Book Title: Kalpsutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006382/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo arihaMtANaM namo siddhANaM namo AyariyANaM namo uvajajhAyANaM namo loe savva sAhUNaM eso paMca namukakAro savva pAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvesiM paDhamaM havaI maMgalaM Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAgama prakAzana yojanA pa. pU. AcAryazrI ghAMsIlAlajI mahArAja sAheba kRta vyAkhyA sahita DVD No. 1 (Full Edition) HH yojanAnA Ayojaka :: zrI caMdra pI. dozI - pIeca.DI. website : www.jainagam.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TALP SUTP SHRI KI vImA ka2, PART : 02 zrI kalpa sUtra : bhAga 02 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jo Tag Tora Jos AAAAAAA saMskRtaprAkRtajJa-priyavyAkhyAni - jainAgamaniSNAta - paNDita - munizrI - kanhaiyAlAlajI - mahArAjaviracitayA kalpamaJjarI tyAkhyayA - vyAkhyayA samalaGkataM hindIgurjara bhASAnuvAdasahitaM pUjyazrIghAsIlAlajI mahArAjaviracitaM // kalpasUtram // ( dvitIyo bhAgaH ) KALPASOOTRAM prakAzaka: bambaI - ghATakoparanivAsI - zreSThi- zrI - mANekalAla - amUlakharAya - mehatA - pradattadravya sAhAyyena a. bhA. - zve. - sthA. - 1. - jainazAstroddhArasamiti - pramukhaH zreSThi zrIzAntilAla maGgaladAsabhAI - mahodayaH mu0 rAjakoTa prathamA - AvRttiH prati 1000 vIra - saMvat 2485 Price Rs. 20/ mUlyam - rU0 20) vikrama saMvat 2016 IsvI san 1959 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : Publishers: Shree A. B. S. Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti Near Green Lodge Rajkot (Saurashtra) : prAptisthAna : zrI a. bhA. . sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti grIna leja pAse rAjakoTa (saurASTra) FIRST Edition Copies 1000 Vir Samwat 2485 Vikram Samwat: 2015 A. D. 1959 pahelI AvRtti: prata 1000 vIra saMvata : 2485 vikrama saMvata : 2016 isavIsana : 1959 1 mudraka ane mudraNa sthAna: jAdavajI mohanalAla zAha nIla kamala prInTarI ghIkAMTA nagarazeTha vaMDa roDa amadAvAda, : Printer : Jadavji Mohanlal Shah at Nilkamal Printery Ghee kanta, Nagarseth Vanda Road Ahmedabad ..... zrI kalpa sUtraH 02 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtra : 02 be bola A apUrva kalpasUtra Apa zrI sudhAnA karakamaLamAM mUkAya che. tenA prathama bhAga agAu khahAra paDela che. ane A bIjo bhAga pUrNa thAya che. jene aneka sUtrA ane graMthAnA AdhAre pUjya AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAjazrIe taiyAra karI samAja upara mahAna upakAra karyo che. tethI ApaNA samAja teozrInA sadA RNI che. te RNuthI ApaNe kadI mukta thaI na zakIe. prathama bhAga ghATakoparanA rahIza samAja bhUSaNa mahAna sevAbhAvI, dhaniSTa, parama udAra, saMgha AgevAna zeTha zrI mANekalAlabhAI amulakharAya mahetA taraphathI-rUA. 3001] maLatAM teozrInA vatI bahAra paDela che. tevI rIte A bIje bhAga paNa zeTha zrI mANekalAlabhAie samitine seTI rakama ApI peAtAnA ja vatI kalpasUtranA khIjo bhAga prakAzita karAvavAmAM je sahaga Apela che te badala samiti teozrIne dhanyavAda sAthe AbhAra mAne che. jema zeTha mANekalAlabhAIe udAratA batAvI, teja pramANe jo ApaNA samAjanA dareka bhAi-baheneA A samAjotthAnanA pavitra Agama kAryane vega ApavA jarA udAra bhAve guNAnurAgI banI hAtha laMbAve te A mahAna bhagIratha kAya vahelAmAM vahelI take pAra karI zakAya. A parama pavitra apUrva kalpasUtranuM vAMcana karI samAjanA dareka AtmAe AtmAtthAna kare tevI AzA che. ejaliH matrI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya mATe khAsa sUcanA A sUtranA mUlapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA prathama prahare tathA cothA prahare karAya che. (2) prAta:uSAkALa, sanyAkALa, madhyAhna, ane madhyarAtrimAM be-be ghaDI (48 miniTa) vaMcAya nahIM, sUryodayathI pahelAM 24 miniTa ane sUryodayathI pachI 24 miniTa ema be ghaDI sarvatra samajavuM. mAsika dharmavALAM strIthI vaMcAya nahIM temaja tenI sAme paNa vaMcAya nahIM. jyAM A strIo na hoya te oraDAmAM besIne vAMcI zakAya. (4) nIce lakhelA 32 asvAdhyAya prasaMge vaMcAya nahIM. (1) AkAza saMbaMdhI 10 asvAdhyAya kAla. (1) ulkApAta-moTA tArA khare tyAre 1 prahara (traNa kalAka svAdhyAya na thAya.) (2) digdAha-koI dizAmAM atizaya lAlavarNa hoya athavA koI dizAmAM moTI Aga lagI hoya to svAdhyAya na thAya. garjArava -vAdaLAMno bhayaMkara garjArava saMbhaLAya. gAjavIja ghaNI jaNAya to 2 prahara (cha kalAka) svAdhyAya na thAya. nirdhAta-AkAzamAM koI vyaMtarAdi devakRta ghoragarjanA thaI hoya, athavA vAdaLo sAthe vIjaLInA kaDAkA bole tyAre ATha prahara sudhI svAdhyAya nA thAya. (5) vidyuta--vijaLI camakavA para eka prahara svAdhyAya na thA. (6) cUpaka-zuklapakSanI ekama, bIja ane trIjanA divase saMdhyAnI prabhA ane caMdraprabhA maLe to tene cUpaka kahevAya. A pramANe cUpaka hoya tyAre rAtrimAM prathama 1 prahara svAdhyAya na karavo. (7) yakSAdIta-koI dizAmAM vIjaLI camakavA jevo je prakAza thAya tene yakSAdIpta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. (8) ghumika kRSNa-kAratakathI mahA mAsa sudhI dhUmADAnA raMganI je sUkSma jala jevI dhUmmasa paDe che tene dhUmikAkRSNa kahevAya che. tevI dhUmmasa hoya tyAre svAdhyAya na karavo. (9) mahikAzveta-zItakALamAM zvetavarNavALI sUkSma jalarUpI je dhummasa paDe che. te mahikAzveta che tyAre svAdhyAya na karavo. (10) rajauddaghAta-cAre dizAmAM pavanathI bahu dhULa uDe. ane sUrya DhaMkAI jAya. te rajauddAta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) audArika zarIra saMbaMdhI 10 asvAdhyAya (11-12-13) hADakAM-mAMsa ane rUdhira A traNa vastu agnithI sarvathA baLI na jAya, pANIthI dhovAI na jAya ane sAme dekhAya to tyAre svAdhyAya na karavo. phUTeluM iMDu hoya to asvAdhyAya. (14) maLa-mUtra--sAme dekhAya, tenI durgandha Ave tyAM sudhI asvAdhyAya. (15) smazAna--A bhUminI cAre bAju 100/100 hAtha asvAdhyAya. (16) caMdragrahaNa--jyAre caMdragrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 8 muhUrta ane utkRSTathI 12 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (17) sUryagrahaNa--jyAre sUryagrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 12 muhUrta ane utkRSTathI 16 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (18) rAjavyudgata--najIkanI bhUmimAM rAjAonI paraspara laDAI thatI hoya tyAre, tathA laDAI zAnta thayA pachI 1 divasa-rAta sudhI svAdhyAya na karavo. (19) patana--koI moTA rAjAnuM athavA rASTrapuruSanuM mRtyu thAya to teno agnisaMskAra na thAya tyAM sudhI svAdhyAya karavo nahIM tathA navAnI nimaNuMka na thAya tyAM sudhI UMcA avAje svAdhyAya na karavo. (20) audArika zarIra--upAzrayanI aMdara athavA 100-100 hAtha sudhI bhUmi upara bahAra paMcendriyajIvanuM mRtazarIra paDyuM hoya to te nirjIva zarIra hoya tyAM sudhI svAdhyAya na karavo. (21thI 28) cAre mahotsava ane cAra pratipadA--ASADha pUrNimA, (bhUtamahotsava), Aso pUrNimA (indra mahotsava), kArtika pUrNimA (skaMdha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSamahotsava, A cAra mahotsavanI pUrNimAo tathA te cAra pachInI kRSNapakSanI cAra pratipadA (ekama) ema ATha divasa svAdhyAya na karavo. (29thI 30) prAtaHkAle ane sandhyAkALe dizAo lAlakalaranI rahe tyAM sudhI arthAt sUryodaya ane sUryAstanI pUrve ane pachI eka-eka ghaDI svAdhyAya na karavo. (31thI 32) madhya divasa ane madhya rAtrie AgaLa-pAchaLa eka-eka ghaDI ema be ghaDI svAdhyAya na karavo. uparokta asvAdhyAya mATenA niyamo mUlapAThanA asvAdhyAya mATe che. gujarAtI Adi bhASAMtara mATe A niyamo nathI. vinaya e ja dharmanuM mUla che. tethI AvA AvA vikaTa prasaMgomAM gurunI athavA vaDIlanI icchAne AjJAne ja vadhAre anusaravAno bhAva rAkhavo. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) (2) (3) (8) svAdhyAya ke pramukha niyama isa sUtra ke mUla pATha kA svAdhyAya dina aura rAtrI ke prathama prahara tathA cauthe prahara meM kiyA jAtA hai I prAtaH USA-kAla, sandhyAkAla, madhyAhna aura madhya rAtrI meM do-do ghaDI ( 48 miniTa) svAdhyAya nahIM karanA cAhie, sUryodaya se pahale 24 miniTa aura sUryodaya ke bAda 24 miniTa, isa prakAra do ghar3I sabhI jagaha samajhanA cAhie / mAsika dharmavAlI striyoM ko svAdhyAya nahIM karanA cAhie, isI prakAra unake sAmane baiThakara bhI svAdhyAya nahIM karanA cAhie, jahA~ ye striyA~ na hoM usa sthAna yA kakSa meM baiThakara svAdhyAya kiyA jA sakatA hai / nIce likhe hue 32 asvAdhyAya - prasaMgo meM vA~canA nahIM cAhie-- (1) AkAza sambandhI 10 asvAdhyAyakAla (1) (2) (3) (8) (5) (6) (7) (8) ulkApAta--bar3A tArA TUTe usa samaya 1 prahara (tIna ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / digdAha -- kisI dizA meM adhika lAla raMga ho athavA kisI dizA meM Aga lagI ho to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / garjArava--bAdaloM kI bhayaMkara gaDagaDAhaTa kI AvAja sunAI detI ho, bijalI adhika hotI ho to 2 prahara (cha ghaNTe ) taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / nirghAta - AkAza meM koI vyantarAdi devakRta ghora garjanA huI ho athavA bAdaloM ke sAtha bijalI ke kaDAke kI AvAja ho taba ATha prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / vidyuta - bijalI camakane para eka prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie I yUpaka -- zukla pakSa kI prathamA, dvitIyA aura tRtIyA ke dino meM sandhyA kI prabhA aura candraprabhA kA milAna ho to use yUpaka kahA jAtA hai| isa prakAra yUpaka ho usa samaya rAtrI meM prathamA 1 prahara svAdhyAya nahIM karanA cAhie I yakSAdIpta-- yadi kisI dizA meM bijalI camakane jaisA prakAza ho to use yakSAdIpta kahate haiM, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / dhUmikA kRSNa - kArtika se mAgha mAsa taka ghU~e ke raMga kI taraha sUkSma jala ke jaisI dhUmasa (koharA) par3atA hai use dhUmikA kRSNa kahA jAtA hai isa prakAra kI dhUmasa ho usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahikAzveta-zItakAla meM zveta varNavAlI sUkSma jalarUpI jo dhUmasa par3atI hai vaha mahikAzveta kahalAtI hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (10) rajodghAta-cAroM dizAoM meM teja havA ke sAtha bahuta dhUla uDatI ho aura sUrya DhaMka gayA ho to rajodghAta kahalAtA hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA caahie| (2) aitihAsika zarIra sambandhI 10 asvAdhyAya-- (11,12,13) hADa-mAMsa aura rudhira ye tIna vastue~ jaba-taka agni se sarvathA jala na jAe~, pAnI se dhula na jAe~ aura yadi sAmane dikhAI deM to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / phUTA huA aNDA bhI ho to bhI asvAdhyAya hotA hai| (14) mala-mUtra--sAmane dikhAI hetA ho, usakI durgandha AtI ho taba-taka asvAdhyAya hotA hai| zmazAna--isa bhUmi ke cAroM tarapha 100-100 hAtha taka asvAdhyAya hotA (16) candragrahaNa-jaba candragrahaNa hotA hai taba jaghanya se 8 muhUrta aura utkRSTa se 12 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (17) sUryagrahaNa-jaba sUryagrahaNa ho taba jaghanya se 12 muhUrta aura utkRSTa se 16 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (18) rAjavyudgata-najadIka kI bhUmi para rAjAoM kI paraspara lar3AI calatI ho, usa samaya tathA lar3AI zAnta hone ke bAda eka dina-rAta taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| patana-koI bar3e rAjA kA athavA rASTrapuruSa kA dehAnta huA ho to agnisaMskAra na ho taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie tathA usake sthAna para jaba taka dUsare vyakti kI naI niyukti na ho taba taka UMcI AvAja meM svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (20) audArika zarIra-upAzraya ke andara athavA 100-100 hAtha taka bhUmi para upAzraya ke bAhara bhI paJcendriya jIva kA mRta zarIra par3A ho to jaba taka vaha nirjIva zarI vahA~ par3A rahe taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (21 se 28) cAra mahotsava aura cAra pratipadA-ASAr3hI pUrNimA (bhUta mahotsava), Aso pUrNimA (indriya mahotsava), kArtika pUrNimA (skandha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSa mahotsava) ina cAra mahotsavoM kI pUrNimAoM tathA usase pIche kI cAra, kRSNa pakSa kI cAra pratipadA (aikama) isa prakAra ATha dinoM taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29 se 30) prAta:kAla aura sandhyAkAla meM dizAe~ lAla raMga kI dikhAI deM ta taka arthAt sUryodaya aura sUryAsta ke pahale aura bAda meM eka-eka ghar3I svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (31 se 32) madhya divasa aura madhya rAtrI ke Age-pIche eka-eka ghar3I isa prakAra do ghar3I svAdhyAya nahIM karanA cAhie / uparokta asvAdhyAya sambandhI niyama mUla pATha ke asvAdhyAya hetu haiM, gujarAtI Adi bhASAntara hetu ye niyama nahIM hai / vinaya hI dharma kA mUla hai tathA aise vikaTa prasaMgoM meM gurU kI athavA bar3oM kI icchA evaM AjJAoM kA adhika pAlana karane kA bhAva rakhanA cAhie / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THORTHEATRINA kalpasUtra kI viSayAnukramaNikA viSayAMkaH pRSThAGkaH viSayAMkaH1 bhagavAna ke janmakAla kA varNana 1-14 rakhakara apane apane sthAna para jAnA 57-63 2 meghaGkarAdi dikkumAriyoM kA Agamana 15-20 11 siddhArthane manAyA huvA bhagavAna ke janma3 zakeMdra ke Asana kA kaMpita honA aura mahotsava kA varNana 64-72 ___ bhagavAna ke darzanArtha usakA AnA 21-25 12 trizalA dvArA kI gaI putra kI prazaMsAkA varNana 73-83 4 bhagavAn ke darzanArtha Ate hue 13 bhagavAn ke nAmakaraNa kA varNana 84-90 devoM kA varNana 26-31 14 bhagavAn kI bAlyAvasthA kA varNana 91-96 mA 5 bhagavAna ke janmamahotsava ke liye bhaga- 15 bhagavAn ke kalAcArya ke samIpa prasthAnakA vAna ko lekara zakrendra kA meru para jAnA 32-40 varNana aura kalAcArya kA bhagavAna ke 6 bhagavAn ko utsaMga meM lekara abhiSeka AgamanakI pratIkSA karanA 92-101 siMhAsana para zakrendra kA baiThanA 41 / / 16 bhagavAn kA kalAcArya ke samIpa adhya7 bhagavAna kA janmamahotsava karane kI icchA yana karane kI anucitatA kA patipAdana karanA 102 vAle devoM ke manobhAva kA varNana 42-44 17 bhagavAn kA kalAcArya ke pAsa jAnA8 devoM ke Ananda, ATha prakAra ke kalaza, jAnakara zakrendra kA Asana kampAyamAna zakrendra kI ciMtA aura merukaMpana kA varNana 45-50 honA, zakrendra kA brAhmaNa rUpa se Akara 9 meru ke kaMpana se bhuvanatraya meM rahe huve prazna karake bhagavAna ke sarvazAstrajJa hone jIvoM ko bhaya honA, zakrendra kI cintA, kA prakAzana karanA 101-104 kampana ke kAraNa ko jAnanA, prabhu se 18 bhagavAn ko sarvazAstrAbhijJa jAnakara kalA kSamAyAcanA cAryAdikoM kA parama Anandita honA 105-106 acyutendrAdikoM se kiye huye bhagavAna ke 19 indra dvArA kiye gaye praznoM kA uttara abhiSeka kA varNana, sarva devoM kA za ndra ke sunakara logoM kA aura kalAcArya kA sAtha trizalA mahArAnI ke pAsa bhagavAna ko Anandita honA 107-108 zrI kalpa sUtra: 02 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vissyaaNkHpRsstthaangkH| viSayAMkaH pRSThAGka: 20 indra dvArA bhagavAn ko caramatIrthakara / | 33 bhagavAna kI zivikA (pAlakhI)kA varNana 132-133 rUpa se prakAzita karanA | 34 bhagavAna kI zivikA ko vahana karane kA 21 bhagavAna kA apane prAsAda meM AnA aura prakAra kA varNana 134 mAtApitA kA Anandita honA 110 35 surendAdi devoMkA pUrvAdi dizAoMkA 22 bhagavAn ke vivAha kA varNana 111 krama se vahana karane kA varNana 135 23 bhagavAn ke svamo kA varNana 36 devendrAdi dvArA zibikA meM bhagavAna ko 24 bhagavAna ke mAtApitA vigerahakA varNana 116 jJAtakhaNDodyAna meM lAnA 25 dIkSita hone ke liye bhagavAn kA nandi- | 37 zivikA dvArA bhagavAn kA jJAta vardhana ke sAtha kA saMvAda kA varNana 117-121 ___ khaNDodyAna meM Agamana 137 26 nizcaya jJAnavAn bhagavAn kA do varSa 38 bhagavAna kA sarva alaGkAra kA tyAga gRhasthAvAsa meM sthita honA 122 karanA aura sAmAyika cAritra kA 27 bhagavAn ko dIkSA ke liye lokAntika evaM manaHparyavajJAna kI prApti kA varNana 138-140 devoM kI prArthanA 123 39 bhagavAn kA zakrAdi devendrakRta abhi28 bhagavAn kA vArSika dAna, abhiniSka nandana aura bhagavAn kA abhigraha maNa aura zakrAdi devoM kA Agamana 124 dhAraNa karane kA varNana 141 29 dIkSA ke liye lokAntika devoM kI 40 bhagavAn kA paJcamuSTika luMcana karanA bhagavAna se prArthanA 125-126 ___ aura sAmAyika cAritra aMgIkAra karane 30 bhagavAna ne varSIdAna meM dAna dI hui kA varNana 142 suvarNamudrAkI saMkhyA kA varNana 41 bhagavAna ko manaHparyavajJAnaprApti kA varNana 143 na 31 bhagavAna ke abhiniSkramaNa meM Aye 42 zakrAdi deva aura mitra svajana jJAtyAdi ra huve indrAdi devoM kA varNana 128 jAne ke pIche bhagavAna kA abhigraha - 32 bhagavAna kA dIkSAmahotsava kA varNana 129-131 grahaNa karanA 144-145 zrI kalpa sUtra: 02 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAMkA pRSThAkaH viSayAMkaH pRSThAGkaH 43 bhagavAn ke viraha se nandivardhana Adi 55 bhagavAn se yakSakI kSamAprArthanA 182 ke vilApa kA varNana 146-160 | 56 zvetAmbikA nagarI prati bhagavAna ke 44 gopa dvArA kiye hue bhagavAn ke vihAra kA varNana 183-187 upasarga kA varNana 161-163 57 vikaTa mArga meM caMDakauzikasarpa ke 45 gopakRta upasarga ke nivAraNa ke liye __ bAMbI ke pAsa bhagavAna ke kAyoindra kA Agamana 164 tsarga karane kA varNana 188 46 sahAyatA ke liye indrakRta prArthanA kA 58 zvetAMbikA nagarI ke mArgasthita asvIkAra karanA caMDakauzikasarpa kA varNana 189-190 47 indradatta devadRSyavastra se bhI bhagavAn ne 59 vikaTa jaMgala ke mArga se jAte hue kabhI zarIra AcchAdita nahIM kiyA 166 bhagavAn ko gopoMdvArA niSedha karanA 191 48 bhagavAn ke upasarga kA varNana 167-169 | 60 caNDakauzika ke viSaya meM bhagavAna ke 49 indra dvArA gopakA tiraskAra karanA 170 vicAra kA varNana 192-195 / 50 gopa ko mArane ke liye udyata indra ko 61 caMDakauzika sarpakI bAMbI ke pAsa bhagavatkRtaniSedha 171 bhagavAn kA kAyotsarga meM sthita honA 196 51 sahAyatA ke liye indra kI prArthanA kA 62 caMDakauzikasarpa kA bhagavAn ke upara asvIkAra 172 viSaprayoga aura bhagavAna ke caMDakauzika 52 bele ke pAraNe meM bhagavAn kA bahula ko pratibodha karane kA varNana 197-203 nAmaka brAhmaNa ke ghara meM padhAranA 173-174 63 uttaravAcAla gAma meM nAgasena ke ghara para 53 bhagavAn ko bhikSA dene se bahula bhagavAn ke bhikSA grahaNa kA varNana 204-206 brAhmaNa ke ghara meM devakRta pAMca divyoM 64 bhagavAn ke pratilAbhita hone se kA pragaTa honA 175 nAgasena ke ghara meM pAMca divyoM ke 54 bhagavAna ke yakSakRta upasarga kA varNana 176-181 pragaTa hone kA varNana 207 zrI kalpa sUtra: 02 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268-273 viSayAMkaH pRSThAGkaH | viSayAMka:65 gaMgA nadI meM sudaMSTradevakRta bhaga 78 bhagavAna ke vihArasthAna kA varNana 240 vAn ke upasarga kA varNana 208-215 | 79 bhagavAn ke upasargoM kA varNana 241-253 TH 66 upakAraka aura apakAraka ke prati 80 bhagavAna kI AcAraparipAlana vidhikA bhagavAn ke samabhAva kA varNana 216 varNana 254-261 67 bhagavAn ke saMgamadevakRta upasarga 81 bhagavAn ke abhigraha kA varNana 262-267 kA varNana 217-219 / 82 abhigraha kI pUrti ke liye phirate huve 68 bhagavAn ke cAturmAsa kA aura bhagavAna ke viSaya meM logoM ke tarka tapa kA varNana 220-221 vitarka kA varNana 69 bhagavAn ko saMgamadevakRta upasargakA 83 abhigraha kI pUrti ke liye phirate huve aura bhagavAna ke cAturmAsa kA varNana 222-226 bhagavAn ke candanabAlA ke samIpa pahu~cane kA varNana 274 70 bhagavAn ke anArya deza meM prApta parI 84 bhagavAna ko AhAra grahaNa ke liye paha evaM upasarga kA varNana 227-228 candanavAlA kI prArthanA 275 71 ghora parISaha evaM upasarga prApta hone bhagavAna ko bhikSA grahaNa kiye vinA para bhI bhagavAn ke mana ke avikRta hI pIche phirate dekhakara candanabAlA ke sthiti kA varNana 229 azrupAta kA varNana 276 I 72 bhagavAn kI AcAravidhi kA varNana 230 86 dhanAvaha zeTha ke ghara meM pAMca divya / 1 73 bhagavAn ke samabhAva kA varNana 231-235 pragaTa hone kA varNana 277 74 bhagavAn kI AcAravidhi kA varNana 236 87 candanabAlA ke caritra kA varNana 278-292 75 bhagavAna ke anAryadeza meM upasthita 88 antima upasarga kA varNana 293-300 parISaha evaM upasarga kA varNana 237 89 bhagavAn ke vihAra kA varNana 301-303 mAra 76 bhagavAn ke vihArasthAnoM kA varNana 238 90 bhagavAna ke daza prakAra ke mahA77 bhagavAn ke samabhAva kA varNana 239 svamadarzana kA varNana 304-305 zrI kalpa sUtra: 02 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FDATEDMASTRATREETTERTAINERARTHA viSayAMkaH viSayAMkaH91 IryAdi pAMca samiti ke lakSaNa kA varNana 306 108 indrabhUti kA dIkSAgrahaNa aura unakA 92 manogupti kA varNana saMyamArAdhana kA varNana 377 93 vacogupti kA varNana 109 agnibhUti brAhmaNa kA karma ke vi94 kAyagupti kA varNana 309-310 Saya kA saMzaya nivAraNa aura una kI 95 bhagavAn kI avasthA kA varNana dIkSAgrahaNa kA varNana 378-389 96 bhagavAn kA vihAra varNana 315 110 vAyubhUti brAhmaNa kA 'tajjIvataccha97 daza mahAsvapna darzana kA varNana 316-318 rIra ke viSaya meM saMzaya kA nivAraNa 98 daza mahAsvama phala kA varNana 319-324 aura unakI dIkSAgrahaNavarNana 390-395 99 bhagavAn ko kevalajJAnadarzana prApti kA 111 vyakta nAmaka brAhmaNa kA paMcabhUta ke varNana 325-328 astitva viSayaka saMzaya kA nivAraNa 100 kevalotpatti kA varNana 329-330 aura unakI dIkSAgrahaNa kA varNana 396-400 101 caturthaAzcarya (accherA 4)kA varNana 331-334 | 112 sudharmA nAmaka brAhmaNa kA 'samAnabhava' 102 Azcaryadazaka (accherA 10)kA varNana 334 viSayaka saMzaya kA nivAraNa aura 103 pAvApurI aura vahAM kA rAjA kA varNana 335-336 unakI dIkSAgrahaNa kA varNana 401-407 104 pAvApurI me somila brAhmaNa kA 113 'maNDika' nAmaka paMDita kA 'bandhamokSa' yajJa kA varNana 337-339 ke viSayaka saMzaya kA nivAraNa aura 105 bhagavAn kA samavasaraNa aura unakI unakI dIkSAgrahaNa kA varNana 408-410 zobhA kA varNana 340-348 114 mauryaputra paMDita kA devoM ke astitva 106 yajJa ke vADe meM upasthita brAhmaNoM viSayaka saMzaya kA nivAraNa aura unakI kA varNana 349-363 dIkSAgrahaNa kA varNana 410-411 107 indrabhUti brAhmaNa kA AtmaviSayaka 115 maNDika paMDita kA 'bandhamokSa' ke visaMzaya kA nivAraNa aura unakI paya meM saMzaya kA nivAraNa aura unakI dokSAgrahaNa kA varNana 364-376 dIkSAgrahaNa kA varNana 412-414 zobhA zrI kalpa sUtra: 02 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AP viSayAMkaHpRSThAGkaH viSayAMkaH pRSThAGka: 116 mauryaputrakA devoM ke astitva ke 124 gaNadharoM ke ziSyasaMkhyA kA varNana 430 viSaya meM saMzaya kA nivAraNa aura 125 metArya paMDita kA paralokaviSayaka unake dIkSAgrahaNa kA varNana 415-416 saMzaya kA nivAraNa aura unake ma 116 acalabhrAtA nAmaka paMDitakA puNya dIkSAgrahaNa kA varNana 431-432 pApa ke viSaya meM saMzaya kA nivA 126 prabhAsa nAmaka paMDitakA nirvANa raNa aura unake dIkSAgrahaNakA varNana 417-420 viSayaka saMzaya kA nivAraNa aura 117 akampita nAmaka paMDita kA 'parabhava unake dIkSAgrahaNa kA varNana 432-433 meM nAraka nahIM hai| isa viSayake 127 gaNadharoM ke saMdeha kA saMgraha 435 saMzayakA nivAraNa aura unake dIkSA 128 gaNadharoM ke ziSyasaMkhyA kA varNana 436 grahaNakA varNana 420-421, 129 caturvidhasaMgha kI sthApanA aura acala bhrAtAnAmaka paMDita kA pApa cAturmAsasaMkhyA kathana 437 puNyaviSayaka saMzaya kA nivAraNa 130 gaNagharoM ko tripadIpadAna kA varNana 438 aura unakI dIkSAgrahaNakA varNana 422-424 131 navaprakAra ke gaNoM ke bhedakA varNana 119 metArya paMDitakA paralokaviSayaka saM. aura bhagavAnakI dharmadezanA kA varNana 439 zayakA nivAraNa aura unake dIkSA 132 bhagavAna ke cAturmAsa saMkhyA kA kathana 440 grahaNa kA varNana 424 133 candanavAlA ke dIkSAgrahaNa kA varNana 441 120 prabhAsa paMDitakA nirvANaviSayaka saM 134 caturvidhasaMgha kI sthApanA aura gaNazaya kA nivAraNa 425 gharauMko tripadIpadAna kA varNana 442 121 metArya kA paraloka viSayaka saMzaya 135 navaprakAra ke gaNoM kA bhedapradarzana 443 kA nivAraNa aura unake dIkSA 136 bhagavAn kI dharmadezanA kA varNana 444-445 grahaNa kA varNana 426-427 | 137 gautamasvAmIko devazarma brAhmaNa ko 122 prabhAsa paMDita ke dIkSAgrahaNa kA varNana 428 pratibodhita karane ke liye najadIka 123 gaNadharoM ke saMdeha kA saMgraha 429 ke gAMvameM bhejane kA varNana 446-447 zrI kalpa sUtra: 02 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 463 varNana viSayAMkaHpRSThAGkaH viSayAMkaH pRSThAGkaH 138 bhagavAn ke nirvANa kA varNana 448-453 146 gautamasvAmI ke kevalajJAnamApti 139 gautamasvAmI ke vilApa kA varNana 454-455 se devoM ke usakA mahotsava manAne 140 gautasvAmI ke avadhijJAnaprayoga kA varNana 462 karane kA varNana 456 147 dIpAvalyAdikI prasiddhi ke kAraNa 441 gautamasvAmo ke kevalajJAnaprApti kA / kA varNana 457 148 bhagavAn ke parivAra kA varNana 464-469 149 antakRtabhUmikA varNana 442 dIpAvalI Adi kI prasiddhi ke 470-471 150 bhagavAn ke pATa kA varNana 472 kAraNa kA varNana 458 551 sudharmasvAmI ke paricaya kA varNana 473-474 443 gautamasvAmI ke vilApa kA varNana 459 152 jaMbUsvAmI ke paricaya kA varNana 475-481 444 gautamasvAmI ke avadhijJAnaprayoga kA 153 prabhavasvAmI ke paricaya kA varNana 482-485 varNana 154 upasaMhAra aura granthasamApti 486-490 145 gautamasvAmI ke kevalajJAnamApti kA 155 zrI mahAvIrasvAmIkRta tapa kA varNana koSThaka 491 461 zrI kalpa sUtra: 02 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlajI-mahArAja viracitasya zrIkalpasUtrasya saMskRta -prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAnipaNDitamunizrIkanhaiyAlAlajI-mahArAja-viracitAyAM kalpamaJjarI-vyAkhyAyAM pazcamavAcanAdi-navamavAcanAnto dvitIyo bhaagH| kalpamaJjarI TIkA bhagavajjanmakAlavarNanam mUlam-jaM samayaM ca NaM tisalA khattiyANI dArayaM pasUyA taM samayaM ca NaM divvujjoeNaM telukaM payAsiyaM, AgAse devaduMduhIo AhayAo, aMtomuhuttaM NArayajIvANapi dasaviha-khitta-veyaNA parikkhINA, anonaveraM ca tesiM upasamiyaM, aghaNA sacaMdaNA kaliya-laliya-kamala-siTTI buTThI jaayaa| phArA vasuhArA vuDhA, pavaNA ya muhaphAsaNA maMjulA aNukUlA malayaja-uppala-sIyalA maMdamaMdA sorabbhANaMdA taM dAragaM phAsiuM viva pvaayaa| devehi dasaddhavaNNAI kusumAiM nivAiyAI, celukkheve kae, aMtarA ya AgAse 'aho jammaM aho jamma ti ghuttuN| ujjANANi ya akAlammi ceva savvouya-kumuma-nihANANi saMjAyANi / vAvI-kuvataDAgAi-jalAsaesu jalAni vimalAni jAyANi / jaNavae ya jaNamaNA harisa-pagarisa-vaseNa pavanavegeNa sarasi ghaNarasAvica visappamANA sNjaayaa| vaNavAsiNo jaMtuNo jammajAyANi verANi vihuNiya sahAhAriNo sahavihAriNo ya jaayaa| aMbaramaMDalaM dhArAharA-DaMbara-vihuraM amalaM cakkacikkacaMciyaM jaayN| koilAipakkhiNo sAla-rasAla-tamAlapamuha-sAhisAhAsihA-valaMbiNo sahayAra-sarasa-maMjarIrasassAya-mAyo-daMciyapaMcamassarA muharA aNaMtaguNa-ggAma-dhAma-pahulalAma-jasa-gAyaga-sUya-mAgaha-cAraNa-viDaMbiNo mahuraM paraM kuiumArabhitthA // 1055 / / // 1 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAyA-yasmin samaye ca khalu trizalA kSatriyANI dArakaM prAsta, tasmin samaye ca khalu divyodRyotena trailokyaM prakAzitam , AkAze devadundubhayo vAditAH, antarmuharta nArakajIvAnAmapi dazavidha-kSetravedanAH parikSINAH, anyo'nyavairaM ca teSAm upazamitam / aghanA sacandanA klit-llit-kml-mRssttissttirjaataa| sphArA vasudhArA dRssttaa| pavanAzca sukhasparzanA majulA anukUlA malayajo-tpala-zItalA mandamandAH saura zrIkalpa kalpa sUtre // 2 // maJjarI TIkA paJcamavAcanA se navamavAcanAparyanta dvitIya bhAga mUla kA artha-'jaM samaya' ityaadi| jisa samaya trizalA kSatriyANI ne putra ko janma diyA, usa samaya divya uddyota se tInoM loka prakAzita ho gye| AkAza meM devaduMdubhiyA bajane lgiiN| antamuhUrta ke lie naraka ke jIvoM kI bhI dasa prakAra kI kSetra vedanAe~ zAnta ho gii| unhoMne Apasa kAma vaira tyAga diyaa| meghoM ke abhAva meM bhI, candana kI gandha se yukta, sundara kamaloM se yukta varSA huii| sone kI pracura varSA huii| sukhada sparza vAlA, manohara, anukUla, malayaja candana aura kamala ke samAna zItala, sugaMdha se Ananda dene vAlA manda-manda pavana calane lagA, mAno bAlya avasthA meM sthita bhagavAna bhagavajjanmakAlavarNanam paMcamavAcanAthI navamavAcanA paryA bIjo bhAga bhuujn| artha- 'jaM samaya' tyAdi.2 samaye trizalA 29 putrane bhanma Abhyo te sabhaye, RNe lokamAM prakAza thayo. AkAzamAM devaduMdubhI vAgavA lAgyAM. aMtamuhUrta sudhI, nArakInA jInI daza prakAranI kSetravedanA zAMta thaI gaI. nArakIo aMdara aMdarane vera bhAva bhUlI gayAM. varasAdanI gerahAjarImAM paNu, caMdananI sugaMdhavALA suMdara kamalAne varasAda varasyo. senA meharAnI paNa vRSTi thaI. sukhada sparza karavAvALA, manahara, anukuLa, malayAgirinA caMdana jevI zItalatA ApavAvALe, kamaLa je kaMDe, ane sugaMdhita temaja AnaMdakArI pavana maMda maMda rIte vahevA lAge. jANe A pavana te bALakane sparza // 2 // AREREST jo zrI kalpa sUtra: 02 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa bhyAnandArataM spaSTumiva prvaataaH| devaiH dazArddhavarNAni kusumAni nipAtitAni, celotkSepaH kRtH| antarA ca AkAze "aho janma aho janma" iti ghussitm| udyAnAni ca akAle eva sarvatuka-kusuma-nidhAnAni saMjAtAni / vApI-kUpa-taDAgAdi-jalAni ca vimalAni jAtAni / janapade ca janamanAMsi harSa-prakarSavazena pavanavegena sarasi dhanarasA iva visarpanti sNjaataani| vanavAsino jantavo janmajAtAni vairANi vidhaya sahA hAriNaH sahavihAriNazca jaataaH| ambaramaNDalaM dhArAdharA-''-Dambara-vidhuram amalaM cAkacakyacaJcitaM jaatm| kokilAdipakSiNaH sAla-rasAla-tamAlapramukha-zAkhi-zAkhA-zikhA-calambinaH sahakAra-sarasa-maJjarIrasA-55 kalpamaJjarI TIkA // 3 // kA sparza karane ke lie calA ho ! devoM ne pA~ca vargoM ke puSpoM kI varSA kI, vastroM kI varSA kii| 'aho janma, aho janma' kA AkAza meM ghoSa huaa| udyAna asamaya meM hI saba RtuoM ke phUloM ke bhaMDAra bana gye| bAvar3I, kUpa, tAlAba Adi jalAzayoM kA jala vimala ho gyaa| jaise vAyu ke vega se tAlAba kA jala caMcala ho uThatA hai, usI prakAra janapada kI janatA ke mana harSa ke prakarSa se caMcala ho utthe| jaMgalI jAnavara janmajAta vaira ko tyAga kara eka sAtha AhAra aura vihAra karane lge| nabha-maNDala meghoM kI ghaTAnoM se vihIna, vimala aura vimAnoM kI camaka se camakane lgaa| sAla, rasAla (Amra) tathA tamAla Adi vRkSoM kI coTiyoM para car3he hue kokila Adi pakSI Ama kI rasIlI maMjariyoM ke rasAsvAdana se bhagavajjanmakAlavarNanam karavA Avate na hoya! devee paMcavaNa puSpane varasAda varasAvyo, temaja vastronI paNa varSA karI. "ahe janma! aho janma! 'ema AkAzavANI thaI. udyAnamAM asamaye paNa, sarva RtuonA phulenA bhaMDAra ubharAI gayA. vAvaDI, kuvAtalAva vigere jalAzanA pANI, nimala thaI gayAM. jevI rIte vAyunA saMcArathI, talAvanuM pANI, halI uThe che, tema janapadanA hRdaye, bhagavAnanA janmanA kAraNe, habahalI uThayAM, ne harSanA AvezathI samasta rASTramAM caM caLatAM vyApI rahI. jaMgalI janAvare paNa, a nyanA vaira bhAvene tyAga karI, ekI sAthe caravA lAgyAM. temaja ekaja sthAne rahevA lAgyAM. nabhamaMDaLa paNa, megha-ghaTAethI rahita thayuM. vimala ane prakAzita vimAna vaDe, AkhuM AkAza camakavA lAgyuM. sAla, rasAla (AkhA) tathA tamAla vigerenA, vRkSanI DALIo para beThelI keyalo, mIThA TahUkAra karavA // 3 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA-mAvo-trata-umarA muvA grAnta-TgrAma-thI-mu---bhUta-mAtha-vAraviddmbino madhuraM paraM kUjitumArebhire suu055|| TIkA-'jaM samayaM ca NaM' ityAdi / yasmin samaye ca khalu trizalA kSatriyANI dAraka-putraM pAsUta: ajanayat , tasmin samaye ca khalu divyodyotena devaprakAzena adbhutaprakAzena vA trailokyaM lokatrayaM prakAzitamabhUt / zrIkalpa sUtre IkA 66 6 janita Ananda se paMcama svara meM bolane lage aura ananta guNagaNa ke dhAma bhagavAna ke lalAma yaza kA gAna karane vAle sUta, mAgadha aura cAraNoM ko bhI mAta karate hue kUjane lage // 1055 // TIkA kA artha- 'jaM samaya' ityAdi / jisa samaya meM trizalA kSatriyANI ne putra ko janma diyA, usa samaya divya-anUThe prakAza se tInoM loka prakAzita ho gye| AkAza meM devaduduniyA bajane lgoN| antamuharta ke lie naraka mamavaMsqnma nam lAgI. te vakhate, teo AmranI maMjariyane rasAsvAda letI hovAthI, vadhAre AnaMdita jaNAtI hatI. A koyale paMcama svaramAM avAja karavA lAgI. anaMta guNAnA dhAma evA bhagavAnanA guNugrAma ane yaza gAvAvALA baMdijane, cAraNa ane bAroTane paNa guNa gAvAmAM TapI jatAM na hoya! tema jaNAtuM hatuM. aneka vividha pakSione kuMjArava cAraNa bhATanI gAyana kaLAne paNa vaTAvI jAya te hato (sU055) TIkAne artha- rama" ItyAdi. bhagavAna mahAvIrane janma thatAMja, svarga, mRtyu ane pAtAla eTaleuka-apeka ane tirachAlakamAM prakAza chavAI rahyo. devee, pitAnA divya vAjI vaDe, harSanAda karyo. traNe lokamAM ujajavalatA vyApI rahI. sarvatra AnaMda maMgala gAvAI rahyAM. devadudubhInA nAdo zaruM thayAM. deve pitAne harSa vyakta karavA, "aho janma! ahe janma!" ne divya dhvani karavA lAgyAM. samakiti dene te jANe geLanA gADAM anAyAse malI gayAM tevA harSavaMta teo banI gayAM. mithyAtvI de pazu, samakitI devanA AnaMdamAM, kutUhala daSTie, bhAga levA lAgyAM. devAMganAo paNa bhagavAnane janmatsava manAvavA lAgyAM. jene je phAve te utsava mANavA lAgyAM. pitAnI gUDha zakitaone bahAra kADhI, tenA laikriyapaNu karI, pitAne hRdayagata harSa vyakata karavA lAgyAM. II zrI kalpa sUtraH 02 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAze-devapathe devadundubhayaH AhatA: taadditaaH-vaaditaaH| nArakajIvAnAmapi antarmuhUrta dshvidhkssetrvednaaH-dshviSA zIta-ra-sudhArU-pAka-irSa-varatatratA-mar7-zara8-ra6-0thAya20-25T dvArA vidhA:= prakArAH yAsAM tAstathAbhUtA yAH kSetravedanA:-svAbhAvikyo'nantA narakakSetravedanAstAH prikssiinnaavinssttaaH| tathA-teSAM nArakajIvAnAm anyo'nyavaira-parasparazatrabhAvazca upazAntam / tathA-apanA-meghavarjitA-medhaM vinA, dhIrava- mAM 5 maJjarI TIkA je jIva zI mI (2) zIta, (2) 3Mr, (3) khUla, (4) thANa, (5) punarI, (6) TdhInatA, (7) mA, (8) zo, (9) jarA, (10) vyAdhi yaha daza prakAra kI naraka kSetra meM svabhAvataH hone vAlI antarahita vedanAe~ miTa gii| nArakI jIvoM kA pArasparika vairabhAva bhI zAnta ho gyaa| bhagavajjanmakAlavarNanam ne paNa samajIne, kRSA , tarasavedanAonuM nivAra nArakInA chane anyanI vedanA hoya che. ane paramAdhamIo taraphathI paNa tIvra trAsa ApavAmAM Ave che. AvuM te duHkha anaMta che. te uparAMta sthAnAdhIna duHkha kAyamI rahelAM che, jenuM varNana vacana dvArA thaI zake tema nathI. temaja sAMsArika duHkhenI sAthe tenI sarakhAmaNI thaI zake tema nathI. nArakInA jIne ThaMDI-ga1 mI puSkaLa lAge che. tyAMnA nArakInA jIvane, ApaNuM himAlayanA TharelAM barapha upara kadAca suvADavAmAM Ave che, tene ghasaghasATa uMdha AvI jAya ! AthI kalapI che ke tyAMnI sthAnika ThaMDI keTalI haze ! AvI rIte garamInA pramANanuM paNa samajI levuM. zIta 1, ane garamI 2, uparAMta, nArakInA jIne, sudhA 3, tarasa 4, parAdhInatA 5, dAha 6, khujalI 7, bhaya 8, zeka 9, jarA 10, A prakAranI kSetra vedanA hoya ja che, A daza vedanAonuM nivAraNa, jema mRtyu lekamAM thaI zake che ne rAhata maLe che, tema narakamAM banatuM nathI, kAraNa ke, tyAM ekalA pApanuM ja pariNAma bhegavavAnuM hoya che, ahiM pApa ane puNya bannenA pariNAmo bhegavAya che. nArakImAM, sudhA-tarasanuM nivAraNa karavAnA koI sAdhana pratyakSa nathI. zArIrika rega phATI nIkaLelA hoya che paNa kaI tenI zAMti mATe jonAra paNa nathI. parAdhIna paNAno te keI Are tAre nathI ! kSaNa eka paNu, paramAdhamIe, nArakInA jIne chUTAM mUkatAM nathI, temaja mAra-pITathI, niraMtara bhayayukata rAkhe che. koI dayA khAnAra hotuM nathI. jIve, je nArakInA pApanA baMdha bAMdhyA hoya te sarve, bhagavIneja chUTA. thavAnuM hoya che. temAM raja jeTalA paNa pharaka paDatuM nathI, A che tyAMnI sthAnika-niraMtara vartatI kSetra vedanA ! AvI vedanAethI taraphaDatAM nArakInA chane, bhagavAna mahAvIrane janma thatAM, aMtamuhUttara sudhI sarva che karavAnA kara ane te kAI . tara madhyakAra, IslI zrI kalpa sUtra: 02 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIju- ka sacandanA-candanapaGkasahitA kalita-lalita-kamala-sRSTi:-kalitA dhRtA lalitAnAM mundarANAM kamalAnAM sRSTiH= sargaH-utpattiryayA tathAvidhA vRSTiH jaataa| sphArA-pracurA vasudhArA dRSTA / pavanAca-sukhasparzanAH sukhasparzavanto maJjulAH anekapuSpasugandhavahatvena sundarAH anukUlAH sakalajanAnandajanakAH, malayajo-tpala-zItalAH-malayajaM-candanam , utpalaM kamalaM, tadubhayavat zItalAH zItasparzAH, punaH mandamandA: atimandAH, saurabhyA''nandA sugandhenA''modakAH, taM-pUrvoktaM dAraka-bAlakaM spaSTumiva pravAtA: prclitaaH| tathA devaiH dazArddhavarNAni sUtre maJjarI TIkA IdhA tathA-meghoM ke vinA hI, candanamizrita, sundara-kamala-yukta jalavRSTi hone lgii| pracura sampatti (svarNa) kI varSA huii| sukhadAyI sparza vAlA, aneka puSpoM ke saurabha ko vahana karane ke kAraNa sundara, sabhI prANiyoM ko Ananda dene vAlA, candana evaM kamala ke samAna zItala, atizaya manda, sugaMdha se Amoda pradAna karane vAlA pavana calane lgaa| bhagavajanmakAlavarNanam kSetravedanAo zAMta paDI gaI. temaja, nArakIo kSaNa bhara parasparane verabhAva paNa bhUlI gayAM, ne zAMtacitta ubhAM rahyAM. janma sAthe ja keTalI adbhuta ghaTanAonuM sarjana thayuM ! tirachA leka (madhyaloka-mRtyuloka)mAM, bhagavAna janmatAMnI sAthe, evA meghanI vRSTi thaI ke, meha AvatA ja, pRthvI upara suMdara kamalenI sRSTi ubhI thaI gaI. jyAM jyAM juo tyAM dhagadhagatI grISma RtumAM lIluchama dekhAvA lAgyuM ! ne pRthvIe jANe lIlI sADInuM AcchAdana karyuM na hoya ! tema jovAmAM AvyuM. sonAmahoronI vRddhi zaruM thaI. dhananI te kAMI jANe kiMmata ja na hoya tema tene ghedhamAra pravAha, suvarNa rUpe, uparathI paDavA lAgyA. A suvarNa pravAha jANe pRthvIne pitAmaya na banAvate hoya! tema tenI dhArAo atUTapaNe paDavA lAgI. malayagirimAM chupAI rahela pavana paNa zItala maMda sugadharUpe vAvA lAge. jANe bhagavAnanA darzana karavA mATe ubhe na rahetA hoya tema lAgatuM hatuM. A pavanane sugaMdha ghaNu gAu sudhI prasArita thaI, aneka jIvone sparza karI, temane mugdha banAvate A pavana paNa, eTalo mIThA ane madhura mAluma paDatuM hatuM ke, bhUkha ane tarasa chipAI jAya ane remerama tRpti AvI jatI, sADA traNa karoDa romarAyathI bharelI kAyA, sarvAge tAjI ane prakulita thaI jatI. //ddA zrI kalpa sUtra: 02 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcavarNAni kusumAni-puSpANi nipAtitAni=AkAzAd varSitAni, punardevaiH celotkSepaH kRtaH vastravRSTiH kRtA / antarA ca AkAze AkAzamadhye devaiH 'aho ! janma aho janma' iti ghuSitam uccairuccAritam , udyAnAni ca akAle eva=svapuSpaNa samayAbhAve'pi sAtuka-kusuma-nidhAnAni sArvartukakusumAnAM sakalaRtusambhavipuSpANAM nidhAnAni saMjAtAni / tathA-vApI-kUpa-taDAgAdi-jalAzayeSu-pApI-dIrghikA, kUpa-pratItaH, taDAgaH saraH, tadAdipu-tatpra zrIkalpa kalpa maJjarI ||7|| TIkA ___ tathA-devoM ne pA~coM vargoM ke puSpoM kI AkAza se varSA kI aura vastroM kI bhI varSA kii| AkAza ke bIca 'ahA~ janma, aho janma' kA udghoSa kiyaa| arthAta aho-AzcaryakArI tInoM lokoM ko apUrva Ananda dene vAlA bhagavAna kA janma huaa| tathA-udyAna, asamaya meM phUlane kA samaya na hone para bhI, sabhI RtuoM ke phUloM se samRddha bana gye| vApI, kUpa, sarovara Adi jalAzaya nirmala pAnI se bhara gye| deza bhara meM jana-jana ke mana harSa kI adhikatA se aise caMcala ho uThe, jaise vAyu ke vega se sarovara kA vAri caMcala ho uThatA hai| bhagavajjanmakAlavarNanam dee, uparokata utsava uparAMta senA-mehare ane divya vastro paNa varSovyA. chae RtuonA devI paMcaraMgI phUlo paNa varSovyA. bAga-bagIcAo, je grISma RtumAM sukAI gayAM hatAM, te paNa navapallavita thayAM. teomAM cetana ane jIvata AvyuM. raja-parAgaraja, raMga ane sugaMdhathI, sarva prakAranA kule khIlI uThayAM. sarva prakAranI vanaspati phUTI nIkalI, anekanA aMkura phUTavA lAgyAM, ne aneka gAumAM AvelA udyAne, manahara ane AMkhane ThaMDaka Ape tevA ubharAvA lAgyAM. karamAI gayela kaLIe, jANe hasatI hasatI bahAra AvatI hoya tema jaNAvA lAgI. phUlanI duniyAne paNa, A eka ane ane anero utsava ujavavAnuM hoya, tema jaNAvA lAgyuM. A phUloe pitAnI saurabha, sarvazakita dvArA, khilavavA mAMDI, ne jagata ne pitAne paricaya ApavA taiyAra thayAM hoya tema teo dekhAvA lAgyuM. pANInA sukakA ane khAlI jalAzo paNa vagara varasAde ubharAvA lAgyAM. pRthvIe potAnAmAM saMcaya karI rAkheluM ane saMgharI rAkheluM pANI, jharaNA ane dhadha dvArA, vahetuM mukavA mAMDayuM. jenA pariNAme, Thera Thera kuvA, nadI, vAvaDI vigere pANIthI bharAI gayAM ne grISma Rtune varSA Rtu temaja vasaMta Rtu jevI banAvI dIdhI. ||7|| zrI kalpa sUtra: 02. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI 5suutre baraha Hua Mian (r)(r)(r) kAyA tA bhRtiSu jalAzayeSu jalAni = pAnIyAti ca vimalAni = svacchAni jAtAni janapade-deze ca janamanAMsi harSa - prakarSavazena = pramodAdhikyahetunA pavanavegena = vAyuvegena sarasi = kRtrimapadmAkare ghanarasA : = jalAni iva visarpanti - vizeSeNa calanti saMjAtAni / tathA - vanavAsino jantavaH = prANinaH janmajAtAni - janmanA sahotpannAni = sahajAni vairANi= zatrubhAvAn viSaya-vimucya ca nAtAH / tathA - ambaramaNDalam = AkAzapradezaH sahavihAriNaH = sahagAminatha amalaM=svacchaM sA--sA-tamAjIpramurava-zAvi-- cAkacakya cazcitaM = vimAnAdiprakAzayuktaM sahA''hAriNaH = sahabhojinaH, dhArAdharA'' - Dambara vidhuraM = meghaghaTArahitam, tathA-joAidvipakSiNa khAtam| tathA - jagalI jantu sahaja - janma se hI utpanna hone vAle vaira ko tyAga kara sAtha-sAtha carane lage aura sAtha-sAtha calane lage aura sAtha sAtha rahane lage / tathA - AkAza - maMDala megha-ghaTAoM se vihIna, svaccha tathA devoM ke vimAnoM Adi se camacamAne lagA / A pANI paNa svaccha, nirmaLa ane AMdRSTa hatAM. pANI paNa, khArAkanI garaja sAre tevAM hatAM. ne tRSAturane zItalatA Ape tevA mIThA ane guNayukta hatAM. jema pavananA phuMkAvAthI, pANI hileAle caDhe ne meAjAe bharanA leAkeAnA utsAhanA juvAla, krame krame vadhavA mAMDaco. tAMDavanRtya zaru' thAya, tema deza ane rASTra jaMgalanA prANIoe potAnA vaira yukta svabhAvanuM vismaraNa karavA mAMDayu. eka bIjAne premathI cAhavA lAgyAM, ne AhAra-vihAra AdimAM, jarApaNu kSeAbha anubhavyA vinA, ekaja pradeze, caravA temaja hara-phara karavA lAgyAM. jANe premALu kuTuMba hoya. jaMgaleA sarvAM prANIe mATe utpanna thayelAM che, ema, jaMgalI prANIonA manamAM bhAva pragaTa thayA. darekane sukharUpa ane sahAyaka banavuM tema, temanI manovRtti thavA lAgI jAtiveranI bhAvanA adRzya thavA lAgI. pAtapAtAnI bhASA dvArA, premasUcaka cinhA batAvavA lAgyAM. peta peAtAnI rIte AnaMda vyakta karatAM jaNAvA lAgyAM. kadApi AvA AnaMda, jIvanamAM nahi AvyeA hAya! temaja nahi' mANyA hoya ! tema teone jaNAvA lAgyuM. ne AvA urdUbhavelA AnaMdanA bhogavaTA karI levA, ema mAnI, temAM garakAva thayAM hoya tema te jaNAvA lAgyAM, AkAza mArgo paNa, cakacakita vimAnAthI bharacaka bharelAM hatAM tema jaNAtu hatuM. vimAnonI hAramALAo dRzyamAna thatI hatI. devimAneAthI, AkAza mArga rudhAMi gayA hoya tema jaNAtu. vimAnAnA aMdara thatAM nATayA zrI kalpa sUtra : 02 - maJjarI TIkA bhagavajjanmakAlavarNanam |||| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA zAkhA-zikhA-valambinaH-tatra-sAlAH vRkSavizeSAH, rasAlA AmrAH, tamAlI: vRkSavizeSAH, tatpamukhAH-tatprabhRtayo ye zAkhinovRkSAsteSAM yAH zAkhAH tAsAM yAH zikhAH ziraHpradezAH tadavalambinaH tadAzrayiNaH-tadadhiSThAyinaH santaH sahakAra-sarasa-maJjarI-rasA''-svAdamAdo-dazcita-paJcamasvarA:-sahakArANAm AmrANAM yAH sarasAH rasayuktA maJjayaH, tAsAM yo rasAsvAdastena yo mAdA harSastena udazcitaH udgataH paJcamasvaraH svaravizeSo yeSAM tathAbhUtAH, ata eva-mukharA:-zabdaM kurvantaH, ananta-guNa-grAma-dhAma-prabhu-lalAma-yazo-gAyakasUta-mAgadha-cAraNa-viDambinaH-anantA-antarahitA ye guNAH-jJAnAdayaH teSAM yo grAmaH-samUhaH, taddhAma yaH prabhuH vIraH tasya yallalAma-zobhana yazaH tadgAyakAH tadgAnakartAro ye sUtAH vandinaH-stutipAThakAH, mAgadhA: vaMzaparamparAvarNakAH, cAraNA: vandivizeSAzca, tadviDambinaH-tatsAdRzyaM bhajantaH santo madhuraM-miSTaM paraM-prakRSTaM kUjitumArebhire=avyaktaM zabdaM kartumArabdhavantaH ||suu055|| tathA-sAla, rasAla, tamAla Adi vRkSoM kI coTiyoM para car3he hue kokila Adi pakSI AmroM kI sarasa maMjariyoM ke rasAsvAdana ke Ananda se nikale hue paMcama svara meM mukharita ho uThe-zabda karane lage tathA ananta guNoM ke AdhAra prabhu ke sundara yaza ke gAyaka sUtoM-bandI janoM mAgadhoM-vaMzaparamparA kA bakhAna karane vAloM, tathA cAraNoM ko bhI mAta karate hue madhura aura uttama rUpa se kUjane lage ||suu055||| raMbhano divya dhvani, pRthvI uparanA lAke sAMbhaLI zake te tIvra ane ucca zreNIne hate. kinnara-gaMdha pitAnI gAyanakaLA ane nRtyo uccazreNInA devene batAvI rahyAM hatAM. vidyAdhare, pitAnA pahADo paranI rAjadhAnIne, zaNagArI tejomaya banAvI rahyAM hatAM te potAnI putrIone, te samAraMbhenA utsa mANavA, preraNA karI rahyAM hatAM. koyala-kekilA-popaTa vigere jAnavaro paNa kadI nahi bhagavela e Amrarasa pAI rahyAM hatAM. prakRti (kudarata) paNa tRSAyamAna thaI rahI hoya tema jaNAtuM hatuM. kAraNa ke, jhADapAna paranA phaLe lacI rahyAM hatAM ne miThAzathI bharacaka banI rahyAM hatAM. jaMgalanA ane vanavagaDAnA pakSIone, bhagavAnanA janma samaye, miSTa bhejane ApavAnA IrAdAthI, prakRtie kudarate paNa phaLa-phULanI ADe vagaDe, relamachela karI mUkI hatI. ane A phaLamAM bArebAra sAkara bharI dIdhI hoya tema jaNAtuM. AzramaMjarInA rasanI miThAzathI, dharAI gayela keyalo, paMcama svarathI, gIta gAI rahI hatI. ne jIvananI anupama maja, sarva pakSIo mANI rahyAM hatAM. (sU055) bhagavajjanmakAlavarNanam ke, pRthvI phInA vAsInI putrI hi hogADapAna para // 9 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 10 // kalpamaJjarI TIkA bhagavajjanma mUlam-jaM rayaNi ca NaM tisalA khattiyANI dAragaM pasUyA, taM raNiM ca NaM bhavaNavai-vANamaMtarajoisiya-vimANavAsi-devehi ya devIhi ya uvayaMtehi ya uppayaMtehi ya egaM mahaM divve devujjoe devasaNNivAe devakahakahe uppiMjalagabhUe yAvi hotthaa| aha ya devA ya devIo ya egaM mahaM amayavAsaM ca gaMdhavAsaM ca cuNNavAsaM ca pupphavAsaM ca hiraNavAsaM ca rayaNavAsaM ca vAsiMsu ||suu056||| chAyA-yasyAM rajanyAM ca khalu trizalA kSatriyANI dArakaM prAsta, tasyAM rajanyAM ca khalu bhavanapati-vyantara-jyotipika-vimAnavAsi-deveSu ca devISu ca upayatsu utpatatsu ca eko mahAn divyo devoddyoto devasaMnipAtaH devakalakala utpiJjalakabhUtathApi babhUva / atha ca devA devyazca ekA mahatIm amRtavarSA ca gandhavarSA ca cUrNavarSA ca puSpavarSA ca hiraNyavarSA ca ratnavarSA ca avarSan |suu056|| TIkA-'ja rayaNi ca NaM' ityAdi / yasyAM rajanyAM-rAtrau ca khalu trizalA kSatriyANI dAraka-putraM pAsUta ajanayat , tasyAM rajanyAM ca khalu bhavanapati-vyantara jyotipika-vimAnavAsi-deveSu devISu ca upayatsu= mUla kA artha-'jaM rayaNi' ityAdi / jisa rAtri meM trizalA kSatriyANI ne putra ko janma diyA, usa rAtri meM bhavanapati, vyantara, jyotiSka aura vaimAnika devoM aura deviyoM ke bhagavAn ke samIpa Ate aura Upara jAte samaya eka mahAn divya deva-prakAza huA, devoM kA Apasa meM milana huA, devoM kA 'kala-kala' zabda huA-asphuTa sAmUhika zora huA, tathA devoM kI atyanta bhIr3a huii| isa ke pazcAt devoM aura deviyoM ne eka bahuta bar3I amRtakIvarSA kI, sugaMdhajalakIvarSA kI, puSpoMkIvarSA kI, sone-cAMdI kI varSA kI aura ratnoM kI varSA ko |suu056|| TIkA kA artha 'jaM rayaNi' ityAdi / jisa rAta meM trizalA kSatriyANI ne putra ko janma diyA. usI rAta meM bhavanapati, vyantara, jyotiSka aura vimAnavAsI deva aura deviyoM kA AnA-jAnA huaa| unake / bhUja mane jAnA maya-jaM rayaNi' tyAhi samaya bhAvAna nAma thy| te samaye, mane te trime, bhavanapati-vyatara-jatiSka ane vaimAnika deva ane devio, bhagavAna samIpa AvatAM, ane upara jatAM tethI eka mahAna addhata prakAza phelAI gaye. ane te prakAza divya hoI, tenI mahAna tejomaya ujajavalatA pRthvI para dekhavAmAM AvatI. kAlavaNanam // 10 // zrI 395 sUtra:02 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 11 // samIpamAgacchat utpatatsu = upari gacchatsu ca satsu sati saptamyarthe prAkRtatvAt tRtIyA, eko mahAn divyaH = adbhutaH devodyotaH = devaprakAzaH, devasaMnipAtaH = devasammilanaM, devakalakala:= devAnAmAgatAnAM sAmUhikazabda:, utpiJcalakabhUtaH = devAnAmatyantasaMvAthacApi babhUva / atha = anantaraM devA devyazva ekAM mahatImamRtavarSA = sudhAdRSTiM, gandhavarSA = gandhadravyadRSTiM, cUrNavarSA = sugandhicUrNadRSTiM puSpavarSA ca hiraNyavarSA = svarNadRSTiM rajatadRSTiM vA ratnavarSA = ratnadRSTiM ca avarSan kRtavantaH ||sU056 || mUlam - tara NaM AsaNesa kaMpamANesu chappannaM disAkumArIo ohinANovaogeNa bhagavao sirimahAvIrasa saMsAratAvahAraM janmaM jANiya sokarisaharasA sigdhaM sigdhaM pasUigharaM samAgayA, taM jahA - bhogaMkarA 1, bhogavaI 2, subhogA 3, bhogamAlinI 4, suvacchA 5 vacchamittA 6 vAriseNA 7 balAhagA 8; eyAo adisAkumArIo ahologAo AgayA titthayaraM titthayaramAyaraM ca kamaNijjabhAvabhariya ceyasA abhivaMdiUNa pasUigharaM saMvagavAraNa visohittA sugaMdha varagaMdhiyaM gaMdhavaTTibhUyaM kiccA bhagavao titthayarassa titthayaramAU ya adUrasAmaMte AgAyamANIo parigAyamANIo cisi // 057 // Ane-jAne se logoM meM eka mahAna adbhuta prakAza phaila gyaa| devoM kA sammilana huA / Aye hue devoM kA kala-kala zabda huaa| tathA devoM kI khUba bhIr3a huI, arthAt itane bahuta devoM aura deviyoM kA Agamana huA ki rAjabhavana vizAla hone para bhI usameM samAnA kaThina ho gyaa| isake pazcAt devoM aura deviyoM ne eka bar3I sudhA kI varSA kI, sugaMdhita dravyoM kI varSA kI, sugaMdhita cUrNa kI varSA kI, puSpoM kI varSA kI, sone-cA~dI kI varSA kI aura ratnoM kI varSA kI / 056 / devA adarA jIMdara maLatA jhulatAM hatAM, tethI 'kala-kala ' zabdanA zAra akAra paNa thatA hatA. A zera asphuTa rahetA. ane deva-devIonI khUba bhIDa jAmI hatI. tyArapachI devA ane devIe eka ghaNI moTI amRtavarSA karI, sugadhavarSA karI, cU`varSA karI, puSpavarSA karI, seAnAcAMdI ane ratnAnI paNa varSA karI. (s056) zrI kalpa sUtra : 02 Hao Qiang De Mian kalpa maJjarI TIkA bhagavajjanmakAlavarNanam // 11 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 12 // chAyA-tataH khalu AsaneSu kampamAneSu SaTpaJcAzada dikkumAyaH avadhijJAnopayogena bhagavataH zrImahAvIrasya saMsAratApahAraM janma jJAtvA sotkarSaharSAH zIghraM zIghraM prasUtigRhaM smaagtaaH| tadyathA bhogaGkarA 1, bhogavatI 2, subhogA 3, bhogamAlinI 4, muvatsA 5, vatsamitrA 6 vArisenA 7 balAhakA 8 / etA aSTadikkumAryo'dholokAdAgatAH, tIrthakara tIrthakaramAtaraM ca kamanIyabhAvabhRtacetasAbhivandha prasUtigRhaM saMvartakavAtena vizodhya sugandhavaragandhitaM gandhavartibhUtaM kRtvA bhagavatastIrthakarasya tIrthakaramAtuzca adUrasAmante AgAyantyaH parigAyantyo'tiSThan // 1057 // mUla kA artha-'tae Na' ityaadi| tatpazcAt AsanoM ke kApane para chappana dizAkumArI deviyA, avadhijJAna kA upayoga lagA kara bhagavAn zrImahAvIra kA saMsAra ke tApa ko harane vAlA janma jAna kara, atyadhika harSita hokara jaldI-jaldI prasUtigRha meM aayiiN| ve isa prakAra thIM (1) bhogaMkarA (2) bhogavatI (3) subhogA (4) bhogamAlinI (5) suvatsA (6) vatsamitrA (7) vArisenA (8) balAhakA; yaha ATha dikkumAriyA adholoka se aayiiN| ye tIrthakara ko aura tIrthakara kI mAtA ko, prazasta bhAvoM se bhare hue citta se namaskAra karake, prasUtigRha ko saMvartaka vAyu se zuddha karake, zreSTha sugaMdhoM se sugaMdhita karake, gaMdha kI battI jaisA banA kara, bhagavAn tIrthakara aura tIrthakara kI mAtA se na adhika dUra na adhika samIpa arthAt thor3I dUrI para khar3I 2 AgAna aura parigAna karane lagIM // 1057 // bhuujn| atha -'tapaNa' tyAla. bhAsana pAyabhAna yatA, chapana hamArImA, vijJAnanA upaga mUkI joyuM te, temane jANavAmAM AvyuM ke, saMsAranA tApa haravAvALA bhagavAna mahAvIra devane janma thayo che. AthI, teo ghaNu harSita thaIne, utAvaLI-utAvaLI prasUtigRhamAM AvI pahoMcI. A dizAkumArIo keTalI ane kayA kayA prakAranI hatI te nIce mujaba varNavavAmAM Ave che, ne teonuM zuM zuM kArya hoya che. tenI rUparekhA paNa batAvavAmAM Ave che. nizAbhAriyAnA 2-(1) loga42 (2) sAgavatI (3) sukhAsA (4) sAmAlinI (5) subatsA (6) vasabhitrA (7) pArisenA (8) ale yA mAhizAbhAriyA madhAsAbhAMthI mAvI. A kumArIkAe pitAnI pharaja anusAra, tIrthakara ane temanI mAtAne, bhAva bharyuM vahana kare che. tyArabAda, prasUti gRhane saMvattaka vAyu dvArA, sAphasupha karI zuddha kare che. zreSTha sugaMdhi padArtho dvArA tene sugaMdhita banAve che. tIrthakara ane temanI mAtAthI gheDe dUra ubhI rahI tIrthakarane hAlaraDAM gAya che. (sU056) bhagavajjanmakAlavaNanam // 12 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA-'taeNaM pAsaNesa' ityAdi / tataH khalu svasvAsaneSu kampamAneSu satsu paTpazcAzad dikkumArya: pUrvAdiSu dikSu sthitAH kumArikAH avadhijJAnopayogena bhagavataH zrImahAvIrasya saMsAratApahAraM bhavajanitasantApahArakaM janma jJAtvA sotkarSaharSAH-sotkarSaH utkarSasahito harSaH pramodo yAsAM tathAbhUtAH satyaH zIghraM zIghram atizIghra prasUtigRhaM prasavabhavanaM smaagtaaH| tadyathA bhogaGkarA 1, bhogavatI 2, subhogA 3 bhogamAlinI 4, suvatsA 5 vatsamitrA 6, vArisenA 7 balAhakA 8; etA aSTadikkumAryo'dholokA=adholoke gajadantagiricatuSTayasya adhastAn sthitebhyaH svasva zrIkalpasUtre kalpa maJjarI // 13 // TIkA TIkA kA artha-'tae NaM' ityaadi| apane-apane AsanoM ke kampAyamAna hone para chappana dizAkumAriyA~ arthAt pUrva Adi dizAoM meM sthita kumAriyA, avadhijJAna ke upayoga (vyApAra) se bhagavAn zrImahAvIra kA, bhavajanita saMtApa ko haraNa karane vAlA janma jAna kara, atyadhika harSayukta hokara atyanta zIghra hI prasUtigRha meM A phuNciiN| ve isa prakAra thIM (1) bhogakarA (2) bhogavatI (3) subhogA (4) bhogamAlinI (5) suvatsA (6) vatsamitrA (7) vArisenA aura (8) balAhakA; ye ATha dizAkumAriyA adholoka se arthAt adholoka ke cAra gajadanta bhagavajjanma kAlavarNanam sAno atha-'tae NatyAhi. 52 vItarAgI purussn| ma yatai, 2tI anUna anusAra, 75na mArimAnA Asana hacamacI uThe che ane asthira mAluma paDe che. AvA Asane kadApi paNa calAyamAna thatAM nathI. chatAM temanuM calitapaNuM joI, ghaDI eka bhara vicAramagna banI jAya che. vicAramagna thatAM, kAMI samajaNa nahi paDavAthI, pitAnA avadhijJAnane upayoga kare che. A jJAnadvArA, ghaNe dUra dUra banatAM banAve joI, koIka nirNaya para AvI jAya che. tadanusAra, upayoga dvArA, jotAM jaNAyuM ke, bharatakSetramAM A vIzInA aMtima tIrthakarane janma, trizaLA rANanI kUkhathI thayo che. A jANa thatAnI sAthe ja, tamAma kAma paDatAM mUkI, utAvalI-utAvalI deDatI AvI, prasUti gRhamAM hAjara thaI gaI. bhagavAnane jotAM, temane deha-mana ane vANI praphulita thayAM. A ATha kumArio, nIce alakamAM vAsa karIne rahe che. teone vAsa, hAthInA daMkUzaLanA AkAre rahelAM parvatanI nIce banelAM bhavanomAM hoya che. // 13 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 14 // bhavanebhya AgatAH satyaH tIryakaraM =bhAvitIthaGkaratvaM buddhiviSayIkRtya prayogAt sampratyapi tIrthakara, ca = punaH tIrthakaramAtaraM kamanIyabhAvabhRtacetasA=prazaMsanIyabhAvapUrNamanasA abhivandya praNamya prasUtigRha = prasavagRhaM saMvartakavAtena = saMvartaka nAmaka vAyunA vizodhya= saMmAye sugandhavaragandhitam = uttamagandhasugandhitaM tathA-gandhavartibhUtam = anekavidhagandhaguTikAyAM yathA saurabhyaM tAdRzasaurabhyavatvena tatsadRzaM nAnAgandhAnvitaM kRtvA bhagavataH tIrthakarasya tIrthakaramAtuzca adUrasAmante= nAtidUre nAtisamIpe AgAyantyaH = gItaprArambhakAle mandrasvareNa gAyantyaH parigAyantyaH = gItamArambhAnantaraM tArasvareNa gAyantyaH zratiSThan = sthitavatyaH || sU0 57 || parvatoM ke nIce rahe hue apane-apane bhavanoM se aayiiN| unhoMne tIrthakara ko (bhAvI tIrthakaratva kA AzrayaNa kara vartamAna meM bhI 'tIrthakara' zabda kA prayoga kiyA gayA hai) tathA tIrthakara kI mAtA ko, prazaMsanIya bhAvoM se paripUrNa mana se vandana kiyaa| vandana karake prasUtigRha ko saMvarttaka nAmaka vAyu se svaccha kiyaa| uttama gaMdha se sugaMdhita kiyaa| aneka gaMdhoM vAlI battI meM jaisA saurabha hotA hai, vaise hI saurabha se yukta hone ke kAraNa gaMdhavatI ke samAna kiyA arthAt nAnA prakAra kI sugaMdhoM se yukta kiyaa| phira tIrthakara aura tIrthakara kI mAtA se na jyAdA dUra na jyAdA samIpa meM ve AgAna tathA parigAna karane lagoM / arthAt gIta prAraMbha karate samaya mandra (dhIme ) svara se tathA prAraMbha karane ke bAda tAra (U~ce svara se gAtI huI khar3I rahIM / 057 // te paripUrNa bhAvethI, AvA vItarAgI puruSane tathA temanI mAtAne, vaMdana-namaskAra kare che. ne potAnI pharaja upara caDI jAya che. A kumArikAonI pharaja prathama vakhate prasUtigRhanu' meluM upADI, phreMkI dai, tene sAsu karavAnuM hoya che. A mAlAe, jhapATAmAM, nimeSamAtramAM, sApha karI nAkhe tevA cakkara cakkara pharatA sava ka nAmanA vAyunA upayega kare che. tyArabAda, suga Mdhi padArthonA chaMTakAva karI, prasUti gRhane, magha-madhAyamAna banAvI mUke che, ne mAtA temaja bALakane jAte sApha karI, bALakane pAraNAmAM suvADI pahelu hAlaraDuM gAya che, ane jarA dUra ubhI rahe che. (supA) zrI kalpa sUtra : 02 Jamm kalpa maJjarI TIkA magavajjanma kAlavarNanam // 14 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 15 // kalpamaJjarI TIkA 9 mUlam-mehaMkarA 1, mehabaI 2, sumehA 3, meghamAlinI 4, toyadharA 5, vicittA 6, puSphamAlA 7 arNidiyA 8; eyAo aTTha uDDhalogAo AgayA, paMcavaSNapupphavuDDha kiccA bhagavao mahAvIrassa tammAUe ya adarasAmate AgAyamANIo parigAyamANIo ciDhisu / 16 / naMdottarA 1, naMdA 2, ANaMdA 3, naMdivaddhaNA 4, vijayA 5, vejayaMtI 6, jayaMtI 7, aparAjitA 8; eyAo aTTha purathimAo ruyagapavvayAo AgayA AyaMsahatthagayAo bhagavao tisalAe ya purathimeNaM ciTisu / 24 // samAhArA 1, suppaiNNA 2, muppabuddhA 3, jasoharA 4, lacchIvaI 5, sesavaI 6, cittaguttA 7, vasuMdharA 8 eyAo dAhiNAo ruyagapavvayAo AgayA bhiMgArahatthagayAo bhagavao tisalAe ya dAhiNaNaM AgAyamANIo parigAyamANIo cirTisu / 32 / ilAdevI 1, murAdevI 2, puDhavI 3, paumAvaI 4, egaNAsA 5, NavamiyA 6, sIyA 7, bhaddA 8; eyAo aTTha paJcatthimAo ruyagapacayAo AgayA tAliyaMTahatthagayAo bhagavao tisalAe ya AgAyamANIo parigAyamANIo ciTiMmu / 40 / ___ alaMbusA 1, miyakesI 2, puMDarIgiNI 3, vAruNI 4, hAsA 5, savvagA 6, sirI 7, hirI 8; eyAo aTTha uttarillAo ruyagapaJcayAo AgayA cAmarahatyagayAo bhagavao tisalAe ya uttareNa AgAyamANIo parigAyamANIo ciDhisu / 48 / cittA 1, cittakaNagA 2, saerA 3, soyAmiNI 4, eyAyo cauro vidisiruyagAo AgayA dIviyAhatthagayAo bhagavao tisalAe ya causu vidisAsu AgAyamANIo parigAyamANIo cirTisu 152 / / rUvA 1, rUvaMsA 2, mukhvA 3, rUvabaI 4; eyAo cauro ruyagamajjhAyo AgayA bhagavo titthayarassa cauraMgulAvasiTaM nAbhinAlaM kaSpittA bhUmIe nihaNisu / 56 / tae NaM chappannaM disAkumArIo titthayaraM 'bhavau bhagavaM pavvayAue'-tti baittA AgAyamANIo parigAyamANIo ciluisu // 058 // 14 meghaGkarAdi dikkumArINAm Agamanam // 15 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 16 // ACCATEGORIE CSARKA chAyA - meghaGkarA 1, meghavatI 2, sumedhA 3, meghamAlinI 4, toyadharA 5, vicitrA 6, puSpamAlA, 7, aninditA 8; etA aSTa UrdhvalokAt AgatAH paJcavarNapuSpavRSTiM kRtvA bhagavato mahAvIrasya tanmAtuzca adUrasAmante AgAyantyaH parigAyantya: atiSThan / 16 / nandottarA 1, nandA 2 AnandA 3, nandivarddhanA 4, vijayA 5, vaijayantI 6, jayantI 7, aparAjitA 8; etA aSTa paurastyAt rucakaparvatAt AgatA AdarzahastagatA bhagavatastrizalAyAca paurastyena AgAyantyaH parigAyantyo'tiSThan / 24 / samAhArA 1, supratijJA 2, suprabuddhA 3, yazodharA 4, lakSmIvatI 5, zeSavatI 6, citraguptA 7, mUla kA artha- 'mehaMkarA' ityAdi / (1) meghaMkarA (2) meghavatI (3) sumedhA (4) meghamAlinI (5) toyadharA (6) vicitrA (7) puSpamAlA aura (8) anidintA ye ATha dizAkumAriyA~ Urdhvaloka se AyIM / ve pA~ca varNa ke phUloM kI varSA karake bhagavAna mahAvIra aura unakI mAtA se kucha dUra AgAna - parigAna karatI huI khar3I rahIM (16) (1) nandotarA (2) nandA (3) AnandA (4) nandivarddhanA (5) vijayA (6) vaijayantI (7) jayantI aura (8) aparAjitA; ye ATha pUrva dizAke dizAkumAriyA~ rucaka parvata se AyIM aura ApanA hAtha meM liye bhagavAn tathA trizalA ke pUrva dizA meM AgAna tathA parigAna karatI huI khar3I rahIM / (24) (1) samAhArA ( 2 ) supratijJA (3) suprabuddhA ( 4 ) yazodharA (5) lakSmIvatI (7) citraguptA aura bhUjanA artha - ' mehaMkarA' ityAdi (1) bhegha 12 (2) meghavatI (3) sumedhA (4) bhedyabhAvinI (4) toyadharA (9) vithitrA (7) puSpamANA (8) anihitA, yA ATha hizAkumAriyo usobhAMthI utarI khAvI. yA maataaee paMcara'gI phUlenI vRSTi karI, bhagavAna ane tenI mAtAne hAlaraDAM saMbhalAvatI, jarA dUra ubhI rahI. (16) (1) nahottarA (2) naMhA (3) mAnaM hA (4) naM dvivardhanA (4) vikyA (6) vakyantI (7) jayantI (8) aparAjItA, e ATha, pUrva dizAmAM rahelI dizAkumArikAo, rucaka parvata uparathI utarI AvI teonA hAthamAM daNu hatAM. bhagavAna ane temanI mAtAne vidhiyukta vaMdana karI, jarA dUra ubhI rahI, hAlaraDAM gAvA lAgI ne bhagavAnane hi yojanA bAgI (24) (1) samAhArA (2) supratijJA (3) suprayuddhA (4) yazodharA ( 4 ) lakSmIpatI (6) zeSavatI (7) citraguptA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA meghaGkarAdidikkumA rINAm Agamanam // 16 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 17 // vasundharA 8; etA aSTa dakSiNasmAt rucakaparvatAt AgatA bhRGgArahastagatA bhagavataH trizalAyAzca dakSiNena gAyantyaH parigAyantyaH atiSThan / 32 / ilAdevI 1, surAdevI 2, pRthvI 3, padmAvatI 4, ekanAsA 5, navamikA 6, sItA 7, bhadrA 8; etA aSTa pAzcAtyAt rucakaparvatAt AgatAstAlavRntahastagatA bhagavataH trizalAyAzca pAzcAtyena AgAyantyaH parigAyantya: atiSThan / 40 / alambuSA 1, mitakezI 2, puNDarIkiNI 3, vAruNI 4, hAsA 5, sarvagA 6, zrIH 7, hIH 8; etA aSTa uttarIyAd rucakaparvatAt AgatAH cAmarahastagatAH bhagavatastrizalAyAzva uttareNa AgAyantyaH parigAyantya: atiSThan / 48 / vasundharAH ye ATha dizAkumAriyA~ dakSiNa dizA ke rucaka parvata se aaiiN| inake hAthoM meM bhRMgAra ( jhArI) thaa| ye bhagavAn aura trizalA ke dakSiNa bhAga meM AgAna - parigAna karatI huI khar3I rahIM ( 32 ) / (1) ilAdevI (2) surAdevI (3) pRthvI (4) padmAvatI ( 5 ) ekanAsA (6) navamikA (7) sItA aura (8) bhadrA; ye ATha dizAkumAriyA~ pazcima dizA ke rucaka parvata se AI / inake hAtha meM paMkhe the / ye bhagavAna aura trizalA ke pazcima bhAga meM AgAna - parigAna karatI huI khar3I rahIM / (40) (1) alambuSA (2) mitakezI (3) puNDarIkiNI (4) vAruNI (5) hAsA (6) sarvagA (7) zrI aura hI; (8) ye ATha dizAkumAriyA~ uttara ke rucaka parvatase aaii| inake hAthameM camara the| ye bhagavAna aura trizalA ke uttara bhAga meM AgAna - parigAna karatI huI khaDI rahIM (48) (8) vasudharA; e ATha divALAe dakSiNa dizAnA rucaka paryaMta uparathI AvI pahoMcI. A AThenI hAthamAM charI hatI. upara pramANe vidhi yatAvI, gAe jAvA sAgI (32) (1) sAhevI (2) surAhevI (3) pRthivI (4) padmAvatI (5) menAsA (6) navabhiThA (7) sItA (8) ladrA; A ALA pazcima dizAnA rucaka paryaMta uparathI Ave che. teonA hAthamAM 5'khA hoya che. bhagavAna ane mAtAne vadana karI, gANAM gAtI jarA dUra ubhI rahe. che. (40) (1) akSa bhuSA (2) bhitaThezI (3) cuDarIDizI (4) vAruDI (5) hAsA (6) sarvagA (7) zrI (8) DrI; mA zrI kalpa sUtra : 02 kalpamaJjarI TIkA meghaGkarAdidivakumA rINAm Agamanam // 17 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa citrA 1, citrakanakA 2, zaterA 3, saudAminI 4; etAzcatasraH vidigcakAt AgatAH dIpikAhastagatAH bhagavatastrizalAyAzca catasRSu dikSu AgAyantyaH parigAyantyaH atiSThan / 52 / rUpA 1, rUpAMzA 2, surUpA 3, rUpAvatI 4, etAzcatasraH rucakamadhyAt AgatA bhagavatastIrthakarasya caturaGgalAvaziSTaM nAbhinAlaM kalpitvA bhUmyAM nyakhanan / 56) tataH khalu SaTpaJcAzad dizAkumAryaH tIrthakaraM 'bhavatu bhagavAn parvatAyuSkaH' iti uditvAAgAyantyaH parigAyantyo'tiSThan ||muu058|| sUtre kalpamaJjarI // 18 // TAkA ma meghaGkarAdi dikkumAparINAm Agamanam (1) citrA (2) citrakanakA (3) zaterA (4) saudAminI ye cAra dizAkumAriyA~ vidizAoM (dikkoNoM) se AI / inake hAtha meM choTe-choTe dIpaka the| ye bhagavAn aura trizalA ke cAroM vidizAoM meM AgAna-parigAna karatI huI khaDI rhiiN| (52) (1) rUpA (2) rUpAMzA (3) surUpA aura (4) rUpavatI; ye cAra dizAkumAriyA~ rucaka parvata ke madhyabhAga se aaii| inhoMne bhagavAn tIrthakara ke cAra aMgula zeSa nAla ko kATa kara bhUmi meM gAr3a diyaa| (56) ye chappana dizAkumAriyA 'bhagavAn parvata ke samAna cirAyu hoM' isa prakAra ke AzIrvAda vacana bola karake AgAna-parigAna karatI huI khaDI rahIM ||suu057|| ATha dikakumArIo, uttaranA cakapradeza parathI AvI. teonA hAthamAM 'camara' hatAM. teo gAyana karatI, najIkamAM Geii 24ii. (48) (1) yitrA (2) citra (3) sht| (4) sauhAbhinI; PAL yAra subhAriyA vihishaay| (301) bhAMthI utarI AvI. teonA hAthamAM nAnA nAnA "dIpaka" hatAM. A cAre jaNIo khUNAomAM ubhI rahI hAlaraDAM 4 24ii. (52) (1) 35(2) 35izA (3) su350 (4) 355tI; the yA2 zubhAritA 24 5 tanA bhadhya bhAgamAyA AvI rahI. A kumArikAoe, bhagavAnanA cAra aMguLa pramANu nALane kApI, bhUmimAM dATI dIdhe. (56) A chapana dizAkumArIe "bhagavAna parvatanI samAna cirAyu thAo' A prakAre kahI gANuM gAtI 4 bhAbhI 24ii. (2058) // 18 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 19 // TIkA-'mehaMkarA' ityaadi| spaSTam , UrdhvalokAt-bhadrazAlavanasya samabhUtalAt paJcazatayojanocanandanabanagatapazcazatayojanapramANA'kUTarUpasthAnAt / adUrasAmante-nAtidUre nAtisamIpe / 16 / 'naMdottarA' ityAdi / spaSTam , navaram-AdarzahastagatAH-hastagata hastasthaH Adarzo-darpaNo yAsAM tAH= hastagRhItadarpaNA ityrthH| 'hastagata' zabdasya paranipAtaH prAkRtatvAt / evamagre'pi bodhyam / 24 / 'samAhArA' ityaadi| spaSTam , bhRGgArahastagatAH-bhRGgAra:='jhArI' iti bhASAprasiddhaH, sa hastagato yAsAM tAH // 32 // 'ilAdevI' ityaadi| spaSTam , navaram-tAladvantahastagatAH-tAlavRntAni-vyajanAni hastagatAni yAsAM tA:-tAlavyajanadhAriNya ityarthaH / 40 / TIkA kA artha-'mehaMkarA' ityAdi / 'mehaMkarA' ityAdikA artha spaSTa hai| kevala vizeSa itanA hI hai ki ye ardhva loka se AI arthAt bhadrazAla vana ke sama bhUbhAga se pAMca sau yojana U~cA nandana vana hai, usameM pAMca sau pA~ca sau yojana pramANavAle ATha kUToM se aaii| 'adUrasAmaMte' kA artha hai-na adhika dUra, na adhika samIpa / inhoMne pAMca varNa ke phUloM kI varSA kii| 'naMdottarA' AdikA artha spaSTa hai| kevala 'AdarzahastagatAH' kA artha hai-unake hAthoM meM darpaNa the / 24 // samAhArA ityAdi spaSTa hai| 'bhRGgArahastagatAH' arthAt inake hAthoM meM jhArI thI / 32 / ilAdevI Adi spaSTa hai| kevala inake hAthoM meM tAr3a-paMkhe the, itanA samajhanA cAhie / 4 / meghaGkarAdidikkumArINAm Agamanam TInA atha-'medhakarA' tyAhi. sUtranAma spaSTa cha. 35 mA che 4thI mApI eTale bhadrazALa vananI samabhUmithI pAMcaze jojana UMcuM naMdanavana che. tyAM pAMca pAMcase jana pramANavALA mATo mAvesa chetepUTAthI bhAvI. adUrasAmaMte ne| artha-nahi 2 nAina, tev| thAya che. (16) 'naMdottarA vigairen| ma 25Ta che. vaNa-AdarzahastagatAH na maya vo yAya che tebhAnA DAyamA 65 tai. (24) samAhArA tyAdi 254 cha. bhRGgArahastagatAH na ma savA thAya che yA 'ArI' tI. (32) ilAdevI viren| ma spaSTa che. 54tatyAnA DAyamA tAnA mAtai, tevaya mahi 4205 che. (40) // 19 // zrI 395 sUtra:02 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa 'alaMbusA' ityaadi| spaSTam , navaram-cAmarahastagatA:cAmaradhAriNyaH / 48 / 'cittA' ityaadi| spaSTam , navaram-dipikAhastagatAH-dIpadhAriNyazcatasraH / 52 / 'rUvA' ityaadi| spaSTam , navaram-rUpAdayazcatasro nAbhinAlacchedinyaH / 56 / rucakaparvato hi jambUdvIpasthameruparvatasya prAkArarUpeNa vartata iti bodhyam // ___ 'tae NaM ityAdi / tataH khalu tAH pUrvoktAH SaTpaJcAzadapi dikkumAryaH 'he bhagavan ! bhavAn parvatAyuSkAparvatavat cirAyuSko bhavatu' iti-ittham AzIrvacanaM tIrthakaram-uditvA-uktvA AgAyantyaH parigAyantyo'tiSThan // sU0 58 // kalpamaJjarI TIkA | // 20 // alaMbuSA Adi spaSTa hai| sirpha yaha vizeSatA hai ki ye cAmaradhAriNI thIM / 48) citrA Adi spaSTa hai| sirpha yaha vizeSatA hai ki ye cAra dIpaka liye thIM / 52 / rUpA Adi spaSTa hai| sirpha-yaha vizeSatA hai ki ye cAra nAla chedana karane vAlI thIM // 56 // rucaka parvata jambUdvIpa ke pAkAra (parakoTe) ke rUpa meM avasthita hai, aisA samajhanA caahie| yaha saba chappana dizAkumAriyA 'he bhagavan ! Apa parvata ke samAna cirAyu hoM' isa prakAra tIrthakara ko AzISa ke vacana kaha kara AgAna aura parigAna karatI huI sthita huI |mu058|| meghaGkarAdidikkumA rINAm Agamanam alambuSA mAhinA ma 55 54 che. vizeSatA yahI hai dizAbhAriyAnA DAyamAM, 'yAmara' 2sA itai. (48) citrA mAhi 254 cha. vizeSabha ta thAranA DAyama havA tai. (52) rUpA mAhi 25Ta che. vizeSatA - yAra hazAmArIyA nANa ch| 42vAvANItI . (56) 24 pahADa, jaMbU dvIpanA prakAra samAna lekhAya che. A sarva chappana dizAkumArikAo, bhagavAnane, he bhagavan! "tame parvatanI samAna cirAyu thAo" evA AziSavacane belI, gAtAM gAtAM ubhI rahI. (sU058) // 20 // zrI kalpa sUtra: 02. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 21 // maJjarI TIkA zakrasyA honA sanakampaH, zakrAjJayA __ mUlam--tae NaM AsaNaMsi kaMpamANasi sake deviMda devarAyA ohiNANeNa caramatitthayarassa jammaNaM jANiUNa siddhANaM titthayarassa ya 'namotthu Na' dalai, dalitvA hariNegamesiNaM devaM pAyattANIyAhivaI joyaNaparimaMDalaM sughosaM ghaMTaM ghosiu ANavei / tae NaM hariNegamesiNA deveNaM mughosAe ghaMTAe ghosiyAe samANIe sohamme kappe aNNesu battIsavimANasayasahassemu aNNAI egRNAI battIsaghaMTAsayasahassAI jamagasamagaM kaNakaNarAvaM kAuM pvttaaii| tae NaM akamhA AsAiyAe saMpayAe dINA viva tammi samayammi savve devA ya devIo ya divvaM ANaMdaM aNuhavisu / tae NaM hariNegamesideveNaM ghosiyaM sakiMdassa ANaM socA savve devA haTTatuTTA harisavasa-visappamANahiyayA sayasayavimANamAruhiya cliyaa| tattha kevaiyA iMdassa ANAe, kevaiyA mittaperiyA, kevaiyA devIperiyA, kevaiyA kougAloyaNukkaMThiyA, kevaiyA abbhuyaM daTuM, kevaiyA titthayarajammamahocchavaM daTuM, kevaiyA bhagavaMtaM daTuM, kevaiyA imo bhayavaM muttimaggassa darisago bhavissai-tti kaTu, kevaiyA imAe osappiNIe assi bhArahavAse imo carimo titthayaro-tti kaTTa, kevaiyA appaNijabhAveNa, kevaiyA bhattibhAveNa caliMsu ||suu0 59 // chAyA-tataH khalu Asane kampamAne zakro devendro devarAjaH avadhijJAnena caramatIrthakarasya janma jJAtvA siddhebhyaH tIrthakarAya ca namotthu NaM-(namo'stu khalu) dadAti, dacyA hariNaigamepiNaM devaM padAtyanIkAdhipati mUlakA artha-'tae ' ityAdi / tatpazcAt Asana kApane para zaka devendra devarAja ne avadhijJAna se carama tIrthakara kA janma jAna kara siddhoM ko tathA tIrthakara ko 'namotthu NaM' diyA, dekara padAtyanIkAdhipati (paidala senA ke senApati) hariNaigameSI deva ko eka yojana gherA vAlI mughopA nAma kI ghaMTA bajAne kI AjJA dii| hariNaigameSI deva ne jaba sughoSA ghaMTA bajAI to saudharma devaloka ke eka kama battIsa lAkha bhUganA -'tae Na' tyA. Dendranu 54 siMhAsana yAsata thadi ta viyA2 421 / bAyA. adhijJAnanA upayoga vaDe dRSTi pheMkatA, tene tIrthaMkarane janma thaye jaNAya. siddha bhagavAna ane tItha karane noratha if no pATha belI namaskAra karyA. tyAra bAda pAyadaLa senAnA adhipati haripzanameSa devane, "suSA' nAmane ghaMTa bajAvavA hukama karyo. A ghaMTa eka jojananA gherAvAvALA banela hate. mAra devAnAM bhagavadarza nArtha calanam // 21 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre yojanaparimaNDalAM sughoSAM ghaNTAM ghoSayitum AjJApayati / tataH khalu hariNaigameSiNA devena sughoSAyAM ghaNTAyAM ghoSitAyAM satyAM saudharme kalpe anyeSu ekonadvAtriMzadvimAnazatasahasreSu anyAni ekonAni dvAtriMzadghaNTAzatasahasrANi yugapat kanakanarAvaM kartuM pravRttAni / tataH khalu akasmAdAsAditayA sampadA dInA iva tasmina samaye sarve devAzca devyazca divyamAnandamanvabhUvana / tataH khalu hariNaigameSiNA devena ghoSitAM zakrendrasya AjJAM zrutvA sarve devA hRSTatuSTA harSavaMza-visarpada-dhRdayAH svasvavimAnamAruhya clitaaH| tatra kiyanta indrasya AjJayA, kiyanto mitrapreritAH, kiyanto devIpreritAH, kiyantaH kautukA-lokano-tkaNThitAH, kiyanto'dbhutaM draSTuM, kiyantaH tIrthakarajanmamahotsavaM draSTuM, maJjarI // 22 // TIkA PEARLETE vimAnoM meM anyAnya eka kama battIsa lAkha ghaMTAyeM khanakhanAne lgiiN| usa samaya jase dInoMko acAnaka hI sampatti mila gaI ho, isa prakAra samasta devoM aura deviyoM ko divya AnandakA anubhava huaa| tatpazcAta hariNaigamecI deva dvArA ghoSita kI huI zakendrakI AjJA ko sunakara saba deva hRSTa-tuSTa hue| sabake hRdaya harSa se khila gye| saba apane-apane vimAnoM para savAra hokara cala pdde| unameM se koI koI indra kI AjJA se, koI-koI mitroM kI preraNA se, koI-koI apanI devI ke anurodha se, koI-koI kautuka dekhane kI utkaMThA se, koI koI adbhuta dRzya dekhane ko, koI-koI tIrthakara kA janma zakrasyAsanakampaH , zakrAjJayA devAnAM bhagavaddazanAthe calanam kI ghaMTa vAgatAnI sAthe, saudharma devalokanA eka ochuM battIsa lAkha vimAnanA eka ochu battIsa lAkha ghaMTAone khaNakhaNATa thavA lAge. jema garIba mANaso ne, Akasmika saMpatti maLI jAya ne, je AnaMda vyApI rahe, te e anubhavyo. harirjhegamelI deva dvArA, gheSita thayelI zakrendranI AjJAne sAMbhaLI sarva de, khuzakhuzAla thayAM. badhA de harSonmatta thayAM. dareka jagu, pitapatAnA vimAna para besI, cAlatAM thayAM. keI de, IndranI AjJA thavAthI ravAnA thayAM, keI de mitrenI preraNAthI prerAyAM, ke pitAnI devInA Agrahane lIdhe kheMcAyA, ke kautuka dekhavAnI utkaMThAthI AkarSAyA, keI AzcaryakAraka ghaTanAthI dorAyA, ke tIrthakarane janma mahotsava jevAnI bhAvanAthI doDyA, keI bhagavAnanA darzana karavAnA abhilAthI thaI upaDayA, // 22 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 23 // kalpamaJjarI TIkA kiyanto bhagavantaM draSTuM, kiyantaH 'ayaM bhagavAn muktimArgasya darzako bhaviSyati' iti kRtyA, kiyantaH-'asyAmavasarpiNyAm asmin bhAratavarSe ayaM caramastIrthakaraH' iti kRtvA, kiyanta AtmIyabhAvena, kiyanto bhaktibhAvenAcalan ||suu059|| TIkA-'tae NaM' ityAdi / tataH khalu Asane kampamAne sati zakraH-tadAkhyo devendraH surapatiH, devarAjaH devanAyakaH avadhijJAnena-avadhijJAnopayogena caramatIrthakarasya antimacaturviMzatitamatIrthakarasya janma jJAtvA siddhebhyaH tIrthakarAya ca 'namotthu NaM' dadAti, dattvA padAtyanIkAdhipati-padacArisainyanAyakaM harigaigameSiNaM devaM yojanaparimaNDalAM mughopAM-mundaraghoSavatItyanvarthasaMjJAM ghaNTAM ghoSayituM vAdayitum , AjJApayati AjJA dadAti / mahotsava dekhane ko, koI bhagavAn kA darzana karane ke lie, koI yaha samajha kara ki yaha bhagavAn mokSamArga ke darzaka hoMge, koI yaha jAnakara ki isa avasarpiNI kAla meM, isa bharata kSetra meM yahI aMtima tIrthakara haiM, koI AtmIyabhAva se aura koI bhaktibhAva se ravAnA hue ||suu059|| TIkA kA artha---'tae the' ityaadi| tadanantara Asana kApane para zaka nAmaka devAdhipati devanAyaka ne avadhijJAna dvArA antima caubIsaveM tIrthakara kA janma jAna kara siddha bhagavAn ko tathA tIrthakara ko 'namotthu NaM diyA, arthAt 'namotthu NaM' kA pATha par3ha kara namaskAra kiyaa| phira paidala senA ke nAyaka hariNaigamepI deva ko eka yojana ke ghere vAlI sughoSA-manoharadhvanivAlI isa yathAnAma tathAguNa vAlI ghaMTA ko bajAne kI AjJA dii| koI A bhagavAna mekSamAganA darzaka thaze ema jANIne ravAnA thayAM. A avasarpiNI kALamAM, ahiM bharatakSetre, bhagavAna aMtima tIrthaMkara che. ema samajI ke deve, prayANa karyuM, keI bhaktibhAvathI kheMcAI cAlI nIkaLyAM. ema vividha dRSTikoNa rAkhIne saudharma devalokanA dee, bharatakhaMDamAM AvavA ravAnagI lIdhI. (sU059) ttn| artha-'tae Na tyAhi. tyA2mA bhAsana JzatAza nAmanA devAdhipati devanAya55dhijJAnadvArA antima yovIsabhA tI 42no bhayAnu siddha bhagavAnane tathA tI 42ne "namotthu gaM" dhu, theTa "namotthu Na" ne pATha bhaNIne namaskAra karyo. pachI pAyadaLa senAnA nAyaka hariegamethI devane eka ejananA gherAvAvALA suSA-manahara avAja vALe, yathAnAma tathA guNavALo ghaMTa vagADavAnI AjJA ApI. tyAra bAda zakrasyA sanakampaH , zeka zakrAjJayA devAnAM bhagavaddarzanArtha calanam // 23 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa tataH tadanantaraM khalu hariNaigameSiNA devena sughoSAyAM ghaNTAyAM ghoSitAyAM-vAditAyAM satyAM saudharme kalpe anyeSu ekonadvAtriMzadvimAnazatasahasreSu anyAni ekonAni-ekanyUnAni dvAtriMzadghaNTAzatasahasrANi-ghaNTAnAM dvAtriMzallakSANi yugapat ekakAlAvacchedena 'jamagasamagaM' iti yugapadarthe dezIyazabdaH, kanakanarAvaM-kanakanetizabdaM kartuM pravRttAni-udyatAni / tataH tadanantaraM khalu akasmAt-sahasA prAsAditayA prAptayA sampadA dInAH raGkA iva sarve devA devyazca divyam adbhutam Anandam prabhujanmazravaNajanitaM pramodam anvabhavan anubhuutvntH| tataH khalu hariNaigameSidevena ghoSitAM sUcitAM zakrendrasya AjJAm AjJAvacanaM zrutvA sarve devA hRSTatuSTAH atiprasannA harSavaza-visarpada-dhRdayA: harSotphullamAnasAH svasvavimAnam Aruhya Azritya clitaa:prsthitaaH| tatracaliteSu deveSu madhye kiyanto devA indrasya AjJayA acalaniti prennaanvyH| evmgre'pi| kiyantazca kalpamaJjarI mUtra // 24 // TIkA tatpazcAt hariNaigamepI deva ke sughoSA ghaMTA bajAne para saudharma kalpa meM eka kama battIsa lAkha vimAnoM meM, eka kama battIsa lAkha ghaMTAyeM eka hI sAtha bajane lgiiN| usa samaya samasta devoM aura deviyoM ko prabhu ke janma kA samAcAra sunakara aise adbhuta Ananda kA anubhava huA, jaise daridra ko acAnaka hI sampadA ko prApti se hotA hai| tatpazcAt hariNaigameSI deva dvArA sucita zakrendra kI AjJA sunakara sabhI deva hRSTa aura tuSTa arthAt atyanta prasanna hue| harSa se unakA hRdaya phUla utthaa| saba apane2 vimAnoM para car3ha kara cle| una devoM meM kitaneka indra kI AjJA se cale, kitaneka mitroM kI preraNA se cale, kitaneka apanI zakrasyAsanakampaH , zakrAjJayA devAnAM SER bhagavaddaza nArtha calanam . harizaigamelI deve sughASA nAmane dhaMTa bajAvatA ja saudharma ka5mAM batrIsa lAkhamAM eka ochA vimAnamAM, batrIsa lAkhamAM eka eAchA ghaMTa eka sAthe ja vAgavA lAgyA. te vakhate samasta deva ane devIone prabhunA janmanA samAcAra sAMbhaLIne eTalA adUbhuta AnaMdane anubhava thayo ke jeTalo daridrane acAnaka saMpatti prApta thavAthI thAya che. tyArabAda hariNAmethI deva dvArA sUcita zakrendranI AjJA sAMbhaLIne badhA de harSa ane saMtoSa pAmyA re eTale ke atyanta prasanna thayA. harSathI emanuM hRdaya khilI uThayuM. badhA pita pitAnA-vimAnamAM besIne cAlI nIkaLyAM. te devemAM keTalAka IndranI AjJAthI upaDayAM, keTalAka mitronI preraNAthI upaDayAM, keTalAka pitAnI devInA che // 24 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra ||25|| Lang Man mitra preritAH kiyantazca devIpreritAH = svadevyA preritAH kiyantaca kautukA'' - lokano- tkaNThitAH- kautukaM kutUhalaM tasyA''lokanaM=nirIkSaNaM tatrotkaNThitAH = utsukAH kiyantazca adbhutam = Azcarya draSTum kiyantazca devAH tIrthakarajanmamahotsavaM draSTum kiyantazca bhagavantaM draSTum kiyantazca 'ayaM bhagavAn muktimArgasya =mokSamArgasya darzako bhaviSyati' iti kRtvA = iti buddhvA kiyantazca 'asyAmavasarpiNyAm asmin bhArate varSe ayaM caramaH = antimaH tIrthakara :' iti kRtvA, kiyantaca AtmIyabhAvena kiyantazca devA bhaktibhAvena acalan ||sU059 || mUlam - jaM samayaM ca NaM devA caliyA taM samayaM ca NaM tattha pavaTTamANehiM nANAviha - divva-tuDiyasada- saMninAhiM ghaMTANiNAehiM tappaDijjhaNIhiM devadevIkala kalehiM ca akhaMDaM AgAsamaMDalaM guMjiyaM Asi / taMsi samaya koDiso devavimANehiM visAlamavi AgAsaM saMkiNNaM jAye / tattha sIhAgiivimANavAsiNo devA gayAgiivimANArUDhe deve kahiMsu - "bho bho agge sarato devA ! ye saye hattho eo karemANA calaMtu, annahA duddharo mama kesarI tumhANaM hathiNo haNissara / evaM mahisAgavANAkhdA AsAgi vimANArUDhe garulAgi vimANAkhdA bhuyaMgAgir3a vimANArUDhe, cittagAgii vimANArUDhA mesAgi vimANArUDhe deve ya kahiMsu / devI ke Agraha se cale, kitaneka kutUhala dekhane kI utkaMThA se cale, kitaneka Azcarya dekhane ke lie cale, kitaneka tIrthaMkara kA janma - mahotsava dekhane ke liye cale aura kitaneka bhagavAn kA darzana karane ke lie ravAnA hue| koI-koI yaha samajha kara gaye ki yaha bhagavAn mokSamArga ke darzaka hoMge, aura koI-koI yaha soca kara ki isa avasarpiNI kAla meM, isa bharatakSetra meM yahI antima tIrthaMkara haiM / kucha deva AtmIyabhAva se cale to kucha bhaktibhAva se prerita hokara cale || sU059 / / AgrahathI upaDayAM, keTalAka kutUhala jovAnI utkaMThAthI upaDayAM, keTalAka Azcaya jovAne mATe upaDayAM, keTalAka tI karanA janmamahotsava jovAne mATe upaDayAM, ane keTalAka bhagavAnanAM darzana karavAne mATe ravAnA thayAM. kAi koi ema samajIne gayA ke A bhagavAna mokSamArganA dazaka thaze, ane kAI kAi ema dhArIne gayA ke A avarpiNI kALamAM, A bharatakSetramAM A ja antima tIrthaMkara che. keTalAka devA AtmIyabhAvathI gayA teA keTalAka bhakitabhAvathI prerAine gayA. (s059) zrI kalpa sUtra : 02 Hai Bao Bao Bao Wu Guo Min Bao Bao Bao Bao Can kalpa maJjarI TIkA zakrasyA sanakampaH, zakrAjJayA devAnAM bhagavaddarza- nAtha calanam. // 25 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 26 // maJjarI TIkA kevaiyA devA ussuyattaNeNa mitte mottaNa agge cliNsu| kevaiyA kahiMmu-bho bhAyarA ! cihaMtu ciTaMtu amhevi aagcchaamo| kevaiyA agge agge caliuM vivAyaM kuNamANe karhisu-jaM ajja pavvadiNaM vaTTai, ao tuNhI ceva AgacchaMtu / evaM gagaNamaMDale gamaNeNa devANaM sirasi aisaMnihIe caMdakiraNapaDaNeNa nijjarA avi devA jarAmatomiva sobhiNsu| devamuddhesu ThiyA tArA ghaDAgArA lakvijisu, galesu ya tA rayaNagevejjagAI piva dIsisu, devasarIremu ya tA seyabiMduNocca bhAsiMsu ||suu060|| chAyA-yasmin samaye ca khalu devAzcalitAstasmin samaye ca khalu tatra pravartamAnaiH nAnAvidhadivya-truTita-zabda-saMninAdaiH ghaNTAninAdaiH tatpatidhvanibhirdevadevIkalakalezca akhaNDamAkAzamaNDalaM guJjitamAsIt / tasmin samaye koTizo devavimAnaviMzAlamapyAkAzaM sakIrNa jAtam / tatra khalu siMhA''kRtivimAnavAsino devA gajA''kRtivimAnArUDhAn devAn akathayan-"bho bho bhagavadarza nArtha calitAnAM devAnAM varNanam. mUla kA artha--'jaM samayaM ca NaM ityAdi / jisa samaya deva ravAnA hue, usa samaya vahA hone vAle vividha divya vAdyoM ke zabdoM kI dhvani se, ghaMTAoM kI dhvani se, aura usa dhvani kI pratidhvani se tathA devoM aura deviyoM ke kalakala-nAda se sampUrNa AkAzamaMDala gUMja utthaa| usa samaya koTi-koTi devavimAnoM se vizAla AkAza bhI sa~kar3A jAna par3ane lgaa| vahA~ siMhAkAra (siMha ke samAna AkRti vAle) vimAnake vAsI deva gajAkara-vimAnoM para ArUr3ha devoM se kahane lage-'ajI Age-Age calane vAle devo! apane-apane hAthiyoM ko jarA eka kinAre | // 26 // bhuusne| matha-ja samayaM ca NaM tyAdi.2 samaye vo ravAnA yAMta sabhaye, svAbhA, vividha hivya vAghono dhvani thaI rahyo. ghaMTAonI dhvanivaDe, dhvanionA pratidhvanio vaDe, deva-devIonA kalaravanA nAdavaDe, saMpUrNa AkAzamaMDaLa gAjI uThayuM. te samaye, karoDo deva-vimAnathI AkAza saMkaDAI gayuM hoya ! tema jaNAvA lAgyuM. siMhAkAra vAlA vimAnamAM beThelAM de, gajAkAra vimAnanA devane kahevA lAgyA ke "he de! tame koNa zrI kalpa sUtra: 02 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 27 // kalpamaJjarI TIkA agresaranto devAH ! svakAn svakAn hastina ekataH kurvantazcalantu, anyathA duIro mama kesarI yuSmAkaM hastino hnissyti| evaM mahiSA''kRtivimAnArUDhA azvAkRtivimAnArUDhAn, garuDAkRtivimAnArUDhA bhujaGgAkRtivimAnArUDhAn , citrakAkRtivimAnArUDhA meSAkRtivimAnArUDhAna devAMzca akathayana / kiyanto devA utsukatvena mitrANi muktvaa'gr'cln| kiyanto'kathayan-bho bho bhrAtaraH! tiSThantu tiSThantu, vayamapi aagcchaamH| kiyanto'gre'gre calituM vivAdaM kurvANAn akathayan-yad adya parvadinaM vartate, atastUSNImeva Agacchantu / evaM gaganamaNDale gamanena devAnAM zirasi atisannidheH candrakiraNapatanena nirjarA api devA jarAvanta karake calie, nahIM to hamArA parAkramI siMha Apake hAthI kI hatyA kara degA!' isI prakAra mahiSAkAra-vimAna-vAloM ne azvAkAra-vimAnake vAsiyoM se, garuDAkAra vimAna vAloM ne bhujaMgAkAra vimAnake vAsI devoM se khaa| kitane hI deva utkaMThA ke kAraNa apane mitroM ko chor3a kara Age cala diye| koI-koI kahane lage-'bhAiyo, Thaharo Thaharo, hama bhI A rahe haiN|' koI-koI Age calane ke lie vivAda karane vAloM se bole-'Aja utsava kA dina hai, ataH cupacApa cale aao| isa prakAra AkAza-maMDala meM calane se devoM ke mastaka para atyanta nikaTatA se candramA kI AgaLa AgaLa cAlyA jAo cho paNa tamArA hAthiyone eka tarapha tAravI amane AgaLa javAde, nahitara amArA parAkramI siMho tamArA hAthIonI hatyA karI besaze!" A prakAre bheMsanA AkAravAlA deve temanI AgaLa nIkaLI cukelAM azvAkAra vimAnanA devane paDakAratAM, garuDAkAra vimAnIe, sapakAra vimAnine celeMja pheMkatAM, cittAnA AkAravALA vimAniyA, gheTAnA AkAravALA vimAniyo ne dhamakAvatAM. keTalAka de utkaMThAthI ane dezanA kAraNe pitAnA mitrane paNa choDI AgaLa-AgaLa nIkaLI jatAM. keI ke te eka bIjAne kahI paNa detA ke "bhAIe! jarA thaMbhI jAva, ame paNa tamArI sAthe AvIe chIe" kaI kaI te, AgaLa mArga kADhavA vADiyA ane dalIlabAja dene sApha zabdomAM saMbhaLAvI paNa detAM hatAM ke "Aja utsavano divasa che mATe cUpacApa rahI, vakhatasara pahoMcI jAva, nahitara rahI jaze! AkAzamaMDaLamAM caMdranuM sthAna jyAM AvI raheluM che te sthAnanI najIka de prayANa karI rahyAM hatAM. bhagavaddeza nAtha calitAnA devAnAM varNanam. // 27 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va kalpa zrIkalpa sUtre // 28 // ivA'zobhanta / devamUrddhasu sthitAstArA ghaTAkArA alakSyanta, galeSu ca tAH ratnoveyakAni iva adRzyanta, devazarIreSu ca tAH svedabindava iva abhAsanta ||suu060|| TIkA-jaM samayaM cetyAdi / yasmin samaye ca khalu, prAkRtatvAdatra saptamyarthe dvitIyA; devAzcalitAH, tasmin samaye ca khalu tatradevamArge pravartamAnaH jAyamAnaH nAnAvidhadivyatruTitazabdasaMninAdaiH-nAnAvidhAni anekaprakArANi yAni divyAni truTitAnicAditrANi teSAM zabdasaMninAdaiH-zabdaiH sAmAnyazabdaiH saMninAdaiH samyak vyAptaH zabdaH, tathA-ghaNTAninAdaiH, tatpratidhvanibhiH divyavAdyaghaNTApatizabdaiH devadevIkalakalaiHdevAnAM devInAM kalakalazabdaizca akhaNDaM-samastam AkAzamaNDalaM guJjita-madhurAvyaktazabdavyAptam AsIt / maJjarI TIkA nArtha kiraNeM par3a rahI thiiN| isa kAraNa ve deva nirjara (jarA-bur3hApe se rahita) hokara bhI jarAvAn-(vRddha) jaise dikhAyI diye| devoM ke sira para sthita tAre ghaTa jaise dikhAI dete the| gale meM ve ratnamaya AbhUpaNa sarIkhe najara Ate the aura devoM ke zarIra para pasIne kI bUMdo kI taraha camaka rahe the // 060 / / bhagavadarzaTIkA kA artha-'ja samayaM ca NaM' ityaadi| jisa samaya deva ravAnA hue, usa samaya devoM ke mArgameM hone vAle nAnA prakAra ke divya bAjoM ke sAmAnya zabdoM se tathA samyak prakAra se vyApta ho jAne calitAnAM vAle zabdoMke-ninAdoM se, ghaMTAoM kI dhvani se, divya vAdyoM evaM ghaMTAoM kI pratidhvani se, devoM tathA mAra devAnA varNanam. caMdramAnAM zveta kiraNe, denA mAthA para paDavAthI te deve nirjara-eTaleja -gaDhapaNu-vagaranA hovA chatAM jarAvALA eTale vRddha jevA dekhAvA lAgyAM. denA mAthA para AvelA tArAo ghaDA jevA dIsatAM hatAM ne gaLA mAM AvelA tArAo jhagamaga jhagamaga thatAM hovAne kAraNe denA ratnamaya AbhUSaNe samAna daSTigocara thatAM hatAM. A uparAMta, denA zarIra para AvelA tArAo parasevAnA TIpAM jANe bAjyAM na hoya ! tema jaNAtAM; kAraNa ke deve A tArAmaMDaLanI vacamAM thaIne ja pasAra thatAM hatAM (sU0 60) TAna 25 --'jaM samayaM ca NatyAhi samaye vo 2vAnA thayAM, tyAre hevonAmA bhane yatAlivAnA hi0 vA. tronA sAmAnya avAjathI tathA sArI rIte prasarI jatA avAjethI ghaTanA avAja thI, divya vAdyo ane ghaTanA prativanithI rA zrI kalpa sUtra: 02 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 29 // tasmina samaye kodizo devavimAnaiH vizAlamapi AkAzaM saMkIrNa-devagaNabhRtatvAt sUcyA api pravezazUnyaM jAtam / tatra-vimAnacAriSu deveSu khalu siMhA''kRtivimAnavAsinaH=siMhA''kAravimAnasthA devA gajA''kRtivimAnArUDhAna=hastyAkAravimAnAsInAn devAn akathayan uktavantaH, kim ? ityAha-bho bho agre saranta:calanto devAH svakAn svakAn-nijAna nijAn hastina ekatA ekapAzva kurvantaHcalantugacchantu, anyathA ekataH kagNAbhAve durddhara:-balI mama kesarI-siMhaH yuSmAkaM hastino haniSyati / evam anena prakAreNa mahiSA''kRtivimAnA''rUDhA mahiSA''kAravimAnA'sInA devA azvAkRtivimAnA''rUDhAn devAn , garuDA''kRtivimAnA''rUDAH garuDAkAravimAnA''sInA devA bhujaGgA''kRtivimAnA''rUDhAn devAn , citrakA''kRtivimAnA''rUDhAH-citrako kalpamaJjarI TIkA bhagavaddeza deviyoM ke kalakala nAda se, samasta AkAza gUMjane lagA-madhura evaM asphuTa zabdoM se vyApta ho gyaa| usa samaya karor3o vimAnoM se vistIrNa AkAza bhI, devasamUha se bhara jAne ke kAraNa saMkIrNa ho gayA-muI bhI na samA sake, isa prakAra kA ho gyaa| una vimAnacArI devoM meM jo siMha kI AkRti vAle vimAnoM meM ArUr3ha the, unhoMne hAthI ke AkAra ke vimAnoM para car3he devoM se kahA- are Age 2 calane vAle devo! apane-apane hAthiyoM ko eka bagala meM karake calo, anyathA-eka bagala meM na karane para hamArA balI siMha tumhAre hAthiyoM kA hanana kara degaa| isI prakAra mahipAkAra (bhaiMse ke AkAra vAle) vimAna meM baiThe devoMne azvAkRtivAle vimAna ke vAsiyoM se khaa| garuDAkAra vimAna para ArUDha devoM ne bhujaMgAkRti ke vimAna vAloM se khaa| nArtha calitAnAM devAnAM varNanam. de tathA devIonA kalakalanAdathI AkhuM AkAza guMjI uThayuM, madhura ane aphTa zabdothI chavAI gayuM. te samaye karaDe vimAnethI vistIrNa AkAza paNa deva-samUhathI bharAI javAne kAraNe sAMkaDuM thaI gayuM-eka seya paNuM samAI na zake evuM thaI gayuM. te vimAnacArI devAmAM jeo siMhanI AkRtivALAM vimAnamAM beThelA hatA temaNe hAthInA AkAranA vimAnamAM beThelA dene kahyuM -"are AgaLa cAlanArA devo! pitA-pitAnA hAthIone eka bAju karIne cAle, nahi te-eka bAju na karavAthI amArA baLavAna siMha tamArA hAthIonI hatyA karI nAkhaze. eja pramANe mahiSAkAra (sanA AkAravALA) vimAnamAM beThelA dee adhAkRtivALAM vimAnamAM rahelAone kahyuM. garuDAkAra vimAnamAM beThelA dee bhujaMgAkRtinA vimAnavALAone kahyuM. cittAnA AkAranA vimAnamAM jeo // 29 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 30 // vanyapazujAtiH, tadAkRti yad vimAnaM tadArUDhA devAH meSA''kRtivimAnA''rUDhAn devAMzca akathayan kathitavantaH / kiyanto devAH utsukatvenasotkaNThatayA mitrANi muttavA tyaktvA agre acalan , kiyanto davA akathayan-'bho bhrAtaraH! tiSThantu tiSThantu, vayamapi AgAcchAma:=yuSmAbhiH saha gantuM vaH sahacaratayA vayamapi trizalAnandanajanmotsavadidRkSayA AyAmaH, kiyanto devA ahamahamikayA agre'gre calituM gantuM vivAdaM kurvANAn akathayan kathitavanto, yat adya parvadinaM vartate, ato bhavantaH tUSNIMsamaunam Agacchantu / atha devAnAmAgamanasamayasvarUpamAha evaM pUrvoktaprakAreNa gaganamaNDale AkAzapradeze gamanena devAnAM zirasi mastake atisannidhita:atyantasamIpAt candrakiraNapatanena-candrakiraNAgamena nirAmvRddhatvarahitA api zvetavarNakarapAtajanitacAkacakya kalpamaJjarI TIkA bhagavaddarza nArtha cItAke AkAra ke vimAna para jo ArUDha the, unhoMne meSa (mer3he) ke AkAra ke vimAna vAloM se khaa| kitane hI deva utsukatA ke kAraNa mitroM ko chor3a kara Age2 cala diye| kitane hI kahane lage he bhAiyo! Thaharo Thaharo, hama bhI Ate haiN| hama bhI trizalAnandana kA janmotsava dekhane kI icchA se tumhAre sAthI bana kara sAtha 2 calate haiN| kitane hI devoM ne, 'maiM Age calU~, maiM Age calU~' isa prakAra kaha kara vivAda karane vAle devoM se kahA-Aja utsava kA dina hai, ataH Apa loga cupacApa aaie| aba devoM ke Agamana ke samaya kA svarUpa kahate haiMpUrvokta prakAra se AkAza meM gamana karane se devoM ke mastaka para atyanta samIpa se candramA kI calitAnAM devAnAM vaNenam. beThelA hatA temaNe meSa (gheTa)nA AkAranA vimAnavALAone kahyuM, keTalAya deva utsukatAne kAraNe mitrone mUkIne AgaLa cAlI nIkaLyA. keTalAya kahevA lAgyA-"he bhAIo ! jarA thobhe, bhe, ame paNa AvIe chIe. ame paNa trizalAnandanane janmotsava jevAnI IcchAthI tamArA sAthIdAra banIne sAthe AvIye chIe. keTalAya dee, hu AgaLa cAluM, huM AgaLa cAlu' Ama kahIne vivAda karanArA devane kahyuM "Aja utsavano divasa che, mATe tame leka zAntipUrvaka Ave" have denA AgamananA samayanA svarUpane kahe che-pUrvokta prakAre jyAre devo AkAzamAM unA gamana karI rahyAM hatAM tyAre temanAM mastake cadramAnI ghaNI najIka hovAthI, candramAnA prakAzita ki2Ne, temanA // 30 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 31 // dhavalimnA palitAyamAnatayA jarAvantaH = vRddhA iva azobhanta = zobhitavantaH, tathA atisannidhitaH devamUrdhasudevaziras sthitAH tArA ghaTA''kArA alakSyanta / galeSu devAnAM kaNTheSu ca tAH=tArAH ratnagraiveyakA ni= ratnaviracitakaNThabhUSaNAni iva adIpyanta = zobhitavatyaH / tathA-tA devazarIreSu ca svedavindavaH=mArgacalanajanyazramajalakaNA iva abhAsanta = zobhitavatyaH // mu060 // mUlam - taNaM sake deviMde devarAyA pAlagajANavimANamAruhiya divvAe deviDDhIe divvA devajuIe divveNaM devANubhAveNaM sayasayavimANArUDhehiM sayalaparivArehi ya parivuDo naMdIsaradIve dAhiNapuratthime raigarapavva taM divvaM devi divvaM devajuI divvaM devANubhAvaM sayasyavimANArUDhe sayalaparivAre ya paDisAhariya jeNeva bhagavo titthayarassa jammaNanagare jeNeva jammaNabhavaNe teNeva uvAgacchara, uvAgacchittA tisthayarajammaNabhavaNaM teNa divveNa jANavimANeNa tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kare, karitA bhagavao titthayarassa jammaNabhavaNassa uttarapuratthime disIbhAe cauraMgulamasaMpatte dharaNiyale taM divyaM jANavimANaM Thavei, ThavittA jeNeva bhayavaM titthayare titthayaramAyA ya teNeva uvAgacchara, uvAgacchittA tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kare, karitA zveta kiraNeM girane se nirjara ( jarA - rahita ) bhI deva jarAvAna-bUr3he ke samAna zobhAyamAna hue, kyoM ki zvetavarNa kI candramA kI kiraNoM ke girane se unakA mastaka camakane lagA thA, jisase aisA pratIta hotA thA ki unake bAla dhaule ho gaye haiN| bahuta pAsa meM devoM ke sira para sthita tAre mastaka para ghaTa kI taraha pratIta hote the / vahI tAre devoM ke kaMTha meM ratnamaya AbhUSaNa sarIkhe zobhita hote the aura vahI tAre devoM ke zarIra para mArga calane ke parizrama se utpanna pasIne kI bUMdoM ke samAna pratIta hote the ||su060|| para cakacakita paNe prakAzita thatA hovAne kAraNe temanA mastakeAnAM vALa, atyaMta zveta ane tejomaya lAgatAM hatAM, tethI jonArane ema lAgatuM ke yuvAna deve paNa vRddha banI gayAM che! cakacakata tArAenAM jhUmakhA paNu temanAM mAthAM para AvI rahelAM hoi, mAthA upara mUkelA ghaDAe jevAM lAgatA hatA, gaLApara AvelA tArAe mAtInAM hArAnI garaja sAratA hatAM. parasevA para sUryaMnA prakAza paDavAthI jema parasevAnAM biMdue caLakATa mAre che. tema nAnA tArAe davAnAM zarIra para biMdu rUpe caLakATa mAratAM hatAM. (sU. 60) zrI kalpa sUtra : 02 Guo Ran Chao Dai kalpa maJjarI TIkA bhagavaddarzanArtha calatAnAM devAnA varNanam. // 31 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 32 // Aloe ceva paNAmaM karei, karittA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTu evaM vayAsI-namotthu NaM te rayaNakucchidhArie ! jagappaIvadIvie! savvajagamaMgalassa savva-jIva-cakkhubhUyassa muttassa savva-jagajIva-vaccha. lassa hiyakAragamagga-desiya-vAgiDDhi-vibhu-ppabhussa jiNassa NANissa nAyagassa buddhassa bohagassa savvaloganAhassa nimmamassa pavara-kula-samunbhavassa jAie khattiyassa jaM si loguttamassa jaNaNI, dhaNNA'si taM, kayatyAsi / ahaNaM devANuppie! bhagavao titthayarasya jammaNamahimaM karissAmi, taNaM tumbhehiM No bhIiyavvaM-tti kaTu osAvaNi nidaM dalai, dalittA paMca sakarUve viubbai, tattha ege sake bhayavaM titthayaraM komaleNaM karayalasaMpuDeNaM gihai 1, ege sakke piTTao dhavalimA-jiya-marAlavattaM AyavattaM dharei 2, duve sakA ubhao pAsi siyacAmarukkhevaM kareMti 4, ege sake vajjapANI puraMdare bhagavao titthayarassa rakkhag purao pavaTTae ||suu061|| chAyA-tataH khalu zakro devendro devarAjaH pAlakayAnavimAnamAruhya divyayA devaRddhayA divyayA devadyutyA divyena devAnubhAvena svasvavimAnArUDhaiH sakalaparivAraizca paritRto nandIzvaradvIpe dakSiNapUrve ratikaraparvate tAM divyAM devaddhi divyAM devadyutiM divyaM devAnubhAvaM svasvavimAnArUDhAn sakalaparivArAMzca pratisaMhatya yatraiva bhagavatastIrthakarasya janmanagaraM yatraiva janmabhavanaM tatraiva upAgacchati, upAgamya tIrthakarajanmabhavanaM tena divyena bhagavajja nmotsava bhAra kattukAmasva zakrasya tamAdAya gamanam. mUla kA artha--'tae NaM' ityaadi| tatpazcAt devendra devarAja zakra, pAlakayAna vimAna para ArUDha hokara divya devaRddhi, divya devadhuti aura divya devaprabhAva ke sAtha apane-apane vimAnoM para ArUDha sakala parivAra se ghire hue, nandIzvara dvIpa meM, Agneya koNa meM, ratikara parvata para usa divya devaRddhi, divya devadhuti, divya devaprabhAva tathA apane-apane vimAna para ArUDha sakala parivAra ko sthApita karake, jahA~ bhagavAn tIrthakara kA janmanagara thA aura jahA~ janma-bhavana thA, vahIM aaye| Akara tIrthakara ke janma // 32 // bhuusn| atha -'tae NatyAhi. tyAramA hevendra devarA za, pAsayAna vimAna 52 mA38 tha, divya devatraddhi, divya devaghati ane divya devaprabhAva vaDe sajaja thaI, sarva parivArane pitatAnA vimAna para besADI naMdIzvara dvIpa maLe AvyA. A dvIpanA agnikoNamAM, ratikara parvatapara, sarva divya trAddhi, devadhati, devaprabhAva tathA savaMkuTuMba parivArane vimAna sahita tyAM mUkyAM. tyAMthI ravAnA thaI, jyAM tIrthakara bhagavAnanuM janmanagara hatuM, jyAM janmabhavana hatuM, tyAM AvI pahoMcyAM. zrI kalpa sUtra: 02 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa yAnavimAnena trikRtva AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA bhagavatastIrthakarasya janmabhavanasya uttarapUrva digbhAgemA caturaGgalamasampApte dharaNitale tat divyaM yAnavimAnaM sthApayati, sthApayitvA yatraiva bhagavA~stIrthakaraH tIrthakaramAtA ca tatraiva upAgacchati, upAgamya vikRtva AdakSiNapadakSiNaM karoti, kRtvA Aloke eva praNAmaM karoti, kRtvA karatalaparigRhItaM zirasyA''vata mastake aJjali kRtvA evamavAdIta-namo'stu nalu te ratnakukSidhArike ! jagatpradIpa maJjarI dIpike! sarvajaganmaGgalasya sarvajIvacakSurbhUtasya sarva-jagajIva-vatsalasya hitakAraka-mArga-dezika-vibhuvAgRddhi-prabho- TIkA rjinasya jJAnino nAyakasya buddhasya bodhakasya sarvalokanAthasya nirmamasya pravara-kula-sasudbhavasya jAtyA kSatriyasya kalpa sUtre // 33 // bhavana kI usa divya yAnavimAna se tInavAra dakSiNa se AraMbha karake pradakSiNA kI, aura bhagavAn tIrthakara ke janmabhavana ke uttarapUrva-IzAna koNa-meM pRthvIse cAra aMgula kI U~cAI para apane yAna-vimAna ko ThaharA diyaa| ThaharA kara jahAM bhagavAn tIrthakara the aura tIrthaMkara kI mAtA thI, vahAM aaye| Akara tIna bAra AdakSiNapradakSiNa kiyA aura dRSTi par3ate hI praNAma kiyaa| praNAma karake donoM hAtha jor3a kara mastaka para Avarta evaM aMjali karake isa prakAra bole-he udara meM ratna ko dhAraNa karane vAlI ! he jagat ke pradIpa kI jananI ! tumheM namaskAra ho| kyoM ki tuma samasta jagat ke hitakArI, prANImAtra ke lie netra ke samAna, akhila saMsArI jIvoM ke vatsala, mokSamArga kA prakAza karane vAle, vizAla vacana-Rdi ke svAmI, jina, jJAnI, nAyaka, buddha, bodhaka, sarvaloka ke nAtha, anAsakta, zreSTha kula meM utpanna, jAti se kSatriya aura loka bhagavajja nmotsava PER kattukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam pitAnA divyathAna-vimAnathI tIrthakaranA janmabhavananA izAnakeNamAM pRthvIthI cAra AMgaLanI uMcAIe pitAnuM vimAna sthApita karyuM A kArya patAvIne, jyAM tIrthakara bhagavAna ane tenI mAtA hatAM tyAM AvI traNa vAra pradakSiNA karI, ne temanI dRSTi paDe tema, traNa vakhata praNAma karyA. praNAma bAda mastaka para aMjalI karI belyA "he uDharamAM ratna dhAraNa karavAvALI, he jagatanA dIpakane pragaTa karavAvALI, tamane namaskAra karuM chuM; kemake samasta jagatanA hita karavAvALA, prANImAtranA netra samAna, akhila saMsAranA chane vatsalasvarUpa, mokSamArganA prakAzaka, vizAlakyn35ii RddhinA pAbhI, na, zAnI, nAya4, suddha, mAgha, sAnA nAtha, manAsata, zrekhamA utpanna, jJAtithI // 33 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadasi lokottamasya jananI dhanyA'si tat , kRtArthA'si / ahaM khalu devAnupriye ! bhagavatastIrthakarasya janmamahimAnaM kariSyAmi, tat khalu yuSmAbhirno bhetavyamiti kRtvA avasvApanI nidrAM dadAti, dattvA paJca zakrarUpANi vikaroti / tatra ekaH zakro bhagavantaM komalena karatalasampuTena gRhNAti 1, ekaH zakraH pRSThataH dhavalima-jita marAla-patramAtapatraM dharati, dvau zakrau ubhayoH pArzvayoH cAmarotkSepaM kurutaH 4, ekaH zakro vajrapANiH purandaraH bhagavatastIrthakarasya rakSArtha purataH pravartate ||muu061|| zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 34 // TIkA meM uttama bhagavAn kI jananI ho, dhanya ho, kRtArtha ho| he devAnupiye! maiM bhagavAna tIrthakara ke janma kI mahimA karU~gA, so Apa bhayabhIta nahIM honaa|' isa prakAra kaha kara indra mAtA ko gAr3hI nIMda meM mulA dete haiM aura phira vaikriya zakti se pAca zakra-rUpa banAte haiN| eka zakra bhagavAn tIrthakara ko komala kara-taloM meM lete haiM, eka zakra pIche kI tarapha apanI dhavalatA se haMsa ke patra (pAkha) ko jItane vAlA Atapatra-chatra dhAraNa karate haiM, do zakra donoM bagaloM meM cAmara vIMjate haiM, eka indra bajra hAtha meM lekara bhagavAn tIrthakara kI rakSA ke lie Age calate haiM / / 061 / / bhagavajjanmotsava ekattukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam. kSatriya, ane sarvazreSTha bhagavAnanI janmadAtrI che. tethI tame dhanyavAdanA pAtra che. tamAruM jIvana kRtArtha che ! he devAnupriye ! huM bhagavAna tIrtha karane janma mahotsava ujavIza, te tamo divya praNAthI jarA paNa bhayabhIta / naDi" Ama kahIne, Indra mAtAne gADhanidrAmAM suvADI dIdhAM ane svazakitanA baLe ke je zakitane "vaikriya" zakita kahe che te vaDe, potAnA jevA, pAMca Indro (zakrendro) banAvI dIdhA. A vikriyarUpa dhAraNa karavAvAlA pAMca zakrendromAMthI, eke tIrthakara bhagavAnane pitAnA komala karanI hatheLImAM uMcakI lIdhAM. bIjA Indra bhagavAnanI pITha pachavADe ubhA rahI bhagavAna upara chatra dhAraNa karyuM. A chatra hasanI pAMkha karatAM paNa, adhika dhavala hatuM. bIjA be Idro beu bAju cAmara vIMjatA hatAM. have pAMcamA zake hAthamAM vaja laI bhagavAnanI rakSA karavA mATe AgaLa cAlavA mAMDayuM. (sU061) // 34 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARNEATMEOPANNA zrIkalpa TIkA-'tae NaM sake devide' ityAdi / tataH sAmAnyadevapacalanAnantaraM khalu zakraH zakrAkhyaH devendraH devapatiH, devarAjaH devasvAmI pAlakayAnavimAnam Aruhya divyayA devaRddhayA divyayA devadyutyA divyena devaprabhAveNa, svasvavimAnArUraiH sakalaparivAraizca parivRto nandIzvaradvIpe-nandIzvarAkhyadvIpe dakSiNapUrve dakSiNapUrvadizorantarAle Agneye koNe ratikaraparvate tAM divyAm adbhutAM devadi devasampattiM divyAM devAti devakAnti divyaM devaprabhAvaM svasvarimAnArUDhAn sakalaparivArAMzca pratisaMhRtya-divyAM devarddhi svasvavimAnArUDhAMzca pratisaMhatya-saMsthApya divyAM devadyuti divyaM devamabhAvaM ca pratisaMhRtya-saMkSipya, yatraiva-yasminneva sthAne bhagavatastIrthakarasya janmanagaraM yatraiva janmabhavanaM janmagRhaM tatraiva upAgacchati, upAgamya, tIrthakarajanmabhavanaM tena divyena-divi bhavena adbhutena vA yAnavimAnena vikRtvA vAratrayam AdakSiNapradakSiNa-dakSiNapAce sthiti kalpamaJjarI // 35 // TIkA bhagavajjanmotsava kA kattukAmasya ra zakrasya tamAdAya gamanam. TIkA kA artha-'tae NaM' ityaadi| sAmAnya devoM ke ravAnA hojAne ke pazcAt , zakra nAmaka devendra devarAja pAlakayAnavimAna para ArUDha hokara divya devaRddhi, divya deva-dyuti, divya devaprabhAva ke sAtha tathA apaneapane vimAnoM para ArUDha sakala parivAra ke sAtha, nandIzvara nAmaka dvIpa meM, dakSiNa-pUrva dizA ke antarAlameM-Agneya koNa meM, ratikara parvata para, usa divya-adbhuta devaRddhi ko tathA apane-apane vimAna para ArUDha sakala parivAra ko rakhakara, tathA divya devadhuti aura divya devaprabhAva ko saMkSipta kara jisa sthAna para bhagavAn tIrthakara kA janma-nagara thA, jahA~ janmagRha thA, vahIM aaye| Akara tIrthakara ke janmagRha ko usa adbhuta yAna-vimAna se tIna bAra dakSiNa kI ora se AraMbha karake pradakSiNA kI, arthAt sAno artha -'taeNatyAhi sAmAnya hev| 2pAnA yA pachI, zanAmanA hevendra 12 / 04 564 nAmanAM vimAnamA besIne divya devaRddhi, divya devadhati, divya devaprabhAva sAthe tathA pitapatAnA vimAnamAM beThela saghaLA parivAranI sAthe, nandIzvara nAmanA dvIpamAM, dakSiNa-pUrva dizAnI vaca-agni keNamAM, ratikara parvata para, te divya adbhuta devaRddhine tathA pitatAnAM vimAnamAM beThela saghaLA parivArane mUkIne, tathA divya devaghuti ane divya devaprabhAvane saMkelIne, je sthAne bhagavAna tIrthaMkaranuM janmanagara hatuM, jyAM janmagRha hatuM, tyAM AvyAM. AvIne te adUbhuta vimAnathI tItha'karanA janmagRhanI traNa vAra dakSiNanI taraphathI AraMbhIne pradakSiNA karI eTale dakSiNa taraphathI pradakSiNA zarU karIne dakSiNa tarapha jaIne ja te aTakayuM. A rIte pradakSiNA karI bhagavAna tIrthakaranAM // 35 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 36 // karoti, kRtvA bhagavatastIrthakarasya janmabhavanasya uttarapaurastye = uttarapUrvAntarAle digbhAge = IzAnakoNe caturaGgulam=aGgulicatuSTayam asamprApte = aspRSTe dharaNitale=bhUtale, tad divyaM yAnavimAnaM sthApayitvA yatraiva bhagavA stIrthakarastIrthakaramAtA ca tatraiva upAgacchati, upAgamya trikRtvaH pradakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA Aloke eva = darzanamAtre sati praNAmaM vandanaM karoti, kRtvA karatalaparigRhItaM= hastatalaparighRtaM zirasyA''vartta mastake'JjaliM kRtvA cavamavAdIt - he ratnakukSidhArike ! - ratnaM bhagavadrUpaM kukSau dharatIti tatsaMbuddhau, tathA - he jagatpradIpadIpike - jagatpradIpaH = jagatprakAzako bhagavAn tasya dIpike= janmadatvena prakAzike ! te = tubhyaM namo =namaskAraH astu bhavatu, tvaM yat = yasmAd hetoH sarvajaganmaGgalasya - sarveSAM jagatAM trayANAM lokAnAM maGgalasya = maGgalasvarUpasya punaH sarvajIvacakSurbhUtasya = sakalajIvanetrasvarUpasya - cakSuSo dakSiNa se ghUmanA AraMbha karake dakSiNapArzva meM hI jAkara tthhre| isa prakAra pradakSiNA karake bhagavAn tIrthakara ke janmabhavana ke IzAnakoNa meM bhUmitala se cAra aMgula Upara usa yAnavimAna ko tthhraayaa| ThaharA kara jahA~ bhagavAn tIrthakara aura tIrthakara kI mAtA thIM, vahA~ aaye| Akara tIna bAra pradakSiNA kI aura darzana hote hI praNAma kiyaa| praNAma karake donoM hAthoM ko jor3a kara sira para zrAvartta aura aMjali karake isa prakAra kahA'he ratnakukSidhArike! arthAt kuMkha meM bhagavAn - rUpI ratna ko dhAraNa karane vAlI ! he jagatpradIpadIpike! arthAt jagat ke prakAzaka bhagavAn ko janma dekara prakAza meM lAne vAlI ! tumheM namaskAra ho, kyoM ki tuma tInoM lokoM ke lie maMgalasvarUpa, saba jIvoM ke netra ke samAna, arthAt-jaise netra ghaTapaTa Adi janmabhavananA izAna koNamAM bhUmitaLathI cAra AMgaLa UMce te vimAnane ubhu rAkhyu. pachI jayAM bhagavAna tIrthaMkara ane temanA mAtA hatAM tyAM te AvyA. AvIne traNa vAra pradakSiNA karI ane dana thatAM ja praNAma karyAM, praNAma karIne banne hAtha joDIne mastaka para AvatAM ane aMjali karIne A pramANe kahyuM-- " he ratnakukSidhArike! eTale ke krU'khamAM bhagavAna rUpI ratnane dhAraNa karanArI ! hai jagadIpadIpike ! eTale ke jagatanAM prakAzaka bhagavAnane janma ApIne prakAzamAM lAvanArI! tamane namaskAra ho, kAraNu ke tame traNe leAkane mATe magaLasvarUpa, saghaLA jIveAnAM netra samAna, jema netra ghaTa-paTa AdinA prakAzaka che eja rIte jinadeva zrI kalpa sUtra : 02 kalpamaJjarI TIkA bhagavajjanmotsavaM kattukAmasya zakrasya tamAdAyA gamanam // 36 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI zrIkA yathA ghaTapaTAdiprakAzakatvaM tathA jinasya sadasavastuprakAzakatvAd netrarUpatvam, tathA-sarvajagajIvavatsalasya= sakalabhuvanavartipANinAM putravat paripAlakasya, tathA-hitakAraka-mArga-dezika-vibhu-bAyaddhipabho:-hitakArako mArgoM-mokSamArgaH-samyagjJAnadarzanacAritrarUpaH, tasya dezikA-upadezikA, tathA-vibhvI sarvabhASAsvarUpeNa parizrIkalpasUtre NamanAt sarvavyApinI-sakalazrotajanahRdayasaMkrAntatAtparyArthA, evaMvidhA yA vAgRddhiA bAksaMpat , tasyAH // 37 // prabhu-svAmI tasya, sAtizayavacanalabdhikasyetyarthaH, 'vibhu' zabdasya mUle paranipAtaH prAkRtatvAta ; tathA jinasya-rAgadveSajayinaH, jJAninAmsAtizayajJAnavataH, nAyakasya-dharmavaracakravartinaH, buddhasya-jJAtatattvasya, bodhakasya bhavijanabodhadAyakasya, tathA- sarvalokanAthasya sarvalokasvAminaH-bodhibIjA''dhAna-saMrakSaNAbhyAM yogakSemakAritvAta , tathA-nirmamasya mamatArahitasya, tathA pravarakulasamudbhavasya-pravaraM zreSThaM yat kulaM-siddhArthakSatriya vaMzaH, tatra samudbhavasya-utpannasya, jAtyA kSatriyasya-kSatriyavarNasya, punaH lokottamasya-lokeSu sarvajaneSu madhye uttamasyazreSThasya jananyasi, tat-tasmAddhetoH dhanyAsi, tathA-kRtArthA'si-kRtakRtyA'si, ityevaM bhagavanmAtaraM trizalA kA prakAzaka hai, usI prakAra jinadeva sat-asat vastu ke prakAzaka haiM, ataeva cakSu ke sadRza, samastasaMsAravartI jIvoM kA putra ke samAna pAlana karane vAle, samyagjJAna-darzana-cAritra-rUpa hitakAraka mokSamArga kA prakAza karane vAlI tathA samasta bhASAoM ke rUpa meM pariNata honevAlI hone se sarvavyApinI vacanalabdhi ke svAmI, arthAt atizaya-yukta vacana-Rddhi ke dhAraka, rAga-dvepa ke vijetA, sAtizaya jJAna ke dhAraka, dharmavaracakravartI, tatvoM ke jJAtA, bhavya janoM ko bodha dene vAle, bodhivIja (samyattava) ko dene aura rakSaNa karane vAle, ataH yogakSemakara hone se samasta loka ke nAtha, mamatva se rahita, siddhArtha kSatriya ke zreSTha kula meM utpanna hone vAle, jAti (varNa) se kSatriya aura samasta janoM meM uttama (bhagavAn) kI mAtA ho! isa kAraNa tuma dhanya ho, kRtArtha ho!' sa-asatu vastunA prakAzaka che, tethI cakSunAM jevAM, samasta saMsAravatI jInuM putranI jema pAlana karanArAM, samyaga jJAna-darzana-cAritra rU5 hitakArI mokSamArgane prakAza karanArI tathA samasta bhASAonAM rUpe pariNuta thanArI hovAthI sarvavyApI vacanalabdhinA svAmI, eTale ke atizaya yukata vacana-lazvinA dhAraka, rAgadveSanA vijetA, atizaya jJAnanA dhAraka, dhamavaracakravatI, tanA jANukAra, bhavya janene bedha denAra, bedhibIja (samyakatva) no karI denAra ane rakSaka, kSemakara hovAthI samasta lekanA nAtha, mamatvathI rahita, siddhArtha kSatriyanA zreSTha kuLamAM utpanna dhanAra, gati (4) thI kSatriya, bhane samasta puruSAmA uttama (gavAna)nI bhAtA ch| tathA dhanya cho, tAya cha." a bhagavajja nmotsava kartukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam // 37 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 38 // vanditvA stutvA ca svAbhiprAyamindraH prakaTayati-"ahaNaM" ityAdinA, ahaM khalu devAnupiye! bhagavatastIrthakarasya janmamahimAnaM-janmotsavaM kariSyAmi, tat-tasmAt hetoH yuSyAbhiH no bhetavyam=bhayaM na kartavyam , iti kRtvA iti uktvA avasvApanIM svapanakaraNI nidrAM dadAti, dattvA paJcapaJcasaMkhyakAni zakrarUpANi vikaroti= vaikriyazaktyotpAdayati, tatrateSu paJcasu zakrarUpeSu madhye ekaH zakra:=indro bhagavantaM tIrthakaraM komalena-mRdunA karatalasampuTena=hastatalarUpasampuTena gRhNAti-dhArayati 1, tathA ekA anyo dvitIyaH zakraH pRSThataH pRSThapradeze dhavalimajitamarAlapatraM-dhavalimnA zvetatvena jitaM marAlapatraM haMsapakSo yena tAdRzam Atapatra chatraM dharati 2, dvau zakrau ubhayoH bhagavato dvayorvAmadakSiNayoH pArzvayoH cAmarotakSepaMcAmarodvIjanaM kurutaH 4, ekaH paJcamaH purandaraH zakraH vajrapANiH vajrahastaH san bhagavatastIrthakarasya rakSArtha purataH bhagavato'gre pravartate pracalati // 061 // maJjarI TIkA bhagavajjanmotsavaM kartukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam isa prakAra bhagavAn kI mAtA trizalA ko vandanA karake tathA stuti karake indra apane antima abhimAya ko prakaTa karate haiM-'he devAnupiye! maiM bhagavAn tIrthakara kA janmamahotsava karU~gA, ataH Apa bhaya na kreN| isa prakAra kaha kara indrane unheM avasvApanI nidrA meM sulA diyaa| phira pAca zakra ke rUpoM kI vikriyA kI, arthAt vaikriya zakti se apane pA~ca rUpa bnaaye| una pAMca indro meM se eka ne bhagavAn tIrthakara ko apane mRdula karasampuTa meM grahaNa kiyA, ekane apanI zvetatA se haMsa ke paMkha ko bhI jItane vAlA chatra dhAraNa kiyaa| do indra bhagavAn ke donoM pasavADoM meM cAmara bIMjane lge| eka purandara indra hAtha meM vajra lekara bhagavAn tIrthakara kI rakSA ke lie Age-Age cale // 1061 // A pramANe bhagavAnanI mAtA trizalAne vandanA tathA stuti karIne Indra pitAne aMtima Azaya kahe che - "he devAnupriye! bhagavAna tItha 42 ma-bhADotsara zaza, to Apa use| bhA." A pramANe kahIne Indra temane avasthApanI nidrAmAM piDhADI dIdhAM. pachI vaikiyazakitathI pitAnAM pAMca rUpa banAvyAM. te pAMca IndromAMthI eke bhagavAna tIrthakarane potAnAM kamaLa karasapuTamAM upADI lIdhAM, eke zvatatAmAM haMsanI pAMkhane paNa mahAta karanAra chatra dhAraNa karyuM, be Indra bhagavAnane bane paDakhe cAmara DhALavAM lAgyAM. eka purandara Indra hAthamAM vajA laIne bhagavAna tIrthaMkaranAM rakSaNane mATe AgaLa-AgaLa cAlavA lAgyo (sU061) // 38 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 39 // mUlam -- tae NaM se sake deviMde devarAyA naMdIsaradIve puvvamAgaehiM sayasayaraigarapavvae sAhariyasaya-saya- iDDhi - jANa - vimANehiM sayasayaparivAraparibuDe hiM tisahiIdehiM saddhiM saMparivuDe jeNeva merupabbae valayAgAreNa Thiyassa cauNNava ahiyaca ussayajoyaNaparimiyavikkhaMbhassa cautthapaMDagavaNassa causu disAmu sevaNNamayA addhacaMdAgArA puvva-dakkhiNa- pacchimu-tara- kameNa ThiyA paMDukaMbala - aipaMDukaMvala-rattakaMbala - airattakaMvalA-bhihANAo cauro abhiseyasilAo vati, tAsu jeNeva aipaMDukaMvalasilA jeNeva ya abhiseyasIhAsaNaM teNeva uvAgacchara, uvAgacchittA taMsi sIhAsAMsi savvaloga sahAyagaM tihuyaNanAyagaM sarvasi aMkapalaMgaMsi zrahiyAsiya puratyAbhimu saMnisaNe ||062 || chAyA -- tataH khalu sa zakro devendro devarAjo nandIzvaradvIpe pUrvamAgataiH svaka- svaka- ratikaraparvate saMhRta- svaka - svaka - Rddhi - yAnavimAnaiH svaka-svaka-parivAraparivRtaiH triSaSTIndraiH sArddha saMparivRtaH yatraiva meruparvate valayAkAreNa sthitasya caturnavatyadhikacatuHzatayojanaparimita viSkambhasya caturthapaNDakavanasya ca dikSu zvetasuvarNamayyaH arddhacandrAkArAH pUrvadakSiNapazcimottarakrameNa sthitAH pANDukambalA - tipANDukambala-rakta mUla kA artha - 'tara NaM' ityAdi / tatpazcAt nandIzvara dvIpa meM pahale se Aye hue, apane apane ratikara parvata para apanI-apanI Rddhi evaM yAna - vimAnoM ko chor3a dene vAle, tathA apane-apane parivAra se yukta tirasaTha indroM ke sAtha, vaha zakra devendra devarAja jahA~ abhiSeka siMhAsana thA, vahA~ aaye| meru parvata para valayAkAra (cUr3I kI taraha golAkAra) sthita tathA cAra sau caurAnave yojana vistAra vAlA jo cauthA paNDakavana hai usake cAroM tarapha, zvetasuvarNamayI ardhacandra ke AkAra kI, krama se pUrva, dakSiNa, pazcima aura uttara meM sthita jo pANDukambalA, atipANDukambalA, raktakambalA aura atiraktakambalA nAmaka cAra abhiSeka - zilAe~ bhUjanA artha - 'tara NaM' ityAhi tyArapachI nahIzvara dvIpamA pahelethI AvesA potapotAnA rati42 paryaMta para potAnI Rddhi ane yAnivamAnAne mUkavAvALA, ane potapotAnA parivArathI yukata evA tresaTha indronA sAtha melavI, te zakra devedra devarAja jayAM abhiSeka-siMhAsana hatuM tyAM AvyA. meru paryaMta upara cArasA cAraNuM (44) jananA vistAravAlu cuDInA AkAre rahelu ceAthe paDakavana che. A vananI cAre bAjI, zvetasuvarNamaya, ardha caMdrAkAravALI, pUrva-dakSiNa-pazcima ane uttara dizAomAM anukrame AvelI pAMDuka balA, atipAMDuka balA, rakataka'khalA ane atiraktaka khalA nAmavAlI cAra zilAo che. A zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavajjanmotsavaM kartukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam // 39 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 40 // kambalA-tiraktakambalAbhidhAnAH catasro'bhiSekazilA vartante, tAsu yatraiva atipANDukambalazilA yatraiva ca abhiSekasiMhAsanaM tatraiva upAgacchati, upAgatya tasmin siMhAsane sarvalokasahAyakaM tribhuvananAyakaM svake aGkaparyaDU adhyAsya pUrvAbhimukhaH saMniSaNNaH ||suu062|| TIkA--'tae Na se sake ityaadi| tataH khalu zakro devendro devarAjo nandIzvaradvIpe pUrvam-pAka AgataiH svakasvakaratikaraparvate nijanijaratikaragirau saMhRtasvakasvardiyAnavimAnaH sthApitanijanijaRddhiyAnavimAnaH svakasvakaparivAraparivRtaiH nijanijaparijanapariveSTitaiH triSaSTIndraiH sArddha-saha saMparivRtaH samyak pariveSTitaH san meruparvate yatra yasminneva sthAne valayAkAreNa vartulAkAraNa sthitasya-vidyamAnasya caturnavatyadhikacatuHzatayojanaparimitaviSkambhasya caturnavatyadhikacatuHzatasaMkhyayojanaparimitavistAravataH caturthapaNDakavanasya catasaSu dikSu zvetasuvarNamayyaH arddhacandrAkArAH pUrvadakSiNapazcimottarakrameNa haiN| ina cAroM meM se jahA~ atipANDukambalazilA thI aura jahA~ abhiSeka-siMhAsana thA, vahA~ (zakra) aaye| Akara vaha usa siMhAsana para samasta loka ke sahAyaka aura tribhuvana ke nAyaka tIrthakara bhagavAn ko apanI godarUpI palaMga meM viThalA kara, pUrva dizA kI ora mu~ha karake beThe ||suu062|| TokA kA artha-'tae nnNityaadi| tadanantara zakra devendra devarAja nandIzvara dvIpa meM pahale se Aye hue, apaneapane ratikara giripara jinhoMne apanI-apanI Rddhi aura apanA-apanA parivAra chor3a diyA thA aura jo apane-apane parivAra se veSTita the aise tirasaTha indroM ke sAtha, unase ghire hue, meru parvata ke Upara jisa sthAna para golAkAra sthita tathA cAra sau caurAnave yojana vistAra vAlA paNDaka nAmaka cauthA vana hai, usa vana kI cAroM dizAoM meM zveta sone kI banI huI, arddhacandrAkAra, pUrva, dakSiNa, pazcima aura uttara meM zilAo abhiSeka-zilAo kahevAya che. je sthAne atipAdukaMbaLazilA che, ane jyAM abhiSeka siMhAsana che, tyAM devendra AvyAM, tyAM AvI paDIvALI beThA pachI, bhagavAnane khoLAmAM lIdhAM, ne pUrva dizA tarapha meM karI pote sthira mAsana yu (sU062) sAno artha-'tapaNatyAhityAra 57 hevendra varAla nahI dIpamA pasethI Asa, pAtapAtAnA ti:2 parvata para jeo potapotAnI Rddhi ane pitAnA parivArane mUkI gayA hatA ane jeo pitapatAnA parivAranI sAthe hatAM, evAM tresaTha IndronI sAthe, temanAthI vIMTaLAyelA, meru parvatanI upara je sthAna para vartuLAkAre ubheluM tathA cAra cerANuM ejananA vistAravALuM paMDeka nAmanuM cothuM vana che, te vananI cAre dizAomAM veta suvarNanI bhagavajjanmotsava katukAmasya zakrasya tamAdAya gamanam // 40 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 41 // Bao sthitAH = vartamAnAH pANDukambalA - tipANDukambalA - raktakambalA-tiraktakambalAbhidhAnAH - pUrvadizi pANDukambalA, dakSiNadizi atipANDukambalA, pazcimadizi raktakambalA, uttaradizi atiraktakambalA ceti catasro'bhiSekazilA vartante, tAsu tAsAM madhye yatraiva dakSiNadizi atipANDukambalazilA, tathA yatraiva ca abhiSekasiMhAsanaM tatraitra upAgacchati, upAgatya tasmin abhiSekake siMhAsane sarvalokasahAyakaM = sakalalokopakArakaM tribhuvananAyakaM = trilokInAthaM svake= nije aGkaparyaGke = kroDarUpe palyaGke adhyAsya = upavezya pUrvAbhimukhaH saMniSaNNaH = upaviSTaH ||su0 62 // mUlam -- tae NaM tesadvIvi iMdA niyaniya - parivAra - parivuDA tattha sayasayAsaNe ThiyA / tae NaM savve devAya devIo emao milittA sayasayakajjapavattA savbiDUDhIe sabvajjuIe savvavaleNa savvasamudaNaM savvasaMbhameNaM savvArohehiM savva - puppha-gaMdha-mallA-laMkAra - vibhUsAe savva - divva - tuDiya - ninA deNaM mahayAe iDDhIe mahayA hiyayollAseNaM mahayA raveNaM evaM mahaM titthayarajammA bhiseyaM kAuM iMdassa ANaM abhikakheti / jaM samayaM ca NaM bhagavaoo titthayarassa jammAbhiseo bhavissara-tti NAyaM taM samayaM ca NaM devagaNo tisio jalaM pAumina, jammadINo ihasiddhiM ladhumiva, rogI AroggaM pacumitra, nirAdhAro AdhAramavatumiva, saraNI saraNaM pattumiva vimalaM pahumuhakamalaM loyaNagoyarIkAuM nitaMtukaMThiyasaMto asi // 063 || krama se vidyamAna cAra abhiSeka zilAe~ haiM-arthAt 1-pUrva meM pANDukambalA, 2- dakSiNa meM atipANDukambalA, 3- pazcima meM raktakambalA, aura 4-uttara meM atiraktakambalA zilA hai| ina cAroM meM se jahA~ abhiSeka - siMhAsana hai vahA~ pahu~ce, pahu~ca kara usa abhiSeka siMhAsana para sakala loka ke upakAraka aura trilokI ke nAtha tIrthakara ko apanI godarUpa palaMga meM biThalA kara svayaM pUrva dizA kI ora mukha karake baiTha gaye ||062 || banelI, ardhacandrAkAranI pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttaramAM anukrame vidyamAna cAra abhiSekazilAe che, eTale ke (1) pUrvabhAM pAMDukumvA, (2) dakSiNubhAM atiyAMDukubhsA, (3) pazcimabhAMtabhsA, ane (4) uttaramAM atirakataka khalA zilA che. e cAremAMthI jayAM dakSiNa dizAnI atipAMDukammalA zilA che ane jayAM abhiSeka-siMhAsana che, tyAM pahoMcyAM, tyAM pahoMcIne te abhiSeka-si'hAsana para sakaLa leAkanA upakAraka, ane triAkanA nAtha tItha karane potAnA khALA rUpI palaMgamAM besADIne pAte pUrva-dizAnI tarapha mukha karIne besI gayAM. (s062) zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavantaM kroDe kRtvA zakrasyA bhiSeka siMhAsane samupave zanam // 41 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 42 // VACCINE chAyA - tataH khalu triSaSTirapIndrAH nijanijaparivAraparivRtAH tatra svasvAsane sthitAH / tataH khalu sarve deva devyazva eko militvA svakasvakakAryapravRttAH sarvadvaryA sarvadyutyA sarvabalena sarvasamudayena sarvAdareNa sarvavibhUtyA sarvasambhrameNa sarvA''rohaiH sarva-puSpa - gandha-mAlyA-laGkAra- vibhUSayA sarva-divya truTita ninAdena mahatyA RddhayA mahatA hRdayollAsena mahatA raveNa mahAntaM tIrthakarajanmAbhiSekaM kartum indrasya AjJAmabhikAGkSanti / yasmin samaye ca khalu 'bhagavatastIrthakarasya janmAbhiSeko bhaviSyatI' - ti jJAtaM tasmin samaye ca khalu devagaNaH tRSito jalaM pAtumiva, janmadIna iSTasiddhiM labdhumiba, rogI ArogyaM prAptumiva, nirAdhAra AdhAra mUla kA artha- 'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt virasaTha indra bhI apane-apane parivAra ke sAtha, apane - apane Asana para sthita hue| usa samaya sabhI deva aura sabhI deviyA~, eka sAtha mila kara apane-apane kAma meM juTa gaye aura sampUrNa Rddhise, sampUrNa dyuti se, sampUrNa bala se, sampUrNa samudaya se, sampUrNa Adara se, sampUrNa vibhUti se, sampUrNa saMbhrama se, sampUrNa samAroha se, puSpa, gaMdha, mAlA, alaMkAra evaM vibhUSA ke sAtha, samasta divya vAdyoM kI dhvani ke sAtha, bar3e ThAu se, bar3e hRdayollAsa se aura mahAn zabdoMse eka mahAna tIrthaMkara kA janmAbhiSeka karane ke lie indra kI AjJA kI abhilASA - pratIkSA karane lage / jisa samaya devagaNa ne jAnA ki bhagavAn tIrthaMkara kA janmAbhiSeka hogA, usa samaya jaise pyAsA jala pIne ko, janma kA daridra iSTasiddhi pAne ko, rogI Arogya prApta karane ko, nirAdhAra AdhAra pAne bhuujne| artha'-'tae NaM' dhatyAhi tyArapachI IzAna yAhi tresaTha dro potapotAnA muTu sAthai potapotAnA AsanA para besI gayAM. te samaye, sarvAM deva-devIe ekIsAthe maLIne pota-potAnA kAmamAM parAvAi gayAM. sa'pUNa' riddhi, dhuti, mANa, samudaya, mahara, vibhUti, maizvarya, saMlama bhane samArohadhI bhane puNya, gaMdha, bhASA, sAra bhane hRdayanA ullAsathI ane mahAn zabdothI eka mahAn tIthaMkaranA janmAbhiSeka karavA mATe taiyAra rahIne, IMdranI AjJAnI rAha jotAM ubhA hatAM. uparokata taiyArI pUrI thatAM sa* devo, bhagavAnanuM mukhAraviMda jovA talapApaDa thai rahyAM hatAM. jema tarasyA pANInI pratIkSA karatA ubhA hAya che, jema zrI iSTavastu meLavavAnI lAlace vATa oI rahyo hoya che, zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavajjanmotsavaM kartukAmA nAM devAnAM manobhAva varNanam . // 42 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 43 // TIkA mavAptumica, prazaraNaH zaraNaM prAptumiva, vimalaM prabhumukhakamalaM locanagocarIkartuM nitAnto-tkaNThita-svAnta AsIt ||suu063|| TIkA-'tae NaM sakiMdavajjA' ityAdi / tataH khalu triSaSTisaMkhyakA api indrAH IzAnAdayo nijanijaparivAraparivRtAH svasvaparijanapariveSTitAH santaH, tatra atipANDukambalazilAsamIpe svasvAsane sthitaaH| tataH khalu sarve devA devyazca ekataH ekatra militvA svakasvakakAryapravRttAH santaH sarvaRddhayA= sakalasampacyA, sarvadyutyA sarvaprakAzena, sarvabalena=sarvaparAkrameNa sarvasainyena vA, sarvasamudayena-sarveSAM svaparivArANAM samudayena samUhena sarveNa samyagudayena vA, sarvA''dareNa sarvaprakAreNa AdareNa, sarvavibhUtyA sarvaizvaryeNa, sarvasaMbhrameNa= sarvaprakArayA tvarayA, sarvA''rohe sarvasaMnaddhIkaraNaiH, sarva-puSpa-gandha-mAlyA-laGkAra-vibhUSayA, tatra sarvetyasya puSpAko, zaraNahIna zaraNa prApta karane ko utkaMThita hotA hai, usI prakAra devagaNa bhI bhagavAn kA nirmala mukhakamala dekhane ke lie utkaMThitacitta ho gaye ||muu063|| TIkA kA artha-'tae Na' ityAdi / tatpazcAt IzAna Adi tirasaTha indra bhI apane-apane parivAra se veSTita hokara atipANDukambalazilA ke samIpa apane-apane Asana para baiTha gye| taba saba deva aura deviyA~ eka sAtha mila kara apane-apane kArya meM laga gye| samasta sampatti se, samasta prakAza se, samasta parAkrama se yA samasta senA se, apane-apane samasta parivAra se yA samyak udaya se, saba prakAra ke Adara se, samasta aizvarya se, samasta tvarA se, samasta samAroha-taiyArI se, puSpoM se, samasta gaMdhoM, samasta mAlAoM, samasta alaMkAroM jema rAgI raganA nivAraNanI rAha joI rahyo hoya che, jema nirAdhAra AdhArane vaLagavAnuM vicArI rahyo hoya che, jema zaraNahIna zaraNa prApta karavAne jhaMkhI rahyo hoya che, tema sarva deva-devAMganAo, bhagavAnanuM nirmaLa ane saumya mukha jevAnI tAlAvelI sevI rahyAM hatAM, (sU063) TIkAno artha--"" ItyAdi. tyAra bAda IzAna Adi tresaTha Indra paNa pitApitAnA parivArathI rvIMTaLAIne ati pAMDakambalazilAnI pAse potapotAnAM Asana para besI gayAM. tyAre saghaLA deva ane devIo eka sAthe maLIne potapotAnA kAme vaLagI gayAM. samasta saMpattithI, samasta prakAzathI, samasta parAkramathI, samasta senAthI, pitA potAnA samasta parivArathI athavA samyapha udayathI, badhI jAtanA AdarathI, samasta eizvaryathI, pUrI tvarAthI, pUNuM samAreha-taiyArIthI, puSpo thI, samasta gadhe, samasta mALAo, samasta AbhUSaNe, ane bhagavajja nmotsava na kartukAmA nAM devAnAM manobhAvavarNanam // 43 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 44 // TIkA dibhiH pratyekaM sambandhaH, tena sarvapuSpeNa, sarvagandhena, sarvamAlyena, sarvAlaGkAreNa, sarvavibhUSayA-sarvazobhayA sarvaviziSTA''bhUSaNena vA, tathA sarva-divya-truTita-ninAdena-sarveSAM divyAnAM divi bhavAnAm adbhutAnAM vA, truTitAnAMvAdyAnAM ninAdena-zabdena, mahatyA-vizAlayA RddhyA-sampattyA mahatA-adhikena hRdayollAsena= cittAnandena, mahatA raveNa zabdena ekam advitIyaM mahAntaM vizAlaM tIrthakarajanmAbhiSekam=tIrthakarajanmAbhiSekarUpam utsavaM kartum indrasya-zakendrasya AjJAm abhikAGkSanti abhilapanti / yasmin samaye ca khalu bhagavatastIrthakarasya janmAbhiSeko bhaviSyatIti devagaNena jJAtaM, tasmin samaye ca khalu devagaNaH, tRSitaH pAnIyaM pAtumiva, janmadIna-janmadaridra iSTasiddhim abhilaSitavastusiddhiM labdhumiva, rogI ArogyaM nairujyaM prAptumiva, nirAdhAra:= niravalambo janaH AdhAram avalambanam avAptum iva, azaraNa: zaraNarahitaH zaraNaM prAptumiva, vimalaM svacchaM prabhumukhakamalaM locanagocarIkartu-draSTuM nitAntotkaSThitasvAntaH atyantotsukamanA AsIt / ihaikadevagaNasyopameyasya tRSitAdibahUpamAnasattvAd mAlopamA'laGkAraH // 063 / / aura samasta zobhAoM ke sAtha yA samasta viziSTa AbhUSaNoM se, tathA saba divya bAjoM kI dhvani se, vizAla Rddhi se, mahAn citta ke ullAsa (Ananda) se, mahAn zabdoM se tIrthakara kA janmAbhiSeka rUpa eka-advitIya utsava manAne ke lie indra kI AjJA kI abhilASA karane lge| jaba devagaNa ko jJAta huA ki bhagavAna tIrthakara kA janmAbhiSeka hone vAlA hai to vaha bhagavAn kA nirmala mukha-kamala dekhane ke lie atyanta hI utkaMThitacitta ho gaye, jaise pyAsA pAnI pIne ke lie, janma kA daridra mana cAhI vastu kI prApti ke lie, rogI Arogya pAne ke lie, nirAdhAra jana AdhAra pAne ke lie aura azaraNa zaraNa pAne ke lie utkaMThita hotA hai| samasta zebhAnI sAthe eTale ke viziSTa AbhUSaNathI, tathA saghaLAM divya vAjiMtronA ivanithI, vizALa addhithI, cittanA atyaMta u9lAsa (AnaMda)thI, mahAna zabdothI, tIrthakaranA janmAbhiSekane eka anupama utsava ujavavAne mATe IndranI AjJAnI abhilASA karavA lAgyAM. jyAre devagaNane jANa thaI ke bhagavAna tIrthaMkarane janmAbhiSeka thavAne che tyAre teo bhagavAnanA nirmaLa vadana-kamaLanA darzanane mATe eTalA badhA Atura thaI gayAM jeTalA tarasyA pANIne mATe, jamadaridra icchita vastunI prAptine mATe, regI Arogya meLavavAne mATe, nirAdhAra mANasa AdhAra meLavavAne mATe ane azaraNu zaraNu meLavavA mATe Atura hoya che ! bhagavajjanmotsava kA kartukAmA nAM devAnAM manobhAvavarNanam // 44 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 45 // TIkA mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM devapamoo aIva aloio jaao| " tayAyaNaM devagaNappamoyaM, vAgIsarI natthi alaM pvttuN| aJcaMtasaMtA ya haviMsu devA, saddAyaI jattha paDatasUI // 1 // " tae NaM te devA ya devImo ya harisukariseNa tahA ekatANamANasA jAyA jahA taMsi samayaMsi girivarapaDaNeNAvi tesiM diTTIo lesamittamavi caliyA na bhvijjaa| tae NaM suvaNNamayA 1, rayayamayA 2, rayaNamayA 3, suvaSNarayayamayA 4, suvaNNarayaNamayA 5, rayayarayaNamayA 6, suvaNNarayayarayaNamayA 7, maTiyAmayA 8 je kalasA, tesiM kalasANaM ikkikkAe jAIe ahuttarasahassaM aTuttarasahassa Ikvikassa idassa aasii| evaM causaTThIe iMdANaM chaNNavai-ahiya-solasasahassa-saMjuyAiM paMcalakkhAI kalasANaM dahaNa sakkassa dedissa devaranno imeyArUve ajjhathie pathie ciMtie kappie maNogae saMkappe samuppajjitthA-"jaM imA bAlo sirIsakusuma-suumAlo pahU evaiyANaM jalasaMbhiyANaM mahAkalasANaM mahaimahAlaya jaladhAraM kahaM shissii"-tti| evaMvihaM sakkassa ajjhatthiyaM 5 ohiNA Abhoiya tassaMsayanivAraNaTuM aulabalaparakamo bhayavaM sayapAdaMguTaggeNaM sIhAsaNassa egadesaM phusi| tae NaM bhagavao titthayarassa aMguDhaggaphAsamettaNaM merU 'mahApurisANaM caraNaphAseNa ahaM pAvaNo jAomhi'-tti kaha harisio viva kaMpiumAraddho ||suu064|| chAyA-tasmin kAle tasmin samaye devapramodo'tIvAlaukiko jaatH| yahA~ eka devagaNa upameya hai aura pyAse Adi bahuta-se upamAna haiN| isa kAraNa mAlopamA alaMkAra hai ||suu063|| mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityaadi| usa kAla aura usa samaya meM devoM ko atIva alaukika ma devapramodA TavidhakalazazakrendracintAmerukampanavarNanam che. te kAraNe // 45 // ahIM eka devagaNa upameya che ane tarasyA Adi bIjA badhA upamAna bhAsAmA ma 2 cha. (2063) bhUganI -"teNaM kAleNaM" yA. ANe bhanete samaya vona matizaya PRAT yA. zrI kalpa sUtra: 02 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI sUtra // 46 // TIkA " tadAtanaM devagaNapramodaM, vAgIzvarI nAsti alaM prvktum| atyantazAntAzca babhUvurdevAH, zabdAyate yatra patatsUcI // 1 // " tataH khalu te devAzca devyazca harSotkaSaNa tathA ekatAnamAnasA jAtAH, yathA tasmin samaye girivarapatanenApi teSAM dRSTayo lezamAtramapi calitA na bhveyuH| tataH khalu suvarNamayAH 1, rajatamayAH 2, ratnamayAH3, suvarNarajatamayAH 4, suvarNaratnamayAH 5, rajataratnamayAH 3, suvarNarajataratnamayAH 7, mRttikAmayAH 8 ye kalazAH, teSAM kalazAnAm ekaikasya jAtyA aSTottarasahasram aSTottarasahasram ekaikasya indrasya aasiit| evaM catuSpaSTerindrANAM harSa huaa| usa samaya ke deva-gaNa ke Ananda ko sarasvatI bhI kahane meM samartha nahIM haiN| usa samaya deva ekadama itane zAMta ho gaye ki giratI huI muI kA bhI zabda sunAI de // 1 // taba devoM aura deviyoM kA mana harSa ke utkarSa se ekAgra ho gyaa| unakI dRSTi aisI nizcala ho gaI ki bar3e parvata ke girane se bhI lezamAtra calAyamAna na ho| tatpazcAt (1) svarNa ke, (2) cAMdI ke, (3) ratnoM ke, (4) sone-cAMdI ke, (5) sone-ratnoM ke (6) cAMdI-ratnoM ke, (7) sone-cAMdI-ratnoM ke tathA (8) mRttikA ke, ina ATha prakAra ke kalazoM meM se eka-eka jAti ke, pratyeka indra ke pAsa eka hajAra ATha kalaza the| isa taraha cauMsaTha indroM ke kula pAMca lAkha, solaha hajAra, chayAnave kalaza hue| itane kalazoM ko dekha kara devendra devarAja zakra ko aisA devamamodA maTavidha kalaza zakrendracintA e merukampana varNanam "te samayanA devagaNanA AnaMdanuM varNana karavAne sarasavatI paNa zakitamAna nathI. e vakhate devo eTalA badhA zAnta thaI gayAM ke nIce paDatI soyano avAja paNa sAMbhaLI zakAya. ( 1 tyAre devo ane devIonAM mana harSanA atirekathI ekAgra thaI gayAM. temanI palake eTalI badhI nizcala thaI gaI ke meTo parvata paDe te paNa jarAye calAyamAna na thAya ! tyAra bAda (1) suvarNanAM (2) cAMdInAM (8) ratnAnA (4) sonA-yAMdhInAM (4) sAnA-ratnAnA (6) yahI-2tnAnAM (7) sonA-yI mana nAnAM tathA (8) mATInA; e ATha prakAranA kaLazemAMthI eka eka prakAranA, pratyeka indranI pAse eka hajAra ATha kaLaza hatAM. A pramANe causaTha IndronA kula pAMca lAkha, seLa hajA2, chanuM (516096) kaLaza thayAM. ATalA badhA kaLazane // 46 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre paNavatya-dhika-SoDazasahasra-saMyutAni paJca lakSANi kalazAnAM dRSTvA zakrasya devendrasya devarAjasya ayametadrUpaH AdhyAtmikaH 1, pArthitaH 2, cintitaH 3, kalpitaH 4, manogataH 5 saMkalpaH samudapadyata- "yadayaM bAlazirISakusumasukumAraH prabhuH etAvatAM jalasaMbhRtAnAM mahAkalazAnAM mahAmahatI jaladhArAM kathaM sahiSyate" iti| evaMvidhaM zakrasya AdhyAtmikam 5 avadhinA Abhujya tatsaMzayanivAraNArtham atulabalaparAkramI bhagavAn tIrthakaraH svakapAdAGguSThAgreNa siMhAsanasyaikadezaM spRshti| tataH khalu bhagavatastIrthakarasya aGgaSThAvasparzamAtreNa meru: 'mahApuruSANAM caraNasparzana ahaM pAvano jAto'smi" iti kRtvA harSita iva kampitumArabdhaH ||suu064|| ___TIkA-'teNaM kAleNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye devapramodaH devAnAM harSaH atIva maJjarI // 47 // TIkA AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalpita, manogata saMkalpa utpanna huA ki zirISa ke kusuma ke samAna sukumAra yaha zizu bhagavAn itane jalapUrNa mahAkalazoM kI atyanta vizAla jaladhArA ko kisa prakAra saheMge? zakra ke isa prakAra pAMcoM prakAra ke vicAra avadhijJAna se jAna kara, unakI zaMkAko dUra karane ke lie, atula bala aura parAkrama vAle tIrthakara bhagavAnne apane paira ke aMgUThe ke agrabhAga se siMhAsana ke eka bhAga kA sparza kiyA, taba bhagavAna tIrthakarake aMgUThe ke sparzamAtra se meru parvata kApane lagA, mAno 'mahApuruSoM ke caraNasparza se maiM pAvana ho gayA' aisA socakara harSa se hilane lagA ho ||su064|| TIkA kA artha--'tae NaM' ityaadi| usa kAla aura usa samaya meM devoM ko atIva lokottara Ananda ra vidhakalazazakrendracintAmerukampanavarNanam joIne devendra devarAja zakrane evo AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalpita, mane gata saMka95 utpanna thaye ke zirISanA phUla jevo sukumAra A bALaka (bhagavAna) ATalAM badhAM, jaLathI bharelAM mahAkaLazenI atyaMta vizALa jaLadhArAne kevI rIte sahana karI zakaze? zaphanAM A prakAranA pAMce vicArone avadhijJAnathI jANIne tenI zaMkAnuM nivAraNa karavA mATe, apAra baLa ane parAkramavALAM tIrthaMkara bhagavAne potAnA paganA aMguThAnA agrabhAgathI siMhAsananA eka bhAgane sparza karyo. tyAre bhagavAna tIrthakaranA aMguThAnA sparza mAtrathI ja meru parvata kaMpavA lAge. jANe "mahApuruSonAM caraNa sparzathI huM pAvana thaI gaye"-ema dhArIne harSathI DolavA lAge (sU) 64) ASTRI -'teNa kAleNaM' tyAta ANe bhane te samaya hone matyotta2 bhAna yayo. // 47|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 48 // atizayitaH alaukikaH=lokottaro jAtaH / tasmin samaye nitarAM zAntirAsIditi darzayitumAha - ' tayAyaNaM' ityAdi / tadAtanaM - tadA tasmin kAle bhavaM jAtaM, devagaNapramodam - devAnAM gaNasya = samUhasya pramodaM = harSam, vAgIzvarI = sarasvatI api vaktuM varNayitum alaM=samarthA nAsti = na vidyate / devAstatra zratyantazAntAH=atizayitanizcalamanaso babhUvuH / yatra = yasmin devagaNazAntisthale patatsUcI = patantI sUcI zabdAyate zabdaM karotizabdaM kuryAdityarthaH / tataH khalu te= zAntacittA devAtha devyazca harSotkarSeNa = AnandAdhikyena tathA = tena prakAreNa ekatAnamAnasAH = ekAgramanaso jAtAH, yathA yena prakAreNa tasmin samaye teSAM =zAntacittAnAM devAnAM dRSTayaH= netrANi girivarapatanenApi = mahAparvata nipatanenApi lezamAtramapi = kiJcidapi calitAH = caJcalA na bhaveyuH / huaa| usa avasara para ekadama zAMti thI, yaha batalAne ke lie kahate haiM "tayAyaNaM devagaNappamoyaM, vAgIsarI natthi alaM pavatuM / actasaMtAya havisu devA, sahAyaI jattha paDatasUI // 1 // " iti | arthAt usa samaya devoM ke samUha ko jo pramoda huA, usakA varNana karane meM sarasvatI bhI samartha nahIM hai| vahA~ deva atyanta hI zAMta ekAgracitta ho gaye, itane zAnta ho gaye ki giratI huI suI kI bhI AvAja Aye vinA na rhe| avasare taddana zAnti hatI, te darzAvavA mATe kahe che-- "tayAyaNaM devagaNappamoyaM, vAgIsarI natthi alaM pavattuM / sahAyaI jattha paDatasUI // 1 // iti / accaMta saMtAya havisu devA, eTale ke te samaye devonA samUhane je ha devo eTalAM badhAM zAnta ane ekAgracitta thai gayAM ke zrI kalpa sUtra : 02 thayA tenu varNana karavAne sarasvatI paNa samatha nathI. tyAM nIce soya paDe te tenA avAja paNa sabhaLAyA vinA rahe nahI. Ba kalpa maJjarI TIkA devapramodA STavidha kalazazakrendracintAmerukampana varNanam // 48 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 49 // mancecord tataH khalu suvarNamayAH 1, rajatamayAH 2, ratnamayAH 3, suvarNarajatamayAH 4 suvarNaratnamayAH 5, rajataratnamayAH 6, suvarNarajataratnamayAH 7, mRttikAmayAH 8 ye kalazA bhavanti teSAM kalazAnAm ekaikayA jAtyA aSTottarasahasram aSTottarasahasram ekaikasya indrasya AsIt / evam = ekaikajAtIyaghaTAnAm ekakastha indrasya aSTottarasahasrasattvena catuSSaSTe := catuSSaSTisaMkhyAnAm indrANAm = indrasambandhinAM kalazAnAm paSNavatyadhikaSoDazasahasrasaMyutAni=SaNNavatyadhikaSoDazasahastrAdhikAni paJca lakSANi 516096 dRSTvA zakrasya devendrasya devarAjasya ayametadrUpo = vakSyamANaprakAra AdhyAtmikaH prArthitaH cintitaH kalpitaH manogataH saMkalpaH samudapadyata = jAta: usake bAda zAMtacita ve deva aura deviyA~ Ananda kI adhikatA se itane ekAgracitta ho gaye ki bar3A bhArI parvata gira paDe to bhI una deva-deviyoM kI dRSTi lezamAtra bhI calAyamAna na ho / usake bAda (1) sone ke, (2) cAMdI ke, (3) ratnoM ke, (4) mile hue sone-cAMdI ke (5) sone - ratnoM ke, (6) cAMdI - ratnoM ke, (7) sone-cAMdI - ratnoM ke aura (8) miTTI ke ye ATha prakAra ke kalaza the| ina meM eka eka prakAra ke kalaza pratyeka indra ke pAsa eka hajAra ATha-eka hajAra ATha the, sabhI prakAra ke kalaza eka 2 indra ke pAsa ATha hajAra causaTha-ATha hajAra causaTha the, ataH causaTha indroM ke saba mila kara pA~ca lAkha, solaha hajAra, chayAnave kalaza hue| kalazoM kI itanI bar3I saMkhyA dekhakara zakra devendra devarAja ke mana meM isa prakAra kA AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalpita, manogata saMkalpa arthAt vicAra utpanna tyAra khAda zAMtacitta te deva-devIe AnaMdanA atirekathI eTalAM khadhAM ekAgracitta thai gayAM ke ghaNA bhAre pata paDe teA paNa te deva-devIonI sRSTi sheja paNa calAyamAna thAya nahIM. tyArA (1) sonAnAM, (2) yAMhInAM (3) ratnAnAM, (4) mizrita sonA-cAMdInA, (5) sonA - ratnAnAM (9) yAMhI - ratnAnAM, (7) sonA-yAMhI - ratnAnAM, bhane (8) bhATInAM, khema Ahe aAranAM uzI itAM temAM pratye indranI pAse dareka prakAranA eka hajAra ATha kaLaza hatAM. badhA prakAranA kaLazeA maLIne pratyeka IndranI pAse ATha hajAra cosaTha kaLazeA hatAM. tethI cAsaTha indronA badhAM maLIne ekaMdara pAMca lAkha, sALa hajAra, channuM kaLaza hatAM. kaLaze|nI ATalI badhI mATI sakhyA joine zaka devendra devarAjanA manamAM A prakAranA AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalpita, zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA devapramodASTavidha kalaza zakrendra cintA merukampana varNanam // 49 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 50 // TERAT yadayaM prabhuH bAlaH punaH zirISakusumasukumAraH = zirISAkhyapuSpavat atikomalAGgo'sti, kathamayam etAvatAM (516096) jalabhRtAnAM jalapUrNAnAM mahAkalazAnAM mahAmahatIm = ativizAlAM jaladhArAM sahiSyati ?' iti / evaMvidham = etatprakArakaM zakrasya = indrasya AdhyAtmikaM prArthitaM cintitaM kalpitaM manogataM saGkalpam atulabalapUrAkramaH= anupamabalaparAkramI bhagavAMstIrthakaraH avadhinA = avadhijJAnopayogena Abhujya = jJAtvA, tatsaMzayanivAraNArtham indrasaMdeha dUrIkaraNArtha svapAdAGguSThAgreNa = nijacaraNAGguSThAgrabhAgena siMhAsanasya = siMhAsanAkArapariNatameruparvatAvayavasya ekadezam = ekabhAgaM spRzati / tataH = sparzanAnataraM khalu bhagavatastIrthakarasya aGguSThAgrasparzamAtreNa 'mahApuruSANAM= zreSThapuruSANAM caraNasparzena ahaM pAvanaH = pavitraH saMjAto'smi' - iti kRtvA = iti jJAtvA meruH harSita iva kampitum ArabdhaH / atra kalazasaMkhyAyAM dhAtakIkhaNDAdijyautiSendrAdidevakalazAvivakSA bodhyeti ||sU064 || huA ki prabhu bAlaka haiM, zirISa puSpa ke samAna atizaya komala haiN| yaha pAMca lAkha solaha hajAra chayAnave (516096) jala-bhare mahAkalazoM kI atyanta vizAla jaladhArA ko kaise saha sakeMge ? / isa prakArake zakra ke AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalpita, manogata saMkalpa ko atula bala aura anupama parAkrama se sampanna bhagavAn tIrthakara ne avadhijJAna se jAna karake, unake saMzaya ko dUra karane ke lie, apane paira ke aMgUThe ke agrabhAga se apane AdhArabhUta (jisa para vaha virAjamAna the) meruparvata ke avayavarUpa siMhAsana ke eka bhAga kA sparza kiyaa| bhagavAn tIrthaMkara ke aMgUThe ke agrabhAga se sparza karate hI 'mahApuruSoM ke caraNa-sparza se maiM pAvana ho gayA' aisA jAna kara mAnoM harSa ke kAraNa meruparvata kApane lgaa| yahAM dhAtakIkhaNDa Adi ke jyotipI devendra Adi devoMke kalazoMkI vivakSA nahIM kI gayI hai / suu064|| maneAgata saMkalpa (vicAra) utpanna thaye ke prabhu bALaka che, zirISa-puSpanA jevAM atizaya kAmaLa che. te A pAMca lAkha seALa hajAra channuM (516096) jaLapUNuM mahAkaLazeAnI atyaMta vizALa jaLadhArAne kevI rIte sahana karI zakaze ? A prakAranA zakranA AdhyAtmika, prArthita, cintita, kalpita, maneAgata saMkalpane, anupama baLa ane anupama parAkramavALA bhagavAna tIrthaMkare avidhajJAnathI jANIne tenI zakAne dUra karavA mATe, peAtAnA paganA aMguThAnA agrabhAgathI peAtAnA AdhArabhUta (jenA para teo virAjamAna hatAM) meruparyaMtanA avayavarUpa siMhAsananA eka bhAganA sparza karyAM. bhagavAna tIrthaMkaranA a`guThAnA agrabhAganA sparza thatAM ja "mahApuruSonAM caraNa-spazathI huM pAvana thaI gaye." ema mAnIne jANe hane lIdhe meru paryaMta kapavA lAgyA. ahi dhAtakIkhaMDa AdinA jyAtiSI devendra Adi devAnA kaLazAnI vivakSA karela nathI. (s064) zrI kalpa sUtra : 02 (AAAAAAAAAA kalpa maJjarI TIkA devapramodASTavidha kalaza zakrendracintAmerukampanavarNanam // 50 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 51 // ka mUlam--jaM samayaM ca NaM merU kaMpiumAraddho, taM samayaM ca NaM puDhavI kaMpiyA, samuddo khuddho, siharANi paDiumaraddhANi / tesiM sayala- jagajIvajAya-hiyaya - vidArago bhayamevo mahAsado samubbhUo / tihuyaNaMsi mahaM kolAhalo jaao| logA bhayabhIyA jAyA / savvajaMtuNo bhayAulA sayasayadvANAo nissariya ' ko amhANaM tAyago' bhavissara-tti kaTTu saraNamannesiuM viva jattha tattha palAiumAradvA / sabve devA devIo yAvi bhavi ggamANasA jAyA / taNaM se sake deviMde devarAyA evaM ciMte- 'jaNaM ayaM visAlo merU imassa kamalAovi komalasa bAlagassa pahuNo uvari paDissara, to assa bAlagassa kA dasA bhavissara ?, imassa bAlagassa ammApi - UNaM samIve kahaM gamissAmi ? kiM kahissAmi ?-tti kaTTu sakiMdo ajjhANovagao jhiyAya / tao 'keNa evaM kaDaM' - ti kaTTu sake deviMde devarAyA Amurute misimisaMte kovaggiNA saMjalie zrahiM pauMjai / tae NaM ohiNA niyadosa viSNAya bhagavatra titthayarassa pAyamUle karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTTu evaM vayAsI - NAyameyaM arahA ! viSNAyameyaM arahA ! pariNNAyameyaM arahA ! suyameyaM arahA ! aNuhUyameyaM arahA ! je aIyA je ya papannA je ya zrAgamissA arahaMtA bhagavaMto te savve'vi anaMtabaliyA anaMtabIriyA anaMtapurisakAraparakamA hati-tti kaTTu baMdara namasara, vaMdittA namasittA niyaavarAhaM svamAvei ||065|| chAyA - yasmin samaye ca khalu meruH kampitumArabdhaH, tasmin samaye ca khalu pRthvI kampitA, samudraH kSubdhaH zikharANi patitumArabdhAni / teSAM sakalajagajjIvajAtahRdayavidArako bhayabhairavo mahAn zabdaH mUla kA artha - - 'jaM samayaM ca NaM' ityAdi / jisa samaya meru parvata kA~pane lagA, usa samaya nizcaya hI sArI pRthvI kA~pa uThI, samudra kSubdha ho gayA, zikhara girane lage, samasta saMsAra ke jIvoM ke hRdaya ko vidAraNa karane vAlA mahAn bhayaMkara nAda huaa| tInoM loka meM bar3A kolAhala ho bhUjanA artha - 'jaM samayaM ca NaM' ityAhi ke samaye sumeru parvate na zaru yute samaye gAyI pRthvI ka pavA lAgI. samudro khaLabhaLI uThyAM. zikharA uparA-uparI paDavA maMDayAM. samasta sa MsArI jIvAnA yane bhedI nAkhe tevA dAruNa avAja thayo. traNe lekamAM kolAhala macI gayA. leke DaranA mAryA bhayabhIta thavA lAgyAM. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA merukampanena tribhu vanasthita jIvAnAM bhayaM, zakre ndrasya ci ntA, krodhaH, kampakAraNa parijJAnaM, kSAmaNaM ca / // 51 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 52 // dA XTEE smudbhuutH| tribhubane mahAn kolAhalo jaatH| lokA bhayabhItA jAtAH / sarvajantavo bhayAkulA: svakasvakasthAnAt niHsatya 'ko'smAkaM trAyako bhaviSyati'-iti kRtvA zaraNamanveSayitumiva yatra tatra plaayitumaarbdhaaH| sarve devAzca devyazca bhayodvignamAnasA jaataaH| kalpatataH sa zakro devendro devarAja evaM cintayati-yat khalu ayaM vizAlo merurasya kamalAdapi komalasya maJjarI bAlakasya prabhorupari patiSyati, tato'sya bAlakasya kA dazA bhaviSyati, asya bAlakasya ambApitroH samIpe kayaM TIkA gamiSyAmi ? kiM kathayiSyAmi ? iti kRtvA zakrendraH ArtadhyAnopagato dhyaayti| tataH 'kena evaM kRta'-miti kRtvA zakro devendro devarAja Azuruto misamisAyamAnaH kopAgninA saMjvalitaH avadhi prayuGkte / tataH khalu avadhinA gyaa| loga Dara gye| saba prANI bhayase vyAkula hokara, apane-apane sthAna se nikala kara 'kauna hamArA merukampa nena tribhuprANa karegA' aisA soca kara zaraNa khojane ke lie idhara-udhara bhAgane lage, aura sabhI devI-devatAoM vanasthitakA citta bhI bhaya se kaoNpane lgaa| se jIvAnAM taba devendra devarAja zakra ne isa prakAra vicAra kiyA-'agara yaha vizAla meru parvata, kamala se bhayaM, zakrebhI komala, bAlavaya-vAle ina prabhu ke Upara gira jAyagA to inakI kyA dazA hogI? kaise maiM inake mAtApitA ke pAsa jAU~gA! kyA khuuNgaa?'| isa taraha vicAra karake zakendra AtadhyAna se yukta hokara cintA, al krodhaH, cintA karane lge| so kampakAraphira 'kisane aisA kiyA hai ?'-yaha soca kara zakra devendra devarAja ko krodha aagyaa| krodha kI parijJAnaM - kSAmaNaM c| prANIo Ama tema doDadhAma karavA lAgyAM. sarva jIvajaMtu bhayathI AkuLa-vyAkula thaI rahyAM. "trAhi trAhinA pikAro thavA lAgyA. zaraNu zodhavA Ama tema mathAmaNa karI rahyAM. sarva deva-devIonAM mana paNa bhayathI dhrujI uThayAM. A vakhate kendrane A pramANe mane gata bhAvo uThI AvyAM che, kadAca Avo mahAna-vizAla ane UMcA meru parvata, A kemala zarIravALA bALa prabhu upara gabaDI paDaze te, temanI zuM dazA thaze ?, huM temanI mAtA // 52 // pAse zuM moDuM laIne jaIza?, temane kaI hakIkatathI vAkepha karIza?, AvA prakAranA vicAronI paraMparAne lIdhe tenuM mana ugratAne pAmyuM, ne te ArtadhyAna karavA lAgyo. AvA bhAva manamAM AvatAM, temanAmAM tIvra krodhAgni saLagI uThaya. krodhanI javALAone lIdhe, AkhuM THATATESTER zrI kalpa sUtra: 02 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa "mutre maJjarI // 53 // nijadoSaM vijJAya bhagavatastIrthakarasya pAdamUle karatalaparigRhItaM zirasyA'varta mastake aJjaliM kRtvA evamavAdIta-jJAtametat arhan ! vijJAtametat arhan ! parijJAtametat arhan ! zrutametat arhan ! anubhUtametat arhan ! ye atItAH, ye ca pratyutpannAH, ye ca AgamiSyanto'rhanto bhagavantaste sa'pi anantabalikA anantavIryA anantapuruSakAraparAkramA bhavanti' iti kRtvA candate namasyati, vanditvA namasyitvA nijAparAdha kSamayati ||suu065|| TIkA-'jaM samayaM ca NaM' ityAdi / yasmin samaye ca khalu meruH kampitum ArabdhaH, tasmin samaye agni se vaha prajvalita ho gaye / unane avadhijJAna kA upayoga lgaayaa| taba avadhijJAna se apanA hI doSa jAna kara bhagavAn tIrthakara ke caraNa-mUla meM donoM hAtha jor3a kara aura mastaka para Avarta evaM aMjali karake vaha isa prakAra bole-'he bhagavan ! maiMne jAnA hai, he bhagavan ! maiMne acchI taraha jAnA hai, he bhagavan ! maiMne khUba acchI taraha jAnA hai, he bhagavan ! maiMne sunA hai, he bhagavan ! maiMne anubhava bhI kara liyA hai, ki jo arhanta bhagavAn atIta kAla meM ho cuke haiM, jo arhanta bhagavAn vartamAna meM haiM, aura jo arhanta bhagavAn bhaviSya meM hoMge, ve sabhI anantavalI, anantavIryavAn , ananta puruSakAra-parAkrama ke dhanI hote haiN| isa prakAra bola kara unane vandanA kI, namaskAra kiyA, bandanA-namaskAra karake apane aparAdha ko khamAyA ||suu065|| TIkA kA artha- 'jaM samayaM ca NaM' ityaadi| jisa samaya sumeru parvata kampAyamAna huA, usa samaya sArI kI sArI pRthvI kApa utthii| samudra kSubdha ho gyaa| parvatoM ke zikhara girane lge| kApatI pRthvI, merukampanena tribhuvanasthitajIvAnAM bhaya, zakrendrasya cintA krodhaH, mA kampakAraNa parijJAnaM kSAmaNaM ca / zarIra baLavA lAgyuM. baLatarA thatAM teNe avadhijJAnane upayoga mUko, temAM temane sarva hakIkata vidita thaI ne tapAta tha, na pitAne doSa jaNAtAM, be hAtha joDI, mAthe aMjalI dharI, bhagavAna pAse gaLagaLA-daye belavA lAgyA ke "he bhagavanta! huM sarva jANI cukaye, sArI rIte mane sarva samajAyuM, meM sAMbhaLyuM che ane atyAre anubhava paNa karI lIdhe che ke atIta, vartamAna ane bhAvI kALanA ahaMnta bhagavAne, anaMta vIryavAna, anaMta puruSAkAranA dhaNI, ane anaMtaparAkramI hoya che. AvA prakAranuM kathana namrabhAve pragaTa karI, kendra bhagavAnane vaMdana-namaskAra karI, thayela aparAdhanI mAphI mAgI. (sU0 65) sajAnA maya- samayaM ca NatyAhi.bhairupatatra ne bhArI vAhavAthI, , pahANAmana yAbhAM, saMpUrNa rIte vistRta che, AthI tenA kaMpanane sparza traNe lekamAM anubhavAya. kaMpananA lIdhe, dharatI paNa ghaNa // 53 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ca khalu pRthivI kampitA'bhUt , samudraH kSubdho'bhUt , zikharANi-girizRGgANi patitum ArabdhAni / teSAM kamponmukhapRthivI-kSobhonmukhasamudra-patanonmukhazikharANAM sakalajagajjIvajAtahRdayavidArakA sarvabhuvanasthaprANigaNahRdayabhedanakArakaH bhayabhairava: bhayaGkaraH mahAn-digvyApakaH zabdaH samudbhUtaH smutpnnH| tribhuvane mahAn uccaiH kolAhala: kalakalo jAtaH / lokAH bhayabhItAH bhayayuktA jaataa| sarvajantavaH sakalapANinaH bhayAkulA bhayodvignAH santaH svakasvakasthAnAta-nijanijasthAnAta niHmRtya=nirgatya "kAko janaH asmAkaMtrAyaka: rakSako bhaviSyati?"iti kRtvA iti hetoH zaraNaM-rakSakam anveSayitum iva yatra tatra-itastataH palAyitum aarbdhaaH| sarve devA devyathApi bhayodvignamAnasA bhayatrastacittA jaataaH| tataH khalu sa zakro devendro devarAja evaM vakSyamANaprakAraM cintayati=vicArayati / zakracintanIyamAha ||54 // maJjarI TIkA kSubdha samudra aura patanonmukha giri-zikharoM kA, tIna loka ke samasta prANiyoM ke hRdaya ko bhedane vAlA, bhayaMkara aura saba dizAoM meM vyApI zabda huaa| tInoM lokoM meM tIvra kolAhala phaila gyaa| loga bhayabhIta ho utthe| samasta jIva bhaya se vyAkula hote hue apane-apane sthAna se bAhara nikala kara 'kauna hamArA rakSaka hogA' aisA socakara zaraNa khojane ke lie idhara-udhara bhAgane lge| tathA sabhI devI-devatAoM kA citta bhI bhaya se vyAkula ho gyaa| taba zaka devendra devarAjane isa prakAra socA-'jo yaha mahAn meruparvata kamala se bhI komala in| merukampanena tribhuvanaI sthita jIsevAnAM bhayaM, zakrendrasya cintA, krodha, kAra mA kampakAraNa parijJAnaM, kssaamnnNc| dhaNI uThI, dharatI dhaNadhaNAtAM, samudranuM pANI uchaLI AvyuM, ne A uchALAne lIdhe, cAre bAju jaLajaLAkAra thaI rahyuM. ukApAtathI, dharatInA AdhAre rahelA nAnA-moTA zikharo paNa svasthAnethI cuta thatAM jaNAvA lAgyA, ne gharabAra-meDI--mahelAta-havelIo sarve paDIne pAdara thayAM. mAnava, pazu, prANu duHkhanA lIdhe athAga zeka-saMtApane pAme che, zaraNa ane Azraya vinAnA thaI javAthI, kolAhala karI mUke che. mAnavenA Azraya sthAne te, cala ane asthira che, te te kaMpa lAgatAM paDI jAya che. paNa devanA Azraya sthAne-devAlaya, vimAne, kIDAMgaNe sarve acala ane sthira che, chatAM temane paNa kaMpane sparza thatAM, paDavAne laya upasthita thayo na :- ya 2ai. AvI sthiti sarva lokemAM vyApI rahI hatI. tyAre kendranA manamAM paNa citra-vicitra taraMga uThavA lAgyA. // 54 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre maJjarI // 55 // TIkA "yat khallu ayam vizAlo-mahAn meruH asya=purovartinaH kamalAdapi kamalapuSpApekSayA'pi komalasya-sukumArasya bAlakasya-bAlavayovartinaH prabhorupari patiSyati, tataH asya bAlakasya kI dazA paristhitirbhaviSyati ?, ahaM ca asya bAlakasya ambApitroH samIpe kathaM kena prakAreNa gamiSyAmi ! tathA ki kathayiSyAmi ? iti kRtvA iti kalpacintayitvA zakrendra ArtadhyAnopagataH ArtadhyAnAvasthitaH san dhyaayti=cintyti| tataH 'kena evaM kRtam Idaza utpAtaH kRtaH' iti kRtvA iti manasi cintayitvA zakro devendro devarAjaH AzurutaH atikupitaH misamisAyamAnaH =jAjvalyamAnaH kopAgninA krodharUpavahinA saMjvalitaH=dhmAtaH san avadhim avadhijJAnaM pryungkte| tataH avadhijJAnopayogAnantaraM khalu avadhinA=avadhijJAnadvArA nijadoSaM vijJAya bhagavataH tIrthakarasya pAdamUle caraNatale karatalaparigRhItaM hastatalabhRtaM zirasyAvartta-zirasi AvataH pradakSiNatayA bhrAmaNaM yasya taM tathAvidham aJjaliM hasta merukampanedvayasampuTaM mastake zIrSa kRtvA saMsthApya evaM vakSyamANaM vacanam avAdIta-uktavAn , tadvaktavyamAha-'NAyameyaM' kA na tribhuvana sthitajIbAlavayavAle prabhu ke Upara gire to inakI kyA dazA hogI?, maiM inake mAtA-pitA ke samIpa kisa prakAra jAU~gAvAnAM bhayaM, aura kyA kahU~gA ? / isa prakAra vicAra karake zakrandra ArtadhyAna-yukta hokara cintA meM paDa gaye / tadanantara 'kisane zakrendrasya aisA kiyA hai-isa prakAra kA utpAta macAne vAlA kauna hai ?' yaha socakara zakra devendra devarAja atikupita hue, krodhaH, krodha kI Aga se prajvalita ho gaye / ' yaha utpAta karane vAlA kauna hai-paha jAnane ke liye unhoMne avadhijJAna kampakAraNameM upayoga lagAyA, aura avadhijJAna se apanA hI doSa jAnakara bhagavAn tIrthakara ke caraNoM meM zira jhukA kara, donoM hAtha jor3a kara mastaka para Avattayukta aMjali karake, Age kahe anusAra kahA-he bhagavAn ! sumeru ke rakSAmaNaM c| cintA, parijJAnaM, kadAca meru parvatanA zikharene te huM ADe hAtha daI, bhagavAnanA kamaLa-bALazarIra para paDatAM, aTakAvI daIza, paNa meru parvata gabaDI paDatAM huM, bhagavAnane kevI rIte bacAvI zakIza?, ne temanI mAtAne vilAe jaI zuM javAba ApIza? AvA vicArathI temanuM mana gherAI gayuM, buddhi ane vicArazakti kuMThita thaI gaI, ne mUDha jevA thaI gayA. acAnaka pitAnI divyazakti "avadhijJAnane vicAra phurI AvyuM, ne te zakitano kSaNa ekamAM upayoga karatAM jaNAyuM ke, A sarvanA duHkhane kartA huM chuM. kAraNa ke, arihaMtanI anaMta zaktimAM mAre vizvAsa DagamagI uTho, tethI ja bhagavAnanI sahanazakitamAM mane apUrNatA bhAsI. mane vizvAsa pUrNa karavA sAruM bhagavAne svayaM prerita zrI kalpa sUtra: 02 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 56 // ityaadinaa| he arhan ! he jina ! etat-merukampanAdinimittaM jJAtaM mayA, he arhan ! etad vijJAta-vizeSeNa jJAtam, he arhan ! etat parijJAtam-paritaH sarvathA jJAtam , he arhan ! etat zrutam AkarNitam , he arhan ! etat anubhUta-saMpratyeva anubhavaviSayIkRtaM, yad ye arhantaH atItAbhUtakAlInAH, ye ca arhantaH kalpapratyutpannAH vartamAnAH, ye ca arhantaH AgamiSyantaH bhaviSyantaste arhanto bhagavantaH sarve'pi anantabalikAH anantabalasampannAH anantavIryAH anantazaktisampannA anantAtmabalA vA, tathA-anantapuruSakAraparAkramA bhavanti-iti TIkA kRtvA ityuttvA arhantaM bhagavantaM caramatIrthakaraM zakro bandate namasyati ca, vanditvA namasyitvA ca nijAparAdha svAparAcaM kSamayati // 10 65 // mulam-taeNaM savve iMdA harisa-vasa-visappamANa-hiyayA sabiDDIe jAva mahayA raveNaM accaIdAi. merukampanekameNa bhagava titthayaraM titthayarAbhiseeNaM abhisiMciMsu / na tribhuvanataeNaM sakiMdaNa aNuvamamahAvIrayAcaMciyattaNeNa kaMpiyameruttaNeNa 'bhImabhayameravaM urAlaM acelayAiyaM sthita jI ravAnAM bhayaM, kaoNpane Adi kA kAraNa maiM jAna gayA, he bhagavAn ! acchI taraha jAna gayA, aura he bhagavAn ! pUrI zakrendrasya taraha jAna gyaa| he bhagavAn ! maiMne sunA hai, he bhagavAn ! maiMne anubhava bhI kiyA hai ki jo arhanta bhaga- cintA, ma krodhaH, vanta bhUtakAla meM ho cuke haiM, jo arhanta bhagavanta vartamAna kAlameM haiM, aura jo arhanta bhagavanta bhaviSya meM kampakAraNahoMge, ve sabhI arhanta bhagavAn zarIrasambandhI ananta bala se sampanna AtmasambandhI ananta zakti parijJAnaM, se yukta hote haiM, tathA ananta puruSakAraparAkrama se yukta hote haiN| aisA kaha kara zakra arhanta bhagavAn ko kssaamnnNc| vandanA karate haiM, namaskAra karate haiM, vandanA aura namaskAra karake apanA aparAdha khamAte haiM // 65 // thaIne A ghaDIbharanA tAMDavanRtyamAM pitAnI vIratA dAkhavI. pitAnA ja dezanuM AropaNa karI, gaLagaLe haiye bhagavAna sAmuM joI thayela aparAdhanI mAphI mAgI, doSamukta thayA. AmAM kendrane vicAradeSa nathI, temaja tenI zraddhAmAM apUrNatA hatI tema paNa na hatuM, paraMtu bhaktahRdaya, AvAja kemaLa haiyAnAM ghaDAyelAM hoya che, tethI pitAnI apekSAe, bhagavAnanA duHkhanI gaNatrI kare che, ane te duHkhane kaMpa jAte anubhave che, ne anubhavatAM pratikAra karavAnA rastA paNa kheLI kADhe che. A che bhagavAnanA vAtsalyabhAvavALA bhakatanA zuddha hada! (sU0 65) pAtAnI vIratA che ke bhagavAna zrI apUrNatA banI zrI kalpa sUtra: 02 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA // 57 // parisaI sahissai'-tti kaDu ya bhagavo givyANagaNasamakkhaM asthadhAmaM sirimahAvIreti nAmaM kayaM / tae NaM sake devide devarAyA paMca sakarUve viuvvai / tattha ege sake bhayavaM titthayaraM karayalasaMpuDeNaM giNhai, ege sake piTTao AyavattaM dharei, duve sakA ubho pAsiM cAmarukkhevaM kareMti, ege sake vajjapANI puraMdare purao pvtti| tae NaM se sakke deviMde devarAyA caurAsIe sAmANiyasAhassIhiM jAva aNNehiM bhavaNavai-vANamaMtarajoisiya-vemANiehi devehi ya devIhi ya saddhi saMparibuDe saviDDhIe jAva mahayA raveNaM tAe ukiTAe jAva jeNeva bhagavao titthayarassa jammaNaNayare jeNeva jammaNabhavaNe jeNeva ya titthayaramAyA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA bhagavaM titthayaraM mAUe pAse Thavei, ThavittA titthayaramAUe osAvaNi nidaM paDisAharai / evaM bhagavao titthayarassa jammaNamahocchavaM kariya savve iMdA savve devA ya devIo ya jAmeva disi pAunbhUyA tAmeva disi paDigayA 0 66 // chAyA-tataH khalu sarve indrAH harSavazavisarpadadhRdayAH sarvaryA yAvat mahatA raveNa acyutendrAdikrameNa bhagavantaM tIrthakaraM tIrthakarAbhiSekeNa abhyaSiJcan / tataH khalu zakendreNa anupamamahAvIratAcazcitatvena kampitamerutvena 'bhImabhayabhairavam udAram acela PARENERAL MERENEPARE acyutendrAmAdikRta bhagahA vadabhiSekaH, nA zakrendrasya ra bhagavannAma: karaNaM, sarvadevAnugatazakrendrasya trizalA pAveM mUla kA artha-'tae Na' ityAdi / tatpazcAt harSa se vikasita cittavAle hokara saba indroMne pUre ThATha ke sAtha yAvat mahAn ghoSa karate hue, acyutendra Adi ke kramase bhagavAn tIrthakara kA abhiSeka kiyaa| tatpazcAt zakrendrane, anupama mahAvIratA se yukta hone ke kAraNa, meru parvata ko kampita kara dene bhagavasthApana, sarvadevAnAM meM svasvasthAna gmnm| // 57 // bhUbanobha-'tapaNatyAhathI visita dhana tamAma candrome, puu2|4maa sahita, mahAna ghoSaNA 42rI, ne bhagavAnane abhiSeka karyo. A abhiSekanI kriyA amRtendra zaru karI, ane samapramANe uttaranI zreNInA Indro vaDe, pUrI karavAmAM AvI. bhagavAnanuM anupama baLa joIne, bhaviSyamAM paNa dAruNa duHkhene te sahanazIlatApUrvaka sAmane karaze, temaja upasargonI avagaNanA karIne paNa, pitAnuM dhyeya hAMsala karaze, evI nIDaratA ane makkamatA bALapaNathI ja zrI kalpa sUtra: 02 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa tAdikaM pariSahaM sahiSyate' iti kRtvA ca bhagavato gIrvANagaNasamakSam arthadhAma zrImahAvIreti nAma kRtam / tataH khalu zakro devendro devarAjaH paJca zakrarUpANi vikaroti / tatra ekaH zakraH tIrthakaraM karatalasampuTena gRhaNAti, ekaH zakraH pRSThataH AtapatraM dharati, dvau zakrau ubhayapArce cAmarotakSepaM kurutaH, ekaH zakro vajrapANiH purandaraH purataH pravartate / tataH khalu sa zakro devendro devarAjaH caturazItyA sAmAnikasAhasrIbhiH yAvat anyaiH bhavanapati-vyantara-jyotiSika-vamAnikaiH de vaizca devIbhizca sArddha saMparihataH sarvadaryA yAvata mahatA raveNa tayA utkRSTayA yAvat yatraiva bhagavatastIrthakarasya janmanagaraM yatraiva janmabhavanaM yatraiva ca tIrthakaramAtA kalpamaJjarI ||58 // TIkA ke kAraNa, tathA 'yaha bhagavAn , bhaviSyat-kAla meM ghora bhaya se bhayAnaka acelatA Adi baDe-baDe parIpahoM ko sahana kareMge' yaha socakara, devoM ke samUha ke sAmane bhagavAn kA guNaniSpanna 'zrImahAvIra' aisA nAma rkkhaa| tatpazcAt zakra devendra devarAjane pAca zakra ke rUpoM kI vikurvaNA kii| eka zakrane bhagavAna tIrthakara ko donoM hAthoM meM liyA, eka zakrane pIche se chatra kiyA, do zakra donoM tarapha se cAmara bIjane lage, aura eka purandara zaka hAtha meM vajra lekara Age-Age calane lge| taba vaha zakra devendra devarAja caurAzI hajAra sAmAnika devoM ke sAtha, yAvat anya bhavanapati, vyantara, jyotiSka tathA vaimAnika devoM aura deviyoM ke sAtha, una saba se ghire hue, saba prakArakI Rddhi sahita, yAvat mahAn ghoSa ke sAtha, utkRSTa acyutendrAdikRtabhagavadabhiSekaH, zakrendrasya bhagavannAmakaraNaM, sarvadevAnugatazakendrasya trizalApAce bhagavasthApana, sarvadevAnAM svasvasthAnagamanam . pArakhI laIne, zakrendra, temanuM nAma devenA agaNita samUhanI vacce, guNaniSpanna "mahAvIra' evuM rAkhyuM. utsavanI kriyA saMpUrNa thayA bAda, zakrendra, potAnA devazarIranI vikuvaNA karIne pAMca zakrendro saryA. eka zake, bhagavAnane pitAnI hatheLImAM upADayA. bIjAe bhagavAnanA mastaka upara chatra dhAraNa karyuM. trIjAe ane cothAe banne khabhA upara cAmara vIMjavA mAMDayA. pAMcamA zakendra hAthamAM vaja laI, bhagavAnanI AgaLa cAlavA lAgyA. - A pramANenA saraghasa sAthe, kendranI sevAmAM, caurAsI hajAra sAmAnika deva hatA. tathA bhavanapati, vyantara, tiSika, ane vaimAnika de pitAnI sarvottama riddhi sAthe hAjara hatA. te sarve A samArehamAM sAthe cAlatA hatA. // 58 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtra // 59 // tatraiva upAgacchati, upAgatya bhagavantaM tIrthakaraM mAtuH pArzve sthApayati, sthApayitvA tIrthakaramAtuH avasthApana nidrAM pratisaMharati / evaM bhagavatastIrthakarasya janmamahotsavaM kRtvA sarve indrAH sarve devAca devyatha yasyAmeva dizi prAdurbhUtAH tAmeva dizaM pratigatAH ||sU0 66 || TIkA- 'tae NaM savve iMdA' ityAdi / tataH zakrendrasya nijAparAdhakSamaNAnantaraM khalu sarve indrAH harSavazavisarpadvRddyAH=AnandotphullamanasaH santaH sarvadvaryA. yAvatpadena 'sarvadyutyA sarvavalena sarvasamudayena sarvAdareNa sarvavibhUtyA sarvasaMbhrameNa sarvA''rohaiH sarvapuSpagandhamAlyAlaGkAravibhUSayA sarvadivyatruTitaninAdena mahatyA RddhayA divya gati se yAvat jahA~ bhagavAn tIrthakara kA janma nagara thA, jahA~ janma-bhavana thA, aura jahA~ tIrthakara kI mAtA thIM, vahIM aaye| Akara bhagavAn tIrthakara ko mAtA ke pAsa sthApita kara diyaa| sthApita karake tIrthakara kI mAtA kI avasvApanI nidrA ko dUra kara diyaa| isa prakAra bhagavAn tIrthakara kA janmamahotsava karake sabhI indra, sabhI deva, aura sabhI deviyA~ jisa dizA se Aye the usI dizA meM cale gaye / 066 / / TIkA kA artha - ' ' ityAdi / indra ke apanA aparAdha khamA lene ke bAda, sabhI indroMne, harSavaza - vikasita-cittavAle hokara, saba Rddhi se, saba yuti se, saba bala se, saba samudaya se, saba Adara se, sarva vibhUti se, saMbhrama (svarA) se, samasta adbhuta divya vAdyoM ke ghoSa se, acyutendra Adi ke krama se bhagavAn tIrthaMkara kA abhiSeka kiyaa| ghoSaNA ane divyanAda karatA karatA, jyAM janmanagara hatu, jyAM janmabhavana hatuM, jyAM mAtA nidrAdhIna thayelAM hatAM te sthAne te badhA AvI paheAMcyA, ne bhagavAnane mAtAnI geAdamAM mUkayA. tyArabAda mAtAne AvaraNa karI rahelA avastrApanI nidrAne dUra karI sava deva-devIo je sthAnethI AvyA hatA, te sthAne javA ravAnA thayA. (sU066) TInA artha' - 'taNaM' ityAhi nyAre zaDendra, ma du:bhaya ghaTanAoothI vibhukta thayA, ne thayesa AzAtanAnI bhATe prabhunI mArI mAgI, tyAre jema deNadAra RNamAMthI mukta thAya tyAre chellA zAMtinA zvAsa kheMce che, tema tenu hRdaya haLavuM phUla thaI gayuM, ne agAunI mAphaka praphullita-vadane ubhA rahyA. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA acyutendrA dikRtabhagavadabhiSekaH, zakrendrasya bhagavannAma karaNaM, sarva devAnugatazakrendrasya trizalA pArzva bhagava sthApanaM, sarvadevAnAM svasvasthA nagamanam . // 59 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahatA hRdayollAsena"-ityeSAM saGgrahaH, tathA-mahatA raveNa, 'sarvAM ' ityArabhya raveNe'-tyantAnAM vyAkhyA pUrva gtaa| ityam acyutendrAdikrameNa bhagavantaM tIrthakara tIrthakarAbhiSekeNa abhyssishcn-snpitvntH| tataH tIrthakarAbhiSekAnantaraM zakrendreNa anupamamahAvIratAcaJcitatvena, sarvAtizAyiparAkramayuktatvena, kampitamerutvena svAGguSThasparzana meruparvatasya kampanayA ca, tathA-bhImabhayabhairavaM ghorabhayena bhayaGkaram , udAram= vizAlam , acelatAdikaM pariSahaM sahiSyate-iti kRtvA iti jJAtvA bhagavatastIrthakarasya gIrvANagaNasamakSaM deva zrIkalpa kalpa maJjarI // 60 // TIkA HAAEETSMATERSaaseey tIrthakarAbhiSeka ke pazcAt zakrendra ne, bhagavAn ko asAdhAraNa mahAvIratA se yukta jAna kara, sarvoskRSTa parAkrama se yukta hone ke kAraNa tathA apane aMgUThe ke sparzamAtra se meru parvata ko ka~pA dene ke kAraNa aura bhaviSya meM yaha ghora bhaya se bhayaMkara, vizAla acelatA Adi parISahoM ko sahana kareMge, aisA jAna acyutendrA dikRtabhagamae vadabhiSekaH, zakrendrasya SH bhagavannAma karaNaM, sarva devAnugata A badhuM kSaNavAramAM banI gayuM, ne kaMpa vigere adazya thayA, tyAre deva devIoe paNa khuzIne dama kheMce ane aMge aMga teone zAtA vaLI, ghaDI bhara pahelAM te sarvenA jIva tALave cUMTI gayA hatA, ne "zuM banyuM ne zuM banaze tenI kAgAroLa karI rahyA hatA, ne janma-maraNanI vacce jelAM khAI rahyA hatA, darekane hamaNAM gayAM ke jazuM' eja bhaya vyApI rahyo hato, tyAM te sapATAmAM, kALanuM avaLadema cakkara pharI gayuM. sarva vedanAo nAza pAmI. AkraMdane ThekANe saMtoSa ane AnaMda chavAI gayAM. bhayanuM bhUMgaLa salAmatInA rUpamAM pheravAyuM, ne lekanA viSe jIva-jaMtuoe nirAMta anubhavI. bhaya dUra thatAM deva-devIoe AnaMdane ubharo ThAlavye. dareka prakAranI che je sAmagrIo, jude jude stharIethI, bhegI karI hatI, te sarvane upayoga, bhagavAnanA abhiSekamAM karyo. bhagAya bhuniya, saMyati ne "abhao patthivA tujhaM"-he rAma! tu layabhuta cha.-mAma hyu ne rAjA bhayathI mukata thAtAM abhayadAnanuM mahAsya samaye, tema devene paNa, 'abhayadAna nI mahattAne pUrepUro khyAla Avyo ne A bhagavAnanI vIratA atUTa che tevuM temane bhAna thayuM. AvuM baLa, vIrya ane parAkrama paNa mAnava dehamAM hoya che.-tema khyAla AvatAM teone garva gaLavA mAMDa, ne pUrNa bhakita pradarzita karIne, bhagavAnane abhiSeka karyo. bhaya kevI rIte utpanna thayo tenuM khyAna jyAre kendra ApyuM, tyAre devadevIo AzcaryamAM garakAva thaI zakrendrasya trizalApAce bhagavara sthApanaM, S, sarvadevAnAM svasvasthAnagamanam . // 6 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa vRndasamakSe arthadhAma sArthakaM zrImahAvIreti nAma kRtam / tataHcaramatIrthakarasya zrImahAvIretinAmakaraNAnantaraM, zakro devendro devarAjaH pazca zakrarUpANi vikaroti vaikriyazaktayotpAdayati, tatra-pazcAnAM zakrarUpANAmmadhye ekaH zakro bhagavantaM tIrthakara-caramatIrthakaraM zrImahAvIraM karatalasampuTena gRhNAti, ekaH zakraH pRSThata Atapatra chatraM dharati, dvau zakrau ubhayapAdhaivAmadakSiNa- pArzvadvaye cAmarotkSepaMcAmaravIjanaM kurutH| ekaaparaH-paJcamaH zakro bajrapANiH vajrahastaH purandara indraH purataH agre pravartate pracalati / tataH zakro devendro devarAjaH caturazItyA-caturazItisaMkhyAbhiH sAmAnikasAhasrIbhiH sAmAnikAnAM marI TIkA // 61 // tAyakara kA 'zrImahArAhAvAra' aisA sArthaka 8 rUpoM kI kara bhagavAn kA devagaNoM ke sAmane 'zrImahAvIra' aisA sArthaka nAma rkkhaa| carama tIrthakara kA 'zrImahAvIra' aisA nAma rakhane ke pazcAt zakra devendra devarAjane zaka ke pA~ca rUpoM kI vikurvaNA kI pA~ca rUpa bnaaye| una pA~ca zakra ke rUpoM meM se eka zakrane bhagavAn ko apane karasaMpuTa meM liyA, dUsare zakrane pIche se chatra dhAraNa kiyA, do zakroM ne dAhinI aura baoNI ora cAmara vIMjanA AraMbha kiyaa| eka-pA~cavA~ purandara indra hAtha meM vajra lekara Age-Age cle| taba devendra devarAja zakra caurAsI hajAra sAmAnika devoM ke sAtha, teMtIsa trAyakhiMza devoM ke acyutendrAdikRtabhagakA vadabhiSekaH, SEL zakrandrasya bhagavannAmakaraNaM, sarvadevAnugatazakrendrasya trizalApAce bhagavasthApana, sarvadevAnAM svasvasthAnagamanam. gayAM. abhiSekanI kriyA pUrI thatAM, moTA samudAyanI vacce "bhagavAnanuM nAma "mahAvIra' rAkhavAmAM Ave che?evI divya ghoSaNA karI zakendra sarvane jANa karI, ane A jANa karatAMnI sAthe, bhagavAnanA atulabaLanuM vivaraNa karatA gayA, ane "kaMpa" thavAnA kAraNe khullA karI, darekane samajaNa ApatA gayA. bALapaNamAM ja potAnA parAkramane, ApaNane parace batAvyo, ne A ja bhavamAM, pitAnA pUrve karela zubhAzubha karmone, vIratApUrvaka sAmano karI, khuDado karI nAkhaze, ne te karma cakacUra karavAmAM anaMta sahanazakita dhAraNa karI, ane pragaTa karI, sAme AvelA upasargo ane parISahene, AnaMdathI vadhAvI leze, mATe ja A prabhunuM nAma vAstavikarIte guNasaMpanna "mahAvIra hovuM joIe"--ema dRDhatApUrvaka jAherAta thatAM te "nAma" ne sarva devoe vadhAvI lIdhuM. zakendranI pAse keTale devasamudAya hato tenuM varNana karatAM TIkAkAra kahe che ke cerAsI hajAra sAmAnya // 6 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 62 // devAnAM sahasraiH, 'yAvat' - padena " trayastriMzatA trAyatriMzakaiH, caturbhilokapAlaiH, aSTAbhiragramahiSIbhiH saparivArAbhiH, tisRbhiH pariSadbhiH saptabhiranIkAdhipatibhiH catasRbhiH caturazItyA''tmarakSadevasAhasrIbhiH (SaTtriMzatsahasrAdhikalakSatrayeNa ) - ityeSAM saGgrahaH, anyaiH = taditaraiH bhavanapativyantarajyotiSikavaimAnikaiH devaiH devIbhizra sArddha = saha saMparivRtaH = yuktaH, sarvadvaryA 'yAvat' padena - 'sarvadyutye' - tyAdi 'mahatA hRdayollAsene' -tyantAnAM saGgrahaH, sa cAtraiva sUtre pUrvakRto'vaseyaH / mahatA = uccai raveNa = bheryAdizabdena, tayA= pUrvoktayA prasiddhayA vA utkRSTayA = uttamayA, 'yAvat' - padena tvaritayA - utkaNThAvazAcchIghrayA, AntarAbhiprAyato'pyeSA bhavatItyAha-capalayA = kAyato'pi caJcalayA, caNDayA=ugrayA'tyutkarSayogena, siMhayA = siMhasadRzyA tadADharthasthairyeNa, uddhatayA = darpAtizayena sAtha, cAra lokapAloM ke sAtha, ATha saparivAra agramahiSiyoM ( paTarAniyoM) ke sAtha, tInoM pariSadoM ke sAtha, sAta anIkoM ke sAtha, sAta anIkAdhipatiyoM ke sAtha, cAra caurAsI hajAra AtmarakSaka devoM ke sAtha (arthAt tIna lAkha chattIsa hajAra AtmarakSaka devoM ke sAtha), aura inake atirikta bhavanapati, vyantara, jyotiSka evaM vaimAnika devoM tathA deviyoM ke sAtha, sarvaRddhisahita, sarvadyutisahita. sarvabalasahita, sarvasamudayasahita, sarvAdarasahita, sarvavibhUtisahita, sarvasaMbhramasahita, sarvasamArohasahita, puSpasahita, sabhI prakArake gaMdha, mAlya aura alaGkAra kI zobhA se yukta hokara, tathA divya vAdyoM kI dhvani se, mahatI Rddhi se, mahAn mAnasika ullAsa se aura bherI Adi bAjoM ke mahAdhvani se yukta hokara, utkRSTa, tvarita - utkaMThA ke kAraNa zIghratAvAlI, Antarika abhiprAya se bhI yaha hotI hai isa kAraNa kahA hai-capalA, arthAt kAya se bhI kakSAnA dhruve hatA, tetrIza trAyazriMza devA hatA, cAra leAkapAla devA hatA, ATha agramahiSIe temanA parivAra sAthe hatI, traNa pariSade hatI, sAta anIkAdhipatie (senApatio) ane ceAzasI hajAra AtmarakSaka devA hatAM". A aMgata parivAra uparAMta, mULa arthAMmAM darzAvyA mujaba, cAra jAtanA deve, devI, bhavanapati vigere paNa hAjara hatAM. A jabarajasta samAreAha pUrNa rIte divya vAjIMtrA AdinI sAthe sajja thaI, pUrNa rIte zAbhAyamAna thai, mAnasika ullAsa ane utkaMThA dhAraNa karI, dRDhatA-pUrNAMka bhagavAnane laIne pAchA AvavA lAgyA! upareti samArohamA heva-devIyonI DArI hatI. (1) apasA, (2) aMDA, (3) zrA, mane (4) kyA, A cAra gatie devAne varelI ja hoya che, capalA eTale kAyathI caMcaLa, caDA eTale utkarSa tAvALI, ugrA eTale zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA acyutendrAdikRtabhaga vadabhiSekaH, zakrendrasya bhagavannAmU karaNaM, sarvadevAnugatazakrendrasya trizalA pArzva bhagavatsthApanaM, sarvadevAnAM svasvasthA nagamanam . // 62 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 63 // vegavatyA, jayinyA - jayazIlayA, chekayA= nipuNayA divyayA=adbhutayA, devagatyA' - ityeSAM saGgrahaH / yatraiva = yasminneva pradeze bhagavatastIrthakarasya janmanagaraM tatra yatraiva = yasminneva sthale janmabhavanaM= janmagRham, tatra yatraiva = yasminneva sthAne tIrthakara mAtA = zrIvIrajananI trizalA''sIt, tatraiva = tasminneva sthAne upAgacchati, upAgatya bhagavantaM tIrthakaraM mAtuH trizalAkhyajananyAH pArzve sthApayati, sthApayitvA pUrvadattAM tIrthakaramAtuH-zrIvIrajananyAH, avasvApana - zayanakAraNabhUtAM nidrAM pratisaMharati = apanayati evaM pUrvaprakAreNa bhagavatastIrthakarasya janmamahotsavaM kRtvA sarve indrAH sarve devA devyazca yasyAmeva dizi prAdurbhUtAH = prakaTitAH, tAmeva dizaM pratigatAH = pratinivRttAH // 066 / / mUlam - tae NaM udacaMtaussavo siddhatthabhUvo paccUsakAlasamayaMsi pamoya- kayaMtra - moyaga-pahujammaNasuyaga-jAyaga- niuraMvaM deNNaseNNaparAbhavasuSNaM karIa / nAgariyasamAyavaNamavi rAyarAya - kamalA-vilAsa -hAsavasu-salilAsssArehiM phArehiM dukkha - dAvAnala - samujjalaMta - kIlakavala - pabala - mayAo vimoiUNa ubhidaMtA'maMdA-naMdakaMda - kura - pUraM karIa / kArAgAra - nigaDiya - jaNavAraM ca nigaDAo moIa / uttarottarollasaMtappavAheNa ussAheNa taM khattiyakuMDaggAmaM naraM sanbhitarabAhiriyaM Asitta-saMmajjio - valitaM saMghADaga-tiga- caukka - caccara - caummuha - mahAcaMcala, caNDA - utkarSa ke yoga se caMDa, ugrA- siMha ke samAna dRr3hatA evaM sthiratAvAlI, darpa kI adhikatA ke kAraNa uddhata, jayinI -jayazIlA, nipuNa tathA adbhuta devagati se jahA~ bhagavAn tIrthaMkara kA janma - nagara thA, aura jisa jagaha janmagRha thA, tathA jahA~ tIrthakara mahAvIra kI mAtA thIM, usI sthAna para (zukra) Aye / kara bhagavAn tIrthakara ko trizalA mAtA kI bagala meM sthApita kara diyA / sthApita karake pahale dI huI mAtA trizalA kI avasvApanI nidrA ko dUra kara diyA / isa prakAra bhagavAn tIrthakara kA janmamahotsava karake sabhI indra, sabhI deva aura sabhI deviyA~ jisa dizA se Aye the prakaTa hue the, usI dizA meM cale gaye / 066 / siMhanI samAna dRDhatA ane sthiratAvALI tathA davALI, jayA eTale jayazIlA, A addabhuta-devagatiethI gamana karIne, deve janmabhavanamAM paheAMcyA, bhagavAnane mAtAnI geAdamAM sthApita karI, peAtAnI pharaja yathAyeAgya khajAvAi gai tenA AnaMda ane utsAha lai, devA potapotAnA sthAne javA vidAya thayA. (sU066) zrI kalpa sUtra : 02 Zhen Zhen Zhen Zheng Yu Han ?Hai ? kalpa maJjaro TIkA acyutendrA dikRta bhaga vadabhiSekaH, zakrendrasya bhagavannAma karaNaM, sarva devAnugata zakrendrasya trizalA pArzva bhagava tasthApanaM, sarvadevAnAM svasvasthA na gmnm| // 63 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 64 // paha - pahesu sita - sui - saMmaha - ratthaMtarA -vaNa-vIhiyaM maMcAimaMcakaliyaM nANAviha-rAga-bhUsiya-jjhayapaDAga - maMDiyaM lAuloiyajuttaM gosIsa - sarasa -rattacaMdaNa - daddara - dina - paMcagulitalaM toraNa - paDiduvAra - desa bhAgaM uvaciyacaMdaNakalasaM caMdaNa-ghaDa-sukayaAsatto - vasata - viula - vaTTa - bagghAriya- malladAma - kalAvaM paMcavanna - sarasa- surahi-mukapupphapuMjo - kyAra- kaliyaM kAlAguru- pavara- kuMdarukka - turuka - dhUva- Dajjhata-maghamaghaMta - gaMdhuddhyA - bhirAmaM sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavaTTibhUyaM naDa-nahaga-jala-mala muTThiya- velaMbaga - pavaga- kahaga- pADhaga - lAsaga - Arakkhaga- lekha - tUNaillavINiya - zraNegatAlAyarA - NucariyaM kArAvei / jUasahassaM musalasahasse ca ANAcA egao ThavAvera, jaNNaM assi mahocchavaMsi ko sagaDe vA hale vA No vAhau, no vA musalehiM kiMcivi khaMDautti ||067 // chAyA-tataH khalu udaJzcadutsavaH siddhArthabhUpaH pratyUSakAlasamaye pramoda - kadamba - mocaka - prabhujanmasUcaka-yAcaka - nikurambaM dainya- sainya - parAbhava - zUnyamakarot / nAgarikasamAjavanamapi rAjarAja - kamalA- vilAsa -hAsa - vasusalilA - sssAraiH sphAraiH duHkha - dAvAnala - samujjvalatkIlakavala- prabala - bhayAt vimocya udbhindada-mandA-nanda mUla kA artha- 'tara NaM' ityAdi / tatpazcAt rAjA siddhArthane utsava manAnA AraMbha kiyA / prAtaHkAla hone para unhoMne Ananda ke samudAya ko denevAle prabhu janma ke sUcaka antaHpurake bhRtyoM ke tathA yAcakoM ke samUha ko dainyasainya ke parAbhava se zUnya kara diyA- bhagavAn ke janmake harSa ke upalakSya meM prabhujanma sUcaka antaHpurake dAsadAsiyoM ko aura daridroM ko itanA dAna diyA ki unakI daridratA dUra ho gii| nAgarika samAja rUpI vana ko bhI, kubera kI sampadA kA upahAsa kaneravAle dhanarUpI pAnI kI vizAla dhArAoM se varSA karake, duHkharUpI dAvAnala kI jAjvalyamAna zikhAoMkA grAsa banane bhUjanA artha - "tapaNaM" ityAhi rAma siddhArthe utsava manAvavAnuM za3 yu. prAtaHsa thatAM, prabhunA janmAtsava nimitta, aMtaHpuranA nAkaravarganuM dAridra ITADI dIdhuM-dAsa-dAsI neAkara-cAkara vigerene aDhaLaka dravya Apyu, ne teonI hamezanI kagAlIyata maTADI dIdhI. dezanA nAgirakenI diradratA dUra karavA, kuberanA bhaMDArane paNa caDI jAya tevA temanA bhaMDAra hatA. A bhaMDAra mAMhenu dhana, varasAdanI dhArAe nI mAphaka vahetuM mukavAmAM AvyuM. A dhana dvArA, du:khAnA dAvAnaLa elavavAmAM AvyA, zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA siddhArthakRta bhagavajjanmotsavaH / // 64 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre NATRAPATI kalpamaJjarI TIkA kandAGkara-pUramakarot , kArAgAra-nigaDita-janavAraM ca nigaDAdamocayat / uttarottaralasatpravAheNotsAhena tat kSatriyakuNDagrAma nagaraM sAbhyantaravAhyam Asikta-saMmArjito-paliptaM zRGgATaka-trika-catuSka-catvara-caturmukhamahApatha-patheSu sikta-zuci-samRSTa-rathyAntarA-''paNa-vIthikaM mazcAtimaJcakalitaM nAnAvidha-rAga-bhUSita-dhvajapatAkA-maNDitaM lepolepayuktaM gozIrSa-sarasaraktacandana-pracura-datta-pazcAGguli-talam upacita-candana-kalazaM candana-ghaTa-sukRta-toraNa-pratidvAra-dezabhAgam Asaktotsakta-vipula-baTTa-pralambita-mAlyadAma-kalApaM paJcavarNake prabala bhaya se mukta karake utpanna hone vAle asIma Ananda-kanda ke aMkuroM ke samUha se yukta kara diyaa| kaidakhAne meM rahe hue kaidiyoM kI beDiyA khulavA diiN| uttarottara baDhate pravAhavAle utsAha ke sAtha kSatriyakuNDagrAma nAmaka nagarI ko bhItara aura bAhara khUba sIMcA, jhAr3A aura lIMpA huA karavAyA, arthAta sjvaayaa| zRMgATaka, trika, catuSka, catvara, caturmukha, mahApatha aura pathoM meM, rathyAoM ke madhyabhAgoM tathA bAjArakI galiyoM meM siMcana karavAyA, inakI saphAI karavAI, macAnoM aura macAnoM para macAnoM se yukta kara diyaa| taraha-taraha ke raMgoM se zobhita dhvajAoM evaM patAkAoM se maNDita krvaayaa| gobara Adi se lipavAyA, khar3I Adi se putvaayaa| gozIrSacandana tathA lAlacandana ke bahuta se hAthe lgvaaye| candana siddhArthakRtabhagavajja nmotsvH| ne garIba vargane Arthika bhayamAMthI, haMmezane mATe mukata karyo, ne A vargamAM AnaMdanA aMkura phUTavA lAgyA. jelanA kedIone baMdhanamukata karyA, uttarottara utsAha vadhArIne, jeTalA aMze garIba-garabAMne dhana dvArA saMtoSAya, teTalA aMze saMtoSyAM. kSatriyakuMDagrAma nagarane bahArathI ane aMdarathI, sAphasUpha karI, tamAma prakAre suzobhita banAvyuM. zaheranI pharatI divAlo raMgAvI-dhoLAvIne AkarSaka rIte cItarI. aMdaranA rastAo jevA ke zRMgATaka, trika, catuSka, catvara, catumukha, mahApatha, patha, racyA vigerene sApha karI, tenA paranA kacarAne dUra karI pANI chaTAvyuM. zaherane madhyabhAga, bajAra ane galI-khuMcIomAMthI gaMdavADa vigere dUra karAvI, tenI para pANInuM siMcana karyuM, ne uDatI dhULa ane tenI rajene besADI dIdhI. dhvajAo ane patAkAo vaDe, zaheranI zobhAmAM vRddhi karI, uttama prakAranA raMgarogAna vaDe divAlo ane kamADe bevaDAvyAM ane raMgAvyA. gazIrSa caMdana ane lAlacaMdananA thApA dareka bArI bAraNA upara lagAvyAM, ne caMdanathI sugaMdhita banAvelA kaLaze, dareka peDhI, dukAno ane kAryAa-riimaamaa bhUyA. zrI kalpa sUtra: 02 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TokA se sarasa-surabhimukta-puSpapuJjo-pacAra-kalitaM kAlAguru-pravarakundarukka-turuSka-dhUpa-dahyamAna-prasarad-gandhodhUtAbhirAmaM sugandhavaragandhitaM gandhavartibhUtaM naTa-nartaka-jalla-malla-mauSTika-vilambaka-plAvaka-kathaka-pAThaka-lAsakA''rakSaka-laDa-tUNAvattumbavINikA-nekatAlacarA-nucaritaM kaaryti| yUpasahasraM muzalasahasraM ca AnAyya ekataH sthApayati, yat khalu asmin mahotsave ko'pi zakaTAni vA halAni vA no vAhayatu, no vA muzalaiH kizcit khaNDayatu-iti ||suu067|| se lipta kalaza sthApita krvaaye| dvAra dvAra para candanalipta ghaToM se ramaNIya toraNa bnvaaye| nIce se Upara taka ke bhAga ko sparza karane vAlI vistIrNa gola aura lambI phUlamAlAoM ke samUha se suzobhita krvaayaa| jalane vAle uttama kAle agara, kundurukka (cIr3A), turuSka (lobAna) tathA dhUpa kI phailatI huI gaMdha ke prasAra se ramaNIya kraayaa| uttama cUrNI kI gaMdha se sugaMdhita krvaayaa| gaMdha kI vaTTI ke samAna bnvaayaa| naToM, nartakoM, jalloM, malloM, mauSTikoM, vilambakoM, plAvakoM, kathakoM, pAThakoM, lAsakoM, ArakSakoM, laMkhoM, tUNAvaMtoM, tumbavINikoM tathA aneka tAlacaroM se yukta kraayaa| hajAroM jUye tathA hajAroM mUsala ma~gavAkara eka jagaha rakhavA diye ki isa mahotsava ke avasara para koI gAr3I yA hala na jote, aura na mUsaloM se kucha kUTe ||suu067|| dareka gharanA daravAje daravAje, caMdanathI lepAelA ghaDAonA teraNe baMdhAvyAM. teraNa para, nIce upara laTakatI lAMbI ane paheLI phUlamALAo laTakAvavAmAM AvI. pacaraMgI phUlanI zobhAvaDe A tAraNone vizeSa zobhita karyA. A phUlene raMga ane sugaMdha ghaNu ugra hatAM. ghera ghera uttama agarabattI, kudruka (cIDA), turuSka (lebAna) nI uMcI banAvaTavALA dhUpa saLagAvavAmAM AvyA, A dhUpomAM paNa ati sugaMdha chUTe tevAM cUrNa bhabharAvavAmAM AvyA. sarvatra jANe sugaMdhanuM ja sAmrAjya hoya! tevI suvAsa phelAvavAmAM AvI. zezaye zezaya mana bI-bIya, naTa-1 -Nee bhasa-mauSTi- vix-raiq4-424-48-sAsa AcakSaka-lekha-tUNAvaMta-sukhavINika tathA aneka tAlaca rokavAmAM AvyA. hajAre jotarAM ane hajAre sAMbelAM, AkhA gAmamAMthI ugharAvI lIdhAM, ane eka ThekANe saghaLAM bhegAM karyA. matalaba e hato ke, jethI bhagavAnanA janmamahotsavanA zubha avasara upara, keIpaNa baLadane, haLa ke gADA sAthe, joDI zakAya nahi, temaja sAMbelA vaDe khAMDI zakAya nahiM ane prANI mAtrane zAtA maLe. (sU) 67) mA siddhArthakRta bhgvjjnmotsvH| zrI kalpa sUtra: 02 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA TIkA-'tae NaM udaMcaMta-' ityAdi / tataH khalu udazcadutsavaH udyadutsavaH siddhArthabhUpaH pratyUSakAlasamayeprAtaHkAlAvasare, pramoda-kadamba-mocaka-prabhujanma-sUcaka-yAcaka-nikuramba, tatra-pramodakadambamocakamA nandavRndadAyakaM yat prabhujanma tasya ye sUcakAH jJApakA yAcakA bhikSukAzca teSAM nikuramba-samUha, dainyasainya-parAbhavazUnya dAridraya-rUpa-sainika-parAjaya-rahita-dAridrayamuktam, akarot / tathA-sa nAgarikasamAjavanamapi nagaravAsijanasamUharUpavanamapi, rAjarAja-kamalA-vilAsa-hAsa-vasu-salilA-''sAraiH-rAjarAjaH kuberaH, tasya yA kamalAlakSmIH-sampattiH, tasyA yo vilAsa vilasanaM, taM hasatIti tAdRzaM yadvasundhanaM tadrUpaM yatsalilaM jalaM tasyA''sAraiH dhArAsampAtaiH, taiH kIdRzaiH ? ityAha-sphArai-vizAlaiH, duHkha-dAvAnala-samujjvalatkIla-kavala-prabalabhayAt-duHkhameva yo dAvAnalo banyavahniH tasya yaH samujjvalan=prajvalan kIla-zikhA-jvAlA tasya yat kavalaM asana tasmAt yat prabala-prakRSTaM bhayaM tasmAt, vimocya-pRthakRtya, udbhindada-mandA-''nandA-kara-pUramudbhindana-prarohan-utpadyamAnaH amandA''nandAkurapUraH atizayitapramodarUpAGkarasamUho yasya yasmin vA tAha TIkA kA artha--'tae NaM' ityAdi / taba rAjA siddhArtha utsava manAne ke lie udyata hue| prAta:- kAla ke avasara para unhoMne Ananda ke samUha ko dene vAle bhagavAna ke janma ko sUcita karane vAle antaHpura ke dAsadAsiyoM ko tathA bhikhAriyoM ko dInatArUpI senA ke parAjaya se rahita kara diyA, arthAt sadA ke lie unheM daridratA se mukta kara diyaa| tathA nagara-nivAsI janasamUharUpI vana ko bhI kubera kI lakSmI ke vilAsa kA upahAsa karane vAle, arthAt atyadhika, dhanarUpI jala kI vizAla dhArAe~ barasA kara, duHkharUpI dAvAnala kI jalatI huI jvAlAoM kA grAsa hone ke pravala bhaya se mukta karake, utpanna hone vAle atizaya pramodarUpI aMkura-samUha se sampanna kara diyaa| abhimAya yaha hai ki siddhArtha rAjAne kubera ke dhana se bhI adhika dhana dekara nAgarika janoM ko daridratA ke duHkha se rahita siddhArthakRtama bhgvjjmnmotsvH| // 67 // Tana matha-'tapaNa tyAhi. bhAmApane potAnA putranAma-GAR GARLmA bhAna hoya, paNa AvA lokanAtha thavAvALA putrano janma utsava ujavavAmAM te Akhuye rASTra taiyAra thaI gayuM. rAjAe, pitAnekhajAne khullA mUkI dIdhe, ne garIbavarganA duHkhe maTADavAmAM kAMipaNa mAM rAkhI nahiM. pitAnA Azraye paDelA nokarIyAta vargane te, rAjAe nyAla karI dIdhe, ne tavaMgaranI kakSAmAM te sarvane mukI dIdhA. zrI kalpa sUtra:02 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||68|| zam akarot / siddhArtho rAjA vaizravaNadhanAtizAyidhanapradAnena nAgarikajanAn dAridryaduHkharahitAn kRtvA'mandAnandayuktAn akaroditi bhAvaH / sa siddhArtharAjaH punaH kArAgAra - nigaDita-jana- vAraM kArAgAre nigaDitA:= niyantritA ye janAH = aparAdhino lokAH teSAM vAraM = samUhaM ca nigaDAt = zRGkhalAtaH zramocayat = muktamakArayat / punaH sa uttarottarollasatmavAheNa - uttarottaram - kramazaH ullasan pravardhamAnaH pravAho-dhArA yasya tAdRzena, utsAhena= adhyavasAyena, tat = prasiddhaM kSatriyakuNDagrAmaM nagaraM sAbhyantarabAhyam = abhyantare vahica Asikta-saMmArjito- paliptaMpUrvamAsikaM jalena dhUlizamanAya tataH sammArjitaM saMzodhitaM mArjanyA, tataH upalitaM- gomayamRttikAbhyAM yat tAdRzam, tathA - zRGgATaka- trika-catuSka- catvara- caturmukha- mahApatha-patheSu tatra - zRGgATakaM = trikoNasthAnam, trikaM = mArgatrayamilanasthAnam, catuSkaM=mArgacatuSTayamilanasthAnam catvaraM=bahumArgamilanasthAnam, caturmukhaM= caturdvArasthAnaM, mahApathaH = rAjamArgaH, banA diyA, aura tIvra Ananda se yukta kara diyaa| isake atirikta siddhArtha rAjAne kArAgAra meM kaida kiye hue jo aparAdhI janoM ke samUha the, unako ber3iyoM se mukta karavA diyA / rAjA siddhArtha ke utsAha kI dhArA uttarottara bar3hatI jA rahI thii| unhoMne kSatriyakuDagrAma ko bhItara se bhI aura bAhara se bhI khUba sjvaayaa| pahale dhUla ko zAMta karane ke lie jala se siMcavAyA, phira buhArI se jhar3avAyA aura phira gobara tathA mRttikA se lipvaayaa| zRMgATaka ( tikone sthAna), trika (tIna rAstoM kA saMgamasthala), catuSka (cAra mArgoM ke milane kA sthAna - caurAhA), catvara ( bahuta rAstoMkA saMgama sthala), caturmukha (cAra dvAroM vAlA sthAna ), mahApatha ( rAjamArga) aura patha (sAmAnya rAstA ) meM janmapanta sudhInI thayela zikSA paNa mA karavAmAM AvI, ane dareka kedIne, pharIthI keAi gunhAsara jelamAM javAnA avasara ubheA na thAya te arthe Arthika madada ane dhadhA rojagAra vigerenI vipula pramANamAM sagavaDatAo ApI. AthI jela-5khIe paNu, AnaMdathI nAcI uThayAM, ane potAnuM bAkInuM jIvana suMdara rIte vitAvavA tatpara thayAM. A uparAMta aneka khAnadAna kuTu'mAnI garIma vyaktione, joie teTalA pramANamAM, gupta rIte akhUTa dhana ApI saMpattivAna banAvyA, jene pariNAme, temanI haMmezanI bhUkha bhAMgI. nagaranA rAmahelo, havesIo, raMgabhaDyo, udyAnazAlAo, sabhAgRha, mahebhAnagRho, a MtaH puranA maMgalAmo, zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA siddhArthakRtabhagavajja nmotsavaH // 68 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 69 // panthAH sAmAnyo mArgazcateSu etadavacchedena, sikta-zuci-saMmRSTa-rathyAntarA''-paNa-vIthika, tatra-siktAni-ArdIkRtAni zucIni-pavitrANi saMmRSTAni zoSitAni ca rathyAntarANi-mArgamadhyAni ApaNavIthikAHmhaTamArgAzca yasya tattAdRzaM, tathA-maJcAtimaJcakalitaM-maJcA:mahotsavavilokanArtha janAnAmupavezananimittA mAlakAH, atimaJcA: maJcAnAmuparisthitA mAlakAzca taiH kalitaM yuktam , tathA-nAnAvidha-rAga-bhUSita-dhvajapatAkA-maNDitaM-nAnAvidhA: anekaprakArA ye rAgA: raJjanadravyANi taibhUSitAH raJjitatvena zobhitA yA dhvajapatAkA:-dhvajA:-siMhAdirUpacitritA bRhatpamANA vaijayantyaH, patAkA-laghupramANA vaijayantyazca tAbhimaNDita-zobhitam , tathA-'lAulloiyajuttaM' lepollepayuktam-lepaH gomayAdinA bhUmau lepanam , ullepaH mudhAcUrNAdinA bhityAdInAM dhavalIkaraNaM, tAbhyAM yuktam , tathA-gozIrSa-sarasa-raktacandana-pracura-datta-pazcAGgali-talaM, tatra-gozIrSa haricandanaM, sarasaM lasaddhAdhakRta bhgvjjnmotsvH| jo bhI mArga ke madhyabhAga the, tathA bAjAra kI galiyA thIM, una sabako siMcavAyA, sApha karavAyA aura zodhita krvaayaa| mahotsava ko dekhane ke lie logoM ko baiThane ke vAste maMca (macAna) banavA diye, aura una macAnoM para bhI macAna banavA diye| nAnA prakArake raMgoM se vibhUpita aura dhvajA-patAkAoM se maNDita karavA diyaa| jina para siMha Adi ke cihna bane rahate haiM aura jo bar3e AkAra kI hotI haiM ve dhvajA yA vaijayantI kahalAtI haiN| choTI-choTI dhvajAe~ patAkAe~ kahI jAtI haiN| ina raMgoM, dhvajAoM aura patAkAoM se nagara ko suzobhita krvaayaa| bhUmitala gobara se liMpavA diyA gayA, aura dIvAroM para cUnA Adi se saphedI karavA dI gii| gozIrSa-haricandana tathA sarasa lAlacandana ke bahuta se dIvAla Adi rAjakacerIo, jAhera makAne vigerene saMpUrNa rIte sudhArI, renakamAM lAvavAmAM AvyAM. bajara-jAhera rastAo temaja khAnagI grahanI zerIonA paNa, vALIceALI sughaDa banAvI, sugaMdhi dravya vaDe siMcita karI zaherane dhajA-patAkA vaDe zaNagAravAmAM AvyuM. jAhera rastAnA cauTAmAM mace ane mAMcaDAe upara, jAhera janatA besI, nATacAra-nATaka-e-tamAsAe sukhapUrvaka joI zake tevI vyavasthA ubhI karI. dhvajA ane patAkA u5ra citra vicitra citrAmaNe doravAmAM AvyAM hatAM. mATI dhvajAone, loke "vaijyantI' kahetA ane nAnI dhvajAone "patAkA' nA nAmathI oLakhatA. aneka prakAre zaheranA AMtara temaja bAhya lAgene evI suMdara rIte zaNagAya ane bhabhakAbaMdha banAvyA // 69 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 7 // kalpamaJjarI raktacandanaM ca, tAbhyAM 'daddara'-pacurAH bahavo dattAH paJcAGgulitalA hastakAH kuDayAdiSu yatra tAdRzaM, 'daddara' iti pracurArthe dezI zabdaH punaH-upacitacandanakalazam-upacitAgRhAntarbhAgacatuSkeSu sthApitAH candanakalazAH candanaliptakalazA yatra tAdRzam , puna:-candanaghaTasukRtatoraNapratidvAradezabhAgam-candanaghaTaiH mukRtAniramaNIyAni toraNAni pratidvAradezabhAga dvArasya dvArasya dezabhAge yatra tAdRzam , tathA-Asakto-tsakta-vipulavarta-palambita-mAlyadAma-kalApaM, tatra-Asakto bhUmilagnaH, utsaktazca-upari lagno vipulo vistIrNo vartaHvartulaH 'vagdhAriya'-palambito mAlyadAmakalApaH puSpamAlAsamUho yasmin tAdRzam , tathA-mukta-paJcavarNasarasa-murabhipuSpapuJopacArakalita-muktAH avakIrNA ye paJcavarNAnAM kRSNanIlapItaraktazuklasvarUpavarNapaJcakavatAM sarasAnAM nUtanAnAM zobhanAnAM vA surabhINAM mugandhayuktAnAM puSpANAM pujAH-samUhAstairya upacAra: zobhA tena kalita yuktam , 'mutta' zabdasya mUle prAkRtatvAt paranipAtaHtathA-kAlAguru-pravara-kundurukka-turuSka-dhUpa-dadyamAna TIkA sthAna-sthAna para hAthe lagavA diye| gharoM ke bhItara, caukoM meM candana ke lepa se yukta kalaza rakhavA diye| nagara ke dvAra-dvAra para candana-lipta ghaToM ke ramaNIya toraNa banavA diye| tathA una dvAroM ko, nIce jamIna se lagI huI aura Upara taka chaI huI bahata-sI golAkAra aura lambAkAra mAlAoM ke samUha se maNDita karavA diye, jahA~-tahA~ bikhere hue kAle, nIle, pIle, lAla aura zukla-ina pA~ca varNoM ke sundara aura surabhisampanna puSpoM ke samUha kI zobhA se yukta karavA diye| siddhArthakRta bhgvjjnmotsvH| hatAM ke, ghaDIbhara ApaNe mehita thaI jaIe, ane bhramamAM paDIe ke zuM A pratyakSa svaga haze ke kema ?, te eLakhavA 5Nu muMjhAvuM paDe ! jema jema zahera bhAyukta thatuM gayuM tema tema tenI maMDanakriyA paNa vadhavA lAgI. navInatA ane bhapako vadhavA lAgyo. teNudvAra para svagaya ane manarama dekhA thavA lAgyA. teraNAnI zobhAmAM ThATha-mATha pUravA khUba kALajI levAmAM AvI, kAraNa A teraNAmAM pacaraMgI phUle uparAMta paMcaraMgI mALAo paNa laTakatI rAkhIne, tenI aMdara hAMDI-takatA gaThavavAmAM AvyA hatA. A hAMDI-takatA judA judAraMganA hoI, aMdara mUkelA dIpake, judAja raMgane AbhAsa ane teja ApatA hatA. A teja upara pupe ane mALAonuM pratibiMba paDatAM jANe e jAteja pacaraMgI nATayAraMbha zaru karyo hoya tema lAgyA vinA rahetuM nahiM. // 7 // RITA zrI kalpa sUtra: 02 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa prasara-dUgandho-dhUtA-bhirAmaM, tatra-kAlAguru kRSNAguru, mavarakundurukkaM cIDAbhidhAnaM gandhadravyaM, turuSaka-sihakaM 'lohabAna' iti prasiddham , dhUpa: dazAGgAdiranekasugandhidravyasaMyogajanitavilakSaNagandhaH, eteSAM dahyamAnAnAM yaH prasaran gandhaH, tasya yad uddhRtaM vAyunA preritaM satprasaraNaM tena abhirAma-zobhanam , tathA-sugandhavaragandhitaMsugandhavarANAM zreSThasugandhadravyacUrNAnAM yo gandhaH, sa jAto yasya tAdRzaM-prakRSTagandhayuktam , ataeva-gandhavartibhUtaM gandhaguTikAsadRzaM, tathA-naTa-nartaka-jalla-malla-mauSTika-vilambaka-plAvaka-kathaka-pAThaka-lAsakA-''rakSaka-laGkhatuNAvat-tumbavINikA-'nekatAlacarA-nucaritaM, tatra-naTAH nATayitAraH, nartakAH svayaM nRtyakartAraH, jallA:-varatrA kalpa sUtre maJjarI ||71 // TIkA tathA-kRSNAguru, zreSTha kundurukka (cIDA-nAmaka gaMdhadravya), turuSka-(lobAna), tathA dhUpa-dazAMga Adi, jo aneka sugaMdhi dravyoM kI milAvaTa se banatI hai, aura jisakI gaMdha vilakSaNa hotI hai, ina saba ke jalAne se utpanna huI gaMdha, havA se cAroM ora phaila rahI thI, aura isa prakAra sAre nagara ko manohara bnvaayaa| bar3iyA sugaMdhita cUNoM kI gaMdha se bhI mugaMdhita karAyA, arthAt nagara ko utkRSTa gaMdha se vyApta karavA diyaa| isa kAraNa vaha aisA pratIta hone lagA jaise gaMdha-dravya kI baTTI ho| tathA-naTa, nartaka (svayaM nAcane vAle), jalla (varatrA para-rassI para khela karane vAle), malla, mauSTika siddhArthakRta bhgvjjmnmotsvH| sugaMdhi phelAvavA mATe, kazI paNa kacAza rAkhI na hatI. sugaMdhi-jaLanA chaMTakAva uparAMta, sugaMdhi dhUpa ane uMcI banAvaTanI agarabattIo, cUrNo temaja sugaMdhI dravyone te kaI hisAba rAkhyo ja na hate. AkhuM zahera maheka-maheka banI rahyuM hatuM, ne khuzabenI suvAsa comera patharAI rahI hatI. maghamaghAyamAna thayeluM samasta pATanagara, sugaMdhane lIdhe, mahekI uThayuM hatuM. lokene jamavA mATe, rAjyanA raseDAM khullAM mUkI dIdhAM hatAM. jyAM sudhI utsava cAle tyAM sudhI, koIe paNa pitAnA ghera, rAI karavAnI hatI ja nahiM, jamyA pachI, AnaMda pramoda mANavA, Thera Thera cokamAM mace goThavI dIdhA hatA te maMca upara besI, loka pitAne yogya lAge te jAtanI kalAo joI zakatA. A kalAonuM pradarzana divasa-rAta cAlu rahetuM hatuM. kalAonA prakAro ghaNA hatA ne te kalAonA niSNAta lokomAM judA judA nAmathI oLakhAtA hatA. veSa paridhAna karI, kaI pUrve thaI gayela vyaktine citAra raju karanArane loka 'naTa" tarIke oLakhatA. // 7 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ''khelakAH (rajjUpari khelakAH), mallA: prasiddhAH, mauSTikAH muSTimahArakA mallajAtIyAH, vilambakA-vidUSakA:mukhavikArAdinA janAnAM hAsyakAriNaH, pAvakA gartAbullaGghayitAraH, kathakA-sarasakathAvaktAraH, pAThakA:sUktAdInAM paThitAraH, lAsakAH rAsagAnakAriNaH, ArakSakA rakSakAH-'sipAhI'-ti bhASApasiddhAH, laGkAH vaMzAakhelakAH, tumbavINikAH vINAvAdakAH, anekatAlacarAH-aneke bahavo ye tAlacarA:-tAlaizcaranti ye te tathAtAladAnena prekSAkAriNaH, yadvA-tAlAn kuTTayanto ye kayAM kathayanti te tAlacarAH, tairanucaritaM saMyuktaM sUtre kalpamaJjarI TIkA // 72 // (ghUse-bAjI karane vAle eka prakAra ke malla), vilambaka (vidUSaka-mukhavikAra Adi karake janatA ko iMsAne vAle), plAvaka (chalAMga mAra kara gar3ahe Adi ko lAMghane vAle), kathaka (majedAra kahAnI kahane vAle), pAThaka (sUktiyA sunAne vAle), lAsaka (rAsa-gAna karane vAle), ArakSaka (zubhAzubha zakuna kahane vAle naimittika) lekha (baoNsa ke Upara khela karane vAle), tUNAvanta (tUNA nAmaka bAjA bajAkara kathA karane vAle)-ina saba se nagara ko yukta krvaayaa| Pal siddhArthakRta bhgvjjsvayaM nAca karavA vALAne "nRtyakAra' kahetA. A nRtyanI kalA, strI temaja puruSa bane bhajavI zakatAM, tethI puruSa nmotsvH| kalAdharane "nRtyakAra" kahetA ane strIne "vRttikA" kahetA. "sI" para kUdavA vALe "jalla' kahevAta. bAhubaLa batAvavA vALa mag" tarIke oLakhAtuM. ThesA mAravAmAM kuzaLa hoya tene "mauSTika tarIke oLakhatA. meDhAthI vikRta bhAva pragaTa karavA vALAne, "vilaMbaka athavA 'vidUSaka' kahetA. chalAMga mArIne kudI janAra plAvaka' tarIke oLakhate. cAraNa bhATane "kathaka kahetA. zAstronA zleke saMbhaLAvanArane 'pAThaka kahetA. rAsagAna gAnAra "lAsaka' tarIke oLakhAto. zubhAzubha zakunanA kahenArA naimittikene loko "AcakSaka kahIne saMbodhatA. vAMsa upara khela karanArane "kha" kahetA. sAraMgI gAvAvALo varga "tuNavaMta' nA nAmathI saMbedhA. vINA vagADanAra 'tumbavINika kahevAto. hAthatALI bajAvavAmAM kuzaLa kalAdharane loko "tAlacara' kahIne belAvatA. bhagavAnanA janma prasaMganA mahatsava vakhate, nAnAprANuone paNa duHkha na thavuM joIe e IrAdAthI, // 72 // baLada-pADA-hAthI vigerene chuTA mUkI saMpUrNa ghAsa cAre ApI, AnaMda karatA banAvI mUkyA hatA. te divase daramyAna, khAnagI rIte paNa kaI baLada Adine khetaramAM jIte nahi mATe "jetarA" paNa rAjyamAM mUkAvI dIdhAM, ne bhAra kheMcatAM sarva prANIone baMdhana mukta karyo. zrI kalpa sUtra: 02 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtra 73 // kalpamaJjarI TIkA kArayati, tathA-yUpasahasra-yugasahasraM, muzalasahasra-muzalAni prasiddhAni, teSAM sahasraM ca AnAyya, ekataH ekapArce sthaapyti| atra hetumAha-yat-yasmAt khalu asmin mahotsave zrImahAvIraprabhujanmanimittamahotsave ko'pi jana: zakaTAni vA halAni vA no vAhayatu-vRSabhAzcAdinA na cAlayatu, muzalairvA kizcidapi dhAnyAdikaM na khaNDayatu vidalayatu-iti // sU0 67 // mUlam-taeNaM sA laliya-sIlA-laMkiya-mahilA-gii-kusalA tisalA kamaNijjaguNajAlaM visAlabhAlaM bAlaM vilogiya samucchalaMtA-maMdANaMda-taralatara-taraMga-mahAsiNeha-varuNagiha-NimAmajjamANa-mANasA itthI-purisa-lakkhaNa-NANa-viyakkhaNA paIyaputtalakkhaNA taM thaviumuvakkamitthA-kiM guNagaNavajjiehiM bahUhiM taNaehiM ?, varamegovi ataMdo kulakeravacaMdo bhavAriso asarisujjalaguNo sumo, jo purAkayamukayakalAveNa pAvijjai, jeNa ya gaMdhavAheNa parimalarAjI viva mAupiipasiddhI disodisi vitanijai, sorabha-bhariyA-milANa-kusuma-bhAra-bhAsura-surataruNA naMdaNujANamiva ya tellokaM guNagaNeNa vAsijjai, atelapUreNa maNidIveNeva ya pagAsijjai, apAsijjai ya hiyayadarIcarI ciraMtaNANANatimirarAI / sacaM vutta pattaM na tAvayai neva malaM pasUe, NehaM na saMharai neva guNe khinnei| siddhArthakRta bhgvjjnmotsvH| trishlaakRt-putrprshNsaa| tathA-hajAroM jUe aura hajAroM muzala ma~gavAkara eka kinAre rakhavA diye, jisase ki isa mahotsava meM, arthAt zrImahAvIra prabhu ke janma ke upalakSya meM manAye jAne vAle utsava ke samaya, koI bhI manuSya gAr3I aura hala na jote, tathA kisI bhI dhAnya Adi vastu ko na kuTe, arthAt sabhI loga utsava meM sammilita hokara AnandakA upabhoga kareM ||muu067|| // 73 // khAMDaNIyAmAM anAja vigere khAMDavAthI AraMbha thAya, te AraMbhane rokavA mATe sAMbelA vigere temaNe rAjamahelamAM mUkAvyAM. koIpaNa jAtanA kAmamAMthI mukata hoya te, manuSya janma mahotsava mANI zake e irAdAthI, sava jAtanA vyApAra baMdha karAvavA, utsavamAM bhAga levA rAjya taraphathI DhaDhere bahAra pADavAnuM sUcana karyuM. (sU067) zrI kalpa sUtra: 02 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 74 // TokA davvAvasANasamae calayaM na dhAi, putto imo kulagihe kila ko vi dIvo // 1 // eso loguttaraguNagaNajuo muo pabhUyappamoyaM jaNayai / avi ya sIyalaM caMdaNaM vuttaM, tao caMdo susiiylo| caMdacaMdaNao sIo, mahaM gNdnnsNgmo||2|| siyA u mahurA nUNaM, suhAimahurA to| tehiM vi assa bAlassa, saMgamo mahuro mahaM // 3 // kaNagaM suhayaM loe, rayaNaM ca mahAsuhaM / tehiM vi ya mahAsokkho, assa bAlassa saMgamo // 4 // sU0 68 // chAyA-tataH khalu sA lalita-zIlA-laGkata-mahilA-kRti-kuzalA trizalA kamanIyaguNajAlaM vizAlabhAlaM bAlaM vilokya samucchalada-mandA-nanda-taralatara-taraGga-mahAsneha-varuNagRha-nimAmajyamAna-mAnasA strI-puruSalakSaNajJAna-pravicakSaNA pratItaputralakSaNA taM stotumupacakrame-kiM guNagaNavarjitairanalpairapi tanayaH, varameko'pyatandraH mUlArtha - 'aha laliyasIlAlaMkiya'-ityAdi / phira utsava kI samApti ke bAda vaha zIla se sundara, mahilAoM ke kartavya meM kuzala, uchalatI huI atyaMta-caMcala Ananda-rUpI taraMgoM se yukta mahAsneharUpI samudra meM tairatI huI, khile hue kamala ke samAna mukhavAlI, strI-puruSoM ke zubhAzubhalakSaNa jAnane vAlI, tathA bAlaka ke lakSaNa ko pahacAnane vAlI trizalA rAnI, sundara guNoM se alaMkRta, vizAla bhAlavAle bAlaka kI stuti karane lagI-- bhUsA-'aha laliyasIlAlaMkiya' pratyA6i. zArathI su12, sImAnA 40ya suzaNa, bhane Gondu evA atyaMta caMcaLa AnaMdarUpI taraMgothI yukta mahAraneharUpI samudramAM hiloLA khAtI, khIlelAM kamaLanA jevA mukhavALI, strI-puruSanA sArAM-narasAM lakSaNone jANavAvALI, temaja bALakanA lakSaNone oLakhavAvALI trizalArANI, suMdara guNethI suzobhita vizAlabhAlavALA pitAnA bALakanI stuti karavA lAgI. trizalA kRta-putraprazasA. // 74 // KAPARAN zrI kalpa sUtra: 02 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 75 // LETE kulakaravacandro bhavAdRzo'sadRzojjvalaguNaH suto yaH purAkRtasukRtakalApena mApyate yena ca gandhavAhena parimalarAjiriva mAtApitRprasiddhirdizi dizi vitanyate, saurabhya-bharitA - mlAna - kusuma -bhAra- bhAsura - surataruNA nandanodyAnamiva ca tralokyaM guNagaNena vAsyate, atailapUreNa maNidIpeneva ca prakAzyate'pAsyate ca hRdayadarIcarI cirntnaajnyaantimirraajii| satyamuktam guNavihIna bahuta putroM se bhI kyA ?, kintu apramAdI, kularUpI kairava - rAtrivikAsI kamala - ko vikasita karane meM candra-rUpa, tere jaisA anupama ujjvala guNavAlA eka hI putra acchA hai, jo putra pUrvajanmopArjita pracura puNyoM se prApta hotA hai / jaise- gandhavAha - pavana puSpoM kI sugandhi ko dizA-vidizAoM meM prasArita karatA hai, usI prakAra jo putra apane mAtApitA ke nAma ko sarvatra prasiddha karatA hai / jaise sugandhiyukta amlAna ( khile hue) puSpoM ke bhAra se suzobhita kalpavRkSa, nandananavana ko suvAsita karatA hai / usI prakAra jo putra apane guNagaNa se tInoM loka ko suvAsita karatA hai / tathA-jaise tailarahita maNidIpagRhAdika ko prakAzita karatA hai, usI prakAra tere jaisA putra tInoM loka ko prakAzita karatA hai, aura jo trailokyavartI jIvoM ke hRdayarUpI guphA meM saMcaraNa karane vAle cirakAlika ajJAnarUpa andhakArasamUha ko dUra karatA hai / kahA bhI hai- guNu vagaranA dhaNA putrothI paNa zu? paraMtu apramAdI kuLarUpI kairava-rAtri-vikAsI kamaLane khIlavavAmAM caMdra sarakhA tArA sarakhA anupama ujajavala guNuvALA ekaja putra uttama che, je putra pUjanmApArjita aneka puNyanA ceAge prApta thAya che. jevI rIte gandhane laI janAra pavana puSponI sugaMdhine dizA-vidizAomAM phelAve che, tevIja rIte uttama putra peAtAnA mAtapitAnA nAmane satra prasiddha kare che. jevI rIte sugandhayukta nirmIla khIlelAM puSpAnA bhArathI suzeAbhita kalpavRkSa naMdanavanane suvAsita kare che, tevIja rIte suputra pAtAnA guNasamUhathI traNe leAkane suvAsita kare che. tathA tela-vagaranA maNidIpa jevI rIte gRhArdikane prakAzita kare che, tevIja rIte tArA jevA putra traNe lokane prakAzamAna kare che, ane traNe leAkamAM rahelA jIvAnA hRdayarUpI guphAmAM saMcaraNa karavAvALA ghaNA lAMbA kALathI rahelA ajJAnarUpa andhakArasamUhane dUra kare che. kahyu paNa che-- zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA trizalA kRta - putraprazaMsA. // 75 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 76 // KAARBAAA! pAtraM na tApayati naiva malaM prasUte, snehaM na saMharati naiva guNAn kSiNoti / dravyAvasAnasamaye calatAM na dhatte, putro'yaM kulagRhe kila ko'pi dIpaH // 1 // eSa lokottaraguNagaNayutaH sutaH prabhUtapramodaM janayati / api cazItalaM candanaM proktaM tatazcandraH suzItalaH / candra - candanataH zIto mahAn nandanasaGgamaH // 2 // " jo pAtra ko saMtapta nahIM karatA, mala ko utpanna nahIM karatA, sneha kA saMhAra guNoM kA nAza nahIM karatA aura dravya ke vinAza kAla meM asthiratA ko prApta nahIM hotA hai, putrarUpa dIpaka, kularUpI gRha meM koI vilakSaNa hI dIpaka hai " // 1 // iti / yaha lokottara guNagaNoM se yukta putra bahuta AnandadAyI hotA hai| aura bhI kahA hai-candana zItala kahA gayA hai, usase bhI zItala candra hai, aura candra-candana se bhI mahAna zItala putra kA sparza hai // 1 // misarI mIThI hotI hai, usase bhI mIThA amRta hotA hai, aura usase bhI mIThA putra kA sparza hotA hai // 2 // nahIM karatA, aisA yaha je pAtrane saMtapta karatA nathI, malane utpanna karatA nathI. snehanA nAza nathI karatA, guNNAnA vinAza nathI karatA, temaja dravyanA vinAza kALamAM asthiratAne pAmatA nathI, tevA A putrarUpa dIvA kuLarUpI gharamAM koi vipakSa hI che. // 1 // iti / zrI kalpa sUtra : 02 A leAkeAttara guNagaNAthI yukta putra ghaNAja Anandane ApavAvALA hoya che. vaLI paNa kahyuM che-- caMdana zItaLa kahevAmAM Avyu' che, temaja tenAthI paNa zItaLa caMdra che, ane caMdra tathA caMdanathI paNa mahAna zItaNa putranA sparza che // 2 // kalpa maJjarI TIkA trizalA kRta - putraprazaMsA. // 76 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 77 // PANY sitA tu madhurA nUnaM sudhA'timadhurA tataH / tAbhyAmapyasya bAlasya saGgamo madhuro mahAn // 3 // kanakaM sukhadaM loke ratnaM ca mahAsukham / tAbhyAmapi ca mahAsaukhyaH asya bAlasya saGgamaH // 4 // sU0 68 // sampati devAsuranaranikara namaskRtacaraNacakravAlasya svabAlasya mukhakamalaM vilokya trizalAyA hRdaye yo bhAvaH samajani tamAha - ' tae NaM sA laliyasIlAlaMkiya ' - ityAdi / tataH=utsavAnantaraM khalu sA lalita - zIlA - laGkata - mahilA - kRti - kuzalA - lalitaM = zobhanaM - nirdoSaM yat zIlaM = svabhAvaH sadvRttaM vA, 'zIlaM svabhAve saTTatte ' - ityamaraH, tena alaGkRtAH = zobhitAH- yuktA yA mahilA:= striyaH, tAsAM yA kRtiH = karttavyaM tatra kuzalA = nipuNA trizalA devI, kamanIyaguNajAlaM - kamanIyaM = manoharaM sonA isa loka meM sukhadAyI hai, usakI apekSA ratna adhika sukhadAyI hai, ina donoM se bhI bar3hakara isa anupama putra kA sparza mahAsukhadAyaka hai // 3 // TIkArtha--- devoM, asuroM aura manuSyoM ke samUha se jisakA caraNa-cakravAla vandita hai, aise apane bAlaka kA mukhakamala dekhakara, trizalA devI ke hRdaya meM jo bhAva utpanna huA, usako sUtrakAra ' aha laliyasIlAlakiya ' - ityAdi sUtra dvArA pradarzita karate haiM- isa ke bAda, sundara - nirdoSa zIla-svabhAva athavA sadvRtta se yukta mahilAoM ke karttavya meM nipuNa, sAkara mIThI hoya che, tenAthI pazu mIThuM' amRta che, ane tethI paNa mIThA putranA sparza che. / 3 / / sAnuM mA lAkamAM sukhadAyaka che, tethI paNa ratna adhika sukhadAyaka che. e bannethI paNa adhika sukha mApanAra mA anupama putrasparza mahA sumahAya che. // 4 // (sU0 18) TIkA have dhruvA, asurA, ane manuSyAnA samUhathI jenu caraNukamaLa vandita che evA peAtAnA bhulechane trizasAhevInA hRdhyamAM ne bhAva utpanna thy| tene sUtrAra 'aha laliyasIlAlaMkiya' ityAhi sUtra dvArA pradarzita kare che. tyArapachI suMdara-nirdoSa zIla-svabhAva athavA sArA vartanathI yukta, strIonA kanyamAM nipuNu, zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA trizalA kRta - putramazasA. // 77 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra ||78 // guNajAlaMguNasamUho yasya sa tathA taM tAdRzaM, punaH vizAlabhAlaM-vizAla vistRtaH-zubhalakSaNasampannaH bhAla:= lalATaM yasya sa tathA taM tAdRzaM bAlaM mahAvIraM vilokya, samucchalada-mandA-nanda-taralatara-taraGga-mahAsnehavaruNagRhanimAmajyamAna-mAnasA-samucchalantaH samyagutpatantaH amandAnandarUpAH taralatarAH aticaJcalAH taraGgA yasminnetAdRzaM yad mahAsnehavaruNagRham atyadhikasneharUpaH samudraH, tatra nimAmajyamAnam atizayena majjat mAnasaM mano yasyAH sA tathA, paramAnandasandohasamanvitasvAntetyarthaH, punaH kIdRzItyAha-strIpuruSalakSaNajJAnamavicakSaNA-strIpuruSalakSaNaparijJAne kuzalA, punaHpratItavItarAgalakSaNA-pratItaM jJAtaM vItarAgalakSaNaM-vItarAgasya tIrthakarasya lakSaNaM-putrasambandhilakSaNaM yayA sA tathAbhUtA pUrvoktA trizalA devI taM-pUrvoktaguNagaNasamalaGkataM svamutaM stotuM prazaMsitum / upacakrame aarebhe| sA kena prakAreNa stotumupacakrame ? ityAha-'kiM guNagaNavajiehiM' ityAdi / guNagaNavajitaiH-guNAH dhaiyauMdAdisadguNAH, teSAM yo gaNaH samUhastena varjitaiH rahitaiH-nirguNaH, analpaH bahubhiH tanayaH putraH kim=ki prayojanam ?, nAsti guNarahitaputrANAM kimapi pryojnmityrthH| etadapekSayA he putra ! bhavAdazaH bhavatsadRzaH asadRzojjvalaguNa:-asadRzAH advitIyAH ujjvalA: vizuddhA guNA yasya sa tAdRzaH, atandrA nistastrI-puruSa ke lakSaNa-parijJAna meM kuzala tathA jisane apane putra ke lakSaNa jAna liye haiM, aisI usa trizalA kA devIne, manoharaguNagaNavAle, zubhalakSaNayukta lalATa vAle apane putra mahAvIra ko dekha kara, uchalate hue atizaya cazcala AnandarUpa taraGga vAle mahAsneharUpI samudra meM tairatI huI, pUrvokta guNagaNa se suzobhita apane usa anupama putra kI prazaMsA karanA prAraMbha kiyaa| vaha isa prakAra dhairya, audArya Adi sadguNoM se rahita bahuta putroM se kyA ?, arthAt-aise nirguNa putroM kA kucha bhI prayojana nahIM hai| isa kI apekSA to he putra ! tumhAre-sadRza advitIya vizuddha guNayukta, atandra-utsAhI, strI-puruSanA lakSaNa-parijJAnamAM kuzaLa ane pitAnA putranA vItarAga lakSaNane jANanArI te trizalAdevI, manahara guNasamUhavALA, zubha lakSaNothI yukta lalATavALA pitAnA putra mahAvIrane joIne uchaLatA evA atizaya caMcaLa AnandarUpI tarannavALA mahAneharUpI samudramAM jhulatI arthAt parama AnaMdanA samUhathI yukta hRdayavALI, pUrvokta guNasamUhathI suzobhita pitAnA te anupama putranI prazaMsA karavA lAgI. te AvI rIte vairya audArya Adi sadguNothI rahita ghaNA putrethI zuM? arthAt evA nirguNa putronuM kaIja prayojana nathI. tenA karatAM te he putra! tamArA jevA advitIya vizuddhaguNathI yukta atadra eTale utsAhI, kuLarUpI kera-veta padA trizalAkRta-putraprazaMsA. // 78 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 79 // maJjarI TIkA - satputreNa kimiva ? ityAni yAni SERECTAL ndrA-niralasa: kulakaravacandra:-kulameva kairavaM zvetakamalaM, tatpabodhane candra:-kulapakAzaka eko'pi muta:putraH varaM, yo hi sutaH purAkRtasukRtakalApena-pUrvajanmopArjitapuNyasamUhena prApyate lbhyte| punaH prazaMsati-yena ca bhavAdRzena satputreNa mAtApitRprasiddhiH mAtApitroH khyAtiH dizi dizi vitanyate vistIryate / kena kimiva vitanyate ? ityAha-'gandhavAhena primlraajirive'-ti| yathA gandhavAhena vAyunA parimalarAjiH sugandhasamUhaH dizi dizi prasAryate, evameva bhavadvidhena satputreNa mAtApitroryazaH kIrtizca sarvatra prasAryate iti bhaavH| tathA bhavAdRzena satputreNa idaM trailokya lokatrayaM guNagaNena-guNasamRhena vAsyate bhAvyate, idaM trailokyaM guNayuktaM kriyate ityrthH| kena kimiva ? ityaah-saurbhybhritetyaadi| saurabhya-bharitAmlAnakusuma-bhAra-bhAsura-surataruNA-saurabhyeNa sugandhinA bharitAni yuktAni yAni amlAnAni=mlAnatAmanupagatAni kusumAni-puSpANi teSAM yo bhAraH samRhastena bhAsuraH prakAzamAno yaH surataruH kalpavRkSastena nandanodyAnamiva nandanavanamiveti / ayaM bhAvaH-yathA kalpavRkSeNa svapuSpasaurabhyeNa sakalamapi nandanavanaM kularUpI kairava-zveta kamala ke prabodhana karane meM candrarUpa eka hI putra zreSTha hai, jo putra pUrvajanmopArjita puNya se prApta hotA hai| he putra ! tumhAre jaise satputra ke dvArA mAtA-pitA kI khyAti dizA-vidizAoM meM sarvatra phaila jAtI hai, jaise-vAyudvArA dizA-vidizAoM meM puSpoM kI sugandhi / arthAt-jisa prakAra vAyudvArA puSpoM kI sugandhi dizA-vidizAoM meM sarvatra prasArita hotI hai usI prakAra tumhAre-jaise satputra se mAtApitA kI khyAti dizA-vidizAoM meM sarvatra phailatI hai| tathA he putra! tumhAre-jaise satputra se yaha tInoM loka guNagaNa se suvAsita hote haiM, jaise-mugandhiyukta khile hue puSpoM ke gucchoM se zobhita kalpavRkSa se nandanavana / arthAt-jaise kalpavRkSa apane puSpoM kI sugandhi se samasta nandanavana ko sugandhita kamaLane khIlavavAmAM caMdrarUpa ekaja putra zreSTha che, ke je putra pUrvajanmanA puNyagathI prApta thAya che. he putra! tArA jevA saputra dvArA mAtA-pitAnI khyAti dizA-vidizAomAM sarvatra phelAI jAya che, jema vAyudvArA dizA-vidizAomAM puSponI sugandhi, arthAt jevI rIte vAyudvArA puponI sugandhi dizA-vidizAomAM sarvatra prasArita thAya che tevI ja rIte tamArA jevA saputrathI mAtA-pitAnI khyAti dizA-vidizAomAM sarvatra phelAI jAya che. tathA he putra! tArA jevA saputrathI A traNe loka guNagaNathI suvAsita thAya che, jema sugandhavALA khIlelAM apanA gucchAthI bhita ka9pavRkSathI naMdanavana. arthAta jevI rIte kalpavRkSa pitAnA puSponI sugandhithI trizalA kRta-putrama prazaMsA // 79 // ja zrI kalpa sUtra: 02 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa surabhI kriyate tathaiva bhavAdRzena satputraNa svaguNasamuhaiH samastamapIdaM trailokyaM guNayuktaM kriyate-iti / tathA-bhavAdRzena sutena idaM tralokyaM prakAzyate prakAzitaM kriyate, keneva ? atalapUreNa maNidIpeneveti / ayaM bhAvaH-yathA talapUravarjito maNidIpaH satataM samAnarUpeNa gRhAdikaM prakAzayati tathava bhavAdRzaH satputraH samastamapIdaM trailokyaM satataM samAnarUpeNa prakAzayatIti / tathA-bhavAdRzena satputreNa tralokyavartijIvAnAM hRdayadarIcarI-hRdayarUpakandarA'bhyantaracAriNI cirantanAjJAnatimirarAjI-cirantanAni anAdikAlikAni yAni ajJAnatimirANi ajJAnAndhakArAsteSAM rAjI paGktiH -anAdikAlInAjJAnaparamparetyarthaH, apAsyate dIkriyate iti / punaH satputramuddizya idaM vakSyamANaM padyaM satyaM vAstavikam uktaM kathitam, kimuktam ? ityAha-'pAtraM na tApayati' ityaadi| kalpamaJjarI // 8 // TIkA karatA hai, usI prakAra tumhAre-jaisA satputra apane guNoM se isa samasta loka ko zobhita banAtA hai| tathA-he putra ! tumhAre-jaise putra se yaha tInoM loka prakAzita kiye jAte haiM, jaise tela-vinA ke maNidIpa se yaha ghara aadi| arthAt-jisa prakAra telarahita maNidIpa sarvadA samAnarUpa se gRha Adi ko prakAzita karatA hai usI prakAra tumhAre-jaise satputra tInoM lokoM ko satata samAnarUpa se prakAzita karatA hai| tathA tere-jaisA satputra tInoM loka ke jIvoM ke hRdayarUpI kandarA ke abhyantara meM saMcaraNa karane vAle cirakAlika-anAdikAlIna ajJAnarUpa andhakAra kI paramparA ko dUra karatA hai| phira kahatI hai-'pAtraM na tApayati' ityaadi| trizalAkRta-putraprazasA. samagra naMdanavanane sugaMdhavALuM kare che, tevI ja rIte tArA jevA saputra pitAnA guNethI A samasta lekane suzobhita banAve che. tathA he putra! tArA jevA putrathI A traNe loka prakAzita karAya che, jema tela vagaranA maNidIpathI A ghara Adi. arthAt jevI rIte telarahita maNidIpa sarvadA samAna rUpathI gRha Adine prakAzita kare che, tevI ja rIte tamArA jevA saputra traNa lekane satata samAnarUpathI prakAzamAna kare che. tathA tArA jevA saputra traNa lokamAM rahelA jInA hRdayarUpI guphAnI aMdara saMcaraNa karavAvALA cirakAlika arthAta anAdikAlIna ajJAnarUpI aMdhakAranI paraMparAne dUra kare che. mI he che-pAtraM na tApayati syAha. // 8 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA zrIkalpa sUtre // 8 // kulagRhe vaMzarUpe gRhe ayaM putraH satputraH ko'pi anirvacanIyo dIpaH kila=nizcayena vartate, yo hi pAtraM-pAtrIbhUtaM satpuruSaM lokaM na tApayati-svAcaraNena na santApayati, athavA-pAtram-svAdhArabhUtaM mAtApitrAdikaM na tApayati-svAcaraNena saMtapta na krotiityrthH| tathA-malaM pApaM naiva prasate-pApAcaraNakArI na bhvtiityrthH| tathA-snehaM = prema-dayAmityarthaH, na saMharati=na dUrIkaroti, kasminnapi jane sneha-dayAM na prityjtiityrthH| tathA-guNAn sadguNAn dayAdAkSiNyAdIn nava kSigoti-nava naashytiityrthH| tathA-dravyAvasAnasamaye dhanAbhAvasamaye calatAm astharya na dhatte-na dhArayati / ayaM bhAvaH-dIpo hi pAtra svAdhArapAtraM kalpamaJjarI TIkA isa kA artha yaha hai-kularUpa-vaMzarUpa ghara meM yaha satputrarUpa alaukika dIpaka nizcaya hI koI apUrva vilakSaNa dIpaka hai, jo satputrarUpa dIpaka pAtra ko arthAt sajjana puruSoM ko santApa nahIM pahuMcAtA hai, athavA apane AdhArarUpa mAtApitA Adi ko apane AcaraNa se kabhI bhI saMtapta-duHkhita nahIM karatA hai, kabhI bhI pApAcaraNa nahIM karatA hai, sneha ko-prema ko arthAt dayA ko kabhI bhI nahIM chor3atA hai, isa kA abhimAya yaha hai ki vaha kisI ke Upara dayA-rahita nahIM hotA hai, dayA-dAkSiNya-Adi sadguNoM kA nAza vaha kabhI bhI nahIM karatA hai, tathA dravya ke avasAna kAla meM, arthAt dhana ke kSINa ho jAne para caMcalatA-asthiratA ko dhAraNa nahIM karatA hai, arthAt kisI bhI paristhiti meM vaha nItimArga kA parityAga nahIM karatA hai| isa zloka kA abhiprAya yaha hai-dIpaka apane AdhArapAtra ko saMtapta karatA hai, mala arthAt trizalAmA kRta-putra prazaMsA. ene artha e che ke kuLarUpa-vaMzarUpa gharamAM A saputrarUpI alaukika dIvo nizcaya keI apUrva vilakSaNa dIve che. je saputrarUpa dIvo pAtrane arthAt satparuSane saMtApa pahoMcADatA nathI, athavA pitAnA AdhArarUpa mAtApitA Adine pitAnA AcaraNathI koipaNa vakhate saMtasa-duHkhita karatA nathI, koIpaNu vakhate pApanuM AcaraNa karatuM nathI. nehane-mane arthAt dayAne kaI vakhate choDatA nathI. ene abhiprAya e che ke te koInI paNa upara dayArahita thatuM nathI. dayAdAkSiNya-Adi sadguNono nAza te koIpaNa samaye karatuM nathI. te dravyanA avasAna kALamAM arthAt dhanane nAza thAya tyAre caMcaLatA-asthiratAne dhAraNa karatA nathI, arthAt koI paNa paristhitimAM te nItimAne tyAga karatA nathI. A zlokane abhiprAya e che ke-dIpaka pitAnA AdhArapAtrane saMtapta kare che, ||8shaa je zrI kalpa sUtra: 02 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 82 // taptaM karoti, malaM= kajjalaM prabhUte, snehaM = tailaM saMharati, guNAn = vartikA nAzayati, tailarUpadravyAbhAvasamaye ca asthairya dhatte, parantu kulaputrarUpo dIpastathA na bhavati, pratyuta sarvathA etadvilakSaNo bhavatIti / aho ! eSa lokottaraguNagaNayutaH = alaukika guNasamUhasamanvitaH sutaH putraH prabhUtapramodaM prakRSTamAnandaM janayati = utpAdayati / api ca punazca trizalA satkulodbhavaM putraM prazaMsati - 'zItalaM candanaM proktam ' ityAdinA / candanaM zItalaM= zItasparzayuktaM proktaM = kathitam, tataH = vandanAt candanApekSayetyarthaH, candraH suzItalaH = samadhikazItasparzavAn kathitaH, tathA - candracandanataH = pUrvI kacandra candanApekSayA'pi nandanasaMgamaH = putrasparzaH mahAn = atyadhikaH zItaH= zItalo bhavati // 2 // kajjala utpanna karatA hai, sneha-tela kA zoSaNa karatA hai, guNa kA battI kA nAza karatA hai, aura telarUpa dravya ke abhAva - samaya meM asthiratA ko prApta karatA hai, arthAt bujhane lagatA hai / parantu satputrarUpa dIpaka to aisA nahIM hotA hai, vaha to sarvathA isase vilakSaNa hotA hai| ahA ! yaha lokottara guNoM se vibhUSita satputra atizaya AnandadAyI hotA hai| trizalA rAnI phira kahatI hai-isa loka meM candana zItala hai, usakI apekSA candramA adhika zItala hai, parantu candra aura candana kI apekSA putra ke aGga kA sparza atyanta zItala hotA hai // 2 // bhasa arthAt ulksa (DAnsa maza) ne utpanna pure che, sneha-tesanu zoSaNa 1re che, gunA-pattI (hIveTa) no nAza kare che, ane telarUpI dravyanA abhAvamAM asthiratA pAme che, arthAt elavAI jAya che. paraMtu satputrarUpa dvIpa to vo hoto nathI, te to hamezAM menAtha vilakSaNa hoya che. // 1 // ahA! leAkeAttama guNAthI vibhUSita satputra atizaya Ana Mda ApanAra hoya che. trizalArANI pharIthI kahe che-- A lekamAM caMdana zItala hoya che ane tethI paNa adhika zItala caMdramA che. paraMtu caMdana ane caMdranI apekSAe putranA aMganA sparza atyaMta zIttala hoya che. // 2 // zrI kalpa sUtra : 02 homa kalpa maJjarI TIkA trizalA kRta - putraprazaMsA. // 82 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI / / 83 // TIkA tathA-sitAzarkarA tu nUnaM nizcitaM madhurA madhurarasavatI bhavati, tataH tasyAH sitAyA apizarkarA'pekSayA'pItyarthaH, sudhA atimadhurA-prakRSTamadhurarasayuktA bhavati, punaH tAbhyAmapi-sitAsudhAbhyAmapi asya bAlasya saMgamo mahAn madhuro bhavati // 3 // tathA-loke kanaka-suvarNa sukhadaM sukhapradaM bhavati, ca-punaH ratnaM mahAsukha-mahAsukhadAyakatvAt mahAsukhaM bhavati, ca-punaH tAbhyAmapi kanakaratnAbhyAmapi asya bAlasya saMgamo mahAsaukhyaH prakRSTamukhaviziSTo bhavatIti // 4 // suu068|| mUlam-tara NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa ammApiyaro, ekArasame divase viikaMte, nivvatte sUyage, saMpatte bArasAhe, viulaM asaNapANakhAimasAimaM uvakkhaDAviti, uvakkhaDAvittA mitta-NAi-sayaNasaMbaMdhi-pariyaNe uvanimaMti, ubanimaMtittA bahUNaM samaNa-mAhaNa-kivaNa-paNImaga-bhicchaMDa-gAraMtINaM vicchau~ti, dAyAemu NaM dAyaM pajjAbhAeMti, pajjAbhAittA mitta-NAi-sayaNa-saMbaMdhi-pariyaNe muMjAveMti, muMjAvittA mitta-NAi-sayaNa-saMbaMdhi-pariyaNa-samakkhaM imaM eyArUvaM kaheMti-jappabhiI ca NaM amhaM ime dArae gambhaM vaikkate, tappabhiI ca NaM imaM kulaM viuleNaM hiraNeNaM suvaNNeNaM dhaNeNaM dhaNNeNaM vihaveNaM IsarieNaM riddhIeNaM siddhIeNaM samiddhIe NaM sakAreNaM sammANeNaM purakAreNaM rajeNaM sTeNaM baleNaM vAhaNeNaM koseNaM koTThAgAreNaM pureNaM aMteureNaM TALUTERRENT trizalAkRta-putraprazaMsA. misarI mIThI hotI hai, aura misarI se amRta adhika mIThA hotA hai, parantu misarI aura amRta ina donoM se bhI bAlaka kA sparza atyanta mIThA hai // 3 // tathA-isa loka meM kanaka-sonA mukha dene vAlA hai, ratna sone se bhI adhika sukhadAyI hotA hai, parantu putra kA sparza to ina donoM se bhI mahAna sukhadAyI hai // 4 // mU0 68 // // 83|| sAkara mIThI hoya che, ane sAkarathI amRta vadhAre mIThuM hoya che. paraMtu sAkara ane amRta A bannethI 5 api bhii| putranA apanA 25za cha. // 3 // A lokamAM kanaka-senuM sukha ApavAvALuM che, paNa rana senAthI adhika sukha ApavAvALuM hoya che. paraMtu tranA 25za me mannethI 5 mahAn sumahAyA DAya che. // 4 // (sU0 18) sa zrI kalpa sUtra: 02 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 84 // jaNavaeNaM jANavaeNaM jasavAeNaM kittivAeNaM vaNavAeNaM savAraNaM silogavAeNaM thuivAeNaM viula-dhaNa-kaNagarayaNa-maNi-motiya-saMkha-silappavAla-rattarayaNa-mAieNaM saMtasAvaijjeNaM pIi-sakkAra-samudaeNaM aIva-aIva parivaiMDhiya, taM hou NaM imassa dAragassa goSNaM guNaniSphaSNaM nAmadhijja 'badamANe'-tti kaTu bhagavo mahAvIrassa 'vaddhamANe-ti nAmadhijja kareMti / samaNe bhagavaM mahAvIre gutteNaM kAsave / tassa NaM ime tiNi nAmadhijA evamAhijjaMti-ammApiusaMtie 'vaddhamANe' ti, sahasamuiyAe 'samaNe' ti, iMdasaMtie 'mahAvIre' ti // 069 // chAyA-tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ambApitarau, ekAdaze divase vyatikrAnte, nivRtte sUtake, sampApte dvAdazAhe vipulamaganapAnakhAdimasvAdimam upaskArayataH, upaskArya mitra-jJAti-svajana-sambandhiparijanAn upanimantrayataH, upanimantrya bahubhyaH zramaNa-brAhmaNa-kR Na-vanIpaka-bhikSoNDakA-gArasthebhyo vicchardayataH, dAyAdeSu khalu dAyaM paryAbhAjayataH, paryAbhAjya mitra-jJAti-svajana-sambandhi-parijanAn bhojayataH, bhagavato nAmakara mUlArtha-'tae NaM samaNassa' ityAdi / isake bAda zramaNa bhagavAna mahAvIrake mAtA-pitAne, gyArahavA~ dina bItane para, sUtaka-janmAzaucake nivRtta hone para, bArahaveM dina bahuta-sA azana,pAna, khAdya aura svAdya bhojana bnvaayaa| bhojana banavAkara mitroM, jJAtijanoM, saMbaMdhIjanoM aura parijanoM ko AmaMtrita kiyaa| AmaMtrita karake bahuta se zramaNoM, brAhmaNoM, dInoM, yAcakoM, bhikhAriyoM tathA gRhasthoM ko bhojana-vastra Adi diyaa| bhAgIdAroM ko unakA bhAga boNttaa| bA~Ta kara mitroM. jJAtijanoM, svajanoM, Nam. bhUsano -'tapa NaM samaNassa' nyA. lapAnanA sanmane maniyAra se vyatIta yAM, mAramA divasa AvI ubhuM rahyo. te divase janma-prasUtinuM sUtaka rahetuM nathI. A divase bhagavAnanA mAtA-pitAe aneka prakAranAM svAdiSTa ane miSTa bhejane taiyAra karAvyAM. A bhejanomAM bhAga levA, mitra-jJAtijana-saMbaMdhio, sagAvhAlAMone AmaMtrita karyA. sAthe sAthe zramaNa-brAhmaNa-dIna-vAcaka-bhikhArI tathA taddana sAmAnya koTinA gRhasthane paNa bhejana vasa vigerenuM dAna karyuM. koIpaNa dIna-duHkhI-anAtha-apaMga-lalA-laMgaDAM anna-vasa vinA bAkI rahI na jAya, tenI khAsa takedArI rAkhI, sarvane bhejanAdi pahoMcatA karyA, jayAre jJAtijane, mitravarga, sagAsabaMdhIo jamIne paravAryA ane ArAma gRha mAM lavaMga-sopArI vigere // 84 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. bhojayitvA mitra-jJAti-svajana-sambandhi-parijana-samakSam idametadrUpaM vacanaM badata:-yat prabhRti ca khalu asmAkamayaM dArako garbha vyutkrAntaH, tatpabhUti ca khalu idaM kulaM vipulena hiraNyena suvarNena dhanena dhAnyena vibhavena aizvaryeNa RddhayA khalu siddhayA khalu samRddhayA khalu satkAreNa sammAnena puraskAreNa rAjyena rASTreNa balena vAhanena koSeNa koSThAgAreNa pureNa antaHpureNa janapadena jAnapadena yazIvAdena kIrtivAdena varNavAdena zabdavAdena zlokavAdena stutivAdena vipula-dhana-kanaka-ratna-maNi-mauktika-zaGkha-zilApravAla-raktaratnAdikena satsvApateyena prItisatkArasamudayena atIvAtIva parimRddhaM, tad bhavatu khalu asya dArakasya guNyaM guNaniSpanna nAmadheyaM 'vardhamAna' iti kRtvA bhagavato mahAvIrasya vardhamAna' iti nAmadheyaM kurutH| zramaNo bhagavAn mahAvIro gotraNa kaashypH| tasya khalu imAni kalpamaJjarI // 85 // TIkA sambandhIjanoM aura parijanoM ko bhojana kraayaa| phira mitroM, jJAtijanoM, svajanoM, sambandhIjanoM aura parijanoM ke samakSa isa prakAra kA yaha vacana kahA-jaba se hamArA yaha bAlaka garbha meM AyA, tabhI se yaha kula vipula hiraNya, suvarNa, dhana, dhAnya, vibhava, aizvarya, Rddhi, siddhi, samRddhi, sanmAna, puraskAra, rAjya, rASTra, bala, vAhana, koSa, koSThAgAra (koThAra), pura, antaHpura, janapada, jAnapada, yazovAda, kortivAda, varNavAda, zabdavAda, zlokavAda, stutivAda se tathA vipula, dhana, svarNa, ratna, motI, zaMkha, zilA, pravAla, lAlaratna Adi vAstavika sampatti se aura prIti tathA satkAra kI prApti se khUba-khUba vRddhi ko prApta huA hai| ata eva isa bAlaka kA guNamaya guNaniSpanna 'varddhamAna' nAma ho| isa prakAra kaha kara bhagavAna mahAvIra kA 'vartamAna' nAma rkkhaa| bhagavato nAmakara Nam. mukhavAsa levA ekatrita thayAM, tyAre sarvanI samakSa, rAjA siddhArthe jAhera karyuM ke jyArathI A bALaka garbhamAM mAnyo che tyAthI hi25ya-suva-dhana-dhAnya-vaibhava-zva-ddhi-siddhi-samRddhi-sAra-sanmAna-pu2242rAya-rASTra-maNa-vAhana-1-4AgAra (81813)-52-mata:pura-na paha-janapaha-yazavAha-hItivA-varNavAha-zapAha- vAha-stutivAhamA tabha0 vipakSa-dhana-supA-rala-mAtI-za-paravANAM-zikSA-sAvana mAha vAstava saMpattimAM, uttarottara vadhAro thatA ja game che. dina-pratidina AnaMdanI vRddhi thatAM, ame tenuM nAma guNamaya guNaniSpanna vardhamAna" rAkhIe chIe. // 85 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa trINi nAmadheyAni evamAkhyAyante-ambApitRsatka 'vardhamAna' iti, sahasamuditayA 'zramaNa' iti, indrasatkaM 'mahAvIra' iti / / muu069|| TIkA-'tae NaM smnnsse-tyaadi| tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ambApitarau ekAdaze divase vyatikrAnte vyatIte, niratte-samApte sUtake-janmAzauce, sampApte dvAdazAhedvAdaze divase vipulaM bahu azanapAnakhAdimasvAdimam upaskArayataH niSpAdayataH, upaskArya-niSpAdya mitra-jJAti-svajana-sambandhi-parijanAna, tatra-mitrANi prasiddhAni, jJAtayaH samAnajAtikAH, svajanAH nijalokAH, sambandhinA=putrANAM putrINAM zvazurAdayaH, parijanA dAsIdAsaprabhRtayazca tAn upanimantrayataH bhoktumAhvayataH, upanimantrya bahubhyaH kalpamaJjarI TIkA // 86 // zramaNa bhagavAn mahAvIra kAzyapagotrIya the| unake tIna nAma isa prakAra kahe jAte haiM-mAtA-pitA dvArA rakkhA huA nAma barddhamAna, tapazcaraNazakti ke kAraNa zramaNa, aura indra kA rakkhA nAma-'mahAvIra' // 069 // TIkA kA artha-'tae NaM samaNassa' ityAdi / tadanantara zramaNa bhagavAn mahAvIra ke mAtA-pitAne gyAraha dina bIta jAne para aura sUtaka-janma saMbaMdhI azauca-dUra ho jAne para, bArahaveM dina bahuta sA azana, pAna, khAdya, svAdya taiyAra karavAyA aura mitroM ko, jJAtiyoM-svajAtIya janoM ko, svajanoM-AtmIya janoM ko, saMbandhiyoM-putra aura putriyoM ke zvazura Adi saMbandhiyoM ko, tathA parijanoM-dAsIdAsa Adi parijanoM ko bhojana ke lie bhagavato nAmakaraNam. A pramANe eka bAju dee bhagavAnanuM nAma "mahAvIra' rAkhyuM, tyAre bIjI bAju mAtA-pitAe "vardhamAna" rANyu. lagavAna zyapa gotra' bhanbhe hovAthI te 1255gotrI' 55 4Aya che. (sU068) TIkAno matha-'tae NaM samaNassa:tyAhI 044hA2mAM, prasUti yayA mA, magImAra hisa sudhI mAtAne tathA bALakane mATe "azaucagaNAya che. sUtaka samaya vItyA bAda, vyAvahArika daSTie, bAramA divase, khuzAlI batAvavA, sagAvhAlAM-mitra-jJAtisaMbaMdhI-vargane jamADavAmAM Ave che. A pramANe bhagavAnane janma thatAM tenI khuzAlImAM siddhArtha rAjAe, vipula bhajananI sAmagrI taiyAra karAvI, khUba prema ane vAtsalya bhAvathI temane jamADavAM, teo paNa khUba-khUba AnaMdita thaI "vardhamAna" nAma pADavAmAM hArdika anumodana ApyuM. // 86 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtra // 87 // zramaNa-brAhmaNa - kRpaNa-vanIpaka- bhikSoNDakA - 'gArasthebhyaH, tatra zramaNAH = zAkyAdayaH, brAhmaNAH prasiddhAH, kRpaNAH= dInAH, vanISakAH = yAcakAH, bhikSoNDakAH = bhikSAjIvinaH, agArasthAH = gRhasthAzveti tebhyaH, vicchayataH = bhojanavasanAdi dattaH, dAyAdeSu = paitRka sampatti bhAgiSu dAyaM sampatti paryAbhAjayataH = parito vaNTayataH, paryAbhAjya= dAyAdeSu sampati parivaSTya, mitra jJAti-tvajana sambandhi- parijanAn bhojayataH, bhojayitvA mitra - jJAtisvajana - sambandhi - parijana samakSam idametadrUpaM vakSyamANalakSaNaM vacanaM vadataH yatprabhRti = yasmAt kAlAdArabhya ca khalu asmAkam ayaM dArakaH = vAlakaH garbha vyutkrAntaH = garbhe samAgataH tatprabhRti = tasmAt kAlAdArabhya ca khalu idam = asmAkametat kulaM vipulena hiraNyena= rajatena, suvarNena, dhanena = gavAzvagajAdinA, dhAnyena= vrIhizAliyavagodhUmAdirUpeNa, vibhavena nirvRcyA-AnandenetyarthaH, 'vibhavo dhananirvRcyo:' iti haimaH, tathA-aizva | = dhanAdhipatitvena janAdhipatitvena vA RdvayA= sampatyA siddhayA = abhilapitavastuprApsyA, samRddhyA-pava bulAyA - nimaMtrita kiyaa| unheM nimaMtrita karake bahuta se zAkya Adi zramaNoM, brAhmaNoM, kRpaNoM-dInoM, vanIpakoM - yAcakoM, bhikSoNDoM- bhikhAriyoM aura gRhasthoM ko bhojana - vasana Adi kA dAna diyaa| jo loga paitrika sampatti meM bhAgIdAra the, unheM sampatti kA ba~TavArA kiyaa| ba~TavArA karake mitroM, jJAtijanoM, svajanoM, saMbaMdhiyoM aura parijanoM ko bhojana kraayaa| bhojana karAkara mitra, jJAti, svajana, saMbaMdhI aura parijanoM ke sAmane Age kahe jAnevAle vacana kahe- 'jaba se hamArA yaha bAlaka garbha meM AyA hai, taba se lekara hamArA yaha kula vipula hiraNya se-cAMdI se, suvarNa se sone se, dhana se, gAya ghor3A Adi se, dhAnya se - trIhi, zAli, jau, gehU~ Adi se, vibhava se Ananda se, aizvaryase-dhana yA jana ke adhipatitva se, Rddhi se - sampatti se siddhi se - iSTa vastuoM kI prApti se, samRddhi se baDhatI huI sampatti se, satkAra se janatA - bhagavAnanA janma-nimitte verabhAva upazAMta thatAM, sarvatra AnaMda-maMgaLa vyApI rahyo, ane te Ana Mdane pradarzita karavA garIba-gurabA vigerene paNa vipula pramANamAM miSTabhAjana karAvI temane dareka rIte sASavAmAM AvyAM. hiraNya kahetA cAMdI, suvarNa kahetA seAnu, dhana kahetA gAya-ghADA-bheMsa AdinA dhaNa, athavA geAkuLa, dhAnya kahevAM trIhizAli-java-ghauM vigere, vibhava eTale AnaMda, aizvaryAM eTale dhana ane mAnava samudAyanu adhipatipaNuM, Rddhi eTale saMpatti, siddhi eTale ISTa vastuonI prApti, satkAra eTale janatA dvArA prApta thayela zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavato nAmakara Nam. // 87 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtra zararaba Ying Bao Bao Shi Shi He Dao Jiang rddhamAnasampacyA satkAreNa =janakRtAbhyutthAnAdinA sammAnena - AsanAdidAnAdinA puraskAreNa sarvakAryeSu agrataH sthApanena, rAjyena= svAmyamAtyasuhRtkoparASTradugavalarUpeNa saptAGgena, rASTreNa=dezena, balena = sainyena, vAhanena = rathAdinA, koSeNa = ratnAdibhANDAgAreNa, koSThAgAreNa = dhAnyasthApanagRheNa, pureNa nagareNa, antaH pureNa= antaHpurasthaparivAreNa, kalpajanapadena= dezaprAptirUpeNa, jAnapadena = prajAbhiH, yazovAdena = 'aho ! kIdRzo'yaM puNyabhAk' - ityekadezavyApisAdhuvAdena, kIrttivA dena= sarvadigvyApi sAdhuvAdena, varNavAdena = prazaMsAvAdena, zabdavAdena = arddha digvyApisAdhuvAdena, zloka maJjarI dvArA kiye jAnevAle utthAna Adi satkAra se sammAna se Asana dene Adi rUpa sammAna se, puraskAra se-saba kAmoM meM aguvApana se, rAjya se-svAmI, amAtya, mitra, koSa, rASTra, durga aura senA ina sAta aMgoMvAle rAjya se, rASTra se deza se, balase-senA se, vAhana se ratha Adi vAhanoM se, kopa se ratnoM Adi ke bhaMDAra se, koSThAgAra se - dhAnyabhaMDAra se, pura se - nagara se, antaHpura se ranavAsa ke parivAra se, janapada se - dezaprApti se, jAnapada se prajA se, yazovAda se- 'ahA ! yaha kaisA puNyabhAgI hai' isa prakAra ekadezavyApI sAdhuvAda se, kIrtivAda se - sarvadizAvyApI sAdhuvAda se, varNavAda se prazaMsAvAda se, zabdavAda se - arddhadizA sthAna, sanmAna eTale ye|gya Asana Adi arpaNa karI batAvAtA pUjyabhAva, puraskAra eTale sAmAnyapaNe batAbaato udyama, rAjya bheTale 1 svAmI, 2 amAtya, mitra, 4 aSa, pa rASTra, 6 huA, bhane 7 senA, yA sAta agA jemAM hoya te, rASTra eTale samasta deza, bala eTale hayadaLa--gajadaLa-rathadaLa ane pAyadaLanI senA, vAhana eTale jamIna-pANI ane havAmAM cAlatA musApharInA sAdhano, kASa eTale rokaDA sikkAthI mAMDI ratnA AdinA bhaMDAra, kASThAgAra eTale dhAnyA rAkhavAnA kAThArA, pura eTale nagara, aMtaHpura eTale rANIvAsa, janapada eTale prAMta, jAnapada eTale prajA, yazAvAda eTale kIrtinI sAmAnya kakSA athavA zreNI, kIrtivAda eTale vyApakapaNe phelAelA yaza-jemAM je je kAryo prajAnA hitArthe temaja paropakArI kAryo thayA hoya te sarvanA samAveza thAya che. jyAre 'caza' mAM chUTA-chUTA kAryonI sAmAnya gaNatrI karAtI hoya che, ne je kAma jenI dvArA paripatha hoya, tene lAge te 'za' laya che. 'yaza' 4 - prAtavyApI hoya che, nyAre DIrti samasta pradezAmAM vyApI rahela hepya che, ATalA 'yaza ' ane 'kIrti' mAM pharaka che. sAdhuvAda eTale suzruSNeAnI vRddhi athavA satpuruSa taraphanI ruci, vavAda eTale prasaMzA, zabdavAda eTale adizAmAM vyAsa thayela sugurNA vakhANA ke zabda La La La Bao Tu zrI kalpa sUtra : 02 Dong Wan Yu Jian Yun Qi Jiang Jiang TIkA bhagavato nAmakara Nam. ||88|| Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 89 // Jiang Shang Xiao Qi Yuan vAdena = sarvatra guNavarNanena, stutivAdena = bandijanakRtaguNakIrttanena tathA vipula-dhana- kanaka-ratna- maNi- mauktikazaGkha-zilA-pravAla- raktaratnAdi kena, vipuletyasya dhanAdiSu pratyekaM sambandhaH, tena vipulena dhanena, vipulena kanakena= suvarNena, vipulena ratnena= karketanAdinA, vipulena maNinA = candrakAntAdinA, vipulena mauktikena, vipulena zaGkena= dakSiNAvartena, vipulayA zilayA = rAjapaTTazilayA, vipulena pravAlena= vidrumeNa, vipulena raktarasnena = lohitaratnena-padmarAgAdinA, AdinA cInAMzukAdivatra kambalAdIni grAhmANi, tathA satsvApate yena = vidyamAnapradhAnadravyeNa, prItisatkArasamudayena - prItiH = mAnasI tuSTiH, satkAraH = vastrAdibhiH svajanakRtaH zuzrUpAlakSaNaH, tatsamudayena = tatsamprAptyA atIvAtIva=adhikAdhikaM parivRddham = abhyudayaM prAptam, tat = tasmAt asya = asmadIyasya dArakasya = putrasya guNyaM = guNebhya Agatam ataeva - guNaniSpannam = anvartha nAmadheyaM = nAma 'varddhamAno' bhavatu iti kRtvA = iti uktavA bhagavato mahAvIrasya 'vardhamAnaH' iti nAmaveyaM = nAma kurutH| zramaNo bhagavAn mahAvIro gotreNa kAzyapaH = kAzyapagotra AsIt / tasya khalu imAni = vakSyamANAni trINi nAmadheyAni = nAmAni evam = anena prakAreNa AkhyAyante= vyApI sAdhubAda se, zlokavAda se sarvatra guNoM ke bakhAna se, stutivAda se vandIjanoM dvArA kiye jAne vAle guNakIrttana se, tathA-vipula dhana se, vipula svarNa se, vipula karketana Adi ratnoM se, vipula candrakAnta Adi maNiyoM se, vipula motiyoM se, vipula dakSiNAvarttAdi zaMkhoM se, vipula rAjapaTTarUpa zilA se, vipula mUMgoM se, vipula lAloM se, tathA Adi zabda se vipula cInI vastra, kaMbala Adi se, tathA vidyamAna pradhAna dravyoM se, prIti se - mAnasika tuSTi se, satkAra se svajanoM dvArA vastrAdi se kiye hue satkAra se adhikAdhika vRddhi ko prApta huA hai| isa kAraNa hamAre isa bAlaka kA guNoM se prApta, guNaniSpanna nAma 'varddhamAna ho / ' dvArA mAnavasamUhathI je uccArAya te, AAkavAda eTale bhATa-cAraNA vaDe chaMda- cApai ane dUhAo dvArA vakhANa thAya te stutivAda eTale khadijanA guNukI'na kare te. uparanI sa` khAkhatAnA dhArA thatA gayA. te uparAMta vipula dhana, vipula svaNuM, kaketana Adi sarvAM-zreSTha ratno, caMdrakAMta Adi sarvottama maNiyA, dakSiNAvartodi zaMkhA ane rAjapadma vigere uttama zilAethI, vipula pravAla, vipula lAla eTale lAlaratna-vizeSathI ane ghaNA prakAranA uttama vastrothI rAjyabhaMDAra bharAvA lAgyA. tethI A bALakanu nAma guNaniSpanna vardhamAna' rAkhavAmAM Ave che. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavato nAmakara Nam. // 89 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 9 // ucyante, tAni yathA-ambApitRsatkam-ambApitarau santau vidyamAnau kartRtvena yasya tata, mAtApitRkRtamiti bhAvaH, 'vardhamAnaH' iti prathama nAma / tathA-sahasamuditayA sahabhAvinyA tapaHkaraNAdizaktyA 'zramaNaH' iti dvitIyaM nAma 2 / tathA-indrasatkam indrakRtaM 'mahAvIra' iti tRtIyaM nAma 3 // sU069 / / // iti paJcamI vaacnaa|| mUlam-tae NaM bhagavaM mahAvIre kameNa dhavala-dala-vilasaMta-vitiyA-caMdovva sommakarehi saMtaguNaniyarehi girikaMdaramallINe capagapAyaveva vaeNa saMvaDDhai / evaM se bhagavaM mahAvIre maUrapakkhakAgapakkhasohIhiM savaehiM sihi saddhi bAlavao'NurUvaM goviyasarUvaM kiilei| egayA devaloe devagaNAlaMkiyAe suhammAe sahAe samAsINo suNAsIro sohammido aNuvamaguNehi baddhamANassa baddhamANassa pahuNo parakama vaNiuM upakkamai / taM socA nisamma savve devA devIo ya harisavasavisappamANahiyayA sNjaayaa| tattha kovi micchAdiTThI devo taM pahuparakamamahimaM asadahaMto issAluo aMgIkayadubbhAvaNo maNussaloga havvamAgamma bAlehiM kIlamANaM bhayavaM niyapiTThami samArohiya sayaveubviyasattIe sarIraM sattaTThatAlataruparimiyaM laMbamANaM viuvviya pahuM jighasU uvari AgAsatalAo aho paaddiumaarbhii| taM daTTaNa takravaNameva pagiibhIruNo sisuNo sigdhaM sigdhaM plaaiumaardaa| cAurIcaMcU pahU ohiNA devakayaM ubaddavaM muNiya evaM ciMtei-jaM ee bhagavato nAmakara ma. isa prakAra kaha kara bhagavAn mahAvIra kA nAma 'vartamAna' rkkhaa| zramaNa bhagavAn mahAvIra kAzyapagotrIya the| unake yaha tIna nAma isa prakAra kahe jAte haiM-mAtA-pitA kA rakkhA huA nAma 'vrddhmaan'| sahabhAvinI (janma-jAta) tapazcaryA Adi kI zakti ke kAraNa dUsarA naam-'shrmnn'| indra dvArA rakkhA huA tRtIya nAma-'mahAvIra' |mu069|| // iti paMcama vaacnaa|| // 9 // bhagavAnanA traNa nAme A pramANe che--mAtA-pitAe rAkheluM " vardhamAna" nAma, tapazcaryA AdinA sAmarthyane sIdhe zrama',ndra rAyu 'mahAvIra'. (sU068) (ti payama vAyanA) zrI kalpa sUtra: 02 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiklp||11|| stre kalpamaJjarI bAlA mamaM pemAluNo ammApiuNo kahissaMti, te NaM maM ubaddavasaMkulaM viSNAya mA kheyakhinnA havaMtu-tti sigghaM taM durAsayaM divisayaM namaiuM tappiTamajjhAsINo eva pahU mUDhagUDhAsayaSNU tappiTuvari niyasarIrassa apphAraM bhAraM aarovii| teNaM so durAso devo tAreNa sareNa cikariya puDhavItale nivddio| tae NaM devANaM jayajjhuNI surajyuNi samajaNi / tae NaM NayaggIvo so devo khAmiyadevAhidevo pattasammatto sayadhAmaM patto ||muu070|| ___chAyA-tataH khalu bhagavAna mahAvIraH krameNa dhavala-dala-vilasa-dvitIyA-candra iva saumyakaraiH sadguNanikaraiH girikandarA-''lInazcampakapAdapa iva vayasA saMvarddhate / evaM sa bhagavAn mahAvIro mayUrapakSakAkapakSazobhibhiH savayobhiH zizubhiH sArddha bAlavayo'nurUpaM gopitasvarUpaM kriiddti| ekadA devaloke devagaNAlaGkRtAyAM sudharmAyAM sabhAyAM samAsInaHzunAsIraH saudharmendraH anupamaguNairvardhamAnasya vardhamAnasya prabhoH parAkramaM varNayitumupakramate, taM zrutvA nizamya sarve devA devyazca harSavazavi : sNjaataaH| zrIkA bhagavato vAlyAvasthAvarNa nam. mUla kA artha-'tae NaM ityAdi / taba krama se, zukla pakSa kI dvitIyA kA candra jaise apanI saumya kiraNoM se bar3hatA hai usI prakAra bhagavAn mahAvIra sadaguNoM ke samUha se, tathA jaise parvata kI guphA meM sthita campaka-vRkSa krama se bar3hatA hai usI prakAra vaya se, bar3hane lge| isa prakAra bhagavAna mahAvIra mayUrapakSa se suzobhita coTI se zobhAyamAna samavayaska zizuoM ke sAtha, apane asalI svarUpa ko gopana karake, bAlyAvasthA ke anurUpa krIr3A karane lge| eka bAra devaloka meM deva-samUha se alaMkRta sudharmA sabhA meM baiThe hue indra saudharmendrane anupama guNoM se bar3hate hue vardhamAna prabhu ke parAkrama kA varNana karanA AraMbha kiyaa| use sunakara aura samajhakara sabhI devoM aura deviyoM kA hRdaya, harSa ke vazIbhUta hokara khila gyaa| kintu unameM se prabhu ke parAkrama kI // 9 // bhuusne| matha-'tae NaM' tyAhi.bha zusa pkssne| yadramA, dina-pratihina sAmAmA vayata laya cha tema bhagavAna mahAvIra paNa, sadguNemAM vRddhi pAmavA lAgyAM. jema parvatanI guphAmAM ugela caMpaka vRkSa, kame kame - vikAsa pAme che, tema bhagavAna paNa vayathI vRddhi pAmavA lAgyAM. meranI pAMkhathI suzobhita ceTalIvAlA samAna vayanA suMdara mitro sAthe, bhagavAna pitAnuM parAkrama gepavI rAkhIne, bAlyAvasthAne anurUpa kIDAo ane ramata karavA lAgyAM. zrI kalpa sUtra: 02 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 92 // tatra ko'pi mithyAdRSTidevastaM prabhuparAkramamahimAnam azraddadhAna IrSyAluko'GgIkRtadurbhAvano manuSyalokaM zIghramAgamya bAlaiH kroDantaM bhagavantaM nijapRSThe samAropya svakavaikriyazakyA zarIraM saptASTatAlataruparimitaM lambamAnaM vikRtya prabhuM jighAMsurmuSTayA nirbharaM praharan uparyAkAzatalAdadhaH pAtayitumArabdha, tad dRSTvA tatkSaNameva prakRtibhIravaH zizavaH kalpazIghraM zIghaM palAyitumArabdhAH, cAturIcucuH prabhuravadhinA devakRtamupadravaM jJAtvA evaM cintayati--yadete bAlA maJjaro mama premavantau ambApitarau kathayiSyanti, tau khalu mAm upadravasaGkalaM vijJAya mA khedakhinnau bhavatAm-iti zIghra TIkA mahimA para vizvAsa na karatA huA, IrSAlu tathA durbhAvanA ko aMgIkAra karanevAlA eka mithyAdRSTi deva zIghra hI manuSyaloka meM aayaa| usane bAlakoM ke sAtha krIr3A karate hue bhagavAn ko apanI pITha para vAra biThA kara, apanI vaikriya zakti se apane zarIra ko sAta-ATha tAr3ake vRkSoM jitanA lambA (U~cA) kara liyaa| vaha bhagavAn kA hanana karanA cAhatA thaa| ataH unheM U~ce AkAzatala se nIce girAnA AraMbha bhagavato kiyaa| yaha dRzya dekhakara svabhAva se Darapoka bAlaka usI kSaNa jaldI-jaldI bhAgane lge| apanI caturAI bAlyAke lie prasiddha prabhune avadhijJAna se isa upadrava ko devakRta jAnakara isa prakAra vicAra kiyA-'yaha bAlaka vasthAvarNa mere snehazIla mAtA-pitA se kheNge| ve mujhe upadrava meM pha~sA huA samajhakara khedakhinna na hoM, isa prakAra koI eka vakhate, devalokamAM, denA samUha vacce beThelA pahelA devakanA Indra saudharmendra bhagavAnanA hi anupama guNenuM varNana karavAnuM zaru karyuM. A sAMbhalI, sarva deva-devIonA hRdaye harSathI pulakrita thayAM. A deve maLe kaI eka devane, prabhunA parAkramanA mahimA upara vizvAsa beTho nahi, tethI zIgrapaNe mRtyulokamAM AvyA. A deva, te vakhate mithyASTi gaNAta, temaja tenA svabhAva IrSAvALA ane durbhAvavALA hatA. A deva, mRtyulokamAM AvIne, jayAM bhagavAna pitAnA samAna vayaska bALaka sAthe ramata ramatAM hatAM, tyAM pahoMcI gaye, pahoMcyA bAda, turataja bhagavAnane potAnI pITha para besADI dIdhAM, ne potAnI vaikriya zaktinA pratApe, pitAnuM zarIra sAta-ATha tADa-vRkSe jeTaluM, uMcu banAvI dIdhuM. kAraNa ke Ama karIne, te bhagavAnanuM hanana karavA mAMgate hate. Ama ucakIne, AkAzamAMthI nIce pRthvI para pachADavAnuM zaru karyuM. // 9 // AvuM dazya joI, svabhAvathI Darapoka evA bALake, nAsa-bhAga karavA lAgyAM. prabhu te catura ane vicakSaNa hatAM. temaNe avadhijJAna-dvArA jANI lIdhuM ke, A upadrava devakRta che? A bALako mArA mAtA-pitA pAse jaI ra bhArI nu vi125 42zetA, thaze. nam. zrI kalpa sUtra: 02 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 93 // TIkA taM durAzayaM diviSadaM namayituM tatpRSThamadhyAsIna evaM prabhurmUDhagUDhAzayajJastatpRSThopari nijazarIrasyAsphAraM bhAramAropayat / tena sa durAzayo devastAreNa svareNa cItkRtya pRthivItale niptitH| tataH khalu devAnAM jayadhvaniH surAdhvani samajani / tataH khalu natagrIvaH sa devaH kSAmita devAdhidevaH pAptasamyaktvaH svakadhAma prAptaH ||suu070|| TIkA-'tae NaM bhagavaM mahAvIre' ityaadi| tataH nAmakaraNAnantaraM khalu sadguNanikaraH sdgunnsmuuhai| bhagavAn mahAvIraH saumyakaraiH AhAdakakiraNaH dhavaladalavilasadvitIyAcandra iva-dhavaladale zuklapakSe vilasan virAjamAno yo dvitIyAcandraH bAlacandramAH sa iva. tathA-girikandarA''lIna:-parvataguhAsthitaH campakakSa iva vayasA krameNa saMvardhate / evam amena prakAreNa sa bhagavAn mahAvIro mayUrapakSakAkapakSazobhibhiH-mayUrapakSamuzobhitena socakara duSTa-Azaya-vAle usa deva ko namAne ke lie, usakI pITha para car3he-car3he hI, usa mRr3ha ke gUDha Azaya ko jAnanevAle prabhune apane zarIra ko thoDA sA bhArI kara diyaa| isa kAraNa duSTAzaya deva ucca svara se cItkAra karake bhUtala para gira pdd'aa| taba AkAza meM devoM ne jaya-jayakAra kI dhvani kii| tatpazcAt natagrIva-bhagavAn ke caraNoM para girA huA vaha deva bhagavAn se apanA aparAdha khamAyA aura samyaktva lAbha karake apane sthAna pahu~cA suu070|| TIkA kA artha-'tae ' ityAdi / nAmakaraNa ke bAda bhagavAna mahAvIra kramazaH apane sadguNoM ke samUha se usI prakAra bar3hane lage, jaise zuklapakSa meM virAjamAna dvitIyA kA candramA bar3hatA hai, tathA vaya se aise bar3hane lage jaise parvata kI guphA meM sthita campaka vRkSa bar3hatA hai| isa prakAra vaha bhagavAn mayUra ke pAMkhoM AvuM vicArI, bhagavAne, A devanA sAna ThekANe lAvavA mATe, tenI pITha para beThA beThA, pitAnuM zarI2nuM vajana vadhArI dIdhu; asahya bhArane lIdhe, A deva vAMke vaLI gaye, ne rADa nAkhI, pRthvI para paTakAI gayo. A tamAso joI, AkAzanA dee "jaya jayakAra' zabdonI ghoSaNA karI. bheThe paDelo A deva, bhagavAnanA caraNamAM AvI namI paDayo, ne thayela aparAdhanI mAphI mAMgI. pitAne mithyAtvabhAva ta, sAcI samajaNa saI svasthAna vihAya yaye. (sU070) sAno bhaya-'tapaNaM' tyAha. nAma424 pachI lagavAna mahAvIra ubhazaH pAtAnA sahAnA sabhUsthA evI rIte vadhavA lAgyA ke jema ajavALiyAmAM bIjane candra vadhe che. vaLI parvatanI guphAmAM rahela campaka vRkSa jema vadhe che tema vayamAM vadhavA lAgyAM. A rIte te bhagavAna mahAvIra pitAnA mahAna zaktimaya svarUpane bhagavato bAlyAvasthAvarNanam. // 9 // zrI kalpa sUtra: 02. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa stre kAkapakSeNa zikhaNDakena zobhanazIlaiH savayobhiH-samAnavayaskaiH zizubhiH bAlaiH sArda saha bAlavayo'nurUpaMbAlyAvasthAnusAraM gopitasvarUpaM pracchAditamahAzaktirUpasvarUpaM yathA syAttathA krIDati / ekadA ekasmin samaye devaloke devagaNAladkRtAyAM surasamUhazobhitAyAM sudharmAyAM sabhAyAM samAsIna upaviSTaH saudharmendraH saudharmakalpasvAmI zunAsI-indraH anupamaguNaiH vardhamAnasya vRddhi gacchato vardhamAnasya prabhoH parAkrama-balaM varNayitumupakramate prArabhate / taM parAkrama varNyamAnaM zrutvA sAmAnyataH karNagocaraM kRtvA nizamya% hRyavadhArya sarve devA devyazca harSavazavisarpadahadayAH atiharSotphullamAnasAH sNjaataaH| tatra devadevIgaNamadhye ko'pi kazcid mithyAdRSTi: viparItarucirdevaH taM prabhuparAkramamahimAnaM=mahAvIrasvAmisAmarthyamahattvam azraddadhAnaH= zraddhAviSayamakurvan IrSyAlukA IrSyAvAn , ata eva aGgIkRtadurbhAvanA svIkRtaduSTabhAvaH san manuSyalokaM martyalokaM kalpamaJjarI // 14 // TIkA bhagavato bAlyAvasthAvarNa nam. se yukta coTiyoM se sohanevAle, samAna vayavAle bAlakoM ke sAtha, bAlyAvasthA ke yogya, apane mahAn zaktimaya svarUpa ko chipA kara, krIr3A karane lge| eka samaya devaloka meM devagaNoM se suzobhita sudharmA nAma kI sabhA meM saudharma devaloka ke svAmI indra baThe hue the| unhoMne apane anupama guNoM se vardhamAna (bar3hate hue) vardhamAna prabhu ke bala-parAkrama kA varNana AraMbha kiyaa| usa varNana kiye jAnevAle parAkrama ko kAnoM se sunakara aura hRdaya meM dhAraNa karake saba devoM aura deviyoM kA mAnasa harSa se vikasita ho gyaa| una deva-deviyoM meM se kisI eka mithyAdRSTi deva ko bhagavAn mahAvIra ke parAkrama kI mahimA para vizvAsa nahIM huaa| vaha IrSyAlu thA, ataH usake manameM durbhAvanA utpanna ho gii| vaha tatkAla hI manuSyaloka meM AyA aura bAlakoM ke sAtha krIr3A chupAvIne mora pIMchAvALI zikhAethI zobhatAM samavayaska bALakonI sAthe krIDA karavA lAgyAM. eka vakhata devalokamAM devagaNethI suzobhita sudharmA nAmanI sabhAmAM saudharma devalokanA svAmI Indra beThela hatAM. temaNe pitAnA anupama guNethI vardhamAna (vadhatAM) vardhamAna prabhunAM baLa-parAkramanuM varNana karavA mAMDayuM. te parAkramenuM varNana kAnathI sAMbhaLIne tathA hRdayamAM dhAraNa karIne saghaLAM deva-devIonAM mana harSathI vikasita thayAM. te deva-devIomAMthI koI eka mithyAdRSTi devane bhagavAna mahAvIranA parAkramanA mahimA para vizvAsa Avyo nahIM. te IrSALu hatA tethI tenA manamAM durbhAvanA utpanna thaI. te tarata ja manuSya lekamAM AvyuM ane bALakonI sAthe // 94 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre zIghram Agamya bAlaiH saha krIDanta ramamANaM bhagavantaM vardhamAnasvAminaM nijapRSThe svapRSThopari samArokha saMsthApya svaka_kriyazaktyA nijavakriyasAmarthyena zarIraM-dehaM saptASTatAlatarupamitaM-saptASTasaMkhyatAlavRkSapramANaM lambamAna-dIrgha vikRtya-nirmAya prabhu mahAvIrasvAminaM jighAMmuhantumicchu: upari-UrdhvAt AkAzatalAt-gaganamaNDalAt adhaH-nIcaH pAtayitum aarbdh| tat dRSTvA tatkSaNameva prakRtibhIravaH svabhAvakAtarAH zizavo bAlAH, zIghraM zIghram atizIghraM plaayitumaarbhnt| cAturIcucuH svacAturyeNa prasiddhaH, prabhu-nahAvIrasvAmI avadhinA avadhijJAnopayogena devakRtam upadravam upasarga jJAtvA evaM vakSyamANaprakAraM cintayati, yat ete bAlAH mama premavantau snehayuktau ambApitarau kathayiSyanti devakRtopadravaM nivedayiSyanti, tacchrutvA tau khalu mAm upadravasaGkulam upasargayuktaM vijJAya khedakhinnau-duHkhabhAjau mA bhavatAm iti cintayitvA zIghraM taM durAzayaM% kalpamaJjarI TIkA // 95|| bhagavato bAlyA vasthAvarNa karate hue bhagavAn barddhamAna svAmI ko apanI pITha para car3hA liyaa| usane apanA pakriyazakti se apane zarIra ko sAta-ATha tAr3a vRkSoM-jitanA lambA-U~cA banA kara mahAvIra svAmI kA hanana karane kI icchA kii| usane prabhuko U~ce AkAzatala se nIce girAnA AraMbha kiyaa| yaha dRzya dekha kara svabhAva se bhIru bAlaka usI samaya bhAgane lge| apanI caturAI se prasiddha mahAvIra svAmIne, avadhijJAna kA upayoga lagA kara jAna liyA ki yaha upasarga deva kA kiyA huA hai| taba unhoM ne isa prakAra socA-ye bAlaka mere snehazIla mAtA-pitA se kaheMge-arthAt devakRta isa saMkaTa kI bAta unheM btaayeNge| use sunakara mAtA-pitA mujhe saMkaTa-grasta jAnakara cintAyukta na baneM, isa prakAra nam. krIDA karatAM bhagavAna vaddhamAna svAmIne pitAnI pITha para besADI dIdhAM. teNe pitAnI vaikriya zaktithI pitAnAM zarIrane sAta-ATha tADa jeTaluM UMcuM banAvIne mahAvIra svAmInI hatyA karavAnI IcchA karI. teNe mahAvIra prabhune UMcA AkAzatalamAMthI nIce pheMkavAnuM zarU karyuM. A dazya joIne Darapoka svabhAvanAM bALake te tarata ja nAsavAM lAgyAM. pitAnI caturAIthI prasiddha mahAvIra svAmIe, avadhijJAnane upayoga karIne jANyuM ke A upaga deva vaDe karAyela che. tyAre temaNe A pramANe vicAra karyo-te bALake mArAM snehAla mAtA-pitAne A AphatanI-devathI karAyela A u5sanI vAta karaze. te sAMbhaLIne mAtA-pitA mane saMkaTamAM mUkAyele jANIne ciMtA na kare, e vicAra karIne tarata ja te // 95 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 96 // TIkA duSTabhAvaM diviSadaM devaM namayituM namrIkartu tatpRSTham adhyAsIna: upaviSTa eva mabhumvIrasvAmI mRDhagUDhAzayajJaHmUDhasya tasya devasya yo gUDhAzayaH pracchannabhAvaH tajjJaH tajjJAtA tatpRSThopari nijazarIrasya asphAraM svalpaM bhAram Aropayat-sthApitavAn / tena-prabhukRtazarIrasvalpabhArasthApanena taM svalpabhAramapyasahamAnaH sa durAzayaHdurAtmA devaH tAreNa atyuccaiH svareNa cItkRtya-cItkAraM kRtvA pRthivItale niptitH| tataH tatpatanAnantaraM khalu devAnAM jayadhvaniH jayazabdaH surAdhvani-AkAze samajaniabhUt / tataH khalu natagrIvaH-natA grIvA yasya sa tathA, prabhucaraNArpitazirA ityarthaH, sa devaH kSAmitadevAdhideva:-kSAmitaH kSamA kAritaH devAdhidevaH sarvadevanAthaH svAparAdhaparimArjanAya yena sa tathAbhUtaH san pAptasamyaktvA labdhasamyaktavaH svakadhAma-nijasthAna prApto gatavAn ||suu070|| mUlam -tae NaM aNNayA kayAI pahussa ammApiuNo sayalakalAkaliyaMpi laliyavacchalleNaM kalAkalAvaM sikkheuM mahAmaheNaM mahovahAreNaM aNavajjesu bajesu bajamANemu pauraparivArapariyariyaM taM kalAyariyasavihe Niti / bhayavaM u ohiNNU avi aNabhiSNumuddAe ammApiUNamaNuroheNa kalAyariyapAse pddhio| pahussa sohaNamAgamaNaM avagamiya kalAyario pasanno uccAsaNamajjhAsINo ahINapamoyapINo ahuNeva taralatarahAro aNugayaparivAro rAyakumAro bhAsamANo vaddhamANo mamaMtie Agamissai-tti kaTu tappaDicchaM karIa / kiMtu khaMDiya-kalA-maMDio bhagavato bAlyAvasthAvaNe nam. vicAra karake zIghra hI usa duSTa abhimAya vAle deva ko namAne ke lie, deva kI pITha para car3he-car3he hI apane zarIra ko thor3A-sA bhArI kara diyaa| prabhu ke zarIra kA svalpa bhAra par3ane para vaha deva use bhI sahana na kara skaa| vaha durAtmA deva bahuta ucca-svara se cItkAra karake pRthvItala para A giraa| usake girane para AkAza meM devoM kI jayadhvani huii| tatpazcAt bhagavAn ke caraNoM para zira rakha kara vaha upadrava karane vAlA deva bhagavAn se apanA aparAdha khamAyA aura samyaktva prApta kara apane sthAna para calA gayA |mu070|| // 96 // duSTa AzayavALA devane namAvavA mATe devanI pITha para rahelAM evAM temaNe potAnA zarIrane bhAre karyuM. prabhunAM zarIrane zeDo bhAra vadhatAM ja te deva tene paNa sahana karI zake nahIM. duSTa deva ghaNuM UMcA svare cIsa pADIne bhUtala para AvIne paDaze. tene paDatAM ja AkAzamAM dee jayanAda karyo. tyAra bAda bhagavAnanAM caraNe para pitAnuM mastaka mUkIne te upadrava karanAra deva bhagavAna pAse potAnA aparAdhanI kSamA mAgIne tathA samyakatva pAbhI potAnA tyAne yAhayA gayA. (2070) zrI kalpa sUtra: 02 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 97 // paMDio kiM akhaMDa kalAmaMDiyaM taM purimuttamaM sayalANavajja - vijjA'hiTThAi - devayA - viheya-vaMdaNaM bhayavaM pADhiuM sakkijjA ?, parimuddhaM kaMcaNaM kiM sohijjA ?, aMbatarU toraNehiM kiM alaMkarijjA ?, amayaM mahuradavvehi kiM vAsijjA ?, sarassa pAThavihiM kiM sikkhijjA ?, caMdammi dhavalattaM kiM ArovijjA ?, sutraSNaM suvaNNajaleNa kiM parikarijjA 1, jo bhayavaM NANattigamahAlao mahAviSNANajalahI mahAsAmatthaNihI mahAbuddhI mahAghIro mahAgaMbhIro ya asthi so apaNANaNo aMtie paDhiraM gacchijjatti mahaM asamaMjasaM / eyAe pavittIe devaloe suhammAe sahAe sakasa deviMdassa devaraNo AsaNaM caliye / tae NaM AsaNe calie samANe ohiNA Abhogiya sakiMdo sighaM tao paTTi mAhaNarUveNa pahusamIve Agamiya pahuM uccAsaNe uvaNivesiya jAra paNhAI kalAyariyahiyae saMsayarUveNa ThiyAI tAI ceva paNhAI pucchei, tattha iMdeNa vAgaraNavisayaM paNhaM kayaM bhagavayA taM vAgariya saMkhe veNa savvaM vAgaraNaM kahiyaM / tao pacchA iMdeNa NayappamANasarUvaM pucchiyaM taM bhagavayA saMkheveNa Aghaviya savvaM NAyamammaM payAsiyaM / tatra pacchA teNa dhammaksie pucchiyaM / bhagavayA dhammasarUvaM AghavamANeNaM uvasamo vio, usamaM AghavamANeNaM vivego Aghavitra, vivegaM zravavamANeNaM viramaNaM AghatriyaM, viramaNaM AghavamANaM pAtrANaM kammANaM agaraNaM zraghaviyaM taM AghatramANeNaM NijjarAbaMdha mokkhasarUvaM AghaviyaM // sU071 // chAyA - tataH khalu kadAcit prabhoH ambApitarau sakalakalAkalitamapi lalitavAtsalyena kalAkalApaM zikSayituM mahAmahena mahopahAreNa anavadyeSu vAdyeSu vAdyamAneSu pracuraparivAraparikaritaM prabhuM kalAcArya savidhe nayataH / bhagavAMstu vadhijJo'pi anabhijJamudrayA ambApitroranurodhena kalAcAryapArzve prasthitaH / prabhoH zobhanamAgamanam mUla kA artha - 'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt kisI samaya prabhu ke mAtA-pitA ne sakala kalAoM ke jJAna se yukta prabhu ko atizaya vAtsalya ke kAraNa kalA-kalApa sIkhane ke lie bar3e utsava aura bahuta upahAroM ke sAtha tathA vipula parivAra ke sAtha kalAcArya ke samIpa bhejaa| usa samaya manohara bAje baja rahe the| bhagavAn avadhijJAnI hone para bhI anabhijJa - sarIkhI AkRti banAye, mAtA-pitA ke bhuujn| artha - "tapaNaM" ityAhi tyAra mAha artha samaye lagavAnanA mAtApitAme sahaja upAyonA jJAnathI yukta bhagavAnane atizaya vAtsalyane kAraNe kaLAo zIkhavAne mATe moTA utsava tathA ghaNI ja bheTa-sogAdo sAthe tathA vipula parivAranI sAthe kalAcAya nI pAse meAkalyAM, te samaye vAjA vAgatAM hatAM. bhagavAna avadhijJAnI hovA chatAM paNa ajANyA jevI mukhAkRti rAkhIne, mAtA-pitAnA anurodhathI kalAcAryanI pAse javA ravAnA thayAM. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavataH kalAcArya samIpe prasthAnA divarNanam . // 97 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa avagamya kalA''cAryaH prasanna uccAsanamadhyAsIna: ahInapramodapInaH adhunaiva taralatarahAro'nugataparivAro rAjakumAromA bhAsamAno vardhamAno mamAntike AgamiSyatIti kRtvA tatpatIkSAmakarot / kintu khaNDitakalAmaNDitaH paNDitaH kimakhaNDakalAmaNDitaM taM puruSottamaM sakalA-navadya-vidyA-dhiSThAtRdevatA-vidheya-vandanaM trizalAnandanaM bhagavanta kalpapAThayituM zaknuyAt ?, parizuddha kAzcanaM kiM zodhyeta ?, AmrataruH toraNaiH kimalakriyeta ?, amRtaM madhuradravyaiH maJjarI ki vAsyeta 1, sarasvatI pAThavidhi ki zikSyeta ?, candre dhavalatvaM kim Aropyeta?, suvarNa suvarNajalena kiM pariSkriyeta?, yo bhagavAn jJAnatrikamahAlayo mahAvijJAnajaladhiH mahAsAmarthya nidhiH mahAbuddhiH mahAdhIro mahA // 98 // TIkA __ anurodha se kalAcArya ke nikaTa jAne ko ravAnA hue| bhagavAn kA zubhAgamana jAna kara kalAcArya prasanna huaa| U~ce Asana para baiTha gyaa| atizaya pramoda se phUla gyaa| anupama hAra kA dhAraka parivArasameta rAjakumAra abhI mere pAsa Ane vAlA hai, aisA soca kara usakI pratIkSA karane lgaa| kintu thor3I-sI kalA ko jAnane vAlA paNDita, sakala kalAoM se suzobhita, samasta samIcIna vidyAoM ke adhiSThAyaka devatA-dvArA vandanA karane yogya trizalA-tanaya puruSottama bhagavAn ko kyA paDhA sakatA thA! pUrNarUpase zuddha suvarNako kyA zodhA jAya ! Amra vRkSa ko toraNoM se kyA siMgArA jAya ! amRta ko madhura dravyoM se kyA vAsita kiyA jAya ! sarasvatI ko par3hanA kyA sikhAyA jAya ! candramA para Upara se kyA saphedI potI jAya ! sone para sone kA pAnI car3A kara kyA camakAyA jAya ! jo bhagavAn tIna jJAna ke mahAn sthAna the, vipula vijJAna ke vAridhi the, mahAn sAmarthya ke bhaNDAra the, mahAbuddhizAlI, mahAdhIra aura bhagavataH kalAcArya samIpe YaadTERAGHAARAAHATTISGARHIGHESARITERALLER prasthAnAdivarNanam. bhagavAnanuM zubha Agamana jANIne kaLAcArya prasanna thayAM, UMcA Asane besI gayAM, atizaya AnaMdathI khilI uThayAM. anupama hArane dhAraNa karanAra rAjakumAra vardhamAna parivAra sAthe hamaNAM ja mArI pAse AvavAnA che ema vicArIne temanI rAha jovA lAgyA, paNa thoDI evI kaLAne jANanAra te paMDita, saghaLI kaLAothI suzobhita, samasta samIcIta vidyAonA adhiSThAyaka devatA dvArA vaMdanA karavAne pAtra trizalAnA putra puruSottama bhagavAnane zuM bhaNAvI zakavAne hato? pUrNa rIte zuddha suvaNane tAvavAthI zuM vaLe? AMbAne teraNAthI zu zaNagArI zakAya ! amRtane madhura dravyothI zuM svAdiSTa karI zakAya ! sarasvatIne zuM bhaNAvI zakAya! candramA para uparathI zu saphedI lagADI zakAya! senA pa2 senAnuM pANI caDAvIne zuM tene vadhAre caLakatuM banAvI zakAya ! je bhagavAna traNa jJAnanuM mahAna sthAna che // 98 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 99 // ra gambhIraca asti, so'lpajJAnino'ntike paThituM gacchediti mahadasamanjasam / etayA pravRtyA devaloke sudharmAyAM sabhAyAM zakrasya devendrasya devarAjasya AsanaM calitam / tataH khalu Asane calite sati avadhinA Abhujya zakrendraH zIghraM tataH prasthito brAhmaNarUpeNa prabhusamIpe Agatya prabhumuccAsane upanivezya ye praznAH kalA''cAryahRdaye saMzayarUpeNa sthitAH tAn eva praznAn pRcchati / tatra indreNa vyAkaraNaviSayaH praznaH kRtaH, bhagavatA taM vyAkRtya saGkSepeNa sarva vyAkaraNaM kathitam / tataH pazcAt indreNa nayapramANasvarUpaM pRSTam , tad bhagavatA saGkepeNa kalpamaJjarI TIkA mahAgaMbhIra the, ve alpajJAnI ke pAsa par3hane jAe~, yaha bar3I hI aTa-paTI bAta thI! isa pravRtti se devaloka meM, sudharmA sabhA meM, zakra devendra devarAja kA Asana calAyamAna huaa| taba Asana calita hone para avadhijJAna se jAna kara zakendra zIghra hI vahA~ se aaye| brAhmaNa kA rUpa dhAraNa karake, prabhu ke pAsa Akara aura prabhu ko U~ce Asana para AsIna karake, jo prazna kalAcArya ke bhagavataH kalAcAryahRdaya meM saMdigdha-rUpa meM sthita the, vahI prazna puuche| indra ne pahale vyAkaraNa ke viSaya meM prazna kiyaa| ra samIpe bhagavAn ne usakA uttara dekara saMkSepa meM sArA vyAkaraNa kaha diyaa| tatpazcAt indra ne naya aura bhAra prasthAnApramANa kA svarUpa puuchaa| taba bhagavAn ne saMkSepa meM samAdhAna karake nyAya kA samasta rahasya prakAzita karA divarNanam. diyaa| tatpazcAt usane dharma ke viSaya meM prazna kiyaa| dharma kA svarUpa batalAte hue bhagavAn ne upazama hatAM, vipula vijJAnanAM sAgara hatAM, mahAna sAmarthyanAM bhaMDAra hatAM, mahAbuddhizALI, mahAdhIra, ane mahAgabhIra hatAM, te alpajJAnInI pAse bhaNavA jAya te ghaNI ja aTapaTI vAta hatI. A pravRttithI devalokamAM, sudharmA sabhAmAM, zaka devendra devarAjanuM Asana calAyamAna thayuM. tyAre Asana calita thavAnuM kAraNa tarata ja avadhijJAnathI jANIne zake tarata ja tyAMthI brAhmaNanuM rUpa laIne, prabhunI pAse AvIne ane prabhune UMce Asane besADIne, je prazno kalAcAryanAM hRdayamAM saMdigdharUpe rahelA hatA, eja prazno bhagavAnane pUchyAM. Indra pahelAM vyAkaraNanA viSayamAM prazna pUchyo. bhagavAne tene javAba ApIne saMkSiptamAM AkhuM vyAkaraNa kahI dIdhuM. tyArabAda Indra "naya' ane 'pramANa" nuM svarUpa pUchayuM. tyAre bhagavAne saMkSiptamAM samAdhAna karIne nyAyanuM samasta rahasya prakAzita karI dIdhuM. tyArabAda teNe dharmanA viSayamAM prazna pUchayo. dharmanuM svarUpa mI // 19 // zrI 395 sUtra:02 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 10 // kalpamaJjarI TIkA AkhyAya sarva nyAyamarma prakAzitam / tataH pazcAttena dharmaviSaye pRSTam / bhagavatA dharmasvarUpam AcakSANena upazama AkhyAtaH, upazamamAcakSANena viveka AkhyAtaH, vivekam AcakSANena viramaNam AkhyAtam , viramaNam AcakSANena pApAnAM karmaNAm akaraNam AkhyAtam , tat AcakSANena nirjarAbandhamokSasvarUpamAkhyAtam // 071 // TIkA-'tae NaM aNNayA' ityaadi| tataH khalu anyadA kadAcit prabhoH mahAvIrasvAminaH, ambApitarau-mAtApitarau, sakalakalAkalitamapi sarvakalAvantamapi lalitavAtsalyena atizayapremNA kalAkalApaM-kalAsamUha-kalAzikSA zikSayituM grAhayituM mahAmahena=mahotsavena mahopahAreNa=puSkalopAyanena anavadyeSu-zobhaneSu vAdyeSu-vAditreSu vAdyamAneSu pracuraparivAraparikaritaM bahuparijanapariveSTitam , prabhu zrImahAvIrasvAminaM kalAcAryasavidhe kalAzikSakapAca nayataH pApayataH, bhagavAna zrIvardhamAnastu avadhijJo'pi avadhijJAnasampanno'pi anabhijJamudrayA-ajAnAnasyeva ceSTayA ambApitroranurodhena AgraheNa kalAcAryapAdhai kalAzikSakanikaTe prasthitambhayayau / kahA, upazama kahate hue viveka kahA, viveka kahate hue viramaNa kahA, viramaNa kahate hue pApa-karmoM kA akaraNa (na karanA) kahA, pApa-karmoM kA akaraNa kahate hue nirjarA, baMdha aura mokSa kA svarUpa kahA ||suu071|| TIkA kA artha-tae NaM' ityAdi / tadanantara kisI samaya bhagavAn mahAvIra svAmI ke mAtA-pitA ne samasta kalAoM ke jJAtA prabhu ko bhI pragADha prema ke kAraNa, kalAoM kA jJAna prApta karAne ke lie mahotsava ke sAtha, bhArI bheTa ke sAtha, manohara gAjoM-bAjoM ke sAtha aura bahuta bar3e parivAra ke sAtha, kalAzi- kSaka ke samIpa phuNcaayaa| bhagavAn vardhamAna avadhijJAna se vibhUSita hokara bhI anajAna kI sI ceSTA karake, mAtA-pitA ke Agraha se kalAcArya ke samIpa pdhaare| kalAcArya, zrIvardhamAna svAmI kA zobhana batAvatA bhagavAne upazama kaho. upazamanI sAthe viveka ko, vivekanI sAthe viramaNa kahyuM', viramaNanI sAthe pApakarmonuM akaraNa (na karavuM te) kahyuM. pApa-karmonAM akaraNanI sAthe nirja, baMdha ane mokSanuM svarUpa kahyuM (sU071). TInA artha-'tapaNa' tyAdi. tyArA 4 samaye lasapAna mahAvIra svAmInAM mAtA-pitA samasta kaLAone jANanAra prabhune paNa pragADha premane kAraNe kaLAenuM jJAna apAvavA mATe mahotsavanI sAthe tathA bhAre bheTa sAthe, manahara vAjAMnI sAthe, tathA ghaNu meTA parivAranI sAthe kalAzikSakanI pAse mokalyA. bhagavAna vardhamAna avadhijJAnI hovA chatAM paNa jANe ajANyA hoya evI ceSTA karIne, mAtA-pitAnA anurodhathI kalAcAryanI pAse padhAryA. kalAyAya, zrI vardhamAna svAmInAM zubha Agamanane jANIne prasanna thayAM, ane UMcAM Asana para beThela te bhagavataH kalAcArya samIpe prasthAnAdivarNanam . // 10 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 101 // kalAcAryaH prabhoH = zrIvardhamAnasvAminaH zobhanam prazastam Agamanam avagamya = buddhvA prasannaH = santuSTaH uccAsanam adhyAsInaH = AzritaH ahInapramodapInaH = amandAnandapuSTaH adhunaiva = idAnImeva taralatarahAraH = anupamahAradhArakaH anugataparivAraH = parijana sahitaH, rAjakumAraH = siddhArthanRpaputraH bhAsamAnaH = gAmbhIryAdiguNaiH zobhamAnaH varddhamAnaH = tadAkhyaH kumAro mama antike pArzve AgamiSyati iti kRtvA = iti buddhvA, taspratIcchAM= zrImahAvIrAgamanavATanirIkSaNam akarot = kRtapAna / kintu khaNDitakalAmaNDitaH = alpakalAbhijJaH paNDitaH kim akhaNDakalAmaNDitaM = sakalakalAbhijJaM taM=zrIvardhamAnasvAminaM puruSottamaM = puruSazreSThaM sakalA - navadya-vidyA- 'dhiSThAtR-devatA- vidheya-vandanaM= sarvasamIcIna vidyA'dhipatidevatAkartavyavandanaM - sarasvatyA'pi vandanIyaM trizalAnandanaM = trizalAputraM bhagavantaM pAThayituM = zikSayituM zaknuyAt ? api tu na zaknuyAt, tasya svataH saMbuddhatvAt, amumevArthe prakArAntareNAha - parizuddhaM kAJcanaM svarNa kiM zodhyeta ? api tu na zodhyeta, svataH parizuddhatvAt, AmrataruH = AmravRkSaH toraNaiH Agamana jAnakara prasanna huA aura U~ce Asana para baiThA huA vaha harSa kI tIvratA se phUla uThA-puSTa ho gyaa| advitIya hAra ke dhAraNahAra, gaMbhIratA Adi guNoM se suzobhita, siddhArtha mahArAja ke putra rAjakumAra vardhamAna abhI-abhI parivAra sahita mere samIpa Ae~ge, isa prakAra vicAra kara kalAcArya unake Ane kI bATa johane lagA / kintu thor3I-sI kalAoM kA jJAtA paMDita, samasta kalAoM meM nipuNa, puruSoM meM uttama, saba zreSTha vidyAoM ke adhipati devatA ke dvArA bhI vandanIya, arthAt sarasvatI ke dvArA bhI stavanIya trizalAnandana bhagavAn ko kyA par3hAne meM samartha ho sakatA thA ?, arthAt nahIM ho sakatA thA, kyoM ki ve to svayaMsaMbuddha the| isI artha ko dUsare prakAra se kahate haiM- pUrNa rUpa se zuddha svarNa ko kyA zodhA jAtA hai ? nahIM hanI tIvratAthI phUlI gayAM. anupama hArane dhAraNa karanAra, gaMbhIratA Adi guNAthI suzaeNAbhita, siddhArtha mahArAjAnA putra, rAjakumAra vardhamAna hamaNAM ja parivAra sAthe mArI pAse Avaze evA vicAra karIne kalAcArya temanA AgamananI rAha jovA lAgyAM. paNa gheADI evI kaLAe jANanAra paDita, samasta kaLAmAM nipuNa, puruSAmAM uttama, badhI zreSTha vidyAonA adhipati devatA vaDe paNa vandanIya, eTale ke sarasvatI dvArA paNa stavanIya trizalAnandana bhagavanAne bhaNAvavAne zuM zaktimAna thaI zakatAM hatAM !. Aja atha khIjI rIte darzAve che. zu zuddha tadna sAnAne zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA kalAcArya sya bhagavadAgamanaprataukSA. // 101 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kim alaGkriyeta bhUSyeta ? api tu na, svataH pallavitvAta , amRtaM madhuradavyaiH kiM vAsyeta?, api tu na vAsyeta, svato madhuratvAt , sarasvatI zAradA devI pAThavidhi paThanakramam kiM zikSyeta bodhyeta, api tu na zikSyeta, svataH zikSitatvAta, candre dhavalatvaM-zuklatvaM kim Aropyeta sthApyeta, api tu nA''ropyeta, svato dhavalatvAt , suvI suvarNajalena kiM pariSkriyeta saMskriyeta ?, api tu na, svataH pariSkRtatvAt , yo bhagavAn jJAnatrikamahAlaya mati-zrutya-vadhijJAnatrayabhANDAgAraH mahAvijJAnajaladhiH sakalakalAsamudraH, mahAdhIraH-dhIrAgragaNyaH mahAgambhIra:= sAtizayagAmbhIryaguNopetaca asti / sa evaMvidho vardhamAnasvAmI alpajJAninaH kalAcAryasya antike-pAce sUtre kalpamajarI // 102 // TIkA zodhA jAtA; kyoM ki vaha to svataH zuddha hai| Ama ke vRkSa ko toraNoM se kyA siMgArA jAya ?, nahIM, vaha no svayaM hI pattoM se yukta hai| amRta ko madhura dravyoM se kyA vAsita kiyA jAya ?, nahIM, kyoM ki vaha to svabhAva se hI madhura hotA hai| zAradA devI ko kyA pAThavidhi sikhAne kI AvazyakatA hotI hai ?, kalAcAryanahIM, kyoM ki vaha to svayaM sIkhI huI hai| candramA meM dhavalatA kA AropaNa kyA kiyA jAya !, Aropa samIpe bhagavatokarane kI AvazyakatA nahIM, kyoM ki usameM nisarga se hI dhavalatA hai| sone kA sone ke pAnI se saMskAra sadhyayanasyAkarane kI AvazyakatA hai ?, nahIM hai, vaha to svayaM hI pariSkRta hai| naucityajo bhagavAn tIna jJAna-mati zruta avavi-ke bhaNDAra, samasta kalAoM ke sAgara, vizAla zakti pratipAdake nidhAna, mahAn matimAn , mahAdhIra-dhIroM meM agragaNya aura atyadhika gaMbhIratA Adi guNoM se saMpanna nam. tAvavAmAM Ave che?, tAvavAmAM AvatuM nathI; kAraNa ke te pote ja zuddha hoya che. AMbAne teraNAthI zuM zaNagArI kAkAya che?, nA, te te pite ja pAnavALe che. amRtane zuM madhura dravyathI svAdiSTa karI zakAya che?, nA, kAraNa ke te te kudaratI rIte ja mIThuM hoya che. sarasvatI devIne zu pATha-vidhi zikhavavAnI AvazyakatA rahe che ke, nA, te te pate ja e zIkhela hoya che. candramAmAM dhavalatAnuM AropaNa zuM karI zakAya che?, nA, tenI AvazyakatA ja nathI, kAraNa ke temAM kudaratI rIte ja dhavalatA rahelI hoya che. zuM tenA para senAnuM pANI caDAvavAnI jarUra paDe che? nA, tanate 6 parizuddha che. je bhagavAna traNa jJAna-mati, zrata, avadhinA bhaMDAra, samasta kaLAonA sAgara, vizALa zaktinA nidhAna, tema mahAna matimAna, mahAvIra-pIromAM agragaNya ane atizaya gaMbhIratA Adi guNAvALAM hatAM, te vardhamAna svAmI, // 102 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI !!103 // TAkA BADARAM HORORSHA zakrasyAsa ARSATTATREATESTRUCHARITERARY nakampa, paThituM gacchediti mahat atyantam asamaJjasam-ayuktam / etayA anayA prazyA bhagavataH kalAcAryasamIpe zikSAgrahaNArthagamanarUpayA devaloke sudharmAyAM sabhAyAM zakrasya devendrasya devarAjasya AsanaM calitam / tataH khalu Asane calite sati avadhinA avadhijJAnopayogena Abhujya-AsanakampanakAraNaM jJAtvA zakrendraH zIghra tataH tasmAt devalokAta prasthitaH pracalito brAhmaNarUpeNa prabhusamIpe Agamya prabhum uccAsane upanivezya-saMsthApya ye praznAH kalAcAryahRdaye saMzayarUpeNa sthitAH tAn sandigdhAneva praznAn pRcchati, tatra prazneSu prathamam indreNa vyAkaraNaviSayaH praznaH kRtaH, bhagavatA-zrIvardhamAnasvAminA praznaM vyAkRtya samucitarUpeNa vyAkhyAya saMkSepeNa=3 svalpAkSareNa sarvasamastaM vyAkaraNa-zabdazAkhaM kathitam uktam / tatpabhRti jainendravyAkaraNaM prasiddham / tataH the, ve vardhamAna svAmI, alpajJAnI kalAcArya ke pAsa par3hane jAe~, yaha atyanta ayukta bAta thii| bhagavAn ke kalAcArya ke samIpa zikSA grahaNa karane ke lie jAne kI pravRtti se devaloka meM, sudharmA sabhA meM, zakra devendra devarAja kA Asana calAyamAna huaa| Asana kampAyamAna hone para avadhijJAna kA upayoga lagAne se Asana ke kApane kA kAraNa jJAta ho gyaa| taba zakrendra zIghra hI devaloka se calA aura brAhmaNa kA rUpa banA kara prabhu ke pAsa aayaa| prabhu ko ucca Asana para pratiSThita karake, jo prazna kalAcArya ke hRdaya meM saMzaya rUpa se sthita the, ve hI prazna puuche| una praznoM meM sarvaprathama indra ne vyAkaraNasaMbaMdhI prazna puuchaa| bhagavAn vardhamAna svAmI ne usa prazna kI ucita rUpa se vyAkhyA karake, thor3e hI akSaroM meM samasta vyAkaraNazAkha kaha diyaa| tabhI se 'jainendra vyAkaraNa' kI prasiddhi huii| alapajhAnI kalAcAryanI pAse bhaNavA jAya, e vAta atyanta ayogya hatI. kalAcAryanI pAse vidyA prApta karavA javAnI bhagavAnanI pravRttithI devakanI, sudharmA sabhAmAM, zakra devendra devarAjanuM Asana DolavA lAgyuM. Asana dhrujatA avadhijJAnanA upayogathI zakendra Asana dhrujavAnuM kAraNa jANyuM. tyAre tarata ja kendra devalokamAMthI upaDe ane brAhmaNanuM rUpa laIne bhagavAnanI pAse AvyA. prabhune ucca Asana para virAjamAna karIne, je prazno kalAcAryanAM hRdayamAM saMzayarUpathI rahetAM hatAM e ja prazno teNe bhagavAnane pUchayAM. te praznomAM sauthI pahelAM Indra vyAkaraNa viSe prazna pUchyo. bhagavAna vardhamAna svAmIe te praznanI rIte vyAkhyA karIne, DAM ja akSaramAM AkhuM vyAkaraNazAstra kahI dIdhuM. tyArathI "janendra vyAkaraNanI prasiddhi thaI. zakreNa brAhmaNarUpe NAgamya praznaM kRtvA bhagavataH sarvazAstrAra bhijJatvaprakAzanam // 10 // D zrI kalpa sUtra: 02 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 104 // patrAt = tadanantaram indreNa nayapramANa svarUpaM - nayAnAm-naigamAdInAM pramANayoH = pratyakSa parokSayoca svarUpaM pRSTam, tat bhagavatA saMkSepeNa AkhyAya sarva nyAyamarma = yAyazAstrasAraH prakAzitaM prakaTIkRtam / tataH pazcAt = tadanantaram tena indreNa dharmaviSaye pRSTam, bhagavatA = zrIvardhamAnena dharmasvarUpam AcakSANena - nirupayatA satA upazamaH = antarindriyanigraha AkhyAtaH = marUpitaH, upazamamAcakSANena vivekaH = kartavyAkarttavyapadArthavivecanam AkhyAtaH, vivekam AcakSANena viramaNaM = sAvadyavyApArAnivarttanam AkhyAtam, viramaNam AcakSANena pApAnAM prANAtipAtAdInAM karmaNAm akaraNam AkhyAtam / tat AcakSANena nirjarAbandhamokSasvarUpamAkhyAtam // sU071 // mUlam - eesi NaM paNhANaM citacamakArapavatteNa vAgaraNeNa tatthaTTiyA savve jaNA vimhiyA jAyA / kalArio vipatracitto saMjAo / tI pacchA teNa ciMtiyaM-accherayamiNaM jaM eeNa duddhamuheNa suumAleNa vAle eyArisI vijjA kao sikkhiyA ?, jo mama maNaMsi cirakAlAo saMdeho AsI, jo ya na keNavi ajjapajjataM nivArio, so savvo ajja aNeNa nivArio / saccameyaM, jaM mahApurisammi eyArisA guNA havaMti vyAkaraNa - viSayaka prazna ke pazcAt indra ne naigamAdinayoM kA tathA pratyakSa, parokSa pramANoM kA svarUpa pUchA / bhagavAn ne saMkSepa meM usakA uttara dekara sampUrNa nyAyazAstra kA sAra prakAzita kara diyaa| tatpazcAt indra ne dharma ke viSaya meM prazna kiyaa| bhagavAn zrI vardhamAna ne dharma kA svarUpa batalAte hue upazama- manonigraha khaa| upazama kahate hue viramaNa ( sAvadha vyApAroM kA tyAga ) kahA / viramaNa kahate hue prANAtipAta - Adi pApa kA na karanA khaa| pApoM kA na karanA kaha kara nirjarA, baMdha aura mokSa kA svarUpa kahA ||mU071 || vyAkaraNasa'ba'dhI prazna pUchavA pachI indre naigamAdi nayenu' tathA pratyakSa, parAkSa pramANeAnu svarUpa pUchyuM. bhagavAne TUMkANamAM tene javAba ApIne saMpUrNa nyAyazAstrane sAra prakAzita karI dIdhA. tyAra bAda indre dhanA viSayamAM prazna karyo bhagavAna zrI vardhamAne dharmanuM svarUpa batAvatAM upazama-mane nigraha kahyo. upazamanI sAthe vive (rtavya-tavya pahAdhanu (vavezana) udyo. viveunI sAthai virabhae (sAvadha vyApArono tyAga) udhu virabhANunI sAthe prANAtipAta Adi pA na karavA viSe kahyuM. pApe| na karavAnu kahIne nirA, baMdha ane mekSanu 20354 (2071) zrI kalpa sUtra : 02 my Smam, kalpa maJjarI TIkA zakreNa brAhmaNarUpeNA gamya praznaM kRtvA bhagavataH sarvazAstrA bhijJatvaprakAzanam // 104 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 10 // kalpamaJjarI TIkA ceca / kerisaM assa gAMbhIriyaM je eyArisaguNagaNasaMpaNNo'vi eso etya paDhiuM smaagii| sacaM addhabhario ghaDo saI karei na puNNo, dubalo cikkarei na mUro, kaMsaM guMjeI na kaNayaM, mahApurisA Niyamahima na payAti / tae NaM se sake deviMde devarAyA NiyaM iMdarUvaM pagaDiya sayala-guNa-NihiNo mahAvIrapahuNo aula-vala-vIriyabuddhi-pahuttaM tatthaTThie jaNe paricAImu-jaM imo sayalaguNaAlavAlo suumAlo bAlo na sAhAraNo, kiMtu savvasatyapArINo savvajagajIvajoNIrakkhaNaparAyaNo sirivaddhamANo caramatitthayarI atthi-tti| tae NaM se sakke devide devarAyA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA jAmeva disiM pAunbhUe tAmeva disi pddige| pahU ya susajjIkayaM gayamAruhiya teNa jaNasamudAeNa avaloijjamANe avaloijjamANe sappAsAyaM sappAsAyaM abhigmii| eyArisapavittapahupavittio mAupiyAINaM ceyasi bhujjo bhujjo amaMdA-NaMda-siMdhu-cchalaMtatarala-taraMgo na saMmAo ||suu072|| chAyA-eteSAM khalu praznAnAM cittacamatkArapravRttena vyAkaraNena tatra sthitAH sarve janA vismitA jaataaH| kalA''cAryo'pi prasannacittaH sNjaatH| tataH pazcAt tena cintitam-AzcaryamidaM yat-etena dugdhamukhena sukumAreNa bAlena etAdRzI vidyA kutaH zikSitA ? yo mama manasi cirakAlAt saMdeha AsIt , yazca na kenApi aghaparyantaM nivAritaH, sa sarvo'dyAnena nivaaritH| satyametat-yanmahApuruSe etAdRzA guNA bhavansyeva, kIdRzamasya bhUgavataH ma sarvazAsrA bhijJatvena kalAcAryAdInAM prmaanndH| ___ mUla kA artha-'eesa NaM' ityaadi| ina praznoM ke citta meM camatkAra utpanna karane vAle uttara se vahA~ sthita sabhI jana cakita raha gye| kalAcArya bhI prasannacitta huaa| tatpazcAt kalAcArya ne socA yaha Azcarya hai ki isa dudhamuMhe sukumAra bAlaka ne aisI vidyA kisase sIkhI? mere mana meM cirakAla se jo saMdeha thA aura jise Ajataka kisI ne dUra nahIM kiyA thA, vaha saba Aja isane dUra kara diyaa| bhUbano ma-eesi 'tyA. tAyAyanI 20 badha, prAhAnA 35mAM zarendra bhUchesA prazonA pAyA, sarvanI zaMkAne vidArI nAkhe tevA AvavAthI, sarva samudAya cakita thaI gaye. kalAcArya paNa vizeSa prasanna thayAM. kalAcAryane Azcarya pragaTa thayuM ke AvA nAnA bALakane AkhuM jJAna keNe ApyuM. cirakALathI ghara karI rahela mArA mananI zaMkAonuM nivAraNa A bALakanA pratyuttarathI saheje AvI gayuM. // 105 // zrI kalpa sUtra: 02. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - gAmbhIryam ? yad etAdRzaguNagaNasampanno'pi eSo'tra paThituM samAgataH, satyam, abhRto ghaTaH zabdaM karoti na pUrNaH, durbalacItkaroti na zUraH, kAMsyaM guJjati na kanakam , mahApuruSA nijamahimAnaM na prakAzayanti 1 tataH khalu sa zakro devendro devarAjo nijamindrarUpaM prakaTayya sakalaguNanIranidhermahAvIraprabhoratulabalavIyabuddhimabhutvaM tatra sthitAJjanAn paryacAyayat-yad ayaM sakalaguNAlabAlaH sukumAro bAlo na sAdhAraNaH, kintu sarvazAstrapArINaH savajagajIvayonirakSaNaparAyaNaH zrIvardhamAnazcaramatIrthakaro'stIti / zrIkalya sUtre // 106 // kalpamaJjarI TAkA saca hai-mahApuruSa meM aise guNa hote hI haiN| kaisI gaMbhIratA hai isameM, jo aise guNa-gaNa se sampanna hokara bhI yaha yahA~ par3hane AyA ! saca hai, AdhA bharA huA ghar3A hI AvAja karatA hai pUrA bharA nahIM, durbala hI cItkAra karatA hai zUra nahIM; kAMsA AvAja karatA hai, sonA nhiiN| mahApuruSa apanI mahimA kA Apa prakAza nahIM krte| tatpazcAt zakra devendra devarAja ne apanA indra kA rUpa prakaTa karake sakala guNoM ke sAgara vIra prabhu ke atula bala, vIrya, buddhi aura prabhAva kA paricaya diyA ki-yaha samasta guNoM kA AlavAla (kyArI) sukumAra bAlaka sAdhAraNa nahIM hai, kintu samasta zAstroM meM pAraMgata jagata ke sarva prANiyoM kI rakSA meM tatpara zrI vadhamAna carama tIrthakara hai| bhagavataH sarvazAsA bhijJatvena kalAcAryAdonAM paramAnandaH B00 gaMbhIratAnuNa ane jJAnasaMpatti hovA chatAM, vadhAre jJAna meLavavAnI IcachAe A bALaka ahiM Avyo. te vicArathI paNa kalAcArya ghaNA prasanna thayAM. kalAcArya, A bALakanI saralatA ane nirabhimAnapAchuM jeI, vicAravA lAgyAM ke, adhurAM ghaDAMeja chalakAya che, pUrA nahi !. nabalA mananA mANaseja kikiyArI pADe che, zurA nahi !. kAMsuja avAja ane khaNakhaNATa karI mUke che, senuM nahi ! TUMkamAM, mahApuruSa, kadApi paNa, pitAnI zakita ane guNene AvirbhAva karatAM ja nathI. praznavidhi ane kaLagAyanA mananuM maMthana pUruM thayA pachI, brAhmaNarUpe AvelAM zakrendra, pitAnuM asala svarUpe pragaTa karyuM, ne tyAM AvelAM savajanane prabhunA atula, bala, vIrya, buddhi ane prabhAvane paricaya karAvyo, ne kahyuM ke " saMkala guNene bhaMDAra, sukumAra A bALaka ke sAmAnya bALaka nathI, paNa samasta zAstromAM pAraMgata ane sarva prANIonuM vekSaNa karavAmAM sadA tatpara evA carama tIrthaMkaranI padavI dhA2ka che. " FAS // 106 // zrI kalpa sUtra: 02. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkala sutre // 107 // maJjarI TREESHELP TIkA tataH khalu sa zakro devendro devarAjaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yasyA eva dizaH prAdurbhUtastAmeva dizaM prtigtH| prabhuzca susajjIkRtaM gajamAruhya tena janasamudAyena avalokyamAno'valokyamAnaH samasAdaM svapAsAdamabhyagacchat / etA pavitraprabhupavRttito mAtA-pitrAdInAM cetasi bhUyo bhUyo'mandAnandasindhUcchalattaralataratarako na sammita: / / 072|| TIkA--'eesi NaM pAhANaM' ityaadi| eteSAM vyAkaraNanayapramANadharmasvarUpaviSayANAM khalu praznAnAm cittacamatkArapravRttena manassantoSakArakeNa vyAkaraNena-uttareNa tatra sthitAH sarve janA vismitAH AzcaryayuktA jAtAH, kalAcAryo'pi prasannacittaH-santuSTamanAH saMjAtaH, tataH pazcAt tena-kalAcAryeNa cintitaM-vicAritam / tatpazcAta zakra devendra devarAjane zramaNa bhagavAn mahAvIra ko bandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA-namaskAra karake jisa dizA se prakaTa hue the, usI dizA meM cale gye| bhagavAn siMgAre hue hAthI para ArUr3ha hokara, bAra-bAra usa janasamudAya dvArA avalokana kiye jAte hue, prasannatA ke sAtha apane prAsAda kI ora cle| prabhu kI isa pavitra pravRtti se mAtA-pitA ke citta meM punaH punaH utpanna hone vAlI tIba Ananda-sAgara kI uchalatI huI capala lahareM samAI nahIM ||suu072|| TIkA kA artha-'eesiNaM' ityAdi / ina vyAkaraNa, naya, pramANa evaM dharmasaMbaMdhI praznoM ke citta meM santoSa utpanna karanevAle uttara se vahA~ sthita sabhI loga Azcaryayukta ho gye| kalAcArya kA antaHkaraNa bhI santuSTa huaa| tatpazcAt kalAcArya ne vicAra kiyaa| kyA vicAra kiyA so kahate haiM-'ahA, Azcaryajanaka tyArabAda, zakendra, bhagavAnane vaMdanA-namarakAra karyo, ne je dizAmAMthI AvyA hatAM, te dizAmAM cAlyA gayA. bhagavAna paNa, hAthI upara AruDha thaI, prasannacitta, mahela tarapha vaLyAM. rastAmAM ke bhagavAnane joI joIne paNa gharAMtAM na hatAM. teone temanAmAM athAga prema hatuM. mAbApa paNa prabhunuM ATaluM badhu atula jJAna joI, vismaya pAmyAM, ne AnaMdanI laherI temAM samAI gayA. (sU072) ne artha-eesiNaM' 'tyAdi. 05 / 426, naya, prabhA bhane yasamadhI se praznAnAyittamAsAta patra ka2nA2 uttarethI tyAM rahela badhA lake azcaryacakita thaI gayAM. kalAcAryanAM aMtaHkaraNamAM paNa saMtoSa thayuM. tyAra bAda kalAcA vicAra karyo, je vicAra karyo te kahe che-"ahA, A dUdhamukha kamaLa bALake cittamAM camatkAra karanArI Rajas bhagatkRtazakrapaznottarakaraNena sarvajanAH nAmAzcaryam // 107 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalya. sUtre // 108 // kim ? ityAha- Azcaryam = vismayakaram idam yan etena = anena dugdhamukhena sukumAreNa = komalena vAlena etAdRzI= aarmatkAriNI vidyA kutaH = kasmAt janAt zikSitA = buddhiviSayIkRtA, mama manasi yaH saMdeha: = saMzayaH cirakAlAt AsIt, yazca saMdeho na kenApi janena ayaparyantam = adyAvadhi nivAritaH = dUrIkRtaH, sa sarvaH saMdehaH adya asmin divase ana=zrIvardhamAnena bAlena nivAritaH, etat = vakSyamANaM satyam = yathArtham, yat mahApuruSe viziSTapuruSe etAdRzAH = cittacamatkArakA guNA bhavantyeva = jAyanta eva asya = bAlasya kodRzaM gAmbhIryam gambhIratA, yat etAdRzaguNagaNasampanno'pi = cittacamatkArakaguNasamUhavAnapi epaH zrIvardhamAno bAlaH atra = manikaTe paThituM= zikSAM grahItuM samAgataH / satyam = yathArtha yat- ardhabhRtaH = arddha dezAvacchedena jalasahito ghaTaH, zabdaM karoti, na tu pUrNa: = mukhaparyantaM jalabhRtaH, durbala: balarahita evaM janaH cIrakaroti = cItkAraM karoti na tu pUrNaH / kAMsyaM kAMsyapAtraM guJjati = zabdaM karoti, kintu kanakaM suvarNa na guJjati, evameva mahApuruSAH = uttamapuruSAH nijamahimAnaM= hai ki isa dudhamuMhe komala bAlaka ne aisI citta meM camatkAra karane vAlI vidyA kisa manuSya se sIkhI hai ?. mere mana meM jo zaMkA bahuta samaya se banI huI thI aura Ajataka jisa zaMkA kA kisI ne bhI samAdhAna nahIM kiyA thA, vaha saba zaMkA Aja bAlaka vardhamAna ne dUra kara dI / yathArtha hI hai mahApuruSoM ke guNa cina meM camatkAra utpanna karane vAle hote hI haiN| isa bAlaka kI gaMbhIratA kaisI hai ki camatkArika guNoM ke se sampanna hone para bhI yaha mere pAsa zikSA grahaNa karane ke lie calA AyA ! samUha ThIka hI kahA jAtA hai ki, AdhA bharA huA ghar3A hI AvAja karatA hai pUrA bharA nahIM; durbala jana hI cillAte haiM zUra nahIM; kAMsA bajatA hai, kintu svarNa nahIM bajatA / isI prakAra mahApuruSa apanI mahimA ko prakAzita nahIM karate! yaha AvI vidyA kayA manuSya pAsethI zIkhI che? mArAM manamAM Aja sudhI je zaMkA rahela hatI ane Aja sudhI je za MkAnu koie paNa samAdhAna karyuM na hatuM, te badhI zakAnuM Aja bALaka vamAne nivAraNa karI nAkhyuM. yathArtha ja che ke mahApuruSamAM AvA cittamAM camatkAra utpanna karanArA guNNA heAya cheja, A bALakanI gaMbhIratA keTalI badhI ke camatkArika guNAnA samUhavALe hovA chatAM paNa te mArI pAse vidyA prApta karavA mATe cANyA ALyeA che. e barAbara ja kahela che ke adhurA ghaDeja avAja kare che pUrA bhareleA avAja karate nathI, du.La mANusa ja vadhAre gaje che zUra nahIM, kAMsu vAge che suvaNa' nahIM, eja pramANe mahApuruSa petAnI mahattAne jAhera karatAM nathI. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavatkRtazakraprazno carakaraNena kalAcArya sya manovicAraH / // 108 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 109 // kalpamaJjarI TIkA svamahatvaM na prakAzayanti=na prakaTayanti / tataH tadanantaram sa zakro devendro devarAjo nijasvakIyam indrarUpam prakaTayya-prakAzya, sakalaguNanIranidheH sarvaguNasamudrasya mahAvIrapabhoH mahAvIrasvAminaH, atulabalavIryabuddhiprabhutvaM tulanArahitabalaparAkramabuddhinaipuNyam , tatra sthitAn janAn paryacAyayat jJApitavAn yat ayaM purasthitaH sakalaguNAlavAla:-sakalAnAM sarveSAM guNAnAM dayAdAkSiNyAdInAm AlavAlaH sukumAro vAla: sAdhAraNo nAsti, kintu-sarvazAstrapArINaH sarvazAstrapAraGgataH, tathA-sarvajagajIvayonirakSaNaparAyaNaH-sarveSu jagatsu yA jIvAnAM pANinAM yonayo manuSyAdiyonayastAsAM rakSaNe-rakSAyAM parAyaNaH-tatparaH, zrIvardhamAnaH tadAkhyaH caramatIrthakaraH antimacatuvizatitamatIrthakaraH asti=vidyata iti / tataH zrIvIraparicayakhyApanAnantaraM khalu sa zakro devendro devarAjaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yasyAH dizayAM dizamAzritya prAdurbhataH tAmeva dizaM pratigataH parAtya gtH| tatpazcAt zakra devendra devarAja ne apane indra-rUpa ko prakaTa karake samasta guNoM ke samudra bhagavAn mahAvIra ke atula bala, vI ddhi aura prabhutA kA vahA~ sthita janoM ko paricaya karAyA ki-yaha dayAdAkSiNya Adi saba guNoM ke AlavAla (kyArI) sukumAra bAla sAmAnya nahIM haiM, kintu samasta zAstroM ke pAragAmI tathA sAre saMsAra meM jIvoM kI jo manuSyAdi yoniyAM haiM, unakI rakSA karane meM tatpara zrIvardhamAna-nAmaka antima-vauvIsaveM tIrthakara haiN| zrIvIra bhagavAn kA paricaya dene ke pazcAt zakra devendra devarAja ne zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandana kiyA, namaskAra kiya vandanA-namaskAra karake jisa dizA se prakaTa hue the, usI dizA meM cale gye| tyAra bAda zakra devendra devarAje pitAnA IndranAM rUpane pragaTa karIne, samasta guNenA sAgara, bhagavAna mahAvIranA atula baLa, vIrya, buddhi ane prabhutAne tyAM Avela mANasane paricaya karAvyuM ke A dayA, dAkSiNya-Adi saghaLA guNone AlabAla (thArI) sukumAra bALaka sAmAnya nathI, paNa samasta zAstrone pAra pAmanAra tathA AkhA saMsAramAM jIvenI je manuSyAdi nIo che, temanI rakSA karavAne samartha zrI vardhamAna nAmanA antima-cAvIsamAM tIrthakara che. zrI vIra bhagavAnane paricaya ApyA pachI zakra devendra devarAje zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana karyA, namaskAra karyo, baMdana-namaskAra karIne je dizAmAM pragaTa thayAM hatAM eja dizAmAM cAlyA gayAM. zakraNa bhagavatazvaramatItha. karatvaprakAzanam // 10 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 110 // PIECIRHITAR prabhuzca zrIvardhamAnasvAmI ca susajjIkRtaM samyak sajjitaM, gaja hastinam Aruhya-gajopari samupavizya tena-sahA''gatena zikSAsthAnasthena ca janasamudAyena-parijanasamUhena darzakajanasamUhena ca avalokyamAno'valokyamAnaH punaH punaranimepagmidRzyamAnaH samasAda-prasannatApUrvakaM yathA syAttathA svaprAsAda-svakIyarAjabhavanam abhyagAt gatavAn , etAdRzapavitraprabhupravRttitaH indrakRtapraznasamAdhAna-kalAcAryasantoSaNa-sakalajanaprasAdanarUpa-nimalazrIvIrasvAmisamAcArAna , mAtApitrAdInAM mAtApitroH, AdinA bhrAnaprabhRtInAmapi cetasi-manasi bhUyo bhUyaH= vAraMvAram amandA''nandasindhUcchalattaralataraGgaH atiharSasamudrodgacchaccapalomiH-harSAtizayarUpasAmudrikataTasparzicalataraGgo na saMmitaH= na mme| azramiSeNa Anando bahirgata iti bhAvaH ||muu072|| kalpamaJjarI TIkA zrIvardhamAna svAmI bar3hiyA sajAye hue gajarAja para savAra hokara sAtha Aye hue, evaM zikSAsthAna meM ekatra hue janasamUha dvArA tathA parijanasamUha ke dvArA punaH punaH nirnimeSa dRSTi dvArA dekhe jAte hue prasannatApUrvaka apane rAjamahala meM cale gye| indra dvArA kiye gaye praznA ke samAdhAna, kalAcArya ko saMtuSTa karanA evaM sakala janoM ko prasanna karanA-isa prakArakI zrIvIrasvAmI kI pravRtti se mAtA-pitA ke tathA Adi zabda se bhAI vagairehama ke mana meM prabala harSa-rUpI sAgara kI bAra-bAra uchalatI evaM caMcala taraMgeM samA na skii| Azaya yaha hai ki vaha harSa bhItara na samAyA to AMsuoM ke bahAne bAhara nikala par3A ||muu072|| bhagavataH svaprAsAdA gamanam, mAtApitrA. donaamaanndshc| A MHARASHRESERVERSEASE zrIvardhamAnasvAmI sArI rIte zaNagArelA gajarAja para savAra thaIne sAthe Avela tathA zikSAsthAnamAM ekatra thayela janasamUha dvArA tathA parijanasamUhadvArA pharI-pharIthI animeSa najare jovAtAM prasannatApUrvaka pitAnA rAjamahelamAM cAlyA gayAM. Indra dvArA pUchAyelA praznonuM samAdhAna, kalAcAyane saMtuSTa karavuM ane sadhaLA lokone prasanna karavuM, A prakAranI zrIvIrasvAmInI pravRttithI mAtA-pitAnA tathA Adi zabdathI bhAI vagerenAM manamAM prabaLa harSa rUpI sAgaranI vAraMvAra uchaLatI ane caMcaLa lahera samAI zako nahIM. Azaya e che ke te haSa aMdara samAye nahIM te harSArUpe bahAra nikaLI paDaze. (sU072) // 110 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 11 // maJjarI TIkA mUlam-tae NaM taM samayaM bhagavaM mahAvIraM ummukkabAlabhAcaM viSNAyapariNayamettaM NavaMgasuttapaDibohiyaM jANiya ammApiyaro sAgeyapurAhivassa samaravIrassa ranno dhUyAe dhAriNIe devIe aMgajAyAe jasoyAe rAjavarakannAe pANi gihAvisu / / to NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa piyadaMsaNeti nAmaM dhUyA jaayaa| sA ca jovaNagamaNuppattA sayassa bhAiNijassa jamAlissa dinnaa| tIse piyadasaNAe dhUyA sesavaIti nAmaM jaayaa| samaNassa bhagavo mahAvIrassa piuNo kAsavagottassa siddhatthetti vA, sejaMsetti vA, jasaMsetti vA to naamdhejaa| mAugo vAsiTaguttAe tisaleti vA, videhadiNNeti vA, piyakAriNIti vA tao naamdhejaa| bhagavo pittiyae supAse kAsavagote. jehe bhAyA NaMdivaddhaNe kAsavagotte / jeTThA bhaiNI sudaMsaNA kAsavagottA / bhajjA jasoyA koddinnnngottaa| dhUyAe kAsavaguttAe aNojAi vA piyadaMsaNAi vA do naamdhijjaa| gatuIe kosiyagottAe sesavaIti vA jasavaIti vA do nAmadhijjA hotthaa| samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa ammApiyaro pAsAvaccijA samaNovAsagA yAvi hotthaa| te NaM bahU samaNovAsagapariyAgaM pAuNittA apacchimAe saMlehaNAe jhosaNAe jhosiyasarIrA kAlamAse kAlaM kiccA bArasame acue kappe devattAe uvavaNNA, to NaM mahAvidehe sijjhissaMti ||suu073|| chAyA-tataH khalu taM zramaNaM bhagavantaM mahAvIram unmuktabAlabhAvaM vijJAtapariNatamAtra navAGgasuptapratibodhitaM jJAtvA ambApitarau sAketapurAdhipasya samaravIrasya rAjJo duhituH, dhAriNyA devyA aGgajAtAyA yazodAyA bhagavato vivAha mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn ko bAlyAvasthA se mukta paripakva jJAna vAlA tathA nau aMga jinake jAga gaye haiM-arthAt yuvAvasthA ke kAraNa nau aMga jinake vikasita ho gaye haiMaisA jAna kara mAtApitAne sAketapura ke adhipati samaravIra rAjA kI kanyA, dhAriNI devI kI aGgajAta // 111 // bhUbano artha -'tae 'tyA. mA4 15 bhAna, mAlyAvasthAthI bhuta yAM, yuvAna kyane pAsa yAM, mane tenA nava aMge paripUrNa yuvAnIne lIdhe jAgyAM eTale vikasita thayAM, tenuM jJAna paNa paripakava thayuM. A badhuM thai jAtAM, mAtA-pitAe, sAketapura (ayodhyAnagarI) nA adhipati samaravIra rAjAnI putrI ane pAriNI rANInI che zrI kalpa sUtra: 02 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 142 // Zhen Jiang Jiang 5000 rAjavarakanyAyAH pANim agrAhayatAm / tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'priyadarzanA' iti duhitA jAtA / sA ca yauvanakamanuprAptA svaramai bhAgineyAya jamAlaye dattA / tasyAH priyadarzanAyA duhitA 'zeSavatI' - iti nAma jAtA / zramaNasya bhagavato mahAvIrasya pituH kAzyapagotrasya siddhArtha iti vA, zreyAMsa iti vA, yazasvI iti vA, trINi nAmadheyAni / mAturvAziSTha gotrAyAH 'trizalA' iti vA 'videhadattA' iti vA 'priyakAriNI' iti vA trINi nAmadheyAni / bhagavataH pitRvyaH supa kAzyapagotraH, jyeSTho bhrAtA nandivardhanaH kAzyapagotraH / jyeSThA bhaginI sudarzanA kAzyapaNotrA / bhAryA yazodA kauDinyagotrA / duhituH kAzyapagotrAyAH 'anavadyA' iti vA 'priyadarzanA' 'yazodA' nAmaka zreSTha rAjakanyA ke sAtha pANigrahaNa ( vivAha ) karAyA / pazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra kI 'priyadarzanA' nAmaka kanyA kA janma huaa| jaba vaha yauvana ko prApta huI to bhagavAna ke bhAgineya (bahina ke lar3ake) jamAli ke sAtha usakA vivAha huA / priyadarzanA kI putrI 'zeSavatI' huI / zramaNa bhagavAn mahAvIra ke kAzyapagotrIya pitA ke tIna nAma the- siddhArtha, zreyAMsa aura yazasvI / vAziSTha gotrIyA mAtA ke tIna nAma the- trizalA, videhadattA aura priyakAriNI / bhagavAn ke kAkA supArzva the, jo kAzyapagotrIya the| bar3e bhAI nandivardhana the, ve bhI kAzyapagotra ke the| bar3I bahina sudarzanA kAzyapagotra kI thii| unakI patnI yazodA kauDinyagotra kI thI / agalata yazodA nAmanI unyA sAthai 'vardhamAna' tu pAzagrahaNa (agna) zavyu. samaya vItatAM, bahU mAna' ne tyAM priyadarzInA nAmanI priya kanyAnA janma thaye. A kanyAne prAptavaye 'vamAna' nA bhANeja jamali sAthe, paraNAvI devAmAM AvI. A priyadarzanAne, zeSavatI nAmanI eka putrI paNa Gtpanna thardha. zrI kalpa sUtra : 02 lagavAna mahAvIranA azyapagotrI pitAnA, RNu nAma hatAM - (1) siddhArtha, (2) zreyAMsa, (3) yazasvI. temanI vAziSTha gotrI bhAtAnA pazu, prabhu nAma hatAM - (1) trizasA, (2) videhahattA (3) priyArizI bhagavAnanA kAkA supAgha, vaDila madhu naMdivardhana, ane mATI bahena sudanA A sarva kAzyapageAtrI hatAM. Tong Tong Tong Cang Cang kalpa maJjarI TIkA bhagavataH svajanavarNanam. // 112 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti vA dve naamdheye| navyAH kauzikagotrAyAH 'zepavatI' iti vA, 'yazasvatI' iti vA dU nAmadheye abhuutaam| zramaNasya khalu bhagavato mahAvIrasya ambApitagai pArdhApatyIyau zramaNopAsako cApi abhuutaam| tau khalu bahUni varSANi zramaNopAsakaparyAyaM pAlayitvA apazcimayA mAraNAntikyA saMlekhanayA joSaNayA joSitazarIrau kAlamAse kAlaM kRtvA dvAdaze acyute kalpe devatayA upapannau, tataH khalu mahAvidehe setsyataH ||muu073|| TIkA-'tae NaM samaNaM' ityAdi / tataH tadanantaraM khalu taM zramaNaM bhagavantaM mahAvIram unmuktabAlabhAvaM-tyaktabAlyAvasthaM, vijJAtapariNatamAtra paripakvavijJAnaM, navAGgasuptapratibodhita-zrotradvayaM cakSudvayaM ghrANadvayaM kalpa maJjarI TIkA unakI kAzyapagotra kI lar3akI ke do nAma the-anavadyA aura priyadarzanA / unakI dauhitrI (nAtina) kauzikagotra kI thii| usake do nAma the--zeSavatI aura yshsvtii| zramaNa bhagavAn mahAvIra ke mAtA-pitA pArthApatyIya (pAzvanAtha ke anuyAyI) zramaNopAsaka the| ve donoM bahuta varSoM taka zramaNopAsaka-paryAya ko pAlakara arthAt zrAvaka-avasthA meM rahakara antima samaya meM hone vAlI mAraNAntika-saMlekhanA-joSaNA se zarIra ko joSita karake, mRtyu ke avasara para kAla karake bArahaveM acyuta nAmaka devaloka meM devarUpa se utpanna hue / vahA~ se cyaba kara ve mahAvideha meM siddha hoMge |muu073|| TIkA kA artha-'tae NaM' ityAdi / tadanantara zramaNa bhagavAn mahAvIra ko bAlya-caya ko pAra kiyA huA, bhagavataH svajanavarNanam. temanA patnI yazodAnuM gotra "kauDinya" hatuM. bhagavAnanI kAzyapagetrI dIkarInA be nAma hatA-(1) anavadyA, (2) priyadarzanA. ane priyadarzanAnI putrI kozikazetrI hatI. A daudItrInA be nAma hatAM--(1) zeSavatI, (2) yazaspatA bhagavAnanA mAtA-pitA pArthApatyaya (pArzvanAtha bhagavAnanA anuyAyI) zramaNopAsaka hatAM. A banne jaNAe, varSo sudhI, zrAvakaparyAyanuM yathArtha pAlana karI, aMtima-samaye mAraNAntika saMlekhaNAnuM sevana karyuM', kAla Abe kAla karI,bAramA azruta nAmanA devalokamAM devapaNe teo utpanna thayAM. tyAMthI AvI, mahAvideha kSetramAM AvI, tyA te kSetra, siddhathaye. (sU073) nAmartha-'tae the' tyAhi. tyAra mA bhagavAna mahAvIrane, jAtyAvasyA pasAra yo pachI 4Ana, me // 11 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 114 // You Du You Tong Dao Xi Cang Cang Cang Shi rasanA tvam manazceti nava aGgAni pUrva suptAni pazcAt yauvanena pratibodhitAni yasya tam - navayauvanollasitaM jJAtvA ambApitarau sAketapurAdhipasya = ayodhyAnagarAdhipateH samaravIrasya = tadAkhyasya rAjJaH duhituH putryAH, dhAriNyAH tadAkhyAyA devyAH rAjJayA zraGgAtAyAH = putryAH yazodAyAH = tadAkhyAyAH rAjavarakanyAyAH = rAjazreSTha putryAH pANi= karam agrAhayatAm = vivAhaM kAritavantau / tataH=pANigrahaNAnantaraM khalu kAlakrameNa zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'priyadarzanA' iti nAma = tannAmnA prasiddhA duhitA=kanyA jAtA = utpannA, sA priyadarzanA ca yauvanakaM = yauvanAvasthAm anuprAptA = krameNa prAptA satI bhagavatA svakasmai bhAgineyAya = nijabhaginIputrAya jamAlaye dattA / tasyAH priyadarzanAyA duhitA kanyA 'zeSavatI' iti nAma jAtA / zramaNasya bhagavato mahAvIrasya pituH kAzyapagotrasya = kAzyapa gotrotpannasya trINi nAmadheyAni santi, paripakva - vijJAna-vAlA, do kAna, do A~kha, do nAka, rasanA, tvacA aura mana - yaha nau aMga jo supta the, unheM yauvana ke kAraNa jAgRta huA dekhakara, mAtA-pitA ne ayodhyA ke rAjA samaravIra kI putrI aura dhAriNI nAmaka devI kI aMgajAta yazodA-nAmaka zreSTha rAjakanyA ke sAtha unakA vivAha karAyA / vivAha ke bAda kAlakrama se zramaNa bhagavAn mahAvIra ko 'priyadarzanA' nAmaka eka kanyA kI prApti huii| priyadarzanA dhIre-dhIre yauvana avasthA meM pahu~cI to bhagavAn ne use apane bhAgineya jamAli ko dI jamAla ke sAtha usakA vivAha kara diyaa| priyadarzanA kI bhI kanyA zeSavatI nAmaka huii| zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pitA ke, jo kAzyapagotra meM utpanna hue the, tIna nAma the - siddhArtha, AMkha, be nAka, jIbha, tvacA ane mana e nava aMgeA je sukhtAvasthAmAM hatAM te yauvanane kAraNe jAgRta thatAM paripakavavijJAnavALAM thayela joine mAtA-pitAe ayedhyAnA rAjA samaravIranI putrI ane dhAriNI devInI agajAta yazadA nAmanI zreSTha rAjakanyAnI sAthe temane vivAha karyA. vivAha pachI kALakame zramaNa bhagavAna mahAvIrane yazeAdAnI kUkhe "priyadarzInA" nAmanI kanyA thaI. priyadanA dhIre dhIre yauvanAvasthAe pahoMcI tyAre bhagavAne potAnA bhANeja jali sAthe tenA vivAha karyAM priyadarzInAne paNa zaiSavatI nAme putrI thaI. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavatI vivAha varNanaM svajanavarNanaM ca / // 114 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 115|| maJjarI TIkA TAMATTERTAINMETHERSITE bhagavataH yathA-'siddhArthaH' iti vA, 'zreyAMsa' iti vA, yazasvI' iti vaa| vAziSThagotrAyAH vAziSThagotrotpannAyAH mAturnAmadheyAni trINi santi, yathA-'trizalA' iti vA, 'videhadattA' iti vA, 'priyakAriNI' iti vaa| bhagavataH pitRvyaH supAcaH kAzyapagotra:-kAzyapagotrotpannaH AsIt , jyeSThaH agrajo bhrAtA nandivardhanAtadAkhyaH kAzyapagotra: kAzyapagotrotpanna AsIt / jyeSThA bhaginI sudarzanA kAzyapagotrA AsIt / bhAryA yazodAnAmnI kauDinyagotrA AsIt / duhituH kanyAyAH kAzyapagotrAyA dve nAmadheye staH, yathA'anavadyA' iti vA, 'priyadarzanA' iti vaa| kauzikagotrAyAH nayAHndauhitryAH dve nAmadheye staH, yathA-'zeSavatI' iti vA 'yazasvatI' iti vaa| zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ambApitarau mAtApitarau pArthApatyIyau pArzvanAthasya ziSyaparamparAsambandhinau zreyAMsa aura yshsvii| vAziSThagotra meM utpanna mAtA ke tIna nAma the-trizalA, videhadattA aura priykaarinnii| bhagavAn ke kAkA kAzyapagotrotpanna 'supaac'the| bar3e bhrAtA kAzyapagotrotpanna nandivardhana the| bar3I bahina kAzyapagotrIyA sudarzanA thii| patnI kA nAma yazodA thA, vaha kauDinya-gotra meM utpanna huI thii| unakI kanyA kAzyapagotrIyA ke do nAma the-priyadarzanA aura anvdyaa| kauzikagotra meM utpanna nAtina ke do nAma the-zeSavatI aura yshsvtii| bhagavAn ke mAtA-pitA bhagavAn pArzvanAtha ko ziSyaparamparA se saMbaMdha rakhane vAle zrAvaka the| zramaNa bhagavAna mahAvIranAM pitA kAzyapagetramAM janmyAM hatAM. temanAM traNa nAma hatAM-siddhArtha, zreyAMsa ane yazasvI. vAziSThagotramAM utpanna thayela temanAM mAtAnAM paNa traNa nAma hatA-trizalA, videhadattA ane priyakAriNI. bhagavAnanA kAkA "supArzva" kAzyapagetramAM utpanna thayela hatA. moTA bhAI kAzyapagetramAM utpanna thayela nandivardhana hatA. kAzyapagetrIyA sudarzana temanI moTI bena hatAM. patnInuM nAma yazodA hatuM, te kauDinyagotramAM utpanna thayela hatI. temanI kAzyapagotrIyA kanyAnAM be nAma hatAM-priyadarzanA ane anavadyA. kauzikotramAM utpanna thayela nAtina (dIkarInI dIkarI) nAM be nAma hatAM-zeSavatI, yazasvatI. bhagavAnanA mAtA-pitA bhagavAna pArzvanAthanI ziSya paraMparA sAthe saMbaMdha rAkhanAra zrAvaka hatAM. teo ghaNuM varNanam, // 115 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 116 // kalpamaJjarI TIkA bhagavato zramaNopAsakau zrAvako cApi abhUtAm AstAm / tau mahAvIrasya mAtApitarau bahUni varSANi zramaNopAsakaparyAya zrAvakatvaM pAlayitvA apazcimayA sarvAntimayA mAraNAntikyAnmaraNAntimasamayabhavayA saMlekhanayA joSaNayA joSitazarIrauM santau kAlamAse kAlaM kRtvA dvAdaze-acyute kalpe devatayA devatvena uppnnau| tataH khalu mahAvidehakSetre utpadya setsyataH siddhi prApsyataH ||m073|| mUlam-teNaM kAleNaM teNa samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre tiSNANovagae ammApiUhiM devaloyaM gaehiM samANehi samattapaiNNe aTThAvIsaM vAsAI agAramajjhe vasittA abhiNikkhamaNAbhippAe yAvi hotthaa| taM jANiya bhagavo jeTabhAyA gaMdivaddhaNo rAyA bhayavaM evaM vayAso-'he bhAyara ! ammApiUNaM viyogadukkhaM ajavi no visariyaM, no NaM amhANaM sayaNapariyaNo sogavimukko saMjAo, eyammi avasarammi tumbhe abhiNikkhamaNAbhippAyA haviya mA mama hiyayammi khae khAraM Nikkheveha / pANappiyANaM tumhANaM viraho amhANaM asajjho asthi / bhagavayA kahiyaM-ammApiubhaiNIbhAisaMbaMdho assa jIvassa aNaMtavAraM jAo, ettha no paDibaMdho kAyabvo-tti / NaMdivaddhaNeNa vutta-bhAyara ! jaMbhe kahiyaM taM savvaM saccaM, mama aggaheNavi tumhehi do barisAI jAva gihavAse avassaM vasiyavvaM-ti / tae NaM NicchayaNANI bhayavaM niyabhAuNo naMdivaddhaNassa eyamaDhe socA nisamma evaM bayAsI-jai evaM bhavaM kahei to do varisAI jAva gihavAse vasAmi, ajappabhiI ca NaM gihammi majjha nimittaM AraMbho samAraMbho vA no krnnijo| sAhuvittIe ahaM cihissAmi / naMdivaddhaNo rAyA taM pddicchi| ve bahuta varSoM taka zramaNopAsakaparyAya pAlakara sabase antameM, maraNake samaya meM hone vAlI saMlekhanAjopaNA se zarIra ko joSita karake (samAdhi-maraNa kA sevana karake) kAlamAsa meM kAla kara ke bArahaveM acyuta-nAmaka kalpa meM deva-paryAya se utpanna hue| vahA~ se cyavakara mahAvideha kSetra meM utpanna hoMge aura mukti prApta kareMge / // 73 // varSo sudhI zramaNopAsakaparyAya pALIne, chevaTe maraNusamaye thanArI saMkhanA-joSAthI zarIrane joSita karIne (samAdhimaraNanuM sevana karIne) kALamAsamAM kALa karIne amyuta-nAmanA boramA ka95mAM devarUpe utpanna thayAM. tyAMthI ravIne mahAvideha kSetramAM utpanna thaze ane mekSa prApta karaze. (sU73) SEY mAtApitro pAvApatyIyazrAvakatvasya mokSya SMS mANatvasya ca varNanam. // 116 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre tattha gihavAse vasamANe niccaM kAussaga karemANe baMbhaceraM pAlemANe siNANaM sarorasohaM ca vajjemANe esaNijjeNaM asaNAiNA sarIrajattaM nivvAhemANe visuddhajjhANaM jhiyAyamANe bhAvamuNivittIe jahAtahA ega parisaM agAravAse vasIa // 074 / / chAyA--tasmina kAle tasmin samape zramaNo bhagapAn mahAvIraH trijJAnopagataH ambApitroH devalokaM gatayoH satoH samAptapatijJaH aSTAviMzati varSANi agAramadhye upitvA aminiSkramaNAbhiprAyazcApi babhUva / tajjJAtvA bhagavato jyeSThabhrAtA nandivardhano rAjA bhagavantamevamavAdIt-he bhrAtaH ! ambApitroviyogaduHkhamadyApi no vismRtam , no khalu asmAkaM svajanaparijanaH zokavimuktaH saMjAtaH, etasmin avasare yUyamabhiniSkramaNAbhimAyA bhUtvA mA mama hRdaye kSate kSAraM nikSipata / prANapriyANAM yuSmAka viraho'smAkamasadyo'sti / kalpamaJjarI TIkA // 117 // abhiniSkramaNArtha bhagavato nandivardha mUla kA artha- teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM tIna jJAna se yukta zramaNa bhagavAn mahAvIra kI, mAtA-pitA ke devaloka-gamana karane para, pratijJA pUrNa ho gii| aTThAIsa varSa taka gRhavAsa meM rahakara unhoMne dIkSA aMgIkAra karane kA vicAra kiyA / yaha jAna kara bhagavAna ke jyeSTha bhrAtA nandivardhana rAjAne bhagavAn se kahA-he bandhu ! mAtA-pitA ke viyoga kA duHkha abhI taka bhUlA nahIM hai, hamAre svajana aura parijana zoka se mukta nahIM hue haiN| isa avasara para dIkSA aMgIkAra karane kA vicAra mata karo, mere hRdaya ke ghAva para namaka (kSAra) mata chir3ako / tuma mujhe prANoM ke samAna priya ho / tumhArA viraha hameM asahya hai / nena saha saMvAdaH temaNe dIkSA bhUjana artha--'teNaM kAleNaM' tyAhi. teNete samaye, tra jJAnayuta zrama lagavAna mahAvIranA bhaataapitA devalokamAM padhAravAnA kAraNe temanI pratijJA pUrNa thaI gaI. aThThAvIsa varSa gRhavAsa (saMsAra)mAM rahyA pachI temaNe dIkSA aMgIkAra karavA nizcaya karyo. prabhune A nirNaya jANI bhagavAnanA moTAbhAI naMdivardhana rAjAe bhagavAnane kahyuM ke "he bhAI! mAtApitAnA viyeganuM duHkha hajI huM vIsarI zaka nathI. ApaNA svajana-parijane paNa zokathI hajI mukta thayAM nathI. evA saMjogomAM tame dIkSA grahaNa karavAnI vAta na kare, mArA haiyAmAM paDelA ghA hajI rUjhAyA nathI tyAM mIThuM bhabharAvavAnuM sAhasa na kheDe. tame mArA prANathI paNa adhika vahAlA che. tamAre viyega mArAthI sahana thaze nahi. A nirNaya jANI zakaya nathI. ApaNAmAM paDelA ghA // 117 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 118 // MARKETE PEESLEEKAL bhagavatA kathitam-ambApitRbhaginIbhrAtRsambandho'sya jIvasya anantavAraM jAtaH, ato'tra no pratibandhaH kartavya iti / nandivardhanenoktaM- bhrAtaH ! yad yuSmAbhiH kathitaM tat sarvaM satyaM, mamA''graheNApi yuSmAbhi varSe yAvad gRhavAse'vazyaM vastavyamiti / tataH khalu nizvayajJAnI bhagavAn nijabhrAturnandivardhanasya etamartha zrutvA nizamya evamavAdIt - yadyevaM bhavAn kathayati tadA dve varSe yAvad gRhavAse vasAmi / adyaprabhRti ca khalu gRhe matrimitta ArambhaH samArambho vA no karaNIyaH, sAdhuvRtyA sthAsyAmi / nandivardhano rAjA tat pratIcchati / tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatra gRhavAse vasan nityaM kAyotsarga kurvan brahmacarya pAlayan bhagavAn ne kahA- mAtA, pitA, bahina, bhAI kA saMbaMdha isa jIva kA ananta bAra ho cukA hai, ataH isa viSaya meM rukAvaTa na DAlie / nandivardhana bole- bhAI ! tumane jo kahA so saba saca hai; magara merA Agraha mAna kara bhI tumheM do varSa taka gRhavAsa meM avazya rahanA cAhie / as freejJAnI bhagavAna ne apane bhAI nandivardhana ke isa artha ko sunakara aura hRdaya meM dhAraNa kara ke isa prakAra kahA - yadi Apa aisA kahate haiM to do varSa taka gRhavAsa meM rahatA hU~; magara Aja se mere nimitta gharameM yAraMbha-samAraMbha na honA caahie| maiM sAdhu- vRtti se rahU~gA / nandivardhana rAjAne yaha bAta svIkAra kara lI / taba se zramaNa bhagavAna mahAvIra gRhavAsa meM rahate hue, nitya kAyotsarga karate hue, brahmacarya kA bhagavAne javAba ApyA-- he bhAi ! mAtA-pitA ane bahena-bhAInA saMbaMdha te A jIve ana tIvAra karyA che. mATe A viSayamAM have a MtarAya na nAkhA tA sarU ! naMdiva"ne AgaLa cAlI kahyu ke he bhAI ! tame je kahyuM' te satya che. tame haju be varSe gRhavAsamAM vitAvA te sArUM'! paraMtu mArA Agraha mAnI jaI moTAbhAinA A pratyuttara sAMbhaLI nizcayajJAnI prabhu mahAvIre potAnA bhAi naMdivardhananI AvI icchA jANI, hRdayamAM utArI ane kIdhu ke 'jo ApanI icchA ema ja hoya te| huM haju be varSa gRhavAsamAM rahIza, paNa zarata e ke mArA nimitte, gharamAM kaI paNa prakArane AraMbha-samAraMbha thavo na joIe. huM sAdhu-vRttivALA thaIne ja rahIza. 'naMdivardhane prabhunI A vAtanA svIkAra karyAM, meTAlAi sAthe A vAta thayA pachI, zramaNa bhagavAna mahAvIra gRhavAsamAM rahI divaseA vItAvavA lAgyA. zrI kalpa sUtra : 02 C kalpa maJjarI TIkA abhiniSkra maNArtha bhagavato nandivardha nena saha saMvAdaH // 118 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa snAnaM zarIrazobhAM ca varjayana epaNIyenAzanAdinA zarIrayAtrAM nirvahan vizudadhyAnaM dhyAyan bhaavmunikRtyaa| yathA tathA eka varSamagAravAse'vasat ||suu074|| TIkA--'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye mAtApitRdevalokagamanakAlAvasare zramaNo bhagavAn mahAvIravijJAnopagataH matizrutpavadhirUpajJAnatrayavAn ambApitro-mAtApitroH devalokaM svargalokaM gatayoH satoH samAptapratijJaH pUrNapratijJaH san aSTAviMzatim-aSTAviMzatisaMkhyAni varSANi agAramadhye gRhamadhya upitvA vAsaM kRtvA aminiSkramaNAmiprAyaH saMyamagrahaNAbhilASukaH abhUt , tat jJAtvA bhagavataH zrIvIrasya jyeSThabhrAtA nandivardhano rAjA bhagavantaM zrIvIrasvAminamevamavAdIta-he bhrAtaH! ambApitro mAtApitroH viyogaduHkha-virahajanitaduHkham adyApi-pradyaparyantamapi no vismRtam, tathA-asmAkaM svajanaparijanaH kalpamaJjarI TIkA // 11 // abhiniSka| maNArtha pAlana karate hue, snAna evaM zarIrazobhA na karate hue, eSaNIya azana Adi se zarIrayAtrA kA nirvAha karate hue, vizuddha dhyAna dhyAte hue, bhAvamuni kI vRtti se jaise-taise eka varSa taka AgAravAsa meM rahe / |mu074|| TIkA kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM arthAt mAtA-pitA ke devaloka-gamana ke samaya meM mati zruta aura abadhijJAna ke dhanI zramaNa bhagavAna mahAvIra pUrNapratijJa ho gaye, arthAt unakI pratijJA pUrI ho gii| taba aTThAIsa varSa gRhavAsa kara ke ve saMjama grahaNa karane ke amilASI hue / yaha jAnakara zrI mahAvIra ke jyeSTha bhrAtA nandivardhana rAjA bhagavAn vIra svAmIse isa bhagavato nandivardhanena saha saMvAdaH te daramyAna A pramANe niyamanuM pAlana karavA lAgyA. (1) dararoja kAsaga karatA. (2) brahmacaryanuM pAlana karatA. (3) zarIranI zobhA vadhAravAnA upAyothI dhrUra rahetA. (4) zarIranA piSaNa pUratuM ja AhAra letA. e prakAre vizuddha dhyAna dharatAM dharatAM bhAvamuni jevI vRttine AcaratAM jema tema eka varSa sudhI agAravAsamAM ( saMsArI5i) 2hyA. (sU074) na - teNaM kAleNaM' tyAhi te 4ANe bhane ta samaye meTale prabhu mahAvIranA bhAtA-pitA devaloka pAmatAM, mati, zrata ane avadhijJAnadhArI evA zramaNa bhagavAna mahAvIranI pratijJA have pUrNa thaI. aThAvIsa varSa saMsAramAM rahyA bAda temane saMyama levAnI eTale ke dIkSA levAnI bhAvanA jAgRta thaI. jyAre prabhu mahAvIranA moTAbhAI rAjA nandivardhane A jANayuM tyAre temaNe bhagavAna mahAvIrane bhAre haiye kahyuM -"bhAI, vardhamAna ! mAtA-pitAnA // 119 // 57 zrI kalpa sUtra: 02 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||120|| zokavimuktaH=asmadIyamAtApitRviyogajanitazokarahito no saMjAtaH, etasmin avasare = zokavati prasaGge yUyamabhiniSkramaNAbhiprAyA bhUtvA mama kSate = mAtApitRmaraNaja nitaduHkharUpavraNayukte hRdaye= manasi kSAraM svaviyogajanitaduHkharUpaM lavaNaM mA nikSipata=na pAtayata / prANapriyANAM = prANebhyo'pyadhikAnAM yuSmAkaM viraho = viyoga: asmAkam asahyaH = soDhumazakyo'sti / tato bhagavatA zrIvardhamAnasvAminA kathitam - yat ambApitRbhaginIbhrAtRsamvandhaH asya jIvasya anantavAraM jAtaH, ataH =asmAddhetoH atra = parivrajyAyAM pratibandhaH = antarAyaH no karttavya iti / tacchrutvA nandivardhanena uktam - he bhrAtaH ! yat yuSmAbhiH kathitam tatsavam prakAra bole- bhAI ! mAtA aura pitA kA viraha -janita duHkha abhI taka bhI mujhe duHkhI kara rahA hai tathA svajana aura parijana bhI isa zoka se mukta nahIM ho pAye haiM / isa zoka ke prasaMga para saMyama grahaNa karane ke abhilASI ho kara tuma mAtA-pitA kI mRtyu ke duHkharUpI ghAva se yukta mere hRdaya para apane viyoga janita duHkhakA namaka mata chir3ako, arthAt duHkhI ko adhika du:kha mata do| tuma prANoM se bhI adhika priya ho / tumhAre viyoga kA duHkha hamAre liye sahya nahIM ho sakatA / tava vardhamAna svAmI ne kahA- mAtA, pitA, bahana aura bhAI kA saMbaMdha isa jIva ke sAtha anantavAra huA hai / ata eva pravrajyA grahaNa karane meM vighna na kIjie / yaha sunakara nandivardhana bole- tumane jo kahA hai so akSarazaH satya hai / magara mere anurodha virahanuM du:kha te hajI mArA haiyAne ketarI rahyuM che. haiyu duHkhathI zakAtura che. svajano ane parijano paNa hajI A zAkanI lAgaNImAMthI mukta thayA nathI. eka bAju zAkanAM vAdaLA tuTI paDacAM che, temAM vaLI tame saMyama levAnI abhilASA darzAvIne mAtApitAnA mRtyune kAraNe AghAta pAmela mArA haiyAM upara tamArA viyeAganAM duHkha rUpI mIThuMna bhabharAvaze. rAjapATa maLavA chatAM huM duHkhI chuM. mane vadhAre duHkhI na karaze. tame mArA prANathI paNa vadhAre mane priya che. tamArA vicAgatuM du:kha amAre mATe asahya thai paDaze. '' tyAre vadhu mAna prabhue kahyuM-- jyeSTha baMdhu ! mAtA-pitA, bhAi ane bahenanA saMbaMdha A jIvane anaMtI vAra thayA che. A saMbaMdha kAMi navesavA nathI, mATe prayA (dIkSA ) levAnA mArA zubha kArya mAM nAMkhatAM anumedana Ape." aMtarAyana A sAMbhaLIne nandivardhane kahyu baMdhu! tame je kahe che| te akSarazaH satya che sanAtana zrI kalpa sUtra : 02 satya che, Bao Bao Wu Wu Wu Wu You Wu Wu Wu kalpa maJjarI TIkA abhiniSkra maNArtha bhagavato nandivardhanena saha saMvAdaH // 120 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa akSarazaH satyaM yathArtham , parantu mama AgraheNa anurodhenApi yuSmAbhiH dve varSevarSadvayaM yAvat gRhapAse avazya vastavyam vAsaH kartavya iti / tataH khalu nizcayajJAnI 'varSadvayAvadhi mama saMsAravAso'vaziSTo'sti' iti avadhijJAnena nizcayajJAnavAn bhagavAn zrIvIraH nijabhrAtuH nandivardhanasya etam imaM pUrvoktam artha-viSayaM zrutvA sAmAnyataH zravaNagocarIkRtya nizamya hadi vizeSato'vadhArya evam anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIta-yadi evam bhavAn kathayati tadA dve gharSe yAvat-varSadvayaparyantaM gRhavAse vasAmi, kintu-adyaprabhRti-adyA''rabhya gRhe manimittommadarthaH ArambhaH odanAdipacanakriyA samArambhaH tadviziSTapacanakriyA vA no karaNIyaH, ahaM sAdhuvRtyA munijanavadAcaraNena sthAsyAmi-nivatsyAmi / tato nandivardhano rAjA tat zrIvIravacanaM pratIcchati-svIkaroti / kalpamaJjarI // 12 // TIkA abhiniSkamaNArtha Agraha se bhI Apa ko do varSa taka gRhavAsa meM avazya rahanA caahie| . taba nizcayajJAnI arthAt 'do varSa taka merA saMsAra-vAsa zeSa hai| aisA avadhijJAna se jAnane vAle bhagavAn zrIvIrane apane bhAI nandivardhana kI isa bAta ko sunakara tathA hRdaya meM vizeSarUpa se dhAraNa kara / ke isa prakAra kahA-agara Apa aisA kahate haiM to do varSa taka gRhavAsa meM rahatA hU~, kintu Aja se ghara meM mere nimitta AhArAdi kA pacana-pAcana-rUpa AraMbha-samAraMbha nahIM honA caahie| muniyoM jaisI caryA se nivAsa kruuNgaa| taba nandivardhana rAjAne vIra bhagavAn ke vacanoM ko svIkAra kiyaa| nandivardhanena saha saMvAda paNa mArA anurodha-AgrahathI mArA duHkhane haLavuM karavA paNa tamAre be varSa saMsAramAM avazya kheMcI naye." nizcayajJAnI prabhue jJAnanA prabhAve joyuM ke hajI be varSa sudhI mAre saMsAramAM rahevAnuM bAkI che, tyAre pitAnA bhAI nandivardhananI A vAtane pAchI na ThelatAM hadayamAM vizeSarUpe dhArIne kahyuM " vaDila baMdhu ! ApanI je ema IcchA che te be varSa sudhI huM gRhavAsamAM te rahIza, paNa AjathI gharamAM mArA nimitte AhAra vigerenA pacana-pAcana rU5 AraMbha-samAraMbha tha joIe nahi. huM munio jevI caryAthI nivAsa karIza, kALAM vAdaLamAM dRzyamAna thatI tejarekhA jevI prabhunI vANI sAMbhaLI rAjA nanTivardhanane TADhaka vaLI ane eTalethI saMtoSa mAnI prabhunAM A vacanone svIkAra karyo. // 12 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 122 // Man Man Man Man Man Man Man >> tataH = nandivardhanasya zrIvIroktasvIkaraNAnantaraM khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatra = tasmin gRhavAse vasan nityaM =pratidinam kAyotsarga kurvan brahmacarya pAlayan snAnaM zarIrazobhAM ca varjayam = tyajan prAsukaiSaNIyena nirdoSeNa azanAdinA zarIrayAtrAM= zarIrasthiti nirvahana = sampAdayan vizuddhadhyAnaM = dharmadhyAnaM dhyAyan kurvan bhAvamunivRttyA=bhAvamunivadAcaraNena - yathA - tathA yena tena prakAreNa ekaM varSam agAravAse = gRhavAse'vasat = atiSThat / / sU074 || mUlam -- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM logaMtiyadevANaM saparivArANaM AsaNAI calati / tae NaM te devA bhagavao nikamaNAbhippAyaM zrahiNA Abhogiya bhagavao aMtie Agamiya AgAse ThiccA bhayavaM vaMdamANA narmasamANA evaM vayAsI jaya jaya bhagapaM ! bujjhAhi loganAha ! savvajagajIvarakkhaNadayadvayAe pavacehi dhammatitthaM, jaM savvaloe savvapANabhUyajIvasattANaM khemaMkaraM AgamesibhadaM ca bhavissai-ti / jaM sayaMbuddhassa vi bhagavao abhiNikkhamaNatthaM devANaM kahaNaM taM tesi devANaM jIyakappaM / tayA NaM samaNe bhagavaM mahAvIre saMvaccharadANaM dala, taM jahA puvvaM surAo jAva jAmaM asaya sahassA hiyaM evaM korDi egadivaseNaM dalai / evaM egammi saMvacchare tinni koDIsayAI aTAsII koDIo asII sayasahassAI (3888000000) suvaNNamuddANaM bhagavayA diNNAI / tae NaM se naMdivaddhaNe rAyA bhagavao abhiNikkhamaNamahocchavaM karer3a / zrIvIra bhagavAn kA kathana nandivardhana dvArA svIkAra kara lene para zramaNa bhagavAn mahAvIra gRhavAsa meM basate hue pratidina kAyotsarga karate hue, brahmacarya pAlate hue, snAna evaM zarIrazobhA kA tyAga karate hue, nirdoSa azana-pAna Adi se zarIrayAtrA kA nirvAha karate hue bhAvamuni ke samAna AcaraNa kara ke jaise-taise eka varSa taka gRhavAsa meM rahe | / / sU074 // moTAbhAI nandivane prabhunA kathanane svIkAratAM, zramaNa bhagavAna mahAvIra saMsAramAM rahevA chatAM sAdhucaryA karavA lAgyA. dararoja kAyAtsaga karatAM, brahmacaryanuM pAlana karatAM, zarIrazeAbhA vadhAranArAM sAdhanA ane snAnanA tyAga karyo, nirdoSa AhAra-pANI vigerethI zarIrane nIbhAvatA. A pramANe dharmadhyAna karatAM bhAvamuninA ( muninI bhAvanAvALA) jevu" AcaraNa karatAM bhagavAnanu eka varSI te 'sAramAM pasAra thayuM. (s074 ) zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA mahAvIrasya nizcaya jJAtitvena varSadvayaM gRhasthAvAse' vasthAnam / // 122 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 123 // tao NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa abhiNikkhamaNanicchayaM jANettA sakappamuhA causaTThI vi iMdA bhavaNavai - vANamaMtara - joisiya- vimANavAsiNo devA ya devIo ya saehiM saehiM parivArehiM parivuDA saIyAhiM 2 hiM samAgayA / taM samayaM jahA kusumiyaM vaNasaMDaM, sarayakAle jahA paumasaro, paumabhareNaM jahA vA siddhatthavaNaM, kaNNiyAvaNaM, caMpavaNaM kusumabhareNaM sohai tahA gagaNatalaM suragaNehiM sohaI || sU075 || chAyA - tasmin kAle tasmin samaye lokAntikadevAnAM saparivArANAmAsanAni calanti / tataH khala te devA bhagavato niSkramaNAbhiprAyamavadhinA''bhogayitvA bhagavato'ntike AgatyA''kAze sthitvA bhagavantaM vantaoM NaM samaNassa bhagavaoM mahAvIrassa abhiNikkhamaNanicchayaM jANetA sakappamuha causaTTI vidA pravartaya dharmatIrtha yat sarvaloke sarvaprANabhUtajIvasattvAnAM kSemaGkaram AgamiSyadbhadraM ca bhaviSyatIti / yat svayaM buddhasyApi bhagavataH abhiniSkramaNArthe devAnAM kathanaM tat teSAM devAnAM jItakalpaH / tataH khalu zramaNo mUla kA artha - ' teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM parivAra sameta lokAntika devoM ke Asana calita hue / taba ve deva bhagavAn ke dIkSA aMgIkAra karane ke abhiprAya ko avadhijJAna se jAnakara bhagavAna ke samIpa aaye| AkAza meM sthita ho kara bhagavAn ko vandanA namaskAra karake isa prakAra bole- 'jaya ho, jaya ho bhagavAn !, bodha prApta kariye, he tIna loka ke nAtha ! samasta jagat ke jIvoM kI rakSA aura dayA ke lie dharmatIrtha kI pravRtti kIjie, jo sarvaloka meM sarva prANiyoM, bhUtoM, jIvoM aura satvoM ke lie kSemaMkara hogA, aura bhaviSya meM kalyANakara hogA / svayaMbuddha bhagavAn ko bhI pravrajyA grahaNa karane ke liye devoMkA jo kathana hai, vaha unakA jItakalpa hai-paramparAgata AcAra hai / bhUjhanA artha - ' teNa kAleNaM' ityAhi te aNe mane te samaye parivArasahita sarva soThAMti hevAnAM AsanA calAyamAna thayAM. adhijJAna mukIne devAe joyuM te prabhu mahAvIranI dIkSAbhAvanA dekhavAmAM AvI. A jANatAMnI sAthe te dhruvA bhagavAnanI samIpa AvyA. AkAzamAM sthira rahI bhagavAnane tyAM ro rahya vaMdanA namaskAra karyA. tyArabAda devA kahevA lAgyA ke " bhagavAnanI jaya ho ! bhagavAnanI vijaya ho !. he nAtha | Apa jJAnanA svAmI banA! samasta jagatavAsI jIvAnu rakSaNa arthe dharmatIrthanI sthApanA karIza ! jethI karIne salAkamAM sava-prANI-bhUta-jIva-sarvane mATe je kAMi sukhakara ane kalyANakArI hAya te pravartAvA !" bhagavAna pAte te jJAnI che, paNa dhruve AvIne pratrajyA grahaNa karavAnuM bhagavAnane samajAve che. te temanA jItanyavahAra eTale paraMparAgata AcAra che. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavate dIkSArtha lokAntika devAnAM prArthanam / // 123 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 124 // TIkA bhagavato bhagavAn mahAvIraH saMvatsaradAnaM dadAti, tad yathA-pUrva murAta yAvad yAmamaSTazatasahasrAdhikAmekA koTimekadivasena dadAti / evamekasmin saMvatsare trINi koTizatAni, aSTAzItiH koTayaH, azItiH zatasahasrANi suvarNamudrANAM bhagavatA dattAni / tataH khalu sa nandivardhano rAjA bhagavato'bhiniSkramaNotsavaM karoti / tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasyAbhiniSkramaNanizcayaM jJAtvA zakramamukhAzcatuSpaSTirapIndrAH bhavanapativyantarajyautiSikavimAnavAsino devAzca devyazca svakaiH svakaiH parivAraiH parivRtAH svakIyAbhiH 2 RddhibhiH smaagtaaH| tasmin samaye-yathA kusumitaM vanaSaNDam , zaratkAle yathA padmasaraH pacabhareNaM, yathA vA siddhArthavanaM campakavanaM kusumabhareNa zobhate tathA gaganatalaM suragaNaiH zobhate / / 075 / / tatpazcAt zramaNa bhagavAna mahAvIra varSI-dAna dene lage / vaha isa prakAra-mUryodaya se pahale eka prahara dina taka eka karor3a ATha lAkha saunayA eka dina meM dAna dete the| isa prakAra eka varSa meM, tIna sau aThAsI karor3a, assI lAkha svarNamudrAoM kA bhagavAn ne dAna diyaa| tatpazcAt rAjA nandivardhana ne bhagavAn kA abhiniSkramaNa-mahotsava kiyA / taba zramaNa bhagavAna mahAvIra ke aminiSkramaNa kA nizcaya jAnakara zakra Adi causaTha indra, bhavanapati, vyantara, jyotiSka, vimAnavAsI deva, deviyA~, apane-apane parivAroM sahita aura apanI-apanI Rddhi ke sAtha Aye / usa samaya AkAza suragaNoM se aisA suzobhita huA, jaise zaraRtu meM padma-sarovara kamaloM se zomAyamAna hotA hai, athavA jaise siddhArthavana, karNikAravana evaM campakavana kusumoM ke bhAra se zobhAyamAna hotA hai / / sU075 // tyArabAta bhagavAna vaSIdAna devAmAM tatpara thayA. teo sUryodaya pahelAM eka pahoramAM eka karoDa ATha lAkha senayAnuM eka divasamAM dAna karavA lAgyA. A pramANe karatAM karatAM bIjA eka varSa daramyAna prabhue traNa se aDDAsI koDa eMsI lAkha senA mahoronuM varSIdAna dIdhuM. tyArabAda naMdIvardhana rAjAe bhAre utsAha pUrvaka bhagavAnane abhiniSkramaNa mahotsava karyo. bhagavAnane abhiniSkramaNa samaya jANIne zakra vigere cesaTha Indro, bhavanapati, vyaMtara, tiSka, ane vimAna-vAsI deva devIo, pita pitAnA parivAra ane riddhi sAthe AvI pahoMcyAM. jevI rIte zaradaRtumAM, padma saravara zebhe che. temaja siddhArtha vana, karNikAravana ane caMpakavana kusumanA bhAra - vaDe zebhe che. tevI rIte suNothI chavAelu' AkAza zubhita ane ramya lAgavA mAMDayuM. (sU075) vArSika dAnam , abhinikramaNam, zakrAdidena vAgamanaM ca // 124 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 125|| TIkA TIkA-'teNaM kAleNaM teNaM samae NaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye prathamavarSe vyatIte dvitIyavarSe prArabdhe lokAntikadevAnAM saparivArANAm AsanAni calanti / tataH AsanacalanAnantaraM khalu te lokAntikA devAH, bhagavatA zrIvIraprabhoH niSkramaNAbhiprAya pravrajyecchAm avadhinA-avadhijJAnopayogena kalpabhogayitvA jJAtvA bhagavataH zrIvIraprabhoH, antike nikaTe Agamya AkAze sthitvA bhagavantaM zrIvIrasvAminaM maJjarI vandamAnAH namasyanta evaM vakSyamANaM vacanam avAdiSuH uktavanta:-he bhagavan ! tvaM jaya jaya-sarvotkarSaNa vAraM vAraM vartasva, lokanAtha! he trilokIpate! budhyasvabodhaM prApnuhi, tathA-sarvajagajjIvarakSaNadayArthatAyaisarveSAM jagadartinAM jIvAnAm ekendriyAdInAM mriyamANAnAM rakSaNArtha dayArtha ca dharmatIrtha pravartaya / mriya TIkA kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM arthAt prathama varSa bIta jAne para aura dUsarA varSa prAraMbha hone para saparivAra lokAntika devoM ke Asana calAyamAna hue / AsanoM ke calAyamAna hone ke anantara lokAntika deva bhagavAn kI pravrajyA kI icchA ko avadhijJAna se jAnakara dIkSArtha bhagavAna ke samIpa upasthita hue| AkAza meM sthita hokara bhagavAn vIra prabhu ko vandanA-namaskAra karate lokAntihue ve isa prakAra bole-prabho! Apa kI jaya ho, jaya ho, (Apa punaH punaH sarvotkRSTa hokara vrtt)| kadevAnAM he trilokInAtha ! Apa bodha prApta kIjiye, tathA jagat ke ekendriya Adi sabhI prANiyoM kI rakSA ke lie aura dayA ke liye dharmatIrtha kI pravRtti kiijie| arthAt marane vAle ekendriya Adi mANiyoM kI rakSAke lie praarthnm| TAne mayaM teNa kAleNa tyAhI. nyAre jyeSTa madhunAvidhananI mAjJA anusAra lAne svIjaresA menA guThAvAsa daramyAna eka varSa te vItI cakaryuM ane bIjA varSanA prAraMbha thatAM ja parivAra sahitanA lokAMtika devanAM Asane calAyamAna thavAM lAgyAM A deve devapaNAmAM hovA chatAM paNa vairAgyavAna ane udAsIna vRttivAlA hoya che. teonA sthAne paNa nirAlA ane ekAMta jevA hoya che. A deva mekSa paMthanA nikaTa gAmI hoya che. teonuM divyajIvana paNa bheganI daSTie anAsakta jevuM hoya che. kaI paNa mAnavI saMsAramAMthI mahA abhiniSkramaNa kare agara vAMcchanA kare che. jyAre teonA khyAlamAM tarata AvI jAya che. ane tarata ja tenI pAse jaI bedhadAyaka vacano saMbhaLAvI, saMsAradazAmAMthI te mahApuruSane jAgRta kare che. // 125 // AvI mahAna vyaktinuM sAmartha joi, dharma pravRtti calAvavA temane vinati paNa kare che. kAraNa ke jagatanA jIvo Adhi vyAdhi ane upAdhithI saLagI rahyA che, temanA A duHkhe maTADavAnI tIvra bhAvanA A devAmAM koI hoya che. A loka baLIjaLI rahyo che, tethI ekendriyathI mAMDI paMcendriya sudhInAM jIvanI rakSA mATe "(mA-haNa bhagavate ja zrI kalpa sUtra: 02 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 126 // mANAnAM jIvAnAM rakSaNArtha ' mA hana mA hana' iti 'dayasva dayasva' iti ca upadezaM kuru, iti bhAvaH / yad dharmatIthI sarvaloke sarvaprANabhUtajIva savAnAM - sarve ye prANAH = dvitricaturindriyAH, bhUtAH =taravaH - vanaspatayaH, jIvAH = paJcendriyAH saccA:- pRthivyaptejovAyavastepAm kSemaGkaraM = kalyANakaram AgamiSyadbhadraM bhaviSyatkAle kalyANakaraM ca bhaviSyatIti / itthaM yat svayaMbuddhasya= svato bodhavato'pi bhagavataH abhiniSkramaNArtha= pravrajyAgrahaNArtha lokAntikAnAM devAnAM bhagavantaM prati kathanam, tat kathanaM teSAM lokAntikAnAM devAnAM jItakalpaH = jItAkhyaH kalpaH / 1 prANA dvi-vi-catuH proktAH bhUtAstu taravaH smRtAH / jIvAH paJcendriyAH proktAH zeSAH sacvA udIrItAH // 1 // ' mA hana, mA hana' arthAt ' mata mAro, mata mAro' aisA, tathA ' dayA karo, karuNA karo' aisA upadeza kIjie | yaha dhamatIrtha samasta loka meM dvIndriya trIndriya aura caturindriya rUpa prANiyoM ko, bhUtoM (vanaspatiyoM ) ko, jIvoM ( paMcendriyoM) ko tathA savoM (pRthvIkAya, apkAya, tejaskAya, vAyukAya ) ko kalyANakArI hai aura bhaviSya meM bhI kalyANakArI hogA / " isa prakAra svayaMbodha ko prApta bhagavAn ko dIkSA grahaNa karane ke lie lokAntika devoM kA jo kahanA hai, so unakA jItakalpa ( paraMparAgata AcAramAtra ) hI hai / ma.-haNeA) hazeA nahi-hA nahi-dayA karo-dayA kare" evA karUNa vacanA vaDe A leAkAMtika devA, mahApurUSanA AtmAne jAgRta kare che. A eka temanAM kula paraMparAnA vyahavAna mAM che. ane te mAne anusarI, AvA prakAranu kArya kare che. A eka phakta tenA ruDhi paraparAnA AcAra che. jAgRtinA pAkAra sAMbhaLatAM ja A jagatanA anitya dhanane, lokopayogI kAmamAM vAparavA, bhAvI ti"karA uddata thAya che; temaja dAna' e dharmanA mukhya siddhAMta che. ane mukhya pAyA paNa che; tevuM jagatane ThasAvavA tenuM pratipAdaka karAve che. ane tethI ja varasIdAnanI akhaMDadhArA teonI mAraphata vahevA mAMDe che. dararAja eka karoDa ATha lAkha seAnA mahArAnA dAnanA hisAba karatAM varase dahADe te rakama, traNa abaja aDDAsI karADa esI lAkha sudhI pahoMce che. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA dIkSArtha lokAntikadevAnAM bhagavate prArthanam / // 126 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre tataH khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH saMvatsaradAnavArpikadAnaM dadAti=karoti, tadyathA sUryodayAt pUrvamArabhya yAmam ekaM praharaM yAvat ekamaharaparyantaM suvarNamudrANAm aSTazatasahasrAdhikAm aSTazatasahasrottarAm-aSTalakSAdhikAm ekAM koTim (10800000) ekadivase ekasmin dine dadAti / evam pratidivasamaSTalakSAdhikaikakoTiparimitasuvarNamudrAdAnena bhagavatA ekasmin saMvatsare sarvasaMkalanayA suvarNamudrANAM dInArANAM trINi koTizatAni aSTAzItiH koTayaH azItiH zatasahasrANi ca (38880,00,000) dattAni / tataH khalu sa nandivardhano rAjA bhagavataH abhiniSkramaNamahotsava-dIkSAmahotsavaM karoti / / tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya abhiniSkramaNanizcayaM-dIkSAnizcayaM jJAtvA zakramamukhAH zakrAdayaH catuSSaSTiH indrAH bhavanapati-vyantara-jyotipika-vimAnavAsino devAzca devyazca svakaiH svakaiH svaiH svaiH kalpamaJjarI TIkA // 127 // tadanantara zramaNa bhagavAn mahAvIra ne varSIdAna denA AraMbha kiyaa| vaha isa prakArasUryodaya ke pahale se AraMbha karake eka prahara-paryanta eka karor3a ATha lAkha suvarNamudrAe~ pratidina dete the| isa prakAra sabakA jor3a karane se eka varSa meM tIna araba, aThAsI karor3a, assI lAkha svarNamudrAe~ dii| tatpazcAt nandivardhana rAjAne bhagavAna mahAvIra kA dIkSA-mahotsava kA prArambha kiyA / taba zramaNa bhagavAna mahAvIra ke dIkSA aMgIkAra karane ke nizcaya ko jAnakara zakra Adi causaTha indra, bhavanapati, vyantara, jyautiSika, vimAnavAsI deva tathA deviyA~ apane-apane parivAroM se yukta tathA apanI bhagavato vArSikadAne suvarNamudrAsaMkhyA kathanaM, jema ke vivAha prasaMge aDhaLaka dhana kharce che. tema dIkSAnA himAyatIo, tenA mahensane khUba ThAThamAThathI ujave che. A prazaMsanIya pagaluM che. jagatane lAta mArIne je nIkaLe che. tenuM bahumAna karavuM ja joIe. ane te mahAna puNya che, ane mukti mArgomAM A eka mukhya mArga che. Ane atireka karyA vinA, dravya kSetra kALa ane bhAva pramANe, tenuM AcaraNa karavuM joIe. A apUrva prasaMga keI parama bhAgyazALIne ja lAdhe che; tethI naMdIvardhane, bhagavAnane dIkSA mahotsava dhAmadhumathI ujaLyo. bhagavAnanuM mahAbhiniSkramaNa e kaI mAmulI nathI. rage ragamAM ane hADe hADamAM jene vairAgyane raMga lAge che, jene A "bhava' sivAya anya keI bhavanathI, tevI mahAna vyaktinAM abhiniSkramaNanI vAta, avadhijJAna dvArA prApta thatAM cesaTha Indro, temanI sarva siddhi saMpatti sAthe AvavA lAgyAM, jota jotAmAM Akhue AkAza // 127 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalA sUtre // 12a kalpamaJjarI TIkA parivAraiH parijanaiH parivRtAH saMveSTitAH santaH saIyAhiM saIyAhi svakIyAbhiH svakIyAbhiH RdibhiH= vimAnAdi sampattibhiH saha samAgatAH / tasmin samaye yathA yena prakAreNa kusumitaM-puSpitaM vanaSaNDaM, tathA-zaratkAle zarahatusamaye yathA payasara: padmasarovaraH padmabharaNa-padmasamRhenaH yathA vA-siddhArthavanaM sarSapavanaM, karNikAravanaMdrumotpalavanaM ' kaThacampA' iti khyAtasya vanaM, campakavanaM vA kusumasamUhena=puSpasamUhena zobhate tathA tena prakAreNa gaganatalam AkAzamaNDalaM suragaNaiH devasamUhaiH zobhate ||muu075|| mUlam-tae NaM te causaTThI vi iMdA devA ya devIo ya varapaDahabherijhallarisaMkhehi sayasahassehiM turehi tayavitayaghaNajhusirehi caubihehi Aujjehi ya vajamANehiM ANadRgasaehiM NahijjamANehi savvadivvatuDiyasaddaninAeNaM mahayA raveNaM mahaIe vibhUIe mahayA ya hiyayollAseNaM mahaM titthayaranikkhamaNamahaM kariumArabhiMsu, taMjahA sake deviMde devarAyA karituragAinANAvihacittacittiyaM hAraddhahArAibhUsaNabhUsiyaM muttAhalapayarajAlavivaddha mANasohaM, AlhAyaNijja palhAyaNija paumakayabhatticittaM nANAviharayaNamaNimaUkhasihAvicittaM NANAvaNNaghaMTApaDAgaparimaMDiyaggasiharaM majjhaTThiyasapAyapIDhasIhAsaNaM egaM mahaM purisasahassavAhiNi caMdappahaM sibiyaM viuvvai, viuvittA jeNeva samaNe bhayavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNa-payAhiNaM karei, karittA baMdai namasai vaMdittA namaMsittA parihiyabahamullAbharaNakhomayavatthaM bhagavaM titthayaraM sibiyAe nisiyaavei|| tae NaM sakkIsANA dovi iMdA dohiM pAsehi maNirayaNakhaiyadaMDAhiM cAmarAhiM bhagavaM bIyati / tae NaM taM sibiyaM puvvaM pulaiyaromakUvA harisavasavisappamANahiyayA maNussA unvahaMti, pacchA asuriMdA suriMdA NAgiMdA suvaNiMdA ya uvvahati / tattha taM siviyaM punvadisAe suriMdA, dAhiNAe disAe nAgiMdA, pacchimadisAe asurakumAriMdA uttaradisAe suvaSNakumAriMdA udhvahaMti ||suu076|| apanI vimAna Adi vibhUti ke sAtha Aye / usa samaya jaise puSpita vanapaMDa tathA zaradaRtu meM kamalayukta sarovara athavA sarasoM kA vana, kanera kA bana evaM campA kA vana puSpoM ke samUha se zobhita hotA hai usI prakAra AkAzamaMDala surasamUhoM se zobhAyamAna huA / / sU075 / / bharapUra ane vyApta thatAM, talabhAra paNa jagyA bAkI rahI na hatI. A kAraNe te vakhate AkAzane dekhAva paNa sapanIya mane apanIya hatA. (sU075) bhagavatA bhiniSkramaNe samA gatendrAdibhAdevAnAM mA dedhInAM ca varNanam / ma||12vA zrI kalpa sUtra: 02 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 12 // kalpamaJjarI TIkA chAyA-tataH khalu te catuSpaSTirapondrAH devAca devyazca varapaTahabherImallarIzadveSu zatasahasreSu tUryeSu tatavitataghanazupireSu caturvidheSvAtoyeSu ca vAdyamAneSu AnartakazateSu nartyamAneSu sarvadivyatruTitazabdaninAdeSu mahatA raveNa mahatyA RddhayA mahatyA vibhUtyA mahatA ca hRdayollAsena mahAntaM tIrthakaraniSkramaNamahaM kartumArapsata, tadyayA-zako devendro devarAjaH kari-turagAdinAnAvidhacitracitritAM hArAhArAdibhUSaNabhUSitAM muktAphalapakarajAlavivarddhamAnazobhAma AhAdanIyAM pradAdanIyAM pAkRtabhakticitrAM nAnAvidharatnamaNimayUkhazikhAvicitrAM nAnAvarNa mUla kA artha-'tae NaM' ityaadi| usa samaya vizAla paTaha (Dhola ), bherI, jhAlara aura zaMkha (Adi) bAje bajane lage / tata, vitata, ghana aura zuSira-isa prakAra cAra taraha ke vAdya bajane lage / saikar3oM zreSTha nacaiyA nAcane lage / samasta divya bAjoM kI dhvani hone lgii| causaTha indroMne, devoMne aura deviyoM ne mahatI Rddhi, mahatI vibhUti aura mahAn hRdayollAsa ke sAtha bhagavAna kA mahAn dIkSAmahotsava manAnA AraMbha kiyA / vaha isa prakAra zaka devendra devarAja ne candraprabhA nAmaka eka bar3I zivikA (pAlakI) kI vikurvaNA kii| vaha pAlakI hAthI, ghoDA Adi aneka prakAra ke citroM se citrita thii| hAra aura ardhahAra Adi AbhUSaNoM se AbhUSita thI motiyoM ke samUha ke gavAkSa usakI zobhA baDhA rahe the| vaha AhalAda aura viziSTa AhlAda utpanna karane vAlI thii| kamaloM dvArA kI huI racanA se adbhuta thii| aneka prakAra ke bhUjana :-'taruNa', 48 samaye, viza dAsa, leza, Asa2, bhane an awale in naa lAgyAM. tata vitata ghana ane suSira Adi cAra prakAranAM lAkho vAgha-vAjAM vAgavA lAgyAM. seMkaDe zreSTha nartake nAcavA lAgyAM. samasta divya lokanAM vAjIMtro vAgavA lAgyAM. cosaTha Indro-deva ane devIoe mahAnaRddhimahAna vibhUti, ane mahAna hadollAsa sAthe, tIrthakarane dIkSA mahotsava ujavavAno AraMbha karyo. A prasaMga kevI rIte ujavAya tenuM varNana A rahyuM. zakendra caMdraprabhA nAmanI eka moTI zithikA (pAlakhI) taiyAra karI A pAlakhI vaikriya zakti dvArA banAvavAmAM AvI hatI. temAM hAthI-ghaDA-vigerenA aneka prakAranA citro vaDe citaravAmAM AvI hatI. tene hAratorAthI ardha caMdrahAra vigere AbhUSAdvArA suzobhita karavAmAM AvI hatI. motIyonA gokhalAo tenI zAlAmAM vRddhi karI rahyAM hatAM. A pAlakhI uttama prakArane AnaMda utpanna karavAvALI hatI. kamaLAvo karavAmAM AvelI racanAthI te adabhuta lAgatI hatI. aneka prakAranAM maNi ane ratnanA kiraNethI te citra vicitra bhAsatI hatI. tenI uparanuM bhagavato dIkSAmahotsava vrnnnm| maamuu076|| // 129 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 130 // kalpa maJjarI TIkA ghaNTApatAkAparimaNDitAyazikharAM madhyasthitasapAdapIThasiMhAsanAm ekA mahatIM puruSasahasravAhinIM candraprabhA zivikAM vikaroti, vikRtya yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH, tatrava upAgacchati, upAgamya zramaNaM bhagavantaM mahAvIra trikRtvaH AdakSiNa-pradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namasyati vanditvA namasyitvA parihitabahumUlyAbharaNakSaumakavastraM bhagavantaM tIrthakaraM zivikAyAM niSAdayati / tataH khalu zakrezAnau dvAvapIndrau dvayoH pArzvayormaNiratnakhacitadaNDazcAmaraiH bhagavantaM viijytH|| tataH khalu tAM zivikA pUrva pulakitaromakUpAH harSavazavi khalu tA zivikA pUrva pulAMkataromakUpAH harSavaza visapeddhadayA manuSyA udvahanti, pazcAt surendroM ratnoM aura maNiyoM kI kiraNoM se citravicitra thI / usakA UparI zikhara nAnA raMgoM ke ghaMTAoM aura patAkAoMse maMDita thA / usake madhya meM pAdapITha sahita siMhAsana rakkhA thaa| eka hajAra puruSoM se bahana karane (uThAI jAne) yogya thii| isa pAlakI kI vikurvaNA karake jahA~ zramaNa bhagavAna mahAvIra the, vahIM (zaka) Aye / Akara tIna bAra AdakSiNa-pradakSiNapUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandanA kI, namaskAra kiiyaa| vandanA-namaskAra karake, bahumUlya AbharaNa aura kSauma vastra dhAraNa kiye hue bhagavAn tIrthakara ko zivikA meM bitthlaaye| taba saudharma aura IzAna-donoM indra donoM bagalo meM (khar3e hokara) maNiyoM aura ratnoM se jar3e hue daMDa vAle cAmara bhagavAn para bIMjane lge| usa zivikA ko pahaleto pulakita romakUpa vAle aura harSa se vikasita hRdaya vAle manuSyoM ne zikhara vividha raMganA ghaTa ane patAkAo vaDe zaNagAravAmAM AvyuM hatuM. tenI madhyamAM pAdapITha sahitanuM eka siMhAsana mUkavAmAM AvyuM hatuM. A pAlakhIne upADavA mATe eka hajAra puruSonI jarUra paDe tevI bhAre vajanadAra hatI. - A pAlakhIne taiyAra karIne, jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra bIrAjatA hatA. tyAM kendra padhAryA, ane AdakSiNa--pradakSiNa pUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNavAra vaMdanA-namaskAra karI ghaNAM mUlyavAna ane apa vajanavALA AbharaNe ane vastrothI sajaja thayelA tirthaMkara bhagavAnane temAM besADayAM. saudharma ane IzAna devakanA saudharmendra ane IzAnendra devoe paDakhe ubhA rahI maNi ane ratnathI jaDAela daMDavAlA cAmara bhagavAna upara vI jhavA lAgyA. - A pAlakhIne sau prathama romaroma jenAM praphulita thayAM che, jenuM haiyuM harSathI vikasita thayuM che. tevA bhagavataH shibikaavrnnnm| // 076 // // 130 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa asurendrau nAgendrau suparNendrau ca udvahanti / tatra tAM zivikA pUrvadizi surendrAH, dakSiNasyAM dizi nAgendrau, pazcimadizi amurakumArendrau, uttaradizi suvarNakumArendrau udvahanti // 076 // TIkA-'tae NaM te causaTThIvi' ityAdi-tataH AgamanAnantaraM khalu te samAgatAH catuSpaSTirapi indrAH devAzca devyazca varapaTahabherIjhallarIzaGkeSu, tatra-varapaTahAH-varA:-vizAlAH paTahA!'Dhola' iti bhASApasiddhAH bheyA dundubhayaH-mallayaH zagazca prasiddhAsteSu tathA-zatasahasreSu lakSasaMkhyeSu tUryeSu-mRdaGgAdiSu, tatavitataghanazuSireSutataM vINAdikaM, vitataM-paTahAdikaM ghanaM kAMsyatAlAdikaM, zuSiraM chidrAnvitavaMzAdikam / uktaMca kalpamaJjarI TIkA // 131 // vahana kiyaa| bAda meM surendra, asurendra nAgendra aura suparNendroM ne vahana kiyaa| unameM se usa zivikA meM pUrvadizA meM surendra lage, dakSiNa dizA meM nAgendra lage, pazcimadizA meM asurakumArendra aura uttara dizA meM suparNa kumArendra lage // mU076 / / TIkA kA artha-Ane ke pazcAt una cauMsaTha indroM ne, devoM ne aura deviyoM ne bhagavAn mahAvIra kA dIkSA-mahotsava manAnA AraMbha kiyaa| bar3e-bar3e Dhola bajane lage, bheriyA bajane lagIM 'jhAlaroM aura zaMkhoM kI dhvani hone lgii| lAkhauM mRdaMga Adi vAdya bajane lge| vINA Adi tata, paTaha Adi vitata, kAMse ke tAla Adi ghana aura bAMsurI Adi zupira; isa prakAra cAra prakAra ke vAdya baja utthe| kahA bhI haiM bhagavato dIkSAmahotsava varNanam / // 076 // manuSyoe upADI. tyArabAda tene vahana karavAmAM surendra asurendra, nAgendra ane suNendra temanI sAthe joDAyA. A pAlakhInA cAra hAthA cAra dizAe hatAM. pUrvadizAne hAthe surendra pakaDa hatA, dakSiNadizAne nAgendrae uThAvyuM hatuM, pazcimadizAne hAthe asurakumArendranA hAthamAM hatA jyAre uttaradizAne hAtho suvarNakumArendranA hAyabhai sdl. (sU0 76) TIkAne arthe AvyA pachI te cosaTha Indroe dee ane devIoe bhagavAna mahAvIrane dIkSAmahotsava ujavavAno AraMbha karyo. moTAM moTAM Dhola vAgavAM lAgyAM, leriyAnA nAda thavA lAge, jhAlare ane zaMkhane nAda thavA lAge. mRdaMga Adi:lA vAge vAgavAM lAgyAM. vINA Adi tata (tatu vAgha), paTa vigere vitata, kAMsAnA tAla Adi ghana ane baMsarI vigere suSira-e pramANenAM cAra prakAranAM vAva vAgavAM lAgyAM. hyu 5 . // 13 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 132 // Huan From Turmer "tataM vINAdikaM jJeyaM, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMsyatAlAdi, vaMzAdi zuSiraM matam // 1 // iti / ityeteSu caturvidheSu = catuHprakAreSu AtodyeSu vAdyeSu ca vAdyamAneSu tathA AnartakazateSu samIcInanartakazateSu nartyamAneSu = nATayamAneSu sarvatruTitazabdaninAdena = sakala vAdyazabdaninAdena mahatA - dIrgheNa raveNa zabdena mahatyA RddhayA= sampacyA mahatyA vibhUtyA vaibhavena mahatA hRdayollAsena - cittotsAhena, mahAntaM = bRhantaM tIrthakara - niSkramaNamahaM= tIrthaGkaradIkSAmahotsavaM kartum Arapsata = prArambhaM kRtavantaH, tadyathA - zakro devendro devarAjaH zivikAM= 'pAlakI' iti prasiddhAM vikarotItyuttareNa sambandhaH / tatra kIdRzIM zivikAm ? ityAha-- karitura "tataM vINAdikaM jheyaM, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMsyatAlAdi, vaMzAdi zuSiraM matam // 1 // iti / vINA Adi ko tata, paTaha (Dhola) Adi ko vitata, kAMse ke tAla Adi ko ghana aura bAMsurI Adi ko zuSira mAnA gayA hai // 1 // uttama - uttama saikar3oM nartaka nATya karane lage / samasta bAjoM ke zabdoM kI dhvani se, mahAna zabdoM se, mahatI sampatti se, mahatI vibhUti se tathA mahAna hArdika ullAsa se sabhIne tIrthakara kA mahAn Eternetres karanA AraMbha kiyaa| vaha isa prakAra -- zakra devendra devarAja ne zivikA (pAlakI) kI vikurvaNA kI, arthAt vaikriyazakti se pAlakI kA "tataM vINAdikaM jJeyaM, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAMsyatAlAdi, vaMzAdi zuSiraM matam / / 1 / / iti vINA Adine tata, padaMDa (DhAla) Adine vitata, kAMsAnA tAla Adine ghana ane basarI Adine zuSira mAnavAmAM AvyAM che. / / 1 / seMkaDonI saMkhyAmAM uttamAttama no nATaya karavA lAgyo. samasta vAjIMtronAM zabdonAM nAdathI, mahAna zabdothI, vipula saMpattithI, vipula vibhUtithI tathA atizaya hArdika ullAsathI badhAMe tItha "karA mahAna dIkSA mahetsava ujavavAnA AraMbha karyo. te A rIte zakra devendra devarAje zibikA (pAlakhI)nI viSuNNa karI eTale ke vaiyi zaktithI pAlakhI anAvI. te zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavataH zibikA varNanam / ||muu076 // // 132 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 133 // gAdinAnAvidhacitracitritA-hastyavAdibahupakArakacitrasahitAM, hArAhArAdibhUSaNabhUSitAm, tatra-hAra-aSTAdazasarika, addhahAraH navasarikastadAdibhibhUSaNaH bhUSitAM-zobhitAm , muktAphala-prakara-jAlavivardhamAnazobhA muktAphalAni-mauktikAni, teSAM prakarA:-samUhAH, teSAM yAni jAlAni-gavAkSAstaiH vivardhamAnA vRddhi mA muvatI zobhA yasyAstAm , tathA-AdanIyAm-cittAhAdinIm prahAdanIyAm-prakarSeNa manaHprasAdinIm, ihobhayatra bAhulakAt kartari anIyarapatyayaH, tathA-padyakRtabhakticitrAm-pauH kamalaiH kRtA-viracitA yA bhakti-racanA tavA citrAm adbhutAM, tathA-nAnAvidharatnamaNimayakhanikhAvicitrAm-nAnAvidhA anekaprakArAH ye ratnamaNayaHratnAni-karketanAdIni, maNayo vaiDUryAdayaH, teSAM ye mayUkhAH kiraNAH, teSAM yA zikhA-dIptiH, tayA vicitrAm= vicitravarNAm , tathA-nAnAvargaghaNTApatAkAparimaNDitAgrazikharAm-nAnAvarNAH anekavarNA yA ghaNTAH patAkAca, tAbhiH parimaNDita-suzobhitam azikharaM-zikharAgrabhAgo yasyAstAm , madhyasthitasapAdapIThasiMhAsanAM-madhyesthitaM sapAdapIThaM pAdapIThasahitaM siMhAsanaM yasyAstAm-etAdRzIm ekAM mahatI puruSasahasravAhinIM sahasrasaMkhyapuruSavahanIyAma, iha bAhulakAta karmaNi NinimatyayaH, candraprabhA-tanAmnI zivikAM vikaroti vaikriyazaktyotpAdayati, vikRtyanirmANa kiyaa| vaha pAlakI kaisI thI, so kahate haiM-hAthI ghor3e Adi ke bahuta prakAra ke citroM se yukta thii| hAra (aThAraha lar3oM kA), ahAra (nau lar3oM kA) Adi bhUSaNoM se bhUSita thii| motiyoM ke samUhoM ke jAlo (gavAkSo) se usakI zomA bar3ha rahI thii| citta meM Ananda utpanna karane vAlI aura atizaya mAnasika AhlAda utpanna karane vAlI thii| kamaloM dvArA kI gaI racanA se anupama thii| aneka prakAra ke karketana Adi ratnoM tathA vaiDUrya Adi maNiyoM kI kiraNoM kI dIpti se jagamagA rahI thii| vividha raMgoM ke ghaMTAoM aura patAkAoM se usake zikhara kA aprabhAga suzobhita thaa| usake bIca meM pAdapITha sahita siMhAsana rakkhA thaa| isa prakAra kI eka bar3I hajAra puruSoM dvArA vahana karane yogya candraprabhA nAma kI pAlakhI kevI hatI te kahe che-te hAthI, gheDA Adi ghaNAM prakAranAM pratIkavALI hatI. aDhArasarA hAra addhahAra navasare hAra Adi AbhUSaNethI zobhAyamAna hatI. metIenA samUhathI tenA gekhenI zelA pUba vRddhi pAmatI hatI. cittamAM Anada utpanna karanArI ane atizaya mAnasika AhUlAda utpanna karanArI hatI. maLeA vaDe karavAmAM Avela racanA vaDe te anupama lAgatI hatI. aneka prakAranAM kaketana, Adi 2 ne tathA varSa Adi maNIonAM kiraNonAM tejathI jhagamagI rahI hatI. vividha raMganAM ghaTa ane patAkAothI tenA zikharane agrabhAga zulita hatA. tenI vacce pAdapITha sAthenuM siMhAsana gaThaveluM hatuM. AvI eka hAra puruSe vahe ucakI zakAya tevI candraprabhA SH bhagavataH zivikA vrnnnm| suu076|| // 133 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 134 // Zheng Cang vaikiyaryotpAdya yatraiva = yasminneva sthAne zramaNo bhagavAn mahAvIraH, tatraiva tasminneva sthAne upAgacchati, upAgamya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH =vAratrayam AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA zrIvIraM vandate namasyati, vanditvA namasthitvA parihitabahumUlyAbharaNakSaumakavatraM =dhAritamaharghAbharaNakauzeyavasanaM, bhagavantaM tIrthakaraM zivikAyAM niSAdayati- upavezayati / tataH khalu zakrezAnau = zakra IzAna mau dvAvapi = ubhAvapi indrau bhagavato dvayoH = ubhayoH dakSiNavAmapArzvayoH= dakSiNAvAmabhAgayoH maNiratnakhacitadaNDaiH saMlagnamaNiratnayaSTikaiH, cAmaraiH bhagavantaM = zrIvIrasvAminaM bIjayataH / tataH khalu tAM= zrIvIrAdhiSThitAM zivikAM sarvataH pUrva manuSyAH pulakitaromAJcitAH, tathA harSavazatrisarpaddhadayA:=AnandollasitahRdayAH santaH udvahanti, pazcAt - surendrAH = vaimAnikendrA saudharmodayaH, asurakumArendrau camarazibikA vaikriyazakti se utpanna kii| zivikA kI vikurvaNA karake zakendra jisa jagaha zramaNa bhagavAn mahAvIra the, usI jagaha Aye / Akara zramaNa bhagavAn mahAvIra ko tIna vAra AdakSiNa pradakSiNa pUrvaka vandanA kI, namaskAra kiyA / vandanAnamaskAra karake mahAmUlyavAna kSauma vastroM ko dhAraNa kiye hue bhagavAn tIrthakara ko zivikA meM viThalAye / tatpazcAt zakra aura IzAna - yaha donoM indra bhagavAn ke dAhinebAMye pArzva bhAga meM ( khar3e hokara ) maNiyoM aura ratnoM ke DaMDoM vAle cAmara bhagavAn zrIvIra svAmI para bajane lage / tadanantara zrIvIra bhagavAn jisameM virAjamAna the, usa pAlakI ko pahale romAMcita aura harSa ke ullasita hRdaya vAle manuSyoM ne utthaayaa| bAda meM vaimAnikoM ke indra, saudharma, camara aura bali nAmaka asurendra, nAmanI moTI zibikA vaikriya zaktithI zakrendre banAvI. zibikA taiyAra karIne zakrendra jayAM bhagavAna mahAvIra khIrAjamAna hatAM. tyAM padhAryA AvIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNavAra dakSiNathI ArabhIne pradakSiNA karIne vandanA karI, namaskAra karyo, vandanA-namaskAra karIne jemaNe mahAmUlyavAna kSauma vastrone dhAraNa karyA che evAM bhagavAna tItha karane pAlakhImAM besADayAM. tyAra bAda zaka ane izAna e ane indro bhagavAnane jamaNe-DAbe paDakhe ubhA rahIne maNIo tathA ratnA jaDIta cAmara prabhu mahAvIra upara DhALavA lAgyAM. tyAda bAda zrIvIra bhagavAna jemAM virAjamAna hatAM te pAlakhIne sau prathama rAmAMcita ane harSoMne kAraNe ullasita hRdayavALA manuSyAe upADI. tyArabAda vaimAnikAnA Indra, camara ane mila nAmanA asurendra, dharaNa zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavataH zibikAyA udvahanaprakAraH ||suu076|| // 134 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 135 // Tao Can Shi Zhen Chang Can Shi Wu Zi Sa Sa Shi Feng Qiang balIndrau, nAgakumArendrau -dharaNa bhUtAnandendrau suparNakumArendrau veNudeva veNudA linAmAnau ca ete pad bhavanapatIndrAH, te'mI krameNa udvahanti / tatra - zivikAmudvahatsu surendrA- surakumArendra - nAgakumArendra- suparNakumArendreSu madhye surAH tAM= zrIvIrAdhiSThitAM zivikAM pUrvadizi= pUrvadigbhAgAvacchedenodvahantItyuttareNa sambandhaH, nAgakumArendrau - dharaNabhUtAnandendrau, dakSiNasyAM dizi= dakSiNadigbhAgAvacchedena tAM zivikAmudvahataH, asurakumArendrau - vamaravalIndrau aparadizi = pazcimadigbhAgAvacchedena tAmudvahataH suparNakumArendrau - veNudeva - veNudA linAmAnau uttaradizi = uttara digbhAgAvacchedeneodvahataH / / sU076 / / mUlam - tae NaM te maNuyA suriMdA asurakumAriMdA nAgakumAriMdA suvaNNakumAriMdA ya taM siviyaM unhamANA uttarakhattiya kuMDapura saMnivesassa majjhaMmajjheNa nimgacchatti niggacchittA jeNeva NAyasaMDe ujjANe teNeva uvA gacchaMti, uvAgacchittA I sirayaNiSpamANaM acchoppeNaM bhUmibhAgeNaM saNiyaM saNiyaM purisasahassavAhiNi caMdappahaM sibiyaM ThaveMti / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre tAo siviyAo saniyaM2 paccoyara, paccoyaritA sIhAsaNavare puvvAbhimu saMnisaNe / tatra pacchA uttarapuratthime disIbhAe uvAgacchara, uvAgacchittA hAraddhahArAiyaM savvAlaMkAraM zromuyai / nae NaM vesamaNedeve jaMtuvAyapaDie samaNassa bhagavatrI mahAvIrassa haMsalakkhaNe seyavatthe AbharaNAlaMkArAI paDicchai // sU077 // dharaNa aura bhUtAnanda nAmaka nAgakumArendra, veNudeva aura veNudAli nAmaka suparNakumArendra- ye chaha bhavanapatiyoM ke indra kramazaH vahana karane lage / zivikA ko vahana karane vAle surendroM, asurendroM, nAgakumArendroM tathA suparNakumArendroM meM se surendra saudharmAdi usa vIrAdhiSThita zibikA ko pUrva dizA kI tarapha se vahana kiye, bhUtAnanda nAmaka nAgakumArendro pazcima dizA kI tarapha se, dharaNa aura asurendra camara bali dakSiNa kI tarapha se vahana kiye aura veNudeva tathA dAla nAmaka donoM suparNakumArendra uttara kI ora se // sU076 // ane bhUtAnaMda nAmanA nAgakumAraeNndra, veNudeva ane veNudAli nAmanA supa kumArendra-e cha bhavanapationAM indra kramazaH vahana karavA lAgyAM. pAlakhIne upADanAra surendro, asurendro nAgakumArendro, tathA supa`kumArendromAMthI surendra prabhunI te pAlakhIne pUrva dizA taraphathI upADI nAgakumArendre pazcima dizAnI taraphathI, dharaNa ane bhUtAna nAmanA asurakumArendra dakSiNa taraphathI ane vedeva tathA vedAli nAmanA ane supakumAraeNndre uttaranI taraphathI prabhunI pAsaNI upADI // 76 // zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA surendrAdI nAM pUrvAdidikkrameNazibikA vahanam / / / sU0 76 // // 135 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa mUtre // 136 // chAyA-tataH khalu te manujAH surendrAH asurakumArendrau nAgakumArendrau suparNakumArendrau ca tAM zivikAmudvahantaH uttarakSatriyakuNDapurasaMnivezasya madhyamadhyena nirgacchati nirgatya yatraiva jJAtaSaNDamudyAnaM tatraiva upAgacchanti, upAgatya IpadranipramANam aspRSTe bhUmibhAge zanaiH zanaiH puruSasahasravAhinIM candraprabhAM zivikAM sthApayanti / tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH tasyAH zivikAyAH zanaiH zanaiH pratyavatarati, pratyavatIrya siMhAsanavare pUrvAbhimukhaH sNnissnnnnH| tataH pazcAt bhagavAn uttarapaurastye digbhAge upAgacchati, upAgamya hArArddhahArAdikaM sarvAlaGkAramavamuzcati / tataH khalu vaizravaNo devo jantupAtaM patitaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya haMsalakSaNe zvetavanne AbharaNAlaGkArAn pratIcchati // suu077|| maJjarI TIkA 'yANe mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi-tatpazcAt ve manuSya, surendra, donoM asurendra, dono nAgakumArendramA devendrAdiaura donoM suparNakumArendra usa zibikA ko vahana karate hue uttarakSatriyakuNDapura saMniveza ke bIcoMbIca miH zivise nikle| nikalakara jahA~ jJAtakhaNDa udyAna thA vahA~ pahu~ca kara unhoMne eka hAtha se kucha kama dharatI PA kA dvArA bhagavataH ke Upara dhIre-dhIre puruSasahasravAhinI candraprabhA zivikA ko sthApita kiyaa| taba zramaNa bhagavAn mahAvIra jJAtakhaNDousa zivikA se dhIre-dhIre nIce utre| utara kara zreSTha siMhAsana para pUrva kI ora mukha karake viraaje| tatpazcAt bhagavAn utarapUrva dizA-IzAna koNa meM padhAre aura padhAra kara hAra, arthahAra Adi saba samAnayaalaMkAroM ko utArane lge| taba vaizravaNa deva, jaise koI jantu ur3atA huA Apar3A ho-sahasA A pahu~cate haiM nm| suu077|| bhUsanI aya-taeNa' tyAhi. tyA2 mA bhanuSya-ndrIthA pahana 4zatI prabhunI mA pAsapI, uttara ksstriykuDapura saMnivezanI madhyamAMthI nIkaLI jyAM "jJAtakhaMDa" udyAna hatuM tyAM te pAlakhI pahoMcI. pahoMcyA pachI dharatIthI eka hAtha lagabhaga uMce, A pAlakhIne sthApita karavAmAM AvI. A pAlakhInuM nAma "caMdraprabhA' hatuM. pAlakhI chelyA pachI prabhu dhIre dhIre pAlakhImAMthI nIce utaryA. utarane zreSTha sihAsana upara pUrva tarapha // 136 // mukha rAkhIne birAjayA. tyAMthI uThI, bhagavAna IzAna khUNAmAM padhAryA; aDhAra serA, nava serA hA2 Adi sarva alaMkAro ane AbhUpAne utAravA lAgyAM. te vakhate vaizravaNa, uDatAM jaMtunI mAphaka AvI pahoMcI bhagavAnanAM sava alaMkAra ane A zrI kalpa sUtra: 02 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA--'tae NaM te maNuyA' ityAdi-tataH khalu te-pUrvoktAH manujAH surendrAH asurakumArendrau nAgakumArendrau suparNakumArendrau ca tAM-zrIvIrAdhiSThitAM zivikAm udvahantaH skandhopari dhArayanta:-sthApayantaH uttarakSatriyakuNDapuranagarasya madhyamadhyena nirgacchanti niHsaranti, nirgatya=niHsatya yatraiva-tasminneva sthAne jJAtapaNDam-tadAkhyam udyAnam-asti tatraiva-tasminneva sthAne upAgacchanti, upAgamya-ISadranipramANam hastapramANAt kiMccinyunaM yathAsyAttathA tayA zivikayA 'acchoppeNa'-aspRSTe asaMlagne bhUmibhAge-pRthvIbhAge sati zanaiH zanaiH mandaM mandaM puruSasahasravAhinIM tAM candraprabhAM zivikAM sthApayanti, tataH zibikAsthApanAnantaraM khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH tasyAH zivikAyA zivikAmadhyAta zanaiH zanaiH pratyavatarati, pratyavatIrya siMhAsanavare-zreSThasiMhAsane pUrvAbhimukhaH san satriSaNNaH uppissttH| tat pazcAt bhagavAn zrIvIramabhu uttara // 137 // TIkA bhagavata dvArA jJAtakhaNDodhAne gmnm| s077|| aura bhagavAn ke AbharaNoM tathA alaMkAroM ko haMsa ke samAna ujale vastra meM le liye| suu077|| TIkA kA artha-tatpazcAt ve manuSya, surendra, donoM asurakumArendra, donoM nAgakumArendra, evaM donoM suparNakumArendra zrIvIra bhagavAn dvArA Azrita pAlakI ko vahna karate-kayoM para dhAraNa karate hue uttarakSatriyakuNDapura nagara ke bIcoMbIca hokara nikle| nikala kara jahA~ jJAtakhaNDa nAmaka udyAna thA, vahIM aaye| Akarake eka hAtha se kucha kama Upara-aghara meM, dhIre-dhIre, usa puruSasahasravAhinI (hajAra puruSoM dvArA vahana karane yogya) candramamA pAlakI ko tthhraayaa| tadanantara zramaNa bhagavAn mahAvIra usa zivikA meM se dhIre-dhIre utre| utara kara zreSTha siMhAsana para pUrva dizA meM mukha karake virAjamAna hue| AbhUSaNene haMsanI pAMkha samAna sada nAstA jevA ujaLA vasamAM jhIlI lIdhAM. (sU077) kAno artha-prabhunI pAlakhIne upADavI e paNa eka ahobhAgya che; ema mAnI deva-manuSya harSonmatta banI tene potAnA khabhe ucatA hatA te bhAre vajanavALI pAlakhIne, pitAnI kAMdha upara laIne, zaheranA madhya bhAgamAMthI saraghasa rUpe laI jatA hatA te vakhatanuM dazya anupama ane alaukika hatuM. pAlakhIne tyAMnA "jJAtakhaMDa" nAmanA udyAnamAM lai javAmAM AvI. bhagavAna te svayaMbhuddha hatAM; tethI temane kaI gurunI samIpe dIkSA levAnI jarUra na hatI, tethI pite te pAlakhImAMthI nIce utarI pUrva dizAnA mukhe rahelAM siMhAsana upara beThAM. // 137 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 138 // Qi Qi Qi Qi Zhen Bo Bo Bo Bo Shen Qi Xiong paurastye=uttarapUrvayorantarAle digbhAge = IzAnakoNe upAgacchati, upAgamya hArArddhahArAdikam sarvAlaGkAram avamuJcati = avatArayati / tataH khalu vaizravaNo devaH jantupAtaM patitaH - jantuvi patitaH = sahasA''gataH san haMsalakSaNe = haMsavadujjvale zvetavastre zvetavastramadhye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya AbharaNAlaGkArAn pratIcchati = gRhNAti / / sU077 // mUlam - teNaM kAleNaM teNaM samaraNaM jese hematANaM paDhamemAse paDhame pakkhe maggasirabahule, tassa NaM maggasira hussa dasamIe tihIe suvvaSNaM divaseNaM, vijaeNaM muhuteNaM, hatyuttarAhiM nakkhatteNaM caMdeNaM jogamuvagaeNaM pANagAmiNIe chAyAe viyattAe porisIe chaTTaNaM bhatteNaM apANaeNaM bhagavaM mahAvIre dAhiNeNaM hattheNaM dAhiNaM, vAmeNaM hattheNaM vAmaM paMcamuTThiyaM loyaM kariya siddhANaM namokAraM karei, karitA " savvaM me akaraNijjaM pAvakammaM " ti kaTTu sahavittIya sAmAiyaM caritaM paDivajjai / taM samayaM ca NaM devAsuraparisA maNuyaparisA ya AlekkhacittabhUyAviva ci / eNaM se sake devide devarAyA jaMtuvAyapaDie samaNassa bhagavatra mahAvIrassa kesAI vayarAmaeNaM thAleNaM paDicchara, paDicchittA khIroyasAyaraM sAharai / jaM samayaM ca NaM bhayavaM sAmAiyaM caritaM paDivajjai taM samayaM caNaM bhagavao vaddhamANassa cautthe maNapajjavanANe samuppaNNe / tatpazcAt bhagavAna vIra prabhu uttara-pUrva dizAke antarAla meM - IzAna koNa meM pdhaare| padhAra kara hAra, ardhahAra Adi samasta alaMkAroM ko utArane lage / tava vaizravaNa deva ur3ate jantu kI taraha acAnaka Apahu~ce aura unhoMne haMsa ke samAna ujale zveta vastra meM una alaMkAroM ko le liye / // sU077 // chevaTanA zaNagAra peAtAneA na hatA, paNu pudgalanA hatA tethI temaNe leAkeAnI samakSa sa alaMkArA utArI nAkhyAM. chevaTe tamAma zaNagArA-hIrAmotI-maNi vigerenA mugaTo paNa cheDIne javAnu hoya che, teA pahelethI ja zA mATe potAnI najara samakSa tenA tyAga na karavA ? evA Adaza khatAvavA mATe ja bhagavAne dhAraNa karela AbharaNa vastro vigere leAkasamudAyanI samakSa utAryA. A alaMkArA mAnavIkRta na hatAM. kAraNa ke mAnavInI sazreSTha sarjana zaktinI bahAranI A vAta hatI. A AbhUSaNeA te daivI hatAM. jevAM prabhue AbhUSaNA utAravA mAMDayAM ke jANe uDatAM jaMtu ke pakSInI mAphaka acAnaka vaizravaNudeva AvI pahoMcyA ane hasanI pAMkha samAna ujavaLa zveta vasramAM prabhunAM alakAne jhIlI sIdhAM. (sU077) zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavataH survAlaGkAra tyAga; sAmAyika cAritrama tipacizca / ||suu077|| // 138 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 139 // TIkA havyAM panavase vijayemA mAsaH para tae NaM sakappamuhA causaTThIvi iMdA savve devA ya devIo ya bhagavaM "jayau bhayavaM! pAlau samaNadhamma, nAsau sukkajjhANeNa avihakammasatta, parAjayau rAgaddosamallaM, Arohau mokkhasohaM" iccAirUveNa abhiNaMdamANAra abhidhuNamANAra AgAse jayajjhuNi kuNamANArajAmeva disi pAunbhUyA tAmeva disi pddigyaa| kalpataeNaM sapaNe bhayava mahAvIre mittaNAiNiyagasayaNasaMbaMdhipariyaNaM paDivisajjei, sayaM ca imaM eyArUvaM maJjaro abhiggahaM abhigiNhai-"jamahaM vArasavAsAiM vosahakAe cattadehe je kei divyA vA mANussA vA tericchiyA vA uvasammA samuppajissaMti te samma sahissAmi khamissAmi titikkhissAmi ahiyAissAmi no NaM kassavi sAija icchissAmi" ti| ||su078|| chAyA-tasmin kAle tasmin samaye yaH sa haimantAnAM prathamo mAsaH prathamaH pakSaH mArgazIrSabahulaH, tasya khalu mArgazIrSabahulasya dazamyAM tithau suvrate divase vijaye muhUrte hastottarAbhiH nakSatreNa candre yogamupagate prAcInagAminyAM chAyAyAM vyaktAyAM pauruSyAM SaSThena bhaktana apAna kena bhagavAn mahAvIraH dakSiNena dakSiNaM vAmena vAma zakrAdidepazcamuSTikaM locaM kRtvA siddhAnAM namaskAraM karoti, kRtvA 'sarva me akaraNIyaM pApakarma' iti kRtvA siMhavRtyA vendrakRtaM bhagavato'mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi-usa kAla aura usa samaya meM, jo hemanta kA prathama mApa kA bhayamabhinandanama mAsa thA, prathama pakhavAr3A thA arthAt mArgazIrSa kA kRSNapakSa thA, usa mArgazIrSa kRSNa pakSa kI dazamI tithi meM, bhagavatosuvrata dina meM, vijaya muhUrta meM, uttarAphAlgunI nakSatra ke sAtha candramA kA yoga hone para, chAyA jaba bhiyahagrahaMca pUrva kI ora jA rahI thI, aura jaba dina kA eka pahara zeSa raha gayA thA, aise samaya meM, nirjala SaSThabhakta suu078|| (cobIhArabelA) ke sAtha bhagavAna mahAvIra ne, dAhine hAtha se dAhinI tarapha kA aura bAMye hAtha se bAyI tarapha kA paMcamuSTika loca karake siddhoM ko namaskAra kiyA / namaskAra karake 'mere lie samasta pApakarma akaraNIya hai| bhsanA ma-'teNaM kAleNaM' yAha. te ase anete samaya hemanta Rtu (ziyANA)nA prathama bhAsana prathama aThavADiyuM cAlI rahyuM hatuM. e mAgazara (gujarAtI kArataka) mAsa hato ane vadInuM pakhavADiyuM hatuM. A mAgazara (gu. kArataka) mahinAnI vadI dazamanA suvrata divase, vijaya muhUrta, uttarA phAgunI nakSatrano caMdramAne yoga // 139 // thatAM chAyA jyAre pUrva dizA tarapha DhaLI rahI te vakhate (sAMjanA pahore) jyAre divasane eka pahora bAkI rahyo che hatA te samaye chakane upavAsa karIne jamaNA hAthe jamaNI taraphanA ane DAbA hAthe DAbI taraphanA vALanuM paMcamuddhi leca karIne siddha bhagavAnane zrI mahAvIra deve namaskAra karyo. namaskAra karI kahyuM ke "havethI koI paNa prakAranAM zrI kalpa sUtra: 02 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sAmAyikaM cAritraM pratipadyate / tasmin samaye ca khalu devAsurapariSat manujapariSat ca AlekhyacitrabhUteva tisstthti| tataH khalu sa zakro devendro devarAjo jantupAtaM patitaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya kezAn vajramaye sthAle pratIcchati, pratISya kSIrodasAgaraM saMharati / yasmin samaye ca khalu bhagavAn sAmAyikaM cAritraM pratipadyate, tasmin samaye ca khalu bhagavato varSamAnasya caturtha manaHparyayajJAnaM smutpnnm| tataH khalu zakrapramukhAzcatuSpaSTirapIndrAH sarve devAzca devyazca bhagavantaM "jayatu bhagavan ! pAlayatu zramaNadharma, nAzayatu zukladhyAyena aSTavidharmazatran , parAjayatAM rAgadveSamallam , Arohatu mokSasaudham" ityAdirUpeNa abhinandayantaH 2 abhiSTuvantaH 2 AkAze jayadhvani kurvantaH, yasyA eva dizaH prAdurbhUtAH tAmeva dizaM prtigtaaH| // 14 // isa prakAra kaha kara siMha-vRtti se sAmAyika cAritra aMgIkAra kiyaa| usa samaya nizcaya hI suroM kI pariSada, asuroM kI pariSada aura manuSyoM kI pariSad citralikhita ke samAna raha gii| taba vaha zakra devendra devarAja acAnaka Akara zramaNa bhagavAn mahAvIra ke kezoM ko vajramaya thAla meM liye aura kSIra sAgara meM unheM prakSipta kara diye| jisa samaya bhagavAn ne sAmAyika cAritra aMgIkAra kiyA, usI samaya bhagavAn vardhamAna svAmI ko cauthA manaHparyayajJAna utpanna ho gyaa| tatpazcAt zakra vagairaha causaTha indra, saba deva aura deviyA~ bhagavAn kA abhinandana karane lage'bhagavan ! jayavaMtA ho, zramaNa dharma kA pAlana kareM, zukladhyAna se ATha prakAra ke karmazatruoM kA vinAza bhagavataH sAmAyika e cAritra pratipattiH , manAparya bajJAnamAptizca / muu078|| pApa karavAM mArA mATe (akaraNIya) yogya nathI" Ama kahI temaNe siMhavRttithI sAmAyika cAritra aMgikAra karyuM. A samaye, suro-asure ane manuSyanI medanIonI eTalI badhI jamAvaTa thaI hatI ke, jenuM kathana avaInIya che ke zAMti paNa apUrva jaNAtI hatI; bhiMtemAM Alekhita citronI mAphaka, stabdha thaI coTAI gayela jevI mAnava ane devenI medanI jaNAtI hatI. kendra AvIne bhagavAnanAM kezane vajanamaya thALamAM jhIlI lIdhA, ane te kezane kSIrasamudramAM padharAvyAM. je samaye bhagavAne sAmAyika cAritra aMgikAra karyuM te vakhate, temane cothuM mana paryayajJAna utpanna thayuM. tyArapachI jJAnamAM u9lasita ane sAdhuvratamAM upasthita thatA bhagavAnane devavioe abhinaMdananA varasAda varasAvavA mAMDayAM ane khUba jorazorathI prabhunI 'jaya* belAvatAM kahevA lAgyA ke "he bhagavAna! tame jayavata de // 14 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tataH khalu zramaNo bhagavAna mahAvIro mitrajJAtinijakasvajanasambandhiparijanaM prativisajati, svayaM ca imametadrUpamabhigraham abhigRhNAti-" yadahaM dvAdaza varSANi vyutsRSTakAyaH tyaktadehaH ye ke'pi divyA vA mAnuSyA vA tairazcAH vA upasargAH samutpatsyante tAn samyak sahiSye, kSasye, titikSiSye, adhyAsiSye, no khalu kasyApi sAhAyyameSiSyAmi / / muu078|| TIkA-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi--tasmin kAle tasmin samaye yA sA-prasiddhaH zrIkalpa sUtre // 14 // kalpamaJjarI TIkA PAN kareM, rAga-dveSa rUpI malloM ko jIteM aura mokSamahala meM AruDha hoN| isa prakAra bAra-bAra abhinandana evaM stavana karate hue aura bAra-bAra jaya-jaya nAda karate hue jisa dizA se prakaTa hue the, usI dizA meM cale gye| taba zramaNa bhagavAn mahAvIrane mitroM, jJAtijanoM, nijajanoM, saMbaMdhIjanoM aura parijanoM kA visarjana ra kiyA aura svayaMne isa prakAra kA yaha abhigraha grahaNa kiyA maiM bAraha varSa paryanta kAyotsarga karake, dehamamatva kA parityAga karake, jo bhI koi deva-saMbaMdhI, manuSya-saMbaMdhI aura tiryaca-saMbaMdhI upasarga utpanna hoMge, unheM samyaka prakAra se sahana karU~gA, kSamA karU~gA, titikSA karU~gA, nizcala rhNgaa| maiM kisI kI sahAyatAkI apekSA nahIM karU~gA |suu078|| TIkA kA artha-teNaM kAleNaM' usa kAla usa samaya meM jo prasiddha hemantaRtu ke cAra mAsoM meM zramaNa dharmanuM yathArtha pAlana karo ! zukala dhyAna vaDe ATha prakAranA karmane nAza kare ! rAga-dveSa rUpI maeAne jIte, ane mokSamAla upara ArUDha thAo (bIrAje) ! " A prakAre vAraMvAra jayanAddha pakAratAM pikAratAM je dizAmAMthI teo AvyAM hatAM te dizAmAM pAchA cAlyAM gayAM. zramaNa bhagavAna mahAvIre mitro-jJAtijana-snehisaMbaMdhIo, AtmIyajane, svajane ane parijanathI chuTA paDI A pramANe abhigraha dhAraNa karyo. "bAra varSa paryanta kAyasaMga karI dehAdhyAsa choDavAmAM prayatnazIla rahIza, mArA abhigraha daramyAna je kAI deva, manuSya ane tivaca saMbaMdhI mane upasarga utpanna thaze te huM tene samyaka prakAre (zAMtabhAve) sahana karIza. upasaga ApanArAone huM kSamA karIza. mAre Atmika roga maTADavA, upasarganI titikSA karIza. mArA A nizcayamAM dRDha rahIza. huM koI paNa prakAranI sahAyatAnI keInI pAsethI paNa AzA rAkhIza nahiM. (sU078) TIkAne arthate kALe ane te samaye jyAre hemaMta Rtune (ziyALAne) pahele mAsa mAgazara bhagavataH zakrAdidevendrakRtamabhinandanam, abhigrahadhAraNaM c| su078|| // 14 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA zrIkalpa sUtre // 142 // haima tAnAm hemantaRtusambandhinAM caturNA mAsAnAM madhye prathamaH pAdyaH, mAsa:-mArgazIrSAkhyo mAsaH, prathamaH pakSa: mArgazIrSabahula:-mArgazIrSakRSNapakSaH, tasya khalu mArgazIrSabahulasya dazamyAM tithau, suvratentadAkhye divase dine vijaye-vijayanAmni muhurne kAlavizeSe, hastottarAbhiH nakSatreNa-hastopalakSitottaganakSatreNa-uttarAphAlgunInakSatreNa saha yogamupagate sambandhaM prApte candre sati prAcInagAminyAMpUrvadigbhAgagAminyAM chAyAyAma-aparAhnakAle vyaktAyAM: spaSTAyAm-avaziSTAyAM caturthapraharalakSaNAyAM pauruSyAM apAnakena-jalapAnarahitena SaSThena bhaktana-upavAsadvayarUpeNa bhagavAn mahAvIraH dakSiNena hastena dakSiNa-dakSiNabhAgasthaM vAmena-vAmahastena vAma-vAmabhAgasthaM pazcamuSTikaM,paJcamuSTayo yasmistaM locaM-luzcanaM kRtvA siddhAnAM namaskAraM karoti / kRtvA-"sarvasakalaM me-mama pApakarmaprANAtipAtAdi lakSaNaMsAvadyakarma akaraNIyam akartavyam" iti kRtvA iti jJa-parijJayA jJAtvA pratyAkhyAna-parijJayApratyAkhyAya siMhavRttyA sAmAyikaM cAritraM pratipadyate svIkaroti-gRhAti / tasmin samaye ca khalu devAsurapari prathama mAsa mArgazIrSa thA, prathama pakSa-mArgazIrSa kRSNapakSa thA, usa mArgazIrSa kRSNapakSa kI dazamI tithi meM, suvrata nAmaka dina meM, vijayanAmaka muhUrta meM, hastanakSatra se upalakSita uttarA nakSatra arthAt uttarAphAlgunI nakSatra ke sAtha candramA kA yoga hone para, chAyA jaba pUrva dizAkI ora jA rahI thI, arthAt aparAhna ke samaya meM, eka prahara jaba zeSa thA, arthAt dinake cauthe pahara meM, jalapAna-rahita (cauvIhAra) SaSThabhakta ke sAtha, bhagavAn mahAvIrane dAhine hAtha se dAhinI ora kA ora bAyeM hAtha se bAyIM aura kA paMcamuSTika loca kara ke siddhoko namaskAra kiyaa| namaskAra kaske 'mere liye samasta prANAtipAta Adi pApa-sAvadyakarma akartavya haiN| isa prakAra bhagavataH paJcamauSTikalocaH, sAmAyikacAritrapatiprattizca / suu078|| (zurAtAwi Rd3) yAsata hato, prathama pakSa me-bhAga2-(2ds) bhAsanA pakSanI (qa) samastI , sunata nAmanA e zubha divasanA vize vijaya nAmanA muhUrtamAM hasta nakSatrathI upalakSita uttarA nakSatramAM-eTale ke uttarAkahagunI nakSatranI sAthe candrane thoga thatAM paDachAya jyAre pUrvadizAmAM paDatuM hatuM tyAre eTale ke sAMjanA samaye, jayAre divasane eka pahora bAkI hatuM tyAre eTale ke divasanAM cothA pahore, nirjaLa SaSThabhaktanI (chaThanI) sAthe (be upavAsamAM pANIne paNa nyAya karIne) bhagavAne jamaNA hAthe jamaNI bAjunA ane DAbA hAthe DAbI bAjunA paMcamuSTika leca karIne (mAthAnA saghaLA vALa pAMca muThIthI ukheDIne) siddha paramAtmAne namaskAra karyA. namaskAra karIne "mAre mATe samasta prANAtipAta Adi aDhAre prakAranAM pApa-sAMvadha karma akartavya che." A pramANe 1 parijJAthI jANIne ane // 142 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa pad-devAsurasamA, manujapariSat-manuSyasabhA ca AlekhyacitrabhUtA iva-ahitacitravat tisstthti| tataH zrIvIrapramozcAritragrahaNAnantaraM, khalu sa zakro devendro devarAjaH jantupAtaM patitaHjanturiva patitaH sahasA samAgataH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya kezAn vajramaye vajramaNinirmite sthAle pratIcchatigRhNAti pratISya-gRhItvA tAn kezAn kSIrodasAgaraM saMharati nayati / yasmin samaye ca khalu bhagavAna zrIvoraH sAmAyika cAritraM pratipadyate= gRhNAti, tasmin samaye ca khalu bhagavato varddhamAnasya caturtha-matizrutAvadhimanaHparyayakevalarUpeSu paJcasu jJAneSu caturtha manaHparyayajJAnaM samutpannam / tataH khalu zakrapramukhAzcatuSpaSTirapi indrAH sarve devAzca devyazca bhagavantaM zrIvIramamuM "he bhagavan ! kalpamaJjarI TIkA // 143 // jJa-parijJA se jAnakara aura pratyAkhyAna-parijJA se tyAga kara siMhavRtti se sAmAyika cAritra aMgIkAra kiyaa| usa samaya devoM aura asuroM kA samUha tathA manuSyoM kA samUha citralikhita ke samAna stabdha raha gyaa| zrIvIra prabhu ke cAritra-grahaNa ke pazcAt zakra devendra devarAja acAnaka hI A pahu~ce aura unhoMne zramaNa bhagavAn mahAvIra ke kezoM ko hIre ke thAla meM lekara kSIrasAgara meM rakha diye| jisa samaya bhagavAn ne sAmAyika cAritra ko aMgIkAra kiyA, usI samaya bhagavAn vardhamAna ko cauthA, arthAt mati, zruta, avadhi, manaHparyaya aura kevala rUpa pA~ca jJAnoM meM se cauthA manaHparyaya jJAna utpanna hogyaa| taba zakra Adi cauMsaTha indra sabhI deva aura deviyA zrIvIra prabhu kA isa prakAra abhinandana karane lage bhagavato mnHpryyjnyaanotpttiH| suu078|| pratyAkhyAna pariNAthI tyAga karIne siMha vRttithI sAmAyicAritra aMgikAra karyuM. te vakhate de, asure tathA manumone samUha citravat stabdha banI gaye. prabhue cAritra-grahaNa karatAM ja zakra devendra devarAja AgaLa AvyAM ane temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIranAM kezane ratnanA thALamAM jhIlI lIdhA ane vinayapUrvaka kSIra sAgaramAM padharAvyAM. je samaye bhagavAne samyapha cAritrane aMgIkAra karyuM. te veLAe bhagavAna vardhamAnane caDyuM eTale ke mati, ta, avadhi, manaH paryAya ane kevaLa e pAMca jJAnomAMthI zuM manaH5rthayajJAna utpanna thayuM. zaka Adi cosaTha Indra saghaLAM deva ane devIoe zrIvIra prabhune A rIte abhinandana karavA lAgyA. "bhagavad ! Apano jaya he. zramaNa- SSC A // 143 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrIkalpa kalpa // 144|| maJjarI TIkA bhavAn jayatu sarvotkarSeNa vartatAm, zramaNadharma-sAdhudharma pAlayatu, aSTavidhakarmazatrUn aSTamakArakakarmarUpazatrUn zukladhyAnena nAzayatu-dUrIkarotu, rAgadveSamalaM-rAgadveSarUpamallaM parAjayatAm , tathA-mokSasaudha-muktirUpamAsAdam Arohatu-ArUDho bhavatu" ityAdirUpeNa cittotsAhajanakavacanena abhinandayantaH 2=punaH punarabhinandayantaH, tathA abhiSTuvantaH2-punaH punaH sarvato varNayantaH AkAze jayadhvani-jayazabdaM kurvantaH yasyA eva dizaHbhyAmeva dizamAzritya prAdurbhUtAH prakaTIbhUtAH tAmeva dizaM pratigatAH prtinivRttaaH| tataH zakrAdipratigamanAnantaraM khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH mitra-jJAti-nijaka-svajana-sambandhi-parijanaM, tatra-mitrANi-muhRdAdayaH, jJAtayaH sajAtayaH, nijakA svakIyAH putrAdayaH, svajanAH pitRvyAdayaH, sambandhinaH-putraputrINAM zvazurAdayaH, parijanA dAsIdAsAdayaH, ityeSAM samAhArastat prativisRjati. nivedayati svayaM ca imametadrUpam=anupadaM vakSyamANam abhigraham niyamam abhigRhNAti sarvatobhAvena svIkaroti " yat-ahaM dvAdaza__ 'bhagavAn sarvotkRSTa ho kara vrte| sAdhudharma kA pAlana kIjie, ATha prakAra ke karmaripuoM ko zukladhyAna se dUra kIjiye, rAga-dveSarUpI mallau kA mAna-mardana kIjie, mukti-mahala para ArohaNa kiijie|' ityAdi rUpa se cittotsAhajanaka vacanoM se punaH punaH abhinandana tathA stavana karate hue, AkAza meM jaya-jayakAra karate hue, jisa dizA se prakaTa hue the usI dizA meM cale gye| zakra Adi ke cale jAne ke pazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIrane mitrajanoM, sajAtiyoM, nijajanoM (putrAdikoM), svajanoM (kAkA Adiko), saMbaMdhIjanoM, (putra-putrI Adi ke zvazura Adi nAtedAroM) tathA parijanoM (dAsIdAsa-vagairaha) ko visarjana kiyA aura svayaMne isa prakAra kA abhigraha-niyama grahaNa kiyA-'maiM bAraha zakrAdInAM mitrajJAtyAdInAM ca gamanA nantaraM bhagako vato'bhi grahagrahaNam ||suu078|| dharmanuM yathArtha pAlana karaje, ATha prakAranA kamaripuone zukaladhyAna vaDe dUra karo, rAgadveSa rUpI malenAM mAnanuM mardana kare, muktimahela para ArohaNa kareItyAdi prakAre cittamAM utsAha utpanna karanAra vacanothI pharI pharIthI abhinaMdana ane gaganabhedI jayanAda pikAratA je dizAmAMthI pragaTa thayAM hatAM teja dizAmAM pAchA cAlyA gayA. indrarAjA vagere cAlyAM gayAM pachI zramaNa bhagavAna mahAvIre mitrajane, sajAtI, nijajane (putrAkrike) savajane (kAkA Adike) saMbaMdhIjane (putra-putrInA sasarA Adi sagAM) tathA parijane (#Asa-dAsI vagere)thI chaTA paDayA ane pote A prakArane abhigraha-niyama karyo ke " huM bAra varSa sudhI kAryotsarga karIne, hAbhimAnanA // 144 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 145|| varSANi vyutsRSTakAyA kRtakAyotsargaH tyaktadehaH parityaktazarIrAbhimAnaH san ye kecit divyA dyauH svargaH, tadvAsisuragaNo'pi upacArAd dyoH, tadbhavAH-devasambandhinaH, vA-athavA, mAnuSyA manuSyasamudbhavAvA tairazcA:tiryagyonisamudbhavAH upasargAH samutpatsyante, tAn utpannAn upasargAn samyak manodADharthena sahiSye bhayA'bhAvena.kSasye-krodhAbhAvena, titikSiSye dainyA'karaNena, adhyAsiSye-nizcalatayA, tathA-tadupasargasahanAdiSu kasyApi devasyA'surasya manuSyasya vA sAhAyya pratIkArakaraNe sahAyatAM no khalu epiSyAmi abhilaSiSyAmi / iti ||suu078|| . mUlam-taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre imeyArUvaM abhiggahaM abhigiNhittA bosaTakAe cattadehe muhuttasese divase kummAraggAmaM phie| taeNaM sirivaddhamANasAmI jAva nayaNapahagAmI AsI tAva gaMdivaddhaNapamuhA ummuhA jaNA NiyaNiyaloyaNapuDehiM pahudarisaNAmayaM pibamANA paharisamANA aasii| aha ya pahU jahA tahA dihisaraNio vipakiTTho jAo tahA tahA dAridANaM viva savvesi sokarisahariso paNaTTamArabhIa, gimhakAlammi sarovarANaM jalamiva harisollAso sosiumuvAkamIa, vAriviraheNa paphullaM kamalakulaM viva samvesi hiyayadussaheNa pahuviraheNa maliNaM jAya, tamujjIviuM pavatto soMDIro sIyalamaMdasugaMdhisamIrovi bhuyaMgamasAsAyai, pucvaM jAo taddikkhamahocchava- naMdaNavaNe tadarisaNakappatarutale iTThasiddhIe ANaMdalaharIo jAyAo tAo savvAo pahuvirahavaDavAnalammi pnndvaao| pahussa dussaho viraho caMdaviraho cagoramiva, hiyayanikhAyaM sallamiva akhile jaNe vahie krii| pario vittharieNa phAreNa pahuvirahaMdhayAreNa AyayaloyaNesu samANesu vi tatthaDhiyA jaNA anayaNA jAyA, pAINA samIINA pahupagAsaNavINA tatthacA sohA nivvANadIvasihagihasoheba nAsI / pahummi virahie samANe payasi galie naIpuliNamiva, rase galie dalamiva jaNamaNo maliNo saMjAo, jaNanayaNAo phArA vAridhArA pAusammi vuTTivarSoM taka kAyotsarga kiye, dehamamatva kA tyAga kiye, devoM saMbaMdhI, manuSyoM saMbaMdhI athavA tiryacoM saMbaMdhI jo bhI upasarga utpanna hoMge, una utpanna hue upasagoM ko mAnasika dRr3hatA ke sAtha nirbhaya bhAva se sahana karU~gA, vinA krodha ke kSamA karU~gA, adIna bhAva se sahana karU~gA, aura nizcala raha kara sahana kruuNgaa| una upasago ke sahana karane Adi meM kisI deva yA manuSya kI sahAyatA kI abhilASA bhI nahIM karU~gA |suu078|| tyAga karIne de, manuSya athavA tiya saMbaMdhI je upasarga (trAsa) utpanna thaze te upasargone mAnasika daDhatA sAthe nirbhaya bhAvathI sahana karIza, krodha karyA vinA kSamA karIza, adIna bhAve sahana karIza ane nizcala rahIne sahana karIza te upasargo sahana karavA AdimAM koI paNa deva ke manuSyanI sahAyatAnI IcchA paNa nahi karuM." (sU078) bhgvto'bhigrhgrhmuu078|| // 145 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 146 // ( dhArA vi vahiumArabhIa, pahuvaraggajo arimaddaNo naMdivaddhaNo nariMdo pakkhalaMtA''bharaNo paDatapabhrUNasamUho chiNNAtataa faraNo avaNiyale savvaMgeNa ghasattipaDio, ta daTTaNaM savve sAmaMtappabhiyatro'vi samaMtao avaNiyale nivaDiyA / taeNaM vilINaceyaNo naMdivarddhaNo bhUvo kahaMpi ceyaNAyAreNa sIyalokyAreNa ceyaNaM NIo ava vahio bhavI, niraMtaraIsiusiNasa lilocchaliyadhArAmoyaNAI loyaNAI pamajjiya pajjadukkhabhAyaNaM sayamappANameva niMdIa - dhI! dhI! amhANaM pAvavivAgaM, amU baMdhuviraho pAgasAsaNI asaNIviva amhe hiNai / evaM dussahapahuvirahadukkheNa viSNo payAbhinaMdaNo NaMdivaDaNo rAyA muttakaMThamAkaMdIa / assA hatthiSNe'vi asmaI pahuMcamANA atthogasogamAiNo bhavIa / tayANi naccasurehi maUrehivi naccaM visariyaM, viDaviNo kusumAI caI, kANa viharaNaparAyaNa hariNA upAttAI taNAI, kaNabhakkhiNo pakkhiNo ya AhAraM pariharIa / evaM savvesu pANisu pahudhirahavihure so garavaro pahuM ceyasA ciMtamANo tatra evaM vayAsI - jattha tattha ya satya tumaM cevAvaloya e viuttositi tuM vIra ! dukkhAevANumijjai " // 1 // evaM bhAsamANo nandivaddhano rAyA saNisaMtaM paTTio || sU079 / / chAyA -- tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH imametadrUpamabhigrahamabhigRhya vyutsuSTakAyaH tyakta dehaH muhUrtazeSe divase 'kurmAra' grAmaM prasthitaH / tataH khalu yAvat zrIvardhamAnasvAmI nayanapathagAmI AsIt tAvanandivardhanamamukhAH unmukhA janAH nijanijalocana puTaiH prabhudarzanAmRtaM pivantaH prahRSyanta Asan / atha ca prabhuryathA yathA dRSTisaraNito viprakRSTo jAtaH, mUla kA artha ' taraNaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra isa prakAra ke isa abhigraha ko grahaNa karake zarIra kI zuzrUSA aura mamatA kA tyAga kiye hue eka muhUrtta dina zeSa rahane para 'kurmAra' grAma kI ora vihAra kiye / tatpazcAt jaba taka zrI vardhamAna svAmI nayanapathagAmI the-dikhAI dete rahe, taba taka nandivardhana Adi sabajana apane-apane nayanapuToM se prabhu darzana kA amRta pAna karate hue harSita rahe; kintu prabhu jyoM jyoM bhU artha- 'taNaM ityAhi bhASA prahAranA maligrahane dhAra dUrI zaroranI zuzrUSA bharatAnA tyAga karyo. teja divase chellA muhUta mAM bhagavAna 'kumhara' gAma tarapha cAlI nIkaLyA. jyAM sudhI bhaganAna STigocara thayAM tyAM sudhI nahivana vagere svajanAe animeSa STie Tagara Tagara joyA karyuM ne prabhunA dazanAmRtanuM pAna karatAM harSita rahyAM. paraMtu jyAre prabhu sRSTi-maryAdAthI dekhAvA baMdha thatA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA prabhuvirahe nandivardha nAdInAM vilApa - varNanam / ||suu0 79 // // 146 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA prabhubirahe tathA tathA daridrANAmiva sarveSAM sotkarSaharSaH praNaSTumArabhata, grISmakAle sarovarANAM jalamiva harSollAsaH zoSTu mupAkramata, vAriviraheNa praphullaM kamalamiva sarveSAM hRdayaM duHsahena prabhuviraheNa malinaM jAtam , tadujjIvayituM pravRttaH zrIkalpa zauNDIraH zItalamandasugandhisamIro'pi bhujaGgamazvAsAyate, pUrva yAH taddIkSAmahotsavanandanavane taddarzanakalpatarutale iSTasiddhayA AnandalahayoM jAtAH, tAH sarvAH prabhuvirahavaDavAnale praNaSTAH, prabhorduHsaho virahaH cndrvirh||147|| zvakorabhiva, hRdayanikhAtaM zalyamivAkhilAn janAn vyathitAnakarot, paritoH vistRtena sphAreNa prabhuvirahAndhakAreNa AyatalocaneSu satsvapi tatra sthitA janA anayanA jAtAH, prAcInA samIcInA prabhuprakAzanavInA tatratyA zobhA najaroM se dUra hote gaye, tyoM tyo daridroM ke samAna sabakA utkarSapUrNa harSa samApta honA AraMbha hone lgaa| jaise grISma ke samaya meM sarovaroM kA salila sUkhane lagatA hai, usI prakAra unakA harSa mUkhane lgaa| jaise pAnI ke vinA phUlA kamala murajhA jAtA hai usI prakAra saba kA hRdaya dussaha prabhu-viraha se murajhAne lgaa| use tAjA karane ke lie pravRtta huA, paTu pavana zItala manda aura sugaMdhita hone para bhI sAMpa ke zvAsa ke samAna jaharIlA pratIta hone lgaa| bhagavAn kI dIkSA ke mahotsavarUpI nandana kAnana meM, prabhu ke darzana ra rUpI kalpavRkSa ke mUla meM iSTa prApti se jo Ananda kI lahareM utpanna huI thIM, ve sabhI vIraviraharUpa vaDa vAnala meM bhasma ho gii| cakora ko jaise candramA kA viyoga dussaha hotA hai, usI prakAra prabhukA viraha, hRdaya meM cume hue kATe ke samAna sabhI janoM ko vyathA utpanna karane lgaa| cAroM ora phaile hue prabhuviraha rUpa saghana aMdhakAra ke kAraNa vahA~ khaDe sabhI jana baDe baDe locanoM ke vidyamAna rahate bhI nynhiingayA tema tema daridronI samAna svajananA haze echA thavAM lAgyAM. jema unALAnA prakhara tA5mAM sarevaranuM pANI sukAI jAya che tema sanehIjanene harSa sukAvA lAgyo. pANI vinA jema kamaLa karamAI jAya che tema prabhudarzana vinA savanA mana karamAvAM lAgyAM. tene vikasita karanArA vahetA maMdamaMda zItala ane sugaMdhita pavane paNa teone sapanA zvAsasama viSamaya lAgatA hatA. dIkSA mahotsava rUpI naMdanavanamAM prabhudazanarUpI kalpavRkSanA mUlamAM ISTaprAptithI je AnaMdanI laherIo uThatI : GENmA hatA hatI te badhI laherIe vIrabhagavAnanA viraha rUpI vaDavAnala- agnimAM baLIne khAkha thaI gaI. cara pakSIne jema ca ne viyoga sAle che tema prabhune viyega sarvajanene sAlavA lAgyuM. ane A viraha zalyanI mAphaka khUMcavA lAge. galI prabhuviyogane lIdhe comera prasarAela prabhuviraha rUpa saghana aMdhakArane lIdhe tyAM ubhelA badhA mANase moTI moTI nandivardha nAdInAM vilApa varNanam / suu079|| // 147 // che zrI kalpa sUtra: 02 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrokalpa-sa mUtre maJjarI // 148 // TIkA mabhuvirahe nirvANadIpazikhagRhazobhevA'nazyat / prabhau virahite sati payasi galite nadIpulinamiva, rase galite dalamiva janamano malinaM saMjAtaM, jananayanataH sphArA vAridhArA prAdRSi dRSTidhAreva voDhumArabhata / prabhuvarAgrajo'rimardanonandivardhano narendraH praskhaladAbharaNaH patatmasanasamUhazchinnAnokaha iva vigatacetano'vanitale sarvAGgeNa dhasetipatitaH, taM dRSTvA sarve sAmantaprabhRtayo'pi samantato'vanitale niptitaaH| tataH khalu vilInacetano nandivardhano bhUpaH kathamapi cetanAjanakeNa zItalopavAreNa cetanA nIto'pi atIva vyathito'bhavat / nirantareSaduSNasalilocchalitadhArAmocane locane pramRjya prAjyaduHkhabhAjanaM svakamAtmAnamevAnindat-dhira dhigasmAkaM pApavipAkam , asau se ho gye| pahele kI vahA~ kI prabhu ke prakAza se nUtana aura salaunI zobhA usI prakAra naSTa ho gaI, jaise dIpa-zikhA ke bujha jAne para ghara kI zobhA naSTa ho jAtI hai| jaise pAnI ke baha kara nikala jAne para nadI kA taTa zobhAhIna ho jAtA hai, aura jaise rasabhAga sUkhajAne para pattA malina-phIkA-niSpabha ho jAtA hai, usI prakAra janatA kA mana malina ho gyaa| varSA Rtu meM pAnI kI dhArA kI taraha logoM ke nayanoM se AMsuoM kI dhArA pravAhita hone lgii| bhagavAn ke jyeSTha bhrAtA, ripuoM kA mardana karane vAle nandivardhana rAjA besudha ho kara dhar3Amase sarvAga se kaTe vRkSa kI taraha-dharatI para gira par3e,unake sabhI AbhUSaNa aise gira par3e, mAno vRkSa ke phUla jhar3a gaye hoN| unheM girA dekha kara sabhI sAmanta vagairaha bhI idhara-udhara bhUtala para jA gire| tatpazcAt saMjJAhIna nandIvardhana rAjA kisI prakAra cetanA utpanna karane vAle zItalopacAra se hoza meM Aye bhI to atIva vyathA kA anubhava karane lge| anavarata halke se uSNa jala kI uchalatI dhArA bahAne vAle netroM ko pauMchakara vaha atIva duHkha ke pAtra apanI AtmA kI isa prakAra nindA karane AMkhe hovA chatAM AMdhaLA bhIMta jevA thaI gayA. jevI rIte dI olavAtAM gharanI zobhA naSTa thaI jAya che tevI ja rIte tyAMnI prabhunA prakAzathI thatI nathI ane suMdara zobhA naSTa thaI gaI. jema nadIkAMThe dhovAI jatAM nadI beDoLa lAge che, jema rasa cusAI jatAM phaLaphUla patra dIkkAM lAge che tema prabhunA gayA bAda samasta janatAnAM mana rasahIna kAM dekhAvA lAgyAM. zrAvaNa bhAdaravAnI varSonI dhArAnI mAphaka lokenI AMkhethI AMsuonI dhArA vahevA lAgI dumane rADa paDAvI de tevA temanA moTA bhAI naMdivardhana mUchita thaIne kApelA vRkSanI DALI mAphaka dharatI para paDI gayA. jema vRkSanAM ka nIce gabaDavA mADe tema temanAM AbhUSaNe paNa eka pachI eka nIce gabaDavA mAMDayAM nisteja thayela nahiMvardhanane bezuddha pahelA joi sarvasAmata vagere paNa bezuddha thaI beya para paDavA lAgyA. nandivardhanAdInAM vilaapvrnnnm| ma079|| // 148 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 149 // C bandhuvirahaH pAkazAsanirazaniriva asmAn nihanti / evaM dussahaprabhuvirahaduHkhena khinaH prajA'bhinandano nandivardhano rAjA muktakaNThamAkrandat / azvA hastino'pi aNi pramuJcantaH astokazokabhAgino'bhavan / tadAnIM nRtyaraimayUrairapi nRtyaM vismRtam , viTapinaH kusumAnyatyajan , kAnanaviharaNaparAyaNA hariNA upAttAni tRNAni, kaNabhakSiNaH pakSiNazcA''hAraM paryaharan / evaM sarveSu pANigaNeSu prabhuvirahavidhureSu sa naravaraH prabhuM cetasA cintayannAha " yatra tatra ca sarvatra, tvAmevA''lokayAmyaham / viyukto'sIti vIra! tvaM, duHkhAdevAnumIyate // 1 // evaM manasi cintayannandivardhano rAjA svanizAntaM prasthitaH // sU079 // lage-'dhikAra hai, dhikkAra hai hamAre pApa ke pariNAma ko! yaha bandhu-viyoga indrake vajra kI taraha hameM coTa pahuMcA rahA hai|' isa prakAra prabhu ke dussaha viraha ke duHkha se khinna aura prajA ko Ananda dene vAle nandivardhana rAjA mukta kaMTha se AkraMdana-rudana-karane lge| ghor3e aura hAthI AMsU bahAte hue prabala zoka karane lge| usa samaya nRtya karane meM zUra mayUra bhI nAcanA bhUla gye| vRkSoM ne kumumoM kA parityAga kara diyaa| vana meM vicaraNa karane meM parAyaNa hariNoM ne mukha meM grahaNa kiye tRNoM ko bhI tyAga diyA aura kaNa-kaNa kA bhakSaNa karane vAle pakSiyoM ne cuganA baMda kara diyaa| isa prakAra sabhI prANigaNa prabhu ke viraha se vyathita ho ge| tatpazcAt rAjA nandivardhana mana hI mana bhagavAn kA cintana karate hue apane bhavana kI ora ravAnA hue // mU079 / / zIta upacAra vaDe naMdivardhana jyAre dezamAM AvyA tyAre temanI vyathAne pAra na hatuM. jANe duHkhanA vAdaLe tuTI paDayo. gaLAmAM Dame bharAyo hate. AMsuthI chalakatI AMkhene sApha karI AtmaniMdA karavA lAgyA, "dhikAra che mArA pApanA pariNAme ne ! A baMdhuviraha IndranA vajInA mAra samAna duHkha ApI rahyo che! Ama kahI teo haiyAphATa revA lAgyAM ne codhAra AMsu pADI vilApa karavA lAgyAM. gheDA, hAthI vagere prANIo paNa AMsu vahAvatAM prabala zeka anubhavavA lAgyAM. A samaye nAca karanAra mayUre paNa nAca karavAnuM bhUlI gayAM. vo zekanA cinTa tarIke pune tyAga karavA lAgyA. haraNAe moDhAmAM lIdheluM ghAsa choDavA lAgyAM; pakSIoe cavAnuM choDI dIdhuM. A pramANe sarva prANIo paNa vilApa karavA lAgyAM. jhADapAna paNa zekanA mAryA jharavA lAgyAM. zekathI duHkhita thayela naMdivardhana bhagavAnanuM ciMtana karatAM karatAM khInna bhAve pitAnA mahele pahoMcyAM. (sU079) prabhuvirahe nandivardhanAdInAM vilaapvrnnnm| sU0 079 // FANARTA mAM. A samaye nAsAmAM lIluM ghAsa chezAkanA mAryA karavA lAge // 149 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa TIkA-'taeNaM samaye bhagavaM' ityAdi-tatA-dIkSAgrahaNAnantaraM khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH imametapam= pUrvoktaM svapratijJAtam abhigraham abhigRhya-svIkRtya vyutsRSTakAyA-tyaktazarIrazuzrUSaH, tyaktadehaH parihRtazarIramohaH, muhUrtazeSecaTikAdvayAvaziSTe divase dine, 'kurmAra'-grAma-kurmArAkhya-grAma, prasthita vihAraM kRtavAn / tataH khalu yAvat yAvatkAlaparyantam , zrIvardhamAnasvAmI nayanapathagAmI dRzyamAna AsIt , tAvat= tAvatkAlaparyantaM nandivardhanapramukhAmnandivardhanAdayaH, janAH unmukhAH-zrIvardhamAnAvalokArtha tadabhimukhAH santaH, nijanijalocanapuTai sva-sva-netrapuTaiH prabhudarzanAmRtaM zrIvardhamAnasvAmidarzanarUpAmRtaM pibantaH santaH prahRSyantaH pramodamAnA Asan atha-tadanantaram ca prabhu zrIvardhamAnasvAmI yathA yathA yena yena prakAreNa dRSTisaraNitaH= netrapathataH, viprakRSTa: daro jAnaH tathA tathA tena tena prakAreNa daridrANAM dInAnAm iva sarveSAM tatra sthitAnAM maJjarI // 150 // TIkA TIkA kA artha--'tae NaM' ityAdi / dIkSA grahaNa karane ke anantara zramaNa bhagavAn mahAvIra pUrvokta abhigraha ko aMgIkAra karake zarIra kI zuzrUSA ke tyAgI hue aura deha saMbaMdhI moha se rahita hue, jaba anumAna do ghar3I dina zeSa thA, taba 'kurmAra' grAma kI ora vihAra kiye| usa samaya, jitane samaya taka zrIvardhamAna svAmI dikhAI dete rahe, utane samaya taka nandivardhana Adi jana bhagavAn zrIvardhamAna prabhu ko dekhane ke lie unakI ora mu~ha uThAe hue netra-puToM se unake darzanarUpI amRta kA pAna karate rahe aura prasanna hote rahe; kintu bAda meM zrIvardhamAna svAmI jaise-jaise dRSTipatha se dUra hote cale gaye, vaise-vaise dInoM ke samAna vahA~ khar3e hue sabhI logoM kA vaha utkRSTa mA prabhuvirahe nandivardhanAdInAM vilApavarNanam / ||suu079|| st artha-'tae Na tyAhI. dIkSA sIdhA pachI ma bhAvAna mahAvIra mAyA prabhArInA abhigrahane aMgIkAra karIne zarIranI suzruSAne tyAgI zarIra upara maha che, jayAre be ghaDI divasa mAhI 2ho tyAre "bhAra" gAmanI ta23 12 zyo. jyAM sudhI najara pahoMcatI rahI-jayAM sudhI zrI vardhamAna svAmI daSTigocara rahyA tyAM sudhI naMdivardhana vagere jene bhagavAna zrI vardhamAna prabhune jovAne mATe temanI tarapha mukha UMcuM karIne netra-puTothI mITa mAMDI temanA darzana rUpI amRtanuM pAna karatA rahyA ane prasanna thatAM rahyAM, paNa jema jema zrI vardhamAna svAmI daSTipathathI dUra dUra thatAM gayAM tema tema dIna mANasanI jema tyAM eThA thaelA badhA lene te utkRSTa AnaMda vihIna // 15 // zrI 395 sUtra:02 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janAnAM sotkarSaharSa utkRSTAnandaH praNaSTuM dUrIbhavitum Arabhata-upAkramata, kiMca-grISmakAle grISmaRtau saro varANAM jalamiva sarveSAM janAnAM harSollAsaH zoSTumupAkramata, vAriviraheNa jalAbhAvena praphullaM=vikasitaM, kamalakulaM zrIkalpa kamalavanamiva sarveSAM tatrasthitAnAM janAnAM, hRdayaM manaH, duHsahena kaSTasahanIyena prabhuviraheNa zrIvardhamAnasvAmiviyogena, malinaM hataprabhaM jAtam / tat-sarvajanahRdayam , ujjIvayitum-ullAsayituM pravRttaH zauNDIraH nipuNaH maJjarI // 151 zItalamandasugandhisamIro'pi bhujaGgamazvAsAyate-bhujaGgamazvAsa ivAcarati-tadvaddAhajanako jAta ityarthaH / pUrva TIkA taddIkSAmahotsava-nandanavane zrIvardhamAnasvAmicAritragrahaNo ddezyaka-bRhadutsavarUpa-nandanavane tadarzanakalpatarutale zrIvardhamAnasvAmidarzanarUpakalpavRkSamUle iSTasiddhayA-abhilaSitasampannatayA yA AnandalahayaH harSaparamparAH jAtAH, tAH sarvAH prabhuvirahavaDavAnale zrIvardhamAnasvAmiviyogarUpasAmudrikAgnau prnnssttaaH| prabhoH zrIvardhamAnasvAminaH duHsahaHkaSTasahyaH virahaH candravirahaH candraviyogaH cakoram iva yathA vyathitaM karoti, hRdayanikhAtaM hRdayapradezAntaHAnanda dUra hone lgaa| jaise grISma Rtu meM sarovaroM kA jala mUkhane lagatA hai, usI prakAra unakA harSollAsa sUkhane lgaa| jaise jala ke abhAva se vikasita kamaloM kA samUha zobhAvihIna ho jAtA hai, usI prakAra yahA~ sthita janoM ke hRdaya dussaha prabhu-viraha se-zrIvardhamAna svAmI ke viyoga se murajhA gyaa| saba ke hRdaya ko praphullita karane ke lie pravRtta huA sundara, zItala, manda aura sugaMdhita samIra (pavana) bhI sApa nAdInAM vilApake zvAsa ke samAna saMtApavardhaka ho utthaa| pahale bhagavAn vardhamAna svAmI ke dIkSA grahaNa ke nimitta hue vrnnnm| utsavarUpI nandanavana meM, zrIvardhamAna svAmI ke darzanarUpa kalpavRkSa ke mUla meM iSTasiddhi se Ananda kI jo suu079|| lahareM utpanna huI thIM, vaha saba prabhu ke viraharUpa vaDavAnala meM bhasma ho gii| jaise candramA kA viyoga cakAra ko vyathita karatA hai, usI prakAra bhagavAn kA viyoga logoM ko vyathita karane lgaa| athavA thavA lAgyA. jema grISma RtumAM sarovaranuM pANI sUkAvA lAge che tema temano halAsa sUkAvA lAge. jema udAra jaLanA abhAve vikasita kamaLane samUha cImaLAI jAya che, e ja pramANe tyAM upasthita thaelA mANasonAM hadaya asahya 8 pravirahathI- zrI vardhamAnasvAmInA vigathI jharavA lAgyAM. sarvanAM hadayane prakRddhilata karI rahelA suMdara, zItaLa, ho maMda ane sugaMdhita pavana paNa sApanA jherI zvAsanI mAphaka saMtApI rahyo hato. bhagavAna vardhamAna svAmInA dIkSAgrahaNa nimitte prakaTelA utsava rUpI naMdanavanamAM zrI vardhamAnavAmInAM darzana rUpI ka9pavRkSanA mULamAM ISTa siddhithI AnaMdanI je lahere utpanna thaI hatI te badhI prabhunA viraha rUpI dAvAnaLamAM bhama thaI gaI. jema candramAne ja vicAga caaura pakSIne saMtApe che eja pramANe bhagavAnane viAyega leAnA haiyAmAM apAra vyathA karavA lAgyo ane mabhuvirahe nandivardha // 15 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 152 // TIkA saMlagnaM zalyaM ca iva-yathA janAn vyathitAn karoti, tathaiva akhilAn janAn vyathitAn pIDitAn akarot / paritaH sarvataH vistRtena-amRtena sphAreNa-vizAlena prabhuvirahAndhakAreNa AyatalocaneSu-dIrghanetreSu satsvapi tatrasthitA:-zrIvardhamAnaprabhudIkSAsthAnavartino janAH anayanAH andhA iva jAtAH prAcInApUrvakAlInA, samIcInAzobhanA prabhupakAzanavInA zrIvardhamAnasvAmivirAjanAbhinavA tatratyA zrIvardhamAnasvAmisamalaGkatasthAnodbhavA zobhA =ramaNIyatA, nirvANadIpazikha-gRhazobheva-vidhyAnadIpasya bhavanasya ramaNIyateva anazyat-naSTA'bhavat , prabhau-zrIvI rajine virahite-viyukte sati, payasijale galite-niHsRte, nadIpulinam=nadIsambandhitoyotthitataTam ivanyathA malinaM bhavati tathA-rase jalabhAge, galite zuSke sati dalaM patram iva yathA malinaM bhavati tathaiva-janamanaH loka hRdayaM malinaM hatotsAhaM saMjAtam, jananayanataH lokAnAM netrataH sphArA-mahatI vAridhArA azruparamparA, mAdRSivarSAkAle dRSTidhArA-varSAdhArA iva-yathA vohuN-synditum-aarbht-upaakrmt| tathA-prabhuvarajaH zrIvardhamAnasvAmijyeSThabhrAtA, jaise hRdaya-pradeza meM cumA huA zalya vyathA pahu~cAtA hai, vaise hI vaha viyoga saba ko vyathA dene lgaa| saba aura phaile hue vizAla prabhu-viraha ke andhakAra ke kAraNa dIrghanayana hone para bhI dIkSAsthAna para vidyamAna jana netrahIna jaise ho gye| prabhu ke virAjane se navIna vahA~ kI pahale vAlI zobhA, arthAt bhagavAn vardhamAna ke virAjane ke sthAna kI vaha ramaNIyatA usI prakAra naSTa ho gaI, jaise dIpaka ke bujha jAne para bhavana kI zobhA naSTa ho jAtI hai| jaise pAnI kA bahAva samApta ho jAne para nadI ke taTakI zobhA malina ho jAtI hai, athavA rasa-bhAga ke mUkha jAne para patte niSprabha ho jAte haiM, usI prakAra logoM ke hRdaya malina-utsAhahIna ho gye| logoM ke locanoM se mahatI azrudhArA aisI pravAhita hone lagI, jaise varSAkAla meM varSA kI dhArA baha rahI ho| bhagavAn ke jyeSTha bhrAtA, zatruoM ke vijetA nandivardhana rAjA, athavA jema komaLa haiyAmAM khucI gaelA bANanI aNI mahAvyathA kare che eja pramANe te viga saune saMtApavA lAgyuM. prabhuvirahane gADha aMdhakAra citarapha phelAvAne kAraNe moTI ane svaccha kheDAvALA hovA chatAM paNa dIkSA sthAna para upasthita loko jANe netrahIna thaI gayAM. bhagavAnanI hAjarIne kAraNe tyAMnI zobhAmAM je navInatA ane ramaNIyatA AvI hatI te jANe ke dIpaka bujhAI jatAM bhavananI zobhA jema nAza pAme tema nAza pAmI. jema pANInuM vaheNa baMdha thatAM nadInA taTanI zobhA malIna thaI jAya che, athavA rasa sUkAI jatAM jema pAMdaDAM sukAM ane nisteja thaI jAya che e ja pramANe lokeAnAM haiyAM utsAha vinAnAM nirasa thaI gayAM, jema varSARtumAM varasAdanI dhArA paDe che tema lokonI AMkhamAMthI zrAvaNa bhAdara vasavA mAMDayo. prabhuvirahe nandivardhanAdInAM vilApavarNanam / suu079|| // 152 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 153|| arimardanaH zatruparAjayI nandivardhanaH tadAkhyaH, narendro rAjA praskhaladAbharaNaH prapatadalaGkAraH san patatprasUnasamUhaH= praskhalatpuSpasamudAyaH chinnAnokahA-chinnavRkSaH iva yathA vigatacetanaH nizceSTaH san avanitale pRthvItale, sarvAGgeNa= sakalAvayavena dhasiti-'dhas' ityAkArakazabdapurassaraM patitaH-apatat / taM-nandivardhanaM patitaM dRSTvA sarve-sakalA: sAmantaprabhRtayo'pi puruSAH samantataH sarvataH avanitale bhUtale nipatitAHnyapatan / tataH bhUtalanipatanAnantaram vilInacetanaH nizceSTaH, nandivardhano bhUpo-rAjA kathamapi kenApi prakaraNa cetanAkAreNa ceSTAjanakena, zItalopacAreNa vyajanAdinA zItIkaraNasAdhanena cetanAMceSTAM nIto'pi-prApito'pi, atIva-atyantaM yathA syAttathA vyathitaH duHkhito'bhavat / sa ca nirantareSaduSNa-salilocchalita-dhArAmocane-nirantaram avirataM yA ISaduSNasalilasya= kizciduSNajalasya ucchalantI yA dhArApravAhastasyA mocake locane-netre pramRjya-poJchaya mAjyaduHkhabhAjanaMbahuduHkhapAtraM svakaM-nijam AtmAnameva anindata agahayat , tathA hi-dhira dhik asmAkaM pApavipAka-pApapariNAmam , asau eSaHprabhu virahaH zrIvardhamAnaprabhuviyogaH pAkazAsaniH indrasambandhI azaniH vajram iva asmAn nihanti-nitarAM / jinake AbhUSaNa nIce gira rahe the, isa prakAra saba avayavoM se dharatI para ghar3Ama se gira gaye, jaise jhar3ate hue puSpoM vAlA vRkSa kaTa kara gira gayA ho| dharatI para girane ke bAda vaha mUrchita ho gye| phira-mUrchA dUra karane vAle zItala upacAra se-paMkhA Adi ke dvArA havA karane Adi se hoza meM Aye bhI to atyanta hI dukhI hue| vaha lagAtAra kiMcit uSNa jala kI dhArA ke samAna azrudhArA bahAne vAle netroM ko poMcha kara atyanta duHkhita apane AtmA kI hI nindA karane lage-hamAre pApa ke pariNAma ko dhikkAra Ama kA dhikAra hai ! yaha bandhuviyoga hamako indra ke vana ke samAna vyathA pahu~cA rahA hai| isa prakAra asA prabhuviyoga jema kharatAM puSpavALuM vRkSa kapAIne dharaNI para tUTI paDe che tema jenAM AbhUSaNe nIce paDI rahyAM che evA bhagavAnanA jayeSTha bhAI ane zatruonA vijetA rAjA naMdinIvardhana viraha vedanAthI zarIra uparano kAbu gumAvatAM dhaDIma karatAka dharaNI para DhaLI paDyAM, ane behoza thaI gayA. AjubAju ekaThA thaelA prajAjanee temanI mUchI TALavA zItaLa upacAra karIne tema ja paMkhA vaDe pavana vagere nAkhatAM rAjA naMdivardhana bhAnamAM AvyAM. bhAnamAM AvatAM te atyaMta duHkhI jaNAtA hatA. AMkhamAMthI codhAra AMsu vahI rahyAM hatAM. A luchavA chatAM puranI mAphaka AMsu ubharAtAM hatAM, duHkhanI kaI sImA na hatI. duHkha mATe teo potAnA AtmAne dhikkAravA lAgyA. dhikkAra hajo amArAM pApanAM pariNAmane. A kayA bhavanAM pApa udaya AvyAM haze ke mArI AMkha sAme mArA prabhuvirahe nandivarSanAdInAM vilApa hara vrnnnm| kA suu079|| s||153|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 154 // Qiang Bao hinasti=vyathayatIti bhAvaH / evam anena prakAreNa duHsahaprabhuvirahaduHkhena = kaSTasahanIya - zrIvardhamAnasvAmiviyogajanitakhedena khinnaH=duHkhitaH prajA'bhinandanaH svakIyaprajA'mandAnandakArako nandivardhano rAjA muktakaNTham = sazabdaM yathA syAt tathA-Akrandat= uccairarodIt, tasmin samaye azvAH hastino'pi, azrUNi netrajalAni pramuJcataH = pAtayantaH santaH astokazokabhAginaH=bahutarazokavanto'bhavan / tadAnIM = zrIvardhamAnasvAmiviyogasamaye nRtyazUraiH = nartananipuNaiH mayUrairapi nRtyaM vismRtam, tathA - viTapinaH = vRkSAH, kusumAni = puSpANi, atyajan = amuJcan vRkSAH prabhuviraheNa puSpazobhA rahitA bhavanniti bhAvaH / tathA-kAnanaviharaNaparAyaNAH = vanavicaraNa tatparAH hariNAH = mRgAH, upAttAni= gRhItAni = tRNAni=pAsAna, paryaharan = parityaktavantaH, ca punaH kaNabhakSiNaH pakSiNaH AhAraM =kaNabhakSaNaM paryaharan, evam = anena prakAreNa sarveSu prANigaNeSu prabhuvirahavidhureSu - zrIvardhamAnasvAmiviyogajanitaduHkhAkuleSu satsu saH= zrI vardhamAna svAmI ke viraha -janita kheda se duHkhita hokara apanI prajA ko Anandita karane vAle nandivardhana rAjA cillA-cillA kara rudana karane lge| usa samaya meM azva aura hastI bhI AMsU bahAte hue atyanta zoka ke bhAgI hue / zrIvardhamAna svAmI ke viyoga ke samaya nAcane meM nipuNa mayUra mI nRtya karanA bhUla gaye / vRkSoM ne phUloM kA parityAga kara diyA, arthAt ve bhI prabhu ke viraha se phUloM kI zobhA se rahita ho ge| tathA vana meM bihAra karane vAle mRgoM ne mukha meM liyA huA ghAsa bhI tyAga diyaa| kaNa kA bhakSaNa karane vAle pakSiyoM ne kaNabhakSaNa karanA bhI chor3a diyA / isa prakAra samasta prANIgaNa bhagavAn ke viyoga se vyathita hue / tatpazcAt bhAIne viyeAga thayA. A bandhuviyeAga tA indranA vajA jevA kArI ghA mArI rahyo che." peAtAnI prajAne AnaMdita karanAra rAjA nadivaSa~na prabhune viyoga thatAM pattharane paNa pIgaLAve tevA karUNasvare valApAta karavA lAgyA. virahanI karUNatA cAre tarapha vyApI rahI hatI. pakSioe caNavAnu` mukI dIdhuM. hAthI ane gheADAe je samAra'bhane zAlAvatA hatA te paNa A vAtAvaraNathI mukta na rahyA. temanI AMkhe apUrNa hatI. natana karI rahelA mayUrAe temanu nartana cheDI dIdhu. vRkSe paNa vicata na rahyA. nayanAmAMthI jema AMsuDA khare tema vRkSe! uparathI puSpA AMsuDAnI mAphka kharakhara kharavAM lAgyA. vanamAM nirdoSa rIte pharatAM leALAM mRgalAMoe mhoMmAM lIdheluM kaDapa paNa chADI dIdhuM. hA, prabhu ! tArA viyeAga ! kone vyathA nathI upajAvate ? pazu zuM? ne pakSI zuM? mAnavI zuM ke deva zuM? vAtsalyanA avatAra evA prabhunA virahathI sArI vanarAjI, pazu, pakSI, mAnavI ane devagaNa, koI du:khathI zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA prabhuvirahe nandivardhanAdInAM vilApa varNanam / ||suu079|| // 154 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 155 // TIkA __ prabhuyiyogavidhuro naravaro rAjA-nandivardhanaH prabhu zrIvardhamAnasvAminaM cetasA hRdayena cintayan smaran kathayati "yatra ca sarvatra tvAmevA''lokayAmvaham / viyukto'soti vIra tvaM, duHkhAdevAnumIyate" // 1 // iti / evaM vilapana nandivardhano rAjA tataH jJAtaSaNDavanAt svanizAntaM-nijagRhaM prsthitHpyaatH||079|| mUlam-tattha paMdivaddhaNeNa vuttaM-he vIra ! amhe taM viNA suNNa varNa viva piukANaNaM viva bhayajaNaNaM bhavaNaM kahaM gamissAmo 1 / havaMti ya ettha silogA tae viNA vIra ! kahaM vayAmo, gihe'huNA sunnnnvnnovmaanne| goTThImuha keNa sahAyarAmo, bhokkhAmahe keNa sahA'ha baMdhU ! // 1 // samvesu kajjemu ya vIra-vIre-cAmaMtaNAIsaNo tvjj| pemappakiTTIi bhajIa moyaM, NirA''sayA kaM aha AsayAmo // 2 // bhagavAn ke viraha se duHkhI nandivardhana rAjA zrIvardhamAna svAmI ko hRdaya se smaraNa karate hue kahate haiM " yatra tatra ca sarvatra, tvAmevA''lokayAmyaham / viyukto'sIti vIra ! tvaM, duHkhAdevAnumIyate " // 1" ___ arthAt-he bhrAtA! meM jahAM tahAM saba jagaha tereko hI dekhatA hU~, ataH kauna kahatA hai ki terA viyoga huA hai, mujhe to cAroM ora tUM hI tUM dikhAI de rahA hai paraMtu he vIra ! jaba aMtara meM duHkha hotA hai taba anumAna karatA hU~ ki terA viyoga ho gayA hai| isa prakAra manahImana bolate hue nandivardhana rAjA jJAtakhaNDa udyAna se apane bhavana kI ora ravAnA hue suu079|| mukta na hatuM. prabhu te gayA. have raDe che phAyado ? ema vicArI bhAre haiye naMdivardhana rAjA ema kahevA lAgyA ke- "yatra tatra ca sarvatra, tvAmevA''lokayAmyaham / viyukto'sIti vIra ! tvaM, duHkhAdevAnumIyate" // 1 // arthAtuhe bhAI huM jyAM tyAM badhI jagAe tane ja jouM chuM. to pachI koNa kahe ke tAre viga thaye che che, ane te cAre tarapha tU ja tuM dekhAI rahyo che, paNa he vIra ! jayAre aMtaramAM duHkha thAya che tyAre anumAna karUM chuM ke tAro viyoga thaI gayo che. A pramANe manamAM ne manamAM belatA nadivardhana rAjAe jJAtakhaMDa udyAnamAMthI pitAnA bhavananI tarapha DagalAM bharyo. (sU079) prabhuvirahe nandivardhanAdInAM vilApavarNanam / muu079|| // 155 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 156 // TIkA __ bhavanti cAtra zlokAkha kena sahA''carAmA, mAvA dvAre vinA zUnya vana aippiyaM baMdhava ! dasaNaM te, suhaMjaNaM bhAvi kaya'mha akkhiNaM / nIrAgacitto'vi kayAha amhe, sarissamI savvaguNAbhirAma ! // 3 // iccevaM bhujo bhujo vilapaMtANaM tesiM samvesiM accho mottiyamAlavva phArA asmuhArA nissNdiumuvaakmii| taha ya acchisuttiyAo assubiMdumuttAhalANi pario vikiriumaarbhii| evaM sogamayaM samayaM nirikkhiya dinamaNIvi maMdadhiNI jaao| ego avarassa dukkhaM paropparaM daTuM yaitti vibhAviya viva sahassakiraNo atthmio| sUre athamie dharA ya aMdhayArA''cchAyaNaM dharIa, jaNA ya sogAurA vicchAyavayaNA sayaM sayaM gihaM paDigayA ||muu080|| chAyA-tatra nandivardhanenoktaM-"he vIra ! vayaM tvAM vinA zUnyavanamiva pitRkAnanamiva bhayajananaM bhavanaM kathaM gmissyaamH| bhavanti cAtra zlokAH-"tvayA vinA vora ! kathaM vrajAmo, gRhe'dhunA zUnyavanopamAne / ___ goSThIsukhaM kena sahA''carAmo, bhokSyAmahe kena sahAtha bandho ! // 1 // mUla kA artha-'tattha' ityAdi. unameM se nandivardhana ne kahA-he vIra ! maiM tumhAre vinA zUnya vana samAna aura zmazAna ke samAna bhaya-janaka rAjabhavana meM kaise jAU~gA? isa viSaya meM zloka bhI hai tae viNA vIra! kahaM vayAmo, gihe'huNA munnnnvnnovmaanne| goTThIsuhaM keNa sahAyarAmo, bhokkhAmahe keNa sahA'ha baMdhU 1 // 1 // he vIra ! tere vinA hama kaise jAe~? isa samaya rAjabhavana to sunasAna vana ke samAna jAna par3atA hai| he vIra ! hama kisake sAtha goSThI (vArtAlApa ke sukha kA anubhava kareMge? he bandho! hama kisa ke sAtha baiTha kara bhojana kareMge // 1 // bhUjana mayaM-'tattha' tyA vivA5 42ai navina , "he vIra!hu~tAvinA zUnya ane mazAna jevA thaI paDelAM bhayajanaka bhavanamAM kevI rIte jAuM?" A viSayamAM traNa glaeNke che te A pramANe che "tae viNA vIra ! kahaM vayAmo, gihe'huNA sunnnnvnnovmaanne| ____goTThIsuhaM keNa sahA'yarAmo, bhokkhAmahe keNa sahA'habaMdhU ! // 1 // "he vIra! tArA vinA have A bhavanamAM kevI rIte jAuM ? tArA vinA te A bhavana sunasAna vagaDA jevuM lAge che. he vIra ! tArA jatAM huM kenI sAthe gaDI karIza ? vinoda karIza? he baMdhu ! tArA jatAM huM che kenI sAthe besIne bhojana karIza? (1) ke prabhuvirahe nandivardhanAdInAM vilApavarNanam / muu080|| // 156 // PATHA zrI kalpa sUtra: 02. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalph sUtre // 157 // Tao Cuan Wu Tao Can Bian Zhen sarveSu kAryeSu ca vIra-vIra - tyAmantraNAdarzanatastavA''rya ! | premaprakRSTayA abhajAma modaM nirAzrayAH kam atha AzrayAmaH ||2 // atipriyaM bAndhava ! darzanaM te, sukhAJjanaM bhAvi kadA'smAkamakSNAm / nIrAgacittopi kadAtha asmAn smariSyasi sarvaguNAbhirAma ! || 3 || " ityevaM bhUyobhUyo vilapatAM teSAM sarveSAmakSito mauktikamAleva sphArA'zrudhArA nisyanditumupAkramata / tathA save kajje ya vora-vIre, - cAmaMtaNAdaMsaNao tavajja ! | pemapaTThiI bhajIa moyaM, NirAsaNA kaM aha AsayAmo // 2 // aippiyaM baMdhava ! daMsaNaM te, suhaMjaNaM bhAvi kaya'mha akkhiNaM / nIrAgacitto'vi kayAha amhe, sarissasI savvaguNAbhirAmA // 3 // iti / he Arya! sabhI kAryoM meM 'he vIra, he vIra' isa prakAra tumheM saMbodhita karake, tumhAre darzana karake tumhAre prema kI prakRSTatA se Ananda bhogate the| magara Aja hama nirAdhAra ho gye| aba kisakA Azraya leMge // 2 // he bandhu / mere netroM ke lie sukhada aMjana ke samAna tathA atyanta priya tumhArA darzana aba kaba hogA ? he sarvaguNAbhirAma ! tuma viraktacitta hokara bhI kaba hameM smaraNa karoge ? // 3 // savve kajjeya vIra-vIre - zrAmaMtaNAdaMsaNao tava'jja ! / peppI bhajI moyaM, NirAsayA kaM aha AsayAmo // 2 // ippiyaM baMdhava ! daMsaNaM te, suhaM jaNaM bhAvi kaya'mha akkhiNaM / nIrAga citto'vi kayAha amhe sarissasI savvaguNAbhirAmA " // 3 // iti. he Aya! dareka kAmamAM "he vIra ! he vIra ! " karIne tamane pekAratA ane tamArAM darzana karIne tamArA premanI prakRSTatAthI ame AnaMdaneA anubhava karatA hatA, paNa Aje ame nirAdhAra thatAM have konA Azraya laie ? (2) * he banyuM ! mArA netronA sukhakArI aMjana samAna, tathA ghaNA priya evA tArA darzana have mane kayAre thaze ? he sarvAMguNAbhirAma! tame tA have virakta cittavALA thayA che, chatAM koIka dahADo tA amAne yAda tA azAne ? hamAre irazA ? (3) zrI kalpa sUtra : 02 CAM kalpamaJjarI TIkA prabhuvirahe nandivardha nAdInAM vilApa varNanam / ||suu079|| // 157 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 158 // Bao Bao Can Bao Bao Huang cAkSizuktikA to'zruvindumuktAphalAni parito vikiritumArabhata / evaM zokamayaM samayaM nirIkSya dinamaNirapi mandaghRNitaH / eko'parasya duHkhaM parasparaM dRSTvA dUyata iti vibhAvyeva sahasrakiraNo'stamitaH / sUre'stamite dharA cAndhakArA''cchAdanamadharat janAzca zokAturA vicchAyavadanAH svakaM svakaM gRhaM pratigatAH ||su080 || TIkA- 'tattha maMdivaddhaNeNa' ityAdi - tatra = zokAkuleSu madhye nandivardhanena uktaM = vilApavacanamuccAritam he vIra ! vayaM tvAM vinA zunyavanamitra tathA pitRkAnanamiva zmazAnamiva bhayajananaM bhayaGkaraM bhavanaM prAsAdaM kathaM kena prakAreNa gamiSyAmaH ? | atra viSaye zlokAca bhavanti yathA - 'tara viNA vIra' ityAdi - he vIra ! tvayA vinA vayamadhunA = nandivardhana tathA dUsare loga bAra-bAra isa prakAra kA vilApa kara rahe the| una saba ke netroM se motiyoM kI mAlA ke samAna mahatI azrudhArA nikala rahI thI ata eva netra rUpI sIpoM se azrubindu rUpI motI idhara-udhara vikharane lge| isa prakAra zokamaya samaya dekhakara sUrya bhI mandakiraNoM vAlA ho gyaa| eka dUsare ke duHkha ko dekha kara paraspara kheda karate haiM, aisA soca kara hI mAno sUrya asta ho gyaa| sUrya ke asta ho jAne para pRthvI ne aMdhakAra rUpa kAlA vastra dhAraNa kara liyA / zoka se Atura evaM murajhAye cehare se apane-apane sthAna para gaye || sU080 // TIkA kA artha - zokAkula logoM meM se nandivardhana ne isa prakAra vilApa ke vacanoM kA uccAraNa kiyA 'he vIra! tumhAre vinA sunasAna vana ke samAna aura zmazAna ke samAna bhayaMkara bhavana - rAjabhavana meM hama kisa prakAra jAe~ge? isa viSaya meM zloka bhI haiM - 'tae viNA' ityAdi / he vIra ! tumhAre binA aba naMdivarSoMna ane anyajanA, A prakArane vividha vilApa karI rahyAM hatAM. temanAM netrAmAMthI tuTelI meAtInI mALAsamAna azrupravAha vahI rahyo hatA. netrA rUpI chIpamAMthI, azru rUpI meAtIDAM nIkaLI jyAM jyAM vera-vikhera thai rahyAM hatAM. rAjA, prajA ane samasta prANIonAM haiyAmAM bhaDabhaDatA zAkAgni joIne sUrya paNa tha'bhI gayA. zekanA bhAgIdAra thayA. du:khaneA bhAra vadhu na jIravAtAM pazcima dizAmAM peDhI gayA. sUryAsta thatAM pRthvI upara aMdhArapaTa chavAI gayA. zekAtura mukhe loko paNa potapotAnA sthAne javA bhAre haiye cAlI nIkaLyAM. (80) TIkAnA azokAkula lAkAmAMthI nandivane A pramANe vilApanAM vacanenuM uccAraNa karyuM", "he vIra, tamArA vinA sUna-sAna vananAM jevAM ane zmazAna samAna bhayaMkara rAjabhavanamAM kevI rIte rahI zakAze ?' A viSe 4 pazu che' tara viNA tyAhi. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA prabhuvirahe nandivarSa nAdInAM vilApa - varNanam / // suu080|| // 158 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA zrIkalpa sUtre // 159 // idAnI zUnyavanasadRze bhavane kathaM kena prakAreNa vrajAmaH gacchAmaH ? he bandho ! atha=idAnIm vayaM goSThImukha goSThI-mitramaNDalI, tatra sukham tattvavimarzajanitamAnandaM kena saha AcarAmA anubhavAmaH, tathA kena saha vayaM bhokSyAmahe // 1 // he Arya ! sarveSu kAryeSu he vIra! he vIra! iti taba AmantraNAt tava darzanAt , tava premaprakRSTyA snehaprAcuryeNa ca etAvaddinaM modam Anandam abhajAma-mAptavantaH, atha tava virahasamaye'dhunA nirAzrayAH santo vayaM ke janam AzrayAma: ? // 2 // he bAndhava ! asmAkam akSNAm netrANAm sukhAJjanaM sukhajanakAJjanaM atipriyaM te tava darzanaM punaH kadA-kasmin kAle bhAvi bhaviSyati / he sarvaguNAbhirAma =he sarvaguNasundara ! nIrAgacittopirAgarahitamanA api svaM kadA-kasmin kAle asmAn smariSyasi ? // 3 // zUnya vana ke sadRza bhavana meM hama kisa prakAra jAe~! he bandhu ! isa samaya hama vaha goSThI kA sukha-tatva vicAraNA se hone vAlA Ananda-kisa ke sAtha anubhava kareMge aura kisa ke sAtha bhojana kareMge? // 1 // he Arya ! sabhI kAmoM meM 'he vIra, he vIra,' isa prakAra tumheM saMbodhita karake aura tumhAre darzana karake tathA tumhAre prema kI pracuratA se hama Ananda-lAbha kiyA karate the| aba tumhAre viyoga meM nirAdhAra ho gaye haiM ! hAya, kisakA AdhAra leM ? // 2 // he bandhu ! hamAre netroM ke lie sukhajanaka aMjana ke samAna, tathA atyanta priya tumhArA darzana phira kaba hogA? he samasta guNoM se sundara ! rAga-rahita citta vAle hokara bhI tuma hameM kaba smaraNa karoge? // 3 // he vIra ! tamArA vinA have zUnya vananAM jevAM bhavanamAM ane kevI rIte jaIe ? he baMdhu! A samaye ame te geSThInuM sukha ane tattvavicAraNAthI thanAra AnaMdano jenI sAthe anubhava karazuM ane kenI sAthe jojana karazuM?uu he Aya! badhAM kAmamAM "he vIra, he vIra" A rIte tamane saMbodhIne ane tamArAM darzana karIne tathA tamArA premanI vipulatAthI ame AnaMda prApta karatAM hatAM. have tamArA viyegathI nirAdhAra thaI gayAM chIe. hAya, have kene AdhAra le ? pArA he bhAI ! amArI AMkhone mATe sukhajanaka AMjaNanAM jevAM tathA atyaMta priya tamArAM darzana karI kayAre te thaze ? he samasta guNethI suMdara bhAI ! rAgarahita cittavALA thaIne paNa tame kayAre amArUM smaraNa karaze? mail prabhuvirahe nandivardhanAdInAM vilaapvnnenm| m080|| // 159 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 160 // kAma rAmadarabArakA ekA ityevam anekaprakAramIdRzaM bhUyobhUyaH = punaH punaH vilapatAM khedavacanamuccaratAM teSAM nandivardhanAdInAM sarveSAM janAnAm akSitaH = netrebhyo mauktikamAleva - muktAphalamAlAvat sphArA=mahatI azrudhArA= netrajalaparamparA nisyandituM nipatitum upAkramata = Arabhata / tathA ca - akSizuktikAtaH = netrarUpazuktibhyaH azruvindumuktAphalAni= netraroorrUpamauktikAni vikiritum = prasartum Arabhata, evam = etAdRzaM zokasamayaM = zokAvasaraM nirIkSya= dRSTvA dinamaNirapi = sUryo'pi mandaghRNiH = mandakiraNaH - astonmukhI jAtaH / eko janaH aparasya duHkhaM= prabhuvirahajanitakhedaM parasparam = anyonyaM dRSTvA dUyate = vidyati iti = etat vibhAvyeva = vicAryeva sahasrakiraNaH = sUryaH astamitaH=astAcalaM gatavAn / sure=sUrye astamite astAcalaM gate sati dharA = pRthivI andhakArA''cchAdanam = andhakArarUpavastram adharat= dhAritavatI -bhUrandhakArAdRtA'bhavaditi bhAvaH / janAH = lokAzca zokAturAH zokAkulAH ataeva-vicchAyavadanA = niSprabhamukhAH svakaM svakaM nijaM nijaM dhAma=sthAnaM pratigatAH = nivRtyagatavantaH ||sU080|| isa taraha bAra-bAra duHkhamaya vacana uccAraNa karane vAle nandivardhana Adi sabhI janoM ke netroM se motiyoM kI mAlA ke samAna mahatI A~suoM kI dhArA nikalane lagI, ata eva A~khoM rUpI sIpoM se azru rUpI motI idhara-udhara bikharane lage / isa prakAra kA zoka avasara jAna kara mAnoM sUrya bhI mandakiraNaatonmukha ho gyaa| eka dUsare ke duHkha ko dekha kara, paraspara dukhI hotA hai, mAno yahI soca kara sUrya astAcala kI ora calA gyaa| sUrya ke asta ho jAne para pRthvI ne aMdhakAra rUpI kAle vastra ko dhAraNa kara liyA, aMdhakAra arthAt Dha~ka gii| sabhI loga zoka se Akula the, ataeva saba ke cehare phIke par3a gaye the| ve apane-apane sthAna para cale gaye | sU080 // A rIte vAravAra duHkhamaya vacanAnuM uccAraNa karanAra nandivana Adi sarva leAkeAnAM netrAmAMthI meAtIenI mALA samAna mATI AMsuonI dhArA vahevA lAgI, tethI AkhA rUpI chIpAmAMthI azru rUpI meAtI Ama tema verAvA lAgyA. A prakAranA zekane avasara jANIne sUrya paNa maMda kiraNa-mastAnmukha thai gayA. ekabIjAnAM duHkha joine paraspara duHkhI thAya che. jANe evu vicArIne ja sUrya asta astAcaLanI tarapha cAlyA gayo. sUya asta pAmatAM pRthvIe aMdhakAra rUpI vasrane dhAraNa karI dIdhu. eTale ke pRthvI aMdhakArathI DhaMkAI gai. saghaLA loko zAkathI vyAkuLa hatAM, tethI badhAnA caherA prIkAM paDI gayAM hatAM. tee peAtAtAne sthAne cAlyAM gayAM. pAslR080nA zrI kalpa sUtra : 02 Qi Qi kalpa maJjarI TIkA prabhubirahe nandivardha nAdInAM vilApa varNanam / ||suu080|| // 160 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 161 // Cang Yu Jiang Jiang mUlam - jayA NaM samaNe bhagavaM mahAvIre khattiya kuMDaggAmAo niggacchittA kummAragAmassa samIvaM samaNupatte, tayA NaM sUro atthamitro, sUre atthamie sAhUNaM viharaNaM akappaNijjaMti kaTTu bhayavaM gAmAsannataruyale vArasa - porisie kA usagge Thie / bhagavaM ya jAva jIvaM parIsaha sahaNasIle Asi, ao iMdadiNNeNa devaduseNa vi vattheNa bhagavayA hemaMte vi sarIraM no pihiyaM / iMdadiSNaM devadsaM vatthaM jaM bhagavayA dhariyaM taM 'savvatitthayarANaM imo kappo' tti kaTTu dhariyaM / abhikaimaNasama jaM bhagavao sarIraM sugaMdhidavveNa caMdaNeNa ya cacciyaM Asi, taggaMdhaluddhA muddhA sugaMdhappiyA bhamarapivIliyAijaMtuNo sAhiyaM cAummAsaM jAva pahusarIraM olaggiya olaggiya maMsaM ruhiraM ca cosIa, paraM bhagavayA No te NivAriyA / o pacchA bI divase ko'vi govo balivadde pahusamIve Thatriya pahuM kahIa - ' he bhikkhu ! ime me balavaddA rakkhaNijjA, na kahiMpi gacchijja' tti-kahiya so govI bhoyaNapANAM Niyagihe gao / bhuttapIo so pahupAse Agamiya balivade ahUNaM tesiM gavesaNAe ahorattaM varNa vaNaM bhamIa / evaM gavesaNAe jayA no ladvA balavaddA tathA so pahusamIve Agacchai / tattha cariyataNe titte Thie balivadde pAsai / tae NaM se gove Asurate misamisemANe pahumevaM kahI "re bhikkhU ! kiM mama balivadde saMgoviya mae saha hAsaM karosi ? bhuMjAhi eyassa phalaM " ti kahiya jAva bhayavaM tajjeuM tAleuM ca samujjayA tAva divi sakassa AsaNaM calai / tae NaM se sake deviMde devarAyA ohiNA magavao uvasaggaM Abhogiya maNussaloe havvamAgamiya taM govaM evaM vayAsI- "haM bho ! govA ! apatthiyapatthayA ! duraMtapaMtalakkhaNA ! hINapuNNa ! cAudasiyA ! sirihiridhiikittiparivajjiyA ! adhammakAmayA ! apuNNakAmayA ! narayanigoyakAmayA ! adhammakaMkhiyA ! adhammapivAsiyA ! apuNNakaMkhiyA ! apuSNapivAsiyA ! narayanigoya kaMkhiyA ! narayanigoyapivAsiyA ! kimahaM erisaM pAvakammaM karisi 1 jaM tiloyanAhaM tiloyavaMdiyaM tiloyasuhayaraM tiloya hiyakaraM bhagavaM uvasagge si'-tti kaTTu taM tajjiuM tAliuM haNiuM uvAkamIa / taM daddhuM karuNAvaruNAlae bhagavaM sakaM deviMdaM devarAyaM paDisehIa / tae NaM se sake deviMde devarAyA pahuM evaM vayAsI- " pahU ! devANuppiyANaM Age bahave dussahA parIsahovasaggA AvaDissaMti, ao'haM te nivAriDaM tumhANaM aMtie ciTThAmi / sakiMdassa aNaM socA bhagavAhiyaM-" sakA ! je ya aIyA, je ya aNAgayA, je ya paDuppaNNA titthayarA te savvevi saeNa uTThANa - kamma- bala - vIriya - purisakAra - parakameNaM kammAI kharveti asahejjA caiva viharaMti, no NaM devA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavato gopakRto pasarga varNanam / ||suu081|| // 161 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 162 // sura-gAga- jakkha-rakzvasa- kiMnara - kiMpurisa- garula- gaMdhavva-mahoragAINaM sAhijje icchaMti "-tti no NaM sakA ! mamaM kavi sAhejjapazrayaNaM / evaM socA saka deviMde devarAyA niyamavarAhaM khamAviya vaMdai namasara, vaMdittA namasattA jAmeva disiM pAunbhUe tAmeva disiM paDigae | | 081|| chAyA -- yadA khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH kSatriyakuNDagrAmAt nirgatya ' kurmAra ' - grAmasya samIpaM samanuprAptaH tadA khalu suro'stamitaH / sUre'stamite sAdhUnAM viharaNamakalpanIyamiti kRtvA bhagavAn grAmA''sannatarutale dvAdazapauruSike kAyotsarge sthitaH / bhagavAMzca yAvajjIvaM parISahasahanazIla AsIt ata indradatteNa devadUSyeNApi bhagavatA hemante'pi zarIraM no pihitam / indradattaM devadRSyaM vastraM yad bhagavatA dhRtaM tat- 'sarvatIrthakarANAmayaM kalpaH' iti kRtvA dhRtam / mUla kA artha - 'jayA NaM' ityAdi / jaba zramaNa bhagavAn mahAvIra kSatriyakuNDagrAma se vihAra kara 'kurmAra' grAma ke samIpa pahu~ce, taba sUrya asta gyaa| sUrya ke asta ho jAne para sAdhuoM ko bihAra karanA kalpatA nahIM, yaha soca kara bhagavAn grAma ke samIpa meM eka vRkSa ke nIce bAraha pauruSI kA kAyosarga karake sthita ho ge| bhagavAn yAvajjIvana parISaha - sahanazIla the| ata eva unhoMne indra ke dvArA diye hue devadUSya vastra se bhI, hemanta Rtu meM bhI zarIra nahIM Dha~kA / indra kA diyA devadRSya vastra jo bhagavAn ne dhAraNa kiyA so 'samasta tIrthakaroM kA yaha kalpa hai' aisA samajha kara dhAraNa kiyA / bhUlanA artha - ' jayANaM' chatyAhi nevA zramaNa bhagavAn mahAvIra kSatriyahu ugrAmanagarathI vihAra purI 'kurmAra' grAmanI pAse pahoMcyA te samaye sUryAsta thayA. sUryAsta thatAM sAdhuone vihAra karavA kalpatA nathI ema vicArI bhagavAna gAmanI najIkamAM eka vRkSa nIce khAra paheAranA kAryAtsaga karI sthira ubhA rahyA. bhagavAne jAvajIva sudhI parISahAne sahana karavAnuM vrata lIdhuM hatu. te anusAra indre vaheArAvelA devadRSya vajrathI paNa temaNe hemanta Rtuno samaya hovA chatAM peAtAnuM zarIra DhAMkayuM nahi. indre vaheArAvela devadRSya vaane A vyavahAra sa tIrthaMkarA Acare che ema samajIne prabhue teneA svIkAra karyA hatA. dIkSA samaye bhagavAnanA zarIra upara sugadhI dravye tathA cahnanA lepa karavAmAM AvyA hatA. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavato devadRSye NApi zarI rAnAccha danam / ||suu081|| // 162 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa mUtra maJjarI TIkA abhiniSkramaNasamaye yad bhagavataH zaroraM sugandhidravyeNa candanena ca carcitamAsIt tadgandhalubdhA mugdhAH sugandhapriyA bhramarapipIlikAdijantavaH-sAdhikaM caturmAsa yAvat prabhuzarIre'valagyAvalagya mAMsaM rudhiraM ca acUSan , paraM bhagavatA no te nivaartaaH| zrIkalpa tataH pazcAt dvitIye divase ko'pi gopo balIvan prabhusamIpe sthApayitvA prabhumakathayat-" he bhikSo! // 163 // ime me balIvA rakSaNIyAH, na kacidapi gaccheyuri" ti kathayitvA sa gopo bhojanapAnArtha nijagRhe gtH| bhuktapItaH sa prabhupArzva Agatya balIvanadRSTvA teSAM gaveSaNAyAm ahorAtraM vanaM vanam abhramat , evaM gaveSaNayA yadA na labdhA balIvAH, tadA sa prabhusamIpe Agacchati, tatra caritatRRNAMstRptAna sthitAn balIvAn pazyati, tataH khalu sa gopa AzuraktaH misamisAyamAnaH prabhumevamakathayat dIkSA ke samaya bhagavAn kA zarIra sugaMdhI dravyoM se tathA candana se carcita thA, ataH usa sugaMdha ke lobhI mugdha evaM sugaMdhapriya bhramara Adi jantuoM ne cAra mAsa se bhI kucha adhika samaya taka prabhu ke zarIra meM cipaTa-cipaTa kara unakA mAMsa aura rudhira cUsA, parantu bhagavAn ne unakA nivAraNa nahIM kiyaa| tatpazcAt dUsare dina eka guvAla apane bailoM ko prabhu ke samIpa khar3A karake prabhu se bolA-'he bhikSo ! mere ina bailoM kI rakhavAlI karanA; ye kahIM cale na jaaeN|' isa prakAra kaha kara vaha guvAla bhojana pAnI ke nimitta apane ghara calA gyaa| khA-pIkara vaha prabhu ke pAsa aayaa| baila dikhAI na diye / taba vaha dina bhara aura rAta bhara sAre vana meM bailoM ke anveSaNa meM bhaTakatA rhaa| isa prakAra anveSaNa karane se jaba baila na mile to vaha bhagavAn ke pAsa aayaa| usane dekhA-baila vahIM ghAsa khAkara tRpta hue baiThe haiN| taba vaha guvAla bahuta kruddha huA aura misamisAtA huA prabhu se isa prakAra bolaaAthI te sugaMdhanA lobhI evA bhramara-kIDio Adi jaMtuoe cAra mAsathI paNa vadhAre vakhata sudhI prabhunA zarIre vaLagI rahI temanuM mAMsa ane rUdhira cUsyuM, te chatAM bhagavAne temane aTakAvyA nahi, eka divasa eka govALa pitAnA baLadone laIne AvyA ane prabhunI pAse ubhA rAkhI be ke "he bhikSu! tuM A mArA baLadanuM rakSaNa karaje ane te kayAMya cAlyA jAya nahi te joto raheje,' A pramANe kahI khAvA mATe govALa pitAnA ghera cAle gaye. khAIpIne te prabhunI pAse AvyA tyAre baLada tenA jevAmAM AvyA nahi tethI teNe A divasa ne rAta AkhA vanamAM tenI zodhamAM vitAvI. chatAM paNa baLado nahi maLavAthI te bhagavAna SET pAse AvI pahaM. ahIM AvIne joyuM to teNe baLadane beThelAM joyAM ane teo ghAsa-cAra vAgALI rahRAA hatA bhagavato gopakRto pasarga varNanam / saamuu081|| // 163 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrokalpasUtre // 164 // Ma You Cang Ai [(Yan Bian Xian "re bhikSo ! kiM mama balIvardAn saMgopya mayA saha hAsyaM karoSi ? bhuGkSva etasya phalam " iti kathayitvA yAvad bhagavantaM tarjayituM tADayituM ca samudyatate tAvad divi zakrasyA''sanaM calati / tataH sa zakro devendro devarAjo'vadhinA bhagavata upasargamAbhujya manuSyaloke havyamAgatya taM gopamevamavAdIt - "he bhoH ! gopa ! aprArthita pArthaka ! durantamAntalakSaNa ! hInapuNyacAturdazika ! zrI hI dhRtikortiparivarjita ! adharmakAmaka ! apuNyakAmaka ! narakanigodakAmaka ! adharmakAGkSita ! adharmapipAsita ! apuNyakAGkSita ! apuNyapipAsita ! narakanigodakAGkSita ! naraka nigoda pipAsita ! kimarthamIdRzaM pApakarma karoSi ? yat trilokanAthaM trilokavanditaM trilokasukhakaraM trilokahitakaraM bhagavantamupasarjayasi" iti kRtvA taM tarjayituM tADayituM hantumupAkramata / tad dRSTvA karuNA'are bhikSu ! mere bailoM ko chipA kara kyA mere sAtha upahAsa karatA hai ? acchA le, isa kA phala cakha le|' isa prakAra kaha kara vaha jyoM hI bhagavAn kI tarjanA aura tAr3anA karane ko taiyAra hotA hai, usI samaya svarga meM zakra kA Asana calAyamAna huA / taba zakra devandra devarAja avadhijJAna se bhagavAna para upasarga AyA jAna kara tatkAla manuSyaloka meM Aye, aura guvAla se bole- 'are gopa, amArthita ke prArthI, kulakSaNI, hona-puNya, kRSNa caturdazI ko janma lene vAle, zrI hI dhRti aura kIrti se kore, adharma kI kAmanA karane vAle, apuNya kI kAmanA karane vAle, naraka - nigoda kI kAmanA karane vAle, adharma ke icchuka, adharma ke pyAse, apuNya ke kAmI, apuNya ke pyAse, naraka - nigoda kI icchA karane vAle, naraka - nigoda ke pyAse, kisa liye yaha pApa karma kara rahA hai? tIna lokake nAtha, tIna lokake vandita, tIna loka sukhakArI aura tIna lokake hitakArI bhagavAn ko upasarga karatA hai ?" isa prakAra kaha kara AthI gAvALa ghaNA gusse thayA :ane koSathI dhamadhamatA prabhune kahevA lAgyA-- are bhikSu! zuM tu mArA baLadene chUpAvI rAkhI mArI mazkarI karavA mAgatA hatA ? tA have tuM AvI krUra mazkarInu phaLa cAkha !' Ama khelI bhagavAnane mAravA taiyAra thayA. A samaye svargamAM zakrendranu Asana calAyamAna thayuM. Asana calita thatAMnI sAthe teNe avidhajJAnanA upayAga mUkayA. A jJAna dvArA tenA jANavAmAM AvyuM ke bhagavAna upara upasarga Avyo che tethI tatkAla te manuSyalAkamAM utarI AvyA ane geAvALane kahevA lAgyA-- huM aprArthita prArthI eTale mRtyunA cAhanAra, kulakSaNI, hINapuNya, kRSNa caudazanA jAyA, lakSmI, lajajA, dhairya ane kItithI vata, adhama icchuka adhamanA pyAsA, pApanA kAmI, pApanA pyAsA, naraka-nigodanA icchuka zA mATe A pApa karI rahyo che ? tuM A trileAkInAtha, trizleka vaMdita, traNe leAkanA hitakArI ane sukhakArI evA bhagavAnane duHkha zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA gopakRtI pasarganivAsuraNArthamindrA Xian Xian Dong Xian Mian gamanam / ||suu081|| // 164 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA zrIkalpa satra // 165 // sahAyArtha varuNAlayo bhagavAn zakaM devendra devarAja pratyaSedhat / tataH khalu sa zakro devendro devarAjaH prabhumevamavAdIt-"prabho! devAnupriyANAmaggre'pi bahavo duHsahAH parIpahopasargA ApatiSyanti, ato'haM tAn nivArayituM yuSmAkamantike tiSThAmi / zakendrasya tad vacanaM zrutvA bhagavatA kathitaM-zakra ! ye cA'tItAH, ye cA'nAgatAH, ye ca pratyutpannAstIrthakarAH, te sarve'pi svakena utthAnakarmabalavIryapuruSakAraparAkrameNa karmANi kSayayanti asahAyA evaM viharanti, no khalu devA'muranAgayakSarAkSasakinnarakiMpuruSagaruDagandharvamahoragAdInAM sAhAyyamicchanti' iti no khalu zakra ! mama kasyApi sAhAyyaprayojanam / evaM zrutvA zakro devendro devarAjo nijamaparAdha kSamayitvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yasyA eva dizaH prAdurbhataH tAmeva dizaM pratigataH // 9081 // zakra use tAr3ane, tarjane aura hanane ke liye udyata hue| yaha dekhakara karuNAsAgara prabhune zakra devendra devarAjako manA kara diyaa| taba zakra devendra devarAjane prabhu se isa prakAra kahA-'prabho! devAnupiya ko Age bhI bahutase dussaha parISaha aura upasarga Ae~ge, ataH unakA nivAraNa karane ke liye maiM Apake pAsa rahatA huuN|' zakrendra kA kathana sunakara bhagavAn bole-'he zakra ! jo tIrthakara atIta meM hue haiM, bhaviSyat meM hoMge ora vartamAna meM haiM, ve sabhI apane hI utthAna, karma, bala, vIrya, puruSakAra aura parAkrama se karmoM kA kSaya karate haiM, asahAya hI vicarate haiN| devoM, asuro, nAgoM, yakSoM, rAkSasoM, kinnaroM, kiM puruSoM, garuDo, gandhoM , aura mahoragoM Adi devoMkI sahAyatA kI icchA nahIM krte| he zakra ! mujhe kisokI sahAyatAkA prayojana nahIM hai|' isa prakAra sunakara zakra devendra devarAjane apanA aparAdha khamAkara vandanA aura namaskAra kiyaa| vandanA namaskAra kara ke jisa dizA se vaha prakaTa hue the, usI dizA meM cale gaye / / 81 // ApI rahyo che?" Ama kahI zakendra tene mAra mAravA taiyAra thayA. A dazya joI prabhue zakendrane tema karatA aTakAvyA. te vakhate zakrendra prabhune prArthanA karI ke "he bhagavanta ! ApanI upara AgaLa ghaNu parISaha ane duHkha AvI paDaze, mATe tenA nivAraNa arthe huM ApanI sAthe rahuM?' zahendranuM kathana sAMbhaLI bhagavAna bolyA, "he zakra! je je tIrthaMkara bhUtakALamAM thayA che, vartamAnamAM thAya che ane AgAmI kALe thaze te badhA pitAnA utthAna kamabala-vIya-purUSakAra ane parAkrama vaDe kamane kSaya kare che ane asahAya paNe vicare che. teo kadApi paNa deva-asura-nAga-yakSa-rAkSasa-kinnara-jiMpurUSa-garUDa gaMdharva ane mahAraga AdinI sahAyatA vinA ja vicAre che ane teonI madadanI leza paNa IcchA rAkhatA nathI tethI te zakra ! mAre koInI paNa sahAyatAnI jarUra nathI. A pramANe sAMbhaLIne devarAje petAnI vinaMti kupha rAkhI ane mindramA rthanAyAM bhagavatkRta se nissedhH| sU0810 // 165 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 166 // TIkA-'jayANaM' ityAdi / yadA yasmin samaye khalu zramaNo bhagavAn mahavIraH kSatriyakuNDagrAmAt nirgatya=niHsutya kurmAragrAmasya samIpaM samanuprApto gatavAn tadA tasmin kAle mUraH sUryaH astamitaH astaM gtH| sUre astamite sUryAstamanAnantaraM sAdhUnAM viharaNaM-vihAraH akalpanIyam iti niyamo'stIti kRtvA iti budhvA bhagavAn zrIvIraprabhu grAmA'sannatarutale-kurmArAkhyagrAmanikaTavartivRkSamUle dvAdazapauruSIke-dvAdazapauruSyaH praharA yasya sa tathA tasmin-dvAdazapaharAvadhike kAyotsarge sthitH| bhagavAMzca yAvajjIva-jIvanaparyantam , parISahasahanazIla:-zItoSNAdisahanakArI AsIt / indradattena devadUvyeNa devavastreNApi bhagavatA hemante'pi hemantaRtAvapi zarIraM no pihitam no AcchAditam / anyeSu RtuSu tu TIkA kA artha-jisa samaya zramaNa bhagavAn mahAvIra kSatriya kuNDagrAma se vihAra kara kurmAra grAma ke samIpa gaye, usa samaya sUrya asta ho gyaa| mUrya asta hojAne para sAdhuoM ko vihAra karanA nahIM kalpatA hai, aisA niyama hai, aisA jAnakara bhagavAn mahAvIra svAmI, kurmAra grAma ke samIpa ke vRkSa ke nIce bAraha mahara taka kiyA jAne vAlA kAyotsarga karake sthita ho gye| bhagavAn jIvanaparyanta zota, uSNa, Adi parIpahoM ko sahana karane vAle the| unhoMne indra ke dvArA diye hue devadRSya vastra se bhI, hemanta Rtu meM bhI, zarIra ko AcchAdita nahIM kiyaa| isa se yaha svataH bhagavAnane vaMdanA-namaskAra karyA. vaMdanA-nasarakAra karIne je dizAmAMthI AvyA hatA te dizAmAM cAlyA gayA. (sU081) vizeSArtha-dravya ane bhAve sAdhupaNuM apanAvyA bAda kevaLa zuSkatA AdarI besI rahevuM bhagavAnane pAlave tema na hatuM. kAraNa ke pUrve asaMkhyAta bhavemAM bhramaNa karyuM hatuM. te bramaNa daramyA na bAMdhela zubhAzubha karmo dvArA Amapradeza para je meha rUpI jALA baMdhAI gayA hatA tenuM chedana-bhedana karavA mATe nirava zAMtinI jarUra hatI. A nirava zAMti keI ujajaDa ane vezana pradezamAM jaI kevaLa Atma utthAna arthe bheLavavAmAM Ave te ja lekhe lAgI kahevAya. e irAdAthI kurmAra nAmanA gAmanI samIpe jaI bAra paherane kAusagga karI zuddha ciMtavanamAM bhagavAna ubhA rahyA. kAusaga AdaratAM mana e ciMtanamAM otaprota thavA lAgyuM. kAyA halana-calana vinAnI sthira thaI. vacana te sthira karavAnuM hatuM ja nahi kAraNa ke te to pahelethI ja maunapaNAmAM parAvRta pAmI gayuM hatuM. A mana-vacana-kAyAnA rUdhanane jaina pAribhASika zabdomAM "kAyetsaga' kahe che. bhagavAna dravya ane bhAve nagna hatA, paraMtu vyAvahArika rIte jyAre tItha kare dravya sAdhupaNa aMgikAra kare che tyAre temane devadUSya nAmanuM vastra zarIra DhAMkavA mATe vahorAvavAmAM Ave che. paNa A vasanuM arpaNa karavuM devadRSyera NApi bhagavataHzarIramAcchAdanam / 081 // sa // 166 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre maJjarI TIkA // 167 // sutarAmeva zarIraM no pihitamiva bodhyam / indradattaM devadRSyaM yad bhagavatA dhRtam , tat sarvatIrthakarANAm sarvepAm jinAnAm ayaM-zakArpitavastragrahaNarUpaH kalpa: AcAro'sti-itikRtvA iti jJAtvA dhRtam-dhAritam / abhiniSkramaNasamaye-dIkSAprasaGge yad bhagavataH zarIraM sugandhidravyeNa kastUrIkuGkamAdinA candanena-zrIkhaNDacandanena ca carcitaM liptam AsIt tatsugandhalubdhAH teSAM sugandhidravyacandanAnAM suganve lubdhAH AsaktAH ataeva mugdhAH mohaM gatAH sugandhamiyA:-sugandhAnurAgiNaH bhramarapipIlikAdi jantavaH bhrmrkiittikaaprbhRtipaanninH| sAdhikam-sAtirekam caturmAsaM-caturo mAsAn yAvat prabhu zarIre abalagyAvalagya=punaH punaH saMbadhya mAMsaM rudhiraM= samajhA jA sakatA hai ki anya stuoM meM bhI bhagavAna ne apane zarIra ko vastra se AcchAdita nahIM kiyaa| indra dvArA diyA gayA devadUSya vastra jo bhagavAn ne grahaNa kiyA so sabhI tIrthakAro kA, indra ke dvArA arpita kiye gaye vastra ko grahaNa karanA AcAra hai, aisA jAnakara grahaNa kiyaa| dIkSA ke avasara para bhagavAn ke zarIra kA sugaMdhita dravyoM se-kastUrI-kuMkuma Adi se, tathA zrIkhaNDacandana se lepana kiyA gayA thA, unakI sugaMdha meM Asakta, ata eva moha ko prApta evaM sugaMdha ke anurAgI bhramara Adi jantu, cAra mAsa se bhI kucha adhika samaya taka prabhu ke zarIra meM bAra bAra cipaTa kara unake mAMsa bhagavata upasarga varNanam / suu081|| ane levuM te eka jInavyavahAra eTaleke kaHpavyavahAra-AcAra thaI gayela che. bhagavAna koI paNa RtumAM vastrane grahaNa karatA na hatA tema ja icchatA paNa na hatA. temaNe zarIrane pugalane piMDa pahelethI ja mAnyo hato ane Atmadravya e zuddha-niraMjana-nirAkAra para dravyathI taddana nirALuM ane sarvathA bhinna che ema anubhavatA AvyA che eTale jJAna-darzananI zuddhatA ane nirmaLatAne mULathI ja zraddhApaNe apanAvI che eTale pudgala uparanI ruci ane bhAva svanirNayanI apekSAe chUTI gayA che. mAtra tenA para bAhya saMga ja cheDavAne rahe che tethI hemaMta ane anyaRtumAM vastra AdinuM mAnasika grahaNa paNa temane rahetuM nathI. kevaLa AtmA taraphanI rUcine sthira karavA cAritra grahaNa karavAmAM Ave che. bhagavAnanA zarIra para dIkSA prasaMge caMdana AdinA zreSTha lepa karavAmAM AvyA hatA. jenI sugaMdha maheka maheka thatI hatI. mAnava paNa A sugaMdhathI temanI tarapha kheMcAtuM hatuM te jIvajaMtuonI vAta ja zI ? kAraNa ke jIvajaMtuone mAnava karatAM dhrANendriya zakti tIvra hoya che, tethI sAdhAraNa paNa gaMdha AvatAM teo te tarapha AkarSAya che. jyAre bhagavAnanA zarIra uparanI sugaMdha mane gamya hovAne kAraNe bhamarAo ane kIDio vagere jatuo kheMcAyAM. sugaMdhinuM pAna karatAM karatAM teone rasa paDaze ke teo temanA zarIramAM kANA pADI, gharanI mAphaka temAM // 16 // zu zrI 395 sUtra:02 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIha5suutre // 168 // zoNitaM ca acUSana, paraM kintu - bhagavatA te = mAMsarudhiraM pibanto bhramarAdayo jantavo na nivAritAH-na dUrIkRtAH / tataH pazcAt = dIkSA grahaNa divasAnantaraM dvItIye divase ko'pi gopo= gopAlo balIvardAna vRSabhAn prabhusamIpe sthApayitvA prabhum akathayat he bhikSo ! ime= ete me mama balIvardA:-tvayA rakSaNIyAH yena kacidapi na gaccheyuH iti kathayitvA sa gopaH bhojanapAnArtham nijagRhe gataH, tatra bhuktapItaH = kRtabhojanapAnaH san satataH svagRhAt prabhupArzve Agamya balIvardAn adRSTvA teSAM balIvardAnAm gaveSaNAyAm anveSaNAyAm ahorAtraM aura rudhira ko cUsate the, magara bhagavAn ne mAMsa aura rudhira ko cUsane vAle una jantuoM ko haTAyA taka nahIM / tatpazcAt dUsare dina koI guvAla bailoM ko prabhuke pAsa khar3A kara ke prabhu se bolA-' he bhikSu ! mere ina bailoM ko dekharekha rakhanA, jisa se yaha kahIM cale na jaae| isa prakAra kaha kara vaha guvAla bhojanapAnI ke lie apane ghara calA gyaa| khAne-pIne ke pazcAt vaha apane ghara se bhagavAn ke nikaTa AyA to rahI cAra mahinAthI paNa vadhAre bhagavAnanA rUdhiranuM ane mAMsanu bhakSaNa karatAM acakAyA nahi. kAraNa ke teene A uttama purUSanu lehI-mAMsa sAkara jevAM mIThAM lAgyAM tethI teoe tRpta thatAM sudhI bhagavAnanuM rUdhira pIdhA karyuM", AtmA sva-para prakAza kahevAya che. AtmAnuM Ajasa ane prabhAva zarIranA sUkSma rAma-rAya dvArA pragaTa thAya che. jema guNA dvArA AtmA zuddha thateA jAya che tema zarIranA rajakaNA paNa malInatAmAMthI zuddhapaNAmAM prarAvRtta thAya che. AthI zarIranI aMdara rahelA hADa-mAMsa-carakhI-lehI zvAseAzvAsa paNa sugaMdhIvALA ane miThAzavALA thavA mAMDe che. lehI ane mAMsanuM AvuM cUsaNa thatAM bhagavAnane anaMta vedanA thavA lAgI, te paNa bhagavAne temane tema karatAM kayAM nahi. vazarIrane teozrIe pAtAnu mAnyuM ja na hatuM tethI te zarIra para peAtAnA hakkapaNa mAnyA na hatA, kAraNa ke AtmabhAna thatAM teone deha ane AtmA judA ja bhAsyA hatA. bIjo parISaha mAnavakRta ahIM varNavavAmAM Ave che. A grAmya pradezamAM vasatA grAmyajane kevA khullu ane mUkha hoya che tenuM dRSTAMta 'gAvAla ' nA chAMta parathI maLI Ave che. teo zuddha Atmika ane nile padazAvALA sAdhu purUSone teonA bAhya AcAra-vicArathI paNa oLakhI zakatAM nathI eTale sudhI te mUkha hoya che. joyAjANyA vinA te gAvALa bhagavAnane duHkha ApavA taiyAra thayA te eka jaDapaNa che; ema A uparathI spaSTa tarI Ave che. AvA jaDabuddhivALA grAmya pradezomAM kevaLa duHkha svaya' upArjana karavA mATe ja bhagavAne vihAra zarU karyA. zrI kalpa sUtra : 02 C maJjarI TIkA bhagavato gopakRtI pasarga varNanam / Im.8 h%06aa Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 16 // TIkA kara tRpta hue yAvat vanaM vanam tannikaTavarti pratyekaM vanam abhramata / evam anena prakAreNa gaveSaNayA yadA balIvaH vRSabhAH na labdhAH-tadA-sa gopaH prabhusamIpe Agacchati, AgatamAtraH-sa tatra zrIvIrasamIpe caritaNAn-bhakSitaghAsAn __ ataeva tRptAna sthitAna balIvAn pazyati / tataH balIvaIdarzanAnantaraM khalu sa gopaH Azu rakta-zIghrakrodhAruNo misamisAyamAnaH krodhena prajvalan= uccai nIceH pAdau saMcAlayan prabhu zrIvIrasvAminam evam anupadaM vakSyamANaM vacanam akathayat-re bhikSo! mama balIvAna saMgopya mayA saha hAsyaM karoSi ? bhukSya anubhava etasya hAsyasya phalam' iti kathayitvA yAvat bhagavantaM dhIvIrasvAminaM tarjayituM tarjanyaGgalIpradarzanapUrvakaM bhalaiyituM, tADayitum capeTAdinAbhihantuM samudyatateudyukto bhavati tAvad divi=devaloke zakrasyA''sanaM calati kmpte| tataH AsanacalanAnantaraM khalu sa zakro devendro use vahAM baila na diikhe| taba vaha bailoM kI khoja meM dinabhara aura rAtabhara usa vana ke nikaTavartI pratyeka vana meM bhttkaa| isa prakAra khoja karane para bhI baila na mile to vaha guvAla lauTa kara bhagavAna ke pAsa aayaa| A kara usane dekhA ki baila ghAsa khA kara tRpta hue vahA~ baiThe haiN| bailo ko dekhane ke anantara guvAla ekadama krodha se lAla ho gyaa| krodha se jalatA huA-UparanIce paira paTakatA huA vaha zrIvIra prabhu se bolA-'re bhikSu ! mere bailoM ko chipAkara mere sAtha hAMsI karatA hai ? le, isa hAMsI kA phala bhoga / ' isa prakAra kaha kara jyoM hI vaha bhagavAna kI tarjanA (tarjanIaMgulI uThA kara bhartsanA) karane aura tADanA karane (thappar3a Adi se mArane) ko udyata hotA hai, tyoM hI svargaloka meM zakra kA Asana kA~pane lgaa| Asana kaoNpane para zaka devendra devarAjane avadhijJAna se bhagavAn - bhaktibhAvathI jenuM hadaya hamezAM uchaLI rahyuM che ane mRtyulokamAM je kAMI sUphama ke skUla banAva bane tenuM jene takAla jANa thAya che evA zabde bhagavAnanI pAse AvI A mUkha ziromaNI bharavADane khUba Thapako Ape ane bhagavAna pAse hamezA temanA rakhevALa tarIke rahevA prabhune vinaMti karI, jethI tiryaMca ane mAnavakRta upasargonuM pate nivAraNa karI zake. bhagavAna te svayaM buddha hatA teo jANatA hatA ke jeNe je je karma bAMdhyA hoya te te tene jAte ja bhegavavAM paDe che. pitAnA ja baLa ane vIrya vaDe anaMtakALanuM Atmapradeze lAgeluM ajJAna rUpI AvaraNa jAte ja khaseDavuM paDe temAM koInI sahAyatA kAma AvatI nathI. bAhya upasargo te nimitta rUpa che. bAhya upasargo aMdaranA kamenA udaya Avye bahAra dekhAya che ane AvI maLe che. AMtarika karmodaya ghaNA ja sUma-pudgala paramANae rUpa che; te anyajanathI kema aTakAvI zakAya ? dha se lAla ko chipAkara bhagavato gopakRto. pasargavarNanam / suu082|| // 169 // zrI kalpa sUtra: 02. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA sUtre // 17 // gopasya devarAjaH avadhinA avadhijJAnopayogena bhagavantaH zrIvIrasvAminaH upasargam Abhujya-jJAtvA manuSyaloke havyam= zIghaM Agatya taM gopaM evam=anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIt-haM bho gopa! =re gopAla ! 'haM bhoH' iti tiraskArapUrvakamAmantraNam , punarapi tameva saMbodhayati-'appatthiyapatthaya' ityAdinA re amArthitapArthaka !-na kenApi yatpArthitaM vAJchitaM--tanmaraNaM tatmArthaka--tadiccho ! re durantamAntalakSaNa ! durantAni duSTaparyavasAnAni, pAntAni-azobhanAni lakSaNAni-lakSyante zubhAzubhaphalAni jJAyante ebhiriti lakSaNAni-hastakarAdirekhAtilamaSakAdirUpANi sAmudrikazAstramasiddhAni ceSTitAni vA yasya tAza! re hInapuNyacAturdazika! hInaM puNyaM yasyAsau hInapuNyaH, caturdazyAM jAtaH cAturdazikaH hInapuNvazcAsau cAturdazikazceti-hInapuNyacAturdazikastatsaMbuddhaupApAtmannityarthaH, tathA zrI-hI-dhRti-kIrti parivarjita ! zriyA zobhayA vaibhavena vA hiyA lajjayA ghRtyA dhairyeNa kIA khyAtyA ca parivarjita-sarvato rahita ! re adharmakAmaka! adharmasya kAmaH-vAJchA yasya tAdRza ! re apuNyakAmaka !-apuNyecchuka !, re narakanigodakAmaka !-narakanigodarUpanIcagatyabhilApin ! tathA-re adharmakAkSita ! adharmakAGkSAyuta! re adharmapipAsita ! adharmapipAsAyuta !, re apuNyakAkSita apuNyakAkSAyuta !, re apuNyavIrasvAmI para Aye hue upasarga ko jAnakara, aura usI samaya manuSyaloka meM Akara usa guvAla se kahA-'re guvAla! are jisakI koI icchA nahIM karatA usakI arthAt mRtyu kI icchA karane vAle! are duSTa phaladAyaka aura azobhana lakSaNoM vAle ! (jina se zubha-azubha samajhA jAya vaha lakSaNa, sAmudrikazAstra meM prasiddha hathelI Adi kI rekhAe~, tila, maSA Adi athavA ceSTAe~ lakSaNa kahalAtI haiM) are hIna puNyavAle, kRSNa caturdazI ko janma lenevAle ! arthAt pApI! are zrI (zobhA yA vaimava) hI (lajjA) dhRti (dhairya) kIrti (khyAti) se sarvathA zunya ! are adharma ke kAmI!, are apuNya aura naraka-nigoda ke kAmI!, are ! adharma kI kAMkSA karane vAle ! adharma ke pyAse !, are apuNya kI kAMkSA karane vAle !, are apuNya ke pyAse!, are nrkA karmodayane AtmA pite ja samajI zake ane tene phaLa ApatAM pite paNa aTakAvI zake tema nathI. kevaLa sArAmAThA phaLa rUpe pariNamatI vakhate pote temAM rAgadveSa karI jeDAya nahi; ane pitAnA svabhAva tarapha lakSa karI A udaya tarapha durlakSa kare ane vedanAne samabhAve bhagave. A jAtanuM sUphamapaNe varatatuM AMtarika kArya pitA dvArA ja thaI zake. bIje kaI A arUpi racanA ane tenI kAryapaddhati zI rIte samajI zake jyAre samaja paNa na paDI zake te tenuM nivAraNa paNa kema karI zake ? A nivAraNano sATa upAya mArA ja hAthamAM che ne mArA sivAya tirskaarH| ||suu082|| // 17 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 171 // Qi Ao Hai Fei Qian Wei Yan Wei You Wei Liao Man Man Man pipAsita ! - puNyapipAsAyuta ! re narakanigodakAGkSita ! = tarakanigodakAGkSAyuta ! re narakanigodapipAsita != narakanigoda pipAsAta ! kimartham = kasmai prayojanAya IdRzam = etAdRzam pApakarma karoSi yat trilokanAthaM = trilokapati, trilokavanditaM = trilokanamaskRtaM, trilokasukhakaraM = trilokapramodakAriNam, trilokahitakaraM = trilokakalyANakAriNam, bhagavantam = zrI vIrasvAminam upasargayasi = upasarga karoSi ?" itikRtvA - itikathayitvA taM gopaM tarjayitum - aGgulyAdinA tADayituM capeTAdinA, hantuM = mArayitum yaSTyAdinA upAkramata = udyato'bhUt / tad-dRSTvA karuNAvaruNAlayaH = dayAsamudro bhagavAn zrIvIrasvAmI zakraM devendraM devarAjaM pratyaSedhat = nivAritavAn / tataH khalu sa zakro devendro devarAjaH prabhuM = zrIvIrasvAminam evaM vakSyamANaM vacanam avAdIt-prabho != svAmin ! devAnupriyANAM bhavatAm agre'pi bahavaH = aneke duHsahAH = kaSTa sahanIyAH parISahopasargAH = parISahA- zItoSNAdayaH, upasargAH - devAdikRtAzca ApatiSyanti = AgamiSyanti, ataH ahaM tAn nivArayituM devAnupriyANAmantike = pArzva tiSThAmi / tataH zakrendrasya tad vacanaM zrutvA bhagavatA = zrIvIrasvAminA kathitam ' he zakra ! ye ca atItAH= bhUtakAlInAH, ye ca anAgatAH = bhUviSyatkAlInAH ye ca pratyutpannAH = vartamAnakAlInAH tIrthakarAH santi, te sarve'pi svakena = nijena utthAnakarma balavIrya puruSakAra parAkrameNa - taMtra utthAnaM = veSTAvizeSaH, karma = calanAdikriyA, balaM zarIra nigoda kI AkAMkSA karane vAle, are naraka - nigoda ke pyAse ! kisa prayojana se tU aisA pApa karma kara rahA hai ? jo triloka ke nAtha, trilokavandita, triloka ke pramodakArI, triloka ke kalyANakArI bhagavAn mahAvIra svAmI ko upasarga karatA hai ?" isa prakAra kaha kara indra, guvAla ko tarjana karane, tAr3ana karane aura mArane ko udyata hue| yaha dekha kara dayA ke sAgara bhagavAn zrIvIrasvAmIne zakra devendra devarAja ko roka diyaa| taba zakra devendra devarAja vIra bhagavAn se isa prakAra vacana bole--svAmin! devAnupriya ko arthAt Apa ko Age bhI aneka kaSTa - parISaha aura upasarga (parISaha zIta, uSNa Adi, upasarga devAdikRta kaSTa) aaeNge| maiM unakA pratIkAra karane ke lie devAnupriya ke pAsa rahatA hU~ / kendra ke vacana sunakara bhagavAn mahAvIra svAmIne kahA - ' he zakra ! jo atItakAlIna, bhaviyatkAlIna aura vartamAnakAlIna tIrthakara haiM, ve sabhI apane hI utthAna ( ceSTAvizeSa), karma ( calanA Adi bIju koi ka MI karI zakavAne jarA paNa samatha nathI evuM bhagavAne peAtAnA ananya bhakta zakendrane samajAvyuM tyAre teNe potAnI bhUla ane gerasamajaNa kabUla karI bhagavAnanI mAphI mAMgI pAtAnA sthAne pAchA pharyAM. bhagavAne zakrendrane baLa-vIyanA je je prakArA batAvyAM tenA prakAro pAMca che. temAM 'utthAna' eTale kAI paNa prakAranI zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA gopatADanodyatendrAya bhagavatkRto niSedhaH / ||suu082|| // 171 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 172 // Tian He AShi Yu Wu Qi Shi He He Shi Shi Shi Shi Yi Guo sAmarthya, vIrya - jIvabhavaM sAmarthya, puruSakAraH pauruSaM, parAkramaH - niSpAditasvaviSayaH puruSakAra eva, eSAM samAhAraH, tena karmANi kSapayanti-nirjarayanti, tathA asahAyAH = parasAhAyyarahitA eva viharanti = vicaranti, no khalu devAsuranAgayakSarAkSasa kinnara kiMpuruSagaruDagandharvamahoragAdInAM sAhAyyaM = sahAyatAm icchanti = apekSante iti=asmAddhetoH no khalu he zakra ! mama kasyApi sAhAyyaprayojanaM / evam = etAdRzaM vacanaM zrutvA zakro devendro devarAjo nijaM= svakIyam aparAdhaM kSamayitvA vandate namasyati, vanditvA namasthitvA yasyA eva dizaH prAdurbhUtaH tAmeva dizaM pratigataH // 082|| mUlam - taraNaM samaNe bhagavaM mahAvIre kummAragAmAo nimgacchara, niggacchittA puvvANupurvi caramANe gAmANugAmaM dUijmANe muhaM suNaM viharamANe jeNetra kollAge saMnivese teNeva uvAgacchai / taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre chakkhamaNapAraNe bhikkhAyariyaTThAe bahulassa mAhaNassa gihaM aNuppavidve / teNa bahuleNa mAhaNeNa bhattiivahumANeNa pANiggAhe khIraM diSNaM, bhagavayA pAraNagaM kayaM / tattha NaM tassa bahulassa teNaM davvasuddheNaM dAyagasuddheNaM paDigAgasuddheNaM tiviNaM tikaraNasuddhe bhagavaMmi paDilAbhie samANe gihaMsi ya imAI paMca divvAI pAunbhUyAI kriyA), bala (zarIra kI zakti), vIrya ( jIva saMbaMdhI sAmarthya), puruSakAra ( puruSArtha), aura parAkrama (kArya meM saphala ho jAne vAlA puruSArtha), se karmoM kA kSaya karate haiN| dUsare kI sahAyatA ke vinA hI vicarate haiM, devoM, asuroM, nAga, yakSoM, rAkSasoM, kinnaroM, kiM puruSoM, garuDoM, gandharvoM aura mahoragoM kI sahAyatA kI apekSA nahIM krte| isa kAraNa he zakra ! mujhe kisI kI sahAyatA se prayojana nahIM hai|' isa prakAra ke vacana sunakara zakra devendra devarAja ne apanA aparAdha khamAkara vandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA aura namaskAra karake jisa dizA se prAdurbhUta hue the, usI dizA meM cale gaye | | 082|| zArIrika, vAcika ane kAyika ceSTA dvArA purUSAtha pheravavu tene ' utthAna' kahe che. cAlavuM-besavuM-khelavu Adi paddhatine kama' kahe che. zArIrika zakti dvArA kAryanI saphaLatA meLavavI tene 'baLa' kahe che. a'taranI zakti eTale 'vIla pAvara' icchA zaktine 'vIya' kahe che. 'puruSakAra' eTale mAnasika zaktine vikAsa karI tenA upayega karavA tene 'puruSakAra' kahe che; ane zarIra-mana ane AtmAnI sarva zakti vaDe rAkAi jai kAnI saphaLatA meLavavAmAM AtaprAta thavuM tene 'parAkrama' kahe che. A tamAma prakAra svayaM prerita hoya tAja kA sAdhaka thai zake che ema bhagavAne potAnA bhaktane spaSTIkaraNa dvArA jyAre samajAvyuM tyAre zakrendra ghaNA rAjI thayA ane bhagavAna uparanA ananya bhAva tenI AMkhamAM pragaTapaNe dekhAvA lAgyA. (s082) zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maMjarI TIkA sahAyArtha mindramA rthanAyAM bhagavatkRto niSedhaH / ||suu082|| // 172 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 17 // TIkA taM jahA-vasuhArAvuDhA 1, dasaddhavaNNe kusume nivAie 2, celukkheve kae 3, AhayAo duMduhIo 4, aMtarAvi ya NaM AgAsaMsi ahodANaratighuTe-5 ya / taeNaM se samaNe magavaM mahAvIre kollAgAo saMnivesAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jaNavayavihAraM viharai / / 083 // chAyA-tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH kurmAragrAmAt nirgacchati, nirgatya pUrvAnupUrvI caran grA maJjarI mAnugrAmaM dravan sukhaM sukhena viharan yatraiva kollAkaH saMnivezaH tatraiva upAgacchati / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH SaSThakSapaNapAraNe bhikSAcaryArtha bahulasya brAhmaNasya gRhamanupraviSTaH / tena bahulena brAhmaNena bhaktibahumAnena pANipatadgrahe kSIraM dattaM, bhagavatA pAraNakaM kRtam / tataH khalu tasya bahulasya tena dravyazuddhena dAyakazuddhana pratigrAhakazuddhena trividhena trikaraNazuddhena bhagavati pratilambhite sati gRhe ca imAni paJca divyAni prAdurbhUtAni, tadyathA-vasudhArA vRSTA 1, dazArddhavarNAni kusumAni nipAtitAni 2, celotkSepaH kRtaH3, AhatAH dundubhayaH 4, mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra kurmAra grAma se vihAra SaSTakSapaNakiye aura prAcIna tIrthakaroM kI paramparA kA anusaraNa karate hue grAmAnugrAma sukha-sukhe vicarate hue jahA~ pAraNe bhikollAka saMniveza thA, vahA~ phuNce| vahA~ zramaNa bhagavAn mahAvIra bele ke pAraNA ke dina bhikSAcaryA ke liye kSArtha bahulabahulanAmaka brAhmaNa ke ghara meM praviSTa hue| usa bahula brAhmaNa ne bhaktisanmAnapUrvaka karapAtra meM khIra kA brAhmaNagRhe dAna diyaa| bhagavAn ne pAraNA kiyaa| tatpazcAt usa bahula brAhmaNa ke ghara meM, dravyazuddha, dAyakazuddha evaM Kgmnm| pratigrAhakazuddha, isa prakAra tIna karaNa zuddha dAna se bhagavAn ko baharAne para yaha pA~ca divya prakaTa hue (1) muu083|| vasudhArA varasI (2) pA~ca vargoM ke phUloM kI varSA huI (3) vastroM kI varSA huI (4) AkAza meM duMdubhI bajI aura (5) AkAza meM 'aho dAnaM, aho dAnaM' kA ghoSa huaa| tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra kollAga bhuujn| ma 'taeNa' tyAhi. tyA25chI zrabhara bhagavAna mahAvIra bhAra AbhathI vihA2 4za prAcIna tIrthakaranI paraMparA anusAra grAmAnugrAma cAlatA, sukhe samAdhe vicaratA jyA "kalAka' sa niveza hatuM tyAM AvI pahocyA. chaThanA pAraNe bhagavAna mahAvIra bhikSAcaryo mATe bahula nAmanA brAhmaNanA ghera dAkhala thayAM. A brAhmaNe bhaktibhAvapUrvaka pAtramAM khIra vahorAvI. A khIra vaDe bhagavAne belA (chaTha) upavAsanuM pAraNuM kayuM'. bahule // 17 // je dAna ApyuM te zuddha ane nimala tema ja nirdoSa hatuM. dAna lenAra paNa pavitra hatA ne ApanArane bhAva paNa taddana vizuddha ane phaLanI IcchA vinAne anAsakta hatA. traNe karaNa zuddha hovAthI tyAM pAMca divya pragaTa thayA. divyAnA nAma A pramANe che. (1) vasudhArAne varasAda (2) pacaraMgI phaLAnI vRSTi (3) vastronI varSA (4) AkAzamAM zrI kalpa sUtra: 02 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre antarA'pi ca khalu AkAze ahodAnamahodAnam iti ghuSitaM 5 c| tataH sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH kollAkAt sannivezAt pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya janapadavihAraM viharati ||suu083|| TIkA-'tae NaM samaNe' ityAdi tataH zakrapratigamanAnantaraM, khaluH zramaNo bhagavAn mahAvIraH kurmAragrA. mAt nirgacchati nirgatya pUrvAnupUrvI-pUrveSAM prAcInAnAM tIrthakarANAm AnupUrvIm paripATIm-kramaM caran anukurvan , grAmAnugrAmaM dravan ekasmAd grAmAdaparaM grAmaM gacchan sukhaM sukhena viharan-yatrava kollAkaH sannivezaH tatraiva upAgacchati / tataH tadanantaraM khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH SaSThakSapaNapAraNake paSThakSapaNapAraNAdivase bhikSAcaryArtha paryaTan bahulasya-bahulanAmakasya brAhmaNasya gRhamanupaviSTaH, tena bahulena bhaktibahumAnena bhaktyA pracurasatkAreNa ca pANipatadgrahe karapAtre kSIraM pAyasaM dattam , bhagavatA-zrIvIrasvAminA tena kSIreNa pAraNakaM kRtam / kalpamaJjarI / / 174 // TIkA SUPER SaSThakSapaNapAraNe bhikSArtha bahula sanniveza se nikale aura nikala kara janapada meM vicarane lage // 1083 // TIkA kA artha-zaka ke cale jAne ke pazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIrane kurmAra grAma se vihAra kiyA aura pUrvavartI tIrthakaroM kI paramparA se vicarate hue, eka gA~va se dUsare gAva mukhapUrvaka vihAra karate hue jahA~ kollAga sanniveza thA vahA~ pdhaare| kolAga saniveza meM zramaNa bhagavAn mahAvIrane SaSThabhakta (bele) ke pAraNe ke dina bhikSAcaryA ke liye bhramaNa karate hue bahulanAmaka brAhmaNa ke ghara meM praveza kiyaa| bahula brAhmaNane bhakti aura atyanta satkAra ke sAtha bhagavAn ke kara-pAtra meM khIrakA dAna diyaa| bhagavAn zrIvIramabhune usa khIra se pAraNA kiyaa| hAla brAhmaNagRhe gmnm| RS083 // duMdubhInI ghoSaNA (5) AkAzamAM "ahodAna-ahedAna "ne jayanAda thaye. kalAka saMnnivezamAMthI nIkaLI bhagavAna mahAvIra AjubAjunA pradezamAM vicaravA lAgyA. (sU083) TIkAne artha-zakra cAlyA gayA pachI zramaNa bhagavAna mahAvIre kumara gAmathI vihAra karyo ane pUrvavartI tIrthaMkaranI paraMparAthI vicaratA eka gAmathI bIje gAma vihAra karatAM karatAM jyAM kalArasanniveza hatuM tyAM padhAryA. kalAgasannivezamAM zramaNa bhagavAna mahAvIre SaSThabhakta (chaTha) nAM pAraNAne divase, gocarIne mATe pharatA pharatA, bahula nAmanA brAhmaNanAM gharamAM praveza karyo. bahula brAhmaNe bhakti ane atyaMta satkAra sAthe bhagavAnanA kara-pAtramAM khIra vahorAvI. bhagavAna zrIvIra prabhue te khIrathI pAraNuM karyuM, pAraNAM pachI prAsuka eSIya azanAdi rUpa dravya // 174 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 175 // SANKETE AA tataH=pAraNAnantaraM khalu tena dravyazuddhena = zuddhadravyeNa mAsukaiSaNIyAzanAdirUpeNa, dAyakazuddhena dravyato bhAvatazca zuddhena dAtrA, pratigrAhakazuddhena = niraticAratapaHsaMyamasampannena pratigrAhakeNa trividhena dravya-dAyaka - patigrAhakabhedAt triprakArakeNa, trikaraNazuddhena =dAyakazuddhena manovAkkAyalakSaNakaraNatrayeNa bhagavati zrIvIre kSIraM pratilambhite = pratigrAhite sati tasya bahulasya brAhmaNasya gRhe imAni anupadaM vakSyamANAni paJca paJcasaMkhyAni divyAni= devakRtAni vastUni prAdurbhUtAni, tadyathA vasudhArA-svarNadRSTiH dRSTA devaiH kRtA 1, dazArddhavarNAni paJcavarNAni - kusumAni-puSpANi nipAtitAni = varSitAni 2, celotkSepaH = vastradRSTiH kRtaH 3, dundubhayaH AhatA : = tADitAH 4, antarA'pi khalu AkAze-'aho dAnam aho dAnam' iti ghuSitam = uccairuccAritaM devaiH / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH, kollAkAt saMnivezAt pratiniSkrAmyati = pratiniHsarati, pratiniSkramya = pratiniHsRtya janapadavihAraM viharati // sra0 83 / / pAraNA ke anantara prAmuka eSaNIya azanAdi rUpa dravya se zuddha dravya aura bhAva se zuddha, dAtA ke kAraNa tathA aticAra rahita tapa aura saMyama se sampanna grAhaka (pAtra) ke zuddha hone se, isa prakAra dravya, dAtA aura pAtra, tInoM zuddha hone se, tathA dAtA ke mana-vacana-kAya rUpa tInoM karaNa zuddha hone se bhagavAna vIra ko baharAne para usa bahula brAhmaNa ke ghara meM Age kahI jAne vAlI pA~ca devakRta vastue~ pragaTa huii| ve isa prakAra haiM- (1) devoM ne svarNa kI dRSTi kI, (2) paMca varNa ke kusuma varasAye (3) vastroM kI varSA kI (4) duMdubhiyA bajAI, (5) AkAza meM 'aho dAna, aho dAna' kA uccasvara se nAda kiyA / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra kollAga sanniveza se nikale aura nikala kara janapada - vihAra vicarane lage | | 083 // zuddhithI, dravya ane bhAvathI zuddha evA dAtAne kAraNe tathA aticAra rahita tapa ane sayamavALA grAhaka (pAtra)nA zuddha hovAne kAraNe A rIte dravya, dAtA ane pAtra traNenI zuddhi heAvAthI, tathA dAtAnA mana vacana kAya rUpa traNe karaNa zuddha hovAthI, bhagavAna mahAvIrane vaheArAvavAthI te khaDula brAhmaNanAM gharamAM AgaLa je kahevAze te pAMca daivI vastuo pragaTa thai. te A pramANe hatI-(1) devAe suvarNanI vRSTi karI (2) pAMca raMganA puSpA varasAvyAM (3) vastronI vRSTi 4rI ( 4 ) huhuli nAha thye| ( 5 ) zamAM "mhe| hAna, aho hAna" to abhyasvare nAha zyo tyArapachI zramaNa bhagavAna mahAvIre kAllAga sannivezamAMthI bahAra nIkaLaune janapada-vihAra karavA mAMDayA. (s083) zrI kalpa sUtra : 02 kalpamaJjarI TIkA bhikSAdAne paJcadivyaprakaTanam / ||m083|| // 175 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHA kalpa zrIkalpa maJjarI TIkA so // 176 // bhapavato mUlam--taeNaM se viharamANe bhagavaM paDhama micAummAsammi atthiyaM gAma samaNupatte / tattha NaM mUlapANijakkhassa jakkhAyayaNe rAo kAusagge tthie| dullakkhe so jakkho sayapagaDi aNusaraMto bhagavaM uvasagge itattha puvvaM so daMsamasagAI samuppAiya pahuM tehiM daMsI / teNa uvasaggeNa akkhudraM sajjJANaluddhaM viloiya vicchie uppAiya tehiM daMsI / teNa vi aviyalaM avikaMpiyaM pAsiya viuvvieNa mahAviseNa mahAsIviseNa bhagavao sarIrammi daMsI / teNa vi vAyajAeNa ayalamiva aviyalaM daTTaNaM teNa ricchA viuvviyaa| te ya pakharaNakharadhAehi uvdvii| to vi aNubviggaM sayajjhANalagga daNaM viuvviehiM ghurughurAyamANehiM sulaggamuhakhurehi suyarehi phaalii| teNa vi avisaNaM jhANaNisaNaM viloiya sajo samuppAieNaM kulisaggatikkhadaMtaggeNaM kariNA uvddvii| teNa vi dadaM thiraM aviyalaM daTTaNaM viuviehiM kharataranaravaradADhehiM vagdhehi uvddviidh| teNa vi aviyaliyaM pAsiya viuviehi kesarIhi kharayaranaharadADhaggadhAehi uvadavI / teNa puNo vi thiraM thirasarIraM viloiya pagaDIe aIvaviyarAlehiM veyAlehiM uvddviidh| evaM so durAso jakkho puNNaM rattiM jAva uvasagge kAraM-kAraM kheyakhiSNo visaNo jAo, paraM bhayavaM avisaNe agAile avvahie adINamANase tivihamaNavayakAyagutte ceva te savve vi uvasagge samma sahIa, khamIa, titikkhIa, ahiyAsI / taeNaM se jakkhe ohiNA pahuM maNasAvi avicaliyaM daheM Abhogiya agAhaM khamAsAyaraM pahuM sayAvarAha khamAviya vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA sayaM ThANaM gayo / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe magavaM mahAvIre tattha NaM aTThA-hiM mAsaddhakhamaNehi cAummAsaM vaikka miya atthiyAtrI gAmAo paDiNikkhamai. paDiNikkhamittA pavaNuvya appaDihayavihAreNa viharamANe seyaMviyaM NayariM pahie ||suu084|| chAyA-tataH khalu sa viharana bhagavAn prathame caturmAse asthikaM grAma smnupraaptH| tatra khalu zUlapANiyakSasya yakSA''yatane rAtrau kAyotsarge sthitH| durlakSaH sa yakSaH svaprakRtimanusaran bhagavantamupasargayati / mRla kA artha-'tae NaM se' ityAdi / tatpazcAt vihAra karate hue bhagavAn prathama caturmAsa asthika grAma meM pdhaare| vahA~ zUlapANinAmaka yakSa ke yakSAyatana meM rAtri ke samaya kAyotsarga meM sthita hue| duSTa bhAvanA vAle usa yakSa ne apanI prakRti kA anusaraNa karate hue bhagavAn ko upasarga kiyaa| pahale bhUsanA maya-'tae NaM' pratyAhi. vihA2 42tA 42tA, bhagavAna prathama yAturmAsamA asthiAmamA padhAryA. tyAM zulapANI nAmanA yakSanA yakSAyatanamAM rAtrInA samaye kAsaga mAM sthira rahRAAM. duSTa bhAvanAvAlA te ya, pitAnI prakRti anusAra, bhagavAnane upasarga Ape tema ja upasargonI paraMparA zaru karI dIdhI. yakSakRtI pasargavarNanam / muu084|| tatpazcAt vihAra karate samaya kAyotsarga meM sthita pahale // 176 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 177 // tatra pUrva sa dezamazakAni samutpAdya prabhuM tairadaMzayat / tenopasargeNAkSubdhaM saddhayAnalubdhaM vilokya vRzcikAnutpAdya tairadaMzayat / tenApi avicalam avikampitaM dRSTvA vikurvitena mahAviSeNa mahAzIviSeNa bhagavataH zarIre'daMzayat / tenApi vAtajAtena acalamiva avicalaM dRSTvA tena RkSA vikurvitAH / te ca prakharanakharaghAtairupAdravan / tato'pyanudvignaM svadhyAnalagnaM dRSTvA vikurvitaghuraghurAyamANaiH zUlAgramukhakhuraiH zUkarairasphAlayat / tenApyaviSaNaM dhyAnaniSaNNaM vilokya sadyaH samutpAditena kulizAgratIkSNadantAgreNa kariNopAdravat / tenApi dRDhaM sthiram avicalaM dRSTvA vikuto usane DAMsa-macchara utpanna karake una se prabhu ko ddeNsvaayaa| usa upasarga se bhI bhagavAn ko akSubdha aura dharmadhyAna meM acala dekhakara vicchuoM ko utpanna karake una se DaeNsavAyA / usa upasarga se bhI acala aura akampita dekhakara vikurvaNA se utpanna kiye hue atyanta viSaile mahAn sarpa se bhagavAn ke zarIra ko ddeNsvaayaa| jaise pavana-samUha se parvata acala rahatA hai, usI prakAra usa sarpadaMza se bhI bhagavAn ko avicala dekhakara usane rIchoM kI vikurvaNA kii| una rIchoMne tIkhe nAkhUnoM se upadrava kiyaa| usa se bhI anudvigna aura dhyAna meM saMlagna dekhakara vikurvaNAjanita, ghuraghurAte hue, kATe kI nauMka kI taraha tIkhe dAta vAle zukaroM se vidAraNa krvaayaa| usa se bhI viSAda ko na prApta aura dhyAna-magna bhagavAna ko dekhakara zIghra hI utpanna kiye hue, vajra kI nauMka ke samAna tIkhe dAMtoM ke agrabhAgavAle hAthI se bhagavAna kA upasarga kara pahelA upasargamAM DAMsa-macchara utpanna karI bhagavAnane vipula pramANamAM DAMsa-macchara karaDAvyA. A vedanAmAM bhagavAna akSubdha rahevAthI, yakSe bIje upasarga taiyAra karyo. teNe pitAnI divya prabhAvaTe, jamIna upara seMkaDo viMchIone pedA karyA. A viMchIone DaMkha paNa, bhagavAna sahana karI gayA, ane dharmadhyAnathI calita thayAM nahi. A acala ane akaeNpita dazAvALA bhagavAnane joI, yakSe, trIje prayoga karyo. A prayogamAM, teNe eka mahAna viSadhArI sa5nI utpatti karI. A sarpadaMzathI paNa bhagavAnane calita thatA na jevAthI, te vadhAre kapAyamAna thaI, jaMgalI pazuonI vikuvaNA karI. A vikuvAmAM riM che utpanna karyA, e riMchAe pitAnA tINA ane ugra nakha vaDe bhagavAnane zarIrane ujharaDI nAkhyuM. AvI vedanAmAM paNa bhagavAna aDola rahyAM. A aDolatAne yakSa sAMkhI zake nahi. bhagavAnane udvega vinAnA ane asaMvigna jeI, teno mijAja pharyo ane tenA krodhanI pArA zIzI vadhavA lAgI. vaikriya zakti dvArA, ghUra dUra karatA tIkSaNa dAMtavALA suvara (bhaMDe) ne utpanna karyA. A suvaro dvArA, bhagavAnanA zarIranuM vidAraNa karAvyuM. AmAM paNa prabhune daDha rahetA joI, teNe ghaNo viSAda anubhavyuM. vAnI aNI jevA tIkhA tagatagatA dAMtavALo hAthI teNe sanya, ane te hAthI dvArA, tIvra dukha bhagaghato yakSakRtopasargavarNanam / ||suu084|| // 177 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIklpa. kalpamaJjarI TIkA !!178 vitaiH kharataranakharadaMSTrAdhairupAdravata / tenApyavicalitaM dRSTvA vikurvitaiH kesaribhiH kharataranakharadaMSTrAgraghAtairupAdravat / tena punarapi sthira sthirazarIraM vilokya prakRtyA'tIvavikarAlatAlairupAdravat / evaM sa durAzayo yakSaH pUrNA rAtri yAvat upasargAna kAraM kAraM khedakhino viSaNNo jAtaH / paraM bhagavAn aviSaNNaH anAvilaH avyathitaH adInamAnasaH trividhamanovacaHkAyagupta eva tAn sarvAnapyupasargAn samyakU asahata akSamata atitikSata adhyAsta / tataH khalu sa yakSo'vadhinA prabhuM manasA'pyavicalitaM dRDhamAmujya agA, kSamAsagAraM prabhuM svAparAdhaM kSAmayitvA vaayaa| usa se bhI bhagavAna ko dRr3ha sthira evaM avicala dekhakara vikurvaNA se utpanna kiye hue atizaya tIkSNa nakha aura dADhoM vAle vyAghoM se upasarga krvaayaa| usa se bhI vicalita hue na dekhakara vikurvaNA se utpanna kiye hue kesarI siMhoM dvArA, tIkSNatara nakhoM aura dAhoM ke agrabhAga se upasarga krvaayaa| usa upasarga se bhI bhagavAn ko sthiracitta aura sthirakAya dekhA to svamAva se atyanta vikarAla vetAloM se upasarga krvaayaa| isa prakAra vaha durAzaya yakSa sArI rAta upasarga karavA-karavA kara khedakhinna aura viSAdayukta ho gayA, parantu bhagavAn ne viSAdavihIna, kalupatAhIna, avyathita, adInamAnasa tathA mana vacana kAya se gupta raha kara hI una saba upasargoM ko samyaka prakAra se sahana kiyA, vinA krodha ke sahana kiyA, adIna bhAva se sahana kiyA aura nizcalatA ke sAtha sahana kiyaa| taba usa yakSa ne avadhijJAna se prabhu ko mana se bhI calita na huA tathA dRr3ha jAna kara athAga kSamA ke sAgara prabhu se apane aparAdha ke lie kSamA mAMga kara vandana ApyuM. A duHkhathI paNa bhagavAna acala rahyA. A pahADa je acala AdamI joI tene pitto pharyo. AthI teNe tIkaNa nakha ane dADhavALe vAgha taiyAra karI, tenA dvArA atula duHkha ApyuM. jayAre yakSe ahi paNa duHkhane hasI kADhatA bhagavAnane joyA, tyAre teNe kezarIsiMhanI vikuvaNa ubhI karI. tenA nakha vaDe, prabhunuM zarIra cIrAvyuM. ugra vedanA hovA chatAM teo madhyastha mukhavALA jaNAyA. tyArabAda tenuM vera ane krodha zAMta karavA pite vaitAlanuM rUpa dhAraNa karI, atyaMta vikarALatA batAvI aneka kaSTo dvArA temane calita karavA prayAso karyA. chatAM temane viSAdahIna to yakSa pite viSAdagrasta thayo ne atyaMta khedane pAmavA lAgyo. bhagavAna te viSAdavihIna, kalaSatAhIna, avyathita, adIna mAnasa, tathA mana-vacana-kAyAthI gupta rahI madhyasthatAne anubhavavA lAgyAM. AvA maraNAnika duHkhane paNa samyapha prakAre sahana karI, atulazakti pedA karavA lAgyAM. AvA ugrakomAM paNa krodhane zamAvI daI kSamAnA guNa khilavavA lAgyAM. duHkhanuM vedana karatAM paNa dinatA anubhavI nahi ne nizcalatAnA guNane vadhAre ne vadhAre pragaTa karatAM gayAM. A yakSe jyAre jANyuM ke bhagavAna te manathI paNa calita thatAM nathI, Ama jANI kSamAnA sAgara samA bhagavato yakSakRto pUsarga vrnnnm| mu084|| // 178 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 179 // vandate namasyati, banditvA namasthitvA svasthAnaM gataH / tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatra khalu aSTAbhirmAsArddhakSapaNaiH caturmAsaM vyatikramya asthikAd grAmAt pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya pavana ivApratihatavihAreNa viharana zvetAmbikAM nagarIM prasthitaH // sU084 // TIkA 'taeNaM se viharamANe ' ityAdi / tataH khalu sa viharan krameNa vicaran bhagavAn = zrIvIrasvAmI prathame caturmAse asthikaM = tannAmakaM grAmaM samanuprAptaH = gatavAn / tatra khalu zUlapANiyakSasya =zUlapANinAmakayakSasya yakSAyatane rAtrau kAyotsarge sthitaH / durlakSa := durbhAvanaH saH yakSaH svaprakRtiM = nijasvabhAvam anusaran=anugacchan bhagavantamupasargayati bhagavata upasargAna karoti / tatra = upasargeSu madhye pUrva-prathamaM saH =yakSaH, daMzamazakAnidaMzAzva - mazakA - veti daMza-mazakam kSudrajantutvenaikavadbhAvaH, tato daMzamazakaM ca daMzamazakaM ca daMzamazakaM ceti daMzamazakAni-dazAnAM mazakAnAM cAnekasamUhAn vaikriyazaktyA samutpAdya pramuM zrIvIrasvAminaM taiH = daMzamazakaiH adaMnamaskAra kiyA / vandana - namaskAra karake apanI jagaha calA gyaa| usa kAla, usa samaya meM, zramaNa bhagavAn mahAvIra ne usa asthika grAma meM cAturmAsa kiyA, aura cAturmAsa meM ardhamAsa - khamaNa - ardhamAsa - khamaNa kiyaa| isa prakAra bhagavAn ATha ardhamAsakhamaNoM se cAturmAsa vyatIta karake asthika grAma se nikale / nikala kara vAyu ke samAna apratibandhavihAra karate hue zvetAmbI nagarI kI ora padhAre || mU084|| TIkA kA artha - - tatpazcAt krama se vihAra karate hue zrI vIra prabhu pahale caumAse meM asthika nAmaka grAma meM pdhaare| vahA~ zUlapANi nAmaka yakSa ke yakSAyatana meM, rAtri ke samaya, kAyotsarga karake sthita hue| vaha yakSa duSTa bhAvanA vAlA thA / usane apane svabhAva ke anusAra bhagavAn ko upasarga diyaa| usane DAMsoM aura maccharoM ke aneka samUha vaikriyazakti se utpanna karake bhagavAn ko unase kaTavAyA / prabhu pAse aparAdhanI mAphI mAgI. mArI maLatAM temane va MdanA-namaskAra karyA. tyArapachI peAtAnA sthaLe te cAlyeA gayA. A kALa ane A samaye zramaNa bhagavAna mahAvIre A asthika gAmamAM cAturmAMsa karyuM" hatu. cAmAsA daramyAna temaNe 'adha mAsa khamaNa' karyA. A pramANe A ATha 'amAsa khamaNa' cAturmAsamAM pUrA karI, te asthika gAmamAMthI vihAra karI gayAM. vAyu samAna apratima dha vihArI banI te zvetAMbI nagarImAM padhAryAM, (s084) TIkAnA a--tyArapachI krame krame vihAra karIne zrIvIraprabhu pahelA ce!mAsAmAM asthika nAmanAM gAmamAM padhAryA. tyAM zUlapANi nAmanA yakSanA yakSAyatanamAM rAtrine vakhate kAtsaga karIne ubhAM rahyAM. te yakSa duSTa bhAvanA vALe hatA. teNe peAtAnA svabhAva pramANe bhagavAnane upasage, karyAM. teNe peAtAnI vaiyizaktithI DAMsa ane macchareAnA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavato yakSakRtopasarga vaNanam / / / sU0 84 // // 179 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 18 // TIkA zayat-daMzitavAn , tena-dezamazakadvArotpAditena upasargeNa akSubdhaM kSobharahitaM sadbhayAnalubdha-samIcInadhyAnamagna prabhuM vilokya dRSTvA sa vRzcikAn utpAdya taiH-vRzcikaistam adaMzayat / tenApi avicalaM sthiram ataeva-avikampitaM prabhu dRSTvA sa vikurvitena mahAviSeNa durjaraviSavatA mahAzIviSeNa-vizAlakAyasarpaNa bhagavataH zarIre adaMzayat / tenApi vAtajAtena-pavanasamUhena-vAtyayA acalaM parvatamiva avicalam aprakampaM taM dRSTvA tena yakSeNa RkSA= mallakAH vikurvitaaH| te ca prakharanakharaghAtaH tIkSNanakhapahArastaM prabhum upAdravan / tato'pi anudvignam atrastam svadhyAnalagnam AtmadhyAnAsaktaM pramuM dRSTvA vikurvitaiH ghuraghurAyamANaiH ghughurazabdaM kurvadbhiHzUlAgramukhakhuraiH zUlAgrabhAgavattIkSNadantaiH zUkaraiH varAhaiH asphAlayat vyadArayat / tenApi aviSaNya-viSAdarahitaM dhyAnaniSaNNaM= bhagavAn DAMsa-maccharoM ke dvArA utpanna kiye upasarga se kSubdha na hue, aura prazasta dhyAna meM lIna rahe to usane vicchuoM ko utpanna karake unase ddsvaayaa| isa upasarga se bhI bhagavAn ko vicalita yA kaMpita hae na dekha usane vaikriyazakti se utpanna kiye gaye ugra viSavAle vizAlakAya sarpa se bhagavAn ke zarIra meM ddeNsvaayaa| bhagavAn isase akaMpita rahe, jaise pavana ke samUha se parvata akaMpita rahatA hai, taba usa yakSane bhAluoM-rIchoM kI vikurvaNA kii| bhAluoM ne apane tIkSNa nakhoM se bhagavAn ko upadrava kiyaa| yakSa ne dekhA ki bhagavAn usase bhI trAsa ko prApta na hue aura AtmadhyAna meM lIna haiN| to usane vikurvaNA se utpanna kiye hue ghuraghura zabda karate hue, kATe kI nauMka ke sadRza tIkSNa dAMtoM vAle zUkaro se bhagavAn ko vidAraNa krvaayaa| usase bhI bhagavAna ko viSAda na huA aura ve dhyAna meM sthira rahe to usane tatkAla aneka samUha utpanna karIne bhagavAnane te karaDAvyAM. bhagavAna DAMsa-macchare dvArA utpanna karAyela upasargathI kSubdha thayAM nahIM ane prazasta dhyAnamAM lIna rahyAM tyAre teNe vachIo utpanna karIne temanA dvArA DaMsa devarAvyAM. A upasagathI paNa bhagavAnane calAyamAna ke kaMpita thatAM na joIne teNe vaikriya zaktithI utpanna karela ugra viSavALA vizALakAya sarpa dvArA bhagavAnanA zarIra para DaMsa marAvyAM. jema pavananA samUha sAme pavata sthira rahe che tema lagavAna tenAthI paNa akapita rahyAM tyAre te yakSe rIMchanuM nirmANa karyuM. rIMchAe potAnA tIkSaNa nahIrathI bhagavAnane pIDA ApI. yakSe joyuM ke bhagavAna tenAthI paNa trAsa pAmyA nathI ane AtmadhyAnamAM lIna rahyAM che tyAre teNe vaikriyazaktithI utpanna karela ghera ghera nAda karatAM kAMTAnI aNI jevAM tIkSaNa dAMtavALA sUvare bhUDe) vaDe bhagavAnanuM vidAraNa karAvyuM, tethI paNa bhagavAnane viSAda na thayA ane tene dhyAnamAM sthira rahyAM tyAre teNe vajanA agra bhagavato yakSakRto puusrgvrnnnm| muu084|| WOR // 18 // zaraNa karAvyuM tethI tela ghara ghara nA karatAM karatA nathI ane AtmadhyAna zrI kalpa sUtra: 02. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtra // 18 // kalpamaMjarI TIkA Ting Qiang Yan Lan Qing dhyAnAvasthita prabhuM vilokya dRSTvA sadyaH samutpAditena-tatkAlaniSpAditena kulizApratIkSNa-daMSTrAgreNa vajrAnavanizitadantAgrabhAgena kariNA hastinA upAdravata-upasargayuktamakarot / tenApi dRDhaM dRDhatAyuktaM sthira sthairyasampannam ata eva avicalaM manovAkAyena kAyotsargato'calaM taM prabhuM dRSTvA sa yakSo vikurvitaiH kharataranakharadaMSTra atitIkSNanakhadantaiH vyAghraH prabhumupAdravat / tenApi avicalitaM prabhuM dRSTvA sa yakSo vikurvitaiH kesaribhiHsiMhaH kharataranakharadaSTrAgraghAtaiH atitIkSNanakhadantamahAraiH upAdravat / tena punarapi sthiraM-sthitacittaM sthirazarIraM kAyotsargAcalanAbhAvena sthirazarIrayuktaM prabhu vilokya sa yakSaH prakRtyA svabhAvena atIvavikarAla atyantabhayaGkaraiH vetAle vyantaradeva vizeSaiH upAdravat / evam anena prakAreNa sa durAzayaH duSTasvabhAvo yakSaH pUrNA rAtri yAvatsampUrNarAtriparyantaM upasargAn kAraM-kAraMvAraM vAraM kRtvA khedakhinnaH parizrAntaH ata eva-viSaNNa viSAdayukto jAtaH, paraM-kintu bhagavAn mahAvIrasvAmI aviSaNNaH viSAdarahitaH anAvila: akaluSitaH dveSavarjitaH avyahI vajra ke agrabhAga kI taraha tIkhe dantAgrabhAgoM vAle hAthiyoM dvArA upasarga kiyaa| usa para bhI bhagavAn ko dRr3ha, sthira ataeva mana vacana kAya se avicala dekhakara yakSa ne atyanta tIkhe nAkhUnoM evaM dAMtoM vAle vyAghoM dvArA upasarga kiyaa| taba bhI prabhu avicala rahe to yakSa ne atizaya tIkhe nakhoM aura dAr3hoM ke agrabhAga vAle siMhoM dvArA uparNa karavAyA taba bhI bhagavAna kA na to citta hI caMcala huA, aura na zarIra hii| ve kAyotsarga se vicalita na hokara jaba sthira hI bane rahe, to yaha dekhaH kara yakSa ne svabhAva se vikarAla vaitAla nAmaka vyantaradevoM ke dvArA bhagavAn ko staayaa| isa prakAra usa duSTasvabhAva vAle yakSa ne sArI rAta upasarga kiye| upasarga karake vaha svayaM thaka gayA, isa kAraNa use viSAda huA, parantu bhagavAn mahAvIra svAmI ko viSAda nahIM huaa| ve dveSa se achUte rhe| unhoM ne udvega kA anubhava bhAga jevAM tINAM daMtAgrabhAgavALA hAthIo dvArA upasarga karyo, chatAM paNa bhagavAnane daDha, sthira tathA mana-vacana kAyA vaDe avicala jeIne yakSe atyaMta tINa nakha ane dAMtavALA vaghi dvArA upasarga karyo, te paNa:prabhu calAyamAna na thayAM tyAre yakSe atizaya tINAM nakha ane dADhanAM agrabhAgavALA siha dvArA upasarga karAvyuM te paNa bhagavAnanuM citta calAyamAna na thayuM ane zarIra paNa calAyamAna na thayuM. teo kAryotsarga thI vicalita na thatAM jyAre sthira ja rahyAM tyAre te joine yakSe vikarALa vaitAla nAmanA vyaMtara deva dvArA bhagavAnane satAvyA. A pramANe te duSTa svabhAvavALA yakSe AkhI rAta upasargo karyA. upasarga karIne pite ja thAkI gaye. te che kAraNe tene viSAda thayo. 5Nu bhagavAna mahAvIra svAmIne viSAda na thayo ane dveSa temane sparzI zakaze nahIM. temanA bhagavato yakSakRtI pasarga vrnnnm| ||muu084|| // 181 // chean zrI kalpa sUtra: 02 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 182 // thitaH = udvegarahitaH adInamAnasa:= dInatAyuktamanorahitaH, tathA trividhamanovacaH kAyaguptaH - trividhaiH = karaNa-kAraNAnumodanaiH kRtvA manovacaHkAyairguptaH sanneva tAn yakSakRtAn sarvAnapyupasargAn samyaka asahata - bhayAbhAvena, akSamana-krodhAbhAvena, atitikSata- dainyAkaraNena, adhyAsta - nizcalatayA / tataH khalu sa yakSaH avadhinA = avadhijJAnena pramuM manasA'pi avicalitam = svadhyAnAdacyutamataeva dRDhaM= prabalasthairyam, Abhujya = jJAtvA agAdhaM-talasparzarahitaM mahAntam kSamAsAgaraM parApakAra sahanaguNasamudram prabhuM = zrImahAvIrasvAminaM svAparAdhaM=nijaM bahuvidhopasargakaraNajanyamaparAdhaM kSAmayitvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA ca svaM sthAnaM gataH / tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAna mahAvIraH tatra = asthikagrAme aSTAbhiH = aSTasaMkhyaiH mAsArddhakSapaNaiH caturmAsakSapaNairityarthaH caturmAsaM vyatikramya = ativAdya asthikAd grAmAt pratiniSkrAmati = pratiniHsarati, pratiniSkramya pavana iva apratihatavihAreNa = apratibandhavihAreNa - viharan - zvetAmbIkAM tadAkhyAM nagarIM prasthitaH ||sU084|| nahIM kiyaa| unake mana meM dInatA kA praveza na huaa| ve kRta-kArita - anumodanA - rUpa tInoM karaNoM se yukta mana vacana kAya se gupta rahe, aura yakSa dvArA kiye hue samasta upasargoM ko nirbhaya bhAva se, zAntipUrvaka dInatA ke sAtha tathA nizcala rUpa se sahana karate rhe| taba usa yakSane avadhijJAnase jAnA ki prabhu to mana se bhI dhyAna se vicalita nahIM hue / yahI nahIM, unakI prabala sthiratA bhI usane dekhI taba athAha kSamAke sAgara - dUsaroM dvArA kiye apakAra ko sahana karane rUpa ke guNa ke samudra-bhagavAn se apane aparAdha kI kSamA maaNgii| unheM vandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA aura namaskAra karake vaha apane sthAna para calA gyaa| usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ne usa asthika grAma meM ATha ardhamAsa kSapaNa para pIDAnI asara na thai. temanA manamAM dInatAnA praveza thayA nahIM. te kRtakArita anumedananA rUpa traNe kAra@AthI yukta mana-vacana-kAyAthI gupta rahyAM ane yakSa dvArA karAyela saghaLA upasargAne nirbhIya bhAvathI zAntipUrvaka adInatA sAthe tathA nizcala rUpe sahana karatAM rahyAM tyAre te yakSe avadhijJAnathI jANyu ke bhagavAnanA manathI paNa dhyAnamAMthI vicalita thayAM nathI. eTalu ja nahIM paNa temanI prabaLa sthiratA paNa teNe joI tyAre apAra kSamAnA sAgara-khIjA dvArA karAyela apakArane sahana karI levAnA guNanA sAgara-bhagavAna pAse teNe peAtAnA aparAdha mATe kSamA mAgI temane vaMdanA karI namaskAra karyo. vaMdanA ane namaskAra karIne te peAtAne sthAne cAlyeA gayA. te kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIre te athaki gAmamAM ATha amAsa kSapaNa (ATha vAra paMdara paMdara zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavataH sakAzAd yakSasya kSamAprArthanA / ||muu084|| // 182 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 183 // SAUNALACE mUlam - aha ya seyaMbiyAe NayarIe do maggA saMti- ego vaMko bIo ujjU ya / tattha je se ujjuarder or fast mahADavI asthi / tIe viyaDAe mahADavIe caMDakosio NAmaM ego didviviso kAlovva mahAvigarAlo kAlo vAlo NivasamANo Asi / so ya niyakUrayAe teNa maggeNa gamaNA''gamaNaM kuNamANe paMthajaNe diTThIe jAlemANe ghAemANe mAremANe daMsemANe viharaI / so tIe mahADavIe paribhamiya paribhamiya jaM kaMci sauNagamavi pAsai taMpi NaM Dahai / tassa visappahAveNa tattha taNANi vi daDDhANi, Na ya puNo navINANi taNANi samubbhavaMti / eeNa mahotraddaveNa so maggo oruddho AsI / teNa ujjumaggeNa gacchamANaM bhagavaM govadAragA evaM vasu - "re bhikkhu ! eeNa ujjuNA maggeNa mA gacchAhi, vaMkeNa gacchAhi, jeNaM kaSNo tui teNa kaNNabhUsaNeNa vi kiM paoaNaM ?, ujjumagge mahADavIe ego mahAvigarAlo didviviso sappo cihna, so tumaM bhakkhihii" / taM socA pahU NANavaleNa ciMtIa-jaM so sappo jaivi ujgakohapagaDI tahavi sulahabohI atthi, jIvassa kaMcivi aNikariM payaDiM tivvattaNeNa udayAvaliyaM paviddhaM dahUNaM jaNA taM parivahaNasaMbhabAhiraM mannaMti, vatthuo sA tahA bhaviDaM na arihara, maNassa kosvi aso jayA viyaDo hoi tayA so ucieNa uvAeNa parivaTTiu sakijjai / eyAvaiyaM ceva no, kiM tu aNihaMsassa jAvaiyaM tivvaM bala paDikUle visa hava taM tAvaiyaM caiva aNukUle'vi bisae parivahiuM sakijjara, kAivi balabaI cittaThiI iTThA vA aNiTThA hou, sA aisaio ogiyAe gejjhA eva, jao duvihA'vi ciTTiI samANasAmatthavaI havai, paramimo bheo-egA vaTTamANakkhaNe suhe paoiyA, annA ya asuhe, taha vi duNheM kajjasAhaNasAmatthaM tulaM caiva gaNaNijjaM / jIe sattIe suhA vA asuhA vA pariNAmA havaMti, sA sattI avassaM icchaNijjA eva muNeyavvA, jahA-AmantrANaM sAupakannayAe pAyaNe aNegovaoogivatthUNaM bhAsarAsIkaraNe ya samatthA sattI egAo veva aggio samunbhavai tahA muhAssuhakAyavvaparAyaNA sattI appo egao eva aMsAo ubbhavai, paraM tIe sattIe uvaogaM (pandraha - pandraha dina ke ATha bAra ke ) tapazcaraNa karake vaha caturmAsa vyatIta kiyA / caturmAsa vyatIta karake bhagAn asthika grAma se nikale aura vAyu ke samAna apratibaMdha vihAra karate hue zvetAmbI nAmaka nagarI kI ora padhAre || 084 // divasanuM) tapazcaraNa karIne te cAturmAsa pasAra karyuM eTale ke cAra mAsamAM phakta ATha divasa AhAra-pANI lIdhAM. cAturmAsa pasAra karIne bhagavAna asthika gAmathI nIkaLyAM ane vAyunI jema apratibadha vihAra karatA karatA zvetAmbI nAbhanI nagarIbhAM padhAryAM (sU084) zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA zvetAmba kA nagarauM prati bhagavato vihAraH / ||m085|| // 183 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 184 // kalpamaJjarI TIkA vikaTA suhe asuhe vA kujjA, icceyAvaiyaM avasissai / maNussANaM eyAriso viyAro bhamabhario dIsai, je ticyA aNipavittigarI sattI bhujjo bhujjo dhikkariya bAhiM karaNijjetti, paraM teNa saha eyaM vissaraMti jaM maNussassa jA sattI jAvaiyaM aNirTI kAuM sakkei sA ceva sattI iTThamavi tAvaiyaM ceva kAuM sakai, jahA jo cakkavaTTI jIe sattIe sattamanarayapuDhavijoggAI jAvaiyAI hiMsAikUrakammAI ajiuM sakkei, so ceva cakkavaTTI jai taM sattiM iTakajje saMjoei, to tAvaiyAI ceva ahiMsAisuhakammAI ajjiya mokkhamavi pattuM sakei / je jIvA suhamamuhaM vA kiMpi kAuMna sakeMti, je ya teyahINA galibalibadA viba hoti, je ya jaDA viva jagasattAe AhaNijjati, jesi pAmarayAe bhogalAlasAe dAridassa pamAyassa ya avahI eva natthi, eyArisA jIvA na kiMpi kAuM saketi / jesu puNa attabalasoriyAiyaM hoi te suhe asuhe vA pajAe hotu icchaNijjA eva / jao asuhapajjAevi taM attavalAiyaM jeNa appaseNa nivvatta, tassa appaMsassa sattIvi khaovasamabhAveNa ceva jIveNa pAvijai / sA sattI nimittaM pAviya jahiTaM parivaTTiGa sakinjai, ao tattha gamaNe lAho eva-tti ciMtiya bhagavaM teNeva ujjuNA maggeNa pahie / jayA bhagavaM tIe aDavIe paviTe, tayA tattha dhUlI pANiNaM gamaNAgamaNAbhAvAo caraNAi ciMdharahiyA jahaTThiyA ceva / jalanAliyAo jalAbhAveNa mukkAo / juNNA rukkhA taccisajAlAe daDDhA sukA ya / saDiyapaDiyajuSNapattAisaMghAeNa bhUmibhAgo AcchAio, vammIyasahassehi saMketo luttamaggo ya aasii| kuDIrA savve bhUmisAiNo sNjaayaa| eyArisIe mahADavIe bhagavaM jeNeva caMDakosiyassa vammIyaM teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tattha kAussaggeNa Thie |suu085|| chAyA-atha ca zvetAmbikAyAH nagaryAH dvau mAgauM staH eko vakro dvitIya Rjuzca, tatra yaH sa RjumArgastatra ekA vikaTA mahATavI asti / tasyAM vikaTAyAM mahATavyAM caNDakauziko nAma eko dRSTiviSaH kAla iva mahAvikarAlaH kAlo vyAlo nivasan AsIt / sa ca nijakrUratayA tena mArgeNa gamanAgamanaM kutaH pAnthaja mUla kA artha- 'aha ya' ityAdi / zvetAmbI nagarI ke do mArga the-eka Ter3hA, dUsarA sIdhA / jo mArga sIdhA thA, usameM eka vikaTa mahA aTavI par3atI thii| usa vikaTa mahA aTavI meM caMDakauzika nAmaka eka dRSTiviSa, kAla ke samAna vikarAla kAlA sApa rahatA thaa| vaha apanI krUratA ke kAraNa usa mArga bhUbanA matha-'aha ya' tyA vatInagInA me bhAtai. 4 24131 bhane se sIdhA. bhA sIdhA hato temAM eka mahAna aTavI AvatI hatI. A mahA aTavImAM caMdrakAzika nAmano eka daSTiviSa kaNidhara nAga rahetA hatA. A sa5 mahA vikarALa ane sAkSAt yamarAja je gAte hate. e mAge" avarajavara karatA pathike caNDakauzika valmIka bhagavataH kAyotsarga ||suu085|| // 184 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 185 // bhagavataH zvetAmbi kA nAn dRSTayA jvalayan ghAtayan mArayan dazan viharati / sa tasyAmaTavyAM paribhramya paribhramya yaM kaMcit zakunakamapi pazyati, tamapi dahati, tasya viSaprabhAveNa tatra tRNAnyapi dagdhAni, na ca punaH navInAni tRNAni samudbhava nti / etena mahopadraveNa sa mArgo'varuddha AsIt / tena RjumArgeNa gacchantaM bhagavantaM gopadArakA evamavAdiSuH" re bhikSo! etena RjunA mArgeNa mA gaccha, vakreNa gaccha, yena karNasuTayati, tena karNabhUSaNenApi kiM prayojanam ?, RjumArge mahATavyAmeko mahAvikarAlo dRSTiviSaH sarpastiSThati, sa tvAM bhaviSyati / tacchrutvA prabhurtAnabalenAcintayat-"yat sa sau yadyapi ugrakrodhaprakRtiH, tathApi mulabhavodhirasti, jIvasya kAMcidapi aniSTakarIM prakRti tIvatvena udayAvalikAM praviSTA dRSTvA janAstAM parivartanasambhavavAhyAM manyante, vastutaH sA tathA se AvAgamana karane vAle pathikoM ko apanI dRSTi ke viSa se jalAtA, ghAta karatA, mAratA aura DaeNsatA thA / vaha usa aTavI meM ghUma-ghUma kara jisa kisI pakSI ko bhI dekhatA, usI ko bhasma kara detA thaa| usake viSa ke prabhAva se vahA~ kA ghAsa bhI jala gayA thaa| vahA~ navIna tRNa taka bhI utpanna nahIM hote the| isa mahAna upadrava ke kAraNa vaha mAge ruka gayA thA arthAt udhara se koI AtA-jAtA nahIM thaa| usa sIdhe mArga se bhagavAn ko jAte dekha kara gopadArakoM ne isa prakAra kahA-are bhikSu ! isa sarala mArga se mata jAo; cakaradAra rAste se jaao| jisase kAna TUTa jAya, usa kAna ke gahane se kyA lAbha ? isa sIdhe mArga meM, mahATavI meM atyanta vikarAla dRSTiviSa sarpa rahatA hai, vaha tumheM khA jaaegaa| yaha sunakara bhagavAn ne jJAna ke bala se socA-vaha sarpa yadyapi ugra krodhazIla hai, phira bhI vaTemArguone te sarSa karatApUrvaka pitAnA daSTiviSa vaDe bALI nAkhate, ghAta karatA-mArato ane hasate paNa hatA. A aTavImAM je kaMI pakSI ahIMtahIM uDe tene paNa bALIne bhasma karI nAkho. tenA viSanA prabhAve tyAMnuM ghAsa paNa baLI gayuM. jyAM ghAsa baLI gayuM hatuM tyAM navA aMkuro paNa phUTatA nahi. AvA upadravane lIdhe te mAga sadaMtara javA AvavA mATe baMdha thaI gayuM hatuM tethI tyAMnuM AvAgamana vyavahAra aTavAI paDayA hatA. bhagavAnane sIdhe mAge tAMbInagarI tarapha jatAM joI gavALIAe A pramANe kahevA lAgyA ke "he bhikSu ! A saraLamArga nahi pakaDatAM lAMbA mArge javAnuM rAkhe. jenAthI kAnanI buTIo tUTI jAya te senAne (ghareNAMne) paheravAthI zuM lAbha? A sIdhA mArgamAM mahAna aTavI madhye eka kALe phaNidhara nAga rahe che te tamane khAI jaze." AvuM sAMbhaLI bhagavAne jJAna dvArA jANI lIdhuM ke A sapane phodha hajI sudhI dUra thayo nathI, chatAM te AtmA sulabha badhI te jarUra che. kaI paNa jIvanI vartamAnadazA aniSTakArI pravartatI hoya ane A aniSTapaNe nagarI prati vihaarH| sv08|| // 185 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 186 // MAKES En bhavituM nArhati, manasaH ko'pyaMzo yadA vikRto bhavati, tadA sa ucitenopAyena parivartayituM zakyate / etAvadeva no kiMtu aniSTasya yAvatkaM tIvraM balaM pratikUle viSaye bhavati tat tAvatkamevAnukUle'pi viSaye parivartayituM zakyate / kAcidapi balavatI cittasthitiH iSTA vA aniSTA vA bhavatu sA'tizayitopayogitayA grAcaiva yato dvividhA'pi cittasthitiH samAnasAmarthyavatI bhavati, paramayaM bhedaH - ekA vartamAnakSaNe zubhe prayofar anyAcA zubhe, tathApi dvayoH kAryasAdhanasAmarthya tulyameva gaNanIyam / yayA zaktayA zubhA azubhA vA pariNAmAH bhavanti sA zaktiravazyameSaNIyaiva jJAtavyA yathA-AmAnnAnAM svAdupakAnnatayA pAcane, anekopayogavastUnAM bhasmarAzIkaraNe ca samarthAM zaktirekasmAdevAgneH samudbhavati tathA zubhAzubhakartavyaparAyaNA zaktisulabhabodha hai| jIva kI kisI aniSTakArI prakRti ko tIvratA ke sAtha, udayAvalikA meM praviSTa dekha kara loga mAna lete haiM ki yaha parivartana kI saMbhAvanA se bAhara hai, kintu vAstava meM yaha bAta nahIM hai| mana kA koI bhI aMza jaba vikRta ho jAtA hai to ucita upAya se vaha badalA jA sakatA hai| yahI nahIM, aniSTa aMza kA jitanA bala pratikUla viSaya meM hotA hai, utanA hI to vaha anukUla viSaya meM bhI palaTA jA sakatA hai / citta kI koI bhI balavatI sthiti, cAhe vaha iSTa ho yA aniSTa, atizaya upayogI rUpa meM hI use grahaNa karanA caahie| kAraNa yaha hai ki donoM (iSTa aura aniSTa) prakAra kI cittasthiti samAnazaktisampanna hotI hai / donoM meM antara yahI hai ki eka vartamAna meM zubha meM prayukta ho rahI hai aura dUsarI azubha meM / phira bhI donoM kA apane-apane kArya ko siddha karane kA sAmarthya to samAna hI ginA jAnA caahie| jisa mUlabhUta zakti se zubha yA azubha pariNAma utpanna hote haiM, vaha zakti avazya hI vAMchanIya hai, aisA samajhanA cAhiye / udAharaNa ke lie agni kI zakti ko liijie| eka hI agni kI zakti kacce anna ko acchI taraha pakAtI bhI hai aura aneka upayogI vastuoM ko bhasma bhI karatI hai, yaha dvividha zakti agni se hI te jIva khUba batAvatA hoya, tenuM vana bahArathI ghaNuM kharAba ane jherIluM hoya teA leAkeA kahe che ke A jIva kadApi paNa sudharI zakaze nahi; paraMtu vAstavika rIte A vAta barAbara nathI. mananeA koi aMza kadAca vikRta anI jAya teA ucita upAya vaDe tene sudhArI zakAya che temaja badalAvI paNa zakAya che ATaluM ja nahi paNa aniSTa aMzanu' jeTaluM khaLa pratikUla viSayamAM hoya che teTaluM ja tIvra te anukUla viSayamAM paNa palaTAI zakAya che. cittanI zakti evI che ke iSTatA paNa sAdhe ane aniSTatA paNa sAdhe! mATe tenI zakti kAI sadRraste vALavAthI tene suMdara upayAga thai zake che. cittamAMthI ISTa ane aniSTa te bhAve nIkaLe che; paNa zaktinI apekSA e citta ane-ISTa ane aniSTapaNAmAM samAnamala-vIthI kAma kare che. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa majarI TIkA bhagavataH zvetAmba kA naga prati bihAraH / ||suu085|| // 186 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 187 // LECTU rAtmana ekasmAdevAMzAdudbhavati paraM tasyAH zaktyA upayogaM zubhe'zubhe vA kuryAt ityetAvadavaziSyate / manuvyANAmetAdRzo vicAro bhranabhRto dRzyate yat tIvrA'niSTapravRttikArI zaktirbhUyo bhUyo dhikkRtya bahiSkaraNIyeti / paraM tena saha etad vismaranti yad manuSyasya yA zaktiH yAvatkam aniSTaM kartuM zaknoti, saiva zaktiriSTamapitAvadeva kartuM zaknoti, yathA-yazcakravartI yayA zatayA saptamanarakapRthivI yogyAni yAvatkAni hiMsAdikrUrakarmANi arjayituM zaknoti sa eva cakravartI yadi tAM zaktimiSTakArye saMyojayati, tadA tAvantyeva ahiMsAdizubhakarmANi arjayitvA mokSamapi prAptuM zaknoti / ye jIvA zubhamazubhaM vA kimapi kartu na zaknuvanti ye ca tejohInA galibalIvardA iva bhavanti ye ca jaDA iva jagatsattayA''hanyante yeSAM pAmaratAyA bhogalAlasAyA utpanna hotI hai| isI prakAra zubha aura azubha karttavya meM prayukta hone vAlI zakti AtmA ke eka hI aMza se utpanna hotI hai| yaha bAta dUsarI hai ki usa zakti kA upayoga zubha meM kiyA jAya yA azubha meM / " tIvra aniSTa pravRtti ko utpanna karane vAlI zakti kA bAra-bAra vikkAra kara vahiSkAra karanA cAhie," manuSyoM kA yaha vicAra bhramapUrNa hai| aisA vicAra karane vAle loga bhUla jAte haiM ki manuSya kI jo zakti jitanA adhika aniSTa kara sakatI hai, vahI zakti utanA hI adhika iSTasAdhana bhI kara sakatI hai| jo cakravartI jisa zakti se sAtaveM naraka meM jAne yogya jitane hiMsAdi krUra karmoM kA arjana kara sakatA hai, vahI cakravarttI agara usa zakti ko iSTa kArya meM prayukta kare-lagAve, to utane hI (ahiMsA Adi prazasta kArya karake) mokSa bhI pA sakatA hai| jo jIva sAmarthyahIna haiM- zubha yA azubha kucha bhI nahIM kara sakate, cittane agni sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM che, jema agni kAcA annane pakave che ane teja agni samasta padArthone khALI paNa zake che. AvI e dhArI zaktie jema agnimAM che, tema cittamAM paNa rahelI che. citta jo savaLe mArge vaLe to AtmAne ghaDIeka bharamAM meAkSagatie laI jAya che ane zakti avaLe mAge kAma kare te sAtamI narake pahoMcADI de che. aniSTa utpanna karavAvALI cittazaktine vAraMvAra dhikkAra ApI teneA bahiSkAra karavA joie ema jo manuSya mAnatA hoya te tenI eka bhramaNA che. je cittazakti adhikamAM adhika aniSTatAne AdarI zake che teja zakti iSTatAne paNa teja pramANe AdarI zake che. je zakti dvArA cakavartI narakamAM javA ceAgya hiMsA AdinA prazasta kAryo karI meAkSanI sAdhanA paNa karI zake che. je jIva sAmarthya hIna che. zubha-azubha kAMi karI zakavAnI zrI kalpa sUtra : 02 kalpamaJjarI TIkA bhagavataH zvetAmba kA nagarauM prati bihAraH / ||suu085|| // 187 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 188 // dAridryasya pramAdasya cAvadhireva nAsti, etAdRzA jIvA na kimapi kartu zaknuvanti / yeSu punarAtmavalazauryAdikaM bhavati, te zubhe'zubhe vA paryAye bhavantu, eSaNIyA eva, yato'zubhaparyAye'pi tad AtmabalAdikaM yena AtmAMzena nivRttaM tasya AtmAMzasya zaktirapi kSayopazamabhAvenaiva jIvena prApyate / sA zaktiH nimittaM prApya yatheSTaM parivartituM zakyate, atastatra gamane lAbha eva " iti cintayitvA bhagavAMstenaiva RjunA mArgeNa prasthitaH / yadA bhagavAMstasyAmaTavyAM praviSTastadA tatra dhUliH prANinAM gamanAgamanAbhAvAt caraNAdicihnarahitA yathAsthitA eva / jalanAlikAH jo galiyAra baila kI taraha tejohIna hote haiM, jo jar3a kI bhA~ti jagata kI sattA se dabe rahate haiM, jinakI pAmaratA kI, bhogalAlasA kI, daridratA kI aura pramAda kI koI sImA hI nahIM hai, aiseprANI kucha bhI nahIM kara skte| jina meM Atmabala hai, zaurya Adi guNa haiM, ve cAhe zubha avasthA meM hoM yA azubha avasthA meM, vAMchanIya hI haiN| kyoM ki azubha avasthA meM bhI vaha Atmabala Adi jisa AtmAMza se niSpanna hue haiM, usa AtmAMza kI zakti bhI kSayopazama bhAva se hI jIva ko prApta hotI hai| vaha zakti nimitta pAkara icchAnusAra badalI jA sakatI hai| ata eva vahA~ jAne meM lAbha hI hai| isa prakAra vicAra kara bhagavAn ne usI sIdhe mArga se prasthAna kiyaa| jaba bhagavAn usa aTavI meM praviSTa hue to vahA~ kI dhUla prANiyoM kA gamanAgamana na hone se caraNacihna Adi se rahita, jyoM kI tyoM thI / jala kI nAliyA~ jalAbhAva se sUkha gaI thiiN| purAne per3a caMDakauzika ke viSa kI jvAlAoM se zakti dharAvatA nathI, gaLiyA baLadanI mAphaka tejahIna che; jaDa jevI jagatanI bhrAMtimAM dakhAyelA rahyo che, jena pAmaratA-bhAgalAlasA-dratA ane pramAdanI kei sImA nathI tevA AtmA jagatamAM kAMi paNa karI zakatA nathI. jenAmAM A AtmabaLa hAya, zauya Adi guNa hAya te bhale zubha-azubha game te avasthAmAM paDelA hoya te paNa te vAMchanIya che. kAraNa ke AvA sAmarthyavAna AtmAne saste vALavAmAM vAMdhe AvatA nathI. A zakti bhale te sadbhAvanI hoya ke asadbhAvanI! para`tu te kSaya pAmabhAva dvArA prApta thai che, eTale zakti to AdaraNIya che. phera eTalo che ke te azubha raste doravAI gaI che. tene pAchI vALI zubha rastAmAM gAThavavAnI che. AvI azubha mAge dArAelI zakti nimitta maLatAM pAchI vaLe che, ane tenA sadupayAga thaI zake che. mATe A sIdhe mArge javAmAM ghaNeA lAbha che; ema jyAre sapanA jIvana uparathI bhagavAne jANI lIdhuM tyAre teozrI sIdhA mArge prasthAna karI gayA. A aTavImAM praveza karatAM bhagavAnanA khyAlamAM AvI gayu ke A bhUmi pramANe ja vAtAvaraNa che. A bhUmi para koI paNa prANInAM pagalAM jaNAtAM nathI. pANInA nALAM ane garanALAM dhAriyA vagere pANInA abhAve zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA vikaTA TavyAM caNDakauzika valmIka pArzva bhagavataH kaayotsrgH| ||muu085|| // 188 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 189 // ME DECE EALE jalAbhAvena zuSkAH / jIrNA vRkSAstadviSajvAlayA dagdhAH zuSkAzca / saTitapatitajIrNapatrAdisaMghAtena bhUmibhAga AcchAditaH, valmIkasahasraiH saMkrAnto luptamArgazvAsIt / kuTIrAH sarve bhUmizAyinaH saMjAtAH / etAdRzyAM mahATavyAM bhagavAn yatraiva caNDakauzikasya valmIkaM tatraiva upAgacchati, upAgamya tatra kAyotsargeNa sthitaH ||085 | TIkA - ' aha ya saMyaMciyAe' ityAdi / atha ca zvetAmbyAH nagaryAH dvau mAgau staH- eko vakraH= kuTilaH, dvitIyaH = aparo mArgaH RjuH =saralazca / tatra dvayormArgayormadhye yaH sa RjurmArgaH, tatra ekA vikaTA-bhayAnakA mahATavI asti / tasyAM vikaTAyAM =bhayAnakAyAM mahATavyAM caNDakauziko nAma ekaH dRSTiviSaH- dRSTau viSaM jala gaye the aura mUkha gaye the| bhUbhAga sar3e par3e jIrNe pattoM ke Dhera se Dha~ka gayA thA, hajAroM bAbiyoM se vyApta thA aura mArga luma ho gayA thaa| vahA~ kI sabhI choTI-choTI kuTiyA~ dharAzAyinI ho gaI thIM / aisI mahA aTavI meM, jahA~ caMDakauzika kI bAMbI thI, vahA~ bhagavAn pahuca pahu~ca kara vahA~ kAyotsarga meM sthita ho gaye | sU085 // TIkA kA artha - zvetAmbI nagarI ke do mArga the- eka cakkara kATa kara aura dUsarA sIdhA thA / ina donoM meM jo sAdhA rAstA thA, usameM eka bhayAnaka jaMgala par3atA thaa| usa bhayAnaka jaMgala meM cNddsukAi gayelAM mAluma paDe che. purANAM jhADapAna caDakeAzikanA viSanI javAlAe vaDe baLI gayelA ane sukAine khAkha jevA thaI gayelAM ja jaNAya che bhUmi paNa saDelAM ane jINu thayelA pAMdaDAthI DhaMkAi gayelI jaNAtI hatI ne Thera Thera meTA DhagalA jyAM tyAM paDelA jaNAtA hatA. AkhA mA ujajaDa ane verAna thai gayA hatA. agAunI nAnI kuTi paNa paDI--khakhaDI gaI hatI ane tenA kATamALa bhAMyabhegeA thaI gayA hatA. AvI bhayaMkara aTavImAM jyAM tyAM veLunA rAkuDA jAmI gayA hatA. A bhayaMkara nirjana pradezamAM jyAM caMDakeAzikano rAphaDo hato tyAM bhagavAna pahoMcI gayA. caDakeAzikanA rADA pAse AvI AjubAju najara karI. je jagyA temane nirdoSa jaNAI, te jagyAe pote sAvadhapaNe kAyAne sthira karI kAryAtsaga dhAraNa karyA ane AtmasamAdhimAM manane joDI dIdhuM, (s085) TIkAno atha zvetAMbI nagarImAM javAnA je me mAryAM hatA. temAM eka keDI mAga hatA. leAkeAnuM mAnasa hamezA TUMkA raste thai, icchita sthale pahoMcavAnu hoya che. AvA TUMkA rastA, pahADanadI-nALA vigere ajANyA raste thaIne ja jatAM hAya che. pahelA cIleA pADanAra mANusa muzkelI anubhave che. paNa tyArapachI mANasAnA pagarava paDatAM, tyAM eka rItasaranI keDI paDI jAya che. tyArabAda, A keDInA upayoga dhIme dhIme nAnA rastA tarIke thAya che. bIjo e dherI mAga' zvetAMbI nagarI tarapha jatA hatA, nagaranA te rastAnA ja upayega karI rahyA hatA. paraMtu kamabhAgye tyAMnA raste kAI eka bhayaMkara sApa avAra navAra najare paDatAM AvavA javAnA vyavahAra Ache zrI kalpa sUtra : 02 Dao Cang Ran Tong Feng Fa kalpa maJjarI TIkA zvetAmba kA nagarI mArgastha - caNDakauzika sarpavarNanam / / / muu085|| // 189 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 190 // Feng Bao Shang He yasya sa tathAbhUtaH kAla iva = mRtyuriva mahAvikarAlaH = atibhayaGkaraH kAlaH = kRSNavarNaH, vyAlaH = sarpaH, nivasan AsIt / sa= sarpazca nijakrUratayA = svaduSTasvabhAvena tena = mahATavIsthena mArgeNa gamanA''gamanaM kurvataH gacchata Aga|cchatazca pAnyajanAna=pathikalokAn dRSTyA = cakSuSA jvalayana = dahan ghAtayan = pucchena tADayan mArayan = prANebhyo vimocana dazandantaiH praharan viharati- vicarati / saH caNDakauzikAkhyaH sarpaH, tasyAM mahATavyAM paribhramya paribhramya = vAraM vAramitastato bhramitvA yaM kazcit = kamapi zakunakamapi = pakSiNamapi pazyati, tamapi = AkAzacAriNamapi pakSiNaM dahati dRSTiviSeNa bhasmasAtkaroti, sthalacAriNAM tarhi kathaiva kA ? tathA tasya caNDakauzikasarpasya viSamabhAveNa = viSajvAlAprasaraNena tatra mahATavyAM tRNAnyapi dagdhAni bhasmIbhUtAni / na ca punaH dahanAnantaraM navInAni=navAni tRNAni samudbhavanti = prarohanti / etena = anena caNDakauzika viSodbhavena mahopadraveNa = bRhadupasargeNa saH = mahATavIsthaH mArgaH, avaruddhaH pathikagamanAgamanavarjita AsIt / tena = mahATavIsthena Rju - mArgeNa kauzika nAmaka eka sA~pa rahatA thaa| vaha dRSTiviSa thA, arthAt usakI dRSTi meM viSa thaa| jisa para dRSTi DAle, vaha bhasma ho jaay| vaha mRtyu kI taraha atyanta bhayaMkara aura kAle raMga kA thaa| vaha sarpa apane duSTa svabhAva ke kAraNa usa mahATavI ke mArga se gamana - Agamana karane vAle pathikoM ko apanI dRSTi se jalAtA huA, pUMcha se tAr3anA karatA huA, prANahIna banAtA huA aura dAMtoM se prahAra karatA huA rahatA thaa| vaha usa aTavI meM bAra-bAra idhara-udhara ghUmatA huA jisa kisI pakSI ko bhI dekhatA, usa AkAzacArI pakSI ko bhI apane dRSTiviSa se bhasma kara detA thA / aisI sthiti meM jamIna para calane vAle thavA lAgyA. A sApa peAtAnA jhera vaDe manuSya-pazu, pa'khI vigerene mArI nAkhatA hovAnu mAluma paDatAM A raste manuSya ane prANIonI avara javara taddana ochI thaI gaI. chatAM paNa duSTa prakRtivALA sApe, potAnI duSTatA echI karI nahi. have koI hAthamAM na AvatAM pazu-pa'khIne badale, jhADa-pAna-phUla-phUla vagere upara jhera ekavA mAMDaye. pariNAme A vanaspati paNa, sukAi ane nirbIja banI gaI eTale leAkAmAM evI mAnyatA prasarI gaI ke A sarpanI dRSTimAM ja halAhala viSe rahelu che. je koi ekendriyathI mAMDI pacendriya sudhInA jIvane te jue che ke tarata ja tenI para vakra dRSTi kare che, ane vakra sRSTi thatA, tenuM dRSTiviSa, manuSya tarapha pheMkAya che. jevA te manuSya upara vakradraSTipAta kare che ke, manuSya agara prANI je kAi hoya te baLavA mAMDe che, ane kSaNavAramAM baLIne khAkha thai jAya che. AthI loko, te mAne cheDI, keDI mArga grahaNa karI, tAMbI nagarIe jatA. jhera ravayaM kALuM hatuM ne tene lIdhe jhera dhAraNa karanAra A sapara paNa kALA kALA bhammara jevA dekhAtA A sarpamAM eTalI badhI bhaya kara duSTatA bharI hatI ke mANasane viSathI mAryA pachI paNa te petAnI pUMchaDI ro hatA. zrI kalpa sUtra : 02 Cang Cang Yue AMRIKNE kalpa maJjarI TIkA zvetAmbi kA nagarI mArgastha - caNDakauzika sarpavarNanam / ||suu085 / / // 190 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 191 // 20 gacchantaM bhagavantaM gopadArakAH evam = anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdiSuH kathitavantaH- "re bhikSo ! etena= anena RjunA mArgeNa mA gaccha, kintu vakreNa mArgeNa gaccha yena bhUSaNena karNaH - truTati tena bhUSaNena karNAbharaNena kiM prayojanaM ? kimapi kArya nAsti / ayamapi RjumArgaH karNatroTakAbharaNavadevAsti yato'tra RjumArge mahATavyAmeko mahAvikarAlo dRSTiviSaH sarpastiSThati, sa sarpaH tvAM bhakSiSyati / tat = gopadArakavacanaM zrutvA prabhuH- zrImahAvIrasvAmI jJAnabalena = jJAnaprabhAveNa acintayat = cintitavAn yat saH caNDakauzikaH sarpaH yadyapi ugrakrodhaprakRtiH = tIvrakrodhasvabhAvo'sti, tathApi sa sulabhabodhirasti / jIvamanuSya Adi prANiyoM kA to kahanA hI kyA ? usa caNDakauzika sarpa ke viSa ke prabhAva se viSa kI jvAlAe~ phailane se, usa aTavI kA ghAsa-phUsa bhI bhasma ho gayA thaa| bhasma hone ke bAda nayA ghAsa ugatA nahIM thaa| caMDakauzika ke viSajanita isa upadrava ke kAraNa aTavI kA vaha mArga ruka gayA thA koI AvAgamana nahIM karatA thA / usI sIdhe mArga se bhagavAn ko jAte dekha guvAloM ke lar3akoM ne bhagavAna se kahA- he bhikSu ! isa sIdhe rAste se mata jAo, cakaradAra rAste se jaao| jisase kAna hI TUTa jAya, usa kAna ke AbhUSaNa se kyA prayojana ? arthAt isa sIdhe rAste se kyA lAbha jaba ki isase jAne para lakSya sthAna para pahu~cane se pahale hI prANoM se hAtha dhone par3e ? yaha sIdhA rAstA kAna tor3a dene vAle gahane ke samAna hai| isa rAste meM eka mahAvikarAla dRSTiviSa sarpa hai| vaha tumheM khA jAyagA / vaDe, tenA upara prahAra karatA hatA. te uparAMta, tenA avayavAne, dAMtathI karaDI khAtA. AkAzamAM uDanAra pakSI paNa, tenA iivaSathI nIce paTakAi paDatu, ane maraNane Adhina thatu. jyAre AvA uce uDavAvALA pakSI sudhI, tenu jhera ce caDatuM to jamIna para cAlanAra prANIonI to vAta ja zI? ghAsa AdinA aMkurA paNa navIna paNe kUTatAM nahi hovAne kAraNe AkhA rasto verAna ane smazAna bhUmi jevA thai gayA hato. jANe ahi kAI raNa ubhuMthayuM na hoya ! tema AkhA pradeza niHsattva banI gayeA hato. jJAnIo ane sAdhujAne, gRhasthAnI mAphaka, kAMI guptatA jALavavAnI na hovAthI ADe mAge javA AvavAnu kAMi prayeAjana hotuM ja nathI tethI, teo haMmezA sIdhA mArge ja javA TevAyelA hoya che. te anusAra bhagavAna paNa, sAdhu mArgI hovAthI, jAhera rasto pakaDyo, ane te tarapha temaNe cAlavA mAMDayu, bhagavAna to, A badhu prathamathIja jANatAM hatAM. ane te sapanA uddhAra temanA ja hAthe thavA lakhAyele hato ane A vAta temanA khyAlamAMja hatI. vaLI yakSanA ugra paritApeAthI jee DagyAM nahi, tene eka mAmulI sa zrI kalpa sUtra : 02 ARARARAKAM kalpa maJjarI TIkA vikaTA TImArgeNa gamane bhagavate gopadArakakRtaniSedhaH / / / sU085 || // 191 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre / / 192 // Man Man Qi Qi Fa Fa sya = prANinaH kAMcidapi = kAmapi aniSTakarIm = anarthakAriNIM, prakRti = tIvratvena = ugratvena udayAvalikAM praviSTAm= udayAkAntargatAM dRSTvA janAH tAM prakRti parivartanasambhavavAdyAm = aparivartanIyAM manyante, vastutaH = yathArthataH sA=prakRtiH tathA aparivartanIyA bhavituM na = naiva arhati = zaknoti, manasaH = cittasya ko'pi = kazcidapi aMza := bhAgaH yadA yasmin kAle vikRtaH = vikArayukto bhavati, tadA tasmina kAle saH = manovikRtAMzaH ucitena= yogyena upAyena = sAdhanena parivartayitum = avikRtAvasthAyAM pariNamayituM zakyate, etAvadeva = manovikRtAMzasya upAyavazAt parivartanIyatA bhavatItyetAvatmAtra nAsti, kintu aniSTAMzasya = manaso'narthakara bhAgasya yAvatkaM yatparimANaM tIvram = ugram, balaM = sAmarthya pratikUle = aniSTe viSaye bhavati, tat= balaM tAvatkameva = tatparimANameva anukUle = iSTe api viSaye parivartayituM = pariNamayituM zakyate / kAcidapi balavatI = sAmarthyasampannA cittasthitiH = mano'vasthA guloM ke lar3akoM kI bAta sunakara zromahAvIra svAmI ne apane jJAnabala se vicAra kiyA- 'yadyapi caMDakauzika sarpa ugrakrodha svabhAva vAlA hai, phira bhI hai sulamabodhi / jIva kI kisI bhI anarthakAriNI prakRti ko, ugra rUpa use, dayAvalikA meM AI devakara loga mAna lete haiM ki usameM parivartana honA saMbhava nahIM hai, kintu yathArtha meM vaha aparivattanIya nahIM hotii| jaba citta kA koI bhI aMza vikArayukta ho jAtA hai to ucita upAya se use vikRta avasthA se avikRta avasthA meM palaTA jA sakatA hai| itanA hI nahIM ki citta ke vikRta aMza ko badala kara avikRta banAyA jA sakatA hai, kintu usa vikRta aMza at fair sAmarthya pratikUla aniSTa viSaya meM hotA hai, utane hI sAmarthya ke sAtha usakA anukUla - iSTa viSaya meM bhI jhukAva ho sakatA hai / zuM karavAne hato? vaLI zarIra uparathI meha tI bhagavAne pahelethI ja kADhI nAkhyo hato, eTale zarIranA duHkhe duHkhA, thavAnuM temane hatuM ja nahi.A badhAnA vicAra karI, bhagavAna te raste cAlI nIkaLyA. stAmAM vicAra karatAM gayAM ke, A caMDakAzika ugra svabhAvavAlA che, chatA sulabha edhI che. tene samajAvatAM vAra lAge tema nathI. te vicArI A azubha karmAMnA udayamAM sapaDAyA che, paraMtu tenI mAnasika vRtti nikhAlasa che to jarUra tenuM parivartana thai zakaze. kadAca keAI kAraNe cittane amuka aza vikRta thaI gayA to ema samajavAnu nathI ke tenu Akhu citta vikRta banI gayuM che. amuka cittavRtti vikArI thai jAya che, paNa bAkInI vRttie niva.kArI hovAthI, vikArI cittavRttine, nirvikAra avasthAmAM pheravI zakAya che. kAraNa citta-mana aneka vRttienu banelu hoya che. anaMta kAlanA bhava-bhramaNa daramyAna aneka zubhA zubha ane vRttie ghaDAelI hoya che. eTale sArI ane narasI ane vRttie thI nyAsa thayela citta aneka suMdara ane asuMdara bhAvAne prakaTa kare che. zrI kalpa sUtra : 02 Wu Qiang Qiang Bao Bao Zhi ( kalpa maJjarI TIkA caNDakauzika viSaye bhagavato vicAraH / ||su085|| // 192 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 193 // kalpamaMjarI TIkA iSTA-anukUlA aniSTA pratikUlA vA bhavatu, kintu sA cittasthitA atizayitA-utkarSa prAptA satI upayogiyatAkAryakAritayaiva graahyaa-vijnyeyaa| tatra hetumupanyasyati-yataH yasmAdeto dvividhApi iSTAniSTabhedAt dvipakArA'picittasthitiH samAnasAmarthyavatI-tulyabalA bhavati, paraM-kintu tayoH ayam anupadaM vakSyamANaH bheda antaraM vartate, ekAmprathamA cittasthitiH vartamAnakSaNe-vidyamAnakAle zubhe zubhaphalajanakakArye prayojitA-vyApAritA bhavati, anyA-dvitIyA ca sA azubhe-azubhaphalajanakakArye prayojitA bhavati, tathApi-cittasthiteH zubhAzubhaprayojitatve'pi dvayora ubhayorapi cittasthityoH kAryasAdhanasAmarthya-zubhAzubha phalotpAdanazaktiH tulyaM samapramANameva gaNanIyam=mantavyam / yayA zaktyA sAmarthyena zubhAH vA azubhAH vA pariNAmAH bhavanti-jAyante,sA zaktiH avazya=niHsaMdehaM yathA syAt tathA eSaNIyaiva-apekSaNIyaiva jJAtavyA bodhyaa| yathA yena prakAreNa AmAnAnAm-apakataNDulAdyannAnAm svAdupakAnatayA svAdiSTapakAnnatvena pAcane pacanakriyAyAM, ca-punaH aneko citta kI koI bhI sthiti kyoM na ho, agara usa meM bala hai, vaha sAmarthyazAlinI hai, to cAhe vaha anukUla ho athavA pratikUla ho, arthAta vaha kumArgagAminI ho yA sumArgagAminI ho, usa utkarSaprApta zakti ko upayogI hI mAnanA cAhie / kAraNa yaha hai ki citta kI yaha donoM prakAra kI sthitiyA tulya sAmarthya vAlI hotI haiN| donoM meM bheda hai to kevala yahI ki pahalI cittasthiti vartamAna meM zubhaphalajanaka kArya meM prayukta ho rahI hai aura dUsarI azubhaphalajanaka kAryameM, phira bhI una donoM cittasthitiyoM meM zubha-azubha phala ko utpanna karane kI zakti to samAna hI hai| ata eva-jisa zakti ke kAraNa zubha yA azubha pariNAma utpanna hote haiM, vaha mUlabhUta zakti nissandeha apekSita hI hai| jaise agni kI zakti kacce cAvala Adi annoM ko bhalIbhAti pakAne meM samartha hotI hai, aura anekAneka upayogo vastuoM ko bhasma karane meM bhI samartha hotI hai, vaha dvividha zakti eka hI agni se utpanna hotI hai usI prakAra zubha aura azubha kartavya meM prayukta hone vAlI zakti bhI AtmA ke eka hI aMza se utpanna hotI hai| bhagavAna caMDa kezikanI malinavRttine khaseDavA mAgatAM hatAM. tenuM citta je duSTa kAryamAM ramaNa kare che temAMthI tene haTAvI, anya bhAva upara najara paDatAM, tene pitAnuM nijasvarUpa samajAI jaze, ema mAnI, bhagavAne A vikaTa mAga pakaDayo. cittane camakAre ane jhukAva, jeTale ane jeTalI zakti e aniSTatA-upara vaLe che, te ja camakAre ane jhukAva ane teTalI ja zakti e ISTa bhAve upara paNa paDe che. e mULabhUta zakti cittamAM kAma karI rahI che ane je zata zubha ane azubha bane vRddhiemAM kAma kare che te cittazaktine yathAyogya samajI tenuM parIvartana karavuM joIe. caNDakauzika viSaye bhagavato vicaarH| muu085|| // 193 // * zrI kalpa sUtra: 02 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 19 // payogivastUnAm bahukAryasAdhanapadArthAnAM bhasmarAzIkaraNe-bhasmasamUhIkaraNe ca samarthA zaktirekasmAd agnereva samudbhavati tathA tena prakAreNa zubhAzubhakartavyaparAyaNA zubhakAryasAdhanatatparA azubhakAryasAdhanatatparA ceti dvividhA zaktiH sAmarthyam AtmanaH ekasmAdeva aMzA-bhAgAt udbhavati-utpadyate, paraM-kintu tasyAH zubhAzubhakAryasAdhikAyAH zakteH upayoga zubhe azubhe vA kuryAt-ityetAvat-zubhAzubhakAryaviniyojanamAtram , avaziSyate prANinAM svAdhInatvena avaziSTaM bhavati / atra viSaye manuSyANAm etAdRzaH anupadaM vakSyamANo etAdRzo vicAro bhramabhRto bhramapUrNoM dRzyate yat tIvrA-ugrA-prabalA aniSTapravRttikarI aniSTakAryapravRttikAriNI zaktiH sAmarthya bhUyobhUyaH-vAraMvAraM dhikRtya-ninditvA bahiSkaraNIyA dUrIkartavyA iti / paraM-kintu tena vicAreNa saha-sArdham etat idamanupadaM vakSyamANaM vivecanaM te vismaranti, yat-'manuSyasya yA zaktiH yAvad yatparimANam aniSTam anartha kartuM zaknoti saiva zaktiH iSTamapi-zubhamapi tAvadevatatparimANameva kartuM zaknoti atra dRSTAntamupanyasyati-'yathA' ityaadi| yathA-yaH kazcit cakravartI yayA zaktyA saptamanarakapRthivIyogyAni yAvanti yatparimANAni krUrakarmANi-mANAtipAtAdIni arjayitum zaknoti, sa eva cakravartI yadi-cet tAM zaktim iSTaka rya-zubhakArye saMyojayati tadA tarhi tAvantyeva-tatparimANAnyeva zubhakarmANi ahiMsAdIni arjayitvA mokSaalabatta usakA zubha kArya meM upayoga karanA, yahI zeSa rahatA hai| yaha vyaktiyoM ke adhIna hai| sabalA aniSTa-pravRtti janaka zakti bAra-bAra dhikkAra dekara dUra karane yogya hai| aisA jo loga vicAra karate haiM, ve yaha bhUla jAte haiM ki 'manuSya kI jo zakti, jitanA aniSTa kara sakatI hai, vahI utanA iSTa bhI kara sakatI hai| isa viSaya meM cakravartI kA udAharaNa liijie| koI cakravartI jisa zakti se sAtavIM narakabhUmi meM jAne yogya jitane prANAtipAta Adi krUra karma upArjana karane meM samartha hotA hai, vahI cakravartI, usI zakti ko agara zubha meM lagA de to utane hI ahiMsA Adi ko upAjena karake mokSa bhI pA sakatA hai| dhAnyane pavavAnI ane dhAnyane bALI nAkhavAnI ema be zaktie agnimAM jovAmAM Ave che tevI rIte zubha ane azubha baMne kartA mAM kAma karatI zakti AtmAnA eka ja aMzamAMthI utpanna thayelI che. have ApaNe jovAnuM e rahe che ke A zaktine zemAM upaga karavo? A zaktine zubha ke azubhamAM upayoga karavAno adhikAra vyakti paratvene hoya che ane te kArya vyaktine Adhina rahe che. ghaNu cakravartioe pitAnI zaktino upayoga nija sAdhanamAM vAparI AmAthuM prApta karyo ane bIjA e teja zaktine saMsAra arthe vAparI azubha karmo bAMdhI adhama gatimAM pahoMcI gayA. caNDakauzika viSaye bhagavato vicaarH| maasuu085|| // 194 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 195 // TIkA mapi prApta shknoti| ye jIvAH pANinaH zubham azubhaM vA kimapi zubhAzubhayomadhye ekataramapi kartuM na zaknu. vanti na samarthA bhavanti, ca-punaH ye jIvAH tejohInAH nistejasaH, galibalIvardA: avinItavRSabhA iva bhavanti, ca-punaH ye:-jIvAH jaDA iva jagatsattayA-jagataH zaktyA adhikArAdirUpayA Ahanyante parAbhUyante yeSAM pAma kalpa. ratAyAH bhogalAlasAyA: mogakAmanAyA:, dAridrayasya pramAdasya-Alasyasya ca avadhirevasImaiva nAsti, etAdRzAH-IdRzAH jIvAH pANinaH kimapi kizcidapi kArya kartu na naiva zaknuvanti / yeSu jIveSu punaH AtmabalazauryAdikaM bhavati, te jIvAH zubhe azubhe vA paryAye vidyamAnA bhavantu, ubhayatra paryAye vidyamAnAste jIvAH samAnatayA eSaNIyAH abhilpnniiyaaH| tatra hetumAha-yata: yasmAt kAraNAt azubhaparyAye'pi tat anarthakaram AtmabalAdikaM yena AtmAMzena kAraNIbhUtena nivRtta sampannamabhUt , tasya AtmAMzasya zaktirapi anarthakaraM sAmarthyamapi kSayopazamabhAve navamtadAvaraNakSayopazamabhAvadvAraiva jIvena praapyte| sA kSayopazamabhAvalabdhA zaktiH nimitkAraNaM prApya yatheSTa yathecchaM yathAsyAttathA parivartituM parAvRttA bhavituM zakyate, ataH asmAt kAraNAt tatracaNDakauzikAdhiSThitasthAme gamane-vihAre lAbha eva bhavitum arhati-iti-itthaM cintayitvA vicArya bhagavAn caNDakauzika zrIvIrasvAmI tenaiva RjunA mArgeNa prasthitaH pracalitaH / yadA yasmin kAle bhagavAn zrIvIraH tasyAm= viSaye jo pANI zubha aura azubha, donoM meM se kisI bhI eka ko ugra zakti ke sAtha karane meM asamartha bhagavato hote haiM, aura jo nisteja haiM, galiyAra baila ke samAna haiM, jo jar3a kI bhAti jagat kI zakti se abhi vicaarH| bhUta ho jAte haiM aura jinakI pAmaratA, bhogakAmanA, daridratA aura pramAda kI koI sImA hI nahIM hai, ese 085 // prANI kyA kara sakate haiM ? unase kucha mo nahIM ho sktaa| inake viparIta, jina jIvoM meM Atmabala hai, zuratAAdi hai, ve zubha yA azubha kisI bhI paryAya meM kyoM na hoM, samAna rUpa se vAMchanIya haiN| kyoM ki azubha paryAya meM bhI jo Atmabala Adi jisa AtmAMza se utpanna huA hai, usa AtmAMza kI zakti-anarthakArI sAmarthya-bhI kSayopazama ke dvArA hI jIva ko prApta hotI hai| vaha kSayopazamabhAvajanita zakti, kAraNa milane para icchAnusAra parivartita kI jA sakatI hai, ataH jahA~ caMDakauzika rahatA hai, vahA~ jAne meM lAbha ho sakatA hai| isa prakAra vicAra kara zrIvIra prabhu usI sIdhe mArga se ravAnA hue| // 195 // manuSya pitAnI zakitane oLakhyA vinA pitAne pAmara mAnato thaI gayo che ane AtmoddhAra karavA tarapha agara guNavRddhi karavA tarapha tenuM valaNa rAkhavA jatAM te hiMmata khoI bese che. dareka AtmAmAM zakita rahelI che ane te paNa saumAM sarakhA pramANamAM che. jeNe jeNe AmavizvAsa keLavyA teNe teNe te zakita prApta karI. hAra zrI kalpa sUtra: 02 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 196 // kalpamaJjarI TIkA caNDakauzikAdhiSThitAyAm aTavyAM praviSTaH, tadA tasmin kAle tatra=aTavyAM dhUliH pANinAM gamanA''gamanAbhAvAt caraNAdicihnarahitA-pAdAdicihnavarjitA, ata eva-yathAsthitaiva AsIt / tathA-jalanAlikAH jalAbhAvena zuSkAH Asan / tathA-jIrNAH purAtanAH kecana vRkSAH tadviSajvAlayA-caNDakauzikasarpaviSadAhena dagyAmbhasmIbhUtAH, tathA-kecana vRkSAH zuSkAH nIrasAzca Asan / tathA-tatratyo bhUmibhAgaH zaTitapatitajIrNapatrAdisaMghAtena-zaTitAnAM zIrNAnAM patitAnAm jIrNapatrAdInAM saMghAtena-samRhena AcchAditaH Ata AsIt , tathAvalmIkasahauH-valmIkA vAmalUrA:-'bAmbI' iti bhASApasiddhAH, teSAM sahasraH saMkrAntaH yuktaH, ca-punaH luptamArgaH adRzyamAnamArga aasiit| tathA-sarvetadvanasthitAH sakalAH kuTIrA: laghukuTa yo bhUmizAyinodharApatitAH saMjAtAH abhavan / etAdRzyAm IdRzyAm-agamyAyAm mahATavyAM bhagavAn zrIvIrasvAmI yatraiva yasmin sthAne caNDakauzikasya valmIkam AsIt , tatraiva-tasminneva valpIkasthAne upAgacchati, upAgamya tatracaNDakauzikAdhiSThitavalmIkA''sannasthAne kAyotsargeNa kAyotsargapurassaraM sthitaH ||muu085|| jisa samaya bhagavAna mahAvIra usa bhayAnaka aTavI meM praviSTa hue, usa samaya vahA~ kI dhUla pairoM Adi ke nizAnI se rahita thI, kyoM ki vahA~ AvAgamana nahIM hotA thA, ataeva vaha jyo kI tyoM thii| vahA~ kI jala kI nAliyA jalAbhAva ke kAraNa sUkhI par3I thiiN| kitane hI purAne peDa caMDakauzika ke viSa kI jvAlA se bhasma ho gaye the aura kitane hI sUkha gaye the| aTavI kA bhUbhAga sar3e par3e aura sUkhe pattoM ke DheroM se AcchAdita ho gayA thA aura hajAroM bAMviyoM se vyApta thaa| mArga kahIM dikhAI nahIM detA thaa| vahA~ ke sabhI kuTIra dharAzAyI (jamodosta) ho gaye the| aiso durgama aTavI meM bhagavAn vahIM pahu~ce, jahA~ caMDakauzika kI bAMbI thii| vahA~ pahuca kara bhagavAn usa bAMbI ke pAsa hI kAyotsargapUrvaka sthita ho gaye ||suu085|| A zakita bahArathI AvatI nathI, paraMtu aMdara gupta rIte rahelI che ane teja bahAra Ave che. phakata tene AvirbhAva thavAmAM bahAranA sAdhane nimitta bhUta thAya che, eTale ApaNe kahIe chIe ke A sAdhanathI ja mArI zakita khIlI ! jo zakita aMdara na hatI te khIlI kyAMthI ? A batAve che ke dareka AtmAmAM anaMta zakitane piMDa paDe che. phakata kevI rIte bahAra lAva teja vicAravAnuM rahe che. bhagavAna A badhuM jotAM jotAM sapanA rAphaDA AgaLa AvI pahoMcyA ane te rAphaDAnI AsapAsa ja dhyAnamagna thavA vicAra karyo, ane te sthaLe kAryotsarga karI ubhA rahyA. (sU085) vikaTA TavyAM caNDakauzika valmIkase pAyeM bhagavataH kaayotsrgH| ma 085 // ko // 196 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI TIkA caNDa mUlam -tae NaM se caMDakosie visahare kuddhe samANe bilAo bAhira nissariya kAusaggaTTiyaM pahuM dahagaM ciMtIa-'keriso imo maccumayavippamukko maNusso jo khANU viva thirattaNeNa Thio, saMpai ceva imaM ahaM visajAlAe bhAsarAsI karomi -tti kaTTa koheNa dhamadhamaMto Asurutto misimisemANo visagi vamamANo phaNaM sUtre vitthAsyato bhayaMkarehi phukArehiM diDhi phoremANo saraM nijjhAittA sAmi paloei / so na Dajjhai jahA aNNe, // 197 // eva doccapi tacaMpi palAei tahavi sAna Dajjhai, tAhe pahuM pAyaMguTTammi Dasai, DasittA 'mA me uvari paDija'tti kaTu pnycaaskaa| tahavi pahU na pddi| kAussaggAo lesamavi na cli| evaM docaMpi tacaMpi Dasai, tahavi No paDaDa, tAhe amariseNaM pahuM paloeMto acchaH / evaM taM bhagavaM saMtamuI aulakaMtimaMtaM sommaM sommavayaNaM sommadiTTi mAhuriyaguNajuttaM khamAsIlaM picche tassa tassa tANi visabhariyANi acchINi vijjhAiyANi / to kohapuMjarUvo so caMDakosio thaddho jaao| pahussa saMtibaleNa tassa kohI smio| tassa kohajAlAe uvari pahuNA khamAjAlaM sittaM, teNa so saMto saMtasahAvo sNjaao| eyArisaM saMtisaMpannaM caMDakosiyaM dahaNaM pahU evaM vayAsI-he caMDakosiya ! obujjha, obujjha. kohaM omuMca aomuMca, pubvabhave kohavaseNeva kAlamAse kAlaM kiccA tuvaM sappo jAo, puNo'vi pAvaM karesi, teNa puNo'vi duggaI pAvehisi, ao appANaM kallANamagge pvttehi-tti| evaM pahussa amiyasamaM pabohavayaNaM socA caMDakosio viyArasAyare paDio puvvabhavajAI sarai / teNa so Niyapuvvabhave kohapagaDIe NiyamaraNaM viSNAya pacchAyAvaM kariya hiMsayapagaDi vimuciya saMtasahAvo sNjaao| tae NaM se sappe tosaM bhattAI aNasaNAe chedittA suheNa jhANeNa kAlamAse kAlaM kicA ukkosao aTThArasasAgarovamaTiie sahassArAbhihe aTThame devaloe ukkosaTiino egAvayAro devo jaao| mahAvidehe so sijjhissai muu086|| chAyA-tataH khalu sa caNDa kauziko viSadharaH kruddhaH san bilAd bahiniHsRtya kAyotsargasthitaM prabhu dRSTA'cintayat-kIdRzo'yaM mRtyubhayaviSamukto manuSyo yaH sthANuriva sthiratvena sthitaH, sampratyevemamahaM viSajvAlayA bhasmarAzIkaromIti kRtvA krodhena dhamadhamAyamAna Azurakto misamisAyamAnaH viSAgni vaman phaNAM _ mUla kA artha-'tae NaM' ityaadi| taba vaha caMDakauzika vivadhara kruddha hokara bila se bAhara nikalA aura kAyotsaga meM sthita prabhu ko dekha kara socane lagA-'kauna hai yaha mauta kI bhIti se mukta mAnava, jo ThaMTha kI bhAti sthira hokara khar3A hai ? maiM isako abhI viSa kI jvAlA se bhasma kara detA huuN|' bhalanA -tae NaM' tyAhi zinAsa bahAra nagatoSayI dhuvAvAM thy| 2 prabhune sthira da2i ubhelAM joI vicAra karavA lAgyuM ke " A ka mAnavI che ke je metathI paNa Darate nathI ? ane juvAranA ThuMThAnI kauzikasya bhagavadupari visspryogH| sa 086| // 197 // zrI kalpa sUtra: 02. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 198 // Xian Xian Cang Cang Jiang ? vistArayan bhayaGkaraiH phUtkArairdRSTi sphArayan sUraM nidhyAya svAminaM pralokate / sa na dAte yathA'nye / evaM dvipi trirapi pralokate, tathApi sa na dalate, tadA prabhuM pAdAGguSThe dazati, daSTvA 'mA me upari patet' iti kRtvA pratyavaSvaSkate, tathA'pi prabhurna patati / kAyotsargAllezamapi na calati / evaM dvirapi trirapi dazati tathApi na patati, tadA''marSeNa prabhuM pralokamAna Aste / evaM taM bhagavantaM zAntamudramatulakAntimantaM saumyaM saumyavadanaM saumyadRSTi mAdhuryaguNayuktaM kSamAzIlaM prekSamANasya tasya te viSabhRte akSiNI vidhyAte / tataH krodhapuJjarUpaH sa aisA soca kara krodha se 'dhama dhama' kI AvAja karatA huA, zIghra hI kupita huA, krodha se jalatA huA, viSarUpI agri kA vamana karatA huvA phaNA phelAtA huvA bhISaNa phuphakAra karatA huA, sUraja kI ora dekha kara prabhu kI ora dekhane lagA magara dUsaroM kI taraha vaha jale nahIM / sarpane dUsarI bAra aura phira tIsarI bAra bhI dekhA, phira bhI prabhu na jle| taba usane prabhu ke pA~va ke aMgUThe meM DaeNsa liyA / DaeNsa kara 'yaha mere Upara hI na gira par3e' yaha soca kara dUra saraka gayA, tathApi bhagavAna gire nhiiN| dUsarI aura tIsarA vAra ha~sA, taba bhI bhagavAn na gire| kAyotsarga se tanika bhI calita na hue / taba vaha krodha se prabhu ko dekhane lgaa| zAnta mudrA vAle, atula kAnti ke dhanI, saumya, saumyamukha, saumyadRSTi, madhuratA ke guNa se yukta aura kSamAzIla bhagavAn ko dekhane vAle usa mAka sthira thai ubhA che? hamaNAM ja huM tene jvAlA vaDe bALIne bhasma karI nAkhu chu. caDakeAzika nAga AvuM vicArI krodhathI dhamadhamI uThelA zIghra kopAyamAna thatA krodhAvezathI nIkaLatI javALAone dhAraNa karatA, viSa rUpI agninuM vamana karatA, pheNa vistRta karatA, bhISaNa pheMphADA mAratA, sUrajanI sAme dekhate bhagavAnanI sAme dRSTi karI; paraMtu anya mANasonI mAphaka prabhune bALI zakayA nahi. e pramANe caDakeAzike bIjIvAra--trIjIvAra dRSTi bhagavAna tarapha karI; paraMtu prabhunA zarIrane unI AMca paNa AvI nahi. STi vaDe jyAre bhagavAnane kAMi paNa asara thai nahi tyAre teNe prabhunA 'truThe 'kha mAryAM. DaMkha mAravAthI A mAnavI viSanA jore kadAca mArI upara paDe te bIkathI te dUra sarakI gayA. chatAM prabhune teA kAMi paNa thayuM nahi. AvI rIte e traNa vAra DaMkha mAryo, paNa temane koi paNa prakAranI asara jaNAI nahi, tema paDhayA paNa nahi ane kAyAtsaga mAMthI paNa cyuta thayA nahi. AthI tene ghaNA krodha vyApI rahyo ane krodhayukta draSTithI e sape bhagavAna tadaka dRSTipAta yo dRSTipAta 42tAM zAMta mudrAvANA anusAntinA dhAthI, saumya, saubhyabhumI, saumyadRSTiyukta, madhura gu zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA caNDa kauzikasya bhagavadupari viSa prayogaH / ||086 // // 198 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 199 // kalpamaJjarI TIkA / caNDakauzikaH stabdho jaatH| prabhoH zAntivalena tasya krodhaH shmitH| tasya krodhajvAlAyA upari prabhuNA kSamAko jalaM siktaM, tena sa zAntaH zAntasvabhAvaH sNjaatH| etAdRzaM zAntisampannaM caNDakauzikaM dRSTvA prabhurevamavAdIta 'he caNDakauzika ! avabudhyasvAvabudhyasva, krodhamavamuJcAvamuca, pUrvabhave krodhavazenaiva kAlamAse kAlaM kRtvA tvaM soM jAtaH punarapi pApaM karoSi, tena punarapi durgati prApsyasi, ataH AtmAnaM kalyANamArge pravartayeti / evaM prabhoramRtasamaM prabodhavacana zrutvA caNDakauziko vicArasAgare patitaH pUrvabhavajAti smarati / tena sa nijapUrvabhave krodhaprakRtyA nijamaraNaM vijJAya pazcAttApaM kRtvA hiMsakaprakRti vimucya zAntasvabhAvaH sNjaatH| tataH khalu sa sarpacaMDakauzika kI viSabharI A~kheM zAnta ho gii| krodha kA piMDa vaha caMDakauzika stabdha raha gyaa| prabhu kI zAnti ke bala se usakA krodha zAMta ho gyaa| usakI krodha-jvAlA para bhagavAn ne kSamA kA jala sIMca diyaa| isa kAraNa vaha zAnta aura zAntasvabhAvo ho gyaa| isa prakAra caMDakauzika ko zAMtisampanna dekhakara prabhune isa prakAra kahA-'he caMDakauzika ! bodha pAo! krodha ko chor3o, chor3o! pUrva bhava meM krodha ke vazIbhUta hokara hI kAlamAsa meM kAla karake tuma sarpa hue| aba phira pApa kara rahe ho to phira durgati pAoge, ataeva apane Apa ko kalyANa-mArga meM pravRtta kro|' prabhu ke amRta ke samAna yaha prabodha-vacana sunakara caMDakauzika vicAra-sAgara meM DUba gyaa| use pUrva ke janma kA smaraNa ho aayaa| usase vaha pUrvabhava meM krodha-prakRti se apanA maraNa jAna kara, pazcAttApa vALA ane kSamAzIla bhagavAnane jotAM caMDakezikanI viSamaya AMkho zAMta thaI gaI ! krodhanA piMDa samAna e caM kezika stabdha thaI gaye. prabhunA zAMtibaLa AgaLa ene kodha zAMta paDI gaye. tenI kopayukata javALA upara prabhue kSamA rUpI jaLanuM siMcana karyuM. Ane lIdhe te zAMta ane zAMtasvabhAvI thaI gayo tene zAMtasvabhAvI jatAM prabhue tene nIce pramANe kahyuM. "he caMDakauzika ! bujha! bujha! bujhIjhA ! koine tilAMjalI Apa! pUrvabhavamAM kAdhane vaza thavAthI ane maraNa vakhate ja tu krodhI banyA hovAthI kALa Avye maraNa pAmI tuM sarpa banyuM. kedanI AvI mAThI gati bhegavI rahyo che, chatAM haju tuM krodhane bhUlavA mAMgatA nathI. je haju kodhane vaza thaI AvuM pApI jIvana jIvIza te AthI paNa vadhAre mADI gatine pAmIza, mATe have tuM kalyANanA mArgane apanAva! ane kodhAvezamAMthI hameshne bhATaTI !" prabhune A amRta samAna badhuM sAMbhaLI caMDakezika nAga vicArasAgaramAM DUbI gayA.:vicArazreNI para caDhatAM tene pUrvajanmanuM smaraNa thaI AvyuM. A maraNathI teNe jANyuM ke pUrvabhave koi prakRtimAM maraNa thavAthI caNDa kauzikasya prtebodhH| suu086|| // 199 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1120011 AAAAAK KERATAKAUBA trizataM bhakkAni anazanena chedayitvA zubhena dhyAnena kAlamAse kAlaM kRtvA utkarSato'STAdazasAgaropamasthiti ke sahasrArAbhive'STame devaloke utkRSTasthitika ekAvatAro devo jAtaH / mahAvidehe sa setsyati // sU086 // TIkA- ' tara NaM se caMNDakosie ' ityAdi. tataH = zrIvIramamoH kAyotsargapurassara sthityanantaraM khalu saHdRSTiviSaH, caNDakauzikaH = tannAmA viSadharaH = sarpaH kruddhaH = krodhayuktaH san bilAd bahiH = bahiH pradeze nissRtya= nirgatya kAyotsargasthitaM prabhuM zrIvIrasvAminaM dRSTvA acintayat = cintitavAn kIdRzaH = kathambhUtaH ayam = eSa mamafood sthitaH, mRtyubhayavipramuktaH - mRtyorapi nirbhayaH manuSyo = mAnavo'sti, yo'yaM sthANuriva sthiratvena = nizcalakarake aura hiMsaka prakRti kA tyAga karake zAntasvabhAva ho gyaa| tatpazcAt vaha sarpa anazana se tIsa bhakta chedana karake arthAt pandraha dinoM kA anazana karake, zubhadhyAna ke sAtha, kAlamAsa meM kAla karake, aThAraha sAgaropama kI utkRSTa sthiti vAle sahasrAra nAmaka AThaveM svarga meM utkRSTa sthiti vAlA aura ekAvatArI deva huaa| vaha mahAvideha kSetra meM siddhi prApta karegA || sU086 // TIkA kA artha- vIra bhagavAn ke kAyotsarga meM sthita ho jAne ke pazcAt dRSTiviSa caMDakauzika nAmaka sarpa krodha se yukta hokara apane bila se bAhara niklaa| bAhara nikala kara kAyotsarga meM sthita prabhu ko dekha kara vaha vicAra karane lagA yaha mRtyu ke bhaya se rahita manuSya kaisA hai jo mere bila ke samIpa A gatine huM pAmyo chuM. A vicArane pariNAme tene pArAvAra pazcAttApa thaye ane hiMsAmaya pravRttine tyAga karI zAMta svabhAvI banI gayA. zAMta svabhAvI thatAM teNe paMdara divasanu aNuzaNa AdaryuM. zubhadhyAnamA rahI pUrvanAM pApAne hRdayapUrvaka pazcAttApa karatA, pApAne saMbhArIne yAda karI tenI AleAcanA karatA kALa karI gayA-maraNa pAmyA. ahIMthI marI te aDhAra sAgaropamanI utkRSTa sthitivALA sahasrAra nAmanA AThanA devale kamAM, utkRSTa sthitivALA ekAvatArI deva thayA. tyAMthI cyavI mahAvidehakSetramAM utpanna thaI kama nA sauthA kSaya karI siddhagatine prApta karaze. (sU086) TIkAno artha " prANa ane prakRti sAthe ja jAya " e kahevata khATI nathI. game teTalA prayatna karavAmA Ave, game teTaluM nukazAna thAya paNa peAtAnA asala svabhAva chUTatA ja nathI taddanusAra A sape saghaLA pradeza raNa jeve banAvI dIdhA to paNa teno krodha zAMta thayo nahi. pazu rahita tathA paMkhInA uDDayana vinAnA banI gaye to paNa tene zAMti thai nahi. agnimAM jema jema ghAsa Adi nAkhatA jaie tema tema agni vadhAre ne vadhAre bhabhUkato jAya che; tema jema jema mAtra verAna thato gayA tema tema teno krodha zAMta thavAne badale vadhato ja gayeA. bhagavAnane dekhavAthI to tene krodha ghaNA ja vyApI gayA. kAraNa ke ahIM pazupa'khI AvavAnI hiMmata karatuM nathI, to A kALA zrI kalpa sUtra : 02 KARABAKH KARBANAKETAKAAN kalpa maJjarI TIkA caNDa kauzikasya bhagavadupari viSaprayogaH / ||s 086 // // 200 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 201 Man Man Man Man Cang Gan Zhen Zhen Zhen Dian M tvena sthito'sti / tiSThatu nAmaipaH kintu sampratyeva = adhunaiva imaM = purovartinam aham viSajvAlayA= viSogratejasA bhasmarAzIkaromi =bhasmapuJjIkaromi, itikRtvA = etadvicintya krodhena = roSeNa dhamadhamAyamAnaH = dhamadhame ' =tizabdakurvan, Azurupta = zIghrakupitaH 'misamisAyamAnaH ' = jAjvalyamAno viSAgniM vamana udgirana phaNAM vistArayan = vistRtAM kurvan bhayaGkarai=bhISaNaiH phutkAraiH = bhayaGkaraphutkArapUrvakaM dRSTiM cakSuH sphArayan = vikAzayan sUraM=sUrya nidhyAya = nirIkSya, svAminaM= zrIvIraprabhuM malokate = prakarSeNa pazyati, kintu vipadRzA pralokyamAno'pi saH zrIvIrasvAmI na dahyate=na bhasmIbhavati, yathA yena prakAreNa anye = prANino bhasmIbhavanti / evam = anena prakAreNa - pUrvavat dvirapi trirapi = dvivAramapi trivAramapi pralokate, tathApi saH zrIvIrasvAmI na dahyate, tadA sa sarpaH pAdAGguSThe=caraNAaSTAGgalyavacchedena dazati, daSTvA 'me upari-mama zarIropari ayaM mA na patet iti kRtvA = iti vicArya pratyava - dhvaSkate = dUribhavati, tathApi = pAdAGguSThe daMzanenApi prabhurna patati / etAvadeva na apica kAyotsargAt = kAyokhar3A hai ? yaha ThUMTha ke samAna aDiga rUpa se khar3A huA hai| yaha bhale khar3A ho, parantu isako abhI-abhI viSa ke ugra teja se rAkha kA Dhera kara detA hU~ / isa prakAra vicAra kara caNDakauzika roSavaza ghamaghamATa karane lagA / ekadama kupita ho gayA / krodha se jala utthaa| viSarUpI agni ko nikAlane lagA / bhayAnaka phaNa phailAkara, netra phAr3a kara aura sUrya kI ora dekha kara bhagavAn kI tarapha dekhane lgaa| kintu viSabhare netroM se dekhane para bhI prabhu bhasma na hue, jaise dUsare prANo bhasma ho jAte the| isI prakAra usane dUsarI bAra bhI dekhA aura tIsarI bAra bhI dekhaa| phira bhI vIra bhagavAn bhasma na hue| taba usa sarpa ne paira ke aMgUThe meM kATa khaayaa| kATa kara usane socA- ' yaha kahIM mere zarIra para na gira par3e' ata eva vaha dUra saraka gyaa| magara aMgUThe meM DaMsane para bhI bhagavAn nahIM gire| yahI nahIM, kintu ve kAyotsarga se lezamAtra bhI calAyamAna na hue / isI prakAra mAthAnA mAnavIe ahIM AvavAnI hiMmata kevI rIte karI? temAMya paNa jhADanI mAphaka sthira thaIne ubhuM rahyo che ? AvuM akalpanIya dazya joi ghaNA dhamadhamI uThayA ane kSaNavAramAM te bhagavAnane hatA na hatA karI devA taiyAra thayA. duSTa mANasa vakhata Avye pAtAnI duSTatA batAvavAmAM pAchI pAnI karato nathI, ane te aMge tenA saghaLA prayatno karI chUTe che tema caDake zike dRSTi, pheNa, DaMkha,vagere dhamapachADA karyo, paNa jema jema te upAyA ajamAvato gayA tema tema tenA prayatno niSphaLa thavA lAgyA. AthI chevaTanu' hathiyAra ajamAyaza karavA sarva zaktione kendrita karI bhagavAna sAme atUTa dRSTipAta karyo; paraMtu temAM niSphaLatA anubhavatAM tene krodhI svabhAva zAMtapaNe pariNamavA lAgyA. zrI kalpa sUtra : 02 Kuan-KETOXX kalpa maJjarI TIkA caNDa kauzikasya bhagavadupari viSaprayogaH / ||suu086 // // 201 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa satre // 202 // TIkA tsargakriyAtaH lezamapi-kizcidapi na clti| tataH sa evaM-pUrvavat dvirapi trirapi-dvivAramapi trivAramapi / dazati, tathApi prabhunoM patati / tadA saH amarSeNa krodhena prabhuM pralokamAnaH prapazyan Aste tiSThati / evam anena prakAreNa zAntamudraM zAntAkAram atulakAntimantaM nirupamaprabhA'laMkRtaM, saumyaM mRdusvabhAvaM, saumyavadanaM kalpasaumyamukhaM saumyadRSTiM mRduladRzaM, mAdhuryaguNayuktaM madhuratArUpaguNAlaMkRtaM, kSamAzIla kSamAsvabhAvaM taM sarvotkRSTaM bhagavantaM maJjarI vIrasvAminaM prekSamANasya apazyataH tasya caNDakauzikasya sarpasya te kalpAntakAlavadvisadRze viSabhRte viSapUrNe akSiNI-netre vidhyAte zAntimApanne / tataH khalu krodhapuJjarUpaH koparAzisvarUpaH-ugrakodhI saH caNDakauzikaHsarpaH stabdhaH kuNThitaH jaatH| prabhoH zrIvIrasvAminaH, zAntibalena zAntiprabhAveNa, tasya-caNDakauzikasya krodhaH= kopaH shmitH| tasya caNDakauzikasya krodhajvAlAyA upari prabhuNA zrIvIrasvAminA kSamAjalakSAntirUpaM jalaM siktam , tena=kSamAjalasecanena sa zAntaH AkRtyA zAntiyuktaH zAntasvabhAvaH=prakRtyA ca zAntiyuktaH sNjaatH| usane dUsarI bAra aura tIsarI bAra bhI IMsA, tathApi prabhu gire nhiiN| tatpazcAt vaha roSa ke sAtha prabhu ko dekhatA rhaa| zAMta AkAra vAle, anupama kAnti se maMDita, mRdusvabhAva vAle, madhuratA se alaMkRta aura kSamAzIla bhagavAn vIra svAmI ko dekhate hue caMDakauzika sarpa kI, pralayakAla kI Aga ke samAna, viSa caNDa kauzikasya se paripUrNa AkheM bujha gaI, arthAta zAMta ho gii| taba krodha kA puMja-ugra krodhI caMDakauzika sarpa kuMThita ho ptibodhH| gyaa| vIra prabhu kI zAMti ke prabhAva se usakA krodha zAMta ho gyaa| caMDakauzika kI krodha-jvAlA para suu086|| bhagavAn mahAvIra ne kSamA kA jala soMca diyA, arthAt apano kSamA evaM zAMti ke prabhAva se usake krodha ko naSTa kara diyaa| kSamA kA jala sIMcane se vaha AkRti se bhI zAMta ho gayA aura prakRti se bhI zAMta ho gyaa| zAMtinuM sAmrAjaya aMtaramAM vyApatAM tene vicAra karavAno avasara prApta thaye. azAMtimAM kAMI vicAra Avato nathI, tema ja egya nirAkaraNa paNa thaI zakatuM nathI. zAMti ane krodhane uchALe bannenuM anukrame vyAsapaNuM ane TharI javuM thatAM tenI vicAradhArA badalAI. AvA parama dayALu kSamAvaMta ane zAMta mudrAvALA puruSane joI tenA aMtaramAM ThaMDaka vaLI ane mAnabharI dRSTie temanI tarapha joI rahyo. agni ThaMDA pANIthI bujhAya che, zIta garamIthI cAlI jAya che, dareka padArthano nAza tenA virUddha guNavALA padArthathI thAya che e prakRtine niyama che. // 202 // jagatamAM yuddha be jAtanAM pravarte che (1) uSNuyuddha-dhamadhamATa pravRttivALuM hoya che, tenAthI samasta jagata pravRttiothI US dhamadhamI raheluM dekhAya che, jema halana-calana-doDadhAma-mAraM mArA-paDakAra-kuratA-zastrasajAvaTa-lekenI doDadhAma vigere cArekora najaro najara dekhAya che. dauIne ghaDI bharanI paNa phUrasada hotI nathI. agnimAM jema jema kASThAdi nAkhavAmAM zrI kalpa sUtra: 02 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 203 // 20 etAdRzam = IdRza, zAntisampannaM = zAntiguNavantaM caNDakauzikaM sarpa dRSTvA prabhuH = zrIvIrasvAmI evam = anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIt uktavAn- ' he caNDakauzika ! tvam budhyasva budhyasva = bodhaM labhasva bodhaM labhasva, tathA krodhaM kopam, avamuJcAvamuJca sarvathA tyaja, yataH pUrvabhave krodhavazenaiva kAlamAse kAlaM kRtvA tvaM sarpaH saMjAtaH / punarapi = iha bhave'pi pApaM = krodharUpaM pApakarma karoSi = upArjayasi tena pApakaraNena punarapi = AgAmini bhave'pi durgati = narakAdigarhitagatiM prApsyasi / ataH asmAt kAraNAt - krodhasya durgatinimittatvAt tvam AtmAnaM kalyANamArge = mokSamArge pravartaya = prApaya - iti / evam anena prakAreNa prabhoH = zrIvIrasvAminaH amRtasamaM prabodhavacanaM = prabodhaka ropadeza, zrutvA = zravaNaviSayIkRtya caNDakauziko vicArasAgare = vicArasamudre patitaH san pUrvabhavajAti = pUrvabhavasambandhinIM svakIyAM jAtiM smarati / tena= svapUrvabhavajAtismaraNena saH = caNDakauzikasarpaH nijapUrvabhave = svapUrvajanmani krodhaprakRtyA = kopasvabhAvena nijamaraNaM = svakIyakAladharma=mAptiM vijJAya = anubhUya pazcAttApaM Cang Jiang Nin isa prakAra caMDakauzika ko zAMta dekhakara vIra prabhu ne usase kahA- he caMDakauzika ! tuma bUjho, bUjho bodha prApta karo, bodha prApta karo, krodha ko taja do, tuja do, arthAt pUrI taraha tyAga do, kyoM ki pUrvabhava meM krodha ke kAraNa hI tuma kAla mAsa meM kAla karake sA~pa hue ho| isa bhava meM bhI vahI krodha rUpa pApa kara rahe ho| isa pApa kA AcaraNa karane se AgAmI bhava meM bhI naraka Adi garhita gati prApta karoge, kyoMki krodha durgati kA kAraNa hai, ataH tuma apanI AtmA ko mokSa ke mArga meM lgaao| isa prakAra ke vIra bhagavAn ke bodhajanaka upadeza ko sunakara caMDakauzika vicAroM ke samudra meM DUba gyaa| use apanI pUrvabhavasaMbaMdhI jAti kA smaraNa ho AyA / pUrvabhava ke jAti smaraNa se use vidita ho gayA ki maiM krodha-prakRti ke kAraNa hI kAladharma ko prApta huA thaa| taba usane pazcAttApa kiyA aura Ave, tema tema te khagaNa ghaSato hoya che, tebha mA garama yuddha, prema prema saDAtu laya che, tema tema te vistRta thatu jaya che. (2) zIta yuddha judA ja prakAranu mAluma paDe che. te bahAra dekhAtuM nathI, tenI doDadhAma najare paDatI nathI; te koi prakAre halana-calana vALuM jaNAtu nathI, paraMtu AMtiraka paNe prasaratu hAI sa` dAvAnaLane ThaMDuM gAra banAvI de che. jema hima e ThaMDu kudaratI yuddha che; te zAkabhAjI jhADa-pAna vigerene bALIne bhasma kare che. temAM bahAranA agni hoto nathI, paraMtu a MdaranI sakhta tAkata hoya che. DaeNMDA yuddhane bahAranA ADaMbara hoto nathI, paNa te aMdarakhAnethI saceTa kAma karI rahe che. ane game tevA padArthone jaDamULamAMthI ukheDIne niIja karI nAkhe che, tema bhagavAnanI ThaMDI Atma zAtI rUpa zaktie, sarpanI kaSAya rUpa uSNa zakti para vijaya meLavyeA. A vijaya prasthAna rUpe, sarpane vicAra karatA karI mUkayA ane tene AtmAnA asala svabhAva tarapha laI gayA. zrI kalpa sUtra : 02 kalpanAmaJjarI TIkA caNDa kauzikasya pratibodhaH / // sU0 86 // // 203 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ||204 // kRtvA hiMsakaprakRtidhAtukasvabhAvaM vimucya parityajya zAntasvabhAvaH sNjaatH| tataH khalu sacaNDakauzikaH sarpaH, triMzata=triMzatsaMkhyAni bhaktAni anazanena chedayitvA zubhena-prazastena dhyAnena kAlamAse kAlaM kRtvA utkarSataH aSTAdazasAgaropamasthitike sahasrArAmidhesahasrAranAmake aSTame devaloke utkRSTasthitikA aSTA kalpadazasAgaropamasthitikaH ekAvatAraH ekabhaviko devo jAtaH / sa ca devAyussamAptyanantaraM tatazcayutvA mahAvidehe setsyati-siddho bhaviSyati ||suu086|| maJjarI TIkA mUlam -evaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre caMDakosiyasappovari uvayAraM kiccA tAo aDavIo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA uttaravAyAlAbhihe gAme samAgacchai / tattha ego NAgaseNo nAma gAhAvaI parivasai, tassa ego eva putto AsI, so videsagao bArasavarisAo akAlavuTThI viva akamhA gihe samAgao / ao so NAgaseNo puttAgamaNamahocchavammi vivihaasaNapANakhAimasAimAI uvakkhaDAvei, uvakkhaDAvittA mittaNAi Niyaga-sayaNa-saMbaMdhi pariyaNe bhuNjaavei| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhagavaM pakkhovavAsapAraNage bhikkhAyariyAe uttaratamsa gihaM annuppvitte| teNa nAgaseNeNa ukiTeNaM bhattibahumANeNaM bhagavaM khIraM pddilaabhie| tae NaM tassa nAga vAcAlagrAme seNassa teNaM davvasuddhaNaM dAyagasuddhaNaM paDiggAhagasuddheNaM tiviheNaM tikaraNasuddhaNaM bhagavaMmi paDilAbhie samANe kA nAgasenagRhe gihaMsi ya imAI paMca divbAI pAunbhUyAI, taM jahA-vasuhArA vuDhA 1, dasavaNNe kusume NivAie 2, celukkheve bhagavato kae 3, AhayAo duMduhIo 4, atarA'vi ya NaM AgAsaMsi aho dANaM2 ti ghuDhe 5 ya ||suu087|| bhikSAapane hiMsaka svabhAva ko tyAga kara zAMta svabhAva dhAraNa kara liyaa| tatpazcAta vaha tIsa bhakta anazana se cheda grhnnm| kara, prazasta dhyAna ke sAtha, kAlamAsa meM kAla karake, aThAraha sAgaropama kI utkRSTa sthiti vAle sahasrAra 086 // nAmaka AThaveM devaloka meM aThAraha sAgaropama kI sthiti vAlA, eka hI bhava karake mokSa meM jAne vAlA devana huaa| devAyu kI samApti ke pazcAt , vahA~ se cyuta hokara vaha mahAvideha meM siddha hogA |suu086|| bhagavAnanA be dha vacanee, tenA para jAdUI asara karI. tenA pUrvabhavenuM smaraNa karAvyuM. naraka Adi bhAnI prAptine yathAyogya khyAla karAvyuM. bhISaNa duHkhanI AgAhI karAvI. koSane choDavA vAraMvAra upadeza devA mAMDayA. AvuM apUrva jJAna ane dIlane ThaMDaka vaLe tevA vItarAgI vacane sAMbhaLavAthI, tanuM mana zAMtarase pariNamavA lAgyuM. ane te rasamAM TharavA, nirAhArapaNe rahI, dhyAnamagna thayo. Atma citanamAM AyuSya puruM karI, te AThamA devaloke // 20 // utakRSTa sthitie, devapaNe utpanna thaye. tyAMthI AvI eka bhavakarI, te siddhagatine pAmaze. ahIMthI avIne mahA- ES videha kSetramAM janma leze. tyAre bhavaja phakta chello haze! ane te bhavamAM, sAdhu paNuM aMgikAra karI pUrNa puruSArtha vaDe, Atma svabhAva pragaTa karI, zuddha dravyane prApta karaze. ane AyuSya puruM karI, siddha dazAne meLavaze. (sU086) zrI kalpa sUtra: 02 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maJjarI TIkA chAyA-evaM khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH caNDakauzikasopari upakAraM kRtvA tasyA aTavyAH pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya uttaravAcAlAmidhe grAme smaagcchti| tatraiko nAgaseno nAma gAthApatiH zrIkalpa parivasati, tasyaika eva putra AsIt , sa videzagato dvAdazavarSAt akAlavRSTirivA'kasmAd gRhaM samAgataH, ataH sa nAgasenaH putrA''gamanamahotsave vividhAzanapAnakhAdimasvAdimAni upaskArayati, upaskArya, mitr-jnyaati-nijk||205|| svajana-sambandhi-parijanAn bhojayati / tasmin kAle tasmin samaye bhagavAn pakSopavAsapAraNake bhikSAcaryAyai tasya gRhmnumvissttH| tena nAgasenena utkRSTena bhaktibahumAnena bhagavAn kSIraM patilambhitaH / tataH khalu tasya nAgasenasya tena dravyazuddhena dAyakazuddhana pratigrAhakazudena trividhena trikaraNazuddhana bhagavati pratilambhite sati mUla kA artha-'evaM gaM' ityaadi| isa prakAra zramaNa bhagavAn mahAvIra caMDakauzika sarpa para upakAra karake usa aTavI se bAhara nikle| nikala kara uttaravAcAla nAmaka grAma meM pdhaare| vahA~ nAgasena nAmaka gAthApati rahatA thaa| usake eka hI putra thaa| vaha videza gayA huA thaa| bAraha barSa bAda akAlavRSTi ke samAna vaha acAnaka hI ghara A gayA ataH nAgasena ne putra ke Agamana ke utsava meM vividha prakAra ke azana, pAna, khAdima aura svAdima banavAye, aura banavA kara mitroM, jJAtijanoM, nijakajanoM, svajanoM, saMbaMdhIjanoM aura parijanoM ko bhojana nimaayaa| usa kAla aura usa samaya meM bhagavAn ardhamAsa khamaNa ke pAraNe ke dina, bhikSAcaryA ke liye nAgasena ke ghara meM praviSTa he| nAgasena ne utkRSTa bhakti aura bahumAna ke sAtha bhagavAn ko khIra bhraaii| taba dravyazuddha, dAyaka zuddha, pratigrAhaka zuddha-trikaraNa zuddha AhAra bhagavAn ko baharAne para nAgasena ke ghara meM yaha pAMca bhUjana artha-'evaM NaM'tyAdi. zrama lagavAna mahAvI2, zi4 sa552 7542 43rI, saTavIthI bahAra nIkaLI gayA. tyAMthI prasthAna karI, 'uttara vAcAla" nAmanA gAmamAM padhAryA. A gAmamAM 'nAgasena' nAmano gAthApati raheto hato. tene eka putra hato, je videzamAM gayo hato. bAra varSa bAda, akAle vRSTisamAna te acAnaka pitAne ghera AvI paho. putranuM zubha Agamana thatAM, nAgasena ghaNe rAjI thaI gaye. ane tenI khuzAlImAM teNe aneka prakAranAM miSTAnno banAvI, vividha prakAranA mevA miThAIe taiyAra karAvI, mitro-jJAtijano, svajane, parirU jane, saMbaMdhIe ane eLakhANa pichANavALA savane notaryA, ane AnaMdapUrvaka bhejana karAvyAM. te kALe ane te samaye, bhagavAne "amAsa khamaNa' karyuM hatuM. ane temanA pAraNAne divasa Abe, acAnaka nAgasenanA hNa gharamA te padhAryA. nAgasene pUrNa bhaktipUrvaka ane mAna sAthe, prabhune kSIranuM bhajana vahorAvyuM. ra uttaravAcAlagrAme nAgasenagRhe bhagavato bhikssaagrhnnm| / 087 // // 205 // zrI kalpa sUtra: 02. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 206 // gRhe ca imAni paJca divyAni prAdurbhUtAni, tadyathA-vasudhArA dRSTA 1, dazArddhavarNAni kusumAni nipAtitAni 2, celokSepaH kRtaH 3, AhatA dundubhayaH 4 antarApi ca khalu AkAze ahodAnamahodAnam iti ghuSitaM 5 ca ||muu087|| TIkA--'evaM NaM samaNe bhagavaM' ityAdi / evam uktamakAreNa khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraHcaNDakauzikasopari upakAra prabodhanena siddhibhAgitvalakSaNamupakAraM kRtvA tasyAHcaNDakauzikasAdhiSThitAyAH aTavyAH pratiniSkrAmyati pratiniHsarati, pratiniSkramya uttaravAcAlAbhidhe-uttaravAcAlanAmake grAme samAgacchaMti / tatra eko nAgaseno nAma gAthApatiH parivasati, tasya gAthApateH eka eva putraH AsIt / sa:gAthApatiputro videzagataH paradezagataH san dvAdazavarSAt-dvAdazaM varSam ativAva akAlavRSTiriva AkasmikavarSAvat akasmAt atarkitaM gRhe smaagtH| ataH putrAgamanAdetoH sa nAgaseno gAthApatiH, putrAgamanamahotsave= divya prAdurbhUta hue| ve isa prakAra haiM-(1) soje kI varSA huI (2) pA~ca raMga ke phUloM kI varSA huI (3) vastroM kI varSA huI (4) duduAbhayoM kA ghoSa huA aura AkAzameM 'aho dAna, aho dAna' kI dhvani huI / / muu087|| TIkA kA artha-isa prakAra zramaNa bhagavAn mahAvIra ne caMDakauzika ko pratibodha dekara mokSa kA bhAgI banA kara usakA upakAra kiyaa| tadanantara jisa aTavI meM caMDakauzika rahatA thA, usa aTavI se prabhu bAhara nikale / bAhara nikala kara uttaravAcAla nAmaka grAma meM pdhaare| usa grAma meM nAgasena nAma kA eka gRhastha rahatA thaa| usakA ekAkI putra videza gayA huA thaa| bAraha varSa ke bAda, akAla-varSA ke samAna, acAnaka hI vaha ghara A phuNcaa| putra ke Agamana ko khUzI ke upalakSya meM nAgasena ne bar3A bhArI denAra-lenAra ane dAtavya traNe zuddha hovAthI, nAmasenane ghera pAMca divya vastuo pragaTa thaI. te A che(1) supara vRSTi (2) 5027 sAnI vRSTi (3) hi0ya vastronI vRSTi (4) lInA (5) 'mAna-mahAna' nA jayanAda bharyA pikAra ane ivaniM. (sU087) TIkAno artha -bhagavAna mahAvIra, caMDakauzikane pratibaMdha ApI, mekSane adhikArI banAvyuM, ne tene aneka rIte upakRta karyo. pitAnuM kArya saphaLa thayeluM joI, mahAna bhavI jIvane tenuM zuddha paNuM batAvI, bhagavAna te sthAnane choDI gayA. prabhune to svayaM vikAsa sivAya bIjuM kAMI joItuM na hatuM. svayaM vikAsa daramyAna, je bIjA jI pitAnuM nimitta pAmI, savaLI dazA anubhave to, temane te vadhAre priya hatuM, tyAM tyAM prabhu svayaM utthAna mATe padhAryA, tyAM tyAM temane aneka duHkhamaya kAnAM bIja, pa te vAvelAM hatAM. ane teno udaya AvatAM, sama pariNAmI rahI, jJAtA-draSTA tarIke, temaNe te joyA karyA. AvI rIte vartata prabhumAM sthiratA uttaravAcAlagrAme nAgasenagRhe bhagavato kI bhikSAisa grhnnm| paasuu087|| bhagaratA JHAHR // 206 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 207|| kalpamaJjarI TIkA svaputrasya gRhA''gamananimittakabRhadutsave vividhAzanapAnakhAdimasvAdimAni anekaprakArakA''hArapAna khAdyasvAdyAni upaskArayati pAcakaniSpAdayati, upaskArya-niSpAdya mitra-jJAti-nijaka-svajana-sambandhi-parijanAn tatra-mitrANi prasiddhAni, jJAtayaH sajAtayaH, nijakAH svakIyAH putrAdayaH, svajanAH pitRvyAdayaH, sambadhijana:putraputrINAM zvazurAdayaH, parijanAH dAsIdAsAdayaH, ityetAn bhojayati, tasmina kAle tasmin samaye bhagavAn zrIvIrasvAmI pakSopavAsapAraNa ke arddhamAsakSapaNapAraNAdivase mikSAcaryA yai tasya-gAthApateH gRham anuprvissttH| tataH tena nAgasenena gAthApaninA utkRSTena bhaktibahumAnena bhattayA bahumAnena ca bhagavAn zrIvIrasvAmI kSIraM pAyasaM prtilmbhitH| tataH khalu tena dravyazuddhana, dAyakazudena, pratigrAhakazuddhena trividhena trikaraNazuddhena bhagavati mahAvIre pratilambhite pratigrAhite sati tasya nAgasenasya gRhe imAninvakSyamANAni paJca divyAni vastUni prAdurbhUtAni=devaiH prakaTitAnyabhavan , tadyathA-de vaivasudhArA vRSTA 1, dazArddhavarNAni paJcavarNAni kusumAni puSpANi nipAtitAni 2, celotkSepa: vasavRSTiH kRtaH 3, dundubhayaH AhatA-vAditAH 4, antarA'pi ca khalu AkAze 'aho dAnam aho dAnam' iti dhuSitam uccaruccAritam // 1087 / / utsava mnaayaa| usa meM nAnA taraha ke azana, pAna, khAdya aura svAdya :bhojana pAcakoM se banavAye / banavAkara mitroM ko, sajAtIyoM ko, putra Adi nijaka janoM ko, kAkA Adi svajanAM ko, riztedAroM ko tathA dAsa-dAsI Adi parijanoM ko jimaayaa| usa kAla usa samaya meM bhagavAn vIra prabhu ardhamAsa khamaNa ke pAraNaka ke dina bhikSAcaryA (gocarI) ke lie usa gAthApati ke ghara meM praviSTa hue| nAgasena gAthApati ne utkRSTa bhakti aura bahumAna se bhagavAn ko khIra se pratilambita kiyA-khIra baharAI / taba dravyazuddha, dAyakazuddha aura pAtrazuddha isa prakAra trividhazuddha aura trikaraNa (mana, vacana, kAya) se zuddha dAna dene se nAgasena ke ghara meM Age kahI jAne vAlI pAMca divya vastuoM kA prAdurbhAva huA, arthAt pAMcadivya vadhatI gaI ane bahAranAM duHkhanA nimitto utpanna karanAra che paNa, bhagavAnanI atula kSamA ane dhIraja temaja sahana zakitane joI, pratibaMdhita thayAM. temAMnA ghaNAM, vaparAkrama pheravI bhagIratha puruSArtha AdarI, pAMcamI gatie jaze. arthAta mekSa pAmaze. prabhu Atma-sthiratAmAM laya thavA tapazcaryA karatA ane te paMdara-paMdara divasa sudhI cAlyA karatI. AvI tapazcaryAne pAraNe kaI paNa yogya gharamAM bhikSArthe pahoMcI jatA. tyAM pitAnA hAthane pAtra banAvI, ubhA rahetA, ane ghara dhaNI nirdoSa AhAra je Ape tenuM grahaNa karatA. bhagavati prati lAbhite nAgasenagRhe pazcadivyaprakaTanam / |mu087|| // 207 // zrI 395 sUtra:02 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 2081 kalpamaJjarI TIkA mUlam-tae Na se samaNe bhagavaM mahAvIre tao gAmAo niggacchai, niggacchittA seyaMbiyAe nayarIe majha-majjheNa viharamANe jeNeva surahipuraM gayaraM teNeva uvAgacchai / tattha NaM puDhavIe paTTasADiyaM viva sAgaramiva ucchalatataraMgataraMgiyaM gaMgANaI uttariukAme bhagavaM tattIre AgamI / taeNaM se bhagavaM nAviyassa uggaheNaM tIe nAvAe tthie| calamANI sA nAvA agAhajalammi pttaa| tattha sudADhAnAme ego nAgakumAradevo nivsii| jo tiviTavAsudevabhave bhagavao jIveNa hayassa sIhassa jIvo aasi| so sudADhAdevo bhagavaM davaNaM pucaveraM sariya koheNa dhamadhameMto Asuratto misimisemANo bhagavao pAse AgaMtUNa AgAsahio kilakilaravaM kuNamANo evaM vayAsI--"re bhikkhU ! kattha gacchasi ? ciTTa ciTTha" evaM kahiya kappaMtakAlapavaNamiva bhayaMkaraM saMvaTTagAbhihaM vAuM viuvviya uksaggaM karei / taM jahA-teNa saMvadRgavAuNA rukkhA paDiyA, pavvayA kaMpiyA, dhUlipaDaleNa aulo aMdhayAro jAo, jalummIo AgAsaM phusiumiva ucchalaMti pacchA paDaMti ya, gaMgAe jalammi sA nAvA vi uvari AgAse uppaDai nivaDai ya, teNa dolAyamANIe tIe nAvAe khaMbho bhaggo, kadupaTTANi tuDiyANi, pavaNarohiyA paDAgA phAliyA, nAvaTThiyA jaNA bhayabhIyA sayasayajIvaNaM saMkemANA kalakalarAvaM kariumArabhiMsu / nAvAe attarUvo nAvio maubviggo kiMkAyavvamUDho sNjaao| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavo mahAvIrassa punvabhavamittehiM kaMbala-saMbalAbhihehi dohi baimANiyaM devehiM ohiNA sudADhAbhihanAgakumAradevakayaM uvasaggaM Abhogiya tattha Agamiya taM nivAriya, sA nAvA tIre tthaaviyaa| tao te devA mudADha nAgakumAradevaM nibhacchiya haNiumujjayA, karuNadacittaNa bhagavayA te nivaariyaa| taeNaM te dovi devA niyarUvaM pagaDiya bhagavaM vadati namasaMti, vaMdittA namaMsittA jAmeva disiM pAunbhUyA tAmeva disi pddigyaa| khamAsAyare vIyarAge bhagavaMuvasaggakArage mudADhAdeve kohabhAvaM uvagArakAragesu kaMbalasaMvalesa devesa ya rAgabhAvaM na kiMciti karIa, ubhayatthani samabhAvaM darisIa / taeNaM nAvaDiyA savve jaNA niyajIvaNadAyAraM sayalajagajIvarakkhagaM bhagavaM jANiya bhattivahumANeNaM thuiMmu // 1088 / / vastueM pragaTa huii| ve yaha haiM-(1) devoM ne svarNa kI varSA kI (2) pA~ca varNoM ke puSpoM kI varSA kI (3) vastroM kI dRSTi kI (4) duMdubhiyAM bajAI aura (5) AkAza meM 'ahodAna, ahodAna' ko ghoSaNA kI ||muu087|| lenAra-denAra ane jAtavya vastu- A traNe mana, vacana, kAyArUpa traNa karaNathI zuddha hovAne lIdhe tyAM pAMca divya DoLA vastuo pragaTa thatI 'nAgasena" jevA ke I mahAna puNyazALI hoya tene tyAM ja AvA pAraNAne joga banato. (sU087) gaGgAnadyA bhagavataH sudaMSTra prasarga vrnnnm| ||muu088|| // 208 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtra // 209 // TELLECT Xian Feng chAyA -- tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIrastato grAmAnicchati, nirgatya zvetAmbikAyA nagaryA madhyamadhyena viharamANo yatraiva surabhipuraM nagara tatraiva upAgacchati / tatra khalu pRthivyAH paTTazATikAmiva sAgaramivocchalattaraGgataraGgitAM gaGgAnadIM tarItukAmo bhagavAn tattIre Agacchat / tataH khalu sa bhagavAn nAvikasya avagraheNa tasyAM nAva sthitaH / calantI sA nauragAdhajale prAptA / tatra sudaMSTranAmA eko nAgakumAradevo nyavasat / yastripRSThavAsudevabhave bhagavato jIvena hatasya siMhasya jIva AsIt / sa sudaMSTradevo bhagavantaM dRSTvA pUrva vairaM smRtvA krodhena dhamadhamAyamAnaH Azurakto misamisAyamAno bhagavataH pArzve Agatya AkAzasthitaH kilakilaravaM mUla kA artha - ' taraNaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra usa uttaravAcAla gA~va se bAhara nikalate haiN| vahA~ nikala kara zvetAmbikA nagarI ke bIcoM bIca hokara jahA~ surabhipura nAmaka nagara thA, vahIM padhArate haiN| vahA~ pRthivI kI zveta sAr3I ke sadRza tathA samudra ke samAna uchalatI huI taraMgoM se taraMgita gaMgA nadI ko pAra karane kI icchA se bhagavAna usake kinAre Aye / tatpazcAt nAvika kI AjJA lekara bhagavAna naukA para ArUr3ha hue| calatI calatI vaha naukA athAha jala meM jA pahu~cI / vahA~ sudaMSTra nAmaka siMha kA eka nAga kumAra deva nivAsa karatA thA, jo tripRSTha vAsudeva ke bhava meM bhagavAn ke dvArA mAre gaye siMhakA jIba thA / arthAt usa pUrva bhava meM bhagavAn tripRSTha vAsudeva the, aura yaha deva siMha thA / tripRSTha vAsudeva ne usa siMha ko mArA thaa| ataH sudaMSTra deva bhagavAn ko dekhakara, pUrvabhava ke vaira kA smaraNa kara ke, krodha se mAtA huA, kruddha hotA huA, krodha se jalatA huA, bhagavAn ke pAsa Akara, adhara meM sthita hokara bhUjhanA artha- 'tae NaM' ityAhi tyArapachI bhagavAna uttara vAyANa nAmanA grAbhabhAMthI yathA samaye nIjI zvetAMbikA nagarInI madhyamAMthI pasAra thaI surabhipura nAmanA nagaramAM padhAryA. jANe pRthvIe dhavalavastra dhAraNa karyuM" hAya tevAM nirmALa hileALAM khAtAM pANI vALI ane vizALa kAya samudranI jema mAjA' uchALatI evI gaMgA nadInA taTe prabhu padhAryA ane nadIne pele pAra javA icchA karI. tyAM paDelI naukAnA mAlikanI AjJA laI bhagavAna te naukAmAM beThA. pANIne paMtha kApatI A naukA agAdha jaLa madhye AvI pahoMcI. A madhya bhAgamAM 'subtaka' nAmanA eka nAgakumAra deva nivAsa karI rahyo hato. tripRSThavAsudevanA bhavamAM bhagavAne je siMhane mAryo hato teja siMhanA A jIva hato ane te 'sudraka' nAmanA nAgakumAra tarIke ahIM janmyA hato, A suStaka deve bhagavAnane joyA ke tarata ja pUrvabhavanA veratu smaraNa thaI AvyuM. smaraNa mAtrathI te krodhAgnithI baLavA lAgyA ane tarataja bhagavAna pAse AvI havAmAM addhara ubhA rahI 'kila-kila' avAja karatAM zrI kalpa sUtra : 02 Yuan Qiang Ai Cang kalpa maJjarI TIkA gaGgAnadyAM bhagavataH sudaMSTra devakRto pasarga varNanam / |m088|| // 209 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 21 // TIkA kurvan evamavAdIta-re bhikSo! kutra gacchasi ? tiSTha tiSTha' evaM kathayitvA kalpAntakAlapavanamiva saMvartakAbhidhaM vAyuM vikRtya upasarga karoti, tadyathA-tena saMvartakavAyunA vRkSAH patitAH, parvatAH kampitAH, dhUlipaTalena atulo'ndhakAro jaatH| jalormaya AkAzaM spaSTumiva ucchalanti pazcAt patanti ca, gaGgAyAH jale sA naurapi upari AkAze utpatati nipatati ca, tena dolAyamAnAyAH tasyA nAvaH stambho bhagnaH, kASThapaTTAni TitAni, pavanarodhikA patAkA sphaTitA, nausthitA janAH bhayabhItAH sva-sva-jIvana zaGkamAnAH kalakalaravaM kartumArabhanta / nAva AtmarUpo nAviko bhayodvignaH kiMkartavyamUDhaH saMjAtaH / tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato 'kila-kila' zabda karatA huA bolA-'re bhikSu, kahA~ jAtA hai ? Thahara, Thahara !' isa prakAra kaha kara usane pralayakAlIna pavana ke samAna saMvartaka nAmaka vAyu ko vikurvaNA karake upasarga kiyaa| upasarga isa prakAra huA-usa saMvartaka se vRkSa gira gaye, parvata kApa uThe, dhala kA aisA paTala uThA ki atula aMdhakAra chA gyaa| jala kI hiloreM jaise AkAza ko sparza karane ke lie upara uchalatIM aura bAda meM giratI thiiN| gaMgA ke pAnI meM vaha naukA bhI AkAza meM ur3ane aura nIce girane lgii| DagamagAne ke kAraNa usa naukA kA staMbha TUTa gyaa| kATha ke paTiye TUTa gye| havA ko rokane vAlI patAkA (pAla) phaTa gii| naukA para ArUr3ha jana bhayabhIta ho gaye, jIvana ke viSaya meM zaMkA karate hue kala-kala zabda karane lge| naukA kA nAvika cintita ho uThA, bhaya ke kAraNa khinna ho gayA aura ki kartavyamRr3ha ho gyaa| balavA lAgyo-"he bhikSuka ! kayAM jAya che? ubhe rahe !' Ama kahI pralaya nIpajAve tevAM saMvartaka nAmanA vAyune vaikriya zakti dvArA pedA karyo ane bhagavAnane upasarga ApavA taiyAra thaye. AkhA upasarganuM varNana nIce mujaba cheH A pralayakArI pavanane lIdhe vRkSe ukhaDIne paDavA lAgyAM, parvate kaMpavA lAgyAM, dhULane vaLa caDAvI teNe sarvatra aMdhakAra pAtharI dIdhe. mAjAo khUba uchaLavA lAgyAM, A mejAe jANe AkAzane sparzI rahyA hoya tema jaNAvA lAgyAM. A majA e uce caDhIne nIce paTakAtI veLAe bhaya kara gajanAo thatI hatI. A mojAMene kAraNe gaMgAnA pANImAM vahetI A naukA paNa AkAzamAM uchaLatI ane pharI pAchI nIce gabaDI paDatI hatI. DagamagavAne kAraNe tene sthaMbha tUTI gaye, : lAkaDAnAM pATiyAM paNa* veravikhera thaI gayAM. havAne AdhAre pharapharate saDha paNa phATI gaye. halesAM kAMI kAmanA na rahyAM. naukAmAM beThelAM mANaso bhayabhIta thaI gayAM. jIvanadorI tUTI javAnI zaMkAthI hAhAkAra thavA maMDayA. naukAne nAvika paNa ciMtAtura thaI gayA. bhayanA kAraNe tene khUba khinnatA vyApI gaI. te dimUDha ane vicArazUnya thaI gaye. gaGgAnadyAM bhagavataH sudaMSTra devakRtopUsarga vrnnnm| suu088|| // 210 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI // 21 // TIkA mahAvIrasya pUrvabhavamitrAbhyAM kambala-zambalAbhidhAbhyAM dvAbhyAM vaimAnikadevAbhyAm avadhinA sudaMSTrAbhidhanAgakumAra devakRta mupasargamAyogya tatrAgatya taM nivArya sA naustIre sthaapitaa| tatastau devau sudaMSTranAgakumAradevaM nirbhaya' hantumudyatau ! karuNAIcittena bhagavatA tau nivaaritau| tataH khalu tau dvAvapi devau nijarUvaM prakaTayya bhagavantaM vandete namasyataH, vanditvA namasyitvA yasyA eva dizaH prAdurbhUtau tAmeva dizaM prtigtau| kSamAsAgaro vItarAgo bhagavAn upasarga kArake sudaMSTradeve krodhabhAvam , upakArakArakayoH kambala-zambalayo rdevayozca rAgabhAvaM na kiJcidapi akarot , ubhayatrApi samabhAvamadarzayat / tataH khalu nausthitAH sarve janA nijajIvanadAtAraM sakalajagajjIvarakSakaM bhagavantaM jJAtvA bhaktibahumAnenA'stuvan // muu088|| usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pUrvabhava ke mitra kambala aura zambala nAmaka do vaimAnika devoM ne avadhijJAna se sudaMSTra nAmaka nAgakumAra deva ke dvArA kiyA huA upasarga jaanaa| ve vahA~ Aye aura use roka kara naukA kinAre para rakha dii| tatpazcAt una donoM devoM ne sudaMSTra nAgakumAra deva ko phaTakArA aura ve svakRta aparAdha kA daNDa dene ko udyata hue| magara karuNAmayacittavAle bhagavAn ne unhe roka diyA taba una donoM devoMne apanA asalI rUpa pragaTa kara ke bhagavAn ko vandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA aura namakAra karake jisa dizA se prakaTa hue the, usI dizA meM cale gaye / kSamA ke sAgara vItarAga bhagavAn ne upasarga karane vAle sudaMSTra deva para kiMcit bhI dveSa nahIM kiyA, aura upakAra karane vAle kaMbala zaMbala devoM para kiMcit bhI rAga nahIM kiyaa| unhoM ne donoM para te kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranA pUrvabhavanA kaMbala ane zabala nAmanA be vaimAnika devamitroe avadhijJAna dvArA bhagavAna upara varasatI A duHkhanI helI jANI lIdhI. "sudaM', nAmane nAgadeva A vitaka varatAvI rahela che te paNa jJAnanA prabhAve jANyuM. A banne devamitro tyAM AvyA ane oMkAne kinArA para sahIsalAmata laI AvyA ane nAgakumAra devane vadhAre upasarga karatA rokI pADo. tyArabAda A bane e nAgakumAra devane paDakAryo ane mAra mAravA taiyAra thayA; paraMtu karUNAnA sAgara bhagavAne A banne devene tema karatA rokayA. dee pitAnuM mULa svarUpe pragaTa karyuM ane vaMdana-namaskAra karI je dizAmAMthI AvyA hatA te dizAmAM cAlyA gayA. kSamAnA sAgara evA vItarAgI prabhue vitaka vitADanA2 sudaMSTra deva upara jarA paNa dveSa karyo nahi; tema ja upakAra karavAvALA kaMbala ane zaMbala deve para jarA paNa anurAga bhAva karyo nahi. bhagavAne banne jaNA upara gaGgAnadyAM bhagavataH sudaMSTra devakRto pasarga vrnnnm| m088|| // 21 // zrI kalpa sUtra: 02. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 212 // Cang Cang Han Fa Man Man TIkA- 'tae NaM' se samaNe' ityAdi / tataH = nAgasenagRhe pAraNAnantaraM khalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIraH tataH=tasmAt uttarakhAcAlAbhidhAd grAmAt nirgacchati = niHsarati, nirgatya = niHsRtya zvetAmbikAyA nagaryA madhyamadhye viharamANo gacchan yatraiva pradeze surabhipuraM nagaraM tatraiva upAgacchati / tatra = surabhipuranagarasamIpe khalu pRthivyAH paTTazATikAmiva = paTTAmbarAyamANAm, sAgaramiva = samudramitra ucchalattaraGgataraGgitAm = udgacchattaraGgavatIm gaGgAnadIm uttarItukAmaH - pAraMgantumicchuH, bhagavAna tattIre = gaGgAnadItaTe Agacchat / tataH = nadItIrAgamanAnantaraM khalu sa bhagavAn nAvikasya avagraheNa = AjJayA tasyAM nAvi= naukAyAM sthitaH = upaviSTo'bhavat / tato nadyAM calantI= tarantI sA nauH agAdhajale prAptA = AgatA / tatra = agAdhajalamadhye sudaMSTranAmA eko nAgakumAradevo nyavasat / hI samabhAva pradarzita kiyaa| tatpazcAt naukA para savAra sabhI janoM ne bhagavAn ko apanA jIvanadAtA aura sakala jagat ke jIvoM kA rakSaka jAna kara bhakti aura bahumAna ke sAtha una kI stuti kI ||088|| TIkA kA artha - nAgasena ke ghara pAraNA karane ke pazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra usa uttaravAcAla nAmaka grAma se nikale / nikala kara zvetAmbikA nagarI ke bIcobIca ho kara vicarate hue jisa pradeza meM surabhipura nagara thA vahIM phuNce| surabhipura nagara ke nikaTa pRthvI ke paTAmbara ke samAna tathA samudra ke sadRza uchalatI hiloroM se hiluratI huI gaMgA nadI ko pAra karane kI icchA karane vAle prabhu gaMgA ke kinAre para pdhaare| nadI kinAre Ane ke anantara bhagavAn nAvika kI AjJA lekara usa naukA meM biraaje| calatI - calatI naukA agAdha jala meM aaii| usa agAdha jala meM sudaMSTra nAmaka eka nAgakumAra deva samabhAva ja pragaTa karyAM. naukA sahIsalAmata AvatAM tenI aMdara beThelA musApharoe prabhune jIvanadAtA mAnI temaja praNImAtranA rakSaka mAnI temanI bhakti ane bahumAna karyA. (sU088) TIkAno a- acAnaka nAgasenanA puNyanA baLe tenA ghera prabhunuM pAraNuM thayuM. tyArapachI prabhu uttaravAcAla gAmamAM cAlI nIkaLyA. 'uttaravAcAla'gAmathI surabhipura javAmAM vacce zvetAMbikA nagarI AvatI hatI. rastA nagarInI madhyamAM thaIne ja pasAra thatA hatA. surabhipura nagarInI najIkamAM thaIne hileALA mAratI sapheda dUdha jevI gaMgA nadI vahetI hatI. A nadI eLagIne surabhipura nagaramAM pahoMcAya tema hatu. leke A kAMThethI sAme kAMThe avarajavara hADakA dvArA karI rahyA hatA. banne sAmasAme kAThe AvelAM gAmeAnA tamAma jAtanA vyavahAra nAvaDAMe mAraphata ja cAlI rahyo hato. bhagavAna sAme kAMThenA gAme javA icchatA hatA tethI te nAvikanI ranta laI temAM besI gayA. ahIM dariyA jevI vizAla gaMgA nadImAM sudra nAmanA nAgakumAra deva vasatA hatA. zrI kalpa sUtra : 02 Hai Fang Tong Dao ,Tong Tong Dao Yi Qiang Fang kalpanA maJjarI TIkA gaGgAnadyAM bhagavataH surdaSTra devakRtI pasarga aNanam / || sU0 88|| // 212 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 213 // maJjarI TIkA yaH sudaMSTra devaH tripRSThavAsudevabhave bhagavato jIvena hatasya siMhasya jIva aasiit| saH agAdhajalavAsI sudaMSTradevo bhagavantaM zrIvIrasvAminaM dRSTvA pUrva vairaM smRtvA krodhena dhamadhamAyamAnaH="dhamadhama" iti zabdaM kurvan AzuraktaH zIghrAruNalocanaH misamisAyamAnaH krodhAgninA jAjvalyamAnazca san bhagavataH-zrIvIrapabhoH pAce Agatya AkAze sthitaH kilakilaravaM-kilakileti zabdaM kurvan evam-anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIta-re bhiksso| kutra gacchasi ? tiSTha tiSTha" evaM kathayitvA kalpAntakAlapavanamiva-pralayakAlapavanavat bhayaGkara saMvartakAbhidha-saMvartakanAmaka vAyu vikRtya vaikriyazattayA sanutpAdya upasargakaroti / tadyathA-tena-vikRtena saMvartakavAyunA vRkSAH nivAsa karatA thA, jo tripRSTha vAsudeva ke bhava meM bhagavAn ke jova ke dvArA mAre gaye siMha kA jIva thaa| agAdha jala meM nivAsa karane vAlA sudaMSTra deva bhagavAn vIra prabhu ko dekhakara aura pUrvavara kA smaraNa kara ke krodha se dhamadhamAtA huA, lAla lAla locana karake, dAMta pIsatA huA bhagavAn ke pAsa Akara aura 'kilakila' zabda karatA huA isa prakAra bolA- are mikSuka, jAtA kahA~ hai ? Thahara, Thahara !' isa prakAra kaha kara pralaya-samaya kI vAyu ke samAna bhayaMkara saMvataMkanAmaka vAyu ko vikurvaNA karake usane upasarga kiyaa| veranI bhUmikA evI durghaTa hoya che ke tenuM bIja je eka vakhata paNa bhUlecUke vAI gayuM hoya te te bIja vaDavAIonI mAphaka phUTI nIkaLe che ane tene cheDe paNa Avo ja nathI. eka vera vALatAM bIjuM vera ubhuM ja thAya che ane tenI paraMparA bhavobhava vadhatI ja jAya che, mATe jJAnIo pikArI pokArIne kahe che ke vera ubhuM thavA ja devuM nahi, ane kadAca ubhu thayuM hoya te tenuM nirAkaraNa turata lAva parasparamAM kSamApanA thaI javI joIe, nahitara enI bhUmikA vadhatAM tene pAra Avaze nahi. A pramANe bhagavAnane jIva jyAre tripRSTha vAsudevapaNe avataryo hato tyAre tripRSTha vAsudeve lokone raMjADanArA eka kura:siMhane cIrI nAkhyo hato. tenuM vera vadhatAM tenuM phaLa te sihe sudaMSTra devapaNe avatarI A vakhate bhagavAna pAsethI vasula karavA mAMDyuM. verI verIne turata ja oLakhI kADhe che te jIvane svabhAva ghaDAI gaye hoya che. ekabIjAne samAgama thatAM ja pUrvanA veranAM baMdhane uchaLI Ave che. vera e mAyAvI gAMTha che ane jIva pitAnI vakatA anusAra te gAMThane bAMdhe che, piSe che ane vadhArI-ghaTADI paNa zake che. A gAMTha baMdhAtA jIvamAM mAyA-kapaTanA doSe eka pachI eka vadhatAM ja jAya che, jenA pariNAme kaSAya yukta thaI mahAna nivikama upArjana kare te AtmA bhavobhavamAM pUrvanAM vera lete jAya che ane sAthe sAthe navAM veranAM baMdhane bAMdhato jAya che, Iti mATe ja zAsakAro kahe che ke mahAnadyAM bhagavataH sudaMSTradevakRtopasarga vrnnnm| muu088|| // 213 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 214 // kalpamaJjarI TIkA patitAH parvatAH kampitAH, dhUlipaTalena-dhUlisamUhena atula: dhoraH andhakAro jAtaH / jalormayaH jalataraGgA ho AkAzaM spaSTumiva-AkAzasparzanArthamiva ucchalanti-uparigacchanti, pazcAt ucchalanAnantaram patanti nIcarAgacchanti c| tatazca-paGgAyAH jale sA nauH naukA api upari Urce AkAze utpatati ca-punaH nipatati= adha aagcchti| tena-utpatananipatanobhayavyApAreNa dolAyamanAyA: dolAvadAcarantyAH tasyAH gaGgAjalamadhyasthitAyAH nAva: naukAyA stambhaH sthUNA, bhagnaH truTitaH, kASThapaTTAni truTitAni, tathA pavanarodhikA-vAyunirodhanakArikA patAkA-daNDAvalambitavaijayantI sphaTitA-vidIrNA, nausthitAH naukAyAmupaviSTA janAH lokAHvaha isa prakAra-vaikriyazakti se utpanna kiye hue vAyu se vRkSa gira paDe / parvata Dolane lge| dhali ke paTala se ghora aMdhakAra chA gyaa| jala kI lahareM jaise AkAza ko chUne ke lie jAtI ho usa prakAra Upara jAne lagI aura nIce girane lgiiN| isa kAraNa gaMgA ke jala meM vaha naukA bhI UMcI-nIcI hone lgii| UMcI-nIcI hone ke kAraNa hiMDole (jhalA) ke samAna hilato hui naukA kA mastUla (staMbha) bhagna ho gyaa| lakaDI ke paTiye TUTa gye| vAyu ke vega kA nirodha karane vAlI patAkA-DaMDe para phaharAtI huI vaijayantI "mA bhavana somava mahi, thayu 32 virodha, aMdha banI ajJAnathI, kaye atizaya krodha, te savi micchAmi dukkaDa. jIva khamAvuM chuM savi, kSamA karo sadAya, vera virodha TaLI jaje, akSayapada sukhadAya, samamAvi mAtama thaze. bhAre karmI jIvaDAM, pIve veranuM jhera, bhava aTavImAM te bhame, pAme nahi ziva lahera, dhanu ma viyAne." A pramANe prabhune jotAM ja nAgakumArane atyaMta jhera vyApI gayuM ane dAMta pIsate bhagavAnanI pAse AvI upasarga mAMDayo. A deve pracaMDavAyu vikuvIne jaLamAM aneka pahADa jeTalAM mojAM ubhAM karyA. A mojAMonA uchALAne lIdhe nAvaDI paNa ahIMtahIM uchaLIne paDavA lAgI. tene kATamALa badhe tUTI phUTI gaye ane hamaNAM ja nadInA gaGgAnadyAM bhagavataH sudaMSTradevakRto pasargavarNanam / muu088|| // 214 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI // 215 // TIkA bhayabhItAH bhayodvignAH svasvajovana-nijanija jIvitaMzaGkamAnAH santaH kalakalarAvaM-kolAhalazabdaM kartumArabhanta / nAcanaukAyAH, AtmarUpaH AtmasvarUpaH, rakSaka ityarthaH, nAviko bhayodvignaH bhayatrastaH kiM kartavyamUDhaH= vicArazUnyaH sNjaatH| kalpatasmina kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya pUrvabhavamitrAbhyAM kambalazambalAbhidhAbhyAM kambala-zambalanAmakAbhyAM dvAbhyAm , vaimAnikadevAbhyAm AdhinA avadhijJAnopayogena sudaMSTrAbhidhanAgakumAradevakRtam upasargam Abhogya-jJAtvA tatrAgatya tama-upasargam nivArya-darIkRtya sA nauH tIre-gaGgAyAstaTe sthaapitaa| tatastau-kambala-zambalau devau sudaMSTranAgakumAradevaM nirbhaya durvacanamuktvA hantuMnADayitumudyatau jAto, tadRSTyA (pAla) phaTa gii| naukA para savAra loga bhaya ke kAraNa udvigna ho utthe| unheM apane-apane jIvana ke lie sandeha ho gayA-socane lage-na jAne baceMge yA mareMge? ve kolAhala macAne lge| naukA ke bhagna ho jAne ke kAraNa nAvika cintita ho gayA, bhaya se trasta ho gayA aura use bhAna na rahA ki kyA ka' aurakyA na karUM ! solAra gaGgAnadyAM usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pUrvabhava ke mitra kambala aura zambala bhagavataH nAma ke do vaimAnika devoMne avadhijJAna ke upayoga se sudaMSTranAmaka nAgakumAradevadvArA kRta upasarga ko jAnA, samudaMSTrajAnakara ve vahA~ Aye aura usa upasarga ko roka diyaa| unhoM ne vaha naukA gaMgA ke kinAre lejA kara mAra devakRto. sthApita kara dii| tatpazcAt kambala aura zambala deva sudaMSTra-nAgakumAra deva ko durvacana kaha kara mArane ko pUsarga varNanam / taLIe jaI besaze ema AgAhI thavA lAgI. temAM beThelA musApharonA jIva taLIe besI gayA. leke "bacAvo, muu088|| bacAvo'nA pikAra karavA lAgyA. keTalAka pitAnA ISTa devanuM smaraNa karatAM jIvavAnI AzA paNa cheDIne beThAM hatAM. bhagavAna A darekanI sAme dayALu bhAve joI rahyA hatA. teo manamAM vicAratA ke A jIvoe paNa mArI ja sAthe A devanuM vera bAMdhyuM haze. A badhe taraphaDATa devane ja che ema bhagavAna pite jANatA hatA chatAM lekene kAMI kahyuM nahi, tema ja sAre paNa karyo nahi. bhagavAnanA khyAlamAM hatuM ke A verane badale chelle ja che, tethI te kama pUruM thatAM Apa Apa zAMti thaI jaze. keTalAka to bhagavAnane A tephAna zAMta karavA vinaMti // 215 // paNa karatA hatA; ane bhagavAna temane zAMta rahevA sUcanA paNa ApatA hatA. A karmanuM phaLa purUM thatAM bhagavAnanA pUrvabhavenA mitro AvI pahoMcyA ane teoe A devane tema karate aTakAvI tekAnane zAMta pAvuM. nokAne kAMThe derI gayA. sahisalAmatapaNe kinAre pahoMcI jatAM lokonA khoLiyAmAM jIva Avyo. ghaDI pahelAM jIvana tUTavAnI aNI zrI kalpa sUtra:02 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 216 // kalpamaJjarI TIkA karuNAIcittena bhagavatA tau devI tatkAryAda nivAritau / tataH khalu tau kambala-zambalau dvAvapi devau nijarUpaM svakIyadevasvarUpaM prakaTayya bhagavantaM-zrIvIrasvAminaM vandete namasyatazca, vanditvA namasyitvA ca yasyA eva dizaH prAdurbhatau tAmeva dizaM prtigtau| kSamAsAgaraH vItarAga rAgadveSavarjito bhagavAn zrIvIramabhuH upasargakArake sudaMSTradeve.krodhabhAvaM, ca=punaH upakArakArakayoH-upasarganivArakatvenopakAriNoH kambala-zambalayodevayoH rAgabhAvaM kizcidapi aNumAtramapi na naiva akarot kRtavAna / kintu ubhayatra-sudaMSTranAgadeve kambala-zambaladevayozca samabhAvam adarzayat-darzitavAn / tataH khalu nausthitAH sarve jatAH nijajIvanadAtAraM svajIvitadAyakaM sakalajagajjIvarakSaka-samastabhuvanavartiprANitrANaparAyaNaM bhagavanta zrIvIrapa, jJAtvA bhaktivahumAnena astuvan tatprabhAvavarNakavAkyaiH stutavantaH (su088) mUlam--taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre nAvAo oyarai oyarittA mahAraNe suNNAgAre rattIe kAussagge tthie| tattha NaM bhagavo puvvarattAvarattakAlasamayaMsi mAImicchAdiTThI ege saMgamAbhihe deve aMtiyaM paaunbhuue| tae NaM se deve Asuratte ruTe kuvie caMDikie misimisemANe kAussagaDhiyaM pahuM evaM vayAsI-- "he bho bhikkhU ! apasthiyapatthayA! sirI-hirI-dhii-kitti parivajjiyA ! dhammakAmayA ! puNNakAmayA! saggakAmayA! mokkhakAmayA), dhammakaviyA ! 4, dhammapivAsiyA! 4, no NaM tuma mamaM jANAsi ? ahaM tumaM dhammAzrI taiyAra hue| yaha dekhakara karuNA se Adra cittavAle bhagavAn ne donoM devoM ko mArate roka diyaa| tatpazcAt kambala aura zambala donoM hI devoMne apane deva-rUpa ko prakaTa kara ke bhagavAn vIra prabhu ko vandanA kI aura namaskAra kiyaa| vandanA-namaskAra kara ke ve jisa dizA se prakaTa hue the usI dizA meM cale gye| kSamA ke sAgara aura rAgadveSa se rahita bhagavAn vIrane upasargakartA sudaMSTra para kiMcita bhI krodhabhAva nahIM kiyA aura upakArakartA kambala-zambala devoM para aNumAtra bhI rAga nahIM kiyaa| unhoM ne sudaMSTra, kambala aura zambala ke prati samabhAva hI pradarzita kiyaa| taba naukA para savAra sabhI loka bhagavAna mahAvIra ko ho apanA jIvanadAtA evaM jagata ke samasta jIvoM kA trAtA jAnakara bhakti aura bahumAna ke sAtha unake prabhAva kA varNana karane vAle vAkyoM se stuti karane lage ||suu088|| para hatuM te ghaDI pachI saMdhAi jatAM lokomAM AnaMda AnaMda vyApI rahyo ane prabhune bhaktibhAve prArthavA lAgyA. apAra vedanA ApanAra tarapha paNa bhagavAna adveSI rahyA; tema ja duHkhamAMthI choDAvanAra tarapha paNa arAgI rahyA. AvuM temanuM vartana joI devamitro vismaya pAmyAM ane temanI stuti karo nivAsasthAne pAchA pharyA. musAkarI AvuM dazya joI. anubhavI A sAdhune aMtaranA AzIvAda ApatA temanI stuti karavA lAgyA. (sU088) upakAraekApakAraka viSaye bhagavataH smbhaavH|| suu088|| // 216 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 217 // paribhaMsemi" ti kaTTha pauraM rayapuMja uppADiya pahussa sAsocchAsaM niruNdhi| taha vi pahuM akkhuddhaM daNaM pacchA se tikkhatuMDAo mahApivoliyAo viubviya tAhi dasAvei, nidaMsAvei, uvadaMsAvei teNa pahusarIrAo pabalaruhiradhArA nissarei, tahavi pahU no calei / tao pacchA tikkhavisabhariyakaMTayAI vicchiyasayasahassAI viuvviya pahuM uvasaggei / pacchA teNa vigarAlamuMDe tikkhadaMte daMtI viuvie / se NaM suMDAe bhayavaM uTThAviya ahe pADei, kalpato churiyatikkhadaMtaggeNa vidAriya pAehiM madei / tao se bhayabheraveNa pisAyarUveNa bhIsei / tao sIhaM maJjarI TIkA viubdhiya pahu sarIraM phAlei / tae NaM bhagavao uvari mahAbhAraM lohamayaM golayaM pakkhivei / evaM sapparicchasUyarabhUyapeyAikaehiM nANAvihehi uvasaggehi uvasaggio'vi bhagavaM avicalie akaMpie abhIe atasie attatthe aNuvvigge akkhubhie asaMbhaMte taM ujjalaM maha viulaM ghoraM tivvaM caMDaM pagADhaM durahiyAsaM veyaNaM samabhAveNa samma sahei khamei titikkheDa ahiyAsei no NaM maNasAvi tassa asuhaM ciMtei, tusiNIe dhammajjhANovagae ceva viharai / evaM se saMgame deve jaNavayavihAraM viharamANaM bhagavaM pacchA gamiya chammAsaM jAva uvasaggIya tahAvi bahussa bajarisahanArAyasaMghayaNataNeNa na pANahANI jaayaa| evaM NaM viharamANe bhagavaM saMvaccharaM sAhiyaM mAsaM sacelae, tao paraM acelae hotthA / tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre puvANupuci caramANe gAmANugAma duijjamANe bIyaM cAummAsaM ma saMgamadevorAyagihassa Nayarassa nAlaMdAbhihANe pADage mAsamAsakkhamaNataveNaM tthie| tattha NaM paDhamamAsakkhavaNapAraNage vijayaseTiNA bhagavaM paDilAbhie 1 / evaM bitiyapAraNage naMdaseThiNA, taiyapAraNage sunaMdaseTiNA, cautthapAraNage bahula varNanaM mAhaNeNa paDilAbhie / savvattha paca divvAI, pAunbhUyAI 2 / evaM taiyaM cAummAsaM caMpAe gayarIe dudumAsa cUturmAsa varNanaM c| kkhamaNeNa Thie 3 / cautthaM cAummAsaM caummAsakkhamaNeNa piTTacaMpAe Thie 4 / paMcamaM cAummAsaM bhadiyAe hai|suu089|| NayarIe nANAvihAbhiggahajutteNaM cAummAsakkhamaNeNaM Thie 5 / chaTuM puNa cAummAsaM bhadiyAe NayarIe nANAvihAbhiggahajutteNaM cAummAsiyataveNaM Thie 6 / sattamaM cAummAsaM AlaMbhiyAe NayarIe cAummAsiyataveNa Thie 7 / aTThama cAummAsaM rAyagihe Nayare cAummAsiyataveNa Thie 8 ||muu089|| chAyA-tataH khalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIronAvo'vatarati, avatIrya mahA'raNye zUnyAgAre rAtrike kAyotsarge mUla kA artha-taeNaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra naukA se nIce utare aura // 217 // eka mahAraNya meM jAkara mUne ghara meM rAtabharakA kAyotsarga karake sthita ho gaye / vahA~ madhya rAtri ke samaya bhuugn| matha-'tae NaM'tyA. tyA2pachI bhAvAna nAvAmAMyA nAya tarI se mahA29ya ta25 yAkSI nIkaLyA, A araNyamAM eka sunuM ghara hatuM. tyAM AkhI rAta kAyasaMgamAM ubhA rahyA. tyAM madhyarAtrinA samaye mAyIka zAha pasUrga zrI kalpa sUtra: 02 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 218 // sthitH| tatra khalu bhagavataH pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye mAyI mithyAdRSTirekaH saGgamAbhidho devo'ntikaM praadurbhuutH| tataH khalu sa deva Azurakto ruSTaH kupitaH caNDikyitaH misamisAyamAnaH kAyotsargasthitaM prabhumevamavAdI"haM bho bhikSo ! apArthitaprArthaka ! zrI-hI-dhRti-kIrtiparivarjita ! dharmakAmaka ! puNyakAmaka ! svargakAmaka! mokSakAmaka! dharmakAkSita ! 4 dharmapipAsita ! 4 no khalu tvaM mAM jAnAsi, ahaM tvAM dharmAt paribhraMzayAmi" iti kRtvA pracuraM rajaHpuJjamutpAtya prabhoH zvAsocchvAsaM niruNadi / tathApi prabhumakSubdhaM dRSTvA pazcAt sa tIkSNatuNDAH mahApipIlikAH vikRtya tAmirdazayati, nidaMzayati, upadaMzayati, tena prabhuzarIrAta prabalarudhiradhArA niHsarati, tathA'pi prabhunoM calati / tataH pazcAt tIkSNaviSabhRtakaNTakAni vRzcikazatasahasrANi vikRtya prabhumupasamAyI mithyAdRSTi saMgama nAmaka eka deva bhagavAn ke nikaTa prakaTa huaa| tadantara vaha deva zIghra hI lAla cola ho gyaa| ruSTa, kupita, raudrAkAradhAraka aura dAMta pIsatA huA vaha deva kAyotsarga meM sthita bhagavAn mahAvIra se isa prakAra bolA-'are bhikSu ! mauta kI kAmanA karane vAle ! are zrI, hI, dhRti, kIrti se zUnya ! are dharma kI kAmanA karane vAle ! svarga kI kAmanA karane vAle ! mokSa kI kAmanA karane vAle ! are dharma kI AkAMkSA karane vAle (4) are dharma ke pipAsu (4)! tU mujhe nahIM pahacAnatA hai ? dekha, maiM tujhe abhI hI dharma se bhraSTa kara detA huuN| isa prakAra kaha kara usane vizAla rajakA puMja (dhUla kA paTala) uDA kara bhagavAn ke zvAsocchvAsa ko roka diyaa| taba bhI bhagavAn vardhamAna svAmI ko kSubdha huA na dekhakara usane tIkhe mukha vAlI baDI baDI cITiyoM kI vikurvaNA kara ke una se DasavAyA, khUba DaeNsavAyA aura pUrI taraha ddeNsvaayaa| usa se prabhu ke zarIra se rudhira kI prabala dhArA vaha nikalI. phira bhI prabhu calAyamAna na hue| tatpazcAt ugra viSa se paripUrNa kaattoNane mithyA daSTivALe adhama deva jenuM nAma saMgama hatuM te bhagavAnanI pAse AvI pragaTa thayA. AvatAnI sAthe teNe lAlAza dhAraNa karI, rUchapuSTa zarIrano AkAra karI kopAyamAna dRSTie ubho rahyo tene dekhAva bhayaMkara raudratAvALA hatA. teNe dAMta kacakacAvIne bhagavAnane kahyuM ke "are bhikSu ! tuM mane zaraNe AvyA che ! tuM lajajA2hita thaI rahyo che lakSmI, lAja, dhIraja ane kIrti vinAno banI gayo che ! are dhamaMDherI ! puNyavAMchaka svarganI IcchAvALA mekSa meLavavAvALA ! dharmanA Icchuka ! are dharmapipAsu ! tuM zuM mane oLakhatA nathI ke huM tane paLavAramAM ja dharmabhraSTa karI nAkhIza? Ama kahI teNe dhULanI AMdhI caDAvI. A bhayaMkara AMdhIne lIdhe bhagavAnano zvAsocchavAsa teNe aTakAvI dIdhe, tema chatAM bhagavAna mahAvIra DagyA nahi. tyArabAda teNe tIrNa mukhavALI moTI moTI kIDio utpanna karI bhagavAnane karaDAvI. sAdhAraNa saMkhyAmAM A kIDio na hatI, paNa jANe kIDienA rAphaDo phATayA na hoya tema hAra teo ekI sAthe caTakA bharavA lAgI. A caTakAone pariNAme bhagavAnanA zarIramAMthI rUdhiranI sere uDI. ATaluM saMgamadevI pasarga vrnnnm| raas089|| , // 218 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 219 // KRAKAKA CRACARATTE gayati / pazvAna tena vikarAlazuNDastIkSNadanto dantI vikRtaH sa khalu zuNDayA bhagavantamutthApya adhaH pAtayati, tataH kSurikAtIkSNadantAgreNa vidArya pAdairmarddayati / tataH sa bhayabhairaveNa pizAcarUpeNa bhISayati / tataH siMhaM vikRtya prabhuzarIraM sphAlayati / tataH khalu bhagavata upari mahAbhAraM lauhamayaM golakaM prakSipati / evaM sarpaRkSasUkarabhUtapretAdikRtaiH nAnAvidhairupasargerupasargito'pi bhagavAna vicalito'kampito'bhIto'trAsito'trasto'nudvigno'kSubhito saMbhrAntastAmujjvalAM mahatIM vipulAM ghorAM tIvrAM caNDAM pragADhAM duradhyAsAM vedanAM samabhAvena samyaka sahate kSamate titikSate adhyAste, no khalu manasA'pi tasyAzubhaM cintayati tUSNIko dharmadhyAnopagata eva viharati / vAle lAkhoM bicchuoM kI vikurvaNA karake prabhu ko upasarga karavAyA / tatpazcAt usane bhayAnaka sUMDavAle aura tIkhe dAMtoMvAle hAthI kI vikurvaNA kI / usa hAthIne sUMDa se bhagavAn ko Upara uThA kara nIce girAyA aura phira churI kI taraha tIkSNa dAMtoM kI nokoM se vidAraNa kara ke pAMvoM se kucalA / usake bAda usa devane bhayaMkara pizAca kA rUpa banA kara ddraayaa| phira bhI siMhakI vikurvaNA kara ke prabhu ke zarIra ko phAr3A / tatpazcAt bhagavAna ke Upara bahuta bhArI lohe kA golA pheNkaa| isI prakAra sarpa, zUkara, bhUta, preta Adi dvArA kiye gaye nAnAvidha ugra upasargoM se bhI bhagavAn vicalita na hue| ve akampita, abhIta, atrAsita, atrasta, anudvigna, akSumita aura asambhrAnta rahe / unhoMne usa ujjvala, mahatI, vipula, ghora, tIvra, caNDa, pragAr3ha evaM dussaha vedanA ko samabhAva se, samyaka prakAra se sahana kiyA, kSamaNa kiyA, titikSA kI, aura adhyAsa kiyaa| mana se bhI usa devakA azubha nahIM socA / maunabhAva se dharmadhyAna meM lIna thayuM chatA bhagavAna jarAye na DagyA. tyArabAda teNe ugra vaSathI bharelA ane bhayaMkara AMkaDAvALA viMchInI para'parA ubhI karI. te dvArA saMgamadeve bhagavAnane apAra vedanA ApI. AthI paNa vadhAre bhayaMkara evA tIkSNa sUMDhavALA ane dAMtumULavALA hAthIne pedA karyo. hAthIe bhagavAnane sUDha vaDe uchALIne pachADayA ane tINA dAMta vaDe bhagavAnane cIyo tema ja paga nIce cagadI nAkhyA. A pachI te saMgama deva bhayAnaka pizAcanuM rUpa dhAraNa karIne prabhune DarAvavA lAgyA. tyArabAda siMhanI vikuvarNA karI temanu zarIra tIkSNa nahora vaDe cIrI nAkhyuM. A uparAMta temanI upara bhAre vajanavALA lADhAnA gALA phekayA. uparAkta saghaLA upadravemAM saphaLa na thatAM saMgama deve sarpa, bhUMDa, bhUta, preta vagerene utpanna karI temanI mAraphata bhagavAnane pArAvAra du:kha ApyuM; chatAM prabhu te apita, bhayarahita, trAsa vinAnA nivighna, udvegarahita kSubdha thayA vinA ane jarA paNa azAMti anubhavyA vinAnA sthira ubhA rahyA. prabhue A bhayaMkara ghAra, tIvra, pracaMDa ane pragADha vedanAne samabhAvapUrvaka vedI anaMta dArUNa duHkhane samyak prakAre sahana karyuM. A trAsanI AnadapUrvaka titikSA karI ane tenA piraNAmAne vedI lIdhA. ATaATalu thayA chatAM anaMta karUNAnA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA saMgamadevIsarga varNanam / ||mU089|| // 219 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 220 // maJjarI evaM sa saGgamo devo janapadavihAra viharantaM bhagavantaM pazcAt gatvA pANmAsI yAvat upAsargayat tathApi prabhovaijraRSabhanArAcasaMhananatvena na praannhaanirjaataa| evaM khalu viharan bhagavAn saMvatsaraM sAdhikaM mAsaM sacelakaH tataH paramacelako babhUva / kalpatataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH pUrvAnupUrvI caran grAmAnugrAma dravan dvitIyaM cAturmAsaM rAjagRhasya nagarasya nAlandAbhidhAne pATake mAsamAsakSapaNatapasA sthitH| tataH khalu prathamamAsakSapaNapAraNake TIkA vijayazreSThinA bhagavAn pratilambhitaH1 / evaM dvitIyapAraNake nandazreSThinA, tRtIyapAraNake munandazreSThinA, caturthapAraNake bahulabrAhmaNena prtilmbhitH| sarvatra paJca divyAni prAdurbhatAni 2 / evaM tRtIyaM cAturmAsaM campAyAM ho kara hI ve vicarate rhe| isa prakAra usa saMgama devane janapada-vihAra karate hue bhagavAn ke pIche jAkara chaha mAsa taka upasarga kiye / tathApi prabhu kA vajaRSabha nArAcasaMhanana hone se prANahAnI nahIM huii| isa prakAra vinarate hue bhagavAn eka mAsa adhika eka varSa paryanta sacelaka rahe / tatpazcAt acelaka ho gaye (1) / bhagavatatatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra pUrvavartI tIrthakaroM kI paramparA kA anusaraNa karate hue grAmAnugrAma vicarate cAturmAsahue, dUsare comAse meM rAjagRha nagara ke nAlandA nAmaka pADe meM, mAsakhamaNa tapasyA ke sAtha sthita hue| vahA~ pahele mAsakhamaNa ke pAraNaka ke dina vijaya zeThane AhAradAna diyaa| tapasazca isI prakAra dUsare pAraNaka ke dina nanda zeThane tIsare pAraNaka ke dina sunanda zeThane aura varNanam / / cauthe pAraNaka ke dina ko kollAkasaMniveza meM bahulabrAhmaNane AhAra diyA / saba jagaha pA~ca divya prakaTa hue(2) suu089|| sAgara prabhue nanathI paNa te devanuM yaddicit azubha IchayuM nahi. ane maunapaNe dharmadhyAnamAM ja lIna rahyA uparanA duSTa kAryane paNa TapI jAya tevA aghera duSkAryo dvArA saMgamadeve bhagavAnane upasargo ApyA. ane jyAM jyAM bhagavAna vicaravA lAgyA tyAM tyAM saMgama deve temanI pAchaLa pAchaLa jaI cha mAsa sudhI aneka aNucitavyA ane kalapanAmAM paNa na Ave tevAM ghaNA ja dArUNa duHkhe ApyAM. chatAM paNa prabhunI prANahAnI na thaI tenuM kAraNa vajAtraSabha nArAja saMhanana hatuM. A prakAre vicaratAM mahAvIra bhagavAna dIkSita thayA, bAda tera mAsa sudhI salaka rahyA. tyArabAda alakapaNe vihAra karavA lAgyA. 1 pUrvatItha"karAnI paraMparA anusAra grAmAnuM // 220 // grAma vicaravA lAgyA. bIjuM cA mAsu ati suzAbhita rAjagRhI nagarInA prakhyAta nAlaMdA nAmanA pADAmAM karyuM ahIM "mA khamaNa'nuM tapa AdarI AmabhAve sthira thayA. ahIM prabhune pahelA mAsakhamaNanuM pAraNuM vijaya zeThane vera tyAM thayuM, bIjuM pAraNa" naMda zeThane tyAM, trIjuM pAraNuM sunaMda zeThane ghera ane cothuM pAratha bahulabhrAtpaNane tyAM thayuM. rIri zrI kalpa sUtra: 02 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 221 // Guo Mao Ju Zi Jiang Shang Shang Yan Relate nagaryA dvidvimAkSapaNena sthitaH 3 / caturtha cAturmAsaM caturmAsakSapaNena pRSThacampAyAM sthitaH 4 / paJcamaM cAturmAsaM bhadrikAyAM nagaryA caturmAsakSapaNena sthitaH 5 / SaSThaM punacAturmAsaM bhadrikAyAM nagaryo nAnAvidhAbhigrahayuktena cAturmAsikatapasA sthitaH 6 / saptamaM cAturmAsamAlambhikAyAM nagaryA cAturmAsikatapasA sthitaH 7 / aSTamaM cAturmAsaM rAjagRhe nagare cAturmAsikatapasA sthitaH 8 / / 089 / / TIkA - "tae NaM se samaNe" ityAdi / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIro nAvaH = naukAtaH avatarati, avatIrya mahAraNye= mahATavyAM zUnyAgAre janarahitagRhe rAtri ke = sampUrNarAtrAvadhi ke kAyotsarge sthitaH / tatra khalu bhagavataH -zrImahAvIrasvAmino'ntike = nikaTe pUrvarAtrApararAtrakAlasamaye = madhyarAtre mAyI mAyAvI mithyAisI prakAra prabhu tIsare cAturmAsa meM campA nagarI meM do-do mAsakhamaNa karake sthita hue ( 3 ) | cauthe cAturmAsa meM cAra mAsa ke caumagsI tapa ke sAtha pRSThacampA meM sthita hue (4) / pA~caveM caumAse meM bhadrikA nagarI meM caumAsI tapasyA ke sAtha sthita hue (5) / chaThe cAturmAsa meM bhadrikA nagarI meM nAnA prakAra ke abhigrahoM se yukta caumAsI tapa ke sAtha sthita hue (6) / sAtaveM caumAse meM AraMbhikA nagarI meM caumAsI tapa ke sAtha sthita hue (7) | AThaveM caumAse meM rAjagRha nagara meM caumAsI tapasyA ke sAtha sthita hue (8) // 089|| TIkA kA artha -- tadanantara zramaNa bhagavAn mahAvIra naukA se nIce utare aura utara kara mahAaTavI meM jAkara eka zUnya makAna meM sampUrNa rAtri taka ke kAyotsarga meM sthita hue| vahA~ bhagavAn mahAvIra svAmI ke samIpa, pUrvarAtri - apararAtrikAla ke samaya arthAt madhyarAtri meM eka mAyAvI aura mithyaathayuM. jene jene ghera bhagavAnane mAsakhamaNanA pAraNe ati bhAvapUrvaka AhAra maLyA tene tene ghera pAMca divyA pragaTa thayA.2, trIjuM cAturmAsa prabhue caMpAnagarImAM karyuM. ahIM prabhue khabje 'mAsakhamaNu' tapa AdaryAM ne dhama dhyAnamAM potAnA samaya vitAvatA.3, cethuM cAmAsu pRca'pAnagarImAM ja karyuM ane tyAM cAra mAsanuM caumAsI tapa karyuM.4, pAMcamuM cAturmAMsa bhadrikA nagarImAM comAsI tapasyA sAthe purU karyuM.5, Aja nagarImAM chaThThuM cAmAsu vividha prakAranA abhigraha ane caumAsI tapa sAthe paripUrNa karyuM.6, sAtamuM cAmAsu Ala'bhikA nagarImAM pasAra karyuM. tyAM paNa teoe comAsI tapanI ArAdhanA karI.7, AThamuM cAturmAsa rAjagRhI nagarImAM upara pramANenI tapasyA sAthe samApta karyu..8 (s089) TIkAnA a--apAra vedanAone sahana karyA pachI paNa temanuM mana zAMta ane nirjana bhUmimAM javA Atura hatuM tethI naukAmAMthI sahisalAmata utarI koi eka araNya tarapha prayANa karatAM paDatara ghara najaramAM AvyuM. tyAM rAtavAso gALavA nizcaya karI dhyAnamagna thayA, A badhA duHkhAnI titikSA pAchaLa asIma sahanazakti pragaTa zrI kalpa sUtra : 02 Zheng Gan Gan kalpa maJjarI TIkA bhagavata cAturmAsa vrnnnm| ||m089 / / // 221 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 222 // MODEL kalpa maJjarI dRSTiH ekaH=kaJcit saGgamAmidhaH = saGgamanAmako devaH prAdurbhUtaH = prakaTo'bhavat / tataH khalu saH - saGgamo devaH AzuraktaH=zIghrakrodhAruNalocanaH ruSTaH = roSAnvitaH kupitaH = kruddhaH cANDikyitaH = raudrAkArayuktaH misamisAyamAnaH= krodhena jAjvalyamAnaH san kAyotsargasthitaM prabhum evam anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIt-haM bho bhikSo ! 'haM bhoH' iti sAdhikSepamAmantraNam, aprArthita prArthaka = maraNecchuka ! zrI - hI dhRti-kIrti - parivarjita ! = lakSmI - lajjA dhairya - khyAti -rahita ! dharmakAmaka !=dharmeccho ! puNyakAmaka != puNyecchA ! svargakAmaka !=svargeccho !, mokSakAmaka != TIkA mokSecchA !, dharmakAGkSita ! =dharmakAGkSAyukta ! puNyakAGkSita ! svargakAGkSita ! mokSakAGkSita dharmapipAsita != dharmapipAsayukta ! puNyapipAsita ! svargapipAsita ! mokSapipAsita ! tvaM mAM saGgamanAmakaM devaM no khalu jAnAsi ? ahaM tvAM dharmAt paribhrazayAmi paribhraSTaM karomi, iti kRtvA = ityuktvA pracuraM bahuM rajaHpuJjaM dhUlisamUham utpAtya = vaikriyazaktyA uDDAyya pramoH zrImahAvIrasya zvAsocchvAsaM niruNaddhi = stambhayati, tathA'pi prabhum akSubdhaM= kSobharahitaM dRSTvA pazcAt = tadanantaraM saH saGgamo devaH tIkSNatuNDAH = tIkSNamukhayuktAH mahApipIlikAH =vizAladRSTi saMgama nAmakA deva prakaTa huaa| vaha deva ekadama hI lAla netroMvAlA ho gayA, ruSTa ho gayA, kruddha ho gayA aura bhayAnaka AkAra se yukta ho gayA / krodha se jalate hue usa devane kAyotsarga meM sthita prabhu se yaha vacana kahe - 'haM bho ! isa prakAra ke apamAnasUcaka saMbodhana ke sAtha vaha bolA- are mRtyu kI icchA karane vAle ! are lakSmI, lajjA, dhairya aura khyAti se hIna / are dharma puNya svarga aura mokSakI kAmanA karane vAle ! are dharma puNya svarga aura mokSakI lAlasA karane vAle ! are dharma puNya svarga aura mokSa ke pyAse ! tU mujha saMgama devako nahIM jAnatA ? le, maiM tujhe dharma se bhraSTa karatA huuN|' isa prakAra kaha kara usane bahuta bar3A dhUli - samUha vaikriya zakti se ur3Akara mabhuke zvAsocchvAsa kA nirodha kara diyA / itane para bhI prabhu ko kSobha-rahita dekhakara usane tIkhe mukhavAlI lAkhoM cITiyoM kI vikurvaNA karake karavAnA temanA uddeza tarI AvatA. kAraNa ke duHkhAne tee eka jAtanI kalpanA samajatA. peAte zarIrathI bhinna che, AtmA arUpI che, tene chedana-bhedana kAMi paNa thatuM nathI, tevA dRDha nizcayI hatA, chatAM pUrvI para taraphanI rUcine lIdhe je saceAgA badhAyA hatA te saceAge uyamAM AvatAM, tenAthI chUTA rahevuM ane te saMcAgI kAraNamAM krI rUci nahi karatAM taTastha bhAve sthita rahevuM, e temanA maneAbhAva vatA hatA. joke pUnI para taraphanI rUcine lIdhe vedana ubhuM thAya, paNa te vedanane vAstavika vedana nahi mAnatAM kAlpanika vedana che, ema Atma anubhava karatAM bhagavAna sva-svarUpamAM AgaLa vadhatA hatA. HAA KAKARAANP zrI kalpa sUtra : 02 bhagavataH saMgamadevakRtopasargavarNanam / / / sU089 / / // 222 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 223|| Gan Xie Nin Lu zarIra pipIlikAH, vikRtya = vaikriyazaktayotpAdya tAbhiH prabhum daMzayati, nirdezayati-ni-nitarAm - atizayena daMzayati, upadaMzayati - upa - sAmastyena - sarvAGgAvacchedena daMzayati tena prabhuzarIrAt = zrI vIrasvAmidehAt, prabalarudhiradhArA=avicchinnazoNitadhArA nissarati, tathApi pramuna calati = kAyotsargAt skhalito na bhavati, tataH pazcAt sa saGgamo devaH tIkSNaviSabhRtakaNTakAni - ugraviSapUrNakaNTakayuktAni vRzcikazatasahasrANi = vRzcikalakSaM, vikRtya= vaikriyazaktyotpAdya taiH prabhum upasargayati tathApi prabhurnizcala eva tiSThati / prabhumavicalitaM dRSTvA pazcAt tena= saGgamadevena vikarAlazuNDaH=bhayaGkarazuNDAyuktaH tIkSNadanto dantI hastI vikRtaH = vaikriyazaktyotpAditaH, saH - saGgama devavikRto hastI khalu zuNDayA bhagavantaM - zrIvIram utthApya = uparinItvA adhaH = nIcairavanitale pAtayati, tataH=adhaHpAtanAnantaraM sa hastI kSurikAtIkSNadantAgreNa = kSurikAgravannizitena dantAgrabhAgena prabhuM vidArya = vidIrNa kRtvA pAdaiH = caraNaiH mardayati tathApi prabhuH kAyotsargAnna calati / tataH prabhumakSubdhaM dRSTvA saH saGgamo devaH bhayamairaveNa= atibhayAnakena pizAcarUpeNa prabhuM bhISayati bhayamutpAdayati / tathApi na calati / tataH prabhumakSubdhaM prabhu ko una se kaTavAyA, khUba kaTavAyA aura pUrI taraha sabhI aMgo meM kaTavAyA / isa se prabhu ke zarIra se rudhira kI tejadhAra bahane lagI / phira bhI bhagavAn kAyotsarga se vicalita nahIM hue / taba saMgama devane bhayAnaka sUMDavAle aura tIkhe dAMtoMvAle hastI kI vikurvaNA kI / saMgama deva dvArA vaikriya zakti se utpanna kiye gaye hAthIne bhagavAn ko Upara uThAkara nIce dharatI para paTakA / nIce paTakakara usane churoke samAna tIkSNa dAMtoMke agrabhAga se prabhu ke zarIra ko vidAraNa karake pairoM se kucalA phira bhI bhagavAn kAyotsarga se calita na hue / taba bhagavAn ko aDaga dekhakara saMgama devane atyanta hI bhayAnaka pizAca kA rUpa banA kara unheM bhayabhIta karanA cAhA phira bhI bhagavAn calAyamAna na hue / A vRddhine pariNAme duHkhAnI leza paNa paravA karyA sivAya, 'svAnubhava' vadhArye jatA hatA. A svAnubhava karavAmAM pUrva upArjita je je karmanA udaya AvI rahyo hatA te te karmInI raja leAgavAIne svayaM kharI paDatI hatI. peAtAmAM rAga-dveSa rUpI cikAza nahi hovAne kAraNe baMdhAvA cAgya ka`raja paNa karUpe baMdhAtI na hatI, eTale bhUtakALanu ka rUpI AvaraNa paNa tenI meLe phaLa utpanna karI nirmIMja thaI jaI khasI jatu' ane bhAvI AvaraNa paNa rAga-dveSanI cikAzanA abhAve akAraka thai rahetu. ane bhUta ane bhaviSya dUra thavAthI vamAnadazAne ja bhagavAna bhegavI rahyA hatA. mRtyuleAkanA mAnavI AtmasthiratA pragaTa karavAmAM ATalA badhA acaLa hoya che te mithyAbhimAnI devAnA manamAM vasI zakatu nathI tethI teo tenI kaseATI karavAmAM jarA paNa kacAza rAkhatA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavataH saMgama devakRtIpasarga varNanam / ||s089|| // 223 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 224 // Man Man Man Man Zhen Zhen Yan Jiang Wei He Hai dRSTvA siMhaM vikRtya tena prabhuzarIraM sphAlayati vidArayati / tathApi prabhuH kAyotsargAnna kiMcidapi calati / tataH khalu sa bhagavata upari mahAbhAraM pracurabhArayuktaM lauhamayaM = lauha niSpannaM golakaM = piNDaM prakSipati = vegenApAtayati / tathApi prakampita eva tiSThati / evam anena prakAreNa pUrvavat-sarpa - RkSa-mukara-bhUta-pretAdikRtaiH = saMgama devavikurvita - sarpa - bhallaka - varAha- bhUta-pretaprabhRtikRtaiH nAnAvidhaiH = bahuprakArakaiH, anyaiH upasargeH upasargito'pi = jAtopadravo'pi, bhagavAna = zrIvIrasvAmI avicalitaH = kAyotsargAdaskhalitaH, akampitaH = aspanditaH abhItaH = bhayarahitaH atrAsitaH = trAsamAptaH, ata eva - atrastaH = trAsavarjitaH, yadvA-'attatthe' ityasya 'AtmasthaH ' iticchAyA, tatpakSe 'AtmanisthitaH - svastha ityarthaH, anudvignaH = u vagarahitaH, akSubhitaH = kSobharahitaH, asambhrAntaH =sambhramarahitaH - vismayavarjitazca san tAM = pUrvoktopasargajanitAM ujjvalAm = jAjvalyamAnAM mahatIm - bRhatIm vipulAm = macurAM ghorAM = bhayaGkarAM tIvrAm = ugrAm caNDAM= kaThorAM pragADhAm = atidRDhAm duradhyAsAM kaSTena sahanIyAM vedanAM samabhAvena = 'ko'pi na me priyo na ca dveSyaH' iti sarvaprANiSu apakAryupakAriSu samabuddhayA samyak sahatetaba prabhu ko kSobharahita dekhakara siMhakI vikurvaNA kI aura usa siMha se prabhuke zarIra ko vidAraNa karavAyA / itane para bhI prabhu kAyotsarga se lezamAtra bhI nahIM ddige| taba usane bhagavAn Upara atyadhika bhAravAlA laukA golA tejI ke sAtha pheMkA isa para bhI bhagavAn akampa bane rahe / isI prakAra jaisA ki pahale zUlapANi yakSa ke upasarga-varNanameM kahA gayA hai, usI prakAra isa saMgamadevane bhI sApa, bIchu, rIMcha, zukara, bhUta, preta Adi ko vaikriyazakti se utpanna karake bhagavAn ko upasarga diyA, magara bhagavAn kAyotsarga se calita na hue, kampita na hue, nirbhaya rahe, trAsa ko prApta na hue, ata eva trAsa se varjita rahe yA 'asatya' arthAt Atmastha hI bane rahe, udvegahIna rahe, kSobhahIna rahe, vismayahIna rahe / ina upasargoM se utpanna huI jvalaMta, mahAn, pracura, bhayaMkara, ugra, kaThora, gADI, evaM dussaha vedanA nathI. AvI kasoTIomAMthI pAra utaranAra ane AvI kaseTIe caDanAra sa tI karAmAM bhaganAna mahAvIra eka ja hatA. temanA jevA pariSahA bIjA koi tItha kare bhAgavyA hoya tema jaNAtu nathI. ATale sudhI mithyAtvI devA, AtmajJAnine duHkha devAmAM asAdhAraNa zaktinA upayega karatAM haze, te te bhagavAna mahAvIranA jIvana uparathI jANI zakAyuM. Atmazakti pragaTa karavAmAM ATale sudhI taiyArI hovI joie ema A upasargA ApaNane sUcana karI jAya che. zrI kalpa sUtra : 02 Zhi Gan You Yuan kalpa maJjarI TIkA bhagavataH saMgama devakRtopasarga varNanam / / / suu089|| // 224 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 225 // saMgama bhayA'bhAvena. samate-krodhA'bhAvena, titikSate-denyA'karaNena, adhyAste-nizcalatayA, no khalu manasA'pi tasya saGgamadevasya azubham aniSTaM cintayati-vicArayati, pratyuta tUSNIkA maunazIlaH dharmadhyAnopagataH dhyAnamagnaH sanneva vihrti=tisstthti| evam ittham saH-upasargakArI saGgamo devaH janapadavihAraM viharantaM bhagavantaM zrIvIrasvAminama, pazcAt pazcAta puna: puna: pRSThataH gatvA SaSThamAsIpaNmAsAn yAvat upAsargayata-upasargamakarota kalpaparantu bhagavato vajraRSabhanArAcasaMhananatvena pANahAnirna jaateti| maJjarI evaM khalu viharan bhagavAn-zrIvIrasvAmI saMvatsaraM varSa tadupari sAdhikam=kiJcidinAdhikaM mAsaM yAvat TIkA sacelakaH devadRSyavastradhArI AsIt , tataH paraM tadanantaram acelakAvastrarahito babhUva / tata: acelIbhavanAnantaraM khalu sa bhagavAn mahAvIraH pUrvAnupUrvI pUrvajinaparipATI caran Azrayan ko samabhAva se sahana kiyA unhoMne na kisI ko priya, na kisI ko dveSya-dveSa kA paatr-smjhaa| apakArI aura upakArI para samAna buddhi rkkhii| isa vedanA ko bhagavAn ne samyak prakAra se nirbhaya bhAva se sahana kiyA, krodhAbhAva se kSamA kiyA, dInatA na lAkara titikSA kI, nizcala raha kara adhyAsa kiyaa| mana se bhagavataH bhI saMgama deva kA aniSTa nahIM socA, balki mauna dhAraNa karake dharmadhyAna meM magna hI rhe| isa prakAra janapada meM vicarate hue bhagavAna ke pIche-pIche laga kara saMgama deva ne chaha mahInoM taka upasarga kiyaa| devakRtoparaMtu bhagavAn baRSabhanArAcasaMghayaNa vAle hone se unakI prANahAni nahIM huii| pasargaisa prakAra janapada meM vicarate hue bhagavAn vIra svAmI eka mAsa adhika eka varSa taka, arthAta varNanam / teraha mAsa taka devadRSya vastra ko dhAraNa kiye rahe-sacelaka rahe, tatpazcAt acela arthAt vakharahita ho gye| ||muu089|| acelaka hone ke pazcAt bhagavAn mahAvIra ne pUrvavartI jinoM-tIrthakaroM-kI paramparA kA pAlana karate jJAnanuM aMtara pariNamana thatAM pitAnuM vAstavika svarUpa oLakhAya che; ane te vAstavika svarUpanI yathArtha oLakhANa thaye tenA para ruci vadhe jIva maMdakaSAyI bane che. maMdakaSAyI banatAM azvivanA bhAve baMdha thAya che ane saMvara karaNI tarapha tenuM laya jAya che. saMvara karaNI AdaratAM AdaratAM para padArtho uparano moha ane tenI zreSTha uparane bhAva ochA thavA mAMDe che. samyakajJAna ane samyak zraddhA temaja samyaka cAritranuM avalaMbana letAM nirA paNa thavA mAMDe che. mATe samajaNapUrvaka jJAna ane zraddhAne apanAvatAM udAsIna bhAva pragaTe che. mekSanuM mukhya sAdhana saMsAra tarapha varatate udAsIna bhAva ja che. je bhAvanA AdhAre tyAra pachInI sarva kriyAo thatI jovAmAM Ave che. // 225 // - AvA tIvra duHkhe daramyAna zAstranA kahevA mujaba bhagavAne devaduSya dhAraNa karI rAkhyuM hatuM ane tyArabAda te vastra akarimakapaNe adazya thatAM, bhagavAna alaka rahevA lAgyA. deva-dUSya hatuM tyAM sudhI, bhagavAna sacelaka kahevAtA eTale vayasahita kahevAtA ane vastra dUra thatA teo acalaka kahevAyA. acala avasthA prApta karyA bAda ga vicarate hue bhagavAna kAyA balki mauna dhAraNa karaka nizcala raha kara adhya GEE zrI kalpa sUtra: 02 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 226 // Zhen Shi Shi Shi Shi BALOTA grAmAnugrAmam = ekasmAdgrAmAd grAmAntaram dravana = viharan dvitIyaM cAturmAsaM rAjagRhasya nagarasya nAlandAbhidhAne pATa ke mAsamAsakSapaNa tapasA - pratyeka mAsavratarUpa tapasyayA sthito'bhavat / tatra pratyeka mAsakSapaNapAraNa keSu madhye prathamamAkSapaNapAraNa ke vijayazreSTinA bhagavAn pratilambhitaH 1, evaM = vijayazreSThivat dvitoyapAraNa ke dvitIyamAsakSapaNapAraNa ke nandazreSThinA 2, tRtIyapAraNa ke sunandazreSThinA 3, caturthapAraNa ke bahulabrAhmaNena bhagavAn pratilambhitaH 4 / sarvatra = sarveSu pAraNakeSu paJca paJca divyAni = svarNadRSTyAdIni devaniSpAditAni prAdurbhUtAni = prakaTIbhUtAni / evam anena prakAreNa tRtIyaM cAturmAsaM campAyAM nagaryo dvi-dvimAsakSapaNena sthitaH / caturtha cAturmAsaM caturmAsakSapaNena pRSThacampAyAM nagaryau sthitaH 4 / paJcamaM cAturmAsaM bhadrikAyAM nagaryAM caturmA sakSapaNena sthitaH 5 / hue aura eka gA~va se dUsare gA~va vicarate hue, dUsare caumAse meM rAjagRhanagara ke nAlandA nAmaka pAr3e meM, mAsa-mAsa khamaNa karake sthita hue| pahale mAsakhamaNa ke pAraNe meM vijaya seTha ne bhagavAna ko AhAra- dAna diyA (1) / vijayaseTha ke hI samAna, dUsare mAsakhamaNa ke pAraNe meM nanda seTha ne AhAra vaharAyA ( 2 ) / tIsare mAsakhamaNa ke pAraNe meM sunanda seTha ne (3), aura cauthe mAsakhamaNa ke pAraNe ke dina kolAkasanniveza meM bahula brAhmaNa ne bhagavAn ko vaharAyA ( 4 ), ina cAroM pAraNoM ke avasara para svarNavarSA Adi pA~capA~ca divya padArtha prakaTa hue2 / isI prakAra tIsarA cAturmAsa campA nagarI meM huA / isa caturmAsa meM bhagavAn ne do do mAsa kA pAraNA kiyA3 / cauthe caumAse meM pRSTacampA nagarI meM rhe| vahA~ caumAsI tapa kiyA4 / pA~cavA caumAsA bhadrikA nagarI meM, teoe rAjagRhI-ca'pApurI vageremAM cartumAsa karI, cAmAsA daramyAna. sthiratA karI. cAmAsAmAM mAsakhamaNu; ne mAsakhamaNa ane chevaTe cAmAsI tapa sudhInA tapanI ArAdhanA karI. eka mAsathI mAMDI cAra cAra mAsa sudhInA mAsa khamaNanA tapane tapIne, te pAraNAne divase judA judA sthaLe AhAra mATe upasthita thatA A pAraNAnI kriyAo upara jaNAvyA mujabanA mahAna puNyazALIone tyAM thatI A vakhate denAra lenAra ane dravya, e traNenI zuddhinA prabhAve, AhAra denArane tyAM pAMca divya vastuo pragaTa thatI hatI. rAjagRhI caMpA bhadrikA vigere nagarIe te samaye vikhyAta hatI. A nagaramAM 'Ala'bhikA' nagarIne paNa samAveza thAya che. A nagaraenA cAturmAsa daramyAna mAsakhamaNeAnI tapazcaryA uparAMta, bhagavAna vividha prakAranA abhigraha paNa dhAraNa karatA hatA A abhigraha eTale amuka saMcAgAmAM, amuka vastuo prApta thAya teA tapanA aMte pAraNa' karavuM. AvA nizcayeA ghaNA duSTa che ane evA nizcaye paripUrNa thatAM ghaNA pariSahe temane sahana karavA paDatA. ghaNIvAra, AdarelAM mAsakhamaNa to paNa, amaryAditapaNe vadhI jatAM. (s089) zrI kalpa sUtra : 02 Zhen Shi Shi Shi kalpa maJjarI TIkA bhagavata cAturmAsa - varNanam / / / 089 / / // 226 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 227 // Hai Wan Hai Bao Bao Ying Yun Tai Wan Jiang SaSThaM cAturmAsaM punaH dvitIyavAraM bhadrikAyAM nagaryo nAnAvidhAbhigrahayuktena cAturmAsikatapasA sthitaH 6 / saptamaM cAturmAsam AlambhikAyAM nagaryA cAturmAsikatapasA sthitaH 7 / aSTamaM cAturmAsam rAjagRhe nagare cAturmAsika tapasA sthitaH // 89 // mUlam - tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre rAyagihAo NayarAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA kaThiNakammaraang aNAriyadesaM samaNupatte / tattha NaM navamaM cAummAsaM cAummAsataveNa Thie / tattha NaM bhagavaM iriyAsamiisamie itthIjaNakae bhogapatthaNArUve aNukUlaparIsahe, milicchajaNakae paDikUlaparIsahe ya sahamANe titikkhemANe ahiyA semANe tusiNIe ceva veraggamagge viharIa / keNavi vaMdio NamaMsio niMdioM tirakio vAna tuTThe na ruddhe samabhAveNa bhAviyappA ceva ciTThIa / chakkAyaparivAlago bhagavaM 'savve pANA savve bhUyA savve jIvA savve sattA saya sayakammappahAveNa cAuraMta saMsArakaMtAre paribhamaMti -tti saMsAravecittaM vibhAvemANe viharIa / davvabhAvovAhipaDiyA aNNANiNo jIvA pAvAI kammAI baMdhaMti-tti kaTu bhagavaM pAvakamma-kalAvAo parammuho Asa / vAlA ya bhagavaM dahUNaM laTThi muTThIhiM haNiya 2 kaMdiMsu / aNAriyA ya bhagavaM daMDehiM tADiMsu, kesagge karisiya risiya dukkhaM uppAIsa, tahavi bhagavaM no dosIa / agAratthehiM saMbhAsiovi bhagavaM tehiM saddhiM paricayaM pariccajja moNamAveNa suhajjhANanimagge caiva viharIa / bhagavaM sahiuM asake parIsahovasagge na gaNIa, nacagIesa rAgaM na dharIa, daMDajuddhamudvijuddhA iyaM socA na ukaMThIa / kAmakahAsaMlINANaM itthIjaNANaM mihokahAsaMlAve suNiya bhagavaM rAgadosarahie majjhatthabhAveNa asaraNe eva viharIa / ghorAighoremu saMkaDesu kiMcivi maNobhAvaM na vigaDiya saMjameNa tavasA appA bhAvemANe viharIa / bhagavaM paravatthamavi na sevitthA, gihatthapAe na bhuMjitthA / asaNapANassa mAyane rase agiddhe apaDinne AsI / acchipi no pamajjIa, no'vi ya gAyaM kaMDUIa / viharamANe bhagavaM tiriyaM pio ya no pehIya, sarIrappamANaM pahaM agge biloiya iriyAsamiIe jayamANe paMthapehI viharIa / sisimi bAhU pasAritu parakamIa / na uNa vAhU kaMdhesu avalaMbIa / aNNe muNiNo'vi evameva rIyaMtu tti kaTTu mAhaNeNa apaDineNa bhagavayA esa vihI bahuso aNukaMtI | 090 // kiyA aura vahA~ bhI caumAsI tapa kiyaa| phira bhagavAn ne bhadrikA nagarI meM nAnA prakAra ke abhigrahoM se yukta caumAsI tapasyA ke sAtha chaThA caumAsA kiyaa| sAtavA~ caturmAsa AlambhikA nagarI meM caumAsI tapa se vyatIta kiyA / AThavA~ caturmAsa rAjagRha nagara meM caumAsI tapazcaraNa ke sAtha kiyA ! sU089 / / zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavato'nAye deza saMjAta parISaho pasarga varNanam / / / 090 // // 227 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI 1/228 // chAyA tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIro rAjagRhAd nagarAt pratiSkrAmati, pratiniSkramya kaThinakarmakSayArthamanAryadezaM samanuprAtaH / tatra khalu navamaM cAturmAsaM cAturmAsatapasA sthitH| tatra khalu bhagavAn IyAsamitisamitaH strIjanakRtAna bhogamArthanArUpAn anukUlaparISahAn , mlecchajanakRtAn patikUlaparISahAMzca kalpasahamAnastitikSamANo'dhyAsInaH tUSNIka eva vairAgyamArge vyaharat / kenApi vandito namasyito ninditastiraskRto vA na tuSTo na ruSTaH samabhAvena bhAvitAtmA caivAvatiSThat / SaTkAyaparipalako bhagavAn "sarve prANAH ra TIkA sarve bhUtAH sarve jIvAH sarve sattvAH svasvakarmaprabhAveNa cAturanta saMsArakAntAre paribhramanti" iti sasAravaicitryaM mUla kA artha-'taeNaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI rAjagRha nagara se nikale __ aura nikala kara kaThina karmoM kA kSaya karane ke lie anAryadezameM pdhaare| vahA~ caumAsI tapa ke sAtha caumAse meM sthita hue| vahA~ IryAsamiti se yukta bhagavAna striyoM dvArA kiye gaye bhogaprArthanArUpa anukUla parISahoM ko, mleccha janoM dvArA kiye gaye pratikUla parISahoM ko sahana karate hue, titikSaNa karate hue, adhyAsa karate bhagavato' aura nAryadezahue, maunayukta ho vairAgya ke mArga meM vicarate rhe| kisI ne vandanA kI, namaskAra kiyA to tuSTa na RE saMjAtahue, kisI ne nindA ki yA tiraskAra kIyA to ruSTa na hue| samabhAva se bhavitAtmA hokara hI rhe| parISahopaTkAya ke rakSaka bhagavAna 'sabhI prANa, samI bhUta, sabhI jIva aura sabhI saca, apane-apane karmoM ke prabhAva se cAra gati rUpa saMsAra kAntAra ( aTavI) meM paribhramaNa kara rahe haiN| isa prakAra saMsAra kI nae varNanam / muu090|| 'tae NaM' yA zrama bhavAna mahAvIra sahI nagarImAthI nIjI nibhAnA kSaya artha manAya dezamAM padhAryA. tyAM caumAsI tapanI ArAdhanA karatAM thakAM caturmAsamAM sthira thayA. ahi prabhu Iryosamiti vigere samitie vaDe yukta thaIne vicaravA lAgyA. A sthaLe temane sAnukULa parISaha sahana karavA paDayA strIo temane prArthanA karatI hatI te paNa prabhu virata bhAvamAMja rahetA hatA. A uparAMta mlecchajAtinA leke taraphathI temane herAna karavAmAM paNa AvatA hatA AvA sAnukULa ane pratikULa baMne parISahene sahana karatA hatA. temaja te parIjahonI titikSA karavA mauna dhAraNa karatA hatAM. sAnukULa parISahIne sAmano karavA tIvra vairAgyane teo pALI rahyA hatA. temane kaI vaMdana karatuM te tenAthI te khuzI thatA nahi. kadAca ke temane niMde to tenAthI temane nokhuzI // 228 // upana thatI nahi, koI temane tiraskAra karatuM temanI upara teo dveSa karatA nahi, dareka bAbatamAM samabhAva rAkhI samapariNAme savanuM chedana karatA. "dareka prANI, bhUta, jIva, satva pitapatAnA karmonA prabhAva vaDe, saMsArarUpI bhayaMkara aTavAmAM bhramaNa karI rahyA che e prakAranI saMsA2nI vicitratAne vicAra karatA vicarI rahyA hatA. 'dravyuM ane bhAve pUsarga RYAVARTEETTEGREET zrI kalpa sUtra: 02 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 229 // TIkA vibhAvayan vyaharat / "dravyabhAvopAdhipatitA ajJAnino jIvAH pApAni karmANi badhnanti" iti kRtvA bhagavAn pApakalApAt parAGmukha aasiit| bAlAzca bhagavantaM dRSTvA yaSTimuSTibhirhatvA hatvA'krandan / anAryAzca bhagavantaM dnnddairtaaddyn| kezAgre kRSTvA kRSTvA duHkhamudapAdayan , tathA'pi bhagavAn nAzveT / agArasthaiH sambhASito'pi bhagavAn taiH sAI paricayaM parityajya maunamAvena zubhadhyAnanimagna eva vyaharat / bhagavAn sahitumazakyAna parISahopasargAn nA'gaNa yat , nRtyagIteSu rAgaM nA'dharat , daNDayuddhamuSTiyuddhAdikaM zrutvA nodakaNThata / kAmakathAsaMlInAnAM khIjanAnAM mithaHkathAsaMlApAn zrutvA bhagavAn rAgadveparahito madhyasthabhAvena azaraNa eva vyaharat / ghorAtighoreSu saMkaTeSu kizcidapi manobhAvaM no vikRtya saMyamena tapasA''tmAnaM bhAvayan vyaharat / bhagavAn paravastramapi na asevata, vicitratA kA vicAra karate hue vicre| 'dravya aura bhAva upAdhi meM par3e hue ajJAnI jIva pApamaya karmoM kA bandha karate haiM, aisA socakara bhagavAn pApa ke samUha se vimu va the| anArya deza ke vAlaka bhagavAna mahAvIraprabhu ko dekhakara laTThI aura muTThI se mAra-mAra kara hallA karate-rote the| anArya loga bhagavAna ko DaMDoM se mArate the| unake bAloM kA agrabhAga khIMca-khIMca kara kaSTa utpanna karate the| phira bhI bhagavAna ne unapara dveSa nahIM kiyaa| gRhasthoM ke bhASaNa karane para bhI bhagavAna unake sAtha paricaya kA parityAga karate hue, mauna-bhAva se zubhadhyAna meM magna hI rahate the| jisa parISahoM ko sahana karanA azakya thA, unako bhI bhagavAna ne kucha nahIM ginA, nRtyoM-gItoM meM rAga dhAraNa nahIM kiyA, daMDayuddha yA muSTi yuddha Adi kI bAta sunakara utkaMThA prakaTa nahIM kii| kAma-kathA meM lIna svIjanoM kI Apasa kI bAteM suna kara bhagavAn rAga-dveSa se rahita, madhyastha bhAva se azaraNa (Azrayarahita) hI vihAra karate rhe| ghora aura atighora saMkaTa Ane para bhI leza bhara bhI upAdhimAM paDelA ajJAnI che pApamaya karmonA baMdha karyA kare che evuM vicArI bhagavAna pA5 samUhathI vimukha rahIne varatatA hatA. chatAMya anArya dezamAM nAnA bAlako bhagavAnane joi lAThI ane muriTanA prahAro karatA "mAromAro'nA pikAra karI temanA upara halAe karatA ane temanI pachavADe hokArAe pADI rokakaLa karI mArapITa karatA. te dezanA pukhta umaranA mANase temane lAkaDI vaDe maratA temaja temanI vALane khecIne kaSTa ApatA te paNa bhagavAna TheSarahita thaI vicaratA. A anAya bhumimAM bhagavAnane gRhasthIo belAvatA chatAM mauna sevatA ane temanA paricayane tyAga karatA sahana karavA azakaya, evA prabhune AvI paDelA saMkhyAbaMdha parISahAne ahi gaNavAmAM paNa AvyA nathI.. bhagavata: ghoraparIsahopasarga satve'pi manaso'vi kRttvm| 2311090 // // 229 // zrI kalpa sUtra : 02 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 230 // gRhasthapAtre na abhuGkta / azanapAnasya mAtrAjJo raseSu agRddhaH apratijJa AsIt / akSyapi no mAmArjayat , no api, ca gAtram akaNDUyat viharan bhagavAn tiryak pRSThatazca na prekSata, zarIramamANaM panthAnam agre vilokya IryAsamityA yatamAnaH pathaprekSI vyaharat / zizire bAhU prasArya parAkramata / na punarvAhU skandhayoravA'lambata / anye munayo'pi evameva rIyantu iti kRtvA mAhanena apratijJena bhagavatA eSa vidhiH bahuzo'nukrAntaH ||muu090|| mana ko vikRta na karate hue, saMyama aura tapa se AtmA ko vAsita karate hue vicre| bhagavAn ne paravastra kA sevana nahIM kiyA aura gRhastha ke pAtra meM bhojana nahIM kiyaa| ve bhojana-pAnI kI mAtrA ke jJAtA the, rasoM meM anAsakta the aura apratijJa the| unhoM ne kabhI A~kha taka kI bhI.saphAI nahIM kI, kAyA ko khujalAyA nhiiN| vihAra karate samaya ve na idhara-udhara dekhate the, na pIche kI ora dekhate the| sAmane zarIramamANa mArgako dekhate hue, IryAsamitipUrvaka yatanA karate hue calate the| zizira Rtu meM donoM bhujAe~ phailA kara saMyama meM parAkrama prakaTa karate the| bhujAoM ko apane kaMdhoM para nahIM rakhate the| anya muni bhI isI prakAra vicareM, yaha soca kara apratijJa mAhana bhagavAn vardhamAna ne aneka bAra isI vidhi kA anusaraNa kiyA / / 090 // bhagavataH naya gIta raMga-rAgamAM te, prabhue, daSTi paNa karI nathI. daMDayuddha mukhiyuddha Adiyuddho sAMbhaLavAnI utkaMThA tene aacaarbhagavAne sevI na hatI. A samUho, bhagavAnane DolAyamAna karavA, ekatrIta thatAM tyAre kAmakathAmAM lIna thayela che vidhistrI varganAM aMdaro aMdaranA vArtAlApa sAMbhaLIne paNa, bhagavAne temAM rAga-dveSa anubhavyo nahi, paraMtu, madhyastha vrnnnm| bhAvanuM sevana karI Azraya rahita thaI vicaratA. mu090|| ghera ane atighera saMkaTo AvI paDatAM, manane jarA paNa vikRta karatA nahi paraMtu saMyama ane tapanI bhAvanAothI bhAvita thaI vicaratA. bhagavAne, anyanA vastronuM sevana karyuM nathI, temaja gRhasthanA pAtramAM bhojana paNa ArogyuM nathI. teo bhAjana ane pANInI maryAdAne jANavAvALA hatA, rasalupI nahi hovAthI sarva rasadAyaka padArthomAM anAsakta rahetA ane apratijJa paNa hatA. zarIra zuzraSA mATe temaNe kadApi paNa, AMkhone sApha karI nathI, temaja kAyAne khajavALI paNa nathI. vihAra daramyAna, ADIavaLI najara nahi karatAM sAme dRSTi karI zarIra pramANa rastAne jotA jatA. Isamiti vigere samitinuM yatanA pUrvaka pAlana karatA karatA vicaratA hatA. // 230 // zizira RtumAM, baMne hAtha uMcA karI saMyamamAM potAnuM parAkrama dAkhavatA banne bhujAone kAMdha upara rAkhatA nahi. anya munijana paNa A pramANe vicare evo vicAra karI apratijJaevA bhagavAna, anekavAra AvI vidhinu anusa295 42tA hatA. (2060) zrI kalpa sUtra: 02 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa matra maJjarI TIkA TIkA-"tae NaM se samaNe" ityAdi / tata-rAjagRhanagare aSTamacAturmAsakaraNAnantaraM khalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIro rAjagRhAnagarAt pratiniSkrAmati-pratiniHsarati, pratiniSkramya kaThinakarmakSayArtham anAryazrIkalpa deza-mleccha dezaM samanuprAptaH vihAraM kurvan gtH| tatra khalu bhagavAn navamaM cAturmAsaM cAturmAsatapasA-cAturmAsika tapaHpUrvakam sthito'bhavat / tatra khalu IryAsamitisamitaH, upalakSaNatvAd bhASAsamityAdisamitaH triguptiguptazca // 23 // bhagavAn strIjanakRtAn bhogamArthanArUpAn anukUlaparISahAn , tathA-mlecachajanakRtAn tarjanatADanAdirUpAn pratikUla parIpahAMzca sahamAna:-krodhAbhAvena, titikSamANaH-dainyAkaraNena, adhyAsInaH-nizcalatayA, tUSNIka evammaunamavalambamAna eva vairAgyamArge niraticAracAritrArAdhanamArge vyaharata-tatparo'bhUta , kenApi kenacidapi janena vandito namasyitaH namaskRtaH, ninditA garhitaH, tiraskRta: anAhato vA na tuSTa: vanditunamaskartuzcopari na prasannaH, na TIkA kA artha-rAjagRha nagara meM AThavA cAturmAsa bitAne ke bAda zramaNa bhagavAna mahAvIra ne rAjagRha nagara se vihAra kiyaa| kaThora karmoM kA kSaya karane ke lie vicarate hue prabhu anAryadeza meM padhAre / vahA~ caumAsI tapa ke sAtha nauvA caumAsA kiyaa| IryAsamiti aura upalakSaNa se bhASAsamiti Adi sabhI samitiyoM se sampanna tathA tIna guptiyoM se gupta bhagavAn khojanoM dvArA kI gaI bhoga-prArthanArUpa anukUla parISahI ko tathA anArya janoM dvArA kRta tarjanA-tAr3anA Adi rUpa pratikUla parIpahoM ko krodha ke vinA sahate hue, dInatA ke vinA titikSaNa karate hue, nizcala bhAva se adhyAsa karate hue mauna kA avalambana kiye hue hI niraticAra cAritra ke mArga meM tatpara rhe| kisI manuSya ne unheM vandana kiyA aura namaskAra kiyA to vandanA karane vAle aura namaskAra karane vAle para ve yatkiMcit bhI tuSTa-prasanna nahIM hue, kisIne nindA kI TIkAne artha-rAjagRhi nagarImAM AThamuM cAturmAsa vItAvyA bAda, zramaNa bhagavAna mahAvIra tyAMthI vihAra karI cAlI nIkaLyA. bhagavAna, pitAnA gADha karmonI udIraNA karavA mAgatA hatA bhUmimAM vicaravAthI karmo cakacura karI zakAze. A Azayane pUro karavA pote anAya bhUmimAM vicaravA lAgyA. ane anAtha bhUmimAM caumAsI tapa sAthe navamuM comAsuM vyatIta karyuM. bhagavAnanuM rUpa brahmacarya ane tapanA prabhAva vaDe dedIpyamAna lAgatuM hatuM, temanuM zarIra paNa kaThaNa loDhA jevuM majabUta ane sudaDha hovAthI te bhUminI svarUpavAna strio, bhagavAna upara meha pAmavA lAgI. ane te temane dareka rIte calAyamAna karavA prayatna karatI. dareka prakAranA hAva bhAva vilAsa, zarIra saurdaya vigere batAvavA udyata rahetI. temanA sthaLanI AsapAsa, sugaMdhita dravya chAMTI RtunI sajAvaTa karatI; DohuM jethI bhagavAna lebhAI jAya ! ema teo dhAratI hatI. bhagavataH smbhaavvrnnnm| ||muu090|| |231 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 232 // Xie Xie Cang Qi Qi Qi Yan Yan Yan Yan Yan Man Man Yan Yan Qi Qi Qi Qi ruSTaH=ninditustiraskarttuzcopari na kruddhaH api tu samabhAvena sarveSu janeSu samatvabuddhayA- 'na me dveSyo na vA kazcit priyaH' ityevaM bhAvitAtmA san atiSThat = sthito'bhavat / SaTkAyaparipAlakaH = pahajIva nikAyarakSako bhagavAn zrIvIrasvAmI " sarve prANAH = dvitricaturindriyalakSaNAH, sarve bhUtAH = vanaspatilakSaNAH sarve jIvAH = pazcendriyalakSaNAH, sarve savAH = pRthivyaptejovAyulakSaNAH, svasvakarmaprabhAveNa cAturantasaMsArakAntAre=caturgati ke saMsArarUpaviSamamArgeparibhramanti=nArakatiryaG-narA - maratayA paryaTanti" - iti = evaM saMsAravaicitryaM = saMsAravailakSaNyaM vibhAvayan= vicArayan saMyamamArge vyaharat = vihRtavAn / garhA kI, anAdara kiyA, to aisA karane vAle para jarA bhI ruSTa yA aprasanna nahIM hue / unhoM ne sabhI para samAna bhAva dhAraNa kiyA / 'mere lie na koI dveSa kA pAtra hai, na koI rAga kA pAtra hai| isa prakAra kI bhAvanA se AtmA ko bhAvita karate rhe| SaDjIva-nikAya ke rakSaka zrImahAvIra prabhu 'sabhI dvIndriya, trIndriya aura caturindriya rUpa prANa, vanaspatikAya rUpa bhUta, paMvendriyarUpa jIva, pRthvIkAya - apkAya - tejaskAya - vAyukAya rUpa sacca, apane-apane karma ke paripAka ke anusAra cAra gati rUpa saMsAra ke durgama mArga meM paribhramaNa kara rahe haiM; arthAt kabhI nAraka, kabhI tiryaJca, kabhI nara aura kabhI amara (deva) rUpa se janma-maraNa kara rahe haiM' isa prakAra saMsAra kI bhayAvaha vicitratA kA vicAra karate hue saMyama mArga meM vicarate rahe / bhagavAne Aja sudhI pratikUla sayeAganA sAmanA karI kamA~ kSaya karyo hatA. have kudarate temane sAnukela (maneAjJa. jIva lapasI paDe-jIvane game tevA) sAgA ApyA. A sayeAgeAmAM rahI temane karmAkSaya karavAnA hatA. kevI aTapaTI karAmata ! AvA manejJa padArthomAM te saheje lapasI javAya! anukula sayAgAmAM jIvane bamaNuM traNagaNuM, vI phALavavuM paDe ! pratikUla saMcAgeAmAM eka ja prakAranuM ane eka dhArU vIrya dAkhavavAnuM hoya che. tyAre anukUlatAmAM be jAtanA ane te paNa ulaTI dizAnAM vIrya (zakti) khUbakhUba pramANamAM dAkhavavAM paDe che. ekabAju eka zaktidvArA potAnA AtmAne sthira rAkhIne, aMtarapariNAmI karavAnA hoya che; tyAre bIjI bAju ubhA thayelAM nimitto sAme Takkara jIlavAnI hoya che. pratikULatAmAM, AtmIya adara geApavI, paDayA rahevAnuM hoya che, tyAre anukULatAmAM AtmIya vAraMvAra bahAra jatu rahe che tene vAra'vAra samajAvI, sthira karI, aMtaHgati karavAnuM hoya che. A che eka sa kaThina yoga sAdhanA ! zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavataH samabhAva varNanam / ||muu090|| // 232 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 233 // "dravyabhAvopAdhipatitAH dravyata upAdhirhiraNyAdiH, bhAvata upAdhirAtmano duSpariNatiH, tadubhayopAdhipatitAH= tadubhayAsaktAH ajJAninaH jJAnahInAH jIvAH pApAnimmANAtipAtAdIni karmANi badhnanti Atmani sambaddhAni kurvanti" iti kRtvA iti jJAtvA bhagavAna zrIvIrasvAmI pApakalApAt=pApasamUhAt, parAGmukhaH nivRtta AsIt / anAryadezIyavAlAzca bhagavantaM zrIvIrasvAminaM dRSTvA yaSTimuSTibhiH daNDamuSTibhiH hatvA hatvA-punaH punastADayitvA akrandan-svAparAdhapacchAdanAya svayaM ruditavantaH / anAryA mlecchAzca bhagavantaM daNDaiH atADayan=tADitavantaH, kezAgre kRSTvA kRSTvA punaH punaH kRSTvA prabhoH duHkham udapAdayan utpAditavantaH, tathApi bhagavAna no tAn AryAn adveT-tadupari dveSaM na kRtavAn / tathAagArasthaiH gRhasthajanaiH samApino'pi ukto'pi bhagavAna taiH sArddha-saha paricayaM svajAtikulAdiparicayaM parityajya= vihAya maunabhAvena zubhadhyAnanimagnaH dharmadhyAnatatparaH san vyahara-vihAraM kRtavAn / tathA-bhagavAn zrIvIraprabhuH 'hiraNya-suvarNa Adi dravya-upAdhi, tathA AtmA kI duSpariNatirUpa bhAva-upAdhi meM Asakta ajJAnI prANI prANAtipAta Adi pApakarmoM kA bandha karate haiN| aisA jAna kara zrI vIra bhagavAn pApoM se vimukha arthAt nivRtta the| anArya deza ke lar3ake zrIvIra prabhu ko dekhakara laTThiyoM aura mur3hiyoM se mAra-mAra kara bAra-bAra tAr3anA tarjanA karake apanA aparAdha chipAne ke lie ulaTe rone lagate the| anArya-mleccha loga bhagavAn ko DaMDoM se mArate the, bAra-bAra bAloM ke agrabhAga ko khIMca-khIMcakara satAte the| phira bhI bhagavAna ne una anAryoM ke prati jarAsA bhI dveSa nahIM kiyaa| aura gRhasthoM dvArA saMbhASaNa karane para bhI bhagavAna unake sAtha jAti kula Adi saMbaMdhI paricaya nahIM karate the| mauna dhAraNa kiye hue dharmadhyAna meM lIna hokara vihAra karate the| AvA anukULa saMjogo eka bAju hatA. bIjI bAju bhagavAna acela avasthAmAM vicaratA hatA te vakhate bhagavAne keTale saMyamane bhAra vahyo haze ane AMtara Idriyo para mUkI dIdhuM haze ? te kalpanAmAM paNa AvatuM nathI, arthAta A anArya bhUminI strIo jagatanA sarva dezomAM sarvazreSTha ramaNI tarIke paMkAtI. temanI vacce A prabhu merU parvatanI mAphaka, aDola ane niSkapa ubhA rahyA kevu mahAna Azcarya ! A yoga sAdhanAne jainazAstromAM pAMca samiti ane traNa guptimAM gaNI levAmAM AvI che. A pAMca samiti ane traNa gupti yukta sAdhu "gI' gaNAya che. ganA sarva sAdhane A ATha pravacanamAtAmAM samAI jAya che. A mAtAne AdhAra laI bhagavAne anAya bhUminI strIonI bhegaprArthanAo upara vijaya meLavyuM ane temanI vijayapatAkA garadama pharakavA lAgI leke paNa bhagavato. 'nAryakRto / masarga varNanam / |muu090|| // 233 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mUtre // 234 // kalpa. maJjarI TIkA / sahitumazakyAn duHsahAn parISahopasargAn parIpahA: zItoSNAdayaH, upasargAH devamanuSyatiryakakRtA upavAstAnnAgaNayatna kiMcidamanyata / nRtyagIteSu ca rAgam=AsaktiM nAdharatna dhRtavAn / daNDayuddhamuSTiyuddhAdikaM kacit pravartamAnaM zrutvA tad draSTuM nodakaNThata-utkaNThito nAbhavat / kAmakathAsaMlInAnAM kAmasambandhinAM kathAM kartuM pravRttAnAM strIjanAnAM mithaHkathAsaMlApAna parasparaMvArtAlApAna zrutvA bhagavAn rAgadveSarahito madhyasthabhAvena azaraNaH Azrayarahita eva vyaharat / ghorAtighoreSu atibhayAnakeSu saMkaTeSu-kaSTeSu kizcidapi yathAsyAttathA manobhAva-cittavRtti no vikRtya kiMcidapi vicArayuktaM na kRtvA saMyamena-saptadazavidhena tapasA dvAdazavidhena ca AtmAnaM bhAvayan= vAsayan vyaharat / bhagavAn bhayaGkare'pi zIte paravastram anyadIyaM vastramapi na asevata-zItanivAraNArtha no dhRtavAn / tathA gRhasthapAtre na abhuGkta-na bhuktavAn / tathA-azanapAnasya AhArapAnIyasya mAtrAjJaH parimANavettA bhagavAn vIra bhagavAn ne dussaha parISahoM (bhUkha-pyAsa Adi kI bAdhAoM) tathA upasargoM (devoM, manuSyoM tathA tiryacoM dvArA kRta upadravoM) ko kucha na samajhA, arthAta-samabhAva se sahana kiyaa| nRtya-gItoM meM rAga dhAraNa nahIM kiyaa| kahIM daNDayuddha ho rahA ho yA muSTiyuddha (dhUMsevAjI) ho rahA ho to usakA vRttAnta suna kara kabhI utkaMThA nahIM utpanna kI / kAmasaMbaMdhI bAtacIta karane meM pravRtta strIjanoM ke pArasparika vArtAlApa ko suna kara bhagavAn rAga-dveSa se rahita hI bane rahe aura madhyastha bhAva se, Azraya rahita hokara vicare / bhayAnaka aura atyanta bhayAnaka saMkaTa Ane para bhI bhagavAn cittavRtti ko tanika bhI vikArayukta na karake sattaraha prakAra ke saMyama aura bAraha prakAra ke tapa kI ArAdhanA se AtmA ko bhAvita karate hue vicarate the| bhagavAn ne atyadhika zIta par3ane para bhI, zItanivAraNa ke lie parAye vastra ko kabhI dhAraNa nahIM kiyA, tathA gRhastha ke pAtra meM bhojana nahIM kiyaa| abhiprAya yaha hai ki na bhagavAn ke pAsa vastrapAtra the, na dUsaroM se lekara hI unakA sevana karate the| unhoM ne kisI bhI sthiti meM vakha-pAtra kA A sAMbhaLI digamUDha thaI gayA ane chevaTe AvA prakAranuM mAnasa batAvavAnuM teoe cheDI dIdhuM. anukuLa pariSahe uparAMta, mAra-tADana-tarjana- chedana-bhedana kutarAM karaDAvavA lAkaDInA prahAro -muSTi,-lA, pagathI chuMdavA khUdI nAkhavA vigerenA duHkhe te haMmezanA thaI paDayAM hatAM. eTale badhA duHkhone samabhAvathI sahana karatA hatA. bhagavAna A anArya pradezamAM niraticAra paNe rahI vaMdana namaskAra-mAna-apamAna-pujA-zraddhA-niMdA prasannatA -aprasannatA vigeremAM sama pariName rahI vicaratA hatA maunapaNu e temane mukhya yoga hatA. A uparAMta, rAga-dveSanA bhAvothI virakta rahI chae kAyanA jIvonI rakSA karatA. jIva catugatimAM je bhramaNa karI rahyA che, janma; jarA; maraNanA duHkhe anubhavi rahyo che te sarvanuM mULa bhagavataH samabhAva vnnnm| ||muu090|| 234 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 235 // nA maJjarI TIkA E-REFEARE raseSu-madhurAdiSu agRddhaH gRddhibhAvavarjitaH apatijJaH ihalokaparalokamatijJArahitazca AsIt / tathA-bhagavAn akSyapi netramapi na prAmAjayat jalena no kadAcidapi prakSAlitavAn / tathA-kaNDUtau samudgatAyAmapi bhagavAna gAtraM= zarIramapi no akaNTrayata=no kaNDU pitavAn / tathA viharanja napadavihAraM kurvan bhagavAn tiryak pArthataH, pRSThataHpazcAdbhAge ca na prekSata-nApazyat / zarIrapramANaM-dehapramANaM panthAnam-agre-purato vilokya dRSTvA I-samityA yatamAnA=yatanAM kurvan pathaprekSI=mArga vilokamAno vyaharat / ziziraRtau, bAhU-bhujau prasAryavistArya parAkramatasaMyame AtmabalamupayojitavAn , na punaH skandhayoH bAhU avAlambata sthApitavAn / bhagavAn yadevaMvidhamAcAra sevana hI nahIM kiyaa| AhAra aura pAnI ke parimANa ko jAnane vAle bhagavAn madhura Adi rasoM meM gRddhi se sarvathA rahita the| ihaloka aura paraloka saMbaMdhI pratijJA se rahita the, arthAt unheM na isa loka saMbaMdho koI kAmanA thI, na paralokasaMbaMdhI hii| ve sarvathA karmanirjarAkI bhAvanA se ugra tapa saMyama kI ArAdhanA karane meM tatpara the| unhoMne netrako bhI kabhI jala se sApha nahIM kiyaa| khujalI pAne para bhI kabhI zarIra ko nahIM khujlaayaa| janapada-vihAra karate hue bhagavAn ne kabhI tirachA-idhara-udhara, yA pIche kI tarapha nahIM dekhaa| sAmaje kI tarapha zarIraparimita-sAr3he tIna hAtha bhUmi-mArga ko dekhate hue vihAra karate the| zizira kAla meM apano donoM bhujAe~ / phailAkara saMyama meM Atmabala kA prayoga karate the, kaMdhoM para bhujAe~ nahIM sthApita karate the| tenI pApamaya pravRtti che; temaja jaDa padArtho taraphanI anargala rUci che. Ane lIdhe naraka. nigoda; ekendriyathI mAMDI pacendriya sudhInI jAtemAM paribhramaNa karI hyo che. A vividha paribhramaNa dvArA saMsAranI vicitratA paNa bhegavI rahyo che. A saMsAranI vicitratAne nAza karavA AMtarika ane bAhya saMyamanI prabala AvazyaktA che, ema bhagavAnane lAgavAthI temaNe pUrNa saMyamane mArga apanAvyuM hatuM. sonuM-rUpuhIrA-mANeka-2tna-paravALA-maNi vigere bAhya dravyo upAdhi rUpa che, ane aMtaramAM tenI rUci karavI te AtmAnI dupraNidhAna vALI duSTa pariNiti che. A banne prakAranI aMtara ane bAhya upAdhimAM Asakta thayela bAlaajJAnI jIva prANAtipAta Adi nibiDagADha pApakarmone baMdha kare che. tevA pApathI bhagavAna vimukha hatA. anArya jAtinA maleccha leke bhagavAnane zArIrika pIDA ApavAmAM koI kacAsa rAkhatA nahi; te paNa bhagavAna temanI tarapha dveSa dAkhavavAne badale karUNAjaLa varasAvatA te jANatA hatA ke A bicArA khAlaajJAnI jIve che. te nakAmA karma bAMdhe che. A kamene udaya temane Avaze, tyAre keTalI vedanA teo anubhavaze ? bhagavataH smbhaavvrnnnm| muu090|| // 235 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlitavAn, tatra hetumAha 'aNNe muNiNo'vi' ityAdi / anye munayo'pi evam ittham rIyantu-viharantu iti kRtvAiti hetoH mAhanena ahiMsakena apratijJena ihalokaparalokapatijJArahitena bhagavatA epa mUlaguNottaraguNasamArAdhanalakSaNo vidhi: AcAraH bahuza: anekazaH anukrAntaH anusRtaH utkarSeNa pAlitaH ||muu090|| para vitA maJjarI TIkA l/2rUddA para bhagavAna ne isa prakAra kA jo-utkRSTa aura anupama AcAra pAlana kiyA, usakA hetu batalAte haiM-anya munijana bhI isa prakAra vihAra kareM, isa hetu se ahiMsaka aura apratijJa (ihaloka-paralokasaMbaMdhI pratijJA se rahita) bhagavAn ne mUlaguNoM evaM uttaraguNoM kI ArAdhanArUpa AcAra kA bAra-bAra utkarSa ke sAtha pAlana kiyA ||suu090|| bhagavataH AcAra vidhi vrnnnm| rA0i10 manejha ane amaneNa vAtAvaraNamAM bhagavAna adhikArI rahI sattara prakAranA saMyama ane cAra prakAranA tapa vaDe AtmAne bhAvita karI, sukhe samAdhe vicaratA. sarva saMyamamAM ""mana" saMyamane mukhya paNe teo AgaLa karatA. bhagavAna vastra-pAtra adithI rahita hatA chatAM gRhasthanA vastrapAnuM sevana karavAnuM manathI paNa IchatA nahi. zIta-garamI vigerene sarakhA mAnI, samabhAve divase vitAvatA hatA saMsAranA koI paNa rasathI nirlepa hovAthI Aleka ane paralokanI vAMcachAthI teo rahita hatA. zarIra ne AtmavIya phALavavAmAM sAdhana rUpa mAnatA hovAthI tenI zuzruSA taraphane meha temane maTI gayuM hatuM. uparanA bhAvanuM vivaraNa karavAnA Azaya eTalAM pUratuM che ke, bhagavAna jevA mahApuruSe paNa vItarAga bhAva keLavavAmAM, keTalA samayathI vicare che? je sAdhu vItarAgatAM pragaTa karavA mAgatA hoya, teNe, vitarAga bhAva ne puSTi ApanArA sarva, bAhA ane aMtagata bhUmikAne apanAvavI paDaze ane kevala jJAna kriyA taraphaneja jhukAva lAvavuM paDaze, bhagavAne mUlaguNa ane uttaraguNanI ArAdhanArUpa AcAranA utkarSatAnI sAthe vAraMvAra pAlana karyuM te sAdhu-mAgIee vismaraNa karavuM na joIe. bhagavAnanuM AkhuM jIvana, ane khAsa karIne chadmastha avasthAmAM vicaravAnuM te eka sAdhujane ane gRhastha mATe, namunedAra Adarza che. A Adazane najara sAme rAkhavAthI sAdhu-gaNate pitAnuM zreya sAdhI zakaze temAM te jarAya saMdeha nathI! paraMtu mekSamAM IrachA dharAvate zrAvaka gaNuM eTale mekSAthI paNa A temanA sAdhu jIvanamAMthI aneka preraNA meLavI, pote pitAnuM jIvana ghaDI, mokSane lAyaka banI zakaze! sAdhuone jeTale ane jeTalA pramANamAM leka saMga taja evuM je bhagavAne batAvyuM che, teTaluM ne tenA pramANamAM mokSAthI zrAvake pazu vItarAgatA keLavavA saMga taja paDaze (sU090) ho ||2rUddA 8 zrI kalpa sUtra: 02 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 237 // Yun Bao Bao Bao Xiang Xian Xian Can bhagavao vihAraTThANANi - je mUlam - kayAi bhagavaM AvesaNesu vA sahAsu vA pavAsu vA egayA kayAi suNNAsu paNiyasAlAsu paliyAsu palAlapuje vA, egayA AgaMtuyAgAre ArAmAgAre Nagare vA vasIa / susANe suSNAgAre rukkhamUle vAegA basI / eesa ThANesu tahappagAresu aNNesu ThANesu vA vasamANe samaNe bhagavaM mahAvIre rAIdiyaM jayamANe appamatte samAhie jhAIa / tattha tassuvasaggA nIyA aNegaruvA ya harvisu, taM jahA - saMsappagA ya pANA te, aduvA pakNo bhagavaM uvasagiMsu / pahurUvamAhiyAo itthiyAo ya bhagavaM uvasaggasu / sattihatthagA gAmarakkhagA ya kiMpi avayamANaM bhagavaM corasaMkAe satyAbhighAraNa uvasagiMsu / bhagavaMte savve uvasagge ahiyAsIa / aha ya ihaloiyAI pAraloiyAI aNegarUvAI piyAI appiyAI saGghAI, aNegarUvAI bhImAirUvAI, aNegaruvAI mubhidubhigaMdhAI, virUvarubAI phAsAI sayAsamie raI araI abhibhUya avAI samANe sammaM ahiyAsIa / suNAgAre rAo kA sagge ThiyaM bhagavaM kAmamoge sevikAmA paratthIsahiyA egavarA samAgayA pucchaMti"ko'si tumaM" - ti, tayA kayAvi bhagavaM na kiMpi vaya tusiNIe saMcivai, tathA avAyae bhagavammi kuddhA ruvA samANA nANAviha uvasaggaM kareMti, taMpi bhagavaM samma sahI / kayAvi 'ko ettha' ci pucchie bhagavaM vadIya'asi bhikkhU' ti soccA sakasAehiM tehiM Ahacca 'apasare hi etto'- ttikahiya bhagavaM ayamuttame dhamme" tti kaTTu tato tusiNI va nissarIa / jaMsi himavAe sisire paveyara mArue pavAyaMte appe aNagArA nivArya ThANamesaMti, aNNe 'saMghADIo' pavisissAmoti vayaMti, ege ya iMdhaNANi samAdahamANA citi, keI pihiyA aidukkhaM himagasaMphAsa sahiuM sakkhAmo tti soyaMti, taMsi vArisagaMsi sisiraMsi davie bhagavaM apaDinne samANe viDe ThANe taM sIyaM sammaM ahiyAsIa / esa vihI " aNNe muNiNo vi evaM riyaMtu" tti kaTTu appaDinneNa maimayA bhagavayA bahuso aNuto / 091 / prabhuvihArasthAnAni chAyA - kadAcid bhagavAn AvezaneSu vA sabhAsu vA prapAsu vA, ekadA kadAcit zUnyAsu puNyazAlAsu palitasthAneSu palAlapuJjeSu vA ekadA AgantukAgAre ArAmAgAre nagare vA avasata / zmazAne zUnyAgAre vRkSamUle prabhu ke vihArasthAna mUla kA artha - ' kayAi bhagavaM' ityAdi / kabhI bhagavAn zilpakAroM kI zAlAoM meM utare, kabhI prabhunuM vihArasthAna bhUNanA artha - ' kayAi bhagavaM' ityAdi lagavAnanAM vihAra sthAno zilpaanIzANAyama, salAbhAM, zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavato'nAryadeza saMjAta parISahopasarga varNanam / ||muu091|| // 237 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 238 // kalpamaJjarI TIkA vA ekadA'vasat / eteSu sthAneSu tathAprakAreSu anyeSu sthAneSu vA vasan zramaNo bhagavAn mahAvIro rAtrindivaM yatamAno'pramattaH smaahito'dhyaayt| tatra tasyopasargA nItAH anekarUpAzcA''san , tadyathA-saMsarpakAzca ye prANAste, athavA-pakSiNo bhagavantam aupasargayan / prabhurUpamohitAH khiyazca bhagavantamaupasargayan / zaktihastakA grAmarakSakAca kimapyavadantaM bhagavantaM corazaGkayA zasrAbhighAtena upaasrjyn| bhagavAn tAn sarvAnuparmAn samyagadhyasahata / atha ca aihalaukikAm pAralokikAn anekarUpAn priyAn apriyAn zabdAn anekarUpANi bhImAdirUpANi anekarUpAn surabhidurabhigandhAna , virUparUpAn sparzAn sadAsamitaH ratim aratimabhibhUya avAdi san samyag adhyaasiit| sabhAoM meM, kabhI prapAoM meM, kabhI mUnI dukAnoM meM, kabhI kArakhAnoM meM, kamI palAla ke puMjoM meM, kamI dharmazAlAoM meM, kabhI ArAmAgAroM meM, kabhI bagIcoM ke gharoM meM, kabhI nagara meM, kabhI zmazAna meM, kabhI sUne gharoM meM, aura kabhI vRkSoM ke nIce utare / ina sthAnoM meM athavA isI prakAra ke anya sthAnoM meM rahate hue zramaNa bhagavAna mahAvIra rAta-dina yatanA karate hue, apramatta aura samAdhiyukta rahe / ina sthAnoM para bhagavAn ko aneka prakAra ke upasarga hue| ve isa prakAra-saMsarpaNa karane vAle sarpa Adi jo pANI the, unhoM ne tathA pakSiyoM ne bhagavAn ko upasarga kiyaa| zaktinAmaka zastra hAtha meM liye hue grAmarakSaka kucha bhI na bolate hue bhagavAn ko cora samajha kara zastra kA AghAta karake upasarga dete the| bhagavAn ne una sabhI upasagoM ko acchI taraha samabhAva se sahana kiyaa| aura ihaloka aura paraloka saMbaMdhI aneka prakAra ke piya evaM apriya zabdoM ko, vividha prakAra ke bhayaMkara Adi rUpoM ko, bhAti-bhAMti kI sugaMdha-durgadha ko tathA taraha-taraha ke sparzoM ko, prapAomAM, sUnI dukAnamAM, kArakhAnAomAM, ghAsanI gaMjImAM, dharmazALAomAM, ArAmagRhamAM nagaramAM, zamazAna bhUmimAM, sanA gharamAM,ane vRkSanI nIce hatAM. A sthAne ane evA ja prakAranAM anya sthAnemAM, zramaNa bhagavAna mahAvIra, yatanA pUrvaka, apramatta dazA ane samAdhimAM rahetA hatA. AvA sthAnomAM, bhagavAnane aneka prakAranA upasargo thatA hatA A upasargo kevA prakAranA hatA te jaNAvatAM zAstrakAra kahe che ke halanacalana karavAvALA prANIo ane pakSIo potAnI rIte temane kaSTa ApatA. jaMgala ane AvA nijana sthAnenI mulAkAta letI halakI keTInI strI, bhagavAnanA dedAra upara meha pAmI, che temane ka upAvatI. ravarakSaNane mATe hAthamAM kuhADI laI karanAra grAmajane mauna dhAraNa karavAvALA bhagavAna mahAvIrane cAra samajI, temane kahAhIne mAra mAratA bhagavAna A gAmaDIyAnA kaSTa sahana karI letA. Aleka ane paraleka bhagavato. vihArasthAnavarNanam / ||suu09|| / / 238|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara sUtre kalpamaJjarI TIkA zUnyAgAre rAtrau kAyosarga sthita bhagavantaM kAmabhogAn sevitukAmAH parastrIsahitAH ekacarAH samAgatAH pRcchanti-"ko'sitvam" iti, tadA kadApi bhagavAn na kimapi badati, tUSNIkaH saMtiSThate, tadA avAda ke zrIkalpa bhagavati kruddhAH ruSTAH santaH nAnAvidhamupasarga kurvanti, tamapi bhagavAn samyaka asahata / kadAcit "ko'tra" iti pRSTho bhagavAn avadat "ahamasmi bhikSuH" iti zrutvA sakapAyaistairAhatya "apasara itaH" iti kathito bhagavAn // 239 // "ayamuttamo dharmaH" iti kRtvA tatastUSNIka eva nirasarat / yasmin himavAte zizire pravepake mArute pravAti apye ke sadA samitiyukta, tathA rati-arati kA abhibhava karake, mauna raha kara, samyak prakAra se sahana karate rhe| kabhI-kabhI sUne ghara meM, rAtri ke samaya, kAmabhoga sevana karane kI kAmanA vAle parastrI ke sAtha Aye hue jAra puruSa, kAyotsarga meM sthita bhagavAna se pUchate the-'tU kauna hai ?' to bhagavAn kabhI bhI kucha bhI uttara nahIM dete the-cupacApa rahate the| usa samaya mauna rahane vAle bhagavAn para ve kruddha ho kara nAnA prakAra ke kaSTa unheM dete the| usa kaSTa ko bhI bhagavAna ne samyaka prakAra se sahana kiyaa| 'yahA~ kauna hai?' isa prakAra pUchane para kadAcit bhagavAn uttara dete-'maiM bhikSu huuN|' yaha sunakara ve kaSAyayukta ho jAte aura mAra pITa karate-' haTha yahA~ se'| isa prakAra kahe gae bhagavAn yahI uttama dharma hai' aisA soca kara vinA bole hI vahA~ se nikala jAte the| jisa zItala vAyu vAlI zizira Rtu meM, ka~pI ka~pI utpanna karane vAlI havA calane para, koI-koI saMbaMdhI priya ane apriya zabdomAM vividha prakAranA mahA bhayaMkara rUpamAM bhAta bhAtanI sugaMdha ane durgAmAM, ane tarehatarehanA sparzomAM rati ane aratI lAvyA sivAya mauna rahIne bhagavAna sahana karyo jatA hatA. keI kaI sUnA gharamAM rAtrinA vakhate chUpI rIte kAmaganuM sevana karavAvALA jAra strI puruSo paNa AvatA. teo, bhagavAnane dhyAnamagna jaI "tuM keNa che? zA mATe AvyuM che?" evA prazno pUchatA. bhagavAna nirUttara rahI, maunapaNAne sevatA A maunapaNuM joI teo krodhAtura thatA ane judAjudI jAtanA duHkhe temane ApatA A sarva duHkhene bhagavAna supariNAme sahana karatA ane kadAca bhagavAna javAba ApatA ke "huM bhikSuka" chuM te te temanuM AvIja banatu ! lakSa' zuddha sAmajI, temme| upAya yuita thatA ne bhArapITa 421 // bhI paDatA. ghI mata "yAsyA !" haTI jA !vigere vAkayathI paNu bhagavAnane navAjatAM. AvA vacana sAMbhaLI bhagavAna aMtargata vicAratA ke " cAlyA javuM eja zreSTha che" AvuM vicArI yA cAlyA vinA tyAMthI nIkaLI jatA hatA. zItaLa pavanavALI uR ThaMDI RtumAM jyAre ThaMDA pavane sUsavATA karatA phUMkAtA hoya tyAre koI sAdhu ThaMDImAMthI bacavA mATe regya bhagavataH samabhAvavarNanam / muu091|| FANARTHATIYAHITY // 239 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 240 // TIkA anagArA nirvAtaM sthAnameSayanti, anye 'saMghATIH pravekSyAmaH' iti vadanti, eke ca indhanAni samAdahantastiSThanti, kecit 'pihitA atiduHkhaM himakasaMsparza soDhuM zakSyAmaH' iti zocanti, tasmin tAdRze zizire draviko bhagavAn apratijJaH san vikaTe sthAne tat zItaM samyaka adhyAsta / eSa vidhiH 'anye munayo'pi evamIratAm' iti kRtvA apratijJena matimatA bhagavatA bahuzo'nukrAntaH ||suu091|| TIkA-"kayAi bhagavaM" iti / kadAcit kasmiMzcit samaye bhagavAn AvezaneSu-zilpakArazAlAsu kadAcit sabhAsu, kadAcit prapAsumpAnIyazAlAsu, avasaditi pareNAnvayaH, evamagre'pi bodhyam / ekadA kadAcit anagAra vAyuhIna sthAna kI gaveSaNA karate the aura koI-koI kahate the ki 'hama saMghATI-cAdara or3heMge' tathA koI-koI yogo Adi zIta nivAraNa ke lie iMdhana jalAte the, koI-koI socate the ki vakha or3hane para hI isa zIta ke kaSTa ko sahana kara sakate haiM, aise zizira ke samaya meM bhI bhagavAn mukti ke abhilASI aura apratijJa raha kara samyak prakAra se usa zIta ko sahana karate the| 'anya muni bhI isI prakAra kA AcaraNa __ kareM aisA soca kara apatijJa evaM matimAn bhagavAn ne aneka bAra isa prakAra kA AcAra pAlana kiyA / / 09 / / TIkA kA artha-kabhI-kabhI bhagavAn zilpiyoM kI zAlAoM meM, kabhI sabhA-sthaloM meM aura kabhIkabhI pyAuoM meM utarate the| kabhI-kabhI janazUnya dukAnoM meM, kabhI kArakhAnoM meM, kabhI palAla ke puoM meM, sthAnenI zodha karatA, koI koInI cAdara (saMghATI) eDhavAnuM pasaMda karatA te kaI ThaMDImAMthI chUTavA mATe chANAM saLagAvI tApaNuM karatA. AvA samayamAM paNa bhagavAna je muktinA abhilASI hatA ane apratijJa hatA teo sama pariNAme zItanA pariSadane vedatA hatA. anya munie 56 bhaviSyamAM mArA jevuM ja AcaraNa karaze ema dhArI bhagavAna vAraMvAra AvAja prakAranA AcAranuM pAlana karatA. (sU091) TIkAne artha-anine mahelAta ane masANa sarakhAM ja hoya che. temane mana baMne mATInI ja banAvaTa che. deha rahita evA siddha sukhe jIve che.' e sUtra anusAra deha bhAnarahita thavAmAM ja teo AnaMda anubhave che. re draSTA che te dRSTinI re and che 35, akhAdhya anubhava je rahe te che jIva svarUpa.' uparanA vAkayanuM jene bhAna vatI rahyuM che evA bhagavAnane ucca jAtinI mATInI mahelAte kema pasaMda paDe? te te kaI paNa ekAMta sthaLanA ja himAyatI hatA temane kaI paNa upAye pitAmAM samAI javAnI tAlAvelI lAgI hatI tethI evA evA sthaLe zodhatA ke jyAM koIne pagarava paNa hoya nahi! koI temane parezAna kare nahi; koI temanA bhagavatovihArasthAnavarNanam / muu091|| // 24 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA zUnyAsu-janarahitAsu paNyazAlAsu=ApaNagRheSu palitasthAneSu lohakArazAlAsu palAlapuJjeSu-palAlarAziSu vA avasat ekadA ekasmin samaye AgantukAgAre AgantukagRhe-dharmazAlAyAm ArAmAgAre-upavanagRhe nagare-pure vA avasat / ekadA ekasmin samaye zmazAne zUnyAgAre janarahitagRhe, vRkSamUle vA avasat / eteSu AvezanAdirUpeSu sthAneSu zrIkalpa tathAprakAreSu anyeSu sthAneSu vA vasan zramaNo bhagavAn mahAvIro rAtrindivam ahorAtram yatamAnaH yatanAM // 241 // kurvan apramattaH-pramAdarahitaH, ata eva samAhitaH samAdhiyuktaH san adhyAyat-dharmadhyAnamakarot / tatra tasya zrIvIra svAminaH, upasargA, nItAH devAdibhirupasthApitAH, te upasargAzca anekarUpAH bahuvidhA abhavan / tadyathA-ye saMsarpakAH calanazIlA prANAH dvIndriyAdayaste, athavA-gRdhrAdayaH pakSiNaH sthANuvadacalaM bhagavantaM-zrIvIram aupasargayanH upasarga kRtavanta / prabhurUpamohitA: bhagavadrapamohitAH striyazca bhagavantam aupasargayan / tathA-zaktihastakAH= kabhI dharmazAlAoM meM, kabhI upavana meM bane gharoM meM, kabhI zmazAnoM meM, kabhI sUne gharoM meM, kabhI vRkSoM ke nIce utarate the| ina saba sthAnoM meM tathA isI prakAra ke anya sthAnoM meM rahate hue bhagavAn mahAvIra dina-rAta yatanA karate hue, pramAdahIna hokara aura samAdhi meM lIna raha kara dharmadhyAna hI karate rahate the| ina sthaloM meM Thaharate samaya bhagavAn ko devoM Adi dvArA bhA~ti-bhAMti ke upasarga hue| jaise-sAdi tathA dvIndriya Adi calane-phirane vAle prANI athavA gIdha Adi pakSI sthANu kI taraha acala bhagavAn ko upasarga karate the| kabhI-kamI prabhu ke rUpa para mohita hokara striyA prabhu ko upasarga karatI thiiN| tathA-zakti nAmaka astra kAryamA virUpa ke aMtarAyanuM kAraNa thAya nahi! chatAM AvA ekAMtika Atmika kAmamAM paNa tene ghaNI viTaMbanA | ubhI thatI ane te viTaMbanAene paNa keI Are hate nahi. bhagavAna lahAranI koDamAM, piyAvA jevI jagyAe,. khaMDera smazAna ke paDatara ghara ke dukAnamAM jayAM jyAM jatA tyAM tyAM, vasavATa karI rahela pazupaMkhIo paNa upadro ubhAM karatAM, tema ja AvA sthaLoe durAcArI vyaktio AvatI ja hoya che tethI temanI dvArA paNa lagavAnane kaSTonA tIvra anubhavo thatA hatA. A khATA-mIThA saMsAramAM vividha mAnasa dharAvatI vyaktio pitAne ThIka lAge te rIte saMsArano lahAvo meLavavA Icache che, chatAM teonI AkAMkSA pUrI thatI ja nathI ane kutarAnA kAnamAM kIDA paDatAM jema kutarAne kayAMya cena paDatuM nathI tema saMsAra lAlupIne kyAMya paNa sukha ane zAMti nahi maLatAM AvAM nirjana sthAnamAM havAnebAcakAM bhare che. paraMtu bhagavAna te pitAnA kAryamAM masta rahetA hovAthI AvA kaSTone taddana nirmAlya jevA gaNatA, ane pitAnA svabhAvamAM talalIna rahetA. AvI jagyAe cAmAcIDI-ghuvaDa, DAMsa,vIchI,-gIdha, Adi puSkala pramANamAM rahetAM hovAne kAraNe teo, bhagavAnane judI judI rIte duHkha ApatAM hatAM. Jka prabhunA zarIra sAthe mehanI adhithI cALA karanAra rUpasuMdarIone upasamAM temane kevA thatA haze. te vakhate prabhue vAmana bhagavata upasargavarNanam / 09 // // 24 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 242 // TEC zaktinAmakAstravizeSadhArakAH, grAmarakSakAH = grAmapAlakAca kimapi kiJcidapi vacanam - avadantam bhagavantaM = zrIvIrasvAminaM, caurazaGkayA=caurasaMzayena zastrAbhighAtena = zastraprahAreNa zrapasargayan upasarga kRtavantaH / bhagavAMstu tAna=uparyuktAn sarvAnapi upasargAn samyak adhya sahata = soDhavAn / atha ca bhagavAn aihalaukikAn = manuSya sambandhinaH, tathApAralaukikAn = devAdisambandhinazca anekarUpAn = bahuprakArAn priyAn = anukUlAn abhiyAna = pratikUlAn zabdAn, tathA - anekarUpANi nAnAvidhAni bhImAdirUpANi bhImAni = bhayaGkarANi rUpANi-pizAcAdInAmAkArAH, AdipadAtdevAGganAdInAM manoharANi rUpANi ca, tathA - anekarUpAn = bahuvidhAn surabhidurabhigandhAn sugandhAn durgandhAMca, tathAvirUparUpAn = amanojJAn upalakSaNAcca manojJAna sparzAn sadA-sarvadA samitaH = samitisampannaH san ratimaratiM= rAgadveSau zramibhUya tyaktvA zravAdI- maunI-mukhaduHkhamaprakAzayan samyak adhyAsta= nizcalatayA soDhavAn / hAtha meM liye grAmarakSaka - kotavAla Adi kucha bhI na bolane vAle bhagavAn ko cora kI AzaMkA karake arthAt cora samajha kara zastroM kA prahAra karate upasarga karake the, parantu bhagavAn ina sabhI upasargoM ko samyaga rIti se sahana karate the / tathA bhagavAn ihalokasaMbaMdhI manuSyAdikRta tathA paralokasaMbaMdhI arthAt devAdikRta aneka prakAra ke anukUla evaM pratikUla zabdoM ko, vividha prakAra ke bhayAnaka pizAca Adi ke rUpoM ko 'Adi' zabda se devAMganA Adi ke manohara rUpoM ko taraha-taraha kI sugaMdha aura durgaMdha ko, tathA amanojJa aura upalakSaNa se manojJa sparzoM ko, sadaiva samitiyukta hokara, rAga-dveSa ko tyAga kara, maunabhAva se - apane sukha - duHkha ko prakAzita na karate hue, nizcalarUpa se sahana karate the / kabhI-kabhI aisA bhI prasaMga AtA peAtAnI kaI alaukika zakti vaDe indriyA upara damana calAvyuM haze ? prabhune cAra tarIke TheravIne grAmya rakSakAe temanA zuM hAla karyA haze? manuSyakRta-devakRta ane tiya cakRta upasargo maraNu upajAve tevAM hatAM, chatAM bhagavAna te sa`ne udayabhAve gaNI pheMkI detAM, kAraNa ke, te upasargAne upasamAM tarIke mAnatA ja nahi. jene A deha uparanI sarvAMgI mamatA uDI gaI hatI, tene deha rahe teAya zu ane na rahe te paNa zuM? kAraNa ke temaNe teA dehane eka ' jaDAtmaka ' bhAva tarIke gaNyA hatA. te deha uparanA vatakA-duHkhA te te vakhatanA jaDanA pAriNAmika bhAve ja hatA. te vakhate jaDa deha, te rUpeja pariNamavA sarjAyelA hatA. ema Atma buddhie, bhagavAne nakkI karyuM hatuM. pachI te dazAne ApaNe ThIka paDe te amAM ghaTAvIe! paraMtu bhagavAnane deha sAthe tA saMba`dha (ruci) chUTI gayA hatA. A vAta AMtarika bhAvane lakSamAM rAkhIne karavAmAM AvI che. jenI phakta bAhya-dRSTi che, tene A vAtanI gheDa besaze nahi. paNa vAstavika rIte te, A pramANe ja che. bhagavAnanA samayamAM, Atmadarzana karavAnA himAyatIo, pAtapAtAnI zrI kalpa sUtra : 02 Cang Zhen Zhen Zhen Du kalpa maJjarI TIkA bhagavata upasargavarNanam / / 091 // // 242 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEIO zrIkalpa sUtre // 25 // kalpamaJjarI TIkA bhagavata tathA-kadAcit-zUnyAgAre-nirjanagRhe rAtrau kAyotsarge sthitaM bhagavantaM-zrIvIrasvAminaM kAmabhogAn sevitukAmAH parastrIsahitAH ekacarAH jArapuruSAH samAgatAH pRcchanti-' ko'si tvam ' ? iti / tadA kadAcit bhagavAn zrIvIrasvAmI na kiJcidapi vadati, kintu tUSNIkA maunasahitaH saMtiSThate, tadA-tasmin kAle avAdake anuttarazIle bhagavati-bhagavantaM prati, kruddhAH kRtakrodhAH, ruSTA-kRtaroSAH santaH nAnAvidham anekaprakAram upasargam kurvanti-yaSTimuSTayAdibhirbhagavantaM tADayanti, tamapi upasarga bhagavAn zrIvIrasvAmI samyaka asahata soDhavAn / kadAcita kasmiMzcitsamaye-'ko'tra' atra-asmin sthAne ko'sti ? iti etat pRSTaH san bhagavAn zrIvIrasvAmo avadat uktavAn-ahaM bhikSurasmi, iti-etadvacaH zrutvA sakaSAyaiH krodhAdikapAyasahitaH taiH jArapuruSeH Ahatya% tADayitvA "itaH asmAt sthAnAt apasara-dUraM gaccha" itietat kathitaH uktaH san bhagavAn 'ayam=tADanAdisahanarUpaH uttamaH utkRSTo dharmo'sti' iti kRtvA iti jJAtvA tataH tasmAt sthAnAt tUSNIkA kiMcidavadanneva nirasarata-nirgatavAn / tathA-yasmin himavAte zItalavAyuyukta zizire ziziraRtau praveSake zItasaMvalitatvAta ki bhagavAna sunasAna ghara meM rAtri ke samaya kAyotsarga meM sthita rahate the| vyabhicArI purupa parastrI ke sAtha kAmabhoga sevana karane ke lie vahA~ Ate aura bhagavAn se pUchate-'kauna hai tU?' taba bhagavAna kucha uttara nahIM dete, mauna sAdhe rahate / taba kucha bhI uttara na denevAle bhagavAn para ve krodhita hote, ruSTa hote aura bhagavAna ko aneka prakAra se laTThI muTThI Adi se tAr3anA krte| usa upasarga ko bhI bhagavAn samyakrUpa se saha lete the| kabhI kisI ne pUchA-"kauna hai yahA~ ?' isa prazna ke uttara meM vIra prabhu ne kahA'maiM bhikSu huuN|' vaha zabda suna kara ve jAra puruSa krodha Adi kaSAyoM se yukta ho jAte aura tAr3anA karake kahate- dUra jA yahA~ se|' isa prakAra kahane para bhagavAn socate-'tAr3anA Adi ko saha lenA utkRSTa dharma hai| aura yaha socakara ve cupacApa, vinA kucha kahe, nikala jAte the| rIte, AtmAnI vAta karatA hatA. AcAra-vicAronuM pAlana paNa pitAnI dRSTi e ja karatA, chatAM zItaparISahane paNa sahana karavAmAM lAcAra hatA. zItaparISahane sahana nahi karanArA AtmAo, cAdara Adi vastro, tathA mAnava vasavATa vinAnA sthaLanI zodhamAM ja pharatA hatA. kAraNa ke teone deha daSTi gai na hatI. jaina dharmanA sAdhue sivAyanA anyamAgI sAdhuo, agni vigere pragaTAvIne zIta sAme rakSaNa meLavatA kAraNa ke teo zarIrane, Atma-sAdhana mAnatA. ane "deha rakhe dhama." mAnatA eTale dehanuM astitva haze te dhama thaI zakaze. ema teeAnI dhAraNA hatI. AvAonuM maMtavya, bhagavAnanA AcArathI juduM tarI Ave che ! te upasarga varNanam / ||suu091|| // 243 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI TIkA // 244 // janAnAM prakampakArake mArutenvAyau pravAti-pacalati sati apyeke kecit anagArAH sAdhavaH nirvAtaM-vAyurahitaM sthAnam eSayanti gaveSayanti, anye janAH "saMghATI: zItanivArakavastravizeSAn pravekSyAmaH praviSTAH bhaviSyAmaH" iti itthaM zItabhItyA vadanti-jalpanti, eke anye ca bhikSavaH indhanAni-kASThAni samAdahantaH agnau prajvalayantaH santastiSThanti, ke'pi "pihitAH vastrAcchannAH atiduHkha mahAkaSTam himakasaMsparza sahituM zakSyAmaH samarthA bhaviSyAmaH" iti zocanti manasi vicArayanti, tasmin tAdRze tathAbhUte zizire zItakAle dravikA mokSAbhilASI bhagavAn-zrIvIrasvAmI apratijJaH ihalokaparalokapratijJArahitaH san vikaTe zItabhayayukte anAvRte sthAne tat-duHsahaM zItaM samyak adhyAsta-nizcalatayA soDhavAn / "anyenmaditare'pi munayaH sAdhavaH evam madanuSThitaprakAreNa IstAm= viharantu" iti kRtvA iti vicArya apratijJena-pratijJArahitena matimatA medhAvinA bhagavatA-zrIvIrasvAminA eSaH= pUrvokto vidhi: AcAraH bahuzaH anekazaH anukrAnta: anusRtaH-pAlitaH // 1091 // zItala vAyu se yukta zizira Rtu meM, zItalatA ke kAraNa manuSyoM ko ka~paka~pI utpanna karane vAlI havA calatI thii| usa samaya kitane hI sAdhu aise sthAna khojate phirate the jahA~ vAyu kA praveza na ho| koI-koI jana zIta kI bhIti se kahate the-'hama to zIta ko rokane vAle vastra meM dubaka jaaeNge| kaI loga Aga meM Idhana jalA kara tApate the| koI socate the-vastra or3hane se hI mahAkaSTakara sardI sahana kI jA sakatI hai| aise zItalakAla meM mI mokSa ke abhilASI bhagavAn ihaloka-paralokasaMbaMdhI samasta kAmanAoM se dUra raha kara sardI ke bhaya vAle khule sthAna meM usa dussaha zIta ko acala bhAva se sahana karate the| uparokta upasargo dvArA saheje jANI zakAya che. jene AtmabhAna jAgRta thayuM che tene AtmAnI svataMtra zakti, sva-para prakAzakane guNa anaMtavIrya ane anaMtasukhane anubhava thatAM, deha bhAnabhUlAI jAya che, ne kevala AtmA, nija zaktie nirbhara thaI, AgaLa vadhe che. deha dazA ane AtmadazA vaccenuM aMtara, AkAza-pAtALa jeTaluM hoya che. jenI dehadRSTi che, te game teTalI kriyAo karaze, zarIrane sukavI nAkhI khAkha banAvI deze, te paNa, Atmadarzana nahi thAya. paraMtu jene AmalakSa thayuM che, nija svabhAvanI jene pichANa thaI che, jeNe AtmAmAM rahela anaMta sukha ane anaMta vIya upara vizvAsa mUkayo che. te, DI paNa zuddha kriyA karate the, nija nivAsa dhAmamAM pahoMcI zakaze. bhagavAna to, nijabhAna sAthe laI ne ja avataryA hatAM. je " utkRSTa AtmabhAna" ne kSAyika samyakatva %i. kahevAmAM Ave che te samyakatva, te ja bhavamAM, bhagavAnane siddha gatimAM laI jaze. AvA utkRSTa tyAgInA sAgane, bhagavata upasarga vrnnnm| saasu091|| // 244 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 245 // MOMETER Can Bao Bao mUlam - tao bhagavaM puNo'vi ciMter3a - "bahuyaM kammaM mama nijjareyavvaM atthi, ao aNAriyabahulaM lAsaM vaccAmi tattha hIla niMdaNAIhiM bahuyaM kammaM nijjarissara" ti kaTTu lADhadesaM pavisIa / tattha pavisamANassa bhagavao magge corA miliyA / te ya bhagavaM daNaM 'avasauNaM jAyaM jaM muMDio milio, eyaM avasaraNaM eyassa ceva bahAe bhavau'- tti kaTTu bhagavaM laTTamuTTippahArehiM bahuso haNisu / aha duccaralADhacArI bhagavaM tassa desassa vajjabhUmiM sugmabhUmiM ca samaNupatte / tattha NaM se virUvarUvAI taNasIyateyaphAsAI daMsamasage ya sayA samie sammaM sahIa / paMta sejjaM paMtAI AsaNAI sevIa / tattha bhagavao bahave uvasaggA samAgayA, taM jahA -lUhe bhatte saMpatte, jANavayA lUsiMsu, kukurA hiMsisu nivArDiMsu / appA ceva ujjuyA jaNA lasaeNa usamANe suNae ya nivAreMti / bahave u "samaNaM kukurA DasaMtu-tti kahu sugae chuchukAreMti / tattha vajjabhUmIe bahave pharusabhAsiNo kohasIlA vasaMti / tattha aNNe samaNA laTThi nAliyaM ca gahAya vihariMsu, tahavi te suNaehiM pidvabhAge saMluMcijisu / ao lATemu duccaragANi ThANANi saMti-tti loe pasiddhaM, tatthavi abhisamecca bhagavaM 'sAhUNaM daMDo akappaNijjo' kaTu daMDarahie bosaTTakAe gAmakaMDagANaM suNagANaM ca uvasagge ahiyAsIa / saMgAmasIse NAgo vva se mahAvIre tattha pArae AsI / egayA tattha gAmaMtiyaM upasaMkamamANaM apattagAmaM bhagavaM aNAriyA paDiNikkhamittA eyAo paraM palehitti kahiya lUsiMsu / hayapuvvo'vi bhagavaM puNo puNo tattha viharI / tattha kei agAriyA bhagavaM daMDe ke muTThiA ke kuMtAiphaleNaM kei leluNA kei kavAleNa haMtA haMtA kaMdiMsu / egayA te luMciyapuvvANi maMtraNa umiya virUvarUvAI parIsahAI dAUNaM kAyaM luMciMsu, havA paMguNA ubakiriMsu ucchAliya hiNisu, aduvA AsaNAo khalaIsu, tahavi paNayAse bhayavaM vosahakAe apaDinne dukkhaM sahI / evaM tattha se muMbuDe mahAvIre pharusAI parIsahovasaggAI paDisevamANe saMgAmasIse suro vva ayale rIitthA / esa vihI maimayA mAhaNeNa apane bhagavayA ' evaM savve'vi rIyaMtu '- tti kaTTu bahuso aNukaMto ||092 // 'mere sivAya anya muni bhI isI prakAra vihAra kareM saMyama kI sAdhanA kareM' aisA vicAra karake bhagavAn vIra svAmI ne bArambAra isa AcAra kA pAlana kiyA / / sU091 / / viSayamAM rAcI rahela viSayanA kIDA, kevI rIte samajI zake ? rUpa su'darIonA jhalahalATa rUpa AgaLa, khAdya indriyAnA uzkerATanu bhagavAne kaI zakti dvArA, tenuM zamana karyuM` haze ? AvA yAga jeNe sAdhyA hoya, agara AvA yAgamAM je mAnatA hoya teja AvA yAganuM pArakhuM karI zake (s091) zrI kalpa sUtra : 02 kalpamaJjarI TIkA bhagavato - nAryakRtI prasargavarNanam / / / sU092 / / // 245 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 246 // TIkA chAyA-tato bhagavAn punazcintayati-"bahukaM karma mama nirjarayitavyamasti, ato'nAryabahulaM lATadezaM vrajAmi tatra hIlanA-nindanAdibhirbahukaM karma nirjarayiSyate" iti kRtvA lATadezaM prAvizat / tatra pravizatovara bhagavato mArge corA militAH, te ca bhagavantaM dRSTvA "apazukanaM jAtaM yanmuNDito militaH, etadapazukanam eta kalpasyaiva vadhAya bhavatu" iti kRtvA bhagavantaM yaSTimuSTimahArairbahuzo'nan, atha duzcaralATacArI bhagavAn tasya dezasya maJjarI vajrabhUmi zubhrabhUmi ca smnupraaptH| tatra sa virUparUpAn tRNazItatejAsparzAn dezamazakAn ca sadA samitaH smygsht| mAntAM zayyAM prAntAnyAsanAni asevata / tatra bhagavato bahava upasargAH samAgatAH, tadyathA-rUkSaM bhaktaM mala kA artha-'to bhagavaM' ityAdi / tatpazcAt bhagavAna ne punaH vicAra kiyA-'mujhe bahuta-se karmoM kI nirjarA karanI hai, ataH anArya bahula lATa deza meM jAnA caahie| vahA~ hIlanA evaM nindanA Adi hone se bahuta karmoM kI nirjarA hogii|' aisA soca kara bhagavAna ne lATa deza meM vihAra karate bhagavAn bhagavatoko mArga meM cora mile| unhoMne bhagavAna ko dekha kara socA-'yaha muMDita mila gayA so apazakuna ho naaydeshgyaa| yaha apazakuna isI ke vadha ke lie ho|' isa taraha soca kara unhoM ne bhagavAn ko laTThiyoM aura A saMjAtamuTTiyoM kA prahAra karake khUba maaraa-piittaa| bhagavAn ne samyak prakAra se usakA sahana kiyaa| isa ke bAda parISahousa durgama lATa deza meM vicaraNa karane vAle bhagavAna usa deza kI vajrabhUmi meM aura zubhra bhUmi meM phuNce| pasargavahA~ bhagavAn ne kaMTaka, zIta aura uSNa Adi ke sparzoM ko tathA DAMsa-macchara Adi ke dezoM ko samAdhi meM varNanam / suu092|| lIna raha kara samyak prakAra se nirantara sahana kiyaa| kaSTakara nivAsasthAnoM kA tathA kaSTakara azana Adi kA bhUjana atha-'tao bhagavaM' tyAta. magavAna zathI piyAra jyoM , & bhAre ghai bhanI ni karavAnI bAkI che. mATe anAya bahala lATadezamAM javuM joIe. tyAM mArI helaNA-niMdA Adi thavAthI ghaNAM karmonI nirjarA thaze. A vicAra karI, temaNe lATadezamAM vihAra karyo. vihAra karatAM, mAgamAM bhagavAnane cera kene bheTe thaye. cirAe, bhagavAnane joI, manamAM vicAra karyo ke, A mUDio rastAmAM maLavAthI bhAre apazukana thayA. ! A apazukana tenA vadha mATe ja che.! A nirNaya karI, teoe, bhagavAna upara lAThIo ane muThThIonA prahAra karyo. tyArabAda, gaDadA pAthI mAra mAryo. A badhuM bhagavAne samapariNAme sahana karI lIdhuM. durgama lATadezamAM // 246 // vicaravAvALA bhagavAna A dezanI vajabhUmimAM ane zunnabhUmimAM pahoMcI gayA. ahiM bhagavAnane kaTaka-kAMTA-kAMkaza garamI-ThaMDI tathA DAMsa-macchara AdinA viSama prakAranA kaSTa upasthita thatA. te sarvane temaNe samabhAve sahana karI lIdhA. A uparAMta, utaravAnA sthaLe pazu dhA kaSTadAyaka hatAM temAM paNa bhagavAna anazana AdinuM sevana karI zrI kalpa sUtra: 02 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 247|| kalpamaJjarI TIkA saMprAptam / jAnapadA alUpayan , kukurA ahiMsan nyapAtayan / alpA eva RjukA janA lUvakAn dazataH zunakAMzca nivArayanti / bahavastu "zramaNaM kukkurA dazantu" iti kRtvA zunakAn chucchukArayanti / tatra vajrabhUmau bahavaH paruSabhASiNaH krodhazIlA vasanti / tatra anye zramaNA yaSTiM nAlikAM ca gRhItvA vyaharan, tathApi te zunakaiH pRSThabhAge samalucyanta, ato lATeSu duzcarakANi sthAnAni santIti loke prsiddhm| tatrApi abhisametya bhagavAn 'sAdhUnAM daNDo'kalpanIyaH' iti kRtvA daNDarahitaH vyutsRSTakAyo grAmakaNTakAnAM zunakAnAM copasargAn adhyaast| saGgrAmazIrSe nAga iva sa mahAvIrastatra pAraka AsIt / ekadA tatra grAmAntikamupasaMkrAmantamaprAptagrAmamanAryAH pratiniSkramya sevana kiyA / vahA~ bhagavAn para bahuta upasarga Aye / jaise-vhN| lakhA bhojana milA, vahA~ ke logoMne mArapITa kI, kuttoMne kATA aura nIce girA diyaa| koI virale sIdhe loga hI mArane vAloM ko aura kATane vAle kuttoM ko rokate the| bahutere to yahI socate the ki isa zramaNa ko kutte kATeM to acchA, aisA soca kara ve kuttoM ko chucha- / kArate the| usa vajrabhUmi meM bahuta-se rUkhA bolane vAle aura krodhazIla loga rahate the| dUsare zramaNa vahA~ DaMDA aura lAThI lekara vicarate the, phira bhI kutte unheM pIche se noca lete the ata eva loka meM yaha bAta phaila gaI thI ki lATa deza meM aise sthAna haiM, jahA~ calanA kaThina hai| vahA~ jAkara bhI bhagavAna ne 'sAdhuoM ko DaMDA rakhanA kalpatA nahIM' aisA soca kara vinA DaMDA kAyA kI mamatA tyAga kara durjanoM aura zvAnoM ke upasagoM ko sahana kiyaa| saMgrAma ke bIca bhAga meM hAthI kI bhA~ti mahAvIra prabhu una upasagoM ke pAragAmI hue| rahyA hatA A dezamAM, prabhune aNaciMtathA duHkhe utpanna thayA. ahi AhAra lukhe-sukko aMta prAMta maLate. ahIMnA leka mArapITa ghaNI karatA. jaMgalI DAdhIyA kutarAone bhagavAna upara choDI mUkatA. A kutarAo, temane karaDI nIce paTakI detA. keI viralA puruSe ja kutarAone hAMkI kADhatA. bAkI to kutarAone sIsakArI, bhagavAnanI pachavADe deDAvatA ane chUTAM mUkatAM. dhaNA anAryo te ema paNa kahetA ke, A navatara mANasa kayAMthI Avyo che? mATe tene ahiMthI kADhe-2vAnA kare. A vajabhUmimAM lAke karaDI bhASA bolatA hatA; temaja vAta vAtamAM kodhe bharAI uMDA uDADavAvALA hatA. ahiM jaMgalI kutarAe temaja pALelA kutarAe, vipula pramANamAM dRSTigocara thatAM hatAM. tethI amaNe ahiM ThaMDA-lAkaDI sAthe vihAra karatA hatA. te paNa kutarAe temane karaDI pagamAMthI mAMsanA lecA kADhI nAkhatA. A kAraNe lokomAM evI vAta pracalita thaI hatI ke, lATa dezamAM vicaravuM ghaNuM kaThaNa che. bhagavAna ahIM AvA vikarALa pradezamAM AvyA chatAM lAkaDI-DaMDA vigere kAMI paNa rAkhatAM nahi. teonuM { maMtavya evuM hatuM ke "sAdhuone lAkaDI-DeDa kaMi paNa rAkhavuM kahapatuM nathI. uMDe Adi rAkhyA vagara A vihAra bhagavata upsrgvrnnnm| suu092|| // 247 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 248 // PARHAAAAAAAAAAAAAA 'etasmAt paraM palAyasva' iti kathayitvA lUSayan / hatapUrvo'pi bhagavAn punaH punastatra vyaharata / tatra kecidanAryA bhagavantaM daNDena kecinmuSTinA kecit kuntAdiphalena kecit loSTena kecit kapAlena hatvA hatvA akrandan / ekadA te luJcitapUrvANi mazrUNi avaSTabhya virUparUpAn parISahAn dattvA kAyamaluzcan, athavA pAMsunA upAkiran ucchAlaya nyannan, athavA AsanAdaskhalayan, tathA'pi praNatAzI bhagavAn vyutsRSTakAyo'pratijJo duHkhamasahata / evaM tatra sa saMvRto mahAvIraH paruSAn parISahopasargAt pratisevamAnaH saGgrAmazIrSe zUra iva acala airna / eSa vidhiH matimatA mAhanena apratijJena bhagavatA 'evaM sarve'pi IratAm' iti kRtvA bahuzo'nukrAntaH ||092 || eka samaya bhagavAn gA~va ke samIpa pahu~ce aura gA~va meM pahu~ca bhI nahIM pAye ki anArya loka bahAra nikala - nikala kara bhAga jAo yahA~ se dUra' aisA kaha kara mArane lage / jahA~ bhagavAn para pahale mahAra kiyA gayA thA, vahA~ bhI ve punaH punaH bihAra karate the / vahA~ koI anArya bhagavAn ko DaMDe se, koI muTThI se, koI bhAle Adi se, koI miTTI ke Dhele se aura koI ThokariyoM se mAra-mAra kara svayaM cillAte the| kabhIkabhI ve pahale nauMcI huI mUchoM ko pakaDakara, nAnA prakAra ke parIpaha dekara zarIra ko nauMcate the, athavA bhagavAna ko dhUla se bhara dete the, Upara uchAla kara paTaka dete the, athavA Asana se dhakkA dete the, tathApi nirjarArthI bhagavAn kAyakI mamatA tyAga kara tathA apratijJa hokara duHkhoM ko sahana kara lete the| isa prakAra bhagavAn bhUmimAM bhagavAna vicaratA hatA, kAraNa ke temaNe dehanI mamatAnA tyAga karyAM hatA. AthI teo dunA ane zvAnAnA kaSTa sahana karavA tatpara thayA hatA. jema sa'grAmamAM hAthI meAkhare hoya che tema bhagavAna upasage rUpI sagrAmamAM AgaLa rahI sakaSTomAM pAragAmI banI gayA hatA. koI eka samaye bhagavAna koI eka gAmanI najIka paheoMcyA. gAmamAM te pUrepUrA pahoMcyA paNa na hatA tyAM te anAya leAkeA sapATAkha'dha bahAra nIkaLI ' cAlye. jA-cAlyeA jA' vigerenA pekArA pADavA lAgyA. bUmakharADAnI sAthe lAkaDIonA mAra paNa mAravA lAgyA, jyAM jyAM temane prahArA thayA hatA tyAM tyAM pharIthI teoe vihAra va 3 . bhAvI aura lUmiyAM lagavAnane DAMga, bhuDI, lAsA, ija, dezaM, hIrA vigerethI bhArI chUTI temane| 'hUrIyA ' elAvatA. koI keI vakhata te temanI vadhelI mUchane pakaDI AkhA zarIrane nIce vALI mUkatAM. kayAreka kayAreka temanI upara khUba dhULa uDADI temane dhULathI navarAvI mUkatA. ghaNI vakhata hAthathI temane AkhA ne AkhA upADI nIce paTakatA. temane TAMgAToLI karI dUra pheMkatA ane besavAnI jagyAe paNa besavA detA nahi. A badhu hovA chatAM bhagavAna nirjarA pariNAmI rahI tamAma sahana karye jatA hatA. teoe te samULagA mamatAne tyAga zrI kalpa sUtra : 02 Zhen Zhen Zhen Zhen Shi Yun Jiang Huo Jiang kalpa maJjarI TIkA bhagavata upasarga - varNanam / // suu092|| // 248 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre maJjarI TIkA ||249|| TIkA-'tao bhayavaM' ityaadi| tataH anAryadeze'nekavidhopasargasahanAnantaraM punarapi bhagavAn cintayati vicArayati yad-bahukaM pracuraM karma mama nirjarayitavyaM kSapaNIyam asti, ataH asmAddhetoH anAryabahulam anAryapracura lATa deza-lATAkhyaM dezaM vrajAmi gacchAmi, tatra lATa deze hIlanA-nindanAdibhiH-tatra-hIlanA=anAdaraH, nindanA garhaNA-avAcyakathanaM, tadAdibhiH bahukaMbahu karma nirjarayiSyate-kSaya prApsyati" iti kRtvA iti vicArya lATadezaM prAvizata-lATadeze vihAraM kRtavAn / tatra lATa deze pravizato bhagavataH zrImahAvIrasya mArga corAH militAH te-corAzca bhagavantaM dRSTvA, apazakunaM jAtam yat muNDito militaH, etat apazakunam etasya muNDitasyaiva vadhAya mahAvIrane vahA~ saMgrAma ke agrabhAga meM zura puruSa kI taraha kaThora parIpahoM aura upasargoM ko sahana karate hue nizcala bhAva se vihAra kiyaa| 'anyamuni bhI aisA hI kareM' isa prakAra vicAra kara mAhana evaM apratijJa bhagavAna ne bArambAra isa vidhi kA sevana kiyA ||suu092|| TIkA kA artha-anArya deza meM bhAMti-bhA~ti ke upasarga sahana karane ke anantara bhagavAn ne punaH cintana kiyA-mujhe abhI bahuta se kamA~ kA kSaya karanA hai| ataeva mujhe usa lATa deza meM vihAra karanA cAhiye, jahA~ anArya logoM kI bahulatA hai| lATa deza meM anAdara hone se aura gAliyA~ khAne se tathA isI prakAra kA anya avAMchita vyavahAra hone se mere bahuta kamau kA kSaya ho jaaygaa| aisA socakara unhoMne lATa deza meM vihAra kiyA / lATa deza meM praveza kiyA hI thA ki mArga meM cora mila gye| coroM ne bhagavAna ko dekhakara samajhA ki hameM yaha muMDA milA ataH apazukana ho gayA, yaha apazukana isI muMDe ke vadha ke lie ho; aisA socakara coroMne karyo hato. AvI rIte saMgrA mabhUmimAM mokhare rahI karmonI sAthe laDAI karatAM, pitAnI vRttio jarA paNa uchaLavA detA nahi. munijanene A dharma che ne A prakAre titikSA thaze te deha bhAna bhUlI jaI AtmabhAna pragaTa thaze sabha samalalagavAne yA maashpuure| pAuyA. (sU082) TIkAne artha-anArya dezamAM jAtajAtanA upasargo sahana karyA pachI bhagavAne pharIthI ciMtana karyuM ke "mAre hajI ghaNAM karmone kSaya karavAnuM bAkI che, tethI mAre te lATa dezamAM pharIthI vihAra karavo joIe, jyAM anAya leke vadhAre pramANamAM che. lATa dezamAM anAdara tiraskAra thavAthI ane gALo khAvAthI tathA e prakArano bIjo anicchanIya vyavahAra thavAthI mArA dhaNu kamene kSaya thaI jaze' evuM vicArIne temaNe lATa deza tarapha vihAra karyo. lATa dezamAM je praveza karyo ke tarata ja mArgamAM cAra leke maLyA. coroe bhagavAnane joIne ema mAnyuM A mAthe muMDAvALe sAme maLavAthI ApaNane apazukana thayA. A apazukana mATe A muMDIye enuM mota ja mAge bhagavata upasargavarNanam / ||suu092|| ma // 249 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 250 // Wu Wu Wu Wu Wu Wu Se Zhi Bo Pao Bao Bao Can bhavatu =astu" iti kRtvA = iti manasi vicArya bhagavantaM - zrI vIrasvAminaM, yaSTimuSTiprahAraiH bahuzaH = anekazaH annan= hatavantaH / atha=anantaram, duzvaralATavArI durgamalATa dezavihArI zrIvIrasvAmI tasya dezasya vajrabhUmiM vatra bhUmi nAmakaM pradeza, zubhra bhUmi=zubhrabhUminAmakaM pradezaM ca samanuprAptaH = anukrameNa viharan gataH / tatra - lATadezIyavajra bhUmizubhrabhUmyoH khalu saH bhagavAn vIrasvAmI virUparUpAn = anekaprakArAn tRNa-zIta- teja:- sparzAn, tatra - tRNasya = darbhAdeH, zItasya = himasya tejasaH = uSNasya ca ye sparzAstAn ca punaH - daMzamazakAn samitaH = samitiyuktaH sadA-sarvadA samyak asahata = soDhavAn / tathA prAntAm = zarIrAsukhajanikAM zayyAM prAntAni AsanAni ca asevata / tatra - lATadezIya - vajrabhUmi-zubhrabhUmyoH, bhagavataH = zrIvIrasvAminaH bahavaH upasargAH samAgatAH = samutpannAH tadyathA" tatra bhagavatA rUkSa nIrasaM bhaktam = azanAdikaM saMprAptam = labdham / jAnapadAH = lATa dezotpannA janAH alUSayan= STaSTAdinA'tADayan tathA kukurAH ahiMsan =adazan, nyapAtayan = nipAtitavantazca / alpAH katipaye eva san zrIvIra prabhu ko bAra-bAra yaSTi aura muSTi se maaraa| vaha saba upasarga bhagavAn ne samyak prakAra se sahana kiye / isake bAda durgama lATa deza meM bihAra karane vAle bhagavAn kramazaH lATa dezakI vajrabhUminAmaka pradeza meM tathA zubhrabhUmi nAmaka pradeza meM pdhaare| usa vajrabhUmi aura zubhrabhUmi meM bhagavAn mahAvIra svAmIne aneka prakAra ke kA~ToM Adi ke tathA sardI aura garmI ke evaM daMzamazaka Adi ke kaSToM ko samitiyukta hokara, samyak prakAra se nirantara sahana kiyaa| unhoMne zarIra ko kaSTa pahu~cAne vAle sthAnoM meM nivAsa kiyA, aura kaSTa kara AsanoM kA sevana kiyaa| usa lATa dezakI vajrabhUmi evaM zubhrabhUmi meM bhagavAn mahAvIra svAmI ko bahuta upasarga yAye / jaise - vahA~ bhagavAna ko rUkhA sUkhA AhAra milaa| lATa ke logoMne bhagavAn ko laDDI - muDI Adi se tAr3ana kiyA / prabhuvora ko kuttoMne kATA aura nIce paTaka dIyA / vahA~ ke adhika loga to, 'kutte isa zramaNa ko kATeM, ' che ema vicArIne cArAe zrI prabhune uparAuparI lAkaDIe tathA gaDadApATune mAra mAryo. bhagavAne te trAsa samabhAve sahana karyo. tyArabAda du^ma lATa dezamAM vihAra karatA bhagavAna kramazaH lATa dezanA vajAbhUmi nAmanA pradezamAM tathA zubhrabhUmi nAmanA pradezamAM padhAryA. te vajAbhUmi tathA zubhrabhUmimAM bhagavAna mahAvIra svAmIe aneka prakAranA kAMTA AdinA ThaMDI ane garamInA DAMsa-macchara AdinA kaSTone samitiyukta thaIne samyak prakAre nira Mtara sahana karyAM. temaNe zarIrane kaSTa pahoMcADanAra sthAnAmAM nivAsa karyAM ane kaSTakArI AsaneAnA upayega rAkhyA. te lATa dezanI vabhUmi ane zubhUmimAM bhagavAna mahAvIra svAmIne ghaNA upasageryAM naDayA. jema ke tyAM bhagavAnane lUkhA-sUkA AhAra maLatA. lATanA leke e bhagavAnane lAkaDI tathA muThI vaDe mAryAM, temane kUvarAe karaDAvyA ane nIce pachADI nAkhyA. tyAMnA ghaNA leke te| 'kRtarA bhale A zramaNune kara" evu zrI kalpa sUtra : 02 Wu Wu Wu Wu Wu Wu Wu Wu Wu Wu Wu Wu Wu Wu kalpa maJjarI TIkA bhagavato' nArya deza saMjAta parISaho pasarga varNanam / / / 092|| // 250 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 251 // VEEEEEEEEEEE Bao Bao Bao Bao Zhen RjukAH=komalaprakRtikA janAH lUSakAn = tADakAn dazataH = dantaiH prabhuzarIraM vidArayataH zunakAn=kukkurAMzca nivArayanti = tADanAd lUSakAn dazanAt kukurAMzca pratiSedhanti / bahavo janAstu " zramaNaM kukkurA dazantu" iti kRtvA = iti vicArya zunakAna=kukurAn chuchukArayanti = bhagavaduparisamAkramaNAya prerayanti / tatra tasyAM vajrabhUmau bahavo janAH paruSabhASiNaH=kaThora bhASaNazIlAH, krodhazIlA= kopasvabhAvAH vasanti / tatra - lATadezIyavajrabhUmau anye zramaNA:= zAkyAdayaH zvabhayanivAraNAya yaSTiM daNDaM nAlikAM= svazarIramamANAccaturaGgalAdhikaM daNDavizeSaM ca gRhItvA vyaharana= vihRtavantaH tathA'pi te zramaNAH, zunakaiH = kukuraiH pRSThabhAge pazcAdbhAge samalucyanta = sandaSTA abhavan, ataH =asmAt kAraNAt lATeSu=lATadezIyamadezeSu sthAnAni duzcarANi durgarmANi santi, iti loke prasiddham / tatrApi tathAbhUte lATadeze'pi abhisametya gatvA bhagavAn 'sAdhUnAM daNDaH akalpanIyaH' iti kRtvA = iti vicArya daNDarahito vyutsRSTakAyaH= tyakta dehamamatvaH, grAma kaNTakAnAm = durjanAnAM zunakAnAM = kukkurANAM ca upasargAn adhyAsta= nizcalatayA soDhavAn / saGgrAmazIrSe = raNamUrdhani nAga iva hastivat saH zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatra = upasargaviSaye pArakaH = pArakartA AsIt / aisA socakara kuttoM ko chuchakArate hI the-kATane ke lie utsAhita hI karate the| adhikAMza loga usa vajrazubhrabhUmi meM rukSa aura kaThora bola hI bolate the, aura svabhAva ke krodhI the / lATa dezakI usa vajrabhUmi meM bauddha Adi zramaNa kuttoM ke bhaya se bacane ke lie DaMDA lekara ora yaSTi arthAt apane zarIra ke pramANa se cAra aMgula lambI lakar3I lekara calate the, phira bhI kutte pIche kI tarapha se una zramaNoM ko nauMca liyA karate the / isa kAraNa yaha bAta prasiddha ho gaI thI ki lATa deza meM aise sthAna haiM, jahA~ calanA bar3A kaThina hai| aise lATa deza meM bhI jAkara bhagavAn ne kabhI DaMDA nahIM liyaa| unhoM ne vicAra kiyA ki DaMDA dhAraNa karanA sAdhuoM ko kalpatA nahIM hai| bhagavAn to dehakI mamatA se rahita hokara duSTajano aura kuttoM ke vicArIne kUtarAone sisakAratA hatA-karaDAvavAne mATe uzkeratA hatA ane te vAzubhrabhUminAM mATA bhAganA leka te kaThora vacane ja khelatA hatA ane svabhAve ghaNA ja krodhI hatA. lATa dezanI te vajAbhUmimAM bauddha Adi zramaNA kUtarAenA bhayathI bacavAne mATe DaDA laine tathA yaSTi eTale ke peAtAnAM zarIranA mApathI cAra AMgaLa lAMbI lAkaDI laIne cAlatA hatA, te paNa kUtarA pAchaLanI bAjuethI zramaNeAne karatAM hatAM te kAraNe A vAta prasiddha thaI gaI hatI ke lATa dezamAM evI jagyAo che ke jayAM cAlavu' paNa muzkela che, evA lATa dezamAM jaIne paNa bhagavAne kadI DaMDA pAse rAkhyA nahi. temaNe vicAra karyA ke DaMDA dhAraNa karavA sAdhuone kalpatA (khapata) nathI. bhagavAna te| dehanI mamatA vinAnA thaine duSTa leAkeA ane kUtarAe vaDe karAtA upasargo sahana karatA hatA. jema hAthI zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavato'nAryadeza saMjAta parISaho pasarga varNanam / ||suu092 // // 251 // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA ||252 / / ekadA ekasmin samaye tatra-lATadezadurgabhUmau, grAmAntikaM grAmasamIpam , upasaMkrAmantam-upagacchantam aprAptagrAmam anadhigatagrAmaM bhagavantam , anAryAH mlecchAH pratiniSkramya tadgrAmAnniHsRtya "etasmAt sthAnAt paraM-dUraM palAyasvazIghaM parAvRtya gaccha' iti etadvacanaM kathayitvA alUSayannyaSTimuSTayAdibhirhatavantaH / itapUrvo'pi bhagavAn karmakSapaNArtha punaH punaH vAraM vAraM tatra-lATadeze vyaharata=vyavarat / tatra-lATadeze kecidanAryAH daNDena, kecit muSTinA, kecit kuntAdiphalena-kuntAdizastrAgrabhAgena, kecit-loSTena-mRtpASANAdikhaNDena, kecitra kapAlenavarpareNa bhagavantaM hatvA hatvA akrandana kolAhalamakurvan / ekadA te bhagavato luzcitapUrvANi-pUrvaluJcitAni zmazrUNi kUrcANi avaSTabhya avalambya virUparUpAta anekaprakAran duHsahAn parIpahAn dattvA kArya zarIram aluzcanavidAritavantaH, athavA atha ca pAMsunA dhUlyA upAkiran=pacchAditavantaH, tathA te bhagavantam kiye huve upasagoM ko sahana karate the / jaise hAthI saMgrAma ke morce para Age hI bar3hatA jAtA hai, usI prakAra bhagavAn mahAvIra prabhu bhI Age hI bar3hate gaye aura upasargoM ke pAragAmI hue| eka bAra lATadeza kI durgama bhUmi meM grAma ke samIpa pahu~cate hue, kintu grAma taka na pahu~ce bhagavAn ko dekhakara mleccha loga gAva se bahAra nikala kara 'isa jagaha se dUra bhAga jAo-yahA se lauTa jAo' isa prakAra kaha kara bhagavAna ko yaSTi aura muSTi Adi se mArane lge| jahA~ pahale bhagavAna para prahAra hue the, unhIM sthAnoM meM bhagavAn karmoM kA kSaya karane ke liye vAra-vAra vicarate the| usa lATadeza meM koI anArya DaMDe se, koI ghUse se, koI bhAle Adi zastroM kI nauMka se, koI miTTI ke Dhele se aura koI patthara se aura koI ThIkaroM se bhagavAna ko mArate aura kolAhala karate the| kabhI-kabhI ve pahale noMcI huI-mUchoM kI jagaha utpanna choTI2 mUchoM ko khIMca-khIMca kara bhagavAna ko nAnA prakAra ke kaSTa dete the| zarIra kA vidAraNa yuddhanA morace AgaLa ja vadhatuM jAya che tema bhagavAna paNa AgaLa vadhatA gayA ane upasargonA pAragAmI thayA. eka vakhata lATa dezanI durgama bhUmimAM koI eka gAmanA sImADe prabhu pahoMcyA. pahoMcatA veMta ja bhagavAnane joIne myuccha ke gAmamAMthI bahAra nIkaLIne " ahIMthI dUra bhAgI jatae, ahIMthI pAchA pharo" ema kahIne lAkaDI ane maDI Adi vaDe mAravA lAgyA. jayAM pahelAM bhagavAna para prahAro thayA hatA, eja sthAnema bhagavAna karmone kSaya karavA mATe vAraMvAra vicaratA hatA. te lATa dezamAM koI anArya DaMDAthI, to kaI gaDadAthI, kaI bhAlA Adi zastronI aNIthI, te kaI mATInA DhephAthI, koI paththarathI, te kaI DhekhALAthI bhagavAnane mAratA ane kolAhala karatA hatA. kaI kaI vAra teo leca karavA chatAM pharIthI ugelI TUMkI mUchane kheMcI kheMcIne bhagavAnane bhagavato'vinAryadezakA saMjAta prophopsrgvrnnnm| suu092|| // 252 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiklp||253|| kalpamaJjarI TIkA Zong Bian Lian Meng Lan Li Ceng You Lan ucchAtya-UrdhvanItvA nyannan-pratADayan athavA atha ca te bhagavantam AsanAt asvalayan=pAtitavantaH, tathApi= pUrvoktopasargeSu kRteSvapi praNatAzaH niHspRho bhagavAn vyutsRSTakAyaH-tyaktazarIramohaH apratijJaH-ihaloka-paralokapratijJAvarjitazca san dukha vedanAm asahata-soDhavAn / evam anena prakAreNa sa bhagavAn saMvRtaH saMvarayuktaH san puruSAn kaThorAn parIpahopasargAn-zItAdiparISahAna mAnupAdi kRtAnupasargAzca pratisevamAnaH saGgrAmazIrSe zUra iva acalA sthiraH san aita-vihAra kRtavAn / eSaH-ayaM vidhiH kalpo matimatA-buddhimatA mAhanena='mAhana' ityupadezakena apratijJena-pratijJArahitena bhagavatA-zrIvIrasvAminA "evaM madvat sarve'pi sAdhavaH IratAM viharantu" iti kRtvA iti vicArya bahuza: anekazaH anukrAntaH anusRtaH-pAlita iti ||suu092||| mUlam-tae NaM bhagavaM rogehi apuDhe'vi omoyariyaM sevisthA / ahaya muNagardasaNAIhi puDhevi, kAsa sAsAiehi rogehiM apuDhe vi bhAvisakAe No se teicchaM sAijjIa / bhagavaM saMsohaNaM vamaNaM gAyabbhaMgaNaM siNANaM saMvAhaNaM daMtapakkhAlaNaM ca kammabaMdhaNaM pariNAya no sevI / gAmadhammAo virae avAI mAhaNe rIitthA / sisirammi kara dete the| athavA dhUli se AcchAdita kara dete the| athavA Upara uchAla kara tAr3anA karate the, athavA Asana se nIce girA dete the| itane saba upasarga hone para bhI niHspRha-zarIra ke prati nirmama aura ihalokaparaloka saMbaMdhI pratijJA-kAmanA se varjita prabhu usa vedanA ko sahana karate the| isa prakAra bhagavAn ne saMvarayukta hokara kaThora zIta uSNa Adi kI parIpahoM tathA manuSyAdikRta upasargoM ko sahana karate hue, saMgrAma ke agrabhAga meM zUra puruSa ke samAna, sthira bhAva se vihAra kiyaa| isa vidhikalpa kA matimAn 'mAhana' arthAt kisI ko kaSTa mata do, isa prakAra kA upadeza dene vAle tathA apratijJa bhagavAn mahAvIrane 'mere hI samAna saba zramaNa AcaraNa kareM' aisA vicAra kara vAra-vAra pAlana kiyA ||suu092|| vividha prakAranA kaSTa pahoMcADatA hatA. zarIranuM vidAraNa karatA athavA dhULathI AcchAdita karI detA hatA. athavA ucakI uchALIne mAratA hatA athavA Asana parathI nIce pADI detA hatA. ATalA badhA upasargo thavA chatAM paNa niHspRha, zarIra pratye nimama ane Ihaleka-paraloka saMbaMdhI pratijJA-kAmanAthI rahita prabhu te vedanAne sahana karatA hatA. A pramANe bhagavAne saMvaravALA thaIne, kaThora ThaMDI-garamI AdinA parISaha tathA manuvAdi vaDe karAyelA upasagAne sana 42tA 42tA sAmanA malAmA 2hesa vIra puruSanI bha sthira lAva vihAra yA. "mAhana" eTale ke koIne paNa na haNe e upadeza ApanAra tathA apratijJa matimAna bhagavAna mahAvIre "mArI jemaja badhA zravaNa AcaraNa kare" evuM vicArIne vAraMvAra te ka5 (vidhi)nuM pAlana karyuM. (sU092) bhagavatonAryadezasaMjAtaparISaho psrgvrnnnm| suu092|| // 253 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA ma bhagavaM chAyAe AsINe jhAI / gimhe ya AyAvIa, AyAve ya ukuDue acchI / aha ya bhagavaM oyaNaM maMthu kummAsaM ceyANi tiSNi lUhANi sIyalANi paDiseviya aTTamAse jAva itthA / tao ya bhagavaM adamAsaM mAsaM sAhie duve mAse chammAse ya asaNA iyaM parihAya rAbhovarAyaM apaDinne viharitthA, pAraNagevi gilANazrIkalpa sUtre mannaM bhuNjitthaa| egayA kayAvi cha?Na kayAvi aTThameNaM dasameNaM duvAlasameNaM samAhi pehamANe apaDinne bhagavaM ||254|| muMjitthA / NacA ya se mahAvIre No ceva pAvagaM sayamakAsI, annehiM vA No kAritthA, karatapi nnaannujaannitthaa| gAma NagaraM vA pavissa bhagavaM parahAe kaDaM ghAsamesitthA, suvisuddhatamesiya AyayajogayAe sevitthaa| bhikkhAyariyAe bhamaMte bhagavaM vAyasAie rasesiNo satte ghAsesaNAe ciTuMte pehAe sayaMtAzro nivartIa, aha ya puro ThiyaM samaNaM vA mAhaNaM vA gAmapiMDolagaM vA atihiM vA sovAgaM vA pehAe NivaTTamANe appattiyaM pariharate ahiMsamANe sayA samie maMda maMdaM parakamiya annattha ghaasmesitthaa| sUiyaM vA asUiyaM vA ullaM vA sukkaM vA sIyapiMDa purANakummAsaM aduvA bakkasaM pulAgaM vA jaM kiMci laddhaM taM AharitthA, laddhe vA aladdhe vA piMDe davie samabhAveNa riiityaa| ukuDuyAi AsaNatthe bhagavaM akukkae apaDinne uDDhamahotiriyaloyasarUvaM samAhiya jhANaM jhaaitthaa| chaumatthevi bhagavaM akasAI vigayagehI saharUvAIsu amucchie viparakamamANe saiMpi pamAyaM No kushvitthaa| AyasohIe AyatajogaM sayameva abhisamAgamma abhiNibuDe AvakahaM ammAille bhagavaM samie aasii| eso vihI maimayA mAhaNeNa apaDinneNa bhagavayA "aNNevi muNiNo evaM rIyaMtu" ti kaTu bahuso aNukaMto |suu093||| chAyA-tataH khalu bhagavAn rogairaspRSTo'pi avamodarika siSeve / atha ca zunakadazanAdibhiH spRSTo'pi kAsazvAsAdikai rogairaspRSTo'pi bhAvizaGkayA no sa caikitsyamasvAdayata / bhagavAn saMzodhanaM vamanaM gaatraabhynyjn| snAna savAhana dantapakSAlana vA karmabandhanaM parijJAya no asevata grAmyadharmAd virato'vAdI mAhanaH aita / zizire ca mUla kA artha-'tae NaM' ityaadi| tatpazcAt bhagavAn ne rogoM se aspRSTa hokara bhI Unodara tapa kA sevana kiyaa| isake atirikta zvAnadazana Adi se spRSTa hokara bhI aura zvAsa khAMsI Adi rogoM se spRSTa na hokara bhAvI rogakI AzaGkA se bhI bhagavAn ne cikitsA nahIM karavAI / malAzaya kA saMzodhana, vamana, va mAliza, snAna, mardana, aura daMtadhAvana ko karmabandhana kA kAraNa jAnakara sevana nahIM kiyaa| maithuna se virata bhAnA sa...'tae NaM' yA sagavAna asta nahatA, chatarI tanu tamAye mArAthana yu. mA teNe sivAya temane kutarAo karaDI jatA te bhaviSyamAM enu jhera na caDhI jAya A bhAvanAthI temaja zvAsa kAsa Adi koI paNa ane rege hatA nahi, paNa bhaviSyamAM rAga na thAya e AzaMkAthI paNa zArIrika cikitsA temaNe kadi paNa karAvI nahi. ra bhagavata AcAra paripAlana vidhi vrnnnm| ||suu093|| // 254 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa va sUtra // 255 // kalpamaJjarI TIkA bhagavAna chAyAyAmAsIno'dhyAyat , grISme ca AtApayat , AtApe ca utkuTuka Asta / atha ca bhagavAn zrodanaM manthukulmASa caitAni trINi rUkSANi zItalAni pratisevya aSTamAsAn ayAphyAt / tatazca bhagavAn arddhamAsaM mAsam , sAdhikau dvo mAsau SaNmAsAMzca azanAdikaM parihAya rAtryuparAtramapratijJo vyaharat pAraNa ke'pi glAnAnAM bubhuje| ekadA kadApi paSThena kadApyaSTamena dazamena dvAdazena samAdhi prekSamANo'pratijJo bhagavAn bubhuje / jJAtvA ca sa mahAvIro no eva pApakaM svayamakAti, anyaizca vA no kArayAmAsa kurvantamapi nAnvajAnAt / grAma nagaraM vA pravizya bhagavAn parArthAya kRtaM grAsameSayAmAsa suvizuddhaM tameSayitvA AyatayogatayA siSeve, bhikSAcaryAyai bhraman aura maunadhArI hokara mAhana vicare / zizira Rtu meM bhagavAn chAyA meM baiThe hue dhyAna karate the aura grISma Rtu meM AtApanA lete the| AtApanA lete samaya utkuTuka Asana se baiThate the| bhagavAn ne prodana, maMthu (bora kA curA) aura kulmApa (uDada) ina tIna ThaMDI aura vAsI vastuoM kA sevana karake ATha mAsa vitaaye| bhaganAn ne ardhamAsa, mAsa, aDhAI mAsa aura chaha mAsa taka azana Adi kA parityAga karake, apratijJa hokara vihAra kiyaa| pAraNA ke samaya bhI vAsI bhojana kiyaa| kabhI belA, kabhI telA, kabhI colA, kabhI paMcolA karake samAdhi ko dekhate hue apatijJa bhagavAna ne vihAra kiyaa| pApake pariNAma ko jAnakara mahAvIrane na svayaM pApa kiyA, na dUsaroM se karavAyA aura na karate kA anumodana kiyaa| grAma yA nagara meM praveza karake bhagavAn ne dUsaroM ke artha banAye gaye AhAra kI eSaNA kI, aura nirdoSa AhAra kI eSaNA karake jJAnapUrvaka - maLa visarjana, namana, mAliza, snAna, mana, daMtadhAvana vigere ne kamabaMdhananA kAraNe jANI tenuM sevana teo karatA nahi. ane teo maithunathI sarvathA virakta hatA temaja maunavRtane dhAraNa karatA hatA. zizira RtumAM, taDakAmAM ubhA rahI AtApanA letA. AtApanAnA samaye ukkaDu Asana vALIne besatA hatA. bhagavAne cokhA, berane cUre. ane aDada A traNa ThaMDI ane vAsI vastuonuM sevana karI ATha mAsa vitAvyA hatA. bhagavAne pakhavADiyuM mAsa-aDhI mAsa-ane cha mAsa sudhInI tapasyA karI vihAra karyo. pAraNAnA samaye paNa temane vAsI bhajana karavuM paDayuM hatuM. koI koI vakhate aThThama celA pAMca upavAsa vigere karIne, dravya-kSetra kAla bhAva ne joI apratijJA (nizcaya rIte nahi) bhagavAna vihAra karatA hatA. pApanA mAThAM pariNAme joI bhagavAne svayaM pApa karyuM nathI, temaja keInI pAse karAvyuM nathI. temaja karanArane anumodana paNa ApyuM nathI. gAma agara nagaramAM jyAM jyAM bhagavAna padhAryA tyAM tyAM temaNe prAsuka AhAra grahaNa karyo. prAsuka AhAra eTale, pitAnA mATe banAveluM nahi. paNa nirdoSa AhAra AvA AhAranI gaveSaNa karI, jJAnayoga dvArA tene joI tene upayoga karatA. bhagavata AcAra paripAlana vidhi vrnnnm| muu093|| // 255 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 256 // sUtre kalpamaJjarI TIkA bhagavAn vAyasAdikAn rasaiSiNaH sattvAn grAsaiSaNAyai tiSThataH prekSya svayaM tasmAt nyavartata / atha ca purataH sthitaM zramaNaM vA brAhmaNaM vA grAmapiNDAvalagaM vA atithi vA zvapAkaM vA prekSya nivartamAnaH apratyayaM pariharan ahiMsan sadA samitaH mandaM mandaM parAkramya anyatra grAsameSayAmAsa / sUpikaM vA asapikaM vA AI vA zuSka vA zItapiNDaM purANabulmASam athavA bakkasaM pulAkaM vA yat kizcidapi labdhaM tat aahrt| utkuTukAdyAsanastho bhagavAn akaukucyo'matijJa, urdhvamastiryaglokarUpaM samAdhAya dhyAnamadhyAyat / chadmastho'pi bhagavAn akaSAyI samyak yoga se usakA sevana kiyaa| bhikSAcaryA ke lie bhramaNa karate hue bhagavAn kAka Adi mANiyoM ko| kavala-eSaNA ke lie sthita dekhakara vahA~ se lauTa jAte the| sAmane khar3e hue zramaNa ko, brAhmaNa ko, bhikhArI ko atithi ko athavA zvapAka ko dekhakara vApisa lauTate, avizvAsa ko utpanna na karate, tathA hiMsA se bacate hue sadA samitiyukta, dhIme dhIme calakara dUsarI jagaha AhAra kI gaveSaNA karate the| vyaMjana se saMskRta yA asaMskRta, gIlA yA sUkhA ThaMDA bhojana, purAne ur3ada athavA chilake yA nissAra anna-jo kucha bhI mila gayA usI ko grahaNa kara liyaa| milA yA na milA to bhI saMyamo bhagavAn mukhavikAra Adi ceSTAe~ nahIM karate the aura apratijJa the| Urdhvaloka, adholoka aura tirchaloka ke svarUpa ko jAnakara dhyAna karate the| chadmastha hokara bhI bhagavAn ne kaSAyahIna, anAsakta, zabda evaM rUpa Adi meM mUrchA na karate hue bhikSAthe bhramaNa karatI vakhate je koI sthaLe kAgavAsa' apAtI hoya ane te sthaLe prANuo A "kAgavAsanA kherAkane levA bhegAM thayAM hoya te tyAMthI bhagavAna AhAra lIdhA vinA pAchA vaLI jatA. A uparAMta je koI sthaLe bhagavAna AhAra mATe praveza karatA ane tyAM je teo zramaNa, brAhmaNa, bhikhArI, atithi vigerene ubhA jatA te tyAMthI AhAra lIdhA vinA cUpacApa pAchA vaLI jatA. pAchA vaLatI vakhate paNa evI rIte cAlI nIkaLatA ke koIne paNa avizvAsa utpanna na thAya. teo sadAya hiMsAthI bacavA mATe samitiyukta rahI dhIme dhIme cAlI anya sthaLe AhAra gaSaNa mATe jatA hatA. kherAka vaghAre hoya ke vaghArela na hoya te khorAka, DhIla agara kaThaNa kharAka, junA aDada tathA tenA phatarA athavA satvahIna game te rUkSa bhejana maLI jAya tene bhagavAna samabhAvathI grahaNa karI letA. kaI vakhata rAka maLe ke na maLe te paNa teo samapariNAmI thaI yatheccha vicaratA. akkaDa AsanathI besatA bhagavAna kadApi paNa mukhanI vikRti tema ja anya koI ceSTAo karatA nahi ane tao apratijJa hatA. udghaleka, aleka ane trIchAlakanuM svarUpa vicArI teo dhyAnamagna rahetA. chadmastha ava- sthAmAM paNa bhagavAna kaSAyahIna ane anAsakta rahI zabda, rUpa, gaMdha, sparza AdimAM mUcchabhAva karatA nahi. pitAnA bAra bhagavata AcAra paripAlana vidhi varNanam / suu093|| // 256|| 8 zrI kalpa sUtra: 02 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 257 // Tai Wan (LA CLShi Shi Ying Guan vigatagRddhi: zabdarUpAdiSu amUcchito viparAkramamANaH sakRdapi pramAdaM nAkarot / AtmazodhyA AyatayogaM svayameva abhisamAgamya abhinirvRtaH yAvat katham amAyI bhagavAn samitaH AsIt / evaM vidhirmatimatA mAhanena apratijJena bhagavatA mahAvIreNa 'anye'pi munaya evamIratAm, iti kRtvA bahuzo'nukrAntaH ||sU093|| TIkA "tae NaM bhagavaM rogehiM" ityAdi / tataH khalu bhagavAn = zrIvIrasvAmI rogaiH = jvarAdibhiH, aspRSTo'pi = rahito'pi avamodarikaM = nyUnabhojitvarUpaM tapaH siSeve = sevitavAn / atha ca tathA ca zunakadazanAdibhiH = kukura dantAghAtAdibhiH spRSTo'pi = samanvito'pi kAsazvAsAdikaiH rogaiH aspRSTo'pi = varjito'pi bhAvizaGkayA = AgAmirogasandehena tannivAraNArthamapi sa bhagavAn - caikitsyaM = cikitsAm = rogapratikAraM no asvAdayat =na anumoditavAna, tathA - bhagavAna - zrI vIrasvAmI, saMzodhanaM= malAzayAdi - saMzodhanaM, vamanam = vAnti mAtrAbhyaJjanaM zarIrAbhyaGga= zarIre vizeSa rUpa se parAkrama karate hue eka bAra bhI pramAda nahIM kiyA / AtmazodhanapUrvaka svataH Ayatayoga - jJAnapUrvaka samyak yoga vyApAra kA Azraya lekara yAvajjIva nivRttimaya, amAyI aura samita rahe / 'anya muni bhI isI prakAra AcaraNa kareM yaha socakara matimAna, mAhana apratijJa bhagavAn ne anekavAra isa AcAra kA pAlana kiyA / / sU093 / / TIkA kA artha - taba bhagavAna vIraprabhune jvara Adi rogoM se achUte hone para bhI Unodara (bhUkha se kama khAne rUpa) tapa kA sevana kiyaa| kabhI kuttA Adi ne kATa khAyA to bhI tathA sAMsa aura khAMsI Adi rogoM se rahita hone para bhI Age kahIM ye roga na ho jAya~ isa liye unake nivAraNa ke hetu bhagavAn ne cikitsA kA kadApi anumodana nahIM kiyA / bhagavAn vIra malAzaya Adi kI zuddhi, vamana (ulaTI-kai), kama kSaya karavA mATe peAtAnuM vi'--parAkrama phAravatA, ane kAi paNa samaye pramAdanu sevana karatA nahi. AtmazaidhanamAM AkhA samaya gALatA. tenA jJAnapUrvaka samyak yAgAnA vyApArano Azraya letA, ane A pramANe jAvajIva sudhI nivRtta rahI amAyI thaIne va MtA; tema ja pAMca samiti ane traNa guptinA yAgane dhAraNa karI samaya vitAvatA. tevI ja rIte anya munie amArU anukaraNa karaze ema dhArI teo sa bAbatamAM AdarUpa petAnu cAritra ghaDatA. A namunArUpa cAritra bhAvI peDhIne eka Adarza purA pADaraze ema temanu saceTa matavya hatuM. (s093) TIkAnA a--bhagavAna vIraprabhue, tAva Adi rAgothI rahita hovA chatAM phakta karyAM khayAvavAnA hetuthI unedara (bhUkha lAgI hoya tenA karatAM echuM khAvu) tapanuM sevana karyuM. kayAreka kUtarA Adi karaDavA chatAM tathA zvAsa ane udharasa Adi rAgethI rahita hovA chatAM paNa bhaviSyamAM kadAca e rAga na thAya te mATe tenA nivAraNanA uddezathI paNa bhagavAne cikitsAnu kadI paNa anumedana ApyuM nahIM. bhagavAna vIraprabhu maLAzaya AdinI zuddhi, vamana (ulaTI), zrI kalpa sUtra : 02 Man Man Man Man Man Ao kalpa maJjarI TIkA bhagavata AcAra paripAlana vidhi varNanam / ||suu093|| // 257 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 258 // kalpamaJjarI TIkA tailamardanaM, snAnaM prasiddham , saMvAhanaM-zarIrazramApanodanAya zarIramardanaM dantapakSAlana-daMtadhAvanaM ca karmabandhanaM parijJAya buddhavA tAni no asevatamna sevitavAn / grAmyadharmAt-maithunAda virataH parAGmukhaH avAdi-maunazIlo mAhana:ahiMsAparAyaNo eta-vyaharat / zizire Rtau bhagavAn chAyAyAm vRkSAdInAM chAyAyAm , aAsInaH upavizan adhyAyata-dharmadhyAnaM kRtavAn , tathA-grISme Rtau AtApayat pracaNDamArcaDAtApanAm asevata, Atape ca utkuTukaHkRtotkuTukAsanaH san Asta-upAvizat / atha ca bhagavAn odanaM-bhaktaM, manthu badarAdicUrNa kulmASa-mApaM caitAni trINi amAni rUkSANi-nIrasAni zItalAni-anuSNAni pratisevya bhuktvA aSTamAsAn ayApayat vyatikrAntavAn / tatazca bhagavAn-zrIvIrasvAmI arddhamAsaM-pakSa, mAsaM, sAdhikaukiJcidinAdhikau dvau mAsau, SaD mAsAMzca azanAdikamazana-pAna-khAdima-svAdimaM parihAya-tyaktvA apratijJaH ihalokaparalokapratijJArahitaH san rAtryuparAtram-nirantaraM vyaharata saMyamamArge vihAraM kRtavAn / pAraNakepipAraNAyAmapi bhagavAn glAnAnaM-payuSitAnnaM bubhuje-bhuktavAn / ekadA kadApi-samAdhi-cittasvasthatAM prekSamANaH apratijJo bhagavAn SaSThena=SaSThabhaktaM kRtvA kadApi aSTamenazarIra kI mAlIza, snAna, zArIrika thakAvaTa ko miTAne ke lie mardana aura dAMtauna karane ko karmabandhana kA kAraNa jAnakara kabhI sevana nahIM karate the| maithuna ke tyAgI, maunI, ahiMsAparAyaNa hokara vicarate the| zIta Rtu meM bhagavAn vRkSa Adi kI chAyA meM baiTha kara dharmadhyAna meM lIna rahate the, aura grISmaRtu meM pracaMDa sUrya kI AtApanA lete the| AtApanA lete samaya ukaDU Asana se baiThate the| bhagavAn ne odana (bhakta), maMthu bora Adi kA cUrA aura ur3ada, ina tIna rUkhe aura bAsI anoM kA hI sevana karake ATha mahIne bitaaye| bhagavAn ne adhamAsa (eka pakSa), eka mAsa, kucha dina adhika do mAsa aura chaha mAsa taka azana pAna khAdima aura svAdima AhAroM kA parityAga kiyA aura apratijJa hokara nirantara zarIranuM mAliza, snAna, zArIrika thAka dUra karavAne mATe mardana ane dAtaNa karavA vigere kriyAone karmabaMdhanuM kAraNa samajIne kadI tenuM sevana karatA nahIM. maithunano sarvathA tyAga karI mauna dhAraNa karI ane ahiMsAparAyaNa thaIne vicaratA hatA. ThaMDI RtumAM bhagavAna vRkSa AdinI chAyAmAM besIne dharma dhyAnamAM lIna rahetA hatA ane grISma RtumAM pracaMDa sayanI AtApanA letA hatA. mAtApanA letI vakhate uka Asane besatAM hatA. bhagavAne edana ( bhAta), maMtha bAra) Adine cUra ane aDada e traNa lukhA ane vAsI annonuM ja sevana karIne ATha mAsa pasAra karyo, bhagavAne ardhamAsa (eka pakhavADiyuM), eka mAsa, be mAsa upara keTalAka divase ane cha mAsa sudhI azana pAna khAdI ane svAdima ane tyAga karyo ane apratijJa (nizcita rIte nahi) thaIne niraMtara vihAra karatA rahyA. bhagavata AcAra paripAlana vidhi - vrnnnm| suu093|| // 258 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 259 / / maJjarI TIkA aSTamabhaktaM kRtvA, kadApi dazamena-dazamabhaktaM kRtvA, kadApi dvAdazena-dvAdazabhaktaM kRtvA bubhuje=bhuktavAn / jJAtvApApakarmapariNAma duSTaM jJAtvA ca saH bhagavAna mahAvIrasvAmI pApa-pApakarma-pANAtipAtAdikaM no eva-naiva svayam akArSIt=kRtavAn / tathA-anyairjanaizca no kArayAmAsa-na kAritavAn , kurvantaM pANAtipAtAdikaM pApaM karma kurvantaM nAnvajAnA-nAnumoditavAn / grAma nagaraM vA pavizya bhagavAn-zrIvIrasvAmI parArthAya anyajananimittAya kRtaM= niSpAditaM grAsam=AhAram eSayAmAsa gaveSitavAn / muvizuddham AdhAkarmAdidoSavarjitam eSaNIyaM taM-grAsam epayitvA gaveSayitvA bhagavAn AyatayogatayA samyaGmanovAkAyavyApArapUrvakaM-samabhAvena siSeve-sevitavAn / tathA bhikSAcaryAya=bhikSAthai bhraman bhagavAn rasaiSiNo-rasenendriyaviSayalolupAn vAyasAdIn kAkamabhRtIn satvAn= vihAra karate rhe| pAraNA meM vAsI anna kA sevana kiyaa| kabhI kabhI bhagavAn citta ko svasthatA kA vicAra karake apratijJa bhAva se belA karake AhAra karate the, kabhI telA karake, kabhI caulA karake aura kabhIkabhI paMcolA karake, pApa ke duSTa phala ko jAnakara mahAvIra svAmIne prANAtipAta Adi pApakoM kA svayaM sevana nahIM kiyA, dUsaroM se sevana nahIM karAyA aura pApoM kA sevana karane vAloM kA anumodana nahIM kiyaa| grAma athavA nagara meM praveza karake mahAvIra bhagavAna ne dUsare janoM ke lie banAye hue AhAra kI gaveSaNA kii| AdhAkarma Adi doSoM se rahita tathA kalpanIya AhAra kI gaveSaNA karake bhagavAn ne usakA samyaka mana vacana kAya ke vyApAra ke sAtha arthAt samabhAva se sevana kiyaa| bhikSA ke lie bhramaNa karate hue bhagavAn rasa ke abhilASI arthAt jihvA ke viSaya-rasa ke lolupa, kAka Adi prANiyoM ko AhAra kI pAraNAmAM vAsI annanuM sevana karyuM. koI koI vAra bhagavAna cittanI svasthatAne vicAra karIne apratijJa bhAvathI chaTha karIne, te kyAreka aDrama karIne, te kyAreka caulA (cAra upavAsa) karIne ane kayAreka paMcelA (pAMca upavAsa) karIne AhAra letA hatA. pApanA duSTa phaLane jANIne mahAvIra svAmIe prANAtipAta Adi pApakarmonuM na te pite sevana karyuM ke na bIjA pAse sevana karAvyuM. tema ja pApanuM sevana karanArane kadI anudana paNa na ApyuM.. gAma athavA nagaramAM praveza karIne mahAvIra bhagavAne bIjA loko mATe banAvela AhAranI gaSaNA karI AdhAkarma (kevaLa sAdhunA nimitte banAvavuM te) Adi doSa vinAnA tathA kape (svIkArI zakAya) tevA AhAranI gaveSaNa karIne bhagavAne tenuM samyapha mana, vacana, kAyAnA vyApAra sAthe eTale ke samabhAvathI sevana karyuM. bhikSArtha bhagavAna jyAre vicaratA tyAre je koI rasanA abhilASI eTale ke jIbhanA viSaya-rasanA lAlacu, kAgaDA vigere bhagavata AcAra paripAlana vidhivarNanam / suu093|| // 259 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 260 // maJjarI TIkA bhagavata AcAra paripAlana pANinaH grAsaiSaNAyai AhArAnveSaNArtha tiSThataH prekSya dRSTrA" svayaM tasmAt prANinAmAhArAnveSaNasthAnAta nyavartata parAvartata / atha ca purataH svagamanAtpUrvataH sthitaM zramaNa zAkyAdikaM vA brAhmaNaM vA grAmapiNDAvalagaM bhIkSayAjIvanayAtrAnirvAhaka tattadgrAmAzrayiNaM bhikSukavizeSa vA atithi sAdhu vA zvapAkaM cANDAlaM vA prekSya dRSTA teSAM pUrvataH sthita zramaNAdInAmantarAyo mA bhUditi budayA tato nivartamAnaH, tathA-janeSu pUrvoktazramaNAdiviSayam apratyayam avizvAsaM pariharana parityajana , ahiMsanmANAtipAtAdIna varjayaMzca sadA sarvadA samitaH IrSyAsamityAdiyuktaH san mandaM manda-zanaiH zanaiH parAkramya-parAvRtya-nivRtto bhUtvA anyatra-aparasthAne grAsam=AhAram eSayAmAsa-gaveSitavAn / tatra bhikSAcaryAyAM tena supikaM vyanjanAdiyuktaM vA asUpikam vyaJjanAdirahita vA, AIprasiddham zuSkaM nIrasaM bharjitacaNakAdikaM vA zItapiNDam=paryupitamAhAraM purANakulmASa-jIrNamASam athavA-yadvAkhoja meM sthita dekhakara, svayaM hI usa sthAna se nivRtta ho jAte the| isake atirikta apane pahuMcane se pahale se khar3e zAkya Adi zramaNa ko, brAhmaNa ko, athavA bhIkha mAMga kara jIvana-nirvAha karane vAle bhikhamaMge ko, athavA kisI vizeSa grAma kA Azraya lene vAle bhikSuka ko, sAdhu ko, yA cANDAla ko dekhakara una zramaNa Adi ko bhojana-lAbha meM vighna na ho jAya, aisA vicAra karake usa sthAna se phira jAte the| tathA logo meM ukta zramaNa brAhmaNa Adi ke avizvAsa kA parihAra karate hue prANAtipAta Adi pApoM se bacate hue sadaiva IryA Adi samitiyoM se sampanna hokara, dhIre dhIre phirakara dUsare sthAna para AhAra kI gaveSaNA karate the| dUsare sthAna para bhI cAhe vyaMjana Adi se saMskAra kiyA huA AhAra mile yA saMskAra na kiyA huA mile, gIlA mile yA bhune cane Adi rUkhA sUkhA mile, vAsI mile yA purAne ur3ada mile, cane Adi ke chilake prANIone AhAranI zodhamAM ubhelA jotA te teo pite te jagyAethI pAchA pharI jatA hatA. taduparAMta pite tyAM pahoMcyA pahelAM tyAM ubhelA zAkya Adi zramaNane, brAhmaNane athavA bhIkha mAgIne jIvananirvAha karanAra bhikhArIene athavA koI khAsa gAmane Azraya lenAra bhikSukane, sAdhune ke cAMDAlane joIne te zramaNa Adine bhojanaprAptimAM vighnarUpa na thAya tevA uddezathI vicAra karIne teo te sthAnethI pAchA pharI jatA hatA. tathA lekomAM pUrvokta zramaNa, brAhmaNa AdinA avizvAsane tyAga karatA prANAtipAta Adi pApathI bacatA sadaiva ISya Adi samitiothI yukta thaIne dhIre dhIre pharIne bIjI jagyAe AhAranI gaveSaNA karatA hatA. bIjI jagyAe paNa cAhe zAka-bhAjI sahitanA AhAra maLe ke cAhe zAka-bhAjI vinAno AhAra maLe, bhIne AhAra maLe ke zekelA caNA Adine lukha-sUke AhAra maLe, vAsI maLe ke purANA aDada maLe, caNA AdinA phataro maLe ke niHsattva anna maLe, je kaMI paNa ra vidhi maI varNanam / suu093|| // 26 // zrI 395 sUtra:02 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 261 // Zhen Zhen Zhen Zhen Zhen Xiong Zhen Xin bakkasaM=caNakAdituSaM pulAkaM = niHsAramannaM vA yat kiJcit = yat kimapi kalpanIyaM labdhaM prAptaM tat sa Aharat = bhuktavAn / tathA-bhikSAcaryAyAM piNDe=grAse labdhe prApte alabdhe = aprApte vA dravikaH = saMyamI sa bhagavAn samabhAvena=lAbhAlAbhe ca tulyabhAvena airta-vihAraM kRtavAn / tathA utkuTukAdyAsanasthaH = utkuTukAdyAsanena sthAtA bhagavAn zrIvIrasvAmI akaukucyaH - mukhavikArAdirahitaH apatijJaH = ubhayUlokamatijJAvarjitazca san Urdhvam adhastiryaglokasvarUpaM=lokatrayasvarUpaM samAdhAya = cittAvadhAnena jJAtvA dhyAnam = dharmadhyAnam adhyAyat = kRtavAn / chadmastho'pi= anutpanna kevalajJAno'pi bhagavAn = zrIvIrasvAmI, akaSAyI = krodhAdikapAyarahitaH vigatagRddhiH - gRddhibhAvavarjitaH zabdarUpAdiSu - zabdarUpagandharasasparzeSu amUcchitaH = anAsaktaH viparAkramamANaH = vizeSeNAtmasAmarthyaM vitanvan sakRdapi== ekavAramapi pramAdaM nAkarot =na kRtavAn / tathA bhagavAn AtmazodhyA = Atmazodhanena - AtmazodhanapUrvakam Ayatayogam-samyak manovAkkAyavyApAraM svayameva = svata eva, abhisamAgamya-Azritya yAvatkathaM=yAvajjIvam abhinirvRtaH= mile yA niHsAra anna mile, jo kucha bhI kalpanIya mila jAya usI kA AhAra karate the| bhikSAcaryA meM AhAra milA to aura na milA to saMyamazIla bhagavAn madhyasthabhAva meM hI vicarate the / ukaDU Adi AsanoM se sthita bhagavAn vIraprabhu mukha Adi kisI aMga para vikAra nahIM hone dete the / ihaloka aura paraloka kI pratijJA se rahita hokara tInoM lokoM ke svarUpa kA manoyogapUrvaka cintana karake dharmadhyAna meM saMlagna rahate the / yadyapi usa samaya bhagavAn kevalajJAnI nahIM-chamastha the, phira bhI krodha Adi kaSAyoM se rahita the, mamatva se rahita the aura zabda rUpa gaMdha rasa aura sparza rUpa pA~coM indriyoM ke viSayoM meM anAsakta the / vizeSa rUpa se apanI AtmA kA sAmarthya prakaTa karate hue eka bAra bhI bhagavAn ne pramAda nahIM kiyA / AtmA kI zuddhipUrvaka, samyak mana vacana kAya ke vyApAra ko svayaM hI Azrita karake bhagavAn jIvana paryanta kalpe evuM maLe ene ja AhAra karatA hatA. bhikSAcaryAmAM (gocarI) AhAra maLe ke na maLe te paNa sayamazIla bhagavAna madhyasthabhAvathI ja vicaratA hatA. ukaDU Adi AsanethI rahetA vIraprabhu mukha Adi kAI paNa aMga para vikAra thavA detA nahi. hileAka ane paralAkanI pratijJAthI rahita thaIne traNe leAkanAM svarUpanuM manAyegapUrvaka cintana karIne dharmadhyAnamAM lIna rahetA hatA. jo ke te samaye bhagavAna kevaLa jJAnI na hatA paNa chadmastha hatA, te paNa krodha Adi kaSAye rahita hatA, mamatva vinAnA hatA; temaja zabda, rUpa, gAMdha, rasa ane sparzIrUpa ema pAMce indriyAnA viSayamAM anAsakta hatA. vizeSa rUpathI peAtAnA AtmAnuM sAmarthya pragaTa karatA bhagavAne eka vAra paga pramAda sebyA nahi. AtmAnI zuddhipUrNAMka, samyak mana, vacana ane kAyAnA vyApArane pe|te ja Azrita karIne bhagavAna AjIvana nivRttibhAvavALA mAyA vinAnA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavata Avara paripAlana vidhi varNanam / / / sU0 93 / / // 261 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 262 // TIkA bhagavato' nivRttibhAvasampannaH, amAyI-mAyAvarjitaH samitaH IryAsamityAdipaJcasamitiyuktazca AsIt / eSaH pUrvokto vidhiHkalpaH matimatAmmedhAvinA mAhanena ahiMsAparAyaNena apratijJena-ubhayalokapatijJArahitena bhagavatA "anye'pi maditare'pi munayaH sAdhavaH evaM madvat IratAm-viharantu" iti kRtvA iti vicArya bahuza: sarvathA anukrAntaHanusRtaH-pAlita iti ||muu-93|| mUlam-tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre lADhadesAo paDiNikkhamai paDiNikkhamittA jeNeva sAvatthI gayarI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA tattha vicitteNaM tabokammeNaM appANaM bhAvemANe dasamaM cAummAsaM Thie / tattha NaM aTThamataveNaM egarAiyaM bhikkhupaDimaM paDivanne jhANaM jhiyAi / tatthavi divve mANusse tericche nANAvihe uvasagge sammaM sahai / evaM viheNa vihAreNa viharamANe bhagavaM egArasaM cAummAsaM vesAlIe NayarIe Thie, to pacchA susumAra NayaraM samaNupatte, tao NaM viharamANe kosaMbIe NayarIe samosarie / tattha NaM sayANIo raayaa| migAvaI mhiso| tIe vijayA pddihaariyaa| vAiNAmao dhmmpaalgo| guttaNAmA amacco tassa naMdA bhajjA, sA sAviyA aasii| amU migAvaIe rAyamahisIe sahI hotthaa| tattha NaM bhagavaM posasuddhAe paDivayAe dabakhettakAlabhAvaM samassiya terasavatthu samAulaM imaM eyArUcaM abhiggahaM abhiggahI / taM jahA-davvao suppakoNe 1, balphiyAmAsA 2 hojaa| khettao dAiyA kArAgAre ThiyA 3, tatthavi dehalIe 4, uvavidvA 5, sA puNa erga pAyaM bAhi eNaM pAyaM aMto kiccA ThiyA 6 bhave / kAlo taiyAe porisIe annabhikkhAyarehiM nivvattehiM 7, bhAvao dAiyA kayakIyA dAsittaM patA rAyakannA 8, nigaDabaddhahatthapAyA 9, muMDiyamatthayA 10, baddhakacchA 11, aTThamatavajuttA 12, assaNi muyamANA 13 hojjaa| eyAriseNa abhiggaheNa jai AhAro milissai to pAraNagaM karissAmi, annahA chammAsItavaM karissAmiti kaTu bhagavaM bhikkhavAe aDai / bhagavo so abhiggaho na katthai paripuNNo havai / / 094 // nivRttibhAva se sampanna, mAyA se rahita aura pAca samitiyoM se yukta rhe| yaha vidhi medhAvI, ahiMsAparAyaNa aura ihaloka-paraloka saMbaMdhI pratijJA se rahita bhagavAn ne 'anya muni bhI isI prakAra isa AcArakA pAlana kareM' isa prakAra vicAra kara isa AcAra kA pUrI taraha pAlana kiyA // 093 / / / ane pAMca samitiethI yukta rahyA. A pramANe medhAvI, ahiMsAparAyaNa ane Ihaleka-paraleka saMbaMdhI pratijJAthI rahita bhagavAne "bIjA munie paNa A rIte A AcAranuM pAlana kare" ema vicArIne A AcAranuM saMpUrNa te pAsana (2063) vrnnnm| suu093|| // 262 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 263 // Shi Shi Zhen Zi chAyA - tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro lATadezAt pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya yatraiva zrAvastI nagarI tatraiva upAgacchati, upAgamya tatra vicitreNa tapaHkarmaNA AtmAnaM bhAvayan dazamaM cAturmAsaM sthitaH / tatra khalu aSTamatapasA ekarAtrikIM bhikSupratimAM pratipanno dhyAnaM dhyAyati / tatrApi divyAn mAnuSAna tairavAn nAnAvidhAn upasargAn samyag sahate / evaM vidhena vihAreNa viharan bhagavAn ekAdazaM cAturmAsaM vaizAlyAM nagaryo sthitaH / tataH pazcAt zizumAraM nagaraM samanuprAptaH / tataH khalu viharan kauzAmbyAM nagaryA samavasRtaH / tatra khalu aaraat rAjA / mRgAvatI mahiSI / tasyA vijayA pratihArikA / vAdi nAmako dharmapAlakaH / guptanAmA zramAtyaH; tasya nandA bhAryA / sA zrAvikA''sIt / asau mRgAvatyA rAjamahiSyAH sakhI babhUva / tatra khalu bhagavAn pauSa mUla kA artha - ' tara NaM' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra lATa deza se vihAra karake jahA~ zrAvastI nagarI thI vahA~ pdhaare| padhAra kara vicitra prakAra ke tapaH karma se AtmA ko bhAvita karate hue dasavA~ caumAsA vahA~ kiyaa| vahA~ aSTamabhakta (tele) ke sAtha eka rAtri kI bhikSupratimA ko aMgIkAra karake bhagavAn ne dhyAna kiyA / vahA~ bhI devoM saMbaMdhI, manuSyoM saMbaMdhI tathA tiryaMcoM saMbaMdhI nAnA prakAra ke upasargoM ko bhalIbhA~ti sahana kiyaa| isI prakAra ke bihAra se viharate hue bhagavAn ne gyArahaveM caturmAsa vaizAlI nagara meM kiyA / tadanantara zizumAra nagara meM pdhaare| zizumAra nagara se vihAra karake kauzAmbI nagarI meM pdhaare| vahA~ zatAnIka rAjA thaa| mRgAvatI mahArAno thii| vijayA nAmakI mahArAnI kI dvArapAlikA thI / rAjA kA vAdI nAmaka dharmAdhyakSa thA, aura gupta nAmaka amAtya thA / amAtya kI patnI kA nAma nandA thA / vaha zrAvikA thI / vaha rAjarAnI mRgAvatI kI sakhI thii| bhUjanA artha - 'tapaNaM' dhatyAhi zramAbhu lagavAna mahAvIra, bATadezamAMthI bihAra rI, zrAvastI nagarImAM padhAryA. saMyama-tapa vigerethI AtmAne bhAvita karI dazamuM cAturmAsa tyAM karyuM. ahiM aDremanuM' tapa AdarI, eka rAtrInI bhikSupaDimA aMgIkAra karI, dhyAnamagna thayA. ahiM paNa, deva-manuSya-tiya cAnA upasageu bhalI bhrAMtithI temaNe sahana karyA. A prakAre vicaratAM, agyAramuM caumAsu.vaizALI nagarImAM temaNe karyuM. tyArabAda zizumAra nAmanA nagaramAM te padhAryA ane zizumAra nagarathI vihAra karI, kauzAmbI nagarImAM, temanuM Agamana thayuM. A kauzAmbI nagarImAM. zatAnIka nAme rAjA rAjya karatA hatA. tene mRgAvatI nAmanI rANI hatI. A rANIne vikyA nAmanI agarakSima hatI. rAmane 'vAhI' nAmano dharmAdhyakSa hato. ane 'gupta' nAmano amAtya hato. amAtyanI patnInuM nAma 'naMdA' hatuM A naMdA zrAvikA hatI, ane mahArANI mRgAvatInI mhenapaNI hatI. zrI kalpa sUtra : 02 Yan kalpa maJjarI TIkA bhagavato'bhigraha varNanam / ||suu094|| // 263 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 264 // Yan Ju You Gan Huan Ji De Guo Zi Yan Yan Zhen Yan Yi zuddhAyAM pratipadi dravyakSetrakAlabhAvasamAzritya trayodazavastusamAkulam imametadrapam abhigrahamabhyagRhNAt / tadyathA" dravyataH zUrpakoNe 1, vASpitA mASA 2, bhaveyuH / kSetrato dAyakA kArAgAre sthitA 3, tatrApi dehalyA 4, mupaviSTA 5, sA punarekaM pAdaM bahiH ekaM pAdamantaH kRtvA sthitA 6 bhavet / kAlataH tRtIyasyAM pauruSyAm anyabhikSAcareSu nivRtteSu 7, bhAvataH dAyikA krayakrItA dAsItvaM prAptA rAjakanyA 8 nigaDabaddhahastapAdA 9 muNDitamastakA 10, baddhakacchA 11 aSTamatapoyuktA 12 azrUNi muJcantI 13 bhavet / etAdRzena abhigraheNa yadi AhAro miliSyati, tadA pAraNakaM kariSyAmi, anyathA SaNmAsItapaH kariSyAmi " iti kRtvA bhagavAn bhikSArthAya aTati | bhagavataH so'bhigraho na kutrApi paripUrNo bhavati | | 094 // bhagavAn ne pauSa zuddha pratipad ke dina dravya kSetra kAla bhAtrakA Azraya lekara teraha boloMvAlA yaha abhigraha dhAraNa kiyA - dravya se (1) sUpa ke kone meM, (2) ubAle hue ur3ada hoM; kSetra se - (3) denevAlI kArAgAra meM ho, (4) kArAgAra meM bhI dehalI para ho, (5) so bhI baiThI ho, (6) vaha bhI eka paira bAhara aura eka paira bhItara karake baiThI ho; kAla se (7) tIsare prahara meM anya bhikSAcaroM ke lauTa jAne para bhAva se(8) dAyikA kharIdI hui ho, dAsI bana gaI ho magara rAjakumArI ho, (9) use hAthoM-pairoM meM ber3I ho, (10) sira muMr3A ho, (11) kAMchabaMdhI ho, (12) tele ke tapa se yukta ho aura (13) A~sU bahA rahI ho / isa prakAra ke abhigraha se yadi AhAra milegA to pAraNA karUMgA, anyathA chaha mAsa kA tapa karUMgA / aisA prabhue pASa suda ekamanA, divase, dravya-kSetra-kAla ane bhAvano vicAra karI, tera khelavALA abhigraha dhAraNa karyA. A abhigrahanI zarata nIce mujabanI hatI : jo keI vyakti nIcenA AcAra sahita mAluma paDe te huM mArA tapanuM pAraNuM karIza. nahitara A tapane cha mahinA sudhI kheMcI, cha mAsika tapanI ArAdhanA karIza. (1) dravyathI sUpaDAnA khUNAmAM (2) khAphelAM aDada hoya, (3) ApavAvAlI vyakti kArAgAramAM pUrAI hoya (4) kArAgAramAM DelI para hAya, (5) te paNa beThI hAya (6) tene eka paga uMbarAnI bahAra ane eka paga uMbarAnI aMdara hAya (7) anya bhikSArthio gayA pachInA trIjo prahara cAlatA hAya, (8) ApanAra vyakti vecAtI levAelI hoya, dAsI tarIke tenu jIvana hoya, ane mULamAM te rAjakumArI hoya, (9) tenA hAtha-pagamAM beDInu badhana hAya, (10) tenuM mAthu muMDAvela hoya (11) tenA kaccha bAMdhelA hAya (12) te aThThama tapathI yukta heAya (13) te makhAmAMthI AMsunA pravAha vahevaDAvatI hAya ! uparakta zarata mujaba, yathArtha AhAra maLe, tAja tapatuM pAraNuM karI, te AhArane zIrAthe bhAgavave. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavatosbhigraha varNanam / / / sU0 94 / / // 264 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 265 // maJjarI TIkA TIkA-'tae NaM samaNe bhagavaM' ityAdi / tataH lATa dezaviharaNAnantaraM khalu zramaNo bhagavAna mahAvIro lATa dezAt pratiniSkrAmyati-pratiniHsarati, pratiniSkramya pratinismRtya yatraiva zrAvastI nagarI tatraiva upAgacchati, upAgamya tatra zrAvastyAM nagayA, vicitreNa-anekaprakAreNa tapaHkarmaNA tapazcaraNena AtmAnaM svaM bhAvayan vAsayan dazamaM cAturmAsaM sthitH| tatra-aSTamatapasA aSTamabhaktena ekarAtrikIm ekasyAM rAtrau bhavAm bhikSumatimAM-munerabhigrahavizeSam pratipanno dhyAnaM dhyAyati-karoti / tatrApi bhagavAn zrImahAvIrasvAmI divyAn -devakRtAn-mAnupAnmanuSyakRtAn tairazcAna-tiryakRtAn nAnAvidhAn bahupakAran upasargAn samyak sahate krodhAbhAvena / evaMvidhena-pUrvoktaprakAreNa vihAreNa viharangrAmAnugrAmaM vicaran bhagavAna-zrIvIrasvAmI ekAdazaM cAtumAsam vaizAlyAM nagaryA sthitH| tataH pazcAt-caturmAsasamAptyanantaraM bhagavAna-zizumAraM nagaraM samanumAptaH= abhigraha karake bhagavAn bhikSA ke liye bhramaNa karate the, magara vaha abhigraha kahIM pUrA nahIM hotA thA ||suu094|| TIkA kA artha-lATa deza meM vicaraNa karane anantara zramaNa bhagavAn mahAvIrane lATa deza se vihAra kiyaa| vihAra karake jahA~ zrAvastI nAmakI nagarI thI, vahA~ pdhaare| aura aneka prakAra ke tapazcaraNa se apanI AtmA ko bhAvita karate hue bhagavAna ne dasavA caumAsA vahIM kiyaa| vahA~ para bhagavAn ne aSTamabhakta (tele) kI tapasyA ke sAtha eka rAta meM pUrNa hone vAlI bhikSupatimA-muni ke viziSTa abhigraha ko aMgIkAra karake dhyAna kiyaa| vahA~ bhI bhagavAn zrImahAvIrane devakRta, manuSyakRta aura tiryacakRta taraha-taraha ke upasargoM ko vinA krodha ke sahana kiye / isI prakAra ke vihAra ko aMgIkAra karake eka gA~va se dUsare gA~va vicarate hue bhagavAn vIra prabhune gyAravA caumAsA vaizAlI nagarI meM kiyA / caumAse kI samApti ke pazcAt nahitara, te tapanI vRddhi karI, chamAsa sudhI kheMcI javuM, evuM bhagavAne manathI nakkI karyuM hatuM. A abhigraha dhAraNa karI, bhikSAthe pharatAM hatA. paraMtu tenI pUrtine vega nahIM banatAM temanuM AhAra arthenuM paribhramaNa cAlu 2hayuM. (sU094) TIkAne artha-lATadezamAM vicaraNa karyA pachI zramaNa bhagavAna mahAvIre lAdezamAMthI vihAra karyo. vihAra karIne jyAM zrAvastI nagarI hatI tyAM padhAryA. tyAM aneka prakAranI tapazcaryA karIne pitAnA AtmAne bhAvita karatA bhagavAne tyAM ja dasamuM comAsuM karyuM. tyAM bhagavAne aSTabhakta (aThThama)nI tapasyAnI sAthe eka rAtamAM pUrNa thanArI bhikSapratimA-muninA viziSTa abhigrahane aMgIkAra karIne dhyAna dharyuM. tyAM paNa bhagavAna zrI mahAvIre devakRta, manuSyakRta ane tiyacakRta jAtajAtanA upasargo krodha karyA vinA sahana karyA. A pramANe vihArane aMgIkAra karIne eka gAmathI bIje gAma vicaratA bhagavAna vIraprabhue vaizAlI nagarImAM bhagavataH tapazcaryA vrnnnm| su094|| sU0 265 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkaraNa kalpamaJjarI rIkA // 266 // vihArAnukrameNa gatavAn / tataH khalu viharan bhagavAn zrIvIrasvAmI kauzambyAM nagayA smvstH| tatra khalu zatAnIko nAma rAjA AsIt / tasya mRgAvatI nAma mahiSIrAjJI, tasyAH mRgAvatyAH vijayA nAma pratihArikAH dvArapAlI, tasya zatAnIkarAjasya vAdi nAmako dharmapAlakA dharmAdhyakSaH guptanAmA ca amAtyaH mantrI aasiit| tasya-guptanAmno mantriNo nandA nAma bhAryA, sA nandA zrAvikA zramaNopAsiko AsIt / asau= nandA mRgAvatyAH rAjamahiSyAH sakhI vayasyA babhUva / tatra kauzAmbyAM nagayA khalu bhagavAn zrIvIrasvAmI pauSazuddhAyAM-pauSamAsasya zuklapakSIyAyAM pratipaditithau TravyakSetrakAlabhAvaM samAzritya trayodazavastu samAkulaMntrayodazavastu yuktam imametadrapaM vakSyamANalakSaNam abhigraham abhyagRhNAt svIkRtavAn / tadyathA-tatra prathamaM dravyato'bhigrahaH pradayete-zUrpakoNe 1 sthitA bASpitA: svinnA mASA:-'bAkulA' iti prasiddhAH 2 bhaveyuH, kSetrato'bhigrahaH-dAyikAbhikSAdAtrI kArAgAre sthitA 3 bhavet-tatrApi kArAgAre'pi dehalyAM grahadvAre upaviSya-AsInA 5 bhavet , vIraprabhu calate-calate zizumAra nagara meM pdhaare| tadanantara bhagavAn kauzAmbI nagarI meM pdhaare| kauzAmbI nagara meM zatAnIka nAmaka rAjA thaa| mRgAvatI nAmaka unakI rAnI thii| mRgAvatI kI dvArapAlikA kA nAma vijayA thaa| zatAnIka rAjA kA vijaya nAmaka dharmAdhyakSa thA aura gupta nAmaka maMtrI thaa| gupta nAmaka maMtrIkI patnIkA nAma nandA thaa| nandA zrAvikA thI aura rAnI mRgAvatI kI sahelI thii| vIra bhagavAna ne pauSa mAsa ke zukla pakSa kI pratipadA tithi meM dravya, kSetra, kAla, bhAvakI apekSA, teraha bAtoM se yukta isa prakAra kA abhigraha dhAraNa kiyA / pahele dravya kI apekSA se abhigraha batalAte haiM(1) sUpa (chAjale) ke kone meM, (2) ubAle hue ur3ada arthAt bAkale hoM; kSetra se abhigraha batalAte haiM(3) bhikSA dene vAlI kArAgAra meM sthita ho, (4) kArAgAra meM dehalI-daravAje para ho (5) so bhI baiThI ho, agiyAramuM comAsuM karyuM. comAsuM pUrNa karyA pachI vIraprabhue vihAra karatA karatA zizumAra nagaramAM padhAryA. tyArabAda bhagavAna kauzAmbI nagarImAM padhAryA. kauzAmbI nagarImAM zatAnIka nAmanA rAjA hatA. temane mRgAvatI nAmanI rANI hatI. mRgAvatInI dvArapAlikAnuM nAma vijayA hatuM. zatAnIka rAjAno vAdI nAmane dharmAdhyakSa hatuM ane gupta nAme maMtrI hatA. gupta nAmanA maMtrInI patnInuM nAma nandA hatuM. nandA zrAvikA hatI ane rANI mRgAvatInI benapaNI hatI. vIrabhagavAne poSa mAsanA zukala pakSanI paDavenI tithie, dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe tera bAbate vALo A prakArane abhigraha dhAraNa karyo. pahelA dravyanI apekSAe abhigraha batAve che-(1) sUpaDAnA khUNAmAM (2) bAphelA aDada eTale ke bAkaLA deya; kSetrathI abhigraha batAve che-(3) bhikSA denArI vyakti kArAgAramAM rahela hAya (4) kArAgAramAM paNa daravAjAnA uMbarAmAM hoya (5) te paNa beThela hoya (6) vaLI eka paga uMbarA bahAra bhagavato' bhigraha ra varNanam / // 094 // // 266 // rIjha zrI kalpa sUtra: 02 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamanjarI // 267 // TIkA sA punaH ekaM pAdaM caraNaM bahiH-dehalIto bahiH pradeze ekam aparaM pAdam antaH abhyantarapradeze kRtvA sthitA 6 bhavet / kAlato'bhigrahaH-tRtIyasyAM pauruSyAM-tRtIyapahare anyabhikSAcareSu nivRtteSu-parAvRtyagateSu satsu 7, bhAvato'bhigrahaH-dAyikA-bhikSAyAdAtrI krayakrotA-mUlyagRhItA tathA-dAsItvaM prAptA-dAsIbhUtA rAjakanyA bhavet 8 sA puna: nigaDabaddhahastapAdA-nigADitakaracaraNA 9 tathA-muNDitamastakA-kezApanayato muNDitazirA 10, baddhakacchA 11 aSTamatapoyuktA aSTamabhaktarUpatapasyAnvitA 12, azrUNi muzcantI 13 bhavediti / etAdRzena-evaMvidhana abhigraheNa yadi AhAro miliSyati tadA pAraNakaM kariSyAmi, anyathA-trayodazavastuSu kasyApi vastuno'bhAve'bhigrahApUraNe paSmAsItapaH-pASmAsikaM tapaH anazanarUpaM kariSyAmi' iti kRtvA etanmanasikRtya bhagavAn bhikSArthAya-bhikSArtham kauzAmbyAH pratigRham aTatibhramati, kintu bhramato bhagavataH saH trayodazavastuyukto'bhigrahaH kutrApi kvacidapi gRhe paripUrNoM na bhavati ||suu094|| (5) vaha bhI eka paira dehalI se bAhara nikAle ho aura dUsarA paira dehalI ke bhItara karake baiThI ho, kAla se abhigraha batalAte haiM-(7) tIsare pahara anya bhikSAjIviyoM ke loTa kara cale jAne para, bhAva se abhigraha batalAte haiM-(8) bhikSA dene vAlI kharIdI huI ho, dAsI banI ho magara rAjAko kanyA ho, (9) usake hAthoM-pairoM meM ber3iyA par3I hoM, (10) mastaka muMDA huA ho, (11) kAMcha bA~dhI huI ho, (12) tele kI tapasyA se yukta ho aura (13) AsU bahA rahI ho| isa prakAra ke abhigraha se agara AhAra milegA to maiM pAraNA karUMgA, ina teraha boloM meM se kisI bhI eka kI kamI hogI aura abhigraha pUrA na hogA to chaha mAsI tapasyA kruuNgaa| isa prakAra mana hI mana meM nizcaya karake bhagavAn bhikSAke lie kauzAmbI ke ghara-ghara meM paribhramaNa karate the, parantu kisI bhI ghara meM yaha teraha bola kA abhigraha pUrNa nahIM hotA thA ||suu094|| mUkela hoya ane bIjo uMbarAnI aMdara rAkhIne beThI hoya, kALathI abhigraha batAve che-(7) trIjA pahore bhikSakonA pAchA pharyA bAda, bhAvathI abhigraha batAve che-(8) bhikSA denArI vyakti kharIdAyela hoya, rAjAnI kanyA hovA chatAM dAsI banI hoya (9) tenA hAthapagamAM beDiyo nAkhelI hoya, (10) mAthuM mUDeluM hoya (11) kachoTe bAMdhele hoya (12) aThThamanI tapasyA sahita hoya (13) AMkhamAMthI AMsu vahetA hoya; A pramANenA abhigrahathI je AhAra maLaze te huM pAraNuM karIza A tera belamAMthI ekanI paNa khAmI haze ane abhigraha pUra nahIM thAya te chamAsI tapasyA karIza. A pramANe manomana nizcaya karIne bhagavAna bhikSA mATe kauzAmbInA ghare ghare paribhramaNa karatA tA, 5 gharabhA mA 2 bAsanA mamiya pU thAnato . (sU084) bhagavato' bhigraha varNanam / ||suu094|| ARTHRITICICIA // 267 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 268 // kalpamaJjarI TIkA mUlama-evaM paidiNaM bhagavaM aDamANaM pAsiya logA aNNaM maNaM vitakeMti, tattha kei evaM vayaMti'esa NaM bhikkhU paidiNaM aDai, Na uNa bhikkhaM gihai, etya keNavi kAraNeNa hAyavvaM' / kei vayaMti-'ummattaNeNa bhmi'| avare vyaMti-ayaM kassa vi raNo guttayaro kiMpi visiDhe kajjamuddisiya addi| aNNe vayaMticoro'yaM, coriyamuddisiya addi| ege vayaMti-'eso carimo titthayaro abhiggaheNa addii'| to pacchA savve jaNA jANisu jaM esa NaM telukanAhe sabajagajIvahiyagare samaNe bhagavaM mahAvIre dukkaradukkareNaM abhiggaheNaM aDai / maMdabhaggA amhe jaMNaM erissa mahApurIsassa abhiggahaM pUriU na skkaamo| evaM aDamANassa bhagavao paMcadivasoNA chammAsA viiikvNtaa| tae NaM bIe divase lohanigaDabaMdhaNatoDaNapaDinihittammi aNAikAlINabhavabaMdhaNatoDaNaM kAUM lohayAradvANIe bhagavaM dhaNAvahaseTThiNo gihe caMdaNavAlAe aMtIe samaNupatte / taM daTTaNaM sA caMdaNA hatuvA cittamANaMdiyA harisavasavisappamANahiyayA citei "aho pattaM mae pattaM, kiMci puNNaM mmtthivi| jaM imo atihI patto, kapparukkho mamaMgaNe" // 9 // tti ciMtiya bhagavaM patthei-nociyaM imaM bhattaM bhadaMtassa, tahavi jai kappaNijaM to mamovari kivaM kAUM gijjhau / tae NaM se bhagavaM tattha bArasa payANi paDipuNNANi pAsai, assurUvaM terasamaM payaM na pAsai, to bhagavaM paDiNiyahai / paDiNiyahamANaM bhagavaM daTTaNaM caMdaNA paricitei "Ago bhagavaM ettha, pacchA eso niyhio| kiMdukammaM mae ciNaM, jassimaM erisaM phalaM" // 9 // ____ ahaM kerisI adhaNNA apuSNA akayatthA akayapuSNA akayalakkhaNA akayavihavA kuladdheNaM mae jammajIvIyaphale, jIe imA eyArUcA duhaparaMparA laddhA pattA abhisamannAgayA / mama aTThamatavapAraNage samAgo eyAriso gahiyabhiggaho mahAmuNI mahAvIro bhagavaM apaDilAbhitrI ceva pddinniytto| gihAgano kapparukkho hatthAo avsrio| hatthagayaM vajjarayaNaM naTuMtti kuTu sA caMdaNAvAlAe roiumaarbhii| tae NaM bhagavaM terasamaM vayaM paDipuNNaM viNNAya paDiNiyaTTiya caMdaNabAlAe hatthApro bapphiya mAse karapatte paDigahiya pAraNaM kaasii| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tassa NaM dhaNAvahasehissa gihaMsi devehiM paMcadivvAiM pgddiikyaaii| taM jahAvasuhArAvuDhA 1, dasaddhavanne kusume NivAie 2, celukkheve kae 3, AyAo duMduhIo 4, aMtarA viyaNaM AgAsaMsi aho dANaM aho dANaMtighuTTe ya 5 / devA jayajaya saI pauMjamANA caMdaNabAlAe mahimaM kariMsu / tIe nigaDabaM kA abhigrahArtha maTamAnasya bhagavata viSaye lokavitarka vrnnnm| suu094|| // 268 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||269 // Jiang Jiang gia hatthapAyA valaya NeurasamalaMkiyA jAyA, kesapAso suMdaro samunbhUo / tIe savvaM sarIraM nANAvihavatthAlaMkAravibhUsiyaM saMjAyeM / savvattha harisapagariso jaao| devaduMduhijjhuNi suNiya logA tattha AgaMtUNa caMdaNabAlaM thusu, ghaNAvahaseThassa ghaNNavArya dalamANA tanbhajjaM mUlaM niMdisu / taM soUNa caMdaNavAlA loge nivAremANI vadIa - bho logA ! evaM mA vayaMtu mama u eseva mUlA mAyA aNaMtovagAriNI atthi, jappabhAveNa ajjamae erise suavasare laddhe patte abhisamannAgae ti // 095 // chAyA -- evaM pratidinaM bhagavantamadantaM dRSTvA lokA anyo'nyaM vitarkayanti tatra kecidevaM vadanti - ' eSa khalu bhikSuH pratidinamaTati na punarbhikSAM gRhNAti, atra kenApi kAraNena bhavitavyam / kecidvadanti - " unmattatvena bhramati" / apare vadanti - ayaM kasyApi rAjJo guptacaraH kimapi viziSTaM kAryamuddizya aTati / anye vadanti cauro'yaM cauryamuddizya aTati / eke vadanti - 'eSa caramastIrthakaro'bhigraheNATati' tataH pazcAt sarve janA ajAnan - yad eSa khalu trailokyanAthaH sarvajagajjIvahitakaraH zramaNo bhagavAn mahAvIro duSkara duSkareNAbhigraheNATati, mandabhAgyA vayaM yat mUla kA artha - ' evaM ' ityAdi / isa prakAra pratidina paribhramaNa karate hue bhagavAn ko dekhakara loga paraspara tarkaNA karate the| unameM se koi kahate yaha bhikSu pratidina paribhramaNa karatA hai, kintu bhikSA nahIM letaa| isameM koI kAraNa honA caahiie| koI kahate - pAgalapana ke kAraNa ghUmatA hai| dUsare kahate - yaha kisI rAjA kA jAsUsa hai| kisI vizeSa kArya ko lekara ghUma rahA hai| koI kahate yaha cora hai, aura corI karane ke uddeza se ghUma rahA hai / koI kahate - yaha antima tIrthakara haiM, abhigraha ke kAraNa ghUmate haiN| tatpazcAt sabhI janoM ko jJAta ho gayA ki yaha tIna loka ke nAtha, jagat ke samasta jIvoM ke hitakArI, zramaNa bhagavAn mULanA a--va' ityAdi. A pramANe pratidina bhramaNa karatAM bhagavAnane joI, leAkeA tarkavitarka karavA lAgyA. lekenA keTalAka bhAga khelatA hatA ke, A bhikSu haMmezAM pharyA kare che paraMtu bhikSA letA nathI, mATe kAI paNa kAraNa hovuM joie. kAi kAI tA kheAlatA hatA ke pAgala thaI javAne kAraNe ghUmyA kare che. koI koI ema paNa khelatA hatA ke rAjAnA jAsusa che; jethI koi viziSTa kAryaMne mATe ahiM tahiM karyA kare che. koI kAi te ema paNa khelatA ke A sAdhu cAra che, ane cArI mATe cAre tarapha joyA kare che. koI kAinu elavuM ema paNa thatu ke A chellA tIrthaMkara che ane petAnA abhigraha pAra pADavA AvI rIte gamanAgamana karyA kare che. lAkhA vakhata pachI darekanA jANavAmAM AvyuM ke A bhikSu trileAkInAtha che. jagatanA sarva jIvAnA hitakArI zramaNa bhagavAna mahAvIra che. ane pe|tAnA abhigrahanI pUrti mATe kare che paNa abhigraha pUrA thatA lAgatA nathI. zrI kalpa sUtra : 02 Cang Bing Shi ###Bao Tao Tao Shi Shi Wu Wu Wu Wu kalpa maJjarI TIkA abhigrahArtha maTamAnasya bhagavata viSaye lokavitarka varNanam / / / sU0 95 / / // 269 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI TIkA // 270 // khalu IdRzasya mahApuruSasyAbhigrahaM pUrayituM na shknumH'| evamaTato bhagavataH paJcadivasonAH SaNmAsA vytikraantaaH| tataH khalu dvitIye divase loganigaDabandhanatroTanapratinidhitve anAdikAlInabhavabandhanatroTanaM kartu lohakArasthAnIyo bhagavAn dhanAvaha zreSThino gRhe candanavAlAyA antike samanumAptaH, taM dRSTvA sA candanA haSTatuSTA cittAnanditA harSavazavisarpahRdayA cintayati-- "aho pAtraM mayA prApta, kiJcit puNyaM mmaastypi| yadayam atithiH prAptaH, kalpavRkSo mamAGgaNe" // 9 // iti / cintayitvA bhagavantaM prArthayati-"nocitamidaM bhaktaM bhadantasya, tathApi yadi kalpanIyaM tadA mamopari kRpAM kRtvA gRhnnaatu"| tataH khalu sa bhagavAMstatra dvAdazapadAni pratipUrNAni pazyati azrurUpaM trayodazaM padaM na mahAvIra haiM, aura atIva duSkara abhigraha ke kAraNa bhramaNa kara rahe haiN| hama loga mandabhAgya haiM ki aise mahApuruSa ke abhigraha ko pUrA nahIM kara skte| isa prakAra bhagavAn ko ghUmate-ghUmate pA~ca dina kama cha mAha ho gye| taba dUsare dina lohe kI beDiyoM ko tor3ane ke sthAnApanna anAdi kAlIna saMsAra-baMdhanoM ko tor3ane ke lie lohakAra ke samAna bhagavAna dhanAvaha seTha ke ghara meM candanavAlA ke samIpa phuNce| bhagavAn ko dekhakara candanA hRSTa-tuSTa huii| usake citta meM Ananda huaa| harSa se usakA hRdaya vikasita ho gyaa| vaha socatI hai "kiMcita puNya zeSa hai merA, mujhe mile yaha pAtra mahAna / atithi rUpa meM kalpavRkSa hI, uga AyA oNgana-udyAna" || isa prakAra vicAra kara usane bhagavAna se prArthanA kI- yaha bhojana bhagavAn ke yogya nahIM hai, tathApi yadi kalpanIya ho, to he bhagavAn / mujha para kRpA karake grahaNa kiijiie|' taba bhagavAna ne vahA~ bAraha boloM kA A prakAre avarajavara karatAM cha mahinAmAM pAMca divasa ochA eTale samaya pasAra thaI gaye. A vyatIta vakhatanA bIje ja divase kaI eka ghera AhAra arthe jaI pahoMcyA, te tyAM loDhAnI beDiethI baMdhAela sthitimAM caMdanabAlA nAmanI koI eka kumArikAne temaNe dhanAvaha zeThanA makAnamAM jaI bhagavAna jANe sAkSAt lokhaMDanI beDI, teDavAne badale anAdi kAlika saMsAranI beDIne teDavAvALA luhAra AvyA na hoya ! tema caMdanabAlA bhagavAnane joI harSathI pulakita thaI. tenA cittamAM AnaMda vyApI gayo. tenuM hRdaya vikasita thayuM ane te vicAravA lAgI ke "haju meM pApa karatAM pAchuM vALIne joyuM che ke zeSa puNyanA pratApe AvA mahAnapAtra mArI pAse AvI caDayA ! jANe A atithi rUpamAM kalpavRkSa ja mArA AMgaNA rUpI udyAnamAM ugI nIkaLyuM. A prakAre vicArI teNI e prabhune prArthanA karI ke he bhaga vAna ! A bhojana grahaNa karavA gya nathI, chatAM ka95vA yogya hoya te he bhagavAna, Apa maherabAnI karI le kAra mevI bhArI prArthanA che. abhigrahapUrtayeSTataH ma candanabAlA samIpeST gamana varNanam / su095|| // 27 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma zrIkalpa sUtre // 271 // TIkA dRSTvA pazyati, tato bhagavAn pratinivartate / pratinivartamAnaM bhagavantaM dRSTvA candanA paricintayati ___"Agato bhagavAnatra, pazcAdeSa nivRttH| kiM duSkarma mayA cIrNa, yasyedamIdRzaM phalam" // 9 // zrIkalpaahaM kIdRzI adhanyA apuNyA akRtArthA akRtapuNyA akRtalakSaNA akRtavibhavA, kulabdhaM khalu mayA ra maJjarI janmajIvItaphalam , yayA iyametadrapA duHkhaparampaga labdhA prAptA abhisamanvAgatA / mamASTamatapaH pariNake samAgata etAdRzo gRhitAbhigraho mahAmunimahAvIro bhagavAn apatilambhita evaM pratinivRttaH gRhA''gataH, kalpavRkSo hstaadpsRtH| hastagataM vajraratnaM naSTamiti kRtvA sA candanabAlA roditumArabhata / tataH khalu bhagavAn trayodazaM padaM pUrNa honA dekhA, kintu A~sU rUpa teraha terahavA~ bola nahIM dekhate / isa kAraNa bhagavAn vApisa loTane lge| bhagavAn ko lauTate dekha candanA socatI hai bhagavantaM hAya hAya prAMgaNa meM mere, rakhakara varada caraNa bhagavAn / lauTa rahe haiM lokanAtha yaha, maiM kaisI pApoM kI khAna / / candana bAlAyA maiM kaisI adhanya hU~, puNyahIna huuN| akRtAtha huuN| maiMne puNya nahIM kiyA, maiM mulakSaNoM se hIna hU~, maiMne vibhava homa harSollAsanahIM paayaa| mujhe janma kA aura jIvana kA bhalA phala nahIM milA, jisane isa prakAra kI duHkhaparamparA kA lAbha vrnnnm| kiyA, prAptI kI aura sAmanA kiyaa| mere tele ke pAraNaka ke avasara para Aye hue aise abhigrahadhArI mahAmuni // sU095|| mahAvIra bhagavAn AhAra lie binA hI lauTa gaye, jaise ghara meM AyA huA kalpavRkSa hI hAtha se calA gayA / hAya, hAtha AyA hIrA guma ho gyaa| isa prakAra vicAra kara candanabAlA rone lgii| usa samaya bhagavAna ne terahavA bola ahIM bhagavAne abhigrahanI bAra zarate pUrNa thatI joI, paNa teramI zarata jovAmAM AvI nahi, tethI bhagavAna pAchA vaLavA lAgyA. bhagavAnane pAchA pharatA joI caMdanabAlA zeka karavA lAgI ke "AgaNe Avela sAkSAt devAdhideva pAchA pharI rahyA che, huM kevI abhAgaNI chuM ke hAthamAM AveluM ratna kheI beThI ! huM kharekhara pANI chuM, akRtArtha chu , puNyahIna chuM, vibhavahIna chuM, mane mArA janma ane jIvananuM zubha phaLa ne maLyuM. mane abhAgaNIne jIvanamAM duHkhaparaMparAone ja lAbha maLe, mArI e kamanasIbI che ke mArA aDDamanA pAraNe AvelA AvA abhi- // 27 // rahI muni bhagavAna mahAvIra AhAra vinA pAchA vaLI gayA. gharamAM AveluM kalpavRkSa hAthamAthI cAlyuM gayuM. are! meM te hAthamAMthI AveluM ratna gumAvyuM! AvA prakArane zekavilApa karI caMdanabAlA raDavA lAgI, ane tenI AMkhamAM jhaLajhaLIyAM AvyAM, caMdanabAlAnI AMkhamAM jyAM AMsunuM biMdu dekhAyuM ke bhagavAna pAchA padhAryA. kAraNa ke koI zrI kalpa sUtra: 02 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki bhI kalpa sUtre // 272 // kalpamaJjarI TIkA pratipUrNa vijJAya pratinivRtya candanavAlAyA hastAda vASpitamASAn karapAtre parigRhya pAraNamakArSIt / tasmin kAle tasmin samaye tasya khalu dhanAvahazreSThino gRhe deveH paJcadivyAni prakaTIkRtAni ! tadyathAvasudhArA dRSTA 1, dazArdavarNAni kusumAni nipAtitAni 2, celotkSepaH kRtaH3, AhatAH dundubhayaH 4, antarApi ca khalu AkAze 'ahodAnam ahodAnam' iti ghuSitaM c| devA jayajaya zabdaM prayuJjAnAH candanavAlAyA mahimAnamakurvan / tasyA nigaDavandhanasthAne hastapAdaM valayanapurasamalaGkRtaM jAtam kezapAzaH sundaraH smudbhtH| tasyA sarva zarIraM nAnAvidhavastrAlaGkAravibhUSitaM saMjAtam / sarvatra hrssprkrssojaatH| devadundubhidhvani zrutvA lokAstatrA''gatya candanabAlAprastuvan , dhanAvahazreSThine dhanyavAdaM dadatastadbhAyaryA mUlAmanindan / tacchrutvA candanavAlA lokAn nivArayantI avadat-'bho lokaaH| evaM mA vadantu, mama tu eSaiva mUlA mAtA anantopakAriNI asti, yatmabhAveNa adya mayA IdRzaH avasaro labdhaH prApto'bhisamanvAgata iti suu095|| pUrNa huA jAnakara, lauTakara candanavAlA ke hAtha se uDada ke bAkale karapAtra meM grahaNa kara ke pAraNaka kiyaa| usa kAla aura usa samaya, usa dhanAvaha seTha ke ghara meM devoMne pAca divya prakaTa kiye / vaha isa prakAra-(1) sonayo kI varSA huI (2) pA~ca raMga ke phUloM kI varSA huI (3) vastroM kI varSA huI (4) duMdubhiyoMko dhvani huI (5) 'AkAza meM ahodAna ahodAna' kA ghoSa huaa| jaya-jayakAra karake devoMne candanabAlA kA mahimA kA prakAza kiyaa| beDiyoM kI jagaha usake hAtha-paira kaDoM aura nUpuroM se alaMkRta ho gye| sundara kezapAza utpanna ho gyaa| usakA samasta zarIra nAnA prakAra ke vakhoM aura alaMkAroM se vibhUSita ho gyaa| sarvatra harSakA ubhAra A gyaa| devadaMdabhiyoM kI dhvani sunakara, loga vahA~ Aye aura candanavAlA kI stuti karane lge| dhanAvaha seTha ko dhanyavAda dete hue usakI patnI mUlA kI nindA karane lge| yaha sunakara AMkhamAM AMsue temanA abhigrahanI teramI zarata hatI. teretera bela paripUrNa thatAM bhagavAne caMdanabAlAnA hAthe aDadanA bAkaLA karapAtramAM svIkAryo ane e rIte prabhue dIrgha tapazcaryAnuM pAraNuM karyuM. A vakhate dhanAvaha zeThane tyAM pAMca divya pragaTa thayA. pAMca divya pragaTa thatAM dee duMdubhI dhvani sAthe jayajayakAranI gheASaNa karI ane caMdabAlAno mahimA gAyo. tenA hAthanI beDIonA sthAne suvarNamaya kaMkaNa ane jhAjharenA ala kAre dekhAyAM. tenA mAthAnA muMDanane badale suMdara kezakalApa dRSTigocara thayo. tenuM Akhu zarIra vividha prakAranA vastro ane alaMkArathI vibhUSita thayuM. sarvatra harSanAda thavA lAgyA. devaduMdubhIne avAja sAMbhaLI loke tyAM ubharAyA ane caMdanabAlAnI prazaMsA karavA maMDayA. te vakhate leke dhanAvaha zeThane dhanyavAda ane mUlA zeThANInI niMdA 1 abhigraha pUraNAnantaraM zreSThigRhe divyAni prakaTanAdi vrnnnm| 095 // I ||272 / / zrI kalpa sUtra: 02 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||273 // zrIkalpamaJjarI TIkA TIkA-" evaM paDidina bhagavaM aDamANa" ityAdi / evaM anena prakAreNa pratidinaM dine dine bhagavantaM zrImahAvIrasvAminam aTantaMbhramantaM daSTvA lokAH-janAH anyo'nya parasparaM vitarkayanti, tatra-lokeSu kecit= katipaye lokAH evaM vadanti-" epa: ayaM khalu bhikSuH pratidinam aTati-bhramati, punaH kintu bhikSAM na gRhAti, atra pratidinamaTato'pyasya bhikSAgrahaNA'bhAve kenApi asmadAdyajJAtena kAraNena hetunA bhavitavyam / kecit vadanti'eSa bhikSuH unmattatvena jAtonmAdatayA bhramati ' / apare vadanti-ayaM kasyApi rAjJo guptacaro vartate, so'yaM svasya rAjJaH kimapi viziSTaM kAryamuddizya kenApi viziSTakAryaprayojanena aTati / anye vadanti-cauro'yaM vartate, cauryamuddizya aTati / eke vadanti-eSaH bhikSuH caramaH antimaH-caturviMzaH, tIrthakaro jinaH abhigraheNa ati| tataH pazcAt tadantaraM sarve janAH bhagavantaM zrIvIram ajAnan paricitavanta:-"yat eSaH bhikSuH khalu trailokyanAthaH= candanabAlAne unheM roka diyA, aura kahA-logo! aisA na kaho / mUlA mAtA hI merI mahAn upakAriNI hai, jisake prabhAva se Aja mujhe yaha suavasara labdha huA, prApta huA aura mere sAmane AyA ||suu095|| TIkA kA artha--isa prakAra bhagavAn zrImahAvIra ko pratidina bhikSA ke lie paryaTana karate dekhakara loga Apasa meM tarka-vitarka karate the| una logoM meM se kitaneka loga isa prakAra kahate-yaha bhikSu pratidina bhikSA ke lie ghUmatA hai, magara bhikSA letA nahIM hai, isa meM koI na koI kAraNa honA cAhIe, jo hameM mAlUma nahIM pdd'taa| koI kahate-yaha bhikSu unmata hone ke kAraNa cakkara kATA karatA hai| dUsare kahate-yaha kIsI rAjA kA guptacara hai| yaha apane rAjA ke kisI vizeSa kArya ko lekara ghUmatA haiN| kisIne kahA-yaha cora hai aura corI ke uddezya se ghUmatA hai| koI koI kahate the-yaha bhikSu cauvIsaveM tIrthakara haiM, aura apanI pratijJA kI karavA lAgyA. lekone A pramANe bAlatA sAMbhaLI caMdanabAlAe temane aTakAvyA ane kahyu ke "A mUlA mAtA ja mAro mahAna upakAra karavAvALI che. jenA prabhAvavaDe Aje mane A anupama avasara prApta thayuM. (sU095) TakAno atha... sAmAnya khecaka e bhikSakanuM bhajana che. AvuM bhojana te game tyAMthI prApta thaI zake che, chatAM A bhikSu ghera ghera AthaDe che, ne bhejana tenI AgaLa dharavA chatAM te letA nathI. mATe A bhikSune judo ja IrAdo * have joie ema leka aMdaroaMdara vAta karatA hatA. A vAte sAmAnyapaNe AkhA gAmamAM carcAvA lAgI, ne A carcAmAMthI aneka prakAranA tarkavitarko ubhA thavA lAgyA. vAta vAyuvege prasaratAM leke A bhikSukanI TIkA karavA lAgyA ane jAtajAtanA gapagoLA pheMkavA lAgyA. A kalpanAne koI paNa aMta hatuM nahi. kadAca A bhikSuka koI che damanane jAsusI manuSya hovuM joIe ! tema ja kadAca corI karavA nimitta cArekera tapAsa paNa karI rahyo hoya ! abhigrahArthamaTato bhagavata: viSaye lokavitarka varNanam / / suu095|| // 273 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. sUtre // 274 // KAALA trilokasvAmI, sarvajagajjIvahitakara=sakalabhuvanasthaprANikalyANakArI zramaNo bhagavAn mahAvIraH, duSkaraduSkareNa= atikaThinena abhigraheNa ati iti / tataste evaM zocanti - aho ! vayaM = sarve mandabhAgyAH = bhAgyahInAH smaH yat = yasmAddhetoH khalu IdRzasya = trailokyanAthatvAdi viziSTasya mahApuruSasya abhigrahaM pUrayituM = sampannaM karttuM na zaknumaH=na samarthA bhavAmaH / evam = ittham aTataH = abhigrahApUrtyAbhikSArtha bhramataH bhagavantaH = zrIvIrasvAminaH paJcadivasonAH=paJcabhirdinairnyanAH SaNmAsAH vyatikrAntAH = vyatItA abhavan / tataH = paJcAhanyUnapANmAsIvyatikramaNAnantaraM khalu dvitIye divase lohanigaDabandhanatroTanapratinidhitve = lohazRGkhalA niyantraNa khaNDanasthAne, anAdikAlina bhavabandhanatroTanaM=anAdikAlodbhavabhavabandhanabhaJjanaM karttu lohakArasthAnIyaH = lohakAratulyo bhagavAn mahAvIro dhanAvaha zreSThina gRhe candanabAlAyAH = tannAmnyAH rAjaputryAH antike =samIpe samanuprAptaH = samAgataH taM gRhamAptaM zrIvIrasvAminaM dRSTvA sA candanA = candanabAlA, hRSTatuSTA = hRSTA = harSitA, tuSTA = santopaM prAptA cittAnanditA=AnanditamAnasA pUrti ke liye bhramaNa karate haiN| kucha dinoM bAda sabhI jana vIra bhagavAn se paricita ho gaye / jAna gaye ki yaha bhikSu tIna loka ke svAmI aura saMsAra ke prANI mAtra ke kalyANakartA zramaNa bhagavAn mahAvIra haiM, aura duSkara - duSkara (atyanta hI kaThora ) abhigraha ke kAraNa bhramaNa karate haiN| jaba logoM ko patA lagA to ve isa prakAra zoka karane lage-Aha ! hama saba abhAge haiM, jo aisetrilokInAtha mahApuruSa kA abhigraha pUrNa karane meM samartha nahIM haiN| isa prakAra abhigraha pUrti ke nimitta bhikSA ke lie bhramaNa karane vAle bhagavAn mahAvIra ko pA~ca dina kama chaha mAsa pUrNa ho gaye / itanA samaya bIta jAne ke bAda, dUsare dina, lohekI sAMkaloMke baMdhanoM ko tor3a dene ke sthAnApanna anAdi kAla se cale A rahe bhava-bandhanoM ko tor3ane ke lie luhAra ke samAna bhagavAn mahAvIra dhanAvaha zreSThI ke ghara candanavAlA ke nikaTa phuNce| bhagavAn ko Aye dekhakara candanabAlA harSita huI, aura santoSa ko prApta huI, usakA citta Anandita huA / harSakI adhikatA se hRdaya uchalane lagA / AvI duSita niMdAe uparAMta sajjanAne vicArapravAha paNa vahetA thavA lAgyo. A vicArapravAhamAM bhagavAnane tIrthaMkara tarIke sa khAdhI tee kei potAnA abhigrahane pAra pADavA prayAsa karI rahyA haze tema temane lAgavA mAMDayu. tIrthaMkaro potAnA karmone toDavA mATe vividha prakAranA bhagIratha prayAse agAu karatA hatA, evuM maMtavya paNa vidvAnA jAhera karI rahyA hatA. nAnA prakAranA gapageALAnI vacce zuM satya che te zeAdhavuM ghaNuM muzkela thaI paDayu hatu. AkhA gAmanI carcA A viSaya upara kendri thaI hatI. leke paNa carcA karatA karatA thAkI gayA hatA, kAraNa ke laga zrI kalpa sUtra : 02 ma kalpa maJjarI TIkA abhigrahapUrtaye'TataH candanabAlA samIpe gamana varNanam / ||suu095|| // 274 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 275 // Jod Togo Tor harSavaza visarpaddhRdayA= harSAdhikye nocchalayA satI cintayati = manasi vicArayati - 'aho pattaM' ityAdi - 'aho' - iti vismaye' mayA pA=supAtraM prAptaM labdham / mamApi kiJcit puNyam asti yat yasmAt hetoH ayaM kalpavRkSa:= kalpavRkSatulyaH atithiH = bhikSArthI muniH mamAGgaNe prAptaH samAgataH / " iti cintayitvA bhagavantaM prArthayati - he prabho ! yadyapi bhadantasya = kalyANakArakasya idam = etad bhaktam = AhAraH nocitaM=na yogyaM, tucchatvAt bhavAdRzasyAtitheyogyaM tu viziSTaM bhaktaM samarpaNIyam, tathApi yadi etat tucchamapi annaM saMtoSAmRtapAyino bhavataH eSaNIyeSiNaH kalpanIyam = eSaNIyaM bhavet, tadA tarhi mamopari kRpAM=dayAM kRtvA etadannaM gRhNAtu = svIkarotu bhavAn / tataH khalu sa bhagavAn = zrIvIrasvAmI tatra dvAdaza = abhigRhIteSu trayodazasu padeSu dvAdazasaMkhyAni padAni pratipUrNAni= avikalAni pazyati, kintu tatraikameva azrurUpaM netrodavindulakSaNaM trayodazaM padaM na pazyati, tataH = tasmAt kAraNAt bhagavAn =zrIvIrasvAmA pratinivartate = parAvRtto bhavati, pratinivartamAnaM bhagavantaM - zrIvIraM dRSTvA candanA = candanabAlA paricintayati = manasi saMvicArayati - 'bhagavAna zrIvIrasvAmI atra AgataH, pazcAt bhaktamagRhItvaiva eSaH zrIvIrasvAmI vaha mana hI mana socatI hai- ahA, Aja mujhe supAtra kI prApti huI, isa se pratIta hotA hai ki merA kucha puNya zeSa hai, jisase kalpavRkSa ke samAna yaha bhikSArthI zramaNa mere AMgana meM Aye hai, isa prakAra vicAra kara candanavAlA bhagavAn se prArthanA karatI hai-'prabho! yadyapi tuccha hone ke kAraNa yaha AhAra Apake yogya nahIM hai; Apa jaise atithi ko to viziSTa AhAra arpita karanA ucita hai; tathApi yaha tuccha anna bhI santoSAmRta pIne vAle tathA eSaNIya AhArakI eSaNA karane vAle Apako kalpanIya ho to mujha para dayA karake ise svIkAra kara liijie| ' taba bhagavAn grahaNa kiye hue teraha boloM meM se bAraha boloMkI pUrti huI dekhate haiM, sirpha bahate A~sU jo terahavA~ bola thA use nahIM dekhte| ataeva bhagavAn vIrasvAmI vahA~ se lauTane lagate haiM / bhagavAn ko lauTate dekha kara candanabAlA manameM vicAra karatI hai- bhagavAn zrIvIramabhu yahA~ padhAre aura AhAra grahaNa kiye bhaga cha mAsanA vakhata vyatIta thatAM te vAta junI ane purANI banI gaI hatI ane kAlanA itihAsamAM navanavA prakaraNe| dinapratidina upasthita thatAM lokone rasa A bAbatamAM ghaTavA lAgyA. bhagavAna paNu icchita AhAranA hamaNAM joga nathI ema vicArI zAMta rahI AhAra mATe jhAjhI mathAmaNa nahi karatAM zAMtacitte AtmamathanamAM citta parAvA lAgyA. sajjanAne mana A vAta hRdayamAM khUMcavA lAgI ke ATaATalA vakhata pasAra thai gayA chatAM ame bhagavAnane icchita AhAra ApI zakayA nahi! te amArU kharekharU kamabhAgya che. bhagavAnane te A bAbatanu' du: kha hatuM ja nahi, kAraNa ke temane teA AvA khAnA nIce vadhAre ka kSaya thatA heAvAthI, temaja Atma-svabhAvanuM prAbalya vadhavAthI zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA AhAragrahaNArtha candanabAlAyAH prArthanA / / sU095 / / // 275 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivRttaH=parAnRtya gataH / mayA kiM duSkarma duSkRtaM pApaM cIrNa = kRtam yasya = duSkarmaNaH idRzam azubhaM phalaM jAtam= udayAvalikAyAmAgatam / tathA ahaM kIdRzI apanyA = aprazasyA apuNyA= puNyahInA akRtArthA=akRtakRtyA, akRtapuNyA=ananuSThitapuNyakarmA akRtalakSaNA = lakSaNahInA=prazastalakSaNavarjitA akRtavibhavA = asampAditavaibhavA asmi mayA khalu janmajIvItaphalam = janmano jIvItasya ca phalaM kulabdhaM = kutsitarUpeNa prAptam, yathA - adhnytvaadivishi||276 // TathA mayA iyametadrUpA = IdRzI duHkhaparamparA labdhA = upArjitA, prAptA = upArjitA satI svAyattIkRtA, svAyattIbhUtA'pIyaM duHkhaparamparA abhisamanvAgatA abhi= Abhimukhyena sam= sAGgatyena prApteH anu=pazcAt AgatA= bhogyatAmupagatA / tathA mama aSTamatapaH pAraNe samAgataH, etAdRzaH = idRzaH duSkara- duSkaraH gRhItAbhigraho mahAmuni mahAvIro bhagavAn apratilambhitaH = bhaktam apratigrAhita eva pratinivRttaH parAvRtya gataH / tanmanye- gRhAgataH = gRhaprAptaH kalpavRkSaH hastAt apasRtaH = dUrIbhUtaH / tathA hastAgataM hastasthitaM vajraratnaM = sarvaratnebhyaH zreSThaM vajrAkhyaM ratnaM naSTam = apagatam / iti kRtvA itthaM paricintya sA candanabAlA roditum = azrUNi vimocayitum Arabhata= ArabdhavatI / tataH = cadanabAlAyA rodanAnantaraM khalu bhagavAn zrIvIrasvAmI tatraiva candanAgRhe'vaziSTamekaM trayodazaM vinA hI lauTa gaye / na jAne maiMne kyA pApa karma kiyA hai, jisakA aisA azubha phala udaya meM AyA hai ! maiM kaisI anya hU~, puNyahIna hU~, akRtArtha hU~ ! maiMne puNya - upArjana nahIM kiyA ! maiM sulakSaNI nahIM hU~ ! maiMne koi vaibhava nahIM pAyA ! mujhe janma kA aura jIvana kA kaisA duSphala milA hai ! jisase ki mujhe aisI duHkha - paramparA kI upalabdhi huI, prApti huI aura duHkhaparamparA hI mere sanmukha AI ! aSTamamabhakta ke pAraNe ke avasara para aise atyanta duSkara abhigraha ko dhAraNa karane vAle mahAmuni mahAvIra prabhu AhAra liye binA hI vApasa lauTa gaye, so maiM samajhatI hU~ ki ghara meM AyA kalpavRkSa hI hAtha se calA gyaa| mAnoM hAtha meM AyA huA sarvottama hIrA guma ho gyaa|' isa prakAra vicAra karake candavAlA rudana karane lagI- usake netroM se apUrva Ana'danI helI varasatI hatI, chatAM zarIra sAthenA pUrva saMyoga kAI kAI vAra DokIyuM kADhatAM chatAM AhAranI IcchA pragaTa paNa thatI chatA te IcchAne jJAnayoga dvArA vivekathI zAMta pADatA ane vicAratA ke, kALa jyAre paripakava thaze tyAre ja AhAranI jogavAI ApoApa thaI jaze! A pramANe kALa vyatIta thatAM cha mahinAmAM pAMca divasa ochA rahetAM dhanAvaha zeThane tyAM AhAra arthe bhagavAnanuM Agamana thayuM tyAre temaNe icchita vastuo samagrapaNe ekatra thayelI joi. para Mtu eka mukhya vastunA abhAva jotAM te pAchA vaLavA lAgyA. A vastu e ke hRdayanA tIvra ullAsa. ane te ullAsanI niSphaLatAnI pachavADe apAta. A baMne bhAve| bhaktinA pUraka che. je bhaktamAM zrI kalpa sUtra : 02 zrIkalpa sUtre Huan CLEANA LEEEEEEEEE kalpa maJjarI TIkA bhikSA grahaNaM binA parA varttamAnaM bhagavantaM dRSTvA candanabAlAyAH azrupAta varNanam / / / suu095|| // 276 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 277 // kalpamaJjarI TIkA pada vastu pratipUrNa vijJAya pratinitya-parAgatya candanavAlAyAH hastAt bASphitamASAn-svinnamASAn 'bAkulA' iti bhASA prasiddhAn karapAtre hastabhAjane pratigRhya-AdAya pAraNam akArSIta kRtavAn / tasmin kAle tasmin samaye zrImahAvIrasvAmIno bhikSAgrahaNakAlAvasare tasya-candanabAlAkretu-rdhanAvaha zreSThinaH gRhe devaiH paJcadivyAni-anupadaM vakSyamANAni vasudhArAdikAni vastUni prakaTIkRtAni-tadyathA-devaH vasudhArA-svarNavRSTiH vRSTA-kRtAH 1, dazArddhavarNAni paJcavarNAni kusumAni-puSpANi nipAtitAnivRSTAni 2, celotkSepaH= vastravarSaNaM, kRtaH3, dundubhayaH bheryaH AhatAHtADitAH-vAditAH 4, antarApi ca khalu AkAze 'ahodAnamahodAnam ' iti etadvacanaM ghuSitam uccairuccAritam 5 / tatazca devAH jayajaya zabdaM prayuJjAnAH vadantaH candanavAlAyA mahimAna-prabhAvam akurvan khyaapitvntH| tasyA-candanavAlAyAH nigaDabandhanasthAne hastapAdaM hastadvayaM pAdadvayaM ca valayanUpurasamalankRta valayAbhyAM nUpurAbhyAM ca samalaGkRtaM jAtam , muNDitazirasazca tasyAH kezapAza kezasamUhaH sundara: zobhanaH samudabhUtaH saMjAtaH / tathA-tasyAH candanavAlAyAH sarvazarIraM nAnAvidhavastrAlaGkAravibhUSitaMbahupakArakavastrAbhUSaNamuzobhitaM saMjAtam / sarvatra parvasmin sthAne harSaprakarSa: AnandAtizayo jAtaH lokAH janAH A~sU bahane lge| candanabAlA ke rudana karane para bhagavAn zeSa rahe hue eka bola kI pUrti huI jAnakara punaH vApisa lautte| loTakara candanavAlA ke hAtha se ubale hue uDada-bAkale-karapAtra meM grahaNa kiye| usa kAla aura usa samaya meM arthAt bhagavAn mahAvIra ke bhikSA grahaNa karane ke avasara para candanabAlA ko kharIdane vAle dhanAvaha seTha ke ghara devoMne pA~ca divya vastue~ prakaTa kii| ve isa prakAra haiM(1) devoMne svarNamudrAoM kI dRSTi kI (2) pA~ca varNa ke acita phUloMkI varSA kI (3) vastroMkI varSA kI (4) dundubhiyA bajAI (5) AkAza ke madhya meM 'aho dAnaM, aho dAnaM' kA uccasvara se ghoSa kiyaa| tatpazcAt devoMne 'jaya-jaya' zabda kA prayoga karake candanavAlA kI mahimA prasiddha kii| candanabAlA kI beDiyoM kI jagaha donoM hAtha kaMkaNoM se aura donoM paira nUpuroM se alaMkRta ho gye| usake muMDita mastaka para sundara keza-pAza utpanna ho gyaa| sArA zarIra bhAti-bhA~ti ke vastroM aura AbhUSaNo se suzobhita pitAnA iSTadevane mATe hRdayane ullAsa uchaLatuM hoya tenAmAM A be vAnAM te jarUra hovA ghaTe! uparokta bhAva bhagavAne jyAre pAchA vaLatI vakhate je ke tarata ja pitAne abhigraha pUrA thayela je ane bhaktane lukha-suka AhAra vaharI bhaktanA hRdayanA ane tenA saMsAranAM tIvra baMdhane toDI nAkhyAM temaja bhakta caMdanabALAne maraNanA asahya dhanAvaha bhI zreSThinaH gRhe paMcadivya prgttnm| suu095|| // 277 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 278 // Ence devadundubhidhvarni= devadundubhizabdaM zrutvA tatra = candanAdhiSThitasthAne Agatya = candanabAlAm astuvan = tatprabhAvavarNanavAkyaiH stutavantaH / tathA dhanAvahazreSThine dhanyavAdaM dadataH tadbhAryA dhanAvahapatnIM mUlAm anindana=dhikRtavantaH / tat = mUlAnindanaM zrutvA candanabAlA lokAn = mUlAM nindato janAn nivArayantI avadat uktavatI-'bho lokAH != he janAH ! evam anena prakAreNa mA vadantu, mamatu pUSaiva - iyameva mUlA mAtA anantopakAriNI = atyantopakAriNI ca asti, yatmabhAveNa adya-asmindine mayA Idaza:- zrIvIramabhorabhigrahapUraNarUpaH svavasaraH = prazastaprasaGgaH, labdhaH=adhigataH, prAptaH =svAyattIbhUtaH, tatazcAyam - abhisamanvAgata H - abhi = Abhimukhyena saM=sAMgatyena anu-mApte pazcAt AgataH = supAtradAnataH sAphalyamupagata iti // suu095|| mUlam - tara NaM 'esA caMdaNavAlA samaNassa bhagavao mahAvIrassa paDhamA sissiNI bhavissara'- tti AgAsaMsi deveha ha / kA esA caMdaNavAlA jIe hatthega bhagavao pAraNagaM jAyaM-" ti tIe caritaM saMkhevao daMsijja - gayA kosaMbI nayarI nAhI sayANIo NAmaM rAyA caMpA NayarINAyagaM dadhivAhaNAbhihaM nivaM avakamiya daNNIIe caMpANayariM luMTIa / dadhivAhaNo rAyA palAio / tao sayAjIyarAyassa kovi bhaDo dadhivAhaNarAyassa dhAriNI NAmaM mahisIM vasuma putiM ca rahami ThAviya kosaMviM nayai, magge so bhagai - imaM mahisiM bhajjaM karissAmitti / tatra dhAriNI devI taM vayaNaM socA nisamma sIlabhaMgabharaNa sayajIhaM avakarisiya mayA / taM daNaM bhIo so ho gyaa| saba jagaha khUba harSa hI hUrSa chA gayA / devadundubhI kA ghoSa sunA, to saba loga vahIM A pahu~ce, jahA~ candanavAlA thI aura usake prabhAvakI prazaMsA karane lge| sabane dhanAvaha seTha ko dhanyavAda dete hue unakI patnI mUlA kI nindA kI, use dhikAra diyaa| mUlA kI nindA sunakara candanavAlA nindA karane vAle logoM ko rokatI huI kahane lagI- 'he bhAIo isa prakAra mata bolo / mUlA mAtA hI merA ananta upakAra karane vAlI hai, jisake prabhAva se Aja maiMne bhagavAna kA abhigraha pUrNa karane kA yaha zubha avasara lAbha kiyA hai, pAyA hai aura sanmukha kiyA hai| arthAt yaha mUlA mAtA kA hI upakAra hai ki mai bhagavAna kA abhigraha pUrNa karake supAtradAna kA phala pA sakI / 095|| bajAmAMthI mukta karI, agadha duHkhanA gatamAM dhakelI denAra tenI kahevAtI mUlA mAtAnI niMdA karanAra leAkeAne aTakAvI cadanabALA belI ke, ' mArI mAtAe mane A pramANe na karyuM. hAta tA huM zI rIte sAkSAt bhagavAnanAM dana karI zakata! ane AvuM mArUM pheMkI devA lAyaka tuccha dhAnya bhagavAnanA karapAtramAM zI rIte paData! A badhA sAga meLavI ApanAra mArI mUlA mAtAnA jeTalA upakAra mAnu' teTalA thADA che! Ama kahIne mUlA zeThANIne gaTTugad muThe jALI paDI. (su0sya) zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA candana - bAlAyAH carita varNanam / / / suu095|| // 278 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 279 // kalpamaJjarI TIkA bhaDo imAvi eyArisaM akaja mA karija tikaTu taM vasumaI kiMcivi na bhaNiya kosaMbIe cauppahe vikkii| vikAyamANi taM egA gaNiyA mulaM dAuM kiNI / sA vasumaI taM gaNiyaM bhaNI he aMba ! kAsi taM ? keNa aTeNa ahaM tae kINIyA? sA bhaNai-ahaM gaNiyA, mama kajaM parapurisapariraMjaNaM / tIe erisaM hiyaya viyAragaM aNajjaM vajapAyaviva vayaNaM socA sA kNdiumaarbhiiu| tIe aTTaNAyaM socA tatthaDhio dhaNAvaho seTThI citI'imA kassavi rAyavarassa Isarassa vA kannA dIsai, mA imA AvayA bhAyaNaM hou' ti ciMtIya so taicchiyaM davvaM socA taM kannaM gheTUNa niyabhavaNe gii| seTThI tabbhajjA mUlA ya taM Niyapurtiviva pAliuM posiu uvkmii| egayA gimhakAle aNNabhicAbhAve sA vasumaI seTiNA vArijjamANAvi gihamAgayassa tassa pAyapakkhAlaNaM karIa / pAe pakkhAlatIe toe kesapAso chuttio| "imAe kesapAso ullabhUmIe mA paDau" ti kaTU taM seTThI niyapANilaTThIe dhariUNa bNdhii| tayA gavakkhaTiyA seTiNA bhajjA mUlA vasumaIe kesapAsaM baMdhamANaM seTiM dahaNa ciMtImA-'imaM kannaM pAliya posiya mae agaTuM kayaM, jai imaM kannaM seTThI ubahejA to hai avayavA ceva bhavimsAmi, uppajjamANA ceva vAhI uvasAmeyavvi' tti kaTu egayA annagAma gayaM seDhi muNiya sA nAbieNa tIe siraM muMDAviya siMkhalAe kare nigaDeNa pAe niyaMtiya egammi bhUmigihe taM ThAviya taM bhUmigahaM tAlapaNa niyaMtiya sayaM tassi ceva gAme piugehaM gyaa| sA ya vasumaI tattha chuhAe pIDijamANA ciMtei "kattha rAyakulaM me'tthi, duisA kerisI imaa| ki me purA kayaM kamma, vivAgo jassa Iriso // 1 // " ___ evaM ciMtemAgA 'sA kArAgAramuttipajataM tavaM karissAmi' ti kaTu maNami parameSThimaMtaM jviumaarbhii| evaM tIe timi diNA baikaMtA / cautthe diNe seTThI gAmaMtarAo Ago vasumaI adahaNa pariyaNe pucchIa / mUlA nivAriyA te taM na kiMpi khii| tao kuddho seTThI bhaNIa-jANamANAvi tumhe vasumaI na kaheha, ao majjhagihAo niggacchaha'-tti soUNa egAe vuDhAe dAsIe 'mamaM jIvieNa sA jIvau' tti kaTu seTiNo taM savvaM kahiyaM / taM soUNa seTThI sigghaM tattha gaMtuNaM tAlagaM bhaMjiya dAraM ugyADiya vasumaI AsAsI / taeNaM se seTThI gihe na bhAyaNaM na ya bhattaM kathavi pAsai, pamunimittaM nipphAie bapphiya mAse ceva tattha pAsai, te aNNa bhAyaNAbhAve muppe gahiya teNa bhattaTuM bamumaIe smdhiyaa| sayaM ca nigaDAi baMdhaNaccheyaNaTuM lohayAramAkAriuM tamgihe gmishr| sA vamumaI ya sa vapphiyamAsaM muSpaM hattheNa gAhiya ciMtIa-'iyopuvvaM mae kiMpi dANaM dAUNa meva pAraNagaM kayaM, ajjau na kiMpi dAUNaM kaha pAremi ? keriso me duhavivAgo udio, jeNaM ahaM erisaM saMskhalAe kare ugaha gyaa| sAkerisI imArato // 1 // candanabAlAyAH carita varNanam / suu096|| // 279 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 280 // FRE dasaM saMpattA / jai kassavi atihissa evaM bhattaM dacA ahaM pAraNagaM karemi, to seyaM-tti ciMtIya gihadehalIe egaM pAyaM vAhi evaM pAyaM ca aMto kiccA muNimaggaM pAsamANI ciTThara / sA caiva vasumaI caMdaNasseva sIyalasahAvattaNeNa caMdanavAlatti nAmeNa pasiddhiM pattA | sU0 96 / / chAyA - tataH khalu eSA candanabAlA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya prathamA ziSyA bhaviSyati' iti AkAze devairyuSitam | kaiSA candanabAlA ?, yasyA hastena bhagavataH pAraNakaM jAtamiti-tasyAzcaritraM saMkSepato dRzyateekadA kauzAmbI nagarInAthaH zatAnIko rAjA campAnagarI nAyakaM dadhivAhanAbhidhaM nRpamavakramya durnItyA campAnagarI maluSTat / dadhivAhano rAjA palAyitaH / tataH zatAnIkarAjasya ko'pi bhaTo dadhivAhanarAjasya dhAriNIM nAmnIM mahiSIM vasumatIM putra ca rathe sthApayitvA kauzAmbIM nayati, mArge sa bhaNati - 'imA mahiSIM bhAryA kariSyAmi ' iti / tato dhAriNI devI tadvacanaM zrutvA nizamya zIlabhaGgabhayena svajiddAmapakRSya mRtA / tAM dRSTvA mUla kA artha - ' tae NaM' ityAdi / tadanantara AkAza meM devoMne ghoSaNA kI - ' yaha candanabAlA zramaNa bhagavAn mahAvIra kI prathama ziSyA hogI / ' jisake hAtha se bhagavAna kA pAraNA huA, vaha candanabAlA-kauna thI ? aura usakA caritasaMkSepa meM dikhalAyA jAtA hai| ekabAra kauzAmbI nagarI ke adhipati rAjA zatAnIka ne campAnagarI ke nAyaka rAjA dadhivAhana para AkramaNa karake durnIti se campAnagarI ko lUTA / dadhivAhana rAjA bhAga gyaa| taba zatAnIka rAjA kA eka yoddhA rAjA dadhivAhana kI dhArINI nAmaka rAnI ko aura vasumatI nAmaka putrI ko ratha meM viThalAkara kauzAmbI le claa| mArga meM usane kahA- 'isa rAnI ko mai apanI patnI banAU~gA / ' dhArINI devIne usake yaha vacana sunakara aura samajhakara zIlabhaMga hone ke bhaya se apanI jIbha bahAra khIMca lI aura prANa tyAga diye / dhAriNI devI ko bhUjanA artha - 'tapaNaM' ityAhi yA baNate AzamAM hivya ghoSaNA sAMbhaNavAmAM AvI he 'AyanamA zramaNa bhagavAna mahAvIranI prathama ziSyA thaze.' jenA hAthe bhagavAne AhAra grahaNa karyAM te caMdanabALA koNa hatI? tenA sa MkSepa hevAla nIce varNavavAmA Ave che-- kaMI eka samaye kauzAmbI nagarInA adhipati rAjA zatAnIke ca'pAnagarInA nAyaka rAjA dadhivAhana upara AkramaNu karyuM. tene harAvI caMpAnagarIne lUTI lIdhI, dhivAhana rAjA rAjya choDI nAsI gayA. tyArabAda zatAnIka rAjAnA eka cehvo dadhivAhana rAjAnI rANI dhAriNI ane tenI putrI vasumatIne rathamAM besADI kauzAmbI nagarI tarapha upaDI gayA. mArgomAM teNe dhAriNI rANIne kahyu ke, huM tane mArI rANI banAvIza.' A sAMbhaLI zIlabha`ganA bhayathI zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA candanabAlAyAH carita varNanam / / / 096 // // 280 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa bhItaH sa bhaTaH 'iyamapi etAdRzamakArya mA kuryAt' iti kRtvA tAM vasumatIM kiJcidapi na bhaNitvA kauzAmbyAzcatuSpathe vyakrINAt / vikrIyamANAM tAmekA gaNikA mUlyaM datvA'krINAt / sA vasumatI tAM gaNIkAmabhaNathe amba ! kA'sitvam ?, kenArthenAhaM tvayA krItA?, sA bhaNati-'ahaM gaNikA-mama kArya parapuruSapariraJjanam / tasyA IdRzaM hRdayavidArakamanArya vajrapAtamiva vacanaM zrutvA sA kranditumArabhata / tasyA ArtanAdaM zrutvA tatrasthito dhanAvahaH zreSThI acintayat-'iyaM kasyApi rAjavarasya Izvarasya vA kanyA dRzyate, mA iyamApadbhAjanaM bhavatu' iti cintayitvA sa tadiSTaM dravyaM datvA tAM kanyAM gRhItvA nijabhavane'nayat / zreSThI tadbhAryA mUlA ca tAM nijaputrI sUtre kalpamaJjarI TIkA / / 281 // mRtaka dekhakara vaha bhaTa jarA bhI DarA nahIM, yaha rAjakumArI bhI aisA hI akArya na kara baiThe, yaha soca kara usane vasumatI se kucha bhI na kahA aura kauzAmbI ke cauka meM lejAkara beca diyaa| vikatI huI vasamatI ko eka vezyAne mUlya dekara khriidaa| vasumatIne usa vezyA se kahA-'mAtA, tuma kauna ho? kisa prayojana se mujhe rakhIdA haiM ?' vezyA bolI-' meM gaNikA hU~, parapuruSoM kA manoraMjana karanA merA kArya hai|' gaNikA ke isa prakAra ke hRdayavidAraka, anArya aura vajrapAta ke samAna vyathAjanaka vacana sunakara vaha rone lgii| usakA ArtanAda sunakara vahA~ khaDe dhanAvaha seThane vicAra kiyA yaha kisI uttama rAjA kI yA dhanika kI kanyA dIkhatI hai| yaha Apatti kA pAtra na bane to acchA, aisA socakara gaNikA ko icchita dhana dekara vasumatI ko candanabAlAyAH mA varNanam / 096 // RTITARADIS rANI jIbha karaDI marI gaI. dhAriNI rANInI AvI dazA joI dvAe vicAra karyo ke kadAca vasumatI paNa A pramANe karI bese te ? AthI teNe vasumatIne kAMI paNa kahyuM nahi ne sIdhI kauzAmbI nagarImAM laI jaI tene ceka vacce ubhI rAkhI ane tenuM lilAma karI paisA upajAvyA. A vasumatInuM vecANa eka vezyAne tyAM thayuM. kAraNa ke teNIe vadhAre mUlyanI AMkaNI mUkI hatI. A dazya joI vasumatIe vezyAne prazna karyo ke "he mAtA ! tame koNa che ane kayA prajanathI tame mArI kharIdI karo cho ?" vezyAe A sAMbhaLI pratyuttara Ape ke "huM gaNikA chuM ane parapuruSanA manaraMjana mATe tArI kharIdI karUM chuM.' gaNikAnuM AvuM anarthakArI hRdayavidAraka ane vApAta samAna vyathAjanaka vacana sAMbhaLI vasumatI hRdayaphATa rUdana karavA lAgI. tenuM kapAta sAMbhaLI tyAM ubhA rahelA dhanAvaha zeTha manamAM vicAra karavA lAgyA ke A kanyA keI uttama rAjAnI athavA koI zeThanI hovI joIe. jethI A ApattinuM pAtra na thAya te sArUM eTale A vezyAne tyAM na vecAya te IcchavA yogya che. ema vicArIne te roke REPROSHARE // 28 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 282 // TIkA miva pAlayituM poSayitumupAkrametAm / ekadA grISmakAle anyabhRtyAbhAve sA vasumatI zreSThinA vAryamANA'pi gRhamAgatasya tasya pAdaprakSAlanamakarot / pAdau prakSAlayantyAstasyAH kezapAzaH chuTitaH "asyAH kezapAzaH ArdrabhUmau mA patatu" iti kRtvA taM zreSThI nijapANiyaSTayA dhRtvA'bannAt / tadA-gavAkSasthitA zreSThino bhAryA mUlA vamumatyAH kezapAzaM vannanta zreSTinaM dRSTvA'cintayat-'imAM kanyAM pAlayitvA popayitvA mayA'nartha kRtam , yadi imAM kanyAM zreSThi udvaheta tadA'ham apadasthA bhaviSyAmi-utpadyamAna evaM vyAdhiH upazamayitavyaH' iti kRtvA ekadA apane ghara le aayaa| seTha aura seTha kI patnI mUlA, apanI putrI ke samAna usakA pAlana-poSaNa karane lge| eka vAra grISma ke samaya meM anya sevaka ke abhAva meM vasumatI, seTha ke dvArA manA karane para bhI bAhara se ghara Aye hue dhanAvaha ke paira dhone lgii| paira dhote samaya usakA kezapAza chuTa gyaa| taba 'isakA kezapAza gIlIbhUmi meM na par3a jAya' aisA socakara seThane use apane hAtharUpa yaSTi meM lekara bA~dha diyaa| taba gavAkSa meM sthita seTha kI patnI mUlAne seTha ko vasumatI kA kezapAza bAdhate dekhakara vicAra kiyA-'isa kanyA kA pAlana-poSaNa karake maiMne anartha kiyaa| kadAcit seThane isa kanyA ke sAtha vivAha kara liyA to maiM apadastha ho jaauuNgii| bImArI ko utpanna hote samaya hI zAnta kara denA caahie|' isa prakAra socakara eka bAra seTha ko gaNikAne samajAvI, vadhAre dhana ApI tenI pAsethI vasumatIne meLavI lIdhI. zeTha ane tenI patnI mUlA tene pitAnI putrI samAna ucheravA lAgyA. kaI eka unALAnI RtumAM dhanAvaha zeTha agatyanA kAmane lIdhe bahAra gayA hatA. garamI ane pracaMDa tApane lIdhe akaLAtA teo gharamAM dAkhala thayA. te vakhate kaI paNa nekara ke zeThANInI hAjarI jovAmAM AvI nahi. pite garamIthI ghaNA AkuLa-vyAkuLa thatA hatA. A joI vasumatI bahAra AvI ane zeThe nA pADavA chatAM pitAnA pitAtulya dhanAvaha zeThanA paga dhevA lAgI. paga chetI vakhate vasumatIne abeDo chUTo thaI javAthI tenI laTe nIce paDI kharAba thaze ne ragadoLAze evA vicArathI aMbeDAne pitAnA hAthamAM laI zeThe bAMdhI dIdhe. Aja samaye mUlA zeThANuM. bArImAM beThI hatI. teNe A badhuM najaronajara nihALyuM. AthI tenuM mana cagaDoLe caDayuM ane vicAravA lAgI ke A kanyAnuM pAlana-peSaNa karavAmAM meM gaMbhIra bhUla karI che. kadAca zeTha A chokarI sAthe lagnagraMthIthI joDAI jaze te mArI kaDI sthiti thaI jaze. roga ane duzmanane ugatA ja DAmavA joIe ! Avo vicAra manamAM ANI vasumatInuM kAsaLa kADhI nAkhavA te tatpara thaI. candanabAlAyAH carita varNanam / 096 // homa // 282 // VAR zrI kalpa sUtra: 02. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 28 // kalpa maJjarI TIkA anyagrAmaM gataM zreSTinaM jJAtvA sA nApitena tasyAH ziro muNDayitvA zRGkhalayA karau nigaDena pAdau niyantrya ekasmin bhUmigRhe tAM sthApayitvA tad bhUmigRhaM tAlakena niyantraya svayaM tasminneva grAme pitRgRhaM gtaa| sA ca vasumatI tatra bhUmigRhe kSudhayA pIDyamAnA cintayati " kutra rAjakulaM me'sti, durdazA kIdRzI iyam / kiM me purA kRtaM karma, vipAko yasya idRzaH // 1 // " evaM cintayantI sA kArAgAramuktiparyantaM tapaH kariSyAmi' iti kRtvA manasi parameSThimantraM japitumArabhata / evaM tasyAstrINi dinAni vyatikrAntAni / caturthe dine zreSThI grAmAntarAdAgato vasumatImadRSTvA parijanAnapRcchat / mUlAnivAritAste taM na kiMcidakathayan / tataH kruddhaH zreSThI abhaNat-jAnAnA api yUyaM vasumatI na dUsare gAva gayA jAnakara usane nAI se bamumatI kA mastaka muMDavA diyaa| hathakar3iyoM se hAtha aura veDiyoM se paira bAMdhakara use eka bhUgRha meM DAla bhUgRha ko tAle se ba~dha kara diyA / mRlA svayaM usI grAma meM apane pitA ke ghara calI gii| vasumatI usa bhUgRha (bhoyare) meM bhUkha aura pyAsa se pIDita hotI huI socatI hai kahA~ vaha rAjakula merA, kahA~ yaha durdazA merI! na jAne pUrva ke kisa karma-kA paripAka hai aisA!!! isa prakAra vicAra karatI huI usane 'maiM kArAgAra se mukta hone taka tapa karUMgI' aisA nizcaya kara ke mana meM parameSThI maMtra kA jApa karanA AraMbha kara diyaa| yoM usake tIna dina bIta gye| cauthe dina seTha ghara aaye| vasumatI ko na dekhakara parijanoM se puuchaa| mUlA ne unheM manA kara diyA thA, ataH unhoMne kucha keI eka vakhate zeThane bahAragAma javAnuM thayuM. te samayano lAbha laI teNIe eka hajAmane bolAvyo ane vasumatInA mastakanuM muMDana karAvI nAkhyuM. tenA hAthapagamAM beDIo nAkhI tene bheAMyarAmAM haDaselI mUkI ane bhayarAne tALuM vAsI pite meDI para caDI gaI. meDI para AvI kapaDAMlatAthI sajaja thaI pitAnA piyera pahoMcI gaI. A bheMyarAmAM vasumatI bhUkha ane tRSAthI pIDita thaI vicAravA lAgI ke "ya te rAsa bhA3', yA mA huzA bhArI; kayA e pUrvakarmoe, karI che A dazA mArI." eTale ke "kayAM mAruM rAjakuLa ane kayAM A bhoMyarAnuM kedakhAnuM? kyA azubha karmone A vipAka haze" Ama vicAre caDatAM teNue "kedamAMthI mukta thAuM tyAM sudhI tapanI ArAdhanA karIza" e nizcaya karyo. ane A ArAdhanA sAthe teNe namaskAra maMtranA jApa zarU karyA. Ama karatAM teNIe traNa divasa pasAra karyo. cothe divase zeTha ghera AvyA. candanabAlAyAH carita vrnnnm| suu096|| // 28 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 284 // Zhao Yong kathayata ? ato magRhAt nirgacchata' iti zrutvA ekayA vRddhayA dAsyA 'mamajIvItena sA jIvatu' iti kRtvA zreSThinaH tat sarva kathitam / tat zrutvA zreSThi zIghraM tatra gatvA tAlakaM bhaGktvA dvAramudghATaya vasumatImAzvAsayat / tataH khalu sa zreSThI gRhe na bhAjanaM na ca bhaktaM kutrApi pazyati, pazunimittaM niSpAditAn vASpitamASAneva tatra pazyati / te'nyabhAjanAbhAve zUrpe gRhItvA tena bhaktArtha vasumatyai samarpitA, svayaM ca nigaDAdibandhanacchedanArtha lohakAramA kArayituM tadgRhe'gacchat / sA vasumatI ca sa vASpitamASaM zUrpaM hastena gRhItvA acintayat -' itaH pUrva mayA kimapi dAnaM datvaiva pAraNakaM kRtam, adyatu na kimapi dattvA kathaM pArayAmi ? kIdRzo me durvipAka udita nahIM btlaayaa| taba kruddha hokara seThane kahA- 'tuma jAnate hue bhI vasumatI ke viSaya meM nahIM batalAte ho to mere ghara se bAhara nikala jaao| yaha sunakara eka bUTTI dAsIne 'mere jIvana se bhI vaha jIye' aisA socakara arthAt mere prANa jAe~ to jAe~, magara vasumatI ke prANa baca jAaiM, yaha vicAra kara seTha ko saba batalA diyA / sunakara seThane zIghra hI vahA~ jAkara, tAlA toDakara, dvAra kholakara, vasumatI ko AzvAsana diyA / tatpazcAt seTha ko ghara meM na koI bhAjana dikhAI diyA, na bhojana hii| use pazuoM ke lie ubAle hue uDada hI vahA~ najara aae| dUsarA bhAjana na hone se unheM sUpa meM lekara usane bhojana ke lie vasumatI ko diye / dhanAvaha seTha svayaM beDI Adi bandhanoM ko chedane ke lie luhAra ko bulAne usake ghara calA / vasumatI ubale uDadoM vAle hue sUpa ko hAtha meM lekara socane lagI- ' isase pahale maiMne kucha dAna dekara hI pAraNA kiyA hai| Aja kucha bhI vasumatIne nahi dekhavAthI nAkaravargane pUchayu.ne karava ne zeThANIe manAi karela heAvAthI tee kAMI javAba ApI zakayA niha. nAkarA taraphathI javAba nahi maLatAM zeTha krodhe bharAyA ane gharanI bahAra cAlyA javAnA sarvene hukama karyAM. A nekaravarganI aMdara eka vRddha dAsI hatI. teNe jIvanA jokhame paNa vasumatIne bacAvI levA dRDha nizcaya karyo. mana majabUta karI te dAsIe zeThane sarva hakIkatathI vAkepha karyAM. A sAMbhaLI zeTha bhoMyarA pAse pahoMcyA, tALuM teDI vasumatIne bahAra kADhI. be traNa divasathI bhUkhI-tarasI che' ema jANI gharamAM annane mATe zeAdha karI, paNa kayAMya koI paNa prakAranuM anna temane hAtha AvyuM nahi. tapAsa karatAM karatAM bheMsane khANamAM ApavAnA aDadane cule ukaLatA joyA. jhaDapa laIne temaNe sUpaDuM' hAthamAM lIdhuM, ane temAM aDadanA bAkaLA laI vasumatI pAse AvI tenI sAme dharyA. 'huM hamaNAM Avu chu" ema vasumatIne kahI tee eDI teADavA mATe luhArane khAlAvavA gayA. vasumatI A aDadanA bAkaLAvALA supaDAne hAthamAM laI vicAravA lAgI ke Aja sudhI te kaI paNa prakAranA tapanI pUrti pahelAM annadAna AvyuM che, ane annanu dAna ApyA pachI ja meM pAraNuM karyuM che, te A zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA candanabAlAyAH carita varNanam / / / sU096 / / // 284 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA // 285|| yena ahamIdRzIM dazAM smpaaptaa| yadi kasyA api atithaye etad bhaktaM dattvA ahaM pAraNakaM karomi, tadA zreyaH iti cintayitvA gRhadehalyA ekaM pAdaM bahi, ekaM pAdaM ca antaH kRtvA munimArga pazyantI tiSThati / saiva vasumatI candanasyeva zItalasvabhAvatvena 'candanabAle ti nAmnA prasiddhiM gatA // 1096 / / TIkA-'tae NaM' ityAdi / tataH khalu "eSA candavAlA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya prathamA sarvata AdyA ziSyA bhaviSyati" iti-etada vacanam AkAze devaiH ghuSitam uccairuccAritam / eSA candanabAlA kA?= asyAH kaH paricayaH? yasyAH candanavAlAyAH hastena bhagavataH zrI mahAvIrasvAminaH pAraNakaM jAtam iti= etajjijJAsUnAM kRte tasyAH candavAlAyAH caritraM saMkSepato dRzyate, tathAhi-ekadA ekasmin samaye kauzAmbI dAna diye binA kaise pAraNA karUM ! kaisA mere pApakarma kA udaya AyA hai ki, mai aisI durdazA ko prApta huii| agara kisI atithi arthAt mahAtmA ko yaha bhojana dekara mai pAraNA karUM to acchA / isa prakAra vicAra karake vaha eka paira ghara kI dehalI ke bAhara aura eka paira bhItara karake muni kI rAha dekhatI huI baitthii| vahI vasumatI candana ke samAna zItala svabhAva vAlI hone se 'candanabAlA' ke nAma se prasiddha huI ||suu096|| TIkA kA artha-bhagavAna kA pAraNA ho jAne ke pazcAt 'yahI candanabAlA zramaNa bhagavAn mahAvIra kI saba se pahalI ziSyA hogI' isa prakAra kI ghoSaNA devoMne AkAza meM kii| kauna thI yaha candanabAlA ? jisake hAtha se bhagavAn kA pAraNA huA, usakA paricaya kyA hai, isa bAta ke jijJAsuoM ke lie candanavAlA kA saMkSipta paricaya diyA jAtA haiaThThamatapanuM pAraNuM koIne dAna dIdhA vinA kevI rIte karUM? A koI niviDa azubha karmone udaya che ke mane AvI durdazA prApta thaI ! atyAre koI atithi arthAt mahAmAM AvI paDe ne tene dAna dauM te kevuM sArUM? ane AvuM dAna lenAra kaI tathA rUpano AtmAthI muni hoya to kevuM suMdara ! AvA prakAranI ciMtavanA karatI ane bhAva pragaTa karatI te eka paga uMmarAnI bahAra ane eka paga uMmarAnI aMdara karI muninI rAha jovA lAgI. vasumatIne svabhAva caMdana je zItaLa ane caMdramA je ThaMDe hovAnA kAraNe tenuM nAma "caMdanabAlA" pADavAmAM AvyuM hatuM bhane mA nAmathI te prasiddhine pAbhI tI. (2069) TIkAno artha-bhagavAne pArANuM karyA pachI devee AkAzamAM evI gheSaNu karI ke " Aja caMdanabALA zramaNa bhagavAna mahAvIranI sauthI pahelI ziSyA thaze." jenA hAthe bhagavAne pAraNuM karyuM e caMdanabALA koNa hatI? jijJAsuone A vAtane paricaya karAvavA mATe caMdanabALAnuM saMkSipta vRttAMta ApavAmAM Ave che bAlAyAH carita varNanam / muu096|| // 285 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtra // 286 // nagarInAthaH zatAnIko nAma rAjA campAnagarInAyaka-campAnAmakanagarIsvAminaM dadhivAhanAbhidha-dadhivAhana nAmaka, nRpaM rAjAnam avakramya sainyairAkramya durnItyA campAnagarIm aluNTa luNTitavAn / dadhivAhano rAjA luNTane prArabdhe campAnagarIto bhayAbahiH plaayitH| tataH zatAnIkarAjasya ko'pi kazcit bhaTa: yoddhA dadhi kalpavAhanarAjasya dhAriNInAmnI mahiSIrAjJI vasumatI nAma putrI ca rathe sthApayitvA kauzAmbI nayati, sa bhaTo maJjarI mArge bhaNati imAM dhAriNIM mahiSIMdadhivAhanarAjasya rAjJIm ahaM svakIyAM bhAyA patnI kariSyAmi iti / TIkA tataH bhaTasya evaMvidhavacanakathanAnantaraM sA dhAriNI devI tadvacanaM zrutvA nizamya zIlabhanabhayena svajihvAmapakRSya valAnmukhato bahiniHsArya mRtaa| tAM dhAriNI mRtAM dRSTvA bhIta: bhayAkulaH saH bhaTaH cintayati, yat iyamapi vasumatyapi etAdRzam-dhAriNIvat akAryam-prANatyAgarUpam akartavyam-mA kuryAt' iti kRtvA iti eka samaya kauzAmbI nagarI ke rAjA rAjA zatAnIka ne campAnagarI ke svAmI dadhivAhana rAjA para apanI senA ke sAtha AkramaNa kiyA aura durnIti kA Azraya lekara campAnagarI ko luuttaa| rAjA dadhivAhana campAnagarI meM lUTapATa prAraMbha hone para bhayabhIta hokara bAhara bhAga gyaa| taba zatAnIka kA koI yoddhA dadhi- candanavAhana rAjAkI dhAriNI nAmaka rAnI ko aura vasumatI nAmaka putrI ko ratha meM biThalA kara kauzAmbI kI ora le claa| rAste meM usa yoddhAne kahA-'rAjA dadhivAhana kI rAnI dhAriNI ko maiM apanI strI bnaauuNgaa|' varNanam / yoddhA kA yaha kathana dhAriNI rAnIne sunA aura smjhaa| use zIla ke khaMDita hone kA bhaya huaa| ata eva suu096|| usane apanI jihA bAhara khAca lo aura prANa tyAga diye ! dhAriNI ko mRtaka avasthA meM dekhakara yoddhA bhayabhIta ho gyaa| vaha socane lagA-kahIM aisA na ho ki yaha-vasumatI bhI dhAriNI kI bhA~ti koI avAMchanIya eka vakhata kauzAmbInagarInA rAjA zatAnIke caMpAnagarInA rAjA dadhivAhananA rAjaya para pitAnAM sainya sAthe AkramaNa karyuM ane chaLano Azraya laIne caMpAnagarIne luMTI. caMpAnagarImAM luMTaphATa zarU thatAM rAjA dadhivAhana bhayabhIta thaIne nAsI gayo te vakhate zatAnIkane kaI ddho dadhivAhana rAjAnI dhAriNI nAmanI rANIne ane vasumatI nAmanI putrIne rathamAM nAkhIne kauzAmbInI tarapha uThAvI gayo. rastAmAM te yoddhAe rAjA dadhivAhananI rANI dhAriNIne kahyuM ke "huM tane mArI patnI banAvIza." ye ddhAnuM A kathana dhAriNI rANIe sAMbhaLatAM tene pitAnuM ziyaLa bhaMga thavAne Dara lAgyo, tethI teNe pitAnI jIbha bahAra kheMcI kADhIne prANatyAga karyo. dhAriNIne mRtA- zaka : vasthAmAM joIne te ddho bhayabhIta thayo. teNe vicAra karyo ke kadAca evuM bane ke vasumatI paNa dhAriNInI jema re bAlAyAH carita // 286 // Dara lAge, tethI temanI yoddhAnuM A kathanadhArA ddhAe rAjA dadhivAhananI rAja zrI kalpa sUtra: 02 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtra // 287 // Lear cintayitvA tAM vasumatIM mArge svahRdisthitaM kiJcidapi kimapi na bhaNitvA = nocavA kauzAmbyAH catuSpathe vyakrINAta vikrItavAn / vikrIyamANAM tAM vasumatIM ekA-gaNikA = vezyA mUlyaM =bhaTaniyataM zulkaM dattvA akrINAt = krItavato / tadanu sA vasumatI - tAM gaNikAM abhaNat pRSTavatI - 'he amba ! = he mAtaH ! tvaM kA'si ? kena arthena = prayojanena ahaM tvayA krItA? iti vasumatI praznAnantaraM sA gaNikA bhaNati = uttarayati - ahaM gaNikA asmi mama = gaNikAyAH kArya = prayojanaM, parapuruSapariraJjanam - anyapuruSANAM bilAsahAsAdibhiH prasAdanam iti / IdRzam = evamvidhaM tasyA vezyAyA hRdayavidArakaM = manaH khedajanakam anAryam = AryajanAnucitaM vajrapAtamiva = vajrapatanabadduHsahaM vacanaM zrutvA sA vasumatI krandituM = roditum Arabhata - ArabdhavatI / rudatyAstasyA = vasumatyAH ArtanAdaM zrutvA tatra = catuSpathe sthito dhanAvahaH = dhanAvahanAmA kazcit zreSThI acintayat = cintitavAn iyam = krandantI bAlikA kArya kara baiThe prANa tyAga de ! yaha soca usane apane mana kI koI bhI bAta vasumatI se na kaha kara kauzAmbI ke caurAhe para le jAkara use beca diyaa| bikatI huI vasumatI ko yoddhA ke dvArA nizcita kiyA huA zulka dekara eka vezyAne kharIda liyaa| tatpazcAt vasumatIne usa gaNikA se pUchA-mAtAjI, tuma kauna ho ? aura kisa prayojana se tumane mujhe kharIdI hai ? vasumatI ke isa prazna ke pazcAt isa gaNikA ne kahA- 'maiM vezyA hU~ / vezyA kA kAma hai-para-puruSoM ko prasanna karanA, vilAsa hAsa Adi karake unakA manoraMjana karanA / " hRdaya ko vidAraNa karadene vAle, manameM kheda utpanna karane vAle, AryajanoM ke lie anucita tathA vajrapAta kI taraha asahya vacana sunakara vasumatI Akrandana - rudana karane lgii| rotI huI vasumatI kI duHkhabharI vANI sunakara usI cauhAre para khaDe hue dhanAvaha nAmaka eka seTha ne vicAra kiyA- 'AkRti se pratIta hotA hai ki ronevAlI anicchanIya kArya karI bese-prANatyAga kare. Ama vicArIne teNe petAnA mananI koI paNa vAta vasumatIne na kahetAM kauzAmbInA cekamAM laI jaIne tene vecI dIdhI. eka vezyAe yAddhAe nakkI karelI kIMmata ApIne vasumatIne kharIdI lIdhI. tyAramAda vasumatIe te vezyAne pUchyuM, " mAtAjI, tame koNa che? ane zA uddezathI tame mane kharIdI che ?" vasumatInA A prazna bAda te gaNIkAe kahyuM, "huM vezyA chuM. para-puruSone prasanna karavA, vilAsa Adi dvArA temanuM manAra'jana karavu te vezyAnu kAma che. hRdayanuM vidAraNa karanAra-manamAM kheda utpanna karanAra, AjanAne mATe anucita tathA vajrapAta jevAM asahya vacana sAMbhaLIne vasumatI AkraMda karavA lAgI raDatI vasumatInI duHkhabharI vANI sAMbhaLIne eja ceAkamAM ubhelA dhanAvaha nAmanA eka zeThe vicAra karyAM, "mukhAkRti parathI lAge che ke A raDatI khALA kAMte koI meTA zrI kalpa sUtra : 02 zrIkalpa maJjarI TIkA candanabAlAyAH carita varNanam / / / sU096 / / // 287 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 288 // TIkA kasyApi rAjavarasya mahArAjasya Izvarasya dhanikasya vA kanyA-putrI dRzyate AkAreNa jJAyate, iyaM bAlikA ApadbhAjana-duHkhapAtram mA bhavatu' iti itthaM cintayitvA-vicArya saH dhanAvahaH zreSThI tadiSTaM vezyAbhilaSitaM dravya-mUlyaM dattvA tAM-vasumatI kanyAM rAjaputrIM gRhItvA AdAya nijabhavane svagRhe anayat-nItavAn / svagRhA''nayanAnantaraM zreSThI dhanAvahaH mUlA-nAma tadbharyA dhanAvahastI ca tAM vasumatI nijaputrImiva svakanyAvat pAlayituM rakSituM poSayituM ca upAkrametAm Arabhete sma / ekadA grISmakAle grISmaRtu samaye anyabhRtyAbhAve-aparakiGkarAnupasthitau sA vasumatI, zreSThinA-dhanAvahena vAryamANA'pi grAmAntarAd gRham svabhavanam Agatasya zreSThina:-dhanAvahasya pAdapakSAlanaM akarota-pitRbuddhayA kRtvtii| pAdau-dhanAvahasya caraNau prakSAlayantyAH tasyAH-vasumatyAH, kezapAza:-kezakalApaH chuTitaH-bandhAnmukto jaatH| tadA asyAH kezapAzaH AbhUmau paGkilabhuvi mA patatu / iti kRtvA iti vicArya taM kezapAzaM sa laDakI yaha yA to baDe rAjA kI yA kisI dhanavAn kI beTI honI caahie| vaha becArI laDakI dukhinI na ho to acchaa|' aisA socakara dhanAvaha seThane vezyA kA muMhamAMgA mola cukAkara rAjakumArI vasumatI ko le liyaa| vaha use apane ghara le gye| ghara le jAne ke pazcAt dhanAvaha seTha aura unakI patnI mUlAne vasumatI kA apanI hI beTI ke samAna pAlana-poSaNa karanA AraMbha kiyaa| eka vAra grISma Rtu kA samaya thA, seTha dhanAvaha dUsare gAMva se lauTa kara apane ghara Aye the| jaba ve ghara Aye. usa samaya koI naukara upasthita nahIM thaa| ata eva vasumatI hI dhanAvaha ko apanA pitA samajhakara paira dhone lgii| dhanAvahane manA kiyA, para vaha nahIM maanii| jaba vasumatI dhanAvaha ke caraNa prakSAlana kara rahI thI, usa samaya usakA kezakalApa (jur3A) khula gyaa| seTha dhanAvahane socA-isake bAla kiicdd'rAjAnI athavA koI paisAdAranI dIkarI hovI joIe. A bicArI bALA duHkhI na thAya te sArUM" evuM vicArIne vezyAne meM mAgyA dAma cUkavIne teNe vasumatIne laI lIdhI. te tene pitAne ghera laI gaye. ghera laI gayA pachI dhanAvaha zeTha ane tenI patnI mUlAe vasumatInuM pitAnI ja putrInI jema pAlanapoSaNa karavA mAMDayuM. ekavAra grISma Rtune samaya hate. dhanAvaha zeTha bIje gAma jaIne pitAne ghera pAchA pharyA. jyAre teo ghera AvyA tyAre keI nekara hAjara na hatuM tethI vasumatI ja dhanAvahane pitAnA pitA gaNIne temanA paga dhevA lAgI. dhanAvahe nA pADI, paNa te mAnI nahIM jyAre vasumatI dhanAvahanA paga detI hatI tyAre tene kezakalApa candanabAlAyAH curita varNanam / suu096|| // 288 // zrI kalpa sUtra: 02. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 289 // dhanAvahaH zreSThI, nijapANiyaSTayA = vikArAbhAvena yaSTi tulyAbhyAM svahastAbhyAM dhRtvA gRhItvA avaghnAt = baddhavAn / tadA gavAkSa sthitA = bAtAyanopaviSTA zreSThino= dhanAvahasya bhAryA=mUlA vasumatyAH kezapAzaM kezakalApaM bandhantaM zreSThinaM =dhanAvahaM dRSTvA zracintayat = manasi vicAritavatI - 'imAm = etAM kanyAM = bAlikAM pAlayitvA poSayitvA ca mayA anartham = svasyaivAniSTaM, kRtam - sampAditan 'kutaH ? ityAha = 'jai' ityAdi vA yadi imAM vasumatIM kanyAM zreSThI= mama patirdhanAvahaH udvahet = pariNayet, tadA tarhi tasyAM pariNItAyAM satyAm aham apadasthA=adhikAracyutA eva bhavidhyAmi, tadatra mayA prayatanIyaM yena vasumatIM matpatiH pariNetuM na zaknuyAt, yataH - utpadyamAnAH = jAyamAna eva vyAdhiH = rogaH upazamayitavyaH = cikitsanIyaH, iti kRtvA = cintayitvA sA=mUlA ekadA = ekasmin samaye anyagrAmaM=grAmAntaraM gataM zreSThinaM jJAtvA nApitena tasyAH vasumatyAH ziro muNDayitvA zRGkhalayA karo = hastau nigaDena vAlI jamIna para na gira jAe~, yaha socakara unhoMne nirvikArabhAva se yaSTi (lakar3I) ke samAna apane hAthoM meM lekara usake kezapAzako bA~dha diyaa| usa samaya dhanAvaha zeTha kI patnI mUlA khir3akI meM beThI thI / usane vasumatI kA kezakalApa bA~dhate hue dhanAvaha ko dekhakara mana meM vicAra kiyA - isa lar3akI kA pAlanapoSaNa karake maiMne apanA hI aniSTa kara DAlA hai| kyoM ki isa chokarI ke sAtha mere patine vivAha kara liyA to isake sAtha vivAha karalene para maiM apadastha ho jAU~gI - arthAt maiM adhikAra se vaMcita ho jAU~gI | ata eva mujhe koI aisA prayatna karanA cAhIe ki mere pati isa se vivAha na kara skeN| jaba bImArI utpanna ho rahI ho tabhI usakA ilAja kara lenA hI acchA hai / mUlAne aisA vicAra kara liyaa| kucha hI samaya ke bAda use avasara mila gyaa| eka bAra dhanAvaha seTha dUsare gA~va cale gaye / unheM bAhara gayA jAna kara makheDA) chUTI gayA. zeTha dhanAvahe manamAM "tenA vALanI laTo kAdavavALI jamIna para rakhene paDe. " Ama vicArIne temaNe nirvikAra bhAve-STi (lAkaDI)nA jevA peAtAnA hAthAmAM laIne te kezakalApa bAMdhI dIdhA. A khAju teja vakhate dhanAvaha zeThanI patnI mUlA bArImAM beThI hatI teNe vasumatInA kezakalApa bAMdhatA dhanAvahane joyA. teNe vicAyu" ke "A che.karInuM pAlana-poSaNa karavAmAM me' mArUM peAtAnu ja aniSTa karyu che. kAraNa ke A kanyA yauvananA uMbare pahoMcI che. jo A chokarI sAthe mArA pati lagna karaze te tenI sAthe lagna thatAM ja huM adhikAra rahita banI jaiza. tethI mAre evA upAya karavA joie ke jethI mArA pati tenI sAthe vivAha karI zake nahi. roga ane duzmana utpanna thatAM ja tenA ilAja karavA joie. mUlAe A pramANe nirNaya karyAM. gheADA samaya pachI tene taka paNa maLI. eka vAra dhanAvaha zeThane bIje gAma javAnuM thayuM. temane bahAra gayelA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA candanabAlAyAH carita varNanam / ||su096|| // 289 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARE zrIkalpa sUtre kalpamaJjarI TIkA pAdau-caraNau ca niyantrya-nigaDitau kRtvA ekasmin bhUmigRhe tAM-vasumatI sthApayitvA tad-bhUmigRhaM tAlakena niyantrya-niyantritaM kRtvA svayaM tasminneva grAme-kauzAmbI nagaryAmeva pitRgRhe gtaa| sA-nigaDitahastapAdA vasumatI ca tatra-niyantrite bhUmigRhe kSudhayA pIDyamAnA cintayati manasi vicArayati, cintA svarUpamAha-'kasya rAyakulaM' ityAdinA-'me mama rAjakulaM-nRpavaMzaH kutra-kya ? tathA iyam upasthitA mama durdazA garhitAvasthA kIdRzI? anayornAsti kiMcidapi sAmyam / aho ! memama purA-pUrvabhave kRtam-upArjitaM karma azubhakarma kikathambhUtamasti ? yasya-azubhakarmaNa: IdRza:evamvidhaH vipAkA durdazAlakSaNaM phalam udymaagtH|" evaM cintayantI sA kArAgAramuktiparyantaM tapaH anazanalakSaNaM kariSyAmi' iti kRtvA-iti vicArya manasi 'namo arihaMtANaM' mUlAne nAI se vasumatI kA sira muMDavA diyaa| hAthoM meM hathakar3I aura pairoM meM ber3I DAla dii| taba vasumatI ko eka bhauyare meM baMda kara dii| bhauMyare ko tAlA jar3a diyaa| yaha saba karake vaha mUlA, kauzAmbI meM hI apane mAya ke (pitA ke ghara) cala dii| hAthoM-pairoM se jakar3I vasumatI bhauMyare meM par3I huI mana hI mana vicAra karane lgii| vaha kyA vicAra karane lagI so kahate haiM kahA~ to merA vaha rAjavaMza-jisameM merA janma huA aura kahA~ yaha isa samayakI merI durdazA ? donoM meM tanika bhI samAnatA nahIM / Aha ! pUrva bhava meM mere dvArA upArjita azubha karma na jAne kaisA hai ? jisakA phala aisA bhoganA par3a rahA hai| isa durdazA ke rUpameM jo udaya meM AyA hai| isa prakAra vicAra karatI huI vasumatIne yaha nizcaya kara liyA ki 'jaba taka maiM isa kArAgAra se chuTakArA na pAU~gI taba taka anazana tapasyA kruuNgii|' isa prakAra vicAra kara vaha vamumati 'namo arihaMtANaM' ityAdi rUpa paMcaparameSThI maMtra kA jApa karane lgii| jANune mUlAe hajAmane bolAvI tenI pAse vasumatInuM mAthuM muMDAvI nAkhyuM. ane hAthamAM hAthakaDI ane pagamAM beDI nAkhI. pachI vasumatIne eka bheMyarAmAM pUrI dIdhI, bheMyarAne tALa vAsI dIdhuM. A badhuM karIne te kauzAmbImAM ja pitAne piyara cAlI gaI. hAtha ane pagothI baMdhAyelI vasumatI te bhayarAmAM keda-avasthAmAM manomana vicAra karavA lAgI. te ze vicAra karavA lAgI te batAve che- kayAM mAro e rAjavaMza, jemAM mAro janma thaye ane kayAM mArI A samayanI durdazA ? bannemAM jarI paNa samAnatA nathI. ahA ! pUrvabhavamAM meM upArjita karela azubha karma zuM khabara kevAM che, ke jenuM AvuM phaLa bhegavavuM paDe che ! A dukazAnA rUpe ja te udayamAM AvyA che." A pramANe vicAra karatI vasumatIe e nirNaya karyo ke " jyAM sudhI A kArAgAramAMthI mAre chuTakAre na thAya tyAM sudhI huM anazana tapasyA karIza." A pramANe candanabAlAyAH carita varNanam / ||suu096|| hai // 29 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROMATOES zrIkalpa sUtre // 29 // kalpamaJjarI TIkA ityAdi rUpaM paJcapadasvarUpaM parameSThimantraM japitum Arabhata paarbdhvtii| evaM bhUmigRhe nigaDitahastapAdAyAH parameSThimantra japantyAH tasyAH vasumatyAH trINi dinAni vyatikrAntAni vyatItAni, tataH caturthe divase zreSThI dhanAvahaH grAmAntarAt Agato vasumatIm adRSTvA parijanAn svajanAn bhRtyAdIn tadviSaye apRchat=pRSTavAn / parantu zreSThinA vasumatI jijJAsAyAM kRtAyAmapi pUrvata eva mUlAnivAritAH te sarve parijanAH taM dhanAvahaM vasumatI viSaye kimapi na akathayanna kthitvntH| tataH kruddhA jAtakopaH zreSThI dhanAvahaH abhaNat-jAnAnA api yUyaM mayA bahuzo jijJAsitAM vasumatI na kathayata, ato yUyaM madgRhAd nirgacchata-nissarata, iti-itthaM zreSThino vacanaM zrutvA ekayA vRddhayA dAsyA "mama jIvItena= jIvanena sA vasumatI jIvatu-prANAndharatu" iti kRtvA etad vicintya zreSThine dhanAvahAya sarva vRttam kathitam tat sarva zrutvA zreSThI-dhanAvahaH zIghraM tatra bhUmigRhadvArasamIpe gatvA tAlakaM bhaGkatvAtroTayitvA dvAram uddhATaya vasumatI AzvAsayat-dhairyakArakavacanaiHsamatoSayat / tataH-vasumatyAisa prakAra tIna dina bIta gye| cauthe dina dhanAvaha seTha dUsare gAMva se lautte| unheM vasumatI dikhalAi nahIM dI to bhRtya Adi parijano se usake viSaya meM pUchatAcha kii| isa prakAra zeTha ke dvArA jAnane kI jijJAsA karane para bhI, mUlA dvArA manA kiye hue nokaracAkara vasumatI ke viSaya meM kucha bhI na bole / taba dhanAvaha seTha ko krodha A gyaa| unhoMne kahA-tuma loka jAnate-bUjhate bhI aura mere dvArA pUchane para bhI, vasumatI ke viSaya meM kucha bhI nahIM kahate ho to mere ghara se bAhara nikala jaao| isa prakAra seTha ke bacana sunakara eka vRddha dAsIne socA-mere jIvana se bhI vasumatI jIvIta rahe; arthAt mere prANa jAte ho to bhale jAe~, mere prANoM ke badale vasumatI ke prANa baca jAne caahie| yaha socakara usane samagra vRttAnta dhanAvaha se kaha diyaa| isa vRttAnta ko sunakara dhanAvaha zIghra hI bhauMyare ke dvArake samIpa gye| bhauyare kA tAlA todd'aa| dvAra kholA, vasumato ko dhIraja baMdhAne vAle vacana kaha kara santoSa diyaa| viyA2 4zanate "namo arihaMtANaM" tyAdi 35 paya paramehI bhatrana 5 4211 sAlI. mArIta trahivasa pasAra thayA. divase dhanAvaha zeTha bIje gAmathI pAchA pharyA. temaNe zeThANI ke vasumatI keIne na jotAM nakara Adi parijanane tenA viSe pUchaparacha karI A pramANe zeThe pUchavA chatAM paNa mUlA zeThANI taraphathI manA karAyela hovAthI nekara-cAkara vasumatIne viSe kaMI paNa bolyA nahIM tyAre dhanAvaha zeTha gusse thayA. temaNe kahyuM, "tame leke jANavA chatAM ane mArA pUchavA chatAM paNu vasumatI viSe kaMI paNa kahetA nathI mATe mArA gharamAMthI bahAra nIkaLI cAlyA jAo." zeThanA evAM vacana sAMbhaLIne eka vRddha dAsIe vicAra karyo, "mAre prANa jAya te bhale jAya paNa vasumatIne jIva bacAvo ja joIe." Ama vicArI teNe AkhuM vRttAMta dhanAvaha zeThane kahI dIdhuM. A vRttAMta sAMbhaLIne dhanAvaha tarata ja bhoMyarAnA dvAranI pAse gayA bheMyarAnuM tALuM teDI nAkhyuM. dvAra khelyuM ane vasumatIne AzvAsananAM vacane kahIne sAMtvana ApyuM. candanabAlAyAH carita vrnnnm| suu096|| // 29 zrI kalpa sUtra: 02 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 292 // kalpamaJjarI TIkA AzvAsanAnantaraM khalu sa zreSThI gRhe svabhavane mUlayA pitRgRhagamanAvasare guptasthAne saMrakSitatvAva kimapi bhAjanaM= pAtraM bhaktam odanAdikaM ca kutrApi na pazyati, kevalaM pazunimittaM pazcartha niSyAditAn kRtAn vASpitamASAn= svinnamASAn 'vAkulA' iti bhASA prasiddhAn tatra pazyati, tebASpitamASAH anyabhAjanAbhAve zUrpe eva gRhItvA-AdAya tena-dhanAvahena bhaktArtha bhojanArtha vasumatyai samarpitA: dattAH svayaM ca dhanAvaho nigaDAdibandhanacchedanArtha lohakAram AkArayitum AhAtum tadgRhe agacchan gatavAn / sA=nigaDitahastapAdA vasumatI ca savASpitamAgha-bASpitamApasahitaM zUrpa hastena gRhItvA'cintayat-manasi vicAritavatI-itaH pUrva mayA kimapi dAnam azanapAnakhAdyasvAdyarUpaM sAdhubhyo datvaiva pAraNakaM kRtam , adyatu=asmin dine tu kimapi=kiJcidapi azanAdikaM munaye na datvA kathaM kena prakAreNa pArayAmi-pAraNaM karomi ? meM mama kIdRzaH kathambhUto durvipAkaH= garhitakarmaphalam , udita: udayAvalikAyAm upasthitaH yena durvipAkena ahaM IdRzIm==etAdRzIM dAsItvAdirUpAM mUlA jaba apane pitA ke ghara gaI thI to baratana-mAMr3e saba gupta jagaha me rakha gaI thii| ataeva seTha ko jaldI meM na koI baratana milA aura na bhojana hI kahIM dikhAI diyaa| kevala jAnavaroM ke liye ubale hue ur3ada, jinheM lokabhASA meM 'bAkulA' kahate hai, vahI mile| dUsarA varatana na hone ke kAraNa sUpa meM hI unheM lekara dhanAvaha seThane vaha vasumatI ko diye| seTha svayaM ber3I vagairaha ko kATane ke hetu luhAra ko bulAne ke liye luhAra ke ghara cale gye| baMdhe hue hAthoM-pairoM vAlI vasumatI ubale hue ur3ada vAle sUpa ko hAtha meM lekara socane lagI-isa se pahale maiMne sAdhuoM ko azanapAna khAdima aura svAdima kA dAna dekara hI pAraNA kiyA hai, Aja vinA dAna diye pAraNA kaise karU~ ? kaisA garhita karma mere udaya meM AyA hai, jisake durvipAka ke kAraNa mUlA jyAre pitAnA pitAne ghera gaI hatI tyAre vAsaNa-kusaNu badhuM gupta jagyAe mUkIne gaI hatI, tethI zeThane utAvaLamAM kaI vAsaNa paNa na jaDayuM tema ja bhejana paNa najare na paDayuM. phakta tene mATe bAphelA aDada jene lekabhASAmAM "bAkaLA" kahe che teja maLyA. bIju vAsaNa na jaDavAthI sUpaDAmAM ja bAkaLA laIne dhanAvaha zeThe vasumatIne ApyA. ane zeTha jAte ja beDI vagere teDavAne mATe luhArane belAvavA mATe luhArane ghera gayA. jakaDAyela hAtha-pagavALI vasumatIe bAphelA aDadavALuM sUpaDuM hAthamAM laIne vicAryuM, "A pahelAM meM sAdhuene azana, pAna, khAdima ane svAdimanuM dAna daIne ja pAraNAM karyA che, Aje dAna ApyA vinA pAraNuM kevI rIte karUM? kevA upArjita kamane mAre udaya thayo che ke jenA davi pAkane kAraNe huM dAsIpaNuM vagere vagere bhegavI A dazA pAmI candanabAlAyAH carita varNanam / maasuu096|| tenuM // 292 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 293 // dazAma avasthA smpraaptaa=lbdhvtii| yadi-cet kasmai api atithaye-munaye etad bhakta zUrpasthaM vASpitamAparUpamazanaM datvA pAraNakaM karomi, tataH zreyaH kalyANaM bhavet / iti cintayitvA gRhadehalyAH bahiH bahirbhAge eka pAda-caraNaM kRtvA ekam aparaM pAda-caraNaM ca anta: antarbhAge kRtvA munimArga=munerAgamanaM pazyantI pratIkSamANA tisstthti| saiva vasumatI candanasyeva zrIkhaNDacandanavat zItalasvabhAvatvena zItalaprakRtitayA 'candanabAle' ti nAmnA prasiddhiM khyAti prAptA-labdhavatIti |suu096|| aMtimo uvasaggo mulam-taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre kosaMbIo NayarIo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jaNavayavihAraM viharai / tao pacchA bhagavaM bArasamaM cAummAsaM caMpAe NayarIe caummAsataveNaM Thie, to nikkhamiya chammANiyAbhihassa gAmassa bahiyA ujjANammi kAusagge tthie| tattha NaM ego govAlo AgaMtUNa bhagavaM daTTaNaM evaM vayAsI-bho bhikkhU ! mama ime baille rakkhau tti kahiya gAmammi go| gAmAo Agamiya baille na pAsai, bhagavaM pucchei-katthase baillA ? / jhANanimagge bhagavaM na kiMci vayai / tao se pucabhava verANubaMdhikammuNA kuddhI Asuratto misimisemANo bhagavazrI kaSNemu saragaDanAmassa kaDhiNarukkhassa kIle nimmAya kuDhArappahAreNa aMto nikhaNiya te siM uvaribhAge chedI, je te na koi nAuM sakijjA na vi ya nissAriuM / pahassa imo aTThArasamabhavabaddhakammuNI udao smuvddio| durAso so govAlo to nikkhamiya annattha go| paha ya to nikkhamiya majjJimapAvAe NayarIe bhikkhaTTAe aDamANe siddhattha seThi gihamaNupavitu / tastha NaM kharagAbhiho vijo acchai, so ya pahuM daTTa jANIa-jaM eyassa kaNNesu keNavi sallAI nikhAyAI, teNaM esa paha maiM dAsIpana Adi kI isa dazA ko prApta hui hU~, agara maiM kiso muni ko yaha bhojana-rUpa me sthita ur3ada azana-dekara pAraNA karU~ to merA kalyANa ho jaay| isa prakAra vicAra karake vaha ghara kI dehalI se eka paira bAhara aura dUsarA paira andara karake muni ke Agamana kI pratIkSA karane lgii| vahI rAjakumArI vasumatI zrIkhaMDa candana ke samAna zAnta prakRti vAlI hone ke kAraNa 'candanavAlA' isa nAma se vikhyAta hui ||suu096|| chuM ! je huM koI munine A bhejana-sUpaDAmAM rahela bAphelAM aDada rUpa arAna-vaherAvIne pAraNuM karUM te mAruM kalyANa thaI jAya. A pramANe vicAra karIne te eka paga gharanA umaranI bahAra ane bIjo paga aMdara rAkhIne muninA AgamananI rAha jovA lAgI. e ja rAjakumArI vasumatI zrIkhaMDa candana jevI zAMta svabhAvavALI hovAthI te "yanamANA"nA nAmathI praNyAta ya. (2006) antimohai pasarga kA varNanam / suu097|| // 29 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||294 // kalpamaJjarI TIkA antimo aulaM veyaNaM aNubhava iti / tae NaM so vijjo seTiM khii| pahU ya gahiyabhikkhe ujjANaM smnnuptte| so seTThI vijjo ya ujjANe gamiya kAussaggaDhiyassa pahussa kaNNehito mahaIe juttIe tAI sallAI nissAreMti / jai vi kIlaguddharaNe pahussa dussahA veyaNA saMjAyA, tahavi bhagavaM carimasarIrattaNeNa anaMtabalattaNeNa ya taM ujjalaM ticvaM ghoraM kAyarajaNadurahiyAsa veyaNaM sammaM shii| tae NaM se seTThI vijjo ya osahovayAreNa taM nIruyaM kAuM sayaM gihaM gmii| teNa kuvicceNa govAlo mariya narayaM go| seTThI vijjo ya teNa muha kammuNA bArasame kappe ukvannA ii gaMthaMtare // sU0 97 // chAyA-tataH khalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIraH kauzAmbyA nagaryAH prati niSkrAmyati, prati niSkramya janapadavihAraM viharati / tataH pazcAd bhagavAn dvAdazaM cAturmAsaM campAyAM nagayo caturmAsa tapasA sthitaH tato niSkramya SaNmAnikAbhidhasya grAmasya bAhyodyAne kAyotsarge sthitaH tatra khalu eko gopAla Agatya bhagavantaM dRSTrA evamavAdI-"bho bhikSo! mama imau balIvauM rakSatu" iti kathayitvA grAme gtH| grAmAt Agatya antima upasarga ___mUla kA artha-'tae NaM se' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAna mahAvIrane kauzAmbI nagarI se vihAra kiyA aura vihAra karate hue ve janapada meM vicarane lge| tatpazcAt bhagavAn caumAsI tapa ke sAtha campAnagarI meM bArahaveM caturmAsa ke lie viraaje| tadanantara vahA~ se vihAra kara SaNmAnika nAmaka grAma ke bAhya udyAna meM kAyotsarga meM sthita hue| vahA~ eka guvAla Akara aura bhagavAn ko dekhakara isa prakAra bolA'he bhikSu ! mere ina donoM bailoMkI rakhavAlI krnaa|' aisA kahakara gA~va meM calA gyaa| gA~va se loTane para use aMtima upasarga bhuuln| matha-'taeNaM se' tyAhi. yA pachI zrama lagavAna mahAvIra, azA nArImAthI vihA2 rI, dezanA judA judA bhAgamAM vicaravA lAgyAM. bAramuM cAturmAsa karavA teozrI caMpAnagarImAM padhAryAM ne tyAM caumAsI tapanI ArAdhanA karI, A cAturmAsa pUruM karyuM. A mAsu pasAra karyA pachI, teo "mAsika" nAmanA gAmanI bahAra udyAnamAM kAsaga karI sthita thayAM. tyAM koI eka govALa AvI bhagavAnane dekhatAM bolavA lAgyo ke he bhikSuka ! tuM A mArA banne baladenuM rakSaNa karaje" Ama kahI te gAmamAM ravAnA thaye. gAmamAMthI pAchA vaLatAM, pasarga varNanam / suu097|| // 294 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 295 // kalpa. maJjarI TIkA balIvaddauM na pazyati, bhagavantaM pRcchati-kutra me balImahauM / dhyAnanimagno bhagavAn na kizcid vadati / tataHsa pUrvabhavavairAnubandhikarmaNA kruddhaH AzuraktaH misamisAyamAno bhagavataH karNayoH zarakaTanAmnaH kaThinavRkSasya kIle nirmAya kuThAraprahAreNa antarnikhanya tayoruparibhAgAvacchinat , yena te na ko'pi jJAtuM zankuyAt nApi ca nissArayitum / prabhorayam aSTAdazabhavabaddhakarmaNaudayaH smupsthitH| durAzayaH sa gopAlaH tato niSkramyAnyatra gataH prabhuzca tato niSkramya madhyamapApAyAM nagaryA bhikSArthAya aTan siddhaarthshresstthigRhmnupvissttH| tatra khalu kharakAbhidho vaidya Aste sa ca prabhuM dRSTvA ajAnIta yat-etasya karNayoH kenApi zalye nikhAte, tena eSa prabhuH baila dikhAI na diye| bhagavAn se pUchA-'kahA~ hai mere baila ?' dhyAnamagna bhagavAn kucha na bole| taba usane pUrvabhava ke vairAnubaMdhI karma ke kAraNa kruddha hokara, lAla hokara aura misamisAte hue zarakaTa nAmaka kaThina vRkSa kI do kIleM banAkara, bhagavAna ke kAnoM meM kuThAra ke prahAra se andara Thoka dI, aura unake bAhara ke bhAgoM ko kATa DAlA, jisa se kisI ko mAlUma na hoM aura koI nikAla bhI na ske| prabhu ke yaha aThArahaveM bhava meM bA~dhe hue karma kA udaya upasthita huaa| vaha durAzaya guvAla vahA~ se nikala kara anyatra calA gyaa| bhagavAn vahA~ se nikala kara madhyama pApAnagarI meM bhikSA ke lie aTana karate hue siddhArtha seTha ke gRha meM praviSTa hue| vahA~ kharaka nAmaka eka vaidya thaa| usane prabhu ko dekhakara jAna liyA ki inake kAnoM meM te govALe baLadane joyAM nahIM. tethI teNe bhagavAnane pUchyuM ke "he sAdhu ! mArA baLada kayAM ?" dhyAnamagna prabhue kAMIpaNa javAba vALe nahIM. AthI pUrvabhavanA vairAnuMbaMdhI karmanA cage, te govALa krodhAyamAna thayo. dhathI lAla pILA thA, zakaTa nAmanA kaThaNa vRkSanI DALImAMthI, be khIlAM banAvyAM. A khIlAne bhagavAnanA kAnamAM kuhADAnA ghA vaDe ghAMcI majabUta karI dIdhA, ne te khIlAnA bahAra dekhAtAM bhAgane kApI nAkhyAM. Ama karavAnuM kAraNa e hatuM ke, AvA kAryanI keIne jANa thAya nahIM. temaja AvA baMdhabestA khIlAne koI kADhI paNa zake nahi. AvuM nikAcita karma, brahmAe potAnA aDhAramAM bhavamAM bAMdhyuM hatuM. ne tene udaya temane A aMtima bhAvamAM jaNAya. ne tenuM paripakava phaLa paNa bhegavavuM paDayuM. A durAzayI gevALa tyAMthI nikaLI jaI, keI ajANyA sthaLe cAlyo gayo. bhagavAna ahIMthI nIkaLI, madhyama pAvA nagarImAM bhikSAthe aTana karatAM karatAM, siddhArtha zeThane tyAM jaI caDyAM. A zeThane tyAM "kharaka' nAmane eka vaidya hatuM. teNe prabhune jotAM ja kAnamAM ThokelAM khIlAne oLakhI lIdhAM. ne vicAra karatAM tene khyAlamAM AvyuM antimopasarga vrnnnm| ||muu097|| paNa bhagava8 kAI a // 295 // ne tyAM jaI zrI kalpa sUtra: 02 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpasUtre maJjarI // 296|| TIkA atulAM vedanAmanubhavatIti / tataH khalu sa vaidyaH zreSThinamakathayat / pramuzca gRhItabhikSaH udyaanmnumaaptH| sa zreSTho vaidyazca udyAne gatvA kAyotsargasthitasya prabhoH karNAbhyAM mahatyA yuktyA te zalye niHsArayataH / yadyapi kIlakoddharaNe prabhoH duHsahA vedanA saMjAtA, tathA'pi bhagavAn caramazarIratvena anantabalatvena ca tAmujjvalAM tIvAM ghorAM kAtarajanaduradhyAsAM vedanAM samyak asahata / tataH khalu sa zreSThI vaidyazca auSadhopacAreNa taM nIrUjaM kRtvA svgRhmgcchtaam| tena kukRtyena gopAlo mRtvA saptamaM narakaM gataH zreSThI vaidyazca tena zubhakarmaNA dvAdaze kalpe utpanau iti graMthAntare ||suu097| TIkA-'tae NaM se samaNe' ityAdi / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH kauzAmbyAH nagaryAH pratiniSkrAmyati-patiniHsarati pratiniSkramya pratiniHsRtya janapadavihAraM dezavihAraM viharati / tataH pazcAta= kisIne kIleM ThoMka dI haiN| isa kAraNa prabhu ko atula vedanAkA anubhava ho rahA hai| taba usa vaidyane seTha se khaa| bhagavAn bhikSA grahaNa karake udyAna meM A gye| seThane aura vaidyane udyAna meM jAkara kAyotsarga meM sthita prabhuke kAnoM se bar3I yukti ke sAtha una kIloM ko nikAla diyaa| yadyapi kIloM ke nikAlane meM prabhu ko dussaha vedanA huI, tathApi caramazarIrI aura anantabalI hone ke kAraNa bhagavAna ne usa jAjvalyamAna, tIvra, ghora aura kAyara janoM dvArA asahya vedanA ko samyak prakAra se saha liyaa| tatpazcAt vaha seTha aura vaidya auSadhopacAra se bhagavAna ko niroga karake apane ghara gye| usa kukRtya se guvAla mara kara naraka meM gyaa| tathA seTha aura vaidya usa zubha karmake kAraNa se bArahaveM devaloka meM utpanna hue suu097|| TIkA kA artha-tatpazcAt vaha zramaNa bhagavAn mahAvIra kozAmbI nagarI se vihAra kiye aura vihAra kara ke, kaI durAtmAe jANI joIne, duHkha devA nimitta AvuM duSTa kArya karyuM che. temaja prabhune thatI atula vedanA paNa, teNe jANI lIdhI. A dRzya pArakhI vece te vAta zeThane karI, bhagavAna bhikSA grahaNuM karI, udyAnamAM padhAryA. ne tyAM teo pitAnA dainika kAryakrama mujaba kAryotsargamAM ubhA rahyAM. teTalAmAM zeTha ane vaidya tyAM AvI pahoMcyAM ne prabhunA kAnamAMthI muktipUrvaka khIlA kheMcI lIdhA. A khIlA kheMcAtI vakhate, prabhune asahya vedanA thaI te paNa prabhue, AvI jAjavalayamAna tIka ane ghara vedanAone samyapha prakAre sahI lIdhI. khIlA kADhayA, ane 5 auSadha upacAra karIne bhagavAnanA kAne vedanArahita banAvI zeTha ane vidya ghara tarapha vaLyA. sArAnarasA kAryone ghAta-pratyAghAta hoya ja che. tadanusAra pitAnAM duSkRtyAnuM phaLa bhegavavA, A govALane narakagatimAM javuM paDayuM. jyAre vaidya tema ja zeTha zubhakAryonA phaLa rUpe bAramAM devalekamAM devapaNe utpanna thayAM. (sU097) TakAne atha-caturmAsa pUruM thayA bAda te sthaLa cheDIne dezanA anya sthaLoe vihAra karavAne sAdhuono antimo pasarga varNanam / ||suu097|| // 296 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpamaJjarI TIkA // 297 // tadagantaraM bhagavAn zrIvIrasvAmI dvAdazaM cAturmAsaM campAyAM nagayoM caturmAsatapasA-mAsacatuSTayAMvadhikena tapasA sthitaH, caturmAsAnantaraM tataHcampAnagarI toniSkramya SaNmAnikAbhidhasya SaNmAnikanAmakasya grAmasya bAhyodyAne kAyotsarge sthitH| tatra khalu ekaH kazcit gopAlaH Agatya bhagavantaM zrIvIrasvAminaM dRSTvA evaM vakSmANaM vacanam avAdIt uktavAn tathAhi "bho bhikSo ! mama imau=purataH sthitau balIvadauM-vRSabhau bhavAn rakSatu iti etadvacanaM kathAyitA grAme gtH| pazcAt tataH pazcAt grAmAt tatra Agatya sa balIvauM na pazyati, tato bhagavantaM zrIvIrasvAminaM pRcchati-yad bho bhikSo / me balIvadI kutra gatau? iti jijJAsAyAM kRtAyAmapi dhyAnanimagna: dhyAnAsakto bhagavAn zrIvIrasvAmI na kizcid vadati-na kimapyuttarayati / tataH sa pUrvabhavavairAnuvandhikarmaNA kruddhaH-jAtakopaHAzuraktaHzIghrakrodhAruNaH misamisAyamAnaH krodhena jAjvalyamAno bhagavatA zrIvIrasya karNayoH zarakaTanAmasya janapada-deza meM vicarane lge| tatpazcAt bhagavAn vIraprabhu bArahaveM caumAse meM campAnagarI meM virAje aura cAra mAsakI tapasyA kii| caumAsA samApta ho jAne para campAnagarI se vihAra kara SaNmAnika nAmaka gAMva ke bAharI bagIce meM kAyotsarga meM sthita hue| vh| eka guvAlane Akara bhagavAn vIraprabhuko dekhA aura isa prakAra kahA-'he bhikSu / sAmane khaDe mere ina donoM bailoM kI rakhavAlI krnaa| yaha vacana kaha kara vaha gA~va meM calA gyaa| jaba vaha guvAla gAva jAkara vApisa lauTA to use vahA~ bala najara nahIM aaye| taba usane bhagavAn se pUchA-'bhikSu, mere baila kahA~ cale gaye ?' isa prakAra jijJAsA karane para bhI dhyAna meM lIna bhagavAna ne kucha uttara nahIM diiyaa| taba vaha guvAla pUrva bhava meM bA~dhe hue vairAnubaMdhI karma ke udaya se kupita ho uThA, ekadama hI krodha se lAla ho gayA aura krodha se jala utthaa| usane bhagavAna ke donoM kAnoM meM zarakaTa AcAra che. te sadAcAra mujaba bhagavAna paNa anya sthAnamAM vicAravA lAge. kauzAmbI-caMpApurI vigere nagarIemAM rahyA bAda bhagavAna te pradezamAM AvelA "vamAnika nAmanA gAmanI bahAra kAyetsarga karI sthira rahyA. ahIM temane chele upasarga Avyo, ane te tripRSTha vAsudevanA bhave zakhyA pAlakanA kAnamAM reDelA zIzAnuM paripakava phaLa hatuM. nikAcita karma bAMdhatI vakhate je bhAve dvArA baMdhAyuM hoya te bhAvenA rasa rUpe ja A karma pariName che. tenA rasamAM kaI pheraphAra paDato nathI, chatAM je AtmA vIya phelave te tenA anubhAgamAM phera paDe che. A phera eTale ke rasanI tIvratA madatAmAM pheravAI jAya che. paNa rasa tadana uDI jato nathI. nikAcita karmavALAnI gati karatI nathI, paNa jAti karI zake che. narakanAM sthAne sAta jAtanAM batAvelAM che. te sthAnenI kakSA AtmavIya vaDe nIce AvI zake che, paraMtu game tevA prayAsa dvArA paNa narakagatithI mukta thavAnuM nathI. pasarga vrnnnm| // 097 // // 297 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtra ||298 || Wan An Man Man Man Man kaThinavRkSasya kIle= kIlakadvayaM nirmAya kRtvA kuThAramahAreNa = kuThArapRSThApAtena antaH = karNAbhyantare nikhanya = vezya tayoH = nikhAtayoH kIlakayoH uparibhAgau-karNavivarato bahirbhUtabhAgau acchinat = kuThAreNa cheditavAn / yena hetunA te = karNa nikhAte kIlake na ko'pi = kazcidapi dRSTvA jJAtuM zaknuyAt nApi ca nissArayituM =apanetuM zaknuyAt / prabhoH= zrI vIrasvAminaH ayam - eSaH aSTAdazabhavabaddhakarmaNa: = aSTAdaze bhave= tripRSThavAsudevajanmani zayyApAlakasya karNayorutkalita zIzakadravanikSepaNena baddhasya = upArjitasya karmaNaH udayaH = udayovalikAyAM pravezaH samupasthitaH jAtaH / durAzaya: = durAtmA sa gopAlaH tataH tasmAt sthAnAt niSkramya = nirgatya anyatra gataH / prabhu zrIvIrasvAmI ca tataH = SaNmAnikagrAmasya bAhyodyAnAt niSkramya = niHsRtya madhyamapApAyAm = madhyamapApAnAmikAyAM nagaryA bhikSArthAya = bhikSArtham aTana = bhraman krameNa siddhArthazreSThigRham anupraviSTaH / tatra - siddhArthazreSThigRhe khalu prayojanavazAdAgataH kharakAbhidhaH = kharakanAmAvaidyaH = cikitsakaH Aste= tiSThati / sa ca prabhuM dRSTvA ajAnita = jJAtavAn yat etasya=zrIvIrasya karNayoH karNadvaye kenApi durjanena zalye = kIle nikhAte = karNavivarAbhyantare pravezite, tena=kIla nAmaka kaThina vRkSakI do kIleM banAkara tathA kulhADe ke pichale bhAga se ThoMka ThoMka kara gADa diiN| kAnoM ke bhItara ThoMkI hui kIloM ke bAhara nikale hue sire usane kulhADe se kATa DAle, jisa se dekhanevAlA dekha na sake ki kAnoM meM kIle ThoMkI hui hai aura vaha kIle nikala bhI na sakeM / bhagavAna ne aThArahaveM bhava meM jo karma bA~dhe the, unakA yaha phala thA / usa bhava meM vaha tripRSTha vAsudeva the / unhoMne zayyApAlaka ke kAnoM meM ukalatA huA zIzekA rasa DalavAyA thaa| vahI kameM aba udaya meM AyA / duSTAzaya vaha guvAla usa sthAna se nikala kara dUsarI jagaha calA gyaa| bhagavAn vIraprabhune mAnika grAma se nikala kara madhyamapAvA nAmaka nagarI meM bhikSA ke lie bhramaNa karate hue anukrama se siddhArtha nAmaka seTha ke ghara meM praveza kiyaa| siddhArtha seTha ke ghara kharaka nAmaka vaidya kisI prayojana se AyA thA / usane prabhu ko dekhakara jAna liyA ki inake kAnoM ke andara kisI durjanane kIleM Thoka dI haiN| kIleM ThoMkane ke niddhatta karmAnu jaDa u MDu hetu nathI, tethI te nirmUla karI zakAya che. paNa nikAcita karmone jaDamuLathI kADhI zakAtAM nathI. prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza e cAra bheda che. nindvata karmomAM A cAre prakAro bhasmIbhUta thaI zake che, jyAre nikAcitamAM pradezavedana jarUra rahe che. bhagavAne pUrve bAMdhelAM nikAcita karma A bhave te mULa rasamAM udaya AvyuM ane tenA phaLa rUpe temanA kAnamAM khIlA ThokAyA. ka` barAbara bhAgavAI rahyu ane tene aMte AvatAM siddhArthI zeTha ane vaidyanu milana thayuM. A banne dharmAtmAnAM mana bhagavAnanu duHkha joi ghaNA ja vihavala thayA. khIlA paNa evI rIte nAkhavAmAM AvyA hatA ke zrI kalpa sUtra : 02 zrIkalpaTIkA antimopasarga varNanam / // suu097|| // 298 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI sUtre // 299 // TIkA nikhananena eSaH ayaM prabhuH zrIvIrasvAmI atulAM nirupamA duHsahAM vedanAMvyathAm anubhavati iti / tataH khalu saH= kharakanAmAvaidyaH zreSTinaM siddhArtham akathayat-zrIvIravyathAvRttAMtaM niveditavAn / prabhuzca gRhItabhikSAsana udyAnam= upavanam samanuprAptaH AgataH / itazca saHsiddhArthanAmakaH zreSThI kharakanAmA-vaidyazca udyAne upavane gatvA kAyotsargasthitasya prabhoH zrIvIrasvAminaH karNAbhyAM karNadvayAt mahattyA ati kauzalavatyA yuktyA te karNanikhAte zalye= kIlake nissArayata: bhisskurutH| yadyapi kIlakoddharaNe karNavivarataH kIlakabahiSkaraNe prabhoH zrIvIrasvAminaH duHsahA-kaSTena sahanIyA vedanA-pIDA saMjAtA, tathA'pi bhagavAn zrIvIrasvAmI caramazarIratvena anantabalatvena ca tAm ujjvalAm utkRSTAm tIvrAm ugrAm dhorAM bhayaGkarAm kAtarajanaduradhyAsAm-kAtarajanaiH adhIrapuruSaiH vedanAM samyaka asahata soDhavAna / tataHkIlakaniHsAraNAnantaraM khalu siddhArthanAmA zreSThI vaidyaH kharakazca auSadhopacAreNa= kAraNa bhagavAn anupama aura dussaha vedanAkA anubhava kara raheM haiN| kharaka baidyane yaha bAta siddhArtha seTha se khii| bhagavAna bhikSA grahaNa karake udyAna meM cale gye| idhara siddhArtha nAmaka seTha aura kharaka vaidya-donoM udyAna meM phuNce| bhagavAn kAyotsarga meM sthita the| unhoM ne atyanta kuzalatApUrNa yukti se bhagavAna ke donoM kAnoM meM se ThokI huI vaha kIleM nikaaliiN| yadyapi donoM kAnoM meM se kIleM bAhara nikAlane meM bhagavAna ko atIva dussaha vyathA huI phira bhI caramazarIrI arthAt tadabhavamokSagAmI hone tathA ananta bala se saMpanna hone ke kAraNa bhagavAn ne usa utkRSTa, ugra bhayAnaka aura adhIra puruSoM dvArA asahya vedanA ko bhalIbhA~ti sahana kara liyaa| siddhArtha seTha aura kharaka vaidya aussdhodekhanArane te kAnanA zaNagAra rUpa lAge ! koIne paNa A vedanAnuM svarUpa samajAyuM nahi. phakta A be ja puNyazALI puruSane bhagavAnanI vedanAnI pIDA samajAI. AthI yukti-prayukti vaDe kAnamAthI khIlAone bahAra kADhI nAkhyA kADhatI vakhate bhagavAnanA mukhamAMthI nIkaLelI cIsa eTalI vedanApUrvakanI tIvra hatI ke AsapAsanAM prANI e prajI uThayAM. lekekti e pramANe hatI ke bhagavAne pADelI cIsathI pAsenA parvatamAM cirADa paDI gaI. evI prabala vedanA prabhu te samaye bhogavI rahRAA hatA. saMyamI munionI zuzruSA tIrthakara zetra paNa baMdhAvI Ape che; prakhara saMyamI muni hoya, sAdhanAmAM otapreta thayela hoya, temanI sevA karavAvALI vyakti, tyAga bhAvanI irachuka ane piSaka hoya te jarUra puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya te nizcita vAta che. A baMne puNyAtmAe yathA samaye maraNa pAmI, acuta nAmanA bAramAM devalokamAM devapaNe utpanna thayA. antimo pasarga varNanam / ||suu097|| // 299 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpamaJjarI sutre // 30 // TIkA antimo auSadhaprayogeNa taM-zrIvIrasvAmina nIrujaniya'thaM kRtvA sva-nijaM gRham agacchatAm gtvntau| tena kukRtyena gopAlaH kAlAvasare mRtvA saptakaM narakaM gtH| zreSThI-sidvArthaH vaidyaHkharakazvemau dvau kAlAvasare kAlaM kRtvA tena zubhakarmaNA-puNyakarmaNA dvAdaze kalpe-acyutAkhye devaloke upapannau-devatvenotpannau ||suu097|| mUlam-taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre iriyAsamie, jAva gutta baMbhayArI, amame, akiMcaNe, akohe, amANe, amAe, alohe saMte, pasaMte, upasaMte, pariNibue, aNAsave, aggaye, chiNNagaMthe, chiNNasoe, niruvaleve, Ayahi , AyAhae, Ayajoie, Ayaparakame, samAhipatte, kaMsapAyaMvamukkatoe, saMkha iva niraMjaNe, jIvo iva appaDiyagaI, aJcakaNagaMviva jAyasave, Adarisaphalagamiva pAgaDabhAve, kummovva gurtidie, pukkharapattaMba niruvale ve, gagaNamiva nirAlaMbaNe, aNilovva nirAlae, caMdoiva somalese, sUro iva dittatee, sAgaro iva gaMbhIre, vihago iva savvao vippamuke, maMdarI iva apakaMpe, sArayasalilaMba suddhahiyae, khamgivisANaMva egajAe, bhAraMDapakkhIva appamatte, kuMjaro iva soMDIre, vasabhI iva jAyasthAme, sIho iva duddharise, vasuMdhareva savvaphAsasahe, muhuyahuyAsaNo iva teyasA jalate vAsAvAsavajaM aTThasu gimha hemaMtiesu mAsemu gAme 2 egarAyaM jayare 2 paMcarAyaM vAsIcaMdaNakappe samaleTukaMcaNe samasuhaduhe iha logaparaloga appaDibaddha ADine saMsArapAragAmI kammaNigyAyaNaTAe abbhuhie viharai, nasthiNaM tassa bhagavao katthai paDibaMdhe / pacAra se bhagavAn mahAvIra ko nIroga karake apane 2 ghara cale gye| isa pApakarma ke kAraNa vaha guvAla mRtyu ke avasara para mara kara sAtaveM naraka meM gyaa| seTha siddhArtha aura kharaka vaidya donoM yathAsamaya zarIratyAga kara usa puNya karma ke udaya se bArahaveM acyuta nAmaka devaloka meM devarUpa se utpanna hue // sU0 97 // verane svabhAva kareLIyAnI lALa je hoya che. jema kareLIyAnI lALa bahAra nIkaLatAM vadhavA ja mAMDe che. ane tene AretAre AvatuM nathI, ane temAM sapaDAyela jIvajaMtu temAMthI koI kALe nIkaLI zakatuM nathI. te pramANe veranI paraMparA vadhatI ja rahe che ane te vairAnubaMdhI kame eka pachI eka baMdhAtA baMne bhegavAtA jAya che. mATe verane badale vALavAnI icchA na rAkhavI; paraMtu tenI kSamApanA karatAM te nimLa ane nirjIva thaI jAya che. bIja baLI gayA pachI jema tenAmAMthI aMkuro phUTatA nathI teja pramANe veranuM upazama thatA te zamI jAya che, mATe je je bhavamAM vere utpanna thayAM hoya te sarvenuM upazama mAnava bhavamAM viveka ane samajaNapUrvaka karI nAkhavuM joIe. anya bhamAM AvI sAmagrI hotI nathI, tema ja jIvane paNa kSayopazamabhAva mAnavabhAva eTale te nathI. (sU097) pasarga varNanam / || suu097|| // 30 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 30 // evaM viheNaM vihAreNaM viharamANassa bhagavao aNuttareNa NANeNa aNuttareNa dasaNeNa aNuttareNa taveNa aNuttareNa saMjameNa aNuttareNa uThANeNa aNuttareNa kammeNa aNuttareNa baleNa aNuttareNa vIrieNaM, aNuttareNa purisakAraNa aNuttareNa parakkameNa aNuttarAe khaMtIe aNuttarAe muttoe aNuttarAe lesAe aNuttareNa ajaveNa aNuttareNa maddaveNa kalpaaNuttareNa lAghaveNa aguttareNa saccega aNutareNa jhANega aNuttareNa ajjhavasANeNa appANaM bhAvamANassa bArasavAsA maJjarI terasa pakkhA voiktaa| terasamasa vAsassa pariyAe ghaTTamANANaM je se gimhANaM doce mAse cautthe pakkhe TIkA vaisAha suddhe, tassa NaM vaisAha suddhassa navamI pakkheNaM jaMbhiyAbhihassa gAmassa bahiyA ujuvAliyAe NaIe uttarakUle sAmagAmihassa gAhAvaissa khittammi sAlarukkhassa mUle rati kAussagge tthie| tatthaNaM chaumatthAvatthAe aMtimarAiyaMmi bhagavaM ime dasa mahAsumiNe pAsittANaM paDibude / taM jahA egaM ca NaM mahaM ghoradittasvadharaM tAlapisAyaM parAjiyaM suviNe pAsittANaM paDibuddhe 1 / evaM egaM ca NaM mahAsukila paka varga puMsakoilaM 2, egaM ca NaM mahaM cittavicitta pakravagaM puMsakoilaM 3, egaM ca NaM mahaMdAmayugaM sanarayaNAmayaM 4, egaM ca NaM mahaM seyaM govaggaM 5, egaM ca NaM mahaM paumasaraM sabao samaMtA kusumiyaM 6, egaM bhagavato ca NaM mahaM sAgaraM ummivIisaharasa kaliyaM bhuyAhi tiNNaM 7, egaM ca NaM mahaM diNayaraM teyasA jalaMtaM 8 egaM ca vihAra NaM mahaM hariveruliyavanAbheNaM niyageNaM aMteNaM mANumuttaraM paJcayaM sanco samaMtA AveDhiyapariveDhiyaM 9 egaM ca varNanam / NaM maha maMdare pampae maMdaracUliyAra uvariM sIhAsaNavaragayaM appANaM suviNe pAsittANaM paDibuddhe 10 ||suu098|| ||suu098|| __chAyA-tataH khalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIraH IryAsamito yAvad guptabrahmacArI amamo'kiJcano'krodho'mAno ho 'mAyo'lobhaH zAntaH prazAntaH upazAntaH parinirvataH anAsravaH agranthaH chinnagranthaH chinnasrotA nirupalepaH AtmasthitaH Atmahita: AtmajyotiSkaH AtmaparAkramaH samAdhipAptaH kAMsyapAtramiva muktatoyaH, zaGkha iva mUla kA artha--'taeNaM se' ityAdi / tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra IryAsamiti se sampanna, yAvatmA gupta brahmacArI, nirmama, akiMcana, krodhahIna, mAnahIna, mAyAhIna, zAnta, prazAnta, upazAnta, parinirvRtta, Asravarahita, chinnagrantha chinnasrAta, nirupalepa, Atmasthita, Atmahita, AtmajyotiSka, AtmaparAkrama, samAdhimApta, // 30 // bhUjanA aya-'tapaNaM se calle-yA samiti sapana, lASA samiti Allag! gurathI sapanna bhane susa brahmayArI, nibha, mayinI, modhI, sabhAnI, amAyAvI, nisalI, zAMta, raid, Guid panivRtta, nirAsapI, agranthI, chinnagranthI, chinnotI, nilepI, Atmasthita, Atmahiteccha, AtmaprakAzaka,-AtmavIryavAna, samAdhi prApta zrI kalpa sUtra: 02 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 302 // TIkA niraJjanaH, jIna ivApatihatagatiH, jAtyakanakamiva jAtarUpaH, Adarzaphalakamiva prakaTabhAvaH, karmaiva guptendriyaH, puSkarapatramiva nirupalepaH, gaganamiva nirAlambanaH, anila iva nirAlayaH, candra iva saumyalezyaH, sUra ica dIptatejAH, sAgara iva gambhIraH, vihaga ica sarvato viSamuktaH, mandara iva aprakampaH, zAradasalilamiva zuddhahRdayaH, khaDgiviSANamiva ekajAtaH, bhAraNDapakSIva apramattaH, kuJjara iva zauNDIraH, vRSabha itra jAtasthAmA, siMha ica durddharSaH, vasundhareva sarvasparzasahaH, suhuta hutAzana iva tejasA jvalan varSAvAsabarjumaSTAsu greSma hemantikeSu mAseSu grAme 2 ekarAtraM nagare 2 paJcarAtraM vAsIcandanakalpaH samaloSTakAzcanaH samasukhaduHkhaH iva lokaparalokApratibaddhaH apratijJaH saMsAra pAra gAmI karmaniryAtanArthAya abhyutthito viharati, nAsti khalu tasya bhagavataHkutracita prtibndhH| kAMse ke pAtra ke samAna sneha-varjita, zaMkha ke samAna niraMjana, jIva ke samAna avyAhata gati vAle, uttama svarNa ke samAna dedIpyamAna, darpaNa ke samAna taccoM ko prakAzita karane vAle, kacchapa ke samAna guptendriya, kamala-patra ke samAna upalepa-vihIna, AkAza ke samAna, niravalambana, pavana ke samAna AlayavihIna, candramA ke samAna saumya lezyA vAle, sUrya ke samAna dedIpyamAna teja se yukta, sAgara kI taraha gaMbhIra, pakSI ke samAna sarvataH viSamukta, sumeru kI taraha akampa, zarada Rtu ke jala ke samAna svaccha-hRdaya, gaiDe ke sIMga ke samAna advitIyajanma lenevAle, bhAraNDa pakSI ke samAna apramatta, gaja ke samAna vIra, vRSabha ke samAna vIryavAn , siMha ke samAna ajeya, pRthvI ke samAna samasta sparTI ko sahane vAle, acchI taraha homI huI agni ke samAna teja se jAjvalyamAna, varSAkAla ke sivAya grISma aura hemanta ke ATha mahInoM meM grAma meM eka rAtri aura nagara meM pAca rAtri taka rahanevAle, vAsI-candana ke samAna, miTTI aura svarNa ko samadRSTi se dekhanevAle, sukha-duHkha meM samAna, ihaloka-paraloka meM anAsakta, apratijJa, saMsAra pAragAmI aura karmoM ko naSTa karane ke lie parAkramazIla hokara vicarate the| bhagavAn ko kahIM bhI pratibandha nahIM thaa| niHsnehI, niraMjana, avyAhatagati, dedIpyamAna, tatvaprakAzaka, guptendriya, nirlipta, nirAvalaMbI, nirAlayI, saumpalekSA tejasvI, jalIra, saptA, viprabhuta, madha, 25274AyI, madvitIya, apramatta, vIra, piyavAn, maya, saha jAjvalavamAna, varSAkAla sivAya grISma ane hemaMtanA ATha mahInAmAM gAmamAM eka rAtri ane nagaramAM pAMca rAtri sudhI rahevAvALA, vAsI cadana samAna, mATI ane sonAne samAna dRSTie jenAra, sukhaduHkhamAM samAna, Ihaleka paralekanI Asakti rahita, apratijJa, saMsAra parigAmI, parAkramazIla evA uparokata guNavALA zramaNa bhagavAna mahAvIra, vicAravA lAgyA. prabhune kyAMya paNa pratibaMdha hato nahi. bhagavato vihAra varNanam / // 9098 // ||302 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta laga zrIkalpasUtre 1130311 OECD=1 evaMvidhena vihAreNa viharato bhagavataH anuttareNa jJAnena anuttareNa darzanena anuttareNa tapasA anuttareNa saMyamena anuttareNa utthAnena anuttareNa karmaNA anuttareNa balena anuttareNa vIryeNa anuttareNa puruSakAreNa anuttareNa parAkrameNa anuttarayA kSAntyA anuttarayA muktayA zranuttarayA lezyayA anuttareNa Arjavena anuttareNa mArdavena anutareNa lAghavena anuttareNa satyena anuttareNa dhyAnena anuttareNa adhyavasAnena AtmAnaM bhAvayato dvAdazavarSAH trayodazapakSA vyatikrAntAH / trayodazasya varSasya paryAye vartamAnAnAM yaH sa grISmANAM dvitIyo mAsaH caturthaH pakSaH isa prakAra ke bihAra se vicarate hue bhagavAn ko anuttara (sarvottama ) jJAna, anuttara darzana, anuttara tapa, anuttara saMyama, anuttara utthAna, anuttara kriyA, pravrutta ya, bannuttara trIya, anuttara pujA, anuttar pAma, anuttara kSamA, anuttara niyaMmitA, anuttara chevA, anuttA gArgava, pravrutta mAtra, anuttara jAdhava, anuttara satya, anuttara dhyAna tathA anuttara adhyavasAya se AtmA ko bhAvita karate karate bAraha varSa aura teraha pakSa vyatIta ho gaye / bhagavAn kI dIkSA ke terahaveM varSa ke paryAya meM vartamAna grISma Rtu kA jo dUsarA mAsa ahIM niHsnehI Adi zabdonA artha karavAmAM Ave che-- bhagavAna, kAMsAnA pAtra samAna snehavarjita hovAthI, tee ni:snehI kahevAyA. zuM kha samAna maLarahita hAvAthI te nirajana kahevAyA. jIvanI samAna hovAthI anyAhutagati kahevAyA. uttama suva`samAna temanI kAyA hAvAthI teo dedIpyamAna kahevAyA. datru samAna tatvo ne prAzIta karavAvALA hovAthI, te tatva prakAzaka kahevAyA. kAcabAnI samAna indriyAne geApavAvALA hovAthI tee guptendriya kahevAyA. kamalapatranI mAphaka lepa rahita hovAthI nilima *hevAyA. AkAza mAphaka AdhAra-vinAnA hovAthI, te nirAvalaMbI kahevAyA. patrananI samAna gharavagaranA hAvAthI nirAlayI kahevAyA. caMdramA samAna saumya hovAthI teo saumyalezyI gAyA, sUnA teja jevu temanu teja hovAthI teo tejasvI lekhAyAM. sAgara samAna hAvAthI ga'bhIra gaNAyA, pakSI samAna game tyAM jaI zakavAvALA hovAthI teo satA vipramuta kAipaNa jAtanI rUkAvaTa-vagaranA lekhAyA, sumerUnI samAna nizcayamAM aAla heAvAthI akapa-manAyA, zaraRtunA jaLa jevA svaccha hRdayavALA gaNAtA, geDAnA zIgaDAnI samAna advitIya--eka janma lenAra kahevAyA; bhAra'DapakSI samAna jAgRta hAvAnA kAraNe te apramatta gaNAyA, gaja jevA hAvAthI 'vIra' kahevAyA; vRSabha samAna hovAthI vIya vAn-parAkramI-kahevAyA, si'hu samAna joradAra hovAthI ajeya gaNAyAM; pRthvI samAna sanA bhAra khamavAvALA hovAthI teo sava sahu-sahanAvI manAyA. ghI hAmelA agni jevA tejasvI hAvAthI jAjavalyamAna gaNAyA; varSAkALa sivAyanA grISma ane hemaMtanA ATha mahInAomAM gAmamAM eka rAtri ane nagaramAM pAMca rAtri zrI kalpa sUtra : 02 Zheng Jia Zhen Cang Lu Cang Cang Man Man Man 5 maJjarI TIkA bhagavato vihAra nam| / / 098 // // 20 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa. shriiklp||304|| maJjarI TIkA bhagavato dazamahAna vaizAkhazudaH, tasya khalu vaizAkhazuddhasya navamIpakSe khalu RmbhikAbhidhasya grAmasya bAye RjupAlikAyA nadyA uttarakUle sAmagAbhidhasya gAyApateH kSetre zAlavRkSasya mUle rAtri kAyotsarga sthita / tata khalu chadmasthAvasthAyA antimarAtre bhagavAn imAn dazamahAsvamAn dRSTvA prtibuddhH| tadyathA ekaMca khalu mahAntaM ghoraM dImarUpadharaM tAlapizAcaM parAjitaM svapne dRSTvA khalu pratibuddhaH 1 / evamekaM ca khalu mahAzuklapakSakaM puMskokilam 2, ekaMca khalu mahAntaM citravicitra pakSakaM puMskokilam 3 / ekaM ca khalu aura cauthA pakSa-vaizAkha zukla pakSa thA, usa vaizAkha zukla pakSa kI nauvIMke dina bhagavAn jUMbhika nAmaka grAma ke bAhara, RjupAlikA nadI ke uttara kinAre, sAmaga nAmaka gAthApati ke kheta meM,sAlavRkSa ke nIce, rAtri meM, kAyotsarga meM sthita hue| chadmastha avasthA kI usa antima rAtri meM bhagavAn yaha dasa mahAsvama dekhakara pratibuddha hue| ve svapna ye haiM (1) eka mahAn ghora dIpta rUpa dhArI tAlapizAca ko svapna me parAjita dekhakara pratibuddha hue| (2) isI prakAra eka atyanta sapheda paMkhovAle puruSa jAtIya kokila ko dekhakara pratibuddha hue| (3) eka vizAla sudhI rahevAvALA apakArI ne upakArI mAnavAthI suvAsita caMdana samAna, mATI ane senAne samAna daSTithI jonAra, sukhaduHkhamAM samAna, Ihaloka paralokanI Asakita rahita apratijJa-koIpaNa jAtanI pratijJA vagaranA, saMsAranA pAragAmI ane Akarmone nAza karavA mATe parAkramazIla kahevAyA. uparanA guNethI virAjita evA zramaNa bhagavAna mahAvIra kevA kevA adhyavasAyathI AtmAne bhAvita karatA hatA to cha 5, anuttara-(savottama) jJAna, anutta2 zana, anuttara ta5, manutta2 sayabha, anuttara utthAna, manuttara kyiA, anuttara baLa, anuttara vIya, anuttara puruSakAra, anuttara parAkrama anuttara kSamA, anuttara nirlobhatA, anuttara lezyA, anuttara Arjava, anuttara mAva, anuttara lAghava, anuttara satya, anuttara dhyAna ane anuttara adhyavasAya vaDe pitAnA AtmAne bhAvita karatA hatA. AvI rIte AtmAne bhAvita karatAM, karatAM temane bAra varSa ane tera pakhavADIyAM pasAra thaI gayAM. dIkSA paryAyanA teramA varSe grISma Rtune bIje mAsa ane cothuM aThavADiyuM eTale vaizAkha suda navamIne divasa cAlatuM hatuM. bhika nAmanA gAmanI bahAra, trAju pAlikA nadInA uttara kinAre, sAmaga nAmanA gAthA patinA kSetra madhye, sAla vRkSanI nIce, rAtrInA samaye kAtsargamAM teo sthita thayA. A chadmastha avasthAnI chellI rAtrI hatI. A rAtrInA samaye, bhagavAne daza mahAsvapna joyAM, ane jotAnI sAthe teo pratibuddha thayA. te svapna A pramANe hatAM- svapnanuM jJAna-(1) eka mahAna agharI dIptarUpadhArI tAlapizAcane svapnamAM pite harAvyuM che ema bhagavAne svapna darzana varNanam / suu098|| // 304 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa satra kalpamaJjarI TIkA ||305 // mahad dAmadvikaM sarvaratnamayam 4, ekaM ca khalu mahAntaM zvetaM govargam 5, ekaM ca khalu mahat padmasaraH sarvataH samantAt kusumitam 6, ekaM ca khalu mahAntaM sAgaram UrmivIcisahasrakalitaM bhujAbhyAM tIrNam 7, ekaM ca khalu mahAntaM dinakara tejasA jvalantam 8, ekaM ca khalu mahAntaM hagvaiiDUryavarNAbhena nijakena antreNa mAnuSottaraM parvataM sarvataH samantAda AveSTitapariveSTitam 9, ekaM ca khalu mahAntaM mandare parvate mandaracUlIkAyA upari siMhAsana varagatamAtmAnaM svapne dRSTvA prtibuddhH||098|| TIkA-'taeNaM se samaNe' ityAdi / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH IrSyAsamitaH iryAsamiti-samanvitaH-yatanayA gamanena prANigaNaM rakSan-'yAvat'-padena bhASAsamitaH, eSaNAsamitaH, AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitaH, uccAra prasravaNazleSmazivANajallapariSThApanikAsamitaH, manoguptaH, vacoguptaH kAyaguptaH, citra-vicitra paMkhevAle puruSa-kokila ko dekhaa| (4) eka mahAn sarva rasnamaya mAlA-yugala dekhaa| (5) eka vizAla zveta govarga dekhaa| (6) saba tarapha se puSpita eka padma-yukta vizAla sarovara dekhA / (7) eka hajAroM taraMgoM se yukta, mahAn samudra ko apanI bhujAoM se pAra kiyA dekhaa| (8) eka mahAn teja se jAjvalyamAna mUrya ko dekhaa| (9) piMgalavarNa kI hari maNi aura nIlavarNa kI nIlama maNi kI AbhA ke samAna kAntivAlI apanI AMta se mahAn mAnuSottara parvata ko saba aura se veSTita aura pariveSTita dekhaa| (10) meru parvata para mandaracUlikA ke upara apane Apa ko eka zreSTha siMhAsana para baiThA dekhA / svama dekhakara bhagavAna jAgRta hue |mu098|| TIkA kA artha-usa samaya bhagavAna mahAvIra IryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnabhANDamAtranikSepaNA samiti, uccAraprasravaNazleSmaziMgANajallapariSThApanikAsamiti se yukta the, tathA manogupti, vacanagupti joyuM. (2) eka atyaMta sapheda pAMkhavALA puruSa jAtinA kephilane je. (3) eka vizALa citra-vicitra pAMkhevALA na-kokilane temaNe joye. (4) eka suvarNamaya ane ratnamaya mALAnI joDI joI. (5) eka vizALa sapheda vaNavALuM gAyonuM dhaNa dekhyuM. (5) cAre tarapha puSpothI bhareluM eka vizAla padma saravara dekhyuM. (7) hajAre jAMvAlA mahAna samudrane pote bhujAothI tarI gayA hoya tevuM svapna temaNe joyu. (8) mahAna tejasvI sUryane je. (9) pILA raMganA ane lIlA raMganA nIlama maNienI kAMtinI samAna kAMtivALA AMtaraDAthI mahAna "mAnuSettara' parvata ne cAre bAjuthI viMTaLAela je. (10) merU parvata uparanA "maMdAraculIkA" nAmanA zikhara upara eka uttama siMhAsananI upara pite beThelA joyA. A pramANe dekhatAMnI sAthe ja bhagavAna jAgRta thayA sU098 TIkAno artha te samaye bhagavAna mahAvIra IryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNAmamiti, AdAnabhAMDa mAtra nikSeSaNa 2 samiti, uccAra prasavaNa zleSmasiMdhANujala pariSThApanikA samitithI yukta hatA tathA mAguti, ane vacanagupti, bhagavato dazavidhamahAsvapnadarzana vrnnnm| |suu098|| // 305 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 306 // kalpamaJjarI TIkA guptaH, guptendriyaH" ityeSAM saMgrahaH, tatra 'bhASAsamita: bhASAsamitiyuktaH-bhASAsamitizca-niravadyavacanamavRttiH, tayA yuktaH, epaNAsamitaH-eSaNAyAm azanAdigaveSaNAyAm udgamAdi dvicatvAriMzadoSavarjanena samitaH samitiyuktaH, AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitaH-AdAnebhANDamAtrayohaNe bhANDamAtrayoH-bhANDasya pAtrasya mAtrasya= vastrAdirUpasyopakaraNasya ca, yadvA-bhANDAmatrayoH-bhANDasya-vaskhAdhupakaraNasya amatrasya-pAtrasya cetyubhayoH nikSepaNAyAm-avasthApanAyAM samitaH pratilekhanadipUrvakamaTattiyuktaH, uccAraprasravaNazleSmazikAgajallapariSThApanikAsamitaH-tatra-uccAraH-purIpaM, prasravaNaM-mUtraM, zleSmA kaphaH, zivANaM nAsikAmalaM, jallaH-prasvedamalam , eteSAM pariSThApanikAyAM parityAge samitaH sthaNDilAdi doSaparihArapUrvakapattiyuktaH, manogupta:-manoguptisvividhA-tatra prathamA sA-AdraraudradhyAnAnuvandhikalpanAjAlaviyogarUpAn , dvitIyAmanoguptizca-zAstrAnusAriNI paralokasAdhinI aura kAyagupti se sampanna the, gupta the aura guptendriya the| prANiyoM kI rakSA karate hue yatanApUrvaka calanA IryAsamiti hai| nirdoSa vacanoM kA prayoga karanA bhASAsamiti hai| eSaNA meM arthAt-AhAra Adi ko gaveSaNA meM udagama Adi 42 (bayAlIsa) doSoM kA varjana karanA epaNAsamiti hai| bhAMDa-pAtra tathA mAtra-vastra Adi upakaraNoM ke grahaNa karane aura rakhane meM athavA bhANDa aura vastra Adi upakaraNoM ke tathA amatra arthAt pAtra ke AdAna-nikSepa meM yatanA karanA arthAt pratilekhanAdi pUrvaka pravRtti karanA AdAnabhANDamAtranipekSaNAsamiti hai| uccAra-mala, prasravaNa mUtra, zleSma-kapha, ziMghAga-reMTa, jalla-pasIne kA maila, ina saba ke pariSThApana-paraThane meM yatanA karane ko ucAraprasagazleSmarzivANajalapariSThApanikAsamiti kahate haiN| bhagavAn manogupti se yukta the| manogupti tIna prakAra kI hai-(1) ArtadhyAna aura raudradhyAna saMbaMdhI kalpanAoM kA abhAva honA / (2) zAstra ke ane kAyaguptithI saMpanna hatA, gupta hatA ane guptandriya hatA. prANIonI rakSA karatAM yatanA pUrvaka cAlavuM te isamiti che, nirdoSa vacanane prayANa kare te bhASAsamiti che, eSaNAmAM eTale ke AhAra AdinI gaveSaNomAM uddagama Ahi 42 doSane tyAga karavo te eSaNa samiti che. bhAMDa-pAtra tathA mAtra-vastra Adi upakaraNone grahaNa karavAmAM tathA rAkhavAmAM athavA bhAMDa ke vastra Adi upakaraNa tathA amatra eTale ke pAtranA AdAna-nikSepamAM yatanA karavI eTale ke pratilekhana ane pramArjana karIne pravRtti karavI te AdAna-bhAMDa mAtra nikSepaNa samiti che. ucAra maLa pravaNa-mUtra, glema-kapha, ziMghANa-laTa) jala-parasevAne mela, che badhAnA pariSThApana paraDavAmAM yatanA karavI tene ucAra pravaNa zleSmaciMghANajala-pariSThApanikA samiti kahe che. bhagavAna mane musivALA hatA. managupti traNa prakAranI che-(1)AdhyAna saMbaMdhI ka95nAone abhAva he. (2) zAstrane anukULa, parAkane sAdhanArI dharmasthAnane IryAdi paMcasamiti lakSaNa varNanam / laaeN|suu098|| // 306|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 307 // kalpamaJjarI TIkA dharmadhyAnAnubandhinI mAdhyasthyapariNatiH 2, tRtIyA ca sA sakalamanovRttinirodhena yoganirodhAvasthAbhAvinI aatmrmnnruupaa| uktaMca yogazAstre "vimuktakalpanAjAlaM samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJai manogupti rudAhRtA ||1||iti / tayA manoguptyA yuktH| bcoguptH-vcnguptiyuktH| tatra vacanaguptizcaturvidhA, uktaMca-"saccA taheva mosA-ya, saccA mosA taheva ya / cautthI asacca mosA u, vayaguttI cubihaa||1||" (utta. 24 a.) chAyA-"satyA tathaiva mRSA ca, satyAmRSA tathaiva c| caturthyasatyAmRSA tu, vacoguptizcaturvidhA ||1||iti| anukUla, paraloka ko sAdhanevAlI, dharmadhyAna ke anukUla madhyasthabhAva rUpa pariNati, (3) samasta mAnasika vRttiyoM ke nirodha se, yoganirodha kI avasthA meM utpanna honevAlI AtmaramaNarUpa prvRtti| yogazAstra meM kahA hai "vimuktakalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJairmanoguptirudAhRtA" // 1 // iti / kalpanAoM ke jAla se sarvathA mukta, samatva me supatiSThita aura AtmArUpI udyAna meM ramaNa karanevAlA mana hI manogupti hai; aisA gupti ke jJAtAone kahA hai // 1 // bhagavAn vacanagupti se bhI yukta the| vacanagupticAra prakAra kI hai| kahA bhI haianukULa madhyasthabhAvarUpa pariNuti (3) saghaLI mAnasika vRttionA nirodhathI yoga nirAdha avasthAmAM utpanna thanArI AmaramaNarUpa pravRtti. cogazAstramAM kahyuM che-- vimuktakalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / / AtmArAmaM manastajJa, manoguptirudAhRtA // 1 // iti / kalpanAonI jALathI sarvathA mukta, samatvamAM supratiSThita ane AtmAmAM ramaNa karanAra mana ja, mane gupti che, evuM mane guptinA jANukAe kahela che. 15 bhagavAna vacanaguptivALA paNa hatA. vacana gupti cAra prakAranI che, kahyuM paNa che- manogupti lakSaNa varNanam / cm MARREARiger zrI kalpa sUtra: 02. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa sUtre maJjarI TIkA vacogupti ayamarthaH--vacoguptiH vacanaguptizcaturvidhA-satyA, mRSA, satyAmRpA, asatyAmRSAceti / ayaM bhAva:-jIva-prati__'ayaM jIvaH' iti kathanaM satyavacanam 1, jIvaM prati-'ayamajIvaH' iti kathanaM mRSAvacanam 2, 'adyAsmin nagare 'zataM vAlakA jAtAH' iti pUrvamanirNIya kathanaM satyAmRSAvacanam 3, 'grAmaHsamAgataH' iti kathanaM na satyaM nApi zrIkalpa mRSeti, asatyAmRSAvacanam 4, iti caturvidha vacanayoganiTattirvacoguptiriti / evaM caturvidhavacogupti yuktH| // 308 // yadvA-kuzalAnAM vacasAm udIraNam akuzalAnAM ca nivartanaM vacoguptiH, tayA yukta iti / kaayguptiyuktH| tatra "saccA taheva mosA ya, saccA mosA taheva ya / cautthI asacca mosA u, vayaguttI cauvihA" // 1" iti / (1) satyavacanagupti (2) mRSAvacanagupti (3) satyAmRpAvacanagupti aura (5) cauthA asatyAmRSAvacanagupti, isa prakAra vacanagupti cAra prakAra kI hai // 1 // isakA abhiprAya yaha hai-vacana cAra prakArakA hai, jaise-jIva ko 'yaha jIva hai' aisA kahanA satyavacana hai| jIva ko yaha ajIva hai| aisA kahanA mRpAvacana hai| 'Aja isa nagara meM sau bAlakajanme' isa prakAra pahale nirNaya kiye binA hI kahanA satyAmRpAvacana hai| 'gAva A gayA' isa prakAra kA kahanA na satya hai, na mRSA (asatya) hai, isa liye yaha asatyAmRSAvacana-vyavahArabhASA hai| ina cAroM prakAra ke vacana yoga ke tyAga ko sUcanagupti haiN| kahate athavA-prazasta vacanoM kA prayoga karanA aura apazastavacanoM kA tyAga karanA vacanagupti haiN| bhagavAn isa vacanagupti se yukta the| "saccA taheva mosA va, saccA mosA taheva ya / cautthI asacca mosA u, vayagutI cauvihA" // 1 // iti / (1) satyA vayana gupti (2) bhRpA payana mukti (3) satyAbhUSA vayana zukti bhane (4) asatyAbhUSAkyana sti, A pramANe vacanagupti cAra prakAranI che. (1) teno bhAvArtha A che. vacana cAra prakAranAM che, jemake-jIvane "A jIva che." ema kahevuM te satya vacana che. jIvane "A jIva che." ema kahevuM te mRSAvacana che. "Aje A nagaramAM se bALako jamyAM" A pramANe pahelAM nirNaya karyA vinA kahevuM te satyAmRSA vacana che. "gAma AvI gayuM" A pramANe kahevuM te satya paNa nathI ane mRSA (asatva) paNa nathI. tethI te asatyAmRSA vacana che. e cAre prakAranAM vacana yoganA tyAgane vacana gupti eTale ke mauna kahe che. athavA prazasta vacanene prayoga kare ane Saa aprazasta vacanane tyAga kare te vacana gupti che. bhagavAna A vacanaguptivALA hatA. lakSaNa vrnnnm| ||suu0981 // 308 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 309 // maJjarI TIkA kAyaguptizca-dvidhA ceSTAnivRtti rUpA 1, yathA''gamaMceSTAniyamarUpA ca 2 / tatra parISahopasargAdi sambhave'pi yat kAyotsargakaraNAdinA kAyasya nizcalatAkaraNam , sarvayoganirodhAvasthAyAM vA sarvathA yat kAyaceSTAnirodhanaM sA prathamA 11 gurumApRcchaya zarIrasaMstArakabhUmyAdi pratilekhanA-pramArjanAdisamayokta-kriyAkalApapurassaraM zayanAsanAdi vidheyam, tataH zayanAsananikSepA''dAnAdiSu svecchayA ceSTAparihAreNa niyatA-zAstraniyamAnusAriNI yA kAyaceSTA sA dvitIyeti, uktaMca-- "upasargaprasaMGge'pi, kAyotsargajuSo muneH| sthirIbhAvaHzarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // bhagavAn kAyagupti se yukta the| kAyagupti do prakAra kI hai---(1) kAyika ceSTAoM ko tyAga denA aura (2) ceSTAoM kA Agama ke anusAra niyamana karanA / ina meM pariSaha upasarga Adi utpanna hone para kAyotsargakriyA Adi ke dvArA zarIra ko acala kara lenA athavA yoga mAtra kA nirodha ho jAnekI avasthA meM pUrNa rUpa se kAyika ceSTA kA ruka jAnA prathama kAyagupti hai| guru se AjJA lekara zarIra, saMthArA, bhUmi Adi kI pratilekhanA tathA pramArjanA Adi zAstrokta kriyAe~ karake hI zayana Asana Adi karanA caahie| ataH zayana, Asana, nikSepa aura AdAna Adi kriyAoM meM svecchApUrvaka ceSTAoM kA parityAga karake zAstrAnusAra kAya kI ceSTA honA dUsarI kAyagupti hai| kahA bhI hai " upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH| sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // bhagavAna kAyamusivALA paNa hatA. kAyagupti be prakAranI che-(1) kAyika ceSTAono tyAga kare ane (2) ceSTAonuM Agama pramANe niyamana temAM paraSiThaka upasarga Adi utpanna thatAM kAsaga kriyA Adi vaDe zarIrane acaLa karI levuM athavA yuga mAtrane nirodha thaI javAnI avasthAmAM pUrNarUpe kAyika ceSTAnuM aTakI javuM te pahelI kAyamurti che. gurunI AjJA laIne zarIra, saMthAre, bhUmi AdinI pratilekhanA tathA pramArjanA Adi zAstrokta kiyAe karIne ja zayana Asana Adi karavuM joIe. tethI zayana, Asana, nikSepa, ane AdAnaAdi kriyAomAM vecchApUrvaka ceSTAene parityAga karIne zastrAnusAra kAyanI ceSTA hovI te bIjI kAyagupti che. kahyuM paNa che "upasarga prasaMgepi, kAyotsargajuyo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 1 // kAyagupti lakSaNa varNanam / // 098 // // 309 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre maJjarI ||310 // TIkA zayanA''sana nikSepA,-''dAnasaMkramaNeSu ca / sthAneSu ceSTA niyamaH, kAyaguptistu sA parA ||2||iti / bhagavato gurorabhAvAd dvitIyA kAyaguptirgarumanApRcchayaiva bodhyaaH| evaM dvividhkaayguptiyuktH| ata eva-guptA mnovcHkaayguptiyuktH| nathA-guplendriyaH sva sva viSayato nigRhItendriyaH vazIkRtendriya ityrthH| iti yAvatpadasaMgrahIta vivaraNam / tathA-guptabrahmacArI-guptA rakSitaH-brahmacAra:-yAvajjIvanaM maithunaviramaNalakSaNa:-brahmaNaH= brahmacaryasya caturthavratasya cAraH anuSThAna sevanam asyAstIti guptabrahmacAro-yAvajjIvamaithunanivRtti iti bhaavH| zayanAsananikSepA''dAna saMkramaNeSu ca sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA parA" / / 2 / / upasarga kA prasaMga hone para bhI kAyotsarga ko sevana karane vAle muni ke zarIra kA sthira honA prathama kAyagupti kahalAtI hai // 1 // zayana, Asana, nikSepa (kisI vastu ko rakhanA), AdAna (grahaNa karanA) tathA saMkramaNa (idhara-udhara karanA) Adi sthAnoM meM ceSTA kA niyama honA dusarI kAyagupti hai // 2 // bhagavAna ke guru kA abhAva thA, ata eva unakI kAyagupti guru ko vinA pUche hI jAna lenI caahiie| isa prakAra ve donoM prakAra kI kAyagupti se yukta the| ina tInoM guptiyoM se yukta hone ke kAraNa ve gupta the| tathA guptendriya the-viSayoM meM pravRtta honevAlI indriyoM kA nirodha kara cUke the| bhagavAn gupta brahmacArI the| arthAt yAvajjIvana maithunasthAgarUpa cauthe brahmacarya mahAvata kA anuSThAna karanevAle the| zayanAsananikSeSA''dAna saMkramaNeSu ca sthAneSu ceSTAniyamaH kAyaguptistu sA parA" // 2 // upasarganA prasaMge paNa kAyotsarganuM sevana karanAra muninA zarIranuM sthira hovuM te pahelI kAyagupti kahevAya che. 1 zayana, bhAsana, nimeSa (35 tune rAmavI), AhAna (Dae 429), tathA sabha (mAma tama 427) mA sthAnamAM ceSTAnuM niyamana hevuM te bIjI kAyagupti che. bhagavAnane guru na hatA tethI temanI kAyamurti gurune pUchayA vinAnI samajI levI joIe. A rIte teo banne prakAranI kAmaguptivALA hatA. e traNe guptivALA hovAthI teo gupta hatA. tathA guNendriya hatA. viSayomAM pravRtta thanArI indriyane nirodha karI cUkyA hatA. bhagavAna gupta huM brAcArI hatA. eTale ke AjIvana maithuna tyAgarUpa cethA brahmacarya vratanuM anuSThAna karanAra hatA. tathA mamatA kAyagupti lakSaNa varNanam / |muu098|| // 310 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 311 // tathA - amamaH = mamatArahitaH, akiJcanaH = niSkriJcanaH, akrodhaH = krodharahitaH, tathA - amAnaH = mAnarahitaH, amAyaH= mAyAvarjitaH, alobhaH = nirlobhaH tathA - zAntaH = antardRrSyA, prazAntaH - bahirvvatyA, upazAntaH - ubhayavRtyA, parinirvRtaH = sarvasantAparahitaH, anAsravaH = AsravavarjitaH, agranthaH = bAhyAbhyantaragranthirahitaH, chinnagranthaH = parityaktadravyabhAvagranthaH, chinnasrotAH = vinAzitAstratra kAraNaH, nirupalepaH = dravyabhAvamalavarjitaH, tathA AtmasthitaH =Atmani sthitaH - AtmaniSThaH, yadvA- 'AyaTThie' ityasya 'AtmarthikaH' iticchAyA, taspakSe - AtmaivArthaH - prayojanam AtmArthaH, so'styasyetyAtmArthikaH, yadvA-AtmAnamarthayatIti AtmArthI sa evA''smArthikaH- AtmAbhilASI = AtmakalyANotsukaH, tathA AtmahitaH =SaDjIvanikAya paripAlakaH, tathA - AtmajyotiSkaH - AtmaivajyotiH - Aloko yasya sa AtmajyotiSkaH, yadvA- 'Ayajoie' ityasya 'AtmayogikaH' iticchAyA, tatpakSe-Atmano yogAH - manovAkkAyaviSayayogAH santyasya sa AtmayogikaH= vazIkRtavAGmanaH kAyayoga ityarthaH / tathA-AtmaparAkramaH = AtmabalazAlI / tathA-samAdhi prAptaH samyaGgameokSamArgAtathA - mamatA se rahita the| akiMcana the, krodha mAna mAyA aura lobha se rahita the / antarvRtti se zAnta the, bAhara se prazAnta the, aura bhItara bAhara se upazAnta the / saba prakAra ke santApa se rahita the / Ava se rahita the / bAhya aura Abhyantara granthi se rahita the / dravya-bhAva grantha ( parigraha ) ke tyAgI the / Asrava ke kAraNoM ko naSTa kara cuke the / dravya aura bhAvamala se varjita the / AtmaniSTha the / athavA 'AyaTThie' kI 'AtmArthika' aisI chAyA hotI hai / isakA artha hai- AtmArthI, Atma kalyANa ke icchuka, bhagavAn Atmahita-SaDjIvanikAya ke paripAlaka the / AAyajoie - AtmajyotivAle the, athavA Atmayogika arthAt mana vacana tathA kAyayoga ko vaza meM karanevAle the / Atmabala se sampanna the / samAdhi-mokSamArga meM sthita the| vinAnA hatA, akiMcana hatA krodha, mAna, mAyA ane leAbhathI rahita hatA. AntavRttiyI zAMta hatA, mahArathI prazAMta hatA ane aMdara tathA bahArathI upazAMta hatA. badhA prakAranA satApathI rahita hatA. AsravathI rahita hatA. bAhya ane Abhyantara granthithI rahita hatA. krUvya-bhAva grantha (parigraha)nA tyAgI hatA. AvanA aronA nAtha purI yUbhyA hatA. dravya bhane lAva bhajathI rahita hatA. AtmaniSTha itA. athavA " AyaTThie" nI "mAtmArthiku" zevI chAyA hoya che. teno artha che-AtmAthI, AtmAlisASI, bheTakhe haiM- bhubhukSu itA. lagavAna AtmaDita chavaniDAyanA paripAkSa hatA. Ayajoie - AtmanyotivAjA athavA AtmayogIka bheTate hai bhana, vathana, tathA kAyayeAgane vaza karanAra hatA. AtmabaLathI sapanna hatA. samAdhi-meAkSamAga mAM sthita hatA. kAMsAMnAM pAtranI jema zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavadavasthA varNanam / / / muu098|| // 311 // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. 922 kalpamaJjarI // 312|| TIkA bhagavada vasthitaH, tathA-kAMsyapAtramiva-kAMsyapAtravat muktatoyaH snehavarjitaH, zaGkhaiva-zaGkhavat niraJjanaHnirmalaH, tathA jIvaiva-jIvavat apratihatagatiH akuNThitagatiH, jAtyakanakamiva-uttamasuvarNavat jAtarUpaH surUpasampannaH, Adarzaphalakamiva-darpaNa phalakavat prakaTabhAvAprakAzitajIvAjovAdi sakalapadArthaH, kUrmaitra-kacchapavat guptendriyaH= vazIkRtendriyaH, puSkarapatramiva kamalapatravat , nirupalepaH svajanAyabhiSvaGgarahitaH, gaganamiva-AkAzavat , nirAlambanA kulgraamngraadhaalmbnvrjitH| anila iva-vAyuvat nirAlayaHnirgRhaH, candra iva-candravat saumyalezya: anupatApahetumanaH pariNAmadhAraka, mUra iva-mUryavat dIptatejA dravyataH zarIradIptyA bhAvato jJAnena dedIpyamAnaH, sAgara iva-samudravat gambhIraH harSazokAdi kAraNasaMyoge'pi nirvikAracittaH, vihaga iva-pakSivat sarvato vibhamuktaH nirbandhanaH, mandara iva=mandaraparvatavat aprakampaH paroSahopasargapavanairacalita;, zAradajalamiva zaradRtujalavat kAMse ke pAtra ke samAna sneha (rAga) se rahita the| zaMkha ke samAna nirmala the| jIva ke samAna aThitaabAdha gativAle the| uttama svarNa ke samAna sundara rUpa the| darpaNa-phalaka ke samAna jIva-ajIva samasta padArthoM ko prakAzita karanevAle the| kachuve ke samAna indriyoM ko vaSa karanevAle the| kamala ke patte ke samAna svajana Adi ko Asakti se rahita the| AkAza ke samAna kula, grAma, nagara AdikA AlaMbana nahIM lete the| pacana ke samAna ghara rahita the / candramA ke samAna saumya lezyAvAle arthAt krodhAdijanyasantApase rahita mAnasika pariNAma ke dhAraka the| sUrya ke samAna dIptateja the| arthAt dravya se zArIrika dIpti se aura bhAva se jJAna se dedIpyamAna the| sAgara ke samAna gaMbhIra the| harSa-zoka Adi ke kAraNoM kA saMyoga hone para bhI vikAra-vihIna cittavAle the| pakSIke samAna saba prakAra ke bandhanoM se mukta the| meru zaila ke samAna parISaha aura upasarga rUpI pavana se calAyamAna nahIM hote the| zaradaRtu ke jala ke samAna nirmala citta the| sneha (rAga) vinAnA hatA. zaMkhanA jevAM nirmaLa hatA. jIvanA jevAM akuMThita abAdha gativALA hatA. uttama suvarNa jevA suMdara rUpavALA hatA. darpaNanI jema jIva-ajIva Adi samasta padArthone prakAzita karanAra hatA. kAcabAnI jema pitAnI indriyone ge pAvanAra-vaza karanAra hatA. kamaLanAM pAnanI jema svajana AdinI Asakti vinAnA hatA AkAzanI jema kuLa, gAma, nagara AdinuM avalaMbana letAM nahIM. pavananI jema gRha vinAnA hatA. candramAnI jema saumya vezyAvA meTocAhinya satapathI 2hita mAnasi pariNAmanA pA24 tA sUrya nAmaptate- vALA hatA eTale ke dravyathI zArIrika dIptithI ane bhAvathI jJAna vaDe dedIpyamAna hatA. sAgaranA jevA gaMbhIra hatA. harSa-zaka AdinA kAraNe saMyoga thavA chatAM paNa nivikAra cittavALA hatA. pakSInI jema badhI jAtanAM baMdhanathI mukta hatA. merU parvatanI jema parISaha ane upasarga rUpI pavanathI calAyamAna thatA nahI. zaradaRtunAM vasthA varNanam / |suu098|| // 312 // pI zrI kalpa sUtra: 02 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI malpa mUtre // 313 // kalpamaJjarI TIkA zuddhahRdayaH nirmalacittaH, khaniviSANamiva ekajAtaH ekaH pradhAnaH jAtaH utpnnH| tathA-bhAraNDapakSIva-bhAraNDanAmakapakSivat apramattaH-pramAdarahitaH, kuJjara iva hastivat zauNDIra-zUra:-parAkramI, tathA-vRSabha iva-balIvardavat , jAtasthAmA utpannavIyaH, siMha iva-siMhavat , durdharSaH aparAjeyaH, vasundhareva-pRthivIvat sarvasparzasahaH, zItoSNAdi sakala sparzasahanazIlaH, tathA-muhutahutAzana iva-nikSiptaghRtAdi vahniriva tejasA prakAzena jvalan= dIpyamAnaH, tathA-varSAvAsavarjavarSatau vAsaM vihAya-varSAkAlikamAsacatuSTayaM parityajya tadatirikteSu aSTAsu graiSmahemanta Rtu sambandhiSu mAseSu grAme 2 ekarAtrata-nagare 2-pazcarAtram , tathA-vAsIcandanakalpa:-vAsIva vAsItAmapakAriNamityarthaH, candanabhiva upakArakatvena kalpayati manyate-iti vaasiicndnklpH| uktazca "yo mAmapakarotyeSa tttvenopkrotysau| zirAmokSAyupAyena kurvANa iva nIrujam // " geMDA ke sIMga ke samAna ye rAgAdi ko kI sahAyatA se rahita hone ke kAraNa, eka svarUpa the| bhAraMDa nAmaka pakSI ke samAna pramAdarahita the| hAthI ke samAna parAkramI the| vRSabha ke samAna vIryazAlI the| siMha ke samAna ajeya the| pRthvI ke samAna sarvasaha-zIta-uSNa Adi sakala sparzoM ko sahana karanevAle the| jisa meM ghokI Ahuti dI gaI ho aisI agni ke samAna tejomaya the| varSAvAsa-varSARtu ke cAra mAsoM ke sivAya grISma aura hemanta RtuoM ke ATha mahinoM meM, grAma meM eka rAta aura nagara meM pA~ca rAta se adhika nahIM Thaharate the| bhagavAna bAsI candana kalpa the arthAt vamUle ke samAna arthAt apakArI puruSa ko bhI candana ke samAna upakAraka mAnate the| jaise kahA hai-- "yo mAmapakarotyepa, tttvenopkrotysau| zirAmokSAdhupAyena, kurvANa ica nIrujam" // iti / jaLa jevA nirmaLa cittavALA hatA. geMDAnA ziMgaDAnI jema eka ja advitIya utpanna thayela hatA. bhAkhaMDa nAmanA pakSInA jevA pramAda rahita hatA. hAthI jevA parAkramI hatA. vRSabhanI jema vIryavAna hatA. siMha jevA ajeya hatA. pRthvInI jema sarva-zIta, uSNu Adi sakaLa sparzone sahana karanAra hatA. jevAM ghInI Ahuti apAI hoya evA bhani tapasvI tA. varSAvAsa-varSAMtunA thAra mhiinaa| sivAya zrIbha mana bhanta RtubhAnA maanaaemAM gAmamAM eka rAta ane nagaramAM pAMca rAtathI vadhAre rahetA nahI. bhagavAna vAsI candana ka95 hatA, eTale ke vAMsalAnI jema apakArI puruSo paNa prabhune candananI jema upakAraka mAnatA hatA jemake kahyuM che bhagavadavasthA varNanam / suu098|| // 313 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 314 // athavA-vAsyAmapakAriNyAM candanasya kalpa ica-cheda iva upakAritvena yo vartate sa vaasiicndnklpH| uktazca "apakArapare'pi pare, kurvantyupakArameva hi mhaantH| surabhI karoti vAsI, malayajamapi takSamANamapi ||"ityevmbhuutH, tathA-samaloSTakAJcana: mRtpASANAdikhaNDa-suvarNayoH sAmyadarzI, samasukhaduHkhaH mukhaduHkhe tulye jAnAnaH, jaise zirAmokSa-caDhI huI nasa ke utArane Adi upAyoM se rogI ko nirogI karanevAlA upakAraka hotA hai, usI prakAra jo merA apakAra karatA hai, vaha vAstava meM upakAra karatA hai| athavAvAsI arthAta apakArI vasUlA ke prati jo candana ke cheda (khaNDa) ke samAna upakArI ke rUpa meM vartAva karatA hai, arthAt apakArI kA bhI upakAra karatA hai, vaha vAsI candanakalpa kahalAtA hai| kahA bhI hai "apakArapare'pi pare, kurvantyupakArameva hi mhaantH| surabhI karoti vAsI, malayajamapi takSamANamapi" ||1||iti|| mahAn puruSa, apakAra karanevAle kA bhI upakAra hI karate haiN| jaise malayaja candana chIlA jAtA huA bhI bamUle ko sugaMdhita hI karatA hai| bhagavAna ese 'vAsIcandanakalpa the| tathA-bhagavAn miTTI evaM pASANa ke TukaDe ko tathA sone ko samAna dRSTi se dekhate the| sukha-duHkha ko samAna samajhate the| iha loka meM yaza- "yo mAmapakarotyeSa, tattvenopakarotyasau / zirAmAkSAdyupAyena, kurvANa iba nIrujam / jema zirAmezna-eTale ke caDi gayelI nasane utAravA Adi upAyathI rogIne nIrogI karanAra upakAraka thAya che, eja pramANe je mArA para apakAra kare che, te vAstavamAM te upakAra kare che." athavA vAsI eTale ke apakArI vAMsalA pratye je candananA TukaDAnI jema upakArI rUpe vartAva kare che, eTale ke apakArI upara paNa upakAra kare che, te vAsI candana ka9pa kahevAya che. kahyuM paNa che ___ "apakArapare'pi pare, kurvantyupakArameva hi mahAntaH / surabhIkaroti vAsI, malayajamapi takSamANamapi // 11 // " iti jema malayaja-candana kApavA chatAM paNu vAMsalAne sugaMdhita kare che tema mahAna puruSa apakAra karanAra upara 54122 ." sagavAna mevA "vAsIcaMdanakalpa"tA. tathA bhagavAna bhArI mana paththanA 14Ane tathA senAne samadaSTie jotA hatA. sukha-duHkhane samAna gaNatA hatA. A lokamAM yaza-kIti AdinI tathA parIkika bhagavadavasthA varNanam / mu09v| // 314 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpamaJjarI TIkA ||s098| // 315|| ihalokaparalokApatibaddhaH ihalokasambandhiSu yazAkIrtyAdiSu paralokasambandhiSu svargIyasukhAdiSvAsaktirahitaH apratijJaH ihalokaparalokapratijJArahitaH, saMsArapAragAmI saMsAramahAsamudrapArakartA, tathA-karmanirghAtanArthAya karmaNAM samUlanAzaM karcam abhyutthitaH udyatazca san viharati / itthaM tasya viharataH bhagavataH khalu kutra cit-kasmiMzcisthAne pratibandhaH avarodho nAsti / evaMvidhena etAdRzena vihAreNa janapadavicaraNena viharataH vicarato bhagavataH zrIvIrasvAminaH anuttareNa lokottareNa sarvAtizAyinA jJAnena, tathA anuttareNa darzanena-jIvAdipadArthAnAM zraddhAnena tathA anuttareNa tapasAdvAdaza vidhAnazanAdirUpeNa, anuttareNa saMyamena saptadazavidhena, anuttareNa utthAnena=udyamena anuttareNa karmaNAkriyayA, anuttareNa balena zArIrazatta yupacayena, anuttareNa vIryeNa AtmajanitasAmarthya vizeSeNa, anuttareNa puruSakAreNa-pauruSeNa, anuttareNa parAkrameNa sAmarthyana, anuttarayA kSAntyA-sAmarthya satyapi parApakArasahanarUpayA kSamayA, anuttarayA muktyA nirlobhatayA, anuttarayA lezyayA-zuklalakSaNayA, anuttareNa Arjavena=saralasvena anukIrti Adi kI tathA pAralaukika-svarga Adi ke sukhoM kI Asakti se rahita the| ihalokaparaloka saMbaMdhI pratijJA se rahita the| saMsAra rUpI mahAsamudra ke pAragAmI the| kauMkA samUla unmUlana karane ke lie udyata hokara vicarate the| isa prakAra vicarate hue bhagavAn ko kisI bhI sthAna para pratibaMdha nahIM thaa| __ anuttara arthAt lokottara-savotkRSTa jJAna, anuttara darzana (jIva AdipadArthoM kA zraddhAna), anuttara bAraha prakAra ke anazana Adi tapa, sattaraha prakAra ke anuttara utthAna-udyama, anuttara karma-kriyA, anuttarabalazArIrika zakti kA upacaya, anuttara vIrya-aAtmajanita sAmathye, anuttara purupakAra-puruSArtha, anuttara parAkrama zakti, anuttara kSamA (sAmarthya hone para bhI para ke kiye apakAra ko sahana kara lenA), anuttara mukti-nirlobhatA, anuttara zuklezyA, jIva ke zubhapariNAma, anattara mRdutA, anuttara lAghava / dravya se alpa upAdhi aura svarga Adi sukhanI AsaktithI rahita hatA. A leka paleka saMbaMdhI pratijJAthI rahita hatA. saMsArarUpI mahAsAgaranA pAragAmI hatA. karmone mULamAMthI ja chedavAne tatpara thaIne vicaratA hatA. A pramANe vicaratA bhagavAnane koI paNa sthAne pratibaMdha na hatuM. anuttara eTale ke lokottara-sarvotkRSTa jJAna, anuttara dazana (jIva Adi padArthonuM zraddhAna) anuttara bAra prakAranAM anazana Adi tapa, sattara prakAranAM anuttara saMyama, anuttara utthAna-udyama, anuttara kama-kiyA, anuttara baLa,-zArIrika zaktino upacaya, anuttara vaya-Atmajanita sAmarthya, anuttara puruSakAra-puruSArtha anuttara parAkrama-zakita anuttara kSamA ! sAmarthya hovA chatAM paNa bIjAe kahela apakAra sahana karavA) anuttara mukita, bhagavadvihAra varNanam / ||s098|| TRALIAMARIORITERATOREE // 315|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 316|| kalpamaJjarI TIkA ttareNa mArdavena-mRdutvena anuttareNa lAghavena-dravyato'lpopAdhikatvena bhAvato gauravatyAgena, anuttareNa satyena= prANihitArthayathArtha bhASaNena, anuttareNa dhyAnenandharmadhyAnena, anuttareNa adhyavasAnena AtmapariNAmena ca AtmAnaM svaM bhAvayataH vAsayataH zrIvIrasya dvAdazavarSANi trayodazapakSAzca vyatikrAntAH vytiitaaH| bhagavato dIkSAyAH trayodazasya varSasya saMvatsarasya paryAye vartamAnAnAM yaH sa grISmANAM grISmaRtUnAM dvitIyo mAsaH caturthaH vaizAkhazuddhaH-vaizAkhamAsasya zukla: pakSo bhavati, tasya khalu vaizAkhazuddhasya-vaizAkhamAsasambandhizuklasya pakSasya navamIpakSe navamyAM tithau jRmbhikAbhidhasya jRmbhikanAmakasya grAmasya bAhya RjupAlikAyAH RjupAlikAnAmnyAH nadyAH uttarakUle-uttaratore sAmagAbhidhasya-sAmaganAmakasya gAthApate:-gRhasthasya kSetre sAlavRkSasya mUlenmUlAsanapradeze rAtri sthitH| tatra sAlavRkSamUlAsannapradeze rAtrau kAyotsarge khalu chadmasthAvasthAyA antimarArAnerantimaprahare bhagavAn-zrIvIraprabhu imAna vakSyamANAn daza mahAsvapmAna-viziSTa svamAn dRSTvA khalu pratibuddhaH / tadyathA-- bhAva se gaurava kA tyAga, anuttara satya prANiyoM ke hitArtha yathArtha bhASaNa, anuttara dharmadhyAna aura anuttara Atmika pariNAma se apanI AtmA ko bhAvita karate hue tathA isa prakAra ke vihAra se viharate hue bhagavAn zrIvIra prabhuko bArahavarSa aura teraha pakSa vyatIta ho gye| terahavAM varSa jaba cala rahA thA, usa terahaveM varSa kA usa samaya grISma Rtu kA dUsarA mAsa, cauthA pakSa-vaizAkha zuddhapakSa-arthAt vaizAkha mAsa kA zukla pakSa thA, usakI nauMvI tithi ko jaMbhika nAmaka gAMva ke bAhara RjupAlikA nadI ke uttara tIra para sAmaga nAmaka gAthApati ke kheta meM, sAla vRkSa ke mUla meM arthAt mUla ke pAsa ke pradeza meM rAtri meM bhagavAn viraaje| usa sAla vRkSa ke mUla ke nIce samIpavartI pradeza meM, rAtri ke samaya, kAyotsarga meM chadmastha avasthA kI antima rAtri ke prahara meM bhagavAn Age kahe jAnevAle daza mahAsvapno ko dekhakara jAgRta hue| ythaanirlabhatA, anuttara zuklaleDyA-jIvanA zubha pariNAma, anuttara saralatA, anuttara mRdutA, anuttara lAghava-dravyathI alapa upAdhi ane bhAvathI gauravano tyAga, anuttara satya-prANIone hitArtha yathArtha bhASaNa, anuttara dharmadhyAna ane anuttara Atmika pariNAmathI pitAnA AtmAne bhAvita karatA tathA e prakAranA vihArathI vicaratA zrI vIra prabhune bAra varSa ane tera pakhavADiyA pasAra thaI gayAM. jyAre teramuM varSa cAlatuM hatuM, tyAre te teramAM varSanI te grISmaRtune bIje mAsa-Athe pakhavADiyu-vaizAkha sudI eTale ke vaizAkha mAsane zukalapakSa hatuM, tenI nemanI tithie jaMbhika nAmanA gAmanI bahAra jupAlikA nadInA uttara kinAre sAmaga nAmanA gRhasthanA khetaramAM, sAlavRkSanI nIce rAtre bhagavAna birAjayAM. te sAlavRkSanI nIce rAtrine samaye, kAryotsargamAM chadmastha avasthAnI aMtima rAtrinA aMtima prahare, bhagavAna AgaLa kahevAnAra dasa mahAsvane joIne jAgyA. jema ke daza mahAsvapna darzanam / ||suu098|| // 316 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. sUtre // 317 // zrIkalpamaJjarI TIkA teSu dazasu mahAsvameSu ekaM ca khalu mahAntaM vizAlaM ghoradIptarUpadharaM bhayaGkararUpadhAriNaM tAlapizAcaM= tAlavRkSavadIrghatarapizAcaM parAjitam svasya parAkrameNa abhibhUtaM, svapne dRSTvA pratibuddha: jaagritH| iti prathamaH svpnH| evam anena prakAreNa ekaM ca khalu mahAzuklapakSam atizuklapakSayuktaM puMskokilaM-puruSajAtIyaM kokilaM dRSTvA pratibuddha iti pUrveNa smbndhH| iti dvitiiyH| tathA-eka ca khalu mahAntaM vizAlaM citravicitrapakSakaM citreNa-citrakarmaNA vicitrau vividhavarNavantau pakSau yasya taM tathA bhUtaM bahuvidhavarNayuktapakSavantaM puMskokilaM dRSTvA prtibuddhH| iti tRtiiyH| ekaM ca khalu maha= vizAlaM sarvaratnamayaM dAmadvikaM mAlAdvayaM dRSTvA pratibuddhaH iti caturthaH / ekaM ca khalu mahAntaM zveta-zuklavarNa govarga: gosamUhaM dRSTvA pratibuddhaH iti pnycmH| ekaM ca khalu mahat-dIrgha padmasara: kamalAlaGkRtajalAzayaM sarvataH samantAta kusumita-kamalaiAptam dRSTrA pratibuddhaH iti sssstthH| ekaM ca khalu mahAntaM sAgaram UrmiyocisahastrakalitamUrmINAM mahAtaraGgANAM vIcinAMsAdhAraNataraGgANAM ca sahasraH kalitaM yuktaM bhujAbhyAMbAhubhyAM tINa pAritaM dRSTvA 1. prathama svapna-una dasa svapnoM meM se pahale svapna meM eka vizAla tathA bhayAnaka-bhayaMkara rUpavAle tAlapizAca (tAr3a ke sadRza khUba lambe pizAca) ko apane parAkrama se parAjita huA dekhA / 2. dvitIya svAmaisI prakAra eka atyanta sapheda paMkhoM se yukta puruSajAti ke kokila ko dekhakara jaage| 3. tIsarA svapna-eka vizAla citravicitra-citroM se vicitra hone ke kAraNa aneka varNa ke paMkhovAle, arthAt nAnA prakAra ke varNoM se yukta paMkhavAle puruSa-kokila ko dekhakara jaage| 4. cauthA svama-eka baDe sarvaratnamaya mAlAoM ke yugala ko dekhakara jaage| 5. pA~cavA svapna-sapheda raMga kI gAyoM ke eka samUha ko dekhakara jaage| 6. chaTThA svAma-eka vizAla padmasarovara ko dekhA, jo saba tarapha se kamaloM se chAyA huvA thaa| 7. sAtavA~ svamahajAroM laharoM se yukta eka mahAsAgara ko apanI bhujAoM se pAra kara diyA dekhA / 8. AThavA svama-teja se 1. prathama svapna-te dasa svAomAMthI prathama svapnamAM bhagavAne eka vizALa tathA bhayAnaka rUpavALA tAlapizAcana-tADanA jevA khUba lAMbA pizAcane pitAnA parAkramathI parAjita thato joyA. 2. bIjuM svapnaeja pramANe eka atyaMta sapheda pAMkhavALA narajAtinA kAyalane joyA. 3. trIjuM svapna-eka vizALa citravicitracitrothI citrita hovAne kAraNe aneka raMganI pAMkhavALA, eTale ke vividha prakAranA vaNavALI pAMkhevALA narakoyalane je. 4. cothuM svapna-eka moTA sarvaratnamaya mALAonI joDI joI. pa. pAMcamuM svapna-sapheda raMganI gAyanA eka samUhane je. 6. chaThThuM svapna-eka vizALa pAsavarane joyuM je cAre bAjue kamaLathI chavAyeluM hatuM. 7. sAtamuM svapna-hajAre jAMevALA eka mahAsAgarane potAnI bhujAethI pAra karatA pitAne joyA. 8, AThamuM daza mahAsvama vrnnnm| suu098|| // 317 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre ||318|| Qi Qi ) Hui pratibuddhaH iti saptamaH / ekaM ca khalu tejasA jvalantaM dIpyamAnaM mahAntaM vizAlaM dinakaraM = sUrya dRSTvA pratibuddhaH ityssttmH| ekaM ca khalu mahAntaM - harivaiDUryavarNAbhena - hariH piGgalavarNo mAMNaH, vaiDUrya-nIlavarNo maNiH, tadvayasamba ndhinorvarNayoriva AbhA=kAntiryasya tad harivaiDUryavarNAbhaM tena tathAbhUtena nijakena= svakIyena atreNa = 'a~taDI' iti bhASAprasiddhena, mAnuSottaraM parvataM sarvataH samantAt AveSTitapariveSTitam = AveSTitaM = sAmAnyatoveSTitaM pariveSTitam = sarvathAveSTitaM dRSTvA pratibuddhaH iti navamaH / tathA ekaM ca khalu mahAntaM mandare = mandara cUlikAyAH upari= defeat siMhAsanavaragataM = zreSThasiMhAsanAsthitam AtmAnaM = svaM svapne dRSTvA pratibuddhaH iti dazamaH | | 098|| mUlam eesi NaM dasa mahAsuviNANaM ke mahAlae phalavittivisese bhavaitti so kahijja - jaNaM samaNeNa bhagavayA mahAvIreNa suviNe mahAghoradittarutraghare tAlapisAe parAjie diTThe teNaM bhagavaM mohaNijjaM kammaM mulAo ugvAissara 1 / jaM gaM sukilapakkhage puMsakole diTThe, bhagavaM suka jhANovagae viharissara 2 / jaM NaM cittavicitta pakkhage puMsakoile diTThe, teNaM bhagavaM sasamayaparasamaiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM afras after parussii daMsissara nidaMsissai ubaIsissara 3 / jaM Na savva rayaNAmayaM dAmadugaM dinaM, te bhagavaM agAradhammaM aNagAradhammaMti duvihaM dhammaM Avavissara 4 / jaM NaM seyagovaggo diTTo, teNaM cAubvaNNA iNaM saMgha ThAvisa 5 / jaM NaM paumasaraM dinaM, teNaM bhavaNavaivANamaMtarajoisiya vemANiyatti cauntri deve Avisa 6 / jaM NaM mahAsAgarI bhuyAhiM tiSNo diDo, teNaM aNAdIyaM aNavadaggaM cAuraMta saMsArasAgaraM rissara 7 / jaM NaM teyasA jalaMto diNayaro diTTho, teNaM agataM aNuttaraM kasiNaM paDipuNNaM avvAhayaM nirAvaraNaM kevala rANadaMsaNaM samuppajjissai 8 / jaM NaM hariveruliyavannAmeNaM niyageNaM aMteNaM mANumuttare patrae savvao jAjvalyamAna vizAla sUrya ko dekhA / 9. nauMvA svama - - hari ( piMgalavarNa kI)) maNi aura vaiDUrya (nIle varNa kI) maNi ke varNa ke samAna kAntivAlI apanI AMta - AMtar3I se mAnuSottara parvata ko cAroM tarapha se sAmAnya rUpa se AveSTita ora vizeSa rUpa se pariveSTita dekhA / 10. dasavAM svama - - mahAn meru parvata kI coTI para zreSTha siMhAsana para sthita apane Apa ko dekhaa| yaha dasa svama dekhakara bhagavAn jAgRta hue ||098|| svapna tebhthI bhanvalyamAna vizANa sUrya ne leyA . navabhu svapna - hari (piMgala vargunI) bhI mane vaiDUrya (niisvanA) maNInA vaNa jevI kAntivALAM peAtAnAM AMtaraDAMthI mAnuSAttara patane cAre taraphathI sAmAnyarUpe vITaLAyela ane vizeSarUpe pariveSTita joyA. 10. dasamu svagna-eka, mahAna, merU parvatanAM zikhara para zreSThasiMhAsane peAtAne bIrAjatA joyA, e dasa svaso joine bhagavAna jAgyA ! sU0985 zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA daza mahAsvama varNanam / / / mR098 // // 318 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 319 // MERELATEDECE COMPOSES samaMtA AravediyapariveDhiya diTThe, teNaM bhagavao kitivanna sahasilogA sadeva maNuyAsure loe gijissaMti 9 / jaM NaM maMdare patrae maMdaracUliyAe uvariM sIhAsaNavaragao appA diTThe, teNaM bhagavaM sadevamaNuyAsurAe parisAe majjhagae kevalipannattaM dhammaM after pannavistara parUvissa sissara nidaMsissa uvadaMsissa | | 099 / / chAyA - eteSAM khalu dazamahAsvanAnAM ko mahAlayaH phalavRtivizeSo bhavatIti sa kathyate yat khalu zramaNena bhagavatA mahAvIreNa svapne mahAn ghoradIptarUpadharastAlapizAcaH parAjito dRSTastena bhagavAn mohanIyaM karmamUlAd udghAtayiSyati 1 / yatkhalu zuklapakSaH puMskokilo dRSTastena bhagavAn zukladhyAnogata vihariSyati / yatkhalu citravicitrapakSakaH puMskokilo dRSTastena bhagavAn svasamayaparasamayikaM dvAdazAGga gaNiSaTakam AkhyApayiSyati prajJApayiSyati prarUpayiSyati darzayiSyati nidarzayiSyati upadarzayiSyati 3 / yatkhalu sarvaratnamayaM dAmadvikaM dRSTaM tena bhagavAn agAradharmamanagAradharmamiti dvividhaM dharmam AkhyApayiSyati 6 / 4 / mUla kA artha -- 'eesi NaM ityaadi| ina dasa mahAsvano kA kyA mahAna phala hai, so kahate haiM-(1) zramaNa bhagavAna mahAvIra ne svamameM jo bhayaMkara aura dIptarUpa dhAraNa karanevAle tAla pizAca ko dekhA aura parAjita kiyA, usake phala svarUpa bhagavAn mohanIya karma ko samUla naSTa kreNge| (2) sapheda paMkhavAlA puruSa - kokila dekhA, isa se bhagavAn zukla dhyAna se yukta hokara vicreNge| (3) bhagavAn ne citra -- vicitra paMkhavAlA puruSa - kokila dekhA, so usake phalasvarUpa bhagavAn svasamaya evaM parasamaya kA nirUpaNa karanevAle dvAdazAMga gaNipiTaka kA kathana kareMge, prajJApana kareMge, prarUpaNa kareMge, darzita kareMge, nidarzita kareMge aura upadarzita kreNge| (4) sarvaratnamaya mAlA kA yugala dekhA, usake phalasvarUpa bhagavAn agAradharma aura anagAra bhUlanA artha - 'esiNaM pratyAhi mA harA mahAstrabhonAM zu zu mahAna cha. te ahevAmAM Ave che. (1) zramaNa bhagavAna mahAvIre pahelA svapramAM, je divya ane adhArarUpa dhAraNa karela pizAca joyA, ane tene pote sa MgrAmamAM harAvyA, tenA atha e ke, bhagavAna 'mAha' rAjAnA samULagA uccheda karI, mAhanIya kane naSTa karaze. (2) khIje svapnuM sapheda pAMkhAvALA nara kAkilane jovAthI bhagavAna zukla dhyAnayukta thaze. (3) trIje svapnuM citra-vicitra pAMkhAvALA nara-kokilane dekhavAthI bhagavAna, svasamaya-parasamayanA nirUpaNa karavAvALA thaze, ane dvAdazAMgInA kathana karavAvALA banaze. A dvAdazAMgInuM jJAna prarUpaze, tenuM darzana karAvaze, nirdezana karAvaze temaja upadana paNa karAvaze. (4) ceAthe svapne sa-ratnamaya mALAnI joDIne dekhavAthI bhagavAna AgAra ane aNugAra zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA daza mahAsvajha phUla varNanam / / / 099 / / // 319 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 320 // tkhalu vearian stena cAturvarNyAkIrNa saMgha sthApayiSyati 5 / yatkhalu padmasaro dRSTaM tena bhavanapati vyantarajyotiSika vaimAniketi caturvidhAn devAn AkhyApayiSyati 6 / 6 / yatkhalu mahAsAgaro gujAbhyAM tIrNo dRSTaH tenAnAdikamanavadagraM cAturantasaMsArasAgaraM tariSyati 7 / yat khalu tejasA jvalan dinakaro dRSTaH, tena anantamanuttaraM kRtsnaM pratipUrNamavyAhataM nirAvaraNaM kevalavarajJAnadarzanaM samutpatsyate 8 / yatkhalu harivaiDUryavarNAna nijakenAntreNa mAnuSottaraH parvataH sarvataH samantAd AveSTitapariveSTito dRSTaH tena bhagavataH kIrtivarNazabdazlokAH sadevamanujAsure loke gAsyante 9 / yatkhalu mandare parvate mandaracUlikAyA upari siMhAsanavaragataH dharma isa prakAra do taraha ke dharmoM ko kathana kreNge| (5) zveta raMga kI gAyoM kA samUha dekhA, usase bhagavAn cAturvarNya se yukta saMgha - zramaNa, zramaNI zrAvaka aura zrAvikArUpa cAra tIrtha kI sthApanA kreNge| (6) padmoM se yukta sarovara dekhane se bhagavAn bhavanapati, vyantara, jyautiSika aura vaimAnika-ina cAra prakAra ke devo ko prarUpaNa kreNge| (7) mahAsAgara ko bhujAoM se pAra kiyA dekhA, isase bhagavAn anAdi ananta cAragati rUpa saMsAra samudra ko pAra kareMge / (8) teja se jAjvalyamAna sUrya ko dekhane se bhagavAn ko ananta, anuttara, pratipUrNa, pratighAtI aura AvaraNa rahita zreSTha kevalajJAna aura kevaladarzana prApta hoNge| (9) hari maNi aura vaiDUrya maNi kI AbhA ke samAna apanI zrAMta se mAnuSottara parvata ko AveSTita aura pariveSTita dekhA, usake phala svarUpa bhagavAn kI kIrti, varNa, zabda aura zloka devoM, manuSyoM evaM asuroM sahita loka meM gAye jAe~ge / (10) meru parvata para meru kI coTI ke Upara zreSTha siMhAsana para apane Apako baiThA dekhA, usake phalasvarUpa ane dharmonuM kathana karaze. (5) pAMcame svapne zvetaraMganI gAyAnA dhaNane dekhavAthI bhagavAna cArava vALA dharmAMnI sthApanA karaze eTale te sAdhu-sAdhvI zrAvaka ane zrAvikA rupI tInI sthApanA karaze. (6) chaThThuM svapne kamaLeAvALuM sarovara dveSavAthI, bhagavAna, bhavanayati, vyaMtara, jyotiSi bhane vaimAni devAne upadeza Apaze. (7) sAtabhe svapne mahAsAgarane, svabhujAe vaDe pAra karatA jovAthI anAdvi-anaMta-catutirUpa soMsAra samudranA teo pAra cAmaze. (8) AThabhe svapne telebhaya sUryane levAthI bhagavAna, anaMta, anuttara, pratipUrNa, apratighAtI, bhane nirAvaraNa zreSTha kevaLajJAna ane kevaLadanane prApta karaze. (9) navamA svapne hara nAmanA maNui ane lilama eTale vaijhUmaNInI kAMtivALAM peAtAnA AMtaraDAMthI cArebAju viMTAela mAnuSAttara pahADane dekhavAthI bhagavAnanI kIrti, vaNu zabda ane zloka davA manuSyA ane asurAmAM gavAze. (10) dazame svapne meru parvatanA zikhare si'hAsana zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA daza mahAsvama phala varNanam / / / 099 / / // 320 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa AtmA dRSTaH, tena bhagavAn sadeva-manujAsurAyAH pariSado madhyagataH kevalimajJaptaM dharmamAkhyApayiSyati prarUpayiSyati darzayiSyati nidarzayiSyati upadarzayiSyati / 10 // mU099 // TIkA--'eesiNaM dasamahAsuviNANaM' ityAdi / eteSAM pUrvoktAnAM bhagavadRSTAnAM khalu daza mahAsvapnAnAM kaH= kathaMbhUtaH mahAlayaH atimahAna phalattivizeSaH phalopasthitivizeSo bhavati iti jijJAsAyAM sa kathyate tathAhi-- yat khalu zramaNena bhagavatA mahAvIreNa svapne ghoradIptarUpadharaH tAlapizAcaH parAjito dRSTaH, tena bhagavAn mohanIyaM karma mUlAt udghAtayiSyati-unmUlayiSyati 1 / iti prathamaM mahAsvapnaphalam 1 / yat khalu zuklapakSakA zvetapakSavAn puMskAkilo bhagavatA dRSTaH, tena bhagavAn zukladhyAnopagataH zukladhyAnAvasthitaH san vihariSyati 2 / / iti dvitIyam / / yat khalu citravicitrapakSakaH puskokilo bhagavatA svapne dRSTaH, tena bhagavAn svasamayaparasamayikam maJjarI ||321 // TIkA daza mahAsvAma phala bhagavAna devoM, manuSyoM aura asuroM sahita samavasaraNapariSad ke madhya meM virAjamAna hokara kevaliyoM dvArA prarUpita dharma kA upadeza kareMge, dhamakI prajJApanA, prarUpaNA, darzanA, nidarzanA aura upadarzanA kreNge||099|| TIkA kA artha-bhagavAn dvArA dekhe gaye ina pUrvokta daza mahAsvapnoM kA kyA atimahAn phala hogA? isa prakAra kI jijJAsA (jAnane kI icchA) hone para usaphala ko kahate haiN| yathA-- (1) zramaNa bhagavAna mahAvIra ne svapna meM jo bhayaMkara aura pracaNDarUpa vAle tAr3a jaise pizAca ko parAjita kiyA dekhA, usase bhagavAn mohanIya karma ko mUla se ukhaadd'ege| yaha pahale mahAsvapna kA phala hai| (2) bhagavAnane jA zveta paMkhovAlA puruSa-kokila dekhA, usase bhagavAna zukladhyAna meM lIna hokara vicreNge| yaha dusare mahAsvapna kA phala hai| (3) bhagavAnane jo citra-vicitra pakhovAlA puruSakokila svapna meM dekhA, varNanam / suu099|| upara ArUDha thayela pitAne jovAthI bhagavAna, deva-manuSya ane tiyAnI pariSadamAM besI-kevalI prarUpita dhamane upadeza karaze, ne dharmanI prajJApanA-darzana-nidarzana ane upadarzanapipAMca rIti nIti samajAvaze. (sU099) TIkAne artha-bhagavAne jeelAM te pUrvokata dasa mahAsvapnanuM zuM atimahAna phaLa maLaze? A prakAranI rojijJAsA thatA te phaLane A pramANe varNave che-(1) zramaNa bhagavAna mahAvIre svapnamAM je bhayAnaka ane pracaMDa rUpavALA tADa jevA pizAcane harAvye ene bhAva e che ke tethI bhagavAna mahanIya kamane mULamAMthI ukhADI nAkhaze, nI A pahelA mahAsvapnanuM phaLa che. (2) bhagavAne je veta pAMkhevALA nara-koyalane je, tenA bhAva e che ke bhagavAna // 32 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI / / 322 // TIkA mahAsvana svasiddhAnta-parasiddhAntasamanvitaM dvAdazAGga-dvAdazAni aGgAni yasmin sa tathA taM gaNipiTakaM-gaNinAm AcAryANAM piTaka iva-ratnAdhAramaJjaSeva yaH sa taM AkhyApayiSyati sAmAnyatayA kathayiSyati, tathA-prajJApayiSyati-vacana paryAyeNa nAmAdibhedena vA kathayiSyati, tathA-prarUpayiSyati-svarUpataH kathayiSyati, tathA-darzayiSyati-upamAnopameyabhAvAdibhiH kathayiSyati, tathA-nidarzayiSyati-parAnukampayA bhavyakalyANApekSayA vA nizcayena puna: punardarzayiSyati, tathA-upadarzayiSyati-upanaya-nigamanAbhyAM sakalanayAbhiprAyato vA nizaeM ziSyabuddhI vyavasthApayiSyati iti tRtIyam 3 / yat khalu sarvaratnamayaM dAmadvikaM dRSTa, tena bhagavAn-zrIvIrasvAmI agAradharma-gRhadharmam anagAradharma-munidharmamiti dvividha-dviprakAraM dharmam AkhyApayiSyati-sAmAnyatayA vizeSatayA ca kathayiSyati, tathA-prajJApayiSyati, prarUpayiSyati, darzayiSyati, nidarzayiSyati, upadarzayiSyati, iti caturtham 4 / yat khalu zveta usase bhagavAna svasiddhAnta aura parasiddhAnta se yukta bAraha aMgovAle gaNipiTaka (AcAryoM ke lie ratnoM kI peTo ke samAna AcArAMga Adi) kA sAmAnya vizeSarUpa se kathana kareMge, paryAyavAcI zabdoM se athavA nAmAdi bhedoM se prajJApana kareMge, svarUpa se prarUpaNa kareMge, upamAna-upameya bhAva Adi dikhAkara kathana kareMge, para kI anukampA se yA bhavyajIvoM ke kalyANa kI apekSA se nizcayapUrvaka punaHpunaH dikhalAe~ge; tathA upanaya aura nigamana ke sAtha athavA sabhI nayoM ke dRSTikoNa se, ziSyoM kI buddhi meM nizzaMka rUpa se jamAe~ge yaha tIsare svama kA phala hai / (4) bhagavAn ne samasta ratnoMvAle mAlAyugala ko dekhA, usase bhagavAn gRhasthadharma aura munidharma do prakAra ke dharma kA sAmAnya aura vizeSarUpa se kathana kareMge, prajJApana kareMge, prarUpaNa kareMge, darzita kareMge, nidarzita kareMge aura upadarzita kareMge yaha cauthe mahAsvapna ke phala hai| (5) bhagavAn ne jo zveta govarga (gAyoM kA zukaladhyAnamAM lIna thaIne vicaraze. A bIjA mahAsvapnanuM phaLa che. (3) bhagavAne je citra-vicitra pAMkhevALA nara koyalane joye, bhagavAna svasiddhAMta ane parasiddhAMtathI yukta bAra aMge vALA gaNipiTaka (AcAryane mATe 2nAnI piTI samAna AcArAMga Adi)nuM sAmAnya vizeSarUpathI kathana karaze, paryAyavAcI zabdathI athavA nAmAdi bhedathI prajJApana karaze, svarUpathI prarUpaNA karaze, upamAna upameya bhAva Adi batAvIne kathana karaze, bIjAnI anukaMpAthI ke bhavya jIvonA kalyANanI apekSAe nizcayapUrvaka pharI pharIne batAvaze, tathA upanaya ane nigamananI sAthe athavA badhA nAnA dRSTikoNathI, ziSyanI buddhimAM niHzaMkarUpe ThasAvaze. A trIjA svapnanuM phaLa che. (4) bhagavAne samasta ravALI mALAnI joDI joI, teno bhAva e che ke bhagavAna gRhasthadhama ane munidharma e be prakAranA dharmanuM sAmAnya ane vizeSarUpathI kathana karaze, prajJApana karaze prarUpaNu karaze, darzita karaze, nidazita karo. A cothA mahAsvapnanuM phaLa che. varNanam / // 322 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Parag zrAkalpa. sUtre // 323 // kalpamaJjarI TIkA RETRIESARITASAGAR govargoM dRSTaH, tena cAturvarNyA''kIrNa catvArovarNAzcAturvarNya zramaNa-zramaNI-zrAvaka-zrAvikArUpaM, tena AkINa= yuktaM saMzaM sthApayiSyati, iti pazcamam 5 / yat khalu padmasaro dRSTaM tena bhagavAn bhavanapativyantarajyotiSika vaimAniketi caturvidhAn devAn AkhyApayiSyati-prajJApayiSyati, darzayiSyati, nidarzayiSyati upadarzayiSyati-iti SaSTham 6 / yat khalu mahAsAgaro bhujAbhyAM tINoM dRSTaH, tena anAdikam Adivarjitam anavadagram antarahitaM, cAturantasaMsAra sAgaraM caturragatikasaMsArarUpasamudraM tariSyati, iti saptamam 7 / yat khalu tejasA jvalan dinakaraH sUryo dRSTaH, tena bhagavataH zrIvIraprabhoH anuttaramapradhAnaM, kRtsnaM-sakalam-akhaNDam-sarvapadArthAvagAhanAt kevalavarajJAnadarzanamapi kRtsnaM vyapadizyate, evaM pratipUrNam-sakalAMzasampannam , avyAhatam vyAghAtavarjitam , nirAvaraNam-AvaraNarahitaM ca kevalavarajJAnadarzanaM kevalavarajJAnaM-kevalavaradarzanaM ca samuptatsyate-ityaSTamaM 8 / yat khalu harivaDayavarNAbhena nijajhuMDa) dekhA, usase sAdhu, sAdhvI, zrAvaka aura zrAvikArUpa cAra prakAra ke saMgha kI sthApanA kareMge yaha pA~caveM mahAsvama kA phala hai| (6) padmoM se yukta jo sarovara dekhA, usase bhagavAn bhavanapati, vyantara, jyotiSika aura vaimAnika, ina cAra prakAra ke devoM ko sAmAnya-vizeSarUpa se upadeza kareMge, prajJApana kareMge, prarUpaNa kareMge, darzita, nidarzita tathA upadarzita kareMge, yaha chaThe mahAsvama kA phala hai| (7) bhagavAn ne mahAsamudra ko bhujAoM se tirA dekhA, usase Adi tathA anta se rahita, cAra gativAle saMsAra rUpa samudra ko pAra kareMge yaha sAtaveM mahAsvana kA phala hai| (8) bhagavAnane teja se dedIpyamAna sUrya dekhA, usase bhagavAn ko pradhAna, sampUrNa evaM samasta padArthoM ko jAnane ke kAraNa avikala (kRtsna) pratipUrNa (sakala aMzoMse yukta) saba prakAra ko rukAvaToM se rahita tathA AvaraNa rahita kevalajJAna aura kevaladarzana kI prApti hogI yaha AThaveM (5) bhagavAne je zveta govajha (gAyanuM dhaNa) dekhyuM tene bhAva e che ke sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa cAra prakAranA saMdhanI sthApanA karaze. A pAMcamAM mahAsvapnanuM phaLa che. (6) povALuM je sarovara joyuM, tene bhAva e che ke bhagavAna bhavanapati, vyaMtara, jyotiSika, ane vaimAnika e cAra prakAranA devene sAmAnya vizeSa rUpathI upadeza Apaze, prajJApana karaze, darzita, nidarzita tathA upadarzita karaze. A chaThThA mahAsvapnanuM phaLa che. (7) bhagavAne mahAsAgarane pitAnI bhUjAo vaDe pAra karyo, teno bhAva e che ke AhiM tathA antavinAnA, cAra gativALA saMsArarUpI sAgarane pite pAra karaze. A sAtama mahAsvapnanuM phaLa che. (8) bhagavAne tejathI dedipyamAna sUrya je, teno bhAva e che ke bhagavAnane pradhAna, saMpUrNa ane sakaLa padArthone jANavAne kAraNe avikala (kUkha), pratipUrNa (sakala a'zevALa') badhI jAtanI saMvaTa vinAnuM tathA AvaraNa vinAnuM kevaLajJAna prApta thaze. A AThamAM mahAsvapnanuM mahAsvana vrnnnm| muu099|| // 323 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalya sUtre // 324 / / kenAntreNa mAnuSottaraH parvataH sarvataH samantAt AveSTitapariveSTito dRSTaH, tena bhagavataH-zrIvIrasvAminaH kIrtivarNazabdazlokA-tatra-kIrtiH-"aho ayaM puNyabhAgI" tyAdi sarvavyApi sAdhuvAdaH, varNaH ekadigvyApisAdhuvAdaH, zabda: ardhadigvyApisAdhuvAdaH, zlokaH-tatraiva guNavarNanaM caite sa devamanujA'sure-devamanuSyAsurasahitaloke kalpabhuvane manuSyAdibhiH gAsyante-iti navamam 9 / yat khalu mandare parvate mandaracUlikAyA upari siMhAsanavara gata maJjarI AtmA dRSTaH, tena bhagavAn zrIvIraprabhu sa devama nujAsurAyAH devamanuSyAsurasahitAyAH pariSadaH sabhAyAH madhya TIkA gataH madhye virAjitaH san kebaliprajJaptaM sarvajJaprarUpitaM dharmam 'AkhyApayiSyati, prajJApayiSyati, prarUpayiSyati, darzayiSyati, nidarzayiSyati, upadarzayiSyati' eSAM padAnAM vyAkhyA'sminneva sUtre kRteti siMhAvalokananyAyenasA'valokanIyeti dazamaM mahAsvamaphalam 10 ||muu099|| mahAsvapna kA phala hai| (9) bhagavAn ne jo harimaNi aura vaiDUryamaNi kI kAnti ke samAna apanI AMta se mAnuSottara parvata ko saba tarapha se AveSTita aura pariveSTita dekhA, usase samasta loka meM-devoM manuSyoM evaM asuroM sahita sampUrNa loka meM bhagavAna kI kIrti kA gAna hogaa| varNa, zabda aura zloka kA bhI gAnA hogaa| 'ahA, yaha puNyazAlI haiN| ityAdi sabhI dizAoM meM vyApta honevAle sAdhuvAda-prazaMsAvacanoM ko kIrti mahAsvana kahate haiN| eka dizA meM vyApta honevAlA sAdhuvAda 'varNa' kahA jAtA hai| AdhI dizA meM phailane vAlA sAdhuvAda zabda kahA jAtA hai| aura jisa sthAna para vyakti ho, vahIM usake guNoM kA bakhAna honA zloka vrnnnm| kahalAtA hai| yaha nauve mahAsvapna kA phala hai| merU parvata para, merU parvata kI cUlikA ke Upara uttama siMhAsana muu099|| para apane Apako baiThA dekhA, usase bhagavAn vIraprabhu devoM manuSyoM evaM asuroM sahita sabhA ke madhya meM virAjita hokara sarvajJa prarUpita dharma kA kathana, prajJApana, prarUpaNa kareMge; dharma ko darzita, nidarzita aura upphaLa che. (9) bhagavAne je lIlA raMganA ane vaiDUrya maNInI kAnti jevA pitAnA AMtaraDAMthI mAnuSettara parvatane badhI taraphathI AveSTita ane pariNita je, tene bhAva e che ke sakaLa lekamAM deve manuSya ane asuro sahita saMpUrNa lekamAM bhagavAnanI kIti gavAze. varNa zabda ane zlokanA paNa gIta gavAze. "ahA!A puNyazALI che" ityAdi saghaLI dizAomAM prasaranAra sAdhuvAda-prazaMsAvacanone "kIti' kahe che. eka dizAmAM prasaranAra sAdhuvAdane vaNa kahe che. adhI dizAmAM phelAvanAra sAdhavAdane "zabda" kahe che ane je sthAne vyakti hoya tyAM ja tenA guNone // 324 // vakhANa thAya tene "ka" kahe che. A navamAM mahAsvapnanuM che. (10) merU parvata para, meru parvatanA zikhara upara uttama siMhAsana para pitAne bIrAjelA joyA, tene bhAva e che ke bhagavAna mahAvIra svAmI de, manuSya ane tene asura sahitanI madhyamAM virAjIne sarvajJa prarUpita dharmanuM kathana, prajJApana, prarUpaNa karaze, dharmane darzita ane upadarzita kare che zrI kalpa sUtra: 02 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 325 // KAAAAAAAAAAAAAAAAABAAHARA mUlam - - taraNaM tassa samaNassa bhagavao mahAvIrassa tatrasaMjamamArAhemANassa bArasehiM vAsehiM terasehiM pakhakhehiM bIikkatehiM terasamassa vAsassa pariyAe baDhamANassa je se gimhANaM docce mAse cautthe pakkhe vaisAhasuddhe, tassa NaM vaisAhasuddhassa dasamIpakkhegaM subvaeNaM divaseNaM vijaeNaM, muhutteNaM hatthuttarAhiM nakkhatteNaM jogamuvAgaNaM pAINagAmiNIe chAyAe viyattAe porisIe tattha godohiyAe ukuDayAe nisijAe AyAvaNaM AyAvemANassa chaDe bhatte apANaeNaM udujANu ahosirassa jhArkoTTovagayassa sukkajjhANaM tariyAe vamANassa nivvANe kasiNe paDaNe avAhae nirAvaraNe agate aNuttare kevalavaraNANadaMsaNe samuppaNNe / taNaM se bhagavaM arahA jiNe jAe kevalI savvANNU savvadarisIsa devamaNuyAsuramsa loyassa AgaIM gaI Thi cava uvavAyaM bhutaM pIyaM kaDaM paDiseviyaM AvIkammaM rahokammaM laviyaM kahiyaM mANasiyaMti savve pajjAe jANai pAsara / savvaloe savvajIvANaM savyabhAvAI jANamANe pAsamANe viharas | taNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa kevalavaraNANadaMsaNuppattisamae savvehiM bhavaNavai - vANamaMtara joisiyavimANavAsI deve devIhi ya uvayaMtehi ya uppayaMtehi ya ege mahaM divve devujjoe devasaNNivAe devakahakahe upiM lagabhUe yAni hotyA ||0100 // chAyA--tataH khalu tasya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya tapaH saMyamamArAdhayataH dvAdazasu varSeSu trayodazasu pakSeSu ca vyatikrAnteSu trayodazasya varSasya paryAye vartamAnasya yaH saH grISmANAM dvitIyo mAsaH caturthaH pakSaH vaizAkhazuddhaH, tasya khalu vaizAkhazuddhasya dazamIpakSe sutrate divase vijaye muhUrte hastottarAsu nakSatre yogamupagate dazita kreNge| ina padoM kI vyAkhyA isI sUtra meM pahale kI jA cukI hai| ataH siMhAvalokana - nyAya se bahI vyAkhyA dekhalenI caahie| yaha dasaveM mahAsma kA phala hai / / 099 / / mUla kA artha - ' taraNaM' ityAdi / usa samaya zramaNa bhagavAn mahAvIra ko tapa saMyama kI ArAdhanA karate hue bAraha varSa aura teraha pakSa vyatIta ho cuke the / terahavA~ varSa cala rahA thA / grISma Rtu kA dUsarA mahInA thA, cauthA pakSa - vaizAkha zuddha pakSa thA / usa vaizAkha zukla pakSa kI dasamI tithi thI / suvrata divasa, karaze. e padonI vyAkhyA Aja sUtramAM pahelAM karAyela che. tethI siMhAvalAkana-nyAyathI jIjJAsuoe eja vyAkhyA joI levI joie. A dasamA mahAsvapnanuM phaLa che. AsU09A bhUlanA artha- 'taNaM' ityAdi zrama bhagavAna mahAvIrane tapa saMyamanI ArAdhanA karatA, jAra varSa ane tera pakhavADiyA vyatIta thayAM hatAM, ne teramuM varSa cAlatuM hatuM. grISmaRRtunA khIle mahinA, ceAthuM pakhavADiyu zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA kevalajJAna darzanaprApti varNanam / ||suu0 100 // // 325|| Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 326 // maJjarI TIkA prAcInagAminyAM chAyAyAM vyaktAyAM pauruSyAm tatra godohikayA utkuTukayA niSadyayA AtApanAm AtApayataH SaSThena bhaktenA'pAnakena UrdhvajAnvadhaH ziraso dhyAnakoSThopagatasya zukladhyAnAntarikAyAM vartamAnasya nirvANaM kRtsnaM pratipUrNamavyAhataM nirAvaraNamanantamanuttaraM kevalavarajJAnadarzanaM samutpannam / tataH khalu sa bhagavAn arhan jino jAtaH kevalI sarvajJaH sarvadarzI sadevamanujAsurasya lokasya Agati gati sthitiM cyavanamupapAtaM bhuktaM pItaM kRtaM pratisevitam AviSkama rahAkarma lapitaM kathitaM mAnasikamiti sarvAn paryAyAn jAnAti pazyati / sarvaloke sarvajIvAnAM sarvabhAvAn jAnAnaH pazyan viharati / vijaya muhUrta, uttarA phAlgunI nakSatra kA yoga thaa| chAyA pUrva dizA kI aura Dhala rahI thii| vyakta nAmaka pauruSI thI arthAt dina kA tIsarA pahara thA aise samaya meM bhagavAn godoha nAmaka ukaDU Asana se sthita hokara AtApanA le rahe the| cauvihAra SaSThabhakta (bele) kI tapasyA thii| prabhu ne donoM ghuTane Upara kara rakkhe the aura mastaka nIce kI ora jhukA rakkhA thA / dhyAnarUpI koSTha meM prApta the| zukladhyAna kI AntarikA meM vartamAna the| usa samaya bhagavAn ko mukti ke hetubhUta, avikala, pratipUrNa, avyAvAdha, anAvaraNa, ananta tathA anuttara kevala jJAna aura kevala darzana utpanna huaa| taba vaha bhagavAn arhan aura jina ho gye| kevalI, sarvajJa aura sarvadarzI ho ge| devoM manuSyoM aura AsuroM sahita loka kI Agati, gati, sthiti, cyavana tathA upapAta ko aura khAye, pIye, kiye, sevana kiye ko, prakaTa karma ko, pArasparika bhASaNa ko, kathana ko, manogata bhAva ko, isa prakAra saba paryAyoM ko jAnate aura dekhane lge| samasta loka meM, saba jIvoM ke eTale vaizAkha zudi vartatI hatI. te divase zukala pakSane dazame divasa AvI rahyo hato. sAthe sAthe divasa paNa sAre, vijaya muhUta, ane uttarAphAlagunI nakSatrane vega hatA. divasane trIjo prahara cAlatuM hatuM. A samaye bhagavAna, gadoha' nAmanuM uka Asana jamAvI rahyA hatA te Asane sthita thaI, "AtApanA" letA hatA. caturvidha AhAranA tyAga sAthe temaNe chaThThanI tapasyA AdarI hatI. prabhue banne ghUMTaNa upara pitAnA hAtha rAkhyAM hatAM. ane mAthu nIce jhukAvyuM hatuM. dhyAnanA keThAmAM maggala hatA. te vakhate teo zukaladhyAnamAM ArUDha thayelA hatA. A samaye prabhune muktinA hetubhUta, avikaLa, pratiparNa, avyAbAdha, anAvaraNu, anaMta, ane anuttara evuM kevalajJAna-kevaladarzana utpanna thayuM. kevaLa jJAna-kevaLa darzana utpanna thatA, bhagavAna at jIna-kevalI kahevAyAM. teo sarvajJa ane sazI' yA. teso heva-manuSya-tiyaya sahita bonA sonI, bhAgati, ti, sthiti, yavana, 5pAta, vizere, kevalajJAna darzanaprApti SER varNanam / muu0100|| // 326 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STARAC tataH khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya kevalabarajJAnadarzanotpattisamaye sarvaiH bhavanapati-vyantara-jyotiSika-vimAnavAsibhiH devazca devIbhizca upayadbhizca utpatadbhizca eko mahAn divyo devodayoto devasannipAtaH devakalakala: utpiJjalakabhUtazcApi babhUva ||muu0100|| zrIkalpasUtre TIkA-'tae NaM tassa' ityAdi / tataH mahAsvapnadazakadarzanAnantaraM khalu zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ||327|| tapaH saMyama-tapodvAdazavidhaM saMyama saptadazavidhaM samArAdhayataH samyak prakAreNa kurvato dvAdazasu varSeSu trayodazasu pakSeSu ca arthAta-sArdhaSaNmAsAdhikeSu dvAdazavarSeSu vyatikrAnteSu vyatIteSu satsu, trayodazasya varSasya paryAye= saMyamaparyAye vartamAnasya, yaH saH grISmANAM prISmaRtusambandhI dvitIyo mAsaH caturthaH pakSo vaizAkhazuddhaH, tasya khalu vaizAkhazuddhasya dazamIpakSe dazamyAM tithau suvrate-suvratanAmake divase, vijaye muhUrte, hastottarAsu nakSatresabhI bhAvoM ko jAnate hue tathA dekhate hue vicarane lge| taba zramaNa bhagavAn mahAvIra ke kevalajJAna aura kevaladarzana kI utpatti ke samaya meM, saba bhavanapati, vyantara, jyotiSika tathA vimAnavAsI devoM aura deviyoM ke Ane-jAne se eka mahAn divya deva prakAza huA, devoMkA saMgama huA, kala-kala nAda huA aura devoM kI bahuta bar3I bhIr3a huii|suu0100|| TIkA kA artha-dasa mahAsvapna dekhane ke pazcAt , tapa saMyama kI ArAdhanA karate hue zramaNa bhagavAn mahAvIra ko dIkSA aMgIkAra kiye, bAraha varSa aura teraha pakSa arthAt sAr3he bAraha varSa aura pandraha dina bIta jAne para saMyama-paryAya kA terahavA varSa calatA thA, usa samaya grISmaRtu saMbaMdhI dUsarA mAsa aura cauthA pakSa-vaizAkha zuddha pakSa thaa| usa vaizAkha zuddha pakSa kI dazamI tithi meM, suvrata nAmaka divasa meM, vijaya muhUrta meM, caryAone jANavA ane dekhAvA lAgyA. dareka jIvanI khAna-pAna AdinI kriyAo paNa, temanA jJAna dvArA jaNAtI jatI hatI. pragaTakama rahasyakama, parasparanA bhASaNo, kathana ane mane gata bhAve vigerene teo jANavA temaja dekhatA je thakA vicaravA lAgyA. tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIrane kevaLajJAna-kevaLadarzana utpanna thatA bhavanapati, vyaMtara, jyotirSika tathA vimAnavAsI deva-devIo AvavA lAgyAM. A avarajavarane pariNAme, eka mahAna divya deva prakAza paDavA lAge. devane sudha "kala-kala' avAja karate bhagavAnanA darzana karavA bhIDa karI rahyo hate. (sU0100). vizeSArtha- bhagavAnane ugra tapa-saMyamanI ArAdhanAnA aMte, sADAbAra varSa ane paMdara divasane vakhata pUrA thayA hatA. A saMyamanI chellI avasthAmAM, temane je daza mahAsvapnane anubhava thayo hato, te temanA nirAvaraNIya hIra jJAnanA udhADanI pUrvabhUmikAnuM digdarzana hatuM. A svapno sukhada anubhavanA AgAhIrUpe hatAM. A svapnabAda paNa kevalajJAna darzanamApti varNanam / ||suu0100|| ||327|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 328|| MAAAAAA Zi hastopalakSitottarAnakSatre - uttarAphAlgunInakSatre yogaM - candreNa yogam upagate = prApte prAcInagAminyAM= pUrvadiggatAyAM chAyAyAM vyaktAyAM vyaktAbhidhAnAyAM pauruSyAM= divasasya tRtIye mahare ityarthaH, tatra = sAlavRkSamUlAsannamadeze apAnakena nirjalena SaSThena bhaktena, godohikayA utkuTukayA niSadyayA = godohanAmakotkuTukAsanena AtApanAm AtApayataH =AtApanAM kurvataH UrdhvajAnvadhaH zirasaH = uparikRtajAnudvayAdhaH kRtamastakasya, dhyAnakoSThopagatasya-dhyAnaM= dharmadhyAnaM zukladhyAnaM ca, tadeva - koSThaH = kuzUlastamupagataH samprAptastasya dhyAnena nigRhItendriyaH karaNavRttikasya zukladhyAnAntarikAyAm=zukladhyAnaM pRthattavavitarka savicAram 1, ekatvavitarkam avicAram 2, sUkSmakriyam amatipAti 3, samucchinnakriyam anivarti 4, iti caturvidhaM tatra - AdyaM dhyAtvA-dvitIye ekatvavitarkA vicArarUpe dhyAne vartamAnasya=sthitasya nirvANaM nirvANakAraNattrAt kRtsnaM= sakalam - akhaNDam, sarvapadArthAvagAhanAt kevalavara jJAnadarzanamapi kRtsnaM vyapadizyate / pratipUrNam-makalAM sampannam avyAhataM = vyAghAtavarjitam nirAvaraNam = AvaraNarahitam, anantam=anantavastuviSayakam = anuttaraM = sarvata utkRSTaM kevalavarajJAnadarzanaM samutpannam / candramA ke sAtha uttaraphAlgunI nakSatra kA yoga hone para, chAyA jaba pUrvadizAkI ora jAne lagI thI, vyaktA nAma kI pauruSI meM arthAt dina ke tIsare pahara meM, sAlavRkSa ke mUla ke samIpavartI pradeza meM, cauvihAra SaSThabhakta ke tapa se, godoha nAmaka utkuTuka Asana se AtApanA lete hue, donoM ghuTane Upara aura sira nIcA kiye hue bhagavAn dharmadhyAna aura zuladhyAna rUpI koSTha meM praviSTa, the| dhyAna ke dvArA unhoMne indriyoM ke aura antaHkaraNa ke vyApAra ko roka diyA thaa| zukla dhyAna cAra prakAra kA hai- (1) pRthaktvavitarka savicAra (2) ekatva vitarka avicAra ( 3 ) sUkSmakriya apratipAti (4) samucchinnakriya anirvarti bhagavAn zukladhyAna ke pRthaktva vitarka vicAra nAmaka prathamapAye ko dhyAkara eka vitarka avicAra nAmaka dUsare pAye meM lIna the / bhagavAna dhyAnamAM ArUDha thayA hatA. A dhyAna zreSTha bhUmikAnuM hatuM A zreSTha bhUmikA zula dhyAna kahe che. A zukala dhyAnanA cAra prakAra che. (1) pRthakatva ciMtaka savicAra (2) ekatva vitaka avicAra (3) sUmakriyA apratipAti (4) samucchinna kriyA anivA zukala dhyAnanA pahelA pAyA; pRthakatva ekatva savicArane che, jemAM tamAma Atmika bhAvAne pRthak pRthak karI tenA para saMpUrNa vicAra karatAM karatAM tamAma bhAvAne ekarUpa banAvI, Atma pariNatimAM sthira kare che bIjA 'zukala dhyAna'nA pAyA rUpe 'ekatva pRthakatva avicAra'nI zreNI para jIva caDe che. A zreNImAM jagatanA sarva padArthInI sAmudAyika aMtara avasthAe ane tenI piitaone judI judI karI, te sa upara sUkSma bhAve vicAra kare che ane temanA vaM-gaMdha-rasa-spaza Adine Atma pariNati ane Atma zaktithI bhinna zrI kalpa sUtra : 02 Jo Jnd Jogde KERALAYALAMHEE kalpa maJjarI TIkA kevalajJAna darzanaprApti varNanam / ||muu0100 // // 328 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 329 // tataH khalu sa bhagavAn ahaMn-azokAdimAtihAryayogyaH jino rAgadveSajetA jAtaH, punaH kIdRzo jAta ityAha-kevalI kevalajJAnasampannaH, sarvajJaH sarvapadArthajJaH, sarvadarzI sarvapadArthadarzakaH, tathA-sadevamanujAsurasya lokasya Agati-bhavAntarAt gati-bhavAntare sthitiM cyavanaM devalokAttiryagnareSu avataraNam upapAtaM manuSyatiryagAyu: kalpasamApsyanantaraM devaloke narake vA utpattim , bhuktaM khAdivamodanAdikaM pItaM pAnaviSayIkRtaM jaladugdhAdikam , maJjarI kRtaM cauryAdikaM pratisevitaM doSAdikam AviSkarma-prakaTakRtaM rahaH karma-pracchannakRtaM, lapitta-parasparabhASitaM kathitaM= TIkA kaMcijjanaM prati ekAkinoktam , mAnasikam-manogataM duHkhasukhAdikam iti-etatpakArAn sarvAn paryAyAn jAnAti usI samaya bhagavAn ko nirvANa-mokSa kA kAraNa, kRtsna-sakala padArthoM ko jAnane ke kAraNa sampUrNa yA akhaNDa, pratipUrNa-samasta aMzo se yukta, avyAhata-vyAghAto se rahita, AvaraNahIna, ananta-ananta vastuoM ko jAnanevAlA tathA anuttarasarvotkRSTa kevalajJAna aura kevaladarzana utpanna huaa| taba bhagavAn arhan arthAt azokavRkSa Adi ATha prAtihAryoM ke yogya tathA jina-rAga-dveSa ke vijetA ho gye| aura kevalI kevalajJAnasampanna, saMvajJa-padArthoM ke jJAtA, tathA sarvadarzI=sabhI padArthoM ko dekhanevAle ho gye| tathA devoM, manuSyoM aura asuroM sahita loka kI Agati bhavAntara se AnA, gati-bhavAntara meM jAnA, bhAra varNanam / cyavana devaloka se tiyaMca aura manuSya bhavoM meM avatarita honA, upapAta-manuSya yA tiryaca ke bhava kI samApti ke 0100 // pazcAt devaloka yA naraka meM utpanna honA, bhukta-khAyA huA odana Adi, pIta-piyA huA jala, dUdha Adi, kRta-kiyA huA kAma-corI Adi, pratisevita-sevana kiyA huA doSa Adi, prakaTakarma, guptakarma, lapita-pArasparika bhASaNa, kathita-kisI ke prati akele dvArA kiyA huA kathana, mAnasika-mana ke sukhaduHkha karI, kevaLa Ama avalaMbane jIva sthira thAya che. A kriyAo pahelA ane bIjA zukaladhyAnanA pAyA upara thAya che. A bIjA pAyAnA aMta samaye, ane trIjA pAyAnA pahelA samaye, nirvANunA kAraNabhUta, samasta aMzathI yukta, avyAhata ane AghAte rahita, nirAvaraNavALuM anaMta vastuonA sUma paryAya ane tenI rUpAMtara avasthAone jANavAvALuM, anuttara kevaLa jJAna-kevaladarzana, bhagavAnane prApta thayuM. A prApta thatAM azokavRkSa Adi ATha mahA pratihAryo yogya bhagavAna thayA. rAga-dveSane kSaya karavAvALA "jina" thayA kevalajJAna saMpanna, sarva padArthonA jJAtA ane draSTA // 329 // thayo. savajagatavAsI jatu jIvonI sakala avasthAo ane tenA rupAMtarane bhagavAna jANavA-dekhavAvALA thayA. temaja jaDa paryAnA sUkSma bhAvane paNa jANavA-dekhavAvALA thayA. pitAne jJAnaguNa ane nijAnaMdI svabhAva, je anaMtAkAlathI apragaTa hatAM. te pragaTa thaye. Ane lIdhe anaMta sukha je DhaMkAI raheluM hatuM te bahAra AvyuM potAnI dRSTi che. kevalotpatti zrI kalpa sUtra: 02 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpa maJjarI // 330 // TIkA pratyakSIkaroti, pazyati kevalajJAnAlokena karAmalakavat prekSate / evaMbhUtaH sa bhagavAn sarvajIvAnAM sarvabhAvAn= sarvaparyAyAn jAnAnA vidan pazyan-prekSamANo vihrti| tataH tadanantaraM khalu-zramaNasya bhagavato mahAvIrasya kevalavarajJAnadarzanotpattisamaye-kevalavarajJAnasyakevalavaradarzanasya ca prakaTanakAle sarvaiH samastaiH bhavanapati-vyantaraM-jyotiSika-vimAnavAsibhizcaturvidhaiH devezva devobhizca upayadbhiH-prabhusamIpamAgacchadbhizca, utpatadbhiH UrdhvaganamaNDalaM gacchadbhizca eko mahAn-vizAlaH divyaH zobhana: devodyotA devaprakAzaH devasanipAta: devasaGgamaH devakalakalA-devanAdaH utpiJjalakabhUtaH-saMbAdhazvApi babhUva ||muu0100|| mUlam --tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre uppaNNaNANadaMsaNadhare appANaM ca logaM ca abhisamikkha joyaNavitthAraNIe sayasayabhAsApariNAmiNIe vANIe puvaM devANaM pacchA maNussANaM dhammamAikkhai / tattha bhagavao sA dhammadesagA titthayara kappaparipAlagAe jAyA, na kegavi tattha viraI pddivnnaa| no NaM evaM kassavi tisthayarassa bhUyapuvvaM ao eyaM cautthaM accherayaM jaayN| Adi bhAva, ityAdi sabhI paryAyoM ko sAkSAt-kevalajJAna ke prakAza meM istAmalakavat jAnane lge| isa prakAra ke bhagavAn samasta jIvoM se saba paryAyoM ko jAnate-dekhate hue vicarane lge| zramaNa bhagavAna mahAvIra ke kevalajJAna aura kevaladarzana kI utpatti ke samaya bhavanapati, vyantara, jyautipika aura vimAnavAsI-ina cAra prakAra ke sabhI devoM aura deviyoMkA bhagavAn ke samIpa Ane aura Akara Upara AkAzamaMDala meM jAne ke kAraNa eka vizAla zobhanaprakAza phaila gyaa| devoM kA saMgama ho gyaa| devoM kA kala-kalanAda ho uThA aura devoM kI bahuta bar3I bhIr3a ho gaI ||suu0100|| na kevalotpatti vrnnnm| // 0100 // // 330 // anaMtakALathI para padAtharUpe pariNamI rahI hatI te "sva" tarapha vaLI tyAM sthira thaI zuddhAzuddha paryAyane piMDa gaNAte AtmA, samasta paryAne zuddha nirAvalaMbI ane nija guNa yukta banAvI, pitAmAM samAI gaye. "samajIne samAI javuM" e avyakta "bhAva" je dIkSA paryAya vakhate bhagavAnane pragaTa thayA hatA, te bhAve vyaktarUpa dhAraNa karyuM. sava paryAyo ane bhAve, nijAnaMdamAM AvI javAthI te sarva kevaLa jJAna svarUpe pariNamavA lAgyA ane A paryAye sthira ane ekarUpa thatAM AtmA akhaMDarUpe banI, kevaLa ekarUpa saMpUrNajJAnamaya thayo je jJAna ane AnaMda tene nija svabhAva che. (sU0-100) zrI kalpa sUtra: 02 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre / / 331 / / Ying Yang Can Ying Zhuo P taNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre tabha paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA jagatrayavihAraM viharai / teNaM kANaM veNaM samaraNaM pAvApurINAmaM NayarI hotyA - riddhatthimiyasamiddhA / tattha NaM pAtrAe purIe sIhaseNo NAma rAyA hotthA, mahAhimavaMtamahaMta malaya maMdaramahiMdasAre / tassaNaM sIha segassa raSNaye sIlaseNA NAmaM devI, hatthivAlo NAmaM putto jurAyA hotthA / tIe NaM pAtrAe puroe bar3hiyA uttarapuratthime disIbhAe sabvouya puSpa phalasamiddhe ramme naMdA mahAseNaM nAma ujjANe hotthA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre mahAseNe ujjANe samosaDhe // sU0101 || chAyA -- tataH khalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIra utpannajJAnadarzanadharaH AtmAnaM lokaM ca abhasamIkSya yojanavistAriNyA sva sva bhAvA pariNAminyA vANyA pUrva devebhyaH pazcAt manuSyebhyo dharmamAkhyAti / tatra bhagavataH sA dharmadezanA tIrthakara kalpaparipAlanAya jAtA, na kenApi tatra viratiH pratipannA / no khalu evaM kasyApi tIrthakarasya bhUtapUrvam, ataH etaccaturthamAzvaryaM jAtam / mUla kA artha - 'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt una utpanna jJAna-darzana ko dhAraNa karanevAle zramaNa bhagavAn mahAvIrane AtmA ko aura loka ko paripUrNa tathA yathArtha rUpa se jAnakara, eka yojana taka phailanevAlI aura ( zrotAoM kI apanI-apanI bhASA meM pariNata ho jAnevAlI vANI se, pahele devoM ko aura phira manuSyoM ko dharma kA upadeza diyaa| vahA~ bhagavAna kI vaha dharmadezanA tIrthakaroM ke kalpa kA pAlana karane ke lie hI huii| vahA~ kisIne virati aMgIkAra nahIM kii| aisA kisI bhI tIrthakara ke viSaya meM nahIM huA thA / ata eva yaha cauthA Azcarya huA / bhuujn| artha- 'taNaM' ityAdi 'utpanna nAtha haMsAghare bharaDAbina ThevalI' zramAzu bhagavAna mahAvIra sva bhane paranA yathA jANakAra banyA. A jJAnanI sAthe, temane alaukika divyavANInI paNa prApti thai A vANInuM zravaNa, eka ceAjana sudhI thaI zakatuM hatu. temaja A vANInA prabhAva evA hatA ke sa* prANIe A vANI dvArA vyakta thatA bhAvane pAtapeAtAnI bhASAomAM samajI zakatAM A vANIdvArA bhagavAne pahelAM devAne tyArabAda manuSyane upadeza ApyA. A dhama dezanA agAunA tIrthaMkaronI 'paraM parA'nu... pAlana karavA pUratIja nivaDI. A dhama dezanAMmAM kAI paNa jIve virati lIdhI nathI. AvA banAva bhagavAna mahAvIranI bAbatamAM temaja anaMta tIrthaMkarAnA vyavahAramAM pahelavheleAja banyA. tethI te ceAthuM Azcaya thayuM. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA caturthamAcarya (accherA 4) ||suu0101|| // 331 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. sUtre ||332|| AILAKE tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIrastataH pratiniSkrAmati, pratiniSkramya janapadavihAraM viharati, tasmin kAle tasmin samaye pAvApurI nAma nagarI AsIt RddhastimitasamRddhA / tatra khalu pAvAyAM purvI siMhaseno nAma rAjA''sIt mahAhimavanmahAmalayamandarama hendrasAraH / tasya khalu siMhanesya rAjJaH zIlasenA nAma devI, hastipAlo nAma putro yuvarAja AsIt / tasyAH khalu pApAyAH puryAH bahiH uttarapaurastye digbhAge sarvaka puSpaphalasamRddhaM ramyaM nandanavana prakAzaM mahAsenaM nAmodyAnamAsIt / tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAna mahAvIro mahAsene udyAne samavasRtaH // 101 // TIkA--"tae NaM se samaNe bhagavaM' ityAdi / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH utpannajJAnadarzanatatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra vahA~ se vihAra karake janapada meM vicarane lge| usa kAla aura usa samaya meM pAvApurI nagarI thii| vaha Rddha = U~ce-U~ce bhavanoM se yukta, svimita = svaparacakra ke bhaya se rahita aura samRddha dhana-dhAnya kI samRddhi se yukta thii| usa pAvApurI nagarI meM siMhasena nAmaka rAjA thaa| vaha mahAhimavAn, mahAmalaya, meru aura mahendra parvata ke samAna zreSTha thaa| usa siMhasena rAjA kI zIlasenA nAma kI rAnI thI / hastipAla nAmaka putra yuvarAja thaa| usa pAvApurI ke bAhara uttara-pUrva dizA meM, saba Rtuo ke puSpoM tathA phaloM se samRddha, ramaNIka, nandanavana ke samAna prakAzavAlA mahAsena nAmaka udyAna thaa| usa kAla aura usa samaya me zramaNa bhagavAn mahAvIra mahAsena udyAna meM padhAre // 0101 // TIkA kA artha - usa samaya utpanna hue jJAnadarzana ke dhAraka zramaNa bhagavAn mahAvIrane AtmA ke apane tyArapachI zramaNa bhagavAna mahAvIra anukrame vihAra karatAM karatAM, pAvApurI nAmanI nagarImAM padhAryAM. A nagarI Rddha-eTale temAM uMcA ucA bhavanA rahelAM hatAM. stimita-eTale sva-para cakranA bhayathI vimukta hatI. samRddhaeTale dhana ane dhAnyathI samRddha thayelI hatI. A nagarImAM siMhusena nAmaneA rAjA rAjya karatA hatA. A rAjA mahAhimavAna pahADa, mahAmalaya, merU ane mahendra paryaMta samAna zreSTa hatA A rAjAne zIla nAmanI rANI hatI. temaja hastipAla nAmanA putra hatA. A putre yuvarAjapada prApta kareluM hatu. A pAvAnagarInI bahAra, uttara pUrva dizAmAM eTale IzAnakANamAM savaRtunA puSpo ane kaLAvALu eka samRddha ane ramaNIya udyAna hatuM. A udyAnanI zaiAbhA naMdanavana samI hatI. A udyAnanu nAma 'mahAsena' rAkhavAmAM AvyuM hatuM. AkAla ane A samaye bhagavAna mahAvIra A udyAnamAM padhAryA. (sU0 101) vizeSA...ahA jinakevalI' evA jJAna darzananA dhAraka zramaNu bhagavAna mahAvIra, pAMca astikAyarUpa zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA caturthamA (accherA 4) // mU0101 // / / 332 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. kalpamaJjarI // 333 // TIkA pa tIrthakarasya-jinAskarasya dharmadezanAyA mAvana viratiH vi. dharaH-utpannasya jAtasya jJAnasya kevalajJAnasya darzanasya ca dharadhArakaH AtmAnasvaM, loka pazcAstikAyalakSaNaM ca abhisamIkSya yathAvada vijJAya yojanavistAriNyA-yojanapramANapradezavyApinyA sva sva bhASApariNAminyA devamanuSyatiryagbhASAtayA pariNatIbhavantyA vANyAvAcA pUrva-sarvataH prathamaM devebhyaH devAnuddizya prazcAt anantaram manuSyebhyA manuSyAnuddizya dharmam AkhyAti-upadizati / tatra-sadevAsuramanunAyA pariSadi bhagavato yA dharmadezanA jAtA sAdharmadezanA kevalaM tIrthakarakalpaparipAlanAya jAtA, tatra-dharmadezanAyAM kenApi jIvena viratiH viraktiH, sAvadhavyApAranivRttilakSaNA na pratipannAmna sviikRtaa| evam tIrthakarasya dharmadezanAyAM satyAM kasyApi viratyasvIkaraNaM khalu zrImahAvIrAtiriktasya kasyApi tIrthakarasya-jinasya pariSadi no bhUtapUrvam-pUrva na bhUtam / ata:= aura paMcAstikAya rUpa loka ke svarUpa ko yathAvat jAna karake, eka yojana pramANapradeza taka vyApta ho jAnevAlI, tathA devo manuSyoM aura tiryacoM kI apanI-apanI bhAvA meM pariNata ho jAnevAlI vANI se pahale devoM ko lakSya karake aura phira manuSyoM ko lakSya karake dharma kA upadeza diyaa| . anuroM aura manuSyoM kI usa pariSada meM bhagavAn kI jo dharmadezanA huI, vaha dharmadezanA kevala tIrthaMkaroM ke kalpa-maryAdA kA pAlana karane ke lira hI huii| usa dharmadezanA ke hone para kisI bhI jIbane virati-sAvadhavyApAra ke parityAga rUpa virati-aMgIkAra nahIM kii| tIrthakara kI dharmadezanA ho aura koI bhI jIva viratI aMgikAra na kare, yaha ghaTanA zrI mahAvIra ke sivAya kisI bhI tIrthakara kI pariSad meM kabhI ghaTIta nahIM huI thii| arthAta tIrthakaroM kI dezanA amogha hotI hai| use zravaNa kara koI na koI bhavya jIva avazya hI saMyama aMgIkAra karatA hai| parantu mahAvIra svAmI kI yaha dezanA isa rUpa meM khAlI gii| yaha lakane dekhavAvAlA thayA. jenI vANI eka yojana sudhI saMbhaLAya evA vANI-prabhAvaka banyA. A vANInuM vyApakapaNuM cAre dizAomAM prasarita hatuM. bhASAnA sarva pudgale judI judI rIte rUpAMtara thaI zake, evA alaukika zabdo rUpi paramANuo A vANImAM goThavAyAM hatAM ane bhASAnA pagalAne utpAda-vyaya jhapATAbaMdha thaI rahetAM, dhavaNImAM sthira thaye jatAM hatAM tene lIdhe AkhI vANI akhaMDarUpe nIkalatI ane tenA vahanane pravAha salaMgarIte khaMDita thayA vinA, eka jana sudhI cAre bAju vahete. A te te vakhatane prabala vANI pravAha vicAra rUpe goThavAI, bhagavAnanA mukhamAMthI nIkaLyA karate ! AvI vANI dvArA, bhagavAn devane anulakSI temane bodha ApatA temaja tyAra pachI manuSya tarapha lakSa karI, temane anulakSI dhamane upadeza ApatA hatA. A pahela vahelI je dharma dezanA ApavAmAM AvI hatI, tenuM lakSyAMka kevala atIta tIrthakaronI paraMparAnA pAlana pUratuM ja hatuM. agAunA tIrthakarenI vANuM, kevalajJAna thayA pachI chUTatI hatI tyAre, ghaNuM sulama badhI jIvo saMsArathI virakta thatA hatA. caturthamAzcarya (accherA 4) // 0101 // // 333 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSat 4, kRSNasyAparakakasayateSu pUjA 10, zrIkalpa tAmsAlavRkSamUlAsanna // 334 // , abhUtapUrvatvAd hetoH etat caturtha-dazAnAmAzcaryANAm upasargaH 1, garbhaharaNam 2, strItIrthakaratvam 3, abhAvitApariSan 4, kRSNasyAparakaGkA:-aparakaGkArakhyarAjadhAnIgamanam 5, mUlarUpeNAvataraNaM candramUryayoH 6, harivaMzakulotpattiH, camarotpAtaH 8, aSTazatasiddhAH, asaMyateSu pUjA 10, ityeteSAM madhye pariSadabhAvitatvarUpaM caturtham Azcarya jAtam / tataH dharmadezanAnantaraM khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIraH, tataH sAlavRkSamUlAsannapadezAt pratiniSkAmati pratiniHsarati, pratiniSkramya pratiniHsRtya janapadavihAra-janapado-dezo vihIyatevicaryate yena viharaNena-gamanena tajjanapadavihAraM yathAsyAttathA viharati-vicarati, yadvA-janapadavihAraM viharati-karoti / dhAtUnAmanekArthatvAdarthAntaravRtte ; karotyarthoM bodhyH| tasmin kAle tasmin samaye 'pApApurI' nAmanagarI AsIt pApApurI 'pA' iti pApAt pAti-rakSatIti pApA, pRssodraaditvaatsiddhiH| sA cAsau purI ceti pApApurI etannAmnI nagarI, abhUtapUrva ghaTanA thiiN| ata eva dasa accheroM meM yaha cauthA accherA hai| dasa acchere ye hai--(1) upasarga honA (2) garbha kA saMharaNa honA (3) strIkA tIrthakara honA (4) abhAvita pariSad honaa| (5) kRSNa kA aparakaMkA nAmaka ghAtakIkhaMDava" rAjadhAnI meM jAnA (6) candra aura sUryakA asalI rUpa meM samavasaraNa meM aanaa| (7) harivaMzakula kI utpatti (8) camara kA utpAta (9) ekasau ATha jIvoM kA eka hI samaya meM siddha honA aura (10) asaMyatoM kI pUjA honA / ina dasa accheroM meM abhAvita pariSad rUpa cauthA accherA huaa| dharmadezanA ke bAda vaha ghamaNa bhagavAna mahAvIra sAlakSa ke mUla ke nikaTavartI pradeza se nikale aura nikala kara janapada-vihAra karane lage-deza meM vicarane lge| usa kAla usa samaya meM pApApuro nAmakanagarI thii| zramaNa bhagavAna mahAvIranI vANI uparanA be lakSyAMkane prApta karI zakI na hatI, tenuM kAraNu, traNa rIte jaNAya che. paheluM kAraNa e ke cethA ArAnA kAlanuM prAbalya purUM thayuM hatuM. pAMcamAM ArAnA kAlane prabhAva jAmate hate. tethI kAlanA prabhAve pazu durlabha badhIpaNuM AvyuM hoya? bIjuM kAraNa te vakhatanA nI lAyakAta paNa taiyAra na hoya ! jyAM upAdAna na jAgyuM hoya, tyAM pracaMDa nimitto paNa zuM karI zake? jIvanI bhUmikA virAgIpaNAne gya na thavAne kAraNe, bhagavAnanuM bAdhabIja kSArarUpI bhUmikAmAM paDavAthI, te bIja baLI gayuM. vaLI A chene, bahAane puNyabaMdha prabala nahi hovAne kAraNe paNa, A jIne, viratI dazAvALA saMge paNa, kadAca upalabdha na thaI zakyA hoya, trIju kAraNa tyAM rahelA nI bhavasthiti nahi pAkI hoya. game te kAraNe atabhUta kAma karI rahyA hoya paNa eka vAta te sAbIta thAya che ke mahAvIranI prathama vANI, asarakAraka banI nahI ! A ghaTanAne asaMbhavita cethA "Azraya" tarIke zAstrImAM gaNavAmAM AvyuM che. Azcaryadarzaka (accherA 10) varNanam / suu010|| PRANERJEL // 334 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre ||335|| seyaM samprati pAvApurItikathyate sA kIdRzI ? ityAha-RddhastimitasamRddhA - tatra - RddhA nabhaHsparzibahula prAsAdayuktA bahulajanasaMkulA ca stimitA = svaparacakrabhayarahitA, samRddhA = dhanadhAnyAdiparipUrNA, atra - tripadakarmadhArayaH / tatra tasyAM khalu pApAyAM pUrvI siMhaseno nAma rAjA AsIt, sa kIdRzaH ? ityAha- 'mahAhimavanmahAmalayamandaramahendrasAraH - mahAhimavanmahAmalayamandara mahendrANAM parvatAnAM sAra iva sAro yasya sa tathA - lokamaryAdAkAritvena mahAhimavatsadRzaH, prasRtayazaH kIrtitvena mahAmalayatulyaH, dRr3hapratijJatvena kartavyadigdarzakatvena ca merumahendrasadRza pApa se rakSA karanevAlI hone se pApA kahalAtI hai| Ajakala vaha 'pAvApurI' hai / vaha nagarI kaisI thI, so kahate haiM - vaha RddhA AkAza ko sparza karanevAle bahuta se prAsAdoM se yukta thI aura janoM kI bahulatA se vyApta thI, tathA stimitA sva-paracakra ke bhaya se rahita thI / aura samRddhA-dhana-dhAnya Adi se bharI-pUrI thii| usa pAvApurI nagarI meM siMhasena nAmaka rAjA thaa| mahAhimavAn, mahAmalaya, meru aura mahendra parvatoM ke sAra ke samAna sAravAlA thA / lokamaryAdA kI sthApanA karanevAlA hone ke kAraNa mahAhimavAn parvata ke samAna thA / usakI yaza-kIrti sarvatra phailI huI thI, ataH mahAmalaya parvata ke samAna thA / dRr3ha pratijJa hone tathA karttavya rUpI dizAoM kA darzaka hone ke kAraNa meru aura mahendra ke samAna thA / siMhasena rAjA kI tItha``karAnI vANI ane dezanAnA vicAra pravAha, eTaleA badhA amedha hoya che ke, tenuM zravaNa thatAM bhavya jIvA adRzya saMyama ane viztIpaNAne aMgikAra kare che. jema aSADha mAsanA varasAda ekadhAre varasI, pRthvInI aMdara potAnA jala pravAha dAkhala karI de che, tema bhagavAna tIrthaMkaranI vANI paNu, tAtI tejavatI hoI azubha vicArA ne kSaNu vAramAM paTAvI nAkhe che. ne saMsAranA bhAvAne phagAvavAmAM bhavya jIvane sahAyaka bane che. daza Azcarya rUpa ghaTanAomAM A cAthI AzcarUpa ghaTanA che, jene jainazAomAM 'accherA' kahevAmAM Ave che. A daza accherAe nIce pramANe che- (1) paheluM accherU eke bhagavAna mahAvIra ne upasargo thayA. AvA upasagerga kAI paNa tItha' karAne thayA hoya tema jaNAtu nathI. tethI te AzcayabhUta gaNAya che, ane e tIvra karmAMbadhananu pariNAma che. (2) khIjuM accherU e ke bhagavAnanuM ga`kALa daramyAna haraNa thavu AvuM Agamana tIrthaMkarAne heAyaja nahi chatAM paNa te thayuM tethI Azcaya gaNAyuM. (3) trIjI strInuM tIrthaMkara paNe thavuM. (4) ceAthuM abhAvita piraSad-khAdhanA phala rahita banelI pahelI pariSad. (5) pAMcamu zrI kRSNa mahArAjanuM apara kekA ' nAmanI rAjadhAnI je ghAtakI khaMDamAM AvelI che tyAM javuM, vaiSadInu tyAM haraNa thayuM hatuM. vAsudeva pAtAnI bhUminI sImA kAi paNa kAle vaTAvI zakatA nathI. chatAM kaipadIne tyAMthI lAvavA mATe ane pAMDavAnuM kAma karavA mATe zrI kRSNarAjane tyAM javu paDayu zrI kalpa sUtra : 02 You Zhen Yan Ao kalpa maJjarI TIkA pApApurI tannRpavarNanam / ||suu0101|| // 335 // Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EMA zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 336 // ityrthH| tasya khalu siMhasenasya rAjJaH zIlasenA nAma devI mahiSI AsIt, tathA-istipAlo nAma tatputraH yuvarAjaH AsIt / tasyAH khalu pApAyAH puryAH bahiH uttarapaurastye-uttarapUrvAntarAle digbhAge IzAnakoNe sarvartukapuSpaphalasamRddhaM-vasantAdi SaDRtu sambandhipuSpaphalasusampanna, ramyaM sundaraM nandanavanaprakAza-nandanavanatulyaM, mahAsenaM nAmamahAsenanAmakam udyAnam AsIt / tasmin kAle tasmin samaye=siMhasenarAjazAsanakAlAvasare zramaNo bhagavAn mahAvIraH, mahAsenAdyAne samavasRtaH vihArakrameNa samAgataH ||suu0101|| mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tIe pAvAe purIe egassa somilAbhihassa baMbhaNassa janavADe jannakammammi samAgayA riu jaju sAmA thanvaNANaM cauNhaM veyANaM iihAsapaMcamANaM nighaMTuchaTANaM saMgovaMgANaM sarahassAhaM sArayA vArayA dhArayA, saDaMgavI sadvitaMta visArayA saMkhANe sikkhANe sikkhAkappe vAgaraNe chaMde nirutte joisAmayaNe annesu ya bahumuM baMbhaNNaesu parivAyaesu naesu supariNihiyA savvavihabuddhiniuNA jannakammaniuNA iMdabhUipabhiiNo egArasa mAhaNA sayasayasissa parivAreNa parivuDA jannakammaniuNA tattha jaNNaM kunnNti| tahA zIlasenA nAmako rAnI thii| hastipAla nAmaka usakA putra yuvarAja thA |us pAvApurI ke uttara-pUrva dizA ke antarAla meM, IzAna koNa meM, vasanta AdichahoM RtuoM saMbaMdhI phUloM aura phaloM se sampanna, ramaNIka evaM nandanavana ke samAna mahAsena nAmaka udyAna thaa| usa kAla, usa samaya meM, arthAt siMhasena rAjA ke zAsana- kAla ke avasara para zramaNa bhagavAn mahAvIra kramazaH vihAra karate hue mahAsena udyAna meM padhAre ||muu01012|| mA hatu (6) chaThuM-caMdra ane sUrya deve, pitAnA asala svarUpe koI paNa vakhate tIrtha karenA samavasaraNamAM AvatA ja nathI. chatA bhagavAna mahAvIranA samavasaraNAmAM temanuM AvavuM thayuM. (7) sAtamuM harivaMza kulanI utpatti, gali- Doma AnA eka yugalane ahiM lAvI temAMthI thaI, te eka aherA bhUta vAta banI.! (8) AThamuM zakrendra ne mAravA, camarendra mahAna utpAta macAvya, te paNa eka AzcaryakAraka bInA che camarendra nIcenI dharatIne dhaNI che. ane zakrendra pahelAM devakane dhaNI che chatAM amarendra tenI sAthe yuddha karavA tatpara thaye. (9) navamuM ekI sAthe ekaja samayamAM eka ATha jI, siddhagatine pAmyA, te paNa Azcaya kAraka gaNAya. (10) dazamuM A zAsanamAM asaMyatienI pUjA jagatamAM thAya tenA guNa gAna gavAya ! te eka accheruM che. bhagavAna tyAMthI nIkaLI. samRddha evI pAvApurI nagarImAM padhAryA. ahiMne rAjA siMhasena te vakhate mahAbalavAna ane sarva prakAranA AyudhathI sajaja e gaNAte. te nagarImAM eka mahAna" nAmanuM udyAna hatuM. te paNa badhA udyAnemAM ucca zreNInuM gaNAtuM hatuM (sU0 101) te pApApurI tannRpa vrnnnm| suu0101|| ARASH // 336 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa satre zrIkalpamaJjarI TIkA // 337 // aNNe vi tattha bahave utrajjhAyA-gagga-hArIya-kosiya-pela-saMDilla-pArAsajja-bharaddAja-vassiya-sAvaNiyamette jAM-girasa-kAsava-kaccAyaNa-dakkhAyaNa-sAravyayAyaNa-sonagAyaNa-nADAyaNa-jAtAyaNA-ssAyaNa-dabbhAyaNacArAyaNa-kAviya-bohiyo-vamannavA-tejappabhiio miliyA hojjA ||muu0102|| chAyA tasmin kAle tasmin samaye tasyAM pApAyAM puryAm ekasya somilAbhidhasya brAhmaNasya yajJapATe yajJakarmaNi samAgatA RnyajuH sAmAtharvagAM caturgA vedAnAm itihAsapazcamAnAM nighaNTu SaSThAnAM sAGgopAGgAnAM sarahasyAnAM smArakA bArakA dhArakA SaDaGgavidaH SaSTitantravizAradA saMkhyAne zikSaNe zikSAkalpe vyAkaraNe chandasi nirukte jyotiSAmayane anyeSu ca bahuSu brAhmaNyeSu pArivrAjakeSu nayeSu supariniSThitAH sarvavidhabuddhinipuNA yajJakarmanipuNA indrabhUtimabhRtaya ekAdaza brAhmaNAH stra sva parivAreNa parivRtA yajJa kurvnti| tathA anye'pi tatra bahava upAdhyAyaH-gArya-hArIta-kauzika-paila-zANDilya-pArAzarya-bhAradvAja-vAtsya-sAvarNya-maitreyA mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityaadi| usa kAla aura samaya meM, pAvApurI meM, kisI somila nAmaka brAhmaNa ke yajJa ke pADe-maholle meM, yajJa-karma meM Aye hue aMgopAMga sahita tathA rahasya sahita Rgveda, yajurveda, sAmaveda aura atharvavedaH ina cAroM vedoM ke, pAMcaveM itihAsa ke aura chaThe nighaMTu ke smAraka (dUsaroM ko yAda karAnevAle ), vAraka (azuddha pATha ko rokanevAle) aura dhAraka (artha ke jJAtA), chahoM aMgoM ke jJAtA, paSTitantra (sAMkhyazAstra) meM vizArada, gaNita meM zikSaNa meM, zikSA meM kalpa meM, vyAkaraNa meM, chanda meM, nirukta meM, jyotiSa meM tathA anya bahuta-se brAhmaNoM ke zAstroM me tathA parivrAjakoM ke AcArazAstra me kuzala, saba prakArakI buddhiyoM se sampanna yajJakarma meM nipuNa indrabhUti Adi gyAraha brAhmaNa. apane-apane ziSya parivAra sahita yajJa kara rahe the| inake atirikta aura bhI bahuta-se upAdhyAya vahA~ ikaTThe hue the| yathA gAye, hArita, kauzika, bhuujn| ma "teNaM kAleNaM" tyAhi-taNe anete samaye pAvApurImA samia nAmanA mAnA yajJanA vADAmAM, yajJa-kamamAM Avela aMgepAMga sahita tathA 2hasya sahita ada, yajuveda, sAmaveda, ane atharvaveda e cAre vedanA, pAMcamAM ItihAsanA ane chaThThA nighaMTunA smAraka (bIjAne yAda karAvanAra) vAraka (azuddha pAThane rekanArA), ane dhAraka (athane jANanArA), chae agAnA jANakAra, SaSTi taMtra (sAMkhya zAa)mAM vizArada, gaNitamAM, zikSaNamAM, zikSAmAM, kalpamAM, vyAkaraNamAM, chaMdamAM, nirUktamAM, jyotiSamAM tathA brAhmaNanA bIjA ghaNA zAstromAM tathA parivrAjakanA AcAra zAstramAM nipuNa, badhA prakAranI buddhiothI saMpanna, yajJa karmamAM nipuNa indrabhUti Adi agiyAra brAhmaNa pitapitAnAM ziSya parivAra sAthe yajJa karatA hatA. temanA sivAya bIjA paNa ghaNu e upAdhyAye tyAM ekatra thayA hatA jemake varNanam / ||muu0102|| // 337 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. maJjarI // 338 // TIkA yajJa zirasa-kAzyapa-kAtyAyana-dAkSAyaNa-zAradvatAyana-zaunakAyana-nADAyana-jAtAyanA-zvAyana-dArbhAyaNa-cArAyaNakApya-bodhyo pamanyavA-treyaprabhRtayo militA abhavan ||suu0102|| TIkA-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi / tAsmin kAle tasmin samaye tasyAM pApAyAM-pApA nAmnyAM puryAm ekasya seAmilAbhiSasya somilanAmakasya brAhmaNasya yajJapATe-yajJasthAne yajJakarmaNi-yajJakriyAyAm samAgatAH RgyajussAmAtharvaNAM catuNI vedAnAm itihAsa pazcamAnAm nighaNTu SaSThAnAM-nighaNTuH vaidikakoSaH= sa SaSTho yeSAM teSAM ca zAstrANAM sAGgopAGgAnAm-aGgopAGgasahitAnAm-chandaH kalpajyautiSa-vyAkaraNa-niruktazikSArUpAGgapaTakasahitAnAM tathA-chandaHmabhRtyaGgIbhUtazAstrasahitAnAM cetyarthaH, sarahasyAnAM rahasyasahitAnAm-sArAMzasahitAnAmityarthaH, smArakAH pareSAM janAnAM smArayitAraH, vArakA azuddhapAThaniSedhakAH, dhArakA:etatpatipAdyApaila, zANDilya, pArAzarya, bhAradvAja, bAtsya, sAvaNa, maitreya, AMgirasa, kAzyapa, kAtyAyana, dArbhAyaNa, cArAyaNa, kAppa, baudhya, aupamanyava, Atreya Adi suu0102|| TIkA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM, usa pAvApurI meM eka somila nAmaka brAhmaNa ke yajJasthala meM, yajJa-kriyA ke lie Aye hue indrabhUti Adi gyAraha brAhmaNa apane-apane ziSya-parivAra yukta hokara yajJa kara rahe the| ve brAhmaNa Rk, yaju, sAma aura atharva ina cAroM vedoM meM, pAMcameM itihAsa meM aura chaThe nighaMTu (vaidika koSa) meM kuzala the| ve chanda kalpa jyotiSa vyAkaraNa nirukta tathA zikSA, ina chahoM aMgoM sahita tathA rahasya-sArAMza sahita vedoM ke smAraka the, arthAt anyalogoM ko yAda karAne vAle the, vAraka the arthAta azuddha uccAraNa karane vAloMko rokate the, aura dhAraka the, arthAt inake abhidheya artha ko dhAraNa karane gAya, khArIta, zira, paikSa, sAkSya, pArAza, bhAradvArA pAsya sAya, bhaitreya zirasa, zyapa, jAtyAyana, kSA59), zAradvatAyana, zaunakAbana, jAtAyana, AzvAyata dAbhayana, cArAyaNa kApya, bauddha, aupacava Atreya vagere (sU0 102). TIkAne artha te kALe ane te samaye te pAvApurImAM mila nAmanA eka brAhmaNanA yajJa sthaLamAM, yajJakriyAne mATe Avela indrabhUti Adi agiyAra brAhmaNa pitA potAnA ziSya--parivAra sahita yajJa karatA hatA. te brAhmaNo apha yaju sAma ane atharva e cAre vedamAM, temaja pAMcamA ItihAsamAM ane chaThThA nighaMTu (vaidika koSa) mAM kuzaLa hatA teo ida, ka95, jyotiSa, vyAkaraNa, nirukata, tathA zikSA e chae age sahita tathA rahasya. sArAMza sahita dene mAraka hatA, eTale ke bIjA lokone yAda karAvanAra hatA. vAraka eTale azuddha uccAra karanArane rokatA hatA. dhAraka vrnnnm| // 0102 // // 338 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa stre // 339 // kalpamaJjarI TIkA yajJa rthAnAM dhAraNakartAraH, SaDaGgavidaH chandaH-prabhRtiSaDaGgajJAH, SaSTitantravizAradA: sAMkhyazAstranipuNAH, saMkhyAne gaNitazAstre zikSaNe adhyApane zikSAkalpe-zikSAyAM kalpe vetyarthaH, vyAkaraNe-zabdazAstre chandasimchandaH zAstre nirukta niruktAkhye vedAGgabhUte zAstre jyotiSAmayane-jyotiSazAstre anyeSu ca-zikSAdibhinneSu ca bahuSu-anekeSu brAhmaNyeSu brAhmaNasambandhiSu zAstreSu, pArivAja keSu--parivrAjakasambandhiSu nayeSu-AcArazAstreSu pariniSThitA:-atinipuNAH, tathA-sarvavidhabuddhinipuNAH tAtkAlikapadArthAvagAdyAtmakabuddhi bhaviSyapadArthAvagAhyAtmakamati-navanavapadArthodbhAvanakarAtmaka prajJArUpabuddhitrayeNa prAptakauzalAH, yajJakarmanipuNA: yajJakriyAkuzalAH indrabhUtiprabhRtayaH indrabhUtyAdayaH, ekAdaza-ekAdazasaMkhyakAH brAhmaNAH sva sva parivAreNa-nija nija ziSyarUpandena, paritA: pariveSThitAH, tatrapANapurosthayajJasthAne yajJaM kurvanti / tathA anye'pi tatra-yajJakarmaNi bahava upAdhyAyAH-gArya-hArita-kauzika-pailazANDilya-pArAzarya-bhAradvAja-vAtsya-sAvarNya-maitreyA-Ggirasa-kAzyapa-kAtyAyana-dAkSAyaNa-zAradvatAyana-zaunakAsamajhane vAle the| chanda Adi chahoM aMgoM ke jJAtA the| sAMkhyazAstra meM niSNAta the / gaNita meM, zikSaNa (adhyApana) meM, zikSA meM, kalpa meM, vyAkaraNa zAstra meM, chanda zAstra meM, nirukta-nirukta nAmaka veda ke aMgarUpa zAstra meM, jyotiSazAstra meM, tathA inake atirikta dUsare bahuta se brAhmaNoM ke zAstroM meM aura parivrAjako saMbaMdhI AcArazAstra meM ati nipuNa the| saba prakArakI buddhiyoM meM nipuNa the| tAtkAlika bAtako jAnane vAlI buddhi bhaviSyat kI bAta ko sagajhalene vAlI mati, aura nayI-nayI bAta ko khoja nikAla lenevAlI sUjharUpa prajJA-isa tIna prakAra kI buddhi meM unheM kuzalatA prApta thii| ve yajJake anuSThAna meM kuzala the| indrabhUti Adi gyAraha brAhmaNoM ke atirikta anyAnya upAdhyAya bhI usa yajJa meM sammilita hue the| unameM se kucha yaha haiM-gArya, hatA, eTale ke temanA abhidheya arthane dhAraNa karanAra-- samajanAra hatA. chaMda Adi chae aMgenA jANakAra hatA. sAMkhya zA emAM niSNAta hatA. gaNitamAM, zikSaNa (adhyApana) mAM zikSAmAM, ka65mAM vyAkaraNazAstramAM, chaMda zAstramAM, nirukta (nirukta nAmanA vedanA aMga rUpa zAstra)mAM, jatiSa zAstra mAM ane tenA sivAya brAhmaNonA bIjA ghaNAM e zAstromAM ane parivAja ke saMbaMdhI AcAra zAstramAM nipuNa hatA. badhA prakAsnI buddhiomAM nipuNa hatA. tAtkAlika vAtane jANavAnI buddhi, bhaviSyanI vAtane samajavAnI mati, ane navI navI vAtane zodhI kADhanArI sUjha rUpa prajJA e traNa prakAranI buddhimAM temaNe nipuNatA meLavI hatI. te yajJanA anuSThAnamAM kuzaLa hatA. IndrabhUti Adi agiyAra brAhmaNe sivAya bIjA ghaNA upAdhyAya paNa yajJamAM ekaThA thayA hatA. temAMthI keTalAkanAM nAma nIce pramANe che-gAgya, varNanam / 0102 / / // 339 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa sUtre maJjarI TIkA yana-nADAyana-jAtAyanA-cAyana-dArbhAyaNa-cArAyaNa-kApya-bodhyau-pamanyavA-neyamabhRtayaH-gAgryo hAritaH kauzikaH pailaH zANDilyaH pArAzaryaH bhAradvAjo vAtsyaH sAvaNyoM maitreyaH AzirasaH kAzyapaH kAtyAyano-dAkSAyaNaH zAradvatAyana: zaunakAyano nADAyano jAtAyana; AzvAyano dArbhAyaNaH cArAyaNaH kApyo baudhyaH aupamanyava zrIkalpa AtreyaH prabhRtau Adau yeSAM te tathAbhUtA militAH ekatritA abhavan ||muu0102|| // 340|| mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAvAe purIe samaNassa bhagavao mahAvIrassa devehi samosaraNaM viraiyaM, taM jahA-bAukumArA devA joyaNa-parimiya bhUmimaMDalAo saMvaTTakavAuNA kayavaramavaNIya taM visoti / mehakumArA devA acittaM jalaM varisaMti / aNNe devA pAgAratigaM raeMti, tattha paDhama suvaNNakaMgurasohiyaM ruppasAlaM 1, bIyaM rayaNakaMgurasohiyaM suvaSNasAlaM 2, taiyaM vajamaNikaMgurasohiyaM rayaNasAlaM 3, tattha causaTThI iMdA smaagcchti| asogarukkha-puphabuddhi-divajjhuNi-cAmaraphaliha sIhAsaNa-bhAmaMDalaDhuMduhi AyavattANI aTTamahApADihAriyANI sayalajagajIvamanoharANi pAubhavisu / kahiM ci rayaNapatta-rayaNapuppha-rayaNaphalAlaMkiyA rakkhA, kahiM ci veruliyasaMkAsAbhAbhUmI / kahiM ci nIlamaNippabhAbhUmI, kahiM ci phalihAbhA, kahiM ci joI rayaNamayA, kahi ci paumarAgamayA, kahiM ci kaMcaNasaMkAsA, karhi ci vAlasariyasamA, kahiM ci taruNAruNasaMnihA, kahiM ci vijjuyakoDisamappahAbhUbhI bhavI / tassa ya caudisaM paNNavIsapaNavIsajoyagaparimie khitte IibhIimAridabbhivakha verAhivAhi uvAhImo upasasisu / loya suhama iNobhasiMmu |paausaaiyaa cha uuNo pAubbhavisu / caMdrasariyavijjuyakoDi maNigaNehito vi aNaMtANatakoDiguNiyA jiNappahA pabhAsI / tattha samosaraNabhUmIe saggAovi aNaMtaguNiyA musamAAsI ||suu0103|| chAyA-tasmin kAle tasmin samaye pAvAyAM puryA zrapragasya bhagavato mahAvIrasya devaiH samavasaraNaM viracitaM, tadyathA-vAyukumArA devA yojanaparimitabhUmimaNDalAt saMyatakavAyunA kacavaramapanIya tad vizodhayanti / meghakumArA hArIta, kauzika, paila, zANDilya, pArAzarya bhAradvAja, vAtsya, sAvarNya, maitreya, AMgirasa, kAzyapa, kAtyAyana, dAkSAyaNa, zAradvatAyana, zaunakAyana, nADAyana, jAtAyana, AzvAyana, dArbhAyana, cArAyaNa, kApya, baudhya, aupa manyava, Atreya Adi // 90 102 // DArIta, zazi, a, Neya, pArAza, mAravA pAsya, sAya, bhatraya, risa, zya5, 4AtyAyana, hAkSAya Jare zAvAtAyanazAnAyana, nArAyana, tApana, mAthAyana, hAyana, khArAyaNa, 5, mAdhya, bhAbha-5va, mAtraya pore (sU0102) bhagavataH samavasaraNa varNanam / suu0103|| // 340 // mA zrI kalpa sUtra: 02 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 34 // devA acittaM jalaM varSanti / anye devAH prAkAratrikaM racayanti, tatra-prathamaM suvarNakaGgarazobhitaM rUpyasAlaM 1, dvitIyaM ratnakaGgarazobhitaM suvarNasAlaM 2, tRtIyaM vajramaNikaGgarazobhitaM ratnasAlam 3 / tatra catuSpaSThirindrAH samAgacchanti / azokakSa 1-puSpavRSTi 2-divyadhvani 3-cAmara 4-sphaTikasiMhAsana 5-bhAmaNDala 6-dundubhyA 7tapatrANi 8 aSTamahApAtihAryANi sakalajagajIvamanoharANi mAdurabhavan / kutracid ratnapatra-ratnapuSpa-ratnaphalAlakRtAvRkSAH, kutracid vaiDUryasaMkAzAbhUmiH, kutracinnIlamaNiprabhAbhUmiH, kutracit sphaTikAmA, kutracid jyotI mUla kA artha--'teNaM kAleNaM' ityAdi-usa kAla aura usa samaya meM pAvApurI meM, devoMne zramaNa bhagavAn mahAvIra ke samavasaraNakI racanAkI / vaha isa prakAra vAyu kumAra devone eka yojana parimita bhUmaMDala se, saMvataMka vAyu ke dvArA kUDA-kacarA haTAkara usakI saphAikI / meghakumAra devoMne acittajala kiivrssaakii| dUsare devoMne tIna prAkAra (cahAra dIvAriyA) banAye / unameM pahalA svarNa ke kaMgUroM se zobhita cAMdIkA prAkAra gaDha bnaayaa| dUsarA ratnoMke kaMgaroM se zobhita svarNakA prAkAra bnaayaa| tIsarAM hIroMke kaMgUro se suzobhita ratnoM kA prAkAra bnaayaa| vahAM cauMsaTha indra Aye / (1) azokakSa (2) acita puSpadRSTi (3) divyadhvani (4) cAmara (5) sphaTikakA siMhAsana (6) bhAmaNDala (7) duMdubhI aura (8) Atapatra-chatra, yaha jagat ke samasta jIvoM ke manako haranevAle ATha mahApAtihAye prakaTa hue| kahIM-kahIM ratnoMke patto pAle, kahIM ratnoMke phUloMvAle to kahIM-kahIM ratnoMke phalovAle vRkSa the| kahIM-kahIM vaiDUrya ke samAna bhUmithI to kahIM nIlamaNikI pramAvAlI thii| kahIM sphaTika ke samAna ujjvala bhUjana matha:-'teNaM kAleNaM' yA manAte samaye, pAvApurI nArImA, hevAme zrama mAvAna mahAvIranA samavasaraNanI racanA karI. kevA prakAranI racanA karI te kahe che ke-vAyukumAra dee eka eka jana sudhI cAre taraphanI bhUmine, saMvattaka vAyudvArA, sApha karI te jamIna uparanA kacarAne vALILI eka tarapha dUra pheMkI dIdhA. meghakumAra dee, acitta jaLanI varSA karI anya dee traNa prakAranA cAra cAra daravAjA sahita gaDha banAvyA. pahelA prakAranA gaDha cAMdInA hatA A gaDhanA daravAjAne senAnA kAMgarAM karavAmAM AvyAM hatAM. bIjA prakArane gaMDha suvarNane banevavAmAM AvyA hatA. tenA kAMgarAM ratnathI zaNagAravAmAM AvyAM hatAM. trIjA prakArano gaDha ratnane banAvavAmAM AvyuM hatuM. tenA kAMgarA hirA mANekanAM hatAM. A samavasaraNamAM, cesaTha Indro hAjara rahyA hatA A Indroe, samasta jIvenA manane harI le tevA, ATha mahApratihAya pragaTa karyo. jenAM nAma A pramANe che. (1) azokavRkSa (2) mAthitta puSpavRSTi (3)yapAna (4) yAbha2 (5)2383 nanu siMhAsana (6) lAbha (7)ii (8) mAtapatra(chatra.) JEEJARE bhagavataH samavasaraNa zobhA vrnnnm| muu0103|| // 34 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpamaJjarI // 342 / / TIkA samavasaraNa ratnamayI, kutracit padmarAgamayI, kutracit kAzcanasaMkAzA, kutracit bAlasUryasamA, kutracit taruNAruNasaMnibhA, kutracidavidyutkoTisamaprabhA bhUmirabhavat / tasya ca caturdizi paJcaviMzati-paJcaviMzati yojanaparimite kSetre ItibhItimAridurbhikSavairAdhivyAdhyupAdhayaupAzAmyan / lokAH sukhabhAgino'bhavan / prADAdikAH Sar3a Rtava mAdurabhavan / candrasUryavidyatkoTimaNigaNebhyo'pi anantAnantakoTiguNitA jinaprabhA pAbhAsata / tatra samavasaraNabhUmau svargAdapi anantaguNitA suSamA''sIt ||suu0103|| TIkA-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye pApAyAM puryA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya samavasaraNaM devaiviracitaM vizeSeNa nirmitam , tadyathA-hi-prathamato vAyukumArA devAH yojanaparimitabhUmito kahIM jyoti rtnmyii| kahIM padmarAga ke varNa kI to kahIM svarNa ke samAna / kahIM bAla-mUryake sadRza to kahIM taruNa sUrya ke varNa ke samAna thii| kahIM kahIM kA bhUmitala koTi-koTi vidyut kI dIptIke sadRza jyotirmaya thA / samavasaraNa se paccIsa 2 yojana kI dUrI taka, cAroM dizAoMmeM iti, bhIti, mahAmArI, durbhikSa, vaira, Adhi, vyAdhi, aura upAdhi upazAnta ho gaI thii| sabhI loga sukhI ho gaye the| varSA Adi chahoM Rtue~ prakaTa ho gaI thii| jina bhagavAn kI prabhA karoDauM candramA, sarya vidyut aura maNigaNoM se bhI anantAnanta karoDoguNI prakAzita ho rahI thii| samavasaraNa bhUmi kI zobhA svarga se bhI anantaguNI thI (mU0 103) TIkA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM, pAvApurI meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke samavasaraNakA devoMne nirmANa kiyA / vaha isa prakAra-saba se pahale vAyukumAra devoMne eka yojana arthAt cAra kosa ke ke kaI sthaLoe, ratnanA pAMdaDAvALAM, te kaI ThekANe ratnanA phlevALAM, te koI ThekANe ratnanA phaLavALAM vRkSA ropavAmAM AvyAM hatAM. koI bhUmi vaiDUyaratna jevI hatI, koI bhUmi nIlamamaNinA teja jevI hatI, koI bhUmi sphaTikaratna samAna ujajavaLa jaNAtI, temaja kaI bhUmino prakAza ratnamaya bhAsate hate. kaI bhUmitaLa padyarAga maNina varNa jevuM dIsatuM, kaI bhUmi nava prabhAtanA sUryateja samu lAgatuM, te koI sthaLa madhyAhunanA sUrya sama prakAzatuM hatuM. keI dharAtala kareDo vidhunA camakArA jevu jAjavalyamAna dekhAtuM hatuM. samavasaraNanI cAre bAju 52vIza-5-yA yA sudhA, ti, nIti, mahAbhArI, bha24I, ve, ve, duSThANa, aus, yuddha, mAthi, vyAdhi, vaira, jhaghaDA vigere upazAna thaI gayA hatA. A pradezane sarva samUha sukhamaya banI gaye. zaradU-vasaMta Adi chae hatuone prabhAva jaNAvA lAgyA. bhagavAnane pratApa, kaDo caMdramA, karoDo sUrya ane vidyuta temaja maNiothI paNa adhikAdhika prakAzamAna jaNAto hate samavasaraNanI bhUmi svargathI paNa anaMtagaNI zebhA ApI rahI hatI (sU0103) zobhA varNanam / ||suu0103|| // 34 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 343|| kalpamaJjarI TIkA maNDalAt=krozacatuSTayaparimitabhUmaNDalAt savartakavAyunA saMvartanAmakapavanadvArA kacavaram apanIya=niHsArya ta= yojanaparimitabhUmaNDalaM vizodhayanti sammAMjayanti / tatsaMmArjanAnantaraM meghakumArA devAstatrAcittaM prAmukaM jalaM varSanti-muzcanti, anye devAH prAkAratrikam=trIn prakArAn racayanti-kurvanti, tatra-triSu prAkAreSu madhye prathamamAdau suvarNakagarazobhitaM-svarNanirmitakapizIrSakAlaGkRtaM rUpyasAlaM rajataprAkAraM racanti 1 / dvitIyaM ratnakaGgarazobhitaM-ratnamayakapizIrSakAlaGkRtaM suvarNasAlaM svarNamayaM prAkAraM racayanti 2, tRtIyaM maNikaGgarazobhitaMbajramaNimayakapizIrSakavibhUSitaM ratnasAlaM-ratnamayaM-pAkAraM ricayanti 3 / tatra-samavasaraNe catuSpaSTiH catuSpaSTisaMkhyakAH ghere meM se, saMvartaka nAmaka vAyu ke dvArA sAre kUDe kacareko haTA diyA / eka yojana parimita bhUmimaMDala ekadama sApha sutharA ho gyaa| jaba bhUmi svaccha ho gaI to meghakumAra devoMne acitta jalakI varSAkI, jisase dhUla baiTha gaI aura pRthvI zItala ho gii| tadanantara anyAnya devoMne tIna prAkAroM (gaDha) kI racanA kI / tIna prAkAroM meM pahalA cAMdI kA thA aura usa para sone ke kaMgUre zobhAyamAna ho rahe the| dUsarA prAkAra sonekA thA aura usa para ratnoM ke kaMgare zobhita the| tIsarA ratnaukA thA aura usa para vajramaNi ke kaMgUre apanI anupama zobhA prakaTa kara rahe the| vizeSArtha-samavasaraNa ne jaina pAribhASika zabdamAM, "samo saraNa" kahe che. tene Ano artha e nIkaLe che ke, dareka prANI bhUta-jIva-sarvane "samAna zaraNuM, melI rahe che. ekaja bhUmi upara tamAma prANIo samasta prakAranA ane bhinna bhinna prakAranA verabhAnuM vismaraNa karI, samAna bhUmikA upara sarva ekatra thAya che eTale vasI rahe che tevA bhAvo paNa AmAMthI nIkaLe che. AuparAMta dharmopadeza mATe sarvotkRSTa zabhA sthAna ! e bhAva paNa pragaTa thAya che. A sabhAsthAnanuM nirmANa manuSyanI zakti bahAra che. tenuM nirmANa addabhuta zaktivALA de vaDe karavAmAM Ave che. sAphasUkImAM eka raja paNa daSTigocara thatI na hatI. tenA upara daivI zakti vaDe sugaMdhita dravyo mizri acitta jalano chaMTakAva karavAmAM AvyuM hatuM. A chaMTakAvanA lIdhe, pRthvImAMthI uSNu-zItamizrita havAnI laherIe chUTatI tethI te. sarvane khuzanumA ane dilane AnaMdadAyaka banI rahetI. A kArya bAda. anya dee traNa prakAranA gaDhanI racanA karI. "sAmaraNa'ne kRtrima nagara banAvavAnI yojanA hoya che. pharaka eTale ja hoya che ke, A kRtima nagaramAM phakta "thama dezanA' ja thaI zake bIjI koI zArIrika ke mAnasika pravRttinuM A dhAma na hatuM. A samavasaraNane pravezadvAravALe gaDha cAMdIne banAvyuM hatuM. te gaDhanI zobhAmAM vRddhi karavA, kAMgarAM mUkavAmAM AvyAM hatAM. A kAMgarAM sonAnAM hatAM. anukrame AgaLa jatAM senAne gaDha banAvavAmAM AvyuM hatuM. jene daravAjo samavasaraNa zobhA vrnnnm| // 0103 // // 343 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre 1138811 Jian indrAH = zakrAdaya indrAH samAgacchanti zrAyAnti / tathA samavasaraNe azokavRkSa 1- puSpadRSTi 2- divyadhvani 3cAmara 4 - sphaTika siMhAsana 5 - bhAmaNDala = dundubhyA 7 ''tapatrANi - tatra - azokavRkSaH 1, puSpavRSTiH 2, divyadhvaniH 3, cAmaraM 4, sphaTikasiMhAsanaM = sphaTikamaNimayaM siMhAsanam 5, bhAmaNDalaM = yutimaNDalam 6, dundubhiH=bherI 7, Atapatra -chatram 8 caitAni, aSTamahAprAtihAryANi - aSTasaMkhyAni mahAnti - alaukikAni prAtihAryANi sakala jagajjIvamanoharANi - sakalAnAM jagajIvAnAM cittaharaNakArakANi vastUni prAdurabhavan = makaTI babhruvuH / punarapi samavasaraNazobhAM varNayati- kutracit = samavasaraNasya kasmiMzcitpradeze ratnapatra - ratnapuSpa- ratnaphalAlaGkRtAH = ratnamayapatra - puSpaphalairvibhUSitAH=vRkSAH prAdurabhavan kutracid bhUmiH pRthivIvaiDUryasaMkAzAH = vaiDUryamaNimayatvena haritavarNA, kutra usa samavasaraNa meM zakra Adi causaTha indra upasthita the / usa samavasaraNa meM (1) azokavRkSa (2) acitta puSpadRSTi (3) divya - dhvani (4) cAmara (5) sphaTikakA siMhAsana (5) bhA maNDala (7) duMdubhI [bherI] aura (8) chatra, yaha saMsAra ke samasta jIvoM ke citta ko haraNa karane vAle ATha mahAn alaukika-divya prAtihA prakaTa hue / samavasaraNakI zomA kA aura bhI varNana karate haiM- samavasaraNa ke kisI bhAga meM ratnamaya pattoMvAle vRkSa the, kisI bhAga meM ratnamaya puSpoM vAle vRkSa the aura kahIM-kahIM para ratnamaya phaloM se vibhUSita vRkSa suzobhita ho rahe the / samavasaraNa kI bhUmi kahIM vaiDUryamaNimaya hone se anupama harItimAko dhAraNa kiye paNa suvarNamaya ane gaDhanA kAMgarA ratnAthI saNugAravAmAM AvyAM hatAM. hajI paNa AgaLa vadhatAM eka trIjA gaDhanI racanA karavAmAM AvI hatI. A gaDhanuM nirmANa, pravezadvAra sAthe ratnAnuM banAveluM hatu ane tenA upara vividha prakAranA maNienAM kAMgarAM karavAmAM AvyAM hatAM. A traNa gaDha tenA pravezadvAro sAthe pasAra karyAM pachIja, dharmo dezanAnA sabhAmaMDapa taraph jai zakAtu hatuM. A samesaraNanI racanA devakRta che ema batAvavA sAruM, tyAM ATha prakAranI alaukika vastuo dRSTigAcara thatI hatI. (1) bhagavAnanA zarIrathI bAra gaNA uMcA aAAkavRkSa, (2) aceta imAnI vRSTi (3) divyadhvani, (4) yAbhara (5) iTiGa siddhAsama (9) temanA bhu upara asarI raDela lAbhAMDaNa, (7) devahuhulI (8) chatra para chatra khebhatra chatra A samavaraNanI zAbhAnu karI varNana karavAmAM Ave che-samavaraNamAM TheraThera ratnamaya patra puSpA ane lAvALA vRkSAnu ArApaNa thayeluM hatu. tenu dharAtala ane sapArI vividha ratnAnA tejathI vividha prakAzA ApatI hatI eTale samavasaraNanA koi bhAgamAM ratnamaya pAMdaDAMvALA teA kAI bhAgamAM ratnamaya kaLAvALA tA kAi bhAgamAM ratnamaya phUlevAMLAM vRkSAM hatAM. tyAnI bhUmine bhAga koI ThekANe vaiya`maya hAvAthI anupama hitaraMga dhAraNa karatA hatA. kAka zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA samavasaraNa zobhA varNanam / ||suu0103|| // 344 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 345 // cid nIlamaNiprabhA = nIlamaNimayatvena nIlavarNA, kutracit bhUmiH sphaTikAbhA = sphaTikamaNimayatvena dhavalakAntimatI, kutracit bhUmiH jyotIratnamayI, kutracit bhUmiH padmarAgamayI - padmarAgamaNimayatvena raktavarNA, kutracit bhUmiH kAJcanasaGkAzA- svarNamayatvena IpadraktapItavarNA, kutracit bhUmiH bAlasUryasamA=sadya udita sUryavat atiraktavarNA, kvacit bhUmiH taruNAruNasaGkAzA = mAdhyAhnikasUryasamaprabhA, kvacit bhUmirvidyutkoTisamaprabhA = koTisaMkhya vidyutsadRzaprabhA abhavat - jAtA / tasya samavasaraNasya ca caturdizi= catasRSu dikSu paJcaviMzati yojanaparimite= zatakrozazatakroza parimite kSetre Iti-bhItimAri durbhikSavairA''dhinyAdhyupAdhayaH itayaH - ativRSTayanAdRSTimUSika zalabhazukAyAsannarAjarUpAH SaDvidhAH, bhItiH- bhayaM mAri= tripUcikA, durbhikSaM, vairaM, Adhi: = mAnasIvyathA, vyAdhiH=zArIrikapIDA, upAdhiH = upasargaH - devamanuSya tiryagAdyupadravazcaite upAzAmyan = upazAntAH, lokAH sarve thI, kahIM nIlamaNimaya hone ke kAraNa nilimA se yukta thI kahIM sphaTikamaya hone se dhavala thI to kahIM jyotiratnamayI hone se bhAsvara ho rahI thii| kahIM padmarAgamaNimayI hone se anUThI lAlimA se vyApta bhI to kahIM svarNamayIM - halkI pIta varNakI thii| bhUmi kA koI bhAga bAlasUrya ke samAna ekadama raktavarNa thA to koI bhUmibhAga madhyAhnakAlIna sUrya ke sadRza prabhA se yukta thA / kahIM-kahIM kI bhUmi karoDo bijaliyoMkI prabhA jaisI prabhA se Alokita thI / samavasaraNa se cahu~ aura sau-sau kI taka ke kSetra meM Iti nahIM thI, ativRSTi, 1 anAvRSTi, 2 cUhokA upadrava 3 TiTTiyoMkA upadrava 4 totokA upadrava 5 aura samIpa meM dUsare rAjAkA upadrava chaha taraha kI ItiyA~ haiN| inakA bhaya kA abhAva thA, athavA ItiyoM kA bhaya nahIM thA / mahAmArI (visUcikA), duSkAla, vaira, Adhi ( mAnasika pIr3A), vyAdhi (zArIrika vyathA) upAdhi (deva manuSya tathA ThekANe nIlamaNimaya hAvAne lIdhe nIlimAyukta hatA, keI ThekANe sphaTikamaya hAvAthI sapheda hatA, koI ThekANe jyAti ratnamaya hAvAthI bhAsvara hatA. keI ThekANe padmarAga maNimaya hovAthI anAkhI lAlimAMthI vyApta hatA. kAi ThekANe suva`maya hAvAthI halkA pILAvavALA hatA. koi ThekANe khALasUnI samAna atyaMta lAlava vALA hatA. koi bhUbhAga madhyAhnakALanA sUnI samAna prabhAvavALA hatA. kAI bhAga kare|| vIjaLIonI prabhAvALA bhAsatA hatA. samavasaraNanI pharatI cAre bAjue, seA seA gAu sudhI, kaI paNa sthaLe kAi jAtanA upadrA najare paDatA nahIM, 'chati' bheTa 4 latanA upadrava mAghatinA cha aAra che. (1) ativRSTi (2) anAvRSTi (2) harA (4) tI (1) popaTanA upadrava, (6) huzmana zabjanu thaDI yAvavuH kA uparAMta Adhi (mAnasi9 pIDA ) vyAdhi (zArirI4 zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA samavasaraNa zobhA varNanam / // sU0103 // ||345|| Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA janAH sukhabhAginA mukhinaH jAtAH, prADAdikAH mAD-varSA-zaraddhemantavasantagrISmAH SaT-paTasaMkhyakA Rtaka: praadurbhvnyaadurbhuutaaH| atha samavasaraNe svarNasiMhAsanAsInasya zrImahAvIrasvAminaH prabhAM varNayati-candrasUrya vidyutkoTimaNigaNebhyo'pi-koTisaMkhyebhyazcandrebhyaH sUryebhyaH tAvatIbhyo vidyudbhayo maNisamUhebhyazcApi-anantAzrI kalpasUtre nantakoTiguNitA jinaprabhA zrImahAvIrajinasya prabhA prAbhAsata-prAbhAsitA, tatra-samavasaraNabhUmau svargato'pi // 346 // svargalokato'pi anantaguNitA-anantaguNairadhikA suSamA-paramazobhA AsIt ||suu0103|| mUlama-taMsi tArisagaMsi samosaraNaMsi samAsINassa bhagavao dasaNaTuM dhammadesaNA savaNaTuM ca bhavaNavai bANamatara johasiya vimANavAsiNo devA ya devIo ya niya niya parivAra parivuDA savvavie sabajuIe pabbhAe chAyAe aJcIe divveNaM teeNaM divAe lesAe dasadiso ujjovemANA pabhAsemANA samAvati / te daNaM jannavADaThiyA jannajAiNo savve mAhaNA paropparaM ekamAikAvaMti evaM bhAsaMti evaM paNNati evaM parUviti-bho bho loyA! pAsaMtu jannappabhAvaM, jeNaM ime devA ya devIo ya jannadasaNa8 ivissagahaNaTuM ca niya niya vimANehi niya niya iDDhIdiehi sakkhaM samAvati / tatthaThiyA loyA accheraya maNubhaviya evaM vaiMsu-jaM ime mAhaNA dhaNNA kayakiccA kayapuNNA kayalakkhaNA ya jesi jannavADe devA ya devIo ya sakkhaM samAvati ||muu0104|| tiryaca kRta upasarga) saba zAnta ho gaye the| isa prakAra kI zAnti hone se sabhI loga sukhI ho gaye the| pAra-varSA, zarad, zizira hemanta vasanta aura grISma-yaha chaha Rtue~ prakaTa ho gaI thii| samavasaraNa meM svarNa ke siMhAsana para virAjamAna zrImahAvIra svAmI kI prabhA kA varNana karate haiM-koTi candro, sUyauM, vijaliyoM aura maNiyoM ke samUhoM se bhI anantAnantaguNo prabhA jina bhagavAn mahAvIra kI udbhAsita ho rahI thii| vaha samavasaraNa svargaloka se bhI anantaguNita paramazobhA se suzobhita ho rahA thA ||muu0103|| pIst , pAvi (mAsmira pIst) yAMya goyara yatA na gdi. 126, zizira, bhanta, saMta, zrIbha bhane varSA ! chae Rtuone prabhAva ekatra thaI pitApitAnI viziSTatA, tyAM batAvI rahyo hate. eTale tyAM AvatA devo manuSya ane tiya"cane kaI paNa eka Rtune ukaLATa muMjhavI rahyo na hato. tene lIdhe, temane tyAMnI havA, sarvathA anukULa jaNAvAthI teo ekAgra citta bhagavAnanI vANIne sAMbhaLI zakatAM hatAM. samasaraNanA siMhAsana upara birAjela bhagavAna mahAvIrane deha kaTi,sUrya, caMdra, vidyuta ane maNionA samUhathI paNa vadhAre kAntivALo dekhAto hato. tho TUMkamAM A 'samavasaraNu'nI zobhA, svarganI zobhAne paNa Takkara mAre tevI anupama ane adUbhUta hatI. (sU0-103) samavasaraNa varNanam / suu0104|| SHES // 346 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ETEJA zrI kalpa kalpamaJjarI TIkA // 34 // chAyA-tasmin tAdRze samavasaraNe samAsInasya bhagavato darzanArtha dharmadezanA zravaNArtha ca bhavanapati vyantara jyotiSika vimAnavAsino devAzca devyazca nija nija parivAraparihatAH sarvaddharyA sarvadhutyA, prabhayA chAyayA arciSA divyena tejasA divyayA lezya yA dazadizo udyotayantaH prabhAsayantaH samAvayAnti, tAn dRSTvA yajJapATasthitA yajJayAjinaH sarve brAhmaNAH parasparamevamAkhyAnti, evaM bhASante evaM prajJApayanti, evaM prarUpayanti bho bho lokAH ! pazyantu yajJaprabhAvaM, yena ime devAzca devyazca yajJadarzanArtha haviSyagrahaNArthaM ca nija nija vimAnai nija nija sarvaRddhayAdikaiH sAkSAt samAgacchanti / tatra sthitA lokA AzcaryakamanubhUya evamavAdiSuH yad ime mUlakA artha-'tasi tArimagaMsi' ityaadi| usa divya samavasaraNa meM virAjamAna bhagavAna ke darzana ke liye tathA dharmadezanA zravaNa karane ke lie bhavanapati, vyantara, jyotiSika aura vimAnavAsI deva aura deviyA jhuMDa ke jhuMDa apane-apane parivAra ke sAtha samasta Rddhi se sarva dhuti se savaprakAra ke vimAnoM kI dIptiyA se divya zobhAoM se zarIra para dhAraNa kiye huve sarva prakAra ke AbhUSaNoM ke teja kI jvAlAoM se zarIra sambadhi divya prabhAoM se divyazarIra kI kAMtIyoM se dazoM dizAoM ko udyotita karate huve vizeSarUpase prakAza yukta hokara Ate haiN| unheM dekha kara yajJa sthala meM sthita yajJa kA anuSThAna karanevAle sabhI brAhmaNa Apasa meM isa prakAra kahane lage, isa prakAra bhASaNa karame lage, isa prakAra prajJApana karane lage aura isa prakAra prarUpaNA karane lage--he mahAnubhAvo! dekho yajJa ke prabhAva ko! yaha deva aura deviyA yajJa ko dekhane ke lie aura haviSya ko grahaNa karane ke lie apane-apane vimAnoM aura apanI-apanI Rddhi ke sAtha sAkSAt A rahe haiM! bhuujn| atha-'taMsitArisagaMsi tyA mAhivya sabhavasamA jItAmasavAnanA hazana bhATe tathA tebhne| dharmopadeza sAMbhaLavA sAruM bhavanapati, vyaMtara, tiSika ane vimAnavAsI devo ane devIo pita-pitAnA parivAra sAthe tyAM AvI rahyA hatA. teo pitAnI sAthe pitAnI riddhi-samRddhithI sarva prakAranA ghutithI, tamAma prakAranA vimAnI dIptIyothI, divya zobhAothI, zarIra para dhAraNa karela tamAma prakAranA AbhUSaNe-ghareNAonA tejanI javAlAothI, zarIranI divya prabhAethI, divya zarIranI kAMtIothI udhotita karatA thakA ane vizeSarUpathI prakAzayukta thai AvI rahyA hatA. AvI rIte, devI alaMkArothI alaMkRta, ane AbhuSaNothI vibhUSita evA deva-devIone AvatAM joI, yajJa karavAvALA sarva brAhmaNo, aMdaroaMdara A pramANe kahevA lAgyA; A prakAre niveda karavA lAgyA. A pramANe sAkSI puravA lAgyA. A prakAre saMbhASaNe karavA lAgyAM ke, "aho yajJAthI e ! yajJane prabhAva te juo ! sarva deva-devIo A yajJane jovA mATe tene prasAda ane haviSa levA mATe sarva parivAra ane saddhi ma samavasaraNa varNanam / // 0104 / / PAHEARTHATANTRIEEETTE ||347 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpamaJjarI TIkA // 348|| brAhmaNA dhanyAH kRtakRtyAH kRtapuNyAH kRtalakSaNAca, yeSAM yajJapATe devAzca devyazca sAkSAt samAvayanti ||suu0104|| TIkA-'taMsi tArisagaMsi' ityAdi / tasmin tAdRze alaukike samavasaraNe samAsInasya-upaviSTasya bhagavataH zrImahAvIrasvAminaH, darzanArtha-darzanAya dharmadezanAzravaNArtha ca-dharmopadezazravaNAya ca bhavanapati-vyantarajyotiSika-vimAnavAsino devAH devyazca nija nija parivAraparivRtAH sarvaRdhyA devocittayA vimAnaparivArAdi sarvaRdhyA sarvadyutyA sarvakAntyA divyaprabhayA vimAnadIptyA divyachAyayA divyazobhayA arcipA-divyazarIrastha ratnAdikenojvalayA divyena tejasA-zarIrasaMmbadhi rociSA-prabhAveNa vA divyayA lezyayA-divyazarIrakAnyA dazadizo udyotayantaH sarvadizo prakAzakaraNena udyotayantaH prabhAsayantaH prakAzayantaH samAvayanti-samAyAnti, prabhusamIpe AgacchantItyarthaH tAn-samAgacchataH saparivArAn-devAn dRSTvA yajJapATasthitAH-yajJasthAne sthitAH yajJayAjinaH= vahA~ jo loga upasthita the, ve yaha Azcarya dekha kara bole-yaha brAhmaNa dhanya haiM, puNyavAn haiM aura sulakSaNa haiM, jinake yaha sthAna meM sAkSAt devoM aura deviyoM kA Agamana ho rahA hai |mu0104|| TIkA kA atha-usa pUrvokta alaukika racanA se yukta samavasaraNa meM virAjamAna zrImahAvIra svAmI ke darzanArtha aura dharmopadeza ko sunane ke artha bhavanapati, vyantara, jyotiSka tathA vaimAnika deva aura deviyA~ apane-apane parivAra sahita tathA apane-apane vaibhava ke sAtha A rahe the| unheM saparivAra Ate dekha yajJa sAthe AvI rahyAM che !" je je loka samudAya tyAM upasthita thayela hato, te A sAMbhaLI Azcaryamugdha thaI belavA lAgyA ke, "A brAhmaNo dhanyavAdane pAtra che ! A yajJAthI e puNyazALI ane sulakSaNAvALA che ! ke jenA yajJamAM sAkSAta -hevIcyA bhAvI 2hyA ! (90-104) vizeSArtha-samavasaraNanI racanA khuda dee banAvI hatI ane te racanA karavAmAM devoe atyaMta jahemata uThAvI hatI. kAraNa ke indro tathA anya samakitI de tIrthakaranA yathAgya "Atma svarUpane jANavAvALA hatA. tethI teone bhaktibhAva temanA para athAgapaNe varasI rahyo hate. Ane lIdhe AtmasvarUpanI vANI sAMbhaLavA teo tvarAthI AvI rahyA hatA. paraMtu samaya ane saMgane lAbha uThAvI lokone raMjana karavAvALA paNa A duniyAmAM ghaNu paDyA che. A yajJAthI enI mane kAmanA bhautika padArthone saMyoga meLavavA puratoja hatuM. temAM keI navInatA to hatI ja nahi! paraMtu dunyavI leke sAMsArika sukheneja Icche che. kAraNake A sukhAbhAsathI para evuM evuM atIndriya sukha aMtarAtmAmAM vasI raheluM che. te te te bicArAone bhAna paNa hotuM nathI, temaja te bhAna karAvavA vALA virala ja hoya che ! AthI yajJAthIe pitAnI mahattA batAvavA, upasthita thayelA lokone, AMgulinirdeza samavasaraNa varNanam / muu0104|| // 348 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre maJjarI // 349 // TIkA yAjJikAH sarve brAhmaNAH parasparam anyo'nyam evaM-vakSyamANaM vacanam AkhyAnti-sAmAnyato vadanti, evaM bhASante bhAvavyaJjanapUrvakaM vadanti evaM prajJApayanti vizeSataH kathayanti, evaM parUpayanti hetudRSTAntapradarzanapurassaraM bruvanti, tathAhi bho bho lokAH! bhavantaH yajJaprabhAvaM pazyantu, yena-yajJaprabhAveNa ime-ete devAzca devyazca yajJa kalpa. darzanArtha havidhyagrahaNArtha-pAyasaghRtAdi vahihutapadArthasvIkArArtha ca nija nija vimAnaiH nija nija sarvaRddhayAdikaiH sAkSAt-pratyakSaM saMmAgacchanti, tatrasthitAH yajJapATake sthitA yajJadarzanArthino lokA Azcaryakam-vismayam anubhUya-prApya-vismitAH santaH evam vakSyamANaM vacanam avAdiSuH-uktavantaH-tathAhi-yad ime ete yAjJikAH brAhmaNAH dhanyAH prazaMsanIyAH kRtakRtyAH sampAditasvakartavyAH kRtapuNyAH kRtasukRtAH, kRtalakSaNA: prazastahastarekhAdirUpalakSaNavantaH santi / yeSAM yAjJikAnAM brAhmaNAnAM yajJabATe yajJasthAne devAzca devyazca sAkSAt-pratyakSa yathAsyAttathA samAvayanti-samAyAnti // 0104 // mUlam-evaM paropparaM kahamANesu samANesu etyaMtare te devA jannavADayaM caiya agge pttttiyaa| taM daTTaNaM te janmajAiNo mAhaNA nikaMppA nitteyA omaMthiya vayaganayaNa kamalA dINavivaNNavayaNA saMjAyA etthaMtare aMtarA yajJapATakasthaAgAsaMsi devehi dhuDhe-taM jahA brAhmaNa ke vAr3e meM upasthita yajJakarma karanevAle sabhI brAhmaNa paraspara isa prakAra sAmAnyarUpa se kahane lage, bhAva prakaTa varNanam / karake kahane lage, vizeSarUpa se kahane lage, aura hetu tathA dRSTAnta de-dekara kahane lage--'mahAnubhAvo! ||muu0105|| yajJa ke prabhAva ko to dekho| yaha deva aura deviyA yajJa ke darzana ke lie aura haviSya (agni me home hue khIra ghRta Adi padArthoM) ko svIkAra karane ke lie apane-apane vimAnoM se aura apane-apane vaibhava ke sAtha pratyakSa A rahe haiN|' yajJa ke vADe meM upasthita yajJadarzaka loga yaha acaraja dekhakara vismita raha gaye aura kahane lage-yaha yAjJiya brAhmaNa dhanya hai-prazaMsanIya haiM, kRtakRtya haiM, kRtapuNya haiM aura sulakSaNoM se sampanna hai| ina ke yajJasthala meM devoM aura deviyoM kA pratyakSa Agamana ho rahA hai| // 0104 // karI rahyA hatA ke, devanuM jUtha ApaSA yajJanA havanaDema jovA mATe temaja khIra vRta Adi padArthone prasAda levA // 349 // sArUM pitapotAnA vimAno ane vaibhava sAthe AvI rahyuM che. A vakhate tyAM hAjara rahelI janamedanIe devenuM Agamana jaI Azcarya ane vismaya pAmIne kahevA lAgyA ke A yAjJika brAddAne dhanya che, teo prazaMsanIya che. kRtakRtya che. kRta puya che. ane sulakSaNothI saMpanna che. ke jethI temanAM yajJasthaLe devadevIe pratyakSa hAjara thAya che. (sU0-105) rAha aura hetu taka ke lie aura apane Wei Xu Xu Guo Nao Chu Gan En zrI kalpa sUtra: 02 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre kalpamaJjarI TIkA (1350|| "bho bho pamAya mavahaya bhaeha eNaM, Agacca nivvui puriMpai satyavAhaM / jo NaM jagattayahio sirivaddhamANo, logovayArakaraNe gavao jiNido // 1 // evaM socA khaNamittaM Usasiya puvvaM tAva goyamagotto iMdabhUI nAmaM mAhaNo ruTo kuddho Asurutto misimisemANo evaM vayAsI-amhaMmi vijamANe anno ko imo pAsaMDo samAsiyaviyaMDo, jo appANaM savaNNuM savvadarisiM kahei, na lajjei so ? dIsai, imo ko vi dhutto kabaDajAlio iNdjaalio| aNeNa sabaNNuttassa ADaMbaraM darisiya iMdajAlappaogeNa devAvi vaMciyA, jaM ime devA janavADaM saMgovaMga veyaNNuM maMca parihAya tattha gacchaMti / eesi buddhi vipajjAso jAo, jeNaM ime titthajalaM caiya goppayajalamabhilasamANA cAyasAviva, jalaM caiya thalamabhilasamANA maMDUgAviva, caMdaNaM caiya duggaMdhamabhilasamANA makkhiyAviva, sahayAraM caiya babbUramabhilasamAgA uhAviva, sujapagAsaM caiya aMdhayAramabhilasamANA ulUgAviva janavADaM caiya dhuttmuvgcchNti| saccaM jAriso devo tArisAceva tassa sevgaa| no NaM ime devA, devAbhAsA ev| bhamarA sahayAra maMjarIe guMjaMti, vAyasA niNbtrummi| atthu, taha vi ahaM tassa sacaNNuttagavvaM cUrissAmi / hariNo sIhega, timiraM bhakkhareNa, salabho vaNhiNA, pivIliyA samuddeNaM, nAgo garuDeNa, pancao vajeNaM, meso kuMjareNa saddhiM jujhiuM ki sakkei ? / evaM ceva eso iMdajAlio mamaMtie khaNaMpi cihiu~ no ske| ahuNeva ahaM tayaMtie gamiya taM dhuttaM parA jinnemi| mujjatie kha joassa barAgassa kA gnnnnaa| ahaM no kassavi sAhajaM paDivivassAmi ki aMdhayArappaNAse mujo anna paDikkhai ? azro sigyameva gcchaami| evaM pariciMtiya potyayahatyo kamaMDalu dabhAsaNapANIhiM pIyabarehiM jaNNovavIyavibhUsiya kaMdharoha-he sarassaI kaMThAbharaNa ! he vAivijayalacchI keyaNa ! he vAimuhakavADayaMtaNatAlaga! he vAicAraNavidhAraNapaMcANaNa ! vAissariyasiMdhuculugIgarAgatthI! vAisIhA hAvaya ! vAivijayavisAraya ! vAiviMdabhUvAla ! vAisirakarAlakAla ! vAikayalIkAMDakhaMDaNakivANa! vAitamatthomanirasaNapacaMDamattaMDa ! vAi gohUmapesaNapAsANacakkA! vAiyAmaghaDamuggara ! vAiulUgadinamaNI ! vAivacchummUlaNavAraNa ! vAidaicca devavaI ! vAisAsaNanaresa! vAikaMsakaMsAri! vAihariNamigAri! vAijjarajaraMkurana ! vAijUimallamaNI! vAihiya yasallaghara ! vAisalahapajjalaMtadIvaga ! vAicakkacUDAmaNi ! paMDiyasiromaNI ! vijiyANegavAivAya ! laddhasarassaIsuppasAya ! dUrIkayAvaragavvumesa ! iccAhajasaM gAyatehi paMcasayasIsehi parivuDo jayajayasaddehi saddijjamANo pahusamIve smnnuptto| tattha gaMtUNa se samosaraNa samiddhiM pahuteyaM ca viloiyaM kimeyaMti cagiyacitto saMjAo ||suu0105|| yajJapATakastha brAhmaNa vrnnnm| mu0105|| // 350 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 351 / / Bo Bo Qi chAyA -- evaM parasparaM kathayatsu satsu atrAntare te devA yajJapATakaM tyaktvA'gre prasthitAH / tad dRSTvA te yajJayAjino brAhmaNA niSkampA nistejasaH avamathitavadananayanakamalA dInavivarNavadanAH saMjAtAH / atrAntare antarA AkAze devairghuSTaM, tadyathA "bho bho pramAdamavadhUya bhajadhvamena, mAgatya nirvRtipurIM prati sArthavAham / yaH khalu jagattrayahitaH zrI barddhamAno,lokopakArakaraNaikavato jinendraH || 1 ||" evaM zrutvA kSaNamAtramucchavasya pUrvaM tAvad gautamagotraindrabhUtirnAma brAhmaNI ruSTaH kruddhaH Azurato misamUla kA artha - 'evaM paroparaM ' ityAdi / ve paraspara isa prakAra kaha hI rahe the / ki isa bIca deva yajJasthAna ko chor3a kara Age cale gye| yaha dekhakara yAjJika brAhmaNa stabdha raha gaye, nisteja raha gaye, unake netra aura mukha rUpI kamala murajhA gaye, cehare para dainya aura phIkApana A gyaa| isI samaya AkAza meM devoMne ghoSaNA kI-- 44 taja pramAda Akara bhajalo inako he bhAI / haiM mukti-purI ke sArthavAha ye ati sukhadAI | zrI vardhamAna jina akhila loka ke hai hitakArI, zrI kalpa sUtra : 02 sakala jIva upakAra - sadA zubhavata ke dhArI " // 1 // yaha sunakara kSaNamAtra ThaMDI sAMsa lekara saba se pahele gautama gotrIya indrabhUti nAmaka brAhmaNa ruSTa hue, bhuujn| artha- 'evaM paroparaM ' ityAhi yA yajJArthI paraspara meM pramANe mosatA hatA bheTalAbhAM ve yajJasthAna eLaMgIne AgaLa cAlyA gayA. Ama thavAthI tee stabdha banI gayA, nisteja thaI gayA. teeAnA mukha karamAi gayA, ane caherA upara dInatA ane phikAza jaNAvA lAgI. A vakhate atirakSamAM daivI ghASaNA ane gebI avAjo thavA lAgyA, tema ja divya pAkAre| saMbhaLAvA mAMDayA ke-- hai bhAIe! tame pramAda tajI A vyaktine bhajavA mAMDe, tenuM bhajana muktipurInA sathavArA samAna che. A bhajana atyaMta sukhadAI ane kalyANakArI che. A vadhamAna 'jina' akhila lAkamAM hitakArI ane sakala jIvAnA upakArI che, temaja tee zubha vratadhArI paNa che. ' peAtAnA yajJanI prasaMzAne badale mahAvIranI prasaMzA sAMbhaLI tenI gajagaja phulatI chAtInAM pATIyAM besavA kalpa maJjarI TIkA yajJapAThakastha brAhmaNa varNanam / // sU0 105 // // 351 / / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 352 // TIkA misAyamAna evamavAdIt mayi vidyamAne'nyaH ko'yaM pApaNDaH samAzritavitaNDaH, ya AtmAnaM sarvajJaM sarvadarzinaM kathayati, na lajjate saH? dRzyate'yaMko'pi dhUrtataH kpttjaalikaindrjaalikH| anena sarvajJatvasyADambaraM darzayitvA indrajAlaprayogeNa devA api vazcitAH, yat ime devA yajJapATaM sAGgopAGgavedanaM mAM ca parihAya tatra gcchnti| eteSAM buddhi viparyAseA jAtaH, yena ime tIrthajalaM tyaktvA goSpadajalamabhilaSanto vAyasA iva, jalaM tyaktvA sthalamabhilapanto maNDUkAiva, candanaM tyaktvA durgadhamabhilapatyo makSikA iva, sahakAraM tyaktvA varbaramabhilaSanta uSTrA iva, sUryaprakAzaM tyaktvA'ndhakAramabhilapanta ulUkA iva, yajJapATaM tyaktvA dhUrttamupagacchanti / satyam , yAdRzo devAstAdRzA eva tasya sevkaaH| no khallime devAH, devAbhAsA eva / bhramarAH sahakAramaJjayA gunanti vAyasA nimbtrau| astu, tathA'pyahaM tasya sarvajJatvagarva kruddha hue, lAla ho uThe aura misamisAte hue isa prakAra bole-'mere maujUda rahate, dUsarA kauna hai yaha pAkhaNDa ora vitaNDAvAdI, jo apane Apa ko sarvajJa aura sarvadarzI kahatA hai ? pratIta hotA hai, yaha koI dhartakapaTajAla racanevAlA indrajAliyA hai| isane sarvajJatA kA ADambara dikhAkara, indrajAla kA prayoga karake, devoM ko bhI Thaga liyA hai| isI se ye deva yajJapADe ko aura sAMgopAMga vedoM ke vettA mujhako choDa kara vahA~ jA rahe haiN| inakA sira phira gayA hai, isI se ye tIrtha ke jalako tyAga kara goSpada ke jalakI abhilASA karanevAle kauoM kI taraha, jala ko tyAga kara thala kI kAmanA karanevAle meMDhakoM kI taraha, caMdana ko tyAga kara mala kI icchA karanevAlI makkhiyoM kI taraha, Ama ko tyAga kara babUla kI abhilASA karanevAle UMToM kI taraha, aura sUrya ke Aloka ko tyAga kara aMdhakAra kI abhilASA karanevAle ulluoM ko taraha, yajJa kI bhUmi ko tyAga kara dhUrta ke pAsa jA rahA haiM ! lAgyAM! zvAsa rUMdhAvA lAge ! temAMthI prathama gautama gotrI indrabhUti nAmano brAhmaNa krodhAyamAna thaI lAlapILa banI gaye. ane te krodhAvezathI dhamapachADA karate belavA lAgyuM ke-"mArI hayAtimAM e te bIje keNu che ke je pitAne sarvajJa ane sarvadarza mAnI rahyo che? ema lAge che ke jarUra keI pAkhaMDI ane vitaMDAvAdI temaja dhUta ane kapaTajALI IndrajALa racI rahyo hoya ! te te sarvajJane ADaMbara karI, indrajALane praveza karI. sarva deva-devIone paNa ThatrI rahI che ! AthI deva yajJanA vADAne temaja sAMge pAMga vedane jANavAvALA mane paNa tyajIne AgaLa cAlyA jAya che. denAM mAthA pharI gayAM che ke tIthajaLane cheDI khADAnA pANInI icchA karI rahyA che! A de thuMka brAhmaNa varNanam / |mu0105|| ||352 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre kalpa. maJjarI TIkA cuurissyaami| hariNaH siMhena, timiraM bhAskaraNa, zalabho vahninA, pipIlikA samudreNa, nAgo garuDena, parvato vaNa, meSaH kuJjareNa sAdhaM yoddhaM kiM zaknoti ? evamevaiSa aindrajAliko mamAntike kSaNamapi sthAtuM no zaknoti / adhunaiAkalpa vAhaM tadantike gatyA taM dharta parAjayAmi / sUryAntike khadyotasya varAkasya kA gaNanA? / ahaM na kasyApi sAhAyyaM pratikSiSye, kimandhakArapaNAze sUryo'nyaM pratIkSate ? ataHzIghrameva gacchAmi / evamuktvA pustakahastaH // 353|| saca hai, jaise deva vaise usa ke sevaka ! nizcaya ho ye deva nahIM, devAbhAsa (jhUThe deva-devasarIkhe pratIta honevAle) haiM / bhramara Ama kI maMjarI para guMjAra karate haiM, kauve nIma ke peDa pr| khaira, phira bhI maiM usake sarvajJatA ke ahaMkAra ko cUra-cUra kruuNgaa| kyA hirana siMha ke sAtha, timira bhAskara ke sAtha, pataMga Aga ke sAtha, ciuMTI samudra ke sAtha, sarpa garuDa ke sAtha, parvata vajra ke sAtha aura meDhA hAthI ke sAtha yuddha kara sakatA hai ? kabhi nahI kara sakatA hai| isI prakAra vaha indrajAliyA mere sAmane pala bhara bhI nahIM Thahara ktaa| abhI isI samaya maiM usake pAsa jAkara usa dharma kI bolatI baMdha karatA huuN| mUrya ke samakSa becAre juganU kI kyA ginatI ! maiM kisI kI sahAyatA kI pratIkSA nahIM kruuNgaa| andhakAra kA nAza karane meM sUrya ko kyA kisI kI pratIkSA karanI hotI hai ? ataeva meM zIghra hI jAtA huuN| gaLaphAne svAda lenAra kAgaDA jevA dekhAya che pANIne tyAga karI jamInanI vAMchanA karanAra meMDhaka jevA jaNAya cha!nanI jana taka bhajanI gavAvANI bhAjImAreSA mAvA lAgecha! mAvRkSane moTApA bAvaLanI jhaMkhanA karavAvALA UMTa jevA teo dekhAya che ! sUryanA tejane tyAga karI aMdhakAranI IcchA karanAra dhUvaDa jevA A de dekhAya che ! kharekhara teo yajJanI pavitra bhUmine chAMDIne dhUrtanI dhUrtazALAmAM jaI rahyA che! bharAbhara cha, vAya, tevA pUla. nizcayathI jaNAya che ke A dave nathI. paNa devabhAsa-khATA deva che. kharI vAta che ke bhamarAe AMbAnI maMjarI upara guMjArava kare che ane kAgaDAo lIMbaDAnA jhADa para kA-kA kare che. khera, huM tenI sarvajJatA ane ahaMtAnA cUrecUrA karI nAkhIza! zuM haraNa siMha sAthe khela karI zake? zuM aMdhakAra sUryanI sAthe hariphAI karI zake? zuM pataMgIe Aga upara jIta meLavI zake ? zuM kIDI samudranuM pANI pI zake? zuM sarpa garUDane harAvI zake? zuM parvata vajane teDI zake ? zuM meMdra hAthI sAthe yuddha karI zake ? AvI rIte A IndrajALIo mArI sAme eka paLa paNa TakI zakaze nahi ! hamaNAM ja huM tenI pAse jaI, tenI belatI baMdha karAvI dauM ! sUryanA teja AgaLa bIcArA Agi yAnI zI visAta? huM keInI paNa sahAyatA A kAmamAM Icchato nathI. zuM aMdhakArane nAza karavAmAM sUrya keInI eka rAha joto haze ? mATe have ha' zIgha tyAM jaI paheAMcuM ! PROTESTHATMASAJIRS mA yajJapATakastha brAhmaNa varNanam / suu0105|| dA // 353 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 354 // Dao Zhen Shi Shi kamaNDaludarbhAsanapANimiH pItAmbaraiH yajJopavItavibhUSitasavyakandharaiH - he sarasvatIkaNThAbharaNa ! he vAdivijayalakSmIketana ! he vAdimukhakapATayantraNatAlaka ! he vAdivAraNavidAraNa paJcAnana ! vAdyaizvaryasindhuculukIkarAgaste ! vAdasiMhASTApada ! vAdivijayavizArada ! vAdivRndabhUpAla ! vAdiziraH karAlakAla ! vAdikadalIkANDa khaNDanakRpANa ! vAditamastomanirasana pracaNDa mArttaNDa ! vAdigodhUmapeSaNapASANacakra ! vAdyamaghaTamudgara ! vAghulUkadinamaNe ! vAdivRkSonmUlanavAraNa ! vAdidaityadevapate ! vAdizAsananareza ! vAdikaMsakaMsAre ! bAdihariNamRgAre ! vAdijvarajvarAGkuza / isa prakAra kaha kara aura pustaka hAtha me lekara pAMcasau ziSyoM ke sAtha prabhu ke nikaTa jAne ko ravAnA hue| unake ziSya kamaNDalu aura darbha kA Asana hAtha meM lie hue the / pItAmbara pahane the / unakA yA ka~dhA yajJopavIta se suzobhita ho rahAthA, ve apane guru indrabhUti kA isa prakAra yazogAna kara rahe the aura jayajayakAra karate jA rahethe | he sarasvatI rUpI kaMThAbharaNavAle ! he vAdI- vijaya kI lakSmI ke dhvaja ! he vAdIyoM ke mukha rUpI dvAra ko baMdha kara denevAle tAle ! he vAdI rUpI hastI ko vidAraNa karanevAle / paMcAnana ! he vAdiyoM ke aizvarya rUpI sAgara ko cullU meM pI jAnevAle agasti ! he vAdi-siMhoM ke lie aSTApada ! he vAdivijaya vizArada ! he vAdindabhUpAle ! he vAdiyoM ke sira ke vikarAla kAla ! he vAdI rUpI kaliyoM ko kATanevAle ke lie kRpANa-talavAra ! he vAdi-tama ke samUha ko naSTa karanevAle pracaNDa mArttaNDa ! he vAdiyoM rUrI gehU~oM ko pisane ke lie pASANa cakra ! he vAdiyo rUpI kacce ghar3oM ke liye mudgara ! he vAdI rUpI ulUkoM ke liye sUrya ! he bAdi-vRkSoM ko ukhADa pheMkanevAle gajarAja ! he vAdI rUpI daityoM ke A pramANe bakavATa karI, hAthamAM pustaka lai, pAMcaseA ziSyanA samudAyane laIne prabhu pAse javA te ravAnA thayA. tenA paTTaziSye temanuM kama`DaLa ane daMtu Asana hAthamAM pakaDayuM hatuM. pItAMbara dhAraNa karyu hatuM. tenA DAmA khabhe yajJapavIta vaDe thAbhI rahyo hatA. peAtAnA guru 'indrabhUti'nA yaze gAna ane jayajayakAra elAvatA tene ziSya samudAya paNa tenI sAthe cAlI rahyo hatA. yazegAna kevA prakAranAM hatAM, te kahe che--" he sarasvatI rUpI kaDIne dhAraNa karavAvALA ! huM vAdI-vijayanI lakSmItA dhvajarUpa ! huM vAdionA mukha rUpI dvArAne baMdha karavAvALA ! he vAdI rUpI hAthInuM vidAraNa karavAvALA paMcAnana kezarI siMha samAna ! he vAdionA azvaya rUpI sAgarane gheALIne pI javAvALA agastya muni ! he vADhi rUpI siMhanA aSTApada ! huM vADhi vijaya vizArada ! he vAdivrunda pAla ! he vAdionA kAla samAna! huM vADhi rUpI kadI vRkSane kApavAvALI talavAra samAna! he vAdi rUpI aMdhakArane naSTa karavAvALA sUrya ! he vAdarUpI ghaune pIvAvALI ghaMTI samAna! huM virdarUpI kAcA ghaDAne phADanAra mugara samAna ! he vAdi rUpI ghUvaDAnA sUrya samAna ! he viSe rUpI vRkSAne upADI pheMkI denAra gajarAja samAna ! huM vAdi rUpI daityAnA zrI kalpa sUtra : 02 kalpamaJjarI TIkA yajJapATakasthabrAhmaNa varNanam / ||m0105 // // 354 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 355 / / Ver Jor Jor Our Lad S vAdiyUthamalamaNe ! bAdihRdayazalyavara ! vAdizalabha prajvaladdIpaka ! vAdicakracUDAmaNe ! paNDitaziromaNe ! vijitAnekavAdivAda ! labdhasarasvatI suprasAda ! dUrIkRtAparagarvonmeSa ! ityAdiyazogAyadbhiH paJcazataziSyaiH parivRtoM jayajaya zabdaiH zabdAyamAnaH prabhusamIpe samanuprAptaH / tatra gatvA sa samavasaraNasamRddhiM prabhutejazca vilokya kimetaditi cakitacittasaMjAtaH ||m0 105 / / TIkA - 'evaM paroparaM ' ityAdi / evam anupadamuktaM vacanaM, parasparam = anyo'nyaM kathayatsu = vadatsu satsu atrAntare = etasminmadhye te = saparivArA vimAnamArUDhAH samavatarantodevAH, yajJapATakaM = yajJasthAnaM tyaktvA = atikramya agre prasthitAH prayAtAH / tad dRSTvA te yajJayAjino = yAjJikAH, brAhmaNAH, niSkampAH = stabdhAH, nistejasaH -tejo rahitAH, lie devendra ! he vAdI - zAzaka nareza ! he vAdI-kaMsa - kRSNa / he vAdI rUpI hariNoM ke siMha / he vAdI rUpI jvara ke lie jvarAMkuza | he vAdi-samUha ko parAjita karanevAle zreSTha malla ! he vAdiyoM ke hRdaya meM cumanevAle tIkhe zalya ! he vAdI rUpI pataMgo ke lie jalate dIpaka ! vAdicakracUDAmaNi ! he paNDita ziromaNi / he aneka vAdiyoM ke vAda ko vijaya karanevAle ! he sarasvatI kA suprasAda pAnevAle ! he anya vidvAnoM ke garva kI vRddhi ko dUra karadenevAle " isa prakAra ke yazogAna ke sAtha indrabhUti brAhmaNa prabhu ke pAsa pahu~ce / vahA~ pahu~ca kara samavasaraNa kI samRddhi aura prabhu kA teja dekhakara vaha 'yaha kyA ?' isa prakAra cakita citta ho gaye / 0105 || TIkA kA artha- jaba ve pUrvokta vacana Apasa meM kaha rahe the, usI bIca saparivAra aura vimAnoM para ArUDha ve Ate hue deva yajJabhUmi ko lAMgha kara Age cale gaye / yaha dekhakara ve yajJakarttA brAhmaNa stabdhadevendra ! vAhi zAsa nareza ! he vAhi-usa-kRSNu ! he vAhi-haronA siMha ! he vAdi 3pI tAvanA nAza bhATe vAMkuza auSadha samAna ! he vAdi samUhane parAjIta karavAvALA maLyu ! huM vAdinA zarIramAM ghecavAvALA tIkSNa zalya ! he vAdi rUpI pataMgAne bhasma karavAvALA dIpaka! huM vADhi cakra-cUDAmaNi! huM paDita zirAmaNa! huM vAdi viSaya vijetA! hai sarasvatI devInA kRpAzIla! vidvAnAnA gane tADanAra suraMga samAna!" AvAM yazeAgAna karAvatA indrabhUti potAnA ziSya samudAyanI sAthe prabhu pAse pahoMcyA. tyAM pahoMcatAM ja samavasaraNanuM bhavya ane tejomaya darzana joI teo badhA cakita citta banI gayA. (sU.105) vizeSA--jyAre brAhmaNe e joyuM ke deve te yajJabhUmine vaTAvIne tethI pazu AgaLa vadhI rahyA che, tyAre teo nirAza thaI gayA. temanI sukhanI kAnti ochI thavA lAgI. teone peAtAnI pratiSThA ane kIrti ochA thatAM jaNAyAM. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA yajJapATakastha brAhmaNa varNanam / // sU0 105 // // 355 // Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre / / 356 / / avamathitavadananayanakamalA:= avamarditamu khanetra kanalAH, dIna vivarNavadanAH dainyayuktaniSprabhamukhAH saMjAtAH / atrAntarebrAhmaNazoka samaye antarA''kAze = gaganamadhye devaiH ghuSitam = uccairuccAritam - kimityAha - tadyathetyAdi - tathAhibho bhoH - bhavyAH / yUyam pramAdam avadhUya = dUrIkRtya nirRtipurI - mokSApurIM prati sArthavAham enam = zrIvarddhamAnaprabhuM Agatya bhajadhvam = sevadhvam / yaH zrIvardhamAnasvAmI jagattrayahitaH - trilokakalyANakArI, lokopakArakaraNaikavrataH - janAnAmuddharaNamArgopadezarUpopakArakaraNe pradhAnaniyamadharaH, jinendraH - rAgadveSajayinAM sAmAnyakevalinAM svAmI cAsti / evam - ityetadevaghuSitaM vacanaM zrutvA = zravaNagocarIkRtya kSaNamAtram ucchvasya - urdhvazvAsaM gRhItvA, pUrva- sarvataH prathamaM tAvat anyeSvavadatsu satsu gautamagotraH = gautama gotrotpannaH indrabhUtiH = tadAkhyaH nAma =prasiddho brAhmaNaH sanna raha gaye, tejohIna ho gaye / unake mukha aura netra kumhalA gaye / unake cehare para dInatA jhalakane lagI / mukha phIkA par3a gyaa| jaba brAhmaNa isa prakAra kheda - khinna ho rahe the, usI samaya AkAza ke madhya meM devone ucca svara se ghoSaNA kii| vaha ghoSaNA kyA thI, so kahate haiM 'bho bhavya jIvo ! tuma prasAda kA parityAga karake, mokSa rUpI nagarI ke lie sArthavAha ke samAna zrImAna bhagavAna ko Akara bhajo, inakI sevA karo / yaha zrIvardhamAnasvAmI triloka ke kalyANakArI haiM, manuSyoM ke uddhAra ke mArga kA upadeza dene rUpa upakAra karanA hI inakA pradhAna vrata niyama hai| yaha jina = rAga-dveSa ko jItanevAle sAmAnya kevaliyoM ke svAmI haiM / " A uparAMta devenI gheASA temanA sAMbhaLavAmAM AvatI AvI ghASaNA ane kalaravamAM, tee kahetA saMbhaLAyA hai-- 'he bhavya jIva! tame tamArI nidrA uDADo! AvA amulya avasara pharI pharI nahi Ave! A apUrva avasarano lAbha laI kalyANa sAdhA! meAkSa rUpI nagarImAM javAno A sarvotkRSTa sathavAro tamane maLI gayA che! AtmAne anaMta sukha ApavAvALuM dhAma tamAre AMgaNe AvIne ubhuM rahyuM che! bhagavAna vamAna svAmIne bho, tenI upAsanA kare. A bhagavAne anaMta ApadAo veThI, utkRSTa AtmAtine pramaTAvI che, tema ja saMsAranA trividha tApanu zamana karyuM che. tamAre A saMsAranI Aga jharatI javAlAemAMthI ugaravuM hoya tA, temanA upadeza sAMbhaLe ! temanA kathananA vicAra karA! A bhagavAnane haiye, traNe leAkanuM hita vasyuM che. saMsAranA aparapAra du:khAmAMthI chUTavAnA tee upadeza ApI rahyA che. kAraNa ke teoe A jJAnadazA, svayaM prApta karI che. teoe rAga-dveSa vikAra Adine bALI bhasma karyo che. teo sAmAnya AsapuruSAmAM paNa zreSThatA dharAve che. zrI kalpa sUtra : 02 TRACE, kalpa maJjarI TIkA yajJapATakasthabrAhmaNa varNanam / ||suu0 105 // // 356 // Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa. sUtre // 357 // Wan ruSTaH=antarhitakrodhaH, tataH kruddhaH = sphuritAdharatayA vyaktakrodhaH, AzuraktaH - zIghrakrodhAruNanayana:, misa misAyamAnaH= krodhena jAjvalyamAnaH evaM vakSyamANaM vacanam avAdIt - " mayi - indrabhUtau vidyamAne tiSThati sati, anyaH= madbhinnaH kaH- aparicitaH ayam - eSaH pASaNDaH = viDambanaH samAzritavitaNDaH = vitaNDAvAdI vartate, yaH AtmAnaM - svaM sarvajJaM=sakalapadArthajJAnavantaM sarvadarzinaM = sakalapadArthapratyakSIkAriNaM kathayati lokasamakSe vadati, sa na lajjate / ayaM ko'pi dhUrtaH kapaTajAlika:- kapaTajAlavAn aindrajAlika: = mAyAvI dRzyate = anumIyate / anena=pASaNDinA sarvajJatvasya =sakalapadArthajJAnazAlitAyAH sUcakam ADambaraM = prapaJcaM darzayitvA = prakAzya indrajAlaprayogeNa = mAyAvistArayA devA api vaJcitAH = chalitAH, yat = yasmAd vaJcanAt hetoH ime= ete devAH yajJapATakaM yajJasthAnaM devoM kI isa prakAra kI ghoSaNA ko sunakara, kSaNabhara U~cI zvAsa lekara, saba se pahale gautamagotra meM utpanna indrabhUti nAmaka brAhmaNa ke mana meM krodha utpanna huA / hoTha phar3akane lage - ataH krodha prakaTa ho gayA / unake netra krodha se lAla ho gaye / vaha misamisAne lage-krodha se jalane lage aura isa prakAra vacana bole- mere vidyamAna rahate, yaha dusarA kona pAkhaMDI aura vitaMDAvAdI hai jo Apako sarvajJa - saba padArthoM kA jJAtA aura sarvadarzI - saba padArthoM ko sAkSAtkAra karanevAlA - kahalAtA hai? lAgoM ke sAmane aisA kahate use lajjA nahIM AtI ? jAna paDatA hai, yaha koI kapaTajAla racanevAlA mAyAvI hai ! isa pAkhaMDIne sarvajJatA ko prakaTa karanevAlA prapaMca racakara, injAla phailAkara devoM ko bhI chala liyA hai-deva bhI isake cakkara meM A gaye devAnI A pramANenI gheASaNA sAMbhaLI, te vadhAre, gu'cavaNamAM paDayA. temane lAgyuM' ke, je AnA upAya nahi karavAmAM Ave te dhama nA kANu ApaNA hAthamAMthI sarI paDaze! tamAma yajJAthI emAM, indrabhUtine ghaNu lAgI AvyuM. tenA krodhanI sImA vadhI gai. kAraNa ke tenuM mAna te vakhatanA samAjamAM advitIya hatuM. tenuM jJAna vizALa ane aprattima hatu. tenA prabhAva cArebAju paDI rahyo hatA. tenuM vAkcAtu` bhalabhalA dilelakhAjIne huM phAvI nAkhatuM. tenI riphAi karI zake tema te vakhatanAsamAjamAM, kAi daSTigocara thatuM na hatuM. tenI vidvattA, bhASAe uparanA kAbu, temaja prAbhAvika ejasanI tulanA thaI zake tema na hatI. tene mana, bhagavAna pAkha'DI ane vitaMDAvAdI jaNAtA. A uparAMta, bhagavAne leAkeAne IndrajALa dvArA vaza karyA che, tema tene jaNAyA karatu hatu. tethI bhagavAna 'mAyAvI pUtaLuM che' tema tenI mAnyatA hatI manuSya svabhAva eTalA badhA bheALA ane saraLa hoya che ke, tene vaza karavAmAM jhAjhI mahenata paDatI nathI; paNa devA je catura ane dAkSiNya cukata hoya che, teo paNa A IndrajALiyAnI jALamAM sapaDAI gayA ! mAruM jJAna agAdha ane asIma che, temaja cAra vedonA mULabhUta arthA ane tenA rahasyane jANuvAvALu che, vaLI vedanA aMgeA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA yajJapATakastha brAhmaNa varNanam / ||suu0105 // // 357|| Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrI kalpa sUtre // 358 // maJjarI TIkA tatrasthaM sAGgopAGgavedajJam aGgopAGgasahitAnAM vedAnAM jJAtAraM mAm-indrabhUtiM ca parihAya-tyattavA tatra-pApaNDipArce gacchanti, tad eteSAM devAnAM buddhiviparyAsaH mativaparItyaM jAtaH abhUta, yena buddhiviparyAsena ime-ete devAH tIrthajalaM-gaGgAditIrthasambandhijalaM tyaktvA-upekSya goSpadajalaM kSudrakhAtasambandhijalam abhilapantaH icchantaH vAyasA iva-kAkA iva yajJapATakaM tyattayA dhUrtamupayAntIti pareNAnvayaH evamagre'pi, tathA-ime devAH jalaM tyakvA-vihAya sthalaM jalavanitasthAnam abhilaSantaH kAmayamAnAH, maNDukAH iva tathA-ime devAH candanaM zrIkhaNDAdi tyattavA durgandhamabhilapantyaH icchantyaH makSikAH, iva, tathA-ime devAH sahakAram AmravRkSaM tyaktvA-barbaraM-kaNTakilavizeSam abhilaSantaH uSTrAH ica, tathA-ime devAH sUryaprakAzaM tyaktvA andhakAramabhilapanta ulUkAH iva pratibhAnti, ye'mI devA yajJapATaM yajJasthAnaM tyaktvA dhUrta-mAyAvinam upagacchanti-upayAnti / satyaM yAdRzaH yattulyaH devo bhavati haiN| isI kAraNa to ve deva yajJa kI (pAvana) bhUmi ko aura aMgopAMgo sahita vedoM ke jJAtA mujhako tyAga kara usa pAkhaNDI ke pAsa jA raheM haiN| nizcaya hI ina devoM kI mati bhI viparIta ho gaI hai| ye deva gaMgA Adi tIrthoM ke jala ko tyAga kara tuccha khaDDe ke pAnI kI kAmanA karanevAle kAko ke samAna yajJabhUmi ko choDa usa dharta ke pAsa jA rahe haiM ! aura ye deva jalakI upekSA karake sthala kI icchA karanevAle meMDhako ke samAna, zrIkhaMDa Adi candana kI avahelanA karake dugaMdha ko pasaMda karanevAlI makkho ke samAna, tathA Amra vRkSa ko choDakara babUla kI abhilASA karanevAle U~ToM ke samAna tathA divAkara ke Aloka kI avalehanA karanevAle ulluoM ke samAna mAlUma hote haiM; jo isa yajJasthAna ko choDakara isa mAyAvI ke pAsa jA rahe haiN| saca hai jaisA deva vaise hI usake pUjArI pAMga uparAMta, zruti-smRti-purANu-chaMda-kAvya-alaMkAra-yAkaraNa-upaniSadda-bahat saMhitA ane vaidika granthonA Arogya zAstra vigerene pichANavAvALuM che, chatAM, A de mAruM paNa ulaMdhana karI AgaLa dhapI rahyA che yajJarUpI pavitra bhUmine avaMdhagaNI, teo A vAteDiyA puruSa tarapha jaI rahyA che ! A re kharekhara bhUla karI rahyA che. teo tIrtha jaLane choDI, khADAkhAbocIyAnA gaMdhAtA pANInA pInArA kAgaDAe samAna che. yajJabhUmine mUkI te dhUrtanI pAse jaI rahyAM che, ane jaLanI upekSA karIne sthaLane IcchanAra deDakAnI samAna che. zrIkhaMDa AdicaMdanane tajI dugadhane pasaMda karanAra mAkhIonI samAna che. AmravRkSane mUkI zUla ane kAMTAthI bharapUra bAvaLanI abhilASA karavAvALA UMTanI samAna, sUryanA prakAzanI avalehanA karavAvALA ghuvaDonI samAna jaNAya che ke, jeo AvA rUDA AlhAdajanaka yajJasthAnane tyAga karI ghaDInA chaThThA bhAgamAM adazya thavAvALA mAyAvInI pAse jaI rahyA che. kharI vAta che ke "jevA deva che tevA pUjArI' hoya che. A yajJapATakasyabrAhmaka vrnnnm| ||suu0105|| // 358 // WATERTA zrI kalpa sUtra: 02 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 359 // kalpamaJjarI TIkA tasya devasya sevakAH api tAdRzAtadanurUpAH eva bhavanti / ime khalu devA no santi, kintu devAbhAsAH= devavadanye kecit santi / bhramarAH sahakAramaJjaryAm-AmramaJjayA guJjati-madhuramavyaktaM zabdaM kurvanti, vAyasAHkAkAH nimbatarau nimbavRkSe'nurAgaM kurvanti, astu-etadbhavatu tathApi devAnAM dhUrtapArtha gamane'pi, aham tasya dhUrtasya sarvajJatvagarva sarvavittvajanitAhaGkAra, cUriSyAmi mardayiSyAmi / hariNaH mRgaH siMhena kiM yodhuM zaknoti ?' ityuttareNAnvayaH, evamagre'pi, timiram=andhakAraH, bhAskareNa sUryeNa saha, zalabhaH pataGgo vahninA agninA saha, pipIlikA samudreNa saha, nAgaH sarpaH, garuDena-pakSirAjena saha, parvato vajreNa saha, meSa:-meNDaH kuJjareNa hastinA sAdha saha yog=raNaM kartuM kiM zaknoti ? api tu na zaknoti, evameva-pUrvarItyaiva eSaH-ayam aindrajAlikA mAyAvI, mama-antike-sannidhau kSaNamapisthAtuM no zaknoti / adhunaiva-asminnevakAle aham-tadantike-dhUrtapArce gatvA taM-chalitadevAdi, dhartamAyAvinaM, parAjayAmi-parAstaM kromi| sUryAntike mUryasamakSe khadyotasya varAkasya mandasya kA gaNanA? na gnnnetibhaavH| aham kasyApi viduSaHsAhAyyaM sAhAyatAm na pratIkSiSye hote haiN| nissandeha ye deva nahIM, devAbhAsa haiM-deva jaise pratIta honevAle koI aura hI haiN| bhramara Amra kI maMjarI para gunagunAte haiM, parantu kAka nImake peDako hI pasaMda karate haiN| khaira, devoM ko usa chaliyoM ke pAsa jAne do, para maiM usa chaliyA ke sarvajJatva ke ghamaMDa ko khaMDa khaMDa kara duuNgaa| hiraNa kI kyA zakti jo vaha siMha ke sAtha yuddha kare? isI prakAra aMdhakAra, sUrya ke sAtha, pataMga-agni ke sAtha, ciu~TI sAgara ke sAtha, sApa garur3a ke sAtha, parvata vajra ke sAtha aura meDhA hAthI ke sAtha kyA yuddha kara sakatA hai ? nahIM, kadApi nhiiN| isI prakAra vaha dhUrta indrajAliyA mere samakSa kSaNabhara bhI nahIM Tika sktaa| maiM abhI usa dhUrta ke pAsa jAkara devAdikoM ko bhI chalanevAle mAyAvI ko parAsta karatA huuN| sUrya ke sAmane becArA juganU-AgyA devo nathI paNa devAbhAsa che, eTale deva jevA jaNAtA A keI bIjAja che. bhamarAo AMbAnI mAMjarI para guMjArava kare che paNa kAgaDAe lIMbaDAnA jhADane ja pasaMda che. khera ! dene te dhUrtanI pAse javA de. paNa huM tenI pAse jaI tenI sarvajJatAnA bhukkA uDADI daIza ! zuM haraNiyuM siMhanI sAthe yuddha karI zake che? evI ja rIte aMdhakAra sUryanI sAthe pataMgiyA agninI sAthe kIDI samudranI sAthe, sarpa garUDanI sAthe, parvata vajanI sAthe ane meMDhA hAthInI sAthe zuM yuddha karI zake che ? kadApi nahiM. AvI ja rIte te dhUrta Indra jALiyo mArI sAme eka kSaNabhara paNa TakI zakavAne nathI. huM hamaNAM ja tenI pAse jaI devone paNa ThagavAvALI Aira tenI dhUrtatAne khullI karI nAkhIza! sUryanI sAme bicAre AgIye zuM vastu che? eTale kAMI nahi. mAre bIjAnI yajJapATakasthabrAhmaNa varNanam / suu0105|| // 359 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre zrIkalpamaJjarI TIkA // 360|| nApekSiSye, tadvataparAjaye eka evAhaM paryApto'smi iti bhaavH| andhakAramaNAze andhakAradUrIkaraNe kiM sUryaH aya-candranakSatrAdim pratIkSate? api tu na prtiiksste| ataH-ahaM zIghrameva gacchAmi evam ityam uktvAkathayitvA pustakahastaH pravartyati-zAstrarthe pramANapradarzanAya gRhItapustakAsan kamaNDaludarbhAsanapANibhiH-kamaNDalu: darbhAsana-kuzAsanaM ca pANau yeSAM te tathAbhUtAstaiH gRhItakamaNDalukuzAsanaiH pItAmbaraiH paridhRtapItavastraiH yajJopavItavibhUpitasavyakandharaiH-yajJopavItena vibhUSitA alaGkatA kandharA zrIvA yeSAM taiH-yajJopavItadhAribhiH-'he sarasvatIkaNThAbharaNa ! sarasvatI eva kaNThAbharaNaM kaNThavibhUSaNaM yasya sa tathA tatsaMbuddhau, tathA-he vAdivijayalakSmIketanabAdinAm upari yo vijayastasya yA lakSmIH , tasyA ketn-ptaakaasvruup-prvaadipraabhvkrnne'grgnnyetyrthH| tathA-he vAdimukhakapATa yantraNatAlaka-bAdimukhameva kapATaM tasya yantraNe tAlaka-tAlakasvarUpam ! paravAdivAkprasarakyA cIja hai ! kucha bhI to nhiiN| mujhe kisI dUsare vidvAn kI sahAyatA kI AvazyakatA nhiiN| maiM akelA hI usa dhUrta ke chakke chur3Ane ke lie samartha huuN| andhakAra kA nivAraNa karane ke lie sUrya kyA candramA Adi kI sahAyatA cAhatA hai ? nhiiN| ataeva maiM abhI, isI samaya jAtA huuN|' isa prakAra kahakara honevAle zAstrArtha meM pramANa dikhalAne ke lie indrabhUtine apane hAtha meM pustakeM liiN| kamaNDalu tathA kuzAsana hAtha meM lie hue, pIta vastra dhAraNa kie hue, yajJopavIta se zobhita bAyeM kaMdhevAle aura yazogAna karanevAle apane pA~casau ziSyoM ke sAtha vaha indrabhUti bhagavAn ke samIpa cle| usa samaya unake ziSya unako jaya-jayakAra kara rahe the| ziSya isa prakAra yazogAna kara rahe the- he sarasvatI rUpI AbhUSaNa kaMTha meM dhAraNa karanevAle! he prativAdiyoM para prApta kI jAnevAlI vijaya rUpI lakSmI kI patAkA ke samAna ! arthAta prativAdiyoM kA parAbhava karane meM agragaNya ! he vAdiyo ke mukha rUpI kapATa ko baMda karadenevAle tAle ! arthAta sahAyatA levAnI jarUra nathI. huM tane parAsta karavAne ekale ja zaktimAna chuM. indrabhUti A pramANe vicAra dhArAe caDI tyAM javAno nirNaya karyo. pitAnA hAthamAM vidvatAne zobhe tevuM eka pustaka lIdhuM. te uparAMta anya sAdhano jevAM ke kamaThaLa Adi tema ja aThThAI, cAkhaDI vagere laI, pitAMbara dhAraNa karI, yApavItathI zobhAyukta thaI pAMcase ziSyanA samudAya sAthe indrabhUti, gotama bhagavAna je sthaLe birAjyA che tyAM javA ravAnA thayA. cAlatI vakhate gaganane paNa bhedI nAkhe tevA jaya-jayakAravALA pokAre pADIne ziSyavRMda upavuM. rastAmAM pitAnA gurunA thazegAna gAtAM gAtAM A TeLuM rasto kApavA lAgyuM. yajJapAThakastha brAhmaNa vrnnnm| muu0105|| |360|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sutre // 361 // kalpamaJjarI TIkA nirodhaketyarthaH / he vAdivAraNa vidAraNapazcAnana :-vAdivAraNAH paravAdirUpA mattamataGgajAH, teSAM vidAraNekumbhadalane paJcAnana-siMha paravAdividyAmadadUrIkAraka ! ityrthH| he vAdyaizvaryasindhuculukIkarA''gaste !-vAdinAM yat aizvaya=vidvajjanAgragaNyatvaM tadeva sindhuH samudraH, tamya culukIkaraNe agaste agastirUpa!-anAyAsakRta durdhrssprvaadipraajyetyrthH| he vAdisiMhASTApada !-vAdina eva siMhAsteSAM kRte aSTApada-zarabha !-vAdivikramavinAzaketyarthaH ! he vAdivijayavizArada ! vAdivijayakaraNe paramadakSa ! he vAdivRndabhUpAla !-paravAdidasyudamanArtha dhRtapracaNDa trkdnnddetyrthH| he vAdiziraH karAlakAla ! vAdinAM zirassu karAlakAla pracaNDakAlatulya ! he vAdikadalIkANDakhaNDanakRpANa ! vAdirUpANAM kadalIkANDAnAM khaNDane kRpANa-khaDgarUpa !-anAyAsena sklvaadimaanvicchednsmrthtyrthH| tathA-he vAditamastomanirasana pracaNDamADa!-vAdina eva tamastomAH andhakArasvarUpAH, tannirasane-drIkaraNe pracaNDamArtaNDa prakharasUrya !-svaprabhAvadUrIkRtasakalavAdisamUhetyarthaH / he vAdi godhUmapeSaNavAdiyoM kI bolatI baMda karadenevAle ! he prativAdI rUpI madonmatta hAthiyoM ke kuMbhasthaloM ko vidAraNa karanevAle siMha ! he prativAdiyoM ke aizvarya-vidvAnoM meM agragaNyatA rUpI sAgara ko epha hI cullU meM sokhajAnevAle agasti arthAt durdAntavAdiyoM ko anAyAsa hI-cuTakiyoM meM jItale nevAle ! he vAdiyoM rUpI siMhoM ke parA- krama ko naSTa karadenevAle aSTApada ! vAdiyoM ko parAsta karadene meM dakSa / he vAdI rUpI luTeroM kA damana karane ke lie pracaNDa tarka rUpI daMDa dhAraNa karanevAle! he vAdiyoM ke sira ke vikarAla kAla ! he vAdI rUpI kadaliyoM ke khaNDakhaNDa karadene ke lie kRpANa, arthAt anAyAsa hI vAdiyoM kA mAnamardana karanevAle ! he vAdI rUpI saghana aMdhakAra kA nivAraNa karane ke liye prakhara sUrya ! he prativAdI rUpo gehU~oM ko pitAnA gurunI pratiSThA, ajeya guNa, dalIlenuM sAmarthyapaNuM, vAdi taraphano prabhAva, nIDaratA, zailI, AvaData, viSayane grahaNa karavAnI zakti, viSayanA rahasyanI ArapAra utarI javAvALI tIvrabuddhi, aneka daSTibiMduo vaDe pitAnA viSayane ane dhAraNAne majabUta karavAnuM parAkrama vigerenAM guNagAne karatAM, A TeLuM pasAra thavA lAgyuM. siMha ane hAthInI upamAM, aMdhakAra ane sUrya, ghaDe ane lAkaDI vRkSa ane gajarAja, deva ane dAnava, kaMsa ane kRSNa, siMha ane mRgalAM, kadalI ane kRpANa, ghuvaDa ane sUrya, siMha ane aSTApada, javara ane javarAMkuza vigerenI upamA ane upameyane AdhAra laI pitAnA guru A IndrajALiyAne jarUra parAsta karaze evA daMbhI ane baDAIkhora udgA sAthe A ziSyamaMDala cAlatuM hatuM. na yajJapATakastha brAhmaNa varNanam / muu0105|| // 361 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa. sUtre maJjarI // 362 / / TIkA pASANacakra !-vAdirUpA ye godhamAH tatpepaNe cUrNIkaraNe pASANacakra ! ghrtttt-cuurnniikRtprvaadimaanetyrthH| tathAhe vAdyAmaghaTamudgara !-vAdina eva AmaghaTA apaghaTAstacUrNane mudgaratulya ! vAdividvattA'bhimAnacUrNIkAraketyarthaH, tathA-he vAdhulUkadinamaNe !-vAdi na eva ulUkAsteSAM kRte dinamaNe-bhUryarUpa! paravAditarkadRSTivinAzaketyarthaH / tathA-he vAdikSonmUlanavAraNa !-vAdina eva vRkSAsteSAmunmUlane vAraNa=jarUpa / vAdimAnonmUlana smrthetyrthH| tathA-he vAdidaityadevapate vAdirUpANAM daityAnAM parAbhavakaraNe devapate! devendra ! tathA-he vAdizAsananareza!-cAdinAM zAsane svAdhInI karaNe nareza rAjarUpa ! tathA he vAdikaMsakaMsArevadina eva kaMsastadamane kaMsAre! kRSNarUpa / tathA-he vAdihariNamRgAre ! vAdina evaM hariNAsteSAM kRte mRgAre-siMhasvarUpa ! svasiMhanAdavitrAsita sklmRgruupvaadismRhetyrthH| tathA-he vAdijvarajvarAza!-vAdina eva jvarAstadupazamane jvarAza jvarAGkazanAmakauSadharUpa! tathA-he vAdiyathamallamaNe vAdisamUhavidrAvaNe zreSThamalla ! he vAdihRdayazalyavara ! svapragADhapANDityaprabhAveNa vAdihRdayA'navaratapIDAkaraNe tiikssnnshlysvruupetyrthH| tathA-De vAdizalabhaprajvaladdIpaka !-vAdina eva pisa DAlane ke liye cakkI ke samAna ! he prativAdI rUpI kacce ghaDoM ke liye mudgara ke samAna vAdIyo kI vidvattA ko cUra-cUra karadenevAle ! he vAdI rUpI ulUkoM ke lie sUrya arthAt prativAdIyoM kI tarka-dRSTi ko naSTa karadenevAle! he vAdI rUpI vRkSoM ko ukhADa girAnevAle gajarAja, arthAt vAdiyoM kA mAnamardana karanevAle ! he vAdI rUpI dAnavoM kA parAbhava karanevAle devendra ! he prativAdIoM ko apane adhina karanevAle nareza ! he vAdI rUpI kaMsa ke lie kRSNa samAna ! he apane siMhanAda se samasta vAdI rUpa mRgoM ko bhayabhIta karadenevAle siMha! he vAdI rUpI jvara kA nivAraNa karane ke lie jvarAMkuza nAmaka auSadha ! he vAdiyoM ke samUha ko parAjita karanevAle mahAn malla ! he apane prakANDa pAMDitya ke prabhAva se prativAdiyoM ke anta:karaNa meM sadaiva khaTakanevAle kATe! he prativAdI rUpI pataMgoM ko bhasma karanevAle jalate dIpaka, arthAt prati AvA upamAna uparAMta prativAdIone harAvavAmAM pitAnA gurudevanI tIvra zakti rahelI che tevuM sAmarthya pragaTa karatA cAlyA jatA hatA. jema pataMga agnimAM, zarIra mRtyumAM, ajJAnI paMDitamAM khatama thaI jAya che tema A 'vardhamAna" paNa amArA gurunI AgaLa parAjaya pAmaze! kAraNa ke teo, sakala zAo ane tenA arthamAM pAraMgata che, tamAma klAonA jANakAra che, paMDita mAM ziromaNi che, adhiSThAtrI devInuM kRpAbhAjana che, vidvAnonA garvanuM nikaMdana kADhavAvALA che, temaja vijJAna vigeremAM sarvazreSTha che. A pramANe baDAIe hAMkatAM, gapagoLA phelAvatA, ava. mayalapATakaraNa brAhmaNa varNanam / muu0105|| // 362 // huM zrI kalpa sUtra: 02. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 363 // Bao Bao Bao Can Ying zalabhAsteSAM bhasmIkaraNe prajvaladdIpaka = prajvalamadIpasvarUpa ! = bhasmIkRtasakalavAdiyazaH zarI retyarthaH / tathA he vAdicakracUDAmaNe ! vAdicakraM = vAdisamUhastasya cUDAmaNe / sakalazAstrArtha kalAkuzalAgragaNyetyarthaH / tathA-he paNDitaziromaNe != vidvajjanaziromaNisvarUpa ! tathA he vijitAnekavAdivAda ! vijito'nekavAdinAM sakalavAdinAM vAdaH = zAstrArthavicArI yena sa tathA tatsaMbuddhau -sarvadA zAstrArthavijayinnityarthaH / tathA - he labdhasarasvatI suprasAda ! - labdhaH=prAptaH sarasvatyAH= vidyAdhidevatAyAH suprasAdaH=suprasannatA yena sa tathA tatsabuddhau, he sarasvatI kRpApAtretyarthaH / tathA he dUrIkRtAparagaunmeSa ! - dUrIkRtaH = vinAzitaH apareSAm = anyeSAM paNDitAnAM narvonmeSaH pANDityAhaGkAravRddhiryena sa tathA - tatsaMbuddhau, dalitasakalapaNDita - pANDitya darpetyarthaH / ityAdi yazeo gAyadbhiH = kIrtayadbhiH paJcazataziSyaiH parivRto 'jaya jaya' zabdaiH zabdAyyamAnaH prabhusamIpe = prIvIraprabhu-pArzve samanuprAptaH gataH / tatra=prabhupArzve gatvA sa indrabhUtiH samavasaraNa samRddhiM prabhutejazvavilokya = dRSTvA 'kimetam ?' iti vadan cakitacittaH = vismitamAnasaH saMjAtaH ||mU0 105 || gaNadharavAda mUlam -- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre taM iMdabhUI-bho goyamagottA iMdabhUiti saMbohiya vAdiyoM ke yaza rUpI zarIra kA vinAza karanevAle ! he vAdi cakra cUDAmaNi- sakalazAstroM meM arthoM aura kalAoM meM kuzala jano meM agragaNya ! he vidvajjana-ziromaNi ! he sakala vAdiyoM ke bAda ko jItanevAle ! he vidyA kI adhiSThAtrI devatA ke kRpAbhAjana ! he anya vidvAnoM ke garva kI vRddhi ko vinaSTa karanevAle ! arthAt saba paNDito kI paNDitAI ke garna ko kharva karanevAle ! isa prakAra pA~casau ziSyoM dvArA kiye jAte yazogAna aura jaya-jayakAra ke sAtha indrabhUti bhagavAn ke pAsa phuNce| vahA~ pahu~ca kara samavasaraNa kI lokottara vibhUti ko aura prabhu ke teja ko dekhakara cakita raha gye| socane lage-yaha kyA ? | | 0105 / / navI vAto karatA A ziSyA samavasaraNa najIka AvI paheAMcyA. tyAM te samavaraNunI advitIya racanA, anupama zeAbhA ane apUrvakRtine joI DaghAI gayA ! digmUDha thaI gayA ! AMkhA phATI rahI! mAM vakAsI rahyA ! krAMtamAM AMgaLI dhAlI gayA! AgaLa cAlatAM leAkeAttara puruSa-bhagavAnane kaMcanavarNo deha ane tenuM lAlitya joI teo zAnazudha khAI beThAM! temanu teja, prabhAva ane mukha upara taratI tanamanATavALI saumyatA joi temanA ga gaLavA mAMDayA ! krodhanI pArAzIzInuM aMtara ghaTavA lAgyuM ! A badhu joI, jANI, anubhavI te vicAravA lAgyA ane 'hAyakArA'nA Oaa nisAse tenA mukhamAMthI naukaLavA mAMDayA ! (sU.105) zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA yajJapATakasthabrAhmaNa varNanam / || suu0105|| // 363 // Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 364 // za [(Jiang hiyAe suhAe mahurAe vANIe bhAsIa / bhagavao vayaNaM socA so puNo aIva cagiya citto jAo / 'aho ! aNa mama NAmaM kahaM NAyaM ? | evaM biyAriya maNasi teNa samAhiya kimettha accheragaM-jaM jagapasiddhassa vijagagurussa majjha nAma ko na jANai ? majjha maNaMsi jo saMsao vahai-taM jai kahei chiMdai ya, tAhe accheraM gaNijjai / evaM aiyAremANaM taM bhagavaM kahIa - goyamA ! tujjha maNaMsi evArisA saMsao vaTTai-jaM jIvo atthi govA ? | jao veesa - "vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnu vinazyati na pretyasaMjJA'sti "ti kahiyamattha / sa visa hemi-tumaM veyapayANaM atthaM sammaM na jANAsi - jIvo pratthi, jo cittaceyaNNa viSNANa sannAilavaNehi jANijjai / jai jIvo na siyA tAhe puNNapAtrANaM kattA ko bhave ? tujha jannadANAikajjakaraNassa nimittaM ko hojjA ? tavasasthevivRttaM - "savai ayamAtmAjJAnamayaH " ao siddhaM jIvo atthitti / iccAi pahuvaNaM saccA tassa micchataM jale lavaNamiva, sujjodaye timiramiva ciMtAmaNimmi dAridamiva galiyaM / teNa sammattaM pattaM / taraNaM se bhagavaM vaMdai namasara, vaMdittA namasittA evaM vayAsI- bhadaMta ! rukkhassa uccattaM mAvi vAmaNajaNo ahaM mamaMdo tumheM parikkhiuM samAgao, sAmI ! jo tae mama patriboho datto teNaM saMsArAo viratohi ao maM pavvAviya duHkhaparaMparA ulAo bhavasAyarAo tAreha / taNaM samaNe bhagavaM mahAvIre 'imo me paDhamo gagaharo bhavissara 'tti kaTTu taM paMcasayasissa sahiyaM niyahattheNa paJcAve | teNaM kAleNaM tegaM samaraNaM goyamagotte iMdabhUI aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTTe aMtevAsI jAe iriyAsamie bhAsAsamie esaNAsamie AyAja bhaMDamatta nikkhebaNAsamie uccArapAsavaNa khela jalla siMghANa paridvAvaNiyAsamie magasamie vayasamie kAyasamie maNaguce vayagutte kAyagutte gutte guttiidie guttabhayArIcAIbalajjU tabassI khaMtikhame jiiMdie sohI ANiyANe appussue avahile sasAmaNNarae iNameva niggaMthaM pAvayaNaM purao kahu viharai / seNaM iMdabhUINAmaM aNagAre goyamagote sattussehe samacauraMsasaMThAga saMThie vajjarisaha nArAyaNasaMghayaNe kaNagalaganighasamhagore uggatave disatave tattatave mahAtave urAle ghore ghoraguNe ghoratavassI ghoravaMbharavAsI ucchUDhasarIre saMkhittaviulateulesse caudasapubbI cauNANovagae savvakkharasaNNivAI samaNassa bhagavaoM mahAvIrassa adUrasAmaMte uDhajANu ahosire jhANakoDobagae saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai // sU0106 / / zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA indrabhUteH Atma viSayaka saMzaya vAraNaM tasya dIkSA varNanam / grahaNa // mR0106 // // 364 // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. chAyA-tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIrastamindrabhUti 'bho gautamagotra ! indrabhUte ?' iti saMbodhya hitayA sukhayA madhurayA vANyA'bhASata / bhagavato vacanaM zrutvA sa punaratIva cakitacitto jAta:aho! anena mama nAma kathaM jJAtam ? evaM vicArya manasi tena samAhitam-kimatrAzcaryakaM yajagatmasiddhasya trijagadguro mama nAma ko na jAnAti ? mama manasi yaH saMzayo vartate taM yahi kathayati chinati ca tadA Azcarya gaNyate / evaM vicArayantaM taM bhagavAnakathayat-gautama ! taba manasi etAdRza saMzayo vartate yat-jIvo sUtre kalpamaJjarI // 365 // TIkA gaNadharavAda __mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityaadi| usa kAla aura samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIrane una indrabhUti se 'he gautama gotrIya indrabhUti !' isa prakAra saMbodhana karake hitarUpa, sukharUpa aura madhuravANI se bhASaNa kiyaa| bhagavAn kA kathana sunakara indrabhUti aura adhika cakitacitta hue| socane lage-'Azcarya hai ki inhoMne merA nAma kaise jAna liyA?' phira mana hI mana samAdhAna kara liyA-isa meM vismaya kI bAta hI kauna-sI hai? maiM jagat meM prasiddha hU~ aura tInoM jagat kA guru huuN| merA nAma kauna nahIM jAnatA ? hA~, mere mana meM jo saMzaya vidyamAna hai, use batalA deM aura usakA nivAraNa kara deM to maiM Azcarya maaneN| isa prakAra vicAra karate hue indrabhUti se bhagavAn ne kahA-gautam / tumhAre mana meM aisA saMzaya hai ki indrabhUteH AtmaviSayaka saMzaya vAraNaM tasya dIkSA grahaNa varNanam / muu0106|| gaNadharavAda bhUganI maya-'teNaM kAleNaM' tyAhi. bhanete samaye zrama bhagavAna mahAvIra, gautama gotrI candrabhUtine saMbodhIne, hitakara, sukhakara ane zAMtikAraka, mIThI madhurI vANIne uccArI. bhagavAnanI zAMti priyavANInuM zravaNa karavAthI, tenuM citta cakti thayuM temaja pitAnuM nAma, temanA jANavAmAM AvatAM tene Azcarya paNa thayuM. "jagata prasiddha chuM, traNe jagata guru chuM. te mAruM nAma koNa nathI jANatuM ? AvA tenA zudra jANapaNAne lIdhe vimaya pAmavA jevuM che ja nahi ! paraMtu je A vyakti, mArA manamAM rahela zaMkAnuM darzana karAve ane tenuM nivAraNa kare, te kAMIka Azcarya pAmavA jevuM kharuM!" IdrabhUti AvI rIte vicAra karato hato tyAMja bhagavAnane prazna AvI paDaye ke "he gautama! tArA manamAM "jIva'nA astitva saMbaMdhI zaMkA che e vAta barAbara che? ane tArA manamAM "jIva'nA vidyamAna paNa viSe zaMkA // 365 // A zrI kalpa sUtra: 02 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DELHREMRPAN zrI kalpa kalpamaJjarI TIkA // 366 / / 'sti na vA ? yato vedeSu-"vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretyasajJA'sti" iti kathitamasti / atra viSaye kathayAmi-tvaM vedapadAnAmartha samyaga na jAnAsi / jIvo'sti, yazcittacaitanyavijJAna-saMjJAdilakSaNairjAyate / yadi jIvo na syAt tadA puNyapApayoH kartA ko bhavet ? tava yajJa dAnAdikAryakaraNasya nimitaM ko bhavet ? tava zAstre'pyuktam-"sabai ayamAtmA jJAnamayaH" ataH siddham-jIvo'stIti / ityAdi prabhuvacanaM zrutvA tasya mithyAtvaM jale lavaNamiva sUryodaye timiramika, cintAmaNau dAridrayamiva galitam / jIva hai yA nahIM hai ? kyoM ki vedoM meM aisA kahA hai ki "vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati, na metya saMjJA'sti" iti / arthAt vijJAnaghana hI ina bhUtoM se utpanna hokara phira unhIM meM lIna ho jAtA hai| paraloka saMjJA nahIM hai / / ' isa viSaya meM maiM aisA kahatA hU~ ki tuma veda ke padoM kA sahI artha nahIM jAnate / jIva kA astitva hai; jo citta, caitanya, vijJAna tathA saMjJA lakSaNoM se jAnA jAtA hai| yadi jIva na ho to puNya-pApa kA kartA kauna hai ? tumhAre yajJa dAna Adi kArya karane kA nimitta kauna hai ? tumhAre zAstra meM bhI kahA hai-'sabai ayamAtmA jJAnamayaH' iti / arthAt 'vaha AtmA nizcaya hI jJAnamaya hai|' ataH siddha huA ki jIva hai / ityAdi prabhu ke vacana sunakara indrabhUti kA mithyAtva, jala meM namaka kI bhAti, sUryodaya meM aMdhakAra kI taraha tathA cintAmaNi ratna kI upalabdhi hone para daridratA kI taraha gala gyaa| unhoMne samyaktva prApta kara He R9 te vehavAya' 5 bhAcha ? sAvapAya se "vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati, na pretyasaMjJA'sti" ti vijJAnadhana mA bhUtothI 4-1 thAya cha, bhane te vijJAnadhana pAchuM prANIomAM ja lIna thaI jAya che, ane tethI, A vijJAnaghanamAM paleka saMjJA nathI, A pramANenuM veda vAkaya, che te barAbara ne?" A pramANenA vedavAkayanuM punaruccAraNa karI, bhagavAna gautamane kahe che ke, "he gautama! tuM A vedavAkayane artha jANatA nathI. mATe huM te tamane samajAvuM chuM ke, jIvanuM astitva che. kAraNa ke A vidyamAna,paNu" citta, caitanya, vijJAna tathA saMjJA lakSaNe dvArA jANI zakAya che." je jIvanI hayAtI na hoya te, puNya-pApane kartA kone gaNave ? tamArA yajJa, dAna vigere kArya karavAvALA nimittabhUta koNa che ? tamArA veda zAstramAM kahyuM che ke "A AtmA nizcayathI jJAnamaya che" arthAta A AtmA khuda jJAnapiMDa ja che. AthI siddha thAya che ke dareka prANImAM jIva nAmanuM tatva mojuda che. A prakAre prabhunAM vacana sAMbhaLI IdrabhUtinuM mithyAtva pANImAM mIThAnI mAphaka egaLI gayuM. sUryane prakAza thatAM jema aMdhakAra dUra thaI jAya che tema tenuM mithyAtva nAza pAmyuM. jema ciMtAmaNInI upalabdhi thatAM indrabhUteH AtmaviSayaka saMzaya vAraNaM tasya dIkSA grahaNa varNanam / ||suu0106|| // 366 // za zrI kalpa sUtra: 02 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 367 // (ANATALA tena samyaktvaM prAptam / tataH khalu sa bhagavantaM vandate namasyati, vanditvA namasthitvA evamavAdIt - bhadanta ! vRkSasyoccatvaM mAtuM vAmanajana ivArDa matimandastvAM parIkSituM samAgataH / svAmin ! yastvayA mahyaM pratibodho dattaH, tena kRtakRtyaH saMsArAdvirakto'smi, ato mAM matrAjya duHkhaparamparAkulAd bhavasAgarAt vAraya / tataH khalu zramaNo bhagavAna mahAvIra : 'ayaM me prathamo gaNadharo bhaviSyati' itikRtvA taM paJcazataziSyasahitaM nijahastena mAtrAjayat / tasmin kAle tasmin samaye gautamagotra indrabhUtiranagAro zramaNasya bhagavato mahAvIrasya jyeSTho'ntevAsI gAro jAtaH / IryAsamitaH bhASAsamitaH eSaNAsamitaH AdAnabhANDAmAtranikSepaNA samitaH uccAraprasavaNa zleSma ziGkhANajallapariSThApanikAsamitaH vAksamitaH kAyasamitaH, manoguptaH vAraguptaH kAyaguptaH guptaH guptendriyaH guptaliyA / tatpazcAt indrabhUti ne bhagavAn ko vandanA ki, namaskAra kiyA / bandanA - namaskAra kara ke isa prakAra kahA - bhadanta ! maiM maMdamati Apako parIkSA karane AyA thA, mAno jaise vAmana, vRkSakI UMcAI nApane calA ho ! svAmin! Apane mujhe jo bodha bIja diyA hai, usase mai kRtArtha huA aura saMsAra se virakta huA hU~ / ataH mujhe dIkSita karake ama duHkhokI paramparA se vyAkula isa saMsAra sAgara se tAra dIjie, taba zramaNa bhagavAn mahAvIrane 'yaha merA prathama gaNadhara hogA' isa prakAra kahakara pA~ca sau ziSyoM sahita indrabhUti ko apane hAtha se dIkSA dI usa kAla aura usa samaya gautamagotrIya indrabhUtianagAra zramaNa bhagavAn mahAvIra jyeSTha antevAsI anagAra hue| IryAsamiti, bhASAsamiti eSaNAsamiti, AdAnabhAnDamAtra nikSepaNAsamiti, uccArasravaNa zleSmaziGkhAjalapariSThApana samiti, manaHsamiti vacanasamiti, kAryasamiti, manavacana kAyakI gupti se gupta garIbAI dUra thAya che tema satya jJAnanI samajaNa thatAM tenuM mithyAbhimAna alepa thaI gayuM. teNe gheADI vAtacItamAM sa`sva grahaNa karI lIdhuM. tyArabAda indrabhUtie bhagavAnane vaMdanA-namaskAra karyo, ane khelavA lAgyA ke * he bhadanta ! huM maMtraM buddhivALA ApanI parIkSA karavA AvyA hatA. jANe vAmana jhADanI uMcAIne mApavAM cAlyA hoya ! he svAmin! Ape je mane bedha ApyA tenA vaDe huM kRtArtha thayA chuM ne saMsArathI virati pAmyA chu, mATe mane dIkSita karI duHkhanI para parArUpa evA A sasAramAMthI mane mukta karo." A mArA prathama gaNadhara thaze' ema kahI pAMcaso ziSyanA parivAra sahita indrabhUti brAhmaNane bhagavAne dIkSA ApI. te samaye gautamagAtrI indrabhUti aNugAra zramaN bhagavAna mahAvIranA jyeSTha ziSya banyA. AiMsamiti, bhASA samiti, eSaNAsamiti, AdAna bhAMDapAtra nikSepaNA samiti, uccAraprasravaNale ziDvANujannapariSThApanasamiti yukta banyA manazuti, vacanagupti ane zrI kalpa sUtra : 02 Zhen kalpa maJjarI TIkA indrabhUteH Atma viSayaka saMzaya vAraNaM tasya dIkSA grahaNa varNanam / ||suu0106 // // 367 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiklp||368|| kalpa. maJjarI TIkA brahmacArI tyAgI bane lajuH tapasvI zAntikSamaH jitendriyaH zodhiH anidAnaH alpautsukyaH (avaDillaH) atvaritaH muzrAmaNyarataH idameva na~granthaM pravacanaM purataH kRtvA viharati / sa khalu indrabhUti mAnagAro gautamagotraH saptotsedhaH samacaturasrasaMsthAnasaMsthitaH bajraRSabhanArAcasaMhananaH kanakapulakanikaSapadmagauraH ugratapAH diptatapA: taptatapAH mahAtapAH udAraH ghoraH ghoraguNaH ghoratapasvI ghorabrahmacaryavAsI utkSiptazarIraH saMkSiptavipulatejolezya: caturdazapUrvI caturjJAnopagataH sarvAkSarasaMnipAtI zramaNasya bhagavato mahAvIrasyAdarasAmante UrdhvajAnuradhaHzirAH dhyAnakoSThopagataH saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayamAno viharati ||muu0106|| guptendriya guptabrahmacArI tyAgI, banakIlajjAvaMtI vanaspati ke samAna pApa se lajjita honevAle, tapasvI, kSamA karane meM samartha, jitendriya, cittazodhaka, nidAna rahita, utsukatA rahita, atvarita (sthira), samIcIna saMyama meM lIna hue / isI nirgantha pravacana ko Age karake vicarane lge| vaha gotamagotrIya indrabhUti nAmaka anagAra sAta hAtha UMce, samacaturasra saMsthAnavAle tathA vaRSabha nArAcasaMhanana se sampanna the| suvarNa ke TukaDekI kasauTIpara ghisI huI rekhA ke samAna tathA kamalakI kesarake samAna gaura varNa the / ugratapasvI, dIpta tapasvI, taptatapasvI, mahAtapasvI, udAra, ghora, ghoraguNI, ghoratapasvI ghorabrahmacArI, dehako mamatA se rahita, vizAlatejolezyAko saMkSipta karake rahanevAle, caudaha pUroM ke jJAtA cAra jJAnoM se yukta aura samasta akSaroM ke jJAtA the| zramaNa bhagavAna mahAvIra se na adhika dUra aura na adhika samIpa meM Upara ghaTane aura nIcA sira kiye gaye, dhyAna rUpI koSTha meM prApta hokara saMyama aura tapase AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lge|muu0106|| kAyaguptinA paNa dhAraka banyA. guptendriya, guptabrahmacArI, tyAgI, pApabhIrU, tapasvI, kSamAzIla, jItendriya, cittazodhaka, nidAnavihIna, utsukatA rahita sthira ane saMyamI banyA. AvI ATha pravacana mAtA yuktabanI nigrantha pravacanane zirodhArya karI teo vicAravA lAgyA. A gItamagotrI indrabhUti aNagAra, sAta hAthInI uMcAIvALA hatA. temanuM zArIrika kada samacaturastra saMsthAnavALuM hatuM. temane zArIrika bAMdho vajIrUSabhanArAca saMhananavALo hato. temane vaNuM kaTI upara sonuM karavAthI je lITe thAya tevA raMgane ghauMvarNI cakacakita hatuM tema ja kamalanI aMdara rahela kesarapuMja je gorA-tapakhiriyA raMganuM hatuM. teo ugra tapasvI, dIpta tapasvI, takhatapasvI ane mahAtapasvI banyA. teo udAra ghara, mahAguNI ane mahAbrahmacArI thayA. dehanI mamatA rahita banI, vizAla tejalezyAnA dhAraka thaI tema ja tene yathAyogya gupta rAkhI coda pUrvanA jJAtA thayA. cAra jJAnanA dhaNI ane samasta akSarajJAnamAM nipuNa banyA. teo bhagavAnanI samIpa rahI vinayapUrvaka beThatAM, uThatAM dhyAnamAM lIna rahI saMyama, tapa ane bhAvathI AmAne bhAvita karI vicaravA lAgyA. (sU0106) indrabhUteH AtmaviSayaka saMzaya vAraNaM tasya dIkSA mahaNa vrnnnm| // 368 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yu Ce zrIkalpa sUtre maJjarI TIkA // 369 // TIkA-"teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM" ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye saparivArasyendrabhUteH prabhupArthe samAgamanakAlAvasare zramaNo bhagavAn mahAvIraH, tasagarvamupAgatam , indrabhUti "bho gautamagotrotpanna ! he gautamagotrotpanna ! indrabhUte !" iti etatpadena sambodhya abhimukhIkRtya hitayA kalyANakAriNyA mukhayA mukhajanikayA, madhurayA-miSTayA vANyA amApata, saH indrabhUtiH bhagavataH zrImahAvIrasvAminaH, vacanaM-gotranAmoccAraNaM zrutvA, punaH= bhUyaH, atIva atyantaM cakitacittaH vismitamanAH jAtaH, 'aho-Azcaryam anena-mahAvIreNa mama aparicitasya nAma, kathaM kena prakAreNa jJAtam ?' evam itthaM manasi vicArya-vicintya tena-indrabhUtinA samAhitam-svamanasi svayameva samAdhAnaM kRtam-atra-mama nAmagotrajJAne kimAzcaryam ? ko vismayaH! yat yasmAdetoH jagatpasiddhasya trijagadguroH lokatrayaguroH mama nAma kAvAlo yuvA vA sthaviro vA na jAnAti ?, api tu AbAlaM prasiddha mannAmagotraM sarvo'pi jano jAnAti / yadi mama manasi yaH saMzayo vartate sa kathayati, ca-punaH chinatti-darIkaroti TIkA kA artha-usa kAla meM aura usa samaya meM, arthAt jaba indrabhUti apane ziSyaparivAra ke sAtha, garva sahita, bhagavAna mahAvIra ke samIpa pahU~ce taba, bhagavAn 'he gautama gotra meM utpanna indrabhUti / isa pada se saMbodhita kara ke kalyANakAriNI sukhakAriNI aura madhura vANI se bole / bhagavAna ke dvArA kiyA gayA apane nAma aura gotra kA uccAraNa sunakara indrabhUti ke mana meM atyanta Azcarya huaa| raha socane lage ki mahAvIrane mujha aparicita kA nAma-gotra kaise jAnA? aisA socakara phira indrabhUtine apane mana meM samAdhAna kara liyA ki merA nAma-gotra jAnalene meM Azcarya kyA hai ? maiM jagat meM vikhyAta hU~, aura tInoM lokoM kA guru huuN| kauna vAlaka, yuvaka aura vRddha hai jo merA nAma na jAnatA ho? hA, Azcarya to taba ginUgA jaba yaha mere mana meM jo saMzaya hai, usako kaha deM aura usakA nivAraNa bhI kara deN| TIkAno artha -te kALe ane te samaye eTale ke jyAre indrabhUti pitAnA ziSya parivAranI sAthe garva sahita bhagavAna mahAvIranI pAse pahoMcyA tyAre bhagavAne "he gautamagetrI IndrabhUti" e padathI saMbodhIne kalyANakArI, sukhakArI ane madhura vANIthI bAvyA. bhagavAna dvArA karAyela potAnA nAma ane getranuM uccAraNuM sAMbhaLIne IndrabhUtinA manamAM ghaNuM Azcarya thayuM. te vicAravA lAgyA ke bhagavAne aparicita evA mArUM nAma-zetra kevI rIte jAyuM? evuM vicArIne pharI indrabhUtie potAnA mananuM samAdhAna karyuM ke nAma--gAtra jANavAmAM navAI zI che? huM jagatamAM vikhyAta chuM ane traNe lekano guru chuM. e ka bALaka, yuvaka ane vRddha che ke je mArUM nAma nahIM jANato hoya? hA, navAI te tyAre mAnIza tyAre te mArA manamAM je saMzapa che tene kahI de ane tenuM nivAraNa paNa karI nAkhe indrabhUteH AtmaviSayaka saMzaya nivAraNa varNanam / muu0106|| // 369 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 370 // birala baravana raka Jiang Shang ca, tadA Azcarya gaNyate / evam itthaM vicArayantaM tam - indrabhUrti bhagavAn akathayat uktavAn gautama ! indrabhUte ! taba manasi etAdRzaH vakSyamANamakArakaH saMzayo vartate, yat - jIvo'sti natrA ?, yato vedeSu - "vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretya saMjJA'sti" iti itthaM kathitam = uktam asti / atra=asmin viSaye kathayAmi vedapadAnAM = vedoktapadAnAm artha samyak - yathArthatayA na jAnAsi tava jJAto'rtha : - 'vijJAnamevaghanAnandAdirUpatvAd vijJAnaghanaH sa eva etebhyaH pratyakSataH paricchidyamAnasvarUpebhyaH pRthivyAdilakSaNebhyo bhUtebhyaH samutthAya = utpadya punastAnyevAnuvinazyati tatraivAvyaktarUpatayA saMlIno bhavatIti bhAvaH / na pretya saMjJA'sti-mRtvA punarjanma pretyetyucyate tatsaMjJA = paralokasaMjJA nAstIti bhAvaH / etena jIvo nAsti iti tvaM manyase / yathArthastvayam - vijJAnaghana evetijJAnopayogadarzanopayogarUpaM vijJAnaM tato'nanyatvAd AtmA vijJAnaghanaH pratipradeza tan indrabhUti yaha soca hI rahe the ki bhagavAnne unase kahA he gautama - indrabhUti / tumhAre mana meM yaha saMdeha hai ki jIva (AtmA) kA astitva hai yA nahIM haiM ? kyoM ki vedo meM 'vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretyasaMjJAsti' 'vijJAnaghana AtmA' bhUtoM se utpanna hokara unhIM meM lIna ho jAtA 'hai, paralokasaMjJA nahIM hai' aisA kahA hai| maiM isa viSaya meM kahatA hU~ tuma veda-padokA vAstavika artha nahIM jAnate / ukta vedavAkya kA tumhArA jAnA huA artha yaha hai- 'ghane Ananda' Adi svarUpa hone ke kAraNa vijJAna hI vijJAnaghana kahalAtA hai / vaha vijJAnaghana hI pratyakSa se pratIta honevAle pRthvI Adi bhUtoM se utpanna hokara, bhUtoM meM hI avyaktarUpa se lIna ho jAtA hai / mRtyu ke bAda phira janma lenA pretya kahalAtA hai| aisI pretyasaMjJA arthAt paralokasaMjJA nahIM hai|' isase tuma mAnate ho ki jIva nahIM hai| isa vAkya kA vAstavika artha yaha hai gautama indrabhUti Ama vicAratA ja hatA tyAre bhagavAne temane kahyu "he gautama ! indrabhUti tamArA manamAM yA saDheDa che hai 7 (AtmA)nu astitva hai hai nathI ? ra vehobhAM me usa che - 'vijJAnaghana evai - tebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretyasaMjJA'sti ' dhRti vijJAnadhana AtmA bhUtothI utpanna yardhane temanAmAM ja lIna thaI jAya che, paralAkasa MjJA nathI. huM A viSayamAM kahuM chuM ke tame veda-padonA vAstavika a jANatA nathI. pUrvokta vedavAkayanA tame samajela atha A che--ghana AnaMda Adi svarUpa hAvAne kAraNe vijJAna ja vijJAnadhana kahevAya che. te vijJAnaghana ja pratyakSathI pratIta thanAra pRthvI Adi bhUtAthI utpanna thaIne bhutAmAM ja avyakta rUpe lIna thaI jAya che. mRtyu pachI pharI janma levA pretya kahevAya che. evI pretyasa'jJA eTale ke paralekagamanarUpa sajJA nathI." tethI tame mAne che ke jIva nathI. e vAkayanA vAstavika atha A che-jJAnApayAga ane zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TAkA indrabhUteH Atma viSayaka saMzaya nivAraNa varNanam / ||suu0106 // // 370 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa. kalpa maJjarI // 37 // TIkA manantavijJAnaparyAyasaMghAtAtmakatvAdvA AtmA vijJAnaghana eva, so'yamAtmA etebhyo bhUtebhyaH pRthivyudakAdibhyaH samutthAya ghaTavijJAnapariNato hi AtmA ghaTAd bhavati tadvijJAnakSayopazamasya tatrA''kSepAt , anyathA nirAlambanatayA tasyAlIkatAprasaktiH syAditi tebhyaH pRthivyudakAdibhyo bhUtebhyaH kathaMcidutpadya, punaH utpatyanantaram tAnyeva bhUtAni pRthivyAdIni anuvinazyati teSu vivakSiteSu bhUteSu AtmA'pi tadvijJAnaghanAtmanA uparamate, anyavijJAnAtmanA utpadyate, yadvA-vyavahiteSu teSu sAmAnyacaitanyarUpatayA'catiSThate. iti na pretya saMjJA'sti-prAkRtika ghaTAdi vijJAnasaMjJA'vatiSThate iti / " etena jIvo'stIti mataM sidhyati / yA jIvaH cittacaitanyavijJAnasaMjJAdilakSaNaiH-cittam antaHkaraNavizeSaH, caitanyaM cetanatvaM-saMjJAnakartRtvam , vijJAnaM viziSTaM, jJAna, saMjJA-ceSTA ityAjJAnopayoga aura darzanopayogarUpa vijJAna vijJAnaghana kahalAtA hai| vijJAna se abhinna hone ke kAraNa AtmA vijJAnaghana hai| athavA AtmA kA eka-eka pradeza ananta vijJAna-paryAyokA samUharUpa hai, isakAraNa AtmA vijJAna ghana hI hai / yaha AtmA arthAt vijJAnadhana bhUtoM se utpanna hotA hai, kyoMki ghaTa ke kAraNa AtmA ghaTavijJAnarUpa pariNati se yukta hotA hai kyoMki-ghaTavijJAna ke kSayopazamakA arthAt ghaTavijJAna ke AvaraNa ke kSayopazama kA vahI AkSepa hotA hai| anyathA nirvivaya hone ke kAraNa usameM mithyApana kA prasaMga ho jAyagA / ata eva pRthvI Adi bhUtoM se kathaMcit utpanna hokara, bAda meM AtmA bhI, una bhUtoM ke naSTa ho jAne para, usa bhUta vijJAnaghanarUpa paryAya se naSTa ho jAtA hai / athavA bhUtoM ke alaga ho jAne para sAmAnya caitanya ke rUpa meM sthira rahatA hai, ataH usakI pretyasaMjJA nahIM hai, arthAt prAkRtika ghaTAdi vijJAnakI saMjJA usameM nahIM rahatI hai| isase jIva hai yahI mata siddha hotA hai / antaHkaraNa ko citta kahate haiM cetanake bhAvako caitanya kahate haiM, darzane paga rUpa vijJAna vijJAnadhana kahevAya che. vijJAnathI abhinna hovAthI AtmA vijJAnaghana che athavA AtmAne eka eka pradeza ananta vijJAna-paryAnA samUharUpa che, te kAraNe AmA vijJAnaghana ja che. A AtmA eTale ke vijJAnaghana bhUtothI utpanna thAya che, kAraNa ke dharane kAraNe AtmA dhaTavijJAna rUpa pariNitavALA hoya che. kAraNa ke dhaTavijJAnanA kSapazamane eTale ke gharavijJAnanA AvaraNanA kSopazamano tyAM AkSepa hoya che, nahIM te niviSaya hovAne kAraNe temAM miyApaNune prasaMga thaI jaze. tethI pRthvI Adi bhUtethI kayAMka utpanna thaIne pachI AtmA paNa te bhUtane nAza thatAM te bhUta-vijJAnaghana rUpa paryAyathI nAza pAme che athavA bhUte alaga thatAM sAmAnya citanyanA rUpe sthira rahe che, tethI tenI preya saMjJA nathI eTale prAkRtika ghaTAdi vijJAnanI saMjJA temAM rahetI nathI, tethI java, che e ja mata siddha thAya che. aMtaHkaraNane citta kahe che. cetananA bhAvane caitanya kahe che eTale ke saMjJAnanA indrabhUteH AtmaviSayaka saMzaya nivAraNa ||suu0106|| // 37 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 372 // dinI yAni lakSaNAni-svarUpANi taiyite lakSyate, atazcitvAdilakSaNalakSyamANatvAjjIvo'stIti sidhyati / punarapi jIvasAdhanopAyamAha-'jaI' ityAdi / yadi jIvo na syAt-na bhavet tadA tarhi-jIvA'sattve puNyapApayoH kartA kA jIvAtirikto bhaveta ? api tu na ko'pibhavet, nahi puNyapApAnukUlavyApAro jIvaM vinA sambhavati tasmAt puNyapApakartRtvAnjIvo'stIti sidhyati / punarjIvo'stIti mataM puSNAti 'tujjha' ityAditavAbhimatasya yajJadAnAdikAryakaraNasya nimittaM jIvaM vinA ko bhavet ? api tu jIva eva tatkaraNanimittaM bhavitumarhati, vyApArasya jIvAdhInatvAt tasmAjjIvo'stItisiti / itthaM jIvAstitvaM sAdhayitvA sampati vedapramANena tatsAdhayitumAha-'tava satthe vi' ityAdi-tava zAstre'pi uktamasti-"sabai ayamAtmA jJAnamayaH" sA=cittAdiarthAt saMjJAna kA jo karttA ho vaha caitanya hai| viziSTa jJAna vijJAna kahalAtA hai| ceSTA saMjJA kahalAtI hai| ina citta, caitanya, vijJAna aura saMjJA Adi lakSaNoM se jIva kA jJAna hotA hai, isase jIvakI siddhi hotI hai| jIvakI siddhikA dUsarA upAya batalAte hai-agarajIva na ho to puNya aura pApa kA kartA jIva ke atirikta dUsarA kauna hogA ? arthAta koI bhI nahIM ho sakatA / jIva ke binA puNya-pApa ko utpanna karanevAlA vyApAra saMbhava nahIM hai| isaliye puNya-pApakA karttA hone se jIvakA astitva siddha hotA hai / jIva hai, isa mata ko phira puSTa karate hai-tumhAre mAne hue yajJadAna Adi kAryoM ke karane kA nimitta, jIva ke abhAva meM, kauna hogA ? jIva hI una kAryoM ke karanekA nimitta ho sakatA haiM, kyoM ki vyApAra jIva ke adhIna hai| isase bhI jIva hai, yaha siddha hotA hai| isa prakAra jIvakA astitva siddha karake aba veda ke pramANa se use siddha karane ke lie kahate haiM-tumhAre zAstrameM bhI kahA hai-"savai ayamAtmA jJAnamayaH" je katAM hoya te caitanya che. viziSTa jJAna vijJAna kahevAya che, ceSTA saMjJA kahevAya che. e citta, caitanya, vijJAna ane saMjJA Adi lakSaNethI jIvanuM jJAna thAya che tethI jIvanI siddhi thAya che. jIvanI siddhi (sAbitI)ne bIjo upAya batAve che-je jIva na hoya te punya ane pApane kartA jIva sivAya bIjuM kazuM haze? eTale ke koI paNa hoI na zake. jIva vinA punya pApane utpanna karanAra vyApAra saMbhavita nathI. tethI punya-pApane kartA hovAthI jIvanuM astitva siddha thAya che. jIva che, A matane pharI puSTa kare che-tame mAnela yajJa dAna Adi kAryo karavAnuM nimitta jIvanA abhAvamAM kahyuM haze ? jIva ja te kAryo karavAnuM nimitta hoI zake che, kAraNa ke jApAra jIvane AdhIna che tethI paNa jIva che e siddha thAya che. A rIte jIvanuM astitva siddha za hanA abhAzayItanasiddha 42vAna bhATecha-tabhAzAlImA 5 -"savai ayamAtmA jJAnamayaH" indrabhUteH AtmaviSayaka saMzaya nivAraNa varNanam / muu0106|| // 372 / / zrI kalpa sUtra: 02 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||373 // lakSaNalakSyamANo'yam = evaM AtmA jIvaH, jJAnamayaH = jJAnaghanarUpaH iti, ataH jIvo'stIti mataM siddham / - ityAdi prabhuvacanaM zrutvA tasya indrabhUteH mithyAtvaM jale lavaNamiva sUryodaye timiramiva, cintAmaNau dAridraya-miya galitaM naSTam / tena samyaktvaM prAptam / tataH khalu saH = indrabhUtiH bhagavantaH = zrImahAvIraprabhuM vadante namasyati, datvA namastviA, evaM vakSyamANaM vacanam atrAdIt - he bhadanta ! vRkSasya uccatvam mAtuM = paricchettuM vAmanajana iva aham matimandaH = alpabuddhiH svAM = sarvajJaM zrI vIrasvAminaM parIkSituM samAgataH / he svAmin ! yastvayA mAM pratibodho dattaH, tena=pratibodhena ahaM saMsArAd virakto jAto'smi / ataH = sAMsArikaviSayato viraktatvAt mAM pravAjya = dIkSitvA duHkhaparamparA''kulAt=aneka duHkhayuktAt bhavasAgarAt = saMsArasamudrAt tAraya / tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIra : "ayam = indrabhUtiH me = mama prathama = AdyaH, gaNadharo bhaviSyati iti kRtvA tam = indrabhUrti paJcazataziSyasahitaM nijahastena - prAtrAjayat dIkSitavAn / citta Adi lakSaNoM se pratIta honevAlA yaha AtmA jJAnaghanarUpa hai| ityAdi prabhu ke vacanoMko sunakara indrabhatikA mithyAtva usI prakAra hai, sUryakA udaya hone para aMdhakAra naSTa ho jAtA hai aura cintAmaNi kI prApti ho jAne para daridratA kA nAza ho jAtA hai / isI taraha indrabhUti ko samyaktvakI prAptI ho gaI / ataH jIva hai, gala gayA, jaise yaha mata siddha huA / jala meM lavaNa gala jAtA tatpazcAta indrabhUti ne bhagavAn mahAvIra ko vandana aura namaskAra kiyA / nandana - namaskAra karake isa prakAra kahA - bhgvn| jaise vAmana - choTi kAyavAlA vRkSa kI U~cAI ko mApane ke lie cale, usI prakAra meM mati hIna Apa sarvajJakI parIkSA karanevAlA thA ! he bhagavAn ! Apane mujhe jo bodha diyA hai, usa se maiM kRtakRtya ho gyaa| maiM saMsAra se virakta ho gayA huuN| virakta hone ke kAraNa mujhe dIkSA pradAna karake citta AdilakSaNAthI pratIta thanAra A AtmA jJAnadhana rUpa che tethI jIva che e mata siddha thayA. ityAdi prabhunAM vacanA sAMbhaLIne indrabhUtinuM mithyAtva eja pramANe egaLI gayuM ke jema pANImAM mIThuM. egaLI jAya che, sUryanA udaya thatAM aMdhakAra nAza pAme che ane cintAmaNI maLatAM jema daridratA nAza pAme che. indrabhUtine samyaphattvanI prApti thaI tyArakhAda indrabhUtie bhagavAna mahAvIrane vaMdanA ane namaskAra karyo. vaMdana-namaskAra karIne pramANe kahyuM --bhagavan ! jema vAmana vRkSanI uMcAI mApavAne mATe jAya tema huM matihIna Apa saCjJanI parIkSA karavA AvyA hatA. huM prabhA ! Ape mane je bedha ApyA che tethI huM kRtakRtya thayo chuM. huM saMsArathI virakta thaI gayo chuM. virakta thavAne kAraNe mane dIkSA ApIne duHkhAthI bharela A saMsAra rUpI sAgaramAMthI tAro. tyAre bhagavAna mahAvIre "A indrabhUti mAro pahelA gaNudhara thaze" ema kahIne pAMcase| ziSyA sAthe indrabhUtine peAtAne hAthe dIkSA ApI. zrI kalpa sUtra : 02 19 kalpa maJjarI TIkA indrabhUteH dIkSAgrahaNa varNanam / ||suu0106|| 1139311 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 374|| tasmin kAle tasmin samaye gautamagotra indrabhUtiranagAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya jyeSThaH sarvataH prayamaH antevAsI-ziSyo jaatH| sa kIdRzaH ityAha- 'iriyAsamie' ityAdi / IrSyAsamitaH = IryAsamityAyuktaH, bhASAsamitaH, eSaNAsamitaH AdAnabhANDAmatranikSepaNAsamitaH uccAraprasravaNa zleSmaziGkhANa jallapariSThApanikA samitaH, manaH samitaH, vAksamitaH, kAyasamitaH, manoguptaH, vAmguptaH, kAyaguptaH, guptaH, guptendriyaH, guptabrahmacArI" eteSAmIryAM samitAdi guptabrahmacAriparyantAnAM padAnAM vyAkhyA'sya catussaptatyadhikaikazatatama-174 sUtra ttiikaato'vseyaa| tathA-tyAgI= tyAgazIlaH, bane lajjuH=vanasthalajjAluvanaspativizeSavat sAvadyavyApArAllajjAzIlaH / tapasvI - paSThASTamAditapazcaryA duHkhoM se bhare hue isa saMsAra rUpI sAgara se mujhe tAra dIjie / taba zramaNa bhagavAn mahAvIra ne 'yaha indrabhUti merA prathama gaNadhara hogA' isa prakAra jJAna se dekhakara pA~ca so ziSyoM sahitaindrabhUti ko apane hAtha se dIkSA pradAna kI / usa kAla aura usa samaya meM gautama gotrIya indrabhUti anagAra zramaNa bhagavAn mahAvIra ke jyeSThasaba se prathama - ziSya hue / vaha kaise the, so kahate hai-vaha Iyasamita the arthAt IryAsamiti se yukta the / isI prakAra bhASAsamiti, evaNAsamiti, AdAnabhANDamAtra nikSepaNAsa miti the, uccAra - prasravaNa zleSmaziGghANajalla pariSThApanikA samiti the, manaHsamiti the, vacanasamiti the, manogupta arthAt manogupti se yukta the, isI prakAra vacanagupta the, kAyagupta the, gupta the, guptendriya the, guptabrahmacArI the| iryAsamiti se lekara guptabrahmacArI taka ke padoM kA artha 174 veM sUtra kI TIkA ke hindI bhASAnuvAda se jAna lenA caahiie| vaha tyAgI - tyAgazIla the / vanameM jo lAjavaMtI nAmana vanaspati hotI hai, usake samAna pApamaya vyApAroM se lajjAzIla - saMkoca te kALe ane te samaye gautamagAtrIya indrabhUti aNugAra zramaNa bhagavAna mahAvIranA jayeSTha--sauthI pahelA ziSya thayA. teo kevA hatA te kahe che--te iryosamiti hatA eTale ke IrthAsamitithI yukta hatA, eja pramANe bhASAsamiti, eSaNA samiti, AdAna bhIDamAtranikSepaNA samiti hatA. uccAra praznavaNu zleSmazilANu jalla pariSThApanikA samiti hatA, manaHsamiti hatA, vacana samiti hatA, kAya samiti hatA, manegupta eTale maneAguptithI yukta hatA, eja pramANe vacana gupta hatA, kAyagupta hatA, gupta hatA, guptendriya hatA, gupta brahmacArI hatA. IyAM samitathI mAMDIne guptaprAcArI sudhInA padonA atha 174mAM sUtranI TIkAnA gujarAtI bhASAnuvAdathI samajI levA joie. te tyAgItyAgazIla hatA, vanamAM je lAjavaMtI nAmanI vanaspati thAya che tenI jema pApamaya vyApArAthI lajjAzIla zrI kalpa sUtra : 02 zrIkalpamaJjarI TIkA indrabhUteH dIkSAgrahaNa varNanam / ||suu0106 // // 374 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 375 // maJjarI TIkA sampannaH, kSAntikSamA kSamAguNena parApakArasahanavAna , jitendriyaH vazIkRtendriyagaNaH, zodhi: antaHkaraNazodhakaH, anidAnaH nidAnavarjitaH, alpautsukyaH-autsukyavarjitaH, atvarita: vegavarjitaH-sthira ityarthaH, suzrAmaNyarata samIcInasAdhvAcAraparAyaNaH, idameva nagrantha-nigranthasambandhi pravacanaM purataH agre kRtvA vihrti| saH-gRhItadIkSaH khalu indrabhUtiranagAraH gautamagotraH saptotsedhaH-saptahastaparimitocchitadehaH, samacaturasrasaMsthAnasaMsthitaH-samA:-tulyAH-anyUnAdhikAH catasro'sayo-hastapAdoparyadhorUpAzcatvAro'pi vibhAgAH yasya tat samacaturasranulyArohapariNAhaM, tacca saMsthAnam-AkAravizeSaH iti samacaturasrasaMsthAnaM, tena saMsthitA yuktaH, tathA vanaRSabhanArAcasaMhananA-vajra-kIlikAkAramasthi, RSabhaH-tadupari-pariveSTanapaTTAkRtiko'sthivizeSaH, nArAcam= ubhayato markaTabandhaH, tathA ca dvayorasthnorubhayato markaTabandhanena baddhayoH paTTAkRtinA tRtIyenAsthnA pariveSTitayo. zIla the| belA telA Adi bhI tapazcaryA se yukta the| kSamAzIla hone ke kAraNa dUsaroMke dvArA kRta apakAroM ko saha lete the| indriyoMko vaza meM kara cuke the| antaHkaraNa ke zodhaka the| nidAna (niyANA) arthAt AgAmI kAla saMbaMdhI viSayoMkI tRSNA se rahita the / utkaMThA se rahita the| sthira the / aura samIcIna sAdhu-AcAra meM tatpara the| isI nirgrantha pravacana ko Age karake vicarate the| vaha indrabhUti anagAra gautama gotrIya sAta hAtha ke u~ce zarIra vAle the| samacatusra saMsthAnavAle the| hAtha, paira, Upara aura nIce ke cAro bhAga jisake samAna ho usako samacaturasra kahate haiN| aise AkAra vizeSako samacaturasrasaMsthAna kahate hai| unakA vaja-RSabha-nArAca saMhanana thaa| kIlI ke AkArakI haDDI vajra kahalAtI hai| usake Upara veSTana-paTTa kI AkRti kI haDDI ko RSabha kahate hai| donoM ora ke haDDI se markaTa baMdhako nArAca kahate haiN| ataH donoM taraphase markaTabaMdha se baMdhI hui aura paTTakI AkRtikI tIsarI saMkocazIla hatA. chaTha, aThama AdinI tapasyAthI yukta hatA kSamAzIla hovAne lIdhe bIjA dvArA karAyela a5kArane sahana karI letA hatA. indriyene vaza karI cUkyA hatA. aMtaHkaraNanA zedhaka hatA. nidAna (niyANu, eTale ke bhaviSya kALa saMbaMdhI viSayanI tRSAthI rahita hatA, utkaMThAthI rahita hatA. sthira hatA. ane samIcIna sAdhu-AcAramAM tatpara hatA eja ninya pravacanane AgaLa karIne vicAratA hatA. te gautama gotrIya indrabhUti aNagAra sAta hAtha uMcA zarIravALA hatA samacaturasa saMsthAnavALA hatA. hAtha, paga, upara ane nicenA cAra bhAga jene samAna hoya tene samacaturasa kahe che. evA AkAra vizeSane samacatu2sa saMsthAna kahe che. temane vajamanAva saMdanana hatuM. khIlInA AkAranA hADakAne vajA kahe che. tenA upara vesTanapaTTanI AkRtinA hADakAne RSabha kahe che. banne taraphanA makaTa baMdhane nArAja kahe che. tethI banne taraphathI indrabhUte dIkSAgrahaNa varNanam / muu0106|| // 375 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 376 // Lei 1 rupari tadasthitrayaM punarapi dRDhIkartuM tatra nikhAtaM kIlikAkAraM vajranAmakamasthi yatra bhavati tad vajraRSabhanArAcam, tat sahananaM--saMhanyante=dRDhIkriyante zarIrapudgalA yena tat saMhananam - asthinicayo yasya sa vajraRSabhanArAcasaMhananaH / tathA - kanakapulakanikaSapadmagauraH kanakasya = suvarNasya pulakaH = khaNDam tasya nikaSa: zANanighRSTa rekhA, 'padma' - zabdena padmakiJjalkaM gRhyate, tena padma padmakiJjalkaM ca tadvad gaura:- zANanighRSTasuvarNarekhA kamalakiJjalkanadgauravarNa ityarthaH, yadvA-kanakasya suvarNasya pulakaH = sAro varNAtizayaH, tatpradhAno yo nikaSaH-zANanighRSTasuvarNarekhA, tasya yat pakSma = bahulatvaM tadvad gauraH =sANa nighRSTAneka suvarNarekhAvaccAkacikyayuktagaurazarIraH, ugratapAH- ugram utkRSTaM pravRddhapariNAmatvAtpAraNAdau vicitrAbhigrahatvAcca amaghRSyamanazanAdi dvAdazavidhaM tapo yasya sa tathA - tIvratapazcaryAvAn, veSTita kI huI donoM haDDIyoMke Upara, una tInoMko phira bhI adhika dRDhakarane ke lie jahA~ kIlI ke AkAra kI vajra nAmaka asthi lagI huI ho, vaha vajraRSabha nArAca kahalAtA haiM / jisake dvArA zarIra ke pudgala dRDha kiye jAe~, usa asthi nicaya- haDDiyoMke racanA vizeSako saMhanana kahate / aisA vajraRSabhanArAca saMhanana indrabhUti anagArako prApta thA / unakA zarIra esA gaura-varNathA jaise svarNake khaMDa ko kasauTI para - ghisane se sunaharI aura camakatI huI rekhA hotI hai, athavA jaise kamala kA kiMjalaka hotA hai| abhiprAya yaha ki unakA zarIra kasauTI para ghise svarNa kI rekhA aura kamala ke kesara ke samAna camakIlA evaM gaura varNa kA thA / athavA kasauTI para ghise svarNa kI aneka rekhAoM ke samAna gore zarIravAle the / bar3hate hue pariNAmoM ke kAraNa tathA pAraNAdi meM vicitra prakAra ke abhigraha karane ke kAraNa unakA anazana Adi bAraha prakAra kA tapa utkRSTa thA, ataH ve ugratapasvI the / bar3hI huI tapasyAvAn hone se dIptatapasvI the| adhika tapasyA maTa baMdhathI bAMdhelI ane paTTanI mAkRtinA trIjA' hADAthI vIMTAyela ane hADakAMo upara, e traNene pharIthI dRDha karavAne mATe jyAM khIlInA AkAranu vajA nAmanuM asthi lAgelu hoya te vaSabha-nArAca kahevAya che. jenA dvArA zarIranA pula dRDha karAya, te asti nizcaya-hADakAMnI racanA vizeSane sahanana kahe che. evu vajaRSabha nArAca sahanana indrabhUti aNugArane prApta thayela hatu. temanu zarIra evuM gaura-vaNuM hatuM ke jema sAnAnA TukaDAne kaseTI para ghasavAthI sAnerI ane caLakatI rekhA thAya che, athavA jevA kamaLanA parAga hoya che. tApaya e ke temanuM zarIra kaseTI para ghaselA suvarNanI rekhA ane kamaLanAM kesarA jevuM caLakatuM ane gaura vaNunu hatu. athavA kasoTI para ghaselA suvarNanI aneka rekhAonAM jevA gArA zarIravALA hatA. vadhatA jatA pariNAmeAne kAraNe tathA pAraNAdimAM vicitra prakAranA abhigraha karavAne kAraNe temanu anazana Adi Ara prakAranuM tapa utkRSTa hatuM, tethI tae ugra tapasvI hatA vadhAre tapasyAvALA hAvAthI dIpta tapasvI hatA. meTA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA indrabhUteH dIkSAgrahaNa varNanam / ||suu0106|| // 376 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mRtre // 377|| dIptatapAH samiddhatapazcaryAvAn , mahAtapAH bRhattapazcaryAvAn , udAraH sakalajIvaiH sahamaitrIbhAvAt , ghoraH parISahopasargakaSAyazatrupaNAzavidhau bhayAnakaH, ghoraguNaH-ghorA-kAtarairduzcarAH guNAH mUlaguNA yasya sa tathA, ghoratapasvI duzcaratapodhArI, ghorabrahmacaryacAsIkAtaraduzvarabrahmacaryavAsI kaThinabrahmacaryadhAraNadhIraH, ukSiptazarIra:=tyaktadehA kalpabhimAnaH, zarIrasaMskAravarjito vA saMkSiptavipulatejolezyA zarIrAntalInatejolezyAvAn-viziSTatapojanitalabdhi maJjarI vizeSasamutpannatejojvAlAvAn , caturdazapUrvI caturdazAnAM pUrvANAM dhArakaH, caturjJAnopagatAmati-zrutyavadhi-manaHparyAya- TIkA jJAnasampannaH, sarvAkSarasaMnipAtI-sakalavarNAvagAhibuddhiH sarvAkSaramavezikAribuddhiH, zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adarasAmante-nAtidUre nAtisamIpe-ucitasthAne UrdhvajAnuH uparikRtajAnuH, adhaH zirAH=namrIkRtamastakaH, dhyAnakoSThopagataH-dhyAyate-cinsyate'neneti dhyAnam-ekasmin vastuni tadekAgratayA cittasyAvasthApanam dhyAnaM koSTha karane ke kAraNa mahAtapasvI the| prANImAtra ke prati maitrIbhAva rakhane ke kAraNa udAra the| parISaha, upasarga evaM kaSAya rUpI zatruoM ko naSTa karane meM bhayAnaka hone se ghora the| vaha ghora (kAyarodvArA duSkara) mUla guNoM se yukta hone se dhora guNavAn the| duzcara tapazcaraNa ke dhAraka the| kAyarajanoM dvArA AcaraNa na kiye jA indrabhUteH sakane yogya brahmacarya kA pAlana karate the| unhoMne dehAdhyAsa kA tyAga kara diyA thA, athavA ve zarIra ke dIkSAgrahaNaM saMskAra (zrRMgAra) se rahita the| viziSTa tapasyA se prApta huI vizAla tejolezyA nAmakalabdhi unhoMne zarIra meM hI saMyamArAdhana lIna (chIpA) kara rakkhI thii| caudaha pUrvI ke dhAraka the| mati-zruta-avadhi-manaH paryavajJAna se yukta the| unakI buddhi varNanaM c| samasta akSaroM meM praveza karanevAlI thii| vaha bhagavAn se na adhika dUra rahate aura na atyanta samIpa hI rahate the| ||suu0106|| ucita sthAna para rahate the| vahA~ ghuTane Upara kara ke tathA mastaka namAkara dhyAna rUpI koSTha ko prApta the| meTI tapasyA karavAne kAraNe mahAtapasvI hatA prANI mAtra tarapha mitrabhAva rAkhatA hovAthI udAra hatA pariSaha, upasarga ane kaSAya rUpI zatruone nAza karavAmAM bhayAnaka hovAthI ghara hatA. te ghora (kAyara dvArA duSkara) mULa guNAvALA kAne hovAthI ghora guNavAna hatA. duzcara tapazcaraNanA dhAraka hatA. kAyara mANasedvArA AcarI na zakAya evA brahmacaryanuM pAlana karatA hatA. temaNe dehAdhyAsano tyAga karyo hate, athavA teo zarIranA saMskAra (mRgAra )thI rahita hatA. viziSTa tapasyA vaDe prApta thayela vizALa tejalezyA nAmanI labdhi temaNe zarIramAM ja lIna karI dIdhI hatI. cauda // 377|| pUna dhAraka hatA. mati, zrata, avadhi ane manaH paryAvajJAnathI yukata hatA. temanI buddhi samasta akSaremAM praveza karanArI hatI. te bhagavAnathI vadhAre dUra paNuM na rahetA ane atyaMta najIka paNa na rahetA-ucita sthAna para rahetA hatA. tyAM ghUMDhaNo upara karIne tathA mastaka namAvIne dhyAna rUpI ke prApta hatA. koI paNa eka vastumAM ekAgratA- makAI & zrI kalpa sUtra: 02 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 378|| iva dhyAnakoSThaH, tamupagataH, yathA koSThagataM dhAnyaM vikIrNe na bhavati tathaiva dhyAnataH indriyAntaH karaNavRttayo bahina yAntIti bhAvaH, niyantritacittavRttimAnityarthaH / saMyamena = saptadazavidhena tapasA = dvAdazavidhena AtmAnaM bhAvayamAnaH = vAsayan viharati // 0106 // mUlam - taraNaM agnibhUI mAhaNo savvavijApArago iMdabhUivva ciMtei sacce so mahaM iMdajAlio dosa / aNeNa mama bhAyA iMdabhUi vaMcio / ahuNA zrahaM gacchAmi asanvaNNuM appANaM savvaNNuM maNNamANaM taM dhutaM parAjiNiya mAyAe vaMciyaM majjhabhAyaraM paDiNiyamiti viyAriya paMcasayasissehiM parivuDo sagandhaM pahusamI ve patto / taM bhagavaM nAmasaMsayaniddesaputraM saMbohiya evaM vayAsI - bho aggibhUI / tujjhamaNaMsi kammavisae saMsao vaTTa - jaM kammaM asthi vA natthi ? "puruSa eveda 'U' sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvyaM" iccAi veyavayaNAo savvaM appAceva na kammaM / jaIkammaM bhave tAhe paJcakakhAipyamANeNaM taM labbhaMsiyA, taM natthi ? jaikammaM mannijai tAhe teNa mutteNa kamNA saha assajIvassa kahaM saMbaMdho havejjA ? amuttassa jIvassa muttAo kammA uvaghAyANuggahA kaha hou sakijjA ? jahA AgAso khaggAiNA na chijjara, caMdaNeNa nobalivijjaiti, taM micchA, aisayaNANiNo kammaM paccakravattaNeNa pAti, chaumatthAu jIvANaM vecita pAsiya taM aNumANeNa jANaMti / kammassa vicittayAe veva pANINaM suduhAibhAvA saMpajaMte, jao koI jIvo rAyA havai, koI Aso gao vA tassa vAhaNo hava afa pAI, koI chattadhArago havai / evaM kovi khuyakhAmo bhikkhAgo hoi, jo ahorattaM aDamANo vi bhikkha na lahai / jamagasama vavaharamANANAM poyavaNiyANaM majjhe ego taraha, ego samudaMmi buDai / eyArisANaM kajjANaM kisI bhI eka vastu meM ekAgratApUrvaka citta kA sthira honA dhyAna kahalAtA hai| ve usI dhyAna rUpI koSTha (koThI) meM sthita the / arthAt jaise koThI meM rahA huA dhAna idhara-udhara bikharatA nahIM hai, usI prakAra dhyAna karane se indriyoM kI tathA mana kI vRtti bAhara nahIM jAtI hai| Azaya yaha hai ki indrabhUti anagAra ne apane citta kI vRtti ko niyaMtrita kara liyA thaa| ve sattaraha prakAra ke saMyama aura dvAdaza prakAra ke tapa se AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lage // 0106 // pUrNAMka cittanuM sthira hovuM tene dhyAna kahe che, te eja dhyAna rUpI kASTha (kAThI)mAM rahela hatA. eTale ke jema kAThImAM rahela anAja Ama tema verAtuM nathI, eja pramANe dhyAna dharavAthI indriyAnI tathA mananI vRtti bahAra jatI nathI. Azaya eche ke indrabhUti aNumAre pAtAnI cittanI vRttine niya Mtrita karI lIdhI hatI. te sattara prakAranA sayama ane bAra prakAranA tapa vaDe AtmAne vAsita karatA vicaravA lAgyA. (sU0106) zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA agnibhUteH karmaviSayaka saMzayanivAraNaM tasya dIkSAgrahaNaM c| ||su0 106 // // 378 // Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 379 // Qiang Tong Dao Zheng kAraNaM kammaMceva, no NaM kAraNe NaM viNA kiMpi kajjaM saMpajjae / aha ya jahA muttassa ghaDassa amutteNa AgAseNa saha saMbaMdhI tahA kammaNo jIveNa saha / jahA ya mutehi nANAvihehi majjehi, osahehi ya amuttassa jIvassa vAo hoya havaMto loe dIsara, taheva amuttassa jIvassa mutteNa kammuNA uvaghAo aNuggaho ya muNeyo / aha ya veyaparasu vi na katthai kammuNo niseho, teNa kammaM asthi tti siddhaM / evaM pahuvayaNeNa saMsayammi chinnamma samANe tuTTo aggibhUI vi paMcasayasissa sahi patra ||0107 // chAyA - tataH khalu agnibhUtirbrAhmaNaH sarvavidyApAragaH indrabhUtiriva cintayati=satyaM sa mahAn aindrajAliko dRzyate / anena mama bhrAtA indrabhUtirvazcitaH / adhunA'haM gacchAmi, asarvajJamAtmAnaM sarvajJaM manyamAnaM taM dhUrta parAjitya mAyayA vaJcitaM mama bhrAtaraM pratinivarttayAmIti vicArya paJcazataziSyaiH parivRtaH sagarva prabhusamIpe prAptaH / taM bhagavAn nAmasaMzayanirdezapUrva saMbodhyaivamavAdIt - bho agnibhUte ! taba manasi karmaviSaye saMzayo varttate, yat - karmAsti vA nAsti ? puruSa eveda 'U' sarve yadbhUtaM yacca bhAvyaM" ityAdi vedavacanAt sarvamAtmaiva na mUla kA artha - 'tara NaM' ityAdi / tatpazcAt samasta vidyAoM meM pAraMgata agnibhUti brAhmaNane indrabhUti ke samAna vicAra kiyA - sacamuca, vaha to bar3A bhArI indrajAliyA~ dIkhatA hai ! usane mere bhAI indrabhUti ko bhI apanI jAla meM phasA liyA ! aba maiM jAtA hU~ aura asarvajJa kintu apane Apako sarvajJa mAnanevAle usa dhUrta ko parAjita karake chala karake-chale hue apane bhAI ko vApisa lAtA huuN| isa prakAra vicAra kara vaha apane pAMcasau ziSyoM ke sAtha, garva sahita prabhu ke samIpa pahu~cA / bhagavAn ne unake nAma aura saMzaya kA ullekha karake saMbodhana karate hue kahA - he agnibhUte / tumhAre mana meM karma ke viSaya meM saMzaya hai ki karma hai yA nahIM hai ? ' puruSa eveda 'U' sarva yadbhUtaM yacca bhAvyam' iti / arthAt 'yaha saba puruSa hI hai bhUlanA artha - ' tara NaM' ityAdi samasta vidyAomAM pAraMgata sevA agnibhUti brAhmaNe, indrabhUtinA nepAla vicAra karyAM. ke, khare khara ! A puruSa indrajAlIyeAja dekhAya che ! teNe teA, mArA bhAI indrabhUti jevAne paNa, peAtAnA phrAMsalAmAM joDI dIdhA. have huM tyAM jAuM ! ane petAne sarvajJa mAnatA evA Thagane parAjIta karI, mArA jyeSTha bhAine mukta karI, sAthe lete AvuM! A prakAre nirNaya karI peAtAnA pAMcaseA ziSyAnA parivAra sAthe gava sahita prabhu samIpe pahAcyA. bhagavAne tenu nAma ane saMzayanA ullekha-karI, tene sAdhyA, te kahevA lAgyA ke,-he agnibhUti! tArA manamAM karmAMsaMbaMdhI saMzaya che ke nahi? kama haze ke kema tevI zaMkA tuM sevI rahyo che ke nahi ? zrI kalpa sUtra : 02 Prime For yer on kalpa maJjarI TIkA agnibhUteH karmaviSayaka saMzaya nivAraNam / ||suu0 107 // // 379 // Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na zrIkalpa sUtre // 380|| kalpamaJjarI TIkA karma / yadi karma bhavet pratyakSAdimamANena tad labdhaM syAt , tannAsti / yadi karma manyate, tadA tena mUrtena karmaNA saha amRtasya jIvasya kathaM sambandho bhavet ? amUrtasya jIvasya mUrttAt karmaNaH upaghAtAnugraho kathaM bhavituM zaknuyAtAm ? yathA-AkAzaH khaDgAdinA na chidyate, candanena nopalipyate iti / tanmithyA, atizayajJAninaH karma pratyakSatvena pazyanti, chadmasthAstu jIvAnAM vaicitryaM dRSTvA'numAnena tada jAnanti / karmaNo vicitratayaiva prANinAM sukhaduHkhAdibhAvAH saMpadyante yataH kazcijjIvo rAjA bhavati, kazcid azvo gajo vA tasya jo hai, ho cukA hai aura jo honevAlA hai|' isa veda-vacana se saba kucha AtmA hI hai, karma nhiiN| yadi karma hotA to pratyakSa Adi pramANoM se usakI upalabdhi hotii| parantu upalabdhi nahIM hotI, ataH karma nahIM hai| yadi karma mAnA jAya to mUrta karma ke sAtha amUrta jIva kA saMbaMdha kaise ho ? mUrta karma se amRta jIva kA upaghAta aura anugraha kaise ho sakatA haiM ? jaise AkAza khaDga Adi se nahIM kATA jA sakatA, aura candana Adi se lipta nahIM kiyA jA sktaa| kintu isa prakAra socanA mithyA hai| atizaya jJAnI pratyakSa pramANa se karmoM ko dekhate haiM aura alpajJa jIvoM kI vicitratA ko dekhakara anumAna se kama ko jAnate haiN| karma kI vicitratA se hI prANiyoM meM sukha-duHkha ki avasthA utpanna hotI haiN| koI jIva rAjA __puruSa eveda 'U' sarva yad bhUtaM yacca bhAvyam" yAt-mA rAtamA 2 puruSa cha / puruSa cha, 2 gayA che, ane bhAvIkALe thavAnA che te badhA puruSa ja che ! A veda vacanathI, tane evuM jJAna prAdurbhata thayuM che ke, A jagata AtmAmaya che. karma jevuM kAMI che ja nahi." je karmanuM vidyamAnapaNuM hota to, pratyakSa Adi pramANe dvArA jaNAyA vinA raheta nahi paNa tenI upalabdhi thatI nathI, mATe kama jevuM kAMI che ja nahi. je kadAca "kama" mAnavAmAM Ave te, amUrta jIvanI sAthe mUtane te saMbaMdha kevI rIte heI zake ? " " mUrta karma dvArA, amUrta AtmAne upaghAta ke anugraha kevI rIte jaNAya? jema AkAza amUrta che, tene mUta evA khagna AdithI kApI zakAya nahi jema caMdana mUrta che te te, amUrta evA AkAzane lepatu nathI; tema AtmA amUrta che, ane kama mUrta che, te mUta padArtha, amUta sAthe kevI rIte eka rUpa thaI zake? zuM AvA prakAranA tArA maMtavyo vate che te barAbara che ne ? vedanA sUtrane tuM upara pramANe artha kare che te paNa barAbara che ne?" jitibhA pratyuttara mAdhyo bhane 52 pramANe tenA aniyatA nI mukhAta 4rI. bhagavAne vaLato javAba ApI kahyuM ke, " AvA tArA abhiprAyo meTA che. atizaya jJAnI puruSo, pratyakSa pramANu vaDe kamena dekhe che; ane a9pajJAnI onI vicitratA joI anumAnapaNe kamane jANe che. karmanI vicitratAne lIdhe prANIomAM sukhaduHkhanA bhAva utpanna thAya che, kaI jIva je rAjI thAya te, kaI hAthI ke ghaDo thaI te rAjAnuM agnibhUteH kamaviSayaka saMzaya nivAraNam / // 0107 // // 380 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 381 / maJjarI TIkA vAhanaM bhavati, kazcit padAtiH, kazcicchatradhArako bhavati / evaM kazcit kSutkSAmo bhavati yo'horAtramaTannapi bhikSAM na labhate / yugapad vyavaharamANAnAM potavaNijAM madhye ekastarati, ekaH samudre buDati / etAdRzAM kAryANAM kAraNaM kamaiva, no khalu kAraNena vinA kimapi kArya saMpadyate / atha ca yathA mUrtasya ghaTasyAmRtena AkAzena saha sambandhastathA karmaNo jIvena saha / yathA ca mUrternAnAvidhairmadhaiH, auSadhaizcAmRtasya jIvasyopaghAto'nugrahazca bhavan loke dRzyate tathaiva amUrtasya jIvasya mUtena kamaNA upaghAto'nugrahazca jnyaatvyH| atha ca vedapadeSvapi na kutrApi karmaNo niSedhastena karmAstItisiddham / evaM prabhuvacanena saMzaye chinne sati hRSTatuSTo'gnibhUtirapi pazcazataziSyasahitaH pratrajitaH ||suu0107|| hotA hai, koI hAthI athavA koi ghoDA hokara usakA vAhana banatA hai| koI paidala calatA hai, koI chatra dhAraNa karatA hai| isI prakAra koI bhUkha se durbala hotA hai, aura dina-rAta bhaTakatA huA bhI bhIkha nahIM pAtA ! eka sAtha vyApAra karanevAle naukA-vaNikoM meM se eka pAra pahu~ca jAtA hai, aura eka samudra meM DUba jAtA hai| ina saba kAryoM kA kAraNa karma hI hai, kyoM ki kAraNa ke vinA koI bhI kArya utpanna nahIM hotaa| aura, jaise mRta ghaTakA amUrta AkAza ke sAtha saMbaMdha hotA hai, usI prakAra karma kA jIva ke saath| jaise nAnA prakAra ke mRta madyo se aura mUrta auSadhoM se jIva kA upaghAta aura anugraha hotA huA loka meM dekhA jAtA hai, usI prakAra amarta jIva kA marta karma ke dvArA upaghAta aura anugraha jAnanA caahie| isake atirikta veda-padoM meM bhI kahIM bhI karma kA niSedha nahIM kiyA gayA hai, ataH karma hai, yaha siddha huaa| isa prakAra prabhu ke kathana se saMzaya dUra ho jAne para harSita aura saMtuSTa hue agnibhUti bhI apane pA~caso ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye / / 0107|| vAhana bane che. kamanI vicitratA ne lIdhe koI page cAle che, te koI mAthe chatra dhAraNa karAve che kamanA lIdhe, koI bhukhyA durbala mAnava roTI mATe dina rAta bhaTake che chatAM tene peTa pUratuM maLatuM nathI !' ekI sAthe ane eka ja samaye vyApAra karavAvALA vepArIomAM eka pAra pAme che, tyAre bIje DUbI jAya che. A tamAmanuM mULabhUta kAraNa karmoDhaya che. koI paNa kAryanI pachavADe kAraNa te hovuM joIe, kAraNa vinA kArya banatuM nathI. jema mUta ghaDAne saMbaMdha amUrta AkAza sAthe thAya che tema kamane sabaMdha AtmA sAthe jaNAya che. jema mata svarUpI madha ane mUrta svarUpI auSadhio vaDe jIvane upaghAta ane anugraha thAya che, temaja jaNAya che, tema amRta jene paNa bhUta kemedvArA upaghAta anugraha thAya che. vedavAkaye ane vedavANImAM kayAMya paNa kamane niSedha karavAmAM AvyuM nathI, mATe karma che te siddha vastu che. A pramANe prabhunA kathanathI saMzaya dUra thatAM te harSita thaye. saMtuSTa thaI teNe paNa pitAnA pAMcase zivenA samudAya sAthe dIkSA grahaNa karI. (sU0107) mA agnibhUteH karmaviSayaka saMzaya nivAraNa dIkSAgrahaNaM c| ||suu0107|| // 38 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre kalpa maJjarI TIkA // 382 // TIkA-"tae NaM aggibhUI mAhaNe" ityaadi| tatAindrabhUterdIkSAgrahaNAnantaraM khalu agnibhUtirbAhmaNaH sarva vidyApAragaH samasta vidyApAraGgataH, indrabhUtiriva cintayati-satyam=yathArtham saH mahAvIro mahAn aindrajAlikA mAyAvI dRshyte| anena mama bhrAtA indrabhUtiH vaJcitaH chalitaH, adhunA aham gacchAmi, gatvA ca asarvajJa santamapi AtmAnaM svaM sarvazaM manyamAnaM taM dhUrta parAjitya parAstIkRtya mAyayA vazcitaM mama bhrAtaraM pratinivartayAmi% AnayAmi iti vicArya paJcazataziSyaiH parivRtaH sagarva yathAsyAttathA prabhusamIpe zrImahAvIrapAce prAptaH taH tam= agnibhUti bhagavAn-zrImahAvIra prabhu, nAmasaMzayanirdezapUrvatadIyanAma tahRdayasthitasaMzayamUcanapurassaraM sambodhya evaM vakSyamANaM vacanam avAdIt-uktavAn , tathA hi-'bho agnibhUte / taba manasi karmaviSaye saMzayo vartate' yat karma asti vA-athavA nAsti ? yato vedavacanamidamasti-"puruSa eveda degUdeg sarva yadbhUtaM yacca bhAvyam" TIkA kA artha-indrabhUti kI dIkSA ke pazcAt saba vidyAoM meM nipuNa agnibhUti brAhmaNa ne indrabhUti ke samAna vicAra kiyA-saca hai, yaha mahAvIra mahAindrajAliyA dikhAI detA hai| usane mere bhAI indrabhUti ko bhI chala liyaa| aba maiM jAtA hU~ aura asarvajJa hone para bhI apane ko sarvajJa samajhanevAle usa mAyAvI ko parAsta karake mAyA se Thage hue apane bandhu indrabhUti ko vApisa lAtA hU~ ! isa prakAra vicAra kara vaha agnibhUti apane pA~casau ziSyoM ke sAtha, abhimAna sahita, bhagavAn ke samIpa gye| bhagavAn ne agni- bhUti kA nAma lekara tathA unake hRdaya meM sthita sandeha ko mucita karate hue, saMvodhana kiyA aura isa prakAra kahA-'he agnibhUti ! tumhAre mana meM karma ke viSaya meM sandeha rahatA hai ki karma hai athavA nahIM hai ?' veda kA vacana hai ki-"puruSa eveda "Udeg sarva yad bhRtaM yacca bhaavym"| isa vAkya kA Azaya yaha hai ki yaha jo vartamAna hai, TIkAno artha-indrabhUtinI dIkSA pachI saghaLI vidyAomAM nipuNa agnibhUti brAhmaNe IndrabhUtinA je vicAra karyo ke vAta jarUra sAcI che ke te mahAvIra eka mahAna indrajALI lAge che. teNe mArA bhAI IndrabhUtine paNa ThagI lIdhA. have huM jAuM chuM ane asarvajJa hovA chatAM paNa pitAne sarvajJa samajanAra mAyAvIne parAsta karIne mAyAthI ThagAelA mArA bhAIne pAchA lAvIne ja jaMpIza A pramANe nirNaya karIne te agnibhUti pitAnA pAMcaso ziSyonI sAthe abhimAnapUrvaka bhagavAnanI pAse gayA. bhagavAne agnibhUtine tenA nAmathI saMbodhana karIne tathA temanA hRdayamAM rahelA saMdehane jAhera karyo. bhagavAne A pramANe kahyuM- he agnibhUti ! tamArA manamAM kamane viSayamAM saMdeha rahe che ke kema che ke nathI ? vedanuM vacana "puruSa e veda U" sarva yadbhUtaM yacca bhAvyam" mA paayne| Azaya se che 3 24 ta bhAna cha, ke bhUta agnibhUteH karmaviSayaka saMzaya nivAraNa vrnnnm| ||suu0107|| // 382 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 383 // kalpamaJjarI TIkA atra-'ida' zabdottaramanusvAra eva sakAre pare *deg kAratvamApannaH, tena yadida-vartamAna, yat bhUtam atItam yat bhAvya bhaviSyat tat sarva vastu puruSa eva, evakAro'tra karmAdivastuniSedhArthaH, tena puruSAtirikta kizcidapi vastu naastiityrthH| ityAdi vedavacanAt sarvamAtmaiva bhUta bhavadbhaviSyat sarva vastu Atmaiva na tu AtmAtiriktaM kizcidapi vastu vidyate, tatazca karmApi na vidyate iti / yadi-cet karma bhavet , tadA tat karmapatyakSAdipramANena labhyaM syAt , tannAsti-pratyakSAdipramANena tadupalabdhirna bhavati / yadi kathaMcit manyate, tadA tena matena karmaNA saha amUrtasya jIvasya kathaM-kena prakAreNa sambandho bhavet ? mUrtAmUrtayoH parasparaM sambandhAsambhavAt / tathAamRtasya jIvasya mUrtAt karmaNa upaghAtAnugrahau-tatropaghAtaH-narakanigodAdigatipravartanena pIDanam-anugrahaM-svargAdigatipravartamena saukhyopabhogazcetyetau kathaM-kena prakAreNa bhavituM zaknuyAtAm ? mUrtAmUrtayorupaghAtyopaghAtakAjo bhUta hai aura jo bhAvI hai, vaha sabhI vastu puruSa (AtmA) hI hai| yahA~ 'puruSa' zabda ke pazcAt prayukta huA 'eva' (hI) karma Adi vastuoM kA niSedha karane ke liye hai, to abhiprAya yaha nikalA ki puruSa ke atirikta koI bhI vastu nahIM hai / ityAdi veda -vacana ke anusAra jo huA, jo hai aura jo hogA, vaha saba vastu AtmA hI hai| AtmA se bhinna anya koI padArtha nahIM hai, ata eva karma kA bhI astitva nahIM hai| karma hotA to pratyakSa Adi pramANoM se usakI pratIti hotI, kintu pratyakSa Adi kisI bhI pramANa se karma kI pratIti nahIM hotii| phira bhI kadAcit karma kA astitva mAna liyA jAya to mUrta karma ke sAtha amRta jIva kA saMbaMdha kisa prakAra ho sakatA hai ? mUrta aura amUrta kA Apasa meM saMbaMdha saMbhava nahIM hai| isake atirikta amra AtmA kA mRta karma se upaghAta-naraka-nigoda Adi gatiyoM meM le jAkara pIDA pahu~cAnA-aura anugrh| svarga Adi gati meM pahU~cA kara sukha kA upabhoga karAnA-kaise ho sakatA hai ? yaha saMbhava nahIM ki mUrta aura cha bhanera mAvI cha, te adhI vastu puruSa (mAmA) che. "puruSa" zahanI paa7|| 15ye 'eva' (hI) ma Adi vastuono niSedha karavAne mATe che. tethI tAtparya e nIkaLyuM ke puruSanA sivAya kaI paNa vastu nathI. ityAdi vedavacana pramANe je thayuM, je che ane je thaze, badhI vastu AtmA ja che. AtmAthI bhinna bIjo koI padArtha nathI. tethI kamanuM paNuM astitva nathI. karma hota te pratyakSa Adi pramANethI tenI pratIti thAta, paNa pratyakSa Adi koI paNa pramANuthI kamanI pratIti thatI nathI. chatAM paNa kadAca kamanuM astitva mAnI levAmAM Ave te mUta kamanI sAthe amUta jIvane saMbaMdha kevI rIte hoI zake ? mUrta ane amUrtane anyonya saMbaMdha saMbhavI zake nahI. taduparAMta amUta amAne mUta upaghAta-naraka-nigoda Adi gatiomAM laI jaIne pIDA pahoMcADavI ane anugraha -svaga Adi gatimAM pahoMcADIne sukhane upabhega karAve te kevI rIte hoI zake? e saMbhavita nathI ke mUta ane agnibhUte karmaviSayaka saMzaya nivAraNam / muu0107|| // 383 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 384 // Han Xing Shang nugrAhyAnugrAhakatvAsambhavAt tatra dRSTAntamupanyasyati - 'yathe' - syAdi - yathA - AkAzaH khaDgAdinA na chidyate, tathA - candananena= dhRSTacandana drava dravyena nopalipyate iti / evam agnibhUtimanogataM saMzayamupapAdya tannirAkartumAha'tamicchA' ityAdi / he agnibhUte ! tattatra mataM mithyA, yasmAddhetoH atizaya-jJAninaH sarvajJAH pratyakSatvena - sAkSAtkAreNa karma pazyanti, ghaTapaTAdivat karAmalakavadvA / chadmasthAstu jIvAnAM vaicitryaM = gativailakSaNya dRSTvA anumAnena tada= kurma jAnanti / tathAhi anumAnaprayogaH - jIvAH karmavanto gativaicitryAditi / tathA karmaNovicitratayaiva = vailakSaNyenaiva tAdRzakarmavatAM prANInAM jIvAnAM sukhaduHkhAdibhAvAH vicitrAH sampadyante / yataH yasmAt kAraNAta ko'pi jIvaH rAjA bhavati, kazcit - ko'pi jIvaH azvaH ko'pi gajo vA bhUtvA tasya - rAjJaH vAhanaM amUrta meM se eka upAya ho aura dUsarA usakA upaghAtaka ho, tathA eka anugrAhya ho aura dUsarA anugrAhaka ho / isa viSaya meM dRSTAnta dete haiN| yathA-AkAza talavAra, Adi ke dvArA kATA nahIM jA sakatA aura candanAdi ke lepa se lepA nahIM jA sktaa| isa prakAra agnibhUti ke manogata saMzaya kA samarthana karake usakA nirAkaraNa karane ke liye kahate haiMhe agnibhUti, tumhArA yaha mata mithyA hai| kyoM ki sarvajJa karma ko pratyakSa se dekhate haiM, jaise ghaTa paTa Adi ko athavA hathelI para rakkhe AMvale ko dekhate haiM / alpajJa puruSa jIvoM kI gati Adi kI vilakSaNatA hta kara anumAna pramANa se karma ko jAnate haiN| anumAna kA prayoga isa prakAra hai- jIva karma se yukta haiM, kyo ki unakI gati meM vicitratA dekhI jAtI hai| tathA karma kI vicitratA - bhinnatA ke kAraNa hI, vicitra karmavAle prANiyoM ke sukha-duHkha Adi vicitra bhAva utpanna hote haiM, kyoM ki koI jIva rAjA hotA hai, koI ghor3A hotA hai aura koI hAthI hotA hai / ghoDA yA hAthI hokara rAjA kA vAhana banatA hai| koI jIva usa amUrtImAMthI eka upaghAtya hAya ane bIjI tenuM upaghAtaka hAya tathA eka anugrAhya hoya ane bIjI' anugrAhaka hoya. A viSe dRSTAMta Ape che ke,-jema AkAza talavAra Adi dvArA kApI zakAtuM nathI temaja zrIkhaMDa caMdanAdinA lepathI lepI zakAtuM nathI. A pramANe agnibhUtinA maneAgata saMzayanuM samarthana karIne tenuM nirAkaraNa karavAne mATe kahe che-" he agnibhUti, tamArA A mata mithyA che. kAraNa ke sarvajJa, karmIne pratyakSathI jue che, jema ghaTa paTa Adine athavA hathelImAM rAkhela AmaLAne jue che. apanna puruSa jIvAnI gati AdinI vilakSaNatAne joIne anumAna pramANathI kane jANe che. anumAnanA prayAga A pramANe che-jIva karyAMthI yukta che, kAraNa ke temanI gatimAM vicitratA dekhAya che. tathA karmAMnI vicitratA-bhinnatAne kAraNe ja, vicitrakavALA prANIonAM sukha-du:kha Adi vicitra bhAva utpanna thAya che. kAraNa ke koI jIva rAjA thAya che, kAI gheADA thAya che, ane kAi hAthI thAya che. gheADA ke hAthI thaIne zrI kalpa sUtra : 02 Bao Bao Bao Bao Bao Hai Xian kalpa maJjarI TIkA agnibhUteH karmaviSayaka saMzaya nivAraNam / ||suu0107|| // 384 // Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||385|| Ao Ao int Day Someon Han bhavati, kazcit - jIva tasyaiva rAjJaH padAtirbhavati, kazcit jIvaH chatradhArako bhavati evam itthaM kazcit jIvaH kSutkSAmaH = dhApIDito bhavati yaH kSAmaH karmavaicitryAt ahorAtram aTannapi = bhramannapi bhikSAM na labhate, tathA-'jamagasamagaM' yugapat - ekakAle vyavaharamANAnAM potavaNijAM madhye ekastarati = samudrapAraM gacchati, eka:= aparaH samudre buDati - nimajjati, etAdRzAm vicitrANAM kAryANAM kAraNaM karmaiva na tu karmAtiriktaM kimapi lakSyate / nanu pUrvoktAnAM kAryANAM svAbhAvikatthamiti tatkAraNatayA karmasvIkaraNaM vyarthamiticettatrAha -- sa svabhAvaH kiM vastu, avastu vA ? yadi avastu tadA tasmAtkAryotpattirna kadApi bhavitumarhati / yadi vastu si kiM vA / amUrtastadAtvanmatAnusAreNa tasmAt mUrttakAryANAmutpattirbhavatuM nArhati / yadi mUrtastadA sa karmaiveti manasi nidhAyAha- 'no khalu' ityAdi / rAjAkA pyAdA hotA hai aura koI usakA chatradhAraka - usa para chatra tAnane vAlA hotA hai| isI prakAra koi jIva bhUva se pIr3ita hotA hai, jo apane karma kI vicitratA ke kAraNa dina aura rAta bhIkha ke lie bhaTakatA phiratA hai, phira bhI bhIkha nahIM pAtA / tathA eka hI samaya meM vyApAra karanevAle naukA - vyApAriyoM meM se eka sakuzala samudra pAra ho jAtA hai aura dUsarA samudra meM hI DUba jAtA hai| ina saba vicitra kAryoM kA kAraNa karma hI hai; karma ke sivAya aura kucha bhI pratIta nahIM hotA / zaMkA- pUrvokta vicitra kArya svabhAva se hI hote haiM ataeva karma ko unakA kAraNa mAnanA vyartha hai / samAdhAna tuma svabhAva ko vicitra kAryoM kA kAraNa kahate ho to batAo ki svabhAva kyA hai ? vaha koI vastu hai yA avastu ? agara avastu hai to usase kAryoM kI utpatti nahIM ho sakatI / vastu hai to mRrta rAjAnuM vAhana bane che. koI jIva te rAjAnA pAyadaLa sainika thAya che ane koI tene chatradhAraka-tenA para chatra dhAraNa karAvanAra thAya che. eja pramANe koI jIva bhUkhathI pIDAya che, je peAtAnA karmInI vicitratAne kAraNe divasa ane rAta bhIkhane mATe bhaTake che te paNa bhIkhamAM kaMI pAmatA nathI tathA eka ja samaye vyApAra karanAra vahANamAM saphara karatA vepArIAmAMthI eka sakuzaLa samudrapAra kare che ane bIjo samudramAM ja DUbI jAya che. e badhA vicitra kAryonuM kAraNa ka ja che, karmAMnA sivAya bIjuM kaMi paNa lAgatu nathI. zaMkA-pUrvIta vicitra kA` svabhAvathI ja thAya che tethI samAdhAna-tame svabhAvane vicitra kAryAnuM kAraNa kaheA che te avastu ? jo avastu hoya teA tenAthI kAryanI utpatti thaI zakatI zrI kalpa sUtra : 02 kane tenuM kAraNa mAnavuM te bya che. batAvA ke svabhAva zuM che? te kAi vastu che ke nathI. je vastu hAya to mUta' che ke amUrta jo 20-22 Jnor Jorator kalpa maJjarI TIkA agnibhUte: karmaviSayaka saMzaya nivAraNam / ||suu0107|| ||385|| Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre ||386 // Can AGuo Can Zhen NEXANEX kimapi ghaTapaTAdi kArya kAraNena vinA kAraNAbhAve no sampadyate, apitu kAraNenaiva kimapi kArya sampadyate ato jIvAnAM rAjatvAdi vicitrakAryANAM kAraNatayA karma svIkaraNIyameveti paryavasitam / itthaM karmaNaH sattAmupapAdya samprati mUrttamUrttayoH karmajIvayo sambandhaM yuktavA sAdhayati - 'aha ca' ityAdi / atha ca yathA mUrttasya ghaTasya amUrtena AkAzena saha sambandhaH, tathA tena prakAreNa mUrtasya karmaNaH amUrtena jIvena saha sambandha bodhyaH / tathA ca-mUrtaiH nAnAvidhaiH =anekaprakAraiH madyairjIvasya upaghAtaH = vairupyAdi doSajananena hAnirbhavati / taduktam -- haiyA amUrta ? agara amUrta hai to tumhAre matAnusAra vaha mUrta kAryoM ko utpanna nahIM kara sakatA / agara mUrta hai to phira vaha karma ho hai / isI bAta ko mana meM lekara kahate haiM- 'no khalu' ityAdi / ghaTapaTa Adi koI bhI kArya kAraNa ke vinA utpanna nahIM ho sktaa| kAraNa se hI koI kArya utpanna hotA hai| ataH jIvoM ke rAjA hone Adi vicitra kAryoM kA kAraNa karma svIkAra karanA cAhie | isa prakAra karma kI sattA siddha kara ke aba mUrta karma aura amUrta jIva kA saMbaMdha yukti se siddha karate haiM - 'graha ya' ityAdi / jaise mUrta ghaTa kA amUrta AkAza ke sAtha sambandha hotA hai, usI prakAra mUrta karma kA amUrta jIva ke sAtha saMbaMdha samajha lenA caahie| athavA-jaise nAnA prakAra ke mUrta madhoM ke dvArA jIva kA upavAta (virUpatA Adi doSoM kI utpatti hone se hAni hotI hai| kahA bhI hai amUrta hoya tA tamArA mata pramANe te mUrta kAryane utpanna karI zakatA nathI. jo mUta hoya teA pachI te karmAM ja 5. bAta bhanabhAM sadhane he che "no khalu" ityAdi ghaTapaTa Adi kAI paNa kArya" kAraNavinA utpanna thai zakatAM nathI. kAraNuthI ja kAi kA utpanna thAya che. tethI jIvAnu rAjA thayuM Adi vicitra kAryAnuM kAraNa ka`ne svIkAravu joie. A pramANe karmanI sattA siddha karIne ve bhUrtabhUrta kavano saMbaMdha yutithI siddha re che - " ahaya" tyAhi jema mUrta ghaDAnA adbhUta AkAzanI sAthe saMbadha hAya che, eja pramANe mUta karmanA amUta jIvanI sAthe saMbaMdha samajI levA joIe. athavA jema vividha prakAranA mRta madyonA dvArA jIvanA upadhAta. (virUpatA Adi doSAnI utpatti thavAthI hAnI) thAya cheu pazu che zrI kalpa sUtra : 02 zrIkalpamaJjarI TIkA agnibhUteH karmaviSayaka saMzayanivAraNam / ||muu0 107 // ||386|| Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairupyaM vyAdhipiNDaH svajanaparibhavaH kAryakAlAtipAto, zrIkalpa sUtra // 387|| kalpamaJjarI TIkA Ying Ji Shi Wang Guo Guo videzo jJAnanAzaH smRtimatiharaNaM viprayogazcasadbhiH / 9 10 11 12 13 14 15 16 pAruSyaM nIcasevA kula-bala-tulanA dharma-kAmA-rthahAniH, kaSTa bhoH ! poDazaite nirupacayakarA madyapAnasya doSAH // 1 // iti / api ca-zrUyate ca RSirmadyAt prAptajyotirmahAtapAH / svargAGganAbhirAkSiso mUrkhavannidhanaM gataH // 1 // kiMceha bahunoktena pratyakSeNaiva dRzyate / doSo'sya vartamAne'pi tathA bhaNDanalakSaNaH // 2 // iti / "bairupyaM vyAdhipiNDaH svajanaparibhavaH kAryakAlAtipAto, vidveSo jJAnanAzaH smRtimatiharaNaM viprayogazca sdbhiH| pAruSyaM nocasevA kulabalatulanA dharmakAmArthahAni kaSTaM bhoH ! poDazaite nirupacayakarA madyapAnasya doSAH" ||1||iti / ___arthAt-'madirApAna se hAnikara yaha solaha doSa utpanna hote haiM-virUpatA 1, nAnA prakAra kI vyAdhiyA 2, svajanoM ke dvArA tiraskAra 3, kArya-kAla kI barbAdI 4, vidveSa 5, jJAna kA nAza 6, smaraNa-zakti aura buddhi kI hAni 7, sajjanoM se alagAva 8, rUkhApana 9, nIcoM kI sevA 10, kula 11, bala 12, tulanA 13, dharma 14, kAma 15, aura artha 16, kI haani"| aura bhI kahA hai vairupyaM vyAdhipiNDaH svajanaparibhavaH kAryakAlAtipAtA, vidveSo jJAnanAzaH smRtimatiharaNaM viprayogazca sdbhiH| pAruSyaM nIcasevA kula-bala-tulanA dharmakAmArthahAniH, kaSTa bhoH ! poDazete nirupacayakarA madyapAnasya doSAH / / iti / eTale ke madirA pIvAthI A soLa hAnikAraka de utpanna thAya che. (1) virUpatA (2) vividha prakAranI vyAdhio (3) svajane dvArA tiraskAra (4) kAya kALanI barabAdI (5) viSa (6) jJAnane nAza (7) maraNa zakSita bhane muddhinI pani (8) sanAthA vibhUTApA (6) PAY (10) nIyaaatI sevA (11) , ra (12) , (13) tunA (14) , (15) ma sane (18) manI hAnI bhI 54 43a cha - agnibhUte karmaviSayaka saMzayamivAraNam / smuu0107|| // 387 // Pearl ani m cuisis EKApAnasya dopAH // iti / zrI kalpa sUtra: 02 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 388 // BEEEE Bo Bo Qi Qi Qi Yan Jiang etadviSaye vizeSajijJAsubhirasmadAcAryacaraNakRtAcAramaNimaJjUSA vyAkhyAvibhUSisya daza vaikAlika sUtrasya paJcame'dhyayane dvitIyodezasya 'suraM vA meragaM vAvi' ityAdi SaT triMzattamAdi gAthAnAM vyAkhyA'valokanIyeti / _ tathA mUtairnAnAvidhai roSadhairamUrttasya jIvasya anugrahaH = roganAza balapuSTyAdijananenopakAro yathA bhavati, tathaiva amUrttasya jIvasya tena prakAreNaiva amUrttasya jIvasya mUrttena karmaNA upaghAto'nugrahazva jJAtavya iti / evaM dRSTAnto panyAsapUrvakaM karmAstitvamupadaryAgnibhUteH paramamAnyapramANapradarzanAya prAha- 'aha ya' ityAdi / "zrUyate RSidyAt prAptajyotirmahAtapAH / svargAGganAbhirAkSipto mUrkhavannidhanaM gataH // 1 // kiM ceha bahunoktena, pratyakSeNaiva dRzyate / doSo'sya varttamAne'pi tathA bhaNDanalakSaNaH // 2 // iti / arthAt-sunA jAtA hai ki jJAna jyotimApta aura mahAtapasvI RSi bhI madirA pAna ke kAraNa apsarAbhoM se abhibhUta hokara mUrkha manuSya kI taraha mauta ke grAsa bane || 1 || isa viSaya meM adhika kahane se kyA lAbha ? madyapAna kI burAI to vartamAna meM bhI pratyakSa dekhI jAtI hai| zarAtrI sarvatra bhAMr3A jAtA hai | 2|| isa viSaya meM vizeSa jijJAsuoM ko mere gurU pUjya AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAja kI banAI huI AcAramaNimaMjUpA nAmaka TokAvAle dazavaikAlika sUtra ke pA~caveM adhyayana ke dUsare udezaka kI 'suraM vA meragaM vAvi' ityAdi chattIsavIM Adi gAthAoM kI vyAkhyA dekha lenI cAhie / zrUyate ca RpadyAt prAptajyotirmahAtapAH / svargAGganAbhirAkSimo mUrkhava nidhanaM gataH // 1 // kiM veha bahunoktena pratyakSenaiva dRzyate / doSo'sya vartamAne'pi tathA bhANDanalakSaNaH ||2|| iti / eTale ke--sAMbhaLavAmAM Ave che ke jJAna-yAti prAptaane mahA tapasvI RSi paNa madIrA pAnane kAraNe mampsarAthI abhibhUta thaIne mUkha' manuSyanI jema meAtanA kALIcA banyAche. / / 1 / A viSe vadhAre kahevAthI ze lAbha ? madirApAnanI khurAi teA vamAna kALamAM paNa pratyakSa dekhAya che. zAbI badhe nidAya che. (nAMdhaH-A viSayamAM vizeSa jijJAsA dharAvanAre pUjya AcArya zrI hrAsIlAlajI mahArAje racela 'mAyArabhaNi bhabhUSA 'nAmanI TImavANa / zavaiAsi sUtrA yAMyamA adhyananA mIla uddezanI 'suraMvA meragaM vAvi' ityAi chatrIsamI Adi gAthAonI vyAkhyA joI levI joie.--prakAzaka) tathA jema vividha prakAranI sU auSadhiothI zrI kalpa sUtra : 02 Bao Bao Bao Bao Bao kalpa maJjarI TIkA agnibhUteH karmaviSayaka saMzayanivAraNam / ||suu0107|| // 388 // Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI vAubhUI vippo 'duvAca bhAvi tattha gamiya sayamaNAsayaniddesa // 389 // TIkA ___atha ca tava paramamAnyeSu vedapadevapi vedeSvApe kutrApi kasmiMzcidapi sthale karmaNo niSedho nAsti / tena vedeSu karmaNo niSedhAbhAvena 'karma asti iti siddham / evam uktarUpeNa prabhuvacanena karmAstitva-viSayake saMzaye chinne sati hRSTatuSTaH atiprasannaH san agnibhUtirapi indrabhUtivat paJcazataziSyasahitaH pravajitaH zrImahAvIrahastAd dIkSito jAtaH ||suu0107|| mUlam-tae NaM vAubhUI vippo 'duvevi bhAyarA pacaiya' tti jANiUNa ciMtei-saccameso sabbaNNU dIsai, jappabhAveNa mamaM dovi bhAyarA tayaMtie pavaiyA / azro ahamavi tattha gamiya sayamaNogayaM tajjIva taccharIravisayaM saMsayaM avAkaremitti kaTu so vi paMcasayasissaparivuDo pahusamIce samaNupatto pahU taM nAmasaMsayaniddesapuvvaM vayai-bho vAubhUI ! tujyamaNaMsi saMdeho caTTai-jaM sarIraM taM ceva jiivo| no anno tanvairitto kovi jIvo paccakkhAipamANeNa taM uvalaMbhAbhAvA / jalabubbuo viva so sarIrAo upajjae sarIre ceva vilijjai / ao natthi anno kovi payastho jo paraloe gcchejaa| "vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH" iccAi veyavayaNaMpi attatthe mANaM / ettha vuccai savvapANiNaM desabhI jIvo paccakkho asthi ceva, jao somaiA iguNANaM paJcakkha tathA-jisa prakAra nAnA prakAra kI mRta auSadhoM se amUrta jIva kA anugraha hotA hai-roga kA nAza hotA hai, bala-puSTi Adi kI utpatti hokara upakAra hotA hai, usI prakAra amUrta jIva kA mRta karma se bhI upaghAta aura anugraha jAna lenA caahiie| isa prakAra dRSTAntoM se karma kA astitva dikhalA kara agnibhUti ke paramamAnya pramANa ko pradarzita karane ke liye kahate haiM ___ isa ke sivAya tumhAre atizaya mAnya vedoM meM bhI, kisI bhI sthAna para karma kA niSedha nahIM hai| vedo meM karma kA niSedha na hone se bhI kama hai' yaha siddha hotA hai| isa prakAra prabhu kekathana se karma ke astitva saMbaMdhI saMzaya ke dUra ho jAne para hRSTa-tuSTa hue agnibhUti ne bhI, indrabhUti ke samAna, pA~ca sau ziSyoM sahita zrImahAvIra prabhu ke hAtha se dIkSA grahaNa karalI // 0107 // amUrtA jIvano anugraha thAya che-rogano nAza thAya che, baLa-puSTi AdinI utpatti thaIne upakAra thAya che, eja pramANe amRta jIvane kamathI paNa upadhAta anugraha jANI levA joIe. A pramANe dRSTAMtathI kamanuM astitva batAvIne agnibhUtinA parama mAnya pramANane pradarzita karavAne mATe kahe che-A sivAya atizaya mAnya vedamAM paNa keI paNa sthAne kamane niSedha nathI. vedamAM kamane niSedha na hovAthI paNa "kama che" te siddha thAya che. A pramANenA prabhunA kathanathI harSa ane saMtoSa pAmela agnibhUtie paNa, indrabhUtinI jema, pAMcaso ziSyo sAthe zrI mahAvIra prabhune hAthe dIkSA grahaNu karI (sU0 107) agnibhUteH dIkSAgrahaNam / suu0107|| // 389 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 390 // kalpamaJjarI TIkA vAyubhUte ttaNeNaM saMviU asthi / so jIvo dehidiye hiMto puhaM asthi / jao jayA iMdiyAiM nassaMti tayA so taM taM iMdiyatthaM sarai, jahA-eso saddo mae punvaM suNimao, eyaM vatthujAyaM mae pucvaM diTuM, eso gaMdho mae puvaM agyAo, eso mahura tittAiraso mae puvvaM AsAio, eso miukakkhaDAiphAso mae puvvaM puTTo aasii| evaM payAro jo aNuhabohavai, so jIvaM vinA kassa hojjA ? tujjha satthe vi vuttaM "satyena labhyastapasA hyeSabrahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddhoyaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH" iti / jai sarIrAo anno kovi jIvo na haveja tAhe "satyena tapasA brahmacaryeNa epalabhyaH" iikahaM saMgaccheja / ao siddhaM sarIrAoM bhinno anno jIvo asthitti / evaM pahukayaguNeNaM chinnasaMsao paDibuddho vAubhUI vi paMcasayasissehi pabbaio // 0108 / / chAyA-tataH khalu vAyubhUtivipaH 'dvArapi bhrAtarau pratrajitau' iti jJAtvA cintayati-satyama, eSa sarvajJo dRzyate, yatmabhAvega mama dvArapi bhrAtarau tadanti ke prbjitau| ato'hamapi tatra gatvA svamanogataM tajjIvataccharIraviSayaM saMzayamapAkaromIti kRtvA so'pi pazcazataziSyaparitaH prabhusamIpe smnupraaptH| prabhustaM nAmasaMzayanirdezapUrva vadati-bho ! vAyubhUte ! tavamanasi saMdeho varttate-yat zarIraM tadeva jIvaH, nAnyastadvayatiriktaH mUla kA artha-taba vAyubhUti brAhmaNa ne 'mere donoM bhAI dIkSita ho gaye' yaha jAna kara vicAra kiyAsacamuca ho vaha sarvajJa pratIta hote haiM, jisa sarvajJatA ke prabhAva se mere donoM bhAI unake pAsa dIkSita hue haiN| ata eva maiM bhI vahA~ jAkara apane manameM sthita 'tajjIva-taccharIra' arthAt vahI jIva aura vahI zarIra haiMbhinna nahIM, isa viSaya ke saMzaya kA nivAraNa kruuN| isa taraha vicAra kara vaha bhI apane pA~ca sau ziSyoM ke sAtha prabhu ke pAsa phuuNce| prabhu ne una ke nAma kA aura saMzaya kA ullekha kara ke kahA-he vAyubhUti ! tumhAre mULano artha-tyArabAda vAyubhUti brAhmaNe jANyuM ke, bhAIe dIkSita thaI gayA che. A sAMbhaLI tene pratIti thaI ke jarUra "vaddhamAna svAmI' sarvajJa jaNAya che. tenI sarvajJatA ne lIdhe, mArA baMne bhAIo, saMsArathI virakta thayA, bhATe bhaa| saMzaya 55 yaiar vya443 anethIla nivatu ! bhArI saMzaya vA che 'tajjIvataccharIra' arthAt cha ta zarIra cha, bhane zarI2 te che. mAna linnanathI papache, AvI zaMkAnuM samAdhAna "vadha mAna' pAse jaI karI AvuM ! A pramANe vicAragrasta banI nirNaya karyo, ane pitAnA pAMca ziSya samudAya sAthe prabhunI samIpe AvavA te ravAnA thayA. prabhunI samIpa AvI, yathAsthita sthAna para beThA. tyAra pachI prabhue, temanI upara dRSTi karI, temanA kharA nAmanuM saMbodhana karIne temanA manamAM "jIva-ane zarIra tajjIvataccharIra viSaya saMzaya nivAraNam / ||suu0108|| // 390|| te zrI kalpa sUtra: 02 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 391 // hts jIvaH, pratyakSAdi pramANena tadupalambhAbhAvAt / jalabudbuda iva sa zarIrAd utpadyate zarIra eva vilIyate / ato nAsti anyaH ko'pi padArthoM yaH paraloke gacchet / vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH" ityAdi vedavacanamapi atrA mAnam / atrocyate sarvaprANinAM dezato jIvaH pratyakSo'styeva, sa smRtyAdi guNAnAM pratyakSatvena saMvidasti sa jIvo dehendriyebhyaH pRthagasti / yato tadA indriyANi nazyanti tadA sa taM tamindriyArthaM smarati, yathA eSa zabdo mayA pUrvaM zruta 1, etad vastu jAtaM mayA pUrva dRSTam 2, eSa gandho mayA pUrvamAtrAtaH 3, eSa madhuratiktAdi raso mayA pUrvamAsvAditaH 4, eSa mRdukarkazAdi sparzo mayA pUrva spaSTa AsIt / evaM prakAro yo'nubhavo mana meM sandeha hai ki jo zarIra hai vahI jIva hai| zarIra se bhinna koI jIva nahIM hai, kyoM ki pratyakSa Adi pramANoM se usakA upalaMbha nahIM hotA / jala ke bulabule ke samAna jIva zarIra se utpanna hotA hai / aura zarIra meM ho vilIna ho jAtA hai / ata eva usase bhinna koI padArtha nahIM jo paraloka meM jAtA ho / 'vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH' ityAdi ( pUrvollikhita) veda - vacana bhI isa viSaya meM pramANa hai / arthAt pA~cabhUtoM se yaha AtmA utpanna hotA hai, aura pA~ca bhUto meM hI mila jAtA hai / isakA samAdhAna yaha hai- sabhI prANiyoM ko deza se jIva kA pratyakSa hotA hI hai / vaha jIva smRti Adi guNoM kA sAkSAt jJAtA hai| vaha jIba zarIra tathA indriyoM se bhinna hai; kyoM ki jIva, indriyoM ke naSTa ho jAne para bhI indriyoM dvArA jAne hue viSayoM kA smaraNa karatA hai / jaise- vaha zabda maiMne pahale sunA thA; ve vastue~ maiMne pahale dekhI thIM; vaha gaMdha maine pahale saMghI thI; vaha madhura aura tikta rasa maiMne pahale cakhA thA, vaha ekaja che' e dheALAI rahelI zaMkA, sabhA samakSa pragaTa karI. " tArA manamAM sadeha che ke, jIva ane zarIra judA nathI, paNa ekaja che. kAraNa ke pratyakSa Adi pramANu vaDe, tenI upalabdhi thaI zakatI nathI jalanA parapoTA samAna, jIva zarIramAM utpanna thAya che. ane temAMja vilaya thAya che. zarIrathI koi bhinna padAtha' che ja nahi, ke paraleAkamAM to hoya ! 'vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH" ityAdi yA behavAiyo vaDe, tu tArI mAnyatA ne puSTi Aye che." upara darzAvelI vAyubhUtinI mAnyatAne nirmULa karavA, bhagavAna samAdhAna Ape che ke, sa` prANIe judA judA bhAse che, te tenuM pramANa che. jIvamAM smRti vigere guNA rahelA che, te tenI bIjI pratyakSatA che. indriyA ane zarIranI racanA bhinna bhinna jaNAya che, te paNa tenA pUrAve che. kAraNa ke indriyAnA nAza thatAM pazu, indriyA dvArA jaNAyela viSayonI smRti rahe che. pahelA sAMbhaLelA zabdo, pahelI dekhAela vastuo, agAu sUMghAela padArtho, zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA vAyubhUteH tajjIvataccharIra viSaya saMzaya nivAraNam / // mu0108 || // 391 // Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 392 // maJjarI TAkA vAyubhUteH bhavati, so jIvaM vinA kasya bhavet ! / tava zAstre'pyuktam-satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zudo yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH" iti / yadi zarIrAda anyaH ko'pi jIvo na bhavettadA "satyena tapasA brahmacaryeNa epalabhyaH" iti kathaM saMgaccheta ? ataH siddhaM zarIrAda bhinno'nyo jIvo'stIti / evaM prabhuvacanena chinnasaMzayaH pratibuddho vAyubhUtirapi paMcazataziSyaiH pravajitaH ||suu0108|| TIkA-'tae NaM vAubhUI vippo' ityAdi / tataH khalu vAyubhUtirviSaH dvAvapi bhrAtarau prabajitau" iti jJAtvA manasi cintayati-tathAhi-"satyam , eSaH zrImahAvIrasvAmI sarvajJo dRzyate, yatmabhAveNa mama dvAvapi komala yA kaThora Adi sparza maiMne pahele chuA thaa| isa prakAra kA jo smaraNa hotA hai, vaha jIva ke sivAya kisa ko hogA! tumhAre zAstra meM bhI kahA hai 'satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddho yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH' iti / __ arthAt-'yaha nitya, jyoti svarUpa aura nirmala AtmA, satya, tapa aura brahmacarya ke dvArA upalabdha hotA hai, jise dhIra tathA saMyamavAn yati hI dekhate haiN|' yadi jIva pRthak na ho to yaha kathana kaise saMgata hogA? isa se siddha hai ki jIva zarIra se bhinna aura svataMtra hai| prabhu ke isa prakAra ke kathana se vAyubhUti kA saMzaya chinna ho gyaa| vaha pratibuddha huA aura pAMca sau ziSyoM ke sAtha dIkSita huA |muu0108|| DhIkA kA artha-'mere donoM bhAI mahAvIra svAmI ke samIpa dIkSita ho gaye' aisA jAna kara vAyubhUti brAhmaNa mana hI mana vicAra karate hai-saca hai,-zrImahAvIra svAmI sarvajJa mAlUma hote haiN| yaha unakI sarvajJatA kA hI khaTAmiDA vigere cAkhelA raso, kaThora-suMvALA vigere sparzAelA sparze, jyAre yAda karIe chIe tyAre smaraNamAM bhAva. mA 2024 sivAya na thAya? tmaa| sAlamA 55 jhucha-"satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddho yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH"timA nitya yati 2135 nibhA AtmA, satya-tapa ane brahmacarya dvArA upalabdha thAya che, ke je AtmAne dhIra-vIra saMyamavAna yati joI zake che." je jIva judo na hoya te, A kathana kevI rIte saMgata gaNAya? AthI siddha thAya che ke, jIva zarIrathI bhinna ane svataMtra che. prabhunA AvA pravacanathI vAyubhUtine saMzaya dUra thaye. ne pratibodha pAmI, prabhu AgaLa dIkSA levA tatpara thaye bhagavAne paNa gya avasara jANI, temane pAMcaso ziSyanI sAthe dIkSA ApI dIkSita karyA. (sU0 108). vizeSArtha-indrabhUti ane agnibhUtinI pratiSThA dhaNI hatI, chatAM teo paNa prabhAvita thaI saMsArathI virakta banyA. mATe A puruSa ke sAmAnya zaktine nathI, paNa adbhUta vijJAnane dhAraka hovo joIe. jema mArA baMne tajjIvataccharIra viSaya saMzaya nivAraNam dIkSAgrahaNaM c| suu0108|| // 392 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 393 // bhrAtarau tadantike pravrajitau / ato'hamapi tatra gatvA svamanogataM tajjIvataccharIra viSayaM = jIva- zarIraikya viSayakaM saMzayam apAkaromi, iti kRtvA = ityetadvicintya so'pi = vAyubhUtirapi paJcazataziSyaparivRtaH prabhusamIpe samanuprAptaH= samAgataH / prabhuH taM=vAyubhUrti nAmasaMzayanirdezapUrva = tannAma tanmanogatasaMzayanirdezapurassaraM vadati - bho vAyubhUte / tava manasi saMdeho vartate yat zarIraM tadeva jIvaH / tadvyatiriktaH = zarIrabhinnaH anyaH ko'pi jIvo nAsti, pratyakSAdipramANena tadupalambhAbhAvAt / jalabudbuda iva jalabudbudavat sa jIvaH zarIrAta utpadyate utpannaH san zarIre eva vilIyate = vilIno bhavati / ato nAsti anyaH = zarIrAtiriktaH ko'pi padArthaH = jIvapadArthaH, yaH paraloke gacchet ? / 'vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH' ityAdi - vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyeva - vinazyati - iti vedavacanamapi atrArthe= zarIra jIvaikyaviSaye mAnaM=pramANam / ayaM bhAvaH - vijJAnaghano = jIva etebhyo prabhAva hai ki mere donoM bhAI unake samIpa dIkSita ho gaye haiN| ata eva maiM bhI unake pAsa jAkara apane mana ke ' vahI jIva vahI zarIra' arthAt jIva aura zarIra viSayaka ekatA saMbaMdhI saMzaya kA samAdhAna prApta karU~ / isa prakAra vicAra kara vAyubhUti bhI apane pAsa ziSyoM ko sAtha lekara bhagavAn ke samIpa Aye / bhagavAn ne vAyubhUti ke nAma aura saMzaya kA ullekha karate hue kahA - he vAyubhUti ! tumhAre mana meM yaha sandeha paiThA huA hai ki- 'jo zarIra hai vahI jIva hai| zarIra se bhinna jIva alaga nahIM hai, kyoM ki pratyakSa yadi kisI bhI pramANa se jIva kI pratIti nahIM hotii| jaise jala kA budabuda jala se hI utpanna hotA hai aura jala meM lIna ho jAtA hai, jala se alaga usakA koI svataMtra astitva nahIM hai, isI prakAra jIva bhI zarIra se utpanna hotA hai aura zarIra meM hI vilIna ho jAtA haiM / ataH zarIra se bhinna koI jIva padArtha nahIM hai jo mRtyu ke pazcAt paraloka meM jAya / 'vijJAnaghana hI ina pRthvI Adi bhUtoM se utpanna hokara unhI meM lIna ho jAtA hai' yaha veda-vAkya bhI jIva aura zarIra kI ekatA ke viSaya meM pramANa hai / bhAionI ane amArA badhAnI je je zakAe amane muMjhave che, te badhI zaMkAe anukrame nirmULa thatI jAya che. jIvanuM astitva ane karmanuM hAvApaNuM, A banne zakA amArA manamAM vatatI hatI, tenu nivAraNu A vyaktie sacATa kathana dvArA karI ApyA pachI, mane paNa gheADI gheADI zraddhA tenA para AvatI jAya che. mATe huM paNa mArI zakA tenI AgaLa pradarzita karI, tenA khulAse meLavuM! Avu' vicArI te prabhu pAse gayA eTale 'zarIra ane jIva' ekaja che. te jAtanI temanI zaMkA, prabhue svayaM pragaTa karI. AthI vAyubhUtine potAnA mananI vAta emaNe kevI rIte jANI te joI vismaya thayA. bhagavAne, jIvAnI smRti, jIjJAsA, cikIrSA, jIgamiSA, AzaMsA vigere guNAnA zrI kalpa sUtra : 02 You Qiang Zhi Jiang Shang Qi TUESDAY kalpa maJjarI TIkA vAyubhUteH tajjIbataccharIra viSaya saMzaya nivAraNam / || sU0 108 || // 393 // Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre kalpa maJjarI // 394 TIkA vAyubhUteH bhUtebhyA-pRthivyAdibhya utthAya-utpadya punastAnyeva bhUtAni anuvinazyatiteSu bhUteSveva vilIno bhavatIti / atrocyate asmin viSaye pratividhIyate-sarvaprANinAM jIvo dezataH pratyakSo'styeva, yataH-sa jIvaH smRtyAdiguNAnAM smRti-jijJAsA-cikorSA-jigamiSA-''zaMsAdinAM guNAnAM pratyakSatvena saMvita-jJAtA asti / saH-jIvaH dehendriyebhyaH pRthaka asti, kutaH ? ityAha--'yataH' ityAdi-yataH indriyANi zrotrAdIni yadA nazyanti-vyAdhizastrAdibhirvihanyante tadA-indriyopaghAtAvasthAyAm sa:-AtmA taM tam pUrvamanubhUtaM indriyArtha-zabdAdikaM smarati / etadeva vizadyate--'jahe' tyAdinA, yathA eSaH-zabda: mayA pUrvaprAk shrutH| tathA-etat idaM vanabhavanavasanAdi vastujAtaM mayA pUrva dRSTam / tathA epaH gandhaH surabhirdarabhirvA mayA pUrvam AghAtaH / tathA-eSaH madhuratiktAdirasaH mayA pUrva aasvaaditH4| tathA-eSaH mRdukarkazAdi sparzaH mayA pUrva spRSTaH 5 AsIditi sarvatra saMyojanIyam , evaM prakAraH anubhavo yo bhavati so'nubhavo jIvaM vinA kasya bhavet ? api tu jIvAtiriktasya na kasyApi, anubhavasya jIvakartRtvAditi / punarapyAha-'tujha satthevi' ityAdi / tava zAstre'pi uktamasti, yat-'satyena tumhAre isa sandeha kA samAdhAna isa prakAra hai-saba jIvoM ko aMzataH jIva pratyakSa hotA hI hai| kyoM ki jIva smRti Adi arthAta-smRti, jijJAsA, cikIrSA, jigamiSA, AzaMsA Adi guNoM kA pratyakSa rUpa se jJAtA hai| vaha jIva deha se aura indriyoM se bhinna haiM, kyoM ki jaba vyAdhi yA zastra Adi ke AghAta vagairaha kisI kAraNa se indriyA naSTa ho jAtI haiM, taba indriyoM ke upapAta kI sthiti meM bhI AtmA pahale anubhava kiye gaye zabda Adi viSayoM kA smaraNa karatA hai| isI kathana kA spaSTIkaraNa karate haiM-jaise 'vaha zabda maiMne pahale (zrotra indriya kA upaghAta hone se pUrva) sunA thA! vaha vana bhavana vasana (vastra) Adi vastu-samUha maiMne pahale dekhA thaa| vaha mugaMdha yA durgadha maiM ne pahale saMghI thii| vaha mIThA kA tikta rasa maiMne pahale AsvAdana kiyA thaa| vaha komala yA kaThora sparza maiMne pahale chuA thaa| isa prakAra kA jo smaraNa hotA hai, vaha smaraNa jIca ke sivAya aura kise hogA? jIva ke sivAya aura kisI ko nahIM ho sakatA, kyoM ki anubhava kA kartA jIva hI hai| aura bhI kahate haiM-tumhAre zAstra meM bhI kahA hai ki-'yaha nitya, jyotirmaya aura ullekha karI samajAvyuM ke, A badhA guNe. jaDa zarIramAMthI utpanna thaI zakatA nathI, kAraNa ke A guNe, cetanAzaktivALA ane cetanA zaktithI bharapUra che, tyAre jaDamAM cetanA zakti bilakula nathI, te A guNe jaDamAMthI kevI rIte uddabhava pAmI zake ? mATe A guNAvA jIvatatva, zarIratatvathI, taddana bhinna ane nirALuM che. Indriya dvArA meLavela jJAnapaNu, indriye lupta thavA chatAM, smaraNamAM rahI zake che A maraNa zakti jIvanI che, jaDa zarIranI nathI mATe jIva ane kAyA ane bhinna che. tajjIvataccharIra viSaya saMzaya nivaarnnm| ||suu0108|| ma |394 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 395 // kalpamaJjarI TIkA labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo hi zuddho yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH iti / ayaM bhAvaH-eSaH ayam nityaM-nityaH, chAndasatvAnnapuMsakatvam , zAzvataH, jyotirmayaH jyotiH svarUpaH, zuddha= nirmalaH AtmA satyena tapasA brahmacaryeNa labhyaH pApyaH yam=AtmAnam dhIrAH dhairyavantaH jitendriyA ityarthaH, saMyatAtmAnaH kUrmavat tattadidriyArthebhyo nigRhItamanasaH, yatayaH munayaH pazyanti sAkSAtkurvantIti / yadi zarIrAta anyaH pRthak jIvo na bhavet , tadA 'satyena labhyastapasA hoSa brahmacaryeNa' iti vedavacanaM kathaM saMgaccheta ? ataH zarIrAd bhinno jIvo'sti' iti siddhaM bhavati / evaM prabhuvacanena chinnasaMzayaH-patibuddho vAyubhUtirapi paJcazataziSyaiH saha pravrajitaH ||m0108|| nirmala AtmA satya se, tapa se tathA brahmacarya se upalabdha hotA hai| jisako dhairyavAn-jitendriya tathA saMyatAtmA-kUrma kI taraha indriyoM ke viSayoM se mana ko nigRhIta karane vAle-muni hI sAkSAt kara sakate haiN| yadi zarIra se pRthak jIva na ho to veda kA yaha vAkya kisa prakAra saMgata hogA? isa se siddha hai ki zarIra se bhinna jIva kI sattA hai| isa prakAra prabhu ke kathana se vAyubhUti kA saMzaya haTa gyaa| vaha apane pAMca sau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye |muu0108|| tamArA zAomAM paNa kahyuM che ke saMyata AtmAe pitAnI indriyone kAcabAnI mAphaka goThavI temaja manane viSamAthI kheMcI laIne pitAne sAkSAtkAra karavo joIe. A badhuM pratyakSa pramANurUpa hovAthI jIva ane kAyA judA che ema siddha thAya che. bhagavAnanI AvI apUrva vANInuM zravaNa thatAM vAyubhUtinA aMtargata bhAve kevI rIte palaTAyA te kahe che ke - deha jIva eka rUpe bhAse che ajJAna vaDe; kriyAnI pravRtti paNa tethI tema thAya che. jIvanI uta tti ane roga zAka duHkha mRtyu dehane svabhAva jIvapadamAM jaNAya che. e je anAdi eka rUpane mithyAtva bhAva; jJAninA vacano vaDe dUra thaI jAya che. bhAse jaDa caitanyano pragaTa sva bhAva bhinna bane dravya nija nija rUpe sthita thAya che. jaDa ne caitanya bane dravyano svabhAva bhinna; vAyubhUte ra dIkSAgrahaNam / kR008nA // 395 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 396 // kalpamaJjarI TIkA mUlam-tae NaM viyattAbhiho mAhaNo vi cimarisai-jaM ime veyattayI sarUvA mahApaMDiyA to vi bhAyarA chinna Niya Niya saMsayA pabvaiyA, ao imo kovi aloio mahApuriso paDibhAsai, tayaMtie ahamavi gacchAmi, jai so mamaM saMsayaM cheissai, tAhe ahamavi pavvaissAmitti kaTu so vi paMcasayasissaparivAra parivuDo pahusamIpe smaagcchi| pahUya taM nAmasaMsayanidesapuvvaM AbhAsei-bho viyattA ? tujjhamaNaMsi-'puDhavIAi paMcabhUyA na saMti, tesi jA imA paDII jAyai sA jala caMdAca micchA, eyaM savvaM jagaM muNNaM caTTai "svapnopamaM vai sakalaM" iccAi veyavayaNAo ti-saMso vaTTai sA micchA / jai evaM tAhe bhuvaNapasiddhA sumiNA sumiNa-payatthA kaha dIsaMtu ? / veemu vi vuttaM-"pRthivI devatA-Apo devatA" iccAi, ao puDhavI Ai paMcabhUyAi saMti tti siddhaM / evaM socA nisamma chinnasaMsao viyatto vi paMcasayasIsehiM pahusamIve pavvaio / suu0109|| chAyA-tataH khalu vyaktAbhidho brAhmaNo vimRzati,-yad ime vedatrayIsvarUpA mahApaNDitAstrayo'pi bhrAtarazchinna nija nija saMzayAH pravrajitAH, ato'yaM ko'pi alaukiko mahApuruSaH pratibhAsate, tadantike ahamapi vyaktasya paJcabhUtAstitva viSaya saMzaya nigaraNam dIkSAgrahaNaM suu0109|| supratitapaNe banne jene samajAya che svarU5 cetana nija jaDa che saMbaMdha mAtra athavA te ya paNa paradravyamAMya che. e anubhavane prakAza ullAsita thaye; jaDathI udAsI tene AtmavRtti thAya che. kAyAnI vicArI mAyA, svarUpe mAyA evA, nigranthane paMtha bhava aMtane upAya che." upara pramANenI aMtaradhArA vAyubhUtinI mane bhUmikA upara uDI AvatAM, AnaMdathI tenuM haiyuM lAvA lAgyuM. te samaye mAtra pramAda nahi karatAM bhagavAnanI pAse pAMcaso ziSyo sAthe dIkSA grahaNu karI. ke2i varSanuM svapna paNa, jAgRta thatAM samAya; tema vibhAva anAdine, jJAna thatAM dUra thAya." A pramANe vAyubhUti jAgRta thatAM svAnubhava karavA tarapha vaLyA; ane pitAnI Atma-paristhatine potAnAmAM pANA DhIbhUta banyo. (sU0108) // 396|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 397 // TIkA vyaktasya pazcabhUtA gacchAmi / yadi sa mama saMzayaM chetsyati tadA'hamapi pravajiSyAmIti kRtvA so'pi paMcazataziSyaparicAraparivRtaH prabhusamApe samAgacchati / prabhuzca taM nAmasaMzayanirdezapUrvamAkArayati-bho vyakta ! tava manasi pRthivyAdipaJcabhUtAni na santi, teSAM yA-iyaM pratItirjAyate sA jalacandravanmithyA / etatsarvaM jagat zUnyaM varttate-"svamopamaM vai sakalam" ityAdi vedavacanAditi saMzayA vartate / sa mithyA / yadyevaM tadA bhuvanaprasiddhAH svamAsvamapadArthAH kathaM dRzyeran ? vedeSvapyuktam-"pRthivI devatA Apo devatA" ityAdi / ataH pRthivyAdipaJcabhUtAni santIti siddham / evaM zrutvA nizamya chinnasaMzayo vyakto'pi pazcazataziSyaiH prabhusamIpe prabajitaH ||suu0109|| mUla kA artha-'tae NaM' ityAdi / tatpazcAt vyakta nAmaka brAhmaNa ne vicAra kiyA-'yaha vedatrayI ke samAna mahApaNDita tInoM bhAI apane-apane saMzaya kA nivAraNa kara ke dIkSita ho gaye haiN| mAlUma hotA hai, vaha koI alaukika mahApuruSa haiM, maiM bhI una mahApuruSa ke pAsa jaauuN| agara vaha mere saMzaya ko dUra kara degeM to to maiM bhI dIkSita ho jaauuNgaa| aisA soca kara vaha bhI pA~casau ziSyoM ke sAtha prabhu ke samIpa gaye / prabhu ne unheM nAma aura saMzaya kA ullekha karake kahA-he vyakta ! tumhAre manameM yaha saMzaya hai ki pRthvI Adi pA~ca bhUta nahIM haiM, unakI jo pratIti hotI hai so jala-candra ke samAna mithyA hai| yaha samasta jagat zUnya rUpa hai| veda meM bhI kahA hai-'svapnopamaM vai sakalam' iti / arthAt-saba kucha svapna ke samAna hai| tumhArA yaha vicAra mithyA hai| agara aisA ho to tIna loka meM prasiddha svAma-asvapna gaMdharvanagara Adi padArtha kyoM dikhAI bhUganI -'taeNaM, tyA tyAramA 054ta nAmanA yAthA grAma viyA2 jyo mA sutra vaha samAna mahApaMDito temaja sagAsahodare pitA potAnA saMzAnuM nivAraNa karI dIkSita thayA ! A uparathI mAluma paDe che ke te koI alaukika puruSa che ! huM paNa temanI pAse jAuM! kadAca te mArI zaMkAne nivAraze te huM paNa temanI pAse dIkSA-paryAya dhAraNa karIza. Ama vicArI te paNa pAMcase ziSyo sAthe prabhu pAse pahoMcI gayA. prabhue tenA nAma ane saMzayane ullekha karI kahyuM ke "he vyakta ! tArA manamAM e saMzaya che ke "pRthivI Adi pAMca bhUta haze ke nahi? ane je hoya te paNa jaLa-caMdra samAna miyA che, temaja A samasta jagata zUlya 35 cha. vehamA 5 4 cha -" svapnopamaM vai sakalam ' tamAma svabhavata cha. bhA bhI mAmatAbha tane zaMkA uDI che te vAta ThIka che ne ? vyakta javAba vALe ke "hA, temaja che, mane uparanI vAtamAM gADha zaMkAo varte che." bhagavAne tenA mananuM samAdhAna karavA kahyuM ke "A tArI mAnyatA bhUlabharelI che. je tArA kahevA mujaba A badhuM traNe lokamAM dekhAtA nagara Adi temaja anya padArtho svavat che; te te najaronajara kema dekhAya che? viSayaka saMzaya nivAraNam / dIkSAgrahaNaM ||suu0109|| // 397 // che zrI kalpa sUtra: 02 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrI kalpa sUtre // 398 // maJjarI TIkA TIkA-'tae NaM viyattAbhiho' ityAdi / tataH vAyubhUtipravrajanAnantaraM khalu vyaktAbhidhA-vyaktanAmA brAhmaNo vimRzati-vicArayati yat ime indrabhUtyagnibhUti-vAyubhUtayaH vedatrayIsvarUpAH RgyajussAmeti vedatrayI tatsvarUpA mahApaNDitAH trayo'pi bhrAtaraH chinna nija nija saMzayA: vigata svahRdgatasandehAH prabajitAH / ato'yaM ko'pi alaukika: lokottaro mahApuruSaH pratibhAsate / tadanti ke ahamapi gacchAmi / yadi saH mama saMzayaM saMdeha chetsyati / tadA ahamapi prajiSyAmi iti kRtvA iti parAmRzya so'pi paJcazata-ziSyaparivAraparivRtaH san prabhusamIpe samAgacchati, prabhuzca tam vyaktaM nAmasaMzayanirdezapUrvamAbhASate-sambodhayati, tathAhi-bho vyakta ! taba dete haiM ? vedo meM bhI kahA hai-'pRthivI devatA Apo devatA' arthAt-'pRthivI devatA hai, jala devatA hai, ityAdi / 'ataH pRthivI Adi pAca bhUta haiM, yaha siddha huaa| aisA suna kara aura hRdaya meM dhAraNa karake, jinakA saMzaya nivRtta ho gayA hai, aise vaha vyakta bhI pAMca sau ziSyoM ke sAtha prabhu ke sAtha dikSita ho gye|suu0109|| TIkA kA artha-vAyubhUti ke dIkSita ho jAne ke pazcAt vyakta nAmaka brAhmaNa ne vicAra kiyA-indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhati, yaha tInoM mahApaMDita tIna veda-Rgveda, yajurveda aura sAmaveda-svarUpa the| yaha tInoM bhAI apane-apane manogata saMdehoM ke dUra kara ke dIkSita ho gye| isa kAraNa yaha-mahAvIrakoI lokottara mahApuruSa pratIta hote haiN| meM bhI una ke nikaTa jaauuN| yadi unhoM ne merI zaMkA kA nivAraNa kara diyA to maiM bhI dIkSA aMgIkAra kara luuNgaa| isa prakAra vicAra kara vyakta paNDita bhI apane pA~ca sau antevAsiyoM ko sAtha lekara bhagavAn ke nikaTa phuuNce| bhagavAna ne vyakta kA nAmocAraNa karate hue tathA unake mana kA saMzaya prakAzita karate hue isa prakAra saMbodhana kiyA-he vyakta ! tumhAre antaHkaraNameM aisA vahamA 5 dhuMcha -'pRthvI devatA, Apo devatA' mAthvIvatA cha bhane yatA tethI ema siddha thAya che ke pRthvI Adi paMcamahAbhUte vidyamAna che. vedavAkayano A savaLo artha maLatAM tenI mithyA mAnyatA adazya thaI gaI, tene paNa saMsAra upara vairAgya AvatAM pAMcaso ziSyonI sAthe prabhunI samIpe tahIkSita thayA. (sU0108) vizeSArtha-indrabhUti-agnibhUti ane vAyubhUti traNe sagA sahodara hatA temaja paMDita tarIke paNa teo paMkAtA hatA. teo vedatrayI svarUpa hatA A traNa prakhara paMDite paNa vardhamAna svAmI AgaLa namI paDyA, ne jyAre temanuM kathana temane kharekhara gaLe utaryuM haze tyAre ja AmArtha sAdhavA teo nikaLI paDayA haze ! AthI ema samajAya che ke "mahAvIra leAttara puruSa hovA joIe ema pratIti thAya che. huM paNa temanI nikaTa jAuM, ane A saMsAranI baLatarAne aMta | lAvuM AvuM vicArI "vyakta" paMDita paNa pitAnI daDha thayela mAnyatAnuM nirAkaraNa zodhavA pAMca zikhyA sAthe upaDayo. vyaktasya pazvabhUtAstitva viSayaka saMzaya nivAraNam / ||muu0109|| // 398 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI ||399 // TIkA manasi-pRthivyAdi paJcabhUtAni na santi, teSAM-pRthivyAdibhUtAnAM yA iyam pratIti: anubhavo jAyate sA jalacandravat-jale pratibimbitazcandra iva mithyA yataH etat-dRzyamAnaM sarva niHzeSaM jagat zUnyaM vartate / tatra pramANamupanyasyati svamopamaM vai sakalam' iti / sakalaM dRzyamAnaM sarva svapnopamam svapnadRSTapadArthavat asti vainizcayena, na tu satyamityarthaH, ityAdi vedavacanAt, iti itthaM tava manasi saMzayo vartate / saH mithyA asti / tathAhiyadi evaM-pRthivyAdibhUtapazcakAbhAvaH syAt, tadA bhuvanaprasiddhA sakalalokaprakhyAtAH svamAsvamapadArthAH-svapnAvasthAyAM gajaturagAdayaH, asvabhAvasthAyAM gandharvanagarAdayazcapadArthAH kathaM-kena prakAreNa dRzyeran dRSTiviSayatayAsaMzaya hai ki-pRthivI Adi pAca bhUtoM kI sattA nahIM hai| ina pAMcoM bhUtoM kI jo pratIti hotI hai, vaha jala meM prativimbita honevAle candramA kI pratIti kI taraha bhrAnti mAtra hai| yaha sampUrNa dRzyamAna jagat zUnya hai| isa viSaya meM pramANa dete haiM-'svamopamaM vai sakalam' arthAt-'nizcaya hI sabhI kucha svama ke sadRza hai|' jaise svama meM vividha prakAra ke padArtha dRSTigocara hote haiM, kintu unakI pAramArthika sattA nahIM hai, usI prakAra jagata meM dikhAI denevAle vividha padArthoM kI bhI vAstavika sattA nahIM hai| veda ke ukta vAkya se isI mata kI siddhi hotI hai| tumhArA yaha saMzaya mithyA hai| agara pA~coM bhUtoM kA abhAva ho aura yaha jagat zUnya-rUpa ho to loka meM prasiddha svapna asvama ke arthAt-svapna ke gajaturagAdi, aravama ke gandharva nagarAdipadArtha kyoM anubhava meM Ave ? bhagavAne tenA manamAM rahelI zaMkAne pitAnA jJAna dvArA jANI lIdhI ane kahyuM ke "tArAmAM e jAtane abhiprAya varatI rahyo che ke pRthvI Adi pAMca bhUte A jagatamAM cheja nahi. paraMtu jema jaLamAM caMdranuM pratibiMba dekhAya che, ne te jaLane caMdramAja che ema ApaNe mAnIe chIe tema caMdramAnI pratIti mAphaka A pRthvI AdinuM dekhAvuM te paNa eka brAnti mAtra che ! A jagata zUnya rUpaja che! brAntipaNe A sarva padArtho dekhAya che, brAtipaNe ja sagA sahodare lekhAya che. vAstavika rIte te A vadhu dekhAya che te kalapanAneja saMsAra che. "kapanAthIja ubhA thayA che ane kapanA khasI jatAM zUnyapaNuM ja bhAse che jema svapnamAM sakala padArtho dRSTigocara thAya che ane bhagavAya che tene vAstavika mAnI tene rasa cUsAya che, mitra duzmanane bheda jaNAya che. paNuM svapna khasI jatAM kAMI paNa dekhAtuM nathI A eka bhrama hatuM ema jANI ApaNe nidrAmAM sUI jaIe chIe agara nidrAmAMthI jAgRta thaIe chIe tema A saMsAra paNa eka dIrdha svanuM che eTale jAgIne jotAM agara mRtyu vakhate AmAnuM koI ApaNane jaNAtuM nathI tethI meM A khoTuM joyuM te bhrama upasthita thAya che." vyaktasya paJcabhUtAstisya viSaya saMzaya nivaarnnm| ||suu0109|| // 399|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa // 400 // Zi A SnubhavaviSayAH kriyeran ?, kiMca tatrAbhimate vede'pi pRthivyAdibhUtapaJcakAstitvam uktam, tathAhi - 'pRthivI devatA, Apo devatA' ityAdi ataH vede'pi pRthivyAdibhUtapaJcakAstitvAbhidhAnAt pRthivyAdipaJcabhUtAni santi, iti siddham / evaM zrutvA-sAmAnyataH zravaNagocarIkRtya nizamya - UhApohAbhyAM vizeSato hRdinizcitya, chinnasaMzayovyakto'pi paJcazataziSyaiH saha, prabhusamIpe pratrajitaH ||sU0 109 // Azaya yaha hai ki tuma kahate ho ki yaha saba jala-candra ke samAna bhrAnta haiM; kintu kahIM na kahIM pAramArthika hone para hI dUsarI jagaha usakI bhrAnti hotI hai| AkAza meM vAstavika candra na hotA to jala meM candramA kA bhrama bhI na hotA / jagat ke padArthoM kA svapnadRSTa padArthoM ke samAna kahanA bhI ThIka nahIM, kyoM ki jAgRta avasthA meM vAstavika rUpa se padArthoM kA darzana na hotA to svama meM vaha kaise dikhAI dete ? jisa vastu kA sarvathA abhAva hai, vaha svapna meM bhI nahIM dIkhatI / isake atirikta svamadRSTa padArthoM meM arthakriyA nahIM hotI, ataeva unheM kathaMcit asat mAna bhI liyA jAya to bhI jAgRta avasthA meM dikhAI dene vAle jina padArthoM meM arthakriyA hotI hai, unheM kisa prakAra midhyA-asat mAnA jA sakatA hai ? isake atirikta tumhAre pramANabhUta mAne hue veda meM bhI to pA~ca bhUto kA astitva kahA haiN| yathA- pRthivI devatA hai, jala devatA hai, ityAdi / bhagavAne tenA upara pramANenA mata jANI lai samajAvatAM kahyu` ke A tArI badhI mAnyatA satyathI vegaLI che. svapnamAM to pazu pArthonI hayAtI yAtIla nathI, tyAre mA gatabhAM tu ghoDA, hAthI, mahesa, bhaDesAtI, nadI, taLAva vigere aneka padArtho yathA tathya jue che. jo AkAzamAM caMdra na hoya te zuM te jaLamAM dekhAI zake? svapnamAM paNa je je padArtho vAstavika rIte mAjIda che tethI ja te padArtho svapnamAM bhAse che. jo padArthonu astitva na hoya te te padArtho kevI rIte dekhAi zake ? svapnamAM je je padArtho AbhAsa tarIke jaNAya che te AbhAsI padArthomAM akriyA hotI nathI, tethI svapna bAda te tene jaNAtAM nathI, tyAre sa'sAranA sa` padArtho akriyAsaMpanna che. mATe ja te dekhAvA cAgya che ane temanu astitvapaNuM vAstavika rIte Takelu che. 'AbhAsa ' e mULa vastu nathI, khAlI pratibiMba che mATe te akriyA sapannathI sa` pA` atha kriyA sapanna che. kaMI ne kaMI pariNAma kriyA sahita jasava padArtha jovAmAM Ave che. je je kaI kriyA che te te sa saphaLa che, nira ka nathI. AvI akiyAne lIdhe tenA rUpa, raMga, va, vageremAM pheraphAra thayA kare che. mATe ja pRthvI di padArtho bhramajanaka nathI paNa vAstavika che, vedamAM paNa A padArthone devanI kakSAmAM mUkayA che. kAraNa ke A padArthonI zrI kalpa sUtra : 02 Feng Yan Xing kalpa maJjarI TIkA vyaktasya paJcabhUtA stitva viSaya saMzaya nivAraNam dIkSAgrahaNaM ca / / / sU0109 / / // 400 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa maJjarI TIkA // 401 // mUlam-cauro vi paMDiyA pahusamIdhe pancaiyaci muNiya uvajjhAo muhammAbhiho paMDio vi niyasaMzayacheyaNa paMcasayasissaparivuDo pahussa aMtie smaago| pahU ya taM kahei-bho suhammA ! tujjhamaNaMsi eyAriso saMso baTTai-jo iha bhave jAriso hoi so parabhavevi tAriso ceva houM uppajjai, jahA sAlibavaNeNaM sAlI ceva uppajaMti, no javAiyaM / "puruSo ve puruSatvamaznute pazavaH pazutvam" icAi veyavayagAotti / taM micchA,-jo mahavAi guNajutto maNussAuM baMdhai so puNo maNussattaNeNa uppajjai / jo u mAyAmicchAi guNajutto hoi so maNusattaNeNa no uppajjai, tiriyattaNeNa uppajjai / jaM kahijjai-'kAraNANusAraM ceva kajjaM havaI' taM saccaM kiMtu aNeNa evaM na sijjhai jaM jahArUvo vaTTamANabhavo tahArUvo ceva AgAmI bhavo bhavissai, jao vaTTamANANAgaya bhavANaM paropparaM kanjakAraNabhAvo natthi ao 'aNAgayabhavassa kAraNaM vaTTamANabhavo atthi imo paJcao bhamabhario, vaTTamANabhave jassa jovassa jArisA ajjhavasAyA havaMti tayajjhavasAyakhvakAraNANusArameva jIvANaM aNAgayabhavassa AUbaMdhai, taM baddhAurUvakAraNamaNusarIya ceva aNAgayabhavo bhavai / jai kAraNANusArameva kajja hojA tayA gomayAio vichiyAINaM uppattI no saMbhavejA, iyakahaNaMpi na saMgaya, jao gomayAiyaM vichiyAINaM jIvuppattIe kAraNaM natthi taM tu kevalaM tesi sarIruppattIe ceva kAraNaM, gomayAirUvakAraNassa vichiyAisarIrarUvakajjassa ya aNurUvayA atthiceva, jao gomayAie rUparasAi puggalANaM je guNA hoti te ceva guNA vichiyAi sarI reviucalabbhaMti / evaM kajjakAraNANaM aNurUvayAsIgAre, vi eyaM na sijjhai jaMjahA puvvabhavoM taheva uttarabhavo vi hoi / veemuvi vuttaM-"zrRgAlo vai eSa jAyate yaHsapurIpo dahyate" icaai| abhI bhavaMtare vesArisa bhavai jIvassatti siddhaM / evaM soUNa naTThasaMdeho sovi paMcasayasisse hiM pahusamIve pavvaizro ||5||suu0110|| jaba veda meM bhI pAMcoM bhUtoM kA astitva pratipAdana kiyA gayA haiM to yaha siddha huA ki pAca bhUta haiN| yaha kathana sAmAnya rUpa se zravaNa karake aura UhApoha dvArA vizeSarUpa se hRdaya meM nizcita karake vyakta bhI saMzaya nivRtta hone para pA~casau ziSyoM ke sAtha bhagavAna ke samIpa prabajita ho gaye ||muu-109|| zakti eTalI badhI hoya che ke tene mAnavI daivI zakti tarIke oLakhe che eTalA mATe ja A pAMca mahAbhUtanI pachavADe devatA" zabda mUke che. A padArtho pitAnI zakti dvArA game tevuM rUpAMtara karI zake che. are eka AdumAtramAM tIvra zakti rahelI che, te skara nI te vAta ja kayAM rahI ? AthI A pAMca bhUta svasiddha thAya che. AvuM apUrva sAmarthya jaDa drAmAM hoya che tevuM kathana mahAvIra svAmInA svayaMmukhethI sAMbhaLatAM temanA zabdomAM "vyakta'ne zraddhA utpanna thaI ne te paNa pAMcase ziSyAnI sAthe dIkSita thaye, (sU0109) sudharmaNaH samAnabhava viSaya saMzayanivAraNam dIkSAgrahaNaM muu0110|| // 401 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 402 // Han Chu chAyA - ' catvAro'pi paNDitAH prabhusamIpe pratrajitAH' iti zrutvA upAdhyAyaH sudharmAmadhaH paNDito'pi nijasaMzayacchedanArthe paJcazataziSyaparivRtaH prabhoranti ke samAgataH / prabhuzca taM kathayati - bho sudharman ! tava manasi etAdRzaH saMzayo varttate ya iha bhave yAdRzo bhavati sa parabhave'pi tAdRza eva bhUtvotpadyate, yathA zAlivapanena zAlayawater r yavAdikam / "puruSo vai puruSatvamaznute pazavaH pazutvam" ityAdi vedavacanAditi / tanmithyA, yeA mArdavAdiguNayukto manuSyAyurbadhnAti sa punarmanuSyatvenAtpadyate / yastu mAyAmidhyAdiguNayukto bhavati sa manuSyatvena notpadyate, tiryaktvena utpadyate / yat kathyate - "kAraNAnusArameva kArya bhavati" tatsatyaM, kintu anena evaM na sidhyati mUla kA artha - ' cauro vi' ityAdi / 'indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti aura vyakta cAroM hI paNDita dIkSita ho gaye !' yaha sunakara upAdhyAya sudharmA nAmaka paNDita bhI apane saMzayako chedane ke lie pA~casau ziSyoM ke sAtha prabhuke pAsa pahUce / prabhune una se kahA- he sudharman ! tumhAre mana meM aisA saMzaya hai ki jo jIva isa bhava meM jaisA hotA hai, parabhava meM bhI vaisA hI hokara utpanna hotA hai, jaise zAli bAne se zAli hI ugate haiM, jau (yava) Adi nahIM / veda-vacana bhI aisA hai ki - ' puruSo vai puruSatvamaznute pazavaH pazutvam' iti / arthAt - puruSa puruSatva ko prApta hotA hai aura pazu pazutva ko hI prApta hotA hai / " tumhArA yaha vicAra mithyA hai| vaha manuSya rUpa se utpanna hotA hai| jo utpanna nahi hotA, kintu tiryaca rUpa se jo mRdutA Adi guNoM se yukta jIva manuSyAyu kA bandhana karatA hai, tIvratara mAyA - mithyAtva Adi guNoM se yukta hotA hai, manuSya rUpa se utpanna hotA hai, yaha jo kahA jAtA hai ki kAraNa ke anurUpa hI bhUjanA artha - " cauro vi" ityAdi indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti bhane vyasta the "thAre paMDita hIkSita tha gayA" me sAMbhaLIne upAdhyAya sudharmA nAmanA paMDita paNa peAtAnA saMzayAnA nivAraNa mATe pAMcase ziSyAnI sAthe prabhunI pAse paheAMcyA. prabhue tene kahyu'-he sudharmA ! tamArA manamAM evA saMzaya che ke-je jIva A bhavamAM jevA hoya che. parabhavamAM paNu te evAja thaIne janme che, jema zAli vAvavAthI zAli ja uge che, paNa java Adi ugatA nathI. veda-vacana paNa evuM che ke"purusso vai puruSatvamanute pazavaH pazutvam." bheTale puruSane puruSatva prApta thAya che bhane pazu, pazutvane pAme che. tamArA A vicAra mithyA che. mRdutA Adi guNAthI yukta eve je jIva manuSya AyunA anya bAdhe che, te manuSyarUpe utpanna thAya che je tIvratara mAyA-mithyAtva Adi guNAthI yukata hoya che, te manuSyarUpe utpanna thatA nathI paNa tiya carUpe utpanna thAya che. ema je kahevAya che ke kAraNane anurUpa kAryaM thAya che, te barAbara che. paNu zrI kalpa sUtra : 02 10 JU kalpa maJjarI TIkA sudharmaNaH samAnabhava viSaya saMzayanivAraNam / / / sU0 110 // // 402 // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtra kalpa. maJjarI // 403 // TIkA bhavAnnAdirUpa kAmayAdikaM va yat-yathArUpo vartamAnabhavastathArUpa eva AgAmI bhavo bhaviSyati, yato vartamAnA''nAgatabhavayoH parasparaM kAryakAraNabhAvo nAsti, ata:-'anAgatabhavasya kAraNaM vartamAna bhavo'sti' ayaM pratyayo bhramabhRtaH, vartamAnabhane yasya jIvasya yAdRzA adhyavasAyA bhavanti tadadhyavasAyarUpakAraNAnusArameva jIvAnAmanAgatabhavasyAyurbadhyate, tad baddhAyUrUpakAraNamanusRtyaivAnAgatabhavo bhavati / 'yadi kAraNAnusAramevakArya bhavettadA gomayAdito vRzcikAdInAmutpatti nau saMbhavet' itikathanamapi na saMgataM, yatA gomayAdikaM vRzcikAdInAM jIvotpattau kAraNaM nAsti, tattu kevalaM teSAM zarIrotpattAveva kAraNam , gomayAdirUpa kAraNasya vRzcikAdi zarIrarUpakAryasya cAnurUpatA'styeva, yato gomayAdike rUparasAdipudgalAnAM ye guNA bhavanti ta eva guNAzcikAdizarIre'pyupalabhyante / evaM kAryakAraNayAranurUpatA svIkAre'pi etanna sidhyati yatkArya hotA hai, so ThIka hai, kintu isase yaha siddha nahIM hotA ki jaisA vartamAna bhava hai vaisA hI AgAmI bhava hogA, kyoMki vartamAna bhava aura AgAmI bhava meM paraspara kArya kAraNabhAva nahIM hai| arthAt AgAmI bhavakA kAraNa vartamAna bhava hai, yaha samajhanA bhrama pUrNa hai| vartamAna bhava meM, jIsa jIva ke pariNAma-adhyavasAya jaise hote haiM, unhI adhyavasAya rUpa kAraNa ke anusAra AgAmI bhava kI Ayu baMdhatI hai aura baddha Ayu rUpa kAraNa ke anusAra hI AgAmI bhava hotA hai| agara kAraNa ke anusAra hI kArya hotA to gobara Adi se vRzcika Adi kI utpatti saMbhava na hotii| yaha kathana bhI saMgata nahIM hai, kyo ki gobara Adi, vRzcika Adi ke jIvakI utpatti meM kAraNa nahIM haiM, sirpha vRzcika Adi ke zarIra kI utpatti meM hI kAraNa hote haiN| aura govara Adi rUpa kAraNa tathA vRzcika jAdi zarIra rUpa kArya meM anurUpatA hai hii| gobara Adi meM rUpa, rasa, Adi pudgala ke jo guNa hote haiM, vahI guNa vRzcika Adi ke zarIra meM bhI pAye jAte haiN| tethI e siddha thatuM nathI ke je vartamAna bhava che, e ja AgAmI bhava haze, kAraNa ke vartamAna bhava ane AgAmI bhavamAM paraspara kArya-kAraNabhAva nathI. eTale ke AgAmI bhavanuM kAraNuM vartamAna bhava che, ema mAnavuM te bhramabharyuM che. vartamAna bhavamAM, je jIvanA pariNAma-adhyavasAya jevA hoya che, eja adhyavasAyarUpa kAraNane anusAra AgAmI bhavane AyubaMdha baMdhAya che, ane AyubaMdhanA kAraNa pramANe ja AgAmI bhava thAya che. "je kAraNane anusAra ja kArya thatuM hoya te chANa- vageremAMthI vIMchI vagerenI utpatti saMbhavI na zakata" A kathana paNa asaMgata che. kAraNake chANa Adi, vIchI AdinA jIvanI utpattinuM kAraNa nathI, paNa phakta vIMchI AdinA zarIranI utpattinA kAraNarUpa hoya che. ane chANa AdirUpa kAratathA vIMchI Adi zarIrarUpa kAryamAM anurUpatA che ja. chANa AdimAM rUpa, rasa, Adi padalatAnA je guNa hoya che, te ja guNa vIMchI AdinAM zarIramAM paNa hoya che. A sudharmaNaH samAnabhava viSaya saMzayanivAraNam / ||suu0110|| // 403|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre zrIkalpamaJjarI TIkA sudharmaNaH samAnabhava yathA pUrvabhavastathaivottarabhavo'pi bhavati / vedeSvapyuktam-"zrRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate" ityAdi, ato bhavAntare vaisAdRzyamapi bhavati jIvasyeti siddham / evaM zrutvA naSTasaMdehaH so'pi paJcazataziSyaH prabhusamIpe pratrajitaH ||suu0110|| zrIkalpa TIkA-"cauro'vi paMDiyA' ityaadi| "catvAro'pi-indrabhUtyagnibhUti, vAyubhUti, vyaktabhidhAH paNDitAH // 404|| prabhusamIpe prabajitAH iti zrutvA upAdhyAyaH sudharmAbhidhaH paNDito'pi nijasaMzayacchedanArtha paJcazataziSyaparivRtaH prabhorantike smaagtH| prabhuzca taM-samAgataM sudharmANaM paNDitaM kathayati bho mudharman ! tava manasi etAdRzaH= anupadaM vakSyamANasvarUpaH saMzayo vartate, tathAhi yo-jIvaH iha bhave asmin janmani yAdRzA yAdRgyonimAmo bhavati, isa prakAra kArya-kAraNa kI anurUpatA svIkAra kara lene para bhI yaha siddha nahIM hotA ki jaisA pUrva bhava hai, vaisA hI uttara bhava bhI hotA hai| vedoMmeM bhI kahA hai-' zRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurIpo dahyate' iti / arthAt-jo manuSya mala sahita jalAyA jAtA hai, vaha nizcaya hI zRgAla ke rUpa meM utpanna hotA hai, ityaadi| isase siddha hai ki bhavAntara meM jIva visadRza rUpa se bhI utpanna hotA hai| yaha kathana sunakara sudharmA upAdhyAya kA saMzaya naSTa ho gyaa| vaha pA~casau ziSyoM ke sAtha prabajita ho gaye ||suu0110|| TIkA kA artha-indrabhUti zrAdi cArauM paNDita prabhu ke samIpa pratranita ho gaye, yaha sunakara upAdhyAya sudharmA nAmaka vidvAn bhI apane saMzaya ko dUra karane ke liye pA~casau ziSyoM ko sAtha lekara bhagavAn ke nikaTa gaye / bhagavAn ne apane samIpa Aye sudharmA paNDita se kahA-he sudharman ! tumhAre citta meM aisA saMzaya hai ki-jo jIva isa bhava meM jisa yoni ko prApta hai, vaha jIva AgAmI bhava meM bhI usI yonikA pramANe kAryakAraNanI anurUpatA svIkArI levAthI paNa e siddha thatuM nathI ke je pUrva bhava hoya che te AgAmI bhava hoya . vehobhA 55 yu cha-"zrRgAlo vai eSa jAyate yaH saparISo dahyate" me re manuSya maNa sAthe jalAvAya che, te avazya ziyALa rUpe utpanna thAya che ItyAdi. tethI siddha thAya che ke bIjA bhavamAM jIva judA rUpe paNa utpanna thAya che. A kathana sAMbhaLIne sudharmA upAdhyAyane saMzaya nAza pAmyo. temaNe pAMcaso zikhyo. sAthe dIkSA lIdhI sU0110 TIkAne atha-indrabhUti Adi cAra paMDitoe prabhunI pAse dIkSA lIdhI e sAMbhaLIne upAdhyAya sudharmA nAmanA vidvAna paNa pitAnA saMzayane dUra karavA mATe pAMca zikhyAnI sAthe bhagavAnanI pAse gayA. bhagavAne pitAnI Ek? pAse Avela sudharmA paMDitane kahyuM- he sudharmA ! tamArA manamAM evo saMzaya che ke je jIva A bhavamAM je ni viSaya saMzaya nivAraNam dIkSAgrahaNaM c| muu0110|| // 404 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 405 // [(Xing Xing Bian saH - jIvaH parabhave'pi bhavAntare'pi tAdRza eva = tAdRzayonimAneva bhUtvA utpadyate / yathA yena prakAreNa zAlivapana zAlaya eva utpadyante, natu tadatiriktaM yavAdikam / ayaM tava saMzayaH - ' puruSo vai puruSatvanamaznute pazavaHpazutvam - puruSaH = pumAn puruSatvaM vai puMstvameva aznute mAmoti, pazatraH = catuSpadAH pazutvaM vai catuSpadatvameva aznuvate = prApnuvanti, na tu viparIta yonim - ityAdi vedavacanAdastIti / tattava mataM mithyA varttate, tathAhi yo-jIvo mArdavAdi guNayukto bhavati sa manuSyAyuH = manuSyayoniyogyAyuH vadhnAti saH vaddhamanuSyAyurjIvaH manuSyatvena utpadyate / tu punaH yo jIvaH, mAyAmithyAdi guNayukto bhavati, saH-manuSyatvena notpadyate, api tu tiryaktvena utpadyate / yat - kathyate ' kAraNAnusArameva kAraNAnurUpameva kAryaM bhavati tat satyaM, kintu visadRzamapi bhavati, tathAhiAmataMDulajalasya yatrekaviMzati paryantaM prakSepaH tatra 'tAndaliyA' iti prasiddhasya zAkavizeSasya utpattirjAyate yathAvA hokara utpanna hotA hai| jaise zAli nAmaka dhAnya bone se zAli hI ugate haiM, usake atirakta jau Adi nahIM ugate / tumheM yaha saMzaya veda ke isa vAkyake kAraNa hai ki - "puruSo vai puruSatvamaznute pazavaH pazutvam ' nizcaya hI puruSa puruSapana ko hI prApta karatA hai aura pazu pazupana ko hI prApta hote haiN| ' For as a free hai, kyoM ki jIva mArdava (namratA) Adi guNoM se yukta hotA hai, vaha manuSya yoni ke yogya Ayu ko bA~dhatA hai aura manuSyAyu bAdhane vAlA manuSya rUpa meM utpanna hotA hai, kintu jo jIva mAyA Adi guNoM se yukta hotA hai, vaha manuSya rUpa se utpanna nahIM hotA, kintu tiryaMca rUpa se utpanna hotA hai| jo kahA jAtA hai ki 'kAraNa ke anurUpa hI kArya hotA hai," vaha satya hai, parantu itane se vartamAna bhavakA sAdRzya bhaviSyatkAlika bhava meM siddha nahIM hotA hai / varttamAna bhava, bhaviSyat bhava kA kAraNa hotA hai - yaha jo mata hai vaha bhrAntipUrNa hI hai / varttamAna bhava bhaviSyad bhava kA kAraNa nahIM hotA hai, parantu pAmyA che, te jIva AgAmI bhavamAM paNu teja ceAnimAM utpanna thAya che, jema zAli nAmanuM anAja vAvavAthI zAli ja uge che, te sivAya java Adi ugatAM nathI. vedanA A vAkayane kAraNe tamane e saMzaya thayA che-- "puruSo vai puruSatvamaznute pazavaH pazutvam " - avazya puruSa puruSapaNyAne yAme che bhane pazu pazupAne pAmecha tamArA A mata mithyA che, kAraNa ke je jIva mAva (namratA) Adi guNAvALA hoya che, te manuSyayeAnine yAgya Ayu-anya khAdhe che, ane manuSyAyu bAMdhanAra manuSya rUpe utpanna thAya che, paNa je jIva mAyA-mithyAtva Adi guNavALA hoya che, te manuSya rUpe utpanna thatA nathI, paNa tiya ca rUpe utpanna thAya che. kAraNane anurUpaja kAya thAya che ema je kahevAya che te satya che, paNa eTalAthI vartamAna bhavanI bhaviSyakALanA bhava sAthenI samAnatA siddha thatI nathI. vamAna bhava, bhaviSyanA bhavanu kAraNa hAya che evA je mata che te bhrAmaka che. vartImAna bhava zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA sudharmaNaH samAnabhava viSaya saMzaya nivAraNam / / sU0 110 // 1180411 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa maJjarI TIkA vanAnidagdhaveva-bIjAtkadalIkANDasyotpatti bhavati athavA saptarAtroSitaM kAMsyapAtrasthaM ghRtaM sadyo viSAyate ityAdi, api ca vartamAnabhavasAdRzyamAgAmini bhave na sidhyati, yato vartamAnabhavAnAgatabhavayoH kAryakAraNabhAvo nAsti / zrIkalpa vartamAnabhavo'nAgatabhavasya kAraNaM bhavatIti yanmataM tad bhrAntipUrNameva, parantu vartamAnabhave yAdRzA adhyavasAyA sUtre bhavanti, tAdRzA'dhyavasAyarUpa kAraNAnusArameva jIvA anAgatabhavasambandhikamAyurbadhnanti, tadanurUpa eva jiivaanaa||406|| manAgatabhavo bhavati / kiMca kAraNAnurUpakAryasvIkAre gomayAdito vRzcikAdInAmutpattirna saMbhavet iti yaducyate, tadapyasamIcInameca, yato gomayAdikaM vRzcikAdInAM jIvotpattau na kAraNam, kintu teSAM zarIrotpattAveva kAraNam / gomayAdirUpa kAraNasya, vRzcikAdi zarIrarUpa kAryasya ca AnurUpyamastyeva, yato gomayAdau rUparasAdipudgalAnAM ye guNA bhavanti ta eva guNA vRzcikAdi zarIreSvapyupalabhyante / itthaM ca kAryakAraNayorAnurUpyasvIkAre'pi yAdRzaH pUrvabhavastAdRza evaM uttarabhavo'pi bhavatIti na sidhyati / idaM na mamaivAbhimatam, api tu vede'pyuktamastivartamAna bhava meM jisa prakAra ke adhyavasAya hote haiM, usa prakAra ke adhyavasAyarUpa kAraNa ke anusAra hI jIva bhaviSyatkAlika bhava sambandhI Ayu bA~dhate haiM aura nadanusAra ho jIvoM ko bhaviSyatkAlika bhava hotA hai| tathA-kAraNa ke anurUpa kArya svIkAra karane para gomaya (mobara ) Adi se vRzcika Adi kI utpatti kI saMbhAvanA nahIM hai, yaha jo kahA jAtA hai, so bhI asaMgata hai; kyoM ki gobara Adi vRzcikAdi ke jIva kI utpatti meM kAraNa nahIM hai, kintu unake zarIra ko utpatti meM hI kAraNa haiN| gomayAdi rUpa kAraNa aura vRzcikAdi ke zarIra rUpa kArya meM sAdRzya hai hI, kyo ki govara Adi meM rUpa rasAdi pudgaloM ke jo guNa haiM isa ve hI guNa vRzcikAdi zarIra meM bhI upalabdha hote haiN| isa prakAra kAryakAraNa meM sAdRzya svIkAra karane para bhI 'jaisA pUrvabhava hotA hai vaisA hI uttara bhava bhI hotA hai' yaha siddha nahIM hotaa| bhaviSyanA bhavanuM kAraNa hotuM nathI paNa vartamAna bhavamAM je prakAranA adhyavasAya hoya che, te prakAranA adhyavasAyarUpa kAraNa pramANe ja bhaviSyanA bhava saMbaMdhI Ayu bAMdhe che ane te pramANe ja jIvene bhaviSyakALane bhava hoya che. mATe tathA kAraNane anurUpa kAryane svIkAra karatAM chANa AdithI vIMchI AdinI utpattinI saMbhAvanA hotI nathI, ema je kahevAya che te paNa asaMgata che, kAraNa ke chANa vagere vIMchI vagerenA jIvanI utpattinA kAraNarUpa nathI paNa temanA zarIranI utpattinA kAraNarUpa che. chANa Adi rUpa kAraNa ane vIMchI AdinAM zarIrarUpa kAryamAM sAdRzya (samAnatA) che ja, kAraNa ke chANa AdimAM rUpa, rase A%i puSyanA je guNa che teja guNa vIMchI AdinAM zarIramAM paNa hoya che. A pramANe kArya karavAmAM sATazyane svIkAravA chatAM paNa "je pUrva Sja bhava hoya che te uttarabhava hoya che" e siddha thatuM nathI. A kevaLa mAro ja abhiprAya nathI, paNa vedamAM paNa kahyuM che sudharmaNaH samAnabhava viSaya saMzaya nivAraNam / muu0110|| // 406 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 407 // va "zrRgAlo vai eSa mAyate, yaH sapurISo dahyate" yaH sapurIpa:viSThAsahitaH dahyate-bhasmI kriyate saH-zrRgAlo vaizRgAla eva jAyate-ityAdi, ato 'bhavAntare jIvasya vaisAdRzyaM bhavati' iti siddham / evam pUrvoktaM zrIvIravacanaM zrutvA naSTasandehaH chinnasaMzayaH seo'pi-mudharmA'pi pazcazataziSyaiH saha prabhusamIpe prabajitaH ||5||su0110|| mUlam-tae NaM uvajjhAyaM suhammaM pavvaiyaM seUNa maMDiovi aTThasayasIsehiM parivuDo pahusamIbe samaNu maJjarI ptto| pahUya taM kahei-bho maMDiyA! tujjha maNaMsi baMdhamokkhavisao saMsao vaTTai-jaM 'jIvassa baMdho mokkho ya TIkA hapai na vaa|' 'sa eSa viguNo vibhuna badhyate saMsarati vA mucyate mocayati vA" icAi veyavayaNAo jIvassa na baMdho na mokkhaa| jai baMdho manijjai tAhe seA agAio vA ? pacchAjAo vA ? jai aNAioma tAhe so na chuTTijai-jo aNAiyo so aNaMtAo havai tivynnaa| jai pacchAjAo tAhe kayA jAo? kahaM chuTTi jai? ti / taM micchA / loe jIvA asuhakammabaMdheNa duI, suhakammabaMdheNa suhaM pattA dIsaMti, sayalakammacheeNa jIvo mokkhaM pAvaitti loe pasiddhaM / 'aNAibaMdho na chuTTijjara' tti jaM tae kahiyaM taMpi micchA, jo sudharmaNaH loe suvaNNAssa maDiyAe ya jo aNAI saMbaMdho so chuTTinjai ceva / tavasatthesuvi' vuttaM-"mameti badhyate jantu- dIkSAgrahaNam nirmameti pramucyate" iccAi / puNovi maNDitasya "mana evaM manuSyANAM kAraNaM, bndhmokssyoH| bandhamokSa bandhAya viSayAsaktaM, muktyai nirviSayaM manaH" // 1 // iccAi / viSaya saMzaya___ ao siddhaM jIvassa baMdho mokkho ya hanai ti / evaM socA vimhimo chinna saMsao paDibuddho maMDio nivAraNa vi adhdhu4 sayasIsehi pccio| muu0111|| yaha kevala merA hI abhimata nahIM hai, kintu veda meM bhI kahA hai-"zrRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate" iti / jo manuSya viSTA sahita jalAyA jAtA hai vaha nizcaya hI zrRgAla rUpa meM utpanna hotA hai| isase yaha siddha huA ki bhavAntara meM visadRzatA bhI hotI hai| isa prakAra ke zrImahAvIra ke vacana sunakara sudharmA bhI chinnasaMzaya ho gaye / vaha bhI apane pa~casau ziSyoM ke sAtha prabhu ke samIpa dIkSita ho gaye ||muu0110|| "zrRgAlo ve eSa jAyate yaH sapurISo dahyate" re manuSya bhaga sahita welya che te yoziyANa3 panna // 407 // thAye che. tethI e siddha thAya che ke bhavAntaramAM visazitA paNa hoya che. A pramANe zrI mahAvIranAM vacane sAMbhaLIne sudharmAnA saMzayanuM paNa nivAraNa thaI gayuM. temaNe paNa pitAnAM pAMca zikhya sahita prabhu pAse dIkSA ahae 421. suu0110|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 408 // (AIMIM maMDiyaM pabbajiyaM socA moriya putto vi niyasaMsaya cheyaNadvaM adhdhuddhasayasIsehiM parivuDo pahu samave patto / taM pi pahU evaM caiva kahe - bho moriyaputA / tujjhamaNaMsi eyAriso saMsao vaTTai-jaM devA na saMti ' kA jAnAti mAyopamAn gIrvANAn indra yama varuNa kuberAdIna' ii vayaNAoM / taM micchA veevi - " sa eSa yajJAyudhI yajamAno'JjasA svargaleAkaM gacchati" ii vayaNaM vijjai / jai devA na bhavejjA tAhe devaleAgopi na bhavejjA, evaM sai "svargalokaM gacchati" idaM vayaNaM kahaM saMgacchejA / eeNaM vakeNaM devANaM sattA sijjhai / acchau tAva satthavayaNaM, passau imAe parisAe Thie iMdAi deve / paJcavaM ee devA dIsaMti / evaM pahussa ari soccA nisamma moriyaputto chinnasaMsaoM adhdhuddha sayasIsehiM pavvaio |0111 // chAyA- tataH khalu upAdhyAyaM sudharmANaM patrajitaM zrutvA maNDiko'pi arddhacaturthazataziSyaiH parivRtaH prabhu samIpe samanuprAptaH / pramuzca taM kathayati - bho maNDika / taba manasi baMdhamokSaviSayaH saMzayo varttate, yat - jIvastha bandha mokSazca bhavati na vA ? "sa eSa viguNo vibhurna badhyate saMsarati vA mucyate mocayati vA" ityAdi vedavacanAjjIvasya na bandho na mokSaH / yadi bandho manyate tadA sa anAdiko vA pazcAjjAto vA ? yadyanAdikastadA sa na chuTayeta " yo'nAdikaH so'nantakaH" iti vacanAt / yadi pazcAjjAtastadA kadA jAtaH ? kathaM mUla kA artha - ' tae NaM' ityAdi / tatpazcAt upAdhyAya sudharmA ko dIkSita huA sunakara maNDika bhI sAr3he tIna sau ziSyoM ke sAtha bhagavAna ke pAsa gaye / bhagavAn ne maNDika se kahA - he maNDika ! tumhAre mana meM bandha aura mokSa ke viSaya meM saMzaya hai ki jIva ko bandha aura mokSa hotA hai yA nahIM ? ' sa eSa viguNo vibhurna badhyate saMsarati vA mucyate mocayati vA ' yaha nirguNa aura vyApaka AtmA na baddha hotI hai na saMsaraNa karatI hai, na mukta hotI hai na kisI ko mukta karatI hai / ityAdi vedavAkya se na jIva kA bandha hotA hai, na mokSa hotA hai| yadi bandha mAnA jAya to vaha anAdi hai athavA pIche se utpanna huA hai ? agara anAdi mULanA atha 'tava khUM ', ItyAdi sudharmA nAmanA upAdhyAyane aNugAra thayela sAMbhaLI, maMDika nAmanA vidvAna brAhmaNu paNa sADAtraNase ziSyAnA parivAra sAthe, bhagavAna samIpa gayA. tene saMbodhI vAta karatAM, bhagavAna elyA ke, huM ma`Dika ! zu' tArA manamAM baMdha ane mekSa saMbaMdhI zakA che? jIva ne badha-maiAkSa hoya ke nahi ? A nirNAM ane vyApaka AtmA baMdhAtA nathI, saMsAramAM pharatA nathI temaja mukata paNa hotA nathI, ane kene mukta pazu to nathI. tArA vedavAzyabhAM " sa eSa viguNeo vibhu ne badhyate saMsarati vA mucyate mAcayati vA " A pramANe tuM kahe che ke jIvanA mekSa ke baMdha hotA ja nathI. tArA mata evA che ke jo anya mAnavAmAM zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA sudharmaNaH dIkSAgrahaNam maNDisya bandhamokSa viSaya saMzayanivAraNaM ca / / / sU0111 // ||408|| Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 409 // chuTayata iti loke jIvA azubhakarmabandhanena dukkhaM, zubhakarmabandhanena sukhaM prAptA dRzyante, sakalakarmacchedena jIvo mokSaM prApnotIti prasiddham / anAdibandho na chuTayate iti yaccayA kathitaM tadapi mithyA / yatA loke suvarNasya mRttikAyAzca yo'nAdiH sambandhaH sa chuTyata eva / tatra zAstre'pyuktam - " mameti badhyate jantunirmameti pramucyate / / " ityAdi / punarapi - " mana eva manuSyANAM kAraNaM bandhamokSayoH / bandhAya viSayAsaktaM, muktayai nirviSayaM manaH " // 1 // ityAdi / ataH siddhaM jIvasya bandho mokSa bhavatIti / evaM zrutvA vismitachinnasaMzayaH pratibuddho maNDikoSa arddhahai to vaha kabhI chUTanA nahIM cAhIye, kyoM ki yaha kahA gayA hai ki 'jo anAdi hotA hai, vaha ananta hotA hai / ' agara bAda meM utpanna huA to kaba utpanna huA ? aura kaise chUTatA hai ? yaha mata mithyA hai, kyoM ki loka meM jIva azubha karma-baMdha se duHkha ko aura zubha karma-baMdha se sukha ko prApta karate dekhe jAte haiN| yaha bhI prasiddha hai ki samasta karmoM kA nAza hone se jIva mokSa prApta karatA hai| anAdi baMdha chUTatA nahIM, aisA tumane kahA so bhI mithyA hai, kyoM ki loka meM svarNa ora mRttikA kA jo anAdi saMbaMdha hai, vaha chUTatA hI hai / "mameti badhyate janturnirmameti pramucyate " iti / arthAt- "mamatva ke kAraNa jIva ko bandhana hotA hai aura mamatA se rahita jIva mokSa pAtA hai" ityAdi aura bhI kahA hai" mana eva manuSyANAM kAraNaM bandhamokSayoH / bandhAya viSayAsaktaM, muktyai nirviSayaM manaH " // 1 // Ave te A azvane anAdi mAnavA paDe, te tenA 'ta hoI zake nahi. kAraNa ke je Akhata anAdi hAya, te ananta hovI joI e. agara jIvanA baMdha AdivALe mAnA tA, kayAre ba'dhanI utpatti thaI ? temaja te kayAre ane kevI rIte chUTI zake ? upara pramANenA tAro mata pravartI rahyo che paraMtu te mata mithyA che. kAraNa ke saMsAramAM je sukha bheAgave che, te zubha ka`nA baMdha che; ane duHkha bhAgave che, te pApa kama (azubha)nA kha'dha che, ane A samasta bhAzubha karmonA nAza thatAM, jIva mukata thAya che. ne meAkSanI prApti kare che. te kahyu ke, anAdibaMdha chUTe nahiM, te paNu khATu' che. kAraNa ke A jagatamAM, kaMcana ane mATIne sayAga anAdinA che; chatAM te chUTI jAya che; teA ka' Ayu dravyanI sUkSma 204 che, bhATe Tu vu lekhe. bhUjalUta vAta me che "mameti badhyate jantu nirmameti pramucyate " lavanA bhamatva lAvane sIdhe aMdha thAya che; bhane bhabhatva bhAva chUTatAM kavano bhokSa thAya che. pazuche zrI kalpa sUtra : 02 Hui Guo Tong Jiang Shang kalpa maJjarI TIkA maNDikasya bandamokSa viSaya saMzayanivAraNam / ||suu0 111 // // 409 // Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa mutra // 410 // maJjarI TIkA caturthazataziSyaiH prabajitaH // 6 // maNDikaM bhavajitaM zrutvA mauryaputro'pi nijasaMzayacchedanArtham-arddhacaturthazataziSyaiH parivRtaH prabhusamIpe mAptaH / tamapi prabhurevameva kathayati-bho mauryaputra / tava manasi etAdRzaH saMzayo vartate yat devA na santi-"ko jAnAti mAyopamAn gIrvANAn indra-yama-varuNa-kuberAdIn" iti vacanAt / tanmithyA / vede'pi-"sa eSa yajJAyudhI yajamAno'JjasA svargalokaM gacchati" iti vacanaM vidyate / yadi devA na bhaveyustadA devaloko'pi na bhavet / arthAt-"mana hI manuSyoM ke bandha aura mokSa kA kAraNa hai| viSayoM meM Asakta mana bandha kA aura viSayoM se nivRtta mana mukti kA kAraNa hotA hai" ityaadi| isa se jIva ko baMdha aura mokSa hotA hai, yaha siddha huaa| isa prakAra sunakara maNDika cakita hue| unakA saMzaya dUra ho gyaa| unheM pratibodha prApta huaa| ve bhI sAr3hetInasau ziSyoM sahita dIkSita ho gye| maNDika ko dIkSIta hue sunakara mauryaputra bhI apanA saMzaya nivAraNa karane ke lie sADhe tInasau ziSyoM ke parivAra sahita prabhu ke pAsa aayaa| prabhune unase bhI aisA kahA-he mauryaputra! tumhAre mana meM aisA sandeha hai| ki deva nahIM haiM kyoM ki-'ko jAnAti mAyopamAn gIrvANAn' arthAt-'mAyA ke samAna indra, yama, varUNa aura kubera Adi devoM ko kauna jAnatA hai ?' aisA kahA gayA hai| tumhArA yaha vicAra mithyA hai| veda meM bhI yaha vAkya hai-'sa eva-yajJAyudhI yajamAno'asA svargalokaM ___"mana eva manuSyANAM, kAraNaM bandhamokSayoH / bandhAya viSayAsaktaM, mutyai nirviSayaM manaH" // 1 // iti / A baMdha ane mokSanA kAraNabhuta "mana" che. viSayomAM "mana" Asakti rAkhe te "mana" baMdha kare che; ane je viSayethI nivRtta rahe che te muktine pAme che. AthI jIvane baMdha ane mekSa che te sAbIta thAya che. Ama sAMbhaLI maMDika tAjuba thayuM. tene bhrama bhAMgI gayo. te pratibodha pAmatAM sADAtraNa ziSyo sAthe hoM dIkSita thayA. maMDikane pratibaMdha pAmela joI mIya putra paNa pitAnA sADAtraNaso ziSyanA parivAra sAthe zaMkAnA nivAraNa arthe prabhu pAse gayA. prabhue paNa tene pUchyuM ke "he mauryaputra! tamArA dilamAM evI zaMkA che ke deva nathI, tame dene (Indra, yama, varuNa, kubera vigerene) mAyAvI mAne che te vAta barAbara che ne? paraMtu A vAtane MER tamanasa che asthAne che. vaha-bAdhya 5 4 cha / "sa eSa yajJAyudhA yajamAno'JjasA svargalokaM gacchati" maNDikasya dIkSAgrahaNam mauryaputrasya devAstitvaviSayasaMzayanivAraNam 0111 // // 410 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 411 // kalpamaJjarI TIkA evaM sati "svargalokaM gacchati" idaM vacanaM kathaM saMgaccheta ? / etena vAkyena devAnAM sattA sidhyati / tiSThatu tAvacchAtravavacanaM, pazyatu asyAM pariSadi sthitAn indrAdidevAn / pratyakSamete devA dRzyante / evaM prabhorvacanaM zrutvA nizamya mauryaputraH chinnasaMzayo'rddhacaturthazataziSyai prajitaH // 0111 // TIkA-'tae NaM uvanjhAyaM suhamma' ityAdi / tataH khalu upAdhyAyaM sudharmANa prajitaM zrutvA maNDiko'pi ardhacaturthazaziSyaH sAtrizataziSyaH pariveSTitaH prabhusamIpe smnupraaptH| prabhuzca taM-maNDikaM kathayati, tathAhibho maNDika ! taba manasi bandhamokSaviSayaH saMzayo vartate-saMzayasvarUpamAha-yadityAdinA, yat-jIvasya banyo gacchati' arthAt-'yajJarUpa Ayudha (zastra)vAlA yajJakartA zIghra hI svargaloka meM jAtA hai| yadi deva na hote to devaloka bhI na hotaa| aisI sthiti meM svarga lokameM jAtA hai| yaha kathana kaise saMgata ho sakatA hai ? isa vAkya se devoM kI sattA siddha hotI hai| parantu zAstra ke vAkya ko rahane do, isI pariSad meM sthita indra Adi devoM ko dekha lo| yaha deva pratyakSa hI dikhAI de rahe haiN| prabhu ke isa prakAra vacana sunakara aura samajhakara mauryaputra bhI chinna saMzaya hokara sADhe tInasau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye // 111 / / TIkA kA artha-tatpazcAt upAdhyAya sudharmA ko pratrajita huA sunakara maNDika bhI sADhe tInasau ziSyoM ke parivAra ke sAtha bhagavAna ke samIpa phuuNce| bhagavAn ne maNDika se kahA-he maNDika ! tumhAre manameM bandha-mokSaviSayaka saMzaya hai| usa saMzayakA svarUpa batalAte haiM-jIva kA baMdha aura mokSa hotA hai yA nahIM? tumhAre isase yajJarUpa AyudhavALA yajJakartA zIgrapaNe svargamAM jAya che. je tamArA kahevA mujaba deva na hoya te devaloka paNa te na have joIe, te A "sva" rUpI kathana je veda-vAkayamAM kahevAmAM AvyuM che te tamArA kathana sAthe kevI rIte baMdhabesatuM che ? A veda-vAkayathI ja siddha thAya che ke devo che ane devAnI sattA paNa che. zAstranI vAtane tame grahaNa na kare te paNa A pariSadumAM je de sAkSAt beThA che tene joI le. prabhunuM AvuM vacana sAMbhaLI mauryaputra paNa saMzaya rahita thaye ne sADAtraNase ziSyo sAthe teNe paNa pravajyA aMgIkAra karI. (sU0111) vizeSArtha-"sudharmA' jevA vidvAna upAdhyAya paNa bhagavAnanI vANIthI calita thayA ema jANavAthI maMDika paNa pitAnA sADAtraNa ziSyanA samUha sAthe bhagavAna tarapha javA ravAnA thaze. bhagavAne tenA mananI sapATI para taratA bhAvane joI lIdhA, ne te bhAvomAM baMdha-mokSa rUpI zaMkAe uThatI hatI te temaNe jANI lIdhI. bhagavAne te zaMkAone AgaLa karI maMDikane kahyuM ke tane jIvanA baMdha ane mokSanI zreNI beTI lAge che? jo tuM baMdha ane mauryaputrasya devAstitvaviSayasaMzayanivAraNam / suu0111|| // 411 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 412 // kalpamaJjarI TIkA mokSazca bhavati na vA? tavAtra saMzaye kAraNam-'sa eSa viguNo vibhuna badhyate saMsarati vA mucyate mocayati vA' "sa eSaH jIvaH viguNaH nirguNaH vibhuH vyApakaH na badhyate-bandhanaM na yAti, vA athavA na saMsarati notpadyate bhavaM na pAmoti, tathA na mucyatena mukto bhavati, vA-athavA na paraM mocyti|" ityAdivedavacananikaro'sti / tvaM sa eSa viguNa' ityAdivedavacanAdeva 'jIvasya na bandho na cApi mokSo bhavatIti manyase / atretthaM taba yuktiH-yadi jIvasya bandho manyate, tadA-sambandhaH anAdikA AdirahitaH nitya ityarthaH, vA-athavA pazcAt jAtaH ? tatra yadi anAdikA nityo manyate, tadA sa na chuTayeta-na chiyeta, 'yo'nAdikA saMzaya kA kAraNa veda kA yaha vacana hai-'yaha nirguNa aura sarvavyApI AtmA na to baMdhana ko prApta hotI hai, na utpanna hotI hai, na mukta hotI hai aura na dUsare ko mukta karatI hai| isI veda vacana se tuma mAnate ho ki jIva ko na baMdha hotA hai aura na mokSa hotA hai| isa viSaya meM tumhArI yukti yaha hai-agara jIva kA baMdha mAnA jAya to vaha baMdha anAdi hai yA sAdi-bAda meM utpanna huA hai ? agara nitya mAnA jAya to vaha chUTa nahIM sktaa| mokSane kalpita mAnate hoya te tuM beTe raste che! tArA kathana mujaba A AtmA nirguNa ane sarvavyApI che. tethI tene baMdha ke mekSa hAya ja nahi e tAro abhiprAya che. uparanI tArI mAnyatA taddana geraraste doranArI che. jagatamAM ughADI AMkhe dekhAya che ke eka rAMka ne eka nRpa, e AdI je bheda, kAraNa vinA na kArya te, teja zubhAzubha vedha. zubha kare phaLa bhogave, devAdi gati mAMya; azubha kare nakadi phaLa, kamarahita na kayAMya. je je kAraNu baMdhanA, te baMdhane paMtha; te kAraNe chedaka dazA, mekSa paMtha bhava aMta. rAga dveSa ajJAna che, mukhya kamanA graMtha; thAya nivRtti jehathI, teja mokSane paMtha. AtmA sat caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita jethI kevaLa pAmIe, mekSapaMtha te rIta. maNDikasya bandhamokSaviSayasaMzayanivAraNam / muu0111|| // 412 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa sUtre maJjarI // 413 // TIkA so'nantakaH, yaH padArthaH anAdikA Adi rahito bhavati saH anantakaH-antarahita-nityo'pi bhavati, iti vacanAt / evaM ca nityasya sadAsthAyitvAt anAdiko jIvabandho na chiyeteti paryavasitam / atha dvitIya vikalpitaM khaNDayitumAha-'yadi pazcAjjAtaH' ityAdinA-yadi pazcAt jIvasya bandho jAtaH tadA pazcAdvandhasvIkAre kadA-kasmin kAle sajAtaH ? kathaM-kena prakAreNa ca sa chuTayate ? chidyate ? atra nAsti kimapi pratyuttaram-iti / ato jIvasya nAsti bandho na cApi mokSa iti pryvsitm| idaM yattava mataM tnmithyaa| yato loke jIvAH azubhakarma-bandhanena tatkarmajanitaM duHkhaM prAptA dRzyante' iti pareNa sambadhyate, evaM zubhakarmabandhena jIvAH sukhaM prAptAH dRzyante / tathA sakalakarmachedena-karmakalApasya dhyAnAnalena bhasmasAtkaraNena jIvaH sukhaduHkhanimittIbhUta-zubhAzubhakarmakRtavandhanAbhAvAt mokSa-mukti prApnoti iti prasiddham / tathA-'anAdibandho na kyoM ki jo padArtha Adi-rahita hotA hai, vaha antarahita bhI hotA hai| isa taraha jo nitya hotA hai vaha sadaiva banA rahatA hai, ataeva anAdikAlIna jIva kA baMdha naSTa nahIM honA caahie| aba dUsare vikalpa kA khaMDana karane ke lie kahate haiM-agara jIva kA baMdha pazcAt utpanna huA hai to vaha kisa samaya huA ? aura kisa prakAra chUTatA hai ? isa prazna kA koI samAdhAna nahIM hai| ata eva siddha huA ki jIva ko baMdha aura mokSa nahIM hotaa| yaha jo tumhArA mata hai so mithyA hai, kyoM ki loka meM prasiddha hai ki jIva azubha karma-baMdhana ke kAraNa, usa karmajanita duHkha ke bhAgI dekhe jAte haiM, aura zubhakarma baMdha ke kAraNa jIva mukha ke bhAgI dekhe jAte hai| tathA dhyAna rUpI agni se samasta karma samUha ko bhasma kara dene ke kAraNa, jIva sukha aura duHkha ke kAraNabhUta zubha evaM azubha karmoM se honevAle baMdha kA abhAva hone se mokSa prApta karate haiN| ardhAtu-eka rAMka che ane eka rAjA che e zabdathI nIcapaNuM, uMcapaNuM, kurUpa pANuM, surUpapaNuM ema ghaNuM vicitrapaNuM che, ane e je bheda rahe che te-sarva samAnatA nathI, teja zubhAzubha kamane baMdha che, ema siddha thAya che. kema ke kAraNa vinA kAryanI utpatti thatI nathI. zubha karma kare che tethI devAdi gatimAM tenuM zubha phaLa bhegave. ane azubha karma kare te narakAdi gatine viSe tenuM azubha phaLa bhogave. tane kamane baMdha samajAvyuM. have te baMdhanA virodhI svabhAvane mokSa kahe che. je je kAraNo vaDe baMdha thAya che te te kAraNene chedavAthI mekSa mAga AvI maLe che ane bhavano aMta AvI jAya che. karmanA baMdhanamAM rAgadveSa ane ajJAna pAyArUpe che. A traNenuM ekatva e kamanI gAMTha che. A traNa vinA kamane baMdha thAya ja nahi; ane A traNethI nivRtti karavI te "mokSa" kahevAya. maNDikasya bandhamokSaviSaya saMzayanivAraNam / muu011|| che // 413 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrI kalpaH sUtre // 414 // maJjarI TIkA chuTayate' iti yaccayA kathitaM, tadapi mithyA! yataH loke suvarNasya mRttikAyAzca parasparaM yo'nAdiH avAhApekSayA'nAdikAlAgataH sambandho bhavati, sa chuTayate eva / evameva jIvasyApi anAdivandho nissaMzayaM chuTayate iti bodhyam / atra viSaye taba zastre'pyuktamasti-'mameti vadhyate jantuH' ityaadi| ayaM bhAvaH-jantuH mama madIyam etatputradArAdikam iti svIkurvan san mamatA rajjvA vadhyate vandhaM yAti, punaH sa jIvaH nirmameti'mama putradArAdikaM nAstIti mamatvamakurvan pramucyate iti / ito'nyadapi tatra zAstra bandhamokSaparaM prabhUtaM vacanamasti / tadeva darzayitumAha-'punarapi' ityaadi| punarapi tava zAstre poktaM-'mana eva manuSyANAm' ityaadi| manuSyANAM-bandha-mokSayoH, kAraNaM-mana eva antaHkaraNavizeSa eva, na tu tadanyaH ko'pi padArthastayoH kAraNamasti / tatra viSayAsaktaM manaH jIvasya bandhAya-caturgatikasaMsAraparibhramaNAya bhavati / tathA-niviSayam indriyaviSayAsaktirahitaM manastu mutyai jIvasya mokSAya-bhavabhramaNaviramaNAya bhavatItyAdi / ato jIvasya bandho mokSazca bhavatIti siddham / evaM zrutyA vismitaH chinnasaMzayaHsan pratibuddho bhUtvA maNDikopi arddhacaturthazataziSyaiH saha prbjitH| nanu-aggibhUtikRta karma saMzayAdasya ko vizeSaH ? ucyate-sa karmasattA gocaraH, ayaM tu tasmin satyapi jIvakarmasaMyoga gocaro'stIti vizeSo jJAtavyaH / tumane kahA ki anAdi baMdha chUTatA nahIM hai, so bhI mithyA hai| loka meM sone aura mITTI kA paraspara jo pravAha kI apekSA se anAdikAlIna saMbaMdha hai, vaha chUTa hI jAtA hai| isI prakAra jIva kA bhI karmoM ke sAtha kA anAdi sambandha avazyameva chUTa jAtA hai| isa viSaya meM tumhAre zAstra meM bhI kahA hai-jaba jIva 'yaha putrakalatra Adi mere haiN| aisA mAnate hai to mamatA kI rassI se ba~dhatA hai aura jaba jIva yaha samajha letA hai ki 'putra kalatra Adi mere nahIM haiN| to mamatva se rahita hokara mukta hotA hai| isake atirikta bhI baMdha-mokSa kA samarthana karanevAle bahuta se vacana tumhAre zAstra meM vidyamAna haiN| kahA bhI hai-'manuSyoM ke baMdha aura mokSa kA kAraNa mana hI hai, mana ke atirikta aura koI kAraNa nahIM haiN| viSayoM meM Asakta mana cAra gati rUpa saMsAra bhramaNa kA kAraNa hotA hai| tathA indriya-viSayoM kI Asakti se rahita mana jIva ke mokSabhava bhramaNa ke anta kA kAraNa hotA hai| isase siddha huA ki jIva ko baMdha aura mokSa hotA hai| mekSa kene? AtmAne ! A AtmA ke che? te te kahe che ke "sat rUpa, avinAzI, caitanyamaya, svabhAvamaya, anya sarva vibhAva ane devAdi saMganA AbhAsathI rahita e "kevaLa" eTale "zuddha AtmA" A dazA prApta karavAmAM pravRtti te mokSa mAga ane A "dazA" prApta thAya eTale "mekSa' thaye kahevAya." maNDikasya bandhamokSaviSayaka saMzayanivAraNam / dIkSAgrahaNaM c| // 0111 // // 414 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. sUtre // 415 // Bing Xian Ji "maNDika mi" ityAdi / maNDikaM pravrajitaM zrutvA mauryaputro'pi nijasaMzayacchedanArtham arddhacaturthazataziSyaiH= paJcAzaduratazatatraya-parimitaziSyaiH parivRtaH san prabhusamIpe prAptaH / tamapi prabhuH evaM vakSyamANaM vacanaM kathayatibho mauryaputra / tava manasi etAdRzaH saMzayo vartate, yat devAH na santi tatra pramANatayopanyastaM vacanaM prakaTayati - " ko jAnAti" ityAdi / mAyopamAn =mAyAvat alIkAn indra-yama- varuNa-kuberAdIn gIrvANAn devAn isa prakAra sunakara maNDika vismita hue| unakA saMzaya dUra ho gyaa| vaha pratibodha prApta karake apane sADetIna so ziSyoMke sAtha dIkSita ho gaye / zaMkA- agnibhUti dvArA kiye gaye karma-viSayaka saMzaya se isa saMzaya meM kyA antara hai ? samAdhAna- agnibhUtiko karma ke astitva meM hI sandeha thaa| para maNDika karma kA astitva to mAnate the kintu jIva aura karma ke saMyoga ke saMbaMdha meM zaMkita the / yahI donoM meM antara haiM / maNDi ko dIkSita huA sunakara mauryaputra bhI apane saMzaya kA nivAraNa karane ke lie apane tIna sau pacAsa ziSyoM ke sAtha bhagavAn ke samIpa phuNce| unheM bhI bhagavAn ne Age kahe vacana kahe - he mauryaputra ! tumhAre mana meM aisA saMzaya hai ki deva nahI hai / isa viSaya meM pramANarUpa se prayukta vacana prakaTa karate haiM-' mAyA ke samAna mithyA indra, yama, varuNa, aura kubera Adi devoM ko kauna dekhatA hai !' isa kathana se deva nahIM haiM, aisA siddha hotA hai / kintu tumhArA devoM ko svIkAra na karanA mithyA haiM, kyoM ki veda meM bhI aisA kahA hai ki-' yaha yajJa rUpI zastravAlA yajamAna-yajJakarttA zIghra hI svargaloka meM jAtA hai / ' bhagavAne badha ane mekSanu kathana, mAtra ane zuddhatA e traNe batAvatAM maDika vismita thayA ane pravrajyA aMgikAra karI te virakta banyA. tenA sADAtraNaseA ziSyAe paNa teja mArga grahaNa karyo. kSukA-agnibhUtinI kra' saba'dhanI ane mADikanI kama'-'dha saMbaMdhanI zaMkAemAM zuM kaka che ? samAdhAna-agnibhUtine tA khuda kama"mAMja saMdeha hatA. tene mana kama" jevuM kAMI cheja nahi ema lAgatuM. paraMtu ma'Dika 'kama"nA astitvane svIkAratA hatA, paNa jIva ane karmAMnA saMbaMdha thatA haze ke kema ? tenI zaMkA te sevI rahyo. hatA A baMnemAM ATaluM aMtara che. maMDikane pratrajIta thayela jANI mo putra paNa pAtAnI zaMkAnA nivAraNa arthe sADAtraNase ziSyA sAthe upaDacA, maurya putranI zaMkA deva'nuM astitva che ke nahi te bAbatanuM hatuM. tenu kahevu hatu ke A badhA indro-yama kaera varuNa Adine kANe joyA che ? tenI za`kAnA nivAraNa arthe bhagavAne veda-vAkayanA dAkhalA TAMkI batAbyA ne svanI zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA mauryaputrasya devAstitvaviSaya saMzayanivAraNam / ||suu0 111 // // 415 // Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 416|| ko jAnAti pratyakSAtmakajJAnaviSayI karoti" iti vacanAt devA na santIti / tanmithyA-tat-devAbhAvasvIkaraNam tava mithyaa| yato vede'pi "sa eSa yajJAyudhI yajamAno'JjasA svargalokaM gacchati" saH eSa:-ayaM yajJAyudhI yAgarUpazastravAn yajamAnA yajJakartA-aJjasA-zIghraM svargalokaM gacchati iti-etad vacanaM vidyte| yadi zrIkalpadevA na bhaveyuH tadA devaloko'pi na bhavet / evaM sati 'svargalokaM gacchati' idam-etad vacanaM kathaM saMgaccheta ? maJjarI tatsvIkAre tu devaloka tatsthAyi devAnAmapi siddhiH pryvsitaa| itthamAgamapramANena devAna sAdhayitvA TIkA sammati pratyakSapramANena tAn sAdhayati-'acchau' ityaadi| AstAM tiSThatu tAvat zAstravacanam / pazyatu bhavAn pratyakSato'syAM pariSadi sthitAna-vidyamAnAn indrAdidevAna iti / evaM prabhorvacanaM zrutvA sAmAnyataH zravaNagocarIkRtya, nizamya UhApohAbhyAM vizeSato hRdi nizcitya-mauryaputraH chinnasaMzayaH san arddhacaturthazataziSyaiH saha pravajitaH ||muu0111|| mUlam-moriyaputtaM pavaiyaM suNiuM apio ciMtei-jo jo tassa samIve gao so so puNo na nivvtto| mauryaputrasya samversi saMsao teNa chinno| savve viya pviyaa| ao ahaMpi gacchAmi saMsayaM chedemiti kaTTha tisaya devAstitvasIsasahio pahusamIpe sNptto| taM daheM bhagavaM vaei-bho akaMpiyA! tujjhamaNaMsi imo saMsao asthi jaM viSayaneraiyA na saMti "na havai pretya narake nArakAH santi" iccAi vayaNao ti taM micchaa| nArayA saMti ceva, saMzaya nivAraNam na uNa te ettha AgacchaMti, no NaM maNussA tattha gami u sakati / aisayaNANiNo te paJcakkhatteNa pAsaMti / dIkSAgrahaNaM tava satyaMmi vi-"nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnnamaznAti" eyArisaM vakaM labbhai, jainAragA na bhavijjAmA c| agara deva na hote to devaloka bhI na hotA / aisI sthiti meM 'svargaloka meM jAtA hai' yaha vAkya kaise ThIka suu0111|| baiTha sakatA hai ? isa vAkya ko svIkAra karane para devaloka aura devaloka meM rahanevAle devI kI bhI siddhi ho gii| isa prakAra Agama pramANa se devo kI sattA kA sAdhana karake aba pratyakSa pramANa se sAdhana karate haiM ki 'zAkha vacanoM ko jAne do, tuma isa pariSada meM baiThe hue indra Adi devoM ko pratyakSa dekhlo'| isa prakAra prabhu ke vacana sunakara tathA UhApoha kara ke vizeSarUpa se hRdaya meM nizcita kara ke mauryaputra sandeha-rahita ho kara sADhe tIna sau ziSyoM sahita dIkSIta ho gaye ||suu0-111||| // 416 // hayAtI batAvI dIdhI. je je zubha kartavya dharma saMbaMdhI hoya te sarva kartavyanuM yathArtha pAlana karanAra devagatimAM che jAya che ema vedanI vAta bhagavAne karI. A uparAMta temanI pariSadamAM AvelA devenI hAjarI batAvI tenI zaMkA nimULa karI, AthI te potAnA sADAtraNase ziSya samudAya sAthe dIkSita thaI bhagavAnanI AjJAe vicAravA lAgyA. (sU0111) zrI kalpa sUtra: 02 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 417 // Hai Bin Yuan De Yuan Lu Jiao vAhe 'sunna nArago hoi' si varka kahaM saMgacchijjA ? | aNeNa siddhaM gAragA saMti tti / evaM socA akaMpio vi tisayasIsehiM pavvaio ||8|| 'akaMpio pio' tti jANiya puSNapAvasaMdehajuo 'ayala - bhAyA' iya nAmago paMDio vi tisayasIsehiM parivuDa pahusamove samAgao / taM daNaM bhagavaM evaM vayAsI-bho ayala - bhAyA ! tatra hiyayaMsi imo saMsao vaTTa - jaM puNNameva pAkiTaM saMtaM pakiTTa suhassa heU ? tameva ya avacIya mANamaccaMta thobAvatthaM saMtaM duharasaheU ? uya taya iritaM pAvaM kiMpi vatthu asthi ? ahavA egameva ubhayarUvaM ? ubhayaMpi sataM taM vA atthi ? u purisA irittaM annaM kiMpi natthi ? jao veesa kahiyaM 'puruSa eveda 'U' sarva yadbhUtaM yacca bhAvyaM' iccAi tti / taM micchA / ihaloe puNNapAvaphalaM paccakkhaM lakkhijjai, evaM babahArao vipattijjai - jaM puNNassa phalaM dIhA uya lacchI khvArogga-mukulajammAi, pAvassa ya tavvivarIyaM appA uyAiphalaM, iya puNNaM pAvaM ca sataM taM viyANAhi 'puruSa evedaM yammi visae agbhUiDapaNhe jaM mae kahiyaM taM cetra muNeyavvaM / taba siddhate vi puNNaM pAtraM ca sataM tattaNeNa gahiyaM taM jahA - "puNyaH puNyena karmaNA, pApaH pApena karmaNA " iccAi / aNeNa siddhaM puNNaM pAtraM ca ubha yamasitaM taM vatthu vijjai / iya suNiya chinna saMsao ayalabhAyA vi tisayasIsehiM pavvaio || sU0 112 // chAyA - mauryaputraM pratrajitaM zrutvA - akampitaH cintayati - yo yastasya samIpe gataH sa sa punarna nivRttaH, sarveSAM saMzayastena chinnaH sarve'pi ca pratrajitA ato'hamapi gacchAmi saMzayaM chedayAmIti kRtvA trizata- ziSyasahitaH prabhusamIpe saMprAptaH / taM dRSTvA bhagavAn vadati - bho akampita ! tava manasi ayaM saMzayo'sti, yat-nairayikA mUla kA artha -- ' moriyaputta' ityAdi - mauryaputra ko pratrajita huA sunakara akampita ne socA - jo jo unake pAsa gayA so vApisa na lauttaa| unho ne sabhI kA saMzaya dUra kara diyaa| sabhI dIkSita ho gaye / to meM bhI jAU~ aura apane saMzaya kA nivAraNa kruuN| isa prakAra vicAra kara tInasau ziSyoM ke sAtha vaha mahAvIraprabhu ke samIpa pahucA / akampita ko dekhakara bhagavAn ne kahA- he akampita ! tumhAre mana meM yaha bhUNanA artha - 'moriyaputtaM ' ityAdi bhauriya putrane avabhita thayesa lar3I, apite vicAra haiM, ne ne tenI pAse gayA, te pAchA vaLatA ja nathI. teNe to, saInA sa Mzaya dUra karyAM. dUra thatAM te dIkSita thaI, Atma sudhAraNA tarapha vaLI gayA. huM paNa jAuM ane mArI zakAone dUra karU! Ama vicArI traNase ziSyo sAthe te prabhu samIpe pahoMcyA. pahAMcatAM veMta ja prabhue tene prazna karyAM ke "huM akapita ! tArA manamAM saMdeha che ke nArakInA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA akampitasya dIkSAgrahaNam acalabhrAtroH puNyapApaviSaya saMzaya nivAraNaM ca / // sU0 112 / / // 417 // Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre maJjarI // 418 // TAkA na santi "na havai pretya narake nArakAH santi" ityAdi vacanAditi, tanmithyA, nArakAH santyeva na punaste trA''gacchanti, no khalu manuSyAstatragantuM zaknuvanti / atizayajJAninastAn pratyakSatvena pazyanti / tava zAstre'pi-"nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnnamaznAti" etAhara vAkyaM lbhyte| yadi nArakA na bhaveyustadA 'zUdvAnnabhakSako nArako bhavati' iti vAkyaM kathaM saMgaccheta ? / anena siddhaM 'nArakAH santI' ti| evaM zrutvA akampito'pi trizataziSyaiH prbjitH| __'akampito'pi pravajitaH' iti jJAtvA puNyapApasandehayuto'calabhrAteti nAmakaH paNDito'pi trizataziSyaH parivRtaH prabhusamIpe smaagtH| taM dRSTvA bhagavAnevamavAdita-bho acalabhrAtaH tava hRdaye'yaM saMzayo vartate yatsandeha hai ki nAraka jIva nahIM hai, kyoM ki zAstra meM kahA hai-'na ha vai pretya narake nArakAHsanti' iti / arthAta-'parabhava meM, naraka meM nAraka nahIM haiN|' tumhArA yaha mata mithyA haiN| nAraka to haiM hI, kintu ve yahA~ Ate nahIM haiM aura na manuSya hI vahIM jA sakate haiN| phira bhI lokottarajJAnI unheM pratyakSa rUpase dekhate haiN| tumhAre zAstra meM bhI aisA vAkya dekhA hai ki nArako vai eSa jAyate yaH zUdvAnnamaznAti' iti arthAta- jo zudra kA anna khAtA hai, vaha nArakarUpa me utpanna hotA hai| agara nAraka na hote to 'zudra kA anna khAne vAlA nAraka hotA hai, yaha kaise saMgata hotA? isase nArakoM kA astitva siddha hotA hai / isa prakAra sunakara akampita bhI tInasau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gye| 'akampita bhI dIkSIta ho gaye yaha jAna kara puNya-pApa ke viSaya me sandeha rakhanevAle acalabhrAtA nAmaka paNDita bhI tInasau ziSyoM ke sAtha prabhu ke pAsa gye| unheM dekhakara bhagavAn ne aisA kahA he woze bha? 12 tAzAkhamA apAya che 3-"na have pretya narake nArakAH santi" parabhavamAM narakamAM nAraka nathI." A tAruM maMtavya mithyA che. nArakI che paNa teo ahIM AvatA nathI; temaja manuSya paNa tyAM jaI zakatA nathI. te paNa lakattara puruSe temane pratyakSa paNe joI rahyA che. tamArA zAstramAM evuM vAzya vAmAM Ave cha, "nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnnamaznAti"ti, mAta-2 zUdanu bhanna mAya che, te nArakIpaNe utpanna thAya che" je nArakInA ja na hoya, te A vAkayanI saMgatatA kevI rIte thaI zake ? mATe siddha thAya che ke, nArakInA jInuM astitva che. AvuM sAMbhaLI, arthApita paNa pitAnA traNa ziSya sAthe aNagAra thaye. akaMpitanI dIkSA sAMbhaLI, puNya-pApamAM saMdeha rAkhavAvALe acaLabrAtA nAmane paMDita paNa traNaso ziSyo sAthe prabhunI pAse gayo tene joI bhagavAne prazna karyo ke "he acaLabhrAtA ! tArA manamAM evI mAnyatA thaI gaI akampitasya dIkSA apalabhrAtroH puNyapApa viSaya saMzaya nivAraNaM c| suu0112|| // 418 // homa zrI kalpa sUtra: 02 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 419 // TIkA puNyameva prakRSTa sat prakRSTamukhasya hetuH, tadeva cA'pacIyamAnamatyantastokAvasthaM sat dukhasya hetuH ? uta tadatiriktaM pApaM kimapi vastu asti ? athavA ekamevobhayarUpam ? ubhayamapi svatantra vA'sti ? uta puruSAtiriktaM kimapi nAsti, yato vedeSu kathitaM " puruSa eveda degUdeg sarva yadbhUtaM yacca bhAvyaM" ityAdIti, tanmithyA / kalpaiha loke puNya-pApaphalaM pratyakSa lkssyte| evaM vyavahArato'pi pratIyate yat puNyasya phalam dIrghAyuSka-lakSmI maJjarI rUpA-''rogya-sukulajanmAdi, pApasya ca tadviparItamalpAyuSkAdi phalam, iti puNyaM pApaM ca svatantraM vijAnIhi, 'puruSa eveda' mityetasmin viSaye agnibhUtipazne yanmayA kathitaM tadeva jJAtavyam / tava siddhAnte'pi puNyaM pApaM acalabhrAtA! tumhAre hRdaya meM aisA sandeha hai ki pUNya hI jaba prakarSa ko mAna hotA hai to prakRSTa sukha kA hetu ho jAtA hai aura jaba vahI apakarSa ko prApta hokara atyanta alpa hotA hai to duHkha kA kAraNa banajAtA hai, athavA puNya se bhinna pApa koI alaga vastu hai ? athavA eka hI vastu ubhayarUpa hai ? yA donoM svataMtra hai ? yA puruSa ( AtmA ) ke atirikta kucha bhI nahIM hai ? kyoM ki vedoM meM kahA hai-'puruSa eveda *U* sarva yadbhUtaM yacca bhAvyam'-iti / arthAt- yaha saba puruSa hI hai jo ho cukA hai, aura jo hogaa|' ityaadi| acalabhrAtro tumhArA yaha saMzaya nirAdhAra hai| isa loka meM puNya aura pApa kA phala pratyakSa dikhAI de rahA hai| isake puNyapApa viSaya atirikta vyavahAra se bhI pratIta hotA hai ki dIrgha Ayu, lakSmI, sundara rUpa, Arogya, sukula meM janma Adi saMzaya puNya kA phala hai, aura pApa kA kala isase viparIta alpAyu Adi hai| isa lie puNya aura pApa ko svataMtra nivAraNam / smjho| 'yaha saba puruSa hI hai' isa viSaya meM agnibhUti ke prazna ke uttara meM maiMne jo kahA hai, vahA~ yahIma .11 // che ke, jyAre puNaya dhaNuM vadhI jAya, tyAre ghaNuM sukha AvI maLe che, eTale dhaNA sukhanA heturUpa bane che. ane cAra ghaTatuM jAya ne a5 thaI jAya, tyAre te puNya, pApanuM kAraNa banI jAya che ? A uparAMta zuM tuM ema paNa mAnI rahyo che ke, pApa jevuM kaI tarava puNyathI nirALuM nathI, athavA A eka tattva baMne rUpa che ? temaja baMne alaga- alaga che ? AthI vaLI AgaLa vadhI tuM ema mAnI rahyo che ke A jagatamAM "Ama" sivAya bIjo koI padAtha nathI ? kAraNa ke vedavAkaya ema kahe che ke A jagata kevaLa brahmamaya che, brahAmaya hatuM ne brahAmaya raheze ? ST tene paNa tuM ema ja mAne che ? kema ema ja ne ? tArA AvA prakAranA tamAma abhiprAyo nirAdhAra che. AlekamAM puya -pApanA phaLo pratyakSa dekhAya che. A sivAya vyavahAramAM paNa dekhAya che ke dIrdha Ayu, lakSamI, suMdara rUpa, // 419 // Arogya, sArA kuLamAM janma Adi puNyanA phaLa che, ane AnAthI viparItatAvALuM a95 Ayu vigere pApanAM phaLarUpa che, mATe puNya ane pApane svataMtra samajavA joIe, samasta jagata "Atmamaya che' e viSayamAM agnibhUtinA praznamAM je uttara devAyA hatA te uttarathI samajaNa karI levI. tamArA siddhAMta mAM paNa puNya ane pApane svataMtrapaNe chaill zrI kalpa sUtra: 02 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI TIkA // 420|| ca svatantratvena gRhItaM, tadyathA-"puNyaH puNyena karmaNA, pApaH pApena karmaNA" ityAdi / anena siddhaM-puNyaM pApaM ca ubhayamapi svatantraM vastu vidyate / iti zrutvA chinnasaMzayo'calabhrAtA'pi trizataziSyaH pratrajitaH // 0112 / / TIkA-"moriyaputtaM paJcaiyaM" ityAdi / mauryaputra prabajitaM zrutvA akampitaH-akampitanAmA paNDitaH cintayati / tathAhi-yo yastasya samIpe gataH sa saH punastato na nivRtta na praavtyaa''gtH| sarveSAM saMzayaH tena chinnaH dUrIkRtaH, sarve'pi ca tatpAce prvrjitaaH| ato'hamapi gacchAmi, svakIya saMzayaM chedayAmi, iti kRtvA etad vicArya trizataziSyasahitaH prabhusamIpe smmaaptH| tam dRSTvA bhagavAn vadati-bho akampita ! 'na ha vai pretya nArakAH santi' pretya-parabhave narake niraye nArakAH nairayikAH narakotpannA jIvA na vai naiva samajha lenA caahie| tumhAre siddhAnta meM bhI puNya aura pApa ko svataMtrarUpa meM hI aMgIkAra kiyA hai| jaise'puNyaH puNyena karmaNA pApaH pApena karmaNA' iti / arthAt-'puNyakarmase puNyavAn hotA hai| aura pApakarmase pApavAn hotA hai ityAdi / isa se siddha haiM ki puNya aura pApa-donoM svataMtra padArtha haiN| yaha sunakara acalabhrAtA kA saMzaya bhI chinna ho gyaa| vaha apane tInasau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye ||suu0112|| TIkA kA artha-mauryaputra ko dIkSita huA sunakara akampita nAmaka paNDita vicAra karane lage-jo jo bhI mahAvIra ke pAsa gayA, vaha vaha lauTakara vApisa nahIM aayaa| unhoM ne sabhI ke saMzaya kA nivAraNa kara diyA aura sabhI unake samIpa dIkSita ho gye| to maiM bhI kyoM na jAU~ aura apane saMzaya kA nivAraNa karU~ ? isa taraha vicAra kara akampita paDita bhagavAn ke pAsa apane tInaso ziSyoM ke parivAra ko sAtha lekara phuuNce| unheM dekhakara bhagavAna ne kahA-he akaMpita ! 'parabhava meM, naraka meM nAraka-narakajIva nahIM haiN| isa 24004.2 42vAbhA mAvyAM cha rema-"puNyaH puNyena karmaNA; pApaH pApena karmaNA" se dhuzya bhathI puzyavAna thavAya che ane pApakarmathI pApavAna banAya che. AthI siddha thAya che ke paya ane pApa baMne svataMtra padArtho che. AvuM sAMbhaLI acaLabhrAtAne saMzaya chedAI gayo ane te paNa pitAnA traNa ziSyo sAthe dIkSita thaze. (sU0112) mauryaputra vigerene vairAgyamAM jhulatA pharelA jovAmAM AvatAM aka"pitanA mane bhAve paNa badalAyA. tene AtmA paNa kakaLI uThaze. 'nArakInA jIvo che ke nahi tevI zaMkA sevata te bhagavAna pAse AvI pahoMce. bhagavAne tene samajAvyuM ke nArakInA ja ahI AvI zakatA nathI. kAraNa ke teonuM zarIra evuM hoya che ke naraka bahAra jaI zakatA ja nathI. tema ja ahiM AvavuM ghaNuM dUra che tema ja kaThIna che. tethI mAnava jema tyAM jaI zakato nathI; tema ja teo paNa ahIM AvI paNa zakatA nathI.. ATalA badhA AvAgamana mATe daivI zakti eTale apAra zakti hevI joIe te temanAmAM nathI hotI. honA akampitasya parabhave nAraka kA viSaya saMzayanivAraNam / 0112 // // 420 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa. sUtre // 421 // BRA santi, 'ha' iti vAkyAlaGkAre / ityAdi vacanAt - tava manasi ayaM saMzayo'sti, yat- 'nairayikA na santi' iti / idaM yat tatra mataM- tat mithyA / yataH nArakAH santyeva, kintu te atra=asmin loke punarna Agacchanti / tatra= narake manuSyAH gantuM na zaknuvanti / atizayajJAninaH tAn = narakavartino nArakAn =narakajIvAn pratyakSatvena= kevalajJAnAlokena sAkSAtkAreNa pazyanti / tava zAstre'pi "nArako vai eSa jAyate yaH zUdrAnnamaznAti ' "yo dvijaH zudrAnnam aznAti bhuGkte eSaH = asau zudrAnnabhoktA nAraka:-narakotpAdI jAyate vai bhavatyeva" etAdRk vAkyaM labhyate / yadi nArakA na bhaveyuH tadA 'zudrAnnabhakSakaH nArako bhavati' iti vAkyaM kathaM kena prakAreNa saMgaccheta / anena 'nArakAH santi' iti mataM siddham / evaM zrutvA akampito'pi trizataziSyaiH saha pratrajitaH // 8 // 'akaMpio vi' ityAdi - 'akampito'pi pratrajitaH' iti jJAtvA - puNyapApasandehayutaH = puNyapApaviSaye sandehavAn acalabhrAtA - iti nAmakaH paNDito'pi trizataziSyaiH parivRtaH san prabhusamIpe samAgataH / taM dRSTvA vedavAkya se tumhAre manameM yaha saMzaya hai ki nAraka nahIM hai| lekina tumhArA yaha mata mithyA hai| nAraka to haiM, para ve isa loka meM Ate nahIM haiM aura manuSya naraka meM (isa zarIra se) nahIM jA skte| hA~, atizaya jJAnI naraka ke jIvoM- nArakoM ko kevala jJAna se pratyakSa dekhate haiM / tumhAre zAstra meM bhI aisA vAkya milatA hai ki- "nArako vai eva jAyate yaH zUdrAnnamaznAti" jo brAhmaNa zudra kA anna khAtA hai, vaha naraka meM nAraka ke rUpa meM utpanna hotA hI hai| agara nAraka na hote to 'zudAna -bhojI nAraka hotA hai' yaha vAkya kaise saMgata hotA ? isase siddha hai ki nAraka jIvoM kI sattA hai| aisA sunakara akampita bhI tInaso ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye // 8 // akampita bhI dIkSita ho gaye, yaha jAnakara puNya-pApa ke viSaya meM sandehavAle acalabhrAtA nAmaka A uparAMta teo paramAdharmI devAnI adhInatAmAM rahelA che. te pApanA udaye, tyAMnI kSetravedanA uparAMta paravamInA prahAro satata ameghapaNe sahyA ja kare che, AthI teo ahI AvI zakatA nathI; tema ja mArI ADe kAMI sUjhatu paNa nathI ane paramadhInA taMtra nIcethI ghaDIeka paNa aLagA thaI zakatA nathI. nArakanu astitva cheobhAnu uthana che. "nArako ve eSa jAyate yaH zUdrannamaznAti " bheTale ne zUdranu anna bhAya te nAra thAya che agara nAraka nahIM hota te A vAkaya kevI rIte susa'ga banata ? tethI siddha thAya che ke nAraka jIvAnI sattA che. AvI apUrNa vANIthI akapita pigaLI gayeA ane peAtAnA traNaseA ziSyeA sAthe te paNa dIkSita thaI gayA. 85 aka'pitanuM pratrajana sAMbhaLI puNya-pApa e eka ja tatva che evI mAnyatAvALA acaLabhrAtA nAmanA paDiMta zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA akampitasya dIkSAgrahaNam / ||suu0112|| // 421 // Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 422 // TIkA bhagavAn evam avAdI-"bho acalabhrAtaH! tava hRdaye ayaM saMzayo vartate yat-"puNyameva prakRSTam atizayitaM sat prakRSTamukhasya hetu:-kAraNaM bhavati ? tadeva-puNyameva ca-puna:, apacIyamAnaMkSIyamANam , ata eva stokAvastham alpIbhAvamApannaM sat duHkhasya heturbhavati :, uta Ahosvit tadatiriktaM puNyabhinnaM kimapi kiJcit vastu asti-vidyate ?, athavA ekameva-puNyapApayorekatarameva ubhayarUpaM-puNyapApobhayarUpaM vidyate ?, yadvA-ubhayamapi dvayamapi-puNyaM pApaM ca svatantraM-parasparAmapekSa-pRthak pRtham asti ? uta-yadvA-puruSAtiriktaM puruSabhinnam Atmabhinnam kimapi-kizcidapi puNyapApAdi vastu nAsti ? yatA-yasmAt-puruSAtiriktasya kasyAvi padArthasya sattAbhAvAddhetoH vedeSu kathitam , tathAhi-'puruSa evedadeg deg sarva yad bhUtaM yacca bhAvyam' yat idaM vartamAnaM, yad bhUtaM vyatItaM, yacca bhAvyam bhaviSyat , tat-sarva vastu puruSa eva-Atmaiva, na tadatiriktaM puNyapApAdi kimapi vastu vidyate' ityarthaH" ityaadi| iti ityaM taba manasi puNyapApaviSaye sNshyo'sti| tanmithyA, / yata:-"ihalokeasmin loke puNya-pApaphalaM sukRtaduSkRtakarma pariNAmaH pratyakSa sAkSAtlakSyate dRshyte| evaM vyavahArato'pi pratIyate jJAyate, yat-puNyasya phalam dIrghAyuSka-lakSmI-rUpA-''rogyasukula janmAdi, atha pApasya ca tadviparItam alpApaNDita bhI apane tInasau antevAsiyoM sahita bhagavAn ke pAsa phuuNce| unheM dekhakara bhagavAn ne isa prakAra kahA-he acalabhrAtA! tumhAre antaHkaraNa meM yaha sandeha hai ki puNya hI jaba prakRSTa (ucca koTi kA) hotA hai to vaha sukha kA kAraNa hotA hai, aura jaba vahI puNya ghaTa jAtA hai, aura alpa rahatA haiM taba duHkha kA kAraNa bana jAtA hai? athavA pApa, puNNa se bhinna kucha svataMtra vastu hai ? athavA puNya athavA pApa kA koI eka hI svarUpa hai ? yA donoM paraspara nirapekSa svataMtra haiM ? atha ca AtmA ke atirikta puNya-pApa koI vastu nahIM haiM ? kyoM ki veda meM yaha kahA gayA hai ki-'jo vartamAna hai, jo atIta meM thA, aura bhaviSyat meM hogA vaha saba puruSa (AtmA) hI hai, AtmA se bhinna puNya-pApa Adi koI padArtha nahIM haiN| tumhAre mana meM aisA saMzaya hai; kintu yaha mithyA hai| isa saMsAra meM puNya aura pApa kA phala pratyakSa dikhAI de rahA hai| vyavahAra se bhI pratIta hotA hai ki puNya kA phala dIrghajIvana, lakSmI, ramaNIyasvarUpa, traNase aMtevAsione sAthe laI bhagavAna pAse pahoMcyA, tene siddhAMta e hatuM ke jyAre pUrya ucca koTimAM pravatatuM hoya che tyAre te sukhanuM kAraNa bane che ane puNya ghaTatuM jAya agara a9pa thai jAya tyAre te duHkhanuM kAraNa bane che. A bane tane alabhrAtA eka rUpa mAnate have, bhagavAne tene pratyakSatApUrvaka batAvyuM jagatamAM je je ja sukhamaya sthiti bhogavI rahyA che te puNyanA re acalabhrAtuH pApapuNya viSaya saMzayamivAraNam / suu0112|| // 422 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtra kalpamaJjarI TIkA yuSkAdi-alpAyuSkatvadAridraya-kurUpatva-sarogatva-duSkula-janmamabhRtiphalam / iti mAguktAnAM puNyapApaphalAnAM pratyakSalakSyamANatvena vyavahAratazca pratIyamAnatvena ca puNyaM pApaM ca vinA dIrghAyuSkatvAdi mtokAyuSkatvAdirUpaphalAnupapacyA puNyaM-pApaM ca svatantraM-parasparAnapekSi-pRthaka pRthaga vijAnIhi / "puruSa eveda' mityetasmin viSaye agnibhUtiprazne yat-samAdhAnavacanaM kathitam-tadevAtrApi jJAtavyam , taba siddhAnte'pi-puNyaM pApaM cetyubhayaM svtntr||423|| nIrogatA aura satkula meM janma Adi haiM, aura pApa kA phala ina se ulaTA-alpAyu, daridratA, kurUpatA, rugNatA aura asatkula meM janma Adi haiN| isa prakAra puNya aura pApa ke phala sAkSAta dikhAI dete haiM aura vyavahAra se yaha pratIta hotA hai ki puNya ke vinA dIrghAyu Adi tathA pApa ke vinA alpAyu Adi suphala aura duSphala nahIM ho sakate, ata eva puNya aura pApa kI paryAya kI apekSA svataMtra-paraspara nirapekSa, pRthakapRthaka haiN| yahI mAnanA caahiie| tathA kAraNa meM bheda na ho to kArya meM bheda nahIM ho sktaa| sukha aura duHkha paraspara viruddha do kArya haiM, ataH unakA kAraNa bhI paraspara viruddha aura alaga-alaga honA caahiie| puNya-pApa ko abhinna mAnoge to usase sukha-duHkha rUpa do kArya nahIM hoMge; athavA sukhahaHkha ko bhI abhinna hI mAnanA pddegaa| kintu sukha aura duHkha ko abhinna mAnanA pratIta se vAdhita hai| jaise dIpaka kI madantA andhakAra ko utpanna nahIM karatI usI prakAra puNya kI madantA duHkha ko utpanna nahIM kara sktii| _ 'yaha saba puruSa hI hai' ityAdi vAkya ke viSaya meM jo tumheM sandeha hai usakA samAdhAna agnibhUti ke prazna meM jo samAdhAna maine kiyA hai, vahI yahA~ bhI samajha lenaa| isake atirikta tumhAre Agama meM bhI puNya phaLa rUpe che ane duHkhamaya sthiti a5 ke vadhAre te badhuM pApanA phaLa rUpe hoya che. puNya ane pApone udaya sAthe sAthe paNa vAta hoya che. eka bAbatamAM puNyanA phaLa rUpe sukhano anubhava thato hoya che, tyAre sAthe sAthe bIjI bAbatamAM pApanA udaye duHkha vedata hoya che. paise Take sukhI jaNAte jIva, barA-chokarAM tema ja zArIrika vedanAne udaye duHkha anubhavato mAluma paDe che. mATe puNya-pApanI paryAye, svataMte, paraspara nirapekSa ane pRthaka pRthaka hoya che. kAraNamAM bheda na hoya te, kAryamAM bheda paDatuM nathI. sukha ane duHkha baMne paraspara virodhI sarvarUpe che. veTI mATe tenA kAraNe paNa, paspara viruddha hovA joIe, eTale alaga alaga hovA joIe. je puNya pApa baMnene rANI eka mAne, to tenA sukha ane dukha baMne pariNAmo judAjudI hoI zake nahi. mATe te abhinna nathI, paNa thI bhinna che. dIpakanI maMdatA, aMdhakAra ne utpanna karI zakatI nathI, tema puNyanI maMdatA duHkhane utpanna karI zakatI nathI. nae acalabhrAtuH pApapuNya vissysNshynivaarnnm| muu0112|| // 423|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 424 // tvena gRhItaM - svIkRtam, tadyathA - " puNyaH puNyena karmaNA pApaH pApena karmaNA" jIvaH - puNyena zubhakarmaNA puNyaHpuNyavAn bhavati, pApena - azubhakarmaNA pApaH- pApavAn bhavati, 'puNyaH, pApaH' ityubhayatramatvarthIyo'rzaAdisvAdac pratyayaH / tena puNyapApazabdayoH klIvatve'pi vizeSyanighnatvAtpuMstvam / yadvA- vaidikamayogasvAtpuMstvam, tena puNyaM pApaM cetyubhayaM zubhAzubhakarmabhyAM bhavatItyarthaH / ityAdi / anena puNyaM pApaM cetyubhayamapi svatantraM vastu vidyate iti siddham / evaM bhagavato vacanaM zrutvA chinnasaMzayaH san acala bhrAtA'pi trizataziSyaiH saha patrajitaH / // 0 112 // mUlam - meyajjo viniyasaMsaya cheyaNaDaM tisayasIsehiM parivuDo pahu samIce samAgao / bhagavaMtaM eibho yajjA ! taba maNaMsi imo saMsao vahai-paralogo natthi / jao vepasu kahiyaM - "vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretyasaMjJA'sti" iccAi / taM micchA / paralogo asthiceva annA jAyamettassa bAlassa mAuthaNaduddhapANe sannA kahaM bhave ? / taba siddhate vi vRttaM "yaM yaM vA'pi smarana bhAvaM tyajatyante kalevaram / aura pApa donoM ko svataMtra svIkAra kiyA gayA hai| kahA hai- " puNyaH puNyena karmaNA. pApaH pApena karmaNA" arthAta- jIvazubha karma se puNyavAna hotA hai aura azubha karma se pApavAna hotA hai| aisA mAna ne para vAkya kA artha yaha hogA - 'zubha karma se puNya aura azubha karma se pApa hotA hai / ' isase yaha siddha huA ki puNya aura pApa-dono svataMtra vastue hai| Azaya yaha hai ki AIta mana meM koI bhI do padArtha sarvathA bhinna yA sarvathA abhinna nahIM hote, tathApi acalabhrAtA ke mAme hue sarvathA abhedapakSa kA nirAsa karane ke lie yahA~ kevala bheda-pakSa kA samarthana kiyA gayA hai| dravya kI apekSA donoM meM abheda bhI hai, anekAntavAda ke jJAtAoM ko yaha samajhanA kaThina nahIM / bhagavAn ke yaha vacana sunakara acala bhrAtA kA saMzaya chinna ho gyaa| vaha bhI apane tInasau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye || mU0 112 / / tamArA bhAgabha zAkhomAM patha yueya bhane pAcanA tattvAne hAM gaeyAM che. prema-"puNyaH puNyena karmaNA, pApaH pApena karmaNA" bheTakhe yajJa udavAvAjA, eya upArjana pure che bhane tene svargIya subhAnI Apti thAya che, te tamAza zAstromAM nirdezana che. amArA mata pramANe, koi paNa e padArtho, sarvathA sinna ke sarvathA abhinna hotAM nathI. chatAM, acaLabhrAtAnA saMdeha je sarvAMdA abheda pakSanA hatA, tene nirmULa karavA, ane dareka padArthane ekAMtika nahi paNa anekAtika dRSTie jovA, bhagavAne samajaNa ApI hatIH A rIte peAtAne anekAMta dRSTinuM jJAna prApta thatAM, acalaprAtA vairAgya ne pAmyA, ane svayaM dIkSita thayeA. tenI sAthe tenA traNase ziSyAe paNa dIkSA grahaNa karI. (sU.112) zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA aclbhraatudkssaagrhnnm| paraloka viSayasaMzaya nivAraNam / ||suu0 112 // // 424 // Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 425 // maJjarI TAkA taM tamevaiti kaunteya ! sadA tadbhAvabhAvitaH" iccAi / ao siddha paralogo atthitti / evaM socA nisamma chinnasaMsao meyajjovi tisayasIsehiM pavvaio // 10 // taM pancaiyaM socA egArasamo paMDio pabhAsAbhihovi tisayasIsasahio niyasaMsayAvaNayaNathaM pahusamIve smnnuptto| pahuNA ya so AbhaTTho-bho pabhAsA! tava maNaMsi imo saMsao vaTTai-jaM nivvANaM atthi natthi vA? jai asthi kiM saMsArAbhAvo ceva nivvANaM ? aha vA dIva sihAe viva jIvassa nAsA nivvANaM ? jai saMsArAbhAvo nivbANaM mannijjai, tAhe taM veyaviruddhaM bhavai, veesu kahiyaM-"jarAmaye vai tatsarvaM yadagnihotram" iti| aNeNa jIvassa saMsArAbhAvo na bhavaiti / jai dIva sihAe viva jIvassa nAso nivvANaM mannijjai, tAhe jIvAbhAvo pasajjaitti / taM micchaa| nivvANaM ti mokkho ti vA egaTThA! mokkho uvaddhasseva havai / jIvo hi kammehi baddho ao tassa payayaNavisesAo mokkho bhavai ceva / assa visae maMDiya paNhe savvaM kahiyaM, taM dhAreyavvaM tavasatthe pi vuttaM-"dve brahmaNI veditavye paramaparaM ca / tatra paraM "satyaM jJAnamanantaM brahmeti / aNeNa mokkhassa sattA sijjhai / ao siddha mokkho atthi ti| evaM socA chinnasaMsao pabhAsovi tisayasIsehi paccaio // 11 // etya saMgahaNIgAhAdugaM jIveye kammavisae, tajjIvaya taccharIrai bhUeM y| tArisaya jammajoNI pare bhave, baMdhamukkhe ya // 1 // deva neraiye puNNe, paraloe taha ya hoi nivyaanne| egArasAvi saMzayacchee pattA gaNaharataM ||2||ii|| ko gaNaharo kaisaMkhehiM sIsehiM pabvaiotti-paDivAiyA saMgahaNI gAhA paMcasayo paMcaNDaM, dohaM ciya hoi saddhatisayo ya / sesANaM ca cauNDe, tisao tisao havai maccho // 1 // evaM pahusamIve savve coyAlasayA diyA pavvaiyA // 10113 / / // iya gnnhrvaao| chAyA-metAryo'pi nija saMzayacchedanArtha trizataziSyaiH parivRtaH prabhusamIpe smaagtH| bhagavAn taM vadatibho metArya / tava manasi ayaM saMzayo varttate, paraloko nAsti / yato vedeSu kathitam-"vijJAnapanaecaitebhyo prabhAsasya nirvANa viSaya saMzayanivAraNam dIkSAgrahaNaM suu0113|| sayA diyA pavatisao tisaokhatisayo ya / // 425 // naI zrI kalpa sUtra: 02 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa. maJjarI TIkA bhUtebhyaH samutthAyapunastAnyevAnuvinazyati na tyasaMjJA'sti ityAdi / tnmithyaa| paraloko'styeva, anyathA jAtamAtrasya bAlasya mAtRstanadugdhapAne sajJA kathaM bhavet ? taba siddhAnte'pyuktam "yaM yaM bhAvaM smarannityaM tyajatyante kalevaram / zrIkalpa taM tameveti kaunteya ! sadA tadbhAvabhAvitaH" // 1 // ityaadi| sUtre // 426 // mUla kA artha-'meyajjo vi' ityAdi / metArya bhI apane saMzaya ko dUra karane ke lie tInasau ziSyoM ke sAtha prabhu ke samIpa phuuNce| bhagavAn ne unase kahA-he metArya! tumhAre mana meM yaha saMzaya hai ki paraloka nahIM hai ? kyoM ki vedo meM aisA kahA hai-'vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnu vinazyati na pretyasaMjJA'sti' iti / arthAt-vijJAnaghana AtmA ina bhUtoM se utpanna hokara phira unhI meM lIna ho jAtA hai / paraloka saMjJA nahIM haiM, ityaadi| tumhArA yaha saMzaya nirAdhAra hai| paraloka-punarjanma hai hI, anyathA tatkAla utpanna bAlakako mAtA ke stana kA dUdha pIne kI icchA (yA buddhi) kaise hotI? tumhAre siddhAnta meM bhI kahA hai "yaM yaM vApi smaranbhAvaM tyajantyante kalevaram / taM tameveti kauteya, sadA tadbhAvabhAvitaH // iti / arthAta-he arjuna ! jIva antima samaya meM jina jina bhAvoM kA smaraNa-cintana karatA huA zarIra tajatA hai, una bhAvoM se bhAvita vaha jIva usI usI bhAva ko prApta hotA hai // 1 // bhUjana artha 'meyajo viyAha. bhetAya 59 potAnA saMzayanu ni2426 zodhavA, prabhu pAse se| ziSyo sAthe AvI paho . metAryanI zaMkA e hatI ke, "paraleka' cheja nahi. kAraNake vedomAM evuM kahevAyuM "vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnu vinazyati, na pretya saMjJA'sti" ti, mAta-vijJAna ghana AtmA jAte ja, bhUtemAMthI utpanna thAya che, ane te temAM ja samAI jAya che. mATe "paraleka' saMjJA nathI. vigere. tamArI A mAnyatA pAyA vinAnI che. paraloka-punarjanma vigere paNa che je te na hoya te, tAtkALika utpanna thayela bALakane, mAtAnuM stanapAna karavA kema IcchA thAya ? tamArA siddhAMtamAM paNa kahyuM che ke, "yaM yaM vApi smaran bhAvaM, tyajatyante kalevaram / taM tameti kaunteya ! sadA tadbhAva bhAvitaH" // iti. arthAta-he ajana! aMta samaye jIva je je bhAvo ane je je maraNa-ciMtvana kare che, ne tenuM smaraNuhaka ciMtvana karatAM, pitAnuM zarIra taje che, tene bhAvo smaraNa ane ciMtvana laIne te jIva pharI avatare che. mATe metAryasya paraloka viSaya sNshynivaarnnm| mu0113|| // 426 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 427|| 10 [(Xing Yuan ataH siddhaM paraloko'stIti / evaM zrutvA = nizamya chinnasaMzayo metArtho'pi trizataziSyaiH pravrajitaH ||10|| taM matrajitaM zrutvA ekAdazaH paNDitaH prabhAsAbhidho'pi trizataziSyasahito nijasaMzayApanayanArtha prabhusamIpe samanuprAptaH / prabhuNA ca sa AbhASitaH - bho prabhAsa / tatra manasi zrayaM saMzayo varttate yat nirvANam asti ? nAsti vA? yadyasti, kiM saMsArAbhAva eva nirvANam ? athavA dIpazikhAyA iva jIvasya nAzo nirvA Nam ? | yadi saMsArAbhAvo nirvANaM manyate, tadA tad vedaviruddhaM bhavati / vedeSu kathitam - "jarAmarya vai tatsarvam agnihotram" iti / anena jIvasya saMsArAbhAvo na bhavatIti / yadi dIpazikhAyA iva jIvasya nAzo nirvANaM manyate, tadA jIvAbhAvaH prasajjate iti / tanmithyA / nirvANamiti mokSa iti vA ekArthoM / mokSastu baddhasyaiva / ata eva paraloka kA astitva svIkAra karanA caahiie| isa kathana ko kAnoM se sunakara aura hRdaya meM dhAraNa karake saMzaya chinna ho jAne para metArya bhI tInasau ziSyoM sahita dIkSita ho gaye / tArya ko dIkSita huA sunakara gyArahaveM paNDita prabhAsa bhI tInasau ziSyoM sahita apanA saMzaya dUra karane ke lie prabhu ke pAsa pahu~ce / prabhune unase kahA- he prabhAsa ! tumhAre mana meM yaha saMzaya hai ki nirvANa hai yo nahIM? agara hai to kyA saMsAra kA abhAva hI nirvANa hai ? athavA dIpaka kI zikhA ke samAna jIva kA nAza ho jAnA nirvANa hai ? agara saMsAra kA abhAva nirvANa mAnA jAya to vaha veda se viruddha hai / vedoM meM kahA hai 'jarAmarya - vai tatsarvaM yadagnihorAtram' iti / arthAt - 'yaha jo agnihotra hai so saba jarA-maraNa ke liye hai / ' isa se pratIta hotA hai ki jIva ke saMsAra kA abhAva nahIM hotA hai / agara dIpaka kI lauke samAna jIva kA nAza honA nirvANa mAnA jAya to jIva ke abhAva kA prasaMga AtA hai / paraleAkanuM astitva svIkAravAnuM rahe che. A upadezathI metA'nuM mana pIgaLI gayuM. ane potAnA traNusA ziSyA sAthe teNe dIkSA aMgIkAra karI. metAya munie paNa, dIkSA lIdhI che ema jANI agyAramAM paMDita prabhAsa paNa; traNaso ziSyA sAthe, peAtAnI mAnyatAnuM spaSTIkaraNa meLavavA sArU prabhu pAse javA ravAnA thayo. prabhue tenI mAnyatA jJAnadvArA jANI lIdhI; ne 'nirvANu' nathI tema tenI mAnyatAnI teNe rajuAta karI. A sAthe tenuM bIjuM paNa e maMtavya hatu` ke, saMsAranA abhAva tenuM nAma 'nirvANu' che. temaja, jema divAnI zikhAnI samAna jIvanA nAza thavA te 'nirvANa' kahevAya che. ravA, samaya Aye che, vehoti 'jarAmaye vai tatsarva za-bhara bhATe che. AthI pratIta thAya che haiM, apane nirvANu tarIke mAnavAmAM Ave te, jIvanA abhAva mAna bhagavAna, upara vesa tenA viyAro ne nirmANa yadagnihotram ' ti arthAt bhane agnihotra che, madhu saMsArane abhAva nathI. jo dIpaka samAna jIvanA nAzane zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA tAryasya dIkSAgrahaNam prabhAsasya nirvANa viSaya saMzaya nivAraNaM ca / / / sU0 113 / / // 427 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||428|| Shi hi karmabhirbaddhaH, atastasya prayatnavizeSAnmokSo bhavatyeva / asya viSaye maNDimane sarva kathitaM tad dhArayitavyam / tatra zAstre'pyuktam- ' dve brahmaNI veditavye paramaparaM ca ' / tatra paraM - ' satyaM jJAnamanantaM brahma' iti / anena mokSasya sattA sidhyati / ataH siddhaM mokSo'stIti / evaM zrutvA chinnasaMzayaH prabhAso'pi trizataziSyaiH pravrajitaH // 11 // atra saMgrahaNI gAthA dvayam - jIve 'ca karmaviSaye, tajjIvaka taccharIre-bhUte ca / tAdRzaka janmayonau pare bhaive, bandhamokSo ca // 1 // tumhArA yaha sandeha nirAdhAra hai| nirvANa aura mokSa donoM eka hI artha ko batalAne vAle zabda haiM / baddha jova kA hI mokSa hotA hai| jIva karmoM se baddha hai, ataH prayatna - vizeSa se usakA mokSa hotA hI hai| mokSa ke viSaya meM maNDika ke prazna meM kahA hai, vaha saba samajha lenA caahie| tumhAre zAstra meM bhI kahA hai'at afro paramaparaM ca / tatra paraM satyaM jJAnamanantaM brahma' iti / arthAt do prakAra ke brahma satya, jJAna aura ananta svarUpa haiN| isa se mokSa kI sattA siddha hotI hai| ataH mokSa kA sadbhAva siddha huA / isa prakAra sunakara prabhAsa bhI saMzaya - nivRtta hokara tInasauM ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye / zrI kalpa sUtra : 02 kisa gaNadhara kA kauna saMzaya thA ? isa viSaya meM yahA~ do saMgrahiNI gAthAe~ haiM-- " jIve ya kammavisaye, tajjIva ya taccharIra bhUe ya / tArisaya jammajoNI pare bhave baMdhamukkhe ya // 1 // vAnA prasaMga upasthita thAya che. mATe tArA A sadeha pAyA vagaranA che. 'nirvANu ane meAkSa' ane ekaja athaatAvavAvALA paryAyavAcaka zabdo che. je jIva badhAela che, teneja meAkSa hAya! jIva krarmovaDe badhAyela hoya tenAja vizeSa prayatnA vaDe mekSa thai zake meAkSanI bAbatamAM chaThThA gaNudhara maDikane je dalIleA vaDe samajAvavAmAM Abhyo, te hsiio| ahIM pazu samala devI. tabhArA zAkhAM eche hai, 'dve brahmaNI veditavye paramaparaM ca tatra paraM satyaM jJAnamanantaM brahma' iti arthAt me prAranA ajha lAguvA ho 'parA bhane jIna aparA ' A bannemAM parabrahma, satya, jJAna ane anaMta svarUpI che. AthI mAkSanA sadbhAva siddha thAya che. AvA advitIya pravacana dvArA, prabhAsanA sathaya TaLI gayA, ane traNase ziSyA sAthe te dikSIta thayA. kayA gaNadharane kA saMzaya hatA ? A viSayamAM ahIM e saMgrahiNI gAthAo ApavAmAM Ave che-- jIve ya kammavisaye tajjIva ya taccharIra bhUe ya / tArisayajammajoNI parebhave baMdha mukkhe ya (1) // kalpa maJjarI prabhAsasya dIkSAgrahaNam / ||suu0113|| // 428 // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 429 // deve nairayike puNye paraloke tathA ca bhavati nirvaanne| 12 13 15 14 ekAdazApi saMzayacchede prAptA gaNadharatvam // 2 / / iti / ko gaNadharaH katisaMkhyaiH ziSyaiH prabajita iti pratipAdikA saMgrahaNI gAthA paJcazataH pazcAnAM dvayozcaiva bhavati sAItrizatazca / zeSANAM ca catuNA trizataH trizato bhavati gaNaH // 1 // evaM prabhusamIpe sarve catuzcatvAriMzacchatAni dvijAH prvrjitaaH||113|| // iti gnndhrvaadH|| devaneraiya puNNe, paraloe taha ya hoi nivvANe / egArasAvi saMsayacchee pattA gaNaharataM" // 2 // iti / ___ arthAt-gyAraha gaNadhara ko nimnalikhita gyAraha viSayoM meM sandeha the-(1) indrabhUti ko jIva ke viSaya meM (2) agnibhUti ko karma ke viSaya meM (3) vAyubhUti ko tajjIva-taccharIra (vahI jIva vahI zarIra) ke viSaya meM (4) vyakta ko bhUtoM ke viSaya meM (5) sudharmA ko pUrvabhava sarIkhe uttarabhava ke viSaya meM (6) maNDika ko bandhamokSa ke viSaya meM (7) mauryaputra ko devoM ke viSaya meM (8) akampita ko nArako ke viSaya meM (9) acalabhrAtA ko puNya-pApa ke viSaya meM (10) metArya ko paraloka ke viSaya meM aura (11) prabhAsa ko mokSa ke viSaya saMzaya thaa| saMzaya kA chedana hone para gyArahoM gaNadhara-pada ko prApta hue // 1-2 // deve neraiyapuNNe, paraloe taha ya hoi nivvANe / egArasAvi saMsayacche e pattA gaNaharattaM (2) iti arthAta--agyAra gaNadharone nice lakhyA mujaba, agyAra viSayemAM zaMkA-hatI (1) indrabhUtine "jIvanA viSayamAM, (2) agnibhUtine "kama" bAbatamAM (3) vAyubhUti ne tajajIva ane tacharIramAM eTale je zarIra che teja jIva che A viSayamAM, (4) vyaktine pAMca mahAbhUta bAbatamAM, (5) sudhamane pUrvabhava jeja uttarabhava hoya tene andi viSayamAM, (9) bhane-bhAkSa sanathI, (7) bhIya putrane 'devo' sadhI, (8) pitane nAnA bhopAvara, (e) asAtA 2 eya-pA5 na. sagato, (10) bhetAya na 52 / 4 samAdhI, (11) pralAsane mekSanI bAbatamAM saMzaya hate. - gaNadharANAM sndehsNgrhH| 0113 // ||429|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpamaJjarI // 430 // TIkA TIkA-'meyajo'dhI'-tyAdi / metAryo'pi nijasaMzayacchedanArtha trizataziSyaH parivRtaH pramusamIpe smaagtH| bhagavAna-taM vadati-bho metArya! tava manasi aya-vakSamANaH saMzayo vartate, tathAhi-'paraloko nAsti, yato kona gaNadhara kitane ziSyoM ke sAtha dIkSita hue, yaha kahane vAlI saMgrahaNI gAthA yaha hai paMcasayo paMcaNhaM, dohaM ciya hoi saddha tisayo ya / sesANaM ca cauNNaM, tisayo tisayo havai gaccho // iti / arthAt-bhAraMbha ke pA~ca (gaNadharoM) ke pA~ca-pA~casau, do ke sADetInasau-sADhetInasau aura zeSa cAra ke tIna-tInasau ziSyoM kA samudAya thA / 1 / isa prakAra prabhu ke samIpa saba cavAlIsasau brAhmaNa (gaNadharoM ke) ziSya bhI usa samaya dIkSita hue / arthAt saba cavAlIsasau gyAraha (4411) dIkSita hue ||muu0113|| // gaNadharavAda samApta // TIkA kA artha-metArya bhI apanA saMzaya chedana karane ke lie apane tInasau ziSyoM ke sAtha prabhu ke samIpa Aye / bhagavAn me unase kahA-he metArya ! tumhAre mana meM yaha saMzaya vidyamAna hai ki-paraloka nahIM hai| A agyAre brAhmaNe pitAnA viSaya saMbaMdhI je je zaMkAe teo sevI rahyA hatA, te te zaMkAonuM vyaktigata nirAkaraNa thatAM teo tIvra vairAgyane pAmyA. saMsAranI apAratAne jANI, teo dIkSita thaI gaNudhara pada ne prApta thayA. kayA kayA gaNadhare keTakeTalA zive sAthe dIkSita thayAM te batAvavAvALI saMgrahaNI gAthA ahiM vAmAM Ave che-- "paMcaso paMcAI, doNhaM ciya hoya saddha tisao ya / sesANaM ca cauNhaM, tisao havai gaccho // " iti arthA-zarUAtanA pAMcagaNadhare, pAMcaso-pAMcase ziSya sAthe be sADAtraNase sAthe ane bAkInA cAre traNase traNa ziSyanA samudAya sAthe dIkSA dhAraNa karI. A pramANe prabhu pAse badhA maLI cumALIsase brAhmaNoe eTale agyAra gaNadharanI sAthe badhA sumALIsa ne agIyAra brAhmaNoe dIkSA paryAya aMgikAra karI. (sU0-113) // yA sNpuu|| TIkAne artha-metArya paNa pitAnA saMzayanA nivAraNa mATe pitAnA traNaso zive sAthe prabhunI pAse AvyA. bhagavAne tene kahyuM- he metAya ! tamArA manamAM e saMzaya che ke-paraloka nathI, kAraNa ke vedomAM kahela che ke JRTERSama ra gnndhrshissypaNa saMkhyA kathanam / su0113|| // 430 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 431 // kalpamaJjarI TIkA vedeSu kathitam-'vijJAnaghanaevaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya punastAnyevAnuvinazyati na pretyasaMjJAsti' ityAdi / etadvivaraNamindrabhUtiprasaGge kRtamiti tato'vaseyam / iti yanmanyase tat mithyaa| paraloko'styeva, anyathAjAtamAtrasya bAlasya mAtRstanadugdhapAne saMjJA kathaM bhavet / paralokasvIkAre tu pUrvabhavAnubhUtadugdhapAnasyAnubhavAdbhavati mAtastanyapAnaceSTA bAlasya / tava siddhAnte'pyuktam-"yaM yaM vApi smaran bhAvaM tyajatyante kalevaram / taM tamevaiti kaunteya ! sadA tadbhAvabhAvitaH / / ' he kaunteya ! arjuna ! jIvaH ante-maraNakAle yaM yaM vA'pi bhAvaM smaran-cintayan kalebaraM-zarIraM tyajati, sa sadA tadbhAvabhAvitaH antakAlacintitabhAvavAsitaH san taM tameva anta smRtamevAmukamamukaM bhAvam eti prApnoti / ityrthH|1| ityAdi vacanamuktam , ataH paraloko'stIti svIkaraNIyam / evaM zrutvA sAmAnyataH zravaNagocarIkRtya, nizamya-vizeSato hRdyavadhAye chinnasaMzayaH san metAyo'pi trizataziSyaiH prbjitH|10| kyoM ki vedI meM kahA hai ki vijJAnaghana AtmA hI ina bhUtoM se utpanna hokara phira unhIM bhUtoM meM lIna ho jAtA hai, paraloka nahIM hai, ityAdi / (isa vAkya kA vivaraNa indrabhUti ke prakaraNa meM kiyA jA cukA hai, vahIM se jAna lenA cAhie) he metArya ! aisA tuma mAnate ho so mithyA hai| paraloka kA avazya astitva hai| agara paraloka na hotA to tatkAla janme hue bAlakoM ko mAtA ke stana kA ddha pIne kI buddhi kaise hotI? paraloka svIkAra karane para to pUrvabhava ke dugdhapAna kA saMskAra se mAtA kA stanapAna karane kI ceSTA saMgata ho jAtI hai / tumhAre siddhAnta meM bhI kahA hai -he arjuna ! jIva maraNakAla meM jina-jina bhAvoM kA smaraNacintana karatA huA zarIra kA parityAga karatA hai, vaha antima samaya meM cintana kiye hue unhIM bhAvoM se bhAvitavAsita hokara usI-usI bhAva ko prApta karatA hai| ityAdi / ata eva paraloka ko svIkAra karanA caahie| vijJAna dhanaja AtmA e bhUtethI utpanna thaIne pharI eja bhUtemAM lIna thaI jAya che, paraloka nathI, ItyAdi (A vAkyanuM vivecana indrabhUtinA prakaraNamAM karAI gayuM che temAMthI joI levuM) he metAya! evuM tame mAne che te vyartha che. paralekanuM astitva jarUra che. je paraloka na heta te turatanA janmelA bALakane mAtAnA stananuM dUdha pIvAnI buddhi kevI rIte hota ? paraleka svIkAratAM te pUrvabhavanA dUdha pIvAnA saMskArathI mAtAnuM stana-pAna karavAnI ceSTA saMgata thaI jAya che. tamArA siddhAMtamAM paNa kahela che-he arjuna! jIva maraNukALe je je bhAvenuM smaraNa-cintana karatA zarIrane parityAga kare che, te antima samayamAM cihnita bhAvothI bhAvita-vAsita thaIne te te bhAvane prApta kare che" ItyAdi. tethI parAkane svIkAro joIe. metAryasya paraloka viSaya sNshynivaarnnm| 0113 / / // 431 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 432|| Jiang taM metA patrajitaM zrutvA ekAdazaH paNDitaH prabhAsAmiSo'pi = prabhAsanAmako'pi trizataziSyasahito nijasaMzayApanayanArtha = svasaMzayacchedanArthe prabhusamIpe zrI mahAvIramabhupArzve samanuprAptaH samAgataH / prabhuNA ca sa prabhAsa AbhASitaH = uktaH - bho prabhAsa ! tatra manasi ayaM saMzayo varttate yat nirvANam asti ? nAsti vA ? iti / yadi nirvANamasti tadA tannirvANaM kiM saMsArAbhAva eva = caturgatibhramaNalakSaNasaMsArA'mAptireva zuddhAtmasvarUpe'vasthAnameva ? athavA - dIpazikhAyA nAza iva = sarvathA'bhAvavat jIvasya nAzaH = sarvathA'bhAva eva nirvANam ? atra dvivipakSe-yadi saMsArAbhAvI nirvANam - iti prathamaH pakSo manyate, tadA tad vedaviruddhaM bhavati / yato vedeSu kathitam - "jarAmarya vai tatsarvaM yadetadagnihotram" iti / ayamarthaH - yadetat- amekavidham agnihotraM tatsarvaM jarAmaryam = jarAmaraNanimittamiti / anena vedavacanena jIvasya saMsArAbhAvo na bhavatItyupalabhyate / yadi * isa prakAra sunakara aura vizeSa rUpa se antaHkaraNa meM dhAraNa karake metArya bhI chinnasaMzaya hokara tInasau ziSyoM ke sAtha dIkSita ho gaye / 10 / tA ko dIkSita huA sunakara gyArahaveM prabhAsa nAmaka paMDita bhI tInasau antevAsiyoM sahita apane saMzaya ko dUra karane ke lie zrImahAvIra svAmI ke samIpa pahu~ce / bhagavAn prabhAsa se bole - he prabhAsa ! tumhAre mana meM yaha saMzaya hai ki nirvANa hai athavA nahIM ? agara nirvANa hai to kyA vaha saMsAra kA abhAva hI hai, arthAt cAra gatiyoM meM bhramaNa rUpa saMsAra kA ruka jAnA-zuddha AtmasvarUpa meM sthita ho jAnA hI hai ? athavA dIpaka kI zikhA ke nAza ke samAna jIva kA sarvathA abhAva ho jAnA hI nirvANa hai ? ina donoM pakSoM meM se yadi saMsAra kA abhAva nirvANa hai, yaha pahalA pakSa mAnA jAya to vaha veda se viruddha hai; kyoMki vedoM meM kahA hai ki - 'yaha jo nAnA prakAra kA agnihotra hai, vaha sabhI jarA aura maraNa kA kAraNa hai / ' A pramANe sAMbhaLIne ane vizeSa rUpe a MtaHkaraNamAM dhAraNa karIne metAya pazu sazayarahita thaIne traNase ziSyA sAthe dIkSita thayA. 10 metAne dIkSita thayela sAMbhaLIne agiyAramA prabhAsa nAmanA pati paNa traNase tavAsiyA sAthe potAnA saMzayane dUra karavAne mATe zrImahAvIra svAmI pAse gayA. bhagavAne prabhAsane kahyuM he prabhAsa ! tamArA manamAM e saMzaya che ke nirvANu che ke nathI? jo nirvANu hoya te zuM te saMsAranA abhAva ja che eTale ke cAra gatimAM bhramaNa rUpa saMsAranuM aTakI javu-zuddha AtmasvarUpamAM sthita thavuM ja che ne ? athavA dIpakanI jyAtanA nAzanI jema jIvanA sarvathA abhAva thaI javA e ja nirvANu che? e banne pakSeAmAMthI jo saMsAranA abhAva nirvANu che e pahele pakSa mAnavAmAM Ave teA te vedanI virUddha che, kAraNa ke vedeAmAM kahela che ke-"A zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA tAryasya dIkSAgraNam prabhAsasya nirvANa viSaya saMzaya nivAraNaM ca / // muu0113|| // 432 // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 433 // COMME De Ai dIpazikhAyA nAza iva jovasya nAzo nirvANam iti dvitIyaH pakSo manyate, tadA jIvAbhAvaH = jIvasya sarvocchedaH prasajyate ? iti tava nirvANaviSaye saMzayo'sti / tanmithyA = tadetattatva saMzayajAlaM mithyAjJAnavijRbhimatam / yato- nirvANamiti mokSa iti ca ekArthI / mokSastu baddhasyaiva bhavati / jIvastu karmabhiH = anAdikAlato jJAnAvaraNIyAdikarmabhirbaddhaH, ataH prayatnavizeSAttasya mokSo bhavatyeva / asya viSaye maNDikane sarva kathitaM, aa ya ear dhArayitavyam / nAhameva bravImi tava zAstre'pyuktam- ' dve brahmaNI' ityAdi / ayamarthaH - param isa veda - vAkya se to yahI niSkarSa nikalatA hai ki jIva ke saMsAra kA abhAva ho hI nahIM sakatA / agara dIpazikhA ke naSTa ho jAne ke samAna nirvANa mokSa- mAnA jAya to jIva ke sarvathA abhAva kI aniSTApatti hotI hai| nirvANa ke viSaya meM tumheM yaha saMzaya hai / yaha saMzaya mithyAjJAna se utpanna huA hai| kyoM ki nirvANa aura mokSa, donoM ekArthavAcaka zabda hai| mokSa baddha kA hI hotA hai| jIva anAdi kAla se jJAnAvaraNIya Adi karmoM se baddha hai, ataH vizeSa prayatna karane se usakA mokSa hotA hI hai| isa viSaya meM maNDika ke prazna meM jo kahA hai, vaha saba yahA~ bhI samajha lenA cAhie / abhiprAya yaha hai ki jJAnAvaraNIya Adi karmoM se jaba AtmA mukta ho jAtA hai to usa meM aupAdhika bhAva - karmajanita vikAra bhI nahIM rhte| usa samaya AtmA apane vAstavika zuddha caitanyasvarUpa ko prApta kara letA hai| janma jarA aura maraNa se sarvathA rahita ho jAtA hai / yahI mokSa kA svarUpa hai / 'agnihotra jarA maraNa kA kAraNa hai' isa kathana se yaha siddha nahIM hotA ki jIva ke jarA-maraNa kA abhAva ho hI nahIM je vividha prakAranA agniheAtra che te badhA jarA ane maraNanu kAraNa che." A vedavAkayathI tA e ja siddha thAya che ke jIvane sa MsArane abhAva hoI zakatA ja nathI. jo dIpa-zikhAnA nAza thavA samAna nirvANu-meAkSa manAya te jIvanA sathA cAbhAvanI aniApatti naDe che. nirvANunA viSayamAM tamane A sazaya che. A saMzaya mithyAjJAnathI utpanna thayA che. kAraNa ke nirvANu ane maiAkSa e banne ekAvAcaka zabdo che. mekSa baddhA (baMdhAyela) ja thAya che. jIva anAdi kALathI jJAnavaraNIya Adi kamermathI bahu che tethI vizeSa prayatna karavAthI tene meAkSa thAya che ja. A viSayamAM maDikanA praznamAM je kahyuM che te badhuM ahIM paNa samajI levuM joie. tAtpa e che ke jJAnavaraNIya Adi karmothI jyAre AtmA mukta thaI jAya che te temAM aupAdhika bhAvakA~janita vikAra paNa rahetA nathI. te samaye AtmA potAnA vAstavika zuddha caitanya svarUpane prApta karI le che. janma, jarA ane maraNathI taddana rahita thaI jAya che e ja meAkSanuM svarUpa che. "agniheAtra jarA-maraNanu kAraNa che" A kathanathI e sAbita thatuM nathI ke jIvane jarA-maraNanA abhAva thai zakatA ja nathI. A vAkayamAM te prati zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA prabhAsasya nirvANa viSaya saMzayanivAraNam / // mru0 113 // // 433 // Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 434 // aparaM ceti dve brahmaNI veditavye-brahmadvayaM jJAtavyamiti / tat dvividhe brahmaNi yat paraM brahma tat satya-jJAnAnantasvarUpam / taduktaM vede-"satyaM jJAnamanantaM brahma" iti / yadi jIvasya mokSo na syAttadA tasya satyajJAnAnantasvarUpamAptirapi na syAt / tatazca tava pramANatvenAbhimatAnAM vedAnAM vacanaM kathaM sagaccheta ? anena vedavacanena tu mokSasya sattA sidhyati / ataH siddhaM mokSo'stIti / evaM prabhorvacanaM zrutvA chinnasaMzayaH samabhAso'pi trizataziSyaiH saha prabhupAce pratrajitaH // 11 // sktaa| isa vAkya meM to yaha pratipAdita kiyA gayA hai ki agnihotra jarA-maraNa ke anta kA kAraNa nahIM, pratyuta jarA-maraNa kA kAraNa hai| isa meM dhyAna, adhyayana, tapazcaraNa Adi kAraNoM se honevAle jarA-maraNa ke abhAva rUpa mokSa kA niSedha nahIM kiyA gayA hai| agnihotra AraMbha-samAraMbha evaM hiMsAjanita tathA svarga aura vaibhava Adi kI kAmanA se prerita anuSThAna hai, eta evaM use jarA-maraNa kA jo kAraNa kahA hai so ucita hI hai| mokSa samyagjJAna aura samamyak cAritra se hotA hai, usakA niSedha uktavAkya meM nahIM hai| maiM hI aisA kahatA hU~, so nahIM; tumhAre zAstra meM bhI kahA hai-brahma ke do bheda haiM-para aura apara / ina donoM meM se jo para brahma hai, vaha satya, jJAna evaM ananta svarUpa hai| veda meM bhI kahA hai-'satyaM jJAnamanantaM brahma / ' agara jIva ko mokSa na hotA to use satya, jJAna evaM ananta svarUpa kI prApti kaise hotI ? aisI sthiti meM pramANa mAne hue tumhAre vedoM kA kathana kisa prakAra saMgata hogA? veda ke isa vAksa se to mokSa kI sattA hI hotI hai| ataH mokSa hai, yaha nissandeha siddha hai| prabhu ke isa prakAra ke vacana sunakara pAdana karAyela che ke agnihotra jarA-maraNanA aMtanuM kAraNa nathI, pratyuta jarA-maraNanuM kAraNa che. emAM dhyAna, adhyayana, tapazcaraNa Adi kAraNethI thanAra jarA-maraNanA abhAva rUpa mekSane niSedha karAyo nathI. agnihotra AraMbhasamAraMbha ane hiMsAjanita tathA svarga ane vaibhava AdinI kAmanA vaDe prerita anuSThAna che tethI tene jarA-maraNanuM je kAraNa kahela che te yogya ja che. meSa samyaga jJAna ane samyapha cAritrathI maLe che, tene niSedha uparyukta vAkayamAM nathI. huM ja ema kahuM chuM eTaluM ja nahIM. paNa tamArA zAstramAM paNa kahyuM che-brAnA be bheda che-para bhane bha52-mAmebhAyI 2 52prama te satya, jJAna bhane manAta 2135 cha. bhA 15 cha-"satyaM jJAnamanantaM brahma' ne bhAkSa nasato tara satya, jJAna ana mana ta s13panI prApti vI zate thAta? evI sthitimAM pramANurUpa mAnela tamArA vedonuM kathana kaI rIte saMgata thaze? vedanA A vAkayathI te mokSanI sattA ja siddha thAya che tethI mokSa che te ni, saMdeha siddha thAya che. prabhunA A prakAranAM vacane sAMbhaLIne prabhAsa prabhAsasya nirvANa viSaya saMzayanivAraNam dIkSAgrahaNaM 0113 // // 434 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 435|| Ma Tang atra - eteSAmekAdazagaNadharANAM saMzayaviSaye saMgrahaNIgAthAdvayam - 'jIve' ityAdi / indrabhUteH jIve - jIvaviSaye saMzayaH 1 / karmaviSaye agnibhUteH 2 / tajjIva taccharIre = tajjIvataccharIraviSaye saMzayo vAyubhUteH 3 / bhUte= paJcabhUtaviSaye saMzaya vyaktasya 4 / parabhave tAdRzakajanmayonau yo jIva iha bhave yAdRzo bhavati sa parabhave'pi area ra bhavati iti viSayakaH saMzayaH sudharmaNaH 5 / bandhamokSe= bandhamokSaviSaye maNDikasya saMzayaH 6 / devaviSaye saMzayo mauryaputrasya 7 / nairayike =nArakaviSaye saMzayo'kampitasya 8 / puNye = puNyaviSaye - upalakSaNAt pApe ca saMzayaH acalabhrAtuH 9 / paraloke = paralokaviSaye saMzayo metAryasya 10 / tathA ca nirvANe = mokSaviSaye saMzayaH prabhAsasya 11 / iti / ete = indrabhUtyAdiprabhAsAntA ekAdazApi gaNadharAH sva sva saMzayacchede sati gaNadharatvaM prAptA iti / prabhAsa bhI chinnasaMzaya hokara apane tIna sau ziSyoM ke sAtha prabhu ke pAsa pravrajita ho gaye / ina gyAraha gaNadharoM ke saMzaya ke viSaya meM do saMgrahaNI gAthAe~ haiM - (1) indrabhUti ko jIva ke viSaya meM saMzaya thA / 2) agnibhUti ko karma ke viSaya meM saMzaya thA / (3) vAyubhUti ko vahI jIva hai aura vahI zarIra hai, aisA saMzaya thA / (4) vyakta ko pA~ca bhUtoM ke viSaya meM saMzaya thA / (5) sudharmA ko yaha saMzaya thA ki jo jIva isa bhava me jaisA hai, parabhava meM bhI vaisA hI janmatA hai / (6) maNDika ko bandha aura mokSa ke viSaya meM saMzaya thA / (7) mauryaputra ko devoM ke astitva ke viSaya meM (8) kampita ke nArakoM ke viSaya meM saMzaya thA / ( 9 ) acalabhrAtA ko puNya-pApa saMbaMdhI saMzaya thA / (10) metArya ko paraloka meM saMzaya thA aura (11) prabhAsa ko mokSa ke astitva meM saMzaya thA / indrabhUti se lekara prabhAsa paNa saMzayaraddhita thaine potAnA traNaseA ziSyA sAthe prabhu pAse dIkSA lIdhI. saMzaya thA / e agiyAra gaNadharonA sazayanA viSayamAM e saMgrahaNI gAthAo che--(1) indrabhUtine jIvanA viSayamAM saMzaya hatA. (ra) agnibhUtine karmInA viSayamAM saMzaya hatA. (3) vAyubhUtine e ja jIva che ane e ja zarIra che evA sa Mzaya hatA. (4) vyaktane pAMca bhUtAnA viSayamAM saMzaya hatA. (5) sudharmAne evA saMzaya hatA ke je jIva A bhavamAM jevA che, parabhavamAM paNa teve ja janme che. (6) ma`Dikane baMdha ane meAkSanA viSayamAM saMzaya hatA. (7) mau putrane devAnA astitvanA viSayamAM saMzaya hate. (8) akampiMtane nArakInA viSayamAM sazaya hatA. (E) manyavaAtAne pUnya-pApanA viSayamA saMzaya hato. (10) bhetAryane parAune viSe saMzaya hato. (11) alAsane mAkSanA astitva viSe saMzaya hate. indrabhUtithI mAMDIne prabhAsa sudhInA te agiyAre gaNadhara potapotAnA saMzaya zrI kalpa sUtra : 02 Yuan Zi kalpa maJjarI TIkA gaNadharANAM sandehasaMgrahaH / // sU0 113 // // 435 // Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 436 // Man Man Zhen Zhen Yu Ao ranjan ko gagadharaH katisaMkhyakaiH ziSyaiH pravrajita iti pratipAdikA saMgrahaNI gAthA 'paMca savAI' ityAdi / paJcAnAM gaNadharANAm indra bhUtyagnibhUti - vAyubhUti vyakta - sudharmaNAm pratyekaM paJcazataH paJcazataH =paJcazatasaMkhyakaH paJcazatasaMkhyakaH ziSyANAM gaNo bhavati / tataH parayodvayoH = maNDikamauryayoH pratyekaM sArddhatrizataH sArddhatrizataH sArddhatrizatasaMkhyakaH sArvatrizatasaMkhyakaH ziSyANAM gaNo bhavati / zeSANAM tadatiriktAnAM caturNAm=akampitAcalabhrAtRmetAryaprabhAsAnAM pratyekaM trizataH trizataH = trizatasaMkhyakaH ziSyANAM gaNo bhavatIti / evam = anena prakAreNa prabhusamIpe sarve catuzcatvAriMzacchatAni = catuzcatvAriMzacchatasaMkhyakA dvijAH = gaNadhara - ziSyA api pravajitA iti // 0113 || // iti gaNadharavAdaH // mUlam - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMdaNavAlA bhagavao kevaluppattiM viSNAya pavvajjaM gahIuM ukkaMThiyA samANI pahu samI saMpattA / sA ya pahuM AdakkhiNaM padakkhiNaM karei, karitA vaMdai namasai, vaMdittA namasittA evaM vayAsI - icchAmi NaM bhaMte ! saMsArabhavtriggAhaM devANuppiyANaM aMtie pavvaiuM / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre taM caMdaNataka yaha gyArahoM gaNadhara apanA-apanA saMzaya dUra hone para gaNadharatA - gaNadharapadavI ko prApta hue / kauna gaNadhara kitane ziSyoM ke sAtha dIkSita hue, yaha batalAne vAlI saMgrahaNI gAthA hai indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti, vyakta aura sudharmA ina pAMca gaNadharoM kA pratyeka ke pA~ca-pA~casau ziSyoM kA gaNa thaa| inake bAda do-maNDika aura mauryaputra kA pratyeka ke sADhetInasau ziSyoM kA gaNa thA / zeSa cAra -akampita, acalabhrAtA, metArya aura prabhAsa kA tIna-tInasau ziSyoM kA samUha thA / isa prakAra prabhu ke pAsa saba milakara cavAlIsasau dvija gaNadharoM ke ziSya bhI dIkSita hue the / sU0 113 // || gaNadharavAda samApta // dUra thatAM gaNadharatA-gaNadharanI padavI pAmyA. kayA gaNadhara keTalA ziSyA sAthe dIkSita thayA te batAvanArI saMgrahaNIgAthA A pramANe che-indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti, vyakta ane sudharmA e pAMce gaNadharAmAM pratyekanu pAcase-pAMcaseAnu ziSyagaNa hatuM. tyArabAda maMDika ane mauya putra e bannemAnA darekanuM sADAtraNaseAnu ziSyagaNa hatuM. bAkInA cAra-akasjita, acalabhrAtA, metA ane prabhAsa e darekanA traNaso traNaseA ziSyAnA samUha hatA. A pramANe prabhunI pAse badhA maLIne cuMmALIsase brAhmaNA je A agIAra gadharAnA ziSyA hatA teo dIkSita thayA hatA. (sU.113) // gaNudharavAda samApta 1 zrI kalpa sUtra : 02 kalpamaJjarI TIkA gaNadharANAM ziSyasaMkhyA kathanam / ||suu0114|| // 436 // Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TETATE esta kalpa R maJjarI TIkA vAlaM aggekAuM annAo bahUo uggabhogarAyaNNAmaJcappabhiINaM kannAo pacA vei / puNo ya bahave uggabhogAikulappasurA narA nArIzro ya paMcANuvvaiyaM satcasikkhAvaiyaM evaM duvAlasavihaM gihidhamma paDivanjiya samaNovAsayA jaayaa| taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre titthayara nAmagoya kammakkhavaNadaM samaNasamaNIsAvayasAviyArU caunvihaM zrIkalsa saMgha ThAviya iMdabhUipabhiINaM gaNaharANaM-'uppanne vA vigame vA dhuve cA' iya tivaI dalai / eyAe tivaIe gaNaharA // 137 // duvAlasaMgaM gaNipiDagaM birayati / evaM egArasaNDaM gaNaharANaM nava gaNA jAyA taM jahA-sattaNDaM gaNaharANaM paropparabhinna vAyaNAe sattagaNA jaayaa| akaMpiyAyalabhAyANaM duNDaMpi paropparaM samANavAyaNayAe ego gaNo jaao| evaM meyajapabhAsANaM duNDaMpi egavAyaNayAe ego gaNo jaao| evaM nava gaNA sNbhuuyaa| taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre majjhima pAvApurIo paDinikkhamai, paDinikvamittA aNege bhavie paDibohamANe jaNavayavihAraM viharai / evaM aNemesu desesu viharamANe bhagavaM jaNANaM aNNANadeNNamavaNIya te mANAisaMpattijue karIa / jahA aMbarammipagAsamANo bhANU aMdhayAramavaNIya jagaM harisei tahA jagabhANU bhagavaM micchattAMdhayAramavaNIya NANappagAseNa jagaM hrisiia| bhavakUbapaDie bhavie NANarajjuNA bAhiM uddharIa / bhagavaM jale dharo va amohadhammadesaNAmiyadhArAe puhavi siNcii| evaM vihAraM viharamANassa bhagavo egacattAlIsaM cAummAsA paDipuNNA, taM jahA-ego paDhamo cAummAso asthiyagAme / ego caMpA gayarIe 2, duve piTTacaMpANayarIe 4 / bArasa vesAlI NayarI vANiyaggAmanissAe 16 / cauddasa rAyagiha Nagara nAlaMdANAma ya purasAhAnissAe 30 / cha mihilAe 36 / duve bhadilapure 38 / ego AlaMbhiyAe NayarIe 39, ego sAvatthIe NayarIe 40 / ego bajjabhUmi nAmage aNAriya dese jAo 41 / evaM egavattAlIsA cAummAsA bhagavao paDipuNNA 41 / taeNaM naNavayavihAraM viharamANe bhagavaM apacchima bAyAlIsaimaM cAummAsaM pAvApurIe hathipAlaraNNo rajjugasAlAe juSNAe Thie suu0114|| chAyA-tasmin kAle tasmin samaye candanavAlA bhagavataH kevalotpattiM vijJAya pravrajyA grahItumutkaNThitA satI prabhu samIpe sNpraaptaa| sA ca prabhumAdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM candanabAlA bhagavAna mahAvIramabhu ko kevalI hue jAnakara dIkSA grahaNa karane ke liye utkaMThita huI prabhu ke samIpa phuNcii| usane prabhu ko AdakSiNa bhUjana - teNaM kAleNaM' yA. ANe bhanete samaye nANA sagavAnane va jJAnanI prApti sara thaI ema jANI dIkSA grahaNa karavA udyata banI, ane prabhunI pAse AvI pahoMcI. teNIe prabhune AdakSiNa pradakSiNa MAHARAMINEERINTENTIANRADIVERSAR saMghasthApanA caturmAsasaMkhyA c| 0114 // ko // 437|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 438 / / Jiang a gro evamavAdIt icchAmi khalu bhadanta ! saMsArabhayodvignA'haM devAnupriyANAmantike pratrajitam / tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH tAM candanabAlAmagre kRtvA anyA baDhIH ugrabhogarAjanyAmAtyaprabhRtInAM kanyAH pravrAjayati / yas ara ugrabhogAdikulaprasUtA narA nAryazca paJcANuvratikaM saptazikSAvratikam evaM dvAdazavidhaM gRhidharma pratipadya zramaNopAsakA jAtAH / tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIrastIrthakaranAmagotrakarmakSapaNArtha zramaNa zramaNI zrAvakazrAvikArUpaM caturvidhaM saMgha sthApayitvA indrabhUtiprabhRtibhyo gaNadharebhyaH - " utpanno vA vigamo vA dhruvo vA" iti tripadIM dadAti / etayA tripadyA gaNadharAH dvAdazAGgaM gaNipiTakaM viracayanti / evaM ekAdazAnAM gaNadharANAM nava gaNA pradakSiNapUrvaka vandana - namaskAra karake isa prakAra nivedana kiyA- 'bhagavAn ! saMsAra ke bhaya se udvigna hokara maiM devAnupriya ke samIpa pravrajyA aMgIkAra karanA cAhatI hU~ / tava zramaNa bhagavAn mahAvIrane candanavAlA ko Age karake aura bhI bahuta sI ugravaMza, bhogavaMza, rAjanyavaMza kI tathA amAtya AdikoM kI kanyAoM ko dIkSita kiyaa| phira bahuta se ugrakula, bhogakula Adi meM janme hue naroM tathA nAriyoMne pA~ca aNuvrata evaM sAta zikSAvrata vAle - bAraha prakAra ke gRhastha dharma ko svIkAra kiyA, aura unhoMne zrAvaka-zrAvikA kA pada paayaa| tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIrane tIrthakara nAma gotra kA kSaya karane ke lie sAdhu, sAdhvI zrAvaka aura zrAvikA rUpa caturvidha saMgha kI sthApanA karake indrabhUti Adi gaNadharoM ko 'utpAda, vyaya aura dhauvya' isa prakAra kI tripadI pradAna kI / isa tripadI ke AdhAra se gaNadharoMne dvAdazAMga gaNipiTaka kI racanA kI / pUrNAMka vaMdana namaskAra karI nivedana karyu" ke-he bhagavanta ! saMsArathI udvega pAmI ApanI samIpa dIkSA aMgIkAra karavA mAguM chuM? zramaNa bhagavAne avasara jANI saMmati ApI ane caMdanabALAnI dIkSA thatAM ghaNI ugravazI, bhAgavazI ane rAjanyavaMzInI kanyAo temaja amAtya vagerenI putrIe saMsAra cheADI pratrajayA aMgIkAra karI. A uparAMta ugrakula, bhAgakula vigerenI nara-nArIe pAMca aNuvrata ane sAta zikSAvrata ema bAra prakAranA vratavALA gRhastha dharma aMgIkAra karyA ane bhagavAne AvA nara-nArIone zrAvaka ane zrAvikApaDha arpaNa karyuM". tyArabAda tItha "kara nAma-gAtranA kSaya karavA mATe bhagavAne sAdhu-sAdhvI ane zrAvika-zrAvikA rUpa caturvidha sa MghanI sthApanA karI. tyArapachI indrabhUti vigere gaNadhara devAne utpAda, vyaya, ane prIbyunI tripadInuM pradAna karyuM". A tripadInA AdhAre gaNadharoe dvAdazAMga gaNipiTakanI racanA karI. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA saMghasthApanA gaNadharebhyaH tripadI pradAnaM ca / ||suu0 114 // // 438 // Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stre // 439 // zrIkalpamaJjarI TIkA jAtAH, tadyathA-saptAnAM gaNadharANAM parasparabhinnavAcanayA samragaNA jaataaH| akampitA-'calabhrAtroyorapi parasparaM samAnavAcanayA eko gaNo jaatH| evaM metAryaprabhAsayodvayorapi ekavAcanayA eko gaNo jaatH| evaM nava gaNA sNbhuutaaH| tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIro madhyamapApApurItaH pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya anekAn bhavikAn pratibodhayan janapadavihAraM viharati / evamanekeSu dezeSu viharan bhagavAn janAnAmajJAnadainyamapanIya tAn jJAnAdisampattiyutAnakarot / yathA-ambare prakAzamAno bhAnurandhakAramapanIya jagad harSayati, tathA jagar3hAnubhagavAn mithyAtvAndhakAramapanIya jJAnaprakAzena jagad aharSayat / bhavakUpapatitAn bhavikAn jJAnarajjvA bahirudadharat / bhagavAn jaladhara ica amoghadharmadezanAmRtadhArayA pRthivIm asiJcat / gyAraha gaNadharoM ke nau gaNa hue| ve isa prakAra-sAta gaNadharoM kI bhinna bhinna bAcanAe~ hone se sAta gaNa hue| akampita aura acalabhrAtA-donoM kI paraspara samAna vAcanA hone se eka gaNa huaa| isa prakAra metArya aura prabhAsa donoM kI bhI eka sI vAcanA hone se eka gaNa huaa| isa prakAra nau gaNa hue| tadantara zramaNa bhagavAn mahAvIra madhyama pAvApurI se vihAra kara aneka bhavya jIvoM ko pratibodha dete hue janapada-vihAra vicarane lge| isa prakAra aneka dezo meM vihAra karate hue bhagavAn ne logoM kI ajJAna rUpI daridratA ko dUra karake unheM jJAnAdi kI sampatti se yukta kiyA / jaise AkAza meM prakAzamAna hotA huA bhAnu aMdhakAra ko dUra karake jagata ko harSita karatA hai, usI prakAra jagadabhAnu bhagavAn ne mithyAtva rUpI aMdhakAra kA nivAraNa karake jJAnake Aloka se loka ko AhAdita kiyaa| bhava rUpI kUpa meM paDe huve A agIAra gaNadhara devenA nava gaccha thayA. sAta gaNadharonI judI judI vAMcanA hovAne kAraNe sAta gaccha gaNAyA. akaMpita ane alabhrAtA bannenI paraspara samAna vAMcanA hovAthI teone eka gacha thayo. A prakAre metArya ane prabhAsa bannenI eka ja vAMcanA hovAthI temane paNa eka gaccha gaNAze. A prakAre agiyAra gaNudharenAM nava ga7 thayA. tyArapachI zramaNa bhagavAna mahAvIra madhyama pAvApurIthI vihAra karI aneka bhavya jIne pratibaMdha detA detA janapadamAM vicAravA lAgyA. A pramANe aneka dezomAM vihAra karI bhagavAne lokonI ajJAnarUpI daridratA dUra karI. ane jJAnAdi saMpattinuM dAna karyuM. jema AkAzamAM prakAzita thate sUrya aMdhakArane dUra karI jagatane AnaMdita banAve che tema jagatabhAnu bhagavAne mithyAtvarUpI aMdhakAranuM nivAraNa karI jJAna dvArA lokane AhAdika banAvyuM. navagaNabheda kathanam bhagavaddharma dezanA c| kA suu0114|| // 439 // CAL zrI kalpa sUtra: 02 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1188011 1 evam vihAraM viharato bhagavataH ekacatvAriMzat caturmAsAH pratipUrNAH / tadyathA - ekaH prathama cAturmAsostragrAme 1 / ekacampAnagaryAm 2, dvau pRSTacampAyAnagaryAm 4 / dvAdaza vaizAlInagarI vANijagrAmanizrA - yAm 16 / caturdaza rAjagRhanagare nAlandAnAmakapurazAkhAnizrAyAm 30 / SaT mithilAyAm 36 / dvau bhaddilapure 38 | eka AlammikAyAM nagaryAm 39 / ekaH zrAvastyAM nagaryAm 40 / eko vajrabhUminAma ke anAryadeze jAtaH 41 / tataH khalu janapadavihAraM viharan bhagavAn apazcimaM dvicatvAriMzattamaM cAturmAsaM pApApurthI hastipAlarAjasya rajjukazAlAyAM jIrNAyAM sthitaH / / sU0114 || TIkA- 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye - candanabAlA bhagavataH= zrIvIrasvAminaH kevalotpati vijJAya patrajyAM= dIkSAM grahItum utkaNThitA= utsukA satI prabhusamIpe = zrIvIrasvAmibhavyoM ko jJAna kI Dora se bAhara nikAlA / bhagavAn ne megha kI bhA~ti amogha dharmopadeza kI amRtamayI dhArA se pRthvI ko siMcana kiyaa| isa prakAra vihAra karate hue bhagavAn ke ekatAlIsa caturmAsa pUrNa hue / ve isa prakAra - pahalA caturmAsa asthika grAma meM (1), eka campAnagarI meM (2), do caturmAsa pRSThacampA meM (4), bAraha baizAlI nagarI aura vANijya grAma meM (16), caudaha rAjagRha nagara meM nAlaMdA nAmaka pADe meM (30), chaha mithilA meM (36), do bhaddilapura meM (38), eka AlaMbhikA nagarI meM ( 39 ) eka zrAvastI nagarI meM (40), aura eka vajrabhUmi nAmaka anArya deza meM (41), huA / isa prakAra bhagavAn ke ekatAlIsa caumAse vyatIta hue | tatpazcAt janapada vihAra karate hue bhagavAn antima bayAlIsavA caumAsA karane ke lie pAvApurI meM hastipAla rAjA ke purAne cuMgIdhara ( jakAtasthAna) meM sthita hue | sU0 114 || bhavarUpI kUvAmAM paDelA bhavyeAne jJAnarUpI dorI vaDe bahAra kADhayA. bhagavAne meghanI mAphaka ameghapaNe dharmopadezanI dhArA vaDe pRthvIne siMcana karyu. A pramANe nira'tara vihAra karatAM, bhagavAne ekatAlIsa caturmAsa pUrNa karyo, tenuM vana nIce mujaba che;-- paheluM cAmAsu` asthika gAmamAM (1), eka caMpAnagarImAM (2), e pRSTha ca'pAnagarImAM (4), bAra cAturmAMsa vaizAlI nagarI ane vANijya gAmamAM (16) cauda cAturmAsa rAjagRha nagarInA nAlaMdA nAmanA pADAmAM (30), chu zobhAsAM mithilAmA (36), me asipuramA (38), bheDa yasa lia nagarI (36), bheu zrAvastI nagarImAM (40), ane eka vajAbhUmi nAmanA anAya dezamAM (41), tyArabAda vihAra karatAM karatAM bhagavAne aMtima betAlIzamuM cAturmAsa pAvApurImA, hastibhAsa zabjanI nUnI hAezANA (atasthAna ) bhAM yu. ( sU0 114) zrI kalpa sUtra : 02 Ji Qi Qi Yu Yan Yuan Gan kalpa maJjarI TIkA bhagavataH cAturmAsa saMkhyA kathanam / ||suu0114|| // 440 // Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 44 // TRAJASTHANIMORE kalpamaJjarI TIkA nikaTe saMprAptA sA ca pramum AdakSiNapradakSiNam aJjalipuTaM baddhA taM baddhAJjalipuTaM dakSiNakarNamUlata Arabhya lalATapadezena vAmakarNAntikena cakrAkAraM triH paribhrAmya lalATadeze sthApanarUpaM karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA evam anupadaM vakSyamANaM vacanam avAdIta-he bhadanta ! saMsArabhayodvignA bhavabhayatrastA'haM devAnupriyANAM bhavatAm antike samIpe pravajituM dIkSA grahItum-icchAmi khalu / tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH tAM candanavAlA agre-purataH kRtvA anyAH candanavAlAtiriktAH bahI anekAH upabhoga rAjanyA''mAtyaprabhRtInAm kanyAH pravrAjayati-dIkSayati / punazca bahavaH aneke-ugrabhogAdikulamamatAH-narA nAryazca pazcANuvatikaM saptazikSAvatikam evam anena makAreNa dvAdazavidhaMdvAdazaprakArakaM gRhidharma patipadya-svIkRtya zramaNopAsakA zrAvakAH jaataa| TIkA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM bhagavAna mahAvIra svAmI ko kevalajJAna kI prApti huI jAnakara candanabAlA dIkSA grahaNa karane ke lie utsuka hokara bhagavAn ke nikaTa phuNcii| usane bhagavAn ko AdakSiNa pradakSiNa kI-hAthajoDa kara, juDe hue hAthoM ko dAhine kAna se AraMbha karake lalATa kI tarapha se bAyeM kAna ke pAsa taka cakrAkAra tIna bAra ghumAkara lalATa-pradeza para sthApita kiyaa| AdakSiNapradakSiNA karake vandanA kI, namaskAra kiyaa| vandanA-namaskAra karake Age kahe hue vacana kahe-'he bhagavan / saMsAra ke bhaya se trAsa ko prApta maiM Apa-devAnupriya ke samIpa dIkSA grahaNa karanA cAhatI huuN| taba zramaNa bhagavAn mahAvIrane candanabAlA ko Age karake candanabAlA ke atirikta aura bhI bahuta-sI ugrakula, bhogakula, rAjanyakula (kSatriyakula) kI tathA amAtya Adi kI kanyAoM ko dIkSA pradAna kii| tatpazcAt ugrakula, bhogakula Adi kuloM meM janmeM hue aneka nara-nAriyoMne pA~ca aNuvrata tathA sAta zikSAprata rUpa dvAdaza prakAra ke gRhastha dharma ko aMgIkAra kiyA aura zrAvaka-zrAvikA bane / | vizeSAtha-bacapaNamAM ja saMsArano duHkhadu anubhava maLatAM, caMdanabAlAmAM tIvra vairAgyanI dhArA chUTI. saMsAra taraphane vega ghaTavA mAMDa! bhagavAnane AhAradAna ApyA pachI, tenuM mana pravajyA tarapha rahetuM hatuM. te kALa te samaye bhagavAnane kevalajJAna utpanna thayuM jANuM, caMdanabAlAnI dIkSA mATenI tAlAvelI jAgI. ane bhagavAnanI pAse AvI dIkSAnI mAgaNI karI. bhagavAne tene dIkSA ApI. caMdanabAlAnI pAchaLa, uMgakuLa, bhegakuLa AdinI bahena dikarIe, vahuAre, mAtAo, prauDhAo ane kumArikAoe paNa dIkSA lIdhI. jeo dIkSA levA asamartha hatA para teoe pAMca aNuvrata ane sAta zikSAtrata, ema bAra prakArane gRhastha dharma aMgIkAra karI zrAvaka zrAvikA thayA. candanabAlAyAH diikssaagrhnnm| |suu0114|| mAza // 44 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpa sUtre // 442 // maJjarI TIkA tataH khalu saH zramaNo bhagavAna mahAvIraH tIrthaMkara nAmagotrakarmakSapaNArtha-pUrvabhavopArjitasya tIrthakaranAmagotrakarmaNo nirjaraNArtha zramaNa-zramaNI zrAvaka-zrAvikArUpaM caturvidha catuSpakArakaM saGgha sthApayitvA indrabhUtibhRtibhyaH indrabhUtyAdibhyo gaNagharebhyaH 'utpano vA vigamo vA dhruvo vA' iti ityAkArikAM tripadI padatrayIM dadAti / etayA anayA tripadyA gaNadharAH indrabhUtyAdayaH dvAdazAGgaM gaNipiTakaM viracayanti / evam-ittham ekAdazAnAM tatpazcAt zramaNa bhagavAn mahAvIra ne pUrvabaddha nIrthakara nAmagotra karma kA kSaya karane ke lie, zramaNa, zramaNI, zrAvaka aura zrAvikA rUpa cAra prakAra ke saMgha kI sthApanA karake indrabhUti Adi gaNadharoM ko utpAda, vyaya aura dhauvya kI tripadI pradAna kii| arthAt gaNadharoM ke samakSa yaha prarUpaNA karate haiM ki jagat ke samasta cetana, acetana, mRta, amRta, sUkSma, sthUla Adi padArtha paryAya kI apekSA utpattizIla aura vyayazIla haiM tathA dravya kI apekSA dhauvyazIla haiN| pratyeka padArtha pratikSaNa apane pUrvaparyAya kA parityAga karatA hai, uttaraparyAya ko grahaNa karatA hai, phira bhI dravya se jyoM kA tyoM rahatA hai| jIva kA manuSya-paryAya kI apekSA vinAza hotA hai, deva-paryAya kI apekSA utpAda hotA hai, kintu Atmadravya vahI kA vahI banA rahatA hai| isa tripadI ko prApta karake indrabhUti Adi gaNadharoM ne gaNipiTaka rUpa dvAdazAMgI-AcAra Adi bAraha aMgoM kI racanA kii| arthAt gaNadhara aise medhAvI, dhAraNAzaktisampanna tathA vizada buddhi ke dhanI the ki maNavAna ke isa sUtra-vAkya ko samajha kara unhoMne use atyanta vistRta rUpa pradAna kiyA aura ve baarhbhagavAne sAdhu sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMghanI sthApanA karI. kevalajJAna thatAM, sarva IcchAo nimULa thaI jAya che. chatAM AvI caturvidha saMghanI sthApanA karavAnI IcchA bhagavAnane kema thaI AvI haze? tenA javAbamAM e ke, A sthApanA IcchApUrvaka karavAmAM AvI na hatI. paraMtu bhagavAne, pUrvabhave je tIrthaMkara nAmakama upArjana karyuM hatuM, temAM tenA phaLarUpe, "tItha" AvavAnuM hatuM. tethI A "tIrtha'nI sthApanA pUrva prAgAdi karmanA udaye thaI. - pachI prabhue gaNadhara devena tripadInuM dAna karyuM. A tripadI eTale traNa pade jevAM ke-utpAda, vyaya, ane dhrauvya. utpAda eTale utpatti, vyaya eTale nAza ane dhrauvya eTale TakvApaNuM-sthiratA. A tripadI ApatAM, bhagavAne nirupaNa karyuM ke, jakhatanA samasta padArthonI, jevA ke cetana, acetana, mUrta, amUrta sUkSama, ke sthUla vigerenI traNa avasthAe thayA kare che, A avasthAene, jena-pAribhASika zabdomAM "paryAyA" kahevAmAM Ave che, A paryAya, samaye samaye dareka padArthanI badalAtI ja rahe che; AgaLanI paryAya nAza pAme che ane navI utpanna thAya che. chatAM je dravya Azrita, A paryAye utpanna ane nAza thAya che, te dravyamAM kAMI paNa pheraphAro thatA nathI ane dravya, ma caturvidhasaMgha e sthApana gaNadharebhyaH tripadI pradAna suu0114|| // 442 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharANAm, indrabhUtyAdInA, nava gaNAH jaataaH| tadyathA-saptAnAm indrabhUtya 1,-gnibhUti 2-vAyubhUti 3vyakta4-sudharma 5-maNDika 6-mauryANAm 7, gaNadharANAM, parasparabhinnavAcanayA samagaNAH jaataaH|7| akampitA 1'calabhrAtro 2 dvayorapi parasparaM samAnavAcanayA eko 1 gaNo jAtaH 8 / evaM metAryaprabhAsayorapi ekavAcanayA eko gaNo jaatH9| evaM nava gaNA sNbhuutaaH| zrI kalpa atre I/44rUpA manarI TIkA aMgoM kI racanA karane meM samartha ho ske| isakA abhiprAya yaha bhI nikalatA hai ki samagra jainadarzana kA mUla AdhAra utpAda vyaya aura dhauvya kI tripadI hI hai| isa tripadI kI vistRta aura vizada AlocanA hI jaina darzana kA hRdaya hai| jainadarzana kA samasta dArzanika cintana isI tripadI kI bhUmikA para pratiSThita hai| navagaNabheda tyAMja paDayuM rahe . pUrva paryAyane para manAya che, 5 apekSAe, kanyA thanaE I I[024mA. dravyapaNe TakI rahe che, mATe pratyeka padArtha trauvyazIla hoya che. eTale dareka dravya, utpAda, vyaya ane provyapaNe raheluM che. padArtha paryAyanI apekSAe, "utpatti' zIla ane 'vyaya' zIla manAya che, paNa dravya apekSAe, "" zIla mAnavAmAM Ave che. pratyeka padArtha, pratikSaNa pUrva paryAyane parityAga kare che, uttara paryAyane grahaNa kare che, chatAM dravya te jyAM hoya tyAMja paDayuM rahe che. jIvane, manuSya paryAyanI apekSAe vinAza gaNAya che, deva-paryAyanI apekSAe, utpAda gaNAya che, ane Atma dravyanI apekSAe, dhrauvya manAya che. A tripadInI prApti thatAMja, gaNadhara devanI jJAnazakti ghaNI vRddhi pAmI. mULa te teo jJAnI hatA. jJAnanA ichuka hatA, ane jJAna pipAsu paNa hatAM ! paNa teonI jJAnazakti, avaLI cAlI gayela hatI. temAM bhagavAnane yoga prApta thatAM, te jJAnazakti savaLI banI, ane jJAnane akhUTa pravAha je avarodhita thaye hatuM, te tripadI dvArA, bahAra ameghapaNe vahevA lAgyo, ane bhagavAnanI vahetI vANIne jhIlavA lAge. kevalInI vANInAM sUkSamatama bhAvene jhIlavAM, gaNadhare paNa zaktimAna hatAM nathI, chatAM sarva karatAM, temanI prAdazakti ghaNI tIvra hovAthI te moTA pramANamAM tenuM grahaNa karI zake che. A vANIne, gaNadhara deve jhIlatA gayA, ane tene dvAdazAMga rU5 peTImAM vaNatAM gayAM, A dvAdazAMga rUpa peTImAM, AcArAMga" Adi bAra aMgenI racanA karavAmAM AvI che. gaNadhara deva, buddhizALI, tIvra buddhinA dhaNI temaja tIvra grAhaka zaktinA dhAraka hovAthI, bhagavAnanA vAkaye ane zabdane samajI, tenuM atyaMta vistRta rUpa teoe banAvyuM. A uparathI e abhiprAya nIkaLI Ave che ke, samagra jainadarzanane mULa AdhAra, utpAda-vyaya ane dhrauvyanI tripadI upara che. A tripadIne vizeSa vicAra, tenuM maMthana, ane svAdhyAya e jainadarzanane sAra che. jainadarzananuM samasta ciMtana, A tripadInI bhUmikA uparaja kendrita thayuM che. nI, tAM sara karavA javA lAgyo. valInA mAtA viSasI dvArA amalano, te rAnI ||44rUA. zrI kalpa sUtra: 02 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 444 // Cang tataH khalu sa zramaNo bhagavAn mahAvIro madhyamapApApurItaH pratiniSkrAmyati=pratinissarati, pratiniSkramya= pratinissRtya anekAn = bahUn bhavikAn =bhavyajIvAn pratibodhayan = pratibuddhAn kurvan janapadavihAraM viharati / evam=anena prakAreNa anekeSu dezeSu viharana bhagavAn mahAvIro janAnAm = bhavyajanAnAm ajJAnadainyam =ajJAnarUpadAridrayam apanIya tAn janAn jJAnAdisampattiyutAn = jJAnAdisampattizAlinaH akarot = kRtavAn / gyAraha gaNadharoM ke nau gaccha hue| ve isa prakAra - indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti, vyakta, sudharmA, maNDika aura mauryaputra ina sAta gaNadharoM kI bhinna-bhinna vAcanAe~ hone se sAtoM ke sAta gaccha hue / akampita aura acalabhrAtA kI vAcanA milatI thI, ataH donoM kA eka hI gaccha bnaa| isI prakAra metArya aura prabhAsa kI bhI eka hI vAcanA thI, ata eva una donoM kA bhI eka hI gaccha huA / isI prakAra nau gaccha hue / arpacAt vaha zramaNa bhagavAn mahAvIra madhya pAtrApurI se vihAra kiye / vihAra kara anekAneka bhavya jIvoM ko pratibodha pradAna karate hue janapada-vihAra vicarane lage / aneka dezoM meM vicarate hue bhagavAna mahAvIrane bhavya janoM kI ajJAna rUpI daridratA ko dUra karake unheM jJAnAdi kI sampatti se samRddha banAyA / jaise AkAza meM prakAzita honevAlA sUrya andhakAra kA vinAza karake jagava jIvoM ko harSita karatA haiM, usI prakAra bhagavAn ne mithyAtva rUpI andhakAra ko dUra karake saMsAra ke prANiyoM ko Anandita kiyA / tathA bhavakUpa meM paDe hue janoM ko jJAna rUbI rassI se ubaaraa| arthAt AraMbha - parigraha meM Asakta citta agIyAra gaNudhAnA nava gaccha thayA, jevA ke indrabhUtithI maurya putra sudhInA sAta gaNadhAnI judI judI vAcanAne lIdhe sAta gaccha thayA. akapita ane acalabhrAtA, A beunI sarakhI vAcanA hAvAthI A beunA eka AThamA gaccha thayA. evIja rIte metAya ane prabhAsa, A beunI sarakhI vAcanA hevAthI A beune eka-navamA gaccha thayA. A pramANe nava gaccha thayA. bhagavAna pAvApurImAMthI vihAra karI, deze dezamAM vicaravA lAgyA. bhagavAnanA puNyaprabhAve, bhavyajanAne sitArA teja thavA lAgyA. te saMsAranA tApathI mukta thayA. sa`sAranI kALI baLatarAmAMthI chUTI, zItaLa chAMyaDI taLe AvavA lAgyA. jJAnaprakAza thatAM, aMdhakAra dUra thavA lAgyA. bhavarUpI kUvAmAMthI haMmezane mATe bahAra nIkaLI, bhagavAnanI vANIrUpa gaMgAjaLanuM teoe pAna karyuM" Arabha ane parigraha e saMsAranu mULa che, ema bhagavAnadvArA nIkaLela vANIthI jANyuM A AraMbha ane parigraha, sava" prakAranA kalezanA mULa che, tema jANI ghaNA bhavI jIvAe, teneA sada Mtara tyAga karyAM, ane je sada Mtara tyAgI zakayA nahi, te, tenuM parimANu karI, anAsakata bhAve rahevA lAgyA. samyajJAna darzana ane cAritrayukta vANInuM zravaNa thatAM, ghaNA jIvA meAkSanA pathikA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavaddharma dezanA varNanam / / / sU0 114 / / // 444 // Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA - ambare= AkAze prakAzamAnaH = dedIpyamAno bhAnuH = sUryaH andhakAram apanIya jagad harSayati-Anandayati, tathA tena prakAreNa jagadbhAnuH = svakIyakevalajJAnarazminA jagatmakAzakatvena jagatsUryo bhagavAn mithyAtvAndhakAram sUtre // 445 // zrIkalpa. apanIya = dUrIkRtya jagat aharSayat = AnanditavAn / tathA-bhavakUpapatitAn janAn jJAnarajjvA=jJAnarUpayA rajjvA bahirudadharat = vahiruddhRtavAn, ArambhaparigrahaprasaktacittAn janAn jJAnapradAnena mokSamArgagAminaH kRtavAnityarthaH tathA - bhagavAn - jaladhara iva megha iva amoghadharmadezanAmRtadhArayA = abandhyadharmopadezarUpAmRtavarSaNena pRthivIM asishvt| ayaM bhAvaH - yathA - megho grISmatApataptAM pRthivIM sva jaladhArayA''rdrIkRtya sasyasampattibahulAM karoti, tathaiva bhagavAn dharmopadezarUpajalavarSaNena pRthivI = bhavyahRdayabhUmiM jJAnadarzana cAritrarUpasasyasampattiyutAmakaroditi / evam = pUrvoktena prakAreNa - tIrthaGkaraparipATayA dIkSAdinAdArabhya anavaratavihAraM viharataH = niravacchinnavihAraM kurvato bhagavataH ekacatvAriMzat cAturmAsAH pratipUrNAH vyatItAH / tadyathA - ekaH prathamaJcAturmAso'sthikagrAme= vAle jIvoM ko jJAnapradAna karake mokSamArgagAmI banAyA / tathA bhagavAn ne megha ke samAna amogha ( saphala ) dharma - dezanA kI sudhA-dhArA pravAhita karake mahItala kA siMcana kiyaa| abhiprAya yaha hai ki jaise megha garmI ke tApa se saMtapta pRthvI ko apanI jaladhArA se sIMcakara dhAnya- sampatti kI bahulatA se yukta kara detA hai, usI prakAra bhagavAn ne dharmopadeza rUpI jala kI varSA karake bhavyajIvoM kI hRdaya-bhUmi ko jJAna-darzana- cAritra rUpI dhAnya - sampatti se yukta kara diyA / isa prakAra tIrthakaroM kI paramparA ke anusAra dIkSA ke dina se lekara nirantara vihAra karate hue bhagavAn ke ekatAlIsa caumAse vyatIta ho gaye / ve isa prakAra hue- eka pahalA caumAsA asthika grAma meM 1, anyA. bhagavAnanI vANI nirmAMLa ane nirdoSa hatI, tethI te vANIe ghaNA jIvAne sAcA rAhe sthira karyo. bhagavAnanI vANInuM zravaNu, jeTha mAsanA dhagadhagatA unALAmAM akaLAelA chavene jema ThaMDu kharaphanuM pANI maLatAM zAMti prasare che, tema saMsAra tApathI tapelA jIvAne ThaMDakavALuM banyuM. ane tee paNu, Agekadama bharavA lAgyA. jema akhUTa megha dhArAthI, pRthvI, dhana dhAnya sapatti vaDe nAcI uThe che, tema bhagavAnanI divyavANI vaDe, leAkAmAM utsAha ane AnaMda ubharAvA lAgyA. ane lAkA sAcA jJAna ane sAcA cAritranA ArAdhaka banyA. Gao Xing Xing tIkarAnI para parA anusAra, bhagavAnanA cAmAsAnI gaNatrI, dIkSAnA divasathI zaru thAya che, A pramANe gaNatAM, prabhunA ekatAlIsa cAturmAsa thAya che. A saghaLA cAturmAsa mULa pAThanA anuvAdomAM khatAvavAmAM AvyA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhUgabaddharma dezanA varNanam / ||suu0114|| // 445 / / Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 446|| asthikanAmni grAme jAtaH 1, ekazcampAnagaryAm 2, dvau cAturmAsau pRSTacampAnagaryAm 4, dvAdaza cAturmAsA vaizAlInagarIvANijagrAmanizrAyAm 16, nathA-caturdaza cAturmAsA rAjagRhanagare-rAjagRhanamaravartinyAM nAlandAnAmakapurazAkhAnibhAyAm 30, tathA-SaT cAturmAsA mithilAyAm 36, tayA-dvau cAturmAsau bhadilapure 38, ekazcAturmAsa AlambhikAyAM nagaryAm 39, ekaH zrAvastyAm 40, tathA-ekazcAturmAso vajrabhUminAmake anAryadeze jAtaH 40, evam anena prakAreNa bhagavataH ekacatvAriMgatsaMkhyakAH cAturmAsAH pratipUrNAH smaaptaaH| tataH khalu janapadavihAraM viharan bhagavAn apazcimam antima dvicatvAriMzattamaM cAturmAsaM pApApuryA hastipAlarAjasya jIrNAyAM=purAtanyAM rajjukazAlAyAM karagrahaNagRhe 'cUMgIghara' iti prasiddha sthitaH // 90114 // mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre Asanna niyanibANatihiM aNuhaviya majjha pemANurAgarattassa assa "mama nivvANaM dahaNa kevalanANuppattipaDikyo mA bhavau" ti kaDa goyamasAmi deva- bhagavata: sammamAhaNa paDivohaNaTuM AsannagAmaMmi divase pesii| cAturmAsa . teNaM samaNe bhanavaM mahAvIre tIsaM vAsAI agAra vAsamajhe vasiya, sAiregAI duvAlasavAsAI chaumattha- saMkhyA kathanam pariyAe, desUNAI tosa vAsAI kevalipariyAe evaM bAyalIsaM vAsAI sAmaNNapariyAe basiya, bAvattari vAsAI RB gautamasavvAuyaM pAlaittA khoNe veyaNijjA uyanAmaguttakamme imIse osappiNIe dUsamasusamAe samAe bahuvIikkatAe svAminam devazarmapatitIhiM vAsehi addhanabamehi ya mAsehi sesehi pAvAe NayarIe hatyivAlassa raNo rajjugasAlAe juNNAe tassa bodhanArtha ducattAlIsa imassa vAsAvAsassa jese cautthe mAse sattame pakkhe kattiyabahule, tassa gaM kattiya bahulassa meSaNaM c| eka campAnagarI meM 2, do caumAse pRSThacampA meM 4, bAraha vaizAlI nagarI aura vANijagrAma meM 16, caudaha suu011|| rAjagRha nagara ke nAlandA nAmaka uparanagara meM 30, chaha caumAse mithilA nagarI meM 36, do bhadilapura meM 38, eka AlaMbhikA nayarI meM 39, eka zrAvastI nagarI meM 40, aura eka vajrabhUmi nAmaka anArya deza meM 41, isa prakAra bhagavAna ke ekatAlIsa caturmAsa bIta gaye / tatpazcAt jamapada vihAra karate hue bhagavAn antima bayAlIsavA~ caumAsA karane ke lie pAvApurI meM hastipAla rAjA ke purAnI cuMgIghara meM sthita hue // 0114 // che. jadA judA sthaLe, comAsA karavAthI te vakhate varatatI dezanI saghaLI sImAone AvarI levAmAM AvI hatI. // 446|| AthI saghaLA manuSya, bhagavAnanI vANIne apUrva lAbha meLavI zakayA hatA. chelle eTale ke betAlIsamuM cAturmAsa pAvApurImAMja ke jyAM saMghanI sthApanA, tripadInuM pradAna vigere thayuM hatuM, teja gAmamAM thayuM. ahIM bhagavAne te vakhate pAvApurImAM rAjya karatA hastipAla nAmanA rAjAnI dANuzALAmAM (jakAtasthAnamAM comAsuM karyuM. (sU011). zrI kalpa sUtra: 02 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 447|| kalpamaJjarI TIkA pannarasIpakkheNaM jA sA caramA rayaNI, tIe addharattIe ege abIe chaTeNaM bhaveNaM apANaeNaM saMpaliyaMkanisaNe dasa ajjhayaNAI pAvaphalavivAgAI, dasa ajjhayaNAI puNNaphalavivAgAI kahittA, chattIsaM ca apuTThavAgaraNAI vAgarittA evaM chappaNNaM ajjhayaNAI kahittA pahANaM nAma marudevajjhayaNaM vibhAvamANe kAlagae viikaMte smujjaae| chinnajAi jarAmaraNabaMdhaNe siddhe buddhe mutte aMtagaDe pariNibuDe sambadukkhappahINe jaae| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMde nAma doce saMvacchare pIibaddhaNe mAse naMdivaddhaNe pakkhe, aggivesse upasamitti avara nAme divase, devANaMdA nirati tti avaranAmA rayaNI, acce lave, muhutte pANa, siddhe thove, nAge karaNe, savvaTThasiddha muhutte sAI nakkhatte caMdeNa saddhi jogamuvAgae cAvi hosthaa| jaM rayaNi ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae taM raNi ca NaM bahuhiM devehi devIhi ya ovayamANehi ya uppayamANehi ya devujoe devasaNNivAe devakahakahe uppiMjalagabhUe yAvi hotthA ||muu0115|| chAyA-tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIraH AsanAM nijanirvANatithimanubhUya mama premAnurAmaraktasyAsya "mama nirvANaM dRSTvA kevalajJAnotpattipatibandho mA bhavatu" iti kRtvA gautamasvAminaM devazarmabrAhmaNapatibodhanArthamAsannagrAme divase preSayat / sa khalu zramaNo bhagavAna mahAvIrastriMzad varSANi agAravAsamadhye upitvA sAtirekANi dvAdazavarSANi chadmasthaparyAye, dezonAni triMzad varSANi kevaliparyAye, evaM dvicatvAriMzad varSANi zrAmaNyaparyAye uSitvA mUla kA artha-'teNaM kAleNaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIrane apane nirvANa kA dina samIpa jAnakara 'mere prema meM anurakta indrabhUti ke merA nirvANa dekhakara kevala jJAna kI utpatti meM vighna na ho, aisA vicAra kara gautama svAmI ko devazarmA brAhmaNa ko pratibodha dene ke lie pAsa ke eka grAma meM, dina meM bheja diyaa| vaha zramaNa bhagavAna mahAvIra tIsa varSa gRhavAsa meM rhe| kucha samaya adhika bAraha varSa taka chadmasthaparyAya meM rahe, tathA kucha kama tIsa varSe kevalI paryAya meM vicre| isa prakAra bayAlIsa varSa zramaNa-paryAya meM bhajana matha:-'teNaM kAleNaM tyA ana sabhaye lagavAna mahAvIre potAnA nialestan AvyuM jANuM "indrabhUtine mArA upara athAga prema che, ane tene lIdhe, tenuM kevaLajJAna avarodhAI jaze' ema vicArI gautama svAmIne te divase sAMje devazarmA brAhmaNane pratibaMdha karavA mokalI dIdhA. A devazarmA brAhmaNa, najIkanA gAmamAM rahetA hatA. ane te mekSa pathika temaja satyane grahaNa karavAvALA jaNAtuM hatuM. zramaNa bhagavAna mahAvIra trIsa varSa gRhasthAvAsamAM rahyA. bAra varSathI kaMIka adhika-arthAt bAra varSa sADA cha mAsa chavAstha-paryAyamAM rahyA. trIsa varSamAM gautamama svAminam devazarma pratibodhanArtha preSaNam / // 0114 // // 447 // koI zrI kalpa sUtra: 02 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 448 // kalpa maJjarI TIkA dvAsaptativarSANi sarvAyuSkaM pAlayitvA kSINe vedanIyAyuSkanAmagotrakarmaNi asyA avasarpiNyAduSSamasuSamAyAM samAyAM bahuvyatikrAntAyAM triSu varSeSu arddhanavameSu ca mAseSu, pApAyAM nagayA hastipAlasya rAjJo rajjukazAlAyAM jIrNAyAM tasya dvicatvAriMzattamasya varSAvAsasya yaH sa caturthoM mAsaH saptamaH pakSaH kArtikabahulaH, tasya khalu kArtikabahulasya paJcadazIpakSe yA sA caramA rajanI, tasyA ardharAtrau eko'dvitIyaH SaSThena bhaktenApAnakena saMpalyaGkaniSaNNaH daza adhyayanAni pApaphalavipAkAni dazAdhyayanAni puNyaphalavipAkAni kathayitvA patriMzaccApRSTavyAkaraNAni vyAkRtya evaM SaTpaJcAzadadhyayanAni kathayitvA pradhAnaM nAma marudevyadhyayanaM vibhAvayan kAlagata: vyatikrAntaH samudyAtaH chinnajAtijarAmaraNabandhanaH siddho buddho mukto'ntakRtaH parinivRtaH sarvaduHkhapahIno jaatH| rahe aura bahattara varSa kI samagra Ayu bhogii| tatpazcAt vedanIya AyuSka, nAma aura gotra karma ke kSINa hone para, isa avasarpiNI kAla ke duSSama muSama Are kA adhika bhAga bIta jAne para, tIna varSa aura sADheATha mAsa zeSa rahane para, pAvApurI meM rAjA hastipAla ke jIrNa cuMgIghara meM, usa bayAlIsaveM caumAse ke cauthe mAsa, sAta meM pakSa-kArtika kRSNapakSa kI amAvAsyA kI antima AdhI rAtri meM, eka advitIya (akele) nirjala SaSTabhakta kI tapasyA karake paryakAsana se virAjamAna hue| dasa adhyayana pApa ke phala-vipAka ke aura dasa adhyayana puNya ke phala-vipAka ke kahakara tathA chattIsa vinA pUche prazno kA uttara dekara-isa prakAra chappana adhyayana pharamA kara, pradhAna nAmaka marUdeva ke adhyayana kA prarUpaNa karate hue kAladharma ko prApta hue, saMsAra se nivRtta hue, punarAgamana-rahita ardhvagati-kara gaye, janma jarA aura maraNa ke bandhana se rahita hogye| kAMIka ochA kevalaparyAyamAM vicaryA. AvI rIte beMtAlIza varSa sAdhuparyAyamAM rahyA ane samagra rIte tera varSanuM AyuSya pUrNa karyuM. tyArabAda vedanIya, AyuSya, nAma ane netrakama kSINa thatAM, avasarpiNI kALanA duSamasuSamAM ArAne ghaNe khare bhAga vyatIta thatAM traNa varSa ane sADA ATha mAsa bAkI rahetAM, pAvApurImAM, hastIpAla rAjAnI junI karazALAdANuzALAmAM, beMtAlIsamA comAsAmAM ane caturmAsanA sAtamA pakhavADiyAmAM, kArataka vada amAvAsyI (gujarAtI Aso vadI amAsa-dIvALI)nI chelI ardharAtrIe, ekalA nirjala belAnuM tapazcaraNa karIne, paryaka-palAMThI AsanavALIne bhagavAna virAjyA. duHkha vipAka nAmanA sUtranA daza adhyayane ane sukhavipAka sUtranA daza adhyayananuM pravacana karyA bAda, tathA aNapUchAela chatrIsa praznonA uttara ApyA pachI, chappana adhyayananuM pharamAna karyA bAda, "pradhAna' nAmanA marudevanA adhyayananuM pravacana cAlatuM hatuM tevAmAM, bhagavAna kALadharma pAmyA. kALadharma pAmatAM saMsArathI nivRtta thayA; punarAgamana rahita banyA. udhvagati bhagavataH nirvANam / R0114 // // 448 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 449 // TRNAKAPANJ Poorvet to colococcer tasminkAle tasmin samaye candro nAma dvitIyaH saMvatsaraH, prItivardhano mAsaH, nandivardhanavezyaH upazametyapara nAmA divasa: devAnandA niratItyaparanAmnI rajanI arcI lavaH muhUrttaH prANaH, siddhaH stokaH nAgaHkaraNaM, svArthasiddho muhUrttaH svAtInakSatraM candreNa sArdhaM yogamupAgataM cApi abhavat / yasyAM rajanyAM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH kAlagatastasyAM rajanyAM ca khalu bahuSu deveSu devISu ca avapatatsu ca utpatatsu ca devodyotaH devasaMnipAtaH devakalakalaH utpiJjalakabhUtazcApyabhavat / / 0115 / / TIkA- 'teNaM kAleNaM teNaM samaraNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIraH, siddha hue, buddha hue, mukta hue, parama zAnti ko prApta hue aura samasta duHkho se rahita hue / usa kAla aura usa samaya meM candra nAmaka dvitIya saMvatsara thA, prItivardhana mAsa thA, nandivardhana pakSa thA / agnivezya jisakA dUsarA nAma upazama hai, dina thaa| devAnandA, apara nAma nirati nAmaka rAtri thI / ardha nAmaka laba thA, muhUrta nAmaka prANa thA, siddha nAmaka stoka thA, nAga nAmaka karaNa thA, sarvArthasiddha muhUrta thA aura svAtI nakSatra candramA ke sAtha yoga ko prApta thA / jisa rAtri meM zramaNa bhagavAn mahAvIra kA nirvANa huA, usa rAtri meM bahuta se devoM aura deviyoM ke nIce Ane aura upara jAne ke kAraNa deva- prakAza huA, devoM kA kala-kala huA devoM kI bahuta baDI bhIDa lagI ||0115 // TIkA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ne apane nirvANa ke dina samIpa karI gayA. janma jarA ane maraNanA badhanathI rahita thaI siddha, buddha, mukata, parinivRta, ane saduHkhAnA aMtakArI thayA, paramazAMti ne pAmI samasta duHkhAthI rahita banyA. te kALa ane te samaye 'caMdra' nAmanu' khIjuM varasa cAlatu hatu. temAM prItivana mAsa hatA. ane nAMdivardhana nAmanuM pakhavADiyuM hatu. 'agnivezya' athavA 'upazama' nAmane divasa hatA. devAnaMdA athavA nirati' nAmanI rAtrI hatI. 'adha" nAmanA lava hatA. 'muhUta" nAmane! prANa hatA 'siddha' nAmanuM staka hatuM, 'nAga' nAmanuM karaNa hatuM. 'sarvA-siddha' nAmanuM murhuta hatu, ane svAti nakSatrane caMdramA sAthe yAga varatI rahyo hato. je rAtrie zramaNa bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA, te rAtrIe ghaNA devadevIonA AvAgamanane lIdhe deva-prakAza thavA pAmyA hatA. zrI kalpa sUtra : 02 A uparAMta devAnA meLe jAmyA hatA. deveAnA kalakalATanI sAthe ghaNI bhIDa paNa jAmI hatI. (sU0 115) vizeSA - bhagavAna mahAvIra peAtAne aMtakAla najIkamAM pravatA joyA eTale deha chUTavAnA vakhata AvI zrIkalpamaJjarI TIkA bhagavataH nirvANa varNanam / ||0115 / / // 449 // Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 450 // AsannAM= samIpaprAptAM nijanirvANatithi = svamokSadinam anubhUya = jJAtvA mama premAnurAgaraktasya mayi snehavataH asya = gautamasya mama nirvANaM dRSTA, kevalajJAnotpattipratibandhaH = kevalajJAnaprAptyantarAyo mA bhavatu iti kRtvA = iti vicArya gautamasvAminaM devazarmabrAhmaNa pratibodhanArthe = devazarmAkhyasya brAhmaNasya pratibodhaprayojanAya, AsannagrAme - pApApurIsamIpavartini grAme divase preSayat = meSitavAn / sa khalu zramaNo bhagavAn mahAvIra; triMzad varSANi agAravAsamadhye = gRhavAsamadhye, uSitvA =vAsaM kRtvA sAtirekANi-sAdhikAni dvAdazavarSANi chadmasthaparyAye, dezonAni = kiMcidUnAni triMzat varSANi kevaliparyAye = kevalitve, evaM dvicatvAriMzad varSANi zrAmaNyaparyAye=cAritraparyAye uSitvA sthitvA janmakAlAdArabhya dvAsaptati varSANi sarvAyuSkaM sarvamAyuH pAlayitvA = samApya vedanIyAyuSkanAmagotrakarmaNi kSINe sati asyA avasarpiNyA:= jAnakara 'mere upara sneha rakhanevAle gautama ko merA nirvANa dekhakara kevalajJAna kI prApti meM vighna na ho' isa prakAra vicAra kara gautamasvAmI ko devazarmA nAmaka brAhmaNa ko pratibodha dene ke lie pAvApurI ke samIpavarttI kisI grAma meM dina ke pIchaleM samaya bheja diyA / zramaNa bhagavAn mahAvIra tIsa varSa taka gRhavAsa meM rhe| kucha samaya adhika bAraha varSa paryanta chadmasthA vasthA meM rhe| aura kucha samaya kama tIsa varSa kevalI - paryAya meM rhe| isa prakAra bayAlIsa varSoM taka cAritraparyAya meM rahe / janmakAla se AraMbha karake samagra Ayu vahattara 'varSakI bhogI / tatpazcAt vedanIya, zrAyu, pahoMcyA che ema jANyuM teone jaNAtuM hatuM ke indrabhUti nAmanA mArA paTTaziSyane mArA para ghaNA anurAga che. A anurAgathI gautama mArA dehAvasAna vakhate peAtAnI jJAnabhUmikAthI kadAca cyuta thAya! te tene nirAvaraNa evu kevalajJAna prApta thavAmAM vighna upasthita thAya, eTalA mATe gautamasvAmIne pAsenA gAmamAM rahenAra devazarmA nAmanA brAhmaNanA pratioSa mATe divase ja mokalI dIdhA. zramaNa bhagavAnanuM samagra jIvananuM siMhAvaleAkana karatAM ApaNane jANavA maLe che ke tenA trIza varasanA samaya gRhastha jIvanamAM pasAra thayA. A jIvanamAM bAlyAvasthA khAda karatAM temano bAkInA gRhastha jIvanamAM temaNe peAtAno gRhasthakALa sayamIpaNe ane virakta dazAmAM gALyA. khAra varSathI adhika vakhata kaThIna sAdhu avasthAmAM pasAra karyo. A kALamAM temaNe bhagIratha prayAse| AdaryA ane AtmasAdhanAnI prApti karI. bAkInA trIza varSo kevalIpaNe vyatIta karI khetera varSoMnu samaya AyuSya temaNe pUrUM' karyu. A prakAre bhagavAne betAlIsa varSonuM cAritra pALyu. kevaLajJAna thAya che, chatAM dehanI sthiti ubhI rahe che. A dehane AdhAre vedanIya, AyuSya, nAma ane zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavataH nirvANa varNanam / // mR0115|| // 450 // Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasatre // 451 // etadavasarpiNI sambandhinyAM duSSamasuSamAyAM samAyAM bahuvyatikrAntAyAm = adhikAMzena vyatItAyAM, tasyAM punaH triSu varSeSu arddhanavameSu - sArdhASTAsu mAseSu zeSeSu = zravaziSTeSu satsu, pApAyAM nagaryA hastipAlasya = tadAkhyasya rAjJaH jIrNAyAM=purANyAM rajjukazAlAyAM tasya dvicatvAriMzattamasya varSAMvAsasya = varSartanivAsasya cAturmAsasya yaH sa caturtho mAsaH, saptamaH pakSaH - zrAvaNakRSNapakSAdayaM saptamaH pakSaH kArtika bahula : = kArtika kRSNapakSaH, tasya khalu kArtikabahulasya=kArtika kRSNapakSasya pazcadazIpakSe = amAvAsyAtithau yA sA caramA = antimA rajanI = rAtriH, tasyAH rajanyA ardharAtre = rAtrerarddhabhAge ekaH - ekAkI advitIyaH - aparamuktigAmijanarahitaH, apAnakena jalapAnarahitena SaSThena bhaktena - dinadvayataporUpeNa yuktaH saMpalyaGkanipaSNa = padmAsanopaviSTaH daza adhyayanAni pApaphalavipAkAni= nAma aura gotra nAmaka cAra aghAtika karmoM kA kSaya ho jAne para isI avasarpiNI kAla ke duSSama - suSama nAmaka cauthe Are kA adhika bhAga bIta jAne para aura sirpha tIna varSa tathA sADheATha mahIne zeSa rahane para pAvApurI meM hastipAla rAjAkI purAnI zulkazAlA meM bayAlIsaveM caumAse ke cauthe mAsa aura sAtaveM pakSa meM kArtika mAsa ke kRSNa pakSa meM aura phArtika kRSNapakSa kI amAvasyA tithi meM, antima rAtri ke ardha bhAma meM arthAt AdhI rAta ke samaya meM akele- dUsare mokSagAmI jIva ke sAtha ke binA hI jala-pAna rahita vele kI tapasyA ke sAtha padmAsana se virAjamAna hue| usa samaya vipAkasUtra ke prathama skandha nAma se prasiddha pApa kA gotra krama rahetAM hoya che. deha chUTatAM A karmone paNa sada'tara nAza thaI jaya che ane va nirAkAra avasthA prakaTa karI siddha thAya che. bhagavAnanA aMtimakALa vakhate asarpiNIkALa cAlatA hatA. AmAM paNa duSpama suSamA nAmanA cothA ArAnA lagabhaga pUro samaya vyatIta thayA hatA eTale ceAthA ArAnA phakta traNa varSa ane sADAATha mahinA ja khAkI rahyA hatA. A samaye bhagavAna pAvApurImAM hatA. tyAMnA rAjA hastipAla hatA. tenI gaNuzALAmAM paNa bhagavAne khetAlIsamuM cAturmAsa ka" hatuM. A caturmAsanA ceAtheA mahinA cAlI rahyo hateA. tema ja caturmAMsanuM sAtamu pakhavADiyuM vyatIta thai rahyuM hatuM. A mAsa kArataka mahinAnA hatA, jene ApaNe AsA mAsa tarIke gaNIe choe. kArtika vada ( gujarAtImAM Ase vada) amAsane divase ardha rAtrinA pAchalA pahere bhagavAna meAkSa padhAryA, bhagavAnanA deha chUTatI vakhate bhagavAna ekalA ja meAkSagAmI hatA. te samaye jagatanA kei paNa jIva siddha thayA ja na hatA. a Mtima samaye bhagavAne cAvIhAranA tyAgarUpa chaThTha Adarela hatA. tapazrcara sAthe padmAsana vALI sthira zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavataH nirvANa varNanam / ||0115 / / // 451 // Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre ||452|| pAvasa vipAkasUtrasya prathamaskanghatvena prasiddhAni duHkhavipAkamAmakAni dazasaMkhyakAnyadhyayanAni, tathA dazaadhyayanAni puNyaphalavipAkAni = vipAkasUtrasya dvitIyazrutaskandhasvena masiddhAni sukhavipAkanAmakAni dazAdhyayanAni kathayitvA ca = puna: SaTtriMzat = SaTtriMzadadhyayanAtmakAni apRSTavyAkaraNAni=praznaM vinaiva uktAni uttarAdhyayananAmnA prasiddhAni vyAkRtya = uktvA evam anena prakAreNa SaTpaJcAzadadhyayanAni kathayitvA pradhAnanAmakaM marudevAdhyayanam vibhAvayana= nirUpayan kAlagataH = kAladharmaprAptaH, kAryasthitibhavasthiti kAlAdgataH, vyatikrAntaH = saMsArAd vyatigataH, samudyataH= apunarAvRtyorddha gataH / chinnajAtijarAmaraNavandhanaH = unmUlitajAtijarAmaraNakAraNakarmA, siddha: - sAdhitaparamArthaH, buddhaH=jJAtatattvArthaH, muktaH=sakalakarmakalApapAzAdviyuktaH, antakRtaH = durIkRtasarvaduHkhaH, parinirvRtaH = sarvasantApAbhAvAt paramazAntimAptAH, tathA ca kIdRzoM jAta iti darzayati - sarvaduHkhaprahINaH prahINazArIramAnasa sarvaduHkhaH jAtaH abhavat / phalavipAka darzAnevAle dasa duHkhavipAka nAmaka adhyayanoM ko tathA vipAkasUtra ke dvitIya adhyayana ke nAma se prasiddha, puNya kA phala batalAnevAle dasa mukhavipAka nAmaka adhyayanoM ko kaha kara aura uttarAdhyayana ke nAma se masiddha chattIsa adhyayana rUpa apRSTa vyAkaraNoM ko arthAt pUche binA hI kiye gaye vyAkaraNoM ko kaha kara aura isa prakAra saba chappana adhyayana pharamA kara pradhAna nAmaka marUdeva adhyayana kA prarUpaNa karate hue kAladharma ko prApta hue| arthAt kAyasthiti aura bhavasthiti se mukta hue, punarAgamana rahita gati ko prApta hue, janma jarA aura maraNa ke bandhana se mukta hue, paramArtha ko sAdhakara siddha hue, taccArtha ko jAnakara buddha hue aura samasta karmoM ke samUha se mukta hue, unake samasta duHkha dUra ho gye| kisI bhI prakAra kA saMtApa na rahane se parama zAMti ko nirvANa ko prApta hue, aura isa kAraNa samasta zArIrika aura mAnasika duHkhoM se rahita ho gaye / ayA bhana, nayananA yoge vizalyA hatA. zuddha dhyAnanA yathA pAye mAiDha tha pAMca laghuakSara meTale 'a-i-u4-haiM' A pAMca akSarAnA uccAraNamAM jeTale vakhata pasAra thAya teTale vakhata te pAce rahI zeSa rahelA vedanIya, Ayu, nAma, gotra A cAre karmonA kSaya karI meAkSa padhAryAM. je vakhate bhagavAna tapasyA sAthe padmAsana vALI beThA hatA te samaye bhagavAnanI vANIne chevaTanA pravAhu nIkaLye jatA hatA. jema bhAdaravA mAsanA chellA varasAda pUrNa zaktithI dhAdhamAra paDe che tema bhagavAnanI A vANI chellI hatI; tethI jeTalA zabdo vANI dvArA AAvavA bAkI hatA te sa zabdAdika pudgalA akhaMDapaNe vahetA thayA ne vANI rUpe geADavAi svaya' mukhethI dhvani mArata nIkaLavA saMDayA, zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA bhagavataH nirvANavarNanam / ||suu0115 // // 452 // Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa ma // 45 // tasmin kAle tasmin samaye bhagavato-nirvANakAlAvasare candro nAmadvitIyaH saMvatsara AsIt , tathA prItivarddhano nAma mAsaH, nandivarddhano nAma pakSaH, upazametyaparanAmA agnivezyo nAma divasaH, niratItyaparanAmnI devAnandA nAma rajanI-rAtriH, a) nAma lavaH, muhUrto nAma prANaH, siddho nAma stokaH, nAgo nAmakaraNaM, svArthasiddho nAma muhUrtaH, svAtI nakSatraM candrega sArddha yoga-saMbandham upAgataM cApi abhavat / yasyAM rajanyAM rAbau ca khalu zramaNoM bhagavAna mahAvIraH, kAlagataH-kAlaM kRtavAn tasyAM rajanyAM ca khalu bahuSu deveSu devISu ca avapatatsu-adhaAgacchatsu utpatatsu-Urdhva gacchatsu ca devodyotaHdevaprakAzaH, devasaMnipAta: devasaGgamaH, devakalakala: devanAdaH utpiJjalakabhUtaH saMbAdhazcApi abhavat / 'bahuhiM devehi' ityAdiSu saptamyarthe tRtIyA ||suu-115|| mUlam -tae NaM se goyamasAmI samaNassa bhagavazrI mahAvIrassa nivvANaM suNiya vajjAhae viva khaNaM moNamolaMbiya Nado jaao| tao pacchA mohavasaMgao so vilavai-bho! bho ! bhadaMta mahAvIra ! hA! hA! usa kAla aura usa samaya meM arthAt bhagavAn ke nirvANa ke avasara para candra nAmaka dvitIya saMvatsara thaa| prItivardhana nAmaka mAsa, nandivardhana nAmaka pakSa, upazama jisakA dUsarA nAma hai aisA agnivezya nAmaka divasa thaa| devAnandA, jisakA dUsarA nAma nirati hai, rAtri thii| ardha nAmaka lava, muhUrta nAmaka prANa, siddha nAmaka stoka, nAga nAmaka karaNa, sarvArthasiddha nAmaka muharta thA aura svAtI nakSatra ke sAtha saMbaMdha ko prApta thaa| jisa rAtri meM zramaNa bhagavAn mahAvIra kA nirvANa huA, usa rAtri meM bahuta se devoM aura deviyoM ke nIce Ane aura Upara jAne se devaprakAza huA, devoM kA saMgama huA, devoM kA kalakala nAda huA aura devoM kI bahuta baDI bhIDa bhI huI ||suu0115|| A vakhate bhagavAnanA pravacanamAM vipAka sUtrane prathama zrataskaMdha jene duHkhavipAka tarIke oLakhavAmAM Ave che, tema ja vipAkasUtrane bIje zrutaskaMdha jemAM puNyanA sukharUpa phaLo varNa vyAM che te vipAkasUtra vANImAM AvatuM A uparAta vaNa pUchelA evA chatrIsa adhyayanavALuM uttarAdhyayanasUtra temanA mukha dvArA nIkaLatuM hatuM, tema ja chIpana adhyayane paNa pravacanamAM jaNAtAM hatAM. A adhyayanamAM 'marudeva'nuM adhyayana cAlatuM hatuM te daramyAna bhagavAnano deha chUTI gayo ane ajara-amara avinAzI ane caitanya svarUpa evA padane bhagavAnane AtmA pAmyuM. te vakhate kayA kayA go. nakSatra, muhUrto, mAsa, dina vigere vartI rahyAM hatAM. tenuM khAna mU pAkamAM aMkita karavAmAM AvyuM che. (sU0115) bhagavataH nirvANavarNanam / 0115 // che // 453 // zrI 395 sUtra:02 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 454 // mohakaliyaM vIyagA eva appA Ama nAhamannassa kaa|| icAi yasamayami / vIra ! eyaM kiM kayaM bhagavayA, jaM caraNapajjubAsagaM dUre pesiya mokkhaM ge| kimahaM tumheM hattheNa gahiya hara acihissaM, ki devANuppiyANaM nivvANavibhAgaM apatthissaM, je NaM meM dUre pesii| jai dINasevarga meM saraNa saddhi anaissaM to kiM mokkhaNayaraM saMkiNaM abhavissaM? mahApurisA u sevagaM viNA khaNaMpina ciTThati, kalpabhadaMteNa sA nII kahaM visariyA / imA pavittI vipariyA jaayaa| saha NayaNaM tAva dUre ciTThau paraM aMtasamae maJjarI mamaM didvi o'vi dUre pakkhivI / ko avarAho mae kao jaM evaM kayaM / ahuNA ko mama goyama goyametti TIkA kahiya saMbohissai, kamahaM paNDaM pucchissAmi, ko me hiyayagaya paNhaM samAhissai / loe micchaMdhayAro pasarissai, taM koNaM avAkarissai / evaM vilavamANe goyamasAmI maNaMsi citIa-'saccaM, jaM vIyarAgA rAgarahiyA ceva havaMti / jassa nAma ceva vIyarAgo se kaMsi rAgaM karejA! evaM muNiya ohiM pauMjai / ohiNA bhavakuvapADiNaM mohakaliyaM vIyarAgo bAlabharUvaM niyAvarAhaM jANiya taM khAmiya pacchAyAvaM karei aNuciMtei yako mama?, ahaM kassa? ego eva appA Agacchai gacchai ya, na kovi teNa saddhi Agacchai gacchai y| " ego haM natthi me koi. nAhamannassa kassa vi / gautama eva mappANamaNasA, adIpamaNusAsae " // 1 // iccAi / svAminaH vayaNeNa egatta bhAvaNA bhAviyassa goyamasAmissa kattiyamukkapaDivayAe diNayarodayasamayami ceva loyA vilApaloyAloyaNasamatthaM nivvANaM kasiNaM paDipuNNaM avvAhayaM nirAvaraNaM aNaMtaM aNuttara kevalabaranANadaMsaNaM samuppaNNaM / varNanam kevalajJAna tayA bhavaNavaivANamaMtarajoisiyavimANavAsIhi devadevI videhi sayasayaiTTIsamiddhehi AgaMtUNa kevalamahimA kyaa| mAptizca telukammi amaMdANaMdo sNjaao| mahApurisANaM savvAvi ceTA hiyaharA eva havati / tahAhi muu0116|| ___ "ahaMkAro vi bohassa, rAgo vi gurubhttio| visAo kebalassAsI, cittaM goyamasAmiNo // 1 // ___rayaNi caNaM samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae, sA rayaNI devehiM ujjeviyaa| tappabhiyaM sA rayaNI loe dIvAliyattipasiddhA jaayaa| navamallaI navalecchaI kAsI kosalagA aTThArasa vi gaNarAyANo saMsArapArakaraM posahovacAsadugaM krisu| bIe divase kattiya suddhapaDivayAe goyamasAmissa kevalamahimA devehi // 454 // kayA, teNaM taM divasaM nUyaNavarisAraMbhadivasattaNeNa pasiddhaM jAyaM / bhagavaoM jeTThabhAuNA naMdivaddhaNeNa bhagavaM mokkhagayaM soccA sogasAyare nimajjieNa cautthaM kayaM / sudaMsaNAe bhaiNIe taM AsAsiya niyagihe ANAviya cautthassa pAraNagaM kAriyaM teNa sA kattiyasuddhabiiyA bhAubIyatti pasiddhiM pattA ||muu0116|| zrI kalpa sUtra: 02 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 455 / / chAyA - tataH khalu sa gautamasvAmI zramaNasya bhagavato mahAvIrasya nirvANaM zrutvA vajrAhata iva kSaNa maunamavalambya stabdho jAtaH / tataH pazcAd mohavazaGgataH sa vilapati-bho bho bhadanta ! mahAvIra ! hA! hA ! vIra ! etat kiM kRtaM bhagavatA ! yat caraNaparyupAsakaM mAm dUre preSya mokSaM gataH, kimahaM tvAM hastena gRhItvA ? asthAsyam, kiM devAnupriyANAM nirvANavibhAgaM prArthayiSyam, yena mAM. dUre maipyaH yadi dInasevakaM mAM svakena sArddhamaneSyaH, tadA kiM mokSanagaraM saGkIrNamabhaviSyat ? mahApuruSAstu sevakaM vinA kSaNamapi na tiSThanti, bhadantena sA nItiH kathaM vismRtA ? iyaM pravRtti viparItA jAtA / sahanayanaM tAvad dUre tiSThatu, paramantasamaye mAM dRSTitospi dure prAkSipaH ko'parAdho mayA kRtaH ? / yad evaM kRtam / adhunA ko mAM gautama gautameti kathayitvA sambodhayiSyati, kamahaM praznaM prakSyAmi, ko me hRdayagataM manaM samAdhAsyati / loke mithyAndhakAraH prasariSyati, mUla kA artha- 'taraNaM se' ityAdi / usake bAda gautamasvAmI zramaNa bhagavAn mahAvIra kA nirvANa huA suna kara kSaNa bhara mauna raha kara sunna ho gaye, jaise patra kA AghAta lagA ho| usake bAda moha ke vazIbhUta hokara vaha vilApa karane lage - he bhagavan ! mahAvIra ! hA hA ! vIra ! yaha kyA kiyA Apane ? mujha caraNa- sevaka ko dUra bheja kara Apa mokSa cale gaye ! kyA Apa ko hAtha se pakar3a kara baiTha jAtA ? kyA devAnupriya ke mokSa meM hissA ba~TAne kI mAMga karatA, jisase mujhe dUra bheja diyA ? agara isa dIna sevaka ko bhI sAtha lete jAte to mokSanagara sa~kar3A ho jAtA vahA~ jagaha nahIM milatI ? mahApuruSa sevaka ke vinA kSaNabhara bhI nahIM rahate: Apane yaha nIti kaise visAra dI ? yaha to ulaTI hI bAta huI ! are sAtha le jAnA to dUra rahA, magara antima samaya meM mujhe najaroM se bhI ojhala pheMka diyA ! aisA kyA aparAdha kiyA thA maiMne jo yaha kiyA ? Aha, aba 'goyamA, goyamA, kaha kara kauna mujhe saMbodhana karegA ? maiM kisase bhUjanotha 'tae NaM se' ityAdi tyAramA gautamasvAmI bhagavAna mahAvIranu nirvANu sAMlajI ghaDIlara zUnakAra thaI gayA. temane vajra jevA AdhAta lAgyA. tyArapachI meAhavaza thaI vilApa karavA maDayA, vilApa karatAM karatAM khelavA lAgyA ke he bhagavAna! Ape zuM karyu? Apa tamArA caraNasevakane taraDI meAkSa padhArI gayA ? zuM huM tamArA hAtha pakaDI besI javAnA hatA ? zu mekSamAM bhAga paDAvavAnA hatA ? jethI tameAe mane dUra mokalI ApyA! zuM tame mane sAthe laI jAta tA tyAM jagyAnA taTI paData ? mahApurUSa sevaka vinA ghaDI paNa rahI zakatA nathI ! Ape kai nItinuM pAlana karyuM ? sAthe levAnu te dUra raghu, paNa sUtima samaye tame najarathI dUra karyo ! me' AvA kayA mane gAyamA! gAyamA kahI A teA ulaTI vAta khanI! aparAdha karyAM hatA ? 'are zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA gautama svAminaH vilApa varNanam / ||suu0116|| // 455 // Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtre // 456 // TIkA gautama taM kaH khalu apAkariSyati ? / evaM vilapan gautamasvAmI manasyacintayat-satyaM, yada vItarAgArAgarahitA eva bhavanti, yasya nAmaiva vItarAgaH sa kasmin rAgaM kuryAt / evaM jJAtvA avadhi pryudd'e| avadhinA bhavakUpapAtinaM mohakalitaM vItarAgopAlambharUpaM nijAparAdhaM jJAtvA kSAmayitvA pazcAttApaM karoti anucintayati ca-ko mama? ahaM kasya ? eka eva AtmA Agacchati gacchati ca, na ko'pi tena sArddham Agacchati gacchati c| kalpa maJjarI " eko'haM nAsti me ko'pi nAhamanyasya kasyApi / evamAtmAnaM manasA adInamanuzAsayet" // 1 // prazna karU~gA? kauna mere hRdayagata prazna kA samAdhAna karegA? loka meM mithyAtva kA jo andhakAra phailegA, kauna use dUra karegA? isa prakAra vilApa karate-karate gautamasvAmI ne mana meM vicAra kiyA-saca hai, vItarAga rAga-rahita hI hote haiN| jisakA nAma hI vItarAga hai, vaha kisa para rAga karegA? yaha jAnakara gautama svAmI ne avadhijJAna kA prayoga kiyaa| avadhijJAna se bhavakUpa meM girAnevAlA, mohayukta aura vItarAga ko ulahanA denA rUpa apanA aparAdha jAna kara aura khamA kara pazcAttApa kiyA aura vicAra kiyaa| "ego haM nasthi me koi, nAhamannassa kassavi / svAmievamappANamaNasA, adINamaNusAsae" ||1||iti / no'vadhi "merA kauna aura maiM kisakA? akelA hI AtmA AtA hai aura jAtA hai| na koI usa ke saath| prayuJjanam AtA hai na jAtA hai| maiM akelA hU~, merA koI nahIM hai aura na maiM hI kisI anya kA huuN| isa prakAra mana se msuu0116|| keNa belAvaze ?' huM tene prazno pUchIza? mArI zaMkAnuM samAdhAna keNa karaze ? jagatanA mithyAtva rUpa aMdhakArane koNa dura karaze ? A pramANe vilApa karatAM gautamasvAmIe vicAra karyo ke e sAcuM che ! vItarAga te rogarahita ja hoya ! je rAgarahita thayA che teja vItarAga kahevAya ! AvA vItarAgI kenA upara rAga kare ? AvuM samajatAM gautama svAmIe avadhijJAnane upaga mUkaye. avadhijJAnathI jotAM jaNayuM ke vikRpamAM haTha sevanArI mehavALI vANI belI vItarAgane Thapake detAM mahAna aparAdha thAya che ! AthI teoe thayela aparAdhanI mAphI mAgIne pazcAttApa karavA lAgyA. pazcAttApa sAthe vicAre udbhavyAM ke "ego haM natthi me koi, nAhamannassa kassa vi| eva mappANamaNasA, adINamaNusAsa e // 1 // iti / // 456|| huM keNa, mArUM koNa? huM kone ? AmAM ekale jAya che ane ekale Ave che ! tenI sAthe kaI jatuM jatuM nathI, tema ja Avatu paNuM nathI ! huM ekalo ja chuM'! mArUM kaI nathI ane huM paNa koIne nathI ! A * prakAre manathI adIpa thaI AtmA upara rAjya calAvanAra thavuM joIe. zrI kalpa sUtra: 02 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 457 // SABAKAFAHAHEAAAH! ityAdivacanena ekatvabhAvanAbhAvitasya gautamasvAminaH kArtikazuklapratipadi dinakarodayasamaye eva lokAlokA''lokanasamartha nirvANaM kRtsnaM pratipUrNam avyAhataM nirAvaraNam anantam anuttaraM kevalavarajJAnadarzanaM samutpannam / tadA bhavanapativyantarajyautiSika vimAnavAsibhiH devadevIvRndaiH sva-sva - Rddhi-samRddhibhiH Agatya kevalamahimA kRtaH / trailokye amandAnandaH saMjAtaH / mahApuruSANAM sarvA api ceSTAH hitakarya eva bhavanti / tathAhi"ahaGkAro'pi bodhAya, rAgo'pi gurubhaktayeH / viSAdaH kevalAyAsIt, citraM gautamasvAminaH " // 1 // apane adIna=udAra AtmA kA anuzAsana karanA caahie| ityAdi vacana se ekatvabhAvanA se bhAvita gautamasvAmI ko kArttika zuklA pratiSad ke dina, sUryodaya ke samaya hI loka aura aloka ke avalokana meM samartha, nirvANa kA kAraNa, saba padArthoM ko sAkSAtkAra karane vAlA, pratipUrNa avyAhata, nirAvaraNa, ananta, aura anuttara zreSTha kevalajJAna aura kevaladarzana utpanna ho gyaa| usa samaya bhavanapati vyantara, jyotiSika aura vimAnavAsI devoM aura deviyoM ke samUha ne apanI-apanI Rddhi-samRddhi ke sAtha Akara kevalajJAna kI mahimA kI tInoM lokoM meM amanda Ananda ho gyaa| mahApuruSoM kI sabhI ceSTAe~ hitakara hI hotI haiN| kahA bhI hai"ahaMkAro vi vosssa, rAgo vi gurubhattio / visAo kevalassAsI, cittaM goyama sAmiNo // 1 // iti / arthAt --- Azcarya hai ki gautamasvAmI kA ahaMkAra bodha - prApti kA kAraNa bana gayA, rAga gurubhakti kA A pramANe ekatva bhAvanAthI bhAvita thaI gautama svAmIe kArataka suda ekamanA divase sUryodaya vakhate kevaLajJAna prApta karyu". A kevaLajJAna leAkAlAkane jovAvALuM nirvANanA kAraNabhUta, svaparaprakAzaka, pratipUrNa, avyAhata, nirAvaraNa, anaMta, anuttara ane zreSTha hoya che. kevaLajJAna sAthe kevaLardezana paNa utpanna thayuM. te samaye bhavanapati, vyaMtara, jayAtiSaka ane vimAnavAsI devadevIonA samUha pAtapeAtAnI riddhi-samRddhi sAthe utarI Avye ane kevaLajJAnanA utsava ujavyeA. traNe lekamAM apUrva AnaMda vyApI rahyo. mahApuruSonA sarvAMvyavahAra hitakara ja hoya cheu che 3 zrI kalpa sUtra : 02 " ahaMkArI va bohissa; rAgo vi gurubhattio / visAo kevalassAsI, cittaM goyamasAmiNo " arthAt--Azcarya che ke gautama svAmInA ahaMkAra, bedha prAptinu` kAraNu khanI gayuM. rAga gurubhaktinuM kAraNa // 1 // kalpa maJjarI TIkA gautamasvAminaH kevalamAptiH / ||muu0116|| // 457 // Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpa maJjarI // 458 // TIkA yasyAM rajanyAM ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH kAlagataH sA rajanI devaidudyotitA, tatprabhRti sA rajanI loke dIpAvalikA iti prasiddhA jaataa| navamallakI-navalecchakI-kAzI-kozalakA aSTAdazApi gaNarAjAH saMsArapArakaraM poSadhopavAsAdikamakurvan / dvitIye divase kArtikazuddhapatipadi gautamasvAminaH kevalamahimA devaH kRtH| tena sa divaso nUtanavarSArambhadivasatvena prasiddho jaatH| bhagavato jyeSThabhrAtA nandivardhanena bhagavantaM mokSagataM zrutvA zokasAgare nimagnena caturtha kRtam / sudarzanayA bhaginyA tamAzvAsya nijagRhe AnAyya caturthasya pAraNakaM kAritam , tena sA kArtikazuddhadvitIyA bhrAtRdvitIyeti prasiddhi prAptA ||muu0116|| kAraNa banA-aura zoka kevalajJAna kA kAraNa ho gyaa| jisa rAtri meM zramaNa bhagavAn mahAvIra mukta hue, usa rAtri meM devoM ne khUba prakAza kiyaa| tabhI se vaha rAtri loka meM 'dIpAvalI' ke nAma se prasiddha huii| kAzI deza ke nau mallakI aura kozala deza ke nau lecchakI isa prakAra aDhArahoM gaNarAjAone saMsAra se pAra karanevAle do-do poSadhopavAsa kiye| dUsare dina kArtika zuklA pratipad ko devoM ne gautamasvAmI ke kevalajJAna kI mahImA kii| isa kAraNa vaha dina nUtana varSArambha kA dina prasiddha huaa| bhagavAn ko mokSa gayA suna kara zoka-sAgara meM DUbe hue bhagavAn ke jyeSTha bhrAtA nandi- vardhana ne upavAsa kiyaa| mudarzanA bahina ne unako sAntvanA dekara aura apane ghara para lAkara upavAsa kA pAraNaka krvaayaa| isa kAraNa kArtika zuklA dvitIyA 'bhAI dUja' ke nAma se prasiddha huii|muu-116|| thaI paDayuM zaka ane kevala jJAnanuM kAraNa thayuM. je rAtrIe zramaNa bhagavAna mahAvIra mukta thayA te rAtrIe devee khUba prakAza pAtharyo ane tethI ja te rAtrI lekamAM "divALI" tarIke prasiddhi pAmI. - kAzI dezanA mallaki jAtinA nava mugaTabaMdha rAjAo ane kezala dezanA leRki jAtinA nava ema kula aDhAra dezanA rAjAoe saMsAra pAra karavAvALA bae piSadha upavAsa karyA hatA. kAzI dezanA rAjAo "malika" tarIke ane kauzala dezanA rAjAe "lecchaki" tarIke oLakhAya che. bIje divase kArataka suda ekamanA divase dee gautamasvAmInA kevaLajJAnano mahimA karyo; tethI te "nUtana vAra' tarI mANabhAya che. bhagavAnane mokSa padhAryA jANI zokagrasta thayelA bhagavAnanA jayeSTha bhrAtA naMdIvardhane upavAsa karyo. temanI sudarzanA hene naMdivardhanane sAMtvanA ApI temane potAne ghera pAraNuM karAvyuM tethI bhAIbIja tarIke prakhyAta che. (sU0116) dIpAvalyAdeH prasiddhikAraNa varNanam / muu0116|| // 458 // che zrI kalpa sUtra: 02 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpa maJjarI // 459 // TIkA ___TIkA-'tae NaM se goyamasAmI' ityAdi / tataH khalu saH gautamasvAmI zramaNasya bhagavato mahAvIrasya nirvANa-mokSaM zrutvA vajrA''hata iva vajratADitavat kSaNa-kSaNaparyantaM, maunaM avalambya-Azritya stabdha kuNThitaceSTaH jAtaH, tataH pazcAt-tadanu mohavazaGgataH jAtamohaH sa gautamasvAmI vilapati-vilApaM karotibho bho bhadanta ! mahAvIra ! hA! hA! vIra ! etat kiM kRtam bhagavatA? caraNaparyupAsakaM svacaraNasevakaM mAm dUre preSya mokSaM nirvANaM gtH| kim ahaM tvAM hastena gRhItvA asthAsyam-sthito'bhaviSyam ?, kiM-devAnupiyANAM nirvANa vibhAgaM pArthayiSyam ayAciSye ? yena hetunA mAM dure preSayA-preSitavAn / yadi dInasevakam mAM svena sArddham aneSyaH, tadA-tarhi kiM mokSanagaraM-muktipuraM, saGkIrNa-niravakAzam abhaviSyat / mahApuruSAstu sevaka vinA kSaNamapi na tiSThanti, bhadantena sA-sevakasahanayanI nItiH paripATI kathaM kena prakAreNa vismRtA vismaraNapathaM nItA? iyam eSA pravRttiH viparItA viparyastA jaataa| sahanayanaM tu tAvat dure tiSTatu, paraM-kintu antasamaye nirvANakAle, mAM dRSTito'pi netrato'pi dUre prAkSipaH prakSiptavAn / kA aparAdhaH mayA kRtaH? TIkA kA artha-taba gautamasvAmI zramaNa bhagavAn mahAvIra kA nirvANa huA suna kara, mAnoM vajra se Ahata hue hoM, isa prakAra kSaNabhara mauna raha kara sunna ho gaye ! tatpazcAt moha ke vaza ho kara vaha vilApa karane lage, he bhagavan ! mahAvIra ! hA! hA! vIra ! Apane yaha kayA kiyA? mujha caraNasevaka ko dUra bheja diyA aura Apa svayaM mokSa cala diye ! kyA maiM Apa ko hAtha se pakar3a kara baiTha jAtA? kyA Apa ke mokSa meM hissA mAMga letA? phira kyoM mujhe dUra bheja diyA? agara mujha garIba sevaka ko apane sAtha lete jAte to kyA mokSa-nagara meM jagaha na milatI? mahApuruSa sevaka ke vinA kSaNa bhara bhI nahIM rahate, bhadanta ne yaha paripATI kaise bhulA dI? yaha tA ulaTI hI bAta ho gaI ! khaira, sAtha le jAnA to dUra rahA, mujhe AkhoM se bhI ojhala phaiMka diyA! kyA aparAdha kiyA thA maiMne, jisase Apane aisA kiyA ? aba Apa TIkAne artha-jyAre bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA te sAMbhaLIne gautamasvAmIne jANe vajApAta thayo hoya tevo AghAta lAge. A pramANe kSaNavAra mauna rahIne sUnamUna thaI gayA. tyArabAda mehane vaza thaIne te vilA5 42vA sAyA-hai,, bhagavAna ! mahAvIra ! are re! vIra ! mAthemA zu4yu 22 separa sevA bhane dara mekalIne Apa mekSe sidhAvyA ! zuM huM Apane hAtha pakaDI besI javAnuM hatuM ? zuM ApanA mokSamAM bhAga mAgata? te mane zA mATe dara mokalI dIdhe ? je mane-garIba sevakane ApanI sAthe laI gayA hatA te zuM mAkSa-nagaramAM jagyA na maLata ? mahApuruSa sevaka vinA eka kSaNa rahetA nathI, Ape A paripATI (niyama) kema bhUlAvI dIdhI ? A te avaLI ja vAta banI gaI ! khera, sAthe laI javAnuM te dUra rahyuM paNa mane AMkha sAmethI gautamasvAmi varNanam / smuu0116|| // 459 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI // 460 // TIkA yata-yasmAd aparAdhAt evam itthaM kRtam / adhunA samprati devAnupiyANAm abhAve ko mAM gautama gautameta kathayitvA sambodhayiSyati / ke janam ahaM praznaM prakSyAmi ? ko jano me-mama hRdayagataM mano'vasthitaM praznaM samAdhAsyati ? loke mithyAndhakAraH mithyArUpAndhakAraH, prasariSyati-vistIrNo bhaviSyati, taM-mithyAndhakAraM, ko janaH apAkariSyati dUrIkariSyati ? evam ittham , vilapan-vilApaM kurvan gautamasvAmI manasi-hRdi acintayat-satyaM yathArtha, yat-vItarAgAH, rAgarahitAH rAgavarjitA eva bhavanti yasya nAmaiva bItarAgaH saH kasmin rAgaM kuryAt ? api tu na kasminnapi / evam ittham , jJAtvA avadhim avadhijJAnaM pryudd'e| avadhinA avadhijJAnopayogena bhavakUpapAtinaM-saMsArarUpakUpapAtanazIlaM mohakalitaM mohayutaM vItarAgopAlambharUpaM zrImahAvIrasvAminaM prati upAlambharUpam-upAlambhalakSaNaM nijAparAdhaM jJAtvA kSAmayitvA pazcAttApam karoti / anucintayati cako jano mamAsti ? ahaM ca kasyAsmi ? asmin saMsAre na ko'pi mamAsti, na cAhaM ksycidsmiityrthH| devAnupiya ke abhAva meM kauna 'goyamA, goyamA' kaha kara mujhe saMbodhana karegA? kisase maiM prazna pUchUgA ? kauna mere mana ke prazna kA samAdhAna karegA? loka meM mithyAtva kA aMdhakArarUpa phaila jAyagA, aba kauna use dUra karegA? isa prakAra vilApa karate hue gautamasvAmI ne mana meM vicAra kiyA-satya hai; vItarAga, rAga se varjita hote haiN| jisakA nAma hI vItarAga ho, vaha kisa para rAga rakkhegA? kisI para bhI nhiiN| aisA jAna kara gautamasvAmI ne avadhijJAna kA upayoga lgaayaa| avadhijJAna ke upayoga se unheM mAlUma huA ki yaha bhagavAn ko upAlaMbha denA merA aparAdha hai| yaha aparAdha bhava rUpI kUpa meM girAne vAlA aura mohajanita hai ! yaha jAna kara unhoM ne apane aparAdha ke lie pazcAttApa kiyA aura vicAra kiyA kipaNa adazya karyo ? meM evo kayo aparAdha karyo hato ke jethI Ape Ama karyuM ? have Apa devAnupriyanA abhAvamAM koNa gAyamA, gAyamA' kahIne mane saMbodhana karaze? ke huM prazno pUchIza ? koNa mArA mananA praznonuM samAdhAna karaze ? lekamAM mithyAtvarUpI aMdhakAra phelAze. have kaNa tene dUra karaze ? A pramANe vilApa karatAM gautamasvAmIe manamAM vicAra karyo ke satya che. vItarAga rAga vinAnA hoya che. jenuM nAma ja vItarAga che te kenA para rAga rAkhe? keInA para paNa nahI! ema samajIne gautamasvAmIe avadhijJAnano upayoga karyo. avadhijJAnanA upayogathI temane lAgyuM ke A pramANe bhagavAnane Thapake Apavo te mAre aparAdha che. A aparAdha bhavarUpa kUvAmAM pADanAra ane mohajanita che ema jANIne temaNe pitAnA aparAdha mATe pazcAttApa karyo ane vicAra karyo ke saMsAramAM mArUM keNu che ? ane huM kone chuM ? eTale ke mAruM koI nathI gautamasvAmi14 no'vadhi pryunyjnm| ||suu0116|| // 46 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 461 // kalpamaJjarI TIkA yataH AtmA eka eva-sajAtIyadvitIyarahita-eva paralokAt Agacchati ca-punaH ekAkI eva loke gacchati / na ko'pi tena-AtmanA sAI-saha, Agacchati gacchati c| taduktam-'egoha' ityaadi| ___ ekA advitIyaH ahamasmi, ko'pi me mama naasti| ahaM ca anyasya kasyApi naasmi| evam ittham manasA-cittena adInam udAram AtmAnam anuzAsayet // 1 // ityAdivacanena ekatvabhAvanAbhAvitasya gautamasvAminaH kArtikazuklapatipadi dinakarodayasamaye sUryodayasamakAle eva lokAlokA''lokanasamartha lokAlokadarzanakSamaM nirvANa mokSakAraNatayA tatsvarUpaM kRtsnaM sarvapadArthasAkSAtkAritayA sarvasvarUpam pratipUrNa-vaikalyarahitatayA'vikalam , avyAhatam vyAghAtavarjitaM nirAvaraNam AvaraNarahitam , anantam antarahitam , anuttaram sarvazreSThaM kevalavarajJAnadarzanaM kevalajJAna-kevaladarzanaM ca samutpanna: saMsAra meM merA kauna hai ? aura meM kisa kA hU~, kyoM ki yaha AtmA vinA kisI dUsare AtmA ke sAtha-akelA hI paraloka se AtA hai aura akelA hI paraloka meM jAtA hai| na koI AtmA ke sAtha AtA hai, na sAtha jAtA hai| kahA bhI hai. 'maiM akelA hU~-advitIya huuN| merA koI nahIM hai aura maiM kisI kA nahIM huuN| isa prakAra mana se apane dainyarahita-udAra AtmA kA anuzAsana kare !" isa prakAra ekatvabhAvanA se prabhAvita hue gautama svAmI ko kArtika zuklA pratipadA ko, ThIka sUryodaya ke samaya hI, loka aura aloka ko jAnane-dekhane meM samartha, mokSa ke kAraNabhUta, samasta padArthoM ko pratyakSa karane vAle, avikala-sampUrNa, saba prakAra kI rukAvaToM se rahita, saba prakAra ke AvaraNoM se rahita, saba prakArakI dravya kSetra kAla bhAva saMbaMdhI paridhiyoM se rahita tathA zAzvatasthAyI aura sarvottama kevalajJAna aura ane huM koI nathI, kAraNa ke AtmA bIjA koI paNa AtmAnA sAtha vinA ekale ja paralekamAMthI Ave che. ane ekale ja paralokamAM jAya che. AtmAnI sAthe kaI AvatuM paNa nathI ane jatuM paNa nathI. kahyuM paNa che- sa-madvitIya chu. bhA33 nathI bhane hunA nathI. yA pramANe bhanathI pAtAnA nyaDita2 mAtbhAnu manuzAsana 42." A pramANe ekatra bhAvanAthI prabhAvita thayela gautama svAmIne kArtaka suda ekame barAbara sUryodaya samaye ja leka ane alakane jANavA-dekhavAne samartha mokSanA kAraNabhUta, samasta padArthone pratyakSa karanAra, avikala-saMpUrNa saghaLI jAtanI ADakhilIo vinAnuM, saghaLA prakAranA AvaraNe vinAnuM, saghaLA prakAranI dravya, kSetra, kALa ane gautama svAminaH kevlmaaptiH| ||suu0116|| te // 46 // * che zrI kalpa sUtra: 02 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 462 // maJjarI TIkA jAtam / tadA tasmin samaye bhavanapatiSyantarajyautiSikavimAnavAsibhiH devadevIvRndaiH devadevIsamUhaiH sva-svaRddhi-samRddhibhiH, Agatya gautamasvAmipArzva samAgatya kevalamahimA kevalamahotsavaH kRtH| tadA trailokye = triSu lokeSu amandAnanda mahAna pramodaH sNjaatH| mahApuruSANAM mahAtmanAM sarvA api ceSTA=kriyA hitakaryaH lokakalyANakAriNya eva bhavanti / tathAhi gautamasvAminaH ahaGkAro'pi-vidyAmado'pi bodhAya samyattavamAptaye AsIt abhUta, tathA-tasya rAgo'pi gurubhaktita:-gurubhaktaye, AsIt, viSAdo'pi bhagavadvirahajanitaH khedo'pi kevalAya kevalajJAnaprAptaye aasiit| ityevaM gautamasvAminaH sarva caritraM citram AzcaryakArakam AsIt / iti / kevala darzana utpanna ho gyaa| bhagavAn gautama sarvajJa aura sarvadarzI ho gye| usa samaya bhavanapati, vyantara, jyautiSika aura vimAnavAsI-cAroM nikAyoM ke devoM aura deviyoM ne apanI-apanI Rddhi-samRddhi ke sAtha gautamasvAmI ke pAsa Akara kevalajJAna kA mahotsava mnaayaa| usa samaya tInoM lokoM meM khUba Ananda hI Ananda ho gyaa| mahApuruSoM kI sabhI kriyAe~ hitakAriNI hI hotI haiN| dekhie na, gautama svAmI ko apanI vidyA kA ahaMkAra huA to usase unheM samyaktava kI prApti huii| arthAt ahaMkAra se prerita hokara ve bhagavAn ko parAjita karane cale to samyaktva prApta huaa| isI prakAra unakA rAga bhAva gurubhakti kA kAraNa bnaa| bhagavAn ke viyoga se utpanna huA kheda kevalajJAna kI prApti kA kAraNa ho gyaa| isa prakAra gautamasvAmI kA samagra caritra Azcaryajanaka hai-anokhA hai| bhAva saMbadhI paridhie (sImA) vinAnuM tathA zAzvata-sthAyI ane sarvottama kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayuM. bhagavAna gautama sarvajJa ane sarvadazI thaI gayA. te samaye bhavanapati vyaMtara, tiSika ane vimAnavAsI cAre nikAyanA deva ane devIoe potapotAnI trAddhi-samRddhinI sAthe gautama svAmI pAse AvIne kevaLajJAnane mahotsava ujavyuM. te samaye traNe lekamAM AnaMda AnaMda chavAI gaye. mahApuruSanI saghaLI kriyAo hitakArI hoya che. juone, gautama svAmIne pitAnI vidyAnuM abhimAna thayuM te tethI temane samyakatva prApta thayuM. eTale ke ahaMkArathI prerAIne teo bhagavAnane parAjita karavA upaDyA te samyaktva pAmyA. eja pramANe temane rAgabhAva gurubhaktinuM kAraNa banyo. bhagavAnanA virahathI utpanna thayela kheda kevaLajJAnanI prAptinuM kAraNa banyo. A pramANe gautama svAmInuM AkhuM caritra Azcaryajanaka-anekhuM che. je rAtre gautama svAminaH kevalajJAna mhimaa| lsuu0116|| // 462 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa. maJjarI sUtre // 463 // yasyAM rajanyAM-rAtrau ca khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH kAlamataH kAladharma prAptaH sA rajanI devaiH uyotitA-divyajyotiSA prakAzitA tatmabhRti tadAdi sA rajanI loke 'dIpAvalikA' iti nAmnA prasiddhA jaataa| navamallakI-navalecchakI-kAzI-kosalakA mallakIjAtIyAH kAzIdezasya nava gaNarAjAH lecchakIjAtIyAH kosaladezasya nava gaNarAjA ityevaM aSTAdazApi gaNarAjAH saMsArapArakara-bhavasamAptikAri poSadhopavAsadvikaM-poSaNaM poSa: dharmapuSTi:-taM dhatte-gRhNAtItipoSadhaH, sa cAsAvupavAsazceti, yadvA-poSadhammAguktavyutpattikam aSTamyAdiparvadinajAtaM tatropavAsa:-upa-AhAratyAgamupetya vAsa: nivasana-poSadhopavAsA, tasya dvikadvayam-caturdazyAmamAvAsyAyAM ca poSadhopavAsam akurvana kRtvntH| dvitIye divasedine kArtikazuddhapatipadi gautamasvAminaH kevalamahimA kevalajJAnamahotsavo devaiH kRtH| tena hetunA sa divasaH kArtikazuklapatipadinaM nUtanavarSArambhadivasatvena prasiddho jaatH| bhagavataH-zrIvIrasvAminaH jyeSThabhrAtrA nandivardhanena bhagavantaM zrIvIrasvAminaM mokSagataM jisa rAtri meM zravaNa bhagavAn mahAvIra kAladharma ko prApta hue, vaha rAtri devoM ne divya prakAzamaya banA dI thI, tabhI se vaha rAtri 'dIpAvalikA' isa nAma se prasiddha huii| mallakI-jAti ke kAzI deza ke nau gaNarAjAoM ne tathA lecchakI jAti ke kosala deza ke nau gaNarAjAoM ne, isa prakAra aDhArahoM gaNarAjAoM ne saMsAra janmamaraNa kA anta karane vAle do-do poSadhopavAsa kiye / poSa arthAt dharma kI puSTi karane vAlA upavAsa poSadhopavAsa kahalAtA hai / athavA dharma kA poSaNa karane vAlA, aSTamI Adi parva-dinoM meM kiyA jAne vAlA, AhAra Adi kA tyAga karake jo dharmadhyAnapUrvaka nivAsa kiyA jAtA hai, vaha poSadhopapAsa kahalAtA hai| dUsare dina arthAta kArtika zuklA pratipadA ko devoM ne gautama svAmI ke kevalajJAna kA mahotsava manAyA thA isa kAraNa vaha dina-kArtika zuklA pratipad navIna varSa ke AraMbha kA dina khlaayaa| zramaNa bhagavAna mahAvIra kALadharma pAmyA, te rAtrine dee divya prakAzathI prakAzita karI nAkhI hatI. tyArathI te rAtri "dIpAvalinA A nAmathI prasiddha thaI malakI jAtinA kAzI dezanA nava gaNarAjAoe tathA lacchakI (licchavI) jAtinA kesala dezanA nava gaNarAjAoe, A rIte aDhAre gaNarAjAoe saMsAra jamamaraNane anta lAvanAra be be piSadhopavAsa karyA. piSadha eTale ke dhamanI puSTi karanAra upavAsa pivAsa kahevAya che. athavA dhamanuM piSaNa karanAra, AThama Adi parva dine karAtA, AhAra Adine tyAga karIne je dharmadhyAna pUrvaka nivAsa karAya che, te piSadhopavAsa kahevAya che. bIje divase eTale kAtaka sudI ekame dee gautama svAmInA kevaLajJAnane mahatsava ujaLyuM hatuM. te kAraNe te divase-kArtaka sudI ekama-nUtana varSane prathama divasa kahevAye. A dIpAvalyAdeH prasiddhikAraNa varNanam / suu0116|| mAM // 46 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 46 // maJjarI TIkA mokSamAptaM zrutvA zokasAgare zrIvIrasvAmimahAviyogajanitazokasamudre nimagnena satA caturtha caturthabhaktaM kRtam / sudarzanayA mudarzanAnAmnyA nandivardhanasya bhaginyA taM-nandivardhanam AzvAsya dhairyavacanenA''zvAsitaM kRtvA nijagRhe svabhavane AnAyya caturthasya-caturthabhaktatapasaH pAraNakaM kAritam tena-sA kArtikazuddhadvitIyA 'bhAtRdvitIyA' iti anena nAmnA prasiddhi prakhyAti prAptA ||suu0116|| bhagavao parivAravaNNaNaM mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa iMdabhUippabhiINaM (1400) cauddasa sahassasAhUNaM ukiTThA sAhusaMpayA hotthaa| caMdaNabAlApabhiINaM (36000) chattIsasamaNIsAhassINaM ukiTThA smnniisNpyaa| saMkhapokkhalippabhiINaM (159000) egUNasadvisahassabbhahiyANaM egasayasahassasamaNovAsagANaM ukiTThA smnnovaasgsNpyaa| sulasA revaIpabhiINaM (318000) aTThArassa sahassabhahiyANaM tisayasahassasamaNovAsiyANaM ukiTThA smnnocaasiysNpyaa| ajiNANaM jiNasaMkAsANaM sabbakkharasannivAINaM jiNasseva avitahaM vAgaramANANaM tisayANaM caudasapuvINaM ukiTThA cuddspuvvisNpyaa| aisayapattANaM terasasayANaM ohinANINaM ukiTThA ohinANisaMpayA / uppaNyavaranANadesaNadharANaM sattasayANaM kevalanANINaM ukiTThA kevlnaannisNpyaa| adevANaM deviDipattANaM sattasayANaM veuvvINaM ukiTThA veubviysNpyaa| aTThAijjesu dIvesu dosu ya samuddesu pajjattagANaM sannipaciMdiyANaM maNIyae bhAve jANamANANaM paMcasayANaM viulamaINaM ukihA viulmisNpyaa| sadevamaNuyAsurAe parisAe vAe aparAjiyANaM causayANaM vAINaM ukiTThA vAisaMpayA hotthaa| siddhANaM jAva savvadukkhappahINANaM sattasayANaM aMtevAsINaM ukiTThA saMpayA, evaM. ceva cauddasasayANaM ajiyAsiddhANaM ukkiTThA saMpayA, evaM savvA egavIsaisayA siddhasaMpayANaM aNuttarovavAiyANaM ukiTA aNuttarovavAiyasaMpayA hotthaa| duvihA ya aMtagaDa bhUmI hotyA, taMjahA-jugaMtagaDabhUmI ya pariyAyaMtagaDabhUmI ya / / 0117 // bhagavAna mahAvIra ke jyeSTha bhrAtA nandivardhanane, bhagavAn ko mokSa prApta huA suna kara, zoka ke sAgara meM nimagna hokara upavAsa kiyA thaa| taba nandivardhana kI bahina sudarzanA ne unheM sAntvanA de kara aura apane ghara meM lAkara upavAsa kA pAraNA krvaayaa| isa kAraNa kArtika zuklA dvitIyA 'bhAI-dUja' ke nAma se vikhyAta ho gaI ||suu0116|| bhagavAna mahAvIranA moTA bhAI nandivardhana, bhagavAne mokSa prApta karyo te sAMbhaLIne, zekanA sAgaramAM DUbIne upavAsa karyuM hatuM tyAre nadivardhananI bena sudAnAe temane zAzvanA daIne ane pitAnA ghera lAvIne upavAsanuM pAraNuM karAvyuM. A kAraNe kArtaka sudI bIja "bhAI bIja"ne nAme prakhyAta thaI sU0116 bhagavataH parivAra varNanam / // 0117 // // 464 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARALE zrI kalpa sUtre // 465|| kalpa maJjarI TIkA chAyA-tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya indrabhUtimabhRtInAM caturdazasahasrasAdhUnAmutkRSTA sAdhusampadA jaataa| candanabAlAprabhRtInAM SaTtriMzacchramaNIsAhastrINAmutkRSTA zramaNIsampadA, zaGkhapuSkaliprabhRtInAmekonaSaSTisahasrAbhyadhikAnAmekazatasahasrazramaNopAsakAnAmutkRSTA zramaNopAsakasampadA, sulasA. revatIprabhRtInAmaSTAdazasahasrAbhyadhikAnAM trizatasahasrazramaNopAsikAnAmutkRSTA zramaNopAsikasampadA, ajinAnAM jinasaMkAzAnAM sarvAkSarasaMnipAtinAM jinasyevAvitathaM vyAkurvatAM trizatAnAM caturdazapUrviNAmutkRSTA caturdazapUrvisampadA, atizayaprAptAnAM trayodazazatAnAm avadhijJAninAM utkRSTA avadhijJAnisampadA, utpannavarajJAnadarzanadharANAM saptazatAnAM kevalajJAninAM utkRSTA kevalajJAnisampadA, adevAnAM devarddhimAptAnAM saptazatAnAM vaikriyiNAM utkRSTA bhagavAn ke parivAra kA varNana mUla kA artha-'teNaM kAle gaM' ityaadi| usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra kI indrabhUti Adi caudaha hajAra sAdhuoM kI utkRSTa sAdhu-saMpadA thii| candanabAlA Adi chattIsa hajAra sAdhviyoM kI utkRSTa sAdhvI saMpadA thii| zaMkha, puSkali Adi eka lAkha unasaTha hajAra zrAvakoM kI utkRSTa zrAvakasampadA thii| mulasA revatI Adi tIna lAkha aThAraha hajAra zrAvikAoM kI utkRSTa zrAvikA-sampadA thii| jina nahIM parantu jina ke samAna, sarvAkSarasannipAtI aura jina kI bhAMti hI satya prarUpaNA karanevAle caudaha pUrvadhArakoM kI utkRSTa tInasau caudaha utkuSTa pUrvadhArI-sampadA thii| atizaya ko prApta terahasau avadhijJAniyoM kI avadhijJAnI-sampadA thii| sAtasau utpanna-vara jJAnadarzana ko dhAraNa karanevAle kevaliyoM kI kevalI-sampadA thii| deva na hone para bhI deva-Rddhi ko prApta sAtasau vaikriyalabdhi ke dhArakoM kI vaikriyika-sampadA thii| aDhAI bhagavAnanA parivAranuM varNana bhUganI artha -'teNaM kAleNaM' yA ta ta samaye zrama lagavAna mahAvIra ne, ndrabhUti bigare yau hajAra sAdhuonI utkRSTa sAdhusaMpadA hatI. caMdanabALA vigere chatrIsa hajAra sAdhvIonI utkRSTa saMpadA hatI. zaMkha, puSpakali vigere eka lAkha egaNasATha hajAra zrAvakonI zrAvaka saMpadA hatI. sulasA revatI vigere traNa lAkha aDhAra hajAra zrAvikAonI saMpadA temane hatI. jIna nahiM paNa jIna samAna, sarvAkSarasannipAtI arthAt sarvazratanA jANanAra ane jenI vRtti satya prarUpaNa karavAvALI, evA cauda pUrva dhArakenI, traNase utkRSTa cauda pUrva dhArI saMpadA hatI. atizayanI prAptivALA terase avadhijJAnIonI-avadhijJAnI saMpadA hatI. sAta utpanna varajJAna dazanane dhAraNa karavAvALA kevaLajJAnIonI kevaLI saMpadA hatI. deva nahi paNa devatraddhine prApta sAtase munionI utkRSTa saMpadA hatI. bhagavatparivAra vrnnnm| suu0117|| // 465 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpamaJjarI TIkA vaikriyikasampadA, ardhatRtIyeSu dvIpeSu dvayozca samudrayoH paryAptakAnAM sajJipazcendriyANAM manogatAna bhAvAn jAnatAM paJcazatAnAM vipulamatInAM utkRSTA vipulamatisampadA, sadevamanujAsurAyAM pariSadi vAde aparAjitAnAM catuzzatAnAM vAdinAM utkRSTA vAdisaMpadA jaataa| siddhAnAM yAvat-sarvaduHkhapahINAnAM saptazatAnAmantevAsinAM utkRSTA saMpadA, zrIkalpasUtre evameva caturdazazatAnAmAthikAsiddhAnAm utkRSTA saMpadA, evaM sarvA ekaviMzatiH zatAni siddhasaMpadA AsIt / // 466 // gatikalyANAnAM sthitikalyANAnAmAgamiSyadbhadrANAmaSTazatAnAmanuttaropapAtikAnAmutkRSTA anuttaropapAtikasampadA''sIt / dvividhA cAntakRtabhUmirAsIt, tadyathA-yugAntakRtabhUmizca paryAyAntakRtabhUmizca ||suu0117|| TIkA-'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagaghato mahAvIrasya indrabhUti-prabhRtInAm indrabhUtyAdInAM caturdazasahasra 14000 sAdhUnAm utkRSTA sAdhusampadA-sAdhusampattirAsIt / dvIpoM aura samudroM ke paryApta saMjI : paMcendriya jIvoM ke manogata bhAvoM ko jAnanevAle pAcasau vipulamati jJAniyoMkI vipulamati-sampadA thii| devoM, manuSyoM aura asuroM sahita pariSad meM, vAda-vivAda meM, parAjita na honevAle-cArasau vAdiyoM kI utkRSTa vAdI-sampadA thii| siddhoM yAvat samasta duHkhoM se rahita sAtasau siddhoM kI utkRSTa siddha-sampadA thii| isI prakAra caudahasau AryikA siddhoM kI utkRSTa sampadA thii| isa taraha donoM ko milAkara ikkIsa sau siddhoM kI sampadA thii| gatikalyANa, sthitikalyANa aura bhAvIbhadra ATha sau anuttaropapAtikoM (anuttara vimAna meM utpanna hone vAloM) kI utkRSTa anuttaropapAtika sampadA thii| do prakAra kI antakRtabhUmi thI / jaise-yugAntakRtabhUmi aura paryAyAntakRtabhUmi ||suu0117|| TIkA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra kI indrabhUti Adi caudaha hajAra sAdhuoM kI utkRSTa sAdhu-sampadA thI; arthAt bhagavAn ke caudaha hajAra sAdhu the| candanabAlA Adi chattIsa aDhI dvIpa ane be samudra paryantanA paryAptasaMjJI paMcendriya jIvonA mane gata bhAvane jANavAvALA pAMcase vipulamati jJAnIonI vipulamati-saMpadA hatI. de, manuSya ane asuro sahitanI pariSadamAM vAda-vivAdamAM parAjita na thavAvALA cAra vAdIonI utkRSTa vAdI saMpadA hatI. siddho yAvatu samasta duHkhathI rahita sAta siddhonI utkRSTa siddha-saMpadA hatI. A prakAre caudase ArthikA-siddhonI utkRSTa saMpadI hatI. A pramANe banne maLI ekavIsaso siddhonI saMpadA hatI. gatika9yANu, sthitikalyANa ane bhAvabhadra AThase anuttaro papAlike anuttara vimAnamAM javAvALAnI utkRSTa saMpadA hatI. be prakAranI aMtakRtabhUmi hatI. (1) yugAntakRta bhUmi, (2) paryAyAntakRta bhUmi. (sU0117). vizeSArtha-te kALa ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranuM zAsana eTaluM badhuM vegavatuM hatuM ke cauda hara hajAra puruSe sAdhu paryAya pALI rahyA hatA. bhagavAnanA pravacanane udeza kevaLa bhAvI jIvone saMsArasAgaramAMthI bacAvI NA, bhagavatparivAra MARATREETTETTETTERTAFATTARAT varNanam / suu0117|| // 466 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa. maJjarI candanabAlAmabhRtInAM candanavAlAdInAM-paTtriMzacchmaNIsAhasrINAM SaTtriMzatsahasraparimitasAdhvInAm utkRSTA zramaNIsampadA-sAdhvIrUpasampattirAsIt / zaGkhapuSkalimabhRtInAM-zataH zatakAparanAmA, puSkalI ca zramaNopAsako tatmabhRtInAM tadAdonAma ekonaSaSTisahasrAbhvadhikAnAm ekonaSaSTisahasrottarakANAm ekazatasahasrazramaNopAsakAnAm ekonaSaSThi kalpa. sahasrAdhikai ekalakSasaMkhyakazrAvakANAm 159000 utkRSTA zramaNopAsakasampadA-zrAvakarUpasampattiH jaataa| tathAsulasA revatI prabhRtInAm-aSTAdazasahasrAbhyadhikAnAm aSTAdazasahasrottarakANAM,trizatasahasrazramaNopAsikAnAM aSTAdaza- TIkA sahasrAdhika lakSatrayasaMkhyakazrAvikANAm utkRSzramaNopAsikAsampadA zrAvikAsampattiH jaataa| tathA-ajinAnAm asa hajAra sAdhviyoM kI utkRSTa sAdhvI-saMpadA thI, arthAt chattIsa hajAra sAdhviyAM thiiN| zaMkha, zataka-aparanAmavAle tathA puSkali vagairaha eka lAkha unasaTha hajAra (159000) zrAvakoM kI utkRSTa zrAvaka-sampadA thii| sulasA revatI (revatI yaha bhagavAnako auSadha dAna dene vAlI thii|) Adi tIna lAkha aThAraha hajAra zrAvikAoM kI utkRSTa zrAvikA sampadA thii| jina arthAt sarvajJa na hone para bhI sarvajJa aura sarvAkSara-sannipAtI arthAt levAno hato. temanA pravacananI prathama bhUmikA vairAgya hatI. A pravacane eTalA badhA nirdoSa hatA ane zItala bhagavatparivAra vahetAM ke yogya jIvonuM valaNa A tarapha thaI rahyuM hatuM ne saMsAratA5mAMthI ugaravAno mArga bhagavAnanI nirdoSa che A nirvAmu 1 ane nirmaLa vANI che, ema samajI ghaNA AtmAthI ane mokSAthI jIvee sAdhutra aMgIkAra karyA. 1 T/026nI puruSe uparAMta nirmaLa ane saraLa hRdayanI bahene paNa svauddhAra nimite bhagavAna pAse dIkSita thaIne lagavAnanI amRtamaya vANInuM pAna karavA lAgI. A vANI dilane ThaMDaka ApanArI hovAthI Atmarasa jAmavA lAgyA. tenA pratApe strI-samudAye mahAvrata aMgIkAra karyo, jemanI saMkhyA chatrIsa hajAranI hatI, puruSo karatAM strIonA hadaya dhamathI vadhAre raMgAya che, tethI temanI saMkhyA puruSa karatAM vadhatI gaI. temanAmAM sauthI moTA ane agresarapade caMdanabALA hatAM. jeo sAdhupaNuM levAne azakta nivaDayA teoe bAra vrata dhAraNa karyA, eTale saMsAramAM rahI pApabhIra banI sarva prakAranA vyApAro tathA bhega ane upabhoganI vastuonuM parimANa karI dhArmika kriyAo karyA karatA. nItipUrvaka dhana prApta karI. niSpApI jIvana vitAvavAnA prayAso teo karatA. Ave vaga ghaNuM maTe hato ane tenI ||467nA saMkhyA eka lAkha egaNasATha hajAranI thaI. A vargane "zrAvaka varga" kahevAmAM Avyo, je bhagavAnanA prarUpelA siddhAMto anusAra cAlI temanA anuyAyIo gaNAtA hatA. temAM zaMkha jenuM bIjuM nAma zataka hatuM te ane puSkali vigere mukhya hatA. saMsAramAM rahete strIvarga paNa bhagavAnanA prarUpelA bAra tene aMgIkAra karI jIvana zrI kalpa sUtra: 02 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 468 // rvajJAnAM jinasaGkAzAnAM jinatulyAnAm sarvAkSarasaMnipAtinAM sarve ca te akSarasannipAtAH akSarasaMyogA:-sarvAkSarasanni pAtAH, te santi yeSAM te tathA-viditasakalavAGyA ityarthaH, teSAm , punaH kIdRzAnAm ! jinasyeva-jinavatavitathaM yathArtha, vyAkurvatam prazcanirNayaM kurvatAMtrizatAnAM zatatrayasaMkhyakAnAM caturdazasaMkhyakapUrvadhAriNAm utkRSThA catudezapUrvisampadA jaataa| tathA-atizayaprAptAnAm-prabhAvazAlinAm trayodazazatAnAM-trizatAdhikaikasahasrasaMkhyakAnAm maJjarI avadhijJAninAm avadhijJAnavatAm utkRSTA avadhijJAnisampadA-avadhijJAnasampannamunirUpasampattiH, tathA-utpannavara- TIkA jJAnadarzanadharANAm utpanna-samutpannaM yadaraM jJAnaM darzanaM ca tadubhayadharANAM saptazatAnAM saptazatasaMkhyakAnAM kevalajJAninAm utkRSTA kevalajJAnisampadA, tathA adevAnAM devabhinnAnAmapi devarddhimAptAnAM saptazatAnAM saptazatasaMkhyakAnAM vaikriyiNAM vaikriyazaktimatAM utkRSTA vaikriyikasampadA, tathA-arddhatRtIyeSu dvIpeSu-jambUdvIpa-dhAtakIkhaNDa puSkasampUrNa zruta ke jJAtA, tathA yathArtha arthAt sarvajJa jaisA uttara dene vAle caudaha pUrvadhAriyoM kI tIna sau utkRSTa caturdazapUrvadhArI sampadA thii| avadhijJAna ko dhAraNa karanevAle prabhAvazAlI teraha sau muniyoM kI utkRSTa avadhijJAnI sampadA thii| utpanna hue jJAna aura darzana ko dhAraNa karane vAle sAta sau kevalajJAniyoM kI utkRSTa bhagavatparivAra kevalI-sampadA thii| deva na hone para bhI deva-Rddhi arthAt vaikriyalabdhi ko dhAraNa karane vAle sAta sau muniyoM kI vrnnnm| utkRSTa sampadA thii| jambUdvIpa, dhAtakIkhaNDadvIpa aura puSkarApadvIpa-isa taraha aDhAI dvIpoM ke tathA lavaNa / vitAvate. te zrAvikA varganI saMkhyA paNa traNa lAkha aDhAra hajAranI hatI, temAM mukhyapaNe sulasA devI ane temaNe revatI devI hatAM. revatIe bhagavAnane auSadhanuM dAna ApyuM hatuM. jina nahi paNa jina sarikhA eTale sarvajJa nahi paNa sarvajJa samAna jenuM jJAna hatuM, "sarvAkSarasannipAtI" eTale saMpUrNa zrutajJAnanA jJAtA, ane yathArtha-eTale sarvajJa samAna uttara ApavAvALI cauda pUrvanuM jJAna dhAraNa karavAvALA cauda pUrvadhArIonI traNasanI saMkhyA hatI. A kRtajJAnIone upadeza sarvajJa jevo ja che. AvA kRtajJAnIo "zrutakevalIe" tarIke oLakhAya che. kAraNa ke jema kevalIone kevalajJAna pratyakSa hoya che tema A zrutakevalIone kevalajJAna pakSa hoya che. kevalIonA jeTaluM ja teo anumAna pramANathI ja jANI zake che ane kahI zake che. AvA 'kevalI' sAmAnya zrutakevalIe kahevAya. zrutakevalIo ne kevalIo vacce pratyakSa ane parokSa jeTalo ja pharaka hoya che. // 468 // prabhAva pADI zake tevA utkRSTa zaktidhAraka ane avadhijJAnanA dhAraka evA munienI saMkhyA teraso jeTalI hatI. utpanna thayela jJAna ane darzananA dhAraka evA sAtase kevalajJAnIe prabhu pAse hatA. deva nahi paNa deva jeTalI divyazaktinA dhAraka evA vaikriyalabdhinA dhAraNa karavAvALA sAtase vaikriyikAne saMdha prabhu pAse hate. jaMbudvIpa, REACHESTRATED zrI kalpa sUtra: 02 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa zrIkalpamaJjarI // 469|| TIkA rArddharUpeSu dvIpeSu dvayozca samudrayoH paryAptakAnAM sajJipaJcendriyANAM manogatAn hRdayasthitAn bhAvAn abhiprAyAn jAnatAM pazcazatAnAM paJcazatasaMkhyakAnAM vipulamatInAm utkRSTA vipulamatisampadA, tathA-sadevamanujAmurAyAm devamanuSyAsurasahitAyAM, pariSadi-sabhAyAM, vAde-zAstrArthavicAre aparAjitAnAm aparAstAnAM catuzzatAnAM catuzzatasaMkhyakAnAM vAdinAm utkRSTA vAdisampadA jaataa| tathA-siddhAnAM yAvat'-padena buddhAnAM, muktAnAM, parinirvRttAnAm , ityeSAM saMgrahaH, sarvaduHkhapahINAnAM mahINasarvaduHkhAnAM saptazatAnAM saptazatasaMkhyakAnAm-antevAsinAM ziSyANAm utkRSTA saMpadA, evameva anena prakAreNaiva caturdazazatAnAM caturdazazatasaMkhyAnAm AryikAsiddhAnAm-siddhiprAptAnAM samudra aura kAlodadhisamudra-ina do samudroM ke paryApta saMjJI paMcendriya jIvoM ke mana ke bhAvoM paryAyoM ko jAnane vAle pA~ca sau vipulamati-manaHparyayajJAna ke dhAraka vipulamatiyoM kI utkRSTa sampadA thii| devoM, manuSyoM aura asuroM se sahita sabhA meM zAstrArtha ke vicAra meM parAjita na hone vAle cAra sau vAdiyoMkI utkRSTa vaadiismpdaathii| siddha, aura 'yAvat'-pada se-buddha, mukta, parinivRta tathA saba duHkhoM kA anta karane vAle sAtasau siddhoM kI utkRSTa saMpadA thii| isI prakAra caudahasau siddhi ko prApta sAdhviyoM kI utkRSTa sampadA thii| ghAtakI khaMDa ane ardha puSkarAI dvIpa, evA aDhI dvIpa tathA lavaNa samudra ane kAlodadhi samudra evA be samudromAM rahelA tamAma paryApti prApta karela saMjJI jIvenA mane gata bhAve ane vAraMvAra pharatI mananI avasthAne jANavAvALA vipulamati mana:paryAya jJAnanA dharavAvALA vipulamationI saMkhyA pAMcaso jeTalI hatI. deva-manuSya ane asura sahitanI sabhAmAM zAstrArtha karavAmAM kadApi paNa parAjIta na thAya tevA vAdIonI saMkhyA cArasenI hatI. upara jaNAvelA mana:paryavajJAnanA dhArakamAM be vibhAge hoya che. (1) trAjumati manaparyavajJAnavALA. (2) vipulamati mana:paryavajJAnane dhAraNa karavAvALA. temAM vipulamati jJAna jumatijJAna karatAM sUmabhAvone tathA manamAM thatA parivartanane jANI zake che. jumativALAnI saMkhyA darzAvavAmAM AvI nathI. jumatijJAna dharAvavAvALA AtmAo dravya ane bhAva mananI sapATIe taratA bhAva-vicArene jANI zake che. tyAre vipulamativALA mananA aMtargatamAM je vicAra upasthita thatAM hoya tene viziSTa paNe jANI zake che. ahiM vAdIonI vAta karI te vAdIo ekAMtika vAda karIne potAnA saMpradAyane sthira karavAmAM prakhara ane pramatatama mahinathI; paY ane taTiyA vAtana siddha 2vAvA yA vAhImA tA. siddhayAvat eTale siddha buddha mukta parinivRta ane sarva duHkhanA aMta karanAra evA sAtaso siddhonI saMkhyA hatI. A puruSa siddho uparAMta strI-siddho paNa hatA, jemane 'ArthikAo'nA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. A siddha ArthikA varNanam / suu0117|| // 469 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 470 // kalpa. maJjarI TAkA AryikANAM sampata, evama anena prakAreNa bhagavataH sarvA ekaviMzatiH zatAni ekaviMzatizataparimita siddhasampadA AsIt / tathA-gatikalyANAnAm antarabhave zobhanagatimatAma-mokSyamANAnAm , sthitikalyANAnAm devaloke trayastriMzatsAgaropamasthiti prApsyamAnAnAm , AgamiSyadbhadrANAm bhaviSyadbhave manuSyatvaM pApyamokSarUpabhadraM prApsyamAnAnAm aSTazatAnAm aSTazatasaMkhyakAnAm anuttaropapAtikAnAm utkRSTA anuttaropapAtikasampadA AsIt / tathAdvividhA=dviprakArA ca antakRtabhUmiH-AsIt , tadyathA-yugAntakRtabhUmiH 1 paryAyAntakRtabhUmizca 2 tatra-yugAntakRtabhUmiH-yugAni kAlamAnavizeSAH, tAni ca kramavartIni, tatsAdhAda ye kramavartino guruziSyapraziSyAdirUpAH isa taraha saba milA kara ikkIsa sau siddhoM kI utkRSTa siddha-sampadA thii| agale anantara bhava meM mukti pAne vAle devaloka meM tetIsa sAgaropama kI sthiti prApta karane vAle tathA jo agale bhava meM manuSya hokara mokSarUpa bhadra ko prApta kareMge aise ATha sau anuttaropapAtikoM (anuttaravimAna meM jAnevAloM ) kI utkRSTa anuttaropapAtika sampadA thii| tathA-do prakAra kI antakRta bhUmi thI-(1) yugAntakRtabhUmi aura pryaayaantkRtbhuumi| kAla kI eka prakAra kI avadhi ko yuga kahate haiN| yugakrama se hote haiN| isa samAnatA ke kAraNa guru, ziSya, paziSya Adi ke krama se hone vAle puruSa bhI yuga kahalAte haiN| una yugoM se pramita mokSagAmiyoM ke kAla ko yugAntakRtabhUmi kahate haiN| Azaya yaha hai ki bhagavAn mahAvIra ke tIrtha meM, bhagavAna mahAvIra ke nirvANa se AraMbha karake jambUsvAmI ke nirvANa paryanta kA kAla yugAntakRtabhUmi hai / isa ke pazcAt mokSa gamana kA viccheda enI saMkhyAne AMkaDe cauda sudhI pahoMcate hate. badhA strI-puruSa siddho maLI ekavIsa hatA. A bhavamAM bhagavAnanI samIpe sAdhupaNAmAM vicarI rahyA hatA, temAM keTalAka jI AvatA bhavamAM devalokamAM trevIza sAgaraemanuM AyuSya laI devapaNe utpanna thaze ne tyArapachIne bhava manuSyane karI mokSanI prApti karaze, evA anuttara vimAnamAM utpanna thavAvALAonI saMkhyA ATha jeTalI hatI. be prakAranI "aMtakRta bhUmikA" kahevAmAM AvI che (1) yugAntakRta bhUmikA, (2) paryAyAntakRta bhUmikA. kALanI eka prakAranI hadane "yuga" kahe che. kALanA paNa vyavahArika daSTie bhAgalA pADavAmAM AvyA che. AvA eka bhAgalAne "yuga kahe che. AvA yugane paNa krama hoya che. kAraNa ke tenI paNa kramabaddha avasthA che, je yugamAM samAnatAnI apekSAe guru, ziSya, praziSya, vigerenI anukrame avasthAe thatI rahetI hoya ane AvA pheraphAra krama pramANe thayA karatA hoya te "yuga" "kramabaddha yuga" tarIke oLakhAya che. pAramArthika bhAve guru, ziSya vigere antakRtabhUmi varNanam / suu0117|| // 470 // pR zrI kalpa sUtra: 02 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSAste'pi yugAni, taiH pramitA antakRtAnAM nirvANagAminAM bhUmiH kAlaH bhagavato mahAvIrasvAminastIrthe tanirvANAdArabhya jambUsvAmino nirvANAvadhiko nirvANagAminAM kAla ityrthH| tataH paraM nirvANagamanamucchinnam / dvitIyA-paryAyAntakRtabhUmiH-paryAyaH bhagavataH kevalitvaparyAyaH tasmin-sati anto bhavAntaH kRto yaisteSAM bhUmiH-muktimArgabhUmikA, sA paryAyAntakRtabhUmiH-bhagavanmahAvIrasya kevalajJAnotpattyanantaraM varSacatuSTayAnantarapAra. bdhamuktimArgabhUmiriti bhaavH| iti bhUmidvayam ||suu0117|| ho gyaa| muktimArga kI bhUmi paryAyAntakRtabhUmi kahalAtI hai| bhagavAn kI kevalI-paryAya ko yahA~ 'paryAya' kahA hai| vaha paryAya hone para jinhoMne bhava kA anta kiyA-mokSa pAyA, unakI bhUmi paryAyAntakRtabhUmi kahalAtI hai| tAtparya yaha ki bhagavAn mahAvIra kI kevalI-paryAya utpanna hone ke anantara, cAra varSa bAda mAraMbha huI mokSamArga kI bhUmi paryAyAntakRtabhUmi hai| yaha do bhUmiyA thiiN|suu0117|| vApamnyjrii TIkA I47I E / antakRtabhUmi vanam ||su0117|| kramathI thavAvALI vyakti e "yugapradhAnapuruSa" tarIke kahevAya che. AvA yugapradhAna puruSanI paNa bhUmikAo hoya che. A bhUmikAe pAkatA AvA yugapradhAna puruSo paNa baMdha thaI jAya che, tethI AvA sarvottama puruSonI bhUmikA adazya thayelI manAya che. AvI bhUmikAne "yugAntakRta bhUmikA' kahevAya che. kahevAnuM tAtparya ema che ke bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM bhagavAna mahAvIranA nirvANuthI AraMbha karI jaMbu svAmInA nirvANa paryantanA kALane "yugAntakALa" kahe che ne A yugAntakALa je bhUmikAe varatI rahyo hato te bhUmikA "yugAntakRta bhUmikA" tarIke oLakhAya che. jaMbusvAmI pachI ekSaparyAya baMdha thaI gaI che ema zAstrokta vacana che eTale jabusvAmI jevA chelA mahAna yugapuruSa je bhUmikAe thai gayA te mekSabhUmikA have baMdha thaI gaI che tethI te bhUmikA "yugAntakRta bhUmikA tarIke prasiddha che. mokSabhUmikAnI pahelAM kevalI paryAyanI bhUmikA hoya che. ekSaparyAyabhUmikA jene "yugAntakRta bhUmikA kahe che te te baMdha thaI gaItyArapachInI kevalI paryAyanI bhUmikAnI vAta karIe. mukti-mArga sahAyakAraka bhUmikAne paryAyAntakRta bhUmikA kahe che. bhagavAnanI kevalI paryAyane ahi "paryAya kahevAmAM AvI che. A paryAya utpanna thatAM jemaNe bhavane aMta karyo mokSanI prApti karI tevA kevalajJAna prApta chAnI bhUmikA "paryAyAntakRta bhUmikA' kahevAya che. tAtparya e che ke bhagavAna mahAvIranI kevalI paryAya thayAM. pachInA cAra varSa bAda "paryAyAntakRta bhUmikA' zarU thaI. A "payAntakRta bhUmikAne "mokSamArganI uttara bhUmikA' kahe che. (sU011) |47I zrI kalpa sUtra: 02 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1180211 Jiang mUlam -- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa paTTammi sirimuhamma sAmI ahesi // sU0 118 // chAyA - tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya paTTe zrI sudharmasvAmI- AsIt // 0118 // TIkA - "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM" ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya paTTe zrIsudharmasvAmI Asit / zrIgautamasvAminaH kevalitvAtpaTTasyApyatvAbhAvena zrImudharmasvAmina eva paTTe sthApanA / yataH Agame- 'zrutaM me AyuSman ! tena bhagavatA evamAkhyAtam / evamuktam / yadi kevalinaH paTTe sthApanA'bhaviSyattadA kevalinaH sarvasAkSAtkArAt kutazcidapi zrAvyavirahAt bhagavatA evamAkhyAtametra me zrutamiti nAkathayiSyat / ataH kevalI paTTe na sthApyate / iti / / sU0118 // mUla kA artha- 'te kAle NaM' ityAdi / usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pATa para zrIsudharmA svAmI the / sU0 118 || TIkA kA artha-usa kAla aura usa samaya meM zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pATa para zrI sudharmAsvAmI the / zrI gautama svAmI kevalI ho cuke the, ataH pATa para nahIM baiThe; isa kAraNa sudharmA svAmI pATa para pratiSThita kiye gaye / isa kA kAraNa yaha hai- Agama meM 'he AyuSman ! maiMne sunA hai, una bhagavAna ne aisA kahA hai ' aisA ullekha hai / agara pATa para kevalI kI sthApanA hotI to kevalI sarvadarzI - sarvajJa hote haiM, unheM kisI se kucha sunane kI AvazyakatA nahIM hotI, to phira vaha aisA kahate ki - 'bhagavAn ne aisA kahA hai, maiMne sunA hai / ' ata eva kevalI pATa para pratiSThita nahI kiye jAte / / sU0118 // sudharmA nete samaye bhagavAna mahAvIranA nirvANu maha svAmI karatAM pahelA hakka gautama svAmInA bhUja ne TInA artha - 'teNaM kAleNaM' dhatyAhi te temanI pATe sudharmosvAmI birAjyA ema zAstrokta kathana che. hatA, kAraNa ke teo dIkSAmAM vaDIla hatA tema ja kevalI paNa hatA, tyAre sudharmA svAmI 'kaivalI' paNa na hatA, tema ja dIkSA ane vayamAM paNa gautama svAmI karatAM nAnA hatA te gautama svAmIne badale sudharmA svAmI pATa upara birAjIta thayA te kema banyuM ? tenA pratyuttaramAM zAstrokta byAna ema che ke 'huM AyuSmana! meM sAMbhaLyuM che ke te bhagavAne ema kahyuM che ' kevalI pATa upara bese te kevalI sajJa ane sahUdI hAya che, ane tene kAInA pravacananA ullekha karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. pATe sthita thayela vyakti bhagavAnanA pravacananA ullekha na kare teA bhagavAnanA zAsananA leApa thAya mATe gautama svAmI pATe na birAjyA. (s0118) zrI kalpa sUtra : 02 Hai Wan Hai kalpa maJjarI TIkA bhagavataH paTTa varNanam / ||suu0118|| // 472 // Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 473 // Nin suhammasAmiparicao mUlam - kollAgasaMnivese dhammillavippassa bhaddilAbhajjAe jAo suhammasAmI caudasavijjApArago pooreafter yoaso / tIsaM vAsAI sirivaddhamANasAmissa aMtie nivasiya bhagavao nivvANANaMtaraM vArasa - varisAI chaumatthapariyAgaM pAuNittA jammao vANauibarisaMte goyamasAminivvANAnaMtaraM kevalaNANaM pAviya arasA kevalipariyAge ThiccA egasayavarisAI savvAuyaM pAlaittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa nivvANAtaraM bIasarise bIkatesu jaMbUsAmiNaM niyapaTTe ThAviya zivaM gae | 0119 / / chAyA - kollAkasaMniveze dhammillaviprasya mahilA bhAryAyAM jAtaH / sudharmasvAmI caturdazavidyApAragaH paJcAzadvarSA pavajitaH / triMzadvarSANi zrIvarddhamAnasvAmino'ntike nyuSya bhagavato nirvANAnantaraM dvAdazavarSANi chadmaparyAyaM pAlayitvA janmato dvinavativarSAnte gautamasvAminirvANAnantaraM kevalajJAnaM prApyASTavarSANi kevaliparyAye sthitvA ekazatavarSANi sarvAyuSkaM pAlayitvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya nirvANAnantaraM vizaMtivarSeSu vyatikrAnteSu jambUsvAminaM nijapaTTe sthApayitvA zivaM gataH / sU0 119 // sudharmA svAmI kA paricaya mUla kA artha - 'kollAgasannive se' ityAdi / sudharmAsvAmI kollAka sanniveza meM dhammila brAhmaNa kI mahilA bhAryA ke udara se janme / caudaha vidyAoM ke pAragAmI the| pacAsaveM varSa ke anta meM dIkSita hue / are varSa taka zrI vardhamAna svAmI ke samIpa raha kara, bhagavAn ke nirvANa ke pazcAt bAraha varSa taka chadmastha avasthA meM rhe| janma se lekara bAnave varSa ke anta meM gautamasvAmI ke nirvANa ke anantara kevalajJAna prApta karake, ATha varSa taka kevalI avasthA meM raha kara, eka sau varSa kI samagra Ayu bhoga kara, bhagavAn sudharmA svAmInA paricaya bhUNanA artha - 'kollAga sannivese' chatyAhi sudharmA svAmI asA nAmanA sanivezamAM dhambhidasa brahmAgunI lahiyA nAmanI bhAryAnI kukSie utpanna thayA hatA. cauda vidyAomAM pAraMgata hatA. teonI uMmara pacAsame varSe pahoMcI tyAre teo dIkSita thayA hatA. trIsa varSa sudhI vadhu mAnasvAmInI samIpamAM rahyA hatA. bhagavAnanA nirvANu bada khAra varSa sudhI chadmastha avasthAmAM hatA eTale ANumA vaSa~nA aMtamAM temane kevalajJAnanI prApti thaI. A kevalajJAna gautamasvAmInA nirvANa bAda thayuM hatuM. teo ATha varSa sudhI kevalI avasthAmAM rahyA. badhu maLI ekasA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA dharmasvAmi paricaya varNanam / ||suu0119 // 1189311 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 474 // TIkA - 'kollAgasaMnivese' ityAdi / kollAgasanniveze = kollAka nAmake grAme, dhammilavimasya = dhammilAkhyabrAhmaNasya mahilAbhAryAyAM jAtaH utpannaH sudharmasvAmI caturdazavidyApAragaH = vedacatuSTayaM, RgyajuHsAmAtharvarUpazikSA - kalpa- vyAkaraNa- nirukta - jyautiSa - chandorUpa - vedAGgaSaTkaM - mImAMsA - nyAya - dharmazAstrapurANAni ceti caturdazavidyApAraGgataH, paJcAzadvarSAnte pratrajitaH-dIkSAM gRhItavAn / tataH triMzad varSANi yAvat zrIvardhamAnasvAminaH antike = samIpe nyuSya = nivAsaM kRtvA bhagavataH = zrIvIrasvAmino, nirvANAnantaraM = mokSaprAptyanantaraM dvAdazavarSANi chadmasthaparyAyaM pAlayitvA, janmataH = utpattikAlAt dvAnavativarSAnte gautamasvAminirvANAnantaraM kevalajJAnaM prApya, aSTavarSANi kevaliparyAye sthitvA ekazatavarSANi sarvAyuSkaM = sakalamAyuH pAlayitvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya mahAvIra ke nirvANa ke bAda bIsa varSa bIta jAne para jambUsvAmI ko apane pATa para sthApita karake mokSa gaye / 0119 // TIkA kA artha- kollAka nAmaka grAma meM, dhammilla nAmaka brAhmaNa thA / usakI patnI bhahilA thI / sudharmAsvAmI usI ke udara se utpanna hue| vaha Rgveda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda meM zikSA, kalpa, vyAkaraNa, nirukta, jyotiSa aura chanda-ina chaha vedAMgoM meM tathA mImAMsA, nyAya, dharmazAstra aura purANa ina saba caudaha vidyAoM meM pAraMgata the / pacAsaveM varSa ke anta meM unhoMne dIkSA aMgIkAra ko / usake bAda tIsa varSa taka zrI vardhamAnasvAmI ke samIpa nivAsa karake, bhagavAna vIra svAmI ke nirvANa ke pazcAt bAraha varSa taka chadmastha - paryAya meM raha kara, janma se bAnave (92) varSa ke anta meM, gautamasvAmI ke mokSa jAne ke bAda kevalajJAna mApta karake, ATha varSa taka kevalI - paryAya meM sthira raha kara, ekasau varSa kI vanuM AyuSya pUrU karI tee meAkSa padhAryA. teo bhagavAna mahAvIranA nirvANa bAda vIza varSa pUrA thaye meAkSa gayA hatA. meAkSa padhAryA pahelAM teoe ja svAmIne potAnI pATe sthApita karyA hatA. (sU. 119) TIkAnA ma--kAllAka nAmanA sanivezamAM dhammilla nAmanA eka brAhmaNa rahetA hatA. tenI patnInuM nAma sadziA hatu. sudharmA svAmI tene peTe janma pAmyA hatA. teo Rgveda, sAmaveda, yajuveda ane athavavedamAM niyuNa hatA. zikSA-mupa-vyAra-ni-jyotiSa bhane cha vA vehanA chaye geobhAM pAraMgata hutA. bhImAMsA nyAya dharmazAstra ane purANu vigere badhI maLI cauda vidyAmAM pravINa hatA. prabhunA yAga temane pacAsamA varSe prApta thayA. trIza varSa sudhI temaNe bhagavAnane samAgama karyAM. tyAra pachI sAdhucaryAmAM ghaNA AgaLa vadhI khANumA zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA dharmasvAmi paricaya varNanam / / / sU0 119 // 1180811 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpasUtre // 475 // Han Zhen Zhen Zhen Zhen Yao Jin Cang Song Cang Xian nirvANAnantaraM viMzativarSeSu vyatikrAnteSu = vyatIteSu nijapaTTe = jambUsvAminaM sthApayitvA zivaM=mokSaM gataH ||sU0 119 // jaMbUsvAmiparicao mUlam - rAyagihe Nayare usabhadattassa seTTiNo dhAriNIe aMgajAo paMcamadebalogAo cuo jaMbU nAma putI hotthA / so ya solasavarisIo sirIsuhammasAmisamIve dhammaM socA paDibuddhI paDivannasIlasammatto ammApaNaM dadAnaNa akannAo pariNI / vivAharasIe so sasiNehAhi - tAhi pemasaMmiya vANIhiM na mohio / so ya paroparaM kahApaDikahAhiM tA avi itthIo paDivohIa / tIe ratIe cauriyadvaM gihe paviDaM navanava abhahiehiM cauhiM corasaparhi parivuDaM pabhavAbhihaM coraMpi paDivohIa / tao pacchA uiyaMmi diNayare paMcasayacora bhajjaga - tajjaNagajaNaNI hisaddhiM sayaM paMcasayasattAvIsaiimo hoUNaM NavaNacaIo kaNagakoDIo paricajja summasAmisamI panvaio / se NaM sirijaMbUsAmI solasavarisAI gihatthatte, vIsa vAsAI chAumatthe, coyAari Teri kevalajAe, evamasII vAsAI savvAuyaM pAlaittA pamavaM aNagAraM niyapaTTe ThAviya sirivIra nivvANAo casahitame varise siddhiM ge| sirijaMbUsAmI jAva mokkhaMgao nAsI tAtra eva bharahe vAse dasaThANA bharvisu, taM jahA-maNapajjavaNANaM 1, pramohiNANaM 2, pulAgalI 3, AhAragasarIraM 4, khavagaseNI 5, uvasamaseNI 6, jiNakappo 7, saMjamattigaM 8, haaNA 9, sijjhaNA 10 yatti / mokkhaM gae u tassi eyA ThANA bucchiSNA / bhavaMti ettha duve saMgrahaNI gAhAo bArasavarisehi goyamu, siddho vIrAu vIsahi muhammo / casIe jaMbU, bucchinnA tattha dasa ThANA // 1 // maNa 1, paramohi 2, pulAe 3, AhAraga 4, khavaga 5, usame 6, kappe 7 / saMjamatiga 8, kevala 9, si-jjhaNA 10, ya jaMbummi bucchinnA ||2|| ii // suu0120|| samasta Ayu bhoga kara, zramaNa bhagavAn mahAvIra ke mokSagamana ke pazcAt vIsa varSa vyatIta hone para jaMbU svAmI ko apane pATha para sthApita karake mokSa padhAre || sU0119 / / zrI kalpa sUtra : 02 varSe kevalajJAnanI prApti karI ATha varSI sudhI kevalI avasthAmAM sthita rahI sAmu (100) varSa pUrU karyA bAda eTale bhagavAna mAkSe gayA pachI vIsa varSa pUrA thaye meAkSamAga khullA rahe ne bhagavAnanI dvAdazAMgI leAkAne satata sAMbhaLavA maLe te irAdAthI ja khUsvAmI jevA uttama ane yeAgya puruSane pArTI sthira karyAM. (0119) kalpa. maJjarI TIkA jaMbU svAmi paricaya varNanam / / / sU0102 // // 475 // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa sUtre // 476 // Dao Li De // jaMbU svAmiparicayaH // chAyA - rAjagRhe nagare RSabhadattasya zreSThano dhAriNyA aGgajAtaH pazcamadevalokAcyuto jaMbUnAmaputra AsIt / sa ca SoDazavarSIyaH zrIsudharmasvAmisamIpe dharma zrutvA pratibuddhaH pratipannazIlasamyaktayaH ambApitrorhaDhA graheNASTakanyAH paryaNayat / vivAharAtrau sasnehAbhistAbhiH premasaMbhRtavANIbhirnavyAmohitaH / sa ca parasparaM kathA pratikathAbhistA aSTApi striyaH pratyabodhayata / tasyAM rAtrau cauryArtha gRhe praviSTaM navanavatyabhyadhikaizcaturbhizcorazatai parivRtaM prabhavAbhi cauramapi pratyabodhayat / tataH pazcAt udite dinakare paJcazatacora - bhAryASTaka-tajjanaka jananI-nijajanaka jaMbUsvAmI kA paricaya mUla kA artha - 'rAyagihe ' ityAdi / rAjagRhanagara meM RSabhadatta zreSThI kI dhAriNI nAmaka bhAryA kI kUMkha se utpanna, paJcama devaloka se Aye hue jaMbU nAmaka putra the / solaha varSakI umra meM sudharmAsvAmI ke samIpa dharma sunakara pratibodha pAyA / zIlavata aura samyaktva dhAraNa kiyaa| mAtA-pitA ke prabala Agraha se ATha kanyAoM sAtha vivAha kiyA / suhAgarAta meM vaha snehavatI patniyoM kI premapUrNa vANI se mohita na hue| unhoM ne paraspara kathAoM ke uttara meM kathAe~ kahakara AThoM pannIoM ko pratibodhita kiyaa| usI rAtri meM corI karane ke lie ghara meM ghuse hue cAra sau ninnyAnave (499) coroM sahita prabhava nAmaka cora ko bhI pratibodhita kiyaa| usake bAda dina ugane para pAMcasau coroM, AThoM patnIoM, patnIoM ke mAtA-pitAo jaMbUsvAmInA paricaya bhUNanA artha - ' rAyagihe ' ityAhi rAjagRhI nagarImAM RSalahatta zeThane dhAriNI nAbhanI lAyoM hatI. tene jammU nAmanA eka putra hatA, te pAMcamA devalAkathI AvyA hatA. seALa varSanI uMmare teNe sudharmAsvAmInI pAse dhama sAMbhaLyuM. A sAMbhaLI tene pratibaMdha thayA. pratimAdha thatAM temaNe zIlavrata aMgIkAra karyuM" ne sAthe sAthe samyakttvane paNa dhAraNa karyAM. mAtA-pitAnA prabala AgrahathI temaNe ATha kanyAo sAthenuM pANigrahaNa karyu. prathama rAtrIe paNa te AvI snehAla ane suMdara patnIAnA premathI mAhita na thayA. temaNe Akha rAta praznottarI karI AThe strIone vairAgyanI bhAvanA jAgRta karI. A vakhate temanA gharamAM cArasA navANu ceArA dAkhala thayA. A cArAnA uparI prabhava nAmanA meTa cAra hatA, tene paNa jammUe edha ApI vairAgyavAna manAvyeA. tyArabAda bIje divase pAMcase cAra, ATha peAtAnI patnIe, zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA jaMbusvAmi paricaya varNanam / ||suu0120|| // 476 // Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa zrIkalpa sUtre // 477|| maJjarI TIkA jananIbhiH sArdha svayaM paJcazatasaptaviMzatitamo bhUtvA navanavati kanakakoTI parityajya sudharmasvAmIsamIpe prvrjitH| sa khalu poDazavarSANi gRhasthatve, viMzativarSANi chAbasthye, catuzcatvAriMzatvarSANi kevaliparyAye, evamazItivarSANi sarvAyuSkaM pAlayitvA prabhavamanagAraM nijapaTTe sthApayitvA zrIvIranirvANAccatuSpaSTitame varSe siddhiM gtH| zrIjaMbUsvAmi mokSaM gate sati bharate varSe dazasthAnAni vyucchinnAni, tadyathA-mana:paryavajJAnam 1, paramAvadhijJAnam 2, pulAkalabdhiH3, AhArakazarIram 4, kSapakazreNiH 5, upazamazreNiH 6, jinakalpaH 7, saMyamatrikam 8, kevalajJAnam 9, siddhi 10, iti / mokSa gate tu tasmin etAni sthAnAni vyucchinnAni / tathA apane mAtA-pitA ke sAtha, svayaM pA~caso sattAIsaveM hokara ninyAnaveM karoDa saunayoM kA tyAga karake sudharmAsvAmI ke samIpa saMyama dhAraNa kiyaa| vaha solaha varSa gRhasthAvasthA meM, vIsa varSa chadmasthAvasthA meM, cavAlIsa varSa kevalI-paryAya meM raha kara aura kula assI varSa kI Ayu pAla kara prabhava anagAra ko apane pATa para sthApita karake zrIvIranirvANa se causaThaveM varSa meM siddhi ko prApta hue| zrI jaMbUsvAmI ke mokSa jAne para isa bharatakSetra meM dasa sthAnoM kA viccheda ho gyaa| vaha isa prakAra haiM-(1) manaHparyavajJAna, (2) paramAvadhijJAna, (3) pulAkabdhi, (4) AhAraka zarIra, (5) kSapakazreNI, (6) upazamazreNI, (7) jinakalpa, (8) tIna cAritra, (9) kevalajJAna, (10) mokSa / unake mokSa jAne ke bAda yaha dasa sthAna vicichanna hue| temanA mAtApitAo tathA pitAnAM mAtapitA sAthe ema kula maLI jaMbU zikhe pAMcase sattAvIza jaNe dIkSA grahaNa karI. dIkSA letA pahelAM pitAnI pAse navANuM karADa senaiyA hatA, tene paNa parityAga karyo. A dhanane tyAga karI sudharmo svAmI pAse AvI sarva jaNAe aNugAra dharmane apanAvyuM. jaMbusvAmI soLa varSa gRhasthAzramamAM, vIsa varSa chadmastha avasthAmAM ne cAlIsa varSa kevalI avasthAmAM rahyA hatA. kula eMsI varSanuM AyuSya pUruM karI prabhava aNugArane pitAnI pATe sthita karI nirvANa padhAryA. vIra nirvANa bAda cesaThameM varSe teo muktipadane pAmyA ne temanI vANInuM sthAna prabhava nAmanA aNugArane seMpAyuM. jaMbusvAmI mokSa padhAratAM daza sthAne viccheda thayo. je nIce pramANe che-(1) manaH paryAvajJAna, (2) parama avadhijJAna, (3) Jansali, (4) mAhA24 zarIra, (5) 15 zreNI, (6) pazabhazreNI, (7) Nazey, (8) ! yAritra, (6) sajJAna, (10) mokSa. jaMbUsvAmi paricaya vaNenam / ||suu0120|| // 477 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI sUtra // 478 // TIkA bhavato'tra dve saMgrahaNIgAthe dvAdazavavarSeSu gautamaH siddho vIrAda viMzatau sudharmA / catuSpaSTayAM jaMbUH, vyucchinnAni tatra dazasthAnAni // 1 // manaH 1, paramAvadhi 2, pulAka 3, AhAraka 4, kSapako 5, pazamAH 6, kalpa7 / saMyamatrikaM 8, kevalaM 9, siddhi 10 zca jaMbyAM vyucchinnAni // 2 // // 0120 // yahA~ do saMgrahaNIgAthAe~ haiM bArasavarisehi goyamu, siddho virAu bIsai suhammo / causaTThIe jaMbU, vucchinnA tattha dasa ThANA // 1 // maNa 1, paramohi 2, pulAe 3, AhAraga4, khavaga 5, uvasame 6, kappe7 / saMjamatiga 8, kevala 9, sijjhaNA 10 ya jaMbummi bucchinnA // 2 // iti / zrIvIra nirvANa se bAraha varSa bItane para gautama, vIsa varSa bItane para sudharmA aura causaTha varSa bItane para jaMbUsvAmI kA nirvANa huaa| usake pazcAt dazasthAna vicchinna ho gaye // 1 // jaMbUsvAmI ke bAda vicchinna daza sthAna yaha hai-(1) manAparyavajJAna, (2) paramAvadhijJAna, (3) pulAkalabdhi, (4) AhAraka zarIra, (5) kSapakazreNI, (6) upazamazreNI, (7) jinakalpa, (8) tIna saMyama, (9) kevalajJAna, (10) mukti // 2 // ||suu0120|| daza sthAne sAthe batAvatI be gAthAo ahiM vaNI levAmAM AvI che- bArasa barisehi goyamu siddho vIrAu vIsai suhammo / causaTThIe jaMbU, vucchinnA tattha dasaThANA // 1 // maNa paramohi pulAe, AhAraga, khavaga, uvasame, kappe / saMjamatiga kevala sijjhaNA ya jaMbummi cucchinnA // 2 // iti / arthAtu-zrIvIra nirvANuthI bAra varSe gautama, trIsa varSa vItatAM sudharmA ane cosaTha varSa vItatAM jaMbunuM nirvANu thayuM. te pachI nIce jaNAvelA daza sthAnake lepa thaI gayAM. svAmI mAhArathaye sthAnI-(1) bhana: pavajJAna, (2) 52bha bhavadhijJAna, (3) yarelu, (4) mA 24 zarIra, (5) kSa54zreNI, (E) pazabhazreNI, (7) Grazey, (8) saMyama (6) sajJAna, (10) bhuTita. (sU0120) jaMbUsvAmi paricaya varNanam / 0120 // // 478 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre 1180811 TIkA - 'rAyagiyare' ityAdi / rAjagRhe nagare RSabhadattasya = RSabhadattanAmakasya the naH dhAriNyAH aGgajAtaH devalokAt = pazcamabrahma devalokAt cyutaH jaMbUnAmaputraH jaMbUnAmakaputraH AsIt / sa ca SoDazavarSIyaH= SoDazavarSa vayaskaH san zrIsudharmasvAmisamIpe dharma zrutvA pratibuddha: - bodhaprAptaH, pratipannazIla samyaktvaH = svIkRtazIla samyaktvaH ambA - pitroH = mAtApitroH dRDhAgraheNa = atyantAnurodhena aSTa= aSTasaMkhyAH kanyAH paryaNayat = pariNItavAn / vivAharAtrau sa - jaMbUkumAraH sasnehAbhiH = snehavatIbhiH tAbhiH - aSTAbhiH kanyAbhiH premasaMbhRtavANIbhiH sAnurAgavAgbhiH na vyAmohitaH =na mohaM gataH / sa ca parasparam = anyo'nyaM kathApratikathAbhiH = uttarapratyuttaraiH tAH = pariNItAH aSTApi striyaH pratyabodhayat pratibodhitavAn / tasyAM = vivAhasambandhinyAM rAtrau cauryArtha gRhe = svabhavane praviSTaM navanavatyabhyadhikaizcaturbhiH corazataiH parivRtaM = pariveSTitaM yuktamityarthaH, prabhavAbhidhaM= TIkA kA artha - rAjagRha nagara meM RSabhadatta seTha kI dhAriNI nAmaka patnI ke udara = aGgajAta brahma nAmaka pAca devaloka se vyavakara Aye hue jaMbU nAmaka putra the / solaha varSakI umra meM unhoMne sudharmA svAmI se dharma kA upadeza sunA aura pratibodha prApta kiyaa| pratibodha pAkara zIla aura samyaktva aMgIkAra kiyaa| mAtA-pitA ke tIvra anurodha se ATha kanyAoM ke sAtha vivAha kiyaa| magara vivAha kI rAtri - suhAgarAta meM vaha jaMbUkumAra anurAgavatI una AThoM kanyAoM kI praNaya- paripUrNa vANI se mohita na hue / unake sAtha jaMbUkumAra kI Apasa meM kathAe~ - pratikathAe~ huI / AThoM ramaNiyoMne jaMbUkumAra ko apanI aura AkRSTa karane ke lie aneka kathAe~ kahIM / unake uttara meM jaMbUkumArane bhI kathA kahI / isa prakAra uttara - pratyuttara hone para AThoM navavivAhitA patnIyoM ko bhI pratibodha prApta huA / usI - vivAha kI rAtri meM cArasau ninnyAnaveM coroM ko sAtha lekara prabhava nAmaka prasiddha cora corI TIkAnA a--rAjagRha nagaramAM RSabhadatta zeThane dhAriNI nAmanI patnInA udare janma pAmela. brahma nAmanA pAMcamA devalAkamAMthI Avela jakhkha nAmanA putra hatA. seALa varSanI umare teNe sudharmAsvAmI pAse dhanA upadeza sAMbhaLye ane pratikhAdha pAmyA, pratibadha pAmIne zIla ane samyakUttva aMgIkAra karyu. mAtA-pitAnA AgrahathI teNe ATha kanyA sAthe lagna karyAM. paNa vivAhanI rAtre-suhAgarAtrie te ja bUkumAra te ATha anurAgavALI kanyAAnI praNaya-paripUrNa vANIthI mAhita thayA nahIM. temanI sAthe ja bUkumAranI ApasamAM kathAo-pratikathAo thaI. AThe ramaNIoe ja bUkumArane pAtAnI tarapha AkarSIvAne mATe aneka kathAo kahI. temanA uttaramAM jabrUkumAre paNa kathA kahI. A pramANe uttara-pratyuttara thatAM ATha navADhA patnIe paNa pratikhAdha pAmI, eja vivAhanI rAtre cArasA navANuM (49) cerone sAthe laIne prabhava nAmanA prakhyAta cAra cArI karavAne zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA jaMbU svAmi paricaya varNanam / / / suu0120|| // 479 // Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre 1186011 Can Yin Xue Yan Qiang prabhavanAmakaM cauramapi pratyabodhayat = pratibodhitavAn / tataH pazcAt = tadanantaraM udite dinakare sUrye paJcazatacorabhAryASTaka - tajjanaka- jananI nijajanakajananIbhiH sArdhaM saha svayam - AtmanA paJcazatasaptaviMzatitamo bhUtvA navanavatiM kanakakoTI: suvarNamudrAkoTI parityajya - vihAya sudharmasvAmisamIpe pratrajitaH = dIkSAM gRhItavAn / sa jaMbUmuniH khalu SoDazavarSANi yAvat gRhasthatve viMzatiM varSANi chAnasthye= chadmasthaparyAye, catuzcatvAriMzatavarSANi kevaliparyAye evam = ittham azItiM varSANi sarvAyuSkaM pAlayitvA prabhavam anagAraM, nijapaTTe = svapaTTe sthApayitvA zrIvIranirvANAt= zrImahAvIrasvAmi-mokSagamanakAlAdArabhya catuSSaSTitame varSe siddhiM gataH / zrI jaMbUsvAmI yAtratkAlaparyantaM mokSaM gato nAsIt, tAvadeva bharate varSe = vakSyamANAni dazasthAnAni Asan tadyathA-manaH paryavajJAnam 1, paramAvadhijJAnam 2, pulAkalabdhiH 3, AhArakazarIram 4, kSapakazreNi 5, upakarane ke liye jaMbUkumAra ke ghara meM ghuse| unheM bhI unhoMne pratibodhita kiyA / tatpazcAt sUryodaya hone para pAMcasau coroM ke sAtha AThoM patnIoM ke sAtha, patnIoM ke mAtA-pitA ke sAtha aura apane mAtA-pitA ke sAtha, Apa svayaM pAcasau sattAIsaveM hokara daheja kI ninyAnave koTi svarNamudrAoM ko tathA apane gharakI akhUTa saMpatti ko tyAga kara sudharmAsvAmI ke pAsa pratrajita ho gaye / svAmI solaha varSa taka gRhavAsa meM rahe, bIsa varSa taka chadmasthaparyAya meM rahe, cavAlIsa varSa taka kevalI - paryAya meM rhe| isa prakAra assI varSa kI samasta Ayu bhoga kara prabhava anagAra ko apane pATa para pratiSThita karake zrImahAvIra bhagavAn ke nirvANakAla se causaThaveM varSa meM mokSa gaye / jaba taka jaMbUsvAmI mokSa nahIM gaye the taba taka bharatakSetra meM Age kahe dasa sthAna the / yathA - mATe jabakumAranA gharamAM ghUsyA. temane paNa teNe pratimAdhita karyA. tyArabAda sUryodaya thatAM pAMcasA cArAnI sAthe AThe patnIonI sAthe, patnIonAM mAtA-pitAnI sAthe ane peAtAnAM mAtA-pitAnI sAthe ema kula pAMcase sattAvIsamAM te pAte daheja (kariyAvara)nI navANuM karADa suvarNa` mudrAnA ane peAtAnI akhUTa sa'pattineA tyAga karIne sudharmA svAmInI pAse dIkSita thayA. jakhUsvAmI seALa varSa sudhI saMsAramAM rahyA, vIsa vaSa~ sudhI chadmasthAvasthAmAM rahyA, cu'mALIza (44) varSa sudhI kevaLI-paryAyamAM rahyA. A pramANe ezI (80) varSanu kula AyuSya bhAgavIne, prabhava aNagArane peAtAnI pATa para pratiSThita karIne zrI mahAvIra bhagavAnanA nirvANu kALathI ceAsaThamA varSe` mAkSe sidhAvyAM. jyAM sudhI jammU svAmI mekSa pAmyA na hatA, tyAM sudhI bharata kSetramAM AgaLa kahela dasa sthAna hatA zrI kalpa sUtra : 02 zrI kalpamaJjarI TIkA jaMbU svAmi paricaya varNanam / ||suu0120|| // 480 // Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpasUtre // 481 // zamazreNi 6, jinakalpa 7, saMyamatrikam = parihAravizuddhasUkSma saMparAya - yathAkhyAta cAritram - iti cAritratrayam 8, kevalajJAnam 9, siddhiH 10 - iti / mokSaM gate tu tasmin etAni dazasthAnAni vyucchinnAni / bhavato'tra dve saMgrahaNIgAthe- 'bArasa varisehiM' ityAdi / vIrAd=vIranirvANAd dvAdazavarSeSu vyatIteSu fia: siddha: viMzatau varSeSu vyatIteSu sudharmA mokSaM gataH / tathA-catuSpaSTau varSeSu vyatISu jaMbUsvAmI mokSaM gataH / tatra=tasmin jaMbUsvAmini mokSaM gate dazasthAnAni vyucchinnAni= vicchedaM prAptAni / tAni dazasthAnAni - manaH = manaH paryavajJAnam 1, paramAvadhijJAnam 2. pulAkaH = pulAkalabdhiH 3, AhArakaH = AhArakalabdhiH 4, kSapakaH kSapakazreNiH 5, upazamaH = upazamazreNiH 6, kalpaH = jinakalpaH 7, saMyamatrikam 8, kevalam = kevalajJAnam 9, siddhiH=mokSazceti dazasthAnAni jaMbAM= jaMbUsvAmini mokSaM gate vyucchinnAnIti // 120 // ( 1 manaH paryavajJAna, ( 2 ) paramAvadhijJAna, (3) pulAkalabdhi, (4) AhAraka zarIra, (5) kSapakazreNI, (6) upazamazreNI, (7) jinakalpa, (8) tIna cAritra - parihAravizuddhi, sUkSmasAMparAya aura yathAkhyAta, (9) kevalajJAna aura (10) mokSa | jaMbUsvAmI ke mokSa padhArane para yaha dasa sthAna vicchinna ho gaye / isa viSaya meM do saMgrahaNIgAthAe~ haiM vIra- nirvANa se bAraha varSa bItane para gautama siddha hue, vIsa varSa bItane para sudharmAsvAmI mokSa padhAre tathA causaTha varSa bItane para jaMbUsvAmI mokSa pdhaare| jaMbUsvAmI ke mokSa jAne para dasasthAna arthAt dasa bAteM vicchinna ho gii| vaha dasasthAna yaha haiM-1 manaH paryavajJAna, 2 paramAvadhijJAna, 3 pulAkapulAkalabdhi, 4 AhArakalabdhi, 5 kSapakazreNI, 6 upazamazreNI, 7 jinakalpa, 8 tIna cAritra, 9 kevalajJAna aura 10 mokSa | jaMbUsvAmI ke mukta hone para yaha dasa sthAna vicchinna hue ||0120 // (1) manaHparyavajJAna (2) paramAvadhijJAna (3) pusAGa -samdhi (4) mahAra4 - zarIra (4) kSaya4-zreNI (9) upazama-zreNI (7) kina muda (8) tra yAstri parihAra- vizuddhi, sUkSma-sAMparAya bhane yathAbhyAta (6) devalajJAna meAkSa temanA nirvANu khAda e dasa sthAna viccheda pAmyA. te viSe e saMgrahaNI gAthAo che. vIra-nirvANane bAra varSa pasAra thatAM gautama siddha banyA, vIsa varSa vItatAM sudharmAsvAmI meAkSa gayA tathA cAsaTha varSa vItatAM ja khUsvAmI mekSa gayA. ja MbUvAmI mekSe jatAM nIcenA dasa sthAna vichinna thaI gayAM. te isa sthAna mA che-(1) manaHparya vijJAna (2) parabhAvadhijJAna, (3) yujhAusandhi, (4) AhAra - sadhi (1) kSayamzreNI, (6) upazama zreNI, (7) vinaudaya, (8) zrAyu cAritra, (8) ThevaNajJAna bhane (10) mokSa svAmI bhokSe tAM A dasa sthAna vicchina thayAM (sU120) zrI kalpa sUtra : 02 Shi Shi Kan . kalpa maJjarI TIkA jaMbU svAmiparicaya - varNanam / ||suu0 120 // // 481 // Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa 482aa do kalpa. maJjarI TIkA prabhavasvAmi mUlam-sirijaMbUsAmimmi mokkhaM gae tappaTTe siripabhavasAmI uvAvisIya / tauppattIcevam vijhAyalasamIve jayapurAbhihANaM nayaraM Asi / tattha viMjho NAmaNaravaI hotthA / tassa puttadugaM Asiego jedvapabhavAbhihANo, avaro kaNiTThapabhavAbhihANo / tattha jeTapabhavo keNavi kAraNeNaM kuddho jayapuranayarAo nirasariya viMjhAyalassa visamatthale abhiNavaM gAma vAsittA tattha nivasIma / so ya coriya-luMTaNAigarihiyavitti olNbii| egayA teNa AkaNNiya jaM-rAyagihe nayare jaMbU nAmago usamadattaseDhiputto aTTa seTikaNNAo pariNI / dAye teNa sasurehito NavaNavai koDi parimiyAo suvaNNamuddAo laddhAotti / evaM socA so pabhavo coro NavaNavai ahiehiM cauhiM corasaehiM parivuDo rAyagihe Nayare jaMbUkumArassa gihe coriyaTuM pvittttho| tattha so osAvaNIe vijAe savve jaNe nidie karI / bhAvasaMjayammi jaMbakumArammi sA vijjA niSphalA jaayaa| so jAgaramANo ceva citttthii| tappabhAveNa tassa aTThavi bhajA jAgaramANIo ceva ThiyA / tao so pabhavo coro corehiM saddhiM tAo suvaNNamuddAo gahiya cliumaarddho| tayA jaMbUkumAro namukAramaMtappabhAveNa tesiM gaI thNbhii| niyagaI thaMbhiyaM daTUNa pabhavo vimhio kiMkAyavyavimUDho ya jaao| tassa erisi ThiI dahaNa jaMbakumAro hasI / tassa hAsaM socA prabhavo taM khiia-mhaabhaagaa| jaM mama iyaM osAvaNI vijjA amohA asthi / sA vi tumaMmi NipphalA jaayaa| tae puNa amhANaM gaI cAvi thaMbhiyA / ao tuvaM ko vi visiTTho puriso paDibhAsi / tuma mamovari kivaM kiccA thaMbhaNi vijaM mama dehi / ahaM ca tubbhaM osAvaNi vijja dalAmi / tassa imaM vayaNaM socA jaMbUkumAro kahI / imAo loiyavijjAo duggaikAraNAo saMti / tujjha vijjAe majhammi pabhAvo na jaao| tumbhANaM gaI jaM mae thaMbhiyA, ettha na kAvi vijjA kAraNaM / ayaM pahAvo namukkAramaMtassa asthi / evaM kahiya jaMbUkumAro tassa cArittadhamma uvaadisii| taM socA pabhavAINaM corANaM maNaMsi veraggaM saMjAyaM / tao bIe divase saparivAro jaMbUkumAro tehiM pabhavAiehiM corehiM saddhiM suhammasAmisamIve pvvio| jaMbUsAmimmi mokkhaM gae tappaTTe pabhavasAmI uvAvisI / so u jaMgamakapparukkhobba bhanyajIvANaM manorahaM pUremANo suyaNANasahassakiraNakiraNehi micchattatimirapaDalaM viNAseto bhavvahiyayakamalAI viyAseto suhammasAmipariposiyaM caunvihasaMghavADiyaM desaNAmieNaM ahisiMciya uvasama-vivega-veramaNAipupphehi puphiyaM attakallANaphale hiM phaliyaM ca kuvvaMto viharai / evaM viharamANo so kAlamAse kAlaM kiccA saggaM go| tao cuo so mahAvidehe khitte samuppajjiya sAsao siddho bhavissai ||suu0121|| paricaya varNanam / suu0120|| // 482 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa // 483 // (Tao chAyA - zrI jaMbUsvAmini mokSaM gate tatpaTTe zrI prabhavasvAmI upAvizat / tadutpattizcaivam - vindhyAcalasamIpe jayapurAbhidhAnaM nagaramAsIt / tatra vindhyo nAma narapatirabhavat / tasya putradvayamAsIt / eko jyeSThaprabhavAbhidhAno'paraH kaniSThaprabhavAbhidhAnaH / tatra jyeSThaprabhavaH kenApi kAraNena kruddho jayapuranagarAd nissRtya vindhyAcalasya viSamasthale abhinavaM grAmaM vAsayitvA tatra nyavasat / sa ca caurya - luNTanAdi garhita vRttim avAlambata | ekadA tena AkarNitaM yad rAjagRhe nagare jaMbUnAmakaH RSabhadattazreSThiputraH aSTazreSThikanyA paryaNayat / dAye tena zvazurebhyo navanavatikoTiparimitAH suvarNamudrA labdhA iti / evaM zrutvA sa prabhavazcauro navanavatyadhikaiH mUla kA artha - ' sirijaMbUsA mimmi ' ityAdi - jaMbUsvAmI ke mokSa padhArane para zrI prabhavasvAmI unake pATa para baitthe| unakI utpatti isa prakAra hai- vindhya parvata ke pAsa jayapura nAmakanagara thaa| vahA~ vindhya nAmaka rAjA thA / usake do putra the - eka jyeSThaprabhava kahalAtA thA, aura dUsarA kaniSTa (choTA) prabhava kahalAtA thA / unameM se jyeSThaprabhava kisIkAraNa se krodhita hokara jayapuranagara se nikala kara vindhyAcala ke eka viSama sthAna meM eka nayA gA~va basAkara vahIM rahane lge| unhoMne corI evaM lUTapATa Adi nindita AjIvikAkA avalambana liyA / ekavAra unhoMne sunA ki rAjagRhanagara meM jaMbU nAmaka RSabhadatta seTha ke putrakA ATha seThoM kI kanyAo ke sAtha vivAha huA hai / unhe apane zvasuroM se ninnyAnaveMkaroDa svarNa mudrAe~ daheja meM milI haiN| yaha sunakara prabhava bhUlanA artha - ' sirijaMbUsAmimmi ' ityAhi bhUsvAmI bhokSa padhAratAM, alavasvAmI tebhanI pATe mirALyA temanI utpatti kevI rIte che te jaNAve che. vidhya parvatanI pAse jayapura nAme nagara hatuM. tyAM vindhyaka nAme rAjA hatA. tene be putrA hatA. temAMnA eka jayeSThaprabhava kahevAtA, ane bIjA kaniprabhava kahevAtA. koIpaNa kAraNa vazAt gusse thaIne jyeSThaprabhave jayapura nagarathI bahAra nIkaLI vindhyAcala pahADanA eka viSama sthAnamAM eka navu gAma vasAvI, te tyAM rahyo. tyAM teNe cArI DAku ane dhADa Adi vaDe AjIvikA karavA mAMDI. eka vAra teNe sAMbhaLyuM ke, rAjagRha nagarImAM RSabhadatta nAmanA zeTha rahe che. tene eka putra che, jenuM nAma ja bUkumAra che. tenuM lagna ATha sarvazreSTha kumArIkAo sAthe thayela che. A ATha kumArIkAo ghaNA dhanADhaya pitA enI putrIe che. teo navvANu karADa senAmahArA dAyajAmAM lAvela che. A uparAMta dara-dAgInAne te kAi Aro-tArA nathI ! evu' aDhaLaka dravya te peAtAnA piyarAthI lAvI che. zrI kalpa sUtra : 02 kalpa maJjarI TIkA prabhavasvAmiparicaya varNanam / ||suu0121|| // 483 // Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre 1186811 Man Man caturbhiH corazataiH parivRto rAjagRhe nagare jaMbUkumArasya gRhe cauyArtha praviSTaH / tatra saH avasvApinyA vidyayA sarvAn janAn nidritAn akarot / bhAvasaMyate jaMbUkumAre sA vidyA niSphalA jAtA / tatprabhAveNa tasyASTApi bhAryA jAgratya eva sthitAH / tataH sa prabhavacauraH coraiH sArddha tAH sarvAH suvarNamudrAH gRhItvA calitumArabdhaH / tadA jaMbUkumAro namaskAramantraprabhAveNa teSAM gatim astambhayat / nijagatiM stambhitAM dRSTA prabhavo vismitaH / kiM karttavyavimUDhazca jAtaH / tasyedRzIM sthitiM dRSTvA jaMbUkumAro'hasat / tasya hAsaM zrutvA prabhavastamakathayat-mahAbhAga ! mameyam avasvAnI vidyA amoghA asti / sA'pi tvayi niSphalA jAtA / tvayA punarasmAkaM gati vApi stambhitA / atastvaM ko'pi viziSTaH puruSaH pratibhAsi / tvaM mamopari kRpAM kRtvA stambhanIM vidyAM cora apane sAthI 499 coroM ke sAtha, rAjagRhanagara meM AkAra corI karaneke lie jaMbUkumAra ke ghara meM ghuse / unhoMne svApinI vidyA se vahA~ ke saba logoM ko nidrAdhIna kara diyaa| magara jaMbUkumAra to bhAva-sAdhu ho cuke the| ataH una para avasvApinI vidyA kA asara nahIM huA, vaha jagate rhe| unake prabhAva se unakI AThoM bhAryAyeM bhI jAgatI hI rahI / tatpazcAt prabhava cora apane sAthI coroM ke sAtha una saba svarNa mudrAoM (sonaiyoM) ko baTora ( ikaTThA kara calane ko udyata hue / taba jaMbUkumArane namaskAramaMtra ke prabhAva se unakI gati staMbhita kara dii| apanIgati staMbhita (avaruddha) hui dekha prabhava cakita raha gayA aura unheM sUjha na par3A ki aba kyA karanA cAhie / unakI yaha dazA dekhakara jaMbUkumAra ko ha~sI A gii| unakI ha~sI sunakara prabhava ne unase kahAmahAbhAga ! merI yaha avasvApinI vidyA amogha (vRthA na honevAlI) hai; parantu usakA bhI Apa para asara nahIM huA | Apane hamArI gati bhI staMbhita kara dI haiN| isase pratIta hotA hai ki Apa koI viziSTa purUSa hai| AvuM sAMbhaLI, prabhavacAra peAtAnA cAraseA navvANu' cAra sAthIe sAthe rAjagRhInagarImAM AvI pahoMcyA. cerI karavAnA IrAdAthI, te jammU kumAranA gharamAM pravezyA. teNe avasthApinI vidyAnI prApti karI hatI. tethI gharanA sa` mANusAne nidrAdhIna karI nAkhyA. paraMtu jaMbU kumAra, bhAva sAdhu thaI cukayA hatA tethI tenI upara A vidyAnI asara na thaI. tethI tee jAgatA rahyA. tenA jAgavAthI, temanI ATha bhAryAe paNa jAgatIja rahI. tyArabAda prabhava cAra tamAma seAnA maheArA bhegI karI gAMsaDImAM bAMdhI, peAtAnA sAthIo sAthe ravAnA thavA taiyAra thayA te vakhate te jammU kumAre namaskAra maMtranA prabhAva vaDe, tene ubhA sthira karI dIdhA. eveA ubheA rAkhI dIdhA ke tyAMthI casakI paNa zakayA nahi ! prabhava sta Mbhita thatAM, te aca e pAmyA, ne tene kAMI sUjha paDI nahIM. tenI AvI dazA joi, jammUkumAra hasyA. temanu' hAsya joI te elI uThayA ke 'he bhAgyavAna ! mArI avasthApinI vidyA nakAmI thai gai ! te vidyAe ApanI upara asara karI nahIM paraMtu ulaTuM huM stabhita thai gayA ! AthI jaNAya che ke, Apa koI anUbhuta vyakti zrI kalpa sUtra : 02 kalpamaJjarI TIkA prabhavasvAmiparicayavarNanam / // sU0 121 // // 484 // Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpamaJjarI TIkA // 485 // mahyaM dehi / ahaM ca tubhyam avasvApinIM vidyAM dadAmi / tasyedaM vacanaM zrutvA jaMbakumAro'kathayat-imA laukikavidyA durgatikAraNAH santi / tava vidyAyA mayi prabhAvo na jAtaH, yuSmAkaM gatizca mayA stambhitA, atra na kApi vidyAkAraNam / ayaM prabhAvo namaskAramantrasyAsti / evaM kathayitvA jaMbUkumArastasmai cAritradharmamupAdizat / taM zrutvA prabhavAdInAM caurANAM manasi vairAgyaM saMjAtam / tato dvitIye divase jaMbUkumAraH taiH prabhavAdibhizcauraiH saha sudharmasvAmisamIpe prvrjitH| jaMbUsvAmini mokSa gate tatpaTe prabhavasvAmI upAvizat / sa tu jaGgamakalpavRkSa iva bhavyajIvAnAM manorathaM pUrayan zrutajJAnasahasrakiraNakiraNaimithyAtvatimirapaTalaM vinAzayan bhavyahRdayakamalAni vikAsayan sudharmasvAmi Apa kRpA karake staMbhanI vidyA mujhe dIjie-sikhA dIjie, aura maiM Apa ko avasvApinI vidyA sikhA detA huuN| prabhava ke yaha vacana sunakara jaMbUkumAra ne kahA-yaha laukika vidyAe~ adhogati kA kAraNa haiM / tumhArI vidyA kA mujhapara prabhAva nahIM huA aura maiMne tumhArI gati avaruddha karadI isameM koI vidyA kAraNa nahIM hai| yaha to namaskAra maMtra kA prabhAva hai| isa prakAra kahakara jaMbUkumAra ne prabhava ko cAritra dharmakA upadeza diyaa| vaha upadeza sunakara pramava Adi sabhI cauroM ke mana meM virakti utpanna huii| tatpazcAt dUsare dina jaMbUkumAra una prabhava Adi coroM ke sAtha sudharmAsvAmI ke samIpa dIkSita hue| jaMbUsvAmI jaba mokSa padhAra gaye to prabhavasvAmI unake pATa para virAjamAna hue| ve calate-phirate kalpavRkSa ke samAna bhavya jIvoM ke manorathoM ko pUrNa karate hue zrutajJAna rUpI sUrya kI kiraNoM se mithyAtva rUpI-andhakAra ke paTala kA vinAza karate hue, bhavya lAge che ! Apa maherabAnI karI mane te 'rataMbhanI' vidyA Ape. tenA badalAmAM huM Apane mArI "avasthApinI' vidyA zIvI ! prabhavanuM AvuM kathana sAbhaLI jaMbUkumAra bAlyA. "A laukika vidyAe ardhagatinuM kAraNa che. tArI vidyAne prabhAva mArI upara paDaye nahIM ane mArI vidhAe tArI para asara pADI ! AmAM kaI alaukikatA nathI, paNa namaskAra maMtrane prabhAva che ! AvuM kahI jaMbU kumAre, prabhavane cAritra dhamane upadeza Apyo. A upadeza sAMbhaLI, prabhava Adi sarve cAnA manamAM virati bhAva utpanna thaye. bIje divase jankumAra sAthe, A pAMca cairee sudharmA-svAmI pAse dIkSA grahaNu karI. jaMbusvAmInI muktibAda, prabhava svAmI temanI pATe AvyA. teo kahe5vRkSa samAna bhavya jIvanA mane pUrA karavA lAgyA. zrutajJAnarUpI kiraNe vaDe, mithyAtvarUpI aMdhakArano nAza prabhavasvAmiparicayavarNanam / ||suu0121|| // 485 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 486 // paripoSitAM caturvidhasaMghavATikAM dezanAmRtenAbhiSicya upazama-viveka - viramaNAdi puSpaiH puSpitAm AtmakalyANaphalaiH phalitAM ca kurvan viharati / evaM viharan sa kAlamAse kAlaM kRtvA svarga gataH / tatazcayutaH sa mahA videhe kSetre samutpadya zAzvataH siddho bhaviSyati // 0121 // TIkA- 'sira jaMbUsAmimmi' ityAdi / vyAkhyA sugamA ||0121|| uvasaMhAra mUlam - sampati sUtrakAraH sUtramidaM kalpavRkSatvena prarUpayan phalapradarzanapUrvakam upasaMharatiNayasArabhavo bhUmI AlavAlaM ca bhAvaNA / sammattaM bIyamakkhAyaM jalaM NissaMkiyA iyaM // 1 aMkuro naMdajammaM ca vRttI ThANaga vIsaI / rukkho vIrabhavo jassa, sAhAo gaNahAriNo // 2 caussaMgho pasAhAo, sAmAyArI dalAni ya / pupphAvali ya tivaI, vArasaMgI sugaMdhao // 3 jIvoM ke hRdaya - kamala ko vikasita karate hue, sudharmAsvAmI dvArA poSita caturvidha saMgharUpI vATikA ko apane upadezAmRta se sIMcate hue, upazama, viveka aura viramaNa Adi puSpoM se puSpita karate hue aura AtmakalyANa rUpa phaloM se phalavAn banAte hue vicarane lage / isa prakAra vicarate hue prabhavasvAmI kAla - mAsa meM kAla karake arthAt yathAsamaya deha tyAgakara devaloka meM pdhaare| devaloka se cava kara ve mahAvideha kSetra meM utpanna hokara siddha hoMge / su0121 / / TIkA kA artha - isa sUtra kI vyAkhyA sarala hai / sU0121 // zrI kalpa sUtra : 02 karavA lAgyA. bhavya chavAnA hRdaya-kamaLAne vikAsa karatA karatA, sudharmAvAmI dvArA pASAela caturvidha saMgha rUpI vADInuM potAnA upadeza amRtadvArA, si'cana karatAM upazama, viveka ane viramaNu Adi puSpAthI puSpita karatAM ane AtmakalyANurUpa kaLAthI kUlita banatAM vicaravA lAgyA. A pramANe vicaratAM kAla avasare kAla karI tee svargamAM gayA. svaga thI vyavI mahAvideha kSetramAM utpanna thaze, ne tyAMcI urmakSaya harI, siddha gatine pAze. (sU0 121) TIDAno artha spaSTa che (sU0 121) PRAKA zrIkalpa maJjarI TIkA upasaMhAraH ||suu0121|| // 486 // Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtre // 487|| kalpamaJjarI TIkA phalaM mokkho nirAbAhA-paMtAkkhayi muhaM raso / vIrassa bhavarukkho'mU, kappamuttassarUvago // 4 bhavvasaMkappakappaDu-kappo ciMtiya dAyago / seviyo viNayA NicaM dei siddhimaNuttaram // 5 ||iy kappamuttaM saMpUNaM // chAyA-nayasArabhavo bhUmi, rAlavAlaM ca bhAvanAH / samyakttaM bIjamAkhyAtaM, jalaM nizzaGkitAdikam // 1 aGkaro nandajanmaM ca dRttiH sthAnaka viMzatiH / vRkSo vIrabhavo yasya zAkhA gaNadhAriNaH // 2 catussaMghaH prazAkhAH sAmAcAryoM dalAni ca / puSpAvali ca tripadI dvAdazAGgI sugandhakaH / / 3 upasaMhAra ____ aba sUtrakAra isa kalpasUtra ko kalpavRkSa ke samAna nirUpita karate hue aura phala batalAte hue upasaMhAra karate haiM-bhagavAn mahAvIra kA kalpasUtrarUpa yaha bhava-vRkSa hai / nayasAra kA bhava isakI bhUmi hai| bhAvanAe~ isakI kyArI haiN| samakita bIja hai| niHzaMkita Adi jala hai // 1 // nandakA janma aMkura hai| vIsa sthA. naka vADa hai| mahAvIra kA bhava vRkSa hai, jisakI zAkhAeM gaNadhara haiM // 2 // caturvidhasaMgha prazAkhAe~ (TahaniyA) hai| samAcAriyA patte haiN| tripadI phUla haiN| bAraha aMga saurabha-sugaMdha hai // 3 // mokSa isakA phala hai| avyAbAdha, upsNhaarmULane artha-have sUtrakAra A kahapasUtrane kalpavRkSa samAna nirUpita karI tenuM phala batAve che. kapasUtrarUpa bhagavAna mahAvIranuM A bhava-vRkSa che ! nayasArane bhava, A bhava-vRkSanI bhUmi che. bhAvanAo, te bhavavRkSanI kayArI che. A vRkSamAM samakita tenuM bIja che; ane niHzaMkita Adi pANI che. 1 naMdane janma aMkura che. vIsa sthAnake e mahAvIranA bhavavRkSanI vADa che. mahAvIrane bhava vRkSa che, ne gaNudhare tenI zAkhAo che. A 2 | upasaMhAraH ||suu0121|| // 487 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa kalpa maJjarI // 488 // TIkA phalaM mokSo nirAbAdhA nantAkSayi sukha rasaH / vIrasya bhavakSo'sau, kalpasUtrasvarUpakaH // 4 bhavyasaGkalpakalpadru-kalpazcintitadAyakaH / sevito vinayAnnityaM dadAti-siddhimanuttarAm / / 5 ||iti kalpasUtraM sampUrNam // itizrI vizvavikhyAta-jagadallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalita lalitakalApAlApaka-pavizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApakavAdimAnamardaka-zrIzAhachatrapatikolhApurarAjamadatta 'jainazAstrAcArya' padabhUSita-kolhApurarAjaguru bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAla vrativiracita-zrIkalpasUtram sampUrNam // TIkA-'NayasArabhavo' ityAdi / yathAvRkSotpattiyogyAM mubhUmi prathamaM nirIkSya AlavAlaM vidhAya rasAlAdirasavatphala bIjAni tatropyante / punastAni jalena sicyante, tadanu tAni bIjAni aGkaratvena jAyante / tadrakSArtha vRttizca kalpyante / evaM prayatnena tAni bIjAni sapatrazAkhAmazAkhAsamanvitazAkhitvena jAyante / tatra vRkSeSu sarasAni surabhINi puSpANi phalAni ca bhavanti / tathaiva bhagavato vIrasya kalpasUtrasvarUpako'sau bhavavRkSoananta, akSaya, mukha isakA rasa hai| isa prakAra yaha kalpasUtra vIra bhagavAn kA bhavavRkSa-rUpa hai // 4 // yaha kalpasUtra bhavya jIvoM kA manoratha saphala karane ke lie kalpavRkSa ke samAna hai| abhISTa pradAna karanevAlA hai vinayapUrvaka nitya sevana kiyA huA yaha sUtra sarvotkRSTa siddhi pradAna karatA hai // 5 // // kalpasUtra sampUrNa // caturvidha saMdha zAkhAmAMthI phUTelI prazAkhAo che. samAcArIe tenA pAMdaDA che. tripadI tenuM phUla che. bAra aMga (dvAdazAMgI) vRkSanI saurabha-sugaMdha che. te 3 me mokSa te vRkSanuM phaLa che. avyAbAdhapaNuM anaMtatA, ane akSaya sukha, te vRkSane rasa che. A prakAre kalpasUtra, vIra bhagavAnanuM bhavavRkSarUpa che. 4 A kalpasUtra bhavya jInA mane saphaLa karavAvALuM kalpavRkSa che. abhISTa pradAna karavAvALuM che. vinayapUrvaka tenuM nitya sevana karatAM A sUtra sarvotkRSTa siddhi prApta karAve che. te 5 (ti 465sUtranA zuzatI manuvAra sapU.) upasaMhAraH gRnthasamAptizca suu0121|| // 488 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIkalpa sUtra // 489 // kalpamaJjarI TIkA 'sti / asya vRkSasya bhUmiH-utpattisthAnaM nayasArabhavaH / bhAvanAH anityAzaraNAdi dvAdazabhAvanA AlavAlam / asya bIjaM samyaktvam AkhyAta kathitam / jalaM-secanajalasthAnIyaM nizzaGkitAdikaM nizzaGkitAdhaSTavidhasamyaktvAcArarUpaM bodhyam / nandajanma-paJcavizatitamo bhavo'sya vRkSasya angkrH| asya vRttiH sthAnakaviMzatiH viNshtisthaankaani| evaMrUpo vIrabhavaH mahAvIrajanmarUpo vRkSo'sti / asya vRkSasya zAkhA; gaNadhAriNaH gaNadharA gautamAdayaH santi, prazAkhAH catussaGka: caturvidhaH saGghaH santi, asya dalAnipatrANi sAmAcAryaH sAdhvAcArarUpAdazaAvazyakAdi sAmAcAryazca santi / asya puSpAvali tripadI-utpAdavyayadhrauvyarUpA vijnyeyaa| triSadIrUpAyAH puSpAvalyAH sugandhakA sugandho dvAdazAGgI vidyate / phalaM cAsya mokSaH / tasya raso nirAbAdhAnantAkSayi avyAhatam anantaM TokA kA artha-saba se pahale vRkSa kI utpatti ke yogya acchI bhUmi dekhabhAla kara kyArI banAkara, Amra Adi rasadAra phaloM ke bIja vahA~ boye jAte haiN| phira unheM jala se sIMceM jAteM hai / tatpazcAt ve bIja aMkurarUpa se ugate haiN| unakI rakSA ke lie vAr3a lagAI jAtI hai| isa prakAra ke prayatna se ve bIja pattoM, zAkhAoM prazAkhAo (TahaniyoM) se yukta vRkSoM ke rUpa meM pariNata hojAte haiN| unavRkSoM meM sarasa aura sugaMdhita puSpa aura phala lagate haiN| isI prakAra yaha kalpasUtra bhagavAn ke bhava-vRkSa ke samAna hai| isakI bhUmi-utpattisthAna nayasAra kA bhava hai| anitya, azaraNa Adi bAraha bhAvanAe~ isakI kyArI haiN| isakA bIja samakita kahA gayA hai| niHzaMkita Adi samyaktva ke ATha AcAra ise sIMcane ke liye jala ke samAna haiN| bIsa sthAnaka isakI vAr3a hai| aisA yaha vIra-bhava vRkSa ke samAna hai| gautama Adi gaNadhara isa vRkSa kI zAkhAe~ haiN| caturvidha saMgha prazAkhAe~-zAkhAoM kI zAkhAe~ haiM Avazyaka Adi sAdhu-AcAra rUpa dasa prakAra kI samAcAriyA~ isake patte haiN| utpAda, vyaya, dhrauvyarUpa tripadI isakI puSpAvalI hai| dvAdazAMgI isakA saurabha hai| mokSa isakA phala hai| anyAbAdha, ananta asIma aura akSaya mukha isakA rasa hai| TIkAne artha-sauthI pahelAM vRkSanI utpattine vegya sArI jamIna joI ne yArI banAvIne Agra Adi rasadAra phaLAnAM bIja tyAM vAvavAmAM Ave che. pachI tene pANI pAvAmAM Ave che. tyArabAda te bIja aMkara rUpe | uge che. tenA rakSaNa mATe vADa banAvAya che. A prakAranA prayAthI te khIja pAna, DALiyo, ane prazAkhAo (Tahaniye) vALAM vRkSa rUpe pariName che. te vRkSene sarasa ane suga'dhidAra phUle ane phaLo Ave che. eja pramANe A ka9pasUtra bhagavAnanAM bhava-vRkSa jevuM che. tenI bhUmi-utpatti sthAna nayasArane bhava che. anitya azaraNa Adi bAra bhAvanAe tenI kayArI che. sAmakita tenuM bIja kahevAyuM che. ni:zakita Adi samyaktvanA ATha AcAra tene siMcavAnAM jaLa jevAM che. vIsa sthAnaka tenI vAta che. e A vIra bhava vRkSanA jevo che. upasaMhAraH suu0121|| // 489 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalpa kalpa maJjarI // 49 // TIkA kSayarahitaM ca sukham asti / evaM prakArako'sau kalpasUtrasvarUpako vIrasya bhavavRkSo vijJeyaH / bhavyasaMkalpakalpadrukalpaH-bhavyAnAM mokSArthinAM yaH saMkalpaH adhyavasAya:-abhilASastatpUraNe kalpadrukalpaH kalpavRkSatulyaH, ataecacintitadAyakaH asau kalpasUtrasvarUpo vIrabhavavRkSo vinayAta savinayaM nityaM sevitaH paThana-pAThana-zravaNa-zrAvaNamananAdirUpayA ArAdhanayA ArAdhitaH san anuttarAM=sarvotkRSTAM siddhiM dadAtIti // 1 / 2 / 3 / 4 / // 5 // itizrI jainAcArya jainadharmadivAkara pUjyazrI ghAsIlAlajImahArAja pradhAnaziSya-piyavyAkhyAni-saMskRta-pAkRta-jainAgamaniSNAta-paM. munizrI kanhaiyAlAlajI mahArAja viracitA zrIkalpasUtrasya kalpamaJjarI vyAkhyA sampUrNA // // zubhaM bhUyAt / / arastu / / kalpasUtrarUpa vIra kA yaha bhavavRkSa hai aisA samajhanA caahie| yaha kalpasUtra mumukSu jIvoMkI abhilASA pUrNa karane meM kalpavRkSa ke samAna hai, ataeva sabhI abhiSTa padAthoM kA dAtA hai / vinayapUrvaka isakA nitya paThana pAThana zravaNa zrAvaNa manana AdirUpa ArAdhanA karane se yaha sarvotkRSTa siddhi pradAna karatA hai // 1-5 // piyavyAkhyAnI, saMskRta-prAkRtavettA, jainAgamaniSNAta pUjyazrI ghAsIlAlajI ma. ke pradhAna ziSya paNDita munizrI kanhaiyAlAlajI ma. dvArA racita zrI kalpasUtra kI kalpamaMjarI vyAkhyA sampUrNa huii| ||shubhN bhUyAt // zrIrastu // gautama Adi gaNadhara A vRkSanI zAkhAo che. caturvidha saMgha prazAkhAo-zAkhAonI zAkhAo che. Avazyaka Adi sAdhu-AcArarUpa dasa prakAranI sAmAcariyA tenA pAna che. utpAda, vyaya. dhrauvyarUpa tripadI tenI puSpAvalI che. dvAdazAMgI tenI sugaMdha che. mokSa tenuM phaLa che. avyAbAdha, anaMta-asIma ane akSaya sukha teno rasa che. A prakAranA A kalpasUtra svarUpa bhagavAna mahAvIranuM bhavavRkSa samajavuM joIe. A kalpasUtra mumukSa jInI abhilASA pUrNa karavAmAM ka95vRkSa samAna che. tethI sadhaLA abhiSTa padArtha denArUM chevinayapUrvaka haMmezAM tenuM paThana pAThana, zravaNa zrAvaNa, manana Adi rUpa ArAdhanA karavAthI te sarvotkRSTa siddhi Ape che. je 1-5 priyavyAkhyAnI, saMskRta prAkRtavettA, jainAgamaniSNAta, pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAjanA mukhya ziSya paMDita munizrI kanDeyAlAlajI mahArAja dvArA racita zrI kalpasUtranI ka95maMjarI vyAkhyA saMpUrNa thaI / / zubhaM bhUyAt // // zrIrastu // upasaMhAraH granthasamAptizca saamuu0121|| // 490 // zrI kalpa sUtra: 02 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirimahAvIrasAmikayatavakoTragaM tavANa nAmANi saMkhA tavadivasA pAraNA chammAsiyaM 180 paMcadivasUNaM chammAsiya caumAsiyaM timAsiyaM aDDhattimAsiyaM dumAsiyaM adbhegamAsiyaM 8 egamAsiyaM aDDhamAsiyaM 10 aTThabhattaM chaTThabhattaM bhaddapaDimA 13 mahAbhaddapaDimA 14 sabaobhadapaDimA 10 1 yogaphalam 315 4165 | 351 gyAraha varSa cha mAsa pacIsa dina kI tapasyA huI, aura gyAraha mAsa ikkIsa dina pAraNA ke hue| onorraruruRS zrI kalpa sUtra: 02