________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थ योधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १ अकारकदिवादि-सांख्यमतनिरूपणम् १९५ भावस्यापत्तेः । किंच-यदि आत्मा कर्ता न स्यात् । तदा भवच्छास्त्रे एव प्रदर्शितानाम् "स्वर्गकामो यजेत" "मा हिंस्यात्सर्वभूतानि" इत्यादि विधिनिषेधशास्त्राणां का गतिः स्यात् ? का वा गति भवेत्-"श्रोतव्यो मन्तव्यो निदिध्यासितव्यः' इत्यादि मोक्षकारण-प्रतिपादकवचसाम् । भवन्मान्य वेदव्यासरेव-"कर्ता शास्त्रार्थवत्त्वात्" इति वेदान्तसूत्रे, जीवानां कर्तृत्वप्रतिपादनं कृतं, तदपि कथं संगतं भवेत् । तथाऽऽत्मनोऽकर्तृत्वे-"पंचहा गई नत्थि" पंचधा= पंचप्रकारा-नारक, तिर्यङ्नराऽमरमोक्षलक्षणा गतिरपि न संभवेत् । ततश्च सांख्यशास्त्राऽनुयायिनां मोक्षोद्देशेन संन्यासविधानं योगायनुष्ठानं च सर्वमेव होता है। ऐसा न हो तो लकडी ओर कुल्हाडी का संयोग होने से दूसरी चीजों के भी दो टुकडे होने लगेंगे। - इसके अतिरिक्त आत्मा यदि कर्ता न हो तो आपके शास्त्र में ही दिखलाए हुए "स्वर्गकामो यजेत " अर्थात् स्वर्ग का अभिलापी यज्ञ करे 'मा हिंस्यात्सर्वभूतानि" अर्थात् किसी भी प्राणी की हिंसा न करे इन विधि निषेध रूप वाक्यों की क्या दशा होगी ! और "इस आत्मा का श्रवण" मनन और निदिध्यासन करना चाहिए "इत्यादि मोक्ष के प्रतिपादक वचनों का क्या होगा ? आपके मान्य वेदव्यासने ही "कर्ता शास्त्रार्थवत्त्वात् " इस वेदान्त सूत्र में जीवों के कर्तत्व का प्रतिपादन किया है, वह भी कैसे संगत होगा ? तथा आत्मा को अगर अकर्ता मानोगे तो मनुष्यगति देवगति, नरकगति, तिर्यंचगति और मोक्षगति यह पांच प्रकार की गति भी संभव नहीं होगी । फिर तो सांख्यशास्त्र का अनुसरण करने वालों के लिए मोक्ष રૂપ હોય છે. જે એવું ન હોત તો લાકડી અને કુહાડીને સોગ થવાથી બીજી ચીજોના પણ બે ટુકડા થઈ જતા હતા તે
ने आत्मा पत्ता न डाय, ते मापन शास्त्री २.४ प्रतिपाहित, "स्वर्गकामा यजेत" वगना मनिसावाणामे य: ४२वो ऽन्ये "मा हिस्यात्सर्वभूतानि" પણ જીવની હિંસા ન કરવી જોઈએ” આ વિધિનિષેધ રૂપ વાની સંગતતા જ કેવી રીતે માની શકાય? અને આ આત્માનું શ્રવણ, મનન, અને નિદિધ્યાન કરવું જોઈએ ઈત્યાદિ મેક્ષનું પ્રતિપાદન કરનારાં વાને પણ કેવી રીતે સગત ગણી શકાય? આપ
ने भान्य । छ। मेवा मुनि वेदव्यासे पान “कत्ता शास्त्रार्थवत्वात् मा वेहान्त सूत्रमा જીવના કર્તવનું જ પ્રતિપાદન કર્યું છે. તેને પણ કેવી રીતે સંગત માની શકાય?
તથા આત્માને જે અકર્તા માનશે, તે મનુષ્યગતિ, દેવગતિ, નરકગતિ, તિર્યંચગતિ અને મેક્ષગતિ, આ પાંચ પ્રકારની ગતિ પણ સંભવી શકશે નહી. એવી પરિસ્થિતિમાં
For Private And Personal Use Only
