________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थ बोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १ उ. षोडशोत्पादनादिदोषनिरूपणम् ४१९ षोड सोत्पादनादोषः शङ्कितम्रक्षितादिदशग्रहणेषमादोषैश्च दुष्टो भवितुमहस्यतोऽत्र दत्तैषणापदेन तद्दोषशुद्धिः प्रदर्शिता। ते च षोडशोत्पादनादोषा इमे----"धाई १ दुइ २ निमित्ते ३ आजीव ४ वणीमगे ५ तिगिच्छा ६ य
कोहे७ माणे८ माया९, लोभे१० य हवंति दस एए ॥१॥ "पुब्बि पच्छा संथव ११ विजा १२ मंते १३ चुण्ण१४ जोगे१५ य । उप्पायणाइदोसा, सोलसमे मूलकम्मे१६ य ॥२॥
छाया-- धात्री (धात्रीकर्म) १, दूती (दृतीकर्म) २, निमित्तं ३, आजीवः ४ वनीपकः ५, चिकित्सा ६ च,
क्रोधः७, मानः८, माया९, लोभश्व१० भवन्ति दश-एते ॥१॥ पूर्व पश्चात्संस्तवः११ विद्या१२ मन्त्र१३ थ चूर्ण १४ योग१५ श्च । उत्पादनादि दोषाः, षोडशं मूलकर्म १६ च ॥५॥
तत्र-धात्रीकर्म--आहारादि ग्रहणार्थ क्षीर-मज्जन-मण्डन-क्रीडनो-सङ्ग धात्रीति पञ्चविधधात्रीविषयककार्यकारणं धात्रीकर्मोच्यते १। दूतीकर्म-- दूषित हो जाता है। अतएव यहाँ ' दत्तैषणा पद से उन दोषों की भी शुद्धि प्रदर्शित की गई है। उत्पादना के वे सोलह दोष ये हैं (१) धात्री (२) दूती (३) निमित्त (४) आजीव (५) वनीपक (६) चिकित्सा (७) क्रोध (८) मान (९) माया (१०) लोभ (११) पूर्वपश्चासंस्तव (१२) बिद्या (१३) मंत्र (१४) चूर्ण (१५) योग और (१६) मूलकर्म, यह उत्पादना के दोष हैं। इनका स्वरूप इस प्रकार है
(१) धात्री-कर्मधाएँ पाँच प्रकार की होती है-ध पिलाने वाली, नहलानेवाली, श्रृंगार करने वाली, खेलाने वाली और गोदी में लेने बाली इन धायों में से किसी का कार्य करके आहार आदि प्राप्त करना । આદિ ઉત્પાદન થી અને શક્તિ મિશ્રિત આદિ દસ ગ્રહÚષણના દેથી દૂષિત થઈ જાય છે. તેથી અહીં દત્તકણા પદ દ્વારા તે દોષની શુદ્ધિ પણ પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે સાધુના પિતાનાથી લગાડવામાં આવતા ઉત્પાદનના તે ૧૬ દે નીચે પ્રમાણે છે (१) यात्री, (२) इता, (3) निमित्त, (४) माप, (५) बनी५४, (6) विल्सिा , (७) आध, (८) मान, माया, (१०) बोस, ११) पूर्व पश्चात संस्तव, (१२)विधा, (१३) मंत्र, (१४) यूप, (૧૫) વેગ અને (૧૬) મૂલકર્મ હવે તે ૧૬ ઉત્પાદના દોનું સ્વરૂપ પ્રકટ કરવામાં આવે છે.
(૧) ધાત્રી- ધાત્રી પાંચ પ્રકારની હોય છે. દૂધ પિવરાવનારી, સ્નાન કરાવનારી, શણગાર કરનારી, રમાડનારી અને ખોળામાં લેનારી. આ ધાત્રીઓમાંથી કોઈ પણ ધાત્રીનું કામ કરીને આહારાદિ પ્રાપ્ત કરવાથી ધાત્રિદોષ લાગે છે.'
For Private And Personal Use Only
