________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समगार्थ बोधिनी टीका प्रश्र प. १. उ. २ कर्मबन्धे आहेतपतनिरूपणम्
३३७
__. “मतिविभव नमस्ते यत्समत्वेऽपि पुसाम्
परिणमसि शुभांशैः कल्मषां-शैस्त्वमेव ॥ नरकनगरवर्त्मप्रस्थिताः कष्टमेके उपचितशुभ शक्त्या सूर्य सं भेदिनोऽन्ये ॥१॥
एवम्--इपिथेऽपि यदि उपयोगमन्तरेण गच्छेत् , तदा तत्रापि चित्तकलुषतायाः सद्भावेन कर्मबन्यो भवत्येव ।।
स्वप्नमध्येऽपि, अशुद्धचित्तसदभागत् यत्किचित् कर्मबन्धो भवत्येव । स च भिक्षभिरपि स्वीकृत एव । “अन्यक्तं तत्सापद्यम्" इत्यादिनेति । अव्यक्तं स्वमादौ संजातमिति ॥
और भी कहा है--'मन एव मनुष्याणाम्, इत्यादि ।
मनुष्यों को मन ही बन्धन और मोक्ष का कारण है । फिर भी कहा है.---'मतिविभवनमस्ते, इत्यादि ।
हे मतिविभव (मन)! तुम्हे नमस्कार हो! सब मनुष्य सरीखे हैं मगर तुम पुण्यरूप से और पाप रूप से परिणत होते हो इसी परिणमन के कारण कोई कोई मनुष्य नरकरूपी नगर की राह पर चले गये और कई प्राप्त पुण्य की शक्ति से सूर्य को भेदने वाले बन गए अर्थात सूर्य से भी ऊपर के लोक में चले गये।
, इसी प्रकार ईर्यापथ में भी यदि ऊपयोग के विना गमन करे तो वहां चित्तकी कलुषता (मलिनता) विद्यमान होने से कर्मवन्ध होता ही है। स्वम में भी चित्त अशुद्ध होने के कारण कुछ न कुछ कमबन्ध होता ही है और भिक्षुओं ने भी उसे स्वीकार किया ही है क्योंकि वे उसे अव्यक्त पाप कहते हैं । अव्यक्त का अर्थ है--स्वम आदि में होने वाला।
qणी मे ५ ४ह्यु छ - "मन एव मनुष्याणाम्" त्या -- મનુષ્યનું મન જ બન્ધન અને મોક્ષનું કારણ છે.” qणी मे ९५ ४युं छे । - "मतिविभवनमस्ते" त्यादि -
હે મતિવિભવ (મન)? તને નમસ્કાર હે બધાં મનુષ્ય સરખાં છે, પણ તું પણ રૂપે અને પાપ રૂપે પરિણત થાય છે. એ જ પરિણમનને કારણે કોઈ કોઈ માણસ નરક રૂપી નગરને પળે ચાલ્યા ગયા છે, અને કઈ કઈ માણસે પ્રાપ્ત પુણ્યના પ્રભાવથી સૂર્યને ભેદનારા બની ગયા છે – એટલે કે સૂર્ય કરતાં પણ ઊંચે આવેલા સ્વર્ગલેકમાં પહોંચી ગયા છે.
એજ પ્રમાણે ઈર્યાપથમાં (ગમનમાં પણ ઉપયોગ (સાવધાનતા વિના ગમન કરવામાં આવે તે ત્યાં પણ ચિત્તની કલુષતા (મલિનતા) વિદ્યમાન હોવાને લીધે કર્મબન્ધ થાય છે જ સ્વમમાં પણું ચિત્ત અશુદ્ધ હેવાને કારણે વધુ ઓછો કર્મબન્ધ થાય જ છે, અને ભિક્ષાએ પણ તેને સ્વીકાર કર્યો છે, કારણ કે તેમણે તેને વ્યક્ત પાપ કહ્યું છે. અવ્યક્ત એટલે સ્વ આદિની અવસ્થામાં થતું सू. ४३
For Private And Personal Use Only
