________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थ योधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १ उ. ३ जगदुत्पतिविषये मतान्तर निरूपणम् ३६१
"पहाणाई" प्रधानादि, अक्षादिपदेन कालस्वभावनियतिवादिनां ग्रहणं भवति । तथा च कालवादिनः कालादेव जीवाजीवादिसंयुक्तः सुखदुःखसमन्वितः सर्वोऽपि संभवति । ____ अत एव जनिमतां भवति, अमुकः पदार्थोऽमुककाले भवति नान्यस्मिन् की उत्पत्ति होती है । यह पांच तन्मात्रा भूतों के सूक्ष्म रूप हैं और नाम हैंरूप, रस, गंध, स्पर्श और शब्द । इन पांच तन्मात्राओं से आकाश, वायु, तेज, जल और पृथिवी नामक पांच महाभूतों की उत्पत्ति होती है ।
पृथ्वी से औषधि वनस्पति आदि पैदा होती हैं।
पुरुष केवल उदासीन और भोक्ता है इस प्रकार सभी कार्य साक्षत् या परम्परा रूप से प्रकृति से ही उत्पन्न होते हैं।
गाथा में 'पहाणाई' पद में प्रयुक्त 'आदि' शब्द से कालवादी स्वभाववादी आदि का ग्रहण किया गया है । कालवादी के मतानुसार इस जीव अजीवमय और सुखदुःखमय संसार का कारण काल ही है । वे कहते हैं- अमुक पदार्थ अमुक ही काल में उत्पन्न होता है, अन्यकाल में नहीं। कहा हैकाल ही भूतों को उत्पन्न करता है, काल ही प्रजा का संहार करता है । जब हम सब सो जाते हैं तब भी काल जागता रहता है । काल दुरतिक्रम है उसके सामथ्र्य को उल्लंघन नहीं किया जा सकता ।
કિયા) થાય છે. અહંકાર વડે ૧૧ ઈન્દ્રિયે (પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયે, પાંચ કર્મેન્દ્રિત અને મન ) અને પાંચ તન્માત્રાની ઉત્પત્તિ થાય છે. આ પ્રાંચ તન્માત્રા ભૂતના સૂમ રૂપ છે અને નામ છે રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ અને શબ્દ. આ પાંચ તન્માત્રા વડે આકાશ, વાયુ, તેજ, જળ અને પૃથ્વી નામના પાંચ મહાભૂતની ઉત્પત્તિ થાય છે.
पृथ्वीमाथी औषधि, वनस्पति माह पहा थाय छे. पुरुष (मामा) पण ઉદાસીન અને ભક્તા છે. આ પ્રકારે સઘળાં કાર્યોની સાક્ષાત અથવા પરંપરા રૂપે प्रकृति 43 २४ उत्पत्ति थाय छे. ॥थामा " पहाणाई" ५६मा प्रयुक्त श्येमा " आदि" પદ વડે કાળવાદી, સ્વભાવવાદી, નિયતિવાદી આદિને ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે. કાળવાદીઓની માન્યતા અનુસાર આ જીવજીવમય તથા સુખદુઃખ મય સંસારનું કારણ કાળ જ છે તેઓ, કહે છે કે અમુક પદાર્થ અમુક કાળે જ ઉત્પન્ન થાય છે, અન્ય કાળે ઉત્પન્ન થતું નથી કહ્યું પણ છે કે –', કાળ જ ભૂતને ઉત્પન્ન કરે છે અને કાળ જ પ્રજાને સંહાર કરે છે. '
જ્યારે આપણે ઊંઘી જઈએ છીએ, ત્યારે પણ કાળ જાગૃત જ રહે છે. કાળ દરતિકમ્ય છે તેના આગળ કોઈનું કંઈ ચાલતું નથી, सू. ४६
For Private And Personal Use Only
