________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
३०६
सूत्रकृताय
किमपि ज्ञातुं समागता इति, अज्ञाते च कथमुपदेशः स्यात् इति उपदेशान्यथाऽ नुपपच्या सिद्धयति । यत् अज्ञानी गुरुर्जानात्येव शिष्यस्य प्रश्न विषयिणीमिच्छाम् । अनुमानेन चेष्टादिना च ज्ञायते एवं परचेतो वृत्तिः, तदुक्तम्"अकार रिङ्गितैर्गत्या, चेष्टया भाषणेन च ।
नत्रवऋविकारैश्च, ज्ञायतेऽन्तर्गतं मनः ॥ ९ ॥ " इति ।
कथं ज्ञानमन्तरेण ज्ञायते तस्मात् न ते स्वस्याज्ञानपक्षं साधयितुं समर्था इति सिद्धम् । अतः अज्ञानपक्षस्तेषां न युक्त इति ||१७||
यथा च इमे वराका अज्ञानवादिनः स्वात्मानं परंच बोधयितुं न समर्थाः तथा दृष्टान्तद्वारेण प्रदर्शयितुमाह- 'वणे मुढे' इत्यादि
मूलम्
२ ३ १ ४
५
७
वणे मूढे जहा जंतू मूढे णेयाणुगामिए ।
९
११. १२ १३
दोवि एए अकोविया, तिव्वं सोयं नियच्छइ || १८ ||
आए हैं। अगर नहीं जानते तो उन्हें उपदेश कैसे देंगे ? इस प्रकार पंदेश की अन्यथानुपपत्ति से यह सिद्ध होता है कि अज्ञानी गुरु शिष्य की प्रथमविषयक इच्छा को जानता ही हैं ।
अनुमान से और चेष्टा आदि से परायी चित्तवृत्ति ज्ञान हो ही जाती है । कहा भी है--'" आकारैरिङ्गितैर्गत्या " इत्यादि ।
आकार से इंगित से गति से, चेष्टा से बोलने से और नेत्र तथा मुख के विकारों से मन की बात मालूम हो जाती है ?
यह ज्ञान के बिना कैसे जाना जा सकता है ? अतएव अज्ञानवादी अपने अज्ञान पक्ष को सिद्ध करने में समर्थ नहीं हो सकते । इस प्रकार उनका अज्ञान पक्ष संगत नहीं है यह सिद्ध हुआ || १७॥
પડિ જાય છે કે આ શિષ્ય કંઇક જાણવાને માટે મારી પાસે આન્યા છે. જો એટલું પણ જાણે નહીં, તે તેને ઉપદેશ કેવી રીતે આપે ? આ પ્રકારે ઉપદેશની અન્યથા નુપત્ત વડે એ વાત સિદ્ધ થાય છે કે અજ્ઞાની ગુરુ પણ શિષ્યની પ્રશ્ન વિષયક ઇચ્છા જાણતા જ હાય છે,
અનુમાન અને ચેષ્ટા આદિ દ્વારા પકીય ચિત્તવૃત્તિ જ્ઞાત થઈ જતી જ હાય છે, अ या छेडे "आकारैरिङ्गितैग त्या " इत्यादि
“આકાર દ્વારા ઈંગિત દ્વારા, ગતિદ્વારા, વાણી દ્વારા અને નેત્ર તથા મુખના વિકાશ દ્વારા અન્યના મનાભાવેા જાણી શકાય છે”
જ્ઞાન વિના તેને કેવી રીતે જાણી શકાય છે! આ રીતે અજ્ઞાનવાદીએ પાતાના અજ્ઞાનપક્ષને સિદ્ધ કરી શકવાને સમર્થ નથી. તેથી સિદ્ધ થાય છે કે તેમના અજ્ઞાનવાદ સંગત નથી. ૫૧૭૭
For Private And Personal Use Only
