Book Title: Tattvarthadhigam Sutra
Author(s): Hemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratnchand Jain Dharmik Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022525/1
JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavimANaratiriyanoyanirAjavaNAsavAmariMdaNe ) yajej bhAga-16 vAcakavarya zrI umAsvAti mahArAja viracita zrItatvArthAdhigamasUtra || / / / padArthasaMgraha tathA mULasUtra - zabdArtha AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAja U
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sca can Si dardaka padArtha praHIBI. bhAga-16 vAcakavarya zrI umAsvAti mahArAja viracita | zrItatvArthAdhigamasUtra padArthasaMgraha tathA mULasUtra - zabdAtha * saMkalana-saMpAdana 0 parama pUjya vairAgyadezanAdakSA AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAja vIra saM. 2539 0 vi.saM. 2069 0 I.sa. 2013 prakAzaka che saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa rasthApaka - zrAddhavaryA mULIbena aMbAlAla zAha A vijaya gIgo graMtha che. huM
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAptisthAna pI.e. zAha velarsa 110, hIrApannA, hAjIalI, muMbaI-400026. phona : 23522378, 23521108 dilIpa rAjendrakumAra zAha 6, naMdita epArTamenTa, bhagavAnanagarano Tekaro, pAlaDI, amadAvAda-380007. phona : 2663189 bAbubhAI saremalajI beDAvALA siddhAcala baMglojha, senTa ena hAIskUla pAse, hIrA jaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005. mo : 9426585904 caMdrakAMta esa. saMghavI. 6-bI, azokA kompalekSa, pahelA garanALA pAse, pATaNa-384265. (u.gu.). phona : 02766-231603 DaoN. prakAzabhAI pI. gAlA bI-6, sarvodaya sosAyaTI, sAMInAthanagara, sAMghANI esTeTa, ela.bI.esa. mArga, ghATakopara (vesTa), muMbaI-400086. phona : 25005837, mo. : 9820595049 akSayabhAI je. zAha ) 502, padma epArTamenTa, jaina derAsaranI sAme, sarvodayanagara, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. phona : 25674780, mo : 594papapapa05 prathama AvRtti nakala 500 Ta)) mUlya : rUA. 150-00 muka : bharata grAphiksa 7, nyU mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda. Ph. : 079-22134176, M : 9925020106, E-mail : bharatgraphics1@gmail.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka = C chane parama pUjya siddhAMtamahodadhi AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA parama pUjya vardhamAnataponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA parama pUjya samatAsAgara paMnyAsapravara zrI padmavijayajI gaNivarya A pUjyonA caraNomAM anaMtaza: vaMdanA zubhAziSa parama pUjya siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA parama pUjya vairAgyadezanAdakSa gurudeva AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI amIdeSTi sadA amArI upara varasatI raho. BOODS GDADOR ROODDOGO dapa ac ac do DP SORDOOR jaYYYWRTY is Espapbhuropearas part m DOOgoga
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ CC prakAzakIya 'padArthaprakAza bhAga-16'ne prakAzita karatA ame Aje atyaMta AnaMda anubhavIe chIe. A pustakamAM parama pUjya gurudeva vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe vAcakavarya zrIumAsvAti mahArAja racita zrItattvArthAdhigamasUtranA padArthasaMgraha ane kArikA-mULasUtra-zabdArthanuM suMdara ane saraLa saMkalana karelA che. A pUrve pUjyazrI dvArA saMkalita cAra prakaraNa, traNa bhASya, cha kamegraMtha, bRhatsaMgrahaNi, kSetrasamAsa, karmaprakRti ane prakIrNaka graMthonA padArthasaMgraha ane mULagAthA-zabdArtha padArthaprakAza bhAga 1 thI 15 rUpe prakAzita karavAno amane amUlya lAbha maLyo che. padArthaprakAza zreNInA A pustakonuM saMkalana pUjyazrIe suMdara, saraLa, saMkSipta chatAM saMpUrNa ane sacoTa zailIthI karyuM hovAthI abhyAsIone A pustako khUba ja upayogI bane che ane temane suMdara ane zIdhra bodha thAya che. ame pUjyazrInA bhagIratha kAryanI khUba khUba anumodanA karIe chIe. AvA aneka padArthagraMthonuM saMkalana karI pUjyazrI. abhyAsI AtmAo upara kRpA varasAvatAM rahe evI pUjyazrIne vinaMti. A pustakanuM saMpUrNa meTara paMDitavarya zrI pArasabhAIe tapAsI ApyuM che. temanI A prasaMge dhanyavAda ApavApUrvaka anumodanA karIe chIe. A pustakanuM mudraNakArya bharata grAphiksavALA bharatabhAI ane mahendrabhAIe khUba khaMtapUrvaka karela che. temane paNa A prasaMge dhanyavAda ApIe chIe. A pustakanuM AkarSaka TAITala malTI grAphiksavALA mukezabhAIe taiyAra karela che. temane paNa A prasaMge dhanyavAda ApIe chIe. aneka padArtharatnonA mahAsAgara samAna zrItattvArthAdhigamasUtranA padArthone A pustakanA mAdhyame barAbara samajIne, potAnA jIvanamAM samyajJAnane vadhArIne, Asava ane baMdhane tyajIne, saMvara ane nirjarAne bhajIne jIvo ajIva sAtheno saMparka choDIne kAyama mATe mokSane pAme e ja abhyarthanA. lI. saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTanA TrasTIgaNa, 1. tArAcaMda aMbAlAla zAha 2. dharaNendra aMbAlAla zAha 3. paMDarIka aMbAlAla zAha 4. mukeza baMsIlAla zAha 5. upendra tArAcaMda zAha
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka zeTha hatA. temaNe eka nokara rAkhelo. te mUrkha | hato. te mazkarI, ceSTAo, gamata vagere karIne badhAne thoDA hasAvato. zeThe khuza thaIne tene eka lAkaDI ApI ane mAM. kahyuM, 'tArAthI vadhu mUrkha mANasa maLe tyAM sudhI tAre A lAkaDI rAkhavI. tArAthI vadhu mUrkha mANasa maLe eTale tAre [ A lAkaDI tene ApavI." $ ghaNAM varaso vItI gayA. ekavAra zeTha mAMdA paDyA. zeThanI bImArI asAdhya hovAthI maraNa najIkamAM hatuM. badhA svajano zeThane maLavA AvatAM hatAM. pelo nokara paNa zeTha pAse Avyo. zeThe kahyuM, "huM A duniyA choDIne jAuM chuM.' nokara- 'kyAM padhAro cho ?" zeTha - "paralokamAM'. nokara - "pAchA kyAre padhArazo ? eka mahinA pachI ?' zeTha - 'nA'. nokara - 'eka varasa pachI ?' zeTha - 'nA'. nokara - 'to kyAre padhArazo ?" zeTha - "kyAreya nahIM.' nokara - "he! Apa kyAreya pAchA nahIM padhAro ? to to Apa ApanI sAthe khajAnAmAMthI dhana letA jajo . tethI paralokamAM sukhI thazo.' zeTha - "mArI IcchA to badhuM laI javAnI che. paNa mArI sAthe paralokamAM kaMI Ave tema nathI.' nokara - 'Ape sAthe bhAthuM lIdhuM ke nahIM ?' zeTha - "nA." nokara - 'Ape javA mATenI kaMI taiyArI karI ke nahIM.' zeTha - "nA. mAre javuM nathI, paNa javuM paDe che. mane bahu bIka lAge che.' nokara - "paralokamAM zuM thaze ? enI Ape kazI ciMtA karI ja nathI. paralokamAM saddhara banavA mATe Ape kazI taiyArI karI ja nathI. Ama taiyArI karyA vinA ja Apa paralokamAM javA upaDyA cho. to A mArI lAkaDI Apa ja rAkho. Apa moTAmAM moTA mUrkha cho. ApanA jevo mUrkha bIjo koI joyo nathI." nokara zeThane lAkaDI pakaDAvI ravAnA thaI gayo. A prasaMga eTaluM ja kahe che ke je mAtra A bhavane ja sudhAravA mahenata kare che ane parabhavanI upekSA kare che te mUrkha che. A bhavamAM maLelA sukhonI upekSA karI parabhavamAM kAyama mATe mokSanA sukho maLe e mATenI mahenata je kare che te paMDita che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva parabhavanI upekSA kare che ane saMsAramAM bhaTake che tenuM kAraNa tenAmAM raheluM ajJAna che. ajJAnane lIdhe tene bhautika padArthomAM sukha dekhAya che. tene meLavavA te doDe che. pariNAme tene sukha to maLatuM nathI, paNa te vadhu ne vadhu duHkhI thAya che. mATe du:kha ane saMsArabhramaNane nivAravA ajJAnane dUra karavuM jarUrI che. ajJAnane dUra karavA samyajJAnane pAmavuM Avazyaka che. samyajJAnanA sUryano AtmAmAM udaya thatAM AtmAno ajJAnano aMdhakAra dUra thAya che. samyajJAna eTale vItarAga sarvajJa bhagavAne prarUpelA padArtho paranI zraddhApUrvakanuM temanuM jJAna. samyajJAnathI jIvane sAcA svarUpanuM bhAna thAya che. tethI tenA jIvanamAMthI nakAmI pravRttio baMdha thAya che. te potAnA zuddha svarUpane pAmavA udyama kare che. eka divasa tene potAnuM khovAyeluM svarUpa avazya pAchuM maLe che. te gaNadhara bhagavaMto ane paraMparAmAM thayelA mahApuruSoe racelA zAstronA adhyayana dvArA samyajJAna thAya che. jainadarzanamAM AvA aneka zAstro racAyA che. te zAstromAMnuM eka zAstra eTale zrItattvArthAdhigamasUtra. A granthanI racanA vAcakavarya zrIumAsvAti mahArAje karelI che. temano jIvanakALa vIra saM. 714 thI 798 sudhIno hato. temano janma nyagrodhikA gAmamAM thayo hato. vatsa gotravALA umAdevI temanA mAtAjI hatA. kubhISaNa gotravALA svAti temanA pitAjI hatA. mAtA-pitAnA nAma parathI temanuM 'umAsvAti' evuM nAma paDeluM. teo janmathI brAhmaNa hatA. paNa jinapratimAnA darzanathI temaNe jainadIkSA lIdhI hatI. teo pUrvadhara thayA hatA ane temane 'vAcaka'nuM birUda maLyuM hatuM. teo vAcakamukhya zivazrIjInA praziSya hatA, ghoSanaMdI kSamAzramaNajInA ziSya hatA ane vAcanAthI mahAvAcaka kSamaNamuMDayAdanA ziSya vAcaka mUlanA ziSya hatA. teo uccanAgarazAkhAnA hatA. temaNe pAMca so prakaraNonI racanA karI hatI. hAla temAMthI thoDA ja graMtho maLe che. temanA nAma nIce mujaba
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) tattvArthAdhigamasUtra (2) tattvArthAdhigamasUtranuM bhASya (3) prazamarati (4) jaMbUdvIpasamAprakaraNa (5) pUjAprakaraNa (6) zrAvakaprajJapti (7) kSetravicAra zrItattvArthAdhigamasUtra ane tenuM bhASya temaNe kusumapuramAM eTale ke pATalIputranagaramAM raceluM. teo zvetAMbara saMpradAyamAM thayelA. digaMbara saMpradAyavALA temane digaMbara saMpradAyanA mAne che. paNa zrItattvArthAdhigamasUtranA aneka sUtro ane temanI TIkAo parathI temanI mAnyatA khoTI hovAnuM siddha thAya che. kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUrIzvarajI mahArAje siddhahemazabdAnuzAsanamAM zrIumAsvAtivAcakajInI prazaMsA karatAM kahyuM che, "saMgraha karanArAomAM zrIumAsvAtivAcaka sauthI zreSTha che." AnuM kAraNa e che ke zrIumAsvAtivAcakajIe zrItattvArthAdhigamasUtramAM saMkSepamAM ghaNA badhA padArthono saMgraha karyo che. zrItattvArthAdhigamasUtramAM granthakAre daza adhyAyomAM kula 344 sUtro racyA che. pahelA adhyAyamAM 35 sUtro che. temAM mokSamArga, samyagdarzana, sAta tattvo, nikSepo, anuyogadvAro, samyajJAna , naya vagere viSayonuM svarUpa batAvyuM che. bIjA adhyAyamAM 51 sUtro che. temAM jIvatattva, pAMca bhAvo, jIvonA bheda, Indriyo, janma, yoni, zarIra, AyuSya vagere padArthonuM varNana karyuM che. trIjA adhyAyamAM 18 sUtro che. temAM narakamRthvIo, nArako, ticchaloka, manuSyakSetra, manuSya-tiryaMcanI sthiti vagerenuM nirUpaNa karyuM che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ cothA adhyAyamAM pa3 sUtro che. temAM cAra prakAranA devonA svarUpa, bheda, AyuSya vagere padArtho batAvyA che. pAMcamA adhyAyamAM 44 sUtro che. temAM ajIvatattva, pAMca dravyo, temanA upakAra, satu, pudgalono baMdha, kALa, guNa, pariNAma vagerenuM varNana karyuM che. chaThThI adhyAyamAM 26 sUtro che. temAM AsravatattvanA svarUpa, bheda vagere batAvyA che. sAtamA adhyAyamAM 34 sUtro che. temAM aNuvrata, mahAvrata, mahAvratonI bhAvanA, avrata, zrAvakanA bAra vrata, vratonA aticAro, dAna vagerenuM varNana karyuM che. AThamA adhyAyamAM 26 sUtro che. temAM baMdhatattva, baMdhahetuo, prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, pradezabaMdha, puSya, pApa vagerenuM svarUpa batAvyuM che. navamA adhyAyamAM 49 sUtro che. temAM saMvaratattva, nircantho vagerenuM varNana karyuM che. dazamA adhyAyamAM 7 sUtro che. temAM mokSatattva, siddhonI bAra dvArothI vicAraNA vagere padArthonuM nirUpaNa karyuM che. ' Ama A nAnA graMthamAM granthakAre anekAneka padArthono saMgraha karyo che. temaNe biMdumAM siMdhu samAvavA prayatna karyo che. A graMtha lagabhaga 198 zlokapramANa che. zrItattvArthAdhigamasUtra upara zrIumAsvAtivAcakajIe bhASya paNa raceluM che. te 2, 200 zloka pramANa che. temAM zarUAtamAM 31 saMbaMdhakArikAo che. aMte aMtimopadezanI 32 kArikAo ane prazastinI 6 gAthAo che. bhASyamAM granthakAre mULasUtronA rahasyo saMkSepamAM kholyA che. zrItattvArthAdhigamasUtra upara aneka TIkAo racAI che. temAM vartamAnakALe upalabdha TIkAomAM sauthI moTI TIkA zrIsiddhasenagaNi
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAje racI che. A TIkA temaNe bhASyane anusAre racI che. te 18,282 zlokapramANa che. temAM TIkAkAre bhASyanA padArthonuM vistArathI nirUpaNa karyuM che. zrItattvArthAdhigamasUtra, tenuM bhASya ane tenI zrIsiddhasenagaNijI kRta TIkAnA AdhAre ame A pustakamAM padArthonuM nirUpaNa karyuM che. A pustakamAM badhA padArtho sahelAIthI samajAI zake evI saraLa zailIthI lakhyA che. lAMbI ane kliSTa carcAone AmAM avakAza apAyo nathI. padArthono saraLa ane sahaja rIte bodha thAya te rIte padArthonuM varNana karyuM che. pahelA badhA padArthonuM nirUpaNa karAyuM che. temAM adhyAyo ane sUtronA krama mujaba nirUpaNa karyuM nathI. paNa sahelAIthI, spaSTa, saMpUrNa ane zIghra bodha thAya e mATe bhinna bhinna prakaraNo pramANe padArthonuM nirUpaNa karyuM che. te prakaraNo ane temanA viSayo viSayAnukramaNikAmAMthI jANI zakAze. badhe koThAo dvArA padArthone ekadama spaSTa karAyA che. jarUrI sthaLoe padArthone spaSTa karavA citro paNa mUkyA che. A citro pUjya paMnyAsa zrI nityAnaMdavijayajI mahArAja saMpAdita 'bahatzetrasamAsa' pustakamAMthI sAbhAra lIdhA che. padArthonA nirUpaNamAM te te sUtronA naMbaro paNa lakhyA che jethI te te padArtho kayA kayA sUtranA che ? te samajI zakAya. pustakanI zarUAtamAM sUtrAnukramaNikA paNa ApI che. tenAthI te te sUtronA padArtho kayA kayA pAnA para che ? te jANI zakAya che. padArthonA nirUpaNa bAda tattvArthAdhigamasUtranA bhASyanI saMbaMdhakArikA ane temanA zabdArtho ApyA che. tyAra pachI zrItattvArthAdhigamasUtranA mULasUtro ane temanA zabdArtho ApyA che. tyAra pachI zrItattvArthAdhigamasUtranA bhASyanI aMtimopadezakarikAo, prazasti ane temanA zabdArtho ApyA che. Ama zrItattvArthAdhigamasUtranA sAMgopAMga abhyAsa mATe A pustaka 'Master Piece' che. mAtra padArthonI rUcivALA jIvo mATe paNa A pustaka upAdeya che, kemake pahelA mAtra padArthonuM nirUpaNa karyuM che. mAtra sUtronI rUcivALA jIvo mATe paNa A pustaka upAdeya che, kemake aMte sUtra ane temanA zabdArthonuM nirUpaNa karyuM che. sUtro parathI padArtho jANavAnI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ rucivALA jIvo mATe paNa A pustaka upAdeya che, kemake padArthonA nirUpaNamAM te te sUtronA naMbaro mUkyA che. Ama A pustaka badhA jIvo mATe upayogI che. [ A graMthamAM mukhyatayA jIva, ajIva, Agnava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa A sAta tattvonuM varNana karyuM che. temAM jIva ane ajIva jANavA yogya che. Asrava ane baMdha choDavA yogya che. saMvara, nirjarA ane mokSa AdaravA yogya che. A graMtha mAtra vAMcI javAno nathI. A graMthane vAMcIne tenA padArtho barAbara samajavAnA che, te padArtho upara majabuta zraddhA UbhI karavAnI che, te padArtho kahenAra paramAtmA upara atyaMta bahumAna UbhuM karavAnuM che, te padArthone kaMThastha karI temano dararoja pATha karavAno che, te padArthone jIvanamAM utAravAnA che. tenA dvArA heyane choDIne - upAdeyane AdarIne AtmAne tenA zuddha svarUpanI prApti karAvavAnI che. ATaluM thaze to ja A graMthano saMpUrNa abhyAsa thaze, anyathA adhuro raheze. badhAe te mATe avazya prayatnazIla banavuM. parama pUjaya paramagurudeva siddhAMtamahodadhi AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA , parama pUjaya pragurudeva vardhamAnataponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA ane parama pUjya gurudeva samatAsAgara paMnyAsapravara zrIpadmavijayajI mahArAjA - A traNe gurudevonI aciMtya kRpAnA baLe ja A kArya saMpanna thayuM che. A traNe gurudevonA caraNomAM anaMtazaH vaMdanA. A pustakamAM jinAjJA viruddha kaMI paNa lakhAyuM hoya to tenI kSamA yAcuM chuM. A graMthanA abhyAsa dvArA sahu jIvo muktisukhane vare e ja abhyarthanA. phAgaNa suda-5, - parama pUjya saMyamaikaniSTha vIra saM. 2539, vi.saM. 2069 nA paMnyAsapravara zrIpadmavijayajI I.sa. 16-3-2013, pAvApUrI tIrthadhAma (rAja.) mahArAjano caraNakajamadhukara AcArya vijaya hemacandrasUri
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama pUjya vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA dvArA likhita-saMpAdita-saMkalita-prerita graMthonI sUci gujarAtI sAhitya Awad Alexdra) (1) padArthaprakAza bhAga-1 (jIvavicAra-navatattvano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (2) padArthaprakAza bhAga-2 (daMDaka-laghusaMgrahaNIno padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (3) padArthaprakAza bhAga-3 (1lA, 2jA karmagraMthano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (4) padArthaprakAza bhAga-4 (3jA, 4thA karmagraMthano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (5) padArthaprakAza bhAga-5 (traNa bhASyano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (6) padArthaprakAza bhAga-6 (pAMcamA karmagraMthano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (7) padArthaprakAza bhAga-7 (chaTThA karmagraMthano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (8) padArthaprakAza bhAga-8 (bRhatsaMgrahaNino padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (9) padArthaprakAza bhAga-9 (10) padArthaprakAzabhAga-10 (bRhatsetrasamAsa ane laghukSetrasamAsano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) plllai (karmaprakRti baMdhanakaraNano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) zaha (11) padArthaprakAzabhAga-11 Qu (on) (karmaprakRti saMkramakaraNa, udghardanAkaraNa ane apavartanAkaraNano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha)
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) padArthaprakAza bhAga-12 (karmaprakRti udIraNAkaraNa, upazamanAkaraNa, nittikaraNa ane nikAcanAkaraNano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (13) padArthaprakAza bhAga-13 (karmaprakRti udayAdhikAra tathA sattAdhikArano padArthasaMgraha tathA gAthAzabdArtha) (14) padArthaprakAza bhAga-14 (zrIkSullakabhavAvaliprakaraNa, zrIsiddhadaMDikAstava, zrIyonistava ane zrIlokanAlidvAtriMzikAno padArthasaMgraha tathA mULagAthA-avasUri) (15) padArthaprakAza bhAga-15 (zrIkAyasthitistotra, zrIlaghualpabahutva, zrIdehasthitistava, zrIkAlasaptatikAprakaraNa, zrIvicArapaMcAzikA, zrIpudgalaparAvartastotra, zrIaMgulasattarI, zrIsamavaraNastavano padArthasaMgraha tathA mULagAthAavasUri) (16) muktinuM maMgaladvAra" naDya (catuHzaraNa svIkAra, duSkRtagaha, sukRtAnumodanAno saMgraha) (17) zrI sImaMdharasvAmInI ArAdhanA (mahimAvarNana-bhaktigIto vagere) (18) cAturmAsika ane jIvananA niyamo (19) vIzaviharamAna jina sacitra (20) vIzaviharamAna jinapUjA (21) baMdhanathI mukti tarapha (bAravrata tathA bhavaAlocanAviSayaka samajaNa) (22) namaskAra mahAmaMtra mahimA tathA jApanoMdha (23) paMcasUtra (sUtra 1lu) sAnuvAda (24) tattvArtha uSA (le. pU.A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.) (25) sAttvikatAno teja sitAro (pU.paM. padmavijayajI ma.nuM jIvanacaritra) (26) premaprabhA bhAga-1 (pU.A. premasUri ma.nA guNAnuvAda) (27) premaprabhA bhAga-2 (vividha viSayonA 160zloko sAnuvAda) (28) premaprabhA bhAga-3 (brahmacaryasamAdhi aMge zAstrIya zloko-vAkyo-sAnuvAda) (29) sAdhutAno ujAsa (le.pU.paM. padmavijayajI ma.) (premaprabhA bhAga-4)
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) vairAgyazataka, IndriyaparAjayazataka, siMdUraprakara, gautamakulaka sAnuvAda (le.pU.A. jayaghoSasUri ma.sA.) (premaprabhA bhAga-5) (31) gurudIvo, guru devatA. (premaprabhA bhAga-2) (32) prabhu! tuja vacana atibhaluM (premaprabhA bhAga-7) (33) samAdhisAra (premaprabhA bhAga-8) (34) prabhu! tuja vacana ati bhaluM bhAga-2 (premaprabhA bhAga-9) (35) kAmasubhaTa gayohArI (premaprabhA bhAga-10). (36-37) gurunI zIkhaDI, amRtanI velaDI bhAga-1-2 (premaprabhA bhAga-11-12) (38) paramaprArthanA (arihaMta vaMdanAvalI, ratnAkara paccIzI, AtmaniMdA kAtrizikA Adi stutiono saMgraha) (39) bhaktimAM bhIMjANA (le. paM. padyavijayajI gaNivarya) (pU. zrIvIravijayajI ma. kRta snAtrapUjAnuM gujarAtImAM vivecana). (40) AdIzvara alabelo re (saM. pU.gaNi kalyANabodhivijayajI) (zatruMjaya tIrthanA caityavaMdano-stutio-stavanono saMgraha) (41) upadhAnatapavidhi (42) ratnakukSI mAtA pAhiNI (43) satIsonala (44) nemidezanA (45) narakaduHkhavedanA bhArI (46) paMcasUtranuM parizIlana (47) pUrvajonI apUrva sAdhanA (mULa) - (48) pUrvajonI apUrva sAdhanA (sAnuvAda) (49) adhyAtmayogI (A. kalApUrNasUrijInuM saMkSipta jIvana darzana) (50) citkAra (51) manonuzAsana (52) bhAve bhajo arihaMtane (53) lakSmI sarasvatI saMvAda (54-56) arihaMtanI vANI haiye samANI bhAga-1, 2, 3 (57-60) rasathALa bhAga-1, 2, 3, 4
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ (61) samatAsAgara (pU.paM. padmavi. ma.nA guNAnuvAda) (62) prabhu darisaNa sukha saMpadA (63) zuddhi (bhavaAlocanA) (64) RSabhajinarAja muja Aja dina atibhalo (65) jayavIyarAya | (66) AInca (67) brahmavaibhava (68) pratikAra (69) tIrtha-tIrthapati (70) vedanA-saMvedanA aMgrejI sAhitya (1) A Shining Star of Spirituality (sAttvikatAno teja sitArono anuvAda) PadarthaPrakashPart1 (jIvavicAra-navatattva) (3) Pahini-A Gem-womb Mother (ratnakukSI mAtA pAhiNIno anuvAda) saMskRta sAhitya (1) samatAsIra caritaY( ) (paM. padmavijayajI ma.nuM jIvanacaritra) uparokta pustakomAMthI koIpaNa pustakanI pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone tathA zrAvaka-zrAvikAone jarUra hoya to amane jANa karazo.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukrama ma viSaya pAnA naM. .. 1 . . 25 ke che 0 ja ja Ta & . . -31 D ja che 0 e . 10 m zrItattvAthadhigamasUtrano padArthasaMgraha. . * . . 1-444 A mokSamArga prakaraNa. . . . . samyagdarzana prakaraNa . . . . . . . samyagdarzananA pAMca lakSaNa . . . nisarga samyagdarzana . 3 adhigama samyagdarzana. 4 prathamaupazamasamyakatvaprAptinuM citra. sAta tattva prakaraNa . . sAta tattvo . . . . . . . . 2 cAra nikSeponI vyAkhyA .. 3 jIvanA nikSepo... ... . 4 ajIvanA nikSepo..... AsravanA nikSepo.... baMdhanA nikSepo.. 7 saMvaranA nikSepo. 8 nirjarAnA nikSepo . . . * . . 11-12 mokSanA nikSepo ...... . . . . . 12 10 samyagdarzananA nikSepo . . . . . . . . . 12-13 11 samyajJAnanA nikSepo. . . . . . . 13 12 samyakyAritranA nikSepo ... . ... 13-14 13 dravyanA nikSepo .... . . . . . . . 14 14 pramANa, naya .............. . . . . 14-15 15 cha anuyogadvAro ....... . . . . . . . 15 16 cha anuyogadvArothI jIvatattvanI vicAraNA ....... .... 15-16 17 cha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA... .... 16-23 18 ATha anuyogadvAro ..... . . . . . 23 19 ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA . .... 23-31
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyajJAna prakaraNa. . che , 9 krama viSaya pAnA naM. . . 32-44 1 samyajJAnanA pAMca prakAra... ......... 32 2 pratyakSapramANa, parokSapramANa. . * . 32-34 matijJAnanA paryAyavAcI zabdo... . . . . . 34 4 matijJAnanA prakAro . . . . . . ... 34-38 5 zrutajJAnanA prakAro. .... . . 38-39 6 matijJAna ane zrutajJAnano bheda . . . . . . . . . 39 avadhijJAnanA prakAro . ..... . . . . 40-41 8 manaHparyAyajJAnanA prakAro. . . . . . . . . . 41 RjumatimanaHparyAyajJAna ane vipulamatimanaHparyAyajJAnano bheda...... 10 avadhijJAna ane manaHparyAyajJAnano bheda. 11 pAMca jJAnanA viSayo ...... 12 eka samaye eka jIvane keTalA jJAna hoya? . 43 13 kevaLajJAna hoya tyAre matijJAna vagere cAra jJAno hoya ke na hoya? .. * * * * * * * 43-44 kevaLajJAna ane kevaLadarzananA upayoga saMbaMdhI traNa mato . . . . . 44 15 ajJAna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 E naya prakaraNa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45-49 1 nayanA pAMca prakAra . . . . . . 45-48 kayA nayo keTalA jJAna ane keTalA ajJAnane mAne che? . . . . 48-49 FE jIvatatva * * * . . . . . . 50-219 (i) bhAva prakaraNa ... . 50-54 1 pAMca bhAvo. . aupathamika bhAva .. kSAyikabhAva . ...... 4 kSAyopathamikabhAva 51 5 audayikabhAva . 51-52 - pAriNAmikabhAva 52-53 jIvanuM lakSaNa . . . * * * * . . . 53 14 w * * *
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama * * * * . . 53 X 2 1 0" Cu w : viSaya pAnA naM. 8 sAkAropayoga. ..... 9 anAkAropayoga . . . . . . . . 53-54 (i) jIvabheda prakaraNa. . . ... papa-60 1 jIvonA be bheda ....... . . . . . 55 2 samanaska jIvo. . . . . . . . . . . 55 traNa prakAranI saMjJAo.. . . . papa-pa6 cAra prakAranI saMjJAo ... . . . . . . pa6 5 amana jIvo . . . . . . . . . . 56 6 sthAvara jIvo. . . . . pa6-59 7 trasa jIvo ....... . . . 59-60 (iii) Indriya prakaraNa . . .. . . . 61-65 IndriyonA pAMca prakAra . . . . . . . 61 2 nivRttiIndriya...... . . . 61-6 2 upakaraNaIndriya...... 4 labdhiIndriya. . . . . . . . . . upayogaIndriya * * * * * * * * * Indriyo-anindriyanA viSayo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Indriyo-anindriyanI prApyakAritA-aprApyakAritA . . . . . 6 | 8 kaI Indriyo keTale dUra rahelA ke keTale dUrathI AvelA viSayone grahaNa kare ?......... . . . . . . 64 9 kayA jIvone keTalI Indriyo hoya? .. . . . . . . 65 | (iv) yoga prakaraNa . . . . . . . . . . 66-69 1 manoyoga. . . . . . . . . . . . . . . - 2 vacanayoga ....... ... 66-67 = 3 kAyayoga. . . . . . . . - 4 kayA yogo kayA jIvone hoya che? . 68-69 5 kayA jIvone kayA yogo hoya?. .. . . . . . . 69 (v) gati prakaraNa . . . . 70-75 - 1 jIvanI be prakAranI gati . . . . . . 70-71 2 vigrahagatimAM AhArakapaNuM-anAhArakapaNuM.. ... . . . 71-72 3 w * . . . . . . . . . . . . 63 m che : 63-64
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAma viSaya : . 77 , 78 * * * 78 pAnA naM. 3 Rjugati-vigrahagatinA citro . 72-74 4 AhAranA traNa prakAra.. 75 (vi) janma prakaraNa . . . . 76-77 1 samUcchanajanma. . . . . . . . . . . 76 2 garbhajanma . . . . . . . . . . . . 76 3 garbhajanmavALA jIvonA traNa prakAra 76-77 4 upapAtajanma. (vii) yoni prakaraNa. . . . 8-80 1 sacitta-acitta-mizra yoni... 2 zIta-uSNa-mizra yoni ........ 3 saMvRta-vivRta-mizra yoni . . . . . . . 4 jIvone viSe yoninI saMkhyA . 79-80 viii) zarIra prakaraNa. . . . . . . 81-88 1 zarIranA pAMca prakAro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81-83 2 pAMca zarIronI nava dvArothI vicAraNA . . . . . . . . . . . . . 84-87 3 eka sAthe keTalA zarIra kayA jIvone hoya? . . . . . . . . . . 87-88 (ix) vagaNA prakaraNa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89-95 1 audArika vagerenI grahaNayogya-agrahaNayogya vargaNAo . . 89-94 2 grahaNayogya-agrahaNayogya pagalavargaNAono koTho . .... 94-95 3 jIvone viSe traNa prakAranA veda. ... . . . . . . . . . 95 AyuSya prakaraNa . . . . . . . . . . . 6-98 1 parabhavanuM AyuSya kyAre baMdhAya?... ra sopakrama AyuSya ..... 3 nirupakrama AyuSya. ....... 4 anAvartanIya AyuSya ... 5 apavartanIya AyuSya . . . . (x) narakagati prakaraNa . . . . . 99-122 1 lokanuM svarUpa . . . . . . * . 99-102 2 cauda rAjalokanA svarUpanuM citra . . . . . . . . . . . . 100 3 sAta narakamRthvIonA gotra, nAma, jADAI, - laMbAI ane pahoLAI ......... .. 102 (x). ,, 97 97 98
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 4 5 6 narakAvAsa . . . 6 8 narakamAM lezyA. .. 9 narakamAM daza prakArano pudgalapariNAma 10 narakamAM jIvonA zarIra ane temanI avagAhanA 11 narakamAM vedanA. 12 narakamAM vikriyA. . 13 narakamAM kSetrasvabhAvajanita vedanA . 14 - narakamAM parasparodIrita vedanA. viSaya narakapRthvIonA cheDe ghanodadhi, ghanavAta ane tanavAtanA valayonI jADAI ratnaprabhApRthvInA traNa kAMDa . 15 narakamAM paramAdhAmIkRta vedanA . 15 prakAranA paramAdhAmI. . 16 17 paramAdhAmI vaDe nArakIne karAtI pIDA 18 paramAdhAmI devonuM bhAvi 19 kaI narakapRthvImAM keTalA prakAranI vedanA hoya ? 20 narakamAM AyuSya narakanA eka prataranA narakAvAsonuM citra 21 kayA jIvo keTalI narakapRthvImAM utpanna thaI zake ? 22 kaI narakapRthvImAMthI nIkaLelA jIvane kaI labdhi prApta thAya ? 3 4 - 5 23 narakapRthvIomAM devonI utpatti ane gamana (xii) tiIloka prakaraNa 1 dvIpo-samudronA nAmo . jaMbUDhIpa . tirjAlokanuM citra jaMbuDhIpanI jagatInuM citra jagatI, vedikA, vanakhaMDa tathA gavAkSakaTakanA dekhAvanuM citra jagatInA madhyabhAge gavAkSakaTakanA dekhAvanuM citra . meruparvata . . . . meruparvatanuM citra. 1 ) 8 pAnA naM. 103 104 104-106 107 108-109 109-110 110-111 112-113 113 113-114 114 114-117 115 116-117 117-118 11310 119 120 120-121 121 122 123-166 123 123 124 125 126 127 128-131 130
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 141 142 * . 143 krama viSaya pAnA naM. 9 dizA-vidizA ...... * * * * * 131-132 10 jaMbudvIpanA kSetro-parvato....... . . 132-133 11 jaMbUdvIpanA kSetro-parvatonuM citra ....... ... . . . . . 134 12 jaMbudvIpanA kSetro-parvatonA vistAranuM citra .............. 135 13 dIrghatAtya parvata................ . . . . . . . . . 136 14 dIrghatAThyaparvatanA citro .................... 136-137 15 devakuru-uttarakuru....................... 136-138 16 devakuru, uttarakuru, gajadaMtaparvata, citra-vicitra parvata, yamakaparvata ane kaMcanagirinuM citra ... . . . . . .. 139 17 mahAvidehakSetra.. 18 mahAvidehakSetranuM citra .. 19 kUTo . . . . . . 142 20 varSadhara parvato uparanA draho. . 21 nadIo ........ 22 vRttavetArA parvato ........ . . . . . . . 143 23 jaMbUdvIpanI mahAnadIonuM citra ...... 144 24 mahAvidehakSetranI eka vijayanuM citra ... ..... 145 25 vRSabhakUTa. .............. 26 jIvA, IrSA, dhanaHpRSTha, bAhA vagere ..... 27 jaMbudvIpanI paridhi 146-148 28 jaMbUdvIpanuM kSetraphaLa .... 148-1pa0 29 jIvA lAvavA mATenuM karaNa ... . 151-152 30 ISa lAvavA mATenuM karaNa ....... . . . 152-153 31 dhanupRSTha lAvavA mATenuM karaNa .......... . . . 153-154 32 jaMbudvIpanI pahoLAI lAvavAnuM karaNa .... . . . . . . . 155 33 bAhA lAvavAnuM karaNa . . . . . . . . . . . . . . 156 34 jaMbudvIpanA kSetra-parvatanA pahoLAI, ISa ane ...... 157-158 jIvAno koTho 35 jaMbUdvIpanA kSetra-parvatanA dhanupRSTha, bAhA ane UMcAIno koTho . . . . . . . . . . . 158-1pa9 .. 146 . . 146
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama. viSaya che ! . 164 165 pAnA naM. 36 jaMbUdvIpanA kSetra-parvatanA prataragaNita, ghanagaNita ane zenA banelA che? teno koTho . . . . . . . . . . . . . . . . 160-161 37 dhAtakIkhaMDa ane puSkaravarArdha dvIpanA meruparvatonuM citra...... 162 38 dhAtakIkhaMDa ane puSkaravarArdha dvIpanA meruparvato . . . . . . . . . . 39 dhAtakIkhaMDa dvIpa . . . . 4) dhAtakIkhaMDanuM citra... 41 puSkaravarArdha dvIpa ....... 42 puSkaravarArdhadvIpanuM citra... . . . . . . . 166 (xiii) manuSyakSetra prakaraNa. ... 169-169 1 manuSyakSetra................ 167 2 manuSyakSetranuM citra......... . . . . . . . 168 3 manuSyakSetranuM pramANa ...... .......168 4 manuSyakSetramAM AvatA kSetro, parvato vagere.. * . . . . . . 169 (xiv) manuSyaprakAra prakaraNa . . . . . . . . . 100-101 1 Arya manuSyo . ................... . . 170-171 2 mleccha manuSyo ........ . . . . . . . 171 (xy) aMtaradvIpa prakaraNa . . . . . . . . . . 102-104 1 aMtaradvIponuM svarUpa ane nAma.... 173-174 2 aMtaradvIponuM citra. ... ......... . . . . . 173 (xvi) karmabhUmi-akarmabhUmi prakaraNa. . . . . . . . . 105 (xvii)manuSya-tiryaMca sthiti prakaraNa .. . . 10-109 1 manuSyonI bhavasthiti. 2 manuSyonI kAyasthiti. . . . . . . 176 3 tiryaMconI bhavasthiti......... 177 4 pRthvIkAyamAM vizeSa bhavasthiti ... . . . . . . . 177 pa paMcendriya tiryaMcanI vizeSa bhavasthiti. . . . . . . . 178 6 tiryaMconI kAyasthiti ... 178-179 (xviii) devagati prakaraNa . . . . . . . . 180-181 1 devonA prakAra . . . . . . . . . . . . . . . . . * * * * * * * 1 911 (xix) bhavanapatideva prakaraNa . . . . . . . 182-186 1 bhavanapati, vyaMtara, vANavyaMtara ane narakanA sthAnanuM citra ... 182 * * * * * * 176
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 2 bhavanapatinA daza prakAra 3 bhavanapatidevonA Indro, bhavano, cihno, zarIrano varNa ane vastrano varNa bhavanapati deva-devInI jaghanya-utkRSTa sthiti . bhavanapatidevonI lezyA 4 5 (xx) vyaMtaradeva prakaraNa vyaMtaradevonA prakAro. 1 viSaya - 2 vyaMtaradevonA IndronA nAma, varNa ane cihna 3 vyaMtaradeva-devInI jaghanya-utkRSTa sthiti. vyaMtaradevonI lezyA . . .. vANavyaMtaradevo 4 5 1 (xxi) jyotiSadeva prakaraNa jyotiSadevo ... jyotiSavimAnonA sthAnonuM citra. 3 manuSyakSetramAM sUrya vagerenI saMkhyA . 2 4 sUryanA maMDala. . . caMdranA maMDala. 2 5 6 caMdra-sUryanA maMDalakSetranuM citra. 7 sUryanA maMDala ane tenA AMtarAnuM citra . caMdranA maMDala ane tenA AMtarAnuM citra . . . jyotiSavimAnonI laMbAI, pahoLAI, UMcAI 8 10 jyotiSavimAnone vahana karanArA devo 11 jyotiSa deva-devInI jaghanya-utkRSTa sthiti. 12 jyotiSadevonI lezyA .. 4 (xxii) vaimAnikadeva prakaraNa. vaimAnikadevonA prakAro 1 2 devalokanA nAmanA hetuo . vaimAnika deva-devI jaghanya-utkRSTa sthiti . . . . . vaimAnikadevonA prabhAva, sukha, dyuti, lezyA, Indriyono viSaya ane avadhijJAnano viSaya pAnA naM. 183-184 185 186 186 180-191 187-189 190 190 191 191 192-201 192-194 193 195 195-196 196 197 198 199 200 201 201 201 202-219 202-203 203-204 204-206 206-208
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama viSaya pAnA naM. 5 vaimAnikadevono gamanano viSaya . . . . . . . . . . . . . . 208-209 6 vaimAnikadevonI zarIranI avagAhanA. . . . . . . . . . . . . 209 7 vaimAnika devalokanA eka prataranA vimAnonuM citra . . . . . . . 210 8 vaimAnika devalokanA vimAno. . . . . . . . . . . . . . . . 211-212 9 vaimAnikadevonA abhimAna, zvAsocchavAsa, AhAra, vedanA . . . . . . . . . . 21 2-2 13 10 devomAM upapAta . . . . . . . . .. 213-214 11 lokAMtikadevo, kRSNarAjIo .. .. 214-216 12 kRSNarAjIonuM citra . . . . . . . . . . . . . . 215 13 devonuM siddhigamana ..... . . . . . . 217 14 devonA pravIcAra-apravIcAra . . . . . . . . . 217-218 15 keTalA AyuSyavALI apariguhItA devIo. | kayA devonA upabhoga mATe hoya?. ... . . 218-219 G ajIvatatva * * * * * * . . . 220-254 (i) dravya prakaraNa. . . . . . . . . 220-223 1 dravyanA pAMca prakAra . . . . . . . . . 2 20-22 2 pAMca dravyonA upakAro . . . . . . . . . . 222-223 (ii) pudgala prakaraNa . . . . . . . . . *. . 224-230 1 pudgalanA daza prakAranA pariNAmo.. . . 224-236 2 pugalono baMdha kevI rIte thAya? . .. 225-229 3 jIvonA zarIranA saMsthAna ...... 230-231 4 ajIvonA saMsthAna . . . . . . . . .. 231-235 5 pugalonA be prakAra . . . . . . . . .. 236-237 (iii) kALa prakaraNa . . . . 238-254 kALa e dravya che ke paryAya che?. .. . . . . . . . . . 238 di 2 kALano vibhAga . . . . . . . . . . . . . . 238-25) saMkhyAtakALa.. * * * * * * . . 239-242 ( 4 pAMca prakAranA mAsa-varSa . . 242-243 asaMkhyakALa, palyopama-sAgaropamanuM svarUpa. . . . . . . 243-245 6 avasarpiNI-utsarpiNI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246-248 .... re
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama * * * * * * . 247 F T H 2 m - 4 26O - 0 viSaya pAnA naM. 7 kALacakranuM citra . . . . . . 8 anaMtakALa, pudgalaparAvartanuM svarUpa * * * * .. 248-250 kALanA upakAra . . . . . 250-254 sata prakaraNa . . . . * . . . . 55-258 1 sat-asat . . . . . 255 2 utpatti. . . . . . . . . . . . . 255 3 vinAza. . . . . . . .. 255-256 4 sthiti . . . . . . . . * * * ......... 256 arpitathI anarpitAnI siddhi . . . . . . . . 256 sanA cAra prakAra. ...... 1. 257-158 saptabhaMgI prakaraNa . . . . . . . . . . 250-260 1 sAta bhAMgA ... . . . . . . . . . 259 nayonI apekSAe saptabhaMgI. . . Asavatattva . . . . . .. 261-207 traNa prakArano yoga . . . . . . . 261-262 2 puNyanA 42 prakAra . . . . . . . . . . . . . 262 pApanA 82 prakAra. . . . . . . . . . .... 263 4 sAMparAyika karmonA 39 Asravo. ..... 5 25 kriyA .... 268-268 6 AsravanI taratamatAnA kAraNo ane phaLa .. . . . . . . . . . 268 7 adhikaraNa . . . . . . . . . . . . . . 268-272 8 karmonA vizeSa Asravo . . . . . 270-277 vrata prakaraNa . . . . . . . 278-294 1 aNuvrata . . . . . . . . . . . . . . . 278-279 2 mahAvrata . . . . . . . . . . . . . 279-280 3 rAtribhojanano tyAga karavAnA kAraNo ..... .......... 280 4 pAMca avrato ... . . . . . . 281-283 5 mahAvratonI sthiratA mATenI 25 bhAvanAo . . . . . . . 283-285 6 badhA mahAvratonI sAmAnya bhAvanAo ......... 285-287 7 cAra bhAvanAo. . . . . . . . . . . . . . . . . 287-288 che m
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama ow my viSaya - pAnA naM. 8 jagatanA svabhAvanI ane kAyAnA svabhAvanI bhAvanA . . 288-289 9 vratInA be prakAra. . . . . . . . . . . . . . . . . 289-291 10 zalyanA traNa prakAra . . . . . . . . . . . 289 11 zrAvakanA bAra vrato . . , 291-294 12 saMlekhanA vrata .. . . . . . . . 294 L vrataaticAra prakaraNa. . . . . 295-306 1 samyaktvanA pAMca aticAro . . . . . . . 295 2 363 pAkhaMDIo . . . . . . . . . 295-299 3 bAra vratanA aticAro .. ... 299-305 saMlekhanAnA aticAro ........... . . . 305-306 M dAna prakaraNa. . . . . 300-308 1 dAnanuM svarUpa, vidhi, dravya, dAtA ane pAtra. . . . . . . . 307-308 N baMdhatattva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309-358 1 baMdhanA hetuo. .......... 309-310 guNasthAnake baMdhahetuo. . . . . . . 311 3 baMdhanA cAra prakAra. ...... . . . . . 31 2 mULaprakRtibaMdha . ....... 31 2-313 uttaraprakRtibaMdha . ...... 313-342 6 mULa prakRtimAM sthitibaMdha . 342-343 7 uttaraprakRtimAM sthitibaMdha........ 343-351 8 rasabaMdha . . . . . . . . * * * * * * * .. 352-354 9 phaLanI apekSAe karmonA cAra prakAra. 352-353 10 karmonuM phaLa be rIte maLe che .. 353-354 11 udvartanA, apavartanA. . . . . . . * .... 354 12 pradezabaMdha . . . . . . . . 13 puNyakarmanA 45 bheda ... ... . . . . 3pa6 14 pApakarmanA 81 bheda .. . . . . . . 357 15 puNyakarma-pApakarma aMge be matomAM bheda . . . . . . . . . . . . 358 o saMvaratattva . . . . . . . . . .. * * * * . . . 359-406 saMvaranA pa7 bheda. . 359 * . . . 355
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama viSaya m 2 traNa gupti. . . . . . 3 pAMca samiti. . . . . . . 4 daza prakArano yatidharma........ 5 krodhano nigraha karavAnA upAyo... 6 mAnanA ATha sthAna. . . . 7 cAra prakAranI buddhi . . . . . . 8 saMyamanA 17 prakAra. . . . 9. bAhya tapa . . . . . . . . . 10 anazananA prakAro. . . . . . . 11 UNodarInA pAMca prakAra 12 cAra prakAranA abhigraha .... 13 cAra mahAvigaI . 14 cha vigaI . 15 atyaMtara tapa . . . . . . . 16 prAyazcittanA nava bheda . . 17 vinayanA cAra bheda . . . . . . 18 ATha prakArano jJAnAcAra .. 19 ATha prakArano darzanAcAra. ... 20 ATha prakArano cAritrAcAra. ... 21 vaiyAvaccanA daza bheda . 22 svAdhyAyanA pAMca bheda . . . . . . 23 vyutsarganA bheda . . . . . . . 24 dhyAnanA cAra prakAra. .... 25 prakIrNaka tapa. . . . . . . 26 sAdhunI bAra pratimA . . . 27 bAra bhAvanAo. 28 22 parISaho . 29 sthavirakalpa . . . . . . 30 jinakalpa. . . . . 31 yathAlaMdakalpa..... pAnA naM. 359-360 . . . . . . . . 360 360-394 .. 361-362 . . . . 36 2-363 . . . . . . . . 36 2 . . . 364-365 . 366-371 . 366-367 * 367-368 . . . . 368 . . . . . . . . 369 - 369-370 . 371-383 371-373 373-375 . . . . . . . . 374 . . 374-375 . . . . . . . . 375 , 376-377 ... . . . . . 378 378 . . 378383 . 383-390 390-393 394-397 397-403 397-398 398-400 . . . . . . . . 401
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ n my woonomy 3 W 1 = krama viSaya pAnA naM. 32 kayA guNaThANe keTalA parISaha hoya? .... . . . . . 403 33 kayA karmonA udaya vagerethI kayA parISaho?. . . . . . . 4/4 34 cAritranA pAMca bheda. . . . . . 404-406 P nirjarAtattva . . * * * * . . 409-415 nirjarAnA be prakAra . . . . . . . 407 ra cauda guNaThANAnuM svarUpa ..... . 407-410 cauda guNasthAnakono jaghanya-utkRSTa kALa . . ....... . . . . . 411 upazamazreNi.. .. 412-413 kSapakazreNi . . 413-414 jIvonI nirjarA........ . . . . 415 @ nircanja prakaraNa . . . . . . . . . 416-421 nirgasthanA pAMca prakAra . . . . . . 416-418 2 nircanthonI ATha anuyogadvAro vaDe vicAraNA . . . . . . 418-421 R mokSatatva . . . . * * * * * * * * * * * 422-444 mokSanuM svarUpa. . . . . . . . . . . . . . . . . . 422 kayA guNaThANe kaI prakRtiono kSaya thAya che? . . . . 42 2-424 karmakSaya thayA pachI jIvanI gati . . . . . . . .. 424-425 bAra anuyogadvArothI siddhonI vicAraNA.... . . 425-439 5 Rddhio .... * * 439-442 siddhazilAnuM svarUpa......................... .. 442-444 siddhazilA ane siddhabhagavaMtonuM citra...... . . . . . . 443 sukhanA cAra artho...... . . . . . . . 444 zrItattvAdhigamasUtranI kArikAnA mULagAthA ane zabdArtha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445-452 zrItatvAthadhigamasUtranA mULasUtra ane zabdArtha . . . . 453-500 IV zrItattvAdhigamasUtranI antimopadezakArikA ane bhASyagata prazastinA mULagAthA ane zabdArtha. . . . . 501-509 V suvAkya. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510-513 6 ,
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtraviSayAnukramaNikA 0 0 1/3 m 98 1/5 6 22 53 sUtrakra. pAnA naM. | sUtrakra. pAnA naM. | sUtrakra. pAnA naM. | sUtrakra. pAnA naM. 1/1 1 1/33 44 2/30 70 3/6 1 20 1/2 - 2 | 1/34 45 | 2/31 71 3/7 123 1/35 45, 47] 2/32 76 3/8 123 1/4 2/1 50. 2/33 3/9 123 50. 2/34 77 3/10 132 1/6 14 | 2/3 50 2/35 77 3/11 132 1/7 15 | 2/4 50. | 2/36 76 3/12 163 1/8 23 | 2/5 51 2/37. 3/13 165 1/9 32. 2/6 51 2/38 | 3/14 167 1/10 32 2/7 para 2/39 3/15 170 1/11 33 2/8 2/40 85 | 3/16 175 1/12 33 29 53 2/41 | 3/17 176 1/13 34 2/10 55 2/42 83 | 3/18 177 1/14 34 2/11 papa 2/43 83 4/1 180 1/15 35 2/12 pa6 2/44 87. 4/ 201 1/16 36 | 2/13 57 2/45 83 4/3 1/17 35 2/14 pa9 2/46 81 1/18 35 2/15 61 2/47 192, 1/19 35 2/16 61 2/48 81 202 1/20 38 2/17 61 2/49 82 180 1/2 1 40 2/18 6 2 2/50 95 181 1/22 40 2/19 63 2/51 95 4/6 184, 1/23 40 2/20 63 | 2/52 97. 189 1/24 41 2/21 63 | 3/1 102 186, 1/25 41 | 2/22 63 3/2 105 191 1/26 42 | 2/23 65 3/3 108, 4/8 1/27 42 2/24 65 109, 4/9 218 1/28 42 2/25 papa 110, 4/10 218 1/29 42 | 2/26 71 112, 4/11 183 1/30 42 2/27 70 113 |4/12 187 1/31 43 2/28 71 3/4 114 4/13 192 1/32 44 | 2/29 70, 71 | 3/pa 114 4/14 194 183, 187, 1 218
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 7/2 7/8 sUtrakra. pAnA naM.| sUtraka. pAnA naM. | sUtrakra. pAnA naM. | sUtrakra. pAnA naM. 4/15 238 | 4/50 201 | pa/31 || 6/22 276 4/16 194 4/51 201] | 5/32 225 | 6/23 276 4/17 202 |4/52 201 | 533 225 | 6/24 277 4/18 202 4/pa3 201 5/34 225 6/25 277 4/19 203 5/1 223 5/35 226 6/26 277 4/20 203 5/2 220 | 5/36 226 /1 278 4/21 204 [5/3 220 5/37 220 278 4/22 208 | 5/4 222 5/38 238 7/3 283 4/23 207 | 5/5 220 5/39 ke 249 /4 285 4/24 203 220 5/40 220 287 4/25 214 | 5/7 220 | 5/41 251 287 4/26 216 5/8 221 5/42 251 288 4/27 217 221 | 5/43 252 281 4/28 175 | 5/10 222 | 5/44 252 7/9 282 4/29 186 5/11 222 6/1 261 7/10 283 4/30 186 pa/12 220- 6/2 261 7/11 283 4/31 186 2 2 2 6/3 26 2 7/12 283 4/32 186 | pa/13 220 6/4 26 2 7/13 289 4/33 204 5/14 222 263 7/14 289 4/34 204 | 5/15 221 6/6 264 7/15 290 4/35 204 | 5/16 221 /16 291 4/36 204 | 5/17 222 6/8 268 7/17 294 4/37 - 204 | 5/18 222 270 7/18 295 4/38 204 5/19 222 6/10 271 7/19 295 4/39 204 5/20 22 2 6/11 273 7/20 299 4/40 204 | 5/21 222 6/12 273 7/21 300 4/41 204 5/22 250 6/13 273 7/22 301 4/42 204 523 222 6/14 274 | 7/23 301 4/43 120 | 5/24 224 6/15 274 7/24 302 ( 4/44 120 5/25 236 6/16 275 7/25 302 4/45 186 | pa/26 237 6/17 275 7/26 304 4/46 190 | 5/27 236 6/18 7/27 303 4/47 190 5/28 237 6/19 275 7/28 303 4/48 201 | 5/29 255 6/20 275 7/29 304 ja 4/49 201 [5/30 256 | 6/2 1 276 | 7/30 303 268 ra75
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtraka. pAnA naM. sUtraka, pAnA naM. | sUtrakra. pAnA naM. | sUcakra. pAnA naM. 7/31 305 |8/20 342 19/16 404 9/38 381 7/32 305 8/21 342 9/17 404 9/39 382 7/33 307 8/22 3para 9/18 404 9/40 382, 7/34 307 8/23 354 9/19 366 383 8/1 309 8/24 354 920 371 9/41 382 8/2 309 8/25 355 9/21 371 9/42 382, 8/3 309 8/26 256 9/22 371 383 8/4 312 359 9/23 373 9/43 382 8/5 31 2 9/2 3pa9 9/24 376 (9/44 382 8/6 312 9/3 3pa9, 9/25 377 9/45 382 313 407. 9/26 378 9/46 382 314 9/4 3pa9 9/27 378 9/47 415 8/9 315 |9/pa 360 [9/28 379 9/48 416 8/10 315 9/6 36 1 |9/29 379 |9/49 418 8/11 322 |9/7 394 9/30 382, | 10/1 422 8/12 322 | |8 397. 383 | 10/2 42 2 8/13 341 ele 397. 9/31 379 | 10/3 422 8/14 341 9/10 403 9/32 379 10/4 424 8/15 342 9/11 403 9/33 379 10/5 424 8/16 342 9/12 403 9/34 379 | 10/6 424 8/17 342 9/13 404 9/35 379 10/7 425 8/18 342 9/14 404 9/36 380 8/19 342 9/15 404 9/37 381 8/7 8/8
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIumAsvAti vAcakavarya viracita che zrItattvArthAdhigamasUtra - padArthasaMgraha zrItattvArthAdhigamasUtra vAcakavara zrIumAsvAtijI mahArAje racela che. tenI upara temaNe bhASya paNa racela che. zrIsiddhasenagaNi mahArAje A bhASya upara TIkA racI che. A traNenA AdhAre A padArthono saMgraha karyo che. ja mokSamArga prakaraNa (sUtra-11) samyagdarzana, samyajJAna ane samyakracAritra A traNa prakArano mokSamArga che. A traNe bhegA maLIne mokSanA sAdhanarUpa bane che. traNamAMthI koI paNa ekanA abhAvamAM bAkInA be mokSanA sAdhana banatA nathI. A traNamAMthI pUrva-pUrvanAno lAbha hoya tyAre pachI-pachInAno lAbha hoya athavA na hoya, pachI-pachInAno lAbha hoya tyAre pUrva-pUrvanAno lAbha avazya hoya. eTale ke samyagdarzana hoya tyAre samyajJAna ane samyakracAritra hoya athavA na paNa hoya. samyagdarzana ane samyajJAna hoya tyAre samyakracAritra hoya athavA na paNa hoya. samyajJAna hoya tyAre samyagdarzana avazya hoya, samyakracAritra hoya athavA na paNa hoya. samyakracAritra hoya tyAre samyagdarzana ane samyajJAna avazya hoya. samyagdarzana | samyajJAna , samyaphacAritra || hoya na hoya | hoya na hoya sa samyaphacAritra hoya na hoya samyajJAna hoya hoya samyaphacAritra | samyagdarzana hoya | hoya samyajJAna hoya
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana prakaraNa : jIva, ajIva, Agnava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSarUpI tattvonI bhAvapUrvaka zraddhA karavI e samyagdarzana che. (sUtra-1/2) samyagdarzananA pAMca lakSaNa che - 1) prazama - jinapravacananA rAgathI doSo zAMta thavA te prazama, athavA IndriyonA viSayonA bhogavaTAno tyAga karavo te prazama. 2) saMvega - jainapravacanane anusAra naraka vagere gatione joIne bhaya pAmavo te saMvega, athavA mokSanI tIvra abhilASA te saMvega. 3) nirveda - viSayo pratyenI anAsakti te nirveda, 4) anukaMpAne koI jAtanA svArtha vinA jIvo upara karuNA te anukaMpA. 5) Astikya - jainapravacanamAM kahelA jIva, paraloka vagere badhA atIndriya padArtho vidyamAna che evI zraddhA te Astikya. A pAMca lakSaNo dvArA jIvamAM raheluM samyagdarzana oLakhAya che. prazamAdi pAMcanI prApti paDyAnupUrvInA krame thAya che. pahelA Astikya prApta thAya, pachI kramazaH anukaMpA, nirveda, saMvega ane prazamanI prApti thAya che. samyagdarzananA be prakAra che. te A pramANe - (sUtra-1/3) (1) nisarga samyagdarzana - tIrthakara vagerenA upadeza vinA jIvane jAte ja karmonA upazama vagerethI je samyagdarzana prApta thAya che, te nisarga samyagdarzana che. te pAmavAnI prakriyA A pramANe che
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathApravRttakaraNa, apUrvakaraNa (i) yathAMpravRttakaraNa - jema parvatamAMthI nIkaLatI nadInA pravAhamAM taNAI rahelo parvatano paththara athaDAto, kUTAto potAnI meLe ja lIso thaI jAya che tema anAdikALathI saMsAramAM bhamato jIva kyAreka anAbhogathI sAjika rIte ja yathApravRttakaraNanA zubha adhyavasAyo pAme che. tenAthI te sattAmAM rahelA AyuSya sivAyanA karmonI utkRSTa sthitine khapAvIne aMtaHkoDAkoDI sAgaropama pramANa sthiti kare che. temAMthI paNa te palyoyama/asaMkhya pramANa sthiti khapAve che. te vakhate te gADha rAga-dveSanA pariNAmarUpa vajra jevI durbhedya ane kaThaNa granthine bhedavAnI najIka Ave che. A granthi anAdikALathI jIvane vaLagelI che. bhavyajIvo ane abhavyajIvo anaMtIvAra ahIM sudhI Ave che. 3 (ii) apUrvakaraNa - caramAvartakALavartI vizuddha pariNAmavALo koIka bhavya jIva apUrvaka2Na vaDe te graMthine bhede che. anAdikALamAM pahelA kyAreya nahi Avelo vizuddha adhyavasAya te apUrvakaraNa. apUrvakaraNamAM jIva pUrve kyAreya nahi karela evA sthitighAta, rasaghAta, guNazreNI ane apUrvasthitibaMdha kare che. sthitighAta - sattAmAM rahelA AyuSya sivAyanA sAta karmonI dIrgha sthitine apavartanAkaraNa vaDe ghaTADIne alpa karavI te sthitighAta. rasaghAta - sattAmAM rahelA azubha karmonA tIvrarasane apavartanAkaraNa vaDe ghaTADIne alpa karavo te rasaghAta. guNazreNI - udayavALI prakRtimAM udayasamayathI ane anudayavALI prakRtimAM udayAvalikAnI uparanA samayathI aMtarmuhUrta sudhInA niSekomAM karmadalikone asaMkhyaguNAkAre goThavavA te guNazreNI. apUrvasthitibaMdha - pachI pachIno sthitibaMdha palyopama/saMkhyAta pramANa nyUna karavo te apUrvasthitibaMdha. apUrvakaraNa vaDe granthine bhedIne jIva anivRttikaraNamAM praveze che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ anivRttikaraNa, adhigama samyagdarzana iii) anivRttikaraNa - ekasAthe anivRttikaraNamAM pravezelA jIvonA adhyavasAya sarakhA hoya che. anivRttikaraNanA saMkhyAtAbahubhAgo vItyA pachI eka saMkhyAtamo bhAga bAkI rahe tyAre jIva aMtarakaraNa kare che, eTale ke aMtarmuhUrta sudhInA niSekomAMthI mithyAtvamohanIyakarmanA daliko khAlI kare che. aMtarakaraNanI nIcenI sthitine prathama sthiti kahevAya che ane uparanI sthitine bIjI sthiti kahevAya che. aMtarakaraNa karyA pachI jIva prathama sthitine udaya-udIraNAthI bhogave che ane bIjI sthitimAM rahelA karmadalikone asaMkhyaguNAkAre upazamAve che. prathamasthiti bhogavAI jatA mithyAtvamohanIyakarmanA baMdha ane udaya aTakI jAya che ane bIjI sthitimAM rahela mithyAtvamohanIya karmanA badhA daliko upazAMta thaI jAya che. tyAre anivRttikaraNa pUrNa thAya che. tyAra pachInA samaye jIva aMtarakaraNamAM praveze che. aMtarakaraNanA prathamasamaye jIvane tattvabhUta padArthonI zraddhArUpa pathamika samyagdarzananI prApti thAya che. janmathI aMdhane AMkha maLatA jeTalo AnaMda thAya tenA karatA vadhu AnaMda jIvane aupathamika samyagdarzananI prApti vakhate thAya che. koIka jIva graMthideze AvI pAcho phare che. koIka jIva graMthideze AvI tyAM ja rahe che. sAdi mithyAdRSTi ke anAdi mithyAdaSTi jIva anAdi saMsAramAM bhamatA bhamatA koInA paNa upadeza vinA pariNAmavizeSathI apUrvakaraNa pAmI je samyagdarzana pAme che, te nisarga samyagdarzana che. (2) adhigama samyagdarzana - bIjAnA upadeza vagere nimittane pAmIne jIvAdi tattvo upara je zraddhA thAya te adhigama samyagdarzana che. niSekakate te samaye goThavAyelA karmadaliko.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaupazamasamyaktaprApti - upazAMtAddhA- -anivRttikaraNa - dvitIya sthiti mithyAtvamohanIya yathA aMtarakaraNa - apUrvakaraNa saMkhyAtA bahubhAgane karaNa mizramohanIya prathamaupazamasamyakatvaprAptinuM citra ti . saMkhyAtamo bhAga samyakvamohanIya 2-3--22. + 5 6 7 8 9 10 4 11 12 apUrvakaraNano prathama samaya, sthitighAtAdi prAraMbha 1 - aMtarakaraNakriyAkALa 2 - mithyAtvamohanIyano guNasaMkramakALa 3 - mithyAtvamohanIyanI prathama sthiti 4 - apUrvakaraNanA prathama samaye guNazreNIzIrSa 5 - prathama sthitinI be AvalikA zeSe AgAlaviccheda tathA mithyAtvamohanIyano guNazreNIviccheda 6 - prathama sthitinI AvalikA zeSe mithyAtvamohanIyanA sthitighAta-rasaghAta aTake tathA mithyAtvamohanIyano udIraNAviccheda 7 - anivRttikaraNano carama samaya, mithyAtvamohanIyano baMdhodayaviccheda 8 - upazamasamyaktanI prApti, tripuMjIkaraNa, mithyAtvamohanIyanA guNasaMkramano prAraMbha 9 - AvalikA bAda mizramohanIyanA guNasaMkramano prAraMbha 10 - guNasaMkrama aTakI jAya. zeSakarmonA sthitighAta, rasaghAta, guNazreNI paNa aTakI jAya 11 - aMtarakaraNanI samayAdhika AvalikA zeSe dvitIya sthitimAMthI darzana-3nA dalika laI caramAvalikAmAM gopucchAkAre goThave 12 - darzana-3 mAMthI koIpaNa ekano udaya
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. sAta tatva prakaraNa (sUtra-1/4) tattvo sAta prakAranA che. te A pramANe - (1) jIva - jIvo aupazamika vagere bhAvothI yukta che, sAkAra anAkAra upayogavALA che, zabda vagere viSayone jANanArA che, traNe kALamAM samAna kartAvALI kriyA karanArA che, kriyAnA phaLane bhogavanArA che, amUrta svabhAvavALA che. ajIva - jIvanA dharmo vinAnA hoya te ajIva. te cAra prakAranA che - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya. Asava - zubha ane azubha karmone grahaNa karavAnA kAraNo te Asrava. baMdha - Agnavo vaDe grahaNa karelA karmono AtmAnI sAthe je saMyoga te baMdha. te cAra prakAre che - prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, pradezabaMdha. 5) saMvara - guti vagere vaDe Agnavone aTakAvavA te saMvara. 6) nirjarA - udayathI ke tapathI karmono kSaya thavo te nirjarA. mokSa - jJAna, zama, vIrya, darzana, Atmattika - ekAntika - avyAbAdha - nirUpama sukha svarUpa AtmAnuM potAnA svarUpamAM rahevuM te mokSa. sAkAra upayogajJAnopayoga, anAkAra upayoga darzanopayoga.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikSepa anyatra upara kahelA sAta tattvo ane puNya-pApa ema nava tattvo kahyA che. ahIM puNya-pApa tattvono baMdha tattvamAM samAveza karyo hovAthI sAta tattvo kahyA che. je karmanA udayathI saMsArI jIvane sukhano anubhava thAya te puNya. je karmanA udayathI saMsArI jIvane duHkhano anubhava thAya te pApa. prazna - mithyAdarzana vagere rUpa Asrava e jIvano pariNAma che. karmayugalono AtmAnI sAtheno saMbaMdha te baMdha che. AgnavonA nirodharUpa ane deza-sarva bheTavALo saMvara paNa AtmAnA pariNAmarUpa che. AtmA uparathI karmonuM judA thavuM e nirjarA che. badhA karmo rahita AtmA e mokSa che. Ama Asrava vagere pAMca tattvono jIva-ajIva tattvomAM ja samAveza thaI jAya che. to pachI e pAMca tattvone judA kema batAvyA? javAba - A zAstra dvArA "jJAnAdi kAraNone sevavAthI mokSa thAya che, anyathA saMsAra thAya che" ema batAvI ziSyanI mokSa tarapha pravRtti karAvavI che. "Asrava ane baMdha e saMsAranA kAraNo che tathA saMvara ane nirjarA e mokSanA kAraNo che ema kahevAthI ziSya saMsAranA kAraNone choDavA prayatna karaze ane mokSanA kAraNone grahaNa karavA prayatna karaze. vaLI mokSa e to mukhya sAdhya che ke jenA mATe pravRtti karavAnI che. Ama Asrava vagere pAMca tattvonA jJAnathI jIvanI mokSa tarapha pravRtti thAya che. mATe Asrava vagere pAMca tattvono jIva-ajIva tattvomAM samAveza thavA chatAM temane judA batAvyA che. * nikSepa - vastunA prativiziSTa svarUpane jANavA nAma vagere vaDe racanA karavI te nikSepa. te cAra prakAre che- nAma, sthApanA, dravya, bhAva.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikSepa (1) nAmanikSepa - vastunuM nAma te nAmanikSepa che. athavA je vastumAM potAnA nAmano artha ghaTato na hoya te nAmanikSepa che. dA.ta. Indra' evuM nAma te Indrano nAmanikSepa che. athavA koI sAmAnya manuSyanuM "Indra' evuM nAma pADavAmAM Ave to te manuSya e Indrano nAmanikSepa che. (2) sthApanAnikSepa - je vastumAM anya vastunI sthApanA karAya te vastu te anya vastuno sthApanAniSepa che. sthApanAniSepanA be prakAra (I) sadbhatasthApanAnikSepa - je vastumAM anya vastunI sthApanA karAya te vastumAM te sthapAtI vastuno AkAra hoya to te vastu te anya vastuno sabUta sthApanAnilepa che. dA.ta. IndranA citra, mUrti, pUtaLA vageremAM IndranI sthApanA karAya to te citra, mUrti, pUtaLA vagere IndranA sadbhatasthApanAniSepa che. (ii) asabhUta sthApanAnikSepa - je vastumAM anya vastunI sthApanA karAya te vastumAM te sthapAtI vastuno AkAra na hoya to te vastu te anya vastuno asabhUta sthApanAnikSepa che. dA.ta. pustaka, lAkaDI vageremAM IndranI sthApanA karAya to te pustaka, lAkaDI vagere IndranA asadbhatasthApanAnilepa che. (3) dravyanikSepa - vastunI bhUtakALanI e bhaviSyakALanI avasthA e te vastuno dravyanikSepa che. athavA vastunA bhAvanikSepanuM je kAraNa hoya te dravyanikSepa che. athavA vastunA nAmano apradhAna artha jemAM hoya te dravyanikSepa che. dA.ta. je sAdhu AvatA bhavamAM Indra thavAnA hoya te sAdhu Indrano dravyanikSepa che. Indra eNvIne
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikSepa manuSya thAya to te manuSya Indrano dravyanikSepa che. mATI e ghaDAnuM kAraNa che, tethI mATI e ghaDAno dravyanikSepa che. baMdhano mukhya artha che karmathI baMdhAvuM. sAMkaLathI baMdhAvuM e baMdhano gauNa artha che. tethI sAMkaLa e baMdhano dravyanikSepa che. (4) bhAvanikSepa - vastunuM vartamAna svarUpa e te vastuno bhAvanikSepa che. athavA vastunA nAmano mukhya artha jemAM hoya e te vastuno bhAvanikSepa che. dA.ta. vartamAnakALe devalokamAM badhA devonA je mAlika hoya te Indrano bhAvanikSepa che. baMdhano mukhya artha "karmathI baMdhAvuM evo che. tethI karmabaMdha e baMdhano bhAvanikSepa che. A cAra anuyogadvAro vaDe jIva vagere tattvonA nikSepa thAya che. (sUtra-1/5) badhI vastuonA svarUpane jANavA nikSepa karavA. (1) jIva - nAmajIva - jIva evuM nAma te nAmajIva. athavA jIvanA artha vinAnI koI vastunuM jIva evuM nAma rAkhavAmAM Ave to te vastu nAmajIva kahevAya. sthApanAjIva - je lAkaDA, vastra, citra vageremAM ane zaMkha vageremAM jIvanI sthApanA karAya te lAkaDA vagere ane zaMkha vagere sthApanAjIva che. lAkaDA vageremAM jIvanI sabhAva (AkAravALI) sthApanA thAya che. zaMkha vageremAM jIvanI asadUbhAva (AkAra vinAnI) sthApanA thAya che. dravyajIva - anAdi pAriNAmika bhAvavALo, guNa-paryAya vinAno buddhithI kalpAyelo jIva te dravyajIva. athavA je ajIva bhaviSyamAM jIva bane te ajIva e dravyajIva. A zakya nathI. tethI A nikSepa zUnya che.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. nikSepa - bhAvajIva - aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika, audayika, pAriNAmika bhAvothI yukta, upayoga lakSaNavALo jIva te bhAvajIva. (2) ajIva - nAmaajIva - ajIva evuM nAma te nAmaajIva. athavA je sacetana ke acetana vastunuM ajIva evuM nAma karAya te vastune nAmaajIva kahevAya. sthApanAajIva - je lAkaDA vageremAM ke zaMkha vageremAM ajIvanI sthApanA karAya te sthApanAajIva. dravyaajIva - ajIvanA guNa-paryAyo vinAno, buddhithI kalpAyelo ajIva te dravyaajIva. bhAvaajIva - potAnA guNa-paryAyothI yukta evA dharmAstikAya vagere te bhAvaajIva. (3) Asava - nAmaAsrava - Asrava evuM nAma te nAma Agnava. athavA AgnavanA artha vinAnI je vastunuM Asrava evuM nAma karAya te nAmaAgnava. sthApanAAsrava - je lAkaDA vageremAM ke zaMkha vageremAM AmravanI sthApanA karAya te sthApanAAgnava. dravyaAsrava - AtmAnI sAthe joDAyelA, udayamAM nahi AvelA karmapudgalo te dravyaAsrava. bhAvaAsrava - AtmAnI sAthe joDAyelA, udayamAM AvelA karmapudgalo te bhAvaAgnava.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikSepa (4) baMdha - nAmabaMdha - baMdha evuM nAma te nAmabaMdha. athavA baMdhanA artha vinAnI je vastunuM baMdha evuM nAma karAya te nAmabaMdha. 11 sthApanAbaMdha - je lAkaDA vageremAM ke zaMkha vageremAM baMdhanI sthApanA karAya te sthApanAbaMdha. dravyabaMdha - je dravyathI vastune baMdhAya te dravyabaMdha. dA.ta. sAMkaLa vagere. bhAvabaMdha - AtmAnI sAthe karmono saMbaMdha thavo te bhAvabaMdha. dA.ta. prakRtibaMdha vagere. (5) saMvara - nAmasaMvara - saMvara evuM nAma te nAmasaMvara. athavA saMvaranA artha vinAnI je vastunuM saMvara evuM nAma karAya te nAmasaMvara. sthApanAsaMvara - je lAkaDA vageremAM ke zaMkha vageremAM saMvaranI sthApanA karAya te sthApanAsaMvara. dravyasaMvara - je dravyathI vastu DhaMkAya te dravyasaMvara. dA.ta. DhAMkaNuM vagere. bhAvasaMvara - gupti vagerenA pariNAmane pAmelo jIva te bhAvasaMva2. (6) nirjarA - nAmanirjarA - nirjarA evuM nAma te nAmanirjarA. athavA nirjarAnA artha vinAnI je vastunuM nirjarA evuM nAma karAya te nAmanirjarA.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 nikSepa sthApanAnirjarA - je lAkaDA vageremAM ke zaMkha vageremAM nirjarAnI sthApanA karAya te sthApanAnirjarA. dravyanirjarA - mokSanA adhikAra vinAnuM evuM je dravyanuM chUTuM paDavuM te dravyanirjarA. dA.ta. DAMgara vagerenuM choDamAMthI chUTuM paDavuM te. bhAvanirjarA - AtmA uparathI karmonuM chUTA paDavuM te bhAvanirjarA. (7) mokSa - nAmamokSa - mokSa evuM nAma te nAmamokSa. athavA mokSanA artha vinAnI je vastunuM mokSa evuM nAma karAya te nAmamokSa. sthApanAmokSa - je lAkaDA vageremAM ke zaMkha vageremAM mokSanI sthApanA karAya te sthApanAmokSa. dravyamokSa - dravyamAMthI chUTavuM te dravyamokSa. dA.ta. beDI vageremAMthI chUTavuM te. bhAvamokSa - badhA karmono kSaya thavo te bhAvamokSa. (8) samyagdarzana - nAmasamyagdarzana - samyagdarzana evuM nAma te nAmasamyagdarzana. athavA samyagdarzananA artha vinAnI je vastunuM samyagdarzana evuM nAma karAya te nAmasamyagdarzana kahevAya. sthApanAsamyagdarzana - je lAkaDA vageremAM ke zaMkha vageremAM samyagdarzananI sthApanA karAya te sthApanAsamyagdarzana. dravyasamyagdarzana - bhavya jIvonA mithyAtvamohanIyanA je pudgalo samyaktvamohanIyarUpe pariNamavAnA hoya te dravyasamyagdarzana. athavA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikSepa 13 udayamAM nahIM AvelA samyakatvamohanIyanA pudgalo te dravyasamyagdarzana. bhAvasamyagdarzana - mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, samyakatvamohanIyanA upazama, kSaya ke kSayopazamathI AtmAmAM utpanna thayelo pariNAma te bhAvasamyagdarzana. (9) samyajJAna - nAmasamyajJAna - samyajJAna evuM nAma te nAmasamyajJAna. athavA samyajJAnanA artha vinAnI je vastunuM samyajJAna evuM nAma karAya te nAmasamyajJAna. sthApanAsamyajJAna - je lAkaDA vageremAM ke zaMkha vageremAM samyajJAnanI sthApanA karAya te sthApanAsamyajJAna. dravyasamyajJAna - pustakAdimAM AlekhAyeluM samyajJAna te dravyasamyajJAna. athavA zAstro bhaNatI vakhate je anupayukta hoya tenuM samyajJAna te dravyasamyajJAna. bhAvasa jJAna - AtmAmAM pariNameluM samyajJAna te bhAvasamyajJAna. athavA zAstro bhaNatI vakhate je upayukta hoya tenuM jJAna te bhAvasamyajJAna. (10) samyakakyAritra - nAmasamyakyAritra samyaphacAritra evuM nAma te nAmasamyaphacAritra. athavA sammacAritranA artha vinAnI je vastunuM samyaphacAritra evuM nAma karAya te nAmasammacAritra. sthApanAsamyaphacAritra - je lAkaDA vageremAM ke zaMkha vageremAM samyaphacAritranI sthApanA karAya te sthApanAsamyakyAritra.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 pramANa, naya dravyasammacAritra - abhavyanuM cAritra athavA bhavyanuM upayoga vinAnuM cAritra te dravyasamyaphacAritra. bhAvasamakyAritra - bhavyanuM upayogapUrvakanuM cAritra te bhAvasammacAritra. (11) dravya - nAmadravya - dravya evuM nAma te nAmadravya. athavA dravyanA artha vinAnI je vastunuM dravya evuM nAma karAya te nAmadravya. sthApanAdravya - je lAkaDA vageremAM ke zaMkha vageremAM dravyanI sthApanA karAya te sthApanAdravya. dravyadravya - guNa-paryAya vinAnuM buddhithI kalpAyeluM dravya te dravyadravya. bhAvadravya - guNa-paryAyathI yukta dharmAstikAya vagere dravyo te bhAvadravya. * pramANa, naya - (sUtra-16) pramANo ane nayo vaDe jIvAdi tattvonuM vistArapUrvaka jJAna thAya che. pramANa - anaMtadharmAtmaka vastunA saMpUrNa svarUpane jaNAvanAruM jJAna te pramANa. pramANanA be prakAra che - pratyakSa ane parokSa. pramANa e samyajJAna che. naya - anaMtadharmAtmaka vastune eka ja dharmarUpe jaNAve te naya. nayonA pAMca prakAra che - naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda. nayo e mithyAjJAna che.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha anuyogadvAro 15 keTalAka ema kahe che ke - anaMtadharmAtmaka vastune eka dharmarUpe jaNAve te naya. paraspara sApekSa evA naigama vagere nayo te sunaya che. paraspara sApekSa evA nayo vaDe thatuM jJAna te pramANa che. paraspara nirapekSa evA naigama vagere nayo te nayAbhAsa che. nayAbhAsa e mithyAjJAna che. pramANa ane nayanuM vistRta svarUpa AgaLa batAvAze. cha anuyogadvAro - (sUtra-17) - nirdeza, svAmitva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti ane vidhAna - A cha anuyogadvAro vaDe jIvAdi tattvonuM vistArapUrvaka jJAna thAya che. (1) nirdeza - uddeza vinA nirdeza na hoya. sAmAnya arthane jaNAvanAruM vacana te uddeza. vizeSa arthane jaNAvanAruM vacana te nirdeza. (2) svAmitva - mAlikapaNuM. (3) sAdhana - jenAthI sadhAya te sAdhana. (4) adhikaraNa - AdhAra. (5) sthiti - potAnA svarUpamAMthI bhraSTa na thavAno kALa. (6) vidhAna - prakAra. nirdezAdi dvArothI jIvatattvanI vicAraNA - (1) nirdeza - jIva koNa che? jIva aupathamika vagere bhAvothI yukta dravya che. . (2) svAmitva - jIva kono svAmI che? athavA, jIvanA koNa svAmI che? jIva dharmAstikAya vagere cAre upara mUccha kare che, temane bhogave che, zarIra tarIke grahaNa kare che. mATe jIva dharmAstikAya vagere
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 cha anuyogadvArothI jIvatattvanI vicAraNA cAreno svAmI che. jIvanI upara paNa bIjA jIvo mUrchA vagere kare che. tethI jIvanA paNa bIjA jIvo svAmI che. (3) sAdhana - jIva konAthI sadhAya che ? jIva haMmezA avasthita hovAthI koIthI paNa sadhAto nathI. athavA bAhya pudgalo vaDe deva vagere jIvo sadhAya che, eTale ke te te sthAnamAM laI javAya che. (4) adhikaraNa - jIvano AdhAra zuM? nizcayathI jIva potAnA svarUpamAM pratiSThita che, vyavahArathI jIva zarIra-AkAza vageremAM pratiSThita che. (5) sthiti - jIva jIva tarIke keTalo kALa rahe che? bhavonI apekSA vinA jIva jIva tarIke sarvakALa rahe che. devAdi bhavonI apekSAe jyAM jeTalI sthiti hoya tyAM teTalo kALa deva vagere tarIke jIva rahe che. (6) vidhAna - jIvanA prakAra keTalA che? trasa-sthAvara vagere jIvonA prakAro che. te AgaLa kahevAze. Ama zeSa tattvonI paNa A cha dvArothI vicAraNA karavI. nirdezAdi dvArothI samyagdarzananI vicAraNA - (1) nirdeza - samyagdarzana zuM che ? samyaktvamohanIyanA pugalonA bhogavaTAthI jIva (kSAyopathamika) samyagdarzana pAme che. tethI (kAraNamAM kAryano upacAra karIne) samyagdarzana e dravya che. mukhyataya samyagdarzana e AtmAno pariNAma hovAthI dravyanayanI apekSAe samyagdarzana e dravya che ane paryAyanayanI apekSAe samyagdarzana e guNa che. | Ldravyane mukhyarUpe mAnanAro naya te dravyanaya. A paryAyane mukhyarUpe mAnanAro naya te paryAyanaya.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA 17 (2) svAmitva-samyagdarzana kone hoya? ahIM traNa vikalpo che (1) AtmasaMyogathI - jyAre utpanna thanArA samyagdarzananA pratimA vagere bAhya nimittonI apekSA na karAya tyAre AtmasaMyogathI samyagdarzana thayuM, ema kahevAya. AtmasaMyogathI samyagdarzana jIvane hoya che. (2) parasaMyogathI - jyAre utpanna thanArA samyagdarzananA pratimA vagere bAhya nimittonI apekSA karAya tyAre parasaMyogathI samyagdarzana thayuM, ema kahevAya. parasaMyogathI samyagdarzana je nimittathI te thayuM hoya tene hoya che. ahIM cha vikalpo che - (i) jIvanuM - jyAre jIvane eka sAdhu vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvanuM che, ema kahevAya. (i) ajIvanuM - jyAre jIvane pratimA vagere koI eka ajIva padArthane joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana ajIvanuM che, ema kahevAya. (i) be jIvonuM - jyAre jIvane be sAdhu vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana be jIvonuM che, ema kahevAya. (iv) be ajIvonuM - jyAre jIvane be pratimA vagere ajIva padArthone joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana be ajIvonuM che, ema kahevAya. (5) ghaNA jIvonuM - jyAre jIvane ghaNA sAdhu vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana ghaNA jIvonuM che, ema kahevAya.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 cha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA (i) ghaNA ajIvonuM - jyAre jIvane ghaNI pratimA vagere ajIva padArthone joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana ghaNA ajIvonuM che, ema kahevAya. (3) ubhayasaMyogathI - jyAre samyagdarzananA AtmArUpa atyaMtara nimitta ane sAdhu, pratimA vagere rUpa bAhya nimittanI vivakSA karAya tyAre ubhayasaMyogathI samyagdarzana thayuM, ema kahevAya. ubhayasaMyogathI samyagdarzana AtmAne ane parane baMnene hoya che. ahIM cha vikalpo che - (i) jIvanuM ane jIvanuM - jyAre jIvane eka sAdhu vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzane jIvanuM ane jIvanuM che, ema kahevAya. (i) jIvanuM ane ajIvanuM jayAre jIvane eka pratimA vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvanuM ane ajIvanuM che, ema kahevAya. (ii) jIvanuM ane be jIvonuM - jyAre jIvane be sAdhu vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvanuM ane be jIvonuM che, ema kahevAya. (iv) jIvanuM ane be ajIvonuM - jayAre jIvane be pratimA vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvanuM ane be ajIvonuM che, ema kahevAya. (V) jIvanuM ane ghaNA jIvonuM - jyAre jIvane ghaNA sAdhuo vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzane jIvanuM ane ghaNA jIvonuM che, ema kahevAya. (vi) jIvanuM ane ghaNA ajIvonuM - jayAre jIvane ghaNI pratimA vagerene
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA 19 joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvanuM ane ghaNA ajIvonuM che, ema kahevAya. (3) sAdhana - samyagdarzana zenAthI thAya che? samyagdarzana be rIte thAya che - (1) nisargathI - svAbhAvika rIte. (2) adhigamathI - bIjAnA upadeza vagerethI. A baMne rIte thanAruM samyagdarzana tene AvaranArA karmonA kSaya, upazama ke kSayopazamathI thAya che. (4) adhikaraNa -samyagdarzana zemAM hoya? ahIM traNa vikalpo che - (1) AtmasaMnidhAnathI - jyAre utpanna thanArA samyagdarzananA bAhya nimittanI vivakSA na karAya tyAre samyagdarzana AtmasaMnidhanathI thayuM ema kahevAya. AtmasaMnidhAnathI samyagdarzana jIvamAM hoya che. (2) parasaMnidhAnathI - jyAre utpanna thanArA samyagdarzananA bAhya nimittanI vivakSA karAya tyAre samyagdarzana parasaMnidhAnathI thayuM, ema kahevAya. parasaMnidhanathI samyagdarzana bAhya nimittamAM hoya che. ahIM cha vikalpo che - (i) jIvamAM - jyAre jIvane eka sAdhu vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvamAM che, ema kahevAya. (ii) ajIvamAM jyAre jIvane eka pratimA vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana ajIvamAM che, ema kahevAya. (ii) be jIvomAM jayAre jIvane be sAdhu vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana be jIvomAM che, ema kahevAya.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 cha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA (iv) be ajIvomAM - jyAre jIvane be pratimA vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana be ajIvomAM che, ema kahevAya. (v) ghaNA jIvomAM - jyAre jIvane ghaNA sAdhuo vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana ghaNA jIvomAM che, ema kahevAya. (vi) ghaNA ajIvomAM - jyAre jIvane ghaNI pratimAo vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana ghaNA ajIvomAM che, ema kahevAya. (3) ubhayasaMnidhAnathI - jyAre utpanna thanArA samyagdarzananA AtmArUpa atyaMtara nimitta ane sAdhu, pratimA vagere rUpa bAhya nimittanI vivakSA karAya tyAre te samyagdarzana ubhayasaMnidhAnathI thayuM, ema kahevAya. ubhayasaMnidhAnathI samyagdarzana AtmAmAM ane bAhya nimittamAM baMnemAM hoya che. ahIM cha vikalpo che - (i) jIvamAM ane jIvamAM - jyAre jIvane eka sAdhu vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvamAM ane jIvamAM che, ema kahevAya. (ii) jIvamAM ane ajIvamAM - jyAre jIvane eka pratimA vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvamAM ane ajIvamAM che, ema kahevAya. (iii) jIvamAM ane be jIvomAM - jyAre jIvane be sAdhu vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvamAM ane be jIvomAM che, ema kahevAya. (iv) jIvamAM ane be ajIvomAM - jyAre jIvane be pratimA vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvamAM ane be ajIvomAM che, ema kahevAya.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA 21 (V) jIvamAM ane ghaNA jIvomAM - jyAre jIvane ghaNA sAdhuo vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvamAM ane ghaNA jIvomAM che, ema kahevAya. (vi) jIvamAM ane ghaNA ajIvomAM - jyAre jIvane ghaNI pratimA vagerene joIne samyagdarzana thAya tyAre te samyagdarzana jIvamAM ane ghaNA ajIvomAM che, ema kahevAya. 5) sthiti - darzanamohanIya karmanA upazama ke kSayopazamathI thayelA samyagdarzanane samyagdarzana kahevAya che. darzanamohanIya karmanA kSayathI thayelA samyagdarzanane samyagdaSTi kahevAya che. samyagdaSTi be prakAre che - (1) sAdisAta - zreNika vagerenI jema. darzana 7 no kSaya thAya tyAre sAdi. kevaLajJAna pAme tyAre sAMta. (ahIM samyagdaSTi rUpI rUcine matijJAnano bheda mAnI kevaLajJAna utpanna thAya tyAre matijJAnanA nAzanI sAthe samyagdaSTino paNa aMta thAya, e apekSAe samyagdaSTi sAdisAMta kahI che. bAkI samyagdaSTi sAdianaMta ja hoya.) (2) sAdianaMta - sayogI kevalI bhagavaMto, ayogI kevalI bhagavaMto ane siddha bhagavaMtone hoya. samyagdarzana sAdisAta ja hoya - (1) pathamikasamyagdarzanano kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI aMtarmuhUrta che. (2) kSAyopathamikasamyagdarzanano kALa jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI sAdhika 66 sAgaropama che. ahIM 8 varSanI vaye kSAyopathamika samyagdarzana pAmI dIkSA laIdezonapUrvakroDa varSa sudhI tene pALIsamyagdarzana sahita vijayAdi cAra vimAnomAM utpanna thAya. tyAM 33 sAgaropama sudhI
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA samyagdarzana pALI samyagdarzana sAthe manuSyamAM AvI dezona pUrvakroDa varSa sudhI saMyama pALI pharI samyagdarzana sAthe vijayAdi vimAnomAM jAya. tyAM 33 sAgaropama sudhI samyagdarzana pALI manuSyamAM AvI dezona pUrvakroDa varSanuM saMyama pALI siddha thAya. AmalAyopathamikasamyagdarzanano kula kALa 66 sAgaropama +3 pUrvakroDa varSa thayo. athavA be vAra vijayAdi vimAnamAM utpanna thavAnA badale traNa vAra ayyata devalokamAM utpanna thaIne paNa kSAyopathamika samyagdarzanano sAdhika 66 sAgaropama kALa thaI zake. (6) vidhAna - samyagdarzananA traNa prakAra che - (1) aupathamika samyagdarzana - tenA be prakAra che. (i) prathama aupazamika samyagdarzana - mithyAtvamohanIyakarmanA upazamathI eTale ke pradezodaya ane vipAkodaya bannenA abhAvathI utpanna thatuM samyagdarzana te prathama aupathamika samyagdarzana. (ii) upazamazreNinuM opazamika samyagdarzana - darzana 7 (darzana mohanIya 3 ane anaMtAnubaMdhI 4)nA upazamathI utpanna thatuM samyagdarzana te upazamazreNinuM aupathamika samyagdarzana. (2) kSAyopathamika samyagdarzana - darzana 7 nA kSayopazamathI eTale ke udayamAM AvelA dalitonA kSayathI ane udayamAM nahIM AvelA dalikonA upazamathI utpanna thatuM samyagdarzana te kSAyopathamika samyagdarzana che. AmAM samyakvamohanIyano vipAkodaya hoya che UtattvArthAdhigamasUtranI zrIsiddhasenagaNikRta TIkAmAM samyagdarzananA traNa prakAra A rIte batAvyA che. (1) aupathamikasamyagdarzana-darzana 7 ane jJAnAvaraNa karmanA upazamathI thatuM samyagdarzana te aupathamika samyagdarzana che. (2) kSAyopathamika samyagdarzana - darzana 7 ane jJAnAvaraNa karmanA kSayopazamathI thatuM samyagdarzana te kSAyopathamika samyagdarzana che. (3) kSAyika samyagdarzana - darzana 7 ane jJAnAvaraNa karmanA kSayathI thatuM samyagdarzana te kSAyika samyagdarzana che. AnuM kAraNa e che ke tyAM samyagdarzanarUpI rucine jJAnano bheda mAnyo che,
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA ane bAkInA cha karmono pradezodaya hoya che. (3) kSAyika samyagdarzana - darzana 7nA kSayathI utpanna thatuM samyagdarzana te kSAyikasamyagdarzana che. aupathamika samyagdarzana sauthI malina che, aMtarmuhUrta mAtra TakatuM hovAthI ane tyAra pachI jIva pharI mithyAtve jato hovAthI. Agamano mata evo che ke aupathamika samyagdarzananA kALamAM mRtyu na pAme to aMtarmuhUrtakALa pUrNa thatA avazya mithyAtva pAme. aupazamika samyagdarzana karatAM kSAyopathamika samyagdarzana vizuddha che, sAdhika 66 sAgaropama TakatuM hovAthI ane vadhu spaSTa bodha karAvatuM hovAthI. tenA karatAM kSAyika samyagdarzana vadhu vizuddha che, sAdianaMta kALa TakatuM hovAthI ane vastuno ekadama spaSTa bodha karAvatuM hovAthI. 0 ATha anuyogakAro - (sUtra-18) sat, saMkhyA, kSetra, sparzanA, kALa, aMtara, bhAva ane alpabadutva - A ATha anuyogadvAro vaDe badhA tattvonuM vistArapUrvaka jJAna thAya che. ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA - (1) sat - samyagdarzana che ke nahIM? samyagdarzana che. samyagdarzana kyAM che? samyagdarzana ajIvomAM nathI, jIvomAM vikalpa hoya che. samyagdarzananI jIvomAM 13 anuyogadvAro vaDe sadbhUta prarUpaNA - (1) gati - gati | samyagdarzana | samyagdarzana samyagdarzana pUrve pAmelA pAmanArA nirakagati | hoya | hoya | pathamika, kSAyika, lAyopathamika | tiryaMcagati | hoya | hoya | pathamika, kSAyika, lAyopazamika | manuSyagati | hoya | hoya |aupazamika, kSAyika, lAyopathamika | devagati | hoya | hoya | pathamika, kSAyika, kSAyopathamika
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ saccana 24 ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA (2) Indriya - jIvo. samyagdarzana samyagdarzana pUrve pAmelA, pAmanArA ekendriya na hoya | na hoya vikalendriya, asaMjJI paMcendriya hoya | na hoya sAsvAdana saMjJI paMcendriya hoya ! aupathamika, zAyika, kSAyopathamika hoya (3) kAya - hAya samyagdarzana samyagdarzana | samyagdarzana pAmanArA na hoya pRthvIkAya, akAya, na hoya teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya | na hoya | sAsvAdana vikalendriya trasakAya, hioya asaMjJI paMcendriya trasakAyA saMjJI paMcendriya trasakAya hoya | hoya | aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika | cothA karmagraMthamAM kahyuM che ke sAsvAdana guNasthAnakavartI jIvo kALa karIne bAdara pRthvIkAya, akAya, vanaspatikAyamAM A guNasthAnaka laIne jAya che. tethI tyAM temane aparyAptAvasthAmAM bIju guNasthAnaka alpakALa mATe hoya che. tethI temane pUrve prApta thayeluM sAsvAdanasamyagdarzana hoya.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 jIvo ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA (4) yoga - samyagdarzana sagadala samyagdarzanA pUrve pAmelA | pAmanArA kAyayogI na hoya (ekendriya) kAyayogI + hoya [ na hoya sAsvAdana vacanayogI (vikalendriya, asaMjJI paMcendriya) na hoya! hoya | hoya | aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika kAyayogI + vacanayogI + manoyogI | (saMjJI paMcendriya) (5) kaSAya - jIvo samyagdarzana samyagdarzana samyagdarzana | pUrve pAmelA | pAmanArA | na hoya | hoya anaMtAnubaMdhI na hoya kaSAyanA udayavALA apratyAkhyAnAvaraNIya hoya kaSAyanA udayavALA pratyAkhyAnAvaraNIya hoya kaSAyanA udayavALA | hoya aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika aupazamika, kSAyika, kSAyopathamika aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika hoya | hoya saMjavalana kaSAyanA udayavALA LpAnA naM. 24nI TippaNa juo.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ vera ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA (6) veda - samyagdarzana| sammaradarzana saccana pUrve pAmelA pAmanArA strIveda hoya | hoya aupathamika, kSAyika, lAyopathamika puruSaveda hoya | hoya aupazamika, kSAyika, kSAyopathamika napuMsakaveda(ekendriyo na hoya | na hoya napuMsakaveda (vikalendriya, hoya | nahoya sAsvAdana asaMjJI paMcendriya). napuMsakaveda hoya hoya aupathamika, kSAyika, (saMjJI paMcendriya) kSAyopathamika (7) lezyA - samyagdarzana | samyagdarzana samyagdarzana pUrve pAmelA | pAmanArA kRSNa, nIla, kApota hoya na hoya aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika tejo,padma,zukla hoya hoya aupathamika, kSAyika, IkSAyopathamika (8) samyakatva - nizcayanayamate sabhyatva samyagdarzana samyagdarzana saccana pUrve pAmelA pAmanArA samyagdaSTi hoya hoya aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika | mithyAdaSTi | na hoya | na hoya | lezyA LpAnA naM. 24nI TippaNa juo. Anizcayanaya ema mAne che ke vidyamAna hoya eja utpanna thAya, asat utpannana thAya.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhatva ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA 27 vyavahAranacamate samyagdarzana| samyagdarzana samyagdarzana pUrve pAmelA pAmanArA samyagdaSTi hoya na hoya | aupathamika, kSAyika, lAyopathamika mithyASTi | na hoya | hoya aupathamika, kSAyopathamika (9) jJAna - nizcayamaHD jJAna |samyagdarzana | samyagdarzana samyagdarzana pUrve pAmelA | pAmanArA jJAna hoya hoya | aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika ajJAna na hoya |na hoya vyavahAranayamane jJAna samyagdarzana | samyagdarzana samyagdarzana pUrve pAmelA | pAmanArA jJAna hoya | na hoya | aupazamika, kSAyika, kSAyopathamika ajJAna na hoya | hoya | pathamika, kSAyopathamika A vyavahAranaya ema mAne che ke jenI pAse samyagdarzana na hoya ene enI prApti thAya. D nizcayanaya ema mAne che ke vidyamAna hoya e ja utpanna thAya, asat utpanna na thAya.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 (10) darzana - acakSudarzana (ekendriya) | acakSudarzana (beIndriya, teIndriya) darzana cakSudarzana, acakSudarzana (carindriya, asaMjJI paMce0) cakSudarzana, acakSudarzana (saMjJI paMcendriya) avadhidarzana kevaLadarzana (11) cAritra - cAritra cAritrI acAritrI ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA samyagdarzana pUrve pAmelA hoya hoya samyagdarzana pUrve pAmelA na hoya hoya [] pAnA naM. 24nI TippaNa juo. hoya hoya hoya hoya samyagdarzana samyagdarzana pAmanArA hoya na hoya na hoya na hoya hoya hoya na hoya samyagdarzana pAmanArA na hoya Ri " sAsvAdana sAsvAdana aupamika, kSAyika, kSAyopazamika aupazamika, kSAyika, kSAyopazamika kSAyika samyagdarzana aupazamika, kSAyika, kSAyopazamika aupazamika, kSAyika, kSAyopazamika
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA 29 (12) AhAraka - jIvo. samyagadarzana samyagdarzana | samyagdarzana pUrve pAmelA pAmanArA hoya hoya AhAraka aupazamika, kSAyika, kSAyopathamika aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika anAhAraka hoya na hoya (13) upayoga - upayoga samyagdarzana samyagdarzana | samyagdarzana pUrve pAmelA pAmanArA sAkAropayoga hoya | hoya aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika anAkAropayoga | hoya | na hoya aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika (2) saMkhyA - samyagdarzanI keTalA che? samyagdarzanI asaMkhya che. samyagdaSTi keTalA che? samyagdaSTi anaMta che. (3) kSetra - samyagdarzana-samyagdaSTi keTalA kSetramAM che? eka samyagdarzanI lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che. badhA samyagdarzanI lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che. eka samyagdaSTi lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che. badhA samyagdaSTi lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che. DmatAMtare anAhArakane aupathamika samyagdarzana na hoya.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3) ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA (4) sparzanA - samyagdarzana-samyagdaSTi lokanA keTalA bhAgane sparze? samyagdarzanI jaghanyathI lokanA asaMkhyAtamA bhAgane sparze ane utkRSTathI dezona 8/14 lokane sparze. ayyata devalokano deva janmAMtaranA ke e ja bhavanA snehathI AThamA sahastrAra devaloka sudhInA devane bAramA azruta devaloka sudhI laI jAya che. bAramA devaloke gayela sahastrAra sudhIno deva tyAMthI uttaravaikriya zarIra banAvI trIjI narakamAM jAya. athavA sahastrAra devaloka sudhIno samyagdarzanI deva eka rUpe bAramA devalokamAM jAya ane bIjA rUpe nIce trIjI naraka sudhI jAya. ticchalokanA madhyabhAgathI azruta devaloka sudhI pa rAja che ane cothI narakanA uparanA tala sudhI 3 rAja che. vaLI devo dhajA sudhI jatA nathI, devasabhA sudhI ja jAya che. ethI uparano dhajAno bhAga bAkI rahe che. nIce cothI pRthvInA uparanA tale 3 rAja pUrNa thAya che. devo tyAM sudhI jatA nathI, paNa mAtra trIjI pRthvI sudhI ja jAya che. AthI trIjI pRthvI pachIno bhAga bAkI rahe che. Ama samyagdarzanI nyUna 8 rAjane sparze che, eTale ke nyUna 8/14 lokane sparze che. samyagdaSTi sarvalokane sparze che. kevaLI samudyAtanI apekSAe samyagdaSTine sarvalokanI sparzanA hoya che. (5) kALa - samyagdarzana-samyagdaSTi keTalo kALa Take? eka jIvane AzrayI samyagdarzanano jaghanyakALa aMtarmuhUrta che ane utkRSTakALa sAdhika 66 sAgaropama che. badhA jIvone AzrayI samyagdarzanano kALa sarvakALa che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 ATha anuyogadvArothI samyagdarzananI vicAraNA eka jIvane AzrayI samyagdaSTino kALa sAdianaMta che. badhA jIvone AzrayI samyagdaSTino kALa anAdianaMta che. aMtara - samyagdarzana-samyagdaSTinuM aMtara (ekavAra gayA pachI pharI maLe tyAM sudhIno kALo keTaluM che? eka jIvane AzrayI samyagdarzananuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrta che ane utkRSTa aMtara dezona ardhapudgalaparAvarta che. badhA jIvone AzrayI samyagdarzananuM aMtara nathI. samyagdaSTinuM aMtara nathI. (7) bhAva - samyagdarzana-samyagdaSTi kayA bhAvamAM hoya? samyagdarzana-samyagdaSTi audayika ane pariNAmika sivAyanA traNa bhAvamAM hoya. aupathamika samyagdarzana aupathamika bhAvamAM hoya che. kSAyopathamika samyagdarzana kSAyopathamika bhAvamAM hoya che. kSAyika samyagdaSTi kSAyikabhAvamAM hoya che. alpabahuta - aupathamika samyagdarzanI sauthI thoDA che. tenA karatAM kSAyika samyagdaSTi (chabastha) asaMkhya guNa che. tenA karatAM kSAyopathamika samyagdarzanI asaMkhya guNa che. tenA karatAM kSAyika samyagdaSTi (kevalI) anaMtaguNa che. samyagdarzananI vicAraNA karI. have samyajJAnanI prarUpaNA karAya che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyajJAna prakaraNa samyajJAnanA pAMca prakAra che - (sUtra-19) (1) matijJAna - pAMca Indriyo ane manathI thatuM akSara vinAnuM jJAna te matijJAna. (2) zrutajJAna - zabda sAMbhaLatA, bolatA, jotAM ke pAMca Indriyo ane manathI thatuM akSaravALuM jJAna te zrutajJAna. (3) avadhijJAna - amuka maryAdA sudhImAM rahelA rUpI padArthonuM Indriya ane mana vinA thatuM jJAna te avadhijJAna. (4) mana:paryavajJAna - saMjJI paMcendriya jIvonA mananA bhAvone jaNAvanAruM jJAna te mana:paryavajJAna. (5) kevaLajJAna - lokAlokanA badhA dravyonA traNe kALanA badhA paryAyonuM ekasAthe eka samaye thatuM jJAna te kevaLajJAna, athavA matijJAna vagere cAra jJAno sivAyanuM jJAna te kevaLajJAna. A pAMca prakAranuM jJAna e be pramANarUpa che. te A pramANe - pratyakSa ane parokSa. (sUtra-1/10). pratyakSa pramANa - akSa eTale AtmA. IndriyonI sahAya vinA sAkSAt AtmAne thatuM jJAna te pratyakSa pramANa. parokSa pramANa - AtmAthI para evI Indriyo ane mananI sahAyathI thatuM jJAna te parokSa pramANa. bauddho be pramANa mAne che - "pratyakSa, anumAna. D pratyakSa - indriyothI thatuM viSayonuM sAkSAt jJAna te pratyakSa pramANa. anumAna - liMga dvArA liMgInuM jJAna karavuM te anumAna pramANa. dA.ta. dhUmADA uparathI agninuM jJAna karavuM te.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyakSa pramANa ane parokSa pramANa 33 vaizeSiko be ke traNa pramANa mAne che - pratyakSa, anumAna athavA pratyakSa, anumAna, Agama. sAMkhyo traNa pramANa mAne che - pratyakSa, anumAna, Agama. naiyAyiko cAra pramANa mAne che - pratyakSa, anumAna, Agama, upamAna. mImAMsako cha pramANa mAne che - pratyakSa, anumAna, Agama, upamAna, arthapatti, abhAva. matijJAna ane zrutajJAna parokSa pramANarUpa che, (sUtra-1/11) kemake, (1) matijJAna indriya ane manarUpI nimittathI thAya che ane (2) zrutajJAna matijJAnapUrvakanuM hoya che ane bIjAnA upadezathI thAya che. avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna pratyakSa pramANarUpa che, kemake te atIndriya che. (sUtra-1/12) matijJAna ane zrutajJAna nizcayathI parokSa pramANarUpa che, vyavahArathI pratyakSa pramANarUpa che. upamAna - eka vastunI upamAthI bIjI vastunuM jJAna karavuM te upamAna pramANa. dA.ta. "gAya jevuM gavAya che, ema jANyA pachI gAya jevA prANImAM gavayanuM jJAna karavuM te.' Agama - AptapuruSanA vacanathI thatuM jJAna te Agama pramANa. dA.ta. zAstro bhaNavA dvArA je jJAna thAya che te. arthApatti - eka bAbata vinA na saMbhavatI bIjI bAbatanA jJAnathI pahelI bAbatanuM jJAna karavuM te arthApatti pramANa. dA.ta. "puSTa devadatta divase jamato nathI. evuM jANyA pachI tenA rAtribhojananuM jJAna thavuM te. abhAva - vastu na hovAthI tenA abhAvanuM jJAna thavuM te abhAva pramANa. dA.ta. jamIna upara ghaDo na hovAthI tenA abhAvanuM jJAna thAya te.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ matijJAnanA paryAyavAcI zabdo avadhijJAna, manaHparyavajJAna ane kevaLajJAna ekAMte pratyakSa pramANarUpa che. 34 prazna - anya darzanavALA anumAna, upamAna, Agama, arthapatti, saMbhava, abhAvarUpa pramANo paNa mAne che, to zuM e pramANarUpa nathI ? javAba - anumAna vagere pramANo Indriya ane padArthanA sannikarSanA nimittathI thAya che. tethI temano samAveza matijJAna ane zrutajJAnamAM thaI jAya che. athavA anumAna vagere pramANo mithyAdRSTioe svIkAryA hovAthI te pramANarUpa nathI. matijJAnanA paryAyavAcI zabdo - matijJAna, smRtijJAna, saMjJAjJAna, ciMtAjJAna, AbhinibodhikajJAna - A badhA matijJAnanA paryAyavAcI zabdo che. (sUtra-1/13) matijJAna - Indriya ane mananA nimitte thanAruM vartamAnakALanuM jJAna te matijJAna. smRtijJAna - IndriyothI jaNAyelA rUpAdi viSayo kAlAMtare nAza thAya to paNa temanuM je smaraNa thAya te smRtijJAna. saMjJAjJAna - Indriyo vaDe pUrve anubhavela padArthane pharI joIne 'A te ja che jene meM pUrve joyuM hatuM' evuM jJAna te saMjJAjJAna. ciMtAjJAna - AgAmI vastu A rIte thaze, A rIte nahIM - ema vicAravuM te ciMtAjJAna. AbhinibodhikajJAna - vastune sanmukha nizcita jJAna te AbhinibodhikajJAna. matijJAnanA prakAra - matijJAnanA be prakAra che - (sUtra-1/14)
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ matijJAnanA prakAro 35 (1) Indriyanimittaka - pAMca IndriyonA nimitte thatuM jJAna te Indriyanimittaka matijJAna che. (2) anindriyanimittaka - manathI thatuM jJAna ane oghajJAna e anindriyanimittaka matijJAna che. velaDI vagerenuM divAla vagere tarapha sarakavuM te oghajJAna che. A baMne prakAranuM matijJAna cAra prakAre che - (sUtra-1/15) (1) avagraha Indriyo ane mana vaDe thatuM potAnA viSayonuM svarUpa-nAma-jAti vagerenI kalpanA vinAnuM vastusAmAnyanuM avyakta jJAna te avagraha. avagraha, graha, grahaNa, Alocana, avadhAraNa - A paryAyavAcI zabdo che. avagraha be prakAranA che - - * (1) vyaMjanAvagraha - vyaMjanano avagraha te vyaMjanAvagraha. (sUtra1/18) IndriyonA viSayono IndriyonI sAtheno saMbaMdha te vyaMjana. indriyonA viSayono indriyonI sAthe saMbaMdha thayA pachI thato atyaMta avyakta bodha te vyaMjanAvagraha. cakSurindriya ane manathI vyaMjanAvagraha thato nathI. zeSa cAra IndriyothI vyaMjanAvagraha thAya che. (sUtra-1/19) (2) arthAvagraha - arthano avagraha te arthAvagraha. Indriyo ane mananA viSayo te artha. vyaMjanAvagraha thayA pachI 'A kaMIka che' evuM avyakta jJAna thAya te arthAvagraha. (sUtra-1/17) arthAvagraha be prakAranA che - (i) naiyika arthAvagraha - vyaMjanAvagraha thayA pachI 'A kaMIka che' evuM avyakta jJAna thAya te naizcayika arthAvagraha. te eka samayano hoya che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 matijJAnanA prakAro (ii) vyavahArika arthAvagraha - je apAya pachI pharI IhA, apAya, dhAraNA thAya te vyavahArika arthAvagraha che. (2) IhA - viSayanA sAmAnya svarUpanuM jJAna karyA pachI vizeSa bhedanI vicAraNA karavI te IhA. IhA, UhA, tarka, parIkSA, vicAraNA, jijJAsA - A paryAyavAcI zabdo che. dA.ta. A puruSa hovo joIe. (3) apAya - IhA pachI vastunA guNa-doSane vicArIne vastumAM nahIM rahelA dharmane dUra karavA pUrvaka vastuno nizcaya karavo te apAya. apAya, apagama, apanoda, apavyAdha, apeta, apagata, apaviddha, apanutya - A paryAyavAcI zabdo che. dA.ta. A puruSa ja che. (4) dhAraNA - nizcita karela vastune matimAM dhAraNa karI rAkhavI te dhAraNA. tenA traNa prakAra che - (i) avicyuti - nizcita karela vastuno matimAMthI nAza na thavo te. (ii) saMskAra - nizcita karela vastune matimAM labdhirUpe dhAraNa karavI te. (III) smRti - nizcita karela vastune kAlAntare yAda karavI te. dhAraNA, pratipatti, avadhAraNa, avasthAna, nizcaya, avagama, avabodha - A paryAyavAcI zabdo che. IhA, apAya, dhAraNA- arthanA ja hoya che, vyaMjananA nahIM. A cAre prakAranuM matijJAna bAra prakAre che - (sUtra-1/16) 1) bahu - dA.ta. ghaNI vastuonA sparza vagerene jANe te. 2) alpa - dA.ta. eka vastunA sparza vagerene jANe te. 3) bahuvidha - dA.ta. eka ja vastunA sparzanA ghaNA paryAyone jANe te.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 matijJAnanA prakAro 4) ekavidha - dA.ta. eka vastunA sparzanA eka paryAyane jANe te. 5) kSipra - jaldI jANe te. 6) cira - ghaNA kALe jANe te. 7) anizrita - liMga vinA jANe te. 8) nizrita - liMga vaDe jANe te. 9) asaMdigdha - nizcita jANe te. 10) saMdigdha - zaMkAvALu jANe te. 11) dhruva - haMmezA jANe che. 12) adhruva - kyAreka jANe, kyAreka na jANe te. Ama matijJAnanA 1) be prakAra che - Indriyanimittaka ane anindriyanimittaka 2) cAra prakAra che - avagraha, IhA, apAya, dhAraNA 3) 28 prakAra che - pAMca Indriya ane mana = 6 x arthAvagrahAdi 4 = 24 mana ane cakSurindriya sivAyanI cAra Indriya x vyaMjanAvagraha = 4 24 + 4 = 28 (4) 168 prakAra che - 28 x bahu, bahuvidha, kSipra, anizrita, asaMdigdha, dhruva== 168 (5) 336 prakAra che -. --- 28 x bahu, bahuvidha vagere 12 = 336
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 zrutajJAnanA prakAro (6) 340 prakAra che. pahelA karmagraMthamAM matijJAnanA be bheda batAvyA che - (1) kRtanizcita matijJAna- zAstra(paropadeza, Agama vagere)thI parikarmita buddhivALA jIvane zAstrArthane vicAryA vinA ja ekAeka je jJAna utpanna thAya te dhRtanizritamatijJAna. tenA 336 bheda che. te upara kahyA mujaba jANavA. (2) azrutanizcita matijJAnajeNe kyAreya zAstro bhaNyA ke vicAryA nathI tevA jIvane tevA prakAranA kSayopazamathI ekAeka je jJAna utpanna thAya te azrutanizrita matijJAna. tenA cAra bheda che- autpAtika buddhi, jainayikIbuddhi, kArmikIbuddhi ane pAriNAmikabuddhi. temanuM svarUpa AgaLa (pAnA naM. 362-363 upara) batAvAze. Ama matijJAnanA 336+4=340 bheda che. 0 zrutajJAna zrutajJAna matijJAnapUrvakanuM hoya che. (sUtra-1/20) zrutajJAna, Atavacana, Agama, upadeza, aitihya, AmnAya, pravacana, jinapravacana - A paryAyavAcI zabdo che. zrutajJAnanA be prakAra che - (1) aMgapraviSTa zrutajJAna - tIrthakara bhagavAne kaheluM ane gaNadhara bhagavaMtoe raceluM zrutajJAna te aMgapraviSTa zrutajJAna. te bAra prakAranuM che - 1) AcArAMga 2) sUtrakRtAMga 3) sthAnAMga 4) samavAyAMga 5) vyAkhyAprajJapti 6) jJAtAdharmakathA 7) upAsakadazAMga 8) aMtakRdazAMga 9) anuttaropapAtikadazAMga 10) praznavyAkaraNa 11) vipAkasUtra 12) daSTivAda
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ matijJAna ane zrutajJAnano bheda 39 (2) aMgabAhya zrutajJAna-gaNadhara bhagavaMtonI paraMparAmAM AvelA sAdhu bhagavaMtoe raceluM zrutajJAna te aMgabAhya zrutajJAna. te aneka prakAranuM che - 1) sAmAyika 7) dazavaikAlika sUtra 2) caturvizatistava 8) uttarAdhyayana sUtra 3) vaMdana 9) dazAzrutaskaMdha 4) pratikramaNa 10) bRhatkalpasUtra 5) kAyotsarga 11) vyavahArasUtra 6) pratyAkhyAna 12) nizItha sUtra 13) RSibhASita vagere * matijJAna ane zrutajJAnano bheda - matijJAna zutajJAna, te vartamAnakALaviSayaka che. | 1/te trikALaviSayaka che. 2 | tevizuddha che te vyavadhAnavALA, dUranA, aneka, sUkSma vagere padArthone grahaNa karatuM hovAthI matijJAna karatA vadhu vizuddha che. 3] te pAMca Indriya ane manathI | 2. te matijJAnapUrvaka thAya che. thAya che. 4] te saMsAramAM bhamatA jIvane |3| te AptanA upadezathI thAya che. haMmezA hoya che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 A avadhijJAnanA prakAro * avadhijJAna - te be prakAranuM che - (sUtra-1/21) 1) bhavapratyaya avadhijJAna - bhavanA kAraNe thatuM avadhijJAna te bhavapratyaya avadhijJAna che. te nArakIo ane devone hoya che. (sUtra1/22) 2) kSayopazamanimittaka avadhijJAna - avadhijJAnAvaraNa karmanA kSayopazamathI thatuM avadhijJAna te kSayopazamanimittaka avadhijJAna che. te manuSyo ane tiryaMcone hoya che. te ja prakAranuM che - (sUtra-1/23) (1) anAnugAmika - jIvane je kSetramAM avadhijJAna utpanna thayuM hoya te kSetrathI anyatra jatAM je avadhijJAna cAlyuM jAya te anAnugAmika avadhijJAna che. jema koI nimittiyo pUchela bAbatane amuka cokkasa sthAnamAM ja barAbara kahI zake, anyatra nahIM, tema. 2) AnugAmika - jIvane je kSetramAM avadhijJAna utpanna thayuM hoya tyAMthI anyatra jatAM paNa je avadhijJAna sAthe Ave te AnugAmika avadhijJAna che. sUryanA prakAzanI jema, ghaDAnI lAlAzanI jema. (3) hIyamAna - je avadhijJAna ghaNA kSetranuM thayA pachI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kSetra sudhI kramazaH ghaTatuM jAya te hIyamAna avadhijJAna che. parimita iMdhanavALA agninI jema. (4) vardhamAna - je avadhijJAna alpaSetranuM utpanna thayA pachI kramazaH sarvaloka sudhI vadhatuM jAya te vardhamAna avadhijJAna che. iMdhanathI vadhu ne vadhu puSTa thatA agninI jema. (5) anavasthita - je avadhijJAnamAM vadha-ghaTa thayA kare athavA je avadhijJAna vAraMvAra utpanna thAya ane nAza pAme te anavasthita
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana:paryAyajJAnanA prakAro avadhijJAna che. samudranA mojAnI jema. Ane pratipAtI avadhijJAna paNa kahevAya che. (6) avasthita - je avadhijJAna kevaLajJAna sudhI ke bhavakSaya sudhI Take ke bIjA bhavamAM paNa sAthe Ave te avasthita avadhijJAna. puruSaveda vagere liMganI jema. Ane apratipAtI avadhijJAna paNa kahevAya che. 0 mana:paryAyajJAna - Ane mana:paryavajJAna paNa kahevAya che. te be prakAranuM che - (sUtra1/24) (1) Rjumatimana:paryAyajJAna - jenAthI saMjJI paMcendriya jIve vicArelA ghaDo vagere padArtho sAmAnyathI jaNAya te Rjumati mana:paryAyajJAna che. dA. ta. 'ANe ghaDo vicAryo che' ema jaNAya. (2) vipulamatimana:paryAyajJAna - jenAthI saMzI paMcendriya jIve vicArelA ghaDo vagere padArtho aneka paryAyo sahita jaNAya te vipulamatimana:paryAyajJAna che. dA. ta. 'ANe mATIno, lAla raMgano, vApImAM banelo, navo ghaDo vicAryo che' ema jaNAya. Rjumatimana:paryAyajJAna ane vipulamatimanaHparyAyajJAnano bheda - (sUtra-1/25) jumatimana:paryAyajJAna 1| te alpa paryAyone jANatuM hovAthI alpavizuddha che. 2| te AvyA pachI cAlyu jAya.2 ka. 41 5. 1 vipulamatimana:paryAyajJAna te ghaNA paryAyone jANatuM hovAthI vadhu vizuddha che. te AvyA pachI kevaLajJAna sudhI na jAya.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 avadhijJAna ane manaHparyAyajJAnano bheda - (sUtra-1/26) ka. mana:paryAyajJAna 1 | vizuddhi - mana:paryAyajJAnI vicArAtA te ja rUpI dravyone ghaNA paryAyavALA jANe. tethI vadhu vizuddha hoya che. 5. avadhijJAna 1 vizuddhi - avadhijJAnI alpa paryAyavALA rUpI dravyone jANe. tethI alpavizuddha hoya che. 2 |kSetra - avadhijJAna aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI mAMDIne sarvaloka sudhInuM thAya che. 3 svAmI-avadhijJAnasaMyatane, asaMyatane kesaMyatAsaMyatanethAya. avadhijJAna cAre gatimAM hoya. avadhijJAna ane manaHparyAyajJAnano bheda ka. 4 |4|viSaya - avadhijJAnano viSaya rUpI dravyo ane tenA amuka paryAyo che, badhA paryAyo nahIM. pAMca jJAnanA viSayo - (sUtra-1/27 thI 1/30) jJAna viSaya 1,2 matijJAna, zrutajJAna sarvadravyo, asarvaparyAyo rUpI dravyo, asarvaparyAyo avadhijJAna mana:paryAyajJAna 5 kevaLajJAna 2 | kSetra - mana:paryAyajJAna manuSyakSetranuM ja thAya che. 3 | svAmI-mana:paryAyajJAna saMyatane jahoya. mana:paryAyajJAna manuSyagatimAM ja hoya. | viSaya - mana:paryAyajJAnano viSaya avadhijJAnanA viSayabhUta dravyo ane paryAyono anaMtamo bhAga che. 4 avadhijJAnanA viSayabhUta rUpI dravyono anaMtamo bhAga. te paNa manathI vicArAyelA rUpI dravyo. asarvaparyAyo sarvadravyo, sarvaparyAyo
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaLajJAna hoya tyAre zeSa cAra jJAna hoya ke nahIM ? eka samaye eka jIvane keTalA jJAna hoya ? (sUtra-1/31) eka samaye eka jIvane eka jJAna hoya - matijJAna athavA kevaLajJAna. je nisarga samyagdarzana pAme che tene mAtra matijJAna ja hoya che, zrutajJAna hotuM nathI, kemake tene sAmAyika vagere zrRtanuM jJAna hotuM nathI. zrutajJAna vinA paNa te aSTapravacanamAtAne jANe che. athavA, eka samaye eka jIvane be jJAna hoya matijJAna, - - 43 zrutajJAna. athavA, eka samaye eka jIvane traNa jJAna hoya - matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna. athavA, matijJAna, zrutajJAna, mana:paryAyajJAna. athavA, eka samaye eka jIvane cAra jJAna hoya - matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryAyajJAna. kevaLajJAna hoya tyAre matijJAna vagere cAra jJAno hoya ke na hoya ? ahIM be mata che (1) keTalAka AcAryo mAne che ke - kevaLajJAna hoya tyAre matijJAna vagere cAra jJAno hoya che, paNa jema sUryanA prakAzamAM agni, maNi, caMdra, nakSatra vagereno prakAza AvarAI javAthI akiMcitkara bane che, tema kevaLajJAnanI prabhAmAM matijJAna vagere cAra jJAnonI prabhA AvarAI javAthI te akiMcitkara bane che. (2) keTalAka AcAryo mAne che ke - kevaLajJAna hoya tyAre matijJAna vagere cAra jJAno na hoya. kemake, (i) matijJAna apAyapUrvaka thAya che. zrutajJAna matijJAnapUrvaka thAya che. avadhijJAna-mana:paryAyajJAna rUpI dravyo viSayaka che. kevaLajJAnIne apAya hoto nathI. tethI matijJAna na hoya. matijJAna na hovAthI kevaLajJAnIne zrutajJAna na hoya. kevaLajJAna sarvadravyaviSayaka hovAthI kevaLajJAnIne avadhijJAna-mana:paryAyajJAna na hoya.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ajJAna | (i) matijJAna vagere cAra jJAnomAM upayoga kramazaH hoya che. kevaLajJAnamAM ekasAthe upayoga hoya che. (i) matijJAna vagere cAra jJAno kSAyopathamikabhAve che. kevaLajJAna kSAyikabhAve che. kevaLajJAna ane kevaLadarzananA upayoga saMbaMdhi traNa mata che - (1) mallavAdIjIno mata-kevaLajJAna ane kevaLadarzana bhinna che ane temano samayAMtare upayoga hoya che. A mata bhedagrAhI vyavahAranayanA AdhAre che. (2) jinabhadragaNikSamAzramaNajIno mata - kevaLajJAna ane kevaLadarzana bhinna che ane temano eka samaye upayoga hoya che. A mata zuddha RjusUtranayanA AdhAre che. (3) siddhasenadivAkarasUrijIno mata - vaLajJAna ane kevaLadarzana abhinna che. A mata abhedagrAhI saMgrahanayanA AdhAre che. ajJAna - (sUtra-1/32) matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAnanA viparItajJAno hoya che. mithyASTinuM matijJAna e matiajJAna che. mithyAdRSTinuM zrutajJAna e zrutaajJAna che. mithyAdRSTinuM avadhijJAna e virbhAgajJAna che. kemake, (sUtra-1/33) (1) mithyASTine vidyamAna ane avidyamAna padArthono yathAvat bodha hoto nathI. (2) mithyAdaSTinuM jJAna pAgalanI jema vicAryA vinAnuM hoya che.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ naya prakaraNa - anaMtadharmAtmaka vastunA eka dharmane jaNAve te naya. nayo pAMca prakAranA che - (sUtra-1/34) (1) naigamanaya - lokomAM uccArAtA zabdonuM jJAna jenAthI thAya te naigamanaya. naigamanaya sAmAnya vagere padArthone paraspara bhinna mAne che. naigamanaya padArthane aneka prakAre svIkAre che. tenA be prakAra che - (sUtra-1/35) (1) vizeSagrAhI (dezagrAhI) - vizeSano bodha karAve te. (2) sAmAnyagrAhI (sarvagrAhI) - sAmAnyano bodha karAve te. vaizeSikadarzana naigamanaya upara AdhArita che. naigamanayane samajavA zAstramAM vasati ane prasthakanA be daSTAMta jaNAvyA che. te A pramANe - (1) vasatinuM daSTAMta - pATalIputramAM rahetA koI puruSane bIjo puruSa pUche che ke "tuM kyAM rahe che?" avizuddha naigamanayane anusAre te puruSa kahe che ke, "huM lokamAM rahuM chuM." vizuddha naigamanayane anusAra te puruSa kahe che ke, "huM tiskRlokamAM rahuM chuM." vizuddhatara naigamanayane anusAra te puruSa kahe che ke, "huM jaMbUdvIpamAM rahuM chuM." vadhu vizuddha naigamanayane anusAra te puruSa kahe che ke, "huM bharatakSetramAM rahuM chuM." vadhu vizuddha naigamanayane anusAra te puruSa kahe che ke, "huM dakSiNa bharatArdhamAM rahuM chuM.' vadhu vizuddha naigamanayane anusAra te puruSa kahe che ke, "huM pATalIputramAM rahuM chuM.' vadhu vizuddha naigamanayane anusAra te puruSa kahe che ke, "huM devadattanA gharamAM rahuM chuM.' vadhu vizuddha naigamanayane anusAra
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 naigamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya te puruSa kahe che ke, "huM aMdaranA oraDAmAM rahuM chuM." Ama naigamanaya padArthane aneka prakAre svIkAre che. (2) prasthakanuM dRSTAMta - koI mANasa prasthaka (anAja mApavAnuM mApa) banAvavA mATenuM lAkaDuM levA kuhADI laIne jaMgala tarapha jAya che. bIjo puruSa tene pUche che ke, "tuM kyAM jAya che?" avizuddhanaigamanayane anusAre te mANasa javAba Ape che ke, "huM prasthaka levA jAuM chuM." lAkaDuM kApatA tene koI puruSa pUche che ke, "tuM zuM kApe che?" vizuddha naigamanayane anusAra te javAba Ape che ke, "huM prasthaka kApuM chuM.' lAkaDuM cholatA tene koI pUche che ke, "tuM zuM chole che?" vizuddhatara naigamanayane anusAra te javAba Ape che ke, "huM prasthaka choluM chuM. aMdarathI khotaratA tene koI pUche che ke, "tuM zuM kare che?" vadhu vizuddha naigamanayane anusAra te kahe che ke, "huM prasthaka khotaruM chuM." kAca kAgaLathI ghasatA tene koI pUche che ke, "tuM zuM ghase che?" vadhu vizuddha naigamanayane anusAra te kahe che ke, "huM prasthaka ghaNuM chuM." Ama naigamanaya padArthane aneka prakAre svIkAre che. (2) saMgrahanaya - ghaDo vagere padArthonA sAmAnya ane vizeSane eka karIne sAmAnya rUpe grahaNa kare te saMgrahanaya. saMgrahanaya ema mAne che ke vizeSane siddha karanAra koI pramANa na hovAthI vAstavika rIte sAmAnya 'ja sat che. (3) vyavahAranaya - je lokonA vyavahAranI samAna hoya, upacAranI bahulatAvALo hoya ane vistRta arthavALo hoya te vyavahAranaya. te ema mAne che ke sAmAnyanuM jJAna thatuM na hovAthI sAmAnya asat che, vizeSa ja sat che. bhamarA vageremAM vAstavika rIte pAMce raMgo hovA chatAM lokamAM te
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ RjusUtranaya, zabdanayA 47 kALA raMge svIkArAya che, kemake te kALo raMga spaSTarUpe temAM vizeSa jaNAya che. vyavahAranaya paNa lokAnuyAyI hovAthI te kALA raMgane ja svIkAre che, paNa bIjA sapheda vagere raMgo temAM hovA chatAM mAnato nathI. (4) RjusUtranaya - vartamAnakALanA padArthonuM jJAna kare te RjusUtranaya. RjusUtranaya ema mAne che ke je padArtha arthakriyA (prayojanane siddha karanArI kriyA) karI zake te ja sat che. bhUtabhaviSyanA padArtho arthakriyA karavA samartha nathI, kemake bhUtakALanA padArtho nAza pAmyA che ane bhaviSyanA padArtho utpanna thayA nathI, tethI te satuM nathI. vartamAnakAlIna padArtho arthakriyA karavA samartha che. tethI te sat che. RjusUtranaya pArakI vastune vAstavikapaNe asat mAne che, kemake te bIjAnA dhananI jema prayojana vinAnI che. (5) zabdanaya - vastunA arthakRta vizeSane gauNa karIne tenA zabdakRta vizeSane mAne te zabdanaya. tenA traNa bheda che - (sUtra-1/35) (i) sAsmatanaya - pUrve jANelA vAcya-vAcaka saMbaMdha dvArA zabdathI padArthane jaNAve te sAmmatanaya. te liMga, vacana, vibhakti, kALa, kAraka vagerethI zabdonA vAcyArthane bhinna bhinna mAne che. dA.ta. tarasa, taTI, 8 - A traNethI vAcya padArtho bhinna che - ema mAne che. | (ii) samabhirUDhanaya - eka ja padArthanA vAcaka bhinna bhinna paryAyavAcI zabdonA vAcyArtha bhinna-bhinna mAne te samabhirUDhanaya. dA.ta. paTa, ra, vanarA thI vAcya padArtho bhinna che - ema mAne che. (iii) evaMbhUtanaya - te te padArthanA vAcaka evA zabdanI pravRttimAM nimittabhUta kriyA jyAre thatI hoya te vakhate ja te zabdathI te padArthane
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 kayA nayo keTalA jJAna ane keTalA ajJAnane mAne che ? vAcya mAne te evaMbhUtanaya. dA.ta. strInA mAthA para rahela je ghaDo pANI lAvavAnI viziSTa kriyA karato hoya te ja ghaDo paTa zabdathI vAcya che, je ghaDo te kriyA karato nathI te SaTa zabdathI vAcya nathI-ema mAne che. dezagrAhI naigamanaya, vyavahAranaya, RjusUtranaya, sAmpratanaya, samabhirUDhanaya - A nayo 'jIva' ema bolavA para pAMcamAMthI koIpaNa gatimAM rahelA jIvanuM jJAna kare che, kemake A nayo aupazamika, kSAyika, kSAyopazamika, audayika ane pAriNAmika bhAvothI yukta padArthone grahaNa kare che, 'nojIva' ema bolavA para ajIvadravyanuM jJAna kare che athavA jIvanA deza-pradezanuM jJAna kare che, 'ajIva' ema bolavA para ajIvadravyanuM jJAna kare che, 'noajIva' ema bolavA para jIvanuM jJAna kare che athavA ajIvanA deza-pradezanuM jJAna kare che. evaMbhUtanaya 'jIva' ema bolavA para saMsArI jIvanuM jJAna kare che, kemake A naya audiyakabhAvathI yukta jIvane grahaNa kare che, 'nojIva' ema kahevA para ajIvanuM jJAna kare che athavA siddhanuM jJAna kare che, 'ajIva' ema kahevA para ajIvanuM jJAna kare che, 'noajIva' ema kahevA para saMsArI jIvanuM jJAna kare che. kayA nayo keTalA jJAna ane keTalA ajJAnane mAne che ? naigamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya pAMca jJAna ane traNa ajJAnane mAne che. RjusUtranaya matijJAna sivAyanA cAra jJAna ane matiajJAna sivAyanA be ajJAnane mAne che, kemake matijJAna zrutajJAnanuM upagrAhaka hovAthI tenAthI abhinna che ane matiajJAna zrutaajJAnanuM upagrAhaka hovAthI tenAthI abhinna che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayA nayo keTalA jJAna ane keTalA ajJAnane mAne che? 49 zabdanaya zrutajJAna ane kevaLajJAnane mAne che, zeSa jJAno ane ajJAnone mAnato nathI, kemake matijJAna, avadhijJAna ane mana:paryAyajJAna zrutajJAnanA upagrAhaka hovAthI tenAthI abhinna che ane jIva jJasvabhAvavALo hovAthI koI mithyASTi nathI, tethI ajJAna nathI. jJAna-ajJAna | naigamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya | pAMca jJAna, traNa ajJAna RjusUtranA matijJAna sivAyanA cAra jJAna, matiajJAna sivAyanA be ajJAna zrutajJAna, kevaLajJAna ya zabdanaya rogano IlAja na karAve, bedarakAra rahe eno roga vadhI jAya, e roga asAdhya banI jAya ane eka divasa e rogInuM maraNa thaI jAya. karmarogano IlAja na karAve, bedarakAra rahe to karmaroga vadhI jAya, jIva bhArekarmI bane, anaMtasaMsArI bane ane anaMta janma-maraNano AbhAgI bane. saMkuleza vinAnuM mana e AMtaradhana che. abajapati pAse paNa jo A dhana nathI to e bhikhArI che. phUTapAtha para sUnArA pAse paNa jo A dhana che to e zrImaMta che. je manathI kSapakazreNI mAMDavAnI che e manane kharAba vicAronA kAdavamAM ragadoDavuM nahIM. kAdavamAM zarIra ane kapaDAne kharAba karanArA putrane pitAjI tema na karavA samajAve. chatA te na samaje to pitAjI tene lApho mArIne paNa tema karato aTakAve. tema kharAba vicAromAM ragadoDAtA manane samajAvIne pAchuM vALavuM. kadAca e na mAne to parANe paNa tene pAchuM vALavuM.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. jIvatattva ( bhAva prakaraNa * pAMca bhAvo - (sUtra-2/1, 2/2) bhAva e jIvanuM svarUpa eTale ke svabhAva che. te pAMca prakAranA che. te A pramANe - 1) aupathamikabhAva - rAkhathI DhaMkAyelA agninI jema karmonA upazamathI thayela bhAvate aupathamikabhAva. tenA be bheda che - (sUtra-2/3) kra. | pathamikabhAvo guNasthAnaka | 1 | aupathamika samyaktva | 4thA thI 11mu 2 | pathamika cAritra 6ThThA thI 11mu 2) kSAyikabhAva- karmonA kSayathI thayela bhAva te kSAyikabhAva. tenA nava bheda che - (sUtra-2/4) kSAsikabhAva guNasthAnaka sAyika samyaktva 4thA thI 14mu kSAyika cAritra | 12mA thI 14mu kevaLajJAna 13mu, 14mu kevaLadarzana 13mu, 14mu dAnalabdhi 13mu, 14mu 6 | lAbhalabdhi 13mu, 14muM bhogalabdhi 13mu, 14muM upabhogalabdhi 13mu, 14mu vIyalabdhi 13mu, 14mu
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSAyopathamikabhAva pa1 (3) kSAyopathamikabhAva - karmono kSayopazamathI thayela bhAva te kSAyopathamikabhAva. tenA aDhAra bheda che - (sUtra-2/pa) kSAropathamikabhAva guNasthAnaka 1-4 5-7. | | matijJAna, zrutajJAna, | | 4thA thI 12mu avadhijJAna, manaH paryAyajJAna matiajJAna, zrutaajJAna, | 1lA thI raju ke 3ju virbhAgajJAna 8-10 | cakSudarzana, acakSudarzana, | 1lA thI 12mu avadhidarzana 11-15 | dAnalabdhi, lAbhalabdhi, 1lA thI 12mu | bhogalabdhi, upabhogalabdhi, vIryalabdhi kSAyopathamika sabhyatva 4thA thI 7mu kSAyopathamika cAritra 6ThTha, mu dezavirati 16 mu. 4) audayikabhAva - karmonA udayathI thayela bhAva te audayikabhAva. tenA 21 bheda che - (sUtra-2/6) audayikabhAva guNasthAnaka narakagati devagati | tiryaMcagati 1lA thI 4thu 1lA thI 4thu 1lA thI pamu
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ para . 4 manuSyagati 5-7 krodha, mAna, mAyA 8 lobha 9-11 puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda 12 mithyAtva 13 ajJAna avirati 15 asiddhatva 16 kRSNalezyA 17 nIlalezyA kApotalezyA audacikabhAva 14 18 19 tejolezyA padmalezyA zuklalezyA 20 21 auyikabhAva guNasthAnaka 1lA thI 14mu 1lA thI 9mu 1lA thI 10mu 1lA thI 9mu 13 1lA thI 2ju ke 3ju 1lA thI 4thu 1lA thI 14mu 1lA thI Dhu 1lA thI 6ThThuM 1lA thI 6 1lA thI mu 1lA thI 7mu 1lA thI 13mu 5) pAriNAmikabhAva - pariNAma e ja pAriNAmikabhAva che. tenA traNa bheda che - (1) jIvatva (2) bhavyatva (3) abhavyatva (sUtra-2/7) A traNa pAriNAmikabhAvo jIvanA che.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ upayoganA be prakAra anya pAriNAmikabhAvo jIvanA ane ajIvanA nIce pramANe che(1) astitva (6) asarvagatatva (2) anyatva (7) anAdikarmasaMtAnabaddhatva (3) kartutva (8) pradezavattva (4) bhoktatva (9) arUpItva (5) guNavattva (10) nityatva bIjA paNa kriyAvandra vagere anAdipAriNAmikabhAvo che. A pAMca bhAvo ane tenA pa3 bhedo jIvonuM svarUpa che. * jIvanuM lakSaNa - upayoga e jIvanuM lakSaNa che. (sUtra-2/8) jJAna-darzanano potAnA viSaya taraphano najIkano vyApAra te upayoga. jenAthI vastu oLakhAya te lakSaNa. lakSaNa eTale asAdhAraNa dharma. upayoganA be prakAra che - (sUtra-29) (1) sAkAropayoga - sAkAropayoga eTale jJAnopayoga. tenA ATha prakAra che - 1) matijJAnopayoga 5) kevaLajJAnopayoga 2) zrutajJAnopayoga 6) matiajJAnopayoga 3) avadhijJAnopayoga 7) cutaajJAnopayoga 4) mana:paryAyajJAnopayoga 8) virbhAgajJAnopayoga | (2) anAkAropayoga - anAkAropayoga eTale darzanopayoga. tenA cAra prakAra che -
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 mA upayoganA be prakAra 1) cakSudarzanopayoga - AMkhathI thato sAmAnya bodha. 2) acakSudarzanopayoga - AMkha sivAyanI cAra indriyo ane manathI thato sAmAnya bodha. 3) avadhidarzanopayoga - amuka maryAdAmAM rahela rUpI padArthono sAmAnya bodha. 4) kevaLadarzanopayoga - lokAlokanA sarva dravyonA sarva paryAyono sAmAnya bodha. je bahArathI khAlI thAya che te aMdarathI bharAya che. je bahArathI zUnya bane che te aMdarathI pUrNa bane che. jene kaMI joItuM nathI tene badhuM maLe che. je doDe che te bhaTake che. je sthira thAya che te pahoMce che. sUtelAonI vacce jAgatA rahevuM. tIvra buddhivALA paMDita AyuSyano vizvAsa na karavo. kALa nirdaya che. zarIra abaLa che. mATe bhAreDa pakSInI jema apramatta rahevuM. * kIrtino jAdu premanA tamAma AkarSaNane TapI jAya che, kAraNa ke vRddhAvasthA ke mRtyu paNa tene dUra karI zakatA nathI * ciMtana karavA mATe ToLAthI dUra javuM joIe ane kriyAzIla banavA mATe ToLAmAM ogaLI javuM joIe. * prabhu to evA premALa che ke tene meLavavA tame ekAduM pagaluM bharazo to te tamane maLavA sAmethI Avaze. * he prabhu ! jo koIvAra tArA AhvAnathI mArI UMgha na UDI jAya to tuM mane pajavedanAthI jagADaje, pAcho na cAlyo jato.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvabheda prakaraNa jIvonA bheda - jIvonA be prakAra che - (sUtra-2/10) 1) saMsArI jIvo - karmothI yukta, saMsAramAM bhamatA jIvo te saMsArI jIvo. 2) mukta jIvo - karmothI mukta thayelA, mokSamAM gayelA jIvo te muktajIvo. saMsArI jIvonA be prakAra che - 1) samanaska jIvo ane 2) amanaska jIvo. (sUtra-2/11) 1) samanaska jIvo - mana be prakAranuM che. dravyamana ane bhAvamana. vicAravA mATe manaparyAtithI grahaNa karela manovargaNAnA pudgalo te dravyamana. jIvano upayoga te bhAvamana. dravyamAna ane bhAvamana baMnethI yukta jIvo te samanaska jIvo. nArakIo, devo, garbhaja manuSyo ane garbhaja paMcendriya tiryaMco e samanaska jIvo che. saMzI jIvo samanaska che. (sUtra-2/25) jene dIrghakAlikI saMjJA hoya tevA saMjJI jIvo ahIM levA. saMjJA eTale vijJAna. te traNa prakAranI che. te A pramANe - (1) hetuvAdopadezikI saMjJA - jemAM mAtra vartamAnakALanuM ja jJAna hoya te. dravyamana gharaDAnI lAkaDI jevuM che. tenA AdhAre jIva spaSTa rIte vicArI zake che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada amanaska jIvo (2) dIrghakAlikI saMjJA - jemAM IhA-apoha thAya, guNa-doSanI vicAraNA thAya, traNe kALanI vicAraNA thAya te. (3) dRSTivAdopadezikI saMjJA - samyagdaSTi jIvone hoya te. bIjI rIte saMjJAo cAra prakAranI che. te A pramANe - 1) AhArasaMzA - asAtAvedanIyanA udayathI AhAranI abhilASA thavA pUrvaka viziSTa pugalone grahaNa karavA te AhAra saMjJA. 2) bhayasaMjJA - bhaya pAmavo te bhayasaMzA. 3) maithunasaMjJA - puruSaveda vagere vedanA udayathI divya-dArika saMbaMdhanI abhilASA thavI te maithunasaMjJA. 4) parigrasaMzA - mUccha e parigrahasaMjJA. 2) amanaska jIvo - je jIvone mAtra bhAvamana hoya, paNa dravyamana na hoya te amanaska jIvo. saMmUcchima manuSyo, saMmU7ima paMcendriya tiryaMco, vikalendriya ane ekendriya e amanaska jIvo che. asaMzI jIvo amanaska che. jene dIrghakalikI saMjJA na hoya tevA asaMjJI jIvo ahIM levA. saMsArI jIvonA bIjI rIte be prakAra che - sthAvara ane trAsa. (sUtra-2/12) 1) sthAvara - jeo tApa AdithI pIDita thaye chate eka sthAnathI bIjA sthAne jaI zakatA nathI, jemanA sukha, duHkha, icchA, dveSa vagere aspaSTa hoya che te sthAvara nAmakarmanA udayavALA jIvo te sthAvara.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAvara jIvo pa7 temane sparzanendriya nAmanI eka ja indriya hoya che. te pAMca prakAranA che - (sUtra-2/13) () pRthvIkAya - pRthvIrUpa zarIravALA jIvo te pRthvIkAya. dA.ta. zuddha pRthvI, kAMkarA, retI, paththara, zilA, mIThuM, kSAra, loDhuM, sIsu, tAMbu, cAMdI, sonu, vaja, haratALa, hiMgaLoka, pAro, samyakarana, suramo, paravALA, abarakha, gomeda ratna, caka ratna, aMka ratna, sphaTika ratna, lohitAkSa ratna, marakata ratna, masAragala ratna, bhujaMga ratna, IndranIla ratna, caMdana ratna, nairika ratna, haMsagarbha ratna, pulaka ratna, saugandhika ratna, caMdrakAMta maNi, sUryakAMta maNi, vaiDUrya ratna, jalakAnta ratna vagere. temanA zarIrano AkAra masuranI dALa jevo che. | (2) apakAya - pANIrUpa zarIravALA jIvo te akAya. dA.ta. osa, jhAkaLa, dhUmmasa, karA, vanaspati upara phUTI nIkaLatuM pANI, zuddha pANI, garama pANI vagere. temanA zarIrano AkAra pANInA parapoTA jevo che. (3) teukAya - agnirUpa zarIravALA jIvo te teukAya. dA.ta. aMgArA, vALA, aMbALIyu, agni, taNakhA vagere. temanA zarIrano AkAra soyanA samUha jevo che. (4) vAyukAya - vAyurUpa zarIravALA jIvo te vAyukAya. dA.ta. pUrvano vAyu, pazcimano vAyu, utkalikA vAyu, goLa goLa pharato vAyu, ghanavAta, tanavAta vagere. temanA zarIrano AkAra dhajA jevo che. (5) vanaspatikAya - vanaspatirUpa zarIravALA jIvo te vanaspatikAya. temanA zarIrano AkAra aneka prakArano che. temanA be prakAra che -
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 sthAvara jIvo (1) pratyeka vanaspatikAya - je vanaspatikAyanA eka zarIramAM eka jIva hoya te pratyeka vanaspatikAya. dA.ta. vRkSa, gucchA, gulma, latA vagere. (2) sAdhAraNa vanaspatikAya - je vanaspatikAyanA eka zarIramAM anaMtA jIvo hoya te sAdhAraNa vanaspatikAya. dA.ta. sevALa, phUga, lIlI haLadara, Adu, mULA, Alu vagere. pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya, sAdhAraNa vanaspatikAyanA darekanA be-be bheda che - sUkSma ane bAdara. (1) sUkSma - eka ke be ke saMkhyAtA ke asaMkhyAtA jIvonA zarIra bhegA thAya to paNa carmacakSuthI joI na zakAya te sUkSma jIvo. (2) bAdara - eka ke be ke saMkhyAtA ke asaMkhyAtA jIvonA zarIro bhegA thAya tyAre carmacakSuthI joI zakAya te bAdara jIvo. pratyeka vanaspatikAya bAdara ja hoya che. Ama sthAvara jIvonA 11 bheda thayA. te darekanA paryAptA ane aparyAptA ema be bheda che. eTale sthAvara jIvonA 22 bheda thayA. paryApA - svayogya paryApti pUrNa karI hoya athavA pUrNa karIne ja maravAnA hoya te paryAptA jIvo. aparyAptA - svayogya paryAmi pUrNa na karI hoya athavA pUrNa karyA vinA ja maravAnA hoya te aparyAptA jIvo. paryAptinuM svarUpa AgaLa (pAnA naM. 337-339 upara) batAvAze. * jemAM vadhu nirjarA thAya te yogane mahattva ApavuM.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ trasa jIvo paC sthAvara jIvonA 22 bheda aparyAptA sUkSma pRthvIkAya |12| paryAptA sUkSma pRthvIkAya | 2 | aparyApyA bAdara pRthvIkAya 13] paryApyA bAdara pRthvIkAya 3 | aparyAptA sUkSma apakAya 14| paryAptA sUkSma apakAya aparyApyA bAdara apakAya 15| paryAptA bAdara apakAya aparyAptA sUkSma teukAya |16 | paryApta sUkSma teukAya aparyApyA bAda teukAya |17| paryApyA bAda teukAya aparyAptA sUkSma vAyukAya /18 | paryAptA sUkSma vAyukAya aparyApta bAdara vAyukAya | |19| paryApyA bAda vAyukAya aparyApyA bAdara pratyeka | |20) paryAptA bAdara pratyeka vanaspatikAya vanaspatikAya aparyAptA sUkSma sAdhAraNa [21] paryAptA sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAya vanaspatikAya aparyApta bAdara sAdhAraNa 22 | paryApta bAdara sAdhAraNa vanaspatikAya vanaspatikAya 2) trasa - jeo tApa AdithI pIDita thaye chate eka sthAnathI bIjA sthAne jaI zake che, jemanA sukha, duHkha, icchA, dveSa vagere spaSTa hoya che te trasa nAmakarmanA udayavALA jIvo te trasa. trapaNuM be prakAre hoya che - (sUtra-2/14) 1) kriyAthI - kriyA eTale halana-calana karavuM te athavA anya sthAnamAM javuM te. kriyAthI trasa teukAya, vAyukAya, vikasendriya ane paMcendriya che. 11 |
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 trasa jIvo 2) labdhithI - labdhi eTale sa nAmakarmano udaya. labdhithI trasa vikalendriya ane paMcendriya che. vikalendriya eTale beIndriya, teIndriya, carindriya. beIndriya - sparzanendriya-rasanendriya rUpa be IndriyovALA jIvo te beIndriya. dA.ta. kRmi, zaMkha, kIDA, vAsI bhojanamAM thatA lALIyA jIvo vagere. teIndriya - sparzanendriya-2sanendriya-ghrANendriya rUpa traNa IndriyovALA jIvo te teIndriya. dA.ta. kIDI, iyaLa, jU, mAMkaDa, kAnakhajUrA vagere. caurindriya - sparzanendriya-rasanendriya-ghrANendriya-cakSurindriya rUpa cAra indriyovALA jIvo te carindriya. dA.ta. bhamarA, mAkhI, macchara, DAMsa, vIMchI, tIDa, pataMgiyA vagere. paMcendriya - pAMce indriyovALA jIvo te paMcendriya. dA.ta.mAchalA, sarpa, deDakA, pakSI, gAya, nArakI, manuSya, deva vagere. sAdhvIjI ke zrAvikAo joDe kAraNa prasaMge vAta karavI paDe to paNa atinikaTa na Ave, thoDuM aMtara rahe, teno khyAla rAkhavo tathA sAthe trIjAne besADavA. moTI AyaMbilanI oLIo ke viziSTa ugra tapanA pAraNAnA thoDA ja divaso hoya to ja vigaIo vAparavI. anyathA ati sAdu alpavigaIvALu bhojana karavuM. saMsArIpaNAnA mAtA-bena vagere vijAtIya sagA joDe paNa ekAMtamAM na besavuM. jarUra paDe badhAnI dRSTi paDe te rIte besavuM ane TuMkAmAM patAvavuM.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ { indriya prakaraNa * indriya - Indra eTale jIva, kemake te badhA dravyomAM aizvaryavALo che athavA viSayone viSe parama aizvaryavALo che, tene oLakhavAnuM cihna te Indriya. indriyo pAMca che. (sUtra-2/15) te A pramANe che 1) sparzanendriya - cAmaDI 2) rasanendriya - jIbha 3) ghrANendriya - nAka 4) cakSurindriya - AMkha 5) zrotrendriya - kAna A dareka Indriyo be prakAranI che - (sUtra-2/16) 1) dravyendriya ane 2) bhAvendriya 1) dravyandriya - dravyarUpa indriya te dravyendriya. tenA be prakAra che - (1) nivRttiIndriya ane (2) upakaraNaIndriya. (sUtra-2/17) (1) nivRttiIndriya - nirmANa nAmakarma ane aMgopAMga nAmakarmanA udayathI thayela Indriyono AkAra te nivRttiIndriya. te be prakAre che - (a) atyaMtara nivRtti Indriya - indriyono aMdarano AkAra te atyaMtara nivRtti Indriya. te badhA jIvone eka sarakhI hoya che. te A pramANe - (i) sparzanendriya - vividha AkAranI (i) rasanendriya - astrAnA AkAranI (iii) ghrANendriya - atimuktanA puSpanA AkAranI (iv) cakSurindriya - masuranA AkAranI (V) zrotrendriya - nAlika puSpanA AkAranI sparzanendriya ane dravyamana kAyapramANa che.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvendriya zeSa cAra indriyo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. (b) bAhya nivRttiIndriya - indriyono bahA2no AkAra te bAhya nivRttiindriya. te badhA jIvone bhinna bhinna hoya che. 62 (2) upakaraNaindriya - nivRttiIndriyanI potapotAnA viSayone grahaNa karavAnI zakti te upakaraNaindriya. nivRttiIndriya talavAra jevI che ane upakaraNaIndriya talavAranI dhAra jevI che. upakaraNaIndriyanA be prakAra che - (a) atyaMtara upakaraNaIndriya - atyaMtara nivRttiIndriyanI zakti te atyaMtara upakaraNaIndriya. (b) bAhya upakaraNaIndriya - bAhya nivRttiIndriyanI zakti te bAhya upakaraNaIndriya. AgamamAM upakaraNaIndriyanA atyaMtara ane bAhya evA koI bheda batAvyA nathI. AcArAMganI zIlAMkAcAryajI kRta TIkAmAM upakaraNaIndriyanA atyaMtara ane bAhya ema be bheda batAvyA che. 2) bhAvendriya - bhAvarUpa eTale ke AtmAnA pariNAmarUpa Indriya te bhAvendriya. tenA be prakAra che - (1) labdhiIndriya ane (2) upayogaIndriya. (sUtra-2/18) (1) labdhiindriya - gati-jAti vagere nAmakarmanA udayathI, te te viSayonA jJAnane AvaranArA karmonA kSayopazamathI ane nirmANa nAmakarma-aMgopAMga nAmakarmanA udayathI prApta thayela te te viSayonuM jJAna karavAnI labdhi te labdhiindriya. te pAMca prakAre che. te A pramANe - (i) sparzanendriya labdhiindriya (ii) rasanendriya labdhiindriya (iii) prANendriya labdhiindriya
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Indriyo-anindriyanA viSayo (iv) cakSurindriya labdhiindriya (v) zrotrendriya labdhiindriya 2) upayogaindriya - indriyono potapotAnA viSayone grahaNa karavArUpa vyApAra te upayogaindriya. upayoga eTale praNidhAna, ekAgratA. (sUtra-2/19) pahelA nivRttiindriya hoya. nivRttiindriya hote chate upakaraNaindriya ane upayogaindriya hoya. labdhiindriya hote chate nivRttiindriya, upakaraNendriya ane upayogendriya hoya. nivRttiindriya, upakaraNaindriya, labdhiindriya ane upayogaindriya A cAramAMthI eka paNa na hoya to viSayonuM jJAna na thAya. * indriyo-anindriyanA viSayo - (sUtra-2/20, 2/21, 2/22) .. indriyo-anindriya 1 sparzanendriya rasanendriya ghrANendriya cakSurindriya zrotrendriya ~ 3 4 5 6 mana 63 viSayo sparza rasa gaMdha rUpa zabda zrutajJAna * indriyo-anindriyanI prApyakAritA-aprApyakAritA - 1) prApyakAritA - indriyono viSayonI sAthe saMbaMdha thayA pachI viSayonuM jJAna thavuM te prApyakAritA.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 Indriyo-anindriyanI prApyakAritA-aprApyakAritA 2) aprApyakAritA - indriyono viSayonI sAthe saMbaMdha thayA vinA viSayonuM jJAna thavuM te aprApyakAritA. kra. | indriyo-aniSkriya | prApyakArI/aprApyakArI sparzanendriya | prApyakArI rasanendriya prApyakArI dhrANendriya prApyakArI zrotrendriya | prApyakArI 5 | cakSurindriya aprApyakArI | 6 | mana aprApyakArI myh | bh | kaI Indriyo keTale dUra rahelA ke keTale dUrathI AvelA viSayone grahaNa kare ? Indriyo keTale dUra rahelA ke keTale dUrathI AvelA viSayone grahaNa kare ? jaghanya utkRSTa 1|sparzanendriya | aMgulIasaMkhya | 9 yojana 2 rasanendriya | aMgulIasaMkhya | 9 yojana 3 dhrANendriya | aMgulaasaMkhya | 9 yojanA 4|cakSurindriya | aMgula/saMkhyAta | sAdhika 1 lAkha yojana 5|zrotrendriya | aMgulIasaMkhya | 12 yojanA
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 kayA jIvone keTalI Indriyo hoya? * kayA jIvone keTalI indriyo hoya? (sUtra-2/23, 2/24) | 4. | jIvo indriya pRthvIkAya, apakAya, teukAya, sparzanendriya vAyukAya, vanaspatikAya beIndriya sparzanendriya, rasanendriya teIndriya sparzanendriya, rasanendriya, dhrANendriya GU 4 | caurindriya 5 | paMcendriya sparzanendriya, rasanendriya, dhrANendriya, cakSurindriya sparzanendriya, rasanendriya, dhrANendriya, cakSurindriya, zrotrendriya sAdhue sAdhvIo ke zrAvikAone bhaNAvavA nahi, gAthA ApavI nahIM. (sva. premasUri ma.ne Ano abhigraha hato.) bahenone praznonA khulAsA mATe sAdhvIjI ma. pAse mokalavA. * vyAkhyAnamAM ke vAcanAmAM ja sAdhvIo ke zrAvikAo vaMdana karI le tevI prathA rAkhavI. * mukhyatayA sAdhuoe sAdhvIone vAcanA na ApavI. adhyayanamAM kAvyo vageremAM AvatAM zRMgArarasanA varNananA zloko choDI devA.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ - coga prakaraNa yoga-manovargaNAnApudagalo, bhASAvargaNAnA pudagalo ane audArika vagere zarIra yogya vargaNAnA pudgalonA AlaMbanathI jIvanA je vIryano upayoga thAya te yoga. TUMkamAM, mana-vacana-kAyAnI pravRtti te yoga. tenA traNa prakAra che - 1) manoyoga - manovargaNAnA pugalonA AlaMbanathI jIvanA je vIryano upayoga thAya te manoyoga. tenA cAra prakAra che - (1) satyamanoyoga - sAcuM vicAravuM te satyamanoyoga. dA.ta. "jIva che" ema vicAravuM. (2) asatyamanoyoga - khoTuM vicAravuM te asatyamanoyoga. dA.ta. jIva nathI' ema vicAravuM. (3) satyAsatyamanoyoga - jemAM sAcuM paNa hoya ane khoTuM paNa hoya tevuM vicAravuM te satyAsatyamanoyoga. dA.ta. "jIva che, jIva anitya che' ema vicAravuM. (4) asatyAmRSAmanoyoga - jemAM sAcuM paNa na hoya ane khoTuM paNa na hoya tevuM vicAravuM te asatyAmRSAmanoyoga. dA.ta. "ghaDo lAvavo joIe, tapa karavo joIe ema vicAravuM. 2) vacanayoga - bhASAvargaNAnA pudgalonA AlaMbanathI jIvanA je vIryano upayoga thAya te vacanayoga. tenA cAra prakAra che - (1) satyavacanayoga - sAcuM bolavuM te satyavacanayoga. dA.ta. jIva che" ema bolavuM. (2) asatyavacanayoga - khoTuM bolavuM te asatyavacanayoga. dA.ta. "jIva nathI' ema bolavuM. (3) satyAsatyavacanayoga - jemAM sAcuM paNa hoya ane khoTuM paNa
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyayoga hoya tevuM bolavuM te satyAsatyavacanayoga. dA.ta. "jIva che, jIva anitya che' ema bolavuM. (4) asatyAmRSAvacanayoga - jemAM sAcuM paNa na hoya ane khoTuM paNa na hoya tevuM bolavuM te asatyAmRSAvacanayoga. dA.ta. "ghaDo lAva, tapa kara" ema bolavuM. 3) kAyayoga - audArika vagere zarIra yogya vargaNAnA pudgalonA AlaMbanathI jIvanA je vIryano upayoga thAya te kAyayoga. tenA sAta prakAra che - (1) dArikakAyayoga - audArika zarIrathI thatI pravRtti te audArikakAyayoga. (2) vaikriyakAyayoga-vaikriya zarIrathI thatI pravRtti te vaikriyakAyayoga. (3) AhArakakAyayoga - AhAraka zarIrathI thatI pravRtti te AhArakakAyayoga. (4) audArikamizrakAyayoga - audArika zarIra na bane tyAM sudhI audArika ane kArmaNa pudgalonI athavA vaikriya ane audArika pugalonI athavA AhAraka ane audArika pugalonI bhegI pravRtti te audArikamizrakAyayoga. (5) vaikriyamizra kAyayoga - vaikriya zarIra na bane tyAM sudhI vaikriya ane kAzmaNa pugalonI athavA vaikriya ane audArika pudgalonI bhegI pravRtti te vaikriyamizakAyayoga. (6) AhArakamizakAyayoga - AhAraka zarIra na bane tyAM sudhI AhAraka ane audArika pudgalonI bhegI pravRtti te AhArakamizrakAyayoga. (7) kArmaNakAyayoga - taijasa ane kArmaNa zarIrathI thatI pravRtti te kArmaNakAyayoga.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 ka. yoga 1 satyamanoyoga kayA yogo kayA jIvone hoya ? jIvo saMzI mithyAdaSTithI sayogI kevalI sudhInA jIvo 6 2 | asatyamanoyoga 3 | satyAsatyamanoyoga saMjJI mithyAdRSTithI kSINakaSAya vItarAgachadmastha sudhInA jIvo 4 | asatyAmRSAmanoyoga | saMjJI mithyAdRSTithI sayogI kevalI sudhInA jIvo 5 | satyavacanayoga asatyavacanayoga kayA yogo kayA jIvone hoya ? 9 | audArikakAyayoga 10 | vaikriyakAyayoga 11 AhArakakAyayoga saMzI mithyAdaSTithI kSINakaSAya vItarAgachadmastha sudhInA jIvo saMzI mithyAdaSTithI sayogI kevalI sudhInA jIvo 7 | satyAsatyavacanayoga saMzI mithyAdaSTithI kSINakaSAyavItarAgachadmastha sudhInA jIvo 8 | asatyAmRSAvacanayoga beIndriya mithyAdaeNSTithI sayogI kevalI sudhInA jIvo manuSyo, tiryaMco saMjJI mithyAdaSTithI kSINakaSAyavItarAgachadmastha sudhInA jIvo devo, nArako, uttaravaikriyazarIra karela manuSyo-tiryaMco pramatta-apramatta saMyata. AhArakakAyayogano prAraMbha pramatta saMyata kare, pachI apramatta saMyatane paNa hoya.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayA jIvone kayA yogo hoya? kra. | yogA jIvo 12 | audArikamizrarakAyayoga| aparyAptA manuSyo, aparyApta tiryaMco, kevaLI samuddaghAtamAM bIjA, chaThThA, sAtamA samaye rahelA jIvo. 13 | vaikriyamizrakAyayoga aparyApta devo, aparyAptA nArako, uttaravaikriya zarIra karatA manuSyo-tiryaMco 14 | AhArakamizrakAyayoga | AhArakazarIra karatA pramattasaMyata 15 | kArpaNa kAyayoga vigrahagatimAM ane kevaLI samudyAtamAM trIjA-cothA-pAMcamA samaye rahelA jIvo. kayA jIvone kayA yogo hoya? jIvo yogo 1-6 | aparyAptA sUkSma ekendriyathI| audArikamiznakAyayoga, kArpaNa aparyAptA asaMjJI paMcendriya | kAyayoga 7 aparyAptA saMjJI paMcendriya | audArikamiznakAyayoga, vaikriyamizrakAyayoga, kArmaNakAyayoga 8| paryAptA sUkSma ekendriya | audArikakAyayoga 9| paryApta bAdara ekendriya | audArikakAyayoga, vaikriya kAyayoga, vaikriyamizrakAyayoga 10-13/ paryAptA beIndriyathI paryAptA | audArikakAyayoga, asatyAmRSA asaMjJI paMcendriya vacanayoga 14| paryAptA saMjJI paMcendriya sarvayoga
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagati prakaraNa : * bhavAMtaramAM jatA jIvanI gati AkAzapradezonI zreNine anusAra thAya che. pudgalanI svAbhAvika gati AkAzapradezonI zreNine anusAra thAya che. (sUtra-2/27) bhavAMtaramAM jatA jIvanI gati ane pudgalanI svAbhAvika gati AkAzapradezonI vizreNImAM na thAya. eTale ke bhavAMtaramAM jatA jIvanI gati ane pudgalanI svAbhAvika gati sIdhI ja thAya, trAMsI ke vAMkIcUkI na thAya. jIvanI be prakAranI gati - 1) Rjugati - vaLAMka vinAnI sIdhI gati te Rjugati. te eka samayanI hoya che. sUtra-230) 2) vigrahagati - vaLAMkavALI gati te vigrahagati. temAM vaLAMka eTale vakra. 1 varkavALI vigrahagati ra samayanI hoya che. 2 vakravALI vigrahagati 3 samayanI hoya che. 3 vakravALI vigrahagati 4 samayanI hoya che. 4 vakravALI vigrahagati 5 samayanI hoya che. (sUtra-2/29) 1 vakravALI vigrahagati - dA.ta. eka ja prataramAM eka dizAmAMthI bIjI dizAmAM utpanna thavAnuM hoya tyAre pahelA samaye maraNadezanI dizAmAMthI vidizAmAM Ave ane bIjA samaye vidizAmAMthI utpattidezanI dizAmAM Ave. Ama AmAM eka vaLAMka thayo. 2 vakravALI vigrahagati - dA.ta. eka dizAmAMthI upara bIjI dizAmAM utpanna thavAnuM hoya tyAre pahelA samaye maraNadezanI dizAmAMthI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vigrahagati vidizAmAM Ave, bIjA samaye upara jAya ane trIjA samaye vidizAmAMthI utpattidezanI dizAmAM Ave. Ama AmAM be vaLAMka thayA. 71 3 vakravALI vigrahagati - dA.ta. adholokamAM trasanADInI bahAranI dizAmAMthI UrdhvalokamAM trasanADInI bahAranI vidizAmAM utpanna thavAnuM hoya tyAre pahelA samaye adholokamAM trasanADInI bahAranI dizAmAMthI trasanADImAM Ave, bIjA samaye upa2 jAya, trIjA samaye trasanADInI bahAra dizAmAM jAya ane cothA samaye trasanADInI bahAra dizAmAMthI vidizAmAM jAya. Ama AmAM traNa vaLAMka thayA. 4 vakravALI vigrahagati adholokamAM trasanADInI bahAranI vidizAmAMthI UrdhvalokamAM trasanADInI bahAranI vidizAmAM utpanna thavAnuM hoya tyAre pahelA samaye adholokamAM trasanADInI bahAra vidizAmAMthI dizAmAM Ave, bIjA samaye trasanADImAM Ave, trIjA samaye upara jAya, cothA samaye trasanADImAMthI bahAra dizAmAM jAya ane pAMcamA samaye trasanADInI bahAra dizAmAMthI vidizAmAM jAya. Ama AmAM cAra vaLAMka thayA. - 4 vakravALI 5 samayanI vigrahagati kyAreka ja thatI hovAthI mULakAre te kahI nathI. mokSamAM jatA jIvanI gati saraLa ja hoya che, eTale ke Rjugati hoya che. (sUtra-2/28) bhavAMtaramAM jatA saMsArI jIvanI gati Rjugati ane vigrahagati ema be prakAranI hoya che. (sUtra-2/29) vigrahagatimAM kAryaNakAyayoga hoya che. (sUtra-2/26) vigrahagatimAM AhArakapaNuM - anAhArakapaNuM - (sUtra-2/31) eka vakravALI vigrahagatimAM jIva baMne samaye AhAraka hoya che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ vigrahagatimAM AhArakapaNuM-anAhArakapaNuM be varkavALI vigrahagatimAM jIva pahelA ane trIjA samaye AhAraka hoya che, bIjA samaye anAhAraka hoya che. traNa vakravALI vigrahagatimAM jIva pahelA ane cothA samaye AhAraka hoya che, bIjA ane trIjA samaye anAhAraka hoya che. cAra vakravALI vigrahagatimAM jIva pahelA ane pAMcamA samaye AhAraka hoya che, bIjA-trIjA-cothA samaye anAhAraka hoya che. pahelA samaye maraNadezamAM pUrva zarIrano tyAga hovAthI AhAraka hoya che. chellA samaye utpattidezamAM navA zarIranuM grahaNa hovAthI AhAraka hoya che. vaccenA samayomAM anAhAraka hoya che. Rjugati - 1 samaya, AhAraka maraNaza utpatideza eka vakavALI vigrahagati ra maraNAdeza pahelo samaya, AhAraka eka vakra bIjo samaya, AhAraka jpUrva utpatti deza
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ be-traNa vakravALI vigrahagatinuM citra be vakravALI vigrahagati bIje vakra hatpaniza nI uttara trIje samaya, AhAraka bIja samaya, anAhAraka pazcima pahelo samaya, pahelo vaka maraNadeze AhAraka traNa vakravALI vigrahagati nADI vidizA bIje ja -utpatideza cotho samaya, AhAra trIjI amaya, . anAraka - Urvaloka e , bIja samaya, anAhAraka adholoka dizA kahelo samaya, AGraka maraNadeza pahelo vaka
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 maraNadeza dizA pahelo vA pahelo samaya, vidizA samAra cAra vakravALI vigrahagatinuM citra cAra vakravALI vigrahagati bheMsanADI zrIne vA zotho samaya anAraka trIjo samaya, anAhAka bIjo samaya, anAhAraka bIjo vaka table teleph vidizA AhAraka - | cotho va utpattideza diza Urdhvaloka * agholoka
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAranA traNa prakAra | vigrahagati | samaya pahelA samaro vaccenA samayomAM chellA samaye 1 vakravALI | AhAraka AhAraka 2 vakravALI | 3 | AhAraka eka samaya anAhAraka| AhAraka 3 vakravALI AhAraka be samaya anAhAraka AhAraka 4 vakravALI | 5 | AhAraka traNa samaya anAhAraka| AhAraka AhAranA traNa prakAra che - 1) ojAhAra - utpatti samaye taijasa-kAzmaNa zarIrathI ane tyAra pachI zarIraparyAptithI paryApto na thAya tyAM sudhI audArikamizra ke vaikriyamizra kAyayogathI jIva je audArika vagere zarIra yogya pudgalone grahaNa kare che te ojAhAra. te zarIraparyAmi pUrNa na thAya tyAM sudhInI aparyAptAvasthAmAM hoya che. te aMtarmuhUrta sudhI hoya che. 2) lomAhAra - zarIraparyAtithI paryApta thayA pachI bhavanA aMta sudhI sparzanendriya vaDe jIva je pugalonuM satata grahaNa kare che te lomAhAra. 3) prakSepAhAra - mukhamAM koLIyo nAMkhavArUpa AhAra te prakSepAhAra. te kyAreka kyAreka hoya che. * cha'rI pALatA saMgha vageremAM paNa jayaNApUrvaka cAlavuM. aneka sAdhuoe sAthe rahevuM tathA sAdhvIo ke zrAvikAo sAthe na cAlavuM. sAdhuo ane zrAvako pahelA nIkaLI jAya, thoDIvAra pachI sAdhvIo ke zrAvikAo nIkaLe jethI rastAmAM sAthe na thavAya. pUjayapAda parama gurudeva premasUri mahArAja moTA bhAge saMghamAM javAnI nA pADatA hatA.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA janma prakaraNa * janma - pUrvabhavanA AyuSyano kSaya thavA para pUrve bAMdhelA karmonA udayathI utpattikSetrane pAmelo jIva zarIra banAvavA mATe pudgalone je grahaNa kare te janma. janmanA traNa prakAra che. (sUtra-232) te A pramANe - 1) saMmUDjhanajanma - jIva je sthAnamAM utpanna thavAno hoya tyAMnA pudgalone grahaNa karIne zarIra banAvato thako je janma pAme te saMpUrjhana janma. dA.ta. lAkaDA vageremAM thato kRmi vagereno janma te saMpUrjhanajanma. pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, beIndriya, teIndriya, caurindriya, saMmUcchima manuSya, saMmUcchima paMcendriya tiryaMcane saMmUDjhanajanma hoya che. (sUtra-236) 2) garbhajanma - je janmamAM jIva mAtAnI yonimAM AvI vIrya ane lohIne grahaNa kare ane mAtAe vAparelA AhAranA rasathI poSaNa meLave te garbhajanma. garbhaja manuSya ane garbhaja paMcendriya tiryaMcane garbhajanma hoya che. garbhaja manuSya jarAyuja che. garbhaja paMcendriya tiryaMco traNa prakAranA che - jarAyuja, aMDaja, potaja. | (i) jarAyuja -karAyuthI vIMTAyelA thakA jeo janme che te jarAyuja jIvo.dA.ta.manuSya, gAya, bheMsa, gheTA, bakarA, ghoDA, gadheDA, UMTa, haraNa, bhUMDa, rojha, siMha, vAgha, rIMcha, citto, kUtaro, ziyALa, bilADI vagere. (ii) aMDaja - jemano janma iMDArUpe thAya che te aMDaja jIvo. dA.ta. sarpa, garoLI, mAchalI, kAcabo, magara, rUMvATAnI pAMkhavALA kAgaDA, mora vagere pakSIo vagere. e jarAyu-garbhane vIMTAI vaLatuM cAmaDuM.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ upapAtajanma (iii) potaja - jarAyu ke iMDA vinA ja jemano sIdho baccArUpe janma thAya che te potaja jIvo. dA.ta. hAthI, sasalA, noLiyo, uMdara, cAmaDAnI pAMkhavALA jaLo, vAgoLa, bhAraMDa vagere pakSIo vagere. jarAyuja, aMDaja, potaja jIvone garbhajanma hoya che. (sUtra2/34) (3) upapAtajanma - utpanna thavAnA kSetrane mAtra prApta karavAthI je janma thAya te upapAtajanma. upapAtajanma nArakIo ane devone hoya che. (sUtra-2/35) jIva narakanA niSphaTomAM utpanna thai vaikriyapugalone grahaNa karIne zarIra banAve che. te upapAtajanma. jIva devalokamAM utpanna thaI devazayAnA pracchadapaTa (DhAMkavAnA vastronI upara ane devadUSyanI nIcenA vaikriyapudgalone grahaNa karIne zarIra banAve che. te upapAtajanma. * vaktAoe vyAkhyAnamAM ziSTa bhASAno upayoga karavo. tathA vyAkhyAnamAM paNa sAdhvIjIo ke beno sAme na Ave, sAIDamAM bese tevI vyavasthA goThavavI. jethI dRSTi na paDe. kAmano upAya kAma che. mATe svAdhyAya vagere kAryapravRttino bojo mAthe rAkhavo, jethI navarAza na maLe. tathA vairAgya bhAvanAothI AtmAne bhAvita rAkhavo. tapa-tyAga paNa ghora karavA. anAyatana eTale strI-pazu AdithI saMsakta vasatino tyAga karavo. | niSphaTa eTale nArakIne utpanna thavAnA sthAna. te sAMkaDA moDhAvALA, pahoLA peTavALA, vajanI divAlavALA ane bhIMtamAM hoya che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoni prakaraNa yoni - pUrvazarIrano tyAga karI je sthAnamAM AvI jIva zarIra banAvavA mATe pugalone grahaNa kare ane temane kAzmaNa zarIra sAthe mizrita kare te yoni. yoni traNa rIte traNa prakAranI che - (sUtra-233) (1) pahelI rIta - sacitta, acitta, sacitta-acitta jIvo yoni devo, nArakIo acitta garbhaja manuSya, garbhaja paMcendriya tiryaMca sacitta-acitta sthAvara 5, vikalendriya, saMmUcchima sacitta, acitta, manuSya, saMmU7ima paMcendriya tiryaMca sacitta-acitta (2) bIjI rIta - zIta, uSNa, zItoSNa jIvo soni garbhaja manuSya, garbhaja paMcendriya tiryaMca, devo | zItoSNa teukAya uSNa sthAvara 5, vikasendriya, saMmUchima manuSya, zIta, uSNa, saMmUchima paMcendriya tiryaMca, nArakI zItoSNa
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa prakAranI yoni (3) trIjI rIta - saMvRta, vivRta, saMvRta-vivRta jIvo yoni sthAvara 5, devo, nArakI saMvRta garbhaja manuSya, garbhaja paMcendriya tiryaMca | saMvRta-vivRta vikalendriya, saMmUcchima manuSya, saMmUchima paMcendriya tiryaMca vivRta jIvo jIvone viSe yoninI saMkhyA yoni pRthvIkAya 7 lAkha apUkAya 7 lAkha teukAya 7 lAkha vAyukAya 7 lAkha pratyeka vanaspatikAya 10 lAkha sAdhAraNa vanaspatikAya 14 lAkha beIndriya 2 lAkha teIndriya 2 lAkha caurindriya 2 lAkha paMcendriya tiryaMca 4 lAkha nArakI 4 lAkha | saMvRta-DhaMkAyelI, vivRta=khullI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ZO 84 lAkha yoni . | jIvo | devo manuSyo - | yoni | | 4 lAkha 14 lAkha kula 84 lAkha jIvone utpanna thavAnA ghaNA sthAno che. chatAM samAna varNa, gaMdha, rasa, sparzavALA ghaNA sthAnono eka yonimAM samAveza karyo che. tethI kula yoni 84 lAkha che. * sAdhunI vasatimAM (upAzrayamAM) sUryAsta pachI beno na pravezI zake, sAdhvIjInI vasatimAM sUryAsta pachI bhAIo na pravezI zake tema vyavasthA karAvavI. divase paNa atimahattvanA kAraNa sivAya sAdhunI vasatimAM baheno vaMdana karavA ke sAtA pUchavA na Ave. sAdhvIjIone paNa vAcanA-vyAkhyAna tathA AThamacaudasa sivAya AvavAnuM nathI. gocarI ekalA na javuM. gocarI jaIe tyAM sAvadhAnI rAkhavI. gocarI sivAyanI bIjI koI paNa vAtacIta vahorAvanAra zrAvikA joDe karavI nahi. upadeza paNa tyAM Apavo nahi. brahmacaryanI nava vADonuM custapaNe pAlana karavuM. lokasaMjJA jenI jiMdagIno dhuvakAMTo che, te jiMdagI game tevI zrImaMtatA, sattA ke kuTuMba parivArAdi yogavALI hoya to paNa te duHkhano ja hetu che. AtmazAMti je jiMdagIno dhuvakAMTo che te jiMdagI game tevI ekAMkI ane nirdhana-nirvastra hoya to paNa parama samAdhinuM sthAna che.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra prakaraNa : * zarIra pAMca prakAranA che. (sUtra-2/37) te A pramANe - 1) audArika zarIra - pudgalavipAkI audArikazarIranAmakarmanA udayathI thayela ane sthUla evA audArika vargaNA yogya pugalothI banela zarIra te audArika zarIra. garbhajanmathI ane saMpUrjhanajanmathI audArika zarIra utpanna thAya che. (sUtra-2/46) ekendriya, vikalendriya, saMmUcchima manuSya, saMmUcchima paMcendriya tiryaMca, garbhaja manuSya, garbhaja paMcendriya tiryaMcane audArika zarIra hoya che. audArika zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che, utkRSTa avagAhanA sAdhika 1,000 yojana che. 2) vaikriya zarIra - pugalavipAkI vaikriyazarIranAmakarmanA udayathI thayela, vividha guNo-RddhithI yukta evA vaikriya vargaNA yogya pudgalothI banela, jenAthI ghaNA rUpo karI zakAya evuM zarIra te vaikriya zarIra. vaikriya zarIra upapAtajanmathI ane labdhithI utpanna thAya che. (sUtra-2/47, 2/48) upapAtathI utpanna thatuM vaikriya zarIra devone ane nArakIone hoya che. devo ane nArakIonuM vaikriya zarIra be prakAranuM hoya che - bhavadhAraNIya vaikriya zarIra ane uttaravaikriya zarIra. devo ane nArakIonA vaikriyazarIranI avagAhanA zarIra vaikiya zarIranI jaghanya avagAhanA| utkRSTa avagAhanA bhivadhAraNIya aMgulaasaMkhya 500 dhanuSya vaikriya zarIra (nArakI) bhavadhAraNIya vaikriya aMgulIasaMkhya | 7 hAtha zarIra (davo) uttaravaikriya zarIra (nArakI) |aMgula/saMkhyAta | 1000 dhanuSya | uttaravaikriya zarIra (davo) | aMgula,saMkhyAta | 1 lAkha yojanA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 AhAraka zarIra labdhithI utpanna thatuM vaikriya zarIra keTalAka garbhaja manuSyo, keTalAka garbhaja paMcendriya tiryaMco ane keTalAka paryApyA bAdara vAyukAyane hoya che. manuSyo ane tiryaMconA labdhipratyaya vaikriyazarIranI avagAhanA jIvo ladhipratyaya vakriya zarIranI jaghanya avagAhanA | utkRSTa avagAhanA | garbhaja manuSya | aMgula/saMkhyAta | sAdhika 1 lAkha yojana garbhaja paMcendriya tiryaMca aMgulasaMkhyAta |200 thI 900 yojanA paryApta bAdara vAyukAya aMgulIasaMkhya |aMgulIasaMkhya 3) AhAraka zarIra- (sUtra-2/49) pudgalavipAkI AhArakazarIranAmakarmanA udayathI thayela, atizubha-zukla-vizuddha evA AhAraka vargaNA yogya pudgalothI banela, viziSTa prayojana mATe je zarIra banAvAya te AhAraka zarIra. AhAraka zarIranI sthiti aMtarmuhUrtanI che. AhAraka zarIranI jaghanya avagAhanA dezona 1 hAtha che ane utkRSTa avagAhanA 1 hAtha che. AhAraka zarIra samacaturagnasaMsthAnavALu che. e hiMsAdi pApomAM pravartatuM nathI. e hiMsAdinI pravRttithI utpanna thatuM nathI. e koIne haNatuM nathI. e koInAthI haNAtuM nathI. e koInAthI alanA pAmatuM nathI. cauda pUrvadhara mahAtmAne atigahana evA koIka padArthamAM zaMkA paDe tyAre AhAraka zarIra banAvI mahAvidehakSetramAM bhagavAna pAse jaI potAnI zaMkA pUchI tenuM samAdhAna meLave. cauda pUrvadhara mahAtmA tIrthaMkaranI Rddhi jovA A zarIra banAvI mahAvidehakSetramAM jAya ane prabhunI Rddhi juve. te aMtarmuhUrta pachI ahIM AvI AhAraka zarIranuM visarjana kare. (4) taijasa zarIra - pudgalavipAkI taijasazarIranAmakarmanA udayathI thayela ane taijasa vargaNAnA pugalonuM baneluM hoya te taijasa zarIra. jo
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 taijasa zarIra, kAmaNa zarIra uttaraguNalabdhi na hoya to taijasa zarIra grahaNa karelA AhArane pacAve che. jo uttaraguNalabdhi hoya to gussAvALo jIva uSNa tejathI bIjAne bALe ane prasanna jIva zIta tejathI bIjA upara kRpA kare. uSNa teja te tejolezyA che ane zIta teja te zItalezyA che. taijasa zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulIasaMkhya che ane utkRSTa avagAhanA lokAkAza pramANa che. taijasa zarIra lokAMta sivAya kyAMya alanA pAmatuM nathI. (sUtra241) te badhA saMsArI jIvone hoya che. (sUtra-243) teno jIvanI sAtheno saMbaMdha anAdikALano che. (sUtra-2/42) keTalAka AcAryo mAne che ke kArmaNazarIrano ja jIvanI sAthe anAdikALano saMbaMdha hoya che. taijasazarIra to labdhinI apekSAe hoya che. tethI te badhAne na hoya, ane jIvanI sAthe teno anAdikALano saMbaMdha na hoya. 5) kArmaNa zarIra - pudgalavipAkI kArmaNazarIranAmakarmanA udayathI thayela, kArmaNa vargaNAnA pudgalonuM baneluM, kuMDa jema borono AdhAra che tema badhA karmonA AdhArabhUta evuM je zarIra te kArmaNa zarIra. A vyAkhyA bhedanayanI apekSAe thaI. abhedanayanI apekSAe kArpaNa zarIranI vyAkhyA A pramANe che - AtmA upara lAgelA karmono samUha e ja kArmaNa zarIra. kArpaNa zarIranI jaghanya avagAhanA aMgula/asaMkhya che ane utkRSTa avagAhanA lokAkAza pramANa che. kAzmaNa zarIra lokAMta sivAya kyAMya skulanA pAmatuM nathI. (sUtra-2/41) te badhA saMsArI jIvone hoya che. (sUtra-243) teno jIvanI sAtheno saMbaMdha anAdikALano che. (sUtra-242) kArpaNa zarIrathI sukhadu:khano upabhoga thato nathI, karma baMdhAtuM nathI, karma vedAtuM nathI, karmanI nirjarA thatI nathI. (sUtra-2/45) zeSa cAra zarIrothI sukha-du:khano upabhoga thAya che, karma baMdhAya che, karma vedAya che, karmanI nirjarA thAya che. audArika vagere pAMca zarIromAM uttarottara zarIramAM paramANu vadhu che ane sUkSmatA paNa vadhu che. (sUtra-2/38)
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya pAMca zarIronI nava dvArothI vicAraNA * pAMca zarIronI nava kArothI vicAraNA - 1) kAraNa - audArika zarIra sthUla pudgalothI baneluM che. tyAra pachI uttarottara zarIra sUkSma-sUkSma pudgalothI banelA che. 2) viSaya - gamanano viSaya zarIra | audArika vidyAdharone naMdIzvaradvIpa sudhI, jaMghAcAraNone rucaka parvata sudhI, upara baMnene pAMDakavana sudhI. vaikriya tIrphe asaMkhya dvIpasamudra sudhI, upara bAramA devaloka sudhI, nIce sAtamI naraka sudhI. AhAraka mahAvidehakSetra taijasa | sarva loka kAmaNa | sarva loka 3) svAmI - zarIra | audArika vaikriya ravAmI manuSya, tiryaMca devo, jarakIo, labdhidhara manuSyo-tiryaMco keTalAka cauda pUrvadhara saMyato sarva saMsArI jIvo sarva saMsArI jIvo AhAraka taijasa kArpaNa
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayojana, pramANa, pradezasaMkhyA 4) prayojana - zarIra prayojana * * audArika dharma, adharma, sukha, duHkha, kevaLajJAnanI prApti vagere vaikriya | skUlatva, sUkSmatva, ekatva, anekatva, AkAzagamana, pRthvIgamana vagere aneka prakAranI vibhUti AhAraka atigahana sUkSma padArthono saMzaya chedavo, tIrthaMkara prabhunI Rddhi jovI taijasa AhAra pacAvavo, zApa Apavo, anugraha karavo kArpaNa | bhavAMtaramAM javuM 5) pramANa -[ zarIra | utkRSTa pramANa | jaghanya pramANa | audArika sAdhika 1000 yojana|aMgula,asaMkhya vaikriya sAdhika 1 lAkha yojanA aMgulIasaMkhya | AhAraka | hAtha dezona 1 hAtha taijasa zi pramANa aMgulaasaMkhya kAryaNa lokAkAza pramANa aMgulIasaMkhya 6) pradezasaMkhyA - | zarIra pradezasaMkhyA (sUtra-2/39, 240) audArika alpa vaikriya asaMkhyaguNa AhAraka asaMkhyaguNa taijasa anaMtaguNa kArpaNa anaMtaguNa
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 7) avagAhanA - zarIra AhAraka audArika vaikriya taijasa-kArmaNa 8) sthiti - zarIra AhAraka |taijasa kArmaNa avagAhanA, sthiti avagAhanA alpa pradezomAM avagADha saMkhyAtaguNa pradezomAM avagADha saMkhyAtaguNa pradezomAM avagADha asaMkhyaguNa pradezomAM avagADha (paraspara tulya) sthiti jayanya utkRSTa audArika aMtarmuhUrta 3 palyopama bhavadhAraNIya vaikriya | 10,000 varSa 33 sAgaropama uttaravaikriya aMtarmuhUrta ardhamAsa aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta abhavyane anAdi anaMta, bhavyane anAdi sAMta abhavyane anAdi anaMta, bhavyane anAdi sAMta viziSTa AcArya paNa ekalA ekAMtamAM eka sAdhvIne ke eka zrAvikAne AlocanA na Ape, sAthe anyane rAkhe. strIonI avara-javara na hoya tevA ja sthAne sthaMDila javuM tathA mAtu paraThavavA javuM.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpabadutva 9) alpabadutva - zarIra alpAbahatva AhAraka alpa hetu kyAreka hoya, kyAreka na hoya. hoya tyAre paNa jaghanyathI 1 ane utkRSTathI 9,000 hoya. devo-nArako asaMkhya hovAthI tiryaMca-manuSyanA zarIra asaMkhya hovAthI dareka saMsArI jIvane hovAthI vaikriya audArika asaMkhyaguNa asaMkhyaguNa taijasa-kArpaNa anaMtaguNa (paraspara tulya) ra * eka sAthe keTalA zarIra kayA jIvone hoya? (sUtra-2/44) | 4. | zarIra jIva | 1 | taijasa, kArpaNa vigrahagativALA taijasa, kArmaNa, audArika | bhavastha manuSyo-tiryaMco | 3 | taijasa, kArmaNa, vaikriyA bhavastha devo-nArakIo 4 | taijasa, kAmaNa, audArika, vaikriyalabdhidharamanuSya-tiryaMcavaikriya - | vaikriya zarIra banAve tyAre tyAre audArika zarIra sAthe avicchinna Atmapradeza hoya che.) | 5 | taijasa, kArmaNa, audArika, AhAraka labdhivALA cauda pUrvadhara AhAraka mahAtmA AhAraka zarIra banAve tyAre. (tyAre audArika zarIra sAthe avicchinna Atmapradeza hoya che.) * AhAraka zarIranuM aMtara jaghanyathI 1 samaya che ane utkRSTathI 6 mAsa che.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 eka sAthe keTalA zarIra kayA jIvone hoya che? keTalAka AcAryo AhArane pacAvavAmAM kAraNabhUta taijasa zarIrane kArpaNa zarIranI aMtargata mAne che, juduM mAnatA nathI. teo taijasa zarIrano artha zApa ane anugrahamAM kAraNabhUta evI taijasa labdhithI choDAtuM uSNateja ke zItateja evo kare che. temanA mate eka sAthe keTalA zarIra kayA jIvone hoya? tenI vicAraNA nIce pramANe saMbhave che. || zarIra : 1 | kArpaNa vigrahagativALA 2 | kArmaNa, audArika bhavastha manuSyo-tiryaMco 3| kAzmaNa, vaikriya bhavastha devo-nArakIo 4| kArmaNa, audArika, vaikriya vaikriyalabdhidhara manuSya-tiryaMca vaikriya zarIra banAve tyAre 5 | kArmaNa, audArika, AhAraka AhAraka labdhidhara cauda pUrvadhara mahAtmA AhArakazarIra banAve tyAre 6 | kArmaNa, audArika, taijasa taijasa labdhivALA manuSya-tiryaMca tejovezyA ke zItalezyA mUke tyAre 7 | kArmaNa, taijasa, audArika, vaikriya labdhivALA ane taijasa vaikriya labdhivALA manuSya-tiryaMca labdhino upayoga kare tyAre 8 | kArmaNa, tejasa, audArika, AhAraka labdhivALA ane taijasa AhAraka labdhivALA cauda pUrvadhara mahAtmA labdhino upayoga kare tyAre vaikriya zarIra ane AhAraka zarIra eka jIvane eka sAthe kyAreya na hoya. eka jIvane eka sAthe pAMce zarIra kyAreya na hoya.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ vargaNA prakaraNa : * audArika vagerenI grahaNayogya - agrahaNayogya vargaNAo - lokamAM jeTalA 1-1 paramANu che, temanI 1 vargaNA che. be-be pradezovALA skaMdhonI 1 vargaNA che. 3-3 pradezovALA skaMdhonI 1 vargaNA che. ema saMkhyAtA pradezovALA skaMdhonI saMkhyAtI vargaNA che. asaMkhyAtA pradezovALA skaMdhonI asaMkhyAtI vargaNA che. anaMtA pradezovALA skaMdhonI anaMtI vargaNA che. A badhI vargaNAo alpa pradezavALI ane skUla hovAthI jIvane mATe agrahaNayogya che. anaMtAnaMta pradezavALA anaMta skaMdhonI anaMtAnaMta vargaNAomAMthI keTalIka vargaNAo agrahaNayogya che ane keTalIka vargaNAo grahaNayogya che. audArikanI grahaNayogya vargaNA - abhavya karatA anaMtaguNa ane siddhanA anaMtamA bhAga jeTalA pradezavALA skaMdhonI vargaNA te audArikanI jaghanya grahaNayogya vargaNA che. audArikanI jaghanya grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM teno anaMtamo bhAga umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI audArikanI utkRSTa grahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI audArikanI madhyama grahaNayogya vargaNAo che. audArikanI utkRSTa grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI jaghanya agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANune abhavya karatAM anaMtaguNa ane siddhanA anaMtamA bhAgathI guNatA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI utkRSTa agrahaNayogya vaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI madhyama agrahaNayogya vaNAo che.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaikriya-AhArakanI vargaNA vaikriyanI grahaNayogya vargaNA - utkRSTa agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANumAM 1 52mANu umeratA je Ave teTalA 52mANuvALA skaMdhonI vaikriyanI dhanya grahaNayogya vargaNA che. vaikriyanI jaghanya grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM teno anaMtamo bhAga umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI vaikriyanI utkRSTa grahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI vaikriyanI madhyama grahaNayogya vargaNAo che. 90 vaikriyanI utkRSTa grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI jaghanya agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANune abhavya karatAM anaMtaguNa ane siddhanA anaMtamA bhAgathI guNavAthI je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI utkRSTa agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI madhyama agrahaNayogya vargaNAo che. AhArakanI grahaNayogya vargaNA - utkRSTa agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI AhArakanI jadhanya grahaNayogya vargaNA che. AhArakanI jaghanya grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANumAM teno anaMtamo bhAga umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI AhArakanI utkRSTa grahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI AhArakanI madhyama grahaNayogya vargaNAo che. AhArakanI utkRSTa grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANumAM 1 52mANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 taijasa-bhASAnI vargaNA jaghanya agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANune abhavya karatA anaMtaguNa ane siddhanA anaMtamA bhAgathI guNatA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI utkRSTa agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI madhyama agrahaNayogya vargaNAo che. taijasanI grahaNayogya vargaNA - utkRSTa agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI taijasanI jaghanya grahaNayogya vargaNA che. taisanI * jaghanya grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM teno anaMtamo bhAga umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI taijasanI utkRSTa grahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI taijasanI madhyama grahaNayogya vargaNAo che. taijasanI utkRSTa grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI jaghanya agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANune abhavya karatA anaMtaguNa ane siddhanA anaMtamA bhAgathI guNatA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI utkRSTa agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI madhyama agrahaNayogya vargaNAo che. bhASAnI grahaNayogya vargaNA - utkRSTa agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI bhASAnI jaghanya grahaNayogya vargaNA che. bhASAnI jaghanya grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM teno anaMtamo bhAga umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI bhASAnI
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 zvAsocchavAsanI vargaNA utkRSTa prahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI bhASAnI madhyama grahaNayogya vargaNAo bhASAnI utkRSTa grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI jaghanya agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANune abhavya karatA anaMtaguNa ane siddhanA anaMtamA bhAgathI guNatA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI utkRSTa agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI madhyama agrahaNayogya vargaNAo che. zvAsocchavAsanI grahaNayogya vargaNA - utkRSTa agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI zvAsocchavAsanI jaghanya grahaNayogya vargaNA che. zvAsocchavAsanI jaghanya grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANumAM teno anaMtamo bhAga umeratAM je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI zvAsocchavAsanI utkRSTa grahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI zvAsocchavAsanI madhyama grahaNayogya vargaNAo che. zvAsocchavAsanI utkRSTa grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI jaghanya agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANune abhavya karatA anaMtaguNa ane siddhanA anaMtamA bhAgathI guNatA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI utkRSTa agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI madhyama agrahaNayogya vargaNAo che.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana-karmanI vargaNA 93 mananI grahaNayogya vargaNA - utkRSTa agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI mananI jaghanya grahaNayogya vargaNA che. mananI jaghanya grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahelA paramANumAM teno anaMtamo bhAga umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI mananI utkRSTa grahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI mananI madhyama grahaNayogya vargaNAo che. mananI utkRSTa grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI jaghanya agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANune abhavya karatA anaMtaguNa ane siddhanA anaMtamAM bhAgathI guNatA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI utkRSTa agrahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI madhyama agrahaNayogya vargaNAo che. karmanI grahaNayogya vargaNA - utkRSTa agrahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANumAM 1 paramANu umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI karmanI jaghanya grahaNayogya vargaNA che. karmanI jaghanya grahaNayogya vargaNAnA dareka skaMdhamAM rahela paramANumAM teno anaMtamo bhAga umeratA je Ave teTalA paramANuvALA skaMdhonI karmanI utkRSTa grahaNayogya vargaNA che. jaghanya ane utkRSTanI vacce ekottara vRddhivALA paramANuvALA skaMdhonI karmanI madhyama grahaNayogya vargaNAo che. Ama audArika vagere darekanI traNa-traNa prakAranI vargaNAo thaI. agrahaNayogya, grahaNayogya ane agrahaNayogya. pahelI agrahaNayogya
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahaNayogya-agrahaNayogya pudgalavargaNAo vargaNAo alpa paramANuvALI ane sthUla hovAthI agrahaNayogya che. chellI agrahaNayogya vargaNAo vadhu paramANuvALI ane sUkSma hovAthI agrahaNayogya che. vaccenI vargaNAo anurUpa hovAthI grahaNayogya vargaNAo che. 94 krama grahaNayogya-agrahaNayogya pudgalavargaNAo - vargaNAnA havAma 1 agrahaNayogya | eka 2|audAkinI grahaNayogya 3 agrahaNayogya | utkRSTa audArika grahaNayogya+1 jaghanya vargaNAnA | utkRSTa vargaNAnA avagAhanA dareka skaMdhamAM dareka skaMdhamAM paramANu 6| AhArakanI grahaNayogya 4|vaikriyanI grahaNayogya 5 agrahaNayogya | utkRSTa vaikriya grahaNayogya+1 abhavya karatAM anaMtaguNa 8 |taijasanI grahaNayogya utkRSTa agrahaNayogya+1 utkRSTa agrahaNayogya+1 7 agrahaNayogya | utkRSTa AhAraka grahaNayogya+1 utkRSTa agrahaNayogya+1 9 | agrahaNayogya | utkRSTa taijasa grahaNayogya+1 paramANu anaMtAnaMta aMgulaasaMkhya jaghanya+ aMgula/asaMkhya janma anaMta jadhanya x abhavya aMgula/asaMkhya karatA anaMtaguNa jaghanya+ aMgula/asaMkhya vanya anaMta jaghanya x abhavya aMgula/asaMkhya karatA anaMtaguNa jayanya+ aMgula/asaMkhya nya anaMta jaghanya x abhavya aMgula/asaMkhya karatA anaMtaguNa jaghanyata aMgula/asaMkhya jaghanya anaMta jaghanya x abhavya aMgula/asaMkhya karatA anaMtaguNa
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahaNayogya-agrahaNayogya pudgalavargaNAo vargaNAnA nAma krama paramANu 10 | bhASAnI grahaNa- utkRSTa agrahaNa yogya yogya+1 jaghanya vargaNAnA dareka skaMdhamAM 11 | agrahaNayogya utkRSTa bhASAgrahaNayogya+1 12 | zvAsocchvAsanI utkRSTa agrahaNagrahaNayogya yogya+1 13 agrahaNayogya | utkRSTa zvAsocchuvAsagrahaNayogya+1 14 | mananI grahaNa yogya. 15 agrahaNayogya 16 | karmanI grahaNa yogya utkRSTa agrahaNa yogya+1 utkRSTa managrahaNayogya+1 utkRSTa agrahaNa yogya+1 utkRSTa vargaNAnA avagAhanA dareka skaMdhamAM paramANu jaghanyA. aMgula/asaMkhya dhanya anaMta deva garbhaja manuSya, garbhaja paMcendriya tiryaMca jaghanya x abhavya aMgula/asaMkhya karatAM anaMtaguNa jayanya aMgula/asaMkhya dhanya anaMta jadhanya x abhavya aMgula/asaMkhya karatAM anaMtaguNa jaghanya+ aMgula/asaMkhya dhanya anaMta 95 jaghanya x abhavya aMgula/asaMkhya karatAM anaMtaguNa jaghanya aMgula/asaMkhya jAnya anaMta * veda - veda traNa prakAre che - puruSaveda, srIveda, napuMsakaveda (sUtra250, 2/51) jIvo ekendriya, vikalendriya, saMmUcchima manuSya, napuMsakaveda saMmUrchima paMcendriya tiryaMca, nArakI veda puruSaveda, strIveda puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 AyuSya prakaraNa * parabhavanuM AyuSya kyAre baMdhAya? jIvo parabhavAyuSya kyAre bAMdhe ? nArakI, devo, asaMkhya varSanA | svabhavAyuSyanA 6 mAsa bAkI | AyuSyavALA manuSya-paMcendriya tiryaMca hoya tyAre ekendriya, vilendriya, nirupakrama | svabhavAyuSyano trIjo bhAga bAkI AyuSyavALA manuSya-paMcendriya tiryaMca hoya tyAre sopakrama AyuSyavALA manuSya- svabhavAyuSyano trIjo bhAga bAkI paMcendriya tiryaMca hoya tyAre, athavA navamo bhAga bAkI hoya tyAre, athavA satyAvIzamo bhAga bAkI hoya tyAre, athavA chellA aMtarmuhUrtamAM AyuSyanA prakAra - AyuSya be prakAranuM che - (i) sopakrama AyuSya - dIrgha sthitivALuM AyuSya adhyavasAya vagere je kAraNothI alpasthitivALu karAya te kAraNo eTale upakrama. je AyuSyane A upakramo lAge te sopakrama AyuSya. upakrama 7 prakAre che. te A pramANe - (1)adhyavasAya-tatraNa prakAre che-(1) rAga, (2)sneha, (3) bhaya. I matAMtare asaMkhya varSanA AyuSyavALA manuSyo-paMcendriya tiryaMco svabhAvAyuSyano palyopamano asaMkhyAtamo bhAga bAkI hoya tyAre parabhavAyuSya bAMdhe. A mata paMcasaMgrahanA pAMcamA dvAranI 41mI gAthAmAM batAvyo che.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSyanA be prakAra (2) nimitta - daMDa, cAbUka, zastra, doraDu vagere. (3) AhAra - atisnigdha ke ghaNuM khAvuM. (4) vedanA - zULa vagere. (5) parAghAta - khADAmAM paDavuM vagere. (6) sparza - agni, sarpa vagereno. (7) zvAsocchavAsa - zvAsocchavAsa vadhI javA ke ruMdhAvA. (i) nirupakrama AyuSya - je AyuSyane upakramono saMparka na thAya te nirupakrama AyuSya. bIjI rIte paNa AyuSya be prakAranuM che 1) anAvartanIya AyuSya - pUrvabhavamAM bAMdhelA je AyuSyanI sthiti teTalI ja rahe, ochI na thAya te anapavartanIya AyuSya. te be prakAranuM che - sopakrama ane nirupakrama. devo, nArakIo, asaMkhya varSanA AyuSyavALA manuSya-paMcendriya tiryaMca, caramazarIrI, uttama puruSo anapavartanIya AyuSyavALA ja hoya che. (sUtra-2/para) caramazarIrI eTale jeo te ja zarIra vaDe mokSamAM jAya che. uttama puruSo eTale tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baLadeva vagere. asaMkhya varSanA AyuSyavALA manuSyo-paMcendriya tiryaMco eTale akarmabhUminA, aMtaradvIpanA, devaguru-uttarakurunA, karmabhUmimAM avasapiNInA pahelA-bIjA-trIjA ArAnA ane utsarpiNInA cothA-pAMcamAchaThThA ArAnA manuSyo-paMcendriya tiryaMco. devo, nArakIo, asaMkhya varSanA AyuSyavALA manuSyo-paMcendriya tiryaMco nirupakrama AyuSyavALA che. caramazarIrI ane uttama puruSo sopama AyuSyavALA ane nirupakrama AyuSyavALA hoya che. sopakrama AyuSyavALA temane upakramono saMparka
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 AyuSyanA be prakAra thavA chatAM temanuM AyuSya gADha baMdhAyeluM hovAthI tenuM apavartana thatuM nathI. 2) apavartanIya AyuSya - pUrvabhavamAM bAMdhelA je AyuSyanI sthiti upakramothI ochI thAya te apavartanIya AyuSya. ahIM "sthiti ochI thAya' no artha ema samajavo ke alpakALamAM AyuSyakarmanA daliko zIdhra bhogavAI jAya, jema sUkuM ghAsa chUTuM chUTuM hoya to baLatA vAra lAge, paNa bheguM karAyeluM te ja ghAsa jaldIthI baLI jAya che tema. apavartanIya AyuSya sopakrama ja hoya che. devo, nArakIo, asaMkhya varSanA AyuSyavALA manuSyo-paMcendriya tiryaMco, caramazarIrI, uttama puruSo sivAyanA zeSa manuSyo-tiryaMco anapavartanIya AyuSyavALA ane apavartanIya AyuSyavALA hoya che. anapavartanIya AyuSyavALA teo nirupakrama AyuSyavALA ja hoya che. apavartanIya AyuSyavALA teo sopakrama AyuSyavALA ja hoya che. namo nama: zrIdhUmakavAmine A padano jApa uchaLatA haiyAthI karavo. e ja rIte haiM namo yojavaMmavayathAuiri jJa svAda . A padano jApa roja karavo. baMne padonI ochAmAM ochI eka mALA roja gaNavI. pUjyapAda parama gurudeva AcArya zrI premasUrIzvarajI mahArAjanuM paNa brahmacarya atyaMta utkRSTa koTinuM hoI temanA nAmano paNa jApa karavo- namo nama: zrIpuruSomasUraje ! * namo no savvasAhUM | padano jApa paNa brahmacarya pAlana mATe zreSTha che.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ narakagati prakaraNa lokanuM svarUpa- be hAtha keDe rAkhIne ane be paga pahoLA karIne UbhelA puruSa jevo lokano AkAra che. loka pAMca astikAyAtmaka che - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya. lokapuruSanA keDanA sthAne tiphLaloka che. tiphLalokanI madhyamAM samatalabhUmibhAge be kSullaka prataro rahelA che. tyAMthI nava so yojana upara ane nava so yojana nIce ema aDhAra so yojana pramANa tirhAloka che. tiphLalokanI nIce lokanA nIcenA aMta sudhI adholoka che. titilokanI upara lokanA uparanA aMta sudhI Urdhvaloka che. adholoka UMdhA vALelA koLiyAnA AkArano che. tinloka jhAlaranA AkArano che. Urdhvaloka koLiyAnA saMpuTanA AkArano che, eTale ke eka sIdhA koLiyAnI upa2 2Akhela UMdhA koLiyAnA AkArano eTale ke mRdaMga AkArano che. 1 2ju=asaMkhya yojana. lokanA sauthI nIcenA talathI mahAtama:prabhA pRthvInA uparanA tala sudhI pahelu rajju che. mahAtamaHprabhAnA uparanA talathI tamaHprabhAnA uparanA tala sudhI bIju rajju che. tamaHprabhAnA uparanA talathI dhUmaprabhAnA uparanA tala sudhI trIju rajje che. dhUmaprabhAnA uparanA talathI paMkaprabhAnA uparanA tala sudhI cothu rajju che. paMkaprabhAnA uparanA talathI vAlukAprabhAnA uparanA tala sudhI pAMcamu raju che. vAlukAprabhAnA A tattvArthabhASyanI siddhasenagaNi kRta TIkAmAM kahyuM che ke, 'samabhUtalathI nIce 900 yojana jaIe eTale 1 rajju vistAravALA be kSullaka prataro che. tyAMthI nIce sAtamI narakapRthvI pachI 16 yojana sudhI adholoka che. kSullaka pratarothI upara jyotiSanA uparanA tala .sudhI 1800 yojana pramANa tirAloka che. tirhAlokanI upara siddhazilA pachI-1 yojana sudhI Urdhvaloka che.' ] mRdaMga = upara-nIce sAMkaDu ane vacce pahoLu evuM eka prakAranuM vAjIMtra.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 cauda rAjalokanA svarUpanuM citra cauda rAjalokanuM svarUpa tathA vaimAnika devaloko ane naskonA sthAno Biscaldia -- zivabhagavato ratizilA - a mara | teju - RO - Weid oney they 4 maka sice | mukhya ka -zAna der | Abunu RODILI guja samaja as ang DION pAMcamu raju pAna ma COW | Gitar MORENOW adholaic) Bolala -ta-vAta -AkAza
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauda rAjalokanuM svarUpa 101 uparanA talathI zarkarAmabhAnA uparanA tala sudhI chaThTha rajaju che. zarkarA prabhAnA uparanA talathI ratnaprabhAnA uparanA tala sudhI sAtamu raju che. ratnaprabhAnA uparanA talathI saudharma devalokanA uparanA aMta sudhI AThamu raju che. saudharma devalokanA uparanA aMtathI mAhendra devalokanA uparanA aMta sudhI navamu raju che. mAhendra devalokanA uparanA aMtathI lAMtaka devalokanA uparanA aMta sudhI dasamu raju che. lAMtaka devalokanA uparanA aMtathI sahastrAra devalokanA uparanA aMta sudhI agiyAramuM raju che. sahastrAra devalokanA uparanA aMtathI azruta devalokanA uparanA aMta sudhI bAramu raju che. ayyata devalokanA uparanA aMtathI navamA greveyakanA uparanA aMta sudhI teramu raju che. navamA raiveyakanA uparanA aMtathI lokanA uparanA aMta sudhI caudamu raju che. A AvazyakasUtranI niryukti ane cUrNino abhiprAya che. bhagavatIsUtranA abhiprAye ratnaprabhApRthvInI nIce ghanodadhi, ghanavAta, tanavAta ane AkAzano asaMkhyAtamo bhAga mUkyA pachI lokano madhyabhAga Avela che. tethI adholoka sAdhika 7 raju pramANa che ane Urdhvaloka nyUna 7 rajju pramANa che. yogazAstravRtti, lokanAlistava vagerenA abhiprAye samabhUtalathI saudharma devaloka sudhI doDha raju che, mAhendra devaloka sudhI aDhI raju che, brahmaloka devaloka sudhI sADAtraNa raju che, sahamrAra devaloka sudhI cAra raju che, ayyata devaloka sudhI pAMca raju che, raiveyaka sudhI che raju che ane lokAMta sudhI sAta raju che. bRhatsaMgrahaNInA abhiprAye samabhUtalathI saudharma devaloka sudhI doDha raju che, mAhendra devaloka sudhI aDhI raju che, sahasrAra devaloka sudhI pAMca raju che, ayyata devaloka sudhI cha raju che ane lokAMta sudhI sAta raju che. prazna - loka keTalo moTo che? javAba - cha devo jaMbUdIpanA meruparvatanI cUlikA upara UbhA che. cAra diEmArIo jaMbUdvIpanA cAra daravAje bahAranI tarapha mukha rAkhIne
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 - sAta narakamRthvIo UbhI che. teo bahAranI tarapha eka sAthe balipiMDa nAMkhe che. te dareka deva te cAreya balipiMDa bhUmi upara paDyA pahelA grahaNa karavA samartha che. te gatithI te chae devo cha dizAmAM jAya che. te vakhate 1000 varSanA AyuSyavALo bALaka janme che. tenA mAtA-pitA marI jAya che, to paNa te devo lokanA cheDAne pAmatA nathI. te bALaka marI jAya che, to paNa te devo lokanA cheDAne pAmatA nathI. te bALakanI sAtamI peDhI marI jAya che, to paNa te devo lokanA cheDAne pAmatA nathI. te bALakanuM nAma paNa bhUlAI jAya che, to paNa te devo lokanA cheDAne pAmatA nathI. te vakhate teo ghaNuM oLaMgI jAya che, thoDuM bAkI che. teo jeTaluM oLaMgyA teno asaMkhyAtamo bhAga bAkI che. loka ATalo moTo che. * sAta narakapRthvIo- (sUtra-3/1) sAta narakapRthvIonA gotra, nAma, jADAI, laMbAI-pahoLAI nIce mujaba che. anvayavALu hoya te narapRthvInuM nirakapRthvInuM | | narakamRthvInI - pRthvI rakamRthvInI - jADAI gotra nAma laMbAI-pahoLAI 1lI | ratnaprabhA. gharmA 1,80,000 yojana | 1 rajU | rajI | zarkaraprabhA | vaMzA 1,32,000 yojana| 2 1/ra raju | 3jI | vAlukAprabhA | zailA 1,28,000 yojana| 4 rajU 4thI | paMkaprabhA aMjanA 1,20,000 yojanA pa raju pamI | dhUmaprabhA |riSTha |1,18,000 yojana | 6 raju tamaprabhA | mAghavyA1,16,000 yojana| 6 1/2 raju 7mI | mahAtama-prabhA| mAththI 1,08,000 yojana| 7 raju D bRhatsaMgrahaNinI gAthA-239nI TIkAmAM Ane rijhA kahI che. A bRhatsaMgrahaNinI gAthA-239mAM Ane maghA kahI che. bRhatyAgrahaNinI gAthA-233nI TIkAmAM Ane tamastamaprabhA kahI che. (r) bRhatsaMgrahaNinI gAthA-239mAM Ane mAghavatI kahI che.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ narakamRthvIonA valayonI jADAI 103 gotra. avya vinAnuM hoya te nAma. adholokamAM UMdhA chatrAtichatranA AkAre sAta pRthvIo AvelI che. nIce nIcenI narakamRthvIo vadhu vistAravALI che. ApaNe jenI upara rahIe chIe te ratnaprabhA pRthvInuM uparanuM paDa che. tenI nIce kramazaH sAta narakamRthvIo che. dareka narakamRthvI ghanodadhi upara pratiSThita che. ghanodadhi ghanavAta upara pratiSThita che. ghanavAta tanavAta upara pratiSThita che. tanavAta AkAza upara pratiSThita che. AkAza potAnI upara ja pratiSThita che. ghanodadhinI vacce jADAI 20,000 yojana che. ghanavAtanI vacce jADAI asaMkhya hajAra yojana che. tanavAtanI vacce jADAI asaMkhya hajAra yojana che. AkAzanI jADAI asaMkhya koTAkoTI yojanA che. ghanodadhi-ghanavAta-tanavAtanA valayo dareka narakapRthvIne vIMTIne narakapRthvInA cheDe ekadama pAtaLA thaI jAya che. valayothI vIMTAyelI narakapRthvI alokane sparzatI nathI. dareka narakapRthvInA cheDe te valayonI jADAI A pramANe che - pRthvInuM alokathI aMtara navAtanI jADAI tanavAtanI jaDAI naraka narakapRthvInA cheDe pRthvI vanodadhinI jADAI 1lI 6 yojana | |4 yojana|1 yojana 2 gAu 12 yojana rajI diyojana gAla 4 yojanayojana 2 gAu|12 yojana 2 gAu yojanA | yojanA | yojana 23 gAu|13yojana 1 gAu 4thI | yojanA | yojana|1 yojana3 gAu 14 yojana pAmI | yojana la gA yojanA 1 yojana 3 gAu 14 yojana 2 gAu raphI | yojanA | yojanA 1 yojana 33 gAu 15 yojana 1 gAu 7mI | yojanA | yojanA | yojana 16 yojana
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 - ratnaprabhA pRthvInA traNa kAMDa uparathI nIce jatA ratnaprabhA pRthvInA kramazaH traNa kAMDa che. te A pramANe 1)kharapRthvIkAMDa - te 16,000 yojana jADo che. temAM 1,0001,000 yojananA 16 kAMDa che. te A pramANe - (1) ratnakAMDa (6) haMsagarbhakAMDa (11) pulakakAMDa (2) vajakAMDa (7) pulakakaDa (12) rajatakAMDa (3) vaiDUryakAMDa (8) saugandhikakAMDa (13) jAtarUpakAMDa (4) lohitAkSakAMDa (9) jyotirasakAMDa (14) aMkakAMDa (5) masAragallakAMDa (10) aMjanakAMDa (15) sphaTikakAMDa (16) ariSTakAMDa 2) paMkabahulakAMDa - te 84,000 yojana jADo che. temAM kAdavanI bahulatA hoya che. 3) jalabahulakAMDa - te 80,000 yojana jADo che. temAM pANInI bahulatA hoya che. zarkarAmabhAmAM kAMkarAnI bahulatA che. vAlukAprabhAmAM retInI bahulatA che. paMkaprabhAmAM kAdavanI bahulatA che. dhUmaprabhAmAM dhUmADAnI bahulatA che. tamaprabhAmAM aMdhakAranI bahulatA che. mahAtamaprabhAmAM atyaMta aMdhakAranI bahulatA che. * narakAvAsa- pahelI che pRthvIomAM upara-nIce 1,000 - 1,000 yojana choDI vaccenA kSetramAM narakAvAsa che. sAtamI pRthvImAM
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ narakAvAsa 105 upara-nIce pa2,500 - para, 500 yojana choDI vaccenA 3,000 yojanamAM narakAvAsa che. (sUtra-3/2) nArakIone rahevAnA sthAna te narakAvAsa. narakAvAso astrA AkAranA vajanA taLiyAvALA, atyaMta gADha aMdhakAranA samUhathI bharelA, sarpa-bilADI vagerenA maDadAnI gaMdha jevI gaMdhavALA, karavatazakti-bhAlA-trizUlanA agrabhAganA sparza jevA sparzavALA che. badhA narakAvAso 3,000 yojana UMcA hoya che. nIce 1,000 yojana ghana pRthvIrUpa pITha hoya che, vacce 1,000 yojana polA hoya che ane upara cUlikA sudhI 1,000 yojana sAMkaDA hoya che. | narakapRthvI | nArakAvAsonuM kSetra | pratara be pratara vaccenuM aMtara 1lI | 1,78,000 yojana | 13 | 11,583 yojana rajI | 1,30,000 yojana | 11 |9,700 yojana 3jI | 1, 26,000 yojana | 9 | 12,375 yojana 4thI | 1,18,00 yojana | 7 | 16,166 yojana pamI | 1,16,000 yojana | 5 | 25, 250 yojana 6ThThI | 1,14,000 yojana | 3 | pa2,500 yojanA 7mI | 3,000 yojana | 1 pratara eTale uparAuparI mALa. narakAvAsonuM kSetra - (pratarax3000) be pratara vaccenuM aMtara = (pratara - 1) narakAvAso be prakAranA che - (1) AvalikAviSTa narakAvAsa - paMktimAM rahelA narakAvAsa te AvalikA praviSTa narakAvAsa. te goLa, trikoNa ane corasa hoya che.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 narakAvAsa (2) puSpAvakIrNa narakAvAsa - puSponI jema chUTA-chavAyA rahelA narakAvAsa te puSpAvakIrNa nArakAvAsa. te vividha AkAranA hoya che. dareka prataranI madhyamAM goLAkAra indraka narakAvAsa hoya che. tyAra pachI dizA-vidizAmAM kramazaH trikoNa, corasa, goLa, trikoNa, corasa, goLa e krame narakAvAso hoya che. ratnaprabhAnA pahelA prataramAM cAra dizAmAM 49-49 narakAvAso ane cAra vidizAmAM 48-48 narakAvAso hoya che. nIce-nIcenA pratiromAM dizA-vidizAmAMthI aMtima 1-1 narakAvAsa ocho thAya che. sAtamI narakamRthvImAM dizAmAM 1-1 narakAvAsa che ane vidizAmAM narakAvAsa nathI. sAtamI narakamRthvInA narakAvAsa - pUrvamAM kAla, pazcimamAM mahAkAla, dakSiNamAM raurava, uttaramAM mahAraurava, vacce apratiSThAna. narakapRthvI | AvalikAmaviSTa | narakAvAsa kula narakAvAsa puSpAvakIrNa narakAvAsa 1lI 3jI 4thI pAmI 4,433 | 29,95,567 | 30,00,000 2,695 | 24,97,305 25,00,000 1,485 14,98,515 15,00,000 707 | 9,99, 293 | 10,00,000 265 | 2,99,735 | 3,00,000 63 | 99,932 99,995 5 | - 9,653 | 83,90,347 | 84,00,000 6ThThI 7mI kula | | D bRhatsaMgrahaNinI gAthA-25panI TIkAmAM Ane rocaka kahyo che. A bRhatsaMgrahaNinI gAthA-255nI TIkAmAM Ane mahAroka kahyo che
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ narakanA eka prataranA narakAvAsonuM citra pa thri ma vAyavya naiRtya narakanA eka prataranA narakAvAso puSpAvakIrNa narakAvAsa uttara dakSiNa AvalikApraSTi narakAvAsa izAna 00000 trikoNa narakAvAsa narakAvAsa 0000 La narakAvAsa agni 107 pUrva
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 narakamAM lezyA AvalikA praviSTa nArakAvAsomAM goLa, trikoNa, corasa narakAvAsonI saMkhyA jANavA devendranarakendraprakaraNa, bRhatsaMgrahaNi, saMgrahaNisUtra vagere zAstro jovA. ratnaprabhA pRthvInA narakAvAso azubha che. nIce nIcenI narakapRthvInA narakAvAso vadhu ne vadhu azubha che. narakamAM lezyA - (sUtra-3/3) kRSNAdi dravyonA sAMnidhyathI AtmAmAM Ubho thato pariNAma te vezyA. temAM kRSNAdi dravyo te dravyalezyA che ane pariNAma te bhAvalezyA che. vezyAo cha prakAranI che. te A pramANe - (1) kRSNalezyA (2) nIlalezyA (3) kApotalezyA (4) tejovezyA (5) padmazyA (6) zuklalezyA. lezvAnA svarUpane samajavA jAMbU khAvA IcchatA cha manuSyonuM daSTAMta upayogI che. te A pramANe - cha manuSyone jAMbu khAvAnI IcchA thaI. teo jAMbUnA jhADa pAse gayA. pahelA manuSya vicAryuM ke, "jAMbUnA jhADane mULamAMthI ukheDI nAMkhIe." bIjA manuSya vicAryuM ke, "mAtra moTI DALIo toDIe." trIjA manuSya vicAryuM ke, "mAtra nAnI DALIo toDIe." cothA manuSya vicAryuM ke, "mAtra jAMbUnA jhumakhA toDIe." pAMcamA manuSya vicAryuM ke, "mAtra jAMbU toDIe." chaThThA manuSya vicAryuM ke, "nIce paDelA jAMbu khAIe." pahelA manuSya jevA atyaMta krUra pariNAma te kRSNalezyA. bIjA manuSya jevA kaMIka ochA kura pariNAma te nalalezyA. trIjA manuSya jevA tenAthI kaMIka ochA kura pariNAma te kApotalezyA. cothA manuSya jevA kaMIka sArA pariNAma te tejalezyA. pAMcamA manuSya jevA vadhu sArA pariNAma te pamalezyA. chaThThA manuSya jevA zreSTha pariNAma te zukUlalezyA.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ narakamAM 10 prakArano pudgalapariNAma nArakIonI lezyA niraMtara azubha hoya che. (sUtra-3/3) narakapRthvImAM dravyalezyA A pramANe hoya che narakapRthvI lezyA 1lI kApota lezyA (tIvra) rajI kApota lezyA (tIvratara) 3jI prathama prata2mAM kApota lezyA (tIvratama) zeSa prataromAM nIla lezyA (tIvra) nIla lezyA (tIvratara) prathama prata2mAM nIla lezyA (tIvratama) zeSa prataromAM kRSNa lezyA (tIvra) kRSNa lezyA (tIvrata2) kRSNa lezyA (tIvratama) bhAvalezyA nArakIone chae hoI zake. narakamAM 10 prakArano pudgalapariNAma - (sUtra-3/3) narakamAM pudgalono daza prakArano pariNAma niraMtara azubha hoya che. 1) sparza - narakamAM pudgalono sparza viMchInA DaMkha, kapikaskUlatA, aMgArAnA sparza karatAM vadhu du:khadAyI hoya 4thI 5mI 109 DhI 7mI che. 2) rasa - narakamAM pudgalono rasa lIMbaDA, ghoSAtakI (eka prakAranI vanaspati)nA rasa karatA vadhu kaDavo hoya che. 3) gaMdha - narakamAM pudgalonI gaMdha kUtarA, bilADA vagerenA maDadAnI gaMdha karatAM paNa kharAba hoya che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 narakamAM jIvonA zarIra ane temanI avagAhanA 4) varNa - narakamAM pudgalono varNa atyaMta kALo hoya che. te bhayAnaka ane trAsadAyaka hoya che. zabda - narakamAM pudgalono zabda karkaza ane niSThura hoya che. 6) saMsthAna - narakAvAsonI AkRti ane nArakIonI AkRti (atyaMta huMDaka saMsthAna) atyaMta uga karAvanAra hoya che. bheda - zarIra, narakanI divAla vageremAMthI kharatA pudgalono prahAra zastronA prahAra karatA paNa vadhu pIDAkArI hoya che. gati - azubha vihAyogati nAmakarmanA udayathI nArakIonI gati UMTa, pataMgiyA vagerenI jema azubha hoya che. 9) baMdha - narakamAM zarIra vagerenI sAthe saMbaMdhamAM AvatA pudgalono pariNAma mahAgninA saMbaMdha karatA paNa vadhu vedanAvALo hoya che. agurulaghu - badhA jIvonA zarIra potAnAthI guru paNa nathI ane laghu paNa nathI. eTale agurulaghu pariNAmavALA che. narakamAM te agurulaghu pariNAma aneka duHkhonA AzrayarUpa hovAthI aniSTa hoya che. * narakamAM jIvonA zarIra ane temanI avagAhanA - (sUtra-3/3) narakamAM jIvonA zarIra azubha nAmakarmanA udayathI azubha aMgopAMgavALA hoya che. zarIranA badhA avayavo pramANa vinAnA hoya che. zarIra huDakasaMsthAnavALA hoya che. te pIMchA vinAnA pakSInA zarIranI jema bibhatsa hoya che. te bhayAnaka, duHkhayukta ane azucithI bharelA hoya che. nIce nIcenI pRthvIomAM zarIra vadhu ne vadhu azubha hoya che. nArakIonuM zarIra be prakAranuM hoya che - bhavadhAraNIya ane uttaravaikriya. dareka pratare nArakIonA zarIranI avagAhanA bRhatsaMgrahaNi vageremAMthI jANI levI.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta narakamRthvIomAM zarIranI avagAhanA | naraka | bhavadhAraNIya zarIranI avagAhanA uttarakriya zarIranI avagAhanA jAnya jAnya utkRSTa hAtha | aMgula sAta narakamRthvIomAM zarIranI avagAhanA 12. 1 utkRSTa | jaghanya | dhanuSya | hAthI aMgula dhanuSya 1lI aMgula/asaMkhya | 7 | 3 | 6 | aMgulasiMkhyAta 15 rajI aMgulIasaMkhya 15 | 2 | 12 | aMgulasiMkhyAta 31 | '3jI aMgulIasaMkhya | 31 | 1 - | aMgulasiMkhyAta 62 4thI aMgulIasaMkhya 62 | 2 | - | aMgula,saMkhyAta 125 pamI aMgula/asaMkhya | 125 aMgulasiMkhyAta | 250 6ThThI| aMgula/asaMkhya | 250 aMgula/saMkhyAta | 500 7mI aMgulIasaMkhya | 500 aMgula,saMkhyAta 1000 | 111
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3jI 112 narakamAM zIta-uSNa vedanA * narakamAM vedanA - (sUtra-3(3) narakamRthvI | vedanA 1lI uSNavedanA rajI uSNavedanA (tIvratara) uSNavedanA (tIvratama). uparanA ghaNA narakAvAsomAM uSNavedanA, nIcenA thoDA narakAvAsomAM zItavedanA 5mI uparanA ghaNA narakAvAsomAM zItavedanA, nIcenA thoDA narakAvAsomAM uSNavedanA zItavedanA (tIvratara) 7mI | zItavedanA (tIvratama) uSNavedanA - bhara unALAmAM, pittanA prakopavALA, cAre bAju agnithI gherAyelA, chatra vinAnA manuSyane bapore pavana vinAnA, vAdaLa vinAnA AkAzamAM jevuM uSNavedanAnuM duHkha hoya che, tenA karatAM anaMtaguNa uSNavedanAnuM du:kha uSNavedanAvALI narakomAM nArakIone hoya che. jo te nArakIne tyAMthI upADIne ahIM saLagatA aMgArAnA moTA DhagalA upara mUkavAmAM Ave to te tene atyaMta ThaMDA, mUdu pavanavALA zItaLa chAMyaDAnI jema mAnI anupama sukha pAme ane UMghI jAya. zItavedanA - baraphanA kaNiyAthI lepAyelA zarIravALA, agniAzraya-vastra vinAnA manuSyane poSa-mahA mahinAnI kaDakaDatI ThaMDIvALI
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSetrasvabhAvajanita vedanA 113 rAte pratisamaya vadhu ne vadhu ThaMDo pavana vAte chate jevu ThaMDInuM duHkha hoya tenA karatAM anaMtaguNa ThaMDInuM duHkha zItavedanAvALI narakomAM nArakIone hoya che. jo te nArakIne tyAMthI upADIne mahA mahinAnI kaDakaDatI ThaMDIvALI rAte khullA AkAzamAM pavana vAte chate baraphanA moTA DhagalA upara mUkavAmAM Ave to te tyAM sukha pAme ane UMghI jAya. * narakamAM vikriyA - (sUtra-33) narakamAM vikriyA atyaMta azubha hoya che. nArakIo zubha vikurvIzuM ema vicArI vidurve paNa atyaMta azubha ja vidurve. duHkhathI haNAyelA nArakIo duHkhano pratikAra karavA icche, paNa teo duHkhanA hetuone ja vidurve. * narakamAM traNa prakAranI vedanA - 1) kSetrasvabhAvajanita vedanA - narakamAM nArakIne daza prakAranI kSetrasvabhAvajanita vedanA hoya che - (1) zIta - te pUrve kahI che. (2) uSNa - te pUrve kahI che. (3) bhUkha - niraMtara jemAM sUku iMdhana naMkhAI rahyuM che evA agni jevA sudhAgnithI pIDAtA nArakIo pratisamaya AhAra kare che. teo badhA pudgalone vApare to ya tRpti na thAya, paNa temanI bhUkha vadhe. AvA bhUkhanA duHkhathI teo pIDAya che. (4) tarasa - haMmezA lAgelI tarasathI sukAtA kaMTha, hoTha, tALavuM, jIbhavALA nArakIo badhA samudrone pI jAya to paNa temane tRpti na thAya, paNa temanI tarasa vadhe. AvA tarasanA duHkhathI nArakIo pIDAya che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 - parasparodarita vedanA (5) khaMjavALa - charIthI khaMjavALavA chatA maTe nahIM tevI khaMjavALa narakamAM nArakIone hoya che. (9) paravazatA - parAdhInapaNuM. narakamAM parAdhInapaNuM paNa pAra vagaranuM hoya che. (7) tAva -jIvanabhara ahIMnA tAva karatA anaMtaguNa tAva hoya che. (8) dAha - ahIMnA dAha karatA anaMtaguNa dAha hoya che. (9) bhaya - ahIMnA bhaya karatA anaMtaguNa bhaya hoya che. (10) zoka - ahIMnA zoka karatA anaMtaguNa zoka hoya che. nArakIonuM virbhAgajJAna ke avadhijJAna paNa temanA duHkhanuM kAraNa bane che. teo dUrathI ja paramAdhAmI, bIjA nArakIo, zastra vagere duHkhanA hetuone AvatAM jue che ane bhayathI kaMpe che. 2) parasparoTIrita vedanA- (sUtra-3/4) janmajAta vairavALA kAgaDoghuvaDa, sarpa-noLiyo vagerenI jema nArakIo ekabIjA upara prahAra kare che. jema navA kUtarAne joI kUtaro tenI upara prahAra kare che, tema eka nArakI bIjA nArakI upara prahAra kare che. te prahAra be rIte kare che - (1) zarIrathI - hAtha, paga, dAMta vagerethI. (2) zastrathI - pRthvInA pariNAmathI janita zilA, kuhADI, bhAlA, trizUla vagerethI. ekabIjA upara prahAra karyA pachI kapAyelA aMgovALA, cIso pADatA, gADha vedanAvALA teo katalakhAnAnA DhoranI jema lohInA kAdavamAM ALoTe che. 3) paramAdhAmIkRta vedanA - (sUtra-3/5). paramAdhAmIo bhavanapatinA asuranikAyanI aMtargata eka prakAranA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 prakAranA paramAdhAmI 115 devo che. teo saMkliSTa cittavALA hoya che. teo pUrvabhavamAM azubhano anubaMdha karAvanArA bAlatapa ane akAmanirjarA karI devAyuSya bAMdhI paramAdhAmI tarIke utpanna thAya che. teo parabhavane jotA nathI. teo nArakIone duHkha ApIne AnaMda pAme che. teo ema mAne che ke jagatamAM ATaluM ja sukha che. teo 15 prakAranA che. temanA nAma ane temanA vaDe nArakIone karAtI pIDA A pramANe che - 15 prakAranA paramAdhAmI - 1) aMba - te nArakIone AkAzamAM laI jaIne choDI de che. 2) aMbarISa - te haNAyelA nArakIonA kAtarathI TukaDA karIne temane bhaThThImAM pakAvavA yogya kare che. 3) 4) zabala te nArakIonA AMtaraDA, carabI, hRdaya, kALajA vagerene kheMcI kADhe che. teno varNa kAbaracItaro hoya che. 5) 6) 7) zyAma - te doraDA, hAtha vagerenA prahArathI nArakIone mAre che, pADe che. te varNathI zyAma hoya che. 8) 8 rudra - te nArakIone zakti, bhAlA vageremAM parove che. uparudra - te nArakIonA aMgopAMga bhAMge che. kAla - te nArakIone loDhI upara rAMdhe che. teno varNa kALo che. mahAkAla - te nA2IonA zarIramAMthI mAMsanA nAnA TukaDA kApIne temane khavaDAve che. teno varNa atyaMta kALo che. 9) asi-- - te talavArathI nArakIone chede che. - ] pravacanasAroddhAramAM 180mA dvAramAM 'asi'nI badale dhanu' nAmanA paramAdhAmI kahyA che. dhanuSyamAMthI choDAyelA ardhacaMdra vagere bANo vaDe nArakIonA kAna vagerenuM chedana-bhedana kare te dhanu.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 paramAdhAmI vaDe nArakIne karAtI pIDA 10) asipatra - te asipatronuM vana vikurtIne temAM AvelA nArakIo upara asipatro pADIne temanA tala jevaDA TukaDA kare che. 11) kuMbhI - te kuMbhI vageremAM nA2kIone rAMdhe che. 12) vAluka - te kadaMbanA puSpanA AkAranI ke vajranA AkAranI tapelI vaikriya retImAM nArakIone caNAnI jema pakAve che. 13) vaitaraNI - te khUba garama evA paru, lohI, sIsu, tAMbu vagerethI bharelI vaitaraNI nadI vikurtIne nArakIone temAM tarAvIne temane herAna kare che. 14) kharasvara - te vajanA kAMTAvALA zAlmalI vRkSa upara nArakIne caDAvIne karkaza avAja karanArA temane karkaza avAja karIne kheMce che. 15) mahAghoSa - te DarelA, bhAgatA ane moTo avAja karanArA nArakIone pazuonI jema vADAmAM pUre che. paramAdhAmI vaDe nArakIne karAtI pIDA - 1) nArakIne tapelA sIsAno rasa pIvaDAve. 2) nArakIne tapelA loDhAnA thAMbhalA sAthe AliMgana karAve. 3) nArakIne zAlmalIvRkSanA agrabhAga upara caDhAve. 4) nArakI upara loDhAnA ghanathI ghAta kare. 5) nArakIne raMdho, astro vagerethI cholI tenA upara tapelA khArA telano abhiSeka kare. 6) nArakIne loDhAnA bhAlAmAM parove. 7) nArakIne bhaThThImAM bhUMje. 8) nArakIne talanI jema yaMtramAM pIle. 9) nArakIne karavatathI kApe.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAdhAmI devonuM bhAvi 117 10) vaikriya siMha, vAgha, cittA, ziyALa, gIdha, kAgaDA, ghuvaDa, bAja vagerene vikarvIne tenAthI nArakIne aneka rIte herAna kare. 11) tapelI retImAM nArakIne UbhA rAkhe. 12) nArakIne asipatravanamAM praveza karAve. 13) nArakIne vaitaraNI nadImAM utAre. 14) nArakIone paraspara yuddha karAve. 15) nArakIone kuMbhamAM pakAve. 16) nArakIne aMgArAthI bALe. 17) nArakI pAse bhAra uMcakAve. 18) soya vagerethI nArakIne kheMce. paramAdhAmI devonuM bhAvi - paramAdhAmI devo anaMta pApo ekaThA karIne mRtyu pAmIne aMDagolIka manuSyo (jalacara manuSyo) tarIke utpanna thAya che. jyAM siMdhu nadI lavaNa samudramAM praveza kare che tyAMthI dakSiNa dizAmAM paMcAvana yojana jatAM sADA bAra yojanAnuM vedikA(killA jevuM)thI vIMTaLAyeluM eka bhayaMkara saMtApa ApanAra sthaLa che. emAM suDatAlIsa ati aMdhakAramaya guphAo che. paramAdhAmI devo potAnuM AyuSya pUrNa karIne A guphAomAM manuSyapaNAne pAme che. teo prathama saMghayaNavALA, kura parAkramavALA, magha, mAMsa ane strIomAM lolupI hoya che. vaLI teo kharAba varNavALA, kaThaNa sparzavALA, bhayaMkara dRSTivALA, sADA bAra hAtha UMcAIvALA ane saMkhyAtA varSanA AyuSyavALA hoya che. teo duHkhapUrvaka jIvana jIvanArA hoya che. temanA zarIramAM rahelI aMDagoLIono prabhAva evo hoya che ke tene pAse rAkhIne koI paNa manuSya samudramAM Utare to magarAdi kura
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 paramAdhAmI devonuM bhAvi jaLacara prANIo te manuSyane kaMI paNa kare nahIM. A aMDagoLIonA kAraNe e manuSyone aMDagolika manuSyo kahevAya che. have A saMtApadAyaka sthaLathI 31 yojana dUra lavaNa samudramAM ja ratnadvIpa nAmano dvIpa Avelo che. ahIM ratnanA vepArIo vase che. teone samudramAMthI ratna prApta karavA mATe magaramacchAdithI rakSaNa mATe aMDagolika puruSonI aMDagoLIonI jarUra rahe che, paNa A aMDagolika manuSyo eTalA badhA krUra che ke teo to ratnadvIpanA manuSyone jIvatA ja cAvI jAya tevA che. eTale A ratnadvIpanA manuSyo aMDagoLIo meLavavA yukti kare che. teo yAMtrika ghaMTIone madya-mAMsathI lIpe che. vaLI ghaMTIo upara madya-mAMsanA DhagalA kare che. A yAMtrika ghaMTIo tathA madya-mAMsanA tuMbaDAo bharelA vahANo paNa laI teo samudramAM jAya che. tyAM najIka jaIne teo A aMDagolika manuSyone madya-mAMsathI lalacAve che. madyamAMsanI lAlacathI teo temanI pAchaLa AvatA yAMtrika ghaMTIomAM AvI jAya che. be, traNa divasa sudhI teo nirAMte mAMsa khAya che. tyAM to radvIpanA zastrasajja subhaTo AvIne te ghaMTIone gherI le che. teo ghaMTIo cAlu karI de che. A aMDagolika manuSyo jIvatA A ghaMTImAM daLAya che. eka varSa sudhI satata daLAtA, ghora duHkho sahana karatA varSanA aMte teo mRtyu pAme che ane lagabhaga narakamAM nArakI tarIke utpanna thAya che, kemake ghaMTI vacce daLAtA duHkho bhogavatI vakhate teone ghora raudradhyAna hoya che. jema teoe pUrvabhavamAM bIjA nArakIone duHkha ApyuM hatuM tevuM duHkha teo have nArakI thaIne bhogave che. ratnadvIpanA mANaso aMDagolIka manuSyonA zarIramAMthI te aMDagoLIo kADhIne temane camarI gAyanI pUMchaDInA vALamAM gUMthIne be kAnamAM bAMdhIne samudramAM jAya che. AthI karacalA, magaro vagere kura jaLacara jIvo temane pIDA utpanna karI zakatA nathI.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 kaI narakapRthvImAM keTalA prakAranI vedanA hoya? * kaI narakamRthvImAM keTalA prakAranI vedanA hoya? narakapRthvI vedanA 1lI kSetrasvabhAvajanita, parasparoTIrita, paramAdhAmIkRta kSetrasvabhAvajanita, parasparodarita, paramAdhAmIkRta 3jI kSetrasvabhAvajanita, parasparodarita, paramAdhAmIkRta 4thI kSetrasvabhAvajanita, parasparodIvita pamI kSetrasvabhAvajanita, parasparodarita 6ThThI kSetrasvabhAvajanita, parasparoTIrita 7mI | kSetrasvabhAvajanita, parasparoTIrita chaThThI-sAtamI narakamAM parasparoTIritavedanA zastrakRta na hoya paNa nArakIo vajanA moDhAvALA kuMthavA vikrvIne ekabIjAne pIDe. niraMtara AvuM atitIvra duHkha anubhavatA nArakIo maravA icche che, paNa teo anAvartanIya AyuSyavALA hovAthI temanuM akALe maraNa thatuM nathI. tyAM temane koI zaraNarUpa nathI. tyAMthI bhAgI zakAtuM nathI. temanA baLelA, kapAyelA, bhedAyelA, chedAyelA, ghavAyelA zarIro karmavaza pANImAM karAyelI rekhAnI jema tarata ja rUjhAI jAya che. vairAgyabhAva vadhe tevA graMtho- AcArAMga, uttarAdhyayanasUtra, bhagavatIsUtra vagere Agamo, bhavabhAvanA, upamiti, adhyAtmasAra, puSpamALA, upadezamALA, samarAicakahA vagerenuM vizeSa vAMcana karavuM. vairAgyajanaka graMtho gokhavA, temanuM parAvartana karavuM, temanAthI AtmAne bhAvita karavo.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2jI 3jI 120 - narakamAM AyuSya * narakamAM AyuSya - (sUtra-36, 4/43, 444) | narakamRthvI | jaghanya AyuSya | utkRSTa AyuSya 1lI 10,000 varSa | 1 sAgaropama 1 sAgaropama | 3 sAgaropama 3 sAgaropama | 7 sAgaropama 4thI 7 sAgaropama 10 sAgaropama pAmI 10 sAgaropama | 17 sAgaropamAM 17 sAgaropama | 22 sAgaropamAM 7mI 22 sAgaropama | 33 sAgaropama jaghanya AyuSya ane utkRSTa AyuSyanI vaccenuM badhuM madhyama AyuSya jANavuM. narakanA dareka prataramAM jaghanya-utkRSTa AyuSya bRhatsaMgrahaNi vageremAMthI jANI levuM. * kayA jIvo keTalI narakapRthvImAM utpanna thaI zake? kayA jIvo ? | keTalI narakapRTavImAM utpanna thaI zake? saMmUchima paMcendriya tiryaMca | 1lI garbhaja bhujaparisarpa 1lI, rajI garbhaja khecara 1lI, rajI, 3jI garbhaja catuSpada 1lI, raja, 3jI, 4thI | saMmUcchima manuSyo aparyApA ja hoya che. e avasthAmAM kALa karIne teo narakamAM jatA nathI. saMmUcchima paMcendriya tiryaMcanI narakamAM jaghanya sthiti 10,000 varSa che ane utkRSTa sthiti palyopama/asaMkhya che.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaI narakapRthvImAMthI nIkaLelA jIvane kaI labdhi prApta thAya? 121 | kayA jIvo ? keTalI narakapRthvImAM utpanna thaI zake? garbhaja uraparisarpa 1lI, rajI, 3, 4thI, pamI garbhaja manuSya strI 1lI, rajI, 3jI, 4thI, pamI, 6ThThI garbhaja jalacara, garbhaja 1lI, rajI, 3jI, 4thI, pamI; manuSya puruSa 6ThThI, 7mI devo-nArakIo narakamAM utpanna thatA nathI. * kaI narakamRthvImAMthI nIkaLelA jIvane kaI labdhi prApta thAya? naraka kaI labdhi prApta thAya ? 1lI | cakrIpaNuM, baLadevapaNuM, vAsudevapaNuM, tIrthaMkarapaNuM, mukti, saMyama, dezavirati, manuSyapaNuM, samyagdarzana rajI | baLadevapaNuM, vAsudevapaNuM, tIrthaMkarapaNuM, mukti, saMyama, dezavirati, manuSyapaNuM, samyagdarzana 3jI tIrthaMkarapaNuM, mukti, saMyama, dezavirati, manuSyapaNuM, | samyagdarzana 4thI | mukti, saMyama, dezavirati,manuSyapaNuM, samyagdarzana pamI | saMyama, dezavirati, manuSyapaNuM, samyagdarzana 6ThThI | dezavirati, manuSyapaNuM, samyagdarzana 7mI | samyagdarzana
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 narakapRthvIomAM devonI utpatti ane gamana narakamAMthI nIkaLIne jIvo devalokamAM utpanna thatA nathI. narakapRthvIomAM devonI utpatti ratnaprabhAmAM bhavanapati-vyaMtara devo tarIke ja thAya. narakapRthvIomAM devonuM gamana pahelI traNa narakapRthvI sudhI thaI zake. * sAdhue sAmAnyathI zarIranI zuzruSA (dabAvaDAvavuM vagere) na karAvavI. viziSTa kAraNe vRddha sAdhu pAse zarIra-zuzruSA karAvavI. sAmAnya saMyogomAM sAdhvIjI athavA zrAvikAe vyAkhyAnanA samaya sivAya sAdhunI vasatimAM AvavuM nahIM. e mATe vyAkhyAna Adi prasaMge niSedha karavo ane zakya prabaMdha karAvavo. asAdhAraNa saMyogomAM, dAkhalA tarIke bahAragAmathI koI AvyA hoya athavA ApaNe navA gAmamAM gayA hoIe ane tyAM koI Ave to ekAda divasa vaMdana karavA AvI jAya to rokavA nahIM. joganI kriyAomAM paNa sAdhvIjIe banatA sudhI zrAvikAne laIne AvavuM. zrAvikA upadhAnanI kriyA prasaMge puruSane sAthe laIne AvavuM. sAdhunI akasmAta-bimArI jevA prasaMgamAM niSedha karavo nahIM. mANasa potAnA pagarakhA ke pAghaDI vacce samAI jato nathI, tenI aMdara je je zakti, jJAna ane prema rahelA che, te mAtra artha ane kAma e be puruSArthathI khIlatAM nathI, dharmathI khIle
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ tithvaloka prakaraNa tiSNulokanI madhyamAM 1 lAkha yojana laMbAi-pahoLAIvALo vRttAkAra jabUdvIpa che. te thALI AkArano che. tyAra pachI svayaMbhUramaNa samudra sudhI bamaNI bamaNI pahoLAIvALA, pUrva-pUrvanA dvIpasamudrane vIMTAyelA, valayAkAra, zubha nAmavALA asaMkhya dvIpo-samudro AvelA che. dvIpa pachI samudra che, samudra pachI dvIpa che. ema svayaMbhUramaNa samudra sudhI jANavuM. (sUtra-3/7, 3/8). keTalAka dvIpo-samudronA nAmo - 1) jaMbUDhIpa 7) vaNavaradvIpa 13) isuvara dvIpa 2) lavaNoda samudra 8) varuNoda samudra 14) IkSavaroda samudra 3) dhAtakIkhaMDa dIpa 9) kSIravara dvIpa 15) naMdIzvara dvIpa 4) kAloda samudra 10) kSIroda samudra 16) naMdIzvaroda samudra 5) puSkaravara dvIpa 11) vRtavara dvIpa 17) aruNavara dvIpa 6) puSkaroda samudra 12) vRtoda samudra 18) aruNavaroda samudra Ama svayaMbhUramaNa samudra sudhI asaMkhya dvIpo-samudro che. jaMbUdvIpa - jaMbUtIpanI cAre bAju pharato eka killo che. tene jagatI kahevAya che. te jagatinI madhyamAM cAre bAju pharatu eka gavAkSakaTaka (jALI) che. jagatInI upara madhyamAM valayAkAre ekapadmavaravedikA che. te vedikAnI bahAra ane aMdara valayAkAre 1-1 vanakhaMDa che. jagatInI cAre dizAmAM 1-1 dvAra che. te A pramANe - pUrvamAM vijayadvAra, uttaramAM vaijayaMtadvAra, pazcimamAM jayaMtadvAra ane dakSiNamAM aparAjitadvAra. (sUtra-39) saMpattino atireka vipatti che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 24 - tijIMlokanuM citra ticchaloka jaLa dvIpa thatIkhaMDa, talodakSisa kukaravara kuroda samA svayaMbharamaNa dvIpa svayaMbhUramaNa sama
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbudrIpanI jagatInuM citra pazcima jayaMta dvAra jaM jaMbudrIpanI jagatI bU vaijayaMta dvAra uttara aparAjita dvAra dakSiNa hI vedIkA 09052 yojana, 1 gAuM, 1532 dhanuSa 3 aMkula, 3 jIva hArAra K>>[C/UM FacUM stAra tyAre yojanA 125 pUrva
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 jagatI-vedikA-vanakhaMDa tathA gavAkSakaTakanA dekhAvanuM citra AkAzamAMthI dekhAto jagatI-vedikA-vanakhaMDa tathA gavAkSakaTakano dekhAva. 1 vanakhaMDa 2 vedikA 3 vanakhaMDa 4 gavAkSakaTaka -3 ) -
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatInA madhyabhAge gavAkSakaTakano dekhAva jagatanA madhyabhAge gavAkSakaTakanA dekhAvanuM citra 2588%20aaaaaaaaa . gavAkSaTaka be gAu UMcuM ane 500 dhanuSya vistAravALuM che ane samudra tarapha che 127
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 meruparvata * meruparvata - jaMbUdvIpanI madhyamAM meruparvata che. meruparvata vRttAkAra che. te 1,000 yojana bhUminI nIce avagADha che ane 99,000 yojana bhUminI upara UMco che. bhUminI nIce je 1,000 yojana che, tenI laMbAI-pahoLAI 10,000-yojana che. meruparvatanA uparItalanI laMbAI-pahoLAI 1,000 yojana che. meruparvatanA traNa kAMDa che - 1) pahelo kAMDa - temAM kyAMka pRthvI vadhu che, kyAMka paththara vadhu che, kyAMka hIrA vadhu che, kyAMka kAMkarA vadhu che. te 1,000 yojana UMco che. te bhUmimAM avagADha che. 2) bIjo kAMDa - temAM kyAMka rajata vadhu che, kyAMka suvarNa vadhu che, kyAMka aMtaratna vadhu che, kyAMka sphaTiratna vadhu che. te 63,000 yojanA UMco che. te bhUminI upara che. 3) trIjo kAMDa - te jAMbUnada suvarNano che. te 36,000 yojanA UMco che. te bIjA kAMDanI upara che. meruparvatanA uparItale madhyamAM 40 yojana UMcI vaiDUryaratnanI bahulatAvALI cUlikA che. te mULamAM 12 yojana lAMbI-pahoLI che, madhyamAM 8 yojana lAMbI-pahoLI che ane upara 4 yojana lAMbIpahoLI che. meruparvatanI taLeTImAM valayAkAra bhadrazAlavana che. meruparvatanI taLeTIthI 500 yojana upara jatA cAre bAjuthI 500 yojanano khAMco paDe che. temAM 500 yojana vistAravALu naMdanavana che. bRhaetrasamAsanI gAthA-304mAM bhUminI nIce 1,000 yojana gayA pachI meruparvatanI laMbAI-pahoLAI 10,090 10/11 yojana kahI che ane bhUmitale meruparvatanI laMbAI-pahoLAI 10,000 yojana kahI che.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ meruparvatanI pahoLAI 129 naMdanavanathI 62,500 yojana upara jatA cAre bAjuthI 500 yojanano khAMco paDe che. temAM 500 yojana vistAravALu saumanasavana che. saumanasavanathI 36,000 yojana upara jatA meruparvatanA uparI tale 494 yojana vistAravALu pAMDukavana che. pAMDukavananI madhyamAM 40 yojana UMcI ane 12 yojana lAMbI-pahoLI cUlikA che. bRhaetrasamAsanI gAthA-328, 329, 339, 340, 347nI TIkAmAM kahyuM che ke - meruparvatanI taLeTIthI upara 1-1 yojana jatA pahoLAI - yojana ghaTe che. naMdanavane meruparvatanI bAhya pahoLAI = 10,000 - 50 = 10,000-45 = 9,954 yojana naMdanavane meruparvatanI aMtyaMtara pahoLAI =9,954 -1,0= = 8,954 yojana 11 saumanasavane meruparvatanI bAhya pahoLAI = 9,954 - =9,954-5,6814=4,ra7ra saumanasavane meruparvatanI atyaMtara pahoLAI =4,272 -1, jI= = 3,272 yojana pAMDakavane meruparvatanI pahoLAI =4,2721 -6 4,272-3,272 = 1,0yojana tattvArthasUtranI siddhasenagaNijI kRta TIkAmAM kahyuM che ke - meruparvatanI taLeTIthI naMdanavana sudhI 1-1 yojana upara jatA meruparvatanI pahoLAI - yojana ghaTe che. tethI naMdanavane meruparvatanI bAhya pahoLAI= A 8 ,36,0% = 11
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 bhadrazAla vana saumanasa vana naMdanavana Ooh yAjana pAMDuka 1,000 yAjana UMDAI 62,500 yojana meruparvata 36,000 yojana mo&te 1,000 co. 1lI kAMDa $!# Pl sarva-UMcAI 1,00,000 yojana bIjo kAMDa pAMDuka vana saumanasa vana ahiM bhUmi sthAne 10,000 yojana vistRta naMdanavana meruparvatanuM citra kaMda vibhAga 10,0901 yojana bhadrazAla vana meru parvatanA citranI samaja : meru parvatamAM bhUmitalathI 500 yojana UMce jatA cAre bAju 500 yojanano khAMco paDe che. arthAt teTalI jamIna sapATa Ave che. tene naMdanavana kahe che. vaLI upara 62,500 yojana jatA e ja rIte cAre bAju 500 yojanano khAMco Ave che. tene saumanasa vana kahe che. vaLI 36,000 yojana upara jatAM merunuM upari tala Ave che, Ane pAMDuvana kahevAya che. pAMDukavananI madhyamAM 40 yojana UMcI cUlikA che, je mULamAM 12 yojana tathA upara 4 yojana vistRta che. cUlikAnI upara eka zAzvata caitya che.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ dizA-vidizA nizcayamate 131 10,000 - 2 = 10,000- 45 = 9,954 yojana naMdanavane meruparvatanI atyaMtara pahoLAI = 9,954-1,00 = 8,954 yojana naMdanavanathI saumanasavana sudhI 1-1 yojana upara jatA meruparvatanI pahoLAI - yojana ghaTe che. tethI saumanasavane meruparvatanIatyaMtara pahoLAI =8,954-, = 8,954 - 5,681 = 3,272 yojanA saumanasavane meruparvatanI bAhya pahoLAI = 3, 2721+1,000= 4,272 yojana saumanasavanathI pAMDakavanasudhI 1-1yojanaupara jatA meruparvatanI pahoLAI Ayojana ghaTe che. tethI pAMDukavane meruparvatanI pahoLAI=3, 272 - 36,000 x 3 = 3,272 299 = 3,272 - 2,272 = 1,000 yojanA dizA-vidizA-nizcayamate - tirjIlokanI madhyamAM samatala bhUmibhAge meruparvatanI madhyamAM be kSullakapratiromAM cAra upara ane cAra nIce ema ATha rucaka pradezo corasa AkAre rahelA che. tyAMthI dizA-vidizAnI zarUAta thAya che. dizA cAra che - pUrva, dakSiNa, pazcima, uttara. temanA bIjA nAmo kramazaH aindrI, yAmI, vAruNI, saumyA che. te be pradezathI zarU thAya che ane uttarottara 22 pradezanI vRddhithI vadhatI jAya che. te gADAnI udhanA AkAranI che. te sAdi anaMta che. vidizA cAra che-izAnI, AgneyI, naiaetI, vAyavyA. 396
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 diza-vidizA vyavahAramata temanA bIjA nAmo kramazaH uttarapUrva, dakSiNapUrva, dakSiNa pazcima ane uttarapazcima che. te 1-1 AkAzapradezanI racanAvALI che. te motInI seranA AkAranI che. te sAdi anaMta che. vijayadvAranI dizA te pUrva dizA che. tyAra pachI pradakSiNA krame eTale ke jamaNI bAjuthI phero pharatA kramazaH nIce pramANe dizA-vidizA AvelI che - pUrva, AgneyI, dakSiNa, naiRtI, pazcima, vAyavyA, uttara, IzAnI. te AThacaka pradezonI upara cAra pradezanI AdivALI vimalA dizA che. te ATha rucaka pradezonI nIce cAra pradezanI AdivALI tamA dizA che. vyavahAramate - ' je kSetramAM je dizAmAM sUrya Uge te pUrva, je dizAmAM sUrya Athame te pazcima, je dizAmAM rahI karkathI dhana sudhInI rAzIone sUrya care te dakSiNa, je dizAmAM rahI makarathI mithuna sudhInI rAzione sUrya care te uttara. A dizAonA saMyogathI vidizAo thAya che. temaja uparanI ane nIcenI dizAo che. vyavahAramatanI dizAonI apekSAe meruparvata badhA kSetronI uttaramAM che. * kSetro-parvato - (sUtra-3/10, 3/11) jaMbUdvIpamAM sAta kSetro ane cha varSadhara parvato che. varSadhara parvato be-be kSetronI vacce AvelA che. teo te te kSetrono vibhAga kare che. badhA kSetro-parvato pUrva-pazcima lAMbA ane uttara-dakSiNa pahoLA che. sauthI dakSiNamAM bharatakSetra che. tyArapachI uttara tarapha kramazaH laghuhimavaMtaparvata, himavaMta haimavatIkSetra, mahAhimavaMtaparvata, harivarSakSetra, niSadhaparvata, mahAvidehakSetra, nIlavaMtaparvata, ramyakakSetra, rukSmIparvata, hiraNyavaMta(haraNyavata)kSetra, zikharI parvata, airAvatakSetra che.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSetro-parvato 133 bharatakSetrano vistA2 526 yojana 6 kaLA che. tyAra pachI mahAvidehakSetra sudhI kSetro-parvatono vistAra kramazaH bamaNo-bamaNo che. mahAvidehakSetrathI airavatakSetra sudhI kSetro-parvatono vistAra kramazaH aDadho-aDadho che. dareka varSadhara parvatanI baMne bAju 1-1 padmavaravedikA ane 1-1 vanakhaMDa che. kSetro-parvato bharatakSetra ka. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ramyakakSetra 10 | rukmIparvata 11 12 13 laghuhimavaMtaparvata himavaMtakSetra mahAhimavaMtaparvata harivarSakSetra niSadhaparvata mahAvidehakSetra nIlavaMtaparvata hiraNyavaMtakSetra zikharIparvata airavatakSetra vistAra 526 yo. 6 ka. 1,052 yo. 12 6. 2,105 yo. 5 ka. 4,210yo. 10 ka. 8,421 yo. 1 ka. 16,842 yo. 2 ka. 33,684yo. 4 ka. 16,842 yo. 2 ka. 8,421 yo. 1 ka. 4,210yo. 10 ka. 2,105 yo. 5 ka. 1,052 yo. 12 ka. 526 yo. 6 ka. UMcAI UMDAI 100yo. 200yo. 400 yo. - 400 yo. 200yo. 25yo. 50yo. 100 yo. 100 yo. 50yo. 100yo. 25yo. sAdhue joItI vastu mATe TukaDInA vaDIlane kahevuM ane Dila tenI sagavaDa karI Ape. rezamI kAmaLI, dazI, muhapatti vagere vAparavA nahIM.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 hiraNyavaMta kSetra jaMbudrIpanA kSetro-parvato uttara airavata dIrgha vaitADhya parvata dakSiNa airavata zikharI parvata ramyaka kSetra mahAvideha harivarSa kSetra himavaMta kSetra jaMbudrIpanA kSetro-parvatonuM citra rukamI parvata 0 nIlavaMta parvata meru parvata niSadha parvata 0 mahA himavaMta parvata\ vRtta vaitADhya vRtta vaitADhya kSetra vRtta vaitADhya * vRtta vaitADhya laghu himavaMta parvata uttara bharata dIrgha vaitADhya parvata dakSiNa bharata A citramAM sAta kSetro, cha varSadhara parvato, meru parvata, cAra vRtta vaitADhya parvato tathA bharatakSetra ane airavatakSetranI madhyamAM AvelA be dIrgha vaitADhya parvato batAvelA che.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbUdvIpanA kSetro-parvatono vistAra 1,05ra yo. 12 ka. zikharI parvata - airavata kSetra pa26 yo. 6 ka. hiraNyavaMta kSetra 2,105 yo. 5 ka. 4,210 dho. 10 ka. 2kti parvata /S/* * ramyaka kSetra 8,421 yo. 1 ka. nIlavaMta parvata nIlavaMta parvatane 16,84rayo. 2 ka. /\/\/\ /\/ jabUdvIpanA kSetro-parvatonA vistAranuM citra mahAvideha kSetra 33,684 yo. 4 ka. niyala parvata V\/\/\/\/\/ niSadha parvata H 16,842 yo. 2 ka. 5 harivarSa kSetra 8,421 yo. 1 ka. 4,210 dho. 10 ka. mahAhimAvaMta parvata V SSM himavaMta kSetra 2,105 yo. 5 ka. 1,05ra yo. 12 ka. laghuhimavaMta parvata * bharata kSetra pa26 yo. 6 ka. 135
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 - dIrghatAThyaparvata * dIrghatAThyaparvata - bharatakSetranI ane airAvatakSetranI madhyamAM pUrvapazcima lAMbA, uttara-dakSiNa 50 yojana pahoLA, 25 yojana UMcA ane 6 1/4 yojana UMDA 1-1 vaitAdyaparvata che. temAM nIcethI 1010yojana upara jatA uttara ane dakSiNa baMne bAjuthI 10-10yojananA khAMcA paDe che. A prathama mekhalA che. temAM vidyAdharonI zreNio che. tyAMthI 10-10 yojana upara jatAM baMne bAjuthI 10-10 yojananA khAMcA paDe che. A bIjI mekhalA che. temAM saudharmendranA lokapAla devonA Abhiyogika devonI zreNio che. mahAvidehakSetranI 32 vijayomAM paNa A ja rIte 1-1 vaitAdyaparvata che. temanI laMbAI vijayanI pahoLAI jeTalI che. vaitADhya parvata Toca bhAga pa yojanaY N5 yojana / 10 yojanA 10yojanaYYN10yojana 10 yojana N10yojana dakSiNa 30 yojanA uttara 10 yojanaYYYAVAS 1) yojana 10 yojana 10YYY 50 yojanayyytao yo.YYYYYyyo. * devakuru-uttarakuru - mahAvidehakSetranI madhyamAM goLAkAra meruparvata che. meruparvatathI dakSiNamAM ane niSadhaparvatathI uttaramAM devakuru che. niSadhaparvatanA uttara cheDAthI devamuramAM sAdhika 834 47 yojana jaIe eTale sItAdAnadInA pUrva kinAre vicitrakUTa parvata che ane pazcima kinAre citrakUTa parvata che. te 1,000 yojana UMcA che. temano mULamAM 10yojana
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaitADhya parvata Abhiyogika devonI zreNinI mekhalA chU vidyAdhara zreNinI mekhalA 10 yojana vistRta dakSiNa taraphanI be mekhalA jevI ja uttara taraphanI be mekhalA che. pa yojana OM caDhatAM zikhara 10 yojananI bIjI mekhalA yojana caDhatAM A D 10 yojana 6, punaH 10 caDhatAM pahelI mekhalA vaitADhya parvatanuM citra 137
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 devakura-uttarakuru vistAra 1,000 yojana che. temano uparano vistAra 500 yojanA che. citrakUTa-vicitrakUTa parvatothI sAdhika 834 47 yojana uttaramAM jatA niSadha draha che. tyAMthI sAdhika 834 4/7 yojana uttaramAM jatA sUra draha che. tyAMthI sAdhika 834 47 yojana uttaramAM jatA devakuru draha che. tyAMthI sAdhika 834 47 yojanA uttaramAM jatA sulasa draha che. tyAMthI sAdhika 834 4/7 yojana uttaramAM jatA vidyubha draha che. devakura vidyu--bha-somanasa A be gajadaMtagirithI vIMTAyela che. niSadha parvata uparathI paDatI sItodAnadI A drahonI madhyamAM thaIne vahe che. te devakuranA pUrva-pazcima be bhAga kare che. temAMthI pazcimAInI madhyamAM zAlmalIvRkSa che. mahAvidehakSetramAM meruparvatathI uttaramAM ane nIlavaMtaparvatathI dakSiNamAM uttarakura che. nIlavaMtaparvatanA dakSiNa cheDAthI uttarakuramAM sAdhika 834 47 yojana jaIe eTale sItAnadInA baMne kinAre 1-1 yamaka parvata che. te citrakUTa-vicitrakUTa parvatanI samAna che. tyAMthI sAdhika 834 47 yojana dakSiNamAM jatA nIlavaMta draha che. tyAMthI sAdhika 834 47 yojana dakSiNamAM jatA uttarakuru draha che. tyAMthI sAdhika 834 4/7 yojana dakSiNamAM jatA caMdra draha che. tyAMthI sAdhika 834 4/7 yojana dakSiNamAM jatA airAvata draha che. tyAMthI sAdhika 834 4/7 yojana dakSiNamAM jatA mAlyavaMta draha che. uttarakuru gaMdhamAdana-mAlyavaMta A be gajadaMtagirithI vIMTAyela che. nIlavaMta parvata uparathI paDatI sItAnadI A drahonI madhyamAM thaIne vahe che. te uttarakurunA pUrva-pazcima be bhAga kare che. temAMthI pUrvArdhanI madhyamAM jaMbUvRkSa AveluM che. A 10 drahonI pUrva-pazcima baMne dizAmAM 10-10 yojana dUra 10-10 parvato che. kula 200 parvato che. Ane kaMcanagiri kahevAya che.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 devakuru, uttarakuru vagerenuM citra devakuru, uttarakuru, gajadaMtaparvata, citra-vicitra parvata, yamaka parvata tathA 200 kaMcanagiri AMAAVAA 4CO 3 uttarakuru. devakuru | ba | zAlmalIvRkSa, O 2 A citramAM 4 gajadaMta parvato, citra vicitra-parvato tathA yamaka parvato ane baso kaMcanagiri batAvyA che. mahAvidehakSetrano A madhya pradeza che. vadhArAmAM dasa draho (sarovaro) tathA niSadha-nIlavaMtamAMthI nIkaLIne meruthI vaLIne pazcima tathA pUrva tarapha jatI sItodA ane sItA nadI, temaja jaMbUvRkSa ane zAlmalIvRkSa paNa batAvela che. sarovaranA kAMThe jhINA jhINA TapakA kaMcanagirinA che. naM. 1-citrakUTa parvata naM. 3yamakagiri naM. ra-vicitrakUTa parvata naM. 4-yamakagiri
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 mahAvidehakSetra devakuru-uttarakuranI pahoLAI 11,84ra yojana 2 kaLA che. * mahAvidehakSetra - meruparvatanI pUrvamAM pUrva mahAvidehakSetra che ane pazcimamAM pazcima mahAvidehakSetra che. sItA-sItAdA nadIonA kAraNe A baMne vibhAganA uttara-dakSiNa ema be-be vibhAga thAya che. A dareka vibhAgamAM 8 vijaya, 4 vakSaskAraparvata ane 3 aMtaranadI che. pahelA vijaya Ave, pachI vakSaskAraparvata Ave, pachI vijaya Ave, pachI aMtaranadI Ave. A krame AgaLa paNa jANavuM. mahAvidehakSetramAM kula 32 vijaya che. cakravartIne jItavA yogya ane bhogavavA yogya kSetra te vijaya. sItA nadI pUrva samudrane maLe, tyAM tenA baMne kinAre 1-1 vanamukha che. sItAdA nadI pazcima samudrane maLe, tyAM tenA baMne kinAre 1-1 vanamukha che. sAdhvIjI pAse sAdhuoe kAMIpaNa kAma karAvavuM nahIM, ane sAdhue potAnA kAmo dA.ta. pAtarA raMgavA, sAMdhavA vagere zIkhI levA, jyAM sudhI na zIkhAya tyAM sudhI oghA, ThavaNI jevA azakya kAmo mukhya spardhakapatioe sthAnika pauDha zrAvaka dvArA sAdhvIjI pAse karAvI levA, paNa sAdhuoe sAdhvInA saMparkamAM AvavuM nahIM. sAmAnya saMyogomAM 15 divasa pahelA kApa kADhavo nahIM, sivAya lUNA, jhoLI, kherIyu jevA kapaDA. dezanA vyavahArapradhAna ApavI ane vyavahAramAM prANa pUravA mATe bhAva samajAvavo. * mANasa svAthya avagaNI paisA banAve che, pachI svAthya sAcavavA te paisA kharce che. * jene badalI na zakAya tene svIkArI levuM joIe. * gurubahumAnathI paramaguruno saMyoga thAya che.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvidehakSetranuM citra 141 mahAvidehakSetra nIlavaMta parvata uttara sItAdA nadI sItA nadI ** niSadha parvata mahAvidehakSetranA citranI samaja : jaMbUdvIpanA madhya bhAgamAM rahela mahAvidehakSetranuM A judu svataMtra citra che. AmAM 1 thI 32 AMkaDAvALI 32 vijayo che. * A nizAnIvALA 16 vakSaskAra parvato che. -----= A nizAnIvALI 12 aMtaranadIo che. citramAM cAre cheDe vijayonI pachI eka eka vanakhaMDa che. = vanakhaMDa vacce meru parvata, sAtodA nadI, sItA nadI, cAra gajadaMta parvato, vagere che. ka = gaMdhamAdana gajadaMta parvata, ba = mAlyavaMta gajadaMta parvata, Da = vidyu--bha gajadaMta parvata, a = somanasa gajadaMta parvata
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 kUTo, varSadhara parvato uparanA draho * kUTo - vaitAdyaparvato upara 9-9 kUTo (zikharo) che. laghuhimavaMtaparvata ane zikharI parvata upara 11-11 phUTo che. mahAhimavaMtaparvata ane rukSmIparvata upara 8-8 kUTo che. niSadhaparvata ane nIlavaMtaparvata upara 9-9 kUTo che. somanasa ane gaMdhamAdana gajadaMtaparvato upara 7-7 kUTo che. vidyu--bha ane mAlyavaMta gajadaMtaparvato upara 9-9 kUTo che. vakSaskAraparvato upara 4-4 kUTo che. * varSadhara parvato uparanA draho - || ha | kayAparvata| devIno | laMbAI | pahoLAI | nIkaLatI | nadI kayA upara che?| vAsa | (yojana) | (yojana)| nadI | kSetramAM che? 1 padma | laghuhimavaMta zrIdevI 1,000, 500 /gaMgA bharata bharata rohitAzA | himavaMta siMdhu ja mahApadma |mahAhimavaMta priIdevI 2,00| 1,000 |rohitA | himavaMta harikAMtA harivarSa | jha 3| tigicchiniSadha kRitidevI 4,00, 2,000 | harisalilA harivarSa sItodA mahAvideha | * kesarI | nIlavaMta | kIrtidevI 4,000| 2,000 | | sItA nArIkAMtA | mahAvideha 2myaka | 4 sukSmI 5) mahA paMDarIka | 6 | puMDarIka |zikharI | buddhidevI 2,000 1,000 narakAMtA ramyaka rukmIkUlA hiraNyavaMta lakSmIdevI 1,000500 hiraNyavaMta raphatavatI | airAvata raphatA | airAvata _ lasaMgrahaNimAM tigicchidrahamAM dhIdevIno vAsa kahyo che.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 nadIo, vRttavaitADhya parvato * nadIo - padmadrahanA pUrvatoraNathI gaMgAnadI nIkaLe che, te gaMgAvartanakUTa pAse ra gAu AgaLathI vaLAMka laIne dakSiNa tarapha vahI parvatanA cheDA sudhI AvI jallikAmAMthI gaMgAprapAtakuMDamAM paDe che. pachI te uttarabharatArdhamAM dakSiNa tarapha vahe che. pachI khaMDaprapAtaguphAnI pUrva bAjue vaitADhyane nIcethI bhedI, te dakSiNabharatArthanA madhyabhAgathI pUrva tarapha vaLe che ane pUrva samudrane maLe che. padmadrahanA pazcima toraNathI siMdhu nadI nIkaLe che. te siMkhvAvartanakUTa pAse 2 gAu AgaLathI vaLAMka laIne dakSiNa tarapha vahI parvatanA cheDA sudhI AvI jIdvikAmAMthI siMdhuprapAtakuMDamAM paDe che. pachI te uttarabharatArdhamAM dakSiNa tarapha vahe che. pachI timisrAguphAnI pazcima bAjue vaitADhyane nIcethI bhedI, te dakSiNabharatArthanA madhyabhAgathI pazcima tarapha vaLe che ane pazcima samudrane maLe che. ratA nadInI badhI hakIkta gaMgAnadI pramANe jANavI. raktavatI nadInI badhI hakIkata siMdhu nadI pramANe jANavI. zeSa nadIomAMthI kSetranI dakSiNa taraphanA drahomAMthI nIkaLatI nadIo uttara tarapha vahe che. te meruparvata ke vRttavaitAdyaparvatathI pazcima tarapha vaLI kSetranA be bhAga karI pazcima samudrane maLe che. kSetranI uttara taraphanA drahomAMthI nIkaLatI nadIo dakSiNa tarapha vahe che. te meruparvata ke vRttavaitAdyaparvatathI pUrva tarapha vaLI kSetranA be bhAga karI pUrvasamudrane maLe che. *vRttavaitADhya parvato - himavaMta kSetra, hiraNyavaMta kSetra, harivarSa kSetra, ramyaka kSetranI madhyamAM goLAkAra vRttavaitADhya parvato che. temanA nAma kramaza: zabdApAtI, vikaTApAtI, gaMdhApAtI, mAlyavaMta che. te sarvatra
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 jaMbUdIpanI mahAnadIonuM citra jaMbudvIpanI mahAnadIo raktavatI 2ktA - airAvatakSetra AARvatatra hiraNyavata raphamIlA 2myaka narakatA nArIkAttA mahAvideha sItA sItodA harivarSa harisalilA harikAMtA himavaMta kSetra rohitA rohitAzA -bharatakSetra siMdhu gaMgA T varSadhara parvata ----=mahAnadIo - sarovaro 0 vRttavaitAdya tathA meru nadInA kuMDo
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvideha kSetranI eka vijayanuM citra 145 mahAvidehakSetranI eka vijaya niSadha nIlavaMta parvata O ( vRSabhakUTa 4 khaMDa 3 khaMDa Upa khaMDa vai0 tA pahoLAI 2,212-7, 8 yojana vijayanI laMbAI 16,592-2 / 19 yojana 6 khaMDa vijaya mahAnadI siMdhu vijaya mahAnadI gaMgA) mahAnadI D E D prabhAsa varadAna mAgadha mahAvidehakSetranI 1 vijayanuM A citra che : temAM madhyamAM dIrgha vaitADhya che. batrIse vijayamAM A rIte dIrgha vaitADhyo che. temaja bharata, airAvata kSetranI barAbara madhyamAM paNa eka eka vaitADhya parvata che. (je pUrvenA citramAM batAvela che. A uparAMta dareka vijayamAM vRSabha kUTo tathA mAgadha, varadAma ane prabhAsa nAmanA tIrthonuM sthAna paNa batAvela che.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvA, ISu, dhanu:pRSTha, bAhA vagere 146 1,000 yojana pahoLA ane 1,000 yojana UMcA che. * vRSabhakUTa - bharatakSetra, bhairavatakSetra ane 32 vijayomAM vaitADhyaparvatathI uttara-dakSiNa ema be vibhAga thAya che. dareka vibhAgamAM gaMgAsiMdhu ke raktA-rastavatI nadIthI 3-3 khaMDa thAya che. kula cha khaMDa thAya che. AmAMthI uttara taraphanA madhyakhaMDamAM 1-1 vRSabhakUTa che. jIvA, Isu, dhanu:pRSTha, bAhA vagere - jIvA - pUrva-pazcima laMbAIne jIvA kahevAya che. bhASa dhanu:pRSTha - jIvAnA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhInA vartuLAkAra aMtarane dhanuHpRSTha kahevAya che. moTI jIvA nAnI vA By dhanu pRSTha bhASA iyu - jIvAnA madhyabiMduthI dhanuHpRSThanA madhyabiMdu sudhInA aMtarane isu kahevAya che. bAhA - moTI jIvAnA eka cheDAthI nAnI jIvAnA te ja dizAnA cheDAnA vartuLAkAra aMtarane bAhA kahevAya che. paridhi, kSetraphaLa, jIvA, iyu, dhanu:pRSTha, bAhA lAvavA mATenA karaNo - (1) jaMbUDhIpanI paridhi - vRttanI paridhi = pahoLAIx10 jaMbudrIpanI paridhi = 1,00,000 X 1,00,000 X 10 = 1,00,00,00,00,000
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbudvIpanI piridha 147 = 3,16,227 yojana 3 gAu 128 dhanuSya 13 1/2 aMgulathI adhika 3,16,227 yojana 3 + 3 61 + 1 626 + 6 6322 + 2 63242 + 2 632447 + 7 632454 1 yojana 484471 x 4 1930884 1 gAu : .. 40522 4 2000 81044000 100000000000 -) - 0100 = 4 gAu 61 03900 --3756 = 014400 -12644 = 2000 dhanuSya 0175600 -126484 04911600 -4427129 0484471 632454 -- 3 gAu 1930884 1897362 0040522 128 dhanuSya 632454) 81044000 - 632454 1779860 -1264908 - 05149520 5059632 0089888
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 jaMbUDhIpanuM kSetraphaLa 1 dhanuSya = 96 aMgula .. 89888 x96 pa39328 +8089920 8629248 13 aMgula 632454) 8629248 - 632454 2304708 - 1897362 0407346 1 aMgula = 2 ardhagula 407346 1 ardhagula 632454) 814692 - 632454 x 2 182238 814692 (2) jaMbudvIpanuM kSetraphaLa - vRttanuM kSetraphaLa = paridhi x pahoLAI jabUdvIpanuM kSetraphaLa = 3,16,227 yojana 3 gAu 128 dhanuSya 13 aMgulathI adhika x 1,900 = 3,16,227 yojana 3 gAu 128 dhanuSya 13 aMgulathI adhika x 25,OOO = 7,90,56,94,150 yojana 1 gAu 1,515 dhanuSya 60 aMgulathI adhika * saMyamajIvananI mUDI- sattva, zraddhA, samarpaNa * je jAge che te jIte che.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbUdvIpanuM kSetraphaLa 149 316227 * 25OOO 1581135OOO + 632454OOOO 7905675000 yojana 25,000 x 3 75,000 gAu 4 gAu = 1 yojanA ( 75,OOO . 75,000 gAu = 10 - yojana = 18,750 yojana 25,000 x 128 8,000 dhanuSya =1yojana _ _32,O,OOOyojana 8,000 ra00000 .32,,000dhanuSyaH + 25OOOOO = 400 yojanA 320OOO0 dhanuSya 25,000 x 13.5 1,92,000 aMgula = 1 gAu 125000 : 3,37,500 75OOOO + 25OOOOO 337500.0 aMgula 1,92,000 gAu = 11,45,500 1,92,00gAu yuddhanA morace laDavA gayela sainikane gAphela rahevuM na paravaDe. tema sAdhune pramatta (pramAdI) rahevuM na paravaDe.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 jaMbUdIpanuM kSetraphaLa - - - 1 gAu 1,92,000) 3,37,500 - 1,92,000 1,45,500 aMgula 96 aMgula = 1 dhanuSya - 1,45,500 . 1,45,500 aMgula = - = = 1,515 dhanuSya 96 1,515 96) 145500 0495 -480 015) - 96 0540 -480 60 aMgula 7,90,56,75,OOO + 18,750 + 800 7,90,56,94,150 yojanA 1 gAu 1,515 dhanuSya 60 aMgulathI adhika * kacaro AvatA AMkha baMdha thaI jAya che. tema nabaLA vicAro AvatA mana baMdha thaI javuM joIe.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 jIvA lAvavA mATenuM karaNa (3) jIvA lAvavA mATenuM karaNa - jIvA = (jabUdvIpanI pahoLAI - iSa) * iSa 44 bharatakSetranI, uttarabharatakSetranI, airAvatakSetranI ane uttaraairAvatakSetranI jIvA = (1,00,000 yojana- 10,000 kaLA) x 10,000 x 4 V(19,00,000- 10,000) * 10,000 x 4 V18,90,0004 10,000 x 4 V18,90,00,00,000 x 4 = 75,60,00,00,000 = sAdhika 2,74,954 kaLA = sAdhika 14,471 yojana 5 kaLA 2,74,954 kaLA 2 | 75600000000 + 2 4 3pa6 + 7 544 + 4 5489 + 9 54985 + 5 549904 + 4 549908 329 02700 - 2176 052400 - 49401 029990 - 274925 02497500 - 199616 0297884 kaLA
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 152 // = = - 14,471 yojana 274954 19 084 - 76 (4) iSu lAvavA mATenuM karaNa - 089 76 135 133 0024 * 19 05 kaLA - Isu = bharatakSetranuM, uttarabharatakSetranuM, auravatakSetranuM, uttaraairavatakSetranuM iSa jaMbudrIpanI pahoLAI - / jaMbudrIpanI pahoLAI - (jIvA) re ISu lAvavA mATenuM ka2Na 19,00,000 - (19,00,000) - (sA. 2, 74,954)2 ra 19,00,000 - 236,10,00,00,00,000 - 75,60,00,00,000 ra = 19,00,000 - 35,34,40,00,00,000 2 19,00,000 - 18,80,000 2 10,000 = 526 yojana 6 kaLA 20,000 2
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanuM pRSTha lAvavA mATenuM karaNa 153 28 + 8. 36,10,00,00,00,000 - 75,60,00,00,000 35,34,40,00,00,000 10,80,000 3534400000000 -1 253 |-224 02944 + 8 -2944 3760000 (5) dhanupRSTha lAvavA mATenuM karaNa - dhanu pRSTha = (Iyu) 46 + (jIvA) bharatakSetranuM, uttarabharatakSetranuM, airAvatakSetranuM ane uttaraairAvatakSetranuM dhanupRSTha 368 = 4 (10,000) 46+ (sA. 2, 74,954)* = 10,00,00,000 x 6+ 75,60,00,00,000 = , 60,00,00,000 + 75,60,00,00,000 = / 76, 20,00,00,000 = sAdhika 2,76,043 kaLA = sAdhika 14,528 yojana 11 kaLA
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 ra |3 4| +da 5520 +o 55204 + 4 552083 +3 552086 2,76,043 kaLA 76200000OOO -4 362 -329 03300 - 3276 -- 002400 - 0000 - 240000 -220816 19 01918400 - 1656249 0262151 - 1 14,528 yojana 276043 19 086 76 100 - 95 - 0054 - 38 - 163 - 152 bharatakSetra vagerenuM dhanuHpRSTha 011 kaLA
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbUdrIpanI pahoLAI lAvavAnuM karaNa (6) jaMbUdrIpanI pahoLAI lAvavAnuM karaNa - (jIvA)ra jaMbudvIpanI pahoLAI = jaMbudrIpanI pahoLAI = iSu bharatakSetranI jIvA = sAdhika 2,74,954 kaLA bharatakSetranuM iyu = 10,000 kaLA = (75,60,00,00,000) 4 + (iSu)ra (sA.2,74,954)2 19,00,00,00,000 10,000 = 19,00,000 kaLA = 1,00,000 yojana + (10,000) 10,000 10,000 18,90,00,00,000 + 10,00,00,000 10,000 + (10,00,00,000) 155 * sAdhue mAikamAM bolavuM nahIM, phoTA paDAvavA nahIM. brahmacaryanA-sadAcAranA adbhuta mIThA phaLo joitA hoya, to sahanazakti vadhArIne paNa gurukuLavAsane vaLagI rahevuM joIe.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 (7) bAhA lAvavAnuM karaNa - bAhA = moTu dhanuHpRSTha - = nAnu dhanupRSTha 2 laghuhimavaMtaparvatanI bAhA = sA.25,230 yo. 4 ka. - bAhA lAvavAnuM karaNa sA. 14,528 yo. 11 ka. 2 10,701 yo. 12 ka. ra = 5,350 yo. 15 1/2 ka. A karaNo pramANe badhA kSetro, parvato vagerenA paridhi vagere jANI levA. vizeSa jijJAsuoe bRhatsetrasamAsa-laghukSetrasamAsanuM avagAhana karavuM. brahmacarya vinAno tyAgI ane svadArAsaMtoSarUpa ziyaLa vinAno gRhastha AlokamAM pagale-pagale apamAna, apayaza, tiraskAra vagere pAme che ane paralokamAM narakAdi durgatinI kAramI pIDAo pAme che. maithunasaMjJA cAra kAraNoe udbhave che (1) zarIramAM mAMsa tathA lohInI puSTi thavAthI. (2) mohanIyakarmanA udayathI. (3) bhogavilAsanI kathA karavAthI ke sAMbhaLavAthI ane (4) maithuna saMbaMdhI ciMtana karavAthI mATe A cAreyano nigraha karavo jarUrI che.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbUdvIpanA kSetra-parvatanA pahoLAI, ISa ane jIvA | 12) pahoLAI krama kSetra-parvata yojanA T kaLA kaLA. yojanA | kaLA kaLA | yojanA | kaLA kaLA dakSiNa bharatakSetra 238 4,525 238 4,525 | sA.9748 5 12 sA. 1,85,224 dakSiNa airAvatakSetra 238| 3| 4,525 238 4,525) sA.9748 sA. 1,85,224 bharatakSetrano 50| | 950 288 5,475) sA.10,720 11 sA. 2,03, 691) vaitADhya parvata airAvatakSetrano 50| - 950| 288 | 3, 5,472 sA.10,720 11| sA. 2,03,691 vaitADhya parvata uttara bharatakSetra 2385 35 4,para5] 526 10,000 sA.14,471 sA.2,74,954 | uttara airAvatakSetra | 238| 3| 4,525 526 10,000| sA.14,471 sA.2,74,954 laghuhimavaMtaparvata | 1,052 12 20,000 1,578 | | 18] 30,000 | sA.24,932 1/2 sA.4,73,708 | zikharI parvata - 1,05ra 12 20,000 1,578 18| 30,000| sA.24,932 1/2| sA.4,73,708 himatakSetra 2,105 5| 40,000 3,684 4 70,000| sA.37,674 15 sA.7,15,821) 10 | hiraNyavaMtakSetra | 2,105 5, 40,000 3,684 | 4, 70,000| sA.37,674 15 sA.7,15,821 11 | mahAhimavaMtaparvata, 4,210] 10, 80,000, 7,894| 14] 1,50,000| sA.53,931 sA.10,24,695 12 | rukamI parvata | 4,210 10| 80,000 7,894 14] 1,50,000 sA.53,931 | | sA.10,24,695) 13 | harivarSakSetra 8,421|1|1,60,000 16,315 15] 3,10,000| sA.73,901, 17| sA.14,04,136 1/2 jaMbudvIpanA kSetra-parvatanA pahoLAI, ISa ane jIvA 157 14 | ramyakatra 8,421, 1/1,0,000 12,315 15/3,10,000| tA.73,901|7| sA.14,04,136 1/2
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama 15 niSadhaparvata 16 | nIlavaMtaparvata 17| dakSiNa ardha mahAvidehakSetra 18 kSetra-parvata ma uttara ardhamahAvidehakSetra kSetra-parvata dakSiNabharatakSetra dakSiNaairavatakSetra yojana 16,842 16,842 16,842 16,842 pahoLAI kaLA 2 2 1 2 3 bharatakSetrano vaitADhyaparvata (1lo khaMDa) 4 | airavatakSetrano vaitADhyaparvata (1lo khaMDa) 5 uttarabharatakSetra 6 uttaraairavatakSetra 7 | laghuhimavaMtaparvata 2 ra yojana 3,20,000 33,157 3,20,000 33,157 3,20,000 50,000 kaLA 3,20,000 50,000 UI kaLA 17 17 kaLA yojana 6,30,000 sA.94,156 6,30,000 sA.94,156 9,50,000 1,00,000 jaMbudrIpanA kSetra-parvatanA dhanuHpRSTha, bAhA ane UMcAI dhanu pRSTha yojana kA sA.9,766 ' sA.1,85,555 sA.9,766 1 sA.1,85,555 sA.10,743 15 sA.2,04,132 sA.10,743 15 sA.2,04,132 sA.14,528 11 sA.2,76,043 sA.14,528 11 sA.2,76,043 sA.25,230 4 sA.4,79,374 9,50,000 1,00,000 yojana sA.488 sA.488 sA.1,892 sA.1,892 sA.5,350 Ciel kaLA vA kaLA kaLA ra sA.17,88,966 2 sA.17,88,966 19,00,000 kaLA 19,00,000 16 1/2 sA.9,288 1/2 16 1/2 sA.9,288 1/2 7 1/2 sA.35,955 1/2 7 1/2 sA.35,955 1/2 15 1/2 | sA.1,01,6651/2 UMcAI yojana 10 10 100 158 jaMbudvIpanA kSetra-parvatanA dhanuHpRSTha, bAhA ane UMcAI
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama kSetra-parvata 10 10 11. dhanu pRSTha bAhA UMcAI yojana kaLA kaLA yojanA | kaLA | kaLA yojana sA.25,230 sA.4,79,374 | sA.5,350 | 15 1/2| sA.1,01,665 1/2] 100 sA.38,740 sA.7,36,070. sA.6,755 3| sA.1,28,348 sA.38,740 10 sA.7,36,070 sA.6,755 sA. 1,28,348] sA.57,293 10 sA.10,88,577 sA.9,276 | 9 1/2 | sA.1,76,253 1/2] 200 sA.57,293. 10. sA.10,88,577 sA.9,276 9 1/2 | sA.1,76,253 1/2] 200 sA.84,016 sA.15,96,308 sA.13,361 ( 6 1/2 | sA.2,53,865 1/2 sA.84,016 - 4 | sA.15,96,308 | sA.13,361 | 6 1/2| sA.2,53,865 1/2 sA.1,24,346 sA.23,62,583 | sA.20,165 2 1/2 | sA.3,83,137 1/2T400 sA.1,24,346 sA.23,62,583 | sA.20,165 | 2 1/2 | sA.3,83,137 1/2T400 sA.1,58,113 | 16 1/2 sA.30,04,163 1/2 | sA.16,883] 13 1/4] sA.3,20,7901/4 zikharI parvata || himavaMtakSetra hiraNyavaMtakSetra mahAhimavaMtaparvata 12 | rukimaparvata 13 harivarSakSetra 14 ramyakakSetra | 15 | niSadhaparvata 16 | nIlavaMtaparvata 17 | dakSiNa ardha mahAvidehakSetra 18 | uttara ardha | mahAvidehakSetra 19 | bharatakSetrano vaitAdyaparvata (rajo khaMDa) 20 | airAvatakSetrano vaitAdyaparvata (rajo khaMDa) bharatakSetrano vaitAdyaparvata (3jo khaMDa) airAvatakSetrano vaitAdyaparvata (3jo khaMDa) jebUdvIpanA kSetra-parvatanA dhanupRi, bAhA ane UMcAI sA.1,58,113 | 16 1/2 (sA.30,04,163 1/2 | sA.16,883 [ 13 1/4 | sA.3,20,790 1/4 9 | 159
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbUdvIpanA kSetra-parvatanA prataragaNita, ghanagaNita ane zenA banelA che? te 160 krama kSetra-parvata pragaNita ghana-gaNita zenA banelA che?' yojana kaLA kaLA yojanA soni | dakSiNa bharatakSetra sA. 18,35,485 12 6/19 sA.66,26,10,319 2] uttara bharatakSetra sA. 18,35,485 126/19 sA.66,26,10,319 3bharatakSetrano sA.5,12,307 12 sA.97,33,845 sA.51,23,076 cAMdIno vaitAdyaparvata (1lo khaMDa) 4] airAvatakSetrano sA.5,12,307 12 sA.97,33,845 sA.51,23,076 cAMdIno vaitAdyaparvata (1lokhaMDa)| | uttara bharatakSetra sA.30,32,888] 12 11/19| sA.1,09,48,72,807. 6| uttara airAvatakSetra | sA.30,32,888] 12 11/19 | sA.1,09,48,72,807 laghuhimavaMtaparvata | | 2,14,56,971 8 10/19 | sA.7,74,59,66,692) 2,14,56,97,114|16 12/19 pILA suvarNano | 8 | zikharI parvata 2,14,56,971 8 10/19 | sA.7,74,59,99,9922,14,56,97,114|19 12/19) pILA suvarNano himavaMtakSetra sA.6,72,53,145 58/19 | sA.24,27,83,85,448 10| hiraNyavaMtakSetra sA.6,72,53,145 58/19 | sA.24,27,83,85,448 11] mahAhimavaMtaparvata | 19,58,68,186 sA.70,70,84,15,340/39,17,36,37,30812/19 pILA suvarNano | 12] 2mIparvata | 19,58,68,186] 105/19 | sA.70,70,84,15,340 39,17,36,37,30812/19 sapheda suvarNano | | | PI - jabUdvIpanA kSetra-parvatanA prataragaNita, ghanagaNita * bhUtakALamAM ArAdhanAne lakSya banAvavAnI badale ApaNe anukULatAne ja lakSya banAvI. * saMpatti sArI rIte jIvavA ya na de ane sArI rIte maravA ya na de.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ yojanA kaLA kA prataragaNita ghanagaNita kama kSetra-parvata zenA banelA che? | yojanA |kaLA | 13 harivarSakSetra sA.54,47,73,870 7|sA.1,96,66,33,67,203 14 ramyakakSetra sA.54,47,73,870 7 |sA.1,96,66,33,67,203 | 15 niSadhaparvata | 1,42,54, 66,569 18 sA.5,14,59,34,31,746 | 5,70,18,66, 27,979| - | tapanIya (lAla) suvarNano 16 nIlavaMtaparvata 1,42,54,66,569 18 sA.5,14, 59,34,31,746 | 5,70,18,66, 27,979| - vaiDUryaratnano 17 dakSiNa arthamahA- sA.1,63,57,39,302/1015/19 sA.5,90,50,18,88,227 videhakSetra 18 |uttara adhUmahA- sA.1,63,57,39,302/1015/19 sA.5,90,50,18,88, 227 videhakSetra 19 bharatakSetrano | sA.3,07,384 sA.58,40,307 sA.30,73,845/15 cAMdIno vitAThyaparvata (rajo khaMDa) | 20 airavatakSetrano sA.3,07,384 sA.58,40,307 sA.30,73,84515 cAMdIno vitAsyaparvata (raje khaMDa) | 21 bharatakSetrano vaitAdya- sA.1,02,461 sA.19,46,769 sA.5,12,307/12 cAMdIno parvata (3jo khaMDa) | 22 aiirAvatakSetrano vaitADhyana sA.1,02,461 sA.19,46,769 sA.5,12,307/12 | cAMdIno parvata (3jo khaMDa) jaMbUdvIpanA kSetra-parvatanA prataragaNita-ghanagaNita 1 * saMsAra ! doDAve......bhaTakAve...........rakhaDAve............rIbAve ane aMte.... mAre. 161
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 dhAtakIkhaMDa ane puSkaravarArdha dvIpanA meruparvato naMdana 500 yo. 'smo dhAtakIkhaMDa ane puSkaravarArdhadvIpanA meruparvatonuM citra 1000 yo. UMDAI sauma. 55,500 yo. UMcAIe sauma. vana (sely -+-a * 000'60h latit) pAMDuka vana 1000 yo. 28,000 yo. repeo| pAMDukavana 3800 yo. saumanasa vistAra vana mULa 9500 yo. vistAra v/ naMdanavane 9350 yo. vistAra sama-bhUtala 9400 yo. vistAra sarva uMcAI 85,000 yojana vana
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAtakIkhaMDa dvIpa 163 * dhAtakIkhaMDa dIpanA ane puSkaravarArdha dIpanA meruparvato - dhAtakIkhaMDamAM be meruparvata che. puSkaravarArdhadvIpamAM be meruparvata che. te 84,000 yojana UMcA che ane 1,000 yojana UMDA che. temanI bhUmitale pahoLAI 9,400 yojana che. temanA 3 kAMDa che. 1) pahelo kAMDa bhUminI nIce 1,000 yojana UMDo che. 2) bIjo kAMDa bhUminI upara 56,000 yojana UMco che. 3) trIjo kAMDa bIjA kAMDanI upara 28,000 yojana UMco che. meruparvatanI taLeTImAM bhadrazAlavana che. tyAMthI pa00 yojana upara jatA cAre bAjuthI 500 yojanano khAMco paDe che. temAM 500 yojana pahoLuM naMdanavana che. tyAMthI pa5,500 yojana upara jatA cAre bAjuthI 500yojanano khAMco paDe che. temAM 500yojana pahoLuM saumanasavanache. tyAMthI 28,000yojana upara jatA meruparvatanuM uparItala Ave che. temAM 494yojana pahoLu pAMDukavana che. meruparvatano uparano vistAra 1,000 yojana che. pAMDukavananI madhyamAM 40 yojana UMcI, mULamAM 12 yojana pahoLI, vacce 8 yojana pahoLI, upara 4 yojana pahoLI cUlikA che. * dhAtakIkhaMDa dviIpa - (sUtra-3/12) te lavaNasamudranI cAre bAju vIMTAyela che. te 4,00,000 yojana vistAravALo che. tenI uttaramAM ane dakSiNamAM uttara-dakSiNa 4,00,000 yojana lAMbA, pUrva-pazcima 1,000 yojana pahoLA, 500 yojana UMcA 1-1 iSpAkAra parvato che. tenAthI dhAtakIkhaMDa dviIpanA pUrvArdha ane pazcimAI ema be bhAga thAya che. dareka bhAgamAM 7 kSetro ane 6 varSadharaparvato che. temanA nAma ane krama pUrve kahyA D bRhaetrasamAsanI gAthA 493mAM Ane iSakAraparvato kahyA che.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 dhAtakIkhaMDanuM citra - dhAtakIkhaMDa airAvata kSetra airAvata kSetra hiraNyavaMta kSetra hiraNyavaMta kSetra) 2myaka kSetra mahAvidehI Ta mahAvideha lavaNa samudra - harivarSa kSetra harivarSa kSetra himavaMta kSetra bharata kSetra bharata kSetra himavaMta kSetra kAlodavi samudra puSkaravarAITIpa (1) ISpAkAra parvata, (2) zikharI parvata, (3) rukti parvata, (4) nIlavaMta parvata, (5) niSadha parvata, (6) mahAhimavaMta parvata, (7) laghuhimavaMta parvata, (8) ISpAkAra parvata, (9) laghuhimavaMta parvata, (10) mahAhimavaMta parvata, (11) niSadha parvata, (12) nIlavaMta parvata, (13) rukmi parvata, (14) zikharI parvata.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSkaravarArdhadIpa 165 mujaba che. cakranA ArAnA AkAranA varSadharaparvato che. cakranA ArAnA chidranA AkAranA kSetro che. badhA varSadharaparvatonI UMcAI niSadhaparvatanI UMcAI samAna eTale ke 400 yojana che. dhAtakIkhaMDadvIpamAM jaMbUdvIpa karatA bamaNA kSetro, parvato, nadIo vagere che. * puSkaravarArdha dvIpa - (sUtra-3/13) puSkaravarArdha dvIpanI badhI hakIkata dhAtakIkhaMDa dvIpanI jema jANavI. te kAloda samudrane vIMTAyela che. teno vistAra 8,00,000 yojana che. temAM kSetro, parvato vagere jaMbUdvIpa karatA bamaNA che. puSkaravarAI dvipanA be vibhAga che- atyaMtara puSkaravarArdhadvIpa ane bAhya puSkaravarArdhadvIpa. A banne vibhAgo cAra lAkha yojana pahoLA che. atyaMtara puSkaravarArdha dvIpa pachI bAkInA bAhya puSkaravarArdha dviIpamAM suvarNamaya mAnuSottaraparvata che. te 1,721 yojana UMco ane 430 1/4 yojana UMDo che. te mULamAM 1,022 yojana pahoLo che, vacce 723 yojana pahoLo che ane upara 424 yojana pahoLo che. te beThelA siMhanA AkArano che. * he kAma ! tAruM utpattisthAna jANuM chuM ke tuM vicAramAMthI udbhave che. to huM kAmavAsanAno vicAra nahIM karuM. eTale tuM paNa janmI ja nahIM zake. A uparathI spaSTa che ke manane evA vicAromAM na javA devuM joIe. paNa navaruM mana tyAM gayA vinA rahe nahIM. tethI manane eka kSaNa paNa navaruM na paDavA devA mATe ene zAstrapadArthonI pavitra vicAraNAmAM ramatuM rAkhavuM joIe. A brahakSetrasamAsanI gAthA 526mAM dhAtakIkhaMDanA varSadharaparvatonI UMcAI jaMbUdIpanA varSadharaparvatonI UMcAI tulya kahI che.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 puSkaravarArdhadvIpa puSkaravarArdhadvIpa mAnuSottara parvata airAvata kSetra airAvata kSetra 8 hiraNyavaMta kSetra | hiraNyavaMta kSetra 2myaka kSetra ramyaka kSetra mahAvidehI mahAvideha kSetra parvata jaMbudvIpa, lavaNa samudra dhAtakI khaMDa, kAlodadhi samudra harivarSa kSetra harivarSa kSetra himavaMta kSetra ( himavaMta kSetra bharata kSetra bharata kSetra (1) ISpAkAra parvata, (2) zikharI parvata, (3) rukti parvata, (4) nIlavaMta parvata, (5) niSadha parvata, (6) mahAhimavaMta parvata, (7) laghuhimavaMta parvata, (8) ISpAkAra parvata, (9) laghuhimavaMta parvata, (10) mahAhimavaMta parvata, (11) niSadha parvata, (12) nIlavaMta parvata, (13) rukmi parvata, . (14) zikharI parvata.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. manuSyakSetra prakaraNa : mAnuSottaraparvata sudhInA aDhI dvIpa ane be samudra e manuSyakSetra che. manuSyo manuSyakSetramAM hoya che. (sUtra-3/14) manuSyakSetranI bahAra koI paNa manuSyanA janma ke maraNa na thAya. manuSyakSetranI bahAra koI paNa manuSyanuM maraNane AzrayI saMharaNa na thAya athavA saMharaNa thAya to paNa maraNa pahelA te manuSyakSetramAM pAcho AvI jAya. jaMghAcArI ane vidyAcArI saMyato manuSyakSetranI bahAra jaI zake, paNa tyAM temanuM maraNa na thAya. bhaviSyamAM manuSyakSetranI bahAra utpanna thavAno hoya evo koIka manuSya maraNa samudraghAtathI utpattideze Atmapradezone pheMkI pachI ilikAgatithI mare, te apekSAe manuSyakSetranI bahAra manuSyanuM maraNa thAya, bIjI rIte nahIM. manuSyakSetranI bahArathI koI (manuSya, teukAya, vAyukAya sivAyano) jIva manuSyAyuSya bAMdhI vakragatithI manuSyamAM utpanna thAya tyAre tene vakragatimAM manuSyAyuSyano udaya thAya. te apekSAe manuSyakSetranI bahAra manuSyano janma thAya, bIjI rIte nahIM. saMharaNa eTale vairathI koI deva ke vidyAdhara manuSyane manuSyakSetranI bahAra laI jAya che. sAdhvI, avedI, parihAravizuddhicAritravALA, pulAkasaMyata, apramattasaMyata, caudapUrvI, AhArakazarIrI - ATalAnuM koI saMharaNa na kare. - aDhI dvIpanI badhI hakIkata ahIM saMkSepathI jaNAvI che. vizeSathI tene jANavAnI icchAvALA puNyAtmAoe lokaprakAza, bRhaetrasamAsa, laghukSetrasamAsa, laghusaMgrahaNI vagere graMthonuM avalokana karavuM.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 manuSyakSetranuM citra manuSyakSetra jabalapa lavaNa samaju, dhAtakIkhaMDa kALodadhi samudra ardhapuSkaravara dvIpa mAnuSottara parvata manuSyakSetranuM pramANa - manuSyakSetranuM pramANa 45 lAkha yojana che. te A pramANe - dvIpa-samudra pramANa jaMbUdvIpa 1 lAkha yojana lavaNasamudra (be bAju thaIne) 4 lAkha yojana dhAtakIkhaMDa (be bAju thaIne) 8 lAkha yojanA kAloda samudra (be bAju thaIne) 16 lAkha yojanA puSkaravarArdhadvIpa (be bAju thaIne) 16 lAkha yojanA 45 lAkha yojana
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ | ja | ha | | | | | manuSyakSetramAM AvatA kSetro, parvato vagere 169 * manuSyakSetramAM AvatA kSetro, parvato vagere - kSetro, parvato vagere ) jaMbUdvIpamAM | dhAtakIkhaMDadvIpamAM puSkaravarArdhadvIpamAM 5 meruparvata | 1 | 2 35 kSetro 30 varSadharaparvato 12 | 5 devakura | 1 | 2 | 5 uttarakara | 1 | 2 | | 160 vijayo | 30 | 64 | 255 Aryadezo 102 pa6 aMtaradvIpa | pa6 kSetro, parvato vagerenI laMbAI, pahoLAI vagere pramANabhaMgulathI mapAya che. manuSyakSetramAM 3pa kSetro ane pa6 aMtaradvIpomAM manuSyonA janma thAya che. saMkaraNathI ke vidyAnI labdhithI aDhIdvIpa ane be samudramAM sarvatra manuSyo hoI zake ane temanuM maraNa paNa thaI zake. | | | | | 0 - he nAtha ! anAdinA abhyAsanA lIdhe bhUMDanA jevuM mAruM capaLa mana viSayarUpI viSTAnA kAdavabharyA khADAmAM doDI jAya che ane huM te caMcaLa manane nivArI zakato nathI. mATe he devAdhideva ! mArA upara mahera karIne tene jarUra jarUra aTakAvI do. DbharatakSetramAM 25 1/2 Aryadeza ane airAvatakSetramAM 25 1/2 Aryadeza che.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyaprakAra prakaraNa manuSyo be prakAranA che - Arya ane sveccha. (sUtra-3/15) 1) Arya - kSetra, jAti, kula, karma, zilpa, bhASA, jJAna, darzana, cAritramAM ziSyaloka, nyAya ane dharmathI yukta AcaraNavALA manuSyo te Arya manuSyo. te 6 prakAranA che - (1) kSetrArya - 15 karmabhUmimAM, bharata-airavatamAM 25 1/2 AvedazomAM ane mahAvidehakSetranI vijayomAM janmelA manuSyo te kSetrArtha manuSyo che. 2) jAtiArya - ikvAku, videha, hari, ambai, jJAta, kura, vanAla, ugra, bhoga, rAjanya vagere uttama vaMzamAM janmelA manuSyo te jAtiArya manuSyo che. 3) kulArya - kulakaro, cakravartIo, baLadevo, vAsudevo ane bIjA paNa je trIjA, pAMcamA, sAtamA kulakaro sudhInA vizuddha kuLa ane svabhAvavALA manuSyo hoya te kulArya manuSyo che. 4) karmArya - yajJa karanArA, yajJa karAvanArA, bhaNanArA, bhaNAvanArA, prayoga karanArA, khetI karanArA, lakhanArA, vepAra karanArA, yonipoSaNa karanArA vagere. A rIte AjIvikA calAve te karmAye manuSyo che. AcAryanA upadeza vinA zIkheluM hoya te karma 5) zilpArya- darajI, kuMbhAra, hajAma, vaNakara, zilpI vagere alpa pApa karanArA ane aninda AjIvikAvALA manuSyo te zilpAya manuSyo che. AcAryanA upadezathI zIkheluM hoya te zilpa.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyaprakAra prakaraNa 171 6) bhASArya - gaNadhara vagere zikhonI bhASA eTale ke saMskRta, ardhamAgadhI vagere bhASAnA niyata varNovALI, lokamAM rUDha, spaSTa zabdovALI, pAMca prakAranA AryonI bhASA bole te bhASAI manuSyo che. | (2) zleccha - pUrve kahela kSetro vagerethI viparIta kSetro vagerevALA manuSyo te pleccha manuSyo. te zaka, yavana, kirAta, kAmboja, vAlhIka vagere aneka prakAranA che. antaradvIpanA manuSyo paNa mleccha manuSyo che, kemake temanA kSetra vagere viparIta che. * mANasane ghI-dUdha cokhA joIe che, dhAnya-masAlA-mIThAI cokhkhA joIe che, kapaDA svaccha game che, makAna vagere ya svaccha game che ane potAnuM zarIra paNa svaccha ane svastha joIe che. paraMtu mUDhatA evI che ke sauthI agatyanI vastu je potAnuM mana e svaccha ane svastha joIe e tarapha dRSTi ja nathI. e to samaje che ke ghI-dUdha vagere cokhkhA maLe, khavAyapIvAya to zarIra sAruM rahe, kapaDAM svaccha hoya to lokamAM zobhIe, makAna svaccha hoya to ghare AvanAra pADozI vagere ApaNane sAro mAne, zarIra svaccha hoya to sArA lAgIe, ane svastha hoya to duniyAnA kAma bajAvI zakIe, AnaMdamaMgaLa rahe. ene A badhI samaja che, paNa mana svaccha ane svastha hoya to keTalA mahAna lAbha thAya, temaja mana malina ane asvastha hoya to kevA bhayaMkara nukasAna thAya, eno vicAra ja nathI.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA aMtaradvIpa prakaraNa laghuhimavaMtaparvatanI pUrvadizAmAM ane pazcimadizAmAM jambudvIpanI vedikAthI be-be dADhA nIkaLe che. pUrva taraphanI be dADhA IzAna ane agnikhUNA tarapha jAya che. pazcima taraphanI be dADhA naiRtya ane vAyavya khUNA tarapha jAya che. dareka dADhA upara 300 yojanA gayA pachI 300 yojana vistAravALA 1-1 dvIpa che. A cAra dvIpothI 400 yojana pachI 400 yojana vistAravALA 1-1 dvIpa che. A cAra dvIpothI 500 yojana pachI 500 yojana vistAravALA 1-1 dvIpa che. A cAra dviIpothI 600 yojana pachI 600 yojana vistAravALA 1-1 dviIpa che. A cAra dvIpothI 700 yojana pachI 700 yojana vistAravALA 11 dvIpa che. A cAra dIpothI 800 yojana pachI 80yojana vistAravALA 1-1 dvIpa che. A cAra dvIpothI 900 yojana pachI 900 yojana vistAravALA 1-1 dvIpa che. aMtaradvIpanA nAmo - kra. | izAnamAM | agnimAM | naihatyamAM | vAyavyamAM | | 1. | ekoka | AbhAsika | lAgUlika | vaiSANika hayakarNa gajakarNa gokarNa zaSphalikarNa LAdarzamukha meSamukha Dhayamukha Dgajamukha 4. | azvamukha | hastimukha | siMhamukha | vyAdhramukha adhvarNa siMhakarNa hastikarNa karNaprAvaraNa ulkAmukha | vidyujjihna | meSamukha vidyutta 7. | ghanadaMta | gUDhadaMta AviziSTadaMta | zuddhAMta 5. | UpAThAMtare gajamukha, vyAdhramukha, Adarzamukha, gomukha. pAThAMtare zreSThadaMta.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa6 aMtaradvIpa 173 pa6 aMtaradvIpa lavaNa OOO airAvata kSetra XXXzikharI parvata OOO dvIpa 2006thala himavaMta parvata 70%60) bharata kSetra 699 samudra aMtaradvIpo
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 aMtaradvIponA nAmo bRhaetrasamAsanI gAthA-454,456,458,459,460mAM ane kSetralokaprakAzanA sarga-16nI gAthA-311,315,316,317, 318 mAM aMtaradvIponA nAmo A rIte kahyA che - izAnamAM agnimAM , netrahatyamAM vAyavyamAM | 1 | ekoka | AbhASika | vaiSANika | lAgUlika | 2 | hayakarNa | gajakarNa | gokarNa | zakhulikarNa 3 | Adarzamukha meMDhamukha ayomukha gomukha 4 | azvamukha | hastimukha | siMhamukha vyAdhramukha | 5 | azvakarNa | harikarNa | akarNa | karNaprAvaraNa 6 | ulkAmukha | meghamukha | vidyummukha | vidyadatta | 7 | ghanadaMta | laSTadaMta | gUDhadaMta | zuddhadaMta A 28 aMtaradvIpo laghuhimavaMtaparvatanI cAra dADhAo upara che. zikharI parvatamAMthI paNa A ja rIte cAra dADhA nIkaLe che ane temanI upara A ja nAma ane pramANavALA 28 aMtaradvIpo che. aMtaradvIpanA manuSyomAM strI-puruSanuM yugala sAthe janme che. temanuM AyuSya palyopama/asaMkhya che ane avagAhanA 800 dhanuSya pramANa che. * samAnatA to siddhigatimAM ja rahevAnI, saMsAramAM to viSamatA ja rahevAnI * zaMkAno svabhAva pasaravAno che. * je TAMkaNA na khAya te pratimA na banI zake. (r) lokaprakAzamAM nAMgolika kahela che.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmabhUmi-akarmabhUmi prakaraNa (sUtra-3/16) karmabhUmi - je kSetromAMthI jIvo karmono kSaya karIne mokSe jaI zake te karmabhUmi. akarmabhUmi - karmabhUmi sivAyanA kSetra te akarmabhUmi. manuSyakSetramAM 15 karmabhUmi che - jaMbudvIpamAM dhAtakIkhaMDadvIpamAM puSkaravarArdhadvIpamAM 1 2 2 1 2 2 1 2 2 mahAvidehakSetramAM Avela devaku-uttarakuru e karmabhUmi nathI, paNa akarmabhUmi che. karmabhUmi 5 bharatakSetra 5 mahAvidehakSetra 5 airavatakSetra manuSyakSetramAM 30 akarmabhUmi che - dhAtakIkhaMDamAM puSkaravarArdhadvIpamAM ra 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 tiryaMca - ekendriya, beIndriya, teIndriya, carindriya e tiryaMca che. paMcendriyamAM deva, nArakI, manuSya sivAyanA tiryaMca che. (sUtra-4/28) tiryaMco sarvalokavyApI che. tirAlokamAM teo ghaNA hoya che. akarmabhUmi 5 himavaMtakSetra 5 hiravarSakSetra 5 ramyakakSetra 5 hiraNyavaMtakSetra 5 devakura 5 uttarakuru jaMbudvIpamAM 1 1 1 1 1 1
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ na manuSya-tiryaMca sthiti prakaraNa : * sthiti - sthiti eTale kALa. te be prakAre che - bhavasthiti ane kAyasthiti. 1) bhavasthiti - eka bhavamAM rahevAno kALa te bhavasthiti. 2) kAyasthiti - marIne pharI tevA ne tevA bhavomAM janamavAno kALa te kAyasthiti. manuSyonI bhavasthiti - (sUtra-3/17) manuSya | jaghanya bhavasthiti | utkRSTa bhavasthiti garbhaja | aMtarmuhUrta 3 palyopama saMmUcchima | aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta manuSyonI kAyasthiti - | manuSya | jaghanya kAyasthiti | utkRSTa kAyasthiti | | garbhaja | aMtarmuhUrta | 7-8 bhava saMmUcchima | aMtarmuhUrta | 7-8 bhava jyAre 8 bhava thAya tyAre 7 bhava saMkhyAtA varSanA AyuSyavALA ane 8mo bhava asaMkhya varSanA AyuSyavALo thAya. ATha bhavano kula kALa = 3 palyopama + pUrvakroDapRtharva varSa. saMmUcchika manuSyane ATha bhavano kula kALa = 3 palyopama + muhUrtapRthakta.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiryaMconI bhavasthiti 177 tiryaMconI bhavasthiti - (sUtra-3/18) jIvo | | jaghanya bhavasthiti | utkRSTa bhavasthiti pRthvIkAya aMtarmuhUrta 22,000 varSa akAya aMtarmuhUrta 7,000 varSa teukAya aMtarmuhUrta 3 ahorAtra vAyukAya aMtarmuhUrta 3,000 varSa vanaspatikAya | aMtarmuhUrta 10,000 varSa beIndriya aMtarmuhUrta 12 varSa teIndriya aMtarmuhUrta 49 divasa caurindriya | aMtarmuhUrta 6 mAsa paMcendriya tiryaMca | aMtarmuhUrta 3 palyopama pRthvIkAyamAM vizeSa bhavasthiti - jIvo | jaghanya bhavasthiti | utkRSTa bhavasthiti zlaSNa pRthvI aMtarmuhUrta | 1,000 varSa (mabhUminI suMvALI mATI) | zuddha pRthvI aMtarmuhUrta 12,000 varSa vAlukA (nadInI retI) | aMtarmuhUrta 14,000 varSa manazila (pAro) | aMtarmuhUrta 16,000 varSa zarkarA (kAMkarA) aMtarmuhUrta 18,000 varSa khara pRthvI (zilA) aMtarmuhUrta | 22,000 varSa
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 tiryaMconI kAyasthiti paMcendriya tiryaMcanI vizeSa bhavasthiti - jIvo | jaghanya bhavasthiti | utkRSTa bhavasthiti garbhaja jalacara aMtarmuhUrta | 1 koDa pUrva varSa garbhaja uraparisarpa | aMtarmuhUrta 1 kroDa pUrva varSa garbhaja bhujaparisarpa aMtarmuhUrta 1 kroDa pUrva varSa garbhaja catuSpada | aMtarmuhUrta 3 palyopama garbhaja khecara aMtarmuhUrta palyopamaaisaMkhya saMmUcchima jalacara | aMtarmuhUrta 1 kroDa pUrva varSa saMmUcchima uraparisarpa | aMtarmuhUrta pa3,000 varSa saMmUchima bhujaparisarpa | aMtarmuhUrta 42,000 varSa saMmUcchima catuSpada | aMtarmuhUrta 84,000 varSa | saMmUcchima khecara | aMtarmuhUrta | 72,000 varSa tiryaMconI kAyasthiti - jIvo. jaghanya kAyasthiti utkRSTa kApasthiti pRthvIkAya aMtarmuhUrta | asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI apUkAya aMtarmuhUrta asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI teukAya aMtarmuhUrta asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI vAyukAya | aMtarmuhUrta asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI vanaspatikAya | aMtarmuhUrta anaMta utsarpiNI-avasarpiNI vikalendriya | aMtarmuhUrta saMkhyAtA hajAra varSa paMcendriya tiryaMca aMtarmuhUrta 7-8 bhava
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiryaMconI kAyasthiti 179 jyAre 8 bhava thAya tyAre 7 bhava saMkhyAtA varSanA AyuSyavALA ane AThamo bhava asaMkhya varSanA AyuSyavALo thAya. ATha bhavano kula kALa = 3 palyopama + pUrvakroDapRtharva varSa. jaghanya sthiti ane utkRSTa sthitinI vaccenI badhI madhyama sthiti jANavI. pama + vI. AyuSyavALA pAnA AyuSyavALA * strIo khoTA khoTA hasavA vaDe, khoTA khoTA bolavA vaDe, khoTA khoTA raDavA vaDe atibuddhizALI mANasanA cittane paNa vivaza karI de che. strI potAnA vacano vaDe puruSanA hRdayane hare che ane potAnA hRdayathI puruSanA hRdayane haNe che. strInI vANI amRtathI banelI che ane haiyu viSathI baneluM che. kAmadevanA hAthamAM strIrUpI dhanuSya che. temAMthI te kaTAkSorUpI bANo choDe che ane jIvonA aMtarane viMdhI nAMkhe che. jeNe potAnA manane zubha bhAvanAnuM baznara paherAvyuM nathI evo jIva e kaTAkSo sAme TakI zakato nathI, e ghAyala thaI jAya che. sarpanA daMzathI mANasanA zarIramAM jhera pasaravA lAge che. tema strInA saMsargathI jIvanA aMtaramAM mohanuM jhera phelAvA lAge che. agninI najIkamAM rahela ghI ane mINa ogaLI jAya che. tema hInasattvavALA jIvanuM mana strIsaMparkathI DhIluM bane che. sukhI thavA bhautika jagatamAM nIce jovuM, UMce na jovuM. sukhI thavA AdhyAtmika jagatamAM UMce jovuM, nIce na jovuM.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ devagati prakaraNa devo - (sUtra-4/1) devo cAra prakAranA che - 1) bhavanapati 2) vyaMtara 3) jyotiSa ane 4) vaimAnika. bhavanapati devo ane vaimAnika devo 10-10 prakAranA che. te A pramANe - (sUtra-44) 1) indra - teo zeSa 9 prakAranA devonA ane devalokanA adhipati che. teo parama aizvaryavALA che. mAtra 2) sAmAnika - teo badhI rIte indranI samAna hoya che, indrapaNuM temanAmAM hotuM nathI. teo indrane pUjya hoya che ane indrane svAmI tarIke svIkAre che. 3) trAyazriMza - teo indranA maMtrI, purohita jevA che. 4) pAriSadya - teo indranA mitra jevA che. teo parSadAnA devo che. 5) AtmarakSaka - teo indranA rakSaka devo che. 6) lokapAla - teo anyAyakArI devono nigraha karanArA devo che. 7) senApati - teo sainyanA adhipati devo che. sainya 7 prakAranA che. (4) baLadonuM/pADAonuM sainya (5) sainikonuM sainya n (6) gaMdharva sainya (7) nATya sainya pahelA pAMca sainya yuddha mATe che. chellA be sainya upabhoga mATe che. (1) ghoDAonuM sainya (2) hAthIonuM sainya (3) rathonuM sainya ] vaimAnika indrone baLadonuM sainya hoya che, zeSa indrone pADAonuM sainya hoya che.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ devonA daza prakAra 181 8) prakIrNaka - teo prajAjana jevA devo che. 9) Abhiyogya - teo dAsa jevA devo che. 10) kilbiSika - teo caMDALa jevA devo che. vyaMtaradevo ane jyotiSadevo trAyasiMza ane lokapAla sivAyanA ATha prakAranA che. (sUtra-4/5) nArImAM ane duzmanamAM bahu pharaka nathI. duzmana pIDA Ape che ane jIvanane hare che. nArI paNa jIvane zArIrika-mAnasika duHkhonA jaMgalamAM bhaTakAve che ane saMyamajIvanane harI le che. zlekhamAM paDelI mAkhI chUTI zakatI nathI. tene koI choDAvI zakatuM nathI. tema strInA saMsargamAM paDelo puruSa potAnI jAtane choDAvI zakato nathI. he Atman ! svamatithI kalpelA evA kSaNika sukhanA lAlacu banI, he mUDha ! ziyaLathI maLatA mokSanA ananta sukhane ane caMdra samAna nirmaLa yazane kema khoI nAMkhe che ? strI dekhAvamAM suMdara che paNa teNInuM svarUpa vipharelI vAghaNa karatA ya bhayaMkara che. saMdhyAnA raMgo kSaNe kSaNe badalAya che. tema strInA mananA bhAvo kSaNe kSaNe palaTAya che. haraNa jema zIdhra gatithI doDe che tema strIno rAga eka puruSa parathI bIjA puruSa para zIghratAthI doDe che. AdarzajIvana ane vAtsalya vinAnuM vaDilapaNuM e mAtra nAmanuM ja vaDilapaNuM che.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnaprabhAputhvImAM bhavanapati, vyaktara, vANavyantara ane narakanA sthAna 182 ratnaprabhA pRthvI * yojanA , yojanA - yojanA 10 yojana. 10 yojana 16,000 yojanA , khAMDa. manaranA nagaro che 100 yojana 0,000 yojanA | pabahulakAMDa bhavanapati, vyaMtara, vANavyaMtara ane narakanA sthAnanuM citra 80,000 yojanA jalabahulakAMDa 1000 yojanA ghanodadhi banavAta tAvata 20,000 yojanA asaMkhya yojanA asaMkhya yojanA AkAza citramAM te te vastuo spaSTa samajI zakAya e mATe mApo skela pramANe lIdhA nathI.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ . bhavanapatideva prakaraNa - bhavanapatidevo - temanA rahevAnA sthAno bhUmimAM hovAthI te sthAnone bhavana kahevAya che. teo bhavanamAM rahevAnA svabhAvavALA hovAthI temane bhavanapatidevo kahevAya che. ratnaprabhA pRthvInI 1,80,000 yojana jADAInA uparanA ane nIcenA 1,000-1,000 yojana choDI vaccenA 1,78,000 yojanamAM bhavanapati devo rahe che. teo daza prakAranA che - (sUtra-4/3,4/11) 1) asurakumAra - teo ghana zarIravALA che. temanA badhA aMgopAMga suMdara che. teo moTA zarIravALA che. teo ratnavALA mugaTathI zobhe che. 2) nAgakumAra - temanA mastaka-mukha vadhu suMdara che. teo komaLa ane suMdara gativALA che. 3) vidyukumAra - teo snigdha ane dedIpyamAna che. 4) suparNakumAra- temanA gaLu-chAtI vadhu suMdara che. 5) agnikumAra - teo mAna-unmAna-pramANathI yukta ane dedIpyamAna che. 6) vAyukumAra - teo sthira, puSTa ane goLa zarIravALA che. temanuM peTa nIcuM che. 7) svanitakumAra - teo snigdha che. teo snigdha ane gaMbhIra pratidhvani ane mahAnAda kare che. 8) udadhikumAra - temanA sAthaLa ane keDa vadhu suMdara che. D bRhatsaMgrahaNinI gAthA-4ranI TIkAmAM Amane suvarNakumAra kahyA che. su* *
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 AvAso, bhavano 9) dvIpakumAra - temanA chAtI, khabhA, bahu ane agratAtha vadhu suMdara che. 10) dikakumAra - temanA dhaMdhA ane paganA agrabhAga vadhu suMdara che. badhA bhavanapati devo vividha vastro ane AbharaNovALA che. A devo kumAranI jema suMdara darzanavALA che, komaLa che, komaLa-madhura suMdara gativALA che, zRMgArathI suMdara rUpavALA che, vividha krIDA karanArA che, kumAranI jema uddhata rUpa-veSa-bhASA-alaMkAra-zastra-chatrAdiyAnavAhanavALA che, kumAranI jema bahu rAgavALA che, krIDAmAM tatpara che. tethI temane kumAra kahevAya che. asurakumAro moTA bhAge AvAsomAM rahe che, kyAreka bhavanomAM paNa rahe che. nAgakumAra vagere prAyaH bhavanomAM ja rahe che. AvAso - te zarIra pramANa moTA maMDapo che. te vividha ratnothI dedIpyamAna caMdaravAvALA che. ratnaprabhA pRthvInI jADAInA uparanA ane nIcenA 1,000-1,000 yojana choDI vaccenA 1,78,000 yojanamAM sarvatra AvAso che. meruparvatanI uttaramAM ane dakSiNamAM lAkho koTI koTI yojanomAM AvAso che. bhavana - te bahArathI goLa, aMdarathI corasa ane nIcethI kamaLanA bIjanA DoDAnA AkAranA che. ratnaprabhA pRthvInI jADAInA uparathI 90,000 yojanA gayA pachI bhavano AvelA che. asurakumAra vagere dareka bhavanapati devo be prakAranA che - dakSiNa dizAnA ane uttara dizAnA. asurakumAra vagere dareka bhavanapati devonA be-be indro che - 1 dakSiNa dizAno ane 1 uttara dizAno. (sUtra-4/6)
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhavanapatidevonA Indro, bhavano, cihno, zarIrano varNa ane vastrano varNa T bhavanapati devonI vigata varNa | bhavanapati dakSiNA uttara dakSiNa uttara kula | cihna zarIranuM vastrano devo. dizAno dizAno dizAnA dizAnA varNa indra ijha bhavano bhavano asurakumAra | amara bali 34,00,000/30,00,000| 64,00,000/"cUDAmaNi, kALo, lAla nAgakumAra | dharaNa bhUtAnaMda | 44,00,000 40,00,000[84,00,000 | sapheda lIlo vighukumAra | hari harisaha | 40,00,000 36,00,000 76,00,000 vija | lAla lIlo |4| suparNakumAra | veNudeva (veNadArI | 38,00,000/34,00,000/72,00,000|garuDa pILo sapheda 5 | agnikumAra | agnizikha| agnimANava| 40,00,000 36,00,000, 70,00,000 ghaDo | lAla lIlo vAyukumAra | velaMba prabhaMjana | 50,00,000/46,00,000/96,00,000 ghoDo | lIlo |saMdhyA jevo svanitakumAra | sughoSa |mahAghoSa | 40,00,000 36,00,000|76,00,000 vardhamAnaka pILo | sapheda 8) udadhikumAra | jalakAMta jalaprabhA | 40,00,000|36,00,000/72,00,000 magara sapheda lIlo 9 | dvIpakumAra pUrNa visiSTha" | 40,00,000/36,00,000/76,00,000 |siMha | lAla | lIlo | dikakumAra | | amitagati/amitavAhana 40,00,000/36,00,000/76,00,000 hAthI pILo sapheda kula 4,06,00,000 3,66,00,000 1,72,00,000 U A cihno mugaTamAM hoya che. cUDAmaNi = mastaka uparano maNi. D bRhatsaMgrahaNinI gAthA 43mAM vAyukumAranuM cihna magara ane udadhikumAranuM cihna ghoDo kahyuM che. cha vardhamAnaka = koLiyAnuM saMpuTa. Xi] pAThAMtare jalabhava. V pAThAMtare avaziSTa. 185
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 bhavanapati deva-devInI jaghanya-utkRSTa sthiti 0 bhavanapati deva-devInI jaghanya-utkRSTa sthiti (sUtra-jA2thI 4/32,445) | deva-devI. jaghanyasthiti | | utkRSTasthiti 1 | dakSiNa dizAnA 10,000 varSa | 1 sAgaropama asurakumAra deva (camarendranI). | uttara dizAnA 10,000 varSa | sAdhika 1 sAgaropama asurakumAra deva (balIndranI) dakSiNa dizAnA zeSa 9 | 10,000 varSa | 1 1/2 palyopama bhavanapati deva (te te IndranI) uttara dizAnA zeSa 9 | 10,000 varSa 1 3/4 palyopamA bhavanapati deva (te te IndranI). dakSiNa dizAnI 10,000 varSa 3 1/ra palyopama asurakumAranI devI (indrANInI) uttara dizAnI 10,000 varSa | 4 1/2 palyopama asurakumAranI devI (indrANInI) dakSiNa dizAnI zeSa 10,000 varSa | 1/2 palyopama 9 bhavanapatinI devI (indrANInI) 8 | uttara dizAnI zeSa || 10,000 varSa | dezona 1 palyopama | | 9 bhavanapatinI devI (indrANInI) jaghanya sthiti ane utkRSTa sthitinI vaccenI badhI madhyama sthiti jANavI. ema AgaLa paNa badhe jANavuM. lezyA - bhavanapati devonI lezyA cAra prakAranI che - kRSNa, nIla, kApota, tejo. A dravyalezyA jANavI. bhAvalezyA chae hoI zake. (sUtra-47) D bRhatsaMgrahaNinI gAthA pamAM uttara dizAnA zeSa 9 bhavanapati indronI utkRSTa sthiti dezona ra palyopama kahI che. | | tattvArthAdhigamasUtranI zrIsiddhasenagaNi kata TIkAmAM dravyalezyAno artha zarIrano varNa karyo che.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyaMtaradeva prakaraNa vyaMtaradevo - ratnaprabhA pRthvInI jADAInA pahelA 1,000 yojanamAM upara-nIce 100-100 yojana choDI vaccenA 800 yojanamAM vyaMtara devonA nagaro che. teo potAnA bhavanomAM, nagaromAM ane AvAsomAM rahe che, kemake teo bALakanI jema caMcaLa hoya che. mATe vividha aMtaravALA eTale raheThANavALA hovAthI teo vyaMtara kahevAya che. keTalAka vyaMtaro cakravartI vagere manuSyonI paNa dAsanI jema sevA kare che. tethI manuSyo karatAM aMtara vinAnA hovAthI paNa teo vyaMtara kahevAya che. bhavanapati ane manuSya-tiryaMcarUpa be nikAyanI vacce rahelA hovAthI paNa teo vyaMtara kahevAya che. teo ATha prakAranA che - (sUtra-4/3, 4/12) 1) kinnara - teo saumyadarzanavALA che, adhika rUpa ane zobhAthI yukta mukhavALA che, mugaTadhArI che. teo 10 prakAranA che - (1) kiMpuruSa (4) kinnarottama (7) anindrita (10) ratizreSTha (2) kiMpuruSottama (5) hRdayaMgama (8) manorama (3) kinnara (6) rUpazAlI (9) ratipriya 2) kiMpuruSa - teonA sAthaLa, bAhu vadhu zobhAvALA che, mukha vadhu dedIpyamAna che. teo vividha AbharaNathI bhUSita che, vividha mALA ane vilepana dhAraNa kare che. te 10 prakAranA che (7) marudeva (10) yazasvAn (1) puruSa (4) puruSavRSabha (2) satpuruSa (5) puruSottama (3) mahApuruSa (6) atipuruSottama. (9) marutprabha (8) marut D ] pAThAMtare atipuruSa.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 - mahoraga, gAMdharva, yakSa ( 3) mahoraga - teo moTA vegavALA che, saumyadarzanavALA che, moTA zarIravALA che, vizALa ane puSTa khabhAvALA ane gaLAvALA che, vividha vilepana ane AbhUSaNavALA che. te 10 prakAranA che - (1) bhujaga (4) atikAya (7) mahAvega (10) bhAvAnuM (2) bhogazAlI (5) skaMdhazAlI (8) maheppakSa (3) mahAkAya (6) manorama (9) merukAnta 4) gAMdharva - teo gaMbhIra, priyadarzanavALA, rUpALA, suMdara mukhavALA ane AkAravALA, suMdara svaravALA, mugaTavALA, hAravALA che. te 12 prakAranA che - (1) hAhA (4) nArada (7) kAdamba (10) vizvAvasu (2) hUhU (5) RSivAdaka (8) mahAkAdamba (11) gItarati (3) tumbara (6) "bhUtavAdika (9) revata (12) gItayaza 5) yakSa - teo gaMbhIra, moTA peTavALA, suMdara, priyadarzanavALA, mAna-unmAna-pramANathI yukta, dedIpyamAna mugaTavALA, vividha ratnothI vibhUSita che. temanA hAtha-paganA taLIyA, nakha, tALavuM, jIbha, hoTha lAla che. te 13 prakAranA che - (1) pUrNabhadra (5) sumanobhadra (9) manuSyayakSa (2) maNibhadra (6) vyatipAtikabhadra (10) vanAdhipati (3) zvetabhadra (7) subhadra (11) vanAhAra (4) haribhadra (8) sarvatobhadrA (12) rUpayakSa (13) yakSottama A bRhatsaMgrahaNinI gAthA 58nI TIkAmAM Amane gaMdharva kahyA che. (r) bRhatsaMgrahaNinI gAthA 58nI TIkAmAM Amane bhUtavAdaka kahyA che. D bRhatsaMgrahaNinI gAthA 58nI TIkAmAM Amane kramaza: vyatipAkabhadra, manuSyapakSa, dhanAdhipati, dhanAhAra kahyA che.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkSasa, bhUta, pizAca 6) rAkSasa - temanuM darzana bhayaMkara che. teo bhayaMkara mastakavALA, lAla ane lAMbA hoThavALA, suvarNanA alaMkAravALA, vividha vilepanavALA che. te 7 prakAranA che - (7) brahmarAkSasa (1) bhIma (2) mahAbhIma (3) vighna - (4) vinAyaka (5) jalarAkSasa (6) rAkSasarAkSasa 7) bhUta - te rUpALA, saumya, sthUla, vividha vilepanavALA che. te 9 prakAranA che (1) kUSmAMDa (2) paTaka (3) joSa (4) Ahlaka (5) kAla (4) bhUtottama (1) surUpa (2) pratirUpa (5) skendrika (3) atirUpa (6) mahAskandika 8) pizAca - te rUpALA, saumyadarzanavALA, hAtha-gaLAmAM maNi ratnanA alaMkAravALA che. te 15 prakAranA che - 189 (6) mahAkAla (7) mokSa (8) acokSa (9) tApizAca (10) mukhapizAca (7) mahAvega (8) praticchanna (9) AkAzaga (11) adhastAraka (12) deha (13) mahAvideha (14) tRSNIka (15) vanapizAca kinnara vagere dareka vyaMtara devo be prakAranA che dakSiNa dizAnA ane uttara dizAnA. kinnara vagere dareka vyaMtara devonA be-be indra che - 1 dakSiNa dizAno ane 1 uttara dizAno. (sUtra-4/6) bRhatsaMgrahaNinI gAthA 58nI TIkAmAM Amane kramazaH pATaka, Atmika, mahAdeha kahyA che.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 vyaMtaradevonA IndronA nAma, varNa ane cihna vyaMtaradevonA IndronA nAma, varNa ane citra - kra. | vyaMtaradevo | dakSiNa dizAno | uttara dizAno | varNa | cilI indra i 1 | kinnara | kinnara | | kiMpuruSa lIlo azokavRkSa | 2 | jhiMpuruSa | sapuruSa | mahApuruSa |sapheda | caMpakavRkSa 3 | mahoraga | atikAya | mahAkAya | zyAma nAgavRkSa 4 | gAndharva | gItarati gItayaza lAla tumbavRkSa 5 | yakSa | pUrNabhadra mANibhadra | zyAma vaTavRkSa 6 | rAkSasa | bhIma | mahAbhIma zveta | khaTvAMga | 7 | bhUta | pratirUpa , atirUpa | kALo, sulasa 8 | pizAca | kAla mahAkAla | zyAma kadambavRkSa vyaMtaronA bhavano asaMkhya che. vyaMtara deva-devInI jaghanyasthiti-utkRSTasthiti-(sUtra-446,447) | deva-devI | jaghanyasthiti || utkRSTa sthiti. vyaMtaradeva | 10,000 varSa | 1 palyopama vyaMtaradevI | 10,000 varSa | 1/2 palyopamAM [ A cihno dhajAmAM hoya che. (r) bRhatsaMgrahaNinI gAthA 62,63mAM gAndharvono varNa zyAma kahyo che. A khaTvAMga = tApasonuM upakaraNa. |bRhatsaMgrahaNinI gAthA pa9nI TIkAmAM Amane kramazaH surUpa-pratirUpa kahyA che. V sulasa = vanaspativizeSa.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ vANavyaMtara devo 191 lezyA - vyaMtaradevonI lezyA 4 prakAranI che - kRSNa, nIla, kApota, tejo. A dravyalezyA jANavI. bhAvalezyA chae hoI zake. (sUtra-47) * vANavyaMtara devo - teo eka prakAranA vyaMtaradevo che. ratnaprabhA pRthvInA prathama so yojanamAM upara-nIce 10-10 yojana choDI vaccenA 80 yojanamAM vANavyaMtara devo rahe che. temanA 8 nikAya che. darekanA be prakAra che - dakSiNa dizAnA ane uttara dizAnA. vANavyaMtaranA 8 nikAyanA be-be indro che - 1 dakSiNa dizAno ane 1 uttara dizAno. | | vANavyaMtara nikAya' dakSiNa dizAno indra uttara dizAno indra | aNapatrI saMnihita sAmAna ha | paNapatrI dhAtA vidhAtA | RSipAla ja | Izvara mahezvara Ta | suvatsa vizAla RSivAdI bhUtavAdI kaMdita mahAkaMdita kohaMDa pataMga ja | hAsyarati hAsya zvetA pataMga mahAzveta pataMgapati 8| | | | tattvArthAdhigamasUtranI zrIsiddhasenagaNi kRta TIkAmAM dravyalezyAno artha zarIrano varNa karyo che.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ na jyotiSadeva prakaraNa - * jyotiSadevo - teo samabhUtalathI upara 790 yojanathI 900 yojana sudhImAM hoya che. teo pAMca prakAranA che - caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArA. (sUtra-4/3,4/13) sUrya vagere ApaNane je dekhAya che te vimAno che. temAM devo rahe che. samabhUtalathI 790 yojana upara jatAM jyotiSavimAnonuM prathama pratara che. tyAMthI 10yojana upara jatA sUryanA vimAno che. tyAMthI 80 yojana upara jatA caMdranA vimAno che. tyAMthI 20 yojana upara jatA tArA ane grahonA vimAno che. tArA ane graho aniyatacArI hovAthI sUrya ane caMdranI upara ane nIce cAra care che. teo sUryathI 10 yojananA aMtare cAra care che. jyotiSacakramAM sauthI nIce sUryo che, temanI upara caMdro che, temanI upara graho che, temanI upara nakSatro che, temanI upara tArA che. bRhatsaMgrahaNi gA.102nI TIkAmAM kahyuM che ke - samabhUtalathI 790 yojana upara jatA tArAnA vimAno che. tyAMthI 10 yojana upara jatA sUryanA vimAno che. tyAMthI 80 yojana upara jatA caMdranA vimAno che. tyAMthI 4 yojana upara jatA nakSatranA vimAno che. tyAMthI 4 yojana upara jatA budhanA vimAno che. tyAMthI 3 yojana upara jatA zukranA vimAno che. tyAMthI 3 yojana upara jatA gurunA vimAno che. tyAMthI 3 yojana upara jatA maMgaLanA vimAno che. tyAMthI 3 yojana upara jatA zaninA vimAno che. caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArA devonA mugaTanA agrabhAga upara kramazaH caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArAnA cihno che.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyotiSa vimAnonA sthAnonuM citra 193 jyotiSa vimAnonA sthAno. (bRhatsaMgrahaNi gAthA 102 nI TIkA pramANe) A - zani 1 k-3 yojanA + | \ - maMgaLa 1 k-3 yojanA -guru - Ki-3 yojanA + A <<- zukra | 9i-3 yojanA UUUUU A - budha | + 8i-4 yojanA - nakSatra | : 9-4 yojanA - candra + 9- 80 yojanA ha - sUrya + 8-10 yojanA * <<- tArA - 8-090 yojanA meru parvata <- samatala
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 jyotiSavimAnonI vigata jyotiSavimAno jaMbUdvIpanA meruparvatathI 1,121 yojananI abAdhA rAkhIne care che ane lokAMtathI 1,111 yojananI abAdhA rAkhIne care che. nakSatramaMDaLamAM sauthI upara svAti nakSatra cAra care che, sauthI nIce bharaNI nakSatra cAra care che, sauthI dakSiNamAM mULa nakSatra cAra care che, sauthI uttaramAM abhijita nakSatra cAra care che.' manuSyakSetramAM rahela jyotiSa vimAno haMmezA pradakSiNA krame meruparvatanI cAre bAju cAra care che. (sUtra-4/14) manuSyakSetranI bahAra rahela jyotiSa vimAno sthira che. (sUtra-416) manuSyakSetramAM rahelA jayotiSavimAnonA varNa grahaNa vagerethI bIjA paNa thAya che. manuSyakSetranI bahAra rahelA jyotiSa vimAnono varNa haMmezA pILo hoya che. manuSyakSetramAM caMdranA kiraNo ThaMDA ane sUryanA kiraNo garama hoya che. manuSyakSetranI bahAra caMdranA kiraNo bahu ThaMDA hotA nathI ane sUryanA kiraNo bahu garama hotA nathI. eTale ke caMdra-sUryanA kiraNo sAdhAraNa ane sukhakArI hoya che. manuSyakSetramAM caMdra-sUryano nakSatro sAtheno yoga badalAto rahe che. manuSyakSetranI bahAra caMdrano yoga haMmezA abhijita nakSatra sAthe hoya che ane sUryano yoga haMmezA puSyanakSatra sAthe hoya che. jyotiSa vimAno sphaTikanA banelA che ane aDadhA koThAnA phaLanA AkAranA che. dhruvatAro meruparvatanI cAre bAju pharato nathI paNa potAnA sthAnamAM ja bhame che. * prabhu ! bujha bujha kahI Ape caMDakoziyAne tAryo, mane bujajha bujha kahevA kyAre Avazo ?
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyakSetramAM sUrya vagerenI saMkhyA 195 manuSyakSetramAM sUrya vagerenI saMkhyA - | | dvIpa-samudra | sUryacaMdra | nakSatra | graha | tArA | 1 |jaMbUdvIpa | | 2 56] 176] 1,33,950 koTI koTI| 2 | lavaNasamudra | 4] 4112, 352 2,67,900 koTI koTI| 3 | dhAtakIkhaMDa | 12 12 3361,056, 8,03,700 koTI koTI 4 kALodadhisamudrI 42 42 1,176 3,696 28,12,950 koTI koTI 5 puSkaravarArdhadvIpa 72 72 2,016 | da,33648,22,200 koTI koTI | |kula 132 1323,696 11,16,88,40,700 koTI koTI 1 caMdranA parivAramAM 28 nakSatro, 88 graho ane 66,975 koTI koTI tArA che. manuSyakSetranI bahAra asaMkhya caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArA che. manuSyakSetranI aMdaranA ane bahAranA dareka sUryano ane dareka caMdrano 1-1 indra che. eTale asaMkhya sUrmendra che ane asaMkhya caMdra che. * sUryanA maMDala - sUryanA 184 maMDalI che. dakSiNakSetromAM rahelA manuSyonA daSTipathamAM AvanArA, agnikhUNAmAM rahela, udayane AzrayIne 63 maMDala niSadhaparvatanA mastaka upara che, ra maMDala harivarSakSetranI jIvAnA cheDA upara che ane 119 maMDala lavaNasamudranI upara che. uttarakSetromAM rahelA manuSyonA daSTipathamAM AvanArA, vAyavyakhUNAmAM rahela, udayane AzrayIne 63 maMDala nIlavaMta parvatanA mastaka upara che, maMDala ramyakakSetranI jIvAnA cheDA upara che ane 119 maMDala lavaNasamudranI D tattvAdhigamasUtranA 4/14 sUtranI zrIsiddhasenagaNi kRta TIkAmAM sUryanA 183 maMDala kahyA che ane temAMthI lavaNasamudranI upara 118 maMDala kahyA che.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 sUrya-caMdranA maMDala u52 che. astane AzrayIne paNa A rIte samajavuM. sUryanA be maMDala vaccenuM aMtara be yojana che. sUryanuM maMDalakSetra 510 48/61 yojana che. temAMthI jaMbudrIpanI upara 180 yojana che, zeSa 330 48/61 yojana lavaNasamudranI upara che. sUryanA pahelA maMDala ane chellA maMDala vaccenuM aMtara 50913 yojana che. caMdranA maMDala - caMdranA 15 maMDala che. temAMthI 5 maMDala jaMbudrIpanI u52 che ane 10 maMDala lavaNasamudranI upara che. caMdranA be maMDala vaccenuM aMtara 35 30/61 4/7 yojana che. caMdranuM maMDalakSetra 510 48/61 yojana che. temAMthI jaMbudrIpanI upara 180 yojana che, zeSa 330 48/61 yojana lavaNasamudranI upara che. caMdranA pahelA maMDala ane chellA maMDala vaccenuM aMtara 50818 yojana che. umAsvAti mahArAjanA mate sUrya-caMdra-graha-nakSatra titilokamAM che ane tArA UrdhvalokamAM che. strI svArthI che. potAno svArtha pUro na thAya tyAM sudhI e puruSanI hA mAM hA milAve che. paNa ekavAra svArtha sadhAI jAya eTale e ja strI potAnI upara vizvAsa mUkanArA, potAnI upara upakAra karanArA, potAnI upara sneha varasAvanArA puruSane paNa haNI nAkhatA acakAtI nathI. sarpane joI mANasa Dare che, DarIne bhAge che. sarpano koI vizvAsa karatuM nathI. tema tame paNa srIthI Darajo, strIthI bhAgajo, strIno kyAreya vizvAsa nA karatAM. koIne ya DaMkhavuM nahIM, koIno paNa DaMkha hRdayamAM rAkhavo nahIM.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdra-sUryanA maMDalakSetranuM citra 197 caMdra-sUryanuM maMDalakSetra epa10 10||330 maDala kSetra (lavaNa/samudra sthira aMka balasthAna 4 bAhaeka bhaS sthAna
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 sUryanA maMDala ane tenA AMtarAnuM citra sUryanA maMDala ane tenA AMtarA ' (184 maMDala, 183 AMtarA) jabUdvIpamAM-65 maMDala, lavaNa samudramAM 119 maMDala sarvabAla maMDala parvata, OCR H
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdranA maMDala ane tenA AMtarAnuM citra 199 caMdranA maMDala 15, AMtarA 14 sarvabAha meDala meru parvata ra maMDala.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jyotiSa vimAnonI laMbAI-pahoLAI-UMcAI * manuSyakSetramAM rahelA jyotiSa vimAnonI laMbAI-pahoLAI-UMcAI jyotiSavimAna laMbAI sUrya caMdra graha nakSatra tArA (utkRSTa sthitivALA) tArA (jadhanya sthitivALA) 48/61 yojana 56/61 yojana 1/2 yojana 1 gAu 1/2 gAu 500 dhanuSya pahoLAI UMcAI 48/61 yojana | 24/61 yojana 56/61 yojana | 28/61 yojana 1/2 yojana 1/4 yojana 1 gAu 1/2 gAu 1/2 gAu 1/4 gAu 500 dhanuSya 250 dhanuSya manuSyakSetranI bahAra rahelA jyotiSa vimAnonI laMbAI-pahoLAIUMcAI manuSyakSetranA jyotiSa vimAnonI laMbAI-pahoLAI-UMcAI karatA aDadhI che. sarvathI aMdaranA maMDalamAM rahela be sUryonuM ane be caMdronuM aMtara 99,640 yojana che. sarvathI bahA2nA maMDalamAM rahela be sUryonuM aMtara 1,00,660 yojana che ane be caMdronuM aMtara 1,00,659 45/61 yojana che. 7 jyotiSavimAnone vahana karanArA devo - jyotiSavimAno AlaMbana vinA ja tathAsvabhAve AkAzamAM addhara rahe che. chatAM Abhiyogika devo potAnI Rddhi batAvavA mATe ane tevA prakAranA nAmakarmanA udayane lIdhe jyotiSavimAnonI nIce rahI temane vahana kare che.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyotiSa vimAnone vahana karanArA devo 201 * jyotiSa vimAnone vahana karanArA devojyotiSa vahana karanArA devo vimAna pUrvamAM | dakSiNamAM] pazcimamAM uttaramAM siMharUpe | hAthIrUpe | baLadarUpe ghoDArUpe | sUrya |4,000 | 4,000 | 4,000 ]4,000] 16,000] | caMdra | 4,000 | 4,000 | 4,000 [4,000] 16,000] graha | 2,000 | 2,000 | 2,000 |2,0008,000 nakSatra | 1,000, 1,OOO | 1,000 | 1,000/4,000 tArA 500 | paOO | 500 |500 |2,000 jyotiSa deva-devInI jaghanya-utkRSTa sthiti - (sUtra-4/48 thI 4/53) | | deva-devI | jaghanyasthiti | utkRSTasthiti 1 | caMdradeva | 1/4 palyopama | 1 palyopama + 1 lAkha varSa 2 | sUryadeva 1/4 palyopama | 1 palyopama + 1,000 varSa grahadeva 1/4 palyopama | 1 palyopama | 4 | nakSatradeva | 1/4 palyopama | 1/2 palyopama | 5 | tArAdeva | 1/8 palyopama | 1/4 palyopama | 6 | caMdradevI | 1/4 palyopama | 1/2 palyopama + 50,000 varSanuM 7, sUryadevI | 1/4 palyopama | 1/2 palyopama + 500 varSa 8 grahadevI | 1/4 palyopama | 1/2 palyopama | 9 | nakSatradevI | 1/4 palyopama | sAdhika 1/4 palyopama 10| tArAdevI | 1/8 palyopama | sAdhika 1/8 palyopama lezyA - jyotiSa devonI lezyA pIta che. A dravyalezyA jANavI. bhAvalezyA chae hoI zake. (sUtra-42). D tattvArthAdhigamasUtranI zrIsiddhasenagaNi kRta TIkAmAM dravyalezyA zarIranA varNarUpa kahI che.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNe vaimAnikadeva prakaraNa * vaimAnikadevo - (sUtra-4/17) vizeSa karIne puNyazALIone je mAna Ape te vimAna. vimAnomAM rahe te vaimAnika devo. temanA vimAno UrdhvalokamAM che. vaimAnikadevo be prakAranA che - (sUtra-4/18) (1) kalpapapanna (2) kalpAtIta (1) kalpopapanna-jyAM indra, sAmAnika vagere daza prakAranA devo hoya te kalpopapanna. te 12 prakAranA che - 12 devalokanA devo. (sUtra-43) jyotiSavimAnonA uparanA pratarathI asaMkhya yojana upara gayA pachI samazreNIe ardhacaMdrAkAre dakSiNamAM saudharma devaloka che ane ardhacaMdrAkAre uttaramAM izAna devaloka che. samabhUtalathI saudharmadevalokanA uparanA aMta sudhI 1 raju che. tyAMthI asaMkhya yojana upara gayA pachI samazreNIe ardhacaMdrAkAre dakSiNamAM sanakumAra devaloka che ane ardhacaMdrAkAre uttaramAM mahendra devaloka che. samabhUtalathI mAhendra devalokanA uparanA aMta sudhI ra raju che. tyAMthI asaMkhya yojana upara gayA pachI pUrNacaMdrAkAre brahmaloka devaloka che. tyAMthI asaMkhya yojanA upara gayA pachI pUrNacaMdrAkAre lAMtaka devaloka che. samabhUtalathI lAMtaka devalokanA uparanA aMta sudhI 3 raju che. tyAMthI asaMkhya yojana upara gayA pachI pUrNacaMdrAkAre mahAzukra devaloka che. tyAMthI asaMkhya yojana upara gayA pachI pUrNacaMdrAkAre sahastrAra devaloka che. samabhUtalathI sahasrAra devalokanA uparanA aMta sudhI 4 raju che. tyAMthI asaMkhya yojana upara gayA pachI samazreNIe ardhacaMdrAkAre dakSiNamAM Anata devaloka che ane AtattvArthAdhigamasUtranA mULasUtromAM ane bhASyamAM sarvatra bIjA devalokane aizAna devaloka kahyo che. paNa bIjA devalokanuM prasiddha nAma IzAna devaloka hovAthI ame ahIM sarvatra bIjA devalokane IzAna devaloka kahyo che.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 devalokanA nAmanA hetu ardhacaMdrAkAre uttaramAM prANata devaloka che. tyAMthI asaMkhya yojana upara gayA pachI samazreNIe ardhacaMdrAkAre dakSiNamAM AraNa devaloka che ane ardhacaMdrAkAre uttaramAM acyuta devaloka che. samabhUtalathI acyuta devalokanA uparanA aMta sudhI 5 rajju che. saudharmathI sahasrAra sudhI dareka devalokano 1-1 indra che. Anata-prANata devalokano 1 indra che. AraNa-acyuta devalokano 1 indra che. (sUtra-4/19, 4/20) traiveyakanI nIce sudhI 12 devaloka che. (sUtra-4/24) (2) kalpAtIta - jyAM indra, sAmAnika vagere daza prakAranA devo na hoya ane badhA devo ahamindro hoya te kalpAtIta. te 14 prakAranA 9 traiveyaka ane 5 anuttara. temAM indro hotA nathI. che - acyuta devalokanA uparanA aMtathI asaMkhya yojana upara gayA pachI upara u52 9 traiveyaka AvelA che. samabhUtalathI navamA traiveyakanA uparanA aMta sudhI 6 rajju che. tyAMthI asaMkhya yojana upara gayA pachI eka ja prata2mAM 5 anuttara vimAno che. temAM vacce sarvArthasiddha vimAna che ane pUrvamAM vijaya, dakSiNamAM vaijayanta, pazcimamAM jayaMta ane uttaramAM aparAjita vimAno che. * devalokanA nAmanA hetu - 1) saudharma devalokamAM sudharmA sabhA che. tethI tenuM nAma saudharma devaloka che. 2) izAnathI acyuta sudhInA devalokomAM te te nAmavALA indro che. tethI te devalokonA izAna vagere nAma che. 3) nava caiveyaka lokapuruSanI grIvA(gALA)nA sthAne che. tethI temane traiveyaka kahevAya che. 4) anuttara vimAnonI u52 koI vimAno nathI. mATe temane anuttara kahevAya che.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 vaimAnika devonI sthiti vijaya-vaijayanta-jayanta vimAnanA devoe svarganA vidhvarUpa hetuone jItI lIdhA hovAthI te vimAnone vijaya-vaijayanta-jayanta kahevAya che, athavA te devo nikaTa muktigAmI hovAthI karmone temaNe jItI lIdhA che, mATe te vimAnone vijaya-vaijayanta-jayanta kahevAya che. aparAjita vimAnanA devo svarganA vidhvarUpa hetuothI parAjita nA thayA hovAthI te vimAnane aparAjita kahevAya che, athavA te devo pUrve sAdhunA bhavamAM ke devanA bhavamAM paNa parISahothI jItAyA na hovAthI te vimAnane aparAjita kahevAya che. sarvArthasiddha vimAnanA devo utkRSTa abhyadayavALA ane sukhavALA hovAthI badhA kAryomAM siddha che, athavA temanA badhA prayojano siddha thayA che, athavA temanA badhA sAMsArika kartavyo pUrNa thayA che, athavA pachInA bhAvamAM mokSe janArA hovAthI temano mokSa siddha thayo che, mATe te vimAnane sarvArthasiddha kahevAya che. * upara uparanA devonA sthiti, prabhAva, sukha, dhRti, vezyAnI vizuddhi, indriyono viSaya, avadhijJAnano viSaya vadhu che. (sUtra4ra1) 1) sthiti - (sUtra-433 thI 442) devaloka | jaghanya sthiti | utkRSTa sthiti saudharma 1palyopama 2 sAgaropamAM izAna sAdhika palyopama sAdhika ra sAgaropama sanakumAra rasAgaropama 7 sAgaropama mAhendra sAdhika 2 sAgaropama | sAdhika 7 sAgaropama brahmaloka sAdhika 7 sAgaropama | 10 sAgaropama bRhatsaMgrahaNInI gAthA 14nI TIkAmAM brahmalokanA devonI jaghanyasthiti 7 sAgaropama kahI che.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaimAnika devonI sthiti 205 devaloka jaghanya sthiti utkRSTa sthiti, lAMtaka 10sAgaropama 14 sAgaropama mahAzukra 14 sAgaropama 17 sAgaropama sahasrAra 17 sAgaropama 18 sAgaropama Anata 18 sAgaropama | 19 sAgaropama | prANata | 19 sAgaropama 20sAgaropama AraNa 20sAgaropama 21 sAgaropama azruta 21 sAgaropama | 22 sAgaropama | adhastanaadhastana raiveyaka | 22 sAgaropama 23 sAgaropama adhastanamadhyama greveyaka | 23 sAgaropama 24 sAgaropama adhastanauparitana greveyaka | 24 sAgaropama 25 sAgaropama madhyamaadhastana greveyaka 25 sAgaropama 26 sAgaropama | madhyamamadhyama raiveyaka | 26 sAgaropama 27 sAgaropama madhyamauparitana greveyaka | 27sAgaropama 28sAgaropamAM uparitanaadhastana raiveyaka | 28 sAgaropama 29 sAgaropama uparitanamadhyama greveyaka | 29 sAgaropama 30 sAgaropama uparitanauparitana greveyaka | 30 sAgaropama 31 sAgaropama vijaya-vaijayanta-jayanta- | 31 sAgaropama aparAjita sarvArthasiddha ajaghanya anutkRSTa 33 sAgaropama 32 sAgaropama LA tattvArthabhASyamAM umAsvAti mahArAje sarvArthasiddha vimAnanA devonI jaghanya sthiti 32 sAgaropama ane utkRSTa sthiti 33 sAgaropama kahI che.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 vaimAnika devonA prabhAva, sukha, dyuti ghajya sthiti utkRSTa sthiti 7palyopama 1palyopama 1 palyopama 50 palyopama devaloka saudharmadevalokanI parigRhItA devI saudharma devalokanI aparigRhItAdevI izAnadevalokanI parigRhItAdevI izAna devalokanI aparigRhItAdevI sAdhika 1palyopama 9palyopama sAdhika 1palyopama papapalyopama je uparanA devonI sthiti nIcenA devonI sthitinI samAna hoya temanI paNa te sthiti upara-upara guNathI adhika hoya che. guNa = sukha, AhAragrahaNa, alpazarIrapaNuM vagere. 2) prabhAva - prabhAva eTale nigraha, anugraha, aNimA vagere pariNAmanI zakti, bIjA pAse parANe karAvavuM vagerenI acijya zakti. te prabhAva upara uparanA devono anaMtaguNa adhika che. upara uparanA devo maMda abhimAnavALA ane ochA saMkulezavALA hovAthI te zaktino upayoga karatA nathI. 3) sukha- upara uparanA devonuM kSetrasvabhAvajanita sukha anaMtaguNa adhika che. 4) yuti - ghuti eTale zarIranI kAnti. upara uparanA devonI zarIranI kAnti anaMtaguNa adhika che. sIdhama-izAnanA devono varNa suvarNa jevo pILo che. sanakumAra-mahendra-brahmalokanA devono varNa kamaLanI pAMdaDI jevo che.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaimAnika devonA lezyA, IndriyonA viSaya ane avadhijJAnano viSaya 207 lAMtaka ane uparanA devono varNa zveta che. upara uparanA devonA zarIranA varNanI vizuddhi vadhu che. 5) lezyA - (sUtra-4/23) devaloka lezyA saudharma-izAna pItalezyA sanatkumAra-mAhendra-brahmaloka padmalezyA lAMtakathI sarvArthasiddha zuklalezyA upara uparanA devonI lezyA vadhu vizuddha hoya che. A dravyalezyA jANavI. vaimAnika devone chae bhAvalezyA hoya che. 6) indriyono viSaya - upara uparanA devonI indriyo potapotAnA viSayone grahaNa karavAmAM vadhu samartha che. 7) avadhijJAnano viSaya - upara uparanA devono avadhijJAnano viSaya vadhu che. devaloka saudharma-izAna nIce ratnaprabhAnA nIcenAbhAgasudhI sanatkumAra-mAhendra zarkarAprabhAnA nIcenAbhAgasudhI avadhijJAnano viSaya upara tIrcha svabhavananAstUpanA asaMkhyadvIpa-samudra agrabhAgasudhI svabhavananAstUpanA asaMkhyadvIpa-samudra agrabhAgasudhI [] tattvArthAdhigamasUtranI zrIsiddhasenagaNi kRta TIkAmAM cAre prakAranA devonI lezyAno artha 'zarIrano varNa' evo karyo che. paNa bRhatsaMgrahaNInI gAthA-289nI TIkAmAM malagiri mahArAje lezyAno artha 'zarIrano varNa' evo karanArA matanuM khaMDana karyuM che, kemake tyAM devonI lezyA batAvI pachI temanA zarIrano varNa paNa batAvyo che.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 vaimAnika devonI gati devaloka - avadhijJAnano viSaya nIce | upara tIThuM brahmaloka-lAMtaka | vAlukAprabhAnA | svabhavananAstUpanA asaMkhyadvIpa-samudra nIcenA bhAga sudhI | agrabhAga sudhI mahAzukra-sahastrAra paMkaprabhAnA | svabhavananAstUpanA asaMkhyadvIpa-samudra nIcenA bhAga sudhI | agrabhAga sudhI AnatathI azruta dhUmaprabhAnA | svabhavananAstUpanA asaMkhyadvIpa samudra nIcenA bhAga sudhI | agrabhAga sudhI adhastana3 greveyaka tama prabhAnA svabhavananAstUpanA asaMkhyadvIpa-samudra madhyama3 greveyaka | nIcenA bhAga sudhI | agrabhAga sudhI uparitana 3raiveyaka | mahAtama-prabhAnA svabhavananAstUpanA asaMkhyadvIpa-samudra nIcenA bhAga sudhI | agrabhAga sudhI paanuttara saMpUrNalokanALI | svabhavananAstUpanA asaMkhyadvIpa-samudra agrabhAga sudhI jemanA avadhijJAnano viSaya samAna che teomAM upara uparanA devonI avadhijJAnanI vizuddhi vadhu che. * upara uparanA devonA gati, zarIranI avagAhanA, parigraha, abhimAna alpa che. (sUtra-4/22) 1) gati - be sAgaropamanI jaghanya sthitivALA devothI mAMDIne uparanA devono gatino viSaya nIce 7mI naraka pRthvI sudhI che ane tIrtho asaMkhya yojana che. 2 sAgaropamathI ochI jaghanya sthitivALA devono gatino viSaya 1-1 narakapRthvI ochI che, yAvatu jaghanyasthitivALA devono gatino viSaya trIjI narakamRthvI sudhI che. DbRhatsaMgrahaNInI gAthA 222nI TIkAmAM 5 anuttaranA devonA avadhijJAnano nIceno viSaya nyUna lokanALI kahyo che.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaimAnika devonI zarIranI avagAhanA 209 devo pUrvanA mitra vagere mATe trIjI narakapRthvI sudhI jAya che. tenI AgaLanI narakapRthvImAM gatino viSaya hovA chatAM teo jatA nathI. upara uparanA devonA pariNAma vadhu ne vadhu zubha hoya che ane teo vadhu ne vadhu udAsIna hoya che. tethI jinavaMdanAdi sivAya teo gati karatA nathI. tethI upara uparanA devonI gati ochI hoya che. 2) zarIranI avagAhanA - upara uparanA devonI zarIranI avagAhanA alpa hoya che. devaloka utkRSTa avagAhanA saudharma, izAna 7 hAtha sanakumAra, mAhendra 6 hAtha brahmaloka, lAMtaka 5 hAtha mahAzukra, sahasrAra 4 hAtha Anata, prANata, AraNa, ayyata | 3 hAtha 9 raiveyaka 2 hAtha 5 anuttara 1 hAtha jaghanya avagAhanA badhA devalokamAM aMgulano asaMkhyAtamo bhAga prathama samaye hoya che. duniyAno koI agni evo nathI je smaraNa mAtrathI jIvane bALe, jyAre strInA rUpa rUpI agni evo che ke enuM smaraNa paNa jIvanA guNone, zubha bhAvone, zubha lezyAne ane puNyanA thoke thokane bALI nAMkhe che, narakAdi gatimAM laI jAya che. maraNa eTale zarIra badalavAnI prakriyA. emAM AtmAe kazuM gumAvavAnuM nathI, to pachI maraNano bhaya zA mATe ?
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 pazcima vaimAnika devalokanA eka prataramAM rahelA AvalikAgata ane puSpAvakIrNa vimAno ]
IO>|| puSpAvakIrNa vimAno dakSiNa pUrva AvalikAgata vimAno
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vaimAnika devono parigraha 211 3) parigraha - upara uparanA devonA vimAno ochA che. | devaloka | pratara | AvalikA- | puSpAvakIrNa kula praSTi vimAno| vimAno vimAno. | saudharma | 13 | 1,707 | 31,98, 293 | 32,00,000 | izAna | 13 | 1, 218 | ra7,98,782 | 28,00,000 | sanakumAra | 12 1, 226 | 11,98,774 12,00,000 mAhendra | 12 874 7,99,126 | 8,00,000 brahmaloka 834 3,99, 166 | 4,00,000 lAMtaka 585 49,415 50,000 mahAzukra 396 39,604 40,000 sahastrAra 332 5,668 6,000 Anata 268 132 400 prANata | ja | ja | ja |da | "| ja | 204 300 AraNaazruta adhastana 3 raiveyaka cha | 111 111 | 107 0 | 39 | 39 100 madhyama 3 raiveyaka uparitana 3 raiveyaka anuttara kula | 7,874 | 84,89 84,89,149/ 84,97,023 | saudharma-izAnanA ane sanaskumAra-mATendranA pratiro samazreNIo che, tethI bhegA maLIne paNa kramazaH 13 ane 12 pratara ja thAya.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 vaimAnika devonuM abhimAna vimAno be prakAranA che - - 1) AvalikAviSTa vimAno - te paMktimAM rahelA che. 2) puSpAvakIrNa vimAno - te puSpanI jema jyAM tyAM verAyelA che. te indraka vimAnanI pUrvamAM na hoya. dareka prataranI madhyamAM indraka vimAna che ane cAre dizAmAM AvalikA praviSTa vimAno che. indraka vimAno goLa che. AvalikA praviSTa vimAno goLa, trikoNa ane corasa che. puSpAvakIrNa vimAno vividha AkAranA che. AvalikA praviSTa vimAnomAM indraka vimAna pachI trikoNa vimAna, corasa vimAna, goLa vimAna, trikoNa vimAna, corasa vimAna A krame vimAno AvelA che. saudharma devalokanA prathama prataramAM dareka dizAmAM 62 AvalikA praviNa vimAno che. upara uparanA pratiromAM dareka dizAmAMthI aMtima 1-1 vimAna ochuM thatuM jAya che. anuttaramAM cAre dizAmAM 1-1 vimAna che. 4) abhimAna - upara uparanA devone sthAna, parivAra, zakti, avadhijJAnano viSaya, indriyono viSaya, saMpatti, AyuSya - A badhAne viSe alpa abhimAna che. zvAsocchavAsa-AhAra - upara uparanA devo ghaNA kALe zvAsocchavAsa le che. upara uparanA devo ghaNA kALe AhAra le che. * maithunanA niSedha sivAya jinezvaroe koI paNa vastunA anujJA ke pratiSedha ekAMte karela nathI, kemake maithunanuM pApa rAga-dveSa vinA thaI zakatuM nathI.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAra kyA devo keTalA kALe zvAsocchavAsa ane AhAra kare? 213 kayA devo keTalA kALe zvAsocchavAsa ane AhAra kare? devo. zvAsocchavAsa keTalA kALe ? | keTalA kALe ? 10,000 varSa AyuSyavALA | 7 sToka 1 ahorAtra pachI nyUna 1 palyopama sudhInA | muhUrtapRthakatva sudhI divasapRthakutva AyuSyavALA vRddhi karavI sudhI vRddhi karavI 1palyopama AyuSyavALA muhUrtapRthad divasapRthakatva (ahorAtranI aMdara)| pachI nyUna 1 sAgaropama sudhInA | 1pakSa sudhI vRddhi 1,000varSa AyuSyavALA | | karavI sudhI vRddhi karavI 1 sAgaropama AyuSyavALA 1 pakSa 1,000varSa pachI jeTalA sAgaropama teTalA pakSa teTalA hajAra varSa AyuSyavALA * devone vedanA - devone haMmezA sadanA hoya che. koIka nimittathI asadanA Ave to paNa aMtarmuhUrta sudhI rahe, vadhu nahIM. sadanA paNa utkRSTathI aMtarmuhUrta sudhI hoya, pachI AMtaru paDe. * devomAM upapAta - jIvo jaghanya upapAta utkRSTa upapAta jyotiSa brahmaloka tApasI vyaMtara caraka-parivrAjaka paMcendriya tiryaMca : | (samyaktayukta, dezaviratiyukta) vyaMtara vyaMtara sahasAra AtApasa = vanamAM rahenArA, mULa-kaMda-phaLa khAnArA. (r) tApasAdino A jaghanya upapAta svAcAramAM rahelA hoya che, svAcArathI bhraSTa thayelAne nahIM. D caraka = 4-5 nuM ToLuM bhegu bhikSA mAge che. parivrAjaka = kapilamatane anusaranArA.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 lokAMtika devo, kRSNarAjIo jIvo utkRSTa papAta jaghanya upapAta zrAvaka azruta saudharma4 saudharma chaghastha saMyata mithyASTi sAdhuveSadhArI mithyAdeSTi anyaveSadhArI cauda pUrvadhara azruta uparitana zaiveyaka azruta sarvArthasiddha vyaMtara bhavanapati brahmaloka, * lokAMtika devo, kRSNarAjIo - lokAMtika devo pAMcamA brahmaloka devalokanA trIjA riSTa prataramAM che. temano utkRSTathI 7-8 bhavamAM ane jAnyathI ra-3 bhavamAM mokSa thaI jAya che. mATe loka = saMsAra, tene aMte rahela hovAthI teo lokAMtika devo kahevAya che. (sUtra-4/25) brahmaloka devalokanA trIjA prataramAM madhyamAM riSTa vimAna che. tenI cAre dizAmAM sacitta-acitta pRthvInA pariNAmarUpa be-be kRSNarAjIo che. te akhADAnA AkAre che. pUrva-pazcimanI kRSNarAjIo uttaradakSiNa lAMbI che ane pUrva-pazcima pahoLI che. uttara-dakSiNanI kRSNarAjIo pUrva-pazcima lAMbI che ane uttara-dakSiNa pahoLI che. dareka dizAnI aMdaranI kRSNarAjI pachInI dizAnI bahAranI kRSNarAjIne sparze che. cAre dizAnI aMdaranI kRSNarAjIo laMbacorasa che. pUrvapazcimanI bahAranI kRSNarAjIo pakoNa che. uttara-dakSiNanI bahAranI kRSNarAjIo trikoNa che. A saudharma devalokamAM zrAvakanI jaghanya sthiti palyopama che ane saMyatanI jaghanya sthiti palyopamapRthakva che. ]i bRhatsaMgrahaNinI gAthA 169mAM cauda pUrvadharano jaghanya upadhAta lAMtaka devalokamAM kahyo che.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSNarAjIonuM citra 215. kRiSNarAjI uttara 0 ca 0 5 0 che za pazcima | 0kha A 0. a 0 dakSiNa cha = arci vimAna 3 = arcimAlI vimAna va = vairocana vimAna 1 = prazaMkara vimAna a = candrAbha vimAna na = sUryAbha vimAna 5 = zukrAbha vimAna 2 = supratiSThAbha vimAna na = riSTa vimAna
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 kRSNarAjIo kRSNarAjIonA ATha AMtarAomAM lokAMtika devonA ATha vimAno AvelA che. te A pramANe - uttara ane pUrvanI aMdaranI kRSNarAjIonA AMtarAmAM arci vimAna che. pUrvanI be kRSNarAjIonA AMtarAmAM arcimAlI vimAna che. pUrva ane dakSiNanI aMdaranI kRSNarAjIonA AMtarAmAM vairocana vimAna che. dakSiNanI be kRSNarAjIonA AMtarAmAM prabhaMkara vimAna che. dakSiNa ane pazcimanI aMdaranI kRSNarAjIonA AMtarAmAM caMdrAbha vimAna che. pazcimanI be kRSNarAjIonA AMtarAmAM sUryAbha vimAna che. pazcima ane uttaranI aMdaranI kRSNarAjIonA AMtarAmAM zukrAbha vimAna che. uttaranI be kRSNarAjIonA AMtarAmAM supratiSThAbha vimAna che. AThe kRSNarAjIonI madhyamAM riSTa vimAna che. A vimAnomAM lokAMtika devo rahe che. te A pramANe - arci vimAnamAM sArasvata devo, arcimAlI vimAnamAM Aditya devo, vairocana vimAnamAM vahni devo, prabhaMkara vimAnamAM varuNa devo, caMdrAbha vimAnamAM gaItoya devo, sUryAbha vimAnamAM tuSita devo, zukrAbha vimAnamAM avyAbAdha devo, supratiSThAbha vimAnamAM maruta devo (temanuM bIjuM nAma Agneya devo che), riSTa vimAnamAM riSTa devo rahe che. (sUtra-4/26) sArasvata ane Aditya baMnenA bhegA maLIne 7 devo che ane temano 700 devono parivAra che. vahni ane varuNa baMnenA bhegA maLIne 14 devo che ane temano 14,000 devono parivAra che. gaItoya ane tuSita baMnenA bhegA maLIne 7 devo che ane temano 7,000 devono parivAra che. avyAbAdha-Agneya-riSTanA nava devo che ane temano 900 devono parivAra che. lokAMtika devonI sthiti 8 sAgaropama che. teo tIrthaMkara bhagavaMtone dIkSAnA eka varSa pUrve dharmatIrtha pravartAvavAnI vinaMti karI dIkSA grahaNa karavA jaNAve che. bhagavAna svayaM jANe che, paNa te devono te pramANeno AcAra che.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 devonA pravIcAra-apravIcAra * devonuM siddhigamana - vijayAdi cAra vimAnonA devo manuSyanA be bhava karIne mokSe jAya che. (sUtra-4/27) sarvArthasiddha vimAnanA devo manuSyano 1 bhava karIne mokSe jAya che. zeSa devo manuSyanA 1,2,3,4 vagere bhava karIne mokSe jAya che athavA mokSe jatA nathI. * devonA pravIcAra-apravIcAra - devo 3 prakAranA che - 1) devI sahita pravIcAra sahita-bhavanapatithI izAna sudhInA devo. 2) devI rahita pravIcAra sahita - sanakumAra thI ayyata sudhInA devo. 3) devI rahita pravIcAra rahita - raiveyaka-anuttaranA devo. devInI utpatti bhavanapatithI izAna devaloka sudhI thAya che. izAna devaloka pachI devInI utpatti nathI. devInuM gamanAgamana sahasrAra devaloka sudhI che. devIo be prakAranI che - 1) parigRhItA devI - kulapatnI jevI devI. 2) aparigRhItA devI - vezyA jevI devI. te saudharma-izAna devalokamAM utpanna thAya che. sanakumAra-mahendra devalokanA devone pravIcAranI icchA thAya tyAre saudharma-izAnamAMthI aparigRhItA devIo tyAM jAya che. te devo te devIonA sparzathI pravIcAranuM sukha pAme che. brahmaloka-lAMtaka devalokanA pravIcAra= maithuna
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 devono devIo sAtheno pravIcAra devone pravIcAranI icchA thAya tyAre saudharma-izAnamAMthI aparigrahItA devIo tyAM jAya che. te devo ke devIonA rUpanA darzanathI pravIcAranuM sukha pAme che. mahAzukra-sahastrAra devalokanA devone pravIcAranI icchA thAya tyAre saudharma-izAnamAMthI aparigRhItA devIo tyAM jAya che. te devo ke devIonA zabdanA zravaNathI pravIcAranuM sukha pAme che. AnatathI azruta devaloka sudhInA devone pravIcAranI IcchA thAya tyAre teo aparigRhItA devIono manamAM vicAra kare che. te devIo paNa potAnA sthAnamAM rahIne ja pravIcAra mATenuM mana kare che. Ama paraspara mana kare chate te devo pravIcAranuM sukha pAme che. raiveyaka ane anuttaranA devo pravIcAra vinA sukhane anubhave che. devono devIo sAtheno pravIcAra - (sUtra-48,49,4/10) devaloka | pravIcAra | sukha bhavanapatithI izAna kAyAthI alpa sanakumAra-mAhendra sparzathI anaMtaguNa brahmaloka-lAMtaka rUpanA darzanathI anaMtaguNa mahAzukra-sahastrAra | zabdanA zravaNathI | anaMtaguNa AnatathI azruta manathI anaMtaguNa raiveyaka-anuttara apravIcArI | anaMtaguNa keTalA AyuSyavALI aparigRhItA devIo kayA devonA upabhoga mATe hoya? * munio paNa jo cAritra lIdhA pachI sAdhvI ke zrAvikAono saMsarga atizayapaNe rAkhe che to teo paNa nirmaLa brahmacaryanuM pAlana karI zakatA nathI. kAra |
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparigRhItA devIo kayA devonA upabhoga mATe ? 219 pahelA devalokanI aparigRhItA devI - keTalA AyuSyavALI ? konA upabhoga mATe ? 1 palyopama 1lA devalokanA devo (1 palyopama+1 samaya)thI 10 palyopama | 3jA devalokanA devo (10 palyopama+1 samaya)thI 20 palyopama | pamA devalokanA devo (20 palyopama+1 samaya)thI 30 palyopama | 7mA devalokanA devo (30 palyopama+1 samaya)thI 40 palyopama | P9 mA devalokanA devo | (40 palyopama+1 samaya)thI 50 palyopama || 11mA devalokanA devo bIjA devalokanI aparigRhItA devI - keTalA AyuSyavALI ? konA upabhoga mATe ? sAdhika palyopama rajA devalokanA devo | (sAdhika palyopama+1 samaya)thI 15 palyopamanuM 4thA devalokanA devo (15 palyopama+1 samaya)thI 25 palyopama | 6DhA devalokanA devo (25 palyopama+1 samaya)thI 35 palyopama | 8mA devalokanA devo (35 palyopama+1 samaya)thI 45 palyopama |10mA devalokanA devo (45 palyopama+1 samaya)thI 55 palyopama | 12mA devalokanA devo I aparigRhItA devIo potAnA sthAnamAM rahIne ja 9mA thI 12mA devalokanA devone upabhogayogya thAya che.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ avatatva dravya prakaraNa * dravya - jemAM guNo ane paryAyo hoya te dravya kahevAya. (sUtra-5/37) guNa - jeo dravyamAM ekasAthe rahelA hoya ane jemAM guNo na hoya te guNa kahevAya. (sUtra-5/40) paryAya - je dravyamAM rahelA hoya paNa kramabhAvI hoya te paryAya kahevAya. dravya pAMca che - (sUtra-5/2,53,5/5,5/6) 1) dharmAstikAya - gatizIla evA jIvo ane pugalone gatimAM sahAya karanAruM dravya te dharmAstikAya. te sarvalokavyApI che. (sUtra-5 12, 5/13) te asaMkhya pradezovALu che. (sUtra-57) pradeza eTale nirvibhAjaya aMza. dharmAstikAya eka skaMdharUpa che. te eka che. te niSkriya che. te arUpI che. te nitya che, eTale ke teno nAza thato nathI. te avasthita che, eTale ke te potAnA guNa choDIne bIjAnA guNane grahaNa karatuM nathI. jema gatizIla evA mAchalAne pANI sahAya kare che, tema gatizIla evA jIva ane pugalone dharmAstikAya sahAya kare che. 2) adharmAstikAya - jIvo ane pulone sthira rahevAmAM sahAya karanAruM dravya te adharmAstikAya. te sarvalokavyApI che. (sUtra-pa/12, pa/13) te asaMkhya pradezovALu che. (sUtra-57) te eka skaMdharUpa che. te eka che. te niSkriya che. te arUpI che. te nitya che. te avasthita che. LA jenAmAM varNa-gaMdha-rasa-sparza hoya te rUpI. jenAmAM varNa-gaMdha-rasa-sparza na hoya te arUpI.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 pAMca dravyo 3) AkAzAstikAya - anya dravyone rahevAnuM sthAna ApanAruM dravya te AkAzAstikAya. te lokAlokavyApI che. te anaMta pradezovALu che. (sUtra-59) te eka skaMdharUpa che. te eka che. te niSkriya che. te arUpI che. te nitya che. te avasthita che. te be prakAre che - lokAkAza - lokavyApI AkAzAstikAya te lokAkAza. te asaMkhya pradezovALu che. alokAkAza - alokavyApI AkAzAstikAya te alokAkAza. te anaMta pradezovALu che. naiyAyiko - vaizeSiko AkAzane zabdaguNavALu mAne che. sAMkhyo AkAzane pradhAnano vikAra mAne che. te barAbara nathI, kemake zabda e guNa nathI, paNa pudgala che. pradhAna nitya che. teno pariNAma na thAya. AkAza e svataMtra dravya che. 4) jIvAstikAya - jIva upayogalakSaNavALo che. te asaMkhya pradezovALo che. (sUtra-5/8) tenA pradezo lokAkAzanA pradezo jeTalA che. te pradezone dIvAnA prakAzanI jema saMkocI ane prasArI zakAya che. (sUtra-5/16) tethI temanI avagAhanA lokanA eka asaMkhyAtamA bhAgathI mAMDIne sarvaloka sudhI che. (sUtra-5/12, 5/15) saMsArI jIvo anaMtAnaMta pudgalaskaMdhothI banelA kAryaNazarIrathI yukta hoya che. kArmaNazarIranI jaghanya avagAhanA aMgulaasaMkhya pramANa che ane siddho carama zarIranA trIjA bhAganI avagAhanAvALA che, tethI jIvonI avagAhanA eka vagere AkAzapradezomAM hotI nathI, paNa jaghanyathI paNa lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM rahelA AkAzapradezomAM hoya che. jIvo anaMtA che. te kriyAvALA che. te arUpI che. te nitya che. te avasthita che. saMsArI jIvo zarIravyApI che.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 pAMca dravyono upakAra 5) pudgalAstikAya - varNa, gaMdha, rasa, sparzavALA dravyane pugala kahevAya che. (sUtra-5/23) te paramANuthI mAMDIne anaMta pradezavALA che. (sUtra 5/10) te eka AkAzapradezathI mAMDIne sarvalokamAM vyApelA hoya che. (sUtra pa/12) te anaMta che. te kriyAvALA che. (sUtra-5/4) te rUpI che. te nitya che. te avasthita che. paramANunA pradeza hotA nathI. (sUtrapa/11) paramANu eka AkAzapradezamAM rahe che. kayaNuka 1 ke 2 AkAzapradezamAM rahe che. trayaNuka 1, 2 ke 3 AkAzapradezamAM rahe che. saMkhyAtA pradezonA skaMdho 1, 2, 3 yAvat saMkhyAtA AkAzapradezomAM rahe che. asaMkhyAtA pradezonA skaMdho 1, 2, 3 yAvat asaMkhya AkAzapradezomAM rahe che. anaMta pradezonA skaMdho 1, 2, 3 yAvatu asaMkhya AkAzapradezomAM rahe che. (sUtra-pa/14) varNa pAMca prakAranA che - kRSNa, nIla, lohita, pIta, zveta. gaMdha be prakAranI che - surabhi, durabhi. rasa pAMca prakAranA che - tita, kaTu, kaSAya, amla, madhura. sparza ATha prakAranA che - kaThina, mUdu, guru, laghu, zIta, uSNa, snigdha, rUkSa. dravyo pAMca ja che, vadhu ke ochA nahIM. * pAMca dravyono upakAra - (sUtra-pa/17 thI 5/21) 1) dharmAstikAya - jIva ane pudgalane gatimAM sahAya karavI e dharmAstikAyano upakAra che. 2) adharmAstikAya - jIva ane pudgalane sthira rahevAmAM sahAya karavI e adharmAstikAyano upakAra che. 3) AkAzAstikAya - anya dravyone rahevAnuM sthAna ApavuM e AkAzAstikAyano upakAra che.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca dravyono upakAra 223 ( 4) jIvAstikAya - hitanuM pratipAdana ane ahitano niSedha karavA vaDe ekabIjA upara upakAra karavo e jIvono upakAra che. 5) pudgalAstikAya - jIvo audArika vargaNA, vaikriya vargaNA, AhAraka vargaNA, taijasa vargaNA, kArmaNa vargaNAnA pudgalone grahaNa karIne audArika zarIra, vaikriya zarIra, AhAraka zarIra, taijasa zarIra, kArmaNa zarIra banAve che. beIndriya vagere jIvo bhASA vargaNAnA pugalone grahaNa karI temane bhASA rUpe pariNAvIne bole che. saMjJI paMcendriya jIvo manovargaNAnA pudgalone grahaNa karI temane manarUpe pariNamAvIne vicAre che. badhA jIvo zvAsocchavAsa vargaNAnA pudgalone grahaNa karIne temane zvAsocchavAsa rUpe pariNamAvIne zvAsocchavAsa le che. ISTa varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabdathI jIvone sukha thAya che. aniSTa varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabdathI jIvone duHkha thAya che. vidhipUrvaka karAyela snAna, AcchAdana, vilepana, bhojana vagere jIvita upara upakAra kare che. viSa, zastra, agni vagerethI jIvonuM maraNa thAya che. traNa prakArano AhAra badhA jIvo upara upakAra kare che. A badhA pudgalanA upakAra che. jIvAstikAya sivAyanA cAra dravyo - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya e ajIva che. (sUtra-pa/1) * kasoTI darekanA jIvanamAM Ave che. emAMthI je pAra Utare che te ja mahAna banI zake che. sonuM paNa agniparIkSAmAM pAsa thayA pachI zuddha bane che. gurukulavAsamAM rahevuM. gurukulavAsamAM anekanI vacce rahevAthI sahelAIthI brahmacaryanuM pAlana thaI zake che.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. pudgala prakaraNa * pulanA pariNAma - (sUtra-5/24) pudgalanA daza prakAranA pariNAma che. te A pramANe 1) zabda - te be prakAre che - vaignasika zabda - svAbhAvika zabda te vaignasika zabda che. dA.ta. vAdaLonI garjanA vagere. prAyogika zabda - jIvanA vyApArathI thato zabda te prAyogika zabda che. te ja prakAre che - (1) tata - mRdaMga, paDaha vagereno zabda te tata. (2) vitata - vINA, taMtrI vagereno zabda te vitata. (3) ghana- kAMsAnA bhAjana ane lAkaDAnI dAMDIthI thato zabda te ghana. (4) zuSira - veNu, zaMkha, vAMsanA chidramAMthI thato zabda te zuSira. (5) saMgharSa-karavata ane lAkaDA vagerenA saMgharSathI thato zabda te saMgharSa (6) bhASA - vyakta vacano vaDe varNa, pada, vAkya rUpe bolAya te bhASA. niyata AkAravALA akSaro te varNo. varNono samudAya te pada. padono samudAya te vAkya. 2) baMdha - paraspara joDAvuM te baMdha. te traNa prakAre che - (1) prayogabaMdha - jIvanA vyApArathI thato baMdha te prayogabaMdha. dA.ta. audArika zarIra, lAkha, lAkaDu vagere. (2) visasAbaMdha - svAbhAvika rIte thato baMdha te vignasAbaMdha. te be prakAre che - (i) AdivALo - vIjaLI, ulkA, vAdaLa, agni, IndradhanuSya vagere.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgalono baMdha kevI rIte thAya ? 225 (ii) anAdi - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya. pudgalomAM anAdi vignasAbaMdha hoto nathI. mATe vignasAbaMdhane samajAvavA dharmAstikAya vagerenA daSTAMta kahyA che. (3) mizrabaMdha - jIvanA prayoga ane acetana dravyanA pariNAma baMnethI thato baMdha te mizrabaMdha. ahIM jIvanA vyApAra ane acetana dravyanA pariNAma baMnenI mukhyarUpe vivakSA karI che. prayogabaMdhamAM mAtra jIvanA vyApAranI mukhyatA che. dA.ta. thAMbhalA, ghaDA vagere. * pugalono baMdha kevI rIte thAya? - snigdha ane rUkSa pudgalono paraspara baMdha thAya che. (sUtra-5/32) jaghanya guNavALA snigdha-rUkSa pudgalono paraspara baMdha na thAya. (sUtra-5/33) eTale ke 1 guNavALA snigdha pudgalono 1 guNavALA snigdha pulonI sAthe baMdha na thAya. 1 guNavALA snigdha pudgalono 1 guNavALA rUkSa pugalonI sAthe baMdha na thAya. 1 guNavALA rUkSa pudgalono 1 guNavALA rUkSa pudgalonI sAthe baMdha na thAya. 1 guNavALA rUkSa pudgalono 1 guNavALA snigdha pudgalonI sAthe baMdha na thAya. samAna guNavALA ke viSama guNavALA asamAna pudgalono baMdha thAya. eTale ke 2 guNavALA snigdha pudgalono 2 guNavALA rUkSa pudgalonI sAthe baMdha thAya. 1 guNavALA snigdha pudgalono 2 guNavALA rUkSa pugalonI sAthe baMdha thAya. samAna guNavALA samAna pugalono baMdha na thAya. (sUtra-pa34) eTale ke 1 guNavALA snigdha pudgalono 1 guNavALA snigdha pudgalonI sAthe baMdha na thAya. 1 guNavALA rUkSa pudgalono 1 guNavALA rUkSa pudgalonI sAthe baMdha na thAya. 2 guNavALA snigdha pudgalono ra
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 baMdha thayA pachI pugalono pariNAma guNavALA snigdha pudgalonI sAthe baMdha na thAya. 2 guNavALA rUkSa pudgalono 2 guNavALA rUkSa pudgalonI sAthe baMdha na thAya. be ke bethI adhika guNavALA samAna pudgalono baMdha thAya. (sUtra5/35) eTale ke 1 guNavALA snigdha pugalono 3 guNavALA snigdha pudgalonI sAthe baMdha thAya. 1 guNavALA rUkSa pudgalono 3 guNavALA rUkSa pudgalonI sAthe baMdha thAya. 2 guNavALA rUkSa pudgalono 4 guNavALA rUkSa pugalonI sAthe baMdha thAya. baMdha thayA pachI pugalono pariNAma - (sUtra-5/36) samAna guNavALA snigdha pugalono samAna guNavALA rUkSa pudgalonI sAthe baMdha thAya tyAre snigdha pudgalo rUkSa pudgalone potAnA rUpe pariNAve athavA rUkSa pugalo snigdha pugalone potAnA rUpe pariNAve che. eTale ke baMdhamAM rUkSa pudgalo snigdha thaI jAya athavA snigdha pudgalo rUkSa thaI jAya. dA.ta. 2 guNavALA snigdha pudgalono 2 guNavALA rUkSa pudgalonI sAthe baMdha thAya tyAre snigdha pudgalo rUkSa pudgalone snigdha banAve che athavA rUkSa pudgalo snigdha pudgalone rUkSa banAve che. adhika guNavALA snigdha pudgalono hIna guNavALA snigdha pudgalonI sAthe baMdha thAya tyAre adhika guNavALA snigdha pudgalo hIna guNavALA snigdha pudgalone potAnA rUpe pariNamAve che. eTale ke baMdhamAM hIna guNavALA snigdha pudgalo adhika guNavALA thaI jAya che. dA.ta. 3 guNavALA snigdha pudgalono 1 guNavALA snigdha pudgalonI sAthe baMdha thAya tyAre 1 guNavALA snigdha pudgalo 3 guNavALA snigdha pudgalo thaI jAya. adhika guNavALA rUkSa pudgalono hIna guNavALA rUkSa pudgalonI sAthe baMdha thAya tyAre adhika guNavALA rUkSa pudgalo hIna guNavALA rUkSa pugalone potAnA rUpe pariNAve che. eTale ke baMdhamAM hIna guNavALA rUkSa pugalo adhika guNavALA thaI
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdha thayA pachI pudgalono pariNAma 227 jAya che. dA.ta. 3 guNavALA rUkSa pugalono 1 guNavALA rUkSa pudgalonI sAthe baMdha thAya tyAre 1 guNavALA rUkSa pudgalo 3 guNavALA rUkSa pugalo thaI jAya che. adhika guNavALA snigdha pudgalono hIna guNavALA rUkSa pudgalonI sAthe baMdha thAya tyAre adhika guNavALA snigdha pudgalo hIna guNavALA rUkSa pugalone potAnA rUpe pariNamAve che. eTale ke baMdhamAM hIna guNavALA rUkSa pudgalo adhika guNavALA snigdha pudgalo banI jAya che. dA.ta. 3 guNavALA snigdha pudgalono 1 guNavALA rUkSa pugalonI sAthe baMdha thAya tyAre 1 guNavALA rUkSa pudgalo 3 guNavALA snigdha pudgalo banI jAya che. adhika guNavALA rUkSa pudgalono hIna guNavALA snigdha pudgalonI sAthe baMdha thAya tyAre adhika guNavALA rUkSa pudgalo hIna guNavALA snigdha pudgalone potAnA rUpe pariNamAve che. eTale ke baMdhamAM hIna guNavALA snigdha pudgalo adhika guNavALA rUkSa pugalo thaI jAya che. dA.ta. 3 guNavALA rUkSa pudgalono 1 guNavALA snigdha pudgalonI sAthe baMdha thAya tyAre 1 guNavALA snigdha pudgalo 3 guNavALA rUkSa pudgalo banI jAya che. samAna ke kayA pulono baMdha thAya ane na thAya? pudgala | guNasamAna ke | baMdha thAya asamAna aguNasamAna | ke na thAya pAMcaguNa snigdha tathA | samAna aguNasamAna thAya sAtaguNa snigdha cAraguNa snigdha tathA | samAna aguNasamAna thAya. daza guNa snigdha pAMcaguNa rUkSa tathA | samAna | aguNasamAna thAya sAtaguNa rUkSa
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 kayA pudgalono baMdha thAya ane na thAya? pudgala samAna ke asamAna guNasamAna ke | baMdha thAya aguNasamAna | ke na thAya thAya thAya thAya cAraguNa rUkSa tathA samAna aguNasamAna dazaguNa rUkSa pAMcaguNa niSpa tathA asamAna | guNasamAna pAMcaguNa rUkSa cAraguNa snigdha tathA asamAna | guNasamAna cAraguNa rUkSa pAMcaguNa snigdha tathA | samAna | guNasamAna pAMcaguNa snigdha pAMcaguNa rUkSa tathA | samAna | guNasamAna pAMcaguNa rUkSa na thAya na thAya nIce jaNAvela pudgalono paraspara baMdha thAya. baMdha thAya kema thAya ? ekaguNa snigdhano begaNa rUkSa sAthe | baMnemAM jaghanya guNa nathI, samAna paNa nathI | ekaguNa rUkSano begaNa snigdha sAthe | baMnemAM jaghanya guNa nathI, samAna paNa nathI ekaguNa snigdhano traNaguNa snigdha sAthe baMnemAM jaghanya guNa nathI, samAna hovA chatAM ekaguNa vaiSamya nathI ekaguNa rUkSano traNaguNa rUkSa sAthe baMnemAM jadhanya guNa nathI, samAna hovA chatAM | ekaguNa vaiSamya nathI baguNa snigdhano begaNa rUkSa sAthe guNanuM sAmya che paNa samAna nathI begaNa rUkSano beguNa snigdha sAthe | guNanuM sAmya che paNa samAna nathI
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayA pudgalono paraspara baMdha na thAya? 229 nIce jaNAvelA pudgalono paraspara baMdha na thAya. baMdha na thAya | kema na thAya ? niSedhaka sUtrA ekaguNa snigdhano baMnemAM jaghanya guNa che 5/33 ekaguNa snigdha sAthe ekaguNa snigdhano baMnemAM jaghanya guNa che pa/33 ekaguNa rUkSa sAthe ekaguNa rUkSano baMnemAM jaghanya guNa che pa/33 ekaguNa rUkSa sAthe beguNa snigdhano samAna che ane guNasAmya che pa/34 beguNa snigdha sAthe begaNa rUkSano samAna che ane guNasAmya che pa/34 baguNa rUkSa sAthe sama pa/34 pa/34 pa/35 pAMcaguNa snigdhano pAMcaguNa snigdha sAthe pAMcaguNa rUkSano samAna che ane guNasAmya che pAMcaguNa rUkSa sAthe beguNa snigdhano mAtra ekaguNa vaiSamya che traNaguNa snigdha sAthe begaNa rUkSano traNaguNa | mAtra ekaguNa vaiSamya che rUkSa sAthe ekaguNa snigdhano mAtra ekaguNa vaiSamya che beguNa snigdha sAthe ekaguNa rUkSano mAtra ekaguNa vaiSamya che beguNa rUkSa sAthe pa/35 5/35 pa/35
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 pudgalanA sUkSmatA, sthUlatA ane saMsthAna (A traNa koThAo zrIrAjazekharasUrijI likhita zrItattvArthAdhigamasUtranA vivecanamAMthI sAbhAra lIdhela che.) 3) sUkSmatA - avayavono saMkoca te sUkSmatA. te be prakAre che - (1) anya sUkSmatA - te paramANamAM hoya che. (2) Apezika sUkSmatA - te aneka prakAre che.dA.ta. yaNuka karatA vyaNuka sUkSma che, AmaLA karatA bora sUkSma che. 4) sthUlatA - avayavono vikAsa te sthUlatA. te be prakAre che - (1) anya sthUlatA- te sarvalokavyApI acitta mahAtkaMdhamAM hoya che. (2) ApekSika skUlatA - te aneka prakAre che.dA.ta. bora karatA AmaLA cUla che. 5) saMsthAna - saMsthAna eTale AkAra. saMsthAna be prakAre che - jIvonA zarIranA saMsthAna ane ajIvonA saMsthAna. (1) jIvonA zarIranA saMsthAna - te cha prakAre che. te A pramANe - (1) samacaturagna saMsthAna - jemAM sAmudrika zAstramAM kahela lakSaNapramANathI yukta evuM zarIra hoya ane paryakaAsanamAM beThelA te zarIranA cAra aMtaro (1) be DhIMcaNa vaccenuM aMtara, (2) jamaNA DhIMcaNa ane DAbA khabhAnuM aMtara, (3) DAbA DhIMcaNa ane jamaNA khabhAnuM aMtara, (4) lalATa ane palAThInuM aMtara, samAna hoya te. (2) cagrodha saMsthAna - jemAM nAbhInI uparano bhAga lakSaNapramANayukta hoya, nIceno bhAga lakSaNa-pramANayukta na hoya te. (3) sAdi saMsthAna - jemAM nAbhInI nIceno bhAga lakSaNapramANayukta hoya ane uparano bhAga lakSaNa-pramANayukta na hoya te.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvonA zarIranA saMsthAna 231 (4) DvAmana saMsthAna - jemAM mAthu, Doka, hAtha, paga vagere lakSaNapramANayukta hoya, chAtI-peTa-pITha vagere tevA na hoya te. (5) -kubja saMsthAna - jemAM chAtI-peTa vagere lakSaNa-pramANayukta hoya, hAtha-paga vagere tevA na hoya te. (6) huMDaka saMsthAna - jemAM sarva avayavo lakSaNa-pramANarahita hoya te. jIvonuM zarIra pRthvIkAya akAya teukAya vAyukAya vanaspatikAya vikalendriya nArakI deva garbhaja manuSya, garbhaja paMcendriya tiryaMca saMmUcchima manuSya, saMmUcchima paMcendriya tiryaMca saMsthAna masUra jevuM pANInA parapoTA jevuM soyanA samUha jevuM dhajA jevuM aneka prakAranuM hUMDaka kuMDaka samacatusra samacaturasra, nyagrodha, sAdi, vAmana, kubja, huMDaka hUMDaka (2) ajIvonA saMsthAna - te pAMca prakAranA che. te A pramANe (a) parimaMDala (b) goLa (c) trikoNa (d) corasa (e) Ayata (lAMbu). darekanA be prakAra che - ghana, pratara. AyatanA 3 prakAra che ghana, pratara, zreNI. parimaMDala vinA te darekanA pharI be prakAra che - ojapradezajanya ane yugmapradezajanya. - ] keTalAka AcAryo vAmana-kubja saMsthAnanA lakSaNa viparIta rIte kahe che. -
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 - ajIvonA saMsthAna (1) ojapradezaprataragoLa - te 5 pradezathI banela hoya. (2) yugmapradezaprataragoLa - te 12 pradezathI banela hoya. (3) ojapradezaghanagoLa - te 7 pradezathI banela hoya. ojapradezaprataragoLanA vaccenA paramANunI upara-nIce 1-1 paramANu mUkvAthI ojapradezaghanagoLa thAya. (4) yugmapradezaghanagoLa - te 32 pradezathI banela hoya. yugmapradezapratagoLanI upara 12 paramANu mUkavA. pachI upara-nIce cAra-cAra paramANu mUkavAthI yugmapradezaghanagoLa thAya. (5) ojapradezaprataratrikoNa - te 3 pradezathI banela hoya.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvonA saMsthAna (6) yugmapradezaprataratrikoNa - te 6 pradezathI banela hoya. (7) ojapradezaghanatrikoNa - te 35 pradezathI banela hoya. tIrchA 5 paramANu sthApavA. tenI AgaLa kramazaH tIrchA 4, 3, 2, 1 paramANu sthApavA. A 15 paramANunuM 1 pratara thayuM. tenI u52-u52 dareka paMktimAMthI chellA 1-1 paramANuno tyAga karI cAra prataromAM kramazaH 10, 6, 3, 1 paramANu mUkavA. Ama karavAthI ojapradezadhanatrikoNa thAya. 233 (8) yugmapradezathanatrikoNa - te 4 pradezathI banela hoya. ojapradezaprataratrikoNanA madhya paramANunI upa2 1 paramANu mUkavAthI yugmapradezathanatrikoNa thAya. (9) ojapradezaprataracorasa - te 9 pradezathI banela hoya. 9 (10) yugmapradezaprataracorasa - te 4 pradezathI banela hoya.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 ajIvonA saMsthAna (11) ojapradezaghanacorasa - te 27 pradezathI banela hoya. ojapradezaprataracorasanI u52-nIce 9-9 52mANu mUkavAthI ojapradezaghanacorasa thAya. (12) yugmapradezaghanacorasa - te 8 pradezathI banela hoya. yugmapradezaprataracorasanI u52 4 52mANu mUkavAthI yugmapradezaghanacorasa thAya. (13) ojapradezazreNIAyata - te 3 pradezathI banela hoya. (14) yugmapradezazreNIAyata - te 2 pradezathI banela hoya. (15) ojapradezaprataraAyata - te 15 pradezathI banela hoya. (16) yugmapradezaprataraAyata - te 6 pradezathI banela hoya. (17) ojapradezaghanaAyata te 45 pradezathI banela hoya. ojapradezaprata2AyatanI upara-nIce 15-15 paramANu mUkavAthI ojapradezaghanaAyata thAya. -
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvonA saMsthAna (18) yugmapradezaghanaAyata - te 12 pradezathI banela hoya. yugmapradezaprataAyatanI upara 6 52mANu mUkavAthI yugmapradezaghanaAyata thAya. (19) prataraparimaMDala - te 20 pradezathI banela hoya 235 (20) ghanaparimaMDala - te 40 pradezathI banela hoya . prataraparimaMDalanI upa2 20 paramANu mUkavAthI ghanaparimaMDala thAya. A sivAyanA paNa aniyata saMsthAno aneka prakAranA che. upara saMsthAnomAM je pradezonI saMkhyA kahI te jaghanyathI samajavI. utkRSTathI dareka saMsthAnamAM anaMta pradeza che. 6) bheda - dravyanA ekapaNArUpa pariNAmanuM chUTuM paDavuM te bheda. te pAMca prakAre che . - (1) utkarikA bheda - kotaravuM te. dA.ta. lAkaDAmAMthI kotarAtA prasthaka, bherI vagere. prata2parimaMDala 8 pradezonuM paNa saMbhave che - paNa badhA graMthomAM prata2parimaMDala 20pradezathI banela ja kahyuM hovAthI ame paNa te pramANe ja kahyuM che. ahIM tattva kevaLIgamya che. A prata2parimaMDalanA 8 paramANuonI u52 bIjA 8 52mANuo mUkavAthI ghanaparimaMDala 16 pradezonuM saMbhave che. paNa badhA graMthomAM ghanaparimaMDala 40 pradezothI banela ja kahyuM hovAthI ame paNa te pramANe ja kahyuM che. ahIM tattva kevaLIgamya che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 - pugalanA be prakAra (2) caurNikabheda - cUrNa karavuM te. dA.ta. loTa vagere. (3) khaMDabheda - TukaDA karavA te. dA.ta.mATInA DhephA vagere. (4) pratarabheda - ghaNA paDa ukheDavA te. dA.ta. abarakha, bhojapatra vageremAM ghaNA paDa ukheDavA. (5) anuta bheda - cholavuM te. dA.ta. vAMsa, zeraDI, lAkaDI vagerenI chAla utAravI te. 7) aMdhakAra - jema divAla dRSTino pratibaMdha karanAra hovAthI pudgalano pariNAma che, tema aMdhakAra paNa daSTino pratibaMdha karanAra hovAthI pudgalano pariNAma che. 8) chAyA - jema pANI ThaMDaka ApatuM hovAthI pudgalano pariNAma che, tema chAyA ThaMDaka ApatI hovAthI pudgalano pariNAma che. 9) Atapa (uSNa prakAza) - jema agni pasInAmAM kAraNabhUta hovAthI ane uSNa hovAthI pudgalano pariNAma che, tema Atapa paNa pasInAmAM kAraNabhUta hovAthI ane uSNa hovAthI pudgalano pariNAma che. 10) udyota (anuSNa prakAza) - jema jaLa AlhAdaka hovAthI ane agni prakAzaka hovAthI pugalanA pariNAma che, tema udyota AlhAdaka ane prakAzaka hovAthI pudgalano pariNAma che. * pugalo be prakAranA che - (sUtra-5/25) 1) paramANu - te aMtima kAraNa che. te sUkSma che. te nitya che. te 1 varNavALo, 1 gaMdhavALo, 1 rasavALo ane be aviruddha sparza (snigdhazIta, snigdha-uSNa, rUkSa-zIta, rUkSa-uSNa A cAra joDakAmAMthI koI paNa eka joDakAnA be sparza)vALo che. paramANuo asaMyukta hoya che. paramANunI utpatti skaMdhanA bhedathI thAya che. (sUtra-pa/ra7).
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ skaMdha utpanna thavAnI traNa rIta 237 2) skaMdha - te baMdhAyelA hoya che. te anitya che. te be prakAranA che - sUkSmapariNAmavALA ane bAdarapariNAmavALA. skaMdho 5 varNavALA, 2 gaMdhavALA, 5 rasavALA che. sUkSmapariNAmavALA skaMdho 4 sparzavALA che. temAM mRdu ane laghu e be sparzI niyata che. bAkInA be sparzI aniyata che. snigdha-uSNa, snigdha-zIta, rUkSa-uSNa, rUkSa-zata A cAra joDakAmAMthI koI paNa eka joDakAnA be sparza hoya. bAdarapariNAmavALA skaMdho 8 sparzavALA che. skaMdha traNa rIte utpanna thAya che - (sUtra-5/26) (1) saMghAtathI - paramANu ke skaMdhanA joDAvAthI skaMdha utpanna thAya che. dA.ta. be paramANunA saMghAtathI be pradezavALo skaMdha bane che. be pradezavALA skaMdha ane paramANunA saMghAtathI traNa pradezavALo aMdha bane che. (2) bhedathI - paramANu ke skaMdhanA chUTA paDavAthI skaMdha utpanna thAya che. dA.ta. cAra pradezavALA skaMdhamAMthI 1 paramANu chUTo paDatA traNa pradezavALo skaMdha bane che. (3) saMghAta-bhedathI - paramANu ke skaMdhanA joDAvAthI ane chUTA paDavAthI skaMdha utpanna thAya che. dA.ta. be pradezavALA skaMdhamAMthI eka ja samaye 1 paramANu chUTo paDe ane bIjA paramANuno saMghAta thAya tyAre navo aMdha bane che. cakSugrAhya skaMdho saMghAta-bhedathI utpanna thAya che. cakSuthI agrAhya skaMdho saMghAtathI, bhedathI ane saMghAta-bhedathI utpanna thAya che. (sUtra5/28).
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ huM kALa prakaraNa ja * kALa - kALa e dravya che ke paryAya che? ahIM be mata che - 1) keTalAka ema kahe che ke kALa e jIvadravyano ane ajIvadravyano viziSTa prakArano paryAya che. bhagavatIsUtramAM kahyuM che - "zimi bhaMte! jAne tti vuti ? goyamA ! navA veva nIvA veva " "he bhagavaMta ! A kALa e zuM che? he gautama! kALa e jIva ane ajIva rUpa che." 2) keTalAka ema kahe che ke kALa e svataMtra chaThTha dravya che. (sUtrapa/38) bhagavatIsUtramAM kahyuM che - aMte ! raDyA pattA ? goyamA ! cha davvA paNNattA, taM jahA - dhammatthikAe adhammatthikAe mA //sthi nIvasthipusAtvivA, mahadvIsamA " "he bhagavaMta! keTalA dravyo kahyA che? he gautama ! cha dravyo kahyA che. te A pramANe - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya, addhAsamaya." * kALano vibhAga - (sUtra-4/15) jyotiSa vimAnonA cArathI kALano vibhAga thAya che. te A pramANe - aNubhAga, cAra, aMza, kalA, lava, nAlikA, muhUrta, divasa, rAtri, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, varSa, yuga. bIjI rIte kALanA traNa vibhAga che - 1) vartamAnakALa - te muhUrta vagere aneka prakAre che. 2) bhaviSyakALa - te be prakAre che -
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhyAtakALa 239 (1) bhAvathI - ghaDA vagerenI utpatti pahelAno kALa. (2) viSayathI - ghaDA vagerenA darzana pahelAno kALa. 3) bhUtakALa - te be prakAre che - (1) bhAvathI - ghaDA vagerenA nAza thayA pachIno kALa. (2) viSayathI - ghaDA vagerenA darzana pachIno kALa. trIjI rIte kALanA traNa vibhAga che - 1) saMkhyAtakALa, 2) asaMkhyAtakALa, 3) anaMtakALa 1) saMkhyAtakALa- paramANune potAnA avagAhanAkSetramAMthI pachInA AkAzapradezamAM jatA jeTalo kALa thAya te 1 samaya. samaya e nAnAmAM nAno kALa che. tenA vibhAga nathI. asaMkhya samaya = 1 AvalikA (ahIM jaghanya yukta asaMkhyAtanA samaya pramANa asaMkhya samaya samajavA.) 44466 AvalikA = 1 ucchavAsa 4446 419 AvalikA = 1 niHzvAsa zArIrika baLavALA, paripUrNa indriyavALA, nIrogI, madhyama vayavALA, mAnasika duHkhathI pIDita nahIM thayelA manuSyanA 1 ucchavAsa + 1 niHzvAsa = 1 prANa. 7 prANa = 1 sToka 7 stoka = 1 lava 38 1/2 lava = 1 nAlikA - 2 nAlikA = 1 muhUrta 373
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 saMkhyAtakALa 30 muhUrta = 1 ahorAtra15 ahorAtra = 1 zuklapakSa 15 ahorAtra = 1 kRSNapakSa 1 zuklapakSa + 1 kRSNapakSa = 1 mAsa 2 mAsa = 1 Rtu 3 Rtu = 1 ayana 2 ayana = 1 varSa caMdravarSa + caMdravarSa + abhivardhitavarSa + caMdravarSa + abhivardhitavarSa = 1 yuga 20 yuga = 100 varSa 10 x 100 varSa = 1,000 varSa 100 x 1,000 varSa = 1,00,000 varSa 84 x 1,00,000 varSa = 1 pUrvAga 84,00,000 pUrvAga = 1 pUrva 84,0,000 pUrva = 1 tuTyaga 84,00,000 tuTyagaP = 1 tuTikA 84,00,000 tuTikA = 1 aDaDAMga DanuyogadvArasUtranA sUtra 114nImaladhArI hemacaMdrasUri mahArAja kRta TIkAmAM pAnA naM.91 upara ahIM "truTitAMga' kahyuM che. _ anuyogadvArasUtranA sUtra 114nI mAladhArI hemacaMdrasUri mahArAja kRta TIkAmAM pAnA naM.91 upara ahIM truTita' kahyuM che.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhyAtakALa 241 84,00,OOO aDaDAMga = 1 aDaDa 84,00,000 aDaDa = 1 avavAMga 84,00,000 avavAMga = 1 avava 84,,000 avava = 1 hahAMga 84,00,000 hAhAMga = 1 hAhA 84,00,000 hAhA = 1 hUlaMga 84,00,000 bUlaMga = 1 hUhuka 84,00,000 hUhuka = 1 utpalAMga 84,00,000 utpalAMga = 1 utpala 84,00,000 utpala = 1 padhAMga 84,00,000 padhAMga = 1 padma 84,00,000 padma = 1 nalinAMga 84,00,000 nalinAMga = 1 nalina 84,00,000 nalina = 1 arthanidhUrAMga 84,00,000 arthanidhUrAMga = 1 arthaniyUra 84,00,000 arthaniyUra = 1 cUlikAMga || anuyogadvArasUtranA sUtra 114nI mAladhArI hemacaMdrasUri mahArAja kRta TIkAmAM pAnA naM.91 upara ahIM "arthanipUrAMga' kahyuM che. A anuyogakArasUtranA sUtra 114nI maladhArI hemacaMdrasUri mahArAja kRta TIkAmAM pAnA naM.91 upara ahIM "arthanipUra' kahyuM che. anuyogakArasUtranA sUtra 114 ane tenI mAladhArI hemacaMdrasUri mahArAja kRta TIkAmAM pAnA naM.89-91 upara ahIMthI AgaLa A pramANe kahyuM che - 84,00,000 arthanipUra = 1 ayutAMga 84,00,000 ayutAMga = 1 ayuta
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 - 5 prakAranA mAsa-varSa 124 84,00,000 cUlikAMga = 1 cUlikA 84,00,000 cUlikA = 1 zIrSaprahelikAMga 84,00,000 zIrSaprahelikAMga = 1 zIrSaprahelikA ATalo saMkhyAto kALa che. 5 prakAranA mAsa-varSa - 1) caMdramAsa = 29 ahorAtra caMdravarSa 2012 x 12 = 348 384/62 = 3544 ahorAtra 2) abhivardhitamAsa = 31 31 ahorAtra abhivardhitavarSa = 3131 x 12 = 3721 = 383 = 383 ahorAtra yugamAM be abhivardhitamAsa Ave che. eka abhivardhitamAsa yuganA trIjA abhivardhitavarSamAM Ave che ane bIjo abhivardhitamasa yuganA pAMcamA abhivardhitavarSamAM Ave che. 3) sUryamAsa = 30 ahorAtra sUryavarSa = 30 x 12 = 366 ahorAtra sUryamAsathI badhA kALanI, badhA AyuSyanI ane ArAonI gaNatarI thAya che. 4) sAvanamAsa = karmamAsa = RtumAsa = 30 ahorAtra 84,00,000 ayuta = 1 nayutAMga 84,00,000 prayuta = 1 cUlikAMga 84,00,0OOnayutAMga = 1nayuta 84,00,000 cUlikAMga = 1 cUlikA 84,00,000 nayuta = 1 prayutAga 84,00,000 cUlikA = 1 zIrSaprahelikAMga 84,00,000 prayutAMga = 1 prayuta 84,00,000 zIrSaprahelikAMga=1zIrSaprahelikA
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMkhyakALa 243 799 3,905 5384 93 X 2,26,920 124 O 12 sAvana varSa = 30 x 12 = 360 ahorAtra 5) nakSatramAsa = 274 ahorAtra nakSatravarSa = 274 x 12 = 324 = 327 ahorAtra 1 yuga = 1,83) ahorAtra 62 caMdramAsa = 62 x 29 = 1,798+32= 1,830 ahorAtra = 1 caMdrayuga 573 abhivardhitamAsa = 5783 x 31 = jaya x 1 = 45,384 x 1 = 0 = 1,830 ahorAtra = 1 abhivardhitayuga 60 sUryamAsa = 60 x 30 = 1,800 + 30=1,830 ahorAtra = 1 sUryayuga 61 sAvanamAsa = 61 x 30 = 1,830 ahorAtra = 1 sAvayuga 67 nakSatramAsa = 67 x 27 = 1,800+21=1,83) ahorAtra = 1 nakSatrayuga 2) asaMkhya kALa - saMkhyAnAkALa pachI asaMkhyakALa Ave che. gaNitanA viSayane oLaMgI gayela kALa te asaMkhyakALa. te A pramANe - palyopama - te traNa prakAre che - uddhAra palyopama, addhA palyopama, kSetra palyopama. te darekanA be be prakAra che - bAdara ane sUkSma. 1) bAdara uddhAra palyopama-utsadha aMgulathI banela 1 yojana lAMbopahoLo-UMDo goLa pyAlo kalpI tene devakuru-uttarakurunA yugalikonA mastaka muMDAvyA pachI 1 thI 7 divasamAM UgelA vAlAgrothI ThAMsI ThAMsIne
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 A palyopamanuM svarUpa evI rIte bharavo ke jethI agni te vAlAone bALI na zake, vAyu temane harI na zake, pANI temane bhIMjavI na zake. pachI 1-1 samaye temAMthI 11 vAsAgra bahAra kADhatA jeTalA kALe saMpUrNa pyAlo khAlI thAya te 1 bAdara uddhAra palyopama che. te saMkhyAnA samaya pramANa che. 10 koTAkoTI bAdara uddhAra palyopama=1 bAdara uddhAra sAgaropama. 2) sUkSma uddhAra palyopama - upara kahelA dareka vAlojhanA asaMkhya TukaDA karIne te pyAlAne bharavo. te TukaDA nirmaLa AMkhavALo chadmastha manuSya jene joI na zake evA pudgaladravyanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA ane sUkSma nigodanA jIvanA zarIra karatA asaMkhyaguNa jeTalA ane bAdara paryAptA pRthvIkAyanA zarIra jeTalA hoya che. dareka samaye 1-1 TukaDo bahAra kADhatA saMpUrNa pyAlo khAlI thatA jeTalo kALa lAge te eka sUkSma uddhAra palyopama che. te saMkhyAtA kroDa varSa pramANa che. 10 koTAkoTI sUkSma uddhAra palyopama = 1 sUkSma uddhAra sAgaropama. A palyopama-sAgaropamathI dIpa-samudronI saMkhyA mapAya che. tiUlokamAM aDhI sUkSma uddhAra sAgaropamanA samaya jeTalA dIpasamudro che. 3) bAdara addhA palyopama - bAdara uddhAra palyopamamAM vAlIgrothI bharelA pyAlAmAMthI dara so varSe 1-1 vAsAgra bahAra kADhatA saMpUrNa pyAlo khAlI thatA jeTalo kALa lAge te 1 bAdara addhA palyopama. te saMkhyAtA kroDa varSa pramANa che. 10 koTAkoTI bAdara addhA palyopama = 1 bAdara addhA sAgaropama. 4) sUma addhA palyopama - sUkSma uddhAra palyopamamAM vAlIgrothI bharelA pyAlAmAMthI dara so varSe 1-1 vAsAgra bahAra kADhatA saMpUrNa
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ palyopamanuM svarUpa 245 pyAlo khAlI thatA jeTalo kALa lAge te 1 sUkSma addhA palyopama. te asaMkhya varSa pramANa che. 10 koTAkoTI sUkSma addhA palyopama = 1 sUkSma addhA sAgaropama. A palyopama-sAgaropamathI utsarpiNI-avasarpiNI, karmasthiti, kAyasthiti, bhavasthiti vagere mapAya che. 10 koTAkoTI sUkSma addhA sAgaropama = 1 utsarpiNI 10 koTAkoTI sUkSma addhA sAgaropama = 1 avasarpiNI 1 utsarpiNI + 1 avasarpiNI = 1 kALacakra 5) bAdara kSetra palyopama - bAdara uddhAra palyopamamAM vAlIgrothI bharelA pyAlAmAMthI te vAlAgrone sparzelA AkAzapradezomAMthI 1-1 AkAzapradezane pratisamaya bahAra kADhatA badhA sparzelA AkAzapradezo khAlI thatA jeTalo kALa lAge te 1 bAdara kSetra palyopama. te asaMkhya kALacakra pramANa che. 10 koTAkoTI bAdara kSetra palyopama = 1 bAdara kSetra sAgaropama 6) sUkSma kSetra palyopama - sUkSma uddhAra palyopamamAM vAlIgrothI bharelA pyAlAmAMthI te vAvAjhone sparzelA ane nahi sparzelA AkAzapradezomAMthI 1-1 AkAzapradezane pratisamaya bahAra kADhatA badhA AkAzapradezo khAlI thatA jeTalo kALa lAge te 1 sUkSma kSetra palyopama. te bAdara kSetra palyopama karatA asaMkhyaguNa che. 10 koTAkoTI sUkSma kSetra palyopama = 1 sUkSma kSetra sAgaropama. A palyopama-sAgaropamathI pRthvI vagere jIvonuM pramANa mapAya che. traNe prakAranA bAdara palyopamonuM koI viziSTa prayojana nathI. chatAM temanI prarUpaNA sUkSma palyopamonuM jJAna sahelAIthI thaI zake e mATe karI che.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 avasarpiNI-utsarpiNI - avasarpiNI - jemAM zarIranI UMcAI, AyuSya, kalpavRkSa vagerenI uttarottara hAni thAya te kALavibhAga eTale avasarpiNI. temAM azubha pariNAmonI uttarottara vRddhi thAya che. te 10 koTAkoTI sAgaropama pramANa che. temAM 6 ArA che. temanA nAma, pramANa, temAM manuSyonuM utkRSTa AyuSya ane utkRSTa za2I2pramANa nIce mujaba che. avasarpiNInA ArAnA nAma, pramANa, temAM manuSyonuM utkRSTa AyuSya ane utkRSTa zarIrapramANa - ArA nAma 1lo |suSamasuSama |2jo |suSama 3jo |suSamaduHkhama 4tho duHSamasuSama 5mo | duHSama avasarpiNI-utsarpiNI pramANa manuSyonuM manuSyonuM utkRSTa utkRSTa AyuSya zarIrapramANa 4 koTAkoTI sAgaropama | 3 palyopama 3 koTAkoTI sAgaropama | 2 palyopama 2 koTAkoTI sAgaropama | 1 palyopama 1 koTAkoTI sAgaropama | 1 kroDa -42,000varSa pUrva varSa 21,000 varSa aniyata (100 varSanI aMdara), aMte 20varSa 3gAu 2 gAu 1 gAu 500 dhanuSyathI 7 hAtha sudhI aniyata, aMte 2 hAtha tattvArthAdhigamasUtranA 4/15 sUtranI zrIsiddhasenagaNi kRta TIkAmAM ahIM 1 lAkha pUrva varSa kahyuM che. [T] jIvavicAra prakaraNamAM avasarpiNInA pAMcamA ArAnA manuSyanuM utkRSTa AyuSya 120 varSanuM kahyuM che. bRhatsetrasamAsa ane laghukSetrasamAsamAM avasarpiNInA pAMcamA ArAnA manuSyanuM utkRSTa AyuSya 130 varSanuM kahyuM che.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALacakranuM citra 247 sArA pramANa manuSyonuM manuSyonuM utkRSTa utkRSTa AyuSya zarIrapramANa aniyata, aniyata, | aMte 16 varSa | aMte 1 hAtha 6ThTho duiHSamaduHSama | 21,000varSa kiALacakra he ha - 9 3 ramakakSamA 2 ko.ko.sAgaropama IC IR . 2 vama 3 ko.ko. sAgaropamAM 5 - / elk ( 4. duSamakSama \2000 varSa 1 ko.ko.sA. pAMgaLI : 4 zarIra 1 gAI Taller M AhAra: 1 divase AD sleph: kua lea: Ab ooouel pe VA tati pAlana 06 dvisa, mahArAdi aniyata - zArIraH 500 dhanuSa AyuH1palyopama pAMsaLI: 128 bora pramANa saMtati pAlana kai divasa AhAra: 2 divase AsaH 130 varSa zarIra : * hAtha . 10 ko phoTa zarIra : 2 gAuM. th PPR ja Ichfresh & : fine He:Sher: >> 000e 5 She : WRIN 1 suSamanuSamAM allek abb AyuH 20 ja zarIra : 2 hAsa // RehicIR SISIS19 & Rby stha da = samAja zarIra : gAu kehtesh e : kike HA:SHA: 4] 21000 varSa sAgaropamAM 4 koDA koDIja suSamarSama 7 ko. 21000 HTA ka na e L b 000ew ko.ko.sA.mAM , | kA. I PARIS EUR _ 1 3 ka.ka. sAgaropama / sA - (2 ko.ko. sAgaropamAM Heath u TER:SHAR. ga> vI sa . pa - ma ma. Ta
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 anaMtakALa utsarpiNI - jemAM zarIranI UMcAI, AyuSya, kalpavRkSa vagerenI uttarottara vRddhi thAya te kALavibhAga eTale utsarpiNI. temAM azubha pariNAmonI uttarottara hAni thAya che. te 10 koTAkoTI sAgaropama pramANa che. temAM 6 ArA che. temanA nAma, pramANa, temAM manuSyonA utkRSTa AyuSya-utkRSTa zarIrapramANa avasarpiNInA 6 ArAthI viparIta krame jANavA. A avasarpiNI-utsarpiNInuM kALacakra bharatakSetramAM ane airAvatakSetramAM anAdikALathI anaMtakALa sudhI thAya che. avasthitakALa - kSetra | Aro | nAma devakura-uttarakuru 1lo suSamasuSama harivarSa-ramyaka | | rajo || suSama himavaMta-hiraNyavaMta 3jo suSamaduHSama mahAvideha, pa6 aMtaradvIpa 4tho duHSamasuSama 3) anaMtakALa - asaMkhyakALa pachI anaMtakALa Ave che. aMta vinAno kALa te anaMtakALa. te A pramANe - anaMta avasarpiNI-utsarpiNI = 1 pudgalaparAvarta anaMta pudgalaparAvarta = atIta addhA (addhA = kALa) anaMta pudgalaparAvarta = anAgata addhA atIta addhA + vartamAna addhA (1 samaya) + anAgata addhA = sarva addhA
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgalaparAvartanuM svarUpa 249 vartamAnakALa 1 samayarUpa che. atItakALa anaMta samayarUpa che. anAgatakALa anaMta samayarUpa che. Ama kALa anaMta samayarUpa che. (sUtra-5/39) alpabahuta - abhavya karatA siddho anaMtaguNa che. tenA karatA atItakALanA samayo asaMkhyaguNa che. tenA karatA bhavya anaMtaguNa che. tenA karatA anAgatakALanA samayo anaMtaguNa che. pugalaparAvarta- tenA 4 prakAra che - dravya, kSetra, kALa, bhAva. darekanA be-be bheda che - bAdara ane sUkSma. 1) bAdara dravya pudgalaparAvarta - eka jIva jeTalA kALamAM 14 rAjalokamAM rahelA badhA pudgalone aneka bhavomAM AhAraka zarIra sivAyanA sAta padArtho (audArika zarIra, vaikriya zarIra, taijasa zarIra, kArpaNa zarIra, bhASA, zvAsocchavAsa, mana) tarIke pariNamAvIne choDe teTalo kALa te 1 bAdara dravya pudgalaparAvarta che. 2) sUkSma dravya pugalaparAvarta - eka jIva jeTalA kALamAM 14 rAjalokamAM rahela badhA pudgalone AhAraka zarIra sivAyanA sAta padArthomAMthI eka padArtha tarIke pariNAvIne choDe teTalo kALa te 1 sUkSma dravya pudgalaparAvarta che. 3) bAdara kSetra pugalaparAvarta - eka jIva jeTalA kALamAM 14 rAjalokanA badhA AkAzapradezone sparzIne mare teTalo kALa te 1 bAdara kSetra pudgalaparAvarta. 4) sUma kSetra pudgalaparAvarta - eka jIva jeTalA kALamAM 14 rAjalokanA badhA AkAzapradezone kramazaH sparzIne mare teTalo kALa te 1 sUkSma kSetra pudgalaparAvarta che.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 pudgalaparAvartanuM svarUpa 5) bAdara kALa pulaparAvarta - eka jIva jeTalA kALamAM 1 utsarpiNI - 1 avasarpiNInA badhA samayomAM mare teTalo kALa te 1 bAdara kALa pudgalaparAvarta che. 6) sUkSma kALa pudgalaparAvarta - eka jIva jeTalA kALamAM 1 utsarpiNI - 1 avasarpiNInA badhA samayomAM kramazaH mare teTalo kALa te 1 sUkSma kALa pudgalaparAvarta che. 7) bAdara bhAva pudgalaparAvarta - eka jIva jeTalA kALamAM rasabaMdhanA asaMkhyalokAkAzapradezapramANa badhA adhyavasAyasthAnone sparzIne mare teTalo kALa te 1 bAdara bhAva pudgalaparAvarta che. athavA 5 varNa - 2 gaMdha - 5 rasa - 8 sparza - agurulaghu - gurulaghu - A 22 bhede eka jIva jeTalA kALe sarva pudgalone sparze teTalo kALa te 1 bAdara bhAva pudgalaparAvarta che. 8) sUkSma bhAva pudgalaparAvarta - eka jIva jeTalA kALamAM rasabaMdhanA badhA adhyavasAyasthAnone kramazaH sparzIne mare teTalo kALa te 1 sUkSma bhAva pudgalaparAvarta che. athavA upara kahelA raramAMthI eka-eka bhedarUpe eka jIva jeTalA kALe sarva pugalone sparze teTalo kALa te 1 sUkSma bhAva pudgalaparAvarta che. A badho kALano vibhAga manuSyakSetramAM che. manuSyakSetramAM prasiddha evA kALavibhAgathI bIje paNa rahelA devatA vagere vyavahAra kare che. * kALanA upakAra - vartanA, pariNAma, kriyA, paratvAparatva e kALanA upakAra che. (sUtra-5/22) (1) vartanA - jenAthI padArtho vartAvAya te vartanA. padArtho svayaM ja varte che, chatAM kALa temAM nimitta bane che. vartatA e padArthonI prayojaka kALanA AzrayavALI vRtti te vartana. tethI vartanA e kALano upakAra che.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALanA upakAra 251 2) pariNAma - dravyano ke guNano potAnI jAtino tyAga karyA vinA parispada ke itara prayogathI thayela paryAya te pariNAma. (sUtra5/41) dA.ta. aMkurArUpa vanaspatino mULa, thaDa, chAla, pAMdaDA, DALI, phUla, phaLa rUpa pariNAma. puruSadravyano bALa, kumAra, yuvAna, madhyama avasthAo rUpa pariNAma. te be prakAre che - (sUtra-5/42) (1) anAdi pariNAma - zarUAta vinAno pariNAma te anAdi pariNAma. arUpI dravyo ane kALamAM A pariNAma hoya che. rUpI evA pugaladravyamAM dravyatva, mUrtatva, sattva vagere anAdi pariNAmo che. dharmAstikAyanA anAdi pariNAma - asaMkhyapradezavALApaNuM, lokAkAzamAM vyApavApaNuM, janAranI gatinA apekSAkAraNapaNuM, amUrtapaNuM, agurulaghupaNuM vagere. adharmAstikAyanA anAdi pariNAma - asaMkhyapradezavALApaNuM, lokAkAzamAM vyApavApaNuM, sthira rahenAranI sthitinA apekSA kAraNapaNuM, amUrtapaNuM, agurulaghupaNuM vagere. AkAzAstikAyanA anAdi pariNAma - anaMtapradezavALApaNuM, amUrtapaNuM, agurulaghupaNuM, lokAlokamAM vyApavApaNuM, rahenArane avagAhanA ApavApaNuM vagere. AtmAnA anAdi pariNAma - asaMkhyapradezavALApaNuM, amUrtapaNuM, agurulaghupaNuM, jIvatva, bhavyatva, abhavyatva vagere. kALanA anAdi pariNAma - vartanA, amUrtapaNuM, agurulaghupaNuM vagere. (2) Adi pariNAma - zarUAtavALo pariNAma e Adi pariNAma. te rUpI dravyomAM ane arUpI dravyomAM hoya che.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 kALanA upakAra rUpI dravyomAM Adi pariNAma vAdaLa, IndradhanuSya, thAMbhalA, kuMbha vageremAM hoya che. (sUtra-pa43) te sparza, rasa, gaMdha, varNa, zabda, saMghAta, bheda vagere rUpa che. sparza zIta vagere 8 prakAre che ane zItatara, zItatama vagere che. rasa tita vagere 5 prakAre che ane titatara vagere che. gaMdha surabhi, durabhi, surabhitara vagere che. varNa zukla vagere 5 prakAre che ane zuklatara vagere che. arUpI dravyomAM Adi pariNAma - dharmAstikAyamAM janArane gatimAM sahAyakapaNuM gati zarU thAya che tyAre zarU thAya che ane gati pUrNa thAya che tyAre pUrNa thAya che, mATe Adi pariNAma che. adharmAstikAyamAM sthira rahenArane sthitimAM sahAyakapaNuM sthiti zarU thAya tyAre zarU thAya che ane sthiti pUrNa thAya che tyAre pUrNa thAya che, mATe Adi pariNAma che. AkAzAstikAyamAM rahenArane avagAhanA ApavApaNuM rahenAra rahe tyAre zarU thAya che ane rahenAra anyatra jAya tyAre pUrNa thAya che, mATe Adi pariNAma che. kALamAM bhUtapaNuM, vartamAnapaNuM vagere Adi pariNAma che. jIvamAM yoga ane upayoga Adi pariNAma che. (sUtra-5/44) siddhomAM yoga hoto nathI, upayoga hoya che. yoga 15 prakAranA che. te pUrve kahyA che. (pAnA naM. 66-67 upara) upayoga 12 prakAranA che. te pUrve kahyA che. (pAnA naM. 53-54 upara) pariNAma RtuonA vibhAga ane velAnA niyamathI thAya che. tethI pariNAma e kALano upakAra che. Rtuo 6 che - hemaMta, zizira,
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALanA upakAra 253 vasaMta, grISma, varSA, zarada. RtunA niyamathI thatA pariNAma - vasaMtaRtumAM kesara, tilaka, kurabaka, sarasaDAnuM phUla vagere puSpo vikasita thAya che vagere. velAnA niyamathI thatA pariNAma - savAre sUryanA kiraNonA saMparkathI kamaLanA koza vikasita thAya che vagere. pariNAma kyAMka vignasAthI (svAbhAvika rIte) hoya che, kyAMka prayogathI hoya che ane kyAMka vignasA ane prayoga baMnethI hoya che. 3) kriyA - kriyA eTale gati. AMgaLI hatI, che ane haze. A kriyAo kALanA kAraNe che. jo kALa na hoya to A kriyAonuM paraspara sAMkarya thaI jAya. gati traNa prakAranI che - (1) prayogagati - jIvanA vyApArathI thatI gati te prayogagati. te zarIra, AhAra, varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMsthAna vagere rUpa che. (2) vignasAgati - jIvanA vyApAra vinAnI mAtra ajIvanA pariNAmarUpa gati te vignasAgati. te paramANu, vAdaLa, IndradhanuSya vagere rUpa che. (3) mizragati - jIvanA vyApAra ane ajIvanA pariNAma baMnethI thatI gati te mizragati. te kuMbha, thAMbhalA vagere rUpa che. vartana ane kriyA e pariNAmanA ja vizeSa bhedo che. 4) paratva-aparatva - te traNa prakAre che - (1) prazaMsAkRta - para = zreSTha, apara = UtaratuM. dA.ta. dharma para che, jJAna para che. adharma apara che, ajJAna apara che. (2) kSetrakRta - para = dUra, apara = najIka
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 kALanA upakAra dA.ta. muMbaInI apekSAe amadAvAda karatA dillI para che ane dillI karatA amadAvAda apara che. (3) kALakRta - 52 = vadhu kALavALu, apara ochA kALavALu. dA.ta.16 varSanA manuSya karatA 100 varSano manuSya para che. 100 varSanA manuSya karatA 16 varSano manuSya apara che. kALakRta paratva-aparatva e kALano upakAra che. = kemerAmAM ApaNo kharAba phoTo na AvI jAya enI kALajI rAkhanArA ApaNe kevaLInA jJAnamAM ApaNo kharAba phoTo na AvI jAya e mATe sAvaceta kharA ? bIjAnA dekhatA kharAba kArya karIe to pApa lAge ane bIjA na jotA hoya tyAre kharAba kArya karIe to pApa na lAge evo koI niyama nathI. nakAmA samayamAM chApA-megejhIno vAMcavA karatA; gappAo mAravA karatA ane nakAmA vicAro karavA karatA sukRta anumodanA karavAthI samayano sadupayoga thAya che. * ArAdhanA pUrve manoratho, ArAdhanA vakhate AnaMda ane ArAdhanA pachI anumodanA karavAthI ArAdhanAno so TakA lAbha maLe che. maraNane nivAravuM azakya che. maraNa vakhate thatI asamAdhi nivAravI zakya che. maraNa vakhate samAdhi rahe e mATe prayatnazIla banavuM.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ sat prakaraNa * sat - jemAM utpatti, sthiti ane vinAza hoya te sat. jemAM utpatti, sthiti ane vinAza na hoya te asat. (sUtra-5/29) 1) utpatti - utpatti eTale navA AkAranuM pragaTa thavuM te. te be prakAre che - (1) prAyogika utpatti - puruSArthathI thatI utpatti te prAyogika utpatti che. tenA be prakAra che - (i) anabhisaMdhikRta- irAdA vinAnA puruSArthathI thatI utpatti e anabhisaMdhikRta prAyogika utpatti che. te mana-vacana-kAyAnA bhedathI 15 prakAre che. te 15 prakAra eTale manoyoga, vacanayoga ane kAyayoganA 15 prakAra. te pUrve (pAnA naM. 66, 67 upara) batAvyA che. (ii) abhisaMdhikRta - irAdApUrvakanA puruSArthathI thatI utpatti te abhisaMdhikRta prAyogika utpatti che. te thAMbhalA, kuMbha vageremAM hoya che. (2) naisasika utpatti - svAbhAvika rIte thatI utpatti te naisasika utpatti che. dA. ta. vAdaLa vagerenI utpatti. 2) vinAza - jUnA AkAranuM adRzya thavuM te vinAza. tenA be prakAra che (1) samudAyanA vibhAgarUpa vinAza - te be prakAre che . (i) svAbhAvika - jIvanA vyApAra vinA thato samudAyano vibhAga te svAbhAvika samudAyavibhAgarUpa vinAza che. te dravyarUpe avasthita evA dharma, adharma, AkAza, jIva ane pudgalamAM hoya che. dA.ta. gatizIla padArthanA adhogati pariNAmavizeSano vinAza thavA para
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2pa6 sthiti Urdhvagati pariNAmanuM utpanna thavuM. koIka dezamAM rahelAnA te dezanA avasthAnano vinAza thavA para anya dezamAM avasthAnanuM utpanna thavuM. koIka dezamAM avagAhIne pahelAnA te dezamAM avagAhano vinAza thavA para anya dezamAM avagAhanuM utpanna thavuM. koIka upayogamAM upayogavALA AtmAnA te upayogano vinAza thavA para anya upayoganuM utpanna thavuM. koIka varNarUpe pariNata pudgalanA te varNano vinAza thavA para anya varNanuM utpanna thavuM. (ii) prAyogika - jIvanA vyApArathI thato samudAyano vibhAga te prAyogika samudAya vibhAgarUpa vinAza che. dA. ta. kapaDuM phADavuM vagere. (2) arthAtarabhAvaganarUpa vinAza - anya bhAva rUpe thavA rUpa vinAza te arthAtarabhAvaganarUpa vinAza. dA.ta. manuSya marIne deva thAya te. 3) sthiti - te bhAvamAMthI vinAza na thavo te sthiti eTale ke sthiratA, nityatva. (sUtra-pa30) * arpitathI anarpitAnI siddhi thAya che. arpita eTale jeno nirdeza karAyo hoya, jenI vivakSA karAI hoya te, eTale ke nirdiSTa, vivakSita. anarpita eTale jeno nirdeza na karAyo hoya, jenI vivakSA na karAI hoya che, eTale ke anirdiSTa, avivakSita. nirdiSTathI anirdiSTanI siddhi thAya che. vivakSitathI avivakSitanI siddhi thAya che. tethI satu ane asanI, nitya ane anityanI siddhi thAya che. A dharmomAMthI eka samaye eka vastumAM eka dharma vivakSita hoya che, anya dharmo avivakSita hoya che. arpitathI anarpitanI siddhi thavAthI baMne dharmothI yukta evI vastunI siddhi thAya che. (sUtra-5/31)
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanA cAra prakAra 257 * satunA cAra prakAra - 1) dravyAstika - paryAya vinAnA mAtra dravyane mAne te dravyAstika. e saMgrahanayano abhiprAya che. 2) mAtRkApadAstika - mAtRkA e badhA varNo, pado, vAkyo, prakaraNonI yoni che. ema dharmAstikAya vagere badhA sAmAnya-vizeSa paryAyonA AzrayarUpa hovAthI mAtRkApada kahevAya che. mATe vyavahArayogya hovAthI mAtRkApada ja che, bIjuM nathI, evuM mAne te mAtRkApadAstika. e vyavahAranayano abhiprAya che. dravyAstika ane mAtRkApadAstika e dravyanayanA abhiprAyo che. 3) utpannAstika - sthUla ane sUkSma badhA utpAdonuM pratipAdana karanAra te utpannAstika. A paryAyanayano abhiprAya che. 4) paryAyAstika - paryAya eTale bheda, vinAza. paryAya che, eTale ke vinAza che ema mAne te paryAyAstika. A paryAyanayano abhiprAya che. 1) dravyAstikano abhidheya artha - dravya che, be dravya che, ghaNA dravya che, asat nathI. 2) mAtRkApadAstikano abhidheya artha - mAtRkApada che, be mAtRkApada che, ghaNA mAtRkApada che, amAtRkApada nathI, be amAtRkApada nathI, ghaNA amAtRkApada nathI. 3) utpannAstikano abhidheya artha - eka utpanna che, be utpanna che, ghaNA utpanna che, eka anutpanna nathI, be anutpanna nathI, ghaNA anutpanna nathI. ( 4) paryAyAstikano abhidheya artha - eka sadbhAvaparyAyamAM AdiSTa dravya che, be AdiSTa dravyo che, ghaNA AdiSTa dravyo che.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 sanA cAra prakAra be sadbhAvaparyAyomAM AdiSTa dravya che, be AdiSTa dravyo che, ghaNA AdiSTa dravyo che. ghaNA sadbhAvaparyAyomAM AdiSTa dravya che, be AdiSTa dravyo che, ghaNA AdiSTa dravyo che. eka asadbhAvaparyAyamAM AdiSTa dravya nathI, be AdiSTa dravyo nathI, ghaNA AdiSTa dravyo nathI. be asaddabhAvaparyAyomAM AdiSTa dravyo nathI, be AdiSTa dravyo nathI, ghaNA AdiSTa dravyo nathI. ghaNA asadbhAvaparyAyomAM AdiSTa dravya nathI, be AdiSTa dravyo nathI, ghaNA AdiSTa dravyo nathI. ubhayaparyAyamAM AdiSTa dravya avAcya che, be AdiSTa dravyo avA che, ghaNA AdiSTa dravyo avAcya che. be ubhayaparyAyomAM AdiSTa dravya avAcya che, be AdiSTa dravyo avAcya che, ghaNA AdiSTa dravyo avAcya che. ghaNA ubhayaparyAyomAM AdiSTa dravya avAo che, be AdiSTa dravyo avAcya che, ghaNA AdiSTa dravyo avAcya che. * "AvatI kAle mAruM maraNa che' ema vicArIne jIvana jIvavuM. tethI jIvanamAM dharma vadhaze ane pApa ghaTaze. * janma thayo tyArathI kSaNe kSaNe ApaNe karIe chIe. ene AvicimaraNa kahevAya che. Ama kSaNe kSaNe AvicimaraNa vaDe maravAnuM cAlu hoya tyAre saMsAranA jalasA zI rIte karI zakAya?
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM samabhaMgI prakaraNa * saptabhaMgI - saptabhaMgI eTale vastunuM pratipAdana karanArA sAta bhAMgA. pramANanayatattvAlIkAlaMkAramAM saptabhaMgInI vyAkhyA A pramANe karI chejIva vagere eka vastumAM sattva vagere eka eka dharmanA praznane laI pratyakSa vagere pramANothI bAdhA na Ave e rIte judA-judA ane bhegA evA vidhi-niSedhanI vicAraNA vaDe yAt zabdathI yukta evo sAta prakArano vacanaprayoga te saptabhaMgI che. te sAta bhAMgA A pramANe che 1) syAt sat eva - svadravyAdinI apekSAe vastu sat ja che. 2) cAtu asatu eva - paravyAdinI apekSAe vastu asat ja che. 3) syAt sat eva syAt asat eva - jyAre vastumAM sat ane asanI kramazaH vivakSA karAya tyAre vastu svadravyAdinI apekSAe sat ja che ane paradravyAdinI apekSAe asat ja che. 4) syAt avAcya eva - jyAre vastumAM sat ane asatnI ekasAthe vivaphA karAya tyAre vastu avAcya ja che. 5) syAt sat eva syAt avAcya eva - jyAre vastumAM pahelA sanI vivakSA karAya ane pachI sata-asat baMnenI ekasAthe vivakSA karAya tyAre vastu apekSAe sat ja che ane apekSAe avAcya ja che. 6) syAt asat eva syAt avAcya eva - jyAre vastumAM pahelA asanI vivakSA karAya ane pachI sat-asat baMnenI ekasAthe vivaphA karAya tyAre vastu apekSAe asat ja che ane apekSAe avAcya ja che. 7) syAt sat eva syAt asat eva syA avAcya eva- jyAre vastumAM pahelA sanI vivaphA karAya, pachI asanI vivakSA karAya ane tyArapachI sa-asat baMnenI eka sAthe vivakSA karAya tyAre vastu apekSAe sat ja che, apekSAe asat ja che ane apekSAe avAcya ja che.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 nayonI apekSAe saptabhaMgI pahelA traNa bhAMgA sakalAdeza che. chellA cAra bhAMgA vikalAdeza che. saMpUrNa vastune kahe te sakalAdeza. vastunA aMzane kahe te vikalAdeza. nayonI apekSAe saptabhaMgI - 1) syAhu ati eva - saMgrahanayanI apekSAe 2) syAhu nAsti eva- vyavahAranayanI apekSAe 3) cAtu ati eva syAtu nAsti eva-saMgrahana-vyavahAranayanI kramazaH apekSAe 4) cAtuavAcyaeva-saMgrahana-vyavahAranayabaMnenI ekasAthe apekSAe 5) syAhu asti evA syAhu avAcya eva-saMgrahanaya ane avibhakta saMgrahana-vyavahAranayanI apekSAe 6) syAt nAsti evA syAhu avAcya sat- vyavahAranaya ane avibhakta saMgrahana-vyavahAranayanI apekSAe 7) syAhu asti eva cAtu nAsti evasyA avAcya eva-saMgrahanaya, vyavahAranaya ane avibhakta saMgrahana-vyavahAranayanI apekSAe UzrIvAdidevasUrijI racita zrI pramANanayatattvAlanakAlaMkAramAM kahyuM che-"phartha samI pratimahuM sarvatra zAstramAvA vinAza4mAvA ra 4-4rUA" artha - "A saptabhaMgI dareka bhAMge sakalAdezasvabhAvavALI ane vikalAdezasvabhAvavALI che." A zrIvAdidevasUrijI racita zrI pramANanayatattAlokAlaMkAramAM sUtra 4-44 ane 4-45 mAM sakalAdeza ane vikalAdezanI vyAkhyA A pramANe karI che- "pratyakSa vagere pramANothI jaNAyelI evI anaMta dharmavALI vastunuM kALa vagere ATha dvAro vaDe abhedavRttinI pradhAnatA dvArA athavA abheda upacAra dvArA ekIsAthe vastunuM pratipAdana karanAruM je vacana te sakalAdeza che. nayanA viSayabhUta karAyelI vastunA dharmanI jyAre kALa vagere ATha dvAro dvArA bhedanI vivaphA karAya che, tyAre eka zabda aneka arthanuM pratipAdana karavAmAM sAmaththarahita thavAthI bhedavRtti vaDe ke bheda-upacAra dvArA krame karIne vastunuM pratipAdana karanAruM je vAkya che te vikalAdeza che."
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Asravatatva * Asava - jenAthI AtmAmAM karma Ave te Asrava. jema srota vaDe sarovaramAM pANI Ave che tema Asrava vaDe AtmAmAM karma Ave che. * traNa prakArano yoga e Asrava che. (sUtra-6/2) traNa prakArano yoga A pramANe che - (sUtra-6/1) 1) kAyayoga - kAyAthI thatI pravRtti te kAyayoga. te kAyayogya pugalo ane AtmapradezonA pariNAmarUpa che. te gamana vagere kriyAomAM kAraNabhUta che. tenA 7 prakAra che. te pUrve (pAnA naM. 67 upara) kahyA che. kAyayoganA bIjI rIte be prakAra che - (1) azubha kAyayoga - hiMsA, corI, abrahma vagere. (2) zubha kAyayoga - ahiMsA, acaurya, brahmacarya vagere. 2) vacanayoga - vacanathI thatI pravRtti te vacanayoga. te bhASAyogya pugalo ane AtmapradezonA pariNAmarUpa che. te 4 prakAre che. te pUrve (pAnA naM. 66, 67 upara) kahela che. vacanayoganA bIjI rIte be prakAra che (1) azubha vacanayoga - sAvaghavacana, asatyavacana, kaThoravacana, cADI khAvI vagere. (2) zubha vacanayoga - niravaghavacana, satyavacana, mRduvacana vagere. 3) manoyoga - manathI thatI pravRtti te manoyoga. te manayogya pudgalo ane AtmapradezonA pariNAmarUpa che. te 4 prakAre che. te pUrve (pAnA naM. 66 upara) kahela che. manoyoganA bIjI rIte be prakAra che (1) azubha manoyoga - bIjAnA drohanuM ciMtana, bIjAne mAravAno vicAra, IrSyA, asUyA (eka prakArano gusso), abhimAna, harSa,
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 puNyanA 42 prakAra zoka, dInatA, krodha, khoTA vicAra, rAga, dveSa, asahiSNutA, ArtadhyAna, raudradhyAna vagere. (2) zubha manoyoga - sArA vicAra, dharmadhyAna, zukladhyAna vagere. Ama yoganA mULabheda 3 che ane uttarabheda 15 che. te pUrve (pAnA naM. 66-67 upara) kahela che. zubha yoga e puNyakarmano Asrava che. (sUtra-6/3) je karma sAru phaLa Ape te puNyakarma che. te 42 prakAre che - mULaprakRti | bheda uttaraprakRti vedanIya | 1 | sAtA vedanIya AyuSya devAyuSya, manuSyAyuSya, tiryaMcAyuSya nAma 37manuSyagati, devagati, paMcendriya jAti, 5 zarIra, 3 aMgopAMga, pahelu saMghayaNa, pahelu saMsthAna, zubha varNAdi 4, manuSyAnupUrvI, devAnupUrvI, sukhagati, agurulaghu, parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, nirmANa, jina, trasa 10 gotra 1 | uccagotra kula | 42 azubhayoga e pApakarmano Asrava che. (sUtra-6/4) je karma kharAba phaLa Ape te pApakarma che. te 82 prakAre che - * jenA vinA ApaNo mokSa aTakI javAno hoya tenI mATe jhagaDo karavAnI chUTa.
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApanA 82 prakAra 263 mULaprakRti | bheda uttaraprakRti jJAnAvaraNa matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa, mana:paryavajJAnAvaraNa, kevaLa jJAnAvaraNa darzanAvaraNa | cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, aMvadhidarzanAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa, nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA, thiNaddhi vedanIya || 1| asAtAvedanIya mohanIya 26] mithyAtvamohanIya, 16 kaSAya, 9 nokaSAya AyuSya narakAyuSya nAma narakagati, tiryaMcagati, pahelI 4 jAti, chellA 5 saMghayaNa, chellA 5 saMsthAna, azubha varNAdi 4, narakAnupUrvI, tiryaMcAnupUrvI, kukhagati, upaghAta, sthAvara 10 gotra nIcagotra aMtarAya pA dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, | upabhogAMtarAya, vIryatarAya kula 82 kaSAyavALA jIvono yoga sAMparAyika karmono Asrava che. kaSAya vinAnA jIvono yoga iryApatha karmono Asrava che. (sUtra
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 sAMparAyika karmonA 39 Agnavo sAMparAyika karma eTale saMsArabhramaNamAM kAraNabhUta karma. te kaSAya sahitanA yogathI baMdhAya che. iryApatha karma saMsArabhramaNamAM kAraNabhUta banatuM nathI. te be samayanI sthitivALuM hoya che. te pahelA samaye baMdhAya che, bIjA samaye bhogavAya che ane trIjA samaye AtmA uparathI chUTuM paDe che. te kaSAyarahita yogathI baMdhAya che. 0 sAMparAyika karmonA 39 Asavo - sUtra-6/6) 5 Indriya - sparzanendriya, rasanendriya, prANendriya, cakSurindriya, zrotrendriya. temanuM svarUpa pUrve (pAnA naM. 61-65 upara) batAvela che. indriyone anukULa viSayomAM rAga karavAthI ane pratikULa viSayomAM dveSa karavAthI karmo baMdhAya che. 4 kaSAya - krodha, mAna, mAyA, lobha temanuM svarUpa AgaLa (pAnA naM. 320upara) batAvAze.4 kaSAyo karavAthI karmo baMdhAya che. 5 avrata - hiMsA, asatya, corI, maithuna, parigraha. temanuM svarUpa AgaLa (pAnA naM. 281-283 upara) batAvAze. pAMca avratothI karma baMdhAya che. 25 kriyA - (1) samyaktakriyA - jina-siddha-guru vagerenI pUjA bhakti vaiyAvaccathI vyakta thatI, samyaktanI vRddhimAM kAraNabhUta, sAtAvedanIyanA baMdhamAM kAraNabhUta, devabhavanI prAptimAM kAraNabhUta evI zraddhA te samyaktakriyA. (2) mithyAtvakriyA - tattvabhUta padArthonI azraddhA te mithyAtvakriyA. te traNa prakAre che - ) abhigRhItA - te 363 pAkhaMDIone hoya che. 363
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 kriyA 265 pAkhaMDIonuM svarUpa AgaLa (pAnA naM. 295-299 upara) batAvAze. (ii) anabhigRhItA - jemaNe koI vizeSa devatAne svIkArela nathI evA jIvonI tattvabhUta padArthonI azraddhA te anabhigRhItA mithyAtvakriyA che. (iii) saMdigdhA - te bhAvathI jinapravacananA eka akSaranI paNa azraddhA karanArane hoya che. (3) prayogakriyA - AtmAthI adhiSThita evI kAyAno vyApAra te prayoga. traNa yogathI karAyela pudgalonuM grahaNa te prayogakriyA. te doDavAkUdavA vagere kAyAnA vyApArarUpa che, hiMsaka-kaThora-asatya vagere bolavArUpa vacananA vyApArarUpa che, droha-ISya-abhimAna vagere mananA vyApArarUpa che. (4) samAdAnakriyA - saMyamInI apUrva apUrva viratinI abhimukhatAvALI kriyA te samAdAnakriyA, athavA indriyono sarvathI ke dezathI upaghAta karanArI kriyA te samAdAnakriyA. (5) iryApathakriyA - IryApatha baMdhamAM kAraNabhUta kriyA te iryApathakriyA. (6) kAyakriyA - te be prakAre che - 4) duSTa evA mithyASTino vacana-manathI nirapekSa evo bIjAno parAbhava karavArUpa udyama te kAyakriyA. (ii) pramattasaMyatanI kAyAnA duSTaprayogathI thatI kriyA te kAyakriyA. (7) adhikaraNakriyA - bIjAno ghAta karanArA zastro vagere adhikaraNothI thatI kriyA te adhikaraNakriyA. te be prakAre che(i) nirvartana adhikaraNakriyA - tenA be prakAra che -
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 25 kriyA (a) mUlaguNanirvartana adhikaraNakriyA- audArika vagere pAMca zarIro banAvavA te, athavA talavAra, zakti, bhAlA vagere banAvavA te. (b) uttaraguNanirvartana adhikaraNakriyA - audArika vagere zarIronA hAtha-paga vagere avayavo banAvavA te, athavA talavAra vagerenI dhAra karavI vagere. (ii) saMyojana adhikaraNakriyA - viSa, haLa, dhanuSya, yaMtra vagerenI saMyojanA karavI te. (8) prAdoSikIkriyA - jIva ke ajIva upara dveSa karavo te prAdoSikI kriyA. (9) paritApanakriyA - sva ke parane paritApa (pIDA) karAvanArI kriyA te paritApanakriyA. (10) prANAtipAtakriyA - sva ke parano vadha karanArI kriyA te prANAtipAtakriyA. (11) darzanakriyA - jIva ke ajIvane rAgathI jovA te darzanakriyA. (12) sparzanakriyA - jIva ke ajIvane rAgathI sparza karavo te sparzanakriyA. (13) pratyayakriyA - potAnI buddhithI vicArIne navA adhikaraNo banAvavA te pratyayakriyA. (14) samantAnupAtakriyA - srI, puruSa, napuMsaka, pazu jyAM AvI jatA hoya tyAM maLatyAga karavo te samantAnupAtakriyA, athavA pramatta saMyatonA nahiM DhaMkAyela AhAra-pANImAM saMpAtima jIvo AvI paDe te samantAnupAtakriyA.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 kriyA 267 (15) anAbhogakriyA - pUMjyA pramAryA vinAnI jagyAe zarI2 ane upakaraNone mUkavA te anAbhogakriyA. (16) svahastakriyA - bIjAe karavAnI kriyA abhimAnathI pote kare te svahastakriyA. (17) nisargakriyA - lAMbA kALathI cAlatI paradezI pApapravRttimAM bhAvathI anujJA ApavI te nisargakriyA. (18) vidAraNakriyA - bIjAe karelA, nahIM kahevA yogya sAvadha kAryane ughADA pADavA te vidAraNakriyA. (19) AnayanakriyA - bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana karIne jIvAdi padArthonI anyathA prarUpaNA karavI, athavA svacchaMda rIte bIjA pAse kaMI maMgAvavuM te AnayanakriyA. (20) anavakAMkSAkriyA - pramAdane lIdhe dharmakriyAomAM anAdara karavo te anavakAMkSAkriyA. (21) AraMbhakriyA - pote pRthvIkAya vagereno upaghAta kare ke bIjA pAse karAve, sUkuM ghAsa vagere chede ke bIjA pAse chedAve te AraMbhakriyA. (22) parigrahakriyA - dhana kamAvA - dhananuM rakSaNa karavA ghaNA upAyo karavA, dhana upara mUrchA karavI te parigrahakriyA. (23) mAyAkriyA - mokSanA sAdhanarUpa jJAnAdimAM mAyA karavI te mAyAkriyA. (24) mithyAdarzanakriyA - mithyAdarzananA mArgathI satata pravRtta bIjAnI anumodanA karavI te mithyAdarzanakriyA.
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 adhikaraNa (25) apratyAkhyAnakriyA - saMyamano vighAta karanArA kaSAya vagere zatruone dUra na kare te apratyAkhyAnakriyA. navatattvamAM 25 kriyAo A pramANe ja kahI che, mAtra thoDo pheraphAra che. navatattvamAM naisRSTikI kriyA, sAmudAyikI kriyA, AjJApanikI kriyA, premikI kriyA ane kreSikI kriyA kahI che. tenI badale ahIM nisarga kriyA, samAdAna kriyA, AnayanakriyA, samyakatvakriyA ane mithyAtva kriyA kahI che. navatattvamAM kahela 25 kriyAonA kramamAM ane upara kahela 25 kriyAonA kramamAM paNa thoDo pheraphAra che. A 25 kriyAothI karma baMdhAya che. Ama AsavanA kula 4ra bheda che. te A pramANe - 3 yoga, 5 indriya, 4 kaSAya, 5 avrata, 25 kriyA. AsavanI taratamatAnA kAraNo ane phaLa - (sUtra-67) tIvrabhAvamaMdabhAvanI taratamatAthI AgnavanI taratamatA thAya che. upayogapUrvakanA bhAvathI (jANatA) ane upayoga vinAnA bhAvathI (ajANatA) AgnavanI taratamatA thAya che. vIryanI taratamatAthI AmravanI taratamatA thAya che. adhikaraNanI taratamatAthI AsavanI taratamatA thAya che. (adhikaraNanuM vivaraNa have pachI karAze.) AmravanI taratamatAthI karmabaMdhanI taratamatA thAya che. * adhikaraNa - jenA kAraNe traNa prakAranA Asrava (manoyoga, vacanayoga, kAyayoga) nI pravRtti thAya che te adhikaraNa. te be prakAre che - jIvaadhikaraNa ane ajIvaadhikaraNa. (sUtra-6/8) te darekanA be prakAra che - (1) jIvadravyaadhikaraNa - jIvaviSayaka dravyaadhikaraNa te jIvadravyaadhikaraNa. dA.ta. jIvavyakti.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyaadhikaraNa 269 (2) jIvabhAvaadhikaraNa - jIvaviSayaka bhAvaadhikaraNa te jIvabhAvaadhikaraNa. dA.ta. jIvanA kaSAya vagere pariNAmo. (1) ajIvadravyaadhikaraNa - ajIvaviSayaka dravyaadhikaraNa te ajIvadravyaadhikaraNa. dA.ta. kuhADI, talavAra vagere ajIva vastuo. (2) ajIvabhAvaadhikaraNa - ajIvaviSayaka bhAvaadhikaraNa te ajIvabhAvaadhikaraNa. dA.ta. ajIva vastunI tIkSNatArUpa zakti vagere. (1) dravyaadhikaraNa - chedavuM, bhedavuM, toDavuM, bAMdhavu vagere ane 10 prakAranA zastra te dravyaadhikaraNa che. 10 prakAranA zastra - (1) kuhADI - tenAthI hAtha, paga, gaLu vagereno cheda thAya che. (2) agni - tenAthI jIvone baLAya che. (3) viSa - tenAthI jIvone marAya che. (4) lavaNa - tenAthI pRthvIkAya vagereno ghAta thAya che. (5) sneha - sneha eTale ghI-tela vagere. tenAthI pRthvIkAya vagereno ghAta thAya che. (6) kSAra - tenAthI cAmaDI, mAMsa vagere ukheDAya che. (7) amla (khaTAza) - kAMjI vagere khATA padArthothI pRthvIkAyAdino ghAta thAya che. (8) anupayukta mana - tenAthI je ceSTA kare tenAthI karma baMdhAya che. (9) anupayukta vacana - tenAthI je ceSTA kare tenAthI karma baMdhAya che. (10)anupayukta kAyA - tenAthI je ceSTA kare tenAthI karma baMdhAya che.
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyA 270 bhAvaadhikaraNa (2) bhAvaadhikaraNa - te 108 prakAre che - (sUtra-69) saMraMbha = jIvane paDavAno ke mAravAno saMkalpa te saMraMbha. samAraMbha = jIvane pIDA karavI te samAraMbha. AraMbha = jIvane mArI nAkhavA te AraMbha. saMraMbha | mana | kRta (kareluM) ) krodha samAraMbha 3 x vacana ke 3x kArita (karAveluM) } 3x mAna 4=108 AraMbha | kAyA ) anumata (anumodeluM)) lobha krodhathI manathI karAyela saMraMbha krodhathI manathI karAyela samAraMbha krodhathI manathI karAyela AraMbha krodhathI manathI karAvela saMraMbha krodhathI manathI karAvela samAraMbha krodhathI manathI karAvela AraMbha krodhathI manathI anumodAyela saMraMbha krodhathI manathI anumodAyela samAraMbha krodhathI manathI anumodAyela AraMbha Ama krodhathI manathI 9 bhAMgA thayA. A pramANe krodhathI vacanathI 9 bhAMgA thAya ane krodhathI kAyAthI 9 bhAMgA thAya. Ama krodhathI 27 bhAMgA thAya. ema mAnathI ra7 bhAMgA thAya, mAyAthI 27 bhAMgA thAya ane
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIva adhikaraNa 271 lobhathI 27 bhAMgA thAya. kula 108 bhAMgA thAya. jIvaadhikaraNanA paNa A 108 bheda che. jIva e karmabaMdhanuM mukhya kAraNa hovAthI jIvaadhikaraNa e bhAvaadhikaraNa che. ajIva e karmabaMdhamAM nimitta mAtra hovAthI ajIvaadhikaraNa e dravyaadhikaraNa che. ajIvaadhikaraNa - tenA 4 prakAra che - (sUtra-6/10) (1) nirvartanA adhikaraNa - banAvavArUpa adhikaraNa te nirvartanA adhikaraNa. te be prakAre che - (i) mUlaguNa nirvartanA adhikaraNa - hiMsA vagerenuM mukhya kAraNa te. jemake pAMca zarIra, vacana, mana ane zvAsocchavAsanI racanA. (ii) uttaraguNa nirvartanA adhikaraNa - hiMsA vagerenuM gauNa kAraNa te. jemake lAkaDAnA pUtaLA, kapaDAnA pUtaLA, citrakarma vagerenI racanA. (2) nikSepa adhikaraNa - mUkavArUpa adhikaraNa te nikSepa adhikaraNa. te 4 prakAre che - I) apratyavekSita nikSepa adhikaraNa - joyA vinAnI jagyAe dAMDo vagere mUkavA te. (ii) duSpamArjita nikSepa adhikaraNa - nahi pramArjala ke barAbara nahi pramArjela jagyAe dAMDo vagere mUkavA te. (ii) sahasA nikSepa adhikaraNa - zaktinA abhAve jANavA chatA
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 ajIva adhikaraNa joyA vinAnI ane pUMjyA vinAnI jagyAe dAMDo vagere acAnaka mUkavA te. (4) anAbhoga nikSepa adhikaraNa - joyelI ane pUMjelI jagyAe dAMDo vagere mUkavA joIe, evuM bhUlI jaIne dAMDo vagere mUkavA te. (3) saMyoga adhikaraNa - saMyoga karavArUpa adhikaraNa te saMyoga adhikaraNa. te be prakAre che - d) bhaktapAna saMyojanA adhikaraNa - dA.ta. roTalI vagerenI sAthe goLanI saMyojanA, dADamanA rasanI sAthe khAMDa-marInI saMyojanA vagere. te be prakAre che - pAtrAmAM ane mukhamAM. ii) upakaraNa saMyojanA adhikaraNa - upakaraNonI saMyojanA karavI (4) nisarga adhikaraNa - pravRttirUpa adhikaraNa te nisarga adhikaraNa. te 3 prakAre che - 4) kAyanisarga adhikaraNa - kAyAne svacchaMda rIte pravartAvavI i) vacananisarga adhikaraNa - zAstropadeza sivAya vANIne svacchaMda rIte pravartAvavI te. (i) manisarga adhikaraNa - manane svacchaMda rIte pravartAvavuM te. *karmonA vizeSa Ansavo - 1) jJAnAvaraNa - jJAna, jJAnI, jJAnanA sAdhano upara dveSa karavo,
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 karmonA vizeSa Agnavo temane chupAvavA, temanI upara IrSA karavI, temane aMtarAya karavo, temanI AzAtanA karavI, temano nAza karavo vagere. (sUtra-6/11) 2) darzanAvaraNa - darzana, darzanI, darzananA sAdhanonI upara dveSa karavo, temane chUpAvavA, temanI upara IrSyA karavI, temane aMtarAya karavo, temanI AzAtanA karavI, temano nAza karavo vagere. (sUtra6/11) 3) asatAvedanIya - sva, para ke ubhayane du:kha, zoka, tApa, AkraMdana, vadha, paridevana karavA-karAvavA vagere. (sUtra-6/12) duHkha - iSTano viyoga ke aniSTano saMyoga thavAthI thatI pIDA te duHkha. zoka - anugraha karanAranA snehano viccheda thavAthI thatI dInatA te zoka. tApa - pazcAtApa AkaMdana - pastAvAthI yukta mane AMsu pADavA, aMgono vikAra, vilApa vagerethI vyakta thAya te AjhaMdana. vadha - prANone prANIthI judA karavA te vadha, athavA cAbuka vagerethI mAravuM te vadha. paridevana - potAno ke bIjAno anugraha mAMgavo te paridevana. 4) sAtAvedanIya - jIvonI anukaMpA, pAkhaMDIo-zrAvakosAdhuonI anukaMpA, dAna, sarAgasaMyama, dezavirati, akAmanirjarA, bAlatapa, kSamA, zauca (lobhakaSAyano nigraha) vagere. (sUtra-6/13) sarAgasaMyama - kaSAya sahitanuM saMyama te sarAgasaMyama.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmonA vizeSa Asravo akAmanirjarA - icchA vinA thatI nirjarA te akAmanirjarA. bAlatapa - bAla eTale mithyAtvI. teno tapa te bAlatapa. 274 5) darzanamohanIya - kevalI, zrutajJAna, caturvidha saMgha, dharma, devono avarNavAda (niMdA) karavo vagere. (sUtra-6/14) 6) cAritramohanIya - kaSAyanA udayathI thato AtmAno tIvra pariNAma vagere. (sUtra-6/15) strIveda - zabdAdi viSayomAM Asakti, irSyA, asatya, vakratA, parastrImAM rati vagere. puruSaveda - saraLatA, maMda kaSAyo, svasrIsaMtoSa, irSyAno abhAva vagere. napuMsakaveda - tIvra krodhathI pazuono vadha karavo - muMDana karavuM, strIpuruSonI sAthe anaMgasevA, zIlavratadhArIonI sAthe vyabhicAra, viSayono tIvra rAga vagere. hAsyamohanIya - hasavuM, hasAvavuM, bahu bolavuM, mazkarI karavI vagere. zokavedanIya - pote zoka karavo, bIjAne zoka karAvavo vagere. ratimohanIya - vicitra krIDA karavI, bIjAnA cittanuM Avarjana karavuM, deza vagere jovAnI utsukatA. aratimohanIya - prItino nAza karavo, pApa karavAno svabhAva, corI vagere. ] anaMgasevA - maithuna mATenA aMgo sivAyanA hAtha vagere aMgothI kAmakrIDA karavI, atizaya kAmarAga utpanna thAya tevI rIte kAmakrIDA karavI.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmonA vizeSa Agnavo 275 bhayamohanIya - pote DaravuM, bIjAne DarAvavA, nirdayapaNuM vagere. jugupsAmohanIya - dharma-caturvidha saMghanI jugupsA karavI-niMdA karavI vagere. 7) narakAyuSya - bahu AraMbha, bahu parigraha, mAMsAhAra, paMcendriyano vadha, anaMtAnubaMdhI kaSAyo, sthiravaira, indriyono anigraha, nirdayatA, kRSNalezyA, raudradhyAna, zIlarahitapaNuM, vratarahitapaNuM vagere. (sUtra6/16,6/19) 8) tiryaMcAyuSya -mAyA, mithyAupadeza, AraMbha, parigraha, nIlakApota vezyA, ArtadhyAna, mArgano nAza karavo, aticAra sahitanA vrato, apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyo, zIlarahitapaNuM, vratarahitapaNuM vagere. (sUtra-6/17,6/19) 9) manuSpAyuSya - alpa AraMbha, alpa parigraha, namratA, saraLatA, mithyAtva, prajJApanIyatA (sukhethI samajAvI zakAvApaNuM), pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyo, deva-gurunI pUjA, saMvibhAgano svabhAva, kApotalezyA, dharmadhyAna, madhyama pariNAma, zIlarahitapaNuM, vratarahitapaNuM vagere. (sUtra-6/18,6/19) 10) devAyuSya - sarAgasaMyama, dezavirati, akAmanirjarA, bAlatapa, tapanI bhAvanA, supAtradAna, avyakta sAmAyika (samajaNa vinAnuM sAmAyika) vagere. (sUtra-6/20) . 11) azubha nAmakarma - mana-vacana-kAyAnA yogonI vakratAvisaMvAda, mithyAtva, mAyA, cADI khAvI, asthiracittapaNuM, khoTA mAnatola karavA, suvarNa vagerenI nakala karavI, khoTI sAkSI ApavI, vikratA-kuTila pravRtti visaMvAda pahelA svIkArelI bAbatamAM pachIthI pheraphAra karavo te.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 karmonA vizeSa Agnavo aMgopAMga chedavA, varNa-gaMdha-rasa-sparza anyathA karavA, pAMjarAmAM pUravuM, paraniMdA, svaprazaMsA, asatya, corI, kaThora vacana, asabhya vacana, Akroza, vAcALatA, saubhAgyano nAza karavo, vazIkaraNa karavuM, iMTanA nibhADA pakAvavA, dAvAgni saLagAvavA, upAzraya-bagIcA vagereno nAza karavo, tIvra kaSAyo, pApakAryo karI AjIvikA calAvavI vagere. (sUtra-6/21) 12) zubha nAmakarma - mana-vacana-kAyAnA yogonI avakratAavisaMvAda vagere azubha nAmakarmanA AsravothI viparIta zubha nAmakarmanA Agnavo che. (sUtra-6/22) ' (13) tIrthakara nAmakarma - samyaktanI prakRSTa vizuddhi, vinayathI yuktapaNuM, zIlo (uttaraguNo) ane vrato (mULaguNo)mAM aticArono abhAva, vAraMvAra jJAnano upayoga, vAraMvAra saMvega, zakti mujabanA tyAga ane tapa, saMgha ane sAdhunI samAdhi ane vaiyAvacca karavI, arihaMta-AcArya-bahuzruta-pravacanane viSe paramabhAvavizuddhi sahitanI bhakti, Avazyaka anuSThAnonI aparihAni, mokSamArganI svayaM karavA vaDe ane bIjAne upadezavA vaDe prabhAvanA karavI, pravacananuM vAtsalya zritadhara, bALa, vRddha, tapasvI, zaikSaka, glAna vagerenA saMgraha (saMyama pALavA, zruta bhaNavA, codana-praticodanA vagere mATe AvelA bIjA samudAyanA sAdhuno AlocanA apAvavApUrvaka svIkAra karavo te saMgraha) upagraha (vastra-pAtrA meLavI ApavA vagere) ane anugraha (AhArapANI ApavA vagere) karavA te.]. (sUtra-6/23) vinayanA 4 prakAra che - jJAnavinaya - kAla, vinaya, bahumAna, upadhAna vagere. darzanavinaya - niHzaMkapaNuM, niHkAMkSapaNuM vagere.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmonA vizeSa Agnavo 277 caraNavinaya - pAMca samiti, traNa gupti. upacAravinaya - abhyatthAna, Asana ApavuM, aMjali vagere. vinayanuM vizeSa svarUpa AgaLa (pAnA naM. 373-375 upara) batAvAze. saMvega saMsAranA duHkhono bhaya ane saMsAranA sukhonI anicchA. 14) nIcagotra - paraniMdA, svaprazaMsA, bIjAnA vidyamAna guNo DhAMkavA, potAnA avidyamAna guNo pragaTa karavA, jAtimada, kulamada, rUpamada, balamada, zratamada, Azaizvaryamada, tapomada, bIjAnI avajJA karavI, bIjAnI mazkarI karavI vagere. (sUtra-6/24) 15) uccagotra - bIjAnA guNonI prazaMsA, potAnI niMdA, bIjAnA guNone pragaTa karavA - doSone DhAMkavA, potAnA guNone DhAMkavA, namratA, abhimAnano abhAva vagere. (sUtra-6/25) 16) aMtarAya - dAna-lAbha-bhoga-upabhoga-vIryamAM aMtarAya karavo vagere. (sUtra-6/26) dAna - viziSTa pariNAmapUrvaka potAnuM dhana bIjAne ApavuM te. lAbha - bIjA vaDe apAtuM dhana vagere grahaNa karavuM te. bhoga - suMdara evA zabdAdi viSayone anubhavavA te. upabhoga - anna, pANI, vastra vagerene sevavA te. virya - viziSTa ceSTArUpa AtmAno pariNAma che. | | dharmasaMgrahanI mahopAdhyAya zrImAnavijayajI kRta TIkAmAM bhoga ane upabhogano artha A pramANe karyo che, "bhoga - je vastu eka ja vakhata upayogamAM Ave te bhoga. dA.ta. anna, phUla, taMbola, vilepana, snAna vagere. upabhoga je vastu aneka vakhata upayogamAM Ave te upabhoga. dA.ta. strI, vastra, ghareNA, ghara, palaMga, gAdI vagere.'
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ vrata prakaraNa hiMsA, asatya, corI, abrahma, parigraha thakI mana-vacana-kAyAthI virati te vrata che. (sUtra-7/1) jANIne zraddhA karIne vrata svIkArIne pApa na karavuM te virati che. hiMsA vagere thakI eka dezathI virati te aNuvrata che ane sarvathI virati te mahAvrata che. (sUtra-7/2) eka dezathI eTale sthUlathI. sarvathI eTale skUlathI ane sUkSmathI. * aNuvrata - 1) sthUlahiMsAviramaNa aNuvrata - sthUlahiMsA = trasa jIvonI hiMsA athavA saMkalpapUrvakanI hiMsA. sUkSmaNiMsA-sthAvara jIvonI hiMsA athavA AraMbhathI thatI hiMsA. trasa jIvonI hiMsAthI virati athavA saMkalpapUrvakanI hiMsAthI virati te pUlahiMsAviramaNa aNuvrata. 2) sthUla mRSAvAdaviramaNa aNuvrata - sthUla mRSAvAda-khoTI sAkSI ApavI te. sUkSmamRSAvAda marmaghAtaka vacano bolavA vagere. khoTI sAkSI ApavI vagere sthUlamRSAvAdathI virati te sthUla mRSAvAdaviramaNa aNuvrata. 3) sthUla adattAdAnaviramaNa aNuvrata - sthUla adattAdAna=jemAM gRhasthone Abhava-parabhavasaMbaMdhI nukasAna thAya tevI dhana vagerenI haThapUrvaka corI karavI te.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvrata 279 sUkSmaadattAdAna-mazkarIthI corI karavI athavA bIjA nAnA ghAsa, lAkaDA vagerenI corI karavI te. dhana vagerenI corIrUpa sthUla adattAdAnathI virati te sthUla adattAdAnaviramaNa aNuvrata. 4) pUlamaithunaviramaNa aNuvrata - skUlamaithuna = svadArasevana ke paradArasevana. sUkSmamaithuna = aMgopAMga nirakhavA, mAnasika saMkalpa vagere. sthUlamaithunathI virati te skUlamaithunaviramaNa aNuvrata (svadArAsaMtoSa athavA paradArAnivRtti). svadArAsaMtoSI svasrI sivAyanI zeSa strIone mAtA samAna juve. paradArAnI nivRttivALo parastrIono tyAga kare, vezyAne seve. 5) sthUla parigrahaviramaNa aNuvrata - sthUla parigraha = amuka vastuomAM amuka pramANamAM mUccha. sUkSmaparigraha = sarva vastuonI sarva prakAre mUrchA. sthUla parigrahathI virati te sthUla parigrahaviramaNa aNuvrata * mahAvrata - 1) hiMsAviramaNa mahAvrata - skUla ane sUkSma sarva prakAranI hiMsAthI virati te hiMsAviramaNa mahAvrata. 2) mRSAvAdaviramaNa mahAvrata - sthUla ane sUkSma sarva prakAranA mRSAvAdathI virati te mRSAvAdaviramaNa mahAvrata. 3) adattAdAnaviramaNa mahAvrata-- sthUla ane sUkSma sarva prakAranA adattAdAnathI virati te adattAdAnaviramaNa mahAvrata.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 rAtribhojanano tyAga karavAnA kAraNo 4) maithunaviramaNa mahAvrata - skUla ane sUkSma sarva prakAranA maithunathI virati te maithunaviramaNa mahAvrata. 5) parigrahaviramaNa mahAvrata - skUla ane sUkSma sarva prakAranA parigrahathI virati te parigrahaviramaNamahAvrata. A pAMca mahAvrato e mULaguNa che. temanA grahaNathI rAtribhojanaviramaNavratanuM paNa grahaNa thaI jAya che, kemake rAtribhojana viramaNavrata paNa mULaguNa che. rAtribhojanano tyAga karavAnA kAraNo - 1) divase grahaNa karelI gocarI paNa rAtre na vaparAya, kemake te kAlAtikrAMta che. 2) grahaNa karela AhArane lAvI, AlocI, thoDI vAra vizrAma karIne tarata ja vAparavAnI anujJA che, vadhu vakhata rAkhavAnI anujJA nathI. 3) rAtre gocarI pharavAmAM IryAsamitinuM pAlana na thAya. 4) rAtre dAyakanA gamana, Agamana, bhInA hAtha-bhAjana vagere na dekhAya. 5) sAdhune prakAzavALA sthAnamAM ja vAparavAnuM che. rAtre prakAza na hoya, kemake agninA samAraMbhano niSedha che, ratnano parigraha na hoya, cAMdanI kyAreka hoya kyAreka na hoya. tethI rAtribhojana karavAmAM prakAzamAM vAparavAnuM na thAya. 6) AgamamAM rAtribhojanano niSedha karela che. mATe hiMsA vagerenI jema rAtribhojana tyAjya che.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281 hiMsA vagere pAMca avrato * hiMsA vagere pAMca avato - 1) hiMsA - pramAdI jIva mana-vacana-kAyAnA yogothI AtmAthI prANone judA kare te hiMsA. (sUtra-7/8) pramAda pAMca prakAre che - 1) kaSAya - te 16 prakAre che. anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNIya, pratyAkhyAnAvaraNIya, saMjvalana-4 x krodha, mAna, mAyA, lobha-4 = 16 2) Indriya - sparzanendriya, rasanendriya, ghrANendriya, cakSurindriya, zrotrendriyanA kramazaH sparza, rasa, gaMdha, rUpa, zabda rUpa viSayone kAraNe thatA rAga-dveSa. 3) nidrA - te pAMca prakAre che - nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA, thINaddhi. 4) vikathA - te cAra prakAre che - rAjakathA, bhaktakathA, dezakathA, strIkathA. 5) madya - dArU. bIjI rIte pramAdanA 8 prakAra che - 1) ajJAna - mUDhatA. 2) saMzaya - zuM A Ama haze ke anya rIte haze? evo saMdeha. 3) mithyAjJAna - viparIta jJAna. 4) rAga - prIti. 5) dveSa - aprIti.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 pramAdanA prakAra 6) smRtibhraMza - bhUlI javAno svabhAva. 7) dharmamAM anAdara - jinadharmamAM udyama na karavo. 8) yogonuM duSpaNidhAna - mana-vacana-kAyAne duSTa karavA. A 5 ke 8 pramAdavALo hoya te pramAdI. keTalAka ema kahe che ke prayatna vinAno ane samiti vinAno hoya te pramAdI. prayatna be prakArano che - (i) jIva ane ajIva padArthonuM jJAna karavuM te, ane (i) IryAsamiti vagere pAMca samitinuM pAlana karavuM te. prANo 10 prakAre che - pAMca indriya, manabaLa, vacanabaLa, kAyadaLa, zvAsocchavAsa, AyuSya. hiMsAnA paryAyavAcI zabdo - hiMsA, maraNa, prANAtipAta, prANavadha, dehAMtarasaMkramaNa, prANavyaparopaNa vagere. dravya-bhAvathI hiMsAnA 3 bhAMgA - 1) dravyathI hiMsA hoya, bhAvathI hiMsA na hoya. 2) dravyathI hiMsA na hoya, bhAvathI hiMsA hoya. 3) dravyathI hiMsA hoya, bhAvathI hiMsA hoya. pahelA bhAgamAM pramAdIpaNuM nathI. bIjA-trIjA bhAMgAmAM pramAdIpaNuM che. tethI pahelA bhAMgAmAM hiMsA nathI, bIjA-trIjA bhAMgAmAM hiMsA che. 2) asatya - pramAdI jIva mana-vacana-kAyAnA yogothI je asat bole te asatya. (sUtra-7/9) asat 3 prakAre che - (1) sadbhAvano pratiSedha - te be prakAre che -
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA mahAvratanI pAMca bhAvanAo 283 (1) bhUtanidvava - vidyamAnano apalApa karavo te bhUtanitava, dA.ta. AtmA nathI, paraloka nathI. (ii) abhUtaudbhAvana - je vidyamAna na hoya tenuM uddabhAvana karavuM te abhUtaubhAvana. dA.ta. AtmA cokhA pramANa che, AtmA aMguThAnA parva jeTalo che, AtmA sUryavarNavALo che, AtmA niSkriya che vagere. (2) arthAtara - eka vastune bIjArUpe kahevI te. dA.ta. gAyane ghoDo kahevuM te. (3) gaha - hiMsA, kaThoratA, cADI vagere vALu vacana te gaha. 3) corI - pramAdI jIvanuM mana-vacana-kAyAnA yogathI nahIM dIdhelAnuM ke bIjAe grahaNa karelAnuM svecchAthI, haThathI ke corIthI grahaNa karavuM ke dhAraNa karavuM te corI. (sUtra-7/10). 4) abrahma - strI-puruSanA yugalanuM karma te maithuna. te maithuna eTale abrahma. (sUtra-7/11) 5) parigraha - sacetana (ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurindriya, paMcendriya jIvo) ke acetana bAhya (vastuo) ke atyaMtara (AtmAnA rAgAdi pariNAma) padArthomAM mUccha karavI te parigraha. icchA, prArthanA, kAma, abhilASa, kAMkSA, gRddhi, mUccha - A paryAyavAcI zabdo che. (sUtra-7/12). * mahAvratonI sthiratA mATenI pa-5 bhAvanAo - (sUtra-7/3) 1) ahiMsA mahAvratanI pAMca bhAvanAo - (1) IryAsamiti - lokothI khuMdAyela ane prakAzavALA raste jIvonI rakSA mATe gADAnI dhUsarI jeTalI bhUmine joIne upayogapUrvaka cAlavuM te. (2) managuti- ArtadhyAna-raudradhyAna na karavA, dharmadhyAnamAM upayoga rAkhavo te.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ satya mahAvratanI pAMca bhAvanAo (3) eSaNAsamiti - gaveSaNaiSaNA-grahaNaiSaNA-grAsaiSaNA - A 3 prakAranI eSaNAthI 47 doSarahita AhAra-pANI lAvavA ane vAparavA te. 284 (4) AdAnanikSepaNAsamiti - vastu letA-mUkatA jovuM ane pramArjavuM te. (5) AlokitapAnabhojana - dareka gharamAM pAtrAmAM paDela AhAra jovo, upAzrayamAM AvI pharI ajavALAmAM jovo ane ajavALAmAM besIne vAparavuM te. 2) satya mahAvratanI pAMca bhAvanAo - (1) anuvIcibhASaNa - vicArIne bolavuM te. (2) krodhanuM paccakkhANa - krodhano nigraha ke anutpatti te. (3) lobhanuM paccakkhANa - lobha na karavo te. (4) abhIrutva - DaravuM nahi te. (5) hAsyanuM paccakkhANa - hAsya-mazkarI na karavI te. 3) asteya mahAvratanI 5 bhAvanAo - (1) anuvIciavagrahayAcana - vicArIne avagrahanI yAcanA karavI te. avagrahanA 5 prakAra che - devendrano, rAjAno, gRhapatino, zayyAtarano, sAdharmikano, pUrvapUrvano svAmI bAdhya che, pachI pachIno svAmI bAdhaka che. eTale jyAM je svAmI hoya tyAM tenI pAse yAcanA karavI. (2) abhIkSNaavagrahayAcana - ekavAra avagraha maLyA pachI paNa
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ asteya, brahmacarya, aparigraha mahAvratonI 5-5 bhAvanAo 285 aMDila, mAtru vagere mATenA sthAnonI vAraMvAra yAcanA karavI te. (3) etAvadityavagrahAladhAraNa - ATalA kSetrano avagraha karavo evuM nakkI karavuM te. (4) sAdharmika pAsethI avagrahayAcana - makAnamAM pUrve rahelA sAdhuo pAsethI avagrahanI yAcanA karavI te. (5) anujJApitapanabhojana - gurunI anujJA laIne vAparavuM te. 4) brahmacarya mahAvratanI pAMca bhAvanAo - (1) strIpazupaMDakasaMsaktazayanAsanavarjana - strI, pazu, paMDakathI yukta sthAnamAM saMthAro na karavo, besavuM nahIM te. (2) rAgasaMyuktastrIkathAvarjana - rAgavALI strIkathA na karavI te. (3) strImanoharekriyAlokavarjana - strInA suMdara aMgopAMga na jovA. (4) pUrvaratAnusmaraNavarjana - pUrve karela kAmakrIDAnuM smaraNa na karavuM te. (5) praNItarasabhojanavarjana - snigdha, madhura ane vigaIvALuM bhojana na karavuM te. 5) aparigraha mahAvratanI pAMca bhAvanAo - pAMca indriyonA pAMca anukULa viSayomAM rAga na karavo ane pAMca pratikULa viSayomAM dveSa na karavo te. badhA mahAvratonI sAmAnya bhAvanAo - (sUtra-7/4) 1) hiMsAthI hiMsaka haMmezA trAsakArI ane vairavALo thAya che. te A bhavamAM ja vadha, baMdhana, kleza vagerene pAme che ane parabhavamAM azubhagatine pAme che ane gahita bane che. mATe hiMsAthI aTakavuM sAruM.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 badhA mahAvratonI sAmAnya bhAvanAo 2) asatya bolanArano koI vizvAsa karatuM nathI. te A bhavamAM ja jIbhanA cheda vagerene pAme che. te khoTA ALathI duHkhI thayelA ane vairavALA jIvo thakI vadhu duHkhone pAme che. te parabhavamAM azubhagatine pAme che ane gahita bane che. mATe asatya vacanothI aTakavuM sAruM. 3) cora badhAne trAsadAyaka bane che. te A bhavamAM ja vadha, baMdhana, aMgacheda, bhedana, sarvasvagrahaNa, maraNa vagerene pAme che ane parabhavamAM azubhagatine pAme che ane gahita bane che. mATe corIthI aTakavuM sAruM. 4) vilAsathI cala cittavALo, sArA zabdAdi viSayomAM rAgavALo, kharAba zabdAdi viSayomAM vaiSavALo, madathI AMdhaLA hAthInI jema aMkuza vinAno abrahmacArI sukha pAmato nathI. mohita thayela te kArya-akAryane jANato nathI ane akAryane paNa kare che. te parastrIgamanathI A bhavamAM ja vairano anubaMdha, liMgano cheda, vadha, baMdhana, dravyanuM apaharaNa vagere apAyone pAme che ane parabhavamAM azubhagatine pAme che ane garpita bane che. mATe abrahmathI aTakavuM sAruM. 5) jenA hAthamAM mAMsapezI che evA pakSI pAsethI bIjA mAMsAhArI pakSIo mAMsapezI jhUMTavI le che, tema parigrahavALA pAsethI coro dhana lUMTI le che. parigrahavALo dhananA kamAvAnA, rakSaNa karavAnA ane nAzanA klezone pAme che. dhanathI tene tRpti thatI nathI. lobhI evo te kArya-akAryane joto nathI. te parabhavamAM azubhagatine pAme che ane gahita bane che. mATe parigrahathI aTakavuM sAru.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra bhAvanAo 287 athavA duHkhanI bhAvanA karavI. te A pramANe - (sUtra-7/5). 1) jema mane duHkha priya nathI, tema badhA jIvone duHkha priya nathI. mATe hiMsAthI aTakavuM sAruM. 2) jema mArI upara ALa mUkAya to mane tIvra duHkha thayuM che ane thAya che, tema badhA jIvone thAya che. mATe asatya vacanathI aTakavuM sAruM. 3) jema mane ISTadravyano viyoga thavA para duHkha thayuM che ane thAya che, tema badhA jIvone thAya che. mATe corIthI aTakavuM sAruM. 4) maithuna rAgadveSasvarUpa hovAthI duHkharUpa che. jema kharajavAnA dardavALo khaMjavALane khaNavI e duHkharUpa hovA chatAM tene sukharUpa mAne che, tema maithuna vAstavamAM duHkharUpa hovA chatAM mUDha jIva tene sukharUpa mAne che. mATe maithunathI aTakavuM sAruM. 5) parigrahavALAne dhana na maLe tyAM sudhI icchAnuM duHkha hoya che, dhana maLI jAya to rakSA karavAnuM duHkha hoya che ane dhana cAlyuM jAya to zokanuM duHkha hoya che. mATe parigrahathI aTakavuM sAruM. A pramANe bhAvanAo karavAthI sAdhunI mahAvratomAM sthiratA thAya che. * maitrIbhAvanA, pramodabhAvanA, kAruNyabhAvanA ane mAdhyazmabhAvanA - (sUtra-7/6). vratomAM sthiratA mATe A cAra bhAvanAo bhAvavI. 1) maitrI bhAvanA - badhA jIvo upara maitrI bhAvanA bhAvavI. badhAnA aparAdho mApha karavA. koInI sAthe vaira na rAkhavuM.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 jagatanA svabhAvanI ane kAyAnA svabhAvanI bhAvanA 2) pramoda bhAvanA - guNAdhika jIvo upara pramoda bhAvanA bhAvavI. pramoda eTale harSa. samyakatva-jJAna-cAritra-tapathI adhika evA sAdhuonA vaMdana, stuti, varNavAda, vaiyAvacca vagere karavA, bIjAe karela temanA vaMdana vagerethI AnaMda pAmavo. A AnaMda badhI indriyothI vyakta thAya. 3) kAruNya bhAvanA - mahAmohathI gherAyelA, ajJAnavALA, viSayAgnithI baLatA, hitano tyAga ane ahitanI prApti thAya evI pravRtti karanArA, vividha duHkhothI pIDita, dIna, kRpaNa, anAtha, bALa, vRddhajIvonI upara kAruNya bhAvanA bhAvavI. temane hitano upadeza Apavo, anna-pANI-rahevAnuM sthAna-auSadha vagere ApavA. 4) mAdhyacya bhAvanA - mahAmohathI gherAyelA, duSTa jIvothI bhoLavAyelA, samajAvI na zakAya evA jIvo upara mAdhyacya bhAvanA bhAvavI. A bhAvanAo bhAvavAthI paNa vratomAM sthiratA thAya che. jagatanA svabhAvanI ane kAyAnA svabhAvanI bhAvanA - (sUtra-7/7) saMvega ane vairAgya mATe jagatanA svabhAvanI ane kAyAnA svabhAvanI bhAvanA karavI. saMvega ane vairAgyathI vratomAM sthiratA thAya che. saMvega eTale saMsArano bhaya, AraMbha-parigrahamAM doSa dekhAvAthI aNagamo, dharma ane dharmIjano pratye bahumAna. vairAgya eTale zarIra-bhoga-saMsAra pratyenI udAsInatAthI upazAMta thayelAne bAhya-aMtara upadhiomAM Asakti na thavI te. jagatano svabhAva - priyano viyoga, apriyano saMyoga, ISTano
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ vatInA be prakAra 289 lAbha na thavo, daridratA, daurbhAgya, daurmanasya, vadha, baMdhana, asamAdhi, duHkha, dravyonI anAdipariNAmatA-AdimatpariNAmatA-prAdurbhAvatirobhAva-sthiti-bheda-upakAra-vinAza vagere. - kAyAno svabhAva - garbhajonuM zarIra mAtA-pitAnA oja-vIryamAMthI bane che, saMmUcchimonuM zarIra utpattidezanA skaMdhomAMthI bane che, zarIro azubha pariNAmavALA che, vividha AkAravALA che, anitya che, duHkhanuM kAraNa che, sArarahita che, apavitra che, nAza ane puSTa thavAnA dharmavALA che vagere. 0 vratI - vrato (mahAvrato ke aNuvrato)ne dhAraNa kare te vratI. te zalya vinAno hoya. (sUtra-7/13) te zalya 3 prakAranA che - 1) mAyAzalya - zaThatA. 2) nidAnazalya - devendra vagerenI Rddhi joIne manamAM abhilASA kare ke mane paNa tapanA prabhAve AvI Rddhi prApta thAo te. 3) mithyAdarzanazalya - tattvabhUta padArthonI azraddhA. vratI be prakAranA che - sAdhu ane zrAvaka (sUtra-7/14). 1) sAdhu - jemaNe AraMbha, parigraha, ghara vagereno vidhipUrvaka tyAga karyo che ane jeo pAMca mahAvrata ane chaThThA rAtribhojanaviramaNavratane dhAraNa kare che te. te be prakAre che - (1) gacchavAsI - gacchamAM rahenArA te gacchavAsI. te be prakAre che - (1) gacchavAsI sAdhu - te pAMca prakAranA che - AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira, gaNAvacchedaka
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 zrAvakanA prakAra (ii) gacchavAsI sAdhvI - te pAMca prakAre che - pravartinI, abhiSekA, sthavirA, gaNAvacchedikA, kSullikA (2) gacchanirgata - gacchamAMthI nIkaLI gayelA jinakalpika, parihAravizuddhi saMyamavALA, pratimA svIkArelA vagere. temanuM svarUpa AgaLa (pAnA naM. 398-401, 405-406, 390-393 u52) batAvAze. 2) zrAvaka - samyaktvavALo ane aNuvratovALo je da22oja sAdhuo pAsethI sAdhuonI ane zrAvakonI sAmAcArI sAMbhaLe te zrAvaka. (sUtra 7/15) tenA 3 prakAra che - (1) samyaktvadhArI (2) samyaktvadhArI + aNuvratadhArI. te cha prakAranA che - vratone levAnA cha prakAranA AdhAre zrAvakanA paNa cha prakAra che. vratone levAnA cha prakAra = $. vratone levAnA prakAra i | dvividha (karaNa-karAvaNa) X trividha (mana-vacana-kAyA) i | dvividha (karaNa-karAvaNa) x dvividha (mana-vacana/mana-kAyA/ vacana-kAyA) ii | dvividha (karaNa-karAvaNa) X ekavidha (mana/vacana/kAyA) iv | ekavidha (karaNa/karAvaNa) x trividha (mana-vacana-kAyA) v | ekavidha (karaNa/karAvaNa) x dvividha (mana-vacana/mana-kAyA/ vacana-kAyA) vi | ekavidha (karaNa/karAvaNa) X ekavidha (mana/vacana/kAyA) kula (3) samyaktvadhA2I + aNuvratadhArI + uttaraguNadhArI |bhAMgA 1 3 3 da 6 21
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakanA 12 vrato 291 eTale zrAvakanA 1+6+1=8 prakAra thayA. athavA samyakvadhArI+aNuvratadhArInA cha prakAra dareka vratamAM saMbhave. tethI 685=30. temAM samyaktadhArIne ane samyaktadhArI + aNuvratadhArI + uttaraguNadhArIne umeratA 32 prakAra thAya. * zrAvakanA 12 vrato - (sUtra-7/16) 5 aNuvrata (pUrve pAnA naM. 278-279 upara kahyA che) 3 guNavrata 4 zikSAvrata 12 vrata 3 guNavrata ane 4 zikSAvrata e 7ne zIla kahevAya che. 3 guNavrata - 1) dizAparimANa vrata - tIThu, upara ane nIce ema daze dizAomAM javAnA parimANano abhigraha karavo te. 2) upabhogaparibhogaparimANa vrata - upabhoga - jeno ekavAra bhoga thAya te upabhoga. phUla, AhAra vagere. athavA jeno aMdara bhoga thAya te upabhoga. dA.ta. AhAra vagere. paribhoga - jeno vAraMvAra bhoga thAya, athavA jeno bahAra bhoga thAya te paribhoga. dA.ta. vastra, alaMkAra vagere. upabhoga ane paribhoganA sAdhanonuM parimANa nakkI karavuM te upabhogaparibhogaparimANa vrata. te be prakAre che - bhojanathI ane karmathI.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 upabhogaparibhogaparimANa vrata temAM bhojanathI eTale azana, pAna, khAdima, svAdima, gaMdha, mALA, prAvaraNa (paheravAnA vastra), alaMkAra, zayana, Asana, ghara, vAhana vagerenuM parimANa karavuM te. karmathI eTale 15 karmAdAnano tyAga karavo te. 15 karmAdAna - 1) aMgArakarma - kolasA pADavA, kuMbhAra-luhAra ke sonInuM kArya, dhAtunA vAsaNo banAvavA, hoTala, iMTo tathA cUno pakavavA vagere vaDe AjIvikA karavI te. 2) vanakarma- vana kapAvavA, khetI karavI, lAkaDA kApavA, bAga-vADI vagere karavA vagere. 3) zakaTakarmagADA, haLa, gADI, moTara, sAyakala vagere vAhana ke tenA sAdhano banAvavA te. 4) bhATakakarma - gADI-moTara vagere vaDe TrAnsaporTano dhaMdho karavo te. 5) sphoTanakarma- jamIna-khANa vagere phoDavAno ke kUvA-taLAva vagere khodavAno-khodAvavAno dhaMdho karavo te. 6) daMtavANijya - hAthIdAMta, vALa, nakha, zaMkha, chIpa vagere prANIonA avayavono vepAra karavo te. 7) lAkhavANijya - lAkha, gaLI, TaMkaNakhAra, sAbu vagereno vepAra karavo te. 8) rasavANijya - madha, dArU, tela, ghI vagere pravAhIno vepAra karavo te. 9) kezavANijya - dAsa-dAsI, gAya-ghoDA, paMkhIno vepAra karavo te.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra zikSAvrata 293 10) viSavANijya - jhera, yaMtro, zastro, haLa vagereno vepAra karavo te. 11) yaMtrapIDana - daLavA-khAMDavA-pIlavAno ke milo-kArakhAnA calAvavA rUpa dhaMdho karavo te. 12) nilaMchanakarma - pazu-paMkhIonA avayavone chedavAno dhaMdho karavo te. 13) davadAna - jaMgalo bALavA vagereno dhaMdho karavo te. 14) zoSaNakarma - kUvA, taLAva vagere sUkavavAno dhaMdho karavo te. 15) asatIpoSaNa - vepAra ke sarakasa vagere mATe pazu-paMkhI pALavAnA, posTrIphArma, vAgharI, vezyA, cora, kasAI, pAradhIne poSavAnA dhaMdhA karavA te. 3) anarthadaMDaviramaNa vrata - jemAM vinA kAraNe jIvonI hiMsA thAya te anarthadaMDa. tenAthI aTakavuM te anarthadaMDaviramaNa vrata. temAM khoTA vicAro, pApI kAryono upadeza, hiMsaka zastro ApavA, pramAda Acaravo vagereno tyAga karavo. 4 zikSAvrata - 1) sAmAyikavrata - amuka kALa sudhI sarvasAvadyayoganA dvividhatrividha paccakhANa karavA te sAmAyikavrata. 2) dezAvagAsikavrata- oraDA, ghara, gAma, sImA vageremAM javAnA parimANano abhigraha karavo te dezAvagAsikavrata. Di dizAparimANavrata yAvajIvanuM, 1 varasanuM ke 4 mahinAnuM hoya che. dezAvagAsika vrata dareka divasanuM, dareka praharanuM ke dareka muhUrtanuM hoya che.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 saMlekhanA vrata 3) pauSadhopavAsavrata - pauSadha eTale parva. parvanA divase AhAra, zarIrasatkAra, maithuna ane sAvadya karmano tyAga karavo te pauSadhopavAsavrata. 4) atithisaMvibhAgavata - nyAyathI upArjelA, kalpanIya AhArapANI vagere dravyo deza-kALane ucita evA zraddhA-satkAra sahita, potAnI upara upakAra thayo evI buddhithI saMyatone ApavA te atithisaMvibhAga vrata. saMlekhanA vrata - zrAvaka kALa, saMghayaNanI durbaLatA, upasarga vagere doSone lIdhe AvazyakanI hAni ke maraNane jANIne chaTTa-aTTama vagere tapothI zarIra ane kaSAyonI saMlekhanA karIne saMyama svIkArI caturvidha AhAranA paccakhANa karIne anazananI ArAdhanA kare te saMlekhanA vrata. (sUtra-7/17) janmadivasa Ave tyAre mANasa khuza thAya che. janmadivasa to ema sUcave che ke, "tArA jIvanamAMthI eka varasa ochuM thayuM. eTale ke tAruM mota eka varasa najIka AvyuM. tuM mota tarapha DhasaDAyo." * maraNa nivAravuM hoya to janmane nivAravo jarUrI che. janmane nivAravA karmone nivAravA jarUrI che. karmone nivAravA rAgadveSane nivAravA jarUrI che. mATe rAga-dveSane nivAravAnA prayatno karavA.. A jagatanA jIvo yamarAjarUpI kasAInA vADAmAM pUrAyelA Dhora jevA che. ApaNI najara samakSa yamarAja roja thoDA jIvone upADI jAya che. tyAre ApaNe majethI zI rIte jIvAya ?
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vrata aticAra prakaraNa : * bAra vratonA aticAro - 5 vrato ane 7 zIlo darekanA 5-5 aticAro che. te A pramANe - (sUtra-7/19). 1) samyaktanA pAMca aticAro - (sUtra-7/18) (1) zaMkA - atyaMta sUkSma, atIndriya, mAtra Agamagamya padArthomAM je saMdeha thavo te zaMkA. (2) kAMkSA - Aloka-paraloka saMbaMdhI viSayonI AzaMsA te kAMkSA. athavA anya anya dharmonI icchA karavI te kAMkSA. (3) vicikitsA | vidvajugupsA - Ama paNa hoya che ane Ama paNa hoya che evuM buddhinuM DAmADoLapaNuM te vicikitsA. athavA sAdhubhagavaMtonI niMdA karavI te vidvajugupsA. (4) anyadRSTiprazaMsA - anyadarzanavALAnI stavanA karavI te anyadRSTiprazaMsA. (5) anyadRSTisaMstava - anya darzanavALAnI sAthe rahIne temano paricaya karavo te anyadRSTisaMstava. anyadarzanavALA eTale 363 pAkhaMDIo. te A pramANe - 1) kriyAvAdI - jIva vagere tattvo che, evuM mAne te kriyAvAdI. temanA 180 bheda che. te A pramANe -
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 kriyAvAdInA 180 bheda puNya } 2 X AtmA ne 5 = 180 saMvara ajIva kALa pApa izvara Asrava : 9 tattva x - svatI, nitya , "parata ** anitya** }2 X 2 X niyati baMdha svabhAva che nirjarA mokSa ) jIva kALathI svataH nitya che. jIva IzvarathI svata: nitya che. jIva AtmAthI svataH nitya che. jIva niyatithI svataH nitya che. jIva svabhAvathI svataH nitya che. A nitya sAthe 5 bhAMgA thayA. ema anitya sAthe 5 bhAMgA thAya. A 10 bhAMgA svataH thayA. ema parataH 10 bhAMgA thAya. A 20 bhAMgA jIvanA thayA. ema zeSa 8 tattvonA darekanA 20-20 bhAMgA thAya. Ama kula 9 x 20 = 180 bheda thAya. 2) akriyAvAdI - jIva vagere tattvo nathI, evuM mAne te akriyAvAdI. temanA 84 bheda che. te A pramANe -
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ akriyAvAdInA 84 bheda 297 jIva kALa ajIva Izvara AsravA AtmA | saMvara. ( 7 tattva baMdha ! * *parataH * * niyati nirjarA svabhAva yadecchA mokSa ) svataH | 6-84 jIva kALathI svataH nathI. jIva IzvarathI svataH nathI. jIva AtmAthI svataH nathI. jIva niyatithI svataH nathI. jIva svabhAvathI svataH nathI. jIva yadacchAthI svataH nathI. Ama svataH 6 bhAMgA thayA. ema parataH 6 bhAMgA thAya. A 12 bhAMgA jIvanA thayA. ema ajIva vagerenA 12-12 bhAMgA thAya. Ama kula 7 x 12 = 84 bheda thAya. 3) ajJAnika - ajJAnane sAruM mAne te ajJAnika. temanA 67 prakAra che. te A pramANe - parIkSAmAM pAsa thavA mATe vAsakSepa naMkhAvavA karatA parIkSAmAM corI karavAnuM mana na thAya e mATe vAsakSepa naMkhAvavo sAro.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 jIva ajIva puNya pApa Asrava saMvara baMdha nirjarA mokSa ex sat asat sadasat avAcya sadavAcya asadavAcya sadasadavAcya 7 = 63 ajJAnikanA 67 bheda sat utpatti x asat sadasat avAcya 4 = 4 63 + 4 = 67 jIva che evuM koNa jANe che ? athavA jANavAthI zuM phAyado ? jIva nathI evuM koNa jANe che ? athavA jANavAthI zuM phAyado ? jIva che ane nathI evuM koNa jANe che ? athavA jANavAthI zuM phAyado ? jIva avAcya che evuM koNa jANe che ? athavA jANavAthI zuM phAyado ? jIva che ane avAcya che evuM koNa jANe che ? athavA jANavAthI zuM phAyado ? jIva nathI ane avAcya che evuM koNa jANe che ? athavA jANavAthI zuM phAyado ? jIva che, nathI ane avAcya che evuM koNa jANe che ? athavA jANavAthI zuM phAyado ? Ama jIva sAthe 7 bhAMgA thayA. ema ajIva vagere dareka sAthe 7-7 bhAMgA thAya ane utpatti sAthe 4 bhAMgA thAya. Ama kula (947) + (144) = 63 + 4 = 67 bheda thAya. 4) vainayika - vinayathI care te vaiyika. temanA 32 prakAra che -
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ vainayikanA 32 bheda 299 deva rAjA yati mana jJAti (svajana) , , vacana sthavira adhama dAna mAtA pitA kAyA 4 = 3ra. 84 deva vagere darekano mana-vacana-kAyA-dAnathI vinaya karavo. Ama kula 8 x 4 = 32 bheda thAya. anya darzanI (pAkhaMDIo) | bheda kriyAvAdI | 180 akriyAvAdI ajJAnika vanayika 32| kula 363| 2) zUlaprANAtipAta viramaNa vratanA 5 aticAra - (sUtra-7/20) (1) baMdha - doraDA vagere vaDe bAMdhavu te. gRhastha tevA ja dvipada-catuSpada rAkhavA je bAMdhyA vinA ja rahI zakatA hoya. evuM zakya na hoya to temane kAraNasara sApekSa rIte bAMdhavA. (2) vadha - cAbuka vagere vaDe mAravuM te. gRhastha pahelAthI ja bhItaparSadAvALA (jenAthI nokaro-pazuo vagere
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 pahelA ane bIjA vratanA aticAra DaratA hoya tevA) thavuM. kAraNasara mAravuM paDe to sApekSa rIte mAravuM. (3) chaviccheda - aMgopAMga chedavA, cAmaDIne phADavI te. vinA kAraNe chaviccheda na karavo. kAraNe sApekSa rIte karavo. (4) atibhAraAropaNa - khabhA-pITha vagere upara ghaNo bhAra sthApavo te. gRhastha utsargathI bhADAthI gADI calAvavA vagere vaDe AjIvikA na karavI. jIvavAno bIjo upAya na hoya to nokaro, pazuo vagere upara ucita bhArathI ocho bhAra Aropavo, temane cAro-pANI ApavA ane garamImAM choDI devA. (5) annapAnanirodha - AhAra-pANI na ApavA te. vinA kAraNe AhAra-pANIno nirodha na karavo. kAraNe sApekSa rIte karavo. 3) skUlamRSAvAdaviramaNa vratanA 5 aticAra - (sUtra-7/21) (1) miththopadeza pramAdathI bIjAne pIDA thAya tevuM vacana bolavuM, vastunA svarUpathI viparIta upadeza Apavo, jhagaDAmAM ekane bIjAne ThagavAno upadeza Apavo. (2) rahasyAbhyAkhyAna - ekAMtamAM koInI khoTI vAta bIjAne kahevI te. dA.ta. gharaDI strIne kahe ke tAro pati kumArImAM Asakta che. (3) kUTalekhakriyA - khoTo lekha karavo te. (4) nyAsApahAra - bIjAe mUkelI thApaNano apalApa karavo te. (5) sAkAramaMtrabheda - bIjAnA AkAra uparathI guptabhASaNanuM anumAna karI anyane te kahevuM te.
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjA ane cothA vratanA aticAra 301 4) sthUla adattAdAnaviramaNa vratanA 5 aticAra - (sUtra-7/22) (1) stanaprayoga - "tame corI karo," ema corone corI karavAmAM preraNA karavI, athavA corI karavAmAM upayogI evA upakaraNo banAvavA, vecavA te. (2) stunAhatAdAna - coroe corelA dravyane vinA mUlya ke vecAtuM levuM te. (3) viruddharAjyAtikrama - virodhI rAjAnA rAjyamAM pravezavuM te. (4) hinAdhikamAnonmAna - bIjAne ApavAnuM hoya tyAre mAnaunmAna ochu karavuM, pote levAnuM hoya tyAre mAna-unmAna vadhu karavuM te. mAna = kuDava vagere, unmAna = trAjavuM vagere. (5) pratirUpakavyavahAra - anAjamAM DAMgara-bhUsu nAMkhavA, telamAM carabI nAMkhavI vagere. 5) skUlamaithunaviramaNa vratanA pa aticAra - (sUtra-7/23) (1) paravivAhakaraNa - potAnA saMtAno sivAya bIjAnA vivAha karavA te. (2) itraparigRhItAgamana - bIjAe alpakALa mATe grahaNa karelI vezyAne sevavI te. (3) aparigRhItAgamana - vezyA, svairiNI, jeno pati bahAragAma gayo che te proSitabhartRkA vagere anAtha strIone sevavI te. (4) anaMgakrIDA - anaMga eTale kAma. tenAthI krIDA karavI te anaMgakrIDA. kRtrima aMgothI kAmakrIDA karavI, hastakarmAdi karavA, atizaya kAmarAga utpanna thAya tevI krIDA karavI vagere.
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 pAMcamA ane chaThThA vratanA aticAra (5) tIvrakAmAbhiniveza - tIvra kAmavAsanA hovI te. svastrImAM paNa atyaMta kAmAsakti hovI te. 6) sthUla parigrahaviramaNa vratanA 5 aticAra - (sUtra-7/24) (1) kSetravAstupramANAtikrama - kSetra = jamIna, khetara vagere. vAstu = ghara, makAna vagere. temanA pramANanuM ullaMghana karavuM te. (2) hiraNyasuvarNapramANAtikrama - hiraNya = cAMdI, suvarNa = sonuM. temanA pramANanuM ullaMghana karavuM te. (3) dhanadhAnyapramANAtikrama - dhana = gAya vagere pazuo, dhAnya = ghauM vagere. temanA pramANanuM ullaMghana karavuM te. (4) dAsIdAsapramANatikrama - dAsI-dAsanA pramANanuM ullaMghana karavuM te. (5) kukhyapramANAtikrama - kukhya = vAsaNa, vastra vagere. temanA pramANanuM ullaMghana karavuM te. 7) dizAparimANavratanA pa aticAra - (sUtra-7/25) (1) Urdhvavyatikrama - UrdhvadizA (uparanI dizA) nA pramANane oLaMgavuM te. (2) adhovyatikrama - adhodizA (nIcenI dizA) nA pramANane oLaMgavuM te. | (3) tirthavyatikrama - pUrva vagere 8 dizAonA pramANane oLaMgavuM te. (4) kSetravRddhi - eka dizAnA pramANamAMthI amuka pramANa laI bIjI dizAmAM vadhAravuM te. (5) RtyantardhAna - niyamane bhUlI javo te.
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtamA ane AThamA vratanA aticAra 303 8) upabhogaparibhogavratanA 5 aticAra - (sUtra-7/30) (1) sacittAvAra - sacittano AhAra karavo te. (2) sacittasaMbaddhaAhAra - sacittanI sAthe saMbaddhano AhAra karavo. te. (3) sacittasaMmizraAhAra - sacittanI sAthe saMmizra vastuno AhAra karavo te. dA.ta. dADamanA bIjavALo bhAta vAparavo te. (4) abhiSavAhAra - kuMthavA, kIDI vagere sUkSma jaMtuothI mizra AhAra karavo te, athavA dArU vagereno AhAra karavo te. (5) duSpaphavAhAra - aDadhu pAkeluM bhojana karavuM te. 9) anarthadaMDaviramaNa vratanA 5 aticAra - (sUtra-7/27) (1) kaMdarpa - rAgathI yukta evo asabhya vAkyaprayoga ane hAsya te kaMdarpa. (2) kItyucya - zarIranI duSTa ceSTAthI yukta evo rAgavALo asabhya vAkyaprayoga ane hAsya te kautkacya. (3) maukharya - saMbaMdha vinAnuM bahu bolavuM te maukharya. (4) asamIkSyAdhikaraNa - jenAthI AtmA naraka vagere durgatimAM javAno adhikArI bane te adhikaraNa. je potAnI upara koI upakAra na kare, mAtra bIjAnuM prayojana sAthe te asamIkSyAdhikaraNa. adhikaraNone joDIne taiyAra rAkhavA te. (5) upabhogAdhikatva - snAna mATeno sAbu, alaMkAra vagere potAnA upabhogathI vadhu rAkhavA te. - 10) sAmAyika vratanA 5 aticAra - (sUtra-7/28)
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamA ane dasamA vratanA aticAra (1) kAyadupraNidhAna - kAyAne jayaNA vinA pravartAvavI te. (2) vAdupraNidhAna - vANIno durupayoga karavo te. (3) manadupraNidhAna - manathI kharAba vicAro karavA te. (4) anAdara - sAmAyika cokkasa samaye na karavuM, jema tema karavuM te. (5) smRtyanupasthApana - sAmAyika karyuM ke nahi ? tenuM vismaraNa thavuM te. 11) dezAvagAsika vratanA 5 aticAra - (sUtra-7/26) 304 (1) Anayana - maryAdAnI bahAra rahela vastune saMdezo mokalavA vagere vaDe maryAdAnI aMdara maMgAvavI te. (2) preSyaprayoga - maryAdAnI bahAra rahela kAryane karavA bIjAne mokalavA te. (3) zabdAnupAta - maryAdAnI bahAranuM kArya karavAnuM hoya tyAre avAja karI tyAMnA lokone bolAvavA te. (4) rUpAnupAta - maryAdAnI bahAranuM kArya karavAnuM hoya tyAre potAnuM zarIra ke rUpa tyAMnA lokone batAvavuM, jethI te loko najIka Ave te. (5) pudgalakSepa - maryAdAnI bahAranuM kArya karavAnuM hoya tyAre paththara vagere nAMkhI tyAMnA lokone jaNAvavuM te. 12) pauSadha vratanA 5 aticAra - (sUtra-7/29) (1) apratyavekSitApramArjitotsarga - nahi joyelI, nahIM pUMjelI bhUmi upara maLa-mUtrano tyAga karavo te. (2) apratyavekSitApramArjitAdAnanikSepa - nahIM joyelI, nahIM pUMjelI vastu levI-mUkavI te.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ agyAramA ane bAramA vratanA aticAra 305 (3) apratyavekSitApramArjitasaMstArakopakramaNa - nahIM joyelI, nahIM pUMjelI bhUmi upara saMthAro karavo te. (4) anAdara - pauSadhanI kriyAomAM utsAha na hovo te. (5) RtyanupasthApana - parva divasane bhUlI javo te, athavA pauSadha karyo ke nahIM te bhUlI javuM te. 13) atithisaMvibhAga vratanA 5 aticAra - (sUtra-7/31). (1) sacittanikSepa - nahi devAnI buddhithI anna vagere sacitta upara mUkavA te. (2) sacittapidhAna - nahi devAnI buddhithI anna vagerene sacittathI DhAMkavA te. (3) paravyapadeza - nahi devAnI buddhithI sAdhunI sAme "A dravya amAruM nathI bIjAnuM che" ema kahevuM te. (4) mAtsarya - gussAthI na ApavuM te, athavA bIjA dAtAnI IrSAthI ApavuM te. (5) kAlAtikrama - bhikSAne ucita kALanI pahelA athavA pachI vAparavuM te. 14) saMlekhanAnA 5 aticAra - (sUtra-7/32) (1) jIvitAzaMsA - anazana vakhate moTI pUjA ane ghaNA lokone joIne jIvavAnI icchA thavI te. (2) maraNAzaMsA - anazana vakhate koI sevA-cAkarI karatuM na hovAthI ke koI prazaMsA karatuM na hovAthI maravAnI icchA karavI te.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 saMlekhanAnA aticAra (3) mitrAnurAgaU - anazana vakhate paNa mitro-svajano upara sneha karavo te. (4) sukhAnubaMdha^ - anubhavela prItine anazana vakhate manamAM yAda karavI te. (5) nidAnakaraNa - anazana vakhate 'A tapathI mane cakravartIpaNuM vagere maLe.' evI AzaMsA karavI te. Ama, samyaktvanA 5 aticAra, 12 vratonA 60 aticAra ane saMlekhanAnA 5 aticAra thayA. eTale kula 70 aticAra thayA. * bhUla ApaNe karI hoya to svIkArIne ane bIjAe karI hoya to bhUlIne haLavAphUla thavuM joIe. * dharmIne duHkha Ave tyAre teNe ema vicAravuM ke pApakarmonuM devuM pate che ane puNyanuM belensa UbhuM thAya che. pApInA jIvanamAM sukha joI vicAravuM ke enuM puNyanuM belensa khalAsa thaI rahyuM che ane e pApanuM devuM UbhuM karI rahyo che. dharmI duHkhI thAya che ane pApI sukhI thAya che ema vicArIe to zraddhA tuTI jAya, bIjA pApI sArA lAge, dharmI hIna lAge. tenI badale ema vicAravuM - duHkhI paNa dharma kare che ane sukhI paNa pApa kare. Ama vicAravAthI dharmI mahAna lAge ane pApI para dayA Ave. [] anyatra ahIM 'aihikaAzaMsA' kahI che. teno artha Avo che - A janma saMbaMdhI pUjA, kIrti vagerenI icchA te aihikaAzaMsA. A anyatra ahIM 'AmuSmikaAzaMsA' kahI che. teno artha Avo che - paraloka saMbaMdhI svarganA sukha vagerenI icchA te AmuSmikaAzaMsA.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAna prakaraNa sva ane para baMne upara upakAra karavA mATe potAnA anna, pANI, vastro vagere pAtrane ApavA te dAna. (sUtra-7/33) pAtra be prakAre che 1) arihaMta bhagavaMta - temane puSpa, dhUpa, dIpa vagere dharavA. 2) sAdharmika - te be prakAre che - sAdhu ane zrAvaka. temane anna, pANI vagere ApavA. vidhi-dravya-dAtA-pAtranI taratamatAthI dAnadharmamAM taratamatA thAya che ane tenI taratamatAthI dAnanA phaLamAM taratamatA thAya che. (sUtra7|34) (1) vidhi - (i) dezasampat - dAna ApanAra ane lenAra baMne jyAM UbhA hoya te bhUmi trasa-sthAvara jIvo rahita hovI joIe. (ii) kAlasampat - rAtre nahIM, divase paNa potAnA mATe bhojana banAvyuM hoya ane ucita bhojanakALe pIrasavA mATe UbhA thayA hoya tyAre. (iii) zraddhA - guNavAnone dAna ApavAnI abhilASA te zraddhA. jema ke, 'Amane ApavAthI bahu phaLa maLe che.' evI zraddhA. (iv) satkAra - UbhA thavuM, Asana ApavuM, harSapUrvaka ApavuM vagere. (v) krama - ApavAnI vastuno krama - je dezamAM je rIte prasiddha hoya te rIte ApavuM. pAtrano krama-ratnAdhikanA krame athavA prakRSTa, madhyama, jaghanya e krame.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 dravya, dAtA, pAtra (vi) kalpanIya - udgamAdi doSarahita, abhakSya-apeya-agrAhya na hoya te. (2) dravya - sAra, jAti ane guNonI utkRSTatAvALuM dravya ApavuM. sAra eTale gaMdha-rasa vagere bagaDyA na hoya tevuM. jAti eTale anAja vagerenI sArI jAti. guNa eTale sugaMdhI, snigdha, madhura vagere. (3) dAtA - (1) dAtAne dAna lenAra upara gusso na hovo joIe. (2) tene dAna ApyA pachI viSAda na thavo joIe. (3) dAtAe dAna AdarapUrvaka ApavuM joIe. (4) dAtAne dAna ApyA pahelAM, dAna ApatI vakhate ane dAna ApyA pachI harSa thavo joIe. (5) dAtAe karmanirjarAnA uddezathI dAna ApavuM joIe. (6) dAtAne dAna ApavA pAchaLa dRSTa (sAMsArika)phaLanI apekSA na hovI joIe. (7) dAtAe dAna ApavAmAM mAyA na karavI. dA.ta. upara sAruM ne nIce kharAba rAkhIne ApavuM te mAyA. (8) dAtAe dAna ApyA pachI enA phaLanuM niyANuM na karavuM. (4) pAtra - samyagdarzana, samyajJAna, samyakcAritra, samyaktapathI yukta pAtra hoya tene dAna karavuM. bejhika phormyulA samajAyA pachI gaNitano dAkhalo ukelavo saraLa paDe che. enA abhAvamAM e ja dAkhalo agharo lAge che. jIvananA paNa bejhika phormyulA zIkhI laIe eTale jIvananA dAkhalA ukelavA sahelA paDe. jIvanano bejhika phormyulA A che dharmathI sukha maLe che, pApathI du:kha maLe che. * ApaNuM sukha khovAyuM nathI, DhaMkAI gayuM che. cAlo, ene pragaTa karavAnA prayatno karIe.
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhatattva - * baMdha - kArmaNavargaNAnA pudgalono AtmAnI sAthe ekameka saMbaMdha thavo te baMdha. jIva sakaSAyI hovAthI kArmaNa vargaNAnA pudgalone grahaNa kare che ane AtmAnI sAthe ekameka kare che. (sUtra-8/2,83) baMdhanA hetuo - mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga - A karmabaMdhanA 5 hetuo che. (sUtra-8/1) 1) mithyAtva - bhagavAne kahelA tattvothI viparIta mAnyatA te mithyAtva. tenA 5 prakAra che - (1) Abhigrahika mithyAtva - kudarzanamAM rahelA jIvo potAnA darzanane ja sAcuM mAne che. dA.ta. 363 pAkhaMDIo.. (2) anAbhigrahika mithyAtva - badhA dharmone samAna mAnavA te. (3) Abhinivezika mithyAtva - kadAgrahane pakaDI rAkhavo te. (4) sAMzayika mithyAtva - bhagavAnanA vacanomAM zaMkA thavI te. (5) anAbhogika mithyAtva- anAbhogathI ekendriya vagere ajJAna jIvone hoya che. tattvArthabhASyamAM mithyAtvanA Abhigrahika ane anAbhigrahika ema be ja bheda kahyA che. zeSa bhedono A be bhedamAM samAveza samajI levo. 2) avirati - hiMsA-asatya-corI-abrahma-parigraha thakI manavacana-kAyAthI ane karaNa-karAvaNa-anumodanAthI aTakavuM te virati. viratino abhAva te avirati. tenA 12 prakAra che - (1-6) cha kAyanA jIvonI hiMsA. (7-12) pAMca indriyo ane mananuM aniyaMtraNa.
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 baMdhanA hetuo 3) pramAda - indriyonA doSane lIdhe mokSamArgamAM zithilatA te pramAda. tenA 3 prakAra che - (1) RtyanavasthAna - vikathA vageremAM vyagra hovAthI kartavyane bhUlI javuM te. (2) kuzaLamAM anAdara - AgamamAM kahelA anuSThAnomAM anutsAha eTale ke apravRtti. (3) yogaduSmaNidhAna - duSTa manathI mana-vacana-kAyAnA yogonI pravRtti karavI te. 4) kaSAya - kaSa=saMsAra, Aya=lAbha. jenAthI saMsArano lAbha thAya te kaSAya. tenA 25 prakAra che - 16 kaSAya ane 9 nokaSAya. te AgaLa (pAnA naM. 317 thI 321 upara) kahevAze. 5) yoga - mana-vacana-kAyAnI pravRtti te yoga. yoganA mukhya 3 prakAra che ane uttarabheda 15 che. te pUrve (pAnA naM. 66-67 upara) kahyA che. pramAdano samAveza aviratimAM thaI jato hovAthI karmagraMtha vageremAM pramAda nAmano baMdhahetu judo kahyo nathI. mithyAtva vagere 5 baMdhahetuomAM pUrva-pUrvanA baMdhahetu hoya, tyAre pachI pachInA baMdhahetuo avazya hoya, pachI pachInA baMdhahetu hoya tyAre pUrva pUrvanA baMdhahetuo hoya athavA na paNa hoya. baMdhahetu | mithyAtva | avirati | kaSAya | yoga | kula uttarabheda 5 | 12 | 25 | 15 | 57
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 12 guNasthAnake baMdhahetuo guNasthAnake baMdhahetuo - guNa- | mULa uttara baMdhahetu sthAnaka baMdhahetu mithyAtva|aviratikaSAya/yoga kula vizeSa 1lu | 4 | 5 | 12 25 1355 AhAraka 2 vinA raju | 3 | - 1 12 125 1350 mithyAtva 5 vinA 1043anaMtAnubaMdhI 4, audArika mizra, vaikriyamizra, kArpaNa vinA 4thu | 3 | - | 12 21 13/46 | audArikamizra, vaikriyamizra, kAmaNa vadhe pam | 3 | - | 11 /17 |11 [39] trasanI avirati, apratyAkhyAnAvaraNIya 4, audArika mizra, kArmaNa vinA | - I13 13 |26 | | avirati 11, pratyAkhyAnAvaraNIya 4 vinA, AhAraka 2 vadhe 13 11 [24] AhArakamizra, vaikriyamizra vinA |22 AhAraka, vaikriya vinA | 9 |16 | hAsya da vinA 10muM 1 | |10| veda 3, saMjvalana 3 vinA 11mu. - | 8 | 9 | saMjvalana lobha vinA | 12mu 1 | - 1 - 1 - || 9 | 13muM | asatya manoyoga, satyAsatya manoyoga, asatya vacanayoga, satyAsatya vacanayoga vinA, audArika mizra, kArmaNa vadhe 14mu - | - | - - |- |- zeSa yogo vinA.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31ra. baMdhanA cAra prakAra * baMdhanA 4 prakAra - (sUtra-84) 1) prakRtibaMdha - jema koI modakano vAyu dUra karavAno svabhAva hoya che, koI modakano pitta dUra karavAno svabhAva hoya che, tema karmano jJAnAdi guNane DhAMkavAno je svabhAva nakkI thAya te prakRtibaMdha. 2) sthitibaMdha - jema koI modaka 10 divasa Take che, koI modaka 15 divasa Take che, tema karmano AtmAnI upara rahevAno je kALa nakkI thAya te sthitibaMdha. 3) rasabaMdha - jema koI modaka alpa gaLapaNavALo hoya che, koI modaka vadhu gaLapaNavALo hoya che, tema karmanI AtmAne phaLa ApavAnI tIvra ke maMda je zakti nakkI thAya te rasabaMdha. 4) pradezabaMdha - jema koI modaka nAno hoya che, koI modaka moTo hoya che tema karmanA daLanI je saMkhyA nakkI thavI te pradezabaMdha. * prakRtibaMdha tenA be prakAra che - mULa prakRtibaMdha ane uttaraprakRtibaMdha. mULaprakRtibaMdha 8 prakAre che ane uttaraprakRtibaMdha 158 prakAre che. te A pramANe - (sUtra-8/5,86) kra. mULaprakRtinuM vyAkhyA | kayA guNane uttarabheda | daSTAMta DhAMke? 1 | jJAnAvaraNa vastunA vizeSa | anaMtajJAna AMkhe pATA | bodharUpa jJAnane bAMdhavA jevuM DhAMke te 2 |darzanAvaraNa vastunA sAmAnya anaMtadarzana | 9 |dvArapALa jevuM bodharUpa darzanane DhAMke te nAma
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakRtibaMdha *. mULaprakRtinuM nAma 3 vedanIya 4 mohanIya 5 |AyuSya 6 nAma 7 |gotra 8 |aMtarAya vyAkhyA |sukha-duHkhano anubhava karAve te jIvane sAcAkhoTAnA viveka vinAno kare ane khoTAmAM pravartAve te bhavamAM pakaDI rAkhe te jIvane gati vagere paryAyono anubhava karAve te jIvane dAna vagerethI ke tenI zaktithI aTakAve te kayA guNane uttara- dRSTAMta bheda DhAMke ? avyAbAdha 2 | madhathI sukha lepAyela talavAra jevuM 28 |dArUpAna jevuM anaMtacAritra akSayasthiti 313 arUpIpaNuM UMcA-nIcA kuLano agurulaghupaNuM anubhava karAve te anaMtazakti 4 | beDI jevuM 103 | citArA jevuM 2 |kuMbhAra jevuM 5 | khajAnacI jevuM 158 kula 8 nAmakarmanI uttaraprakRtionA peTAbheda paNa gaNyA hovAthI ahIM nAmakarmanA 103 bheda kahyA che. jo nAmakarmanI mAtra uttaraprakRtio ja gaNIe ane tenA peTAbheda na gaNIe to nAmakarmanA 42 bheda thAya. 1) jJAnAvaraNakarma - je karma vastunA vizeSabodharUpa jJAnaguNane DhAMke te jJAnAvaraNakarma. tenA pAMca bheda che - (sUtra-8/7)
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 jJAnAvaraNakarma, darzanAvaraNakarma (1) matijJAnAvaraNakarma - je karma matijJAnane DhAMke te matijJAnAvaraNakarma. (2) zrutajJAnAvaraNakarma- je karma zrutajJAnane DhAMke te zrutajJAnAvaraNakarma. (3) avadhijJAnAvaraNakarma - je karma avadhijJAnane DhAMke te avadhijJAnAvaraNakarma. (4) mana:paryavajJAnAvaraNakarma - je karma mana:paryavajJAnane DhAMke te mana:paryavajJAnAvaraNakarma. (5) kevaLajJAnAvaraNakarma - je karma kevaLajJAnane DhAMke te kevaLajJAnAvaraNakarma. 2) darzanAvaraNakarma - je karma vastunA sAmAnyabodharUpa darzanaguNane DhAMke te darzanAvaraNakarma. tenA 9 bheda che - (sUtra-88) (1) cakSudarzanAvaraNakarma - je karma AMkhathI thatA vastunA sAmAnyabodharUpa cakSudarzanane DhAMke te cakSudarzanAvaraNakarma. (2) acakSudarzanAvaraNakarma - je karma AMkha sivAyanI 4 indriyo ane manathI thatA vastunA sAmAnyabodharUpa acakSudarzanane DhAMke te acakSudarzanAvaraNakarma. (3) avadhidarzanAvaraNakarma - je karma amuka maryAdAmAM rahela rUpI dravyonA sAmAnyabodharUpa avadhidarzanane DhAMke te avadhidarzanAvaraNa karma. (4) kevaLadarzanAvaraNakarma - je karma lokAlokanA sarva dravyonA sAmAnyabodharUpa kevaLadarzanane DhAMke te kevaLadarzanAvaraNakarma. (5) nidrAvedanIyadarzanAvaraNakarma - jemAMthI nakhanI capaTI vagere
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedanIyakarma 315 dvArA sukhethI jAgI zakAya te nidrA. je karmathI nidrA Ave te nidrAvedanIyadarzanAvaraNakarma. (6) nidrAnidrAvedanIyadarzanAvaraNakarma - jemAMthI muzkelIthI jAgI zakAya te nidrAnidrA. je karmathI nidrAnidrA Ave te nidrAnidrAvedanIyadarzanAvaraNakarma. (7) pracalAvedanIyadarzanAvaraNakarma - jemAM beThA beThA ke UbhA UbhA UMghe te pracalA. je karmathI pracalA Ave te pracalAvedanIyadarzanAvaraNakarma. (8) pracalApracalAvedanIyadarzanAvaraNakarma - jemAM cAlatA cAlatA UMghe te pracalApracalA. je karmathI pracalApracalA Ave te pracalApracalAvedanIyadarzanAvaraNakarma. (9) thINaddhivedanIyadarzanAvaraNakarma - jemAM divase jAgRta avasthAmAM ciMtavela kAryane rAtre nidrAvasthAmAM kare te thINaddhi. je karmathI thINaddhi Ave te thINaddhivedanIyadarzanAvaraNakarma, 3) vedanIyakarma - je karma jIvane sukha-duHkhano anubhava karAve te vedanIyakarma. tenA be bheda che - (sUtra-8/9) (1) sAtAvedanIyakarma - je karma jIvane sukhano anubhava karAve te sAtAvedanIyakarma. (2) asAtAvedanIyakarma - je karma jIvane duHkhano anubhava karAve te asAtAvedanIyakarma. 4) mohanIyakarma - je karma jIvane saMsAramAM muMjhAve, athavA sAcAkhoTAnA viveka vinAno kare te mohanIyakarma. tenA be bheda che - (sUtra-8/10)
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 mohanIyakarma (1) darzanamohanIyakarma ane (2) cAritramohanayakarma (1) darzanamohanIyakarma-darzana-samyakatva. vItarAga sarvajJa bhagavAnane deva mAnavA, paMcamahAvratadhArI sAdhu bhagavaMtone guru mAnavA ane kevalIbhagavaMte prarUpela dharmane dharma mAnavo e samyakatva che. je karma jIvanA samyakatva guNane DhAMke te darzanamohanIyakarma. tenA 3 bheda che - (4) mithyAtvamohanIyakarma - je karma jIvane tattvabhUta padArtho upara zraddhA na karavA de te mithyAtvamohanIyakarma. ii) mizramohanIyakarma je karma jIvane tattvabhUta padArtho upara zraddhA paNa na karavA de ane azraddhA paNa na karavA de te mizramohanIyakarma. ) samyakatvamohanIyakarma - je karma jIvane tattvabhUta padArtho upara zraddhA karAve te samyaktvamohanIyakarma. A traNamAMthI mAtra mithyAtvamohanIyakarma ja baMdhAya che, mizramohanIyakarma ane samyakatvamohanIyakarma baMdhAtA nathI. mithyAtvamohanIyakarma jyAre ardhavizuddha thAya tyAre te ja mizramohanIyakarma bane. mithyAtvamohanIyakarma jayAre saMpUrNa vizuddha thAya tyAre te ja samyakatvamohanIyakarma bane. samyakatva e AtmAno guNa che. te samyakatvamohanIyakarmanA udayathI thato nathI. paraMtu samyaktvamohanIyakarmanA daliko vizuddha hovAthI samyakatvano ghAta karI zakatA nathI. tethI upacArathI ema kahevAya ke samyakatvamohanIyakarmanA udayathI jIvane tattvabhUta padArtho upara zraddhA thAya che. samyaktvamohanIyakarma kyAreka samyaktamAM aticAra lagADe. (2) cAritramohanIyakarma - je karma jIvanA cAritra guNane DhAMke te
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAyamohanIyakarma 317 cAritramohanIyakarma. tenA be bheda che - (A) kaSAyamohanIyakarma ane (B) nokaSAyamohanIyakarma. (A) kaSAyamohanIyakarma - jenAthI saMsArano lAbha thAya te kaSAya. je karma jIvane kaSAya karAve te kaSAyamohanIyakarma. tenA 4 bheda che - (1) anaMtAnubaMdhI kaSAyamohanIyakarma - anaMta=saMsAra. je kaSAya saMsArano anubaMdha karAve te anaMtAnubaMdhI kaSAya. tene saMyojanA kaSAya paNa kahevAya che. je karma jIvane anaMtAnubaMdhI kaSAya karAve te anaMtAnubaMdhI kaSAyamohanIyakarma. tenA 4 bheda che - (IanaMtAnubaMdhIkrodhamohanIyakarma - je karma jIvane anaMtAnubaMdhI krodha karAve te anaMtAnubaMdhIkrodhamohanIyakarma. (ii) anaMtAnubaMdhImAnamohanIyakarma - je karma jIvane anaMtAnubaMdhI mAna karAve te anaMtAnubaMdhImAnamohanIyakarma. ii) anaMtAnubaMdhImAyAmohanIyakarma - je karma jIvane anaMtAnubaMdhI mAyA karAve te anaMtAnubaMdhImAyAmohanIyakarma. (iv) anaMtAnubaMdhIlobhamohanIyakarma - je karma jIvane anaMtAnubaMdhI lobha karAve te anaMtAnubaMdhIlobhamohanIyakarma. (2)apratyAkhyAnAvaraNIyakaSAyamohanIyakarma - je kaSAya jIvane alpa paNa paccakhkhANa na karavA de te apratyAkhyAnAvaraNIyakaSAya. je karma jIvane apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya karAve te apratyAkhyAnAvaraNIyakaSAyamohanIyakarma. tenA 4 bheda che - i) apratyAkhyAnAvaraNIya krodhamohanIyakarma - je karma jIvane apratyAkhyAnAvaraNIya krodha karAve te apratyAkhyAnAvaraNIya krodhamohanIyakarma.
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAyamohanIyakarma (ii) apratyAkhyAnAvaraNIyamAnamohanIyakarma - je karma jIvane apratyAkhyAnAvaraNIya mAna karAve te apratyAkhyAnAvaraNIyamAnamohanIyakarma. 318 (iii) apratyAkhyAnAvaraNIyamAyAmohanIyakarma - je karma jIvane apratyAkhyAnAvaraNIya mAyA karAve te apratyAkhyAnAvaraNIyamAyAmohanIyakarma. (iv) apratyAkhyAnAvaraNIyalobhamohanIyakarma - je karma jIvane apratyAkhyAnAvaraNIya lobha karAve te apratyAkhyAnAvaraNIyalobhamohanIyakarma. (3) pratyAkhyAnAvaraNIyakaSAyamohanIyakarma - je kaSAya jIvane alpa paccakkhANa karavA de paNa sarva sAvadhanA paccakkhANa na karavA de te pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya. je karma jIvane pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya karAve te pratyAkhyAnAvaraNIyakaSAyamohanIyakarma. tenA 4 bheda che - (i) pratyAkhyAnAvaraNIyakrodhamohanIyakarma - je karma jIvane pratyAkhyAnAvaraNIya krodha karAve te pratyAkhyAnAvaraNIyakrodhamohanIyakarma. (ii) pratyAkhyAnAvaraNIyamAnamohanIyakarma - je karma jIvane pratyAkhyAnAvaraNIya mAna karAve te pratyAkhyAnAvaraNIyamAnamohanIyakarma. (iii) pratyAkhyAnAvaraNIyamAyAmohanIyakarma - je karma jIvane pratyAkhyAnAvaraNIya mAyA karAve te pratyAkhyAnAvaraNIyamAyAmohanIyakarma.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAyamohanIyakarma 319 (iv) pratyAkhyAnAvaraNIyalobhamohanIyakarma - je karma jIvane pratyAkhyAnAvaraNIya lobha karAve te pratyAkhyAnAvaraNIyalobha mohanIyakarma. (4) saMjvalanakaSAyamohanIyakarma - je kaSAya cAritrane kaMIka bALe te saMjvalana kaSAya. je karma jIvane saMjvalanakaSAya karAve te saMjvalanakaSAyamohanIyakarma. tenA 4 bheda che - ) saMjvalanakrodhamohanIyakarma - je karma jIvane saMjvalana krodha karAve te saMjvalanakrodhamohanIyakarma. (I) saMjvalanamAnamohanIyakarma - je karma jIvane saMjvalanamAna karAve te saMjvalamAnamohanIyakarma. (ii) saMjvalanamAyAmohanIyakarma - je karma jIvane saMjavalanamAyA karAve te saMjvalamAyAmohanIyakarma. (i) saMjvalanalobhamohanIyakarma - je karma jIvane saMjavalanalobha karAve te saMjvalanalobhamohanIyakarma. 16 kaSAyonA guNaghAta, gatiprApti, sthiti ane upamA guNaghAta gatiprApti sthiti | krodha (upamA) anaMtAnubaMdhI samyakatva | naraka | mAvajIva| parvatanA vibhAga apratyAkhyA- | dezavirati, tiryaMca |1 varSa | pRthvInI phADa nAvaraNIya pratyAkhyA- | sarvavirati manuSya |4 mAsa retImAM rekhA nAvaraNIya saMjavalana yathAkhyAta deva - 1 pakSa | pANImAM rekhA cAritra kaSAya
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 kaSAyamohanIyakarma kaSAya mAna | mAyA | lobha (upamA) | (upamA) | (upamA) anaMtAnubaMdhI paththarano thAMbhalo | kaThaNavAMsanA mULa kIramajano raMga | apratyAkhyAnA hADakAno thAMbhalo gheTAnA sIMgaDA |gADAnI maLI varaNIya pratyAkhyAna- lAkaDAno thAMbhalo gomUtra varaNIya saMjavalana netaranI soTI | vAMsanI chAla |haLadarano raMga | kAjaLa kaSAya kSamAM mAyA lakSaNa pratighAta hetu krodha aprIti | mAna | svotkarSa, parApakarSa | mRdutA | zaThatA, chaLa, prapaMca saraLatA lobha | Asakti, tRSNA | saMtoSa Ama kaSAyamohanIyakarmanA kula 16 bheda che. (B) nokaSAyamohanIyakarma- je kaSAyarUpa nathI, paNa kaSAyanA sahacArI ane preraka che te nokaSAya. teo kaSAyanI sAthe ja potAnuM kArya karavA samartha che, ekalA nahIM. je kaSAyano udaya hoya teo tenA jevA thaI jAya che. eTale ke anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayamAM nokaSAyo anaMtAnubaMdhI jevA thaI jAya che, vagere. je karma jIvane nokaSAya karAve te nokaSAyamohanIya karma. tenA 9 bheda che - (1) hAsyamohanIyakarma - je karma jIvane kAraNe ke kAraNa vinA hasAve te hAsyamohanIyakarma. (2) ratimohanIyakarma - je karma jIvane bAhya-atyaMtara vastuo
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ nokaSAyamohanIyakarma 321 upara prIti karAve te ratimohanIyakarma. (3) atimohanIyakarma - je karma jIvane bAhya-atyaMtara vastuo upara aprIti karAve te atimohanIyakarma. (4) zokamohanIya karma - je karma jIvane zoka karAve te zokamohanIyakarma. (5) bhayamohanIyakarma - je karma jIvane kAraNe ke kAraNa vinA bhaya pamADe te bhayamohanIyakarma. (6) jugupsAmohanIyakarma - je karma jIvane zubha-azubha dravyone viSe jugupsA karAve te jugupsAmohanIyakarma. (7) puruSavedamohanIyakarma - je karma puruSane strIne bhogavavAnI icchA karAve te puruSavedamohanIyakarma. (8) strIvedamohanIyakarma - je karma strIne puruSane bhogavavAnI icchA karAve te strIvedamohanIyakarma. (9) napuMsakavedamohanIyakarma - je karma jIvane puruSa-strI baMnene bhogavavAnI icchA karAve te napuMsakavedamohanIyakarma, puruSaveda ghAsanA agni jevo che. te jaldIthI zAMta thaI jAya che. strIveda lAkaDAnA agni jevo che. te ghaNA kALe zAMta thAya che. napuMsakaveda chANanA agni jevo che. te ati ghaNA kALe zAMta thAya che. Ama cAritramohanIyakarmanA kula 16+9=25 bheda che ane mohanIyakarmanA kula 3+25=28 bheda che.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 AyuSyakarma 5) AyuSyakarma - je karma jIvane bhavamAM pakaDI rAkhe te AyuSyakarma. tenA 4 bheda che - (sUtra-8/11) (1) narakAyuSyakarma - je karma jIvane narakanA bhavamAM rAkhe te narakAyuSya karma. (2) tiryaMcAyuSyakarma - je karma jIvane tiryaMcanA bhavamAM rAkhe te tiryaMcAyuSya karma. (3) manuSyAyuSyakarma - je karma jIvane manuSyanA bhavamAM rAkhe te manuSpAyuSya karma. (4) devAyuSyakarma - je karma jIvane devanA bhavamAM rAkhe te devAyuSya karma. 6) nAmakarma - je karma jIvane gati vagere paryAyono anubhava karAve te nAmakarma. tenA traNa bheda che - (A) piMDaprakRti, (B) pratyekaprakRti ane (C) trasadazaka-sthAvaradazaka. (sUtra-8/12) (A) piMDaprakRti - samudAyavALI prakRti te piMDaprakRti. tenA 14 bheda che(1) gatinAmakarma- je karma jIvane te te gatimAM mokale te gatinAmakarma tenA 4 bheda che - H) narakagatinAmakarma - je karma jIvane narakagatimAM mokale te narakagatinAmakarma. (I) tiryaMcagatinAmakarma - je karma jIvane tiryaMcagatimAM mokale te tiryaMcagatinAmakarma. (iii) manuSyagatinAmakarma - je karma jIvane manuSyagatimAM mokale te manuSyagatinAmakarma.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmakarma 323 (iv) devagatinAmakarma - je karma jIvane devagatimAM mokale te devagati nAmakarma. (2) jAtinAmakarma - je karmanA udayathI jIvano te te jAtirUpe vyavahAra thAya te jAtinAmakarma. tenA pAMca bheda che - (0) ekendriyajAtinAmakarma-je karmanA udayathI jIvano ekendriya jAti rUpe vyavahAra thAya te ekendriyajAtinAmakarma. te aneka prakAranuM che. jemake - pRthvIkAyikajAtinAmakarma, arkAyikajAtinAmakarma, tejaskAyikajAtinAmakarma, vAyukAyikajAtinAmakarma, vanaspatikAyikajAtinAmakarma. pRthvIkAyikajAtinAmakarma aneka prakAre che. jemake - zuddhapRthvIjAtinAmakarma, zarkarAjAtinAmakarma, vAlukAjAtinAmakarma, zilAjAtinAmakarma, lavaNajAtinAmakarma, sphaTikajAtinAmakarma vagere. aprakAyikajAtinAmakarma aneka prakAre che. jemake - himajAtinAmakarma, ghanodadhijAtinAmakarma, zuddhodajAtinAmakarma vagere. tejaskAyikajAtinAmakarma aneka prakAre che. jemake - aMgArAjAtinAmakarma, jvAlAjAtinAmakarma, zuddhAnijAtinAmakarma vagere. vAyukAyikajAtinAmakarma aneka prakAre che. jemake - utkalikAvAyujAtinAmakarma, maMDalikAvAyujAtinAmakarma, ghanavAtajAtinAmakarma vagere. vanaspatikAyikajAtinAmakarma aneka prakAre che. jemake - kaMdajAtinAmakarma, mUlajAtinAmakarma, phalajAtinAmakarma vagere. (i) beIndriyajAtinAmakarma - je karmanA udayathI jIvano beIndriyajAtirUpe vyavahAra thAya te beIndriyajAtinAmakarma. te aneka prakAre
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 zarIranAmakarma che. jemake - zaMkhajAtinAmakarma vagere. (iii) teIndriyajAtinAmakarma - je karmanA udayathI jIvano teIndriyajAtirUpe vyavahAra thAya te teIndriyajAtinAmakarma. te aneka prakAre che. jemake - kIDIjAtinAmakarma vagere. (iv) caurindriyajAtinAmakarma - je karmanA udayathI jIvano caurindriyajAtirUpe vyavahAra thAya te carindriyajAtinAmakarma. te aneka prakAre che. jemake - bhramarajAtinAmakarma vagere. (v) paMcendriyajAtinAmakarma - je karmanA udayathI jIvano paMcendriyajAtirUpe vyavahAra thAya te paMcendriyajAtinAmakarma. te aneka prakAre che. jemake - manuSyajAtinAmakarma, devajAtinAmakarma vagere. janmathI AMdhaLo caurindriya nathI kahevAto, kemake tene paMcendriyajAtinAmakarmano udaya hoya che. bakula vagere vanaspatine pAMce indrionuM jJAna dekhAvA chatAM te paMcendriya nathI kahevAtI, kemake tene ekendriyajAtinAmakarmano udaya hoya che. (3) zarIranAmakarma - je karmanA udayathI jIva te te zarIra banAve te zarIranAmakarma. tenA 5 bheda che - (i) audArikazarIranAmakarma - je karmanA udayathI jIva audArika vargaNAnA pudgalone grahaNa kare, temane audArikazarIrarUpe pariNamAve ane AtmAnI sAthe ekameka kare te audArikazarIranAmakarma. (ii) vaikriyazarIranAmakarma - je karmanA udayathI jIva vaikriya vargaNAnA pudgalone grahaNa kare, temane vaikriyazarIrarUpe pariNamAve ane AtmAnI sAthe ekameka kare te vaikriyazarIranAmakarma.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgopAMganAmakarma 325 (ii) AhArakazarIranAmakarma - je karmanA udayathI jIva AhAraka vargaNAnA pudgalone grahaNa kare, temane AhArakazarIrarUpe pariNamAve ane AtmAnI sAthe ekameka kare te AhArakazarIranAmakarma. (i) taijasazarIranAmakarma- je karmanA udayathI jIva taijasa vargaNAnA pugalone grahaNa kare, temane taijasazarIrarUpe pariNamAve ane AtmAnI sAthe ekameka kare te taijasazarIranAmakarma. () kArmaNazarIranAmakarma- je karmanA udayathI jIva kArmaNa vargaNAnA pugalone grahaNa kare, temane kArmaNazarIrarUpe pariNamAve ane AtmAnI sAthe ekameka kare te kAryaNazarIranAmakarma. (4) aMgopAMganAmakarma - je karmanA udayathI jIva zarIramAMthI aMgopAMga banAve te aMgopAMganAmakarma. tenA 3 bheda che - (I) audArika aMgopAMganAmakarma- je karmanA udayathI jIva audArikazarIrarUpe pariNamela pudgalomAMthI aMga, upAMga ane aMgopAMga banAve te audArikaaMgopAMganAmakarma. (m) vaikriyaaMgopAMganAmakarma - je karmanA udayathI jIva vaikriyazarIra rUpe pariNamela pudgalomAMthI aMga, upAMga ane aMgopAMga banAve te vaikriyaaMgopAMganAmakarma. (iii) AhArakasaMgopAMganAmakarma- je karmanA udayathI jIva AhArakazarIrarUpe pariNamela pudgalomAMthI aMga, upAMga ane aMgopAMga banAve te AhArakaaMgopAMganAmakarma. A traNenA darekanA 3-3 bheda che. (i) aMganAmakarma - je karmanA udayathI jIva aMgo banAve te
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 baMdhananAmakarma aMganAmakarma tenA 6 bheda che - ziranAmakarma, uranAmakarma, pRinAmakarma, bAhunAmakarma, udaranAmakarma, pAdanAmakarma. (A) upAMganAmakarma - je karmanA udayathI jIva upAMgo banAve te upAMganAmakarma. tenA aneka bheda che - mastakanAmakarma, lalATanAmakarma, oi (hoTha)nAmakarma, nayananAmakarma, karNanAmakarma vagere. (ii) aMgopAMganAmakarma- je karmanA udayathI jIva aMgopAMga banAve te aMgopAMganAmakarma. tenA aneka bheda che - keza nAmakarma, parvanAmakarma, romanAmakarma, nakhanAmakarma vagere. aMga 8 che - be paga, be bAhu, peTa, chAtI, pITha, mastaka. upAMga eTale aMganA avayava. dA.ta. AMkha, kAna, nAka, AMgaLI vagere. aMgopAMga eTale upAMganA avayava. dA.ta. keza, roma, parva, nakha vagere. taijasazarIra ane kAryaNazarIramAM aMgopAMga hotA nathI. (5) baMdhananAmakarma- je karmanA udayathI zarIrarUpe pariNamelA pudgalono paraspara saMbaMdha thAya te baMdhananAmakarma. tenA pAMca bheda che - d) audArikabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI pUrvagRhIta audArika pudgalono gRhyamANa audArika pugalonI sAthe saMbaMdha thAya te audArikabaMdhananAmakarma. (i) vaikriyabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI pUrvagRhIta vaikriya pudgalono gRdhramANa vaikriya pudgalonI sAthe saMbaMdha thAya te vaikriyabaMdhananAmakarma. * pUrvagRhIta=pUrve grahaNa karelA. D gRhyamA=vartamAnamAM grahaNa karAtA.
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhananAmakarma 327 (iii) AhArakabaMdhananAmakarma- je karmanA udayathI pUrvagRhIta AhAraka pugalono gRdhamANa AhAraka pudgalonI sAthe saMbaMdha thAya te AhArakabaMdhananAmakarma. (i) taijasabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI pUrvagRhIta taijasa pudgalono gRhyamANa taijasa pugalonI sAthe saMbaMdha thAya te taijasabaMdhananAmakarma. () kAmaNabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI pUrvagRhIta kArpaNa pudgalono gRhyamANa kArmaNa pudgalonI sAthe saMbaMdha thAya te kAmaNabaMdhananAmakarma. matAMtare baMdhananAmakarmanA 15 bheda che - (1) audArikaaudArikabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI pUrvagRhIta audArika pulono gRhyamANa audArika pudgalonI sAthe saMbaMdha thAya te audArikaaudAribaMdhananAmakarma. (2) audArikataijasabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI gRhIta ke gRhyamANa audArika pudgalono gRhIta te gRhyamANa taijasa pugalonI sAthe saMbaMdha thAya te audArikataijasabaMdhananAmakarma. (3) dArikakArmaNabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI gRhIta ke gRhyamANa audArika pugalono gRhIta ke gRhyamANa kArmaNa pugalonI sAthe saMbaMdha thAya te audArikakArmaNabaMdhananAmakarma. (4) dArikataijasakArpaNabaMdhananAmakarma- je karmanA udayathI gRhIta ke gRhyamANa audArika, taijasa, kArmaNa pudgalono paraspara saMbaMdha thAya te audArikataijasakArpaNabaMdhananAmakarma. (5) vaikriyavaikriyabaMdhananAmakarma- je karmanA udayathI pUrvagRhIta vaikriya
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 baMdhananAmakarma pudgalonI sAthe gRhyamANa vaikriya pudgalono saMbaMdha thAya te vaikriyavaikriyabaMdhananAmakarma. (6) vaikriyataijasabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI gRhIta ke gRhyamANa vaikriya pudgalono gRhIta ke gRhyamANa taijasa pudgalonI sAthe saMbaMdha thAya te vaikriyataijasabaMdhananAmakarma. (7) vaikriyakArmaNabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI gRhIta ke gRdhamANa vaikriya pudgalono gRhIta ke gRhyamANa kArmaNa pugalonI sAthe saMbaMdha thAya te vaikriyakAmaNabaMdhananAmakarma. (8) vaikriyataijasakArpaNabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI gRhIta ke gRhyamANa vaikriya, taijasa ane kArmaNa pudgalono paraspara saMbaMdha thAya te vaikriyataijasakAmaNabaMdhananAmakarma. (9) AhArakaAhArakabaMdhananAmakarma-je karmanA udayathI pUrvagRhIta AhAraka pudgalonI sAthe gRhyamANa AhAraka pudgalono sabaMdha thAya te AhArakaAhArakabaMdhananAmakarma. (10) AhArakartajasabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI gRhIta ke gRdhamANa AhAraka pudgalono gRhIta ke gRghamANa taijasa pudgalonI sAthe saMbaMdha thAya te AhArakartajasabaMdhananAmakarma. (11) AhArakakArmaNabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI gRhIta ke gRhyANa AhAraka pudgalono gRhIta ke gRdhamANa kArmaNa pudgalonI sAthe saMbaMdha thAya te AhArakakArpaNabaMdhananAmakarma. (12) AhArakataijasakArpaNabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI gRhIta ke gRhyamANa AhAraka, taijasa ane kArmaNa pudgalono paraspara saMbaMdha thAya te AhArakataijasakArpaNabaMdhananAmakarma.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMghAtanAmakarma 329 ' (13) taijasataijasabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI pUrvagRhIta taijasa pudgalonI sAthe gRhyamANa taijasa pugalono saMbaMdha thAya te taijasatejasabaMdhananAmakarma. (14) taijasakArpaNabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI gRhIta ke gRdhamANa taijasa pudgalono gRhIta ke gRhyamANa kArmaNa pudgalonI sAthe saMbaMdha thAya te taijasakArpaNabaMdhananAmakarma. (15) kArmaNakAzmaNabaMdhananAmakarma - je karmanA udayathI pUrvagRhIta kArmaNa pudgalonI sAthe gRghamANa kArpaNa pudgalono saMbaMdha thAya te kArpaNakAmaNabaMdhananAmakarma. (6) saMghAtanAmakarma - grahaNa karelA zarIrapugalonI je karmanA udayathI vizeSa racanA thAya te saMghAtanAmakarma. pahelA karmagraMthamAM saMghAtanAmakarmanI vyAkhyA A pramANe karI che - " saMthAye ratnApupAtre taNagaNaM va daMtAlI / taM saMghAyaM baMdhaNamiva taNunAmeNa paMcavihaM // 35 // ' -karmavipAka. "je karmanA udayathI zarIrapugalone ekaThA karAya te saMghAtanAmakarma.' tenA pAMca bheda che - (1) dArikasaMghAtanAmakarma- grahaNa karelA audArika pugalonI je karmanA udayathI vizeSa racanA thAya te audArikasaMghAtanAmakarma. (2) vaikriyasaMghAtanAmakarma - grahaNa karelA vaikriya pugalonI je karmanA udayathI vizeSa racanA thAya te vaikriyasaMghAtanAmakarma. (3) AhArakasaMghAtanAmakarma - grahaNa karelA AhAraka pudgalonI je karmanA udayathI vizeSa racanA thAya te AhArakasaMghAtanAmakarma. (4) taijasasaMghAtanAmakarma - grahaNa karelA taijasa pudgalonI je karmanA udayathI vizeSa racanA thAya te taijasasaMghAtanAmakarma.
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 " saMsthAnanAmakarma (5) kArmaNasaMghAtanAmakarma - grahaNa karelA kArmaNa pudgalonI je karmanA udayathI vizeSa racanA thAya te kAryaNasaMghAtanAmakarma. (7) saMsthAnanAmakarma- je karmanA udayathI jIvanA zarIrano te te prakArano AkAra bane te saMsthAnanAmakarma tenA 6 bheda che - (1) samacaturagnasaMsthAnanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM samacaturagnasaMsthAnanI prApti thAya te samacaturagnasaMsthAnanAmakarma. (2) nyagrodhasaMsthAnanAmakarma- je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM vagrodhasaMsthAnanI prApti thAya te nyagrodhasaMsthAnanAmakarma. (3) sAdisaMsthAnanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM sAdisaMsthAnanI prApti thAya te sAdisaMsthAnanAmakarma. (4) kubbasaMsthAnanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM kunnasaMsthAnanI prApti thAya te kunnasaMsthAnanAmakarma. (5) vAmanasaMsthAnanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM vAmana saMsthAnanI prApti thAya te vAmana saMsthAnanAmakarma. (6) huDakasaMsthAnanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM huDakasaMsthAnanI prApti thAya te huDakasaMsthAnanAmakarma. saMsthAnonI vyAkhyA pUrve (pAnA naM. 230, 231 upara) karI che. (8) saMghayaNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM te te saMghayaNanI prApti thAya te saMghayaNanAmakarma. tenA 6 bheda che - (1) vajaRSabhanArAcasaMghayaNanAmakarma- je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM vajaRSabhanArAcasaMghayaNanI prApti thAya te vajaRSabhanArAcasaMghayaNanAmakarma.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMghayaNanAmakarma 331 (2) ardhavajaRSabhanArAcasaMghayaNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM ardhavajaRSabhanArAcasaMghayaNanI prApti thAya te ardhavajaRSabhanArAcasaMghayaNanAmakarma. (3) nArAcasaMghayaNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM nArAcasaMghayaNanI prApti thAya te nArAcasaMghayaNanAmakarma. (4) ardhanArAcasaMghayaNanAmakarma-je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM ardhanArAcasaMghayaNanI prApti thAya te ardhanArAcasaMghayaNanAmakarma. (5) kalikAsaMghayaNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM kIlikAsaMghayaNanI prApti thAya te kIlikAsaMghayaNanAmakarma. (6) sUpATikAsaMghayaNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM sRpATikAsaMghayaNanI prApti thAya te sRpATikAsaMghayaNanAmakarma. saMghayaNa eTale hADakAnI racanA. te cha prakAranA che - (1) vajaRSabhanArAcasaMghayaNa - vajaHkhIlI. RSabha=hADakAno pATo. nArAca=baMne bAju markaTabaMdha. markaTa vAMdarAnuM bacyuM. te jema mAtAnI chAtIe jorathI vaLagI rahe che tema jemAM be hADakA paraspara vaLagI rahyA hoya tevI racanAne markaTabaMdha kahevAya che. jemAM banne bAju markaTabaMdhathI baMdhAyelA ane poTA AkAranA trIjA hADakAthI vIMTAyelA be hADakAnI upara traNene bhedanArI hADakAnI khIlI hoya te vajaRSabhanArAcasaMghayaNa. (2) ardhavaja>RSabhanArAcasaMghayaNa - jemAM vaja, RSabha ane nArAca traNenuM ardha hoya te ardhavajaRSabhanArAcasaMghayaNa. A tattvArthabhASyakArano mata che. pahelA karmagraMthamAM bIjuM RSabhanArAcasaMghayaNa kahyuM che. teno artha A pramANe karyo che - "jemAM be bAja markaTabaMdhathI baMdhAyelA be hADakA pATA AkAranA trIjA hADakAthI
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 varNanAmakarma vIMTAyela hoya te RSabhanArAyasaMghayaNa. karmaprakRti vageremAM bIjuM vajanArAcasaMghayaNa kahyuM che. teno artha A pramANe karyo che - jemAM be bAju markaTabaMdhathI baMdhAyelA be hADakA upara baMnene bhedanArI khIlI hoya te vajanArAcasaMghayaNa.' (3) nArAcasaMghayaNa - jemAM be hADakA mAtra markaTabaMdhathI baMdhAyelA hoya te nArAcasaMghayaNa. (4) ardhanArAcasaMghayaNa - jemAM be hADakA eka bAju markaTabaMdhathI baMdhAyelA hoya ane bIjI bAju khIlIthI baMdhAyelA hoya te ardhanArAcasaMghayaNa. (5) kalikAsaMghayaNa - jemAM be hADakA mAtra khIlIthI baMdhAyelA hoya te kalikAsaMghayaNa. (6) sRpATikAsaMghayaNa - jemAM be hADakA mAtra aMte sparzelA hoya ane cAmaDI-snAyu-mAMsathI baMdhAyelA hoya te supATikAsaMghayaNa. karmagraMtha vageremAM Ane sevArta saMghayaNa ke chedaskRSTa saMghayaNa kahyuM che. (9) varNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM te te varNanI prApti thAya te varNanAmakarma. tenA 5 bheda che - (1) kRSNavarNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra kolasA vagere jevuM kALu thAya te kRSNavarNanAmakarma. (2) nIlavarNanAmakarma- je karmanA udayathI jIvanuM zarIra marakatamaNI vagere jevuM lIlu thAya te nIlavarNanAmakarma. (3) raktavarNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra hiMgula vagerenI jevuM lAla thAya te raktavarNanAmakarma.
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaMdhanAmakarma, rasanAmakarma 333 (4) pItavarNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra haLadara vagerenI jevuM pILu thAya te pItavarNanAmakarma. (5) zuklavarNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra zaMkha vagerenI jevuM sapheda thAya te zuklavarNanAmakarma. (10) gaMdhanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM sArI ke kharAba gaMdhanI prApti thAya te gaMdhanAmakarma. tenA be bheda che - (1) surabhigaMdhanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra kapura vagerenI jema sugaMdhavALu thAya te surabhigaMdhanAmakarma. (2) durabhigaMdhanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra lasaNa vagerenI jema durgadhavALu thAya te durabhigaMdhanAmakarma. (11) rasanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM te te rasanI prApti thAya te rasanAmakarma. tenA pAMca bheda che - (1) tiktarasanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra lIMbaDA vagerenI jema kaDavuM thAya te tiktarasanAmakarma. (2) kaTurasanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra sUMTha, marI vagerenI jema tIkhuM thAya te kaTurasanAmakarma. (3) kaSAyarasanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra AmaLA, beDA vagerenI jema tUruM thAya te kaSAyarasanAmakarma. (4) aslarasanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra AMbalI vagerenI jema khATuM thAya te azlarasanAmakarma. (5) madhurarasanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra zeraDI vagerenI jema madhura thAya te madhurarasanAmakarma. lavaNarasano samAveza madhurarasamAM thaI jAya che.
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 sparzanAmakarma (12) sparzanAmakarma- je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM te te sparzanI prApti thAya te sparzanAmakarma. tenA 8 bheda che - (1) karkazasparzanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra paththara vagerenI jema karkaza bane te karkazasparzanAmakarma. Ane kaThinasparzanAmakarma paNa kahevAya che. (2) mRdusparzanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra mAkhaNa vagerenI jema komaLa thAya te mUdusparzanAmakarma. (3) gurusparzanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra vaja vagerenI jema guru thAya te gurusparzanAmakarma. (4) laghusparzanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra AkaDAnA rU vagerenI jema laghu thAya te laghusparzanAmakarma. (5) snigdhasparzanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra tela vagerenI jema snigdha thAya te snigdhasparzanAmakarma. (6) rUkSasparzanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra rAkha vagerenI jema rUkSa thAya te rUkSasparzanAmakarma. (7) zItasparzanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra kamaLanI dAMDI vagerenI jema ThaMDu thAya te zItasparzanAmakarma. (8) uSNasparzanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra agni vagerenI jema uSNa thAya te uSNasparzanAmakarma. (13) AnupUrvInAmakarma - je karmanA udayathI vakragatithI bhavAMtaramAM jatA jIvanI AkAzapradezanI zreNi anusAra gati thAya te AnupUrvInAmakarma. tenA 4 bheda che -
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnupUrvInAmakarma (1) narakAnupUrvInAmakarma - je karmanA udayathI vakragatithI narakagatimAM jatA jIvanI AkAzapradezanI zreNi anusAra gati thAya te narakAnupUrvInAmakarma. 335 (2) tiryaMcAnupUrvInAmakarma - je karmanA udayathI vakragatithI tiryaMcagatimAM jatA jIvanI AkAzapradezanI zreNi anusAra gati thAya te tiryaMcAnupUrvInAmakarma. (3) manuSyAnupUrvInAmakarma - je karmanA udayathI vakragatithI manuSyagatimAM jatA jIvanI AkAzapradezanI zreNi anusAra gati thAya te manuSyAnupUrvInAmakarma. (4) devAnupUrvInAmakarma - je karmanA udayathI vakragatithI devagatimAM jatA jIvanI AkAzapradezanI zreNi anusAra gati thAya te devAnupUrvInAmakarma. AnupUrvInAmakarmano udaya vakragatimAM hoya che, RjugatimAM nahIM. keTalAka ema kahe che ke, 'nirmANa nAmakarmathI nirmita zarIranA aMgopAMgonI sthApanAnA kramanuM niyamana karanAra karma te AnupUrvInAmakarma.' (14) vihAyogatinAmakarma - je karmanA udayathI jIva AkAzamAM gamana karI zake te vihAyogatinAmakarma. eTale ke je karmanA udayathI jIvane gati (cAla)nI prApti thAya te vihAyogatinAmakarma. Ane khagatinAmakarma paNa kahevAya che. vihAyogati be prakAre che - (i) labdhithI - devo vagerene (ii) zikSAthI prApta thayela RddhithI A darekanA be-be bheda che - zubha ane azubha.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 vihAyogatinAmakarma, pratyekaprakRti vihAyogatinAmakarmanA be bheda che - . (1) zubhavihAyogatinAmakarma - je karmanA udayathI jIvane haMsa, hAthI, baLada vagere jevI zubhagati prApta thAya te zubhavihAyogatinAmakarma. Ane sukhagatinAmakarma paNa kahevAya che. (2) azubhavihAyogatinAmakarma - je karmanA udayathI jIvane UMTa, ziyALa vagere jevI azubhagati prApta thAya te azubhavihAyogatinAmakarma. Ane kukhagatinAmakarma paNa kahevAya che. (B) pratyekaprakRti - eka-eka chUTI prakRti te pratyekaprakRti. tenA 8 bheda che - (1) agurulaghunAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM zarIra guru (bhAre), laghu (halaku) ke gurulaghu na thAya, paraMtu agurulaghu pariNAmavALu thAya te agurulaghunAmakarma. (2) upaghAtanAmakarma - je karmanA udayathI paDajIbha, cauradaMta, rasoLI vagere potAnA ja avayavothI pote haNAya te upaghAtanAmakarma. gaLe phAMso khAvo, khINamAM bhUsako mAravo vagere dvArA ApaghAta kare temAM paNa upaghAta nAmakarmano udaya paMcasaMgrahamAM kahela che. keTalAka ema kahe che ke je karmanA udayathI potAnA parAkrama, vijaya vagereno upaghAta thAya te upaghAtanAmakarma. (3) parAghAtanAmakarma - je karmanA udayathI jIva potAnI pratibhA vaDe bIjAne kSobha pamADe te parAghAtanAmakarma. (4) ucchvAsanAmakarma - je karmanA udayathI jIva zvAsocchvAsa ka2vA samartha bane te ucchvAsanAmakarma. (5) AtapanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM anuSya zarIra
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ trasadazaka 339 uSNa prakAza kare te AtapanAmakarma. sUryanA vimAnamAM rahela bAdara pRthvIkAyanA jIvone ja AtapanAmakarmano udaya hoya che. (6) udyotanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM anuSNa zarIra anuSNa prakAza kare te udyotanAmakarma. caMdra-tArA vagerenA jyotiSa vimAnomAM rahela bAdara pRthvIkAyanA jIvo, ratno, auSadhio, AgiyA vagere jIvone udyotanAmakarmano udaya hoya che. (7) nirmANanAmakarma - je karma jIvonA zarIranA avayavonI racanAnuM niyamana kare te nirmANanAmakarma. te suthAra jevuM che. (8) tIrthaMkara nAmakarma - je karmanA udayathI traNa lokane pUjya, uttamottama dharmatIrthanA pravartaka evA tIrthaMkarapadanI prApti thAya te tIrthaMkara nAmakarma. Ane jinanAmakarma paNa kahevAya che. (C) trasadazaka-sthAvaradazaka - (i) trasadazaka - trasanAmakarma vagere 10 karmaprakRtiono samUha te trasadazaka. te 10 karmaprakRtio A pramANe che - (1) trasanAmakarma - je karmanA udayathI jIvane trasapaNAnI prApti thAya te trasanAmakarma. (2) bAdaranAmakarma- je karmanA udayathI jIvane bAdarapaNAnI prApti thAya te bAdaranAmakarma. (3) paryAtanAmakarma - je karmanA udayathI jIva svayogya paryAmi pUrNa karavA samartha bane te paryApta nAmakarma. paryApti- je zaktithI jIva AhArane grahaNa karavo, zarIra banAvavuM, indriyo banAvavI vagere mATe samartha bane te paryApti. tenA 6 bheda che -
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 cha paryApti (1) AhAraparyApti - je zaktithI jIva zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA, manane yogya dalikone grahaNa kare te AhAraparyApti. (2) zarIraparyApti - je zaktithI jIva grahaNa karelA zarIra yogya pudgalomAMthI zarIra banAve te zarIraparyApti. (3) IndriyaparyApti - je zaktithI jIva zarIra rUpe pariNamela pudgalomAMthI indriya banAve te indriyaparyAmi. (4) zvAsocchavAsaparyApti - je zaktithI jIva zvAsocchavAsa vargaNAnA pulone grahaNa kare, temane zvAsocchavAsa rUpe pariNAve ane temanuM visarjana kare te zvAsocchavAsa paryAti. (5) bhASApati - je zaktithI jIva bhASAvargaNAnA pudgalone grahaNa kare, temane bhASArUpe pariNamAve ane temanuM visarjana kare te bhASAparyApti. (6) manaparyApti - je zaktithI jIva manovargaNAnA pugalone grahaNa kare, temane manarUpe pariNamAve ane temanuM visarjana kare te manaparyApti. uttarottara paryApti vadhu ne vadhu sUkSma pudgalothI banela hovAthI vadhu ne vadhu sUkSma che. tethI badhI paryAptionI zarUAta ekasAthe thavA chatAM temanI samApti krame karIne thAya che. audArikazarIramAM utpattinA prathama samaye AhAraparyApti pUrNa thAya che. tyAra pachI kramazaH aMtarmuhUrta-aMtarmuhUrta zeSa paryAptio pUrNa thAya che. vaikriyaAhAraka zarIromAM utpattinA prathama samaye AhAraparyAti pUrNa thAya, pachI aMtarmuhUrta zarIraparyApti pUrNa thAya, pachI kramazaH samaye samaye zeSa paryAptio pUrNa thAya che. jema ekasAthe zarU karavA chatAM
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ trasadazaka 339 vadhu ne vadhu sUkSma doro kAMtatA vadhu ne vadhu samaya lAge che, tema uttarottara paryAyio pUrNa thatAM vadhu ne vadhu samaya lAge che. tattvArthabhASyamAM bhASAparyApti ane manaparyAptinI bhegI eka ja paryApti kahI che, tethI kula pAMca paryApti kahI che. ekendriyane pahelI cAra paryAptio hoya. vikalendriya ane asaMjJI paMcendriyane pahelI pAMca paryAptio hoya. saMjJI paMcendriyane chae paryAptio hoya. (4) pratyekanAmakarma- je karmanA udayathI jIvanuM svataMtra juduM audArika vagere zarIra thAya te pratyekanAmakarma. (5) sthira nAmakarma - je karmanA udayathI dAMta, hADakA, mastaka vagere avayavo sthira thAya te sthira nAmakarma. (6) zubhanAmakarma - je karmanA udayathI nAbhinI uparanA zubha avayavo jIvane prApta thAya te zubhanAmakarma. nAbhinI uparanA avayavo zubha gaNAya che ane nAbhinI nIcenA avayavo azubha gaNAya che. tethI mastakathI koI sparza kare to AnaMda thAya che ane pagathI sparza kare to duHkha thAya che. (7) subhaganAmakarma - je karmanA udayathI saubhAgyanI prApti thAya, anupakArI chatAM priya lAge te subhaganAmakarma. (8) susvaranAmakarma - je karmanA udayathI sAMbhaLanArane prIti thAya tevA madhura svaranI prApti thAya te susvaranAmakarma. (9) AyanAmakarma - je karmanA udayathI game tevuM yukti vinAnuM vacana bole to paNa badhAne svIkArya bane ane darzana mAtrathI sanmAna vagere pAme te AdeyanAmakarma.
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAvaradazaka (10) yazanAmakarma - je karmanA udayathI yaza, kIrti, prazaMsA vagerenI prApti thAya te yazanAmakarma. dAna-puNyathI prApta thAya te kIrti, parAkramathI prApta thAya te yaza. athavA, eka dizAmAM phelAya te kIrti, sarva dizAomAM phelAya te yaza. 340 (ii) sthAvaradazaka - sthAvaranAmakarma vagere 10 karmaprakRtiono samUha te sthAvaradazaka. te 10 karmaprakRtio A pramANe che - (1) sthAvaranAmakarma - je karmanA udayathI jIvane sthAvarapaNAnI prApti thAya te sthAvaranAmakarma. (2) sUkSmanAmakarma - je karmanA udayathI jIvane sUkSmapaNAnI prApti thAya te sUkSmanAmakarma. (3) aparyAptanAmakarma - je karmanA udayathI jIva svayogya paryAptio pUrNa ka2vA samartha na bane te aparyAptanAmakarma. (4) sAdhAraNanAmakarma - je karmanA udayathI jIvane anaMtA jIvo vacce eka evuM sAdhAraNazarIra maLe te sAdhAraNanAmakarma. (5) asthiranAmakarma - je karmanA udayathI kAna, jIbha vagere avayavo asthira (caMcaLa) thAya te asthiranAmakarma. (6) azubhanAmakarma - je karmanA udayathI nAbhinI nIcenA azubha avayavonI prApti thAya te azubhanAmakarma. (7) durbhAganAmakarma - je karmanA udayathI upakArI hoya to paNa apriya bane te durbhaganAmakarma. (8) duHsvaranAmakarma - je karmanA udayathI sAMbhaLanArane aprIti thAya tevA karkaza svaranI prApti thAya te duHsvaranAmakarma. (9) anAdeyanAmakarma - je karmanA udayathI jIvanuM yuktisaMgata vacana paNa mAnya na thAya tathA yogya hovA chatAM satkAra vagere na pAme te anAdeyanAmakarma.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ gotrakarma, aMtarAyakarma 341 (10) apayazanAmakarma - je karmanA udayathI madhyasthajanathI paNa apakIrti thAya te apayazanAmakarma. Ama nAmakarmanA kula 14+8+20=42 bheda che. piMDaprakRtinI uttaraprakRtio gaNIe to nAmakarmanA (4+5+5+ 3+15+5+6+6+20+4+2)+8+20=75+8+20=103 bheda thAya. baMdhananAmakarmanA 15 bhedanI badale 5 bheda gaNIe to nAmakarmanA (4+5+5+3+5+5+6+6+20+4+2)+8+20=65+8+20 = 93 bheda thAya. varNanAmakarma, gaMdhanAmakarma, rasanAmakarma, sparzanAmakarmanA uttarabheda na gaNatA mukhya 4 bheda gaNIe ane baMdhananAmakarma-saMghAtanAmakarmano zarIranAmakarmamAM samAveza karIe to nAmakarmanA (4+5+5+3+6+ 6+4+4+2)+8+20=30+8+20 = 67 bheda thAya. Ama nAmakarmanA vividha rIte 42, 67, 93 ke 103 bheda thAya. 7) gotrakarma - je karmanA udayathI jIvane UMcA ke nIcA gotranI prApti thAya te gotrakarma. tenA be bheda che - (sUtra-8/13) (1) uccagotrakarma - je karmanA udayathI lokamAM pUjA, Adara, gaurava, satkAranI prApti thAya tevA UMcA kuLamAM janma thAya te uccagotrakarma. (2) nIcagotrakarma - je karmanA udayathI lokamAM niMdA thAya tevA halakA kuLamAM janma thAya te nIcagotrakarma. 8) aMtarAyakarma - je karma jIvane dAna vagerethI aTakAve te aMtarAyakarma. tenA 5 bheda che - (sUtra-8/14)
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ mULaprakRtimAM sthitibaMdha (1) dAnAMtarAyakarma - dAnanI sAmagrI hoya, guNavAna pAtra maLe, dAnanuM phaLa jANe chatAM je karmanA udayathI dAna na ApI zake te dAnAMtarAyakarma. 342 (2) lAbhAMtarAyakarma - dAtA udAra hoya, deya vastu paNa hoya, yAcaka yAcanAmAM kuzaLa hoya chatAM je karmanA udayathI te yAcakane dAna na maLe te lAbhAMtarAyakarma. (3) bhogAMtarAyakarma - AhArAdi bhogya vastuo hoya, pote virati vagarano hoya to paNa je karmanA udayathI temane bhogavI na zake te bhogAMtarAyakarma. (4) upabhogAMtarAyakarma - vasra-alaMkAra vagere upabhoganI sAmagrI hovA chatAM je karmanA udayathI temano upabhoga na karI zake te upabhogAMtarAyakarma. (5) vIryaMtarAyakarma - yuvAna vaya, nirogI zarIra, baLa vagere hovA chatAM je karmanA udayathI taNakhalu paNa bhAMgI na zake te vIryaMtarAyakarma. sthitibaMdha - mULaprakRtimAM sthitibaMdha - (sUtra-8/15 thI 8/21) utkRSTa abAdhA mULaprakRti utkRSTa sthitibaMdha jJAnAvaraNa | 30 koDAkoDI sAgaropama 3,000 varSa darzanAvaraNa 30 koDAkoDI sAgaropama 3,000 varSa vedanIya 30 koDAkoDI sAgaropama 3,000 varSa mohanIya 70 koDAkoDI sAgaropama 7,000 varSa AyuSya 33 sAgaropama jaghanya jaghanya sthitibaMdha | abAdhA aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 12 muhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 1/3 pUrvakroDa | aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta varSa
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraprakRtimAM sthitibaMdha 343 mULaprakRti utkRSTa utkRSTa | jaghanya jadhanya sthitibaMdha abAdhA abAdhA | nAma | 20 koDAkoDI sAgaropama 3ra,000 varSa |8 muhUrta | aMtarmuhUrta gotra | 20 koDAkoDI sAgaropama 2,000 varSa |8 muhUrta | aMtarmuhUrta | aMtarAya | 30 koDAkoDI sAgaropama 3,000 varSa |aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta | karma baMdhAyA pachI jeTalo kALa jIvane bAdhA na kare, eTale ke udayamAM na Ave te abAdhAkALa. AyuSya sivAyanA 7 karmomAM je karmano jeTalA koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthitibaMdha hoya te karmanI teTalA so varSa utkRSTa abAdhA hoya. AyuSyanI utkRSTa abAdhA svabhAvano trIjo bhAga che. AThe karmonI jaghanya abAdhA aMtarmuhUrta che. vedanIyakarmanI jaghanyasthiti 12 muhUrtanI kahI che, te sakaSAya vedanIyakarmanI samajavI. akaSAyavedanIya karmanI sthiti be samayanI che. uttaraprakRtimAM sthitibaMdha - . | uttaraprakRti utkRSTa | utkRSTa tattvArtha- paMcasaMgraha jaghanya sthitibaMdha | abAdhA karmaprakRti |mate |abAdhA mate jaghanya jaghanya sthitibaMdha | sthitibaMdha 1-5 jJAnAvaraNa-5, 30 koDAkoDI |3,000 varSa aMtarmuhUrta |aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta (sAgaropama 6-9darzanAvaraNa-430 koDAkoDI 13,000 varSa aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta sAgaropama 10-1nanidrA-5 30 koDAkoDI 3,000 varSI, 37 3/7 aMtarmuhUrta sAgaropama sAgaropama | sAga_palyopama riopama asaMkhya 15]asAtA- 30 koDAkoDI |3,000 varSa 3/7 3/7 aMtarmuhUrta sAgaropamAM sAgaropama _palyopama asaMkhya | veidanIya |sAgaropamAM
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 $. uttaraprakRti utkRSTa utkRSTa sthitibaMdha | abAdhA 16 sAtAvedanIya 17 mithyAtva mohanIya 18-29kiSAya 12 30|saMjvalanakrodha 31 |saMjvalana mAna 32 |saMjvalana mAyA 33 saMjvalana lobha |34-35 hAsya-rati uttaraprakRtimAM sthitibaMdha tattvArthapaMcasaMgraha| jaghanya karmaprakRti mate abAdhA mate jaghanya jaghanya sthitibaMdha sthitibaMdha bhaya, |jugupsA 40 puruSaveda 15 koDAkoDI 1,500 varSa 12 muhUrta 12muhUrta aMtarmuhUrta sAgaropama aMtarmuhUrta 70 koDAkoDI 7,000 varSa 1 sAgaropama 1 sAgaropama -- palyopama |sAgaasaMkhya |ropama 40 koDAkoDI 4,000 varSa| 4/7 sAgaropama |4/7 sAgaropama |sAga - palyopama |ropama asaMkhya 40 koDAkoDI 4,000 varSa 2 mAsa sAgaropama 40 koDAkoDI 4,000 varSa 1 mAsa sAgaropama 40 koDAkoDI 4,000 varSa 15 divasa sAgaropama 2 mAsa aMtarmuhUrta 1 mAsa | aMtarmuhUrta 15 divasa aMtarmuhUrta 40 koDAkoDI 4,000 varSa aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta sAgaropama aMtarmuhUrta 1/7 10 koDAkoDI 1,000 varSa 2/7 sAga. sAgaropama -- palyopama |sAgaasaMkhya ropama 36-39 zoka,arati, 20 koDAkoDI 2,000 varSa| 2/7 sAga. |2/7 sAgaropama - palyopama |sAgaasaMkhya |ropama 8 varSa aMtarmuhUrta 10 koDAkoDI 1,000 varSa 8 varSa sAgaropama aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraprakRtimAM sthitibaMdha 345 kra. | uttaraprakRti utkRSTa | utkRSTa tattvArtha- paMcasaMgraha jaghanya sthitibaMdhaabAdhA | karmaprakRti |mate abAdhA mate jaghanya jaghanya sthitibaMdha |sthitibaMdha 41 strIveda 15 koDAkoDI 1,500 varSa 2/7 sAga. [3/14 aMtarmuhUrta sAgaropama - palyopama sAgaasaMkhya riopama | 42 napuMsakaveda | 20 koDAkoDI 32,000 varSa ra7 sAga. 27 aMtarmuhUrta sAgaropama - palyopama siAga asaMkhya ropamAM 43,4davAyuSya, 3i3 sAgaropama 1/3 pUrvakroDa 10,000 10,007 aMtarmuhUrta narakAyuSya varSa varSa | varSa 45,46)tiryaMcAyuSya |3palyopama 1/3 pUrvakroDa, kSullakabhava kullakabhava aMtarmuhUrta manuSpAyuSya47-48narakagati, 20 koDAkoDIM 2,000varSa 2000/7 2000/7 aMtarmuhUrta nirakAnupUrvI sAgaropama sAgaropama sAgaropama - palyopama |-palyopama asaMkhya asaMkhya varSI 49-50[tiryaMcagati, |20 koDAkoDI 12,000varSa 2/7 27 aMtarmuhUrta tiryaMcAnupUrvI sAgaropama sAgaropama |sAgaropamAM - palyopama asaMkhya pa1-paramanuSyagati, |15 koDAkoDI |1,500 varSa 2/7 sAga. 1ra/7 aMtarmuhUrta manuSyAnupUrvI | sAgaropama - palyopama sAgaasaMkhya ropama pa3-54|devagati, ]10koDAkoDI |1,000varSa 2000/7 2000/7 aMtarmuhUrta davAnupUrvI sAgaropama sAgaropama sAgaropama - palyopama |-palyo0 asaMkhya asaMkhya
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 *. uttaraprakRtimAM sthitibaMdha uttaraprakRti utkRSTa utkRSTa tattvArtha- paMcasaMgraha| jaghanya sthitibaMdha abAdhA karmaprakRti |mate abAdhA mate jaghanya jaghanya sthitibaMdha |sthitibaMdha 55-56 ekendriyajAti, 20koDAkoDI |2,000 varSa 2/7sAga. | 2/7 aMtarmuhUrta paMcendriyajAti sAgaropama --palyopama |sAgaasaMkhya |ropama 57-59 beIndriyajAti, 18 koDAkoDI 1,800 varSa 2/7sAga. |9/35 aMtarmuhUrta teIndriyajAti, sAgaropama |--palyopama |sAgaropama asaMkhya carindriyajAti |60-63|audArika zarIra, audAki aMgopAMga, taijasa zarIra, kArmaNa zarIra 20koDAkoDI |2,000 varSa 2/7 sAgaropama 2/7 sAgaropama |sAgaropama - palyopama asaMkhya 64-65 vaikriya za2I2, 20koDAkoDI |2,000varSa 2000/7 | 2000/7 aMtarmuhUrta vaikriya sAgaropama sAgaropama |sAgaropama aMgopAMga --palyopama |palyopama asaMkhya asaMkhya aMtarmuhUrta 66-67 AhAraka zarIra, aMtaHkoDAkoDI aMtarmuhUrta aMtaHkoDA- aMtaHkoDA- aMtarmuhUrta AhAraka sAgaropama aMgopAMga koDI koDI sAgaropama |sAgaropama | 1/7 sAgaropama |sAgaropama -palyopama asaMkhya 68-69 19 saMghayaNa, 10 koDAkoDI 1,000 varSa 2/7 1GasaMsthAna sAgaropama aMtarmuhUrta [] tattvArthanI zrIsiddhasenagaNi kRta TIkAmAM ekendriyajAti, beIndriyajAti, teIndriyajAti, carindriyajAtinI jadhanya sthiti 2000/7 sAgaropama - kahI che. palyopama asaMkhya
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraprakRtimAM sthitibaMdha 347 6. | uttaraprakRti utkRSTa | utkRSTa tattvArtha- paMcasaMgraha jAnya sthitibaMdha, abAdhA karmaprakRti mate abAdhA mate jaghanya jaghanya sthitibaMdha sthitibaMdha 70-71 raju saMghayaNa, I12 koDAkoDI |1,200varSa 2/7 sAga. 6/35 aMtarmuhUrta raju saMsthAna sAgaropama - palyopama sAgaasaMkhya yuropama kara-733 saMghayaNa, (14 koDAkoDI 1,400varSa 2/7 1/5 aMtarmuhUrta 3ju saMsthAna sAgaropama sAgaropama siAga-palyopama riopama asaMkhya 74-754tha saMghayaNa, 16 koDAkoDI 1,600varSa 2/7 8|35 aMtarmuhUrta 4thu saMsthAna sAgaropamAM sAgaropama sAga-palyopama riopama asaMkhya 76-77/pamu saMghayaNa, |18 koDAkoDI 1,800varSa 2/7 9i/35 aMtarmuhUrta pamu saMsthAna sAgaropama sAgaropama sAga-palyopama riopama asaMkhya aMtarmuhUrta 78-796ThThasaMghayaNa, j20koDAkoDI ra,000varSa 2/7 |27 6ThTha saMsthAna sAgaropama sAgaropama sAga-palyopama yuropama asaMkhya |8-81 zuklavarNa, 10koDAkoDI |1,000varSa 2/7 | |17 madhurarasa |sAgaropama sAgaropama sAga-palyopama Jropama asaMkhya aMtarmuhUrta 82-83pItavarNa, ampharasa aMtarmuhUrta 12 1/2 | koDAkoDI sAgaropama 2/7 /5/28 sAgaropama sAga- palyopama ropama asaMkhya
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 uttaraprakRtimAM sthitibaMdha uttaraprakRti utkRSTa | utkRSTa tattvArtha- paMcasaMgraha jaghanya sthitibaMdha | abAdhA karmaprakRti mate abAdhA mate jaghanya jaghanya sthitibaMdha |sthitibaMdha 84-85raktavarNa, |15 koDAkoDI |1,500varSa 2/7 | |3/14 aMtarmuhUrta kaSAyarasa sAgaropama sAgaropama sAga-palyopama ropama asaMkhya 1,750varSa aMtarmuhUrta 86-87InIlavarNa kaTurasa 17 1/2 koDAkoDI sAgaropama sAgaropama -pUlyopama asaMkhya 1/4 sAgaropama ri/7 aMtarmuhUrta 1/7 aMtarmuhUtI 88-8kRSNavarNa, 20 koDAkoDI |2,000varSa 2/7 tiktarasa sAgaropama sAgaropama sAga-palyopama ropama asaMkhya 90 surabhigaMdha |10 koDAkoDI 1,000 varSa 2/7 sAgaropama sAgaropama sAga- palyopama ropama asaMkhya 91durabhigaMdha 20koDAkoDI 2,000varSa 2/7 ra/7 | sAgaropama sAgaropama sAga-palyopama ropama asaMkhya aMtarmuhUrta 1 7. 9ra-9mUdasparza, |10koDAkoDI 1,000varSI rANA laghusparza, sAgaropama | sAgaropama sAgaropamAM snigdhasparza, -palyopama uSNasparza asaMkhya
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraprakRtimAM sthitibaMdha 349 kra. | uttaraprakRti utkRSTa | utkRSTa tattvArtha- paMcasaMgraha jAnya sthitibaMdha abAdhA karmaprakRti mate abAdhA mate jaghanya jaghanya sthitibaMdha |sthitibaMdha 96-9|gurusparza, | 20koDAkoDI |2,000varSa 2/ 7 2 /7 aMtarmuhUrta karkazasparza, sAgaropama sAgaropama sAgaropama rUkSasparza, -palyopama zItasparza asaMkhya 100 zubhavihA- 10koDAkoDI |1,000varSa 2/7 1/7 aMtarmuhUrta yogati sAgaropama sAgaropama sAgaropama -palyopama asaMkhya 101 azubhavihA- |20 koDAkoDI |2,000varSa 2/7 27 aMtarmuhUrta yogati sAgaropama | sAgaropama sAgaropama -palyopama asaMkhya 102 tIrthaMkara | aMtaHkoDAkoDI | aMtarmuhUrta) aMtaHkoDA- aMtaH aMtarmuhUrta nAmakarma | sAgaropama kioDAkoDI sAgaropama sAgaropama 103-zeSa 20 koDAkoDI 2,000 | 2/7 ra/7 aMtarmuhUrta 109 pratyekanI 7 sAgaropama sAgaropama sAgaropama -palyopama asaMkhya 110-|traNa-4, 20 koDAkoDI 2,000varSa 2/7 27 aMtarmuhUrta 114 sthAvara sAgaropamAM sAgaropama sAgaropama -palyopama asaMkhya 115-|sthira, |10 koDAkoDI 1,000varSa | 2/7 | |1|7 aMtarmuhUrta 119 zubha, subhaga, sAgaropama sAgaropama sAgasusvara, -palyopama ropama Adeya asaMkhya koDI
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 $. uttaraprakRti utkRSTa utkRSTa tattvArthasthitibaMdha | abAdhA 120 yaza 121- sUkSma, 123 aparyApta, sAdhAraNa duHsvara, anAdeya, ayaz 130 uccagotra 124- asthira, 129 azubha, durbhAga, sAgaropama 131 nIcagotra 132- aMtarAya 5 136 uttaraprakRtimAM sthitibaMdha paMcasaMgraha karmaprakRti mate mate jaghanya jaghanya sthitibaMdha sthitibaMdha 10 koDAkoDI |1,000 varSa 8 muhUrta sAgaropama 18 koDAkoDI |1,800varSa 2/7 sAgaropama 20koDAkoDI |2,000 varSa 2/7 sAgaropama |sAga --palyopama |ropama asaMkhya 10 koDAkoDI |2,000 varSa 8 muhUrta |sAgaropama 20koDAkoDI |2,000 varSa| 2/7 sAgaropama 8 muhUrta aMtarmuhUrta |2/7 sAgaropama |sAgaropama |-palyopama asaMkhya 9/35 aMtarmuhUrta jaghanya abAdhA) |2/7 sAgaropama |sAgaropama - palyopama asaMkhya aMtarmuhUrta 8 muhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 30 koDAkoDI |3,000 varSa aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta sAgaropama kula 158 prakRti che. samyaktvamohanIya-mizramohanIya baMdhAtI nathI. 15 baMdhana nAmakarma ane 5 saMghAtanAmakarmano zarIra nAmakarmamAM samAveza karyo che. tethI ahIM 158-22=136 prakRti kahI che. tattvArtha-karmaprakRtimate ane paMcasaMgrahamate jJAnAvaraNa 5, darzanAvaraNa 4, sAtA, saMjvalana 4, puruSaveda, AyuSya 4, AhAraka 2,
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraprakRtimAM sthitibaMdha 351 deva 2, naraka 2, vaikriya 2, jina, yaza, uccagotra, aMtarAya 5 = 35 prakRtiono jaghanya sthitibaMdha samAna che. tattvArtha-karmaprakRtimate zeSa 101 prakRtiono jaghanya sthitibaMdha = sva sva vargano utkRSTa sthitibaMdha _palyopama mithyAtvamohanIyano utkRSTa sthitibaMdha asaMkhya vargo 9 che - jJAnAvaraNavarga, darzanAvaraNavarga, vedanIyavarga, darzanamohanIyavarga, kaSAyamohanIyavarga, nokaSAyamohanIyavarga, nAmavarga, gotravarga, aMtarAyavarga. paMcasaMgrahamate zeSa 101 prakRtiono jaghanya sthitibaMdha sva utkRSTa sthitibaMdha - mithyAtvamohanIyano utkRSTa sthitibaMdha tIrthaMkaranAmakarma, AhArakazarIranAmakarma ane AhArakaaMgopAMganAmakarmano jaghanya sthitibaMdha utkRSTa sthitibaMdha karatAM saMkhyAtaguNa nyUna che. cAra AyuSya, tIrthaMkara nAmakarma ane AhAraka 2 sivAyanI je prakRtino jeTalA koDAkoDI sAgaropama utkRSTa sthitibaMdha kahyo che, tenI teTalA so varSa utkRSTa abAdhA hoya. cAra AyuSyanI utkRSTa abAdhA svabhavano trIjo bhAga (1/3 pUrvakroDa varSa) che. tIrthaMkara nAmakarma, AhArakazarIranAmakarma ane AhArakaaMgopAMganAmakarmanI utkRSTa abAdhA aMtarmuhUrta che. badhI pravRtionI jaghanya abAdhA aMtarmuhUrta che. * Aja sudhI jaDa upara rAga ane jIva upara dveSa karavAnA dhaMdhA karyA. havethI jIva upara rAga (maitrI) ane jaDa upara dveSa (udAsInatA) karavAnuM zarU karIe.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 rasabaMdha - karmono vipAka eTale ke udaya eTale ke phaLa e ja rasa che. (sUtra8/22) phaLanI apekSAe karmo 4 prakAranA che - (1) kSetravipAkI (2) jIvavipAkI (3) bhavavipAkI ane (4) pudgavipAkI. (1) kSetravipAkI karmo - kSetra eTale AkAza eTale ke vigrahagati. temAM ja jeno udaya thAya te kSetravipAkI karmo. tenA 4 bheda che narakAnupUrvInAmakarma, tiryaMcAnupUrvInAmakarma, manuSyAnupUrvInAmakarma, devAnupUrvInAmakarma. (2) jIvavipAkI karmo - je karmo jIvane viSe ja potAnuM phaLa batAve te jIvavipAkI karyo. tenA 78 bheda che - *. | mULaprakRti bheda 1 jJAnAvaraNa 5 2 3 5 6 7 darzanAvaraNa 9 vedanIya mohanIya nAma gotra aMtarAya kula rasabaMdha 2 28 27 2 5 78 uttaraprakRti matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa, manaHparyavajJAnAvaraNa, kevaLajJAnAvaraNa cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa, nidrA 5 sAtAvedanIya, asAtAvedanIya darzanamohanIya 3, 16 kaSAya, 9 nokaSAya gati 4, jAti 5, vihAyogati 2, ucchvAsa, tIrthaMkaranAma, trasa 3, subhaga 4, sthAvara 3, durbhaga 4 uccagotra, nIcagotra dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya, vIryaMtarAya
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmonuM phaLa be rIte maLe che 353 jo ke kSetravipAkI, bhavipAkI ane pudgalavipAkI karmo paNa vAstavamAM jIvavipAkI ja che, kemake paraMparAe jIvane ja temanI asara thAya che, chatAM paNa kSetra-bhava-pudgala viSe mukhyapaNe temanA udayanI vivakSA karI hovAthI teo kramazaH kSetravipAkI, bhavipAkI, pudgalavipAkI kahevAya che. (3) bhavavipAkI karmo - je karmo naraka vagere bhavane viSe potAnuM phaLa batAve te bhavipAkI karyo. tenA 4 bheda che narakAyuSya, tiryaMcAyuSya, manuSyAyuSya ane devAyuSya. (4) pudgalavipAkI karmo - pudgala eTale zarIrarUpe pariNamela paramANuo. temanA viSe jeo potAnuM phaLa batAve te pudgalavipAkI karyo. temanA 36 bheda che. zarIra 5, aMgopAMga 3, saMghayaNa 6, saMsthAna 6, varNAdi 4, upaghAta, parAghAta, Atapa, udyota, agurulaghu, nirmANa, pratyeka, sAdhAraNa, sthira, asthira, zubha, azubha. * karmonuM phaLa be rIte maLe che - - (1) je rIte karmo baMdhAyA hoya te ja rIte temanuM phaLa maLe. dA.ta. baMdhAyela sAtAvedanIyakarmanuM sukharUpa phaLa maLe te. (2) je rIte karmo baMdhAyA hoya tenAthI anya rIte temanuM phaLa maLe, eTale ke karmono anya karmarUpe saMkrama thaI jAya ane pachI te anya karmarUpe temanuM phaLa maLe. dA.ta. baMdhAyela sAtAvedanIyakarmano asAtAvedanIyakarmamAM saMkrama thaI jAya ane pachI tenuM duHkharUpa phaLa maLe te. mULaprakRtiomAM paraspara saMkrama na thAya.
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 udvartanA, apavartanA eka mULa prakRtinI uttara pravRtiomAM paraspara saMkrama thAya. darzanamohanIya karmo ane cAritramohanIya karmono paraspara saMkrama na thAya. mizramohanIyano samyakvamohanIyamAM ane mithyAtvamohanIyamAM saMkrama thAya. samatvamohanIyano mithyAtvamohanIyamAM saMkrama thAya, mizramohanIyamAM saMkrama na thAya. mithyAtvamohanIyano samyakvamohanIyamAM ane mizramohanIyamAM saMkrama thAya. 4 AyuSya karmomAM paraspara saMkrama na thAya. * udvartanA - baMdhAtA karmonA sattAmAM rahelA sthiti ke rasa vadhAravA te udvartanA. apavartanA - sattAmAM rahelA karmonA sthiti ke rasa ghaTADavA te apavartanA. apavartanA badhA karmonI thAya. udvartanA AyuSya sivAyanA karmonI thAya. karmonuM phaLa temanA nAma pramANe maLe che. (sUtra-823) karmonuM phaLa maLyA pachI temanI nirjarA thAya che, eTale ke AtmA uparathI temano kSaya thAya che. (sUtra-8/24) nirjarAnuM vizeSa svarUpa AgaLa nirjarAtattvamAM (pAnA naM. 407 upara) batAvAze. | * jIvo pratye je kaThora bane che tenA pratye karmasattA kaThora bane che. te
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradezabaMdha 355 0 pradezabaMdha (1) (sUtra-825) jIva karmo bAMdhe tyAre sAmAnyathI kArpaNa vargaNAnA pugalone grahaNa kare che. pachI adhyavasAya vizeSathI temane jJAnAvaraNAdi karmo rUpe temanA nAma pramANe pariNamAve che. athavA, potAnA nAmamAM kAraNabhUta evA karmo baMdhAya che, kemake karmonA te te phaLa ApavAnA svabhAvane AdhAre temanA te te nAma paDe che. athavA, karmonuM kAraNa yoga che ane paraMparAe gati vagere paNa karmonA kAraNa che. tethI jemanuM kAraNa nAmakarma che evA karmo baMdhAya che. (2) jIva daze dizAmAM rahelA karmapudgalone potAnA badhA Atmapradezo vaDe grahaNa kare che. (3) jIva potAnA tIvra-madhyama-maMda evA mana-vacana-kAyAnA yogo vaDe karmayugalone grahaNa kare che. (4) jIva kArmaNavargaNAnA grahaNayogya sUkSma pudgalone grahaNa kare che, tenI pUrvenA bAdara pugalone grahaNa karato nathI. (5) jIva je AkAzapradezomAM rahelo hoya tyAM rahelA karmapulone te grahaNa kare che, anya AkAzapradezomAM rahelA karmapudgalone te grahaNa karato nathI. (6) jIva sthira karmapudgalone grahaNa kare che, gativALA karmayugalone grahaNa karato nathI. (7) badhA Atmapradezo upara badhI karmaprakRtionA pudgalo baMdhAya che.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa6 puNyakarma (8) dareka Atmapradeza upara anaMtAnaMta karmapudgalo baMdhAya che. A pradezabaMdha thayo. baMdhAyelA karmapulo prakAranA che - puNyakarma ane pApakarma. puNyakarma- je karmano udaya jIvane game te puNyakarma che. tenA 45 bheda che. te A pramANe (sUtra-8/26) mULaprakRti bheda uttaraprakRti vedanIya | 1 | satAvedanIya mohanIya | 4 |samyakvamohanIya, hAsya, rati, puruSaveda AyuSya | 2 divAyuSya, manuSyAyuSya nAme 37 manuSyagati, devagati, paMcendriyajAti, 5 zarIra, 3 aMgopAMga, paheluM saMghayaNa, paheluM saMsthAna, zubha varNAdi 4, manuSyAnupUrvI, devAnupUrvI, sukhagati, agurulaghu, parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, jina, trasa 10 gotra 1 |uccagotra kula | 45 svAdhyAyAdi mATe jarUra paDe to khUNAmAM bhIMta tarapha moDhu karIne besI zakAya, paNa temAM bIjAonI najara ApaNA tarapha paDavI joIe.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApakarma 3pa7 pApakarma- je karmano udaya jIvane na game te pApakarma che. tenA 81 bheda che. te A pramANe (sUtra-8/26) : mULaprakRti | bheda uttaraprakRti jJAnAvaraNIya | 5 |matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, avadhijJAnA varaNa, mana:paryavajJAnAvaraNa, kevaLajJAnAvaraNa. darzanAvaraNa | 9 |cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, avadhi darzanAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa , nidrA 5 vedanIya mohanIya | 1 |asatAvedanIya _| 24 mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, 16 kaSAya, zoka, arati, bhaya, jugupsA, napuMsakaveda, strIveda AyuSya 2 |tiryaMcAyuSya, narakAyuSya nAma 34 nirakagati, tiryaMcagati, pahelI 4 jAti, chellA 5 saMghayaNa, chellA 5 saMsthAna, azubha varNAdi 4, narakAnupUrvI, tiryaMcAnupUrvI, kukhagati, upaghAta, sthAvara 10 gotra aMtarAya 1 nIcagotra 5 |dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogavaMtarAya, vIryaMtarAya kula 81.
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 puNyakarma-pApakarma aMge be matomAM bheda pUrve pAnA naM. 262-263 upara puNyakarmanA 42 bheda ane pApakarmanA 82 bheda kahyA che te karmagraMtha, karmaprakRti vagerenA mate jANavA. ahIM puNyakarmanA 45 bheda ane pApakarmanA 81 bheda kahyA che. te tattvArtha mate jANavA. banne matomAM bheda A pramANe che(1) karmagraMtha, karmaprakRti mate mohanIyanI badhI pravRtio pApaprakRtio che. tattvArtha mate sabhyatvamohanIya, hAsya, rati, puruSaveda, mohanIyanI A cAra prakRtio puNyaprakRtio che ane bAkInI 24 prakRtio pApaprakRtio che. (2) karmagraMtha, karmaprakRtimate tiryaMcAyuSya puNyaprakRti che. tattvArtha mate tiryaMcAyuSya pApaprakRti che. pUrve pAnA naM. 262-263 upara puNyakarma - pApakarmanA bheda baMdhanI apekSAe kahyA hovAthI temAM samyakvamohanIyamizramohanIyanI gaNatrI karI nathI. ahIM puNyakarma-pApakarmanA bheda udayanI apekSAe kahyA hovAthI temAM samyakvamohanIya-mizramohanIyanI gaNatrI karI che. * tophAnI chokarAne tophAna karyA vinA cena na paDe. ArAdhakane ArAdhanA karyA vinA cena na paDe. * paisA, pANI, bhojana vagereno veDaphATa ApaNane gamato nathI, paNa samayanA veDaphATano ApaNane aNagamo kharo ? * kaSTa pote svIkAre ane iSTa bIjAne Ape te ja sAcA saMta.
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( saMvaratatva za saMvara - 42 prakAranA Asravano nirodha e saMvara che. AtmAmAM AvatA karmo jenAthI aTake te saMvara che. (sUtra-91) tenA pa7 bheda che - (sUtra-2) | gupti samiti yatidharma anuprekSA (bhAvanA)| 12 pariSahajaya | cAritra 22 - 5 57 tapathI paNa saMvara thAya che. (sUtra 9/3) teno samAveza yatidharmamAM thato hovAthI tenI judI gaNatarI karI nathI. (A) guti - Agama anusAra mana-vacana-kAyAnA yogono nigraha karavo te gupti. tenA traNa bheda che - (sUtra-94) 1) kAyamurti- kAyAne azubha pravRttithI rokavI ane zubha pravRttimAM pravartAvavI te kAyagupti. sUvuM, besavuM, UThavuM, cAlavuM, levuM, mUkavuM vageremAM kAyAne jayaNApUrvaka pravartAvavI te kAyagupti. 2) vacanagumi - sAvadya vacanono tyAga karI muhapattinA upayogapUrvaka niravaghavacana bolavA te vacanagupti. mAMgavuM, pUchavuM,
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 samiti javAba Apavo vageremAM vANIne jayaNApUrvaka pravartAvavI te vacanagupti athavA mauna rahevuM te vacanaguti. 3) managupti - manane azubha vicArothI rokavuM ane zubhamAM pravartAvavuM te managupti, athavA zubha ane azubha evA saMkalpono nirodha te managuti. (B) samiti - sarvajJa bhagavAne kahelA Agama anusAra pravRtti karavI te samiti. tenA 5 bheda che - (sUtra-9/5) 1) IryAsamiti - jarUrI kArya Ave tyAre jIvonI rakSA mATe gADAnI dhUsarI jeTalI bhUmine joIne upayogapUrvaka cAlavuM te iryAsamiti. 2) bhASAsamiti - muhapattinA upayogapUrvaka hitakArI, parimita, saMdeharahita ane niravadyavacana bolavA te bhASAsamiti. sAvaghavacana eTale jenAthI pApa lAge tevA vacana, jevA ke AdezanA vacana, asatya vacana, AraMbhanI anumodanAnA vacana ane ja-kArapUrvakanA vacana. sAvaghavacanathI viparIta vacana te niravadya vacana. 3) eSaNA samiti - gaveSaraiSaNA, praharaiSaNA ane grAmaiSaNAnA 47 doSothI rahita AhAra, pANI, vastra, pAtrA vagere lAvavA ane vAparavA te eSaNAsamiti. 4) AdAnanikSepasamiti - vastu letA-mUkatA jovuM tathA pramArjavuM te AdAnanikSepasamiti. 5) pAriSThApanikAsamiti - maLa, mUtra, zleSma, kapha, ghUMka, azuddha AhAra-pANI vagereno jaMturahita jagyAe vidhipUrvaka tyAga karavo te pAriSThApanikAsamiti. (C) dharma - naraka vagere durgatimAM paDatA jIvone bacAve te dharma.
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma, kSamA, krodhano nigraha karavAnA upAyo 361 te 10 prakAre che. tene yatidharma paNa kahevAya che. te A pramANe che - (sUtra-9/6) 1) kSamA - krodhano nigraha karavo te kSamA. krodhano nigraha karavAnA upAyo - (1) krodhanuM nimitta potAnAmAM che ke nahIM te vicAravuM. bIjI vyakti ApaNA je doSo bole ke jenAthI ApaNane gusso Ave te krodhanuM nimitta. te doSo jo ApaNAmAM hoya to vicAravuM ke 'A vyakti khoTuM nathI bolatI, sAcuM ja bole che.' ema vicArI kSamA rAkhavI. te doSo jo ApaNAmAM na hoya to vicAravuM ke 'A doSo mArAmAM nathI. A vyakti ajJAnathI AvuM bole che.' Ama vicArI kSamA rAkhavI. (2) krodhanA doSo vicAravA. krodhathI dveSa thAya, guru vagerenI AzAtanA thAya, smRtino bhraMza thAya, vratano lopa thAya vagere. krodhanA AvA doSo vicArI kSamA rAkhavI. (3) sAmI vyaktinA bALasvabhAvanI vicAraNA karavI. sAmI vyakti parokSamAM (bIjAnI sAme) niMdA karatI hoya to ema vicAravuM ke 'mArI sAme to mArI niMdA nathI karatI ne !' sAmI vyakti sAme niMdA karatI hoya to ema vicAravuM ke 'mane mAratI to nathI ne!' sAmI vyakti mAratI hoya to ema vicAravuM ke 'mane mArI to nathI nAkhatI ne !' sAmI vyakti mArI nAMkhatI hoya to ema vicAravuM ke 'mane dharmathI bhraSTa to nathI karatI ne !' Ama sAmI vyaktinA bALasvabhAvanI ane potAnA lAbhanI vicAraNA karI gusso na karavo.
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 mArdava, ATha prakAranA mada (4) potAnA karmanA udayane vicAravo. 'sAmI vyakti je pratikULa varte che temAM te to mAtra nimitta che, kharo doSa to mArA karmono che.' Ama vicArI kSamA rAkhavI. (5) kSamAnA guNo vicAravA. svasthatA, krodha nimittaka karmabaMdha ane prAyazcittano abhAva, samAdhi, prasannatA vagere kSamAnA guNo vicArI kSamA rAkhavI. 2) mArdava - mArdava eTale mRdutA, namratA, mAnano abhAva, pUjyo Ave tyAre UbhA thavuM - Asana ApavuM - aMjila joDavI vagere. mAnanA 8 sthAna che. (1) jAtimada - pitAno vaMza te jAti. tenuM mAna te jAtimada. (2) kuLamada - mAtAno vaMza te kuLa. tenuM mAna te kuLamada. (3) rUpamada - sArA rUpanuM mAna te rUpamada. (4) aizvaryamada - dhana-dhAnya vagerenI saMpatti te aizvarya. tenuM mAna te aizvaryamada. (5) vijJAnamada - 4 prakAranI buddhinuM mAna te vijJAnamada. buddhinA cAra prakAra che (i) autpAtikI - pUrve kyAreya nahIM joyelI, nahIM sAMbhaLelI vastu viSe kAryaprasaMge svAbhAvika rIte ekAeka utpanna thatI buddhi te autpAtikI buddhi. dA.ta. rohakanI buddhi. - (ii) vaiyikI - guru vagereno vinaya karIne utpanna thatI buddhi te vainayikI buddhi. (iii) kArmikI - kArya karatA karatA utpanna thatI buddhi te kArmikI buddhi.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arjava, zauca, satya, saMyama 363 (i) pAriNAmikI - pUrvAparanA anubhavathI athavA vayanA paripAka vagerethI utpanna thatI buddhi te pAriNAmikI buddhi. dA.ta. abhayakumAranI buddhi. (6) zratamada - zruta eTale bhagavAne kahela Agama. te bhaNyA pachI tenuM mAna kare te zratamada. (7) lAbhamada - rAjA, mitra, nokara, svajano vagere pAsethI satkArasanmAna vagere viziSTa phaLanI prApti thavI te lAbha. lAbhanuM mAna te lAbhamada. (8) vIryamada - vIAMtarAya karmanA kSayopazamathI pragaTa thatuM baLa te vIrya. tenuM mAna te vIryamada. A ATha madasthAnono nigraha karavo te mArdava. 3) Arjava - Arjava eTale mAyAno abhAva, saraLatA, bhAvanI vizuddhi, visaMvAdano abhAva. 4) zauca - zauca eTale lobhano abhAva. 5) satya - kaThoratA vinAnuM, cADI nahIM khAnAruM, asabhyatA vinAnuM, capaLatA vinAnuM, saMdeha vinAnuM, spaSTa, udAratAvALuM, gAmaLIyuM nahIM, vivakSita padArthane kahenAruM, laMbANa vinAnuM, rAga-dveSa vinAnuM, sUtranA mArgane anusArI arthavALu, prastuta arthavALu, mAyArahita, deza-kALane ucita, niravadya, jinazAsanamAM anujJA apAyela, prayatnapUrvakanuM, parimita evuM - yAcanA karavAnuM, pUchavAnuM, javAba ApavAnuM vagere vacana te satya. 6) saMyama - mana-vacana-kAyAnA yogono nigraha karavo te saMyama. tenA 17 bheda che -
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 on - saMyamanA 17 prakAra 5 mahAvrata, 5 Indriyono nigraha, 4 kaSAyono vijaya ane 3 daMDanI nivRtti. 3 daMDa-mana-vacana-kAyAnI azubha pravRttio. athavA bIjI rIte 17 prakAranuM saMyama A pramANe che - (1) pRthvIkAyikasaMyama - mana-vacana-kAyAthI karaNa-karAvaNaanumodana bhedathI pRthvIkAya jIvonA saMghaTTA-paritApa-vadhano tyAga te pRthvIkAyikasaMyama. (2) apukAyikasaMyama - mana-vacana-kAyAthI karaNa-karAvaNaanumodana bhedathI apakAya jIvonA saMghaTTA-paritApa-vadhano tyAga te aprakAyikasaMyama. (3) tejaskAyikasaMyama - mana-vacana-kAyAthI karaNa-karAvaNaanumodana bhedathI teukAya jIvonA saMghaTTA-paritApa-vadhano tyAga te tejaskAyikasaMyama. (4vAyukAyikasaMyama - mana-vacana-kAyAthI karaNa-karAvaNaanumodana bhedathI vAyukAya jIvonA saMghaTTA-paritApa-vadhano tyAga te vAyukAyikasaMyama. (5) vanaspatikAyikasaMyama - mana-vacana-kAyAthI karaNa-karAvaNaanumodana bhedathI vanaspatikAya jIvonA saMghaTTA-paritApa-vadhano tyAga te vanaspatikAyikasaMyama. (6) beIndriyasaMyama - mana-vacana-kAyAthI karaNa-karAvaNaanumodana bhedathI beIndriya jIvonA saMghaTTA-paritApa-vadhano tyAga te beIndriyasaMyama. (7) teIndriyasaMyama - mana-vacana-kAyAthI karaNa-karAvaNa-anumodana bhedathI te Indriya jIvonA saMghaTTA-paritApa-vadhano tyAga te teIndriyasaMyama.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyamanA 17 prakAra 365 (8) caurindriyasaMyama - mana-vacana-kAyAthI karaNa-karAvaNaanumodana bhedathI caurindriya jIvonA saMghaTTA-paritApa-vadhano tyAga te caurindriyasaMyama. (9) paMcendriyasaMyama - mana-vacana-kAyAthI karaNa-karAvaNa-anumodana bhedathI paMcendriya jIvonA saMghaTTA-paritApa-vadhano tyAga te paMcendriyasaMyama. (10) prekSyasaMyama - cakSuthI bIja, jaMtu, vanaspati rahita bhUmi joIne pachI UbhA rahevuM, besavuM, sUvuM vagere te prekSmasaMyama. (11) upezyasaMyama - sAdhuone zAstramAM kahela kriyAomAM pravartAvavA ane potAnI (saMsAranI) kriyAomAM nahIM pravartatA gRhastho pratye udAsInatA rAkhavI te upekSyasaMyama. (12) apahatyasaMyama - nirupayogI vastra, azuddha AhAra vagerene vidhipUrvaka paraThavavA te apahatyasaMyama. (13) prasRjyasaMyama - joyelI bhUmi upara pramArjIne besavuM, UThavuM vagere, eka bhUmimAMthI bIjI bhUmimAM jatA ke asthaDila bhUmimAMthI spaMDila bhUmimAM jatA paga pramArjavA te pramUjyasaMyama. (14) kAyasaMyama - doDavuM-kUdavuM vagerenI nivRtti ane zubhakriyAomAM pravRtti te kAyasaMyama. (15) vAkasaMyama - hiMsaka-kaThora vagere vacano na bolavA ane zubhavacano bolavA te vAsaMyama. (16) manasaMyama - droha-abhimAna-IrSyA vagere na karavA ane dharmadhyAna vageremAM pravRtti karavI te manasaMyama. (17) upakaraNasaMyama - upakaraNasaMyama eTale ajIvakAyanuM saMyama. ajIvakAya eTale pustaka vagere. jayAre puruSo grahaNa karavAnI ane
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 tapa, bAhyatapa, anazana dhAraNa karavAnI zaktivALA hatA tyAre pustakonuM prayojana na hatuM. duHSamakALanA prabhAvathI grahaNa karavAnI ane dhAraNa karavAnI zakti ghaTavAthI pustakanI anujJA che. Ama kALanI apekSAe asaMyama ke saMyama jANavA. 7) tapa - icchAno nirodha karavo te tapa. te be prakAre che - (1) bAhyatapa ane (2) atyaMtaratapa (1) bAhyatapa - bAhya zarIra-indriyo vagere upara jenI asara thAya te bAhyatapa, athavA lokomAM paNa jenI tapa tarIke gaNatarI thAya te bAhyatapa, athavA loko jANI zake evo tapa te bAhyatapa. tenA 6 prakAra che - (sUtra-9/19) (i) anazana - vidhipUrvaka AhArano tyAga karavo te anazana. te be prakAre che - (a) itvarakarthika anazana - alpakALa mATe azanAdino tyAga te itvarakathika anazana. dA.ta. navakArazI, ekAsaNuM, upavAsa vagere 6 mAsa sudhIno tapa te. (b) yAvatkathika anazana - jIvananA aMta sudhI azanAdino tyAga te yAvatkathika anazana. te traNa prakAre che - (1) pAdapopagamana anazana - cAre prakAranA AhAranA paccakkhANa karIne vRkSanI jema halana-calana karyA vinA, zubhadhyAnapUrvaka prANo jAya tyAM sudhI paDyA rahevuM te pAdapopagamana anazana. te be prakAre che - (i) savyAghAta - rogathI mahAvedanA thavAthI vidyamAna evA AyuSyanuM paNa je upakramaNa karAya te savyAghAta pAdapopagamana anazana. (ii) nirvyAghAta - cAritra lIdhA pachI chellI avasthAmAM je karAya te nirvyAdhAta pAdapopagamana anazana.
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ UNodarI 367 (2) IMginImaraNa anazana - cAritra lIdhA pachI chellI avasthAmAM cAre AhAranA paccakhkhANa karI nakkI karela dezamAM saMkrama karato ane ceSTA karato sAdhu je prANa choDe te iMginImaraNa anazana. (3) bhaktaparijJA anazana - gacchamAM rahela sAdhu aMte trividha ke caturvidha AhAranA paccakhkhANa karIne, mRdu saMthArA upara saMthArIne, zarIra vagere upakaraNonuM mamatva choDIne, pote navakAra gaNato ke bIjA sAdhu pAsethI navakAra sAMbhaLato, paDakhA pheravato, samAdhipUrvaka kALa kare te bhaktaparijJA anazana. (i) UNodarI - bhUkha karatA ochuM bhojana karavuM te UNodarI. puruSano AhAra 32 koLIyAno che. ahIM mukhane vikRta karyA vinA je mukhamAM pravezI zake te 1 koLiyAnuM pramANa jANavuM. UNodarInA 5 bheda che - (1) alpAhAra UNodarI - 1 koLIyAthI 8 koLIyA sudhI vAparavA te. 1 koLIyo vAparavo te jaghanya alpAhAra UNodarI. 8 koLIyA vAparavA te utkRSTa alpAhAra UNodarI. 2 thI 7 koLIyA vAparavA te madhyama alpAhAra UNodarI. . (2) upAdhu UNodarI - 9 koLIyAthI 12 koLIyA sudhI vAparavA te. 9 koLIyA vAparavA te jaghanya upAdha UNodarI. 12 koLIyA vAparavA te utkRSTa upAdha UNodarI. 10-11 koLIyA vAparavA te madhyama upAdha UNodarI. (3) bhAgadvaya UNodarI - 13 koLIyAthI 16 koLIyA sudhI vAparavA te. 13 koLIyA vAparavA te jaghanya bhAgadvaya UNodarI. 16 koLIyA vAparavA te utkRSTa bhAgadvaya UNodarI. 14-15 koLIyA vAparavA te madhyama bhAgadvaya UNodarI.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 vRttiparisaMkhyAna (4) pramANaprApta UNodarI - 17 koLIyAthI 24 koLIyA sudhI vAparavA te. 17 koLIyA vAparavA te jaghanya pramANaprApta UNodarI. 24 koLIyA vAparavA te utkRSTa pramANaprApta UNodarI. 18 thI 23 koLIyA vAparavA te madhyama pramANaprApta UNodarI. (5) kiMcidUna UNodarI - 25 koLIyAthI 31 koLiyA sudhI vAparavA te. 25 koLIyA vAparavA te jaghanya kiMcidUna UNodarI. 31 koLIyA vAparavA te utkRSTa kiMcidUna UNodarI. 26 thI 30 koLIyA vAparavA te madhyama kiMcidUna UNodarI. strIno AhAra 28 koLIyA che. eTale 5 prakAranI UNodarImAM te pramANe koLiyA jANavA. (iii) vRttiparisaMkhyAna - gocarImAM datti-bhikSA vagerenA abhigrahane dhAraNa karavA temaja dravya-kSetra-kALa-bhAvathI abhigrahone dhAraNa karavA te vRttiparisaMkhyAna. dravyathI abhigraha - amuka dravya ja vAparavA, bIjA nahIM. kSetrathI abhigraha - eka paga DahelInI aMdara rAkhIne ane eka paga DahelInI bahAra rAkhIne vahorAve to ja vahoravuM vagere. kALathI abhigraha - badhA bhikSAcaro pAchA pharI gayA hoya tyAre je maLe te vahoravuM vagere. bhAvathI abhigraha - hasato ke raDato ke beDIthI baMdhAyelo dAtA vahorAve to vahoravuM vagere. (iv) rasatyAga 4 mahAvigaIono saMpUrNa tyAga karavo, 6 vigaIono yathAzakti tyAga karavo, virasa-rUkSa bhojana vagerenA abhigraho karavA te rasatyAga.
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasatyAga 369 jenAthI AtmAne vikAra thAya te vigaI. athavA je AtmAne durgatimAM laI jAya te vigaI. 4 mahAvigaI - (1) mAM - dArU. te be prakAre che - (i) kASThano - vanaspatino (i) piSTano - loTano (2) mAMsa - te 3 prakAre che - (i) jalacaranuM, (i) sthalacaranuM, (i) khecaranuM. (3) madha - te 3 prakAre che - (1) kutiyA (jaMgalamAM utpanna thatA sudra jaMtuo)nuM (i) mAkhIonuM (i) bhamarIonuM (4) mAkhaNa - te 4 prakAre che - (i) gAyanuM, (i) bheMsanuM, (i) bakarInuM, (iv) gheTInuM. 6 vigaI - (1) dUdha - te 5 prakAre che - (i) gAyanuM, (i) bhesanuM, (i) bakarInuM, (v) gheTInuM, (v) UMTaDInuM.* (2) dahIM - tenA 4 prakAra che - (i) gAyanuM, (i) bhesanuM, (i) bakarInuM, (iv) gheTInuM. * UMTaDInA dUdhamAMthI dahIM, mAkhaNa ane ghI na thAya.
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 viviphatazayyAsanatA (3) ghI - tenA 4 prakAra che -- (i) gAyanuM, (i) bhesanuM, (i) bakarInuM, (iv) gheTInuM. (4) goLa - tenA 2 prakAra che - (i) drava (pravAhI) goLa, (i) piMDa (ghanI goLa. (5) tela - tenA 4 prakAra che - (i) talanuM, (i) sarasavanuM, (i) aLasInuM, (iv) kasuMbInA ghAsanuM. (6) avagAhima (kaDA) vigaI-pakavAna vagere. tenA be prakAra che - (1) ghImAM taLeluM, (2) telamAM taLeluM. cAre mahAvigaIomAM sarakhA varNavALA asaMkhya jIvo utpanna thAya che. mAMsamAM nigodanA anaMta jIvonI utpatti che. vaLI mahAvigaIo bahu vikAra karanArI che. mATe mahAvigaIono sarvathA tyAga karavo. vigaIo vikAra karanArI hovAthI temano paNa yathAzakti tyAga karavo. () viviktazayyAsanatA - strI-pazu-napuMsaka rahita, ekAMtavALA, zUnyagRha, devakula, sabhA, parvatanI guphA vagere sthAnomAM indriyo, kaSAyo ane mana-vacana-kAyAnuM niyaMtraNa karIne rahevArUpa saMlInatA te viviktazayyAsanatA. IndriyasaMlinatA - indriyonA viSayomAM rAga-dveSa na karavA te. kaSAyasaMlinatA - udayamAM nahIM AvelA kaSAyono nirodha karavo ane udayamAM AvelA kaSAyone niSphaLa karavA te. manasaMlinatA - akuzaLa manano virodha karavo, kuzaLa mananI udIraNA karavI te.
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyaphaleza, atyaMtara tapa 371 vacanasaMlinatA - akuzaLa vacanano nirodha karavo, kuzaLa vacananI udIraNA karavI te. kAyasaMlinatA - kArya vinA nizcala AsanamAM rahevuM, kArya Ave tyAre kAyAne jayaNApUrvaka pravartAvavI te. (vi) kAyakleza - kAyAne vivekapUrvaka kaSTa ApavuM te kAyakleza. te aneka prakAre che - kAussagnamAM UbhA rahevuM, vIrAsana-utkaTukAsanaeka paDakhe sUvuM - daMDanI jema sIdhA sUvuM, AtApanA levI, ThaMDImAM oDhavuM nahIM vagere. cha prakAranA bAhyatapathI niHsaMgapaNuM, zarIranI laghutA, indriyono vijaya, saMyamanI rakSA ane karmanirjarA thAya che. (2) atyaMtaratA - loko jANI na zake evo tapa te atyaMtaratA. lokomAM jenI gaNatarI tapa tarIke nathI thatI evo tapa te atyaMtara tA. tenA cha bheda che - (sUtra-9/20,921) | (i) prAyazcitta - lAgelA aticArone guru samakSa pragaTa karIne temano daMDa levo ane tene vahana karI Apavo te. tenA 9 bheda che - (sUtra-9/22) (1) Alocana - lAgelA aticAro gurune jaNAvavA te. keTalAka aticAro evA hoya che, je gurune jaNAvavA mAtrathI zuddha thaI jAya che. (2) pratikramaNa - lAgelA aticAronuM micchAmi dukkaDuM devuM te. keTalAka aticAro evA hoya che je micchAmi dukkaDaM devA mAtrathI zuddha thaI jAya che. . (3) tadubhaya - lAgelA aticAro pahelA gurune jaNAvavA ane pachI gurunA kahyA mujaba tenuM micchAmi dukkaDaM devuM te. keTalAka aticAro A rIte zuddha thAya che.
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava prakAranA prAyazcitta (4) viveka - upayogavALA gItArthe pahelA grahaNa karela anna, pANI, upakaraNo vagere pachIthI azuddha che evuM jaNAtA temano tyAga karavo te. temAM lAgela aticAra te ja rIte zuddha thAya che. 372 (5) vyutsarga - vyutsarga eTale kAussagga. kAussagga eTale praNidhAnapUrvaka mana-vacana-kAyAnA vyApArano tyAga. keTalAka aticAro kAussagga karavAthI zuddha thAya che. dA.ta. azuddha anna-pANI-upakaraNa vagere paraThavyA pachI, gamanAgamana pachI, vihAra pachI, zruta bhaNatI vakhate, sAvagha svapra joyA pachI, nadI UtaryA pachI, spaMDila-mAtru paraThavyA pachI kAussagga karavo. te te kriyAomAM lAgela aticAronI zuddhi te kAussaggathI thAya che. (6) tapa - bAhya anazana vagere tapa ane prakIrNaka tapa karavo te. keTalAka aticAronI zuddhi tapathI thAya che. (7) cheda - mahAvratonuM AropaNa karyA pachInA cAritraparyAyamAMthI divasa, pakSa, mAsa, varSano cheda karavo te. tapa karavA asamartha, tapanI zraddhA nahIM karanAro, tapathI jenuM damana zakya nathI evA atipariNAmI sAdhunA aticAronI zuddhi A prAyazcittathI thAya che. (8) parihAra - parihAra prAyazcitta pAmela sAdhunI sAthe bIjA sAdhuo eka mAsathI cha mAsa sudhI vaMdana, vAtacIta, anna-pANI ApavA vagere kriyAono tyAga kare. tyAra pachI tene mUla prAyazcitta apAya che, eTale ke pharIthI mahAvratonuM AropaNa karAya che. saMkalpapUrvakano prANAtipAta, darpathI maithuna sevavuM, utkRSTa mRSAvAda bolavuM vagere aticAro sevanArA sAdhunA aticAro A prAyazcittathI zuddha thAya che. anya graMthomAM parihAra prAyazcittanA sthAne mUla prAyazcitta kahela che.
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinaya 373 (9) upasthApanaU - tenA be prakAra che - (i) anavasthApya - kahelo tapa jyAM sudhI na karAya tyAM sudhI pharI vratomAM ke liMgamAM na sthapAya te anavasthApya prAyazcitta. te pUrNa thayA pachI pharI cAritra apAya. sAdharmika ke anya dharmonI corI, hAthathI mAravuM vagere akArya karanAranA aticAra A prAyazcittathI zuddha thAya che. (ii) *pAraMcika - mahAsattvasALI AcAryone jadhanyathI cha mahinAthI laI utkRSTathI 12 varSa sudhI apragaTa liMga dhAraNa karavApUrvaka, jinakalpa samAna AcArapUrvaka bahAra rahI vipula tapa na kare tyAMsudhI pharI vratomAM ke liMgamAM na sthapAya te pAraMcika prAyazcitta. te e rIte ja aticAronA pArane pAme mATe tene pAraMcika prAyazcitta kahevAya che. te pUrNa thayA pachI pharI cAritra apAya che. svaliMgI sAdhvIne ke rAjarANIne sevanArA, sAdhuno ke rAjAno vadha karanArA, duSTa, mUDha, parasparakaraNa vagere karanArane pAraMcika prAyazcitta apAya che. deza, kALa, zakti, saMghayaNa, saMyamavirAdhanA, kAya (pRthvIkAya vagere)-indriyajAti (ekendriya vagere)-guNa (rAga, dveSa, moha)nI utkaTatA vagerene AzrayIne A nava prakAranuM prAyazcitta yathAyogya rIte apAya che ane AcarAya che. (ii) vinaya - jenAthI 8 prakAranA karmo dUra thAya te vinaya. tenA 4 bheda che - (sUtra-9/23) (1) jJAnavinaya - jJAnanA bhakti, bahumAna, zraddhA vagere te jJAnavinaya. tenA 5 bheda che - (1) matijJAnavinaya (2) zrutajJAna anyatra prAyazcittanA dasa prakAra batAvyA che. temAM navamuM anavasthApyaprAyazcitta ane dasamuM pArAMcita prAyazcitta kahyuM che. anyatra Ane pArAMcita kahyuM che.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 jJAnavinaya vinaya (3) avadhijJAnavinaya (4) mana paryavajJAnavinaya (5) kevaLajJAnavinaya. zrutajJAnavinayamAM kALa, vinaya, bahumAna, upadhAna vagere 8 prakArano jJAnAcAra jANavo. 8 prakArano jJAnAcAra - (1) kALa - aMgapraviSTa vagere sUtrono je kALe svAdhyAya kahyo hoya, te kALe ja svAdhyAya karavo te. bIjA kALe temano svAdhyAya karavAthI vighna AvavAno saMbhava che. (2) vinaya - jJAna, jJAnI ane jJAnanA sAdhano (pustaka) vagerenI bhakti karavI che. dA.ta. Asana ApavuM, AjJA mAMgIne bhaNavuM vagere. (3) bahumAna - aMdaranI prIti (cittaprasannatA pUrvaka bhaNavuM te. (4) upadhAna - je sUtra, adhyayana, uddezA vagereno je tapa kahyo hoya te tapa karavApUrvaka te sUtra vagere bhaNavuM te. (5) anilava - abhimAnane vaza thaI potAnI laghutAnI bIkathI jJAnadAtA guru ke zrutano apalApa (chUpAvavuM) na karavo te. (6) (7) (8) vyaMjana, artha, tadubhaya - vyaMjana akSaro. artha = abhidheya. tadubhaya akSaro ane artha. barAbara upayogapUrvaka sUtra, artha ane taMdubhaya bolavA te. (2) darzanavinaya - jinezvara prarUpita dharma, AcArya, upAdhyAya, vira, kula, gaNa, saMgha, sAdhu, sAMbhogikanA anAzAtanA, bhakti, bahumAna, varNavAda karavA te, 8 prakArano darzanAcAra, prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA, Astikya, te darzanavinaya. 8 prakArano darzanAcAra - (1) niHzaMkitapaNuM - dharmamAM zaMkA na karavI te.
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanavinaya, cAritravinaya, aupacArikavinaya 375 (2) niSkAMkSitapaNuM - anya dharmanI icchA na karavI te. (3) nirvicikitsA - dharmanA phaLamAM zaMkA na karavI te. (4) amUDhadeSTi - kutIrthikonA tapa, vidyA, atizaya vagere Rddhi jovA chatA muMjhAvuM nahIM te. (5) upabRhaNA - sAdharmikonA guNonI anumodanA karavI te. (9) sthirIkaraNa - jainadharmamAM sIdAtA jIvone jaina dharmamAM sthira karavA te. (7) vAtsalya - sAdharmikane bhojana, vastra vagerenuM sanmAnapUrvaka dAna karavuM te. (8) prabhAvanA - dharmakathA, prativAdIno jaya, duSkara tapArAdhanA vagerethI jainadharmanI prabhAvanA karavI te. (3) cAritravinaya - cAritranA svarUpanI zraddhA karavI, vidhipUrvaka tenuM AcaraNa karavuM ane prarUpaNA karavI, 8 prakArano cAritrAcAra te cAritravinaya. tenA 5 bheda che - (1) sAmAyikavinaya (2) chedo pasthApanIyavinaya (3) parihAravizuddhivinaya (4) sUkSmasaMparAyavinaya (5) yathAkhyAtavinaya. pAMca prakAranuM cAritra AgaLa (pAnA naM. 404-406 upara) batAvAze. 8prakArano cAritrAcAra - cittanI svasthatApUrvaka mana-vacana-kAyAnA vyApArathI pAMca samiti ane traNa gutinuM pAlana karavuM te. (4) aupacArikavinaya - upacAra eTale zraddhApUrvakanI kriyArUpa vyavahAra. taduMrUpa vinaya te aupacArikavinaya. tenA aneka prakAra che. dA.ta. samyagdarzana-jJAna-cAritra vagere guNothI adhika evA sAdhu bhagavaMto Ave to UbhA thavuM, temane Asana ApavuM, vaMdana karavA, jAya tyAre vaLAvA javuM vagere.
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 vaiyAvacca (i) vaiyAvacca - AcArya vagerenA kAryomAM vyagratA te vaiyAvacca. AcArya vagerenI bhakti-sevA karavI te vaiyAvacca. tenA 10 bheda che - (sUtra-924) (1) AcAryanI vaiyAvacca - svayaM AcArone Acare ane bIjA pAse AcAronuM AcaraNa karAve te AcArya. te pAMca prakAranA che - ) pravrAjaka AcArya - sAmAyika ane vratonuM AropaNa kare te pravrAjakAcArya. (i) digAcArya - sacitta-acitta-mizra vastunI anujJA Ape te digAcArya. (i) zrutauddezAcArya - zrata eTale Agama. teno uddezo Ape te zratauddezAcArya. () zrutasamudzAcArya - AgamanA samudeza ane anujJA Ape te zrutasamuddedAcArya. (v) AmnAyArthavAcakAcArya-AmnAya eTale Agama. teno utsargaapavAdarUpa artha kahe te AmnAyAWvAcakAcArya. (2) upAdhyAyanI vaiyAvacca - jenI pAsethI AcArano vinaya ane svAdhyAya zikhAya te upAdhyAya. saMgraha-upagrahanA anugraha mATe jene sevAya te upAdhyAya. saMgraha=vastra-pAtrA ApavA te. upagraha= anna, pANI, auSadha ApavA te. sAdhunA be saMgraha che - AcArya, upAdhyAya sAdhvInA traNa saMgraha che - AcArya, upAdhyAya, pravartinI pravartinI - jeNe nizItha, kalpa, vyavahArane sAMbhaLIne grahaNa karyA
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAya 377 hoya, je sAdhvIone sacitta-acitta-mizra vastunI anujJA Ape, svayaM mokSa mATe pravarte ane anya sAdhvIone sAraNA vagere vaDe mokSamArgamAM pravartAve te pravartinI. (3) tapasvInI vaiyAvacca - 4 upavAsathI 6 mAsanA upavAsa sudhIno vikRSTa tapa kare te tapasvI. (4) zaikSakanI vaiyAvacca - jenI navI dIkSA thaI hoya te zikSaka. (5) glAnanI vaiyAvacca - glAna eTale rogI. (6) gaNanI vaiyAvacca - eka zrutasthaviranI paraMparA te gaNa. (7) kulanI vaiyAvacca - eka AcAryanI paraMparA te kula. (8) saMghanI vaiyAvacca - sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAno samudAya te saMgha. (9) sAdhunI vaiyAvacca - je pAMca mahAvratane dhAraNa kare ane mokSamArgane sAthe te sAdhu. (10) sAMbhogikanI vaiyAvacca - jemanI sAthe bAra prakArano saMbhoga (levaDa-devaDa) thAya tevA eka ja sAmAcArInuM AcaraNa karanArA anya gaNanA sAdhu te sAMbhogika. bAra prakArano saMbhoga A pramANe che - azana, pAna, khAdima, svAdima, vastra, pAtrA, kAmaLI, rajoharaNa, soya, astro, nakha kApavAnuM sAdhana ane kAnano mela kADhavAnuM sAdhana. AcArya vagere dazanI anna-pANI-vastra-pAtrA-upAzraya-pITha-phalakasaMthAro-auSadha vagere dharmasAdhano vaDe ane jaMgala vagere saMkaTomAM rakSaNa karavA vaDe sevA karavI te vaiyAvacca. () svAdhyAya - tenA 5 bheda che - (sUtra-925)
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 - vyutsarga, dhyAna (1) vAcanA - bhaNavuM-bhaNAvavuM te vAcanA. (2) pRcchanA - saMdeha paDe to sUtra ane artha pUchavA te pRcchanA. (3) anuprekSA - sUtra ane arthano uccAraNa vinA manathI abhyAsa karavo te anuprekSA. (4) AmnAya - doSathI vizuddha evuM parAvartana karavuM te AmnAya. (5) dharmopadeza-bIjAne sUtra-arthanuM vyAkhyAna karavuM te dharmopadeza. () vyutsarga vividha prakAranI vastuono tyAga te vyutsarga athavA upayogapUrvaka kAyA ane vANInI pravRttino tyAga karavo te vyutsarga tenA be bheda che - (sUtra-926). (1) bAhya vyutsarga - jIvothI saMsakta, akathya ke vadhArAnA AhAra, pANI, 12 prakAranI upadhi vagereno tyAga te bAhya vyutsarga. 12 prakAranI upadhi - pAtrA, pAtrAbaMdhana (jhoLI), gucchA, pAtrakesarIkA (caravALI), pallA, rajastrANa, pAtrasthApana (pAtrAsana), traNa kapaDA, rajoharaNa ane muhapatti. (2) arthAtara vyutsarga - tenA be bheda che - (i) zarIrano vyutsarga - aMtasamaye zarIrano tyAga karavo te. (i) kaSAyano vyutsarga - saMsAramAM paribhramaNamAM kAraNabhUta evA kaSAyono tyAga karavo te. (i) dhyAna - uttama saMghayaNavALA chabastha jIvanuM eka AlaMbana upara cittane sthira karavuM te chadmasthanuM dhyAna che. (sUtra-927) manoyoga, vacanayoga ane kAyayogano virodha karavo (aTakAvavA) te kevaLIonuM dhyAna che. tattvArthAdhigamasUtranI siddhasenagaNi kRta TIkAmAM kahyuM che ke, kevaLIonA vacanayoga ane kAyayogano nirodha e kevaLIonuM dhyAna. kevaLajJAna thayA pachI manano vyApAra na hovAthI kevaLIone mana hotuM nathI.' uttama saMghayaNa eTale pahelA cAra saMghayaNa. cittano nirodha
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 379 ArtadhyAna karavAnuM viziSTa sAmarthya pahelA cAra saMghayaNavALA jIvomAM ja hovAthI ahIM pahelA cAra saMghayaNavALA jIvo lIdhA. koI paNa dhyAnano utkRSTa kALa aMtarmuhUrta che. (sUtra-9/28) tyAra pachI mohanIyakarmanA kAraNe thatA saMkleza ane vizuddhithI dhyAna badalAI jAya che. dhyAnanA 4 bheda che - (sUtra-929) (1) ArtadhyAna - zArIrika-mAnasika duHkhathI utpanna thayela ane duHkhano anubaMdha karAvanAra dhyAna te ArtadhyAna. tenA 4 bheda che - (i) azubha viSayono saMparka thavA para temane dUra karavAnuM praNidhAna karavuM. (sUtra-931) (i) duHkharUpa vedanAno saMparka thavA para tene dUra karavAnuM praNidhAna karavuM. (sUtra-932) (i) zubha viSayo ane sukharUpa vedanA dUra thatA hoya to tenA saMparka mATe praNidhAna karavuM. (sUtra-933) (iv) ugra tapa karIne kAmI jIvonI jema tenA phaLa rUpe sAMsArika sukhonI prAptinA praNidhAnarUpa niyANuM karavuM. (sUtra-9/34) zoka, AkraMda, vilApa, jhagaDo karavo, mAyA, IrSyA, arati, strIkathA, bhojanakathA, mitrano rAga, svajanano rAga vagere ArtadhyAnanA lakSaNo che. ArtadhyAnanA mukhya cAra lakSaNo che. te A pramANe - (1) vilApa karavo (2) AMkhamAM AMsu lAvIne raDavuM (3) dInatA karavI (4) mAthu kUTavuM, chAtI pITavI vagere. ArtadhyAna avirata, dezavirata ane pramattasaMyatone hoya che. eTale pahelA guNaThANAthI chaThThA guNaThANA* sudhInA jIvone hoya che. (sUtra9/35) tattvArthanI siddhasenIya TIkAmAM ArtadhyAnanA svAmI 4thA * guNaThANAnuM svarUpa AgaLa (pAnA naM. 407-410 upara) kahevAze.
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 raudradhyAna guNaThANAthI daDhA guNaThANA sudhInA jIvo kahyA che. ArtadhyAnanuM phaLa tiryaMcagati che. ArtadhyAna atisaMkliSTa nahIM evI kRSNa-nIla-kApota lezyAvALAne hoya che. ArtadhyAna saMsAranuM kAraNa che. (2) raudradhyAna - prANIvadha vagerenuM tIvra azubha ciMtana te raudradhyAna. tenA 4 bheda che - (sUtra-936) (i) hiMsAnuM tIvra praNidhAna. (i) gADha asatyanuM praNidhAna. (i) corInuM tIvra praNidhAna. (iv) viSayonA rakSaNanuM tIvra praNidhAna. raudradhyAnanA cAra lakSaNo che. te A pramANe - (1) utsatradoSa - raudradhyAnanA cAra prakAramAMthI eka prakAramAM satata pravRtti. (2) bahuladoSa - raudradhyAnanA cAra prakAromAM satata pravRtti. (3) nAnAvidha doSa - hiMsA vagerenA bhinna bhinna prayoga vAraMvAra karavA. (4) AmaraNadoSa - potAnA akAryathI potAnuM ke bIjAnuM maraNa thAya to paNa akAryano pastAvo na thavo, akAryathI aTakavuM nahIM. raudradhyAna avirata ane dezaviratane hoya che, eTale pahelA guNaThANAthI pAMcamA guNaThANA sudhInA jIvone hoya che.
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadhyAna 381 raudradhyAnanuM phaLa narakagati che. raudradhyAna atisaMkliSTa adhyavasAyavALA jIvone hoya che. raudradhyAna saMsAranuM kAraNa che. ArtadhyAna ane raudradhyAnano abhyataratapamAM samAveza thato nathI. ArtadhyAna ane raudradhyAna dhyAnanA prakAro hovAthI temanuM svarUpa batAvavA ahIM jaNAvyA che. (3) dharmadhyAna - kSamA vagere daza prakAranA dharmothI yukta evuM dhyAna te dharmadhyAna. tenA 4 bheda che - (sUtra-937) (i) AjJAvicaya - bhagavAnanI AjJAnI vicAraNA karavI te AjJAvicaya. (ii) apAyavicaya - viSaya-kaSAyanA nukasAnarUpa zArIrika-mAnasika duHkhono vicAra karavo te apAyaricaya. (ii) vipAkavicaya - ATha karmonA phaLanI vicAraNA karavI te vipAkavicaya. (iv) saMsthAnavicaya - loka, dravya vagerenA svarUpanI vicAraNA karavI te saMsthAnavicaya. dharmadhyAna sAtamA guNaThANAthI bAramA guNaThANA sudhInA jIvone hoya che. (sUtra-9(38) nIcenA guNaThANAmAM abhyAsarUpa dharmadhyAna hoya, vAstavika dharmadhyAna na hoya. (1) AgamathI, (2) upadezazravaNathI, (3) guruAjJAthI ane (4) svabhAvathI bhagavAnanA vacano uparanI zraddhA vagere dharmadhyAnanA lakSaNo che.
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 zukuladhyAna dharmadhyAnathI devagati maLe che. ---- dharmadhyAna mokSanuM kAraNa che. (sUtra-9/30) (4) zukladhyAna - sakala karmanA kSayamAM kAraNabhUta evuM nirmaLa dhyAna te zudhyAna. tenA 4 bheda che - (sUtra-941). (i) pRthakatvavitarkasavicAra - pUrvadhara mahAtmAne pUrvazrutanA AdhAre paramANu, AtmA vagere dravyarUpa eka AzrayanA bhinna bhinna paryAyonuM artha-vyaMjana-yoganI saMkrAMtivALuM ciMtana te pRthakatvavitarka savicAra. (sUtra-943) pRthatva eTale bhinna. vitarka eTale pUrvagatazratane anusArI. (sUtra-945) suvicAra eTale artha-vyaMjana-yoganI saMkrAMtivALu. (sUtra-946) A dhyAna traNe yogonA vyApAravALA jIvone hoya che. (sUtra-942) A dhyAna 11mA-12mAM guNaThANAvALA cauda pUrvadhara mahAtmAone hoya che. (sUtra-939) (i) ekatvavitarkaavicAra - pUrvadhara mahAtmAne pUrvazrutanA AdhAre dravyanA eka paryAyanuM artha-vyaMjana-yoganI saMkrAnti vinAnuM ciMtana te ekatvavitarkaavicAra. (sUtra-943, 944) ekatva eTale eka. vitarka eTale pUrvagatazrutane anusArI. avicAra eTale artha-vyaMjanayoganI saMkrAMti vinAnuM. A dhyAna traNamAMthI eka yoganA vyApAravALA jIvane hoya che. (sUtra-942) A dhyAna 11mA-12mA guNaThANAvALA caudapUrvadhara mahAtmAone hoya che. (sUtra-939) (ii) sUkSmakriyAapratipAti - manoyoga ane vacanayogano nirodha karyA pachI kAyayoganA vyApAravALA kevaLI bhagavaMtone A dhyAna hoya che. (sUtra-940, 942) A avasthAmAM jIva sUkSma kriyA kare che ane A dhyAnathI jIva paDato nathI, mATe A dhyAnane sUkSmakriyAapratipAti dhyAna kahevAya che. A dhyAna teramA guNaThANe yoganirodha karatI vakhate hoya che.
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakIrNaka tapa 383 | (iv) vyuparatakriyAanivartIi- manoyoga, vacanayoga ane kAyayogano nirodha karyA pachI ayogI kevaLI bhagavaMtone zaileSI avasthAmAM A dhyAna hoya che. (sUtra-940,942) A avasthAmAM jIva koI kriyA karato nathI. A dhyAna pachI jIva pAcho pharato nathI paNa sIdho mokSamAM jAya che. mATe A dhyAnane suparatakriyAanivartIi dhyAna kahevAya che. A dhyAna 14mAM guNaThANe hoya che. zukladhyAnanuM phaLa mokSa che. zukladhyAna mokSanuM kAraNa che. (sUtra930). bAhyatA ane atyaMtaratA uparAMta prakIrNatA aneka prakArano che (1) yavamaLA caMdrapratimA tapa - zuklapakSamAM jema caMdranI vRddhi thAya tema zuklapakSamAM ekame eka kavala vAparavo, bIje be kavala vAparavA, trIje traNa kavala vAparavA. ema dararoja eka eka kavala vadhAratA pUname 15 kavala vAparavA. kRSNapakSamAM ekame 15 kavala vAparavA. kRSNapakSamAM jema caMdranI hAni thAya che, tema pachI dararoja 1-1 kavala ghaTADatA amAse 1 kavala vAparavo. A yavamadhyA caMdrapratimA tapa che. (2) vAjamadhyA caMdrapratimA tapa - kRSNapakSamAM ekame 15 kavala vAparavA. tyAra pachI dararoja 1-1 kavala ghaTADatA amAse 1 kavala vAparavo. zuklapakSamAM ekame 1 kavala vAparavo. tyAra pachI dararoja 1-1 kavala vadhAratA pUname 15 kavala vAparavA. A vrajamadhyA caMdrapratimA tapa che. (3) kanakAvalI tapa - pahelA 1 cothabhakta karavo, pachI cha karavo, pachI aThThama karavo, pachI 8 chaThTha karavA, pachI kramazaH cothabhakta A uttarapAraNe ane pAraNe ekAsaNI karavApUrvaka upavAsa karavo te cothabhakta che.
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 - ratnAvalI tapa chaTTa - aDhama-4 upavAsa-5 upavAsa - 6 upavAsa - 7 upavAsa- 8 upavAsa - 9 upavAsa - 10 upavAsa - 11 upavAsa - 12 upavAsa - 13 upavAsa - 14 upavAsa - 15 upavAsa - 16 upavAsa karavA. pachI 34 chaThTha karavA. pachI 16 upavAsa - 15 upavAsa - 14 upavAsa - 13 upavAsa - 12 upavAsa - 11 upavAsa - 10 upavAsa - 9 upavAsa - 8 upavAsa - 7 upavAsa - 6 upavAsa - 5 upavAsa - 4 upavAsa - aTTama - chaThTha - cothabhakta karavA. pachI 8 chaThTha karavA. pachI akrama karavo, pachI chaThTha karavo, pachI cothabhakta karavo. AmAM tapanA divasa 384 che, pAraNAnA divasa 88 che, kula 472 divasa che, eTale 1 varSa 3 mAsa ane 22 divasa che. A kanakAvalI tapa che. prathama kanakAvalI tapamAM badhI vigaIo sahitanA pAraNA hoya che. bIjA kanakAvalI tapamAM badhA nIviyAtAnA pAraNA hoya che. trIjA kanakAvalI tapamAM leparahita AhAranA pAraNA hoya che. cothA kanakAvalI tapamAM AyaMbilanA ane parimita bhikSAnA pAraNA hoya che. Ama A cAre kanakAvalI tapono kula kALa 5 varSa mAsa 28 divasa che. (4) ratnAvalI tapa - pahelA cothabhakta karavo, pachI chaThTha karavo, pachI aDhama karavo, pachI 8 aThThama karavA, pachI kramazaH cothabhakta cha8 - aThThama - 4 upavAsa - 5 upavAsa - 6 upavAsa - 7 upavAsa - 8 upavAsa - 9 upavAsa - 10 upavAsa - 11 upavAsa - 12 upavAsa13 upavAsa - 14 upavAsa - 15 upavAsa - 16 upavAsa karavA. pachI 34 aThThama karavA. pachI 16 upavAsa - 15 upavAsa - 14 upavAsa - 13 upavAsa - 12 upavAsa - 11 upavAsa - 10 upavAsa - 9 upavAsa - 8 upavAsa - 7 upavAsa - 6 upavAsa - 5 upavAsa - 4 upavAsa - aTTama - chaTTha-cothabhakta karavA. pachI 8 aThThama karavA. pachI aTTama, chaThTha, cothabhakta karavA.
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktAvalI tapa AmAM pA2NAnA divaso 88 che, tapanA divaso 434 che. kula 522 divasa che, eTale 1 varSa 5 mAsa ane 12 divasa che. cAra ratnAvalI tapono kula kALa 5 varSa 9 mAsa ane 18 divasa che. cAre ratnAvalI tapomAM pAraNA kanakAvalI tapanI jema jANavA. (5) muktAvalI tapa - pahelA cothabhakta karavo. pachI chaThTha karavo. pachI cothabhakta karavo. pachI akrama karavo. pachI cothabhakta karavo. pachI 4 upavAsa karavA. pachI cothabhakta karavo. pachI 5 upavAsa karavA. pachI cothabhakta 6 upavAsa - cothabhakta 7 upavAsa cothabhakta - 8 upavAsa - cothabhakta - 9 upavAsa - cothabhakta - 10 upavAsa cothabhakta-11 upavAsa - cothabhakta - 12 upavAsa - cothabhakta - 13 upavAsa - cothabhakta - 14 upavAsa - cothabhakta - 15 upavAsa - cothabhakta - 16 upavAsa karavA. pachI 16 upavAsa - cothabhakta - 15 upavAsa - cothabhakta - 14 upavAsa - cothabhakta - cothabhakta 13 upavAsa 12 upavAsa - cothabhakta 11 upavAsa cothabhakta - 10 upavAsa - cothabhakta - 9 upavAsa - cothabhakta - 8 upavAsa - cothabhakta - 7 upavAsa - cothabhakta - 6 upavAsa - cothabhakta 5 upavAsa - cothabhakta 4 upavAsa cothabhakta - akrama - cothabhakta chaThTha - cothabhakta karavA. - - - - 385 - AmAM tapanA divasa 300 che, pAraNAnA divasa 60 che. kula 360 divasa che, eTale 1 varSa che. cAra muktAvalI tapomAM 4 varSa thAya. temAM pAraNA kanakAvalI tapanI jema jANavA. (6) laghusiMhavikrIDita tapa - pahelA cothabhakta karavo. pachI chaTThacothabhakta-akrama-chaTTha-4 upavAsa-aThThama-5 upavAsa-4 upavAsa-6 upavAsa-5 upavAsa-7 upavAsa-6 upavAsa-8 upavAsa-7 upavAsa-9 upavAsa-8 upavAsa karavA. pachI 9 upavAsa-7 upavAsa-8 upavAsa
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 laghusiMhavikrIDita tapa, mahAsiMhavikrIDita tapa 6 upavAsa-7 upavAsa-5 upavAsa-6-upavAsa-4 upavAsa-pa upavAsaaDhama-4 upavAsa-chaThTha-aDhama-cothabhakta-chaThTha-cothabhakta karavA. AmAM tapanA divasa 154 che, pAraNAnA divasa 33 che. kula 187 divasa che, eTale 6 mAsa 7 divasa che. cAra laghusiMhavikrIDita tapomAM 2 varSa 28 divasa che. temAM pAraNA kanakAvalI tapanI jema jANavA. (7) mahAsiMhavikrIDita tapa - pahelA cothabhakta karavo. pachI chaDhacothabhakta - aTTama - chaThTha - 4 upavAsa - aTTama - 5 upavAsa - 4 upavAsa - 6 upavAsa - 5 upavAsa - 7 upavAsa - 6 upavAsa - 8 upavAsa - 7 upavAsa - 9 upavAsa - 8 upavAsa - 10 upavAsa - 9 upavAsa - 11 upavAsa - 10 upavAsa - 12 upavAsa - 11 upavAsa13 upavAsa - 12 upavAsa - 14 upavAsa - 13 upavAsa - 15 upavAsa - 14 upavAsa - 16 upavAsa - 15 upavAsa karavA. pachI 16 upavAsa - 14 upavAsa - 15 upavAsa - 13 upavAsa - 14 upavAsa - 12 upavAsa - 13 upavAsa - 11 upavAsa - 12 upavAsa10 upavAsa - 11 upavAsa - 9 upavAsa - 10 upavAsa - 8 upavAsa - 9 upavAsa - 7 upavAsa - 8 upavAsa - 6 upavAsa - 7 upavAsa - 5 upavAsa - 6 upavAsa - 4 upavAsa - 5 upavAsa - aTTama - 4 upavAsa - chaTTa - aTTama - cothabhakta - chaTTa - cothabhakta karavA. AmAM tapanA divasa 497 che, pAraNAnA divasa 61 che. kula 558 divasa che, eTale 1 varSa 6 mAsa 18 divasa che. cAra mahAsiMhavikrIDita tapomAM 6 varSa 2 mAsa 12 divasa che. temAM pAraNA kanakAvalI tapanI jema jANavA. (8) sasasasamikA pratimA - pahelA 7 divasa roja 1-1 bhikSA 0 anya graMthomAM bhikSAnI badale datti kahI che.
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra pratimA, laghusarvatobhadra tapa 387 vApare. bIjA 7 divasa roja 2-2 bhikSA vApare. ema uttarottara saptakamAM 1-1 bhikSA vadhu vApare. yAvat sAtamA saptakamAM da22oja 7-7 bhikSA vApare. kula 49 divasa che. (9) aSTaaSTamikA pratimA - pahelA 8 divasa roja 1-1 bhikSA vApare. bIjA 8 divasa roja 2-2 bhikSA vApare. ema uttarottara aSTakamAM 1-1 bhikSA vadhu vApare. yAvat AThamA aSTakamAM da22oja 8-8 bhikSA vApare. kula 64 divasa che. (10) navanavamikA pratimA - pahelA 9 divasa roja 1-1 bhikSA vApare. bIjA 9 divasa roja 2-2 bhikSA vApare. ema uttarottara navakamAM 1-1 bhikSA vadhu vApare. yAvat navamA navakamAM dararoja 9-9 bhikSA vApare. kula 81 divasa che. (11) dazadazamikA pratimA - pahelA 10 divasa roja 1-1 bhikSA vApare. bIjA 10 divasa roja 2-2 bhikSA vApare. ema uttarottara dazakamAM 1-1 bhikSA vadhu vApare. yAvat dazamA dazakamAM dararoja 1010 bhikSA vApare. kula 100 divasa che. - (12) laghusarvatobhadra tapa - pahelI paMktimAM cothabhakta - chaThTha - aThThama 4 upavAsa - 5 upavAsa karavA. bIjI paMktimAM 4 upavAsa5 upavAsa-cothabhakta - chaThTha - aThThama karavA. trIjI paMktimAM chaThTha akrama-4 upavAsa - 5 upavAsa - cothabhakta karavA. cothI paMktimAM 5 upavAsa cothabhakta chaThTha - aThThama 4 upavAsa karavA. pAMcamI paMktimAM akrama - 4 upavAsa - 5 upavAsa - cothabhakta - chaThTha karavA. - - - - AmAM tapanA divasa 75 che, pAraNAnA divasa 25 che. kula 100 divasa che, eTale 3 mAsa ane 10 divasa che. cAra laghusarvatobhadra
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 - mahAsarvatobhadra tapa | h fy lh ` tapamAM 1 varSa 1 mAsa ane 10 divasa thAya. temAM pAraNA kanakAvalI tapanI jema jANavA. laghusarvatobhadra tapanI tIrtho, UbhI ane trAMsI dareka paMktimAM upavAsono saravALo 15 che. 1lo vikalpa rajo vikalpa [1] 2|3|4|| | 2 |3|4| 4) 51, 23, | |3|4| | 5 1, 2, 3/4 | 2 3 4 5 | 1 4|1|1|ra | 3 laghusarvatobhadra tapano bIjo vikalpa - pahelI paMktimAM cothabhakta - chaThTha - aTTama - 4 upavAsa - 5 upavAsa karavA. bIjI paMktimAM 3 upavAsa - 4 upavAsa - 5 upavAsa - cothabhakta - chaThTha karavA. trIjI paMktimAM 5 upavAsa - cothabhakta - cha8 - aDhama -4 upavAsa karavA. cothI paMktimAM chaThTha - aTTama - 4 upavAsa - 5 upavAsa - cothabhakta karavA. pAMcamI paMktimAM 4 upavAsa - 5 upavAsa - cothabhakta - chaTTa - aTTama karavA. (13) mahAsarvatobhadra tapa - pahelI paMktimAM cothabhakta-chaThTha-aDhama - 4 upavAsa - 5 upavAsa - 6 upavAsa - 7 upavAsa karavA. bIjI paMktimAM 6 upavAsa - 7 upavAsa - cothabhakta - chaTTa - aDhama - 4 upavAsa - 5 upavAsa karavA. trIjI paMktimAM 4 upavAsa - 5 upavAsa - 6 upavAsa - 7 upavAsa - cothabhakta - cha4 - akrama karavA. cothI paMktimAM chaTTa - aTTama - 4 upavAsa - 5 upavAsa - 6 upavAsa - 7 upavAsa - cothabhakta karavA. pAMcamI paMktimAM 7 upavAsa-cothabhakta
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhadrottara tapa - chaThTha - aThThama 4 upavAsa - 5 upavAsa 6 upavAsa karavA. chaThThI paMktimAM 5 upavAsa - 6 upavAsa - 7 upavAsa - cothabhakta - chaThTha - aThThama - 4 upavAsa karavA. sAtamI paMktimAM akrama - 4 upavAsa - 5 upavAsa 6 upavAsa 7 upavAsa-cothabhakta-chaThTha karavA. AmAM tapanA 196 divasa che, pAraNAnA 49 divasa che. kula 245 divasa che, eTale 8 mAsa 5 divasa che. mahAsarvatobhadra tapanI tIrNI, UbhI ane trAMsI dareka paMktimAM upavAsono saravALo 28 che. - - 1 2 3 4 6 7 1 4 5 | 5|jI - - 2 7 5 3 4 5 ||| jI \"|| || ja ||0||jI M | 6 ||2|| 5 - x x 4 (14) bhadrottara tapa - pahelI paMktimAM 5 upavAsa 6 upavAsa 7 upavAsa 8 upavAsa 9 upavAsa karavA. bIjI paMktimAM 8 upavAsa - 9 upavAsa - 5 upavAsa - 6 upavAsa - 7 upavAsa karavA. trIjI paMktimAM upavAsa - 7 upavAsa - 8 upavAsa - 9 upavAsa - 5 upavAsa karavA. cothI paMktimAM 9 upavAsa - 5 upavAsa - 6 upavAsa - 7 upavAsa - 8 upavAsa karavA. pAMcamI paMktimAM 7 upavAsa 8 upavAsa - 9 upavAsa 5 upavAsa 6 upavAsa karavA. (c)|=|9|| 6 4 7 1 ra 389 - - AmAM tapanA 175 divasa che, pAraNAnA 25 divasa che. kula 200 divasa che, eTale 6 mAsa ane 20 divasa che.
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 vardhamAna AyaMbila tapa bhadrottara tapanI tIrjI, UbhI ane trAMsI dareka paMktimAM upavAsono saravALo 35 che. 5 | 6 | 7 | 8 | 9 6 | 7 | 8 | 9 | 5 9 | 5 | 6 | 7 | 8 (15) vardhamAna AyaMbila tapa- pahelA 1 AyaMbila - 1 cothabhakta karavA. pachI ra AyaMbila - 1 cothabhakta karavA. pachI 3 AyaMbila -1 cothabhakta karavA. pachI 4 AyaMbila - 1 cothabhakta karavA. ema 1-1 AyaMbila vadhAravuM ane chelle cothabhakta karavuM. yAvat chelle 100 AyaMbila ane 1 cothabhakta karavuM. AmAM tapanA kula 5,150 divasa thAya, eTale 14 varSa 3 mAsa ane 20 divasa thAya. AvA aneka prakAranA tapo che. sAdhunI 12 pratimAo paNa viziSTa prakArano tapa che. sAdhunI 12 pratimA - pratimA eTale vizeSa prakArano abhigraha. sAdhunI AvI 12 pratimA che. te A pramANe (1) ekamAsikI pratimA - 1 mAsamAM dararoja bhojananI 1 datti ane pANInI 1 datti vApare. A pratimAnI viziSTa caryA A pramANe che - (1) ApanArano eka paga uMbarAnI aMdara hoya ane bIjo paga uMbarAnI bahAra hoya to vahoravuM kalpa.
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 391 sAdhunI bAra pratimA (2) bhikSA samayanI zarUmAM, madhyamAM ane aMte gocarI jAya. peTA, ardhapeTA, gomUtrikA, pataMgavIthi, sabukkavRtta, gavAratyAgatA A 6 gocarabhUmiomAM care. (3) jyAM pote jaNAya tyAM 1 rAtrI rahe. jyAM pote na jaNAya tyAM 1 rAtrI ke be ahorAtra rahe, tethI vadhu nahIM. (4) mAgavuM, pUchavuM, rajA levI, javAba Apavo - A kAraNosara bole, anyathA nahIM. (5) AgamanagRha, vikaTagRha (khullu ghara), vRkSamUla - A traNa upAzrayamAM rahe. (6) pRthvIno saMthAro, lAkaDAno saMthAro, yathAstIrNa saMthAro (pAtharelo saMthAro) - A traNa saMthArAmAM sUve. (7) koI temanA upAzrayamAM Aga lagADe to tyAMthI nIkaLe nahIM. (8) pagamAM lAgela kAMTo vagere ke AMkhamAM paDela taNakhaluM vagere kADhe nahIM. jalamAM ke sthalamAM jyAM sUrya Athame tyAMthI eka DagaluM paNa cAle nahIM. (9) acitta pANIthI paNa hAtha-paga na dhuve. (10) sAme AvatA duSTa hAthI, ghoDA vagerenA DarathI eka pagaluM paNa sarake nahIM. (2) dvimAsikI pratimA - be mAsamAM dararoja bhojananI 2 datti ane pANInI 2 datti vApare. zeSa caryA ekamAsikI pratimAnI jema jANavI. (3) trimAsikI pratimA - 3 mAsamAM dararoja bhojananI 3 datti
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 sAdhunI bAra pratimA ane pANInI 3 datti vApare. zeSa caryA ekamAsika pratimAnI jema jANavI. (4) caturmAsikI pratimA - 4 mAsamAM dararoja bhojananI 4 datta ane pANInI 4 datti vApare. zeSa caryA ekamAsikI pratimAnI jema jANavI. (5) paMcamAsikI pratimA - 5 mAsamAM dararoja bhojananI 5 datti ane pANInI 5 datti vApare. zeSa caryA ekamAsika pratimAnI jema jANavI. (6) SamAsikI pratimA - 6 mAsamAM dararoja bhojananI 6 datti ane pANInI 6 datti vApare. zeSa caryA ekamAsikI pratimAnI jema jANavI. (7) sapramAsikI pratimA - 7 mAsamAM dararoja bhojananI 7 datti ane pANInI 7 datti vApare. zeSa caryA ekamAsikI pratimAnI jema jANavI. (8) prathama saptarAtrikI pratimA - A pratimA sAta rAtrInI che. temAM ekAMtare cauvihAra cothabhakta kare, pAraNe AyaMbila kare, gAmanI bahAra sIdhA sUve, paDakhe sUve ke bese, divya, manuSya saMbaMdhI ane tiryaMca saMbaMdhI upasargone sArI rIte sahana kare. (9) bIjI saptarAtrinI pratimA - A pratimA sAta rAtrInI che. temAM ekAMtare cauvihAra cothabhakta kare, pAraNe AyaMbila kare, daMDanI jema paga lAMbA karIne sUI rahe, lagaMDazAyI (vAMkA lAkaDAnI jema mAtra pIThanA AdhAre mastaka-paga jamInane na sparze tema sUI rahe), ukuTuka tattvArthabhASyamAM A pratimA 14 rAtrInI kahI che. TIkAmAM te pATha barAbara na hovAno khulAso karyo che.
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhunI bAra pratimA 393 Asana (mastaka ane pAnIonA AdhAre mAtra vacce sAthaLa-vAMsAthI addhara rahe te)mAM rahe ane upasargo sahana kare. (10) trIjI saptarAtrinI pratimA - A pratimA sAta rAtrinI che. temAM ekAMtare cauvihAra cothabhakta kare, pAraNe AyaMbila kare, godohikA Asana (paganA AMgaLAnA AdhAre ubhaDaka page besavuM te)mAM rahe, vIrAsana (siMhAsana para beThA pachI siMhAsana laI levA chatA tema ja besI rahevuM te)mAM rahe, AmrakunjitA Asana (kerInI jema vAMkA zarIre besavuM te)mAM rahe. (11) ahorAtrinI pratimA - A pratimA 1 ahorAtranI che. temAM cauvihAra chaThTha kare, gAmanI bahAra be paga vacce 4 aMguThAnuM aMtara rAkhI hAtha lAMbA rAkhI kAussagnamAM rahe. A pratimA eka ahorAtra sudhI pALIne pachI be upavAsa karavAnA hovAthI traNa divase pUrNa thAya che. AmAM AgaLa-pAchaLa ThAmacauvihAra ekAsaNuM karIne vacce cauvihAra be upavAsa karavAnA hoya che. zeSa pUrvenI jema. (12) ekarAtrikI pratimA - A pratimA 1 rAtrinI che. temAM cauvihAra aTTama kare, gAmanI bahAra anazananI zilA upara rahI, eka pudgala upara animeSa nayana rAkhI, zarIra-indriyo gopavI, kAussagnamAM rahI, divya-manuSya saMbaMdhI-tiryaMca saMbaMdhI upasargone sahana kare. A pratimAnuM pAlana karyA pachI traNa divasa upavAsa karavAnA hovAthI cAra divase A pratimA pUrNa thAya che. A pratimAmAM avadhijJAna vagere traNa jJAnamAMthI koI paNa eka jJAna AtmAmAM pragaTe che. | (8) tyAga - upakaraNo ke anna-pAna vagere rUpa bAhya upadhi ane kaSAyo ke zarIrarUpa atyaMtara upadhi uparanI mUrchAne choDavI te tyAga. || tattvArthabhASyamAM A pratimA 21 rAtrInI kahI che. TIkAmAM te pATha barAbara na hovAno khulAso karyo che.
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 tyAga, AkiMcanya, brahmacarya, anuprekSA (9) AkiMcanya - zarIra ane dharmopakaraNone viSe mamatvano tyAga karavo te AkiMcanya. (10) brahmacarya - vratone pALavA mATe, jJAnanI vRddhi mATe ane kaSAyonA upazama ke kSaya mATe gurukuLamAM rahevuM te brahmacarya. gurukuLamAM rahevuM eTale svataMtratAno abhAva, gurune adhInapaNuM, gurunI AjJAmAM rahevuM. brahmacaryanI bhAvanAo pUrve kahI che. taduparAMta ISTa sparza-rasagaMdha-vibhUSA maLe to paNa khuza na thavuM e brahmacaryanI bhAvanA che. navatattva prakaraNamAM dasa prakArano yatidharma judI rIte batAvyo che. te A pramANe- kSamA, mRdutA, Arjava, mukti, tapa, saMyama, satya, zauca, akiMcanatA ane brahmacarya. AmAM mukti eTale saMtoSa-lobhano abhAva ane zauca eTale mana-vacana-kAyAnI pavitratA. zeSa dharmono artha upara mujaba jANavo. (D) anuprekSA - anuprekSA eTale bhAvanAo. tenA 12 bheda che - (sUtra-9/7) (1) anityabhAvanA - bAhya-abhyatara evA zarIra, zayyA, Asana, vastra vagere dravyo ane badhA saMyogo anitya che ema vicAravuM te anityabhAvanA. Ama vicAravAthI rAga thato nathI. tethI viyoganuM duHkha thatuM nathI. (2) azaraNabhAvanA - janma, jarA, maraNa, roga, priyaviyoga, apriyasaMyoga, ITalAbha, daridratA, daurbhAgya, daurmanasya, maraNa vagerethI thatA duHkhothI haNAyela jIvane saMsAramAM koI zaraNa nathI ema vicAravuM te azaraNabhAvanA. Ama vicAravAthI sAMsArika padArtho upara rAga thato nathI ane zaraNarUpa bhagavAne kahela ArAdhanAmAM pravRtti thAya che.
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAra bhAvanA 395 | (3) saMsArabhAvanA - anAdi saMsAramAM cAra gatimAM bhaTakatA jIvanA badhA jIvo sAthe badhA saMbaMdho thayA che. tethI koI svajana ke parajana nathI. 84 lAkha yoniomAM jIvo tIvra duHkho pAme che. saMsAra vaMdvothI bharela che, kaSTamaya che. Ama vicAravuM te saMsArabhAvanA. Ama vicAravAthI saMsAra pratye nirveda thAya che. tethI saMsArano nAza karavA prayatna thAya che. (4) ekatvabhAvanA - huM ekalo ja chuM, mAre koI potAnuM ke pArakuM nathI. huM ekalo ja janmyo chuM ane ekalo ja marIza. mArA duHkhamAM koI bhAga paDAvanAra nathI. ema vicAravuM te ekatvabhAvanA. Ama vicAravAthI svajano upara rAga ane bIjAo upara dveSa thato nathI, tethI niHsaMga banI mokSa mATe pravRtti thAya che. . (5) anyatvabhAvanA - huM zarIrathI bhinna chuM. zarIra anitya che. huM nitya chuM. zarIra jaDa che. huM cetana chuM. mArA AtmA sivAyanuM A duniyAmAM badhu pArakuM che. Ama vicAravuM te anyatvabhAvanA. Ama vicAravAthI zarIra vagere pratye mamatva thatuM nathI. tethI mokSa mATe pravRtti thAya che. (6) azucibhAvanA - A zarIra maLa-mUtra vagere azuci padArthothI bhareluM che ema vicAravuM te azucibhAvanA. Ama vicAravAthI zarIra pratye mamatva thatuM nathI. tethI zarIrano nAza karavA prayatna thAya che. (7) AsvabhAvanA - 42 prakAranA Agnavo dvArA pratisamaya AtmAmAM karmo Ave che ane tenAthI AtmA bhAre thAya che ema vicAravuM te AgnavabhAvanA. Ama vicAravAthI Amravano nirodha karavA mATe pravRtti thAya che.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAra bhAvanA (8) saMvarabhAvanA - saMva2nA 57 bhedonuM ciMtana karavuM te saMvarabhAvanA. ema karavAthI saMvara mATe pravRtti thAya che. (9) nirjarAbhAvanA - nirjarA be prakAranI che - (i) abuddhipUrva nirjarA - karmanI nirjarA karuM evI buddhi jemAM na hoya evI nirjarA te abuddhipUrva nirjarA. Ane akAmanirjarA paNa kahevAya che. 396 (ii) kuzalamUla nirjarA - tapa ane parISahajayathI thayela nirjarA te kuzalamUla nirjarA. te avazya buddhipUrvakanI hoya che. Ane sakAmanirjarA paNa kahevAya che. athavA bAra prakAranA tapathI nirjarA thAya che, mATe nirjarAnA bAra bheda che. nirjarAnA be bhedo athavA bAra bhedonI vicAraNA karavI te nirjarAbhAvanA. Ama vicAravAthI nirjarA mATe pravRtti thAya che. (10) lokabhAvanA - pAMca astikAya Atmaka lokanA svarUpanI vicAraNA karavI te lokabhAvanA. Ama vicAravAthI tattvajJAnanI vizuddhi thAya che. (11) bodhidurlabhabhAvanA - anAdi saMsAramAM bhamatA, vividha du:khothI haNAyelA, mithyAtvathI gherAyelA, 4 ghAtikarmonA udayathI parAbhUta thayelA jIvane samyaktva prApta thavuM durlabha che, mATe te prApta karavA yatna karavo ane te prApta thaI jAya to tenuM rakSaNa karavuM - ema vicAravuM te bodhidurlabhabhAvanA. Ama vicAravAthI samyaktva pAmavA mATe prayatna thAya che ane samyaktva pAmyA pachI pramAda thato nathI. (12) dharmabhAvanA - samyagdarzanarUpI mULavALo ane 5
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvIsa parISaha, sthavirakalpa 397 mahAvratavALo dharma jinezvarabhagavAne sArI rIte kahyo che. A dharmanA prabhAvathI ja lokanI AkAzamAM sthiti vagere thAya che. Ama vicAravuM te dharmabhAvanA. Ama vicAravAthI jIva dharmathI bhraSTa thato nathI ane dharmAcaraNamAM pravRtta thAya che. (E) parISaha - mArgathI bhraSTa thayA vinA nirjarA mATe sahana karavuM te parISaha. tenA 22 bheda che - (sUtra-9,8,99) (1) kSudhA - bhukhane sahana karavI ane aneSaNIya AhArano tyAga karavo te sudhA parISaha. (2) pipAsA - tarasane sahana karavI ane aneSaNIya pANIno tyAga karavo te pipAsAparISaha. (3) zIta - ThaMDIne sahana karavI, paNa akathya vastra ke agnino upayoga na karavo te zIta parISaha. (4) uSNa - garamI-taDako vagere sahana karavA, paNa chatra-snAnapaMkhA vagereno upayoga na karavo te uSNa parISaha. (5) daMzamazaka - DAMsa, macchara vagere DaMkha mAre to paNa tyAMthI bIje na javuM, temane dUra na karavA, paNa sahana karavuM te dezamazaka parISaha. | (6) nAnya - zAstramAM kahela vidhi mujaba jIrNa vastro vAparavA, mUlyavAna vastro na vAparavA te nAnya parISaha. vastrono tyAga karI nagna banavuM e nAnya parISaha nathI. zAstramAM be prakAranA kalpa kahyA che - sthavirakalpa ane jinakalpa. virakalpa - sthavirakalpI sAdhuo bahu mUlya vinAnA, khaMDita, jIrNa ane saMpUrNa zarIrane nahIM DhAMkanArA evA vastra dhAraNa karanArA hovAthI nagnatAvALA ja kahevAya. temanI upAdhi 14 prakAranI hoya
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 virakalpa che. te A pramANe - pAtrA, pAtrabaMdhana, gucchA, pAtrakesarikA, pallA, rajastrANa, pAtrasthApana, traNa kapaDA, rajoharaNa, muhapatti, mAtraka (moTuM pADyuM) ane colapaTTo. teo utsarga-apavAdathI vyavahAra karanArA hoya che. teo aupagrahika upadhine dhAraNa kare che. teo 5 prakAranA hoya che - AcArya, upAdhyAya, sthavira, bhikSu, kSullaka. teo mAnaka vihAra kare che. teo dazavidha sAmAcArInuM pAlana kare che. teo udgamautpAdana-eSaNAnA doSothI zuddha AhAra, upadhi, zayyA vagere vApare che. teo dIkSA lIdhA bAda 12 varSa sudhI sUtra grahaNa kare che. pachI 12 varSa sudhI teo artha grahaNa kare che. pachI 12 varSa sudhI aniyatavAsI evA teo dezadarzana kare che. dezadarzana karatAM teo ziSyone taiyAra kare che. ziSyone taiyAra karyA pachI teo abhyaghatavihAra svIkAre che. te traNa prakAre che - jinakalpa, parihAravizuddhi, yathAlaMda. jinakalpa - jinakalpa svIkAranAra pahelA tapa-sattva vagere bhAvanAo vaDe potAne bhAvita kare. te A pramANe - (1) tapabhAvanA - temAM tapa vaDe AtmAne evI rIte bhAvita kare ke jethI bhUkhane jItI zake. deva vagerenA upasarga vagerethI anekaNIya AhAra bane to cha mahinA sudhI AhAra vinA paNa bAdhA na pAme. (2) sattvabhAvanA - temAM sarva vaDe bhaya ane nidrAne jIte. bhaya ane nidrAne jItavA mATe rAtre badhA sAdhu sUI gayA pachI upAzrayamAM kAussagna kare te pahelI satvabhAvanA, upAzrayanI bahAra kAussagna kare te bIjI satvabhAvanA, cokamAM kAussagna kare te trIjI sattvabhAvanA, zUnyagharamAM kAussagna kare te cothI sajvabhAvanA, smazAnamAM kAussagga kare te pAMcamI sattvabhAvanA. (3) sUtrabhAvanA - sUtrane potAnA nAmanI jema paricita kare,
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinakalpa 399 jethI divase ke rAtre zarIranI chAyA vagerenA abhAvamAM paNa ucchavAsa, prANa, stoka, muhUrta vagere kALane sUtranA parAvartanane anusAre sArI rIte jANI zake. (4) ekatvabhAvanA - temAM AtmAne bhAvato saMghATaka sAdhu vagerenI sAthe pUrvamAM banelI vAto, sUtrArtha, sukha-duHkha vagerenA prazno rUpa paraspara kathAvRttAntano tyAga kare che. tethI bAhya mamatva mUlathI ja nAza thayA bAda te have zarIra, upadhi vagerethI paNa AtmAne bhinna joto te te padArthomAM nirAsakta rahe che. (5) baLabhAvanA - tapa vagerethI zarIrabaLa tevA prakAranuM na hovA chatAM paNa pairyabaLathI AtmAne evo bhAvita kare ke moTA parISahaupasargothI paNa calAyamAna na thAya. jo te pANipAtranI labdhivALo hoya to te rIte parikarma kare. jo te pANipAtranI labdhi vinAno hoya to pAtrA rAkhIne parikarma kare. parikarma eTale pUrvataiyArI rUpe AtmAne bhAvita karavo. pANipAtranI labdhivALAnI upadhi be prakAre, traNa prakAre, cAra prakAre ane pAMca prakAre che. be prakAre - muhapatti, rajoharaNa traNa prakAre - muhapatti, rajoharaNa, 1 kapaDo cAra prakAre - muhapatti, rajoharaNa, 2 kapaDA pAMca prakAre - muhapatti, rajoharaNa, 3 kapaDA pAtradhArInI upadhi 9 prakAre, 10 prakAre, 11 prakAre ane 12 prakAre che. 9 prakAre - muhapatti, rajoharaNa, 7 prakArano pAtraniryoga
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 yathAlaMda kalpa (pAtrAsana, pAtrabaMdhana (jhoDI), pallA, pAtrA, pAtrakesarIkA (pUjaNI), gucchA, rajasANa) 10 prakAre - muhapatti, rajoharaNa, 1 kapaDo, 7 prakArano pAtraniryoga 11 prakAre - muhapatti, rajoharaNa, 2 kapaDA, 7 prakArano pAtraniryoga 12 prakAre - mupatti, rajoharaNa, 3 kapaDA, 7 prakArano pAtraniryoga virakalpa ane jinakalpa saMbaMdhI AvA prakAranI nagnatA ahIM nAnya parISahamAM levI. (1) saMsRSTA (2) asaMsRSTA (3) uddhatA (4) alpalepikA (5) avagRhItA (6) pragRhItA (7) ukjhitadharmA - A sAta prakAranI eSaNAmAMthI pahelI bene choDI jinakalpI bAkInI pAMcamAMthI koI paNa beno abhigraha kare. eka eSaNAthI pANI le ane bIjI eSaNAthI AhAra le. daza prakAranI sAmAcArImAMthI jinakalpIne pAMca sAmAcArI hoya che - miththAkAra, Amacchana, AvazyakI, naiSelikI, gRhasthopasaMpadA. athavA jinakalpIne traNa sAmAcArI hoya che - AvazyakI, niSelikI, gRhasthopasaMpadA. temanI zrutasaMpadA jaghanyathI navamA pUrvanI trIjI AcAravastu sudhInI hoya che ane utkRSTathI nyUna daza pUrva sudhInI hoya che. teo pahelA saMghayaNavALA hoya che. kSetrathI temano janma ane sadbhAva badhI ja karmabhUmiomAM hoya che, saMkaraNathI teo karmabhUmi ke akarmabhUmimAM hoya che. kALathI avasarpiNImAM temano janma trIjAcothA ArAmAM hoya che, sadbhAva trIjA-cothA-pAMcamA ArAmAM hoya che. kALathI utsarpiNImAM temano janma bIjA-trIjA-cothA ArAmAM hoya che, sadUbhAva trIjA-cothA ArAmAM hoya che. jinakalpano svIkAra sAmAyika ane chedopasthApanIya cAritravALAne hoya che. parihAravizuddhi - te AgaLa cAritranA prakAramAM kahevAze.
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvIsa parISaha 401 yathAlaMda - temAM pAMcano gacchA hoya che. jemanA sUtrArtha pUrNa na thayA hoya teo gacchapratibaddha hoya che. jemanA sUtrArtha pUrNa thayA hoya teo gacchamAM apratibaddha hoya che. keTalAka jinakalpika yathAlaMdI hoya che ane keTalAka sthavirakalpika yathAlaMdI hoya che. jinakalpika yathAlaMdI zarIranuM pratikarma na kare, roganI cikitsA na kare, AMkhano mela paNa na kADhe. sthavirakalpika yathAlaMdIo jene roga thAya tene gacchamAM mUkI da. gaccha paNa prAsuka-eSaNIya auSadha vagerethI tenI cikitsA kare che. virakalpika yathAlaMdIo 1 pAtrAvALA ane prAvaraNavALA hoya che. jinakalpika yathAlaMdIo vastra-pAtra vinAnA ke vastra-pAtravALA hoya che. yathAlaMdIo eka sthAnamAM pAMca rAtrI rahe. temanA jaghanyathI traNa gaNa hoya, utkRSTathI seMkaDo gaNa hoya. temanI 5 bhikSAcaryAo hoya che. teo 5 divasa sudhI dararoja 1-1 zerImAM gocarI jAya. pharI 5 divasa sudhI dararoja 1-1 zerImAM gocarI jAya. Ama 1 mAsamAM 1 zerImAM 6 vAra gocarI jAya. teo sthitakalpamAM ane asthitakalpamAM baMnemAM hoya che. sthitakalpa cAra prakArano che. te A pramANe - (1) zayyAtarapiMDano tyAga, (2) kRtikarma, (3) vrata, (4) jayeSThapaNuM. asthitakalpa che prakArano che. te A pramANe - (1) Acelakya, (2) audezika piMDano tyAga, (3) rAjapiMDano tyAga, (4) mAsakalpa, (5) comAsAnI vidhi, (6) pratikramaNa. (7) arati - kadAca saMyamamAM kaMTALo Ave to paNa uga na karavo paNa zubha bhAvanA bhAvI saMyamamAM lIna banavuM te arati parISaha. (8) strI - strI tarapha rAgapUrvaka daSTi na karavI, tenA aMgopAMga na nirakhavA, tenuM citana na karavuM te strI parISaha.
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 bAvIsa parISaha (9) caryA - rAmAnugrAma vicaravAmAM kaMTALavuM nahIM, navakalpI vihAra karavo te carcA parISaha. (10) niSadyA - strI-pazu-napuMsaka rahita sthAnamAM anukULa-pratikULa upasargone sahana karIne rahevuM te niSadyA parISaha. (11) zadhyA- karkaza, kaThaNa vagere pratikULa saMthAro maLe ke dhULavALoThaMDo-garama upAzraya maLe to uga na karavo te zayyA parISaha. (12) Akroza - koI Akroza kare to tenI upara dveSa na karavo paNa tene upakArI mAnavo te Akroza parISaha. (13) vadha - koI mAre to paNa mAranAra upara kharAba bhAva na bhAvavo paNa "AtmA avinazvara che ane zarIra nazvara che' ema vicArI sahana karavuM te vadhu parISaha. (14) yAcanA - sAdhue vastra, pAtrA, AhAra, pANI, upAzraya vagere badhuM yAcanA karIne ja meLavavAnuM hoya che. tethI kuLavAna hovAnA kAraNe yAcanA karavAmAM lajjA na rAkhavI, te yAcanA parISaha. (15) alAbha - yAcanA karavA chatAM vastu na maLe to paNa dInatA na karavI paNa samatAbhAvamAM lIna banavuM te alAbha parISaha. (16) roga - tAva-jhADA-khAMsI-zvAsa vagere rogo Ave tyAre gacchanirgata sAdhuo cikitsA na karAve, gacchavAsI sAdhuo lAbhAlAbha joIne sahana kare athavA zAstramAM kahela vidhi mujaba cikitsA karAve te roga parISaha. (17) tRNasparza - DAbha vagere polANa vinAnA ghAsanI upara saMthAro-uttarapaTTo pAtharIne sUtA hoya tyAre tenI aNIo zarIramAM vAge to tene sahana karavI, vastrano saMthAro paNa jIrNa ke karkaza hoya to tene sahana karavuM te tRNasparza parISaha.
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvIsa parISaha 403 (18) mala - zarIra ke vastra upara lAgela mela dUra karavA prayatna na karavo te mala parISaha. (19) satkAra-puraskAra - bIjA AhAra-pANI-vastra-pAtrA vagere Ape te satkAra. bIjA guNonI prazaMsA kare, vaMdana kare, UbhA thAya, Asana Ape te puraskAra. koI satkAra-puraskAra kare to AnaMda na pAmavo ane na kare to dInatA-dveSa na karavo te satkAra-puraskAra parISaha. (20) prajJA - bahu buddhizALI hoya to garva na karavo, alpabuddhivALo hoya to dInatA na karavI te prajJA parISaha. . (21) ajJAna - 14 pUrvo, 11 aMgo vagere zratane dhAraNa karato hoya to teno garva na karavo, AgamanA jJAna vinAno hoya to paNa jJAnAvaraNa karmanA udayane vicAravo te ajJAna parISaha. (22) adarzana - bhagavAne kahela puNya, pApa, AtmA, deva, naraka vagere bhAvo na dekhAvAthI azraddhA na kare paNa zraddhA rAkhe te adarzana parISaha. rAgadveSane haNIne A parISahone sahana karavA. kayA guNaThANe keTalA parISaha? (sUtra-9/10,9/11,9/12) guNaThANa | parISaha 1lA thI 8mu | sarva 2 2. 10mu, 11mu, sudhA, pipAsA, zIta, uSNa, dezamazaka, 14 caryA, prajJA, ajJAna, alAbha, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala 13mu, 14mu | sudhA, pipAsA, zIta, uSNa, dazamazaka, 11 caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala| 12muM
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 cAritranA pAMca prakAra kayA karmanA udaya vagerethI kayA parISaha ? (sUtra-9/13 thI 9/16) karma parISaha | kula jJAnAvaraNa darzanamohanIya prajJA, ajJAna adarzana aMtarAya alAbha cAritramohanIya | nAnya, arati, strI, niSadyA, Akroza, yAcanA, satkArapuraskAra vedanIya kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa, daMzamazaka, caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala 1 1 7 11 eka sAthe eka jIvane jaghanyathI 1 pariSaha hoya ane utkRSTathI 19 parISaha hoya. (sUtra-9/17) eka jIvane ekasAthe zIta-uSNa baMne parISaho na hoya, paNa bemAMthI eka ja hoya. ekasAthe eka jIvane carcA-zayyA-niSadyA parISaho na hoya paNa traNamAMthI eka ja hoya. (F) cAritra - AtmA upara lAgelA karmonA cayane khAlI kare te cAritra. tenA 5 bheda che - (sUtra-9/18) (1) sAmAyikacAritra - rAgadveSa vinA pravartavuM te sAmAyika. temAM sarvasAvadya yoganA paccakkhANa hoya che. chedopasthApanIya vagere cAritro sAmAyika cAritranA ja vizeSa bhedo che. sAmAyika cAritra be prakAre che - 1) alpakALanuM - zrAvakanuM be ghaDInuM sAmAyika-pauSadha tathA pahelA ane chellA bhagavAnanA zAsanamAM nAnI dIkSAthI moTI dIkSA sudhInuM cAritra te alpakALanuM sAmAyikacAritra che. 2) yAvajjIvanuM - 22 bhagavAnanA zAsanamAM dIkSAthI jIvananA aMta sudhInuM cAritra te yAvajjIvanuM sAmAyikacAritra che. (2) chedopasthApya cAritra - pUrvenA cAritraparyAyano cheda karI pharI
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ parihAravizuddhi cAritra 405 mahAvratonuM AropaNa karavuM te chedopasthApya cAritra. tenA be bheda che - (1) niraticAra chedopasthApya cAritra - tenA be bheda che - (1) nAnI dIkSAvALA sAdhune vaDIdIkSAthI A cAritra hoya che. (2) 22 bhagavAnanA sAdhu jayAre chellA bhagavAnanuM zAsana svIkAre tyAre temane paNa A cAritra hoya che. (2) sAticAra chedopasthApya cAritra - mUlaguNanuM khaMDana thAya tyAre jene pharI mahAvratonuM AropaNa karAya tene A cAritra hoya che. chedopasthApya cAritra pahelA-chellA bhagavAnanA zAsanamAM ja hoya che. te sthitakalpamAM ja che. (3) parihAravizuddhi cAritra - parihAra eTale vizeSa prakArano tapa. tenAthI vizuddha cAritra te parihAravizuddhi cAritra. AmAM 9 sAdhuono samUha hoya che -4 parihArI (tapa karanArA), 4 anuparihArI (sevA karanArA) ane 1 kalpasthita (vAcanAcArya). teo badhA zrata vagerenA atizayathI yukta hoya che, chatAM rUDhithI eka vAcanAcAryanI sthApanA karAya che. tapa | unALAmAM | ziyALAmAM | comAsAmAM cothabhakta aTTama madhyama aTTama 4 upavAsa utkRSTa | | aTTama 4 upavAsa 5 upavAsa pAraNe AyaMbila kare. sevA karanArA ane vAcanAcArya paNa dararoja AyaMbila kare. A rIte 6 mAsa kare. pachI tapa karanArA sevA kare, sevA karanArA tapa kare ane vAcanAcArya vAcanA Ape. Ama pharI 6 mAsa kare. pachI jadhanya chaTTa
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 sUkSmasaMparA cAritra, yathAkhyAta cAritra vAcanAcArya tapa kare, "eka jaNa sevA kare ane eka vAcanAcArya thAya. Ama 6 mAsa kare. Ama 18 mahine A tapa pUrNa thAya. tyAra pachI keTalAka pharIthI te parihAravizuddhi cAritra svIkAre, keTalAka jinakalpa svIkAre ane keTalAka gacchamAM praveza kare. A cAritra pahelA-chellAM bhagavAnanA zAsanamAM ja hoya che, 22 bhagavAnanA zAsanamAM hotuM nathI. A cAritra sthitakalpamAM ja hoya che. A cAritranA be bheda che - 9 nirvizyamAnaka vartamAnamAM sevAtuM evuM parihAravizuddhicAritra te nirvizyamAnaka. A cAritra sevanArA paNa nirvizyamAnaka kahevAya che. (i) nirvikAyika- bhUtakALamAM sevAyeluM evuM parihAravizuddhicAritra te nirviSTakAyika. jemaNe A cAritra sevI lIdhuM che te paNa nirviSTakAyika. (4) sUmaparAya cAritra - sUkSma lobha kaSAyano ja udaya je cAritramAM hoya te sUkSmasaMparAya cAritra. (5) yathAkhyAta cAritra - saMpUrNa aticAra vinAnuM nirmaLa cAritra te yathAkhyAta cAritra. cAritra guNaThANA sAmAyika 6ThTha, 7mu, 8mu, 9mu chedopasthApya | 6ThTha, 7mu, 8mu, 9muM parihAravizuddhi | 6ThTha, 7mu sUkSmasaMparAya | 10mu yathAkhyAta 11mu, 12mu, 13mu, 14mu LpravacanasAroddhAranI gAthA 607nI TIkAmAM kahyuM che ke bAkInA AThamAMthI eka vAcanAcArya thAya ane sAta sevA kare.
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirjarAtattva A * nirjarA - AtmA uparathI karmonuM chUTA paDavuM te nirjarA. nirjarA be prakAranI che(1) vipAkajA nirjarA-svAbhAvika rIte thayelA udayathI phaLa bhogavAyA pachI sthitikSaya thavAthI thayelI karmonI nirjarA te vipAkajA nirjarA. (2) avipAkanA nirjarA- udayAvalikAnI uparanI sthitimAM rahelA karmone udIraNAkaraNa vaDe udayAvalikAmAM praveza karAvI bhogavAyA pachI temanI thayelI nirjarA te avipAkajA nirjarA. nirjarAnA 12 bheda che. bAra prakAranA tapathI karmanI nirjarA thAya che, mATe bAra prakArano tapa e ja nirjarA che. (sUtra-9(3) 12 prakArano tapa pUrve saMvaratattvamAM (pAnA naM. 366-383 upara) batAvela che. * 14 guNaThANA - pUrve aneka sthaLe guNaThANAnI vAta AvI che. tethI have guNaThANAnuM svarUpa batAvAya che. guNo = jJAna-darzana-cAritra rUpI jIvanA svabhAvavizeSa. guNasthAnaka = jJAnAdi guNonuM sthAna. zuddhinA prakarSa ane azuddhinA apakarSathI thato guNono svarUpa bheda te guNasthAnaka. guNasthAnaka 14 che. te A pramANe - 1) mithyASTi guNasthAnaka - dhaturA khAdhela manuSyane sapheda vastumAM pILAzanI pratIti thAya che, tema jIva-ajIvAdi tattvo viSe mithyA (viparIta) jJAna jene hoya te mithyASTi jIva. tenuM guNasthAnaka te mithyAdaSTi guNasthAnaka che.
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 guNaThANAnuM svarUpa 2) sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnaka - aupazamika samyaktvanA kALamAM mithyAtvamohanIyano upazama hoya che ane anaMtAnubaMdhI cAranI visaMyojanA ke upazama hoya che, eTale ke temanA pradezodaya ane vipAkodaya hotA nathI. aupazamika samyaktvano jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI cha AvalikA kALa bAkI rahetA koI jIvane anaMtAnubaMdhI kaSAyano vipAkodaya thAya che. hajI mithyAtvamohanIyano vipAkodaya thayo hoto nathI. tyAM sudhInA kALane sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAnaka kahevAya che. A guNasthAnake rahela jIva samyaktvanA kaMIka svAdane anubhavato hovAthI A guNasthAnakane sAsvAdana (AsvAdana sahita) samyagdaSTi guNasthAnaka kahyuM che. athavA aupamika samyaktvanA Aya (lAbha)no zAtana (nAza) kare te AsAdana. tenA sahita jIva te sAsAdana. tevA samyagdaSTi jIvanuM guNasthAnaka te sAsAdana samyagdaSTi guNasthAnaka. 408 3) sabhyagmithyArdaSTi guNasthAnaka - A guNasthAnake rahelA jIvane jinavacana u52 ruci paNa hotI nathI ane aruci paNa hotI nathI. 4) avirati samyagdaSTi guNasthAnaka - jinezvara bhagavAne kahelA tattvo upara zraddhAvALo jIva te samyagdaSTi. jinavacana dvArA viratine mokSanI nisaraNI rUpa mAnavA chatAM apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanA udayathI je jIva viratidharmane svIkArI zakato nathI te avirati samyagdaSTi. tenuM guNasthAnaka te avirati samyagdaSTi guNasthAnaka. 5) dezavirati guNasthAnaka - pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanA udayathI je jIva sarvaviratine svIkArI na zake paNa dezathI viratine svIkAre te dezavirati. tenuM guNasthAnaka te dezavirati guNasthAnaka. na 6) pramattasaMyata guNasthAnaka - sarvasAvaghayogathI aTake te saMyata. saMyama hovA chatAM kyAreka saMjvalana kaSAya ke nidrAnA udayathI saMyamanA
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 guNaThANAnuM svarUpa 409 yogomAM je pramAda kare che te pramatta. pramatta evA saMyatanuM guNasthAnaka te pramattasaMyata guNasthAnaka. 7) apramattasaMyata guNasthAnaka - nidrA-vikathAdi pramAda vinAnA saMyatanuM guNasthAnaka te apramattasaMvataguNasthAnaka. 8) apUrvakaraNa guNasthAnaka - sthitighAta, rasaghAta, guNazreNi, guNasaMkrama, sthitibaMdha - A pAMca apUrva vastuo jyAM thAya che te apUrvakaraNa guNasthAnaka. sthitighAta - sattAmAM rahela jJAnAvaraNAdi karmanI dIrghasthitione apavartanAkaraNa vaDe ghaTADIne alpa karavI te sthitighAta. rasaghAta - sattAmAM rahela jJAnAvaraNAdi azubha karmonA tIvra rasane apavartanAkaraNa vaDe ghaTADIne alpa karavo te rasaghAta. guNazreNi - uparanI sthitimAMthI apavartanAkaraNa vaDe utArelA karmadalikone jaldIthI khapAvavA mATe udaya samayathI aMtarmuhUrta sudhInA samayomAM asaMkhyaguNanA kramathI goThavavA te guNazreNi. guNasaMkrama - sattAmAM rahelA nahIM baMdhAtA azubhakarmanA dalikone pratisamaya asaMkhya guNavRddhithI baMdhAtI karmaprakRtimAM saMkramAvavA te guNasaMkrama. apUrvasthitibaMdha - vizuddhinA kAraNe pUrva pUrva sthitibaMdhathI uttarottara palyopamanA saMkhyAtamA bhAga nyUna sthitibaMdha karavo te apUrvasthitibaMdha. 9) anivRtti bAdarajparAya guNasthAnaka - nivRtti-taratamatA. eka sAthe A guNasthAnake AvelA jIvonA adhyavasAya sarakhA (taratamatA vinAnA) hoya che. have pachInA guNasthAnakamAM sUkSma kaSAyano udaya AvavAno che. tenI apekSAe ahIM bAdara kaSAyano
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 14 guNaThANAnuM svarUpa udaya che. tethI A guNasthAnakane anivRtti bAdarabhaMparAya guNasthAnaka kahevAya che. 10) sUmasaMparAya guNasthAnaka - sUkSma kiSTirUpe karAyelA lobha kaSAyanA udayavALA jIvonuM guNasthAnaka te sUkSmasaMparAya guNasthAnaka. 11) upazAMtakaSAyavItarAgachagha0 guNasthAnaka cAritramohanIya karma sarvathA upazAMta thayuM che. tethI vItarAgapaNuM prApta thayuM che. paNa jJAnAvaraNAdi ghAtikarmanA udayathI chadmasthapaNuM bAkI che. evA jIvanuM guNasthAnaka te upazAMtakaSAyavItarAgachama0 guNasthAnaka. 12) kSaNikaSAyavItarAgachagha0 guNasthAnaka - cAritramohanIya karmanA kSayathI vItarAgapaNuM prApta thayuM che. paNa traNa ghAtakarmonA udayathI chadmasthapaNuM bAkI che. AvA jIvanuM guNasthAnaka te kSaNikaSAyavItarAgachadmastha guNasthAnaka. 13) sayogI kevalI guNasthAnaka - traNe yoga jemane varte che te sayogI. kevaLajJAna ane kevaLadarzana jemane che te kevalI. sayogI evA kevalInuM guNasthAnaka te sayogIkevalI guNasthAnaka. 14) ayoga kevalI guNasthAnaka - traNe yoga jemane vartatA nathI te ayogI. ayogI evA kevalInuM guNasthAnaka te ayogIkevalI guNasthAnaka. * kala kA ronA kyoM rote ho? isa dina ko bhI kyAM khote ho ? * dharmapravRtti sAthe pApanivRtti paNa jarUrI che. * sukhamAM rahuM vairAgyathI, duHkhamAM rahuM samatA dharI.
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 411 14 guNaThANAno jaghanya-utkRSTa kALa cauda guNasthAnakono jaghanya-utkRSTa kALa guNasthAnaka jaghanya kALa | utkRSTa kALa 1 mithyASTi abhavyane anAdi anaMta, bhavyane anAdi sAMta, samyaktapatitane sAdi sAMta aMtarmuhUrta dezonA ardhapagalaparAvarta 2 |sAsvAdana samyagdaSTi | 1 samaya 6 AvalikA 3 samyammithyAdaSTi | aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 4 avirati samyagdaSTi | aMtarmuhUrta sAdhika 33 sAgaropamAM 5 dizavirati aMtarmuhUrta | dezona pUrvakroDa varSa 6 |pramattasaMyata 1 samaya aMtarmuhUrta 7apramattasaMyata 1 samaya aMtarmuhUrta 8|apUrvakaraNa 1 samaya aMtarmuhUrta | 9 |anivRttibAdarabhaMparAya | 1 samaya aMtarmuhUrta 10 sUkSmasaMparAya | 1 samaya aMtarmuhUrta 11 | upazAMtakaSAya aMtarmuhUrta vItarAgachadmastha 12 kSINakaSAya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta vItarAgachadmastha 13 siyogIkevalI | aMtarmuhUrta | dezona pUrvakroDa varSa | 14 ayogIkevalI | sAmAnyathIpAMcahastAkSarauccAraNajeTalokALa * zreNi- upara guNaThANAnuM svarUpa batAvyuM. tethI prasaMgopAta zreNinuM svarUpa paNa batAvAya che. zreNi be prakAranI che - (1) upazamazreNi ane (2) kSapakazreNi 1 samaya
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 upazamazreNi (1) upazamazreNi - upazamazreNi mAMDanAra apramatta saMyata hoya. matAMtare upazamazreNi mAMDanAra 4thA guNaThANAthI 7mA guNaThANA sudhInA jIvomAMthI koI paNa jIva hoya. te pahelA aMtarmuhUrtamAM anaMtAnubaMdhI 4nI visaMyojanA kare. matAMtare te pahelA aMtarmuhUrtamAM anaMtAnubaMdhI 4ne ekasAthe upazamAve. pachI darzana 3ne upazamAve. pachI upazamazreNi mAMDanAra puruSa hoya to pahelA napuMsakavedane upazamAve, pachI strIvedane upazamAve, pachI hAsya 6ne upazamAve, pachI puruSavedane upazamAve. upazamazreNi mAMDanAra strI hoya to pahelA napuMsakavedane upazamAve, pachI puruSavedane upazamAve, pachI hAsya 6 ne upazamAve, pachI strIvedane upazamAve. upazamazreNi mAMDanAra napuMsaka hoya to pahelA strIvedane upazamAve, pachI puruSavedane upazamAve, pachI hAsya 6ne upazamAve, pachI napuMsakavedane upazamAve. (karmaprakRtinA mata pramANeupazamazreNi mAMDanAra strI hoya to pahelA napuMsakavedane upazamAve, pachI strIvedane upazamAve, pachI hAsya 6 ane puruSavedane eka sAthe upazamAve. upazamazreNi mAMDanAra napuMsaka hoya to pahelA napuMsakaveda ane strIvedane eka sAthe upazamAve, pachI hAsya 6 ane puruSavedane ekasAthe upazamAve.) pachI apratyAkhyAnAvaraNIya krodhane ane pratyAkhyAnAvaraNIya krodhane ekasAthe upazamAve. pachI saMjvalana krodhane upazamAve. pachI apratyAkhyAnAvaraNIya mAnane ane pratyAkhyAnAvaraNIya mAnane ekasAthe upazamAve. pachI saMjvalana mAnane upazamAve. pachI apratyAkhyAnAvaraNIya mAyAne ane pratyAkhyAnAvaraNIya mAyAne ekasAthe upazamAve. pachI saMjavalana mAyAne upazamAve. pachI apratyAkhyAnAvaraNIya lobhane ane pratyAkhyAnAvaraNIya lobhane ekasAthe upazamAve. pachI saMjalana lobhanA saMkhyAtA khaMDa karIne temane kramazaH upazamAve. tenA chellA khaMDanA asaMkhya khaMDo kare. pachI 10mAM
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSapakazreNI 413 guNaThANe pratisamaya asaMkhya bhAgone upazamAvato aMtarmuhUrtamAM saMjvalana lobhane upazamAve. pachI 11mA guNaThANe Ave. tyAM saMpUrNa vItarAgabhAva hoya che. A guNaThANethI jIva avazya paDe. te be rIte paDe- (1) kALakSayathI - 11mA guNaThANAno kALa pUrNa thatA je krame caDhyo hoya te krame paDe. (2) bhavakSayathI - 11mA guNaThANe maraNa pAme to vaimAnika devalokamAM jAya. tyAM 4thu guNaThANa maLe. (upazamazreNinI vistRta jANakArI mATe vAMco ame lakhela upazamanAkaraNa bhAga-1, vistRta gujarAtI vivecana.') (3) kSapakazreNi - kSapakazreNi mAMDanAra 4thA guNaThANAthI 7mA guNaThANA sudhInA jIvomAMthI koI paNa jIva hoya. te pahelA anaMtAnubaMdhI ane ekasAthe khapAve. pachI kramazaH darzana 3ne khapAve. pachI apratyAkhyAnAvaraNIya 4ne ane pratyAkhyAnAvaraNIya 4ne ekasAthe khapAvavAnuM zarU kare. temAM vacce A 16 prakRtione khapAve - narakagati, narakAnupUrvI, tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI, ekendriyajAti, beIndriyajAti, teIndriyajAti, caurindriyajAti, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma, sAdhAraNa, nidrAnidrA, pracalApracalA, thINaddhi. pachI bAkI rahela apratyAkhyAnAvaraNIya 4ne ane pratyAkhyAnAvaraNIya 4ne khapAve. pachI kSapakazreNi mAMDanAra puruSa hoya to napuMsakavedane khapAve, pachI strIvedane khapAve, pachI hAsya 6ne khapAve, pachI puruSavedane khapAve. kSapakazreNi mAMDanAra strI hoya to pahelA napuMsakavedane khapAve, pachI puruSavedane khapAve, pachI hAsya 6 ne khapAve, pachI strIvedane khapAve. kSapakazreNi mAMDanAra napuMsaka hoya to pahelA strIvedane khapAve, pachI puruSavedane khapAve, pachI hAsya 6 ne khapAve, pachI napuMsakavedane khapAve. (karmaprakRtinA mata pramANe- kSapakazreNi mAMDanAra strI hoya to pahelA napuMsakavedane khapAve, pachI strIvedane khapAve, pachI hAsya 6 ane
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 kSapakazreNi puruSavedane ekasAthe khapAve. kSapakazreNi mAMDanAra napuMsaka hoya to pahelA napuMsakaveda ane strIvedane eka sAthe khapAve, pachI puruSaveda ane hAsya 6ne ekasAthe khapAve). pachI saMjavalana krodhane khapAve. teno chello bhAga bAkI hoya tyAre saMjavalana mAnane khapAvavAnuM zarU kare. tenI sAthe saMjavalana krodhano paNa zeSa bhAga khapAve. saMjavalana mAnano chello bhAga bAkI hoya tyAre saMjvalana mAyAne khapAvavAnuM zarU kare. tenI sAthe saMjavalana mAnano paNa zeSa bhAga khapAve. saMjavalana mAyAno chello bhAga bAkI hoya tyAre saMjvalana lobhane khapAvavAnuM zarU kare. tenI sAthe saMjvalana mAyAno paNa zeSa bhAga khapAve. saMjavalana lobhanA chellA saMkhyAtamA bhAganA asaMkhya khaMDo karIne pratisamaya 1-1 khaMDa khapAve. tyAre te 10mA guNaThANe hoya. saMjvalana lobhano sarvathA kSaya thatAM te 12mA guNaThANe Ave. 12mAM guNaThANAnA upAMtya samaye nidrA rane khapAve. 12mAM guNaThANAnA carama samaye jJAnAvaraNa 5, darzanAvaraNa 4, aMtarAya 5 = 14 prakRtione ekasAthe khapAve. pachI 13mAM guNaThANe kevaLI thAya. pachI 14mA guNaThANAnA dvicaramasamaye nirmANa, nIcagotra, sAtA/asAtA, aparyApta, susvara, deva 2, khagati 2, gaMdha 2, pratyeka 3, aMgopAMga 3, agurulaghu 4, varNa 5, rasa 5, zarIra 5, baMdhana 5, saMghAtana 5, saMghayaNa 6, saMsthAna 6, asthira 6, sparza 8 - A 7ra prakRtione athavA manuSyAnupUrvI sAthe 73 prakRtione khapAve. pachI 14mAM guNaThANAnA carama samaye trasa 3, subhaga, Adeya, yaza, jina, uccagotra, sAtA/asAtA, manuSya 3, paMcendriyajAti - A 13 prakRtione athavA manuSyAnupUrvI vinA 12 prakRtione khapAve. pachI sAdi anaMtakALa mATe siddha thAya. (kSapakazreNinI vistRta jANakArI mATe vAMco ame lakhela "upazamanAkaraNa bhAga-2, kSapakazreNi arthAdhikAra ane pazciskaMdha arthAdhikAra, vistRta gujarAtI vivecana')
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvonI nirjarA 415 * jIvonI nirjarA (sUtra-947) samyagdaSTinI nirjarA karatA zrAvakanI nirjarA asaMkhya guNa che. tenA karatA viratanI nirjarA asaMkhyaguNa che. tenA karatA anaMtAnubaMdhIvisaMyojakanI nirjarA asaMkhyaguNa che. tenA karatA darzanamohanIyakSapakanI nirjarA asaMkhyaguNa che. tenA karatA cAritramohanIyaupazamakanI nirjarA asaMkhyaguNa che. tenA karatA upazAMtakaSAyavItarAgachabasthanI nirjarA asaMkhya guNa che. tenA karatA cAritramohanIyakSapakanI nirjarA asaMkhyaguNa che. tenA karatA kSINakaSAyavItarAgachadmasthanI nirjarA asaMkhyaguNa che. tenA karatA kevaLInI nirjarA asaMkhya guNa che. * nArI narakanI dIvaDI, durgati taNI dAtAra re. sukha saMsAramAM nahIM, AtmAmAM che. gurubahumAna e ja mokSa che. * aphara pAchaLa aphasosa na karavo. * IriyAvahI karyA vinA caityavaMdana, sajajhAya, Avazyaka vagere kazuM karavuM kahyuM nahIM. * A bhavamAM ApaNe evI majabUta ArAdhanA karIe ke karmasattA ApaNane janma levA mATe "Once More' kahe e pahelA ApaNe ene "No More' kahI zakIe. * saMyamI banavAmAM choDavAnuM thoDuM che, meLavavAnuM ghaNuM che. * jenuM abhimAna karo e vastu bhaviSyamAM halakI maLe. * ochA paise saMtoSa hajI sulabha che, paNa aDhaLaka paise saMtoSa bhAre durlabha che.
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA nirgastha prakaraNa * nircanha - grI eTale dharmopakaraNa sivAyanI bAhya-atyaMtara upadhi. temAMthI nIkaLI gayelA eTale ke teno tyAga karanArA te nigraMtha. te 5 prakAranA che - (sUtra-948). 1) pulAka pulAka eTale nisAra eTale DAMgaranA photarA. pulAkanI jema jJAna-darzana-cAritra rUpa sAra vinAnA nigrantha te pulAka. keTalAka ema kahe che ke satata apramAdI evA sAdhu te pulAka. temanA be prakAra che - labdhipulAka ane sevApulAka. (a) labdhipulAka tapa-RtathI utpanna thayela labdhino upayoga karI AjIvikA calAvavAthI potAnA saMyamane niHsAra kare te labdhipulAka. (b) sevApulAka - temanA 5 bheda che - (i) jJAnapulAka - jenI jJAnamAM alanA vagere thAya te. (i) darzanapulAka - kudarzanavALAno paricaya kare te. (i) cAritrapulAka - mUlaguNo ane uttaraguNonI pratisevA kare che. (iv) liMgapulAka - yathokta liMgane adhikaraNa banAve che. () sUrmapulAka - kaMIka pramAdathI mana vaDe akathya grahaNa kare te. 2) bakuza - bakuza eTale zabala eTale ke kAbaracItaruM. aticAro sevIne cAritrane kAbaracItaruM kare te bakuza. teo zarIra-upakaraNanI vibhUSA kare, Rddhi yazane iccha, sukhazIlatAno Azraya kare, asaMyama sevanArA parivAravALA hoya, cheda prAyazcitta Ave tevA aticAra sevanArA hoya. te be prakAre che - (i) zarIrabakuza - zarIranI zobhA kare te zarIrabakuza. jemake - hAtha-paga-moTuM dhuve, AMkha-kAna-nAkamAMthI mela kADhe, dAtaNa kare, tela mAliza kare, vALa oLe vagere kare.
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuzIla 417 (ii) upakaraNabakuza - je akALe ja colapaTTo-kapaDA vagerene ve, jene cokhkhA kapaDAM paheravA priya hoya, je pAtrA-dAMDo vagere telathI ujjavaLa kare te upakaraNabakuza. bakuza sAmAnyathI 5 prakAranA che - (i) Abhogabakuza - jANIne aticAro seve te. (ii) anAbhogabakuza - ajANatA aticAro seve te. (iii) saMvRtabakuza - chUpI rIte aticAro seve te. (iv) asaMvRtabakuza - pragaTa rIte aticAro seve te. (v) sUkSmabakuza - kaMIka pramAdathI AMkhano mela vagere dUra kare te. 3) kuzIla - zIla eTale aDhAra hajAra bhAMgAvALu cAritra. uttaraguNano bhaMga karavA vaDe ke kaSAyo vaDe jenuM zIla kharAba che te kuzIla. tenA be bheda che - (i) pratisevanAkuzIla - teo indriyonA nigraha vinAnA hoya che, kaMIka bahAnu kADhIne uttaraguNomAM aticAra lagADe che. temanA 5 bheda che - (i) jJAnapratisevanAkuzIla - jJAnanA aticArone seve te. (ii) darzanapratisevanAkuzIla - darzananA aticArone seve te. (iii) cAritrapratisevanAkuzIla - cAritranA aticArone seve te. (iv) liMgapratisevanAkuzIla - liMganA aticArone seve te. (v) sUkSmapratisevanAkuzIla - A mahAtmA sArA tapasvI che vagere prazaMsAthI je saMtuSTa thAya te. (ii) kaSAyakuzIla - saMjvalana kaSAyonA udayanA kAraNe jemanuM zIla kharAba che te kaSAya kuzIla. 4) nigrantha - 11mA-12mA guNaThANe rahelA ane 2 samayavALA iryApatha karmabaMdhane pAmelA mahAtmAo te nirprantha. temanA 5 bheda che
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 - nirgastha, snAtaka I) prathamasamayanirjhantha - pahelA samaye rahelA nirjhanya. (ii) aprathamasamayanirjhantha - pahelA samaya sivAyanA samayamAM rahelA nirjhantha. (i) caramasamayanirgastha - chellA samaye rahelA nigraMtha. () acaramasamayanirgastha - chellA samaya sivAyanA samayomAM rahelA nircantha. () sUma nirrI - pahelA vagere samayanI vivakSA vinA sAmAnyathI badhA samayomAM rahelA nircantha. 5) snAtaka - 13mA-14mAM guNaThANe rahelA kevaLIo te snAtaka. temanA 5 bheda che - i) acchavi chavi=zarIra. kAyayogano nirodha karyA pachI zarIranI pravRttino abhAva hovAthI acchavi. (i) azabala - aticArarahita hovAthI azabala. (ii) akarmAza - karmone khapAvI dIdhA hovAthI akasmaza. (iv) aparizrAvI - badhA yogano virodha karyA pachI niSkriya hovAthI aparizrAvI. (5) saMzuddhajJAnadarzanadhara - bIjA jJAnanA saMparka vinAnA hovAthI saMzuddhajJAnadarzanadhara. nigraMthonI 8 anuyogadvAro vaDe vicAraNA - (sUtra-949) (1) saMyama - * samAdhi vinAnI ArAdhanA vAMjhiyA vRkSa jevI che.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirpranthonI 8 anuyogadvAro vaDe vicAraNA nigrantha saMyama pulAka, kuza, pratisevanAkuzIla sAmAyika, chedopasthApya kaSAyakuzIla sAmAyika, chedopasthApyuM, parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAya yathAkhyAta nigrantha, snAtaka (2) zruta - nigrantha pulAka utkRSTa zruta 10 pUrva bakuza 10 pUrva pratisevanAkuzIla 10 pUrva kaSAyakuzIla 14 pUrva nirrantha 14 pUrva snAtaka zrutarahita (3) pratisevanA - doSo sevavA te pratisevanA. nirprantha pratisevanA pulAka 419 jaghanya zruta 9mA pUrvanI 3jI AcAra vastu 8 pravacanamAtA 8 pravacanamAtA 8 pravacanamAtA 8 pravacanamAtA zrutarahita zarIrakuza [] bhagavatIsUtramAM pulAkanuM utkRSTa zruta 9 pUrva kahyuM che. A matAMtare brahmacarya mahAvratanI pratisevanA. ^pa mUlaguNa ane rAtribhojana viramaNa vratanI pratisevanA upakaraNabakuza upakaraNonI zobhA kare, upakaraNo upara rAga kare, ghaNA upakaraNo rAkhe, ghaNA upakaraNonI icchA kare. zarIra upara rAga kare, zarIranI vibhUSA kare.
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 nirjhanthonI 8 anuyogadvAro vaDe vicAraNA nirjhanya - pratisevanA pratisevanAkuzIla |uttaraguNonI virAdhanA kare. kaSAyakuzIla, pratisevanA na kare. nircantha, snAtaka (4) tIrtha - pAMce nircanho badhAM tIrthakaronA tIrthamAM hoya che. matAMtare pulAka-bakuza-pratisevanAkuzIla tIrthamAM avazya hoya che, kaSAyakuzIla-nigraMtha-snAtaka tIrthamAM hoya ke atIrthamAM hoya. (5) liMga - liMga be prakAranA che - dravyaliMga - rajoharaNa, muhapatti vagere bhAvaliMga - jJAna, darzana, cAritra pAMce nirjhantho bhAvaliMgamAM avazya hoya che. dravyaliMgamAM hoya athavA na paNa hoya. (6) lezyA - nircantha 'lezyA | mulAka tejo, padma, zukla bakuza, pratisevanAkuzIla, | kRSNa, nIla, kApota, tejo, kaSAyakuzIla (daDhA thI 9mA | | pA guNaThANAvALA), parihAravizuddhi kaSAyakuzIla (10mA zukla guNaThANAvALA), nirgastha, snAtaka (sayogI) snAtaka (ayogI) alezya
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ pulAka snAtaka nirjhanthonI 8 anuyogadvAro vaDe vicAraNA 421 (7) upapAta - ninya utkRSTa upapAta utkRSTa sthiti(18 sAgaropama)vALA sahasrAra devalokamAM bakuza, pratisevanAkuzIla 22 sAgaropamanI sthitivALA | ayyata devalokamAM kaSAyakuzIla, nirgastha | 33 sAgaropamanI sthitivALA sarvArthana | siddha vimAnamAM | nirvANa snAtaka sivAyanA cAre nirjhanthono jaghanya upapAta palyopamapRthakva sthitivALA saudharma devalokamAM che. snAtaka mokSa pAme che. (8) saMyamasthAna - saMyamasthAna eTale adhyavasAyasthAna. kaSAyanimittaka asaMkhya saMyamasthAno che. sarvajaghanya saMyamasthAnathI asaMkhya saMyamasthAno pulAka ane kaSAyakuzIlanA che. tyAra pachI asaMkhya saMyamasthAno mAtra kaSAyakuzIlanA che. tyAra pachI asaMkhya saMyamasthAno kaSAyakuzIla, pratisevanAkuzIla ane bakuzanA che. tyAra pachI asaMkhya saMyamasthAno kaSAyakuzIla ane pratisevanAkuzIlanA che. tyAra pachI asaMkhya saMyamasthAno mAtra kaSAyakuzIlanA che. tyAra pachI akaSAya saMyamasthAno zarU thAya che. asaMkhya akaSAya saMyamasthAno nircanthanA che. tyAra pachI mAtra eka ja saMyamasthAna snAtakanuM che. pAMce nircanthomAM uttarottara nigranthonI saMyamalabdhi anaMtAnaMtaguNa che.
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ huM mokSatatva - * mokSa - mohanIyakarma, jJAnAvaraNIyakarma, darzanAvaraNIyakarma, aMtarAyakarmanA kSayathI kevaLajJAnanI prApti thAya che. (sUtra-10/1) tyAra pachI zeSa cAra aghAtI karmothI yukta evA kevaLajJAnI bhagavaMta pRthvItala upara vicare che. pachI 14mA guNaThANAne aMte vedanIyakarma, AyuSyakarma, nAmakarma ane gotrakarma - A cAra aghAtikarmono kSaya thAya che. Ama 8 mULaprakRti ane 158 uttaraprakRti ema sarva prakRtiono kSaya thAya che. e ja mokSa che. pUrve kahelA pAMca baMdhahetuono abhAva hovAthI navA karmo baMdhAtA nathI ane jUnA karmo nirjarA dvArA saMpUrNa kSaya thaI jAya che. Ama baMdhahetuono abhAva ane nirjarA - A baMne dvArA saMpUrNa karmono kSaya thaI javAthI mokSa thAya che. (sUtra-10/ra, 10/3) * kayA guNaThANe kaI prakRtiono kSaya thAya che? guNaThANA | uttarakarmaprakRtiono kSaya 4thA thI 7mu | mohanIya 7 = anaMtAnubaMdhI 4, darzana 3 | 7 | mohanIya 20 = apratyAkhyAnAvaraNIya 4, pratyAkhyAnAvaraNIya 4, veda 3, hAsya 6, saMjvalana 3 nAma 13 = narakagati, narakAnupUrvI, tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI, jAti 4, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma, sAdhAraNa 9mu
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyA guNaThANe kaI prakRtiono kSaya thAya che? 423 14 guNaThANA uttarakarmaprakRtiono kSaya darzanAvaraNa 3 = nidrAnidrA, pracalApracalA, thINaddhi 10mu mohanIya 1 = saMjavalana lobha 12mAnA darzanAvaraNa 2 = nidrA, pracalA dvicarama samaye 12mAnA | jJAnAvaraNa 5 = matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAcarama samaye varaNa, avadhijJAnAvaraNa, mana:paryavajJAnAvaraNa, kevaLa jJAnAvaraNa darzanAvaraNa 4 = cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanA varaNa, avadhidarzanAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa aMtarAya 5 = dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogAMtarAya, vIAMtarAya 14mAnA nAma 81 = devagati, zarIra 5, dvicarama samaye aMgopAMga 3, baMdhana 15, saMghAtana 5, saMsthAna 6, saMghayaNa 6, varNAdi 20, devAnupUrvI, manuSyAnupUrvI, vihAyogati 2, agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchavAsa, nirmANa, pratyeka 3, susvara, aparyApta, asthira 2, durbhaga 4 vedanIya 1 = sAtA/asAtA
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 karmakSaya thayA pachI jIvanI gati guNaThANA uttarakarmaprakRtiono kSaya 14mAnA | gotra 1 = nIcagotra dvicaramasamaye 14mAnA nAma 9 nAma 9 = manuSyagati, paMcendriyajAti, carama samaye trasa, bAdara, paryApta, subhaga, Adeya, yaza, jina vedanIya 1 = sAtA/asAtA | gotra 1 = uccagotra AyuSya 1 = manuSpAyuSya kula 155 Ama 155 prakRtiono kSaya thayo. devAyuSya, narakAyuSya, tiryaMcAyuSya bAMdhyA na hovAthI temano kSaya karavAno nathI. sAyika samyaktva, kevaLajJAna, kevaLadarzana, siddhatva vagere rUpa kSAyikabhAva sivAyanA aupazamika, kSAyopathamika, audayika, pAriNAmika bhAvo ane bhavyatvano abhAva hovAthI mokSa thAya che. (sUtra-104). karmakSaya thayA pachI jIvanI gati - saMpUrNa karmano kSaya thayA pachI jIva upara cauda rAjalokane aMte jAya che. (sUtra-10/5) karma vinA paNa jIvanI A gatinA 4 hetu che - (sUtra-10/6) (i) pUrvaprayogathI - jema dAMDAthI kuMbhAranuM cakra halAvyA pachI dAMDo laI levA chatAM pUrvanA prayogathI te cakra hAle che, tema karmono kSaya thavA chatA yoganirodhane abhimukha evA jIvanI kriyAnA prayoganA saMskAra kSINa thayA na hovAthI yoganA abhAvamAM paNa te pUrvaprayogathI gati thAya che.
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 anuyogadvArothI siddhonI vicAraNA 425 (ii) asaMga hovAthI - dravyomAM jIva ane pudgala be gatimAna dravyo che. temAM pugalo nIce javAnA svabhAvavALA che ane jIvo upara javAnA svabhAvavALA che. tethI badhA saMgothI rahita jIvanI svAbhAvika rIte Urdhvagati thAya che. (ii) baMdhano cheda thavAthI - jema bIjakozanA baMdhana chedAvAthI eraMDiyAnA bIjanI Urdhvagati thAya che, tema karmanA baMdhana chedAvAthI jIvanI Urdhvagati thAya che. (iv) tevA prakAranA gatipariNAmathI - sarvakarmarahita jIva yoga vinAno hovA chatAM teno tevA prakArano gatipariNAma hoya che ke jenAthI tenI Urdhvagati thAya che. sUku tuMbaDuM pANImAM DUbatuM nathI. tenI upara mATIno lepa karavAmAM Ave to te pANIne taLiye besI jAya che. pANIthI mATI bhInI thaIne jyAre teno lepa UkhaDI jAya che, tyAre te tuMbaDuM pANInI sapATIe AvI jAya che. tema jIvano svabhAva upara javAno che. karmanA lepathI te saMsAramAM DUbe che. jyAre karmono lepa UkhaDI jAya che, tyAre jIvanI Urdhvagati thAya che ane te lokane aMte pahoMcI jAya che. alokamAM dharmAstikAyano abhAva hovAthI jIvanI alokamAM gati thatI nathI. 12 anuyogadvArothI siddho (mokSamAM gayelA jIvo)nI vicAraNA - (sUtra-10/7) be naya che - (i) pUrvabhAvaprajJApanIyanaya - siddhonI pUrvAvasthAnI apekSAe vicAraNA. naigamanaya, saMgrahanaya, vyavahAranaya - A traNa nayo pUrvabhAvaprajJApanIya nayo che. (i) pratyutpannabhAvaprajJApanIyanaya - siddhonI vartamAna avasthAnI
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 kSetra, kALa apekSAe vicAraNA. RjusUTAnaya, zabdanaya, samabhirUDhanaya evaMbhUtanaya - A cAra navo pratyutpannabhAvaprajJApanIya nAyo che. siddhone viSe A be nayothI 12 anuyogadvAronI vicAraNA karavAnI che. te A pramANe - 1) kSetra - siddho kayA kSetramAM siddha thAya che? (i) pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe siddho siddhikSetramAM siddha thAya che. (i) pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe - janmathI 15 karmabhUmimAM janmelA siddha thAya che. saMharaNathI manuSyakSetramAM rahelA siddha thAya che. saMdaraNa be prakAranuM hoya che - (i) svakRtasaMharaNa - cAraNalabdhivALA ane vidyAdharonuM icchApUrvaka viziSTa sthAnamAM javuM te. ii) parakRtasaMharaNa - cAraNalabdhivALA, vidyAdharo ane devo anya jIvane duzmanapaNAthI ke anukaMpAthI anyatra mUke che. pramattasaMyata ane dezaviratanuM saMharaNa thAya che. sAdhvI, avedI, parihAravizuddhisaMyamavALA, pulAka saMyata, apramatta saMyata, 14 pUrvI, AhArakazarIrI - ATalAnuM saMharaNa na thAya. 2) kALa - kayA kALamAM siddha thAya che? (i) pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe akALamAM siddha thAya che. (ii) pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe - (a) janmathI - (1) sAmAnyathI - avasarpiNI, utsarpiNI ane anavasarpiNIanutsarpiNImAM siddha thAya che.
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ gati, liMga 427 (2) vizeSathI - avasarpiNImAM - 3jA ArAmAM saMkhyAtA varSa bAkI hoya tyAre janmelo siddha thAya che. 4thA ArAmAM janmela 4thA ArAmAM siddha thAya che. 4thA ArAmAM janmela 5mA ArAmAM siddha thAya che. 5mA ArAmAM janmela 5mA ArAmAM siddha na thAya. zeSa ArAmAM janmelA siddha na thAya. utsarpiNImAM - bIjA ArAmAM janmela trIjA ArAmAM siddha thAya che. trIjA ArAmAM janmela trIjA ArAmAM siddha thAya che. cothA ArAmAM zarUAtanA saMkhyAtA varSamAM janmela siddha thAya che. zeSa ArAmAM janmelA siddha na thAya. (b) saMharaNathI - avasarpiNI-utsarpiNInA badhA ArAmAM ane anavasarpiNI-anutsarpiNImAM siddha thAya. 3) gati - kaI gatimAM siddha thAya ? (i) pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe siddhigatimAM siddha thAya. (ii) pUrvabhAvaprajJApanIyanaya be prakAre che - (a) anaMta2pazcAtkRtagatika - manuSyagatimAM siddha thAya. (b) ekAMtarapazcAdbhUtagatika - sarvagatimAM siddha thAya. 4) liMga - kayA liMgamAM siddha thAya ? pahelo vikalpa - liMga traNa prakAre che - puruSa, strI ane napuMsaka. (i) pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe avedI siddha thAya. (ii) pUrvabhAvaprajJApanIyanaya be prakAre che -
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 tIrtha, cAritra (a) anaMtarapaccAskRtagatika - traNe liMgamAM siddha thAya. (b) paraMparapaccAskRtagatika - traNe liMgamAM siddha thAya. bIjo vikalpa - liMga be prakAre che - dravyaliMga ane bhAvaliMga. (i) pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe aliMgamAM siddha thAya. (i) pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe (a) bhAvaliMgamAM svaliMgamAM siddha thAya. bhAvaliMga = zrutajJAna, kSAyikasamyakta, kSAyikacAritra. (b) dravyaliMgamAM svaliMgamAM, gRhIliMgamAM ane anya liMgamAM siddha thAya. dravyaliMga hoya ke na paNa hoya, paNa bhAvaliMga avazya hoya. svaliMga=rajoharaNa, muhapatti, colapaTTo vagere. gRhIliMga=gRhasthano veSa. anyaliMga parivrAjaka vagereno veSa. 5) tIrtha - tIrthaMkaranA tIrthamAM tIrthaMkarasiddha che, notIrthaMkara(pratyekabuddha)siddha che ane atIrthakara(sAdhu)siddha che. ema tIrthakarInA tIrthamAM tIrthakarIsiddha che, notIrthaMkara pratyekabuddha)siddha che ane atIrthakara (sAdhu)siddha che. 6) cAritra - kayA cAritramAM siddha thAya? (i) pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe nocAritrI noacAritrI siddha thAya che. (i) pUrvabhAvaprajJApanIyanaya be prakAre che - (a) anaMtarapazcAtkRtika - yathAkhyAta cAritramAM siddha thAya.
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyekabuddhabodhita, jJAna 429 (b) paraMparapaccAskRtika - te be rIte che - avyakta, vyakta (1) avyakta - ) tricAritrapazcAtkRtasiddha, () catuccAritrapazcAtkRtasiddha, (i) paMcacAritrapazcAtkRtasiddha. (2) vyakta- (i) sAmAyika-sUkSmasaMparAya-yathAkhyAtacAritra pazcAtkRtasiddha. (ii) chedopasthApya-sUkSmasaMparAya-yathAkhyAtacAritrapaccAskRtasiddha. (iii) sAmAyika-chedopasthApya-sUkSmasaMparAyayathAkhyAtacAritra-paccAskRtasiddha. (iv) chedopasthApya-parihAravizuddhi-sUkSmasaMpAyayathAkhyAtacAritra-paccAskRtasiddha. () sAmAyika-chedopasthApya-parihAravizuddhi sUkSmasaMparAya-yathAkhyAtacAritra-paccAskRtasiddha. 7) pratyekabuddhabodhita - siddha thanAranA be prakAra che - G) svayaMbuddha - bIjAnA upadeza vinA bodha pAmIne mokSe jAya te. tenA be bheda che - (1) tIrthaMkara (2) pratyekabuddha - koIka nimittathI jAtismaraNa jJAna pAmI siddha thAya che. dA.ta. valkalacIri, karakaMDu vagere. (i) buddhabodhita - bIjAnA upadezathI bodha pAmIne mokSe jAya te. tenA be bheda che - (1) parabodhaka - bIjAne upadeza Ape che. (2) sveSTakArI - bIjAne upadeza na Ape te. 8) jJAna - kayA jJAnamAM siddha thAya ? (i) pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe kevaLajJAnamAM siddha thAya che.
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 (ii) pUrvabhAvaprajJApanIyanaya - te be prakAre che - (a) anaMtarapazcAtkRtika, (b) paraMparapazcAtkRtika te baMnenA be be prakAra che - avagAhanA, aMtara (1) avyakta - 2, 3 ke 4 jJAnamAM siddha thAya. (2) vyakta - (i) matijJAna-zrutajJAnamAM siddha thAya. - (ii) matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAnamAM siddha thAya. (iii) matijJAna-zrutajJAna-mana:paryavajJAnamAM siddha thAya. (iv) matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAnamana:paryavajJAnamAM siddha thAya. 9) avagAhanA - keTalI avagAhanAmAM rahela siddha thAya ? (i) pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe - utkRSTa avagAhanA- 502 dhanuSyathI 509 dhanuSyanI avagAhanAmAM rahela siddha thAya. jaghanya avagAhanA avagAhanAmAM rahela siddha thAya. - 2 thI 9 aMkula nyUna 2 hAthanI (ii) pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe - trIjo bhAga nyUna upara kahelI avagAhanAmAM siddha thAya. 10) aMtara - siddhonuM aMtara keTaluM ? (i) niraMtara - jadhanyathI 2 samaya sudhI niraMtara siddha thAya. utkRSTathI 8 samaya sudhI niraMtara siddha thAya. [] bRhatsaMgrahaNimAM mokSe janAranI utkRSTa avagAhanA 525 dhanuSya kahI che.
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhyA 431 (ii) sAMtara - jaghanyathI 1 samayanA aMtare siddha thAya. utkRSTathI 6 mAsanA aMtare siddha thAya. 11) saMkhyA - 1 samayamAM keTalA siddha thAya ? 1 samayamAM jaghanyathI 1 ane utkRSTathI 108 siddha thAya. 1 thI 32 jIvo 8 samaya sudhI niraMtara siddha thAya. pachI avazya aMtara paDe. 33 thI 48 jIvo 7 samaya sudhI niraMtara siddha thAya. pachI avazya aMtara paDe. 49 thI 60 jIvo 6 samaya sudhI niraMtara siddha thAya. pachI avazya aMtara paDe. 61 thI 72 jIvo 5 samaya sudhI niraMtara siddha thAya. pachI avazya aMtara paDe. 73 thI 84 jIvo 4 samaya sudhI niraMtara siddha thAya. pachI avazya aMtara paDe. 85 thI 96 jIvo 3 samaya sudhI niraMtara siddha thAya. pachI avazya aMtara paDe. 97 thI 102 jIvo 2 samaya sudhI niraMtara siddha thAya. pachI avazya aMtara paDe. 103 thI 108 jIvo 1 samaya sudhI niraMtara siddha thAya. pachI avazya aMtara paDe. 12) alpabadutva - kSetra vagere 11 vAronuM alpabadutva - (1) kSetra - pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe siddhikSetramAM siddha thatA hovAthI alpabadutva nathI.
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 alpabadutva alpa. pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe alpabadutva - siddha alpabadutva saMharasiddha alpa | janmathIsiddha asaMkhyaguNa Urdhvalokasiddha adholokasiddha saMkhyAtaguNa ticchalokasiddha saMkhyAtaguNa samudrasiddha alpa dvIpasiddha saMkhyAtaguNa lavaNasamudrasiddha alpa kAlodadhisiddha saMkhyAtaguNa jaMbUDhIpasiddha saMkhyAtaguNa dhAtakIkhaMDasiddha saMkhyAtaguNa puSkaravaraphlIpAIsiddha | saMkhyAtaguNa | (2) kALa - pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe akALamAM siddha thatA hovAthI alpabadutva nathI. pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe alpabahuta - siddha alpabadutva utsapirIsiddha alpa avasarpiNIsiddha vizeSAdhika anavasarpiNI-anutsarpiNIsiddha | saMkhyAtaguNa
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpabadutva 433 (3) gati - pratyutpannabhAvaprajJApanayanayanI apekSAe siddhigatimAM siddha thatA hovAthI alpabadutva nathI. pUrvabhAvaprajJApanIyanayamAM anaMtarapazcAtkRtikanI apekSAe manuSyagatimAM siddha thatA hovAthI alpabadutva nathI. pUrvabhAvaprajJApanIyanayamAM paraMparapazcAtkRtikanI apekSAe anaMtaragatisiddhanuM alpabadutva. siddha alpabadutva tiryaMcagatisiddha alpa manuSyagatisiddha saMkhyAtaguNa narakagatisiddha saMkhyAtaguNa | devagatisiddha | saMkhyAtaguNa (4) liMga - pahelo vikalpa - pratyutpannabhAvaprajJApanayanayanI apekSAe avedI siddha thatA hovAthI alpabadutva nathI. pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe alpabadutva - alpabadutva napuMsakasiddha | strIsiddha saMkhyAtaguNa puruSasiddha saMkhyAtaguNa bIjo vikalpa - pratyutpannabhAvaprajJApanayanayanI apekSAe aliMgamAM siddha thatA hovAthI alpabadutva nathI. siddha alpa
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 alpabadutva alpa pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe alpabadutva - | siddha | alpabadutva gRhIliMgasiddha anyaliMgasiddha | asaMkhyaguNa svaliMgasiddha | | asaMkhya guNa (5) tIrtha - siddha alpabadutva | tIrthakarIsiddha alpa | tIrthakarInA tIrthamAM notIrthaMkarasiddha siMkhyAtaguNa | tIrthakarInA tIrthamAM atIrthakara napuMsakasiddha saMkhyAtaguNa tIrthakarInA tIrthamAM atIrthakara strIsiddha saMkhyAtaguNa tIrthakarInA tIrthamAM atIrthaMkara puruSasiddha siMkhyAtaguNa tIrthaMkarasiddha anaMtaguNa | tIrthaMkaranA tIrthamAM notIrthaMkarasiddha saMkhyAtaguNa tIrthakaranA tIrthamAM atIrthaMkara napuMsakasiddha siMkhyAtaguNa | tIrthakaranA tIrthamAM atIrthakara strIsiddha saMkhyAtaguNa tIrthaMkaranA tIrthamAM atIrthaMkara puruSasiddha siMkhyAtaguNa (6) cAritra - pratyutpannabhAvaprajJAnIyanayanI apekSAe nocAritrI-noacAritrI siddha thatA hovAthI alpabadutva nathI. pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe avyaktanuM alpabadutva -
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpabadutva 435 - siddha alpa siddha alpabadutva paMcacAritrapaccAskRtasiddha | alpa catuccAritrapaccAskRtasiddha | saMkhyAtaguNa | tricAritrapaccAskRtasiddha | saMkhyAtaguNa pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe vyaktanuM alpabadutva - alpabadutva sAmAyika-dopasthApya-parihAravizuddhi sUkSmasaMparAya-yathAkhyAtacAritrapazcAtkRtasiddha | chaMdopasthApya-parihAravizuddhi-sUkSma- saMkhyAtaguNa saMparAya-yathAkhyAtacAritrapaccAskRtasiddha sAmAyika-chedopasthApya-sUkSmasaMpAya- saMkhyAtaguNa yathAkhyAtacAritrapaccAskRtasiddha sAmAyika-sUkSmasaMparAya-yathAkhyAta saMkhyAtaguNa cAritrapazcAtkRtasiddha chedopAdhya-sUkSmasaMparAya-yathAkhyAta- saMkhyAtaguNa cAritrapaccAskRtasiddha UsiddhaprAbhUtanI gAthA 101 ane tenI TIkAmAM kahyuM che ke, "paMcacAritrapazcAdbhUta siddha karatA catuccaritrapazcAtasiddha asaMkhyaguNa che." AsiddhaprAbhRtanI gAthA 102 ane tenI TIkAmAM kahyuM che ke, chedopasthApanIyaparihAravizuddhisUkSmasaMparAya vyAkhyAtacAritra-paccAskRtasiddha alpache. tenA karatA sAmAyika-chedopasthApanIya-parihAravizuddhi-sUkSmasaMparAmayathAkhyAtacAritrapazcAtkRtasiddha saMkhyAtaguNa che. tenA karatA chedopasthApanIya-sUkSmasaMparAya thAkhyAta cAritra paccAskRtasiddha asaMkhyaguNa che. tenA karatA sAmAyika-chedopasthApanIyasUkSmasaMpAya-yAkhyAtacAritra-paccAskRtasiddha saMkhyAtaguNa che. tenA karatA sAmAyika-sUkSmasaMparAya-yathAkhyAtacAritra-paccAskRtasiddha saMkhyAtaguNa che."
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpa. 436 alpabadutva (7) pratyekabaddhabodhita - - - - siddha | alpabadutva | pratyekabuddhasiddha buddhabodhita napuMsakasiddha | saMkhyAtaguNa buddhabodhita strIsiddha | saMkhyAtaguNa buddhabodhita puruSasiddha | saMkhyAtaguNa (8) jJAna - pratyutpannabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe kevaLajJAnamAM siddha thatA hovAthI alpabadutva nathI. pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe avyaktanuM alpabadutva siddha | alpabadutva bejJAnasiddha | alpa cArajJAnasiddha | saMkhyAtaguNa traNa jJAnasiddha | saMkhyAtaguNa pUrvabhAvaprajJApanIyanayanI apekSAe vyaktanuM alpabadutva - siddha alpabadutva matijJAna-zrutajJAna-mana:paryavajJAna siddha | alpa matijJAna - zrutajJAna siddha saMkhyAtaguNa matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna-mana:paryavajJAna siddha siMkhyAtaguNa | matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna siddha saMkhyAtaguNa BsiddhaprAbhUtanI gAthA 103 ane tenI TIkAmAM kahyuM che ke, "be jJAnasiddha karatA cAra jJAnasiddha asaMkhyaguNa che. LAsiddhaprAbhUtanI gAthA 104 ane tenI TIkAmAM kahyuM che ke, "matijJAna-zrutajJAnasiddha karatA matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna-mana:paryavajJAnasiddha asaMkhyaguNa che.
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpabadutva 437 (9) avagAhanA - siddha alpabadutva jaghanyaavagAhanAsiddha alpa . utkRSTa avagAhanAsiddha asaMkhya guNa yavamadhyasiddha asaMkhya guNa yavamadhyanI uparanA siddha asaMkhyaguNa yavamadhyanI nIcenA siddha | vizeSAdhika sarvaavagAhanAsiddha | vizeSAdhika (10) aMtara - niraMtarasiddhanuM alpabadutva - siddha alpabadutva 8 samaya sudhI niraMtarasiddha | alpa 7 samaya sudhI niraMtarasiddha | saMkhyAtaguNa 6 samaya sudhI niraMtarasiddha | saMkhyAtaguNa 5 samaya sudhI niraMtarasiddha | saMkhyAtaguNa 4 samaya sudhI niraMtarasiddha | saMkhyAtaguNa 3 samaya sudhI niraMtarasiddha | saMkhyAtaguNa | 2 samaya sudhI niraMtarasiddha | saMkhyAtaguNa sAMtarasiddhanuM alpabadutva - siddha 6 mAsanA aMtare siddha thanAra 1 samayanA aMtare siddha thanAra yavamadhyanA aMtare siddha thanAra alpabadutva alpa saMkhyAtaguNa saMkhyAtaguNa
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 siddha alpabahutva yavamadhyanI nIcenA aMtare siddha thanAra | saMkhyAtaguNa yavamadhyanI uparanA aMtare siddha thanAra | vizeSAdhika sarva aMtare siddha thanAra vizeSAdhika (11) saMkhyA - siddha 108 siddha 107 siddha 106 siddha yAvat 50 siddha 49 siddha 48 siddha : | yAvat 25 siddha 24 siddha 23 siddha alpabahutva alpa anaMtaguNa anaMtaguNa asaMkhyaguNa asaMkhyaguNa asaMkhyaguNa : asaMkhyaguNa saMkhyAtaguNa saMkhyAtaguNa alpabahutva : saMkhyAtaguNa : yAvat 1 siddha 1 siddhathI 108 siddha sudhInA viparIta kramanI apekSAe anaMtaguNahAnisiddha, asaMkhyaguNahAnisiddha ane saMkhyAtaguNahAnisiddhanuM alpabahutva -
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ Rddhio 439 siddha alpabadutva anaMtaguNahAnisiddha (50 siddhathI alpa 108 siddha sudhInA siddho) asaMkhyaguNahAnisiddha (25 siddhathI | anaMtaguNa 49 siddha sudhInA siddho) saMkhyAtaguNahAnisiddha (1 siddhathI | saMkhyAtaguNa 24 siddha sudhInA siddha) * Rddhio- zukladhyAnanA pahelA be bhedomAMthI koI paNa eka bhedamAM vartamAna jIva vividha prakAranI Rddhione pAme che. te Rddhio A pramANe che - 1) AmA~Sadhitva - potAnA hAtha-paga vagere avayavonA sparzamAtrathI badhA rogone dUra karavAnuM sAmarthya. 2) vipuDauSadhitva - potAnA mUtra-viSTAnA avayavonA saMparkathI badhA rogone dUra karavAnuM sAmarthya. 3) sarvoSadhitva - potAnA badhA avayavonA saMparkathI badhA rogone dUra karavAnuM sAmarthya. 4) abhivyAhArasiddhi - vacana mAtrathI zApa ApavAnuM ane anugraha karavAnuM sAmarthya. 5) Izitva - badhA jIvo uparanuM Izvara(mAlikIpaNuM. 6) vazitva - badhA jIvonuM potAnA vazamAM vartavApaNuM. 7) avadhijJAna - amuka maryAdAmAM rahelA rUpI padArthone jovApaNuM.
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 Rddhio 8) vaikriyazarIra labdhi-mULa zarIrathI jUdu vaikriyazarIra banAvavAnI labdhi . 9) aNimA - kamaLanI nALanA chidramAM pesIne besI zakAya evuM sAmarthya. 10) laghimA - vAyu karatAM paNa vadhu laghu banI zakAya evuM sAmarthya. 11) mahimA-meruparvata karatAM paNa vadhu moTuM zarIra karavAnuM sAmarthya. 12) prApti - bhUmi upara rahelo paNa AMgaLInA agrabhAgathI meruzikhara, sUrya vagerene sparzI zake evuM sAmarthya. 13) prAkAmya - pANImAM bhUminI jema cAlavAnuM sAmarthya ane bhUmi upara pANInI jema upara-nIce thavAnuM sAmarthya. 14) jaMghAcAraNatva - jenAthI agninI zikhA, dhUmmasa, osa, varasAdanI dhArA, taMtu, sUrya-caMdra vagerenA kiraNa, vAyu - A badhAmAMthI koI paNa ekanuM AlaMbana laIne AkAzamAM jaI zakAya tevuM sAmarthya. 15) AkAzagaticAritva - jenAthI koI paNa AlaMbana vinA AkAzamAM bhUminI jema jaI zake, pakSInI jema upara-nIce UDI zake tevuM sAmarthya. 16) apratighAtitva - AkAzanI jema parvata vagerenI madhyamAMthI jaI zake tevuM sAmarthya. 17) aMtardhAna - jenAthI adazya thaI zake tevuM sAmarthya. 18) kAmarUpitva - judA judA sthAne rahelA aneka rUpo ekasAthe dhAraNa karI zakavAnuM sAmarthya.
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Rddhio 441 19) tejolezyA - bIjAne bALI nAMkhe tevI tejovezyA mUkavAnuM sAmarthya. 20) zItalezyA - bIjA upara kRpA kare tevI zItalezyA mUkavAnuM sAmarthya. 21) viSayalabdhi - matijJAnanI vizuddhithI deza-pramANanA niyamone oLaMgIne paNa viSayone grahaNa karavAnuM sAmarthya. 22) saMbhinnajJAnatva - ekasAthe ghaNA viSayone grahaNa karavAnuM sAmarthya. 23) koSTabuddhitva - koThImAM nAkhela anAjanI jema grahaNa karelA pada, vAkyartha vagere kyAreya bhUlAya nahIM evuM sAmarthya. 24) bIjabuddhitva - pada, prakaraNa, uddezo, adhyAya, prAbhUta, vastu, pUrvAgane anusAra saMpUrNa graMthane jANavAnuM sAmarthya. 25) Rjumatitva - saMjJI paMcendriya manuSyoe vicArela padArthone sAmAnyathI jANavAnuM sAmarthya. 26) vipulamatitva - saMjJI paMcendriya manuSyoe vicArela padArthone vizeSathI jANavAnuM sAmarthya. 27) abhilakSitArthaprApti icchita vastunI prApti thAya tevuM sAmarthya. 28) aniSTAnavAmi - aniSTa vastunI prApti na thAya tevuM sAmarthya. 29) kSIrAgnavitva - jenAthI sAMbhaLanArane vacana dUdha jevu mIThuM lAge tevuM sAmarthya. 30) madhvAsavitva - jenAthI sAMbhaLanArane vacana madha jevu mIThuM lAge tevuM sAmarthya. 31) vAditva - vidvAnonI sabhAmAM aparAjita rahevAnuM sAmarthya.
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhazilAnuM svarUpa 32) sarvarutajJatva - badhA pazu-pakSIonA avAjanA arthane jANavAnuM sAmarthya. 33) sarvasatttAvabodhana - badhA jIvone bodha karavAnuM sAmarthya. 34) vidyAdharatva - badhI vidyAo svayaM Ave tevuM sAmarthya. 35) AzIviSatva - dADhamAM jhera hovAnuM sAmarthya. tenA be prakAra che 442 (i) karmathI AzIviSatva - tapa, cAritranA anuSThAno ke bIjA koI guNanA kAraNe paMcendriya tiryaMco, manuSyo ane sahasrAra devaloka sudhInA devone prApta thatuM AzIviSa sApa, vIMchI, nAga vagere vaDe sAdhya kriyA karavAnuM sAmarthya. (ii) jAtithI AzIviSatva - vIMchI, deDakA, sApa ane manuSyane janmathI prApta thatuM dADhAmAM jhera hovAnuM sAmarthya. - 36) bhinnacaudapUrvIpaNuM - nyUna 14 pUrvone jANavAnuM sAmarthya. 37) abhinnacaudapUrvIpaNuM - saMpUrNa 14 pUrvone jANavAnuM sAmarthya. te Rddhione viSe anAsakta evo jIva AgaLa vadhI sakalakarmano kSaya karI saMsArasukhane oLaMgI AtyaMtika, aikAMtika, nirupama, nitya, niratizaya, nirvANa sukhane pAme che. jema aMdhakArano nAza ane prakAzanI utpatti ekasAthe thAya che, tema karmono nAza ane nirvANanI utpatti ekasAthe thAya che. siddhazilAnuM svarUpa - sarvArthasiddha vimAnathI 12 yojana upara siddhazilA AvelI che. matAMtare sarvArthasiddha vimAnathI 12 yojana upara lokAMta che. siddhazilA 45 lAkha yojana lAMbI-pahoLI che. te arjunasuvarNamaya hovAthI sphaTikanI jema nirmaLa che. te sIdhA karela chatranA AkAre athavA ghIthI bharela kaDAInA AkAre che. te madhyabhAge 8 yojana jADI che. tyArapachI tenI jADAI ghaTatI ghaTatI
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhazilA ane siddhabhagavaMtonuM citra 443 siddhazilA ane siddhabhagavaMto 4444444444 * lokAra siddha bhagavaMto zo bhAga uparanA 1 gAuno uparano uparano gike 5 lAkha yojanA siddhazilA 8 yojanA aMgulIe saMkhyA } 1ra yojanA pAMca anuttara vimAna savathisiddha vimAna
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 saMpUrNa karmono kSaya thavAthI mokSa aMte aMgulIasaMkhya jeTalI thAya che. siddhazilAnI upara 1 yojane lokAMta che. te yojananA uparanA gAunA uparanA chaThThA bhAgamAM siddhonI sthiti che. sukhanA cAra artho- lokamAM sukha zabda cAra arthomAM vaparAya che - 1) viSayamAM - viSayone sukharUpa mAnavA te. jemake agni sukha che, vAyu sukha che. 2) vedanAnA abhAvamAM-duHkhanA abhAvamAM huM sukhI chuM ema mAnavuM te. 3) vipAkamAM - sAtavedanIya vagere puNyakarmanA udayathI prApta thatuM ISTa vaiSayikasukha. 4) mokSamAM - karma ane klezanA kSayathI prApta thatuM sukha. sakala karmono kSaya thavAthI jIva mokSanuM sukha pAme che. 0 Ama samyagdarzana-samyajJAna-samyaphacAritrathI yukta sAdhu saMpUrNa karmono kSaya karI mokSa pAme che. samyagdarzana-samyajJAna-samyaphacAritrathI yukta evo je sAdhu mokSa mATe prayatna karavA chatAM kALa-saMghayaNa-AyuSyanA doSathI alpazaktivALo hovAthI sakala karmano kSaya karI zakato nathI te AyuSyanA kSaye vaimAnika devalokamAM utpanna thAya che. tyAM te puNyakarmane bhogavI sthitinA kSayathI avIne uttama-deza-jAti-kuLa-zIla-vidyAvinaya-vaibhava-viSaya-aizvaryayukta manuSyabhavamAM janmIne vizuddha bodhine pAme che. Ama traNa vAra janmIne eTale ke traNa bhava (manuSya-devamanuSya) karIne te siddha thAya che. zrItattvArthAdhigamasUtrano padArthasaMgraha saMpUrNa
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrItattvArthAdhigamasUtranI kArikA mULagAthA ane zabdArtha samyagdarzanazuddha, yo jJAna viratimeva cAkhyoti . duHkhanimittamapIdaM, tena sulabdha bhavati janma nA je jIva samyagdarzanathI zuddha evA jJAna ane cAritrane pAme che, teno duHkhonA kAraNabhUta evo paNa A manuSyajanma prazaMsApAtra bane che. (1) janmani karmakleza-ranubaddheDasmitathA prayatitavyam karmallezAbhAvo, yathA bhavatyeSa paramArtha rA janma thavA para mana-vacana-kAyAthI karmo baMdhAya che. karmothI kaSAyorUpI klezo pragaTe che. klezone lIdhe pharI janma thAya che. janma thavA para karmo baMdhAya che. karmothI klezo thAya che. klezone lIdhe pharI janma thAya che. Ama janma ATha prakAranA karmo ane kaSAyorUpI klezothI satata vIMTaLAyela che. AvA A manuSya janmamAM tevI rIte prayatna karavo ke jethI karmo ane klezono kSaya thAya. A paramArtha che, eTale ke utkRSTa phaLa che, eTale ke mokSa che. (2) paramArthAlAbhe vA, doSedhvArambhakasvabhAveSa ! kuzalAnubandhameva, spAdanavadya yathA karma | kALa-saMghayaNanI hAninA kAraNe A janmamAM mokSa na maLe to paNa azubhamAM pravRtti karAvanAra doSo hote chate tevI rIte pravRtti karavI ke jethI kuzaLano anubaMdha karAvanAra aniMdya karma baMdhAya. (3)
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 kArikA, mULagAthA ane zabdArtha karmohitamiha cAmutra, cAdhamatamo naraH samArabhate / ihaphalameva -dhamo, vimadhyamastRbhayaphalArtham aa jIvo cha prakAranA che - 1) adhamatama - je A loka ane paraloka baMnemAM ahitakArI evA kAryo kare che. dA.ta. mAchImAra vagere. 2) adhama - je A lokamAM phaLa ApanArA kAryo kare che. dA.ta. paralokano apalApa karanArA vagere. 3) vimadhyama - je A loka ane paraloka baMnemAM phaLa ApanArA kAryo kare che. dA.ta. kheDUta, vepArI vagere. (4) paralokahitAryava pravartata, madhyamaH kriyAsu sadA | mokSAryava tu ghaTate, viziSTa tiruttamaH puruSaH //pI 4) madhyama- je paralokamAM hita thAya e mATe ja kriyAomAM pravarte che. dA.ta. tApasa vagere. 5) uttama - je viziSTa mativALA mokSa mATe ja prayatna kare che. dA.ta. sAdhu bhagavaMta, zrAvaka vagere. (5) vastu kRtArthoDayuttamamavA dharma parebhya upadizati . nitya sa uttamebhyo-Dapyuttama iti pUjyatama evA do 6) uttamottama - uttama evA kevaLajJAnane pAmIne kRtArtha thayelA evA paNa je bIjAone dharmano upadeza Ape che te. dA.ta. tIrthaMkara vagere. te pUjyatama che. (6). tasmAdahati pUjA-mahenevottamottamo loke | devarSinarendrabhya, pUjyabhyoDadhvanyasattvAnAm II
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArikA, mULagAthA ane zabdArtha 447 tIrthaMkara bhagavaMta kRtArtha hovA chatAM paNa dharmano upadeza Ape che. tethI uttamottama evA arihaMta bhagavaMta ja lokamAM bIjA jIvone pUjya evA devo, RSio ane narendro thakI pUjAne yogya che. (7) abhyarcanAdahatAM, manaHprasAdastataH samAdhimca / tasmAdapi ni:zreyasa-mato hi tatpUjanuM nyAyyam // 8 // arihaMta bhagavaMtanA pUjanathI mana prasanna thAya che. mana prasanna thavAthI samAdhi prApta thAya che. samAdhivALAne bhagavAnanA vacano sAMbhaLavAnI icchA thAya che. pachI bhagavAnanA vacanonuM zravaNa thAya che. zravaNathI bhagavAne batAvelA tattvonuM grahaNa thAya che, tenI dhAraNA thAya che ane tenI upara uhApoha thAya che. tenAthI saMsAranA svarUpano bodha thAya che. tethI hitanI prApti ane ahitano tyAga vagere thAya che. tethI mokSa thAya che. mATe kRtArtha evA paNa arihaMta bhagavaMtanuM pUjana yogya che. (8) tIrthapravartanaphala, yatrokta karma tIthakaranAma / tasyodayAtkRtArtho-Dapyaha~stIrthaM pravartayati ||lA jenAthI saMsArasamudrane tarAya te tIrtha. tIrthane pravartAvavuM e tIrthaMkara nAmakarmanuM phaLa che. kRtArtha evA paNa tIrthaMkara bhagavaMta te tIrthaMkara nAmakarmanA udayathI tIrthane pravartAve che. (9) tastvAbhAvyAdeva, prakAzayati bhAskaro yathA lokam / tIrthapravartanAya, pravartate tIrthaMkara evam // 10 // jema sUrya tevA prakAranA svabhAvathI ja lokane prakAzita kare che, tema tIrthaMkara paNa tevA prakAranA svabhAvathI ja tIrthane pravartAvavA mATe pravarte che. (10) yaH zubhakarmAsevana-bhAvitabhAvo bhavenekeSu / jajJe jJAtezvAkuSu, siddhArtha narendrakuladIpaH // 11 //
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 kArikA, mULagAthA ane zabdArtha aneka bhavomAM jIvonI anukaMpA vagere ane samyagdarzananI vizuddhi vagere zubhakriyAonA abhyAsathI jemano aMtarAtmA bhAvita thayo, jeo jJAta (vizeSa prakAranA kSatriya) ane ikvAku (vizeSa prakAranA jJAtakSatriya)mAM siddhArtha rAjAnA kuLamAM dIpaka samAna janmyA, (11) jJAnaiH pUrvAdhigatai-rapratipatitamaitizrutAvadhibhiH | tribhirapi zuyuktaka, zaityavrutikAntibhiriveH II12aa jema caMdra ThaMDaka, ghuti ane kAMtithI yukta che, tema jeo pUrvabhavamAM prApta thayelA ane nahi paDelA evA matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAnarUpI traNa zuddha jJAnothI yukta hatA, (12) zubhasArasandhasaMhanana-vIryamAhAbhyarUpaguNayuktaH | jagati mahAvIra Iti, tridarzaSNuNataH kRtAbhikhya ll1all zubha sAra, sattva, saMghayaNa, vIrya, mahimA, rUpa ane guNathI yukta evA jemanuM jagatamAM devoe guNa uparathI mahAvIra evuM nAma pADyuM hatuM, (13) svayameva buddhatattvaH, sattvahitAvyughatAcalitasattvaH. abhinanditazubhasattva, senTroMkAntimaideveH II14 jeo svayaM tattvano bodha pAmelA hatA, jeo jIvonA hita mATe taiyAra hatA, jemanuM sattva calita nahotuM thayuM, Indro sahita lokAMtika devoe jemanA zubhasattvanI anumodanA karI hatI, (14) janmajarAmaraNA, jagadazaraNamabhisamIkSya niHsAram | phItamapahAya rAjya, rAmAya dhImAnuM pravavAja 1pa jagatane janma, jarA ane maraNathI pIDita, azaraNa ane sAra vinAnuM joIne jemaNe samRddha evA rAjyane choDIne mokSa mATe cAritra
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArikA, mULagAthA ane zabdArtha 449 lIdhuM, cAritra lIdhA bAda jemane cothuM mana:paryavajJAna utpanna thayuM hatuM, (15) pratipadyAzubhazamana, niHzreyasasAdhaka zramaNalim kRtasAmAyikakarmA, vratAni vidhivatsamAropya 16ll azubha karmone khapAvavA mATenA upAyarUpa ane mokSanA sAdhana samAna sAdhuveSane svIkArIne, sarva sAvadyayoganA paccaktANarUpa sAmAyika uccarIne jemaNe vidhipUrvaka pAMca mahAvrato svIkAryA hatA, (16) samyakatvajJAnacAritra-saMvaratapa:samAdhibalayuktaH | mohAdIni nihatyA-zubhAni catvAri karmANi 1NA samyagdarzana, samyajJAna, samyaphacAritra, saMvara, tapa ane samAdhirUpa baLathI yukta evA jemaNe moha vagere cAra azubhakarmone haNI nAMkhyA hatA, (17) kevalamadhigamya vibhu, svayameva jJAnadarzanamanattam lokahitAya kRtArtho-Dapi dezayAmAsa tIrthamidam 18 dvividha manekAdaza-vidha mahAviSayamamitagamayuktam saMsArArNavapAra-gamanAya duHkhakSayAyAlam 1lA granthAWvacanapaTubhiH, prayatnavabhirapi vAdibhirnipuNeH | anabhibhavanIyamantha-rbhAskara iva sarvatejobhiH 20 jemaNe pote ja anaMta evA kevaLajJAnane ane kevaLadarzanane pAmIne kRtArtha thayA hovA chatAM paNa lokonA hita mATe be prakAranuM, aneka prakAranuM ane bAra prakAranuM, mahAna viSayavALuM, asaMkhya gamo (nayo)vALuM, saMsArasamudrathI pAra utAravA mATe ane duHkhono kSaya karavA
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 kArikA, mULagAthA ane zabdArtha mATe samartha, jema badhA tejo vaDe sUryano parAbhava thato nathI tema graMthaartha-vacanamAM hoMziyAra-prayatnavALA-buddhizALI evA paNa bIjA vAdIo vaDe jeno parAbhava thaI zake evo nathI, evuM A tIrtha pravartAvyuM hatuM, (18, 19, 20) kavA trikaraNazuddha, tasma paramarSaye namaskAra, pUjyatamAya bhagavate, vIrAya vilInamohAya 21/ tattvArthAdhigamAkhe, bavartha saMgraha laghugrantham | vakSyAmi ziSyahita-mimamahanaikadezasya rerA jemano moha nAza pAmyo che evA te paramaRSi pUjyatama vIraprabhune mana-vacana-kAyAnI zuddhipUrvaka namaskAra karIne arihaMta bhagavaMtonA vacanonA ekadezanA saMgraharUpa, ziSyone hitakArI, ghaNA arthavALA tattvArthAdhigama' nAmanA nAnA graMthane huM kahIza. (21,22) mahatogatimahAviSayasya, durgamagranthabhASyapArasya / kaH zaktaH prayAsa, jinavacanamahodaveH kastum ra3ll. mahAna, atimahAna viSayavALA, jenA graMtho ane bhASyono pAra muzkelIthI pAmI zakAya evo che, evA jinavacanarUpI samudrano tiraskAra karavA koNa samartha che? (23) zirasAgiriMbibhitsa-duccikSipsacca sakSiti dobhyA pratitIrSecca samudra, misaeNcca punaH kuzAgreNa ra4 vyombIndu cikamize-nmagiri pANinA cikampaSeitu gatyAnila jigISe-caramasamudra pipAsecca ripo khadyotakaprabhAbhiH, soDabhikhubhUSecya bhAskara mohAt | thoDatimahAgranthArtha, jinavacana saMjivRkSecca //radI
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArikA, mULagAthA ane zabdArtha 451 je atimahAna graMtha ane arthavALA evA jinavacanano saMgraha karavA icche che, te ajJAnathI parvatane bhedavA icche che, be hAthathI pRthvIne uMcakavA icche che, be hAthathI samudrane taravA icche che, ghAsanA agrabhAgathI samudrane mApavA icche che, AkAzamAM caMdrane oLaMgavA icche che, hAthathI merUparvatane kaMpAvavA icche che, gatithI pavanane jItavA icche che, chellA (svayaMbhUramaNa) samudrane pIvA icche che, AgiyAnI prabhAthI sUryano parAbhava karavA icche che. (24, 25, 26) ekamapi tu jinavacanA, yasmAnirvAhaka padaM bhavati | zrayanta cAnantA, sAmAyikamAtrapadasiddhAH merA tasmattabhrAmANyAtuM, samAsato vyAsatathya jinavacanam zreya iti nirvicAra, grAhya dhArya ca vAcya ca 28. je kAraNathI jinavacananuM eka paNa pada saMsArathI pAra utAranAra thAya che ane "karemi bhaMte ! sAmAIya" eTalA ja mAtra padane bhAvathI grahaNa karIne anaMtA jIvo siddha thayA che, evuM saMbhaLAya che, te kAraNathI jinavacana pramANa hovAthI "jinavacana kalyANakArI che e pramANe zaMkA vinA saMkSepathI ane vistArathI tene grahaNa karavuM, dhAraNa karavuM ane bIjAne kahevuM. (27, 28). na bhavati dharma zrotu, sarvasyakAntato hitazravaNAtuM ! bruvatoDanugrahabuddhayA, vatsve kAttato bhavati ||ralA hitakArI vacana sAMbhaLavAthI badhA zrotAone ekAMte dharma nathI thato, kemake temanuM mana bIje kyAMya hoya athavA temano aMtarAtmA duSTa hoya. zrotAo uparanI anugraha buddhithI bolanArA vaktAne to ekAMte dharma thAya che. (29)
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 kArikA, mULagAthA ane zabdArtha zramamavicinhAtmagatuM, tasmAMDreyaH sadopadekhavyam AtmAna ca para ca hi, hitopadeSTAnugRSNAti Hi30 mATe potAnA parizramano vicAra karyA vinA haMmezA mokSamArgano upadeza Apavo, kemake hitano upadeza ApanAra potAnI ane bIjAnI upara anugraha kare che. (30) narsecamokSamArgo-dvitopadezoDasti jagati kRmbeDasminuM ! tasmAtparamimameveti mokSamArga pravakSyAmi 31ll A saMpUrNa jagatamAM mokSamArganA upadeza karatAM caDhIyAto bIjo koI hitano upadeza nathI. tethI A mokSamArgano hitopadeza e ja utkRSTa hitopadeza che. eTale huM mokSamArgane kahIza. (31) zrItattvArthAdhigamasUtranI kArikAnA mULagAthA-zabdArtha samApta * UgatA sUrajane abhimAna nathI AvatuM, kemake sAMje asta dekhAya che. AthamatA sUrajane AMsu nathI AvatA, kemake kAlano udaya dekhAya che. sukha-duHkha paNa AvA ja che, kAyama nathI TakatA. jIvananI moTA bhAganI doDadhAma jarUriyAtapUrti mATe nathI, paNa IcchApUrti mATe ja che. Ajano mANasa jamavA bese che tyAre evI rIte jame che ke jANe bIjo TaMka AvavAno ja nathI ane e ja mANasa makAna banAve tyAre evI rIte banAve che ke jANe e kyAreya maravAno ja nathI. * samudramAM bharatI-oTa Ave, tethI samudranuM kAMI vadhatuM-ghaTatuM nathI. tema sukha-duHkha Ave, tethI AtmAnuM kAMI vadhatuM-ghaTatuM nathI.
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ che zrItatvArthAdhigamasUtra mULasUtra ane zabdArtha pahelo adhyAya (1) samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga: (1) samyagdarzana-samyajJAna-samyakyAritra e (traNa prakArano) mokSamArga che. (2) tattvArthazraddhAnuM samyagdarzanam. (2) tattvarUpa padArthonI zraddhA e samyagdarzana che. (3) tarisargAdadhigamAThA. (3) te svAbhAvika rIte ke bIjAnA upadezathI thAya che. (4) jIvAjIvAsava-baMdha-saMvara-nirjarA-mokSAstattvam. (4) jIva, ajIva, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e (7 prakAranA) tattvo che. (5) nAma-sthApanA-dravya-bhAvatastasyAsaH. (5) nAma-sthApanA-dravya-bhAvathI temanA nikSepo thAya che. (6) pramANanavairadhigamaH. (6) jIvAdi tattvonuM jJAna pramANa ane nayathI thAya che. (7) nirdeza-svAmitva-sAdhanAdhikaraNa-sthiti-vidhAnatA. (7) jIvAdi tattvonuM jJAna nirdeza, svAmitva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti ane bhedathI thAya che.
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 pahelo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (8) satsaMkhyA-kSetra-sparzana-kAlAntara-bhAvAlpabahuvaiccha. (8) jIvAdi tattvonuM jJAna sat, saMkhyA, kSetra, sparzana, kALa, aMtara, bhAva ane alpabadutvathI thAya che. (9) matidhRtAvadhimana:paryAyakevalAni jJAnamu. (9) matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryAyajJAna ane kevaLajJAna e (pAMca prakAranuM) jJAna che. (10) tatramANe. (10) (pAMca prakAranuM) jJAna be prakAranA pramANarUpa che. (11) Adya parokSa.... (11) matijJAna ane zrutajJAna e parokSapramANa che. (12) pratyakSamanyatu. (12) zeSa traNa jJAna pratyakSa pramANa che. (13) matiH smRtiH saMjJA cintADaDabhinibodha ItyanarthAntaramuM. (13) mati, smRti, saMjJA, ciMtA, abhinibodha e paryAyavAcI zabdo che. (14) tadijiyAnijiyanimitta.... (14) matijJAna Indriyanimittaka ane anindriya(mana) nimittaka che. (15) avagrahehApAyadhAraNA.. (15) avagraha, IhA, apAya ane dhAraNA (e matijJAnanA bheda)
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ 455 pahelo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (16) bahubahuvidhakSiprAnizritAnuktadhruvANAM saMtarANA.... (16) (avagraha, IhA, apAya ane dhAraNA) pratipakSa sahita bahu, bahuvidha, kSipra, anizcita, anukta ane dhruvanA (thAya che.) (17) arthasya. (17) (avagraha, ihA, apAya, dhAraNA) padArthanA thAya che). (18) vyaMjanasthAvagraha. ' (18) vyaMjana(upakaraNendriyanI sAthe joDAyelA pudgalo)no avagraha thAya che. (19) na cakSuraniniyAbhyAm. (19) AMkha ane manathI vyaMjanAvagraha thato nathI. (20) zrata atipUrva vyanekakAdazabheda.... (20) zrutajJAna matijJAnapUrvakanuM ane be prakAranuM, aneka prakAranuM ane bAra prakAranuM che. (21) dvividhoDavadhiH. (21) avadhijJAna be prakAranuM che. (22) bhavapratyayo nArakadevAnAm. (22) nArI ane devonuM avadhijJAna bhavanimittaka che. (23) yathoktanimittaH pavikalpaH zeSANA. (23) zeSa jIvonuM avadhijJAna yathokta (kSayopazama) nimittaka che ane cha prakAranuM che.
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4pa6 pahelo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (24) RjuvipulamatI mana:paryAyaH (24) Rjumati ane vipulamati (ema be prakAranuM) mana:paryAyajJAna che. (25) vizudhdhapratipAtAbhyAM taddhizeSaH. (25) vizuddhi ane patananA abhAvathI temano bheda che. (26) vizuddhikSetra-svAmi-viSayebhyoDavadhimana:paryAyayo. (26) vizuddhi, kSetra, svAmI, viSayone lIdhe avadhijJAna ane mana:paryAyajJAnano bheda che. (27) matidhRtayornibandhaH sarvadravyadhvasarvaparyAyeSa. (27) matijJAnano ane zrutajJAnano viSaya sarva dravyo ane asava paryAyo che. (28) rUpiSyavadhe. (28) avadhijJAnano viSaya rUpI pudgalo che. (29) tadanantabhAge mana:paryAyasya. (29) avadhijJAnanA viSayarUpa pudgalonA anaMtamA bhAga jeTalA pudgalo mana:paryAyajJAnano viSaya che. (30) sarvadravyaparyAyeSu kevalasya. (30) kevaLajJAnano viSaya sarvadravyo ane sarvaparyAyo che. (31) ekAdIni bhAjyAni yugapadekasminnAcaturbhu. (31) eka jIvamAM ekasAthe 1 thI 4 sudhInA jJAnanI bhajanA hoya
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 457 bIjo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (32) matiyutAvaLayo viparyayavya. (32) matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAnanA viparItajJAna (eTale matiajJAna, zrutajJAna, virbhAgajJAna) hoya che. (33) sadasatoravizeSAdyadacchopalabdhasanmattavatuM. (33) kemake vidyamAna ane avidyamAna padArthono temAM yathAvat bodha hoto nathI ane gAMDAnI jema te vicAryA vinAnuM jJAna che. (34) naigama-saggahanavyavahAra-z2asUtra-zabdA nayA. (34) naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra ane zabda - A nayo che. (35) Adyazabdo dvitribhedI. (35) naigamanA be prakArano che ane zabdanaya traNa prakArano che. - bIjo adhyAya (1)aupathamika-kSAyikI bhAvI mizrazca jIvasya svatandramodayika pAriNAmiko ca. (1) aupathamika, kSAyika, mizra (kSAyopathamika), audayika ane pAriNAmika A pAMca bhAvo jIvanuM svarUpa che. (2) dvinavASTAdazaikIvaMzatitribhedA yathAkramam. (2) (temanA) kramazaH 2, 9, 18, 21 ane 3 bhedo che. (3) samyaktacAritre. (3) samyakta ane cAritra (e be prakAranA aupazamika bhAvo che.) (4) jJAna-darzana-dAna-lAbha-bhogapabhoga-varyANi ca. (4) samyakta, cAritra, jJAna, darzana, dAna, lAbha, bhoga,
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 bIjo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha upabhoga ane vIrya (e kSAyikabhAvanA 9 bhedo che.) (5) jJAnAjJAnadarzanadAnAdilabdhayazcatuzcitripaMcabhedAH yathAkrama samyaktacAritrasaMyamasaMyamAccha. (5) cAra bhedavALu jJAna, traNa bhedavALu ajJAna, traNa bhedavALu darzana, pAMca bhedavALI dAna vagere labdhio, samyakta, cAritra ane saMyamasaMyama (dazavirati) (e kSAyopathamikabhAvanA 18 bhedo che.) (6) gati-kaSAya-liMga-mithyAdarzanA-jJAnA-saMyatA-siddhatva-lezyAzcatuccaturyekekekekaSabhedAra. (6) cAra bhedavALI gati, cAra bhedavALA kaSAya, traNa bhedavALu liMga, eka bhejavALu mithyAtva, eka bhedavALu ajJAna, eka bhedavALu asaMyatatva, eka bhedavALu asiddhatva, cha bhedavALI vezyA (e audayikabhAvanA 21 bheda che.) (7) jIvabhavyAbhavyavAdIni ca. (7) jIvatva, bhavyatva, abhavyatva vagere (pAriNAmika bhAvanA 3 bheda che.) (8) upayogo lakSaNa. (8) upayoga (e jIvanuM) lakSaNa che. (9) sa dvividhoDaSTacaturbhedaH. (9) te be prakArano che - ATha bheTavALo (sAkAropayoga) ane cAra bhedavALo (anAkAropayoga). (10) saMsAriNI muktAzca. (10) (jIvo be prakAranA che -) saMsArI ane mukta.
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 459 bIjo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (11) samanaskAmanaskA. (11) (jIvo be prakAranA che -) manavALA ane mana vinAnA. (12) saMsAriNa-aisa-sthAvarAH. (12) saMsArI jIvo be prakAranA che - trasa ane sthAvara. (13) pRththadhvanaspatayaH sthAvarA.. (13) pRthvIkAya, akAya ane vanaspatikAya e sthAvara che. (14) tejovAyU kandriyodayazya trasAH. (14) teukAya, vAyukAya ane beIndriya vagere trasa che. (15) paMcendriyANi. (15) Indriyo pAMca che. (16) dvividhAni. (16) (te) be prakAranI che. (17) nivRtyupakaraNe dravyendriyam. (17) nivRtti ane upakaraNa e dravyendriya che. (18) labdhapayogau bhAvendriyam. (18) labdhi ane upayoga e bhAvendriya che. (19) upayogaH sparzAdiSa. (19) sparza vageremAM upayoga hoya che. (20) sparzana-rasana-dhrANa-cakSuH-zrotrANi.
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 bIjo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (20) sparzana, rasana, prANa, cakSu ane zrotra (e pAMca Indriyo che.) (21) sparza-rasa-gaMdha-varNa-zabdA-steSAmarthA. (21) sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabda (kramazaH) temanA viSayo che. (22) zrutamanikriyasya. (22) manano viSaya zrutajJAna che. (23) vAsvattAnAmaka.... (23) vAyukAya sudhInA jIvone eka Indriya hoya che. (24) kRminapipIlikA-bhramara-manuSyAdInAmekekavRddhAni. (24) kRmi, kIDI, bhamaro, manuSya vagerene 1-1 indriya vadhu che. (25) saMjJinaH samanaskAra. (25) saMjJAvALA jIvo samanaska (manavALA) che. (26) vigrahagatI karmayoga. (26) vigrahagatimAM kArmaNakAyayoga hoya che. (27) anuzreNigatiH. (27) (jIva ane pudgalanI) gati AkAzapradezonI zreNine anusAre thAya che. (28) avigraha jIvasya. (28) (mokSamAM janArA) jIvanI gati vigrahagati sivAyanI hoya che. (29) vigrahavatI ca saMsAriNaH prApha caturbhu.
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 461 (29) (bhavAMtaramAM jatA) saMsArI jIvanI gati vigraha vinAnI ane cArathI pahelAnA vigrahavALI (eTale ke 1, 2, 3, vigrahavALI) hoya che. (30) ekasamayogavigrahara. (30) vigraha vinAnI gati 1 samayanI che. (31) ekaM o vADanAhArakara. (31) vigrahagatimAM jIva eka ke be samaya aNAhArI hoya che. (32) samUcchanagarbhopapAtA janma. (32) samUrchAna, garbha ane upapAta - (A traNa prakArano) janma che. (33) sacitta-zIta-saMvRtaH saMtarA mizrApzakazastadhonaya. (33) pratipakSa sahita sacitta-zIta-saMvRtta ane darekanI mizra e temanI yonio che, eTale ke temanI yonio sacitta-acitta-mizra, zIta-uSNa-mizra ane saMvRta-vivRta-mizra che. (34) jarAyuvaDapotAnAM garbha. (34) jarAyuja, aMDaja ane potaja jIvone garbhajanma hoya che. (35) nAraka-devAnAmupapAtaH. (35) nArakI ane devone upapAtajanma hoya che. (36) zeSANAM saMpUrjhanam. (36) zeSa jIvone saMpUrjhanajanma hoya che. (37) audArika-vaikriyAhAraka-taijasa-karmaNAni zarIrANi.
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 bIjo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (37) audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNa e zarIro che. (38) paraM paraM sUkSma. (38) te zarIromAMnuM pachI pachInuM zarIra sUkSma che. (39) pradezatoDasarve guNe prApha taijasAtuM. (39) taijasanI pahelAnA zarIro pradezathI asaMkhyaguNa che. (40) anantaguNe pare. (40) pachInA be (tejasa-kAzmaNa) zarIro pradezathI anaMtaguNa che. (41) apratighAte. (41) (tejasa-kArpaNa-zarIrono) kyAMya paNa pratighAta (aTakAva) thato nathI. (42) anAdisaMbaMdhe ca. (42) (tejasa-kArpaNa zarIrono jIvanI sAthe) anAdi saMbaMdha che. (43) sarvasya. (43) (taijasa-kAzmaNa-zarIro) badhA jIvone hoya che. (44) tadAdIni bhAjyAni yugapadekasyADaDacaturbhu. (44) eka jIvane ekasAthe taijasa-kArpaNa zarIrathI mAMDIne cAra sudhInA zarIronI bhajanA hoya che. (45) nirupabhogamajyam. (45) chelsa (kArpaNa) zarIra upabhoga vinAnuM che. (46) garbhasaMmUDjhanajamAdyam.
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (46) pahelu (audArika) zarIra garbhajanma ane saMmUrcchanajanmathI pedA thAya che. (47) vaikriyamaupapAtikam. (47) vaikriyazarI2 upapAtajanmathI pedA thAya che. (48) labdhipratyayaM ca. (48) ane vaikriyazarIra labdhithI pedA thAya che. (49) zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhAraka caturdazapUrvadharaAva. (49) zubha, vizuddha ane vyAghAta vinAnuM AhArakazarIra caudapUrvadharane ja hoya che. (50) nAraka-saMmUcchino napuMsakAni. (50) nArakI ane saMmUrcchima jIvo napuMsaka che. (51) na devAH. 463 (51) devo napuMsaka hotA nathI. (52) aupapAtikacaramadehottamapuruSA'saMkhyayavarSAyuSoDanapavartAyuSaH. (52) u5pAta janmavALA, caramazarIrI, uttama puruSo ane asaMkhya varSanA AyuSyavALA jIvo anapavartanIya AyuSyavALA che. trIjo adhyAya (1) ratnazarkarAvAlukApaMkadhUmatamomahAtamaHprabhA bhUmayo ghanAmbuvAtAkAzapratiSThAH saptAdhoDadhaH pRthutarA. (1) ratnaprabhA-zarkarAprabhA-vAlukAprabhA-paMkaprabhA-dhUmaprabhAtamaHprabhA-mahAtamaHprabhA A sAta pRthvIo ghanodidha, vAyu, AkAza
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 trIjo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha upara pratiSThita che ane nIce nIce vadhu pahoLI che. (2)tAsu narakA. (2) te (pRthvIo)mAM narako (narakAvAso) che. (3) nityAzubhataralezyA-pariNAma-deha-vedanA-vikriyA (3) te haMmezA bahu kharAba lezyA, pariNAma, zarIra, vedanA ane vikriyAvALA che. (4) parasparoTIritaduHkhAH. (4) te narakomAM nArakIone paraspara udIrita (ekabIjAthI karAtA) duHkho hoya che. (5) saMkliSTAsuroTIritadukhAcca prApha caturthA. (5) cothI pRthvInI pahelAnI narako saMklezavALA asurothI janya duHkhavALI che. (6) tekheka-tri-sapta-daza-saptadaza-dvAviMzati-trayasiMzatu-sAgaropamAH sattAnAM parA sthitiH. (6) te narakomAM jIvonI utkRSTa sthiti kramazaH 1,3,7,10, 17,22,33 sAgaropama che. (7) jambudvIpalavaNAdaya zubhanAmAno dvIpasamudrA . (7) jaMbudvIpa, lavaNasamudra vagere zubha nAmavALA dvIpo-samudro che. (8) dvirtirviSThabhAH pUrvapUrvaparikSepiNo valayAkRtayA (8) te dIpo-samudro bamaNI bamaNI pahoLAIvALA, pUrva-pUrvanA dviIpa-samudrane vIMTAyelA ane valayAkAra che.
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (9) tanmadhye merunAbhivRtto yojanazatasahasraviSko jammUThThIpaH. (9) temanI vacce jenI nAbhimAM meruparvata che evo, vartuLAkAra, 1 lAkha yojananA vyAsavALo jaMbUdvIpa che. 465 (10) tatra bharata-haimavata-hari-videha-ramyaka-hairaNyavatairAvata-varSAH kSetrANi. (10) temAM bharata, haimavata, harivarSa, mahAvideha, ramyaka, hairaNyavata, airAvata A sAta kSetro che. - (11) taddhibhAjinaH pUrvAparAyatA himavanmahAhimavanniSadhanIlarukmizikhariNo varSadharaparvatAH. (11) temanA vibhAga karanArA, pUrva-pazcima lAMbA, laghuhimavaMtamahAhimavaMta-niSadha-nIlavaMta-rukmI ane zikharI varSadhara parvato che. (12) dvirdhAtakIkhaDe. (12) dhAtakIkhaMDamAM (jaMbudrIpa karatA) bamaNA dvIpa-samudra che. (13) puSkarArdhe ca. (13) ane puSkaravarArdhadvIpamAM (jaMbUdvIpa karatA) bamaNA dvIpa samudra che. (14) prAgmAnuSottarAnmanuSyAH. (14) mAnuSotta25rvatanI pahelA manuSyo hoya che. (15) AryA mlecchAmya. (15) (manuSyo be prakAranA che -) Arya ane mleccha. (16) bharatairAvatavidehAH karmabhUmayo-Danyatra devakurUttarakurubhyaH. (16) devakuru-uttarakuru vinA bharatakSetra, airAvatakSetra ane
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 cotho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha mahAvidehakSetra e karmabhUmio che. (17) nRsthitI parApare tripalyopamAntarmuhUrta. (17) manuSyonI utkRSTa-jaghanya sthiti kramazaH 3 palyopama ane aMtarmuhUrta che. (18) tiryagyonInAM ca. (18) ane tiryaMconI utkRSTa-jaghanya sthiti kramazaH 3 palyopama ane aMtarmuhUrta che. cotho adhyAya (1) devAzcaturnikAyA. - (1) devo cAra nikAyanA che. (2) tRtIya pItalezyaH. (2) trIjo devanikAya pItalezyAvALo che. (3) dazASTrapaMcadvAdazavikalpAH kalpapapannaparyantA. (3) kalpopapanna sudhInA devanikAyo kramazaH 10, 8, 5, 12 bheTavALA che. (4) indra-sAmAjika-trAyazi-pAriSadyAtmarakSa-lokapAlAnIkaprakIrNakAbhiyogya-kilbiSikAaikazaH. (4) dareka devanikAyamAM Indra, sAmAnika, trAyasiMza, pAriSa, AtmarakSaka, lokapAla, senA (senApati), prakIrNaka, Abhiyogya ane kilbiSika - A daza prakAranA devo hoya che. (5) trAyasiMgalokapAlavarSA vyantarayotiSThA
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ cotho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 467 (5) vyaMtara ane jyotiSa devo trAyatriMza ane lokapAla vinAnA che. (6) pUrvayorkIndrAH. (6) pahelA be devanikAya (bhavanapati-vyaMtara)nA (dareka nikAyanA) be-be Indro che. (7) pItAnnalezyAH. (7) pahelA be devanikAyanA devo pItalezyA sudhInI lezyAvALA (kRSNalezyA-nIlalezyA-kApotalezyA-pItalezyAvALA) che. (8) kAyapravIcArA A aizAnAt. (8) (bhavanapatithI) izAna sudhInA devo kAyAthI maithuna sevanArA che. (9) zeSAH sparzarUpazabdamanaHpravIcArA yoayoH. (9) be be devalokamAM zeSa devo kramazaH sparzathI, rUpathI, zabdathI ane manathI maithuna sevanArA che. (10) pareDapravIcArAH. (10) (kalpopapannathI) uparanA devo maithuna sevanArA nathI. (11) bhavanavAsinoDasura-nAga-vidyuta-suparNAgni-vAta-stanitodadhidvIdikumArAH. (11) asurakumAra, nAgakumAra, vidyutsumAra, suparNakumA2, agnikumAra, vAyukumA2, stanitakumAra, udadhikumA2, dvIpakumAra ane dikumAra e bhavanapati devonA bhedo che. (12) vyantarAH kinnara-kimpuruSa-mahoraga-gAndharva-yakSa-rAkSasa-bhUtapizAcAH.
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 cotho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (12) kinnara, kiMguruSa, mahoraga, gAMdharva, yakSa, rAkSasa, bhUta, pizAca e vyaMtara devonA bhedo che. (13) jyotiSThAH sUryAzcandramaso grahanakSatraprakIrNatArakAvya. (13) sUrya, caMdra, graha, nakSatra ane chuTA chuTA tArA e jayotiSa devonA bhedo che. (14) merupradakSiNAnityagatayo nRloke. (14) manuSyalokamAM rahela jayotiSa vimAno meruparvatane pradakSiNA ApanArA ane haMmezA gativALA che. (15) tatkRtaH kAlavibhAga, (15) temanA vaDe karAyelo kALano vibhAga che. (16) bahiravasthitA. (16) manuSyalokanI bahAra rahela jyotiSa vimAno sthira che. (17) vaimAnikA. (17) (cotho devanikAya) vaimAnika devo che. (18) kalpopapannA kalyAtItArA. (18) (te be prakAranA che -) kalpopapanna ane kalpAtIta. (19) uparyapari. (19) (te devaloko) upara upara che. (20) saudharmezAna-sanaskumAra-mahendra-brahmaloka-lAntaka-mahAzukrasahastrAreDUAnataprANatayorAraNAvyutayo-naivasudhaiveyakeSavijaya-vaijayantajayantAparAjiteSu sarvArthasiddha ca.
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 469 cotho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (20) saudharma, IzAna, sanakumAra, mAhendra, brahmaloka, lAMtaka, mahAzukra, sahasrAra, Anata, prANata, AraNa, azruta, nava raiveyaka, vijaya-vaijayanta-jayanta-aparAjita, sarvArthasiddha (devavimAno)mAM (vaimAnika devo) che. (21) sthiti prabhAva-sukha-duti-lezyA-vizuddhIndriyAvadhiviSayatoDadhikAH. (21) (upara uparanA devo) sthiti, prabhAva, sukha, ghuti, vezyA, vizuddhi-IndriyonA viSaya ane avadhijJAnanA viSayathI adhika che. (22) gati-zarIra-parigrahA-bhimAnato hanAH. (22) (upara uparanA devo) gati, zarIra, parigraha ane abhimAnathI hIna che. (23) pIta-padya-zuklalezyA dvitrizeSeSa. (23) be devolokomAM, traNa devalokomAM ane zeSa devalokomAM kramazaH pItalezyAvALA, padmavezyAvALA ane zuklalezyAvALA devo che. (24) prAgaiveyakebhyaH kalpA.. (24) raiveyakanI pahelA devaloko che. (25) brahmalokAlayA lokAntikA. (25) lokAMtika devo brahmaloka devalokamAM rahenArA che. (26) sArasvatAditya- vanyaruNa-gaItoya-tuSitAvyAbAdha-marutaH ariSTAcca. (26) sArasvata, Aditya, vahi, arUNa, gaItoya, tuSita, avyAbAdha, maruta ane ariSTa A 9 lokAMtika devo che.
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 cotho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (27) vijayAdiSu kicaramA. (27) vijaya vagere anuttara vimAnomAM rahelA devonA chellA be bhava bAkI hoya che. (28) aupapAtikamanuSyabhyaH zeSAstiyaMgyonaya.. (28) upapAta janmavALA (nArakI ane devo) ane manuSyo sivAyanA zeSa jIvo tiryaMca che. (29) sthitiH. (29) (have) sthiti (kahevAze.) (30) bhavaneSu dakSiNArdhAdhipatInAM palyopamamadhyardha. (30) bhavanapatimAM dakSiNArdhanA adhipationI utkRSTa sthiti doDha palyopama che. (31) zeSANAM pAdone. | (31) (bhavanapatimAM) zeSa (uttarArthanA) adhipationI utkRSTa sthiti dezona be palyopama che. (32) asurendrayo sAgaropama madhika ca. (32) asurendranA baMne adhipationI utkRSTa sthiti kramazaH sAgaropama ane sAdhika 1 sAgaropama che. (33) saudharmAdiSu yathAkrama.... (33) saudharma vagere devalokomAM kramazaH (sthiti kahevAze). (34) sAgaropame. (34) (saudharma devalokamAM utkRSTa sthiti) 2 sAgaropama che.
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ cotho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 471 (35) adhike ca. (35) (izAna devalokamAM utkRSTa sthiti) sAdhika 2 sAgaropama che. (36) sata sanakumAre. (36) sanaskumAra devalokamAM utkRSTa sthiti 7 sAgaropama che. (37) vizeSa-tri-saha-dazakAdaza-trayodaza-paMcadazabhiradhikAni ca. (37) (mahendra vagere devalokomAM) vizeSa, 3, 7, 10, 11, 13, 15 sAgaropamathI adhika (7 sAgaropama) utkRSTa sthiti che. (eTale ke mAhendra devalokamAM sAdhika 7 sAgaropama, brahmaloka devalokamAM 10 sAgaropama, lAMtaka devalokamAM 14 sAgaropama, sahasrAra devalokamAM 17 sAgaropama, mahAzukra devalokamAM 18 sAgaropama, Anata-prANata devalokomAM 20 sAgaropama, AraNa-ayyata devalokomAM 22 sAgaropama utkRSTa sthiti che.) (38) AraNAtrutAdUrvamekakena navasu raiveyakeSu vijayAdiSu sarvArthasiddha (38) AraNa-azruta devalokothI upara nava raiveyakamAM, vijayAdi cAra vimAnomAM ane sarvArthasiddha vimAnamAM 1-1 sAgaropama adhika utkRSTa sthiti che. (eTale ke nava raiveyakamAM kramazaH 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31 sAgaropama, vijayAdi 4 vimAnamAM 32 sAgaropama ane sarvArthasiddhamAM 33 sAgaropama utkRSTa sthiti che.) (39) aparA palyopamadhika ca. . (39) jaghanya sthiti (saudharma devalokamAM) 1 palyopama ane (izAna devalokamAM) sAdhika 1 palyopama che.
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 cotho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (40) sAgaropame. (40) (sanakumAra devalokamAM jaghanya sthiti) ra sAgaropama che. (41) adhike ca. (41) (mahendra devalokamAM jaghanya sthiti) sAdhika ra sAgaropama che. (42) parataH parataH pUrvA pUnattarA. (42) pachI pachInA devalokomAM anaMtara (tarata) pUrve pUrve(nA devaloko)nI (utkRSTa sthiti) e jaghanya sthiti che. (43) nArakANAM ca dvitIyAdiSa. (43) nArakIonI pUrve pUrvenI utkRSTa sthiti e) bIjI vagere narakamRthvIomAM (jaghanya sthiti che). (44) dazavarSasahasrANi prathamAyA.... (44) pahelI narakamRthvImAM nArakIonI jaghanya sthiti 10,000 varSa che. (45) bhavaneSu ca. (45) ane bhavanapatimAM (jaghanya sthiti 10,000 varSa che). (46) vyantarANAM ca. (46) ane vyaMtaronI jaghanya sthiti 10,000 varSa che). (47) parA palyopaman. (47) (vyaMtaronI) utkRSTa sthiti 1 palyopama che. (48) jyotiSThANAdhikam. (48) jyotiSa devonI utkRSTa sthiti sAdhika 1 palyopama che.
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (49) grahANAmekam. (49) grahonI utkRSTa sthiti 1 palyopama che. (50) nakSatrANAmardham. (50) nakSatronI utkRSTa sthiti ardha palyopama che. (51) tArakANAM caturbhAgaH. (51) tArAnI utkRSTa sthiti 1/4 palyopama che. (52) jaghanyA tvaSTabhAgaH. (52) tArAnI jadhanya sthiti 1/8 palyopama che. (53) caturbhAgaH zeSANAm. (53) zeSa jyotiSa devonI jadhanya sthiti 1/4 palyopama che. pAMcamo adhyAya (1) ajIvakAyA dharmAdharmAkAzapudgalA. (1) dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane pudgalAstikAya e ajIvakAya che. (2) dravyANi jIvAcca. (2) e cAra ane jIva e pAMca dravyo che. 473 (3)nityAvasthitAnyarUpINi. (3) A dravyo nitya, avasthita ane arUpI che. (4)rUpiNaH pudgalAH. (4) pudgalo rUpI che.
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 pAMcamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (5)ADaDakazAdekadravyANi. (5) AkAza sudhInA dravyo 1-1 che. (6)niSkriyANi. (6) ane kriyArahita che. (7)asaMkhyayA pradeza dharmAdharmayo. (7) dharmAstikAya-adharmAstikAyanA pradezo asaMkhya che. (8)jIvasya ca. (8) ane jIvanA pradezo asaMkhya che. (9)AkAzamyAnantAH. (9) AkAzanA pradezo anaMta che. (10) saMkheyAsaMkhyayAcca pudgalAnAm. (10) pudgalonA pradezo saMkhyAtA, asaMkhyAtA ane anaMtA che. (11) nANo. (11) aNunA pradezo hotA nathI. (12) lokAkAzeDavagAha. (12) lokAkAzamAM dravyonI avagAhanA che. (13) dharmAdharmayoH kR--. (13) dharmAstikAya-adharmAstikAyanI avagAhanA saMpUrNa lokamAM che. (14) ekapradezAdiSu bhAjyaH pudgalAnAm.
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 475 (14) pudgalonI avagAhanA eka pradeza vageremAM bhajanAe hoya che. (15) asaMkhya bhAgAdiSu jIvAnAm. (15) jIvonI avagAhanA lokanA eka asaMkhyAtamA bhAgathI mAMDIne sarvalokamAM hoya che. (16) pradezasaMhAravisargAbhyAM pradIpavatuM. (16) dipakanI jema jIvanA pradezono saMhAra (saMkoca) ane visarga (vikAsa) thato hovAthI (jIvanI avagAhanA lokanA eka asaMkhyAtamA bhAgathI mAMDIne sarvalokamAM hoya che.) (17) gatisthityupagraho dharmAdharmayorupakAra. (17) gati ane sthitimAM sahAya karavI e dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA upakAro che. (18) AkAzassAvagAha. (18) avagAhanA (rahevAnuM sthAna ApavuM) e AkAzano upakAra che. (19) zarIra-vAddhanaH-prANApAnA pudgalAnAm. (19) zarIra, vacana, mana, zvAsocchavAsa e pudgalono upakAra che. (20) sukha-duHkha-jIvita-maraNopagrahAzca. (20) ane sukha, duHkha, jIvita ane maraNamAM sahAya karavI e pudgalono upakAra che. (21) parasparopagraho jIvAnAm. (21) paraspara sahAya karavI e jIvono upakAra che.
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 pAMcamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (22) vartanA pariNAmaH kriyA paratAparatve ca kAlasya. (22) vartana, pariNAma, kriyA ane paratva-aparatva e kALanA upakAra che. (23) sparzarasagandhavarNavattaH pudgalA.. (23) sparza, rasa, gaMdha, varNavALA hoya te pudgalo che. (24) zabda-bandha-saumya-sthaulya-saMsthAna-bheda-tamachAyAtapodyotavAcca. (24) ane zabda, baMdha, sUkSmatA, sthUlatA, saMsthAna, bheda, aMdhakAra, chAyA, Atapa, udyotavALA pudgalo hoya che. (25) aNavaH skandhAzca. (25) (pudgalonA be prakAra che ) aNuo ane skaMdho. (26) saMghAtabhedebhya utpadhajo. (26) saMghAta (bheguM thavuM) ane bheda (chUTuM paDavuM)thI skaMdho utpanna thAya che. (27) bhedAdaNa. (27) bhedathI paramANu utpanna thAya che. (28) bhedasaMghAtAvyAM cAkSuSAH. (28) bheda ane saMghAta baMnethI thanArA skaMdho cAkSuSa (AMkhathI dekhAya tevA) che. (29) utpAda-vyaya-dhrauvyayukta sat. (29) utpatti, vinAza ane sthiratAthI yukta hoya te sat che.
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 477 (30) talmAvAvyayaM nityam. (30) te bhAvamAMthI nAza na thavo te nitya che. (31) arpitAnarpitasiddhaH. (31) arpita (vivakSita)thI anarpita (avivakSita)nI siddhi thavAthI (paraspara viruddha evA sat-asat ane nitya-anitya dharmonI siddhi thAya che. eka sAthe eka vastumAM baMne dharmo rahevAmAM koI virodha nathI.) (32) snigdharUkSatAmbandhaH. (32) snigdha ane rUkSa hovAthI pudgalono baMdha thAya che. (33) na jaghanyaguNAnAm. | (33) jaghanya guNavALA (snigdha ke rUkSa) pudgalono (paraspara) baMdha thato nathI. (34) guNasAme sadezAnAm. (34) guNanI samAnatA hoya to samAna pudgalono baMdha thato nathI. (35) vyadhikAdiguNAnAM tu. (35) be adhika vagere guNavALA samAna pudgalono baMdha thAya che. (36) badhe samAdhika pAriNAmika. (36) baMdhamAM (samAna guNavALAno) samAna pariNAma thAya che ane (hIna guNavALAno) adhika pariNAma thAya che. (37) guNaparyAyavad dravyam (37) guNa ane paryAyavALu hoya te dravya che.
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 chaThTho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (38) kAlacceyeke. (38) keTalAka AcAryo kALane dravya kahe che. (39) soDanattasamayaH. (39) te (kALa) anaMta samayavALo che. (40) dravyAzrayA nirguNA guNAH. (40) dravyamAM rahenArA ane guNa vinAnA evA guNo che. (41) tadbhAvaH pariNAma.. (41) dravyo ane guNono bhAva e pariNAma che. (42) anAdirAdimaoNDyu. (42) (pariNAma be prakAre che ) anAdi ane AdivALo. (43) rUpidhvAdimAnuM. (43) rUpI dravyomAM pariNAma) AdivALo che. (44) yogopayogI jIveSa. (44) jIvomAM yoga ane upayoga (e AdivALA pariNAmo che.) chaThTho adhyAya (1) kAyavAna karma yoga. (1) kAyA, vacana ane mananI kriyA e yoga che. (2)sa Asrava . (2) te (yoga) Asrava che. (3) zubhaH puNyasya.
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 479 (3) zubhayoga puNyakarmano Asrava che. (4) azubha pApasya. (4) azubhayoga pApakarmano Asrava che. (5) sakaSAyAkaSAyayoH sAmparAcikeryApathayo. (5) kaSAyavALA jIvono yoga sAMparAyika karmono Asrava che ane kaSAya vinAnA jIvono yoga iryApatha karmono Asrava che. (6) avata-kaSAyendriya-kriyAH paMca-catu-paMca-paMcaviMzatisaMkhyAH pUrvasya bhedAH. (6) kramazaH 5,4,5,25 saMkhyAvALA avrata, kaSAya, indriya, kriyA e sAMparAmika AsravanA bheda che. (7) tIvramada-jJAtA-jJAtabhAva-varyAdhikaraNavizeSebhyastaDhizeSaH. (7) tIvrabhAva, maMdabhAva, jANavuM, na jANavuM, vIrya ane adhikaraNanI taratamatAthI sAMparAyika AgnavonI taratamatA thAya che. (8) adhikAraNe jIvAjIvAH. (8) adhikaraNa (be prakAranA che -) jIvo ane ajIvo. (9) Adya saMrasmasamArambhArambha-yoga-kRtakAritAnumata-kaSAyavizeSesTistrizcituaikazaH. (9) pahelu (jIva) adhikaraNa saMraMbha-samAraMbha-AraMbha, mana-vacanakAyAnA yoga, karaNa-karAvaNa-anumodana ane kaSAyonA vizeSathI darekanA 3,3,3,4 vikalpovALu hovAthI 108 prakAranuM) che. (10) nirvartanA-nikSepasaMyoganisargo kicaturvitribhedAH param.
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 chaThTho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (10) kramazaH 2,4,2,3 bhedavALA nirvartana, nikSepa, saMyoga ane nisarga e ajIva adhikaraNa che. (11) tatvadoSa- niva-mAtsaryAntarAyAsAdanopaghAtA jJAnadarzanAvaraNayoH. (11) jJAna-darzananA praSa, nidvava (chUpAvavuM), mAtsarya (IrSA), aMtarAya, AzAtanA, upaghAta (nAza) e jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa karmonA Agnavo che. (12) duHkha-zoka-tApAzcandana-vadha-paridevanAnyAtmaparobhayasthAnyasa'ghasya. (12) potAnAmAM, bIjAmAM ke baMnemAM rahelA duHkha, zoka, saMtApa, AkraMdana, vadha, dInatA e asAtA vedanIyanA Asravo che. (13) bhUtavatyanukappA dAna sarogasaMyamAdiyogaH zAntiH zaucamiti saghasya. (13) jIvo ane vratadhArIo upara anukaMpA, dAna, sarAga saMyama vagere (dezavirati, akAmanirjarA, bALapa)no yoga, kSamA, zauca (lobhano nigraha) e sAtA vedanIyanA Agnavo che. (14) kevali-zruta-saMgha-dharma-devAvarNavAdo darzanamohasya. (14) kevalI, zrutajJAna, saMgha, dharma ane devanA avarNavAda karavA e darzanamohanIyanA Asravo che. (15) kaSAyodayAtItrAtmapariNAmazcAritramohasya. (15) kaSAyanA udayathI thato AtmAno tIvra pariNAma e cAritramohanIyano Asrava che.
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 481 chaThTho adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (16) bahArambhaparigrahavaM ca nArakasthAyuSa. (16) bahuAraMbhapaNuM ane bahuparigrahapaNuM e narakAyuSyanA Asravo che. (17) mAyA tairyagyonasya. (17) mAyA e tiryaMcAyuSyano Asrava che. (18) alpAraparigrahatva svabhAvamArdavArjavaM ca mAnuSasya. (18) alpa AraMbhapaNuM, alpa parigrahapaNuM ane svabhAvanI mUdatA-saraLatA e manuSyAyuSyanA Asravo che. (19) niHzIlavratavaM ca sarveSAm. (19) zalarahitapaNuM ane vratarahitapaNuM e narakAyuSya, tiryaMcAyuSya ane manuSyAyuSyanA Asravo che. (20) sarAgasaMyama-saMyamasaMyamakAmanirjarA-bAlatamAMsi devasya. (20) sarAga saMyama, dezavirati, akAmanirjarA ane bAlatA e devAyuSyanA Asravo che. (21) yogavakratA visaMvAdanuM cAzubhasya nAgna. (21) yogonI vakratA ane visaMvAda e azubha nAmakarmanA Asravo che. (22) viparIta zubhasya. (22) tenAthI viparIta (yogonI avakratA ane avisaMvAda) e zubha nAmakarmanA Agnavo che. (23) darzanavizuddhivinayasaMpannatA-zIlavratadhvaticAro-DabhIkSNa
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 sAtamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha jJAnopayoga-saMvegau zaktitatyAgatapasI saMgha-sAdhusamAdhivaiyAvRnyakaraNa-mahedAcArya-bahuzrutapravacanabhaktirAvazyakAparihANimargaprabhAvanA-pravacanavatsalatvamiti tIrthakRttvasya. (23) samyagdarzananI vizuddhi, vinayathI yuktapaNuM, zIla ane vratomAM aticArono abhAva, vAraMvAra jJAnopayoga ane saMvega, zakti mujabanA tyAga ane tapa, saMgha ane sAdhunI samAdhi-vaiyAvacca karavI, arihaMta-AcArya-bahuzruta-pravacananI bhakti, Avazyaka anuSThAnonI aparihAni, mokSamArganI prabhAvanA, pravacana uparanuM vAtsalya e tIrthakara nAmakarmanA Agnavo che. (24) parAtma-nindA-prazaMse sadasaguNAcchAdanodbhAvane cA nIcaeNrgotrasya. (24) paraniMdA, svaprazaMsA, bIjAnA vidyamAna guNo DhAMkavA, potAnA avidyamAna guNo pragaTa karavA athavA bIjAnA doSo pragaTa karavA te nIcagotranA Agnavo che. (25) tadviparyayo nIcaivRtyunusekI cottarasya. (25) tenAthI viparIta AcaraNa karavuM, namratA, abhimAnano abhAva vagere uccagotranA Agnavo che. (26) vijJakaraNamajorAyasya. (26) vighna karavo e aMtarAyano Asrava che. sAtamo adhyAya (1) hiMsADanRtasteyAbrahmaparigrahabhyo virativrata. (1) hiMsA, asatya, corI, abrahma, parigraha thakI virati e vrata che.
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 483 sAtamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (2) dezasarvatoDaNamahatI. (2) dezathI virati e aNuvrata che ane sarvathI virati e mahAvrata che. (3) tasvairyArtha bhAvanAH paMca paMca. (3) vratonI sthiratA mATe 5-5 bhAvanAo che. (4) hiMsAdigvihAmutra cApAyAvadyadarzanam. (4) vratonI sthiratA mATe hiMsA vagerethI AbhavamAM ane parabhavamAM thatA nukasAno ane pApone jovA. (5) duHkhameva vA. (5) athavA (vratonI sthiratA mATe hiMsA vageremAM anya jIvone thatA) duHkhanI bhAvanA karavI. (6) maitrI pramodakAruNya-mAdhyayyAni sattva-guNAdhika-klizyamAnAvineyeSa. (6) sattvazALI jIvo, guNothI adhika jIvo, phleza pAmatA (duHkhI) jIvo, samajAvI na zakAya evA jIvone viSe (kramaza:) maitrI, pramoda, kAruNya, mAdhyacya bhAvanAo bhAvavI. (7) jagatkAyasvabhAva ca saMvegavairAgyArtha. (7) saMvega ane vairAgya mATe jagatanA svabhAvanI ane zarIranA svabhAvanI bhAvanA karavI. (8) pramattayogAtmANavyaparopaNe hiMsA. (8) pramAdavALA yogothI prANano nAza karavo te hiMsA che. (9) asadabhidhAnamakRtam. (9) jUThuM bolavuM te asatya che.
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 sAtamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (10) adattAdAnuM sTeya.... - (10) nahIM ApeluM levuM te corI che. (11) maithunamabrahma. (11) maithuna te abrahma che. (12) mUccha parigrahaH. (12) mUccha te parigraha che. (13) niHzalyo vatI. (13) vratadhArI zalya vinAno hoya. (14) agAryanagArazya. (14) (vratadhArI be prakAranA che -) zrAvaka ane sAdhu. (15) aNuvratoDagArI. (15) zrAvaka aNuvratadhArI hoya che. (16) digdazAnarthadaNyaviratisAmAyikapauSadhopavAsopabhogaparibhoga parimANAtithisaMvibhAgavatasaMpannaccha. (16) ane (zrAvaka) dizAvrata, dezavrata, anarthadaMDaviramaNavrata, sAmAyikavrata, pauSadhopavAsavrata, upabhogaparibhogavrata ane atithi saMvibhAgavratathI yukta hoya che. (17) mAraNAntikI saMkhanAM joSitA. (17) zrAvaka maraNa kALe thanArI saMlekhanA (vizeSa tapa)ne seve che. (18) zaMkA-kAMkSA-vicikitsADacadRSTiprazaMsA-saMstavaH samyagdaSTaraticArA:
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 485 (18) zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, mithyAdaSTinI prazaMsA, mithyASTino paricaya e samyagdaSTinA aticAro che. (19) vratazIleSa paMca paMca yathAkrama. (19) vrato ane zIlomAM kramazaH 5-5 aticAro che. (20) bandha-vadha-cchaviccheda-tibhArAropaNA-pAnanirodhAH. (20) baMdha, vadha, cAmaDI kApavI, adhika bhAra Aropavo, AhArapANIno nirodha karavo e ahiMsAvratanA aticAro che. (21) micyopadeza-rahasyAbhyAkhyAna-kUTalekhakriyA-nyAsApahArasAkAramanabhedA . (21) khoTo upadeza Apavo, ekAMtamAM koInI khoTI vAta bIjAne kahevI, khoTA lekha karavA, thApaNa laI levI, AkAra uparathI gupta vAta jAhera karavI e satyavratanA aticAro che. (22) stanaprayoga-tadAhatAdAna-virUddharAjyAtikrama-hInAdhikamAnonmAna-pratirUpakavyavahArA.. (22) corone preraNA karavI, temanI lAvelI vastu levI, viruddha rAjyane oLaMgavuM, mAna-unmAna ochA-vadhu karavA, bheLaseLa karavI e acauryavratanA aticAro che. (23) paravivAhakaraNetraparigRhItA-DaparigRhItAgamanAnaMgakrIDA tIvrakAmAbhinivezAra. (23) bIjAnA vivAha karavA, itraparigRhItAgamana karavuM, aparigRhItAgamana karavuM, anaMgakrIDA karavI, kAmabhogomAM tIvra Asakti rAkhavI e brahmacarya vratanA aticAro che.
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 sAtamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (24) kSetra-vAstu-hiraNya-suvarNa-dhana-dhAnya-dAsI-dAsa-kuSyapramANAtikramA. (24) khetara ane makAna, cAMdI ane sonuM, dhana ane anAja, dAsI ane dAsa tathA vAsaNanA pramANane oLaMgavuM te parigraha parimANa vratanA aticAra che. (25) Udhvadhatirthavyatikrama-kSetravRddhi-smRtyantardhAnAni. (25) uparanI dizAmAM javAnA pramANane oLaMgavuM, nIcenI dizAmAM javAnA pramANane oLaMgavu, tIrtho AThe dizAmAM javAnA pramANane oLaMgavuM, kSetranI vRddhi karavI ane dizAnA pramANane bhUlI javuM e dizAvratanA aticAro che. (26) AnayanauSyaprayoga-zabdarUpAnupAta-pudgalapADa. (26) nakkI karela maryAdAnI bahArathI dravyo maMgAvavA, koIkane mokalavo, zabdathI jaNAvavuM, rUpathI jaNAvavuM, paththara-DhephA vagere nAMkhavA e dezavratanA aticAro che. (27) kandarpa-kautkacya-maukharyAsamIkSyAdhikaraNopabhogAdhikatvAni. (27) kaMdarpa (rAgathI yukta asabhya vAkyaprayoga, hAsya), kautkacya (duSTa ceSTA sahitano kaMdarpa), maukharya (vAcALapaNuM), vicAryA vinA adhikaraNa karavA, upabhoganI vastuo vadhu rAkhavI e anarthadaMDaviramaNavratanA aticAro che. (28) yogaduSmaNidhAnAnAdara-RtyanupasthApanAni. (28) yogono durupayoga, anAdara ane vismaraNa e sAmAyika vratanA aticAro che. (29) apratyavekSitApramArjitotsargAdAnanikSepasaMstAropakramaNAnAdaraRtyanupasthApanAni.
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 487 (29) joyA-pUMjyA vinA maLa-mUtrano tyAga karavo, levuM-mUkavuM, saMthAro karavo, anAdara ane vismaraNa e pauSadhopavAsavratanA aticAro che. (30) sacitta-saMbaddha-saMmizrAbhiSava-dukvAhArAH. (30) sacittano AhAra karavo, sacitta saMbaddhano AhAra karavo, sacitta mizritano AhAra karavo, jaMtumizrita ke dArUno AhAra karavo, aDadhA pAkelAno AhAra karavo e upabhogaparibhoga vratanA aticAro che. (31) sacittanikSepa-pidhAna-paravyapadeza-mAtsarya-kAlAtikramAH. (31) sacitta upara mUkavuM, sacitta DhAMkavuM, bIjAnuM che ema kahevuM, gussAthI na ApavuM ke irSyAthI ApavuM, bhikSAnA samayane oLaMgavo e atithisaMvibhAgavratanA aticAro che. (32) jIvitama2NAzaMsA-mitrAnurAga-sukhAnubandha-nidAnakaraNAni, (32) jIvitanI icchA, maraNanI icchA, mitra upara rAga karavo, sukhAnubaMdha (bhogavela viSayonuM smaraNa karavuM), niyANu karavuM e saMlekhanAnA aticAro che. (33) anugrahA svasyAtisargo dAnam. (33) potAnI upara ane bIjAnI upara kRpA karavA mATe potAnA anna, pANI, vastra vagere (pAtrane) ApavA te dAna. (34) vidhi-dravya-dAtR-pAtra-vizeSAttadvizeSaH. (34) vidhi, dravya, dAtA ane pAtranI taratamatAthI dAnamAM taratamatA thAya che.
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 AThamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha AThamo adhyAya (1) mithyAdarzanAvirati pramAda-kaSAya-yogA bandhahetavaH. (1) mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e baMdhahetuo che. (2) sakaSAyatAjIvaH karmaNo yogyApudgalAnAdad. (2) kaSAyavALo hovAthI jIva karmane yogya pagalone grahaNa kare che. (3) sa bandha. (3) te baMdha che. (4) prakRtisthityanubhAvapradezAstaddhidhayaH. (4) prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha ane pradezabaMdha e tenA (baMdhanA) prakAra che. (5) Adya jJAna-darzanAvaraNa-vedanIya mohanIyAyuSka-nAma-gotrAntarAyA. (5) pahelo (prakRtibaMdha) jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya (ema 8 prakArano che). (6) paMcanavayaSTAviMzati-caturTicatvArizaDhipaMcabhedA yathAkramamu. (6) (temanA) kramazaH 5, 9, 2,28, 4, 42, 2, 5 bhedo che. (7) matyAdInAmuM. (7) mati vagere jJAnonA (matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevaLajJAnanA AvaraNo te jJAnAvaraNakarmanA 5 bheda che.)
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 AThamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (8) cakSuracakSuravadhikevalAnAM nidrAnidranidrAmacalApracalapracalA sthAnagRdvivedanIyAni ca. (8) cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa, nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA ane thINaddhi (e darzanAvaraNakarmanA nava bheda che). (9) sadasaddhaze. (9) sAtavedanIya ane asatAvedanIya (e vedanIyakarmanA be bheda che). (10) darzanacAritramohanIyakaSAyanokaSAyavedanIyAkhyAstrikriSoDazanavamedAH samyatvamithyAtvatadubhayAni kaSAyanokaSAyAvanatAnubadhyapratyAkhyAna pratyAkhyAnAvaraNasaMjvalana-vikalpAzcakazaH krodhamAnamAyAlobhA hAsyaratyaratizokabhayajugupsAstrIpunapuMsakavedAH. (10) darzanamohanIya, cAritramohanIya, kaSAyavedanIya, nokaSAyavedanIya nAmanA 3,2,16,9 bheTavALA mohanIya karmanA bhedo che. samyakvamohanIya, mithyAtvamohanIya ane tadubhaya (samyazmithyAtvamohanIya) (e darzanamohanIyanA 3 bheda che.) kaSAyavedanIya ane nokaSAyavedanIya (e cAritramohanIyanA 2 bheda che). krodha-mAna-mAyAlobha darekanA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa, saMjvalana bhedo che. (eTale kaSAyavedanIyanA 16 bheda che). hAsyarati-arati-zoka-bhaya-jugupsA-strIveda-puruSaveda-napuMsakaveda (e nokaSAyavedanIyanA 9 bheda che). (11) nArakauryagyonamAnuSadevAni. (11) nArakInuM, tiryaMcanuM, manuSyanuM ane devanuM (ema AyuSyakarmanA 4 bheda che).
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 AThamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (12) gatijAtizarIrAMgopAMganirmANabandhanasaMghAtasaMsthAnasaMhananasparzarasagandhavarNAnupUrthagurulaghUpaghAtaparAghAtApodyotocchavAsavihAyogataya pratyekazarIratrasasubhaga susvarazubhasUkSmaparyAptasthirAdeyayazAMti setarANi tIrthakRttva ca. (12) gati, jAti, zarIra, aMgopAMga, nirmANa, baMdhana, saMghAta, saMsthAna, saMghayaNa, sparza, rasa, gaMdha, varNa, AnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, parAghAta, Atapa, udyota, ucchavAsa, vihAyogati, pratipakSa sahita pratyeka zarIra, trasa, subhaga, susvara, zubha, sUkSma, paryApta, sthira, Adeya, yaza ane tIrthakara nAmakarma (e nAmakarmanA 42 bheda che). (13) uccarnIcacca. (13) uccagotra ane nIcagotra (e gotrakarmanA be bheda che). (14) dAnAdInAmuM. (14) dAna vagere (dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya)no (aMtarAya e aMtarAyakarmanA 5 bheda che). (15) AditasRiNAmantarAyacaca trizatsAgaropamakoTIkoTyaH parA sthitiH. (15) zarUAtathI traNa prakRtinI (jJAnAvaraNa-darzanAvaraNavedanIyanI) ane aMtarAyanI utkRSTa sthiti 30 koDAkoDI sAgaropama che. (16) sapratirmohanIyasya. (16) mohanIyakarmanI (utkRSTa sthiti) 70 koDAkoDI sAgaropama che. (17) nAmagotrayorvizatiH.
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 491 (17) nAmakarma ane gotrakarmanI (utkRSTa sthiti) 20 koDAkoDI sAgaropama che. (18) trayastrizatsAgaropamANyAyuSkasya. (18) AyuSyakarmanI (utkRSTa sthiti) 33 sAgaropama che. (19) aparA dvAdazamuhUrtA vedanIyasya. (19) vedanIyakarmanI jaghanyasthiti 12 muhUrta che. (20) nAmagotrayorI. (20) nAmakarma ane gotrakarmanI jaghanya sthiti 8 muhUrta che. (21) zeSANAmantarmuhUrta. 21) zeSa karmonI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta che. (22) vipAkoDanubhAvaH. (22) vipAka e anubhAva (rasa) che. (23) sa yathAnAm. (23) nAma pramANe karmono anubhava che. (24) tatazca nirjarA. (24) anubhAvathI karmanirjarA thAya che. (25) nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAsUmaikakSetrAvagADhasthitAH sarvAtmapradezadhvanantAntapradezaH. (25) nAma pramANe ke nAmakarma nimittaka, sarva dizAomAMthI, yoganI taratamAtAne anusAra, sUkSma, AtmAnI sAthe eka kSetramAM avagAhIne rahelA, sthira, anaMtAnaMta (karma) pradezo dareka Atmapradeza upara (baMdhAya che).
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 navamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (26) saddhagha-samyatva-hAsya-rati-puruSaveda-zubhAyunaMmagotrANi puNyam. (26) sAtA vedanIya, samyakvamohanIya, hAsya, rati, puruSaveda, zubha AyuSyakarma, zubha nAmakarma ane zubha (ucca) gotrakarma e puNya che. navamo adhyAya (1)AsavanirodhaH saMvara:. (1) Amravano nirodha karavo e saMvara che. (2) sa gumisamitidharmAnuprekSAparISahajayacAritre.. (2) te (saMvara) gupti, samiti, dharma, anuprekSA, parISahajaya ane cAritrathI thAya che. (3) tapasA nirjarA ca. (3) tapathI saMvara ane nirjarA thAya che. (4) samyagyoganigraho gupti . (4) sArI rIte (vidhipUrvaka) yogono nigraha karavo te guti che. (5) IryAbhArkeSaNAdAnanikSepotsargI samitayaH. (5) iryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnanikSepa samiti ane utsargasamiti (e 5 samitio che). (6) uttamaH kSamAmArdavArthavazaucasatyasaMyamatapasyAgAkiMca brahmacaryANi dharma (6) kSamA, mRdutA, saraLatA, zauca (lobhano abhAva), satya, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya e (10 prakArano) dharma che.
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 493 (7) anityAzaraNasaMsArekatvAnyatvAzucitvAgnavasaMvaranirjarAlokabodhidurlabhadharmasvAkhyAtatattvAnucintanamanuprekSAH. (7) anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azucitva, Agnava, saMvara, nirjarA, loka, bodhidurlabha, dharmanuM sArI rIte kahevAyela tattva - A badhAnuM ciMtana te (12 prakAranI) anuprekSA che. (8) mArgAcyavananirjarArtha pariSoDhavyAH parISahA. (8) mArgamAMthI bhraSTa thayA vinA nirjarA mATe sahana karavuM te parISaha che. (9) kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakanAcAratistrIcaryAniSadyAzathyAhaDakrozavadhayAcanADalAbharogatRNasparzamalasatkArapuraskAra-prajJADajJAnAdarzanAni. (9) bhUkha, tarasa, zIta, uSNa, daMzamazaka, nAnya, arati, strI, caryA, niSadyA, zayyA, Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga, tRNasparza, mala, satkAra-puraskAra, prajJA, ajJAna, adarzana - A 22 parISaha che. (10) sUkSmasaMparAyachaghasthavItarAgayozcaturdaza. (10) sUkSmasaMparAya (10mA guNaThANAvALA) ane chaghaUvItarAga (11mA-12mA guNaThANAvALA)ne 14 parISaha hoya che. (11) ekAdaza jine. (11) jina(13mA-14mAM guNaThANAvALA)ne 11 parISaha hoya che. (12) bAdarasiMgharAye sarve. (12) bAdara saMparAya (1lA thI 9mA guNaThANA) sudhImAM badhA parISaho hoya che.
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 494 (13) jJAnAvaraNe prajJAjJAne. (13) jJAnAvaraNakarmamAM prajJA ane ajJAna parISaho hoya che. (14) darzanamohAntarAyayoradarzanAlAbhau. (14) darzanamohanIyakarmamAM ane aMtarAyakarmamAM kramazaH adarzana parISaha ane alAbha pariSaha hoya che. (15) cAritramohe nAkhyAratisrIniSadyADaDakrozayAcanAsatkArapuraskArAH. ', (15) cAritramohanIyakarmamAM nAnya, arati, strI, niSadyA, Akroza, yAcanA ane satkAra-puraskAra parISaho hoya che. (16) vedanIye zeSAH. (16) vedanIyakarmamAM zeSa parISaho hoya che. (17) ekAdayo bhAjyA yugapadekonaviMzateH. (17) ekathI mAMDIne 19 parISahonI ekasAthe bhajanA hoya che. (18) sAmAyika-chedopasthApya-parihAravizuddhi-sUkSmasaM5rAyayathAkhyAtAni cAritramu. (18) sAmAyika, chedopasthApya, parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAya ane yathAkhyAta e (5 prakAranA) cAritra che. (19) anazanAvaudarya-vRttiparisaMkhyAna-rasaparityAga-viviktazayyAsana-kAyaklezA bAhyaM tapaH. (19) anazana, UNodarI, vRttiparisaMkhyAna, rasaparityAga, viviktazayyAsana ane kAyakleza e bAhya tapa che. (20) prAyazcitta-vinaya-vaiyAvRttva-svAdhyAya-vyutsargadhyAnAtyuttaram.
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha 495 (20) prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, vyutsarga ane dhyAna e atyaMtara tapa che. (21) navacaturdazapaMcadvibheda yathAkrama prAdhyAnAtuM. (21) dhyAnathI pahelA temanA) kramazaH 9,4,10,5,2 bheda che. (22) Alocana-pratikramaNa tadubhaya-vivekabutsarga-tapacchedaparihAropasthApanAni. (22) Alocana, pratikramaNa, tadubhaya (AlocanapratikramaNa), viveka, vyutsarga, tapa, cheda, parihAra, upasthApana (e prAyazcittanA 9 bheda che). (23) jJAnadarzanacAritropacArA. (23) jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya ane upacAravinaya (e vinayanA 4 bheda che). (24) AcAryopAdhyAya-tapasvi-zakSaka-glAna-gaNa-kula-saMgha-sAdhusamanojJAnAm. (24) AcArya, upAdhyAya, tapasvI, zaikSaka, glAna, gaNa, kula, saMgha, sAdhu ane sAMbhogikanI (vaiyAvacca karavI e vaiyAvaccanA daza bheda che). (25) vAcanA-pRcchanADanuprekSADaDasnAya-dharmopadezA.. (25) vAcanA, pRcchanA, anuprekSA, AmnAya (parAvartana) ane dharmopadeza (e svAdhyAyanA 5 bheda che). (26) bAhyAbhyantaropadhyo . --
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 navamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (26) bAhya ane atyaMtara upadhiono tyAga (e vyutsarganA be bheda che). (27) uttamasaMhanonasyakAgracintAnirodho dhyAnam. (27) uttamasaMghayaNavALAnuM eka AlaMbana upara cittanuM sthira karavuM te dhyAna che. (28) AmuhUrtA. (28) (te dhyAna) aMtarmuhUrta sudhI hoya che. (29) AraudradharmazuklAni. (29) Arta, raudra, dharma ane zukla e dhyAnanA 4 bheda che. (30) pare mohetU. (30) pAchaLanA be (dharmadhyAna ane zukladhyAna) mokSanA hetu che. (31) AmamanojJAnAM sa...yoge taDhiprayogAya smRtisamanvAhAra. (31) aniSTono saMparka thavA para temane dUra karavAnI vicAraNA te ArtadhyAna che. (32) vedanAyAzya. (32) ane vedanAno saMparka thavA para tene dUra karavAnI vicAraNA te ArtadhyAna che). (33) viparIta manojJAnAm. (33) iSTone mATe viparIta (jANavuM. eTale ke ISTo dUra thatA hoya to temano saMparka karavAnI vicAraNA te ArtadhyAna che).
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (34) nidAnaM ca. 497 (34) ane niyANu (e ArtadhyAna che.) (35) taviratadezaviratapramattasaMyatAnAm. (35) te (ArtadhyAna) avirata, dezavirata ane pramattasaMyatone hoya che. (36) hiMsADanRta-steya-viSayasaMrakSaNebhyo raudramaviratadezaviratayoH. (36) hiMsA mATe, jUTha mATe, corI mATe ane viSayonA saMrakSaNa mATenI vicAraNArUpa raudradhyAna avirata ane dezaviratane hoya che. (37) AjJADapAya-vipAka-saMsthAnavicayAya dharmamapramattasaMyatasya. (37) AjJAnI vicAraNA mATe, apAyanI vicAraNA mATe, vipAkanI vicAraNA mATe ane saMsthAnanI vicAraNA mATe (praNidhAnarUpa) dharmadhyAna apramattasaMyatane hoya che. (38) upazAntakSINakaSAyayonca. (38) ane (dharmadhyAna) upazAMtakaSAyane ane kSINakaSAyane (paNa hoya che). (39) zukle cAghe (pUrvavedaH). (39) upazAMtakaSAya ane kSINakaSAya pUrvadharane zukladhyAnanA pahelA be bheda paNa hoya che. (40) pare kevalinaH, (40) zukladhyAnanA pachInA be bhedo kevalIne hoya che.
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 navamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (41) pRthakveka-vitarka-sUkSmakriyApratipAti-cuparakriyAnivRttIni. (41) pRthaklavitarka, ekatvavitarka, sUkSmakriyAapratipAti ane bhupatakriyAanivRtti (e zukladhyAnanA cAra bheda che.) (42) tatreyekakAyayogAyogAnAm. (42) te (4 prakAranuM zukladhyAna) traNa yogavALA, eka yogavALA, kAyayogavALA ane ayogIone hoya che. (43) ekAzraye savitarka pUrve. (43) zukladhyAnanA pahelA be bheda eka AlaMbanane viSe vitarka sahita (pUrvazrutane anusArI) hoya che. (44) avicAra dvitIyam. (44) zukladhyAnano bIjo bheda vicAra vinAno (artha-vyaMjanayoganI saMkrAMti vinAno) hoya che. (45) vitarka zrutam. (45) vitarka eTale zrutajJAna. (46) vicAroDarthavyaMjanayogasaMkrAntiH. (46) vicAra eTale artha-vyaMjana-yoganI saMkrAMti. (47) samyagdaSTizrAvakaviratAnantaviyojakadarzanamohakSapakopazamako pazAntamokSapakakSINamohajinAH kramazoDasakhya guNanirjarAH. (47) samyagdaSTi, zrAvaka, virata, anaMtAnubaMdhI visaMyojaka, darzanamohakSapaka, (cAritramoha)upazamaka, upazAMtamoha, (cAritramoha)kSapaka, kSINamoha ane jina kramazaH asaMkhyaguNa nirjarAvALA che.
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (48) pulAka-bakuza-kuzIla-nigrantha-snAtakA nirpranthAH. (48) pulAka, bakuza, kuzIla, nirprantha ane snAtaka e nirprantho che. (49) saMyama-zruta-pratisevanA-tIrtha-liMga-lezyopapAta-sthAna-vikalpataH sAdhyAH. 499 (49) saMyama, zrutajJAna, pratisevanA, tIrtha, liMga, lezyA, upapAta, (saMyama)sthAnanA vikalpothI (temane) sAdhavA (vicAravA). dazamo adhyAya (1) mohakSayAd jJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAcca kevalam. (1) mohanIyakarmanA kSayathI ane jJAnAvaraNa-darzanAvaraNaaMtarAyakarmanA kSayathI kevaLajJAna thAya che. (2) bahetvabhAvanirjarAbhyAm. (2) baMdhahetuono abhAva ane nirjarAthI karmono kSaya thAya che. (3) kRtsnakarmakSayo mokSaH. (3) saMpUrNa karmono kSaya e mokSa che. (4) aupazamikAdibhavyatvAbhAvAccAnyatra kevalasamyaktvajJAnadarzanasiddhatvebhyaH. (4) ane kevaLasamyaktva (kSAyikasamyaktva), kevaLajJAna, kevaLadarzana ane siddhatva sivAyanA aupamika vagere bhAvo ane bhavyatvano abhAva hovAthI (mokSa thAya che). (5)tadanantaramU gacchatyAlokAntAt.
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 dazamo adhyAya, mULasUtra ane zabdArtha (5) tyAra pachI (saMpUrNa karmono kSaya thayA pachI jIva) upara lokanA aMta sudhI jAya che. (6) pUrvaprayogAdasaMgatvArbandhacchadAttathAgatipariNAmocca tadgatiH. (6) pUrvanA prayogathI, asaMga hovAthI, baMdhano cheda thavAthI ane tevA prakAranA gatipariNAmathI tenI gati thAya che. (7)kSetra-kAla-gati-liMga-tIrtha-cAritra-pratyekabuddhabodhita-jJAnAvagAhanAntarasaMkhyAlpabadutvataH sAdhyAH. (7) kSetra, kALa, gati, liMga, tIrtha, cAritra, pratyekabuddhabodhita, jJAna, avagAhanA, aMtara, saMkhyA, alpabadutvathI (siddhone) sAdhavA (vicAravA). zrItattvArthAdhigamasUtranA mULasUtra-zabdArtha samApta * kalpasUtramAM varasAda Adi kAraNe rastAmAM kyAMka UbhA rahevAnuM thAya to eka sAdhu ane eka sAdhvI ke eka zrAvikA hoya, eka sAdhu ane be sAdhvI ke be zrAvikA hoya, be sAdhu ane eka sAdhvI ke eka zrAvikA hoya, be sAdhu ane be sAdhvI ke be zrAvikA hoya to paNa te rIte ekAMtamAM UbhA rahevAno niSedha karela che. pAMcamu koI nAno bALaka ke bALikA hoya athavA aneka jaNanI avara-javara thatAM dRSTi paDatI hoya tyAM UbhA rahI zakAya. jenI pAse 24 kalAkamAM 27 kalAkanuM kAma hoya te sukhI, kemake tenuM mana navaruM na paDe. * aMtarmukhI sadA sukhI.
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrItattvArthAdhigamasUtranI atimopadezakArikA mULagAthA ane zabdArtha evuM tattvaparijJAnA-dviraktasyAtmano zam | nirAsavavAcchinnAyAM, navAyAM karmasattatau tenA pUrvArjita kSapayato, yathortiH kSayahetabhiH | . saMsArabIjuM kArpena, mohanIya pratIyate parA A rIte jIva vagere tattvonA jJAnathI virakta thayelA, sarvathA Agnavarahita thavAthI navA karmonI paraMparA chedAye chate zAstramAM kahelA kSayanA hetuo vaDe pUrve bAMdhelA karmono kSaya karanArA AtmAnuM saMsAranA bIjarUpa mohanIyakarma saMpUrNapaNe kSaya pAme che. (1-2) tatoDattarAyajJAnadana-darzananAcanattaram | pratIyantaDasya yugapatu, trINi karmANyazeSataH II tyAra pachI enA traNa karmo-aMtarAya, jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNa ekasAthe saMpUrNapaNe kSaya pAme che. (3) garbhasUcyAM vinaSTAyAM, yathA tAlo vinazyati | tathA karma kSaya yAti, mohanIye kSaya gad I4o jema mastakanI soya nAza pAme chate tADavRkSa nAza pAme che tema mohanIyakarmano kSaya thaye chate badhA karmono kSaya thAya che. (4) tataH kSINacatuHkarmA, prAptoDagyAkhyAtasaMyamam | bIjabandhananirmuktaka, snAtakaH paramezvaraH ||pA
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 antimopadezakArikA, mULagAthA ane zabdArtha zeSakarmaphalApekSA, zuddho buddho nirAmayaH | sarvajJaH sarvadarzI ca, jino bhavati kevalI ll tyArapachI jenA cAra karmono kSaya thayo che evA,yathAkhyAtasaMyamane pAmelA, mohanIyakarma vagerarUpa bIjabaMdhanathI mukta thayelA, aMdarano mela dUra thavAthI snAtaka thayelA, kevaLajJAnarUpI Rddhi prApta thavAthI parama aizvaryavALA, zeSa aghAtI karmonA udayavALA te mahAtmA moha vagerarUpI mela dUra thavAthI zuddha thAya che, kevaLajJAna thavAthI buddha thAya che, badhA roganA kAraNo dUra thavAthI rogarahita thAya che, sarvajJa thAya che, sarvadarzI thAya che, jina thAya che ane kevaLI thAya che. (pa-6) kRtnakarmakSayAdUrve, nirvANamadhigacchati / yathA dagdhatvano vadvi-nirupAdAnasattatiH all jema jenA kAraNonI paraMparA aTakAvI devAI che evo ane baLI gayelA IMdhanavALo agni zAMta thaI jAya che tema badhA karmono kSaya thayA pachI te mahAtmA nirvANa pAme che. (7) dagdha bIje yathADatyanta, prAdurbhavati nAlluraH | karmabIe tathA dagdha, nArohati bhavATTuraH IITA jema bIja atyaMta baLI gaye chate aMkuro Ugato nathI tema karmabIja baLI gaye chate saMsArarUpI aMkuro Ugato nathI. (8) tadanantaramavordhvamAlokAttAtsa gacchati | pUrvaprayogAsaDagatva-bandhacchadordhvagauravaiH NlA badhA karmono kSaya thayA pachI te pUrvaprayogathI, aMsagapaNAthI, baMdhano cheda thavAthI ane UrdhvagauravathI upara lokanA cheDA sudhI jAya che. (9)
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ 503 antimopadezakArikA, mULagAthA ane zabdArtha kulAlacakra dolAyA-miSI cApi yatheSyate | pUrvaprayogAtkarmeha, tathA siddhagatiH smRtA /1alii. jema kuMbhAranA cakramAM, hiMcakAmAM ane bANamAM pUrvaprayogathI ahIM karma icchAya che tema siddhonI gati kahI che. (10) mRllepasaka nirmokSA-ghathA daSTAsvalAbunaH | karmasa vinirmokSA-tathA siddhagatiH smRtA 115 jema mATInA lepano saMga nIkaLI javAthI pANImAM tuMbaDAnI gati jovAi che tema karmano saMga nIkaLI javAthI siddhonI gati kahI che. (11) eraMthanapeDAsu, bandhacchadAdyathA gatiH | karmabandhanavicchedAtsiddhasyApi tathaSyate ||1rA jema eraMDiyAnA baMdhanano cheda thavAthI, yaMtranA baMdhanano cheda thavAthI ane peDAnA baMdhanano cheda thavAthI bIja, kASTha ane paDApuTanI gati thAya che tema karmanA baMdhanano cheda thavAthI siddhonI gati icchAya che. (12) UrdhvagauravadharmANo, jIvA iti jinottamaiH | adhogauravadharmANa , pudgalA Iti (coditama) 13 jinezvarabhagavaMtoe kahyuM che ke, jIvo upara javAnA svabhAvavALA che ane pudgalo nIce javAnA svabhAvavALA che. (13) yathADadhatiryagUrve ca, loSThavAdhvanivatiyaH | svabhAvataH pravartatte, tathordhvagatirAtmanAm 14 jema svabhAvathI ja Dhepha nIce jAya che, vAyu tIrtho jAya che ane agninI jvALAo upara jAya che tema svabhAvathI ja jIvonI Urdhvagati thAya che. (14)
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 antimopadezakArikA, mULagAthA ane zabdArtha atastu gativaikRtya-meSAM yadupalabhyate | karmaNaH pratighAtAcca, prayogAcca tadiSyate 1po. Urdhvagati sivAyano jIvonI gatino je vikAra dekhAya che te kriyAthI, parvata-bhIMta vagerenA pratighAtathI ane puruSanI icchA pramANenA prayogathI icchAya che. (15) astiyaMgathorve ca, jIvAnAM karmanA gatiH | Urdhvameva tu taddharmA, bhavati kSINakarmaNAm //16ll jIvonI karmanA kAraNe nIce, tIrtho ane upara gati thAya che. jemanA badhA karmono kSaya thayo che evA jIvonI svAbhAvika Urdhvagati ja thAya che. (16) dravyasya karmaNo yuddha-dutpatyArambhavataH | samaM tathaiva siddhasya, gatimokSabhavakSayAH 17 jema paramANu vagere dravyanI kriyAnI utpatti, AraMbha ane gati eka sAthe thAya che tema siddhanI gati, mokSa ane bhavakSaya eka sAthe thAya che. (17) utpattistha vinAzathya, prakAzatamasoriha ! yugapad bhavato thatuM, tathA nirvANakarmaNo 18 ahIM jema prakAzanI utpatti ane aMdhakArano vinAza eka sAthe thAya che tema mokSanI utpatti ane karmano vinAza eka sAthe thAya che. (18) tanvI manojJA surabhiH puNyA paramabhAsvarA prAzmArA nAma vasudhA, lokamUrbi vyavasthitA I/19
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ antimopadezakArikA, mULagAthA ane zabdArtha 505 lokanA mastaka bhAge vacce ATha yojana jADI ane aMte mAkhInI pAMkha karatA pAtaLI, khUba suMdara, sugaMdhI, pavitra, atyaMta dedIpyamAna evI prAmbhArA nAmanI pRthvI rahelI che. (19) nRlokatulyaviSkanmA, sihacchatranibhA zubhA | Urdhva tasyAH kSite siddhA, lokAtte samavasthitA ll Roll te pRthvI manuSyalokanI samAne pahoLAIvALI eTale ke 45 lAkha yojananI pahoLAIvALI, sIdhA karelA sapheda chatrAnA AkAravALI ane zubha che. te pRthvInI upara lokanA cheDe siddha bhagavaMto rahelA che. (20) tAdAbhyAdupayuktAste, kevalajJAnadarzanaiH | samyakatvasiddhAvasthA, hetvabhAvocca niSkriyAH ra1 te siddhabhagavaMto kevaLajJAna ane kevaLadarzananA svabhAvavALA hovAthI kevaLajJAna ane kevaLadarzananA upayogavALA che, kSAyikasamyakta ane siddhapaNAmAM rahelA che ane kAraNa na hovAthI kriyArahita che. (21) tatoDamUrdhva gatisteSAM, kasmAnAstIti cenmatiH | dharmAstikAyasyAbhAvAtu, sa hi hetu"teH paraH ||rA prazna- lokAntathI upara siddhonI gati kema thatI nathI ? javAba- dharmAstikAya e gatimAM kAraNabhUta che ane lokAntathI upara dharmAstikAya nathI, tethI lokAntathI upara siddhonI gati thatI nathI. (22) saMsAraviSayAtIta, muktAnAmavyaya sukham | avyAbAdhamiti prokta, paramaM paramarSibhiH ra3
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa06 antimopadezakArikA, mULagAthA ane zabdArtha muktAtmAone sAMsArika sukhane oLaMgI gayeluM, nAza nahIM pAmanAruM, pIDA vinAnuM zreSTha sukha hoya che. ema tIrthakaroe kahyuM che. (23) syAdetadazarIrasya, jananornASTakarmaNaH | kartha bhavati muktamya, sukhamityatra me zuNa 24 loke catuSpihAryeSu, sukhazabda prayujyate | viSaye vedanAbhAve, vipAke mokSa eva ca ArapA sukho vahiH sukho vAyu-rviSayekhriha kacyate | duHkhAvabhAve ca puruSa:, sukhitoDasmIti manyate pAradA puNyakarmavipAkAcca, sukhamiTendriyArthakam karmalezavimokSAcca, mokSe sukhamanuttamam //raNI prazna- jenA ATha karmono nAza thayo che evA, zarIra vinAnA mukta jIvane sukha zI rIte hoya che ? javAba- ahIM mAro javAba sAMbhaLa : lokamAM sukha zabdano prayoga cAra arthomAM thAya che. te A pramANe- viSayamAM, vedanAnA abhAvamAM, sAtavedanIyakarmanA udayamAM ane mokSamAM. (1) viSayomAM sukha zabdano prayoga A rIte kahevAya che-agni sukharUpa che, vAyu sukharUpa. (2) duHkhanA abhAvamAM puruSa ema mAne che ke "huM sukhI chuM'. (3) puNyakarmanA udayathI ISTa viSayothI janya sukha thAya che. (4) karma ane klezathI chUTavAthI mokSamAM sarvazreSTha sukha che. (24-27) sukhaprasuptavatkaMci-dicchatti parinivRtim | tadayukta kriyAvasvA-sukhAnuzAyatastathA 28
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ antimopadezakArikA, mULagAthA ane zabdArtha 5O7 zramaphalamamadavyAdhi-madanebhyacca sanmavAt | mohotpatteivipAkAcca, darzanadhvasya karmaNaH rA. keTalAka sukhethI gADha nidrAmAM sUtelA mANasanI jema mokSane icche che. te barAbara nathI, kemake nidrAmAM kriyA hoya che, nidrAmAM sukhanI taratamatA hoya che, thAka-mAMdagI-nazo-roga-kAma-mohanI utpatti ane darzanAvaraNakarmanA udayathI nidrA Ave che. (28-29) loke tatsadezo hyartha, kanjhaDapyajyo na vidyate | upamIyeta taghena, tasmAnirupama sukham li30mAM saMpUrNa lokamAM mokSanA sukha jevI bIjI koI vastu nathI jenA vaDe mokSanA sukhanI upamA ApI zakAya. tethI mokSamAM anupama sukha che. (30) liDaprasiddhaH prAmANyA-danumAnopamAnayoH | atyanta cAprasiddha ta-dhanAnupama smRtam l31// jenA anvayavyatirekI liMganI prasiddhi hoya te ja anumAna pramANathI siddha thAya che. jenA sAdezyaliMganI prasiddhi hoya te ja upamAna pramANathI siddha thAya che. je kAraNathI mokSanA sukhanA AvA liMga atyaMta aprasiddha che, tethI te anupama kahyuM che. (31) pratyakSa tad bhagavatA-mahetAM taizca bhASitam | gRhyaHDastItyataH prAjJa-rnacchadmasthaparIkSayA 32aa mokSanuM sukha arihaMta bhagavaMtone pratyakSa che ane temaNe te kahyuM che, mATe buddhimAno "mokSasukha che' ema mAne che, chabasthanI parIkSAthI mokSasukha jaNAtuM nathI. (32)
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyagata prazakti vAcakamukhyasya zivaDhiyA, prakAzayazasaH praziSyaNa ! ziSyaNa ghoSananTi-kSamaNaryakAdazASavida 1 vAcanayA ca mahAvAcaka-kSamaNamuNDapAdaziSyasya | ziSyaNa vAcakAcArya-mUlanAmnaH prathitakIrte terA cagrodhikAprasUna, viharatA puravare kusumanAgni | kaubhISaNinA svAti-tanakena vAtsasutenArtham lill ahaMcana samyaguru-krameNAgata samupadhArya / duHkhArUM ca durAgama-vihatamiti lokamavalokya lll IdamuzcarnAgaravAcakana, sattAnukampayA dabdham | tattvArthAdhigamAkhya, spaSTamumAsvAtinA zAstram pA jemano yaza pragaTa che evA zivazrI nAmanA vAcakamukhyanA praziSya, agyAra aMgane jANanArA ghoSanaMdI kSamAzramaNanA ziSya, vAcanAthI mahAvAcaka kSamaNamuMDayAdanA ziSya, pasarelI kIrtivALA mUla nAmanA vAcakAcAryanA ziSya, nyagrodhikA gAmamAM janmelA, kusumapuramAM vicaratA, kubhISaNa gotravALA svAti nAmanA pitAnA putra, vatsa gotravALA umAmAtAnA putra, evA ucca nAgarazAkhAnA umAsvAti vAcakajIe guru paraMparAthI AvelA arihaMta paramAtmAnA uttama vacanane sArI rIte samajIne lokane duHkhothI pIDita ane duSTa zAstrothI haNAyelI mativALo joIne jIvo uparanI anukaMpAthI tattvArthAdhigama nAmanuM spaSTa arthavALuM A zAstra racyuM (1-5)
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyagata prazasti, mULagAthA ane zabdArtha 509 yastattvArthAdhigamAkhyuM, zAsyati ca kariSyati ca tatroktam / soDavyAbAdhaM saukhyuM, prApyatyacireNa paramArtham // 6 // tattvArthAdhigama nAmanA zAstrane je jANaze ane temAM kaheluM je karaze te TuMka samayamAM pIDA rahita sukharUpa mokSane pAmaze. (6) zrItattvArthAdhigamasUtranI aMtimopadezakArikA ane bhASyagata prazastinA mULagAthA - zabdArtha samApta A saMpUrNa pustakamAM jinAjJA viruddha kaMipaNa nirUpaNa karAyuM hoya to tenI kSamA yAcuM chuM. ApaNI ArAdhanAnI gADI dhakkAgADI che. covIza kalAke gurudeva eka kalAka upadezano dhakko mAre eTale ArAdhanA covIza kalAka cAle. pachI pharI dhakko mAravo paDe. ApaNe oTomeTika gADI jevI ArAdhanA karavAnI che, je ekavAra zarU thayA pachI aTako nahIM, jene vAraMvAra dhakkAnI jarUra na paDe. aMgrejImAM kahevata che- River never goes reverse. nadI kyAreya pAchI vaLatI nathI. haMmezA te AgaLa ja vadhe che. aviratagati vaDe te samudramAM bhaLe che. ApaNI ArAdhanAnI gADI paNa kyAreya pAchI vaLavI na joIe. ArAdhanAmAM ApaNe haMmezA AgaLa ja vadhavAnuM che. avirata ArAdhanA vaDe aMte ApaNe paramAtmAmAM bhaLavAnuM che. * je saMsArane pakaDI rAkhe che te du:khI thAya che ane je saMsArane choDe che te sukhI thAya che.
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ [QUOTES * You must do the things you think you cannot do. - Eleanor Roosvelt * A life spent making mistakes is not only more honourable but more useful than a life spent in doing nothing. - George Bernard Shaw A little knowledge that acts is worth infinitely more than much knowledge that is idle. - Kahlil Gibran How we spend our days is, of course, how we spend our lives. - Annie Dillard Action may not always bring happiness, but there is no happiness without action. - Benjamin Disraeli There are two kinds of failures : those who thought and never did, and those who did and never thought. - Laurence J. Peter Everyone thinks of changing the world, but no one thinks of changing himself. - Leo Tolstoy The real voyage of discovery consists not in seeing new landscapes but in having new eyes. - Proust Real generosity towards the future lies in giving all to the present. - Albert Camus * We can do no great things, only small things with great love. - Mother Teresa
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvAkyo pa11 * The future depends on what we do in the present. - Mahatma Gandhi Try not to become a man of success but a man of value. - Albert Einstein Nothing is predestined : The objstacles of your past can become the gateways that lead to new beginnings. - Ralph Blum. Happy are those who dream dreams and are ready to pay the price to make them come true. - Leon J. Suenes Never let the fear of striking out get in your way. - George Herman Babe Ruth One way to get the most out of life is to look upon it as an adventure. - William Feather They can because they think they can. - Virgil The thing always happens that you really believe in and the belief in a thing makes it happen. - Frank Lloyd Wright Success is the good fortune that comes from aspiration, desperation, perspiration and inspiration. - Evan Esar To climb steep hills requires a slow pace at first. - Shakespeare. * If you do not hope, you will not find what is beyond your hopes. - St. Clement of Alexandra * Responsibility is the price of greatness. - Winston Churchill
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 512 * * * * * * suvAkyo The only way of finding the limits of the possible is by going beyond them into the impossible. Arthur C. Clarke * It is hard to fail, but it is worse never to have tried to succeed. Theodore Roosvelt 1 - Our greatest glory is not in never falling, but in rising every time we fall. Confucious - Knowing is not enough, we must apply. Willing is not enough, we must do. Johann Wolfgang von Goethe A wise man learns by the mistakes of others, a fool by his own. Latin Proverb. Our greatest battles are that with our own minds. - Our main business is not to see what lies dimly in the distance but to do what lies clearly at hand. Thomas Carlyle - Do not follow where the path may lead. Go instead where there is not path and leave a trial. - Ralph Waldo Emerson * Don't bother just to be better than your contemporaries or precedors. Try to be better than yourself.. William Faulkner - - Jameson Frank Be a life long or short, its completeness depends on what it was lived for. David Starr Jordan The first and most important step towards success is the feeling that we can succeed. Nelson Boswell - * The time is always right to do what is right. Martin Luther King Jr.
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvAkyo 513 Determine that the thing can and shall be done, and then we shall find the way. - Abraham Lincoln Dream as if you'll live forever, live as if you'll die today. - James Dean * If you cannot be a poet, be the poem. - David Carradine There are only two ways to live your life. One is as though nothing is a miracle. The other is as if everything is. - Albert Einstein Only those who will risk going too far can possibly find out how far one can go. - T.S. Eliot It is not because things are difficult that we do not dare, it is because we do not dare that they are difficult. - Seneca The men who try to do something and fail are infinitely better than those who try to do nothing and succeed. - Lloyd Jones Courage is not the absence of fear, but rather the judgement that something else is more important than fear. - Ambrose Redmoon What lies behind us and what lies before us are tiny matters compared to what lies within us. - Ralph Waldo Emerson * The journey of a thousand miles must begin with a single step. - Lao Tzu You give but little when you give of your possessions. It is when you give of yourself that you truly give. - Kahlil Gibran
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ navI vighArInI ugeI uGra amArA kuTuMbamAMthI dIkSita thayela pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjA pU. pravartinI zrI vasaMtaprabhAzrIjI mahArAja -- ndra che - pU. sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI mahArAja pU. sAdhvIjI zrI divyayazAzrIjI mahArAja A pUjyonA caraNomAM bhAvabharI vaMdanA
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ navarAjasavimANaratiriyalAyanigavaNAsaboM THIS vAtanuM pitA maho sukRtam padArtha prakAza bhAga 16 nA prakAzanano saMpUrNa lAbhA pravartinI zrI raMjanazrIjI ma.sA nA ziSyA 'pravartinI zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. sA nI. preraNAthI zrI hema-prabhA-divya ArAdhanAbhuvana '(dIpakuMja sosAyaTI, bhagavAnanagarano Tekaro ' pAlaDI, amadAvAda) ' nA jJAnanidhimAMthI levAyo che. sukRta karanAra puNyazALI ArAdhakonI bhUri...bhuri anumodanA. BHARAT GRAPHICS - Ahmedabad-1 + Ph. : 079-22134176, M : 9925020106