________________
૩૨૦
કષાયમોહનીયકર્મ
કષાય
માન | માયા | લોભ
(ઉપમા) | (ઉપમા) | (ઉપમા) અનંતાનુબંધી પથ્થરનો થાંભલો | કઠણવાંસના મૂળ કીરમજનો રંગ | અપ્રત્યાખ્યાના હાડકાનો થાંભલો ઘેટાના સીંગડા |ગાડાની મળી વરણીય પ્રત્યાખ્યાન- લાકડાનો થાંભલો ગોમૂત્ર વરણીય સંજવલન નેતરની સોટી | વાંસની છાલ |હળદરનો રંગ
| કાજળ
કષાય
ક્ષમાં
માયા
લક્ષણ પ્રતિઘાત હેતુ ક્રોધ અપ્રીતિ | માન | સ્વોત્કર્ષ, પરાપકર્ષ | મૃદુતા
| શઠતા, છળ, પ્રપંચ સરળતા લોભ | આસક્તિ, તૃષ્ણા | સંતોષ
આમ કષાયમોહનીયકર્મના કુલ ૧૬ ભેદ છે. (B) નોકષાયમોહનીયકર્મ- જે કષાયરૂપ નથી, પણ કષાયના સહચારી
અને પ્રેરક છે તે નોકષાય. તેઓ કષાયની સાથે જ પોતાનું કાર્ય કરવા સમર્થ છે, એકલા નહીં. જે કષાયનો ઉદય હોય તેઓ તેના જેવા થઈ જાય છે. એટલે કે અનંતાનુબંધી કષાયના ઉદયમાં નોકષાયો અનંતાનુબંધી જેવા થઈ જાય છે, વગેરે. જે કર્મ જીવને નોકષાય કરાવે તે નોકષાયમોહનીય કર્મ. તેના ૯ ભેદ છે – (૧) હાસ્યમોહનીયકર્મ - જે કર્મ જીવને કારણે કે કારણ વિના હસાવે તે હાસ્યમોહનીયકર્મ. (૨) રતિમોહનીયકર્મ - જે કર્મ જીવને બાહ્ય-અત્યંતર વસ્તુઓ
