Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ NamotthuNaM bhagavao mhaaviirss| zrIbhUpendrasUri-jainasAhitya-puSpAta: 1 jagatpUjya-gurudeva-jainAcArya-zrImadvijayarAjendrasUrIzvara-zrImadvijayadhanacaMdrasUrIzvarebhyo namaH / zrImAkezaravimalagaNinA viracitabhASAkavitAnusAreNa zrIsaudharmabRhattapogacchIya stra0 pU0 pA0 sAhityavizArada-vidyAbhUSaNa-jaina zvetAmbarAcAryazrImadvijayabhUpendrasUrIzvara-viracitA saMskRtagadyamayI suuktmuktaavlii| saMzodhakA munizrIgulAbavijayopAdhyAdimunayaH prakAzayitrI-zrIbhUpendrasarijainasAhityasamitiH mu. po. Ahora ( mAravAr3a) bhIvIranirvANa-saM. 2466 prathamAvRtti 501 vikrama-saM. 1997 zrIrAjendari-sa.15 mUlya-sadupayoga
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdarAJjalIgurustutiH-- zrIrAjendragururjanopakRtike lIno hyabhUnaumi yaM / rAjendreNa kulAtimahinA yAganti yasai ame // rAjendrAttu janAH svadharmaniratA yasyaiva nirdezagA / rAjendra gurusadguNAstamabhavan tasmAdbhajante'khilAH // 1 // satkIrtiruNArjitAtivimalA jJAnakriyAbhyAM budhAH / / saJjityAkhilavAdinazca samitI vistAritaH sajjayaH // sacchAstraiH svakRtairvidAmupakRtaM rAjendrakozAdikaizcake caivamanekakAryamavanau rAjendrasUrIzvaraH // 2 // mudaka:-zeTha devacara yAmajI, AnaMda prema-bhASanagara
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ poonacodos anoncore jainAcArya zrImadvijaya rAjendrasUrIzvara guruguNASTakam--- ( indravajjA ) Cocoronache Conaxxxccas cooooo // 3 // // 5 // yasya svarUpaM pravaraM prasiddhaM, yo bhavvavRndena sadaiva mAnyaH / bhaTTArakazrIvijayAdiyuk taM rAjendrasUri suguruM hi bande Adhantaparyanta suyogabuddhayA, nirdoSacAritra vibhUSitAtmA / zItAdiduHkhAnyajayazca tasmin rAjendravari jayinaM hi manye rAjendrakoSAbhidhakoza mukhyo 'pyevaJca zAstrANyaparANyakAri / jJAnaM tathA dhyAnamamuSya satyaM, rAjendrasUri vibudhaM hi seve yasyopadeza hRdayaMgamo'bhUd, bhavyAtmani dyotakarapradIpaH / SaDdarzanAnAM sphuTayodhakartA, rAjendrasUri taraNi hi bheje // 4 // satyapraviSThA mahatIha loke, jJAnakriyAdyaiH suguNaistu yasya / AbAlavRddhA hi vidanti sarve, rAjendrasUri kRtinaM hi naumi arhatpratiSThAJjanakAni harpe - jodyApanAni vratazAlinAzca / lebhe sukIrti hyatikArayitvA rAjendramUrti guNinaM samIDe sarvatra vAde jayameva leme, bhUyazva varSeSu dharmakAryam / itthaM vihAre'pi sukIrtimApa, rAjendrasUri pravaraM hi jAne jAtIyamuddhArakamatra cakre, dhIrola kArdo suvidanti sarve / evaM prajAnAmupakArako'bhUd, rAjendrasUri sutAraM hi budhye le yo janma dIkSAM ca bharata udaye sA''jJayA hemapArzve cA''hore'syAM supUjyo vratasamitidyuto jAvarApattane'bhUt / zrImadrAjendravaristviti vijayayutaH khyAtitAmApa sarvAna, sa svargI rAjadurge dizatu zamiti me vakti sAdhurgulAbaH // 8 // // 9 // 118 11 2 // // // 6 // // 7 // CODESEE THE
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ D TIma mantimasragdharApadyasya - pUrNasundaratare bharatapure nivAsina osavaMzIya - pArisvagotrIya zreSThIvayaM zrIpabhadAsasya kesarInAmyA sa dharmacAriNyAH kukSitaH susamaye ratnarAjIyaM janma vaikramIye'lde guNavasugajenduvatsare 1883 samajAyata / tadanu laghuvayasyeva sakuTumbamAtRpitroranujJAmAdAya yativaryaizrImamodavijayabRhad gurubhrAtRhemavijayena vedAbhrAkabhUvatsare vaizAkhazuklapaJcamyAM bhRguvAsare mahatA samAroheNodayapure pradIkSya zrIratna vijayanAmnA'paprathata / punastatraiya kAlAntareNa taddhastenaiva gurudIkSASyabhUt / tasyAmeva yatidIkSAyAM svaguru zrIprabhodasUriNA zrI saMghasamasyA caturviMzatyadhikakonaviMzativatsare mAdhyazubhrapaJcamyAM sotsavena zrI pUjyopAdhinA zrIratnaviSayo'laMkRtaH san zrImadvijaya rAjendrasUrinAmnA khyAtimAe ! tato marudhara - mevAr3a - mAlavAdidezeSu zrIpUjyapadavIM prakAzayan krameNa jAvarApuryAmAjagAma / tatra prAcIna zrI pUjyena gacchasudhArAtmakanarvAniyamAni svAkArayitvA zradhikRta bhaktyutsavena paJcavizatyadhikakonaviMzativarSe ASADhazuSaladazamyAM zanivAsare pUjyaM samayaparigrahaM tyaktvA paJcasamititriguptiyuktamahAvratadhArI prasiddhakiyoddhArakaH sugururjajJe / tadanantaraM dezadezAntarIyabhUmaNDale vihRtya paSTiturmAsIM vidhAya jinazAsanaM samunnIya bhavyajIvAMzra samudhdhRtya triSaSTyadhikaikonaviMzatisaMvatsare pauSasita saptamyAM mAlavadezastharAjagaddana gare svargasukhaM saMjagRhe / sa zrIguruvaryyo'khilAn jovAnme ca zreyo dizatu iti zrIgulAvavijayo muniH saphalazrIsaMghasamakSe nigadati /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ M . ... ... . . . . . ont atha jainAcArya zrImadvijayadhanacandrasUrIzvara-guruguNASTakam ................-(upendravajAvRtte).newmar.. anekadharmAkulavizvasindhoH, suratnavacchAsanamAItaM sat / prapadya yo'bhUkkila vizvabanyo, namAmi saM zrIpanacandrasarim // 1 // sadA madAviSTadhiyo dviSo'pi, sadAgarmavermitavigraha yam / vilokya vimyurvidhutAtmagA, namAmi he zrI. sukhazravAM karmavitAnahantrI, yadIyavAcaM munipIya bhavyAH / amartyalokaM kati saMprayAtA, namAmi se zrI. dharmamArge patatA janAnAM, zivAya yo'dAtsujinopadezam / kapAyadoSojitamAryaveza, namAmi taM zrI0 // 4 yadIyasaujanyaguNAnprabhAte, mudA sumAyanti budhA hi nityam / nitAntazAntaM dvijarAjakAnta, namAmi de zrI0 // 5 // paropakArArthamalabhaviSNuH, karAlakarmArikate ca jiSNuH / babhUva yo vai nitarI sahiSNu-namAmi taM zrI0 // 6 // dayAmayaH satkRtasabhyavargaH, samastamajyArSitapAdapayaH / rarakSa yo jantugaNAnvipatte-namAmi taM zrIdhanacandramarim // 7 // yadIyanAmasmaraNAtpunIte, sakilbiSo'pi drutamatra loke / patra saukhyaM ca laghu prayAti, namAmi taM zrI0 // 8 // divAmukhe yo'STakamekavAraM, paThennaraH zrIdhanacandraghareH / lameta nUnaM sa nijAtmabodhaM, bravIti haMso hi hitaH sameSAm // 9 // muni iMsavijaya = = = rror r? = = =
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadvijayabhUpendrasUrIzvara-guruguNASTakam / runm.mor(indravajAchandasi)-re.......... duSprApyamatrAryakUle naratvaM, saMprApya pArhadRSamiddhatatvam / candrAvadAta bhuvi suprabhAtaM, bhUpendrasari subhajantu bhavyAH ! // 1 // vidyovitA yena dhiyA dharitrI, pAtrIkRtA bhUrijanAH zivasya / sapindramanantako pandrasari0 // 2 // kSAntyA kSiti yo'jayadabdhayazca, gAMbhIryato yena kRtA anuccaiH| zAntyA ca santastamanalpabodha, spendrasari0 // 3 // yatkIrtimAlAnibhapAThazAlA,-stIkhInagaryAdiSu jainayAlAH / saMzritya yalokamamiSTuvanti, bhUpendrasari0 // 4 // vAcAM bilAsaiH sudhiyAM dhiyo'pi, citrIkRtAH saMsadi yena bhUri / saM lokamAnya nitarAM padAnya, bhUpendrasari0 // 5 // jAjvalyamAne mahasAM supule, vidyotate bhavyajano ydiiye| daMdahyate veSipatalikA taM, bhUpendrasari0 / yaM kalpavAbhamupetya bhavyAH,zreyaHphala prApuramandamAvaiH / geyaM satAM pariziromaNi taM, bhUpendrasari // 7 // yatsthApitAzcatyapatAkikAsta, vAteritA agulisavayeva / AkArayantIva jinaM dizUn, bhUpendrapari0 . prabhAte paTedaSTakaM yaH subhaktyA, guroH zrIlabhUpendrasareca nityam / ihAmutra kalyANasaukhyaM prayAti, vizAla kulaM svargalokaca nUnam muni kalyANavijaya
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Coran prAthamika-vaktavya priyapAThakagaNa ! jainasAhitya dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, caritAnuyoga aura dharmakathAnuyoga ina cAra vibhAgoM meM vibhakta / hai / prastuta grantha ina vibhAgoM meM se dharmakathAnuyoga kA hI eka zubha graMtha hai| isa graMtha kA nirmAma vikramasaM. 1714 meM paM. zrI / kezaratrimalajI maNivarane kiyA hai jo ki-dharma, artha, kAma aura mokSa ina cAroM vibhAgoM meM vibhakta hai graMthapraNetAne isa graMtha meM : haraeka viSaya para bhASA chanda dekara usakA vivecana acche DhaMga se kiyA hai aura pratyeka viSaya kI puSTi karane ke lie zAstrIya / kA pramANoM se yukta kathAeM dekara graMtha kI upAdeyatA ko aura bhI bar3hA dI hai / prAyaH yaha graMtha mAlinI chanda meM hI vizeSa nibaddha hai / || aura aneka viSaya kI upadezarUpa sUktokti hone ke kAraNa graMtha kA nAma bhI 'yathA nAma tayA guNaH' isa kahAvata ke anusAra | praktamuktAvalI aisA yathArtha nAma rakhA gayA hai / yaha graMtha bhInasiMha mANaka ke dvArA mudrita hocukA hai| isa graMtha kI bhASA 18vIM zatAbdI meM pracalita gUrjara va anyadezIya bhASAoM se mizrita hai| pratyeka dhArmika vyakti ke liye isa granthakA manana kAnA atyAvazyaka hai| kartAne heya upAdeya viSayoM kA digdarzana acchI zailI se kiyA hai| aise amUlya aura yogya preya ke viSaya se. saMskRta ke
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidvAna vaMcita na raheM, sAtha hI sAtha vyAkhyAna denevAle sAdhu-sAvioM ke liye bhI isa graMtha ko atyupayogI samajha kara pU0 pA0 sA0vi0 vidyAbhUSaNa AcAryadeva zrImadvijayabhUpendrasUrIzvarajI mahArAja sA0ne saM. 1981 meM isa graMtha kA saMskRta anuvAda sarala madhura evaM lalita bhASA meM kiyA thaa| parantu ApakI vidyamAnatA meM yaha graMtha katipaya kAraNavaza prakAzita na hosakA Apa ke svargavAsa bAda sarvAnumati se yaha pratAva pAsa kiyA gayA ki-svargavAsI sUrIzvarajI ke upadezadvArA sAhitya prakAzanArtha jo dravya zrIsaMgha meM ekatrita hai usa dravya kA sadupayoga Apa ke banAye hue graMthaprakAzana va jJAnarakSAnimitta bhaMDAra meM kiyA jAve / aisA nizcaya kara Apa kI cirasmRti meM saM. 121 caitra badi 2 ko aage| mAravAr3a meM nartamAnAcArya vyA. vA. pU. pA. zrImadvijayayatIndrasUrIzvarajI mahArAja Adi munimaMTalane milakara Apa ke racita graMthaprakAzana nimitta 'zrIbhUpendramari jainasAhityaprakAzakasamiti' kAyama kI aura samiti kI Arthika vyavasthA ke liye yahAM ke sadgRhasthoM kI eka saMcAlaka samiti bhI sthApita kI gii| samiti ke graMthasaMzodhana tathA prakAzita karane kA kArya pU. pA. upAdhyAyajI zrImAn gulAbavijayajI mahArAja, munipravara tapasvI zrIharSavijayajI, zAntamUrti munirAja zrIhaMsavijayajI, tathA vidyApremI munizrIkalyA| NavijayajI ko diyA gyaa| ukta munivaroMne isa graMtha kA saMzodhana kara mUla graMtha ke viSaya va saMbandha Adi meM yathocita sudhArA kara grantha ko upAdeya banAne meM yathAnnakti acchA prayatna kiyA hai| thAntargata dharmavarga meM-deva, guru, dharma kA svarUpa batalA kara, jJAna, manuSya janmAdi 32 viSaya evaM 48 kathAe~ / arthavarga meM lakSmI Adi 21 viSaya 22 kathA, kAmavarga meM kAmAdi 7 viSaya 13 kathA, aura mokSavarga meM mokSAdi 10 viSaya evaM 16
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ da kathAoM kA samAveza hai| vizeSa jijJAsuoM ko graMtha kA viSayAnukrama avalokana karane se spaSTa mAlUma ho sakegA / anta meM || graMthakAne cAroM varga kA upasaMhAra malIbhAMti se kara dikhAyA hai| graMtha ke anta meM mUlakartA kI prazasti ke sAtha 2 saMskRta anuvAdaka kI bhI prazasti dI gaI hai / mAzA hai ki guNAnurAgI dharmamArgAnugAmI vivajana isa graMtha ke racayitA ke amUlya parizrama kA yathArtha satkAra kara graMtha kI upAdeyatA ko aura bhI bar3hAveme / samiti kI ora se 22 x 30 kA sAija ke 12 pejI meM 29 phArma kA yaha graMtha prathama puSpa sarIke nikala rahA hai jo vidvajanoM kI ruci meM avazya AdaraNIya hogA | yadi presadoSa yA pramAdayana jo truTiye raha gaI hoM unheM vidvajjana sudhAra kara par3heM / kimadhikaM vizeSu / / yataH-gacchazaH saMkalanaM pachApi, bhavana prasAdataH santi durjanAstatra, samAvadhati sajjanAH // 1 // nivedikAzrIbhUpendramUrijanasAhityasaMcAlakasamiti-vAyA eraNapurA mu. po0 Ahora (mAravAr3a) noTa-jina mahAnubhAvoM ko isa graMtha kI AvazyakatA ho unheM cAhiye ki DAka kharca ke liye 1) ru. bheja kara pustaka prakAzaka samiti se mNgaaleN| P11
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ patra pRSTha paMkti azuddham svargIyama zuddham lokabhASA cAtakagaNa: pradezirAjavat zuddhAzuddhAnipatra pRSTha paMkti zuddham 6 | svargIyabhavanam lokai zaziprabharAjasya prazuddham lokabhASA cAtakagaNo pradezirAjavata pitrAH 24 26 2 / 2 5 zaziprabharAjJaH pitroH nagara grAma gAma nagara . nRna sevakena pANDavAbhidhena sevakaH pANDavAbhidhaH 10 / pArzvamAgataH pAcabhAgata: tAvavaktA tAvaktA vavRdhAte vavRdhAte pArzvanAthamabho pArzvanAthaprabhoH / sukhaIyA 21 2 42 pyadharma vyaramaH 55daraNIyaH 'vazizeSa cedava 2 | mapRcchat ghyadhaima vyaramathAH 'daraNIyaH 'vazizepa cedatraka mapRcchata mer A sukhA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhama kanaka yathekaikasyA kandarpada minAdhIza kUrAtma bhaNita azuddham banaka ghaTitA nivartabhita 'saMzodhyA yakasyA kandapeMdrapa jinAtha zi krUrAtmA bhappita sarvo lakSmyA viziSyate, sarvolikSmIrvi zrutaM zreSThinaH kamitaM zruta zraSThinaH bacita baTilA nirvartayitu saMzodhyA F559 = 9999 VS = = 82 86 pRSTa 101 2 1 1 2 2 1 2 86 1 2 1 2 paMti < 6 10 11 2 6 niSkAsitavAn 10 < 14 1 2 zuddhama dyUtavyasana! manyamAnaH kareNaiva sutpAda nApRcchaca pUrvavat A kecana varga: putrAH jAramutthAdhya manAmapi kIrtiH TumaNaM dyatavyasanA manyapAna: kareNe utpAda mAcchaya niSkasitavAn kevana varga: putrA jAsmutthApya manA''pi kIti: pakSa 103 105. 77 105 106 108 109 ' ' 129 pRcha paMkti 1 of 2 9 #t 2 1 2 126 126 " 12.7 2 3 14 2 1 3 1 5 1 12 2 6 10 4
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ azukham vadApi para " pa. praSTa pati kadApi zRgAlo dA:sthakapATe baMdhamAzcakAra zrRgAlo pRSTha paMkti zubhama " 5 / karoSi dardhacchinno 1 2 | dakSiNadikSu azukham karopi dadhacchinno dakSiNAvikSu 144 13. viramata kheTaka kheTaka, mAta, dvAsthakapATe babhAmAzca viramadhvam mApRSTha dhanaM prasopyAva: mo deva / je kare mApRcchaya dhanaM masopyAvahe mo dev| praNAmo etAsyA sudarzana bhrAtR ma kare suzana za sarva pramANo RE 193 2 15 saMvara saMbara patAzyaja bamata vamana IzI ihazI jAta jAta, - -- -
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTAMka 19 vissyaanukrmH| naMbara viSaya pRSThaka naMbara viSaya-- prathamadharmavageM upazamAyupari cilAtIputrasya 6 dRSTAntaH maMgalAcaraNam jJAnopari rohiNoyacaurasya 7 kathAnakam 1 devatattvaviSaye , mAsatuSayorubhayordhAtroH 8 kathAnakam devatattvopari namivinamyo; 1 kathAnakam 2 manuSyajanmaviSaye2 gurutattraviSaye pramAdavazadurgatipatanopari zaziprabharAjasya 9 kathAnakama gurutatvopari kezikumAragaNadhara-padezirAjayoH 2 prabandhaH 4 1 manuSyabadaulamye cullikAyAH 10 dRSTAntaH 3 dharmatatvaviSaye-- pAzakasya 11 dRSTAntaH dharmatatvopari vikramAnupasya 3 kathAnakam 9 dhAnyasya 12 dRSTAntaH , zAlivAinanRpasma 1 kathAnakam dhUtasya 13 dRSTAntaH 1jJAnatattvaviSaye ratnasya 14 dRSTAntaH . . sAdhAraNagAmAbodhopari yavarAma: 6 kathAnakam 15 svapnasya 2 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ vara . viSaya- . . pUrzaka maMbara viSaya7. cakrasma 16 hAnnaH / zumIlaviSaye-draupayAH 8, kUrmasya 9 yugasya ca 17-18 dRSTAntaH 38 | 8 satkulaviSaye- . 1. , . paramANoH / 19 dRSTAntaH / / 38 9 sadavivekaviSaye-: 3 sajanaviSaye-. 10 vinayaguNaviSayesajanatopari draupadyAH 20 prabandhaH / 39 vinayaguNopari vikramarAjasya 25 kathA ,, aJjanAyAH 21 prabandhaH vinayena vidyAgrahaNopari zreNikanRpasya 26 kathA sajjanaguNaviSaye 11 vidyAviSaye4 nyAyadharmaviSaye vidyayA bhonanRpaM toSayatorvANamayUrayoH 27 prabaMdha: anyAyitvAdrAvaNaM tyajato vibhISaNasya 22 kathA 12 paropakAraviSaye6 pratijJAviSaye | 13 udyamaviSaye6 kSamAguNaviSaye 45 udyamopari subuddhinAmnaH pradhAnasya 28 prabandhaH , gajasukumAlamuneH 23 kathAnakam 46 .. jJAnaga bhiSapradhAnasya 29 , 7 trikaraNacittazuddhiviSaye 48 14 dAnaviSaye ELEBRAMANENDER
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 naMbara , viSaya dAnaguNopari karNarAjasya 15 zIlaviSaye- . zIlapAlane sudarzana zreSThinaH 31 kathAnakam ra gAMgeyasya 32 ghA 16 tapoviSayetapaHprabhAvopari labdhimato gautamasvAminaH 33 kathA nandiSeNamuneH 34 prabandhaH viSNukumArasya 35 kathA 17 bhAvanAviSaye- . bhAvanAphalopari bharatacakartinaH 36 kathA kA elAcIkumArasya 37 prabandhaH ma sunAyakasya jIrNazreSThinaH 38 kathA valkajacIriNaH 19 prabandhaH pRSTAka naMbara viSaya "balabhadra-mRga-rathakArANAM 40 kathA 57 18 krodhayiSaye58 krodhopari parazurAma-subhUmacakravartinoH 41 prabandhaH 12 bhAnaviSaya mAnena vinAzopari duryodhanasya 42 kathA mAyopari-sadupadezaH / 21 lobhaviSaye lobhena klizyataH subhUmacakravartinaH' 43 kathA lobhatyAgAramAsakevalajJAnasya kapiladvijasya 44 kathA 63 | 22 dayAviSaye- ... kapotadayApAlanopari megharatharAjasya 45 prabandhaH 64 | 23 satyaviSaye--... - 65. mithyAsAkSyavAnAbhara prAptasya vasurAjasya 46 prabandhaH rurr9999 40.. or
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa " viSaya naMbara 24 cauryaviSaye 29 kuzIlaviSaye26 parigrahaviSaye 74 parigrahamamatvena durgatiMgatasya subhUmacakravartinaH 47 kathA 74 75 75 76 76 76 76 77 27 santoSa guNaviSaye - 28 viSayatRSNAviSaye - 29 indriyaviSaye 30 pramAdaviSaye - 31 sAdhudharmaviSaye 32 zrAvakadharmaviSaye " dRDhadharmaM kAmadevabhAvakasya 48 kathA dvitIyA'rthaka 1 svaparahitacintanaviSaye pRSThaka 73 74 79 naMbara viSaya -- pRSThaka 'parahitacintakamahAvIrasvAmi- kUrAtma caMDakauzikayoH 1 kathA 79 2 sampadra - lakSmIviSaye 81 <} saMpadA'svasyottama kumArasya 2 dRSTAntaH dravyahInatayA vezyAniSkAsitasya kayavacAzreSThinaH 3 kathA 88 ghanaprabhAveNa raMkazzreSThijita - zilAdityanRpasya 4 kathAnakam 90 3 kRpaNatAviSaye - 90 kArpaNye madhumakSikAyAH 4 arthI yAcanAviSaye - 5 nirdhanatA viSaye -- 6 rAjasevA viSaye-- 7 khalatA - durjanatAviSaye - saralakapaTimitropari- kapimakarayoH 1 kathA 8 avizvAsaviSaye - 5 dRSTAntaH 10 91 91 92 92 93 94
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThAMka 112 naMbara viSaya pRrdhAka __ avizvAse ghUkakAkayoH 6 kathAnakam 2 maitrI-mitratAviSaye sAdhujanamitratopari sahasramAsAgho: 7 prabandha mitratopari kRSNabalabhadrayoH 8 kathAnakam 96 10 kuvyasanaviSaye10 dyUtaviSaye taramaNalyAgAtsukhIbhavataH puNyasArasya 9 kathA mAMsabhakSaNAviSaye___mAMsamahApatAsiddhiM kurvato'bhayakumArasya 10 kathA / * 12 kAlikazUlikasya tatputra-sulasasya ca 11 kaSA 104 cauviSaye-maNDIkacaurasya 12 prabandhaH 105 13 madyapAnaviSaye-nitazatrukSitipasya 13 kathA 106 madyavyasanAdeva dvArikApurI kRSNasurakSitApi naMbara viSaya bhasmasAdabhUttasyAH 11 kathA 108 11 vezyAvyasanaviSaye siMhaguhAbAlisAdhUpakozAvezyayoH 11 kathAnakam 15 AsTakavyasanaviSayeyA kAmayAro lAparale yatinRpasya 16 kathAnakam 112 16 parastrIgamanaviSaye17 kIrtiviSaye bhImAzAhasya 17 kathAnakam 113 18 maMtriviSaye pradhAnapade dhImato'bhayakunAramantriNaH 18 kathA 113 19 kalAviSaye kalAvadroNAcAryA'rjunabhillAnAM 19 kathAnakam 16 murkhatAviSayemUrkhatopari vaNikaputrasya 20 kathA 117
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ naMbara viSaya mUrkhatopari kapi sugRhipakSiNoH 21 kathA " 21 lajjAviSaye - jyA pratiyo devabhAvadeva yatro 22 kathA lakSmyupasaMhAraH - pRSToM tRtIya kAmavarge 120 kAmabhoge tathA tayAgopari naMdiSeNamuneH 1 kathA 1 kAmaviSaye 121 vanecarIM vilokya viSayasukhaprArthayituH harasya 2 kathA 121 kandarpommAdaviSaye 122 damayantIvilokana | calacitasya nalarAjarSeH 3 kathA 122 rAnImatI kAmayamAnasya samujjhitotsargadhyAnasya 2 - puruSa guNadoSoddhAvanaviSaye rathanemimune: 4 kathA 118 118 118 119 17 123 naM. viSayapuruSa guNaviSaye paraguNagrahaNopari zrIkRSNasya puruSadoSaviSaye1 - strIguNadoSaviSayeH pRSThAMka 123 5 kathA 123 125 yazodharanRpadhAtukI nayanA yasyAH jApalya zayAnAyA nUpura paNDitAyAH 8 kathA sulakSaNastrINAM guNanAmAdIni zIlaprabhAvAnmahAgnikuNDo'pi malavadatizItalamabhUttadupari sItAyAH 124 sudarzana zreSThinamamayArAjJI kalaGkayAmAsa tayoH 6 kathA 125 7 prabandhaH 126 126 119 9 kathA 119 4 saMyogaviyogaviSaye- 9 mAtRkartavyaviSaye 151 nirmohakRtA'nazanasya mAkSamadhigatasyA'rahanakmuneH 10 yA 121 ****
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMbara viSayapRka .. para viSaya pRSTAMka / pitRvAtsalyaviSaye--- 139 / . kSamayA karmamuktasya metAryamuneH 4 kathA 10 sAracakravartinaH SaSTisahasatatputrANAJca 11 kathA 132 3 saMyamaniSo.. zayyamavasUritatputramanakayoH 12 kathA 136. siMhAdipazUnapi pratibodhayato baladevamuneH 5 kathA 143 | 7 pumravarNanaviSaye--: . 1334dvAdazamAvAnAsu.1 bhAvanAviSayesuputropari gAMgeyakumArasya 13.kadhA 125 saMsAramanityaM svapnavattatra bhikSoH 6kathA caturthamokSavarga bhanisyamAvanayA syaktadehAbhimAnasya{ mokSaviSaye136 1. bharatacakravartinaH 7 kathA 144 2 karmaviSaye. 136 | 5 azaraNa 1 bhAvanAviSaye& 3 kSamAguNaviSaye-,.. azaraNabhAvanopari anAthimuneH kathA 146 kSamayA muktimabhigatAmA patrAtaziSyANA-.. saMsAra 3 bhAvanAviSayemajhamamA duHkhapAraMparyamAsasya skandhakamarezca 1kathA 137. saMsArabhAvanopari mAna......prabandhaH kSArakhyA mosamadhigatasya sahaprahAriNaH 2 kathA 139 ekasva mAnAviSaye ....... kSamAguNena mokSAmitasya karagaDumuneH 3 kathA 14 ekatvamAvanopari namirAjasya 10 prabandhaH 148
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ CKASH naMbara viSayapRSTAMka naMbara viSaya pRSAMka anyatva 5 bhAvanAviSaye 151 | 11 dharmabhAvanA 12 bodhidurlabhabhAvanAviSaye- . 156 azuci 6 bhAvanAviSaye dharmabhASanayA sukhamadhigatasya sampratirAjasya 15kaghA 155 etaccharIramazuci matvA tanmamatvaM vihAya 6 rAgaviSayepravajitasya sntkumaarnkinn| 11 kathA 152 / dveSaviSaye 157 Azrava 7 bhAvanAviSaye 7 saMtoSaviSaye 157 AzravadopAnarakamitasya kuNDarIkanRpasya 12 prabandhaH 153 | 8 sadasadvivekaviSayesaMbara ( bhAvanAviSaye 10. ! 9 nirveTa -nairAmaviSayesaMvaraM bhanamAnasya vacasvAminaH 13 prabandhaH 154 nirvadAda gRhItasaMyamasya bhartRhareH 16 prabandha saMvaradvAramAdriyamANasya puNDarIkanRpasya 14 prabandhaH 154 | 10 AtmabodhaviSayenirjarA 9 bhAvanAviSaye upasaMhAra:lokasvarUpa 10 bhAvanAviSaye mUlagandhavyAkhyAko prazastiH 157 61 naram: TI
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhUpendrasari-jainasAhitya-puSpAI ? sAhitya-vizArada-vidyAbhUSaNa-zrImadvijayabhUpendrasUrazvira-viracitA AAAAAM ConODOODLc suukt-muktaavlii| satrA''dau maGgalAcaraNam / mAlinI-chandasi I sakalasukRtavallIbandImUtamAlA, nijamanasi nidhAya zrIjinendrasya mUrtim / / lalitavanalIlAlokabhASAniSabairiva katipayapadyaiH sUktamAlAM tanomi // 1 // / .- ---- --
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagdharAchandasikaivalyajJAnayogAdanubhavanagatAn rUpyarUpyAdibhAvAn , pajhyantaM pANiyAtA''malakamiva carasthUlasUkSmaprabhedAn / cAtuSSaSTIndrajuSTaM praNAsuramarA'zeSavighnopazAma, nAma nAma dayAdhi bhavajaladhitari praizaleyaM jinendram // 1 // gItichanvasijJAnAvaraNakarmASTa-nirmUlakarIM sakalArthadavANIm / zrutasAgarapAragatAM, sakalAgamabodhadAyinIM vande // 2 // (yugmam ) mAlinIchandasinikhilanigamaniSThaM zabdazAne paTiSTham , svaparasamayavizaM zrIjarAjendrasUrim / sakalasugamabuddhyai sampraNamya prakurve, lalitasaralagayaiH sUkta-muktAvalI tAm // 3 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayakramasaMgrahaH-zArdUlavikrIDitachandasitatvajJAna 1 manuSya 2 sajanaguNA 3 nyAya 4 pratijJA 5 kSamAH.6, cittAyaM 7 ca kulaM 8 viveka 9 vinayI 10 vidyo 11 pakAro12 dhamAH 13 / dAna 14 krodha 15 dayA 16 ditoSa 17 viSayAH 18 tyAjyapramAdastathA 19, sAdhuzrAvadharmavargaviSaye jJeyAH prasaMgAdamI 20-21 // 2 // atraitasyAdhikAravAcakasya padyasya sugamatvAnno TIkA kRtetyavaseyaM vidvadvaryaiH / dharmArthakAmamokSavargacatuSTayena samalaGkateyaM sakta-muktAvalI bhavyAnAm, mAnuSyatvasaphalIkRte mahIyasI sAhAyyabhUtA varIvartate / yaduktam upajAtichandasitrivargasaMsAdhamamantareNa, pazorivAyurviphalaM narasya / tatrApi dharma pravaraM vadanti, na taM vinA yad bhvto'rthkaamau|| iti dharmasya prAdhAnyAta, pradharma dharmamupakramya devagurudharmatatyAdikrameNa taducyate /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha prathamo dharmavargaH prArabhyate / 1-tatra deva-tattva-viSaye mAlinI chandasi -- sakala karama vArI mokSamArgAdhikArI, tribhuvana upakArI kevalajJAnadhArI / bhavijana nita sevo deva e bhaktibhAve, daddija jina bhajatAM sarva saMpatti Ave // 3 // mo bhavyAH ! sakalakarma-vArako mukti-mArgamadhigataH, tribhuvanopakArakaH kevalajJAnadhArako, jinendro bhaktibharitamAnasainityaM sevyatAm / yato'Idbhaktairatraiva sarvasaMpattiravApyate // 3 // jinavara pada sevA sarvasaMpatti dAI, nizadina sukhadAI kalpavallI sahAI / nami vinamilahIje sarvavidyA bar3hAI, RSabha jinaha sevA sAdhatAM teha pAI // 4 // jinacaraNakamalasevA sarvo samRddhi dadAti, aharnizaM kalpalateva sarva saukhyazca prayacchati, yathA namirvinamizrAdinA yabhacatyA sakalavidyAniSNAtAvabhUtAm // 4 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva-tattvopari namivinamyoH 1-kathAnakamtathAhi-prathamatIrthaGkarasya bhagavataH zrImadAdIzvaraprabhornamivinAminAmAnoM dvau pAlakaputrAvabhUtAm / yadA sa prabhuH pradrajitumacIkamata tadA sarvebhyo bharatAdibhya AtmanaH zataputrebhyaH pratyekaM pRthak pRthak rAjyaM datvA pravabAja / tatra samaye to paalk| patro prabhoH pArzvavartino nA'bhUtAma, kenApi kAraNena dezAntaraGgatavanto / tataH kiyakAlAnantaraM samAgato to bhrAtaroM tadAvAsa | prabhamapazyantau lokamevaM papramahanuH / kiM bhoH ! jagatprabhuM tAtacaraNaM gRhe kathaM na pazyAvaH / kiM kutrApi gatavAnasti, iti tatpRcchA-8 al mAkarNya lokairamANi-bhoH ! prabhustu bharatAdibhyaH sakalebhyo rAjyaM dattvA dIkSAmagrahIta / tataH punaretau papracchatu:-Aiyo rAjya, hai ki kRtam ? lokairUce-sa bhagavAn idAnIM niSparigrahatAM dadhAno jagatpunAno jIvAn paribodhayana mahImaNDale viharati / kiJca | ll zatebhya Atmaputrebhyo yadA rAjyaM vitatAra, tadA yuvAbhyAmapi rAjyaM dattavAn bhagavAnityapi naiva vidAmoM kyam / sAmprataM tu bhagavAn na kasmai kimapi dAtuM dApayituM vA prabhavati / na karemItyAdizAstrapratiSedhAt / ato yuvAmidAnIM jvAyAMsaM bAndhavaM bharatamprati gatvA sarva betAm / tameva yAcethAm / taM vinA'nyaH kartuM na zaknoti / ityAdilokoktiM nizamya tAmyAmevamuktam ! bho lokAH ! AvAM tu pitarameva yAcevahi, tadanyaM kadApi neti satyaM jAnIta / yahi sa prabhU rAjyaM dAsyati, tadaiva grahIlyAva AvAm / isyavadhArya to dvAvapi bhrAtarau yatra bhagavAna vicaranAsIt tatra yayataH / tatra gatvA prabhuM bhaktyA vanditvA savinayaM tamprati to rAjyaM yayAcAte / bhagavAnapi vayoryAcanaM zrutvA maunaM samAzritavAn, tadviSaye manAgapi noktavAn kutrApyanyatra sa pramurvijahAra / tAvapi bhrAtarau zrIbhagavatA sahaiva pelatuH / atha tApumau namivinaminAmAnau bAndhavauM yena yena pathA bhagavAna cijahAra,
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra vatra mArge kaNTakAni karAdIni ca yAni yAni kliSTAnyAsan tatsarvANi dUre vikSipatuH / tathA yatra yatra rajApulamAtIta | tatra tatrA'sunA to sipicatuH / kiJca zrImadbhagavacaraNayugalaM dhUlidhUsara mA bhavatviti vicintayantau tau tanmArga surabhimumapujairAkIrNaJcakAte | bhagavatAmubhayatastau cAmatyugalaM bIjayAmAsatuH / zrImadAdIzvarasya bhagavato mArge gacchataH pathi purataH kaNTakAdinA mUzodhana vidaghAle / tathA'vasaramAsAdya bhaktivinayA'vanatI to prabhu rAjyAya prArthayAmAsatuH / itthaM zrImatrabhoH saGgakti / vidadhatostayoH kiyAna kAlo yAtaH / athaikadA samprApte ca kasminnapi prastAve zrImatprabhuvandanAyai dharaNendrastatrAgatavAna / sa hi prabhusevAtasparau tau bandhU vilokya papraccha, yuvAM prabhorIhI bhaktiM kimarthaM kuruthaH / tacchratvA tAyavocatAm-mo tharahendra ! AvAM rAjyAya bhagavantamAdinAthaM sevAyahe / tacchRtvA dharaNendrocaka-bho bhaktapravarau ! sAmpratamasau nIrAgatAmAyate / enamparza rAjyaM kimartha yAcethe ? tau tadaivamAcadhAte sma-mo devendra ! nUnamayameva bhagavAna AvAbhyAmprAjyaM rAjyaM dAtA'sti / tatassayorIzaSTataravizvAsena bhagavanaspasAdhAraNyena ca santuSTo devamtAbhyAmaSTacatvAriMzatsahasravidyA dattavAn / tathA tAvubhau bhrAtarau vaitADhyaparvatIyAdhipatI cakrivAn / tatra caitATyadakSiNasyAM dizi ekonapaJcAzanagarANi, taduttarazreNyAmephonaSaSTi| grAmA janairAkIrNA Asan / dharaNendrapradavidhAmI rAjyena ca to bhrAtarau vidyAdharau babhUvatuH / tadaMzaparamparA'pi vidyAdharatAmeva lebhe / tayorevaM prabhubhaktiH pratyakSaM phalati sma / iti sarvaireva bhagavata AdIzvarajinezvarasya sevAyAM yavitavyam / 4 yato hi pracasevA bhaktabhyaH phikiM na prayacchati ? api tu sAMsArikamAtuladhanaputrAdisaukhyaM pAralaukika svarAjyasukha madhyanantakAlikamakSayaM prasUte / -
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 - gurutatvaviSaye - svapara samaya jAne dharmaSANAM bakhAnaM, paramaguru kazyArthI tasya niHzaMka mAne / bhavikakaja vikAze bhAnu jyuM teja bhAse, ihaja guru bhajo je zuddhamArga prakAze // 5 // bho bhavyAH ! ye nijA'nyasiddhAntatatvajJasya dharmopadezasya yasya sadgurorupadezAjjanAH tavaM niHzaGkaM manyante / bhavikatkajavikAsane bhAnusamatejasA bhAsamAnaH, zubhramArgapravartakaH prakAzakaca sa guruH bhavadbhiH pUjyatAm // 5 // suguru vacana saMge nistare jIva raMge, niramala jala thAe jema gaMgA prasaMge / suNiya suguru kezI vANI rAyapradezI, lahi surabhava vAsI je ise mokSavAsI // 6 // kizva - yathA kaluSitamapi jalaM gaMgodakasaMsargAtpamitraM bhavati / tathaiva sadgurUpadezAt prANinaH zuddhAzayAH santo bhavAdhi taranti yathA kezahamAragaNa gharacA zrutza, pradezirAjaH pratiSodhamavApya deSatvaM lebhe / prAnte mokSazca prApsyati, atra vivarISTAnto kathyate / / 6 / / atha gurutaraSopari- kezikumAragaNadhara - pradezirAjayoH 2-prabandhaH pathA vaha hi bharatakSetre kekA rUpadeze zvetAmbikA'bhidhA nagarI vidyate / tatra ca pradezI nAmA rAjA rAjyaM zAsti / asau rAjA nAstika mataSAdI atyantA'dhArmiko mahApApIyAn bhakSyAbhakSyavicArahInaH sadaiva hiMsAjanyApradigdhakarayugalo
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vartate sma / kimadhikena satataM sa rAjA narakagatisAdhanAyAmeva karmaTha AsIt / nAstikasya tasya rAjJo manasi rAtrindivamIDazo vitarko jAyamAna AsIt / tameva vivRNoti-zarIrAtirikto jIvaH zubhAzubhaphalabhoktA ko'pi nAsti, kintu-kSityaptejoX marudAkAzAtmabhireva paJcabhitaH sambaddho niSpannaH zarIro'yamAtmA'sti / eSu paJcabhUteSu vinaSu sarve pudgalAH svata eva nazyantIti | nijasiddhAntaM dRDhIkata sa rAjA-ekadA ekaJcaura jIvanta tolayitvA punastameva mArayitvA taccharIra tolayana rAjA pUrvamAnataH Ke sa kiJcidapi vRddhi hAsa kA nA'pazyata / punarekadA kamapi stena dhRtvA hatvA ca tadaGga khaNDazaH kRtvA pratikhaNDeSu jIva bahudhA X vilokayAmAsa / paraM kutrA'pi tatkAyakhaNDe jIvo naiva dRSTastena | punaranyadA sa eka taskaraM gRhItvA nIrandhra lohapiJjare nikSipya, tadupari zIzakAvaraNamAdhAya, tathA''NodyathA kathamapi kutazcidapi pavanasya gamAgamo na bhavet ! atha kiyadinAnantaramudghATite piJjare cauraM mRtamadAza / jIvastu kana bhAga niyaMta iti vijJAtumabhitaH zodhite'pi kutrA'pi randhrAdika manAgapi nAlokata / ll zave ca tasmin sahasrazaH kRmayaH samutpannA dRSTAH / athaitatprapaJcena tena rAjJA manasyevaM nizcitam / iha khalu dehAtpRthagAtmA naivaa'sti| / kevalaM paJcabhUtAnAM viziSTasaMyogo yAvadbhavati, tAvadepa dehazcetano bhavati, saMyoganAze ca nazyati / kiJca tataHprabhRti sa rAjA lokA nevamupadineza bho ! bho lokAH zarIramevAtmAsti etadanyaH ko'pi naivA'sti / tathA pApapuNye na staH ihaiva yatheSTaM svecchayA | viSayasevanA'zana-pAnavividhavilAsAdikaraNenaiva manuSyatvaM saphalaM kuruta / itthamanAryamadharmAmupadizatastasya rAjJaH kiyAna kAlo yAtaH / athaikadA pradezinA rAnA citrasArathinAmA nijapradhAnaH kasyApi kAryasya hetoH kauzAmbyAM nagaryo preSitaH / tatra ca zrIpArthanAthapramoH ziSyo mahApuruSazcatunidhArI kezikumAranAmA gaNadhara zraddhAvasyo bhayikajIvebhyo dharmadezanAM dadAnaH zrAddhamaNDala
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ KH maNDitaH sadasi vyarAjata / pradhAno'pi tatra gatvA te gaNadharaM mahArAja vidhivatpraNamya sassamadhamupavizya dharmaprabhAvamabhRNot / sa ca tatvaNameva dharmadezanAM zrutvaiva kizcinkSINakarmA sana pratibuddho'nA / mezanAnne e mumbhAra bhakinagAtma-kandharaH sa pradhAnA prAJjalirevaM gurumpArthayAmAsa / he svAmin ! kRpA vidhAya zvetAmbikAnagarI dhraja | zrImatAM tatra gamanena dharmo nitarAM vardhiSyate / kizca cAtakagaNo svAtivindumiva mayUrazreNI meghapaTalamiva bhavantaM vIkSamANo loko bhRzaM modiSyate ca / itthaM savinayaM sAgraha pradhAnaprArthanAmAkarNya gururjagAda-bho mahAbhAga ! lokAstu tatra zraddhAlavaH santi, paraM vAcakIno rAjA mahAduSTo nAstiko'sti / iti tatra gamanena lokAnAM zreyaH kathaM bhaviSyati / tadA punastenoktam he sadguro / bhavadAgamanenAvazyaGkalyANaM bhaviSyati / punaruktaM / guruNA satyavasare bhavaduktaM kariSyAmi / itthaM guruNA sArka praznottaraM vidhAya citrasArathirguru vanditvA tato niragAta | tadanusAmAntaramAgatya svAmikArya sampAdya sa pradhAno nijanagaramAgatya pradezirAjAnaM namaskRtya nijAlaye samAgataH / gRhAgataH pradhAnaH snAnAdibhojanAntaM vidhAya vanapAlaM nijasamani samAhRya rahasi tamevamAdideza / bho vanapAla ! tava vATikAyAM yadA kazcinmahAtmA munirAgacchesadA tadAgamanaM rAjAnaM mA brUhi, prathamaM mamaiva satvaraM vAcyam, iti pradhAnAdeza zira sAvadhArya banapAlo nijadhAma samAyayau / athaikadA grAmAnugrAma viharana sa kezikumAro gaNadharo munigaNaiH saha zvetAmbikApuryA All manoramAbhidhAne mahoghAne samAyayau / tadAnImeva vanapAla Agatya rAjAnamakathayitvaiva mantriNa gurvAgamanaM vijJApayAmAsa | parantu mahatAmAgamanamadhigrAma lokairaviditaM kathaM bhavet / bahutaramavikanara-nArIyathasya guruvandanAya gamAgamo'dhyajAyata / apa citrasArathirapi rAjAntika gatvA tasmai gurvAgamanavRttamakathayannuSAnavihArarAgiNa nRpaM sAyantanopavanavihArApaiSa prArthayAmAsa / +aar
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ agar pramodamakAlameva susajjIbhUya tadudyAnaM vihArAya mantriNA saha cacAla / evaM sa mantrI nRpaM vanakrIDAvyAjena tatrA'nayata / yatra sa caturjJAnI mahAmuniH sakalakalAkuzalo nara-nArIkadambamaNDite sadasi sukRtijana sulabhairitarajanapurApairAtazAzvatadharmairmadhurasvaraiH zrotRzrotrAhAdaka raime vikAnatigUDhamapi tavaM moSayannA''sIt / matherza munimAlokya vapasana rAjA mantriNamevaM vadituM lagnaH / tadyathA - are citrasArathe ! asau muNDI phimpralapati ? asau zrotRjanaghasanAvale kimapi kim ? ko'yaM pAkhaNDI rakSyase / nRpoktametadAkarNya pradhAno'vadat / mahArAja ! ahamapyenaM na jAnAmi yadyena mAtumicchasi tadantike gantavyam / tato jJAsyasi ko'sti kIdRzavyAdi sarvam / athaitanmantravavA samyamiti matvA mantriNA saha guroH pArzve'bhimAnena vandanAdikamakurvANo nRpastatropAvizat / tadAnIM gururapi rAzaH prabhAvasarapradAnAya jIvaviSaya eva prAdhAnyena vyAkhyAtuM prAreme / atha rAjA'pi vastumavasaramAsAtha gurupratyevamapRcchata he svAmina ! tvametAH saralA mama prajA iyatImasatI vANI sudhA malapya kathaM vaJcayasi 1 tatrA'pi jIvasatAM nirUpayasi / jIvo hi gaganakusumAyamAna eva pratibhAti / satapadArthasyAvazyamupalabdhirapi bhavati / yadi zarIre ko'pyanyo jIvAtmA bhavet tarhi tadupalabdhirapi bhavedeva / tathA na bhavasyato jIvanirUpaNaM sarvathA'lIkameva vethi / mayA tu bahudhA vilokite'pi samAhUto'pi jIvaH putrA'pi naivAvarNi / atha gururavAdIta - bho rAjan ! tvaM pratyakSameva pramANaM manuSe / anumAnAdikaM naiva manyase cedataH pRSThAmi yathA pratyakSA restaurasia nidhitastvayA, tathaiva tava pRSThabhAgasya cAkSuSaM pramANamapi na jAyate / iti tadabhAvo'pi mantavyaH / yadi svapRSThabhAgasya svacakSuSA grahaNaM na sambhavati, tathA'pi nijapRSThabhAgasattAM svIkaroSi tarhi kimaparAddhaM jIvasattayA / yena tulye'pi
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kAraNe jIvo nAstItyavabhAritaM tvayA / ato he nRpendra ! nAstikatA tyaja / jIvo'stIti jAnIhi, manAgapi tatra na saMzayi-18 sadhyam / itthaM guruvacasA sa kSoNIpatiH kizcitpratiSuddhaH / punarapi samutpamasaMzayo nRpo gurumeSa pamacha- guro| jIvasatA tu svacasA mayA'pi svIkRtA, paraM sa dRzyate kathaM na ? mahaM tu tadvilokanArtha kiyatamaurAna nihatya tadaGgAni sahasrazazchipavA kliopitavAna / kumApi kadAnilapi atipo naiva , tatra vikAraNam ? guruH kathayati-he rAjan ! ekamanAH pRNu, yathA tamaM sandehaM / riyAma / yathA vanye zuSke kASThasamAte samapi pahizcakSaSA na gRbate, yathA yA tikeSu tailaM sadapi lokene dRzyate, yathA vA payassa | pRtaM kusumeSu gandhA tathA zarIre santamapi jIva lokA na pazyanti / kizca saMsAriNaH prANinazcarmacakSuSA jIvaM na pazyanti sarvajJA| stu pazyantyeya / iyamatra vicAraNA-ye ca padArthA rUpiNaH santi, te'pi kAraNavizeSasaMyogAta prakaTIbhayanti / jIvastvarUpI padArtha takathamanena dharmacakSuSA lokAH pazyeyuH / / rAjana ! rUpacanto'pi padArthA ghRtAvayaH svakAraNe pUkSmatayA santo'pi viziSTakAraNAnsarasahakAraNaivA'bhivyajyante / jIvastu nisargata eva rUpAdihIno'sti, tasya sAkSAtkArastu kevalinAmeva jAyate / / nAjyeSAmiti jIvasalAbo'vazyamavagantavyaH sarvaiH / tato jIyasabAre samJAtaDhamatiko nRpovAdIta |he apAraviSaguro !] mayaikadA cauramekaM lohapeTikAyAJjIvantaM nikSipya sA peTikA muSTritA, tasyAH sarvataH zIzakAvaraNena veSTanadhya kAritam / / sUbhyagramAtro'pi tatpradezo'nAyo nA'kAri / tathApi tasya taskarasya jIvo niragacchadeva / tatrANumAtramapi miM nA'bhava / / barhi kena mArgeNa jIvo niragAditi mahAna me saMjhayo jAgati / kizca satra zave pAtazaH kumayo'pi kthmaajgmuH| mArgasta nevA''sIt / ispApuchatvA pirase nupe gurujagAva-he vitipAla ! bhUyatAma, padA kathita pumAnayikandaraM sarvadvAra pithApa maNye
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ SRAERNA ca sameAdikaM vAdayate tadA tacchandamuparisthitA janAH bhRNvanti na bA ? tathA eba mRdaGganAdaH, eSa dundubhidhvaniH ityAdi spaSTa tayA jJAyate na pA ? rAjovAca he svAmin ! satyametatazabdastu zrUyate, jJAyate ca tadbhedo'pi / tahi svayameva vicAraya / yadavaruddha gRhe jAtasya zabdasya bahinirgamastathA bahijAtasya nAdastha prAktagRhAntaH pravezazca chidrAdimArgasadbhAvaM vinA yathA bhavati / tadvadarUpiNo jIvasyA'pi gamAgamau bhavata iti kimAzcaryam ? kiJca rUpavato vAghasya nAdanirgame yadi gRhakuDyAdau chidro na jAyata iti pratyakSatayA dRzyate, tarhi jIvasya nisagatopiNo gamanAgamanayobhityAdayo manAgapi kathaM sphuTeyuH / etajjIvadravyaM tu sarvatra sadaiva sUkSmarUpeNa vyApakatayA tiSThatyeva / ityAghanekadRSTAntadarzanena rAjJaH pratibodho jAtaH / tatrAsare rAjA punarevaM munimaprAkSIta-he guro ! jIvo'stIti mayAjIkriyate, paraM pApa-puSyayoH sadbhAce mano me sandigdhamasti / taduktamAkarNya gururabhANIta hai pRthvIpate ! yadi jIvasya dharmA'dharmoM na bhavetAM, tarhi saMsAre ekaH sukhaM dvitIyo duHkharAzi bhuGkte / eko hastinA gacchati, aparaH pAdacArI kazcidrAjyaGkaroti, kazcana rakhatAmupaiti / kiyanto vidvAMso dRzyante / punaranye murkhA ityAdi jamato vaicitryaGkathaM syAdato 2 dharmA'dharmAvavazyaM svIkartavyau / amuM dRSTAntamAkarNya rAjJA'pi pApapuNye sta iti svIkRtam / punarAkhyadrAjA-he sAdho / mama jyAyasI pitAmahI jainadharme bhRzaM rAgavatI gurusevanasatparA sadaiva satpAtrapradAnakAriNI smaasiit| tasyAzca mayyapyanurAgo mahAnAsIt / nityaM sA madIyazreyasi lInA'vartata / sA cedAnI bhavanmate mRtvA kutracinmahAhe devaloke devIdhenotpamA satI mAmAtmavRttaM kathayitumiha kathaM na samAyAti, ityapi mahAnme saMzayo'sti / tadA gururevamAcaze-bho rAjan / atra viSaye mamaika dRSTAnta sAvadhAnatayA zRNu-etallokAdUrdhvazcatuSpazcAtayojanaparyanta manuSyasya gandha udgacchati, tabhItivazAcA ana loke R+SAXI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANTARAg | nAcchanti / punaretatphuTAyotikA gAthApyevaM-cacAri paMca joyaNa-sayAi gaMdho a maNualogassa / ullu babai peNa, na hu devA seNa AIti // 1 // kizca devA devyo vA dAsIkatA na santi lokaH / yena samAgasya satyamakhilaM pUrva lokAn kthyeyuH| aparamapi dRSTAntaM pramANatayA tvAM darzayAmi tamapi zraddhAlurbhUtvA zRNu he rAjan ! tvAmeva susnAtamanuliptasurabhicandana, ramaNIyacaddhakauzeyavasanAbharaNairmaNDitagAtraM devapUjAya gacchantampathi kazcicANDAlAdijano mahatApyAgraheNa yadyevaM brUyAt / he sAmin / ahaM ! tava dAso'smi sadaiva bhavaducchiSTamaznAmi, sAMpratamapyucchiSTameva zirasA vahana vrjaami| paraM mayAJca mahAzcarya vilokitam / tadihAgatya matto bhavadbhiravazyaM zrotavyam / iti tadAhUtastvaM tadantikaM gamiSyati naveti rAjovAca he svAmin ! tadAnIM nAI talpAca gacchAni, taduktaM zrotuM tatra kSaNamapi na viSThAni / iti rAjJo vacaH samAkarNya gurava UcuH / he rAjan ! yathA viziSTaM devArcanAdikRtyaM vihAya bhavAn nIcajanAntikamAlapituM na jigamiSati / tathaiva devatApi manuSyaiH sahA''lapitumihaloke nA'dhyAti / parantu kiyanto devA vacanapAravazyAdikAraNena kadAcidevAtra samAgacchanti / tatkAraNameva darzayati-gAyApaMcasu jiNakallANesu ceva, maharisitavANubhAdAo / jammataraneheNa ya, Agacchati surA iha paM // 1 // vyAkhyA-jinezvarANAM paJcakalyANake tathaiva maharSINAM tapaHpramAvAIvA atra samAyAnti / punarbhavAntarapravarasnehaprAcurpaNa bhIzAlibhadrapiSata dveSeNA'pi ca saMgamadevavaddevA martyaloke samAgacchanti / nAnyatheti zrutvA nRpa evamAcaSTa pramo !! gato me saMzayasakalo'nyatra viSaye / paramanyamekaM pRcchAmi, vamapi. yuktyA niraakrotu| bhavAna / vAhida guro| he.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanardezin ! mama pitA tu pApImA lAdaina bhIgAgA hivAkA bAsITa : sa ca mRtvA nUnaM nArakIgatimAsAdikhavAna, bhavAdRzeti tarkayAmi / so'pyatrA''gatya kimapyAtmavatamadyApi mAM nA'vocata / tatra kiyaa| | raNam ? evaM nRpeNa pRSTe sati gururuvAca he dharAdhIza ! ihaloke ye pApIyAMso jAyante, teSAmavazyameva narake tIvratarA mahAkaSTadA | vedanAH sadaiva bhavanti / tatra ca samAgatAMstAna jIvAn paramAdharmiNastadadhikAriNo devA bhRzaM duHsaI kaSTa saJjanayaMti, sadA RI mahattaraklezarAzimanumavantaste jIvA aharniza paratantrA evaM tiSThanti / kadApi kutrApi gamanalapanAdi kartuM naiva prabhavanti / kizca he rAjan ! paramAdharmiNastadadhikAriNo devAstatra gatAna prANino yA yA vedanA anubhAkyanti tAstA adhunA kathayAmi, | sAvadhAnIbhUya bhavatA tAH sarvAH zrUyaMtAm / iha saptasu narakAvAsabhUtapRthivISu zItAdikA dazadhA kSetravedanAH santi / samasu AI narakeSu mithaH zastrAdiprahAraM vinA saJjAtavedanAH samAnAH santi tatrAdhanarake paJcake prANinAM parasparaM prahArAdivedanA jAyante / tathA prathamanarakatraye carame ca jIvAnAM pasmAdhArmikaistairdevairvihitA duHsahA mahAvedanA bhavanti / tAthaitA:-yathA-zItavedanA (1) uSNavedanA (2) kSudhAvedanA ( 3 ) tapA (4) kharjU (5) paravanyatA (6) tApa (7) dAha (8) bhaya (9) zokavedanA / (10) etadanye duHsahatarAH klezA api bhujyante narake prANibhiH sadaiva / kina he rAjan ! dRSTAntamapyekamatra viSaye tvAM | darzayAmi / tathAhi-yadA kazcicapalo dhUrtastava preyasI surikAntAbhidhAnAM rahasi seveta / punastadvilokya gRhItvA ca taM / kutamahAparAdhaM dhRtaM tvaM haniSyasi vA tyakSyasIti hi / tato rAjA nyagadat / he prabho ! tAdRzampumAsantu sahasrakhaNDazaH kRtvA | caturdikSu balimeva dAsyAmi / kadAcidapi naiva mokSyAmi / punamuninA bhaNitam / he rAjan ! sa vadhyaH pumAn yadi tatrA'vasare
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuzzastvAmanunayeta vA nijakuTumbasamilanAya gantumIheta-arthAta he svAmin ! nijakuTumba militvA punaradhunavAvA. miSyAmi sAmprataM mAM muJceti prArthayeta, tarhi taM kiGkariSyasIti guruNA pRSTe nyagadadrAjA-he svAmin ! mahAparAdhina kadApi na hAsyAmi / tato guruH kathayati bho rAjan ! yathA sAparAdhaM naraM nijakuTumbAdidarzanAdyartha tvaM na moktumarhasi / / tathaina nandasthajItAnagi tato'nyatra gamanAya jAtikAriNo devA naiva muzcanti / ato narakavAsino jIvA bhRzaM duHkhasAgare / nimagrA api pAratantryavazAdihaloke putrAdiparivAra kimapyAtmaduHkhaM sUcayituM nAgacchanti / itthaM sa kezikumAro gaNadharo / nAstikamatikamapi pradezirAjAnaM pratiyodhayAmAsa / tatastatyAja ca nAstikatAmati pAlo gtshngkH| samudapadyata mahatI zraddhA rAjJaH zAzvate jainadharme / aGgIkRtaghAMzca rAjA zrAvakasya dvAdazavatAni / atha rAjA rAjadravyasya caturbhArga kRtvA prathamambhAgakozAlaye sthApitavAn / dvitIya bhAgamantaHpurarakSaNayopaNAdisampAdanArtha, tRtIyaM mAgaM ghamArtha, caturthaM bhAmaM sainyArtha vihitavAn / itthaM zuddhadharmamAsAdya dharme ca matidAya vidhAya citrasArathinA pradhAnena saha guruM trikaraNazuddhyA vanditvA nijAvAsamprAptavAn / tataHprabhRti sa nRpo viSayamukhyaM dadhAnaH sadA poSadhe, pratikramaNe, dvikAlika sAmAyikAdivatapratyAkhyAne ca samAsakto'bhavat / munirapi tatojyatra vijahAra | tadanu-sa rAjA viSayavAsanAparityaktaH saMsAre laukikaM kRtyaM kurvANaH samavatata / rAjyaM kurvato'pi tasya bhUpatermanaH sadA dharmakRtya evA'nurAgi babhUva / viSaye tu viraktamevA''sIt / kimadhikena, tasya | rAjJo yAti preyasI zreyasI kAntA sarikAntAbhidhAnA''sIt tAmaSi rAjA nitarAM vissmaar| atha rAjAnaM viSayaSimakha / zAntamanasa saporAgiNaM vicintayantI sUrikAntA adhiSNukAmavAsanA nijaviSayasukhapUraNAya, kamapi taruNampumAMsamanya svAnu
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ balI. rAgiNa sevitubhacchat / tataHprabhRti sA marikAntA nijabhartari mahAdroha vidaghatI manasyevaM ddhyau| eSa nitarAM viSayavaimukhyamupagataH / mama tu sadaiva ghRtena pahiriva madano bhRza vardhiSNureva dRzyate / sati sasmin bhartari purupAntareNA'pi mama svairavihAro | va zyAdityAdinitAlA gAnadAsIha mA, sAvadekadA mahIbhujastasya saJjAtaSaSThopavAsasya pAraNakamAgAt arthAta-dinadvayamupoSitasya mahIjAneH pAraNAdivaso hi samAgataH / tatra dine pAraNAyAM vipamizramAhAra rAjAnaM bhojayAmAsa, sa rAjA tasyAsa mahAduSTAyAstAdRzaM duzceSTitaM jAnanapi svasya tathA bhavitavyaM matvA kiJcidapyanUcAnastaddattamAhAraM sukhena bhuktvA sarvAGga garalavyAptyA vyAkulatAmadhigacchannaceSTo jAtaH / tatrAjJasare kuzalaM praSTuM sarve sAmantAmAtyAdayo rAjakIyAstatrAjagmuH / tasminnavasare sUrikAntayA duSTadhiyA cintitamevam | aho yadyasau naranAthaH kamapi mama ceSTitaGkathayettarhi mahadapayazo me syAditi vicintayantI sA durdhI rAjhI strIcaritraM nATayantI rAjAntikamAgatya kezapAzamunmucyA'bhito vilokayantI nRpopari patantI rAjJo nalikAmuJcaiH paripIDya rAjA mamAreti tatkSaNamAkroSTumAreme / tadAkrandanamAkaye sarve'pi lokAstatrAgatA nRpaM mRtampazyanto | nitarAM zuzucuH punaste tadIyottarakriyA kartumprAvartipuH / rAjA mRtvA samAdhimaraNamAhAtmyena prathame devaloke pUryAbhavimAne sUryA manAmA devo'bhUt / tatra ca catuHpalyopamamAyurbhuktvA tatazyutvA mahAvidehe kSetre mAnuSyamAsAdya sadgurupayoge cAritryamparipAlpa - karmasantati kSapayitvA mothaM prApsyati / akSaya mukhaM bhokSyati / ato he bhavyAH ! paramasukhArthinaH bhavanto'pi yadi mokSasAmrAjya miccheyustahi pradezirAjakta sadgurusamAyoga vidhAya dharme matidAdayaM kurvantu /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-atha dharma-tatvaSiSathejalanidhi jalavelA caMdrathI jema vAdhe, sakala vibhava lIlA dharmathI tema sAdhe / manua janamakero sAra te dharma jANI, bhaji bhaji bhavi bhAve dharma te saukhya-khANI // 7 // yathA-- candramasA jalanidhiredhate, tathA dhamairArAdhitaiH saMsAre laukikyaH sampado nitarAmabhito varddhante / ataH he bhavyA / | ihaloke manuSyayonimAsAdya sarvasAraM dharmatattvaM sakalasukhanidhAnaM sAdaramArAdhayata // 7 // iha dharama pasAye vikrame satya sAdhyo, iha dharama pasAye zAlino sAka vAdhyo / jasa nara gaja vAjI mRttikAnA jikeI, raNa samaya thayA te jIva sAMcA tikeI / / 8 // kizca he lokAH ! pazyata duSkaramapi samIhita dharmaprabhAvato jAyate / tathAhi-vikrameNa vIreNa dharmaprasAdAdeva sArvabhaumatvaM prAsam / vIrasaMvatsaramapahatya nijanAmnA saMvatsaramasthApayata | api ca dharmArAdhanenaiva zAlivAhano parAdhIzo nijanAmnA zakAbdakhagati vyavahAritavAn / mahattaramakaNTaka rAjyamasamata / anye'pi bahuzo vIrAH samyag dharmamArAdhayanto mahAgaja| turajamAdi divyAni vAhanAni prApuH / tathA raNe vijayino babhUvuH // 8 // atha dharmatatvopari vikramArkasya 3 kathAnakaM dazyateiha hi-mAlavadeze ujjayinI purI vartate, tatra gandharvasenanAmA rAjA rAjyaharoti / tasya bhUpate rUpalAvaNyAdiguNai rambhopamA ma
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 valI 3 // muktAvalInAmnA preyasI paTTarAjJI vidhate / tayozca bhartRhari - vikramAbhidhAnoM putrau babhUvatuH / tAvubhau bhrAtarau pitrAH pramodakarau dvAsasakilAfort sakalavidyAvizAradau balADhyoM tejasvinau pratApavanto nayAdisakalaguNasampannau yauvanamApatuH / tadA vAkyamupAgato rAjA jyAyAM bhartRharinAmAnaM putraM pradhAnAdisakalajanAnumatyA rAjAnaM kRtvaan| tataH kenacitkAraNena vijabandhunupakRtApamAno'sahamAnaH kanIyAn vikramakumAraH kopAddezAntaraM nItavAn / athaikadA rAjA bhartRharinagara kautukaM vilokamAno rAjamArgeNa gacchannAsIt / satrAvasare nirdhana eko brAhmaNo nijabhAryayA bhaNitaH / he svAmina ! dhanairvinA kuTumbapoSaNaM na sambhavati, dhanamarjaya / tato bhAryayA prerito brAhmaNaH pracurataraizvaryaM labdhukAmastatraiva sadyaH phalapradAM 'harasiddhi' devImArAdhayitumArebhe / paripUrNe cAnuSThAne sA devI pratyazrIbhUya tamevamavAdIt / he brAhmaNa ! tapasA'nena tavopari tuSTAsmi / varaM brUhi nijAsbhISTazca praarthy| tadanu dvijo'pi tAM praNamya yathAbhati saMstutyo / he mAtaH ! yadi tuSTAsi varazca ditsasi, tarhi mahayamajarAmaraphalandehi / tataH sA devI tasmai tatphalaM davA nijasthAnaGgatA / tatastatphalamAdAya dvija ekmacintayat / etatphalaM nUnamamuSmai martRharirAjAya dadAni sa tuSTo me yatheSTaM dhanaM dAsyati, tatoshaM saparivAraH paramaM sukhamanubhaviSyAmi / iti vicArya tatphalaM sa rAjJe dattavAn / sadIyamAhAtmyazca savistaraM proktavAn / tanmAhAtmyaM nizamya vilakSaNamalabhyaJca tatphalaM gRhItvA nRpastamevamapRcchat / he vipra / etatphalaM tvayA kathaM kutra ca labdham' nRpottamAkarNya yathA prAptaM tadAditaH sarvamapi vRttaM sa rAjAnaM uktavAn / atha santuSTo nRpastasmai bahuvidhaM yatheSTamA janma nirvAhakSamaM dhanaM prAdAt / tato visRSTe ca vipre tatphalaM nijapreyasyai sadA susthirayauvana sthitikAmanayA rAjA dadau / kathitaJca - ayi priyatame ! etatphalaM zuGkSva / tathA sati tava sadaiva tAruNyaM sthAspati, jarA tu kadApi nAgamiSyati / sApi tadAjarAmarakA ri phalampANDava ?
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ hanAmne nijajArapuruSAya premNA dattavatI / so'pi maNikAsamAsaktaH zRGgAramaJjarIvezyAyai dadAti sma / tayApi cintitam, PI etatphale rAjA yadi mokSyati tahi varai syAditi dhyAtvA tadAdAya svarNasthAlake ca nidhAya nijaparivArayutA rAjasabhamAgatya tasmai bhUjAnaye samarpayAmAsa / atha tatkalamAlokya rAjJo harSasthAne mahAna vismayo jAtaH / aho mayaitata svarAye dattam / / tarhi kathamanayA labdhama, evamanekadhA nijamanasi saMzayamadhigacchan rAjA tAmevampapraccha / ayi gaNike ! tvayaitatphalaM kuto labdha, satyaM brUhi, tatrAvasare sA gaNikA tadviSaye kimapyalIkameva vaktuM lagnA, paraM rAjJA tanna sviikRtm| punaH punaH kSitibhujA | pRSTA'pi yadA sA vezyA satyavRttAntaM nAcocata tadA prakupito rAjA tAmevamavadat, are raNDe ! satyaM vada kRtaH prAptametaditi, no ceda naiva zAlikAgAM nAmAropari mAmi, sAmAdideza ca maMtriNamevam bhoH pradhAna ? enAmalIkavAdinIM badhvA santADaya / tatastAM badhvA tADituM lagnaH ko'pi pratihArI, tato'vAdIta sA, he svAmina ! mA tADaya ra satya kathayAmi yathA prAptamiti sadaiva sevakaH pANDavAmiyo me dattametat / mayA tu viziSTamphalametaditi jJAtvA bhavate samarpitam / atha pANDavamAhUya rAjA tatsva- | rUpampapraccha / so'pi bahudhA tADito'pi vibhISito'pi satyaM nAkhyat / paraM vicakSaNo bhartRhariranyathaiva tatsvarUpamavadhArya tatpha / lazca vanAcchannamAdAya rAzyAH pArthabhAgataH / tAmevamapRcchat / bho rAjJi ! mahattamajarAmarakAri phalaM tvayA bhakSita kim ! tayoktaM svAmin ! tasminneva dine mayA bhakSitam / tasminmanasare maharivaM nijamanasi nizcikAya, yatkhalviyaM rAnI pApIyasI | jArAnurAgiNI vartate / ato'sminsasAre saMsAre dhIrANAM kA prItiH / aho kAmapAratantryamupAgato loko dhruvamakAryamapi vidhtte| ityaM sa narapativiSaya vimukho bhUtvA'muM saMsAramasAraM jAnana dIkSAmeva niHzreyase svIcakAra / itazca nAnAdezAnaTan bahuzaH
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ calI // kautukAni vilokamAnaH sa vikramastatrojyacinyAM ziprAtIre samAgatya tasthau / tadA tatraikalakSaH poThInaH sahAvatIrNa AsIt / vikramospi tanmadhye nizi cauryAya praviveza / tatsvAmI ca tasmin samaye kenApi mitreNa saha sArikApAzkakrIDanaM vidadhadAsIt / kSiprAyAH puro'pi tatra samaye mahAnAsIt, tatrAvasare kAcidekA mRgAlI jagAda tacchrutvA mitramapRcchat / he zreSTha iyaM zRgAlI ki vakti ? poTasvAmI nyagadat / he mitra ! zRNu samprati kSiprApravAhamadhye strIzatro yAti tadane mahANi vividhAni bhUSaNAni santi / tathA dhanamapi pracuraM tadaGge saMbaddhamasti / yadadAnIM kazcana mahAzUro vIro jalAcchavamAnIya bhUSaNAni sarvANi dhanAni ca gRhItvA tatkalevaraM bhoktuM me samarpayet tarhi varam iti vadati kroSTrI / atha tatpoThamadhye guptaH sarvamAkarNayana vikramastatkSaNameva kSiprAntaH papAta / punastacchvamAnIya tIre ca dhRtvA tadaGgataH sakaladhanAdikaM gRhItvA muktaH kalevarastasyai zRgAlikA kSaNA vikramArkeNa / atha punastatraivAkSadevanasthAne pracchannatayA gatvA tasthau / Tyapi mitreNa sAkamakSakrIDana kurvabhAsIt / seva kroSTrI punarUce bhUyo'pi tadrAcaphalaM zreSThinaM so'pRcchat / atha zreSThinoktam / he sakhe ! iyamadhunA yad brUte tadAkarNyatAm / yena sAhasikaziromaNinA puMsA mamA'rpitaM bhakSaNam, sa ujjayinyA rAjA bhaviSyati / vikramaH sarvamAkarNitavAn / atrAntare punaruktaM tathA kroSTrayA tena mitreNa tathaiva tatphalamapi zreSThI pRSTaH / vatrAvasare pracchanaM sthitaM vikramaM sa sArthasvAmI dadarza / satkSaNaM sa vismito yAvaditastato vIkSamANa AsIt / tAbatadagre gatvA vyaktIbhUya sa vikramaH sarvamAdita: zivA bhASitaphalamAkarNya taM zreSThinameva suvAca / he mahAbhAga ! itaH prabhRti tvaM mama mantrI jAto'si / tatastena mantriNA sAkaM vikramo bahuvidhazubhazakunaiH prerito hRSTamanA nagaramprAvizata / tadeva ko'pi rAjapuruSaH kasyacidekasya kumbhakArasya gRhe samAgatya taba gRhAdevAdya
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ kenApi puruSeNa tatra bhakSyAya gantavyamiti vArapatramarpayitvA tadIyAtmajaM gRhItvA cacAla | tatastadIyo pitarau bhRzamAkrozavakratuH / vikramastadAlokya tAvuvAca are ! kathameyaM rudiyaH 1 tApaktAM AvayoratikRddhayoH putramaso rAjakIyajano gRhItvA | yAti / ata AvAmevamAkrandAvaH / panaruta vikrameNa mA rodina / ahameva tvatpatrasthAne gamiSyAmi / parantu yuvAMbadasa, kimartha kutra yuvayoH putraM sa nayatIti / yuvAM cintAM tyajataM / yadi duSkaramapi bhaviSyati tathApi yuSmadAtmajaM mocayiSyAbhi, tatsthAne gamiSyAmi ceti zrutvA tAkdatAm / he paropakAriziromaNe ! atra nagare rAjA bhartRhariH saJjAtavairAgyavazAt pravajitaH / tataHprabhRti ko'pyantra rAjA nAsti / kiJcAsvAmike'sminagare kopyagnivetAlAbhidho vIro mahAduSTo nAgarikAJjanAnasoH klezaH samudvejayituM / lagnaH / sataca sarve rAjakIyA janA udvignAH santaH pratyahamekaM naraM tasmai bhakSaNArtha dAtuM nizcikyuH / tataHprabhRti pratidinamekasmAd / gRhAdeko naro yAti tasya mahArAkSasasya bhakSyAya / adhAyayoreva putra tadarthamaso rAjapuruSo nItvA yAti / athaitadvAtau zrutvA taM rAjakIya puruSamevamuvAca / bhoH puruSa ! enaM muJca, etatsthAne'hameva gacchAmi / tatastaM kumbhakAraputra mocayitvA svayaM tena | puruSeNa saha samantriko vikramo rAjasadanamAgatya rAjasiMhAsanopari samupaviSTo bhRzamadIpyata / tatrAvasare sakalA amAtyapradhAnAdayastamupalakSya pramuditamanasaH praNemaH / atha vikrameNa cintitam / mayA kumbhakAraputro mocitaH / paraM nizi taddevatA prItyartha ko'pyupAyastu nAvadhAritaH / athaivaM nijamanasi cintayatA rAjJA sarve kAndavikAH samAhRtA / / tatastAnevamAdizat / bhoH kAndavikAH ! yUyaM nAnAjAtIyamodakarAzi kuruta / nAnAvidhAna yatheSTAnapUSAn ghRtapUrakA- | dIni ca / tatastattadrAzIkRtAni bhojyAni modakAdIni, nAnAvidhavyaJjanAni, bhaktAni, susvAdakarANi tatra sthAne sthApayAmAsa / RALL YMobseball
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAne sthAne dIpAvalIca kAritavAna / tatra sthAne tadartha mukhavAsakarANi tAmbUlAdIni labajailAkastUrikAkarpUrAdivimizritAni, / / puJjIkRtAni, tatsthAne sthApitavAn / tathA nAnAvidhamurabhighANatarpaNavidhAyakadravyarAzimiH paripUritam / tathA nAnAjAtIyamahAmodakaradhUparAzIzca tatra kAritavAn / itthamanekavidhakhAdimasvAdimalekhapeyapadArthaiH nibhRtaM vidhAya nirgata ca loke nirjane tadrAjamandire rAtrau khaDgapANiH sa vikramo rAjA samAgatya tasmin rAjapalyake puruSAkRtikaGkASTa sthApitavAn / punastaM ksanena samAvRNocca / svayaJca samudyatAsiH kvacidrahaH sthito jAtaH / tato'rdharAtre mugvena phUtkAra vidadhata kareNa ca Damaru vAdayana padbhyAM ghargharArA saJjanayana raktAyatalAcanaH pRthvI caraNApAna kampayana pakSAna zAtayana so'nivetAlastatrAgAt / punastatkSaNameva tatra palyakopari suptaM narAkAramasinA dvidhA kRtavAn / atha bhanakASThamAlokya naramapazyamabhito vIkSamANo yAyadAsIt tAvattatra tasyA'bhimukhIbhUto vikramastaM vIramprANamat / tato vetAlastamevamapRcchat bho ! etatsarva kimarthamatra sazcitaM dRzyate, rAjhoktam / bhagavan ! tvadarthamevAsti / etAni sarvANi gRhANa, sukhena bhujhva, naramakSaNaM jahi / atha tatsarva bhuktvA santuSTo vetAlo bhUpAlamevamuvAca / he vIravikrama ! mayA kilatadrAjyaM tubhyampradattam / paraM nityamitthametAvAn baliH tvayA pradeyaH / ityudIrya sa vetAlo'lakSyo jAtaH / tato niHzako rAjA tasyAmeva zayyAyAM suSvApa / tato jAte ca prabhAte vinidro rAjA snAnAdikaM vidhAya vividhAni bahUni dAnAni cakre | pore ca sarvAH prajAH pramodamApuH / tasmai mahIbhuje ca sarve lokA AziSo dduH| itthaM prajApAlayataH pratyahaM tasmai tathAvidhavalimarpayato rAjJa ekadA manasyevaM vitako jAtaH / etasmai pratirAtraM balimitthaM samarpayAmi, yadA na dAsyAmi, tadA punarasI mahopasarga vidhAsyati / ataH ko'pyupAyo vidhAtavyo yena tasmai balidAtavyo ? cAlalaDESSES
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ na bhavet / evaM zocatA vikrameNaikadA sa sAlo bhaNitaH / mo deva ! mamAyuH kiyadasti ? tenoktaM tvadAyuH shtvrssmsti|punH pRSTaM | rAjJA he vIra ! esadaGkazUnyatayA sundaraM na pratibhAti / ata: zatamadhyAta kizcidadhikaM nyUna vA vidhehi / tadAkarNya vetAlo yakti-he rAjan ! yatte SaSThI dine vidhinA zatamAyuH kRtaM tanyUnAdhika kartuM vidhirapi na zaknoti kA vArtA taditarepAm / tato vetAlo nijadhAma gataH / athAnyasyAM rAtrau rAjJA cintitameyam / iha hi satyAyuSi kamapi ko'pi na intuM / zaktimAnasti, tarhi tAlo me kiGkariSyati / iti vizvastena tadartha palinoMpaDhaukitastatra vikrameNa / atha madhyarAtre mamAmato vetAlastatra balimapazyana rAje bhRzaM cukopa / tataH kopAdati bhISaNa tameva rAjAvadat / hai betAla ! alamidAnI kopena / 6 yadi zaktiM bibharpi, tarhi samAgacchatu bhavAna, mayA saha yudhyasAm / tato vikramasya sAhasa vilokya noktm| he rAjan ! tvaM nUna-16 meva sarveSAM sAhasikAnAM mumaTAnAzca ziromaNirasi / ato'haM tvayi santuSTosmi | vara bahi, iti tadIyaM vaca AkarNya vikramo'pi tamevabhagadata / he deva ! yadi tuSyasi caraJca ditsasi, tarhi sarvAsvavasthAsu vaM mAmavyA iti prArthanakA / tathA smRto'smRto vAi- | vasare madantikamAgaccha, iti dvitIyA prArthanA / ito'nyaskimapi na prArthayAmi / vetAlo'pi tatsarvamagIkRtya nijadhAma gtH|| vikramo'pi tasaHprabhRti nirbhIkaH prajA iva prajA pAlayana sukhamanuvamUca / sa vikramaH tatroyinyAmeva kApyekA siddhavidhA tailikakanyA tribhuvanajayinI rUpalAvaNyavatI tAruNyalIlAvatI devadamanyAlyA samAsIt, sacchakAzAta paJcadaNDAtmaka chatraM sAdhayAmAsa / vidyayA | catAM vijitya svapreyasIcakAra / tathA saudharmendro'pi tadIyagaNagaNaM samAkarNya vikramArkabhapatervazavadaH samAsIta / vikramopari mahatI protirAsIvindrasyApi / kina vikramI vikramA prItidale devendreNa mahAsiMhAsane samupaviSTaH paJcadaNDAtmakacchavega zomamAno nitarAmadIpyatA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ athaikadA tatra nagare zrImahAkAlezvaramandire rAkSaH pravibodhArtha kumudacandrAbhidho jainAcArya AgAta / sa ca mahA | DalI || kAlA'bhimukhaM padaM kRtvA tatraiva suptaH / atha kiyatA kAlena samAgato'karata sAdhu tathA sukSamAlokya vabhASe ? are ! kastvam | evaM kiM svapiSi ? zrImahAdevAvahelAkaraNena kathaM na vibhepi ? ityamarcakena bahudhA nivArivo'pi sa yadAnanyavartata, vadA sa devala starakSaNAcA zajhe nidayAmAsa / tadAkarNya rAjApi buddhaH sumaTAnevamAdizata / moH sumaTA ! yUyaM tatra yAta saM pAkha3 NDinaM nihatya satvaraM bahiniSkAzayata / te'pi taskAlameya satra gatvA te sAdhu pAdayordhatvA niSkraSTuM lagnAH tatrAvasare tadIyau caraNoM bhRzaM vadhAte / tataste to hitvA taddhasto gRhItvA tamutthApayitumaicchan / sadvilokya sa sAdhuH karAvapi nitarAmavardhayam / tataste saM tADituM lgaa| saMtADite ca satra munau tatrAntaHpure sthitA rAjadArA eva sADitA jAtAH, sataste tazcamatkAriNaM prAtvA sarvamAdito vRttaM bhUpaM kathayAmAsuH / atha rAjA svayameva tatrAgatya tamavocata / bho munIzvara! tvamitthaM devadeva mahAdeva kathamavahelayasi ? | tenoktam mayA naivA'vajJAyate / rAjA vkti| eSa tu mama devaH munikti-nahi 2 etanmadhye'smadIyo devo vartate / punarAcaSTe nRpH| yadyetanmadhye bhavadIyo devo'sti tahi no darzaya / tacchrutvA tenoktam he bhUpendra ! pazya, anAvasare sa 'kalyANamandirastuti zlokena nijadeva sambodhya padA''hayata sadaiva talliga bhitvA vadAcAryakarajalasekaprabhAvato'vantIpArzvanAtho bhagavAnAvirAsIt / sadevazcamatkAramAlokayana, sa rAjA taM siddhamAcArya nnaam| punA rAjA zuddhadeve gurauM ca saJjAtazraddhaH sampaktvasahitaM zrAvakIyaM dvAdazavatamAGgIpake / tato'saurAjA jainadharmaprabhASeNa sajAtanijAmikSapauruSeNa suvarNapuruSasAhAyyena ca sakalabairivrajamavadhIta / tato'sya rAjyaM niHsaphnamAsIt / punarasau vikramI vikramA nijanAmnA jagati saMvatsaraM prAvartayat, kizca tasya vikramapendrasya zAsanamakhaNDe jagataH khaNDapraye TrA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mAnyamAsIt / mokSAtasya bhagavato mahAvIrasya saptatyadhikacatumzate varSe'jIte vikramAyaH sambatsaraH praartt| isthamakaNTakaM rAjya kurvan, maIkti vidadhata svAyu: zata sampUrNIkRtya vikramI ni ma sapA dezakAvAda / ito'dhika caritra | vikramacaritrAdito codhyaM jijnyaasaavdbhiH| atha dharmatasyopari zAlivAinanRpasya 4-kathAnakamPM tathAhi-ihaiva dakSiNamahArASTradece pratiSThAnAbhidhAnaM nagaraM vartate / tatra va zAlivAhanAkhyo rAjA vilasati / sa caikadA nijanagarasImni vahantyAH kSiprAnadyAstaTe viharana nadIzobhAzca pazyana nitarAM jaharSa / paraM tatrAvasare jalataraGgasaMyogAdeko mahAkAyo mIno nadItIramAgatya prakaTaM jahAsa / tadAlokya sa rAjA manasi kSobha kRtavAn / tatredaM kAraNam-palloke'smin matsyo naiva hasati / paramasau jahAsa / tena ko'pyutto'vazyaM bhAtrIti nizcitya vimanA iva rAjA nijAvAsamApanaH / tataH sarvAn devajJAna naimittikAMzca samAkArya tatkAraNaM rAjA tAnapRcchatu / paraM manaHsantoSakaramuttaraM ko'pi nAnaka / tato viSaNNo rAjA jJAnasAgaranAmAnaM jainamunimapRcchat / bho mune ! mAmavalokya sa mInaH kathaM jahAsa? / itya rAjJA pRSTo ra muniravadhijJAnayogena janmAntarIyaM satsarvamAlokya rAjAnamevamavocat / he rAjendra ! sAvadhAnamanasA tatkAraNamAkAryatAm / ihaiva nagare pUrvajanmani bhavAn nirapatyaH kASThabhAravikretA mahAraGka AsIt / kASThamAra vanAdAnIya vikrIya ca nagare nijAtmAnamapuSat / ekadA nadItIre bilopari saktUna parasA (vAriNA ) piNDIrvatA ko'pi mAsopavAsI dhamAzramaNaH pAramA gocarya samAgacchastvayA'lokitaH / tatrAvasare zraddhayA vamAhUya mudA tatsastapiNDa tasmai dacavAn vena supAtradAnapramAvata iha
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ janmani rAjyamIdRrza tvayA labdham / sa eva tvamiha janmani rAjyasaukhyamanubhavasi / sa munirmRtvA devo'janiSTa | pUrvajakAvalI. nmani mahAraGkamiha janmani rAjyasukhazAlinaM ca tvAmavagatya premNA mInazarIraM pravizya sa eva devo jahAsa / ata etadviSaye tvayA kimapi na zocanIyam / ityAkarNya saJjatapUrvabhavajAtismRtiH sa zAlivAhano nRpaH sAdhUktaM sarve tathaiva mene / tatastasya rAjJo jainamahatI zraddhA samutpannA / tataH mRti zanaparyArAmo vizeSa tannam / dharmakRtye sadaiva tatparo'bhavat / asmin bhArate tanAmnA pravartito vatsaro'dyApi paJcAGge jyotirvidbhirvilikhyata eva / kiJca vikramArkanRpatinA saha yathAsya saGgrAmo'bhUttathA'dhastanapradarzita lekhato bodhyaH / 13 // Yi tathAhi -- pratiSThAnapure nagare kasyacit kumbhakArasya gRhe tryo yAtrArthinaH samAgatAH / tatra dvau bhrAtarau tadIyA'cirakAlikI vidhavA bhaginyAsIt / sA ca nijazriyA'psaraso'pyadhikA pazyatAM yUnAM dhairyalopana vidhAyinI mahArUpalAvaNyazAlinI kimadhikena brahmANDodara madhyavartikAminInAmakhilAnAM sA hi prazasyatamA''sIt / sA caikadA saMdhyAsamaye godAvaryA jalAharaNAya nAgahUdaM gatA / tatrAvasare saikAkinI svapsarAyamANA vaidhavyadoSeNa manohara - kauzeyA''bharaNAdihInApi naisargikA'nupamatanuzriyaiva nitarAM zobhamAnA tathA zazikaleva sarvataH prakAzayantI paridhAnavasanaM kiJciducaiH kRtvA vAripraviSTA ghaTaM vArimadhye yadaiva pAtayAmAsa tatrAvasare tasyAH ziraso vasanaM cAyunA kizicAlitam / tatra samaye sadIyakuTilA atizyAmalAH snigdhA lambAdhamAnAH kacavarA aMsayoH patitA nitarAmazobhanta / tathA taDidgauravarNAmAstasyA atyumatau cArU pIvarau sukaThinoM payodharoM kanakalatAyAmudite suphale i zobhete / tadA jalamadhye tadruyugaM kadalIstambhayugamitra zuzubhe / atha tAmavalokya kimiyaM kAcana nAgakanyA mAM varitumihAyA-
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ syAdi nAnAmanorathAna kurvana kazcitrAgarAjo divyamUrtidharo jalamadhyAdAvirmaya smaravarAtipIDito triyutamiva tasyAH mukhAraki sandamavalokya nayananimIkhanaM kurvan kathamapi sAhasamAdhAya netrayugazconmIlya sAdaraM tAM pazyan kizcittasthau / tatrAvasare sAyantanaM kusumasaurabho mandapavano sau / vedAdi acamar3hanAkomAta / saharavA suMdarIM tarakSaNameva zIlabhraSTAM sa haThAdakarot / hA! hA! dAdhika kAmam ! yadardito jJAnavAnapi muhyati / naisargika vivekaM tyajati / anicchantImapi balAdupabhujya tAmevamavak / he subhra ! ropaM . mA kArSIH / zokaca tyaja, taba mahAparAkramI yazasvI rAjyabhoktA balIyAn putro bhaviSyati / kiJca yadA yadA te kApyApadAgacchecadA tadA tvayA'haM smaraNIyaH / tato'haM tavA''padaM saMhariSyAmi / ityAdi miSTaikyaiisto paribhASya sa nAgadevaH svasthAnamI| yivAn / sA'pi vidhavA zokAkulA jalamAdAya svasthAne samAgatA / tatsvarUpaM viditvA tadbhAtarAcubhAvapi tAM tatraiva parityajya nijadezamAgatau / sA ca tatraiva kumbhakAragRhe kenApi prakAreNa daivaM vinindatI sagarbhA satI kAlaM ninAya / atha paripUrNa dazame Poil mAse sA putra prAsoSTa / atha nAgadevatejasaH pramAveNa sa bAlo mahAtejasvI manISI mahApratApI samapadyata / paraM kumbhakAragRholpa satayA loke tatputratvenaiva prakhyAtimAgAt / tatastajAtIyakarmaNi krameNa sa naipuNyamadhigatya nAnAjAtIyamRNmayanarakumAraturagoSTrasthAdika ramamANaH sa nirmitavAn / tasya nAma sAtavAhana iti loke pprthe| vatra samaye tatrojjayinyA mahAvikramI vikramArko rAjA'sIt / sa caikadA''tmIyaM vArdhakyamavalokya manasyevaM damyau / mama pakSA| didamakhaNDa rAjyamapahartuM ko'pyutpatsyate kSitAviti / ityutpaavicAro rAjA saMsadi nipuNatamAna daivajJAnADUva sAnekmapRcchat / bho| mo idaivajJAH ! mamaitadvAjyamapahartA sAmpratamasti ko'pi kSititale'smimiti vicArya kathayata / tataH sarve'pi vicArayituM lagAH /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Yi jalI 4 // tanmadhyAdeko yavIyAn mahAvidvAn samyagAlocya rAjAnamevamavocata / he rAjan ! pratiSThAnapure kumbhakAragRhe sAhasaH putro jAvo'sti / sa ujjayinI rAjyaM kariSyati / etadAkarNya rAho mahatI cintA samutyannA / tata ekadA vikramo narAdhIzo'saMkhyacaturaGgasainyaM lAtvA dAkSiNAtyapratiSThAnapuramAgatya tasya kumbhakArasya gRhamavarodhayAmAsa / sakuTum kuMmakAraM nihantuM vena nAnopAyAH kAritAH / tatrAvasare nijaputrasamprAptamahAnimItyA sA vidhavA tatkSaNametra ke nAgarAjaM ssmaar| so'pi tatkAlameva tadagre prakaTIbhUya nijanave tasmai sudhApUrNamekaM kumbhaM ripumainya-saGgAvakarImamoghAM zaktizca dakhA'dRzyatAM gataH / atha zAtavAhano'pi nAgadacasudhAseka - prabhAvataH purAkRta- mRNmaya - manuSyAdIni saJjIvayAmAsa / tatatha tAni sarvANi nAnAzastrAstrasahitAni maMtramahimnA vidhAya taireva caturaGgasainyaiH saha vikramI sainyAni bhaktuM lagnaH / tasmin yudhyamAne mahAntyapi vikrama sainyAni mahAtrAsamApuH / so'saMkhyaM balaM kSaNAdeva nAzayAmAsa / tayaH palAyamAnaH sasainyo vikramabhUpatistASikottarataTamA galya tasthau tatraivazcintitaM vikramArkeNa / aho kIdRzametasya zauryam / yena madIyamazeSa sainyaM bhagnIkRtam / daivoktamapi satyameva pratibhAti / sAmpratametasmi bhavanItale ko'dhyetasya jetA naivAsti, sAmpratamanena saha yudhyamAno'haM nUnaM pUrvopArjitAmapi jayazriyaM tyakSyAmyeva / ata idAnImanena saha sandhireva zreyaskara iti vicArya tena saha sandhiM kRtavAn / tatra caivaM sthApitamubhAbhyAm / tApikAyA nadyA uttaravaTI vikramArkarAjyasImAstu / tasyA dakSiNataTI tu zAlivAhanasya rAjyasImeti / tato vikrama ujjayinImAgatavAn / zAlivAhano'pi tatra pratiSThAnapure samAgatya nijarAjadhAnI sthApitavAn / tatazca lokeSu zAlivAhananAmnA prasiddho'bhavat /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha rAjyaM kurvANaH sa zAlivAhano rAjA candralekhAM nAmnIM kasyacana rAkSaH putrImatirUpalAvaNyavatIM padminIM sakalakalAvatI yuvatIM pariNItavAn / itazca kazcideko mAyAsuranAmA daitya AsIt, jagati sarvAtizayaM viziSTaM sukhaM mamaivAstvivi yA sa daityo vAmamArgIya - vidhinA kAmapi tAmasI devImArAdhya prasAdayAmAsa / sApi tadArAdhanena tasyopari tutoSa / tatazva mohanA''karSaNAdiSaTkarmANi siddhAni cakre / tatazcaikadA sa daityo mantrabalena padminIzcandralekhAmapahRtya svAyattAM vyadhAt / ita tAmpreyasImapazya zAlivAhano mahAduHkhI babhUva / tAM zrodhayituM sarvAsu dikSu bhRtyAn samAdizat / atha kopi zudrakanAmA koSThapAlaH kathacitsvarUpaM vijJAya tatra gatvA rAjJIzcandralekhAM lAtvA rAjJe samarpayAmAsa / atha pAdaliptAcAryasya ziSyo nAgArjunanAmA'sIt / sa ca kasyAzvinmahAnadyAstIre nijAvAsaM vihitavAn / tatra ca zrIpArzvanAthaprabhoH ! mahAcamatkArazAlinIM pratimAM sthApitavAn / pratimAgre ca koTibedhirasamutpAdayituM zAlivAhanasya rAjJaH patnIJcandralekhAM hRtvA tatrAnIya kiyatyAmapi rAtrau tathA yathod pAradaM khalikAyAM maIyAmAsa / evamanekadhA sa nAgArjunastathA pAradamardanaM kArayAmAsa / kathitaJca tasyAH / yadhevatsvarUpaM kasyApi patyAderagre kadApi vakSyati tarhi tvAM mAramiSyAmi / tadbhayena kadApi nA'vocata sA / paramekadA tatklezamasahamAnA sA padminI kathAprasaGgAdetatsvarUpaM rAjJaH kathayAmAsa / athaikasyAM rAtrau zayane nijapreyasImanAlokya rAjA kimiti zaGkamAnaH putrAbhyAM saha tatrAgatavAn / tAM tatra tathAkurvatI mAlokya bahuzastamanunIya tasyAH syAne nijaputro saMsthApya bhAryayA saha svasthAnamAyayau / atha nAgArjuno'pi sampAdita koTiveSino rasamayakUpikAdvayaM tAmyAmalakSite kutrApi guhyasthAne sthApayAmAsa / paraM tatsarva kumArAbhyAM gumarItyA dRSTam / gate ca nAgArjune vAmyAM kumArAya tatsthAnato nizi kRSikAdvayaM gRhIlA svasthAnamprati
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ pha kAvalI 25 // calitam | mArge ca tadadhiSThAtryA devyA tau kumArau tadayogyatayA nihatya rasabhRtaM kUpikAdvayamAdade / yatra svambhanapure nAgArjunaH kAntipuranagarAta pArzvanAthapramoH pratimAmutpATya samAnIya ca sthApitavAn / tatra ca dayA pazcinyA pAradoSamupamartha rasasiddhi kRtavAn / tadidAnIM khaMbhAtanAmnA prasiddhamasti / iha hi nagare navAGgavatikartA zrI abhayadevasUriNA pratiSThApitA zrIpArzvanAthaprabhoH pratimA jAgarti / pAdalitAcArya - nAgArjuna - prabhRtayo bahuzo vidvAMsaH zAlivAhanazAsana - kAlInA Asan / eteSAM mahottamasatpuruSANAmudAracaritAnyavayaM jJAtavyAni santi, paramanavasaztayA granthagauravamiyA cAtra bhayA na darzitAni / jijJAsubhistAni prabandhacintAmaNipramukha granyato vedanIyAni / etAbhyaH kathAbhyaH sAratayA yatphalitaM tadAha - aihikAmuSmika zreSo'rthibhirjanaiH sadaiva dharme vidheyam / sohi sidhudAmAhAtmyAdiha janmani zAlivAhanavikramAve rAjyaM, mahatI nizcalA sukIrtiH, pUrNAyuSyAdi mahAphalamajani / evamitarasyApi dharmaniSThasya tatsarvambhavati maviSyati ceti // 1 - jJAnatattva viSaye-- tana ghana ThakurAI sarva e jIvane che, paNa ika duhilaM he ! jJAna saMsAramAM che / bhavajalanidhi tAre sarva je duHkha vAre, nija parahita hete jJAna se kAM na dhAre 1 // 9 // he bhavyAH / iha saMsAre lokaistanu - dhana -svAmitvAdayaH sukhena labhyante / jIvAnAmetAni sulabhAni santi / paramekaM
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ SROSCREASE jJAnamatiduSkaramasti / sukRtinAmeva tanmilati / yajyAna jIvAna apArabhavasAgarAduddharati / prANinAM triviSAnyapi duHkhAni / nAzayati / tathA'hinAdvArayati / hiteSa janAna yojayati / kina-yadyogAdIrA imAM trilokI padArthavibhUti karA''malakamiva / pazyanti / iti sarvataH zreSThaM jJAnamavazyameva laukikapAralaukikazivalipsAvadbhireSTavyam / samArAghanIya tadeva / tadartha sarvairapi / yatitavyam // 9 // yavaRSi praNa gAthA bodhI bho nivAryo, ika padathi cilAtIputra saMsAra vAryo / zrutathi abhaya hAye rohiNo cora nAve, zruta bhaNata sujJAnI mAsatUsAdi thAve // 10 // anyacca-jJAnamAhAtmyameva darzayati yathA-ihaiva loke kazcana yavanAmA RSirAsIt / sa ca vidyAhIno'bhUt / para sAdhAraNagAthAtrayasyaiva bodhena samAgatAM mahatImApadamanInazat / kina cilAtIputro'pyekameva padaM samyagavabudhya dustaramapi saMsArasAgaramenamatarat / jJAnabalAdeva rohiNIyAmidho mahAtaskaro'pi kRte'pi nAnopAye zrIabhayakumArapAyo nA'bhUt / tathA asahAna-maNanAdeva mAsatuSAdayo mahAjJAnavanto'bhavana // 10 // sAdhAraNa gAthAvoghopari yavarAjarSeH 5-kathAnakamyathA vasantapuranAmanagare yavanAmA rAjA babhUva / tasya gardhamIlA'midhAnaH putra AsIt ! manulikAsthA majhulA putrI tayA dIrghapRSThanAmA mantrI tasyAsIt / arthakadA samAgavaM vArdhakyamAlokya bhavodvignaH putrAya rAjyaM dakhA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ -15-3 cAritramagrahIt / tataH sAdhUna paThato vilokya so'pi paThituM lagnaH / paraM tasyAkSaramAtramapi nA'yAtam / tena tasya manasi mahAn khedo'bhavat / taM khinamAlokya gururUce bho rAjarSe / ki zocami ! tvayA bhavAntare jhArna nA'rjitamato'smina bhaye taba jJAna nAdhyApti ! nvayA tadartha naiva zocanIyam / sva kevalaM cAritramupAya saMyamAdivratAdau sAva dhAno bhava / tato guruNA pratibodhito yavarAjarSistathaiva kartu lgnH| athaikadA tasya yavamunenijakuTumbaputrAdimilanecchA saataa| OM tato gurumevamuvAca he guro ! mama nijasaMsArisaMpandhino milanArthamicchA jAyate, yadi te tatra gamanAyAjJA bhavecahi tatrA haM gaccheyam / tacchrutvA guruNA bhaNitaH saH / he mune ! tatra gamiSyasi cettarhi tatra tAnupadeSyasi kim ? yavamunirava he guro ! / ahamupadeSTuM kimapi naiva jAnAmi naiva tadartha tatra gantumicchA / ahantu kevalaM teSAM milanAyaiva jigamiSAmi / tadAkaye gurusta 6 satra gantumAdideza / tato gurvAdiSTo yavaRSistato nirgataH / mArge ca tasya manasyevaM vicAraNA jAtA / yadAI tatra yAsyAmi tadA putrAdayaH sameSyanti mama vandanArtha kathaviSyanti ca, he guro ! kimapi dharmAmupadiza / tarhi tAn prati kimahamupadekSyAmi / itthaM vicintayan sa muniH phalapuSpAdimiH paripUrNamekaM yavakSetramapazyat / tatkSetrasvAmI ca paritaH paribhraman daNDapANiH svakSetra gopapannAsIt / eko gardabhazca tatkSetrasthayavAn bhakSita tatsamIpe tasthau / tasmibhavasare rAsabhamAlokya tena kSetrasvAminA kAcidekA gAthA paThitA AdhAvasI padhAvasI, mamaM cAvi NikkhasI / lakkhito te mayA bhAvo, javaM pasthesi gadahA! / / 1 / / vyAkhyA-re gadarbha ! tvamitastataH paridhAvasi parivaH prekSate, kSetramadhye praveSTumicchasi, yavadhAnya dharita prArthayasIti - - - - - - -- -- . -..-....--- --.. - --. . - - - -- - -. -.- .
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ca dvitIpapakSe tu yavanAmAnaM rAjAnaM mArayituM bho gardabhanRpate ? jAnAmi vavAzayamaham / iti gAthAnekadhA tena / paThitA / eSA ca gAthA tena yakmuninA zrutA yatnataH samabhyastIkutA / tato gacchatA sena tAmeva gAyo paThatA kiyadbhidinavasantapurasya nagarasya samIpa kAsmacicatvaraM samAgataM / tatra cAjneke cAlakA moIdaNDArUpakrIDanaM kurvanto dhyaaH| yavarAjarSirapi tatraiva kiyatkAlaM tasthau / atrAntare caiko bAlako moIkrIDanamutkSiptavAn daNDena / tatastat krIunakamatire chatrApi garne nyapatat / tato bahudhA zodhite'pi tatkrIDakaM yadA nA'bhilattadA kazcana bAlaka imAM gAyAmapaThat io gayA tao gayA, maggijvatI Na dIsai / ahameyaM vijANAmi, agale chudA aDoliyA // 2 // ___ asyA arthaH-etanmoikrIDanakamasmAsu pazyatsu gatamiti dRSTam, paraM ka gataM kUpe vA garne vA tattu tvayA mayApi ca naiva dRSTam / ato'jyad gRhItvA sarvaiH pureya krIDitavyam / ityArthikAmenAGgAthAmAkarNya sampagabhyastagan payamuniH / itthaM gAyAiye vena | zikSitam / iso vasantapure nagare yavAkhye rAjani dIkSite sati tatputro gardabhIlo rAjA'vat / tatputrI cA'nulikA tAruNyapUrNA jAtA / tAM mahArUpavatI yuvatImAlokya dIrghapRSThanAmA mantrI tasyAmanurAgavAn babhava / tato mantrI yuktyA vAmapahatya nijasamani samAnIya gantasthAne sthApitavAna gardabhIlo rAjA nijabhaginImapahatAmparito bahazaH zoSayAmAsa. para kutrApi kenApi / tasyAH zuddhinAdhigatA / tatastasya rAno mAnase mahatI cintA samudapacata / itazca sa yavarAjarSiH purapravezaM vidhAya kasvacita
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ valI kumbhakArasya gRhe samAgatya tasthau / sa ca kumbhakAro navInAni mRNmayAni bhANDAni nirmAyakatra gRhakoNe sanitAnyakarIva tanmadhye kasyacinmUSakasya saJcAramAlokya bhUSakapratibodhAya sa prajApatiH enAnAthAmapAThIta / yathA sukumAlaga ! bhaddalaga !, rati hiMDaNaliga | bhayaM te Nasthi mamUlA, dIzapuTAu te bhayaM // 3 // ___ AyA artha:-he mhAra. ! mATI, kukAroli, tathA saralo'si, tvaM rAtrau saJcaraNazIlo'si, taba maco bhItiH kApi nAsti, kintu dIrghapRSThAtsAhItirastIti gaathaarthH| enAmapi gAyAM zrutvA tatkSaNaM yaksAdhuH zizidhe / athA'bhyAsadAyi gAthAtrayametadvAraMvAramabhyasana sa munistatra nijAsane samAsIt / itazca paurAH sakalAstadAgamanena pramumudire / para dIrghapRSThArakhyamaMtriNo manasi mahatI cintA jAtA / tadA tenaivazcintitaM asau muni navAnasti / yadyenaM rAjA nijabhaginyA vRttAMta prakSyati, sadyaso sarvameva vRttaM rAjAnaM kathayiSyati, tatazca madIyA sarva prakaTIbhaviSyati / ataH prathamameva rAjJaH samIpe tathA prapazco vidhAtavyaH, yathA'nena muninA saha rAjA na mileta, nainamatra sthApayet, kintu tatkAlameva muni nagarAniSkAzayet / itthaM manasi vicArya tatkAlameva rAjAntikaGgataH / tatra gatvA rAjAnaM namaskRtya yathocitasthAne samupAvizat / atha prasaGga lAtvA sa rAjAnameva / vyajijJaphtU- he pRthvInAtha ! yaste pitA prajitaH sa samAgato'sti / rAjA vakti, tarhi varaM jAtam / ahamapi tatpArzvaamiSyAmi, tasya vidhinA namaskAra kariSyAmi / mAnasika vRttamapi prakSyAmi / iti rAzo vacanaM nizamya punarapi pradhAna-- zcintAsAgare patito manasyevaM dayau, nUnamasau tadantika yAsyati prakSyati ca, tato me prakaTizyati kapaTamato mayA kartavyaH
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko'pyupAya iti vicintyAmAtpenoktaH / he svAmin ! sa sAdhuH saMyamapatito'sti se vaMditvA pRSTvA vA kiM syAt / tvaM sarva para tadIyaM na jAnAsi ahaM tu jAnAmyatastvAmevaM kathayAmi / eSa tu SaNmAsAcAritrabhaTo'sti / asau mahAlobhI khAM kapaTajAlena / pazcivA rAjyamidaM punargrahItumatrAgato'sti / taso rAjovAca yadi tasya rAjyalipsA vartate, tarhi mukhenaiva tad gRhAta, managapi me tena duHkhaM na syAt 1 purA'pyetadrAjyaM tadIyamevA''sIt / ityevaMvidhA vAcamAkarNya kuSTena mantriNA rAho | manasi sAdhuviSaye tathA mahatI ghRNA'kAri, yathA sa rAjA nijapitaraM taM sAdhuM hantumiyeSa / tatrAksare duSTadhIH sa mantrI nitarAM tutoSa / tataH sa rAjA nizi kRSNakambalamupari nidhAya khaDgaM gRhItvA taM sAdhuM nihantuM niryayo / mArge gacchan | rAjA manasyevamavadhAritavAn / yadyasau jJAnI mama mAnasIM zaGkAmapaneSyati tarhi taM na haniSyAmi, iti nizcitya tatsamIpe | avA'pyalakSitastasthau / itazca svAsane samupaviSTo yavarAjarSiH prathama kSetrasvAminoksAGgAdhAmapAThIt / tAmAkaye rAjaiyamabudhyata / aho ! sAdhurmahAjJAnavAnasti, yenA'munA mamA'prAmanaM jJAtam / parameSameca yatheSa madbhaginyA viSaye'pyapRSTaH sarvakSyaviSyati to tasya paripUrNajJAnikhe niHsaMdeho mamAtmA bhaviSyatItyevaM vicArayana yAbadAsIta, sAvanmunirvAlakoktAM moIramaNaviSayika dvitIyAGgAdhAmapaThIt / tAM zrutvA sarvathA trikAlajJAnavAnayamiti nizcitavAn rAjA / yato hi-tayA mAthayA rAjaivamabudhyata yathA-mama bhaginyetasminneva nagare kutrApi guptasthale tiSThatIti parameSa munistatsthAnAdikamapi yadi prakaTayettarhi kRtakRtyatAM prApnuyAmiti cinvayana yAbadAsIdrAjA tAvanmuniH kumbhakArapaThitA tRtIyAGgAthAmpapATha tAmAkarNya rAjJA nizcitam / aho ! duSTo dIrghapRSThapradhAna eva matsvasAramapajaI / sa eva nijAvAse guptasthitAM tAmakarot mahAnanathoM jaatH| tadAnImeva prakaTIbhUya gurorantikasupetya POSSIP
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ palI bhaktyA nijapitaraM taM yavarAjamuni vande / tatrAvasare guruNA pRSTaH / ko'si 1 rAjA vakti svAmin ! tacaiva kuputro'smi, puna-18 | rUce guruH kimucyate kuputra iti / sato rAkSA prabajite pitari yathAjAtaM tadAditaH sarvamapyAveditam / zrutvApi tad guruNA monamevAzritam / rAjAvaka / he svAmin ! tvaM dhanyo'si / tvaM sarvajJatAmadhigato'si / yastvamadhunA mama mAnasIcintAmazeSAmapAkaroH / tava puNyAdeva sarvasiddhiH setsyatItyAdimiSTasnigdhavacasA maMstutya namaskRtya ca sa rAjA nijAvAsamAyayau / atha jAve prabhAte sainyaiH saha tatra gatvA tasya duSTapradhAnasya gRhAyarozanadanta bizamahAbhinagintIganAvAda / tasya gRhe yAnyupakaraNA- | nyAsan tAni sarvANi sagRhANi tadIyagrAmAdikAni ca nijAyatnAnyakarot / tasya mahAnarthakartuzca zUlikAM dAtumAjaptam / tacchRtvA / dayAluryavamunirjIvantaM taM mocayAmAsa / atha yavarAjarSistato vihatya kiyadbhirdinaiH svkiiygurvntikmaayyau| tatrAgatya yavarAjAdhi- / dhivad guruM cavande / guruvaMkti rAjarSe ! saMsAriNo militvA sukhena samAgato'si / sAdhurvakti svAmin ! tavAnukampanataH sarva siddham // punarguruNA pRSTaH rAjarSe ! tebhya upadezaH kIdRzo dattaH / tato rAjarSikti he guro ! mayA mArgamadhye gAthAtrayamupalabdhaM tadevopadiem / paramarthastAsAM ka ityahaM na yedi / yathAzrutaM sathopadiSTam / teSAntu tAbhirgAthAmirmahAna lAmo jAtaH / tatrAvasare guruNoktam / / he rAjarSe ! yadi tAdRzenA'rthasteSAM siddhastahi yo hi tattvamupadizati, tena lokopakRtiH kathaM na syAt / api tu syAdeva, yaduktam-mAthAyAma" siksiyacvaM maNUseNaM, avi jArisatArisaM / peccha murasilogeri, jIviyaM parirakkhiyaM // 1 // " ayamasyA AzayA-pAmaroktamapi yAvaM vAra zikSaNIyam / zikSita hi kimapi pRthA na jAyate / yasmAcAvadhiSita
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ CGT gAthAprasAdenaiva yavarAjarSirjIvito'bhUt / he rAjarSe / jJAnamAhAtmyaM kIDazamiti pazya, yatastvaM grAmyoktavacanavalAdeva jIvanabA'jAto'si, parAnapyupacakartha / viziSTavidhAstu sasya parasya cAdhikabhupakaroti / tatra kimAzcarya ityevaM guruNA bhgito| yavarAjarSigurUktaM sarvamanumodayazciraJcAritrampariSAlya svAyuHkSaye mRtvA vaimAniko devo'bhUt / etena dRSTAntena bhavikajanaretajjJAnamavazyameva grAyam / yahi ajJoktena padyena lokopakara namUt, tarhi yenAdhikaM jJAnamarjitamasti, sa svakIyamparakIyaJca kilaihikamAmabhizca zreyo vidhAtumarhati / iti hetoH sarvereva bhavyajJAnArjane yatitavyam, jJAnasyaikenApi caraNena lAbho'bhUt / tatropazamAdyupari cilAtIputrasya 6-dRSTAntaHyathA-bhavAntare cilAtIputro brAhmaNo vidvAnabhimAnI jAtyahavAravAMzcAsIt / tenaikadA rAjasabhAyAmIzI pratijJAkAri, yo | mAM zAkhAde jeSyati tasyAhaM ziSyo bhaviSyAmIti / athAnyadA kazcinmahAvidvAna jainamunistatrAgataH / sa rAjasabhAGgatvA tena | saha zAstrArtha kRtvA paryante ca tamparAjisavAn / tataH sa pratijJAnusArAttasya muneH ziSyo'bhavat / parantu brAmaNatayA sa dIkSito'pi malAdiparISaI sotuM no zaknupAt / apitu satra ghRgAmakarot / lokasamakSamevamavocacca-aho ! kIdRzo dharmaH ? yatra snAnAdi. zuddhirapi na vidhIyate / itthacAritramparipAlya svAyuH sampUrNIkRtya ca mRtvA sa devo jAtaH / satayutvA pUrvajanmani malAdiparISahaghRNAkaraNoditAzumakarmAvazeSatayA rAjagRhanagare dhanAvahazreSThino gRhe cilAtInAmnI kAcana tasya dAsI, taspAH kukSau / putratvenAvatavAra / tasya nAma lokavilAdIputra iti dhRtam / yA caitasya brAmaNajanmAni. bhAyAM sIta, sA ca stramAra vazI FDIT kA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 4R - kartumanekamupAyamakarot / taM mRtabhAkaNyaM parAgyodayavazAtsApi dIkSitA satI caritra paripAlayantI mRtvA devI jAtA / tabyutvA / tatraiva nagare tasyaiva dhanAvahISThinI bhAryAkukSau putrI jaataa| sA mahAsundarI pAsIt / sAzca bAlikA cilAtIputraH krIDayAbhAsa / kramazaH sA kanyA yauvanamApa / pUrvabhavasaMpandhavaMzAttasyAM cilAtIputrasya mahAnanurAgo jAtaH / tasyA api tasmistathaiva rAgo babhUva / tato rahasi tayA saha cilAtIputraH pratyahaM viSayasukha bhoktuM lagaH / atha tayostamanAcAraM viditvA zreSThinA cilAtIputro gehAniSkAzitaH / sasaH sa cilAtIputrazcaurasamAje samAgatya taiH saha maitrI vidhAya cauryakaraNe nipuNo jAtaH / krigalkAlAnantaraM / sAhasika mahAdhIra jJAnA sarve te caurAH svanAyakaM cakruH / athaikadA sa cauranAyakacorAnevamutrAca-asyA, rAtrI rAjagRhanagare dhanADhyasya dhanAtahaSTino gRhe cauryAya gantavyam / tatra dhanAdikaM bhavadbhireva grAhyam, yA ca tasya suSamA:bhidhAnA kanyAsti tAmAnIya mahyameva bhavadbhirdAtavyA / iti nizcitya tazcauraiH saha cilAtIputro rAjagRhe tasyAlaye samAgatya | sAtraM vidhAyAntaHpravizya caurA yatheSTAni mahAhANi ratnAdidhanAni granthi banA cahi nirjagmuH supamAmutpAkhya cilAtIputro'pi pahiniragAt / tatastatkAlameva lokA jAgRtAcauracaura iti bumbAravaJcakruH / tatasteSAM pRSTha lokAnAM kolAhalamAkarNya koSThagalo | yAvattatrAgatastAvacaurA nezuH / itastato vilokya tataH koSThapAlena nijezcaturbhiH putraiH saha zreSThI caurAnupadaM tasyAmeva dizi turaGgArUDho'dhAvat / pRSThe samAgacchatastAn vilokya te caurA mArga eva tAni dhanAni tyaktvA kutrApi nezuH / cilAtIputrastu mArga histrotpathena cacAla / taddhanAni mArge patitAni sarvANyAdAya koSThayAlastataH parAvartata / zreSThI satyutrAzca tasodhne stenAnupadaM | vilokyntshclH| atha pazcAdAgacchasastAnAlokya sa taskarAdhIza evamacinmayata / aho / eSA suSamA mama prANAdapi preyasI 3xxsisir
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ MSRRIERRECTREKHAREL vartate, eve ca mAM grahItuM tvasyA samAgacchanti birAmi ? enAmapi kathaM tyajAmi ? yadi na tyajAmi, tarhi mama jIvitamapi / yAsyati, evaM dhyAyam sa samIpAgatAMstAnAlokya kozAta kharagamAkRSya tasyAH zirazciccheda / tasyAH kAndhaM tatraivA'tyAkSIt / kevalaM savadratadhAraM tasyA mastakaM kare kulAdhye baghAla / se'pi tatrAgatya tAM putrI tathAvasthAmAlokya bhRzaM zocantastataH parAvartamAnA gRhamAyayuH / athA'gre gacchan sa cilAtIputraH kasyacana vRkSasyA'dhaH kAyotsarge sthitaM sAdhumekamapazyat / tasmin kAle sa: ekasminkare paradratadhAra maulimaparasmina zoNisAnaM kupANaM dadhAna AmIt / paramAgAmizumabhAvodayAtsa cauranAyako duSTakarmApi tammunimevamaprAkSIta-bho sune ! mAM dharma vada / tadA sa munirevamacintayat-aho! ko'pyeSa zubhapariNAmako jIvo'sti / yata AtmakalyANArtha dharma pracchati / iti vicintya samanistasmai upazamavivekasaMdarA dharmAH santi / ityapadeza dakhA gaganamArgeNAcalat / tatrAvasare tasya tathAvidhazcamatkAraM vIkSya manasi dadhyauM-aho ! ko'pyasau camatkArI mahAvidvAna dRzyate / yadayamAkAzamArgeNa gacchati, itare tu pRthivyAmeva calanti / paramanena ye " upazamavivekasaMbarA dharmA darzitA iti tadartho mayA vicAraNIya iti vicArayan sa cauranAyaka upazama ityasya krodho jetavyaH--yathA krodhopazAntirbhapettathA vidheya iti jJAtavAn / tatazca 1 sa tadAnImeSa manasi pazcAtApamakarot / aho ! krodhavazAdevAhamIdRzamanAcAraM zrIghAtAtmakamakArSam / yadi me krodho nAbhaviSyattahi narakAtidAyinIya strIhatyA kadApi mama naivAbhaviSyat / ato'yaprabhRti kroyo naiya kartavya iti nizcitavAn / tathA vidhako'pi mama nAsti, vivekahIno janaH pazurucyate / mayApi pazuvadeva taskRtam / ityevaM vicArayatA tena cariNAdvAroparodhaH, saMvaraMzabda| svArtha ityabodhi--ato mayA pAvat saMparo na vihitastAvanme sarva viphalamaimAsti / athairSa vicArya sa cilAtIputraH phairadhRtasu
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ghamAmastakaM tathA zoNitA kapANaM bhramau tatyAja / yAvanme kRtakarmadhayo na syAttAvanmayA kAyotsarga eva sthAtavyamiti ni. citya yatra sthale sa muniH kAyotsarga kRtavAna, tatraiva gatvA kAyotsarge nizcalamanAstasthau / tatrAvasare saccharIraM suSamAphanyA. ziracchedodbhutazoNite liptamAsIt / tena lohitadhana vajratuNDAH kITikAzcaTitAH, tAstadaGgAni kramazacAlanIsabhibhAni kRtavantyaH / aprArthe caipA gAthAdhIro cilAiputto, muiMgaliAhi cAliNi vva ko| jo tahavi khajamANo, paDivanno usamaM ah|| 1 // vyAkhyA--dhIrasatvasaMpannabhinAtIpatraH ( sugaliyAdi ) kIrikAbhirbhakSyamANathAlanIva kRtastathApi khAdyamAnaH pratipanna uttamamartham, zubhapariNAmAparityAgAditi hRdayam / arthAta kAyotsarge sthitasya cilAtIputrasya dehaH kITikAbhizcAlanIvatsahana zacchidraH kRtastathApi tadaGga vihvalatAM nA'yat / mano'pi naiva kSubdha giririva nicalatAmeva dadhau / dhyAnaM na jahA~ / tathA kurvanneva sadgatiyAnalakSaNena zubhadhyAnena mRtvA devagati lebhe| ___ etena dRSTAntena janaretadeva sAratayA grAhyam ! yatkila-svalpenApi tattvajJAnena zuddhazraddhAvA~zcilAtIputro mahAkrUrakarmApi devatvamadhigatavAniti / kizca tatvajJAnaM zuddhabhAvena samArAdhayatAM mokSo'pi karagataprAyo bhavati / ato he lokAH ! yadi yUyaM bhavAmbudhi vitIya sahi paripUrNa jJAnaM labhadhvaM / yena tasvajJAnamAsAdya dustaramamuM saMsArasAgaramaklezena tarippatha / atha jJAnopari rohiNIyacaurasya 7-kathAnakam--- N .-..-----.....- .. .. --- -. . . .- - --- _..... -- -. .. - . ---
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathAhi-haiva bharatakSetre rAjagRhanagare zreNiko nAma rAjA rAjya zAsti / tadIyo mahAmatimAn nijaputro'bhayakumAra eva pradhAno'sti / tasminneva nagare kasyacit svenasya rohiNIranAmA putro babhUva / jananAntarameva kazcinnimittajJastamAlokya tasya mAtara- 5 mevamuktavAn-aso te zizuzcAritraM pAlayiSyati, saMsAra tyakSyati tatra ko'pi sandeho nAsti / tataHmabhRtyevaM mAtrA zikSitaH he putra ! sAdhumavidhe kadApi tvayA na gantavyam, na tatsanidho sthAtavyam / na teSAM pacanAdikaM zrotavyam / yataste bAlakAna kA pralopa haThAd gRhanti / so'pi zizurmAtaH zikSAmanadhAritavAn / tataHprabhRti tathaiva karnu lagnaH / kiJca caurakule sa eva putra: prazasyA bhavati yo hi stenakarmaNi nipuNo lokAnAM dhanAni corayana kuTumbaM puSNAti / ato naimittikoka-viparItalakSagalakSita | putraM cAlyAvasthAyAmeva mAtApitarau tathA zizikSAte / athakadA zrImahAvIrasvAmI caturdaza sahasramunibhistathA S patriMzatsahasrasAdhvIbhiH saha tatra rAjagRhanagare samavasasAra / tasya samavasaraNa caturnikAyadevaiH pRthivItaH sArdhakozara yonnata vihitam / tanmadhye devatAnAkoTirmopadezazravaNepnayA samAgatya tasthau / tathA bhavyAzayamanujAdibhirapi sA pariSad Xil vibhUSitA''sIt / tatra dvAdazavivapariSatsu zobhite samavasaraNe zrImahAvIraprabhurdharmopadezaM kunnivasAprApta devAdhikAramityaM varNayannAsIt / yathAaNimisanayaNAmaNakA-sAhaNA pupphadAmAmilANA|cauraMguleNa bhUmi,na chivaMti surA jiNAviti // 1 // evamasyA artha:-he bhavyAH devAnAmevAni lagAni jAnIta / teSAM nayanayonimeSonmelau na mAtaH / tayA teSAM manovAJchita RES
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka-2 kArya sadaiva sidhyati / tetAH kusumasrajo mlAnA meM bhavanti / devA hi pRthivIspRzo na bhavanti / kintu gharAsazcaturaGguloparyaMta te palI tiSThanti / sarvasukharddhayAdinA manuSyebhyo'dhikA ghartante / itthaM devAn varNayana prabhurAsIt / tapAnasare kasyApi sapanacaurya kRtvA tvarayA samAgacchan sa rohiNeyaH samavasaraNamadhyataH palAyamAnaH sAdhUnAlokya mAtuH zikSaNa saMsmRtya karNau pidhAyA'titvarayA dhAvituM lgnH| paraM bhavitavyayogAttasya caraNaH kaNTakena viddhastena bahuduHkhIbhUtvA'gre calituM badA nAzaknottadA satraivopavizya yAvatkapTakaM niSkAzayanAsIt, tAvatA devatAdhikAravipayiNImimAM gAthAmIM prabhordezanAM zrutavAn / buddhitaikSNyAdekavArazravaNenaiva tena sA gAthA mukhapAThIkRtA / yato hi puruSeSu zreSTAnAM dvAtriMzallakSaNAni bhavanti / caurAstu-TviMzallakSaNalakSitA jAyante / ataH sa sAGgAthAmavilambenevA'bhyastavAn / tAM vismata kRtaprayatno'pi na visasmAra / atha kaSTakaM niSkAzya nijAlayaM drutamAgatya / mAtrA militazcauryAnItaM dhanamapi tasyai samarpitavAn / itthaM mAturUpadezAtkrameNa sa cauryakarmaNi mahAnaipuNyaM, gatavAn / dine ca mahAhavastrA''bharaNAdinA maNDitAtmA mahAjanaiH saGgati vyadhatta / mahebhyAnAmApaNeSvapi gatyA taiH saha | paricayaM kurvANo rohiseti nAmnA lokeSu prasiddho'bhUt / tato mahatADambareNa mahAjanave vidhAya rAjasabhAyAmapi praveSTuM | lagnaH / samastA api mahAnto janAstasya paricitA Asan / nijayA cAturyakalayA'khilAnapi mahato janAna sa nijamitrANyakarot / rAtrau ca sa kramazastanagaravAsinAM sarveSAM sArabhRtAni dhanAdIni corayitvA sakalAnapi nirdhanAnakarotu / paraM ko'pi taM naiva jagrAha / tatazca sarve mahAjanA militvA gajAntikaGgatvA vijJapayAmAsuH / svAmin ! sarve vayaM caureNa nirdhanI- . kRtAH / adhunApi yadi cauranigraho na spAcahi vayaM ke'pi nA'tra sthAsyAmaH / vayazca mahAkaTe patitAH smaH / satvaraM tannigraho
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAya puruSva / no ghedasmAkaM dhanabhavanAdikaM sarvamapi gRhANa / asmabhyamanyatra gantumAzoM dehi / ityAdi taduktamAkarNya cauraniMgrahArtha sa rAmA sAmbUla-bITikA-pradAnapurassaraM nagare paTaI vAdayAmAsa, yaH kopi cauraM grahISyati tasmai yatheSTa pAritoSikampradA / paraM ko'pi taMbhigrahAya tAmbalavITikAM na jagrAha / tadA thIabhayakumAra eva abhigrahAtha tAM bITikAmagrahIta / sakalajanasamakSamuktacAhaM hi saptAhAbhyantare tazcauramavazyameva nigrahISyAmi / tatpratijJAmAkarNya sarve sadArtA lokAH svasvasamani gatvA kAryamArebhire / itazca mahAmatizAlI, caturbuddhipAlI, catudarzavidyAniSNAtaH, dvisaptatikalAkalitaH, mahAsAhasikaH, dhIraziromaNidharmadhvajaH zrImAnabhayakumAro'pi tripathacatuSpayAdisakalasthAneSu tannigrahArtha panAma / para kutrASi caurazuddhi nA'dhigatavAn / etatsvarUpaM viditvA sa caura ekAM patrikAmabhayakumArAya dadau, yathA-hai pradhAna ! abhayakumAra ! tvamidAnIM mAM grahItuM bhRzaM yatase, paraM mama nigrahaNe kasyApi zakti va dRzyate / tvaM caturdhA sumati patse, mama tu paJcadhA ' buddhirasti / kadApi kenA'pyagRhIto yadi saptame divase tvAmahaM na mileya tarhi-cauro na syAm / iti sevakArpitA mudritAM tatpatrikAmudghATya paThitvA sa kumAro mahadAarthamadhyagacchat / nijacetasi dadhyo ca-aho ! matimAnasau caurH| yena mamAzayaM jJAtam / patraJca dattam / atazcauraziromaNiH ko'pi prazasyatamaH pratIyate / athA'bhayakumAro'pi paDmidinaizcauranigrahAya kRtaprayatlasya: viphalatAM vIkSya saptame dine tena cintitam / nUnamadha sa cauraH saMmeSyati / yatastena puraivAvadhidatto'sti / tataH sa kumAraHsarvANyupakaraNAni samAdAya poSadhaJjagrAha / tataH pauSadhazAlAmAgatya darmAsane samAsInaH svAdhyAyathyAnAdikaM kartu lagnaH / / strnysevkmprtyukj| mo. sevaka ! yadi ko'pi mAM militumatrAgaccheta sa na roddhvyH| itaH so'pi rohiNIzakhyataskaraH sama
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 IXS dinaM pratIkSamANaH saptame divase divyavAsanA''maraNAdinA vihitA'pUrvazobhastadyomyaM prAbhRtamAdAya kumAramilanAtha cacAla / tatsthAne samAgatya svakIyaniyatasthAne pradhAnamapazyan bhRzaM khedamAvahan dadhyauM / yadyahaM pradhAnaM na miliSyAmi, tarhi pratijJA me viphalIbhaviSyati / ato'dya yena kenopAyena sa draSTavya, iti dhyAlA tatsevakamapRcchata ! bhoH ! kutrA'sti pradhAnaH ? tenoktam so'ya paudA paupAye dharmadhyA viSThati / atha sa caurastatrA''gatya kumAraM namaskRtya tadyogyaM prAbhRtIkRtya tadabhimukhamupAvizat / tamAgatamAlokayan kumAro manasi cintayati / nUnamayameva cauraH anenaiva patravitavAri divase saptane svapratijJApAlanArthamatra Issuto'sti / paramepa prAyeNa bahudhA rAjAntidantiketi / pUrvaparicitasya laganantarA caurakayanamapi naiva saMghaTate / paraM tatrAvasare tasya tantrAgamanAdayameva caura iti svamanAne nizcitavAnapi ' veSADambaratayA ciraparicitatayA ca tadAnImepa cora iti vyaktIsa nAzaknot / tatakharo'pi kiJcitkAlaM tatra sthitvA taM namaskRtya gantumaicchat / tatrAtrasare kumAreNa sa bhaNita:- he sajjana ! prabhAte pAraNAsamaye tvayA mama gehe samAnantavyamavazyameva / so'pi saddarpa bahumAna purassaraM kumArakRtanimantraNamurarIcake / atha jAte ca prabhAte kumAraH paupacaM samApya strAvAsaM samAgataH / tatraivaM dadhyau - adyAvazyamezatra nimantritaraH sameSyati / tanmukhAdeva cauro'hamiti khyApanArthamekasmin pAtre candrahAsamaya mizrita dadhi sthApitamaparasmin pAtre ca nijArthaM zuddhaM dadhi sthApitam / athAgatastatra cauraH / tatastroM rohiNIkumArI moktumupavizataH / nRtyo hi tasmai caurA madyamizrita dadhi dadau kumArAya ca zuddhaM dadau / tAbhyAmmuktamu, kSagAdeva sa cauro mayayogAdvikalo jAtaH / tatastaM pramattaM vijJAya tamutthAppa nijazayanasthAne devarAjamandiropane nijadivyapalyakkopari strApitaH sa cauraH / tatra ca pUrvameva divyA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ BOOKS mbarA divyA''bharaNA devAGganopamAzcatasro yuvatyazcAmarAdikAni devasUcakAni kare dadhAnAH sthApitA Asan / ki- // yatkAlAnantaraM sa pumAn yadA svAsthyaM lebhe, tadA divye bhavane ratnAdijaTitaM divyavitAnazobhamAnadivyazyopari sthitamAtmAnaM vilokayana tathA tAH kanyAzra payana kimahaM devo'mRgIti sinagana tAbhirekasvareNa "jaya 2 naMdA jaya 2 bhaddA " ityucarantIbhirbhaNitaH-svAmin ! kAmIzI tapasyAmakRthAH / yena tvamadhunA daivIM samRddhi prAptavAnasi / abhayakumAro'pi tatrAvasare kanyAkRtapraznasyottaraM zrotukAmacchannastasthau / yataH kumAra itIcchayA tathA'karota / yadevaMkRte kilA''zcaryalIlA | vIkSya naisargikImAtmavRttiM vakSyati nUnam / iti hetoH kumAraH karNa dadad guptaH kutrApi samIpadeze sthito'bhUt / itazca sa rohiNIyaH svasthIbhUto divyaM tadbhavanai apsarasa ikAgre sthitAstAH kanyAtha tathA tAsAM bhASaNaM divyAM zayyAzca vilokya satyamevAhaM devo jAto'smIti yAvadvaktuM lanaH, tAvad bhagavatA mahAvIreNoktAM yAnAthAM purA zuzrAva, tasyAH smRtirjAtA / | tatazca sa manasi dadhyau-aho ! kiM meM svAmaH bhramo vA ? yatyabhuNokta-devAH pRthivIM na spRzanti, kintu pRthivItazcaturAlo tiSThanti / etAstu tathA na dRzyante. sarvA bhUmi spRzanti, devatA nimeSazUnyA bhavanti / etAstu sanibheponmepA dRzyante / kizcaitAsAM kaNThasthAH kusumasrajo mlAnA bhavanti / devAnAM tu tathA na bhavanti, tathA devAnAmarivalaM manovAJchitaM siddhayati / etAsAM tu yAni yAni lakSaNAni bhagavAnna bocata teSAM sarveSAM kA bAta? kintu devatAyA ekamapi lakSaNaM naiva dRzyate, nUnametatsarva mAM vaJcayitvA madIyaM satyasvarUpaM borddha kumAra evaM kRtavAn / naitA devyAH, naivedaM svargIyabhavanam / sarvamidaM mama vacanArthameva kumAreNa prapazcitamasti bhavatu, yadi kumAro dvAtriMzallakSaNalakSito'sti, tahamapi tato'dhikalakSaNacatuSTayavAnasmi / sadana
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ K ata enamevAnena prapacena baJcayAni tarhi varamityavadhArya tAH pratyavocata - he devyaH 1 mayA bahUni satyAtradAnAni kRtAni, zIlamyAlitam anekatrA zrIsa sArthIkRtya yAtrA kRtA, sahasrazaH svAmivAtsalyaM vyadhAt, tathA pauSavapratikramaNasAmAyikamaMgavatpUjanAdikaM bahudhA kRtam, tatpuNya puJja prabhAvAdevAhamatra devo yAto'smi / itthaM tadvAcamAkarNya kumAreNA'cinti - aho ! mama madamapyanenAsyodhi / eSApi yuktirna siddhA / enaM matimadgariSThaM mahAcauraM kayA rItyA gRhAmi 1 / prAnte kApi yuktiryadA kumArasya tatrigraDhe na militA, tadA tadIyacaraNayordaNDavatpapAta sa kumAraH / tatrAvasare pAdAnataM kumAraM sa vakti-svAmin ! kasmAd vibheSi, yena me caraNe patito'si / pradhAno vakti / he matimanra / mamedAnIM rAjJo bhItirvidyate / ityAkarNya tenoktam- he svAmina ! tavApi yadIdRzI bhItirasti, sahi mama kIdRzI sA bhavet ? tadA kumAreNoktam / bhoH ! tvaM mA bhaiSIH / tatra bhItivAraNamahamasaMzayaGkariSyAmi / tatastaM paribodhya rAjAntikaM kumAro'nayat / rAjovAca- enamidAnImatra kimarthamAnItavAnasi / atrAvasare pradhAnastamevaM jagAda - he mahArAjAdhirAja ! yaM nigrahItuM bhavaddattAM tAmbUlacITikAmahamagrahISam, tamevedAnItavAnasmi eSa tvAM namaskartumAgato'sti / etatkRtAM praNatitarti gRhANa / etasmai dhanyavAdapurassaraM mAnyavizeSaM dehi / yataH parairagamyAmenAM mahatIM nagarI maharddhizAlinI zAsataH siMhasyeva taba mukhAdbhakSaNamasau gRhNAti / tathApi na kenApi dRSTo na vA gRhItastathA kumbhetasya sAhasaH J sti, kisI caitasya buddhirastItyahaM vaktuM na zaknomi / etatkarmane puNyabhAjAmIdRzaH ko'pyanyo dhIro naiva dRzyate / yadasauM nijaparAmamahatva darzayan svayameva bhavadaye samAgato'sti / ityAdikumArakRtatatprazaMsAmAkarNayatA nRpeNApi tasmai sammAna pradattam / tatrAvasare rohiNIya utthAya kRtAJjalirbhUtvA rAjAnaM praNamyovAca- he svAmin! ahaM tu mahAkSudro'smi, mayi guNAnAM lezopi na vidyate / ahaM tu taMtra
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAso'smi / yadAjJApayiSyasi tadahaM zirasA grahISyAmi / tadarthamevA''to'smiM / iti zrutvA rAjJoktam- ki bhoH / ahaM tu kathana mahAn sAdhukAstyayamiti tvAmayediSam / svaM tu mahAparAkramI dRzyase / ityudIrya smayamAno bhUpatiH pradhAnampratyevamavocata | bhoH ! kumAra ! aimaMtra viSaye kiM vadAmi, yuvAmeva yathA lokAH sukhino bhaveyustathA kurutam / iti nRpAdezaM zrutvA tAyubhau tato bahirAgatya kecidekAnte samupAvizatAm / tatrAtmavRttaM sarvamAditaH sa kumAraM jagAda / punaH kumAreNa sa pRSTaH, ki moH ! devatAnAM lakSaNaM tatra kathaM jJAtamabhRt / athava kumAreNa pRSThe bhagavato mahAvIrasya samavasaraNamadhye pramukhAravindato yathA prAptaM tatsarvaM tathaiva tenAdhvAdi - he svAmin ! tadgAthA'rtho mama hRdi samyag lagnastataH prabhRtyaiva me tvammilane mahadautsukyamAsIt / ata eva patramapi tumyaM mayA dattam / prabhUpavezaprabhAvAdeva tvayA saha melanaM jAtam / manasi zubhabhAvo'pyutpannaH / kimadhikaM bravImi yathA matsahasro durAcArI tu kadApi tAzena mahatA janena saha saGgati labdhuM nArhati / mama tu bhAgyayogAt sarvamapi jAtam / kiJca he svAmin ! yathaiva me purAkRtasukRtayogAdbhagavanmukhArabindatastAdRzopadezo yAtaH, tathaiva tava saMyogopi / IdRza sundaramavasaramadhigamya punarIkarma kartuM naiva vAJchAmi | he svAmin ! tvayA'pi mama nigrahAya mahAnupAyaH prapaJcitaH paraM bhagavadupadezalabdhA gAthaiva sedAnIM tvadracitajAlato mAmamocat / atrAntare kumAreNa punaH pRSTaH / kiM bhoH ! sA gAthA tvayA bhAvataH zikSitA utAbhAvataH 1 / so'vatra hai prabho ! ma grahaNenApi bhAvo nAsIt / ahaM tu samavasaraNamadhyataH palAyamAno mativyayAgAsAM prabhuvadanasudhAkara-niHsyanditAM sudhAmayajJAyAmachipi zrotrAbhyAmaviSam / tanmAhAtmyAdiva mama sarve manorathAH saphalIbhUtAH / tatastamevaM kumAro jagAdahe bhrAtaH pazya kI dharmamAhAtmyamiti / yate kumAvato'dhItamapi jJAnaM mahadupakAri jAtam / tarhi bhAvataH zikSita jJAna kapA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokAnnopakurvIta / tataH so'vak-de puruSaratna ! agApi kaH sandehaH / kiJca-"mahatAM saGgatikaraNAjanAnAM kumatirvilayaM // yAti toyastha lavaNamina ! advizodeTi tathaiva madAnImatiharakarmavyasanino'pi tvatsaGgatyA sadyuddhirudapadyata / ato hai| svAmin ! adyAbhUti tathA na kartumicchAmi / tathA paurANAM yAni yAni vastUni mayA'pahRtAni tebhyaH sarvebhyastAni samastAni mattastvaM pradApaya / yena paurAH sukhino bhaveyuH / tato'bhayakumAraH sarva rAjJe vyajijJapata / tato rAjA nagare paTahavAdanamakarot / / / yathA-mo lokAH ! bhavatAM yAni yAni coritAnyabhUvana tAni tAnyatrAtya paricIya ca gRhNantu iti / atha paTahavAdanena tatsvarUpaM / vijJAya hRSTAH paurAH sarve'pi tatrAgatya svasvadhanAni samupalakSya jagRhuH / nagare cauropadravo'pi zAntI yAtaH / sa cauro'pyabhayakumArasaGgatyA zuddhazrAvako'bhavat / tato dvAdazavatadhArakaH sa dharmadhyAnAdikaM yAvajjIvaM kurvanante cA''yuSi paripUrNe zubhadhyAnena mRtvA devagati praap| asyAH kathAyAH sAratakA laukairayamavazyameva sAro grAhyaH, yathA nIcajAtIyaH paramastenaH prabhUpadiSTAmekAmeva gAthAM kubhASataH saJjayAha / tathApi tasya mahopakAro jAtaH / yacorayannapi kadApi kenApi sa na gRhItaH / satsaGgatiH prAptA, alabhyajainadharmamAptavAn / prAnte caihikaM pAralaukikaJca sukhmaap| ye 'ta: zuddhabhAvena bhagavadvAI zRpayanti, tathA jJAnamarjayanti, ve'vazyamevAtra loke mahattarAM sukhasampattimadhigacchanti, paratra ca svargApavargobhRtAM divyAM sampadamApnuvanti / atoJazyameva jJAnopArjane lokaiH prayatitavyam / atha jJAnopari mAsatuSayorubhayoAtroH 8-kathAnakam A 13 EN
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsatupanAmAnAvubhau mAtarAvabhUtAm / tAvumo viSayavimukhau samApatavArdhakyau kasyacana muneH pArthe dIkSAmAhIdhAm / / PI prAktanakarmadoSavazAcyAmyatorapi tayorekAdharamapi yadA zikSita nA'bhUt, badA tyovevasi mahAn khedojani / aho ! mAna sampAdanAya yatamAnayorapyAvayorekapadamapi naiva samAyAti / tadhikajJAnasya kA vArtA ? jJAnena vinA kilA'vayoranye'pi guNA | naiva bhavitumarhanti / tadvihInA munayo lokairapi nAdriyante / itthaM khidyamAnamAnasau samupaviSTau tAvAlokya gururUSe-momunI ! yuvA- | zazidhApurI ka yethe / mArya svapistAkAraNaM to tmctuH| tacchutvA punastau gururavAdIta | mo munI! yuvAmyo satyamuktam / para munimirakhilairapi paThitumprayatno yathAmati vidhAtavyaH / yadi kasyacijanmAntarIya-bAnAntarAya-karmadoSAda zAnaM nAyAti tadA tena manasi khedo na kartavyaH / yaduktaM nItizAle-" yatne kute yadi na siddhayati kona dossH| atra | sukyoH ko doSaH / yadi kaThinampadaM zikSita na zakyate tahiM saralamatyalpAkSarakamapi rahurthakameva padaM yuvAmahaM pAThayiSyAmi, yAvadeva sukhena yuvayorAyAti tAvadeva yathAmati yatnataH pratyahaM paThanIyam / adhikaM jJAnamAtrayonAjyAtIti mA zociSTam / itthaM phThatoyuvayoralpajJAnenaiva kalyANa bhaviSyati / tato gurustayomA ruNya-rUpa, mA tuSya-tuSa, ityetat padadvayameva pAThitam / parantu- | palavacaraprAktanamAnAntarAyakarmodayAdetasyApi sampagudhAraNaM tayornA'bhUt / tathApi gurucasi kRtavizvAsau tAvubhau saveva muhu|| muhurgacchandau, svapanto, tiSThantAvamyasituM lagnau / kSaNamapi vadabhyAsato na viremAte, tanmukhAcchRNvantaH zivo'pi vatpadadvayaM mukha pAThazcakrire / kintu tayoH sampagabhyastaM tamA'mRt / tataH sarvadeva tadevoparantau vIkSya sarve'pi tamAmnaiva tAvubhau samAGkayita lagnAH / padA to gocaryAdi lAtu nagara gacchantau tadA vAvAlokya kiyanto cAlakAstadIyamo-roharaNa kecana varSa kecizva kammasamanye
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ca daNDaM valA gRhanta Asan / tathApi bAlakatopadravaM sodumazakyamapi sAnandaM sahamAnau tau manAgapi tadupari roSa na cakrAte / itthamalpatarakhAnasamAvezAdvapakrodhau jitvA zAntisudhArasasAgaramagnamAnasau tau zukladhyAnaM vidadhatau kramazaH kSapakoNyAmAgato - saJjAtakaivalyajJAnau mokSa prApatuH / bho bho bhavyAH ! pazyata jJAnavalam / yanmAsatuSayormahAmandamatyorapyalpatarapadadvayajJAnamAtrA| deva mahopakAro'bhUt / yadi yuSmAkamadhikaM jJAnaM svAdi sAresipIko gantaH so api sukhasampado bhokSyante, paratra cA'tidurlabhamapi zAzvataM zivasukhaM yaH karatalAdhigatamiva sukarameva bhaviteti matvA sarvairapi laukikapAralaukikasukhArthibhijhAnasammAdanAyAvazyameva prayatitavyam / / 2-atha manuSyajanmaviSayebhavajaladhi bhamaMtAM koI velA vizestre, manua janama lAdho dullaho ratna lekhe| saphala kara sudharmA janma te dharmayoge, parabhava sukha jethI mokSalakSmI prabhoge // 11 // he bhavyA ! ihA'pArasaMsArasAgare nimajatAM bhavatAmadRSTyogAtkadAcitkamidamamUlyaratnaprAya mAnuSa janmAdhigatamasti / atidurlabhamidamadhigatya puNyavanto janAH sukRtArjanenaiva tatsaphalayanti / yato hi sacito dharma eva jIvAniha janmani sukhinaH karoti, paratra mokSasukhazcA'nubhAvayati / ato dharme savaireva pramAda vihAya vartitavyam // 11 // manuja janama pAmI Alase je game che, zazinupati pare te zocanAthI bhame cha / dulaha daza kathA jyUM mAnuskho janma e che, jinadharama vizeSe jor3atAM sArtha te che / / 12 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ kina ye jIvA IdRzamadhigataM manuSpavaM pramAdavamAdviphalayanti, dharma hitvA pApAni kurvanti / te zazipramarAjavatpazcAcA / kurvantaH saMsArApArakAnanamadhya eva bahuzo bhrAmyanti, kadApi tasya saMsAraspa parampAramadhigantu nAInti / kitanmanuSyatvaM daza dRSTAntaSaNAtprANinAmatidurlabhamasti / tathApi ye prANino vItarAgAItaprarUpita zuddhajainadharma yathAvat pAlayanti / teSAmeva / vizuddho dharmo mavakAntArolacane sArthavAhatulyo bhavati // 12 // mahAdazadurgatipatanopari zazipramarAkSaH 9-kathAtathAhi-ihaiva bharatakSetre zrAvastikA nAma mahatI nagaryasti / tatra suraprabhanAmA rAjAsti / tadIyo bhrAtA kanIyAn zaziprabho yuvarAjapadaM bhajate / tatraikadA dharmaghoSasariH katipayamunigaNaiH sahodhAne samAyAtaH / tadA jhaTiti / vanapAlaH sAdhusamAgamanavardhApanaM rAjJe dadau / tadA hRSTo rAjA tasmai yatheSTa tuSTidAnaM dattavAn / tato baghubandhunA saha mahatA hai rAjakIyenA''DambareNa rAjA guruvandanArtha tasminnudyAne yA guravastasthustakAjAtaH / gurun vidhivacamaskRtya yathocitasthAne meM sarve lokA upAvizan / gurakho hi bhavabhayaharI dharmadezanAM daduH / gurumukhAddharbhamAkarma rAjJaH pratibodho jAtaH / atha dezamAnte / gRhAjAvo rAjA saMsAramamumasAraM manyamAnaH saJjAtaviSayavairAgyastadeva zazipramAbhidhaM kaniSTabandhu jagAda-he prAtaH 1 idaM rAjyaM gRhANa / yadidaM janAn mahAghoranarake pAtayati / mamedAnImapArasaMsArasAgaratarI dIkSaitra rocate / alaM me rAjyAdinA / ityAkArya | zazipramastamevamagadata-he rAjan ! ko'yamakANDe pracaNDavittamo jAto'sti / yadevamakAle madhe / nedAnIM tavedaM yauvane vasasi
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 vaktumapi yujyate / yadi saMsArAdudvigno'si tarhi samAgate carame vayasi tvayA dIkSA grAhmA, nedAnImityeva me zreyaskaraM pratibhAti / paraM svamanasi suvicArya yatkaraNIyaM tatkarotu / tato vakti rAjA hai bhrAtaH ! nAst bhrAnto'smi, tatraiba matirvibhrAntA dRzyate, yavaM mAM rAjye sthApayitumicchasi / are ! kimiti nIti na smarasi " gRhIta iva kezeSu, mRtyunA dharmamAcarediti " / atastvaM rAjyaM gRhANa / ityudIryaM tasmai rAjya dasdA svayametra gurvantikaM gatvA pravrajyAJjagrAha / atha suraprabho rAjarSiH samyak saMyamaM samArAdhana mahatA tapasA japAdinA ca kamrmANi nirjarayanante'nazanaM viSAya mRtvA paJcame brahmadevaloke devo'bhUt / itazca zaziprabho rAjA dharmmavimukho bhUtvA saptavyasanAsssevI mRtvA tRtIyanarake samudapadyata / tatra tasya mahAnti duHkhAni soDhavyAni babhruvuH / satrAvasare'vadhijJAnena mahAkkezamanubhavantaM nijabAndhavamAlokya snehavazAt sa suraprabho devastadantikamAjagAma / tatra tathAvasthaM taM vIkSya mohavazAttaM tata uddhartukAmena prayatite'pi tasya pratyuta klezAdhikyametra jajJe / tadA devastamevamuvAca he AtaH ! mayA bahudhA vArivo'pi tvaM pApAnna nyavartayAH / ata evaMvidhaM maddAklezamAtrAanubhavasi / idAnIM kiM kriyate / tato nArakeyeNoktammo deva 1 mama duHkhAdI viSAdaM mAgAH | lokairyathA kriyate tathA'vazyameva paratra mujyate, mayA'pi yathA'rjitaM karma bhavAntare tathA sujyate, bhogaM binA kasyApi jIvasya zubhAzubhakarmANi na kSayanti, atha sa devaH svasthAnamAyayau / zaziprabhazca tatraiva bhRzamasAna duHkhAnyanubhavan kurvatha pazcAttApamAsIt / anayA kathayA lokaiH sAratamA grAhyamavazyametat, tathAhi thathA suraprabho rAjA'sAramenaM saMsAraM heyamiti jJAtavAn tato durlabhametanmanuSpatvaM dharmArAdhanena saphalIkurvan devagatimAptavAn / adharmasevanAca zaziprabho rAjA nArakIM mahatIM vedanAM ciramanvabhUt, ataH sarvairapi suraprabhavaddharmamArjayadbhirmanuSyatvamatidurApamidaM saphalaM kartavyam / tathA zazipramasma
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArakI vedanAmAkarNya sAvadhAni sarvANi karmANi hepAni / atha manuSyajanmani dazabhidRSTAntairatidorlamya darzavanAha gAthAcullagapAsagadhane, jUe rayaNe ya sumiNacaka a / cammayuge paramANU, pasa dilunA maNualaMbhe // 1 // cullikA 1 pAzaka 2 dhAnya 3 dyUta 4 ratna 5 svama 6 cakra 7 carma-kUrma 8 yuga 9 paramANu-dRSTAntA 10 dazca vrtnte| | || ete ca vistaratayA granthAntareNa jJAtavyAH / iha tu granthagauravabhiyA saMkSiptAste darzyante / 1-tatrAdau manuSyatvadaurlabhye cullikAyAH 10-dRSTAnta:yathA kApilyapure brahmAkhyo rAjA varvate / tasya mahArUpalAvaNyavatI rammAsamAnA culanInAmnI rAdhyasti / tasthA garne caturdazasva- | masUcito brahmadattanAmA cakravartI putra udapadyata / tasya ca bAlyAvasthAyAmeva tatpitA brahmarAjA mamAra / tataHprabhRti tadrAjyaM brahmarAjJaH suhRdazcatvAro nRpA anukrameNa rakSituM lagnAH / prathamaM sarveSAmAjJayA dIrSapRSThanAmA kazcinnRpastadrAjyarakSAyai sarvaiH sthApitaH / tadanu so'ntaHpure gamAgamaM vidadhat, tArumpamaJjarImatisundarImapsarasamiva tAM culanI rAjhImalokA / tatastasyAM sa mahAnurAgI jaasH| sA'pi tasmin rAgavatI babhUva / dvayozca parasparAvalokanasarasabhASaNAdinA madano nitarAmavardhata sayomithastathA rAgojarSata, yathA tAvubho paNamapi vizleSaM soDhuM nAzAnutAm / tato'cirAdeva tayoH kutsivA'caraNa sarvairapi chAtam / yataH-caurya mAsacatuSTayena pAradArika pahabhirmAsailUghaTa bhavatyeva guptamapi pApA''caraNaM jale vailamiva bahirAyAtyeva / taditare'pi rAmaH sakhAyasvatsvarUpa
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtvA bhRzamakupyan nininduzca / paraM dIrghapRSThasya tatra saJjAtagADhA''dhipatyatayA tatastamapasArayituM niroddhaM kA na prarabhUvuH / * dIrghapRSThanRpo'pi tAM rAjI niHzaGkamanAH svakIyAmiva sevamAnastadrAjyasyA''dhipatyamapi svasmin darzayan rAjyakAryamakarot / arthatarasvarUpamatiprAcIno dhanunAmA mantrI jJAtvA varadhanunAmAbhidha svaputramabravIt / he putra ! brahmadanakumArasyA'tipreyAn sakhA tvamasi / ata ekAnte dIrghapRSThanRpastanmAtari yadanAcAraM karoti tatsarva yathAvattaM sUcaya / tato yathAdiSTaM pitrA tathaiva tatsvarUpaM sarva bramadattakumAraM vya jinapada sa varadhanunAmA mantriputraH / tacchrutvA kumArasya kopAnalo nitarAM prajajvAla / arthakadA kaJcana vAyasaM hasyA saGgatamAlokya raajhai| samAM to samAnIya sakalajanasamakSa kumAro'vAdIt / bho bho lokAH pazyata pazyata padayamaghamaH kAka uttamAmimA IsI niSevate,ityene durAcAriNaM hanmIti nigadana dIrghapRSThasamakSamasau kumArastaGkAjadhAna / sUcitazcAnena yaH ko'pyasmadrAjye durAcAramIdRzaGkariSyati tamityameva haniSyAmIti / evaM kumAracaritraM vIkSya bhayakAvaro dIrghapRSTho nRpo gatvA culanImavAdIdetatsarvam / tena karmaNA'tiruSTA F duSTA sA rAnI manasyatraM dadhyo, amunA duSTaputreNa kim ? yo ho mama sukhe vighnAyate / tatrAvasare dINoktam-ayi! priye ! aso kumAra Avayozrarita sarva viditavAnasti / ato'sA kutracidine tvAM mAM vA dvayaM vA mArayiSyati / ato'haM tvayA rahatatkarmakaraNe rimami / athaitadAkarNya sAcAdIta-he svAmina ! tvametenA'dhIratAM maamaaH| sa hi cAlatvAdevamakarot / tato bhItiH kApi kadAcidapi taba na sambhAvyate / tvamudAsIno mAbhUH / satyaksareimasyopAyaGkariSyAmi / itthaM tathA protsAhitaH sa duSTaH pureva tayA saha rantuM punarlamaH / punarekadA brAmadattakumAro vane kaspAMcitkokilAyo maithunaM vidadhadeka kAkamAlokya, pureva tathAvazyaM taM rAjasamAmAnIya pUrvavajjadhAna / punarvitIyavArametatkumAracaritraM dRSTvA dI| nitarAmamaiSIt / etatsava savistaraM rApai gaditvA kathitu lamaH . .. .. ... -------
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ kana +-OXICOM | yathA-ayi prANezvari ! adyaprabhRti tvatsaGgatiM tyajAmi, no cedavazpamasau te putro mA mArayiSyati / tadA sovAca-he prANanAtha ! maI tvAM kadAcidapi tyakttuM necchAmi / so vinA kSaNamapyahaM jIvitaM dhatuM na zaknomi | mAM visRjya kathagantumicchasi 1 / | tadA dIrdheNa duSTena punaruktam-tarhi satvaraM nijaputraM mAraya, yenA''vayoH sukhacirasthAyi bhavet / ityAkarNya saJjAtaharSayA viSaya | sukhalomena nijaputramAraNamaGgIkRtaM tayA culanyA, tataH punaraso dIrghapRSTharAjA pureva svairaM tayA saha krIDituM lagnaH / itazca jhaTiti putraM nihantumicchantI sA duSTA kasyacitkaNayaradattasya rAjJaH kumAryA saha nijaputrasya brahmadattakumArasya vivAhA'vadhAraNaM nizcikye / | tata eka lAkSAgRha nirmApya nijaputramavocata / he putra ! asmatkule caiSA rItirasti yaH pANigrahaNaM kurute, sa badhvA saha prathamadine lAkSAgRha eva svapiti / saralAzayaH kumAraH sanAtanI kulapaddhati mattvA sayoktaM saharSamurIcakre / etatsvarUpaM dhanunAmA'tivRddho mantrI viditvA manasi dadhyo / aho ! mayA kadApyepArItiretalkule na zrutA naiva dRSTAsti / nUnamanayA durAzayA rAzyA kumAramAraNAyaipa prapaJco vihitaH / ityavadhArya tena yuddhamantriNA kaNayararAjAnamevaM sUcitam / yathA-mo rAjan ! vivAhAnantaraM brahmadatta kumAreNa saha nijaputrI mA gaiSIH / kAcana dAsI tadveSabhUSitA tena saha preSaNIyA / anyathA tavApi pazcAttApo mahAna bhaviSyati / tatkAraNaM pazcAd bodhayiSyAmi | kaNayararAjA mantrivacanAnusAreNa tathAkatu manasyavadhAritavAn / punarasau mantrI nijaputraM varadhanumevamazikSayat-bhoH putra ! kumAravighAtAya duSTayArADyA lAkSAgRha nimmApitam / satra mAturAjayA kumAraH rAjakanyA pariNIya zayiSyate tayA saha / yatA kumArastatra gRhe pakSyati / ata: kumArarakSAkRte tvAmaI yathA zikSayAmi tvayA tathaiva sAvadhAnamanasA vidhAtavyam / tvayA sarvadA divAniya kumArasamIpa eva sthAtavyam / kadApyanyatra na gantavyam / tAM pariNIyAtrA''gatya kumAro yadA lAkSAgRhe cayituM |
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- | gacchettadA tvayA'pi tena sahaiva tatra gantavyam / yo kumAraH kathayet bhoH / lamadhunA gRhaM yAhi ityAdi / tadA kayanIyam, he jI svAmin ! ahaM te dAso'smi / sadaiva tava samIpa eva sthAtavyam / iti pituH zikSAGgIkRtA varadhanunApi / tataH pradhAno dIrghagHC rAjAntikamAgatya tamuvAca / moH svAmin ! ahamatibaddho jAto'smi / atastakA''dezaM lAnA tIrthayAtrAM vidhAtumicchAmi / iti tatprArthanAmAkarNya dIpeNaivamacinti / nUnamasau bahiH kutrApi matvA kAmapyupAdhikariSyatyato'sya bahirgantumAjJAmidAnIM naiva dadyAmiti vicArya dIrdheNa sa bhaNita:-mo mantrina ! idAnI rAjakArya mahadasti / atastIrthayAtrAmidAnI mA kuru / atraica sthitvA dAnAdidharma kuru / tataH sa pradhAnastatraiva gaGgAtaTe dAnazAlA nirmApya tsthau| punanizAlAto lAkSAmayagRhA'vadhiguptA surakSA tena khaanitaa| socadaca nijaputram-bhoH putra ! yadA brahmadattakumAro vadhvA saha lAkSAgRhe gacchettadA tena saha tvayApi tatra gantavyam / tena haThAnivArito'pi tvayA tato naiva nivartitavyam / punastatra yadA ko'bhyutthAto bhavecadA vyAkulIbhUtamArammatyevaM vAcyambhoH svAmin ! atra sthale drutaM pAdAghAtaM kuru, yathA prANarakSaNopAyaH zIghra prakaTaH syAt / tathA kRtvA suraGgamArgeNa yuvA dAnazAlAntikamAgatya tatra sthApitApazcAvAruhya dezAntaraM gacchetam / tatrAnasare yadi kumAro vadhUmAnetumiccheta, tadA sa nirodhniiyH| tAM tyaktvaiva yuvAbhyAmAgantavyam / isazca pANipIDanAnantaraM pradhAnoktarItyA rAjakumArIksanAbharaNavibhUSitayA dAsyA vadhvA saha nijA''vAsamAgato brahmadattaH | kumAraH svamAturAdezAttatra lAkSAgRhe vadhUyutaH zayitu gatavAn / tadA pradhAnapuro'pi sahaivA'taH | tamAlokya kumArastaM sA- | ahamuvAca-asminavasare khamatra kiM tiSThasi / nijasadanaM mAhIti socak-bhoH kumAra ! savA dAso'smi / tvAM vihAya
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNamapi mano me kutrApyanyatra naiva lagavi / ahamatraiva tava caraNopAnte svapsyAmi / itthaM kumAramamyarthya so'pi tatraivA'dhaH sthitaH / I tataH kumArIrUpamadhigatA dAsI vadhUrapi tadgRde samAgatA suSvApa / brahmadatto varadhanuzca parasparamAlapantI jAgRtAvevAstAm / itazca madhyarAtre jAte nidrite ca samastaloke saikA duSTA durAcAraratA rAjJI tatrA'jhAtya tatra lAkSAgRhe vahnimamuJcat / tadanu kiJcitpradIash svasthAnamAgatya mahatA svareNa pUccakre / tathAhi bho bho rakSakAH ! jAgRta jAgRta, ghAvata 2 yatra lAkSAmandire mama putro vAsaha suptastajjvalati | hA daiva ! kiM kRtam kena pApIyasA kRtamevam, hA hA ! ! mama putro dAve, kiGkaromi ? bhare ! lokAH ! satvaraM kumAraM sadgRhAniSkAzayata, no vedahamapi na jIviSyAmi, hA hA !!! kitam 1, yAvadevamAkrozamakaroda, tAvattatrA'gniH kalpAntakAla iva vardhamAnaH paritaH prasasAra / gRhamadhye ca yadA jvalantaM mandiraM kumAreNa dRSTam / tadA bhayAturaH kumAro vadati - aho ! idamakasmAt kiM jAtam 1, varadhanurvakti bhoH kumAra ! yajjAtaM tatpazcAtkathayiSyAmi / punavaktiM kumAraH tahIMdAnI kiGkartavyam, satyaraM vada, no cetrayo'pi mariSyAmaH / varadhanurvakti mA bhaiSIH astyupAyaH / atra sthale dakSiNa caraNAghAtaM mahatA balena dehi / yadatra kRtasuraGgAyA mukhamasti tato mArga labdhvA nirgamiSyAvaH / kumArastathA kRtvA suraGgadvAramuddhAvya tena mArgeNa mitreNa saha cacAla / tasminnavasare kumAreNa kathitam - bho mitra ! mama vadhUmapyAnaya no cenmariSyati sA / varadhanunoktam svAmin / samaya nAsti / jIviSyasi cedanyA Savyo vacvo miliSyanti / etasminnavasare svarakSaNameva vidhAtavyam / tatastAvubha satvaraM suraGgamArgeNa dAnazAlAntike samAyAtau / tatra ca tayorarthe pUrvameva varadhanu pitrA'zvadvayama sthApayat / sau tAtrArupa tatkAlameva dezAntaraM prayayatuH / krameNa gacchatostayoH zatayojane'tikrAnte dvAvapyazvau mamratuH / tatastau padbhyAmevAgre celatuH / evaM dIrghapRSThanupama
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ raat yatkAlAnantaraM bhavitavyayogAnmitho viyuktau babhUvatuH / tatkathA cAtramahatvAdanavasaratvAkha na darzyate, kintu saMkSepeNa kizviddarzayAmi / itthaM brahmadattakumAraH zatavarSANi paryATat / kzAca soDhumazakyA aneke mahAnta ApuH / aneke dArAtha babhruvustaiH saha sukhaM svairaM bhuJjAnaH sa kAlaM vyatIyAya / sarvametad brahmadattacaritre vistaraM vilasati / tata evaitadadhikajijJAsAvadbhirbodhyam / atha viyukte ca varadhanunAni mitre kumAra ekAkI paryaTanaSTacatvAriMzat kozAntamaraNyamprAptavAn / tacca zvApadAdiduSTajIvairAkIrNamatibhayAspadamAsIt / tasmin nirjane vane caikAkI gantumazaknuvan kiGkartavyatAmUDhaH sa kumAraH kamapi sArthavAhaM pratIkSamANa ekaM brAhmaNamapazyat / tena saha kumArastatra mahAkAnane canA / madhyAhne ca kulajiye samupaviNaH svayaM saktUnakhAdat / kumArasya tu kizcidapi na dattam / so'pi tasmAttanna yayAce / itthaM tRtIye divase samulladhitamahAvanaM kumAramevamRce dvijaH / bho bAlaka ! taca dinatrayamazanAdikaM vinA yaatm| ata idAnImanena mArgeNa sukhena samIpavarti nagaraM yaahi| tatra gatvA sukhI bhaviSyasi / iti nigadya brAhmaNazvacAla | tatrA'vasare brahmada tena sa bhnnidH| bho brAhmaNa! tvayA mamopakAro mahAn kRtaH / yasya smRtirAjanma mama sthAspati ato'imidAnIM tatpratikriyAGgatuM nAhami / yadA tvaM brahmadattazcakravartinaM zRNuyAstadA tvamavazyamasmatpArzvamAgantAsi / ahaM kSatriya putro'smi, tadA te mano'bhISTamahaM pUrayiSyAmi / iti kumAroktaM zrutvA brAhmaNo manasi cintayati / etAdRzA rajanA bahudhA me militAssanti / ataH kathamasa cakravartI bhaviSyati / bhavatu, tathA'pi yogyAzIdegA, iti vicintya sa vakti - he mahAbhAgyazAlin / svaM bhAgyavAnasi taba manorathaH sarvaH paripUrNatAmupaitu / ityAziSA kumAramabhinandya brAhmaNavacAla / brahmadatto'pi dvijAdiSTapathena nagarA'bhimukhaca cAla, itthaM grAmAnugrAmakAnanAdiSu paryaTana kumAraH zatavarSANi ninAya / madhye ca sa rAjJAM vidyAdharANAJca dvinavatisahasrAdhikalakSaGkanyA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ apyudado | SaTkhaNDAyAH pRthivyAcakravatIM rAjA jAtaH / tasya SaNNavavikoTigrAmA abhUvan / mahAnagarANAM dvisaptatisahasramAsIt / paDhnamaSTacatvAriMzatsahasraM babhUva / laghugrAmAdayastvasaMkhyAtA Asan / droNAdayo navanidhayo'pi tadAyacA babhruvuH / ratnAnAM caturdazA''san / kiJca paNNavatikoTipadAtayaH / gajendrAcaturazItilakSAH, tAvanto'zvAtha, etAvanto sthA bhUvan / evaJcaturaGgasenayA zobhamAnaH paJcaviMzatisahasradevaiH saMsevyamAno dvinavatisahasrAdhikalakSadArAbhiH saha sukhaM bhuJjAno brahmadattacakravatI mahatyA samRddhyA tAM kAMpilyapurImAjagAma / tatkAlameva mahAduSTaM taM dIrghanRpaM yamarAjasadanA'tithi vyadhAt / sA'pi culanI rAjJI trastA satI naSTvA dIkSAmagrahIt / zuddhasaMyamaM paripAlayantI kRtakarmANi kSapayantI tasminmeva bhaye mRtvA mokSamApa / itthaM brahmadacasArvabhaumaH prajAH pAlayana sukhena paTkhaNDAM mahIM zazAsa varadhanuH pradhAnapade tiSThananyAyena sarva rAjyakAryaGkarotisma / arthakadA yena brAhmaNena sArdhamaSTacatvAriMzatkrozaparyantAmaTavI mulasitavAn brahmadattazcakravartinamAkarNya kAmpilyapure tvayA'vazyamAgantavyamiti vacanaJca yasmai purA dattavAn sa brAhmaNo brahmadattazcakravartI jAta ityAkarNya taddattavacanazva saMsmRtya tatrA''gataH / vatastaM militvA pUrvavRttaM nigaditavAn / cakravartinA'pi sa samupalakSitaH / kathitazca he bhaTTarAja ! mama sarvamapi smRtipathamArohati / ahaM tavopari tuSTo'smi / ata idAnImIpsitaM dAnamahaM tubhyaM kiM dadAmIti brUhi / tatrA'vasare teno he rAjarAjezvara ! ahaM bhAryAmApRcchaya punarihAgatya yatheSTaM yAciSye / rAjJoktaM tathAstu yAhi tataH sa gRhamAgatya patnImatihRSTa jagAda / apriye ! sa brahmadattacakravartI kAmpilyapure militaH, maSi prasanno bhUtvA vakti - he bhaTTa ! tatra yadIpsitaM
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ basI bhavettanmArgaya tace dAsyAmIti / ato'haM tvAMpraSTumihAgato'smi, tataH ki mArgaNIyamiti vicArya satvara bahi yasmillabdhe yAva- / vISamaI sukhI syAm / iti zrutvA manasi cintayati samutpaabuddhizAlinI sA pravardhamAnaH puruSastrayANAmupaghAtakaH / pUrvopArjitamitrANAM, dArANAmatha vezmanAM // 1 // yadyasau cakravartina ekadaiva pracuraM dhana prAmAdikaM rAjyaM vA lapsate, tadA'sau phanamadAdanyA kAcana | 2 rUpalAvaNyavatI yuvatIM pariNIya mAM hAsyati / tato'I duHkhamAginI bhaviSyAmItyAdi vicArya, tyai bhaNito dvijaH / he nAtha ! mama rAjya na rocate, yatastasmina bahuzo vipada bhApatanti / dhanAdimArgaNe divAnizaM caurAdicintA bhaviSyati / mama tu tadeva rocate yena nirvighnatayA'dhvayoH putrapautrAyanekAlaparyantaM sukha syAt / etAdhyahimasti, yavaM prasA cakravartinaM yAciSyase vadAkarNyatAm-he nAtha ! tvaM yAhi cakravartinamevaM vada, he cakravarvin ! tara rAjye ! sarve lokAH pratidinamanukrameNa yathAruci bhojanaM saUddInAradakSiNApradAnapurassaraM me davA''dezAidatu, etAvataiva me santuSTirasti / ito'nyatkimapi | sukhadaM na peyi / tadA cakravartinoktam-he prANa 1 mayi prasanne'bhISTaM dadamAne rAjyAdikaM tyaktvA tucchamidahi yAcase ? / rAjyaM te ditsAmi, takimiti na gRhAsi / dvijo vakti-he pRthvInAtha ! rAjyampracurandhanAdika vA yadi me dAsyasi, tadA / me duHkhAnpanekAni tathA brAmaNyakarmAvarodhazca sammaviSyati, asa idaM matyArthivameva dehi / cakriNA vicAritamjo jattiassa asthassa, bhAyaNaM tassa tattiraM zora / buDhe vi doNamehe, na iMgare pANiyaM gai // 2 // tatastena prAdattacakravartinA tasmai prAmaNAya "asmadrAjye sarve lokA asmai bAmaNAya pratidinamevadiSyAnusAreNa
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ mojamaga dInAra rAzimA manaH prayacchantu " iti rAjamudrAdinAdi pramANapatra dattam / vatpramANapatra lAtdA 4 // sa brAmaNaH svsbhaa''gtH| tataHprabhRti sa pratyahaM tathaiva bhuJjAna ekaikadInAradakSiNAagRhe / ityarvatastasya vijapa pakra vartigRhe punabhoktuM samayo yathA nAdhyAsIt / yatastasya cakravartino dvinavatisahasrottaralakSapatnInAmAvAsAdayastAvantaH pRthak pRthagevA''san / punastasya mahAnagarANAM dvisaptatisahasrANyAsan / ekaikasmin sahasrANi lakSANi ca gRhANyAsan / evaM grAma-karvaTamaNDapadroNAdayastasyA''san, eteSAM madhye tasmai cakravatigRhe punarmojanA'vasaro yathA durlabho dRzyate, tathaivA'mISAM prANinAM mahatA yatnena sukRtazatayogenaikadA lavamidaM mAnuSajanma pramAdAdivazAda gataM sat punalampaM kadA'pi na bhavitumarhati / ataH pramAdAdika vihAya sarvairapyetadatidurlabha labdhaM manuSyatra dharmArAdhanena sAphalyamavazyameva neyamiti / 2-atha manuSyasvadaulabhye pAzakasya-11 dRSTAnta:___ tathAhi-asmibheva bharatakSetra golakadeze caNakAkhyapure caNakAbhidhaH kazcideko brAhmaNo nivasati sma / tasya caNezvarI nAmnI bhAryA''sIt / tI dampatI jainadharmAnurAgiNAvabhUtAm / caNezvaryAH kukSau sadantaH putra udapadyata / jAtaM tathAbhUtamAlokyA niSTazajhyA sA zizordantamatroTayat / ekadA tadgAhe kazcana sAdhurAyayau / sA te sAdhuM nijasadantaputrajanmaphalamapRcchat / tanizamya || sAdhunA tatphalamityAkhyAtam-asau jAtako rAjyaM bhozyati / tacchravA'tihRSTA mAtA pRcchati he mune ! mayA'niSTazayArapa garbhAnugo dantastroTitaH / tato muniravAdIda-he. subhage ! dantavarSaNAdasau svayaM rAjyabhoktA na syAta, kintvanyajana rAjyAsane saMsthApya rAjyabhogI bhaviSyati / tatphalADakarNanena to nitarAM jahapatuH / tatastAmyAM tasya zizocANakyevi nAma
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ valI 2 calAve / atha sa zizuH krameNa sakalyAkhakalAvijJAnanipuNo'bhUta | mahAjainadharmAnurAgI yAtaH / sato'sau surUphlAvaNyAdiguNaviziSTayA kanyayA saha pitamyA pariNApitaH / gaurAva cAgAvara mArza vikAsa vivAhotsave samAhUtA yayau / tatrA'nyApyasyA bhaginI samAgatA''sIt / tasyAzca dhanAdisamRddhatyA mAtApitrAdikaH so'pi parivAro bahAdaraM dadau / cANakyapanI tAdRzI anAtI zrImatI nA''sIdato'syA: satkRtistathA nAkAri pitraadibhiH| atha vivAhotsavAnantaraM sA nijAlayamAgatya prasaGga zApitrAdivihitApamAnaM bhartAramAkhyat / tadAkarNya kiJcidvidUnamanAcANakyazcittayati___ghanyate yadaSamyo'pi, badapUjyo'pi pUjyate / gamyate yadagamyo'pi, sa prabhAvo dhanasya tu // 1 // yasyAsti vittaM sa naraH kulImaH, sa paNDitaH sa zrutavAn guNajJaH / sa eva vA saca daryAmIpaH, sarva guNAH kAJcanamAzrayanti // 2 // tataH pracuralakSmIsamarjanAya videzayAtrAmakarot / sa mArga prajabheva pratijJAptavAn / yadi pracuradhanapradAnena nijapreyasIbhanaH santuSTi na kuryA tarhi mama jIvitamapi mudhaiva / atrAntare kacid bAmaNo mArge militaH / samevamapRcchadaso bho brAmaNa ! kutaH samAgato'si ? tenoktam / pATaliputre nagare nandamAmA rAjA prativarSa me dakSiNAM dadate | sAM lAtuM satrAI gatavAn / parantu sa idAnImantaHpurAn mahinAyAti / ataH parAvartamAno nijagRhaM bajAmi / sanmukhAdityAkarNya pANakyaH pATaliputrapuramAgataH / tato rAjasadasi samAgatya zUnyaM mRpAsanamAlokya tadupari samupAvizat / tanopaviSTaM tamAlokya kayAcidrAjadAsyA bhaNitaH he dina ! rAjasiMhAsanaM tyaktvA'nyasminAso samupavizeti kavite tetroktam / he dAsi ! ammadAsamaM darzaya / dAsyA pArthasyamekamArUnaM darzitam / BES
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadupari sa kamaNDaluM sthApitavAm / punastathA tRtIyamAnaM darzitaM tatrA'pi tena pavitrI sthApitA, tatastayA caturthamAsanaM darzitaM tatra daMDasvena sthApitaH / itthaM tayA yadyadAsanaM darzitaM tadakhilamAyatIkRtavAna / ityAlocya saJjAtaroSayA dAsyA balAdutthApya niSkAzitaH sa bahiH / sAdiyA kozena bhRtyaizca mibaramUla, putraizca mitraizca vivRddhazAstram | utpATaya nandaM parivartayAmi mahAvumaM vAyurivogravegaH / / // he dAsi ! mAM tadaiva jJAsyasi / yadA se nandarAjasyedaM rAjyaM grahISyAmIti / dAsyoktam- gaccha 2 satvaramito'yasara / svAzo raGkaH pratyahamatra dvitrirAyAtyeva / atha cANakyo'pi dAsyA tiraskRtaH sAdhubhASitaM rAjyamantrI bhaviSyatyasAviti smRtvA kasyacidrAjya kArilakSaNAGkitasya puMsaH zodhanAyA'gre cacAla / nandanRpAzritamayUrapAlasya rAjJo nagare sabhAgatya tApasavevaM vidhAya bhikSituM labhaH / itazva mayUrapAlarAkSyAH pUrNacandra pipAsAlakSaNo dohadaH samudapadyata, parantu tasya pUrtiH kenA'pi kathamapi nAkAri / ataH sA taddaH khenAnvahaM kuzatArA jAtA / tAM tathAvasthAmAlokya rAjA'pRcchat / adhi priye 1 taba kiM bhavati / yeneDa kA tava vapuSi dRzyate / tataH sA nijadohadaM vA magavat / kacitaca he svAmin / yathepa dohado me pUrNo na bhaviSyati, tarhi mariSyAmi / atra sandeha mA kArSIH / iti tvA rAmro manasi mahavI cintotpannA tatrAvasare tApasI cANakyo bhikSArtha rAjadvArabhAgasya vasthau / vIkSya rAjA se prAgamat / tenA'pi pRSTha he rAjana! tatha kezI cintA jAtA, yena cicchAyavadanaH pratibhAsi 1 / kyA rAjA tatkAraNaM rAmA doha
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ damAkhyAta / tacchrutvA tApasenoktam - rAjan ! yadyasau na pUrveta tarhi jIvadvayasya hAnirbhavitA / rAjA vakti ta spAdeva, parantu yathA hoihasya pUrNatAM vibhya ra bhavAdRgupAyaH ko'pyasti cedrad / tadAkarya tApaso bakti -mo rAjan ! upAyo vartate, paraM tathA karaNe me ki dAspati ? rAjA bhUte / heM tApasa ! yacvaM prArthayiSyasi taddAsyAmi / punastApasenoktam he rAjana ! enaM garbhasthaM bAlakaM yadi me dadyAstarhi taM dohadaM pUrayitvA jIvadvayaM rakSAmi / rAjA'pyetadaGgIkRtavAn / etaca satratya - kiyatpradhAnajanasamakSe tApaso rAjhA svIkAritavAn tataH sakAzAtpramANapatramapi lekhayitvA svayaM gRhItavAn / athaiva tApaso rAiyA dohadapUraNAya vRNmayamekaM na nirmApitavAn tadupari candrAMzupAti gutaM chidraM vidhAya gRhAntarmadhyabhAge ca rAjatasthAlakaM kSIrabhRtaM fatara | paurNamAsyA rAtrI poDaza kalApUrNacandramasaH prativimbo yadA kRtacchidradvArA tatra sthAlake papAta / tadA tatra suptAM rAjJImutthApya rAjA jagAda / he priye ! tatra bhAgyayogAt pUrNacaMdra ihAgato'sti tamadhunA yatheSTaM piba / rAzyapi dohadAnusAreNa tathA sthitaM sudhAMzuM bIkSya pAtu lagnA sA ca yathA yathA kSIrampapoM, tathA tathA gRhopari kRtavivaramAvRNot / tataH sthAlasthe kSIre niHut fearer pidhAnena prativimbitandro'pyadRzyo jAtaH / niHzaGkaM mayA candraH pIta iti sA rAzI pramuditA'bhUt / ityaM buddhicAturyeNa mayUrapAlarAjapatmyA IdRzo dohadasvenA'pUri / tato dazame mAse zubhamuhUrte'nekoca zubhagrahe rAjyayogalagne sA putramoSTa / tasmiJjA rAjJA mahAmahaye / tato dvAdaze'hani pitA tasya dohadAnusAreNa candragupta iti nAma dhRtavAn / itazca cANakyastApasaveSI nAnAdeza paryaTana svarNAdisiddhikarIM vidyAmadhigatavAn / athA'nyadA tasmin mayUrapAlarAjanagare punarAgatavAn saH / tatra cADanekAn, bAlakAnekIkRtya bAlakrIDAM kurvana svayaM rAjA bhUtvA kaJcana pradhAnaM kRtvA kasmaicid grAmaM -----
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ dadate, kasmaicana nagaraM dadAti / kayozcidvAdipravAdinoyayaM karoti / kazcana koSThapAlapade niyukte / itthaM ramamANaJcandragutaM vIkSya camatkRtazcANakyatApasaH kaJcidapRcchat / bho ! ayaM kasya putro'sti / eSaH zizustasya tApasasyAsti, yena rAjyAzcandrapAnadohadaH I pUra | to harSa svimare tatrAgacchad govRndamAlokya cANakyacandraguptamagadat / mahArAja ! svamadhunA'nekebhyo grAmanagarAdidattavAnasi / aimapi tava zubhecchurbrAhmaNo'smi, mAmapi kimapi dehi / tacchrutvA tasmai candraguptastadovRndaM dadau / jagAda ca vIrabhogyA vasundhareti / tatastaM so'vaka he vIrazizo ! tvamehi mayA saha te rAjyaM dadAmi / ityuktvA taM sArtha nItvA sa tato'gre cacAla / atha sa cANakyacandraguptaM bAlarAjaM vidhAya svargasiddhapArjitadhanena sainyAni ca kRtvA tasmin pATaliputre pure nandarAjena sada yamupAgataH / so'pi sasainyastadabhimukhamAvayoM / jAte ca mitho yuddhe nandarAjastatsainyaM lIlayA kSaNenaiva jigAya / tato naSTe sainyai candraguptabAlakena saha so'pi parAjitaH kathamapi kAndizIkamanAH palAyitaH / kiyaddara pRSTAnugAddhananAya nandarAjato mArge kutrA'pi guptasthale candragurta saMsthApya strayaM tApasavevaM vidhAya cANakyo jIvitaM rakSitavAn / punastadveSeNa tatra namare bhikSAmiSeNa maghi parAjite nagare ke kivadantIti jJAtumicchuH samAgatya paryaTituM lamaH / athaivaM kurvanekasyA vRddhAyA gRhAye tasthau / tatrAvasare tadgRhe dvitrAH zizavaH khAditumupaviSTAH / sA ca vRddhA tebhyastatkAlakRtamatyuSNaM bhojanaM dacatratI / te ca tanmadhye grahItuM kandastadA santaptakarAste bhRzacakranduH / tatrA'vasare tAnUce sA / re zizavaH / yUyamapi cANakyavanmUrkhA eva mAgha / tadAkarNya sa tAmapRcchat he mAtaH ! cANakyaH kimakarot / yena taM mUrkha maNasi / sA kathayati hai vApasa ! sa purAnAgato rAjasiMhAsana
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ XACHECAMERAMA mAtrAmat dAsthA vivo masitaSa / pumarAgato rAkSA ddhayamAmaH parAjito bhUtvA phlApanamakarot / itvavimRzyakArityAsma mUkhoM jAtaH / ete'pi vizavasvapApahaH / baghete AntataH zItaM zItaM samAdAya mujIrana tarhi karA naiva dayA bhaveyuH / tavANakyo'pi tadAtyAsAbuddhaH parvatanAmAnaM rAjAnaM sasainyaM sArthIkRtya candraguptena saha pracurasainyasamanvitaH prAntiyAmAnakAzitvA svAyattIkRtavAn / pazcAspATaliputre samAgasya nandarAjena sahAyudhyata / tumulaM raNaM kRtvA tamparAjitamakarot / pazcAddarayA nandajIpantameva rAjyAbhiSkAzya candraguptaparvatarAjAbhyAM saha cANakyo nagarampAvizat / tatrA'ksare nirmacchato nandasya rathe tatputrImatirUpavartI taruNImAlokya sa candraguptaH smarAturo nitarAM mumoha / tataH sA'pi kanyA tadrathAdavatIrya candraguptarathe samAgatA'bhUt / tato paddhatA mahena purai palizya satyanihAsanArUtanduguptaH sukhena rAjyamakarot / tato'ntaHpure kAcana SikanyAsIta tAza parvatarAjaH pariNItavAn / tasyAH karasparzamAtreNa parvatasya sarvAGga viSa vyAptam / tataH sa vyAkulo jAtaH / niyamANaM tamAlokya cANakyazcandragupto'kdat / he pitaH ! mitraM mriyeta cikitsAM kuru| tenoktam vatsa! maunamAzraya, asya cikitsA nA'sti / yata: tulyArtha tulyasAmarthya, marmajJaM vyavasAyinam / ardharAjyaharaM mitraM, yo na hanyAtsa hanyate // 1 // tataH parvate mRte sati niSkaNTakaM rAjyaM tasya jAtam / tato'nyadA dhImAna sa cANakyo devatAmArAdhya sthAnukUlapAtukAna pAzakAnagrahIta | sata: paurAna dhanavato janAn sabhAyAmAhUya ratnabhRtaM sthAlaM paNIkRtya sa gaditavAn mo mo lokAH ! bhUNusa / asyAM dhUtakrIDAyo yo jeSyati sa idaM raslabhRtaM sthAlaM grahISyati parAjittastu ekaM ratnaM dAsyati, iti tabhigadiumAkarNya dRSTvA bhanAlyA tanipuNA lokAsvena saha peSituM lgnaaH| so'pi ratnamRtasthAle lokasamakSa madhye nidhAya taiH sahAJcIvyat /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'devAsugered zazakAH sadaiva svAnukUlA eSa patituM lagnAH / itthaM krIDatA tena cANakyena kimabhireva dinaiH sarvaSAM gRhasthAni rasmAni jagrAha / ko'pi tasmindevane taJjetuM na zazAka / sarve'pi hAritaratnAH zocituM lagnAH / he bhavyAH 1 pazyata yathA gatAni tAni ratnAni teSAM pumaradhigatAni na bhavitumarhanti / kadAcise hAritA janA devasAhAyyatayA saJjitvA gatAni nijaratnAni tacchakAzAtpunarlaptyante / parantvetanmanuSyatvaM mahatA kaSTenA'dhigataM yathAsyati varhi tatpunarnaiva miliSyati / ato yavita vai| 3- manuSyasvadaulabhye dhAnyasya 12 - dRSTAntamAha tathA hi-yathA kacidrAjA maratakSetrIyacaturviMzajAtIyAni dhAnyAni parasparamizritAni kRtvA tatasteSAmekarAzi vihitavAn / tatastena rAjJA kAcidativRddhA kampitAkhilagAtrA gatazaktikA dRSTihInA ekapadamapi gantumazaktA sadaiva lAlAyitavaktrA jarjarIzrI maNitA bho ! etasmAdrAzeH sarvajAtIyadhAnyAni pRthaka 2 kuru / evaM proktA sA'tivRddhA strI tathAkartuM naiva zaknoti / tathA ye pramAdavazAddharmavimukhA manuSyatvametad gamayanti teSAM punaretatprAptirasi duSkareti zAstrA sarvaireva dharma ArAdhanIyaH / 4- atha manuSyatvadaurlabhye bhUtasya 13-dRSTAntaM darzayati tathAhi - jitazatro rAjJo bahavaH putrA Asan / de sarve sukhamanubhavantaH piturAdezakAriNo babhruvuH / tasya rAjasamA sadanamatiramaNIyaM mahacaramAsIt / tatra stambhAnAmaSTottarazataM nAnAcinaicitritamAsIt / pratistambhe cASTottarazatasaMkhyAvanto haMsA parAjanta / abaikadA rAho jyAyAn putro dadhyau yathA mamA'pi vArdhakyamAgatam / atizuddho'pyasau me pitAdyApi jIvati, rAjyaM
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ munakti / jIvatyasmiahaM rAjyasukhamanubhavituM nAmiIti kenA'pi vyAjenainamamArayiSyaM tAI rAjyamakariSyamiti sthirIkRtya sa pitaraM ghAtayitumprayatamAno'bhUt / etatsvarUpakathamapi jJAlA rAmAnaM santrI vimAna ! sapathA he jan ! ataH kamapyupArya churu, yena rAjakumArasya tabApi ca jIvitaM tiSThat / tato rAjJA sadasi tamAya sa kathitaH / he putra ! ahaM paddho jAto'smi / yathAvadrAjyakAryamapi kartuM na zaknomi / ataH paraM tathAkartumicchA'pi mama nAsti / atastvAmidAnImeva raajye'bhissektumicchaami| paramasmaskule sanAtanI kilaSA paddhatirvartate tAM zRNu / etadrAjabhavanezTottarazatastambheSvekakasmin stambhe ye'STottarazataIsA vidyante tAnakaikazo'TottarazatavAraM dyUtakrIDayA yo jayati, sa rAjyasiMhAsanamArohati / no cettasya vinAni jAyante / uktasaMkhyAyA apUtoM madhye pAzakAnAM viparItapAta tu pUrvajitAnyakhilAnyapi yAsyanti / uktA tAvatI saMkhyA punarAditaH pUraNIyA bhaviSyati, itvametatkRtyaM satvaraM vidhAya rAjyamidaM gRhANa / paramevaM kRtvA rAjyaprAptiratiduSkarA vartate / kadAcitko'pi devasAhAyyayogena tAMstAvadvAra vijitya rAjyamApnuyAdapi dharmeSvanupArjiteSu yo hi mahatA yatnena prAptamidaM manuSyatvaM gamayati tasya janma zatairapi koTiyatnairapi punarlabdhuM sammaiva bhavatIti matvA bhavyajIvadharmApArjanamavazyameva kasevyam / pramAdo hi tatra manAgapi na vidhAjacyaH / 5-atha manuSyasvadaulabhye ratnasya 14-dRSTAntamAhayathA-tatra basantapuranagare dhanADhyo dhanAbhidho vyavahArI nivasati sma / tasya paJca putrA Asan / ratnaparIkSaNazAstre ca tasya / ghanazreSTino mahAna parizrama AsIt / atastatparIkSAkaraNe'sAvadvitIyo'bhUt / dhanA''dhikyAdasau mahAhANi ratnAnyanekAni krIvA gRhe rakSitavAn / ata enaM sarve lokA ratnasAra iti kathayanti sma / yAni yAni divyAni ratnAni yasya kasyacitpAH so'pazya
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAni sarrANyakINAt tadarthamasyopari strIputrA bhRzaM kupyanti sma / tathApi suratnakrayaNAtsa naiva virarAma / tAni ratnAni loha mayyAM peTikAyAM nikSipya sA'pi peTikA kozAlaye surakSivAkAri / tatraiva sa sadA suSvApa | kasyApi tasya vizvAso R nA''sIt / tatrAlaye putrAdInAmapi gamanA''gamane na bhavataH / kadApi tadAlayaM sa nA'muJcat / athaikadAtyAvazyakakAryatra| zAdanyatra gatavantaM taM jJAtvA tatputrAstAni sarvANi suratnAni vicikriyuH / tAni lAtvA te'pi vaidezikA nAnAdizAsu gata vantaH / gRhAgataH sa tatrAlaye kapATodghATanamAlokya khidyan bhAryAmapRcchat / bho bhAyeM ! ratnAni kathaM na dRzyante / tayoktam* putrastAni vaidezikAnA haste vikrItAni / tadAkaye sa bhRzaM pazcAttApamakarot vena kiM syAt / nAnAdikSu gatAni tAni ratnA nyastha punaradhigatANi duSkarANi santi / kadAciMdaivayogena devasAhAyyAdinA tAni ratnAnyapi tena punaradhigantuM zakyante, paraM // hai| dharma vinA yasyA'tidurlabdhamidaM manuSyatvaM gacchati tena pazcAttApaM zatazaH kurvatA yatamAnenA'pi tatpunarlandhu naitra zakyate / ato gharme samudyatitavyaM bhavyaiH sadaiva / 6-atha manuSyatvadaulabhye svamasya 15-dRSTAnto darzyatetayAhi-pATalipurAtkalAkuzalo mUladevo rAjaputro dhUtavyasanAspitrA parAbhUto nirgato guTikAkatavAmanarUpo'syAmavantipuryoM nivasati sma / sa ca dvisaptatikalAvijJAnavAnasti | tathA sakalajanacittAhalAdanakaro'sti / tatraiva nagare devadasA'bhidhAnA gaNikA rUpalAvaNyatAruNyA''diguNayogAdadvitIyA vartate / tasyAM sa kumAro rAgIbhUya divA'nizaM tadantika eva tiSThati / kSaNamapi sudhArasabhRskRmpikA svAdiSTAmitra tAM kuzIlAmapi na jahAti / yataH
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ SABS yA citravikoTinivRSTA mayamAMsaniratAtinikRSTA / komalA vacasi cetasi duSTA, tAM bhajanti gaNikAM na viziSTAH // 1 // ayaikadA tasyA gRhe kacidacalA'bhidho vyavahArI samasya kumAra sAjhInamapazyata / tatrA'vasare dvayorapi vyavahArikumArayormitho vAdaprativAdo jajJe tadanu sa mUladevo cUtavyasanIvabhUva / sena sanmAvAkayA sa niSkAzitaH / tato bhikSuveSaM vidhAya sa dezAntaramacalat / grAmAnugAmaM paryaTana sa dinazrayAnantaraM kasyacicaTAkopakaNThamekaM saMnyAsino mamapazyata / tatraiva gatvA rAtrau ziSye / tatrA'rthanidritaH sa rAtrizeSe SoDazakalApUrNa candrapItavAn pazcAjAgRtaH sa tAdRzasvapnena manasA jaharSa / tatraiva tatpArthe suptaH kazcana sanmaThapatiziSyo'pi tadA tAzameva svapnamapazyat / prabhAte ca ziSyastatsvamaphalaM gurumapRcchat / guruNoktam - IdRzasvanadarzanAdadya te godhUmasthUlaroTikA ghRtAktA saguDA miliSyati / tadAkarNya mUladevo dadhyau, mama tu viziSTameva tatphalaM kimapi bhaviSyati / tata utthAya sa ziSyo bhikSAyai nagarAntaH prAvizat / tatra ca kasyAzcita striyA mRtavatsAyAH santatifarnd feat mantriko'vadat / he mRtavatse ! tvametadarthaM godhUmacUrNakRtAM karapaTTikA nirmAya tAtha ghRtAbhyaktAM vidhAya afari bhikSa dehi, tataste santatijIMviSyati, tadine sA mRtavatsAdopApanodanakRte tathA kRtavatI punaH kasyacidbhikSarAgamanaM pratIkSamANA''sIt / daivayogAtsa ziSyastadgRhaM gatavAnra / sadA sA tasmai tAM ghRtapUrNI godhUmasthUlakarapaTTikAM saguhAM dadau / taddine yathA kathitaM guruNA tathaiva tenApi labdhamato hRSTo gurormAhAtmyaM loke jalpana gurvAntikamAgAt / itaca so'pi mUladevasvammaTAbhirgatya kasyacana mAlAkArasya vATikAmAgatya taJca prasAdya satprada saphalapuSpAdikamAdAya naimittikAlayamAsAdya
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ tetha phalapuSpAdibhistamabhyarcya nijasvapnaphalamaprAcIt / naimitiko vakti, he bhAgyazAlin ! athavanAdivasAtsaptamena rA rAjyaM miliSyati, tatrAzayaM viddhi / etatsvamasyaitadeva phalaM bhAvIti tathyaM vacmi | tadAkarNya sa aharSa / tato dinanavAdaspa tasya bubhukSA jAtA / tena sa grAmamadhye bhikSArthaM praviSTaH / kena cicchraddhAvatA tasmai yogyampracurambhojyaM dazam / tadAdAya sTAkopari snAnAdikaM vidhAya yAtrottamaicchat tAvattatra tadbhAgyayogAnmAsakSapaNaH kazcinmuniH pAraNAyai samAyAtaH / tato mahata] harSeNa sa tasmai tatprAkaM bhojyaM dadau / gave va tasmin svaM satpAtradAnena dhanyamamanyata / pazcAtsvayamapi tadaka | satrAvasare vanavekyA pratyakSIbhUya tamavocata / he bhavya ! tvayA'ya sAdhaye dAnaM dattam, anumoditazca atastuSTA'haM te varaM dAtumihAgatA'smi / ata Ipsitamapi yAcasva / yate dadAmi tenoktam he devate ! yadi tuSTA kimapi me dAtumIhase tarhi rAjyAdikaM dehi / tadevaMdhanANaM khu narANaM, kummAsA huMti sAhupAraNae / gaNiaM ca devadasaM rajjaM ca sahassaM ca ityINaM // 1 // tayoktam- he bhadra ! mayA tase dakSam / ityuktvA sA'dRSTA'bhUta / - isa saptame divase saMjAte tatratyarAjJo'putrasya maraNaM pradhAnairvihitAni pazcadivyAni gaja-turama-chatracAmara-kalalakSaNAni saJjAtagItanRtyAdi mahotsavapuraHsarANi sakalaM puraM AntyA yatra mUladevaH supta AsIcatrAgasya gajarAjastatkaNThe mAlAM svAt / azvena dveSitam, chatraM tadupari dhAritam, pAmaro vIjitaH, kalazastamabhiSitavAn / tataH sarve lokA navapada kurvanyastaM gajArUDhaM kasvA rAjamandiramAnIya rAjyasiMhAsane sthApayAmAsuH / hare mUladevo rAjA saM ziSyamAkArya papraccha / kiM bhoH ! samedha svapnaM dRSTvA bhavA rAjyaM labdham / tvayA punaH kathaM roTikA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ - valI 6 // I mAtraprAptam 1 | ziSyeNoktam - rAjan ! svamaikye phalabhedaH kathamabhUdrAvayorityahaM no yeSi / sa vakti sAdho ! svamaikye satyapi gurubhedAtphalabhinnatA'bhUt / yato hi loko gurvanusAri jJAnamadhigacchati, phalazca bhacyanusAri labhate / iti mUladevarAjJo vAkyamAkarNya tatsvapnaM punarlabdhukAmena sa saMnyAsi ziSyo'nekavAraM tatraiva suSvApa / punaryadi me tAdRzaH svapno bhaviSyati tadA tatphalaM tameva nimitta pRSTvAhamapi rAjyaM lapsya iti dhiyA, parantu tatsvamastasya bahudhA yatamAnasyA'pi punarnaivA'bhUt / sarvathA duSprApo'pi tAdRzaH svapno devatAdyanukampanabazAloke prAptuM zakyate kintu yadidaM mAtA guNAvataMtrA mudhA gacchati tatpunaH sahasrazo yatne kRte'pi punarlabdhaM na bhavitumaItIti vicintya bhavyaijanameM prasAdaM vihAya sadaiva yatitavyamiti / 7- manuSyatvadaurlabhye cakrasya 16 dRSTAntaM darzayati I tathAhi indrapure nagare indradattAbhidhAno rAjA vartate tasya dvAtriMzatiputrA vazaMvadA guNavinayAdivantaH santi / athaikadA bahirgacchan rAjA pradhAnaputramatirUpavartI taruNImAlokya tasyAmAsakto'bhavat / pazcAnnijamantriNamA kArya tatputrI zramAce / tato mantrI rAtre putrImadAt / rAjA ca tAmpariNIya durdaivayogAttatkAlameva tAmatyajat / tena sA daivaM nindantI svazIlaM rakSantI free raati | punarekadA tenaiva pathA nirgacchadrAjA tAmparityaktAM RtusnAtAmaTTAlikAyAM gavAkSasabhidhAvupaviSTAM nijapatnImapazyat / tatrA'vasare rAjJA pRSTaH kazvidevamavadat / he mahArAja ! iyaM mantripuSyasti / yAM pariNIya bhavAn tatyAja / tacchrutvA sarva smRtvA tadrAtasyA antike sthitvA tAM kAmaM sukhayAmAsa / tadaiva bhAgyayogena kazcitpuSpavAJjIvastasyA garbhe'vatatAra / jAte ca prabhAve rAjA tAmApRcchya nijAlayamAgAt / sA'pi sarva naizikaM nRpAgamanAdivRttaM mAtaramavadat / tanmAtA ca tatsvarUpaM
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ mantriNamavocata / sadAkarNya hRSTaH sa mAsatithivArAdikaM sarva likhitkA tatpatra surakSitavAn | atha dazame mAse sA zume lagne gurvAdigrahagaNe tujhtAGgate putrampAsoSTa / tasya nAma surendradatta iti pprthe| sa zizuzcandrAMzuriva samedhAzcakre / yadA so'STavarSIyAjAtastadA kalAcAryAntike paThituM lagnaH / asau ca guroH pAca~ vinayena taduktaM sarvamapi papATha / tasyaiva kalAcAryasya nikaTe sadanye'pi dvAviMzatirAjaputrA rAjJA preSitA Agacchanti, paraM te samuddhatA mandadhiyo nirmIkA: kimapi na paTuH / yadA kalAcAryastAna nirmasati zikSate kimapi vA tadA te'pi taM rAjaputrasvAkSetrakoNaM darzayanti / guruzikSA kA api na manyante / sadevAvinayenaiva vartante / tadA gururapi tAnavogyAna malA teSu mandAdaro babhava / surendradattastu ghuddhitaiSNyAd bhavitavyayogAca sampUrNakalAsu sakalAsu vidyAsu cA'dvitIyo vicakSaNo jAtaH / rAdhAveghanakalAyAntu sa mahAnipuNaH kRtastena guruNA / tataH pradhAnastasmai kalAcAryAya satkArasammAnAdarapUrvakaM pracuradhanAdikaM dadau / ____ itazca mathurAnagaryo jitazatro rAjazcatuSpaSTikalApravINA martRsenA kvacinnivRttItyaparAbhidhAnA kanyA vartate / tAzcaikadA mAvA SoDazazRgArasajivAM vidhAya kauzeyAtisUkSmazATikAM paridhApya sadasi pituH pArzvamapreSIt / tAmAgatAM varayogyAM putrI jJAtvA rAjA tAmapRcchat / he ktse ! tvaM madicchayA svecchayA vA variSyasIti bahi / / iti rAjJaH praznamAkarNya jagAda-he sAta !yo rAdhASedha sAdhayiSyati tameva variSyAmi / iti putrIvAkyaM nizampa rAjA pradhAnAdiparivAraiH saha tAmAtmaputrIM zubhadivase tadarthamindrapuranagare preSayAmAsa / tAmAgatAmAkaryendradatto rAjA tasyai nivAsAya saptabhUmika ramaNIyaM bhavanaM dattavAn / anyadapi yathocita svAgataM vyadhAt / atha rAjakumAryA sahALAvena mantriNA vatratyarAjAnaM pratyuktam / he rAjan ! bahavaH zubhAH kumArA guNavantaH
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ shruuynte| ataH kanyaiSA svayam masarAtA pressitaa|| syAdayaH paNo vidyaye / yathA yo hi rAdhAvedhakariSyati, rAmahaM variSyAmIti / ataH satvarametatsampAdya nijaputreNA'syAH pANipIDanaM kAraya / tata indradaco rAjA nijapure sarvatra tanmotsavaM vyadhatta | atyutamaM svayamvara maNDapaM nAnA citrAcalatkRtaM racayAmAsa / madhye ca saghAvedhAya mahAnekaH stambhaH sthApitaH / tasya mUrdhni catvAri cakrANi sabalAni tAvanti caiSa tAnyavalAni sthApitAni / tezaM madhyagA rAdhA nAmnI pusalikA katA / tasyA areas kAmakarot / stambhopari vAnyaSTacakrANi tathA'tiSThipat / yathA teSAM madhyago bhUtvaiva bANo rAdhAcakraM vidhyet / agha tadabhimukhaM santaptabhRtaM lokaTAhamamuJcat / itaca divyAmbarA mahAratnAbharaNA lavakRtA sA rAjakumArI: paJcavarNasurabhikusuma. mAlAM nijapANipallave dadhAnA vayasyAbhiH saha tatra svayamvaramaNDape samAgatya tasthauM / sarve ca rAjaputrAH paurajanaiH saha dhRtojjvalavasanA''bharaNAstatrAgatAH svastrayogyamAsanamalacakruH / indradattarAjA'pi pradhAnAdinijamaNDalyA saha tatrAjagAma / tata ekaikazaH kumArA dhanurbANadharA rAdhAcakraM beDhuM lagA, parantu kiyantaste cakradvayaM vivyadhuH, kiMvanta ekameva anye cakratrayam, efeat her cakrANi, kavana SaTcakrANi ca vivyAdha / itthaM teSAmeko'pi kumAra ekadevaikenaiva bANena tacakrASTakamAvidhya madhyasthAM rAjAMnuM yadA na zazAka / sarve ca kRtaprayatnAste dvAviMzatirAjaputrA vicchAyavadanA - hatAzA bhabhUvan / tadA rAjJo mahatI cintA jAtA / yathA bhaho / mamaiteSAM putrANAM zauryAdiguNagaNamAkarNya svayamvareyaM rAjakumArI mama sabhAmAgatA'sti / tasyAca payAH kenApi maraNApUri seyabhito madiH parAvati, tarhi jagati samAjyakIrtirmasI bhaviSyati / ityaM zocantaMbicchAyavadanaM rAjAnaM mantrI bagAda / he prabho!. mA zocIH punastatraikaH suputro vartaye + so'vazyametatsAdhayiSyati / rAmroktam 1
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko'sti / tatrA'yasare pradhAnena tatpatrampradarzitadhitazca pUrvajAtaM vivAhAditatputrajanmaparyantamakhila vRttam / panadarzanena | tatsarva manasi smRtvA senoktama-samAnapatuH samatra / tadA nRpAdezena * satrAgataH surendradatto yadhAvidhiH mitarampraNamya tatsAyane | prArtata / kalAkuzalaH sa tadAnIM dhanupi bANaM saMyojyorikataistastailabhRtakalAhamadhye vIkSamANo bhrAmyacakrapratibimbamabhilakSya / / tadaivaikenaiva bANena sarvANi cakrANi vidhyana rAdhAcakrasya bAgAmi vivyAdha / tadA sarye lokA mudamAvahantastaM tuSTuyuH / mA ca rAjaputrI tasyA'dhikaNThaM varamAlA nyaghatta / sarve lokA mudA tadA jayajayArA vitenuH / tataH pANigrahaNe kRte tayA saha bhoga mukhAnaH surendradattaH pitRdattaM rAjyamApa / te ca dvAviMzatirAjakumArAH zaizave vinyAdiguNavihInA vidyAM na peTuH kalAzca na / hai, zizikSire'to rAjyamalabhamAnAH pazcAttApameva cakruH / kadAcittAdRzairapi tairdevalena tadapi sAdhyeta, parantu yaH pramAdAdivazago %aa mRtvAtidurApamidaM mAnuSyaGgamayati tasya punastallAbho durlabha eveti jJAtvA sarvairapi jJAna labdhvA dharme prayatitavyamiti / 8-atha manuSyatvadaurlabhye kamasya 17-dRSTAntaM darzayatitathAhi-kasmiMzcivakSayojanapramANe ide mahAnekaH kUrma AsIt / sa caikadA devayogAtsamIraNena jambAlajAlA'varodhe dUrIkRte'dRSTapUrvaJcandramaNDalamAlokya. kutUhalAkAntamAnako nijaparivArAn, taddarzanAya samAhAtumantrAgacchat / kiyatsamayAnantaraM GHsahAgataHsa kUrmastatra punambAlajAlAvaruddha sati bahudhA yasamAno'pi savASpazyat / tathaiva dharmaH binA manudhyatvamidaM ysy| sAti tasya punastadadhigataM naiva bhvtiH| ata etatsarvedhamopAjenene sArthakya neyam / . 9-atha. mAnurUpadolabhye bugsmH||18-dRssttaantmaah
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ lI tathAhi - tasmistiryagloke labaNAdaya uttarottaradviguNitA asaMkhyAtA dvIpasamudrAH santi / teSvantimaH svayambhUramaNArUpA'tasya tasya pUrvadviprAnte yugaM sthApayitvA tacchidre yadi kazcitsvayambhUramaNasya pazcimadigbhAgasthitaH kIlakaM kSipnuyAt / tadA tatkIlakaM yathA tatprAgdigavasthitayugacchidre praveSTuM na zaknoti tathaiva dharma vinA thAgatametanmanuSyatvaM punaH prAptuM ko'pi na zaknoti / ataH sarvairdharma ArAdhanIyaH kSaNamAtramapi tatra pramAdo naivAnetavyaH / 10 - atha - manuSyajanmadaurlabhye paramANoH 19-daSTAntamAha tathAhi-yadi kazcitparAkramI devo mahAzailastambhamaJjanavatpiSThA taccUrNaM kutracitpAtre saMmIlya punastanmeruzikharamArujha nikSipet, tadanu dazadikSu vikIrNAnAM teSAmparamANUnAM punarekatrIkaraNaM yathA na sambhavati, tathA dharma vinA vRdhA yAtametanmanuSyatvaM punaH prAptuM sarvathAsambhavIti matvA dharma ArAdhanIyaH / 3- atha sajjana viSaye- sadaya mana sadAI duHkhiyAM je sahAI, parahita mati dAI jAma vANI miThAI / guNa kari gaharAI meru jyUM dhIratAI, sujana jana sadAI teha Ananda dAI // 13 // iha khalu yeSAM manasi sadaiva duHkhinaH prANino darzanAdayotpadyate / ye ca jagajjIve bandhutAM vadanti / parahitaratacetaso vilasanti / yeSAM vacanaM miSTataraM tathyaM lokadvayapathyamasti / nivasanti ca yeSu sarve sadguNAH / etAdRzA dhIrAH sajjanAH sadaiva sakalaagatsukhayanti // 13 // I
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaha kurajana loke dUhavyA doSa deI, mana malina na thAe sajjanA teha teI / pada-janaka putrI aMjanA kaSTabhoge. kanaka jima kasoTI te tisI zIlayoge / / 14 / / punastAneva varNayati-jagati durjanairatidRSitA api bhanAgapi na khidyante / na vA tebhyaH kimapi te druhyanti / kevalaM draupa- || dIsItAJjanAdivat sarvamapi khalakRtaM kaSTa sahamAnAH satpuruvA nikaSopalaghRSTA maNaya ivAtitarAM bhAnti // 14 // atha sajanatopari draupadyAH 20-prabandhaHtathAhi-tatra hastinApure pANDo rAmro yudhiSThira-bhImArjunanakulasahadevAH paJca putrA Asan / paJcAnAmapi draupadyekA / bhAryA''sIt / teSu yudhiSThiro rAjyamAgabhUt / pANDayAna mAtA dhRtarASTra AsIt / tasya duryodhanapramukhAH zataputrA Asan / teSu duryodhano mahAkapaTakArI krUrakarmA'bhUt / amI ca kauravanAmnA pradhante / te paJca bhrAtaraH pANDavA ityucyante / athaikadA duryodhano dudhiyA saralamatikaM yudhiSThira dyUtakrIDAM kartuM vijJaptavAn / nirmalAtmA dharmo'pi tadvacaH svIcakre, tataH sabhAyAM to yudhiSThiraduryodhanau rantuM pravavRtAte / khalIyAn duryodhanaH prathamameva kapaTena svAnukUle'kSe patine sajjitvA tadIyamprAjyaM rAjyamanahISTa / rAjye hArite punardIvyatastasya sanA''bharaNAdIni paNIkRtAni kapaTalIlayA''tmAnukUlamakSAna nipAtya so'pyAhIt / itthambhavitavyayogAtpANDamUdraupadImatipreyasImapi hAritavAn / tataH pazcApi yan--stAna rAjyaM tyaktvA bane nivasitumAdiSTavAna duryodhanaH / atha ve'pi tadaiva canAya pratasthire tatrAvasare draupadyapi taiH saha pacAla / tasmin samaye duIyoMghano duHzAsanamuvAca / bho bhrAtaH / iyamapi draupadI pANDavAjitA mamaiSAbhadata enA yAntImavarodhaya / sadAdiSTaH sa vatpArthamAgatpa tAmeva
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ It 83%E divasAta mavAdIt | ayi draupadi ! tvamasmAbhirjitA'si pANDavAnugAminI kathaM bubhUSasi 1 / nivartasva asmAkampreyasInbhUya sukhaM sudava, ityudIrya kacagrAhaM to duryodhanAntikamAnItavAn / tatra sthitAM tAM duryodhana Uce / he sundari ! tatra kintiSThasi ? mama vAmAGkAdhirohiNI bhava / vAti atrA'vasare duHzAsana utthAya tasyAzvIramAcakarSa, paraM mahAsatIzIlamAhAtmyAttatkSaNaM tadaGgAni zAsanadevatA vastreNa samAvRNot / AkRSTe'pi duHzAsanena tadvakhe lokairanAvRtaM tadanaM nAloki / itthaM sahasrazo duHzAsanastadvasanamAkRSTavAn / devatA va navanavairbasanaiH samAvRNot / kimadhikaM truye, yAvanti vasanAni tenAkRSTAni tAvanti zAsanadevyA tasyai pradattAni / ityAzcaryakarI camatkRtiM pazyantaH sarve sabhyAstAM prazaMsanto rAjAnamanunIya mocayAmAsuH / tatastanmuktA samAgatya pANDavaiH saha saGgatA'bhavat / satI draupadI zIlaprabhAvAdeva pANDavAnAmatI mahatI satI loke vistRtA / aho ! svAGgAstrA'karSaNAdiduHsahamAnA sA draupadI manAgapi sajjanatAM na jahauM / manasi mAlinyamAnIya tasmai duryodhanAya no cukopa / enAM kathAmAkarNayadbhiranyairapyevameva kartavyam / punarapi sajjanatopari aJjanAyAH 21- prabandhaH iha hi bharatakSetre sAgarasamIpe dantiparvatopari mahendrA'bhidhAnanagara masti / tatra mAhendranAmA vidyAgharo rAjA'sti / tasya sundarInAmnI patnyasti / tasyAH kukSeH zataputrANAmupari putrayeAJjanAsundarI samutpede / tAmudvAyAmAlokya tatpitrAnekeSAM vidyAdhara rAjakumArANAM citrANi samAnIya tasyai darzitAni / tatra hiraNAbhavidyAdhararAjasya sumatikukSyubhUta vidyutprabhakumArastathA vaitAnyaparvatIyA''dityanagarIya vidyAdhararAjaprahlAdasya ketumatIkuvijAtaH pavanajama kumArastasyA anurUpa AsIt / etau
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vidyApantau guNavarau rUpalAvaNyadhanasampayau staH / tadA rAjA mantriNamapRcchatu-bho mannin / anamormadhye katarasmai kanyA degaa| mantrI vakti hai rAjan ! vidyutprabhastvaSTAdazavarSANi jIvito bhUtyA mokSaM yAsyati / iti naimittikoktaH zrUyate / ato dIrghAyuSe / pavanaJjayakumArAya kanyA dedhi / ityAkarNya sAJjanA cintayati / payaH svalpamapi pathyaM bhavati, takraMca pracuramapi kSIratulyaM yathA | na bhavati, sathA svalpajIvinA'pi caramazarIriNA vidyutprameNa saMyogaH zreyAnasti / paramIdarza bhAgyaM mama nAsti : yena satsamA gamo jAyeta / pavanaJjayo dIrghAyurdhatvA'pi yadi kusaGgatikArI bhavettaIi mahAduHkhinI syAmityAdi vicintayantI kiJcidvicchAyavadanA''sIt maa'nyjnaa| __itazca mAhendro rAjA pavanaJjayakumAreNa saha tasyA vinAI nizcitavAn / prasAdarAjo'pi kanyAyA rUpaguNAdikamAkarya / svaputrasya yogyAJjanAsundarIti manasyavadhAritavAn / punaH svaputrAya tAmaJjanAsundarI yayAce / tata ubhAbhyAM pradhAnAdi janampreSya dinAvadhAraNazcake / tatrA'ntare pavanaJjayaH prahasitanAmAnaM nijamitramevamAkhyat / bho mitra ! mama lagnamaJjanAsundayAM saha nirdhAri-16 savAna pitA | sA kIdRzI vartate ? tvayA sA dRSTAsti / so'vaka bho mitra ! sA svapsaraso'pyadhikA vartate rUpalAvapayAdiguNaiH / / tasyAH saundaryasampattiguNAMca kavayo'pi yathAvadvarNayituM naiva kSamante / itthaM tatprazaMsAM vayasyamukhAdAkalayya so'vAdIt / bho kyasya ! lamadivaso dUre vartate / tAradeva. tAM vIkSitumutsukaM mama mano bhRzaM vartate / kenAyupAyena,tatsAdhaya / tatastena saha pavanaJjayo / nizyasanAsundarInivAsamandirameya gavAkSajAlena kA bIkSamANo tsthnustaavlcito.|| tatrAnasare, kAcidvamantatilakA, nAmnI dAsI tAmevamuvAca / ayi svAmini ! tava pavanaJjayaH patiH spAditi dhanyAsi, punarmizrakezI sakhI jJAnAve / are.! caramazarIra
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ calI 0 // mapi vidyutprabha kumAraM bihAyA'nyaM varaM kiM varNayasi 1 / tvakkimapi na jAnAsi / nUnamanena mugdhA pratibhAsi / sa svalpAyurapi mama svAminyA yogyossti / taM muktvA'nyaM varNayantIM tvAmahaM mUkhameva beci 1 yaduktam - sudhA svalpA'pi pItA sukhakArI bhavati / hAlAhalaM tu yatheSTamapi klezapradameveti kiM na vetsi 1 yadevaM grUpe / tayorevaM vArtAmA pavanaJjayo dadhyau / nUnamiyaM vidyutprabhe raktA'sti / anyathA taM stuvatI sA nivAritA syAditi jvalatkopAnalaH sa kozAtkhaGgamAkRSya yecchati manasA vidyutprabhaM varaM tasyA anenAssinA ziranidhi / ityabhidadhadyAvattAmpratyadhAvata, tAvatA prahasitena hataM dhRtvA vAritaH / kathitaJca - he mitra ! vicArya kiJcikIrSasi 1 satyaparAdhe'strI kadA naiva hanyata / asyAH samyAyo yAvanna jJAto'sti tAvadasyai daNDandAtuM nAIsi / ityAdi miSTavAkyaistamupazAntakrodhaM vidhAya tAvubhau nijasthAnamAjagmatuH / tatastAmudvoDhuM patranaJjayo naicchat / prahasito bahudhopAyena tampratibodhya susthiramakarot / punaH samAgate vivAhadivase mahatA mahena pavanaJjayakumArasyA'JjanA sundaryA saha vivAho jAtaH / mAhendrarAjo bahumAnaM dadau tasmai jAmAtre / tataH kiyaddinAnantaraM prahlAdarAjo varavadhUbhyAM saha saparivAraH svapuramAgAt / tatra ca tasmai saptamamika ramaNIyAvAsaM dadau / patranaJjayastu gRhAgatAyAstasyA mukhatrIkSaNamapi kadApi nAkarot / bhartrA parityaktA sA'pi zokAkulA manasi dadhyau / mayA bhavAntare yathA''caritaM tathA bhave sujyate / kRtakarmANi mogAdeva kSayantItyAdivicArasAreNa manasi dhairyaM vidadhatI nijazIla rakSantI kAlamagamat / athaikadA rAvaNaH pAtAlalaGkAsvAminaM varuNaM vijetuM nijadUtamukhAt prahlAdanRpamevamAkhyat / tadyathA--- mayA varuNena saha yoddhavpamasti, ataH sasainyena tvayA'vazyamatrA'gantavyam / iti rAvaNAdezamAkarNya rAvaNAdezakArI prahlAdaH
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM sasainyastatra gamanAya samudyuktavAn / tatrAvasare pavanaJjayenoktam-he pitaH! etadartha tvayA kiM gampate / ahameva tatra gatvA rAvaNa vairiNa varuNaM vijitya satvaramatrAgamiSyAmi / tataH pitrA''diSTaH sa sAMjjatasainyo bhAtaraM namaskRtyAJjanA tu krUraSTakoNena kizcidvIkSamANaH pratasthe / tadA tayoktam-he nAtha ! mayA krimaparAddhaM yena tvaM mayi ruSTo'si ?! sarve tvayA''lASitAH / mayA saha kartha na brUSe ? ahaM niraparAdhA'smi / mayi prasIda, tava pathi kuzalaM vartatAm ! tathA kAryasiddhiM vidhAya satvaramihAgaccheritvaM kalyANaM caco truvANAM tAmagaNayanmeva so'calat / tato'JjanApi devadoSaM dadAnA pativirahAdatiduHkhinI nijAvAsamAgavA / itazca prasthitaH / / paranaJjayo'pi sandhyAsamaye mAnasasarovaropari saparivArastasthau / tatrAvasare kAzcidviyoginImatiduHnvinI puraHsthitaM tantujAlamaznantI zItamapi dahanaM manyamAnAM candrikAmapi tApakarIM pazyantI karuNamatyuce rudatIM vidUre prANanAthaM vIkSamANAM cakravArkI so'pazyat / tAM tAzImAlokya sa manasi vyacintayat / aho ! iyaJcakorI sakale dine patisaGgatA tatsukhamanubhavati, kevalaM rAtrAveva pativiyuktA yadyevaM duHkhambhajate, tarhi AjanmaparityaktA matpatnI kIdRzI du:khinI syAt / / adya gamanasamaye tayA bhaNito 'pi nAha kimapyUce / sA kathamAtmAnaM dhatuM zakSyati ? / virahapIDitA sA mahAduHkhamanubhavantI nUnaM mariSyati / ityaM pazcAcapamAna ra tamprahasito'vak / he mitra ! tvaM pakSito'pi nikRSTo'si tvatpariNayaspa varSANAMdvAviMzatirjAtA / kadApyekadA sA tvayAlApitApi na / tvadviraheNa nUnaM mriyamANA vartate / tasyAH ko'pyaparAdho nAsti / he mitra ! idAnImapi tatra gatvA tAmAzvAsaya / sato nijAbhipretaM mitravAkyamAkarNya sarvairappalakSitaH sa prahasitena vadanena sAkaM tasyA AvAsamAgatavAn / tatra virahAturAM tAmAzvAsya anudAnaM datvA pazcAcalitaM tamavAdItsA / tvametad guptaM sarva vidhAya gacchasi / mAtA te mAmapavadiSyati / avo me nijanAmA
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ mudrAM dehi / mAtaraM militvA punaryAhi tacchrutvA mudrikAM iccA tenoktam / api priye ! enAM gRhANa / ahamacirAdA-gamiSyAmi kA te bhItiH 1 / ityAlapya sa ziviraM prAptaH / sApi RtusnAnAttaddina evaM divyaM garbha dadhAra / tato'nvahaM ma vRddhimAlokya zvazurAdiparivAro bacyo / aho ! iyaH kulaGkalaGkitamakarIda | asyA bhartA tu dvAtriMzativarSamadhye ekadApi na militaH / kathamiyamantarvatnI dRzyate 1 nUnamasatI jAtA / tata etatsvarUpamaJjanAmapRcchat / sA taddine yathA bhartA zibirAdAgatya svanAmADiyAM mudrAM davA pazcAdyomacalattathA sarvamAkhyat paraM tadvacaH ke'pi na menire / sarve ca lokAstAM nirbha gRhANiSkAzayAmAsuH / tato niSkAzitA sA pitRsana samAgatA / te'pi tatsvarUpaM vidantastAM kulakalaGginIM manyamAnA nirbha gRhaniSkAzayAmAsuH / tataH sarvato niSkAzitAnAsundarI vanamAgatya kutrApi tasthau / tatraiva kutrApi gahare putramasoSTa | kadA tenaiva mArgeNa vimAnArUDhastanmAtulo brajan girigahare zizurodanamAkalayya vimAnAdavatIrya tatra gatvA tAmapazyat / tasyA AditaH sarvamudantaM nizamya saputrAM tAM nijavimAne samAvezya tato'gre cacAla ! mArge ca mAturake sthitaH zizuH kiJcillAmucchalannadhaH zilopari papAta / patantaM taM vIkSya vyAkulastanmAtulo yAvadvimAnAdavatIrya samAdAtumadhastatrAgataH tAvattatra bajAhRtacUrNitAM zilAM pazyan bAlakamacatAGgameva hasantamagrahIt / tatastamAdAya nijavimAne'JjanAyai dadau / tatastAbhyAM saha sa hanupurAbhidhaM nijanagaramAgataH / vratastadIyanAma mAtrA hanumAniti cakre / vimAnAtpatan sa zilAM saccUrNitavAn, ato dvitIyaM nAma zrIzaila iti dhRtavatI / etatkathA rAmacaritrAdau savistaramasti / ito'dhikA tata evAdhvagantavyA / iha tu yAvatyuroga.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 yatI tAvatyeva saMkSepeNa satkathA darzitA'sti / ____ athA'JjanAsundarI tatra hanupure mAtulagRhe nivasantI putrasya hanumataH poSaNAdikaM vidadhatI mAtulyAdikRtasatkAreNa sukhena / dinAnyatyavAhayat / patiprasvA dattakalataH kadA me muktiH syAditi manasi vicintayantI patyurAgamanamicchantI tasthuSI / atha pavanaJjayakumArastatra gattA varuNena saha dazakandharasya sandhi vidhAya nijAdityapuramAgatavAn / tatra nijapreyasImaJjanAmadRSTvA loka- 18 maprAzIta / tAGgarbhavatImAlokyA'sIti te mAtrA gRhAnirvAsitA seti lokamukhAdvijJAya girivananagarAdiSu tAmanveSayan yadA sA ! na militA sadA, priyAvirahamasahamAnaH sa citApravezamavadhAritavAn / etatsvarUpamaJjanAsundarI svagaveSaNakRte tatprepitavidyAdharamukhAdvijJAya nijamAtalaM pratisUryanAmAnaM sArtha kRtyA vimAnamAruhya tatkSaNaM tatrA''yayau yatra pavanaJjayazcitApraveSTumudayukta / tantra prahAdaprasimarthapramukhaiH sarvaiH saha militA bhartAra kuzalaM vIkSya mA bhRzamamodata / sarve ca tasyAM niHzakamanaso babhUvuH / aJjanAyAzca loke zIlamAhAtmyaM prakhyAsamabhRt / patiprasvAdako'pi kRtA'parAdhaM tadAnIM tAM kSamayAmAsuH / durjanA guNavate doSAnanekAna dadati / parametena guNinAM santo guNA na dIyante kintUpacIyana eca / nirmalazIlaprabhAveNa mithyAkalakato muktA dahanasantApitA kanakalavikecA sA'JjanA bhRzaM didiipe| atha sajanaguNaviSayeguNa gahi guNa jesAM te yaha mAna pAle tara. surali guNe jyU phUlAzivadAle / guNa kari bahu mAje, loka jyUcanamAne, ati kRzA jisaHmAne pUrNane yaMtramAne // 15 // .
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ -25 KB yathA manuSyAH sugandhiyogAtkusumAni zirasi dhArayanti, tathaiva guNagrAhiNo janAH zirodhAryA loke bahumAna labhante / | kizca-guNagrAhiNo janAH kazatamA api dvitIyAcandravatsarvairnamaskriyante / tadvihInastu paripUrNo'pi pArvaNacandravata kaicidapi kaladvitvAma namyate / ato guNagrAhiNA bhavitavyam // 15 // malayagiri ko lejaMdu siMgAdi soI, malayaja sara haMge caMdanA teha hoii|| ima lahiya bar3AzuM kIjiye saMga raMge, gajazira car3hi beTI jyUM ajA siMha saMge // 16 // yathA malayatarusaMyogAdanye'pi nimbAdayo vRkSAH saurabhyapUrNA jAyante / yathA kA chAgo'pi mRgendrasaMsargataH karIndramaulimA| rohati / tathA satAM saGgatyA nIco'pi mahasamupayAti / uktaJca kITo'pi sumanoyogA-dArohati satAM ziraH / tathA satsannidhAnena, makhoM yAti pravINatAm // 1 // kAcaH kAJcanasamparkA-dvatte mArakatI dyutim / tathA stsnni||2|| kalpadrumaH kalpitameva sUte, sA kAmadhukAmitameva dodhi / cintAmaNizcintitameva datte, satAM hi saMgaH sakalaM prasate // 3 // api ca-na sthAtavyaMla na gantabya, kSaNamapyadhaimassaha / payo'pi zauNDinIiste, madirAM manyate janaH // 4 // ato nIcasaGgatiratastyAjyA / guNagrAhibhiruttamaiH saha saGgatiH sadaiva kAryA // 16 // 4-atha nyAyaguNaviSaye
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ CORREST * . jaga sujasa suvAse nyAyalacchI upAse, vyasana durita nAse nyAyathI loka vAse / hama hRdaya vimAsI nyAya aMgIpharoje, anaya apaharIje vizvane vazya kIje // 17 // iha loke nyAyaktA nirmalaM yazo vitanyate : lie lakSmI gAyage / survasvanI manuSNAH vinindyate / sukhamampadA ca spajyate / bho bho lokAH / etanmanasi vicArya yUyaM nyAyamArgamanusarata, vyasanAni duHsaGgatimanyAyasyazca parihAta / tathAkaraNena vizvavazambadA bhakta // 17 // pazu paNa tasa seve nyAyathI je na cUke, anapa patha cale je bhAi te tAsa mUke / kapi kula mili sevyA rAmane zIza nAmI, anaya kari tajyo jyUM bhAiye laMkasvAmI // 18 // ye khalu nyAyapathe vartante teSAM sAhAyyaM tiryazco'pi kurvate / tadviparItAstu nijaparivArairapi mucyante / yathA nyAyaniSThaM zrIrAmaBI caMdra kapikulAnyapyasevanta / bhanyAyapravRttaM rAvaNaM sodaro'pi vibhISaNastatyAja // 18 // anyAyitvAdrAvaNaM spajato vibhISaNasya 22-kathA prArabhyateayodhyAnagaryo dazaratho rAjA rAjyaGkaroti sma / tasya kauzayAkaikeyIsumitrAdayaH patharAisa Asate / tAsAM rAmamaratalakSmaNazatrughnanAmAnaH putrA pabhUvuH / nijasvayambare dazarathasya harivAhanAdipratipasibhUpaiH saha raNe jAyamAne dazarathasya sArathyamakarokai keyI / tatra nijanaipuNya darzayantI rAjAnaM dazarathaM tathA toSayAmAsa / yathA sa mAlADarIna vijitya tAmamocana-adhunA tvayi prasamo'smi, tvaM prArthaya madIpsitaM te bhavet / tayoktam-prArthayiSye sAmprataM tiSThatu bhavAn / kaikeyI yadA rAmacandrAya rAjya dAta
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - maicchadrAjA tadA prArUprArthitaM varaM smarantI sA tabAvasare rAjAnaM vijJApatI puroktaM paramadhunA dehi / rAjovAca prakAzyatAM saH / tadA sAdhvak he rAjan ! etadrAjyaM bharatAya dIyatAma, rAmacaMdrAya ca vanavAso dIyatAm / ityAkarNya rAjA bhRzamakhighata, tato | rAmo lakSmaNena sItayA ca saha piturniyogAdvanaM yayo / athaikadA tatra bane rAvaNamaginyAH zUrpaNakhAyAH zamyUkanAmA putraH sUryahAsahA khaimasiddhikarI vidyA zAsanAsIt / pabhisaraNasiddhau zastataH paryaTana lakSmaNaH samAgatya taM siddhiviziSTaM khagamaM pazyat / tenaiva khafana kazcana vaMzajAlamakRntattakSNyaparIkSAkRne / tatastatra sthitasya vidyA sAdhayatastasya ciracchinnaM vIkSya lakSmaNo | bhRzamatapyata tAvattanmAtA zUrpaNakhA tatyAraNAkRte bhojanasAmagrI lAtvA tatrA''gatavatI / tathAvasthaM putramAlokya zokasantaptA taddhi ghAtAraM vipakSaM zodhayantI tatrA''gatA lakSmaNamAlokya tatkAla madanazarajAlaviddhA sA kAmukImaya te prati vaktumupakrAntA / tadAnayaM | vijJAya tenA'pi tadartha sA rAmAntike preSitA / rAmo'pi tAM vIkSyAjyocata / he sundari / mama tu strI vartata eva tasya nAsti tameva bhajasva, evamanekadhA tAbhyAM vaJcitA kruddhA sA nijasthAnametya nijapati kharadUSaNa putravadhasvarUpamAcakhyo / tato ruSTaH kharadUSaNastatkAlaM tAbhyAM yodumAyayau / itantra saM tadarthamAgataM vIkSya satyaksare mayA siMhanAdavihite tvayA''gantavyamiti rAmamabhivAya sItArakSAkRte rAma tatraiva muktvA lakSmaNa ekAkyeva tena saha yuddhAya cacAla / tato lakSmaNakharadUSaNayoryuddhaM pravavRte / zUrpaNakhA ca rAvaNAntikametya taM sItAsaundarya savistaramAcaSTa, vanmukhA. RBI sItAprazaMsAmAkarNya tadrUpamohamupetaH sa tatkAlameva sAM hatuM tatrAgAt / paraM satra rAmatejasA jvalacadAzramaM praveSTuM sa nAyanot / tadA sovalokanI vidhA sasAra / sA samAgatya tamUce-he dazAnana ! kimarthamhaM tvayA smRtA /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ venoktam rAmo'nyatra mathAgacchettathA kuru / tayoktam -- yatra lakSmaNo yudhyase tatra gatvA tadvatsiMhanAdaM vidhehi, tataH sa sItAM vihAya tatra gamiSyati / tato rAvaNastatra gatvA tathA'karota, itas lakSmaNasiMhanAdamAkarNya sItA vyAkulIbhUya tadrAkRte rAmaM tadantikaM prAhiNot / tasminnavasare'sahAyAM sItAmavalokya rAvaNastAmapAharat / tatra gatvA kenA'pyanyena mAyAvinA siMhanAdo'kArIti manyamAno manasi sItAM zaGkamAno rAmaH satvaraM parNakuTImAgAt / tatra ca sItAmapazyan bhRzamakhidyata / vAtA lakSmaNo'pi zatrujitvA samAyAtaH / tatastau sarvatra sItAM mRgyamANau pathi jaTAyuM chinapakSaM mumUrSumapazyatAm / sItA hatvA vimAne tamAzeSya laGkAmAnIya devaramaNodyAne tAM sthApitavAn rAvaNo bahudhA sItAyAH prArthanAmakarot / ayi subhage / ahaM te dAso'smi / tasmin kSudre mAnuSe rAme prIti spaja mAzca bhaja, etAM meskhilAM samRddhi va / evaM bahulobhitApi sItA tatra paSmAsaMsthitA zIlaM nAmuzcat / kevalaM rAmameva dhyAyantI kAlaM ninAya / itazca sItAM gaveSayantau rAmalakSmaNau kiSkindhAmupAgatau / tatra ca tau sugrIvAdipramukhAH kapayo bhaktyA praNemuH / sarve ca tAvasevanta / hanumAMca laGkAmAgatya sItAM nirAmayAM tatrAssvaya tathA sahAlapya tayoktaM saMdezamAdAya rAmalakSmaNau jagAda / tato'saMkhyavAnaracamUsahitau rAmalakSmaNau laGkAmAyayatuH / tadA rAvaNo bhRzacukopa / tatrAvasare vibhISaNo dazAnanamevamava / he rAjan / rAmAya sItAM dehi paradArApahAro mahAdurgavI pAvayati / adharmAdrAjyamapi vinazyati / tvaM nItimAn bhUtvA'pyanyAyaM kathamAzrayase 1 / anena karmaNA samujjvalamidaM kulaM mA kalaya / idAnImapi kimapi na gataM sItAM tasmai pratyarpaya / yadhenaM na kariSyati, tarhi sItAkRte nUnametatkulaM vinadakSyatIti zAnimASitaM satyaM bhaviSyati / ato'haM prArthaye - kulocchedana karIM sItAmenAM mukha / purA yaduktaM svayA mayA hutvA'trA''nIvA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka valI 4 // sItAsti sA mAM bhakSyati / rAmalakSmaNAvatidurbaloM yadyatrA''gamiSpatastadA tau nihaniSyAmi / paraM tau nyAyavantau mahAbalavantAnasaMkhya sainyayuto yuddhAyAJAgata / tvamanyAyaM kuruSe paNmAsAn yAvatraM sItAyAH prArthanAmakaroH, sA tu mahAsatI tvayi dRkoNamapi nAda | katidhA tathA tiraskRto'pi tvaM tato na vyaramathAH / sA kadApi tava vazagA na bhaviSyati / iti zrutvA rAvaNaputra indrajittamevamavAdIt / he pitRvya ! tvaM janmataH kAtaro'si / patastvamindrAdInAM sarveSAM jetAraM sarvasampabhidhAnaM matpitarameva ki ? | sasainyasyAgatasya vipakSasyAtipakSaM nItvA mama pituH kIrti kiM kalaGkayitumicchasi ? / tadA vimISaNo'yaka - ahaM himAzritya na vatrImi / kevalaM nyAyadRSTyA hitaM vacmi / nUnamatra kule kulAGgArAyase tvameva | he nAndhava ! tvamanena nijakarmaNA putropadezena cA'cirAdeva vinAzamupaiSyasi / ato'hamevaM khiye / athaitada / kaNyatikrodhAturo rAvaNaH khaDgamudyamya factor ntumadhAvat / tadA kumbhakarNAdayo madhyebhUtvA tantato'rakSan / rAvaNo'vak re duSTa ! svamadhunaiva mama nagarAdapasara vaM nUnamagnivatsazI pratibhAsi / tato bAndhavamapyanyAyarataM rAvaNaM tyaktvA caikAdazAkSauhiNIM rAkSasIM senAM lAvA vibhISaNo rAmamamila / tato rAmarAvaNayo raNaH prAvartata / prAnte nyAyaniSTho rAmo vijayamApa | anyAyarado rAjaNo mRtyumAsAditavAn / vistarantu jainarAmAyaNAdi granthebhyo boddhavyam / atha nyAyadharmaviSaye - hayagayana saGghAI yuddha kIrtI sadAI, dharama naya ghare je te sukhe vairi jIpe, ripuvijaya vadhAI nyAya te dharma dAI / dharama naya viNA tehane cairi jI // 19 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAre raNe pravartamAne ye nyAyavanto dharmAtmAno bhavanti tAneva vijayazriya urarIkurvate / gajaturaGgamalA disAmagrI samanvitA afe dharmanyAyavihInA narA vipakSairabhibhUyante / aso dharmanyAyavanto madhesa 19 dharama naya pasAye pAMDavA paMca teI, raNa kari jaya pAmyA rAjalIlA laheI / dharama naya vihnaNA kauravA garva mAtA, raNasamaya vigUtA pAMDavA teha jIvA // 20 // dharmanyAyaprabhAvAdeva pANDavA vijayamApuH / rAjyasukhaJcAnyabhUvana / vauM vinA prauparAkramagajAzvarathajalasampadbhirane karAjarAjImilavanto vidyA api paramanyAyapathagAminaH kauravA raNe parAjitA vinAzanavijagmuH / / 20 / / atha 5 - pratijJAviSaye -- zubha azubha jikAMI Adaryu je nivADe, ravi paNa tasa jovA vyoma jANI vagAhe / kari gahana nivAhe tAsa nissaMta Ape, malina tanu pakhAle siMdhumAM sUra Ape // 21 // iha saMsAre iSTamaniTaM vA yatpratijJAtaM tatprANA'tipAte'pi rakSaNIyaM sauH / evaMbhUtaM svakRtapratijJApAlanaparaM naraM mahAtmAnaM sUryo'pi vyomni sthito dikSute / kaThinatarapratijJAM pAlayatAM nRNAM devA api sAhAyyaM tanvanti / tathA raNe jale dahane kAnane yeSAmApatantImApadaM niyamato devA nivArayanti / sarvatraiva te sukhamApnuvanti / lezato'pi te klezamAjo naiva jAyante // 21 // puruSa rayaNa moTA je gaNIje dharAye, jiNa jima parivajyUM se na chAMDe parAye / giriza viSa ja dharmo te na adyApi nAkhyo, duragati nara leI vikramAditya rAjyoM / / 22 /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 'manujAH sAdhyamasAya vA pratijJAtaM yAvajjIvamavanti te jagati ratnatayA gaNpante / yathA sAgaramathanodbhUtaM garalamaniSTamapi mahAdevaH kaNTheti vacaiva sadyati / gayA vA vidyArkaH parvatanAmAnaM durdarza daridramapi naraM sukhinaM vidhAya nijAntikamatiSThiyat / ete satpuruSA iva kRtapratijJApAlanaparA ratnAnyeva gIyante / te'mI sarveSAM sadaiva prazasyA jAyante // 22 // 1 atha 3 kSamAguNaviSaye - -- upazama hitakArI sarvadA lokamAhIM, upazama ghara prANI e samo saukhya nAhIM / tapa japa sura sevA sarva je Adare che, upazama viNa je te vAri maMyA kare che // 23 // iha jagatyAM kSamAvatAmiSTAni sadA jAyante / zramAgharA narAH kadApi kutrApi na klizyante / ataH he bhavyAH ! yUyaM kSamAzAlino bhavata / yAM vinA kRtAnyapi japatapodAnAdikAni viphalAyante / ye ca kSamAM kurvate teSAmeva cAritramapi zobhate / kimadhikaM ma 1 AjanmA'caritamapi cAritra mekadApyutpannakrodhena zrIyate / upazamamantarA gRhiNAmanyatkimapi vihitaM vratAdikaM naiva phalati yAMvinA kAM gatimete jIvAH prApsyantIti jJAnina eva vaktuM zaknuvanti / ato lokaiH kSamAguNaH sadaivAdaraNIyaH // 23 // yataH -- kSamAstraDgaH kare yasya, durjanaH kiM kariSyati ? | asRNe patito vahniH svayamevopazAmyati // 1 // upazama rasalIlA jAsa cise virAjI, kima nara bhava kerI RDimAM te raajii| gajamunivara jehA dhanya te jJAna geDA, tapa kari kRza dehA zAMti pIyUSa mehA // 24 // yeSAM manasi kSamAguNa udayamupayAti te dhanyA narAH sAMsArike sukhe na kadApyanurajyante / yathA gajasukumAlo mahAmuni PROSPERA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ niguNAgArastapaHparizuSkagAro varSartujaladhArAmiloMka va zAntimavApa // 24 // kSamAguNaviSaye gajasukumAlamuneH 23-kathAnakam - ___ vasudevasya devakyAH kukSerutpamAna SaTpatrAna kaso javAna / iti to dampatI vividatuH, paraM devatA tAMzcaramazarIrAna pUrvArjitapuNyayogAta sulasAyA gRhe ninAya / te ca tayA pAlitA vRddhimApuH / tayA ca nijaputradhiyA 5 yauvane vayasi te pariNAyitAH | tAmiH sundarAMganAbhiH saha viSayasukhamanubhavantaste sukhena dinAni ninyuH / athaikadA bhagavAn neminAthastatrodyAne samavasasAra / devaiH samavasaraNamakAri / tatra dvAdazavidhaparSadane prabhurdezanAM prArabdhavAn / tAmAkarNya te devakyAH SaTputrAH prabuddhAH saMsAramasAraM manvAnAH syAdiviSayasukhaM tyaktvA mulasAmAechatha sarve yugapadeva prabhoH pArzve cAritraM jagRhaH / bhagavasA saha grAmAnugrAma viharantaste ekadA dvArikAnagarImaguH / tebhyaH SaTputrebhyaH pazcAddevakyAH zrIkRSNaH putro'bhUt / ayazca kasabhItyA gokule nandagRhe jAtamAtra AnItaH pravRddhimApa / tato'pi jarAsandhatrAsamAptaH samudravijayAdidazadAzAIyutaH kRtapalAyanaH zrIkRSNo devanirmitadvArikApurImAgatya rAjyamakarot / prabhumAgatamAkalaybA'tipramuditaH zrIkRSNazcaturA || senAyutaH sakalapaurajanaparizrataH prabhuvaMdanAyai tatrAgAta / vidhinA prabhorvandanAM vidhAya gate zrIkRSNe prabhorAdezena teSAM padasAdhUnAM 6 sambadhitrikasaMghATakAdadvaudvAvekadA nagaraMgocathai samAgArtA / to devakIsamani samAgatya siMhakesarimodakAna lAtvA svasthAnamAgha yatuH / punaranyau dvau sAdhu devakInilayamAgato to vilokya devakI manasi dadhyau / imI punarAgatau staH / ato'dhikambhojyamapekSyate / ityavadhArya sA vAgyA praghurAMstAna modakAn pratyalAbhayata / tayorgatayoH punastRtIyasaMghATakIyo drau munI samAgavau
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ = bIkSya tayA cintitam-aho ! sAdhavI pradhikAUhArApekSaNe kadAcid dvitIyavAramAgacchanti / tRtIyamAraM tu kadApi nAgara cchanti / etau kathaM muhurmuhurAjagmatuH ? purIyaM mahatI vartate / zrAvakA api bahavo vipante / itthaM vitarkayantI sA yAvacayorabhimukhaM tasthau / tAvatA tAbhyAmavAdi / ayi mahAmAgthe ! tvaM ki zocasi ? tayoktam he munI! yuSAM saMsAramasAraM masvA prabhoH pAH dIkSitAkatraiva gRhe natIyavAra kathamAgato ? ! tenaiva mama manasi vicAraNA jAtAsti / tau jagadaturasmAkaM saMghATakavayaM vartate / ato vayaM pRthak pRthak samAgatAH smaH / tvayA manAgapi na sandigdhavyam / iti zrutvA putravatsnehastasyAssadupari prAdurAsIt / stanayoH kSIramAgatam / tataH saharSa sA tAvapi munI tAne modakAnu pratyalAbhayat / atha matayostayoH sAdhyoH sA daiva manogatasaMzayaM nirAkartumarthAta kathaM seSu padasu sAdhuSu putrapremodreko'bhUditi prabhoH pArzvanAgatya vandanAdi vidhAya prabhumapRcchat / bhagavAnavocattaba padaputrAna kaMsAt trastAna devatA mulasAyA gRhe nItavatI / ta evA'mI SaDmunayaH santi / tacchrutvA gRhAmatA sArtadhyAnArtA'bhavat / yathA mama padaputrA jAtAH, te ca mulasAgRhe pAlitA abhUvan / saptamo'yaM kRSNo nandagRhe vRddhiatH| mayaiko'pi na lAlitaH, na vA pAlitaH / itthaM zocantIM tAM zrIkRSNaH papraccha / api mAtaH ! svamadya cintAturA katha pratibhAsi ? tava kikSAtam ? yadevaM zokAkulA rodipi tadA devakyA nizvastroktam-I vatsa ! mama kukSeH sapta mutA utpedire / paramekasyApi lAlanapAlanAdikaM mayA nAkAri / tenezI cintA me jAtAsti / tadAkArya sa mAtaramAzvAsayAmAsa / pazcAtsvayamSTamaM sapo'karot / tatra harinagameSI samArAdhitaH / tadArAdhamena tuSTaH so'pi tatkAlamAgatya nijArAdhanakAraNaM tamapRcchat / kRSNo'pi nijamAtuH putracintAmavocata / devojaka-putro bhaviSyati, paraM prathama vayasi saMsAra tyakSyati / tata etatsvarUpa H
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa mAtaramarocata / yathA he mAtaH ? taba manorathaH setsyati / - mA zocIH, tayoktam- - evamastu / tatastasyAH kukSau kazcitpuNyazAlI caramazarIrI jIvo'vatatAra / sA vatprabhAvataH svapne gajamapazyat / tataH pUrNe mAse sA putramasoSTa / svapnAnusAreNa tasya gajasukumAla iti nAma cakre / evaM ca mahAntaM tadIyajanmotsavaM vidadhe / krameNASTavArSikaH sAgarIya somila brAhmaNasya putryA saha pariNAvitaH / tadaiva tatra neminAtha bhagavAn samavasRtaH / vadvandanAyai zrIkRSNadevakIprabhRtayaH sarve tatrA''yuH / tatra devaviracitasamavasaraNe prabhuH saMsArAsAratvaviSayiNIM devanAmadAt / tadAkarNya gajasukumAlasya vairAgyasudapadyata / tato mAtrAteranumatyA satata prayoH samIpe jAda, tasyAmeva nizAyAM prabhuM pRSTvA zmazAnabhUmimAgatya kAyosargadhyAnamakarot / tAvatatra tasya zvazuraH somilo'pi samAgataH / sa taM vIkSyovAca - are pASiSTha / tvaM mama putrIjanma sudhAkaroH / tatphalamadhunA te'haM dadAmi / ityudIrgha tatkAlameva taTasthatAkataH paGkamAnIya hasya munemalI pAlI mabadhnAt / tatastadupari sRSmaya bhANDakhaNDAni nyasya jvalatkhadirAGgAraM pracuraM nikSiptavAn svayamapi sa durbhIstatpArzvameva tasthau / zamAmbhonidhirgajasukumAlamuniH zirasi jvaladagninA 'vaTavaTiti' nADISu truyyantIvapi tatklezaM grahamAnastasmai zvazurAya somilA padvijAya manAgapi na dveSTi / pratyuta taskRtamahApakAramupakAramamanyata / yathA'sau mametadbhavaM nistArayan paramasakho'jAyata / aga iva nizcalamanAH sarvamapi duHkhajAlaM sahamAno jISeSu dayodrekamAtanvAnaH kSapakazreNImadhigacchana zuddhamadhyavasAyayan zukladhyAnaM vidadhatparyante kebalIbhUtvA mokSamAptavAn / itabha zrIkRSNaH svamasi tatra nizi kilaizmacintayat / aho ! mama bandhuH saMyamagrahaNena mahIyAnam / paramanena laghunA DESI
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 vayasA kathameva saMghamaM pAnagira ! bhanmu, ho manonTika lA sadunitamupAyaM vidhAvAsmIti / tato jAte pramAte pramo vandanArthamAgataH kRSNaH sarvAn sAdhUnAlokya gajasukamAlamapazyan bhagavantamaprAkSIta-he bhagavan ! mama bandhurgajamunamAlA kutrAste / bhagavAnAkhyAta, he kRSNA ! so'kSayyasukhamoktA'bhUt / vaM draSTuM kathaM zakSyasi ? tadIyadarzanamadhunA durlabhamabhUt / siddhi padamupetaM tamita eva namaskuru / sadAkaye kRSNa Uce he bhagavan ! IdazI tAtkAlikI siddhi sa kathamApa ? / tasya tathA sAhAIIyyakArI ko militaH / yenA'sya tatkAlaM siddhirudiyAya / tataH paryante kevalIbhavana zAzvatasukhakArI samabhUt / tato vizvavizvajantUpakAra vidhAnanimagnAtmA pramuravak / yathA tvaGgateDani gajArUDhaH pathi vrajan pathi sthitAnISTakAni tvatsainyapratibandhabhiyA samutthApayato yavIyasaH kasyacana dvijasya gajAduttIrya sAhAyyamakaroH / arthAtvayaikasminniSTake kareNa gRhIte tadanu tvatsainyaiH SoDazasahasai- 4 stAnASTakAni tadiSTadeze nItvA tatsAhAyyaJcake / tathaiva tvadanyorapi sAhAyyamabhUt / parantu tatra kArye'sti bhedaH / punayaMgadaskRSNaH- he bhagavan / tasya nAma brUhi, ya evamakarot | bhagavatoktam he vAsudeva ! tvadarzanena yasya hRdayaM mphudeva seva etatkarmakartA jJAtavyaH / atha prabhuM namaskRtya gRhammAcaladvAsudevaH / mArge ca somilo mahAmunighAtakI pAtakI ca militaH, tataH zmazAnato nirgacchan kRSNamAlokya manasi dkssyo| aho| eSa vAsudevoyAti, asmadIyametatkarma jAnakAsau mAM haniSyati / ata etanmArga hitvA | mArgAntareNa bajeyamiti vicintya tathAgamat / paraM tanmArgeNApi gacchatastasya vAsudevavilokanAcatkAlameva taddhRdayaM vidIrNamajA. yata / so'pi sagho mRtvA munighAtapAtakAbharakamiyAya / etasyAH kathAyA etadeva sAratayA sarvairAdeyam, yadasau somilo majasukumAlamahAmuneH zirasi khadirAgAramadhipat / tena sa ****
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahatI vedanA sehe / sarvA api zarIranADyastaTavaTiti truTitA abhUvan / tathApi lezato'pi tasmai deSamakurvan kSamAmadhigacchamasa zAmapi vedanAmasahata / taskRtApakAramupakAraM matvA karmajAla kSapayan mokSa yayau / ato he lokAH ! sudhAmayI masvA tAmeva lAdhamA trikaraNazuddhathA yUyaM manasi gharata / yenehA'mutra ca sukhamanubhUya prAnte mokSamApsyatha / / atha 7-trikaraNacittazuddhiviSayejaga jana sukhadAI citta evaM madAI mukha ati sacadAI sAMca nAnA muddaaii| vapu parahita hete tIna e zuddha jene, tapa japa prata sevA tIrya te sarva tene // 25 // yeSAM manasi sadaiva jagajIvakalyANacikIrSA jAgarti / vANI cA'mRtamayI miTatarA zubhaGkarI satyA vilasati zarIrazca saphalajIvopakAri vartate / itthaM trikaraNazuddhasyaiva prANinastapojapatratasevanatIrthATanAni saphalIbhavanti || 25 // mana vaca tanu tInoM gaMga jyUM zurU jene, nija ghara nivasaMtA nirjarA dharma tene| jima nikaraNa zuddhe draupadI aMca vAvyo, ghara saphala phalaMto zIladharme suhAvyo || 26 // ___kiJca-yasya manoyacanakAyayogA gaGgAmbuvanirmalAH santi, tasya sAgArasyApi karmANi vilIyante | sakalApi manovAJchA | pUryate / paratra cAkSayyaM sukhamApnoti / yathA trikaraNavizuddhA draupadI tatkAlamakAlepyAnaM phalAdhyamakarot / tatastasyAH pIlaIN/ mAhAtmyaM pazthe, pANDavAnAM gRhItA pratijJA ca pUrNA'bhUt // 26 // atha suzAlaviSaye draupacAH 25-kathA dazyate
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka kAvalI 38 // kadA paJcApi pANDavAH sabhAyAM sukhAsInA Asan / te ca nagare'zazItisahasratApasAnAmAgamanaM zuzruvuH / tataste sarve tairnimantritAH / paraM te tApasA grISmatApasanyA Amraphalaireva pAraNaJcikIrSanti sma / teSAM tAmicchAmAkarNya pANDavA mahatI - cintAmadhigatAH / aho ! sAmpratamakAle rasAlaphalAni kuto labhyante 1 / yenAsmAkaJcintitaM siddhayet, tatrAvasare nAradarSi - statrAgAta / sa tAMcintAturAn vIkSyAvadat / bhoH pANDavAH ! adya yaH kA cintA samApatitA'sti 1 / ve jagaduH de maharSe ! adyAsmAbhiraSTAzItisahasratApasA nimantritAH / te cAmrarasenaiva vratapAraNaJcikIrSanti / idAnImasamaye tAni labdhuM na zakyante / iti cintA no jAtA'sti / yadi tAMstadrasairna bhojayema tarhi naH pratijJA bhagnA sthAna samasi, tadupAyaM vada / tadA nArado jagAda - tamupAyaM vacmi yUyaM zRNuta / te samRcire satvaraM brUhi, he pANDavAH ! yadIdAnIM zuSkamAmrabIjaM ropayet, tadaGkurIbhUya jhaTiti varkheta, phalapuSpAdikaM jAyeta tepAmparipakva phalaireteSAM pAraNaM sambhavedanyathA ko'pyanyo nAstyupAyaH / enamapyasambhavaM matvA te zcintAM na tatyajuH / punaste nAradaJjagadu: - he RSa ! yaduktaM bhavatA tadapi no duSkarameva pratibhAti / tenopAyAntaraMNaitattvameva satvaraM sampAdaya / no cedasmAkaM pratijJAhAnirbhaviSyati / tadoktaM nAradena / he kaunteyAH 1 mA zocata / ahamidAnIM tvatpreyasIM draupadI sarvametadizami / yadi sA satyaM vakSyati tadA tadarthamahaM yatiSye / ite tannigadya tata utthAya sa taM draupadIbhavanamagamat / tatra gatvA vatsa tasyai niSedha yatpraSTavyamAsIttadapRcchat / nAradoktaM sarvamAkarNya draupadyavaR / he maharSe ! ahaM kila tvada satyaM vacmi / ahaM satyazIlA'smi, artuH pratijJAM pUrayituM zaknomi / atra manAgapi sandehaM mAgAH / tatastrAM so'vak-- ayi pAJcAli ! yadyevamasti / tarhi satvaramekaM zuSkamA prabIjaM ropaya, nijazIlaprabhAveNa tatsapallavIkRtya phalAkyaM ziSehi / tataH sApi tatkAla I
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA vidhAya nyagada / he nArada ! jagadvijayazAjivIra ziromaNInpAnDavAnetAn paJca vihAya mano me'paraGkadApi svapne'pi necchavi, eteSu paJcasvapi yaddine yasya vArakaM bhavati tatra dine tameva trikaraNayogena topayAmi, tadanyaM naiva kAmaye, yadyetad vitathaM na bhavet, punarmama satyazIlaM bhavetarhi AropitamaM tacchuSkAnratrIjama karatAM yAtu, drutameghatAm tUrNa phalapuSpAdisampannamastu / yathA me bhartRNAM pratijJApUraNaM syAt / ityAlapya yAvatsA virarAma tAvattadAropitaM zuSkamAmrabIjaM sapallavatAM dadhat kusumitamphalADhyamajAyata / tatasvAni phalAni sathaH pakvAnyabhravan / tatastaiH phalaistadrasaiva tAnaSTAzItisahasratApasAn ghathecchamparibhojya pANDavA mumudire / zIlavatI khI ki kiGkartuM na zaknoti ? tato'vizIlamAhAtmyaM draupadyAH paprathe / trikaraNazuddhasya tasyAH zIlasya pratyakSamalaukikaM phalamAlokya se sarve tAM tuSTuvuH / atha 8-sarakulaviSaye sahaja guNa vase jyUM zaMkhamAM zvetatAI, amRta madhuratAI caMdramAM zItalAI / kuSala surasAI ikSumAM jyUM miThAI, sukUla manuja pherI zuddhabhAve bhalAI || 27 // yathA zaGkheSu naisargikaM nairmalyam, amRteSu mAdhurya susvAdutvaM ca candramasi zItalatA, kamaleSu mArdavam, ikSukhaNDe miSTatvaM tathA satkulajAtA nisargAdeva sAdguNyazAlinotino jAyante // 27 // jiNa ghara vara diyA jo huve to na Rddhi, jiNa ghara duya lAbha to na saujanyavRddhi / sukula janama yoge te traNe jo lahIje, 'abhayakumara' jyUM to janmasAphalya kIje // 28 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ F valI- 9 // kica-- yeSAM sadane lakSmIstiSThati tadgRhe sarasvatI na vidyate yeSAM gRhe mahatI ciyA virAjate, tatra lakSmIrna nivasati / yatraiye dve vartete, tatra kuTumbo na vartate / yatraite zrayo vidyAlakSmIkuTumbA vartante tasya janmA'bhayakumAravatsa phalambhavati // 28 // atha 9 - sadvivekaviSaye - I * hRdaya ghara viveke prANi jo dIpa vAle, sakala bhava taNo te moha aMdhAra nAze / parama dharama vastU tattva pratyakSa bhAse, karama bharama kITA svAMgatetA vinAze // 29 // yeSAmprANinAM hRdayasadane vivekAtmako dIpo vibhAti teSAmakhilabhavabhramaNakArINi moharUpatamAMsi nazyanti / tataste paramasya dharmavastunastaca pazyanti / punastatra dIpe nipatantaH kITAH - karmazalabhAstatkAlaM zrIyante / ayamAzayaH - yasya hRdaye viveko - dIpaka iva prajvalati tasmimaviSeko vilayaM yAti / tataH sa yathAsvarUpaM vastutavaM jAnAti / / 29 / / vikala nara kahIje je viveke vihInA, sakala guNa bharyA je te viveke vinA / jima sumati purodhA bhUmi gehe vasaMte, ugati jugati kIdhI je viveke ugate // 30 // iha hi vivekahInA narA vikalA adhamA nigadyante / vivekavanto janAH sakalaguNalasanta uttameSu kAryeSu rajyante / viSekAdeva vastunaH sadasadrUpatA jJAyate / atastadvanta uttamAstadvihInA vikalA ucyante / yathA sumatinAmA kazcitpradhAno nijarAjAnaM gRhe'kSipat / parantu sa rAjA tato'pi saGkaTAdvivekaguNayogAtsadasatvaM vicArya nirmukto jAtaH / etatkathA grandhAntare vartate / - iha tu prasaGgata iyatyevAdarzi // 30 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 10- vinayaguNaviSaye- nizi viNa zazi sohe jyU~ na sole kalAI, vinaya vina na sohe tyUM na vidyA bar3AI / vinaya vahi sadAI jeha vidyA sahAI, vinaya vina na koI lokamAM ucatAI // 31 // yathA - SoDazabhiH kalAbhiH paripUrNatAGgato'pi zazI rajanIM binA na zobhate, tathA vinayaM vinA sakalA samadhigatA vidyApi netra zobhAM dhatte / ayamAzayaH loke hi vidyAvAn mahAnapi satyeva vinace prAzastyamupaiti / ataH sakalaguNApekSamA vinayaH zreyAnasti / kica-taM vinA mahAnto'pi janA loka ausatyaM prAzastyaM mahIyasIM satIM kIrtica nApnuvanti / ataH sarvairvinaya Athayitavya eva // 31 // vinaya guNa vahIje jehathI zrI varIje, suranarapati lIlA jeha helAM lahIje / jagati para - zarIre pesavA je suvidhA, vinaya guNathi lArdhA vikrame teha vidyA // 32 // tathA - iha loke - vinayaguNAlakSmIrvazyA jAyate, tatprabhAvAdeva lokA rAjyasukhAdikamanAyAsena kilAnubhavanti / yathA vikramAko rAjA vinayena parakAyApravezinIM vidyAmAptavAn // 32 // S... fareguNopari vikramarAjasya 25-kathA dayate- . yathA- zAketanagare vikramAbhidho rAjA rAjyaM zAsti / sa caikadA nijakarmaparIkSAkRte rAjyakArya mantriNe samarpya dezAntaraM / pratasthe / tatrA'nyadA kiyadbhirdinaiH sa ekamparvatamapazyat / tatra gatvA tapasyantamekaM yoginamadrAzIda tatastaM maktyAM namaskRtpa
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinayI sa tadabhimukhamupAvizat / samadRSTapUrva vinItaM matvA yogI tamavakU / tro'si 1 Agamyate kutaH 1 rAjA'vadat-he svAmin! a kSatriya zAkeAdAyAto'smi / punaryoginA 10:- tvaGkutra yAsyasi 1 rAjA nyagadat. he nAtha ! mamA'nyatra jigamiSA nA'sti / ahaM tvAmeva sevitumatrAgato'smi / gurusevanAdamUlyA guNA utpadyante ityudIrya tatsamIpe'tiSThata / atha vinayena sa vikramastaM yoginaM bhaktyA sevamAnaH kati varSANi vyatIyAya / tadantike kazcideko vitra AsIt / sa bahirmakRtyA tamasevata | vinayI nAsssIt, makRtyA taM yoginaM nAtUtupat, kevalaM vidyAlipsayA bAhyA''DambareNa bhaktimakarot / athaikadA tuSTo yogI vikramamavAdIt - he vatsa ! mAM sevamAnasva tava bahUni varSANi yAtAni / tvaM vinayadakSatAdiguNagariSTho'si / atastvAM yogyaM matvA se vidyAM disAmi, adhunA parakA pravezinIM vidyAM lAvA gRhaM yAhi / ityuktvA tasmai rAjJe tAM vidyAmadAt / tadA vikramastameva vinayena prArthayAJcakre - he svAmin ! tvayA me vidyA dattA / mato'pi pUrvatastvAmasau vipraH sevate tasmai kRto na ditsasi 1 yogyavak-asAvayogyo'sti, yogyAyaiva vidyA dIvate / vikramaH punarjagAda he nAtha ! madasparthanayA'smA api vidyAM pradehi / yogI nyagada --- he ksa vamupakAradhitrA'smai vidyAM dApayasi, parasoM vidyAM gRhItvA tvAmapakariSyati / vikramo'gU he guro ! yadi karmodayo bhaviSyati, tarhi me tatsyAdeva tatraitasya ko doSaH 1 mahAtmanaitadavicintyaiva yasya kasyApyupakAraH kartavya eva / rAjJa etadyuktimatkathanamAkalayatA tena yoginA tasmai viprAyA'pi sA vidyA dattA / tadanu tAvubhau yoginampraNamya nijadezamprati tuH / kriyadbhirdinaisto zAketapuramAgatoM vahiH kutrApi tasthatuH | satrAvasare rAzaH paGgrahastini mRte sarve paurAH zokAkulA Asan / tAMstathAlokya vikramo vipramavAdIt he mitra ! mama hastini mRtyumadhigacchati sati managaravAsino vyAkulA dRzyante /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ato'haM gajazarIre pravizya tajjIvayitvA sarvAna modayiSye / tvaM mama kalevaraM sayatnena ratha / ityAbhASya rAjA gajazarIraM prAvi-15 zat / tadA sa gajo jijIva, tena sakalA api paurA amandamamodanta / tatrAvasare sa vipro vyacintayat-aho ! eSa ko'pi R rAjA pratIyate / ato'hamapyetaccharIrampavizya rAjA bhUtvA rAjyasukhamanubhaveyamiti vicintya tatkSaNaM sa rAjJaH kalevarampravizya hA lokAnAM dRggocaro jAtaH / tato mantripramukhAH sarve paurA mahAmahena taM rAjasadanaM ninyuH / vidyAM lAtvA rAjA samAgAditi sarve jahapuH / mahAmahaM vitenuH siMhAsane ca tamAropayAmAsuH / athAntaHpure'paricitamiva sAzaGkamAyAntaM tamAlokya zrIkAntAbhidhAnA rAjhI manasi dadhyau / yathA-etaccharIramAtra rAjJo'sti, paramasau vikramo nAsti, ko'pyanyo vidyAralena taccharIraM pravizya samAgato bhAti, yadevamAyAti / tatastadaiva sA pradhAnamAkArya sarvamapi taveSTitamAcacakSe ! tatastAmyAM mantrayitvA'ntaHpure tadA| gamo nyarodhi / etatsvarUpaM jJAtvA majatanupraviSTo rAjA vanamagAta / tatra tatpudgalaM vihAya kIratanuM pravizya tadrUpeNa zrIkAntA : 1 rAjJIsamIpamAyayau / sA'pi taGkIramatipregNA svasamIpe sthApitavatI / tasmin kIre rAzyA mahAn rAgo'bhUt / ekakSaNamapi ho tadviyoga naicchat / tatpazcAdekadAsa kIravinaiM tyaktvA saraTo'bhavat / tadA kIraMmRtamAlokya rAjhI bhRzaM zokamakarot / kiMbahunA ? * dviyogamasahamAnA sApi martukAmAjjAyata / tatrAvasare nRpIbhUto viprasthAmAkhyat / ayi rAtri ! tvaM mA niyasva / enaM kIra- | mahaM jIvayAmi / sApyakk-asmiJjIvite satyeva mama jIvitaM sthAsyati / no ghedavazyaGgamiSyatyeva / tatra sandeI mA kRthAH / athaikAnte svazarIraM vihAya kIrapudgale samAvizadviprajIvaH / kIre saghaH punarUjjIvise sA rAzI tuvoss| athA'vasaraM vIkSya saraTa
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ lI- pulAdvinirbhastha rAjA nijakArya prAvizat / tataH sabhAmAgatya pUrvavadrAjyaM pAlayituM lagnaH / atha satyaM vikrama jJAtvA zrIkAntA bhRzamatuSyat / sarve lokAH pramodaM dadhire / tadanu tasya mAyAvino viprasya vigrahaM rAjA'dIdahat / sa duSTo vina Ajanma tiryagrUpeNa sasthau / etasmin praandhe'yaM sAro'sti / yatikramo vinayaguNayogAtsvayaM vidyAmadhigabhya, bhAvavinayAdimirguruzuzrUSAmakurvate'pi tasmai viprAya vidyAM dApitavAn / ataH sarvaiH sakaleTakAryasAdhanaH sarvataH zreyAnasau vinayo yatnena dhrtvyH| kicopadezamAlAyAmevamalekhi-yathA zreNiko nRpazcANDAlampratyapi vinayaM kurvana vidyAM zizize / ayamAzaya:----yathA ma cANDAlamapi vidyAvanta siMhAsanamupavezya svayaM kRtAJjalistadabhimurkha sthitvA vinayena tasmAdvidhAmagrahIta, tathA'nyairapi vidheyam / atha-vinayena vidyAgrahaNopari zreNikanRpasya 26-kathAyathA-rAjagRhe nagare zreNiko nAma rAjA'sti / sena mantripade matimAnabhayakumAraH straputro niyuktaH / tatra cekcaannddaalo| nivasati sma / tasya bhAryA garbhavatI jAtA / tasyA ekadA rasAlaphalabhakSaNAya dohado jajJe / tadA sA pratidinamatikazA | jAtA / tAM tathA''lokya cANDAlastatkAraNaM tAmapRcchan / sA'pi tatkAraNaM samutpanna tAdRzaM dohadamAkhyat / tadAkarNya sa manasi cintayati / aho! atidaSkaro'sau dohadaH / akAle tatphalaM kathaM lapsye? arya dohado yadina pUryata tarhi nanameSA meM patnI dinAnudinaM kazIbhUya jIvita hAsyati / ato yena kenApi yalena tadAnIyA'syA dohadaH pUraNIyaH, itthaM cintA kurvatA tena smRtam / yacchreNikarAjasya cellAgArAzyA ekastambhIyanivAsasaudho vartate / tatra devanirmitArAmo vartate / tasminnatakalamidAnImapi labhyate / sAmpratamanyatra kutrApi tava prAptuM zakyate / atastatra gatvA tatphalamAnetavyamiti nizcitya sa tatrAgamat / -COMMAR IN
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ satrAgatya tayakSaM phalADhyamapyatyugmataM vilokyaikayA vidhayA tacchAkhAM nIcaiH kRtvA phalAni gRhItvA'parayA vidyayA to zAkhA | pUrvapadakarot / evaM sa cANDAlo vidyApramANA'zakyamapi dohadaM preyasyA apUrayat / paramatisvAdiSTaM tatphalaM pratyahaM sA'vAcata / tataH patnImohena sa pratirAtraM tatra gatvA tathaiva tatphalAni lAtuM lagnaH / evaM sarvANi phalAni gRhItvA tena sa vRkSaH phlshuunybke| athA'nyadA zreNikanareza ekastambhIyasaudhazikharamAruhya tadArAmazomAM pazyan tadAnazAkhAM phalazUnyAmalokata | tAM tathA || | lokya sa vyacintayat / aho ! iyamAprazAkhA gaganacumbinI vidyate, kopyenAmAroDhuM na zaknoti / rakSakA api sadaiva parito | rakSanti / tathApi phalAni gatAni dRzyante / ityAcayaM gataH svabuddhathA yadaitaviNetuM na zazAka, tadA rAjA tamabhayakumAramA- 18 kArya jagAda / he kumAra ! tvaM matimAnasi, ata etadAnacaura kenApi prakAreNa gRhItvA samAnaya / iti nRpAdezamAkarNya sa mantrI catuSpathamAgatya paurAnekatrIkRtyaivamAkhyat | bho lokA: ! madvadhanamArNayata--pativarA kAcidekA dhanazrInAmnI kanyA strAnurUpapatilipsayA kasyacidekasya mAlAkAraspA''rAme yakSamandire pratyahamAgatya tadupayanIyaramyaiH kusumaiH prazchamapracitaistamabhyarcya punarnijasthAnamAgAt / prabhAte sa mAlAkArastatrAgatya kenApi troTitAni kusumAni jJAtvA tacauraM jighRkSurabhUt / athAs- - nyadA kusumAni vicinvatI tAM so'grahIt / tatpRSTA ca sA tamevamuvAca ahaM hi svAnurUpasatpatikAme tayakSapUjArtha puSpANi 1 cinomi / mAM muJca, ataHparaM na grahIpyAmi | atha sadrapeNa mohitaH sa tAmevamavAdIt / he kanye ! pariNayAnantaraM yadi prathamaM / madantikamAgacchestadA tvAM muJcAni / tatrAvasare nirupAyA sApi tatprArthanamaGgIkRtya tanmuktA nijAlayamApa / phiyatkAlAnantaraM /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ F valI 2 // I pariNItA sA patigRhamAgatA nizi patipArzvamupetA, nijaprANanAthamevaM vyajijJapata - he prANezvara ! ahaM yogyapatikAmanayA yakSamafig safcanmAlAkArasya puSpANi cchabhaM gRhatI tenaikadA gRhItA, nirupAyA sati lagne svayA prathamaM matpArzvamAgantavyamiti tadvacanamaGgIkRtavatyasmi / atastatra gaMtumadhunA mAmanujAnIhi / tato bhartrA''jJaptA sA SoDazazRGgArasajjitA tatra gantumekAkinI pratasthe / mArge ca kadaurA arin, te vada: parakhAni lumipuH / tadA sA tAnevamava de caurA ! mAmidAnIM muJcata, ahaGkasyacinmAlAkArasya samIyaM kRtAM pratijJAM pUrayituM bhartrA''diSTA vrajAmi, tatra gatvA pratijJAM pUrayitvA pazcAdAgamiSyAmi | tadA yuSmAbhiretAni bhadAnaraNAni grAhmANi / itthaM tatkathAmAkarNya te tAmamuJcan / tadagre kazcicirabubhukSitaeko rAkSasastAmAlokya mukhaM vyAdAya bhakSitumadhAvat / tadA sA tamapi nijavRttaM sarva nivedyA'nunIya tameramaprArthayat / ko rAkSasa ! idAnIM kRtAM pratijJAM pUrayituM vrajantIM mAM muthya, tatra galA pratijJAM paripUryA'nenaiva mArgeNA'cirAdahameSyAmi / tadAhaM bhakSaNIyeti tadvacaH zrutvA tenApi muktA sA tanmAlAkArasyA'ntikamAgAt / so'pi tadAgamanaM pratIkSamANa AsIt / tAmAgatAM so'pRcchathe sundari ! tvamidAnIM patimApRcchya samAgatAsi uta tataJcaiva 1, tadA sA''khyata - mayaitatsarva patye niveditam / tadanu tenA''diSTA vadantikamAgacchAmi / tataJchanA na, yato yo hi svavacanaM viphalIkaroti, tasya jIvitamapi sarvairnindyate / jIvisAdapi nijapratijJApAlane bhavyaiH prayatyate iti pratijJAmpUrayitumahamatrA'gavAsmi tvamapi yathocitaM vidhAya mAmanugRhANa / iti tasya vacanamAkalayya manasi camatkRtaH sa vyacintayat / aho ! dhanyA kileyampratIyate / yA hindasatracanarakSArthamatiduSkaramapi cikIrSati / tathaitasyA bhartA'pi dhanyataraH / yo hi navoDhAmIza tribhuvanA'tizaya saundaryaratnAkarAyitAmavipreyasImI ha
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratijJApUraNAya samAdizat / ubhAvapi satyazIlo dhanyau namasyAha / ava etasyAH zIlaM rakSaNIyameSeti vicArya so'pi tasyai bhaginIdhiyA vasanAbharaNAdikamadAta / kathitaJca tvaM dhanyA'si, bhagini ! tvaM nijAlayaM vraja / atha tanmuktA'khaNDitazIlA dhanazrIsta drAkSasamAgatyA'milat / so'pi satyavacanAM tAmavedIt punarmAlAkRtA yadAcaritaM tadapi tanmukhAdA karNya tAM prazasya vastrAssbharaNaiH satkRtya gRhagamanAya samAdizat / atha rAkSasena satkRtya muktAbhakSitAMgI sA caurAntikamAgatA / te'pi tAM satyavacanAM suzIlAM matvA hRSTAH santo vastrA''maraNAdibhiH satkRtya mumucuH / itthamagkhaNDitazIlA nirvighnena bharturantikamAgAt / tasmai ca yathAjAtaM vRttaM sarvaM nivedayAmAsa / tadAkarNya bhartrA'pi sA sammAnitA / tatrA'bhayakumAra ityudIrya sarvAnapRcchat / bho bho lokAH ! yUyaM vicArya kathayata, atra duSkaraM karma kenAkAri 1 tatrA'vasare kiyanto viSayaiSiNo'dhIrA narAstasyAH parti prazazaMsuH / kiyantaH kAmukAH samAgatAM navoDhAmatisundarIM tAM tyajantaM tamArAmikaM tAmatiduSkaraM kRtyamanuSThAtumAdizantaM tadbhartAraJcAstuvan / kiyantastaM mAMsalolupaM rAkSasam / tato yenA''graphalAni cauritAni, sa eka eva tArAnavarNayat / tato'bhayakumAro dUtena taM naraM svAntikamAnAyya gateSu lokeSu baddhvA kArAgAranivAsamAdizat / tadAnIM kuTTitastajitaH sa kumArA nijamukhena tadAmracauryamaGgIkRtavAn / tadA punastaM kumAro'pRcchat -- kimare ! tataroH sA zAkhA tukrtye gaganaJcumbati, svayA tatphalAni kathaJjagRhire 1 kiva viSThatsu teSu rakSakeSu tamArAmaM prAvizaH katham 1 | satyaGkathaya, tadA bhaSena bhRza kampamAnaH so'va he svAmin ! mama dve vidye baseMte / ekA coatamapi karaspRzyaM karoti, aparA taM tathAvasthaM karoti, tAbhyAM mayA tatphalAni gRhItAni / tato mantrI tathyauraM nRpAntikamanayat / nRpo'pi taM mahAparAdhinaM matvA taducitAM zikSAmA
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ dizat / tadA kumAro nRpamavAdIta-mo mahArAja ! etasmai zikSA mA''dikSaH / etatpArzve dve vidye staH / yatsAhAyyena phalAni coritAni, te gRhItvainaM muzca / tato nRpastamavak-tahi me te vidhe dehi / so'pi mRtyubhItimupetastadA mantrocAraNaM vyapAda / kintvavinayAdidoSeNa nRpastaducAritaM tanmantrAdharaM hRdi dhartu nAzaknot / tadA mantrI jagAda-avinayena vidhA na gRhyate / bhavAn vinayena siMhAsanAnIcairavatIrya kRtAJjalistiSThabhenaM satkRtya gurumuddhyA siMhAsanamuSavezayata, sadA vidyA sameSyati / atha rAjA tathaiva vidhAya vinayena ve vidhe jagrAha 1 tasminnavasare'bhayakumAreNoktam-he rAjan ! asau taskaro nISakulajAso'pi vidyAzA| livAspUjanIyo'sti samprati gurutvAdapi vijetA ! nItikAnapi samaya__ ekAkSarapradAtAraM, yo guruM naiva manyate / zvAnayoni zataGgatvA, cANDAleSvapi jAyate // 1 // ___ adhunAso te gururajAyata, ityenaJjIvitapradAnenA'bhayaM kuru / tato rAjA se muktvA lakSadInAraM tasmai datavAn / anayA kathayA vinayasya prAdhAnyamavagantavyam / sa nRpo'pi yadA vinayamakarotu, tadA tanmukhobAritA viSA caTitA'bhUt / kizva-vinayamahitA svalyA'pi vidyA loke bahu vistRNAti / ataH sadvinayamUladharmarucinimannaiH sadbhavyaiH sarvairapi sadaiva vinaye yatitavyam / atha 11-vidyAviSayeagama mati prayuMje vidyayA ko na gaMje, ripudala bala bhaMje vidyayA vizva raMje / dhanathi avaya vidyA sIkha eNe tamAse, guru mukha bhaNi vidyA dIpikA jema bhAme // 33 // vidyAvanto narAH kadApi dhUtAdilokenaiva vanyante, tathA sadvicArayogAne ripudalAni mahAntyapi lIlayA kSaNAdeva jayanti, |
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA vidyayA sakalamapIdaM vizvamanurajyate / itthaM hi nRnamitaradhanAdyapekSayA puMsAM vidyA'kSayya kozakalyA pratIyate / yato dhanAdikaM vyayite hIyate'satu bhRzaM vyaktiA'pi samaMdhate / tathA vidyA hi zriyo nidAnamasti sA vidyA saphalatattvavilokane viduSAM hRdaya mahAdIpAyate / ato he lokAH / yUyamavazyaM vidvadvasadgurubhidhoM vidyAM zikSadhvam // 33 // sura nara suprazaMse vidyayA vairi nAse, jaga sujasa suvAse jeha vidyA upAse / jiNa kari nRpa raMjyo bhoja bANe mayUre, jisa kari kumariMdo rAMjanyo hemasUre // 34 // kizca - vidvAMsaH surairnarAdibhizca prazasyante / mahAtmamiste satkriyante / nRpasadasi te mAnamadhikamApnuvanti / te vidyAbalena jitArayo jAyante / ye vidyAmupAsate teSAM jagati sphIta yazo vitataM bhavati / te ca vidyAdhanamatulaM prApyAnupamaM sukhamadhigacchanti / yathA purA kila bANamayUrau vidyayA bhojanRpaM bhRzamattuSatAm / yathA satpratibhA buddhisannidhiH zrImaddhemacandrAcAryo vidyayA kumArapAlaM narapAle bhRzaM santoSya pratibuddhamakarot / tathAkRte'nye'pi vidyAmAdareNa zikSantAm // 34 // atha vidhayA bhojanRpaM toSayatorvANamayUrathI: 27- prabandhaH - asminnujjayinInagare bhojarAjasabhAyAM pANamayUrAbhiyau mithaH surajAmAtarau vidvAMsAvabhUtAm / tau vidyAmadonmasau eta nRpada samAgatI vivadamAnI caikasya prazastimaparo'sahamAna AsIt / yadAha na sahati ikamikaM na viNA cirddhati ikamidreNa / rAsahavasahaturaMgA, juArI paMDiA DiMbhA // 1 // asyA ayamarthaH -rAsamA vRSamAsturaGgA dyUtakAriNa: kovidAH zizravazcaite yathaikatra na tiSThanti yadi tiSThanti tarhi mitho
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ yudhyante, tathaiva tau zvazurajAmAtarau vivAdaM sadaiva nRpAgre'kurutAm / ekasyogatimaparaH kadApi manAgapi nA'sahata / athaikadA to nRpeNaiva bhaNito, yathA bhoH paNDitau ? yuvAhAmbhIravezaM yAtam / tatra dvayormadhye yaM sarasvatI saMmaMsyate tamadhikamaparaM hInamahaM jhAsyAmi / iti nRpAdeza lAsvA tAvubhau kAzmIramprati celatuH / mArge ca tAbokAranAthasya zivasya maThe dhAnyabhAramuhataH paJcadazatAna vRSabhAna ( poThItilokabhASAprasiddhAna ) apazyatAm / tAnAlokya tau tadvAhakAnapacchatAm / kimbhoH! yUpameteSu pUpameSu bhRtvA kutra kimartha nayatha ? sairabhANi / etAni zrIozarakSetre vRcidhAnyAni nIyante / tanizamya tatkAla to sAzcaryoM jaato| pazcAdane vrajantau sau rAtrau kutrApi suSupatuH / sadA to gaganasthA zAradA eto samasyAmapRcchat / yathA 'zatacandraM nabhastalam / tadAkarNya vANakavistAmevamapUrvata / yathA dAmodarakarAghAta,-vikalIkRtacetasA / dRSTazcANUramalena, zatacandraM nabhastalam // 1 // ityAkarNya mayugakapihuMkAraM kurvana tatsamasyAmanyathA'pUrayata / tadA punarAkAzavarAjyabhuta / yathA-yena prathama samasyApUri, so'to dhikaH / aparastu huGkAranAdaM vitatya tatpUrti vyadhAditi so'lpIyAn kaviH, iti sarasvatIvihitajayaparAjayau tau prabhAte samutthA! yojayinIprabhuM bhojarAja zAradAdattavijayaM nivedya vANakaviH prAdhAnyamanayata, sataHprabhRti nRpasadasi baoNNasya mahIyasI pratiSThA jaataa| -asmin kathAnake bANamayUrI zvazuranAmAtarAvabhUtAmiti vicAraNIyam / 'pravandhacintAmaNigranthe' bhona-bhImaprabandhe spaSTataramitthamullikhitama-gataprAyA rAtriH kRzatanuzazI zIryata iva, pradIpo'yaM nidrAvazamupagato ghUrNata iva | praNAmAnto mAnastyajasi na tathApi krudha
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 12 - paropakAra- viSaye mana ghana taruNAI Ayu e caMcalA hai, parahita kari leje tAharoM e same che / * aba janama jarA jAM lAgaze kaMTha mAI !, kahi na tiNa same to koNa yAze sahAI / / 35 / / "bho, zrAvRlokAH ! iha saMsAre zarIra - dhana-yauvanAyurAdIni samastAni kSaNabhaGgurANi santi / ataH sarvamasAraM matvA sArabhUtamparopakaraNamAzu bhavadbhirvidhIyatAm / samAgate vArdhakye jarAmimRtA naSTabalA indriyeSu sakaleSu zaithilyamupapanneSu yUyaM kiM kariSyatha 1 svayameva manasi vicArayata / tatrAvasare yuSmAkaM trAtA ko bhaviSyatIti ? kevalamanuSThito dharma eva trAsyate / ataH pramAdaM vidhAya sarvaprANIpsita sukhArthAdiprAptinidAna paropakAraM vidhavAm / yenobhayatra mukhamApsyatha // 35 // nahi taka phala khAve nA nadI nIra pIce, jasa dhana paramArthe so bhale jIva jIve / nala karaNa nariMdA vikramA rAma jevA, parahita karavA je udyamI dakSa tevA // 36 // maho ! ( iti bhUyo bhUvastena tripadImudIryamANAmAkarNya ) kucapratyAsattyA hRdayamapi te caNDi ! kaThinam // 1 // iti zrAnRmukhAtu padamAkarNya krudhA sA satrapA ca kuSThI bhaveti taM bhrAtaraM zazApetyAdi / * bhoja aura kAlidAsa ' nAmni pustake'pi kaviprasiddhayoryANamavUrayorvRtAnte bANakavemeginopatirmayUrakavirityeva likhitam / loke - 'pi caivameva tau prakhyAtitAmApaturiti / 19
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ kizcaitatpazyata / yathA-taravaH phalanti, paraM tAni phalAni svayaM nA'znanti / yathA nadyaH svayaM nIraM na pibanti, kintu parAnevopakurvate / svayazca te varava AtapAdimahAklezaM sahamAnAH pareSAmupakRtau sadaivodyatAstiSThanti / yeSAM dhanAni paropakaraNe yAnti, prathA kAyena bannamA ra bokAlapatrikIiinta, te satpuruSA iha ciraM jIvantu, yathA-nalarAjaH kUpasthaM sarpamabhito jvalatyapi dahane pahirAnItavAn / yathA karNarAjo SaDnanAthAna vikalAzAn bahataradhanavyayenopakRtavAn / vikramAko nijAM lakSmI paropakavAdidharmArthamavyayIt / rAmarAjo yathA kAyena vacasA manasA sampadA ca jagajIvAnupAkarot / tathAnyairapi lokadvayasukhalipsApatiH pareSAmupakRtiH kAryA // 36 // __ atha 13-udyama-viSayerayaNa-nihi tarIne udyame lacchi ANe, guru-bhagati karIne udyame zAstra jANe / dukha samaya sahAI udyame che bhalAI, ati alasa tajIne udyame lAga bhAI ! // 37 // iha khalu ye kecana samudyoginaH sAgaraM taranti, te ratnAni samApnuvanti / ye punarbhaktyA vinayaM kurvanto gurUnupAsase, tAna sevante, tadAbAvartino bhavanti / te kilAdhArasyApi zAstrasya parampAramadhigacchanti / ApadAtAnapi janAnadha nayamabhito rakSati / ato he bhavyabhrAtaH ! AlasyaM tyaja, udyama maja // 37 // nRpa zira nipataMtI bIja jAtkArakArI, udyama kari subuddhI maMtriya te nivArI / tima nija sutakerI AvatI durdazAne, udyama kari nivArI jJAnagarbha pradhAne // 18 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ iha tabAsti yagumnegala sAgarI--yAH nAmadana rAjJaH zirati patiSyantImatidIptAM saudAminImapi nijodyamayogena subuddhihai nAmA pradhAno nyavArayata / tathA matimAna mantrI nijaputrAdeSyantI nijAmapi durdazAmudyamena nirAkarot // 38 / / athodyamopari subuddhinAmnaH pradhAnasya 28-pravandhaH___ athaikadA vijayarAjasadasi kazcinaimittika AgAta / rAjA tamevamapRcchad bho naimittika ! yadi bhaviSyajAnAsi tarhi sAmprataM kasya kiM bhaviteti bada / so'pyUce he rAjan ! mayA sarva jJAyate, zakyate ca gaditum / yatpRSTaM tadAkaryatAm, agrataH saptame divase potanapurAdhIzasya zirasi vidyutpatiSyati, iti nizamya sarve rAjAdayaH samyA bhRzamakhiyanta / rAjJA'cinti-bhavitavyaM kena vAryate / yadAha-" avazya bhAvino bhASA, bhavanti mahatAmapi " iti tatrAvasare sarve matizAlino mantrigaNA etannirAkara ropAyamacintayan / tanmadhyAdeko'vAdIt yadyevaM-tarhi kamapyanyaM nRpaM taddine tatsthAne saMsthApya rakSyatAm / tanizamya nRpo'vaknaitadhujyate, nijasya jIvAtave'paraH kathaM hanyate ? etattu mahApApaM vebhi / apara etramavadat-rAjan ! bhavAn tatra dine kutracityotamupavizya svayamagAdhe jale tiSThatu / yajjale vidyuzaiva patati, anenopAyena nUnamevaitadvaco'lIkatAmuSaiSyati / itaro'vadava-rAjan ! naitadvicArasahaM pratibhAti, yato vidyuttatra mA patatu, pota eva yadi jale nimajettadA rAjastaditareSAmapi prANasaMzayaH syAditi tadanu subuddhinAmA mantrI nyagadata-he svAmin ! mamoktamapi nizcamyatAm / adyataH saptadinaparyantaM zrIjinendro bhagavAn mano'bhISTasiddhi| kArI bhaktyA sevanIyastasmin bhakti kurvataH kadApyApattinoMdeti / dAnapuNyAdidharmakRtyaM yatheSTaM vitanyatAm / siMhAsane ca kASThamayayakSamUrtiH sthApyatAm / etacca nRpAdibhyaH sarvebhyoJocata / tato nRpaH sapta dinAni tatsarvamakarot / saptamehani nimitta
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhoktaM satyAphyantIva capalA sthApitayakSazirasi payAta / tenetyaM tadbhavAdrAjA mocitH| sarve lokA mumudire / jayajayArAvaM ca vitenuH| tadanu rADA pracuradhanadAnena sa naimittikaH satkRtya visRSTaH / enAM kayAM nizamya bhavanta udyamavalaM pazyantu / yadudhamena bhaviSyadapi maraNabhayaM rAjJo'nazyata / iti pratyakSaM tatphalaM pazyanto bhavanto'pyudhamaM kurvatAm / _ punastatraiva jJAnagarbhAbhidhapradhAnasya 29-aparaH pravandhaHekadA sadasi samAgataM nimitjhaM nRpo'pRcchat / bho vidvan ! kAzcidbhaviSyantImapUrvA vAtoM kathaya / so'pi jJAnato vicArya kA nRpamavadat-I rAjan ! adyataH pazcadazadinAbhyantare pradhAnasya prAmAntika: kleza AgamiSyati / ityAppa samAtaH svagRha tamAnIya pradhAno'pRcchat / he nimitvajJa ! mama kasmAdutpatsyate kleza iti bada / tenoktam-yaste jyeSThaH sutastasmAt / atha mantriNA satkRte tasmin gate, mantriNA puruSapramANakA kASThapeTikA kAritA / tatra khAdya peyaM nikSipya jyeSTha putramAhUya sarvametajjago / so'pi vinItaH piturAjJayA tasyAnavizat / tatastAM sArgalAM vidhAya sevakena nRpAntikamanInayat / uktazna he mahArAja ! mama vipadAgAminyasti / iti sampacyA kim ? ata enAM sampadaM bhavatpArzve sthApayitumanayam / ityudIrya tatkunikA tasmai davA jagAda / I svAmin ! eSA paJcadazadinAnantaramudghATanIyA / tadanu sa mantrI rAjAnaM namaskRtya caityametya jinendraM stotumalagan / ekmAcastastasya tAni dinAni vyasIyuH / rAjA'pi sA maJjUpA'ntaHpure nyAsitA / athaikadA'ntaHpurasthitatatpeTikAmadhyAdeva zabdaH prAdurAsIt / yadhA-rAjyA vaNI pradhAnaputrakaragatA jAtA tadAkarNya kopAdraktAkSo nRpo dUtena pradhAnamajUhavat / tadAdezAttadAnImena sa dUtastadgRhamAgatya mandirasthaM taM jJAtvA tatrAgatya saM nRpAntikamanayata / tamApataM vIkSya nRpo vimukhIbhUya tasthau /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ | tatrA'vasare mantrI jagAda-I svAmin / tatpeTikAmAnAthya vilokyatA tatra kimastIti / nRpo'pi tathA kRtvA tAmupAya karadhRtarAbIdenika pradhAmaputramaparakare khaI indhayat / darzAtAniepapa samaya rAjJaH krodhaH prazazAma / etadadbhutaM kRttaM sarvatra pure prasasAra / kathametadabhUditi ? nirNayaM kartuM ko'pi nAdhyaknot / athA'jyadA tatrAgaDhamekaM jJAninametatsvarUpamapRcchadrAjA / zAnI cakti he rAjan ! etasya pradhAnasya bhavAntaraM yA pallyAsIna, sA mRtvA vyantarIbhUtA pradhAnamena klezayitumetatsarvamakasarot / parameSa nijodhamabalAsamapi dUramakArSIca sukhI jAtaH / ataH suMkhepsubhiH sarverapi manujaiH pradhAnatayodyame prayatitavyam / atha 14-dAna-viSayethira nahi dhana rAkhyo tama nAkhyo na jAe, iNipara dhana jotA eva gatyA jaNAe / ida suguru supAtre jeha de bhaktibhAve, nidhi jima ghana Age sAtha tehIja Ave // 39 // dhanasya naivA'sti | kave'pi sahasraprayatne naisargikamasthirametasthiratA kadApi nopaiti / iha loke lakSmyA gatitrayaM vartate / 'dAnaM bhogo nAzaveti / tatra dAnabhogau puNyavatAmeva bhavataH / ye na dadane, na ca bhuJjate, teSAM lakSmyAstRtIza nAzagatirjAyate | ataH sukRtino janAH satpAtreSu dharmamArgeSu ca nijAM sampaci vyayIkurvate / tAni dAnapuNyAdInyeva bhavAntare nidhIpaya vasyA'nugacchanti / iha loke ye ye vadAnyA aspana tAndarzayati // 39 // ...nala bali ricaMdA moja je je gavAe, paha samaya sadAtedAnakere psaae| ima hadaya vimAmI sadA dAna dIje, ghana saphala karIje janmano lobha lIje // 10 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ . iha jagati purA kila-nala-bali-harizcandra-bhojapramukhA vadAnyatayA sarveSAM prAtaHsmaraNIyA baghuH / iti dAnamAhAtmya hRdaye nidhAya yathAzakti supAtrAdikSetreSu salakSmI vitIrya sarvereva manuSyatyaM sAdhakaM neyam // 40 // atha dAnaguNopari karNarAjasya 30-kathAnakamiha ko rAjA dAtRNAmagresara AsIt / so'nyadA citrAGgadavidyAdharasya kelivanopamardanAttena kArAgAre nyastaH / tatraikadA / 18 kazcana devayAcakastatparIkSArthamAgatya tamastAvIt / tadAkarNya so'vak-bho yAcaka ! mamedAnI kimapi nAsti, ityukte'pi punarnirAzA 21 mA yAtvasau, iti manasi dhyAtvA tadAnIM zilAzakalena nijadantajaTitasvarNazalAkAM niSkAzya tasmai dadau / yathA ratve'pi sa dAnaguNaM nAmuJcat tathAnyairapi naiva tyAjyaH / ataH yathAzakti dAnaM vidhAtavyameva / atha 15-zIla-viSaye-- azubha karama gAle zIla zobhA dikhAle, guNa gaNa ajuAle ApadA sarca TAle / jasa nara yaha jIvI rUpa lAvaNya deI, parabhava ziva hoI zIla pAle jikeI // 41 // aho ! zIlaM yadetallophasyA'zubhAni karmANi nAzayati, zobhAM vardhayati, saGkaTamapAkaroti, guNAna nirmalIkaroti / kimadhika vacmi, zIlapAlI naro yazasvI dejastrI dIrghajIvI rUpalAvaNyAdisadguNabhAgbhavati / parastra ca mokSamupaiti // 41 / / iNa jaga jinadAsa zreSThI zIle suhAyo, tima niramala zIle jema gaMgeya gAyo / kali karaNa nariMdA e samA che jikoI, parabhava ziva pAme zIla pAle tikoI // 42 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ii purA loke zIlena jinadAsA'bhidhaH zreSThI zuzubhe / tathA bhISmaH sacchIlaguNena rarAja / peha kalikAle'pi karNaH zIlazAlyabhUt / eteSAmita ge zrIlamapAlazana ye zAmipanti punarSe galayanti, te sarve paratra mokSamApnuvana, prApsyanti, prApnu. vanti ca / ihApi teSAM sonIgotrIyasanAmazreSThivanmahatI kIrtiH prasarati / lokAstadvacaH praminyanti, ataH zIlamAhAtmya viziSTaM matvA sAstapAlyaM yatta:-catunikAyadevadevendracakravAdayo'pi tacchIlazAlino namaskurvanti / / 42 / / atha zIlapAlane sudarzanaSThinaH 31-kathAnakamkazcitsudarzanAkhyaH zreSTI campApuryoM jajJe. tadupari abhayA rAzI mumoha / sA caikadArahasi kapaTena tamAhUya hAvabhAvena samAlapantI / tamchIlakhaNDanAya bhRzamayatata / tathA'pi nizcalaM tamAlokya sA tamevamavak / he zreSThin ! mayA saha ramasva, tvadanurAgiNI mAM bhudhi / no cedrAjJA te parAbhava kaarvissyaami| tadAkarNya tenokta ayi rAjJi ! tavoktaM sarva cikIrSAmi, paraM mama tanau manAmapi pauruSaM na vidyate, tadvinA kimbhavet ? ityudIrya zIla rakSitam / athAnyadA tatra nagare ko'pi mahotsavo'bhUt / tatra sarve lokAH / / sajjitagAtrAstatrodyAne jagmuH / abhayArAzyapi gavAkSasthA purakautukaM vilokamAnA sanmArgeNa gacchataH samAnakyasaH sundarAna yUnaH | pada puruSAnapazyat / tAnalakSitAna matvA sakhImapRcchat-api sakhi ! ete ke yAnti ? soce-manoramAkukSyutpanA amI sudarzanazreSThinaH | putrA yAnti / tadA rAjyavaka tasya pauruSameva nAsti, tarhi tasya putrAH kathamabhUvan ? asambhavametatkaratalakacamiva pratibhAti / 1-hAyo mukhavikAraH syAda, bhAvazcittasamudbhavaH / vilAso netrano jJeyo, vibhramo bhrUsamudbhavaH // 1 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakhI cakti mayA samyagAlakSyaivAmI sudarzanasutA ityuktaM, atra sandehaM mA kRthAH / tadAkarNya rAzI manasi vicintayati, nUnaM sa yitvA gataH / atastaM kenApyupAyena mAzrayANi tarhi varamiti dhyAtvA sImantamunmucyA''bharaNAni sarvANi vimucya jIrNamakopari cintAturIbhRtA sA sthitA'bhUt / tataH kSaNAnantaraM tatra rAjA''gAt rAjA tAM tathAsslokyApRcchata- ayi priyata! adya te kiJjAtam 1 yadevaM suptA'si tadA rAjJo mahAgraheNa sAdhyakU -- svAmina ! ataH paramiyaM nagarI basituM na yujyase / rAjA'ca --- tatkAraNaM brUhi ? kenA'pi tava kimapyaparAddham / ajJAte sati kathaM tadupAyeM karomi ? ataH satvaraM nijaduHkhasya kAraNaM | yena tadupAyaM vidhAya satvaraM tvAM sukhinIM vidadhIya | hatyAkarNya sAdhvaka he mahArAja ! yadA tvaM rathavATikAmagAstadA sudarzanaH zreSThI madantikamAgatya haTAnmacchIlaM bhaktuM bahu prayatnamakarot / tadavAcyameva viddhi / devenaiva sadA me zIlaM rakSitam / tatsmRvAyunA'pi me manaH zarIraca kampate / ato'ya sthAtuM necchAmi / tacchrutvA tadaiva tabhigrahAya dUtaH preSitaH / tadA''nIte tasmin rAjJAfaraits bhRtyAn sudarzanasya zUlAropaNamAdizat / lokA hAhAvaM cakruH / te'pi taM satsthAnaM ninyuH / tatra ca yadA ve sudarza namakhaNDita zIlavataM zUlikAyAmAropayituM lagnAstadA zAsanadevatA satkSaNaM tAM bhaktvA siMhAsanamakAri, tacca devavimAnamivAdharAzrita zobhata sudarzanopari puSpavRSTirjAtA / yenA'sau nirdoSaH zIlavAna sudarzana upadrutastasyAhaM zikSAM kariSyAmi ityAkAzavAyamabhUt / tAM zrutvA sarve nRpAdayaH paurAcintAmApuH / tato nRpAdayaH sarve savinayaM tatpadayoH patantastadguNaM gAyantastaM mahatA mahena nRtyavAcAdikaM vitanvanto gajArUDhaM vidhAya puramAninyuH / Izasya zIlasya mAhAtmyaM ke'pi vaktuM na zaknuvanti / vasyAlalA
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ dataH sarve zreyo'rthimiH sadeva zuddhaM zItalanIyam / atha zIlaviSaye gAnoyasya 32-kathA daryate__ yathA zAntamunRpasya gaGgArAjIkRkSyutpazno gAGgeyo yuvarAjaH pituricchA pUrayitu kaJcana dhIvara kanyAmayAcana / tadA sa matsyajIvI tamevamavadat-bho yuvarAja ! mama dauhitro rAjyaM na lapsyate, nadrAjyaM tavaida miliSyati, ataH kathamahaM tava pitre sutAM dA ? tadA tena pratijJAya sa bhaNitaH ! bho ! mama pitre sutAM dehi-paste dohino bhavitA, sa eva rAjyabhAka bhaviSyati / Ajanma brahmacaryavataM mayA'GgIkriyate / itthaM pituH kAmaM paripUrNamakRta / svayamAjanmA'tiduSkaraM brahmacarya paripAlyAtulaM balamApa / pANDavakoravayoddhe pANaviddho'pi virAgAta saMyama lAtvA devagatimIyivAn / evamanyairapi zIlaM sampaka pAlanIyam / yatprabhAveNa sarve kAmA: saphalIbhavanti / paratra ca mozamukhaM sulabha jAyate / ____ atha 16-tapoviSaye-- taraNi kiraNa yI nyU sarva aMdhAra jAe, tapa kari tapa thI tyUM du:kha te dUra thAe / vali malina thayu je karma caMDAla tIre, tima tanuja pakhAle te tapa svarNanIre // 4 // yathA sUryozaSaH sakalamandhakAra praNAzya jagadadaH samastamudyotayanti / tathA tapastejAMsi samastAni duHkhAnyunmUlya tadanuSThAzapuMsaH prabhAsayanti / kiJca- balavatkarmacANDAlakatApavitrama kArya nirmalIka tapAsyeva prabhavanti svarNanIravat // 43 / / sapa piNanaSi thAe nazikamaro, tapa viNa' na Tele te janma saMsAra phero /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ / OM - tapa sadhI mAtama maMdiraNe, tapa pala vapu kIdhuM viSNu vaikIya jeNe // 44 // tapo vinA karmANi nirjaratAM na yAnti / tathA tadArAdhayatAM janmajarAmaraNAni vilIyante / tataste sukhena mokSamadhiga cchanti / tapasaH pramAvAdeva gautama-nandiSeNapramukhA landhimApuH / kiJca-tanmAhAlyato viSNukumAro vaikriya lakSayojanapramANaM vigrahamakAti, punaranyAyavartinaM marIciprakSana mArayAmAsa // 44 // . tapaHprabhAvopari labdhimato gautamasvAminaH 33-kathAnakam - ___ zrImahAvIrasvAmI bhagavAnekadA dezanAkAle philaivaM jagAda / tathAhi-ye khalu svalandhyAzyApadatIrthayAtrA kurvanti, te'vazyaM / / da sidadhanti / tadApharya gautamasvAmI bhagavadAjJAM lAtvA tadhAkartumacalat / anukrameNA'STApadatIrthasamIpamAgataH / tatra pUrvataH / bhAsaMsthitAsyadhikapazcadazazatatapasvinastamAlokya parasparamUcuH--aho ! vayaM tapaHkuzA enamAsya yAtrAhartuM na zaknumastahi karI ndravatsthUlo'sau tadupari caTitvA tAM vidhAtu kathaM zakSyati ? atha gautamo'pi sUryakarAvalambanatastamAruroha / tatrAdhyasare taM vIkSya te tApasA evaM nizcikyuH / nUnamasau labdhimAnasti / no cetkathametatsambhAvyate / bhavatu, yadA'sau punaratra parAvartyati tadA vayamapi sarve tAruM kRtvA lamdhimApsyAmaH / itastadupari samAgato gautamazcaturaSTadazadvikAnItyanukrameNa bharatapratiSThApitasvarNamayacatuvizatijinendranimbAni darza darza bhAvastava caityakndanaM vidhAya jagazcintAmaNeH sakalAM stuti kRtvA caityAd bahirAgatyopAvizat / / tAvattatra tiryagajambhakadevIbhUto vanasvAmijIva AgAt / tamprati bodhya, sa saduttIya nIcairAyayau / tatrAvasare te sarve tApasAstavarayonipetustacchiSyAzca jaataaH| tatastaiH saha mArge gacchan sa gautamasvAmI kamapi grAmamAsAdya tAnapRcchat / bhoH tapasvinaH : yUrya lbTl
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ki bhokSyadhye 1 tairuktam -- svAmin ! pazcAmRtamazitumaya no vAJchA jAgarti / tadvacaH zrutvA svayameva gocaryai puraM prAvizat / kazci savagRhI bhaktyA tasya pAyasaM pratyalAmayat / tallAtvA samAgate gautame te dadhyuH / aho ! iyatA pAyasenA'smAkaM tilakamapi na sampatsyate, tarhi tRptiH kathaM bhaviSyati 1 / yAvadevaM vicintayanti tAvaGgautamenoktam- bho mahAnubhAvA 1 yuSmAbhiH samAgamyatAM tadanu bhojanArthamekasyAM paGktau saikapaJcazatatApasAnupAvezayat tAvatastAnaparapaGktau tRtIyasyAmapi tAvatastAMstApasAnupAvezayat / iti paripATyA samupaviSTastApasAnazeSAn tatra pAyase 'akSINamAnasI' labdhiriti mantramuddA nijAGguSThamAropayan pariveSya yathecchmabhojayat / tadA sa tAnapRcchat - ki moH ! kasyacit kiJcidapekSate 1 tairuktam varyaM sarve tRptA abhUma / tatastatpAtrAdaGguSThe samuddhRte purAnItapramANaM pAyasaM tatpAtreSvazizeSa tAvatA pAyasena sa nijatRptimakarot / J tatrA'vasare teSAmaznatAM sadbhAvanAM bhAvayatAmekapaGktyupaviSTAnAmekAdhika pazcacatatApasAnAM tatkAlamujjvalaM kevalajJAnamutpeve / tato'gre calan sa taiH pRSTaH - he svAmin! kutra gacchasi 1 senoktam- nijagurusamIpam / punastairuktam bhavato guravaH kIzAH santi tadA gautama gurUn varNayan jagAda - bhoH tapasvinaH / mama guroH svarUpamAkarNayata / nUnamiha kAle sAkSAtkalpadrumo'sti / sa khalu - aSTavidhamahAprAtihAryarUpayA bAlakSmyA zozubhyamAno'sti / sadA tridazagaNaiH sevyamAno vartate / tribhuvananAyaka chatracAmarasihAsanAdibhirvirAjate / itthaM gurutaraguruvarNanamAkarNayatAM teSAmekottara paJcazatatApasAnAM kevalajJAnamudapadyata / tatospre gatvA samavasaraNamAlokya te patracchuH - he svAmin ! kimetadvilokyate ? gautamo'vadat / etanmama guroH samavasaraNaM vidyate, tacchrutvA'vaziSThaiko carapazcazatatApasAnAmapi kevalajJAnamutpannamabhUt / irtya te tryuttarapazcadazazatatApasAH sarve kevalino babhUvuH /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ TalI // tadA gautamastAnazikSayata / bho mahAzayAH / tatra gatvA yathA'haM guruM vandeyaM tathA bhavadbhirapi vandanIyastairapi taduktamaGgIkRtam / se mijotpalaM kevalaM tasya nA''cacakSire / atha prabhoH samavasaraNamAgatya gautamaH prabhuM yathAvidhi vavande pRSThe ca tAnapazyan keralapakktyupaviSTAnazeSAnadrAkSIt / tadAnIM tAnavocata gautamaH / bho mahAzayAH ! pUrvaM zikSitA api bhavantaH pramuvandanAmakRtvA tatra kathamupAvizan ? atrAssare bhagavatoktam- he gautama! kevalinAle vAmAcAnAM mA yAcadA gautamapRcchata / he prabho ! mama kevalamuveSyati na vA ? pracaNoktam / tavA'pi carame vayasi tadutpatsyate / tacchrutvA gautamo jaharSa / etasyAH kathAyAH sAratvenaitad grAhyamasti / yathA - gautamastapobhirmahata labdhimApa, talena duSkarAmapi tIrthayAtrAmakarot yu sarasArdhasahasratApasAnabhojayat, tathA'nyairapi tapaH kRtvA labdhi prApya karmonmUlanaM kAryam / punastapa:prabhAvaviSaye nandiSeNamuneH 34-prabandhaH -- yathA- rAjagRhanagare zreNikarAjasya nandiSeNanAmA tanayo'bhUt / sa yauvane pitrA paJcazatakanyAbhiH paryaNAyi / tatrA'nyadA mahodhAne vIrarAgatya samabasarata / taM caMdituM saparivAraH zreNikarAjastatrA'gAt bhagavantaM vanditvA dezanAM sarve'n tadA zrutvA pratibuddho nandiSeNaH strAlayametya mAtApitarau saMgamAmujJAmayAcata / tadA tAbhyAM gRhavAsAya bahubhirdRSTAntaiH pratibodhito'pi sa tatkSaNamaJjasA vIraprabhorantikamAgatya cAritrapradAnArthamabhyarthayata / tatrA'vasare cAkAzavANyapyabhUta-asyedAna bhogyakarmodayosvaziSyata iti / bhagavavA'pi tathaiva bhaNitam / sarvamagaNayan manasi ca yo'dhunA mayA tyajyate soDagre mAM kathaM --------
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAdhiSpata iti cintayanasaMyamAya samutsukIbhya sadyaH prabhoH pArSe pravrajyA lalItataH paraM sa zuSkalyAhArAdinAtiduSkaraM tapa kurvamapi / madanena vivyathe / tato'tiduHkhImaya sampApAtaM vidadhadevatayA nivAritaH / tataH paraM sa mahAnti tapAMsi kurvana zarIramasthimAtrA| vazeSamakArSIta / athaikasmina prastAce sa rAjagRhanagare gocarya vrajana pramAd gaNikAlayaM gatvA dharmalAmamadAt / tamAlokya gaNikA jago-ehi, paraM tvAdazena zaktivihInena virAgiNA ki me manorathaH setsyati ? mama dharmalAmenAilam / kevalamarthalAma evAtra sadA- | MpekSyate / tasyA IdRzaM hAsthavacanamAkarNya manaspahaGkAramAnIya puraH pavitaM darbhavaNamekaM lAtvA sovaka-mama vapasaH prabhAvAdatrA | ghunA dInArarAzi yatAmityukte tatkAlameva tatra taccharIrAmANonnatA sArdhadvAdazakoTidInArAzirajAyata / ahannu ramasAdavocam-munistu satyameva maduttAkazekha / iti mahAsaM sAlokya rU. pAlA'bhUta / atha tataH parAvartamAna munimAlokya jhaTiti satpuro gatvA tadvastraM dhRtvA tamevamavadat-he nAtha ! mamAJcalAyA upari ruSTo bhUtvA kathaM yAsi ! yadi yAsi sahi nija-2 metAvaddhanaM gRhItvA braja | no cedatrava sthitvA mayA saha sukhaM bhuJjabhetadupabhogaM kuru / ityudIrya yAvatsA virarAma tAvadevamazarIriNI vAk prAdurAsIt-he mune ! mAgAH, anayA sahaiva te dvAdazavarSANi bhogyakarmodayo'sti sonyathA na bhaviSyati / ityAkAzavANI zrutvA sa nandiSeNo dharmadhvajaM mukhavastraM pAtrAdInyupakaraNAni cocaiH sthApayitvA tatraiva gaNikAlaye'tiSThan / paramAtmani TU darzanaM vizuddhamAsIt / jJAnAdaya AbhyantaraguNA api nirmalA Asan / yasyedazI zuddhAtmadazA vartate, sa bAhyanimittakAraNatayA svaguNA'nubhavamantarA''tmAnaM nirmalaM katuM na zaknoti / tathApi subhAvanAM bhAvayatA tena pratijJAtam / yadA'pi pratidina dazajIvA mayA pratibodhanIyA iti / tatastatrasthaH sa pratyahaM daza daza jIvAn pratiyodhya vIstrabhostathaiva sthavirasamIpe prAhiNot / iyaM
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ kurvan dvAdazavarSeSu gaNikAlayasthaH sevamAnazra to dvicatvAriMzatsahasrajIvAna praviyopya prabhoratathA sthAvarANAM samIpe preSitavAn / te'pi ! tatpattibuddhAstayorantike dIkSA luH / itthaM dvAdazanastasya karmasu kSINeSvekadA sa navajIvAn pratyabodhayat / tadA dazamo nADindhamA sabhAmAta / tenoktam-mbhIH ! rca sthAna pratibodhayasi, para svayaM garhitA maNikAM sevamAnaH kathaM na prativodhamApnopi ! tatrA'vasare pAke sampanne bhojanArtha tadAgarma pratIkSamANA kAlAtikrame pAke'pi ca zaitvaM gate sA tadantikametya madhurayA mAjhyA / bhoktaM tamAjuhAva / tenoktam-tvaM yAhi, ahamAgacchAmi / sA'pi gatvA punaH pAcitA bhojanasAmagrI sampame ca pAke tadantikaM dvitricAraM dAsImapraiSIta, tathApi tamanAgataM vIkSya svayamAgatya sA jagAda-he svAmina ! uttiSTha, velA'tikramo jAto mAmaSi ca nitarAM kSudhA pAdhate / tenottaritaM dazamamapratiyodhya kathamuttiSTheyaM ?, tacchrutvA tayA kizcidAkrozamayaprazrayeNa sa bhaNitaH / eSa kAmuko yadi na yetti tahi svayApi gantavyam / ityuktvA punayaMgadat-he nAtha ! idAnIM dazamo na dRzyate, svameva dazama jAnIhi / ityattiSTa bhukSca, tadukta mAkaparya tarakSaNameva sarpaH kaJcukamiva kSINakarmA sa gaNikAlayaM tyaktvA dharmadhvajamukhavastrAthupakaraNAni ca lAtvA prabhorantikamAmAt / atha punazcAritraM lAsvA''ramArthamasAdhayat / idamatra sAratayAjadhAryam-~~yathA sa tapomAhAtmyAtRNamAtragrahaNena dInArarAzimakarot / tattapomAhAtmyaM jJAtvA'nyairapi tathA sAdaraM tapo vidheyam / punaraya munibhogyakodayAdyathA | cAritrAccyuto'pi zubhakarmaprAdurbhAvAcalyAdapi vezyAvacanAtpratibodhamApa, tathaivAnvaidharmabhraSTairapi bhavamIrubhiH prANibhinijAtmadharme / pramAdaM vihAya prayativyam /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSNukumArasya 35-kathA tathAhi - ujjayinyAM puryA dharmAbhidhAno rAjAsti / tasya narmucinAmA midhyAdRSTiH pradhAno'sti / tatrA'nyadA paJcazatamuniyutaH suvratAcAryaH samAgAt / tadvandanArtha sapauraH sakuTumbaH kSitIza Ayayau / namucirapi kSitijA saha tatrAgatya nijauddhatyena guruNA saha vivadituM lagnaH / tadaikena kSuddhakena ziSyeNa sukhena sa vijigye / zAsanadevatA tadA se stabdhIca mAteca sarve parAstaM bhRzaM nininduH / tena lajjitaH sa istinAgapuramagAt tatra ca padmottarAkhyanRpasya rAjJIdvayamasti / ekA jAlA5bhidhAnA samyaktI dvitIyA lakSmIdevI mithyAtvanI cAsti / kSatra jvAlAyA viSNukumAra mahApadmakumArau putrAvabhRtAm / arthakadA jvAlAdevI jinezvarasthaM lakSmIdevI ca brahmaNo sthamacIkaratAm / dvau rathau nagare bhramitau parasparamekatra militau / tadA daladvaye vivAdo jAtaH / tatrAvasare mithaH kalahamAlokya yena mArgeNa tatrA''gato tenaiva mArgeNa rAjJA tau rathoM parAvartitau / tena mahApadmakumAro ruSTo bhUtvA dezAntaramagacchat / nAnAdeza kautukaM pazyan mahata samRddhimadhigacchan cakravartirAjyamASa / athAnyadA sArvabhauma yA zobhamAnaH svanagarImAgataH / namucirapi harisanAgapurama neSaH dezAn parizramya samAyAtaH / sa mahApadmakumAramami - lat so'pi taM pradhAnapade nyayukkta / padmosase rAjA viSNukumAreNa saha suvatAcAryasamIpe cAritraM lalau / itaca mahApadmacakravartI mAturmanorathaM rathabhramaNAtmakaM tadA pupUre / viSNukumArI muni tapasya kRtvA tatprabhAveNa meruzikharamAsAgra kAyotsarge tasthau / itthaM tapasyatastasya varSasahasraM vyatyaiva / itazca suvratAcAryoM nijaparivAraiH saha tatra caturmAsIM vidhAtumAgAt / tadAkarNya duSTena namucinA'cinti / yadanena purA'haM nirjitya sthAnAzyAjito'smi / ato'sau mama vadhya eveti vicintya
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ :- cakravartipArzvametya sa purA namAsIkRtaM varamayAghata / so'pyavak-mArgaya dAsyAmi, tadA dinatrayaM meM rAjyaM dehIti yAcitacAn / tathAstriti nigadya nRpotaHpuramavizat, namuJcizcakravartyabhUt / tadA sarve pradhAnapaurA adhikRtapuruSAH santo mahAntastadanye dharmAcAryAdayastanmilanAya samAjagmuH, paraM sa suvratAcAryoM nAgAt tadA tena namuzcicakravartinA lokamukhena / tasya kathApitam / yathA-tvaM mama milanAya nA''gAH, atastvaM dinatrayA'bhyantare madrAjyamUrmi tyaja no cedvAtayiSyAmi / evaM tadAdeza zrutvA muninA'pi saMghamukhena tasyaivaM kathApitam / jainasAdhavaH kasyApi milanAya na gacchanti, na ca cAturmAsye bahiranyatra prayAnti, iti lokabahudhA'bhyarthito'pi namuzcinijAdezaM na parAvartayata kintu yAta yAtvityevAdiSTam / tadAcAyoM megevi. SNukumAramevaghRcamAvedya samAkArayat / so'pi tatrA''gatya gurumavandata tata AcAryaH sarvamAdito namuzcinRpAdezamAcakhyo / tato viSNukumAro mahApadmAntikaM gatvA jagAda / bhoH ! sAdhorupasarga kathaM karoSi 1 tenoktam-kiGkaromi, bacanena baddho'si, tadanu namuzcipArzvametya taM bahudhA sa pratyavodhayata, para manAgapi sa nA'yudhyata / purA dattA''dezaM mudhA nA'karot / yadi sa mama | rAjyato na nirgamiSyati tarhi tamavazyamahaM pAtayiSye / taduktamIdarza zrutvA viSNukumAro'vadatu-kutrA'pi kizcidapi me bhUmi ditsasi na vA ? tadA tenoktam-bhavatkathanena padanayAM bhUmi dadAmi / tatrA'vasare viSNukumAro lakSayojanA''yataM zarIraM vikatpaikeM padaM pUrvasyAM dizi dvitIyaM padaM pratIcyAM nyasya tamabocata-he namucce ! tRtIya caraNa dhartu bhUmi dadasya no cetra svpihi| tadA bhUmimaprApya saptasya tasya pRSTha eva sa tRtIya caraNaM nyadhAt / tena namazcirvasundharAM viveza, itya sa tapaHprabhAvAsarvamupasarga nyavArayata tAdRzaM rUpaM ca vicakre | sapa:pramAvAdaneke satpuruSAH saMsAraM terustariSyanti ca / iti tapomAhAtmyamatulaM
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ mattvA svAtmahitecchubhiH sarvairapi tadarjane prayatitavyam / pramAdaH svalpo'pi naiva karaNIyaH / atha 17 - bhAvanA - viSaye mana dina milavo jyUM cAvavo daMta hINe, guru viNa bhaNavo jyUM jImavo jyUM alUNe ! jasa viNa bahu jIvI jIva te jyUM na sohe, tima dharama na sohe bhAvanA jo na hohe // 45 // mano vinA mitradermilana mitra, dantaM vinA carcaNamitra, guruM vinA jJAnArjanamitra- paThanamiva, lavaNaM binA bhojanamika, bhAva vinAnuSThito dharmoM bodhyaH / yathA yazovihIno naro na zobhate, tathA dharmo'pi bhAvaM vinA na zobhase, jaiva phalati ca / ato bhAvanApurassarameva dharmo'nuSTheyasyAnujeva phalamApnoti yaH // 45 // bharata nRpa ilAcI jIraNazreSThi bhAve, vali valakalacIrI kevalajJAna pAve / haladhara hariNI jyuM paMcameM svarga jAe, iha ja guNa pasAye tAsa nistAra thAe // 46 // kizca bhAvanAM bhAvayameva bharatacakravartI, ilAcIkumAratha kevalajJAnamApa | tathA jIrNa zreSThI svargIyaM sukhamaita / kimadhikaM yo valkalacIrI so'pi bhAvanA balAtkevalajJAnamiyAya / tathA calabhadramunimRgauM paJcame brahmadevaloke devatvenopapana / bhAvanAtaH kiyanto muktAzcAnye mokSamApsyanti / ataH sarvaireva bhAvanA bhAvanIyA // 46 // atha bhAvanA lopari bharata cakravartinaH 36- kathAnakam - iha bharatacakravartI SaTkhaNDAM pRthivIM saMsAdhya saJjAtadigvijayazrIbhAsuraH svagRhamAMgAt / tatra ca rAjyasukhamanubhavamAsIt /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ sojyadA'darzabhavane samupAgataH sukhAsInaH zarIrazobhA vIkSitumalagat / sarvAGga zomamAnamAlokya kevalamanAmikAmeva mudrikAvalI-I vihInatayA'bhavyAmapazyat / tadA tenAcinti sarvAGga meM samaSaNaM zobhate / iyamekaivAGgulI tadvihInA na zobhate / aho / yade kApyanAmikA''bharaNaviyukteti sarvAjhaM sAbharaNamapi zobhA na ghace / yadyakhilevAbharaNaM na syAttadA zarIrasya zobhA kIdRzI sthAta iti vicintya sarvAbhya AbharaNAnyapAkarota / tadA taccharIraM vicchAyamapazyata / tadeva so'nityamA bhAvayana dhaSakazreNImadhigacchan ghAtya karma thapayitvA kevalajJAna prapede / tatkAlaM sAdhuveyaM tasmai zAsanadevatA dadau / tadA dazasahasranRpaiH saha sa tato vijaI / ciraM pRthivIM pavitrayana janAn pratibodhayantraSTApadatIrthamAgatya ghAtyAni karmANi nihatya bharatacakravartI mokSamiyAya etadanityabhAvanAyAH phalamavagantavyaM sarvairbhavyaiH / esasminne viSaya elAcIkumArasya 37 prabandhaH____ yathA---elApuravardhanAbhidhe nagare kasyacidibhyaspa vyavahAriNa elAcIputra AsIt / sa zaMzAnantaraM dvisaptatikalAsu / nipuNo jajJe mAtApitrozca greyAnabhUt / tatraikadA kazcana naTamaNDala AgAta / tatputrImatirUpavatImAlokya ma nisarAM mumoha / tataH sa naTamavaka-mo naTa ! nijaputrIM me dehi / naTenoktam-bhoH kumAra ! loke sarvaiH svajAtimadhye putrI dIyate / tvaM vijAtIyo'si ataste sutAmenAM na ditsAmi / punastena pracuradhanalobhe darzite naTo'vadat-bhoH kumAra ! yadi mama putrI pariNetumicchasi, HI hi madveSeNa matsavidhe sthitvA nATakI vidyA zikSastra / kamapi rAjAnaM ca vidyayA prasAdha dhanamarjaya tadA te puIM dAsyAmi / tara-1 coGgIkRtya sa pitarau jagAda-he pitarau ! ahaM kila naTavepeNa tatsArthe sthAtumicchAmi yuvAmanujJAM dattam / yato me tatputrI
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNayo bhavet / tAbhyAmuktam- he putra ! tvAbhAvAM tatputryA apyadhikasundarIM kanyAM pariNAyayiSyAvaH tatsArtha mAgAH / paraM sarvAnavamatya sa naTena sAkaM tadveSeNa niragAt / tadanu sa tatsArthe tiSThan sadIyanRtyAdividyAsu naipuNyamadhigatya nATakaM kartuM lagnaH / pratidinamevaM kurvan dhanamarjayitvA tasmai naTAya samarpayat / arthakadA navyA saha nAtaTasgaramagAt / tatra rAjAnamamilat, so'pi tasya nATyaM kartumAdezazcakre / atha nRpAdisakalapaurajanasumaNDitapradezamadhye elAcIkumAro vaMzamekaM samAropya caritvA tadupari nATakaM kartuM lagnaH / adhazca naTI mRda vAdayAmAsa / tadA naTIrUpaM vilokya tatkSaNaM madanazarA''hato nRpo manasi yadyasau naTo nIcaiH patitvA mriyeta, tadainAM nIM sukhena prApnuyAmiti durdhyAyana kRSNalezyAgRhe nyapatat / itaH sa naTo vaMzeopari nirAdhArAdinAnAvidhaM nATakaM vidhAya darzakAnAM manAMsi samaraJjayat / sarva darzakA raJjantastaM naTaM prazaMsayAmAsuH / IdRzaM nATakaM ke'pyanye kutrApi na cakruriti sarve draSTAro jagaduH / atha vaMzAdavatIrya naTo rAjAnaM prANamat / nRpazcaivamavAdIt - he naTa ! atra ki tiSThasi 1 punarvazopari caTakhA nATyaM darzaya / vilambaM mA kuru, tadA dhiktaM dhik tamityarthako DhIgAM DhIgAmiti mRdaGganAda udapadyata / anye draSTArastasmai pAritoSikaM daduH / tadguNAn gAyana nRpAdezAt punarvaMzAgre caTiyo naTaH / sarve lokA AzcaryamApuH kadA'sau vaMzAgrAdadhaH patitvA mariSyati / iti pratIkSamANo rAjA durdhyAna eva nimagna AsIt / dvitIyabAramapi nA kRtvA'gha uttI nRpa samAgataH / tadA'pi nRpeNoktaM-bho naTa ! sudhA bahudhAyaH kimavatarasi 1 punarapi vaMzAya evaM nATakavidhAnena sarvAn raJjaya / alamadhunA vilambena, muhurmuhurevaM nRpAdezaM zRNvantaH sarve darzakAH sa naTava manasyevaM daSyuH - aho ! muhurmuhurasyaivamAdezakAriNo
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ | rAjho manasi kumuddhidRzyate / no cedevaM punaH punaH kathamAdizati / / atha tadAnayA naTastRtIyavAramapi vaMzAgramAruhya nAnAvidha nAvyaM katuM lagnaH / adhazca sA naTI vicintati sma--aho ! etatpariNAmo darzanIyaH kiM bhavatIti ? yathAsau rAjA mAdhuvuddhirbhaNyane tathA tu naiva dRzyate / asau meM nAtho madarthamiyadaHkhamasahata / ataH paramAtmA tadIpsitaM pUrayatu satvaramiti sA yAvadvicArayati / tAvazAgre tiSThatA tena naTena kamyacicchoSTino gRhe poDazabhaMgArasajitAtirUpavatI yuvatI tatpatnI siMhakesaramodakaimasaM sthAlamAdAya kaJcana yuvAna zramarNa zreSThataraM sAdhu pratilAbhayantI vilokitA | sA prasilabdhuM munimadhikamAgnahaM karoti paraM / sAdhuna gRhNAti sma / tadadbhutaM dRzyaM vilokyA'nityabhAvanAM bhAvayana saMghAtyakarma kSayaM nItvA tatkAlaM kevalajJAnamAptavAn ! zAsanadevatA sadulsavaM vyadhAt / tadA nRpAdayaH sarve sahasotthAya taM vavandire / tadaiva sA naTyapi cAritravatI babhUva / tata elAcIkAlI : kA bahujIvAnpratibodhya mokSamayAsIcAnte / ataH zubhabhAye samutpanne bhAvanAto'pyadhiko lAbho jAyata iti yodhyam / paraM tAdRzaH | zubhabhAvodayaH kaThino'sti / mukhyabhAvanAM vinA samArasAgarataH kecidapi na taranti, etatkathA granthAntare savistaga'sti, paramatra tu saMkSipsava darzitA / punarapi bhAvanAmAvane suzrAvakasya jIrNoSThinaH 38-kathAidaiva zvetAmbikAnagaryo chAvasthaH zrImahAvIrasvAmI cAturmAsikaM tapastapannAsIt / pratyahaM prabhAta eva prabhuvaMdanArthamAgataH kazcitIrNanAmA zreSThI prabhu vanditvA samevamamparthayata / yathA-'bhagavan ! adya madgahamAgatya bhaktapAnAdalAmo dAtavya iti /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ hA paraM prabhoH pratyuttaramanAsAtha prabhorupoSaNamastIti jAnan gRhamAgAt / sampUrNe'tha tatra vrate prage samAgataH sa prabhu vandanAnantaramaI bhyarthayat / prabho ! aba pAraNAkRte madvezma pavitrIkRtya lAbho deya iti / yathAjJasaramiti pratyuttaramAdAya haSTaH sa gRhametya laghu| kapATasamIpe bhagavadAgarma pratIkSamANastasthau / ayamAgacchati prabhUriti bhAvayana ciraM tatraiva tsthau| nirmamaH prasastu kasyacidabhinavapUrNazreSThino gRhamAgAt / dharmAnurAgamanadhigacchan yathA tathA mikSaM matvA'zvA'zanakRte pAcitaM mApaM sa tasmai vIrasvAmine dattavAna, tAvasatra gagane devadundubhirdadhvAna / tacchrutvAprabhuNA kvacidgahe pAraNAkArIti tenA'vedi / tadaiva bhAvanAvRddhistasya cchimA'bhUt / paraM pUrvameva sa bhagavadAgamaM pratIkSamANo bhAvanAM bhAvayana dvAdazA'cyutadevalokaparyantAM kSapazreNImArUDhavAn / yadi kizci| skAlamane sA bhAvanA tasya tiSThattahi mokSamapyApnuyAt / parantu devadundubhidhyAnamAkarNya sA bhAvanA tadaiva truTitA / ato'ye || tasya bhAvanAvaddhirnA'bhUt / iti hetovinAmAhAtmyAtma jIrNazreSTI mRtvA dvAdaze devaloke samutpede / itthaM bhAvanAyAH sarvataH prAdhAnyaM mahAcaM cA'vagantavyaM srvaibhvyjnaiH| atha punarapi bhAvanAviSaye valUkalacAriNaH 39-prabandhaH___ yathA-potanapuranagare prasannacandrasya rAjJo bhrAtAzvArUDhaH krIDArthamudyAnaM vrajannunmArgeNa gacchatA'zvena bahu dUraM nItaH sAyamapi geI nA''gAt / sadA rAjA lokaistasya zuddhi sarvataH kArayAmAsa, paraM kyA'pi tacchuddhirna militaa| itazca sa rAjakumAraH kasyacitApasaspA''zrame samprAptaH / sasya ca kumArapitrA saha gADhasaMyandhaH purA''sIt / tena sa tApasastaM mahatA snehena svAzrame'tiSThi.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 1 za pakha J tataH svaziSyaM kRtavAn tasya ca valkalacIrAMti nAma cakre / athaikadA tathAzrame samupaviSTaH sa yatpAtrANi kautUhalAtpazya tatra dharmakriyopakaraNaM dadarza / tadanu tadacanapAtra pramArjanAdikaM vIkSamANaH sa UhApohAbhyAM jAtismRtimalabdha / tena sa bhavAntarIyaM svasvarUpamapazyat / tatra yasena cAritraM pAlitaM tadapi jJAtam / ata idAnImapi zubhAM bhAvanAM bhAvayan sa kSapakazreNImadhiruhya kevalIbhUya mokSaM prApa / ato dharmabhAvanAbhAvanaM zreyaskaramavaseyaM satprANibhiH / punarapi bhAvanopari balabhadra - mRga - rathakArANAM 40-kathA tathA hi- dvArikApurvI kRSNavAsudeva-baladeva rAjyaM cakrAte / tatrA'nyadA tatputrAH zAmba - pradyumnAdayo vanaM gatvA bAlyacApalyAd dvaipAyanamRSiM loTayaSTyAdinA tADayAmAsuH / tadA'tipIDitaH sa RSistebhyaH zApamevaM dattavAn / bho bho duSTAH ! yAta yAta, matpIDAM kurvatAM yuSmAkamimAM dvArikAM nagarImagnirbhUlA bhasmasAtkariSyAmIti / atha sa RSistA nidAnakaraNena mRtvA'gnikumAro'bhUt / tataH so'gnikumAro devastI sudevaladeva muktvA padapazcAzatko Tina garAntarvAsilokaistathA purAdvahirvAsidvisaptatikoTiyAdavaiH sahitAM dvArikApurI sakalAM bhasmasAdakarot / tadanu to kRSNabalabhadro vanamupetau / tatra kRSNastupA jAtastadA balabhadro jalamAnetumagamat / kRSNa ekasya tarostale caraNopari caraNaM nidhAya suSvApa / tAvadyo hi purA svena kRSNasya maraNaM naimittikottamAkalayya tanmudhA kartu vane vasati sma sa jarAkumAraH kRSNabandhustastatpade padmamAlokya nRgazrAntyA vArNa zivA tadIyacaraNamavidhyat / atha samIpAgatastamupalakSya nitarAmakhidyata / tadA khedena kiM syAt 1 yadbhAvyamAsIttajbAtameSeti miSTavAkyaiH kRSNastamavak -- he bandho ! tvaM mA zocIH gRhaM yAhi / no cedvalabhadraH samAgatya tvAM haniSyati / kiJcidapi
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ X * savAtra doSo nA'sti yato dainaM ko'pi mudhA kartuM na zaknoti / atha tasmin gate kRSNo mamAra / tAvacalamAnIya baladevaH samA-16 gAta / kRSNa susaM matvA'nekoSAyenosthApitavAn | yadA kiJcidapi sa nosatAra na cossthau| tathA'pi snehabhAnuSTaM jJAtvA tamutpAvya papamAsAnitastataH sa paryATat / tato devairanekazavAdidRSTAntena pratiyodhitaH kRSNazavamagninA saMskRtavAn / vairAgyAcAritraMca lalau, sa 10 vanamAgatya tapastaptuM lagnaH / so'nyadA pAraNAyai puramagAt / pathi kUpAntike kAcinalahAriNI tadUpavilokanAnmohamupagatA pasvazIbhya ghaTabhrAntyA pupragale rajju yAvadvadhnAti tAvadanyairnivAritA / tadAlokya balabhadramunirdadhyau-aho ! madrUpeNa mohamu* pati striijnH| anarthaH saMbhavati mayAsta: puramadhye nA''gantavyam / vana eka prAsukA''hAraM labdhvA vratayAraNaM vidhAtavyamityabhigRhya ra vanamAgAta / tatra tasyopadeza zrutvAne ke pazavo'pi dhrmmaapuH| satraiko mRgaH muzrAvastacchiSya iva sadaiva tasya zuddhAhAralabdhaye / vicintayati sma / tatrA'nyadA ko'pi rathakAraH saparivAraH satkASThaM chettumAgAt / sa rasavatI pakvA yadA bhoktumaicchat tadA sa 2 mRgeNa sahA''gacchantaM palabhadramuni dadarza / tasgimavasare svaM dhanyaM manvAnaH sa bhAvena saha prAsukAhAraM taM pratyalAbhayat / yadyahamapi / | mAnuSo bhaveyaM tarhi evameva munaye zuddhamAhAraM dadyAmiti mRgastadAnIM zubhabhAvanAmakarot / adya me dinaM dhanyaM yanmunidarzanaprati lAmAdikamiha bane'pyabhUt / itthaM rathakAro'pi munidAnadAnAtsadbhAvamakarot / munirapi nijadhyAnanimagna AsIt / asminnavasare / sadbhAva bhajatAM teSAM trayANAmupari sa evArdhacchinnaprAyo mahAtarutinunnaH papAta / satpatanena trayo'pi mRtvA paJcamaM bramadevalokaM | prApuH / amISAmIzadevalokaprAptibhAvanAta eva samudapadyatetyavagantavyam / baladevamunikathAnakamativistaraM granthAntarAdavagantadhyamiha tu bhAvanAprasaGgAtsaMkSiptamevA'darzi /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 / atha 18-krodha-viSayetRNa dahana dabaMto vastu jyUM sarva vAle, guNa rayaNa bharI syUM krodha kAyA prajAle / prazama jalada dhArA vahine krodha vAre, manua bhava samAre sadgurU sIkha dhAre // 47 // krodho na vidheya iti dRSTAntena draDhayannAha-ihA'tigarhitaH krodho'gnistRNamiva guNaratnarAzi sampUrNamanyadaH zarIraM kSaNamAtreNa garepa koyA'gniH prazamajalaghuSTi vinA na sAmyati / yadApANI zamatAM bhajate tadaiva krodhaH zAmpati-nazyati nAnyatheti bhAvaH / kizca-yadA bhavyo jIvaH sadguruzikSA hRdi dhArayati tadaiva manuSyatvaM saphalIkartumarhati / ataH sadguruzikSA hadi dhRtvA sarvairupazamavadbhirbhAvyam / krodhastu sarvathA heya evetyavagantavyam // 47 // dharaNi 'parazurAme' krodha niHkSatri kIdhI, dharaNi 'subhumacakre' krodha nibrahma kiidhii| naraka gati sahAyI krodha e duHkhadAI, varaja varaja bhAI ! prIti kIje vadhAI // 48 // anyaca-iha purA kazcana parazurAmaH krodhAdeva sakalAM mahIM niHkSatriyAM vyadhAt / tathA subhUma cakravartImAM pRIM bramahInAma# karot / atrApi kroSa evaitAvaddhisAnidAnam / he bhavyA ! ato bhavanto narakadAtAraM sArvalaukikaklezakAriNaM krodhamene saharSa 2 tyajata / ki bahunA 1 yaH krodho mitramapyamitraM kSaNAdeva vidhatte tamavazyaM tyajantu punarakhilaiH sArdha prIti bhajata / / 18 / / ____ atha krodhopari parazurAma-subhUmacakravartinoH 41-prabandhaHyathA-prathame devaloke dvau devo pratyaI mitho dharmaviSaye vivadamAnAvAstAm / tatraiko mithyAtvI caiko jainI / tAvanyadA
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ svasvacarmasya mahimAnaM varNayantau tatparIkSAkRte martyalokamaitAm / tatrA'vasare mithilAnagarInaspatiH svabhavana evaM mastakaluJcanaM vidhAya saMyamaM lAtvA viharan tAbhyAM dUrAdAlokitaH / tamAgacchantaM vIkSya jainadevena mithyAtvI maNitaH - bhoH ! pazya mayA dharmaH parIkSyate, ityudIrya tanmArga ekato laghumekAn paratastIkSNamukhAcchulAn vikRtya tasthatuH / tAvattatra sametaH sa sAdhurekatra sUkSmajIcAnaparatra zUlAn vilokya vyacintayat / aho ! kimatra vidheyam 1 AtmavirAdhanAta ihaiva kiJcidaHkhaM bhaviSyati / paraM jIvavirAdhane sati narake mahatI yAgAdiraM bhASA vA zUlAzritena mArgeNaiva niragAt / tadA caragAbhyAmasRkSu nirgalatsvapi manAgapi khedaM nA''nItavAn / tadA jainadevastaccaraNayornipatya tamastAvIt kathitaJca mo midhyAvina 1 jainadharmasya kITazI mahimA'stIti dRSTaM ? athA'gre gatvA to devAvekasyAmaTavyAM samAgatya tapasvinaM jamadagnimapazyatAm / tadA kRSTakSetre na gantavyaM, patitaM phalAdikaM makSyam / iti matamAlambamAnaH svAnye sarve malinA na sAdhIyAMsa iti jAnAno devo jainadevaM kathitavAn / bho ! atra sthIyatA caitra tapasvI parIkSyatAm / ityudIrya caTakamithunIbhUya jamadagnimunerakhilambite sabane ghavalatare zmazruNi nIDaM viracya tasthau / tatra caTakazca TakImavaka -- he priye ! tvamatra viSTa, ahaM kasmaicitkAryAya bahirgacchAmi / tadA sA'tra - he nAtha ! tvamanyatra mA yAhi / tenoktaM katham 1 sayoktaM tatkAraNaM kathayAmi nizamyatAm / kAcidanyA priyA rAgiNI bhUtvA kilAvarodhayet / tadA tava virahAdahaM duHkhinI syAmato vacmi tvaM mAgA iti / tadA tasyA vizrambhate caTako'nekazapathAna karo - yathA he priye ! yadyahamanyasyA vazIbhUya tvAM tyajAni vA nAgacchAni tarhi me mahApAtakAni lageyuriti paraM tathaikamapi nA'manyata / tadanu tenA'tiprArthitA sAdhvaka he prANeza! anyazapathairala mekasyaivAsya 12
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ muneH zapathaM kRtvA jigamiSasi nahi baja / tadokta sena he priyatame ! kArya kRtvA vadantika nAgamiSyAmi tatattApasaspa yAni | DI- pApAni santi tAni sarvANi me lgeyuH| he priye / etAni kilbipANi paTTIta yogyAni na manti, tathApi tvadarthamaI gRhAmi / // itthaM tayorvacanamAkarNya pravRddhakopAnalaH sa tApasa ubhAbhyAM pANibhyAM ghaTa caTakIca gRhItvA papraccha / ki re ! jagati mahApA piSTha mAM kathaM yuvAmantAm ? sad bRtam / caTakanokta pApakAraNaM pazcAvadiSyAmi prathama strameya kathaya kiyanta dharma tvamakathA | iti / mayA te sarva guNA lakSitAH paraM tvamadhunApi sAdhuguNaM naiva petsi, sanvividho dharmastvayi kathe saMbhAvyeta ? tadA tApaso | nyagadata--re ghaTaka ! tvaM kiM kathayasi ? pakSI bhUtvA tvaM yadi dharma perisa tarhi svadapekSayAdhikamevaM jAnAmi / tatra ki sandi-1 zahate ? punazcaTako'vadat-mo mune ! yadi jAnAsi tarhi kathaM na nigadasi ? / tApaso'cak ahaM jAnAmi vA na jAnAmi tena te / 1 kim ? yanmA mahApApiSThamuktavAnasi saddarzaya / iti tApasaMgraha vilokya caTakastadaiva kathayituM prAvIta / tathAhi-he tApasa ! Ha] nizamyatAmaha yatkathayAmi / tvadIyadevIbhAgavatAdipurANe vyAsenoktam-- aputrasya gatinAsti, svagoM naiva kadAcana / 'tasmAtputramukhaM dRSTvA, svarga yAnti suravaM narAH // 1 // . iti heto. putramanutvA yadakAri yaskriyate yazca kariSyatya gre tatsarya niSphala meSa jAnIhi tadA pakSivacanamIdazamAkaZE tyatathyAnA sa manasi vyacintAm / satyamevaitadasau pakSyapi maco'dhika veti / iti "nizritya tatkAlamutthAya samIpavartinagare nRpAntikamA samAgataM vilokya namaskArAdi vidhAya mRpastamapRcchat / bho mahAtmana: kimarSamAgato'si 1 tadvada, renoktam- | he rAjan / saptakanyAste santi, mahAmekA dIyatA / ne dAsyasi cetsakulI "vo pakSyAmIti zrRMkhalA samayo nRpastamAkhyat / he 43 .k Cated
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasvidaH yatra kanyAstAH krIDanti tatra cAhi vA tvAM kAmayeta vAM gRhANa / iti nRpeNA'bhihite sa tatrA''gatavAn / taM bhISaNa free sarvAH kanyAH palAyitAH / ekA kanIyasI tatraiva tasthau / tasyai baiMka pIjapUraphalaM sa prAyacchat / sApi taM gRhItavatI tadeva tAmutpAvya nRpAntikamanayat / rAjJA'pi vivAhavidhinA sA reNukA kanyA tasmaiH dadhA, karamozvana kAle ghanadhAnya dAsadAsIgomahiSIrathaturaGgAdikaM yatheSTamadAyi, tatsarva lAtvA sabhArthI muniH svAzramamAnAt / tatra sthitA sA reNukA yadA yovana' are tadA bharttArameSamAcacakSe / he svAmin / abhimantritaM caradvayaM ( halyAnaM ) me dehi / ekamahamaziSyAmi, aparaM nijabhaginyai dAsyAmi / tApaso'vakte svatA vA'sti 1 sAdhya - zikAra navaradeva jyadavizraddhayamabhimantraya tasvai dadau / sApyekaM svayamayukta, dvitIyaM svatre preSayAmAsa / tata ume api svasAroM garbho dhRtvA samaye putrau suSuvAse / atha kiyatyapi samaye'tIte sA reNukA bhartAramApRcchaya svasurmilanAya hastimAgapuramagAt / tatra tAmAlokya tadrUpamohito rAjA tAM reNukAM svairamamukta | tena durAcAreNAntarSanImapi tAmavetya jamadagnistataH sthAzramamAnItavAn / itava tApasI vidyAnipuNastatkukSijaH parazurAmaH kopena zIlA mAtaraM hatavAn / tadanuH hastinAgapuramAgatya bhraSTazIlamanantavIrya rAje madhyama saMstatputraH kRtyavIryastasthitara jamadagni nidhane ninAya | aa evamAnakopa: parazurAma ekaviMzativAramimAM vasudhAM niHkSatriya vyavata | yAH kAcidantasvatvayo TAstA api jaghAna / mArite kRtyavIrye tatpasnI sagarbhA tayena nazyantI 'panamAgasya kasyacitApasasyAne bhUmigRhe chanamAsIt tatraiva tasyAH putra udapadyata / bhUmigRhe jAvatayA susUma' iti tannAma dhRtavatI / tatastaM sa tApasaH sarvAsu kalAsu suzikSitamakarot / athaikadA sajjAtayocanaH sa mAtaramapRcchata / he mAtaH! pRthvIyatyeva vartate / tayoktaM he putra pRthvI
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahatyasti, paramahamatra bhItyA tiSThAmi / putro'vadat kutaste bhItiH / tayoktam-vatsa ! zrUyatAm parazurAmaste pipitAmahau nihatya - hastinAgapure rAjyaM karoti / kimadhikaM vacmi-sa durmada imAM dharAmekaviMzatidhA garbhagatairapi kSatriyasantAna zanyAmakarot / sata | eva meM mahatI mItirasti, tadAkarNanena samutpanakodhaH sa tatkAlameva bhUmigRhAd vahirbhaya paritaH pazyan kramataH kiyadbhirdinahastinAgapuramagAt / tatra cakraprahAreNa nijapitrAdidhAtinaM parazurAma nihatya paikaM cakravartitvamagrahIt / tataH so'pyekaviMzatidhA | pRthivyAmabrAhmaNyaM vidadhe / bho bhanyAH ! pazyata, etau parasparaM sambandhinAvapi krodhAvezAdIdRzaM garhita karma cakrAte / yena tayormahAnarake casatirjAtA / ataH krodhaH sarvathA tyAjyaH / krodhena vazIkRtasya koTijanmArjitAni saMyamaphalAni vilIyante, narake ca nivAso jAyate / ataH zAnti vidhitsunA janena kasmaicidapi naiva kopanIyam / atha 19-mAna-viSayevinaya vana taNI je mUla zAkhA cimor3e, suguNa kanaka kerI zrRMkhalA baMdha todd'e| unamada kari dor3e mAna te matta hAthI, nija yaza kari leje anyathA dUra ArthI / / 49 // iha jagati mAnalakSaNaH pramattaistI vinayataromUlaM zAkhAM ca troTayana sabhUlocchedaM kurute / tathA sadguNarUpAM svarNazRjalA jicA svairamitastato dhAvati / ataH sakalasadguNavidhvaMsakArI mAnaH sarvathA saIya eva / lezato'pyeSa yasmistiSThati tasmAddara evaM vimukhIbhya binayAdisarve guNA partante / atrArtha bAhubala spa dRSTAntojagantavyaH / tena svAtmanA tyaktehAre saTityeva tasya kevalajJAnamapyabhUditi prasiddhatayAtra nAglekhi // 49 / / -.--. - . -...-. --. -.-. -.--.-- -- . .. -. - .- .-.-.-.---....- ------ -- --
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ *ESS viSama viSa samo e mAna te sarva jANo, manuja vikala hove eNa DaMke jar3ANo / iha na paribarayo jo mAna duryodhane do, nija cala vikAtA mAnaDe vahaMto // 50 // kicA'sAvatibhayaMkaro hAlAhala iva janAna vyAmohayati / tathA mAnAhinA daSTA janA acetanA ina jAyante / atomAnamuktA lokA dhanyA gIyante / duryodhano balIyAn guNavAnapyahaGkArazAdeva saparivAro vinAzamagAta / / 50 / / __ atha mAnena vinAzopari duryodhanasya 42-kathAtathAhi-purA pazca pANDavA duryodhanAdyaiH saha kurudezasyA'dhipA Asan / paramekadA mAyAvinA duryodhanena dyUtakrIDane kapaTena pANDavAjitvA tAna vanavAsino vidhAya rAjyamAdade / atha pANDavA api vanavAsapratijJAmApUrya dvArikAmaguH / tatra te kRSNena satkRttAH sukhena tasthuH / tadanu zrIkRSNo dUtena suyodhanametramacIkathata-bho duryodhana ! pANDavA banavAsAcasAneJA'jatAH santi tadrAjya samarpaya, no cedhuddhAya sajjIbhava / iti dUtoktamAkaye sa duryodhano dUtamatradat-mo dUta ! maduktamazeSa kRSNasya vAcyaM yayAvatte pANDavAH siMhAnmRgA iva matto rAjya jighRkSanti kim ? teSAmeSA''zA zazazRGgAyamANA pratibhAti tAMstvahaM daNAya manye / tadartha samarADhambaro'pi meM pAkara evAsti / tathApi te yadi maco rAjyamabhilaSanti tahi samarasajjitameva mAmavagaccha / ityuktvA visRSTo ito dvArikAmAgatya yathAvat kRSNamavocata / tacchrutvA tadaiva zrIkRSNaM sArathIkasya pANDavAH praceluH / tAnAgavAn vIkSya kauravA api sasainyAstadabhimukhaM yayuH / tato yuddhe pravartamAne'kharvagarvadharaM suyodhanaM sasainyaM nihatya te pANDunandanA rAjya
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jagRhuH / ayametatsArAMzaH suyodhano mAnI bhavana saMkulo yathA'nazyat tathaiva garvakAriNAmanyeSAmapi sarvamAzo bhavati / ato'haGkArA sarvathA sarvaireva tyAnyaH atha 20 - mAyopari sadupadeza:---- niThurapaNu nivArI DIghar3e Deja dhArI, parihara chala mAyA je asaMtoSakArI / mayura madhura bole to hi vizvAsa nA''Ne, ahigilaNa pramANe mAyine loka jANe // 51 // iha jagati ye mAyAvino bhavanti, te mukhe madhurA hRdaye tu nirdayA: krUratAmeva triyante / bhavyAnapi nijakapaTajAle pAta yanti / santoSalezo'pi tanmanasi naiva tiSThati / mAyAvinAM madhuravacane'pi vizvAso na bhavati kasyA'pi / yathA mayUro miSTamAlapasa sapucchaM milagyeta | to mAnA degA. viditaprAyamevaitat yanmallinAthasvAmI yAvajjIvaM sAvadhaM kizcidapi nAcaritavAna, kevalaM mAyayA tapovRddhimakRta, tAvataiva tasya strIvedaM karma baddhamabhUta / ato bhavabhIrubhiruttamajanaistyAjyaiva mAyA // 51 // makara ma kara mAyA daMbha doSa chAyA, 'naraya siriya kerA janma de jeha mAyA | balinRpa chalavAne viSNu mAyA vahaMtA, laghuyapaNu laM je vAmanA rUpa letA // 52 // ki mAyA doSarUpA viSavRkSavallI vidyate / janAMzca nArakatiryaggatiM nayati / ato he lokA ! yUyaM tAM mAyAM mA kuruta / balinRpavanA vAmamIbhUya vAsudevo'pi zrIkRSNo loke laghutAmApat / ye kapaTinastatsaGgatirapi svasthatAm / yataste mAyAvino'tii yatamAnijamAtApitrAdisvajanAnaSi karmabandhanamavagaSpaH kubuddhacyA SaJcayanti / madhyAnapi svIyakapaTajAlenAsbhogati prApayanti ||52 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ . REPORTELLO . atha 21-lobha-viSaye- ...... suNi vayaNa sayANe cittamAM lobha mA''Ne, sakala vyasana kero mArga e loma jANe / ika viNa paNa ene saMga raMge ma lAge, bhava bhava dula de e lobhane dUra spAge // 5 // bho bho lokA ! yUyaM dhUrtAdemiSTayacanazravaNena manasi manAgapi lobha mA kuruta yadasau vyasanAdyasatkRtyAnA mUlamasti sarvApadAM ca nidAnamasti / lezato'pi lobhasaGgame te sati janmajanmAntarAvaM duHkhamApnuvanti narAH / yato lomena calacittAste | paratra rauravIyAM vedanAmihApi cAtiduHkhAni sahante / ataH sarvaprakAreNa lobhastyaktavyaH // 53 // atha lobhena klizyataH subhUmacakravartinaH 43-kathApurA kila summacakravartI mAratasya paTkhaNDAni sAdhayisvA lobhanasto'bhavata / sarvato'dhiko'haM bhaveyamiti buddhathA dhAtakIkhaNDasyA'pi tAvanti khaNDAni sAdhayitumaicchata / tadanu lavaNasamudre devasahasrayAhI dharmaratnamamuJcata tatra ca sakalabalayutaH sa aaruukhvaan| tataH sahastradevAstazcarmaratna nIvA sAgarAntazcalaH / phiyaharaM gatvA teSveko deva evaM dadhyau-aho! mArasastra paTasaNDasA dhane kiyanto varSA yaataaH| punaridAnIM yatraikamapi khaNDaM kadApi kanA'pi na sAdhita, tatra padaNDasipAdhaviSayeSa prayAti / kipadbhiH / hA varSe sAdhya sthAdityanumAtumapi na zakyate / ata ekadA gRhaM sametya preyasI milityA punrihaa'gmissyaami| tAvadekasmin mayi gate carmaratnavAine kApi hAnina syAditi vicintyaiko devastanmuktvA gataH / isthamanukrameNa sarve'pi tathA vicintyadeva vanaspanuH /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ tataH pApodayAtsasainyaM cakravarticarmaratnaM tadaiva tallapaNAbdhau mamajja | sarve kAlaM cakruH, aho ! deza api yamasevanta, tasyApi | cakravartino lobhA''dhikyAnAzo'bhUttarhi pareSAM kA vArtA ? iti hetormahAklezakArI lobho'sau sarvathaiva heyaH / kanaka-giri karAyA lobhI naMdarAye, nija aratha na AyA te haryA devtaayeN| sakala nidhi lahIje svAyate vizva kIje, mana tiNadhina rIjhe lobha tRSNA na chIje / / 54 // __ anyacca zRNuta-purA prasiddhibhAg nandanAmA rAjA svarNagirimakarA paraM tasyopabhogastena nA'kAri, kintu devarapaddhataH / sa tu sRSNodadhinimagna eva kAlenAdhyAsi / sarvAn nidhIna sarvAzca vasudhAmAsAdhA'pi lubdhasya manaH kadApi na vimati / kintu ghRtAhutyA vatirivA'dhikaM vardhata eva / / 54 // atha lobhatyAgAtyAptakecalajJAnasya kapiladvijasya 44-kathA-- __ yathaikasminnagare kazcidrAjA prabhAte mASadvayaM sadaiva svarNa dAtuM saGkalpitavAn / tatsvarUpaM tatrasthaH kapilanAmA ko'pi vidyArthI vipraH zrutvA lobhagrastatvAt kiyatI rAviravaziSyata ityajAnanmadhyarAtra eva samutthAya snAtAnulipso mRtvA tallAtukAmo nRpasaughampratyacalat / mArge'tha rakSakaizcauradhiyA gRhItaH prabhAte taM nRpAntikamanayat / atha parIkSayA nA'sau caura iti nizcitya rAjA tamapRcchat / bhoH kastvam / tenoktaM rAjan ! dAsyA lakSmyA preritastvadantikamAgacchannahaM rakSakeNa taskaradhiyA gRhIto' bhUvam / vadAkarNya rAjJA'cinti, aho ! mamaitamagara IdRzo daridro vasati / tadanu pharuNayA rAjAcak-bho brAhmaNa ! tvamIpsitaM
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaya, yacaM yAcicyase tadavazyamaI te dAsyAmi tatra zaGkAMmA kRthAH / mamAzokavATikAyAM gRha vA yAhi manasi samAlocyAvA''. gaccha / sato nRpoktamAkarNya tatra gatvA sa cintati sma tathAhi-nRpo me yathepsitaM ditsati mayA kiyA ki yAcya ? zataM dviSata pazcazata sahasramayutaM lakSaM koTiparyantamaghAvacanmanaH paramathA'pi tRSNAM na jahau / tato'pyadhika dadhAra kimadhikaM tadrAjyajighRkSApyudapadyata / prAnte kutrApi manaHsthairyamanadhigatya manasyevaM dadhyau-sarvA api sampadA kSaNikAH santi / mAmete vinazvarAH padAryA | hAsyanti, kimahamapyetAca tyakSyAmi ? itthaM zubhakarmodaye bhavaprapaJceSagate saMyamarasalIno vyacintattadA kapilaH / tathAhi jahA lAho tahA loho, lAhA loho pabaha / do mAsakaNayakarja, koDIe vina niTTiyaM // 1 // prANinAM yathA yathA lAmo bhavati, tathA tathA lAbhAllobho vardhate / satrai dRSTAntatayA darzayamAha-do mAseti purA mApadyamAtrasvarNakRte mamA''sIdyA tRSNA sA koTyApi na niSThitArthA-tRptA nA'bhUta kintu tato'pyagre'gre'dhikatayA ca vavRdhe / ataH saiva sarvA'dhikaklezakarI, kevalamekaH santoSa eva jagati sarvA'tizayasukhadAyIti matvA sa kapiladvijastatkSagameva paJcamuSTiluJcanaM vidhAya nRpAntikamAgAt / tadanu yadA nRzaya dharmalA dayA samasthita / tadA taM nRpo'pRcchat-bhoH ! kimakAri ? tenoktam-yadAdiSTa bhavatA tadeva zreyaskara viditvA cAritramagrAhi / azotyAya nRpeNa namaskRtastato vijaDU mArge ca paMcazatacaurAna pratyabodhayat / tadanu nirmalamapratipAti kevalajJAnamApya sa kapilamunirmokSamayAsIt / tasyeva yo lobhaM tyakSyati sa sukhI bhaviSyati, yo na | spakSyati sa mahAduHkhI bhaviSyati narakAdike ca / ato'dhikalobho heya eva sadbhiH / /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 22-dayA-viSaye... sukRta kalapavelI lacchi- vidyA sahelI, virati ramaNi-kelI zAMtirAjA mhelii| sakala guNa yegI je ekA jIvalI, pila cha barI te tAdhie mukti merI // 55 // 6 yathA-iha saMsAre nUnamiyaM yA sukRtakalpavallI vidyate / lakSmIdevyA ati snigdhA sakhI, jhAnasya sahadharI, virasimakSA | yA rAnI tasyAH kelizAntarAjasya sadana, sarveSAM sadaguNAnAMca nidAnamIdIM jIvadayAM manasi dhRtvA ye jIvAnavanti te nidhayena mukti labhante / ato he mavyajIvAH ! eSA jIvadayA bahuguNA vidyate / enAmavalambya bahavo jIvAH saMsArasAgaramatarana tariSyanti hA taranti ca / " savye pANA savye bhUA, samve sattA sabve jIvA na hatacA " iti sakalatIrthakRtAmAvezaH / sarvasva | bhavyajIvaiH sAdareNAtimAnyaH // 55 // nija zaraNa parevo zenathI jeNa rAkhyo, SaTadazamajine te e dayA dharma dAkhyo / tiha hRdaya dharIne jo dayA dharma kIje, bhavajaladhi tarIje duHkha dUre karIje // 56 // - anyaca-pathA SoDazastIrthakSaraH zAntinAtho bhagavAn nijazaraNamAgata pArAstamavan dayAdharmamadarzayat / itthamanyo'pi ko'pi dayArdayAsudhartibhyate, sa bhavaprapazcAnmokSyate / iti sarvataH pradhAnA dayA vidheyaiva // 56 // kapotadayApAlanopari megharayarAjasya 45-prabandhaH* ! purA zrIzAntinAthajIvo dazame bhave megharathAbhidho rAjA'bhUt / sa caikadA sadasi sukhAsInaH samAgavaM vepamAnameka pArI
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ panyatA popA sicAnamA pakSimamAmata iSTavAn / tatsamaye sa zyenapakSI nRgirA nRpamevamAdA hai raajn| tvameka muSkaroSi, eka hasi para svayi dharmamarmale naitatsamaTate / ahaM tu trimirdinaH kSudhAparipIDito'smi bhI kSudhAturapazyatoSpi tava dayA kimiti nodeti ? / mama bhakSya savAntike samAgatamasti tanme samarpaya yenAtmAnaM varpayANi kSudhA mAmadhikaM vAghate, tadvedanA mAtAparaM na sadhate / mahamAdhipate dAsyAmi taba samaye nRpojadatA he siMcAnaka ! tvamito'yanmArgava, tatte samarpya taba kSudhAM zamayAmi / so'vak-anya prayojanaM kim ? mama tu tadeveSyate / mama mAMsA'nanaM vinA kadApi manAgaphi tirna saMbhAvyate / / haiN| atastvaccharaNe samAgataM mAM bhakSyameva samarpaya / tadAkarNya rAjJA'cinti-asau satyaM vakti sarveSAM naisargika AhAra eva preyAna bhavati / ato'muSmai mAMsA'zine mAlameva deyam / para yadi kapotaM dAsye lAI kItihAniradharmazca hiMsAlakSaNo bhaviSyati / iti sa naiva deyaH kintu tatparimitamAMsameva svAjhaM chittvA deyamasmAbhiriti vicintya tatkAlaM tulAyAmekatra vaM kapotamamuJcat / caikatra svajAM chittvA 2 palalamamuJcata / paraM devamAyayA kapotAdadhike palale makte'pi tatsAmyaM nAdhyagacchata / sato rAjA pradhAnAdibhirbhaNita:-he svAmin ! ekasya kapotasya kRte nijamamUlyaM zarIraM kiM vinAzayasi ? naitatsaMghaTate / yaduktam| jIvannaro bhadrazatAni pazyeta / paraM tathApi girivi dharmanizcalo rAjA ' deI pAtayAmi kArya sAdhayAmi' iti nizcitya sakalajananiSedhamagaNayanalpaisiyadi tatsAmya na jAyate tarhi sakalairapi zarIramAMsaiH sa rakSaNIya ityavadhArya sakalaM vapuH / | saGkalpya svayameva tulAmArohat / tatrA'vasare darasAhasadhairya vilokya sa nijadevarUpeNa prakaTIbhUya praNamya rAjAnaM prazasya svasthA-1 namagAta / rAjJo'pi tanuH pUrvato'pyadhikojjvalAbhavasa / ityameSa dayAsu savaireva dADhaya vidheyam /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 23-satya-viSayegarala amRta prANI! sAMcI agni pANI, sraja sana Ahi ThANI sAMca vizvAsa khANI / / sumasana sura kIje sAMcayI te tarIje, tiNa alika tajIje sAMca vANI padajei // 57 // bho lokA ! iha jamati satyaprabhAvato garalamamRtAyate agnizca jalavacchItalIbhavati / so'pi sragivAcarati, loke yazaH / kIrtizca prasarati / kiJca sarveSAM vizvAsapAtraM satyamevA'sti / devA api satyena prasIdanti | satyAdeva dustaro jagatsAgarastIryate, ataH sarvameSAvacastyaktvA satyamevAzrayitavyama // 57 // jaga apajasa vAdhe kUr3a vANI vadaMtA, 'vasunapati' kugatye sAkha kar3I bhrtaa| asata vacana vArI sAMcane citta dhArI, vada vacana vicArI je sadA saukhyakArI // 58 // mithyAbhASaNena loke'pakIrtiH prasarati / alIkasAkSyadAnAdAjanmasatyabhApI nyAvI ca va surAjo'pi durgatimApa / ataH | saraiva lokaddhaye zreya icchadbhirmeSAvAdaM tyaktvA satyaM mitaM samucitameva vaktavyam / / 58 // mithyAsAkSyadAnAnnarakaM prAptasya vasurAjasya 46-pravandhaHtathAhi-kSIrakadambakanAmno'dhyApakAta tatputraH--parvato, vasurAjo, nAradazcaite trayaH sahaiva peTuH / kAlagate vasmin parvatastatpustatsthAne'dhyApako'bhUt / athaikadA nAradaH kutazcittadgRhamAgatavAn / tatrA'vasare parvataH " abotavyamityasmin pAThejazabdA
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ majaM chArga ziyamacyApayat / tadAkarNayabAradastamavana-moH parvata ! svamanartha kyAroSi ! gurakhA pAThanakA khA mA basu18 rAjazca traivArSika vIhimeva 'aja'padavAcyamAghacakSire / parvatojadata tvamevAplIke jalpasi, ahaM tu mayokaM gumista vAlapAmi / itthaM tayormahAna vivAdo jAtaH / prAnte dvAbhyAmetadvivAdanirgatA sahAdhyAyI vasurAjovadhAritaH / ditIyeni / tau nAradaparvatau vivadamAnau staH, iti viditvA tanmAtA rahasi parvatamakocata-de putra ! nArada eva satyaM vakti / ahamapi tvApatmakhAttathaiva jAnAmi rAjA ca satyavaktA'sti, sa kadApi mithyA naira vadiSyati tataste'kIrtiH prsrissyti| putro'vadata-he mAta!! vaM nRpAntikaM yAhi, maduktaM yathA satyaM bhavettathA yatasva / atha parvatajananI nRpAntikamagamat tathAgatAM gurupatnImAsanAdinA ] satkRtAM praNamya rAjA tAmapRcchata-he mAtaH / kimarthamAgatAsi ! tadada sAk-putrabhikSArthamAgatA'smi / he maavH| tava | putrasya bAlamAtramapi kA kuTilIkuryAt / tadveSI naiva jIviSyati / itthaM nRpoktamAkarNya nAradaparvatayovivAdaM vijJApya vizeSataH / prArthitavatI-he rAjan ! yathA matputra eva vijayeta nAradoktamalIka bhavet tathA sadasi vayA vAcyam / sadA rAjAca-18 ntat-aho ! gurupatnI me mAnyA'sti / sarva bhASate yAhametadunayAlIkaM vadiSyAmi, tarhi mama mahApakItiH satyaM badati nAnRtaM kadApIti yazo'pi na sthAspati / mayA kadApi sphATikamujjalamevasiMhAsanamupavizya mRSA nAjAdi / tatkapame-+ taskRte vaktavyam ? aho ! samprati vyAghadustaTIvatsaGkaTo me samupasthitaH / ityAlocya sa rAjA tAmatrAdIta-avi mAtA ! bhaI kasthA'pi kRte mRSA na vadAmi, na padiSyAmi / anyadyadAdizasi tadahaM kariSyAmi, iti nRpoktaM dhuttA soktAtI-rAjan ! yadi matputrapaca na vidhAsyase tarhi sa mariSyati ahamapi mRtvA svahatyAM te dAsyAmi, / tataH paravazo nRpojadata-he mAnava
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 yahi parvatasya sAhAyyaM svacasA kariSyAmi | tadanu hRTA sA gRhamAyayau sarvamapi parvatabhavAdIt / atha dvitIya dine parbatanAradau nRpasadasi sameta rAjA'viditavRtta ivA''gamanaprayojanaM tAvapRcchat / tadA parvato'vadat- he rAjendra ! svabhAvayoH sahAdhyAmI vidvAnasi / yasa Ava vivadamAnau bhavatsavidhe samAgatAH / ' a ' zabdasta kAma yo socyate nAradazca traivArSiko bIhitadartha ityAlapati, kaH sAdhIyAnartha iti bhavatA vAcyaH 1 rAjA kizcidvicArya jagAda / ahantu purA guruNoktaM tadarthaM traivArSikaM vrIhimajazvApi smarAmIti mizravacanaM jagAda / tadA nArado'vadat tvamapi jagati satyavatI bhUtvA mRSA bhASase, Azcaryaare | atha tatkAlameva zAsanadevatA mRSAvAdinaM taM vasurAjaM siMhAsanAdadhaH pAtayAmAsa tena tadaiva sa mRtvA narakamagamat / aho ! evamekavAramapyalIkabhASaNAdyadi vasurAjasya nArakI gatirajAyata, tarhi bhUyo bhUyo'satyaM bhASamANasya yAdRzI gatiH syAtsA tu ke liyecaiva / ato dharmamarmavidbhiH samarairanRtaM kadApi naiva bhASitavyam / satyameva sarvadAkhilasukhepsitaiH sarvairvaktavyam / atha 24 - paurgha - viSaye para ghana apadvAre svArthape cora hAre, kula ajasa vadhAre baMdha ghAtAdi dhAre / para dhana tiNa dete sarpa jyUM dUra vArI, jaga jana hitakArI hoya saMtoSadhArI // 59 // tathAhi ye kecana kulamaryAdAM hitvA svArthasAdhanAya paradhanAni corayati / teSAM loke mahatI nindA jAyate, rAjakArAgAranivAsAdikamApnuvanti / ilamapi kalaGkitaM kurvate kutracicaurA mArgante ca / ataH sarpAdina caudavidUre svAta / sadaina svamAgyAnukUlopalambhayA yatkizcidapi sampadeva santoSiyA mAvyam // 59 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizadina nara pAme jehI duHsva kor3I, taja taja dhana corI kaSTamI jeha orI / para vibhava haraMto rohiNo cora raMge, iha abhayakumAre te grayo buddhi saMge // 6 // ki-caurA vivAnizamanekadhA duHkharAzimadhigacchanti / ataHparadravyApahAramanekakaSTadAne kArAgAraM matvA triyogena svastimeva bhavyajanAH / sUrya sarve caurya tyajata / no diha paraloke caitatphalayAkakAle ke'pi trAvAro naiva bhaveyuH / pazyata, smarata, - rohiNIyanAmAna coramabhayakumAro buddhicAturyeNa yathAhIditi tayA'nye'pi nRpAdibhirnigRhItA mahAduHkhAni prApnupaH // 6 // aba 25-kuzIla-viSayeayaza par3aha vAge lokamAM lIha bhAge, durajana yaha jAge je kule lAja laage| sujana paNa virAge mA rame paNa rAge, paratiya rasa rAge doSanI koDi jaage|| 61 // iha saMsAre nRNAM parastrIsaGgataH sarvatra nindA jAyate apAtaH zyAmamukhA bhavanti zatravazvotpadyante / kulamavadAtamapi malinIbhavati satpuruSaizca te'naadriynte| kiMbahunA parastrIrAgato doSakoTirutpadyate ataH paradArAH paropichaTavadagrAjhaM matyA sadaiva tyaajyaa:||61|| para tiya rasa rAge nAza laMkeza pAyo, para tiya rasa syAge zIla gaMgeya gaayo|| drupada janaka puSI vizva vizve vidItI, sura nara mili sevI zIlane je gharaMtI / / 62 / / yaha mahAbalIyAna matimAnapi rAvaNaH parastrIrasarAgataH sItAmarahatavAn / tato rAmacandraH sAre rASaNa saGkalamanI AAAAE
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ | nazat / paradArAtyAgato bhISmo-gAMgeyo mahatcara yaza AjanmazIlapAlanAdatulaM balaM cA'bhAvAna / tathA draupdiijaankiiprmukhaa| sattA zIlaprabhAvAnmahI prakhyAtimApuH / yA adhunA'pi prabhAte sarveH smaryante zIlavato devA api sevante vaha narANAntu kA bAvA / etanmAhAtmya sahasramukhairapi vaktaM na pAryate / iti paradArAH sarvaistyAjyA eca // 62 // aya 26-parigraha-viSaye-- zazi udaya vadhe jyUM siMdhu velA bhalerI, dhana kari manasAe tema ghAghe ghaNerI / durisa nagara serI tUM kare e parerI, mama kara adhikerI prIti e artha kerI // 63 // candrodayAdambudhiritra parigrahecchA nitarAmedhate / etanmamatA lokAn durgati prApayati / ataH parigrahe'dhikA priitistyaajyaa||63|| manua janama hAre duHkhanI koDi dhAre, parigraha mamatA e svarganA saukhya vAra / adhika gharaNi levA dhAtakIkhaMDakerI, subhuma kugati pAmI pakirAye ghaNerI // 14 // ki ca-parigrahe bahulaprItikArI dudhiyA manujo manuSyatvaM gamayati, koTiduHkhaparamparA saite / atha ca parigrahe mamatva charcana kA summacakravartI devalokasukhApi gamayana kugati yAti / ataH parigrahe mamatA tyAjyA sarvairmavyajanaiH / / 64 // parigrahamamatvena durgatiGgatasya subhUmacakravartinaH 47-kathAnakamyathA-mAM SaTkhaNDoM vasudhAM yadA summacakrAvavaMsAdhayata vadA sAvatAyana ghAtakyA mapi parairasAdhitAni yAni sTra
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDAni tAni sAdhitumiyeSa / tatazca parigrahe mamatvodayAddhAtakIkhaNDaM jigamiSurasau dvilakSayojanapramANe lavaNasamudre Tharala2 mamuMcata satra va sasainyaH sa upAvizat / tadanu sahasradevavAhita sakhacAla / tadaikena devenA'cinti-aho ! etaspaTalaNDasApana iyAna kAlo lmH| punardhAtakIkhaNDasya sAkhaNDasAdhane kiyAna samayo kAsyatIti ko jAnAti ? ava idAnI chano'haM nijAM devIM militvA punastrAgacchAni pedvaramiti vicintyaiko devo gataH / evaM krameNa sarve'pi devA nijanijapreyasI milituM gatAH / tatastacarmaratne buDite sasainyaH sa jala eva duryAnena mmaar| mRttvA subhUmacakravartI saptamaM narakamApa / ataH parigrahe'ti mamatA naiva kAryA / atha 27-santoSaguNa-viSaye - sakala sukha bharAe vizva te vazya thAe, bhavajaladhi tarAe duHkha dUre palAe / nija janama sudhAre ApadA dUra vAre, nita dharama vadhAre jeha saMtoSa dhAre // 35 // santopI pumAna sadaiva sukhamupaiti, sakalajana vazayati / toyasthalavaNamiva tadvipado vilayaM yAnti / saMtoSato bhavAmbudhi sukhena / taranti saMtoSiNaH kadApi duHkhaM na jAyate / santuSTasya janmanaH sAphalyaM jAyate, tadAtmani dharmo'pi varIvRdhyate // 65 // sakala sukha taNo te sAra saMtoSa jANe, kanaka ramaNikerI jeha icchA na aanne| rajani kapila yAMdhyo svarNanI kholatAe, bhamara kamala bAMdhyo te asaMtoSatAe / 66 // kisa-santoSo hi sarveSAM sukhanidAnamasti yo hi kanakaM kAminIza jahAti sa eva santoSI jJAtavyaH / pazyata-kapilo kahAna
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ mApayA mitava nakalipsayA samayamayajAman rAjapurucauraSiyA nigRhIto'bhUt | navanavarasaM jighRkSubhramaro yathA'stasamanamavitAya kamalAntastiThastatraiva madhyate, ataH sarvasukha hetuH santoSa eva sajanaiH paridhAryaH / / 66 // varaprabhAvo nIvizAdhyaktaM yathA sarpAH piyanti pavanaM na ca dulArate, zuSkaratRNaivenagajA balino bhavanti / kandaiH phalamunivarA gamayanti kAlaM, santoSa eva puruSasya paraM nidhAnam // 1 // api caiMsitaM manasA sarva, kasya saMpadyate sukham / / devAyattaM jagatsarva, tasmAtsaMtoSamAzrayet // 2 // atha 28-viSayatRSNA-viSaye--- zivapada yadi vAMcha jeha AnaMda dAI, viSa sama viSayA to Di de duHkhdaaii| madhura amRta dhArA dUdhanI jo lahIje, ati virasa sadA to kAMjikA syuM grahIje // 67 // he bhavyajIvA ! yUyaM yadi svAtmAnandapradaM mokSaM vAJchaya tahi-mahAduHkhadamirma viSayaviSaM tyajata ! yataH pIyUSamivAtimadhuraM zarkarAmibhaM susvAdupayo yasya saMmilati sa virasamatikaTukAJjikaM kadApi necchati / iti durgatinidAna viSayasukhaM heyameva // 67 / / viSaya vikala tANI kIcake bhIma-bhAryA, dazamukha apahArI jAnakI rAma-nAryA / rati dhari rahanemI dekha zrInemi-bhAryA, jiNa viSaya na vA teha jANo anAryA // 68 // kiza-viSaviNAM mahatAmapi yA durdazA jApate tAM zRNuta-cArutarAM pANDavabhAryAmAlokya rAgAndhIbhUto virATarAjasya zyAlaH
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIcaka bhImena durdazIkRtaH kAlaM nItaH / tathaiva jAnakyA rAmapatnyA apahAreNa laGkezaH sakule rAmacandreNa vinAzitaH / sabhA kandarpaSago bhavan rathanemimunirapi svapatnImiva cAritravatImatirUpavatImanAnRtasarvAGgI neminAtha prabhoH patnI rAjImatImAlokya tAmapi viSayasukhamayAcata / parantu tatrA'vasare'nekadRSTAntaiH sA satI sAdhvI rAjImatI taM pratibodhya mArgamAnItavatI / tadanu so'pi bhagavataH pArzve tanprAyazcitamakarot / yato viSayiNo janA anAryA eva bhavanti, ato'hamevaM na svAmiti niSayo hAtavyaH // 68 // atha 29 - indriya-viSaye gaNataM gAgA, ika ika viSayAthI te lahe duHkha jaMgA / jasa paravaza pAMca tenuM zaM kahIje ?, ima hRdaya vimAsI indri pAMca damIje // 69 // iha khalu yadhekaikasyApIndriyasya vazIbhavanto gaja-mIna- pataGga- amara - mRgAdijIvA mahAduHkhino jAyante tarhi ye jIvAH vendriyairvazIkRtAH santi teSAM duHkhajAtantu gadituM naiva zakyate / ataH sarvaiH sarvANIndriyANi jetavyAni / anyathA teSAM sukhasya lezo'pi na saMbhavati na saMbhaviSyati ceha paraloke'pi / / 69 / / viSaya- vana caraMtAM indri je UMTar3A e, nija vaza navi rAkhe teha de du:khar3A e / avaza karaNa mRtyU jyUM aguptati pAme, svacza sukha lahyAM jyUM kUrma - guptendri nAme // 70 // asmin viSayavane yasyendriyagaNa uSTra iva svairaM carati, sadaiva sa duHkhamApnotyeva / yazca guptendriyagaNaH sa kUrma va sadaiva
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ sI sukhamanubhavati / ato nijanijaviSayagatvarANi svendriyANi nijAyattAni kRtvA sarvairguptendriyagaNaireva mAvyam // 70 // atha 30 pramAda - viSaye- sahu mana sukha vAMche duHkhane ko na vAMche, nahi dharama cinA te saukhya e saMpaje che / iha sudharama pAnI kAM pramAde gamIje ?, ati alasa tajIne udyame dharma kIje // 71 // ida sarve lokAH sukhaM vAJchanti, duHkhaM ke'pi nehante / parantu svargamokSasukhanidAnaM dharma vinA sukhamanubhavituM na zakyate / IdRzaM dharmamAsAdya ye tatra pramAdA''lasyAdikaM vidadhati, Thebhyo'dhikA vimUDhAH pApaparAyaNAH pAmarA: ke santi 1 na ke'pItyarthaH / ataH pramAdaM tyaktvA ceha paraloke sukhasaubhAgyAdidAtari dharme satyANivargeNa sadaiva yatitavyam // 71 // iha divasa gayA je taha pAchA na Ave, dharama samaya Ale kAM pramAde gamAve ? | dharama navi kareM je Ayu Ale cahAve, zazinRpati pare tthaM socanA aMta pAve // 72 // kizca - bho jIvA ! yaddinaM yAti taddinaM punanaivA'gacchati, iti pazyadbhirbhavadbhiH pramAdAlasyAdipAravazyena dharnasamayo vRthA na gamanIyaH / dharmamakurvatA nijAyucaiva hAryate prAnte ca sa zazirAja iva pazcAttApamupaiti tatkathA dharmatrarge 9 prabandhe draSTavyA // 72 // atha 31 - sAdhudharma - viSaye, zArdUlavikrIDita chandasi - je paMca vrata meru-bhAra nivahe niHsaMga raMge rahe, paMcAcAra ghare pramAda na kareM je duHparIsA sahe / pAMce indri turaMgamA vaza kare mokSArthane saMgrahe, evo duSkara sAdhu-dharma dhana te je jyUM grahe tyUM vahe // 73 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ iha khala te sAdhayo dhanyA viralAzcaitra jAyante, ye kila meruvardharANi prANAtipAta-pRpAvAdAvacAdAna-maithuna-parispAga|| rUpANi pazcamahApratAni samyaka pAlayanti / punarya pAkSAbhyantarasaMyoganiHsamA vicaranti, paJcavidhAnAcArAn pAlayanti / zItAdi duHkhaparIpaha sahante vazIkRtapaJcendriyaturaGgavegA mokSamIhante / IdRzamatIva duSkaraM sAdhudharma gRhItvA pAvajIvamavanti // 7 // mayaNa zira vimor3I kAminI saMga chor3I, tajiya kanaka kor3I muktisaM prIta jodd'ii| bhava bhava bhaya vAmI zuddha cAritra pAmI, iha jaga zivagAmI te namo jayusvAmI // 74 // yo hi kandarpadapa jigAya kAminImatyajat / adhigatavarNakoTi muktvA muktistriyAmarasta zuddhaJcAritraca yAvajIvamapAlayat / sakalabhavabhItimapanItavAn prAnte cAsArasaMsArato muktavAn / etAdRza jambUsvAmine namata bhRzamadamapi taza namasyAmi / / 74 / / atha 32-zrAvakadharmaviSaye-zArdUlavikrIDita-vRttamje samyaksva lahI sadA vrata dhare sarvajJa sevA kare, saMdhyAvazyaka Adare guru bhaje dAnAdi dharmAcare / nitye sadguru-sevanA mana dhare paco jinArdhAza re!, bhAkhyo zrAvaka dharma boya dazadhA je Adarete tre||7|| yathA-bho bhavyaprANin ! jinezvaro bhagavAna bhavAdhiM nistaSumIdarza saddharmabhASate-yo hisamyaktvametya sadaiva vrataM kurute / sarva pUjayati prAtaH sAyazca pratikramaNa niyamato vidhivatkaroti / bhaktyA sAdaraM gurUna sevate tathA dAnazIlatapomAvalakSaNacaturSA dharmamAparati / sadaiva sadgurau bhakti tanoti tathA dvAdazavidhazrAddhadharma paripAlayati / Izo yA bhAvakA sa eSa mavAmmudhi nistIrya / mokSasukhamanubhavati / / 75 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizadina jinakerI je kare zuddha sevA, aNuvrata dhari je te kAma AnaMda devA / carama jinavariMde je sudhameM suvAsyA, samakiti satavaMtA zrAdakA te prazaMsyA // 76 / / kizca zuddhamanasA divAnizaM prabhusevAtatparaH, tathA'NuvrataparipAlako dvAdazavidhavatArAdhaka IdRgguNaviziSTaH zrAvaka AvandanAmA | kAmadevanAmA cA'bhUt / yayoH samyaktvaM dharmadRDhatvaM satyavAditvaM ca jinavareNa zrIvIraprabhuNA varNitaM svamukhena tau ca prAnte / saudharme devaloke samutpannAvabhUtAm // 76 // ___ atha dRDhadharme kAmadevazrAvakasya 48-kathAnakam___ yathA-campApuryA dharmadhyAnakadhAmA kAmadevanAmA zrAvako nivasati sma sa caikadA kAyotsargadhyAne rAtrau tasthau / tasminnavasare dvA- / trizalApavimAnasvAmIprathamadevalokAdhipatiH svasadasi tatpaIsAmakarot / tadAkarNya kazcinmithyAtvI devassatparIkSAyai vA''tya gajarUpaM vikRtya tamadhaHpAtya dantairapIlayat tathApi sa dhyAna na jahau / tadanu mahAkAyaM sarparUpaM vikRtyoccaiH phUtkRrvanmuhurmuhustaM idaMza / parametAvatyupasarge'pi sa nizcalatAM nA'syajat / tato rAkSasarUpaM vikRtyATTahAsaM vidadhadanekathA tamamISayAca ghoropadravamakArSIta / itthaM rAtrau caturyAma tadupadruSo'pi meruvabhizcala evA'darzi tadanu tatpade praNato devaH svA'parAdhaM dhamayitvA nijasthAnamagAt / etadevAha-upadezamAlAyAM devohi kAmadevo, gihI vi navi cAlibho tavaguNehiM / mattagaiMdabhubhaMgama-rakaraNasaghorakSAsehiM // 1 // "devaiH kAmadevo gRhI-gRhastho'pi nApi paasitstpogunnebhyo,mttgjendrjnggmraaksssvoraahaasH| tataH prabhAte dhyAna
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ samApya zrISIraprasa vanditumagAta tatra ca vandanAnantaraM pradazaviSaparSadane tamevaM prazasa yathA-mo lokA / eSa kAmadevaH bhASako bhUtvApi yA niyamamapAlayat tAdRzaniyamapAlayitAraH sAdhavo'pi viralAH santi / tadanu naizikopasarpajAta sarvAnavocata / tataH zramaNAH zramaNyo'pi jinavacanaM tattatheti kRtvA pAlayanti niraticAra cAritraM sahitvopasargAn / tato iSTastuSTaH pRSThA praznAnsa landhapraznaparamArthaH kAmadevazrAddho banditvA vIraM gataH svagRhamiti tathaiva sarvaiH suzrAvakairbhAvyam / ima aratha ramAlA je racI sUktamAlA, dharamanRpati-bAlA mAlinI chNdshaalaa| gharamamati dharaMtAM je ihAM punya bAMdhyo, prathama dharama kero sAra e varga sAdhyo / / 77 // sUtAni sumASitAnyeva muktAyA AvalI paMktirita vidyante yasyAM saiSA muktamuktAvalI dharmarAjasya putrIvaniravadhaM chando'rthAdidoSarahitaM sarvamaMgaM yasyAstathAbhUtA, ata eva mahArthA udArArthA api ca vairAgyAdisadrasairAdhyatarA tathA'nekaiH zArdUlavikrIDitendrabaJopendravajrAsvAgatApasantatilakAdivRttanivaddhA'pi prAyeNa sarvajanazravaNasukharucirarasotyAdaka-mAlinIvRtte nirmitA / tatastAmenA! dhavidhAnazAlinI saralasarasasaMskRtamayIM sUktamuktAvI dharmadhiyA ye paThipyanti te dharmarAdhi mandhiSyanti tatavAnte sarvasukhAnIpsitAni prApsyanti /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ G1 UMINATURFIRMSITISHESETTE BUNUNLAISIRASIN D A YAIONYESHID SYRIMIST iti sarvajIvahitecchukena paNDita-zrImatkesaravimalagaNinA bhASAkavitAmayaviracitAyAM tataH zrIsaudharmavRhattapogacchIya-suvihitasUrizakacakrapurandarasakalajainAgamapAradRzva-paramayogirAja-jainAcAryabhadhAraka-zrImadvijayarAjendra sarIzvarAntavAsi-sihAntamahodadhi-nyAyacakravarti---paramparAnugazrImadvijayadhanacandrasUrIza-paTTaprabhAvaka-sAhityavizAradavidyAbhUSaNa-zrImadvijayabhUpendrasUrIzvareNa saralasarasasaMskRte saGkalitAyAM sUktamuktAvalyAM prathamA ___ dharmavargaH smaaptH|| Dan NILFIGYETARIMLARIDWARMILY
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvitIyo'rthavargaH prArabhyate / vouse, "vresafadevadeeve athArthavarge hitacintanazrI,-mitampacArthyasvamahIzasevAH / khalAdimaitrIvyasanAdi caiva,-mihA'dhAyaH katiciraprasaMgAH // 1 // tatra svaparahitacintanaM 1, sampada-lakSmIH 2, kRpaNatA 3, arthI yAcanA 4, astra-nirdhanatA 5, rAjasevA 6, khalatA-durjanatA 7, AdizabdAdavizvAsaH 8, maitrI-mitratA 9, saptakavyasanAni-pUta-krIr3ane 10, mAMsa-bhakSaNaM 11, paurya karaNaM 12, madyapAna 13, vezyA''saktiH 14, AkheTakaM 15, parastrIprasaMgaca 16, punarAdizabdAtU-kIrtiH 17, mantrI 18, kalA 19, murkhatA 20, lakhA 21, caivamarthavarge'smile kaviMzativiSayAH krameNa paryante // 1 // +000ROOCHOdonom
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ athaM 1-svaparahitacintana-viSaye-mAlinI-chandasiparahita karavA je citta ucchAha dhAre, parakRta hita hIye je na koI visaareN| pratihita para thI te je na vAMche kadAI, puruSa-rayaNa soI baMdiye so sadAI // 1 // - ye hi sadaiva pareSAM hitaM kasutsAha dadhati pAJchanti ca / ye ca kadAcitsakRdapi parakRtopakAraM na vismaranti / tathA parAnupakRnya barAH pratiphale janAdira himAli ji ratnasabhibhAH satpuruSAH sadaiva lokamAnyAH santassarvatra jayanti // 1 // nija dukha na gIne pArakuM duHkha vAre, tiNataNi balihArI jAiye kor3ivAre / jima viSabhara jeNe DaMka pIr3A sahIne, viSadhara jinavIre yUjhavyo te vahIne // 2 // ye satpuruSA duHkhAni sahamAnA api pareSAM duHkhaM nirAkurvate te janAH sadA sarveSAM candanIyA vilasanti / yathA-vIrapramaaNDakauzikamahAhidaMzanavedanAM sahamAnastasmai pratibodhamadAt / tatprabhAvataH so'STamasahastrAradevaloka prAptavAn / evaM yaH svayaM duzlIbhavamapi parakIyaklezaM vArayati hitazca karoti sa eva dhanyo jagatpUjyo'sti // 2 // . atha parahitacintakamahAvIrasvAmi-karAtmAcaNDakauzikayoH 1-kathAnakam * kyAhi-caNDakauzikanAmA phaNI bhavAntare sAdhurabhUta / sa caikadA kaniSThaziSyeNa saha gocaryaM gtH| agre guruH pRSThe ca ziSya itye calatastasya guroH pAdatalena mardito mayako mamAra / paraM gururnA'pazyat ziSyo dRSTavAna sa vadA gurumavak-svAmin ! mA
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ dadhiNA mardito maNDUko mRtaH / tasmAvatatpApA'panodanAya bhavAnIryApathividhi pratikramya tadAlocanaM karotu / guruSottamgaccha gaccha matpAdatale naiva ko'pi darduro marditaH / tadanu gocarI lAlA svasthAnamAgato gurustAtkAlika gamanAgamanamAnocitavAn / tadApi ziSyeNa tasmin smArite gururUdhe-are ! muhurmuhuniSphalaM kiM pe ? matpAdatale kApi kimapi naiva pIlitam / tadA ziSyeNA'cinti-idAnImanavakAzato nA'kAri, sAyantanapratikramaNasamaya etatprAyazcittamAlociSyate / ta'pi pratikramaNa samAppa gurustatpApaM yadA nA''locitavAMstadA ziSyo manasi dadhyau / etasya guroH zirasi pazcandriyahatyA'lagata saMyamazvAsya dRSito bhavati / guruyuddhatvAma budhyata ato bhayA tadvijAnatA'sI doSamukto vidhAtavyaH, no penmamA'pyaticAro lagiSyatIti vicArya tatrAvasare ziSya statsmAritavAn / tadA gururmahAkoSaM kRtvA nijaughAM gRhItvA'tivegena ziSyaM tADayitumaghAvata / dhik kopa! yena rajoharaNena jIvA rakSyante tenaiva sa ziSyajIva ghAtayitumaicchat / tatrAvasare gurubhayena sojpanna palAyitaH, tatpRSThe dhAvan / sa gurunizi tamobAhulyAkenacidapi stambhana marmaNi hato duyAnena mRtvA jyotiSadevo'bhavat / tatazyutvA caNDakauzikanAmA | tApaso'bhUt sa phalapuSpamayamupavanamakarota / tatra krIDanto nRpakumArAH pratyahaM tamupadudruvuH, nivAritA api durAste yadA na nyavartanta, tadA sa tApasaH kuThAramAdAya tAnpratyadhAvata / teSu palAyitepu karmayogAtkutrApi gate patana kuThAreNa vakSasi hatasvApaso dhyAnena mRtvA mahAkAyo bhISaNo nAgo'bhUt / tasya viSajvAlA mahatI jAtA saca lokAn dRSTimAtreNApi bhasmIkarvA''sIt / tato lokAstanmArgamapyatyajan / athaikadA tenaiva mArgeNa gacchanmahAvIrasvAmI sarpabhIti nigadrilokaH pratiSedhito'pi tasya vilopari kAyotsargadhyAne tasthivAn / tadA vilAda bahirAgatazcaNDakauziko mahAdiviSajvAlAmudvamana vIraprabhozcaraNaM dardaza, paraM sa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAvalI nizcala evAtiSThat / kintu tasya daSTapradezato raktaM na niragAt paya eva kizcidudagacchat / tadAzvayaM vilokya sa dadhyo aho ! anyeSAM mayA daSTe raktaM prasavati, etasya tu dugdhaM bahati, iti mahAzcarya lagati / itthaM vicintayan sa prabhuNA bhaNitastathAhi-he caNDakauzika ! idAnImapi svaM ne pratiyuddho'si ? kopakaraNAdeva tvamatra sarvabhayado bhISaNaH so'bhaH | adhunApi tathA kuruSva yenema saMsAramucIrya savagatimadhigaccha / iti prabhumukhAcchrutvA sAtajAtismaraNo bilAi bahirAgataH sa phaNI praI triHpradakSaNIkRtya trivAraM zirasA namaskRtya tamace-he svAmin ! zaraNAgatavatsala ! mAmadhunA tAraya tAraya / he ananvabhavasantApavAraka ! saMsArasAgaranimajjaprANisamuddharaNapaTo ! madbhAgyodayavasAdevAvA''gato'si tato nirazanaM vrataM dIyatAM tadA pramustasmai paJcadazadivasAnazanamadAt / tadanu gRhItA'nazanaH sa svazarIramutsasarja / tathAhi-mamaitaccharIre mamatA nAsti, yadetadanityamityavArya mukhaM bilAntanidhAya zeSAI bahividhAya tasthau / tataHprabhRti kasyA'pyaparAdhaM manAgapi nA'karot / tatazca nAgadevaH sarvopari tuSTo'bhudato na kamapi kadApi dazatIti lokAstaM tuSTuvuH / asmAkameSa pUjya iti vidantaH sarve janAstaM bhaktyA pUjayanti sma / tada kiyanto ghRtaM, kiyanto dugdhaM, cAnye navanItamityAdi nitya kSeptuM lamAH / tatastaccharIraM ghRtamalakITikAH samAgasya bhRzaM bhakSayanti sma / tadanu tatkAyavAlanIya sahasracchidratAmApat / tathApi sa zamatAM na jahAti sma / tataH zubhayAnato mRtvA'STamadevalokaM gataH / ayamatra sAra:-yathA bhagavAn zrImahAvIrasvAmI sarpamuddhartukAmastadaMzanajAM peda nAmasoDha / / tathaiva paropakArahetave pairapi duHstraM soDhavyaM tatsarpa iva zamatAM vipradhaH parAnupakariSyati sa dhuramubhayaloke mukhI bhaviSyati / /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 2-sampada-lakSmI-viSaye-mAlinI-chandasipara vArazigo svAyA vizva hoghe, jiNa viNa guNa vidyA rUpane kona jove / - abhinava sukharI sAra e artha jANI, sakala dharama eSI sAdhie cisa ANI // 3 // iha jagati sampasimatAmakhilaM jagadazyato yAti / tamartha vinA mahAnapi guNavAna vidvAna rUpavAna zobhate / sampattimAMstu dhIvidyAdiguNahIno'pi loke saMpUjyate sabaizca rUpavAna guNavAnucyate / yadAhalakSmIbhUpayate rUpaM, lakSmI prayate kulam / lakSmIbhUSayate viyAM, sallikSmIvisarvo lakSmyA viziSyate // 1 // ___iti hetoH sarveSAM guNAnAM sadana, lakSmIravAsti laukikasakalavidhasukhasya mUlamapi saivAsti / dhanena sukha prApyate punardho'pi samutpadyate / api ca vittasthairyamapi saMbhavati dhanasadbhAve // 3 // atha saMpadA''ptasumbasyottamakumArasya 2-dRSTAnta:vArANasInaga- makaradhvajo rAjA'sti tatpatnI lakSmavatI vidyate / tayoH putraH zIlavAna satyavaktA dayAluAyanipuNaH | svadharmatatparaH paradArAvimukhaH santoSI devagurubhaktikaro dharmAnurAgI paropakartA dvisaptatikalAkauzalavAna nAmnottamakumAro'sti / | 15 sa caikadA dezAntaraM nijamAgyaparIkSAyai niragAsato'nekanagaraprAmapaTTagAdikautukaM pazyan citrakUTagirimAgacchat / tatratyanRpasya | mahAsenasya mevADa-mAlaya-marudeza-saurASTra-karNATakapramukhadezAdhipasya nirapatpattyasamutpanatrairAgyasya kasmaiciyogyAya satpuruSAya guNa
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAline rAjya davA'tmasAdhanAya dIkSAjighRkSA samutpade / athaivaM cintayana sa rAjA navamazvamArA pathi gacchan turagagatimAnya pradhAnamapRccha tU-tadA tapasthaH sa uttamakumAra Uce / bho rAjan ! eSa ghoTako mahiSIkSIramapivadato mandagatiretasyAsti / tadvaca AkarNya rAjA tamapRcchat-bho vatsa! tvayaitattva thamavedi ? tenoktam-rAjan ! azvavidyAM jAnAmi / tadA nRpojak-tvaduktaM satya- | masti zaizaya mRtamAnako'sau mahipyAH kSIraM ppau| punaruktam-he saumya ! tvaM ko'si ? kutra te vasatirvidyate / tadottamakumAro mRpasya yathocitaM praznottaramadAt / nRpo nUnamasau ko'pi rAjakumAro'stIti matvA tamevabhavadat-he saumya ! tvaM mamedaM rAjyaM gRhANa / | yato'haM saMsArAdunnio'smi, senokta-he pitaH / tvadukta satyamasti, paraM mamedAnImanekadezATanacikIvAsti pazcAdyathA kathayiIPI pyasi tathA kariSyAmIti nigaya tto'grenyclt| athAnukrameNa sa bhRgukacchanagaramAgatya nagarazriyaM pazyana munisuvratasvAmicaityamAlokitavAn / tatrAntaH pravizya bhaktyA prabhu namaskRtya yathAvidhi saMstutya bahirAgataH / tatraiva kasyacinmukhAdazRNot-yadetaznagarazreSThI kuberadattanAmA potavyApArI kreyavastubhiH potaM bhRtvA'STAdazazatayojanAtparaM mundhadvIpaM jigamiSati / tata uttamakumArastadantika malA bhATakaM nirNIya tena saha tatrA'gacchata tataH potaH samudramArgeNa ghacAla / atha kiyadinAnantaraM samAnItajalaniHzeSe sarve tRSAkulAcintAmApuH / tadA dvIpAntaraM miSTAni jalAni lAtumAgatAH sarve / tatra te jalAni laluH pazcAsatra bhramara ke turAjo rAkSasasainyasamAkulastatrA''gasya kiyato lokAn pAdata- lairapIlayat / kiyato janAna nijakacche'grahIta kiyato nijapANi bhyAM jagrAha / tInyA kiyanto lokAH potAnta zurityAdi / lokadarthanamAlokya ma dhIraH sasyavAdI dayAlustai rAkSasarAjamavAdIta / bho rAkSasendra / dInAna ki kadatharyasi ? yadi yuyutsasi ,
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaattN tahi mayA saha yudhyasvetyudIrayana kumArastena saha bhRzaM yudhvA taM parAjitavAn / sa yAvacena saha yudhyamAno dUra gatastAvat | sa zreSThI nijapotamacAlayat / tatrAprAtya posamapazyameva vyacintayat-aho ! lokasthitiH kIdRzI vartate 1 yAnaI tasmAdaravaM te'traiva mAM muktvA matAH / jagati sabai svArthalampaTA eva vA ko'pi kasyApISTamaniSTaM vA kasu na zaknoti / yaddevaM samIhate haitara bhavati kRtaM karma bhogenaiva kSayaM yAti / ato he jIva ! tava dharma eva sarvatra samupakartAsti, nAnyaH ko'pi, ityevaM vicintayan phalAdinA''tmAnaM poSayan parazacAla / mArge ca madanamatimiva tamuttamakumAramAlokya tavIpadevI tarakSaNaM ghoDazazRGgArasajjitA, hAvabhAvAdikaM kurvatI paritaH kaTAkSayantI madanazarabAhapIDitAGgI tadabhimukhI babhUva / tadane tajigISayA prathamaM kAmarAjasva sAmantabhUtabhramarAyitakaTAkSavizikhAnmumoca / tadanu smitajitazaradindukdanavinirgatavAgyANavRSTimakarot / tataH kandarparAjasva prayANasamaye hRdayabhUdharopari tatsainyabherImiva stanakamalakorakamadarzayat / itthaM bahumiyuvajanamohanakaraiharbhAizca mohito'pi sa meskhanizcala evAdarzi | vazIkRtAtmanAM rAjAdayo'pi manAmapyaniSTa kartuM na prabhavati / yatAyasya hastau ca pAdau ca, jihA cA'pi suyntritaa| indriyANi suguptAni, ruSTo rAjA karoti kim ? // 21 // tatassaMtuSTA sA taM saMstubatI tadane sArdhadvAdazakoTisvarNavRSTi vidhAya nijasthAnagayAt / kumAro'pyagre gacchan samudradacavyApAriNaH potamapazyat / sa uccamakumAra sAdaraM nijapotamArohavat / kiyadinAnantaraM tasminnapi jalavyaye sarve lokAskRSAkulAcintAmApuH / tatrA'vasare tatrasthaniyAmakaH zAstramavalokya jagAda miSTavAripUrNaH kUSotra parvate vidyate, paraM tato jalAharamamatika
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Xin Thinamasti / punaratra amara ketunAmA rAkSasendro janAn hinastIti zruva mayA / ito'nyatra kutrApi samIpe miSTaM vAri nAstItyatraiva potaH sthApyatAm / ityudIrya potaH sthApitastadA rAkSasabhItyA ke'pi tasmAdusIrya jalAnyAnetuM notsehire / tadA dayAsindhuH sa uttamakumAraH potAdavatIrya kUpasthAnamAgatastatra kUpe DorakaM pAtayan jalArthino bhayAddUre sthitAn lokAnavocat mo lokA ! bhAgacchata jalamAharata yato mayi sati rAkSasaH kamapi parAbhavituM na zakSyati / tadanu sa tadrAkSasendrasamIpamupAvizat tadAlokpAvye'pi pAtrahastAstatrA'bhyayuH / taM sarve kUpe guNaM pAtayAmAsuH paramakha limAtramapi jalaM ke'pi nA''daduH / tatrAtrasare kumArazcintayatiaho ! jalaM dRzyate paraM pAtre kathaM nA''gacchati / ete ca vRSAkulAH pIDayante / ato'tra kenApi kAraNena bhavitavyam, lokAzca kUpAntaH pazyantaH svAnye rAkSasabhItimAvahanti / tadA potAdhipenoktam- ko'pyetadanyaH pravizya jalAni samAnetuM zaknoti ? paraM kSabhItyA kospi tadA nA'vadat sarve maunamAjagmuH / tadA vIraziromaNiH paramasAhasikaH paropakariSNuH kumAro lokairnivAritospi paraduHkhamasahiSNusvabhAvatayA guNaM dRDhaM badhvA tadavalambanataH kUpAntaryayau tatra ca jalopari svarNajAlakamapazyat / tadvIkSya dadhyauM- aho ! Irza jAlakaM kutrApi na dRSTaM na zrutama, atrA'pi ko'pi heturasti tadanu sa balena jAlakamatroTayat / tato jala sarve yatheSTaM nItavantaH sarve tuSTuvuva kumArasAhasam / atrApi bhAgyaM parIkSyamiti dhyAtvA kautukI sa itastataH pazyan kUpabhimyemAge samunnatamekaM jAlakaM punardadarza, tadantazca svarNamayusuratnajaTitasopAnapaMktirAloki / tatastena kumAreNa tajvAlakAntaH pravizyAtre gacchatA divyamekaM prAsAdamAlokya sadvAri vRddhaikA strI dRSTA / tatrAntikamAgataM kumAraM sAdhvAdItbhAgyamukta ! tvaM kossi 1 rAkSasendraM bhramaraketuM kiM na jAnAsi yadatrA''gato'si 1 taduktamAkarNya kumAroM jagAda - bho vRddhe !
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 tamahaM jAnAmi, saMgrAme ca taM jitvAtrA'jAto'smi tvaGkAsi ! kasya cA'yaM prAsAdo'sti ? tadvada / vaduktamabaM nizamya praddhA padati-he dhIra / vIra 1 zrUyatAma, sarva tvAM kathayAmi / iha rAkSasadvIpe lakAnAmanagasti, tatra amaraphetunAmA rAjA'sti, tatputrI mahAlasAnAmnI mahAsundarI catuSpaSTikalAnipuNA vartase / kadAcitsa nimittAmapRcchat-bho naimittika ! mamaitasyAH putryA voDhA 2 5] ko bhavitA ? iti pRSTe tenoktaM bhUcArI uttamakumAraste purvI pariNeSyati / sa rAjarAjezvarojnekavidhAgharakulasya sevyo bhaviSyati tadAkarNya sa bhRzaM khedamakarot / yanme rAkSasasya sutAyA manuSyo martA syAditi hetoratraitadbhabane pazcaratnAni divyAni datvA mayA / saha tAM putrImatiSThipana / anpadA tadartha kimapyAnIya samAyAMtI dAsI kUpe'sminnapatat / tatastenedRzaM jAlakaM kUpe jalopari dattavAn / ____ arthakadA punarasau tameva naimittikamapRcchat-bhoH kathaya matputrI kA pariNeSyatIti ? tenoktam-kSatriyo bhUcara uttamaku. mAraH / punarapRcchattatra kamapi dRSTAntaM gadituM zakyate cedvada ? senoktaM zRNu-sa hi potamAruhya samudre gacchan sarveSAM bhItipradaM tvAM yuddhe vijitya lokAnabhayAna vidhAsyati / iti naimittikamApitaM zrutvA cintAtura itastataH paryaTana kAlaM gamayati / itthaM nigadya sA yAvadvirarAma, tAvattatra mahAlasApvAdhyayau / tadanu mA kumAradarzanAdatitarAM kAmukI bhUtA tatrAvasare dvayomitho'nurAga zAstrA yuddhA strI tadaiva tayorgandharvavidhinA vivAhamakarot / tadA dAsyA ratnakaraNDakamAnAyya dAsIsahitA kumAreNa saha kRpossknntthmaagaat| tatrAvasare kisantaH potayAyino lokA uparisthitAstAna vIkSya rajjvA kUpAya nItavantaH / tasmin samaye to dRSTvA kimida | devayugalaM vidyAdharayugalaM vetyAdi zazakire ? / tataH kumArastayA saha tatra pote samAgatya purazcacAla / kiyadinAnantaraM punarapi tatra mahApote vyayiseSu pAnIyeSu sa. tRpApIDitAzcintAmApuH / sadA tAnatiduHkhitAnAlokya mahAlasA prANezametadce
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ he kAnta ! mamaitatkaraNDake pitRpradatsAni divyAni paJca ratnAni santi / teSeka pRthivIratnaM pUjita nAnAvidhamana maNikanakaratnamayamAjanaM 18 prayacchati / dvitIyaM jalaratnaM pUjitaM sadvAJchitamatimiSTaM vAri varSasi / tRtIyaM vahniratnamasti tatprabhAvAta sUryapAka rasAyatheSTa bhojyaM / labhyate / caturtha vAyurasnamasti, tena pUjitena grISmAtirupazAmyati mano'nukUlaJca vAyuti / punarevameva paJcame ratne pUjite yathecchadevadUSpavasanAni lampante / IdRzeSu paJcaratneSu satsu lokopakAraH kriytaam| iti preyasInigaditamAkalayana pramodamAnaH kumArastadeva / jalaratnaM saMpUjya posastambhe nyavaghnAt / tadA tatkSaNameva jalavRSTirajAyata lokAzca tejalaiH svastrapAtrANyapUrayan muditA lokAH / kumAraM prazasuH / kiyatkAlAnantaraM tatra pote'namaSi kSINamasUt / tadA lokAnanavikalAnAlokya pRthivInAmaratnaM paripUjya dhAnyasthAne'sthApayata tato dhAnyarAzistanprabhAvAjajheM / IdRzopakurvantamuttamakumAra prazasya samastA api puruSAstadAdezavarti- ! no'bhUvan / potanAyakaH samudradanazca rambhopamA mahAlasA tAni divyaratnAni ca vilokya nitAntaM tadartha lulume / / tata ekadA narakAdayavibhyat samudradattaH satyayasare kumAra sAgare'pAtayat tadA sarve duHkhamApuH / mahAlasApi tadviyogaja IPII duHkhamasahiSNustadaiva martukAmAbhUta / tadA sakhyA bhaNitA-he svAmini ! mA mriyastha, bAlamaraNena durgatireva jAyate, yataH zAkhe'pi taniSidmasti / ata idAnIM zIlarakSArtha kenApyupAyenAsau pApIyAn vaJcanIyaH / agre ca ratnaprabhAveNA'bhISTa setsyati bhApi | ca te'vazyaM sameSyati / no cedante cAritraM lAtvA''tmasAdhana vidhAtavyamiti vayasyoktaM sAdhu matvA sA tathaivA'karot / / 8. itastamuttamakumAra satra sAgare kazcinmahAkAyo matsyo'gista / tatastaTAgataM taM dhIvaro jAle gRhItvA vidadAra tadudarAduttamakumAro jItamapyacetano niragAd dhIvara upacAreNa kumAraM sanIcakre / mahAlasA'pi vAyuratnaprabhAvAdinadvayanaiva pallInAmabandare potasthiti APPEALTHCARochakACHECH
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ EM. Kan w r . sthAnamAgAt tatra va jainadharmI naravarmanAmA rAjAsti / samudradattavyApArI mahAharanabhRtasthAlamAdAya mahAlasayA saha nRpAntikamAgatya taka namaskRtya tatsthAlakamupadIcakre / rAjJA ca kuzalaprannAnantaramuktam-bhoH zreSThin ! taba ko dezaH 1 kasmAd dvIpAdihAgato'si / tatkathaya / tenokta-svAmin ! candradvIpAdAgato'smi mArge gheyaM strI labdhA / zrImatAmAdezenainAmaI mAryo cikI-18 pomi tamizamya mahAlasA rAjAnamevaM vijJaptavatI / rAjana ! sImApApI pUrvasaMta sarvapakimeva nigchi| aso mama bhAra da sAgarAntarapAtayadityetasya cANDAlasya mukhadarzanAdapi pAya lagati / ato duSTasyAsya mukhaM naivA'valokanIyam / iti tadvaSaH / namAkarNya tadupari bhRzaM prakupito nRpamtasya paJcazatapotAn prAha ! tazca kArAgAre'sthApayat mahAlasAca rAjAvaka-he vatse ! | putrIvasvaM mama gRhe samyaksayA sukhena tiSTha 1 tadanu nRpapradattAvAse tiSThantI ratnaprabhAvAtpratyahaM dhanadhAnyasuvarNAdi nirAdhArebhyo janebhyazca dadatI kAlaM yApayati / aharniza 18 MI svadharmatatparA pratyaha jinendramarcati, prAsukA''hAravastrAdi subuddhyA supAtrebhyo dAnaM prayacchati, punaranukampayA dInAnupakaroti, zarIra-16 puSTikaramAhAramekamapi na gRhNAti bhUmAveva zete / snAnamuttamavasvA''bharaNAdikaM tyajantI zarIraM sugandhidravyarna vilimpati tAmmUlalaba.lAdisarvamasyajat / sakalazAkadadhidugdhazarkarAdimiSTapadArtha sA jahA~ / sadaiva nIrasaM labdhAhAraM sahadeva bhukte. mahatkArya vinA kadApi bahirna yAti, gavAkSabIkSaNamaTTAlikopavezanaM na vidhatte / vivAhAyutsave kutrApi na gacchati sakhyA saha zRGgAravArtAmapi na kurute / dAsadAsyAdibhiH saha kArya vinA kimapi nA''caSTe / sadaiva vairAgyameva vicintati, itthaM nAnA-1 vidhadharmakRtyairmahAlasA kAlaM gamayasi /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ itazvottamakumArastena dhIvareNa saha kasmaicitkAryAya tatraiva nagare samAyayo / tanAvasare naravarmanRpo nijaputrIkRte kriyamANa sapta- bhaumikamuttamaM prAsAda draSTuM tatrAgatya tadIyazikharAsInaH purakautukaM vIkSate / tatra nipuNAstakSANaH kArya kurvanti kumAro'pi yatra / gatvA svacAturyamadarzayata tena ca sarve kAruvarAzramatkRtA abhavan / sarve kimasau vizvakarmeti vidAJcakruH ? kumArastattrAnayA natraiva / " vsthau| pIyarazva pazcAd gataH, punaranyadA citrAdibhiH sajite tatra prAsAde nRpAdayaH sarve drssttumaajgmuH| tadottamakumArasya rUpAdika | vilokya nRpo manasyacintat / asau rUpeNa, guNena, vyavahAreNa ca kazciducamakulavAn lakSyate / satkulaM vinA kiledRrza rUpAdika kathaM saMbhAvyate ? ato'sau kazcitsavaMzajAta eSeti manasAvadhArya sa nRpo naimittikamaprAkSIta / yathA bho ! mama putryA bhartA ko 19 bhAvIti vicArya hi ? tenoktaann| kazridvaidezita karanAzAzugalo mahAyazAlI trilocanAbhartA bhaviSyati / tataH zubha- 4 dine zubhamuhUrte rAjA trilocanAmuttamakumAreNa saha mahatA mahena pariNAyya tasmai dhanadhAnyAdisahita tadeva saptabhaumikaM prAsAdamadAt / / kA tatra kumAraH preyasyA saha mukhamanubhavabhAste / itazcaikadA mahAlasA dAsImavAdI-mo dAsi ! adhAvadhi mama martuH zuddhirna jAtA, tenA'numIyate yatsa sAgare tyaktAsurabhUt / P3] ato me jIvitenAlam, kintu ratnaprasAdena vItarAgasya mandira svAmivAtsalyazcA'kArpam / bahUni jJAnapustakAni lekhitAni - dAnAdikamakAri kimapi nA'vaziSyate / ataH parametaddhanAdikaM trilocanAyai samarpya saMsArasAgaratarI dIkSAmeva grahItumicchAmi / tadA ra dAsI jagAda-he svAmini ! evaM tvarI mA kuru / mayA pate rAjA trilocanAputrI kenacidvaidezikena sarvaguNAkareNa rUpalAvaNya batA pariNAyitA, ko jAnAti tatraiva bhartA so bhavet iti tavA''dezena taM draSTumicchAmi / tadA dAsI tadAveza lAvA, trilocanA RE
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ tikamAgatya, tayA sahAlapya kumAraM kizcidabhilakSya ca samAgatA tasyai kathapati-he svAmini ! so'pi tvatprANezvarasadRza kal eva lakSyate, paraMtu sa eveti mayA nizcetuM na zakyate / tadAkarNya mahAlamA'vak-dhigmAM yatparapuruSarAgo'bhUt / atoI pApinI / X jAvA, tataH punarvairAgyamApannA dharmakRtye prayatAbhUt / ito dAsIgamanAnantaraM kumArakhilocanAmapRcchata-ayi preyasi ! sA vRddhA kA ? yA tvayA'lApitA / tayoktaM he nAtha ! zRNu-kAcinmahAlasAnAmnI vaidezikI yuvatI guNavatI mahArUpavatyapi nirantaraM dharmatatparA madgRhe tiSThati, sA bhaginItyucyate / | mayA, tasyA vicakSaNA dAsI sA'sIt / ityAkartha kumArA svamanasi zazAGke sA ki mama dayitA tu nAsti ? aho ! ko'yaM meM vyAmohaH 1 tasyA aba kaH saMbhavaH ? ityAlocya manasi khedamAvahana svAtmAnaM ninind| ___athAnpadA sa samIpayartini caitye bhagavantaM puujituNgtH| kiyakAlAnantaramanAgataM taM vIkSya tasya zodhanArtha dAsomapraiSItrilocanA dAsI samAgatya tatra sarvatra tacchuddhimakarota, paraM kutrApi sa naiva dRssttH| pazcAdAgatya trilocanAM tadakathayat tadanu patimalabhamAnA sA bhRzaM zokamakarot / tadAnIM tatra namare mahezvaradattanAmA vyavahArI SaTpaJcAzatkoTidravyanAyako'sti / tasya dvIpAntaraM gatvA krayavikrayArtha paJcazatapravahaNAni santi, paJcazatAni zakTAni vartante, gRhAgA prayatI, tAnti haTTAni kyinte, tathA dhAnyAno sadanAni paJcazatAni, gokulAni paJcazavAni, paJcazatagajAstAvantasturagAH, paJcalakSasekkAH, parametAvatsampasimato'pyasya putro mA''sIt / bahudhA yatamAnasya tasyaikA putrI jAtA / sA zazikaleva sakalajananayanayorAnandadAtrI sahasrakalAnAmnI sadadhyApakena 15
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak pAThitA catuSSaSTikalAkuzalA zaizavAtparaM vayaH prapannAsti, kasmaicidyogyavarAya tAM datvA saMsAravimukhaH zreSThI cAritraM jighRkSati sa caikadA naimittikamAhUyA'pRcchat / bho nimitajJa ! mama putryAH ko bharttA bhaviSyatIti / tenoktamadyatana dinAt triMzattame divase tava putryA varo miliSyati sa sArvabhaumo bhaviSyati / taduktadinAvadhAraNaM satyaM manyamAnaH sa putryA lagnasAmagrI sakalAM sajjIkRtya mahAmahaM vitanute / vistR suracite maNDape maGgalagItaM prAvartata tathA karamocana kAlikajAmAtupradAnArthaM gajaturagaratha sukhapAlavasanAbharaNAdisarvamapi sajjIcakre / etatsakale pure prakhyAtamasti tena sarveSAmAzvaryaM lagati yadvaraM vinA vivAhasAmagrImakhilAmasau zreSThI sajjayAmAsa / ito'nyadAzcarya kiM syAt ? rAjApyetatsvarUpaM jJAtvA cakito'sti / svayaM mahezvaradattaH zreSThI kanyAM vivAhya dIkSAjighRkSAM dhatte / tena tasmai dhanyavAdamapi nRpo dadAno vicArayati saMsAravimukhIbhUta aho ! yadA jAmAtA me miliSyati tadaiva tasmai rAjyaM samarpya pravajiSyAmi / tato nRpo mahezvaradasazreSThinaM samAhUya tena saha sarva vimRzya nagare paTahamavIvadata yathA - " yo hi trilocanAbhartuH zuddhi mahAlasAyA mUlata nigadiSyati tasmai rAjyaM zraSThinaH putra sahasraklAzca dAsyAmIti / " atha devajJakathita vivAhadivase caikA kIraH paTahaM spRzatra nRbhASayA rAjapuruSamavAdIta bho ! ahaM nRpaM sarvaM kathayiSyAmi kathite ca tayorlAbho me syAt, aho ! mamApi bhAgyamudbabhUva / kIravAcamIzImA jananI mAkarNya se taM nRpAntikaM ninyuH / tadA kIro rAjAnamavak- rAjan ! ahaM traikAlikajJAnavAnasmi / atra sadasi trilocanAM mahAlasAyAnIya vasanAdinA vyavahitAM sthApaya sadA sarvamAmUlaM gadiSyAmi rAjApi tathaivA'karot / kIro vicArayatirAjyena me prayojanaM nAsti paraM mahAlasAyAstanvaM kathanIyamasti / iti dhyAtvA kIro vadati - rAjan / nizamyatAM yathA 2X2018:
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArANasInagarInAthasya jyAyAna putra uttamakumAro dezATamacikIrSayA samudre mahApotamAruroha / tadanu sAgare vrajana tatra jalakAntagirI kUpAntaralatAra | tatra rAkSasarAjasya ladezabhramaraketoH putrImudavoda / sadanu patnIyutaH sa kUpAmirgatya samudradattavyApAriNaH pote samupAvizat tatra ca lokAna pazcaratnaprabhAvAdanavanajalaiH sukhinazcakre / tataH strIdhanalipsayA samudattaH / kumAraM sAgare'kSipat tatra taM mahAmIno nigirati sma / taM mInaM jAlena gRhItvA gRhamAnIya kazciddhIvarastadudaraM vidadAra, tatra ca kumAramapazyat / sa tamupacAreNa sajjIcakre pazcAttena saha sona nagare samAyAsaH / tato naimittikavacanAdrAjA tasmai trilocanA putrIM vivAhavidhinA dyaam| tayA saha sukhanA satabhAmabhavane nirvasitavAn / so'nyadA madhyAhe samIpasthacetye pUjAyai gatasvatra jinendraM pUjayana sarpaNa daSTo'cetano'bhavat / ahizcatatratyapuSparAzimadhye tasthau, itthaM mahAlasottamakumArayoH sambandha nigadya kIro vadat / mayA sarva kathitaM tato me rAjya kanyAJcAya nijaM vacana satya naya / tacchutvA rAjA manasi zuzoca-pakSiNe rAjya kartha dIyase 1 tadA kizcinmaunImaya kIraH kathayati-rAjan ! dIyatA rAjyam / yadaI dadanubhavAmi rAjA ca tadA zUnyacetAH ta | pazcI punaH kathayati-svAmina ! mama kA hAniH 1 tavaiva vacanaM yAti / ahaM sadaiva vane sukhamanubhavAmi / Call sarvadA navanavaphalamaznAmi mayA tu tvatparIkSA kRtaasti| itthaM kIroditaM nizamya taM svahaste nidhAya pANinA tadaI saMspRzannRpoNI bAdIta-he kIrarAja ! te rAjyaM dAsyAmi / cintA mA kRthAH paraM ziSTavacanaM kathaya yaskutra kumArastiSThati, sukhI vA duHkhI vA jIpati kadA kathaM miliSyatIti / sadA punaH kIro badati, rAjan ! nizamyatAmane yadasUtatkathayAmi-sapadezanAnantaraM tatraikAkinI gaNikAtA madanamiva rUpalAvaNyavantaM kumArazvA''lokya tadanurAgiNI abhUva / pazcAtsA nijakarasthito vivApahAriNI
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ klI maNiratnamayIM mudrikAM prakSAlya tadaGgamasit tatkSaNaJca viSamuktaH kunAra udatiSThat tadaiva sA gaNikA kumAraM nijabhavanamAnI - tavatI / tatra caturthyAM bhrama citrazAlAyAmasthApayat tayA saha sa viSayasukhaM svairaM bhuGkte / itthaM sa svastimAn sukhamanubhavati rAjan ! svastyastu te muJca mAM yadahaM vanaM gatvA sukhena phalAdikaM khAdAmi / tava sukhamastu yatastvaM satyavaktAsi / mama rAjyena ki prayojanam ? nAI sadicchAmi / kintu rAjan ! anyadapi kiJcicchRNu - lokAstAneva vaidyAnabhilaSanti ye dharmArtha rogAnapaharanti dhanaM necchanti ye ca roga zamayitvA tato dhanamicchanti, te mahAmUrkhAH / ahamapi tathaiva bhavAmi, yatsarvaM svatkArya saMpA bhavato rAjyamAzAse / etadAkarNya nRpastamevamatradad bhoH kIra! sphoTake sphuTite pivairAyate iti dRSTAntaM jagadi tadadhunA na ghaTate / yadetatpratyakSamantarA kathaM pratyemi 1 tadA zukraH punarjagAda - rAjannidAnImeva gaNikAgRhaM gatvA taM vilokaya / rAjA tadaiva pradhAnAdikatipaya parivAraH saha tatra gatvA sarvatra vilokitavAn paraM kumAraM yadA kutrApi na dRSTavAn / tadA pazcAdAgatya phIramavadat - de kIra ! tvamevaM mAM sudhA ki vaJcayasi 1 vaJcanamAtreNa taba ko lAbho bhavitA ? kIro nigadatisma - svAmin ! nAhaM vazcAmi paramatra kAraNaM nizamyatAm - yA gaNikA kumAraM sajjitaM kRtavatI sA dadhyoM / eSa rAjJo jAmAtA nAtra sthAsyati tarhi mama prayatno vaiphalyaM vajiSyatIti vicintayantI sA mantravalena kumAraM kIrarUpaM vidhAya tabaraNe sUtramavazat / yadA tena saha sA riraMsati tadA tatpadAtsUtramapanIya naisargikaM rUpaM vidhate / tataH punaH sUtra batrA kIraM kurute punaruDadhanazaGkayA d piJjare sthApayati / itthaM tatkRtakIratvamApannaH so'hamuttamakumAro dadhyau mayA bhavAntare kIdRzaM karmA'kAri yenA mave naro bhUtvApi pakSitvaM yAto'smi / tathA rAkSasarAjaputra mahAlatAM chanaM pariNItavAn / ityAdyavaTitA''caraNayogAdidAnImI DagduHkha --
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHORTAN 1 mantrabhUvam / ko jAnAti punarbhavAntare kAM gatimeSyAmIti vimRzanmAsamekamanaGgasenAvezyAlaye tiSThamaya piJjarAdvahirmuklA trApyanyatra gatAM tAM dRSTvA paTahanAdamAkalayya tava uDDIya paTahama spRSTavAnasi / tacchrutvA rAjJA tatpadaH sUtre mocine strarUpaM prapana : kumAraH prAdurAsIt nRpAH sarve lokAH mogAH / vamahezvaradataH zreSThI naimittikaprokkadine milite. nija rasi jJApratipAlanA kumAreNa saha sahasrakalAM putrIM mahatA mahena vivAhitavAn / karamocanasamaye pracuraM dhanAdikaM prAdAt, tadanu mahAlasA - trilocanA sahasrakalA bhistisRbhiH patnImibhoga bhukhAnaH kumAraH sukhena kAlaM gamayati sma / tatare rAjA vAmanaGgasenAM vezyAmAkArya tatsarvamapRcchat / tayoktam- rAjan! samudradattaH zreSThI kumAramAraNAtha paJcarAvadI nAradAnalo pradarzya mayAta puSpakadambake sarpa sthApitavAn lomAndhIbhUtayA mayaitanmahApApaM kRtaM tannizamya rAjA'dhikaM cukopa / tayordvayozca zUlikAropaNamAdizatparaM dayAluruttama kumAro rAjAnaM bhRza manunIya tau tasmAdamocayat / pazcAdrAjA vayo: sarvastraM gRhItvA dezAbhiSkAzitavAn / tadanujAmAtre rAjyaM dacyA saMsArAdudvignacetA rAjA cAritramagrahIt, tena saha kiSanto vyavahAriNo'pi dIkSAM laluH / ucanarAjatra nyAyato rAjya kurvan preyasItritayena saha viSayasukhamanubhavati sma tatra nagare / athaikadA amaraketurnimittavijJamAhUya patraccha-bho ! mama zatrurutamakumAraH samprati kutrAste / tenoktaM svatputrIsahitaH sa idAnIM pallonelAle rAjyaM karoti / tadArupa krodhAruNAkho amaraketuraTAdazasahastra sainyAni tena saha yoddhamekatrI cake, para pramANasamaye sadadhyau aho ! kIdRzaM nimittAnaM 1 yatpuroditaM naimittikavacanaM satyamevA'bhUt kumArasAhasa yadekAkinaiva kUpAntargatyA matputrI pariNItA / cAmukhAni pazca ratnAni jagRhire sa cedAnIM prazasyo jAmAtA'bhUt, bhavitavyaM kena vAryate 1 yadAha- 10
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ avazyaM bhAvino bhASA, bhavanti mahatAmapi / nagnavaM nIlakaNThasya, mahAvizayanaM hareH // 3 // kizcalalATe likhitaM yatsu, SaSThIjAgaravAsare / ma hariH zaGkaro brahmA, bAnyathAkartumarhati // 4 // iti pUjyena mahIyasA tena jAmAtrA saha saGgaro me trapAkara eva bhaviSyati / loke hi mahatA prayatnenApi kadAcidevedazo jAmAtA prApyate / mama tvabhimata evaiSo'bhadato harSasthAne viSAdo na ghaTate / itthaM vimRzana prazAntakogharayaH sa hRSTassana kumAranagaramAgatya putrI jAmAtarazca militvA kiMvanti dinAni tatra sthityA punarpramaraketa rAkSasarAjaH svapuramAgAt / athA'nyadA sadasi sukhAsInasyottamabhRjaH kazcid dUta eka Agatya patramekamarpayaditthaM tatra patre lekha AsIt / yathA-svasti zrIvArANasInamarato likhati makaradhvajo rAjA nijapriyaputramuttamakumAraM nirmaramAliGgana tadIyakuzalamIhate / he priyaputra ! tvayi nirgate | mayA tava zuddhiH sarvaya kAritA pratigrAmanagaraparvatAdau bahudhA mArgito'pi tvaM kutrApi na militastena mahAnme khedo'vartata / paraM sAmprataM | taba zuddhimAsAdya haSTamanAstvAM draSTukAmo'I tyAmAnetuM sapatraM dRtaM prahiNomi patraM vAcayitvA stvrmtraa'mnch| ahamidAnI vArdhakyAdrAjyakArya yathAvatva tuM na zaknomi tvadviyogAdvizeSataH khinnamanA asmi| pallIvelAkUle tvayA rAjyaM prApta, tacchRtvAtiharSo jAtaH / | tallobhenA'trA''gamane vilambamAkArSIriti pitRpatraM paThitvA tatkAla mantriNamAhUya rAjyabhAra tadAyattIkRtya patnItrayasahitaH katipayasai nyAdibhiH sahottamanRpo vArANasI pratasthe, krameNa citrkuuttgirimaayyo| tatra mahAsenanRpo vairAgyAdIkSArthI bhavana putrAsaccAdrAjyadAnAya | kAna yogyapuruSamapekSamANa AsIt / sa svakuladevatAmArarAdha sA tuSTA sadyaH pratyakSIya samavA-prabhAte'tra rAjyadhurandhara uttamamrapAla
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamiSyati, tasmai rAjyamidaM dattvAtmahita sAdhanIyam / tataH prabhAte tamAgatamAlokya sAdaraM tasmai svarAjyaM datvA mahAseno rAjA zrIcandrazekharamarinikaTe dIkSito bhUtvA muniyamena saMyama paripAlya sudustaramapi bhavAbdhi svaritameva tatAra / ita uttamaH kSitIzastatra kiyakAlaM sthitvA nijapuNyapratApa sarvatra prasArya cahandezAn jigAya / athaikadA sindhusauvIranagarAdhIza nijAjJAmurIkartuM dUtamukhenocamaH kSitiSa idaM nyagAdayas yathA-yadi madAdezamurIkaroSi tarhi kara dehi no cetsamarAya samudyato bhaveti / yadA sadAjhA sa norarIkRtavAn tadA mantriNa rAjyakArye niyujya caturakSauhiNI senAmAdAyottamanarezaH sindhusauvIrapurIparisaramAgatya tasthau / tatra dvayostumule saMgare pravRtte nirjito vIraseno nRpa uttamakumArAya rAjyaM dattvA sahasapuruSaH saha cAritraM llau| tdnu| kramazaH sa uttamabhUpAlo vArANasImAgAta pitA ca tadabhimukhametya mahatA mahena purIM prAvezayata / tasminneva dine putra rAjye'bhipicya makaradhvajo nRyo dIkSA lalau / itthamusamanRpasya catvAriMzallakSakoTiyAmA babhUvuH / catvAriMzatakSamitA gajAzvAthA''san | tAvanto sthAH padAtayazca / itthaM caturaGgabalayuto prAjyaM rAjyaM nyAyataH paripAlayana sarvatra rAjye vItarAgasya divyAni bahUni caityAni, prativarSa rathayAtrAmahotsavamakarot / pratigrAmaM dAnazAlAjJAnazAlAdikaM kArayan zAzvatamahisAmayaM dharma pAlayan / dInAnuddharana sadaiva dharmakArye ttpro'vrtt| trAyadoghAne kazcitkevalI samAyAto vanapAlena tadAgame nivedita tasmai tuSTidAnamadAduttamanarezaH / tadanu nRpAdayaH sarve paurAstaM vandituM tatrA''jagmuH / dezanAnte rAjA pRSTam-bhagavan ! bhavAntare mayA kimakArI yenAtra bhave caitAvatI samRddhirAtA ? kena kIrakhamitaH 1 kena karmaNAndhau patitaH ? kena cA'naMgasenAgaNikAyAH vazaMvado'bhRvaM tatprakAzaM kRpayA kathaya / kevalI vadati
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ sma-rAjan ! zrUyatAma-tvaM bhavAntare himAlayacUlikAyAM sudattanagare 'kaNavI' jAtau dhanAnidho babhUvitha, punastava catasro mAryA | Asana pUrva dhanadhAnyAdisamRddhimAnabhUH / pazcAtpurAvatakarma yogAd dAridrayavAjAtaH paramekadA pathi cauraluNTitavastrapAtrAdayazcatvAraH / satyasAdhavastatra nagare samAjagmuH / tebhyastvaM bhakyA pAtrANi, vastrANi prAsukAhArAMzca daditha, taba catasRmizca patnIbhistadanumodisaM, tena hetunA'tra bhane susamRddhimAna tvaM rAjA'bhUH / caturmu nidAnapuNyAdrAjyacatuSTayaM labdha, catataH preyasyo'pyabhUvana paJcAmUlyaratlAni militAni / ki bahUktena yAni yAni loke zreSThAni vastUni vartante tAni sarvANi tvayA labdhAni / parametatsarva sAdhudAna puNyayogAdevAtra bhave labdhamavehi / mavAntare svayaikaH kIraH paJjare kSiptastenA'tra bhaSe tvamapi zukIbhUya paJjare'vAtsIH, bhavAntare svamekadA kaJcana sAdhumAlokyA'sau matsya iva durgandhirastIti ninditavAn / tadutthakarmayogAdiha janmani tyamapi samudre pavitazca / makaraNa grasto'bhaH / punaH sA'naGgasenA bhavAntare mahAsundarI sapatnI hAsyenA'nekadhA tadrUSAdhikyAgaNikAmacIkathadataH sApyasmin bhave vezyA'bhUt pUrvabhavapatnInehAdatrApi tadazo'jani / ityAkarNya sanAtasaMsArakhairAgyo'thottamanRpaH putrAya rAjyaM dacA tadaiva tatkevalipArzve dIkSAmAdAta / u tapazcaramadhyupi sampUrNe kAlaM kRtvA devo'bhavat / tatazyutvA mahAvidehakSetrevatIrya karmANi kSapayitvA mokSaM lapsyate / bho bho lokA! asAre'sminsaMsAre bhavanto'pi svastradravyasya sadupayogaM kuruta, yato nirdhano'pyusamakumArobhavAntare supAtradAnamadAttenAtra bhave mahatI rAjyasamRddhiM sukhasaMpattiM ca prApa / atastadvad yaH prANI niSkAma dhanaM supAtrakSetre. vapati yasyati ca sa tadvadevAtra paratra sukhI bhavati bhaviSyati ca / MEk24
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhana vina kayavano jeha vezyAi nAkhyo, dhana ja dina vaziSThe rAma jAto na bhaalyo| sukRta sujasakArI artha te e upArjI, vaNija upajanto artha te dUra vAoM // 4 // bho bho lokA ! iha saMsAre'rthasaJcayo'pi kartavya ekAsti / yatastadvinA mahatAmapi duHkhameva jAyate yathA-kayavamAnAmA zreSThI, jayadA dravyahIno'bhUttadA bhuktabhogayA gaNikayA haThAbhijAlayAniSkAzitaH / rAmacandramapi vanavAsagamanasamaye kulagururapi vaziSTho | nirdhanattvAnnA''driyata / arthe sati sukRtazatamapi kartuM zaknoti / arthataH sarvANyapi mahAnti kAryANi sidhyanti / mataH sarvairdhanasaGgrahaH kartavya eva // 4 // dravyadvInatayA paizyAniSkAsitasya phayavanAnoSThina: 3-kathAkazcitkRtapuNyanAmA zreSThI dvAdazavarSANi yAvadvezyAlaye sthitvA tasyai SoDazakoTidravyamadAt / mRte ca pitari nirdhanatAmApI kayavanAzreSThinaM jJAtvA sA'kA gaNikAmuvAca-putri ! nirdhanamenaM muzca / putrI badati hai mAtaH ! etasya SoDazakoTidhanAni tvayA mayA ca gRhItAni / tenaitadanyasya kasyApi saGgo na kRtaH samprati nirdhanatve'pi purA dattA'mitadraviNa bhuJjAnA'imenaM kathaM tyajAni ? tatrA'vasare sA'kA prakRpitA kayavamAveSThina nirbhaya niSkAzitavatI / aho! kIdRzaH svArthasAdhanatatparo janastramAvo yato yAkttasya dhanAnyAsana sAvattaM bhRzamAsaktI / rikta pArthe tameva nirmartya nirakAzayatvagehAditi hetoratha evaM jagati sarvataH zreyAnasti / arthazca duSkaramapi sukarAyate dhaninaM so loka Adriyate kizca dravyahInaM rAmacandramavekSya guruNApi sonAhA / yathA
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ purA banagamanakAle rAmacandro dharmayuddha yA kulaguru vaziSTha praNamantukAmastadAzramamAyayo / ziSyeNa tadAgamane nivedite vaziSTha uvAca / kiyatparivArairAgato'sti rAmacandraH ? ziSyo'vaka-ekAkyeva / tadAkarNya tasya bhASaNadarzanAdidAnaM vinaiva guruAnamandiraM prAvizata / ityaM taM nirdhanaM vidittvA kulagururapyupekSitavAn rAmacandro'pi tadabhiprAya jAnana parAvartamAno'gre cacAla / ato'smin saMsAra lakSmI vinA ko'pi kutrApi naiva satkRti sukIrtizca lamate / yato lakSmIprabhAvo'pyevaM nItizAsra pradarzitaHvArAMrAzirasau pramuya bhavatI ratnAkaratvaM gato, lakSmi ! tvatpatibhAvametya murajimAtatrilokIpatiH / / kando janacittaraJjana iti tvannandanatvAdabhUta, sarvatra tvadanugrahapraNayinI manye mahatvasthitiH / / 5 / / narisuta rati-raMgo po no sAta lArI, zivatanaya kumAro brahmaputrI kumaarii| hita kari hagalaliA jehane lakSmI jove, sakala sukha lahe so sohi vikhyAta hove // 5 // yathA-harisuto-jayanto'naMgo vA dhanaM dhanaM dadAno ratyA saha reme / zivasuto gaNeza kArtikeyo vA brahmaputrImasevata pracuratara- | lakSmIpradAnataH / yato dhanavAJjanaH sadaiva lakSmpanubhAvataH sarvasukhamanate / lakSmIkaTAkSavIkSito'pi janaH sarvatra prakhyAtimeti / | ataH sampadeva sarveSAM sadaiva sukhakAriNI saMsAre sabaijanairvijJeyA // 5 // lakhami pala yazodA naMdane vizva mohe, lasvami viNa virUpI zaMbhu bhikSu na sohe| lakhami lahiya rAMke je zilAditya bhajyo, lakhami lAhiya zAke vikrame vizva raMjyo // 6 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSmIpatisayAdeva zrIkRSNo jaganmohayati vizvavijayI ca vartate zammuzca tadrAhityena bhikSAzI vilasati / lakSmIpramAdAlo'pi raMkanAmA zreSThI zilAdityasadRzaM palIyAMsa mapatimajayat / punastadhena lakSmIprasAdAhijapo jagadvijayIbhaya janatAmRNamuktAM kRtvA svanAmnA saMvatsaraM prAvartayata // 6 // atha dhanaprabhAveNa raMkaSThijita-zilAdityanRpasya 4-kathAnakamasti gurjaradezasya pazcimabhAge sarvasamRddhisampancAddharmA'nurAgimahAmahebhyarAThyA valabhInAmapurI tasyAgatipratApI zilAdityanAmA rAjA rAjyaM karotisma / tatraiva nagare'tidharmiSTho dhanadhAnyasamRddho nityaM devagurubhaktikArako dInajanaparipAlako raMkanAmA zreSThI prativasati sma / rAjamahiNyAH zreSThinyA saha prItirAsIt / ekadA rAjJo'ntaHpure kutazcitkAryavazAdAgatAyAH zreSThinyAH kare | | ralajaTitasvarNakaMkatikA rAzyAvalokitA, tallubdhayA tayA'yasaraM prApya bhUpo bhaNita:-svAmin ! raMkanAmnaH zreSThino bhAyA rAtrI asAdhanI vartate tAdRzI tu mamA'pi nAsti / tato yathA sA me deyAttathA kuru no ghedahamannodakaM na grahISyAmi / tamizabhya rAjJoktaMpriye ! tvaM mAzocI:, sAMpratamevAnIya dIyate / tataH zreSThigRhaM gatvA rAjJA zreSThI gaditaH bhoH-zreSThin ! tava gRhe ratnakakatikA al vartate sA me rAzya dehi no cedalAd grahISyAmi / zreSThI bhAryayA niSiddhaH kathamapi dAtuM nAGgIyake / atha nRpeNa bhRzaM sadarthamupadvataH bheSThI gajanapatihamIrAya prabhUtadraviNaM datvA tatsAhAyyena zilAditya parAjitavAn / itthaM dhanamahimAnaM vilokya bho bhavyA ! yUpamapi sarvApavinAzakaM dhanaM matvA tadartha nirantaraM prayatadhvam / poDatIrthakalpe'yaM prabandhaH /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 PLAN atha 3-kRpaNatA-viSayakaNa kaNa jima saMce kITikA dhAnyakero, madhukara madhu saMce bhogave ko anero / tima dhana kRpiro nopakAre divAye, ima hi vilaya jAe anyathA anya khAe // 7 // yathA-kITikAgaNaH kaNazodhanAni maJcitya na svayaM mukte, na parAn bhojayati. na vA dharmArtha vyeti, kintvanya eva vadIpa saMcitaM dhanaM bhuGkte / punathA zudAbhiH para madhuko chante, savaipa kRpaNo dhanasaJcavameva karoti / tatsvayaM dharmAdau va vyeti, kintu rAjA yakSAdiaurAdiko vA taddhanaM haThAdapi gRhNAti / / 7 / / kArpaNye madhumakSikAyAH 5-dRSTAnta:___yathA-ko'pyeko dAtA jJAninamaprAkSIta-he dayAnAtha ! kRpaNasya madhumakSikAsAmyaM kathaM dIyate 1 jJAnI jajalpa-de dAtaH ! * zrUyatAma-madhumakSikA hi mahatA parizrameNa nAnAdezato rasasazcayamekatra kurvate iyantaM parizramaM kRtvA'pi raseSu mAdhuryarUpAM lakSmI al svayaM manAgapi na bhuJjate, neva kasmaicidapi supAtrAya dAnabujhyA dadate / tathaiva ye kRpaNA jAyante te'pi samarjivaM nija dravyaM / bhUmAveva nidadhate / svayaM kizcidapi nopabhuJjate / naiva kutrApi dharmArtha viniyuJjase / ataH loke rupaNA madhumakSikAsamA giiynte| kRpaNapaNu dharaMtA je nava naMdarAyA, kanakagiri karAyA te tihAM artha naayaa| ima mamata karatAM duHstra-vAse pasIje, kRpaNapaNu tajIne megha jyUM dAna dIje / / 8 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ kizca-kRSaNAgresarA navanandarAjAH pRthak pRzAra kAmagirI : paM. nemAkozI , sarvamatraiva muktvA kAlazakuH / / tAdRzAH kRpaNA iha paratra ca dussametra sahante / ato dhanavadbhiH kapaNe va mAvyam / kintu yathA soyadaH svArthanirapekSo jala varSati, tathA sadupArjitaM dhanaM supAtrAdisaptakSetreSu vapanIyam / tadaiva lakSyAH sAphalya bhavitumarhati nAnyathA // 8 // atha 4-arthI-yAcanA-viSayeniramala guNarAgI tyAM lage loga rAjI, taba lagi lahi jI jI tyAM lage prIti jhAjhI / sujana jama sanehI tyAM lage mitra tehI, mukha thaki na kahIje jyAM lage dehi dehi // 9 // yAvajjano lomapizAcavazIbhaya nijAbhimAnaM muktvA mAM dehi mAM dehIvi dInavacanaM mukhAnna nissArayati, tAvadeva tasmin I vidyamAnAH sarve nirmalA: sadguNAH sarvatra suzobhante / lokAzvA'pi tamevAtipriyavacanena samAlapanti samAdriyante zlAghante c| punabAndhavA mitrANyapi ca satraiva jane'nuraktA jAyante / tato'khilaguNApaho yAcanAdurguNo'vazyameva sarvaiH sajjanaihaya eveti / kiMbahunA? tasmin yAcake ye'tiparicitA api te'paricitA iva tena saha smaacrnti| kasmiMzcidavasare tu yAcanabhiyA te tanmukhamapi draSTuM nehante / aso ye gurutvaM mahattvaM lokamAnyatvaM cAmilaSanti te kadAcitkepAzcitsamakSe'tilaghuttranidAna yAcanaM naiva kuryuH / yato yAcakA~llokAstuNAdapi laghu manyante / iti hetoHsthatve'pi yena kenopAyemA'pi svanihiH karaNIyaH / paraM laghutvamulaM parayApana naiva karcadhyamityeva paramAH // 9 // .
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ jai bar3apana bAMche mAMgaje to na kAMI, lahu paNa jiNa hove kema kIje ti kAI / jima laghu zA mAle nIrathInAnAdhu, hari bali-tRpa Age bAmanA rUpa kIg // 10 // he prAtaH ! yadi mahattvamabhilaSasi tarhi kadApi kimapi kazcana mA yAcasva / yadAha-' guNazatamapyarthitA harati ' yAcaK kasya tUlAdaprAdhikA laghutA jAyate / purA kila somilanAmA dvijAtirmahAvIraprabholabhavana dAnamAptavAn / sarvazaktimAn viSNu-18 rapi baleH sakAzAdvAmanIbhya dAnamagrahIta // 10 // atha 5-nirdhanatA-viSayedhana viNa nija-yaMdhU tedane dUra chaDe, dhana viNa gRha-bhAryA bhartRsevA na mNdde| nirajala sara jevo deva nirjIva jevo, niradhana paNa tevo loka meM te gaNevo // 12 // yathA-jagati dhanahInajanaM svaradhurapi nAdriyate, bhAryA tiraskaroti, tyaktamaryAdImaya kadAcidapi svapati na sevate, bhRzaM / B marsyati, zuSka sara iva nidhano na zobhate / yathA jIva vinA deho na bhAti tathA dhanaM vinA prANI kutrApi kathamapi zomA / naiva patte kApi na ca gaNyate // 12 // anyaca saravara jima sohe nara pUre bharAye, dhana kari nara sohe tema te je upaaye| dhana kariya sudaMso mAgha je jANa chUto, dhana viNa paga sUjhI teha dITho maraMto / / 13 / /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAripUrNa sara iva dhanavAn pumAneva zobhate, no nirdhana iti vidan mahAkavi gho'pi nirdhanatayA caraNarujAtoM mRtiGgato'to- 10 pra loke dhanamapi mahatvapradAyakaM sarvatra yazakIrtimahimAdarAdiguNaprakhyAtikaraca samastavipattirakSaNepyatizaktimaddhoddha| vyamiti sajjanaH / / 13 / atha 6- rAjasevA-viSayesujana suhita kIje durjanA sIkha dIje, jaga jana vaza kIje citta yAMchA vriije|| nija guNa pragaTIje vizvanA kArya kIje, prabhu sama vicarIje jI prabhU seva kIje // 14 // he bhrAtaraH ! yadi yUyaM lokamAnyatAmichatha, tahi sajanajanA vinaya kuruta, durjanasaGgati tyajata, gurujanazikSA manasi | | dharata / tathA sadAcAreNa vizvaM pazyata, lokAnupakuruta svArthamujjhata, rAjasekyA guNAnudghATayata / prabhuriva-nijalAmIvada | nigaditairguNairloke pUjyA vA nikhilakAryakaraNe zaktimanto bhaveta // 14 / kiJca bhagAta kAra bar3AnI seva kIje jikAI, adhika phala na Ape karmI te tikaaii|| jalAdha tariya laMkA sIta saMdeza lAve, hanumata karame te rAma kacchoTa pAve / / 15 / / __gurun bhanyA bhajata, loko hi sarvatra prArabdhAnusAryeva phalamAnoti / yathA sAgarasUtIrya lakAtaH sItAzuddhimAnIya rAmacandrAya yadA mahAvIro-hanumAna nyavedaya sadA tuSTo rAmastasmai kacchacandhanaksanamAtramadAta / ataH karmAnusAri phalaM matvA mahatA bhakti kuruta // 15 // 35
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 7-khalatA-durjanasA-viSayarasa virasa bhaje jyU aMba niba-prasaMge, khala milaNa huve syUM aMtaraMga prsNge| suNa suNa sasanehI jANi le rIti jehI, khala jana nisanehI tezU proti kehI ? // 16 // yathA nimbarasAlayorekadezasthayoH sampati nimbakaTutAguNa Amrarase samAyAti arthAdAmrasya naisargika yanmAdhurya tadapi / di nimbasaMgena kaTuvamupaiti / tathA khalasaMmatsajano'pi durjanAyate dvau zukAviva yadAha-. "mAtApyakA pitApyeko, mama tasya ca pkssinnH| ahaM munibhirAnItaH sa ca nItogavAzane gavAzanAnAM sa giraH zaNoti, ahaM ca rAjan ! munipuDavAnAm / pratyakSametadbhavatApi dRSTaM, saMsargajA doSaguNA bhavanti / / 6 // ato dyUtaparastrIramaNAdikAtmikobhayalokadurgatiduHkhapradAyikatAdRzI durjanasaGgatiH sadaiva sasyayA // 16 // anyaccamagara jala vasaMto te kapIrAya dITho, madhura phala cakhAvI te karayo mitra miittho| kapi kalija bhakhevA matsa khelI skhalAI, jalamahi kapi dhuDI chAMDi de te bhalAI / / 17 // kazcinmarkaTo jalasthamekaM makaramasimiSTa phala bhojayitvA mitramakarot / sa khalataro jalacarastu tadIyahRdayameva bhakSitumayatata / dviditvA buddhimahimnAtaM makara tatraiva muktvA sa markaTo jalAihirAyayau |atH khalena kapaTinA saha maitrI kadApi naiva vidhAtavyA||17||
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha saralakapavimitropari-kapimakarayoH 5-kathAsamudre kazcimakaraH prativasati, vamekadA tIrAgata markaTo'pazyat / saralasvabhAvaH kapistasmai niSTa phala pradAya tena saha maitrInakAra / makaro'pi tadbhakSitvA tadapUrvarasalobhena pratyahamupatIramAgatya tasthau / kapirapi pratidinamanekavidhamamRtopama paripakaM phalamAnIya tasmai snehayazAdadAt / arthakadA sa makarastatphalAni svamakarI bhojitavAn / sApyatimiSTadivyaphalA'zanapramuditA svapatimapRcchata-he nAtha! tvametatphalamamRtasvAda kutra kathaM lemiSe ? tenoktaM-priye ! mamaikaH kapiH sakhA vartate senA'rpitam / tatrAvasare sAJcaka-svAmin ! yaH prANI sadaivezAnyamRtopamAni phalAnyannAti, tasya zarIrasya mAdhuryamanu rAmameva syAt / tato me tasya hRdayamazituM vAJchAsti sAmpratamantarvasnItvAdayamera dohado mamotpanno'sti / eSa ke nAppuyAyena kATAdinApi tvayA''zu pUryatAm, no ced garne vikRtimupaiSyati / iti makarIvacaH samAkI mIno'cintata | epA'tiduSkarakAryamAdizati, yadi na pUrayiSyAmi tadA'niSTamapi syAditi vimRzya tenotaM-priye ! duSkaraste dohadasta tastayoktaM nAtha ! chalaprapazcAdinA samitraM tamatra samAnaya / pazcAdahaM cAturyeNa sadIyahRdayamAMsamazitvA pUrNadohadA bhaviSyAmi / aba tadine sa makAzcintita sa tatrAkAtya tasthau kapinA'rpitaphalamapi makSitu naicchat / tadA premapAtreNa kapinA bhaNito mitra ! kipaca jAtam ! yenauhAsya bhaja se, sasnehena na mANase na kimapyasi ? tadA dIrgha niHzvasya kapaTena makarok-mitra ! ki vacmi? aba me priMyakarI makarI kenacitunA kRpitA jAtA / ato na khAdati, na pitrati, mayyAlapati na mayA saha premNA vakti / zatazaH pArthivApi na prasIdatIti duHkhAturAya me'zanalapanAdi kimapina rocave, atoghA''gantumapIcchA naasiit| tathApi tavA'tisnehena kamapA''gato'smi /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 yAvatsA prasabhA na bhaviSyati tAvanmaM mano'pi svasthaM naiva syAt / mama tu tatprasAdakRte kRtA yatnAH sarve vaiphalyamIyuH tvaM me snigdhaH saravA'si, atastvadupAyena sA prasannA bhaviSyati / atastvaM AjAyAM prasAdaya, yenA'hamapi sukhI syAm / taduktamAkalayya kaSinAcindinA hi sarvasyApi valahAdikkeza mocayantyeva, mama tvasau paramasnehI sakhA vartate / etadIyaduHkhantu mocitavyameveti visRzya tamada - sakhe ! cintAM mA kuru tvaritamahamavazyameva kenacidupAyena tAM prasAdayiSyAmi / paraM sA jale tiSThati, mitra ! tatra me gamanaM kathaM bhaviSyati 1 rAcchrutvA makarodaka- tatrA'haM tvAM sukhena neSyAmi tvaM mama pRSThe samAroha, tatrAshaM svAmaklezena zIghraM nayAmi / tataH kapistatpRSThoparyupAvizadatho makarastaM nItvA hRdi mudamAvahan svasthAnaM pratyacalatkiyaddUraM gatvovAca- he sakhe ! mama makarI taba hRdayaM buti / sA sagarbhA vartate tasyA Igetra dohadaH samutpanno'sti / tacchrutvA kapirdathyo aho ! mayA tvasyAtimiSTAni phalAni bhojitAni / tatpratipale tveSa khalatAmeva prakaTayan mAmeva jighAMsati, ato'sau svabuddhayA vaJcanIyastadaiva jIviSyAmIti vizvArya pratyutpanna buddhiH kapirvihasyAvocata / mama bhrAtRjAyA mahRdayaM yuyukSati cetkA hAniH 1 saharSamaha dAsyAmi / parametavayA tatraiva kathaM noktam 1 yato'haM hRdayaM vRkSoparyeva sthApitavAnasmi, tatastatra gatvA'pi tasyai ki dAsyAmi 1 ato mAM pazvAcIraM naya / tatra gatvA hRdayaM lAlA satvaramAgamiSyAmi tataste patnyai dacyA prasAdaviSyAmi / nirbuddhirmakarastadaiva taTamAyayau, kapistUtchatya vRkSamAruroha / vizvidviramya makareNa samAhUtaH kapiravAdIda-re vizvAsaghAtaka khala ! tvaM jalacaro'haM ca bhUcara iti svayA saha mama kA maMtrI ? mayA te yanmadhuraM phalametAvaddhojiTaM tatphalamadarzi / tvantu mAmeva jighAMsasi, yAhi yAhi /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapinoktamanyo'pi yaH kazcana khalena saha maitrI kurute kariSyate vA sasyApi mAravatsa khalaH satyaksare jIvitaM lAti lAspati | pAta: prANadhanasukhAdikApahAriNI khalamaMtrI sarvathA tyAjyaiva / atha 8-avizvAsaviSaye-upajAti-chandasi--- vizvAsi sAthe na chale ramIje, na cairi vizvAsa kadApi kIje / jo citta e dhIra guNe dharIje, to lacchilIlA jagamAM varIje // 18 // yo hi vizvastena saha kapaTaM na karoti, tathA zatrauM na vizvasiti punaryo dhairyeNAmu guNa hRdidhatte, sanaro lakSmI sukhenaa''bhoti||18|| indravajA-chandasi-cANAyake jyUM nija kAja sAratho, je rAjabhAgI nRpa teha mArayo / ___ jo dhUar3e kAka vizvAsa kIdho, to dhUkane vAyasa dAha dIdho // 19 // yathA-cANakyanAmA dvijaH puga mAyAprapaJcena parvatarAja vizvastaM vidhAya pazcAttamupAyena nihatya nijakAyamasAdhayat / 2 tathA jagaddhRttakacature kAke vizvAsakaraNAdulUko mRtyumiyAya / / 19 // athA'vizvAse ghUkakAkayoH 6-kathAnakam-- kazcideka ulUkA pratyahaM rAtrau tatrasthakAkakulamupadravamAsIta / tena sarve kAkA ekatra goSThI vidhAyaitadapAyopAyaM vyamazana / Ram tadA kAkanAyako nyagadada-vayaM sarve taM jetuM na zaknumaH, yataH sa balIyAna vartate / ata: kenacidupAyena taM vizrabdhaM kRtvA pazcAtsa
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ mIhitamanAyAsena sAdhanIyam / yAvadasmAt tasya vizvAso na bhaviSyati tAvattasyA'pAyaGkarttuM naiva zakSyAmaH | ataH prathamamasmAbhistathA vidhAtavyaM yathA'smAsu tasyAtmIyabuddhirutpadyeta, lezato'pi bhedabuddhirna tiSThediti sarvairanumoditam / tadanu sarve kAkAstadantikametya taM namazcakruH sarve ca tatropAvizan / tatrA'vasare teSAM madhye yo nAyakaH sa jagAda he pakSirAja nizATana ! svamasmAkaM svAmyasi vayaM te prajAH smaH / sadaiva svarasevAyai samudyatastiSThAmoto manasi kasmAdapi bhIrti mAgAH / asmAsu satsu surakSahyastar kespi nArhanti kimadhikena 1 tavArthe sarve vayaM prANAnditsAmaH / asmAkantu tava sukhenaiva sukhaM duHkhena ca duHkhaM bhaviSyati, atra manasi manAgapi zaGkAM mA kRthAH / ravaraar kRpA vidhAtavyA yataH sevakAH sadaiva prasAdameva vAJchanti / yathAdhutA vayaM pIyante he nAtha ! tathA pIDAM mA dehi tathA sati jIvitadAnamevAsmAbhistvattaH prAptamiti jJAsyAmaH / atha kAkasyedRzaM vacanamAkapaye tenoktam-yUpaM sarve mAmabhirakSata, yuSmAka madyaprabhRti kApi bhItirna bhaviSyati / tanizamya sakalA api kAkA udakavacanaM saharSaM menire / atha tasminneva dine sa ulUkaH katipaya parivArayuto girimahare tasthivAn cAyasAtha tadvAri rakSAkRte tasthuH / tadA pUrvavairaM smarantaH kAkA dadhyuH - IdRzo'saro na miliSyati, itIdAnImeva samIhitaM sAdhayAma | tadanu te kAkA anukrameNa caccA bahUni zuSkendhanAnyekaikazaH samAnIya tatra guhAdvAri samacinvan / tadanu saJciteSu teSu te'rghajvaladaGgAraM samAnIya kSiptavantaH / tata indhaneSu prajvaliteSu guhAntaH sthAste ulUkapakSiNo bhasmasAdbhabhUvuH / tataH kRtakRtyAH kAkAstadarthaM svacchajalavati sarasi snAtvA svasthAnamaH / parasparamucuH - bho ! kAkA: ! pazyata 2 vizvAsamutpAdya duSkaraM yadvairinikRntanamAsIttadanAyAsenaiva sampAditamasmAbhirampathA tacaiva syAt /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ SECUR ayamatra jJAtuM sAro'sti yadulUko ripoH kAkasya miSvAkpai vizrabdhIbhUya yathA sakulo mamAra, tathA'nyo'pi yaH ko'pi zatrau vizvAsa | vidhAsyati sa nUnamulUkavajIvitaM hAsyati / ato'haM vacmi durjanajanasya kadApi vizvAso naiva karttavyaH / -mitratA-viSaye-- kari kanaka sarosI sAdhu maitrI sadAI, ghasi kasi tapa vedhe jAsa vANI svaaii| ahava karahi mantrI caMdramA sindhu jehA, ghaTa ghaTa vadhavAdhe sArikhA ve sanehI / / 20 // yathA-suvarNamagnitApitaM samujjvalati, yathA vA kayaNopalasaMghRSTaM kanakaM mahArvatAmupaiti / punaH kanakaM kadApi nijaguNa na muzcati, tathA parIkSitena sajanena saha maitrI kartavyA / sa eva sanmitramucyate, yo vipadyapi na jahAtIti suvarNavatsanmitrasya / lakSaNamavaseyam / pittalamagnau yathA zyAmAyate, tathA yaH kAryakAle bhitraM tyajati, anyadA svArthavazena tamupaiti, IdRzena saha maitrI na vidheyA, yadiyaM satyavasare viphalAyate / gadAha bhApAkaviH-- sajjana taba laga jANiye, jaba laga paDyo na kAma / hema hutAzana parakhiye, pItala nikase zyAma // 7 // ataH sAdhujanaiH saha kRtA maitrI sadaiva sukhadA bhavati kadApi duHkhadA na jAyate / yaduktam sAdhu mile sukha Upaje, soya mile mala jAya | sAmAne pAvana kare, pote pAvana thAya / / 8 // ataH sAdhumaitrI hemopamA jJAtavyA yathA-hemno dahanAdisaMtApa kRte'pi jAtvapi svaguNaM na tyati, kintradhikaM dyotate tathA
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 sAdhujanamaMtrI jAte'pyaparAdhe na hIyate, lezato'pi dveSaM notpAdayati, pratyuta saMyamaguNA edhante / kiJca sAdhavo'pakarturapi guNAneva khyApayanti paraSahasahane tatkRtasAhAyyaM manvate / api ca pUrNacandrodayAtsAgaro yathA vardhate tathA jalayogAccandrakalA nitarAM zobhate / itthaM candrasAgarayoH sneha iva sAdhujanamaitrI pratidivasamedhate iti tAtparyArthaH // 20 // sAdhujana mitratopari sahasramasAdhoH 7 - prabandhaH - I yathA - purA'vantInagare jitazatrunRpasya pArzve vIrasenanAmA kazcana kSatrI jIvikAyai samAyAtastasya tatra sevAyAM mahAna kAlo yAtaH / atrAntare rAjJaH kAlasandIpananAmA ripurAsIt sa nirbuddhiH paramAbhimAnI rAjJaH praNAmaM tadAdezazca na cikIrSati / ata ekadA rAjA sadasi sarva sabhyAnavocata - bho bho ! vIrA ! yo hi kAlasandIpanaM gRhItvAjJA''neSyati tasmai satpAritoSikaM dAsyAmi paraM ko'pi tarbhAgyakaroda / tadaiva vaideziko vIraseno nRpaM jagAda - ahamekAkyeva tamatra samAnetuM zaknomi / rAjAjvaksahi gaccha satvaramatrAnaya tato nRpAdezAtsa tatra gatvA chalaprapaJcAdinA taM nRpAntikaM ninAya / tena ca tuSTo rAjA tasmai dezamekaM dattvA rAjAnamakarot tahinAttasya sahasram iti nAma paprathe sa rAjJaH premapAzramabhUt / kAlasandIpanaJca garvamuktaM vyadhAt tadanu nRpA dezamazeSamaGgIcakre, nRpA''jJayA ca svanagaramAyayau / sahasramahanRpo rAjasnehitayA'nyAn sarvAn tRNAya manyamAnaH sarvayA'kutobhayaH kesarIva babhrAma / athaikadA tatra caturjJAnI zrutasArarirAyayau, tadvandanArthaM nRpAdayaH sarve lokA AyayuH / sahasramallo'pi nijaparivArayutastatrA''gAt / vanditvA yathAsthAnamupaviSTe nRpAdike loke sa sUrirbhavikajanamuddizya dezanAM prAramata tathA hi-bho bho ! lokAH sAvadhAnatayA zRNuta yadiha saMsAre ko'pi zUro, dAtA, vidvezva nAsti / vA kasyApi vAkpaTutA
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ | nAsti tadaitanmAtrameva zrutvA sahasramallo jagAda-bhagavana ! bhavadupAsako bhavadagrehameva zUrastiSThAmi / yo'haM nRpAdezAtparairagrAyaM suduSTaM kAlasandIpanamekAkyeka badhvA nRpAntikamanayam / itthaM mayi zUre vidyamAne nAsti ko'pi zUra iti kiM dhUpe? tatrAvasare guruNoktam___appA va dameavvo, appA hu khalu dubmo| appA daMto suddhI hoi, assi loe parastha ya // 9 // ayamo'syA gAthAyAH-bho! AtmA eva damitavyo vazIkartavyaH, hu iti nizcayena khalu yasmAtkAraNAdAtmA durdamo durjeyo vartate AtmAnaM damana jIvo'smina loke paratra-parabhave ca sukhIbhavati / yataH pareSAM damanena zaurya na jAyate yo hi nijendriyaH / saha nijAtmAnaM jayati, sa eva zUro nigadyate / iti gurUkaM zrutvA saJjAtaviSayamukhyaH sahasramallastadaiva tasyaiva guroH pArthe | cAritraM llau| punarviharana svaparAtmAnaM punAnaH kAlasandIpananagaramAgatya kAyotsargadhyAnamAzrityAjya iva nizcalastasthau / ___atha rathavATItaH praavrtmaan| kAlasandIpanaratatra tathAvasthaM tamAlokya samyagupalakSya ca manasi vyacintata--are ! sa evA'yamatrAgato dRzyate dharmadhUrtaH, yaH purAvA''gatya mA badhvA nRpAntikamanavadeSa eva me vairii| na jAne punarapi kimapi vidhAtumetadveSeNa samAgato bhavedato vadhya eveti dhyAtvA sevakAnAdizad-bho ! enaM ghAtayata / tataste lokAstakAlameva zastrairasarloSTheI- | NDaidha tADituM lamAH / paramevaM mahoSasarge'pi sahasramallo munistebhyaH kizcidapi na cukopa na vA manasi khedaM cakAra, kintu sarva samabhAvena sehe | tataH kramazaH kSapakazreNImArUDho'takRtkevalIbhUya mokSamiyAya / IdRzAM sAdhUnAM sadaiva SaTkAyajIvaiH saha maitrI | tiSThati ata IzasAdhubhireva maitrI kAryA / kizva
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ galI 6 // zaha sahaja sanehe je lahe mitratAI, ravi pari na cale te kaMja jyu pndhutaaii| hari haladhara maitrI kRSNane je cha bhAse, halaghara nima khaMdhe le phirayo jIva Ase // 21 // sUryakamalayomitratetra yasya svabhAvo nizcalo jAyate tena saha kRtA mitratA yAvanIvaM na vimuJcati / yathA kRSNabalabhadrayoramRd yo hi balabhadraH kRSNazavaM SaNmAsaparyantaM mohavazAnijaskandhe sthApitavAn / tathaivAjye'pi sajjanaiH saha maitrI kuyuH // 21 // atha mitratopari kRSNabalabhadrayoH 8-kathAnakam__ yathA purA-dvArikApure dagdhe kRSNabalamadrau tato nirgatya kAcidekAmaTavImIyatuH / tatra zrIkRSNasya vRpA lagnA, tena balamadro jalaM yAcitaH / tatrA'vasare zrIkRSNastaroradhastAdupAvizan balamadrazca jalaM lAtuM gatavAn / mArge kenacidvairiNA saha yudhyamAnasya balasya vilamba jAte vRSAturaH zrIkRSNacandraH pAdopari padaM nighAya tatraiva sudhApa, paraM tadIyacaraNe yatpapalakSmA''sIttad dUrata evaM rociSNu vilokamAnastadvandhurmattaH kRSNasya vinAzo mAbhUditi dhiyA pUrvata eva vane vasan jarAkumAro mRgabhramAvANaM mumoca, vena ca taccaraNaM viddhamabhUt / tadA'tivyathitaH kRSNo'pi are kiJjAtamityuccairajalpattadA lakSye salagnaM nANaM lAtuM tatrA'jAto jraakumaar| svapANena viddhaM yadupatezvaraNaM vIkSya pazcAcApaM kurvan tadIyacaraNayoH patana bhRzaM zuzoca avadaccare bandho / mayA mRgAntyA zaro muktastadAgaH kSamyatAm / tadA kRSNena bhaNita:-he kumAra! lamitaH sasvaramapasara, no pebalabhadraH samAgatastvAmapi haniSyati / atha nirgate jarAkumAre kRSNasta hANamuddadhe, tadA tasya mahatI vedanA'bhUt tena tasya jarAkumAropari vidveSo jAtaH / tata AyuSaH
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSINatvAttathaiva bhavitavyatvAcca sa mamAra / tadatuH samAgato balabhadrastamevamavadat - he bhrataH / mayA jalamAnItaM satvaramuciSTha jalaM pica / itthaM bahudhAsslapito'pi sa yadA nottasthau, cotadAra tadA balabhadreNa jJAtaM, aho ! mama vilambomUttenA'sau kRpito na vadati, na vosiSThati, tatastatpadayoH patabhijAparAdhaH kSamitazviramanunItatha / aho ! janmata evAsau roSaNasvabhAvo'sti samprati mama vilambatve vizeSeNa ruSTo'sti, tena nottarati / ityAdi vilapatastasya mahAn kAlo yAtaH / tataH snehaprathilaH sa nijaskandhe taM nItvA paNmAsAnitastato bhrAmyan vyatIyAya / kizcottamapuMsAM tAdRzAM zvavAH SaNmAsaparyantaM vikRti nAdhigacchantIti tacchavavikRtizaGkAvakAzo'pyatra notpade / snehAtkRSNazavaM vahan sa balabhadrastaM mRtaM nAvabudhyate sma / tena saMskArAdikriyAmapi na vidadhAti / satrAvasare balabhadrapratibodhanAya kazvidevo nararUpeNa tadagre tailaniSkAsanayantra sikatAH pIlayituM prArabhata / taM tathA kurvantaM baladevo'vadat- ki bho ! loko hi tilAni nipalpa tailamadhigacchati, vAlukantu na ko'pi pIlayati / tvametatkathaM pIlayasi 1 devo'vadat-bhoH ! tailamavazyameva nirgamiSyati / baladevosap - nahi nahi, etasmAta rajAMsyevotpatsyanye / sikatApeSaNAttailotpattiH kutrApi dRSTA zrutA vA ? etatkarmaNA evaM mUrkha eva pratIyase / araNyarodanavadeSa te prayatnaH kadApi naiva saphalIbhaviSyati / tadA devo'vadat-bho ! ahaM nAsmi mUrkhastvameva mUrkhasi / yataH paNmAsamRtamapi bandhuM jIvantaM manvAnasvaccha vase / yadi te zavo'yaM jIviSyati tarhi rAlukebhyo'pi tailotpattirbhaviSyatyeva / tacchrutvA valadevastvaM mUrkho'sIti taM nigadyAjye yAtastAvatpuro gatvA devo'pi zilopari kamalabIjaM vaptuM lamaH / tadAlokya 17
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamapyavadara-mo: kikaroSi ? jalapvetadupyate, prastare tu kamalAni mopyante / anena karmaNA tyAmatimUrkha janAH kathayiSyanti / devo || jagAda-bho ! ahantu mUrkhaH, paraM tvantu mUrkharAja eva lakSyase / yavaM mAsapaTkamenaM evaM jIvitadhiyA vahanna budhyase / yadi mRto | jIvito bhaviSyati sahi caile'pi kamalamuta mekSyatyeva / iti haduktamAkarNya vyacintakalA-aho ! kimeSa tathyaM brUte ? tAvadava piptauM zave ca vaikRtyamajAyata sadAlokya kRSNa mRtamavedIta / tadanu tadIyaM zarva kSIrasAgare nikSiptavAn / tatrAsImasneha tyaktvA / licAritraM gRhItvA tapazcaryAyai satparo'bhavat / balabhadrasya kathA purAtra dharmavarge 40-prabandhe darzitAsti granthAntare ca vistaratayA | vartate, tata eva vizeSadidRkSAratAtralokanIyA / iha tu prasaGgatA saMkSiptaiva sA'lekhi / ___ atha 10-kuNyasana-viSayemalina malina zobhA sAMsa thI jema yAe, isa kRSisamayI tyUM saMpadA kIrti jAe / tiNa kuSisana hete sarvathA dUra kIje, janama saphala kIje kIrtikAMtA varIje // 22 // dine zomamAnaM kamalavanamapirajanyA mlAnatAmupaiti |yaashii sampattiH-zomA tasya dine vartate tAzI rAtrau na jAyate / tathA | sadAcAravatA yA zobhA, yA kIrtiyAM ca sampattAzI durvyasanaratajanasya sA pUrvoktA kApi na sambhavati / tAH sarvA api II durvyasaninaM naraM tyajanti / sampadAvihInaH kuvyasanI lokanindAmanekavidha duHkhazca sahate / ato durvyasanaM tyAjya yena sadAcAreNa janmanA sAphalyaM bhavecadAparaNIyam / kuvyasane tyakte samAbhite ca sadAcAre modho'pi sulamAyate / / 22 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 10 - dyUta viSaye - drutavilambita-vRttam suguru deva jahA~ navi lekhave, dhama vinAza huve jiNa khelave / bhavabhave bhamavUM jiNa UvaTe, kahi vi kona rame tiNa jUnaTe || 23 // 1 dyUtavyasanI pumAn vizuddheSu devagurudharmeSu rAgaM na kurute, sanmArga nAzrayati, sarvato'pi bhraSTIbhUya dhUtaramaNasamAsaktamanA dhanAni gamayati / saMsArasAgarAnmuko bhavituM nAhatei / anantakAlaparyantaM bhavAmbudha buDameva klezaparamparAM sahate / yadramaNena yudhiSThirAdayo mahApuruSA api rAjyadArAdikaM hArayAmAsurvanavAsAdikkezamapi sehire / sarve zrutA dRSTA ye doSAstaM dhUrta ramamANasyaiva vartante | ataH zreyo'rthinA matimatA tasyAjyameva / / 23 / zrutaramaNasyAgAtsukhIbhavataH puNyasArasya 9-kathA 1 yathA-ihaiva bharata kSetre gopAlapuranagare ghanada ivAsImasampattimAn rAjapramukhasakalalokamAnyaH purandaranAmA zreSThI nivasati / tasya mAryA zIlaguNamaNDitA puNyazrIrvartate / paraM sakalasamRddhisamve'pi tayordampatyoH putrArthaM mahatI cintA''sIt / athaikadA putrArthI sa zreSThI lokocyA dhUpadIpA dinAnopacArairnijagotradevImArarAdha / kiya himAmyevamArAdhayatastasya sA tuSTA devI pratyakSIbhUSa jagAda vatsa ! kimIise 1 tanmArgaya tadA zreSThI devIM putramayAcata / atha tathAstvityudIrya devI nijasthAnamagAt / stokenaiva dinena tatpatnI gamaM dadhAra tatprabhAvataH sA nizi susvamamapazyat / tato jAgRtA sA tatphalaM patimapRcchat / vicArya soDavatra he priye ! tava garbhe
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ balI // mahAdajI sASTAt / tRtIye mAse zreSThI svAmivAtsalyaM, saGghapUjanaM jinendrArAdhanaM mahAmana cakre / tathA saptakSetrayAM yathAzakti dhanAnyadAta puNyazriyAzca garbhaprabhAtrata uttamA dohadA abhUvan sarve ca ve zreSThinA pUritAH / tadanu dazame mAsi zubhamuhUrte svovasthAnaikasavagrahe sA puNyazrIH putramajaniSTa zreSThI mahotsavaM kRtavAn / tatastasya puNyasAra ityabhidhAnamakarot paJcamAbdAtparaM taM lekhakazAlAM prAvezayada / sa cA'cireNa kAlena puMso dvisaptati'kalAkuzalo'bhavat / tatraiva nagare ratnasAranAmA zreSThI vartate tatputrI ratnavatyapi tasyAmeva zAlAyAmAgatya paThati sma / athaikadA tathA sahakena hetunA puNyasArasya kalaho jAvo. dvayo: huGkAratuGkArAdikamamavat / chAtrairvArite tayoH kalaho yadA na nyavartata, tadA zikSakAH sametya tau vArayAmAsuH / tadA puNyasArastAmuvAca - he ratnavati / tvaM ga mA kuru, nUnamahaM tvAM pariNIya dAsoM kariSyAmi, eSA me pratijJA'bhUt / etatsatyaM kRtvaiva svasthIbhaviSyAmi tayoktaM kadApyahaM tvAza ra guNahInaM na vRNuyAm / tvAczAstu mama gRhANi mArjayanti jalAhArakA bhRtyAzca vidyante svapne'pyeSa se manoratho na setsyati / tadA puNyasAro'vadat- nUnamahameva tvAM pariNeSyAmi, atra manAgapi sandehaM mAgAH / tataHprabhRti tAvekatra paThantAvapi mitho bhASaNAdi nA'kurutAm / atha puNyasAraH svamandiramAgasya cicchAyamaMdanaH kutrApyekAntapradeze tasthau / mAtrAdiparivAraiH saha navadati smana va muGkte / kevalaM tAmahaM kathaM pariNIya kRtAM pratijJAM pUrayiSyAmIti vicAra sAgare -nimagnastathA ratnavatyAstAdRgvAgbANairanuSThataH zikhAparyantaM viddhaH kiGkarttavyavimUDha ivA'dRzyata yadAha-' unato na sahate tiraskriyAm / anyatha
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAdAhataM yatthAya mUrdhAnamadhirohati / svasthAdevA'pamAne'pi dehinastatUraM rajaH // 10 // iti parameSA tatkRtA pratijJA tAmapariNIya kadApi na gantumarhati punastadudvAhastu daivAyatta iti hetostasya puNyasArasyA'dhikaM vailakSyamabhUt / atrAvasare tatpitA purandaro gRhamAyayau / bhojanasamaye samAkArito'pi puNyasAraH kutrApi kenA'pi na lakSitastadA erria zreSThatastataH zodhayanekAnte truTite maJcake vilakSavadanaM suptaM tamapazyat / tadA pitroktam-vatsa ! uttiSTha, bhojanaM kuru, adya . ki jAte, denA naSaH suto : tenoktaM- he pitaH 1 svaM yAhi yuGkSvAmidAnIM na bhokSye / pitA'vak katham 1 putro'gadata - he pitaH ! mayAdya pratijJAtam - yAtradratnavatIM na pariSeSyAmi tAvadannodake na grahISyAmIti / yAvadiyaM pratijJA meM na pUrveta tAvatkathaM bhuJjIya 1 ata enAmapUrayitvA prANAtyaye'pi bhojanaM naiva kuryAmiti tathyaM viddhi / tacchrutvA pitroktam- he vatsa ! idAnIma samaya vartato yatnena vidyAbhyAsaH kriyatAm, pariNayanakAle prApte tvadanukUlayA tayA'nyathA vA saha te lagnaM kArayiSyAmi / idAnImudi bhujyatAM putro'vadat-pitaH / tAmudvAvA'ziSyAmi / zreSThI jagau vatsa / etadAzrahaM tyaja kiM tvatkathanena tvAM pariNAyiSyAmi ? mama tu svata eva mahasIcchA vartate tava lagnArtham / puNyasAra Akhyata - putrapariNayecchA piturbhavatyeva / mayA tveSA pratijJA kRtAsti yadratnavatyAH pANigrahaNaM kRtyaivA'ziSyAmIti / prAnte pitroktam- he vatsa ! utiSTha bhojanaM kuru / tasyAH pituH pArzvaGgatyA svaduktaM sAdhayiSyAmi / tadanu pitrA saha gatvA puNpasAro bubhuje / atha puNyasAraH pitaramavAdIt - he pitaH / tvamidAnIM tatra gaccha, kArya sAdhaya / yadA purandara zreSThI bahuyogyaparivArayuto ratnasAragRhamAyayau / tamAyAntaM viditvA ratnasArastadamimukhamA
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 // gAta gRhAgata saM bahu smmene| svAgatapraznAnantaraM sopaschat / moH ! svAmin ! tvadAgamanenAhamadya svaM dhanyaM manye, gRha meM pavitramamat / ata AgamanaprayojanaM brUhi kAryazetimapi tadAdiza / tenokta-bhoH zreSTivarya ! matputreNa saha taba puzyA lagnaM yadi syAtarhi zobhanaM bhavet / etadarthamevAgato'smi, tacchutvA ratnasArazreSTinA saharSaGgIcake / paraM tatrasthA tatputrI RSAM vihAya jagAdanahi nahi puNyasAramaha kadApi na variSye, tadanyameva variSyAmi / AjanmakaumAravratinI syAmiti paraM taM tu svame'pi varItuM na kAmaye / tatrAvasare manasi dathyau purandaraH / aho! idAnImeva yasyA IdRzI nirlajjatA sA' kimAcariSyati ? paraM ratnasArazreSThinA dokta-I zreSThivarya ! iyaM me putrI mugdhA nimAmi da vetti / ata ejhonaaligegaa| ahamenAM paribodhya svIkArayiSyAmi tvaM mAnyo'si, svaduktaM sarveSAM zirodhArya mama tu vizeSataH / itthamavasarocitavacomiH satkRtaH pugndarazreSThI nijAlayamAgAta sarvamapi putrAya nyavedayat / tadA puNyasAro manasi nizcikye yatvadApi sA mAM svecchayA na variSyati paramahaM nijagotravevyA daso. 'smi / ata etadartha saiva samAgadhyA sA'vazyaM madIpsitaM pUrayiSyati / ti nizcitya dhUpadIpanaivedyAdimiH pratyahaM trisandhyaM tAM gotradevImArAdhituM lagnaH / athaikadA tuSTA devI saM pratyakSIbhya jagAda-vatsa ! tavArAdhanena tuSTA'smi svepsitaM prArthaya / so'vadathe mAtaH ! yadi prasanmAsi sahi ratnavatI mAM yathA pRNuyAttathA kuruSva / etadarthameva samArAdhitAsi / devyuvAca-astu sApi tumyaM dattAtra saMzaya mAkArSIH / ityudIrya devya bhyA'bhUta puNyasAro'pi iSTaH svakAryamadhyayanAdikaM sayaslatayA kA lagnaH / atha puNyasArasya kenacit chUtakAriNA saha saGgatitA tata:prabhRti sa dyUtAsako'bhavat / athaikadA rAjA lakSamUlyakamAbharaNaM purandarAya rakSita dattaM kathitA kAryakAle tvayaitadAtavyaM gRhe sthApyatAmidAnImiti / so'pi tadAbharaNaM pRtha geva surakSitapradeze sthApitavAn /
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyasAreNa tadAloki, athAnyadA tadAdAya te puNyasArega hAritam / kiyadinAnantaraM rAmA mAgite tasmin purandaro gRhamAgatya tatra majUSAyAM samudaghATitAyAM samA'pazyadA sa puNyasAramapacchata / he patra ! mayAna tvatsamakSe rAjakIyamAbharaNaM sthApitam / paramatra tama pazyAmi ki tvayA notaM tat ? nRpo'dha mArgayati-putro'vak--mayaiva gRhItam / tadA pitroktaM tadAnIya dehi rAje deyamasti / piturvacanaM zrutvA tadaiva sa nijagRhAcintAturo niragacchat grAmAvahirAgataH sa sandhyAM vilokya nizi jhutra kathaM brajeyamiti vicintya takasya vaTavRkSasya koTare smupvissttH| itazca nizi putramapazyantI tanmAtA zreSThinamavak-sAmin ! puNyasAsa ka gataH / zreSThI nyagadata / mayA rAjJo lakSamUlyakamAbharaNaM sthApitaM tattenA'pahRtamato mavaiva zikSArtha nisskaashitH| hA ! rAtrI tvayA putro niSkAzito dhanyo'si, yAhi, satvaraM saMzodhya putramatrAnayeti bhAyoktyA purandaraH svayameva sarvatra saMzodhitumalagat / sarvatraivAnviSTo'pi kutrApi tacchuddhirna labdhA / itthaM putraM zodhayatastasya sakalA rajanI niragAt / yadA nagarAntastasya zuddhirna labdhA sadA zreSThI prabhAte jAte nagarAbahiritastatastaM saMzodhayabAsIt / itazca yabhRkSakoTare sa sasthivAna, takSoparyAgate dve striyo miya evamArapituM lme| yathA tayorekA'cak-api sakhi ! adha me kasyApyamRtakautukastha dikSA vrtte| dvitIyAvadata kutra' sAdhvak-sakhi ! itazcatuHzatakrozopari ballabhIpuranagaraM vartate / tatra dhanapravaranAmA maharSika: zreSThI nivasati, tasya samaputryo vidyante / tA yuvatIH pazyatA pitrA varacintAM kurvatA lambodaro devaH samArASitaH sa pratyakSIbhUya tamabocata / amukamAse amuphatithI nizi prathamayAme nagaradvAre strIdvayAgamanAnantarameka: pumAna mahAmAgyavAna sakalaguNavAnAgamiSyati tasmai tvayA saptaiva kanyA peyAH / iti hetunA sa sakalo vivAhasAmagrI sabIcake
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'sundaramadbhutaM vizAla maNDapamarIracat / tena vivAhotsavaH prArambha paraM varasya niyamojyAvadhi na jAtaH / devodita dinamadyaivAstIti tatra gatvA kautukaM draSTavyaM kiM bhavatIti nizcitya taM vRkSamabhimantritavatI / tadA sa vRkSaH samuGgIya kSaNAdeva vallabhIpura* parisaramA gAt / tatra ca te striyoM tato vRkSAdavatIrya rAtreH prathame yAme dvAraM pravizvA'ntarAgacchatAm / tadanu puNyasAro'pi tatko|TarAdvahirbhUya tadanupadaM taddvAreNa purAntaH prAvizat / tatrAvasare devato dittavacanAnusArataH strIdvayapravezAnantaraM prathame yAme pravizantaM * tamAlokya zreSThimaTAstaM puNyasAraM zreSTisamIpamAninyuH / zreSThayapi taM kanyAvaraM matvA banaM satkRtavAn / tadA so'cintayadeSa mahatyA mAmaparicitaM kathamevaM jyoti 1 tataH STI jagaha mahAbhAgya ! mama sapta putryaH santi tAstvamudvahasva / tacchRSyan puNyasAro manasi nitarAM jaharSa tatastamuttamatrastrAbharaNairalaMcakre / tadanu varo ghoTikArUDho mahatA mahena nRtyagItavAditraiH saha pauralokaiH pure babhrAma / tato vidhinA tAH saptakanyAH puNyasAraH upAyaMsta / karamocanavelAyAM sa zreSThI puNyasArAya varAya pracuraM dhanamadAt jAte ca vivAhe tasya saptabhaumaM prAsAdaM zayanAya dattavAn / tatra prAsAde saptapatnIbhiH saha puNyasAraH saptamyAM mAlAyAmAgataH / tatra ca tAH saptabhaginyaH parasparaM kalAM vikalAM baddirlApikAmantarlApikAM kAvyanATakAdikaJca sarasamAlapanti / paraM tasmai kimapi na rocate yatastatrAvasare tanmanasi mahatI cintA'sIt / mayA nRpasthApitamAbharaNaM chUte hAritaM tadartha matpitaraM rAjA kiMGkariSyati ? yadi te striyoM gamiSyatastarhi mama kA gatirbhaviSyatItyAdi cintAturaH puNyasAra AsIt / vAca nAnAvidhadA-bhAvAdikaM darzayantyo muhustamAlApayanti paraM sa tu cintayA kimapi nottarati / tatrAvasare se cintAturaM zUnyamAna dilA vA kAcidapRcchata he nAtha ! ki kSudhA bAdhate 1 yenokaM nahi nahi / vayoktaM tarhi cindhAturo maunaM kathaM bhajase 1 tenokta manya I
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ kimapi nAsti paraM dehazaGkAM nirvartayitumicchAmi / tadeva saptamI sudakSA guNasundarI zrI bhRGgArake jala lAtvA jagAda -- nAtha ! uttiSTha, tatastayA saha puNyasArastatra bahirgatavAn / paramasau dadhyo- etA hi mama grAmanAmAdikaM na vidanti / evAstyaktvA yadi gamiSyAmi tarhi pariNItAnAmAsAM kA gatirbhaviSyati sarvAzca mahAduHkhinyo bhaviSyanti / ataH kimapi sUcanIyaM tato gantavyamiti * ghyAlA tatra kuDye tadai likhitvA nIcairudatast / tathAhi- "kyAM govAlaya vallahI, kyAM lambodara deva ? | Avyo beTo vaddi vasaNa, gayo satta pariNeva ||11|| atha bahirAgataH sa tAmavAdIt - ayi zreyasi ! tvayAntraiva sthIyatAm / ahaM zaucaM vidhAya samAgacchAmi, sA tatrA'viSva / puNyasArastatre vaJcayamitastataH pazyan drutaM vrajana vaTavRkSakoTare tasmitiSThat / tAvatA nagarakautukaM vIkSya te striyAvapi tatra vRkSe samupAvizatAm / mantraprayogeNa kSaNAdeva sa vRkSo gopAlapure nijasthAne samAgatavAn / te vanive nijAlayaM jagmatuH / pazcAspuNyasArospi koTarAdvahirbhUya nagarakautukaM bilokamAnaH kutrApi catuSpathe'tiSThat / tAvatputraM zodhayanpurandaraH zreSThI tatrA'yayau / putradarzanAdasihRSTIbhUya putraM gRhamanayat / tatra pitA'pRcchat - he vatsa / tvaM kutrAsssIH ? ahaM sarvatra trilokayanaiva tvAM kutrApyapazyam / tadA mosvakra - he pitaH 1 tvameva nijagadiza yadrAjakIyaM sthApitamAbharaNamazeSamAnIya dehi tadeva lAtumahaM gata AsamU, tato dyUtakAripArzvataH sarvAnyAbharaNAni samAnIya pitre dadau / zreSTayapi tAni lAtvA nRpAya samarpayas / are bhI pure sAM guNasundarI tatraiva ciraM sthitvA bhartAramapazyantI tatrAgatya tAH sarvA api bhaginIstatsvarUpaM nyavadat / tAtopamamudantaM vA vicchAMmavadanAH sarvA api bikhidire / jAte va prabhAte miyau talikhitAM gAyAM vAcayitvA zA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ lI resist vyasanImaH pariNIya gopAlapuramagamat / tadanu tAsAM pitrAdibhirapyetadvidityaudAsInyaM heme / tatrAvasare guNasundarI pitara1 I paNmAsAbhyantare taM sazodhyAyAnayAmi nAtra saMzayIthAH / yadAha--- udyoginaM puruSasiMhamupaiti lakSmIH, devena dayAmiti kApuruSA vadanti / ! hi freer kuru pauruSamAtmazaktyA, yasne kRte yadi na siddhyati ko'tra doSaH // 12 // sarva hi yatnataH prApyase tadA tasyai puMveSaM samayaM zakaToSTrevanekeSu kreyavastuni bhRtvAnekaparivAraiH saha tAM kanIyasa putra guNasundarIM bhartuH zuddha prAsthApayat / tataH prasthitA sA kiyadbhirdina gopAlapuramAgAt / tatra ca viziSTa ratnAdi lAtvA tatratyanRpAyo pahRtavAn / rAjA ca kuzalapraznAdinA satkRtya tasya nivAsAya caikaM mahAbhavanaM samarpitavAn / tatra sthitvA sukhena nAnAvidhaM vyApAramArabdhavAn / alpadinaireva tatra prakhyAto'bhavad guNasundaranAmnA sarve ca vyApAriNastatpArzvamAgantuM lagnAH / puNyasAro'pi tadantike krayavikrayAvAlokituM lagnaH / tamupalakSya puMveSe vyApArayantyA guNasundaryA nizcitam / yadayamevA'smAkamuvoDhA'sti tena hetunA tatsAkaM mahatI maitrI cakre / tataH prabhRti dvayormahAn snehaH paprathe caikaM vinA'parasmai kimapi na rocatesma / atha guNa sundarasya vaidezikasya guNasampanyAdikamAlokya sA ratnavatI pitaramavocata / he tAta! mahyaM guNasundara eva rocate, atastameva zRNomi tena saha mama pANigrahaNaM kAraya / tacchrutvA ratnasArazreSThI nijaparivArayutastadantikamAgatyainamanadava he guNasundara ! tvaM mama putrIM pariNaya / yathA guNairudAraistvaM zobhase, tathaiva sApi sakalairlalanAguNai rUpaizca zomate / tadAkarNya manasi so'cintayat- hA daiva ! svayA prathamaM
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamedRzaM duHkhaM dasa / punarasyA api ki hiramasi / tathApi tadavasare yathA mAvyaM tayA bhaviSyatIti vimRzya guNasundarastaduktimagIkRtavAn / sato mahotsavena ratnasArazreSThI nijaputrI ralavartI guNasundareNa sAkaM paraNAyitavAn / ___atha ratnavatIpariNayaM zrutvA puNyasAraH kuladevImavadat-mAtaH ! tavA'pi vacanamalIkamabhavat yadralavatyA guNasundareNa saha vivAho jAtaH / devyavadata-putra ! mavacanaM pRthA nA'sma bhaviSyati puNyasAraH punaravadat-mAtaH ! sA parastrI jAtA sA madupayoge nAgamiSyati / devI jagau tvaM nizcinto bhava, sA laktI tu pUrvameva tubhyaM mayA dattA / sA kadApi parakhI nAbhana bhaviSyati tataH sa devI praNamya nijakArye lgnH| tato guNasundareNa saha tasyAH sneho vayudhe, yathA nakhamAMsayorasti, paraM dAmpatyasaMyogasambandhastayostAvadaprakaTita evA''sIt / athaikdA guNasundarI do-panmayA pratijJAtaM tasyApyavadhirAsamo dRzyate / / patiH prAptastatra saMzayo nAsti, ato mateviyogajaduHkhasahanamanucitameva / iti phenApyupAyena pati vyaktIkRtya sukhamanubhava nIyamiti vicArya zmazAnabhUmo citA kAritA / tasyAM martukAmo'bhavad guNasundarastatsvarUpaM sarve'pi nRpAdayo vividuH / sarveSo vismayo jo yatkena hetunA guNasundarasArthavAho navayauvanazcita pratheSTumicchati ? kAraNantu ke'pi na viduH / sarvatra kAro jAto nRpodadhyo-yadi sa evaM vidhAspati tadA me mahatyapakItirbhaviSyati / yadetadrAjyemuka sArthavAhazcito pravizya mmaareti| atastathA sa na kuryAditi yatitavyam / tadanu rAjA svayameva guNamundarAntikamAgatya taskAraNamapRcchat / bahudhA pRSTo'pi sa kimapi nocatAra / tatrAvasare kenaciduktaM-he svAmin ! sa guNasundaraH puNyasArasya mahAna snehI vartate etAdRzaM mitraM taspAna | ko'pi nAsti / ava enamAdiza, sa sadantikaM gatvA kAraNaM pRcchebhivArayecha / sadAkarNya nRpeNoktam-bhoH puNyasAra ! taba pitra KI TA
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ kimarthaM mriyate ? tadenaM pRccha nivAraya ca / atha rAjAdiSTaH puSpasArasvatpArzvamAgatya tamava / he mitra ! tava kimayena yauvana mumUrSasi ? tatkAraNaM vada yena tadupAyaM kuryAm / asati pratIkAre'hamapi tvayA saheba mariSyAmi kSaNamapi te vibhomo mayA naiva sate / tadA cirai niHzvasya so'vaka he mitra / namasya prakAzenApi ki syAt 1 ata evadviSaye kimapi mA pRccha / puNyasAreNa punaruktaM bho ! yadi mAM mitra jAnAsi tarhi rahasyagopanaM sarvathA naiva yujyate yaduktam prIti tahAM pahuMdo nahIM, par3ado tahAM zI prIta / prIti viSe par3ado kare, vahI bar3I viparIta // 13 // -- ityAkarNya tenoktaM- he mitra 1 tvaM me mahAmitramasi / ravaM mahatAgraheNa pRcchasi tena tvAM niSeduHkhasya kAraNaM vacmi, zanaiH zanaiH karNe nyagadat kubdhe yadalekhIstatsmaryate na vA ? tanizamya puSpasAro'pyavadat - satyameva mayA'lekhi / tatrAvasare sarvamAdito yathA jAvaM tathA sA jagAda / sarva zrutvA puNyasArastadaiva svagRhAd strIparighAnIyava mAnAyya tasyai samarpayat / mUlatatvaM vidanyaH sarve nRpAdaya AzramApuH / tatrAvasare ratnasAraH zreSThI nRpaM vyajijJapatsvAmindra / mama putryAH kA gatiH 1 nRpo'vak sApi puNyasArasya bhAryAbhUt / tadanu tAmapi satkRtya mahatA mahena gRhamAnayat / tadA tanmanasi pUrvajAtakalahadveSo lezato'pi nAsIt / tasyA api purAtanakalahakAlIna pratijJA vismRtirevAbhRt / tatastayorapUrva eSAnurAgaH parasparamudaita / tadanu guNasundarI bhaImila navArtAmAkarNya tA api SaDbhaginyastatrA''yayuH / tatastAbhiraSTAbhiH patnIbhiH sahadeva iva sa sukhamayukta / tatra nagare tadabhito'pi sarvatra puSpasArasya kIrtiH prasasAra / tatrAvasare umagarodhAne caturjJAnI zrIdharAcArya AgAta | vanapAlena tasya vardhApanaM nRpAya niveditam / rAjA vanapAlAya yatheSTaM dhanaM dadhe / tadanu
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ saparivAro rAjA taM bandituM tatrA'bhyayo / sarve lokA bandanAnantaraM yathAyogyasthAne samupAvizan / tadA gurUravasarocita vyAkhyAnaM prAreme tathAhi -mo lokAH / sarve padArthoM vinazvarA dRzyante / paramavinAzI sarvatra sahAyako dharma evA'sti / sa sarvaiH sadaivArAdhanIyo yastaM prApyApi na karoti sa evAtimUDhaH / yataH apAre saMsAre kayamapi samAsAdya nRbhavaM, na dharma yaH kuryAd viSayasukhatRSNAtaralitaH / bruDan pArAvAre pravaramapahAya pravahaNaM, sa mukhyo mUrkhANAmupalamupalabdhuM prayatate // 1 // iha dustare saMsAre mahatA kaSTena mAnuSyaM prApya yo dharma na kurute vastrAlabhyamidaM mAnuSyaM mudhaitra yAti / atha dezanAnte puradarazreSThI gurumapRcchata he svAmin / puNyasAraM varItuM ratnavasthA iyAn vimarzaH kathamudapadyata ? guruvadat zrUyatAm, eSa puNmasAra: pUrvajanmani saMyamaM lau | paramasau kAyamurti sampaktayA paripAlayituM na zazAka kevalaM sapta pravacanamAtRreva sukhena paryaSAlayat / nA bhave saptadArAn sukhenA'lamata / aSTamabhAryAprAptau cAsya vilambo jAtastatra kAraNamaSTamI kAmaguptimavagaccha / gurubhASitametadA samupAvairAgyatayA tadaiva purandaraH zreSThI dIkSAmagrahIt / zuddhaM sAdhudharmamAcarya prAnte devagatimApa 1 tadanu puNyasAro nagarazreSThI babhUva / tato dharmamarjayan nyAyato ghanaM vardhayana vArdhakye putraM nijasthAne saMsthApya mArgAbhirAbhiH saha saMyamaM paripAlaya devagatimagacchan / bho manyAH / eSA kathAsmAna bacchizyati tadAkarmyatAm pUrva yadAsa dhUtayasanI babhUva tadA nRpasthApitaM lakSa mUlyAbharaNaM corayitvA dyUte hAstim / vayaH pitrA niSkAsitaH kutrApi tarUkoTare tasthivAn daivAtpariNItAbhirna- chUTa
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ voDhAbhiH sarasaM bhASito'pi kimiti vasuM nAso sUryA emaroda | sarvatreu dyatavyasanAdeva puSpasAro'sahava / punarvadAsI aast tadA tasya nAnAvidhaM sukhamudiyAya / sarvatra kIrtiH papraye, prAnte saMyamaM gRhItvA''tmahitaM kurvan devagatimApa, ataH sarvacA dhUtavyasanaM heyameva sarvairiti // 23 // atha 11 - mAMsabhakSaNa-viSaye, indravajrA-vRttam je mAMsa lubdhA nara te na hove, te rAkSasA mAnuSa rUpa sohe / je mAMsabhakSI narake hi jAve, chor3e bhalA te svarage sidhAce || 24 // moH sajjanAH ! iha yo mAMsamanti sa nararUpadhArI rAkSasa eva pratibhAti / IdRzo jIvo dhruvaM nArakI narake ca punargandhA tatra sandeho nAsti, ato mAMsAzanavyasanaM sarvathA ziSTajIvaistyAjyam / kizva - nijaprANavadanyeSAmapi jIvAnAM prANAH saMrakSaNIyAH kadApi tadvinAzo na karaNIyaH, tabhyAgAce dayAlavaH satpuruSA nizvayena svarge prayAnti // 24 // atha mAMsamahArghatA siddhiM kurvato'bhayakumArasya 10-kathA magadhAvIzaH zreNiko nRpo rAjagRhe nivasati tasyAbhayakumAro maMtrI vartate / tatrAnyadA rAjasabhAyAM kathAprasaGgataH kazcinmAMsalolupaH kSatriyo jaga - svAmin ! atha va ApaNe mAMsasya mahArSatA nAsti / alpenApi mUlyena yatheSTaM labhyate taditi zrutvA'mamakumAro manasyavadat / yo hi jIvaM ghAtayati tasyaiva mAMsaM sulabhamasti / mama tu durlabhameva pratibhAti, avo'ya mAMsasaulamyavaktA ARRIERS
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ so yena kenApyupAyena pratibodhanIya iti vimRzpasa maunamAzritya tasthau / atha samA visajya nRpontApuramAgAdhAnye'pi zrImanto janAH svasthAnamIyuH / atha rajanyAmabhayakumAraH prathama mAMsasaulamyavAdino maharSikasya gRhamagAt / pradhAnaM gRhAgavaM vIkSya | yathoSitaM satkRtya kRtAJjali so'vadava-svAmin ! adya me saubhAgyamudghaTitaM yA gRhAgataM vIkSe / prabho ! kAryamAdiza tadA kumAreNoktam-samprati nRpArIre'kasmAnmahAna roga utpede vaidhaH kathayati rogo mahAnasti / ato yadAso rAjA seTakaSoDazAMzapa-TU rimitaM sapAdaM dUdha mAMsa bhuJjIta, tadAprogyaM labdhuM zakyate / ata Agato'smi rAjAne tvayoktaM masasaulamyamiti tattAvanmita hRdayamAMsaM dehi / yatsatvaraM rAjAnaM nIroga kuryAM vadAkarNya rAjamAnyo'pi so'vadat-he nAtha ! etattu duSkaramasti, ahaM dhanaM dadAmi mAMsa tvanyata eva lAtvA kArya sAdhaya yatastvaM matimasamarasato'si gaI huncha / daza mahasamayakAreNa bho ! rAbastu mAMsApekSA vartate tadIyatAm / tadA punaH so'vaka-evaM mA kuru maco lakSamitaM draviNa gRhANa / tato'nte lakSadvayamudrAM lAtvA kumAroparagRhamAgatya tathaiva tamapyavAdIta tenApi kumAramadhikamanunIya mAMsamadAnA tAvadeva dhanamadAyi / itya sakalarAjamAnpazrImagRhANi gatvA mAMsavyAjAdanekalacamudrAM gRhIsvA nizAnte gRhamAyayau pramANe ca kumAro rAjasamAmAgataH / sadA sarve te samAgasA rAjAnamanAmayamapRcchan / nRpastadA savismayaH kumAramukhamAlokta tatrApasare kumAro'vadad mahArAja ! gatejani sadasyete sarve masisaulamya jagavuH / asoI rAtrau sarveSAM gRhANi gatvA mAMsaM yAcitavAna, kenApi tama dattaM sarve yatheSTadhanavitaraNameva pakuH / rAjan ! yadi mAMsaM sulabha bhavecarhi bhavadartha seTakasya SoDazAMzaparimite sapAde radayamAMse mArgive'pi | savAdilakSavanAni kapameve'duH / tadAkarNayantaste sarve trapAvanatasUrdhAna eva tasthuH ke'pyabhimukhaM draSTuna zetaH / vadeva sarve mAMsa
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||4|| bhakSaNaM pratyAvarUyuH sarve jIvAH sarvataH priyatamA jIvitAcAmeva vahanti mRtyU naiva vAnchanti / ato jo havA ye tanmAsamabhanti te'vazyaM narakaM vrajanti tasmAna mAMsabhakSaNaM sarvathA sabaistyAjyameva / punaretadeva spaSTIkartumAha-pathA ye mAMsAthino mAnti te mahAnti duHkhAni prApnuvanti mUtvA cAnte'vazyameva kAlikazUlikapramukhA va narakamadhigacchanti / atha mAMsabhakSaNAnarakaM prAptasya kAlikazUlikasya punastatyAgataH svargatasya sula sasya 11-kathA__ yathA-rAjagRhe nagare kAlikAliko mAMsAzI nivasati mAMsadhanalolupatvAtpratyahaM sa pacanatamahiSAn nihanti / isthamAjanma ra jIvAbhimavastasya vArdhakye maraNasamaye mhaadurkhmutpte| duHkhAtA barAlaya tadAkhavAvAra mAnAdhiyacikizAnakArayatsulapaH paraM | kRteSu pratIkAreSu ghadhikameva jAtam / tadA sulasaH pituHkhApanodArthamamayakamArapArthamAgatya namaskRtya vyajijapata-de svAmin ! mayA piturduHkhopazamAya padava upAyAH havA, paramupAye sati tApazAndina jAyace, kintyadhika vardhade, tatra ko heturiti kathaya ? 4 // iti sulasapraznamAkalayya kumAregAcinti-aso mahApApI nUna narake yAsyati tata IdRzI gheinAmanubhavati / tatastamevamavA dIta-he sulasa ! tava pitA yAvajI krUrakarmAkarod dharmantu svame'pi nA'kRta / atastasya mukhakRtkRtopyupAyo nAbhUt kharoTrAderiva tasya kliSTopacAraireva zAntirmaviSyati / ataH paraM bhUmau sUcImukhApasAstaraNe se svApaya yadA tasya pipAsA bhavettakA svAretamatyuSNA vAri pAyaya zItala susvAdu jalaM mA dehi / tadaneSu surabhizItalaM tailaM mA mardaya, kintu viSThAmeva vilepaya, tadA sa sukhI bhaviSyati nAnyatheti nizrita jAnIhi / atha kumArakapanAnusAratastathaiva kuvetaspa zAntirasUcadA tenoktam-re putra 12
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayaM zayyA sukhakarI vidyate / jalamapyadya zIvalaM sukhapati, lepo'pi surabhirmamavi rocate / etAvaddinamI dRsa upacArastvayA kathaM na vidhe 1 atigarhitairupacAraiH sukhaM manyamAnaH sa AyuHzraye mRtvA saptamai narakaM prApa / atha tadantima kriyA karaNAnantaraM sarvo'pi tatkuTumbavargaH sulasa~ pratyavocata he sulasa / tvamidAnIM pitRsthamAcara kuTumbe poSaya, no cedasmAkaM kA gatirbhaviSyati / tadA sulasoDAdava-bhoH kuTumbavarga 1 taduktaM satyamasti paraM tathAcaraNena pitA me yAdarzI duHkhavedanA bhUsA bharadbhirapi dRSTA / ahamapi tathA karaNena tAmetra yAtanAM mope'vametatpApaM na cikIrSAmi | tadA tairukaM he susa ! tatpApato mA meovedaH sarve'pi vayaM tatpApaM sa vibhajya lAsyAmaH, tatastava vAsI vedanA nodeSyati / tatrAvasare sulasastatsamakSameva samIpasthena kuThAreNa nijacaraNamabhAMkSIt / tadA taduditavedanArditaH sa sulasaH parivAramatraka he mAtaH ! ataH ! he mitra ! mamedAnIM kuThArAghAtenA'sayA vedanA jAyate / bhavadbhirapi kiJcitkiJcid gRhyatAM vibhajya bhavadbhirgRhItAyAM vasyAM mamAlyaiva sthAsyati / tairuktaM bhoH surUpa ! syamidAnImudaraM nija hare saMparca zUla utpAdayabhitra svayameva pAdaM chakhA vedanAmutpAditavAnasi / punarastAMstAM vedanAM vimajya lAtuM kathayasi / sA'smAbhiH kathaM gRhyeta 1 yataH svakRtaM karma svenaiva bhujyate / tacchrutvA mulaso'vadat-moH kuTumba ! yadImAmarasI parsI vedanAM bhavadbhirvijya lAtuM na zakyate tarhi jIvatobhUtamahApApaM matkRtaM bhavantaH saMvibhajya kathaM lAsyanti 1 ato yena yAdRzaM dharmyama vA kArya kriyate, tenaivAtra paratra ca sukhaduHkhAtmakaM tatparipAkaM zujyate / anyakRtaM karma cA'nyairnaiva bhujyata iti siddhAnvitaM vItarAgairato'I bhavatprerito na kadApi pikasyaM kariSyAmIti sulasotamAkarNayantaste sarve tatsatyaM menire / kiJcAjJa saMsAre yathA pakSiNo nizi kutrApyekatra vRkSe vivi prage ca te dazadikSu yAnti /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA manupyA apyekatra putrakalatrabandhumitrAdibhiH saha tiSThanti mRtvA ca punaryatra tatra svarganarakAdau gacchanti / punarekA pakSiNa - veme parivArA naiva milanti / tato'haM pApaM durgavidAyakaM kadApi naiva cikISomi / athetaddhamainizcarya matvA te kuTumbAH svasva| kRtye lapAH / sulaso'pi kumAramAccya dharme dAya vidadharmamArAdhayamAyuSaH kSaye kAlaM kRtvA dharmaprabhAvAddevo jAtaH / mora prANinaH ! etatkathAsArametadevA'vagacchata yatkAlikaliko mAMsAzivAdatrAsAmavAcyamanekavidha duHkhamanubhUya paratra samarma mahAdukhAI narakamApa / tatputraH sulasastatpratyAkhyAya dharmamArAdhya devagatimIyivAna / ato bhavanto mAMsAzanaM tyajata dharmamArAvayata ___ atha 12-caurya-viSaye-indrayagrA-vRttamcorI karantAM bhaya citta prAnti, vizvAsa jAce nahi saukhya zAnti / donuM hi loke baha duHsva bhoge, maNDIka jaise iNahI kujoge / / 25 / / caurya kurcatAmadhamAnAM ghevaH satataM bhItyA bhrAntamiva lakSyate tatasteSu dasyuSu phe'pi no vizvasanti / punastayogAdeva maNDI-12 ID kanAmA taskaro'smin loke mAritasvADito'tinindayA saha zUlikAropito'tikaSTamasahata / tataH paratra sa cAtidussahAM nArI vedanAmanvabhUt / matassamyairbhavyairduHkhasantatimUlaM sTainyaM tyAjyameva / / 25 / / apa cauryaviSaye maNDIkacorasya 12-pravandhaHpathA--benAnadItIre smazAnabhUmau maNDIkanAmA cauro gupte bhUmigRhe nivasati / tasyaikA bhaginI kumArI vartate sa ca gRhAntaH
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ | rUpameka karavAnasti sa coritaM dhanaM yena bhAravAhinA samAnayati va sarva tatra kUpe pAdaprakSAlanavyAjAtyAvayati / yathA sa tato pahiretuM na zaknuyAt sa rAtrau corayati dine ca nRpasadanaprAkArAntika samupaviSTastatrAgatalokAnA vasanAni sIvanArtha gRhNAti, punastAni nAnAvidhAni sevitvA tatmadAtuM sadgRhe yAti / tatra garavA sarvatra vilokya todaM jAnAti rAtrau ca dinadRSTaM sarvasva tasya cosyati / itthaM mahAcauraH sa paurANAM sarveSAM dhanAdisarvasvaM corayAmAsa para kadApi kenApi na dhRtaH / tata ekadA hRtasarvasvAH 8. sarva lokA militvA mUladevanRpapArzvametya tatsvarUpaM vyajijJapan / tadA sa mUladevo nRpastahoragrahaNAya sakale pure paTaI vAditavAn para | ko'pi cauragrahaNAya paTaI na spRSTavAn / tadA rAjA svayameva cauranigrahapratijJAM vidhAya paTahamaspRzat / tato rAjA rAtrau nAnApeNa sarvatra babhrAma, athaikasyA rAtrau kaspacittApasasyA''zramAntike mahArakSeSeNa guptAsiH supvApa / tatra bhAravAhijighRkSayA sa hai maNDIkacauraH samAgatya tamutthApitavAn / tadA tena saha coritadhanagranyi mastake nidhAya bhAravAhapeSI nRpo'calat / gRhAgatazcaurI | anthimuttArya bhaginImavak-bhagini ! enaM pAdazaucAdikaM kAraya / tatastaM tatra kUpataTe samAnItavatI, pArda prakSAlayantI sA tanmRdutvaM jAnatI dathyo-na asau bhAravAhI ko'pyasAdhucamaH pumA~llakSyate, ato'sau kUpe na pAtyaH kintu rakSaNIya iti vimRzya sAvaka-re mahAbhAga ! tvamitaH satvara palAyasva no pecAmatra kupe pAtayiSyAmi / atha naSTe rAzi kizcidviramya ThayA puusske|| he prAtaH ! bhAravAhI palAyitA, pAvasva ra gRhANa 2 iti zrutvA so'pi khaDgapANistadanu javAdadhAkta / anupadamAyAnta tamAlokya mahatA jana dhAvamAnaH kSitIko jhaTityeva nijasadanamAgatya suSvApa / tasyA'nupRSThamAgatacaurasasatra nRpadvAre puruSAkAraM sthita zilAstambha tadghAntyA jaghAna / sataH kRtakRtyo bhavadhiva sa cauraH svasthAnamAgAprabhAte va pUrvavatatrAgatya sIvanAdikRtya kA
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ karnu lamaH / atha rAjA nijapuruSeNa tamAyasena zamAnayoro nRpAntikamAgatya tsthau| tadA rAjA svasamIpe samupApezya miSTakpanaiH sAntvayaMsa vizvastIkRtavAn / pazcAdrAjA jagau-kiM bhoH ! taba bhaginI kumArI vartate, tAM mayA sAkamuvAhapa tataH svamaginI rAjJA pariNAyitA / tato rAjA vanmukhena sarva viditvA saccoritaM sarva dhanaM gRhItavAn ta gardabhAropaNAdikTimbita zUlAropeNa dhAtitavAna, mRtvA ca sa narakaM gatavAn / bho lokA:! eSA kathA sarvAnidamupadizati-pacaurya kurvanyathA maNDIkacauro dhanAdisarvasvamaSahatya rAjJA mArito nArakI babhUva / anicchatA'pi tena bhaginI rAkSA pariNApitA'to bhAnto'pi caurya mA kurvantu / atha 13-madyapAna-vikye, bhujaMgaprayAta-vRttamsurApAnI citta sambhrAnsa thAe, gaLe lAja gaMbhIratA zIla jaae| jihA~ jJAna vijJAna mujhe na yUjhe, izaM madya jANI na pIje na dIje // 26 // yathA madyayA narAH sadaiva surAyattA jAyante teSAM vicArazaktirapaiti / tena te sadasadvivektuM na prabhavanti / vAyasA izAprapeya pibanti, akhAdyamadanti nitrapAH zIlahInA gAMbhIryarahitAzca te jAyante / avAcyamapi vadanti, sarvairhitA mahAduHkhamanuKlA bhavanti / ato madirA yatnataH saspAjazva / / 26 / / atha madyapAnathyasanino jitazatrukSitipasya 13-kathAyathA-vasantapuranagare jitazatrunRpo vartate sukRmAlikA tasya preyasI mahIyasI rAzI vidyate, ubhAvapi dirAnizaM surApA
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21270REXX yinau babhUpatuH / tadAsaktau rAjakArya kimapi naiya cakratuH / tena hetunA tatputraH pradhAnena saha maMtrayitvA madyapAnavyasanAsaktoM X sAvubhAvekadA candrahAsamA yatheSTa pAyayitvA yatkizciddhanAdika pAtheya dapacA'tidare mahATavyAM mocitavAna / tatra dinatrayAke nantaraM saJjAtasvAsthyo rAjA vyacintayat-aho ! ka me prAsAdaH ? ahamatra kathamAgato'smi ? atha mayaprAntacetA rAjA satra zayane pAtheyaM dhanAdikaM dRSTvA nizvitavAn-yanmA madyavyasanitvAdayogyaM matvAdhyA'mocayanmantrI / bhavatu yahAvyaM tadbhavatyeva, tato rAjA samAyaH puro'calattadaiva madhaM pratyAcacakSe / mArge'dha rAjJI tRSAturA jalamayAcata / tadA kutrA'pi jalamalamamAno rAjA rahasi nijoru chiyA patrapuTake raktaM gRhItza rAjJImavAdIta-ayi priye ! jalamatra samyaka kutrApi nAsti / tayA ca tvAma2 pikaM bAghate, ata etajjalaM netre nimIlya pIyavAM, sApi tathaiva ttypau| tato'gre kSuvArtA rAjI jagAda-mama kSudhA maitI lagnA'taH 13 | padamapi gantaM na zaknomi / tatrAvasare rAjA nijajakAmAMsaM khaNDazaH kRtvA tasyai dadau sA tadapi jaghAsa / tadanvaya kAnapuranagaramAyayau tatra kasyacid gRha bhATakena lAtvA bhAryayA saha tasthau / tatraikadA sa damyau-mama pArthe dhanamatyalpaM viyate, ! asoz2ApaNe ko'pi vyApAraH kartavya iti nizcitya sa tatra vyApartumacalattadA rAjyavak-svAmina ! mamaikAkinyA atra mano na lAgiSyati / tadA so'vamidAnImeva kazcana yogyapurUSamatrAnayAmi, yathA te manovinodo bhaviSyatItyAbhASya sa ApaNe samAyAtaH / vAyattatraikaH paGgurAgatastaspa svaramAdhuryamAlokya samavaka, are ! ve mojanavasanAdikaM dAsyAmi se madgada tiSTha tenApi tadvacaH pratipayam / tadA / nijagRhe samAnIya niyamavadata-he balla ! eSa pakrAnIta eSa te samIpe sadA sthAsyati / manena sahAlapya gAyanazcAsya zrutvA sukhena dina nirgamayAhamASaNe prajAmi / tatastaM tatra saMsthApya svayamApaNe vyApAre lagnA sA ca
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ tena paGgunA sahAlapati tasya madhurasvaraM gAnaM bhRNoti / tatasto dAveva tatra gRhe tiSThantau mitho rAgiNo babhUvatuH / athaikadA sarvAGgadhyAkSabhadanapIDitA sukumAlikA rAzI pagumavadana-par3o! me'tipreyAnasi svayi meM mahAna rAgo jAto'sti / madanazca mAmadhikaM bAdhate'to mAM svaira muztva, tenoktamahaM te marturvimemi / tayoktaM sataH kAmapi bhIti mA kathAH sa tu sadaivA''paNa. eva tiSThati / AkyoretatsvarUpaM sa kadApi na jJAspati, tatastena pagunA svairaM ramamANA sA rAjhI tasminnevAnurAgiNI babhUva / bhathaikadA kutracinmahotsave bahavo lokA nadItIramagustadA rAzI rAjAnamavara-he nAtha ! AvAmapi kuzapi channapradeze sthitvA, | drakSyAva enaM mahotsavam / atha to dampatI nadItIraM gatvA kutrApi nirjane gaGgAkUle samupaviSTau / itastato vilokya viraktA sA rAjhI nRpaM gaGgAhUde'mmasi nyapAtayatparaM daivayogAtsa tI| jIvannupari samAyAtaH / tatraiva cA'putrasya nRpasya mRtyau pradhAnAdiloMke 10 kRtaM pazcadivyaM prAvartata / vAditrAdimahotsavena pRSThAnugatasakalapaurajanaH sa karIndro grAmA bahirAgacchastatrAgatya jikzatrunRpaM DU kalazavAriNA snapayAJcake / vAjinA heSitaM na tadupari tasthau cAmare ca tamubhayato vIjayAJcakrAte / tadanu sa gajendraH zuNDA-15 daNDena taM pRSThamAropayat / itthaM mahatA mahena puramAnIya nRpAsane samupAyezayatpuNyADhyanAmnA sa tatra pprthe| tadanu nyAyataH prajAH pAlayana sukhamanubhavamAste / ____ itazca sA sukumAlikA rAjhI nRpaM hUde nipAtya gRhamAgatA lokAnavadata-na jAne mama svAmI kutra gatastatra mahotsave gaMgAvIre mAM muktvA / kimapi kautukaM draSTuM kvApi gatA, sa idAnImapi nAyAto mayA tatra sarvatra vilokitaH, paraM na militaH / tena me mahatI cintA bhavati kiromi ! ahamekAkinI ka prajAmi 1 hA deva ! ki kutam / tadviyogAnme hRdayaM zatadhA vidIryate / yadi ko'pi
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Mail tacchuddhimAnayiSyati tasmai pAritoSikaM dAsyAmi taduSakatAca bhaviSyAmi / itya vilapantI nijodAsya prakaTayantI gRhAntaH prAvizatadA! pagumavak-he nAtha! kSipto gaMgApravAI mayA vighno'dhaprabhRti niHzako bhava / yataste mItirAsIcamaba jale nyapAtayam / tatastena | pagunA divAnizaM viSayasukha karvANA sugvena dinAni golu lAmA |il tasyAH kiya dbhirdinaH pArzvasthe dhane vyayite dvAbhyAM vidyAri tam-dhanantu vyayitaM kimapi nAsti bhojanAdikRtyaM kathaM niSpatsyate ? tenoktaM priye ! ahaM mAtuM jAnAmi paramahaM caraNAmyAM vihI- 1 no'smi kutrApyekapadamapi gantuM na zaknomi / tayoktaM nAtha ahaM tvAM nijaskandhe dhRtvA sarvatra paryaTipyAmi | tathA nizcitya OM sA paNu nijaskandhe saMsthApya bhidhAyai nagaramAgatA / paGguzca madhurasvareNa sakalajanazrotrasukhaM gAyati, tadIyamadhuragItena vazI| kato janavargastaM paripatya tasthau / tadA kiyanto lokAH sukumAlikAyAH saundaryAtizayena mumuhuH / kiyanto lokAH paGgomenoharagAnena mohamIyuH kiyanta evaM jajalpuH-aho ! paGgorIdRzI sundarI strI na yujyate / itthaM yathAruci vadanto lokA yaddadati tena to bhojanAdikaM kurvAte / itthameva pratyaI sA bhikSate evaM kiyanti dinAni tatra nagare mikSitvA grAmAntare mikSitumalagattatra | mahArUpavatIkhIskandhe sthitvA madhuraM gAyantaM paGgumAlokya sarve draSTAraH "pAMgalo gAya, AMdhalo dale ne kUtara khAya" iti janazrutismRtyA sahAzcarya manasi manyamAnAstaM draSTumekatra mimilusteSu kiyantastAM striyaM tuSTuvuH / yathA nanamiyaM strImatallikA padamu bhAra skandhe nidhAya sarvatra paryaTati / sarvatra pativratAnAmnA sA prakhyAtimalabdha | anukrameNa paryaTantI sA puNyAdavarAjasa nagara samAsasAda, tatrApi tasyAH pratiSThAM sarve jaguH / kathAprasaGgAtkiyanto rAjAnaM jajalpu:-he mahArAja sAmpratamatra nagare kAcikA mahArUpavatI pativratA strI paGgumartAraM nijaskandhe dhRtavatI bhikSate / paJjuzca manohara prazamaM gAyatIti zrutvA nRpo mana REACCOREARRI
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 si zazake nUnaM saiva duSTA bhaviSyati ! yA mAM jale pAtayAmAsa / punastatrAvasare rAmA nijasevaka sampreSya sA samAkAritA / tadAnI kI- manasi jaharSA'cintayakSa sA yadaya gItamAkaNyaM mAzca vilokya rAjA prasanno bhUtvA yatheSTaM dAsyati / atha tAvubhau nRpasadasi | EME sametau gAtuM lagnazca pAstadgItamAkarNya nRpo'vadat __ cane rudhiramApItaM, bhakSitaM mAMsabhUrujam / bhAgIrathyAM patiH kSiptaH, sAdhu sAdhu pativrate ! // 1 // atha nRpoditamamuM zlokaM nizamya sA tatkAlaM vicchAyavadanA'bhavat / tadanu sa rAjA tAvumau svarAjyAbhikasitavAn / | striyaM duHzIlAmAlokya samutpannavairAgyaH sa puNyAyo narapatizcAritramAdAya svAtmazreyo vidhatsukhI vadhUva / bho lokAH ! pazyata yadasau jitazatrunarapatirapi yAvad vyasanyAsIcAvadaHkhamevA'nvabhUttyakte ca tatra vyasane rAjyasukhamApa | tato mokSArthIbhUya saMsAramasAramamumatyajat / ato yUyaM bhramAdapi madyavyasanavantaH kadApi no bhavata / tathA madyavyasanAdeva dvArikApurI kRSNasurakSitApi bhasmasAdabhUttasyAH 14-kathAnakam___ athaikadA zrIkRSNo neminAyadezanAnte taM bhagavantamapRcchata-he bhagavana 1 mamaitadvArikApuryA avasAnaM kadodeSyati / bhagavAnAha-he kRSNa ! etadavasAnaM tadodeSyati yadA tava putrau zAmbapradyumnau surAM nipIya vanasthaM dvaipAyanamunimanekophsarga vidhAya haniSyataH / tAmyAM nihataH sa kRtanidAno mariyati tadanu sa evAmikumArarUpeNa sakalA sajanAdikAmimA nagarI masmasAtkariSyati / iti bhagavanmukhAnmadhapAnena vighnaM maMbhAvya putrAdisakalajanAn madyapAnato nyavartayata zrIvAsudevaH /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadvacasA sarve tadatyajan paraM bhvitvypraavlyaadekH| zrAnnAdayaH kAnanakrIDAvidhAtumagustatra madyagandhamAsAdya tatra gatvA ve sarve yathecchamadirAmapitran / tadA'cirAdeva madyoSmaNA sadasadvivekazUnyAH pramattAste sarve yatra kutra AmyantaH samIpe tapasyantaM dvaipA yamRSimadrAkSuH / tadA te sarve dvArikAvinAzakaM tadantikamAgatya bahudhA tamupadrotuM lagnAH kevana muSTinA kiyanto loSTAdimiravADayan / tataste lokairnivAritA RSi mumucustadanu prakopitaH sa nidAnaM kRtvA mRtvA'gnikumAro'bhavat / tatastadvairaM smaran salokAM dvAriai dagdhuM prAvartata / paraM tato bhItAH sarve lokA akhile'pi pure pratigRhamA cAmla mArebhire / tadAmbilatapa:prabhAvato dvAdazavarSANi yAvattAM dagdhuM nA'zaknot tato'vazyaM mAvyatvAtsarve sarasvatyajuH / yathA subhramacakravartina zvarmaratnamedaiva tadIyadurdiSTodayAtsakalA devA atyajaMstathA tadevA'vasaramAsAdya somakumArastAM purIM kRSNAlabhadrau vinA sakalacarAcaraprANisahitAmadasasasare ye dIkSAbhilASiNastAnapyamuJcat / sarvANi bhavanAni sarvAH sampadaH so'gnirUpeNa bhasmasAJcakre sarvametatsura - pAnavyasanAdajAyata / madyapAstatkAlameva tatpAravazyaGgatA vivekavikalA apeyaM pibanti, atrAcyaM nigadanti, akAryamAcaranti, kiMbahunA tatyAnena mahAnto'pi narA aghamA bhavanti / ato madyamapeyameva sadA sarveSAmiti sarve vidAGkurvantu / atha 14 - vezyAvyasana-viSaye 19 - kaho kona vezyA taNo aMga seve, jiNe arthanI lAjanI hAni hove / jiNe koza siMhI guphAye nivAsI, chalyo sAdhu nepAla gyo kaMbalAsI // 27 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ taH ! tvameva kathaya yAM niSevamANo naroM dhanaM vinAzayati / loke ca nindAmAmoti kulamujjvalaM malinIkaroti / Fel sakaladoSagha gaNikAM ko matimAna seveta 1 yo hi mahAmUrkhaH sa eva tAmicchati pazya pazya yadasau sthUlabhadrasAmyalipsuH siMhaguhApAsI guruprApazAvezyAdidezasamasyAmA ratnamamAninISurnepAladezamativRramagacchat || 27 // atha siMhaguhAvAsisAdhUpakozAvezyayoH 15- kathAnakam - yathA pATalipuranagare nandanAmA rAjA vartate tanmantrI sakaDAlAkhyo vidyate / tAvakaH sthUlabhadranAmA putraH kozAnAmabhyArAgI bhUtvA sadAlaye dvAdazavarSANi tasthivAn sArdhadvAdazakoTidhanamadAntra sasyai / atrAntare kenApi hetunA vararucitrAhmaNakUTapazcayogAt kaDAlamaMtrI mRtyumabhyagacchat / tatrAvasare nandarAjo mantripadapradAnAya svapuruSeNa taM sthUlibhadraM vezyAlayataH samAhAyat / nRpAhUtaH sa tadaiva pratasthe, yadA vezyA vamadhikaM nirurodha, paraM caturaH sa samucitairmiSTavAkyaistAmanunIya dUtena saha rAjAntikamAyau mArge ca piturmaraNamAkalayya tanmano nitarAmasArasaMsArato viraktamabhUta / atha rAjAntikamAgatya taM namaskRtya kRtAJjalirvyajijJapat-svAmin / kimartha mAmadha samAkAritavAnasi 1 senoktaM tvaM pituH sthAne sthApyase / tenoktaM he mahArAja 1 zrImatAmAdezaH zirasA dhAryate paramatra viSaye kimapyAlocanIyamasti tadAlocya nizvayaM vadiSyAmi tato nRpAdezataH so'lokananamAgatya nijahastena kezAnavalucya ratnakambalasya rajoharaNaM vidhAya rAjasabhAmAgatya vArasvareNa kalpataruriva ' dharmalAbha ' ityuvacAra / tataH saMmRtivijayAcAryapArzve dIkSAM lalo | atha varSartI guravazcatuH ziSyeSu spalibhadramevamAdizan / tvaM tatraiva vezyAlaye caturo mAmAn sthitvA saMyamArAdhanaM kuruSva / ekaM ziSyaM vane siMhagaDaradvAre tiSThannupavasaMzcaturmAsaM vidhehItyAdidizuH / kUpabhAravaTe
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( kUpopari dasakASThe ) sthitvA caturmAsa kurviti tRtIya ziSya mAdiSTavantaH / sarpavilopari caturmAsaM tiSTheti caturthamAzaptavantaH / atha gurvAjJayA te catvArastatra tatra yayuH / rAjAnaM misime ! sAmprataM guruniyogataH sthUlibhadramunirdezAgAramAyayau / tamAgataM vIkSya cirAdutkaNThitA sA gaNikA ghanAgamamavApya mayUrIva nitarAM mumude sAdaraM citrazAlAyAM nyavAsayat / atha sA muniSeSaM tyaktuM tamadhikaM prArthitavatI paraM dRDhAtmA sa naivA'muzcat / viSayabhogAya bahuSA'yatata, hAvabhAvAdinA tamalobhayata paraM vazIkRtendriyavargaH sa tAmUce sArddhatrihastadUre tiSThantI yadIcchAmutpAdayiSyasi tarhi tvAM seviSye nAnyatheti nigadya puSkarapalAzvatriliptaH sa tadgRhe caturmAsaM tasthivAnra / atha sA vezyA pratisandhyaM navaM navaM mahApuSTikaraM madanokiramAhAraM bhojayantI nAnAvidhahAvabhAvaM vitanvatI kaTAkSayantI tanmanazcAlanavarAsIt paraM manAgapi tanmana cAJcalyaM na prApa / merumiva nizcalaM taM vIkSya sA cakitA jAtA jagAda ca aho ! saiveyaM citrazAlA tAnyeva citritAni caturazItisambhogA''sanAni / sa evAsau yaH purA vArito'pi kSaNaM mA~ na tyaktumicchati sma / samprati mayaicamarthito'pi madanataraM saMyamakuThAreNa samUlamucchi merorapyadhikaM manaH sthairya prakaTayate / atha camatkRtA sA kozA vezyA tadupadezataH zuddhA zrAvikA jAtA dvAdazavatAnyAdade / atha caturmAsAnantaraM tasyA AiyA sthUlibhadramunirgurvantikamAjagAma | gurustamAyAntaM vilokya tadabhimukhametya vAraja grerakAramadA / tadanu dvitIyaH siMhagaharavAsI caturmAsopavAsI ziSya AgAt / tasmai sakRddaSkaravAdaM datvA sukhazAtamapRcchat / tathA kUpopari tiSThan kRtacaturmAsopavAsastRtIya Agata svamapyekavAraM duSkarakAradAnena sacakre / evaM sarpabilopari caturmAsa sthitvA samAgataH caturthaziSyamapyekavAraM duSkara ityubArya bhAvitavAn / atha mitho militeSu caturSu sthUlabhadraspardhAluH siMhaguhAvAsI munirma sert
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ nasi khedamakarot / yadguruskhInasmAnekadaiva duSkaradAnena babhApe / yaH punarapApi nijasvabhAva nAztyajattasya mahAkAyasya zakaDAlamantriputrasya duSkarakAra vicAraM dadau / arthatajjJAtvA gurustamAcarUpo bho mahAnubhAva ! tvaM kathaM khidyase? mayA yaduktaM tatsamyageca / yadbhavantastrayo'pi yaSkarazcakruH, sadekenaiva tena cake / tathAhi____ yA satra citrazAlA tAM kUpamAravaTaM jAnIhi, kuta etat-yasyAM paritazcaturazItisaMmogAsanacitrANi pazyamapyasau kizcidapi 4 manovikRti nApa | punaryA gaNikA sA viSamA anahI tatsAnidhye'pi kadApi tayAppo na dH| yazcA'sau disandhyamavisarasa pasamAhAramakata tameva siMhamavehi / itthaM guruNA tatkAraNe nigadite'pi siMhaguhAvAsI tasmin matsaratAM na jahA~ / padanena ki duSkaraM cakre ? mayApi tallaghubhaginyA uphkozAvezyAyA gRhe caturmAsI krissyte| athASADhacaturmAsyAmAgatAyAM siMhaguhAgasI gurupratyavadat-mo guro! ahamapi vezyAgRhe cAturmAsikI sthiviJcikIrSAmi, anunAMdadastra, vaTTavApi gurumanimAzrayat / tadanu gurvAjJAM vinaiva sa munirupakozAvezyAlayaM pratyacalat / tatrAvasare'TTAlikAyAM sthitA sA vezA tamAyAntaM vilokya tadAkRtyA vidAzke / yadasau sthUlibhadraspardhayAtrAgacchati paramasya pUrva parIkSA kriyeta cedaramiti yAvadvimRzati, tAvad dvAri samAgataH sa uccairdhameMbAmamavadat / tacchrutvA tayoktaM mo mune ! atra dharmalAbho nA'pekSyate kintyarthalAbha evetyAkarNya ma tanmukhacandra vIkSya manasi vikRtimudrAvayamavocata / ayi lAvaNyavAridhe ! tvaM kIdRzamarthamIise ! taM prakAzaM vada tayoktaM ratnakambalaM vAcchAmi / muninoktaM tatkRtra labhyate / tayoktaM tadatra na milati / nepAlade bhavAze munaye rAjA sapAdalakSamUlyaM vadvitarati / tathApi mayA saha risaMsA cetana yAdi, rasakampalamAnIya me dehi / ayaitadAkarNya siMhaguhAvAsI sAdhuzcAturmAsyapi mahatA kaSTena nepAlarAjapAzrama
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ MERESTIMAR ril gAda / taM dharmalAmAziSAvardhayat rAjApi tasmai sapAdalakSasya ratnakambalamadAt / tallAtvA parAvartamAnaH sa pathakrameNa caurapAlImA gtH| tatra caurA yatra tatra tiSThanti paraM piJjarastha ekaH zukaH zAkhAzrito'sti / dhanamAdAya yadA satra ko'pyAgacchati tadA sa! | kIrastAna sUcayati / tadA te sametya taM pAnya SilaSTayanti / so'pi tatra yadA''yAttadA sa kIrodhA-bho mothaurA ! dhAvata dhAvata kazcana sapAdalakSIyaratnakambalamAdAya gacchati / tanizampa tatra sametAste tasya talluSTanti sma / tataH sa vilakSAdanImavana punastatrAgatya rAjJe zubhAziSa dadau / rAjJopalakSitaH punarAgamanakAraNazca pRSTaH so'pak-purA dattaM tanmArge'Aharana / tadanu [ bhUbhujA punarapi lakSamUlyakaM ratnakambala vaMzadaNDAntanikSipya dattam / tallAtyA vAgate tasmin koraH pUrvasyagadat- mora bhoH! dhAvata 2 zIzamAchata, vAdanI kati samayoti nizamya tatkSaNa sametya caurAstatvAdhai dhanaM vilokitavanto yadA naiva labdhaM tadA te tamevamUcuH / bho ! etatkoravacaH kadApi mithyA nAdadhaiva vivadha mAti / asvaM satyaM vada, tatte pa ra nA'pahariSyAma iti zrutvA tena muninA vaMzAntaH kSipta tadarzitam / tadAlokya koravacapti prAmANyaM davataste luNTAkAH purAdattavacanatayA nAmAharan / atha sa tato nirgacchaMzcaturmAsAnte tadgaNikAlapamAmAt / tayoktaM bho! AtItaM tadA munirAkhyadAnotaM rAyoktaM tarhi dIyatAm / atha sa gaNikAya tadarpayatsA'pi tahAtvA tadaiva snAtvA tenAzeSAI prAJchitvA pazpati munau tadazucisthAne prakSiptavatI / tadasamaJjasaM matvA tAM nijadArAmitra kupito jagAda-are pracaNDe raNDe ! gatabhAgye / tyayedaM kimakAri ? yadamUlya duSprApyametadzucisthAnake tucchamiva kSiptam / mayA tu mahatA kaSTena cAturmAse'pi vAdvayaM tatra 1 gatvA tadAnItam / nasametatkarmaNA mahAmUrkhANAM mUrdhanyA naSTabhAgyA pa lakSyase / tadA sA tamevamavAdIta-bho mune! nAI mUrkhA
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 'smi kintu mahAvijJA mahAbhAgyavatI cAsmi | para tvameva sakalamahAmuDhanaranAyakaH pratIto bhavasi, svaso'dhikaM bhAgyahInamanya kamapi naiva pekhi yataH sthalibhadrapratiSThAmasahamAnaH sa va stramatrAgAH / sa mAsacatuSTayaM mayAmparthito'pi kizcidapi vikAraM na prApat / tvantu tatkAlameva madAspadarzanamAtreNeva viSayamogAmilApI zvAvadaH kizca lakSamUlyakaitadranakambalAvanayA maamevmupaalbhse| paraM svayaM patramahAvatAtmakacintAmaNirataM gamayana kimala viktvA yatsaMpAmaya cAtumAMsamadhye samUccharyajIvAn virAdhayana, viSayariraMsAmadhi zrayana nepAlaM vAradvayaM gatvA, tallAtvA'nAgato'si punarIdRzasvaM madanamAtaGgakumbhamedanakSamasya kesariNaH sthalibhadrasyopari dveSa bahamUna 1TA mRgAlAyase / athoSakozAvezyAyA dizerAkSepavAkyaiH pratibuddhaH sa tadaiva sthUlibhadrapArdhamAgatya svAparAdhaM zAmitavAn / gurupA 12 jAtamaticAra samAlocya punaH saMyamArAdhane tatparo'bhavat / bho bho! lokAH ! pazyata, vidAruta, yadezyAsaMgamAtkiyatIta hAnirbhavatIti siMhaguhAvAsI saMyato'pi sAtatatsaMgamecchuzcintAmaNimiva paJcamahApratamatyajat / caturmAsyAmatira nepAlamagamada khaTakAyikajIvajAtamahan, sacittaM vAri tatkardamAdikaM spRSTvAna / daNTAkena viluNTitaH punastatra gatyA nRpa yAcitvA prAptaM ratnaka mpalaM vezyAyai dadau / tathApi tayAvajJAto nirbhasitaH sa munirapi, ato yeNyAsaGgamecchApi kadApi na kartavyA sadbhistahi gamananta sutarAM mahAniSTatvAniSiddhameva / / aya 15-AkheTakavyasana-viSayemRgayA ne taja jIpa ghAta je, saghale jIva dayA sadA bhaje / mRgayA yI du:kha je layAM navA, hari rAmAdi narendra jehavA / / 27 / /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ bho lokAH ! prANiprANavighAtakarImRgayA bhramAdapi na karttavyA kintu jIvarakSArthaM sadaiva yatitavyam / mRgayAvyasanataH purA rAmakRSNAdayo mahAnto'pi bahUni duHkhAni prapedire / tasyAgataH saMyatirAjayatkiyantaH santaH sukhamApuH / etatkatho tarAdhyayanasUtrIyASTAdazAdhyAye vistIrNa vidyate'ya tu saMkSiptaiva prasaGgAbhidyate // 28 // athA''kheTavyasanatyAge labdhamukteH saMyatinRpasya 16 - kathA - T yathA-saMgatinAmA kazcidrAjA mRgayAvyasanI babhUva / sa caikadA mRgayAyai vanamagA satra mRgaM vilokya yAvadvANaM moktumaicchattAvatsa lakSyo naSTrA kAyotsargadhyAne sthitabhya gardabha munezvaraNopAnte'tiSThacAvadeva sanmukto'pi shrstsyaagre'ptt| tadanu drutaM tatrAgato rAjA munimAlokya pazyatIti bhItyA taM nanAma jagAda ca mahAtman ! mamAbhayaM dehi / ahamanyo na kintveta bhagarInRpaH saMgatinAmA'smi, mamA''zrayeNa bahavo lokA jIvanti / bhato mayi prasIda aparAdhatha kSamyatAm / sAdhuragadata-rAjan ! yathA nijaprANAnavasi tathAnyAnapi jIvAnava / yathA tvaM jijIviSasi tathaivA'nye jIvA api jIvitumicchanti martuGge'pi na ceSTante / atastvayApi dInemyo jIvebhyo'bhayaM praveyam / tavAmayamitthameva syAditi sAdhubhASaNamAkarNya prabuddho rAjA SaTkAyajIvajAtempo'bhayaM pradAya tatpArzve cAritraM gRhItvA tato vija / mArge kazvidekaH kSatriyaH sAdhura milattamapRcchatsaMyatirAjarSiH / bhoH ! svo'si ? tenokaM kiM tvamevAtra zAsane sAghurabhUranyo nAsti ? evaM mAdhmaMsthAH / iha zAsane bharatacakravarvisanatkumArazAntinAthapramukhA aneke mahApuruSA abhUvan / tAn kima jAnAsi 1 tadvAkyazravaNena pratibuddhaH sa cAritre'tidAdarthaM nayamAno dharmamArAdhayan dehaM tyaktvA mukti I
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka. miyAya / he prANinaH ! pazyata, saMyatinAmA'sau narapatirAkheTakatyAgena mokSamAptavAn / asAviva mRgazaM vihAyA yepi / mokSabhiyaM labhantAm / a -parastImAna vi. sopAI-.. svargasAMkhya bhANa jo mana AzA, chAMDa to paranAri vilAsA / jeNa eNa nija janma duHkha e, sarvathA na paraloka sukkha e // 29 // bho lokA ! yadi yUra svargIyasukhamantatimabhilapatha sahi paradArAgAnaM svapne'pi no cintana / yo hi paradArAna vAJchati sa pApIyAnasminneva loke yAtrajIvaM duHkhaM bhukte paratra ca durgatimupaiti tathAhi-tribhuvanavijetApi dazAnanaH paradArAriraMsA bhUtvA sItAmapahatya lakjhAmanaipIt / tadanu tena pApena tasya dazAnanAni raNAgaNe rAmega chinnAni / bhRtaH saMzcaturtha narakaM yayau / / 29 / / ayaikena zlokenaitatsaptavyasanavatAM yajjAtaM tadAha-zArdUlavikrIDita chandasijUA gvelaNa pANDavA vana bhame madye balI dvArikA, mAMse zreNika nArakI dukha lahe SAMdhyA na ke caurike!| AkheTe dazarasya putra virahI kevana vezyA ghare, laMkA svAmi paratriyA rasarame je e taje te tare // 30 // dyUtavyasanAtpazcApi pANDavA dvAdazavarSANi vane nyavAtsuH 1, madyAnavyasanato dvArikApuro salokA saparicchadA sandagdhA S2, mAMsAzanavyasanAcchreNiko nRpo narakampApa 3, caupavyasanato rohiNonAmA prasiddho mahAcauro nigRhItaH4, AkheTakavyasanAdrAmo
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ '- 4A nijapriyayA striyA viyukto'bhUda 5, vezyAgamanavyasanAdrIya kRtapuyAbhiSA zreSThau mahAduHkhI babhatra 6, paratIlAmpatyamyasanAdrAvaNazcaturthanarakavAsI jajJe 7, ata etAni saptavyasanAni dUrataH parihartavyAni zreyo'thibhiH sakalairmavyajanairapi // 30 // atha 17-kIrti-viSaye, mAlinI-chandasidizi dizi pasarantI candramA jyoti jaisI, zravaNa sunata lAge jANa mIThI sudhA sii| nizidina jana gAye rAma rAjiMda jevI, iNi kali yaha puNye pAmiye kIrti evI // 31 // iha saMsAre candrakaleva samujjalA, sakalAzAprasRtA rAmacandrasyeva divAniza lokergIyamAnA sukortiH puNyavatAmeva samudraBA vati / IdI sukIrti bhImAzAhamavebhyastatpattI ca janayAmAsa | atha sukIrtiviSaye bhImAzAhasya 17-kathAnakam__ yathA kazcidImAzAhanAmA vaNikkubera iva samRddhimAna sadaiva dAnadharma vitanute / bhaTTabhojakAdyArthiyo yatheccha dravyAdika dadAti / itthaM sarvatra prasRtAM tatkIrtimAkarNya kazcidekacAraNastatrAmAsamAgavaM vIkSya tatsekojadat / mocAraNa ! zreSThI prAmAntare tiSThati / tadvacasAntarvidyamAnaH sa dathyo zreSThI yadi na milistAhi tatpanImeva milepam / mA kodazo vartate tadapi hAsyAmi, iti vimRzya dheSThine zubhAziSa badastadaGgaNe sametya tasthau sadbhAryapA dApitAsane sa Avizat / yA udghoTako tasyA appabhavaNAdikamadApayat / atha sAdareNa taM cAraNa miSTAna sambhojya satpatnI tame jagAda sampati zreSThI gRhe nAsti, yadAgamiSpati tadA | tvAM satkariSyati / tAvadaI te parNavITikAM bitarAmi tAM saharSeNa gRhANa cAraNo'dadevamastu / atha sA surasabaTita
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahumUlyaM karNAbharaNaM parNavITikAyAM nidhAya tasmai dadau / satAM tvA tasyai cAziSaM dadAnaH pratasthe / bahirAgataH sITika gurvI jJAtvA samudghATitavAn / tatra projjvaladratnaM mahAI nirIkSya punastasyA antikamAjagAma tadaivamabhASata" je paNa suvannaha rayaNa kIM khulaha, mAhiM melyo phophalavannaha / avara rAya jo mAM sollaha, sohi na pahuMce bhImataMbolla " // 1 // iti gAthAM paThitvA sadaiva sa pratijJAmakarot - yadadyaprabhRti bhImAzAha zreSThinaM vinA kamapyanyaM na yAcibhye, itthaM tatkIrtiH sarvAsu dikSu prasasAra | evaM svakIrtipatAkA prasAraNecchAvadbhiH sajjanairanyairapi tathAcaraNIyaM yathA tasyeva sukIrtiH sarva loke prayeta / atha 18 - maMtri-viSaye sakasa vyasana vAre svAmi sUM bhakti dhAre, svaparahita vadhAre rAjanA kAja sAre / anaya naya vicAre kSudratA dUra vAre, nija suta jima dhAre rAjya lakSmI vadhAre || 32 || kIdRzena pradhAnena bhAvyamityupadizati - santyakta saptavyasanakaH, svasvAmimuktaH, svasya pareSAJca hitacintako, rAjyakAryakaraNe dakSiNaH, yosnyAyaM kadApi kartuM nArhati sadAcAranirataH putrArthaM piteva sadaiva sarvato rAjyalakSmIM vardhayeta, prajAzca pAlayedIdRgguNaviziSTa eva pradhAnatAmarhati yathA'mayakumArAdirabhUt / aya pradhAnapade zrImato'bhayakumAramantriNaH 18 - kathA - yathA - rAjagRhanagare rAjA prasenajito vartate / sa ekadA zasaputrANAM madhye parIkSayA zreNikaM rAjyAI matvA'sya ko'pyaniSTa
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROSH mAkArSIditi ghiyA svadezaM tyaktvA dezAntare yatra kutrApi sthAtuM tamAdideza / so'pi saharSa piturAdezaM zirasA'vadhArya tadaiva tato nirgatya kimayA dinena sodhngrmaayyii| vana va vanAni vA samupAvizatadA sa ApaNabhavanaM saMmArNya tadrajAMsi bahi1. kSeptuM lagnaH / tadAlokya tatropaviSTaH zreNiko vyamRzat aho ! kimasau mAtIto yadetadavimahArghAH pItamRtikA : kanakAbhAH (sejamanurI:) prakSipati / atastamavadat bhoH zreSTina ! etAni rajAMsi gRhAntaH sthApaya / satyavasare samupayokSyante tadyogyavacanena yogyaM matvA nijAlayamanayat / zreNikastadgRhe gopAlakanAmnA prasiddho bhavatiSThat / kiyatsamayAnantaraM sa zreSThI tasmai nijaputra sunandAM suvivAhavidhinA dadau / tayA saha mogaM huAno gopAlakaH zreSThina ApaNIyakrayavikrayAdyApavyayau likhan sukhena dinAni mAsIt / athaikadA tatra nagare kazvana vaNajhAraH sopaskarANAM bhAravAhikavRSabhAnAM sapAdalakSa lAtvA tatrAgAt / sa pratihaTTaM tejamaturIti bhASAprasiddhAM kretumagamatparaM kutrApi tena sA na labdhA / tadA sa tatratyanupamupahArIkRtya prArthitavAn / rAjan ! mama te jamaturI mRNmayA'pekSA vartate, prasiddhaM sA mArgitA paraM kutrApi na prAptA / tacchrutvA tadaiva tadarthaM nagare sarvatra paTaDo vAdito rAjJA paraM ko'pi taM nAspRzantatrAvasare gopAlakena jAmAtrA prerito ghanAvahazreSTrI paTahaM pasparza / tadanu tasmai vaNajhArabhAvAprasiddhAya sa gopAlakaH zreSThinaH samakSaM tAmeva tejamasurImadApayat / tadA zreSThI jaharSa vyacintayaca - aho ! purAhametadrajo dhiyA prakSeptuM lamaH / tata vAdya mameyAn lAbho jAto to dhanyo matimAna me jAmAtA yena vAritaH purA / tadAnIM tena pratinagaraM paryaTatA vaNajhAreNa dRSTapUrvaH zreNikaH samupalakSitaH / atha teja turIM lAtvA sa nija sthAnamAgAt / kiyadinAnantaraM sa rAjagRhaM kAryavazAdAgatya zreNikaM zodhayantaM rAjAnamavadaya- he prabho ! mayA zreNikaH kumAraH soIgrAme ghanA vaha zreSThina ApaNe dRSTaH kuzalI vartate / tanizamya rAjA nitarI
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ | grAmodatta / itazca zreNikakumArapatnI garbhavatI jAtA tasyA amayadAnadohada utpede / tataH sa tatratyanRpAya ratnAthupahAraM davA sadIyasAhAyyatA sapanyA dohadamapUrayat / athaikadA rAjagRhanagarAtprasenajitanRpeNa preSito itastatrAgatya zreNikaM nyagadat / bhoH kumAra ! rAjA vRddho jAtastubhyaM rAjyaM ditsustvAM satvaraM dikSate / atha samarmo tAM sunandA preyasI tatraiva muktvA tadarale magadhadezIyarAjagRhanagare nivasAmIti likhitvA zreNikaH piturntikmaagtH|| ___ atha prasenajito rAjA zubha muhUrte mahAmahena zreNikasya rAjyAbhiSekaM kRtavAn / paraM rAjyasukhamanubhavannapi pUrvapreyasIM vinA tanmanaH sukhaM na dhatte / zreNikagamanAnantaraM tatpatnI pUrNa mAse sati samastasupuNyabuddhikalAnidhAnaM suputra suSuve / tasya ca dohadAnusArAdamayakumAra iti nAma dhRtavatI / sa zreSThI taM dauhitraM kalAcAryataH sakalAH kalAH sarvAzca vidyA azikSayat / atha dvAdazavArSika: so'nyadA mAtaramapRcchata-he mAtaH! mama piturnAma kim ? kutra ca sa gato'sti ? yenAdyAvadhi tanmukhAvalokanamapi me nAmata / athaitad vRttamAyopAntaM mAtA taM nyatradat / atha mAtAmahAdezena mAtrA sahA'bhayakumAro rAjagRhanagaramAgatya kutrApyArAme tasthau / tatrAvasare rAjA suyogyamantriparIkSAyai kutracitkUpe jalavihIne svamudrikA nyasya gaditavAn / yo hi kUpamukhe tiSThanmatkarapavitAM mudrikA hastenAdAya karAhulau paridhAspati sa mantripadaM prApsyati / iti hetoraneke matimanto janAstatra kUpe militA nAnopArya | vidadhire, paraM ko'pi tathAkartuM nAzaknot / atha mAtaraM tatropavane saMsthApya nagaraM draSTumanA abhayakumAra itastataH paribhraman kupoparyAgatya lokamukhAttatsvarUpaM vijJAya bhRtyena gomayamAnAyya kUpAntarmudrikopari nikSiptavAn / tadupari jaladAra nyAsivam / tApayogAd gomayaM parizuSkaM vidhAya samIpavartipavAriNA ta kUpaM bhRtvA gomayapiNDasaMsakAmupAgatAM at mudrikA gomayAmi KARMER
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAsitavAn karAgulau pa nidhAya sadasi samAgatya zreNikarAjAnaM praganAma / sa nRpo'yasatamaparicitaM rUpemAtimanohara ke pAlaka vilokya tamAmaprAmAdikaM papraccha / abhayakamAra AdyopAnta svavRttamAcacakSe tadanu sAdara tAM nijapreyasI nijasadana prApezAyada abhayakumAraca mantripade nyayukta | tata prabhRti sakalaM rAjyamAraM gRhItvA nyAyataH prajAH pAlayan sukhmnvpdbhrkmaarH| || nRpo'pi manviNi mahAmatimati tasminnamayakumAre sakalarAjyakAryadhurandhare sati nijapreyasyA saha mogaM sajAnA sukhI vastra / | sarvatrA'bhayakumArasya sukIrtiH prasasAra / asminabasare tatra nagare lavaciduparane vogajinezvo bhagavAnAyaloM seH samavasaraNAkAri / tatropaviSTaH prabhurdezanAmArabdhavAna tadAgamanavardhApanaM vanapAlako rAjhedadat / tanizamya mudito nRpastasmai dhana dhanaM prApacchahai daivA'bhayakumArAdiparivAraiH saha zreNiko naranAyakastaM vanditu tatrodhAne samAyAvasta vandittA dezanAM zubhAva pezanAvaraNataH | saMsAramasAraM jAnana samutpannavairAgyo'bhayakumAro dIkSAyai nRpamAjJAmayAcata / he-rAjan ! iha saMsAre dharma eva sAro'sti / ato'I | dIkSA jighRkSAmi tadanujJAM dehi nRpo'vA he vatsa ! idAnIM tiSTha yadA'I vAM bajeti kathayeyaM tadA tvayA gantavyamiti vAtavaca / bhutvA vinayenAMgIkRtya sa tasthau / kiyatyapi gate kAle punastatra caturdazasahasramunimaNDalIsahitaH zrIvIramamA smaayaatH| sabaikA sAdhunaMdItIre kAyotsargadhyAnatiSThat / atha pauSamAse pravarSamAnazaitye nizi kathaJcibhirAvaraNaM celaNArAzyAH karapacamatizItalamavat / barditA sA dine mahAvIrapramumabhivandha parAvartamAnA nadItIre yaM sAdhumapazyattatsmRtyA jagau / " aho ! kapametasmin samaye sa tatra tiSThet " subhASenetyAghAjapantIM tAmasatI manyamAnaH zregisnRpaH zazake / nUnameSA kamapi jAraM niSevate yena saM smRtvA svame'pyeSA vadatyevam / atha kathamapi rajanI vyatItya pramAtebhayakamAramAkArya nRpastamAdiSTavAneva bhoH kumAra ! 2.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ - samidAnImevAttApuramazeSa dAhaya / athaiva kumAramAdizya rAjA vIrabhagavanta vandisumagAt / isa: kumAraNAcintiH kijAtaM ? yA- yena rAjaivamayAdizavIti subuddhyA kiJcivicArya tavAnyApure samAgataH sa prathamaM sarvA rAzI bhavanAntare saMsthApya tadantApuramadadat / / // gotAsa rAjA zrIvIrajinamabhiSanya paccha---bhagavan / mama mahAzakA samudAyata, sA satyA mithyA veti bubhutsustvAM pRcchaami| pathA: mama rAjhI zIlavatI vartate na vA vIreNokta sajana ! tavaiSA zakkara mithyA vartate / yatazceTakarAjasya saptApi putryA bhIla ktmaH santi / apairamAkArya batkAlabhava prabhu namaskRtya matriNaH kathitamAdeza nivarsayitu rAjA tvarayA gRhamAnagAma mArge ca kumArabhadrAzItaH / tamazcakki mo. .!.yadAdiSTamantaHpuraM dagdhavyamiti tatkRtantu savA ? kumAroJadat-he mahArAja ! bhavatAmA | pezakaraNe ko vilamveta ? yathAdiSThaM tathAkRtam / tacchutvA kruddho rAjAjvadad dhiktvAmavicArya kAryakAriNam / mho| IdazAnyAya kalA lajase kathaM netyAzcarya lagati / gaccha, mama mukha mA darzaya, iti vadati nRpe kumAra Aha-he pitaH ! purA meM pravrajyo tsukasya tvamakathayaH, yadA prati kathayAmi yadA gantavyam / tadadya jAtaM te vacanaM tena mahAnme harSo'bhUta, atastvAM praNamAmi kSAmyo 15 me'parAdha ityAnamana pitaraM kumAro bhagavadantikaM dIkSArthI gacchan rAjAnamuccairjagau / he pitaH / tena duHkhena svAtmani mA khiyasva mama mAtRRNAM sarvAsAM kuzalakSemamasti / tacchrutvA mudito rAjAta nivartayitumadhikamayatata, paraM saMsAramasAraM jAnAcaH sa naiva nyavarsasa / tadaiva jinavIrAntikametya dIkSAmagrahIta / yathAvatsaMyama paripAlya prAnte zubhapariNAmena tyaktadeho'nuttaravimAne : samutpede / tthtH| dhyutvA mahAvidehe'vatIrya, mokSamadhirAmipyati / ..
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 19- kalA - viSaye. - catura kara kalAno saMgraho saukhyakArI, iNa guNa jiNa lAdhI drauNa sampatti sArI / hivara mana raMge le dharadho uttamAGge || 32 || kartA lAne he prANinaH ! suvecchA cetkalA vijJAnaM kuruta / he catura / iha hi kalAvata prANinAmasImAni sukhAni sampadazva sakalA anAyAsena jAyante / pazyata - droNAcAryasya kalA vijJAnayogAtkIdRzI sampattirjAtA kiyatI ca tadIyA sukIrtiloMke prathiteti / tathA mahAdevaH purA kalAyogAcchasi vAri dadhatripuraM vyajeSTa / evaM jainetaragranthe'sti tata evaM samastaM tad bodhanIyam / / 32 / / atha kalAvadroNAcAryArjunabhillAnAM 19 - kathAnakam - yathA -- kalAvAn droNAcAryaH pArtha bANAvalIkalAmazeSAmazikSayata / mAdRzo dhanurdharo'nyaH ko'pi mAstviti dhiyA'rjuno gurumavocata - he guro ! mAmivA'nyaM kamapi dhanurvidyAM mA zikSastenApi tatpratipannam / anyadA kazciddhilaH samAgatya droNaguruM mahatAdareNAvocata / he guro / mAmapi dhanurvidyAM zikSaya droNo'vakU evaM nIco'si tato'haM tvAM na zikSAmi / tadanu sa kutracitparvate gatvA mRmarthI droNAcAryapratimAM sthApitavAn / pratyahaM vAM droNamUrti vidhinA sampUjya namaskRtyA'bhyarthayata -- droNaguro ! tvaM mAM dhanurvidyAM zikSaNa / tvatprasAdAdAgamiSyati sakalA kaleti saMprArthya taM kasyacidekasyAmalakIta ro: sUkSmapatrANi - lakSyIkRtya vANenA'vidhyat / itthaM pratyahaM zikSamANasya bhillasya SaDbhirmAsaiH sakalA kalA svabhyastAjyUsa sarorekamapi : patramaviddhaM
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ -pa pA nAvAziSat / athaikadA pArthastatrAgatya samapazyattena camatkRtaH pArthazvetasi dadhyo- aho! kenaitAni tarupatrANi sakalAni raividdhAni ? matparokSe droNAcAryaH kamapyanyamazikSayatkime yAvadazasta tAvattatra sa milla evAgatastena pRSTaH-kimbhoH / tvaratAni dalAni viddhAni ? vanecarocadanmayaiva | pArthaH punrpRcchn-moH| taba guruH ko'sti tenoka-droNAcAryaH / atha soDa- rjunastaM bhillaM droNAntikamanayatkathitaJca-bho guro ! tvametasya millasya dhanurvidhAmarikSayaH kim ? so'vak--he pArtha ! bahamenaM kimapi nAzikSayam / jAnAmyapi na ko'stIti tadA'rjuno'pRcchat-bhoH satyaM vada, tavaitatkalAzikSaka ko'stIti ? | tenokta-he arjuna ! alIkamaha na vadAmi / nUnaM mamaipa droNAcArya evaM zikSako'sti / tadArjuno droNamavadava-guro ! zRNoSi ? asau kimvatIti ? athaitadAkArya bhillamuddizya droNAvidat-are nAca / mudhA manAma kiM gRhAsi ! bhillo'vadadhadi mithyA | manuSe tadA''gaccha, droNaguruM darzayAmi / atha tena saha droNArjunau tatrAgacchatAm / tatra tau bhillo'vadad-mo ! pasmAdahamenA / kalAmazikSe, taM droNAcArya yuvAM pazyatam / tanmUrtimAlokya to mitho'vocatAm-nUnameSa zraddhAlarasti / maktiyogAdevA'syedRzI kalA jAtA / tatrAvasare droNo'vadad-bhoH pArtha ! atra ko me doSaH ? anena tu gurumakti vidhAya vayameva dhanurvighAneM- S puNyamavAptaM / tadanu to svasthAnamAjagmatuH / itthamanyo'pi yaH satyayA gurubhaktyA kalAM zikSiSyate, tasyA'vi vidyAvazya phaliSyati / atha 20-mUrkhatA-viSayevacana rasa na bhede mUrkhavArtA na vede, tima kuvacana svede tehane sIkha je de / nRpa zira raja nAkhI jema markhe cahIne / hita kahata hamI jyUM dhAnare sugrahIne // 33 // "ODHARA
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ aho ! mUrkhazcAturyabhASitarahasyaM kimapi na jAnAti / avasarocitamuttaraM na kattaM zaknoti pareSAM zikSaNamapi tasmai na rocte|| yathA kazcana mahAmRoM rAjJaH zirasi dhUlimakSipada / yathA vA sunikA pakSiNI kazcana vAnaraM hitamupAdizat / tadA sa mUrkhastasyA AlayonmulanAmodaralIca nAra : hitasAri rajanamapi mUrkha evameva kurute etadeva mUrkhadRSTAntena spaSTIkaroti / / 33 / / atha mUrkhatopari vaNikputrasya 20-kathAkazcideko vaNikaputro janmato mahAmUrkha AsItkasyApi hitopadezaM na manyate / vastunaH sArA'sAratAmapi naiva vetti / sadaiva niraGkuzo yathecchaM jalpankadAciddhasankadAcitkalaina dinamativAiyati / sa caikadA mAtrai zikSitaH bhoH putra ! sadA sarvocairA- | krozavA tvayA gantavyam / tathA sati yatra tatra samupaviSTA hiMsAH durghalA vA jIvA mAgato'nyatra yAsmanti | tataHprabhRti sarvatra | tathaiva kurvan sa brajati / athaikadA ko'pi vyAgho mahUn pakSiNaH samavarudhya kvacillInastasthivAn / tAvadudhezvItkAraM kurvan sasa / tadIyacItkAravamAkarNya te pakSiNo itameva samaDIya palAyanta / tadA Rddho vyAdhastaM mUrkhamadhikaM japAna / atha taM mUrkha viditvA sa evamazikSayat- mUrkha ! tvaM sarvatra maunamAdhAya praja, yatra yatra yAsi pracchana tiSTha / ityaM zikSito bahuprArthanA muktaH sa kacicaTAkmAgatya cauravallInastasthau / athainaM vIkSamANaH pratyahamapahRtaksanaH kazcidrajakacauraSiyA gRhItvA bahatADayat / asAvapi mativikalaM matvA tamatyajadagadazcare mUrkha ! evaM kadApi kutrApi mA tisstth| yatra kutra va tvaM pAhi tratvamA svalpaM bhavaviti vAcyam / athaitacchikSAmabhyasamagre calan kaspacinagarasya samIpamAmatyA'tiSThattatrAvasare hAlikAH zubhamuddaH zuma
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ -L zakunena gRhAnirgatya tatra kSetra kraSTuM jayAH, tadA teSAmaye tena svayaM bhavatvivi suru bhairajalpata / tataH sarve karSakA militvA-bhUzaM kamatADayan / atha bahuprArthitAste se mumucuH kathitazcAre mavihIna ! evaM mA vada sarvatra bahu bhavatvityeva vaktavyam / athaitatpadaM muhuH smaraNagre gatvA kutazrid grAmAdbahiH zavamAdAya samAgacchatAM puMsAmagre bahu bhaktu bahu bhavatviti tenoktam / tadAkarNya te zakvAhakAstamatitarAM tADayAmAsuH / tato mUrkha jJAtvA'tyaja mavadaMzva-re mUrkha ! evaM mA bhavatu kadApi kasyApIti jalpa | atha tatoss kazcana nagaramAgataH sa mUrkhaH kasyacana zreSThinaH putrasya vivAhotsave dhavalamAGgalika gIta vAdyaM nRtyAdikaM prArabSamAlokya tatra sthitAnAM lokAnAM purata evaM mA bhavatviti mahatA svareNA'nekadhA babhASe / tadamaGgalamucarantaM taM dvitrA janA militvA yathe kuTTituM lagAH / atha tadIyadInavacanena sadayAste mUrkho'yamiti jJAtvA tatyajuH zikSitazca re jaDa ! sadA sarveSAmevamastviti brUhi / atha tato nirgatya kasyacidrAjJo dvAri sametya tasthau / tasminnavasare'ntaH pure parasparaM kalahAthamAnau rAjAnAvAstAm / vauM tamerva sadA bhavatviti bhASamANaM vIkSAJcakrAte / tadaiva kuSito rAjA kenacitpuMsA taM nijAntikamAnAyya vADayAmAsa / pazcAtsUrkhadhiyA jAtAnukampayA rAjJA mocitaH zikSitazcare bhAgyahIna ! kutrA'pi gatvA tvayA maunamAzritya sthAtavyam / yadA ko'pi kizcitpRcchetsadA zanaiH zanaiH kiJcibhigadyamiti zikSayitvA sA rAjJI svapArzve taM niyuktavatI / athaikadAntaHpure'yoM lagne jhaTiti vacchamanAya rAjAnaM tadvaktuM sA taM prAhiNon / sa tu samAbhAgatya tUSNImatiSThat kiyatkAlAnantaraM rAjJA pRSTaH sa zanaiH zanaistatsvarUpaM karNe jagAda / tacchrutvA kupito rAjA tamAkhyat bhare mUrkha gRhe dahyamAne'zrAgatya tadaivoccaiH kathaM na jagadiza 1 rajAMsi kathaM nAmau cikSepitha / ataH paraM tvayA dhUmre dRSTe sati sarvatra dhUli prakSeptacyA / ityaM tasmai zikSa
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ davA gRhamAgatya braDisIzamataH / athA'nyadA rAjJI snAnAnulepanAdikaM vidhAya veNIM dhUpayantI banUna / tasminnavasare sakuci"detya rAjyAH zirasi dharmaH vilokya zaTiti tatra dhUli prakSiptavAn / tena karmaNA'yogyo'yamiti matvA rAjA taM niSkAsitavAn / ato de narAH ! IdRzo mUrkhaH saha sarvaivAyate / ato vacmi-sadA sarvaiH paramArtha viditvA taducitaM vidheyam / zaizave sarvaireva vidyAyAse yavitavyama anyathA yAvajjIvaM mUrkhAH santaH klizyanti / atha punarapi sutopari kapigrahipakSiNoH 21-kathA- yathA - kadAcitkutracihnane zItabAdhayA vepamAnaM vAnaramAlokya kutanIDasthA kAcana sugRhI-pakSiNI jagAda - do hatyA do pAurA, do loyaNa do kanna / thara thara kaMpe dehar3I, kara ghara rakhavA tana // 1 // api ca-dvau hastau dvau pAdau ca dRzyate puruSAkRtiH / zItabhItiharaM mUDha !, gRhaM kina karoSi bhoH ! // 2 // ityAdi sugRhipakSiNyottamAkarNya saJjAtaroSaH sa kapistadaiva samutplutya tadgRhamabhAvakSIta / tadAnIM tadbhItyA nazyantI sA tenetyaM bhaNitA - sUcImukhI durAcArI, re re paNDitamAnini || asamarthI gRhArambhe, samartho gRhabhaJjane // 3 // re raNDe ! tvaM mAM mUrkhamazarUmavedIstatphalaM pazya - aho ! mUrkhANAM hitopadezo'pi satAmanarthAya bhavati / bhata uktam upadezo na dAtavyo yAdRze tAdRze jane / pazya vAnaramUrkheNa, sugRhI nirgRhI kRtaH // 4 // bhato vacmi sadbhirayogyAya hitamapi nopaveSTavyam / yato mUrkhopadezastevAyupadeSTRNAmevA'narthAya jAyate /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - atha 21 lajA-viSayenija vacana nivAhe vAji jyU vAli pAle, vrata tapa kumArIle mAta jyUM lAja paale| sakala guNa suhAve lAja tho bhAvadeve, vrata niyama dharyo je bhAi lajjA prabhAve // 34 // iha loke sa eva zlAghyo yo hi svavacanaM naityena pAlayati / kiJca suzikSitAzvavatsanmArga eca sadA calati / kulasya maryAdA vratAdikasAnusarati / yathA kazcana bhAvadevanAmA lokalAjAbhiyA bhavadevena bhAyA saha dIkSA lAvA vrataniyamAdikaM samyagapAkhayat / indhaM lajjayA'pi zubhakArya sidhyati tasmAtsatA sadaivAtmani sudhiyA lajA kAryaiva // 34 // ___atha lajayA pravrajitayorbhavadevabhAvadekyobhrAMtroH 22-kathA-- tathAhi-sugrIvanAgni nagare bhavadevabhAvadevanAmAnauM bhrAtarAvabhUtAM, tayormadhye jyAyAn bhavadevaH prabajito'bhavat / sa caikadA 0 tatraiva nagare munibhiH saha viharabhAgAt / sa godharIkRte nagare bhrAmyan pAturvivAhasamArohamapazyat / tatrA''gataM bandhumAlokya bhAvaH | devastatsaMmukhametya bhaktisnehAbhyAmadhikaM pratyalAbhayat / tadvoDhumazastaM bhavadevamuni matvA so'vadat-he bandho ! etAvadAnena te | klezaH syAdato mamApi pAtrAdikaM dehi yaccasthAne sukhena tannepyAmi / itthaM bhASAmparthitaH pAtrAdikaM tasmai dadau tato dvAvapi / bhrAtarau celatuH / samIpamAgacchantau tau vilokyAjye kiyantaH sAdhavastadabhimukhamAgatya jagaduH-aho ! dhanyo'si yadadha navara riNItamapi bhrAtaraM pratiyobhya sAdhumakRthAH / tadAkaye mAvadevo manasi dathyo-aho ! kiM karcavyam ? yadIvo gRhaM yAmi vahi me
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhrAtaramete kilopahasiSyanti / mama mAtaramapi nindiSyantItyAdi vimRzya tadaiva hasAvadhapratibuddho bhAvadevo'pi dIkSAmagrahIta / bhavadevamunizcAritraM paripAlya svAsthaye mRtvA yevo'bhavat / atha tasminmRte bhAvadevena vyacinti-mayA svecchayA dIyA na gRhItA, kintu pandhulajjayA sa pandhuH paralokamagAt / gRhe gha navapariNItA patnyapi manmArga pazyantI bhaviSyati / ato makA gRha gantavyamiti vicArya sAdhuliGgaM tyaktvA parAvartamAnaH sa tatra nagare samAmatya nagarasamIpe kutracitrAsAde samupAvitrat / / sAvattatra kenApi hetunA samAgatA nAgilAkhyA tatpatnI taM svabhAramupalakSya bhrAntacitaM taM praviSodhya saMyame susthiramakarot / | eSa bhASadevo jamyUsvAmijIva AsIdasau lajayA dIkSA lalau / prAnte'pi strIvacasA sthairyamAsAdha svAtmArthamasAdhayadato'nya- 5 | rapyevaM lajA mantavyA / yena tasya janasyApi sarvepsitakArya viti| __ lakSmyupasaMhAraH, zAlinI-chandasi-evA je je khyar3A bhAva rAje, eNe vizve artha yI teha chAje / evaM jANI sAra e saukhya kero, te dhIro je artha arje bhalero // 35 / / __ ataH he prANinaH ! yUyaM yadi sukhaM vAJchaya tarhi dhIratayArthopArjanaM kuruta / artha vinA mahAnto'pi naiva zobhante / tadaiI kalye rAmacandramapi pathikAH pAradhimajalpana / bhato loke sarvataH zreyasI sampattirevAstIti matvA tadarjana sarvaividheyameveti // 35 // atha rAjyAbhiSekAvasare piturvanavAsA'dezena sasItaH salakSmaNo rAmo banAya gacchan mArge kenApi pathikaina paloki / | satrAvasare tadanyena pAnthena sa pRSTaH-ki bhoH / ko'yamadRSTapUrvo'nIdRk puno gacchan vIkSyate / tadAkarNya tenoktamaso ko'pi pAradhirmaviSyati / tayorIdRzaM vacanamAkarNayana rAmo jagAda
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakhamaNa lakhamI pAhirA; nara lahuAdIsaMta / tujha saritA dhaNuhara ghare, paMthI gAdha bhaNanta / / 5 / / lakSmI pinA mahAnapi pumAna zobhate, ato lakSmIlagArjanIyA sabairiti vimAvyam / HEREDI BLICE-CRITICLEARINE hati sarvajIvahitecchukena paNDita-zrIkesaravimalagaNinA bhASAkavitAmayaviracitAyAM tatA zrIsaudharmavRhattapogacchIya-sAhityavizArada vidyAbhUSaNa-zrImadvijayabhUpendramarIzvareNa, . saralasarasasaMskRtasaMkalitAyAM sUktamuktAvalyAM dvitIyo'rthavarga: samAptaH / / | increamITATDEHATIALLAHABHIARPITOME
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha tRtIyaH kAmavargaH prArabhyate upajAti - vRtte -- prAyAH kiyantaH kila kAmavarge, kAmo nRnAryo guNadoSabhAjaH / sulakSaNe yogaviyogayuktaiH, samAtRpitRpramukhAH prasaMgAH // 1 // tatra kAmaH 1, puruSaguNadoSoM 2, strIguNadoSoM 3, saMyogaviyogoM 4, mAtR- kartavyaM 5, pitR - vAtsalyaM 6, pramukhazabdAta - putra-varNanaM 7, cetyasmin ' kAmanameM' saptaviSayAH krameNa varNyante // 1 // asminsaMsAre kandarpadarpaH prabalo durjayoM mAsate / tasya vijetA ko'pi supuNyazAlI virala evA'sti sa . tu. brahmAdikamaye jagadvijamate / kizva-vatpAravazyaM nItA narA vimUDhA iva nivAntaM klizyanti / sadasadvivekazUnyAstathA jagatyAtmabhUjevArI diralAH satpuruSA eva jAyante yadAha- "
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ "phecitpracaNDagajarAjadhinAzadakSAH, kandarpadarpadalane viralA manuSyAH / zrIsthUlibhadramunirAjamukhA hi santi, trailokyajetRmadanaprazame'tidakSAH" / / 1 / / kiJca-madanavazaGgato nandiSeNo dvAdazavarSANi gaNikAlaye tiSThan tayA saha viSayasukhaM suAna AsIttataH saMyame dADharyamAtazan / madanajetAra eva janA AtmazreyaH sAdhayanti / purA kAmapAratayaM nItaH pazcAdvinirjitasmaro nandipeNa bhAtma6 sAdhanamakarodatta upayuktatayA tatkathA'tra likhyate atha kAmabhoge tayA tasyAgopari nadiSeNamuneH 1-kathAnakam___ ihaica magadhadeze zreNiko nAma rAjAsti tadIyo nandiSeNanAmA kumAro vidyate / sa ca svAnurUpAbhiH paJcazatIbhiH kanyAmiH pitrA pariNAyittaH sukhamanubhavannasti / athaikadA tatra nagare kutraciduparane guNazIlanAmni caitye zrImahAvIrapravarAgataH / tatra ab| napativyantarajyotiSkavaimAnikairdevaistadIyasamavasaraNaM cakre, tacca pRthvItaH sArdhakrozadvayomataM jajJe / tadAroDhuM caturdikSu kavahastAntarAlAni cAzItisahasrasopAnAni vyadhuH / tatra ca pUrvasyAM dizi siMhAsanopari ' namo tisthassa' ityudIrya zrIvIraprazavirarAja / tathA'vaziSTAsu dikSu te devAH siMhAsanopari prabho timatiSThipan / tanAvasare bhagavAn vIro dezanAM dadate, sA ca bahuvidhadAnazIlatapobhAvanArUpA muktimArgasya dvAramiva bhAti sma, etatsvarUpaM vanapAla zreNikarAjAya niveditvaan| badAiSTo rAjA tasmai bahudAnamadAt / prabhorAgamanaharSato rAzaH sakalAni romakUpAni samuttasthuH / atha tadaiva kSoNIpasinandiSeNatanayena tathA'bhaya
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumArapradhAnavagaiH paurajanaizca saha vIrapramorvendanArthaM tatrA''gAt / atho dUrAdeva samavasaraNa mAlokpa khaDgacchatra cAmarAdIni rAjacinhAni so'tyajat / atha tatra samavasaraNe samAgato nRpaH pra triHpradakSiNIkRtya samabhivandyASTota ra sahasra kAvyaiH saMstutya svocita sthAnake samupAvizat / dezanAtha gaNato nandiSeNena saMsAramasumapAramabodhi / dezanAnte ca vIrapramabhivandya svAlayamAgatya maivAgraheNa mAtApitroH patnInAzvAdeza lAtvA vIrAnti ke dIkSArthI sa AgAt / tatrAvasare vyomanAmajAyata yathA - he nandiSeNa / tavedAna bhogyakarmANyatra ziSpante tAni zuddha tadante cAritramAdeyamiti / paramasau tAmapyagagayan sadaiva bhagavadantike dIkSA magrahIt / tato bhAvivazAtkAlAntareNA'jJAnataH so'nyadA gocaryai gaNikAgehaM prAvizat / tatra ca prAktana mogya karmodayAd dvAdazavarSANi sthitvA tAM khAnaH karmakSayamakarot tadanu tAM vihAya svAtmazreSo'pAdhapat / aho ! matree kIdRgasti yadIdRzamapi sAhasikaM svavazamakaroca tareSAM kA vArtA ? bhavo viSayato dUrametra stheyaM zreyo'rthibhiH sakarairiti / etatkathAnakamatraivAva 16 nandiSeNatayaH pratrandhe likhitamasti tatraiva vizadavayAvalokanIyamiti, atra tu pramaGgataH saMkSepeNaivAdazi / atha 1-kAma-viSaye - upajAti chanda: kandarpapazcAnanaseja Age, kuraMga jevA jaga jIva lAge / strI zastra leI jaga je vidItA, je eNa devA janavRnda jItA || 2 | asmin bhavAraNye balIyAnasau smaraH paJcAnana va durjayo vilayati / siMhasya yathA catvAro dahalA mukhazca pazcanamasti
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ JASH | tathAzyApi zabdAdiviSayAH pacAnanAnIca vidyante / yathA mRgArAtaH purato mRgAdayo nistejarakArUze tiSThanti tathAsya madanasyAgre'mI jIvA matapasAstadazyatA yAnti / asyA'moSamasa tasvavidaH striyameva kathayanti / kAmo hi ramaNIzaleNa devAn / dhIrAna yogino'pi jigAya / eSa kAtarai viSayalubdhaiH kadApi na jIyate, kintu zauryavadbhireva tatvavaidibhirjetuM zakyate // 2 // nAnyairdevAdibhirapi nareza mayati / . mAlinI-vRtte-manamaya jagamA durjayI je sadApi, tribhuvanamurarAjI jAsa zastre satApI / .. jalajavidhi upAse vArSijA viSNu seve, hara himagirijAne jaNa ardhAGga deve / / 3 / / . iha tribhuvane kAmo hi sarveSAmajayyo bhAti / eSa tridazAnapi lIlayA nijavazyaM vidhAya viSayAturAnakota / yathA hari| harAdayo'pi madanajitAH kAntAH siSevire // 3 // taveva daryate / zArdUlavikrIDita-vRttemilIbhAva chalyo maddeza umayA je kAma rAge karI, putrI dekhi calyo caturmukha harI AhelikA aavrii| indra gautamanI triyA vilasine saMbhoga te olacyA, kAme ema mahaMta deva jaga je te bholacyA rolavyA // __haro'pyekadA tapasyAM vihAya banecarImAlokya tasyAmeva siMsAmuvAha / vidhAtA nijaputrI vilokya smarapAratantryamanubhavan / | vAmanvadhAvat / harirapi gopImI reme, devendra AhelikAyai gautamapalyai ulame, itthaM mahAnto devA api tadvazyA abhUvan // 4 // . atha canecarIM vilokya viSayasukhaprArthayituH parasya 2-kathAekadAmahAdevo vane tapasyabAsIcatsajhAnadhyAnAdiparIkSAkRte cAtIvasaundaryarUpa vidhANA girijA vanecarIpeNa tatpura Agatya
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ tasthau, sadA tatUpakaTAkSavIkSaNamRduhAsAdihAvabhAvaiH samuttamadanodrekaH sa tAmayAcata ratim / atha kAmayazaGgataM tamavAdItsAhe tripurahara ! ahaM tvAM seviSye / paramekadA kara zirasi daccA, tathaikapANi kaTipradeze nidhAya svanRtyaM mAM darzaya / tatrAvasare ratilobhavazAttapasyAmapi tyaktvA tena tadapyamIcakre / aho ! tarhi saMsAre sAdhAraNasya puruSasya kA gatiH ? ataH kAmajayojIva kaThino'sti / ya enaM jayati sa evAtmakalyANaM vidhAtumarhati nA'nye ityevaparamArthaH / atha kAnayogAyaniya prAlinI-hatemala nRpa damayantI dekhi cAritra-cAle, arahana rahanemI te tapasyA viTAle / caramajina-munI je celaNA rUpa mohe, mayaNa rasa vyayAnA eha unmAda sohe / / 5 / / yathA gRhItasaMyamasyApi nasvarAjarSaH sArdhI damayantI vyAlokya mano vivyathe / yathA pA zrIneminAthasya bhagavato bhrAtA rathanemimuniH kRtakAyotsargadhyAno rAjImatyAH saMyaminyA anAvRtamaGgamAlokya dhyAnato vyasta / evaM vIrasya bhagavato'ntevAsinaH / saMyamadhAriNo munayo'pi zreNikarAjapatnIcellagArUpadarzanAda jyAmugchan / aho! prAdurbhute kandarSe strIdarzanAghallokAnAM manAMsi kSumyanti sa eva kandarponmAdodhyagantavyaH // 5 // __ atha damayantIvilokanAcala vittasya nalarAjarSeH 3-kathAnakamtathAhi-naiSadhAbhiSe nagare naiSadho nAma rAjA'sti / tasya ca nala-kUparanAmAnau putrAvabhutAm / atha jJAtasaMsArAisAro rAjA
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ l nalaM rAjye baraM yauvarAjye canyasya dIkSA lalau / tadanu nalaM rAjAnaM ghUte jitvA kubaro nRpo'mayat / nalastu damayantyA saha vanavAsvasta daivayogAnmArge damayantImapi jahau / strayantu kujatvamagaccha-karmayogAdamayantyA api mudhA cauryA'pavAdo'lagat / kramazastasyAH punaH svamparA'vasare paraspara sammelanamabhUdrAjyamapyAptavAn / tadanu ciraM rAjyasukhamanusya sajAtavairAgyavazAtsa nalaH pravAja damayantyapi saMyaminI jajJe / ubhAvapi saMyama pAlavantau pRyara pRyaha vicaratuH / athaikadA damayantI sAnI vilokya nalarAjarSe. citraM kAmarzavadamajAyata / tajjJAvA pratibodhya sA damayantI taspa cAritrasvaiye vyaghAta / . atha rAjImatI kAmayamAnasya samunimatotsargadhyAnasya rathanemimuneH 4-prabandhaHyathakadA zrIneminAthasya bhagavato bandha sthaneminAmA nemiprabhordezanAtaH pratibodhamAsAdya dIkSitoDamavat / tataHprabhAti parvataguhAyAM kAyotsargadhyAnetiSThan / athaikadA varSau bhagavantaM neminAthamabhivandha tataH parAvartamAnA sAdhI rAjImatI mArge varSAta ArdravasanA jAtA tAni ca zuSkayituM sA sAdhIH guhaantrgtaa| tatrAI satAni dehAduttArya zuSkayituM lgaa| tatrAvasare rAjImatyAzcArutaramaGgopAGgamanAvRtaM nirIkSma kAyotsargadhyAnastho'pi rathanemimuniH kAmanarajAlato vibhinnapAtro jAtaH / zubhadhyAnantu sarvathaiva vissmaar| kevalamazubhadhyAnakardame nimagno'bhavad vipazmadirAmattaH sa gatatrapastA mukhataH kAmakrIDAmayAciSTa / tathAhi-ayi rAjImati ! tadRzaM yoranaM vayorUpAdikapatisundaraM vartate / tarI mudhA kiM gamayasi ? zIghramehi mayA saha yatheSTa smasva / yenA'nayoridaM janma saphalIbhaviSyati, AkasmikamIzaM prArahitaM tadUcaH zrutvA sA rAjImatI nijamaGgopAGgaM samyak / saMgopya satastvAM ghigityAdibhASagapUrva kiyadapi kAkavAdidRSTAnta tamadarzayat / prAnte ca taM nindantI jagAi / bho adhIra /
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ KI sAdhurbhalA kiganA jalalimitthaM jalgana kathaM na labase 1 taba sunAne ka gataM yadevaM Se / papa-agandha nakulajAtaH so'pi svena bAnta viSa nijANAtipAte'pi kadApi nAnAti / vantu saMyamI bhayo'pi satkulajAtastyaktamapi viSayahAlAhalamadhunA vAJchasi tatsatkulotpannasya tava naiva ghaTate / evaM kate kulamapi malina syAt cAritrazca nazyati / tannAzAttava l nArakIgatirduvari bhaviSyati, ata evaM mA kRthAH / atha satImukhodIvacanazravaNato rathanemiH pratibuddho jAtaH / dayau caivaM manasi aho ! dhanyeyaM satIziromaNiryayA satyapi madatau rUpalAvaNyatAruNye smaro jita:, asyAmanArya anta mAM ghig yadaI || mAnusamAnAM prAtRjAyAmapi bhoktumaiccham / tadanu kRtapazcAttApaH sa bhagavadantikaM gatvA tanprAyazcittaM lAtvA punazcAritravAn mRtvA bhRzaM tapasyansadgatimApa / IdRzAM mahatAmapi kandarpavazyatvamabhUttarhi pAmarajanAnAM kA vArtA ? ataH kAmo durvstyktvyH| yo hitaM Lal jayati sa eva jIvaH svajanma saphalIkaroti punarakSayasukhamapyadhigacchati / tathaivaikadA vIrabhagavataH saGghATakIyAH sAdhavazvelaNArAhI || vIkSya calacittA abhUvamityAdikathA granthAntarAdanagantavyA sadbhibhavadbhiH / atha 2-puruSaguNadoSodbhAyanaviSaye-rathoddhatA-vRttamuttamA paNa narA na sambhave, madhyamA timana yoSitA huve / eha utsamika madhyamI paNI / behu mAhi guNa doSa no giNo / / 6 / / iha joke ye jIvAH svaguNaiH zobhante sa uttamA ye ca piturguNarupalakSyante se madhyamAH kathyante / anayoriva guNadoSA PITC
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyAmuttamamadhyamayormahadantaraM vidyate / yathA hi guNavAnijaguNenaiva sarvatropalakSyate nirguNantu pivaguNanAmAdinaida jJAyate / tathaiva | guNI nijaguNato, nirguNI doSataH sarvatra prakhyAtimupaiti // 6 // atha puruSaguNaviSaye-zArdUlavikrIDita-vRttamje nitye guNavRnda le parataNA doSo na je dAkhave, je vizve upagAri ne upagare pANI sudhA je lthe| pUrA pUnama candra jema suguNA je dhIra merU samA, je garbhAra sadA susAyara jisA se mAnavA uttmaa||7|| yo hi sadaiva pareSAM guNagrAhako bhavati, doSAMzca na khyApayati, jagadupakaroti, parakRtamupakAraM sadaiva manute, tathA sudhAmiva / / madhurAM satyA vANI padati, kadAcidasatyamapriyaM na bhASate, tathA zAradapANazarvarIza iva sakalasaguNavAna meruvadapalaH, samudra iva | gambhIraH, IdRzo jana usamA kIrtyate ata eva lokairuttamairiti bhAvyam // 7 // ___ aya parakIyastokamapi guNamudAharatastathA doSamapalapataH zrIkRSNasya 5-kathAarthakadA saudharmendraH sabhAsInaH zrIkRSNa samamtAyIta-bho bhoH sabhyAH ! sAmprataM martyaloke zrIkRSNa ida guNagrAhI ko'pyanyo nAstIti / tadasahamAnaH ko'pi mithyAtvI devastaM parIkSituM mRtyulokamAgAt / tatrAvasare zrIkRSNo sthavATikAtaH parAvartamAnaH svanagaramAgacchayAsInmArge / athaitadavasare sa eva mithyA dRSTidevazcalatkoTikITA''kIrNasyAtidurgandhamayasya mRtasya | zuno rUpa vidhAya madhyemArga tasthivAna / tadIyadurgandhiyogAdgajaturaNAdayo viSekavikalAH pazavo'pi tanmArgeNa gantuM na
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zekuH / punarmanuSyANAntu kA vAtaI ? sthaitatparUpaM vilokana guNAzI kaNo hastipakamapRcchat-ki bho ! kathamane hastI na calati ? yUyamapi vastreNa ghrANamavarudhya karSa tiSThaya ? atha so'vadat-svAmin ! mArge mRto vikRto durgandhimayaH zvA tiSThati / tadIyAtidurgandhitaH ke'pyane calituM na prabhavanti / tacchrutvA svayameva haThAgajamgre samAnIya zAntike tiSThamadhodaSTiH kRSNo'vaka-bho bho lokAH ? etasya guNAnkathaM na gRhItha ? sekkA UcuH-svAmin ! vayametasminmekamapi | gaNaM na pazyAmA, kintu doSAneva vIkSAmahe / atha vAsudevo'vadatu-aho ! moktikazreNIva samujjvalA dantAvalI zomate'sya / zunaH / anye'pi vilasantyasmin sadguNAstathApi yUyamenamaguNaM kathaM vadatha ? / inthaM guNagrAhI kRSNastasya doSAnapazyan guNAneva jagrAha / ucitameva tadetAdRzAM guNinAM guNagrAhitvaM / atha sa devo'pi pratyakSIbhya zrIkRSNaM praNipatya saMstutya ca saudharmendrasabhAmAgatya zrIkRSNasya yathAvatguNa prazazaMsa / ata usamena puMsA guNagrAhiNA mAvyaM tathaiva guNyapi yathA__ rUpasaubhAgyasampannAH, satvAdiguNazobhanAH / te loke viralA dhIrAH, zrIrAmasadRzA narAH // 8 // 16 iha loke gama-kRSNasadRzA rUpasaubhAgyazauryodAryA''diguNaiH zobhamAnAH paraguNagrAhiNaH satyapratijJA viralA eva bhavanti // 8 // atha puruSadoSaviSaye-zArdUlavikrIkhita-vRttamlaMkAsAmi haranti rAma taji te sItA bhalI jAnakI, strI vecI haricaMda pANDavanRpe kRSNA na rAkhI skii| rAtrai chADi nijapriyA nalanRpe e doSa moTA bhaNI, joco uttama mAhiM doSagaNamA kA pAta pAMjA tnnii||9||
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ lApatiH prativAsudevo rAvaNo rAmasya zIlavatI jAyAM sItAmapAhasta / tena duSkarmaNA tatprANA rAjyaM kulazca sakalaM pragaSTam / tathA harizcandro rAjA nijamAryAmapi nIcagRhe vyakINIta / svayamapi pANDAlasya jalabAhako'bhUt 1 etraM jagadekavIrAH pANDavA api yUte suzIlA patnI draupadI hAritavantaH / tathA tribhuvana vijayI sakalalokapAlastadvandhuH kRSNo'pi tatra vipadi pANDavAma rakSitavAna / kiJca nalarAjo'pi nijapreyasI damayantImekAkinI vana muktavAn svayamanyatra gatavAMzca / bho bho lokA! IzeSvapi Cil mahApuruSeSu yadIdRzA doSA ApetustAI pAmarajanAnAM kA gaNanA ! / / 9 / / atha 3-strIguNadoSa-viSaye, japajAti-namasusIkha Ale priyacitta cAle, je zIla pAle gRhaciMta TAle / dAnAdi jeNe gRhadharma hoI, te gehi nitye ghara lakSmi soI // 10 // yA kulavadhUrasti sA bhartuH sadaiva sAnandayati, bhAra hite niyojayati, tathA'janma zuddha zIlaguNaM paripAlayati, gArhasthya dharmazca samghamavati, gRhakRtye ca tatparA tiSThati, gurUjanAnupAste / IdRzI gRhiNI yasya bhavati tasyaiva dhanyasya gRhe lakSmIrapi susthirA vilasati / catvAraH pumardhA api tatra vardhante ataH sakalAbhilalanAbhirIzIbhireva bhAvyam // 10 // . atha strIdoSa-viSayebhartA haNyo je patimArikAyeM, nAlyo nadImA sukumAlikAyeM / sudarzana zreSThi suzIla rAkhyo, te Ala deI abhayAya dAlyo // 11 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha tAsAmetra doSamAha yathA- kAcicchukumAlikAbhidhAnA duSTA strI saralasnehaprakRtikaM nijavallabhamapi jitazatrunRpaM gaGgAmbhasi nyapAtayat eSA kathA vistaratA gupta kIrtitArita, tayAtaH zreSThI svazIlaguNapAlI sahasaivAbhayAkhyayA rAjyA mudhA kalaGgito'bhUt // 11 // atha sudarzana zreSThinamabhayA rAjJI kalaGkayAmAsa, tayoH 6 - kathA - purA kila pATalIpuranagare sudarzanAbhighAnaH zreSThI nivasati sma / so'tIvasundaraH suzIlazvAsIttamekadAmapAkhyA rAzI vilokya tasmin rAgavato jAtA / tata ekadA kenApi vyAjena dAsyA sthAntike samAnAdivatI / tamAgataM vakSya mandaM mandaM hasantI bhRzaM kaTAkSayantI nAnAhAvabhAvaM prakAzayantI madanavilAsamabhyarthayata / tathAhi - he nAtha / mAmadhunA bhUse bAdhate madanastvadIyarUpatAruNyavilokanAdato mayA saha yathe ramastra / itthaM tatprArthanaM nizamya nijazIlarakSAyai sa tAmavadIta - ayi rAjJi ! yayoktaM satyamasti paraM kiM kuryAm ? paurupameva nAsti mayi, tadabhAvAnmadane'pi caitanyaM na jAyate / athaivamAkarNya sA se visasarja / tataH kiyaddinAnantaraM sA rAjJI gavAkSe sthitA pathi turaGgArUDhAndevakumArAniva gacchatasvAruNyAdiguNazAlinaH SaT puruSAnadrAkSIt / tadAnIM tatpArzve pradhAnabhAryA kapilAbhidhAnAdAsI ca sthitAsIt, atha rAjJI pRSTavatI-aghi vayasye ! ete vrajantaH kasya putrA santi ? dAsyace - svAmini / amI paT kumArAH sudarzanazreSThinaH santi / athaitramAha rAjJI - bho dAsi ! tasya pauruSahInasya SaTsutAH kathamabhruvan ? kapilA jagAda he svAmini / sa ghRtastathA kathayitvA svAM kAmukIma / pauruSaM vinA tasya |dikaM kathaM saMbhAvyate ? tadanu sA rAjJI tadupari ruSTA satI dAsyA vicArya sudheva sudarzanasya kalaGkamAropitavatI /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ / tathAhi-tatpreritA kapilA rAjAnamevaM vyajizapata-he svAmina ! adhAntApura mama svAminyA AvAse sahasaiva sudarzanazreSThI samAgAta / tatazca mama svAminyA abhayArAzyA: zIlaM khaNDapitumiyeSa / rAjana ! mahatA klezena mayAdhasa niSkAsitaH / tvayi zAsati sAdhAraNasyApi gRhamAgatya ko'pi kadAcidapyevaM nAcarati / tena tu tavaiva preyasyAH suzIlAyA AlayaM pravizyezyAmanAryamAcaritam / atastaramai yogyaM daNDaM dehi no ghenmama svAminI jIvitameya tykssyti| atadAkaye kopAgnijvalito nRpastasya / zUlAropaNamAdizat / tato nRpAdezAtAdRzA maTAH sudarzanaM tatsthAne balAdAnIya zUlikAyAmAropayAmAsuH, parantu sadasaNDazIlaprabhAvataH zAsanadevatA tadaiva zUliko boTayitvA svarNamayasiMhAsanazcakre / arthatadabhutamAkaye sapauro rAjA tatrAgAtsarve Sa tamAlokya vismitA jAtAH / atha sudarzana gajArUr3ha vidhAya nRtyagItAdimahotsavena nagarAntaH prAvezayan / nRpastAmabhayAM rAhI bhraSTazIlA vijJAya dezato niSkAsayAmAsa / ato vacmi he striyaH ! bhavatyastathA mAbhUvana / / vasaMtatilakA--vRtte-mAraco pradezi surikAMta viSAvalIyeM, rAjA yazodhara haNyo nayanAvalAye / du:khI kara yo zvazura nUpurapapihatAyeM, dokhI triyA ima bhaNI iNa doSatAyeM / / 12 / / viSayasukhalobhAdeva purA kAcitparikAntA rAkSI nijabhattAra pradezirAja garalaM pradAya jisi / tathA nayanAvalyapi rAjJI viSayasukhalobhA''krAntA nijaprANezvaraM yazodharaM nRpaM gale dRDhaM pAzaM vadhyA'vadhIta / kAcidekA nUpuravidagdhA svarNakArakhI svakIya- | all duzcaritramapahrotuM pati chatnAyitvA zvazura bhRzaM duHkhinamakarot / he striya ! IdRzA'nAryAcaraNena sarvAH striyo dRSyante / ato bhavatImiH sarvathA durAvAraM tatyAjyameva // 12 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha yazodharapaghAtukInayanAvalyAH 7 prabandhaH tathAhi - yazodhara kSitipasya nayanAvalI rAjJI kenacit jAreNa viSayAsaktA''sIt / martrA saha svairaM bhogaM bhuJjAnApi tRptimanaciNacchantI nizi kasyacanA'zvapAlanAyakaspAntikaM gatvA svairaM ramamANAsIt / pratirAtramityamAcarantI mukhena kAlaM vyasyeti / athaikasyAM rAtrau nRpasutaM viditvA sA jArAntikamAgatya tena saha rantvA punarnRpAntikamAgAt / tadantare va kathana vaNikputrauryavyasamI naiva mArgeNa rAjasodhaM pravizya nRpapasthaGkAvastasthau / atha jAgRto rAjA tAmapRcchat - ayi rAzi ! madhunA kutrA'sI ? sAka - nAtha ! laghubAdhAM nitrartayituM gatA / punarnidrite nRpe sA dadhyo- adya me duzcaritraM rAjA viditavAn / idAnIM kimapi noktaM prage nUnama sarva vadiSyati / ato'dhunaiva mayA taspratIkAro vidheyaH / yathA loke nirdoSA bhaviSyAmi nirvAdha bhogamapi nAmuna saha kariSyAmi / iti vicintya tadeva sA duSTA suptaM rAjAnaM galapAzabandhanena jaghAna / mRte ca bhartari sA tArasvareNa vArDa ruroda hA deva tvamadhunA mAmanAthAM kathamakathAH 1 mayA mavAntare ki pApamakAri / yeneha janmani duHkhodadhau patitAsmi / itthaM nAnAvidhaM sakaruNaM vilapantImuraH zirazca tADayantImA loktha rakSakAH pradhAnAdayazca tathA'jagmuH / kimabhUditi pRSTe sAkUho ! hA!!hA !!! akasmAdeva me prANezvaro mamAra / tato mantripramukhAH sarve lokA rAjAnaM zmazAna bhUmAvAnIyA'gninA / athaitasyA ghoraM pApakasyaM zayyAdhaHsthena caureNa vaNikputreNa vilokitam / tamapi bahutaranapradAnena saMtoSya, tvametadvadiSyasi cenmArayiSyAmIti satrAsa zikSAM danyA ca muktavatI / ato vacmi he lokAH ! sarvakhISu kadApi vizvAso naiva karttavyaH / dAdoSasaGgAvAda duSTatarA eva bhavanti /
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka va 26 // aya jApalya zayAnAyA nUpurapaNDitAyAH 8-kathA yathA rAjagRhanagare jarjaranAmA svarNakAro'sti / tasyaikaH putro'sti sa pitrA pariNAyitaH parametasya patnI vyabhicAriNIziromaNirasti / athaikasyAM rAtrau bhavaraM gRhAntaH sursa muktvA sthalAntare divyAM zayyAM vidhAya jAramAhUya tena saha reme / rAvetadanAcAramAlokamAno jarjarasvAM jArazca nidritaM vIkSya tatrA''gatya cambA nUpuramAdAya punaH svasthAnametya suSvApa / nUpura zayyopari nyastavAn atha jAgRtA sA gharaNe nUpuramapazyantI vyacintayat / yadetat dhanurasyaiva kRtyaM nAnyasya nUnamasau prabhAte lokAn vadiSyati me duzcaritram / ato mayApyetatphalaM tasya darzanIyamityavadhArya jAramutthApya nijAlaya maMtraiSIda, svayaM bhartuH pArzvamAgatya suSvApa / atha kiJcidviramya patimutthApya yatra zayane jAreNa saha purA suptA''sItraiva zayane samAgatya bhartrA saha punaH zizye, patiracirAdeva nidadrau / tataH sA suptaM tabhavagatya bumbA vyadhatta - yathA he nAtha ! hutamuciSThottiSTha / pazyAnena niSeNa tava pitrA lajjAsthAnake'pyatra samAgatya madIyaM nUpuramapajar3e / atha sahasaiva samutthAya jhaTiti pituH pArzvabhAgatya tADituM lano'vadanca - are pApiSTha ! nirlajja ! rAtra gatvA putravadhUcaraNaM spRzataste manAgapi lajjA nA'prAtA ? dhikU tvAM vi of ! tadA pitroktaM- re putra ! tvaM tadAnIM nAsIranyaH ko'pyAsIt / punarjagAda putraH- re durbuddhe ! anyaH kospi nAsssIdamevAsam / itthaM pitAputrayorvivAde pravardhamAne bahavo lokAH samIpasthAstatrA''gatAH / tatsvarUpaM jJAtvA sarvAH striyaH sarve puruSAca pitaraM jarjarameva ninindu / apramatta ara ra jagaduzca sarve / sena sa jarjaro vicArasAgare mamajja / baho / kiM jAtaM mayA tu sarva sambaritraM pratyakSIkRtaM tathApi sarve maduktamasatyameva manyante ninda
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ PERSO ndri ca mAmeva / iti cinvAnamanno jarjaro manAgapi na nidrAti, nAbhAti, na vivati naiva ca saumanasyaM prakAzayati / atha prabhAte jAte sA samutthAya nijapitaramAkArya naizikaM vRsamazeSamavadat / atha rudatIM putrImAzvAsya so'tra bhoH sambandhin ! svaM vRddho'si tathApi me putra mutrA kiGkalaGkayasi ? atrAntare sakalajanasamakSaM sAyAhIna - etAvatA me santoSo na bhaviSyati / yadAha" atathyo vA tathyo harati mahimAnaM janasvaH " ato'I lokasamakSametadviSaye divyazuddhi vidhitsAmi / lokA UcuH kIdRrzI zuddhicikIrSasi ? tayAMta deva nagare vATikAyAM bhavAnI devI pratyakSaphaladA vartate sA me sadasatparIkSAM tatkAlameva kariSyati / athaitadvacasi sarvairaGgIkRte sarve'pyevaM jagaduH / yadiyaM nigadati tatsatyaM cediyaM devIcaraNAdhaH pravizya bahireSyati / anyathA madhye marditA tatraiva prANAn hAsyati ityudIrya sarve lokA devyanti celuH / itazcetasi nUpurapaNDitA dadhyo- aho ! sarveSAM sannidhau yadi devI pAdatale marditA spAM tarhi mahatI meDana kIrtirudeSyati / ataH prAgeva strIcaritraM vidheyamiti dhyAkhA taM jArapuru mevamavavadat-he prANezvara ! ahamadya lokaiH saha divyaM vidhAtuM devyantike yAni sadA mArge pramattarUpaM kurvatA tvayA'haM kaNThagrAmAliGganIvAvazyameva / atha loka graha tatra calitA tena jAreNa tathaica mArge tatkaNThe lagnam, tatrAvasare loke: klAtsA mocitA / aar devIsamIpamAgatAM janatAM zrAtrayantritthamavAdIta - he mAtaH ! svamanISAM samakSaM tathyaprakArza kuru / yadya satyazIlA'smi mArge ca pramattasA tathA bhartrA vinA kenApyAliGgitA muktA vA syAM tarhi mAM nijacaraNatalapata pIlaya viparIte ca mocaya / yenAhaM kAmukena reNa mudhA kalaGkitA yathA zuddhA bhatreyamityeteSAM puratastavA kucha | atrAvasare purA janairvAritA'pi jasvinI bho bho lokA! yUyaM maduktaM zRNuta- purApi sItAdyAH zIlavatyaH khipa Ize lokApavAde lamene tridivyamapata | ajo'hamapi 22
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaktA samakSa devIcaraNAdhaH prvishaami|ydi me zIla satyameva zIla bhraSTa vA tarhi pratyazcaphalaM deyaM devI mAsvapAdatale nipIlayiSyati / yadye tena divyena nidoSA syA tarhi zvazuro me sabaireva daNDanIyaH / atha dhUrtA sA tathozcArya devIpAdatalamAgatya sukhena bahirdaya tsyau| Ra] taso lokA jarjara vikRrvantastA prazazaMsuH / yathA-aho ! dhanyeyaM zIlazAlinyasti yayA mithyApAdezIdRzaM divyamakarot / sAMstuvaPM ntaH sarve lokAH svasthAnamApustasyA api loke kIti: prasasAra / itazca tahaHkhena jarjarasya svo'pi nidrA vairiNI jaataa| kiyatkAlA| nantaramasau jarjaro dinAnirza jAgatyaiva, vadApi na shete| iti nizamya zreNiko nRpendrastaM nijakoSAgAre rakSakatvena niyuktavAn / atha sa koSAlaye divAnizaM sarvataH paribhrAmyan rakSannAsIt / arthakarayAM rAtrau kasyAzcidrAjapatnyA duzcaritraM na vIkSitam / sadAlokya tadaiva sa bubudhe, cintAmapi tatyAja / aho ! kAmaspa balIyastvaM yadaditA vizvabhartaH sArvabhaumasya mahApratApino'tibalavato'pi bhAryA nIcajAramAsevate / tahi mAzAM gRhe khIjAtInAM kA gaNanA? atha tyattacintasya jarjarasya tadeva vasA psAdayaH samutpedire / mAsAdalabdhanidro jarjarastathA sucApa yathA mokSArthI parabrahmaNi salIno bhavati / tadaGge kutrApi prANAnAM saJcAraNaM nA''sIt / yathA prArabdhamAsikapANmAsikAdivatAvasAne loko yatheSTaM bhojanazayanAdikRtyaM vidhtte| tathaiva so'pi vRddhaH pazyatoharaH putravadhvA duSTAM pazyan vihitapANmAsikajAgaraNarUpAbhigraho rAjadArAkuceSTitaM vilokya tadabhigrahasamAptAvivAto gatacinto niddgau| tato nizAnte nagaracarcA vIkSya parAvartamAno rAjA taM jarjaraM koSThAgAre mRtamiva prasupta vyalokata / atha prabhAte pradhAnamapRcchat bhoH pradhAna ! jarjara: kadApi na zete, ityuktaM purA bhavatiH, paramaha nizcita mRtaprAyamiva mu dRSTavAn / kiGkAraNaM yatsodhyetAra vatkAla nosthitavAna supta evA'sti / atha sapradhAno rAjA tatrAgatya tathaiva suptaM tamAlokata, tato nRpAdiSTo maMtrI jAgRtikate SEXAM
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ samuzravadatu-bho jarjara ! madhyAhavelA'gatA, sathApi tava nidrAvasAno nA'bhUta ko'tra hetuH 1 etAvatopAyena sa yadA nosasyo, tadA tatkarNAntike bhRzaM ghiraM mRdaGgAdyavAdayata, itthaM mahatA kApTena sa samusthitavAn / tatra samaye tamapRcchata-he jarjara ! tava paNmAsAdekadApi nAgatA nidrA paramadya ki jAtaM sadIdazI tagayATAiTisA praSTaH soyana-tatkAraNaM vaktaM na zaknomi. , tattu sarvathAvAcyamasti / atha satrAsaM muhurmuhustena pRSTaH so'vAdIta-yathAvadhatkAraNaM kathayAmi tatsAvadhAnena zrayatAm-adya madhyarAtre rAjJI gavAkSasthitAM istiekA karizuNDAdaNDena gajaskandhe samAninye / tato gajazAlAmAgatya ciramanaGgalIlA | vidhAya punastathaiva tAM tatra gavAkSe samAnIya mumoca / svAmin ! bhavAdazAM dArANAmIdRzamanAcAramAlokya nijaputravadhvA jArasevAdarzanAnmahatI paNmAsato yA cintA mamA''sItsA tu tadaiva mAmamuzcat / ato mamedRzI nidrA samAgatA athaitadAkaye tatkAlameva sevakAn samAdizadrAjA-moH sekkA! adyaiva bhavantastAM rAhIM taM hastipaka taM dantinaJca nagare pratimArga paTaI vAdayanto vaibhAragiri nayata, sevakaratathAkRte / puralokA rAjAnamevamabhyarthitavantaHmI he nAtha ! atra dantinaH ko dopaH ! asau sarvathA nidopaH, asyedRzo daNDaH kSamyatAm / atha sarveSAmAgraheNa doSa *kSAntvA taM parAvartayituM tatra kamapi janamapreSIt / atha sa tatrAgatya kariNaM parAvartayituM nRpAdezamayadat / tatra samaye gajapenoktamK yadi nRpa AvayorapyabhayadAna dadIta tarhi dantinamapyenamadhaH parAvartayeyamiti tajjanamukhAttaddhastipaprArthanAM zrutvA rAjA tayora dhyabhayadAnamadAt / atha trayo'pi tato girizikharAdadhaH parAvartanta / sato nRpAdezAtkariNaM tatsthAna AstAne babandha / paramamocyau to svadezAniSkAsitavAn /
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha niSkAsitau mArge calantau kutracinmadire nizi tsthtuH| tatra hastipako nidrito jAto nizAyaryA tatra caurAH samAjagmuH / atha || pratimAge dhUpaM dadataM rUpeNAtisundaraM cauranAyakaM vilokya tadanurAgiNIbhya rAjI tamevamAdIta-he maccisamohana ! mAM hitvA maagaa| ahamapi tvayA sahaiSyAmi cauro'vadat-he sundari ! yena saha vamatrA'gAH, sa yadyutthAsyati tadA kiM syAdAyayoratra prANabhItipatiSyati / sA dadhyau aso taskaraH sadhanaH pratAyata, hAstA navarata nirdhataH / kimaneneti vimRzya caurAdhIzena tamajIpanatsa | mRtvA vyAsa bhavana ba rasAnAzIlatra duSTI jJAtvAcaurAdhIzodadhyo-iyamasatI ktete / yA hi sAdhemAgataM svapa sa matI vartate / yA hi sArdhamAgataM svapAta / 4|| jAraM vA ghAtitavatI ko jAne ne mamApi kikariSyati ? ata eSA tyAjyeti vimRzya tAmuvAca-de priye ! epA'gAdhajalA nadI vartate / atastavAGge yAni yAnyAbharaNAdIni santi tAni sarvANyakatra bastrakhaNDe anthi baccA mahyaM dehi / tattIvA paratIre pUrva | nayAmi pazcAdAgatya vAmapyuttArayiSyAmi / atha mugdhA hatamAyA sA nijavastrAbharaNAdInAM anyi badhA tasmA adAta / so'pi tadIyaM sarva lAyA nI tIvagrei cacAla / tanmArga pratIkSamANA kirtavyatAmUDhA satI sA tatraiva tsthau| tatrAvasare | vyantarIbhUto hastipakajIvaH zRgAlamInI vikRtavAn / punaryAvarasa zrRgAlo mInamazitumaicchata tAvattatra tenaiva vyantareNa vikataH | kazcid gRdhrapakSI vyomnaH sametya mInamAdAya gamanamagAt / zRgAlo vicchAyavadanaH pazyanneva tsthau| asminnavasare tadvilokamAnA K|| rAjJI tamupahastra jamAda / are nirbuddhe ! gRdho'pi svAmavazcattacchrutvA zRgAlastAmavadata-bho rAjJi ! mamaikameva gataM tvaM tu tribhirvazcitAsi / tadapazyantI mAM kiM dUpapasi copahasasi ? tadA rAzyUce he zRgAla! 2 tiryagbhUlA kathametatsi ! satrAvasare mArge jAtaM sarva vRttAntaM sa tAmavocata / tataH sA rAnI pratibuddhA viSayavAsanAM tatyAja, tena ciraM sA sukhamanvabhUt /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ XARA******** mo lokAH ! pazpata itthamanyA api yA striyo viSayavAdhanAM durgatipradAM matvA tyakSyanti, tA apirAjIva sukhinyo bhaviSyanti prAnte ca sadgatimApsyanti / punaryAH khiyo duzcaritramAcariSyanti tA nUpurapaNDitevobhayaloke duHkhinyo bhaviSyanti cAnte durgatimApsyanti / ___ atha sulakSaNastrINAM guNAnAha-zArdUlavikrIDita-vRtterUDI rUpavatI suzIla suguNI lAvaNya aMge lase, lajAlU priyavAdinI priyataNe citte sadA je vase / lIlA yauvana ullase uravasI jANe nRloke vasI, evI puNya taNe pasAya lahiye rAmA ramA sArasI // 13 // yA strI kulInA bhavati sA hi sarvAGgAnavadyA lajjAvatI rUpavatI zIlavatI sadagagavatI lAvaNyalIlAvatI, miSTAtisaToll tyabhASiNI, bhartR cittAnuvartinI devIva sadA susthirayauvanA lakSmIriva mahApuNyavanA prApyate / / 13 // atha kiyatInAmuttamalakSaNavatInAM kAminInAM nAmAni-daryante upajAti-vRtte sItA subhadrA nalarAya-rANI, je draupadI zIlavatA vakhANI / je ehavI zIlaguNe sarANI, sulakSaNA te jagamAhi jANI // 14 // purA zrIrAmacandraspa patnI sItA'bhUt / yAmapahatya dazakandharaH svagRhe SaNmAmAnasthApayat / tathApi nAnAle sahamAnApi nija zIlaM na satyAja / punaloMkasamakSaM jvalatkhadirAgAramayAmikaNDe patisvAkSatAGgatheva zIlaprabhAvAkhalAdiva phiraayyo| lokApavAdamapAjaDU / yathA kA sItAsubhadrAdamayantyAdayaH prAtaHsmaraNIyatamAH kIrtimatyaH purAtra mahAsatyo'bhavan / yA subhadrA ******* ole
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sa nalanupaNa cAmatantubhizcAlanI badhvA kUpAjalamAjahe / punastena vAriNA campApuryAdvAramudghATya nijasatItvamahimAnaM darzitavatI / evamaraNye | nalanRpeNa patyA tyaktA mahAkaSTa sahamAnA zIlamakhaNDitaM dadhAra satIziromaNirdamayantI / evaM pANDavAnAM patnI draupadI sadasi 4aa duHzAsanAkRSTavasanA zIlapramAvAdeva nijottarIyavAso'varSayata / etAdRzyo yA yA lalanA atrAprabhUvana tAratA usamA sulakSaNAH prazastayazaskAH prAtaHsmaraNIyAH sakalavAchitaphaladAya Asan // 14 // zIlaprabhAvAnmahAgnikuNDo'pi jalavadatizItalamabhUttadupari sItAyAH 9-kathAyathA-purA rAmapanI sItA rAvaNohatyA lakkAmanaipIttatra SaNmAsI yAvatsA tsthau| tato yuddha rAvaNa hatvA sItAmayodhyAmanayat / / tAmantaHpure tiSThantImakadA kAcidekA sapatnI paryapRcchadyathA-he sakhi ! rAvaNaH kIdRzo'stIti mAM kathaya / tadIyaM rUpaM jhAtuM | kautukaM mahanme vartate / sItAJcadata-he bhagini ! mayA kadApi tanmukhaM nA''loki tatkathaM tadrUpaM varNayAmi ? kevalaM tasya caraNAveva vIkSitau / tacchrutvA sA tadaiva paTTikA ramyAM lekhanasAmagrIca sarvAmAnIya sItAne nyastavatI / jagAda ca haM sakhi ! asyAM paTTikAyAM tasya caraNASeca likhitvA darzaya | saraladhIH sA sItA tasyAM rAvaNA'cI vilikhya sapatnyai tasyai dadau / mA krUrAzayA sapalI tA paTTikAmAdAya tatra ca puSpAdikaM davA rAmacandramadarzayajjagAda ca he nAtha ! svaM sadaiva sItA satI 2 kathadA yasi tadguNAn prazaMsasi / sA tu pratyahamitvaM taccaraNau vilikhya puSpAdinA pUjayati / atha tasyAH kathanena rAvaNacaraNadarzanena ca rAmasya manasi zaGkA jAtA / punarekasyAM rAgo rAmo rUpAntareNa nagarAntarnavanavacarcA bubhutsuH pratipratoli gacchan sarveSAmAlAeM
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ T zRNvankasyAmekasyAM tailikaprato lyAmAgatya tasthau / tAvacatra kAcittaM likkhI kasmaicitkAryAya dinAntasamaye bahirjamAma / taspA bahuvilambatA'nAgatAM vIkSya tatpatiH kupito dvAsthakapATe kIlakaM daskhA gRhAntaraviSTat / tAvattatpatnI tatrAgatya kapArTa sArgala vIkSya jagAda - he svAmin 1 kapATasudghATaya, dvAri kapATaH sArgalaH kathaM kRtaH 1 patirUce - tvametAvatkAlaM kutrAsastadvad | ant vilambitaM kutaH 1 tvamevaM yudhyase, satyapi svecchAcAre martA me kiGkariSyatIti / paramahaM rAmacandra iva vicAravikalo nAsmi / yo zamaH sItAM paNmAsaparyantaM rAvaNAlaye sthitAmadhyAnIya jagrAha ahaM tAdRzo nAsmi, yatkAmacArAmapi tvAM grahISyAmi / tatraiva tiSTha, prabhAte tanizrayaM kRtvA'ntaH praveza dAsyAmi / tasyedRzaM vacanaM zrutavAn rAmastato gRhamAgatavAn / atha sItAyAH zIlaparIkSAyai lokApavAdanirAsAya rAmacandraH zatatrayagajA''yatanimnaM mahAgarta nirmAya taca jvalatkhadirAGgArairnibhRtavAn / punaH sarvAn paurAMstatrAhUya sItAmavAdIt sote ! yadi va zIlamakhaNDita bibhaSi tarhi tvamaghunA lokasamakSama smimagnikuNDe praviza, yathA te kalaGkospeto bhaviSyati / tacchrutvA lavakuzAbhyAM putrAbhyAM saha sItA tatrA''matya tasthau / caturdikSu divyaM dihavo lokAH sabAlAH satriyazca sametya tasthuH / devA api vimAnArUDhA vyoni samAjagmuH / atrAvasare sItA papATha yathAmanasi vacasi kAye jAgare svapna ke vA, mama yadi patibhAvA rAghavAdanyapuMsi / tadiha daha zarIraM mAmakaM pAvaka / svaM sukRtakukRtabhAjAM tvaM hi lokena sAkSI // 1 // tararaad sItA tatrAbhikuNDe papAta, parametacchIlamAhAtmyatastadaiva jvalaagnikuNDaH sAkSAt zItalavArakuNDo'matrat / sarasa iva tato'mikuNDAdakSatAGgI niragAt / tadAnIM tadupari suranaragaNAH kusumAni vapuH sarve jayajayArAvaJcakuH / sA
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ aza , itthaM lokApavAdamapagamya saMmAraviraktA satI sItA cAritragrahaNotsukA'bhUta, paraM rAmeNa bahudhA nivAritA'pi tasmai sutau samal jayabhUSaNasAdhupAce cAritraM gRhItvA supramAsAdhvIsakATake nivasati sma / samAdhinA saMyamamArAdhya dvAdaze devaloke dvAviM zatisAgaropamAyuSko'cyutendro jajJe / tatazyutvA mahAvidehakSetre mAnuSyamavApya cAritramparipAlya mokSaM yAsyati / IdRzyusamA khI | puNyavataiva labhyate // __ atha 4-saMyogaviyogaviSaya-mAlinI vRttampriya sakhi ! priya yoge ullase netra raMge, hasita mukha zazI jyUM sarva romAJca angge|| kuca ika mujJa vairI namratA je na rAkhe, priya milana same je aMtaro teha dAkhe / / 15 / / yA kAminI kAntavilokanena nayanayugalaM sAnandamullAsyati / yasyAzceSatsmaraM mukhaM zAradazarvarIza iva shobhte| yA ca kAntati prekSaNavazAtpulakaM vahate, sA kAminI sI brUne yathA-ayi pakhi ! nUnamimI mAmako kucauM vairiNau bhavataH / yataH priyAliGgana samaye ratyau namratAM na kadAcid dadhAte / bharturaGga saMyogasamaye'pi ca vyavadhAyako bhavataH // 15 // atha viyoginIlakSaNamAdadina carasa samANe reNi kalpAnta jANe, himakara kadalI je teha jAlA pramANe / rasikakara zazI je sUra syo soha lAge, priya-viraha priyAne duHkha stho tena jAge // 16 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratidinaM patsarakalpaM manyate / yAminI tu viyoginInAM kalpAyate / himakarakaraH kadalIvana tApAyate / aho ! virahiNIM kAminI kimapi sukhaM na janayati, sarva duHkhAyate / yadAha " tava kusumazaratvaM zItara rimatvamindo - IyamidamayathArtha dRzyate madvidheSu / visRjati himagamairagnimindurmayUravaistvamapi kusumavANAn vajrasArIkaroSi // 2 // " atha 5 - mAtRkartavya-viSaye, indravajrA-vRttam je mAtanI vo kadA na lope, te vizvamAM sUraja jema ope / jyAM dharmacaryA bahudhA parIkhI, tyAM mAta pUjA sahumAM sarIkhI / / 17 / / yathA-- uttamA narA jananyA vacanaM kadApi nolayanti, sadaiva tadAdeze tiSThanti / vAcyAH pumAMsa ihaloke sUrya iva bhAsante / sarvatra teSAM mahatI kIrtiH prasarati / sarvatra dharmavettAro mAtRpUjAM sarvataH zreyasI mAhuH // 17 // kizca - je mAta mohe jina ema kIdho, garbhe vasaMtAM zubha nema lIdho / je mAta bhadrA vayaNe prabuDo, zillA-tapante arainna siddho // 18 // garbhe niksana jinavaro bIro mAtuH snehakzAdevaM niyamamaGgI cakre yadetayormAtApitrojIMva tormayA cAritramanAdeyam / tathA-madrAyA gRhIta saMmohanAmA putro'pi mAturAdezenA'tisaMtapta cilopari jhanazanamakarot / tatassamAdhinA mRtvA mokSamApa // 18 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 // atha nirmohakRtA'nazanasya mokSamadhigatasyA'rahanakamuneH 10-kathAtagarapurInagaryo dattAbhidhAnaH zreSThI vartate / tasya mAryA bhadrAbhidhAnA pArahanakAbhidhastatputro'sti / athaikadA gurumukhAddezanAmAkarNya saputraH sabhAyoM dasazreSThI saMsAramasAramavabudhya dIkSA lalau / tAvubhau yathAvatsaMyamArAdhanaparAvAstAm / paramasau dasasAdhuH putropari ghaniSThasnehakzAtputra na kaSTayate / AhArajalAdikRtyamapi svayameva karoti sma / itthaM putraM sukhayana saMyama pAlayaMzvAyuHkSaye dattamunideha tyaktvA paralokamagacchat / tatastasyArahamakamuneH zItAtape jalAhArAdyartha prAmAntargamanAdinA'tikleza ! udapadyata / yA ca mAtA bhadrA sAdhvI tadAnItamAhArapeyAdikaM tasya sAdhorakalpyamevA'sti / ataH so'hammako muniradhikaM klezamanvabhUta ____ athaikadA sAghavaH svasvapAnAni samAdAya godharIko gAlaveluH / satpreritorahanako'pi pAtrANi lAtvA tatpRSThAnugo'bhavat, paraM nidAghatApAdhikyAse'gre celuH / ato gantumanahaH pathi kutracinmandirAdhazcchAyAyAmatiSThat / tatra sthitaM taM kAciciravirahiNI taruNI nijagavAkSasthA nirIkSya sadrUpeNa mohitA dAsImAdizata-he kyasye : svaM yAhyenaM munimatrAnaya / atha dAsI tatrAgatya taM muni tadantikamanayata / athAgatamasisundaraM taruNamarahannakamuni sA'vocata-munisundara ! tyamenaM tAruNyamanena gheSeNa mudhA kiGgamayasi ? svamatraiva sukhena tiSTha, mayA saha svaira smasva / taduktimaGgIkRtya tatraiva tiSThan sa tayA saha viSayasukhaM svairaM bhungkt| itazca gocarImAdAya samAgateSu sAdhuSu bhadrA sAdhvI putramapazyantI tAnapRcchat-bho munayaH ! mama putraH ka mataH / tairuktamasmAkaM pRSThe sa AsItparaM kutra gatabAniti na vidyaH / ityAkarNya tadaiva vikSiptA satI arahanaka ! arahanaka ! ityAlapantI nagarAntaritastito babhrAmAJcakAra, tAM tathAvasthAmAlokya kiyanto lokA yAlakAzca kautukAttA parivatruH / apaikadA vAlaparipRtA sA vikSiptA
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ nijajananI tena vaGgavAkSanIcairdRSTA / tAmAlokya sa manasi dadhyau - nUnamiyaM madviyogAdIdRzImavasthAM gatAsti / aho ! kiM kRtaM mayA 1 dhigmAmIdRzaM kuputraM jananIklezakAriNamiti vimRzya tatkAlamevAdha uttIrya mAtuzcaraNayorapavat / putradarzanAtsA'pi svasthA'bhavat / atha mAtA putramavadat - putra ! sava sarveSTadaM cAritracintAmaNimadhigatasya strIsevanaM na ghaTate / viSayI jIvaH sadaivA'tra paratra cApakIrtitAM mahartI yAtanAM sahate, loke ca sarvatra garhito bhavati / aso durgatipradmenaM viSayasukhaM tyaja, saMyamaM ca paripAlaya / athaitanizamya putro'cakra he mAtaH ! ahamIdRkaparIpahAna soDhuM naiva zaknomi / kintu tavAnumatibhedasyAM zilAyAmanazanaM kuryo mAtrA tadanumoditama / tadaivAtitapsa zilopari nirazanamakarodaraha nakaH / tato'cirAdeva zumadhyAnena mRtvA devatvaM prapede / ato vacmi dhanya IdRzaH putro yo hi jananI kleza masahamAna: svayamanazanamakarot / mAtApIdRzI dhanyA prazasyA yA hi narakAputramuktI, ato he lokA ! mAtRsnehaH kIdRza iti pazyata / yA akRtyAcaraNAnnArakI yAtanAmanubhaviSyantaM susnehinaM putraM nyAyamArge samAnIya sukhinamakarot // je bAlabhAve sutane atha 6 - pitRvAtsalya-viSayeramADe, vidyA bhaNAve sarasuM jimAr3e | te sAsanI pratyupakAra ehI, je tehanI bhakti hiye he hI // 19 // yo hi zaizave bhRzaM ramayati, miSTAmAdikaM nAnAvidhaM bhojanaM bhojayati sa pitA zazvad bhaktikaraNena pratyupakaraNIyaH / pituH sevAratasya loke sarvatra sukIrtiH prasarati // 19 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAlinI-vRte niSadha sagara-rAyA je harIbhadra candrA, tima dazaratha rAyA je prasannA munIndrA ! manaka jagadhanA moha dhArayA, svasuta-hita karIne tehanA kAja sAsthA // 20 // aho ! niSadhasya nRpendrasya, tathA sagaracakravartino haribhadramUri- harizcandranRpayodazarathasya, prasamacandrarAjarSipramukhAdeva svasvaputropari mahAn sneha AsIt / caivaM manakajanakasya zayyaMbhava mUrerdvijakulabhUSaNasyA'sImaH putrapremAsIt / ato'mI sarve puruSottamAH putramohavazaMgatAH putrANAM yadiSTaM tadeva cakruH // 20 // atha sagaracakravartinaH SaSTisahasratatputrANAzca 11 -kathA iha hi sagaracakravartinaH SaSTisahasraputrA abhUvan teSTApadatIrthasya rakSArthamabhitaH parikhAkAraM garta kartuM prAvartanta / tadAlokya jvalanaprabhanAmA nAgadevastAnavAdIt - moH sAgarA ! yUthamatra mahAgarta khanatha tenA'smadbhuvane rajAMsi patanti, ata etatkarmaNo viramadhvam / tadAnIM tatkathanAnte tatkatvaM te tatyajuH / atha kiyatkAlAnantaraM punaste dadhyu: - vAsmAbhirmahatA parizrameNa parikhA khaniyA sAdhyadhunA jalaM vinA vinaMkSyatIti sA jalairAzu paripUraNIyA / yathA ko'pyasya tIrtharAjaspAzAtanAM na kuryAt ityavadhA taimatikA nijadaNDayogataH sArdhadvApaSTiyojanAni yAvattatra svakRtamahAgarte gaGgApravAhamAninyire / tena vai kiyanto nagarA dezAzva jalanimagnA abhUvan / atha gaMgAmbhasA bhRtAM tAvartI parikhAmAlokya tena vAriNA truDitaprAyaM nijabhuvanazvodvIkSya saJjAtakopaH sa nAgadeSo nijamanasyavadat-aho ! mayA purA vAritA apyamI na nyavartanta / samIhitazca sAdhitameva, ata evAn
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhasmasAdvidhAya sukhI syAmizi nizcitya satrAgatya tAnAlokya viSAgniyogAdekadeva tAn sarvAn bhasmasAdakarot / matha masmIbhUteSu sakaleSu kumAreSu tatsArdhamAgatA dvAtriMzatsahasranRpendrAH pradhAnAdayazca dadhyu:-adhunA kirttavyam ? kumArarakSArtha kyaM sarve rAjJA | greSitAstAMzca nAgadevo mamAcakre / saMsadrAmAne niSidhyAmastahi kathayiSyati sa yanmRteSvasmatputreSu bhavanto jIvantaH kathama| vAgatAH ? ato'smAmipAntika na gantavyamiti nizcitya sasainyAste tato nirgatya grAmasto bahireva kutrApi tasthuH / atrAntare 12 cakripravodhAya saudharmendro brAhmaNarUpaM kRtvA mRtaM pAlaka skandhe nidhAya nagarAntazcatuSpathe tiSThan bhRzaM rudannativyalapata-hA deva ! mamaika eva putra AsIt so'pi sarpadaSTo mamAra / kiGkaromika gacchAmi kathaM pA jIveyam / itthaM vilapana sa lokairbhaNitaH-mo dvija ! kadA kucha kathaM vAhinA daSTo mRtazca te zizuH ? vijo'vakU-bho mo lokA ! bhavantastadupAyaM jAnanti cenahiM vadantu anyadidAnIM mudhA 18 kiMpRcchanti ? lokA UcumoM vipra ! zokaM mAkArSIH, rAjasamaM braja / tatra rAjakIyAH SaSTisahasamahAbhiSavarAstiSThanti / te'vazyamene jIvayiSyanti / atha rAjadvAri sametya sa bhRzaM vilapana rudastasthau / atha nRpAvataH sa samAmAgatya sarva rAjAnaM samAkhyat / vadA cakrAyuH | pAca-bho SedhAH ! yUyaM kamapyupAyaM kuruta yatheSa mRto cAkhako drutaM jIveta, tacchatvA sarve vaidyAzcintodayo budditaaH| yadvayaM mRtaM kenopAyena jISayAmaH / punaste cira vimRzya nRpAya jagaduH-mo rAjan ! yasya gRhe kadApi ko'pi na mRto bhavettadgRhaculikAmasma | bAgacchet sahi muvo'sya viprasa zizuH punarjIvet / atha nRpAdezAbaralo lokAH pratigRhaM gatvA tAzaM bhasma mArgayAmAsuH paraM zApi sama semire / tato rAjA svapameva mAtuH pArthamAgatya tayAcata, para mAtA jagAda-he putra ! taba pivaiva mRgo'sti, rAmApi taduktaM
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhu mene / punazcakravartI samAmAgatya tadIyazokApanodAya dvijamevamuvAca-he dvija ! saMsAracakre samAgato jIvaH sarvo'pi niyata eva / yadetajamadanitya gIyate bhAvI kenA'pi roDhuM na zakyate, ataH zokaM tyaja, asya cottarakriyAM vidhehi / tacchrutvA dvijo | jagAda-'paropadeze pANDitya, sarveSAM sukara rahaNAma ityasyohAra mAga gadudIrine dyA'pi paripAlcameva / bhavatAmapi | SaSTisahasraputrA nAgadevena bhasmasAtkRtAH / athaitaSAtopamagiramAkarNayanneva nRpendro mR mApanno vicetano bhUmI papAta / tadanu kRtanAnAvidhazItalopacAreNa labdhacaitano bhRzaM zocana vilapaMzca cakravartI prakaTitastrarUpeNendreNa gatazIko vidadhe / tataH svalokamA| gAt / tataH sagaracakravardI nijapautrAya bhagIrathAya senA''dhipatyamadAditi putramohAdhikAro darzitaH / ___ atha zayyaMbhavamUritasputramanakayoH 12-kathA-- yaha purA zrIvIraprabhoH paddhe zrIsudharmasvAmI sthApitastatpaTTe zrIjambUsvAmI, tatpaTTAlaGkArI zrIprabhavastvAmyabhUt / sa hi | prAnte nijapavAlaGkAriyogya kamapi yadA jinazAsane nA'pazyattadA labdhiprayogeNa zayyamavanAmAnaM dvijavaraM yajJaM viddhataM sUriyogyatama matvA / 18| tatpratibodhAya dvau munI tatpArzve prAhiNot / to tatra gatvA jagadatuH--"aho ! phaSTa mahAkaSTaM taccaM na jJAyate svayA" tayoretadvaco nizamya zayyabhavo'pRcchat mo munI ! yuvAbhyAM kimucyate ? tAvacatuH / AvAmanyanna kimapyavocAva / tato yajJastammamussATya - tadadhaH zrIjinendrabiMba to munI adarzayatAm / tatastena saMjAtapratibodhaH svapatnI garbhavatIM hitvA zayyaMbhavaH prababAja / niraticAraM dhAritramayana zikSitasAdhvAcAravicAro'nukramAdAcAryapadamASa / itazca gRhe tatpanI nayame mAsi putra prAsoTa, tadIya nAma 'manaka' |
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti cakre / lokA UcuH- yadIdAnImasya pitA geha abhaviSyatarhi samyag janmotsavama kariSyat / athA'nukrameNa varddhitaH saMskRtazca sa zizurmAturmukhAsthituH sthiti nizamya mAtaramA pRSThya yatra nagare tatpitA zayyaMbhava sUrirAsIccatrAgAt / tatra ca tasminnavasare sthaNDile gacchatastasya mAtrokta sulakSaNena taM svapitaramupalakSya tacaraNe sa manakazizuH papAta / tadA sUriH zrutajJAnayogAttamupalakSya pRSTavAn bhavana ko'sti, kuta Agamyate 1 manako'pi svavRttamAdyantaM tasmai niveditavAn / sUriNoktaM-bho vatsa ! tvayA kasyApyanyasyAs epa AvayoH saMbandho na zacyaH, putro'vak tathAstviti / atha sadaiva sthaNDilAbhivRtta: sUristamupAzraye samAnItavAn punastaM zIghrameva dIkSAM dadau / tatastatrApyAgamajJAnena tasyAsannakAlaM jJAtvA dadhyoM AyuzcAsyAtyalpIya: / anena gatAyuSA kimapi paThituM na zakyate / atastaduddhArahetave prAtarAramya sandhyAparyantaM dazabhiradhyayanairalaGkRtaM darzavekAlikaM sUtraM nirmitavAn / tacca SadbhirmAsaiH so'dhyagISTa saMpUrNa sataH kSINAyuH sa mamAra | zrAvakAzca tasyAmisaMskAraM vidhAyopAzrayamai yustatrAvasare zlokaM paThatasvastha surernanAbhyAmaNi nirjagmuH / tataH saMgho'pRcchat svAmin ! caturdaza pUrvadhAriNastavedyazo mohaH kutaH ? guruvak-bho bhavyAH ! sa me putra AsIna hetunA tasminmamedRzo moha utpede / tadAkarNayantaH sAdhava Ucu:- mahArAja ! yadevaM purA'smAbhirjJAtiM caiA tena masUtraSThIvanAdinyAsamakA zyAma | gurava UcuH - bhoH sAdhavaH / yadyasau sAdhUnAM vaiyAvRtyAdikaM na kuryAtahiM kathamasyeSTaM sidhyet / aho ! pazya 2 yadIzAM zrutakevalimahApuruSANAmapi sutasneha IdRzo'jAyata, tarhi chavasthajIvAnAM tadudgamo bhavedatra kiJcitram ? ato mohaH zreyo'rthibhiH sarvacaiva tyAjyaH / tasmiMstyakte satyeva jIvAH sukhino jAyante / anyathA'sminsaMsAre'tibhramanti mukhansyeva / anena prabandhena pitAputrayorIdRzaH sneha iti jJAtavyam / I
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAK atha 7-putravarNana-viSaye svAgatA-chandasimAya tAya pada paMkaja sevA, je kare tasa suputra kahevA jeha kIrti kula lAja padhAre, sUrya jema jagi teja savAre / / 21 / / yaha-vinayavAna samo nigaramANito gare, jahAM zabAna lajjAlubhavati / tasya sarvatra sukIrtiH prakhyAtimeti, kulaM zobhayati sUrya iva tejastasyaidhate // 21 // IdRzaH suputraH ko'bhUditi jijJAsodayAdAhazAlinI-vRtte - gaMgAputre vizvamA kArti ropI, AjJA jeNe tAta kerI na lopI / te dhanyA je aMjanA putra jeghA, jeNe kIdhI jAnakInAya sevA // 22 // purA gaMgAputro bhISmapitAmahaH piturAdeze sthitvA jagatpapalaM yazastambha samAropitavAn / evamaJjanAputro inumAn sIvApata A sevArato nakA bhasmasAdakarot / zrIrAmacandrasva dautyamabhajata prAnve ca hanumAna kumAro mokSaM gatavAn / IdRzaH suvinItaH suputrA prAktanapuNyareca prAptuM zakyate / IdRzaH suputra eva sarvaiH satpuruSerdhanyazadAre jAyate / aJjanAyAH hanUmatastapituzca savistaraM kathAna| kamatraiva dharmavarge sajjanatoparyekavizvatitame'JjanAprabandhe likhitamasti, tata eva draSTavyam / / 22 / / atha suputropari gAMgeyakumArasya 13-kathAnakampurA kileha bhArate zAntanunAmA rAjA gaMgAnAmnI tasya pallI ghA''sIta tayogazipanAmA putro jAle / athaikadA nRpo bane / HARMA
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ krIDituM gacchan pathi gaMgAnadItIre samupAvizat / tAvacatra nadyAM potaM vAhayantImatirUpavatI tAruNyazAlinIM dhIvarasutAmapazyataspAzca mahIpateH zAntanormahAn rAga udiyAya / tadrayamoditaH sa ekapadamapi gantuM na zazAka / tathApi kathamapi svAlayamAgatya maMtriNamAhUya tamuttamavadat - bhoH pradhAna ! evaM rAtra yAhi / taM dhIvara thA kayaca yathA sa nijaputra satyavartI ratnavatIM me dadyAttAM vinA kimapi me na rocate / anyathA mama jIvite'pi saMzayamavehi / atha tadeva mantrI tadantikamAgattha dhIvaraM kanyAmayAcata / sarva nizamya sa matsyajIvI babhASe - he pradhAna ! tavoktaM satyamasti / imAM kanyAmapi ditsAmi parantu tatra svAmino rAjJo gAMgema nAmaikaH putro vidyate sa eva rAjyaM grahISyati / madIyadauhitro rAjyaM na prApsyati, mama puNyapi yAvajjIvaM sapatnIduHkhena nijatanayasya rAjyAnadhikAritvena ca duHkhamevAnubhaviSyati / ato rAjA madIyadauhitrAya rAjyamidaM pradAtumidAnImaGgIkuryAttarhi sukhena tasmai putrImimAmahaM dadyAm / anyathA neti tadvacaH zrutvA tata Agatya nRpAya sarva vyajijJayat / tatastadatiduSkaraM matvA zAntanuH kartavyatAmUDho nitarAma dAsyamabhajat / atha sabhAvAmAsInamudAsInaM pitaraM dRSTvA gariyo'pRcchata- pitaH ! adya tvaM vicchAyakdanaH kathaM lakSyase 1 tava kimabhUtanme kRpayA brUhi yadahaM tatpratikriyAM kuryAm / atha rAjJA satsvarUpe yathAvatkathite gAMgeyo'vadat-evadatIva sukaraM ci / ahaM sarvasamakSaM kathayAmi tatputrAya rAjyapradAnamaGgIkuru punastAM pariNIya sukhI bhava / itthaM bhASite'pi nRpeNa na vizvastamitIGgitajJo gAMgeyasvatkAlameva sakalvalokasamartha piturnizvAsotpAdanAya svapuMligamacchetsIt / tadatyAdharma vIkSamANAH sakalAH janA vismayAviSTA babhUvuH / tataH sa dhIvaro nRpAtha sutAmadadata tasyAM zvAntanoH putrAbhUtAM tayorjyAyAn putro
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjyamalabhata | punaH kanIyAn yauvarAjyamagAttena gAMgeyasya jagati mahatI sukIrtiH paprathe / IdRzo vazaMvadaH suputraH pUrNa bhAgyabhAjAmeva jAyate / kizcetthaM piturmanovAnchita paripUrNakaraNAdeva lokaiH sahaputratayA kIrtyate / troTaka - vRttete -- ima kAma vilAsa uhAlata e, rasarati ruSe anubhAvata e / jima candana aMga vilepata e, hiya hoya sadA sukha saMpata e // 23 // itthaM yeSAJcatasiH madanabilAsollAsaH prAdurbhavati / yathAvattadAsvAdayatAM sarasAnAM puMsAM zrIkhaNDapakadravAnulepanamitrAGgeSu sadaiva niHsImasukhAnubhUtirutpadyate // 23 // P ku 5 Up NEE 1151 consil iti sarvahitecchukena paNDita - zrIkesara vimalagaNinA bhASAka vitAmayaviracitAyAM tataH zrIsaudharmabRhasapogacchIya-sAhityavizArada - vidyAbhUSaNa- zrImadvijayabhUpendrasUrIzvareNa sarala sarasasaMskRtasaMkalitAyAM sUktamuktAvalyAM tRtIyaH kAmavargaH samAptaH // alooda... 12.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha caturtho mokSavargaH praarbhyte| 685008.16.or:mmaritacotti...... *eo.or:0050800300330000 saMsAre prANimA bhovAdhigama ye itavaH santi tAn darzayatiupajAti-chandasi-grAhyAH kiyantaH kila mokSavarga, karmakSamAsaMyamabhAvanAthAH / vivekanivedanijaprabodhA, ityevamete pravaraprasaMgAH // 1 // tatra mokSaH 1, karma 2, kSamA 3, saMyamaH 4, anityAdhA dvAdazabhAvanA: 5, rAgadveSau 6, santoSaH 7, sadasadvivekaH 8, nirveda-vairAgya 9, cAtmabodhaH 10, ete dava sadvipayA mokSahetubhUtA asminmokSavarga krameNa varNyante / / 1 // ___ atha 1-mokSa-viSaye-mAlinI-chaMdasiiha bhava sukha hete ke pravarte bhalerA, paramava sukha hete je pravarte aneraa| avara aratha chaDI mukti paMthA arAdhe, parama puruSa soI jeha mokSArtha sAdhe // 2 // Boob:eoporno.000000000 1000.80280.:::eos::.....::Lon
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ iha jagati lokika sukhajAsa prAyazaH sarva eva samIhante, kiyantaH santo jIvAH pAramArthikasyA'pi sukhasya kAmayitAraH santi, parantu ye prANino laukikalaukikottaraM sukhadyamapi tyaktvA mokSameva vaanychnti| tadarthameva yatante, ta eva dhanyavamAH kathyante, jambUsvAmizAlibhadrAdivat / / 2 // . tajiya bharata bhUmI jeNa SaTrakhaNDa pAmI, ziva paya jiNa sAdhyo solame zAMtisvAmI / gajamuni suprasiddhA jema pratyeka muddhA. avara azya char3I dhanya te mokSa-stuhA / / 3 // tadeva dRSTAntena draDhayannAha-ihaiva bharatakSetramadhye purA kila paTkhaNDAtmikAmimAM vasudhA vihAya SoDazastIkaraH zrIzAnti- | nAthastathAnye tIrthakarA bharatAdicakravartino mokSamArgamasAdhayantrevaM gajasukumAlapramukhA jagati suprasiddhAH karakaNDanamyAdayaH pratyekako yuddhA bhavyA: prANinaH sarvamidaM putramitrakalabadhanAdikaM tyaktvA mokSAyaivA'yatanta // 3 // atha 2-karma-viSayekarama nRpati kope duHstra Ape ghaNerA, naraya tiriya kerA janma janme ameraa| zubha pariNati hove jIpane karma te ve, sura narapati kerI saMpadA soi deve / / 4 // ____asmin loke yasmai jIvAya karmarUpo'saurAjA prakRpyati tasmai prANine nArI tiryagyonyuitAM yAtanAM nAnAvidhA pRthak pRthameva prayacchati / yadA punaH zubhapariNAmikAdeti tadA tasmai jIvAya daivIM mAnupI pendranarendrazriya pradatte / ato jIvasya sukhaduHkhAdimoktRtve karmaNa eva prAdhAnyamasti / / 4 / /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ karama zazi kalaMkI karma bhikSu pinAkI, karama bali narendrA prArthanA viSNu raoNkI / karama vaza vidhAtA indrasUryAdi hoI, sabala karama soI karma jevo na koI // 5 // karmayogAdeva zazI kalaMkI kIryate, karmaprApalyAdeva pinAkI zarbhikSurgIpate karmayogAdeva raMkIbhUya viSNunA vAmanIbhUtena balinupaH prArthitaH-yAcitaH, tadyogAdeva kadAcidrakatA, kadAcicchImatva, evaM kiyanto balinaH, kecana nirbalAH, eke narendrAH, apare raMkAH, anye mUrkhAH, punarapare vidvAMsaH, sarvametatkarmayogAdeva sukhaduHkhAdi bahuvidha phalaM jIvo'nubhavan saMsAraraMgamaNDape naTavannRtyati / ataH prAyeNa karmaNaH SaDdarzane'pi sarvato mukhyatvaM siddhyati / atha 3-kSamAguNa-viSayedurita bhara nivAre je kSamA karma yAre, sakala sustra sudhAre puNyalakSmI vadhAre / / zruta sakala arAdhe je kSamA mokSa sAdhe, jiNa nija guNa vAdhe te kSamA kAM na sAdhe? // 6 // aho ! yA kSamA kRtaduritajAlaM vilopayati, kiJcAletanakarmasantati nirodhayati, sakalasukhasaMpacchriyamanubhAvayati, zuklapate / zazinaH kalAmiva guNazriyaM varddhayati, tathA jIvAn zrutalAnArAvane pravartayati, bhavyAnmokSapaNe samAropayati, punassau nijaguNAna zAnadarzanacAritrarUpAn bhAsayati, tAmenAM kSAnti lokAH vizeSataH saharSa kathaM na dharanti ? avazyameva tAM sarvArthasAdhanI kSamA dhRtvA sukhino jAyantAM sarve bhavyajanAH // 6 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ San no atha kSamAguNamAdriyamANajanatopari yathA sugati lahi kSamAye khaMdhasUrIsa sIsA, mugati dRDhaprahArI kUragaNDU munIsA / gajamunisa svamAe muktipaMthA arAdhe, tima sugati khamAe sAdhu metArya sAdhe / / 7 / / purA kasyacitkhandhakasUreH ziSyANAM paJcazatI kSamayaiva mokSamAptavatI / svayantu kSamAgugaM tyajan duHkhasantatimagAta punardRr3haahArI kUragaDanAmA munizra kSAntyaiva kaivalyajJAnamApya muktAvabhUtAm / evaM gajasukumAla - maitAryamunivarau kSamAguNaprayogAdantakRtkaivayavantau zivasukhAsvAdakAvabhavatAM etadgajasukumAlamuneH kathA dharmavarge trayoviMzatitame prabandhe darzitA'sti zeSAzva tAH kathA atraiva kramazaH dante kSamayA muktimadhigatAnAM paJcazata ziSyANAmakSamayA duHkhapAraMparyamA tasya skandhakasUrezva 1 - kathA - purA kAntipuranAmanagare jitazatroH kSoNipAlasya khandhakAbhidhaH kumAraH purandarayazAbhighAnA kanyaikA cAsIna / rAjJA sA putrI daNDakena tadanurUpeNa rAjJA pariNAyitA / athaikadA daNDakanRpeNa kasmaicitkAryAya preSito mahAnnAstikaH pAlakanAmA mantrI jitazanRpasya sabhAmAgatya rAjAnaM prANamat / tatrAvasare prasaMgavazAtprastutAyAM dharmacarcAya khandhakarAjakumAreNa sa pAlako vijigye tena pAlako manasi nitAntamakhidyata, paraM tadAnIM kimapi pratikartuM nAzaknot / atha rAjakArya saMpAdya sa pAlakaH svanRpAntikamAyayau / tataH katipaya samayAnantaraM tatrodyAne viMzatitamatIrthakaro munisuvratasvAmI samavasasAra / tadaivAgatya banapAlo rAjJe gurvAgamana rdhApanaM
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ dadau / tasmai tuSTo rAjA dhana dhanamadAttataH sacaturaMgasanyo parivAraparivRto nRpAlaH khandhakakumAreNa saha mahAmahena / / guruvaMdanArtha tatrAgAt / yathAvattamabhivandha tadAjJaptaH svocitasthAne nyaSIdat / bhagavanmukhAravindato dharmadezanAM IE allA khandhakakumAraH pratyabudhyata ! punastata AlayamAgatya mAtApitrorAjJayA kumAraH paJcazatarAjakumAreNa saha prakvAja / | atha gurvantike nivasammiraticAra cAritraM pAlayana khandhakamunirdaNDakAdidezeSu vijJatu gurumayAcata / guruNoktam-mune ! tatra mAgA: 13 yataste prabalaripustatra vartate, sa prANAntikaM kaSTaM te dAsyati / sa punargurumapRcchata-he bhagavan ! ahamArAdhako virAdhako vA'smi ? gururavadat-mo mune! svAM vinA sakalA munaya ArAdhakAH santi tathApi balavadbhavitavyapreritaH khandhakaH sAdhuH paJcazata munigaNAnugataH pratasthe ma sAdhuH saparivAraH kramazastakagaramAgatAna ! nachattvA prAgeva tatrodyAne pAlako mantrI pracchannatayA bahusthaleSu nAnAvidha-! zastrAstrajAlaM nyAsitavAn / so'pi munistatrayodAne samAyAtastadAgamanaM zrutvA vandituM sapaura sakuTumbI rAjA tatrA- | gatya bhaktyA tAnsarvAnsAna vidhivadabhivandha dharmadezanAmAkarNya svasthAnamAyayo / atha ma duSTAtmA pAlako | rAjAnamevamavadata-he svAmin ! etAn sAdhUna mAJbehi, yadamI tatrodyAne bhUmitale nAnAvidhAni zastrAstrANyasaMkhyAni | gopayAmAsuH / ato'numIyate lakSyate ca yadasau khandhakaste zyAlo muniveSaNAtrAgataH saMgrAme tvAM vijitya 18 tAvaka rAjya grahISyati / atra saMzayazcettatra gatvA saMgrAmopayogIni zastrAstrANi bhUmau guptarUpeNa saMsthApitAni pazya / tato Me raajaadhvk-bho| pradhAna ! yathA tvaM bhASase, tathA tatra gatvA mAM darzaya, sato'haM tavoktaM sarva satyaM vedissyaami| tenoktam-tarhi vilamba mA kuru, hutaM vA / sato rAjAnaM tatra nItvA tAnmunInanyatra kRtvA sanihitazastrAstrANi samadarzayat / sadAlokanato bhItimApanno SARAaskale
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2... SCE rAjA tamevamavAdIna-etadviSaye yathecchasi, tathA kuru mo mA pRccha / tato mudita: sa duSTastadaiva tatrAgatya pIlanayantramAnAyya - sarvAna sAdhUstatrAkArya kramaza ekaikaM tatra yantre navanavasyadhikacatuHzatamunInapinaT / sarve'bhI sunayazcaturvidhamAhAraM pratyAkhyAya ! samAdhinA zAnti vahanto'ntakRtkevalino bhavanso mokSamIyuH / yadA sa pApIyAn jIva ekamevA'vaziSTa laghusAdhu pIlitumacchattadA khandhako muniH zAntimatyajatkathitazca-re pApiSTha ! prathama bhAmeca yantrena niSpIlaya pazcAtsvecchAnukUlaM vidhAtavyam / venoktaM nahi nahi prathamamenameva kSullaka niSpIlya pazcAcA pIlayiSyAmi | tadA ta kSullakamuni pIlyamAnamAlokya sarvathA kSamA tyajana skandhakasarigurUditaM vacaH strabhavitavyaJca satyatAM nayanaha mRtvA daNDakadezadAhI syAmiti nidAnamakarot / pIlanasamaye laghurapi sAdhuH kSamayAnakutkevalIbhUto'kSayaM zivasukhamAptavAna, kRtanidAnaH khandhakAcAryo'pi kSamAtyAgataH pAlakena yantre pIlito durdhyAnena mRtvAgnikumAro'bhavat / atrAntare palanAntyA zoNitA'rdragjoharaNamAdAya gRdhra udaDIyata / tathAkasmAtpurandarayazArAzyA agreupatat / tadAlokya sA rAjAnamapRcchat he nAtha ! IdRzo maraNAntopasargaH sAdhUnAM kena pApinA kRtaH paraM rAjA kimapi novAca / tataH paurajanamukhAtpAlakena pApIyasA paJcazatamunimaMDalasahitaH khandhakAcAryo yantre piSTa iti jJAtvA bhRzaM zocantI sA rAzI daNDakanRpamatrocat-moH pApiSTha ! yena tvayA paJcazatamunighAtaH kAritastena saMjAtamahApApasya taba mukhAvalokanamapi na yujyate / tataH saMsAramasAraM jAnAnA purandarayazAmahipI cAritramAdAya samadhItva tato vijahe / kRtanidAnaskandhakAcAryajIvo'mikamAro bhRtvA'vadhinA samudbhUtamatsarastadaiva daNDakanRpatidezaM samastaM bhasmasAbake / yadadyApi daNDakAraNyamityucyate lokaiH / etada vanaM
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammetazikharasya mArge tiSThati / aho ! skandhakAcAryasya paMcazatI ziSyamaNDalI kSamayA mokSamApa, svayantu teSAM gurutvA'pi kSamAtyAgAnmahatIM duHkhasantatimasaiva | ataH sarvairapi zreyo'rthibhiH zramAguNaH sAdaraM dhArtha eva / atha kSAntyA mokSamadhigatasya dRDhaprahAriNaH 2-kathA purA kasyacid brAhmaNasya putraH saptavyasanasamAsako dRDhaprahArinAmA mAtApitRbhyAM gRhAbhiSkAsito'mavada / tatacauragrAmamAgatastatra cAputrazrauranAyakastaM yogyaM matvA putratvena svAntike sthApayAmAsa / atha katipayasamayAnantaraM pitaryuparate sa eva sakalata karA''dhipatyaM lebhe / sa kaThorahRdayaH krUrakarmakArI ca janmata evAsIt, ato'nantajIvAnapyavadhIt / athaikadA saparivAraH sa kuzasthala puraM luNTitamagAt / tatpuraM luSTayitvA kasyacid brAhmaNasya gRhaM prAvizattatra ca mahatA manorathena kSIrapAkaM pakvA cullyupari nidhAya tatpatnI brAhmaNI putraM lAlayantI kizciddaramupaviSTA''sIt / tatrAvasare sA tadbhANDaM spraSTuM yAntaM dRSTaprahAriNamabAdIta - are ! kastvaM madIyaM pAkabhANDaM mA spRza, yadi sprakSyasi tarhi mamopayuktaM na syAttadAkarNya kupitaH sa tacchiro'sinA ciccheda | tadvIkSya snAnaM vidadhad brAhmaNo'khamAdAya taM hantumanupadameva dadhAva, dRDhaprahArI tasyA'pi ziro'cchetsIta / punasvato'pasaranmArge garbhavatImekAM gAmapi jisi / tatrAvasare gorudaratI bahirbhUtamavidInaM vatsamAlokya tasya hRdaye dayA prAdurbhUtA tena sa bhRzaM pazcAttApamakarocathAhi -dhi mAM dhiG mAM yadadaM brAhmaNo bhUtvA'pIzaM ghorakarma kRtavAn ! hA! hA ! mama narake kITazI yAtanA soDhavyA bhaviSyatIti ? AsAzcatasRNAM - - strI-go - bAlahatyAnAM kiM phalaM bhokSye ? athavA'sAvedanama J 24
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEKCRICKS pazyamevaitatphalaM mokAsmi etAni : mahApAsakAni kAtimAna hAspantiH / itya kalAnutApa matadaiva kRtapaJcamudhilabAnaH prathama puradvAramesma kAyotsargajyAne tasthau / tadAnIM tasaM savArastha pazyantaH sarve lokA: sa eka luNTAkaH RrakarmedAnI | pAkhaNDI jAta ityucaramtastadupari kecana marAstu liSTeiSTikopalAdikAni kSipanti / bhanye ca mahApApIyAnitimattvA | kRpANAdizakhAbastara bAtamanti, tathApi sA dhyAna na syajati / itthamupasargAna - sahamAmaH sa sArddhamAsaM tatraivA'tiSThavataH svata evaM lokAstadupasargakaraNAdviremuHatha sa dRDhaprahArI tato'pyanyasminpuradvAre samespacyAnArUDhasvasthau / tatrApi sAdamAsa lokAstamupA daNDAdiSAtamena dhUliprakSepeNa loTAdiprahAreNa zasAnAdinipAsanena va bhRzamuramito'pi yadA sadhyAnAma virarAmA vadA svata eva tadupadravAte lokA nyavartanta / tadA nagarasya tRtIyAri samAgatva punanimanajataH / tatrApi sArddhamAsa lokakRtaparIpahAnasahata, vyAnASa cacAla / punarasau caturthadvAri samApasya dhyAnalIno'mavacanA'pi sAImAsa lokaistathaivopadrutaH paramitya - papamAsI kSamAguNamAzritya paDhavidhaparISadaM sehe / tato'smaH SaSThe mAsi kevalajJAnamulpeveH / aho ? kIyA zAntiguNo badasau dRddhAhArI jagadadikhIyakrUrakarmA mahApAmiSTho bhUtvA'pi kevalaM kSamAguNayopato'STavidhapharmakSayaM vidhAya kevalajJAnamAsAna durApA mokSabhiyamamajat / anye'pi ye kecana kSamAguNaM dhariSyanti, te'pItthameva mokSasukhaM zAzvatamavazyamevAnubhaviSyanti, ato he bhavyA ! yUpamavazyameva | al dhamAguNaM parata / ytH| yasya zAntimayaM zastra krodhAgmesapazAmakam / nityameva jayastasya, zatrUNAmudayaH kRtA // 1 // zrUyate zrImahAvIra, kSAmatyai mleccheSu jagmivAn / ayatnenAgatAM kSAnti, pohu~ kimiti nezvaraH ? // 2 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha kSamAguNena mokSamitasya kUragaDamuneH 3-kathA yathA purA kavitkUraNadumAmA sAdhurnirantaramudarapUramAhAramodanamamukta / kadApi tasyAgaM na karoti sma, tamanye munayaH kathayanti moH! tapaso mahAphalamastIti sarve saharSa tapasyanti / tvantu kadApi na karoSi paraM sa zaktyabhAvavazAttapaspAmakurvANo'pyanyeSAM tapasvinAmanumodamA phalamadhikamApa / athaikadA saMvatsarItaH prAgdina eva sarve sAdhavaH dvayahInamupavAsa prAraMbhire / tatrAvasare zAsanadevI zrApha prathamaM kumunimayadara / prAlokya sAdhava UcuH - he zrAvike ! tava viveko nAsti / pavayA tapasvina etAnsAdhUna vihAya prathamamudaraMbhariH krUragaDusAghurabhivAdyate / tayoktaM bho munayaH 1 tapasyatA bhavatAmIdRzo matsaro na yujyate yatossya prabhA samujjvalaM kevalajJAna mutpatsyate / tasminnavasare kilaitadurvadanAya samAgateSu surAsura kinnaravidyAdharAdiSu mamaitaindanA'vasarona - miliSyati / ato'hamadyaiva mahAntamenaM vanditumAgatA'smi / tannizamya matsarI kazcina munirabhASata - satyamasyaiva kevalajJAnamutpatsyate 1 yo rAIi kasyApyanyasya tadudeSyati ? iti nigadya tamabhivandya sA zAsanadevI svasthAnamAgAt / tataH saJjAte prabhAze saMvatsarIdivase satyavasare sa kUragaDamuniH zrAvakAgAramAgatya nijodarapUramodanaM pratilampopAzrayamAyayau, taMtra samunImantra nivasare sa matsarI munistatrAgatya tasminodane DIvanamakarot / paramanena kuragaDasAdhunA vyacinti-atha mayA pUrva ma sandhamato'nena muninA madIyAhAre ghRtamevaM SThIvitamitthaM subhAvanA bhAvayatastasya kevalajJAnamutpadyata / tasmimaMtrasare se dhanditumindrAdayo devo Ajagmustai mahAmahacake / ityanuvRttamAlokya sa massarI munirdayI garo'hani mAtra zrAvikA samAmetA sAmAyuSI naH kintu devyAsIt / tadanu sarve munayastaM krUragaDamuni vavandire svAparAdhamapi dhAmita pazcAttApaM ca vitenuH tena 1
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ - | sarveSAmapi sAdhUnAM kevalajJAnamudapagrata / bho lokA ! zyaM kathA yuSmAnidamupadizati yallokaH sadaiva kSamA dhAyAM kadApi deSamAvo na vidhAtavyaH / kiJca-yadi svasya vratopavAsAdiSThapasyAmAcarita zaktina bhavetahi tadanuSThAtRNAmanumodanAdibhAvanA'pi vidheyA, tathA tapasvinoM sAdhUnAM ca vacana zirasA sadaiva dhAryam / teSAmavaguNA na draSTavyAstathA sati karagamuniriva bhavanto'pi zivasukhamadhi| gamiSyanti / kSamAguNAdadhikaH zreyaskaraH ko'pyanyo guNo naivA'sti / atha kSamayA karmamuktasya metAryamuneH 4-kathAnakamyathA-bhayAntare do gopavAlako padAramantau gaganiyarotale rasuviSTa pAtAya / tatrAvasare tena mArgeNa gacchatasvRSAturasya da kasyacinmunastau gopau payaH pAyayitvA tRpAmazIzamatAm / so'pi munissayordharmadezanAmadAcena pradhudvau tau dIkSA lalatuH / cAritra | pAlayatostayormadhye caikasya sAdhvAcAre ghRNA jAtA, yatsnAnahastapAdamukhaprakSAlanamakurvanta eva munayo bhujata iti naiSa sdaacaarH| evaM manasyeva saMkalpo jAtA, paraM kriyAntu sAdhUnAmevA'karot / athaikadA to midha evaM nizcayaM cakrAte yadAkyordevagatimApanayoryaH kA pUrva satayutvA'tra loke yatra kuna jAyesa, sa devalokasthenA'vazyameva prtibodhniiyH| athAyuHkSaye kAlaM kRtvA to devaloke divyasukhaM moktuM lagnau / tatrApi divya sukhaM muktvA tatadhyatvA yaH sAdhujIvaH sAdhucAritra ghRNAmakarot / sa sAdhujIvo rAjagRhanagare kasyacana meharanAmnavANDAlasya gRhe sabhAryAmetIkuthau putratvena samudapayata / tadgRhasamIpavartinI kAcidekA vyavahArikhI mRtavatsA'mIs / tasyAzcANDAlamAryayA saha bhaginIvanmiyA sakhyamAsItte ke samakAlikameva garbha dhRtavatyau / te ubhe apyekadA mitho garbhaviSaye samAlepatustadAnIM tAM cAMDAlamAhi-re bhagini ! tvaM mA niHzvasihi / prAktanakarmadoSatastava santatimriyate, alamatra zokasantApa
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNena mama tu bahavaH putrAH putryazva vilasanti / sAmme mama mAto'haM satyaM vacmi, yadyAvAmekadine putra prasobyAvastarhi mamataM cirajIvinaM putraM te dAsyAmi tvatprasUtaM mRrta zizumahaM grahISyAmi / AvAmevaitatsvarUpaM vAsyAvo'nyaH ko'pi na ghodhiSyati / kevalaM sabhAmamAtraM mayA dhRvaM tvayA vyAhArya tadanu ve vyavahArikhIcANDAlyAvekasmimeva dine sutaM sussuvaaye| jatha cANDAlastrI yuktyA pracchamatayA nijaputraM tasyA adAsadIyakaM mRtaM sutaM svayaM jagrAha / atha putrajananamAkarNya vyavahArI mahosamakaronmetArtha iti nAma cakre, paMcame varSe ca lekhazAlAyAM maiSIt / yadA sa sakala kalAkuzalo'sadA dvAdazavArSikaM ta putramaSTAbhiH svajAtIyAbhiH surUpAbhiH sukanyAbhiH pariNAyayituM sthirIcakre / pravartitazca tadarthamutsavaH striyazca dvisandhyaM dhavalamaGgalagItaM gAtuM lagnAH / atrAvasare purAkRtasaMketo devastatrAgatya dadhyau-yadyasau etAH kanyAH pariNeSyati tarhi bhavAndherna tariyati / ataH prAgevAso mayA pratibodhanIya iti nizcitya prakaTIbhUya taM bahudhA pratyabodhata, parantu tasmai kimapi na ruruce / tataH sa devo metIzarIre prAvizat / itatha metI cANDAlI roditaM lagnA / atha rudatI metI cANDAlI vyavahArigRhamAgatya metAryaputraM nijagRhamAnItavatI, bhartAraM cAdava he svAmin ! eSa me putro'sti asya layaM vyavahArI kathaM cikIrSati ! etatsvarUpa sarvatra paprathe / tatastAsAmaSTAnAM kumArINAM pitaracApi cinvAmApuH / punaH prakaTIbhUya sa deze metArtha rahasi jagAda -mo mevArya ! jAtaM te lagnaM, kimabhUt 1 metAryastamAha-bho deva ! svayaitadayuktaM kRtaM tathAkaraNena mamA'pakIrtiH prasarati sarvatra / deva AhamaduktaM kathaM nAkRthAH 1 metArtho'vak-moH ! tavAdezamavazyaM kariSyAmi paramidAnIM zreNikarAjasya putryA saha yathA me vivAho jAyeta tathA kuruSva, tato'haM cAritraM grahISyAni / tacchrutvA sa devastasmAyekamajamadAjjagAda ca mo mevArya ! enaM gRhANa, eSa
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasmAni haspati, syAla bhUskhA rAjApana viSAlayamA kanmA'pi ca vAcanIyA, itthaM ve samIhita setsyati / athaivaM yonimaya deve nijasthAnI gale metAjamAdAya nijasavamameva tatsarva pitaramapradat / advitIya divaseM nAjena ratnAni idivAni ratnairbhUta svAlamAdAya !metAryavitA bhUpasadasi samAgama samupaDhaukya kRtapramANotiSThan / nRpema pRSTa-4 ko'si ? kuta: AmataH ? vi samIhase vAda athaH sojdt-aii| jAtyA pANDAlo'smi, atraiSa nagare niprasAmi / mamakaH sarvakalAlo'vita | lal priyatA 'pro'sti sau tvaM svamatA viSAhavidhinAdehi / ito'patkimapi dhanAdikana kAmaye / tadAkaye mulya mantriNe putramabhayakumAramAtyadrAjA 1 nRpAzayamavamasya mantrI cAmamAvimobANDAla ! svayA kutaH prAptAni | zaralAnyetAni tatsatyaM vada pANDAlo'vak-mama gRhe. sadaivAjo ratnAnyeva purIpayati / abhayakumAro agaad-de| | pRthvIpate / iyaM devI mAyA pratIyate "mAnuSI nai saMmavati / bhavatu, mayA'pi tadraSTavyamiti vimRzya kumAra Aha-k bhoyANDalA ! 'ekavAra samajamAnaya / iti maitriNa Adeza lAmA tamaje tatrAnIya pandha / paramatra tu durgandhimayaM purISa kRtavAn zahilopaya mantriNotaM svAmin ! devamAyepam, no cedIhagjano bhavantaM kathaM kanyAM yAcesa ! paramathApyasmai / kanyAdAna zreyaskara ma royake / ityavadhA tamAkhyA-bhovANDAla ! zRNu, taba putrAya rAjA tadaiva kanyA dAsyati yahaMdhatanyAmeva rAtrau mAragirI mUlataH zikharaparyanta sopAnAvalI tathA kuru, yathA'bAlabadvAno gatisaukarya bhavet / tathA rAjanAnagare / yo'bhitaH prAkAro'sti ta suvarNamayaM vidhehi / tRtIya kSIrasAgarasya payo'tra samAnaya / caturtha gaGgAsarasvatyobelamatrAnIya taba putra lApaya / etakArya catuSTayaM yadi karimbasi cahi mavatputrAya nRpo'sau kanyA dAsyati / sadAkarNya pANDAlo gRhamAgatya tatsarSa /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ punamavAdItasmAmeka rAtrau sa : devastaduditakAryapatuSTayamakarota, gaMgAsarasvatyorjalena metArya va snapayAmAsa / dvitIye divase mahatA mahenasa metAoM rAjaputrI lA aSTau myabahAriputrIzca vivAhitavAn / tasmivayasare sa devastatrAgasyA'tiSThadavadaca-kiM bho| vivAho jAtaH / ataHparaM ki vidhisasi tavasare metAryo'vadatu mo deva ! tvAM namaskaromi sAMjali: prArthaye ca yadahamadhunA navapariNIto'smi / sAbhiH sahedAnIM kiyantamapi kAlaM sukhAni bhoktumanukampaya / devo nyagadat bho mitra ! dvAdazavarSANi mukha sukSva, tadante tu mAhautra dIkSeti nigadya devaH svasthAnamagamat / athAvasyante sa devaH punarAgAttadApi navabhiH kanyAbhiH prArthito devastasya punadizavarSANi yAvatsamaya dacavAn / sasyA'pyavasAne sa devassatrAgatya metAryamavocata--mo metArya 1 adha mA vilamba kuru etAvatyaja, cAritraM ca pAlaya / vadAkarNya navapatnIH paripRcchaya zrImahAvIrapramoH pArthametya dIkSAmgrahIt / atha sa eva metAryamunirjinakalpIyamAsakSapaNaM vidadhadekadA. pAsNAkRte satra rAjagRhanagare kaspacana svarNakArasya dvAri samAyAtaH / tatrA| vasare sa suvarNakAraH svarNamayAnaSTocarazatayavAn kRtvA tatraiva saMsthApya svayaM gRhAntarAgAt / sa munistatraikAtiSThatAvadekaH krauzcapacI tA'gatya tAn sakalAnapi yavAna agrAsa / punarutIya kRSibharimArato dUraM gantumazaktastatsamIpadeza eva vRkSopari tasthau vatrastho metAryamuniH sarvametadapazyat / atha gRhAdAgatya tatra sthApitAn yavAnapazyan sa munimAkhyat-bhoH sAdho ! mayA'tra yavAH sthApitAste na dRzyante kena gRhItAH 1 atra tu tvamevAsIH ko'pyanyo nAgatojastrayaiva gRhItA nAnyena pratyaryaya ! ete aNikasya rAjJaH santi kasyA'pyanyasya meltha mAgito metAryamunirdacyo- aho ! yadi vakSyAmi tarhi taM pakSiNamasau nUnaM haniSyati, ato mayA kimapi na vAcyam / yadAvi tadbhaviSyatItvavadhArya kSAntyA maunamAlambya sa tatra tasthau / atha bahudhA pRSTo mArgito muni
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ / - // - yadA kimapi nottavAra na vA vAnarpayattadA punarbhaNitastena-bhoH pAkhaNDin dharmadhRtarAD ! ahaM zAntyA muhustvAM kathayAmi tvaM maunamAzritya kathaM tiSThami satvaraM dehi no peddhaniSyAmi / paraM sa kSAntaziromaNirdadhyau-yatsatyaM vadAni rahi jIvo hisito bhavati / ato mayA parajIvajIvAtaSe nazvaramevaccharIramapi veyamevetthaM vicintya tUNIsthitasya metAryamuneH ziraH prakRpitaH pazyatohara AIcarmaNA dRDhaM badhvAsaghAtape ciraM samAveSThibhata / kizcidirampa samASTa carmaNi vedanAto menAryamunernayane yugaedeva nipetanuH / tadApi samatAM bhAvayan kSAntyA tabedanA sahamAno metAryamunirantakRtkevalIbhUtvA mokSamadhijagAma / tadaiva ko'pyekaH kASThamAravAhI tavRkSamUlamavaSTaMbhya kASThamAraM dadhAra / tadAghAtamItyA sa kauzapakSI purA nigIrNAn yavAn sarvAnavamata, tadAlosyAtimItaH sa | do-aho ! mama kI durdaivamAgatameSa muniH zreNikanarendrasya jAmAtA'sti / yaM vIkSya pradhAnAdayaH sarve praNamanti, sa eva / mayA nihataH / mahAnanayoM jAta, etad ghorakarma saparivAra mA vinAzayiSyati / idAnIM sAdhuveSa eva trAtA bhaviSyati nAnyaH ko'pIti vimRzya sakuTumyaH sa svarNakAraH sAdhuSezaM vidhAya tatropAvizat / kiyakAlAnantaraM tanmunestAisadhAdivRttamAkarNya kRSito rAjA bhaTAnevamAdizat-bho bho bhaTA ! yUyaM tatra gatvA svarNakAra badhvA tamA'nayata / te'pi tatrAgatya sarvAnmunInevA'pazyan / punaste nRpAntikamAgatya jagaduH-svAmin ! tatra tu sarve sAdhana eva dRzyante, sa svarNakArastu kutrApi na dRzyate / atha svayameva zreNiko rAjA maTaiH saha vAgatya tAnakhilAnmuniSeSeNopaviSTAnAlokya jagAda-are pazyatohara ! tvayA sAdhu kRtam, | yadI kukRtya kRtvA'pi cAritraM jagrAha / anyathaitadanyAyaphalamogaM vinA taya muktiH kathaM syAt ! punapAdapasvAna dhRtasAdhu- |
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa yAnabhivandha svAlayamIyuste'pi cAritraM pAlayantaH sukhino'bhUvan / itthaM metAryamunivaryasyAdhikAraH kSamopari nigaditaH / uktazcopadezamAlAyAm jo koMcagAvarADe, pANidayA koMcagaM tu gAikve / jIviyamaNapehaMta, meyajarisiM gamaMsAmi // 1 // NippheDiyANi doSiNa vi, sIsAveDheNa jassa acchiinni| Na pa saMjamAu calio, meyajo maMdaragiri vya||2|| ___ aho! pUrvabhave sAdhuyeze yagopAlasAdhurmanasyapi sAdhvAcAradhRNAmakarosena hetunA tasyAtra janmani cANDAlagRhe janmA'bhUt / aso vacmi kaizcidapi kadAcidapi cAritre ghRNA naiva vidhAtavyA, kizca metAryamuniH pakSijIvAnukampodayAtsvaprANAtipAte'pi kSamA n| jahI tena sa mokSamApa / isthamanyairapi kSamAdharma vidhAvavyaM tena metAmunIzvaravadakSayyaM sukha prAptavyaM sarvaibhavyavariti / ____ aya 3-saMyama-viSaye svAgatA-undaHpUrva karma savi saMyama vAre, janma-vArinidhi pAra utaare| teha saMyama na kema dharIje, jeNa mukti-ramaNI vaza kIje // 8 // ___atha cAritrazabdasya kortha iti jijJAsAyAmAha-pavitaM-sazcimaTaviSaM janmajanmAntarIyamazuma pharma nAzayati tathA ! | bhavasAgaratastArayati tadidaM cAritraM sarvereva sAdaraM karSa na prAya ? yena zAzvatasukhadAyinI zivasundaryapi vazyA bhavet // 8 // tuGga zaila baladeva suhAyo, jeNa siMha mRga vodha btaayo| sema saMyama lahIya arAyo, jeNa paMcama surAlaya pAyo / / 9 / / AAJAL
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ purA saMyamAdadhigatalamdhiyogAyola baladevAnistAnAmagirerupari tiSThan siMhamRgAdikAn kiyaso jIvAn pratibodhya punaretArazaH pazu-pakSyAdimiviyakavikalaistathA vAtukaiAghasiMhAdibhizca mAMsAdikamasadAhAramatyAjayat punaretAzAn jIvAnapi samyaktvalAsitAm dharmArAdhakAm kurvan smayazcApi samyak saMyamamArAdhya paMcamabamadevalokasukhaM suciramanyabhUt // 9 // atha siMhAdipazUnapi prativodhayatastasya baladevamuneH 5-kathAnakamyathaikadA bane kRSNe kAlaM go tara.gvema zAha devarita lasI, parameta parAbhuniyA'nupamayaikadA madhyAsamaye gocaryai nagaramAyata: kapAntika sthitA kAcikAntA pamohamapagatA tenAnyamanaskAghaTabhrAntyA nijazizoH kaNThe rajjaMda padhvA yAbadadhaH pAta yitumudhatA'bhUt / tAyacadagatamakArya vilokya baladevamunistAmavocata-are etatkiM karopi? tatastayA tadabodhi / tataHsA zizorgalAdrajjumapanIya ghaTamamadhnAt / sa munirapi madpAvalokanAdiyaM strIdamakRtyamakarota, ato mayA nagare nAgantavyaM, kna eva yadA yallapsyate, sadA tenAhAreNa pAraNaM vidhAtavyamanyathA tapa eva kartavyamiti nizcitya vana eva tataHprabhRtyatiSThat / athAtulatapobalaprabhAvataH zazaka-hariNa-sUkara-gaja-vyAghra-siMhAdayo'pi tadIyadezanAM pratyahamAkarNayanto mAMsAdibhakSaNaM pratyAcakhyuH / athaikadA tatra kazciskASThamchedI samupAgatya satkASThAni chettuM lamaH / saJjAte ca madhyAleddhacchinnamekamahAtara samAzritya tadadhaH khAdyapaktuM lanaH / tatra pAkadhUmramAlokya kazcana zubhottarasamayaH suzrAddha iva mRgo munezgre pucchamakampayat / tadA munirapi pAtramAdAya dena saha tA''gAt / so'pi munimAyAntamAlokya sahasotthAya munerabhimukhamAgatya taM praNamya samampArthayata-svAmin / ehi,adha me janma saphalaM jaatN.bhvdrshnaa| spUto'bhavam, ama-mayA mahatpuNyaM labdham / tazrAvasare mRgo davau-yadyahamadya manuSyo'bhaviSya tarhi mamApIdRzo lAmo'bhaviSyat / /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAre mAnuSaM janma dhanyamasti mayA kiM pApaM kRtaM bhavAntare yattiryaktvamavAptam / itthaM sa bhAvayannevAsIcAvacatra mahAbAtodmAdakasmAdadhacchiyo mahAtarutyANAM munisUtradhAramRgANAmupari papAta / tataste trayo'pi saddhyAnena mRtvA paJcamabrahmadevaloke devatvenotpedire / aya 4-dvAdazabhAvanAsu prathamamanityabhAvanAmAhadhana kaNa tanu jIdhI pIja-jhAtkAra jevI, sujana taruNa maitrI svama jevI gnnevii| ahava maganatAe mUDhatA kAI mAce', adhira aratha jANI eNakhaM kona rAce ? / / 10 // .. aho bhavyaprANinaH 1 kIdRzaH saMmAro vartate yatra prasipalamAyuH kSayati / taDidiva lokAnAmAyazcazcalaM pratibhAti / evaM putraka| latrapitRmAtRsuhRdAdikuTumbavargo'pi sarvaH svamopamo bhAti / tathA'pyajJA jIvA asthiramapi jagatsusthiraM manyante / dhanajIvanayovanAdisthairya jAnAnA bhrAntA etAn viSayAna sevande / jJAtatavAstu tatsarva svapnavatpazyanti ato naiteSu satante // 10 // atha saMsAramanityaM svapravattatra bhikSoH 6-kathAnakam- . yathA-kasyacidekasya kalavaNasya gRhe rAtrau dadhibhAjanamanAyatamAsIditiH prabhAte mokuM tyaktuM vA'nicchan kaJcana bhikSumAlokya tasmai taighi dasavAn, so'pi sadAdAyataDAkapAlyAM dhanacchAyatastale kAmamabhukta / tadbhakSaNAttatraiva sa ciraM gADhanidrAmabhajat / atha suSuptisamaye rAjyasukhamanvabhUta, yathA'haM nRpo'bhavam / apsarasa va divyAGganA mAmupAsate / mantripramukhAH sarve sadasi tiSTanti, caturaGgIsenA ca mahatI labdhA-sti, gajaturagarathapattisamUhAdikamanekamasti, 'itthaM svame manorAjyaM kurvan sa mRzamamodava /
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAvasatra megho jagarja, vena sadaiva tasya jAgRtirjAtA, tataH kAmapi rAjyasamRddhi nAdrAzIva kevalaM kharparaM daNDaM jIrNakanyAM caitattrayameva svAgre vyalokata / yathA sa bhikSurmudhA stramaprAptayA rAjyasamRddhayA mumude / tathaivA'hA api jIvAH putrakalatraghanAdau sucaiva modante / dharaNi taru girindA dekhie bhAva jeI, suradhanuSa pare te bhaMgurA bhAva teI / ima hRdaya vimAsI kAramI deha mAyA, tajiya bharatarAyA citta yoge lagAyA // 11 // kiJca - saMsAre'tra ye ye jIvAditarumUraprabhukhacarAcarA bhAvA dRzyante te sarve jala budabudopamAH kSaNabhaMgurA eva pratIyante, iti vicArayatA viduSA janena dehamAyAM vidvAya ci kharA cakravartinA zArIrikIM mohamAyAM paTkhaNDabhUmi sarva rAjyasamRddhizca suvairAgyeNa tyaktvA mano yoge yojitam // 11 // athA'nityabhAvanayA tyaktadehAbhimAnasya bharata cakravartinaH 7-kathA-- yathA rAjyasukhaM bhuJjAnasya bharata cakravartinazcakraratnamudapadyata vathA''dIzvarabhagavataH kevalajJAnamajAyata / ekadaina kAryadvayasya vardhApanaM bharatAya samAgatamiti mudito rAjA tAbhyAM narAbhyAM pracuraM daanmddt| tato manasi daSyoM yadidaM cakraratnamutpede tadatraiva phaladam / tAta RSabhadevasvAmI tu lokadvaye'pi niHsImaphaladAyI tato mayA prathamaM udbhaktireva vidhAtavyeti vicArya marudevImAtaraM gajoparyupAvaizya bharata cakravartI prabhorvandanAyai cacAla / yA marudevI mAtA purA putrasya RSabhadevasya virahAdanizaM rudatI varSamekaM vyatIyAya / saiva tasya candanAye yAnvI devadundubhisvanamAkarNya bharatamapRcchat-- bharata ! vAghAnAmI hagmadhuradhvaniH kutra jAyate
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ kimasti tatra ? yenedRzo'bhutapUrvopUrvo vAdyadhvaniH bhUyate / tadA bharatojadata-de mAtaH ! yatra purA mamopAlambhaM dadAnA''sI, 16 yathA-he bharata ! tvaM nUnaM rAjyasukhalubdhozA : yadRSamaya zudi na hAre tayara mAmalopA sampatirasti / nayanayugalamunmIlya pazya 2 ityAkarNya harSotphullalocanA marudevI mAtA ratnamayaM svarNamaya raupyamayaM ceti prAkAratrayamatyujjalaM vilokayantI vismitA vyamRzat-aho ! kA putraH kA vA jananI ? sarvamidaM kSaNikamevAsti yaskRte rudatI 2 andhA'bhUvam / sa tu suputro bhUtvApi me saMdezamAtramapi na praiSIdata enamasAra saMsAra dhigastu / ekapazcAsya rAgeNA'ppalamitya sadbhAvanAM bhAvayantI sA marudevI gajArUDhaivAntakRtkevalajJAnamAsAdya mokSamadhyagacchat / tadaivendrasvAgatya marudevIta- dhIrasAgare snApayitvA sNshrke| punarbharatapakriNA sahendrastatra samavasaraNe samAgAttatra ca prabhumabhivandha tadIyadezanAmRtaM nipIya bharatacakrI vItazoko'bhavat / atha dezanAnte zrAvakIya dvAdazavataM pravipadya nijAlayamAgatavAn / sadanu cakrasyAzyADika mahotsavaM prAtayata, pUjAnte ca takSakaM vyomni pUrvasyAM dizi cacAla / tatazcaturaGgavalamAdAya prasthito bharatacakrI prAcyasAgaratIramAgatya tasthivAstatrApyaSTamaM tapo vidadhe mAgadhatIrthezadeva ca bhRzaM mAtapAn / atha rathArUDhazcakrI samudrarathaneminAmiparyantaM rathaM sthApayitvA svanAmAMkita bAgamekaM mumoca / sa cATacatvAriMzatakrozaparyanta malA siMhAsanelagattamabhito'bhimugirantamAlokya devazrukopa / tadA pradhAno'vadatu svAmin ! bajamidAnI kopATopena, prathamamenaM / / nAmAMkita bANa pazya svaco'pi balIyasa eSa pratibhAti / tato devo nAma vAcayiskhA bharatazcAnasaditi vived| maya sAntakoyo / devo'tisArabhavaralajAtamupAyanamAdAya tatrAgato bharatacakriNaM namaya prAbhRtAMzca vatsArasata ratnajAvam / tadanu he sAmin / etAvadinamaimanAtha mAsa paramayAbhUti sanAyobhavam / atha cakravalinA tatpUche samosA 25
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnamagamat / cakrIvoSTamatapasaH pAraNamakarot / athottaradakSiNAdikSu tamisrAgaddaradvAramudyAcya alt samaraM vidhAya air jillA trikhaNDoM mahIM saMsAdhya gaGgAtIramAgatya tasthau / tatra ca varSasahasraM sthitvA parAvartamA caNi navanidhayaH prakaTIbhUvuH / tadarthaM cakrI tatra mahotsavaM vitatAna tAni ca navanidhAnAni dvAdazayojanalaMbitAni, navayojano - videzihadvAre tiSThanti / paraM teSu purApi kecana na pravivizurna vA praveSTAraH santi / itthaM tasya cakriNaH kanakarajataratnAkarANAM viMzazira sahasraM vidyate / paTkhaNDAnAM sAmrAjyamito'pi bahudhikaM jAyate tAdRzI prabhutA tu kasyA'pi na bhavati / aSTacatvAriMzatsahasraM pATaNaM, mahAnagarANi ca dvisaptatisahasrANi sahasrANAM viMzatiH kheTaka, evaM karvaTa - maNDapadroNapramukha grAmANAM SaSNacatikoTirAsIt / tathA caturazIti 2 lakSapramANaM gajaturagasthaM, SaNNavatikoTiH padAtInAM paNDitAnAM SaSTisahasraM, dhvajinAM dazakoTirabhUt / paMcalakSANi mahAdIpakadharA, lakSAdhikadvinavatisahasraM dArANAmAsan / dezAnAM dvAtriMzatsahasraM babhUva cai dvAtriMzatsahasraM mukuTabadvAnAM mANDalika bhUpAlAnAmAdezakAriNAM IdRzIM mahatImananyasAdhAraNAM samRddhimApana bharatacakravartI so'yodhyAmAgatavAstatra ca dvAdazavarSANi mahAmahaM prAvartayasa ciraM trikhaNDAmimAM mahImanvazAt / athaikadA sa cAdarzabhavane sukhAsIno divyAmbarAbharaNamaNDitAtmA tanucchaci pazyan bhUSaNa vihInAmaMgulIbhazobhanAmavedIt / tadanu sarvAbharaNAni zarIrato'panIya sarvAmapi paulI mAyAmarthAt - zarIramidaM yadbhUSaNavasanAdinA zobhate, tadanityameveti bhAvanAM bhAvayAmAsa / itthaM bhAvayatastasya kaivalyamudapadyata, tatrAvasare zAsana devatA tasmai sAdhuvepamazeSaM datavatI / tadanu sa cakrI tyaktarAjyo dazasahasrarAjanyaiH saha vijahAra / atha mahIM pAvayan FORG
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ DOESMALEKARE bhavyajIvAn pratibodhayan pUrNe cAyuSi zAzvatasukhapradA mukti striyaM bheje / aho ! bharatacakravartI tvanityatvabhAvanAvalAdeva seSTamasAdhayat / tathaivAnye'pyanityamasArazca saMsAraM bhAvayantu, yasmAdAtmahitaM jAyeta / 5-athA'zaraNa 2 bhASanA-viSayeparama puruSa jevA saMhare je kRtAnte, acara zaraNa ke lIjiye teha ante / priya suhada kuTumbA pAsa baiThA jikoI, maraNa samaya rAkhe jIvane te na koI / / 12 // yadi mahApuruSAstIrthakaracakravartiprabhRtayo'pi yamarAjena sahasAstIzaH ko dvitIyo bokAlesmA zaraNaprado bhavet ? api tu na ko'pItyarthaH / aparazcA'ntasamaye bhrAtR-pitR-bhAta-mitrAdInAM saMbandhinAM purata evAyaM saMsArI jIvo gacchatyeva bhavabhramaNArthama, para tatkAle na ko'pi tasya trAtA bhavati / ataH sarvAnugo dharma evA''zrayaNIyastaM muktvA zaraNabhUtA nAjyA kApi gatiH // 12 // sura-gaNa nara kor3I je kare jAsa sevA, maraNa bhaya na chUTA teha indrAdi devA / jagata jana harato ema jANI anAthI, vrata prAhiya vichTo jeDa saMsAramA yI // 13 // koTisaMkhyAkAH suragaNAH narAzca yAnindrAdidevAn sevante / se'pi mRtyorbhayAdamukkA eva vigatamA Mall jIvAnavazyameva saMharatIti vicintyAnAthimuniH pazcamahAyatAni gRhItvA pAlayitvA cAnve saMsArasamadAnistatAra kara
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ athAszaraNa bhAvanopari- anAthimuneH 8- kathA sthAya yathA--kauzAmbyAM puryAM rAjJastaruNaH putro mahArogeNa pIDito jAtaH / mahAvaidyAstasya cikitsAM vimakumA manAgapi tadupamo nAbhavat / tasmAdukhArtA ruvI zocati / samIrasthA bhaginI jalpati ha prAtaH ! nijavedanAM me dehi, tvaM sukhI bhava / paraM mAtRkala mitrAdayo'pi sarve viphalaprayatnA jAtAH ko'pi taM nIrogaM vidhAtuM na zazAka / athaikadA tanmanasIvicAra utpade, yathA-dharma eva sarveSAM vipattau zaraNaM bhavati, dharmaM vinA ko'pi na trAyate / ato mayA'pi sa eva zaraNI karttavyaH iti sunizcitya niziH sa suvASa prabhAte cotthitaH sa rogamuktamAtmAnaM vilokya jaharSa / rAjakumAraM svasthaM vilokayantaH sarve'pi janAH pramodamedurA abhUvan / pravartamAne ca maMgalavAye se rAjakumAraH paMcamuSTiJcanaM vidhAyakatrAdiparivArairnivArito'pi jagAda - bhoH parivAra ! samAkarNaya 2 - bhavatsu sarveSu satsvapi rogAtaM mAM sukhayituM ko'pi naiva prabhUva / tarhi etAvaddinAni bhavatsu kRtena snehena kimabhUt ? dharme tu nizAmaM kAmeya rAgo jajJe, tatphalamidaM jAtam, yacciro tospi rogaH kSaNAdeva vyannIyata / ato'damadyaprabhRti kRtadharmazaraNa enamasArasaMsAraM vartukAmo viharAmIti nigadya tato nijAtmasAdhanA niragAt / kintaM panthAnamatikrAmya kyacittarumUle niSasAda, tAvattatra vIraprabhuM vanditvA tenaiva mArgeNa parAvartamAnaH zreNiko rAjA tamAlokya gajAdavatIrya taM praNanAma jagAda ca - he mune ! tvamidAnImavasare tAruNya trayaskaH kathaM pratravajitha ? yato yo hi bhuktabhogaH pravajati sa nirvinaM saMyamaM pAlayati / tanizamya munirUce he magadheza ! ahamanAtha tathA sAghurabhUvam | tacchrutvA rAjA dadhyau-nUnameSa kazcidraMkakulajAto'sti tatrA'pi mAtApitrAdivihInaH yaduktamanAthavayeti / punastamUce rAjA - mune ! Bache
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAti / pApIyAMstu yAvajIvamatra yathA duHkhI jAyate, kyA mRtvA'pi nArakI yAtanAmanekavidhA cirai sahate / eSa jISoya. paJcAzaduttarazataprakRtikAni karmANi sacinvana sukhaduHkhe saMkte / ato he jIvA ! dharme'trA mA kuruva, sAdaraM ca dharma sevadhvam / yatsevanataH kSINasakalakarmopAdhikAH yUyaM mokSamApsyatha / eSamanantacatuSTayamAda-zAnadarzanAcAritravIryA'nantyaM sukhena lapspadhye / / asau jIva eka eva yAti, punarekAkyevAyAti gheti viditvA mohaM tyajata dharme ca nizcalA matiM kuruta // 16 // e ekalo jIva kuTumbayoga, sukhI duskhI te tasa vipryoge| strIhAya dekhI calayo akelo, namI prabuddho tiNa yI vahelo // 17 // aho ! cetano'sau dhanakalatraputramitrAdisaMyoge sukhI mAti, viprapoge ca teSAM bahuduHkhamupaiti / namirAjo yathA-nijaprANagarIyasIpreyasIkara pallavakaMkaNanimittAtsaya eva prativRddho'bhUtpurA tatsaMyogAtklezamapyanvabhUt // 17 // athaikatvabhAvanopari namirAjasya 10-prabandhaHpurA videhadeze sudarzanapuranagare maNirathanAmA rAjA'bhUttasya ca kanIyAn yugabAhunAmA bandhurAsIt / asya prANebhyo'pi garIyasI preyasI mahArUpalAvaNyavatI zIlavatI guNavatI madanarekhAnAmnI bhA'sIt / tasyAmanurAgI bhavan maNiratho rAjA dAsyA tasyA antike pratyahaM sArasAravastuni preSitu lamA, sAni ca pUjyapreSitAni matvA sAdaramAdadAnA''mInmadanarekhA'pi vena nijodyoga saphalaM manyamAno nRpo modamAvahana dAsImukhena svAzayaM tasyai sucitavAn / tadAkArya prakRpitA sA vo dAsI mRzaM /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ padAmi 1 yatra 2 monAvutpedire'mI jIvAstatra 2 nAnAvidhasaMcitA'zubhakarmavilAsAsaMyogaviyogAdibahuvidhA duHkhasaMtatimanubhavanti smeti vicArya yaH saMsAramasAraM tyajati, dharmazcAzrayati sa ha sarva sukhamaznute cAnte mokSAdikamapi labhate // 14 // indravajA-chandasi-je hIna te uttama jAti jAe, je ucca te madhyama jAti thAe / jyU mokSa metArya munIMdra jAe, tyUM maMgusUrI purayakSa thAe // 15 // aho / piliya yaja hInayojAbutpannA dRzyante, te bhavAntare kilottamajAtimadhigacchanti / evamuttamajAtIyA api mRtyA nIcajAto jAyante metAryavanmagusarikhacca / / atha saMsArabhAvanopari maGgasUreH 9-prabandhApurA kazcinmaMgunAmA sUriH paJcazataziSyaiH sevito jJAnasAgaraH zuddhasAdhvAcArapratipAlakaH paJcamamitisumaNDitaH triguptiguptaH kadAcidekadA mathurAnagarImagAttatratyasaMghastaM vaMditumAyayau / tadIyadezanAmRtaM nipIya samullasitamanAH zrIsaMghaH saparivAra tamAcArya mahAmaIna nagarAntarAnIya nirvAdha upAzraye sthApayAmAsa / pratyahaM dvisandhyaM bhaktyA srsmaahaarmbhojyt| tataH krameNa sa sUrI rasalolupo jAto nijAtmAnazca dhanyamamanyata / sathAhi-ahamivA'nyaH ko'pi sarasamAhAramIdRrza na labhate / yathA mRdusthUlAstaraNaprAvaraNacandrakayitAnapATapATalAdisamRddhimAnaha tathA nAnyaH ko'pyasyetramindriyaja sukhamapi sa bahuzo viSeda / atha rasa-zAtA-samRddhigauravamivaH sa guruH kutrApyanyatra vihA~ naicchas / tatraiva tiSThana pUrNe cAyupi kAlaM kRtvA tasminneva pure nadItIre yakSo jache / bhaya |
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ vena yakSenAvadhijJAnaM prayukta, Tena pUrvamavajAtamazeSa pradhAnta viditam / yadahaM mavAcAryaH saMyamavirAdhanamakArSa, tasyApena durgatimIdRzImanubhavAmi / devagatimanavApya hInayakSayonAvavatIrNo'smi / tataH sa dadhyo-aho ! madoryAzaSyANAmapIdRzyeva gatirudeSyati, iti hetoste prtibodhniiyaaH| athaivaM dhyAtvA sthaNDilabhUmi gacchatAM sAdhUnAmagre sa yakSo dIrghajihvAmadarzayat / se jagaduH-mo! evaM kiM karoSi ? yakSaNoktaMbho munayaH ! etatkaraNakAraNa nizamyatAm / bhavatAmAcAryo maMgunAmAjhaM jihvAlaulyAdyakSajAvo samu. tyamo'smi / ato'haM hitaM vacmi yarasatvaramito viharantu bhavantaH / upadezamAlAyAM yaduktampuraniDamaNe jakkhI, mahurA maMgU taheva sunihsii| bohei suvihiyajaNaM, visoaGga pahuM ca hiyANa / / 1 / / niggaMtUNa gharAo, na kao dhammo mae jiNakkhAo / iDirasasAyagarua-taNeNa na ya gheio appA // 2 // bhaya te'pIdRzaM svadharmAcAryasadupadeza sandhRtya paJcazatasAdhavastadaiva tato vijaH / 5-atha 4 ekasvabhAvamoparyAhapuNye akelo jiya svarga jAye, pApe akelo jiya narka jAe / e jIva jA Ava kare akelo, e jANine te mamatA mahelo / / 16 // eka eva jIvaH puSpAni vidaghadana sukhAni mukte prAnte ca samAdhinA mRtvA devIM saMpacimanubhavati / punarayameva jIva & pApAni karmANi samAcarana duHkhamanumayasi mRtvA cAJcogati labhate / ayamAzayA-puNyavAnAsmAtra sukhI bhayamekAsyeva svarga |
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Titl yAti / pApIyastu yAvajjIvamatra yathA duHkhI jAyate, tathA mRtvA'pi nAraka yAtanAmanekavidhAM ciraM sahate / eSa jIvoTapaJcAzadutarazataprakRtikAni karmANi saJcinvan sukhaduHkhe bhuMke / ato he jIvA ! dharme'vazAM mA kuruta sAdaraM ca dharma sevadhyam / yatsaMvanataH kSINasakalakarmopAdhikAH sUrya mokSamApsyatha / evamanantacatuSTayamarthAt jJAnadarzana cAritravIryA'nantyaM sukhena lapsyadhye / asaujI eka eva yAti, punarekAkvAyAti ceti viditvA mohaM tyajata dharme va nizvalAM marti kuruta // 16 // e ekalo jIva kuTumbayoge, sukha dukhI te tasa viprayoge / strIhAya dekhI valayo akelo, namI prabuddho tiNa thI vahelo || 17 // aho ! cetano'sau nakalatraputramitrAdisaMyoge sukhI bhavati viprayoge ca teSAM bahuduHkhamupaiti / nanirAjo kathA - nijaprANagarIyasIsIkara pallava kaMkaNanimittAtsadya eva pratibuddho'bhUtpurA tatsaMyogAtklezamapyanvabhUt // 17 // ayaikatva bhAvanopari namirAjasya 10 - prabandhaH purA tridehadeze sudarzanapuranagare maNirathanAmA rAjA'bhUttasya ca kanIyAna yugabAhanAmA bandhurAsIt / asya prANebhyo'pi garIyasI preyasI mahArUpalAvaNyavatI zIlavatI guNaratI madanarekhAnAmnI bhA''sIt / tasyAmanurAgI matrana maNiratho rAjA dAsthA tasthA antike pratyahaM sArasAravastRni preSituM lagaH, tAni ca pUjyapreSitAni matvA sAdaramAdadAnA''sInmadanarekhA'pi tena nijodyogaM saphalaM manyamAno nRpo nodamAvahana dAsImukhena svAyaM tasyai sUcitavAn / tadAkArya prakupitA sA tAM dAsa bhRzaM 11 Abo
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ / bhartsayantI jagAda - are dAsi ! rAjA me pUjyo jyeSTho lagati / ahaM hi tasya ADhavadhUH putrIkalpAmi sa kadAcidapi garhita-mIzaM mAM naiva bhASeta | satyametanna pratyemi, anyadapyAkarNaya yathA sUryaH prAcI hitvA pratIcyA nodeti, yathA vA zItAMzuramikaNAnna varSAta, sAgaro vA yathA maryAdAM na tyajati tathA zIlazAlinI kAminI paraM naraM svapne'pi naiva vAJchati / iti madanarekhoditaM sA dAsI maNirathajyeSThamavAdIt / tato dudhaH sa evaM dadhyau - yadiyaM yugabAhau jIvati sati mayyanurAgiNI na bhavitumarhati ato'yaM bandhuryena kenopAyena hantavya iti nirNItadhAn / punarekadA rAtrau sabhAya yugabAhuH kelvine samAgatya suSvApa / athaitatsvarUpaM caramutrAdavagatya sa durghIravasaraM pratIkSamANa ekAkI gADhAndhakAravatyAM rAtrau tatrA''gatavAn / tatra rakSakeNa pRSTaH - kastvam 1 kuta idAnImanavasare'trAgato'si ? tenoktaM- ahaM maNiratho rAjA'smi / kuto'pyAgataM bhayamAlokyAstra bandhorantikamAgato'smi taduktaM satyaM manyamAnena rakSakeNa muktaH sa tatsamIpamAgatya tasthau / tadAnIM madanarekhA tamAgataM jyeSThaM trilokya palyaGkAduttIrya dUramA - gatya tasthau / tadaiva durAtmA khaDga kopAdAkRSya nijabandhoH ziro'cchetsIt AkruSTavAMzva - bho bhoH sevakA ! uttiSThottiSThata, mama pANerakasmAtpatitena khaDgena bandhurhisitaH / iti nizamya tatrAgatAH sarve lokA evaM viditavanto yadanenaiva durAtmanA viSayalubdhena bandhurasau nihataH / atha sevakena niSkAsito maNiratho mArge gacchan kRSNasarpeNa saMdaSTo mRtvA narakamApa aho ! atyutkarTa pA tatkAlameva phalitaM tasya durdhiyo maNirathasya / prabhAte tatsarvaM nagaravAsino vividuH / atha pitaraM sthAvastha mAkalayya tatputracandrapazA rAjakumArastatkAlameva bhipambarAnA kArya tacikitsA prAreme / paraM sahasrazo vihiteSvapyupacAreSu manAgapi phalaM nA'bhUt / atha tadAsa mRtyuM jJAtvA tasya zreyase dharmakRtyameva kartuM yujyata iti vimRzantI madanarekhA kathankidvaimAlambya tatkarNe murkha nidhA
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 paMcaparameSThinamaskAramantrAdipuNyagAthAH zrAvayAmAsa kathitazca svAmin! kutrA'pi dveSabhAvaM mAgAH, yadA saMsAre kospi kasyAspi nAsti / na tvamasi kasyApi tathA na te'sti ko'pi iti svAnte bhUyo bhUyo vibhAvaya / athAIntaH siddhAH sAdhavo dharmaM catvAraste zaraNaM bhavantu tathA paMcaparameSThinAM dhyAnaM vidhehi vratAdikaM pratyAkhyAhi / itthaM madanarekhAsadvacanena samAdhinA mRto yugabADuH paJcamaM brahmadevalokamA | sadA madanarekhA zuzoca, aho ! madarthameva matpatyurmaraNamamavadato me gRhavAsaH zreyaskaro na pratimAti / mayei sati kadAcinmatputrasya candrayazaso'pi kaSTamApatsyate iti vimRzantI garbhavatyapi sA madanarekhA nijasadanaM nAcchan / tavaH lInA dezAvinyeva vartamAnasahAyA kAnanaM prasthitavatI mArge ca kasyacidrambasarasastIre kadalIvanaM saghanamadrAkSIt, tAvattamyAH kukSau prasavavedanA samudapayata, tatastatraiva sA putramajIjanat / tadanu putrapANau mudrikAM dattvA svarambale zAyayitvA sarastIre gAtrazodhanArthamAgatA / tatrA'vasare kazciddantI zuNDAdaNDena sahasA tAmAkRSyonninye / paraM zIlaprabhAvAduparyeva kazcidvidyAdharaH svIyavimAnamArohayat / tAmatisundarImAlokya kAmukIbhUva tAM ratimayAcata / tatra samaye satyA, pRSTaM bho mahApuruSa ! kutra gacchati bhavAn tenoktaM-mama pitA vidyAdharo gRhItacAritro nandIzvaradvIpe vartate tadvandanAyai tatraiva gacchAmi / tacchrutvA tayA cintitaM yadanena saha gamanena zAzvataM caityamapi drakSyAmIti me paraM lAbha eva mahAniti vicintya sAvak-bho ! mamekadA putradikSA jAgarti | atha vidyAdharo'vaka - he subhage ! mithilAnagarvAH patraratho nAma rAjA'sti paramasya putro nAsti so'dhunA javinA turageNA'zrAnItastaM zizuM jAtamAtramAlokya hRSTastamutthApya gRhamAgatya patnyai samarpayat / tau ca putrapAlayata ityAkarNya sA jaharSa yatputro me kuzalI vartate / atha vidyAdharasvAmavadat - he subhrU ! mama cetastvathi nitarAM rAgi jAta
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ / mato madamyardhanaM svIkuru / tayoktam- prathamaM nandIzvaradvIpaM mAM naya / tatra gatvA tvadudita zroSyAmi te kathanaM kariSyAmi ca / tasyA etadvacanamAkarNya manasi sa dadhyau yamadhunA mama karatalato na mokSyate / ityavadhArya vegena vimAnaM nandIzvaradvIpe samAnayat / tatrAgatA madanarekhA prathamaM caityamadhye sakalaM zAzvatavimbaM samarcitavatI / yathAmati sacaityavandanastavana stutyAdi vidhAya vahirupaviSTaM vidyAdharamunimabhivandya svocitasthAna ke niSasAda / athAvadhijJAnena sAdhurbubudhe yadiyaM zIlavatI durdhiyA'nenAtrA'nItA'sti ato mayA tathopadeSTayA durkIH yudhata / sAdhupadiSTavAn taM zrutvA vidyAvaraH pratibodhamApa / tadanu sA tamapRcchat-bhagavan ! nama putraM kena hetunA padmaratho rAjA ninye / tena saha tasya janmAntarIyo'sti ko'pi saMvandhaH 1 sAdhurjagAda - vatse ! padmaratho hi janmAntarIyamohAttava putraM gRhItvA putrIcakAra / itazca madanarekhA patiryugabAhuH paMcame brahmadevaloke samutpade / tatra ca devyo jayajayArAvaM vidadhatyastamaprAkSuH - bhoH ! tvayA kIdRzaM sukRtaM kRtaM yadasmin devaloke samutpediSe / athaitatprasaMge sa pUrvamavajAtavRttamazeSamavayuddha tAM madanarekhAM nijatrIM naMdIzvaradvIpe samAgatAmabodhat / iti tadaiva yugavArdevastatrAgatya prathamaM madana rekhAmavandata, tataH sAdhum / atrAvasare viparItaM vilokayan sa vidyAdharo'vak bho deva ! svayaitadayuktaM kathamAcaritaM 1 yadguroH prathama miya strI vanditA / devenoktaM- iyaM me dharmagururasti, ata enAmabhivandya guruvandanAmakArSam / atha devastAmavadat - ahaM svayA bahupato'smi, navo'haM kathayAmi kimapyAdizatu bhavatI / sAva-bho deva ! anyasya kasyApIcchA me nAsti, kintu yatra me putro'sti tatra bhAM naya / atha sA guruvaMdanaM vidhAya tenA'ptA vidyAdharasyA'nujJAmayAcata / tadanu sa devastAmutpATya tatra mithilApure samAgatastatra ca tAmApRcchaya devo nijasthAnamAnAt / madanarekhA va tatra sAdhvIsamIpe dIkSAM lalo, paMcamahAvratAni
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ na kyA yathAvatpAlayati / itazca pAsthI rAjA putrasya tasya nAmakumAra iti nAma cakra | atha yuvAnaM sakalakalAvantaM namichumAraM rAjyeDabhiSicya svayaM dharmadhyAne lagnaH / athaikadA tasya namirAjasya paTTahastI sahasAlAnastambhamunmUlya yatra tatra dhAvan surdazanapuramAgAt / taM mahAgajaM vilokya maNiratharAjasiMhAsanAsIno madanarekhAtanayazcandrayazA nRpaH strIyADalAnastamme'panAt / tacchrutvA namirAjastadantike dUtaM prAhiNottanmukhenAcIkathacca-bhozcandrapazo rAjan ! mama hastinaM dehi| atha dUta Agatya tasmai sarvamavocata / paraM candrayazasoktam-mo dUta ! ahaM tadgRhAbhAnItavAn, kinvAgatamevA'gRNAm / atra ko me doSaH ? atastvaM gatvA kathaya, yadvIrabhogyA vasundhareti / atha tatA samAgato dUtastaduktaM sarva naminRpaM vyajinapat / tacchatvA kopodbhutabhukuTibhISaNazcaturaMgasainyamAdAya sudarzanapurasarisaramAgatya sa tasthivAn / candrapazA api nijacasahitastadamimukhamAgate daladvayasainyamekatra yoddhaM tasthau tadanu mitho yuddhaM pravadhRte / atrAntare tadetatsarva jJAnena jJAtvA madanarekhA sAdhvI cicinta aho / ubhau bhrAtarau yuyudhAte, ata ubhau pratibodhya yadi vArayAmi sahi vara, no cedasaMkhyajIvanAzo bhaviSyati / atha sA nijagurvI sArvI tatra svagantumabhyArthayat / 5. sAvak-tvaM tatra gatvA tau kathaM cArayiSyasi ? tayoktaM he gurvi ! umAvapi mamaiva putrau stastatastAM tatra gantumanujJAM dadau / tadanu madanarekhA sAdhvI namirAjAntikamAgatya tsthau| tAM vilokya nRpo'nadava-ayi gurvi ! adya te mahatI kRpA jAtA yadatrAgatya darzanaM dattavatI / tayoktaM-rAjan ! kena saha yuddhathase ! tenoktam-vairiNA / punaH sAvaka-he vatsa ! sa te vairI nAsti kintu sodaro'sti / atrAntare sakalamAmUlaM dhRttAnta sA taM rAjAne nibodhayAmAsa / athaitacchuttA naminoktaM-mAtaH ! takAdezaM cikIrSAmi parametatsva nae
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ / rUpaM vamapi jJApaya / yato mAnino nRpA mAna prANato'pyadhika manyante / atha tata usthAya sA nagaramAgacchantI sarvairamivanditA, samupalakSitA satI candrayazasamavAdIta-he putra ! purANamAsamaprasavA taba pitaeNparate kAnanamagAm / tatra meM putro jAtA, sa evAyaM nAminAmA rAjA'bhUt / atastena sahodareNa saha vairaM tyaja bhavatoH sodaryayomitho vairamocanAyaivAvAgatAsmi / matha tadaiva samutthAya premNA saha nijabandhu militu pacAla, tadudantaM nizamya namirapi jyeSThabandhuM matvA tatopyadhikavegena tadamimukhamAgatya candrayazasaM rAjAnaM prANamata, kSamayAmAsa ca nijakRtAgasam / atha tau mitho bandhubhAvamApo sukhinAvabhUtAm / tatazca sotsavaM namirAjAnaM sa nagaraM prAvezayat, punastadAnImeva taM naminRpa nijarAjyasiMhAsane samAropya sarva rAjyAdikamadAt / tatazcandrayazAnRpasta sahasrakanyAH pariNAyayAJcake / atha kiyatsamayAnantaraM naminRpasya dAhajvaraH prAdurAsIt / tacchAntyai kRtopacArA: sarve'pi bhiSagvarA viphalA abhUvan / tataste mlyjvndnmupcaaritvntH| tadanu sahasrastriyastadartha candanaM barSitumalagan / paramAsAM | gharSaNakAle samutpabho yaH kaMkaNadhvanistena vidUyamAno rAjA tA avocat-he triya ! bhavatyastu mamopakArAya ceSTante, paramanena kaMkaNaraveNa kevalamusApa eva me jAyate / tacchrutvA tA balayAni nirAsyan / kevalamekaikameva valayaM dadhAnAcandanaM jaghRSuH / tatrAvasare calayadhvanimazRNvana punarUce namiH / he striyaH 1 candanaM kuto na ghRSyate tA Ucire-he nAtha ! vayantu gharSAma eva / socak kaMkaNAravaH kimiti na zrayate? tA jagadaH-nAtha tena ghaninA bhavataH kuzamAlokyA'smAbhistadekaikameva triyate, itarANi ca bahizcakrire / tadAkarNya namiracintayasa-yadekAkyeva sukhI bhavati bahutve tu nUnamupAdhireva jAyate / itthamekarva vibhAvayatastaspa namirAjasya rogo vyliiyt| prabhAte nadasu maMgalavAyeSu saharSa cAritraM gRhItvA namirAjA kAnanamagAt / tatra ca saudharmendro
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dvijarUpeNa samAgatya bahudhA tasya parIkSA vidhAya bhAvanAzuddhimAlokpa nijasthAnamAgAt / atha namirAjarSizcAritraM paripAlayan somavyAn pratibodhayan svAyuH pUrNAkRtya mokSamIyivAn / epamanye'pi bhavyajIkA ekatvabhAvanayA pratibuddhaya namirAjaracchitrasukhaM yAntu / 5-atha 5-anyatvabhAvanAM vizinaSTijo ApaNo deva ja e na hoI, to anya kyuM ApaNa mitta koI / / je sarva te anya ihAM bhaNIje, keho tihAM harSa viSAda kIje // 18 // bho bhavyajIvA! yadidaM zarIraM svIyadhiyA sarasAhArAdinA paripuSNItha, tadapi paryavasAne bhavato muJcatpeva, atraiva ca bhasmIbhavati / | tvayA sahaH naika pAti tahi kathamitare strIyA bhavitumarhanti / ye punaH putramitrakalAdayaH parivAramate tu sutarAmanya eva dRzyante / evaM yathArthatattvavimarza tava ko'yAtmIyo nAsti / svamapi kasthA'pyAramIyo naiya bhavasi / itthamudAsInatayA saMsAre tisstthtste| kasyApi kRte harSazoko na vidheyau // 18 // dehAdi je jIva thakI anerA, zyAM duHkha kIje tasa nAza karAM / / te jANine yANi supraSoghI, sukozale svAMga na sAra kiidhii-|| 19 // vizvedaH zarIramapi jIvAzimamehAsti zarIramAce jIvo'nyatra yAti / bahi tasmin viyukte sati kathaM tvaM viSIdasi iti nibindhana vyApI pratipodhya sukozasamunirAtmahitaM vyadhata / / 19 / /
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5- atha 6 - abibhAvanAya kAyA mahA eka azucitAI, siMhAM navadvAra vahe sadAI / kastUri karpUra sudravya soI, te kAya-saMyoga malIna hoI // / 20 / / moH prANinaH ! yadidaM zarIraM vahiH sundarAkAraM dRzyate, tadazuddhaM vitta / tathAhi puMsAM zarIreSu navadvArebhyaH sadaiva kaphapittAdimalAni kSaranti / khINAntu dvAdazacchiMdrANi santi tebhyaH sarvadA'zucimalAni stravanti / kiJcaitaccharIrayogAduttamAH surabhipadArthAH kastUryAdayo'pi mAlinyamazucitvazca labhante / aho ! yatsaMsargavazAbhirmalA api malatAM yAnti / tato'vikamazuci kiM syAta 1 zarIrameveda sAhamasti || 20 || azuci dehI nara nAri kerI, ma rAvaje e malamUtra serI / e kAramI deva asAra dekhI, caturtha cakrI paNa te ukhI // 21 // anyaca - strIpuMsayoH zarIraM malamUtrAdyAkIrNatayA tattvavidAM manaHprItikaraM na bhavati / kintu ya ajJAsta evAJca zarIre rAjyanti / idamasAraM jJAtvA sanatkumArabdhakI, dhanagRhazarIrAdimamatAM vihAya saMsAraM tyaktavAn // 21 // 1 1 etaccharIramazuci:masyA tanmamatvaM vidvAsa prabrajitasya sanatkumAracakriNaH 11-kathA purA- caturthaH sanatkumAra cakravartI mahArUpavAn babhUva / sa ca prAgjanmani dharmanAmA zreSThI niraticAraM saMyamaM paripAlyaH prAnte
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakalAkara devI saMpattimAptavAn / tatra sudhiraM sukhamanubhya tatazyutvA cakravartitvamApano'sti / abaiMkadA sabhAsInaH saudharmendra etapAtizaya / prazaMsa / yathA-sanatkumAracakI nirupamarUpavAnasti, sayAmbhyaH kovi nAstAsi sahamAnau devo tadaivotthAya vicArya Sa | jAmaNarUpeNa tadantikamAjagmatuH / tatrAvasare snAnAgAre snAnapIThikoparyupaviSTa veSeNa taM sAdhAraNa vilokyApi tau devau ziro dudhuvatuH / tadadbhutarUpAvalokanena vicArasAgare patitau tau cakrI jagAda-mo vipro ! yuvAM kiM pazyathaH ! tAvUcatu:-mavadadbhutaM rUpam / rAjAdhyak-bho ! idAnImamaNDitasya mama rUpa kimIkSethe / yadAI snAnAnulipto divvairAmaraNairvaca vibhUSitacchatracAmarAdisahitaH || siMhAsanAsIno bhavAni tadA me rUpaM vilokanIyaM / tacchutvA vo manasi jagadata:-aho ! vaparItya kathaM dRzyate ? yadasau / svamukhenaiva svasya rUpa varNayati mahatAntu neyaM riitiH| tatasto jagadatuH-cakrin ! idAnImAvAM bajAvaH, punarAgatya drakSyAvasve zarIrazomAmityudIrya tau jagmatuH / cakravartyapi kRtanityakriyo vastrAbharaNAdisandhitasanuH siMhAsanAsIno'bhavat / tatrAvasare punastau devo samAgatya cakravartirUpamatyadbhutaM vIkSya ziraH kampanaM vidadhAte / rAjA vakti ki bhoH ! prAmivA'dhunA'pi yuvAbhyAM ziraH kampitam / tatra ko hetuH 1 tattathyaM asaM tI kathayataH-mahArAja ! tadA te rUpamamRtamayaM vilokitam, adhunA tu viSamayaM dRzyate / / rAjA bakti kathaM ? koya pratyayaH! tau vadataH-padi na pratyepi vahi tAmbUlaM carbayitvA SThIvatu / tatropaviSTA makSikA tadannanena | tatkAla yadi mriyeta taIi maduktaM satyamavagantavyam / rAjan ! mAdRzAM jyotirvidAM devAnAca gIH kadApi mudhAna bhavati / sabhyaM vami tabAGge vaikRtyamAgatam / atha cakrI tadeva vAmbUlaM SThISitvA tadbhakSaNAnmakSikAmaragamAlokya tamASitaM tathyamamasta / ittha saMjAvapratiSodhaH sa cakrI SaTkhaNDAmimA mahIM vihAya sarpaH kAvukamiva rAjyAdikaM sakalaM parityajya cAritramAdApa zAtriMzatsahastra 10cmUADAabar
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjabhistathA sunandApramukhapramadAbhitra bahudhA nivArito'pi sarvamapyupekSya gRhAbhiragAt / SaNmAsaparyantaM te sarve lokAstamanvaguH / pazcAcaM virAgiNaM matvA nirAzAH parAvartanta, athAsya sAdhoH saptazatavarSANi yAvanmahArogastasthivAn, tamapi sa zAntamanAH sehe / tasminsamaye devAstatparIkSAkRte vaidyarUpeNa tadantikamaguH / sAdhunA pRSTaM bhavantaH ke santi ? kimarthazcAtrAgatAH santi ye jagaduHvayaM vaidyAH, bhakta IdRzaM jAvaM rogaM zrutvA tacikitsArthamAgatAH smaH / sAdhuvadat-bho ! bhavantaH karmarogamapi cikitsituM jAnanti ? uta zArIrikaM rogameva / tairuktam - mahArAja ! karmaroga pratikartumasmAkaM zaktirnAsti / tatrAvasare sa muniraMgulyA karpha niHsArya yo darzitavAn / te sAkSAtkundabhitra nirmalaM surabhi suvarNamapazyan / punaruktaM muninA bhoH ! mamedRzI zaktirvidyate tathApi zarIre'sminazvare'zuvimaye samutyanena nAnAvidharogeNa jIvasya manAgapi duHkhaM na jAyate / kiJca yena yAdRzaM karmasaMcita, tatphalaM tena bhoktavyameva / tatra kA parivedanA 1 anyaca bAhyopacArairAntaro rogo naiva zAmyati / evaM tadIyAM dRDhabhAvanAM cAritrasthairyazva viditvA taM saMstutya vanditvA te devA nijasthAnaM yayuH / sa munistu cAritraM paripAlya svaSTamasAdhayat / itthaM sanatkumAramuniriva yaH ko'pyanyaH zarIramazuci bhAvayan saMsAramasAraM hAsyati / so'pi sanatkumAra iva zivapadamavazyameSyati // 5-atha 7-AzravabhAvanAyAmAha idda avirati mithyA yoga pApAdi sAdhe, iNa uNa bhava jIvA Azrave karma bAMdhe / karama janaka je te AzravA je na ruMdhe, samara samara AtmA saMvarI so prabuddhe // 22 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ - EAUTAHA:-- aviratidizAAmounamA kamAyA paMcadhA mithyAraNe, zivA yomaH, etAnyAbhavazArANi bhavanti / tairaso jIvaH / ID karmANi nadhnAti, vAni jitvA punaraso karmApanayana samAvabAna saMto bhavati zAvAdiyuta bodhiyojazAmyupaiti // 22 // indravamAnandasi-... je kuMDarIke vrata Di dIdhu, bhAI taNuM te bali rAjya lI / se duHkha pAmpA marakaM paNerA, te hetu e Azraya doSa kerA / / 23 / / / purA kazcana kuNDarIkanAmA rAjarSitaM tyaktvA bhAtU rAjyamagRhAsema nArakI yAtanA mahartI sa prAptavAn / ataH zreyo'pimirAzravastyAjyA // 23 // AzrayadoSAnarakamitasya kuNDarIkasya 12-prayandhA--- yathA-mahAvidehakSetre puNDarIkiNIpuryo kuNDarIkapuNDarIkanAmAnau bhrAtarau rAjyaM bujhajAte / atrAntare tatra kAna jJAnI gururAmAsadIyadezanAM nizamya saMjAtapratimodhaH kuNDarIko rAjyaM puNDarIkAya danA dIkSA lalauM / sa sarasanIrasamAhAraM kurvan / mahArogagrasto'bhUt / tataH pariNAmamapazyan varSasahastraM cAritraM pariyArapA'pi karmapAyalpataH sa saMyama jahA~ / atha gRhe sthAtRmicchayA gRhantikezokavATikApI dharmadhvajaM mukhavasaJcAlamthya, zoSituM lanno yadasaubandhurme rAjyaM dAsyati na veti vimRzaMsvasthau / vAyasatra kuto'pi kAryaprasaMgAtsamAgatA puNDarIkamtamupalakSya praNamya cAgamanakAraNamapRcchat / tatra samaye kuNDarIkA sarva manogatamudata
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ dA- puNDarIkastasmaiH rAjyaM dacyA gRhamAnayatpara sAmantAdayaH ke'pi taM nopAsata / kintu ghigenaM yo hi sahastravarSANi 'saMyame sthitvA punA rAjyaM bujhate, tataH kenApyasyAntikaM na gantavyaM nAsau sevanIya iti sarvairnizcitam / athaikA iNDarIko yathecchapsarasaM gariSThAhAraM vidhAya rAtrI kavivAramayA va AtA, itthaM nAnAduHkhairbhRzamAkulamapi taM kospi kiJcidapi nopacacAra / tatrAvasare manasi durvyAyati yadyahaM zubhasvAsthyaM lapsye tarhi prage sarvAneva bhRtyAn pradhAnAdaca zikSayiSye / ityaM durdhyAnena cAsamAdhinA zrutvA sa kuNDarIkaH saptamaM narakamagamat / tatra cADapratiSThAnanAmakaM narakAcA samAsAdya zrayatrizatakoTisAgaropamAyuSko'mRta itthaM kuNDarIkasyAzravadvAraprabhAvata IzI durgatirjAtA / ataH zreyo'rthibhiH sarvairAzravadvAro roddhavyaH, saMvarathaiSAmAzravANAM yatnena vidhAtavyaH / 5- atha 8 - saMcarabhAvanAmAha je sarvathA Azrayane haTAve, taM saMvarI saMvara bhAva pAve / te bhAva vando guru vajrasvAmI, jeNe zriyA kaMcana kor3i vAmI // 24 // yo hi sarvathA tAnyAzravasthAnAni nivArayati saMvarazva samAzrayati sa eva prANI sadaiva sukhI jAyate vajrasvAmIva / yathAsamunivaryaH koTidInArAna mahArUpavartI varuNImanurAgiNImIdRzI kAminIzva tyaktavAn samAdattaSAMzca paraM saMvaraM / tena sa sarvairvandanIyo: mUrddhanyazcAtsarveSAmiti // 24 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ APNA saMvaraM bhajamAnasya vanasvAminaH 13-prayanya:yathA-pATalIpuranagare nivasato dhanAvahamahebhyasya mahArUpavatI rukmiNInAmnI kanyA vajrasvAmino dezanAmAkarNya tadrapeNa vimohitA nijasadanamAgatya mAtApitarAvevamavAdIta-he pitarau ! ahamanena dehena vajrasvAminameva variSye, nAnyaM bhartAraM vidhitsAmi / tAbhyAmukta-he vatse ! sa tyAgI vartate tasmAcAM na pariNeSyati / anenAzravadvAra sakale pratyAkhyAtamataH ko'pyanyo guNavAn varo varaNIyaH / itthaM bahudhA pratibodhitA'pi yadA sA na bubudhe tadA dhanAvahaH zreSThI koTidInAraoNblAtvA rukmiNI puraskRtyopAzrayamAgatya vajrasvAminamavadat-mahArAja ! etAn koTidInArAna gRhANa mama putrImimAM pariNIyA'nugRhANa cetyudIrya kanyAM dInArAMzca tatraiva muktvA nijasadanamAyayo / tadanu tathA kanyayA vanasvAminaM cAlayituM kRteSvapi zataza upAyeSu merU zikharamivA'calamavagatya pratiyuddhA satI pitadatta dInArAdisarva saptakSetreSu vibhajya pravrajitA sA kanyA''tmasAdhanatatparA jAtA / atha punaH saMcaradvAramAdriyamANasya puNDarIkasya 14--prabandhaHpurA saMyamamArgAtparibhraSTaH kuNDarIko munI rajoharamukhavasanAdi kutracittarAvAlalambe / punaH kuNDarIke rAjyAsanamApa puNDarIkastadA dharmadhvajAdi tadupakaraNamAdAya gurvantikaM gatvaiva mayA'nodakaM grAhyamiti niyamamaGgIkRtya tatazcacAla mArge ca pAdacAriNastasya kaMTakAdividdhAbhyAM padbhyAM skte nirgacchatyapi manAgapi saMbaramatyajannane gacchastRtIye divase kAlaM kRtvA sarvArtha| siddhavimAne trayastriMzatsAgaropamAyuSko devo'bhUt / ato pami-saMvare mahA~llAbho'sti, abosau sarvairAdartavyaH //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-atha 9-nirjarAbhAvanAmAhaduadaza tapa bheda karma e nirjarAe, uttapati thiti nAze loka bhASA bharAe / duralabha jaga bodhI durlabhA dharma buchi, bhava haraNi vibhAvo bhAvanA eha zuddhi / / 25 // kasya nirjarA samudeti yo hi SaDdhA bAhya, tAvadevA'bhyantarazca tapaH karoti, itthaM hAdazavidhatapaH karaNena yA sazci- 13 || tAni karmANi kSapayati yasyAgre ca karmANi notpadyante tasya puMso nirjarA jAyate / anayaiva bhavyAH sadbodhiSI labhante, lit bhavana nistaranti // 25 // upajAti-vRttam-dhe nirjarA'kAma sakAma tehI, akAma je te marudevi jehii| je jJAna thI karma ja nirjarIje, dRDhaprahArI pari te tarIje / / 26 // __seyaM nirjarA sakAmA'kAmAmyAM vividhA vartate / maruvevI mAtA yadajJAnena paravazatyena ca karmANi kSApitavatI, sAkAmA | nirjarA kIrtyate / yathA dRDhAhArI jJAnena svAdhInatvena ca karmANi kSapayAmAsa, sA sakAmanirjarA bhAvanA vijJeyA / / 26 / / 5-atha 10-lokasvarUpabhAvanAmAhajima puruSa viloye e adholoka tevo, tiriya paNa virAje thAla syo vRtta jevo|| uradhamuraja jevo lokanAli prakAsyo, tima tribhuvana bhAnU kecalI jJAna bhAsyo / / 27 / /
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ art for: katisamAropitakaraH prasAritacaraNaH sthito bhavetathe lokanAlpapyavagantavyA / sA sthAlavadvartulA borzvabhUmau rakSitama IzvarapratibhAti / avazva bhuvanapati vyantara- saptanaraka- sArddhadvayadvIpA vartate copari dvAdazadevaloka-nakzaineyakapaJcAnuttaravimAnAni santi, tadupari siddhazilA vidyate / tatsarvaM tribhuvanadivAkarake palijinezvaraiH prakAzitamasti / / 27 / / 5- atha 11 - bodhidurlabha bhAvanAM 12 - dharmabhAvanAcASShasvAgatA- chandasi -- bodhibIja lahi jeha arAdhe, te ilAta pare ziva sAdhe / bhAva hI hi bhAvo rAya saMprati pare sukha pAvo // 28 // iha hi bodhivIjaM - 'samyaktvaM samAsAdya yo hi tadArAdhayati sahalAcIkumAravanmokSamupaiti / evaM dharmabhAvanAvanto'pi bhavyAH saMprati rAjavatsukhino bhavanti / yathA pUrvabhave saMpratinRpo mahAraMko'pi dharmabhAvanayAtra janmani rAjyasukhamanvabhUt / ato de bhavyAH 1 yUyamapi samyaktvamArAdhayata tathA dharma bhAvayata / yathA'tra sukhamanubhUya paras zivasukhamadhigamiSyatha / tadupari - ilAcIkumArakathA paraM sA purAtra dharmavarge saptatriMzattame 37 prabandhe nirdiSTA tato'tha no likhitAsti / dharmabhAvanA sukhamadhigatasya saMpratirAjasya 15-kathA quisit bhavAntare mAmA bhikSuramuttasya mukhe zarIre ca sadaiva makSikAH patanti sma / ko'pi gRhI svA'ntike sthAtuM tasya ghRNAspadatvAdavakAzaM na prayacchati / taM vilokya sarvo'pi janastaM tiraskaroti mukhaM pidhatte ghrANaM saMkocayati sma / athaikasmindine sa
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai dumakaH kasyaciddhanavato gRhAgocarI lAsyA bahintimekaM muni bhojanamayAcata / so'jak-mo ! mayAnyasmai kasmaicidapi na dIyate / l kamapi gRhiNaM yAcasva / istha pArito'pi sa sadanumaNDannupAzrayamAyayo, tatrApi guruM bhoktumAcata / tenokta-sAdhunA samAnIta AhAraH mAdhumyo dIyate'nyasmai dAtuM na shkyte| so'vaka-mo guro ? yadIgAcAro vartate tarhi mAmapi dIkSaya tadanu bhojaya / tatrAvasare ciki| tsayA nIrogo bhaviSyatIti matvA sadaiva tamadIkSayata / sadana sarasaM vividhamAhAra yatheccha sa bhuktavAniti nizi tasya vidhikA sNjaataa|| navInaM sa sAdhu tadavasthamAlokyA'neke ghanino janAstamupacartu sevitazcA'jagmuH / tAnvilokya sa evaM vyamRzat / yathA-dhanyojya RSo yatprabhAvAdadyaite'pIdAnIM nirvikAraM mA sevante ye purA mAM tiraskurvanti smaH / mAmAgataM vilokya mahatIM ghRNAmakurvanta idRzIM K dharmamAnanAM vidadharasa AyuSaH pUrNatve samAdhinA kAlaM kRtvA dharmabhAvanayA saMpratinAmA rAjA'bhavata / so'nyadA nijagavAkSajAlayA sthita AryamuhastisUri catuSpathai vrajanta vilokya pUrvamave sasmAra / tadeva saudhAdavatIrya tatrAgatya kRtAMjarlinRpaH ' guruM praNamya | jagAda-moH svAmin ! mAM vijAnAsi, guruNokta- sarve jAnanti, tvaM rAjAsIti / sadA punaravadadrAjA svAmin ! ahaM te ziSyako'smi dramakanAmA / vaM me paramopakAryasi, idaM rAjyaM taveva gRhANa, ito'bhyarikamupaharAmi / zrutajJAnaprayogeNa guruNApi sarvamadi nigadittazca-bho rAjana ! tvaduditaM sarva satyamasti / svaM dharmeNa rAjyaM pAlaya, mama gataspRhaspaH rAjyena ki ? | ityudIrya gururampatra vijahAra / rAjA dharme matidADhyaM nayananekAni nUtanajinamaityAni jIrNacaityoddhArAMdha nAnAdharmazAlAdi dharmakRtyamakarot / nijarAjye sarvatra jinadharma pracAritavAn / itvaM dharmabhAvanayA rAjyasukhaM ciramanubhUya prAnte devagatimAptavAn / bhato dharmabhAvanA sarvamevyaiH sadaiva sAdasmanubhAbyAA
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 6-rAga-viSaye-indravajA-chandasi-- rAge na rAce bhavabandha jANI, je jANa te rAga vaze anANI / gaurI taNe rAga maheza rAgI, arkhAga devA nija buddhi jAgI / / 29 // yaH khalvAtmAnaM premaddheSAdinA rajyati rUpAntaramAditi vikAriNaM ca pite taka hilAbAhitvaM viracya tatrAtmani nAnAvidhaM klezamutpAdayatyasau rAgaH / IdRzaM rAgaM bhavabhramaNakAriNaM karmabandhanasyAdikAraNaM jhAtrA bho bhavyA ! yUyaM tatra naiva | patantu tannivAraNArtha yathAzakti prayatadhvam / tajjayArtha yaH sarvathA tajjayaH kRto'sti tAdRparamakRpAlusarvazaktimatzrImatIrthakarANAM zaraNaM gRhNIta vItarAgadevAnAM dRDhAlambanAyUyamapi duSTarAgasya jaye samarthA bhaveyuH / pazyata-tajayaM vinA rAmAdeva laukikanjJAnavatAM hariharAdidevAnAmapyajJababhijAGgi nijanijapreyasyai dAtavyamabhUt / ato bahubhavabhramaNAtmako rAgaH sarve mevyaiH sarvadhAtyAjya eva / / 29 // atha 6-dveSopari--- re jIva tUM ! dveSa mane na ANe, vidveSa saMsAra nidAna jANe / adveSa thI to sukha hoya jetuM, vidveSa thI to dukha hoya tetuM / (pAThAntara) re jIva tUM dveSa mane na ANe, vidveSa saMsAra nidAna jANe / sAsU naNaMde mili kUr3a kIcUM, jhUThaM subhadrA zira ALa dIDUM // 30 // vyAkhyA he jIva ! tvayA manamA'pi kaspacidupari dveSo na katarvyaH, yadasau saMsArasya nidAnamasti / vasyAgena jIvA
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadA sukhI viSThati / adveSiNAM yAdRzaM sukhaM jAyate, tattu vaktumapi na zakyate / kizva yaH kasmaicid dveSTi, so'nanyasaMsArI jAyate / yathA- purA varnanAndA ca mitho mantrayitvA dveSeNa subhadrAyai kalaMkaM dadatuH / paraM satyazIlA sA''matantunA cAlanyA kUpAjjalaM samAnIya campApuryA dvAHsthakapATaM sakalairanudghATayaM tajjalasekAdudghATitavatI / sakalajanasamakSaM tatkapATodghATanena sudhA jAtakalaGkAnmuktA'bhavattatazca sA sukhaM lebhe / tasyAH zvabhUnanAndArau ca sarve lokA ninindustena tayorbhUzaM duHkhamaJjAyata / kiyA rAgadveSAbhyAmiha kevalaM duHkhameva bhavati, zubhaphalantu manAgapi na jAyate / iti vijAnatA kenacidapi rAgadveSau na kartavyau / yadAharAgadveSau yadi syAtAM, tapasA kiM prayojanam ? / tAveva yadi na syAtAM, tapasA kiM prayojanam // 1 // yasya puMso rAgadveSau vidyeve, vasya puMsastapasA'nuSThitenA'pi kimapi na siddhyati tayoH sadbhAve tatkRtatapaso vyarthatvAt / punaryasya ci to rAgadveSo manAgapi na svastaspA'pi tapaHkaraNaM pRthaiva, yasasya tapo vinaiva manaHzuddhayA kRtArthatvAt || 30 // aya 7 santoSa-viSaye vasantatilakA-vRttam santoSa - tRpta janane sukha hoya jebuM, te dravyalubdha janane sukha nAhi tenuM / santoSavanta janane saha loka seve, rAjendra raMka sarikhA kari te keve / / 31 / vaha santoSiNo janA yasukhaM vindanti vasu kubdhajanaiH svapre'pi nAnubhUyate / santuSTAH prANinaH sarvaiH prazasyante / santoSiNo janA : raGkAn canina samabhASena pazyanti / bahulominastu sadaiva bhU duHkhImaranti / kimadhikaM kanakarajaya girI zrApyA'pi lubdho naro na tRpyavi / dAha 27
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ yahargAmaTavImaTanti vikaTa kAmanti dezAntaraM, gAhante gahanaM samudramatanuklezAM kRrSi kurvate / sevante kRpaNaM pati gajaghaTAsaMghaddhAsaMcaraM, sarganita madhanaM dhanAndhita thiyastallo bhavimfarjitam / / 1 // sanakI tRSNA tRpta hai, anna savA ke sera / mana kI tRSNA nahi miTe, Apa meru jo ghera // 1 // ___ ataH santoSa eva sukhasya nidAnamavagantavyam / nItizAstre'pyuktamsarpAH pibanti pavanaM na ca durbalAste, zuSkaistRNairvanagajA yalino bhavanti / kandaiH phalairmunivarA gamayanti kAlaM, santoSa eva puruSasya paraM nidhAnam // 1 // yadyapi phaNinaH pavanameva pibanti tathApi balavanto bhavanti, evaM vanagajAstRgAnyaznanti, munivarA-vanavAsino yogino'pi kandaiH phalaizca dinAni yApayanti / ataH santopo narasya nidhAnamiva sukhado bhavati, tataH santoSaH sabairaiva vidheyaH // 31 // aya 8-sadasadviveka-viSaye-upajAti-vRttamjo jeha citte suviveka bhAse, to moha andhAra vikAra nAse / viveka vijJAna taNe pramANe, jIvAdi je vastu svabhAva jANe // 32 // viSekinaH prANino mohatamo'jJAnAndhakAro nazyati / satazca tasya vijJAnacAturyAdikaM sarvamapi prAmANyamupaiti / jIvADa15 jIvAdisakalatasvasvarUpaM jAnAti // 32 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlApaNe saMyama yogadhArI, varSAsame kAMcaliM jeNa tArI / zrIvIra amukta teI, sujJAna pAmyo suvidheka leI // 33 // vizva-bhagavato mahAvIrasya prabhoH kazcana / timuktAbhidhAnaH ziSyakSullakaH zaizana evaM gRhItacAritracAturmAse jalopari zrIphalakocalimatArayat / uttamaviye kodadhAdIryAnathivima adhikAn dagadaga iti padaM samyagvibhAvayan mithyAduSkRtamiti muhurnidan tvaritameva kevalajJAnamApa / / 33 / / atha 9 - nirveda - vairAgyaviSaye- zArdUlavikrIDita chandasi -- je bandhUjana karmabandhana jisA bhogA bhujaMgA gaNe, jANanto viSa sArikhI viSayatA saMsAratA te haNe / je saMsAra asAra hetu janane saMsArabhAve huve, bhAvo teha virAgavantaM janane vairAgyatA dAkhave / / 34 / / yo hi kuTumba karmabaMdhanamavaiti tathA sAMsArikaM sukhamapi sarpamiva bhayaMkaramasAraM rogajanakazca pazyati, vairAgyavAn sa pumAn saMsAraM sukhena tarati / yatha saMsAre rajyati, sa punaH 2 atraiva nipatati / ato viSayeSu vairAmyaM vidhAtavyam // 34 // vasantatilakA-vRttam- nirveda se prabala durbhara bandikhAnI, je chor3avA mana dhare budha teha jAno / nirveda yI tajipa rAja viveka lIdho, yogIndra bhartRhari saMyamayoga sIdho // 35 // fer - niSedho nAma viSayavAsanArAhityaM, ataeva nivedI pumAn saMsAramamuM kArAgAraM jAnAti / yathA kazcitprANI devAdekadA
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ -8 kArAgArAnmukto bhavati, punasvatkarma kadApi naiva kurute yena tatra punaH sa na gcchet| tathaivAyaM prANI vivekaprAptyA sadya eva saMsAraM muvati, tena punaH sa bhavaM no bhrAmyati bhartRhaririva / ayaM hi saMjAtavairAgyAdrAjyaM vihAya yogamArgamazizriyat // 35 // atha nirvedAd gRhIta saMyamasya bhartRhareH 16 - prabandhaH- yathA- purA rAjJo martRhareH kazvideziko vipraH phalamekamamRtamupAharat kathitazca rAjan ! ya evad mokSyaye naro nArI vA sa yAvajjIvaM vanaM lapsyate / tataH sa tad gRhItvAtipremNA nijapreyasyai rAzyai dadau jagAda ca - priye ! svayaitadavazyaM moktavyaM, yadetadazanena yauvanaM te sadaiva svAspati / atha tatphalamAdAya sA nivapreyase kasmaipana hastipakAya kAya datavatI / so'pi tAmguNazAli phalaM lAtvA nijapriyAyai gaNikAyai dattavAn / sA tAtvA dadhyau ahametadazitvA yAvajjIvaM sthirayovanamAgatya ki sAdhayiSye / pratyutAvikaM pApameva vidhAsye / ata etatphalaM sukhena prajApAlakAya rAjJe dAtavyaM yena tuSTo bhartRhariH pracuraM ghanaM dAsyati bahu satkariSyati vimRzya sA gaNikA satphalaM sadasi samAgatya nRpasyopAyanamakarot / nRpastadupalakSya tadaiva rAjJNAH pArzvametya tAmapRcchat - ayi priye ! tatphalaM svayA yuktaM na vA 1 tayoktaM-de prANezvara / tvadagre mRSAvAdena kim 1 ato'haM satyaM nigadAmi / parameSo'parAdhastvaSA zAmya eva / nRpo'vadat-- satyaM brUhi kSAntastavAparAdho mayA / atrAvasare rAzI jamAda svAmin / mayA tvatpradarza tadamRtaka hastikAya dattaH / tato nRpaH samAbhAgatya tamAkArya paryapRcchat-mo ! yace phalaM rAzI dadau tatkiM kRtam, akaM vA kasyApi pradarza ? vatsarve satyaM vada / tenokataM - svAmin ! mayA tatphale gaNikAyai dattam / tatastAM vezyA mapRcchat-ayi gaNike ! svayA me kayamevadupahRtam / svayaM kima zukam ? sAdhvanAtha ! ahamAjanma yadi yauvanaM lapsye varhi mahanme'vayamutpatsyate'to mabaitama bhaktam /
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImAn bhavAMstu rAjA, bahUnAM pAlako'sti mata etatphalamabhittA ghira lokAnupakariSyati / athaitadAkarNya saJjAtavairAmpo bhartRharistademaM zlokamapaThat / yathA yAM cintayAmi satataM mayi sA ghiratA, sAyanyamicchati janaM sa jano'nyasaktaH / asmatkRte ca parituSyati kAcidanyA, dhik tAM ca taM ca madanaM ca imAM ca mAM ca // 1 // atha tadaiva nirbiNNo rAjA yogI bhatyA gahamatyanat / gataH saMsAra nivAraNI mukhamupaiti nAnyathA / atha 10-Asmayodha-viSayeje moha-niMda taji kevala thodhi dete, te dhyAna zuddhi hRdi bhAvana eka citte / jyUM niSprapaJca nija jyotisvarUpa pApa, nirvAdha thI avaya mokSa sukhArtha Ave / / 36 // ii yo hi mohanidrAM tyajati, tasya kevalajJAnavIjamudeti / tadanu sa zuddhadhyAnena nirmalIkRta cetasi parAM bhAvanAM bhAvayan // muktabhavaprapaMcajAlo jyotisvarUpamamumAtmAnaM sAkSAtkaroti / punaratra saMsAre nirviSNatAmApanaH prANI mokSa prati yatamAno bhavati / itthamAtmacintanenAsau jIvaH saMsArasAgara tarIsvA muktipurImupaiti / / 36 // mAlinI-uMdasi-bhava viSaya taNA je caMcalA saukhya jANI, priyatama priya bhogA bhaMgurA vitta ANI / karama dala svapeI kevala jJAna leI, dhana dhana nara teI mokSa sAdhe jikeI // 37 / / / kisAna saMsAre yAni mandhasparzarUparamazamdAramakAnAM paJcendriyANAM prayoviMzativiSayasukhAni samupalabhyante bAni papaleca 4
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyA paMcalAni santi / tathA kAminIbhrUvilAsamRduhAsAdisamudbhUtamadanavilAso'pi kSaNikaH pratIyate / iti vijAnatA prANinA mokSasukhamadhigampate / ayamabhiprAyo yaH saMsArAsAratAM jAnAti, viSayasukhaM sarvamazAzvataM pazyati, putrakalatrAdisaMyogajaM sukhamapi nazvara | pariNAmadArUNAM pekSate, itthaM nirviSNaH san bodhivIjamAsAdya saMsAraM tyajati saMyama samAzrayati, sa mokSazriyaM sevate / dhanyastAdRzo vibhiTo janaH sadavaruSyate / / 37!! iti sarvajIvahitecchukena paNDita-zrImatkesaravimalagaNinA bhASAkavitAmayaviracitAyAM tataH zrIsaudharmabRhattapogacchIya-sAhityavizArada-vidyAbhUSaNa-zrImadvijayabhUpendrasUrIzvareNa saralasaMskRte saMkalitAyAM sUktamuktAvalyAM caturtho mokSavargaH samAnaH // ME.. ... . ... . , atha dharmArthakAmamokSAniti pumarthacatuSTayAna pratyekaM vistarataH saMvarNya saMprati tAneca saMkSepato varNayannAha tatra 1 prathamo dharmavarga: drutavilambita-chandasiduragatiM paDatAM saba jantune, gharaNa thI dharamI bhaNa nehane / sayama Adi kahe dazadhA bhalo, suguru thI vaha dharma ja sAMbhalI // 38 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA vA - durgayo pasanto'mI jIvA yaddhRtvA samuddhRtA bhavanti sa eva dharma ucyte| so'yaM dharmaH saMyamAdibhedena dazadhA vidyate / sa dharmaH sadA gurumukhaiH zrotavyo manyairyathA manasi santoSaH samuGgacchet // 38 // atha dazadhA dharmabhedAnAha khaMDI madada ajaya, musiva saMjame ya boddhavye / satvaM sopaM akiMSaNaM ca baMbhaM ca hor3a jahadhammo 11 2 11 yathA - kSAntiH kSamA 1, mArdavaM komalatA 2, ArjavaM saralatA 3, mukti: nissaMgatA 4, bAhyAbhyantarAbhyAM tapaH 5, saMyamaM saptadazadhA 6, satyaM satya - hita priyayuktaM vaktavyaM 7, zaucamantaH zuddhiH rAgadveSAdikaSAyarAhityaM tathA vratAdau nirdoSaH 8, bhalobhi bAhyAbhyantaraparigraharAhityam 9, brahmacaryam 10, ete daza yatidharmA gurumukhAcchutvA sarvaiH sevanIyAH // 1 // atha 2- dvitIyo'rthavarga: aratha aratha jena dharma thI siddhi thAve, dharama karama siddhI artha thI saMgha pAve / sakala sukha ja geho saptakhetrI sujANI, bhavika ! svaghana sAro vAvaro saukhya khANI // 39 // iha ye purA dharmamArAdhayAmAsustaireva sukRtibhiratra loke mahatI saMpalabhyate / punaH puNyavanto jIvAH sukRtilabhyAmimAM lakSmImAsAdya to jinabhavana 1 prabimva 2 pustaka 3 sAdhu 4 sAdhvI 5 zrAvaka 6 adhikA7tmakasaptasu dharmakSetreSu surapanti yenAjJa ma paramaM sukhamanubhU prAnte ca nizcalaM zivapadaM yAnti // 39 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha 3- tRtIyaH kAmavarga:-- dharama artha pi kAma na vegalo, dharama kAma kare saba te bhlo| sapAla jIpama saukhya subhAna cha, parama artha ja kAma nidAna che / / 40 // yathA-dharmArthAbhyAM kAmasya pAkyaM nAsti kintu-yo hi dharmakArya vitanoti, sa prANI jagati sarvaiH prAsyate / yena sarvajagatAM prANinAM sukhamutpadyate, tadeva kAmo nigadyate / kindhotkRSTArthasya nidAna kAma evA'sti asmAM gAthAyAM kAmazabdena kArya nigadhate, arthAtsadupArjitasya dhanasya dharmakArye viniyogakaraNenaiva sAphalyamupaiti // 40 // atha 4 caturtho mokSavarga:vasantatilakA-chandasi-dhyAyantu zAzvatapadaM nikhilAsmasevyaM, yasyopadezanaparAH sujanA bhavantu / ___ mokSArthasAdhanaphalaM pravaraM padanti, santaH svato jagati te'pi ciraM jayantu / / 41 // he bhavyajIvAH ! sarvataH zreSThaM zAzvatamamuM moI bhajana / yena bhavanto'sArasaMsArAnmuzzeyuH / puruSotamastIryakaraH pramokSasAdhanameva sAdhIyaH phalaM sarvatra nigadati / ye punastaM sAdhayanti, va evaM dhanyA mAnyA bhavyAH prANino jagati ciraM jayantu, cirAyupo | vijayante netare / ato mokSArtha yatitavyaM zreyo'rthimiH sabairiti // 41 / / / __ aya graMthaM samApayannupasaMharati grandhakartA - -- -- -- --..- - .-.- . . . .. -, .-. .- - -- - - - - ----.-...
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ KAISE CATES dharmArthakAmavaranitisatyamArge, kiJcinmayA prakaTito'tra hitopadezaH / sanmArgagAmisunaraiH zubhabuddhivarya-stasya svarUpamavagamya sudhAraNIyam / / 42 // iha hi-dharmArthakAmamokSacaturvargeSu mayA yatkicidupadezalezaH prakaTitaH sphuTIkRtaH sa sanmArgagAmibhirmokSapathapathikairmavyaiH svaghetasi sadaiva bhAvanIyaH / bhAvayitvA ca tattattvamadhigantavyaM tathaivA''tmani dhAraNIrya svIkartavya iti zeSaH // 42 // __ upajAti-vRtte-ityevamuktA kila sUktamAlA, vibhUSitA ghargacatuSTayena / . tanotu zomAmadhikaM janAnAM, kaNThasthitA mauktikamAlikeca // 1 // dharmArthakAmamokSavagaizcaturmiH khaNDaivibhUSitA-samaNDitA mayethaM viracitA saktamAlA-sUktAnAM subhASitAnA mAleva mAlA sairya lokAnAM hRdaye sthivA manasi sambagabadhAritA satI muktAhAra khAdhiko zobhAM tanotu vistArapatu // 1 // ___ atha mUlamanthavyAkhyAko prazastiH zArdUlavikrIDita-vRtteAsIssaguNasindhupArvaNazazI zrImatapAgacchapaH, sUrizrIvijayaprabhAbhidhagurUrSusthA jitsvgur| taspadyodayabhUdharo vijayate bhAsthAnivocatprabhaH, surigrIvijayAdirasmasugururvijanA''nandabhUH // 2 // AryAvRro-vikhyAtAstadvAjye, prAjJAH shriishaantivimlnaamaanH| tatsodarA babhUvuH, prAjJAH zrIkanakavimalAkhyAH // 3 // | teSAmumo vineyo, vidvAna kalyANavimala ityAkhyaH / tatsodaro dvitIyaH, kesara vimlaabhidho'prjH||4||
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ tena catubhirvarga, racitA bhASAtiyavAdhireyam / sUktAnAmiha mAlA, manovinodAya bAlAnAm vedendriyarSicandra, saMvaspamite zrIvakrame varSe / agranyi sUktamAlA, kesaravimalana vibudhana // 5 // valyA akSINamahAnasIyA-ghaSTAviMzatisulabdhimApannam / samacaturasra deha, vIraziSya caturjJAnayutam // 1 // prathamagaNadharImadU-gautamasvAminamadbhutaM vande / yatkaradIkSAvantaH, sarva eva zivapadaM prApuH / / 2 / / (yugmam) vasantatilakA-vRtte-tIrthaGkarasya caramasya parAtparasya, ziSyAgraNI sugaNadhArakapaMcamI yH| lokatrayIprathitazubhrayazAH sudharmA, tannAmagacchagurupaTTaparamparAyAm / / 3 / / zrIvikamakSitipatipratiyodhadAtR-nAnA'navadyaguruhRdyanibandhakartRn / zrIsiddhasenadinakRnniracaviyo,-mAsvAtivAcakamunipramukhAnazeSAn // 4 // upanAti-vRtte-kumArapAlakSitipAlayodha,-kRDemacandrAbhidhamUrimukhyAn / namAmi caitAJjagadadvitIya,-kIrtinajAna mUriguNaprazasyAn // 5 // jajApa koTiM varamarimantraM, vivRddhamAmla vratamAtatAna / vedASTagacchIya vivAdinazca, jigAya sarvAn sadasi pravAgmI // 6 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikhariNI-vRtte-jagadhandraH sUrivimalaguNadhAmodayapure, prajApAlAttuSTAva virudamiti lebhe gurutpaaH| tataH svaccho gaccho'bhavadiha tadIyo bahutapAH, tamene saMstaumi prayalabahuvicaM yugavaram / / 7 // indravajA-itte-prauDhapratApI yazasA garIyAn, sanmArgagAmI zrutapArahavA / saudharmapaTIyaparamparAsu, zrIratnasUriH samabhUnmahIyAn / / 8 / / zAlinI-vRtte-citrAyallI suprasannA suraktA, pAdagrAI saMsthitA yena muktA / AcAmlAkhyA sattapasyApyakAri, stutyaM taM vRddhakSamAsUrimoDe // 9 // nAnAzAstravicAradakSamatimAn vAdIndrajiSNurmahAna, bhUvikhyAtayazaskaro yugavaraH styprtijnyaadhrH| tasparTa samalaMkariSNurabhavada devendrasUrIzvaro, vidyAcuJcumamuM namAmi gaNapaM sodhiSIjapradam // 10 // indravajA-vRtte- etasya paTTa samalaMkaroyaH, klyaannsuurimhimaamburaashiH| vidra khanAgresara ugratejA staM sAdaraM prAJjalirAmato'smi / / 11 / / tatpadhArdhekaditaM pramoda-sUrIzvaracandramivArkabhAsam / svAcAraniSThaM sahakArtimanta,-manvarthanAmAnamabhiSTuve'ham // 12 // mAlinI-vRtte-vyarAci vizadarAjendrAbhidhAnaH sukozaH, shryugmitsuutrprokttttvprkaashH| katipayajinadharmagranthanirmANakartA, tamatulamabhivande zrIlarAjendrasUrim / / 13 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ indravajA-patte--dhandAmahe sAdhanasAra, bAdIhakAntAravijJArisiMham / prArIpsitagranyasamAmivinA-murasArya sidi dadatAM mamaite // 14 // zAsinI-chandasi-bhASATIkAsarvasAraM gRhItvA, pUrvAcAryaiH kIrtitAM muktamAlAm / saraSTAntaiH sArabhUtairvarA-vagaistuNaiH zAlinI zreyasI tAm // 15 // vyAkhyAnAM saMskRtairma gathai,-ralpajJAnAmAzu dossopptyai| zrIbhUpendraH sUriralpaprayatnA,-cchIharSAyaH sAghuvargeH praNazaH // 16 // SiyaH kRzatvAnmanasaH pramAdAda, yadAgamoktimatikUlamAsman / nyagAdiSaM tasya davAmi mithyA,-suSkRtaM svAtmavizodhanAya / / 17 // varSe bhUSasunandacandratulite jyeSThe valakSa dale, zrIsiddhArthasutaM smaran gurudine bhakyA tRtiiyaatiyii| zrImadrAjagaDhAmidhAnanagare sarvarizobhAspade, khetadgranthasamApana sukRtavAn bhUpendrasari dA // 18 // 156GC