Book Title: Shabdaratnamahodadhi Part 3
Author(s): Muktivijay, Ambalal P Shah
Publisher: Vijaynitisurishwarji Jain Pustakalaya Trust Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/016069/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH dvitIyo bhAgaH Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH [tRtIyo bhAgaH] (ajoDa saMskRta-gujarAtI zabdakoza saMzodhita-saMskArita-parivardhita AvRtti) saMkalanakartApa. pU. AcAryadeva zrI vijayanItisUrIzvarajI ma. sA.nA ziSyaratna paMnyAsapravara - zrI muktivijayajI gaNivara prerakapa. pU. AcAryadeva zrI vijayamahendrasUrIzvarajI ma. sA.nA ziSyaratna paramapUjya AcArya - zrI hemaprabhasUrIzvarajI ma. sA. tRtIya AvRttinA saMpAdaka - saMzodhaka - saMvardhaka - paM. zrI aMbAlAla premacaMda zAha vyAkaraNatIrtha prakAzakaH zrIvijayanItisUrIzvarajI jaina pustakAlaya TrasTa amadAvAda-1 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakaH zrI cArucandra bhogIlAla zAha em. kom.; elaela. bI. TrasTI : zrI vijayanItisUrIzvarajI jaina pustakAlaya TrasTa, 56/1 gAMdhImArga, zrI mahAvIrasvAmI derAsara pAse, amadAvAda-1 prathama AvRtti : vi.saM. 1993, vI.saM. 2463, sane 1937 dvitiya AvRtti : vi.saM. 2041, vI.saM. 2511, sane 1985 tRtiya AvRtti : vi.saM. 2061, vI.saM. 2531, sane 2005 [traNa bhAganA seTanI kImata rU. 750/00] (traNa bhAga eka sAthe ja maLaze) TAipa seTiMga : prinTa poIMTa, 23, 4tho mALa, ilorA koma. senTara, amadAvAda-1 mudraka : yunika oNphaseTa ena. Ara. esTeTa, tAvaDIpurA, zAhIbAga, amadAvAda-4 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalpa ane siddhi [bIjI AvRttinuM koI paNa kAryanI siddhi mATe vyavahAramAM (1) tIvra tamannA, (2) daDha AtmavizvAsa temaja (3) bhagIratha puruSArtha ema traNa vAnAM atyaMta jarUrI gaNavAmAM AvyAM che. A traNe jo hoya ane emAM deva-gurunI kRpA maLI eTale samajo ke sonAmAM sugaMdha bhaLI. te sivAya mahAna kAryomAM sAcI saphaLatA pAmI zakAtI nathI. mahAna kavi bhartuharie kahyuM che ke - prArabhyate na khalu vighnabhayena nIcaiH prArabhya vighnanihatA viramanti madhyAH / vighnaH punaH punarapi pratihanyamAnAH prArabhya tUtamajanA na parityajanti / athatu keTalAka nIca mANaso hoya che, jeo vighna AvavAnA bhayathI kAryano prAraMbha ja karatA nathI. bIjA madhyama kakSAnA mANaso hoya che, jeo kAryano prAraMbha to kare che paraMtu emAM jarAka vighna AvyuM eTale AdareluM kArya adhUruM ja choDI de che. paraMtu uttama kakSAnA mANaso je hoya che teo to vinonI vaNathaMbhI vaNajhAra kema na Ave chatAM je kAma hAthamAM lIdhuM - zarU karyuM tene pUruM karIne ja jaMpe che, adhavacce kadI tyAga karatA nathI. prastuta graMtharatna mATe paNa A ja vAta lAgu paDe che. aneka prakAranI spaSTa muzIbatono sAmano karIne paNa A mahAkAryane paripUrNa karavAno amAre daDha saMkalpa deva gurunI puNya-kRpAthI siddhinuM dvitIya zikhara sara karI rahyo che. te kharekhara amAre mana mahAna AnaMdano viSaya che. pa. pU. A. deva zrI hemaprabhasUrIzvarajI ma. sA.nI pAvana preraNA jo na thaI hota to to A kAryano prAraMbha paNa kyAMthI thayo hota ? anya paNa A mahAna kAryamAM eka yA bIjI rIte preraNAdAtA, AzIvadidAtA temaja hArdika sahayogadAtA evA pUjya guru bhagavaMto, muni bhagavaMto temaja caturvidha zrIsaMgha ema sau koI atyaMta atyaMta dhanyavAdane pAtra che. hamezAM gatimAMthI ja pragati thatI hoya che. jo gati ja na thAya to pragati kyAMthI thAya? jo paheluM pagathiyuM ja na caDhAya to bIjuM pagathiyuM kyAMthI caDhAvAnuM hatuM? prathama sopAnanuM ArohaNa e manuSya te kArya pratye dazarvilI akhUTa zraddhA, UMDI hiMmata tathA adamya utsAha vagerenA jIvaMta pratIkarUpe che. jyAre dvitIya sopAnanuM ArohaNa e tenA ja phaLarUpe che. Ama khAsa karIne koIpaNa kAryanI kasoTI madhyabhAgamAM ja moTe bhAge thatI hoya che. jIvananI saphaLatA meLavavA mATe juvAnImAM ja vadhu sAvadhAna rahevAnuM hoya che. koI paNa sAdhanA zarU karyA pachI amuka pramANamAM japa vagere thayA pachI vacce vighna AvyA vagara na rahe evuM bahu ja ochuM banatuM hoya che. musAphara mANasa potAnI saphara cAlu kare che te pachI tene vacagALAnI vATa pasAra karatAM to ghaNI ghaNI hiMmatanI jarUra paDe che. AvuM lagabhaga dareka kAryomAM banatuM hoya che. temAMye mahAsAgaranI musApharI to spaSTa rIte madhyabhAgamAM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja vidgothI bharapUra hoya che, temAM to koI zaMkA ja nathI. cAlu mahAsAgaranI musApharIno madhyabhAga hemakhema pAra thaI zakyo che, e kAMI ochA harSollAsanI vAta thoDI ja che? prAnta tamArI najara samakSa ja mAjA mUkIne UchaLatA-kUdatA eka virATa mahAsAgaranI kalpanA karo ke jemAM vAMbha vAMbha mojAM UchaLI rahyAM che. joradAra bharatI AvavAthI jeNe cAre tarapha pANI pANI karI nAkhyuM che ane dUra dUra sudhI pRthvIne jaLabaMbAkAra karI dIdhI che, jemAM moTA moTA Ava ghUmarI laI rahyA che. sAthe ja athAga evuM paNa samudrajaLa sakhata rIte DahoLAI javAthI jenA peTALamAM rahelo ratnarAzi paNa pragaTa rIte jhaLahaLI rahyo che. eTale "mahodadhi'nI mahattA tamArA mAnasapaTala para samyaga rIte aMkita thaI jaze. pelo jema jaLano mahAsAgara che. tema A zabdono mahAsAgara che. zabdo paNa jevA tevA nahi paraMtu badhA ratnatulya hoI AnuM nAma "zabdaratnamahodadhi rAkhavAmAM AvyuM che. mahodadhi-parivAranA A pagalAMne sau sujJajano aMtaranA umaLakAthI AvakAraze ja evI saMpUrNa AzA sAthe viramuM chuM. pa. pU. zrI rUpavijaya mahArAjano pa. pU. A. de, zrI mahendraDahelAno upAzraya, surIzvarajI ma. sA.nA amadAvAda-1. aMtima anevAsI saM. 2044, azvina pUrNimA. muni maNiprabhavijaya (ratnapuMja) For Private & rsonal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayasUci 1. saMkalpa ane siddhi [bIjI AvRttinuM -muni maNiprabhavijaya (ratnapuMja) 2. saMskRta gujarAtI mahA zabdakoSanI A trIjI AvRttinA prakAzana mATe Arthika sahayoga ApanAra saMsthAo anukrama pRSTha naM. makA2 1645 yakAra 1738 rakAra 1758 kAra. 1797 vakAra 1818 zakAra 152 pakAra 2020 sakAra 2026 hakAra 2173 For Private Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta - gujarAtI mahA zabdakoSanI A trIjI AvRttinA prakAzana mATe Arthika sahayoga ApanAra saMsthAo rU. 1,00,000.00 1. zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI dhArmika dhamAMdA TrasTa 2. zrI luhAranI poLa jaina upAzraya saMgha jJAna TrasTa rU. 1,00,000.00 rU. 1,00,000.00 3. AcAryazrI vijayanItisUrIzvarajI jaina tattvajJAna pAThazALA rU. 60,000.00 4. zrI phatAsApoLa mahAvIra svAmI jaina derAsara TrasTa 5. zrI AdinAtha tapagaccha jaina saMgha katAra gAma 6. zrI rUpavijaya mahArAja DahelAno upAzraya dozIvALAnI poLa rU. 25,000.00 rU. 11,000.00 rU. 10,000.00 7. zrI pAnasara mahAvIra svAmI jaina derAsara TrasTa 8. kAMdIvalI dahANukaravADI zrI mahAvIra svAmI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha rU. 11,000.00 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH [tRtIyo bhAgaH] ` ` ` ` ` ````82 ` ` Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arham / / zabdaratnamahodadhiH / / tRtIya bhAgaH m vyaMnoma 5yAsamo. manunAsi bhASyasthAnIva. puM. makaravyUha puM. (makara iva vyUhaH) bhA2nA mAre (mA+ka) pra.6u, ziva, viSNu, yama, samaya, 2, 206: sainyanI. goThava.. zAstra prasiddha bhagae, pUra. (na. mA+ka) samRddhi, makarasaMkrAnti strI. (makare rAzau sUryasya saMkrAntiH) ma.42 AbAdI. rAzimAM sUryanuM gamana, makara rAzinA sUryavALo divasa. mak (bhvA. A. a. seTa-maGkate) // 22j, Aluaj, makarAkAra, makarAGka, makarAlaya, makarAvAsa, makarin puM. (makarANAmAkaraH, makarasyevAkAraH phale yasya/ makara puM. (maM viSaM kirati, kR+ac) m||28.27 makarA aGke yasya / makarANAmAlayaH/makarANAmAjhaSANAM makarazcAsmi-bhaga0 10 / 31 / -yAyAd vyUhena vAsaH/makaro'syAsti, makara+in) samudra, me tanuM mahatA makarapuro bhaye-kAma. nItisAre 18 / 48 / 324 vRkSa. bheSa vagairema sabhI. bha72. zi. (puM. maki+ghaJ makarAkSa puM. (makarasya akSiNIva akSiNyasya) 2854AnA pRSo. makaM bhUSaNaM rAti pati, rA+ka) huberanI. me. pakSamAM rahenAra te nAmano eka rAkSasa. bhaM2. makarAGka puM. (makarastadAkAro'Gkazcihna yasya) maheva, makarakuNDala na. (makarAkRti kuNDalaM karNabhUSaNam) tanAmanI me manu, samudra. magaranA AkAranuM kuMDala makarAzva (pu.) 1293ka. makaraketana, makaraketu, makaradhvaja puM. (makaraH makarAsana (na.) pUna aMga35. zAsana. makaracihnitaM ketanaM dhvajo yasya / makaraH ketau dhvajAyAM makarI strI. (makara+striyAM jAti GIS) bhaga2-6. yasya/makara: makaracihnito dhvajo yasya) AmahevatatpremavAri makaradhvajatApahAri-caura0 41 / -zarIriNA makarIprastha puM. (makaryAH upalakSitaH prasthaH) bhagarIthI. saMbaMdha pAmela zikhara, eka nagaranuM nAma. jaitrazareNa yatra nizaGkamUSe makaradhvajena-zizu0 3 / 61 / makaranda puM. (makaramapi dyati kAmajanakatvAt, do+ka makarIlekhA strI. (makaryAH lekhA) samInA muma 652rnu magarInuM cihna. pRSo. mum' (na. makaramapidyati, do+ka pRSo. mum) puSpanI. 24-ma. -makarandatundilAnAmaravindAnAmayaM makaSTu (puM.) . nAme meM Si. mahAmAnyaH -bhAmi0 1 / 6 / -prasthAnapraNatibhiragulISu makAra puM. (ma+svarUpe kAraH) ma.t2. vyaM. 4na, madya-matsyacakrumaulisrakcyutamakarandareNu gauram-raghu0 488 mAMsa-maithuna ane mudrA e pAMca makAra paikI pratyeka. bhogarI, ubhaNana sa2. makuTa na. (maki-bhUSaNe+uTa pRSo.) mukuTa.. makarandavat tri. (makaranda+astyarthe matup masya vaH) makuti srI. (maki-uti pRSo.) zUdra 52. 20%, sa.na. puSpanA rasavALuM, pATalAnI vela ke phUla. makura puM. (maki+urac pRSo.) 4L, bhArasI, porasalIna makarandavatI strI. (makaranda+bAhulye. matupa masya vaH sAu, mAno yA 32vavAno 4, sanI 3jI. DIpa) 5.24 nAme vanaspati. | makula puM. (maki+ulac pRSo.) DUMsanI. soil, morasalI. makarandikA (strI.) mogasa. akSaranA 225o cha.6. / vRkSa. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1646 shbdrtnmhoddhiH| makuSTaka-maghavat makuSTaka puM. (maki-bhUSAyAM+u pRSo. makuM bhUSAM | makhaprabhU strI. (makhe prabhavati, pra+bhU kvip) saumasatA. stakatipratihanti, maku+stak +ac suSA. Satvam) | makhAgni, makhavahni puM. (makhasya agniH/makhasya vahniH) 8 mAgha -makuSTo vAtalo grAhI kaphapittaharo laghuH / / yazana bhani. vAntijinmadhuraH pAke kRmikRjjvaranAzanaH-bhAvapra0 / / makhahan puM. (makhasya hantA) chandra. makuSTha puM. (mIyate, mA+Da, kutsitaM tiSThati sthA+ka- | | makhAna na. (makhe tatkAle bhojyaM makhasya vA'nnam) SatvaM, mazcAsau kuSThazca) me satarnu anA4. (tri.) tarnu , yazarnu mAtra.. dhIme cAlanAra, Aste janAra. makhAsuhRd puM. (makhasya asuhRd) maDAva.. makuSThaka puM. (makuSTha+svArthe ka) *dI maga- mUkuSTho | | mag (bhvA pa. sa. seTa-magati) 4j, gamana. 2. vanamudgaH syAnmakuSThakamukuSThako- bhAvapra0 / / magaNa (puM.) 7.6:zAstraprasiddha marA.. makUlaka puM. (maki+Ulac pRSo. saMjJAyAM kan) tIvRkSa. magadha puM. (maGgayate'dhogamyate'nena, magi+ka pRSo. magaM doSaM makula zamo . pApaM vA dadhAti, dhA+ka) te. nAmanI 12, siDanI makeruka puM. (makeru+kan) me tanI mizeya. hakSiI bhADL- asti magadheSu puSpapurI nAma nagarI - mak (bhvA. A. sa. seTa-makkate) 4j, ya... daza0 1 / -agAdhasattvo magadhapratiSThaH-raghu0 6 / 21 / makkalla puM. (makkaM gamanaM Atyantikagati maraNaM lAti mATa, yA29H- (puM ba.), magadha dezana alst. Adatte- yojayati, lA+ka pRSo. lakArAgame sAdhuH) ma sAdhuH) magadhA, magadhodbhavA strI. (magadha utpattisthAnatvenAstyasyAH 2. tano zUganI roga- sUtAyA hacchirovastizUlaM ac+ TAp/magadhadeze bAhulyena udbhavati ud+bhU+ makkallasaMjJitam-cakrapANidattaH / / ac+TAp) pI52- phalaM bRhatyA magadhodbhavAnAmAdAya makUla na. (mak+Ulac) zikSaud. kalkaM phalapAkakAle- suzrute-11 a0 / makkola puM. (makka+bA. ola) mI, yo:- makkolo | | magadhIya tri. (magadhe bhavaH cha) magadha dezamai-thanAra varNalekhA ca kaThinI kakzvaTI khaTI- trikANDazeSaH / (tri. magadhasyedaM, magadha+cha) bhagadha zirnu, bharAdha makSa (bhvA. pa. a. seTa-makSati) roj, 2.580 , deza sambandhI. so 42vI, o5 72vI, bharavU, mi. 42. magadhezvara puM. (magadhasya IzvaraH) 42||sN.dh- prAksannikarSa makSa puM. (maz+ac) pota-il. (bhU Dhai.svI, DhoM, 5vis, magadhezvarasya nItvA kumArImavadat sunandA-raghu0 6 / 20 / jodha, samUha. magadha dezano rAjA. makSavIrya puM. (makSaM saMhataM vIryaM yasmAt) yArojInu kAu. makSikA, makSIkA strI. (maz+sikan+TAp/makSikA magadhya (kaNDvA . pa. sa. seTa-magadhyati) yota25 vI. pRSo. dIrghaH) bhAjI, madhamAjI- bho upasthitaM nayanamadhu maganda puM. (magaM pApaM dadAti, dA+Da pRSo. mum ca) vyAvasAvano dhaMdho 42nA2. kuzIdin 206 mo. saMnihitA makSikA ca- mAlavi: 2 / / makSikAnikara puM. (makSikANAM nikaraH) bhAbhImAnI samUha. magala (puM.) gotrapravata meM RSi. makSikAmala na. (makSikANAM malam) bhI.. magna tri. (masj+kartari R/kta) melA- kena sRSTaM makSu na. tri. (makSa+un) 416ii, .bha., tAvaNe. nA2. kathaM jAtaM magnAvAvAM jale sthitau- devIbhAga0 1 / 6 / 25 / mazara. makh (bhvA. pa. sa. seTa-makhati) (bhvA. pa. sa. seTa iditmaGghati) g, saj. ma (bhvA. A. seTa-mayate) // 2 presavo. a., makha puM. (makh+saMjJAyAM gha) - kRtvA tasya makhaM nanhA 42vI, mi. 42vo sa. / (bhvA. pa. sa. ___ pUrNaM kariSyAmi tavApi vai-bhAga0 1 / 19 / 23 / seTa-maGghati) 292. makhatrAtR puM. (makhaM trAyate rakSati, trai+tRc) rAmayandra madha puM. (maghi+ac pRSo./magh+ac) te nAma se rAvaNArirmakhatrAtA sItAyA patirityapi- zabdaratnAvalI / 2, me. heza, me. tanuM dU8... yajJano rakSaka rAjA. maghavat, maghavan puM. (maha+kanin ni. hasya ghaH makhadviS puM. (makhAya dveSTi, dviS+kvip) 26.sa.. avugAgamazca 'maghavA bahulam' pA. vA tRc/mahyate __ (tri. makhAya dveSTi, dviS-kvipa) yazanI dveSa 422. pUjyate, maha-pUjAyAM+kanin hasya ghaH avugAgamazca) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [maghavatI-maGgalya shbdrtnmhoddhiH| 1647 chandra- dudoha gAM sa yajJAya sasyAya maghavA divam- | maGgalacchadA strI. (maGgale chAdayati, cchad+gha+TAp) raghu0 1 / 26 / -jinAnAM dvAdazacakravartyantargata- pIparanuM jhADa. cakravartivizeSa:- hemacandraH / dhuvau. maGgalacchAya puM. (maGgalA prazastA chAyA yasya ac) maghavatI, maghonI strI. (maghavat+striyAM GIS/maghonaH unu A3. patnI, maghavan+ GIS vakArasya sampra.) chandrI50.. maGgalapATha puM. (maGgalArthaM pAThaH) Hinles 416. maghA strI. (maha+gha hasya ghatvam+TAp) te nAme meM | maGgalapAThaka tri. (maGgalArthaM stutIH paThati, paTh+Nvul) nakSatra, pAya tArAmono samUha cha- lAGgalAkRtini stuti4163, 12, panhina- AH pApa ! durAtman ! paJcatArake cArukezi pitRbhe zirogate / me. auSadha. | vRthA maGgalapAThaka ! -veNI0 1. aGka / maghAtrayodazI srI. (maghAnakSatreNa yuktA trayodazI) ma62vA | maGgalaprada tri. (maGgalaM pradadAti pra+dA+ka) bhaMgamendlvaha terasa- kRSNapakSe trayodazyAM mAghasvindraH kare raviH / bhaMgaNApanA2, zubha, bhAMgali. yadA tadA gajacchAyA zrAddhe puNyairavApyate- tithyAditattve / maGgalapradA srI. (maGgala pra+dA+ka+TAp) 162, maghAbhU puM. (maghAsanikRSTe RkSe bhavati, bhU+kvip) | 4Ina u. zuOM aDa, zuAyA. maGgalasUtra na. (maGgalasUcakaM sUtram) vivAna vamate madhI strI. (maghAnakSatramutpattikAlatvenA'styasyAH ac kanyAnA gaLAmAM naMkhAtuM sUtara, saubhAgyarakSaka alaMkAra. gaurAGIS) mAhavAma thatuM dhAnya. maGgalA strI. (maGgalamastyasyAH maGgala+aca+TAp) hugA maGkalaka (puM.) . Si, meM yakSa. hevI, dhoma, upa62, pavitratA, tanu, 24 vRkSa, maGki puM. (maki+in) dhananI chAvAmo avadhi. bhUtakALanA eka jaina tIrthaMkaranI mAtA, jyotiSa prasiddha maGkila . (maki+ilac) havAna. eka yoginI dazA, trAyamANA, auSadhi, vRddhi nAme maGku tri. (maki+un) yAsatuM, gatiuj. Adl. makura puM. (maki+urac) 17, ArasI.. maGgalAguru na. (maGgalaM vatat aguru ca) tanu, maGkSaNa, makSuNa na. (maGkh+lyuT/maGkSaNa pRSo.) ___ 2. (pu.) limAsaya. sAthaLano bacAva karatuM bakhtara. maGgalAcaraNa na. (maGgalArthaM AcaraNam) anyamAna makSu avya. (makhi+un pRSo. khasya kSatvam) zAdhatA, vagere zubha kAryanI zarUAtamAM Izvara vagerenI stuti Gulam, 484ii- maGkhdapAti paritaH paTalairalInAm- karAya che te, mAMgalika zubha karmanuM AcaraNa. zizu0 5 / 37 / maGgalApatin puM. (maMgalAvai jai. prA.) saumanasa. 5vatarnu, maGga (bhvA. pa. sa. seTa-maGgati) 4. eka zikhara. maGga puM. (magi+ghaJ iditvAnnum) nauDanu, masta.. maGgalArambha puM. (maGgale Arambho yasya) pati, maGgala puM. (magi+alac) bhaMga , cchita athanI. vinAya.. siddhi, icchita matalaba pAra pADavI te, viSNu, agni. maGgalAvatIkUTa puM. (maMgalAvatIkUDa jai. prA.) saumanasa. (na. maGgati hitArthaM sarpati, maGgati dUradRSTamanenAsmAt | vA. parvatana sAta ziramAna trI zi2. vA, magi+alac) prtyaae|- janakAnAM ca raghUNAM ca | maGgalAvarta puM. (maMgalAvatta jai. prA.) nadinakUTa parvatanI yat kRtsnaM gotramaGgalam-uttara0 6142 / -saGgaH satAM pUrve ane paMkAvatI nadInI pazcime bannenI vacceno kimu maGgalamAtanoti-bhAmi0 1 / 122 / suma, zreSTha kSetravibhAga, mahAvidehAntargata eka vijaya, e nAmanuM mAya255. (tri. magi+alac) zreSTha, uttama, pavitra, pAMcamA devalokanuM eka vimAna, devavizeSa. zubhakAraka, maMgaLavALuM, prazaMsanIya. maGgalAvarttakUTa puM. (maGgalAvattakUDa jai. prA.) sinaTa maGgalacaNDikA, maGgalacaNDI srI. (maGgalA cAso vakhArA parvatanAM cAra zikharamAMnuM cothuM zikhara. caNDikA ca/maGgale caNDI dakSA) te nA. sa. hevI- maGgalASTaka na. (maGgalArthaM aSTakam) vivAha vagerema du- sRSTau maGgalarUpA ca saMhAre koparUpiNI / tena | Hunu Hiules 2406 < samUDa. maGgalacaNDI sA paNDitaiH parikIrtitA- brahmavaivartapu0 41 / maGgalya na. (maGgalAya hitaM yat) yaMhana, mAMgalisa0 / ___pApmabhyazca punAti vardhayati ca zreyAMsi yeyaM kathA / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1648 shbdrtnmhoddhiH| maGgalyaka-maJjari maGgalyA ca manoharA ca jagato mAteva gaGgeva ca- | majjakRt na. (majjAnaM karoti, kR+kvip tuk ca) uttara0 7 / sonu, 46, sindUra. (puM.) pIjI, jIdI, 3. 7, masUra, jona, 3, najiye.2, mArI.hA jAu, | majjat tri. (masj+zata) mAM, khUutuM. jAyamauu. auSadhi. (tri. maGgalAya hitaH, maMgala+yat) majjana puM., majjanA, majjA strI. (masj+kanin/strI. bhaMgaNa.512.5, Hinles suM2. mas+kartari lyu+ TAp/mas+ac+TAp) bha% 80maGgalyaka puM. (maGgalasya maGgalaprahasya priyaH yat+svArthe 520ii, vRkSa vagairena. sArAMza- asthi yat svAgninA kan) bhasU2- maGgalyako masUraH syAnmaGgalyA ca pakvaM tasya sAro dravo ghanaH / yaH svedavat pRthagbhUtaH masUrikA-bhAvapra0 / sa majjetyabhidhIyate-bhAvapra0 / -yasya yasya phalasyeha maGgalyakusumA srI. (maGgalyaM kusumaM yasyAH) puSpa vIryaM bhavati yAdRzam / tasya tasyaiva vIryeNa __ vanaspati, suvA athavA variyA. majjAnabhinirdizet- rAjavallabhaH / maGgalyanAmadheyA strI. (maMgalyaM nAmadheyaM yasyAH) vanaspati. majjana na. (masj+bhAve lyuTa) snAna-DAvaM te. (r)vantI. prtygrmjjnvishessviviktkaantiH-rtn01|21| una, maGgalyA strI. (maGgalAya hitA, yat+TAp) . tarnu kArtikasvAmIno eka anucara gaNa. sAra, royanA, bhavAipuSpI, 1831, poja 48, majjAsamudbhava, majjArasa puM. (majjaH samudbhavati, kAMga, bhASaparTI vanaspati, zatapuSpI vanaspati, jIvantI sam+ud+bhU+ac/majjAyAH rasaH paripAkaH) vIrya, auSadhi, Rddhi nAmanI auSadhi, haLadara dhro, duga pA. hevI -zobhanAni ca zreSThAni yA devI dadate hare ! / majjAja na. (majjAto jAyate, jan+Da) 2. tano bhaktAnAmAtiharaNI maGgalyA tena sA smRtA-devIpu0 ___ guNa, vAya, pA 44 a0 / majjarajas na. (majjAyAH rajaH) viSThA, zugaNa. maGginI strI. (maGgI naukAziro'styasyAH ini+GIp) majjAsAra na. (majjAyAM sAro'sya) ya3. ___l.st, DI.DI. majman na. (mas+manin pRSo.) paNa, 524.. maGgI strI. (maMgI jai. prA.) 1304 sAmanI prathama bhUchanA. maJc (bhvA. pa. sa. seTa-maJcati) 8j, gamana 42. maGgu puM. (maMgu jai. prA.) , 25131131, Arya _(bhvA. A. seTa-maJcate) Gi\ 72, 5.77j, dhA255 maMga nAmanA jaina AcArya. 42, 50 42vI. sa., 65, praza, a. / maGguSa (puM.) te nAmanI meM. 2%t.. maJca, maJcaka (maci-ucchAye+ghaJ maJca+svArthe ka) puM bhAMyo-uzal, disanu janAvejAyuM mAsana, maGgha (bhvA. para0-maGghati) ista 42. (bhvA. A. yo bha35- tatra maJceSu manojJavezAt-raghu0 6 / 1 / -maGghate) 6lg, ho, scita 2j, 4, mAma maJcakasthAyina, maJcakAzraya paM. (maJcake tiSThati. 12vI. sthA+Nini/maJcako Azrayo yasya) Hi33, mAyAmac (bhvA. A. aka. seTa-macate) hama 42vI, zatA 14121 652 sanA2, zayyA, 5oga. 42vI, zejI 42vI, ghamaMDI yaq. maJcamaNDapa puM. (maJca iva maNDapaH) aMtaramA dhAnya macakruka (na.) kurukSetramA AveDaM . tItha. vagerenI rakSA mATe bAMdhela mAMcaDo. macacikA strI. (carca-dhAtvarthanirdeze Nvala. masya zambhoriva maJ (cu. ubha. sa. seTa-maJjayati-te) Hisj, sAI carcikA dhyAnam) zreSTha, uttama, nAmanI te. mA 2, savA 42vI. za6 Muqali ud. 9, sebha. gomacarcikA- zreSTha maJjara na. (maJjayati-dIpyate, ma+arac) tivRkSa, Jun- brAhmaNamacacikA - prazaMsanIya kAma.. __ motI, OMunI mAra, veto. maccha puM. (mAdyati, mad+kvip tathA san zete, zI+Da) maJjari, maJjarI strI. (maJju Rcchati R+in zaka. mAchaluM. pararUpaM vA GIp/maJjari+striyAM GIS) Hi42, Auno macchI srI. (maccha-striyAM jAti. GIS) bhA780. bhahIra- maJjarimaJjarI maJjimaJjaraM triSu vallarI / majira (puM.) te nAmAnA meM praSi. vallaraM triSu vallizca vallariH patranAlikA- haDDacandraH / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [maJjarita - maJjuhAsinI nivape: sahakAramaJjarI:- kumA0 4 / 38 / sadRzakAntiralakSyata maJjarI - raghu0 9 / 44 / sphuratu kucakumbhayoruparimaNimaJjarI - gIta0 10 / bhotI, velo, tisahasatA, tulasI. zabdaratnamahodadhiH / maJjarita tri. (maJjara+tArakA. itac ) bhAM42vANuM thayesa, mahoravANuM. maJjarInamra puM. (maJjaryAM tadavasthAyAmapi namraH) netara. maJjarIpiJjarita tri. (maJjaryAH piJjaritaH) bhAM42thI pIMgaLuM thayela motIthI suzobhita karela. maJjA strI. ( maji + ac+TAp) bhAM42, bhaDora, jarI maJji, maJjI strI. (maji+in) maJjayati- dIpyate, maJji+in + GIp ) bhAMbhara, mahora. maJjikA strI. (maJjayati, maj + Nvul+TAp ta itvam) vezyA. majiphalA strI. (maJjiH maJjarI phale yasyAH) Deja. maJjiman puM. (maJju + imanic) manojJatA, sauMdhrya. maJjiSThA, maNDIparNA, maNDUkaparNI strI. (atizayena majjImatI / iSThan matupo lopaH TAp / maNDaparNa striyAM TAp maNDaparNI striyAM TAp / maNDUka iva parNaM yasyAH maNDUkaparNI GIp ) bha04. maJjiSThAmeha puM. ( maJjiSThavarNo mehaH) kheDa bhatanI prameha maJjiSTharAga puM. ( maJjiSTheva maJjiSThAyA vA rAgaH ) acala prema, majIThano raMga. maJjIra na. (maJj-dhvanau+Iran) AM2, pagamAM paDeravAnI chAgInI- siJjAnamaJjumaJjIraM praviveza niketanamgIta0 11 / -mukharamadhIraM tyaja maJjIraM ripumiva keliSu lolam - gIta0 5 / 11 / (puM. maJj + Iran) dahIM valovatI vakhate ravaiyo bAMdhavAno thAMbhalo. maJjIrakapuM. (maJjIra iva kAryAti zabdAyate, kai+ka) paganA dAgInAnA jevA zabdavALuM. maJjIla (puM.) premAM dhojIkho rahetA hoya kheduM gAma. maJju tri. (maJj+un) manohara, suMdara, khUbasUrata, ArSa- skhaladasamaJjasamaJjuJjalpitaM te ( smarAmi / ) - ayi daladaravinda ! syandamAnaM marandaM tava kimapi lihanto maJju guJjantu bhRGgaH- bhAmi0 1 / 5 / tanmaJjumandahasitaM zvasitAni tAni bhAmi0 2 / 5 / maJjukezin, mathurAnAtha, mathureza, mathurezvara, madanagopAla, madanamohana, madhusUdana puM. (maJjavo manoharAH kezAH santyasya ini, tri. maJjavaH manoharA 1649 kezA yasya prAzastye ini ) / mathurAyAH nAthaH / mathurAyA : IzaH / mathurAyAH IzvaraH / madana iva gopAlaH / madanamapi mohayati saundaryeNa, muh + Nic + lyu/madhoH sUdanaH) zrIkRSNa, suMdara dezavArju maJjugamana tri. (maJju manoharaM gamanaM yasya) suMdara gativANuM. maJjugamanA strI. (maJju manoharaM gamanaM yasyAH ) haMsalI. maJjugir tri. (maJjugir yasya) madhura svaravANuM- ete maJjugiraH zukAH - kAtyA0 2 / 9 / maJjughoSa puM. (maJju manoharo ghoSo yasya) pUrvANamAM thaI gayelA eka jaina tIrthaMkara, taMtrazAstra prasiddha upAsanA uravAyogya kheDa heva (tri maJju manoharo ghoSo yasya) suMdara vAnavA. (puM. maJjuzcAsau ghoSazca) manohara avAra. maJjunAzI (strI.) pArvatI, durgA, drAegI, suMdara strI. maJjupAThaka puM. (maJju paThati, paTh + Nvul ) popaTa pakSI (tri.) suMdara rIte lAnAra, manohara pATha 2nAra. maJjupAThakI strI. (maJjupAThaka + striyAM jAti GIS ) popaTa pakSizI, bhenA. maJjuprANa puM. (maJju prANo yasya) brahmadeva. maJjubhadra puM. (maJju bhadraM asmAt) kheDa maina tIrtha 2. maJjubhASin tri. (maJju bhASate, bhAS+ Nini) priya maJjubhASiNI strI. (maJjubhASin + DIp) te2 akSaranA josanAra, suMdara josanAra. caraNavALo eka chanda maJjula tri. (maJju + sidhmA. lac maji+ulac vA) manohara, suMdara- saMprati maJjulavaJjula ! sImani kelizayanamanuyAtam - gIta0 11 / - kUjitaM rAjahaMsAnAM vardhate madamaJjulam - kAvyA0 2 / 334 / (na. maJju maJjutvamastyasya sidhmA. lac) batAgRha, muM4, zevANa. (puM.) kheDa bhatanuM 4Nayara pakSI. maJjulI strI. (maJjula + striyAM jAti, GIS) kheDa bhatanI jaLacara pakSiNI. maJjuzrI puM. (maJjurmanoharA zrI : zobhA'sya) pUrvabhAjanA kheDa chaina tIrthaDa2. (strI. maJjurmanoharA zrIH) suMhara zolA (tri maJjurmanoharA zrIH zobhA yasya) suMhara, zolAvA. maJjuhAsinI (strI.) tera akSaranA yarazavAjI kheDa chanda. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1650 shbdrtnmhoddhiH| maJjuSA-maNijalA maJjuSA, maJjUSA strI. (ma+USan+TAp maJjUSA | maNika na. (maNi+svArthe saMjJAyAM vA kan) me. pra.2k pRSo. hrasvaH) ghanA vagere bhavAnI. peTI- bhATInu, vAsa.55, 54Ina ziyo, 2tna, 432rAta. madIyapadyaratnAnAM maJjUSaiSA mayA kRtA-bhAmi0 4 / 45 / / maNikaJcana puM. (maNikaMcaNa jai. prA.) abhiparvata. -maJjUSAyAM sutaM kuntI muJcantI vAkyamabravIt-devI / 652nu, me. zi2. bhAga0 2 / 6 / 33 / bha96, 5thya2. maNikaJcanakUTa puM. (maNikaMcanakuDa jai. prA.) 2mi. maTa (sautra bhvA. pa. seTa-maTati) nArA 42vI. parvata uparanAM ATha kUTamAMnuM AThamuM zikhara. maTacI srI. (maTa-avasAde+bhAve ap maTaH cIyate maNikaNTha puM. (maNivarNaH kaNTho yasya) yAsa. 560. pracIyate ebhiH, maTa+ci+bAhu. Di+ GIS) 5552na.. maNikarNa (puM.) amara hezamA sthita se zivaliMga - 12sAha, me. pakSI. | bhasmakUTasya caizAnyAM maNikuTo mahAgiriH / maNikarNo maTasphaTi puM. (maTaM avasAdaM sphaTati, nirAkaroti, nAma harastatra tiSThati liGgakaH -kAlikApu0 81 a0 / sphaTa+i) gavanA mArama. maNikarNikA strI. (maNikarNaH maNimayakarNabhUSaNamastyasyAM maNTha (bhvA. A. sa. seT-maNThate) saMbhAra, viyA2y, tiva Than TApa) banArasamA ta namarnu .5 tIrtha- maNibhiH maTha (bhvA. pa. seTa-maThati) nivAsa. 42vI, 23 a., khacitA ramyA tato'stu maNikarNikA-kAlikApu0 81 a0 / mahana. 42 sa. / maTha puM. (maThanti chAtrAdayo'tra, maTh+AdhAre ka) saMnyAsI. maNikarNikezvara, maNikarNIzvara puM. (maNikarNikAyAH vidyArthI vagerene rahevAnuM ThekANuM, maTha, gADI, ratha, IzvaraH/maNikAH maNikaryo vA IzvaraH) azImai devAlaya. AveluM eka zivaliMga. maThara puM. (maTha-aran) te. nAme meM muni. (tri.) duzaNa, maNikAnana na. (maNikamivAnanaM yatra) 38, j. hoMziyAra, madya pIne unmatta banela, nazAmAM cUra. | maNikAra puM. (maNimayaM bhUSaNaM karoti, kR+aN) 365 maND (cu. ubha. a. seTa-maNDayati-te) 46 mavo. | maNionA dAgInA banAvanAra, nyAya ciMtAmaNi'no (cu. ubha. sa. seTa-maNDayati-te) (bhvA. pa. seTa- utA. maNDati) sh||2, zobhAva. (bhvA. A. sa. maNikuTTikA (srI.) ti:2vAmI-0. anuya2 me, bhAtR 51. seTa- maNDate) vimA 5241. maNikUTa puM. (maNimayaH kUTo'sya) ma. dezamai 2.5 maDaka paM. (maDi+kvana pRSo. nalopaH) meM tanadhAnya. parvata- bhasmakUTasya caizAnyAM maNikUTo mahAgiriH / maDara puM., maDAra tri. (maDi bA. aran pRSo. nalopaH) maNikarNo nAma harastatra tiSThati liGgakaH-kAlikApu (maDi+bA. Aran pRSo.) me tano rii||2, 81 a0 / zaNagAranAra, zobhAvanAra. maNikRta puM. (maNimayaM bhUSaNaM karoti, kR+kvip tuk) maDDu, maDDUka puM. (majjanti anye zabdA atra, maNionA dAgInA banAvanAra kArIgara. masj+un pRSo. (maDDu+svArthe ka) me tanu maNiketu (puM.) me 2no tu. vAhitra-Dhosa. maNikhani puM., maNibhUmi strI. (maNInAM khaniH/maNipracurA maNa (bhvA. pa. aka. seTa-maNati) aspaSTa 106 ___ bhUmiH) bhalimInI mA. __42vI. maNi puM. strI. (maNa+in) maliza, motI-bI2 vaje3 maNigaNanikara (puM.) 542 akSarana ya25vANo meM. 2tna. averAta- maNau vajrasamutkINe sUtrasyevAsti me 7.6. | maNigrIva puM. (maNayaH grIvAyAmasya) te. nAma- durana] gatiH-raghu0 1 / 4 / -alabdhazANotkaSaNA nRpANAM na jAtu maulau maNayo vasanti-bhAmi0 1173 / . me putra. tana bhATIna, pAsa, 52panA siMganI aAmA, | maNicchidrA strI. (maNeriva chidrAmasyAm) me nAme te nAme eka nAga, bakarInA gaLAnA AMcaLa, auSadhi, RSabha auSadhi. maNibaMdha, strInI yonino UMco bhAga. | maNijalA srI. (maNipracura jalamasyAm) te nAma meM nahI. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / maNita-maNiskandha] maNita na. (maN + kta) ratiDANe strIno na samabhaya tevI khavyasta savAr- 'sItkRtAni maNitaM karuNoktiH ' - zizu0 10 // 75 maNitAraka puM. (maNiriva tArakAsya) sArasa pakSI. maNitArakI strI. (maNitAraka+ striyAM jAti GIS ) sArasa pakSiNI. maNituNDa puM. (maNivarNaM tuNDamasya) kheDa bhatanuM 4nAvara. maNidvIpa puM. ( maNimayaH maNipracuro vA dvIpaH ) kSI2 samudranI madhye Avelo eka beTa, jyAM tripurasuMdarIno nivAsa che- sudhAsindhormadhye surabiTapivATI parisare, maNidvIpe nIpIpavanavati cintAmaNigRhe / zivAkAre maJce paramazivaparyaGkanilayAM bhajanti tvAM dhanyAH katicana cidAnandalaharIm AnandalaharI / maNidhanuSa na. ( maNivarNaM dhanuH) ndradhanuSa. maNinAga (puM.) te nAme kheDa nAga maNiparvata puM. ( maNipracuraH parvataH ) te nAbhe khe parvata. maNipAla tri. ( maNipAlinaH dharmyaM mahiSyA. aN) maNinuM rakSaNa karanAranA dharmanuM. maNipAli tri. (maNi pAlayati, pAli+in) bhazinuM rakSaNa karanAra. maNipIThikA strI. ( maNipracurA pIThikA) bhabhiti besavAno oTalo, maNimaya Asana. maNipucchI strI. (maNiriva pucchaM yasyAH nityaM GIS) maNi jevAM pUMchaDAMvALI. maNipuSpaka puM. (maNiyuktaM puSpamiva kAryAta, kai+ka) pAMDava sahadevano zaMkha. 1651 maNibIja puM. (maNiriva darzanIyaM bIjamasya) chAumanuM Au. maNibhadra puM. ( maNibhirbhadramasya ) te nAmano kheDa yakSa, jinezvarano pUrva yakSa. maNimaJjarI (strI.) yogAzIsa akSaranA yarazavAjI chanda. maNimaNDapa puM. ( maNimayaH maNipracuro vA maNDapaH ) maNijaDita maMDapa, taMtraprasiddha eka devatAnuM pIThasthAnamdhye sudhAbdhimaNimaNDaparatnavedI siMhAsanoparigatAM paripItavarNAm / pItAmbarAbharaNamAlAvibhUSitAGgIM devIM namAmi dhRtamudgaravairijihvAm-rudrayAmale bagalAstotre / maNimat tri. (maNi + astyarthe matup ) bhazikhovAmuMvidyutkSipanmakarakuNDalamaNDanArhagaNDasthalonnatamukhaM maNimatkiTam - bhAga0 3 / 15 / 41 / (puM. maNirastyasyamatup ) te nAmano bheDa yakSa, dvAparayugano bheDa zubha, te nAme kheDa nAga, bheDa rAkSasa, kheDa haitya, pazcimamAM eka deza. maNipUra (na.) cha yavAnuM nAli samIpa khAvetuM kheDa bhavanuM padma- tadUrdhve nAbhideze tu maNipUraM mahAprabham / meghAbhaM vidyudAbhaM ca bahutejomayaM tataH / / maNivad bhinnaM tat padmaM maNipUraM tathocyate / dazabhizca dalairyuktaM DAdibhAntAkSarAnvitam / zivenAdhiSThitaM padmaM vizvalokanakAraNam-tantram / maNibandha puM. ( maNirbadhyate'tra, bandh + AdhAre ghaJ) DAMDu sane hAthanI vayyeno sAMdhI - maNibandhAd galitamidaM saGkrAnto zIraparimala tasyAH zAkuM0 3 | kheDa parvata. maNimadhya (na.) nava akSaranA yarazavAjI kheDa chan6. maNimantha na ( maNiriva madhyate, manth+karmaNi ghaJ ) saindhava-sindhAlUNa, parvatavizeSa. maNimandira na. ( maNInAm mandiram ) bhotInI chIpa maNimAlA strI. ( maNInAm mAlA) jAra akSaranA tharAvAnI kheDa chan6- tyau tyau maNimAlA chinnA guhavakatraiH-chandomaJjaryAm / bhazino hAra, chaMtakSata, lakSmI, aMti maNirAga na. ( maNeriva rAgo varNo'sya) hiMgaNI (puM. maNeH rAgaH) mazino raMga.. maNipura na. ( maNipracuraM puraM yasmin) pUrvabhAM khAveto maNila tri. ( maNi+ sidhyA. astyarthe lac) bhazikhovAmuM kheDa deza. maNiviziSTa. maNiva puM. (maNi + astyarthe va) te nAbhe kheDa nAga maNivAla puM. (maNiriva zuddhatvAt bAlaH kezo'sya ) eka jAtanuM pazu. maNivAhana puM. ( maNimayaM vAhanamasya) te nAmano kheDa 2.bha. maNizaila puM. ( maNipracuraH zailaH) te nAme kheDa parvata. maNisara puM. ( maNIn sarati kAraNatvena gacchati, sR+ac) maNijaDita hAra. maNisopAna na. ( maNimayaM soNanam ) bhazita pagarthiyuM. maNiskandha puM. (maNiH skandhe yasya) te nAbhe kheDa nAga Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1652 shbdrtnmhoddhiH| [maNI-maNDalavartin maNI strI. (maNi+striyAM GIS) maNi za06 mI. | kurvantu maNDapaM svasthAH zatastambhaM manoharammaNIcaka na. (maNeH I zobhA cakate pratihanti, cak+ devIbhAga0 2 / 11 / 50 hevamAhira (tri. maNDaM pibati, ac) yandrAnta mahimeM pakSI- jhampAzI matsyaraGgaH pA+ka) mosAmA pInA2. syAjjalamadgurmaNIcakaH-hArAvalI / usal5 deza- maNDapA strI. (maNDaM pibati, pA+ka+TAp) zu.720I. vizeSa- zyAmaparvatavarSaM tu maNI cakamiti smRtam- nAmanI vanaspati. mAtsye 121 / 23 / (strI. maNIcaka+striyAM jAti. maNDapAna na. (maNDasya pAnam) mosamA pIj. GIS) me 5kSiI . maNDayat tri. (maDi+zata) zobhAvatuM, sh5||2. maNIvaka na. (maNIva kAyati. kai+ka) sa. maNDayanta, maNDara tri. (maDi+jhac/maDi+aran) maNIvatI strI. (maNi+astyarthe matup ni. masya vaH zobhAvanAra, zaNagAranAra. DIpa zarA. dIrghaH) me nahI.. maNDayantI strI. (maNDayati, maDi+jhac+DIp) 42 maNTapI strI. (maNTaM pAti, pA+ka gaurA. GIS) me astrI. vanaspati. maNDarI srI. (maDi+aran+GIp) dhUdharI. maNTi (puM.) gotrapravara meM Si. maNDala na. (maNDayati bhUSayati, maDi+kalac) 450512 maNTha, maNDaka puM. (maNThate maThi+ac pRSo. vA/ dherAva, madhezava- karAlaphalamaNDalam-raghu0 12 / 98 / maNDena kRtaH, maNDaH / saMjJAyAM kan) me tanu cakra-cAka, vIza ke cALIza yojana pramANano pRthvIno rAdha mAna-maisal. pradeza, bAra rAjAono samudAya, eka jAtano koDhano maNDa puM. na. (man+Da tasya netvam) mosAma, sAra, roga, zILasano roga, samUha, dhanudharIonuM amuka pAe. (puM. maNDayati kSetraM bhUSayati, maDi+ ac) sthAna, sainyano eka bRha, goLAkAra nakhakSata, kRtrima me us, bheDAna, jA. (puM. na. maDi+ac) rekhAothI karela maMDaLa, pakavAna-lADu, yuddha, jamInanI taNenu ma, bhArasI-liM0- maNDalanibhAni sa.2, sh2||2- prabhavati maNDayituM vadhUranaGgaH samullasanti- kirA0 5 / 4 / sUrya yandrano dhezavakirA0 1051 / (na.) hArnu ghoNag-uI nahi aparvaNi grahakulendumaNDalA (vibhAvarI)-mAlavi0 nAme inj, DA - bhaktairvinA dravo maNDaH payaM 4 / 15 / -dinamaNi maNDanamaNDapabhayakhaNDana e-gIta0 / bhaktasamanvitam-rAjanighaNTaH / -takrAllaghutaro maNDa: (puM. maNDe lAti, lA+ka) tarI, me. tano s||5, suzrute / -taNDulAnAM susiddhAnAM caturdazaguNe jale / vAgha. rasaH sikthaivirahito maNDa ityabhidhIyate / / zUNThI maNDalaka paM. (maNDala svArthe ka) 469-2sI., liM, saindhava saMyukto dIpanaH pAcanazca saH / annasya ma.5 tano oDha, zAsanI. roga, xicel, vid, samyak siddhyAtra jJeyA maNDasya siddhatA / / peyA samUha, sainikonI cakrAkAra vyuharacanA. yUSayavAgUnAM vilepI bhaktayorapi-suzrute / 83. maNDalacchadA, maNDalapatrikA strI. (maNDalAkAraM cchadaM maNDana (tri.) sAMsa2 4282, zobhAvanA2, yasyAH/maNDalAkAraM patramasyAH, kap+TAp ata itvam) (na. maNDayati, maDi+bhAve karaNe vA lyuTa) bhUSa!- rAtI sAToDI. sa.2- mAmakSamaM maNDanakAlahAneH-kumA0 7 / 5 / - / maNDalanRtya na. (maNDalAkAreNa nRtyam) khISa- re kimiva hi madhurANAM maNDanaM nAkRtInAm-zAkuM0 1 / 14 / bhamavArUpa eka nAca. zAmA, me. bhatarnu una 30.40%0. matanuM sthApana. | maNDalapucchaka puM. (maNDalAkAraM pucchaM yasya kapa) maNDanamizra puM. (maNDayati, maDi+lyu) zaMsayArtha / tanI hI.. sAthe vAda karanAro eka prasiddha mImAMsaka. maNDalabAhmaNa (na.) amu . vehavimA. maNDapa puM. na. (maDi+ghaJ maNDaM bhUSAM pAti rakSati, maNDalayati (nAmadhAtu, para-) , vRttaut2 janAva.. pA+ka maDi- kapan vA) manuSyotuM vizrAmasthAna, maNDalavartin tri. (maNDale vartate, vRt+Nini) bhaMusamA bhAMDavI - gaGgAtIre zubhAM bhUmiM mApayitvA dvijottamaiH / / 24 // 2, 2 thanA2. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNDalAkRta-mataGga shbdrtnmhoddhiH| 1653 maNDalAkRta tri. (maNDala+kyaG+kartari kta) plust3 | maNDUkamAtR srI. (maNDUkasya mAteva poSakatvAt) all 438, goga. vanaspati. maNDalAgra puM. (maNDala ivAgramasya) me tanI talavAra. maNDUkAnudhRtti maNDUkapluti strI. (maNDuka ivAnudhRttiH maNDalAdhipa, maNDalAdhipati, maNDalAdhIza, maNDUka iva plutiH) hemInI lon-6-vayye maNDalAdhIzvara, maNDaleza, maNDalezvara puM. vacceno bhAga choDI daI AgaLa phalAMga bharavI(mnnddlsy adhipaH/maNDalasya adhipatiH/maNDalasya vyAkaraNamAM A zabda keTalAMka sUtro choDI daI pUrvavata adhIzaH/maNDalasya adhIzvaraH/maNDalasya iishH| / sUtrothI. 52vA mATe prayuta thAya che. - kriyAgrahaNaM maNDalasya IzvaraH) yAraso. yonama ne bhaghi 2 / maNDUkaplutyAnuvartate-siddhA0 / Doya te. 20%1, Hilas PA%, savabhauma. 20%81, bhaMDasana maNDUkasarasa na. (maNDUkapracuraM saraH jAtau ac samA.) pati- caturyojana paryantamadhikAraM nRpasya ca / te nAme eka sarovara, deDakAthI bhareluM sarovara. yo rAjA tacchataguNaH sa eva maNDalezvaraH- brahmavaivarte / / maNDUkayoga puM. (maNDUka iva yogaH) bhAvasamalal maNDalAdhyAya puM. (maNDalasya adhyAyaH) vahana samu eka prakAra, jemAM sAdhaka deDakAnI jema nizcala banIne bhAga. samAdhigata thAya che. maNDalAyita tri. (nA. dhA. maNDalavat Acarita- | maNDUkI strI. (maNDUka+striyAM GIS) hehI, vyabhiyAriyA maNDala+kyaG, dIrghaH, maNDalAya+kta) gopajane, strI. vartu.. maNDUra na. (maDi+Urac) yona bheya-12 meM. 2sAyana maNDalin puM. (maNDalaM kuNDalanamastyasya ini) sapa, -yallohaM yadguNaM proktaM tatkiTTazcApi tadguNam / bilADo, vaDanuM jADa, gonasa sarpa, mAMDalika rAjA. zatoya'muttamaM kiTTaM madhyaM cAzItivArSikammaNDalI strI. (maNDala+striyAM GIp) gout2 bhaMDa, sUrya rasendracUDAmaNiH / yandranu, liMga, dhImara, jhuMvAra, gomaul2 32 te. maNDUrabhasman na. (maNDUrasya bhasma) do.all stz-l maNDahAraka puM. (maNDaM harati Aharati gRhNAti, ha+Nvul) bhasma. 683 vyanAra-mAsa. maNDUravajra (puM.) . auSadha. maNDA srI. (maNDaH kAraNatvenAstyasyAH maDi+ac+TApa | maNDUravaTaka (puM.) bhaMDU2 pradhAna jI35 . auSadha. ___ vA) 63, il. maNDodaka na. (maNDa iva udakamasya maNDamizritamaNDita tri. (maDi+kta) zobhAvesa, sh||38- ___ mudakamatreti vA) 30. vi.ma., tare tareno maNimayamakaramanoharakuNDalamaNDitagaNDamudAram - raMga, vaidyaka prasiddha eka ukALo. gIta0 27 / (puM.) mahAvIrasvAmInA 728t 152. mata tri., mataka na. (man+karmaNi kta) saMmata, manAyala, maNDu (puM.) ta nAme meM Si. bhAnela- kimapyahiMsyastava cenmato'haM yazaHzarIre bhava maNDUka puM. (maNDayati varSAsamayaM, maDi+Uka) , me dayAluH-raghau 257 / mabhiprAya mApe, zekha, -nipAnamiva maNDUkAH sodyogaM naramAyAnti vivazAH sa.2 728, pUsa. (na. man+ bhAve kta/mata+svArthe sarvasaMpadaH-subhA0 / me vRkSa, meM muni, . . ka) saMbhAta, bhAbhaprAya, pU.1, na, vizvAsa- ye me (tri. maDi+Uka) atyanta tevANu, strIsaMbhoganI matamidaM nityamanutiSThanti mAnavAH-bhaga0 3 / 31 / eka prakAra, ratibaMdhavizeSa. paryavekSaNa - nizcitaM matamuttamam-bhaga0 18 / 6 / maNDUkaparNa puM. (maNDUka iva parNamasya) zyonA vRkSa- / mataGga puM. (mAdyatyanena, mad+aGgac dasya taH) bhedha, te aso, zoe vRkSa. nAmavANo so bhani- mataGgazApAdalepamalAdamaNDUkaparNikA strI. (maNDUka iva parNaM yasyAH kap vAptavAnasmi mataGgajatvam-raghau 5 / 53 / me. hAnava, TAp ata itvam) nAhI vanaspati, sAhityamA eka rAjarSi, brAhmIne hajAmathI pedA thayelo eka vanaspati. puruSa. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1654 zabdaratnamahodadhiH / mataGgaja, mattakIza puM. ( mataGgaH megha iva jAyate | matkuNA strI. ( matkuNa+ac+TAp) bhenI yoni upara jan + Da / mattaH san kIzo vAnara iva) hAthI na hi kamalino dRSTvA grAhamavekSate mataGgajaH- mAlavi0 3 | mataGgajI, mattakIzI strI. ( mataGgaja + striyAM jAti GIS / mattI striyAM jAti GIS) hAthI. mataGgavApI (strI.) te nAmanuM kheDa tIrtha. matallikA strI. ( mataM matimalati bhUSayati, Nvul+TAp pRSo.) prazasta, utDRSTa-uttama. bha- gomatallikA - vALa UgyA na hoya tevI strI. matkuNAri puM. ( matkuNAnAmariH) lAMga. matkuNikA (strI.) artisvAmInI anuyara roDa mAtRDA. matta puM. (mAdyati, mad + karttari kta) mahonmatta hAthI, dhaMtUrI, Doyala, pADI. (tri mad + kta) chaDe, gAMDu harSa pAmenuM, mahavANuM- jyotsnApAnamadAlasena vapuSA mattAzcakorAGganAH- viddha0 1 | 11 | - prabhAmattazcandro jagadidamaho bibhramayati-kAvya0 10 / - te pItvA madirAM mattAH kRtvA yuddhaM parasparam- devIbhAga0 2 / 8 / 41 / varaMDo, uMbaro, makAnano sajAvelo bahA2no bhAga. mattakAzinI, mattakAsinI strI. (matteva kSIveva- kAzate zreSTha gAya matAnujJA strI. ( matasya anujJA ) nyAyazAstra prasiddha eka nigrahasthAna. matAbhimAna puM. ( matasya abhimAnaH) bhatanuM abhimAna. mati strI. ( man+bhAve ktin) jJAna, buddhi- matireva balAd garIyasI - hito0 2 / 86 / kva cAlvaviSayA matiH-raghu0 1 / 2 / bhAnavuM te vidhiraho ! balavAniti me matiH- bhartR0 2 / 91 / bhana mama tu matirna manAgapaitu dharmAt bhAmi0 4 / 26 / 627/- prAyopavezana matirnRpatirbabhUva raghu0 8 / 94 / smRti, satkAra, yUbha.. (man + karttari ktin) kheDa zA5. matida tri. ( matiM dadAti dA+ka) buddhi ApanAra matidA strI. (mati dyati, do+ka+TAp) bhAsAMDalI. matinIra (puM.) te nAmano kheDa rAbha matiprakarSa puM. (mateH prakarSaH) buddhinI zreSThatA adhiDatA, moTAI. matibhrama, matibhraMza puM., matibhrAnti strI. ( materbhramaH / matebhraMzaH / bhram+bhAve ktin, materbhrAnti) buddhi i2vI te, buddhiyAM bhrama thavo unmAda thavo te. matimat tri. (mati + astyarthe matup ) buddhimAna, jJAnI. mativibhrama puM. ( matervibhramo'tra) unmAda roga, buddhiyAM bhrama karanAro roga. matukha (tri.) bhata gAnAra buddhimAna, makka puM. ( mad + kvip svArthe ka) bhAMDa3. (tri. mamedam, kan madAdeza:) bhAruM, bhArA saMbaMdhI- saMzRNuSva kape ! matkaiH saMgacchasva vanaiH zubhaiH- bhaTTi0 8 / 16 / matkuNa puM. (mAdyati mad + kvip, kuNati kuN+ka maccAsau kuNazca bhaiss - matkuNAviva purApariplavauzizu0 14 / 68 / 6AMta vinAnI hAthI, bhUcha vinAnI puruSa, nAmiyera, bhaMdhanuM japtara. [mataGgaja-ma - matsagaNDa gacchati vA Nini pRSo hrasvaH / matteva kSIveva kasati, kas + Nini GIp ) uttama strI. mattadantin, mattavAraNa puM. (mattazcAsau dantI camattazcAsau vAraNazca) gAMDo mahonmatta hAthI. mattadantinI strI. (mattadantin + striyAM GIp ) gAMDI hAthI. mattamayUra puM. ( matto mayUro yasmAt) bhegha, gAMDI bhora, tera akSaranA caraNavALo eka chanda mattavAraNa na., mattAlamba puM. (mattaM vArayati, vR+Nic + lyu / mattairAlambyate, A + labi+karmaNi ghaJ) bhalelane irIvA - divyadharAdharabhUriva rAjati mattavAraNopetAkuTTinImate 9 / sopArIno lUjhe. mattA strI. ( mattaM mado'styasyAM ac+TAp) 63, 6 akSaranA tharavAjo kheDa chan- jJeyA mattA mabhasagasRSTAchandomaJjaryAm / mattAkrIDA (strI.) tera akSaranA yarazavAjI kheDa chanda. mattebhagamanA strI. (matta + ibhastadvat gamanaM yasyAH) masta hAthInI jema cAlavALI strI. mattebhavikrIDita na. (mattebhasya vikrIDitim) mahonmatta hAthInI DIDA-ramata (na.) kheDavIsa akSaranA caraNavALo eka chanda. matpara tri. (mayi paraH) bhArAmAM tatpara, bhArAmAM Asata. matya na. ( mate samIkaraNe sAdhuH yat) bheubA jetarane sapATa karavAnuM sAdhana, dAtA vagerenI mUThI. matsa puM. ( mad+sa) bhAchasuM, matsya. matsagaNDa puM. (matsena gaNDo lepo'tra) mAchasAMnuM kheDa prakAranuM zAka. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matsara - matsyodarI ] zabdaratnamahodadhiH / 1655 matsara puM. ( mad+saran) zrImanA zulano dveSa rakho | matsyanAzakI, matsyanAzanI strI. (matsyanAzaka + striyAM zrIbhanI saMpatti sahana na 42vI- adattAvakAzo GIS / (matsyanAzana + striyAM GIS) TITI.DI. matsyapittA, matsyavitrA strI. ( matsyasya pittamiva raso'styasyAH ac+ TAp/vid lAbhe + kta matsyo matsyaraso vitra yayA ) uDu vanaspati. matsyabandhaka tri., matsyabandhin puM. (matsyAn badhnAti, bandh + Nvul/matsyAn bandhuM dhatuM zIlamasya matsya+bandha+ ini / tri. matsyAn badhnAti bandh + Nini) mAchalAM pakaDanAra, macchImA2, eka varNasaMkara jAti. matsyabandhinI strI. ( matsyabandhin + striyAM GIS) bhAchasAM pakaDavAnI jALa. matsarasya kA0 45 / paravRddhiSu baddhamatsarANAmkirA0 13 / 7 / Dodha, matsara, potAnA upara vihaartirs||2- nindanti mAM sadA loko dhigastu mama jIvanam / ityAtmani bhaved yastu dhikkAraH sa ca matsaraH- pAdme kriyAyogasAre / (tri. matsara + ac) dveSI, DodhI, hRpA, bolI. matsarA strI. ( matsara +TAp) bhAjI, bha272. matsarin tri. (matsara + astyarthe ini) dveSI - paravRddhimatsari mano hi mAninAm- zizu0 1511 / odhI, pa svArthI, duSTa- duSTAtmA paraguNamatsarI manaSyaHmRccha0 9 / 27 / matsI strI. (matsa + striyAM GISa) bhAchI.. matsya, matsyaka puM. (mAdyanti lokA anena, mad + uNA. syan/(matsya+svArthe ka) bhAchasuM- zUle matsyAnivA pakSyan durbalAn balavattarAH- manu0 7 / 20 / matsyakaraNDikA (strI.) mAchayAM rAjavAno reDiyo. matsyagandhA strI. ( matsyasyeva gandho'syAH) vyAsanI bhAtA satyavatI, 4sapIpara. matsyAndhA, matsyaghaNTa, matsyasaMtAnika (puM.) kheDa prakAranuM mAchalAMnuM zAka. matsyaghAta puM. ( matsyAnAM ghAtaH) bhAchasAM bhAravAM te. matsyajAla puM. (matsyadhAraNaM jAlam) bhAchasAM paDaDavAnI bhaja matsyajIvin puM. (matsyena taddhAraNavikrayAdinA jIvati jIva + Nini ) bharachImAra, niSAha. matsyaNDikA, matsyaNDI strI. (matsyaNDa + svArthe kan+TAp hrasvaH) kheDa bhatano gojano vihArasA2- hI hI iyaM sIdhupAnodvejitasya matsyaNDi - kopanatA - mAlavi0 3 | yAsazI- ikSo raso yaH saMpakvo ghanaH kiJcidravAnvitaH / madavat syandate yasmAnmatsyaNDIti nigadyate' - bhAvapra0 / matsyadvIpa puM. (matsyapradhAno dvIpaH ) te nAbhe kheDa dvIpa, matsyadhAnI strI. (matsyA dhIyante'tra, dhA+ lyuT + GIp) mAchalAM rAkhavAnuM pAtra. matsyanAzaka, matsyanAzana puM. ( nAzayati, matsyAn naz+ Nic+Nvul matsyAnAM nAzakaH naz + lyu) TITIDI pakSI (tri. matsyAn nAzyati, naz + Nic + Nvul + naz + lyu) bhAchasAMnI nAza iranAra. matsyamudrA (strI.) yUbhanA saMga35 kheDa mudrA. matsyaraGga, matsyaraGgaka puM. (matsye rajati, raj + karttari saMjJAyAM ghaJ/(matsyaraGga + svArthe ka) kheDa pakSIvizeSatribhuvanavidito hA matsyaraGge kalaGkaH- udbhaTaH / matsyaraGgI strI. ( matsyaraGga+striyAM jAti. GIS) kheDa pakSizI.. matsyarAja puM. (matsyeSu rAjA zreSThaH samAsAntaSTac) rohita matsya, virATa rAjA, matsya dezano rAjA. matsyavedhana na., matsyavedhanI strI. (matsyo vidhyate'nena, vidh+karaNe lyuT / matsyavedhana + striyAM GIp ) bhAchasAM vIMdhavAnI khAMDaDI-jhAMTo (puM. matsyo vidhyate'nena, fay+chrift my) als uall. matsyasaMghAta puM. (matsyAnAM saMghAtaH) bhAchavAMnI samUha. matsyAkSI strI. (matsyasyAkSIvAkAro'syAH Sac samA. GIS) bheDa bhatanI projau, somalatA, hisamoyiDA vanaspati, brAhmInuM zA. matsyAGgI strI. ( matsyaH tatpittamivAGgaM yasyAH GIS) eka pakSiNI. matsyAda, matsyAzana tri. (matsyamatti, ad+aN / matsyamanAti, az+lyu) bhAchasAM jAnAra, jayapara. matsyAdanI strI. (matsya ivAdyate AsvAdyate, ad+karmaNi lyuT + GIp ) kheDa pakSI. matsyAzanI puM. (matsyamanAti, az+lyu) bheDa pakSiNI. matsyAsana na. ( matsyAkhyaM Asanam) kheDa bhatanuM khAsana. matsyodarI strI. ( matsyagandhayuktamudaramasyAH) vyAsanI bhAtA satyavatI nAmnA kAlIti vikhyAtA tathA matsyodarI tathA devIbhA0 2 / 1 / 38 / azImAM sthita kheDa tIrtha. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1656 shbdrtnmhoddhiH| [manth-madanagRha manth (bhvA. pa. sa. seT-manthati) 44. 42vI, veza. | madakarI strI. (madakara+striyAM GIp) mAhirA, 3. ___5ko, hujI. 2. madakala, madavikSipta, madAmbara, madAlasa, madotkaTa, math (bhvA. pa. sa. seTa-mathati) aalaj, bhaya. madogra, madoddhata puM. (madena kalo avyaktamathana na. (math+bhAve lyuTa) vadha, nAza- mugdhe ! madhuradhvaniryasya/madena vikSiptazcalitamanAH/mado dAnam madhumathanamanugatamanusara rAdhike ! -gIta0 2 / seza, ambaramivAsya/madena alasaH/madena vAriNA utkttH| claj -kvAhaM mandamatiH kvedaM mathanaM kSIravAridheH / madena harSeNa vA udagraH-ugraH/madena uddhataH / mahonmatta ki tatra paramANurve yatra majjati mandaraH-bhAga0 1 / 1 / 1 / DI. (tri. madena kalate, kal+ac) aspaSTa du:40. 42j, pI3. (puM. mathati rogAn; math+ za6 12nAra, mahathI. aspaSTa bolanA2- madakalaM kartari lyu) sa24Arnu mA. kUjitaM sArasAnAm -megha0 31 / -madakalamayUrakaNThamathita na. (math+kta) 5nahI naide, mAMge cchavibhiravakIrNAni-uttara0 2. aGke / 64ii. (tri. math+karmaNi kta) madhesa, vasoveda, hupa madagandha puM. (madasya hastidAnasyeva gandho'sya) sAtapuDAnu, hIdhesa, pAusa., Dola. 33. mathi, mathin puM. (math+i madhnAti/math+Nini) ravaiyo madagandhA strI. (madagandha+TApU) 183, aNasI.. -muhuH praNuneSu mathAM vivartanairnadatsu kumbheSu mRdaGgamantharam- madanI strI. (madaM madirAmattatAM hanti, han+Tak + GIp) kirA0 4 / 16 / pUttikA nAme vanaspati-po. mathurA, mathUrA, madhupurI strI. (mathyate pAparAziryayA, / madadhAra puM. (madapradhAnA dhArA yatra) . parvata. math+ urac+TAp/math+Urac+TAp/madhostanAmno madadhyA (strI.) garnu, sAu.. daityasya purI) te nA. ma. za2- nirmame nirmamo'rtheSu madana puM. (mAdyatyanena, mad+karaNe lyuTa) maheva.mathurA madhurAkRtiH-raghu0 158 / -kalindakanyA mathurAM ___ madanAnmadanAkhyastvaM zambhoH darpAt sadarpakaH / tathA gatA'pi gaGgormisaMsaktajaleSu bhAti-raghu0 6 / 48 / kandarpanAmnA'pi loke khyAto bhaviSyati-kAlimathurAnAtha, mathureza, mathurezvara puM. (mathurAyAH naathH| kApu0 2. a0 / - vyApArarodhi madanasya niSevitavyammathurAyAH IzaH/mathurAyAH IzvaraH) zrIkRSNa zakaM0 1127 / -hatamapi nihantyeva madanaH-bharta0 3 / 18 / mad (divA. pa. aka. seTa-mAdyati/bhvA. pa. a. seTa- vasaMta, bhI, dhaMtUrI, mama2, 2nu, jAu, madati/cu. A. sa. seTa-mAdayate) &Sa pAmako, vRkSa, borasalInuM jhADa, mIMDhaLanuM jhADa, eka jAtanuM bhasta. thaj- vIkSya madyamitarA tu mamAda-zizu0 10 / 27 / AliMgana, eka jAtanuM kaThoLa-aDada vagere, mada pAmavo, garva karavo, dInatA karavI, saMtoSa prayonmAda, 6661, mu.5tA- vinyvaaritvRttipamADavo. ratastayA na vivRto madanaH na ca saMvRtaH -zakuM0 2 / 11 / mada (bhvA. A. aka. sa. seTa idita-mandate) 3thavaM. madanaka paM. (madayati, mada+Nica+lyuTa +svArthe ka) ghaj, ma 12vI, harSa. yAmako, stuti42vI, hI5j, damanaka vRkSa. (um2||no cho3). Hza. madanakaNTaka puM. (madananimittaH kaNTaka iva) sAripa. manda puM. (mad+ac) hAthIno maha- madena bhAti kalabhaH romAMya. pratApena mahIpatiH-candra0 5 / 45 / garva, ba, vIya, madanakAkurava puM. (madanena hetunA kAkuravA'sya) bhUta2, ustUrI, 341, na6, syArI. vastu, bhAta, pArevuM. mastI, mahonmattatA- madenAspRzye-daza0 / .. madanakAkuravI strI. (madanakAkurava+striyAM GIS) abhUtarI madavikArANAM darzakaH-kA0 45 / bhaithune.27|- bhA. madamadanAbhyAM rAgiNaH spaSTarAgAn-zizu0 10 / 99 / madanagRha, madanabhavana, madanasadana, madanAgAra, madakaTa puM. (madena kaTati, phaTa+ac) napuMsa.., maha. madanAyudha, madanAlaya na. (madanasya gRham/madanasya madakara puM. (madaM karoti, kR+ac) dhatUrAnu, A3. bhavanam /madanasya sadanam /madanasyAgAra:/madana(tri. madaM karoti, kR+ac) bha6 42nAra, i354 syAyudham/madanasya Alayam) strIna yina-yoni, lagnAdhika sAtamuM sthAna. Se 22. ernational Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanacaturdazI - madAtyaya ] zabdaratnamahodadhiH / 1657 madanacaturdazI strI. ( madanapUjArthA caturdazI) caitra suhi / madanotsava puM. ( madananimitto utsavaH) hojIno utsava. yau za. madanotsavA strI. ( madanAya utsavo yasyAH ) svarganI vezyA. madanatrayodazI strI. ( madanapUjArthA trayodazI) caitra sudha teraza. madanaprayoga puM. (madasya prayogaH) hAthIkhone maha aravo a. madanadvAdazI strI. (madanapUjArthA dvAdazI) caitra su6 jArasa. madanapakSin puM. (mAdyati mad + lyu. madanazcAsau pakSI ca) na pakSI. madabhaJjinI strI. (madaM unmattatAM bhanakti, mada+bha+ Nini + GIp ) zatamUlI vanaspati. madayantikA, madayantI strI. (madayantI + svArthe kan+TAp husvazca / mad + Nic +jhac + gaurA GIS) bhogarImallikA madayantI ca zItabhIruzca bhUpadI bhAvapra0 / madayitnu puM. (mad + Nic + itnuc) amaheva, bhegha, 63 madanapAThaka puM. (madanoddIpanArthaM paThati, paTh + Nvul ) jheyasa. madanamRga (puM.) 5stUrI mRga. madanaripu puM. ( madanasya ripuH) mahAdeva. madanalalitA (strI.) soja akSaranA yarazavAjI kheDa chan6. madanalekha puM. ( madanajJApanArthaM lekhaH) premI bheDAMnI premapatra. madanabIja (na.) taMtra zAstraprasiddha 'klIM' se jI. madanazalAkA strI. (madanoddIpikA zalAkA tathAbhUtazalA keva vA) amoddIpa auSadha, sArasa pakSI, Doyala. madanasArikA strI. ( madanoddIpikA sArikA) bhenApakSI. madanAgraka puM. ( madanaM unmAdakaM agraM zirobhAgo yasya ) kodrI dhAnya. madanAGkuza puM. (madanasya aGakuza iva) puruSa thisiMga - kAmAGkuzAGkuzitakAmimataGgajendre - zrutabodhe / maithunakALe nakha prahAra. madanAyuSa puM. ( madanasyAyuryatra ac sabhA.) amanI vRddhi karanAra eka vanaspati. madanAvasthA strI. (madanasya avasthA) abhI-strI-puruSone amadeve iresI unmAda vagere 6zA- jJAne tapaso vIryaM sA bAlA paravatIti me viditam / na ca nimnAdiva salilaM nivartate me tato hRdayam - zAkuM0 3 aGke / madanI, madanA strI. (mAdyatyanayA, mad + karaNe lyuT+GIp-TAp ca) 63, ustUrI, atimuktaka zabda dukho. madanIya tri. ( mad + karmaNi anIyar) harSa pAvA yogya, garva karavA lAyaka. madanIyA strI. ( madanIya +TAp) te nAme kheDa Au madanecchA strI. ( madanasya icchA) amanI IcchA. madanecchAphala puM. ( madanecchAM phalati, phala+ac) jAnuM jhADa. veyanAra (na.) 63. (tri.) mAha, maha utpanna DaranAra. madarAga puM. (mada + raJj+ghaJ) ama, DuDaDI. madanalekhA strI. (madasya dAnodakasya lekhA paGktiH) hAthInA kuMbhasthalamAMthI nIkaLatA pANInI paMkti, sAta akSaranA caraNavALo eka chanda, madavikSipta tri. ( madena vikSiptaH) mahonmatta hAthI, madathI vikSepa pAmela. madazAka puM. ( madArthaM zAkamasya) upodakI vanaspati, poInI vela. madanazauNDa puM. ( made zauNDaH) bhayaija. madasAra puM. (madaM sArayati gamayati, sR+ Nic + aN) tUla vRkSa-upAsa. madasthala, madasthAna na. ( madavikrayArthaM sthalam - sthAnaM vA) upAsanI huna, bhIhu vagere avadaMzaH surApAnaM zuNDApAnaM madasthalam - zabdaratnAvalI / madahastinI strI. ( madena hastinIva) mahA 24 vRkSa. mahetu puM. ( madasya hetuH kAraNam) dhAvaDInuM jhADa, madanuM kAraNa. madAgha (puM.) te nAbhe kheDa RSi madADhya tri. ( madena madakaraNena ADhyaH) madhvANuM, harSavANuM, garvavANuM. (puM. madena ADhyaH) tAunu Au. madAtaGka puM. ( madasya madajanitaH vA AtaGkaH) mabhvara, mAdaka padArthanA sevanathI Avelo tAva. madAtyaya puM. ( madena atyayo nAzonmukhatA'tra ) maha nimitta kheDa roga 'madyena khalu jAyante madAtyayamukhAH gadAH' - bhAvaprakAze / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1658 shbdrtnmhoddhiH| [madAndha-madya madAndha puM. (madena andha iva) mahathI saMdha, pAna | madirAgRha na. (madirAsaMdhAnArthaM gRham) 3 vArnu, baDI thanA, dld. 63612ii pInA2- adharamiva / sthAna, 683nuM pAhu- madyabhANDe smRtA guJjA guJjA madAndhA pAtumeSA pravRttA-vikrama0 4 / 13 / _syAt kAkakuJcikA-bharatadhRtahaDDacandraH / madAmnAta puM. (madasyAtikrame AmnAtaH) thInI. pI.6 madirAzva (pu.) virATa 25%Ano senAvipati, Di255 652nI namita. stano sasa.2, me. prAcIna. 25%81.. madAra puM. (mada+Aran) 48, mUMDa, 72, mahonmata. madirAsakha puM. (madirAyAH sakhA Tac samA.) Milk &AthI, ta. nAme meM. 2%0- (tri. mAdyati matto bhavati, 3. mad+Aran) dhutA, bhI, 24deg4. madiSThA strI. (atizayena madinI madayitrI iSThan TilopaH madArmada puM. (madAmaM madajanyaM ama' netrarogavizeSaM dadAti, ____TApa) 683 paudhesI savasthA. dA+ka) me tanu bhAcha.. madIya tri. (mama idam, asmad + Iya madAdezaH) bhAra, madAlasa (tri. madena alasaH) mahathI mAsu.. mArA saMbaMdhI. madAlasA (strI.) gaMdhava. 2% vizvatunI nyA. mademahi (puM.) prArthanA. madAlApin puM. (madenAlapati, A+lap+Nini) yasa. madeva tri. (mada+bA. eva) bhatta, mahonmatta. madAlApinI strI. (madAlApin+striyAM GIS) AyasI madoddhata, madotkaTa puM. (madena uddhataH/tri. madena mAhA. ___ dAnavAriNA utkaTa:) mahatha. Grd. madAhna puM. (madaH mRgamadaH AhvA yasya) stUrI.. madodana tri. (madena udagraH) bha6thA. atyanta - madi strI. (mRnAti kRSTakSetraloSTram, mRd+ini pRSo.) madogrAH kakudmantaH saritAM kUlamudrujAH-raghu0 4 / 22 / khetInuM sAdhana eka yaMtra. madodagrA strI. (madena udagrA ugrA) mahathI. cha. strI. madina tri. (madayati, madi+Nini) tRpta-suza 422. (puM. madena ugraH-uddhataH) mahathI. uddhata. madintama tri. (atizayena madI tamap vede numAgamaH) madonmatta (puM.) taMtrazAstra prasiddha meM mantra. (tri. atizaya tRpta karanAra. madena unmattaH) mahathA. unmatta.. madira puM. (mad+karaNe kirac) rAtA ranu kAu.. madirA strI. (mad+karaNe kirac+TAp) 3- pItvA madgu puM. (masj+u nyaGkvA .) me tanu, pakSI, mohamayIM pramodamadirAmunmattabhUtaM jagat- zAnti meM tanu bha7j, moTI nau.l, yuddha 46deg4 . zatake 4 / 24 / -kAkSatyanyo vadanamadirAM ko'pi madgurabhyadhAvat-daza0 / dohadacchadmanAsyAH-megha0 78 / -yadi madirAyatanayanAM madgura, madguraka puM. (mAdyati jalaM prApya hRSyati tAmadhikRtya praharati-zAkuM0 3 / 5 / mahonmatta na mad+uraca nipa/madgura+svArthe ka) me tanu pakSI, vasudevanI eka patnI, dugadivI, bAvIsa akSaranA mAchaluM, motI kADhanAra gotAkhora. caraNavALo eka chanda. madgurakI, madgurapriyA, madgurasI, madgurI (madguraka+ madirAkSa, madirekSaNa tri. (madirA mattakhajanAkSIvA'kSi striyAM jAti. GISa/madgurasya priyeva/madgoH madgurasyeva yasya Sac samA/- madirAmattakhaJjanekSaNamivekSaNaM yasya) rasaH AsvAdo'syAH gaurA. GIS/madgura+striyAM GIS) khaMjana pakSInA jevA netravALuM. eka jAtanI mAchalI. madirAkSI (paM.) virATa 2%Ano . (strI. madirA | madya na. (madyatyanena karaNe yat) 683, drAkSAno 24, mattakhajanAkSIvA'kSi yasyAH ac+ GIS) 4. sAsamaya, pAlI mahirA- raNakSiti: zoNita5kSIna Thevai netravANI strI- madhukaramadirAkSyAH zaMsa, madyakulyA-raghu0 7 / 49 / -bhikSo ! mAMsaniSevaNaM tasyAH pravRttim-vikrama0 4 / 22 / -aviditasukhaduHkhaM prakuruSe kiM tena madyaM vinA, madyaM cApi tava priyaM nirguNaM vastu kiJcijjaDamatiriha kazcinmokSa priyamaho vArAGganAbhiH saha / vezyApyartharuciH kutastava ityAcacakSe / mama tu matamanaGgasmeratAralyaghUrNanmada- | dhanaM dyUtena cauryeNa vA, etAvAnapi saMgraho'sti bhavato kalamadirAkSInIvimokSo hi mokSa:-udbhaTaH / naSTasya kAnyA gatiH-sA0 da0 / khaMjana che, dugadinI , Lio eka Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. madyakITa-madhucyut shbdrtnmhoddhiH| 1659 madyakITa puM. (madyajAtaH koTaH) 3. utpanna yeto kumA0 2 / 24 / caitra mahinI - bhAskarasya madhumAdha vAviva-raghu0 11 / 7 / -mAse madhau madhurakokilabhRGganAdaiH madyadruma puM. (madyaheturadrumaH) 1.5 tarnu, u, bhAu vRkSa, rAmA haranti hRdayaM prasabhaM narANAm- RtusaM. 6 / 24 / mahuDAnuM vRkSa. mahuDAnuM jhADa, AsopAlava, jeThI madha, eka jAtano madyapa puM., madyapIta tri., madyapAna na. (madyaM pibati, hI, meM. 5kSI. (strI.) vantI. vanaspati. pA+ka/pItaM madyaM yena/madyasya pAnam) te namanA madhuka tri. (madhu+svArthe ka) madhura, bhAI. (puM.) mArnu meM. hAnava, 83 pAdho Doya te. (tri.) 63 pInAra, u, ThImadha, ThImadhano zA.22, me, pakSI, me nazAnA. tanI ha. (na. madhu+saMjJAyAM kan) madha, thA.2.. madyapaGka puM. (madyasya paGka iva) suu2|| 484. | madhukaNTha, madhughoSa puM. (madhuH madhuraH kaSTho'sya/ madyapAzana na. (madyapairazyate, az+karmaNi lyuTa) bhacha / madhughoSo'sya) oyada pakSI. pIvAnI prIti utpanna karanAra-bhakSya padArtha. madhukaNThI strI. (madhukaNTha+striyAM GIS) 4-41. madyapItI strI. (madyapIta+striyAM GIp) 3 pAna2. madhukacchadA (srI.) meM tanI vanaspati- mayUrazikhA. madhukara puM. (madhUni karoti saMcitya niSpAdayati, madyapuSpA strI. (madyasAdhanaM puSpamasyAH) ghAva.nu, OM3. | kR+ac) bhamarI- kuraje khalu tenehA tene hA madhukareNa madyabIja na. (madyasya bIjam) 3 anAvAna! hArtho. __katham-bhAmi0 1 / 10 / 51mI. bhA.sa., wil. madyamaNDa puM. (madyasya maNDaH) madhanI ta2. madhukarI srI. (madhukara+sriyAM GIS) mamarI, 2iei madyavAsinI strI. (madyasyeva vAso gandho vidyate manana mikSA. bAhulyenAsyAH ini) dhAvaDInu madhukarkaTikA, madhukarkaTI strI. (madhu madhurA karkaTikAmadyasandhAna na. (madyasya madyotpAdanArthaM sandhAnam- ___ karkaTI vA) . tanu jI, bhI80. dUrI. ___ abhiSavaH) 53 janAvavAno. vyApAra. madhukA strI. (madhviva ivArthe kan+TAp) hImaca, madyAmoda puM. (madyasyeva Amodo gandho'sya) pArasalIna madhupaNa latAvizeSa. OM . madhukArin, madhukRt puM. (madhUni karoti saMcintya madra puM. (mad+rak) meM zi, me. dezanA 23vAsI, niSpAdayati, kR+ Nini/madhUni karoti, kR+kvip+ dakSiNa dezanI eka patita jAti, harSa maMgala. tuk) mama. madraka tri. (mad + svArthe ka) bhadra dezamA thana2. madhukASTha (puM.) tana, . (na. madhuyuktaM madvargINa, madvargIya, madvaya' tri. (madvargasyAyaM, ___kASTham) ThImadhanu, mA. ___ mavarga+kha-cha ca/madvargasyedaM, varga+yat) m||2|| va.ni. madhukoSa, madhukrama puM. (madhvarthaM kRtaH koSaH/madhu+krama madhavya puM. (madhu+yat) vaizma nI. malinail. ___ +ac) madhapUDo, madyapAnano ma.. madhu na. (man u nasya dhaH) 63, madha- etAstA madhuno madhukSIra, madhukSIraka puM., madhukharjUrI strI. (madhu madhuraM dhArAzcotanti saviSAstavayi-uttara0 3 / 34 / -madhu kSIramasya/madhukSIra+svArthe ka/madhurmadhurA khajUrI) tiSThati jihvAgre hRdaye tu halAhalam-subhA0 / puSpanI khajUrInuM jhADa, mIThI khajUrI. 2sa- dahi mukhakamalamadhupAnam-gIta0 10 / 4. 225. madhugandha puM. (madhuH gandho'smin) porasalIna, jAu. pI. DIya. te- vinayante sma tadyodhA madhubhirvijaya- madhugandhaprasUna puM. (madhugandhaH prasUnaH) sAhAnu jAu. zramam-raghu0 4 / 65 / .424, 55, madhu2 2sa, | madhughAtaka puM. (madhu+han+Nvul) paMjI, pakSI.. prImonu zubha azubha. bha.. (tri.) madhu2, bhI.. | madhucchadA strI. (madhurmadhuraH cchado'syAH) me. satanI (puM. man+u nasya dhaH) me. haitya, vasantatu- kva vanaspati.. nu hRdayaGgamaH sakhA kusumAyojitakArmuko madhuH- | madhucyut tri. (madhu+cyut+kvip) bha ratuM. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1660 madhuja, madhujjhita, madhUttha, madhUcchiSTa na., madhuzeSa, madhusaMbhava, madhusneha puM. (madhuno jAyate, jan+Da / madhuna ujjhitam / madhuna utthaM, ut + sthA+ka / madhunaH ucchiSTamavaziSTam / madhunaH zeSaH ucchiSTam / madhuna sambhavati, sam + bhU+ac / madhunaH snehaH) bhIe . madhujA strI. ( madhoH madhudaityamedaso jAtA, jan+Da+TAp) pRthvI.. madhujambIra, madhujambha puM. (madhumadhuro jambIraH / madhuH jambhaH) bhIhu jI bheru. madhujit puM. (madhuM madhunAmAnaM daityaM jitavAn, ji+ kvip + tuk ) viSNu. madhutRNa na. ( madhu madhuraM tRNam / puM. madhurazcAsau tRNazca ) zekhaDI. zabdaratnamahodadhiH / madhutraya, madhutrika na. ( madhUnAm madhurANAm trayam/ madhUnAm trikam ) madha-sAra-dhI vagere trAno samUha. madhudUta puM. ( madhorvasantasya dUta ivAgrasaratvAt ) jAnuM 313. madhudUtI strI. ( madhudUta + striyAM GIp ) vanaspati rAtI pAuNa madhukArin, madhukRt madhudra, madhunetR, madhunoleha, madhupa, madhupAyin, madhupriya, madhuliha, madhuleha, madhulehina, madhulolupa, madhuvrata, madhusUdana puM. (madhUni karoti saMcitya niSpAdayati, kR + Nini/ madhUni karoti, kR + kvip tuk / madhune drAti puSpAt puSpaM gacchati, drA+ka / madhu nayati puSpebhyaH, nI+tRc / madhuno lehaH / madhu pibati, pA+ka / madhu pibati, pA + Nini / madhu priyaM yasyAM / madhu leDhi AsvAdayati, lih + kvip / madhunaH leho'sya / madhu leDhi, lih + Nini / madhuni lolupaH / madhu tatsaMcayo vrataM satatAnuzIlanaM yasya / madhu puSparasaM-sUdaryAta bhakSayati, sUd + Nic +lyu) labhara, lamaro- madhulihAM madhudAnavizAradAHraghau / - mArmikaH ko marandAnAmantareNa madhuvratambhAmi0 1 / 117 / madhudrava puM. (madhurmadhuro dravo niryAso'sya) rAto zaragavo. madhudruma, madhupuSpa puM. (madhvarthaM madyArthaM drumaH/ madhu pracurANi puSpANyasyAH) bhaDuDAnuM jhADa. madhudhAtu, madhudhAtuka puM. (madhunA tatparyAyanAmnA prasiddhaH dhAtuH / madhudhAtu + svArthe ka) suvaerzabhAkSika, raupyamAkSi [ madhu-madhumakSikA madhudhUli puM. (madhuH madhurA dhUliriva) tis. madhudhenu strI. ( madhuracitA dhenuH) chAna mAre janAvesI madha vagere padArthonI gAya. madhunArikera, madhunArikeraka puM. (madhuH nArikeraH / madhunArikera + svArthe ka) bhIhu nAjiye2. madhupa, madhupAyin tri. madhupAna na. ( madhu pibati pA+ka madhu pibati, pA + Nini / madhoH pAnam) bhadha pInAra, 63 pInAra. madhuparka puM. (pRcI+ghaJ madhunA pakaH samparko yasya ) 6hIM-dhI-pANI-bhadha-sAra se pAMya mizra rela dravyadadhi sarpirjala kSaudraM sitA caitaizca paJcabhiH / procyate madhuparkaH, samAMso madhuparka: - uttara0 4 / asisvadad yanmadhuparkamarpitaM sa tad vyadhAt tarkamudarkadazinAm / yadaiSa pAsyanmadhu bhImajAdharaM miSeNa puNyAhavidhiM tadA kRtam-nai0 16 / 12 / madhuparNI strI. (madhu iva hitakaraM parNaM yasyAH) gaNo, gabhArI vanaspati, gaLInuM jhADa, varAhakrAntA vanaspati, mIThuM bIjoruM. madhupAkA strI. (madhuH pAko yasyAH ) tarajUya. madhupAlikA strI. (madhu pAlayati, pAli+ Nvul+TAp ata itvam) gAMbhArI vanaspati. madhupIlu puM. ( madhurmadhuraH pIluH) mIThA pIsunuM Au. madhupuSpa puM. (madhupracurANi puSpANyasyAH bhaDuDAnuM jhADa, saragavAnuM Au, AsopAsava, josasarInuM Au. madhupuSpA strI. ( madhupuSpa + striyAM TAp) nAgahantI vRkSa, dantI vRkSa. madhupUpaka puM. (madhuH madhuraH pUpakaH) bheDa bhatanuM paDavAna madhupriya puM. (madhu priyaM yasya) jaNaheva ( tri.) madha ne priya hoya te, dArU jene priya hoya te. madhupriyA strI. (madhu priyaM yasyAH ) bheDa bhatanI bhaMjuDI. madhuphala puM. ( madhu madhuraM phalamasya yadvA madhu madyaM phale yasya) mIThA nANiyeranuM Au, bhaDuDI. madhuphalA strI. (madhuphala + striyAM TAp) bhIhI jarI. madhubahulA strI. (madhu bahulaM yatra) bhAdhavI batA-a. madhubIja puM. (madhu madhuraM bIjaM yasya) hAubhanuM Au madhubhid puM. ( madhu tannAmAnaM daityaM bhinatti - nAzayati, bhid + kvip tuk) viSNu. madhumakSikA strI. ( malusaJcAyikA makSikA) madhumAMja Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhumajjana-madhuriman shbdrtnmhoddhiH| 1661 madhumajjan puM. (madhuraH majjA sAro'sya) poTa | madhuratvaca puM. (madhurA tvacA yasya) 5varnu vRkSa. vRkSa. madhuranisvana tri. (madhuraH nisvano yasya) bhI.8t Arj. madhumat tri. (madhurmadhuraraso'styasya matup) bhii|shvaannu, madhuranisvanA strI. (madhuraH nisvano yasyAH) bhI81 bhAI. (puM.) AzbhI.. vRkSa. zabda vALI strI. madhumatI strI. (madhumat+striyAM DIe) me nahI, vaihika | madhurapriya tri. (madhuraM priye yasya) bhAI ne priya hoya.te. mantra prasiddha 'madhuvAtA' ityAhie yAo, me. | madhurapriyA strI. (madhuraM priyaM yasyAH) bhAI ne priya hevI, nAyi. hoya tavI. strI, se vanaspati- RddhiH / madhumathana puM. (madhu manAti, math+lyu) vi. madhuraphala puM. (madhuraM phalaM yasya) bhoTa poranu kAu. madhumarkaTI strI. (madhurjAtA markaTI) bhanI i3. | madhuraphalA strI. (madhuraM phalaM yasyAH ) me tanI madhumalli, madhumallikA, madhumallI strI. (malla+in, ____50530. madhu-pradhAnA malli:/madhupradhAnA mallikA/malla+ in| madhurabIjapUra puM., madhuravallI strI. (madhurazcAsau bIja vA GIpa, madhupradhAnA mallI) 42 bhoga]. pUrazca/madhurA vallI) bhI.80 jIzana 3. madhumastaka na. (madhu mastakamasya) . 5vAna. madhurabhUSaNa puM. (madhura+bhUS+lyu) garnu, u. madhumAdhvIka na. (madhurmAdhuryayuktaM mAdhvIkam) maDurAno madhuramizi strI. (madhurA cAsau mizi ca) bhI.variyANA 63. | madhurasa puM. (madhuna iva raso yasya) zavaDI, tAunu madhumUla na. (madhu madhuraM mUlam) me. Atana Ayu. 3. bhI... 2sa., 13no. 2sa.. (tri. madhu raso yasya) madhumeha puM. (madhuH mehaH mehanaM yatra) prameDa za. bhI60 2savANu. madhuyaSTi, madhuyaSTikA, madhuyaSTI, madhulatA strI. madhurasA strI. (madhurasa+striyAM TAp) bhoravesa, drAkSa, (madhurA yaSTiH/madhurmadhurA yaSTiriva, ivArthe kan/ dUdhI, bhArI vanaspati.. madhurA yaSTiH vA GIp/madhupradhAnA latA) zelI, | madhurasrava puM. (madhuraM sravati, sru+ac) dUranu, jAu. TIma. madhurA strI. (madhura+striyAM TApa) zatapuSpa, ThImadha, madhuyoni srI. (madhoH madyasya yoniH) jI. drAkSana.. mIThI kAkaDI, madhUlI vanaspati, kAkolI vanaspati, veto. zatAvarI vanaspati, mathurA nagarI, bRhajajIvantI madhura puM. (madhu mAdhuryaM rAti, rA+ka yadvA madhu mAdhuryyama- vanaspati, . , pariyANA- 'madhurayA syAsti raH) bhI.ha. 2sa- aho ! madhuramAsAM darzanam- | madhubodhitamAdhavI' zizu0 / zakuM0 1 / madhu2 2.sa., dAsa. 12vI, 20% vRkSa, madhurAmlaka puM. (madhurazcAsau Amlakazca) mAmAta vRkSasAra. zekha.. goNa, cha, in2. (tri. madhu mA, dImuna jAu, hAubharnu A3, nAkIna 3. mAdhuryamasyAsti, madhu+ra:) bhAI, svAdiSTa, priya, (na.) | madhurAlApa tri. (madhuraH AlApo yasya) bhIDA bhASAvANu, 32, sAsu, 05. priya posanA2- madhurAlApa: nisargapaNDitAnAmmadhuraka puM. (madhura+saMjJAyAM kan) (r). vRkSa. kumA0 4 / 16 / / madhukaNTaka puM. (madhuraH kaNTako yasya) me tana, madhurAlApA strI. (madhuraH zrutisukhakaraH AlApaH zabdo bhA79. yasyAH) ya. zavAjI strI, bhenA, oyata. madhurakarkaTI strI. (madhurA cAsau karkaTI ca) meM madhurAlAbu puM. (madhurazcAsau alAbu ca) dUdhIno veta, jAtanI kAkaDI. mIThI tuMbaDIno velo. madhurajambIra puM. (madhurazcAsau jambIrazca) bhI jAte. madhurikA strI. (madhura+ka+TAp ata itvam) variyAnI.. madhuratA strI., madhuratva na. (madhurasya bhAvaH tal+TAp- madhuripu puM. (madhordaityavizeSasya ripuH) viSNa. tva) madhu259, bhI... madhuriman puM. (madhura+imanic) mAdhurya, royatAmadhuratvac puM. (madhurA tvak yasya) dhAvAnu, jA. | madhurimAtizayena vaco'mRtam-bhAmi0 1113 / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1662 madhurodaka puM. (madhurANi udakAni yasya) bhIThA pAzIno samudra. madhula na. ( madhu puSparasAdikaM lAti gRhNAti, lA+ka) drAkSano rasa. madhulagna, madhuzRGgaka puM. ( madhumadhuraraso lagno yatra) rAtA saragavAnuM jhADa, rAto saragavo. madhulikA strI. (madhu mAdhuryaM lAti, lA+ka + saMjJAyAM kan ata itvam) rA. madhuvana na. ( madhudaityAdhiSThitaM vanam ) mathurA pAsenuM kheDa vana, DiSThindhA pAsenuM kheDa bhaMgala (puM. madhau vanati zabdAyate, van+ac) yasa. madhuvarga puM. ( madhUnAM varga:) budhA kucha bhIThA pachArthonI samUha. madhuvallikA, madhuvallI strI. ( madhupradhAnA vallikA/ madhupradhAnA vallI) bhIThA jIbherAnuM Au, bheThImadhu, kALI drAkSa. zabda namahodadhiH / madhuvAra puM. (madhuno madyasya vAraH samayaH paryAyo vA ) vAraMvAra hA 3 pIvAno hama jajJire bahumatAH pramadAnAmoSThayAvakanado bahuvArA:- kirA0 9 / 59 / - kSAlitaM nu zamitaM nu vadhUnAM drAvitaM nu hRdayaM madhuvArai:zizu0 10 | 14 | (leDa sthane A zabda jaDuvayanamAM paNa vaparAya che.) madha pIvAno vakhata. madhubIja puM. (madhu madhuraM bIjaM yasya) chAubhanuM jhADa. madhubIjapUra puM. ( madhUnAM madhupUrNAnAM bIjAnAM pUraH samUho yatra) bhIhA jIbherAnuM Au. [ madhurodaka-madhUlI madhuzvAsA strI. (madhuna iva zvasityasmAt as + apAdAne ghaJ + TAp) bhavantI-mIThI jarajoDI vanaspati. madhusaMbhavA strI. ( madhau saMbhavati, bhU+ac+TAp) DAjI drAkSa. madhusakha, madhusahAya, madhusArathi, madhusuhRd puM. (madha'rvasantasya sakhA sahacaraH Tac samA./ madhurvasantaH sahAyo'sya / madhurvasantaH sArathiryasya / madhorvasantasya suhRd) amadeva. madhusikthaka puM. (siJcatIti sic + sthak svArthe kan madhu madhumayaM sikthakaM yasya) bheDa bhatanuM ora. madhusUdana puM. (madhu puSparasaM sUdayati-bhakSayati, sUd + Nic+lyu) te nAmano kheDa paMDita. madhusUdanI strI. (madhu iva sUdyate bhakSyate lyuT GIp ) pAsaDanI lAla (madhusUdana + striyAM GIS) (labharI. madhusravA strI. (madhunaH sravo yasyAH ) bhoraTA batA madhuvRkSa, madhuzAkha, madhuSThIla, madhusrava, madhusravas puM. (madhuyukto vRkSaH / madhurmadhurA zAkhA yasya / madhu aSThIle garbhe yasya / madhu sravati, su+ap/ madhu sravati, sru+asun) bhaDuDAnuM jhADa. madhuvratI strI. ( madhuvrata + striyAM GIS) labharI. madhuzarkarA strI. (madhujAtA zarkarA ) madhanI sAra madhuzigru puM. (madhurmadhurAH zigruH) rAto saragavo. madhuzilA strI. (madhuH zilA) suvaerzabhAkSI dhAtu. madhuzIrSaka na. ( madhuH zIrSe yasya kap) kheDa bhatanuM paDavAna madhuzreNI strI. ( madhunaH zreNIva) moravesa vanaspati. madhuzvAsa tri. (madhumadhuraH zvAso yasya) mIThA zvAsavAnuM. bheThImadha, bhoravesa, bhavantI vanaspati-mIThI jarajoDI. madhusvara puM. ( madhuH manoharaH svaro dhvaniryasya madhuH svaro vA) Doyala pakSI, bhIhI avA4. (tri. madhurmanoharo svaro yasya) bhIThA zabdavANuM, bhIhA savAbhavAmuM. madhusvarI, madhUnmadA strI. (madhusvara+striyAM GIS/madho unmado yasyAH ) jheyasa-mAhA. madhuhan puM. (madhuM tannAmAnamasuraM hanti, han+kvip) viSNu. madhUka na. ( mah + Uka hasya dhaH) TheThImadha. (puM. mahyate manyate vA, mah man vAUka ni.) bhaDuDAnuM Au dUrvAvatA pANDumadhUkadAmnA kumA0 7 / 14 / - snigdho madhUkacchavirgaNDa:- gIta0 10 / madhUnmada puM. ( madhau unmado yasya) puruSa hoyasa. madhUpadhna puM. (madhudaityasyopadhnaH AzrayaH) mathurA nagara. madhUla puM. (madhu lAti, lA+ka pRSo.) pAezIyAM } parvatamAM thanAruM mahuDAnuM jhADa. madhUlaka puM. ( madhUla-svArthe ka) bhIhu, madhura, (puM.) bhIhAsa, bhITho rasa. madhUlikA strI. ( madhUla + svArthe ka+TAp ata itvam) bhoravela vanaspati, rA. madhulI strI. ( madhUla + striyAM GIS) madhukuTI vanaspati, khAMjI, bheThImadha, moravela. - Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya-madhyarAtra shbdrtnmhoddhiH| 1663 madhya na. puM. (manyate, man+yak ni. nasya dhaH) 321- | madhyapadalopin puM. (madhyapadasya lopo'styasya ini) OM -madhye kSAmA-megha0 82 / - vizAlavakSAstanu- | vyA5271 prasiddha tatpuruSa samAsano savAMtara meha. vRttamadhyaH-raghu0 6 / 32 / (na. man+yan nasya dhaH) | madhyama tri. (madhye bhavaH, madhya+ma) kyo , vayyena - kyato mArA, me. saMdhyA, -prArabhya vighnavihatA tena madhyamazaktIni mitrANi sthApitAnyathaviramanti madhyAH-bhartR0 2 / 27 nRtya vagema mahatA raghu0 17 / 58 / (puM. madhye bhavaH, madhya+ma) madhyama tathA zIghratA sivAyano vyApAra. (puM.) man+yak svara, krauMca pakSInA svara samAna-svara, eka upapati. nasya dhaH) madhyama gativANo ha. (tri.) vaya | madhyamapANDava puM. (madhyamazcAsau pANDavazca) maIna. nyAyavANu, yogya, nIyuM, usaI, 444ii, madhya sthitinu, sAhAnaM Au- 'praNamati pitarau vAM madhyamaH madhya za06 , 729, apAhAna. aneadhi.429nA pANDavo'yam'-veNIsaMhAre 5 / 26 / 35mAM prayoya che. bha3- madhyam nI vayye, madhyamabhRtaka puM. (madhyamazcAsau bhRtakazca) DUta vagere madhyena vayyethI, madhyAt nI. vayyethI- teSAM madhyAt madhyama dAsa. kAkaH provAca-paJca0 11 -madhye madhya 62, madhyamaloka puM. (madhyamazcAsau lokazca) pRthvI. jyAre avyavIbhAva samAsa'nA Adi padarUpamAM prayoga madhyamalokapAla puM. (madhyamalokaM pAlayati, pAl+ac) 20%. thAya tyAre bha3- madhyegaGgam, madhyenagaram, madhyepRSTham, madhyeraNam, madhyesabham me zata prayoya che. madhyamavayaska tri. (madhyamaM vayo yasya kap) madhya madhyaga tri. (madhyaM gacchati, madhya+gam+Da) vayye 230, bharanu, vaya 6bharanu. madhyamasaMgraha puM. (madhyamazcAsau saMgrahazca) vyAse. 48 madhyagandha puM. (madhye phalamadhye gandho yasya) icArnu eka madhyama strIsaMgraha-pArakI strIne vastrAlaMkAra 33. vagaire. sApAna. 6.za. 42vIta- preSaNaM gandhamAlyAnAM madhyacArin tri. (madhye carati, car+Nini) vayamai dhUpabhUSaNavAsasAM pralobhanaM cAnapAnairmadhyamaH saMgrahaH smRtaHyAsanA2, vayye 32nAra. vyAsaH / madhyatas avya. (madhya+paJcamyarthe tasila) kyamAM, madhyamasAhasa na. (sahasA kriyamANaM kRtaM vA, sahasA+ vayyethI, madhye. aNa, madhyamaM tat sAhasaM ca) pA24 vastra vagaire madhyadIpaka puM. (madhye dIpakamiva) hI5.ma. yavA sevA vagaire 35 me. sAsa. (puM. madhyamazcAsau eka bheda. AmAM sAmAnya vizeSaNa je samagra citraNa sAhasazca) manu. 52nA umehama usa upara prakAza nAkhe tene vacce mukAya che. bI. sa.%80-63. madhyadeza puM. (madhyazcAsau dezazca) himAlaya sAne madhyamA strI. (madhyama+striyAM TAp) kyadI Hinvil, viMdhyAcalanI vacceno deza-vinazananI pUrvano prayAgathI jene Rtudharma dekhAyo hoya tevI strI, kamaLa vagerenI pazcimanI vayatA praza- himavad-vindhyayormadhyaM yat 4jI, sAhitya prasiddha meM. naya.31, 52, 5zyantI, prAg vinazanAdapi / pratyageva prayAgAcca madhyadezaH madhyamA ane vaikharI e cAra vANImAMnI eka vANI. prakIrtitaH-manu0 2 / 21 / madhyamAharaNa na. (madhyamasya AharaNamasmin) bI4madhyadezya tri. (madhyadeze bhavaH yat) madhyazima thn|2. gaNitamAMnuM eka jAtanuM gaNita. madhyadina, madhyandina na. (dinasya madhyaM rAjadantAditvAt madhyamIya tri. (madhyame bhavaM madhyamasyedaM vA. cha) madhyamAM madhyazabdasya pUrvanipAtaH/pRSo. nakArAgamaH) hasano vacce thanAra. madhya samaya, bapora. madhyamezvara (puM.) zAma Ave me zivaliMga.. madhyandina puM. (madhyandinaM puSpavikAsakatvenAstyasya ac) madhyayava puM. (madhyo madhyamo yavaH) 74vanA Elu baporiyAnuM jhADa. barAbara eka tola-vajana. madhyapaJcamUlaka na. (madhyAnAM paJcamUlakAnAM samAhAraH) | madhyarAtra puM. (madhyaM rAtreH ekade0 ac samA.) madhya vaidyakaprasiddha pAMca auSadha. tri. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1664 madhyaloka, madhyalokaka puM. (madhyazcAsau lokazca / madhyaloka + svArthe ka) pRthvIsoDa, mRtyusoDa. madhyalokapAla, madhyalokeza puM. (madhyalokaM pAlayati, pAl+ac madhyalokAnAM martyAnAM IzaH ) rAbha.. madhyavarttin, madhyastha tri. (madhye varttate, vRt + NiniM/ madhye tiSThati sthA+ka) vayye rahenAra, madhyastha, trAhita, svArtha bagADyA vinA parArtha karanAra, vacamAM paDI samAdhAna karanAra. zabdaratnamahodadhiH / madhyavRtta na. ( madhye vRttam) hUMTI, nAbhi madhyasthatA strI, madhyasthatva na. ( madhyasthasya bhAvaH tal+TAp-tva) madhyasthapaNuM vayye rahenArapazu. madhyasthala na., madhyasthalI strI. (madhyaM sthalam madhyasthala + striyAM GIS) madhyasthaNa, vayyenuM sthAna. madhyA strI. (madhya + striyAM TAp) bhene navo khaTAva Avelo hoya tevI strI, grahanI eka jAtanI gati, te nAmanI eka nAyikA, chaMdavizeSa. madhyAhna puM. ( madhyamahnaH eka. sa. Tac samA. ahnAdezaH ) dvivasano madhya bhAga-japora- sahasradIdhitiralaGkaroti madhyamahnaH / madhyAhnaka puM. (madhyAhne bhavaH Thak ) jayoriyAnuM Au. madhyAmlakesara puM. (madhye Amlakesare asya) jIbherAnuM jhADa. madhvarAti, madhvari puM. ( madhordaityasyArAtiH /madhoH ariH) zrI dRSNa, viSNu. madhvAlu, madhvAluka puM. (madhuH madhuraH AluH /madhvAlu+ svArthe ka) kheDa bhatanA mIThA khAsu-jaTATA. madhvAvAsa puM. ( madhoH AvAso yasmAt) jAnu Au. madhvAsava puM. (madhunA puSparasena kRtaH AsavaH zA. ta.) bhahuDAno 63. [madhyaloka-manas paGka pare menire - subhA0 /- vatsa ! manye kumAreNAnyena jRmbhakAsramamAntritam-uttara0 5 / Apano zo abhiprAya che ? -kathaM bhavAn manyate ? ! bhAnI bevu- samIbhUtA dRSTitribhuvanamapi brahma manute bhartR0 3184 / - amaMsta cAnena parArdhyajanmanA sthiterabhettA sthitimantamanvayamraghu0 3 / 27 / - stananihitamapi hAramudAraM sA manute kRzatanuriva bhAram - gIta0 4 / dhArA 42. mana puM. (man+ac) 4TAmAMsI vanaspati. manaApa tri. ( mana Apnoti, Ap + aN upa. sa.) manojJa, suM62. madhvAsavanika puM. ( madhvAsavanamutpAdyatvenAstyasya, madhvAsavana-Thak) bhaDuDAnI hAu DADhanAra. madhvijA strI. (madhu Ijate prApnoti kAraNatveneti, Ij+ka pRSo. hrasvaH TAp) madya, chA3, mahirA. man (bhvA. pa. saka. seT-manati) (cu. A. aka. seT-mAnayate) pUvuM aka. laSThavu, garva 42vo, bhaga32 hovu, garviSTa thavu. ( tanA. A. saka. seT-manute / cu. u. sa. seT manayati - te/divA. A. saka. aniT manyate) bhaeAvu, bhAnavu, utpanA ravI, ciMtana 42, utprekSA 42vI - aGkaM ke'pi zazaGkare jalanidheH manau (puM.) varSANamAM thanAro se grahayoga, manaHzila puM., manaHzilA strI, manoguptA, manohA (manaHzilA pRSo. hrasvatvam/manaH zabdavAcyA zilA / manasA manaHzabdena gupteva / manaHzabdenAhUyate, hve ghaJarthe ka+TAp) bhaejasIla - manaHzilA manoguptA manohvA nAjihvikA - bhAvapra0 / manaH zilAvicchuritA niSeduHkumA0 1/55 / manaH paryava puM manaH paryavajJAna na. ( maNapajjava je. prA./maNapajjavaNANa jai. prA.) manaHparyava nAme thothuM jJAna, bIjAnA mananI vAta jANanAruM jJAna. manaH paryavajJAnAvaraNa, manaH paryavajJAnAvaraNIya na. (maNapajjavanANAvaraNa jai. prA./maNapajjavanANAvaraNijja jai. prA.) manaHparyavajJAnane DhAMDanAra jJAnAvaraNIya karmanI eka prakRti. manaH paryavajJAnin puM. (maNapajjavanANi jai. prA.) manaHparyava jJAnane dhAraNa karanAra. manaH pudgalaparivartta na. (maNapuggalapariyaTTa je. prA.) eka jIvalokanA sarvapugalo manarUpe jeTalA kALamAM pariNamAvI le teTalo kALa. manana na. ( man+lyuT) anumAna, vicAra, yuktithI pachArthano nirNaya 42vo- mananAnmunirevAsi hari0 / manas na. ( manyate'nena, man+karaNe asun) bhan, 'nyAyadarzana'mAM AtmAthI sarvathA bhinna evA manane kheDa dravya agara pahArtha mAnavAmAM AvyuM che- tadeva sukhaduHkhAdyupalabdhisAdhanamindriyaM pratijIvaM bhinnamaNu nityaM ca ta0 ko / - pazyannadUrAnmanasApyadhRSyamkumA0 3 / 51 / -kAyena vAcA manasA'pi zazvatkumA0 5/5 saMstha-vispavANuM santaH 927, bhAsIsa.. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manasA-manojava] shbdrtnmhoddhiH| 1665 manasA, manasAdevI srI. (manaM mananaM syati, so+ka | manISA srI. (ISa+a+TApa, manasaH IpA) buddhi- yo +TApa/manasA dIvyati, div+aN+GIp) sAstI. durjanaM vazayituM tanute manISAm-bhAmi0 1 / 95 / bhuninI mAtA, 4272nI patnI-vAsuDAnI. baDena, manISin puM. (manISA'styasya ini) uta, buddhimAna, kazyapanI putrInuM nAma. yata2- mAnanIyo manISiNAm-raghu0 111 / . manasAjJAyin tri. (manasA jAnAti) manathI. nA2. saMskAravatyeva girA manISI-kumA0 1 / 28 / manasija puM., manasizaya tri. (manasi jAyate, jan+Da | manu strI. (man+uNA. u) pR-purImadhurI vanaspati. saptamya alu./manasi zete, zI +ac aluk. (puM.) me. pati, dharmazAstranA l svayaMbhuva. sa.) mahe- akRtArthe'pi manasije ratimubhayaprArthanAM manu. kurute- zAkuM0 / manamA utpanna thanA2- manasijarujaM manuja, manuSya puM. (manoH svAyaMbhuvAt jAyate, jn+dd| sA vA divyA mamAtmamapohitum-vikrama0 3 / 10 / manorapatyaM yat suk ca) manuSya, bhAsa- kutUhaleneva manaskAra puM. (kR+ghaJ manasaH kAro vyApArabhedaH) manuSyazoNitam (papau) -raghu0 3 / 54 / mananI sukhatatparatA. manujatA strI., manujatva na. (manujasya bhAvaH tala+TApmanastApa puM. (manasastApaH) bhAnasi. hu, mananI. tva) manuSya5, mAsa15. pI31. manujA, manuSyA strI. (manoH svAyambhuvAt jAyate, jan manastAla puM. (talyate tal+ghaJ, manasi tAlaH pratiSThA ___+Da+TAp) bhAsa. tanI strI. ___ yasya) duhavInA siMha. manuSyatA strI., manuSyatva na. (manuSyasya bhAvaH tal+TAp manastAla (na.) 2tAsa. ___ manuSya+striyAM TAp- tva) bhAsa5, manuSya5.zu. manasvitA strI., manasvitva na. (manasvino bhAvaH / manuSyadharman puM. (manuSyasyeva dharmo yasya anic samA.) tal+TAp-tva) zreSTha bhanavApaj. dukha2. manasvin tri. (prazastaM mano'styasya vini) zreSTha manavANu, manuSyasabhA srI. (manuSyasya sabhA) manuSyonI samA. svAdhIna vittavAj. (puM.) 12. nAmarnu, 52. manuSyayajJa puM. (manuSyebhyo manuSyArthaM yo yajJaH) pAya manasvinI strI. (manasvin+striyAM DIp) 6ttama manavANI, yajJomAMno eka yajJa, atithipUjA vagere. svAdhIna manavANI strI- manasvinImAnavighAtadakSam- | manogata tri. (manasi gacchati sma, gam+kta) manamA kumA0 3 / 32 / 2nA2- manogataM sA na zazAka zaMsitamamanAk avya., manAkara tri. (manAk karoti, kR+ac/ kumA0 5 / 51 / (na. manasi gataM) mananI abhiprAya manyate man-jJAne bAhu. Aki) thoDaM- re pAntha ! neyaM na vakSyati manogatamAdhihetum-raghu0 3 / 12 / vihvalamanA na manAgapi syA:-bhAmi. 1 / 37 / 12 // 2, | | manogati strI. (manasaH gatiH) bhananI gati. (tri. manasaH manda. gatiriva gatiryasya) manana vo no vegaloya te. manAkA strI. (manyate, man+Aka+TAp) . manogamya tri. (manasA manasi vA gamyaH) bhanathI 45 manAkara na. (manAk yathA syAttathA karoti, kR+ac) yogya, manathI jANavA lAyaka. eka jAtanuM agaranuM jhADa. manogavI (strI.) 6271, sAza. manAyI, manAvI strI., manu (manoH patnI, manu+GIp / manoja puM. (manasi jAyate, jan+Da) maheva. (tri.) udAttakArazca, auG ca-manAvI praviveza -zatapatha- manama utpana thanAra. brAhmaNe / bhanunI patnI- 'sA manoreva jAyA/manoH manojava tri. (ju+sautradhAtuH ac, manojavaM vegavat patnI, manukAzikokteH pakSe GIbabhAvaH) namanAya yasmin) pApana sara, pitA tulya. manita tri. (man-karmaNi kta) viyA38, rA. (tri. manasa iva javo yasya) manAnA sevA vegavANu manIka na. (manyate zobhArthamAdriyate, man-Ika nipA.) (puM. mano javaM vegavat namanAya yasmin manasaH javo mAM49. vA) viSNa, manano . Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1666 shbdrtnmhoddhiH| [manojavasa-mantra manojavasa tri. (manas+ju+bAhu. asac) pitA tulya. 6 / 10 / manunI patnI, yi pIjI dUdha, meM vidyAdharanI manojavA strI. (mano javatyatra, ju+ac+TApa) ziMgAriyA | putrI.. vAganI.vela. (strI. manaso java iva javo yasyAH) manolaulya na. (manaso laulyam) manana yNy||5, agninI eka jivA, dugadivInI eka zakti, cittanI caMcaLatA. vegavAjI strI. manovRtti strI. (manasaH vRttiH) mananI vRtti, yittana manovRddhi puM. (manojasya vRddhiryasmAt) (ma meM vartana, mananI kriyAzIlatA, icchAzakti. vRkSa. (strI. manojasya vRddhiH) mahevAnI vRddhi.. manohata tri. (mano hataM yasya) nAme thayesa, senA manojJa tri. (mano jAnAti, jJApayati bodhanAya pravaNIkaroti mananA utsAhano bhaMga thayo che te. antarbhUtaNyarthe jJA+ka) mano42, suM62 . manohara, manohartR, manohArin tri. (mano harati 'iyamadhikamanojJA valkale nApi tanvI' . svadarzanAya, ha+ac/mano harati, ha+tRc/mano harati zAkuntale 1 / 20 / (na. manas+jJA+ka) sa.28 mano hartuM zIlamasya vA ha+Nini) suM62, mAnane devadAranuM jhADa. priya, bhanane. 1298 42 // 2- avyAjamanoharaM vapuHmanojJA strI. (manojJa+striyAM TApa) bhae.sI., tanI. zakuM0 1 / 17 / -hitaM manohAri ca durlabhaM vacaH30351, , 63, 35, 204putrI. kirA0 1 / 4 / (na. mano harati, ha+ac) sonu. manodaNDa, manonigraha puM. (manasaH daNDa:/manasaH nigrahaH) (puM.) sun6 vRkSa, bhogI. manano nigraha, manane vazamAM rAkhavuM te, manano saMyama. manoharA strI. (manohara+striyAM TAp) pIjI. dUdha, 15. manobhaGga puM. (manasaH bhaGgaH) bhnn| sAno ma... maJja (bhvA. para. seTa-maJjati) wixg, sAI 72. sa., za6 42vo a. / manobhava, manobhAva, manobhU, manoyoni puM. (manaso mantavya tri. (man+karmaNi tavyac) mAnavA yogya, bhavaH/(manasi bhavati, bhU+ac/manasaH manasi vA manana 2 saya... (na. man+tavya) mata, malamaprAya, bhavati, bhU-kvip/mana eva yonirasya) maheva- re re mano mama manobhavazAsanasya pAdAmbujadvayamanArata mantu puM. (man+un tuTa ca) a5285- mudhaiva mantuM mAnamantam-bhAmi0 4 / 33 / -AtmArUDho hi parikalpya- bhAmi0 2 / 13 / manuSya, prati . nArINAmakAlajJo manobhavaH-raghu0 12 / 33 / (tri.) manamA mantR tri. (man+tRc) sasADa mApanA, pavitra zAna. 68 202- 'dRzyamAnAM vinArthena na dRzyante manobhavAH' ____aul, bhAnanA. (puM. man+ tRc) vidvAn, paMDita. - bhAgavate / mantra (curA. A. mantrayate, 3260.3 mata mantrayati 558 manoyAyin tri. (mana iva yAti, yA+Nini) bhana. 43 thAya ch| mantritaH sabADa sevI, viyA2 42vI, maMtrA janAra, mananI peThe janAra. 12vI., 52rAma 2al) -na hi strIbhiH saha mantrayituM manoraJjana na. (manas+ra+lyuTa) manane. 2007 42 yujyate-paJca0 5 / viyAra Apako- atItalAbhasya ca rakSaNArthaM yanmantrayate'sau paramo hi mantraH- paJca0 manoratha puM. (mana eva ratho'tra, manasaH ratha iva vA) 2 / 183 / vAto 42vI, ga u2 12vo- kimapi 627 / - 'utpadyante vilIyante daridrANAM manorathAH' - hRdaye katvA mantrayate-zakaM0 1 / -kimekAkinI udbhaTe / -avatarataH siddhipathaM zabdaH svamanorathasyeva- mantrayasi- zakuM0 5 / -halA saGgItazAlAparimAlavi0 1 / 22 / -manorathAnAmagatirna vidyate- sare'valokitA dvitIyA tvaM kiM mantrayantyAsI:-mA0 kumA0 5 / 64 / 2 / anu+mantra -abhimaMtrita 42, 42vImanorama tri., (mano ramayati, ram+Nic+aN) bhanI 2, visRSTazca vAmadevAnumantrito'zvaH uttara0 2 / AzAvAda suMdara, suzI. 42 // 2. (puM.) bhuyannu, A3, bhogI . 6 vihAya mA5vI- rathamAropya kRSNena yatra manoramA strI. (manorama+striyAM TAp) royana .. karNo'numantritaH-mahA0 / abhi+mantr vamatrothI. aruNanakhamanoramAsu tasyAH (aGgulISu)-zakuM0 maMta2j- pazurasau yo'bhimantrya kratau hataH-amara0 savADa. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantra-manth shbdrtnmhoddhiH| 1667 yAjJava0 21102 / A+mantra -vihAya. 42vo.- | mantrajJa tri., mantravit puM. (mantraM jAnAti, jJA+ka/ Amantrayasva sahacaram-zakuM0 3 / bosa,bolAva, mantraM paJcAGgamantrANAM vetti, vid+kvip) mantra vAta. 42vI- tamAmantrayAM babhUva0 -kA0 81 / . 81-2, gupta viyA2 ena2 (puM.) pradhAnamaMtrI, parijano'pyevamAntrayate-kA0 195 / ni+mantra - chAno bAtamIdAra. polAva, nItApavaM,bolAvavo, mo'savaM -digbhyo / mantraNa na., mantraNA strI. (mantryate, mantra+bhAve lyuTa/ nimantritAzcainamabhijagmurmaharSayaH-raghu0 15 / 59 / sam+ mantra+bhAve yuc+TAp) gupta bhASa9, mAnaviyAra mantr -sadAi mA5vI, viyAra 42vI- mama hRdayena 42vo te- avaskare mantraNaM ca yakSaitadupakRt tavasaha saMmantroktavAnasi-mudrA0 1 / / mArkaNDeya0 5087 / mantra puM. (mantrayate guptaM paribhASyate, matri+ghaJ) gupta | mantratas avya. (mantrAt, mantra+tasila) maMtrI , gupta bhASaNa karavuM te, ekAntamAM masalata karavI te, | viyArathI, pAnI sAthI. 12.4258, bhouna, mADavAuna no. maMtra- na hi jIvanti / mantrada puM., mantradAtR tri. (mantraM dadAti, mantra+dA+ka/ janA manAgamantrA:- bhAmi0 1 / 111 / -acintyo / mantraM dadAti, dA +tRc/puM. mantrasya dAtA) guru. maNimantrI SadhInAM prabhAvaH-ratna0 2 / 6512. saM.85, | ___ (tri. mantraM dadAti, dA+ka) maMtra Apana82yona- tasya saMvRtamantrasya-raghu0 1 / 20 / hevA vagairenI. mantramadagIraNenaiva gururityacyate badhaiH-brahmavaivarte / sAdhanAnI mantra. (puM. mantrayate guptaM bhASate, matri+aca) mantrapUta tri. (mantreNa pUtaH) maMtra 3 pavitra. vahanI ta nAmanI meM vibhAga- 'mantro yodha ivAdhIraH / mantrapUtAtman tri. (mantreNa pUtaH AtmA yasya) maMtratha. sarvAGgaH saMvRtairapi' -zizu0 / pavitra bhanavANu-mAtmAvANu. (puM. mantreNa pUtaH mantrakRt tri. (mantraM tatsmaraNaM vA kRtavAn, kR+bhUte AtmA'sya) 23. kvip tuk ca) mNtr|| 2 // 2, gupta viyAra 4282, mantraphala na. (mantrasya phalam) bhaMjana 35. bhaMtra prayoga 32nAra, dUta5, 42.2. (puM. mantraM mantrArAdhana na. (mantrasyArAdhanam) maMtra ArAdhanA 43 tatsmaraNaM vA kRtavAn, kR+ kvip tugAgamazca) siddhina 427 / - mantrArAdhanatatpareNa manasA nItAH dIvAna, pradhAna, maMtrI, salAhakAra, vedamaMtra adhiSThAtA zmazAne nizA:- bhartR0 3 / 4 / / RSi- tava mantrakRto mantrairdUrAn prazamitAribhiH mantrita tri. (mantreNa saMskRtaH yadvA mantro'sya jAtaH raghu0 61 / matri+kta vA mantra+itac) maMtrAM, maMtra 3 saM2412 42, viyAre, - mantritaM prokSaNItoyaiH zAntikumbhamantrakRta tri. (mantreNa kRtaM saMskRtam) maMtra. 43 saM2712 / jalaistathA / mUlamantreNASTazataM mantritairabhiSecayetpAmej, maMtrI saM2rita. 738. nibandhe / nizcita, nivArita. mantragaNDaka puM. (mantrapradhAno gaNDakaH) maMtrazAstra, | mantritA strI., mantritva na. (mantriNaH bhAvaH tal+TApmaMtravidyA. tva) mantrI, pradhAna5. hIvAnI.. mantragupti strI. (mantrasya guptiH) me.Antama masa.sata. mantrin puM. (mantro guptabhASaNamasyAsti, mantra+ini mantragUDha puM. (mantrAya gUDhaH) chAna lAtamI..2, chAno yadvA mantrayate, mantra+Nini) mantrI samAtya, pradhAnasUsa. mantrI bhaktaH zaciH zaro'nakato baddhimAna kSamI / mantragRha na. (mantrasya gRham) maMtra 45vAna gha2 - AnvIkSikyAdi kuzala: paricchedI sudezajaHsusaMvRttaM mantragRhaM sthalaM cAruhya mantraye:-mahA0 kavikalpalatA / 15 / 5 / 22 / antima maMtra. 42vAnu, ghara. mantrIpaSTambha (puM.) sAsUyanA, zipAma. mantrajihva, mantradIdhiti puM. (mantra eva jihvA | mantha (bhvA. para. aka. seTa-manthati) seza 5mako AsvAdanasAdhanaM yasya/mantreNa dIdhitirdIptiryasya) a., adlaj sa. / (tryA para. dvika. seTa-madhnAti) agni- amRtaM nAma yat santo mantrajihveSu juhvati aaj, bhaMthana. 72, matha- sudhAM sAgaraM mamanthuHzizu0 2 / 107 / yitravRkSa. ya devAsurairamRtamambunidhirmamanthe-kirA0 5 / 30 / kSulya Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1668 shbdrtnmhoddhiH| -mandaga 42, dAva, 652-nIye 42- tasmAt samudrAdiva | mantharu puM. (manth+bA. aru) yAmaranI pavana. mathyamAnAt-raghu0 16 179 / satAba dhyarI nAma, manthazaila puM. (manthAya samudramanthanAya kalpitaH zaila:) satyAyA2 42vI, humI 42. manmatho mAM manthan / bharAyala parvata. nijanAma sAnvayaM karoti-daza0 / jAtAM manye zizira- manthA strI. (mathyate, manth+ghaJ+striyAM TAp) methI.. mathitAM padminI vAnyarUpAm-megha0 83 / nis+manth- manthAna, manthAnaka puM. na. (mathyate'nena, manth+ 4claj, dhubha3- amRtasyArthe nirmathiSyAmahe jalam bAhuHAnac/manthAna+svArthe ka/na. manthAna+saMjJAyAM mahA0 / pra+manth vadIvaj- (samudraH) pramathyamAno kan) ravaiyo, 2mANAna A3, maMharAyasa, parvata. girimeva bhUyaH-raghu0 13 / 14 / 'pravivezAtha pAtAlaM manthAnaH parvatopamaH' -rAmAyaNe / mantha puM. (manth+karaNe ghaJ) maMthana-2vaiyo- manthAdiva eka jAtanuM ghAsa. kSumyati gAGgamambhaH-uttara0 7 / 16 / -prAGmanthanAdanabhi- manthin tri. (manth-Nini) all2, mayanA2- muhuH vyaktaratnotpattirivArNavaH-raghu0 10 / 31 / bhajana praNuneSu mathAM vivartanairnadatsu kumbheSu mRdaGgamantharamyI5.78, sUryana Bi29L, tanuM peya- saktubhiH ___ kirA0 4 / 16 / huna nA2. sarpiSAbhyaktaiH zItavAripariplutaiH / nAtyaccho | manthu puM. (maMthu jai. prA.) yo2 vagaire iNanI. bhUDI, nAtisAntazca mantha ityabhidhIyate-rAjanighaNTaH / 5oza, dahIMne vastramAM bAMdhI pANIno bhAga kADhI nAMkhatAM ma. madhnAti svakareNa tribhuvanaM pIDayati, manth+ac) zeSa sattpa. 23 te mI. sUrya.. (manth+ bhAve ghaJ) bhayaj, aalaj, duH5. he, | manthodadhi puM. (mathyate'sau, manth+karmaNi ghaJ manthazcAsau mArI nAMkhavuM. udadhizca vA manthAya udadhiH) kSIrasamudra. manthaja na. (manthena dadhi manthanena jAyate, jan+Da) | | manda tri. (mandate, madi+ac) bhU, bhaya, 47suddhi, navanIta-ml, sArabhUta vastu, tatva. bhUTa, sazAnI, nimaganI- mando'pyamandatAmeti manthadaNDa, manthadaNDaka puM. (manthArthaM daNDaH/manthadaNDa+ saMsargeNa vipazcita:-mAlavi0 28 / - mandaH svArtha ka) ravaiyo, 2vA. kaviyazaHprArthI gamiSyAmupahAsyatAm-raghu0 1 / 3 / - manthana na. (manth+bhAve lyuT) bhatha, aaj, hupa dviSanti mandAzcaritaM mahAtmanAm-kumA0 5 / 75 / he, bhA25-mArI naing. (puM. mathnAtyanena manth+karaNe samAgiyu, 20ii, bhAMDu, ghI, yAsanA2- bhindinti lyuT yadvA manth+ lyu) maMthana-ravaiyo, deza. mandAM gatimazvamukhyaH-kumA0 1 / 11 / -taccaritaM govinde manthanaghaTI, manthanI, manthinI strI. (manthanArthA manthanasya manasijamande sakhI prAha-gIta0 6 / -yAtaM yacca vA ghaTI/mantho manthanamastyasyAM, mantha+ini+DIp) nitambayorgurutayA mandaM vilAsAdiva-zakuM0 21 svalpa 6 vasovAnI nAnI gojI- kalasI manthanaghaTI -mandaM mandaM nudati pavanazcAnukUlo yathA tvAm-megha0 9 / manthanI cApi gargarI-jaTAdharaH / / thoDaM, svataMtra, suyyu, 63 pIne. 79 thaye.. manthara na. (manthayati klezayati, manth+bAhu. aran) (puM. madi-ac) zani , thI, yama, pralaya. asuMgo (puM. manth+ bAhu. aran) oSa, no, mandaka puM. mandaa jai prA.) tano . pr.6||2- 2, 3, mAdha, 12514, ravaiyo, gupta, tAhu~ madhyabhAge mUcchanA guNa sAthe dhoLa na bane tevI bhAjA, Bieeo, bharAya, nAtabhAha.2. (tri. manthati tarnu, 0Ita. pAdau mathi+aran) bhaM:- 'datte sAlasamantharaM bhuvi mandakumAraka puM. (mandakumAraya jai. prA.) nAnI bAsa. padaM niryAti nAntaHpurAt-' sA0 da0 / ghI - mandakumArikA strI. (maMdakumAriyA, jai. prA.) Mula..l, pratyabhijJAnamantharo bhavet, tadeva daramantharacaraNavihAram nAnI anyA. gIta0 11 vAI, vi.sa, DA., nIya, 4, yAuiyu, | mandaga, mandagAmin tri. (mandaM gacchati, gm+dd| 44nahAra, nizcaya. gama+Nini) dhAma 4 // 2. thAI 4 // 2. (paM.) zani mantharA srI. (manth+arac+TApa) 3480-. . .. / -mandagAzca zanijJAnivRSahaMsagajastriyaH-kavikalpalatA / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdrtnmhoddhiH| mandagata-mandAyamAna] mandagata tri. (mandaM gacchati sma, gam + kta) dhIbhe gayesa, thoDuM gayesa. mandagati tri. (mandA gatiryasya) dhIbhI yAsavANuM ( strI. mandA cAsau gatizca) dhImI yAsa, dhImI gati. mandajananI strI. ( mandasya zanerjananI) zaninI mAtA, sUryanI patnI. mandaTa puM. (mandamati, aT+ac zaka. sAdhuH) uvo sIMjaDI. mandatA strI, mandatva na. ( mandasya bhAvaH tal+TAptva) dhImAza, saNasa, 4utA, bhUja, zrIzatAmadhyasya prathimAnameti jaghanaM vakSojayormandatAm / dUraM yAtyudaraM ca romalatikA netrArjavaM dhAvati - sA0 da0 3 / 68 / mandana na. ( mandate stauti anena mand + lyu) stuti, prazaMsA.. mandabuddhi, mandamati tri. ( mandA buddhiryasya / mandA matiryasya) 43 buddhivANI, khochI buddhivANI, bhUrkha ( strI. mandA cAsau buddhizca ) 43 sevI buddhi. mandabhAgya tri. (mandaM bhAgyaM yasya) bhAgiyuM, hurbhAgI. mandara puM. ( madi+ aran/maMdara, jai. prA.) bhaMgharAyasa parvata (samudramaMthana samaye A parvatana hevAsuro ravaiyo banAvyo hato ane amRtanuM maMthana karyuM hatuM.) * pRSatairmandarodbhUtaiH kSIrormaya ivAcyutam-raghu0 4 / 27 / abhinavajaladharasundara ! dhRtamandara ! e-gIta0 1 / - zobhaiva mandarakSubhitAmbhodhivarNanA- zizu0 2 / 107 / meruparvata, te nAmano dvIpa, te nAmano samudra kalpavRkSa, svarga, teramA tIrthaMkara vimalanAthanA prathama gaNadharanuM nAma, maMdara parvatanA adhiSThAyaka devanuM nAma, eka bhatano raharSaNa (tri mand + aran) dha 43, bhancha, bhUrkha. mandarakUTa puM. (maMdarakUTa, jai. prA.) nanhanavananAM navarabhAnuM zrIbhuM DUTa-zijara.. mandaracUlikA strI. (maMdaracUliyA, jai. prA.) bheru parvatanuM zijara. mandarAcala puM. (mandarazcAsau acalazca) bhaMdharAyasa parvata. - mandaraH saiva vijJeyaH sarvadhAtumayaH zubhaHmAtsye0 121 / 61 / 1669 mandasAna puM. (mandate stutyAdikaM prApnoti, mand+ asAnac) agni, prAza, vitra vRkSa, nidrA. mandasAnu puM. ( mandaM mandatAM sanoti dadAti, manda + san + bAhu. uN) va svapna. mandA strI. ( manda + striyAM TAp) bhyotiSaprasiddha kheDa sUryasaMzrAMti honI kheDa gati, bhaMha strI. mandAka puM. (manda + Aka) dhArA, nahI. mandAkinI strI. (mandamakati, ak + Nini + GIp ) viyahUgaMgA-svargagaMgA- 'svarge mandAkinI tathA' -purANam / - mandAkinI bhAti nagopakaNThe muktAvalI kaNThagateva bhUmeH- raghu0 13 / 48 / - mandAkinyAH salilaziziraiH sevyamAnA marudbhiH / kheha bhatanI saMDAti. mandAkrAntA strI. ( mandaM yathA syAttathA AkrAntA) sattara akSaranA yarazavAjI roDa chan -' mandAkrAntA jaladhiSaDajaimbha natau tau gurU cet / ' mandAkSa na. ( mandaM saMkucitamakSi yasmAt Sac samA.) khA, zarabha- mandAkSamandAkSaramudramuktA tasyAM samAkuJcitavAci haMsaH-naiM0 3 / 61 | (tri mandaM saMkucitaM akSi yasya Sac samA.) saMjheyAyesA netravANu, bhancha netravAmuM. mandAkSI strI. ( mandAkSa + striyAM GIS) saMprIyAyesA netravANI strI. mandAgni puM. (mandaH pacane alpazaktikaH agniH analaH sa yasmAd vA) jAghedhuM na pathAvI zaDato zarIrano bhancha agni, kheDa roga.. mandAgnitA strI, mandAgnitva na. ( mandAgnerbhAvaH tal + TAp-tva) bhandAgnipazu. mandAtman tri. (mandaH AtmA yasya ) khANasu, ghIbhuM, ajJAnI- mandAtmAnujighRkSayA - malli0 / mandAdara tri. (mandaH Adaro yasya) thoDI Aha2 92 tevu, anAra astu. (puM. mandazcAsau Adarazca ) thoDI satkAra. mandAnila puM. (mandazcAsau anilazca) dhImo pavana. mandAyate ( nA. dhA. A.) dhIme dhIme yAsakuM, vAra sagADIne yAsavuM- mandAyante na khalu suhRdAmabhyupetArthakRtyAH - megha0 40 / mandAyamAna tri. ( mand +kyac + zAnaca) DhIla astu, dhIbhuM, khAjasu. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1670 shbdrtnmhoddhiH| [mandAyus-mayaSTa Abha.. mandAyus tri. (mandamalpamAyuryasya) tho. sAyuSavAj... mandra puM. (mandyate budhyate'nena, madi+rak) icl2 sA4 mandAra paM. (mandyate stayate prazasyate vA madi+Arana) / . 'mandrasnigdhaidhvanibhirabalAveNimokSotsukAni' - spavRkSa, 47vo. da.32, nahanavana sthita pAya vRkSo meghadUte 10 / (tri. mandra+astyarthe arzAdyaca) me pai.4I. me. vRkSa- hastaprApyastabakanamito bAlamandAra- vAhana bhI2 204vANu- payodamandradhvaninA dharitrIvRkSaH-megha0 75 / -mandAramAlA hariNA pinaddhA- kirA0 163 / zAkuM0 7. aGke / tha, dhutArI, meM tItha, manmatha puM. (mananaM mat, man+kvip mathati ac manmathaH) mArnu u maheva- 'na manmathastvaM sa hi nAsti mUrti' . mandAsya na. (mandaM AsyaM yasmAt) 6u4, 02ma. naiSadhacarite / na u, rAmayiMtA- prabodhyate mandirakukura (puM.) me. tanu bhAchaj. supta ivAdya manmathaH -Rtu0 18 / -manmatho mAM mandira na. (mandyate supyate'tra mandyate stUyate iti vA manthan nija nAma sAnvayaM karoti -daza0 21 / madi+kirac) gha2- kSIrAbdhimandiraH / hevamahi2. | manmathAnanda puM. (manmathaM Anandayati A+nand+ (puM. na. mandante modante lokA yatra, madi+kirac) Nic+ac) bArnu . n||2, 22. (puM.) samudra, DhIyAno pAna. mA. manmathAlaya puM. (manmathasya Alaya iva) strImAnI mandIbhavana na. (manda+cci+bhU+lyuTa) maMha thaj, 43 yoni, malA. tha. manmathin tri. (manmatha+astyarthe Nini) samarthitavANo, mandIbhAva puM. (manda+cci+bhU+ghaJ) bhUqugj, 45, maMdapaNuM. manmana (puM.) (dampatyorjalpitaM mandam) 91-0 AnAzI mandurA strI. (mandante svapanti janAH yadvA modante azvA ___ karoti sahakArasya kalikotkalikottaraM manmano yatra, mand+urac+TAp) dhonI taTo- prabhraSTo'yaM manmano'tyeSa mattakokilanisvanaH-kAvyA0 3 / 11 / plavagaH pravizati nRpatemandiraM mandurAyAH-ratna0 2 / 2 / kAmadeva. - upAharannAzvamajasAcaJcalai :, kSurAJcalaiH manmaya tri. (mama+pracurArthe mayaTa) bhAI 35, bhaa2|4j.. kSobhitamandurodaram -naiSadha0 1 / 57 / sUvAnI sAhI. manyamAna, manvAna tri. (man+yak+zAnac/manu avamandocca na. (mandazca uccazca) aDanIya 3 nIya bodhane+zAnac) bhAnatuM, viyAtuM. gati. manyA, manyAkA strI. (manyate jJAyate stambhaduHkhAdimandotsAha puM. (manda utsAho yasya) tAza, utsAhIna.. kamanayA, man+karaNe kyap+TAp/manyaiva, manyA+svArtha -mandotsAhaH kRto'smi mRgayApavAdinA mAdhavyena- kan+TAp) unI 57. mAvelI nasa. zakuM0 2 / manyu puM. (manyate jJAyate'sau. man+yuc na anAdezaH) mandodarI strI. (mandaM udaraM yasyAH striyAM GIS) maya. zo -manyurmanye mamAstambhId viSAdo'stabhadudyatim nAmanA dAnavanI putrI, rAvaNanI paTarANI, pAMca satI bhaTTi0 6 / 30 / hInatA, odha, yaza, ma 2, rudra. strImo pai.DI. - bhAryA me bhava suzroNi ! yathA manyumat tri. (manyurastyasya matup) dhavAhInatAanj, mandodarI tathA-mahA0 3 / 280 / 16 / ahaMkArI. mandodarIza puM. (mandodAH IzaH) 2059. manvantara na. (manUnAmantaramavakAzastadupalakSitakAlo vA) mandoSNa na. (mandaM alpaM ca taduSNaM ca) ||22m. svayaMbhU vagere manuno adhikAra, te che manuno (tri. ISaduSNaM mandoSNaM tadastyasya ac) 2 311444800 varSano sthitikALa. garama harakoI vastu. mayaSTa, mayuSTaka, mayaSTaka, mayuSTaka puM. (mayun mandautsukya tri. (mandamautsukyaM yasya) dhImI. mRgAn stakati prINayati, stak+ac Satvam/mayuSTaka 6suall, 2vilita- mandautsukyo'smi nagaragamanaM pRSo./miga ac mayaM prakSepaM stakate pratibaghnAti prati-zakuM0 1 / stak+ac pRSo. Satvam) ncii bhaL. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mabhra-maraNa] zabdaratnamahodadhiH / 1671 mabhra (bhvA. pa. saka. seT-mabhrati) 4. mayUraka puM. ( mayUra + ivArthe kan ) adhADI vanaspati. mama avya. (mA+bA. Dama / asmad zabda- sarvanAma mayUragrIvaka, mayUratuttha na ( mayUragrIveva kan / mayUra uttamapusaMba. e. va.) bhArI-bhArI-bhAraM. mamatA strI, mamatva na. ( mama bhAva: tal+TAp-tva) bhArA pazu- tathApi mamatAgarte mohagarte nipAtitAHdevImAhAtmyam / - mamatvaM mama rAjyasya rAjyAGgeSvakhileSyapi devImAhA0 / garva, ahaMara, AtmanirbharatA, vyaktitva. mamApatAla puM. (mavyati badhnAti janAn, mavya + AladhAtoryalopaH makArazcAntasya pratyayasyApa-tuDAgamazca) jJAneMdriyano viSaya. mammaTa (puM.) 'avyaprAza' nAma sAhityagraMthanA . may (bhvA. Atma. saka. seTa-mayate) 4. maya puM. (mayate drutaM gacchati, may +ac) kheDa chAnava (dhAnavono zilpI), ghoDI, 2, jayyara. maTa puM. (mayate gacchatyatra, may + aTan ) ghAsa-pAMDAM vagerenI banAvelI jhUMpaDI. mayA strI. (maya + striyAM TApa) ciDitsA, aMDI jayyarI. asmat zabchanuM tRtIyA kheDavayana- ihaiva dRSTAni mayaiva tAni janmAntarANi dazAntarANi hito0 1 / 221 / mayu puM. (minoti suzabdaM karoti mi+u) Dinara svargIya saMgItajJa, bhRga, sAkharazIMga- mayuM pazuM turaGgavadanaM kiMpuruSaM pazuM mayuM kRSNamRgaM vA juSasyabAjaneyaTIkAyAM mahIdharaH / mayUrAja puM. (mayUnAM kinnarANAM rAjA Tac samA.) Duje2. mayUkha puM. (mApayan gaganaM pramANayan okhati gacchati pRSo vA mAG - Ukha mayAdeza:) (25- yathAndhakAraM girigahvarANAM daMSTrAmayUkhaiH zakalAni kurvanraghau0 2 / 46 / aMti- visRjati himagarbhe ragnimindurmayUkhaiH - zakuM0 3 / 2 / zijA, zobhA, sauMdarya, jIso. mayUra puM. ( mayuriva rAti zabdAyate, rA+ka pRSo. yadvA mInAti hanti sarpAn, mI+ Uran) bhora pakSI- smarati girimayUra eSa devyA:- uttara0 3 / 20 / - phaNI mayUrasya tale niSIdati RtusaM0 1 / 13 / - varamadya kapoto na zvo mayUraH / mayUraziNA vRkSa, te nAbhe kheDa aviyasyAzcorazcikuranikaraH karNapUro mayUraH - prasanna0 1 / 22 / (na. mI Uran) bhorathuthu, dukho nIyenA zabdo iva tuttham) bhorathuthu. mayUracaTaka puM. ( mayUra iva caTakaH) DUDI. mayUracUDA, mayUrazikhA strI. (mayUrasya cUDeva cUDAzikhA agraM yasyAH ) mayUrazikSA vRkSa. mayUrajaGgha puM. ( mayUrasya jaGgheva jaGghA yasya) shyonaangaraDuso vRkSa. mayUrapadaka na. ( mayUrasyeva padakaM sthAnam ) najathI karela cihna. mayUravidalA, mayUrikA strI. ( mayUrAn vizeSeNa dalati svapuSpazobhayA tiraskaroti, vi+dal + ac+TAp/ mayUrastadAkAro vidyate'syAH taccandrakatulyadalatvAt Than+TAp) ambaSThA- jADI nAbhe auSadhi vanaspati, mayUrAri puM. ( mayUrasya ariH) DAyaMDI, aDIDI. mayUrI strI. ( mayUra + striyAM jAti GIS) bhora-pakSiezI Dhesa- varaM tatkAlopanatA tittirI na punardivasAntaritA mayUrIviddha0 1 / amoha. mayUrollAsaka puM. (mayUraM + ut+las+Nvul) varSARtu. mara na. ( mriyante janA yasmAt, mR + ap) viSa. maraka puM. (mriyante janA yasmAt mR+ vun) prAzIsonA khaDAsa bharA3pa jhelerAnI zrIbhArI-bharaDI- hutAzano jalaM vyAdhirdurbhikSo marakastathA / iti paJcavidhaM daivaM vyasanaM mAnuSaM param-kAma0 nItisAre 13 / 20 / marakata, maratakamaNi, marakta na. ( marakaM mAribhayaM taratyanena tR+Da/maratakAkhyo maNiH / marakata pRSo.) bharahutamasi (sIsA raMgano) - pannA- vApI cAsmin marakatazilAbaddhasopAnamArgA - megha0 76 / -tulayA padmarAgasya yanmUlyamupajAyate / labhate'bhyadhikaM tasmAt guNairmarakataM smRtam - gAruDe 71 a0 I marakapatrI strI. ( marakatamiva patraM yasyAH GIS) vanaspati pAcI. maraJjikA (strI.) kheDa bhatanuM vRkSa. maraTa (puM.) kheDa bhatano jera. maraNa na., marata, mariman puM. ( mriyate'nena, mR + karaNe lyuT / mR + atac / mriyate, mR+uNA imanin) vachanAga, bharA, mRtyu, bhota- maraNaM prakRtiH zarIriNAmraghu0 8 / 87 / -yA saMbhAvitasya cAkIrtirmaraNA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1672 zabdaratnamahodadhiH / [maraNaja-marutpriyA datiricyate - bhaga0 2 / 34 / - apAnaH karSati prANaM | marIcikA strI. ( marIcau sUryakiraNe kamiva yatra TAp ) prANo'pAnaM tu karSati / zaGkhinI tu yadA bhinnA tadaiva maraNaM dhruvam - vaidyake / maraNaja tri. (maraNAjjAyate jan+Da) bharAthI utpanna AMJavAnuM bha, bhRgabhaga- madhyAhnAkarmarIcikAsviva payaH pUro yadajJAnataH - prabodhacandrodaye 1 / 1 / marIcin, marIcamAlin (puM.) (marIci + ini sUrya, (tri.) DarAvA, tebhebhaya. thanAra. maranda, marandaka puM. ( maraM maraNaM dyati bhramarANAM jIvanahetutvAt, do+ka pRSo. mum / maranda + svArthe ka) puSyano rasa, Isano rasa- mAkandamukulasyandi mandasyandimandire / kelitalpe mukundena kundavRndena maNDitA - stavAvalI / bhogaro. marandokasa na. ( marandasya okas ) DUsa. marAkAlI strI. ( maro maraNakAlikaM duHkhamivAkati yAtyanena marAko vRzcikaH sa ivAlati paryApnoti duHkhadAnAya, al+ac + gaurA. GIS) vRzciddhAlu vanaspati. marAra puM. ( maraM maraNamalati nivArayati, al+aN lasya ratvam) janAno DohAra. marAla puM. (mR+Alac) 24uMsa - marAlakulanAyaka ! kathaya re kathaM vartatAm - bhAmi0 1 / 3 / - vidhehi marAlavikAram-gIta0 11 / - kRtapriyAdUtyamahopakAramarAlamohadraDhimAnamUhe-naiSadhe 6 / 72 / abhsa, ja pakSI, haMsa, ghoDI, bhegha, chAubhanuM vana (tri.) yIzu. ahamAza, ga. marAlaka puM. (marAla iva pratikRtiH, marAla + kan) (sa.. marAlikA (strI.) vanaspati ziaartha. marAlI strI. (marAla + striyAM GIS) haMsalI. marica na., marIca puM. ( mriyante nazyanti zleSmAdikamanena, mR+bAhu. ica/puM mR+ica mR+ica pRSo vA dIrghaH ) bharI, bharayuM, Dajhela, bhariyAM Au maricapatraka puM. (maricasyeva patramasya kap) devahAranuM 13. maricasadRza (na.) iMDosa. marIci puM. (priyante pAparAziryasmin mR + Ici) saptarSi paiDI kheDa RSi (puM. strI. mriyante nazyanti kSudrajantavastamAMsi vAnena, anayA vA mR + Ici) (2na candramarIcaya:- vikrama0 3 / 10 / - garbha dadhatyarkamarIcayo'smAd vivRddhimatrAznuvate vasUni - raghau0 13 / - 'hutAgnikalpaiH savitumarIcibhi:' -RtusaMhAre 1316 / (tri.) hRpA, solI, prabhayati. marImRja (tri. ) vAraMvAra svaccha 42nAra. maru puM. ( mriyate'smin mR+u) parvata, nirbhamaheza, bhAravADa, kheDa bhatanuM Au. maruka puM. ( maru + kaH ) bhora. maruja puM. ( marudeze jAyate jan+Da) najaso nAbhe sugaMdhI dravya (tri.) mAravADamAM thanAra, nirbhaNa dezabhAM rahenAra. marujA strI. ( maruja + striyAM TAp) mRgakarkoTI vanaspati. maruTA, maruNDA strI. (mR+uTac + striyAM TAp) yA kapALavALI strI. marut puM. (mR+uti) vAyu- dizaH prasedurmaruto vavuH sukhAH- raghu0 3 / 14 / bharavo, heva vaimAnikAnAM marutAmapazyadAkRSTalIlAnnaralokapAlAn- raghu0 6 / 1 / (na. mR + uti) kheDa vanaspati (strI.) pRsstthkapurImadhurI vanaspati. marutkara puM. ( marutamapAnavAyuM karoti, kR + ac) je.Da jAtanA aDada. marutkriyA strI. ( marutaH kriyA) pAhavaM te, apAnavAyu chouvo te. marutta (puM.) te nAbhe sUryavaMzI kheDa rAbha. uDevAya che ke, teNe eka yajJa karyo jemAM devatAoe pratIkSaka hevonuM abha arthu - (tulanA) tadapyeSa zloko'bhigIto marutaH praviSTAro maruttasyAvasan gRhe, AvikSitasya kAmapi vizvadevA sabhAsadaH / maruttaka puM. ( marudiva takati, tak- hAse + ac) bharavo. marutpatha puM, marudvartman na. ( marutaH panthAH samA. Tac / marutAM devAnAM vartma) khAza marutpAla puM. ( maruto devAn pAlayati, pAli+ac) indra marutputra puM. (marutaH vAyoH putra iva) bhImasena, hanumAna. marutputrI strI. ( marutaH putrI) bhaMgalI nagou. marutpriya puM. ( marut priyo yasya) 2. marutpriyA strI. ( marutpriya+ striyAM jAti TApU) 2.DI. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marutplava-marola] marutplava puM. ( marutaM prati plavo yasya) siMha marutplavI strI. (marutplava + striyAM jAti GIS) siMhae . marutphala na. ( marutAM vAyUnAM phalamiva) varasAdhanA zabdaratnamahodadhiH / 62. marutvat puM. ( maruto devAH pAlanIyatvena santyasya marut + matup masya vaH) vAha, ndra- divaM marutvAniva bhokSyate bhuvam - raghu0 3 / 4 / hanumAna marutvatI strI. ( marutvat + striyAM GIp ) 6kSa prabhayatinI nyA, dharma RSinI patnI. marutsakha puM. ( marutAM devAnAM sakhA Tac samA. yadvA maruto vAyoH sakhA Tac) ndra- 'tAvadAzu vidadhe marutsakhaiH, sA sapuSpajalavarSibhirdhanaiH ' - raghau0 11 / 3 / agni, citravRkSa. marudAndola na. ( marutamAndolayatyanena karaNe ghaJ) paMjo. marudiSTa puM. (marutAM devAnAmiSTaH) gugaNa. marudeva puM. ( marudeva, jai. prA.) bharatakSetranA yAsu avasarpiNInA teramA kulakaranuM nAma, bharatakSetranA cAlu avasarpiNInA chaThThA kulakaranuM nAma, jaMbudvIpanA airavatakSetramAM cAlu avasarpiNImAM thayelA 18mA tIrtha42. marudevA strI. ( marudevA, jai. prA.) RSabhadevasvAmInI mAtA, 'aMtagaDasUtra'nA sAtamA varganA AThamA adhyayananuM nAma, rAjagRha nagaranA zreNika rAjAnI marudevA nAme rANI. maruddhavA strI. ( maruto vAyorbhavati varddhate, bhU+ac+TAp) dhamAsa nAme vanaspati. marudratha puM. ( marudvAyU ratho yAnamivAsya) pRthvImAM tho ane AkAzamAM vizeSa cAlanAra devano ratha, ghoDo. marudruma puM. (marornirjaladezasya drumaH) kheDa bhatanuM kheranuM Au. marudgaNa puM. ( marutAM gaNa:) vAyugala, yogazapayAsamo vAyu, hevasamUha. marudvAha puM. ( marut vAha iva yasya) ghumAuro, agni, citraka vRkSa. marudvipa, marupriya puM. ( marau marudeze dvipo hastIva / marurnijrjjaladezaH priyo'sya) i2. 1673 marudvRtA strI. ( marudbhiH vRtA) jhAverI nahI. marunmAlA strI. ( maruto mAleva) vanaspati spRcchA, svaesitA marupatana na. (marupaDaNa. jai. prA.) bharuddezamAM paDavu te, nirjala pradezamAM jaI maravuM te, bAlamaraNano eka prAra. marubaka puM. ( maruaa, jai. prA.) bhIMDhajanuM Au. marubhU puM. ( marurnirjalA bhUryatra) bhAravADa heza. (strI. maru: nirjalA bhUH) 45 vinAnI bhamIna, nirbha lUmi. marubhUruha puM. ( marudbhuvi nirjalabhUmau rohati, ruh +ka) DerAnuM ADa. (tri. marudbhuvi nirjalabhUmau rohati ruh +ka) marubhUmimAM uganAra Au vagere- satpuMso marubhUruha iva jIvanamAtramAzAsyam AryAsapta0 676 / marula puM. (mriyate jalaM vinA, mR+ula) 2eDava pakSI. maruva puM. ( maruM nirjjaladezaM vAti prApnoti vA+ka) bharavo nAbhe chor3a, rAhu maruvaka puM. ( maruva + svArthe ivArthe vA kan) bhIMDhajanuM jhADa, jIbherAnuM jhADa, vAgha, rAhu, jagato pakSI. (tri.) bhayaM2. marusaMbhava, marudbhava puM. ( maruH sambhava utpattisthAnamasya / marau udbhavo yasya) bhAravADI bhUjI, pazu, vAnara. marusaMbhavA, marusthA strI. ( marau sambhavati, sam+bhU+ ac+TAp/marau tiSThati, sthA+ka+TAp) dhamAso vanaspati. marusthala na., marusthalI strI. (maro: sthalam / marusthala + striyAM GIS) nirmANa - retIlI pradeza- tat prApnoti marusthale'pi nitarAM merau tato nAdhikambhartR0 2 / 49 / marUka puM. (priyate iva, mR+Uka) kheDa bhatano mRga, bhora, sAjarasIMgo. marudbhavA strI. ( marau udbhavati, ud + bhU+ac+TAp) upAsa, kheDa bhatano jera, 4vAsI, dhamAsI vanaspati. marola, maroli (marau lIyate, lI+ka pRSo./marau nirjaladeze lIyate mriyate, maru+lI+in pRSo.) bhagaramaccha, bhaga2- jalarUpastu makaro marolirasidUSTraka:trikANDazeSaH / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1674 shbdrtnmhoddhiH| [ma-mardita mark (sautra. para. sa. seTa-mati ) gamana 42, 4.. | markaTajAla (na.) chn6:2|22. prasiddha ma.. 28. marka puM. (marcati ceSTate, marca+kan yadvA markati markara puM. (ma+arac) mArI, vAsa, mAM3. sarpati ma+ac) zarI2i 32nA vyAna, markarA strI. (ma+arac+striyAM TAp) dinel. strI, nAmano vAyu, heDa. suraM. markaka puM. (marka+ivArthe saMjJAyAM vA kan) 42rogiyo... marc (cu. ubha. sa. seTa-marcayati-te) 9. 42j,ve. markaTa puM. (markati gacchati, marka+aTan) vAna2- hAraM marjU puM., strI. (mRj+Un) dhobI, 05 nayana oI vakSasi kenApi dattamajJena markaTaH / leDhi jighrati meM sahAya-bha. rAmanI suzrIva. (strI.) zuddhi, saMkSipya karotyunatamAsanam-bhAmi0 1 / 99 / rogiyo, svachandapaNuM. eka sthAvara jhera, eka jAtanuM sArasa pakSI, ratibaMdha, martta puM. (mriyate'sau, mR+tan) manuSya, prA0, mRtyudoDa. saMbhoga, bhaithuna. martavya tri. (mR+karmaNi tavyac) bha2vA vAya, bh2||ne markaTaka puM. (markaTa+svArthe ka) 652no artha, meM | ___ yogya. jAtanuM mAchaluM, eka daitya. martukAma, martumanas tri. (mattu kAmo yasya/mattuM mano markaTatinduka puM. (markaTapriyastindukaH) meM tana | __ yasya) bharavAnI vANu, bha2vA yAnA2. pIsuDI. martya puM. (mriyate'tra, mto bhUlokastatra bhavaH yat) markaTapippalI strI. (markaTasya pippalIva) mAro manuSya -kSINe puNye martyalokaM vizanti' - vanaspati. gItAyAm 9 / 21 / praul., mAsa.. (tri. mata bhUloke markaTapriya puM. (markaTasya priyaH) 2. tanu kAu. bhavaH, martta+yat) bhUdAbha pRthvIbha thana2. (na.) markaTabandha puM. (markaTasya bandhaH) vAna2no andha zarIra, hai- tasyA stadyogavidhUtamAtyaM martyamabhUt markaTavAsa, markaTavAsaka puM. (markaTasya UrNanAbhasya sarit-bhAga0 3 / 33 / 31 / / vA vAsaH/markaTavAsa+svArthe ka) rogiyAnI 14, martyamukha puM. (martyamukhamiva mukhamasya) meM 6545, vAMdarAnuM raheThANa. &o heva. markaTavAsas na. (markaTasya vAsaH) rogiyAnI. dAno marda na. (mRd+ac) Dana tirnu 6payogI dideu. 65425. markaTazIrSa na. (markaTasya vAnarasya zIrSamiva) hiMgos. | mardaka puM. (marda+saMjJAyAM kan) me.tana Aume. markaTAsya puM. (markaTasya Asyamiva vA raktatvAt) | vanaspati. (tri. mRd+kaJarthe Nvul) bhaIna. 4282, dAra. 22, rAto 20. (na. markaTasya Asyam markaTasya / dAbanAra. Asyamiva vA raktatvAt) vAnararnu bhuja, dij. mardana na. (mRd+ bhAve lyuTa) maIna 42, dhana, yoja (tri. markaTasya Asyamiva AsyaM yasya) vAna2 sevA ___-drakSye kSitijasaGghAnAM mardanaM tridazezvaram - bhupavAj. (tri. markaTAsya+astyarthe ac) rAtA | mahA0 13 / 14 // 372 / yUe 42. raMgavAj. mardanaka na. (mardana+saMjJAyAM kan) tesa. markaTikA strI. (markaTI+svArthe ka+TAp kApi hrasvaH) | mardanIya tri. (mRd+karmaNi anIyara) mahana. 426 // yogya, saghAu vanaspati, zavalI, markaTI 206 mI. | yogavA sAya.. markaTI strI. (markaTo'styasyAH snigdhatvena, ac+gaurA. | mardala puM. (marda mardanaM lAti, lA+ka) me vAhitra, DISa) abhI6, aghATa, 4204y, , piMgalora -mRdaGgAnakazaGkhAnAM mardalAnAM ca niHsvnaiHchanda zAstra prasiddha markaTIcakra, kavacanAM bIja. mahA0 8 / 44 / 11 / (strI. markaTa+striyAM jAti. GIS) pAnI. mardita tri. (mRt+karmaNi kta) mahana. 438, hAra, markaTIkaNTha puM. (markaTIkaNThamiva kaNThamasya) vanaspati jthe.sa. 29 438- tintiDIphalarasena mardito rAmabANa rAto aghADo. / iti vizruto rasaH-bhAvapra0 / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma- malaja] ma (bhvA. pa. sa. seT marbati) 4, gamana 42. marmajJa tri. (marma jAnAti jJA+ka) tattvanA bharmane bhAnAra marman na. ( mR+manin) vanasthAna- tathaiva tIvro hRdi zokazaGkarmarmANi kRtannapi kiM na soDhaH - uttara0 2 / 35 / - svahRdayamarmaNi narma karoti - gIta0 4 / zarIranI saMdhinAM sthAna, tAtparya, rahasya- kAvyamarmaprakAzikA TIkA / natvA gaGgAdharaM marmaprakAzaM tanute gurum - nAgezaH / tattva. marmabheda puM. ( marmaNaH bhedaH) bharbhasthAna upara vAgavuM te, chAnI vAta ughADI karavI te. marmara puM. ( marma tattvaM marmetyavyaktazabdaM vA rAti, rA+ ka) vastra pAMDAno zabda dhvani tIreSu tAlIvanamarmareSu raghu0 6 / 57 / - madoddhatAH pratyanilaM vicerurvanasthalIrmarmarapatramokSAH - kumA0 3 / 31 / marmarI strI. ( marmmara + gaura GIS ) pittahA3 vRkSa, 6 3 62. zabdaratnamahodadhiH / marmavid marmavetR tri., marmavedin puM. marma vetti, vid + kvip/marma+vid+tRc/marma vetti, vid+ Nini) tattvane bhAnAra, marmasthAnane bhaenAra- vakranAsastato'vAdId rakSyo'yaM paramarmavit-kathAsaritsA0 62 / 90 / - kSIprAtro nyavadhId vAtAnmarmajJo marmavedibhiH - mahA0 7 / 35 | 20 | marmasthAna na. ( marmarNaH sthAnam ) aDuTI-je bhamaronI vayalo bhAga, muMha, gaNuM, DhIMgarA, hAthanI DoMgI, hADakAMnA sAMdhAno bhAga. marmaspRz tri. ( marma prANasthAnaM spRzati, spRz + kvin) marmasthAnane pIDanAra, zarIranA saMdhisthAnane pIDanAra. marmAvidha tri. ( marma saMdhisthAnaM vidhyati, vidha+kvip pUrvadIrghazca) bharbha sthAnane bIMdhanAra - ciraM klizitvA marmAvid rAmo vilubhitaplavam bhaTTi0 5 / 56 / zarIranA saMdhi sthAnane pIDanAra. marya puM. (mR+kartari yat) bhAsa- 'maryAH manuSyA' iti -bhASyam / maryA strI. ( mriyate'vaziSyate'tra mR + yat+TAp) sImA, 6 - pezo maryA apekSase' - ketumantre / maryAdA strI. ( maryyAyAM sImAyAM dIyate, dA+ghaJarthe ka+ TApU) nyAyamArgamAM sthiti, sImA- sthairyaprasAdamaryAdAstA eva hi mahodadheH- prabodhacandro0 1 / 6 / - maryAdAvyatikramaH paJca0 1 / 36, DI. 1675 maryAdin tri. (maryAdA + astyarthe Nini ) bharyAdhAmAMmAM rauunAra- AstAtApavAdabhinnamaryAda0 -uttara0 5 / pADozI, sImAntavAsI. marv (bhvA para. saka. seT marvati) 4, pUrNA vu, lavu, majavu-havu. marza puM., marzaNa na. (mRz+ghaJ / mRz + bhAve lyuT ) upadeza, salAha, viyAra (na.) upadeza 42vo, vicAra Davo. marSa tri., marSaNa na. (mRS + bhAve ghaJ / mRS + bhAve lyuT ) sahanazIla, sahanArayaNuM (na.) sahana ukhu, kSabhA saal - amarSazUnyena janasya jantunA na jAtahArdena na vidviSAdara :- kirA0 1 / 33 / - idaM pavitraM paramIzaceSTitaM ...yazasyamAyus maghaughamarSaNam-bhAga0 4 / 7 / 58 / marSita tri. (mRS + karttari kta) sahana karela,kSamA rela. (na. mRS + bhAve kta) sahana avu, kSamA 42vI. marSitavat tri. (mRS + karttari ktavatu) sahana DaranAra, khamanAra. mal (bhvA. A. aka seT-malate / curA0 para. malayati) dhArA Davu, paDe, uja rAjavaM. mala puM. (malate- dhArayati vyAdhyAdidaurgandhyam mal+ac) pAya (puM. mRjyate zodhyate, mRj -kala TilopaH) bhela- maladAyakAH khalAH- kA0 2 / - chAyA na mUrcchati malopahataprasAde zuddhe tu darpaNatale sulabhAvakAzAzakuM0 7 / 32 / - vasA zukramasRGmajjA mUtrapiNDaghoNakarNaviT / zleSmAzruduSikA svedo dvAdazaite nRNAM malAH-manu0 5 / 135 / viSTA, soDhA vagerenuM DITuchAyA na mUrcchati malopahataprAsAde zuddhe tu darpaNatale sulabhAvakAzA- zAkuM0 7 / uyUra, vAta-pitta-I, saMndha - sarveSAmeva rogANAM nidAnaM kupitAH malAHmAdhavakaraH / pAribhASika bhava- kSatriyasya malaM bhaikSyaM brAhmaNasyAvrataM malam / malaM pRthivyAH vAhIkAH strINAM madazriyo malam-mahA0 8 / 45 / 23 / (tri mal+ astyarthe ac) bhetuM pAyI, huSTa. malaghna puM. ( malaM hanti, han+Tak) zImajAnuM bhUNa, (tri.) pAyano nAza haranAra, bhajano nAza 2nAra. malaghnI strI. (malaM- viSTAM hanti recayati, han+Tak + GIp ) nAgadamanI vanaspati, rAto aghADo. malaja tri. (malAjjAyate jan+Da) pApathI pechA thanAra, bhajathI utpanna thanAra. (na.) 43. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1676 shbdrtnmhoddhiH| [maladUSita-malinaprabha maladUSita tri. (malena dUSitaH) bhej, bhAsana, pApI. | malayA strI. (mal+kayan+TAp) naso.ta2. maladrAvin puM. (malaM drAvayati-recayati, dru+Nic+Nini) | malayU srI. (malapU pRSo. pasya yaH) bhAvayI. banaspati nepALAnuM jhADa. zuo. 'malapU' za6. malana na. (malyate madyate, mal+ lyuTa) maIna. 42, | malavinAzinI strI. (malaM taddoSaM vinAzayati, vi+naz+ yoga. (puM. malate dhArayati vRSTitApo, mala _Nic+Nini) zaMjapuSpI vanaspati. dhutau+lyu) tamu, rAvI. malA strI. (mal+ac+striyAM TAp) moyainel. malapU strI. (malaM malasthAnaM punAti, pU+kvip) meM tanA 528nu - bibhItakatvaM malapUjaTAnAM malAkarSin puM. (malamAkarSati, A+ kRS+Nini) bhela DhanA2, AI aDhanA2 maga vage3. kvAthena kRtyA guDasaMyutena-bhAvapra0 / | malakA strI. (malena manomAlinyena akati kaTilaM malabhuj puM., strI. (malaM bhuGkte, bhuja+kvip) 1132, DI. gacchati mal+ ak+ac+TAp) hUtI, til, malabhedin tri. (mUlaM bhedayati, bhid+Nini) bhesano zRMgArapriya kAminI strI. nAza karanAra, maLanAzaka sAbu vagere. malApakarSaNa na. (apa+kRS+lyuTa, malasyApakarSaNam) malabhedinI strI. (malabhedin+striyAM GIS) aDu auSadhi.. mela kADhavo te, sApha karavuM te, pApane dUra karavuM te. malamallaka (puM.) gudA aisvAna sAdhana on20. | malApahA strI. (malamapahanti, apa+han+Da+TAp) nahI. malamAsa puM. (malo duSTo mAsaH) maci. bhAsa, 52sottama -malApahAghaTTagayostathApi pathyaM laghu svAdutaraM bhAsa.- amAvAsyAdvayaM yatra ravisaMkrAntivarjitam sukAntidam-rAjanighaNTaH / vAya. malamAsaH sa vijJeyaH / . malAri puM. (malasya kalaGkakiTTAderariH) sarva kSA2dravya. malaya, malayAcala puM. (mala+kayan/malayazcAsau malAvaha tri. (malamAvahati. A+vaha+aca) malAna acalazca) kSArAma sAveta. me. parvata- stanAviva vaDana. 4282, bhela. 4282, pApI, bhe... (puM. malasya dizastasyAH zailau malayadardugai-raghu0 4 / 51 / . AvahaH) 32mAvesa. 545nI sUtAta. 12vI. te. yatrAhatAnilavikampitapuSpadAmni himantavindhyahima mali strI. (mal+ina) yuta. tha, sarita. thaj. vanmalayAcalAnAm-suzrute uttaratantre / te 5vata pAsenA malina, malina tri. (mala+astyarthe ini/mala+astyarthe 12(mamA2 pradeza) 65vana, zailAGga zumA, Indranu nandanavana, aDhAra dvIpomAMno eka dvIpa, RSabha devano inan) bheDaM, dUSita- dhanyAstadaGgarajasA malinIbhavanti zakuM0 757 / - kimiti mudhA malinaM yazaH kurudhvemalayagandhinI strI. (malayasya gandho'styasyAH ini+GIp) veNI0 3 / 4 / pApI- malinAcaritaM karma surbhennvpArvatInI te nAmanI eka sakhI. sAMpratam-kAvyA0 2 / 78 / nIya, adhama, duSTamalayaja, malayAnila puM. (malaye parvate jAyate jan+Da/ malinamapi himAMlaghavaH prakaTIbhavanti makinAprayataH malayasya anila:) malaya parvatana vAyu- malayaja- -zizu0 9 / 23 / ANu zorlakSma lakSmI tanotizItalAm-bhAratarASTragItam / bhadayazama vAto. pavana- zakuM0 1 / 20 / - atimaline kartavye bhavati lalitalavaGgalatAparizIlanakomalamalayasamIre-gI0 1 / khalAnAmatIvanipaNA dhIH- vAsa0 / (tu0) -apagatadAkSiNyadakSiNAnilahatakapUrNAste / malina na. (malate dharati doSaM, mala+inaca) bhathe.saM. manorathAH kRtaM kartavyaM vahedAnIM yatheSTam-kA0 / DA-maho, hopa, 491402 thi2. (puM.) malate doSam, vasaMta samayano pavana. (na. puM.) yanna.. (tri. malaye mal+inac) sanI. me. ta, kRSNa pakSa-aMdhArayu. jAyate, jan+Da) malaya parvatamahezamA utpanna malinatA strI. (malinasya bhAvaH tal+TAp) bhanina55, thanAra- ayi malayajamahimAyaM kasya girAmastu viSayaste bhAminI0 1 / 11 / -sa eva surabhi: kAla: sa eva bhedAj. inj, hunaj. malayAnilaH / saiveyamabalA kintu mano'nyAdiva dRzyate malinaprabha tri. (malinA prabhA yasya) Thena limasina sA0 da0 31126 / thaI gaI hoya te. putra. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malinamukha-mallika ] malinamukha, malinAsya tri. ( malinaM dUSitaM mukhaM yasya / malinam AsyaM yasya) bhelA bhujavANuM, jaNa, duSTa, DUra, preta. (puM. malinaM mukhamagrabhAgo yasya) agni, tri vRkSa, vAnara. malinamukhI strI. (malinamukha+ striyAM GIS) bhelA bhujavAjI strI, vAMharI. zabdaratnamahodadhiH / malinaya ( nAmadhA. pa. sa. seT malinayati) bhetuM vu, hUSita 5, akhaMDita vuM yadA medhAvinI ziSyopadezaM malinayati tadAcAryasya doSo nanu- mAlavi0 1| jagAuvu malinAGgaH tri. ( malinaM aGgaM yasya) bhelA saMgavANu, jenuM aMga milana hoya te. malinAGgI strI. (malinAGga + striyAM GIS) vanaspati-DoDI. malinAmbu na. ( malinaM ca tat ambu ca) bheluM pAzI, zAhI. maliniman puM. ( malina + imanic) bhedApa, gaMhApazu, apavitratA- malinimAlini mAdhavayoSitAm zizu0 6 |4| malinI strI. (malamasyAsti, mala + ini + striyAM GIp ) mesI strI, khaTAvavANI strI. malimluca puM. (malI vaidikakarmAnarhatvena duSTaH san mlocati, mluc+ka) rAkSasa. (puM. malI san mlocati, mluc-gatyAM+ka) bhasamAsa-adhika mahino, vAyu, agni, citra vRkSa, yora, bUMTArI, jarai na pareSu mahaujasacchalAdapa - kurvanti malimlucA ivazizu0 16 / 52 / maliSTha tri. ( atizayena malI, malin + iSThan ) atyaMta bhesuM, ghaNuM pAyI. maliSThA strI. (atizayena malinI, malin + iSTha +TAp) aTakAvavALI strI, atyanta melI strI. malImasa tri. (malamasyAsti, mala+Imasac ni.) bhesuM - kSapAtamaskANDamalImasaM nabhaH zizu0 1138 / mA te malImasaghanA matirbhUt-mA0 1 / 32 / aNuM, AjA raMgapaNitA na janArayeravaidapi kUjantamali malImasam-naiSa0 2 / 92 / - visAritAmajihata kokilAvalI - malImasA jaladamburAjaya: - zizu0 17 / 57 / pApapUrNa, duSTa, aprAmAzi- malImusAmAdadate na paddhatim -raghu0 3 / 46 / (puM.) soDhuM, hIrADasI. mallU (bhvA. A. sa. seT-mallate) dhArA 5vu, ujale avu. 1677 T malla puM. (mallate dharati balam, mall + ac) bhassa, jADuyuddha 42nAra- prabhurmallo mallAya - mahA0 mallAnAmazanirnRNAM naravaraH striyAM smaro mUrtimAnbhAga0 10 / 43 / 17 / pAtra, kheDa bhAchasuM, gAla, kheDa vasiMDara, kheDa deza, jhuMDa pakSI. (tri. mall+ac) atyanta baLavAna. mallaka puM. (malla iva, mallU + kan yadvA mallUdhAraNe + Nvul) chaMta. (puM. mallyate dhriyate'tra, mall+ vun) hIveTa, hIvo azvAnuM oDiyu, nANiyeramAMthI karela pAtra, mogarAnuM jhADa. mallaja na. ( malle tadAkhyadeze jAyate, jan+Da) bharI. malladatta, malladattaka puM. (malladiNNa, jai. prA. / malladiNNaya, jai. prA.) bhatsahattaGkumAra, DuMbharAbhano putra, mallinAthajIno nAno bhAI. mallabhU, mallabhUmi strI. ( mallakrIDanasya bAhuyuddhasya yogyA bhUH bhUmiH -sthAnam) kheDa heza- ayaHpAtre payaHpAnaM zAlapatre ca bhojanam / zayanaM tAlapatre ca mallabhUmeriyaM gatiH - udabhaTa: / pahelavAnano sADI. mallayuddha na. (mallasya yuddham ) pahelavAnanuM yuddha, jADuyuddha. mallA strI. (mallate dhArayati vikAsAdikaM, malla + ac+TAp) strI, nArI. mallAra puM. ( malla iva Rcchati, R + aN) te nAmano eka rAga. mallArI, mallArikA strI. (mallAra + striyAM GIp ) vasanta rAganI kheDa rAjisI AndolitA ca dezAkhyA lolA prathamamaJjarI / mallArI caiti rAgiNyo vasantasya sadAnugA saGgItadAmodaraH / - AdAya vINAM malinA rudantI mallArikA yauvanadUnacittA saGgItadarpaNe / malli, mallI strI. (mallate dhArayati vijJAnaM, mall+in mal+in + GIp ) khogIsamA chaina tIrthaDara, 20mA tIrthaMkaranA pahelA gaNadhara, mogarAnuM jhADa. (puM. mallate dhArayati, malla +in ) dhArA 42, parate. mallika, mallikAkSa, mallikAkhya puM. ( malyate dhAryyate'sau, mall+ina+svArthe ka / mallikApuSpamiva akSiNI yasya ac samA. / mallikA AkhyA yasya) bhelA paNa ane yAMyavAnI kheDa bhatano haMsa- etasmin madakalarmAllakAkSapakSavyAdhRtasphuradurudaNDapuNDarIkAH uttara0 1 / 31 | Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1678 mallikA strI. (mallireva, malli+TAp) bhogarI- baneSu sAyaMtanamallikAnAM vijRmbhaNodgandhiSu kuDmaleSuraghu0 16 / 47 / -vinyastasAyaMtanamallikeSu (kezeSu)raghu0 16/50 / mallikAkhyA strI. (malliketi AkhyA yasyA:) kheDa zabdaratnamahodadhiH / jAtanuM phUla, eka jAtanI haMsalI. mallikAgandha na. ( mallikAyA iva gandho yasya ) bhaMgasaguru. mallikApuSpa puM. (mallikAyA puSpamiva puSpaM yasya) DuTa4 vRkSa-uchAla, arue| vRkSa (na. mallikAyAH puSpam) bhogarAnuM Dresa. mallikI strI. (mallika + striyAM jAti GIS) kheDa jAtanI haMsalI. malligandhi na. ( malleriva gandho yasya tat ikArAdezaH) agaracandana. mallinAtha (puM.) zainonA 18mA tIrtha42, 'raghuvaMza', 'kumArasaMbhava' Adi grantho upara TIkA racanAra paMDita. mallipatra na. ( malle: patramiva patraM yasya) jisADIno Topa- chatrAka. / mallIkara puM. (amallamapi AtmAnaM mallamiva karoti malla+cvi, Itvam, kR + ac) 2. mallu puM. (mallate bhayaM dhArayati, mall+bA. u. ) rIcha. mav, mavy (bhvA para. sa. seT-mavati) (bhvA para. sa. seTa-mavyati) jAMghaj. mavita tri. (mav +karmaNi kta) AMdhela. maz (bhvA. pa. a. seT-mazati) javA4 42vo, gAga egAra seal, flu seal #5. I mazaka puM. (mazati dhvanati, maz + ac saMjJAyA kan ) bha2cha2, yAmAnI mazaDa, kheDa roga. [mallikA - masInA TAp/masi (sI) mizritajalam / mazi: (SiH) dhIyate'tra, dhA + lyuT + GIp /masyA: prasUriva) zAhI, nIla sephAlikA vRkSa. mazi (Si) kUpI, masikUpikA, masikAkUpI strI.., mazi (Si) dhAna, masidhAna na. ( mazeH (SeH) kUpI, masyA dhArA kUpikA / masikAyAH kUpikA / masikAyAH kUpI / masi dhIyate'tra, dhA + AdhAre lyuT ) zAhIno jaDiyo. mazacchada puM. (maza + chad +ac) kheDa bhatanuM ghAsa. mazaharI strI. (mazaM mazakaM harati ha + ac + GIp ) bhaccharahAnI. mazi (Si), masi, masikA, masijala, masIjala, mazI, masI, mazi (Si) dhAnI, masidhAnI, masiprasU strI. (maz(S)+in/mas+in / masi+svArthe kan + mazana puM. ( me samaye zvaryAta varddhate zvi+nak nipA.) zvAna, ItarI.. maS (bhvA para saka. seT-maSati) 6 vo bhArI nAja, hAra bhAra maSikA strI. (maSi + saMjJAyAM kan+TAp) kheDa vanaspati. maSIlekhyadala puM. (maSIbhirlekhyaM lekhanayogyaM dalaM yasya) zrItAla nAmanuM vRkSa. mas (di. para. seT-masyati) parizAma pAbhavu, 3pAntara 5 a., bhApa sa / masa puM. ( masyate parimIyate'sau mas+karmaNi ghaJ) bhASatuM te, bhApazI, pariNAma. masana na. ( masyate, mas + lyu) somarAla vRkSa, bhApa, tojavu, kheDa prahAranI bUTI. masarA strI. (mas + bAhulakAt arac+TAp) bhasUra dhAnya, masUranI dALa. mazakin puM. (mazakAH santyasyAM mazaka + in) rAnuM masipatha puM., masiprasu, masiprasU strI. (maseH panthAH 313. samA. ac / masiH prasUriva yasyAH ) sabha, bejA, holDara. masAra, masAraka puM. (mas+bhAve kvip masaM parimANaM Rcchati, R + aN/masAra+svArthe kan ) ndranIlamamaNi, patrA- masAratArAkSi saMsAramAtmanA tanoSi saMsAramasaMzayaM yataH - naiSadhe 91104 / masina na. ( masyate parimIyate gaNanayA, mas+inac) pretane piMDadAnanA adhikAravALo saMbaMdha. masipaca puM. (masistadupalakSitamakSarameva paNyaM vikreyaM yasya) sahIkho, araDuna, bajAe harI bhavanAra. masivarddhana na. (masiM varddhayati, vRdh+ Nic + lyu) gaMdha rasa vanaspati. masInA strI. (mas + uNA inac+pRSo. dIrghaH TAp) aNasI, zvAsAnuM Au masInA cAtasI cihnA kSumomAmAlikA mitA - zabdacandrikAyAm / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezyA . masura-mahakka shbdrtnmhoddhiH| 1679 masura, masUra, masUraka puM, masurI strI. (masyate / nimajjatyudakena taran / tathA nimajjato'dhastAdajJau parimIyate'sau, maMs+ urac/masa+Urac/mas+ dAtRpratIcchakau-manu0 4 / 194 / -zoke muhuzcAvirataM Urac+svArthe ka/masura+striyAM GIp) bhasU2 dhAnya. nyamAGkSIt-bhaTTi0 3 / 30 / -jI. 4- eko hi masurA, masUrA strI. (mas+uran+TAp/masyati pariNamati, doSo guNasaMnipAte nimajjatIndoH kiraNeSvivAGkaH - mas+Uran+ striyAM TAp) me tanA yonA, kumA0 13 / masta, mastaka na. (masyati parimAtyanena, mas+kta/ masUravidalA strI. (masUrasyeva viziSTaM dalaM yasyAH) masta+svArthe kan) mAthu- atilobhAbhibhUtasya cakra ANu nasotara, jI. satA. bhramati mastake-paJca0 5 / 22 / (tri.) yu. (puM. na. masUrikA srI. (masUreva, masUra+ivArthe kan+TAp ata __ masyati parimAtyanena mas+karaNe kta) mAthu.. itvama) vezyA. mI. vasantaroga- daMzAMzca mazakAMzcaiva / mastakasneha puM., mastiSka na., mastuluGga, mastuluGgaka varSAkAle nivArayet / masUrikAbhiH prAvRtya puM. (mastakasya snehaH/mas+bhAve ktin/mas+ktin) __ maJcazAyinamacyutam-pAdme kriyAyogasAre / masti pariNatibhedaM muSkati, muSk-gato+ac pRSo./ masUrI srI. mas+ Urac gaurA. GIS) 652naartha, mastu iva liGga sAdRzyamasya pRSo. ikArasyo kAraH / kALuM nasotara, nasotara. mastuluGga+ svArthe kan) mAthA 238ii. bha% 80masRNa tri. (mas+RNa, samRNoti dIpyate, sam+RNa+ka bhA4- godaM tu mastakasneho mastiSko mastuluGgakaHpRSo. vA) yA, omana- 'karuNAmasRNaiH kaTAkSapAtaiH abhi0 ci0 3 / 289 / bhagabhathI. taba vo pahA kuru mAmamba ! kRtArthasArthavAham' -TIkAyAM moM upara nIkaLe che te. mallinAthaH / - masRNacandanacarcitAGgI-caura0 7 / - | mastadAru na. (masyati parimAtyanena, mastamuccaM dAru) sarasamasRNamapi malayajapaGkam-gIta0 4 / bI, saumya, vihAra. mRdu- madhuramasRNavANi-gIta0 10 / priya, mano2 mastamUlaka na. (mastasya mUlamiva ivArthe kan) 315, 24. vinayamasRNo'yAci niyamaH-uttara0 2 / 2 / masRNA strI. (masRNa+striyAM TAp) mI masti strI. (mas+bhAve ktin) bhA5g, 44na 42j. .. mastu na. (masyati pariNamati, mas+tun) 6hAnI. ta2, mask (bhvA. A. saka. seT-maskate) 4, ma.na. ___mA bhadAI. maMha (bhvA. A. aka. seTa maMhate) 4, vi.sita thaj. maskara puM. (maskate gacchatyanena, mask+arac) disa., | maha (bhvA. pa. sa. seTa-mahati) (curA. ubha. saka. seTa chidravaNa isa, zAna. (puM. mask bhAve arac) mahayati- te) pU4, sanmAna. 42j, zraddhA vI, mahattAmayu sabha4j - goptAraM na nidhInAM mahayanti maskarin puM. (maskaro jJAnaM gatirvA'styasya ini, mA mahezvaraM vibudhAH-subhA0 / - jayazrIvinyastairmahita kartR karma niSeddham zIlamasya, mA+kR+ini nipA.) iva mandArakusumaiH-gIta0 11 / saMnyAsI- dhArayan maskarivratam-bhaTTi0 5 / 63 / - | maha puM. (maha +ghaJarthe ka) utsava, tavA2- bandhutA yandra, pU2. hRdayakaumudImahaH-mA0 9 / 21 / -sa khalu dUragato'pyatimasj (tudA. para. aka. aniTa-majjati) snAna 42, __vartate mahamasAviti bndhutyoditaiH-shishu06|19| - nahA, 51.50 bhA2vI- sIdannandhe tamasi vidhuro sthAyI Ananda utpanna karanAra vyApAra, teja. pADo, majjatIvAntarAtmA-uttara0 3 / 38 / -so'saMvRtaM nAma | yaza. tamaH saha tenaiva majjati-manu0 4 / 81 / -ud+masj- | mahaka puM. (maha+saMjJAyA kan) yalo, viS!, zreSTha unmajjati -pAemAthI 2 nI.. vanyaH saritto / manuSya. gaja unmamajja-raghu0 5 / 43 / ni+ masj-nimajjati | mahakka puM. (mahaH kAyati prakAzayati, mahas+ke+ka pRSo. -ma.g, nIyasa.-DhA 57j- yathA plavenopalena / sAdhuH) yA3 mA 3tI. sugaMdha, suvAsa., ma. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1680 shbdrtnmhoddhiH| [mahacchada-mahAkarman mahacchada paM. (mahata+chada+aca) me vanaspati maharSikA strI. (maharmahatI RSikA) ghoNI morIla mahat tri. (mahyate pUjyate'sau, maha+ati nipA.) bhoTu mahallaka, mahallika puM. (mahataH strIrakSAdirUpAn vipulAn -'mahAn mahatsve va karoti vikramam / ' (na.) 2005, bhArAn lAti gRhNAti, lA+ka+svArthe ka/mahAntaM 52. (puM. mahyate pUjyate'sau, maha+ati) caritraguNaM likhatIva, mahat+likh+ka pRSo.) vRSa sAMkhyazAstra prasiddha mahatattva, hiraNyagarbhano liMgadeha- ane liMga vinAno strInA svabhAvavALo manuSya'buddheraatmaa mahAn paraH' -zrutyAm / -zrutena zrotriyo muSkazUnyo'nupastho yaH strIsvabhAvo mahallikaHbhavati tapasA vindate mahat-mahA0 3 / 312 / 44 / zabdamAlA / nAnapAnAnI 26-yuDI, nA42. vizA, vRddha. mahas na. (maha+asun) te4, mAmA- kalyANAnAM mahatI strI. (maha+at+gaurA. GIS) meM tanI. tvamasi mahasAM bhAjanaM vizvamUrteH-mA0 1 / 3 / utsava, alu, 826nI. vIu- sphuTIbhavadgrAmavizeSamUrccha agni . nAmavekSamANaM mahartI muhurmuhuH-zizu0 1 / 10 / pRDatI. mahasvat, mahasvin tri. (mahas+matup+ maha+vini) vanaspati, saI tasan, bhoTa strI. 68deg346, bhavya, sAmAmaya. mahattatva na. (mahacca tat tattvaM ca) sadhyamatarnu yovIsa. mahasa na. (mahyate pUjyate'nena, maha+asac) zAna, tatvomAna me. tattva- ekA mUrtisrayo bhAgA !! 52%ta, sama4. brahmaviSNumahezvarAH / savikArAt pradhAnAt mahattattvaM mahA srI. (mahyate pUjyate maha+gha+striyAM TAp) me prajAyate-mAtsye 2. a0 / jAtano velo, gAya. (karmadhAraya samAsa ane bahuvIhi mahattama, mahattara tri. (atizayena mahAn tamap/mahat+ samAsamAM prathama padarUpe temaja aniyamita zabdonI tarap) atyanta. mATuM-mAna- dadarza bhRzadurdarza sarvadevairabhiSTutam / aNIyAMsamaNubhyazca kartAraM tilakasya 13tamai. 152||ye... mahat zana, sthAnApana 35 mahA / ) mAm-kathAsaritsAgare 5 / 34 / / mahAkaccha puM. (mahAkaccha, jai. prA.) nIsavaMta patanI mahattara puM. (mahat+tarap) mano bhumI, samAsa6. mahattarAgAra puM. (mahattarAgAra, jai. prA.) moTAmonA dakSiNe sItA mahA nadInI uttare brahmakUTa parvatanI kahevAthI karavuM paDe tevAM paccakhANamAM rAkhela AgAra. pazcime ane grAhavatI nadInI pUrve mahAvidehAntargata mahattarikA srI. (mahattariyA jai. prA.) bhujya-4.5. ___au. vi4ya, vivizeSa. (puM. mahAn vipula: kaccho - strI, moTI devI, ATha dizAkumArIomAMnI eka. jalaprAyadezo'sya) samudra, 1298, 5vata. mahattA strI., mahattva na. (mahatto bhAvaH tal+TAp-tva) mahAkaNTakinI strI. (mahat kaNTakamastyasya bhUmnA. bho215, zreSThatA. ___ ini+DIp) te. namarnu meM. 3. mahadAzraya puM. (mahataH AzrayaH) bhoTAnI mAzraya. mahAkanda puM. (mahAMzcAsau kandazca) sa!, bho.2I kuMjI, mahaddila na. (mahacca tat bilaM ca) Ara. mahanIya tri. (mah + karmaNi anIyara) pUjya, bhA629ya, mahAkapittha pu. (mahA | mahAkapittha puM. (mahAMzcAsau kapitthazca) jApAna jA, * zreSTha- mahanIyazAsanaH-raghu0 3 / 69 / rAtuM lasaNa, moTo mULo. mahar avya. (maha+aru) 652no yotho do (svar | mahAkara puM. (mahAMzcAsau karazca) moTo li, bhoTa mA. ane nanam vacceno loka) eka vyAhRtivizeSa. (tri. mahAn karo yasya) bhI thavAl, moTI mahaloka puM. (mahariti lokaH) 652no yotho ho - pavAj. ___ caturthe tu maharloke tiSThante kalpavAsinaH-devIpu0 / mahAkaraJja puM. (mahAMzcAsau karajazca) isyAna, 3. maharSabhI strI. (mahatI cAsau RSabhI ca) vaya vanaspati.. mahAkarNikAra puM. (mahAMzcAsau karNikArazca) // 2 // .. maharSi puM. (mahAMzcAsau RSizca) bhoTo. RSi- RSi- mahAkarman puM. (mahat karma yasya) vi. (tri.) bhoTa hiMsA-gatau dhAturvidyAsatyatapaH zrutaiH / eSa sannicayo | mavAj, * ghaui 5 loya. . (na. mahacca tat yasmAd brAhmaNazca tatastvRSiH-mAtsye 120 a0 / karma ca) bhauTuM sama. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkAya-mahAgandha] shbdrtnmhoddhiH| 1681 mahAkAya chuM. (HEAn yo yA) zivano anucara | mahAivara . (mADavara, ne. pra.) mahAkuMDala nandI, ziva, eka bhairava, eka velo, hAthI. (tri.) | samudranA adhipati devatA. moTA zarIravALuM. sthala dehavALuM. (6. madazAso | majhAmAvi, mahAmArI strI. (mahAmArI+saMjJAyAM ya) moTuM zarIra. +TApU dU:/hitI mArI) gulAbI moTI marti strI. (HhatI vIsa ttI 5) rohiNI - zevatI. nakSatra sahita kArtikI pUnama-sI mati provattA malimba strI. (madatI vAsa 3raft va) kAyaphala. sevAnAmapi Turnama:-pADo 2. guDe rU. 50 | mAruM na. (madadave tat 2) moTuM kuLa, khAnadAna mahA(c) S. (madAzAso 74) truTaka nahi tevo kuLa- 'zapuruSavarAti zrotriyALAM maham' - manu: | kALa, pralayakartAnA rUpamAM ziva (mahAkAla' nAmanuM mAchIna tri. ( sthApatya, madI+g) moTA maMdira ujjainamAM vidyamAna che. mahAkavi kAlidAse kuLavALuM, khAnadAna kuLanuM. (tri, mahat ruM vaMzoDA) meghadUta'mAM ene prasiddhi ApI che. juo tenA uttama kuLamAM utpanna thayeluM, kuLavAna mahAvunTIna 30thI 38 zloko) eka bhairava, eka velo aikSvAke vaMze dAzarathirmama / pituH priyaGkaro bhatA (6. padAvalki, nai. prA.) uttara taraphanA pizAca kSemakArastapasvinAm-bhaTTi0 577 / jAtanA vyaMtara devatAno Indra, sAtamI narakano dakSiNa mahAviSTa na. (madabU ta STa 2) eka jAtano koDha. dizAmAM rahela bIjo narakAvAso, paramAdhAmInI eka mahApa chuM. (mAM%AsI nRpazca) moTo kUvo. jAta, AThamA devalokanuM eka vimAna, cakravartInAM mAWT strI. (hi, ne. pra.) e nAmanI eka nava nidhAnamAMnuM eka nidhAna ke jemAM dhAtunI khANa nadI ke je merunI uttare raktA nadIne maLe che, saMbaMdhI hakIkata che. velaMba tathA prabhaMjana indranA ! aMtagaDasUtra'nA AThamA varganA chaThA adhyayananuM lokapAlanuM nAma, vAyukumAra jAtinA IndranuM nAma, nAma (strI. madatI rAsa MI ) gokarNIno velo dvArikAnI bahAranuM eka smazAna, 88 mAMno pa7 mo | mahAzi chuM. (mAn ozo) viSNu, puruSottama, graha, nirayAvalikAnA trIjA adhyayananuM nAma, rAjA moTo yajJa, azvamedha yajJa. zreNikano putra, dakSiNa lavaNa samudranA deva. madArI strI, (mAn koza: hDhe yA:) devadAlI amadAAistrI zrI. (mahAtka+pUrge kI) duganI mUrti- latA. vizeSa. meMDhAzIMga vanaspati. mahAkoSAtakI strI. (mahatI cAsau koSAtakI ca) maphavinTekTa . (mahI , ne. pra.) vyaMtara jAtino hastighoSA vanaspati- mahIpatI pravaktA tighoSa. indra, uttaranA pizAca devono Indra. mahA - mAnava | mavivyi . (magha tat kAvya ) sarganI bAMdhaNInuM | mItu stra. (madA turaca) viSNu, azvamedha nAmano aDhAra sargathI vadhAre sargavALuM kAvya, mahAkAvyo yajJa. (3. mahAzAsI jaituthI moTo yajJa. ghaNAM che paNa keTalAka vidvAno raghuvaMza, kumArasaMbhava, mahAnita . (mahAviya, nai. pra.) vyaMtara devatAnI jAta. kirAtAjunIya, zizupAlavadha ane naiSadhacArita e mahAma I. (HdIn mo yasya) vi. pAMcano ullekha kare che. bhaTTikAvya, vikramAMkacarita ke mAdi kuM. (madAMthI 18) mahAna roga, tAvaharavijaya kAvyo paNa mahAkAvyonI kasoTImAM ochA parAnuSaktaM tapanIyopakalpaM mahAgadaM kaanycncitrdNshmUtare evAM nathI. jene kavioe racelAM dvayAzraya bhAga0 3 / 18 / 9 / mahAkAvya, zAMtinAthacarita hIrasaubhAgya ke mAnya ne. (mahInuM nyioDI) harizcandana- taLuM vijaya prazasti paNa mahAkAvyanAM lakSaNothI paripUrNa samasanya mahApaM nAdhipa ! - che. mahAkAvyanA lakSaNa mATe juo- sAhitya 6. rivaMza 243 44. bola. (3. mahAt no yasya) go | jalavetasa. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1682 mahAgandhA strI. ( mahAn gandho yasyAH striyAM TAp ) mahAgandhA vanaspati, kavikA vanaspati, cAmuMDA devI - cAmuNDA carvikA mArjArakaNikA abhi0 ci0 zabdaratnamahodadhiH / 2 / 120 / mahAgarta puM. ( mahAn garto'sya) viSNu. mahAgardabhagandhikA strI. ( mahAgardabhagandhI + kan+TAp hrasvazca) bhAraMga vanaspati. mahAgiri puM. ( mahAMzcAsau girizca) moTo parvata (puM. mahAn giristadAkhyopAdhiryasya) khArya mahAgiri nAma vainAyArtha- mahAgiriH suhastyAdyA vajrAntA dazapUrviNaH - abhi0 ci0 1134 / bheoddhavizeSa. mahAguru puM. ( mahAMzcAsau guruzca) manuSyanAM mAtApitA, strIsono mahAna ra pati- nAto viziSTaM parapAmi bAndhavaM vai kulastriyAH / patirbandhurgatirbhartA daivataM gurureva ca - rAmAyaNe / mahAgulmA strI. ( mahAn gulmo yasyAH ) somavallI. mahAguha tri. ( mahatI guhA yasya) moTI gujhavANuM. mahAguhA strI. ( mahatI guheva mUlamasyAH) pRpiza vanaspati (strI . mahatI cAsau guhA ca) bhoTI gujha.. mahAgrIva puM. ( mahatI grIvA yasya) 2. (tri.) moTI DoDavANuM. mahAgrIvA strI. ( mahatI grIvA yasyAH yadvA mahatI cAsau grIvA ca) bhoTI DoDavAjI strI, bhoTI DoDa. mahAgrIvI, mahAGgI strI. ( mahAgrIva + striyAM GIS / mahAGga + striyAM jAtitvAt GIS ) 2DI. mahAghUrNA strI. ( mahatI ghUrNA'syAH) bhadya 63, drAkSAsava. mahAghRta na. ( mahacca tat ghRtaM ca) kheDaso 6 varSanuM ghI. mahAgoyA strI. ( mahatI cAsau goyA ca) vanaspati upasasarI.. mahAghoSa tri. ( mahAn ghoSo'sya atra vA) bhoTA zabdavANuM - mahAjaghne mahAghoSAM jAmbUnadapariSkRtAmmahA0 1 / 221111 / (na. mahAn ghoSo'sya atra vA ) hATa huna, bha2. mahAghoSA strI. (ghuSyate karmaNi ghaJ+TAp, mahatI ghoSA ) AgAzIMga, zeSazuMharanuM Au mahAGga puM. (mahadaGgamasya ) aMTa, vanaspati yitrI, gojaraM (tri. mahadaGgaM yasya) sthUla-moTA zarIravANu- utsaGgazca mahAGgazca mahAgarbhaparAyaNaH - mahA0 13 / 17 / 83 / (na. mahacca tat aGgaM ca) mahAkAya, bhoTu aMga. [mahAgandhA -mahAjAlI mahAcaNDa tri. (mahAMzcAsau caNDazca) atyanta u, prakhaMDa, ghaNuM ja ga2ma. mahAcandra puM. (mahAcaMda, je. prA.) judvIpanA bhairAvata kSetramAM AvatI utsarpiNImAM thanAra AThamA tIrthaMkara, te nAmano eka rAjA, eka kumAra. mahAcchada puM. ( mahAn chado'sya) devatAu vRkSa. mahAchAya puM. ( mahatI chAyA yasya) vaunuM Au . (tri.) moTI chAyAvALuM. mahAcchidra tri. ( mahat chidraM yasya) bhoTA chidravANuM. (strI.) mahAmeghA vanaspati. mahAja puM. ( mahAMzcAsau ajazca ) bhoTo jaro. (tri. mahato jAyate, mahat+jan+kartari Da) moTA phaLamAM utpanna thayeluM. mahAjaTa tri. ( mahatI jaTA yasya) bhoTI 4TAvA. mahAjaTA strI. ( mahatI jaTA'syAH ) rudraTA vRkSa. ( strI mahatI cAsau jaTA ca) bhoTI 421. mahAjana puM. ( mahAMzcAsau janazca ) zraddhAlu bhAeAsa mahAjanasya saMsargaH kasya nonnatikArakaH / padmapatrasthitaM toyaM dhatte muktAphalazriyam - subhA0 / bhoTuM bhAsa mahAna- mahAjano yena gataH sa panthAH - mahAzAnti0 / mahAjanaH smeramukho bhaviSyati kumA0 5 / 70 / paMtha, 4nasaMkhyA. mahAjambu, mahAjambU strI. ( mahatI cAsau jambuzca, zca) moTA maMjunuM Au jambU mahAjava puM. (mahAn javo vego yasya) roja bheDa bhatanuM bhRga (tri.) ativegavANuM- kRtvATTahAsaM kharamutsvanolvaNaM nimilitAkSaM jagRhe mahAjavaH - bhAga0 71828 mahAjAti strI, mahAjAtIya tri. ( mahatI jAtirasyAH yadvA mahatI jAtiriva tadAkRtitvAt/mahAjAti+cha) bhoTI bhaI. (strI . mahatI cAsau jAtizca) moTI bhati, uttama varSA (tri. mahatI jAtiryasya) bhoTI bhatanuM, uttama varNanuM. mahAjAli, mahAjAlinI strI. ( mahatI cAsau jAlinI ca) vanaspati sonAmukhI. mahAjAlI strI. ( jAl- AcchAdane + ac+ striyAM GIS mahatI cAsau jAlI ca) pInA raMganI ghoSA nAma vanaspati, rAjakoSAtakI vanaspati. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAjyaiSThI-mahAdhana shbdrtnmhoddhiH| 1683 mahAjyaiSThI strI. (mahatI cAsau jyaiSThI ca) ravivA2 / mahAtejas puM. (mahat tejo yasya) parI, ti:svAmI, sAthe jyeSTha mAsanI pUra(bhA- 'pUrNimA ravivAreNa mana, yitrAnu, jAu. (tri. mahAn tejo yasya) mahAjyaiSThI prakIrtitA-tithyAditattvam / mahAnuM tejavALuM, moTI kAntivALuM. mahAjyotiSmatI strI. (mahatI cAsau jyotiSmatI ca) | mahAtman tri., mahAtmavat puM. (mahAn AtmA svabhAvaH bho21. bhA.sixe.. Azayo vA yasya) mahAzaya, moTA bhannu, mahAtmAmahAjvAla puM. (mahatI jvAlA zikhA'sya) yazanaagni. mahAtmA sarvabhUtAtmA vizvarUpo mahAhanu :mahAjvAlA strI. (mahatI cAsau jvAlA ca) mo2 pAsA | mahA0 13 / 17 / 34 / -dviSanti mandAzcaritaM mhaatmnaamjinezvaranI vidyAdharI devI. ayaM durAtmA athavA mahAtmA kauTilyaH-mudrA0 7 / mahAjana puM. (mahAMzcAsau janazca) te. nAmanI me. parvata. mahAtyaya (pu.) duH5. mAvI. 53vAno bhoTo maya. mahADhya puM. (mahena utsavena ADhyaH) marnu OM3. mahAdanta tri. (mahAn danto yasya) bhozi idaino (tri. mahAMzcAsau ADhyazca) bhaDAna prabhu, samAtha thI. vagaire. (puM. mahAMzcAsau dantazca) thAhaid, moTo abhyarthito mahADhayasya tasyaiva vaNijo gRhe-kathAsarit0 Eid. (puM. mahAn danto'sya) eti. 25 / 118 / mahAdAna na. (mahat dAnaM yasya) tuhAna vagaire. so. mahAtapas puM. (mahat tapo'sya) vi. (na. mahacca bhaDAhAna- savaSAmava dAnAnAmakajanmAnuga phalama malamAsatattvam / tat tapazca) moTuM ta5, mahAna tapazyA . (tri. mahat mahAdAru puM. (mahat dAru asya) hevahA2nu, tapo yasya) moTI tapazyAvA. u. mahAtamaHprabhA strI. (mahatI tamasAM prabhA prakAzo'syAm) | __ (na. mahat dAru) moTu . | mahAdIrgha puM. (mahAn dIrghaH) sa28 vihArnu u. sAtamI na.24- ghanodadhidhanavAtatanuvAtanabhaHsthitA / (tri. mahAn dIrghaH yasya) atyanta aij. ratnazarkarAvAlukApaGkadhUmatamaHprabhA / / mahAtamaHprabhA mahAdUSaka puM. (mahAMzcAsau dUSakazca) meM tano bhAta. vetyadho'dho narakabhUmaya:-abhi0 ci0 5 / 3 / / mahAdeva puM. (mahAMzcAsau devazca) noSa haiva, ziva, mahAtaru puM. (mahAMzcAsau taruzca) moTuM vRkSa, thorarnu / agiyAranI saMkhyA. __-taravaH pArijAtAdyAH snuhIvRkSo mahAtaruH-kAlidAsaH / mahAdevI strI. (mahAdevasya patnI, jAti, DIe) pAvata, mahAtala na. (mahacca tat talaM ca) sAta na2.o. pai.DI. - aparNA syAnmahAdevI girijA menakAtmajApAyamA na.2.6- atalaM vitalaM caiva nitalaM ca talAtalam halAyudhaH / (strI. mahatI cAso devI ca) bhATI. vI. mahAtalaM ca sutalaM saptamaM ca rasAtalam-zabdamAlAyAm / / mahAdundu puM. (mahAMzcAsau dunduzca) me tanu bhauTuM mahAtArA strI. (mahatI cAsau tArA ca) taMtraprasiddha 2vAdha. tA , hainonI meM hevI.... mahAndundubhi puM. (mahAMzcAsau dundubhizca) bhauTuM na, mahAtAlI srI. (mahAn anekastAlo yatra striyAM GIp) bhI.TI. nolata. moTuM tADanuM eka jhADa. | mahAdruma puM. (mahAMzcAsau drumazca) pA5mAnu, 13, moTu mahAtikta puM. (mahAnatizayaH tiktastiktaraso yatra) Au. vo sIbI, (mahAMzcAsau tiktazca) atyanta 53. mahAdroNA strI. (mahatI cAkSau droNA ca) bhoTado mahAtiktA strI. (mahAtikta+striyAM TAp) kuNvaa2|5||4|| puSpI nAmanI vanaspati. vanaspati, yuvatiktA vanaspati. mahAdhana tri. (mahat mUlyarUpaM dhanamasya) mo.TI. DImatarnu, mahAtIkSNa tri. (mahAMzcAsau tIkSNazca) matizayatIkSA, 5 // bhUtyanu- purAdhirUDhaM zayanaM mahAdhanaM vibodhyase ___ mahatIla. yaH stutigItimaGgalaiH-kirA0 1138 / (na. mahat mahAtIkSNA strI. (mahAtIkSNa+striyAM TAp) bhImAna mUlyarUpaM dhanaM asya) sonu, sevA2sa., suM62 vastra.. OMA. (puM. mahat dhanaM yasmAt) tI, -kRSi... mahAtumbI strI. (mahatI cAsau tumbI ca) moTI tuMbaDI. (tri. mahat dhanaM yasya) 5 // dhanavAj, paisA2. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1684 mahAdhAtu puM. (mahAMzcAsau dhAtuzca) suvarza, sonuM. mahAdhvanika (tri. ) 62 sudhI gayeso, bhRta, mahAprayAta. mahAnaTa puM. (mahAMzcAsau naTazca pralayakAle) ziva, mahAdeva. mahAnadI strI. ( mahatI cAsau nadI ca) bhoTI nahI saMbhUyAmbhodhimabhyeti mahAnadyA nagApagA- zizu0 2 / 100 / te nAmanI nahI- nadI tatra mahApuNyA vindhyapAdavinirgatA | citrotpaleti vikhyAtA sarvapApaharA zubhA / mahAnanda puM. ( mahAn ativRhat Anando'tra) mokSa. / (puM. mahAMzcAsau Anandazca ) atizaya AnaMha, bhoTo harSa- mahAnandastathA nando vijayo'tha jayastathA / catvAra uttaravaMzA mAtaGgamunisammatA saGgItadAmo0 parama sukha, mokSa sujano khAnaMha. (tri. mahAn Anando yasya) ghusA khAnaMdhvANuM. mahAnandA strI. (mahAn Anando'syAH) mahA su6 navabhI, te nAmanI nahI, 63. mahAnandi puM. ( A samyak nandati, A + nand+in, mahAn AnandiH) 'viyuganA mahApadma rAbhano pitA. mahAnaraka puM. (mahAnatizayayAtanApradaH narakaH ) te nAbhe kheDa 24- tAmisramandhatAmisraM mahArauravarauravI / narakaM kAlasUtraM ca mahAnarakameva ca manu0 4 / 88 / mahAnala puM. ( mahAMzcAsau nalazca yadvA mahAn analaH) hevanasa, pAro. mahAnavamI strI. ( mahatI cAsau navamI ca) khAzvina sudha navabhI. zabdaratnamahodadhiH / mahAnasa na. ( mahacca tat anazca saMjJAyAM Tac AkA. rAdezazca ) 2so, rasoIjAnu, moTI gADI. mahAnATaka na. ( mahacca tat nATakaM ca ) dRzya avya nATaDano kheDa leha, mahAnATaDa, hanumAna nATa- eSa zrIlahanUmatA viracite zrImanmahAnATake vIrazrIyutarAmacandracarate pratyudRte vikramaiH / mizrazrImadhusUdanena kavinA saMdarbhya sajjIkRte svargArohaNanAmako'tra navamo yAto'Gka evetyasau-rAmacaritagranthe'ntimaH zlokaH / mahAnAda puM. ( mahAn nAdo'sya) hAthI, gAThato bhegha, siMha, aMTa, DAna, kheDa aMDavAhitra (puM. mahAMzcAsau nAdazca moTo javA mahAnAdI strI. (mahAnAda + striyAM GIS) hAthazI, siMhaza, 2.DI. mahAnidrA strI. ( mahatI sudIrghA cAsau nidrA ca ) bharA, bhota. [mahAdhAtu- [-mahApatra mahAnidhi puM. ( mahAMzcAsau nidhizca ) bhoTo bhaMDAra (puM. mahAn nidhirasya) viSNu. mahAnimba puM. ( mahAMzcAsau nimbazca) kheDa bhatano bIMjaDI. mahAniveza tri. ( mahAn nivezo yasmin) ghaTTa, ghATu, 445, suzobhita. mahAnizA strI. ( mahatI ghorA nizA ) rAtrInA vayasA pahora- mahAnizA tu vijJeyA madhyamaM praharadvayamraghunandanabhaTTaH / mahAnIca tri. (mahAMzcAsau nIcazca ) dhanuM nIyuM, atyaMta nI. (puM. mahAnatizayo nIcaH) dhojI.. mahAnIla puM. (mahAMzcAsau nIlazca) lAMgarI, kheDa bhatano bha-i mahAnIlazilArucaH puro niSedivAn kaMsakRSaH sa viSTa - zizu0 1 | 16 | kheDa bhatano nAga, bhoTA bhaMjunu Au, kheDa bhatano gUgaNa. (na. mahacca tat nIlaM ca) kheDa bhatanuM taMtra mahAnIlasarasvatI strI. (mahAnIlAkhyA sarasvatI) taMtraprasiddha eka tAriNI. mahAnIlI strI. (nIla+gaurA. GIS mahatI cAsau nIlI ca) vanaspati nIsAyarAbhitA. mahAnubhAva tri. ( mahAnanubhAvo mAhAtmyamasya ) mahAzaya'mahAnubhAvAH hi nitAntamarthinaH ' - zizu0 1 / 17 / moTA mananuM, mahApratApI, kAma-krodha vagerethI jenuM bhana vyApta na hoya te, guNavAn, dharmAtmA. mahAntaka (puM.) bharA, ziva. mahAndhakAra ( puM.) gADha aMdhAre, AdhyAtmi jJAna. mahApaJcamUlaka na. ( paJcAnAM bilvAdimUlAnAM samAhAraH kap mahacca tat paJcamUlakaM ca) jillI, agnimaMtha, zyonAka, kAzmarI, pATalA e pAMcano samUha, tenA bhUNiyAMno yoga- billI'gnimanthaH zyonAkaH kAzmirI pATalA tathA / sarvaistu militairetaiH syAnmahApaJcamUlakam rAjanirghaNTaH / mahApaJcaviSa na. ( paJcAnAM viSANAM samAhAraH, mahacca tat paJcaviSa ca) zRMgI, DAsaGkaTa, musta, vachanAga, zaMja se pAMca rano samUha, teno yoga- zRGgI ca kAlakUTazca mustako vatsanAmakaH / zaGkhakarNIti yogo'yaM mahApaJcaviSAbhidhaH- rAjanirghaSTaH / mahApatra puM. (mahat patramasya) kheDa bhatano 6, anthasAra vRkSa. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApatraka-mahAprasAda shbdrtnmhoddhiH| 1685 mahApatraka puM. (mahat patramasya kap) Aunk, A3. | mahApiNDItaru puM. (mahAMzcAsau piNDItaruzca) me tak mahApatrA strI. (mahAnti patrANyasyAH) bho jhADa, nAgabalA nAmanI auSadhi. mahApIlu puM. (mahAMzcAsau pIluzca) bhI pAsunu, 13. mahApatha puM. (mahAMzcAsau panthAzca) 20%mAna-sariyAma | mahApurANa na. (mahacca tat purANaM ca) vyAse. manAtai rasto, moTo rasto, himAlayanI uttara dizAmAM svarge -sRSTizca visRSTizca sthitisteSAM ca pAlanam / karmaNAM yavAno mA. sapanA- saSamnA zanyapadavI brahmarandhra vAsanA vArtA manUnAM ca krameNa ca / varNanaM pralayAnAM mahApathaH / zmazAnaM zAmbhavI madhyamArgazcetyekavAcakAH- ca mokSasya ca nirUpaNam / utkIrtanaM harereva devAnAM haThayogapradIpikAyAm 3 / 4 / / ca pRthak pRthak / dazAdhikalakSaNaM ca mahatAM mahApadya na. (mahacca tat padmaM ca) moThaM ubhaja-dhANu parikIrtitam-brahmavaivarte 32 a0 / maniyAra zubhama, ayutanI saMdhyAvANu. (puM. mahat padmaM tAdRzaM lakSaNovALAM, aDhAra purANamAMnuM eka. cihna zirasi yasya) 18 nAgA pai.4I . nA. | mahApuruSa paM. (mahAMzcAsau puruSazca) na2 ane. naa2|05| (6) ATha nAga madhye te nAmano eka nAga, kuberano mahAna puruSa- zabdaM mahApuruSasaMvihitaM nishmyte nAmano eka nidhi, "lIlAvatI'mAM kahela ayuta uttr067| 52. saMdhyA, maDAnemi no me. putra, zubhasa56. mahApuruSadantA, mahApuruSadantikA strI. (mahApuruSasya (paM.) (mahApauma. jai. prA.) mahAlibhavanta parvata / dantA iva malAni yasyAH mahAparuSadantA/svArtha 652na. me. draDa, pusAvatA. vi.4yanI u2i390 kan+TAp ata itvam) zatabhUjI vanaspati. nagarIno meM nmn| yo 25%, vatamAna | mahApuSpa puM. (mahad bRhat prazastaM vA puSpaM yasya) avasarpiNInA navamA cakravartI, cakravartInAM navanidhAna | mogaro, laviMganuM jhADa, kALA maganuM jhADa. bha sarva satana.vastronI. niSpatti thAya cha, mahApuSpA strI. (mahat prazastaM puSpamasyAH TAp) jaMbUdvIpanA bharatakhaMDamAM thanAra prathama tIrthaMkara, nItA524tA vanaspati- darbhapuSpA mahApuSpA gozALAnA bhAvi avatAranuM nAma, sAtamA devalokanuM prasanAzcipiTAstathA-suzrute 54 a0 / / eka vimAna vRkSavizeSa. mahApRSTha puM. (mahat vipulaM pRSThamasya) Biz. mahApadmadraha puM. (mahApaumaddaha, jai. prA.) mahAbhivanta mahAprakRti strI. (mahatI zreSThA prakRtirjaganmUlakAraNam) parvata uparano eka praha. tana bhUNa 825prakRti- citizcaitanyabhAvAd vA mahAparijJA strI. (mahApariNNA, jai. prA.) mAyAgasUtra'nA __cetanA ca citiH smRtA / mahAn vyApya sthitA sarva prathama zrutaskaMdhanuM navamuM adhyayana. mahA vA prakRtirmatA-devIpu0 45 a0 / mahApAtaka, mahApApa na. (mahacca tata pAtakaM ca / | mahAprabha tri. (mahatI prabhA yasya) motevANu- tatazcakraM mahacca tat pApaM ca) prAtyA, madyapAna, yorI, mahAghoraM sahasrAraM mahAprabham- harivaMze 29 / 12 / gurupatnI sAthe vyamiyAra, bhane 585 4202no saMga- mahAprabhA strI. (mahatI cAsau prabhA ca) bhoTa anti, meM bhozi 55, bhoTo. 2152 // 5- brahmahatyA surApAnaM mahAn te4. steyaM gurvaGganAgamaH / mahAnti pAtakAnyAhuH saMsargazcApi mahAprabhu puM. (mahAMzcAsau prabhuzca) ziva, chandra, 2.1, taiH saha-mAnava0 11. a0 / tapasvI, moTo prabhu, paramezvara, mahA samarthamhaapaatkin, mahApApin tri. (mahApAtakamastyasya vande'nantAdbhutaizcaryaM zrIcaitanyaM mahApramum / nIco'pi ini/mahApApa+astyarthe ini) 65.2na maDApAyo yatprasAdAt syAt sadAcArapravartakaH- haribhakti422. vilAse 3 vilAse / mahApAsaka puM. (pasati bAdhate nirAkaroti parakAlezvarA- mahApralaya puM. (mahAMzcAsau pralayazca) yAnA so varSa dikam, pas+ Nvula, mahAn pAsakaH) suddhabhikSu. pachIno prANImAtrano pralaya, te yuktakALa. mahApiNDItaka puM. (piNDI tanoti, tan+Da+kap mahAprasAda puM. (mahAMzcAsau prasAdazca) vi. vagerenu naivedya, mahAMzcAsau piNDItakazca) meM. tanuM bhIgana 3. moTI prasannatA. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1686 shbdrtnmhoddhiH| [mahAprahAravallI-mahAbhogA mahAprahAravallI strI. (mahatI cAsau prahAravallI ca) | mahAbhaTa puM. (mahAMzcAsau bhaTazca) bhoTo yoddha- tadojasA mAMsa-Dievanaspati. daityamahAbhaTArpitaM cakAsadantaH kha udIrNa dIdhitiHmahAprANa puM. (mahAnto dIrghakAlasthAyinaH prANA yasya) | bhAga0 3, ska0 19. a0 / meM tano 31, vyA4291 prasiddha zyA2na | mahAbhadrA strI. (mahat bhadraM maGgalaM yasyAH) in nahI mA prayatnano meha- vargAnAM prathamatRtIyapaJcamAH _-zItodaM pazcime merormahAbhadraM tathottare- mArkaNDeye / prathamatatIyayamau ya ra la vAzAlpaprANAH anye mahAprANA mahAbharIvacA (strI.) me vanaspati. ityarthaH / arthAta kha gha cha jha Tha Tha tha dha pha bha | mahAbhAga tri. (mahAn bhAgo yasya) bhoTa mAgyavAj, za Sa sa ha rUpAH mahAprANAH-siddhAnta0 / sA2. nasIsavANu, sahAyArasaMpanna, bhAgya - (tri. mahAn prANo yasya) ghaumvANu- evaM suragaNAn / mahAbhAgaH kAmaM narapatirabhinnasthitirasau-zakuM0 5 / 20 / kruddho bhISayan vapuSA ripUn / vyanadat sumahAprANo yena lokA vicetasaH-bhAga0 6 / 11 / 6 / / mahAbhArata paM. na. (mahacca tata bhArataM ca yadvA mahAntaM mahAphala puM. (mahat pUjAdau prazastaM bRhad vA phalamasya) bhAraM tanoti, mahAbhAra+tana+Da) vyAse 18 5vAno bIlInuM jhADa, koThanuM jhADa, tADanuM jhADa, nAriyeLanuM nAveto te. nAmAno. tiDAsa.nya- 'mahatvAd Au, ta4ma, bhoTa pAsuna . (na.) bhaDANa bhAratatvAcca mahAbhAratamucyate' -mahA0 Adipa0 te arhattamAya viprAya tasmai dattaM mahAphalam-manu0 3 / 128 / mA2 pAnai nAma mA prabhAecha- AdisabhAvipinAni virATaprodyamabhISmagurUNi ca karNaH / zalyasauptikaparva mahAphalA strI. (mahat phalaM ArogyAdikaM yasyAH) indra tathA strIzAntyanuzAstituraGgamedhAH / / aashrmmausslyaavAruNInuM jhADa. mahAbala puM. (mahadutkRSTaM balaM aizvaryaM yasya) vAyu, te. nikanAkAH parvaNi parvaNi nAmavizeSAH-bhArataTIkAyAm / mahAbhIta tri. (mahacca tat bhItaM ca) ghamaya pAmela. nAme me suddha. (tri. mahadatizayaM balaM sAmarthya mahAbhItA strI. (mahato cAso bhotA ca) 48sa yasya) ghA javAna, rAva2. (na. mahadatizayaM lajjAntI vanaspati. balaM sAmarthya yasmAt) sI.su.- nAgaM mahAbalaM cInaM mahAbhIma puM. (mahAMzcAsau bhImazca) te namanI me. piSTaM yogeSTasIsakam -vaidyakaratnamAlAyAm / / 20%t. mahAbalA strI. (mahat balamasyAH) vanaspati mAnA mahAbhISma tri. (mahAnatizayo bhISmaH) atyanta. bhayaM.42. -savI satA- mahAbalA pItapuSpA sahadevI ca yA (pu.) bhImano pitA. smRtA -bhAvapra0 / mahAbhUta na. (mahacca tat bhUtaM ca) pRthvI-4-4mahAbalin tri. (mahAbala+astyarthe in) 55. malj, vAyu-20 me. pAya- taM vedhA vidadhe nUnaM mahAbhUta2052. samAdhinA-raghu0 1 / 26 / (puM. mahAMzcAsau bhUtazca) mahAbAhu puM. (mahAMzcAsau bAhuzca/tri. mahAn bAhuryasya) 52mezvara. -'tasyaitasya mahAbhUtasya niHzvasitametat moTo hAtha, moTo bAhu, moTA bAhu-hAthavALo. yadRgvedaH'-zrutiH / mahAbIja puM. (mahad bIjamasya) 5, 5426. mahAbhUtaghaTa (puM.) so mahAna pai.DI. se. mahAna. (na. mahacca tat bIjaM ca) moTuMbI4. mahAbhRGgaH puM. (mahAMzcAsau bhRGgazca) stuo mAMga. mahAbuddhi puM. (mahatI buddhirasya) vi. (tri. mahatI mahAbhoga tri. (mahAn bhogo vizAlatA'sya) matizaya buddhiya'sya) atyanta buddhijI. vizALatAvALuM. mahAbodhi puM. (budhyate sarvaM jAnAti, budha+ in, mahAMzcAsau mahAbhogA, mahAmAyA, mahAmAyinI, mahAmAyI strI. ___ bodhizca) suddhavi. (mahAn AbhogaH paripUrNatA'syAH yadvA mahAn bhogaH mahAbrAhmaNa puM. (mahAn prazasto'tizayanindito vA sukharUpamasyAH/mahatI mAyA vishvnirmaannshktirysyaaH| brAhmaNaH) bhoTo !- viTaH-mahAbrAhmaNa ! marSaya mahAmAyin+striyAM GIp/mahatI mAyA yasyAH striyAM - mRccha0 1. aGke / nindha prA . - DIpa) duhavI. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmati-mahAmohina] shbdrtnmhoddhiH| 1687 mahAmati tri. (mahatI matiryasya) 57 buddhivANu- | mahAmuni puM. (mahAzcAsau munizca) bhoTo. muni, me kimetannAbhijAnAmi jAnanapi mahAmate ! / yat premapravaNaM muddhavizeSa, pAyA, 500, n.2-n|2|09|- zrIga TAgavate cittaM viguNeSvapi bandhuSu-mArkaNDeye / mahAmunikRte kiMvA parairIzvaraH / sadyo hRdyavarudhyate'tra mahAmatsya puM. (mahAMzcAsau matsyazca) moTu bhA7j, m|2. kRtibhiH zuzrUSubhistatkSaNAt-bhAga0 1 / 12 / mahAmada puM. (mahAn mado yasya) 55 // mahavAko hAthI, (na. mahAn muniriva sarvopakAritvAt) athabhA2, dhAu. atizaya maha. (tri.) ghagu bhavANI, bhoTA gadami. | mahAmUrti puM. (mahatI mUrtiryasya) vi. mahAmanasa tri. (mahadudAraM manastadvyApAro yasya) maDAzaya, mahAmUla puM. (mahat vIryakAritvAt zreSThaM mUlamasya) bhoTa mAnavANI- mahecche tUdbhaTodArodAttodIrNamahAzayAH / eka jAtanI DuMgaLI. mahAmanA mahAtmA ca-abhi0 3 / 31 / mahAmUlA srI. (mahanmUlamasyAH TAp) me tano vaso. mahAmAtra puM. (mahatI mAtrA maryAdAparimANaM yasya) pradhAna mahAmUlya tri. (mahat mUlyaM yasya) moTI hImatana. samAtya, mukhyamaMtrI mahAvata- 'mantre karmaNi bhUSAyAM __(na. mahanmUlyamasya) me tana ratna. vitte dAne paricchade / mAtrA ca mahatI yeSAM mahAmAtrAstu mahAmRga puM. (mahAn mRgaH pazuH) hAthI, aSTA56 nava2. te smRtAH' -manu0 9 / 259 / mahAmRgI strI. (mahAmRga+striyAM jAti. GIS) hAthI, mahAmAtrI strI. (mahAmAtra+striyAM jAti. GIS) bhujya aSTA56-mAhA. maMtrInI strI, mukhya dIvAnanI strI. mahAmRtyuJjaya puM. (mahAmRtyuM yamaM jayati, ji+khac mahAmAnasikA, mahAmAnasI strI. (mahat mAnasaM bhaktAn mum ca) ariSTa-ayAna hepii.31n|| . mantraprati sadayaM ceto yasya, kap+TAp itvam/mahat zuNu devi ! pravakSyAmi mahAmRtyuJjayAbhidham / mAnasaM yasyAH) haina mata prabhArI se. zAsanava.. AyurvRddhikaraM puMsAM mRtyormRtyukaraM param / / yasya vijJAnamAtreNa cirajIvI nirAmayaH / nityamaSTazataM mahAmAya puM. (mahatI mAyA yasya) vi. mahAmAyA strI. (anyasmin anyadharmAvabhAso mAyAM, japtvA mRtyu mRtyupathaM nayet - mRtyuJjayatantram / mahatI cAsau mAyA ca) 4Atana 25 // bhAvidyA. mahAmeda puM., mahamedA strI. (medayati snigdhIkaroti, (srI. mahatI mAyA vizvanirmANazaktiryasyAH) / mid+Nic+ac mahAn medaH/medayati, mid+Nic+ mahAmAyin tri. (mahAmAyA+astyarthe ini) atyanta ghaJ+TApa, mahatI cAsau medA ca) te nAmanI me vanaspati. ___ mAyAvI, atyanta 450. mahAmArI strI. (mahataH durantAn dAnavAdIn mArayati, mahAmedhA strI. (mahatI cAsau medhA ca) ghaed buddhi, atizaya buddhi. mRG +Nic+aN+ GIp) Helteii. (strI. mriyante mahAmaitra puM. (mitrasya bhAvaH mitra+aNa, mahadbhiH saha prANino yasyAm, mRG+ghaJ+ GIS, mahatI mArI) mahad vA hRdi maitramasya) me suddhavi... bha24I, joza-oliyu. mahAmoha puM. (moha: bhrAntijJAnam mahAMzcAsau mohazca) mahAmASa puM. (mahA~zcAsau mASazca) me tana ma.76. vAstavika aniSTa vastuo upara paNa bhrAntine lIdhe mahAmukha tri. (mahat mukhaM yasya) bhI20 mujavANA- vakra 2, saMsAranu, 125 me. azAna -tamo'viveko saumyaM saMvRtamamalaM zlakSaNaM samaM ca bhUpAnAm / mohaH syAdantaHkaraNavibhramaH / mahAmohazca vijJeyo viparItaM klezabhujAM mahAmukhaM durbhagAnAM ca grAmyabhogasukhaiSiNA / / maraNaM hyandhatAmisraM tAmisra bRhatsaMhitAyAm 67 / 54 / (puM. mahat mukhamasya) krodha ucyate avidyA paJcapUrvA yA prAdurbhUtA mahAtmanaH. .tanI. bha02. (na. mahacca tat mukhaM ca) bhoTu zrIdharasvAmI / 2.2trota. 62 5.2. viSaya. 20.. bhuma mahAmohin tri. (mahAmoha+astyarthe ini) 652 matAve.vA mahAmuNDanikA, mahAmuNDI strI. (mahatI cAsau muNDanikA mahAmoDaj. (puM. mahAMzcAsau mohI ca) dhatUrAnu ca/mahatI cAsau muNDI ca) 25bhU.vanaspati.. U3. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1688 shbdrtnmhoddhiH| [mahAmbuja-mahArAtri mahAmbuja na. (mahacca tat ambujaM ca) bhoTuM ubha, mahArambha puM. (mahAn ArambhaH prastutakaraNe yatno yasmin) daza nikharvanI saMkhyA. the, tanu, sA. (tri. mahAn Arambho yasya) mahAmla na. (mahacca tat amlaM ca yadvA mahAnamlaH bhorA mAmavANu- svAjIvyo bhUguNairyuktaH sArUpaH amlaraso yasmin) ghapl 21, bahu mATuM-incl.. parvatAzrayaH / zUdrakAruvaNikprAyo mahArambhakRSIbala:(paM.) sAMgalInaM A3. (tri. mahAna amlo'mlaraso kAmandakIye 4154 / / yasmin) ghaj-atyanta mATuM. mahArasa puM. (mahAnatimiSTo raso'sya) 42, zetImahAyakSa puM. (yakSayate pUjaryAta, yakSa+ ac, mahAMzcAsau (puM. mahAMzcAsau rasazca) abhra, DiMgo, timos, yakSazca) zrI tIrtha.42 matinAthano seva yakSa.. suvakSi . zaidhyamAkSi., pArI- pArado rasadhAtuzca mahAyajJa puM. (mahAMzcAsau yajJazca) sthe. nitya 42vAnA rasendrazca mahArasaH-bhAvapra0 / (tri. mahAn raso yasya) zAstranuM adhyayana-agnihotra- pitRtarpaNa-bhUtabali bhott| 2savANu (na. mahAn adhiko raso'sya) i7. ubha-matithipU. the. pAya maDAyaza- adhyApanaM brahmayajJaH mahArasASTaka na. (mahArasAnAmaSTakam) 18 mahAsapitRyajJastu tarpaNam / homo devo balirbhAto nRyajJo' daradaH pAradaH sasyo vaikrAntaM kAntamabhrakam / mAkSika tithipUjanam-manu0 370-72 / vimalazceti syurete'STau mahArasAH-rAjanighaNTa: / mahAyamaka (na.) 5 lona yAra y24|| zanI mahArAja puM. (mahAMzcAsau rAjA ca samA. Tac) moTo dRSTie eka hoya paNa cAreno artha bhinna hoya te. 2%- arthasya puruSo dAso dAsastyartho na kasyacit / bha:- vikAzamIyurjagatIzamArgaNA-kirA0 15 / 52 / iti satyaM mahArAja ! baddho'smyarthena kauravaiH-mahA0 mahAyazas, mahAyazaska tri. (mahat yazo yasya/mahad yazo udyogaparvaNi / 24vatA 20%t. yasya, samA. kappratyayaH) bho.20 yazavANu, moTA mahArAjaka, mahArAjika puM. (mahAn san rAjate vun mA.3vaNo, satizaya tivANA- mahArUpo mahAkAyo pRSo. vA itvam/mahAn san rAjate vun pRSo. itvaM vRSarUpo mahAyazAH-mahA0 13 / 17 / 34 / (puM. mahad vA) asovIsanI saMnyAno me. he vyApakatvAdyazo'sya) te nAmAnA yothA tIrtha.52. mahAyuga puM. (mahAMzcAsau yugazca) moTo yuga, yA yuga mahArAjacUta, mahArAjacUtaka puM. (mahatA miSTAdiguNena maLIne thayelo eka yuga. rAjate Adriyate rAj+ac, mahArAjazcAsau cUtazca/ mahAyogezvara puM. (mahAMzcAsau yogezvarazca) 52mAtmA, mahArAjacUta+svArthe kap) me. tanu, malAnu ja3. viSNu, moTo yogezvara. mahArAjadruma puM. (mahArAjo'tizreSTho drumaH) 2mANAnu mahAyogezvarI strI. (mahAyogezvara+striyAM GIp) me. OM3. tanI vanaspati. mahArAjopacAra puM. (mahArAjArthaM upacAraH mahArAjAnAmahArajata na. (mahacca tadrajataM ca) sonu- mahArajatasaGkAzA mupacAro vA) 2%Ane dAya: pUnI sAma.. vagaire ___ jAyante tatra mAnavAH-mArkaNDeye 60 / 4 / dhaMtUrI.. ___ -tatazca cAmarachatrapAdukAdIn parAnapi / mahArAjomahArajana na. (rajatyanena lyuTa, mahacca tadrajanaM ca) pacArAzca dattvAdazeM pradarzayet-viSNudharmottare / pUna suMbhI, sonu. uttama dravya. mahAraNya na. (mahacca tadaraNyaM ca) bhoTuMgala, vana. mahArAtri strI. (mahatyAM pralayAvasthAyAM rAti AtmasvarUpaM mahAratha, mahArathin puM. (mahAn ratho'sya/mahAratha+ dadAti suptazaktyA sarvAn jIvAnAtmarUpeNAvasthApati astyarthe ini) 1.1000 dhanurdhara sAthe yuddha 42rIza trAyate paJcaparvalakSaNAyA avidyAyA sakAzAt rakSati, mevA zastravidyAmAM duzaNa yoddhA- kutaH prabhAvo mahat+ rA+trai+i) mahAprabaya- brahmaNA ca nipAte dhanaJjayasya mahArathajayadrathasya / vipattimutpAdayitum- ca mahAkalpo bhavennRpaH/prakIrtitA mahArAtriH sA eva veNI0 2 / -eko dazasahasrANi yodhayed yastu ca purAtanaiH- brahmavaivarte 50 a0 / (mahatI cAso dhanvinAm / zastrazAstrapravINazca vijJeyaH sa mahArathaH- rAtrizca) bho.TI. rAta zvanI rAtri, bhagharAta, mAso (puM. mahAMzcAsau rathazca) bhoTo. 2tha, ziva. suha mAma.. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTra-mahAvara] zabdaratnamahodadhiH / 1689 mahArASTra puM. (mahAn bhUyAn prazasto vA rASTraH, mahat / mahArdraka na. ( mahacca tat ArdrakaM ca ) raMgalI Ahu. rASTraM yatra vA) bhenI uttare narmadA nahIM, dakSiNa mahArbuda na. ( mahacca tat arbudaM ca ) so purounI karNATakaprAnta, pUrve tailaMgadeza ane pazcime samudra saMkhyA. khAveso che te deza- naiRte drAviDAnartamahArASTrAzca raivataH - jyotiSatattve / mahArha tri. ( mahAn arhaH mUlyaM maryAdA vA'sya) atiyogya, mahApUbhya, dhAgA bhUtyavANuM, mahADImatI (na. mahAn aho yasya) bheDa bhatanuM Au, ghoNuM sujau-thaMdhana. mahAlakSmI strI. ( mahatI cAsau lakSmIzca) moTI lakSmI -yadardhAGgA mahAlakSmI priyA nArAyaNasya ca brahmavaivarte / bhoTI zolA, hurgAhidInI kheDa zakti hevI mahAlaya puM. (mahAn Atyantiko layo yaMtra) paramAtmA. (puM. mahatAM jainAnAmAlayaH mahAn Alayo vA) vainamaMdira upAzraya vagere, maMdira, bhoTuM ghara, baMgalo, dharmazAlA. (puM. mahatAM yogiprabhRtInAmAlayaH) 5052, 2dvAra vagere tIrtha, sAyalo. (puM. mahadAdInAM layo yasmin) paramAtmA. (na.) lAravA bhAsanuM pitRzrAddha, pakhavADiyuM, pitRonuM eka zrAddha. mahAlika bhI strI. (mahAntaH alayaH teSAM kaTabhI Azraya mahArASTrI strI. (mahArASTraH utpattisthAnatvenAstyasyAH, ac + gaurA. GIS) mahArASTra dezanA soDonI bhASAmahArASTrAzrayAM bhASAM prakRSTaM prAkRtaM viduH daNDI - kAvyA0 1 / 34 / - AsAmeva tu gAthAM tu mahArASTrI prayojayet - sA0 da0 6. pari0 / kheDa bhatanuM zArDa, 4 pI52. mahAriSTa puM. (mahadariSTamasmAt) kheDa pahADI sIMjaDao. (na. mahacca tat ariSTaM ca ) mahAazubha. mahArudra puM. ( rudrANAM mahAn svayamIzvara ityarthaH) mahAdeva -mahAkAlyA mahAkAlazcaNakAkArarUpataH / mAyayAcchAditAtmA ca tanmadhye samabhAgataH / mahArudraH sa evAtmA mahAviSNuH sa eva hi - nirvANatantram / mahArUpaka na. ( mahad rUpakaM yaMtra) 125. mahAroga puM. (mahAzcAsau rogazca ) gAMupa-kSaya vagere roga. mahArogin tri. (mahAroga + astyarthe ini) bhoTA rogavANuM. - kriyAhInasya mUrkhasya mahArogiNa eva ca / yatheSTAvaraNasyAhurmaraNAntamazaucakam - kUrmapurANe / mahAroruka puM. ( mahArorua, jai. prA.) sAtabhI naraunI cotho nakAvAso. mahAraurava puM. (rurUNAmayaM ruru + aN, mahAMzcAsau rauravazca) te nAmanuM eka naraka. mahArgha puM. (mahAn ardha mUlyamasya ) kheDa bhatanuM pakSI. (tri. mahAn ardho mUlyaM yasya) bhahADImatI - tatastasmai mahArghANi ratnAni subahUni ca kathAsaritsAgare / bhoMdhu. mahArghatA strI, mahArghatva na. ( mahArghasya bhAvaH tal+TAptva) bhahADImatIpazu, bhoMdhAI. mahArNava puM. (mahAMzcAsau arNavazca) bhoTo samudra, mahAsAgara- AghUrNito vA vAtena sthitaH pote mahArNavemArkaNDeyapu0 / mahArthatA (strI.) vAzInA yAMtrIsa guzobhAMnI kheDa gue .. mahArddha puM. mahAn vipulo'ddho'sya ) kheDa bhatanuM vRkSa. bhUtavRkSaH) kheDa bhatanuM vRkSa. mahAliGga puM. ( mahAn pUjyatamo vipulo vA liGge'sya) ziva, mahAdveva- akarot sa mahAhayairmahAliGgermahAvRSai: rAjata0 2 / 137 / mahAlIlasarasvatI strI. ( lIlayA sarasvatI mahatI lIlasarasvatIti karmadhArayaH) kheDa prahAranI tArAdevIlIlayA vAkpradA ceti tena lIlasarasvatI tArAstrarahitA tryarNA mahAlIlasarasvatI - tantrasAraH / mahAlodhra puM. ( mahAMzcAsau lodhrazca ) kheDa sodharanuM Au mahAlobha, mahAlola puM. ( mahAn lobho yasya/mahadatizayaM lolaM laulyamasya) jhagaDI. mahAlola tri. (mahad lolaM laulyaM yasya) atizaya saMyaNa-paNa. mahAloha na. ( mahadatizayaguNavat loham ) soDayuMja mahAvana na. ( mahat vipulaM vanam ) bhoTuM vana- nirastAH pathi dhAvanti trayaste yanmahAvane rAmAyaNe / mathurA pAsenAM 84 vano paikInuM eka jaMgala. mahAvapa puM. ( mahatI vapA yasya yadvA mahAntaM dhAtusthaulyAdikaM vapati, vap + ac+TAp) mahAbhechA nAmanI vanaspati. mahAvara (puM.) zrIkoTInuM Au. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1690 shbdrtnmhoddhiH| [mahAvarA-mahAvyAhati mahAvarA strI. (mahatI cAsau varA ca) uo, hu, ha.. | mahAviSuvacakra na. (mahAviSuvasya cakram) nakSatrana mahAvarAha puM. (mahAMzcAsau varAhazca) viSnotrI nAve pu25||12. 23- mUrdhni sapta mukhe trINi avatAra, moTu 3. hRdaye paJca vinyaset / tritayaM hastapAdeSu mahAviSuvamahAvaroha puM. (mahAn avarohaH ziphAnAM agho'vataraNaM cakramAt-jyotiSatattvam / yasya) 43rnu mAu. mahAvIci puM. (nAsti vIciH sukhaM yatra sa avIciH mahAvarSAbhU puM. strI. (mahatyAM varSAyAM bhavati, bhU+kvip) mahAMzcAsau avIcizca) te nAme meM. na.24. sAToDI vanaspati, zvetamUlA vanaspati. (tri. nAsti vIci. sukhaM yatra, mahAMzcAsau avIcizca) mahAvallI strI. (mahatI cAsau vallI ca) mAdhavIlatA, su. 2rita, hujI. bhosarI, bho... va.sa- upAyarasasaMsiktA dezakAlopa mahAvIjya na. (vIjAya sAdhu yat, mahat vIjyam) baMhitA / seyaM nItimahAvallI kiM nAma na phalet vAya, pA. mahAvIra puM. (vIn pakSiNa Irayati, Ir+ka, mahAMzcAsau phalam -kathAsaritsAgare 3385 / vIrazca) 223 pakSI. (puM. vIrayati vIr +ka, mahAn mahAvasa puM. (mahatI vasA vapA'sya) me tana, mAcho.. vIraH) bhagavAna mahAvIra svAmI, vartamAna yovIsInA mahAvAkya na, (mahacca tat vAkyaM ca) 5225.2 covIsamA tIrthaMkara, moTo zUravIra, moTo laDavaiyo, saMbaMdhavALAM vAkya samudAyanA rUpamAM eka vAkya siMha, hanumAna, yajJano agni vaja, dhoLo ghoDo, 'vAkyAnAmekavAkyatvaM punaH saMhatya jAyate' - siMyA. pakSI, Doyasa, dhanuSA, me. vIravRkSa, mImAMsakAH / vahAntaprasiddha tattvamasi' vagaire yajJasAdhana mATInuM eka pAtra. mahAvAkya, dAna vageremAM abhilApa vAkya. mahAvIrA srI. (mahAvIra+sriyAM TAp) 102.ca mahAvAta puM. (mahAMzcAsau vAtazca) mAre 5vana, tonI vanaspati. 5vana. mahAvIryya puM. (mahat vIryaM yasya) pArA 5-6, 52mAtmA. mahAvideha, mahAvidehavarSa puM. (mahAvideha, jai. prA./mahAvi- (tri. mahat vIryaM yasya) mahAvIlanj, 52 // ii.. dehavAsa, jai. prA.) mahavi: nAme bhabhUmina meM kSetra mahAvIryA strI. (mahAvIrya+striyAM TAp) 10. 45.sa., ke jyAM sadA cothA ArA jevo avasthitakALa che. sUryanA. patnI-saMzA. mahAvidyA strI. (mahatI cAso vidyA ca) prazatI saha mahAvRkSa puM. (mahAMzcAsau vRkSazca) thoranu A3, moTu jhA3, moTI vidyAo, kALI-tArA-SoDazI-bhuvanezvarI vagere cakrakaMTaka nAmanuM jhADa. 6za mahAvidhA- kAlI tArA mahAvidyA SoDazI mahAvRSA, mahAvRSyA strI. (mahato cAsau vRSA ca/mahatI bhuvanezvarI / bhairavI chinnamastA ca vidyA dhUmAvatI cAsau vRSyA ca) jI bhusaNI nAme vanaspati. mahAvahatI strI. (mahatI cAsau vahatI ca) tA . tathA / / bagalA siddhavidyA ca mAtaGgI kamalAtmikA etA daza mahAvidyAH siddhavidyAH prakIrtitAH-tantrasAre / khagae. mahAvila na. (mahacca tat vilaM ca) 21, bhoTo mahAvega puM. (mahAMzcAsau vegazca mahAn vego yasya) bhATo - vikarSantau mahAvegau garjamAnau parasparam / 2 // 33. pazya tvaM yudhi vikrAntAvetau ca nararAkSasau-mahA0 mahAviSa tri. (mahad viSaM yasya) maDA0- mahAviSaH 1 / 155 / 12 / vAna.2, Hi:32. (tri. mahAn vego yasya) kAlasarpo rAjAhidvimurakhoragaH-jaTAdharaH / 15 // moTA vegavALuM. ravAj. (na. mahacca tat viSaM ca) atyanta 2. mahAvyAdhi puM. (mahAMzcAsau vyAdhizca) 51.-kSaya bo3 (puM. mahadatyutkaTaM viSaM yasya) . bhujavANo. sa. moTA 201- sarvavyAdhivinirmukto mahAvyAdhirvizeSataH / mahAviSuva na. (viSu sAmyamastyatra, viSu+vapratyayaH, ___paThanAt saMpraNazyet tu jIvanmukto bhavennaraH-brahmayAmale / mahacca tat viSuvaM ca) sUdhanu, mezarAma mana- mahAvyAhRti strI. (mahatI cAsau vyAhatizca) bhur, bhuvara, mahAviSuvamAkhyAtaM kRtibhizcaitracihnitam-zabdaratnA0 / svar me 29 vai6i maMtrI. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvraNa-maha shbdrtnmhoddhiH| 1691 mahAvraNa na. (mahacca tat vraNaM ca) bhauTuMjA, duSTa 35, | mahAzaya tri. (mahAn udAraH Azayo yasya) 2 -kuryAt saptadazAvRttaM tathASTAdazakaM priye ! / manavALuM, udAra abhiprAyavALo, mahAnubhAva mahAvraNavimokSAya vizAvRttaM paThennaraH-vArAhItantre / mahAzayacakravartI-bhAminI0 170 / (puM. mahAMzcAsau mahAvata na. (mahacca tat vrataM ca) prAtipAtahinA Azayazca) samudra. sarvathA tyAga35 bhoTA pAya to - prANairapi hitA mahAzayyA strI. (mahatI cAsau zayyA ca) moTAzayyA, vRttiradroho vyAjavarjanam / AtmanIva priyAdhAna- se4, DI.DI, siMDAsa.na. metanmaitrImahAvratam-mahAvIra0 5 / 59 / mA2 varSanu mahAzara puM. (mahAMzcAsau zarazca) moTuM tI2. prAyazcittarUpa eka vrata. mahAzalka puM. (mahAn zalko yasya) 2. tanu mA . mahAvatina tri. (mahAvrata+astyarthe ini) bhArata mahAzAkhA strI. (mahatI zAkhA'syAH) nAgamatA vanaspati. 7282 -etacchrutvA'pi sAvajJAste mahAvratinastadA / mahAzAla (puM.) azanavRkSa, pAta.savRkSa UcunizcayadattaM te catvAraH sahayAyinaH- kathAsArit0 mahAzAli puM. (mahAMzcAsau zAlizca) moTI i // 2, moha 3 yA praa2n| yojA, jAmaDo.2. 37159 / bA2 varSanu prAyazcitta35. prata 12 // 2. mahAvyAghra puM. (mahAMzcAsau vyAghrazca) bhoTo. vAya. mahAzimbI strI. (mahatI zimbI asyAH) me tano mahAzakuni strI. (mahAsauNi, jai. prA.) me. vidhA52nI. al, . tanI vanaspati. strI. mahAziraH samudbhava (pu.) te nAme 3 28%.. mahAzakti puM. (mahatI zaktiryasya) viSNa, ti: mahAzIta tri. (mahacca tat zItaM ca) atyanta taNa, svAbhI. (srI. mahatI cAsau zaktizca) moTI zAnti, ___gha 4. (na. mahat zItam) 0 81, ugl eld. mahAzItA strI. (mahatI zItA zItalavIryA) zatamUlIbhauTuM sAmathya.. (tri. mahatI zaktiH sAmarthya yasya) vanaspati. mahAnuM baLavALuM, moTI zaktivALuM. mahAzukti strI. (mahatI sthUlA muktAkaratvena prAzastyAd mahAzaku puM. (mahAMzcAsau zaGkuzca) bhoTo jAto, te. vA zuktiH) motIna chI5, moTI. chI5. nAmanI caudamI eka saMkhyA. mahAzukla tri. (mahAMzcAsau zuklazca) mati 6degdeg4d mahAzaGkha puM. (mahAn zaGkha iva bRhacchubhratvAt) bhaae|snii. sUrya, yaMdra va3. parIna 4inI bhANA, 458-sasATa mahAzuklA srI. (mahatI cAsau zuklA ca) sa.22vatI, karNanetrAntarAlAsthimahAzaGkhaH prakIrtitaH / (puM. mahAn / zA26.. mahArhaH zaGkaH) navanidhimAnI se nidhi vizeSa. mahAzuddha tri. (mahAn atIva zuddhaM ca) atyanta zuddha, (puM. mahAMzcAsau zaGkhazca) bhoTo. zaMbha- pauNDraM dadhnau ghaj, pavitra. (na. mahacca tat zuddhaM ca) 24ta-3'. mahAzaGkha bhImakarmA ghRkodaraH-bhagavad0 1. a0 / / mahAzubhra tri. (mahacca tat zubhraM ca) ghaj ghoj. (na.) mahAzaTha (puM.) me.tano dhatUro. (puM. mahAMzcAsau | paM. yAhI. zaThazca) atyanta suyyuM, mahAna 45.TI-dhUta. | mahAzUdra puM. (mahAMzcAsau zUdrazca) ma2vAu. mahAzaNapuSpikA, mahAzaNapuSpI strI. (puSpa+alpArthe / mahAzUdrI strI. (mahAzUdasya strI GIp) ma258355, GIp+kan+TAp zaNasyeva puSpikA yasyAH), mahatI | ____govANa. zaNapuSpikA/zaNasyeva puSpamasya DIpa, mahatI cAsau / mahAzRGga, mahAzRGgin puM. (mahAn zRGgo yasya/mahAzRGga+ zaNapuSpI ca) se tanu kAu. astyarthe ini) sApa2, viSNa. mahAzatA, mahAzatAvarI strI. (zataM mUlAni santyasya, mahAzmazAna na. (mahacca tat zmazAnaM ca) AzI-samUkha ac+TAp mahatI zatA/mahatI cAsau zatAvarI ca) / karma sahita dehano jyAM nAza thAya te kSetra. mahAzatAvarI vanaspati- mahAzatAvarI medhyA hRdyA | mahAzyAmA strI. (mahatI cAsau zyAmA ca) sI.samarnu vRSyA rasAyanI / zatAvIryA nihantyarthIgrahaNIna- 3, jI. 658sarI- kaNTakAkhyA mahAzyAmA yanAmayAn-bhAvapra0 / vRkSapAdIti vakSyate-gAruDe 208 a0 / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1692 shbdrtnmhoddhiH| maNa-mahAskandhA mahAzramaNa puM. (mahAMzcAsau zramaNazca) chainamatano sAdhu. mahAsAhasika tri. (mahAnatizayaH sAhasikaH) moTuM sAusa. mahAzrAvaka puM. (mahAMzcAsau zrAvakazca) yusta. zrAva:- ma 422- cATataskaradurvRttamahAsAhasikAdibhiH / pIDyamAnA prajA rakSet kAyasyaizca vizeSataH- yAjJamahAzrAvaNikA, mahAzrAvaNI strI. (mahatI cAsau valkya vacanam / zrAvaNikA ca/mahatI cAsau zrAvaNI ca) go25yI | mahAsi puM. (mahAMzcAsau asizca) moTI 2. vanaspati. mahAsiMha puM. (mahAzcAsau siMhazca) bhoTa siMDa- utthAnaM mahAzveta tri. (mahAMzcAsau zvetazca) uj dhoj, atyanta ca mahAsiMha devI caN madhAvata-mArkaNDeya0 / maSTA56 zveta. (puM. mahAseya, jai. prA.) utta2. ta23nA kuSmAMDa nava.2. jAtinA vyantara devatAno I. mahAsiMhasena puM. (mahAsIhaseNa, jai. prA.) tarIkA mahAzvetA strI. (mahatyatizayA zvetA, mahAn zveto varNo sUtra'nA bIjA varganA 12mA adhyayananuM nAma, zreNika yasyAH vA) sarasvatI, me. tak j, pANI, rAjAnI dhAraNI rANIno putra. kAdambarInI sakhI mahAzvetA, vidArIkaMda vanaspati, | mahAsukha puM. (mahat sukhaM IzvarAnando'sya, asmAd jI. 27.52ti- girikarNI mahAzvetA sthUlapuSpA va) meM jauddhasAdhu, bhatizaya maanhshRN||2. sitA kvacit-vaidyakaratnamAlA / tumamI, indravAra (na. mahat sukhamasmin) bhaithuna. (tri. mahat sukhaM vanaspati. yasya) gha sujI, atizaya subhayusta. mahASTamI strI. (mahatI cAsau aSTamI ca) mAso suda mahAsugandha tri. (mahAn sugandho yasya) matizaya mA.ma.- Azvine zuklaprakSasya bhaved yaa'ssttmiitithiH| sugandhavALuM, bahu khuzabodAra. mahASTamIti sA proktA devyAH prItikarA parA- mahAsugandhaSaTka na. (mahAsugandhAnAM SaTkam) stUrIkAlikApu0 59 a0 / yanna-5lM -452-22-bhoga.. mahAsattva tri. (mahAn sattvaguNo yasmin) ghaj Aura.s, mahAsugandhA strI. (mahAsugandha+striyAM, TAp) gandhanAkulI ghaNuM baLavAna. nAmanI vanaspati. mahAsanna tri. (mahadatIvAsannaH) ghaj pAse, bhatizaya. mahAsuvratA strI. (mahAsuvvayA, je. prA.) bhagavAna ni.. (puM. mahAn sannaH viSaNNaH kudehavatvAt) - neminAthanI eka zrAvikA. dukha2. mahAsUkSma tri. (mahadatIva sUkSmam) atyanta sUkSma, mahAsarja puM. (mahAMzcAsau sarjazca) masanavRkSa, pAtasAsa mArI: vRkSa, sarnu.13. mahAsUkSmA strI. (mahatyatIva sUkSmA) 3tI, dhUpa, 24. mahAsaha tri. (sahate saha+aca, mahAMzcAsau sahazca) ghaj mahAsena puM. (mahatI senA'sya) ti:2vAmI, bhoTo 4 sahanazIsa. (puM. mahAMzcAsau sahazca) puSpapradhAna senAdhipati. (puM. mahAseNa, jai. prA.) ta. du00 vRkSa. avasarpiNInA sAtamA kulakara, jambudvIpanA airAvata mahAsahA strI. (mahAsaha+striyAM TAp) bhASa57 vanaspati, kSetramAM AvatI utsarpiNImAM thanAra paMdaramA tIrthaMkara, atibalA vanaspati, kAMTAzevantI, jaMgalI aDada, airAvata kSetranA bhAvi 10mA tIrthaMkara, 56 hajAra sUryaparNInuM jhADa. bhagavAna, vIronA nAya maDAsena dubhA2. (tri. mahatI mahAsAgara puM. (mahAMzcAsau sAgarazca) moTI samudra-hariyo. senA yasya) bhATI. senAvANI, bhoTara .142vANo. mahAsAntapana na. (mahacca tat sAntapanaM ca) | mahAsenakRSNa puM. (mahAseNakaNha, je. prA.) 'nirayAvali dharmazAstrokta sAta divasamAM eka vrata. sUtra'nA dazamA adhyAyanuM nAma. mahAsAra puM. (mahAn sAro'sya) me tana 2nu / mahAskandha tri. (mahAn skandho yasya) bhoTI vANu.. kA3. mahAskandhA strI. (mahAn skandhaH zAkhAvadhibhAgo yasyAH) mahAsAhasa na. (mahacca tat sAhasaM ca) bhauTuM AusA. suneM, 3. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAsthalI-mahiSTha shbdrtnmhoddhiH| 1693 mahAsthalI strI. (mahatI cAsau sthalI ca) pRthvI, moTu sthaNa. | mahira puM. (mahyate pUjyate, maha + ilac lasya ratvam) mahAsnAyu puM. (mahAMzcAsau snAyuzca) zarIramA sohI - sUrya, mADarnu u. vahenArI nADI. mahilA strI. (mahyate. maha-pajAyAM+Ilaca+TApa) 2 mahAsragvina (mahatI sram asthimAlA sA astyasyeti koI strI, gAMDI strI, madonmatta vilAsinI strIviniH) ziva. viraheNa vikalahadayA nirjalamInAyate mahilAmahAsvana tri. (mahAn svano yasya) bho24 24uj. bhAminI0 2168 / priyaMgukhatA, zu1-1-4. dravya. bhoTa avAvA. (puM.) me. , 25vAdha, 15na / mahilAhvayA strI. (mahilA ityAyo yasyAH) priyaMguratA, 2 - dravya. mahAhanu puM. (mahatI hanurasya) ziva, rudra, meM tano | mahiSa puM. (maha+TiSac) 5- gAhantAM mahiSA sapa nipAnasalilaM zRGgarmuhustADitam- zakuM0 2 / 6 / mahAhava puM. (mahAMzcAsau Ahavazca) maDAn, yuddha-sa.15. mahiSAsura. (puM. mahisa, jai. prA.) bI. vinA mahAhavis na. (mahat prazastaM haviH) gAyarnu, ghI. (puM.) chandranu, yi, mAramA tArtha 2k cichana.. mahAnti havIMSyatra) bhoTo. vizeSa. (puM. mahAn / mahiSakanda puM. (mahiSAkhyaH kandaH) te nA. me. . haviryasya) vizunArAya. mahiSadhvaja puM. (mahiSo dhvajazcihna vAhanatvenAsya) mahAhAsa puM. (mahAMzcAsau hAsazca) mAthI s..| yamarAja, te nAmano eka jaina sAdhu. mahAhigandhA strI. (ahergandho hiMsA yasmAt ahigandho mahiSamathanI, mahiSamardinI strI. (mahiSaM mahiSAsuraM nakulaH samatvenAstyasya ac+TApa, mahatI cAsau | mathnAti, math+lyuTa+GIp/mahiSaM mahiSAsuraM mRnAti, ahigandhA ca) gandhanAkulI nAme me satA. mRd+Nini+GIp) huvA , me. 2. vidhAmahAhada puM. (mahAMzcAsau hadazca) moTo paro. aSTAkSarI samAkhyAtA vidyA mahiSamardinI-zAradAyAm / mahAhasva tri. (mahAMzcAsau hasvazca) ghanAna, atizaya mahiSamastaka (puM.) me tano bhAva. TU, nIyu. mahiSavahana, mahiSavAhana puM. (mahiSaH vahanaM-vAhanaM yasya) mahAhasvA strI. (mahatI cAsau hasvA ca) kapikacchU- | yama- kRtAntaH sAkSAnmahiSavahano'sAviti punaHvaya vanaspati. kAvya0 10 / mahi strI. (maha+in DIbabhAvaH) pRthvI, mauibhA, bharatatva- ! mahiSAkSa, mahiSAkSaka, mahiSAsurasambhava puM. (mahiSa vijJAnazakti mahimAmananti-bhAga0 2 / 1 / 35 / | syAkSIva Sac samA./mahiSAkSa+svArtha kan/mahiSAsurAt mahikA strI. (mahyate maha+kvuna+TAp ata itvam) tanmedasaH sambhavati, sam+bhU+ac) me tano hima, 123, TADha. agama, bhaMsAna mahita tri. (mahyate sma, maha pUjAyAM+kta) pUjayeda, | mahiSAsura puM. (mahiSa eva mahiSAkhyo vA asuraH) te. pUThaya, sat2 42. (na.) ziva, trizUla... nAme eka asura-ke je raMbhAsura dvArA mahiSInA peTe mahina na. (mahati mahyate vA, maha+inan) 25. pedA thayelo hato. mahindhaka (puM.) 42, mA2 yavAna ho29. | mahiSI strI. (mahiSasya kRtAbhiSekasya nRpasya patnI mahiman puM. (mahato bhavaH mahat+imanic TilopaH) | GIS) 582 / 4 / - itthaM vrataM dhArayataH prajArthaM samaM bho25, 06 auzvaryamAna - aNimA laghimA mahiSyA mahanIyakIta:-raghu0 2 / 25 / (srI. mahiSa+striyAM prAptiH prAkAmyaM mahimA tathA-amaraTIkAyAM bharataH / DIe) 2. tanI auSaya, vyabhiyAristrI, 68-mAmAhI- "adho'dhaH pazyato bAle ! mahimA / meMsa. nopajAyate" - zrRGgAratilake |-ayi ! malayajamahimAyaM | mahiSIpriyA strI. (mahiSINAM priyA) . tanu ghAsa.. kasya girAmastu viSayaste-bhAminI0 1 / 11 / / mahiSTha (tri.) sauthI. moTu, ithI bhoTuM. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1694 shbdrtnmhoddhiH| [mahI-mahezI mahI strI. (mahyate maha+ac+GIp yadvA mahi+GIS) | mahIruh, mahIruha puM. (mahyAM rohati, ruh+kvipa/ruh+ka) pRthvI- mahI ramyA shyyaa-bhrtR06|79-uttisstthtstsy | - tapazcaratsu pRthivIM pracetassu mahIruhAH-viSNupu0 1 / 15 / 1 jalArdrakukSermamahAvarAhasya mahIM vidhArya-viSNupu0 | mahIlatA srI. (mahyAH latA) me.tana 132. 1 / 4 / 29 / te. nAme meM nahI- mAlavadeze pravahamAnAyA | mahIsuta puM. (mahyAH sutaH) bhAga- ripugadakopabhayAni nadyAH jalaM kIdRgmahIjalaM tu susvAdu balyaM pittaharaM __paJcame tanayakRtAzca zuco mahIsute- bRhatsaMhitAyAm guru-rAjanighaNTaH / gAya, me. vanaspati. 104 / 14 / na.2sura. mahIkSita puM. (mahIM kSayate ISTe, kSi-aizvarye+kvip tuk | maheccha tri. (mahatI IcchA yasya) 2 manana, bho.22 ca) 28%l. 627.vANu, bhAzaya- pratyantadhanimahe ccha - mahIja na. (mahyAM jAyate, jan+Da) du. (puM. mahyAH ___ vyavasAyaparAkramopetAH * bRhtsNhitaayaam-16|38 / jAyate, jan+Da) bhagavaDa- ravau rasAbdhI sitagau / mahejya puM. (mahatI ijyA yasya) vi. (tri. mahatI hayAbdhIdvayaM mahIje vidhuje zarASTau- samayapradIpe / ijyA pUjA yasya) matizaya pUjya, bhoTI pUvam. na242 (tri. mahyAM jAyate jan+Da) pRthvI 52 / mahendra puM. (mahAMzcAsau indrazca aizvaryavAn) 5.2bhe zva.2, utpanna thanAra. mahaizvaryavALo indra, te nAmano jambudvIpano parvatamhiijaa, mahIputrI, mahIsutA strI. (mayAM jan+Da+TAp | mahendro malayaH sahyaH suktimAnRkSaparvataH-mArkaNDeyemayAH putrI/mahyAH sutA) rAmapatnI sItA. 57 / 10 / mahItala na. (mahyAH talam) pRthvInA. sa.TI. mahendrakadalI srI. (mahendrasambhavA tadvarNA vA kadalI) mahIdhara, mahIdhra puM. (mahIM dhArayati, dhR+ac/mahIM eka jAtanI keLa. ___dhArayati, dhR+ka) parvata (tri.) pRthvIna. 250 42-42. | mahendranagarI, mahendrapurI strI. (mahendrasya nagarI/mahendrasya mahIpa, mahIpati, mahIpAla, mahIbhuja puM. (mahIM pAti, purI) dranI. nAza, amarAvatI... pA+ka/mahyAH patiH/mahIM pAlayati, pAl+ aN/ mahendravAruNI strI. (mahendravaruNayoriyaM priyatvAt aN+ mahIM bhuGkte, bhuj+kvip) 25%, narendra. ___ GIS) me tano vedo. mahIputra puM. (mahyAH putraH) bhUmino putra-bhagaDa, | mahendrANI strI. (mahendrasya bhAryA, mahendra+GIS AnugAgana24su2. ___mazca) chandranI. strI. ndrI - AjagAma mahendrANyA: mahIprAcIra na. (mahyAH prAcIramiva sarvadikSu sthitatvAt) | zakraH suragaNairvRtaH-mahAbhA0 3 / 41 / 13 / / samudra, hariyo. maheraNA strI. (mahat IraNaM preraNamasyA: yadvA mahaM mahIbhava tri. (mahyAM bhavati, bhU+ ac) pRthvImaitpanna gajotsavamIrayati, Ir+ lyu+TAp) meM. Lak 13thanA2, pRthvImA banela. sallakIvRkSa. mahIbhRt puM. (mahIM bibharti pAlayati vA bhR+kvip tuk mahelA, mahelikA strI. (mahyate pUjyate maha+ilac pRSo. ca) parvata-2, 20%, nR5- mahIbhRtaH putravato'pi ikArasyaikAraH yadvA mahasyotsavasya ilA bhUmiH/mahelaiva, dRSTistasminnapatye na jagAma tRptim-kumA0 1 / 27 / kan hrasva akArasya itvam) 726 strI- sasamudramahImaya tri. (mahyAH vikAro'vayavo vA, mahI+mayaTa) mahelAbhisphuritaguNAbhistatasmaramahelAbhiH - nalodaye pRthvInA vi.2, pRthvInu, bane- tau tasmin puline 2 / 58 devyAH kRtvA mUrti mahImayIm-mArkaNDeyapu0 93 / 7 / | maheza, mahezvara puM. (mahAMzvAsau Izazca/mahAMzcAsau mahIyas tri. (atizayena mahAn, mahat+ Iyasun) atizaya __ Izvarazca) bhoTo. 152, mahAdeva -dhyAyannityaM mahezaM bhoTu, bhADAmanA, 2 hisa- prakRtiH khalu sA mahIyasaH rajatazirinibhaM cArucandrAvataMsam-zivadhyAnam / sahate nAnyasamunnatiM yayA-kirA0 2 / 21 / | mahezabandhu . (mahezasya bandhuH) jIlAna, . mahIyamAna tri. (mahIyate, mahI+kaNDvA . yak+zAnac) | mahezI strI. (maheza+striyAM jAti. GIS) huvI , pUjya, zreSTha, uttama. mahA samartha zakti. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / mahezvarakaracyutA -mA] mahezvarakaracyutA strI. (mahezvarasya karAt cyutA ) 42toyA nAmanI nahI. mahezvarI strI. (mahezvara + striyA~ GIp ) pArvatI, hugahivI, mahAsamartha zakti, gokarNI vanaspati, kAMtaloha dhAtu, vindhyAcala pAsenI eka nagarI. maheSu puM. ( mahAMzcAsau iSuzca) bhoTuM jAe. maheSvAsa puM. (mahAn iSvAso'sya) bhoTo dhanurdhara, viSNu. maharaNDa puM. (mahAMzcAsAveraNDazca) bhoTuM kheraMDAnuM Au. mahalA strI. ( mahatI cAsau elA ca) bhoTI khesathI. mahokSa puM. ( mahAn ukSA samA. ac) bhoTo jagahamahokSatAM vatsataraH spRzanniva raghu0 3 / 32 / jalomahokSaH sa tvayA dRSTaH saMstavazca kRto yadi - kathAsarit0 60/66 / mahoTikA, mahoTI strI. ( mahAntaH phalebhyaH sthUlA uTA patrANyasyAH, svArthe kan+TAp akArasyetvam/mahAntaH uTA patrANi yasyAH GIp) bRhatI vanaspati. mahotka tri. ( mahAMzcAsau utkazca darzanotsuko loko yasya) atyanta utkaMThAvA. mahotkA strI. (mahAn utkaH darzanotsuko loko yasyAH) vI4jI. mahotpala (puM.) sArasapakSI. (na. mahacca tat utpalaM ca) bhoTuM maja. mahotsava puM. (mahAMzcAsau utsavazca) bhoTo utsava, mahAn mAMgalika prasaMga. mahotsAha tri. (mahAn utsAho yasya) bhoTA utsAhavANu, atizaya udyabhavANuM. (puM. mahAMzcAsau utsAhazca) bhoTo utsAha - sampannastu prakRtibhirmahotsAhaH kRtazramaHzabdamAlA / bhoTo udyama. mahodadhi puM. (mahAMzcAsau udadhizca) bhoTo samudra, mahAsAgaralaGkA dagdhA vanaM bhagnaM laGghitazca mahodadhiH / yatkRtaM rAmadUtena sa rAmaH kiM kariSyati mahAnATake / mahodaya puM. (mahAnudayaH samunnatiH utkarSo vA yasmin) anya deza, mokSa, svAbhI. (puM. mahAn udayaHphalaM yasmAt) bhyotiSa prasiddha kheDa yajJa, mahAn 6- api yat sukaraM karma tadapyekena duSkaram / vizeSato'sahAyena kintu rAjyamahodayam - manau 7 / 55 / (na. mahAn udaya unnatiryasmin) anyahu74 dezanuM kheDa zahara. (tri. mahAn udayaH phalaM yasmin yasmAd vA) bhoTA udhyavANuM, sArI yaDhatIvANuM. 1695 mahodayA strI. ( mahAnudayo yasyAH TAp) nAgajasA vanaspati. mahodara tri. ( mahat udaraM yasya) bhoTA peTavANuM. (na. mahacca tat udaraM ca ) bhoTu peTa. mahodarI strI. ( mahat udaraM yasyAH GIp ) zatabhaNI vanaspati. mahodAra tri. ( mahAMzcAsau udArazca ) ghazo udhAra mahodyama tri. ( mahAn udyamo yasya) bhoTA udyabhavAnI atha nirjitya dAyAdAMllabdhvA lakSmI kSitIzvaraH jiSNurdigvijayaM kartuM zrImAnAsInmahodyamaH - rAjata0 5 / 141 / (puM. mahAMzcAsau udyamazca) bhoTo udyama. mahonnata puM. ( mahAnatizaya unnataH) tAunuM jhADa. tri. mahAMzvAsau unnatazca atyanta bhoTu, dhAsuM yuM. moTI anativANuM bhUyAt te mahadezvaryaM putrAdInAM mahonnatiH) avyadhinA zarIreNa ciraM bhava sukhI bhava udbhaTaH / mahoraga puM. ( mahAMzcAsau uragazca ) bhoTo sarpa-sAtha, (na. mahAn uraga iva) tagaranuM bhUja. mahoragakaNTha puM. (mahoragakaMTha, jai. prA.) ratnanI kheDa bhata. mahoragapravibhakti puM. (mahoragapavibhatti, jai. prA. ) mahAsarpanI vizeSaracanAyukta eka nATaka, 32 prakAranAM nATakamAMnuM eka. maholkA strI. ( mahatI cAsau ulkA ca) bhoTu jAriyuM. mahaujas tri. ( mahat ojo yasya) atyanta te4svI, mahA jaNavAna, atyanta parADamI (na. mahacca tat ojazca) dhaNuM, te4, bhoTuM jaNa, bhoTuM parAma- mahaujaso mAnadhanA dhanArcitAH - kirA0 1 / 19 / mahaujasa na ( mahat ojo yasya ac samA.) sudharzana tharDa. mahauSadha naM. ( mahacca tat auSadhaM ca ) suMTha, vasA, vArAhI huncha, vachanAga, pIpara, ativijanI dujI vIryavAna auSadha. mahauSadhI strI. (mahoSadhi + Gip) dhojI bhoMgAzI, brAhmI vanaspati, aDu, ativijanI jI, moTI auSadhi mA (juho. A aniT-mimIte / adA. para. saka. aniT mAti/ divA. A. saka. aniT -mAyate) bhApa, bhApazI $2dl H., 1919 $2al, 210 $2al 37. 1nyadhitamimAna ivAvani padAni - zizu0 7 / 13 / hanI " Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1696 aMdara ho, aMharanuM sthaNa zodha, sAthe hovuM- tanau mamustatra na kaiTabhadviSaH tapodhanAbhyAgamasaMbhavo muda:zizu0 1 / 23. / - vRddhiM gate'pyAtmani naiva mAntIHzizu0 3 / 73 / anu + mA anumAti hetukhonI apekSAkhe anumAna 4- dhUmAdagnimanumAya tarka0 / anvamIyate zuddheti zAntena vapuSaiva sA - raghu0 15 / 77 / upa+mA-upamIyate- tulanA ravI, samAnatA 42vI- tenopamIyate tamAlanIlam - zizu0 3 / 8 / - stanau mAMsagranthI kanakakalazA- vityupamitau bhartR0 3 / 20 / nis + mA nirmAti - nirmANa, sana 12- nirmAtuM prabhavenmanoharamidaM rUpaM purANo muniH - vikrama0 1 / 4 / navI vastI vasAvavI- nirmame nirmamo'rtheSu madhurAM madhurAkRtiH - raghu0 15 / 28 / pari + mA parimAtibhApa sImA khAMDavI. pra + mA pramAti bhApa, praharzita zabdaratnamahodadhiH / 2. sam + mA sammAti bhApa, samAna janAvaduM - kAntAsammitatayopadezayuje kAvya0 10 / tulanA ravI, sahita hovu - mRNAlasUtramapi te na sammAti stanAntaresubhA0 / mA avya. (mA+kvip) vAvu, khaTAva, nahi, nA (strI. mA + kvip yadvA mA+ka+TAp) lakSmI, bhAtA, asmad zabchanI dvitIyAnA bhe'vayananuM paha- tamAkhupatraM rAjendra ! bhaja mA jJAnadAyakam - subhA0 / (strI. mA+sampra. bhAve kvip) mApavu, bhApa, bhApazI. pratiSedhaka maiM avyaya oT lakAranI kriyA sAthe bheDAyeso che, prema - yad vANi mA kuru vivAdamanAdareNa bhAmi0 4 / 41 / luG sAranI DiyA sAthai sAgama a no soya pae thAya che- pApe ratiM mA kRthAH - bhartR0 2 / 77 / mA mumuhat khalu bhavantamananyajanmA mA te malImasavikAradhanA matirbhUtmA0 1 / 32 / laGga bahAranI DiyA sAthai paae| a kArano lopa thAya che mA cainamabhibhASathAH rAma0 / lRT lakAra- vidhisiMganI dviyAmAM mA kazcinmamApyanartho bhavet paJca0 5 / abhizApa arthamAM zatranta pratyayanI sAthe- mA jIvan yaH parAvajJAduHkhadagdho'pi jIvatizizu0 2 / 45 / saMbhAvanA arthamAM durbhavAsya pratyayAMta DiyAnI sAthe- maivaM prArthyam / jyAM DiyAnI apekSA vagara paae| vaparAya che, prema - mA tAvat / mA maivam mA nAmarakSiNaH- mRccha0 3 / jyAMDa - [mA-mAMsavikrayin - kyAMka mA~ nI pachI sma lagADavAmAM Ave che ane e kriyAmAM 6 agara huph lakArano prayoga thAya che klabyaM mA sma gamaH pArtha ! bhaga0 2 / 3 / mAMsa na. ( manyate, man jJAne + sa dIrghazca) mAMsa. (puM. man+sa dIrghazca) aNa, samaya, DIDI, bheDa varSA(saMDara bhati mAMsakAri na. (mAMsa karoti kR + Nini sohI, rasta mAMsacchadA strI. (mAMsa chAdayati, chad + Nic+ac hrasvaH+TAp) kheDa bhatano velo. mAMsaja, mAMsatejasa, mAMsapitta na., mAMsasAra, mAMsasneha puM., mAMsajanman tri.(mAMsAjjAyate, jan+Da / mAMsAt tejo'sya / mAMsasya pittam / puM. mAMsasya sAraH / mAMsasya snehaH /mAMsAjjanma yasya) zarIramAM rahe bhedRdhAtuyarajI. (tri.) mAMsathI utpanna thanAra. mAMsadalana puM. ( plIhAtmakaM mAMsaM dalati kRzI-karoti dal+lyu) kheDa bhatanuM jhADa. mAMsadrAvin puM. (mAMsaM drAvayati, dru-zaithilye + Nic + Nini) ambhavetasa. mAMsaniryAsa (puM.) roma, vANa, vAyuM, mAMsapacana na. ( mAMsasya pacanam ) bhAMsa rAMdha. (tri. mAMsaM pacati, pac+karttari lyu) mAMsa rAMdhanAra. mAMsapezi, mAMsapezI strI. (mAMsasya pezi/mAMsapezi+pakSe GIS) garbhano amu avayava, mAMsanI pezI. mAMsaphalA, mAMsalaphalA strI. (mAMsamiva komalaM phalaM yasyAH / mAMsalaM puSTaM phalamasyAH) vaMtADaDI, rIMgazI. mAMsabhakSa, mAMsabhakSaka tri. ( mAMsaM bhakSayati, bhakSa + ac/ mAMsabhakSa + svArthe kap) mAMsa jAnAra. mAMsabhakSaNa na. ( mAMsasya bhakSaNam) bhAMsanuM lona. mAMsamAsA strI. (mas- pariNAme +ghaJ, mAMsasya mAMsaH pariNAmo yasyAH ) bhASaparNI vanaspati. mAMsarohiNI strI. (mAMsaM ropayati, ruha + Nic + Nini vA na puk) kheDa sugandhI dravya. mAMsala tri. ( mAMsa + balavatyarthe lac) javAna, sthUla ghaTTa, puSTa- zAkhAH zataM mAMsalA :- bhAmi0 1 / 34 / - hRdayaM samunnataM pRthu na vepanaM mAMsalaM ca nRpatInAmbRhatsaMhitAyAm - 68 / 28 / atyanta mAMsavikrayin, mAMsika tri. ( mAMsavikraya + astyarthe ina / mAMsaM paNyamasya Thak ) mAMsa veyanAra, mAMsa vecI jIvanAra kasAI. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsahAsA-mAGgalya shbdrtnmhoddhiH| 1697 mAMsahAsA strI. (mAMsena hasyate, has+karmaNi ghaJ+TAp) | mAkSikAzraya, mAkSIkAzraya puM. (mAkSikasya mAkSIkasya zarIra uparanI cAmaDI. vA AzrayaH) bhacapUDa.. mAMsASTakA strI. (mAMsena sampAdyA aSTakA mAMsapradhAnA | mAgadha puM. (magadhasya tadvaMzasyApatyaM, magadha+aN) stuti aSTakA vA) yAMdra-bhAgha masinI aMdhArI mAma.. ___4183-4U2, 4g[saM.42 tivizeSa, ghANu . (tri. mAMsinI strI. (mAMsastadAkArastadhetutvaM vA'styasyAH magadhadeze bhavaH, magadha+aN) bhaga. zamai Gtpana ___ini) mAMsI. vanaspati. thanAra, magadha dezavAsI. mAMsI strI. (mAMsamastyasya ac, gaurA0 GIS) 652 mAgadhakhArikA (strI.) ' dIvatI'ma aDesa Rs. prabhAe artha, meM veTo, sa. vanaspati. mAgadhA, mAgadhikA strI. (mAgadha+TAp/mAgadha+Thak+ mAMseSTa tri. (mAMsamiSTaM priyamasya) mAMsa ne priya ___TAp) moTI pI55. hoya te. mAgadhika puM. (magadha+Thak) magadhano. 25%.. mAMseSTA strI. (mAMsamiSTaM priyamasyAH) me. satarnu pakSI.. mAgadhI strI. (magadhe jAtA, magadha+aNa+ GIS) dUdha, mAkanda puM. (mati mA+kvip, mAH parimitaH sughaTitaH pIpara, nAnI elacI, sAkara, magadha dezanI prAkRta kanda iva phalamasya) HinArnu 3 (na. mAkandasya bhASA- anoktA mAgadhI bhASA rAjAntaHpuracAriNAm sA0 da0 6.160 / phalam ac) 33, nAnu 35 - AmraH prokto mAgha puM. (maghAyuktA paurNamAsI yatra mAse aNa) mAgha rasAlazca shkaaro'tisaurbhH| kAmAGgo madhudUtazca mAkandaH pikavallabhaH-bhAvapra0 / mahino, mAgha-zizupAkyaritra' racanAra kavi, kavie mAkandI strI. (mAkanda+striyAM GIS) Hinii, me. potAnA kuLanuM varNana A prakAre ApyuM che zrIzabdaramyakRtasargasamAptilakSma lakSmIpatezcaritaza:2, pANu yanhana. kIrtanacAru mAghaH / tasyAtmajaH sakavikIrtidarAzayAda mAkara tri. (makarasyedaM, makara+aN) .42. 2zinu, kAvyaM vyadhatta zizupAlavadhAbhidhAnam / mAgha DAvya ma.72 2.zi. saMbandhI, magaranu, bhaga2 saMbandhI.. 'tAvad bhA bhArate ti yAvanmAghasya nodayaH' -udbhaTe / mAkaranda tri. (makaranda+aNa) donA 2sathA. maNe, -upamA kAlidAsasya bhAraverarthagauravam / daNDinaH puSparasa sAthe saMbaMdhita, madhumizrita, madhathI bhareluM. padalAlityaM mAghe santi trayo guNAH-udbhaTe / mAkarI strI. (makarayuktA paurNamAsyatra, makara+aN+ GIS) mAghavatI strI. (maghavAn devatA'syAH yadvA maghavata iyaM, mAgha vadI sAtama. madhavat+ aN+GIp) pUrva hiza, sAtamI. na2unu mAkali puM. (mAtali pRSo0 tasya kaH) chandrano sAthi, nAma. yaMdra. mAdhavana tri., mAghavanI strI. (maghavata idaM, maghavan+ mA (bhvA. pa. sa. seTa-mAGkSati) spRDA 72vI, __ aNpakSe na trAdezaH) indranu, Indra saMbandhI- kakubhaM yADa. samaskuruta mAghavanIm- zizu0 9 / 25 / -avanItalameva mAkSika, mAkSIka na. (makSikAbhiH sambhRtya kRtaM aN sAdhu manye na manI mAghavanI vilAsahetuH-jagannAthaH / pRSo0 vA dIrghaH/makSikAbhiH kRtamityaNa nipA. mAdhI strI. (maghayA yuktaH kAlo'syAM, maghA+aN+DIp) dIrghatvam) madha, svabhAkSi.3 3 raupyama 65dhAtu. mAghamAsanI pUnama. mAkSikaja, mAkSIkaja na. (mAkSi(kSI)kAjjAyate mAdhya na. (mAghe bhavaM yat) bho||2||rnu, dUdha, Dosa, dUra.. jan+Da) bhI.. mAGgalika tri. (maGgala+ThaJ) bhaMga.t24. mudamasya mAkSikaphala, mAkSIkaphala puM. (mAkSikavat madhuraM ___ mAGgalikatUrya kRtAM dhvanayaH pratenuranuvapramapAm - phalamasya/mAkSIkavat phalamasya) bhI80 nAjiya2rnu, kiraa06|4| %81.3. mAGgalya na. (maGgalameva maGgalAya hitaM vA SyaJ) bhaMgaNa, mAkSikazarkarA strI. (mAkSikakRtA zarkarA) madhamAyA garnu sAdhana, zubhama.. (tri. maGgalAya hitaM SyaJ) janatA se .2nI. sA72. maMgalanA hitanuM, maMgaLa saMbaMdhI. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1698 mAGgalyArhA strI. ( mAGgalyamarhati arha + ac+TAp) trAyamANAno velo. zabdaratnamahodadhiH / mAca, mATha, mAThya puM. (mA aJc +ka/mATha+yat) bhArga. mAcala puM. (mA calati bhogamadattvA cireNaiva sthAnaM na muJcati, svacchandaM na prasarati, cal+ac) roga, bhagara, khUMTArI, thora, uhI. mAcikA strI. ( mA aJcati kSatAdikaM tyaktvA na gacchati aJc + ka+kan+TAp) bhAMjI, sabhkhaSThA vanaspati mAciram avya. ( mA ciram ) zIghra asmin himavataH zRGge nAvaM badhnIta mA ciram - vanaparvaNi / mAcI strI. (mA+aJc + ka GIp ) kheDa bhatanI vanaspati mAjala puM. (mA jalamityabhiprAyo'sya, varSaNa-vAribhyo'sya pakSayorbhArajaDatvAt tathAtvam ) bhASa pakSImAjalazcAsakaH kubjo vihAro bindurekhaka:zabdacandrikAyAm / mAJjiSTha na. ( maJjiSThayA raktaM aN) bhakuhiyo raMga, lAla raMga kalmASababhrukapilAvicitramAJjiSThayA haritazabalAbhA - bRhatsaMhitAyAm 30 / 12 / (tri. maJjiSThamastyasya ac) malahiyA raMge raMgelu, sAsa raMgavAmuM. mATAmraka puM. (mATAkhyaH AmraH tataH kan) kheDa bhatanuM 13. mAThara puM. (man+aran ThAntAdezaH svArthe aN sUryasya paripArzva maThati, maTh + araN vA) sUryano jeDa anuyara, - mATharaH piGgalo daNDazcaNDAzoH pAripArzvikAH - amaraH 1 / 3 / 31 / vyAsa, brAhmaNa, hAI veyanAra usAsa (puM. mADhara, jai. prA.) saMbhUtivizyanA gotranuM nAbha, mATharazAstra-soLa tattvasthApaka nyAyazAstra, kendranA rathanI senAno adhipati. mAThi, mAThI (strI.) jastara. mAD (bhvA. ubha. sa. seT - mADati - te) bhApa, bhApazI ravI.. mADava (puM.) va (saMra bhativizeSa- leTastIvara-kanyAyAM janayAmAsa SaNNarAn / mAllaM mallaM mADavaM ca bhaDaM kolaM ca vandaram - brahmavaivarte 10 a0 / mADDuka, mADDukika puM. ( maDDukavAdanaM zilpamasyeti, maDDuka+aN/maDDuka + Thak ) kheDa bhatanuM nagAruM vagAunAra, Dhola pITanAra. [mAGgalyA-mANimantha mADhi strI. (mahati, maha + ktin) du:kha hI saMbhaNAva, garIbAI, haridrapazuM- mADhidainyaM patrazirAca mUDhastandrite jaDe - abhi0 ci0 4 / 190 / aMDura, duHkha, pIDA, chAMta upara hAMta badhe te, chAMtanI pAchAno hAMta, Dodha, vastranI dinAra (strI.) pAMDAnI nasa, jI. mANaka na. ( mA + akac NuT vA) kheDa bhatano huncha. - mANakaM svAdu zItaM ca guru cApi prakIrtitamsuzrute 16. a0 / mANava puM. ( manorapatyaM aN alpArthe Natvam) astha ubharano bhAAsa, jAjaDa. mANavaka puM. ( mANava + svArthe ka) uparano artha- apatye kutsite mUDhe manorautsargikaH smRtaH / nakArasya ca mUrdhanyastena siddhyati mANavaH kAzikAsUtravRttiH / eSa te sthAnamaizvaryaM zriyaM tejo yazaH zrutam / dAsyatyAcchidya zakrAya mAyAmANavako hariH bhAga 8 / 19 / 32 / dvAtriMzatA guccho viMzatyA kIrtito'rdhamumucchAkhyaH / SoDazabhirmANavako dvAdazabhizcArdhamANavakaH- bRhatsaMhitAyAm / bhe bhatano ( 15 seranI) hAra. mANavIna tri. ( mANavasyedaM khaJ) jANaDa saMbaMdhI, jANaDanu. mANavya na. ( mANavAnAM samUhaH yat) jANonI samUha. mANikA strI. ( mANaka+TAp akArasyetvam) ATha palanuM vajana. mANikya na. ( maNiriva kAyati, kai+ka svArthe SyaJ ) rAtuM ratna-bhAr3o- zaile zaile na mANikyaM mauktikaM na gaje gaje' - subhASitam / mANikyA strI. (mANikya + striyAM TAp) garojI. mANibandha na. ( maNibandhe girau bhavaM, maNibandha + aN) sIdhAlUA-saindhava. maNibhadra puM. ( mANibhadda, jai. prA.) IkSu samudranA adhipati devatAnuM nAma, 'puSpikAsUtra'nuM chaThThuM adhyayana, mithilA nagarInI bahAranuM eka caitya-udyAna, uttara taraphanA yakSajAtinA vyaMtara devatAono indra. mANimantha na ( maNimanthagirau bhavaM, maNimantha + aN) sIdhApUra, saindhava- saindhavo'strI zItazivaM mANimanthaM sindhu-bhAvapra0 / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtaGga-mAtRkA] shbdrtnmhoddhiH| 1699 mAtaGga puM. (mataGgasyedaM, mataGgasyApatyaM pumAn vA mataGga+ | mAtulaputraka na. (mAtulasya dhantUrasya putraka:) dhatUrAnu aNa) &thI- vindhyaparvatajairmattaiH pUrNA haimavatairapi / / madAnvitairatibalairmAtaGgaiH parvatopamaiH-rAmA0 1 / 6 / 23 / mAtulA, mAtulAnI, mAtulI strI. (mAtulasya strI, bhIlanI eka jAta, eka jaina, eka cANDAla jAti, mAtula+ GISabhAve TAp/mAtulasya patnI, mAtula+ pIpaNAnaM . Anuk + DIp/mAtulasya patmI, mAtula+GIS) mAmAnI. mAtaGgamakara puM. (mAtaGgAkAro makaraH) thAnA se strI, mAmI.. eka mAchaluM. mAtulAhi puM. (mAtula ivAhiH) 2. tano sa. mAtaGgI strI. (mataGgasya munerapatyaM strI, mataGga+aN+DoS) | mAtuliGga, mAtuluGga, mAtuluGgaka puM. (mAtula+gam+ hAthaNI, eka jAtanI cAMDAlaNI, daza khac+ mum, pRSo./mA na tulaM gacchati, gam+Da pRSo. mahAvidyAomAMnI eka. akAra. syokAraH mum ca/mAtuluGga+svArthe ka) mAtarapitR puM. dvi. va. (mAtA ca pitA ca dvandve mAturvA jIzana 3, jI- bhAgAH prejitamAtuluGgavRtayaH mAtarAdezaH) bhA-bA5, mAtA-pitA. preyo vidhAsyanti vAma-mA0 6 / 19 / mAtarizvan puM. (mAtari antarIkSe zvayati varddhate yadvA | mAtuluGgI mI. (mAtuluGga+TAp) bhI dI. mAtari jananyAM zvayati varddhate, zvi+kanin saptamyA / mAtuleya puM., mAtuleyI strI. (mAtula+cha/mAtulI+ Dhak aluk) vAyu 5vana- punaruSasi viviktaiH / vA) bhAbhAno putra-putrI. mAtarizvAvacUrNya jvalayati madanAgni mAlatInAM | mAtR tri. (mA+kartari tRc) bhA5. 4282, prbhaae| rajobhiH-zizu0 11 / 17 / 2nA2, bhA550 422. (puM.) 94, mAza. mAtali, mAtuli puM. (mataM lAti lA+ka, matalasyA'patyaM (srI. mAnyate pUjyate yA sA; mAna+DAtR-yadvA pumAn iJ/mAtali pRSo0) chandrano. sAthi. mA+tRc nipA.) bhA, bhAtA- mAtRvat paradAreSu yaH mAtAlI strI. (mAtAyAH Ali: yadvA mAtuH Ali: pazyati sa paNDitaH / sahasAM tu mAtA pRSo.) pAvatAna.nAmanI meM janapa., mAtAnI. gauraveNAtiricyate-subhA0 / - mAtarlakSmi bha sajI. kaJcidaparam-bhartR0 3 / 64 / -ayi mAtardevayajanasaMbhave mAtA strI. (mA+atac+TAp nipA.) bhAnanI- tayoH devi sIte ! -uttara0 4 / nAhI, mAhezvarI, yI, zatagaNe mAtA pUjyA mAnyA ca vanditA / vArAhI, vaiSNavI, kaumArI, cAmuNDA. carcikA e ATha garbhadhAraNapoSAmyAM sA ca tAbhyAM garIyasI-gAruDe 94 mAtA -brAhmI mAhezvarI caNDI vArAhI vaiSNavI tathA / kaumArI caiva cAmuNDA carciketyaSTamAtaraH / / mAtApitR, mAtApitarau, mAtarapitarau puM. dviva. (mAtA pRthvI, mAmAhI, vibhUti, sabhA, revatI, gAya, ___ ca pitA ca dvandve AnaGgAdezaH) mA-5, mAtApita. uMdarakAnI vanaspati, indaravaraNI, jaTAmAMsI, vanaspati mAtAmaha puM. (mAtuH pitA, mAtR DAmahac) mAno mA5, gorakhamuMDI, kuMvAra, gaurI vagere devInI zaktio, nAnA. caDI prasiddha devInI zaktio. mAtAmahI strI. (mAtAmaha+striyAM gaurA GIS) bhAnI bhA, mAtRka tri., mAtRkezaTa puM. (mAturayaM mAtR+ThaJ/ nAnI.. mAtRke kule zaTati putrarUpeNa gacchati, zaTa+ ac) mAti strI. (mA+ktin) bhA5, viyA2, yitana. mAtA sambandhI -mAtRkaM ca dhanurUjitaM dadhatmAtula mAtulaka puM. (mAturdhAtA, mAtR +Dulac/ raghu0 11 / 64 / bhAtAna, bhAnu. (puM. mAtR+ saMjJAyAM mAtula+svArthe kan) bhAmo. (puM. mad+Nic+ulac kan) bhAbho. pRSo. dasya taH) dhaMtU2rI, me. yAtanA yogA, bhImana | mAtRkacchida puM. (mAtuH kaM ziracchinatti, chid+ka) u, me saba. 52zurAma. mAtulaputra, mAtulaputraka puM. (mAtulasya putraH/mAtulaputra+ | mAtRkA strI. (mAteva kAyati kai+ka TAp) mAtR strI. svArthe kap) bhamAnI cho422. bho.. hI, 65mAtA, Mus, lal. 43 vAnI a0 / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1700 shbdrtnmhoddhiH| [mAtRgAmin-mAdravatI bhUrtimI, 2012 402 mo.5yasaael (Hai | garbhagauravAt-raghu0 3 / 11 / 645295, 21.85-thoDaM, bhA5, lakhAyelAM keTalAMka rekhAcitro, je jAduI zakti. kAnanuM ghareNuM, dhana, akSarano amuka avayava, rAkhanArAM kahevAya che te varNamAlA.) bArAkhaDI. hRsvavarNano amuka uccAraNakALa. mAtRgAmin puM. (mAtaraM gacchati, gam+Nini) mAtA mAtrApatAkA, mAtrAmarkaTI (strI.) 7-6:25stra prasiddha sAthe vyabhicAra karanAra. meDa ya. mAtRgotra na. (mAtuH gotram) bhAnuM gotra, mAtrAvRtta na. (mAtrayA kRtaM vRttam) mAyA vagere bhAtrA76. mAtRghAtaka puM. (mAtuH ghAtakaH) chandra, 52zurAma.. (tri.) | mAtsara tri., mAtsaryya na., mAtsarika tri. (matsara+aN/ mAtAne mArI nAMkhanAra. matsarasya bhAvaH SyaJ) bhI suna 364panI mAtRbandhu puM. (mAtuH mAtRpakSIyo vA bandhuH) bhAmA, dveSa 42 // 2- aho ! vastuni mAtparyam-kathA0 21 / 49 / mAnA pakSano nikaTa saMbadhI. -'mAtsaryyamutsAr2yA vicArya dhUryyAH' -sAhityadarpaNe / mAtRbAndhava puM. (mAtRpakSIyo bAndhavaH) bhAsaNa pakSanI, | mAtsika, mAtsyika tri. (matso'sya paNyaM, matsya+Thak) bhAnA na.32 saMdhImI- mAtuH pituH svasuH putrA macchImAra. mAturmAtuH svasuH sutAH / mAturmAtulaputrAzca vijJeyA mAth (bhvA. pa. sa. seT idit-mAnthati) bhArI naing, mAtRbAndhavAH / ___vadha 52vo, du: he, hupa mogara. mAtRmaNDala na. (mAtRNAM maNDalam) bhajano. | mAtha puM. (manthyate pIDyate jano'smin, mAth+ghaJ ni. madhyabhAga, devamAtRkAono samUha. numabhAvaH) bhA0, 22to. (puM. mAth math vA+bhAve mAtRmAtR srI, (mAtRRNAM brahmANyAdInAM mAtA) pAvatI, / gha) DiMsA, vinAza, matha, vasovaj. gahivA, Asstml., mAjI.. mAthura tri. (mathurAyAM bhavaH mathurAyA Agato vA mathurA+ mAtRmukha, mAtRzAsita tri. (mAturiva mukhaM yasya/mAtrA | aN) mathurAma thanA2-23nA2, mathurAthI mAvesa.. zAsitaH snehAdhikyAt) bhAvayu, bhUja, vaI. mAthurI strI. (mathurA+aN+ GIp) me. sAtanI vRtti. mAtRyajJa puM. (mAtRnimittaM yajJaH) vi.mAtamIna nimittano | mAda puM. (mAdyate, mad+ghaJ) garva, Sa, bha6 58mako te. yaza. mAdaka tri. (mAdayati svaguNena bhUtAni, mad+Nic+Nvul) mAtRSvasa strI. (mAtuH svasA) bhAnI paDena, mAsI.. mada pamADanAra dravya, kepha-nazo caDhAvanAra vastu vagere. mAtRSvastrIya, mAtRSvastreya puM. (mAtRSvasurapatyaM pumAn, (puM. mAdyati, mad+kartari Nvala) hAtyUDa pakSI... mAtRSvasR+ chaN/mAtRSvasurapatyaM pumAn Dhak) mAsIno mAdakI strI. (mAdaka+striyAM GIS) hAtyUDa pakSI . chorI.. mAdana na. (mAdayati, mad+Nic+ lyuTa) daviM. mAtRSvastrIyA, mAtRSvastrayI strI. (mAtRSvasurapatyaM strI | (puM. mAdayati cittavikAramutpAdayati, mad+Nic+lyu) mAtRSvasR+cha+ TAp/mAtRSvajJeya+GIp) mAnI maheva, bhIgarnu, 13, dhatUrI. (tri, mAdayati harSayati, chorI.. mad+Nic+lyu) 8.3 // 24, puza24. mAtRsiMhI strI. (pramAtuH siMhIva) 12sAna u. mAdanI strI. (mAdana+striyAM+GIp) Hin, bhAnhI. vRkSa. mAtra na. (mIyate, mA+tran) samaya (cus, unus, | mAdRkSa, mAdRza, mAdRza tri. (mameva darzanamasya UMcAI, dekhAva, sthAna ke dUrI hoya te vaLI, te dRz+ksa+Ta/dRz+kvip/mameva darzanamasya, dRz+ka) samAsanA saMta. 152rAya che.) hema:- agulimAtram, bhA2.j, bhaa2|| sara - pravRttisArAH khalu mAdRzAM giraHkiJcinmAtram, rekhAmAtram, kSaNamAtram, nimiSamAtram, / kirA0 1 / 25 / -upacAro naiva kalpya iti tu mAdRzAHzatamAtram, gajamAtram / - TiTTibhamAtreNa samudro vyAkulIkRtaH-hito0 2 / 149 / - vAcAmAtreNa japyase- | mAdraka puM. (madra+vuJ) bhadra hezano 25%ddum||2. hito0 158 / nizcaya, avadhA25, 3ta, mAtra, 5. | mAdravatI, mAdrI strI. (madra+matupa, vatvam, aNa, GIp) mAtrA strI. (mIyate'nayA, mA+tran+TAp/mA+tran+TApa) madre jAtA, madra+aN+ GIp) 5iDa 25%ii. dvitIya iMdriyavRtti, paribhA, bhAaMza- surendramAtrAzrita- strI, mativiSanI. jI. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdrInandana- mAdhvImadhurA ] mAdrInandana, mAdreya puM. ( mAdryAH nandanaH / mAdrI + Dhak ) nakula ane sahadeva. mAdrIpati puM. ( mAdrayAH patiH) pAMDurAbha. mAdhava puM. ( mAyA: lakSmyAH dhavaH) nArAyaNa, viSNurAdhAmAdhavayorjayanti yamunAkUle rahaH kelayaH - gIta0 1 / (puM. madhureva madhu + svArthe aN) vasanta mahevano mitra, vasaMta Rtu- smara ! paryutsukaH eSa mAdhavaHkumA0 4 / 28 / sa mAdhavenAbhimatena sakhyAkumA0 3 / 23 / (puM. madhune puSparasAya madyAya vA hitaH aN) vaizAna bhAsa- bhAskarasya madhumAdhavAvivaraghu0 11 / 7 / bhaDuDAnuM Au, ajo bhRga, te nAme eka RSi, sAyaNAcAryano eka bhAI (paMdaramI zatAbdImAM thayo. te prasiddha vidvAn hato. teNe ghaNA graMtho racyA che. A mAdhava ane sAyaNa baMnee bhaNIne yAra vehI upara bhASya sakhyAM che) zrutismRti-sadAcArapAlako mAdhavo budhaH / smArtaM vyAkhyAya sarvArthaM dvijArthaM zrauta udyataH- jai0 nyA0 vi0 | kheDa jAtanuM kALuM pakSI. mAdhavaka puM. (mAdhava + saMjJAyAM kan ) bhaDuDAnuM Au. mAdhavikA strI. (mAdhavI + kan+TAp pUrvahrasvazca) hAsI, thAGaraDI, mAdhavI latA- mAdhavikA parimalalalitegIta0 1 / mAdhavI strI. (madhu bAhulyenAstyasyAH aN + GIp) bhogarAnI veso- patrANAmiva zoSaNena marutA spRSTA latA mAdhavI - za0 3 / 10 / (strI. madhuno vikAraH, madhu + aN GIp ) 63, DuTazI strI, bheDa bhatanI sA42. zabdaratnamahodadhiH / mAdhavIya tri. ( mAdhava + cha) mAdhava saMbaMdhI.. mAdhavIlatA strI, mAdhura na. ( mAdhavyAkhyA latA / madhu rAti bhramarebhyo dadAti rA + ka + svArthe aN) bhogarI.. mAdhaveSTa tri. ( mAdhavasya iSTaH) viSNune priya. mAdhaveSTA strI. (mAdhave vaizAkhe iSTA) vArAhI huncha vanaspati. mAdhavocita na. ( mAdhave ucitaH) jhola vanaspati. mAdhavodbhava puM. (mAdhave vaizAkhe udbhavati phalavatvena, ud+bhU+ac) yArojInuM Au. mAdhukarI (strI.) nirdoSa AhAranI bhikSA (prema madhabhAjI kheDa DUsa uparathI jIbha DUsa upara 4ne madhu khetra re che tema jaina sAdhu ghera ghera jaIne bhikSA mAge che.) 1701 mAdhumata tri. ba. ( madhumatsu bhayAH, madhumat + aN) kAzmIra dezanA loko vagere, kAzmIra dezamAM thanArI vastukha. mAdhura tri. ( madhurasyedaM, madhura + aN) madhura saMbaMdhI. mAdhurI strI. ( madhurasya bhAvaH SyaJ SitvAt strItvapakSe GIS yalopaH ) bhIThAza, madhuratA vadane tava yatra mAdhurI sAbhAmi0 2 / 161 / - kAmAlasasvarvAmAdharamAdhurImadharayan vAcAM vipAko mama bhAmi0 4 / 42 / 68.3. mAdhuyya na. ( madhurasya bhAvaH SyaJ ) madhuratA, mIThAzamAdhuryamISTe hariNAd grahItum - raghu0 18 / 13 / avyano khe4 guNa- cittadravIbhAvamayo hlAdo mAdhuryamucyatesA0 da0 606 / jUjasUratI, sauMdarya- rUpaM kimapyanirvAcyaM tanormAdhuryamucyate / mAdhya tri. (madhye bhavaH aN) vayatuM, vayyenuM, Dendra. mAdhyandina na. ( madhyandinameva, madhyaMdina + svArthe aN ) japora. mAdhyandinI puM. strI. (mAdhyandine pAThyaH aN / mAdhyandinena proktA'dhItA vA aN + GIp ) zussayanurvehanI kheDa zAkhA, jenuM anusaraNa mAdhyadina. mAdhyama tri. (madhye bhavaH, madhya+maN) vayyenuM, madhyanuM. mAdhyastha, mAdhyasthya na. ( madhyastha+aN/ madhyasthasya bhAvaH, madhyastha+SyaJ) madhyasthapazuM - abhyarthanAbhaGgabhayena sAdhu rmAdhyasthyamiSTe 'pyavalambate 'rthe - kumA0 1 / 52 / vayamA rahevApazu, taTasthapa mAdhvaka na., mAdhvI, mAnikA strI. (mAdhvIka + pRSo. IkArasyAkAraH / madhuno vikAraH, madhu + aN + GIp / mAnayati garvIkaroti, man+ Nic + Nvul+TAp itvam) 63, bhadya. (puM.) madhyAyAryanI anuyAyI. mAdhyAhnika tri. ( madhyAhna + Thak ) jayoranI sAthai saMbaMdha rAjanAra mAdhvaka, mAdhvIka na. (mAdhvI + svArthe kan ) bhaDuDAno 63 - cacAma madhu mAdhvIkam bhaTTi0 14 / 94 | drAkSanI 683- sAdhvI mAdhvIkacintA na bhavati bhavataH - gIta0 12 / mAdhvIkaphala puM. (mAdhvIkaM madhumat phalamasya) bhIhu~ nALiye2nuM jhADa. mAdhvImadhurA strI. (mAdhvIkamiva madhurA pRSo. kalopaH) mIThI khajUrI. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / 1702 mAn (bhvA. saka. A. seT svArthe san aniT -mImAMsate) viyAra. (bhvA. pa. saka. seT-mAnata) (cu. ubha. pa. seTa- mAnayati - te) bhAna khApavu, pUvu. mAna na. ( mIyate'nena, mA+karaNe lyuT ) dhAnya vagere mApavAnuM mApa-pAlI vagere, pramANa, sattAdhikAra, pramANa agara praharzananuM sAdhana- ye'mI mAdhuryojaH prasAdA rasamAtradharmatayoktAsteSAM rasadharmatve kiM mAnam ? rasa0 | tAsanA virAmano asavyApAra, prabhAe.. (puM. manyate buddhyate'nena, man+ghaJ) vittanI unnati, sanmAna mAnadraviNAlpatA - paJca0 2 / 159 | mAnadhanakhAtma-nirbharatA janmino mAnahInasya tRNasya ca samA gatiH paJca0 1 / 106 / paraspara premANa patInI kheDa avasthA (puM. matsamo nAsti iti mananaM, man+ghaJ) jaDAI, mAra- mAdhave mA kuru mAnini ! mAnamaye - zizu0 9 / 84 / abhimAna, pratiSThA, moTArdha. mAnaka puM. na. (mAnaM bRhatparimANamasya kap) bhAnaIhano choDa, je kaMdane moTAM pAna Ave che. mAnagranthi puM. (mAnasya granthirbandhanaM yasmAt) aparAdha, lUsa, doSa. mAnada tri. ( mAnaM dadAti, dA+ka) bhAna khApanAra, satara 22. (tri. mAnaM dyati, do+ka) garvane toDanAra. mAnadaNDa puM. (mAnasya daNDaH) bhApavAnI haMDI ga4 sthitaH pRthivyAH iva mAnadaNDaH kumA0 111 / mAnadhAnikA (strI.) kheDa bhatanI DADaDI. mAnanIya tri. ( mAnyate pUjyate, mAna + anIyar) bhAna khApavA yogya, satkAra 2vA yogya menAM munInA mAnanIyAm kumA0 1118 mAnamahat tri. ( mAnasya mahattvam) gauravathI samRddha atigarvita kiM jIrNaM tRNamatti mAnamahatAmagresaraH kesarI - bhartR0 2 / 29 / mAnayoga puM. (mAnasya yogaH ) bhASavAnI-tosavAnI ThI rIta. mAnadhana tri. ( mAna eva dhanam ) sanmAna35 dhanathI samRddha mahaujaso mAnadhanA dhanArcitAH - kirA0 119 / mAnarandhrA strI. (mAnArthaM samayapariNAmajJApakaM randhramasyAm) kAlapramANa jANavAnI tAMbAnI ghaDI. mAnava puM. (manorapatyaM manorgotrApatyaM vA manu + aN) manuSya, manorvaMzo mAnavAnAM tato'yaM prathito'bhavat, brahmakSatrAdayastasmAnmanojAtAstu mAnavAH- mahA0 / - manu0 29 / 5 / 35 / manuno choro, jAsa. [mAn-mAnitA mAnavat tri. ( mAna + astyarthe matup masya vaH) mAnavANuM, abhimAnI, bhASavANuM. mAnavarjita tri. ( mAnena varjitaH) bhAna vagaranuM, pratiSThA vinAnuM. mAnavI strI. (mAnava + strItvAt GIp ) manuSya- strIbhati, svayaMbhUnI te nAmanI eka kanyA, jainonI eka zAsana hevI. mAnavya na. ( mAnavAnAM samUhaH yan) jANonI samUha, janasamudAya. mAnasa na. ( mana eva, manas + svArthe aN) mana, zitta - sapadi madanAnalo dahati mama mAnasam gIta0 10 / - api ca mAnasamaNDanavidhiH- bhAmi0 1 / 113 / (na. manasA kRtaM, manas + aN) kailAsanI pAsenuM kheDa sarovara. - kailAzazikhare rAma ! manasA nirmitaM saraH, brahmaNA prANidaM yasmAt tadabhUnmAnasaM saraH / kahevAya che ke A sarova2 rAjahaMsonI janmabhUmi che-teo varSAkALamAM prasavakALanI zarUAta thatAM sahIM khAve che - meghazyAmA dizo dRSTvA mAnasotsukacetasAm / kUjitaM rAjahaMsAnA nedaM nUpuraziJjitam - vikrama 0 4 / 14 / -yasyAstoye kRtavasatayo mAnasaM saMnikRSTam / nAdhyAsyanti vyapagatamucastvAmapi prekSya haMsA: megha0 76 / (tri manasi bhavo jAto vA manas + aN) dhanArI saMkalpa vagere. mAnasavrata na. ( manasA kRtaM mAnasaM mAnasaM ca tat vrataM ca) mAnasiGa vrata-ahiMsA, satya, asteya, brahmayarya, khasudhatA. mAnasika tri. ( mAnasa +ThaJ) manamAM thanAra, bhana saMbaMdhI. mAnasAlaya, mAnasaukas puM. (mAnase Alayo yasya / mAnasaM saraH oko vAsasthAnaM yasya) haMsa pakSI. mAnasUtra na. ( mAnasya gAtrapramANasya tanmAnArthaM vA sUtram ) sonA vagereno kaMdoro, mApavAnI dorI. mAnasaukas puM. ( mAnasaM sara oko vAsasthAnaM yasya) haMsa pakSI. mAnikA strI. (mAne prabhavati, mAna + Thak +TAp) kheDa zera vajana. mAnitA strI, mAnitva na. ( mAnino bhAvaH tal+TAptva) bhAnIpazu, abhimAnIpAzu. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnin- mAyAvat ] mAnin tri. ( mAna + astyarthe ini) mAnavANuM, garvavANuM - parAbhavo'pyutsava eva mAninAm - kirA0 1 / 41 / - paravRddhimatsari mano hi mAninAm - zizu0 15 / 1 / (puM.) siMha, iNIvRkSa. mAninI strI. ( mAnamastyasyAH, mAna+in + GIp ) mAnavALI strI. mAnuSa puM. ( manorjAtaH, manu + aJ SugAgamazca) manuSya. (tri. mAnuSasyedaM mAnuSa + aN) manuSya saMbaMdhI, manuSyanuM. zabdaratnamahodadhiH / mAnuSI strI. ( mAnuSasya strI mAnuSa + jAti GIS) manuSya strI- mAnuSI tanuH, mAnuSI vAk- raghu0 1 / 60 / , 16 / 22 / ciGitsA. mAnuSyaka na. ( mAnuSasya bhAvaH yat) manuSyapazu, bhAsA (na. manuSyANAM samUhaH, manuSya + vuJ) mANasono samudAya, manuSyono samUha. mAnojJaka na. ( manojJasya bhAvaH karma vA vuJ ) manoharapAsuM suMdaratA, saundarya. mAndAra mAndArava puM. (mandAra+aN) kheDa prahAra vRkSa. mAndya na. (mandasya bhAvaH karma vA SyaJ ) bhanchapazu, mAMDaNI, roga, vairAgya, manAsahita. mAndhAtR puM. ( mAmindraM dhayati dhe-tRc yadvA mAM dhAsyati dhe +tRc) te nAbhe kheDa rAbha, yuvanAzva rAbhano putra. (te yuvAnAzva rAjAnA peTathI janmyo hato. jevo te peTamAMthI bahAra nIkaLyo tyAre RSioe pUchayuM - 'kam eSa dhAsyati' se sAMbhaNI dra nIye tiryo bhane teso hyuM- 'mAM dhAsyati' yA saMvAha uparathI tenA putranuM nAma mAndhAtA paDyu.) mAnmatha tri. ( manmatha + aN) mahevathI saMbaMdha rAjanAra, amahevathI utpanna- AcAryakaM vijayi mAnmathamAvIrAsIt - mA0 1 / 26 / mAnya tri. ( mAnyate, mAn + Nyat) pUbhya, mAnavA yogya, khA62 42vA yogya- ahamapi tava mAnyA hetubhistaizcataizca mA0 6 |26| mAnyA strI. ( mAnya + striyAM TAp) bharunmAsA mApatya puM. ( mA vidyate'patyamasya ) maheva. mApana puM. (mApayati svarNAdikamanena, mA + Nic +karaNe lyuTa) bhejavAnI aMTI (na. mA+Nic + lyuT) bhApabhASAzI, bhejavu. 1703 mAma tri. (mama idam- asmad + aN, mamAdezaH ) bhAraM, (saMzodhanamAM) DADA. mAmaka, mAmakIna tri. (mamedam, asmad + jaN mamakAdezazca / mamedaM, asmad + khaJ mamakAdezazca ) bhAruM, bhArA sambandhI - mAmakAH pANDavAzcaiva kimakurvata saJjaya ! bhaga0 1 / 1 / yo mAmakInasya manaso dvitIyaM nibandhanam mA0 2 (puM. asmad + aN mAmAdezaH saMjJA0 kan) bhAbho. (tri. mamAyaM mamedamiti buddhiryasya kapa ) pa solI, svArthI. mAya puM. ( mAyA asyAsti, mAyA+ac) bhaddugara, saindrabhasiGa, mahArI. (puM. mayasyApatyaM pumAn, maya + aN) viSNu, asura, rAkSasa, bhUta-preta. mAyA strI. (mIyate aparokSavat pradarzyate'nayA, mA+ya+ TAp) dupaTa-6go, indrabhaNa vagere- svapno nu mAyA nu matibhramo nu-za0 6 / 7 / mAyAM mayodbhAvya parIkSito'si raghu0 2 / 62 / mithyAbuddhinuM 2e kheDa ajJAna (strI. mImite jAnAti saMkhyAtyanayA, mA+ya+TAp pA sakSmI, hela, IzvaranI upaadhiaghaTita vastune ghaTita rUpe siddha karanAra zakti, buddhanI mAtAnuM nAma. mAyAkAra, mAyAkRt puM, mAyAvat, mAyAjIvin tri. ( mAyAM indrajAlavyApAraM karoti, kR + aN / mAyAmindrajAlaM karoti, kR+kvip tuk ca / mAyA+ astyarthe matup masya vaH) mAvayA indrajAlavidyayA jIvati jIva+ Nini mahugara, jevADI, mahArI, mAyAvI. mAyAcaNa, mAyAcuJcu tri. ( mAyA + caNap/ mAyA+astyarthe cuJcu mAyayA indrajAlavidyayA jIvati) bhAyAvI, dupaTI, bhAyAvANuM. mAyAda puM. (mAyA chalena dhRtvA atti ad +ac) magaramaccha. mAyAdevI strI. ( mAyAkhyA devI) juddhahevanI bhAtA mAyAdevIsuta puM. ( mAyAdevyAH sutaH) buddhaheva. mayApaTu tri. ( mAyAyAM paTuH) 542 aravAmAM Duzana, jAdugarI karavAmAM hoMziyAra. mAyAmaya tri. ( mAyA + mayaT ) bhAyAvANuM paTavANuM, bhagata, saMsAra. mAyAvat puM. (mAyA astyarthe matup masya vaH) mathurAno rAma-sa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1704 shbdrtnmhoddhiH| [mAyAvatI-mArutavata mAyAvatI strI. (mAyA+matup+GIp) mahevanI patnI, | mArakasthAna na. (mArakaM ca tat sthAnaM ca) manathI. vidyAdharanI strI, pradyumnanI patnInuM nAma. bIjuM ke sAtamuM sthAna. mAyAvasika, mAyAvina tri. (mAyayA vasaM AcchAdanaM | mArajAtaka (puM.) la.sA. karoti Thak/mAyA+astyarthe vini) bhAyAvI, 45., mArajit puM. (mAraM kAmaM jitavAn, ji+bhUte kvip garamA- vrajanti te mUDhadhiyaH parAbhavaM bhavanti tuk ca) niva, muddhavi, zaM.2. mAyAviSu ye na mAyinaH-kirA0 1 / 30 / mAraNa na. (mR+Nic+bhAve lyuTa) mA2, bhArI mAtra mAyAvin puM. (prazastA mAyA kApaTyamastyasya, vini) ___ -pazumAraNakarmadAruNaH-za0 6 / 1 (na. mR+ Nic+karaNe lisADo, mAga2-mahArI, bhora, zastiyuta. lyuT) vairInA vadhanu sAdhanA mamiyA2 4, 2. paramAtmA. mArAGka tri. (mArasya aGkaH-cihnam) premayilita, premathI mAyAvinI, mArajAtakI strI. (mAyAvin+striyAM GIp/ saMta. 122- mArAGke ratikelisaMkularaNArambhe___ mArajAtaka+striyAM GIp) likhA.. gIta0 12 / mAyika, mAyin tri. (mAyA'styasya Than/mAyA+astyarthe mArAtmaka tri. (mAra evA'tmA yasya) bhA29.. ini) 542 42vAma duzama, mAyAvI, 458, 6 2 , mAri, mArI strI. (mR+Nic+in/mAri+pakSe DoS) (puM.) dugara, mahArI. vadha, mArI nAMkhavuM, marakI-kolerA, nAza karavuM, vAtaka mAyin puM. (mAyA astyarthe iji) // 2, mahArI, zegAnI adhiSThAtrI devatA-huA. GAL, viSpa, bhaDeza, saMsAra, mAna, maheva, yitra mArita puM. (mAryate nAzyate bhasmIkriyate, mR+Nic+kta) vRkSa. nAza kareluM. vadha kareluM, bhasma kareluM. mAyu puM. (mInoti prakSipati dehe uSmANaM, miJ+uN mAriSa puM. (riS-hiMsAyAM+ka, mA riSaH) Arya--12 __ AtvaM yuk ca) sUrya, zarI2nI. pittadhAtu. bhASAmAM zraddheya, AdaraNIya mATe nATakamAM saMbodhita ( arthamA napuM. 59thAya.) karavAnI rIta, eka zAka, tAMdaLajo. mAyurAja (puM.) duranI putra. mArISA strI. (mAriSa+striyAM TApa) dRkSanI mAtA. mAyUra na. (mayUrANAM samUhaH, mayUra+aJ) bhA2no samUDa. | mArIca puM. (marIcerapatyaM pumAn, marIci+aN) tA. (tri. mayUrANAmidaM, mayUra+aN) bhora saMbandhI, bhoranu, moranI pAMkhothI banela, mora dvArA (gADInI jema) rAkSasIno ane suMda rAkSasano putra, rAvaNano eka kheMcI laI javAya te, morane priya. anucara, kakkolaka, yAjaka brAhmaNa, rAjAno hAthI, maracAMnI jhADIono samUha. mAyUraka, mAyUrika tri. (mayUraM hanti, myuur+vuny| mArIcI strI. (mArIca+striyAM GIS) 28. 44.3 mayUra+Thak) morane mArI najanA2. mAyUrI strI. (mayUrasyedaM priyatvAt, mayUra+aN+ GIp) thI, lauzAsana prasiddha vitA. ajamoda vanaspati. mArIvyasana (na.) 12.4I-DIvarAnusa. mAra puM. (mR+ bhAve ghaJ) bh29|- azeSaprANinAmAsIdamAro | mArIvyasanavAraka tri. (mArIvyasana+vR+Nic+Nvula) daza vatsarAn-rAjata0 5 / 64 / mRtyu, mA. marakI-kolerAnuM duHkha dUra karanAra. (puM. mArayati, mR+Nic+ac) maheva- zyAmAtmA mAruNDa (puM.) sAyanu , chathI dI.sI. 4mIna, kuTila: karotu kabarIbhAro'pi mArodyamam-gItago0 3 / 2sto -mA. vighna, dhaMta2.. mAruta puM. (marudeva, marut+svArthe'Na) vAyu, zarI2no mAraka puM. (mR+Nic+ghaJ+svArthe ka) bha24, 40%5kSI, vAyu, mogarA5yAsa. vAyu. (na. maruta idaM, marut+ meDa ha. (tri. mR+Nic+Nvula) mArI najanAra, aN) madhAnanI javAna. (na. marud devatA yasya, nAza 2nAra, maheva. aNa) svAti nakSatra. (tri. maruta idaM, marut+ aNa) mArakata tri. (marakata+aN) bha24ta. (5) bhAnu. pavananuM, pavana saMbaMdhI. bha27 masinA gana- 'kAcaH kAJcanasaMsargAddhatte - mArutavrata na. (mArutasya vratamiva vrataM niyamo'sya) mArakatI dyutim !' -hitopadeze 41 / / rAjAono eka dharma Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArutA-mArjArakaraNa shbdrtnmhoddhiH| 1705 mArutA (srI.) vanaspati. spR-purImadhurI. | mArgadhenu, mArgadhenuka puM. (mArgasya dhenuH primaannm| mArutAtmaja, mAruti puM. (mArutasya aatmjH| __ mArgadhenu+svArthe ka) yAra osa, meDa yo4, 64.2 mArutasyA'patyaM pumAn, marut +iJ) anubhAn, pramANe artha. bhImasena. | mArgazira, mArgazIrSa puM. (mRgazirayA yuktA paurNamAsI mArutApaha puM. (mArutamapahanti, han+Da) 1275. vRkSa.. aN sA yatra mAse punaraNa/mArgazIrSI paurNamAsI atra (tri. mArutamapahanti, apa+han+Da) vAyuno nAza mAse aN) bhAgaza2 mahinI. 2nA2. mArgazirA, mArgazIrSI srI. (mRgazirayA yuktA paurNamAsI mArutAzana puM. (mAruto'zanamasya, az+lyu) sarpa, aN+ GIp/mRgazIrSeNa yuktA paurNamAsI aN+ DIpa) nA mAgazara mahinAnI pUnama. mArkaTapipIlikA strI. (mArkaTI cAsau pipIlikA ca) mArgika puM. (mRgAn hanti, mRga+Thak) 25ne. bhA2nAra, eka jAtanI nAnI kALI kIDI. zirI (tri. mArgo gamyatvenAstyasya Than) yAtrI, mArkaNDa, mArkaNDeya puM. (mRkaNDorapatyaM, mRkaNDu+ aNa/ bhusA32, 42bhA. ___ mRkaNDu+ Dhak) te. nAmanA me. muni-Si. mArgita tri. (mArga-anveSaNe+kta) pAmela, zodhesa, mojedA. mArkaNDikA srI. (mArkaNDa+saMjJAyAM kan+TAp ata mArgya tri. (mRjyate. mRj+Nyat vRddhizca) zodhavA-jogavA itvam) meM tana vanaspati. yogya, sApha karavA lAyaka. mArkaNDeya, mArkaNDeyapurANa (na. mArkaNDeyena proktaM, mANu (curA. ubha. seTa-mArjayati-te) Hixj, sAI 2 mArkaNDeya+ aN/mArkaNDeyAkhyaM purANam) bhA4534. sa., savA 42vo aka. / mArja puM., mArjaka tri. (mAjayati pApamalaM prakSAlya RSie banAveluM eka mahApurANa. mArkava puM. (mArayati kvip, mAri kezakleze kUyate, uddharati janAn yadvA mAja yati varuAmalaM, mA+Nic+ac/mRj+Nic+ Nvul) niva, kU+ac) bhAMgaro. mArga (curA. ubha. saka. seT-mArgayati) saM2782 42vI, | vi, alol, sAI 522. (puM. mRj+ghaJ) zarI2 vagere sApha karavuM. | mArjana na. (mAya'te mA+bhAve lyuT) Hixj, sAI mArgati) zodhag, lng. 42, sUchIna nibhaga 2. (puM. mAya'te'nena, mArga, mArgaka puM. mAya'te saMskriyate pAdena mRgyate- | mArja+lyuTa) sa36 sodharanu u. gamanAyAnviSyate, mRga mArga vA+ghaJ/mArga+svArthe / mArjanA strI. (mArja mArjanA strI. (mA+bhAve yuc+TAp) wixj, sAI ka) 2sto, bhA[- agnizaraNamArgamAdezaya-za0 5 / / 72j, bhu24-Dhora vAhinI za6- mAyUrI madati - vicAramArgaprahitena cetasA-kumA0 5 / 42 / -vAyorimaM mArjanA manAMsi-mAlavi0 118 / parivahasya vadanti mArgam-za0 77 / (tri. mRgasyedaM mArjanA strI. (mAya'te'nayA, mA+lyuTa+striyAM DIp) mRga+aNa) bhRga saMbandhI, bhRgAnu.(puM. mRgo sAva25. mRgazirAstayuktA paurNamAsyatra mRga+aN) maa|2 mArjanIya tri. (mAya'te, mRj+karmaNi anIyar) sAI bhAsa, vi. karavA lAyaka, mAMjavA lAyaka. mArgaNa na. (mAryate anviSyate, mArga+ bhAve lyuTa) mArjAra, mArjAla puM. (mRj+Aran vRddhizca/rasya la:) zodha, tAsa, bhAgavU, bhAga, sneha, praya likhA- kapAle mArjAraH paya iti karAMlleDhi zazinaH(tri. mArgayati dhanArthaM, mAgaM+lyu) mINa bhAganAra, | kAvya0 10 / vanaspati. rAto yi, MI, 4ntu. yAyanA 72nAra, zodhanA2. (puM. mArgayati lakSyaM dAtAraM | mArjAraka, mArjAlaka puM. (mArjAra+saMjJAyAM kan/rasya vA, mArga+lyu) mA bhImArI. la:) bho2 5kSI. mArgaNaka tri. (mArga+svArthe kan) bhAeyAya, zodha mArjArakaraNa na. (mArjArasyeva karaNam) me. 5.2rnu 322. | maithuna athavA ratibaMdha. (bhvA para. saka. seTa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1706 shbdrtnmhoddhiH| [mArjArakaNTha-mAlatItIraja mArjArakaNTha puM. (mArjAraH kaNThe yasya) bhora. mArdava na. (mRdorbhAvaH, mRdu+aN) bhagata- abhitaptamArjArakarNikA, mArjArakarNI strI. (mArjArasya kI ___mayo'pi mArdavaM bhajate kaiva kathA shriirissu-rghu08|43| iva karNau yasyAH DIp kan TAp/marjArasya karNI mangj, n.2m||2. (puM. mArdavaM mRdutvamasyAsti, iva kI GIp) hu hevInI. me. mUrti.. mArdava+ac) 5 tano va[saM.42.. mArjArakI, mArjAlakI strI. (mArjAraka+striyAM GIp/ mArdika na. (mRdvikA+aN) drAkSana 3. madha. (tri.) mArjAlaka+striyAM DIpa) bhora pakSieA. drAkSa banAve, drA saMbandhI, drAkSa .. mArjAragandhA, mArjAragandhikA srI. (mArjArasyeva gandho mArmika (tri.) 6i0. tahaSTi manA2, sauMdarya vagaire yasyAH/mArjAragandha+kan + TAp ata itvam) tatpanA pUrA parithita, maza- mArmikaH ko marandAnAmudgaparNI vanaspati-pasI bhA. mantareNa madhuvratam- bhAmi0 1117 / mArjArI, mArjAlI strI. (mArjAra+GIS/mArjAla+striyAM mArSa puM. (mRSyati kSamate janAn, mRS+ka tataH svArthe aN) di65%y us, zreSTha-naya bhASAmAM' mo __GIpa) liyA, ustUrI, 1421, ntu. mArjArIya, mArjAlIya (mArjArasyAyaM maarjaar+ch| mAriSa za6. mATi strI. (mRj+ktin) zodha. sa. 42j, zarI2ne __ mRj+AlIya) zUda, ni032, zarI2 sAI 42 ta. khuzabothI coLavuM, nirmaLa karavuM. mArjArIyA, mArjAlIyA strI. (mR+ ArIyak+striyAM mAla puM. (mal-saMjJAyAM+kartari ghaJ) . tana 27, TAp/mArjAlIya+striyAM TAp) All, zUdra tinI eka deza (baMgALanA pazcima agara dakSiNa strI.. pazcimamAM sthita e nAmano jillo) kapaTa. mArjita tri. (mA+kta) sAI 438, 35, mAMsa, (na. mAti mAnaheturbhavati, mA+uNA. raNa pRSo. rasya nirmaLa karela, alaMkRta kareluM. laH) kSetra, nita. 438 bhUmi- (mAlamunnatabhUtalammArjitA strI. (mAya'te ghRSyate pANinA, mRj+Nic+kta+ zailaprAyamunnatasthalam) kSetramAruhya mAlam-megha0 16 / TApa) 6-872-madha-dhI-bharI vagerethI manAvesa. vana, 2tAsa. (puM. mAM lakSmI lAti, lA+ka) vi. zrIkhaMDa, kapUra vagerethI vAsita karela eka bhakSya. mAlaka na. (malate dhArayati zobhAm, mal+Nvul) / mArtaNDa puM. (mRte aNDe bhavaH aN zaka0) sUrya- ayaM tanuM dUsa-sthasamaya, bha. (puM. malate dhArayati mArtaNDaH kiM sa khalu turagaiH saptabhiritaH-kAvya0 vIryaM roganAzane, mal+Nvula) dabArnu mAu, 10 / 4033lk OMAu, muMu-42, pAranI saMdhyA. nALiyeranuM eka jAtanuM pAtra. mArtaNDavallabhA strI. (mArtaNDasya vallabhA) sAhitya mAlakA strI. (mal+Nvula+striyAM TAp) puSpa vagairenI bhaktA vanaspati, sUryanI patnI. bhAga-512. mArtaNDI srI. (mArtaNDa+striyAM GIS) yel, 2.. mAlakoza puM. (mAlasya hareH koza iva) te namana mArtika na. (mRttikAyA vikAraH, mRttikA+Thak) bhATInu rAma zarA4j, uyu. (tri. mRttikAyA nirmitaM, mAlati, mAlatI strI. (mAM lakSmI zobhA vA latati veSTate, lat+ ac+GIp) -yadI- tanmanye mRttikA+aNa) bhAnu janAvej, mATI saMbaMdhI, bhATIk kvacidaGgabhRGgataruNenAsvAditA mAlatI -gaNaratna0 / gurumadhye hariNAkSI mArtikazakalainihantukAmaM mAm -jAlakarmAlatInAm megha0 18 / bhAsatAna, dUsa- zirasi bhAmi0 2 / 41 / bakulamAlAM mAlatIbhiH sametAm-RtusaM0 2 / 24 / mArdaGga na. (mRt aGgamasya, mRdaGga+svArthe aN) 22, juvAna strI, kAkamAcI vanaspati, eka nadI, cAMdanI n||2. (puM. mRdaGgavAdanaM zilpamasya, mRdaGga+aNa) rAtri, pahADa mULa vanaspati. naraghAM vagADanAra. mAlatItIraja, mAlatItIrabhava puM. (mAlatyA nadIbhedasya mArdaGgika tri. (mRdaGgastadvAdanaM zilpamasya Thak) na2i. tIre jAyate jan+Da/mAlatyA tIre bhavati, bhU+ac) vagADanAra, mRdaMga vagADanAra, Dhola vagADanAra. ] TemA2. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / mAlatIpatrI - mAlya] mAlatIpatrI strI. ( mAlatyAstannAmakajAtyA iva patramasyAH ) bhavaMtrI. mAlatIphala na. ( mAlatyAstannAmakajAtyAH phalam ) bhayaija. mAlabhArika tri. ( mAlAnAM bhAro'styasya Than pUrvapadahrasvazca) bhANAkhonA bhAravANuM. mAlaya (tri.) bhalaya parvatathI bhavanAra. (puM.) yaMhananI sADaDI. (strI.) mAlayI bhalaya parvatathI AvelI. mAlava, mAlavaka puM. (mAlaH unnatakSetramastyatra, mAla+ vapratyayaH / mAlava + svArthe ka) madhyabhAratamAM AvelI mALavo deza, te nAmano eka rAga, svara grAmanI rIti, bhAlavaddezanA rahevAsI. mAlavaja tri. ( mAlavadeze jAyate, jan+Da) bhAsavaddezabhAM utpanna thanAra, avanti dezamAM pedA thanAra. mAlavikA strI. ( mAlave jAtA, mAlava+Thak+TAp) nasotara vanaspati, kAlidAsakRta "mAlavikAgnimitra nATaDanI nAyiDA. mAlasI strI. (mAlaM malanaM jaTAdInAM duSTatvaM syati, so + ka + gaurA. GIS ) deza puSTiara kheDa vRkSa, te nAmanI eka rAgiNI. mAlA strI. ( mal-saMjJAyAM + karttari ghaJ +TAp) puSpa vagerenI bhASA- anadhigataparimalA'pi hi harati dRza mAlatImAlA- vAsa0 / 2, zreNI- gaNDoDDInAlimAlAmA0 1 / 1 / 4panI saMkhyA DaravA mATe rAjavA yogya jerajI bhASA vagere. mAlAkaNTa puM. (mAlAkAraH kaNTo yasya) aghADI vanaspati.. mAlAkanda puM. ( mAlA gaNDamAlAnAzakaH kandaH) kheDa jAtanuM kandamULa. mAlAkA strI. ( mAlA eva, mAlA+svArthe ka+TAp) bhAjA, hAra. mAlAkAra, mAlAkRt tri., mAlin puM. (mAlAM karoti, kR + aN / mAlAM karoti, kR + kvip tuk ca / mAlA zilpamasya ini) - kRtI mAlAkAro bakulamapi kutrApi nidadhe - bhAmi0 1 / 54 | bhAjI (tri.) bhAjA DaranAra, puSpa vagerenI mALA banAvanAra, mAlAkArI strI. ( mAlAkAra + striyAM GIS) bhAvA. mAlAgranthi puM., mAlAdUrvA strI. (mAlayA granthiratra / mAlAkArA dUrvA) kheDa bhatanI pro-hurvA. 1707 mAlatRNa, mAlAtRNaka na. ( mAlAkAraM tRNam/ mAlAtRNa + svArthe ka) kheDa bhatanuM ghAsa. mAlAdIpaka (na.) kheDa arthAlaMDAra - mAlAdIpakamAdyaM thotraguNAvaham kAvya0 10 / mAlAphala na. ( mAlArUpeNa sthitaM phalam ) rudrAkSa. mAlAriSTA, mAlAlikA, mAlAlI strI. (mAlAbhUtamariSTaM yasyAH / mAlAM alati, al + Nvul+TAp ata itvam / mAlAmalati bhUSayati, al+ap + GIp ) spRhA yUrI-madhurI nAmanI vanaspati, pAyI. mAlika puM. ( mAlA tannirmANaM zilpamasya Than) bhAjI, kheDa bhatanuM pakSI, yitAro, raMgAro. mAlikA strI. (mAlaiva, mAlA+kan+TAp hrasvaH ata itvam) bhaMgalI jaTabhogarI, DoDano kheDa jAra kheDa nahI, bhAjA, IsanI bhANA, putrI, chAu, khaNasI. mAlikI strI. ( mAlika + striyAM jAti GIS) bhASA, bheDa bhatanI pakSiNI, raMgarennI strI-raMgArI. mAlin tri. ( mAlA + astyarthe ini) bhAjA dhAraNa DaranAra, bhAyAvA - samudramAlinI pRthvI / mAlinI strI. (mAlin + striyAM GIS) bhAjAza, paMdhara akSaranA caraNavALo chanda, gaurI, caMpAnagarI, agni zikhAvRkSa, dhamAso vanaspati, eka mAtRkA, gaMgA nahI. mAlinya (na.) bhesApasuM, apavitratA, dUSA, pApapUrNatA, duSTa, avibhA. mAlu strI. ( mal+uN) kheDa bhatano vesI, nArI. mAladhAna puM. (mAluriva patralateva dhIyate'sau, dhA+karmaNi lyuT) kheDa bhatano sarpa mAludhAnI (strI.) kheDa bhatanI velI. mAlUra puM. ( mAM lakSmI pareSAM lunAti, mA+lU+rak) jIsInuM Au, DohanuM jhADa (na. mAlUrasya phalaM, 3701) oll, slg. mAleya tri. ( mAlAyAM sAdhu, mAlA + Dhak ) bhAjA-hAra banAvavAmAM kuzaLa. mAleyA strI. ( mAleya + striyAM TAp) bhoTI khesathI. mAlya naM. ( mAlAyai hitaM yat) rUkha (na. mAleva, mAlA + SyaJ) puSyamANA - mAlyena tAM nirvacanaM jaghAna - kumA0 7 / 19 / masta'nI puSpamANA (tri. mAlAyai hitaM yat) bhAvAsaMbaMdhI bhASAnuM. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1708 shbdrtnmhoddhiH| [mAlyapuSpa-mAhina mAlyapuSpa puM, mAlyapuSpikA, mAlyapuSpI srI. (puM. mAzcandrastasyAyaM mAsa+SNa) yAMdra mAsa (mAlyAkArANi puSpANi asya/mAlyapuSpa+kan+ TAp / (paM. masyate parimIyate'nena, masa+karaNe ghaba) pAMya ata itvam/mAlyaM puSpaM yasyAH) zana jAu. yahI mA2 54na-mAso, malino. mAlyavat tri. (mAlyamastyasya, matupa masya vaH) | mAsajAta tri. (mAso jAtasya yasya) ne pahA thathe. bhAvAj, Ranj, Arj. (puM. mAlya+astyarthe eka mahino thayo hoya te. matup masya vaH) 9.5 parvata, zanI maMtrI. ma.ne. mAsana na. (mAsaM nati, nI+Da) sobha. 20 tA. mAmo, jeNe laMkAdvIpa vasAvyo, eka rAkSasa. mAsapramita puM. (mAsaM pramAtumArabdhaH, pra+mA+kta) 53venI mAlyavatI strI. (mAlyavat+striyAM GIp) te namAnI yandra. me nahI.. mAsamAna puM. (mAsaiAdazabhirmAnamasya) varSa. mAlla (pu.) me. pra.2 saM.2 li. mAsara puM. (mas pariNAme+ghaJ mAsaM pariNAmaM rAti mAllanI (strI.) dustI asa2 bhuvAnI. harI. rA+ka) tNe. manaparnu, ghAva, mosAbha.e. mAzabdika tri. (meti zabdaM niSedhAya karoti yaH, | mAsAnta puM. (mAsasya saurasya cAndrasya vA antaH) mA+zabda+Thak) nA 42, niSedha 4242. 57veno yandra, malinAno anta. mASa puM. (maS-saMjJAyAM+kartari ghaJ) 176- tilebhyaH mAsika tri. (mAse bhavaH kAlA0 ThaJ) mahinAmA thanAra. (na. mAse bhavaM mAsa+ThaJ) 12 mahine samAse pratiyacchati mASAn-siddhA0 / pAMya yahI bhAra meM 4%4na-bhAsA- mASo viMzatitamo bhAgaH paNasya ___42vAnuM zrAddha-bhAsImA- pitRRNAM mAsikaM zrAddhamanvAhArya vidurbudhAH / parikIrtitaH / 6 // 2854. m||2 5.4na mAsIna, mAsya tri. (mAse bhavaM, mAsa+khaJ/mAs+yat) guJjAbhirdazabhirmASaH / eka mahinAnuM, mahinA sudhI rahenAra-TakanAra. mASakalAya puM. (mASAkhyaH kalAyaH) 26. mAsurI strI. (masura+aN+ GIS) DhI.. mASaparNikA, mASaparNI strI. (mASasyeva parNAnyasyAH mAsUra tri. (masUrasyedaM masUra+aN) masUranu, bhasU.2 GIp+ka+TAp-GIp) 30. 36. saMbaMdhA. mASabhaktabali strI. (mASAmizritaM bhaktameva bali:) mAsma avya. (mA. ca sma ca tayoH samAhAraH) nissedhaDadanI khIcaDInuM balidAna. vAya mane nivA25. vAya bhavyaya- valaibyaM mAsma mASavarddhaka puM. (mASaM mASaparimitaM svarNaM varddhayati gamaH pArtha ! naitat tvayyupapadyate' -gItAyAm / __ Acchinatti apaharati, vRdha+Nvul) sonI. mAha (bhvA. ubha. sa. seTa-mAhati-te) bhA5j. mASAda (pu.) yo. mAhana puM. (mAh+lyu) ALL. mASAjya (na.) ghInI sAthe 5ve bha6. mAhA strI. (mA+han+Ta+striyAM TAp) ||y. mASAza (pu.) ghoDI. mAhAkula, mAhAkulIna tri. (mahAkulasyApatyaM aJ/ mASika (tri.) me. bhAsAna DImatarnu. mahAkule bhavaH, mahAkula+khaJ) moTA iNamA utpanna mASINa, mASya na. (mASANAM bhavanaM kSetraM, mASa+khaJ- thanAra, kusIna... yat) saha 54 te tara. mAhAjanika, mAhAjanIna (tri.) varI-mAnIne. mASona (tri.) me. bhAsA machu. ucita, moTA mAnavIone yogya. mAs puM. (mAti paricchinatti svagatyA kAlam, mA+asun) mAhAtmika (tri.) 2 mAzayavANI, yazasvI, bhalinI, yandra, 752. mahAnubhAva. mAsa, mAsaka puM. (masyate parimIyate'nena, masa+karaNe | mAhAtmya na. (mahAtmano bhAvaH SyaJ) mahimA, mo. ghaJ/mAsa+svArthe kan) zubhasayakSa tathA pRSThApakSa. | mAhArAjika tri. (mahArAjJa idaM, mahArAjan+Thak) malA trIsa. hivasana. bhAsa- na mAse pratipattAse mAM mahArAjanuM mahArAjA saMbaMdhI, bAdazAhI. cenmAsi maithili ! -bhaTTi0 8 / 95 / yandra. | mAhina na. (mahyate pUjyate'smin, maha+inaN) 220ya. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / mAhira-mitrayuddha] mAhira puM. (mahira + aN) indra, zUDa. mAhiSa tri. (mahiSyAH idaM aN) leMsanuM, leMsa saMbaMdhI. (na. mahiSyA idaM, mahiSI + aNNa) lesanuM dUdha, chahIM vagere, prema- mAhiSaM dugdhaM dehi / mAhiSika puM. (mahiSyai rocate'sau, mahiSI+ + Thak ) vyatbhiyArizI strIno pati- mAhiSItyucyate nArI yA ca syAd vyabhicAriNI / tAM dRSTAM kAmayati yaH sa vai mAhiSikaH smRtaH - kAlikApu0 / potAnI strInA vyatmiyArathI khAlavitA yAvanAra - mahiSItyucyate nAryA bhogenopArjitaM dhanam / upajIvati yastasyAH savai mAhiSikaH smRtaH - viSNupu0 - zrIdharaTIkAyAm / mAhiSmatI (strI.) bhe nagarInuM nAma, baihaya rAbhakhonoM paraMparAgata rAbhdhAnInuM nagara- raghu0 6 |46 | mAhiSya puM. (mahiSyAM bhavaH SyaJ ) kSatriyathI vaizya strImAM utpanna thayela varNasaMkara. mAhendra puM. ( mahendrasthAyaM, mahendra + aN ) bhyotiSabhAM uhela mahendra saMbaMdhI kheDa 83. (tri.) mahendranuM, mahendrasaMbaMdhI - kumA0 7 / 84 / raghu0 12 / 86 / mAhendrI strI. (mahendrasyeyaM, mahendra + aN + GIp ) pUrva dizA, indrAzI, gayA. mAheya puM. (mahyA apatyaM mahI+Dhak ) bhaMgajagraha, naraDAsura ( tri.) bhauti mAheyI strI. (mahyAH surabhyAH apatyaM mahI + Dhak + striyAM GIS ) gAya. mAhezvara tri. (mahezvarAdadhigataM tata AgataM vA aN ) mahezvarathI prApta thayela, mahezva2thI AveluM, mahezvaranuM, mahezvara saMbaMdhI, zivano pUjaka. mAhezvarI strI. (mahezvara + aN + GIS ) hugahivI, kheDa bhAtRDA, yavatiGatA vanaspati mi (svA. ubha. saka. aniT - minoti + minute ) jheMDuvu, bhApavu, vijetuM nirmAya Davu, dhyAnapUrvaka bhedu pratyakSa jJAna bhejavaI. anu+mi anumAna, pra+mi yathArtha jJAna karavuM. miccha ( tudA. para saka. seT-micchati) pIDavu, roDavu. mita tri. (mi-mAM vA + kta) bhASesa, bhapAyesa, zabda rela - puSTaH satyaM mitaM brUte sa bhRtyo'rho mahIbhujAmpaJca0 1187 / saMkSipta, iMDela, sImita, thorDa, jayeyuM. mitaGgama puM. (mitaM parimitaM gacchati, gam + khac mum) hAthI (tri.) bhApasara 4nAra, dhIme zAsanAra. 1709 mitaGgamA zrI . ( mitaM mRdu parimitaM vA gacchati, gam+khac+mum TAp) bhApasara 4nArI strI, dhIbhe cAlanArI strI. mitaGgamI strI. (mitaM gacchati, gam + khac+mum striyAM GIp ) hAthI. mitadru puM. (mitaM dravati, dra+ku sa ca Dit ) samudra. mitabhuj, mitabhojana tri. (mitaM bhuGkte, bhuj + kvip/ mitaM bhojanaM yasya) bhASasara lozana DaranAra, mitAhArI, aspahArI. mitampaca tri. (mitaM parimitaM pacati, pac+khaz mum ca) bhApasara saMghanAra, ITsa vagere. mitavAc, mitavANi tri. (mitA vAg yasya / mitA parimitA vANiryasya) bhASasara josanAra, jaya bheTa josanAra - mahIyAMsaH prakRtyA mitabhASiNaH (mitavAcaH) - zizu0 2 / 13 / mitAkSara tri. (mitazcAsAvakSarazca) saMkSipta, thoDAmAM sAmAsiDa- kumA0 5 / 63 / choja, padyAtma. mitArtha tri. (mitazcAsAvarthazca ) bhASelA arthavANuM. mitAzana, mitAhAra [2. (mitamaznAti, mita+az + lyu mitaM AhAro yasya) mAyasara manAra, jaya jAnAra. miti strI. (mIyate, mA-mi vA bhAve ktin) yathArtha jJAna, mApa, bhApalI, khavaracheha, vikSepa, prabhAza sAkSya.. mitra na. (midyati snihyati, mid+tra) bhitra, bhAIbaMdha, chosta - tanmitramApadi sukhe ca samakriyaM yat bhartR0 2 / 68 / (puM. mi+tra) sUrya, khaDaDAnuM ADa. ( tri. midyati snihyati, mid+tra) snehavAnuM, premANa mitratA strI, mitratva na. ( mitrasya bhAvaH tal+TAp +tva) lAjandhI hostI. mitragRha, mitradviS tri., (mitrAya druhyati, druh+kvip/ mitraM dveSTi, dviS + kvip) mitrano droha-dveSa 42nAra, vizvAsaghAtI mitra. mitradroha, mitradveSa puM. (mitrasya droha: mitrasya dveSaH) bhitrano droha-dveSa. mitrabheda puM. (mitrayorbhedaH) bhitromA paraspara zaTaGkaTa, maitrIno bhaMga. mitrayu tri. (mitraM yAti yA + u) mitra (52 prema rAjanAra, snehazIla, jene dosta vahAlo hoya te, hitaiSI. mitrayuddha na. ( mitreNa saha yuddham ) hostanI sAthe bAI. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1710 shbdrtnmhoddhiH| [mitralAbha-mithyottara mitralAbha puM. (mitrasya lAbhaH) hotI prApta 2vIta, mithyAtva (na.) satama asata bhane, masAtma satanI te nAmano hitopadezano eka bhAga. buddhi-AtmAnA yathArtha svarUpanuM jenAthI jJAna na mitravatsala tri. (mitreSu vatsalaH) mitra. 652 prema / yAyata, dUdha, stiastu.. rAkhanAra, ziSTAcArI, mitra upara kRpAlu. mithyAdRSTi strI. (mithyA ca sA dRSTizca) nAstitA mitrazis tri. (mitraM zAsti, zAs+kvip itvam) asad daSTi ke jenAthI vastusvarUpanuM yathArtha bhAna na mitrane zikhAmaNa ApanAra, mitrane AjJA karanAra. thAya.. (tri. mithyA asatyA dRSTiH yasya) nAsti.. mitrA strI. (mitra+striyAM TAp) sumitrA ayathArtha-viparIta zraddhAvALo AtmA. mitrAcAra puM. (mitrasya AcAraH) mitra prati vyavahAra. mithyAdhyavasAya puM., mithyAdhyavasiti strI. (mithyAvRthA mitrIyat tri. (mitrIya nAmadhAtu+zatR) mitra prabhArI adhyavasAyaH/mithyA asatyA adhyavasitiH) poTo nizcaya, masata niya, (strI.) me st2na saist2, AcaraNa karatuM. jemAM koI asaMbhava prasaMga para azrita hovAnA mith (bhvA. ubha. seT saka. methati-te) maNa, sama4, kAraNe koI vastunI asaMbhavanAnI abhivyakti thAya, bhaithuna. 42j, neej, 3132, 45. 42vI, bhArI naing, Hal- kiJcinmithyAtvasiddhyarthaM mithyaarthaantrpratyakSa jJAna karavuM. kalpanam / mithyAdhyavasitirvezyAM vazayet svasrajaM mithas avya. (mith+asun) Aldwi vyatigata vahan-kuvalayamAlA / 35, potAnA 35- bhartuH prasAdaM pratipadya mUrjA vaktuM mithyAnirasana na. (mithyA asatyaM nirasyate'nena nir+ mithaH prAkramataivamenam-kumA0 3 / 2 / -5225.2- mithaH as+karaNe lyuTa) zapatha-sIganda. prasthAne- sh02| -mithaH samayAta za0 5 / / | mithyApApodbhAvana na., mithyAbhiyoga puM. mithyAbhizaMsana mithaHsAkAGkSatA (strI.) vano meM. gu.. na., mithyAbhizApa puM. (mithyA pApasya udbhAvanam/ mithi puM. (mith+Nini) nami. 20%no putra... mithyAbhUtena abhiyogaH rAjJo'ntike vedanam/mithyAbhUtena mithulA strI. (mithi+astyarthe lac+TAp) viziza, __ asatyena abhizaMsanam/mithyAbhUtena asatyenAbhizApaH) janaka rAjAnI rAjadhAnI. . poTuM bhAga, TUTho mAro5, poTI iriyAha. mithuna na. (mith+unan kicca) strI52Sanu , mithyApratijJa tri. (mithyA pratijJA yasya) 8. prati hampatI- mithunaM parikalpitaM tvayA sahakAraH phalinI 22. ca nanvimau-raghu0 861 / ta. nAmAnI. me. zi, mithyApratijJA strI. (mithyA asatyA pratijJA) ital savAsa, saMbhoga, saMgama. pratizata mithunIbhAva puM. (mithuna+cci+bhU+ghaJ) mecchA.. mithyAbhiyogin, mithyAbhizApin tri. (mithyAbhUtena+ mithunecara (puM.) mithunecarI (srI.) 23415, 28vADI astyartha ini/mithyAbhizApa+ astyarthe ini) 21 mithyA avya. (mathate-matheti hinasti vA, math meth+kyap phariyAda karanAra, khoTuM ALa caDhAvanAra. mithyAmati strI. (mithyAbhUtasya matiH, man+ktin) nipA.) I- maNau mahAnIla iti prabhAvAdalpapramANe'pi nti, moTu na, mAna. (tri. mithyA asatyA yathA na mithyA-raghu0 18142-yaduvAca na mithyA matiryasya) prAntivANu, dUI bhovatuM. syAt -raghu0 17 / 42 / * mithyaiva vacanaM vadanti mithyAvadat tri., mithyAvAda puM. (mithyA+vad+zata/ mRgayAmIdRg vinodaH kutaH-zakuM0 2 / 5 / ze2 moTuM mithyA+vad+ghaJ) hulota, ayathArtha. . mithyA kArayate cArai ghoSaNAM rAkSasAdhipaH- mithyAvAdin tri. (mithyA vadati, vad+Nini) 4 bhaTTi0 8 / 44 / pokhanAra, ayathArtha jobanA2 -'mithyAvAdini dUti... mithyAcaraNa na., mithyAcAra tri. (mithyA vRthAbhUtaM bAndhavajana...' kAvyaprakAze / AcaraNam/mithyAcAro'sya) 9 mAya258, hama. mithyottara na. (mithyA asatyamuttaram) dUdha. 4Ama, mithyAcarat tri. (mithyA carati, ca+zata) moTu mAya255 asatya 6ttara- 'mithyaitannAbhijAnAmi tadA tatra na 12. saMnidhiH / ajAtazcA tatkAle iti mithyA cturvidhm| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyopacAra-mizreyA] shbdrtnmhoddhiH| 1711 mithyopacAra puM. (mithyA asatyaH upacAraH) ult | miz (bhvA. pa. seTa-mezati) 206 12vI, savAx 642, ot Sudeg4, paartt-|| manAva- 'mithyopacAraizca 2vI, asAra 2vI a... . 12vo. sa. / vazIkRtAnAM kimarthinAM vaJcayitavyamasti' hito0 / mizi, mizI, miSi, miSikA, miSI, misi, misI strI. mid (cu. u. a. seTa-mindayati-te) (bhvA. pa. seTa- (miz+in/miz+in+vA GIS/miz-ini pRSo./ mindati) sni tha, s.i 2. (bhvA. ubha. miSI+svArthe ka+TAp/miSI+striyAM DIp masyati sa. seTa-medati- te) (divA. para. sa. seTa-medyati- pariNamati, mas+in pRSo./masyati pariNamati, te) (bhvA. A. a. seTa- medate) (curA. ubha. sa. mas+in+ GIS pRSo) sUka, variyANI, zatapuSpI, seTa-medayati-te) du he ayug 4AbhAMsa.. middha (na.) sAsa, sastI, vinItA | mithra (cu. ubha. saka. seTa-mizrayati-te) yo yoga.. minmila (puM.) zrRMgago savA 20vana2. ma. zeya. mizra 42- vAcaM na mizrayati yadyapi vacobhiH-na (tri. minmila+astyarthe ac) nuo Aqux mizrayati locane-bhAmi0 21140 / / karAvanAra rogavALuM. mizra tri. (mizra+ac) yosa, mizra 420- gadyaM padyaM mizraM minv (bhvA. para. saka. seT idit-minvati) sAya, ca tat tridhaiva vyavasthitam-kAvyA0 1 / 11 / uttara padarUpe A zabda AvavAthI zreSThAIvAcaka thAya che, 7i2vaM. mimaGkSat tri. (masj+san+zatR) snAna 42 627], bha3- AryamizrAH pramANam- mAlavi0 1 / 2. 4 zate vaziSThamizraH, maNDanamizraH bo3. (puM.) &thAnI se DUbavA yAtuM. mimakSA strI. (mas+san+a+TAp) snAna vAnI. jAta, jyotiSazAstra prasiddha kRttikA-vizAkhA-nakSatrano ga . 6275, mavAnI. 27.. mizraka na. (mizra+saMjJAyAM kan) indranu, vana, uuN mimakSu tri. (mas+san+u) snAna 42 // 62742, bhInana bhI. DUbavA cAhanAra. mizrakAvaNa na. (mizrakanAmakaM vanaM pUrvadI? NatvaM ca) mimanthiSat tri. (manth+ san+zatR) bhaya yAtuM, chandrano sajAyo.. nAza karavA icchatuM. mizraNa na. (mith+bhAve lyuT) mizra 2, saravANI mimanthiSA strI. (manth+san+a+TAp) bhayavAna 627, 12vI, meseja 42. nAza karavAnI icchA. mizrapuSpA srI. (mizrANi parasparaM saMzliSTAni mimanthiSu tri. (manth+san+u) bhathavA 27 // 2, nAza __puSpANyasyAH) methI 42vA 27nA2. mizravarNa na. (mizraH milito varNo yasya) tNu bhaga2. mil (tudA. ubha. seTa-milati-te) bhagag, meTa- sa (puM. mizrazcitro varNaH) meNiyo. 20. (tri. mizro pAtresamito'nyatra bhojanAnmilito na yaH- trikA0 / / milito varNo yasya) uj. -milati tava toyairmRgamadaH-gaGgAla0 7 / -ye cAnye | mizravarNaphalA strI. (mizravaNa citrarUpAnvitaM phalaM yasyAH) suhRdaH samRddhisamaye dravyAbhilASAkulAste sarvatra milanti 00, dusst. -hito0 1 / 210 / mizra tha mizravyavahAra (pu.) Cluadli se d. milana na. (mila+lyuTa) saMyoga, maga te, me.Ta.d, mizrita tri. (mizra+karmaNi kta) mizra 438, meNase. bhAjI. 4- vyAlanilayamilanena garalamiva kalayati , maNela, mAna. pAbhela. malaya-samIram-gItago0 4 / mizritA strI. (mithra+kta+TAp) itti mAnedieuu milita tri. (mil+kta) saMyoga pAlu, maNej, me. nakSatrana ma vinu saMbha-4j - 'mizritA milinda (puM.) madhamAjI, mamarI- pariNatamakarandamArmi- caiva vijJeyA mizritaHstu saMkramaH / ' ___ kAste jagati bhavantu cirAyuSo milindAH-bhAmi0 18 / | mizreyA strI. (mizra+ac mizrA Iyate, I-gato+yat eyA milindaka (puM.) meM prA2no sA5. mizrA cAsau eyA ca. zaka.) variyANI, sU, zatapuSpA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1712 shbdrtnmhoddhiH| [miSa-mImAMsaka miS (bhvA. para. sa. seTa-meSati) sIya, 7izg. | mIna puM. (mIyate, mIJ-hiMsAyAM+naka nipA.) bhA7j (tudA0 para0-miSati) ty, in vilevI, vivaza ___ -mIno nu hanta ! katamAM gatimabhyupaitu-bhAmi0 1 / 17 / sanIna. -jAtavedo mukhAnmAyI miSatAmAcchinatti / -suptamIna iva hRdaH-raghu0 1 / 73 / bhAna. zi, vizuno naH kumA0 2 / 46 / rIza 42vI, anamolavI- matsyAvatAra. unmiSannimiSannapi-bhaga0 5 / 9 / / mInaketana, mInadhvaja puM. (mInaH ketanaM yasya/mInaH miSa na. (miS+ka) 75, 458, mahAna,- bAlamenamekena ___dhvaje cihnaM yasya) maheva.... miSeNAnIya-daza0 / -sa romakUpaughamiSAjjagatkRtA mInagodhikA strI. (mInagodhikAnAmAvAso'tra) dua. kRtAzca kiM dUSaNazUnyabindavaH-naiSa0 1 / 21 / -vadane | mInaghAtina, mInAghAtin puM. (mIna+han+Nini) Mic, vinivezitA bhujaGgI pizunatAnAM rasanAmiSeNa dhAtrA sArasa, macchImAra. bhAmi0 11111 / mInanetrA strI. (mInasya netrAkArA granthirasyAH) me miSTa tri. (miS+kta) sAyada, 7i24, bhAI-madhura, tanI dhopa. spadhA 38. (puM.) madhu22sa., bhI.81. mInara puM. (mInA bhakSayatvena santyasya raH) me.. tanu miSTakartR puM. (miSTaM karoti, kR+tRc) bhI615 navanAra bha7j, maga2557-sAmudrIhAnava. ho. mInaka puM. (mInaraGga pRSo.) me satarnu 568. miSTatA strI., miSTatva na. (miSTasya bhAvaH tal+TAp mInAkSI (mInAsyAkSiNI iva akSiNI asyAH) purana. tva) bhI... te nAmanI eka putrI, mAchalAnI AMkha jevI AMkhavALI miSTAna na. (miSTaM ca tat annaM ca) bhAI mAna-dAI, strI, me. tanI pro. dUdhapA vage3- kiM miSTamannaM kharasUkarANAm ? / mInANDa na. (mInasyANDam) bhAdAna . mistra (curA. ubha. sa seTa-misrayati-te) meseja 42, mInANDI strI. (mInasyANDastadAkArA reNukA'styasya mizrita karavuM, yojI devuM. miha (bhvA. pa. sa. aniTa-mehati) sIyaj, 7iaj, ___ ac+gaurA. GIS) 2642 sa2. mInAlaya puM. (mInAnAmAlayaH) samudra pezAba karavo-mUtaravuM, vIryapAta karavo. mInAmrINa puM. (mIna+Amra+cha) vi8. 56ii, meDa mihikA strI. (mehati snihyati, miha+saMjJAyAM kvun+TAp ata itvam) lima, 93. jAtanuM mAchalAnuM zAka. mihira puM. (mehayati secayati meghajalena bhUmi, mInI strI. (mIna+striyAM jAti. GIS) // 78.. miha+kirac) sUrya- mayi tAvanmihiro'pi nirdayo'bhUt mIm (bhvA. pa. seTa-mImati) 206 42vI, 40% 425, bhAmi0 2 / 38 / -yAte mayyacirAnnidAghamihirajvAlAzataiH ___ a., 4, gamana 2 sa. / / zuSkatAm -bhAmi0 1 / 16 / medha, vAyu, yandra, vRddha mImAMsaka tri., mImAMsAt puM. (mAn-vicAre+svArthe mAnavI, te nAme vikramanI sabhAno paMDita, AkaDAnuM san+Nvul/mImAMsAM karoti, kR+kvip tuk ca) A3, pUra. (tri.) vRddha. vicArapUrvaka tattvano nirNaya karanAra, je anusaMdhAna mihirANa puM. (mihireNApyaNyate stUyata iti aNa-ghaJ) kare che, mImAMsAzAstra bhAratanAM cha darzanazAstro ziva. paikI eka che. te pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsA mI (divA. A. sa. aniTa-mIyate (tryA. ubha. sa. ema be bhAgamAM vibhakta che. jaiminie pUrvasett-miinaati -mInIte/curA. ubha. sa. seTa mAyayati mImAMsAnI racanA karI, jemAM vedanAM karmakAMDa viSayaka te/bhvA. pa. sa. aniT mayati) 15 42vI, bhArI maMtronA arthane spaSTa karavAno prayatna karavAmAM Avyo naing, aj, 4. che. jyAre uttaramImAMsAnA karyA bAdarAyaNe brahma mIDha tri. (miha+kta) bhUta38, 2 // 438.. temaja paramAtmA vizenI vivecanA karI che. eTale mIDhuSTama, mIDhvas puM. (mIDvas+atizaye tamap ni. baMne zAstro bhinna bhinna che. pUrvamImAMsA mAtra miha+kvasu ni.) maDAva, ziva. mImAMsA' nAmathI prasiddha che jyAre uttaramImAMsA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsana-mukUlaka shbdrtnmhoddhiH| 1713 'aid' aumI. jyAta cha. HthI. deg4 dhuM cha - | mI (bhvA. pa. aka. seTa-mIvati) sthUla yavaM, puSTa mImAMsAkRtamunmamAtha sahasA hastI muni jaiminim- ____tha, 4, -bhaNa. paJca0 2 / 32! (puM. mImAMsAM vettyadhIte vA vun) | mIvan puM. (mInAti hinasti, mI+van) vAyu, 45.45, mImAMsAzAstra jANanAra ke bhaNanAra. sa2. (srI.) peTanI 2miyo, imi. mImAMsana (na.) pU7527, parIkSA, anusaMdhAna. mIvara tri. (mInAti hinasti, mI+varaca nipA.) a5.12 mImAMsA strI. (mAn-vicAre+svArthe san+a+TAp) | 2nAra, bhArI namanAra, 60 422, senAnAya.. viyArapUrva tatpanI niya. 12vI, bhImAMsAstra. mIvA strI. (mI+vA) tanI hI... mIra puM. (minvanti prakSipanti nadyo jalAnyatra, miJ+ | mu puM. (mocayati jIvAn, Nyarthe muc+Du) ziva, dhana.. uNA. kran dIrghatvam) samudra, parvatano me. mA, mukandaka, mukundaka, mukhagandhaka, mukhadUSaNa puM. (mudaH sImA, 46. mude kando yasya kap pRSo. mudo dlopH| mIla (bhvA. pa. a. seTa-mIlati) saMya- patre bibhyati mukunda+saMjJAyAM kan/mukhe gandho'smAt kap/mukhaM mIlati kSaNamapi kSipraM tadAlokAnAt-gIta0 10 / / dUSyate, dUSa+Nin+lyuTa) uMgaNI.. bhAyA -nayanayugamamIlat-zizu0 11 / 2 / -tasyAM | muku puM. (muc+ku pRSo. casya kaH) mokSa, tyA, mimIlaturnetre -bhaTTi0 15 / 54 / maNa. (preraka) cho. gha. 20vI-bhIyAvI- zeSAn mAsAn gamaya caturo mukuTa paM. (maki+uTa pRSo.) bhugaTa, tadeg4. locane mIlayitvA-megha0 110 / A+mIl (pre0) - | mukuTI strI. (mukuTa+GIS) mAgaNI bha27vI, ya5.TI. i. 2. netre cAmIlayan-kAyA0 2 / 11 / ud+mIla- 2||3vii... will ilavI- udamIlacca locane-bhaTTi0 15 / 102 / | mukunda puM. (mukuM dadAti, dA+ka pRSo. mum) viSNu, 4 // 3j, hudAj - bhAravI, idAvI. he, gurachoTa, kamAna, pA, me. tanu ratna, duno manAvako, u thaI 4 -unmIlanmadhugandha0 - eka bhaMDAra, eka jAtano Dhola. gItago0 1 / hemA, aMku2 TI. nalsmai - khaM | mukum avya. (maki+urac pRSo.) Piala-mokSa, mati, vAyurvvalano jalaM kSitiriti trailokyamunmIlati- | premarasa.. prabodha0 1 / 2 / ni+mIla- Hino bhIyavI. - | mukura puM. (maki+urac pRSo.) 6555- guNinAmapi raghu0 12 / 15 / mRtyunA 125. ino bhIyavI. . nijarUpapratipattiH parata eva saMbhavati / svamahimanimimIla narottamapriyA hatacandrA tamaseva kaumudI- darzanamakSNormukuratale jAyate yasmAt-vAsa0, zizu0 raghu0 168 / sam+mIla - L. thavI, bhAyavI- 973 / borasapAna jAu, kuMbhAranI yA 32vavAno upAntasammilitalocano nRpaH-raghu0 3 / 26 / maMdhAre u, bhoga, po27, jI. 42j, dhUMdhaNu 2- vikArazcaitanyaM bhramayati saMmIlayati | mukula puM. na. (maki+ulac pRSo.) 22 jAvadI ca-uttara0 1 // 36 5jI -AvirbhUtaprathamamukulAH kandalIzcAnukaccham-megha0 mIlat tri. (mIl+ zatR) saMDIyAtuM, bhIyAtuM, bhaNatuM. 29 / heDa mAtmA. mIlana na. (mIla+ lyuTa) saMDIyAg, bhIyAj, bhaga. | mukulita tri. (mukula+itac) tho.32. 630. jI. vagere, mIlita tri. (mIla+kta) pramukha, saMjayAyera, bhIyAyalA, mI. pUrvI bhAga3- drmukulitnyn-srojmmaLela, akhUlelI, khIlyA vagaranI. eka alaMkAra gIta0 2 / ThenI. vayyenu maMta2 bhA2 maha tanI puratI | mukulIkRta tri. (mukula+cci+kR+kta) thoDI.jI.TI. kRtrima samAnatAnA kAraNe pUrepUrI aspaSTa rahe te. | kaLI rUpa karela. mammaTe vyapra.zamA tana, 20 zata. sakSamatAvyu | mukuSTaka, mukuSThaka puM. (mukurgalotsargastaM stakati, cha- samena lakSaNA vastu vastunA yannigRhyate / stak+ac pRSo. Satvam/mukuSTaka+pRSo. ThaH) ncel nijAgantunA vA'pi tanmIlitamiti smRtam- | bhA . kAvyapra0 10 / | mukUlaka puM. (maki+Ulac saMjJAyAM kan) nepo . Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1714 shbdrtnmhoddhiH| [mukta-mukhagopana mukta tri. (muc+kta) bhUkha, cho38, . AiAuRs | muktaprAlamba puM., muktAlatA, muktAvalI, muktAstraj bhAsastimono.tyAsa- subhASitena gItena yuvatInAM ___ srI., muktAhAra puM. (muktAnAM prAlambaH, yadvA muktayA ca lIlayA / mano na bhidyate yasya sa vai mukto'thavA muktAviziSTatayA prAlambate, pra+A+lamba+ac/ pazuH-subhA0 / bhokSa pAbheTara, sAnAhita. muktAyAH latAH/muktAyAH AvalI/muktAnAM sraj/ muktaka na. (mucyate sma, muc+kta+saMjJAyAM kan) muktAnAM hAraH) motInoDara, motInI bhANA- hAro'yaM pheMkIne mAravAnuM zastra, zlokanuM alaga caraNa, jeno. hariNAkSINAM luThati stanamaNDale / muktAnAmapyavastheyaM martha potAnamai pU Doya- muktakaM zloka ke vayaM smarakiGkarAH- amaru0 100 / evaikazcamatkArakSamaH satAm-kAvyA0 1 / 13 / muktAphala na. (muktA phalamiva, yadvA muktaiva phalamiva) muktakaJcuka, muktanirmAka puM. (kaJcuka iva kaJcukaH, motI, eka jAtanuM phaLa, kapUra, bopadevaracita e. muktaH kaJcuko yena/muktaH nirmoko yena) se nAmano graMtha. kAMcaLI kADhI nAMkhI hoya tevo sarpa. muktAbha tri. (mukteva bhA yasya) bhotIsamAna, motI muktakaNTham (avya.) yA 212, 4 mustA bhUDIne, . bhosAhe. muktAmukta tri. (muktaM cAmuktaM ca vizeSaNayordvandvam) muktacakSus puM. (muktaM sarvataH kSiptaM cakSuryena) siMDa, ____bhUsa, na bhUsa. chUTA netravALo puruSa. mukti strI. (muc+bhAvakaraNAdau ktin) bhU, chouj, muktabandhana tri. (muktaM bandhanAt) dhanathI. TuM thayesa, 2j, chuTarI- saMsargamuktiH khaleSu- bhartR0 2 / 62 / baMdhana. vinAnu. saMsAra baMdhanathI chUTApaNuM, mokSa, AtyaMtika duHkha muktarasA strI. (muktaH raso yasyAH) rAstA vanaspati. nivRtti, brahmasvarUpa prApti, deha tathA indriyothI muktasaGga tri. (muktaH saGgo yena) saM. 2lita, 3). ____bhAtmAno chU25120.. sarvaviSayAsakti choDI hoya te. () saMnyAsI, muktikSetra na. (mukteH kSetram) vArANasI.. muktimArga puM. (mukteH mArgaH) mokSanI bhAsa-22to. sAdhu. muktimukta puM. (muktirmocanaM tayA mukto rahitaH) solAna. muktahasta tri. (muktaH dAnAya prasArito hasto yena) muktvA avya. (muc+saMbandhArthe ktvA) bhUDIne, choDane.. hAna vAma tat52, hAta, 2. mukha na. (khanati vidArayati annAdikamanena, khanyate muktA strI. (mucyate sma, mocyate niHsAryyate vA muc+ vidhAtrA sukhamaneneti vA, khan+karaNe ac Dit kta+TAp) rAsna vanaspati, motI, te. ane tanai. dhAtoH pUrva muT ca) mohU~- brAhmaNo'sya mukhmaasiithoya che paraMtu samudranI chIpamAMthI maLela motI sAcuM Rk, 10 / 90 / 12 / - subhrUbhaGgamukhamiva-megha0 24 / Doya. cha- karIndrajImUtavarAhazaGkhamatsyAdizaktyuddha gharamAthA nAgavAno bhA, gharanu bA24 - nIvArAH vaveNujAni / muktAphalAni prathitAni loke teSAM tu zukagarbhakoTaramukhabhraSTAstarUNAmadhaH-za0 1 / 14 / - zaktyudbhavameva bhUri- malli0 / vezyA, Rust. nadImukhena samudramAvizat -raghu0 3 / 28 / &2, bhaM75 muktAkalApa puM. (muktAnAM kalApo yatra) motInI. vageremAM pesavA, nIkaLavAnuM dvAra, zarUAtabhaakaa sakhIjanodvIkSaNakaumudImukham-raghu0 3 / 1 / -dinamukhAni muktAkAratA strI., muktAkAratva na. (muktAkArasya ravihimanigra hai vimalayan malayaM nagamatyajatbhAvaH tal+TAp-tva) motIna 252. raghu0 9 / 25 / 604. 123 vagerena. me. saMdhi, muktAgAra na., muktAprasU, muktAmAtR strI., muktAsphoTa na123 403 . za6, veda, za6. (puM.) saya puM. (muktAyAH AgAramiva/muktAM prasUte-janayati, ge (tri. khan+ac Dit dhAtoH pUrvamuTa ca) pra+ sU+kvip/muktAyAH mAtA/sphuTyate-vidIryate mAdha. , pradhAna, bhuNya- bandhonmuktyai khalu sphoTaH, muktAyai sphoTaH) bhotI. chIpa. makhamukhAn kurvate karmapAzAn-bhAmi0 4 / 21 / muktApuSpa puM., muktAbhA strI. (muktA iva puSpANyasya/ mukhagopana na. (mukhasya gopanam) bho sisg, mo saMtA mukteva bhA yasya) bhogana. cho7. ____-'avadhIritavidhumaNDalamukhagopanaM kimiti' -udbhaTe / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhaghaNTA - mukhazodhana ] mukhaghaNTA strI. (mukhe ghaNTeva zabdasAdRzyAt) harSa vagereno eka jAtano moTo ghoMghATa, moTI bUma. mukhacapalA (strI.) AryAnA avAntara leha35 kheDa chaMha. zabdaratnamahodadhiH / mukhacIrI strI. (mukhasya cIraM vastravizeSa iva, mukhacIra + svalpArthe GIS ) kar3avA-kula mukhaja puM. (mukhAjjAyate, jan+Da) virATa puruSanA mukhamAMthI utpanna thanA2-brAhmaNa jAti. (tri. mukhAjjAyate, jan+Da) bhujathI pechA thanAra mukhatas avya. (mukha+ paJcamyarthe tasil ) bhujathI, bhoDhAthI. mukhadhItA strI. (dhautaM mukhaM yayA, dhAv + kta UTh para ni.) kheDa vanaspati- brAhmaNayaSTi / mukhanirIkSaka tri (mukhamitarAsyaM nirIkSate, nir + IkS + Nvul) bhoM bhenAra, Ajasu. mukhanivAsinI strI. (mukhe nivasati, ni+vas+ Nini + GIp ) sarasvatI. mukhapaTa puM. ( mukhasya paTaH ) dhUMdhaTa - kurvan kAmaM kSaNamukhapaTaprItimairAvatasya- megha0 62 / mukhapAka puM. ( mukhasya pAkaH ) bhoDhAnuM pADavu. mukhapUraNa na. (mukhaM pUrayati, pUr+lyu) DoMgaNI, bho lapuM. mukhapriya na., mukhapriya, mukhavallabha tri. (mukhaM prINAti, prI+ka upa. sa / tri. mukhasya priyaH / mukhasya vallabhaHpratikaraH) nAraMgInuM i. bhujane vahAsuM bAge te. mukhabhUSaNa, mukhamaNDana, mukhamaNDanaka na. ( mukhaM bhUSayati, bhUSa+ lyu/mukhaM maNDayati, maDi+ lyuT / mukhamaNDana+svArthe kan) tAMbUsa-dhAnajI, bhoDhAnI chAgInI (tri. maDi+lyu) bhoMno zarAgAranAra. mukhamaNDanaka puM. (mukhasya maNDanamiva ivArthe kan ) tilaka vRkSa. mukhamoda puM. (mukhaM modayati, mud + Nic + aN) saragavo. mukhampaca tri. (mukhaM pacati, pac + ac) 2824hAra, bhAMgazI 42nAra, bhikhArI. mukhayantraNa na. ( mukhaM azvAdInAM yantryate saGkocyate yena, yantri - saMkocane+karaNe lyuT ) lagAma. mukhara tri. ( mukhaM mukhavyApAraM kathanaM rAti datte, rA+ka) apriyavAhI, vAyAsa - mukharatAvasare hi virAjate kirA0 5 / 16 / mukharA khalveSA garbhadAsI - ratna0 3 // 1715 jaDu josar3I -'yadi kAryavipattiH syAnmukharastatra hanyate ' - hitopadeze / (puM. mukhaM mukhavyApAraM karoti, mukha+rA+ka) agaDI, zaM. mukharayati ( nAmadhAtu para.) guMbharava 42vo, bAusa aravI, josAvavu, vAto ravI ata eva zuzrUSA mAM mukharayati - mudrA 0 3 / sUryavayuM ghoSaNA ravI. mukharikA, mukharI tri. ( mukhara+kan+TAp/mukhara+striyAM jAti GIS ) lagAmanI avA, agaDI. mukharita tri. ( mukhara ivAcaritaH, mukhara- kvip tataH kta) zabda astu, avAna astu, sAhasamaya gaNDoDDInAlimAlA mukharitakakubhastANDave zUlapANe: mA0 111 / mukharIkaraNa na. ( mukhara + cvi+kR+lyuT) bhaz4rI 42vI, hAMsI karavI. mukharoga puM. ( mukhasya rogaH) bhoDhAno roga, bhoDhAnA sAta vibhAga je kaMTha-tAlu-dAMta-jIvA-oTha vagereno roga. mukhalAGgala puM. ( mukhaM lAGgalamiva bhUmividArakaM yasya) lUMDa, Du2. mukhavAcikA strI. (vAcayati zodhayati, vac+ Nic+Nvul striyAM TAp) aMSTA vanaspati. mukhavAdya na. ( mukhena vAdyam) bhoDhethI vagAuvAnuM vAhitrazaraNArtha, vAMsajI vagere. mukhavAsa, mukhavAsana puM. (mukhasya vAsaH saurabhyamasmAt / tri. mukhaM vAsayati- surabhIkaroti, vAsi+lyu) bhujane suvAsita karanAra padArtha-kapUra ilAyacI vagere, mone sugandhIvALuM karanAra. mukhaviluNThikA strI. ( mukhena viluNThayati, vi+luNTh+ Nic + Nvul + striyAM TAp) jaharI. mukhaviSTA strI. (mukhe viSTeva durgandhaM yasyAH) bheDa jAtano kIDo. mukhavyAdAna na. (vi + A + dA lyuT mukhasya vyAdAnam) mukha pahoLuM karavuM, bagAsuM khAvuM te. mukhazapha tri. ( mukhaM zarpha kSura iva tIkSNamasya ) apriya josanAra. mukhazuddhi strI. ( mukhasya zuddhiH) bhuja sAI 92, jamyA pachI tAmbUla vagerethI moM sApha karavuM. mukhazodhana na. ( mukhaM zodhayati, zudh + Nic + lyu) 4. (mukhaM zodhayatyanena, zudh + Nic + lyu) 53vo rasa. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1716 mukhazodhin puM. ( mukhaM zodhayati zudh+ Nic + Nini) jIbheruM. zabdaratnamahodadhiH / mukhasaMbhava puM. (mukhAt sambhavati, sam + bhU+ac) brahmA (tri.) (brahmAnA) bhoMbhAMthI utpanna thanAra mukhastrAva puM. (sravati sru+Na, mukhAt zrAvaH) bhIMnI sAja. mukhAgni puM. ( mukhamevAgnitulyaM zApadAnena dAhakatvAt yasya) chAvAnasa, brahmae mukhAtra puM. (mukhamevAstraM yasya) 42yalo. mukholkA (strI.) chAvAnaNa mukhya tri. ( mukhe Adau bhavaH yat) prathamanA Thevu, pradhAna, zreSTha, bhujI. mukhyatA strI, mukhyatva na. ( mukhyasya bhAvaH tal+TAptva) zreSThapazu, pradhAnatA, mukhyatA. mukhyazas avya. (mukhya + zas) mukhyatve urIne.. mugUha (puM.) kheDa bhatanuM pakSI, laDuGaDuTa. mugdha tri. (muh + kta) bhUDha, bhUJa, bhojuM. (tri. mohayati antarbhUtaNyarthe muha karttari kta) sundara, manoharahaririha mugdhavadhUnikare vilAsini vilAsitakeliparegIta0 1 / - mugdhAkSyAH sa khalu ripughAtAvadhirabhUtuttara0 3 / 44 | jevaDUI- 'dRSTotsAhazcakitacakitaM mugdhasiddhAGganAbhiH' meghadUte / zazAGkaH kena mugdhena sudhAMzuriti bhASitaH bhAmi0 2 / 29 / jAloyita mugdhatA - bhojApazu - ayamAcaratyavinayaM mugdhAsu tapasvikanyAsu - za0 1125 / [ mukhazodhin-muJcaka dhenumRSermumoca - raghu0 2 / 11 - mokSyate surabandInAM veNIrvIryavibhUtibhiH- kumA0 2 / 61 / - mA bhavAnaGgAni muJcatu - vikrama0 2 / tadu- rAtrirgatA matimatAM vara ! muJca zayyAm - raghu0 5 / 66 / munisutA praNayasmRtirodhinA mama ca muktamidaM tamasA manaHza0 6 / 7 / ava + muc -utArI hetuM, uDADI hevu. A+muc - paheravu, dhAraNa 2, jAMgha - AmuJcatIvAbharaNaM dvitIyam - raghu0 13 / 21 / - AmuJcad varmaratnADhyam - bhaTTi0 17 / 2 / na AmokSyante tvayi kaTAkSAn megha0 35 / ud+muc jolavu DhIluM DavuM kheDa ta23 42, chouvuM. nis+muc -svataMtra 5, choDI Davu- himanirmuktayoryoge citrAcandramasoriva - raghu0 1 / 46 / pari + muc chuTakAro 52vo, choDI hevuM. -meghoparodhaparimukta-zazAGkavaktrARtu0 3 / 7 / pra + muc -choDI hevuM chuTAro khApavo, jheMDI he, nAja, chAjakuM, pADI nAvaM. prati+muc -svataMtra vuM chuTAro devo, choDI bhUmvu - gRhItapratimuktasya raghu0 4 / 33 / - amuM turaGgaM pratimoktumarhasi - raghu0 4 / 46 / vi + muc bhukta ukhu, choDI hevu, jAlI DarI hedu - vimucya vAsAMsi gurUNi sAMpratam Rtu0 1 / 7 / - ciramazrUNi vimucya rAghavaH - raghu0 8 / 25 / sam+muc pADI nAvaM, bhAra rahita karavuM. muc, muJc (bhvA. Atma saka. seTa-mocate/bhvA. A. sa. seT muJcate) hala aravo, zahatA aravI, ga. (curA. ubha. sa. seTa-mocayati - te / (tudA. * ubha. sa. aniT-muJcati-te) bhUDuvu, chouvu- yazodhano mucaka (muc+kvun) sAkSA, sAja. mucira tri. ( muJcati dhanAdikaM dadAti muc + kirac) udhAra, bhUnAra. (puM. muc + uNA kirac) heva, vAyu, dharma, guDA.. mucukunda puM. (muc+bAhu0 ku. mucukunda iva) mAMdhAtR mugdhatA strI, mugdhatva na. ( mugdhasya bhAvaH tal+TAp tva) suMdharapaNuM, jUjasUratapa, bhUDhapazu, jevaDUipazu. mugdhabodha na. ( mugdhAn mUDhAn alpabuddhIn janAn bodhayati, budh +aN) johevata te nAmanuM roDa vyADa2. mugdhA strI. ( mugdha + striyAM TAp) sAhitya prasiddha kheDa nAyikA, suMdara strI. rAjAno putra, (zrIkRSNe kALayavanane mArI nAkhavA mATe tene mucakuMdanI guphAmAM dhakelI dIdho. tyAM pravezatAMveMta mucakuMda rAjAnI netrAgnithI kALayavana lakSmIbhUta tha gayo.) bher3a DUsa-Au mugdhAnana tri. ( mugdhamAnanaM yasya) suMdara bhujavANuM, khUbasUrata mujavANuM. (na. mugdhaM ca tat AnanaM ca) mucuTI (strI.) AgajanI yapaTI abhavavI te mUThI suMdara mukha. muj, muj (cu. pa. seT - mojayati-muJjayati / bhvA. pa. --) 216e szal, 24918 szal a. / bhAMThavu, sAI 42. sa. / muJcaka puM. (muJc + Nvul) puruSanu siMga, roDa vRkSa. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muJja-mudgabhUja shbdrtnmhoddhiH| 1717 muJja, mujAtaka puM. (muji+karaNe ac/mujaM atati | muNDazAlI strI. (muNDaH zUkazUnya: zAlI) ta2i. tatsAdRzyaM prApnoti, at+ac+svArthe kan) muM04 vasana yo ghAsa, pA2pati. muM04 2%, bhagavAna 20%81. mono | muNDA strI. (muND+striyAM TAp) mA.zrAvaNa pati, kAko thato hato. te vidvAna kavi hato. emanA mATe ___y3sI strI, bhU3. vanaspati. vAya. cha 3 - adya dhArA nirAdhArA muJjarAje muNDAyas na. (muNDaM ca tadayazca) me.tanu, soDhuM. divaMgate-subhA0 / muNDita tri. (muNDyate-khaNDyate, muDi+kta) bhUusa, muJjakezin puM. (muJjA iva kezAH santyasya ini) joDaM. (na.) du. vi, ziva. muNDitikA, muNDIrI strI. (muNDita+svArthe kan+TAp mujara na. (mujyate prakSAlyate, mu+bAhu. aran) ata itvam/muDi+ Irac+gorA. GIS) bhU30 kamaLanuM dIThuM, kamaLanuM reSAdAra mULiyuM. vanaspati. muTa (cu. ubha. saka. seTa-moTayati-te) (bhvA. pa. sa. muNDin tri. (muNDayati, muDi+Nic+Nini) bhUudA - seTa moTati/tudA. pa. sa. seTa-muTati) yUe42j, ___ mAyAvANu, poDaM 529, ziva. bhUDI 42vI, ma27j, BM, mAkSe5. 42vI. mutya (na.) bhotI. muNa (tudA. pa. sa. seTa-muNati) pratijJA 42vI, 55 // muthazIla (pu.) yotiSa. prasiddha meM yoga. mud (cu. ubha. sa. seTa-modayati-te) sAI 42, nirbha muNTa (bhvA. pa. sa. seTa-muNTati) 33, pI.3j, 2, mizra 42. (bhvA. A. seTa- modate) varSa 5mavo, suzI. tha, mAnahita ya- vakSye dAsyAmi uyarI. nA. modiSya ityajJAnavimohitAH-bhaga0 16 / 15 / supita. muNTha (bhvA. A. a. sa. seTa-muNThati) 58Ayana. 42, 12- parimalairAmodayantI dizaH-bhAmi0 1 / 56 / nasI. deg4, 264 // 42, 5yAva. pra+mud- atyaMta suzIthavI- raghu0 6 / 86 / muNDa (bhvA. pa. sa. seTa-muNDati) mUMDava, azAvA, | mud strI. (modate'nayA, mud+kvipa) ddhimAnI auSadhimana 42. (bhvA. A. a. seTa- muNDate) uj, anan puro haritako mudamAdadhAnaH-zizu0 5 / 58 / majjana karavuM. viSAde kartavye vidadhati jaDAH pratyuta mudam-bhartR0 muND na. (muDi+karmaNi ghaJ) masta, 50, mosa. 3 / 25 / Sa-mAnaMha. nAme sugandhI dravya, eka jAtanuM loDhuM, atharvavedanI mud, mudA srI. (mud+sampra. bhAve kvip/mud+ghabarthe upaniSada (muNDakopaniSad) (puM. muNDaH kezApanayanaM, ___ ka tataSTAp) -mAnaMha. muDi+ghaJ tataH arza Adyac) me. daityavizeSa, | mudAnvita, mudita tri. (mudayA anvitaH/mud+kta yadvA rAI praha. (puM. muNDaM muNDana jIvikAtvenAstyasya asya jAtA mudA+ itac) ba pAmelamuza thayesa, ac) ma., ghait. (puM. muNDaH muNDanaM | anAhata. skandhAvacchedena khaNDanamastyasya ac) (I-3. mudira puM. (modante'nena prajA, mud+kirac) megha, vA60 (tri. muDi-khaNDane ghaJ-arza. ac) mata. 43khu, -pracurapurandaradhanuraJjitamedaramadirasuvezama-gIta0 2 / bhUuda.. muJcasi nAdyApi ruSa bhAmini ! mudirAlirudiyAyamuNDaka, muNDin puM. (muNDayati, muNDa+Nvul/muNDayati bhAmi0 2 / 87 / he33. (tri.) mu, 50mI, premAsata. kezAn vapati, muNDa+Nini) ma., ghAMyo.. mudI srI. (mud+ka+GIS) yandranI 442, yotsnA , __ (na. muND eva, svArthe kan) mAthu, bharata... yAMnI. muNDacaNaka puM. (muNDazcaNaka iva) 4219u. mudga puM. (mud+gaka neTa) bhaga, 048.51132, me. pakSI. muNDana na. (muDi+lyuTa) mata, bhUu. mudgaparNI strI. (mudgasyeva parNamasyAH DIpa) gadI mA. muNDaphala puM. (muNDavat phalamasya) nAriyanu A3. | mudgabhUj, mudgabhojin puM. (mudgaM bhuGkte, bhuja+kvip/ muNDamaNDalI srI. (muNDAnAM maNDalI) yuk, Toj. | mudgaM bhuGkte, bhuj+Nini) gho.. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1718 shbdrtnmhoddhiH| [mudgara-munth mudgara na., mudgaraka puM. (mudaM AnandaM girati-vikirati, | muni puM. (manute jAnAti yaH, man+in pRSo. utvam) gR+ac/mudgaramiva, pratikRtau kan) bharimA nAma ___ * rAtriH saiva punaH sa eva divaso matvA mudhA phUlajhADa, DhephAM vagere bhAMgavAno magadala-loDhAnuM zastra, jantavaH-bhartR0 3 / 78 / sthi2 manavANIbhosarI, tho... 'mohamudgaraH' nAme me. nAnu, javya, 'vItarAgabhayakrodhaH sthiradhIrmunirucyate' -gItAyAm / se rAyA syezuM che te. (puM. mud++ac) RSi, manana 42 // 2- 'mananAnmunirucyate / ' saMnyAsI., eka jAtanuM phUlajhADa, vRkSavizeSa. saMta-mahAtmA- munInAmapyahaM vyAsaH-bhaga0 10 // 37 / mudgala na. (mudaM girati, gR+ac rasya la:) ropi. -puNyaH zabdo muniriti muhuH kevalaM rAjapUrvaH - ____ghAsa. (pu.) te namaname. 2.. zakuM0 2 / 24 / (tri. manute jAnAti, man+in pRSo. mudgaSTa, mudgaSTaka pu. (mudgaM stakati pratibadhnAti, utvam) mAsAstirita manuSya, sAtanI saMjyA, stak+Da pRSo. Satvam/mudgaM stakati pratibadhnAni, cAroLInuM jhADa, damanaka vRkSa, jinadeva, agathIo, stak+ac pRSo. Satvam) *galI. bhA. parAzara vRkSa. mudraNa na. (mud+rA+lyuT pRSo0) mahAra, Awo. | munikhajUrI srI. (munipriyA khajUrI) me tanI dUra. Kuaal, mudrAta 2j, 75, 42. municchada puM. (munayaH saptasaMkhyakAH chadAH patrANyasya) mudrayati (nAmadhAtu para.) (Asaual- anayA sAtapUrnu 3. mudrayA mudrayainam-mudrA0 1 / * vivarANi mudrayan / munitaru, munidruma puM. (muneragastyasya priyaH taruH/muneH dAgUrNAyuriva sajjano jayati-bhAmi0 190 / priyo drumaH) bhathiyArnu jAu, riyAna, 3. mudrA srI. (modate'nayA, mud+rak+TAp) si.jI-ma.2, munitraya puM. (munInAM trayam-trikam) munimA te. pANini, kAtyAyana ane pataMjali e traNe maLIne akSarota2vI. vITI- nAmamudrAkSarANyanuvAcye | ___vyA 25nI 2yana rI- munitrayaM namaskRtya yA trimuni parasparamavalokayataH- sindUramudrAGkitaH (bAhuH) -gItaH / / vyAkaraNam-siddhA0 / -agRhItamudraH kaNTakAnniSkrAmaMsi-mudrA0 5 / 8.5 // 2, | | munipittala na. (munInAM pittalamiva) dij. lipivizeSa, TAipa, saMkoca, taMtraprasiddha mudrA. | munipuGgava puM. (muniSu puGgavaH) zreSTha muni. mudrAGkita tri. (mudrayA aGkitam) mahArathI chApeTa, muniputra puM. (muneH putraH) muni.kumAra, SivAra.. morana yiaaj, si.na.nizaurlaaj- saivoSThamudrA muniputraka puM. (muneH putraH saMjJAyAM kan) mana. vRkSA, sa ca karNapAzaH-uttara0 6 / 20 / -kSipan nidrAmudrAM agathiyAnuM jhADa, khaMjana pakSI, muni bAlaka. madanakalahacchedasulabhAm-mA0 2 / 15 / munipuSpa na. (munidrumasya puSpam) sAthiyAna Aunu mudrAGkitA (strI.) sun. mudrAlipi strI. (mudrayA lipiH) chApe.88 sa.12.pa., munipUga puM. (munipriyaH pUgaH) meM nI. sopAna .. 2154. 53. mudrikA strI. mudrA svArthe kan+striyAM TAp-hasva ata / manibheSaja na. (munInAM bheSajamiva) 723, Hinu, itvam) sonA 3 35.nI. vITI, sichI-maDI2. agastya, saMghana, 64vAsa-bhUNyA 2 te. mudrita tri. (mudrA jAtA'sya itac) si .nazAnI. munisuvrata puM. (muniSu suvrataH) vAsamA chainatI..42. vANu 438- tyAgaH saptasamudramudritamahI nirvyAjadAna- munisthAna na. (munInAM sthAnam) muniyona. nivAsasthAna, vavadhi:- mahAvI0 2 / 36 / -kAzmIramudritamuro -64zraya. vo3. madhusUdanasya-gItago0 1 / chAla- svayaM sindUreNa | munIndra, munIza, munIzvara puM. (munInAM indraH/munInAM dviparaNamudAmudrita iva-gItago0 11 / maDo2 bhA38.. IzaH/munInAM IzvaraH) (nezvara, buddhava, zreSTha muni, mudhA avya. (muha+kA pRSo. hasya dhaH) 0.2, vyartha, bhuni4. mithyA- yat kiJcidapi saMvIkSya kurute hasitaM mudhA- munth (bhvA. pa. sa. seTa-munthati) 4, mana. 42j, sA0 da0 / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munthA--muzalin ] munthA (strI.) 'tA nIlaIDI' nAmanA jyotiSagraMtha prasiddha varSanA gaNitamAM ka2vAmAM AvatI munthA-chAyA. munyanna na. ( muniyogyamannam ) bhunine yogya anna-sAMbho vagere.. zabdaratnamahodadhiH / mumukSat tri. (moktumicchati, muc + san + zatR) bhuuvaachUTavA icchatuM. mumukSA strI. ( moktumicchA, muc+san+a+TApdhAtordvitvam) svataMtra thavAnI IcchA, bhokSa bhejavavAnI 42chA. mumukSu tri. ( moktumicchuH, muc+san+u) bhUvA-chUTavA IcchAnAra, mokSanI IcchAvANI (puM.) bhuni.. mumukSutA strI, mumukSutva na. ( mumukSoH bhAvaH tal+TAptva) bhokSa pAbhavAnI IcchA, vaidyantamate cha saMpattimAMnI kheDa. mumuSiSat tri. ( muS + san + zatR) yoravA cchatu. mumuSiSu tri. ( muS + san+u) thoravAne 42chanAra mumUcAna puM. (muJcati jalaM, muc + Anac kit sanvacca) bhedha. (tri. muc+kAna pRSo.) bhUtuM, choDa. mumUrSA strI. ( marttumicchA, mR+san+ac+TAp) bharavAnI 42chA. mumUrSutri. ( marttumicchuH mR+san+u) bharavA IcchanAra najIka maraNavALo. mur (tu. pa. sa. seT-murati) vIMTavu, ghevu lapeTavu. mura puM. (murati veSTate'sau, mur +karttari ka) te nAbhe kheDa haitya, vaTavu, yotara ghevu. muraja puM. (murAt saMveSTanAt jAyate'sau mur + jan+Da) bhRTaMga vAtri- sAnandaM nandihastAhatamurajarava0 mA. 1 / 1 / saMgItAya prahatamurajAH - megha0 44 / murajaphala puM. (murajavat phalamasya) IesanuM Au. murajabandha puM. (muraja iva bandho racanA yasya) kheDa citrAlaMkAra-DordhaM zvo'nI bhASAne mura43ye vyavasthita aravI te. - murajA strI. ( mur+jan+Da+TAp) dujeranI strI, kheDa jAtanuM moTuM nagAruM. murajit, muramathana, muraripu, murArAti, murAri puM. (muraM jitavAn, ji-kvip tuk ca / muraM madhnAti math+lyu/murasya ripuH/murasya arAtiH / murasya ariH) viSNu, rRSNa- murArimArAdupadarzaya gIta0 1 / 'anardharAdhava' nATaDano ta bhurAri- prakIrNAsRgbindurjayati bhujadaNDo murajitaH - gIta0 1 / 1719 murada puM. (mura+do+Da) viSNuno zaMbha murandalA, muralA strI. (muraM veSTanaM, lAti, lA+ka+TAp) narbhahI nahI- muralAmArutoddhUtamagamat kaitaja rajaHraghu0 4 / 55 / muralI strI. (muraM aGguliveSTanaM lAti prApnoti, lA+ka+ striyAM GIS) jaMsI-morasI vAtri. muralIdhara, muralIvAdana puM. (muralI dharati dhR + ac/ muralIM vAdayate, vad + Nic + lyu) zrIkRSNa. murA strI. ( murati saurabheNa veSTayati, mur +ka+TAp) te nAme eka gandhadravya. - muruNDa (puM. ba. va.) te nAmano bheDa heza. murccha (bhvA. pa. a. seT-mUrcchati) bhoDa pAmavo, bhUrcchita thapuM, jehoza thavuM ayetana tha dhuM- patatyudyAti mUrcchatyapi - gIta0 4 / - krIDAnirjitavizvamUcchitajanAdhAtena kiM pauruSam - gIta0 3 / - mumUrccha sahajaM tejo haviSeva havirbhujaH - raghu0 10 / 79 / mumUrcha sakhyaM rAmasya - raghu0 12 / 57 / - mUrcchantyamI vikArAH prAyeNaizvaryamatteSu - zakuM0 5 | 18 | vadha, ajavAna thavu, jaNa kheDatra Davu, puSTa thayuM, nauDara janavuM tamasAM nizi mUrcchatAm - vikrama0 3 / 7 / prabhAvita chAyA na mUrcchati malopahataprasAde zuddhe tu darpaNatale sulabhAvakAza- zakuM0 7 / 32 / - na pAdaponmUlanazaktiraMhaH ziloccaye mUrcchati mArutasya raghu0 2 / 34 / murbhiNI (strI.) nAnI sagaDI, nAnI yUsa. murmura puM. ( mur+ka pRSo. dvitvam) zetarAMnI agnismara hutAzanamurmuracUrNatAM raghurivAmravaNasya rajaHkaNAHzizu0 6 | 6 | maheva, sUryanI ghoDo. (bhvA. pa. sa. seT - murvati) bAMdhaj. mul (cu. ubha. sa. seT - molayati+te) ropavuM. murv muzaTI, musaTI strI. (muS + aTan+gaurA. GIS pRSo. Sasya zaH ) dhoNI DAMga. muzala, muSala puM. ( muS + kac pRSo. Sasya zaH / muS+kalan) musala-sAMjeluM. muzalikA, muzalI strI. (muS+kalac+pRSo, zaH+ kan+TAp ata itvam / muS +kalac pRSo Sasya zaH + gaurA. GIS ) satA, vesa, tAsabhUlI vanaspati, garIbI. muzalin, muSalin puM. ( muzalo'sya ini) jaNaheva. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1720 shbdrtnmhoddhiH| [muzalya-muhurmuhus muzalya, muSalya tri. (muzalamarhati, muzala+yat/muSala- | muSTiyuddha na. (muSTyA kRtaM yuddham) bhulA . marhati, muSala+yat) AidauthI. bhArI. navA yogya. | muSTImuSTi avya. (muSTibhiH muSTibhiH prahatya pravRttaM muS (bhvA. pa. sA. seTa-moSati) 15. 72vI, 482 yuddham) mubhA , bhUTI bhUhIye. 43.. bhAra. (divA. pa. sa. seTa-muSNAti) che4, . | muSNat tri. (muS+zatR) yo2tu, yo3. 42tuM. (tryA. pa. dvika seTa-muSNAti) yo2, - muSANa mus (divA. pa. sa. seTa-musyati) 5. touj, MiDj. ratnAni -zizu0 151 / -kSatrasya muSNan vasu vamoja:- musala (na. puM.) bhUsaNa-said.j- musalamidamiyaM ca kirA0 3141 / ai j, chupAva- sainyareNumuSitA- pAtakAle muhuranuyAti kalena huGktena-mudrA0 1 / 4 / kadIdhitiH-raghu0 1651 / musalAmusali avya,. (musalaiH musalaiH prahatya pravRttaM muSaka puM. (muS+Nvula) 2. / yuddham) Hidei sane hAthI. 43j te. muSalAmuSali, musalA nusali avya. (muSalena muSalena | musalin puM. (musalaM praharaNatvenAsyAsti in) va. __ pravRddhaM yuddham) bhuzala bhuzale yatuM yuddha musalya tri. (musalamarhati, musala+yat) sAthI, muSA, muSI strI. (muS+ka+TApa, GIp vA) dhAtu kodALIthI mArI nAMkhavA yogya. gALavAnI musA. musallaha (pu.) 'ules 10.580' prasiddha navAMza. muSita tri. (muS+kta) yo28ye.sA., yo38, 42||yeto, must (cu. ubha. sa. seTa-mustayati+te) . 42j, 6. sevAyesI- devena muSito'smi -kA0 / / DhagadI 42vo. muSka, muSkaka puM. (muSNAti coryam, muS+kak/ musta, mustaka puM., mustA strI. (must+ac/musta+svArthe muSya+saMjJAyAM kan) vRSA-paNiyo, meDa 3, yo2, kan/must+ac+ TAp) bhotha. dahI-tho. (tri. muS+ kak/muSka+svArthe ka) mustaka puM. (musta+saMjJAyAM kan) me. tanu 2. 729 // 728, bhabhUta, puSTa. mustAda puM. (mustAmatti, ad+aN) mUM, 2. muSkara puM. (prazastaH muSko'syAsti, muSka+ra:) civil | mastAbha na. (mastasyevAbhA yasya) nAgaramotha.. vRSaNavALo. mustu puM. (musyati khaNDayatyanena, mus+ bAhu. tun) muSkazUnya puM. (muSkena zUnyaH) 4AnamAnAnI264yuDI, 332, napuMsa4. mutra na. (mus+uNA. raka) bhUzaNa, bhA. muSTa na. (tri. (muS+kta) yo, yo|yes, yo28. muSTi strI. (muS-ktic) mUDI- kaNANa tametya vibhide | muha (divA. ubha. a. seTa-muhyati) moDa mo, bhujA, nibiDo'pi muSTiH-raghu0 9 / 58 / yorI, yo2j, nayena. thaj- iSTAhaM draSTumAhavaM tAM smaranneva mumoha ta2vA2na. mU6. (puM.) 50, parimAya-mUhI puM. saH-bhaTTi0 6 / 21 / zyAmAkamuSTiparivardhitakaH-zakuM0 4 / 14 / huyIno. | muhira puM., muhera tri. (muhyati jJAnarahito bhaktatvena AThamo bhAga. lokaH, muha+ kirac) maheva, abhilASA, icchA muSTika puM. (muSTyA kAyati, ke+ka:) sa. 2% (tri. muhyati sabhAyAM, maha+ kiraca /mAti, . bhasa, sonI.. vicittIbhavati, muha+erak) bhU, manI .. muSTikAntaka puM. (muSTikasya antakaH) zrI.305, muhurbhASA srI. (muhuH bhASA-bhASaNam) vAraMvAra pokhaj, barAma. punarasti, piSTapeSa.. muSTidyUta na. (muSTyA dyUtaM krIDitam) .50o, bhUThIi muhurmuhus, muhus avya. (muhus muhus/muhas+usik) rANI sahI-hI. 2bhavI. sAtAra, niraMtara, pAraMvA2- grIvAbhaGgAbhirAmaM maSTindhama tri. (muSTiM dhamati, dhyA+ka) bhuutthiimaan||2. muhuranupatati syandane dattadRSTiH-zakuM0 1 / 7 / -gurUNAM muSTindhaya puM. (muSTi dhayati, dhe+khac, mum ca) pAva.. saMnidhAne'pi ka: kUjati muhurmuhuH-subhA0 / 'ma muSTipAta puM. (muSTyAH pAtaH) bhUTIna 43. vAra, jIvAra' sevA arthamA- muhuranupatite bAlA muSTibandha na. (muSTarbandho yatra yadvA muSTinA bandho muhuH patitavihvalA, muhurAlapyate bhItA muhuH krozati ___ dRDhagrahaNam) saMgraDa, bhUThI bAMdhavI.. roditi-subhA0 / bhUhI. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muhUrta mUrcchanA ] zabdaratnamahodadhiH / | muhUrtta, muhUrtaka puM. na. ( hUrccha + kta dhAtoH pUrva muT ca chasya lopaH / muhUrta + kan) rAtri jane hiksanI zrIzabhI bhAga, aDatALIza miniTa barAbarano kALa, bAra pala barAbarano kALa, divasano paMdaramo bhAga. mU (bhvA. A. sa. seT-mavate) jAMdhavu, usavuM, 833. mU strI. ( mU+kvip) bAMdha, baMdhana, dhA. mUka puM. ( mU+kak) bhAchasuM, te nAbhe kheDa haitya. (tri.) bhUguM- 'mUkaM karoti vAcAlaM paGguM laGghayate girim / ' chIna, garIba- sakhImiyaM vIkSya viSAdamUkAm- gItago0 / mUDha tri. (mUha+kta) bhU- mUDhaH parapratyayaneyabuddhiH - mAlavi0 1 / 2 / ajJAnI- alpasya hetorbahu hAtumicchan vicAramUDhaH pratibhAsi me tvam-raghu0 2 / 47 // tandrAvANu jAjaDa, jelAna, 43, saMzayathI gamarAI gayesuM. mUDhacetas, mUDhacetana tri. ( mUDhaM cetaH - cetanaM yasya) bebhAna cittavALuM, mUrkha manavALuM, gabharAyelA manavALuM. avagacchati mUDhacetanaH priyanAzaM hRdi zalyamarpitam - - raghu0 8188 / mUDhatA strI. mUDhatva na. ( mUDhasya bhAvaH tal+TAp-tva) bhUjA, galarAmaza, belAna hazA. mUDhAtman tri. (mUDha AtmA yasya) jevaDUI, jelAna, 43. mUta tri. ( mUva mUmUrva vA + kta) aMdhAyesa, dehI. mUtra (cu. ubha. a. seTa - mUtrayati+te) pezA rakho, bhUtakhuM. mUtra na. ( mUtryate, mUtra +ghaJ yadvA mucyate tyajyate, muc+STran kit TerUkArAdezaH ) pezAja, bhUtara. mUtrakRcchra na. ( mUtre mUtrajanyaM vA kRcchram) kheDa bhatano roga. mUtradoSa puM. ( mUtrasya doSo yasmAt mUtrasya doSo vA) pramehano roga, mUtravikAra, pezAbano doSa. mUtranirodha puM. ( mUtrasya nirodhaH) pezAja baMdha tha vo bhUtaranuM rojhae. (puM. mUtraM niruNaddhi, rudh + aN) pezAba jemAM aTakI jAya tevo roga. mUtrapatha, mUtramArga puM. ( mUtrasya panthA iti / mUtrasya mArgaH) pezAba karavAno rasto, yoni ke liMga vagere. mUtrapuTa na. ( mUtrasya puTam) pedubhAM bhUtrAzaya, mUtraphalA strI. ( mUtra mUtravarddhanaM phalamasyaH TAp) DAUDI, sIsuM. 1721 mUtrayati ( nAmadhA0 para0) pezA, laghuzaM- tiSThan mUtrayati- mahA0 / mUtrarodha, mUtraghAta puM. ( mUtraM ruNaddhi, rudh + aN, mUtrasya rodho vA / mUtrasyAghAto nirodho yena) mAM pezAjano aTakAva thAya evo roga, pezAbano aTakAva, mUtaranuM roDAza- pAyo mUtravighAtAdyairvAtakuNDalikAdayaH / jAyante kUpitairdoSairmUtrAghAtAstrayodaza bhAvapra0 / mUtrala tri. (mUtraM lAti Adatte varddhayati, lA+ka) puSkaLa pezAba lAvanAra auSadhi agara harakoI padArtha. (na.) sIsuM. mUtrazuka na. ( mUtreNa sama zukam yasmin) pezAnI mUtrAtIta (puM) ghaNI 4 muzIsIthI pezAna thavI te, sAthe dhAtu nIkaLe evo eka roga. ghaNI vakhata pezAba thavo te. mUtrAzaya puM. ( mUtrasya AzayaH) huMTInA nIyenA lAgabhAM mUtrita tri. (mUtra + karmaNi kta) pezA rela, bhUtarela. mUtra rahevAnuM sthaLa. mUtrotsarga puM. ( mUtrasya utsargaH ) atizaya dhImethI pezAja thavo te, pezAbanI sAthe lohInuM nIkaLavuM, pezAba purakho, bhUtranuM jahAra nIDajavu mUrkha tri. (muhyati yaH, muha +kha mUrAdezaH) bhU - 'mUrkho'pi zobhate tAvadyAvat kiJcinna bhASate' - hitopadeze / na tu pratiniviSTamUrkhajanacittamArAdhayet bhartR0 2 / 6 / -mUrkhabalAdaparAdhinaM mAM pratipAdayasi-vikrama0 / Aja, khAjasu, 43, jelAna. (puM. mUh + uNa. kha mUrAdezaH ) bhaMgalI bhaga, gAyatrI rahita. mUrkhatA strI, mUrkhatva na. ( mUrkhasya bhAvaH tal+TAptva) bhUja, bhUrNapazu. mUrkhabhrAtRka puM. ( mUrkho bhrAtA'sya nityaM kap) bhUrjanI lAI. mUrcchat tri. ( mUrccha+zatR) bhUrchA pAmatuM, vadhatuM. mUrcchana na. ( mUrccha + bhAve lyuT ) bhUrchA pAbhavI, jemAna moha pAvo, vadha. mUrcchanA strI. ( mUrccha+yuc+TAp) (52 pramANe artha, gAyanamAM svarono Aroha-avarohaNa caDha-Utarasphuttiibhvdgraamvishessmuurcchnaam - zizu0 1 / 10 / varNAnAmapi mUrcchanAntaragataM tAraM virAme mRdumRccha0 3 / 5 / - bhUyo bhUyaH svayamapi kRtAM mUrcchanAM vismarantI' megha0 86 / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1722 mUrcchA strI. ( mUrccha+ bhAve aD+TAp) bhoDa, jelAna - zA, ghAtune DUMDIne lasma anAvavAnI prakriyA - mUrcchA gato mRto vA nidarzanaM pArado'tra rasaH bhAmi0 1 / 82 / vRddhi gIta viSayaka sUrchanA kramAt svarANAM saptAnAmArohazcAvarohaNam / sA mUrcchatyucyate, grAmasthA etAH sapta sapta ca - zizu0 52 / mallinAtha nI TIDA dukha. zabdaratnamahodadhiH / mUrcchAla, mUrcchAvat tri. ( mUrcchA + astyarthe lac / mUrcchA+asya matup masya vaH) bhUrachavANuM, belAna. mUcchita tri. ( mUrcchAsya saMjAtA, murcchA + itac ) bhU2cha[ pAmesa, jehoza, saMjJArahita, yetanA-hIna, vaghela, bhUDha, vyApta, unnata, udvigna, vyADusa mUrNa tri. ( mUrv + kta) jAMghela. mUrta tri. ( mUrccha + kta cchalopaH takArasya natvAbhAvaH) bhUcha pAbhela, bhUDha, 4458. (tri. mUrttirastyasya ac) pratyakSa- prasAda iva mUrtaste sparzaH snehArdrazItalaHuttara0 3 / 94 / bhUrtimAna- mUrtI vighnastapasa iva no bhinnasAraGgayUthaH-zaku0 1 / 36 / nyAyamA uhe aviychana paribhAvAnAM pRthvI, 4, agni, pavana ane bhana, bhautiGa, pArthiva mUrti strI. (mUrccha+ktin) zarIra, uThinatA, pratibhA, khAddhRti- karuNasya mUrtiH uttara0 3 / 4 / mUrtimat tri. ( mUrtirasyAMsti, mUrti + matup ) zarIravANuM, khAravA - zakuntalA mUrtimatI ca satkriyAzakuM0 5 / 15 / - tava mUrtimAniva mahotsavaH karaHuttara0 1 / 18 / muThinatAvA. (na. mUrtiH kAThinyamasyAsti, mUrti + matup ) heDa, zarIra. mUrddhaka puM. ( mUrddhanyabhiSikta iti, mUrddhan + saMjJAyAM kan ) kSatriya. mUrddhakarNI, mUrddhakhola (strI.) (na. mUrdhnaH khola iva) chatrI. mUrddhaja puM. ( mUrdhni jAyate, jan+Da) deza, mastanA vAja- paryAkulA mUrdhajAH - zakuM0 1130 / - vilalApa vikIrNamUrdhajJAH- kumA0 4 / 4 / (tri.) masta'bhAM utpanna thayesa. mUrddhan, mUrdhvan puM. (muhyatyasminnAhate iti mUrdhA, muha + kani, upadhAyA dIrgho dho'ntAdezo ramAgamazca / mUddharva + kanin dhuT ca) bhAthu, bhastaGa- natena mUrdhnA harigrahIdapaH- zizu0 1 / 18 / zijara, zira- ati [mUrcchA-mUla SThanmanujendrANAM mUrdhni devapatiryathA mahA0 / bhujI, netA, sarvopari mukhya, agrabhAga - sa kila saMyugamUrdhni sahAyatAM maghavataH pratipadya mahArathaH- raghu0 9 / 19 / mUrddhanya tri. ( mUrdhni bhavaH, mUrddhan+ yat) bhastabhAM utpanna thanAra (puM. mUrdhni bhavaH yat) bhUrchA thI uyyArA 'rAtA -R-T-ra-SANAM mUrdhA- R, Tavarga-2, 6, 3, Dha, ekhane 2Sa se akSaro, mukhya, pramukha, sarvottama. mUrddhapuSpa puM. ( mUrdhni patrazirasi puSpaM yasya) sarasAnuM - zirISa / mUrddharasa puM. ( mUrddhasthaH rasaH) uDANelA yojAnuM pAlI -khosAmA.. mUrddhaveSTana na. ( mUrdhnaH veSTanam) bhAthe bAMdhavAnI pAdhaDI, IMTo vagere. mUrddhAbhiSikta puM. ( mUrdhni abhiSiktaH) abhimaMtrita, pratiSThApita kSatriya rAma, mukhya hivAna, maMtrI, pradhAna. mUraddhAvasikta (puM.) brAhmazathI kSatriya strIbhAM utpanna thayela varNasaMkara. mUrvA, mUrvikA, mUrvI (mUrvati, mUrc +ac+TAp/ mUrvA + n+TAp + itvam / mUrc + GIS) bhoravela, 4 dhanuSanI dorI agara kSatriyonAM kaTisUtra bane che te vesa. mUl (bhvA. ubha. aka seT - mUlati+te) pratiSThA yAbhavI, UbhA rahevuM, daDha thavuM, mULiyAMne majabUta karavAM te (cu. ubha. saka. seT mUlayati+te) zepa. ud+ mUl-unmUlati -nAza 5, bhUsathI ucche Davo. nis+mUl -nirmUlayati bhUNiyAM ujeDI nAvAM, unmUlana karavuM. mUla na. ( mavate badhnAti vRkSAdikaM, mU+uNA kla) 43-bhUjiyuM - tarumUlAni gRhIbhavanti teSAm - zakuM0 7 / 20 / -yA, zAkhino dhautamUlAH - zakuM0 1 / 20 / - 'mUlaM nAsti kutaH zAkhA / ' za3nAta prathama, mukhya, khAdya, 18bhuM bhUja nakSatra, latAmaMDaya - 'puSpaM puSpaM vicinvIta mUlacchedaM na kArayet' -mahA0 / sabhIyanuM, pAsenuM, potAnuM, bhUjadhara, bhUDI, yaza-patra, pIparIbhUNa - gaMThoDA, puSDarabhUNa, sUraja, TI vagerethI vyAkhyAna karavA yogya mULa grantha, koIpaNa vastuno nIyeno cheDI. - kasyAzcidrAd rasanA tadAnImaGguSThamUlArpitasUtrazeSA - raghu0 7 10 / rAbhano potAno pradezasa guptamUlaprayatnaH- raghu0 4 / 26 / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlaka-mUSakapaNI] shbdrtnmhoddhiH| 1723 mUlaka na. (mUla saMjJAyAM kan) bhUgo, bhakSya, bhUNiyu. / sAmyavasthAne pAmelI triguNAtmaka pradhAna mAyA (puM. mUle jAtaH mUla+vun) me tana, 2. 'mUlaprakRtiravikRtirmahadAdyAH prakRti-vikRtayaH saptamUlakapaNa puM. (mUlakasya paNaH) bhUpAnI sl. sAMkhyakArikAyAm / gahivA. mUlakapI srI. (mUlakavRkSasyeva parNAnyasyAH GIp) mUlaphalada puM. (mUle'pi phalaM dadAti prasUte, dA+ka) saragavAnuM jhADa. sanu chAu- mUlaM bandh- bhUNiyu. ma. -baddhamUlasya mUlakamUlA strI. (mUlaka iva mUlamasyAH TAp) vanaspati. __ mUlaM hi mahadvairataroH striyaH-zizu0 2 / 38 / kSIrakAkAlI. mUlabhRtya puM. (mUlaH bhRtyaH) vaMza535rAnI. y||42. mUlakarman na. (mUlena mantrauSadhAdinA karma) mantra, auSadha mUlarasa puM. (mUle raso yasyAH ) bho28 tA. vaga3thI 4.521. bha. mUlavibhuja (pu.) 25, 2 // . mUlakArikA strI. (mUlakAraka+striyAM TAp akArasyetvam) mUlazAkaTa na., mUlazAkin puM. (mUlAnAM kSetraM, mUla+ bhUri -yUsa. ___ zAkaTam/mUlAnAM kSetraM, mUla+zAkin) 4-bhUra bhai mUlakRcchra na. (mUlena kvAthitavRkSamUlena kRcchram) me. thaI zake tevuM khetara. tarnu prAyazcitta, vratavizeSa. (tri. mUlakRcchre yasyAsti mUlasthAna na. (mUlaM ca tat sthAnaM ca) Aust, Izva.2. ac) bhUkha25 vrata 202-bhUNiyAM pAIne. gu.17. mUlasthAnI srI. (mUlasthAna+striyAM GIp) huvI.. karavo te, te nAmanuM prAyazcitta karanAra. mUlA strI. (mUlAni bahulAni santyasyAH, mUl+ac+TAp) mUlakezara (pu.) sI. zatamULI vanaspati, mUla nakSatra. mUlakhanaka tri. (mUlaM khanati, khan+vun) bhUgohanA2. mUlAdhAra puM. (mUlAnAmAdhAraH mUlaM pradhAnaM AdhAra iti mUlakhanana na. (mUlaM khanyate, khan+lyuTa) bhUgA . vA) TI. sanediMganI. vayyenI.bhAga-sava nADImArnu malaguNa paM. (mUlasya guNaH) 759 // bhUNano guis. kendrasthAna che te, tatrazAstra prasiddha suSaSNA nADImAM mUlaja na. (mUlAjjAyate jan+Da) mA. AveluM eka cakra. (puM. mUlAjjAyate, jan+Da) . 43 (tri. mUle mUlika, mUlin puM. (mUlamastyasya, mUl+Than/mUlamastyasya mUlAd vA jAyate, jan+Da) bhUga. nakSatramA utpanna ini) vRkSa, sAu. thanAra, mULathI pedA thanAra. mUlatrikANa na. (mUlaM ca tat trikoNaM ca) 2vi. vagaire. mUlera puM. (mUlati, mUla+uNA. erak) 21mAMsa. vanaspati. mUlya na. (mUlAya paTAdikAraNatantvAdyAdAnAya idaM yat) DonI. manu siMDa, vRSabha, bheSa, anyA, dhana, tudA, kuMbha. bo3 rAzimo.. hamata- krINanti sma prANamUlyayazAMsi-zizu0 18 / 15 / mUladeva, mUlabhadra puM. (mUlazcAsau devo rAjA ca/mUlazcAsau ___ mUlya. (tri. mUlaM ropaNamarhati, mUl+yat) bhUbane. bhadrazca) sa. 20%. yogya, vAvA lAya.3. mUladravya, mUladhana na. (mUlaM ca tat dravyaM ca/mUlaM ca | mUS (bhvA. pa. sa. seTa-mUSati) y2g, yo2. tat dhanaM ca) bhusa-pUMcha, bhUgadhana-bhUDI. mUSa puM. (moSati-apaharati, mUS+ka) 42, dhAtu mUladhAtu puM. (mUlazcAsau dhAtuzca) zarIramA 24ii. 2sadhAtu. gALavAnI mUSA. mUlaparNI strI. (mUlamArabhya parNAnyasyAH GIS) bhaMDu759 mUSaka, mUSika, mUSIka puM. (mUSa+svArthe kan yadvA vanaspati. mUS+Nvul/moSati, mUS+bAhu. Ikan/muSNAti dravyANi, mUlapuSkara na. (mUle puSkaramasya puSkaramiva mUlamasyeti mUSa uNA. kikan dIrghazca / 2, yo2. vA) puSTharabhUda.. mUSakaparNI, mUSikaparNI strI., mUSikAha, mUSikAhvaya mUlapotI, mUlapotikA strI. (pU+tac gau. DIe, ___puM., mUSAkarNI strI. (mUSakasya karNa iva parNAni mUlapradhAnA potI) me. tak us-po'nu, us. yasyAH GISa/mUSikakarNa iva parNAnyasyAH GISa/ mUlaprakRti strI. (mUlA cAsau prakRtizca) saivyonI mUSikasya AhvA yasya/mUSikasya Ahvaya yasya/mUSAyAH pradhAna. 12 prati, savanI. 129bhUta mAne / karNA iva patrANyasyAH GIS) 64251. vanaspati. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1724 shbdrtnmhoddhiH| [mUSakaripu-mRgaddaza mUSakaripu, mUSikaripu puM., strI., mUSakazatru, mUSika / mRga puM. (mRgayate anveSayati tRNAdikaM, mRgyate vA zatru puM. strI., mUSakArAti, mUSikArAti puM. strI., | __mRga+ka) 52zurAma, pazu, 4271- nAbhiSeko na saMskAraH (mUSakasya ripuH/mUSikasya ripuH, mUSakasya shtruH| siMhasya kriyate mRgaiH / vikramArjitarAjyasya svayameva mUSikasya zatruH/mUSakasya arAtiH/mUSikasya arAtiH) mRgendratA / mA2zI 429 vizvAsopagamAdabhinnagatayaH babATalA, bhi, bha6.. zabdaM sahante mRgAH-zakuM0 1 / 14 / -AzramamRgo'yaM mUSakAri, mUSikAri puM. (mUSakANAmariH) Must, na hantavyaH-zakuM0 1 / 3 me tano hAthI, mRgazAba. bhIhI. nakSatra, zodha, meDa yaza, bhAgasa2 mAsa, ustUrI, mUSaNa na. (mUS+ lyuTa) thora, sUMzj, yo, jhUTa. bha722zi, puruSanA. me. ti- mRge tuSTA citriNI mUSat tri. (mUS+zata) yo2tuM, dUztuM. vadati madhuravANI dIrghanetro'tibhIruzcapalamatisudehaH mUSAripha (puM.) jyotiSana dules 1.381' mAnA zIghravego mRgo'yam-zabda0 / granthamAM kahela eka yoga. mRgakSIra na. (mRgyAH kSIram) 724- 5.. mUSA srI. (mUSati gRhNAti, mUSa+ka+TAp) me. vatana mRgagAmin tri. (mRga iva gacchati, gam+Nini) 421nI ghAsa, dhAtu 2umvAnI bhUSA, 424.. ma. nAra. mUSAtUttha na. (mUSAjAtaM tUttham) 2.5 tarnu bhorathuthu. mRgagAminI strI. (mRga iva gacchati, gam+Nini+ GIS) mUSikA strI. (mUSika+striyAM TAp) 4278, yora strI... haraNanI mAphaka janArI strI, vAvaDiMga. (strI. mUSaiva, mUSA+svArthe kan+ TAp ata itvam) mRgaceTaka puM. (mRgAn pazUn ceTayati prerayati dhAtu gALavAnI mUSA, uMdarakAnI vanaspati. ciTa+Nic+Nvula) liso. mUSikAGka, mUSikAJcana puM. (mUSikaH undururvAhanatvena mRgaceTakI strI. (mRgaceTaka+striyAM jAti. GIS) galI aGkazcihnamasya/mUSika aJcati svavAhanatayA prApnoti Maul. aJc+lyu) pati. mUSita tri. (mUS+kta) yo36, jhUTe... mRgajAlikA strI. (mRgANAM jAlikA) 425. 5.438nI . mUSI, mUSIkA strI. (mUSa+ka+striyAM GISa/mUSIka+striyAM mRgajIvana, mRgadyUt, mRgayu, mRgavadhAjIva, ___TApa) 42, dhAtu vAnI bhUSA, dhuza. mUSyAyaNa puM. (moSati apaharati, mUSaka, tasyApatyaM, mRgavadhAjIvin puM. (mRgaistanmAMsAdivikrayAdi bhirjIvati, jIv+ lyu/mRga+dhu+kvip, tuk c| muS+ phakvRddhayabhAvaH) namA-panI mana2 nathI. tevuM bAlaka. mRga+div+kvip/mRgavadhena AjIvati, A+jIv+ mR (tudA. A. a. aniTa-mriyate) bha2j, nA. pAma, ac/mRgavadhena AjIvati, A+jIv+Nini) 5|2dhi, zirI. jIvanathI vidAya levI, maraNAsatra dazAmAM rahevuM. mRkaNDa, mRkaNDu puM. (mRgasya kaNDuH pRSo./lopaH) mRgaNa na., mRgaNA strI. (mRga+ lyuT/mRg+yuc+TAp) eka muni, mArkaMDeya RSinA pitA. zodha-tAsa, zodha, tapAsa.. mRkSa (bhvA. pa. sa. seTa-mRkSati) metra 2, mizra mRgatRS, mRgatRSNA, mRgatRSNikA srI., (mRgANAM tRT 2. pipAsA atra tRS+ kvip/mRgANAM tRSNA tddhetutvaat| mRga (cu. A. sa. seTa-mRgayate/divA. pa. sa. seTa- mRgatRSNA+svArtha kan+TAp ata itvam) bhRdeg4, mRgyati) zodha, tapAsa, moj -na ratnamanviSyati / jhAMjhavAnuM jaLa. mRgyate hi tat-kumA0 5 / 45 / -gatA dUtA dUraM mRgadaMzaka puM. (mRgAn pazUn, dazati, daMz+Nvul) kvacidapi paretAn mRgayitum-gaGgAla0 25 / anusaMdhAna zakSA avicalitamanobhiH | mRgadaMzakI strI. (mRgadaMz+striyAM jAti. GIS) itarI. sAdharmagyamANaH-mA0 5 / -antaryazca mamakSabhi- mRgadRz strI. (mRgasyeva dRk yasyAH) 425. haivI niyamitaprANAdibhirmugyate-vikrama 1 / 11 / bhAga, yAyana invANI. strI- tadISavistAristanayugalamA72vI- etAvadeva mRgaye pratipakSahetoH -mA0 5 / 20 / sInmRgadRzaH-uttara0 6 / 35 / dUta. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgadhUrta - mRgAkSI ] zabdaratnamahodadhiH / mRgadhUrta, mRgadhUrtaka puM. (mRgeSu pazuSu dhUrttaH / mRgadhUrtta + svArthe kan ) ziyANa. | mRgadhUrttakI strI. (mRgadhUrttaka + striyAM jAti GIS) ziyANazI. mRganAbhi puM., mRganAbhija, na., mRganAbhijA, mRgANDajA strI, mRgamada puM. ( mRgasya nAbhiH janmaheturyasya / mRgasya nAbherjAyate, jan+Da / mRgasya nAbherjAyate, jan+Da + TAp / mRgANDAjjAyate, jan+i+TAp / mRgasya mado garyo yasmAt ) stUrIkucataTIgato yAvanmAtalirmilati tava toyaiH mRgamadaH - gaGgAla0 / - mRgamadatilakaM sapulakaM mRgamiva rajanIkare - gIta0 / mRganetrA strI. (mRgo mRgaziro nakSatraM netA prApako yatra ac tataSTAp) saurabhArganI abhuGa rAtrIyo. mRgapati, mRgarAj, mRgarAja, mRgaripu, mRgazatru, mRgAdhipa, mRgAdhipati, mRgAdhirAja puM. (mRgAnAM pazUnAM patiH / rAja dIpyate'sau rAj+ kvip, mRgANAM rAT / mRgANAM pazUnAM rAjA Tac samA/ mRgANAM ripuH / mRgANAM zatruH/mRgANAM adhipaH / mRgANAM adhipatiH / mRgANAM adhirAjA Tac samA0 / - mRgAdhirAjasya vaco nizamya-raghuH0 / -kezarI niSThurakSiptamRgayUtho mRgAdhipa:- zizu0 2 / 53 | siMha, siMha rAzi mRgapada na. ( mRgasya padam ) izanuM pagalu. mRgapAlikA (strI.) 5stUrI mRga. mRgapiplu, mRgAGka puM. ( apiplavate bhAsate iti, api plu + bAhu. saMjJAyAM Du aperallopaH / mRgaH aGko yasya ) yandra, DayUra. mRgapriya na. (mRgANAM priyam) pahADI ghAsa. mRgabandhanI, mRgabandhinI strI. (mRgo badhyate'nayA, bandh+karaNe/mRgabandh+Nini + GIp ) 27| paDaDavAnI bhaja mRgabhakSa puM. (mRgaM bhakSayati, bhakS +ac) kheDa bhatanuM anavara. mRgabhakSyA strI. (mRgairbhakSyate, bhakS + karmaNi Nyat+TAp) jaTAmAMsI vanaspati. mRgabhojanI strI. (mRgairbhujyate, bhuj + lyuT + GIp khe vanaspati. mRgamadavAsA strI. (mRgamadasveya vAsaH saurabhamasyAH) astUrI, bhogaro. 1725 mRgamAtRkA strI. (mRgasya mAtRkA) (2AnI mAtA. mRgayA puM. (mRgyante pazavo'syAm, mRg + Nic yaki NilopaH ) zira pAchaNa paDavu te mithyaiva vyasanaM vahanti mRgayAmIdRgvinodaH kutaH zakuM0 2|5mRgyaapvaadinaa mADhavyena - zakuM0 2 / mRgayu puM. (mRga + astyarthe yu) brahmA, ziyANa, ziDArI. - hanti nopazayastho'pi zayAlurmRgayurmRgAt - zizu0 2 / 80 mRgarasA strI. (mRgo mRgamAMsaM tasyeva raso'syAH) sahadevInI desI. mRgarAja puM. (mRgeNa rAjate, rAj+ac) yandra, DyUra, mRgazira nakSatra. mRgarATikA strI. (mRgaM raTati jIvyatvena, raT + aN + gau. GIS + svArthe ka+TAp hrasvaH) bhavantI auSadhi mRgaromaja tri. (mRgANAM romabhyo jAyate jan+Da) bhRganA yandra ruvAMTAmAMthI banela, mRganAM ruvAMTAMnAM vastra. mRgalAJchana puM. (mRgo lAJchanaM yasya ) 'aGkAropitamRgazcandramA mRgalAJchana: ' - zizu0 2 / 53 / kapUra, mRgazirA nakSatra, mRgalekhA strI. (mRgasyeva rekhA-lekhA yasyAH) caMdrabhAM hara ThevI rekhA mRgalekhAmuSasIva candramAHraghu0 8 / 42 / mRgalocanA, mRgekSaNa strI. (mRgasyeva locanaM yasyAH mRgasya IkSaNamivekSaNaM yasya) hariza ThevI sAMjovANI strI. mRgavallabha na. (mRgANAM vallabham priyaH) bheDa bhatanuM ghAsa. mRgavAsA (strI.) 5stUrIno thelo. mRgavAhana puM. (mRgo vAhanaM yasya) vAyu, svAti nakSatra. mRgavya na., mRgavyA strI. (mRgAn vyathate'tra, vyath+Da / mRgAn vidhyati, vyadh + Da+TAp) ziDAra. mRgaziras na, mRgazirA strI, mRgazIrSa paM. na., mRgazIrSan na. ( mRgasyeva ziro'sya / mRgasyeva ziro'sya TAp / mRgasya zIrSamiva zIrSamasya / zIrSasya zIrSan ityAdezaH, mRgasyeva zIrSAsya) bhRgazirA nakSatra. mRgA strI. (mRgo mRgamAMsatulyaraso'styasya ac+TAp) sahadevI latA. mRgAkSI strI. (mRgasyeva akSi tattulyaM puSpaM vA yasyAH Sac samA. GIS) vizAsA vanaspati, bhRganA ThevA netravANI strI- 'tvayyAsanne nayanamuparispandi za mRgAkSyAH' - meghadUte / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1726 mRgAjina na. ( mRgasya ajinam) harasAnuM yAma. mRgAd, mRgAdana puM. (mRgAn atti, ad + kvip/atti zabdaratnamahodadhiH / ad + lyu, mRgasya adanaH) vAdha. mRgAdanI strI. (mRgairadyate bhujyate'sau ad +karmmaNi lyuT + GIS) vAdhA, sahadevIno vesI, IdharavarI, eka jAtanI kAkaDI.. mRgArAti, mRgendra puM. (mRgANAmarAtiH / mRgANAmindraHzreSThaH) siMha- tato mRgendrasya mRgendragAmI raghu0 2 / 30 / siMha rAzi, DUtaro, bhRgano zatru, hiMsaDa prANI. mRgAri puM. (mRgANAmariH ) (52 pramANe artha, rAto saragavo, vAgha. mRgAvidh puM. (mRgaM vidhyati, vyadh + kvip pUrvadIrghaH) pAradhi, ziDArI. mRgata tri. (mRg + kta) zobhesa, jojesa, yAyesa, bhAMgela. mRgI strI. (mRg + GIS) hariezI, bhRgalI. mRgendracaTaka puM. (mRgendra iva hiMsrazcaTakaH) 4 pakSI. mRgendramukha na. (mRgendrasya mukham ) siMhanuM bhoDhuM. mRgendrAzI strI. (mRgendreNa azyate, az+ghaJ + GIS) araDusI.. mRgendrAsana na. ( mRgendrasya Asanam ) siMhAsana. mRgendra strI. (mRgendra+striyAM jAti GIS) (saMse, vAghA. mRgervAru strI. (mRgapriyA irvAruH) kheDa bhatanI DADuDI, dhoLI iMdaravaraNI. mRgeSTa puM. (mRgANAmiSTaH) bhaganuM jhADa. mRgekSaNA strI. (mRgasya IkSaNamivekSaNaM puSpaM vA yasyAH) eka jAtanI kAkaDI, dhoLI iMdaravaraNI, mRganA jevA netravALI strI. mRgAntaka puM. (mRgANAmantakaH) vitto, vAgha, hIpaDo. mRgya tri. (mRg + kyap ) zodhavA sAya, tapAsavA sAya. mRccaya puM. (mRdAM cayaH) bhATIno Dhagalo. mRj (cu. ubha. sa. seTa-mArjayati-te / mRj. pa. sa. veTmASTi) zuddha 42- svedalavAnmamArja - zizu0 3 / 79 / - laluH khaGgAnmamArjuzca mamRjuzca parazvadhAnbhaTTi0 14 / 92 / sAI vuM, zAgAra, zobhAvavuM. ava+mASTi -bhasavuM, dhasavuM, dhordha nA. ud+mArjati -sUchI nAja, ghorDa nAja nis+mASTi dhovuM, sUcha pari + mASTi sUdha, dhoI nAja, bhesa dUra sal - tyAgena patnyAH parimArTumaicchat - raghu0 14 / 34 / [ mRgAjina-mRNAlI pra+mASTi suchavu, bhaja dUra rakho, prAyazcitta vuMsvabhAvaloletyayazaH pramRSTam - raghu0 6 / 31 / praNipAtalaGghanaM pramATukAmA vikrama0 3 / vi + mArjati -sUcha, svaccha, nirmANa 42. sam+mArjati - iyaro aDhavo, nirmANa, sucha. mRja puM. (mRjyate'sau, mRj + karmaNi kaH) kheDa bhatanuM vAhitra, bhu24. mRjA strI. (mRjyate, mRj + a +TAp) zuddhi, nirbhaNatA. mRjAnvaya (tri.) nirmANa, sAI, zuddha. mRjya tri. (mRjyate, mRj + kyap ) zuddha-sAI 42vA yogya - manyustasya tvayA mAgyoM mRjyaH zokazca tena te ' bhaTTi0 / mRD (kryA. pa. sa. seT mRDNAti / tudA. pa. sa. seTmRDati) saMtoSa pabhAuvo, prasanna du. mRDa puM. (mRD+ka) ziva. mRDaGkaNa puM. (mRNAti sukhayati, mRD+uNA kaGkaNaH) jAjaDa, choDa, yelo, ziSya. mRDA, mRDAnI, mRDI strI. (mRD+TAp/mRD+Anuk GIS ca / mRG + GIS ) pArvatI, durgA devI. mRDAnIpati puM. (mRDAnyAH patiH) ziva, mahAdeva - 'zaGke mRDIka puM. (mRDati. mRD-kIkan) 425, bhRga sundari ! kAlakUTamapibanmUDho mRDAnIpatiH' gIta0 12 / mRN (tudA. pa. sa. seT mRNati) hiMsA 42vI. mRNAla puM. na. (mRN+kAlan) bhajano hAMDI-nAjI, umaNa vagerenI nANamA rahelA tantu bhaGge'pi hi mRNAlAnAmanubadhnanti tantavaH - hito0 1 / 95 / - sUtraM mRNAlAdiva rAjahaMsI - vikrama0 1 / 19 / (na.) sugandhIvAjI, vIraNamUla / -parimRditamRNAlImlAnabhaGgam - mAlatImAdhave / yA parimRditamRNAlIdurbalAnyaGgakAni - uttara0 1 / 24 / mRNAlin tri. (mRNAlaM vidyate'sya ini) umaNa vagerenI nAjanA taMtuvANuM. (puM. mRNAlamasyAsti mRNAla + ini) umaja mRNAlinI strI. (mRNAlaM vidyate'sya ac mRNAlaM padmaM tataH samUhe tadyuktadeze vA ini + GIS ) bhajano samUha, bhajano vesI, bhaNavAjI heza. mRNAlikA, mRNAlI strI. (mRNAla+kan+TAp, itvam / mRNAla + gaurA. GIS ) jIsatantu, bhajanI nAma-hAMDI. mRNAlI strI. (alpaM mRNAla, mRNAla+alpArthe GIS) thoDI mRNAla jAti. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRNmaya-mRtyubhRtya] shbdrtnmhoddhiH| 1727 mRNmaya tri. (mRt+pracurArthe mayaTa) bhATIna, mATIna / mRtasnAta tri. (mRtaM maraNaM tannimittaM snAtaH) bha25. banAve. nimita. snAna 428. mRta na. (mR+bhAve karmaNi vA kta) bha29, bha.24nI. 4 | mRtasnAna na. (mRtaM maraNaM tannimittaM snAnam) bh24|| du:54na, vyartha yAyapravRtti- mRto daridraH puruSo, . nimitta snAna. mRtaM maithunamaprajam, mRtamazrotriyaM zrAddhaM, mRto | mRtasvamoktR puM. (mRtavat svarAjyadhanAdikaM muJcatiyajJastvadakSiNaH paJca0 2194 / mI. muc+tRc) te nAmano me 2|4rssi. (tri. ma+kartari kta) bha38, mAMgI vastu ko3, mRtANDa (pu.) sUrya, 40531veM sAu. bhasmIbhUta thayelA, hI mAre -mUcchAM gato mRto vA | mRtAmada na. (mRtaH naSTa: Amado'smAt) bhorathUthu. nidarzanaM pArado'tra rasaH- bhAmi0 182 / mRtAlaka na. (mRtamAlayati bhUSayati, ala+Nic+Nvul) mRtaka na. (mRtena maraNena kAyati, kai+ka) bh25||k eka jAtanI khuzabodAra mATI, soraThI mATI. mazIya, bhUvedAnuM sUta. (na. mRta+saMjJAyAM kan) mRti strI., mRtyu na. (mR+ktin/mR+tyuk) bha245, mRtyu zana, bha79-dhruvaM te jIvanto'pyahaha ! mRtakA mandamatayo mota- jAtasya hi dhruvo mRtyudhruvaM janma mRtasya cana yeSAmAnandaM janayati jagannAthabhaNiti:-bhAmi0 4 / 19 / bhaga0 2 / 27 / prAzana niyoga- pANaiH saha vippaogo mRtakalpa tri. (ISadUno mRtaH, mRta+kalpac) mRtH|y, jIvANaM bhannae maraNam jIvavi0 / marelA jevuM. mRtodbhava (pu.) samudra. mRtakAntaka, mRtamatta, mRtamattaka puM. (mRtaH zabadehaH mRtkara puM. (mRdaM karoti, kR+ac) (bhA2.. kAnto'bhimato yasya kap/mRtena zabena mttH| mRtkAMzya(sya) na. (mRnimittaM kAzyamasya) bhATIna, vAsa95. mRtkirA strI. (mRdaM kirati, kR+ka+TAp RtaH it) mRtamatta+svArthe kan) ziyANa. mRtakAntakI strI. (mRtakAntaka+striyAM jAti. GIS) me tanI hai . . mRttAlaka na., mRttikA strI. (mRt mRttikA tAla: ziyANa-mAhA. pratiSThA yasya-kap/mRd +tikan+TAp) so24I bhATI, mRtakRtya na. (mRtasya kRtyam) bhRtArya-ani saM2742. mRtajIva puM. (mRto naSTaH san punarjIvati jIv+ac) mRtpiNDabuddhi puM. (mRtpiNDasyeva buddhirasya) mAsu, ti vRkSa. Al-i- mayA ca mRtpiNDabuddhinA tathaiva gRhItammRtaNDa puM. (mRtaH aNDaH kAraNatvena yasya zaka. para. zakuM0 6 / ni.) sUryana pitA. | mRtphalI srI. (mRdi phalamasyA: GIS) duSTha auSadhi. mRtadAra puM. (mRtA dArAH yasya) chenI strI bharI gaI mRtyu puM. (mriyate'smAt, mR+tyuk) yama, 5258, sa.. hoya te puruSa. mRtyuJjaya puM. (mRtyu jitavAn, ji+khac+mum ca) mRtavatsA srI. (mRto vatso yasyAH) henu, choi bharI. mahAvi, ziva. gayuM hoya te strI, jenuM vAcharaDuM marI gayuM hoya tevI mRtyunAzaka puM. (mRtyuM nAzayati, naz+Nic+Nvul) gAya vagai3. pA. (tri.) mRtyuno naa2|| 4282. mRtapiNDa . (mRtamuddizya datto piNDaH) bhreshaanii5|75 | mRtyupuSpa puM. (mRtyave nijanAzAya puSpamasya) zelI. trIje ke navame divase smazAnamAM piNDa ApavAmAM mRtyuphalA strI. (mRtyave svanAzAya phalaM yasyAH) 31. Ave che te. mRtyubIja puM. (mRtyave svanAzAya bIjamasya/mRtyustaddheturdAha mRtazaGkA (mRtasya zaGkA) 425nI .. eva bIjaM kAraNamasya) isa.. mRtasaJjIvanI strI. (mRtAn saMjIvayati, sam+jIva+ mRtyubhaguraka puM. (mRtyu+bhaGgura+ka) mRtyu, samaye. Nic+ lyu, gaurA. DIe) rakSA vanaspati, qu3vAnu nagA- 'bhavarutpretapaTaho mRtyubhagurakazca muDadAMone jivADanArI tAvIja, taMtra vagere, taMtra saH' -trikANDazeSe / prasiddha eka vidyA. | mRtyubhRtya puM. (mRtyo tyaH kiGkara iva) Hill, 1. tu2. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1728 shbdrtnmhoddhiH| [mRtyuvaJcana-mRdulomaka mRtyuvaJcana puM. (mRtyuM vaJcayati, vaci+lyu) ziva, magacchat-raghu0 5 / 54 / namo , maTho 2- sarvathA eka jAtano kAgaDo, eka jAtanuM jhADa. mRdurasau rAjA-hito0 3 / -tataste mRdavo'bhUvan gandharvAH mRtyusUti strI. (mRtyave sUtiH prasavo yasyAH) 42yadI- zarapIDitAH-mahA0 / -'athavA mRdu vastu hiMsituM 'yathA karkaTakI garbhamAdhatte mRtyave nijam' -purANe / mRdunaivArabhate prajAntakaH' -raghau0 / (srI. mRd+ku) vI75. komaLa strI, gRhakanyA, mRgazIrSa, anurAdhA, revatI ane mRtsA, mRtsnA, mRd, mRdA srI. (mRd+prazastArthe sa+TAp/ citrA e nakSatrono eka gaNa. prazastA mRt, mRt+sna+TAp/mRdyate, mRd+karmaNi mRdukRSNAyas na. (mRdu ca tat kRSNAyasaM ca) sAsuM. kvip/mRd+a+TAp) sArI. bhATI, muzalI2 mRdugaNa puM. (mRdUnAM gaNaH) yitrI, anurAdhA, bhRgAba, sugaMdha. sau.2.4I bhATI- AmodaM kusumabhavaM mRdeva dhatte revatI e nakSatrono samudAya. mRdgandhaM na hi kusumAni dhArayanti-subhA0 / prabhavati | mRdugamana puM. (mRdu gamanaM yasya) sa.. zucibimbodgrAhe maNirna mRdAM cayaH-uttara0 2 / 4 / | mRdugamanI strI. (mRdugamana+striyAM jAti. GIS) sakhI. mRtsnAbhANDa mRtsnAbhANDaka na. (mRtsnAnimmitaM mRducarmin, mRdutvac mRdutvaca puM. (mRdu komalaM carma bhANDam / mRtsnAbhANDa+ svArthe ka) mATIna, vAsa.. ___ tvacA'styasya, brIhyA ini/mRduH tvak yasya/mRduH mRd (tryA. pa. saka. seTa-mRdnAti) yU[ 42, mahana. ___ tvac yasya) mA45tranu u. 42, 6, pAsavU- mama ca mRditaM kSaumaM mRducchada puM. (chAdyate'nena chadaH, mRduH chadastvagasya) bAlyatvadaGgavivartanaiH-veNI0 5 / 40 / * tAnamardIda- uparano artha, pahADI pIluDInuM jhADa, kulphara vRkSa, khAdIcca-bhaTTi0 95 / 15 / - bAlAnanAnalinA- zrI.tAsavRkSa. bhavaktraH -raghu0 18 / 5 / / mRdutA strI., mRdutva na. (mRdoH bhAvaH tal+TAp-tva) mRdaGkura puM. (mRdi aGkuro yasya) me. tanu, sUta2. omapa:- maharSimRdutAmagacchat-raghu0 5 / 54 / mRdaGga, mRdaGgaka puM. (mRdyate Ahanyate'sau, mRd+ uNA. mRdunaka na. (mRdA mRtpariNAmena ut UrdhvaM nIyate, ___ aGac kit/mRdaGga+svArthe ka) vAgha, nA, bhu24. / ut+nI+Da+ka) sonu.. mRdaGgapuSkara (puM. na.) mRn 652no (mA, Dhoa5o mRdupatra puM. (mRdUni patrANyasya) na3-2.5 tarnu para 652no mAra ghAsa. (na. mRju ca tat patraM ca) omaNa pai6. tri. mRdaGgaphala, mRdaGgaphalin puM. (mRdaGga iva phalamasya/ ___ mRdUni patrANi yasya) ama. 5isualj. mRdaGga iva phalamastyasya ina) isana 3. | mRdupatrI strI. (mRdUni patrANyasyAH GIp) meM us. mRdaGgaphalinI, mRdaGgI strI. (mRdaGga iva phalamasyAH | mRduparvaka, mRduparvan puM. (mRdUni pANyasya kap/ . ini+GIp/mRdaGgastadAkAraphalamasyAH -mRdaGga+ac mRdUni parvANyasya) neta2. (tri.) oma oisarj. ___ +GIS) auSAtahI tA. mRdupuSpa puM. (mRdUni puSpANyasya) zirISa, vRkSa, sa2sAnu mRdara tri. (mR+dara) satuM, 2matuM, 416 4nA2. 3. (tri. mRdUni puSpANi yasya) omaNa savA. mRdAkara (puM.) chandranu 4%8. mRduphala puM. (mRdUni phalAnyasya) vita-visal vRkSa, bhAI mRdAhvayA strI. (mRditi Ayo yasyAH) tu32. nANiyera (na. mRdu ca tat phalaM ca) obhaga 35. mRdita na. (mRd+kta) 4Ave, nIyoveDaM -surata-mRditA mRdula na. (mRdu mRdutvamastyasya, mRdu+lac) 4, 5uell, bAlavanitA-bhartR0 2 / 44 / 525 da, masaNI. me tanuM vAI. (tri.) omaNa, sumaNu, du. nANesa. mRdulatA strI., mRdulatva na. (mRdulasya bhAvaH tal+TApmRdinI strI. (mRd+ini+DIpa) sArI bhATI, sArI bhIna. tva) bhagata, mu, humaNA5.. mRdu tri. (mRd+ku) omaNa- mRdu tIkSNataraM yaducyate tadidaM / mRdulomaka, mRdulomavat puM. (mRdUni sparzasukhAni lomAni manmatha ! dUSyate tvayi-mAlavi0 3 / 2 / -na kharo na | yasya, svArthe kan/mRduloma+astyarthe matupa, masya bhUyasA mRduH-raghu0 8 / 1 / iyAne 7827 pAsu- bANaM | vaH) sasaj. (tri. mRdUni lomAni yasya kap/mRduloma+ kRpAmRdumanAH prtisNjhaar-9|47| - maharSi{dutA- | astyarthe matup masya vaH) omaNa suvaizivANu. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRduvAta-kSaNa] mRduvAta puM. (mRduH vAtaH) DomaNa pavana, bhRchu vAyu. mRdUtpala na. ( mRdu komalaM ca tadutpalam ) aNuM umaNa, kALuM poyaNuM. mRdvaGga na. ( mRdu komalaM aGgamasya ) IsAI, sIsuM. mR mRdvIkA (mRdu + GIS / mRdu / bAhu, Ikan / TAp ca ) drAkSa, pIjI drAkSa- vAca tadIyAM paripIya mRdvI mRdvIkayA tulyarasAM sa haMsaH - nai0 3 / 60 / mRdh (bhvA. ubha. a. seT-mardhati-te) lInuM dhanuM, lAbhaj. mRdha na. (mRdhyate'tra, mRdh+ghaJarthe AdhAre ka ) yuddha, sArdha- sattvavihitamatulaM bhujayorbalamasya pazyata mRdhe'dhikupyataH kirA0 12 / 39 / mRnmaya tri. ( mRd + mayaT ) bhATInuM janesuM. mRlloSTa na. ( mRdo loSTam) bhATInuM Dhehu~. mRz (tu. pa. sa. aniT - mRzati ) sparza ravo, vithAra, bhevaM abhi + mRzati sparza aravo, hAthathI paDauvu. A + mRzati -sparza 92vo, hAtha nAjavo- navA tapAmRSTasarojacArubhiH- kirA0 4 / 14 / - zarAsanajyAM muhurAmamarza- kumA0 3 / 64 / AmA ra Dumalo kho - AmRSTaM naH padaM paraiH kumA0 2 / 31 / parA + mRzati - sparza vo, masajavu- parA+ mRzat harSajaDena pANinA tadIyamaGga kulizavraNAGkitamraghu0 3 / 68 | vimarza vo ciMtana akhaM kiM bhavateti sazaGkaM paGkajanayanA parAmRzati bhAmi0 2 / 53 / manathI vicAra, prazaMsA ravI - granthArambhe vighnavighAtAya samuciteSTadevatAM granthakRt parAmRzati kAvya0 1 / vi+mRzati - vicAra rakho, ciMtana-manana vuvRte hi vimRzyakAriNaM guNalubdhAH svayameva saMpadaHkirA0 2 / 30 / - rAmapravAse vyamRzanna doSaM janApavAdaM sanarendramRtyum - bhaTTi0 3 / 7 / parIkSA ravItadatrabhavAnimaM mAM ca zAstre prayoge ca vimRzatumAlavi0 1 / pari + mRzati sparza 52vo, 42rA khauDI rg- zikharazataiH parimRSTadevalokam - bhaTTi0 10 / 45 / mRS (cu. ubha. saka. seT mRSayati-te) (bhvA. ubha. - saka. seT- mRSati-te) (divA0 ubha0 mRzyati - te) (bhvA0 para0 mRS-marSati) kSamA 42vI, sahana tat kimidamakAryamanuSThitaM daivena, loko na mRSyatItiuttara0 raghu0 9 / 62 / kSamAzIsa janavu- mRzyantu lavasya bAlizatAM tAtapAdAH - uttara0 6 / - prathamamiti prekSya duhitRjanasyaiko'parAdho bhagavatA bharSayayitavyaHzakaM0 4 / Jain Educason International zabdaratnamahodadhiH / 1729 mRSA avya. (mRSa+kA) jhe32, mithyA, hu- yadvaktraM muhurIkSase na dhaninAM brUSe na cATu mRSA bhartR0 3 / 147 / - mRSA bhASAsinyoH bhAmi0 2 / 24 / mRSArthaka na. ( mRSA atyantAsambhUto'rtho yasya kap) atyanta asaMbhavita vAkya. mRSAlaka puM. (mRSAlaka iva maJjaryyAmastyasya ac) khAMjA Au. mRSAvAda puM. (mRSA+vad+ghaJ) bhUhu~ josavu, mithyAvA. mRSAvAdin tri. (mRSA vadati, vad + Nini) jo josanAra, jUThThuM bolanAra, mithyAvAdI. mRSodya na. ( mRSA+vad + bhAve kyap) bhUhu josa te, mithyA vA'ya - tat kiM manyase rAjaputri ! mRSodyaM taditi - uttara0 4 / (tri. mRSodyaM vidyate'sya ac) hu~ josanAra, mithyAvAhI. mRSTa na. ( mRj + kta) bharI, tIjAM. (tri. mRj - mRS vA + kta) ghasela, zodhela, bharchana kurela, khauDela. mRSTi strI. (mRj - mRS vA ktin) gharSaeA, zodhana, bharhana, sparza, saMparka, sIyavu, chAMTa, jAgA mATe jorADa taiyAra vo te, taiyArI uravI, prasAdhana. mRSTeruka (tri.) sajAvata, udhAra, chAtA, bhiSTAna jAnAra, atithino dveSa karanAra, kharAba svabhAvavALo. mR (krayA. pa. sa. seTa- mRNAti) vadha 42vo, bhArI nAMja, habha ravI, harahuta ravI. me (bhvA. A. saka. aniT mayate) jahale khapavu badalo karavo. meka, mekala puM. ( me iti kAyati zabdaM karoti, me+kai+ka me iti kalo yasya) jaharI, joDaDI. mekala, mekhala puM. (mi+kalac nAtvam/mekhalAkhyo'driH) viMdhyAcala parvata. me kalakanyakA, mekalakanyA, mekalAdrijA, mekhalAdrijA strI. (mekalasya vindhyaparvatasya kanyakA mekalasya kanyA / mekalA drerjAyate, jan+Da+TAp/ mekhalAt nitambadezopalakSitAd adreH jAtA, jan+ Da+TAp) narbhahI nahI- 'ravendujA pUrvagaGgA narmadA mekalAdrijA' hemacandraH / mekalI, mekhalI strI. ( mekala-mekhalA + striyAM jAti GIS) jahurI. - mekSaNa (na.) kheDa bhatanuM yajJapAtra. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1730 zabdaratnamahodadhiH / [mekhala-megharAga mekhala puM. (mi+saMjJAyAM khalac guNazca ) vidhyAyasa | meghajyotis na, meghadIpa puM. (meghajanyaM jyotiH / parvata, jaro. meghajanito dIpa iva) vanAgni vI4jI. meghatimira na. ( meghena timiraM andhakAro yatra) vAhaNAMnuM aMdhAra. mekhalA strI. (mIyate prakSipyate kAyamadhyabhAge, mi+khalac + TAp) strInI Deuno chAgIno-choromahIsAgara-mekhalA - sAgarathI vaTaNAyesa pRthvIratnAnuviddhArNavamekhalAyA dizaH sapatnI bhava dakSiNasyAH - raghu0 6 / 63 / strInAM nitaMja- bimbaiH sudukulamekhalai:RtusaM0 14 / upanayana saMskAra vajate brahmayArIkhe dhArA 42vAnI bhuMbhdhAsanI bhejatA mekhalAguNairuta gotraskhaliteSu bandhanam-kumA0 4 18 / talavAra vagairenI mUTha para cAmaDAnuM baMdhana bAMdhe che te, parvatano madhya pradeza- AmekhalaM saMcaratAM ghanAnAm kumA0 115 / narmadA nadI, talavAra bAMdhavAno paTo, homakuMDanI upara rahela mATInuM veSTana, pradmiparNI vanaspati, mekhalApada na. ( mekhalAyAH padam ) DeDa, abhbhara, khA. mekhalAbandha puM. ( mekhalayA bandhaH ) aTisUtra dhArA 5 te. mekhalAla puM. ( mekhalA + al + ac) ziva, mahAdeva. mekhalin tri. (mekhalA + astyarthe ini) bhara paTAvANuM, kaMdorAvALuM, ziva, dharmazikSaNa lenAro brahmacArI. megha puM. ( mehati siJcati, mid +ac kutvam) vAhaNaM - kurvannaJjanamecakA iva dizo meghaH samuttiSThate mRccha0 5 / 23 / bhedha - dhUmajyotisalilamarutAM sannipAtaH kva meghaH -meghadUte / -meghAloke bhavati sukhino'pyanyathAvRtticetaH - meghadUte / te nAmano rAkSasa, nAgaramotha, te nAmano kheDa rAga, pUra. meghakapha puM. (meghAnAM kapha iva) varasAdhanA 42. meghakAla puM. (meghAnAM kAlaH samayaH) varSARtu. meghagarjana na., meghagarjanA strI. (meghasya garjanam / meghasya garjanA ) bhedhanuM gAThavu. meghagambhIraghoSatva (na.) tIrtha ronI vAzIno bheDa gue. meghaja puM. (meghAjjAyate, jan-Da) bhoTuM bhotI. (tri.) meghathI utpanna thanAra, meghathI pedA thanAra. meghajAla puM. (meghAnAM jAlam) bhedhanI samUha. meghajIvaka, meghajIvana puM. ( meghena jIvati, jIv + Nvul / megho jIvanaM jIvanopAyo yasya) yAta pakSI. meghajIvakI, meghajIvanI strI. (meghajIvaka meghajIvana + striyAM jAti GIS ) yAta pakSizI. meghadvAra na. ( meghasya dvAramiva ) aMtarIkSa, khAza meghanAda puM. ( meghasya nAdaH meghasyeva nAdo'sya vA ) varuNadeva, rAvaNano putra indrajita, meghano zabda. meghanAdajit puM. ( meghanAdaM jitavAn, ji+kvip tuk) lakSma. meghanAdAnulAsaka, meghanAdAnulAsin meghasuhRd, meghanandin puM. (meghanAdaM anu lakSyIkRtya lasati krIDati las + Nvul / meghasya nAdenAnulasati, anu + s + Nini / meghAH suhRdo mitrANi yasya / meghena taddhvaninA Anandati, A + nand + Nini) bhora pakSI. meghanAdAnulAsI, meghanAdAnulAsinI, meghAnandinI strI. (meghanAdAnulAsaka + striyAM jAti GIS / meghanAdAnulAsin+GIp/meghanandin+striyAM GIp) Dhela, mora pakSizI. meghanAman puM. (meghasya nAmeva nAma yasya) bhotha meghanirghoSa puM., meghavisphurjita, meghastanita na. ( meghasya nirghoSa / meghasya visphurjitama/meghasya stanitam) bheghano avA-garbhana meghapuSpa puM. (megha iva puSyati prakAzate, puSp + ac) viSNuno ghoDo, varasAdano karo, indrano ghoDo. meghapuSpaka na., meghaprasava puM. (meghasya puSpamiva, kap/ meghAt prasavo yasya) pAegI, 45. meghabhUti strI, meghavahni puM. (meghAt bhUtirjanmAsya / Art af:) agull., meghamAlA strI. (meghasya mAlA) vAhanAMnuM Toju, bhedhanI paMDita. meghamAlinI strI. (meghamAlA+astyarthe ini + GIp) - lokavAsI ATha dizAkumArIomAMnI cothI dizAkumArI. meghamukha puM. ( mehamuha, jai. prA.) sindhu nahInI adhiSThAtrI devInuM nivAsa sthAna, chappana aMtaradvIpamAMno eka, ApAta jAtanA kirAtanA kuLadeva, nAgakumA2 devavizeSa, bAvIsamA aMtaradvIpamAM rahenAra manuSya. meghayoni strI. (meghasya yoniH ) ghumAu megharAga puM. (meghanAmako rAgaH) te nAbhe kheDa rAja Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghavarNa-medA shbdrtnmhoddhiH| 1731 meghavarNa tri. (megha iva varNo yasya) meghaudau garnu.. | meDhU, meNDUka puM. (mehatyanena, mihasecane+karaNe ssttrn| (puM. meghasya varNaH) meghanA 20 // .. meNdra + svArthe ka) gheTo, 4.72, puraSad, yi-liMgA. meghavarNA strI. (meghasyeva varNo'syAH) gajIna, Au. medUzUGgI strI. (meDhsyeva zRGga yasyAH DIe) bheTA. meghavarman na., meghavIthi strI. (meghAnA~ vatma/meghasya medI, meNdakI strI. (medra+striyAM jAti. GISa/meNdaka+ vIthiH) Aut. striyAM jAti. GIS) ghe, bheTI, ... megharatha puM. (meharaha, jai. prA.) sopamA tii/42|| pUrvabhavana | metArya (paM.) chaina. tItha2 maDAvIra zamA 52. nAma. meth, med (bhvA. ubha. seTa-methati-te) (bhvA. ubha. meghavAhana puM. (megho vAhanamiva yasya) indra- zrayati saka. seTa-medati -te) 4 52vI, bhArI nAma, sma meghAmiva meghavAhanaH-zizu0 13 / 18 / bodha pAmavo, tuj, sama4. saka. / saMgI thaj.. meghasAra puM. (meghasya kapUrasya sAraH) yIna15 apUra. mang. aka. / meghastanitodbhava puM. (meghastanitAdudbhavati, ud+bhU+ac) methi, medhi puM. (meth+ini/medhyate khale sthApyate meghanA gAjavAthI UgatuM eka jhADa. medha+ini) Hui dhAnya marDana mate pazune bAMdhavAnu meghAgama puM. (meghAnAmAgamo yatra) vAstu, 12sAhanI. . mausama- 'navAmbamattAH zikhino nadanti meghAgo mIthakA, mathinI, methI strI. (methati, metha+Nvala+TApa kundasamAnadanti' -ghaTakarparakAvye / ata itvam /methati, meth +Nini+GIS / meth+ meghAtyaya, meghAnta puM. (meghasya atyayaH/meghAnAmanto | / ac+GIS) methInu // 4. ___ yatra) 126 tu. medaHsArA strI. (medasaH iva sAro'syAH) mehA nAma meghAnandA strI. (meghena Anando'syAH) dI.. vanaspati. meghAsthi na. (meghasyAsthIva) 52saain| 2. | meda puM. (mid+ghaJ) meha, ya20, 1962.42 %ti, bhe. nA zakSasa. meghAspada na. (meghAnAM Aspadamiva) 4031, vAtAva.29. | meghodaka na. (meghasya udakam) vRSTi, varasA6. | medaka puM. (med+Nvul) 6.3no tanI , 6.3. | medaja paM. (medAta mahiSAsuramedaso jAyate, jana+Da) mecaka na. (mecati varNAntareNa mizrIbhavati, mec+saMjJAyAM | meM tano gUga. (tri. medAjjAyate jan+Da) vun tataH uNA, itvam) saMghA2, satoM4na, nAna, | meda-carabIthI utpanna thanAra. bho21871 yandra5. (tri. mec+vun pRSo.) stu | medasa na. (meda+asUna) 5200- medacchedakRzodaraM laghu garnu, uj. (puM.) Ago raMga- kurvanaJjanamecakA __ bhavatyutthAnayogyaM vapuH' - zAkuM0 2 / 5 / Hisasa, iva dizo meghaH samuttiSThate-mRccha0 5 / 23 / dhubhATa, megha, s2||vo. medaskRt na. (meda: karoti svaparipAkena janayati, mecakApagA strI. (mecakA cAsau ApagA ca) yamunA ___ kR+kvip tuk) mAMsa.. nahI. medastejas, medoja na. (medasaH tejas/medaso vasAto meTa, meD (bhvA. pa. sa. seTa-meTati/bhvA. para. a. ___jAyate, jan+Da) asthi , u.. seTa -meDati) ist thaj. medasvin tri. (medas+astyarthe vini) ya20IvANu, meTulA strI. (meTa + ulac+TAp) AmalakI za06 tujhI, 26, ma4pUta, hRSTapuSTa. AMbaLAnuM jhADa. medA, medinI strI. (meda: kAraNatvenAstyasya ac+TAp/ meTha (puM.) bheSa-maDAvata, ghe2l, thAna. 264-58.5. medaH madhukaiTabhamedo'styasyAH, kAraNatvena ini+GIp) meThi, methi (strI.) khaic, ho, yo, bhesa., pRthvI. me. vanaspati, zalya vanaspati. (srI.) bAMdhavAno khIlo. pRthvI- na mAmavati sadvIpA ratnasUrapi medinImeDa pu. (meDati unmAdyati, meD+ac) thAnA-mAvata. raghu0 165 / - caJcalaM vasunitAntamunnatA medinImapi mer3ha puM. (mehatyanena, miha-secane+karaNe STran) pal. | harantyarAtayaH-kirA0 1352 / / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1732 shbdrtnmhoddhiH| [medinIdrava-mepa medinIdrava puM. (medinyAH dravaH) dhUma, 24. medhya tri. (medha+ Nyat medhAya hitaM yat vA) pavitra, medura tri. (mid+ghurac) atyanta snigdha-bharapUra, vyApta. zuddha, yaza bhATe 6payogI- yAjJa0 1994 | yaza - medhairmeduramambaraM vanabhuvaH zyAmAstamAladrumaiH' -gItago 1 / | saMdhI -medhyenAzveneje-raghu0 1315 / (puM.) urI, - mkrndsundrglnmndaakiniimedurm-giitgo07| nu, 13, 4, piSTapazu (alino banAvaTa 5422.) medurA strI. (medura+striyAM TAp) DodI vanaspati.. | (strI.) 328is chouna nAma. medarita tri. (medara+itaca) I. sAve, gha4 13. | medhyA strI. (medhAyai hitA. medhA+yat+TAp) vArnu medogranthi puM. (medasaH granthiH) zarIramA ya20InI u, zaMpuSpa vanaspati, zatI. 4%8, royanA, 10x32, ___i8-2sosI. __bhaMDUDI. vanaspati, bhArasizs.. medodbhavA strI. (medAdudbhavati, ud+bhU+ac+TApa) mehara menakA strI. (manyate, man+vun akArasya etvaM+TAp) vanaspati, zalyaparzI vanaspati. svarganI eka vezyA, himAlayanI patnI, vairocanendranI medovRddhi strI. (medaso vRddhiH) 22jInA. dho... prathama agrAmahiSI. medya tri. (med+ yat) 52jIvANu, Du, saghana.. menakAtanaya, menakAtmaja, menakAputra, menakAsuta, medha (bhvA. ubha. seTa medhati-te) sama4, mAgha 5mako, menakAsUnu, menAja, menAtanaya, menAtmaja, menAputra, bhArI , bhAra. sa. / saMgatha, maa.a.| | menAsUnu puM. (menakAyAH tanayaH/menakAyA aatmjH| medha puM. (medhyate badhyate pazvAdiratra, medh+ghaJ) yaza, | menakAyAH putraH/menakAyAH sutaH/menakAyAH suunuH| ma -naramedha yama si.35. sapAtuM pazu. menAyAH jAyate, jan+ Da/menAyAH tanayaH/menAyAH AtmajaH/menAyAH putraH/menAyA sUnuH) bhainA parvata. medhas (puM. (megha+ asun) svAyaMbhuva manuno meM putra.. menakAtanayA, menakAtmajA, menakAputrI, menakAsutA, medhA srI. (medh+aG+TAp) buddhi, ghal25uI . buddhi menAjA, menAtmajA strI. (menakAyAH tanayA/menakAyAH ___-dhI dhAraNAvatI medhA-amara0 / AtmajA/menakAyAH putrI/menakAyAH sutA/ medhAjit puM. (medhayA jayati, ji+kvip tuk ca) | menA+jan+Da+TAp/menAyAH AtmajA) pAvatI, du. tyAyana muni. menakAdhava, menakApati, menakAprANeza, menAdhava, medhAtithi (pu) meM namana. 'manusmRti'no vidvAn, menApati puM. (menakAyAH dhavaH/menakAyAH patiH/ bhASya 12. menakAyAH prANezaH/menAyAH dhavaH/menAyAH patiH) medhArudra (puM.) mA.vi. vi.6.21, 4. '2ghuvaMza' yahi himAlaya. aneka kAvyagraMtho racyA che. menA strI. (mi+na+TAp) pitRmonI. mAnasI. unyAmedhAvat tri. (medhA+matupa, vAtvam) buddhimAna, vidvAn. uibhAsayanI patnI- menAM munInAmapi mAnanIyAM (upayebhe) medhAvina, medhira tri. (medhA+astyarthe vin/medhA astyarthe -kumA0 1 / 18 / me nahIna nAma.. __irac) Si, vidhAsaMpana, buddhimAna, buddhizAlI.. menAda . (me iti nAdo yasya) bho256l, Maust, (puM. medhA+ astyarthe vini) zura, popaTa, pravAn.. ro. medhAvinI strI. (medhAvin+striyAM GIp) buddhizAlinI menAdI strI. (menAda+striyAM jAti. GIS) Mus, strI, popaTa pakSiI , brahmAnI. patnI. rI, bhora pakSiya.. medhi strI. (medhyate khale sthApyate, medh+ini) pazune. medhikA, mendhI strI. (mAM zobhAmindhayati prakAzayati, bAMdhavAno thAMbhalo. indha+Nic+Nvul+TAp ata itvam/mA lakSmIH idhyate medhiSTha, medhIyas tri. (atizaye medhAvAn iSThan yayA, indha+ghaJ+ gaurI. GIS) bhaihAna, jAu (mahInA __ matoluMk/atizayena medhAvAn, medhA+Iyas) matizaya. | pAMdaDAMmAMthI lAla raMga nIkaLe che, jenAthI hAthabuddhimaan. paganAM taLiyA, AMgaLIo, nakha, hathelIo raMgavAmAM medhIyasI strI. (medhIyas+striyAM GIp) bhatizaya sAve. cha.) buddhivALI strI. | mepa (bhvA. A. saka. seTa-mepate) 4, ma.na. 2. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meya-maitrIbala] shbdrtnmhoddhiH| 1733 meya tri. (mA-mi vA yat) bhApavA yogya 4 | ata itvam/meSasya viSANaM zrRGgamiva phalaM yasyAH yogya, ya, je jANI zakAya, oLakha karavA yogya. ___GIS/meSazrRGga+gaura. GIS) meM 100 vanaspati, meraka (paM.) tanAmano vino zatro sasa.2. 20. adl. meru puM. (mi+uNA. ru) te nAmanI meM parvata. (abha. | meSazrRGgaH na. (meSazrRGgamivAkAre'styasya ac) me mAnavAmAM Ave che ke badhA graho e parvatanI __prA2rnu sthAva2 2. AsapAsa bhamyA kare che. vaLI, e parvata sonuM ane | meSA nI. (miS karmaNi ghaJ+TAp) 10. SuyayI. 2tnIthA mareko .) -vibhajya merurna yadarthisAtkRtaH meSAkSikusuma puM. (meSAkSIva kusumaM yasya) duuiyAno -naiSa0 1 / 16 / -svAtmanyeva samAptahemamahimA merurna cho3. me rocate-bhartR0 3 / 15 / 45mAma sauthI. bhoTa. meSANDa puM. (meSasyANDa ivANDo'sya) indra. vacceno maNako, gaLAmAM paheravAnA hAranI vacceno meSAlu puM. (meSANAmAluriva priyaH) .5 dk, 3. maNi, hAthanA veDhAnI mALAmAM amuka veDho. meSikA, meSI strI. (meSI+svArthe kan+TAp hrsvH| meruka puM. (meruriva pItavarNatvAt ivArthe kan) me. __miS+ac+ gaurA. GIS) ghe21, 542 (meSI) tathA hAtanI dhUpa, yakSa55. ___ masI, CAN vRkSa. merusAvarNa (puM.) yau6 manu, pai.4. bhagiyAramo. manu. mesUraNa (na.) nAvadhi zabhu, sthAna. mela, melaka puM. (mil+ghaJ/(mil+ghaJ+svArthe ka) | meha puM. (miha+ghaJ) bhUtra, prabheza, megha, dheTI, ma.42). bhejo megAvaTa, saMga, manuSyano bhAva, samA, saMda5. | mehanI strI. (mehaM hanti, han+Tak+DIp) 4162. melakalavaNa na. (milati, mil+Nvula, melakaM lavaNam) | mehat tri. (miha+zatR) pezana. 2tuM, bhUtaratuM.. eka jAtanuM mIThuM. mehana na. (mihyate'nena miha + karaNe lyuTa) zina, melana na., melA srI. (mil + lyuTa/mil+Nic+ puruSala. (mihyate, miha-karmaNi lyuTa) peza, bhUtra a+TAp) bhajI 4, bhegA manuSya, vagaireno bhAva, . (na. miha+bhAve lyuT) bhUta2. 4. pe.25o. gAna, jADa, bheMza, Aust, wil, tuo. surabho.. | mehanA strI. (mehyate kSAryyate zukramasyAm, miha + melAnandA strI., melAndhu, melAmbu puM. (melayA masyAH / Nica+adhikaraNe yuc+TAp) strI, strInI. yoni.. Anando yasyAH/melAnAM andhuH kUpikA/milAmizritaM / mehin tri, (miha+Nini) peza 4282, bhuutrn||2, ambu yasmin) DIno pariyo. prameha rogavANI. melApAkhyA (strI.) meM 4.12. aSTi . maitra na. (mitro devatAsya mitra+aNa, maitraM pAyustasyedaM meva (bhvA. A. sa. seTa-mevate) sevaj, 42vI, - yA aN) anurAdhA nakSatra, ga. (mitrata AgataM, yArI 42vI.. mitra+aNa) bhitrathI. bhAve, mitrathI bhegave-prApta. meSa puM. (miS+ac) 42, , duvAuyAno chau3, thayeTI (tri. mitrasyedaM, mitra+aN) mitra, mitra jyotiSa prasiddha meSa rAzi. saMdhI, sUryana, sUryasaMdhI (puM. mitrameva svArthe aNa) meSaka puM. (miSati, miS+ac-saMjJAyAM kan) meM mitra, prA. tarnu us. maitrabha na. (maitraM ca tat bhaM ca) anurAdhA nakSatra.. meSakambala puM. (meSeNa tallomnA nirmitaH kambala:) | maitrAvaruNa, maitrAvaruNi puM. (mitrazca varuNazca devatAdvandve gheMTAnA vALanI kAMbala. AnaGa mitrAvaruNayorapatyaM aNa/mitrAvaruNayorapatyaM. meSanetra, meSalocana tri. (meSasya locanamiva netraM yasya/ | i) agastya RSi, vAmI, vaziSTha, zanA meSasya netramiva locanaM yasya) 42.vI. invANu. pratinidhi RtvijomAMnA eka. (meSasya locanamiva puSpaM yasya) vAuiyAno cho.3. | maitrI strI. (mitrasya bhAvaH aN+GIpa) mitratA, hostahArI, meSavallI, meSaviSANikA, meSaviSANI, meSazrRGgI hotI- 'pratyUSeSu sphuTitakalAmodamaitrIkaSAyaH' . strI. (meSasya zrRGgAkAraphalayutA vallI/meSasya viSANaM , meghadUte 31 / zrRGgamiva pratikRtirasyAH, viSANa+pratikRtau kan TApi | maitrIbala puM. (mitrI-mitratA balamasya) muddhava. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1734 shbdrtnmhoddhiH| [maitreya-mocaka maitreya puM. (mitrAyAH apatyaM Dhak/mitratAyAM sAdhu DhaJ / dhAtakIpuSpaguDadhAnA-mlasaMbhavam'-bhAvapra0 / -adhirajani vA) buddhadeva, me muni, mitra saMbaMdhI, maitrI, va[saM.72, | madhUbhiH pItamaireyariktam-zizu0 1151 / jAtivizeSa. mailAnda, mailinda puM. (milanda+aN pRSo.) mamarI, maitreyika puM. (mitrAyA apatyaM Dhak+kap) 28%, zrImAnta ___ madhamAjI. vagere, samaya kahenAro puruSa, varNasaMkara jAti. | moka (na.) 05 nava2na. 6 // . yAma.DI. maitreyikA strI. (mitrayUnAM bhAvaH karma vA mitrayu+vuJ | moktavya tri. (muc+tavyac) bhUcA-chouvA yogya. ___ ityAdezaH TAp) mitranI. 4.15, mitra rASTroma yuddha. | moktR tri. (muc+tRc) bhUnA2-chounA2. maitrya na. (mitrasya bhAvaH SyaJ) mitratA, hostI- 'prAhuH | mokSa (cu. ubha. sa. seTa mokSayati-te/bhvA. pa. sa. - sAptapadaM maitryaM janAH zAstravicakSaNAH' -paJcatantre / / seTa- mokSayati) bhU, chou, svataMtra 2j, DhIlu maithila puM. (mithilAyA rAjA, mithilA+aN) mithilA 2j, modI he. nagarIno 25%81- raghu0 11 / 32 / (tri. mithilAyAM | mokSa puM., mokSaNa na. (mokS+ bhAve ghaJ/mokSa+lyuTa) bhava: mithilA+ aNa) mithilamA thanA2. bhU, choutuM (puM. mokSyate duHkhamanena, mokSa+karaNe (tri. mithilAyA idaM, aN) mithidAna, mithilA ghaJ, muc+kti) bha295, mukti sA'dhunA tava bandhe saMbaMdhI. mokSe na prabhavati-kA0, megha0 61 / -labdhamokSAH maithilI strI. (mithilAyAM bhavA aN+ DIp) sItA- zukAdayaH -raghu0 17 / 20 / dhuryANAM ca dhuro mokSamraghu0 12 / 29 / raghu0 17 / 19 / 2812), jayAva sAtyati. zanI maithuna na. (mithunasya bhAvaH, mithuna+aN) abhyadharma zAMti. ane. 52mAnanhanI prApti- paramAndo muktiH / (tri. mithunena strIpuMsAbhyAM nirvRttaM aNa) strI puruSathI. kRtsnakarmakSayo muktiH / . vRkSa. karAyeluM abhyAdhAna vagere karma, strIpuruSano saMbhoga- mokSaka tri. (mokSati, mokSa+Nvul) bhUnA2, chounA2. ti:31- mRtaM maithunamaprajam-paJca0 2 / 94 / . | mokSaNIya tri. (mokSa+karmaNi anIyara) bhU.vA. yoga, 'AhAranidrAbhayamaithunaM ca sAmAnyametatpazubhirnarANAm' ___ chouvA yogya. -hitopadeze / mokSita tri. (mokSa+kta) bhU, choutuM. maithunadharmin tri. (maithunameva dharmaH yasya dharma+ini) | mokSopAya puM. (mokSasya mukterupAyaH) mokSano 60ya, sahavAsI sAthe rahenAra. saMsArathI chUTavAno ilAja. maithunavairAgya na. (maithunAd vairAgyam) saMbhogathA viti. mogha tri. (muha+gha ac vA kutvam) ni.2 niSprayo4namaithunikA srI. (maithuna+vun+TApa, itvam) qius at2 // ___ 'yAJcA moghA varamadhiguNe nAdhame labdhakAmA'-meghadUte 6 / bhegA, vaivADi saMbaMdha. -moghavattiH kalabhasya ceSTitama-ragha0 11139 / maidhAvaka (na.) buddhi, sama4. (puM. muhyatyasmin muha+ghaJ kutvam) vA3, 2. mainAka puM. (menakAyAM bhavaH, menakA+aN) te nAme | moghapuSyA strI. (moghaM puSpaM yasyAH) dime. strI. eka parvata. (samudra sAthe A parvatane mitratA hovAnA | moghA strI. (muhyatyanayA, muha+ghaJ kutvaM striyAM TAp) kAraNe tenI pAMkho-khabhA akhaMDita rahyA, jyAre bIjA 21 vRkSa, vAvaDiMga parvatonI baMne bAjuo Idra kApI nAkhI.) mogholI (sro.) 43, oTa, bhIta. mainAkasvasR strI. (mainAkasya svasA) hu, 5iddl. moca na. (muJcati tvagAdikaM, muc+ac) garnu, 31. mainAla (puM.) bha7vI, Dosa (puM. muc+ac) s.2|| vArnu jhAra, garnu, 13, zImAna mainika puM. (mInaM hanti, Thak) ||chiim2. 3. mainda (puM.) ta. nAme meM haitya. (zrI. 1. tana. bhArI | mocaka puM. (mocayati saMsArAt, muc+Nic+Nvul) ___ Nyo.) mokSa (puM. muJcati gandhaM tvacaM vA, muc+Nvula) maindahan puM. (maindaM hanti, han+Tak) zrI.Y=SNa!, viS.. BNa, s.2||vii, muSTha vRkSa. (tri. muJcati viSayAn, maireya na. (mirAyAM dezabhede auSadhibhede vA bhavaM Dhak) | muca+ Nvula) saMsAra bhUnAra, chounA2, vaizayavANu, mi2|| zinI bhAsava, me. tanI // 3- maireyaM / mata, saMnyAsI., 3mno cho3. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mocana-mohanA shbdrtnmhoddhiH| 1735 mocana na. (muc+ lyuTa) cho, bhusti, 15, 45.. | modayat tri. (mud+Nic+zatR) 7 5bhAutuM, muza mocana, mocayitR tri. (mocayati, moci+lyu/muc+Nic __ tRc) chouna82, tyA 4282, svataMtra 42nAra. modayantI, modayantikA srI. (mud+Nic+zatR+GIp) mocanapaTTaka puM. (mocanArthaM paTTakam) 25, 4 4574thI. bhoga, yamevI, samo... dUdha, pANI gALI naMkhAya te. modA srI. (modayati ajAn, mud+Nic+ac+TAp) mocanI srI. (mocayati rogAt, muc+Nic+lyu+GIp) moha. bhoMrIgaNI, choDAvanArI strI. modADhya tri. (modena ADhyaH) Kaj, muzI.. mocanIya tri. (muc-karmaNi anIyar) bhU. yo25, modADhyA srI. (modaH ajamodastena ADhyA) 21.moh| choDavA yogya. vanaspati. mocarasa puM. (mocasya rasaH) bhoyarasa.. modita tri. (modo harSo'sya jAtaH, moda+itac) 46. mocA strI. (muJcati tvacam, muc+ac+TAp) 31, . ___ pAme, muza thayeTa. (na. mud+kta) muzI, pa. zImago, gajAna 3. modina tri. (mud+Nini) sujI, muza, prasanna, mAnaha56. mocATa (puM.) uj , usano garma, yaMhana. modanI strI. (modayati, mud+Nic+Nini+GIp) bhoga, mocI strI. (mucyate rogo yayA, muc+ghaJ+TAp) us moha, dudha, stUrI, mahi vizeSa. moraTa na. (mur+aTan) zabAnu, bhUga, bhI61 2savAko moTaka na. (muT+Nvul) zrAddha pitRmIna. ala choDa, aMDIpuSpa, sAta rAtri sudhI. 238. dUdha. mATe mUkelAM be darbha (puM. mura+aTan) kSIrabho28. vanaspati. moTakI strI. (moTaka+striyAM jAti. GIS) te. nAmanI / | moraTA strI. (moraTa+striyAM TAp) bhorava.sa. eka rAgiNI. | moSa, moSaka puM., moSitR tri. (muS+ghaJ/muSNAti, moTA srI. (muTa+ac+TAp) 58 namanI vanaspati. ___ muS+Nvula/muS+tRc) yorI, khUTa, yora, dU.217.. moTAyita, moTTAyita na. (muT+bhAve ghaJ, tataH bAhu. moSaNa na., moSA strI. (muS+ lyuT/muS+aG+TAp) ghaJ+kya+kta/muT+ghaJ tataHbAhu. ghaJ tuTa+ yo2j, yo, khUTa, dUMTa, 61, 6, 16. kyaG+kta) strIno me tano bhatmiA (meTada. (tri. muSNAti, muS+lyu) yoranAra, DhUMTanA2. moSayitnu (puM.) mAjhat, Aya.. jyAre nAyaka-nAyikAnI vacce vAtacIta cAle tyAre moha puM. (mohanam muha+bhAvakaraNAdau ghaJ) bhuu27|- 'na agara nAyikA anyamanaska thaIne kAna vagere khotaravA muJcAmaH kAmAnahaha ! gahano mohamahimA' - mAMDe te samaye cupacApa potAnA pati prati sneha vairAgyazata0 / -mohenAnantarvaratanariyaM lakSyate mucyamAnADovAna samata) 'kAntasmaraNavArtAdau hRdi vikrama0 18 / Anti sAdhana- yajjJAtvA na punarmohamevaM tadbhAvabhAvitaH/prAkaTyamabhilASasya moTTAyitamudIryate yAsyasi pANDava ! -bhaga0 4 / 35 / mAnasA0 da0 149 / titISurdustaraM mohADupenAsmi sAgaram-raghu0 1 / 2 / heDa moNa puM. (muN+ac) sUI 30, me tanu ma. vageremAM AtmAnuM abhimAna duHkha. moda puM. (mud+ghaJ) , muzI-mAnaMha- yatrAnandAzca mohana puM. (mohayati, muha+Nic + lyu) dhaMtUrI, mahevana __ modAzca-uttara0 2 / 12 / gaMdha. dravya, sugaMdhI.. meM 4. (tri. muha+Nic+lyu) bhoDa 5mAuna82, modaka puM. (modayati, mud+Nic+Nvul) dAI, bhAna.656, __bho||2.4. (na. muhyate'nena, muha+bhAvakaraNAdau lyuTa) prasannatAdAyaka, varNasaMkara jAti, harSa pamADanAra, khuza bhaithuna, bhIDa pAmako. dharanA2. mohanaka puM. (mohana+ke+ka) thaitra malina.. modamodinI strI. (moda iva modati, mud+Nini+DIp) | mohanA strI. (mohayati puSpeNa, muha+lya+TApa) meDa jAMbunuM jhADa. tana, sa. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1736 shbdrtnmhoddhiH| [mohanidrA-maurvI mohanidrA srI. (mohajanitA mohasya vA nidrA) | mauca na. (mauc+aNa) aj. aMdhavizvAsa. | mauja tri. (muJjasyedaM, muJ+aN) muM4 ghAsana mohanI strI. (muhyatyanayA, muha + lyuT + GIS) poI nAme pahuM, muM4thI bane. us, 42patrI vanaspati. maujI strI. (muJ+aN+DIpa) muM4 cAsanI. 20 moharAtri strI. (mohasya rAtriH) sAnA 5yAsa. varSa bhejasA-hoza. thato prasaya, nmASTamI.. maujIbandha puM., maujIbandhana na. (maujyAH mekhalAyA mohazAstra na. (mohotpAdakaM zAstram) bhI, 22tramA bandho yatra/maujyAH bandhanam) 64nayana-nAivAno pedA kare tevuM zAstra. saMs72. mohAstra na. (mohasya astram) vyarita.652 yAvAmai. mauDhya na. (mUDhasya bhAvaH karma vA vyaJ) bhUDha5j, Ave te mugdha banI jAya evuM astra. morapAsa, cho42mata. mohita tri. (muha+kta) marAyeda, viDvANa, mAiSTa, mauNDya na. (muNDasya bhAvaH SyaJ) bhUuiyA. phosalAvela, mugdha karela. mautra na. (mUtrasyedam aN) bhUtranI mAtrA. mohin tri. (muha+ghinuNa) moDa pAunA2, bho||27. maudakika puM. (modaka+Tak) aas. mohinI strI. (muha+Nini+GIp) manopis0. strI, te. maudgalya puM. (mudgalasyApatyaM, mudgala+SyaJ) te. nAmanA nAmanI meapsa.21. (mohayati saundaryAdinA, bhuni. muha+Nic+Nini+striyAM GIp) amRtamaMthana le | maudgIna na. (mudgAnAM bhavanaM kSetraM, khaJ) bhA vAya daityone moha pamADavA mATe viSNue strIrUpe lIdhelo | tevuM khetara. avatAra, madirA, eka jAtanuM phUlajhADa, camelInuM phUla. | mauna na. (munerbhAvaH, muni+aN) yUpa. 22j, bhoaj maukuli, maudalI, maudagalI puM. (mudgalA iJ) 11.30 __ nalita- maunaM sarvArthasAdhanam / Doha Izva vo-stambADambaramUkamaukulikula: krauJcAvato'yaM giriH ___ maunaM tyaja / bhane, tANu bhArI- maunaM samAcara / uttara0 2 / 29 / maunamudrA strI. (maunasya mudrA) bhauna. rANavAnI 627.. mauktika na. (muktA+Thak) bhotI. -mauktikaM na gaje | maunavrata na. (maunameva vratam) yU5. 24-0. prati... gaje-subhA0 / maunin puM. (maunamastyasya ini) bhani. (tri.) yUpa mauktikaprasavA, mauktikazukti, mauktikazuktikA rahenAra, nahi bolavAnI pratijJAnuM pAlana karanAra. strI. (mauktikasya prasavA/moktikAnAM shuktiH| | mauneya puM. (munerapatyaM pumAn, muni+Dhak) ta. namana mauktikAnAM zuktikA) motIna chI5... gandharva. maukya na. (mUkasya bhAvaH, mUka+SyaJ) youj, maurajika tri. (murajastadvAdanaM zilpamasya Thak) na2 ___ mauna. vagADanAra, tabalAM vagADanAra. maukha tri. (mukhasyedaM, mukha+aN) mumana, bhuja saMdhI. maurkhA na. (mUrkhasya bhAvaH, mUrkha+SyaJ) Fus, bhUta, maukhari puM. (mukhara+iJ) me. juganu nAma- pade pade __ maukharibhiH kRtArcanam-kA0 / / maurya puM. (murAyA apatyam, murA+Nya) bhauyavaMza-yaMdraguptathI maukharya na. (mukharasya bhAvaH, mukhara+SNya) vAyAmuj, sana. thayeTa 20% sonI meM A- maurye nave rAjani agresa25, rUTha. bhAropa, bhAnahAni.. mudrArA0 4 / 15 / -mauryairhiraNyArthibhirarcA prakalpitAmaukhika tri. (mukhasyedaM mukha+Thak) bhuparnu, bhuja saMbaMdhA. mahA0 / maukhya na. (mukhyasya bhAvaH, mukha+SyaJ) pUrvavartitva, | mauryaputra (puM.) yovAzamA haina. tAtha.72 maDAvI.22vAmIna mukhyapaNuM. sAtamA gAdhara.. maugdha, maugdhya na. (mugdhasya bhAvaH, mugdha+aN/mugdha+ maurvI strI. (mUrvAyA vikAraH, mULa+ aN+ GIp) dhanuSanI SNya) bhudha, bhonus, bhUtA, saratA, vaya, hoza- maurvIkiNAGko bhujaH-zakuM0 1 / 13 / -maurvI sauMdhya. __dhanuSi cAtatA-raghu0 1 / 19 / bhe.12.2. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maula-mliSTa shbdrtnmhoddhiH| 1737 maula tri. (mUlaM vetti mUlAdAgato mUlasyedaM vA'N) | sUkS (cu. ubha. sa. seTa-mrakSayati-te) yoxj, yo5j, maulika, mULanuM mULa jANanAra, mULathI Avela che ghasa, uj, vA2 vI.. (bhvA. para. seTaprApta thaye- mAnahAna. mrakSAta) 4380 tha. aka. / yo , mizra 12vaM. mauli puM. strI. (mUlasyAdUrabhavaH iJ) pradhAna, sarvottama- saka. / maulau vA racayAJjalim-veNI0 3 / 40 / - mrakSa puM. (mrakSa+bhAve ghaJ) dhutApa, potAnA hoSa akhilaparibhavAnAM maulinA saurabha-bhAmi0 1 / 121 / gupta rAkhavA te, pAkhaMDIpaNuM. zikSA sAmAza bhai2- harI2- | mrakSaNa na. (mrakSa+bhAve lyuTa) yo4, mizra 42j, tra bhAmi0 273 / (212- kumA0 2 / 16 / -bhIta 2, Dhagayo 42vI, 25 32vI. (na. mrakSa+karmaNi 52 malsinAthanI. 21st) masta-mAthu, zanI samUha / lyuTa) tela, masama. (puM. mUlasyAdUrabhavaH, mUla+iJ) AsopAsavarnu A3. | prad (bhvA. A. saka. seTa-madate) Eng, ya2j, yUesa maulika tri. (mUle Adye jAtaH, mUla+Thak) bhujya, 2j, jayaDI nAma pradhAna, mULanuM, mULa saMbaMdhI, mUlabhArane haraNa karanAra, mradiman puM. (mRdorbhAvaH mRdu +imanic Dit Rto raH) mUlabhArane upADanAra. obhagatA, omam5j- 'tulye'parAdhe svarbhAnurbhAnumantaM maulI, mauli strI. (mUla+iJ+GIp/mUle jAtA, mUla+ cireNa yat / himAMzumAzu grasate tanmadimnaH sphuTaM phalam' -zizu0 2 / 49 / / iN) pRthvI, bhUmi. mauSala tri. (mUSalasyedaM tatsaptadRzaM vA'N) bhUzakha mradiSTha mradiyas tri. (atizayena mRduH, mRdu+iSThan/ saMbaMdhI, mUzalanuM, mUzala samAna-ceSTA vinAnuM. __ mRdu+Iyas) atyanta du, bahu maga. mrAtana (na.) . tanI bhoya. (na. muSalamadhikRtya kRto granthaH aN) mahAbhAratamAna niyamANa tri. (mR+karmaNi zAnac) bharatuM. soLamuM parva. maulimaNi puM., maulIratna na. (maule: maNiH, ratnaM vA) muca, muJc (bhvA. pa. sa. seTa-mocati/bhvA. pa. sa. seTa. muJcati) 4, rAmana. 72. mukuTano maNi, mukuTamAM lagAveluM ratna. preTa, preD (bhvA. pa. a. seTa-neTati/bhvA. pa. a. maulya na. (mUlya+aN) mUlya, mata. seTa-preDati) ist uj, 6nmatta mana. mauSTA strI. (muSTipraharaNamasyAM krIDAyAm, muSTi+Na) mlakSa (ca. ubha. sa. seTa-mlakSayati-te) 5j, maga bhuSTi prADA2nI 2mata, bhuzAlA, muSTAmuSTiyuddha. | 2, yo57, segame 42. mauhUrta, mauhUrtika puM. (muhUttaM tatpratipAdakaM zAstraM vettyadhIte | mlakta tri. (mlakS+kta) segameNa 420, yo530. vA'Na/muhUrtaM tatpratipAdakaM zAstraM vettyadhIte vA Thak) mlAta, mlAna tri., mlAni strI. (mlai+kt/mlaijyotiSazAstrano abhyAsa karanAra, jyotiSazAstra ! kAntikSaye+kta tasya naH/mlai +ni, sa. ca. nit) nA2- tSI. 72mAyeda, yImAyesa, ochu thayesa, thA.. mnA (bhvA. pa. sa. seTa-manati) sabhyAsa. 42vI., jAne. (na. mlai+bhAve lyuTa) mAchA thaj, 2mA, yImA, yA 42j, manana. 42- pAdAmbujadvayamanAratamAmananti- thAsg. bhAmi0 4 / 2 / 52524nus||2 mA5g, 6. 42vI, | mlAyata, mlAyin tri. (mlai+zatR/mlai+Nini) yImus nidhArita 42, viyAra, bolA- tvAmAmanti munayaH nAra, ghaTI. nA2, thAhI. nA2, 42bhAvanA2- 'mAne paramaM pumAMsam-bhaktAmara0 / yA 42, maj -yad / mlAyini khaNDite ca vasuni vyarthaprayAte'rthini' . brahma samyagAmnAtam-kumA0 6 / 16 / sam+Amanti - bhartRhariH / AvRtti. 42vI, nizcaya 42vI- taM hi sUtrakArAH | mlAsnu tri. (mlai+snu) 42mAyo, pAta thayeda, iza. samAmananti / thaye. mnAta mi. (mnA+kta) yA6 , abhyAsa. 43so, | mliSTa tri. (mleccha+kta ni.) aspaSTa vAya. jobanAra, vAraMvAra gokheluM. | nivAj. (na.) aspaSTa vAya, sasamya. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1738 shbdrtnmhoddhiH| [mluca-yakSanAyaka mluca, mluJc (bhvA. pa. sa. seTa-mluJcati/bhvA. pa. | mlecchadeza puM., mlecchamaNDala na. (mlecchAdhAro deshH| sa. seTa- mlucati) 4. ___ mlecchAnAM maNDalam) 27no. heza. mleccha (cu. ubha. sa. seTa-mlecchayati-te/bhvA. pa. a. mlecchabhojana na., mlecchAza puM. (mleccharbhujyate, seTa- mlecchati) maspaSTa pokhag, 52 jIba, bhuja+karmaNi lyuTa/mleccharazyate, aza+karmaNi ghaJ) apazabda bolavo, bIjA dezanI bhASA bolavI. adha kAcA java. mleccha puM. (mlecchayita asaMskRtaM vadati-mleccha+ac) | mlecchabhojana puM. (mlecchAnAM bhojanaH) 46. misa vagaire 35 li., nIya. ti. (tri. mlecchati, | mlecchamukha, mlecchAsya na. (mlecchAnAM mukhamiva mleccha+kartari ac) abhakSya-mAMsa ko3 pAnA2 / raktatvAt/mlecche mlecchadeze Asyamutpattirasya) dig. cus- gomAMsakhAdako yastu viruddhaM bahu bhASate / | mlecchita na. (mleccha+kta) a526, asaMskRtasarvAcAravihInazca mleccha ityabhidhIyate / pApI, videzI, vyA72vi26 za6. mAyA2-aSTa- grAhyA mlecchaprasiddhistu virodhAdarzane | mleTa, mleD (bhvA. pa. a. seTa-mleTati/bhvA. pa. a. sati-jai0 nyA0 / -mlecchAn mUrcchayate / - seTa-mleDati) it , unmatta tha.. mlecchanivahanidhana ! kalayasi karavAlam-gItago0 1 / mleva (bhvA. A. saka. seTa-mlevate) seva, sevA (puM. mleccha+ghaJ) 506, marAja za6. 72vI.. (na. mlecchastaddezaH utpattisthAnatvenAstyasya mlai (bhvA. para. saka. aniT-mlAyati) ntino kSaya mleccha+ac) hoMgI. thavo, 42mA, yImA 4- mlAyatAM bhUruhANAmmlecchakanda puM. (mlecchapriyaH kandaH) vasa.. bhAmi0 1 / 36 / 6. , totsA thaj- mlAyate mlecchajAti strI. (mleccharUpA jAtiH) 38. ., me mano hIdam-mahA0 / -parimlAnamukhazriyam-kumA0 nIca jAta, abhakSya-gomAMsa vagere khAnAra eka jAta, 22 / koLInI jAta. y vyavasthAnI 2.bhI. vyaM4na. yakRtakoSa puM. (yakRtaH koSaH) 5.0k, is.. ya puM. (yAti vAtIti yA-gato+Da) vAyu, pavana, gADI, yakS (cu. A. saka. seTa-yakSayate) 54, 50 42vI.. ya, 53, bhe5. li., 4. (tri. yAti. yA+Da) yakSa puM. (yakSyate yakS+karmaNi ghaJ) 65heva.nI. me. nA2, gamana. 42nA2. (puM. yam+Da) saMyama, piMgala- jAta, kuberano anucara, kuberanI dhanasaMpatti tathA zAstra prasiddha vagaNa. 6dhAnIno. 26- yakSottamA yakSapatiM dhanezaM rakSanti yaka tri. (yad+TeH pUrvaM akac Teratvam) 8. vai prAsagadAdi-hastAH -hari0 megha0 1 / sukha2 IndragRha yakAra puM. (ya+svarUpe kAraH) Ita. ya makSa2. (puM. yakSa+ bhAve ghaJ) pU4na. 42j. -yakSazcakre yakRt na. (yaM saMyamaM karoti, kR+kvip tuk) dupanI janakatanayAsnAnapuNyodakeSu' -meghadUte 1 / 8. mAzu 238. mAMsapiu- 'adho dakSiNatazcApi yakSakardama puM. (yakSapriyaH kardama iva) usa.2, magara, hRdayAt yakRtaH sthitiH' -bhAvaprakAze / 9 me. kastUrI, kapUra, candana e samabhAge mizra karela cUrNa. mAMsa-piMDane vadhAranAra roga. -kuGkumAgarukastUrIkapUraM candanaM tathA / mahAsugandhayakRdAtmikA strI. (yakRta ivAtmA svarUpaM yasyAH mityuktaM nAmato yakSakardamaH-dhanva0 / / kap+TAp ata itvam) me tano ho- yakSataru, yakSAvAsa, yajJavRkSa puM. (yakSANAM vAsa'tailapAyikA' yogyastaruH/yakSANAmAvAsaH/yajJArthaH vRkSaH) 4unu 93. yakRdudara na. (kRta udaram) 42%ii vRddhi. yakSadhUpa puM. (yakSasya pUjane yogyo dhUpaH) 2||nn, solAna. yakRdvairin puM. (yakRto rogabhedasya vairI, hantRtvAt) | yakSanAyaka puM. (yakSANAM nAyakaH) yothA haina tIrtha428 ragata rohiDAnuM jhADa. mata me yakSa. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSarasa-yajJayogya] shbdrtnmhoddhiH| 1739 yakSarasa puM. (yakSapriyo rasaH) bhavAsava, puSparnu bhaya. | yajanta tri., yaji puM. (yaj+jhac/yajati, yaj+in) yakSarAja, yakSarAja, yakSeza, yakSezvara puM. (yakSeSu ya. 42-2 yaj dhAtu, yaSTA-dAnamadhyayanaM yaji: rAjate, rAj+kvipa/yakSINAM rAjA samA.. Tac/ manu0 1079 / pUnA2. yakSANAmIzaH/yakSANAmIzvaraH) kuna2. yajamAna puM. (yaj+zAnac) yama vi.4 32. yakSarAjapurI strI. (yakSarAjasya purI) durI nagarI, me sAunAra bhujya pu25, 44mAna- nAhaM tathAzi asApurI. yajamAnahavirvitAne-bhAga0 3 / 16 / 8 / yakSarAtri strI. (yakSapriyA yakSANAM vA rAtriH) tihI yajAka tri. (yajati, yaj-dAne+Akan) hAtA, mApanA2, pUnama-dIpakonI hAra pragaTe te rUpa utsava-dIvAlI. | yajJano kharca ApI yajJa karanAra. yakSAmalaka na. (yakSANAmAmalakamiva) me tanI dUra. | yajurveda, yajus (yajuSAM vetti, vid+kvip) yarveda yakSI, yakSiNI strI. (yakSasya bhAryA, yakSa+striyAM GIS) 19102. (puM. yajUSAM RksAmabhinnAnAM mantrANAM yAtinI. strI, duranI. strI- so'pi muktvAzu pratipAdako vedaH/yaj+usi) ya.2 36 pair3I meM vijane bhrAtaH putraM tamabhyadhAt / adhRti mA kRthAH veda. (yajJa vakhate je maMtro bolavAmAM Ave che te putra ! mama siddhA hi yakSiNI-kathAsa0 10 / 178 / yajurvedanA gadyAtmaka bhAganA hoya che. evA aneka -yakSI vA rAkSasI vA'pi utAhosvit surAGganA maMtrono saMgraha A yajurvedamAM che. mahA0 3 / 64 / 117 / yajJa puM. (ijyate havirdIyate'tra, yaj+bhAve na) yA, yakSeza (puM.) aDhA2mA chaina tIrtha.42no mata meM yakSa. yaza, vi. (puM. ijyante devatA atra, yaj+naG) yakSoDumbaraka na. (yakSANAmuDumbaramiva ivArthe kan) potapotAnA ISTadevanI pUjAnI kriyA. pIpaLAnuM phaLa. yakSmadhnI strI. (yakSmANaM hanti, han+Tak+GIpa) drAkSa. yajJakarman na. (yajJasya karma) yazanu-yAgarnu, ma ya mA 2d. yakSma, yakSman puM. (yakSa+man/ yakSa+manin) kSaya ro yajJakAla (puM. dvi.) yUnama, amAvAsyA. vegarodhAt kSayAccaiva sAhasAd viSamAzanAt, vAtamUtrapurISANi nigRhNAti yadA naraH / tasya dhAtukSayo | yajJakRt tri. (yajJaM karoti, kR+kvip tuk ca) yaza jAyate-carake / 42nAra, yAnuSThAna sal. yakSmin tri. (yakSma+ini) se kSa4000 Doya te | yajJakriyA strI. (yajJasya kriyA) yazana BAL. __ manu0 3 / 154 / yajJakratu puM. (yajJa eva kratuH) yakRtya, pUrA magara yakSyamANa tri. (yakSa+yA+zAnac) manAtuM, 5. / | mukhya manuSThAna, viSNu yaja (bhvA. ubha. sa. aniTa-yajati-te) yaza 2vA- | yajJadguh tri. (yajJaM druhyati, druha+kvip) yazanI doDa yajeta rAjA kratubhiH-manu0 779 / -pazunA rudraM 22. (puM.) rAkSasa.. yajate-siddhA0 / yastilaiH yajate pitRn-mahA0 / yajJapati puM. (yajJasya patiH) viSNa!, 4. 42 // 2 yamAna. pU4,hAna 2j, he, saMga 42vI. yajJapazu puM. (yajJArthaH pazuH) yama DIbhavAnI ghoDIyajat, yajamAna tri. (yaj+zata/yaj+zAnac) yaza. 40. 3. 42, pU4tuM, hetuM, saM0 2tuM. yajJapAtra, yajJabhAjana na. (yajJasya pAtram/yajJasya bhAjanam) yajata puM. (yajati yaj+uNA. atac) tvi4- ahaMpUrvo yajJasAdhana pAtra, yajJamAM upayogI camasa vagere pAtra. yajato dhiSNyA yaH-Rgvede 1 / 181 / 3 / yajJapuruSa puM. (yajJarUpI puruSaH) vi . yajati puM. (yaja+bAha. ati) me. yAsa. yajJabhUmi (sI.) yaza 42vAnI. yogya bhIna.. yajatra na. (yajati. yaja+uNA. atrana) agnihotra yajabhaSaNa paM. (yajaM bhaSayati UN - jiga) im) (tri.) agnihotra 72nAra pAhA- yajanazIlaH / mavizeSa. yajana na. (ijyate, yaj+lyuTa) yaza. 42vI- devayajanasaMbhave | yajJayogya puM. (yajJe yogya ucitaH) rAna u. devi sIte-uttara0 4 / pU4 te. (tri.) yazane yogya yabhAna-pAna vagaire. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1740 yajJarasa puM. ( yajJe pAnArho rasaH) somavallIno rasa, somarasa.. zabdaratnamahodadhiH / yajJavarAha puM. (yajJasvarUpo varAhaH) viSNu, AhivarAha, zUkarAvatAramAM viSNu. yajJavallI, yajJazreSThA strI. (yajJArthA vallI / yajJeSu tatsAdhaneSu zreSThaH) somavalI. yajJavATa puM., yajJasthAna na., yajJAgAra puM. na. ( yajJasya vo gRham / yajJasya yajJArthaM vA sthAnam, AgAraH agAraM vA ) yajJanuM gherI sIdhesuM sthAna. yajJazAlA strI. (yajJasya zAlA) yajJamaMDapa, yajJasthAna. yajJaziSTa, yajJazeSa tri. (yajJe ziSTam / yajJasya zeSaH) yajJamAM homatAM jADI rahesa jati vagere pahArtha- yajJa seSaM tathA mRtam - manu0 3 / 285 / yajJasambhAra puM. ( yajJasya sambhAraH ) yajJanI sAmagrI. yajJasAra puM. ( yajJe sAraH utkRSTaH) jarAnuM jhADa, viSNu. yajJasUtra na. ( yajJe dhRtaM sUtram ) 4no. yajJahan puM. (yajJaM hantIti) yajJano nAza ziva, mahAdeva.. yajJAGga puM. (yajJamAGgaM sAdhanatvenAstyasya ac) bhe2, jarAnuM Au, brahmayaSTi. (na. yajJasya aGgam) yajJanuM khaMga, yajJano kheDa bhAga- yajJAGgayonitvamavekSya yasyakumA0 1 / 17 / yajJAGgA strI. ( yajJasya aGgaM sAdhanatvenAstyasyAH) somavastI, brahmayaSTi. yajJAnta puM. ( yajJasya antaH) yajJano anta, yajJanI samApti (puM. yajJasya anto'vasAnaM yasmin) yajJa karatAM bAkI rahela. yajJAyajJIya na. ( yajJAyajJA ityanena zabdenayuktayAmRci meyaM cha) agniSToma yajJamAM gAvAnuM kheDa sAma/ jyotiSToma yajJamAM gAvAnuM eka sAma. yAjJika puM. (yajJaH yajJAGgaM sAdhyatvenAstyasya Than) jAjarAnuM [ yajJarasa - yatacitta yajJiyazAlA strI. ( yajJiyA cAsau zAlA ca) yAga maMDapa, yajJamaMDapa. yajJIya tri. ( yajJasyedaM yajJa + cha ) yajJanuM, yajJa saMbaMdhI. yajJIyabrahmapAdapa puM. ( yajJIyazcAsau brahmapAdapazca) kheDa bhatanuM vRkSa, viDaMData vRkSa. yajJeza, yajJezvara puM. ( yajJasya IzaH / yajJasya pravarttayitA IzvaraH ) viSNu. yajJeSTa na. ( yajJe iSTam) kheDa bhatanuM ghAsa, yajJabhAM thAhetuM. (tri. yajJaH iSTo yasya) yajJa bhene priya hoya a. Au. yajJiya tri. yajJIya puM. (tri. yajJAya hitaH gha / puM. yajJAya hitaM, yajJa + cha ) yajJambhane yogya (puM.) dvAparayuga, mera, jAjarI, jaro. yajJiyadeza puM. ( yajJiyazcAsau dezazca ) yajJa abha yogya he.. - kRSNasArastu carati mRgo yatra svabhAvataH / sa jJeyo yajJiyo dezo mlecchadezastataH paraH - manu0 9 / 23 / yajJoDumbara, yajJodumbara puM. (yajJocitaH uDumbaraH/yajJArthaH udumbaraH) jarA Au. yajJopavIta na. ( yajJena saMskRtamupavItam) no yajyu puM. (yajati, yaj + uNA yuc) 'yadurve' bharosa brAhmaeA. yajvan puM. (yaj+bhUte kvanip) veddavihita vidhipUrva yajJa 42nAra- nIpAnvayaH pArthiva eSa yajvA - raghu0 6 / 46 / viSNu. yajvanAMpati (puM.) yandra, viSNu, DyUra yat (cu. pa. sa. seT yAtayati) tAuna 42, bhAradu, abhiprAya prabhA rAvavu nirbhara rahevu. (bhvA A. seT - yatate ) yatna vo- sarvaH kalye vayasi yatate labdhumarthAn kuTumbI- vikrama0 3 / 1 / - yA na yayau priyamanyavadhUbhyaH sAratarAgamanA yatamAnamzizu0 4 / 45 / A + yatate nirbhara rahevuM AdhAra nI sAthe- vayaM tvayyAyatAmahe - mahA0 1 / 41 / nir+yatate -pAchaM sApavu, irIthI khApavuM- niryAtaya hastanyAsamvikrama0 5 / nir+yAtayati -ahalo levo, pAchu 2, hiMsA 42vI - rAmalakSmaNayorvairaM svayaM niryAtayAmi vai - rAmA0 / pra + yatate prayatna azvo yeSTA 52vI. prati+ yatate - pAchu khApavu yeSTA 42vI sam+ yatate -ahApoha 42vo, saDA 42vI- devAsurA vA eSu lokeSu saMyatire / yat avya. ( yat + kvip tuk) ke bhATe, bhethI- 'yatra sthitA tRNamadAd bahuzo yadebhyaH' - uttara0 / yata tri. (yama + kta) nigraha resuM- yatAtmane rocayituM yatasva-kumA0 3 / 16 / 6jArAmAM sIdhesuM, saMyaMta ure. yatacitta, yatacetas (yataM cittaM yena / yataM ceto yena) manane jeNe vaza karyuM hoya te, jeNe manano nigraha karelo hoya te. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatat-yathA shbdrtnmhoddhiH| 1741 yatat tri. (yat+zatR) yatna 2tuM, manata. 42tuM, | yatanI strI. (yam+bhAve+kta, yata+in+DIpa) vidhavA parizrama. 42tuM- 'yatatAmapi siddhAnAM kazcinmAM vetti / strI. sAdhvI- 'vidhavA...vizvastA yatinI yatiH' - tattvataH' -gItAyAm / zabdaratnAvaliH / gae. yatana na. (yat+lyuTa) manata, yatna. yatipAtra na. (yateH pAtram) tirnu vasA, pAta2i, yatanIya tri. (yat+karmaNi anIyar) manata 42 // uj, tuMbaI va3. dAya, yatna 42vA yogya- zubhe yathAzakti yatanIyam / yatimaithuna na. (yatInAM duSTayatInAmiva gopanIyaM maithunam) -subhA0 / duSTa yationuM gupta maithuna. yatama tri. (yat+Datamac) mane mAthI. . yatakA, yatakA strI. (yata+uka+TApa/yata+Uka+TApa) yatamAna tri. (yat+zAnac) mahenata 42tuM, yala 2tuM. eka jAtanuM jhADa. yatara tri. (yat+Datara) mAthI . yatobhava (tri.) nAthI utpanna. yatas avya. (yad+paJcamyAH tasil) thI, 4 bhATe, | yatomUtra (tri.) sebha. 4nma lenA2, nAtha6hita. yAM- 'yato yataH SaTcaraNo'bhivartate' - shaakuntle| yatoyataH (avya.) me. tyai, me ta. ui- yato -yatastvayA jJAnamazeSamAptam-raghu0 5 / 4 / -yatazca yataH SaTcaraNo'bhivartate- zakuM0 1 / 24 / bhayamAzaGkat prAcI tAM kalpayed dizam-manu0 7 / 189 / yatna puM. (yata+bhAve+naG) 6gho, manata, prayatna-uvAca cainaM paramArthato haraM na vetsi nUnaM yata mahAn hi yatnastava devadArau-raghu0 256 / . evamAttha mAm-kumA0 5 / 75 / pratipAtramAdhIyatAM yatnaH-zakuM0 1 / pI.31, 48, zramayatastata (avya.) gameta. sthajethA gameta hizAmAMthI / / zeSAGga nirmANavidhau bidhAturlAvaNya utpAdya ivAsa game te vyaktithI, game tyAM cAre bAjuethI, game te yatnaH-kumA0 1 / 35 / / dizAmAM. yatnatas avya. (yatna+paJcamyarthe tasil) prayatnathI., yatAtman tri. (yata AtmA yena) 4. mAtmAnA nila 6dyogathI. kayo hoya te vaza manavALuM. yatnavat tri. (yatna+astyarthe matupa masya vaH) prayAsavANu, yataHprabhRti (avya.) 4 samayathA. sAIna. udyogI yatnavALuM. yatAhAra tri. (yata AhAro yasya) mitADavANu, saMyamI... yantra (cu. ubha. sa. seTa-yantrayati-te) (bhvA. pa. sa. yati puM. (yatate mokSAya, yat+in) saMnyAsI, ti. - - seTa- yantrati) saMyaj, rai. 25g. yathA dAnaM vinA hastI tathA jJAnaM vinA yatiH- | yatra avya. (yata+saptamyAH trala) yAM, ne vidhe, bhai subhA0 / parAbhava, vi, vAdyAMga pramanya. (srI. ___-saiva sA (dyauH) calati yatra hi cittam-naiSa0 5 / 57 / yamyate jihvA'tra, | yatra yatra (avya.) yAM yAMya- yatra yatra dhUmastatra tatra 52mA virAma- 'yatirjihveSTavizrAmasthAnaM kavi- vahniH-tarka0 / bhirucyate / sA vicchedavirAmAdyaiH padairvAcyA nijecchayA- | yatrakutra, yatrakvacana, kvApi (avya.) yAM yAMya, chandomaJjarI / bhramnairyAnAM trayeNa trimuniyatiyutA sragdharA game te sthaNe, yA3 59.. kIrtiteyam-chando0 36 / (srI. yat+In) vidhavA, | yatrakAmAvasAyitva (na.) mahimA vagare 18 auzvayoM Nitis, sabi, rA. (tri. yat+ pariNAme Dati) pai.DI meDa. maDuvayanamai sal ane. umamA yati 35. thAya che.. yatratya tri. (yatra+tyap) 4 sthAnana, The sthaNe. 23i. 21 prabhaLy, 2{. yathA avya. (yat+prakAre thAl) 4 5.73, sema, 4, yaticAndrAyaNa na. (yatinaiva kartavyaM cAndAyaNam) me yogyatA, anurUpapaNuM batAvanAra avyaya, kahelI rIta vrata. pramA- yathAjJApayAti mahArAjaH yathAnuzrayateyatita tri. (yat+kta) prayatna. 42yo, oziza 430.. uttara0 2 / 4 / -akathito'pi jJAyate eva yathA'yamAyatina paM. (yama+bhAve kta. yatamanena ini) saMnyAsI. bhogastapovanasyeti-zakuM0 1 / -viditaM khalu te yathA sAdhu. smaraH kSaNamapyutsahate na mAM vinA-kumA0 4 / 36 / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1742 shbdrtnmhoddhiH| [yathAMzatasa-yathArha vadhUcatuSke'pi yathaiva zAntA priyA tanujAsya yathaiva | yathApUrva avya. (pUrvamanatikramya iti avyayI.) 03a sItA-uttara0 4 / 16 -yathA bandhu janazocyA na bhavati 54, pUrvapramA- ete mAnyA yathApUrvam-yAjJa0 1 / 35 / tathA nirvAhaya-zakuM0 3 / -tathA prayatethA yathA nopahasyate / yathApradeza (avya.) 6yita sthAnamA- yathApradeza janaiH-kA0 101 / -mandaM mandaM nudati pavanazcAnukUlo vinivezitena-kumA0 1 / 49 / - AsaJjayAmAsa yathA tvAm / seviSyante nayanasubhagaM khe bhavantaM yathApradezaM kaNThe guNam-raghu0 683 / / balAkAH-megha0 9 / -vAGmanaHkarmabhiH patyau vyabhicAre / yathApradhAna (avya.) 56 sthiti anusArayathA na me / tathA vizvambhare devi ! mAmantardhAtumarhasi- AlokamAtreNa surAnazeSAn saMbhAvayAmAsa yathApradhAnamraghu0 15181 / -yathA yathA yauvanamaticakrAma tathA kumA0 7 / 46 / tathAvardhatAsya saMtApaH-kA0 59 / -na tathA bAdhate | yathAbaddha tri. (baddhasya anatikramaH avyayI. astyarthe zItaM yathA 'bAdhati' bAdhate / ac) me te ma4pUta iJj, 6 veDaM. yathAMzatas avya. (yathA+aMza+tasila) s.25|| bhA. yathAbala (avya.) potAnI. dhuma vadhu zakti. sAye. yathAkatham (a.) vI vAta Doya. tavI. yathAbhAga (avya.) pratye. mA bhu048, pratye. potAnA yathAkAma avya. (kAmamanatikramya avyayI.) bhAnusAra sthAna 52- yathAbhAgamavasthitAH-bhaga0 111 / 'cchAnusAra, bha200 mu40, muzI pramA- yathAkA- -yathAbhAgamavasthite'pi-raghu0 6 / 19 / mArcitArthAnAm-raghu0 1 / 6 / -yathAkAmI bhaved vApi yathAmukhIna tri. (yathAmukha+kha) samAna, sa2j, bhagata, strINAM varamanusmaran-yAjJa0 181 / / parAsa.2. sAme nA2- (mRgaH) yathAmukhInaH sItAyAH yathAkAmin tri. (yathA kAmayate, kAmi+Nini) bha27 pupleve bahu lobhayan-bhaTTi0 5 / 48 / mujaba cAlanAra, svecchAcArI. yathAyatha (avya.) j, yogyaDoya, yathoyita, niyamita yathAkAla avya. (kAlasya AnurUpyaM avyayI.) Ara. zata- bIjavanto mukhAdyarthA viprakIrNA yathAyathampramANa, samaya pramA, tu pramA- sopasapaijAgAra sA0 da0 337 / -yathAyathaM yasya vyAdheryadrUpaM yathAkAlaM svapannapi-raghu0 17151 / tadevAvyaktam-vAgbhaTe / yathAkrama avya. (kramamanatikramya avyayI.) pramANe, yathAruci avya. (rucimanatikramya avyayI.) 627AnusAra, sanu, sanama bhu45- yathAkramaM puMsavanAdikAH bha27 bhu45. kriyAH -raghu0 3 / 10 yathAkrameNa putreNa kAryA pretakriyA yathARju avya. (RjoH anurUpyam avyayI.) sarasatA sadA -shraaddhtttvm-9|26|| anusA2. yathAjAta avya. (jAtamanatikramya) 6tpanna yaye pramANe yathArUpa avya. (rUpamanatikramya-avyayI.) 35ne yogya, vAstavi (tri. jAtaM samayavizeSamanatikramya 35. pramANe, yathAyogya. yathAjAtam-tadasyAsti ac) , nIya, vastrahita. yathArtha avya. (arthamanatikramya avyayI.) satyatA, yathAjJAna avya. (jJAnamanatikramya avya.) potAnI sabha04 satya sva.35- satyaM samyak samIcInamamRtaM tathyaM prabhArI, 10 H45. yathAtatham-yathArtham -sukRtaM duSkRtaM karma na yathArthaM yathAtatha avya. (yathA varttate tathAnatikramya anativRttI __ prapadyate-mahA0 13 / 6 / 18 / (tri. yathArtha+ arzA. ac) avyayI.) yathArtha, pa352. -gaNanAma kriyAdibhirvi satya, sAyaM. bhAvyante yathAtatham- bhaag061|41| yathArthatA strI., yathArthatva na. (yathArthasya bhAvaH tala+TApyathAtathatA strI., yathAtathatva na. (yathAtatha+ac tasya tva) satyapa, sayyAcha, yogyatA. bhAvaH tala+TAp-tva) yathArtha5, pa25254.. yathAtathA avya. (yathA ca tathA ca) sUje te. zata, me. yathArha avya. (arha yogyatAmanatikramya avyayI.) tama. yathAyogyatA, yogya rIte, ghaTatI rIte lAyakatA mujaba. yathAnirdiSTa avya. (nirdiSTasya AnurUpyam avya.) (tri. yathArha +ac) yogya, ghaTita, 4ucii, vAyatAvyApramA, hemAuvA bhu4- yathAnirdiSTavyApArI kRtvA tu to yathAnyAyaM yathAhaM tena sNvidmskhii...| deviimaahaatmye| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1743 yathArhatA-yadu] shbdrtnmhoddhiH| yathArhatA srI., yathArhatva na. (yathArhasya bhAvaH tal+TAp- | raghu0 13 / 22 / (tri. yathAsvamastyasya ac) yathArtha, tva) yathAyogya55,satyatA. satya, yogya. yathArhavarNa puM. (yathArha yathAyogyaM varNayati, varNa+ aN) | yathAsvatA strI., yathAsvatva na. (yathAsvasya bhAvaH anuya2, dUta, sUsa. -yathAyogyamakSaraM rUpaM jAtiM ca tal+TAp-tva) yathAyogya56, salyAI. (varNayatIti)-amara0 2 / 8 / 13 / yathepsita avya. (Ipsitamanatikramya avya.) yatheSTa, yathAvakAza avya., (avakAzamanatikramya avyayI.) 627AnusAra, ma27 mu45. tAn pratyavAdIdatha samaya pramA, patasa2. rAghavo'pi yathepsitaM prastutakarma dharmyam-bhaTTi0 2 / 28 / yathAvat avya. (yathA+vatup) yogyarIta, 4deg44ii. zata- (tri. yathepsitamastyasya at) yatheSTa 4282, 827 adhyApito gAdhisuto yathAvat- bhaTTi0 2 / 21 / - bhu45 yAsanA2, suzI. pramANe vatanA2- 'yatheSTaM liperyathAvadgrahaNena-raghu0 3 / 28 / vidhi niyama ceSTanto sphuTakucataTAH pazya kulaTAH' -udbhaTe / anusA2- tato yathAvad vihitAdhvarAya-raghu0 5 / 19 / yatheccha avya. (icchAyA AnurUpyaM avya.) 29AnusAra, yathAvasara avya. (avasaramanatikramya avya.) 13 pramA, marajI mujaba. avasara pramANe. yathocita tri. (yathocitamastyasya ac) yogya, vAyas yathAvidhi avya. (vidhimanatikramya avyayI.) vidhi ___vayamApyAyitA matyayajJabhAgairyathocitaiH- mArkaNDeye bhu45, dhArA pramANe, mA0 mu45- yathAvidhihu- 16 // 38 // tAgnInAm -raghu0 1 / 6 / -saMcaskArobhayaprItyA maithileyo yathodita avya. (uditaM kathitamanatikramya avya.) 435 // yathAvidhi-raghu0 15 / 31 / pramANe, polyA bhu45- yathoditaM te pitRbhiH kuru yathAzakti avya. (zakterAnurUpyam avya.) zasti. dAraparigraham-mArka0 pu0 rucistotre / / bhanusAra, pramo, -ghaTamAnaM yathAzakti tava / yad tri. (yat+adi Dicca) * -yasya buddhirbalaM prANajihIrSayA-bhAga0 6 / 12 / 1 / tasyasubhA0 / -yadeva rocate yasmai bhavet tat tasya yathAzAstra avya. (zAstrasyAnurUpyam anatikramo vA | sundaram-subhA0 / -yo yaH zastraM bibharti svabhujagurubala: avyayI.) zAstra pramANe zAstra bha45 pANDavInAM camUnAm / krodhAndhastasya tasya svayamiha yathAzruta avya. (zrutamanatikramya avyayI.) * AimaNyuM. jagatAmantakasyAntako'ham-veNI0 3 / 30 / (avya.) hoya tevuM sAMbhaLyA mujaba. jethI, nindAmAM tathA avadhRtimAM paNa vaparAya che. yathAsaMkhya (avya.) saMdhyA mu45, me ubhe . yadA avya. (yad+kAle-dAc) yAre, vAre, 4 sa.., nAma- yathAsaMkhyaM krameNaiva kramikANAM 2- patraM naiva yadA karIraviTape doSo vasantasya sAmanvayaH-kAvya01016EL -zatraM mitraM vipatti ca kim ? -bhartR0 2 / 93 / 'yadA yadA muJcati vAkyabANaM jaya raJjaya bhaJjaya-candrA0 5 / 107 / tadA tadA jAtikulapramANam' -subhA0 / -yadA yadA yathAsukha avya. (yathA sukhaM avya.) supa pramANe- hi dharmasya glAnirbhavati bhArata ! abhyutthAnamadharmasya aGke nidhAya karabhoru ! yathAsukhaM te saMvAhayAmi tadAtmAnaM sRjAmyaham / caraNAvuta padmatAmrau-zakuM0 3 / 22 / / yadi, yadhuvA avya. (yad+Nic+in NilopaH/yadi ca yathAsthita tri. (yathAsthita+astyarthe ac) yathArtha, u ca vA ca) , saMbhAvanA- yatne kRte yadi na yogya, satya. siddhyati ko'tra doSaH ? - hito0 / -vada pradoSe yathAsthiti avya. (yathA yena rUpeNa sthAtuM yogya sphuTacandratArakA vibhAvarI yadyaruNAya kalpate-kumA0 ___ yathAsthitaM avyayI.) tuma hoya. tema., yogya, parema. 5 / 44 / -pUrva spRSTaM yadi kila bhavedaGgamebhistavetiyathAsthitatA srI., yathAsthitatva na. (yathAsthitasya megha0 103 / vi.5e4, niha.. bhAvaH tal+TAp-tva) sayyA, yogya, yathArtha.. | yadIya tri. (yasyeyam, yad+cha) lena. yathAsva avya. (svamanatikramya avya.) yathArthapa, yadu puM. (yajate, yaj-u pRSo. jasthAne daH) yayAti. sA, 4.450- adhyAsate cIrabhRto yathAsvam- 20o hevayAnInA peTe thayeto te. nAmano bhoTo Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1744 shbdrtnmhoddhiH| yadukulodbhava-yam putra. yAvazano sthA56. (puM. ba. va. yadorgotrApatyaM | yantragRha na. (yantrasya gRham) te. mADhavAnu, ghAmAnu,, aN tasya luk) yadu 20%nA kuNamA pahA thaye. saMcAnuM kArakhAnuM, zilpagRha, nimaNizAlA. puruSo-yAvI, 62 heza. yantragola puM. (yantramiva jyotizcakrAkRtigolayantramiva yadukulodbhava, yadunandana, yaduzreSTha, yadunAtha, yadupati gola:) 42 . puM. (yadukulasyodbhavaH yasmAt/yadoH nandanaH/yadoH yantraNa na., yantraNA srI. (yatri+lyuT/yatri+yuc+TAp) yadau zreSThaH/yadUnAM nAthaH/yadUnAM patiH) zrI . niyamana- karayantraNadanturAture vyalikhaccaJcupuTena yadRcchA strI. (yad +Rccha+a-TAp) svAtaMtrya, pakSati- naiSa0 2 / 2 / paMdhana. 2kSa pIsa- hIyantraNAM svecchA55, saMyoga, prasaMga (saMyogavaza, ghaTanAvaza tatkSaNamanvabhUvananyo'nyalolAni vilocanAnisevo matha rAya cha) -kinnaramithunaM yadRcchayA'drAkSIt- kumA0 775 / - nibiDapInakucadvayayantraNA tamaparAkA0 / -vasiSThadhenuzca yadRcchayA''gatA zrutaprabhAvA dhamadhAt pratibadhnatI-naiSa0 4 / 10 / -alamalamupacAradadRze'tha nandinI-raghu0 3 / 42 / yantraNayA-mAlavi0 4 / / yadRcchAtas avya. (yadRcchA+tasil) prasaMgavaza, yantraNI, yantrikA strI. (yantrayati kRtakautukA pIDayati, smAt, saMyogathI. yantra+yuc+ DIp/yantrayati kRtakautukA pIDayati, yadRcchAzabda puM. (yadRcchayA svIkRtaH zabdaH) ti. yantri+Nvula TApi ata itvam) -'kaniSThA zyAlikA vaga3 nalinA2nira.'Dittha' vagere saMzaza6. . hAlI yantrikA-kelikuJcikA-' -hema0 / vaDunI yadbhaviSya (tri.) hai, mAvI. 652. AdhAra 2janA2. nAnI paDena-sAjI. yadyapi, yadyapicet avya. (yadi ca api ca dvandvaH/ yantrapeSaNI strI. (piS+karaNe lyuTa +GIp yantreNe veSaNI) __ avya. yadi+api+cet) , zro, 2 . saMcAthI daLavAnI ghaMTI. yadvat avya. (yacca vacca iti) OMg, samAna. (tri.) yantramukta na. (yantreNa muktam) yantrathI. ivAna, thiyAra. jema AvyuM tema bolanAra, jematema bolanAra. yantrita tri. (yantri+kta) lAMdhesa, 52 438, 36 yadvA avya. (yacca vA ca) athavA, 2- yadvA jayema resa. 2kss| aresa pAulA. yadi vA no jayeyu:-bhaga0 26 / buddhi yantritakatha tri. (yantritA kathA yena) daleji yantR puM. (yam+tRc) sAthi, bhAvata- 'sevyo'pi karyuM hoya te. sAnunayamAkalanAya yantA' -zizu0 / - yantA yantrin tri. (yantrayati badhnAti, yantri+Nini) dhana gajasyAbhyapatad gajastham-raghu0 7 / 37 / -atha karanAra, vaza karanAra, keda karanAra, jeNe tAvIja yantAramAdizya dhuryAn vizrAmayeti saH-raghu0 154 / bAMdhyuM hoya te. (tri. yam+tRca) saMyamavANa, saMyamI, viti. 42 // 2. yabh (bhvA. pa. sa. aniT-yabhati) bhaithuna, strI. sAthe yantra (bhvA. curA. ubha. -yantrati-te) mana 42, roj, viSayabhoga karavo te. Miug, sa, pAdhya 2 . zApayantritapola yam (bhvA. pa. a. aniT-yacchati) san 2- yata styabalAtkArakacagraha:-raghu0 10 // 47 / ni+yantra - niyantrati-niyaMtra 2, 522vavI, saj, cittAtman-bhaga0 4 / 21 / bhoI 25 - yacched Giug. sama+yantra-saMyantrati -ro, niyaMtrama se vAGmanasI prajJaH-kaTha0 / virAma pAbhavo- A+yam-saMyantrito mayA rathaH-zakuM0 7 / (Atma.) Ayacchate -ij 72, 304- vastraM yantra na. (yacchatyatra yam+ uNA. tra) saMyamana, Giuj, pANimAyacchate-siddhA0 / -svAGgamAyacchamAnaH12 42, hevAni, AzrayasthAna. yata2- 'bhrAma zakuM0 4 / 52 jIyaj, ug jaya- Ayacchati yan sarvabhUtAni yantrArUDhAni mAyayA' -bhaga0 / saMyo, kUpAd rajjum-siddhA0 / -bANAnudyatamAyasIt(kUpayantra) suthAranu, vAgha, moSadhA bhATernu, . bhaTTi0 6 / 119 / a|| 42, 25j, adhi.512 42vIpAtra, dUralina, maniyaMtra. zriyamAyacchamAnAbhiruttamAbhiranuttamAm - bhaTTi0 8 / 46 / yantraka na. (yantramiva, yantra+kan) 683mAma yaMtra. ud+yam-udyacchati- 6taj, Gata. 2- bAhU udyamya(tri. yantr+Nvul) 54 vagaire bAMdhanA2. zakuM0 1 / -parasya daNDaM nodyacchet-manu0 4 / 104 / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yama-yamapriya shbdrtnmhoddhiH| 1745 taiyAra thaj, 203mA 42vI.. -udyacchamAnA gamanAya | yamakoTi (puM. strI.) istthI. pU.hima 23 vanirmita. yaH -raghu0 16 / 29 / mAre prayatna 42vI- udyacchati vedam-siddhA0 / upa+yam-upayacchate- vivAha 42vI, | yamaghaNTa puM. (yamaM ghaNTayati, ghaNTi+aN) te namAnI -bhavAn mitha samaM yadimAmupAyaMsta-zakuM0 5 / . sazubha yogasa. AtmAnurUpAM vidhinopayeme-kumA0 1 / 18 / svI2j, yamadagni puM. (jaman hutabhakSaNazIlaH prajvalito'gniriva bhavi42. 12vI- zastrANyupAyaMsata jitvarANi-bhaTTi0 pRSo. jasya yaH) mahana. muni. 7 / 101 / ni+yam-niyacchati-niyaMtra42, mana yamaja tri. (yamo yamakaH sana jAyate. jana+Da)o. 72, 24, 2.sa.na. 2j -prakRtyA niyatAH svayA 3 4nmeva- bhrAtarau AvAM yamajau-uttara0 6 / bhaga0 7 / 20 / -(sutAM) zazAka menA na niyantumudyamAt yamadanta, yamadazana (puM. ba.) ti: ane. bhAgaza2 kumA0 5 / 5 / sa.30 42vI, 67 hevA- niyantavyazca mahinAnA pahelA ATha divaso. rAjabhiH- manu0 92 / 13 / meNava -tAlajJazcAprayAsena yamadUta, yamadUtaka puM. (yamasya dUtaH/yamasya dUtaH, mokSamArga niyacchati-yAjJa0 3 / 115 / vi+ni+yam ___ svArthe kan) yama284no dUta.. viniyacchati -mana 42, niyaMtrae 42- 6 / 24 / yamadUtaka puM. (yamasya dUta iva kAyati, kai+ka) sam+yam-saMyacchati- wiu, 36 42j- vAnaraM mA na saMyasI:-bhaTTi0 950 / mehu 42 . vrIhIn yamadUtikA strI. (yamasya dUtIva ivArthe kan hasvaH saMyacchate-siddhA0 / (cu. ubha. sa. seTa-ghaTA0 . ___TAp) sAnadIna jAu, . yamayati -yAmayati-te) pArasa, mA3j, a. yamadeva, yamana, yamarAja, yamarAja, yamunAgraja, 42. yama puM. (yacchati niyacchati indriyagrAmamanena, yam+ghaJ) yamunAbhrAtR puM. (yamAkhyo devaH/yamayati, yam+lyu/ ahiMsA, satya, brahmacarya, aparigraha, asteya e yamena saMyamena rAjate, rAj+kvip/yamAnAM caturdazAnAM 5iya to ta- yama-zarIrasAdhanApekSaM nityaM yat karma rAjA yamaniyAmako rAjA vA Tac samA./yamunAyAH tad yamaH / niyamastu sa yat karma nityamAgantusAdhanam agrajaH/yamunAyAH bhrAtA) yama24, yamaheva.. amara0 / -ahiMsA satyavacanaM brahmacaryamakalkatA / yamadevata na., yamadevatA strI. (yamo devatA adhiSThAtR asteyamiti paJcaiva yamAkhyAni vratAni ca / yoganA ___ yasya/yamo devatA adhiSThAtrI yasya) ma27 nakSatra.. bhI maMgA- yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNA- | yamadruma puM. (yamasya drumaH iva) sAmAna u. dhyAnasamAdhayo'STAvaGgAni-pAtaJjala0 / indriya varga32 / yamadvitIyA srI. (yamapriyA dvitIyA) u540deg4, ti: pazavIta. (. yamayati niyamati jIvAnAM | suhabI4. phalAphalaM yam + ac) yamaka, 32, zaniza, yamadhAni, yamAdhAnI strI. (yamasya dhAnI) yamana, 2444 benI. saMdhyA, ma27 nakSatra (tri. yacchati ekatra yamane. 23vAnI. deg4- naraH saMsArAnte vizati garbhAzaye nirato bhavati, yam+ac) loutuM, I. yamadhAnIjavanikAn-bhartR0 3 / 112 / yamaka na. (yam yugmabhAvaM kAyati yam+ke+ka) me yamadhAra puM. (yamasaMkhyAkA dhArA yasya) mannevAse jAtano zabdAlaMkAra, eka ja zlokamAM zabdo athavA dhAravANu thiyAra-3212. akSaronI punarAvRtti paNa arthamAM bhinnatA hoya te- | yamana tri. (yam+bhAva-karaNAdau lyuTa) Miuj, vaza AvRttiM varNasaMghAtagocarAM yamakaM viduH-kAvyA0 161 / 2j, virama, niAS. sA0 da0 640 / (puM. yam+bhAve ghaJ+svArthe | yamanikA strI. (yacchati AvRNoti, yam+lyu+ kan) vrata, niyama-pAlana. kan+TAp) taMbUna 45.3AnI. hIvAra, 576. yamakAlindI strI. (yamaH kAlindI ca sutaH sutA ca / yamapatnI strI. (yamasya patnI) 552|04nii. strI.. yasyAH) sUryanI patnI saMdhyA. yamapriya puM. (prINAti prI+ka, yamasya priyaH) 4unu yamakITa puM. (yamasUcakaH kITa:) me. tanI 132. 3. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1746 shbdrtnmhoddhiH| [yamabhaginI-yavanAlaja yamabhaginI, yamasvasR, yamI, yamunA strI. (yamasya | yayI puM. (yAyate prApyate bhaktairiti, yA+I) ziva, bhaginI svasA/yamasya svasA/yam+ac+ GIp/yacchati / mahAvi, bhAl, 22to. (puM. yAti dUtaM gacchati, yA+ viramati gaGgAyAM, yam+ unan+TAp) yamunA nahI. | uNA. I) azvamegha mAha yazo bhATe yogya gho.. yamaratha, yamavAhana puM. (yamasya ratha iva yamasya vAhanaH, | yayu (yAti, yA+uNA. u dvitvam) sAmAnya gho.. vaha+Nic+lyuTa) pAu.. (paM. yajantyanena, yaja+u puSo. jasya yatvama) yamala na. (yamaM lAti, lA+ka) dj, j, st, azvamedhano ghoDo. vRndAvanamAM AveluM eka vRkSa. yarhi avya. (yad+hil) yAre, nyAre tyAre. yamalapatra puM. (yamalaM yamajaM patramasya) azbhanta. vRkSa, yava, yavaka puM. (yu+ac/yava+svArthe kan) 4vihAra vRkSa. yavAH prakIrNAH na bhavanti zAlayaH-mRccha0 4 / 17 / yamalArjuna (puM.) vRndAvanamA sAveDaM te. nAmarnu, me. AMgaLImAM javanA AkAranI rekhA, eka javanuM cha vRkSa. sarasava barAbara vajana. yamalArjunahan puM. (yamalArjunaM hanti, han+kvip) zrI.3458. yavakya na. (yavAnAM bhavanaM kSetraM yat kukca) 41. pADe yamalI strI. (yamala+striyAM GIS) aMgara,1, amaj. tevuM khetara. yavakSAra, yavaja paM. (yavajAtaH kSAra:/yavAjjAyate. yamaloka puM. (yamasvAmiko lokaH) 55. bhAsate. maya pachI yAtanA bhogavavA jyAM jAya che te sthAna. jan+Da) 4mAra, mamoha. yamavat tri. (yama+astyarthe matup masya vaH) saMyamI, yavakSoda, yavacUrNa puM. (yavAnAM kSodaH/yavAnAM cUrNam) 4vano hoTa. hitendriya, chandriyone vaza manA2- yamavatAmavatAM yavatikA strI. (yavAkAraM tiktaM phalaM yasyAH) iminI. ca dhuri sthitaH-raghu0 9 / 1 / / ___ vanaspati. yamavrata na. (yamasya dharmarAjasyeva vratam) nipakSautu. yavadvIpa puM. (yavanAmA dvIpaH) 42. ana zikSA 12vI. ta... yavana puM. (yu+uNA. yuca) zivizeSa ve, vo yamasabha na. (yamasya sabhA iti) yama24I . satmA. ghoDI, gha6, me. tanu ghAsa, 42, banasoDa, yamasAtkRta tri. (yama+sAti+kR+kta) yama 5.se. tuIstal-l. als. (puM. ba. va. yavano'bhijano'sya mokaleluM, mRtyune soMpI dIdheluM. tasya rAjA vA aN bahuSu tasya luk) yavana dezavAsI, yamanikA, yamAnI strI. (yamAnI+svArthe kan hasvaH yavanAdhi5. 25%81. (tri. yauti, yu+lyu) atizaya TAp/yacchati viramati nivarttate agnimAndyamanayA, vegavANu, - 'tamazvavArA yavanAzvayAyinaM prakAzarUpA yam+karaNe lyuT + GIS) moha, mo.3. 48mo6. manujezamanvayuH-' naiSadhacarite / / yamAnucara puM. (yamasya anucaraH) yama4i2, yamAhUta. yavanadviSTa puM. (yavanaviSTaH) gugala. yamAntaka puM. (yamasya antakaH) zava, maDAva.. yavanapriya na. (yavanAnAM priyam) bharI, dui. yamin tri. (yam+astyarthe ini) yama nA2, saMyamI.. yavanAcArya puM. (yavanAkhyo AcAryaH) tuls vagaire (puM.) saMnyAsI, sAdhu, yati. jyotiSazAstra jANanAra eka paMDita. yamunA strI. (yamayati, yami+unan+TAp) duhavI, te yavanAnI strI. (yavanAnAM lipiH DIpa AnagAgamazca) nAmanI nadI. yavanadezanA yavanonI lipi. yamunAjanaka puM. (yamunAyA janakaH) sUryanArAya. / yavanA . (yavanAnAM ariH) zrI . yamunAbhid puM. (yamunAM bhinatti, bhid+kvip) bhagava.. yavanAla puM. (yavasyeva nAlA yasya) me. tanu dhAnya, yamerukA strI. (yamaM Irayati prerayati, I+bAhu. uka+TAp) javano sAMTho. unu, nagA. yavanAlaja, yavalAsa, yavazUka, yavazUkaja, yavApatya, yayAti puM. (yasya vAyoriva yAti sarvatra rathagatirasya) yavAhva, yAvazUka puM. (yavasya nAlAt kANDAjjAyate, nahuSano putra eka rAjA. jan+Da/yavena lasyate saMjJAyAM kartari ghaJ/yavAnAM Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yavanika - yazasyA] zabdaratnamahodadhiH / 1747 zUkaH kAraNatvenAstyasya ac / yavazUkAjjAyate / yaviSTha, yavIyas tri. ( ayameSAmatizayena yuvA, jan+Da/yavasyApatyamiva tajjAtatvAt / zUkasya vikAra:- aN) 4vajAra. yuvAsa + iSThan / atizayena yuvA, yuvan + Iyasun yavAdezaH) atizaya yuvAna, sauthI nAno lAIbhrAturyaviSThasya sutAn vibandhUn, pravezya lAkSAbhavane yavanika strI. (yunAtyAvRNotyanayA, yu+ lyuT + GIS + kan hrasvaH TAp) nAta, pauho, yaha vagere. yavanI strI. (yUyate pacyate bhuktamanayA, yu + lyuT + GIp ) moha. (strI. yavanasya strIjAti GIS) yavananI strI- yavanImukhapadmAnAM sehe madhumadaM na saH ' raghu0 4 / 61 / - yavanI navanItakomalAGgI - jagannAthaH / - eSa bANAsahastAbhiryavanIbhiH parivRtaH eta evAgacchati priyavayasyaH-zakuM0 2 / - pravizya zArGgahastA yavanIzakuM0 6 / paucho. yavaneSTa na. ( yavanAnAM iSTam ) sIsuM, bharI, gA42, sasasa, DuMgaNI. (puM. yavanAnAM iSTaH) sasA, DuMgaNIpalANDuryavaneSTazca durgandho mukhadUSakaH- bhAvapra0 jAnu Au I yavaneSTA strI. ( yavanairiSTA) jadUrInuM Au yavaphala puM. (yava iva phalaM yasya) vAMsa, dravanuM Au, 4TAmAMsI, pIpaNAnuM Au. yavamadhya na. ( yava iva madhyaM yasya) kheDa bhatanuM yAndrayAza vrata- zizucAndrAyaNaM proktaM yaticAndrAyaNaM tathA / yavamadhyaM tayA proktaM tathA pipIlikAkRtiprAyazcittatattvam / yavamadhyaH paJcarAtrI bhavati zatapatha0 13 16 / 1 / 9 / yasa na. ( yauti, yu + uNA. asac) ghAsa- yavasendhanam paJca0 1 / yavAgU strI. ( yUyate mizrayate, yu+uNA. AgUc) rAja, rAjaDI- yavAgUrviraladravA suzru0 / - mUtrAya kalpate yavAgUH mahA0 / yavAgraja puM. (yavasya agrAt zUkAjjAyate jan+Da) 4752- pAkyaH kSAro yavakSAro yAvazUko yavAgrajaHbhAva pra0 / amara0 2 / 9 / 108 / abhmoha. yavAnikA, yavAnI strI. (duSTo yavaH yava+ GIS Anuk svArthe kan+TAp hrasvaH/duSTo yavaH yava+ GIS AnugAmazca) moha. yavAmlaja na. (yavajAtAdamlAjjAyate jan+Da) sauvIra eka kAMjika, yavAsa, yavAsaka puM., yavAsA strI. ( yauti, yu+uNA. Asa/yavAsa+svArthe kan / strI yavAsa + striyAM TAp) zvAso, bheDa bhatano mera, dhamAso. dadAha - bhAga0 3 / 115 / yavottha na . ( yavebhya uttiSThatIti, ud + sthA + ka) sauvIra5 saMna.. yavya na. ( yavAnAM bhavanaM kSetram, yava + yat) 41 pADe tevuM tara - yavyAbhiH nadIbhiH / (puM. yavebhyo hitaH yava+yat) yAMdramAsa. (tri.) bhavanA hitanuM. yazaHkAya puM., yazaH zarIra tri. ( yaza eva kAyaH / yaza eva zarIram ) yaza3pI zarIra- 'nAsti yeSAM yazaH kAye jarAmaraNajaM bhayam' - bhartRhariH / yazaH zarIre bhava me dayAluH - raghu0 2/57/ yazaH paTaha puM. ( yazaH khyApako paTahaH) yazanuM nagaraM - sapo tihuNe sayale bharahesarasajjhAya / yazaH zeSa, yazaH zeSIbhUta tri. ( yaza eva zeSo yasya / yazas+zeSa+cvi+bhU+kta) bharA pAbhela, bhareluMprakSINadehaH prayayau sa yazaHzeSatAM nRpaH kathAsarit0 99 / 44 / (tri. yaza eva zeSo yasmin) bhota, bharA. yazada na. ( yena vAyunA zIyate zad + ac) sAI jevI eka dhAtu. yazas na. (az+asun dhAtoH yuT ca) dhyAti, DIrti - vistIryate yazo loke tailabindurivAmbhasi - manu0 7 / 34 / yazaskara tri. ( yazaH karoti, kR + ac) yaza DaranArasAmrAjyakRt sajAtyeSu loke caiva yazaskaraHmanau 8 / 383 / yazahAthI. yazaskAma tri. ( yazas+kam + aN) yazanI bhene thAnA che te mahattvAkSI. yazaskAmyat tri. (yazaH kAmyati, kam+zatR) yazane icchatuM, yazanI cAhanA karavuM. yazaskAmyA strI. ( yazasaH kAmyA ) yazanI IcchA. yazasya tri. (yazase hitaH yat) yazanuM sAdhana, vikhyAta, prasiddha. yazasyA strI. ( yazase hitA, yat+TAp) chavaMtI nAmanI auSadhi, Rddhi nAmanI oSadhi. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1748 shbdrtnmhoddhiH| yazasvat-yAJcA yazasvat, yazasvin tri. (yazas+ astyarthe matupa masya | yaSTinivAsa puM. (yaSTyA upari nivAsaH) 5kSIsIne vaH/yazas+astyarthe vini) sAma3vANu, tivANu. asavAno stama- vRkSezayA yaSTinivAsabhaGgAtyazasvinI strI. (yazasvin+striyAM GIp) yazavANI raghu0 16 / 14 / sIdhA thAma 652. bAMdhe. strI, jyotiSmatIno velo mAlakAMkaNI, jaMgalI kapAsa. sUtarAnu. yazoghna tri. (yazo hanti, han+Tak) yazano nAza yaSTIpuSpa puM. (yaSTIva puSpamasya) me. tanuM 3. 42nA2. yaSTra puM. (yaj+tRc) yaza 4282 5482-54bhAna.. yazoda tri. (yazo dadAti, dA+ka) yaza sApanA2, yas (divA. pa. a. seT-yasyati) (bhvA. pa. a. seTamAma3 henA2. (puM.) 5|26-yaarii- suvarNa rajataM tAnaM yasyati) yala 52vI, munata 42vI. A+yasraGga yazodameva ca) sIsaM lauhaM ca saptaite dhAtavo Ayasyati prayAsa. 12vI, yeSTA 42vI, yAvI. he, girisambhavAH-vArAhe / thA 8j -nAyasyati tapasyantI-bhaTTi0 6 / 69 / yazodA strI. (yazo dadAti, dA+ka+TAp) naMgopanI pra+yas-prayasyati- oziza 42vI. strI -yazodA vA mahAbhAgA papau yasyAstanaM hariH yaska puM. (yas+ka netvam) ta nAme meM muni. bhAga0 10. skandhe / hidI5 25% nI mAtA. yaha puM. (yajati, yaj+uNA. van ni.) yamAna- yahvo yazodhana, yazodhara tri. (yaza eva dhanaM yasya/yazo mahAn sAgaNaH / prayAsa. 72va.. dharati, dhR+ac) yaza. me 4 dhana cha nu, yaza yA (adA. para. saka. aniT-yAti) 4j, gamana 42 -yayau tadIyAmavalambya cAGgulim-raghu0 3 / 25 / - dhA23 42nA2 -yazastu rakSya parato yazAdhane: raghu0 3 / 48 / -api svadehAt kimutendriyArthAt anvag yayau madhyamalokapAla:-raghu0 2 / 16 / . yazodhanAnAM hi yazo garIyaH-raghu0 14 / 35 / (puM.) bhAgyakrameNa hi dhanAni bhavanti yAnti-mRccha0 1 / 13 / bhAvi ogaNIsamA jaina tIrthakara, bhUtakALanA 18mA yAga puM. (yaj+ghaJ) yasa. jaina tIrthaMkara. yAca (bhvA. ubha. dvika. seTa-yAcati-te) bhAga, yaayn| yazobhadra puM. (yazasA bhadraH) yauha pUrvadhArI me. chaina. 12vI.- baliM yAcate vasudhAm-siddhA0 / -pitaraM praNipatya pAdayoraparityAgamayAcatAtmanaH-raghu0 8 / 12 / zrutavI . yAcaka, yAcanaka tri. (yAcate. yAca +Nvala/ yaSTi puM, yaSTikA, yaSTI srI. (yajate saMgacchate, yaj+ktic/ yaSTi+svArthe kan+TAp/yaSTi +striyAM yAcana+svArthe kan) bhAganA2, bhAga- tRNAdapi laghustalatUlAM dapi ca yAcakaH-subhA0 / 'AcArahInaH vA GIS) aust, Lal vagairenI 6il, dids, klIbazca nityaM yAcanakastathA' -manuH 3 / 165 / 4jI, vRMta- kadambayaSTiH sphuTakorakeva-uttara0 3 / 41 // yAcana na., yAcanA strI. (yAc+ bhAve lyuTa/yAc+ 2- vimacya sA hAramahAryanizcayA vilolayaSTiH | yuc+TAp) yAya, bhA, bhIma- yAcanA mAnanAzAya praviluptacandanam-kumA0 5 / 8 / -kvacit prabhAlepi badhyatAmabhayayAcanAJjali:-raghu0 11 / 78 / bhirindranIlairmuktAmayI yaSTirivAnuviddhA-raghu0 13 / 54 / / yAcamAna tri. (yAcate, yAc+zAnaca) yAyatuM, bhAgatuM. bhAraMga vanaspati, jeThI madha, eka jAtanuM zAstra. yAcita tri. (yAc+karmaNi kta) yAyeda, mI mAgesa. yaSTika puM. (yaSTiriva, yaSTi+kan) 2.tarnu pakSI.. yAcitaka na. (yAcitenAdhigataM, kan) yAyedI-bhAgekA yaSTigraha paM. (yaSTiM gRhaNAti, yaSTi+graha+ac) AL vastu, udhAra lIdhelI koI vastu. pakaDanAra-lenAra. yAciSNu tri. (yAc+ iSNuc) yAyanazIla, bhAgavAnA yaSTimadhu na., yaSTimadhukA strI., yaSTIka na., yaSTImadhu svabhAvavANo. puM., yaSTIbAhna na. (yaSTau madhu yasya/yaSTimadhuvat yAJcA strI. yAcita na. (yAca+bhAve kta/yAc+ kAyati kai+ka+ TApa/yaSTyA kAyati, kai+ka/ na+TAp) yAyana, bhail- yAJcA moghAvaramadhiguNe yaSTyAM madhu yasya/yaSTiriti AhvA yasya) 8. nAdhame labdhakAmA-megha0 6 / -kSmAM vAmanena jagRhe bhadha- atha yaSTImadhukaM svAnmadhuyaSTI ca yaSTikA- tripadacchalena / yAJcAmRte pathi caran prabhubhirna cAlya:zabdaratnAvalI / bhAga0 217 / 17 / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAcya-yAtrA shbdrtnmhoddhiH| 1749 yAcya tri. (yAc+yat) bhaagvaa-yaayn| 42al us. | yAtayAma tri. (yAto gato yAma upabhogakAlo vIryya vA yAja puM. (yaj+bhAvakaraNAdau ghaJ) 6tian yogA, yasya) hen| 5.2 me 12 vIta gayesADoyate, yajJa karanAra puruSa. (r)[- taM bhItaGkAramAkruzya rAvaNaM pratyabhASata / yAtayAmaM yAjaka puM. (yAjayati, yaj+Nic+Nvul) dhana. vagerenA. vijitavAn sa rAmaM kiM tataH-bhaTTi0 5 / 39 / 64 bho| 727thI. 5.2.48 mATe yaza. 4282 vi.4- agnIdhrAdyA 43.8, bhogavasa, vAsI, vAraMvAra prayotuM-52tuM, dhanairvAryA Rtvijo yAcakAzca te-amara0 2 / 7 / 17 / 24 438, cchiSTa, nirartha thaye guM- ayAtayAmaM vayaH(puM. yaj+Nvula) unmatta hAthI, 2no hAthI. daza0 / AyuM, udhu pAdu, (mona bo3) yAjana na. (yAjyate, yaj+Nic+lyuTa) hakSiNa bhATe yAtayAmaM gatarasaM pUtiparyuSitaM ca yat-bhaga0 17 / 20 / bIjAne yajJa karAvavo te. yAtavya tri. (yAyate'sau, yA+tavyac) 4aa dAya, yAji, yAjin puM. (yaj+uNA. in/yaj+ghinuN) gamanane yogya. (6) yuddha mATe rAjAe javA yogya yajJa karanAra puruSa. zatru. yAjuSa tri. (yajuSa idaM, yajuS+aN) yaha saMdhI.. yAtAyAta na. (yAtaM cAyAtaM ca, yA+bhAve kta A+ yAjJadatti puM. (yajJadatta+iJ) sure2. yA+bhAve kta samA. dva.) 4-mAva- yAtAyAtayAjJavalkya puM. (valkayati, valk+ac, yajJasya valkaH matandritaM jalanidhernAdyApi vizrAmyati-bhAga0 12. ska0 vaktA tasya gotrApatyaM yaJ) dharmazAstrA2 meDa 13a0 / RSi, zukla yajurvedano pravartaka eka muni. yAtika puM., yAtRka tri. (yAtaM gamanaM prAzastyenAstyasya, yAjJasenI strI. (yajJasenasyApatyaM strI ata iJ+GIp) 5iupatnI draupaTTI- yAjJasenI puraskRtya SaDevAtha yAta+ Than/yAtR+svArthe ka) yAtrI, TebhA... pravavrajuH -mahA0 4 / 4 / 56 / yAtu na., yAtudhAna puM. (yA+tu/yAtUni rakSAMsi dadhAti yAjJika puM. (yajJAya hitaH yajJaH prayojanamasya vA Thak) puSNAti-dhA+yuc) rAkSasa- dakSiNyadiSTAM kRtamAtviyazama yogI hama, yAjaka 106 , 2nu jInaistad-yAtudhAnazcicite prasarpat-bhaTTi0 2 / 20 / A3, pI5mArnu A3, pArnu u. (puM. sarvAntaM yAti gacchati, yA+uNA0 tu) 510yAjya na. (ijyate'tra, yaj+Nyat) yazasthAna, vinI samaya, vAyu. (tri. yat+ Nic+ uNa) 482 bhusA32, pratimA. (tri. ijyata iti, yaj-Nyat) yaza. 204vA gamana karanAra. yogya, 54na 42vAlAya- yAjyo'sti janakastatra yAtudhna puM. (yAtuM rAkSasaM hanti, han+Tak) gUgaNa. jIvanmukto narAdhipaH / videho lokaviditaH pAti | yAtudhAnI strI. (yAtudhAna+striyAM jAti. GIp) 2rAkSasI.. rAjyamakaNTakam-devIbhAga0 1 / 18 / 9 / yaza. 242 yAtR strI. (yA+tRn) 12|5|-hiyrnaa baDu, tell. purohita. (tri. yA+tRc) 4nAra, gamana. 282- svAmI yAjyA strI. (yajantyanayA, yaj+Nyat+TAp) . yA nizvasite'pyasUyati mano jighraH sapatnIjanaH / -yogasiddhipradA yAjyA yajJezaparipUjitA-kAzIkhaNDe __ zvazrUriGgitadaivataM nayanayo rIhAliho yAtaraHsahasra0 29 / 142 / sA0 da0 378 / yAt tri. (yA+kartari zatR) 4tuM, yAsatuM, mana. 42tuM. yAtya (puM.) na24I. pI.31 bhogavana2. yAta tri. (yA+karmaNi kta) gaye.- yenAsya pitaro yAtrA strI. (yA+uNA. tran+TAp) tavAnI 27tthA yAtA yena yAtAH pitAmahAH / tena yAyAt satAM rAjAnuM javuM, devane uddezI rathayAtrA vagere utsava, mArgaM tena gacchan nariSyate-manu0 4 / 178 / meNave, tIthAmA zanArtha 4j- 'zarIrayAtrApi ca te na prApta thaye.... prasidyadakarmaNaH' -bhaga0 3 / 8 / vamata ||mvo, 6pAya, yAtanA strI. (yat+Nic+yuc+TAp) dla. vanA- prathA, rIta- yAtrA caiva hi laukikI-manu0 11184 / jighAMsurakaronnAnAyAtanA mRtyuhetave-bhAga0 7 / 1 / 49 / -eSoditA lokayAtrA nityaM strIpuMsayoH praanarakanI pIDA. manu0 9 / 25 / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1750 shbdrtnmhoddhiH| [yAtrakaraNa-yAmAtR yAtrakaraNa na. (yAtrA+kR+lyuTa) yAtrA 42vI- pravRttA | yAnamukha na. (yAnasya mukhaM purobhAgaH) 2thanI sayamA. khalu yAtrAbhimukhaM mAlatI-mA0 6 / 4, bhusArI yAnasvAmin puM. (yAnasya svAmI) vAinanI e0, 12vI. vAhanano mAlika. yAtraprasaGga puM. (yAtrAyAH prasaGgaH) yAtrAno prasaM- yApana na. (yA+Nic+ lyuT) samaya. Junal, 2 42, __kAlapriyAnAthasya yAtrAprasaGgena-mA0 1|4vaanii prasaMgA. 26 42, 23, ho, ro, pI31, du:ma vagairenu yAtrika tri. (yAtrAyai hitaM Thak) yAtrA mATe uitarnu 65zamana. 2. (tri. yApayati, yA+Nic+ lyu) nakSatra vagere, yAtrA 42nA2 musA32. (puM.) utsava, pahoMcADanAra, prApta karAvanAra, gALanAra. upAya. | yApanIya tri. (yA+Nic+anIyar) 26 42vA vAya, yAtrotsava puM. (yAtrAyai utsavaH) yAtrA bhATe utsava. roga-pIDA vagere zAnta karavA yogya, dUra karavA yAthAtathya, yAthArthya na. (yathA tathA tadrUpasyaucityam lAyaka, samaya gALavA yogya, jenono eka tasya bhAvaH SyaJ / yathArthasya bhAvaH SyaJ) thaq saMpradAya vizeSa. .. tavAyathArthapa:, satyatA- na santi yAptA (strI.) 48.. yAthArthyavidaH pinAkinaH-kumA0 577 / yogyatA. yApya tri. (yA+Nic+Nyat) adhama, nihavA yogya, yAdaIza, yAdaHpati, yAdasAMnAtha, yAdasAMpati paM. dUra 42. yogya, nI. 4 uman yogya. (puM.) (yAdasAM jalAnAM jalajantUnAM vA IzaH/yAdasAM saMpUrNa zAnta karavA yogya amuka roga. jalajantUnAM patiH/yAdasAM nAthaH aluk samA./yAdasAM yApyayAna puM. (yApyaM adhamaM yAnam) 50, miyAnI. patiH aluk sa.) samudra, 5241- anantazcAsmi nAgAnAM yAma na. (yamyate yam+ghaJ) strIsaMbho, bhaithuna. varuNo yAdasAmaham-bhaga0 10 / 29 / (puM. yAti yAyate vA yA+uNA. man yam+ghaJ vA) yAdava puM. (yadorgotrApatyaM aN) yaduvaMzI. zrI.i. (tri. yadoridaM, yadu+aNa) yahunu, yahusaMdhA .. divasa ke rAtrIno prahara-divasano AThamo bhAga-traNa 5sAno samaya- pazcimAd yAminIyAmAt prasAdamiva (na. yadUnAmidam, yadu+aN) yaduvaMzI mo.na. gAya, bheMsa vagere dhana. cetanA-raghu0 656 / saMyama, te. nA. sa. 45055. yAdavI strI. (yadorgotrApatyaM aN+GIp) yaduvaMzI. strI, yAmaghoSa puM. (yAme pratiyAme ghoSaH ravo'sya) 55.. yAmaghoSA strI. (yAme yAme ghoSo'syAH, yAmAn praharAn duhevI. yAdas na. (yA+asun+duk ca) 44tu- yAdAMsi ghoSati zabdAyate, ghuS+ac+TAp) ghariyANa, ghaDIjalajantavaH-amara0 1 mandradhvanityAjitayAmamUrtayaH-raghu0 56 / / yAdonivAsa puM. (yAdasAM nivAsaH) 40. yAmaghoSI strI. (yAmaghoSa+striyAM GIS) 4ii. yAdRkSa, yAdRza, yAdRza tri. (yasyeva darzanamasya, yAmanAlI strI. (yAmasya nAlIva) 513 vagere sUyavanAeM yad + dRz+ksa/yasyeva darzanamasya, yad+dRz+ nagAre, ghAuyA. kvip Ta) , . yAmanemi (puM.) indra. yAdRcchika tri. (yadRcchayA AgataH Thak) yathecchA. yAmala na. (yamala+svArthe'Na) yugala, ko'yu, te nAme prApta thayela, daivayoge maLI Avela. eka tatrazAstra. yAna puM. na. (yA+lyuTa) mana, 4, zatru 652 yA yAmavat tri. (yAmaH samayaH praharo'styasyAm, yAma+matup bhATe 4j, yAtrA- samudrayAnakuzalAH-manu0 8 / 157 / masya vaH) samayavANu, pravAj. -ahitAna pratyabhItasya raNe yAnama-amara0 / / yAmavatI strI. (yAmaH praharo'styasyAM, matapa masya vaH (na. yA+karaNe lyaTa) 4vAnaM sAdhana, 2tha 3 DIpa) rAtri- kirA0 853 / 2. vAhana- rathayAnaM sasmAra kauberam-raghu0 15 / 45 / | yAmavRtti strI. (yAmasya vRttiH) yo 42vI, 532) yAnapAtra, yAnapAtraka na. (yAnasAdhanaM pAtram/yAnapAtra+ havA. svArthe kap) vA, khoDI.. | yAmAta pu. (jAyAM mAti tRc pRSo.) deg4mAI. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAmi-yAvana] shbdrtnmhoddhiH| 1751 yAmi, yAmI srI. (yAti kulAt kulAntaraM, yA+bAhu0 / yAyAvara puM. (punaH punaratizayena vA yAti dezAddezAntaraM mi/yAmi+ striyAM vA GIp) huNavAna strI, dharmapatnI, gacchati, yA+yaG+varac) sazvamedhanI gho32, 4242 mAna, rAtri, 7562. bhumi. (tri. dezAddezAntaraM yAti, yA+varac) vAraMvAra yAmArddha na. (yAmasyArddham) 52nI so. mA. 482- 'yAyAvarAH puSpaphalena cAnye prAnacurartyAM yAmikA, yAminI, yAmIrA strI. (yAmi+saMjJAyAM jagadarcanIyam' -bhaTTi0 2120 / - mahAbhAgastasminna kan+TAp/yAmAH trisaMkhyAtAH santyasyAH ini+DIp/ yamajani yAyAvarakule bAlarAmA0 1 / 13 / (na. yA+ yAmI+rA+ka+TAp) tri- savitA vidhavati vidhurapi yaG+varac) dinAra, 25una82, bhIma, bhA.. savitari dinanti yAminyaH / yAminayanti dinAni / yAyin tri. (yA+Nini+yuk) nA2, mana. 4282. ca sukha-duHkha-vazIkRte manasi-kAvya0 10 / 4162. yAva, yAvaka puM. (yauti yUyate vA, yu+ac ap vA yAmitra (na.) jyotiSaprasiddha sanasane rAzithI. sAtabhu tataH prajJA. aNa/-yava eva yAvaH sa iva, kan) sthAna. aur, marato, thI., dAla 1- labhyate sma pariraktayAmitravedha puM. (yAmitre saptamasthAne vedhaH pApagrahasaMyogaH) tayAtmA yAvakena kiyatA'pi yuvatyAH-zizu0 10 / 9 / - vivAha vageremAM tyAjya eka yoga. (tri. yavasyedaM aN) yavana, yava. saMbaMdhI.. yAminInAtha, yAminIpati, yAminIza, yAminIzvara, yAvacchakya avya. (zakyamanatikramya avyayI. sa.) yAmIra puM. (yAminyAH nAthaH/yAminyAH patiH/yAminyA: jeTaluM banI zake teTaluM. IzaH/yAminyAH IzvaraH/yAmI+rA+ka) yandra, pU2. | yAvajjIva avya. (yAvat jIvati, jIv+Namul) yai yAmI strI. (yamasyeyaM yamo devatAsyAH vA, yama+aN+ sudhI. vaDoya tyA sudhI- 'yAvajjIvaM trayo vandyAH DIpa) kSiA 628, (ma25. nakSatra, yama. sambandhI vedAnto gururIzvaraH / ' -yAvajjIvaM sukhaM jIvet RNaM pI.31. kRtvA ghRtaM pibet-subhA0 / yAmuna tri. (yamunAyAM bhavaM yamunAyA idaM vA yamunA+aN) yAvat tri. (yat parimANamasya matup) 22j240 yamunAnuM, yamunA saMbaMdhI. yAmuneSTaka na. (yAmunamiveSTakam) sIsu. 2in-LealnI. prabhAnu- pure tAvantamevAsya tanoti ravirAtapam / ayanI.nArI. dIrghikAkamalonmeSo yAvanmAtreNa sAdhyate-kumA0 2 / 33 / yAmeya (puM. (yami+Dhak) mA4, paDenano. hI.2, -te tu yAvantamevAjau tAvAMzca dadRze sa taiH raghu0 12 / 44 / (avya. yad+DAvatu) yAM sudhIduNavAna strIno putra. yAmya puM. (yAmI dik nivAso'sya yat) agastya stanyatyAgaM yAvat putrayoravekSasva-uttara0 7 / samaya muni, yaMhana vRkSa. (puM. yamasyAyamiti, yam+Nya) savadhi-kiyantamavadhi yAvadasmaccaritaM citrakAreNAyamana hUta. (tri. yAmyAyAH yamasyedaM vA Nya) yamarnu, likhitam-uttara0 11 vyApti, mApa, nizya- yAvadvittoyama saMbaMdhI, dakSiNAnu, kSira hazA saMdhI.. -'dvAraM pArjanazaktastAvannijaparivAro raktaH-moha0 8 / - rarandhaturyAmyaM mahApArzvamahodarau' -bhaTTi0 14 / 15 / ekasya duHkhasya na yAvadantaM gacchAmi tAvad dvitIyaM yAmyA strI. (yamasyeyaM yamo devatAsyA vA Nya+TAp) samupasthitaM me-hito0 11204 / / hakSiA 65- 'dizaM yAmyAmabhimukho rudan yAvattAvat avya. (yAvacca tAvacca dvandvaH) 404Alita. vacanamabravIt' - rAmAyaNe / ma25 nakSatra. prasiddha prathama. zi- AzramavAsino yAvadavekSyAhayAmyAyana na. (yAmyAyAmayanaM sUryasya gatiH) sUryana mupAvarte tAvadArdrapRSThaH kriyantAM vAjinaH-zakuM0 1 / dakSiNAyana, makarasaMkrAMti. yAvatitha tri. (yAvatAM pUrNaH, yAvat+DaT + ithugAgamazca) yAmyodbhUta puM. (yAmye dakSiNadeze udbhUtaH) zrI. vRkSa. jeTaluM hoya teTaluM, jyAM sudhI hoya tyAM sudhI. yAyajUka puM. (punaH punaryajati, yaj+yaG+Uka) vAraMvAra yAvana puM. (yavane yavanadeze bhavaH, yavan+aNa) zicuod. yajJa 4282- taM yAyajUkaH saha bhikSumukhyaiH- (tri. yavanasyedaM, yavana+aNa) yavananu, yavana saMbaMdhAbhaTTi0 2 / 20 / na vaded yAvanI bhASAM prANaiH kaNThagatairapi-subhA0 / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1752 shbdrtnmhoddhiH| [yAvanaka-yugapArzvaga yAvanaka puM. (yAvana iva kAyati, kai+ka) rAto | yuk (avya.) jarA zata. me.2. yukta tri. (yuj+kta) Dosa, majedA, mehu 21, yAvanAla puM. (yavanAla eva, yavanAla+svArthe aN) yogya- 'janma yasya purovaMze yuktarUpamidaM tava' . eka jAtanuM dhAnya. zAkuM0 17 / -anukAriNi pUrveSAM yuktarUpamidaM yAvanAlazara puM. (yAvanAlaM iva zaraH) me tanapAesa. tvayi-zakuM0 2 / 16 / sAyuM, vyA4I. siddha 439, yAvanAlI strI. (yavanAlasya vikAraH aNa+ GIS) me viziSTa. (puM. yujyate sma yogena, yuj+kta) yogI.. tanI s||42. (na. yuj+kta) nyAyathA 64ta. dravya vagere. yAvanIya puM. (yavana+Dhak) 42mAe. amoha. yuktarasA strI. (yukto raso yasyAH) mA vanaspati. yAvasa puM. (yUyate, mu+asac tasya NittvaM yadvA yavasAnAM yuktA strI. (yukta+striyAM TAp) me. vRkSa-vAnI.. samUhaH, yavasa+aN) ghAsanI. Dha, tRena. samUha, yukti strI. (yuja+ktin) nyAya, vyavahAra, manumAna, unI Dhalo-19 varga3.. anumAna sAdhara siMga-zAna, bheNA5, saMgama, prayoga, yAvya tri. (yUyate, yU+Nyat) mizra 4260 yogya, me. karavA lAyaka. hu||2i. Austo ta, yogyatA, saMgati, 4, kauzala, yAzodhareya puM. (yazodharasyApatyaM pumAn, yazodhara + Dhak) 68., maladdhatA, d.el, 640ya, vaya, 1295, zAkya munino putra. 542yusti, ko.3j, zyanA- yatra khalviyaM vAcoyuktiHyASTIka puM. (yaSTiH praharaNamasya, yaSTi+Ikak) 055000. mA0 1 / paristhitina.vizeSatA- yuktiprAptikriyAyuddha 2nAra, gathI. unA2. cihnasambandhAbhogahetubhiH-yAjJa0 2 / 12 / yAsa puM. (yas+ kartari saMjJAyAM ghaJ) ghamAsa.. yug (bhvA. pa. sa. seTa-yuGgati) 54, ta4. (puM. yas+bhAve ghaJ) prayatna, prayAsa.. yuga na. (yugi+ac pRSo. nalopaH) , manI yAska puM. (yaskasyApatyaM pumAn, yaska+aN) saMdhyAuj- kucayoyugena tarasA kalitA-zizu0 9 / 72 / - niruktikAra yAska muni. satya, tretA, dvA52, sime yuga- 'dharmasaMsthApanArthAya yiyakSat, yiyakSamANa tri. (yiyakSati, yaj+san+zatR/ saMbhavAmi yuge yuge' -bhaga0 4 / 8 / (. yA2 yugamA yaj+san+zAnac) yaza 42vaa-541|| 27. 624ii. avadhi maza:- 1728000/ 1285000/ yiyakSA strI. (yaSTumicchA, yaj+san+aG TAp) yaza. 814000 bhane 432000 me. maghA bhajIna karavA ke pUjavAnI IcchA. 4320000 varSAno me mahAyuga thAya. cha.) vRddhi yiyakSu tri. (yaSTumicchuH, yaj+ san+u) 4. 42vA nAme auSadhi, yA2 hAtharnu bhA5. (puM. yujyete balIvardI pUjavAne icchanAra. asmin yuj+ghaJ) 13. 3 2thanI. ghosarI, manI yiyaviSat tri. (yiyaviSati, yu+a+san+zatR) mizra cUMsarI. karavA IcchatuM, mizra karavA cAhatuM. yugakIlaka puM. (yuga + kIlakaH) ghoMsarIna jAto. yiyaviSA strI. (yu+san+a+TAp) mizrita. 42vAnI yugandhara puM. (yugaM dhArayati, dhAri-khac mum ca) 2thachA, meNase 42vAnI. meha. yiyaviSu tri. (yavitumicchuH, ya+san+u) mizra 42vA gADAnI dhUMsarIne dhAraNa karanAra kASTha, eka parvata. icchanAra, bheLaseLa karanAra, amizra karavA icchanAra. yugapat avya. (yugamiva padyate, pad+kvip) me. yu (adA. pa. sa. seTa-yauti) meseja 42, mizrita sAthe, mema. 42, mizrita na 42, mehuna 42. (tryA. ubha. yugapatra, yugapatraka puM. (yugaM patramasya/yugapatra+svArthe aniTa-yunAti-yunIte) vi4. pra+yunAti- AdI ___ kan) vi.2 vRkSa. rAma, anuSThAna 52. vyati+ yunAti -mizra yugapatrikA sI. (yugaM patramasyA: kap+TAp 42. -anyo'nyaM sma vyatiyutaH zabdAn zabdaistu / akArasyetvam) sIsamarnu U3. bhISaNAna-bhaTTi0 8 / 6 / (carA. A. sa. seTa-yAyayate) | yugapArzvaga puM. (yugasya pArzva gacchati, gam+Da) abhyAsa. niha. (juho. para. yuyoti) asA saba 42. | mATe dhUsare navI Thosa. 6. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugala-yutaka shbdrtnmhoddhiH| 1753 yugala na. (yujyate parasparaM saMgacchate yuj+kalac kutvam) | vA52- SADguNyamupayujIta-zizu0 2 / 93 / - usu, jenI saMdhyAvauj.. paNabandhamukhAn guNAnajaH SaDupAyukta samIkSya yugalaka na, (yugala+kan) yujma, macI 2844 tatphalam-raghu0 8 / 21 / (ni+yuj sa0 A0 - baMne maLIne eka pUro zloka bane te, be zloka vacce niyuGkte) pre25|| 42vI- yanmAM vidheyaviSaye bhavAn eka ja kriyApada hoya te paNa yugma-yugalaka kahevAya. niyuGkte-mA0 1 / 9 / -asAdhudarzI tatrabhavAn kAzyapaH yugalAkhya puM. (yugalamiti AkhyA yasya) vavavRkSa. ya imAmAzrayadharme niyuGkte-zakuM0 1 / (pari+anu+yuja yugala (tri.) mevA nAmavANu. A0 sa0-paryyanuyuGkte ) eSa bhATe prazra 42vo yugAnta puM. (yugasyAntaH) prasaya, pralaya.. (pra+yuja-sa0 A0-prayukta) prayoga 2al. - ayamapi yugma, yugmaka na. (yuj+maka pRSo. jasya gaH/yugma+svArthe ca giraM nastvatprabodhaprayuktAm-raghu0 5 / 75 / sadbhAve ka) usuM, benI. saMdhyAvANu, saMgama, meNA5, so sAdhubhAve ca sadityetat prayujyate-bhaga0 17 / 26 / zloka, je be aDadhA zloka maLIne eka Akho dhIradhAra 42vI, mApag. (prati+yuj sa0 A0 - khojaneta, lo31, 65tI- dvAbhyAM yugmamiti pratiyukta) sAbhe . (vi+yuj sa0 A0 - proktam / amu tithimono yuta. yoga- yugmAsu viyuGkte) 20 43j- puro viyukte mithune kRpAvatIputrA jAyante sriyo'yugmAsu rAtriSu / tasmAd yugmAd kumA0 5 / 26 / (ni+yuj A0 sa0-niyuGkte) yoxj, yugmAsu putrArthI saMvizedAtave striyam-manu0 3 / 48 / u. (vi+ni+yuj A0 sa0 - viniyukte) mithuna rAzi, sama22.. nIma, yoj -pratyekaM viniyuktAtmA kathaM na jJAsyati yugmapatra puM. (yugmAni patrANyasya) meM vRkSa. prabho ! -kumA0 1 / 31 / 52j (sam+yuj pa0 sa0 yugmapatrikA strI. (yugmapatra+saMjJA kan+TAp ata itvam) -saMyunakti sNyo| 42vI-saMyokSyase svena vapurmahimnAsIsamana jAu. raghu0 5 / 25 / 2.560 42. (cu0 A0 sa0 seTayugmaphalA strI. (yugmAni phalAni yasyAH) indra yiEL, yojayate) ni .ti227212vo (divA0 A0 vRzcikAla nAme vanaspati. aniT-yujyate) manamA samAdhAna 42, samAdhi 42vI. yugya na. (yugamarhati, yuga+yat) vAna. (tri. yugaM (curA. ubha. sa. seTa -yojayati -te/bhvA. pa. sa. seTa vahati yat) dhUsare vanAra ghATa, maha va3. yojati) virg, mizra :2.. yuccha (bhvA. pa. sa. seTa-yucchati) yU5g, bhUsa, yuj avya. (yuja-ninde bhAve kvip) ninhA (tri. divA. gaphalatavALA thavuM, pramAda karavo. | yuj + kvip) mananI samAdhivo yati. yuj (rudhA. ubha. sa. aniT-yunakti-yuGkte) yoj - (tri. yuj+kvip) lonAra, saMyogavANu. hariyugyaM rathaM tasmai prajigAya purandaraH-raghu0 12184 / yuJjat, yuJjAna tri. (yuj+zatR/yuj+zAnac) koutuM, -tamarthamiva bhAratyA sunayA yoktumrhsi-kumaa0679|| zrI hetu, mizrita 42. RSi-munimAne potAne -prazaste karmaNi tathA sacchabdaH pArtha ! yujyate- samAthi 2. bhaga0 17 / 26 / -ravipItajalA tapAtyaye punaroghena hi | yuJjAna puM. (yuj-zAnac) sAthi, praharI, samAdhiyujyate nadI -kumA0 4 / 44 / -pApAnivArayati yojayate na yogA. hitAya-bhartR0 2 / 72 / mizra 42j. (anu+yuja. sa. A. yut (bhvA. A. a. seTa-yotate) hI5j, Hzaj. aniTa-anuyuGkte) pUchaj - anvayuGkta gurumIzvaraH yuta tri. (yu+karmaNi kta) 1ye, maNera- guNagaNayutaH kSiteH-raghu0 11 / 62 / parIkSA 42vI. (abhi+yuja-sa. . karaH, nala maNe.. A. aniT - abhiyuGkte ) humaso 42vI - | yutaka na. (yu+kta yut+ka vA tataH svArthe ka) saMzaya, bhavantamabhiyoktumudyuGkte-daza0 / 644, vo saMghaDa, 28.5, 1, 22-udyu, strI vastrano cha, 12vo vibhAvitaikadezena deyaM yadabhiyujyate - strInuM vastra, vivAha samaye ApelI bakSisa, caraNano vikrama0 417 / (ud+ yuj A. aniTa-udhuGkte) agrabhAga, supaDAno agrabhAga, mitratA karavI te, yo 4Q, usaka0 ghoga 42vo. aka0 / mAzraya, virAma.. (yu-kta+svArthe ka) mizra 43la, (upa+ yuj saka0 A. aniT -upayuGkte) mAI, usa. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1754 shbdrtnmhoddhiH| [yutavedha-yUtha yutavedha (puM.) viaus vagere vaya meM. 55 | yuvagaNDa puM. (yUnAM gaNDaH AzrayatvenAstyasya ac) yo. yuvAnane asthamA yatuM meM e-jIla- 'yuvagaNDo yuti strI. (yu+ktin) , . he, sau . yavagaNDaH syAt vayasphoTAhvaye dvayam' -zabdaratnAvalI / yuddha na. (yudhyate, yudh-bhAve kta) yuddha, sa- vatsa ! | yuvajarat tri. (jaraMzcAsau yuvA ca) yuvAna DovA chatai ___ keyaM vArtA yuddhaM yuddhamiti-uttara0 6 / yuddharaGga puM. (yuddhe raGgo rAgo'sya) ti svAmI, yuddhakSetra, | yuvajAni puM. (yuvatirjAyA yasya niG) bhuvAna. strIvAyo. yuvati, yuvatI, yUnI strI. (yuvan+ti/yuvan+ti+GIp) yuddhasAra puM. (yuddhasya sAraH) ghAu.. vAnastrI- surayuvatisaMbhavaM kila munerapatyamyuddhA'nivartin (puM. ba.) mahAbhArata prasiddha saMzapta zakuM0 28 / 42 strI, jI2. yoddhAma.. (tri. yuddhAdanivartI) yuddhamAthI. 5nali yuvatISTA strI. (yuvatInAmiSTA) pANI dUdha. 32nA2. yuvan tri. (yautIti yuvA, yu+kAnin) huvAna- sA yUni yuddhonmatta tri. (yuddhe unmattaH) yuddha- sabha6nmatta. tasminnabhilASabandhaM zazAka zAlInatayA na vaktumyudh (divA. A. saka. aniT-yudhyate) saj, yuddha raghu0 681 / -jIvati tu vaMzye yuvA-pANi0 4 / 1 / 113 / 72. zreSTha, svAbhAvi, maNavAna, pautrAhi- saMtAna. yudha, yudhA strI. (yudh + sampa0 kvip/yudh + sampa0 yuvanAzva (puM.) Hindino pitA sUryavaMzI. 20%81. kvip+TAp) 17, yuddha, 13- nighAtayiSyan yudhi yuvanAzvaja puM. (yuvanAzvAt jAtaH, jan+Da) maitA yAtudhAnAn-bhaTTi0 2 / 21 / / 20%. yudhAjit (puM.) DoTu no putra. 28%81.. yuvapalita tri. (palitazcAsau yuvA ca pUrvani.) vAna yudhAna puM., yudhika tri. (yudhyate'sau, yudha+uNA. Anan avasthAmAM jene paLiyAM Avela hoya te. - sa ca kit/yudh+ SNika) kSatriya, zatru. yuvarAja puM. (yuvaiva rAjA Tac samA.) pATavI duva2yudhiSThira puM. (yudhi saMgrAme sthiraH SattvaM sapta. alu.) pAMDavomAM sauthI moTo bhAI. _ 'nisargasaMskAravinIta ityasau, naDapeNa cakre yuvarAjayudhIya tri. (yudha+Iya) 43nAra, yuddha 42 // 2. zabdabhAk' -raghu0 3 / 35 / theTa muddha. yuvarAjya na. (yuvarAjasya bhAvaH yat) 512vIva254. yudhma puM. (yudhyate yena, yudh+mak) 435, yuddha, dhanuSa, yuS (sautra. para. sa. seT-yoSayati) ma4. mA, yoddhA, 22mapazu. yup (divA. pa. a. seTa-yupyati) moDa pAmavo, AmarAI yuSmad tri. (yoSati bhajati, yuSa+ uNA0 madik) tuM, ta. 4. yuyu puM. (yA+ya+Du) ghoTa. yuSmAddaz, yuSmAddaza tri. (yuSmad+ dRz+kvin, Atvam) yuyukkhura puM. (yurninditaH yuk yojanAsya tAdRzaH khuraH tabhArI bhA34. | yU strI. (yu+kvip dIrghazca) di st0. 403 5vANe yasya) nAnovA. yuyudhAna puM. (yudhyate'sau, yudh + uNA Anac kitkArya- hoya te pAe. sanvatkAryaM ca) chandra, sAtyA nAme yaha 5 yUka puM., yUkA srI. (yauti, yu+uNA. kan diirghshc| kSatriya, uvaiyo.. yUka+striyAM TAp) , bhai.45. yuyutsA strI. (yudha+sana +a+TApa) udAnI 4271, | yUkANDa na. (yukAyAH aNDam) dIpa, hUna . virodhI viyA2. yati, yUni srI. (yu+ktin ni. dIrghaH) he, yuyutsu tri. (yudh+ san+u) udAnI 627Avo . mizrita 42, megA5- karomi vo vahiyUtIn pibadhvaM yuvaka puM. (yuvan+saMjJAyAM kan) huvAna. pANibhirduzam-bhaTTi0 7 / 69 / yuvakhalati tri. (yUni khalatiriva) vAnImai deg4 savA. | yUtha na. (yu-mizraNe+uNA thak nipA. dIrghaH) Toj(srI. yuvakhalatiH, yuvakhalatI) yuvA avasthAma. 4 strIratneSu mamorvazI priyatamA yUthe tavevaM dshaamAthe TAlavALI strI. _ vikrama0 4 / 25 / sAtIya samuhAya. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yUthanAtha-yogacUrNa] shbdrtnmhoddhiH| 1755 yUthanAtha, yUthapa, yUthapati, yUthIna (yUthasya naathH| | yoga puM. (yuja-samAdhau+bhAvAdI yathAyathaM ghaJ) saMbaMdha. yUthaM pAti, pA+ka/yUthasya patiH/yUthaM pAti, yUtha+tva) -uparAmAnte zazinaH samupagatA rohiNI yogamOMgalI. lAthAmInopAnI nAya thI- gajayUtha- shkuN07|22| guNamahatAM mahate guNAya yoga:payUthikAzabalakezI- vikrama0 4 / 24 / kirA0 10 / 25 / saMyoga, 3eii, yo4, yo4, yUthabhraSTa tri. (yUthAt bhraSTa: calitaH) sAtIya samudAyathI. bhaga, bhagI. 4- tamaGkamAropya zarIrayogajaiH vikhUTuM paDela. sukhainiSIdantamivAmRtaM tvaci-raghu0 3 / 26 / 6414yUthikA, yUthI strI. (yUthaM puSpavRndamasyAsti, yUth+Than+ kathAyogena budhyate-hito0 1 / pariyama- rakSAyogATApa/yUtha +arza. ac+GIS) 480 vanaspati, dayamapi tapaH pratyahaM saMcinoti-zaku0 2 / 14 / antara santAna cha- 'vizrAmaH san vraja vananadItIrajAtAni vagere dhAraNa karavuM, dhyAna, yukti, sarva viSayothI siJcan / udyAnAnAM navajalakaNairvRthikAjAlakAni' santa:429. rote- yogazcittavRttinirodhaH-meghadute / pAtaJjalayogasUtre 1 / vAtmA mane 52mAtmAnaM bhaiyayUpa puM. na. (yauti mizrayati, yUyate yujyate'smin yadA saMyogaM yogamityAhurjIvAtma-paramAtmanoH / sadasya yu +uNA. pRSo. dIrghatvaM ca) yana 5zune. Mizatil sani bhegavAnI cintA- satI satI 5SThastama- apekSyate sAdhujanena vaidikI zmazAnazUlasya yogavisRSTadehAkumA0 1 / 21 / -yogenAnte tanutyajAmna yUpasakriyA-kumA0 5173 / yazanI samApti raghu0 8 / DanI yiMtA, zAhino prayoga, havA, matalaal mATe mo. aso. stama- 'grAmeSvAtmavisRSTeSu auSadha, vizvAsaghAtaka, dravya, samudAya zabdano yUpacirneSu yajvanAm' -raghau0 / (puM. yu+pak pRSo. avayavArtha sAthe saMbaMdha, yathAsthita vastunuM bIjI dIrghazca) vi045 matAvA mATe hAmI 42 thAcal. rIte pratipAdana karavuM te, jyotiSaprasiddha vikuMbha yUpakaTaka puM. (yUpasya kaTaka iva) yaza- samApti / vagere yoga. chaLa-dago, tithi-nakSatro vagereno amuka sUcavanAra thAMbhalAne mAthe nAkheluM lAkaDAnuM karyuM. saMbaMdha, bhabha kuzalatA, naiyAyi, dhana, sUtra, guptatayUpakarNa puM. (yUpasya karNa iva) ghI yo538. zastabhanI sUsa. bheDa mAyA. yogakSema na. (yogazca kSemaM ca tayoH samAhAraH dvandvaH) yUpadru, yUpadruma puM. (yUpAya druH/yUpAya drumaH) 2nu kAu. sana-vastrAhithA vyavahAra yadAvavo te- "teSAM yaSa (bhvA. pa. seTa-yUSati) vadha 42vI, bhArI nAmavaM. nityAbhiyuktAnAM yogakSemaM vahAmyaham'' . yUSa, yUSana puM. na. (yUSa+ka/yUS+kanin) mA vagairenI zrImadbhagavadgItAyAm / -mugdhAyA me jananyA yogakSemaM 6tuo-mosametha ('yUSana' zahanA paDe pAya vahasva-mAlavi0 4 / sasamaya sAmanI yiMtA sAthe. ayanomail6 35. thatuM nathI. dvitIyA bAI.. yUSa n| bhegavedI vastunu 2kSA 42 te- alabhyalAbho yogaH sthAne zabda yUSan bane che te pachInAM rUpo thAya che. syAt kSemo labdhasya pAlanam-yAjJa0 1 / 100 / syA, yena (avya.) ('yad' shn|| 42415 // 24 // me.vayanata. zreya, pArako mAla amuka ThekANe vecavAno che e rUpe kriyA vizeSaNanA jevuM prayojAya che.) jenA vaDe, pramANe jANI tene sahIsalAmata pahoMcADavAno TenI dvArA, Thene bhATe, 1294thI, sAdhanathI- adhikAra, je vastu upara vArasanA vibhAganA adhikAra kiM tad yena mano hartumalaM syAtAM na zRNvatAm- nathI te vastu. raghu0 15 164 / -darzaya taM caurasiMhaM yena vyApAdayAmi | yogakSemakara tri. (yogakSemaM karoti, kR+ac) ana-paJca0 4 / vastra vagerethI potAnA saMsArano nirvAha karanAra, yeS (bhvA. A. a. seTa-yeSate) yatna. 42va. kalyANa karanAra, yoktavya tri. (yuj+karmaNi tavyac) kokAdAya.4, | yogacara puM. (yogeSu carati ca+Ta) hanumAna. - mizra karavAyogya. yogacUrNa (na.) tanuM mahamuta yamalArI yUe - yoktR tri. (yuj+kartari tRn) yo 4 // 2, 8.302. / kalpitamanena yogacUrNamizritamauSadhaM candraguptAyayoktra na. (yujyate'nena, yuj+STran) hota, ta2. | mudrA0 2 / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1756 shbdrtnmhoddhiH| [yogaja-yogyatA yogaja na. (yogAjjAyate, jan+Da) mArayanna. yogazAstra na. (yogapratipAdakaM zAstram) 54sina, (puM. yogebhyo jAyate, jan+Da) nyAya bo3 438. mayaMdrAyAI vona yogazastra.. pratyakSa , sAdhana. me. sani. (tri. yogAjjAyate, yogasamAdhi puM. (yogena samAdhiH) sAmAnA gUDhabhAva jan+Da) saMbaMdha-saMyoga-ThoDAvA vagerethA. thana2. tinamAna thaj te. -tamasaH paramApadavyayaM puruSaM yogatas avya. (yogAditi, yoga+tasila) yogI.. yogasamAdhinA-raghu0 8 / 24 / yogadAna (yogena chalena upAdhinA vA dAnam) 71.454thI. | yogasevana na, yogasevA strI. (yogasya sevnm| hAna. 2. ta, sopAdhi hAna.. __ yogasya sevA) yogAbhyAsa... yoganidrA strI. (yogarUpA nidrA) huhavI, ua samAdhi, yogAcAra (pu.) se mauddhavizeSa. 4 34 vina (yogarUpa nidrA, aDadhuM ciMtana ane aDadhI nidrA agara prajJAnA zAzvata astitvane ja mAne che. savasthA, gRti mana nidrAnA vayAnI sthiti | yogAdhamana na. (yogena chalena adhamanama) 342thI. ghre| meTara. sadhunidrA) -yoganidrAM gatasya me-paJca0 1 / __ bhUta. pralayakALe sarva jIvonA saMhAranI IcchAthI paramezvarano yogArUDha puM. (yogamArUDhaH, A+ruha+kta) youbhyAsamai yogarUpa vyApAra. sUkSma bhAvayitanama gUMthAyeto. yogI -"yogArUDhasya yogapaTTa, yogapadaka na. (yogasya paDheM vasanavizeSaH __ tasyaiva zamaH kAraNamucyate"-gItA0 / yogAbhyAsArthaM paTTamiti vA / yogasya padakam) yogAsana na. (yogasya Asanam) yo||2||strot 5||sn, yogAbhyAsa mATe yogI loko keDa upara dhAraNa kare svastika vagere Asana. che te vyAghacarma-mRgacarma ke koI vastra. yogin tri. (yoga+astyarthe ini) yogAvANu, saMyogavANu, yogapITha puM. na. (yogasya yogArthaM vA pIThamAsanam) 45 DAyo, bhaNe, (puM. yoga+ astyarthe ini) yogA - vagerenuM eka Asana. yogamAyA strI. (yoga eva mAyA) bhagavAna. 4 // sevAdharmaH paramagahano yoginAmapyagamyaH-paJca0 1 / 285 / - babhUva yogI kila kArtavIryaH -raghu0 6 / 38 / sarjavAnI zakti, dugadivI. yogaraGga, yogasAraka paM. (yogena raGgo rAgo yasya/yoga yoginI strI. (yogo'styasyAH, yoga+ini+GIp) sa+Nvul) nAraMgInu u. yogayukta koI nArI, jAdugaraNI-mAyAvinI cosaTha yogarUDhi strI. (yogena sahitA rUDhiH) zanI meDa jogaNImAMnI koI eka duga. vRtti. yogIzvara puM. (yoginAmIzvaraH) yAzayamuni yogAsomA yogarocanA strI. (yogasya rocanA) me. hatanI huI lepa lagADavAthI manuSya adazya ke abhedya banI yogIzvarI, yogezvarI strI. (yoginAmIzvarI/yogAnAyata - tena ca parituSTena yogarocanA me dattA mIzvarI) huvI , aimstlist.. mRccha0 31 yogezvara pa. (yogasya IzvaraH) zrI.i. yogavartikA srI. (yogasya vartikA) sampa yogeSTa na. (yoge sandhicchidrAdipUraNe iSTham) sIsuM. sagaramatta.. yogya tri. (yogamarhati yat, yuj+Nyat vA) yogane yogavAhin puM. (yogena vahati, vaha +Nini) 5.2, yogya, sAya, DoziyAra, zatimAna, samartha (pu.) sAjIkhAra, oSadhionA mizraNathI thAya che, jema puSya nakSatra. (na. yojyate, yuj+Nic + Nyat) ddhi bhadha - nAnAdravyAtmakatvAcca yogavAhi paraM madhu- nAme auSadhi. suzrute / yogyatA strI., yogyatva na. (yogasya bhAvaH tal+TAp-tva) yogavikraya puM. (yogena chalena vikrayaH) 4522. veya. samaya -na yuddhayogyatAmasya pazyAmi saha raaksssaiHkaravuM te. rAmA0 / zamIsAdhana yojya5 - padArthe tatra yogavid tri. (yogaM vetti, vid+kvip) yoga tadvattA yogyatA parikIrtitA'-bhASAparicchede / eka nA2yotiSI 3. (puM.) yoga, yogazana. padArthaDa-paradArtha- saMsargo yogyatA-ta0 ko0 / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogyA - yauktika ] zabdaratnamahodadhiH / / yogyA strI. ( yogamarhati yat, yuj + Nyut vA kutvaM TAp) abhyAsa - aparaiH praNidhAnayogyayA marutaH paJca zarIragocarAn"- raghu0 8 / 19 / zAstrAbhyAsa, sUryanI patnI. yogyAnupalabdhi strI. (yogyasya pratyakSAdinA upalabdhumarhasyAnupalabdhirajJAnam) nyAya vagerebhAM uDesa abhAvagrAhaka eka sAdhana. yojana na. ( yujyate, yuj + bhAve lyuT) bheDavu, bheDazI (na. yuj + bhAvAdau lyuT ) saMyoga, yobhavu, mAMgaNI, yAra DaprezanI hUrI mApana yojanazataM dUraM vAhyamAnasya tRSNayA - hito0 1 / 146 / ( na yujyate mano yasmin, yuj + lyuT ) paramAtmA. yojanagandhA, yojanagandhikA strI. ( yojanaM gandho yasyAH / yojanAt gandho yasyAH kap TAp ata itvam) astUrI, sItA, vyAsanI mAtA satyavatI. yojanagAminI strI. (yojanaM gamayati, gam + Nini + GIp ) jaina tIrthaMkaronI vANI, je yojana dUrathI saMbhaLAya te. yojanaparNI, yojanavallikA, yojanavallI strI. (yojanAya sandhisthAnAdermelanArthe parNaM yasyAH yojanavallI+svArthe kan+TAp hrasvaH / yojanagAminI atidIrghA vallIva yasyAH ) 5.04. yojanA strI. (yuj + Nic + yuc+TAp) yo vuM, bheDavu nimaNUka, umeravuM, vyAkaraNalakSI zabdAnvaya. yojanIya tri. (yuj karmaNi anIyar ) yo4vA - bheuvA yogya, umeravA sAya. yojita tri. (yuj + Nic + kta) bheresuM, yobhesuM nAbhesuM. yojya tri. (yuj+ yat) yozvAsAya umeravA yogya. yoTaka tri. (yuT + Nvul) bheNApa urI ApanAra, bhejavanAra. yotu puM. ( yUyate jJAyate'nena, yu+bAhu0 tu) bhApa, sAI 42vu. yotra na. ( yu+STran) bhetaraM bhetara yoddhavya na. ( yudh +tavyac) vaDavA sAyaDa, yuddha 2vA yogya. yo, yodha, yodhin puM. (yudh +tRc / yudh + ac/ yudh ghinuN ) baDhanAra, yuddha 42nAra, bauvaiyo, yoddho. yodhana na ( yudh + bhAve lyuT ) sArdha, yuddha saDavu (na. yudh +karaNe lyuT ) saDavAnuM khAyudha-zastra ( tri. yudh + karttari lyu) saunAra, yuddha DaranAra, 1757 yodhanasaMrAva puM. (yodhanasya yuddhAya saMrAvaH AhvAnam) yuddha mATe yoddhAone paraspara bolAvavuM. yodhamukhya puM. (yodheSu mukhyaH) yoddhAkhonoM uparI yoddho, zreSTha yoddhI. yodhayat tri. ( yudh + Nic+zatR) baDAvatuM yuddha rAvatuM. yonala puM. (yavasya nala iva kANDo'sya pRSo. utvam ) eka jAtanuM dhAnya. yoni puM. strI. ( yauti saMyojayatIti, yu+ni) bhi vagerenuM utpatti sthAna- jArA, 2, 4 nirbharavArI - sA yoniH sarvavairANAM sa hi lokasya nirRtiHuttara05 / 30 / strInI yoni "yonizca hi gIyate" brahmasUtrabhASye / utpattisthAna, pUrvAjhilgunI nakSatra yonija na. ( yonisthAnAt jAyate jan+Da) 42rAyubha heDa, khaMDa heDa. yonidevatA strI. (yoniH devatA yasyAH) pUrvAhgunI nakSatra. yoninAsA strI. (yonernAseva) strInI yonino upalo lAga yonimudrA strI. ( yonyAkArA mudrA) taMtrazAstrota kheDa mudrA. yoniraJjana na. ( yoniH rajyate'smAt, raj + lyuT ) strIno aTakAva. yoniroga puM. (yone: rogaH ) soja ahAranA yoninA roga. yonisaMvRtti strI. ( yonyAH saMvRttiH) yonino saMjheya, strInI yoninuM saMkocAvuM. yopana na. ( yup + lyuT ) nAza 42vo, sopa 42vo, bhUjavarA, gabharAmaNa, atyAcAra dhvaMsa, yoSA, yoSit, yoSitA strI. (yuS+ac+TAp / yoSati pumAMsaM yuSyate puMbhiriti vA, yuS+uNA iti / yoSit + striyAM TAp) strI, nArI - "yoSA yoSita yoSitA joSA joSicca joSitA " zabda0 / " gacchantInAM ramaNavasatiM yoSitAM tatra naktam / ruddhvA loke narapatipathe sUcibhaidyestamobhiH " meghadUte 17. / yoSitpraya tri. ( yoSitaH priyaH) strIne priya. yoSitpriyA strI. ( yoSitAM priyA) 3862. yauktika tri. ( yuktita AgataH Thak ) yuktisiddhi, yogya tarddhasaMgata, prayasita prathAnuDUna. (puM. yuktau adhikRtaH Thak ) rAbhane gammata azavanArI pradhAna, gammata azavanAra sojatI narmasaciva / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1758 shbdrtnmhoddhiH| [yoga-rakta yoga puM. (yoga+aN) naiyAyi, nyAyAstra.. | yauna tri. (yonitaH yonisambandhAdAgataM yoni+aN) yaugaka tri. (yogasyAMya, yoga+aN+svArtha kan) yoga yonithI. prApta, yoni saMbaMdhI bhegave. (puM. yonerayaM, saMdhI, yogana siddhAMtAno bhanuyAyI. (tri. yogAt yoni+aN) vaivAkis ci. prakRtipratyayArthasaMbandhAdAgataH, yoga+Thak) prati bhane / yauvata na. (yuvatInAM samUhaH, yuvati+aN) huvAna pratyayathI jeno artha maLI zake tevo zabda. ! strImAna yoja-avadhatya divo'pi yauvatairna sahAdhIta (puM. yogAya prabhavati, yoga+Thak) yogane, yogya. patImimAmaham-naiSa 0 2 / 41 / (tri. yuvatibhiH kRtaM, yaujanazatika tri. (yojanazataM gacchati, yojanazata+Thak) yuvati+ aN) huvAna. DovAnA savasthA, pAna. so yojana janAra, so yojana lAMbuM. strImo 73 nRtya vagaire - aho ! vibudhayauvataM yaujanika tri. (yojanaM gacchati, yojana+ThaJ) yona | vahasi tanvi ! pRthvIgatA -gIta0 10. / 42, yo4. cij. yauvana, yauvanaka na. (yUno bhAvaH, yuvan+aN/yauvana+ yauTa, yaur3a (bhvA. para sa. seTa-yauTati/bhvA. para. sa. kan) bhojana, vAnI, vAna5j -mugdhatvasya ca seTa-yauDati) bAMdha, saMbaMdha. 12vI. yauvanasya ca sakhe ! madhye madhuzrIH sthitAyautaka na. (yutakayoH vadhUvarayoridaM, yutaka+aN) vivAha vikrama0 27 / - yauvane'bhyastavidyAnAm-raghu0 18 / samaye. meNaveDaM, dhana, 5DerAmaema bhaNe, dravya - yauvanakaSTaka puM., yauvanapIDakA strI. (yauvanasya kaNTaka "yu-mizraNe iti dhAtvanusarAt vivAhakAle ekAsanopa ___ iva cihnam/yauvane pIDakA) huvAnImai yatA jAsa.. viSTayorvadhUvarayoryadbandhubhirdIyate tat yutayoridaM yautaka- yauvanadarpa paM. (yauvanasya darpaH) huvAnIna mabhimAna. miti vyutpattyA yautakamityucyate / " - vibhAgabhAvanA yauvanadazA srI. (yauvanasya dazA) duvAnI. hakSetraizca yautake:-yAjJa0 2 / 149 / - mAtustu | yauvanalakSaNa na. (yauvanasya lakSaNaM cihnam) stana, yautakaM yat syAt kumArIbhAga eva saH manu0 9 / 131 / ____ pUbasUratI, duvAnAnu yiDna. yautava na. (yu+tu yotuH tasya bhAvaH aN) paribhA, yauvanavat tri. (yauvana+astyarthe matup masya vaH) mApa janavANu, vAna. yautuka na. (yotuH vivAhakAlaH tatra dampatyoH labdhaM yauvanADhya tri. (yauvanena ADhyaH) manathI. bharapU2. kaNa) vivAha mate. andhu, vagare ta23thI. maNe. dhana | yauvanAzva, yauvanAzvaka puM. (yuvanAzvasyA'patyaM, yuvanAzva+aN/yauvanAzca+ svArthe kan) mAMdhAtA yaudhAjaya (na.) sAmavahanI meM bhAga 28%. yaudheya puM. (yodha eva AyudhajIvisaMghatvAt svArthe +DhaJ) / yauSmAka, yoSmAkIna tri. (yuSmAkamidaM, yuSmad + aN yoddha, vaiyo, (puM. yudhAyA apatyaM pumAn Dhak) | yuSmAkAdezaH/yuSmAkamidaM, yuSmad khaJ) tamA, tmaa2|| yudhAno putra (puM. ba.) uttara dizAnI meM deza. | saMbaMdhA. zeyA vagere 2 satyAvIzamo muddhasthAnIya vyaMjanAkSara. rak (cu. ubha. saka. seTa-rAkayati-te) svAda vo, ra puM. (rAti UrdhvaM gacchati, rA+Da) bhani-mA, yA , meNavaj. 6, mahevAnI agni, 7-6:2||str prasiddha 29. rakta na. (rajyate aGgamanena, raJj+kta) 422, dig, raMha (cu. ubha. sa. seTa-rahayati-te) 4, 4ii thI. mana prAzInAma, sindUra, pataMga, DiMgo. 72. (bhvA. para. raMhati-vegathI) yA na (na. ra+bhAve kta) 2-22, subha6- zrotreSu raMhAzvakuJjaram-bhaTTi0 14 / 98 / saMmUrchati raktamAsA gItAnugaM vArimRdaGgavAdyamraMhati (strI) ve, yAsa. raghu0 16164 / (puM. ra+karttari kta) to al raMhas na. (ramate yena, ram+uNA. asun hugAgamazca) -sAndhyaM tejaH pratinavajavApuSparaktaM dadhAnaH-megha0 36 / vega. -na pAdaponmUlanazaktiraMhaH ziloccaye mUrcchati 522, suMyA, . (tri. raJ+kta) tu, mArutasya" -raghau0 / rAtuM -AbhAti bAlAtaparaktasAnuH-raghu0 660 / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raktaka-raktapadI shbdrtnmhoddhiH| 1759 vanaspati bhanuvANu, premI, 1.31 mAsa.sa. -ayamaindrImukhaM | raktacandana, raktasAra na. (raktaM raktavarNaM cndnm| pazya raktazcumbati candramAH - candrA 0 5.58 / / | raktaM ca tat sAraM ca) vAsa yanna, 2diml, raktaka puM. (raktaM raktavarNa kAyati prApnoti, kai+ka) | za2. sammAna vRkSa, bandhu vRkSa, rAto sa.2vA, me... | raktacitraka paM. (rakto raktavarNazcitrakaH) dAyitra (na. rakta+ ivArthe kan) soDI, sAsa. vastra, (tri. rakta+ svArthe ka) anuzI, vinAhI, premI.. raktacUrNa na. (raktaM raktavarNaM cUrNam) sindUra, dAdara raktakaNTha, raktakaNThin tri. (raktaM ca tat kaNThaM ca/ yU.. raktaH kaNTho yasya) madhura 36, madhura 384uul raktajihva puM. (raktA raktavarNA zoNitapAnAdau AsaktA oyala. __ vA jihvA yasya) siMha. raktakanda, raktakandala paM. (raktavarNaH kando'sya/ raktajhiNTI strI. (raktA raktavarNA jhiNTI) me 31 raktaM raktavarNaM kandalaM navAGkuro yasya) 5.2vANu, 53. 2tANu, sAsa uMgaNI. raktatA, strI., raktatva na., raktiman puM. (raktasya raktakamala, raktakambala, raktotpala, raktakairava na. bhAvaH tala+TAp-tva/rakta+imanic) 2tAza, ALLA. (raktaM raktavarNaM kamalam/kambalaM jalamAzrayatvenAstyasya raktatuNDa puM. (raktaM tuNDamasya) popaTa 5kSI. (tri. raktaM ac, raktaM kambalamutpalamiti/raktaM ca tatpalaM | taNDaM yasya) sAsa bhujavANa. ca/raktavarNaM kairavam -sA umaNa -tadalpagandhaM somAkhyaM raktatRNA strI. (raktAni tRNAni yasyAm) gomUtrikA hallukaM raktakairavam -vaidyakaratnamAlAyAm / -candanA- dumA gurukapUrakuGkumaizca sugandhibhiH / kamalaiH kumudaiH | raktatatejas na. (raktaM tejo yasya) mAMsa. puSpaiH kahalArai raktakambalai:-pAdmottarakhaNDe 13a0| raktatrivRta, raktatrivRtA strI. (raktA cAso trivRcca/ raktakambalA strI. (raktakambalA, jai. prA.) me namAnI. / raktA raktavarNA trivRtA) rAtuM nasota2. meruparvatanA zikhara uparanI eka zilA ke jyAM raktadantikA strI. (raktAH dantAH asyAH kan+TAp tIrthakarono janmAbhiSeka thAya che. __ata itvam) duhavInI. me. sti. raktakaravIra, raktakaravIraka puM. (raktazcAsau krviirshc| | raktadalA strI. (raktAni dalAni yasyAH) me. vanaspati. karavIra+svArthe kan, rakta: karavIrakaH) rAtI aud raktadRz puM. (raktA dak dRSTiryasya) sUta2. 42 -dvitIyo raktapuSpazca caNDAlo laguDastathA / (tri. raktA dak dRSTiryasya) dasa TivANu.. bhAvapra0 / raktadhAtu puM. (rakto raktavarNo dhAtuH) 2, dij, raktakAJcana puM. (raktaH raktavarNaH kAJcanaH) eue. al, 2tAsa. phUlanuM eka jhADa. raktanAmaka, raktanAman na. (raktaM nAma yasya kapa/ raktakANDA strI. (raktaH raktavarNaH kANDaH daNDo'syAH) raktaM nAma yasya) sa2. rAtI sAToDI. raktanAla puM. (rakto nAlo'sya) me. tak us. raktakumuda na. (raktaM raktavarNaM kumudam) ra poya. raktanAsika puM. (raktA nAsikA yasya) dhuvara 56ii. raktakusuma puM. (raktAni kusumAnyasya) dhanvana nAmarnu raktapa puM. (raktaM pibati, pA+ka) rAkSasa, bhUta-preta, vRkSa, hevahA2rnu sAu. pizAya, (tri.) sohI pInA2. raktakesara puM. (raktAH kesarAH amsya) pAribhadra bhI.. | raktapakSa puM. (raktau pakSau asya) 27. raktakhadira puM. (sArato raktavarNaH khadiraH) dAda 2. | raktapatrikA, raktapatrI strI. (raktAni patrANyasyAH raktagandhaka na. (raktena gandhakamiva) posa-Aya2sa.. kap ata itvam/raktAni patrANyasyAH DIp) rAtI raktaghna puM. (raktaM hanti, han+Tak) rohita-BArnu / sAToDI. vRkSa. raktapadI srI. (raktaH pAdaH yasyAH GIS padbhAvazca) raktaghnI srI. (raktaM hanti, han+Tak+GIS) prau3. Alvyad al. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1760 shbdrtnmhoddhiH| [raktapAta-raktavarga raktapAta puM. (rakta+pat+ghaJ) . na.sug. ta, | raktaprameha puM. (raktazcAsau pramehazca) bhUtanI sAthe. sohI lohI pADavuM. nI. . raktapAtA strI. (raktaM pAtayati, pat+Nic+ac striyAM raktaprasava puM. (raktaH raktavarNaH prasavaH puSpamasya) TApa0) 4o. ___ 429, 25tamAna-85. vRkSa. raktapAda puM. (raktau pAdAvasya) po58 56, sa. | raktaphala puM. (raktaM lohitavarNaM phalamasya) 4.unu, u. (tri.) rAta 5gavANu. raktaphalA strI. (raktaM pakvadazAyAM lohitavarNaM phalamasyAH) raktapAyin puM. (raktaM pAtuM zIlamasya, pA+Nini) bimbikA vanaspati-ghIloDI. bha3. raktaphenaja puM. (raktaphenAjjAyate, jan+Da) suM. raktapAyinI strI. (raktaM pAtuM zIlamasyAH, pA+Nini+ raktavAluka na., raktavAlukA strI. (raktA vAlukA DIpa) 4o. ___ yasmin/raktA vAlukA yasyAm) sindUra. raktapArada na. (raktaM raktavarNaM pAradam) nius. raktabIja puM. (raktaM raktavarNaM bIjamasya) manu, A3, raktapiNDa puM. (raktaM raktavarNaM piNDamiva) yAnaus ___marI. gulAba, lAla gUmaDuM, nAka ane moMmAMthI lohInuM | raktabIja puM. (raktaM zoNitaM bIjaM kAraNamasya) me. ekadama nIkaLavuM. sasu2. raktapiNDaka puM. (raktapiNDamiva, raktapiNDa+ivArthe raktabhava na. (raktAdbhavati, bhU+ac) mAMsa.. raktamaJjara puM. (raktavarNA maJjarI yasya arza. ac) kan) 2tA. raktapitta na. (raktadUSakaM pittam0 meM tano roga meM adi 3 -niculavRkSa. / raktamUlaka puM. (rakta+mUla+kaika) visarSapa. 2tapitta - "saMyogAt dUSaNAt tanu sAmAnyAt raktamUlA strI. (raktaM mUlaM asyAH TAp) risAmAno gandha-varNayoH / raktaM ca pittamAkhyAtaM raktapittaM manISibhiH-"bhAvapra0 / raktameha puM. (mehanaM mehaH, raktasya mehaH) me tano raktapittahA strI. (raktapittaM hanti, han+Da+TAp) me abhaDanI roga tanI prI-duvA. raktamokSaNa na. (raktasya mokSaNam) doDaaj, bha96. raktapI srI. (raktapa+striyAM GIp) 2Navgl., yinI. raktayaSTi, raktayaSTikA strI. (raktA yaSTiriva yadvA raktapucchikA (strI.) meM prauel... raktA raktavarNA yaSTi:/raktaSTi+kan+TApa) bha96. raktapuSpa na., (raktaM ca tat puSpaM ca) rAtuM dUsa.. raktarahita, raktahIna tri. (raktena rahitaH/raktena hInaH) (puM. raktaM puSpaM yasya) dAsa1271, za&iAnu, 13, lohI vagaranuM, rAga vinAnuM. 24. yana. vRkSa, umarnu A3, nAsa-sa.2. raktareNu puM. (raktAH reNavo'smin) . 4ii, (puM. raktaM puSpamasya kan) ma nu, A3, zarnui sindUra, nAgasa2. 13, piit5|5o. raktareNukA strI. (raktAH reNavaH parAgAH asyAM kan+TApa) raktapuSyA strI. (raktaM puSpaM asyAH) zImAna 3, khAkharAnI kaLI. sATon. raktalazuna na. (raktavaNoM lazunaH) tuM, sasa... raktapuSpikA strI. (raktAni puSpANi yasyAH kapa+TAp raktalA strI. (raktaM lAti, lA+ka+TAp) tUM. ___ ata itvam) [2sAmAna veto, va sATos.. vanaspati-yae81, 330 vRkSavizeSa. raktapuSpI strI. (raktAni puSpANi yasyAH GIp) 5828. raktalocana puM. (rakte lohite locane asya) itara. vRkSa, 4, mAvata.adlnArAma.nI. vRkSa, 29 / (tri. rakte lohite locane yasya) netravANu. vRkSa, Pin. raktavaTI srI. (raktA raktavarNA vaTIva) jAno ronA. raktapUraka na. (raktaM pUrayati, pUr+Nvul) vRkSA- raktavarga puM. (raktAnAM lohitavarNAnAM vargaH samUho'tra) kokama vanaspati. vAra. vastumAno samuhAya. dai. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raktavarNa-raktikA] shbdrtnmhoddhiH| 1761 raktavarNa puM. (raktaH lohitaH varNo yasya, karma0 ca) | raktA lI. (ra+kta+TAp) , Au81, bha74, indra5. 1.32, 4 22, (tri. raktaH varNo yasya) rAtrI, strI. sAsa garnu, rAtuM. raktAkAra puM. (raktavarNaH AkAro mUrtiryasya) 52vANu. raktavarddhana puM. (raktaM rudhiraM varddhayati bhojanAt, / (tri. raktavarNaH AkAro yasya) ut Aut2k. vRdh+Nic+lyu) doDA 402 // 2-0j. raktAkSa puM. (rakte akSiNI yasya Sac samA.) ubUtara, raktavarSAbhU strI. (varSAyAM bhavati, bhU+kvip, raktA pADau, 22, sArasa. 5kSa., dU2 bhAsa.. (tri. rakte varSAbhUH) rAtI sATosn. akSiNI yasya Sac samA.) dAda javANu. raktavasana puM. (raktaM vasanaM yasya) saMnyAsa.. raktAGka puM. (raktamaGkaM yasya) 52vANu, pravAsa, bhaMgaNagRha. raktavAsas tri. (raktaM vAso yasya) nI veSabhUSA raktAGga na. (raktavarNamaGgamasya) sara, mAM ghaa24|| 438, sArasa... (puM. raktaM aGgaM yasya) maMgagaDa, sUryabhaMga, yaMdramaMDala, raktabIja puM. (raktavarNAni bIjAni yasmin) uma. zasasA. (na. puM. raktaM aGgaM yasmAd vA) 52vA. raktavRntA strI. (raktaM vRntaM yasyAH) zaslat nAme. raktAGgI strI. (raktAGga+striyAM GIp) vantI. vRkSa, bha96. vanaspati. raktAtisAra, raktAtIsAra puM. (raktamizritaH atisaarH| raktavRSTi strI. (raktasya vRSTiH) vita. 65535 raktazrito'tIsAraH) allo . jAno roga - lohIno varasAda. "pittakRttu yadA'tyarthaM dravyamaznAti paittike / raktazAli puM. (raktavarNaH zAliH) dAsa in2. taddoSAjjAyate zIghraM raktAtisAra ulbaNaH'' . raktazAsana na. (raktaM raktavarNaM zAsti vazIkaroti, bhAvaprakAze / rakta+zAs+lyu) siMdUra.. raktadhAra puM. (raktasyA''dhAraH) zarIra 652nI. yAma.. raktazigru puM. (raktavarNaH zigruH) sa. s.22||ko.. raktApaha na. (raktaM rudhiramapahanti, apa+han+Da) raktazIrSaka paM. (raktaM raktavarNaM zIrSamagramasya kana) sa20 gandharasa. - kosa. raktApAmArga puM. (raktazcAsau apAmArgazca) bAla aghAu.. vihAnu jAu, a.5 .2rnu, sArasa.. (tri. raktaM zIrSa raktAbha tri. (rakta AbhaH) da hemAya te. yasya kap) sAla mastavAj. raktAmbara na. (raktaM ca tat ambaraM ca) dAra vastra.. raktazRGgika na. (raktaM zrRGgamivAstyasya Than) me __(tri. raktamambaraM yasya) ra vastravANI parivA%3. tarnu, 2. raktAmra puM. (raktavarNaH AmraH) meM tarnu A3 raktazyAma (puM.) dara mizra No 1. raktAmlAna . (raktena raktavarNena A samyak-mlAyate, raktasaMkoca na. (raktaM saMkocayati rAgeNa, saMkoca+ac) mlA+kta) meM tano vedo-tamAsahasatA. suMno. raktasaMkocaka na. (raktaM saMkocayati, saMkoca+Nvula) raktArbuda puM. na. (raktAnAM arbudamatra) me tanI 2sosI, yogI rAtuM kamaLa. raktArzas na. (raktajanitamarzaH) doDI aratA 42sano raktasaMjJa na. (raktamiti saMjJA yasya) sa2. sa raktasandhyaka, raktasaroruha, raktasaugandhika na. (raktAn | raktAla paM. (raktaH raktavarNaH AlaH) 254246, 2tA. sandhIn akati gacchati vyApnoti vA ka/raktaM raktazaya tri. (rakta Azayo yasya) mAMtha. sohI saroruham/ raktaM sat saugAndhikaM ca) sAla bhaNa. vahyA kare evo Azaya-hRdaya vagere. raktasarSapa puM. (raktavarNaH sarSapaH) 2. raktazoka puM. (raktazcAsAvazokazca) dAda dUsavAj Aus raktasahA strI. (raktaM sahate, saha+ac+TApa) meM vRkSa -mAlavi0 3 / 5 / / jAtano velo-raktamahAsahA latA. rakti strI. (ra+kti) prIti, 22, rAsa, sAvazya, raktasAra na. (raktaH sAro'sya) Pixel. (puM. raktaH - mAsAsti, sneha, niSTA, masti. sAro'sya) sammavetasa.. | raktikA strI. (raktaiva kan ata itvam+TAp) yae.81, raktasrAva puM. (raktasya srAvaH) boDIna 2.. , ti 54na. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1762 zabdaratnamahodadhiH / sAsa netra raktekSaNa na. ( raktaM ca tat IkSaNaM ca) ( tri. raktaM IkSaNaM yasya) sAsa netravANuM. raktekSu puM. (raktazcAsau ikSuzca) bAla zelI. raktairaNDa puM. (raktazcAsau eraNDazca) sAsa kheraMDI. raktotpala puM. (raktotpalamiva puSpamastyasya ac) zImajAnuM jhADa. raktotpalAbha puM. (raktotpalasyevA''bhA yasya) sAsa 35, sAsa raMga. (tri. raktotpalamivAbhA yasya) bAla 3pavANuM, rAtuM. raktopala na. ( raktamupalam) geru, bAsa bhATI rakS (bhvA. pa. sa. seT-rakSati) 2kSA 42, jayAvavu (alabdhaM caiva lipseta labdhaM rakSedapakSayAt-hito0 2 / 8 / - Apadarthe dhanaM rakSet-hito 0 1 / 41 / saMbhAja, rAjakuM, pRthvI para zAsana - bhavAnimAM pratikRtiM rakSatu zakuM0 6 / - jJAsyasi kiyadbhujo me rakSati maurvIkiNAGka iti zakuMo 1 / 13 / rakSa, rakSaka, rakSitR, rakSin tri. ( rakSati, rakS +ac / rakSati, rakS + Nvul / ) 2kSaNa DaranAra, jayAvanAre, saMbhAjanAra -aye padazabda iva mA nAma rakSiNaHmRccha0 3. / [ raktekSaNa - raghukAra rakSAgRha na. ( rakSAyai gRham ) prasUtigRha rakSAgRhagatA dIpAH pratyAdiSTA ivAbhavan- raghu0 10 / 59 / rakSAdhikRta tri. (rakSAyai adhikRtaH) rakSaeA bhATe nIbhesa adhidvArI, jhe4hAra-DoTavANa vagere. rakSApatra puM. ( rakSArthaM patramasya ) lobhyatranu A. rakSita tri. ( rakSa+karmaNi kta) rakSA rela, jayAveta, saMbhAjesa, (puM. rakSyate'tra, rakSU + AdhAre kta) pAtra, vaidya. rakSivarga puM. ( rakSiNAM vargaH ) rakSaeA 42nAra paDeregIronI samUha. rakSogaNa puM. ( rakSasAM gaNaH) rAkSasonuM Tolu. rakSoghna na. ( rakSo hanti, han+Tak) DAMDa, hIMga, lIlA, rakSaHsabha na. ( rakSasAM rAkSasAnAM sabhA iti klIbatvam) rAkSasonI sabhA. rakSaNa na rakSaNa puM. (rakS + bhAve lyuT / rakSa+naG) 27 42 -"yajJairnAvApyate svarge rakSaNAt prApyate yathA / " rakSA, jayAva, rakSAza-rAja. rakSaNi, rakSaNI strI. (rakS+ani / rakS +ani+vA GIp ) trAyamANA vatA. rakSaNIya, rakSitavya tri. ( rakSa+karmaNi anIyar / rakSa+ tRc / rakS + ghinuN ) 2kSA 42vA vAya, jayAvA yogya rAjavA sAyaDa, saMbhAjavA yogya. rakSat tri. (rakSa + vartamAne zatR) rakSA 2tu saMbhAjatu. rakSas na. (rakSyate havirasmAt, rakS + asun) rAkSasa- caturdaza sahasrANi rakSasAM bhImakarmaNAm / trayazca dUSaNakharatrimUrdhAno raNe hatAH- uttara0 2 / 15 / bhUta, preta, vaitAsa. rakSA strI. (rakSa + bhAve a+TAp) rakSaNa zab6 dukhI, jayAva - mayi sRSTihiM lokAnAM rakSA yuSmAsvavasthitA - kumA0 2 / 28 | rAjaDI. (strI. rakS + ac+TAp) sAja, rAja rakSAkaraNDa puM., rakSAkaraNDaka na. ( rakSArthaM karaNDaH/ svArthe kan) tAvI, rAjI, bhahuI ujjI -aho ! rakSAkaraNDakamasya maNibandhe na dRzyate zakuM0 7 / Rgve6 prasiddha kheDa sUkta, (puM. rakSo hanti, han+Tak) bhIlAmAnuM jhADa, dhoLo sarasava, (tri.) rAkSasono nAza 42nAra. rakSoghnI strI. ( rakSo hanti, han+Tak + GIp ) 4. rakSohan puM. ( rakSo hanti, han + kvip) gUgaNa, dhojo sarasava. (tri.) rAkSasono nAza haranAra. raMkh (bhvA. pa. sa. seT - raGkhati) (bhvA. pa. sa. seT rakhati) (bhvA. pa. sa. seTa-raGgati) jasakuM, 4. raga (bhvA. pa. sa. seT-ragati) zaMDA 42vI, za dAvavI. (cu. ubha. saka. seT-rAgayati-te) svAha devo, yAjakaM, bhejavavu, pAmavu. raGgh (cu. ubha. a. seT - raGghayati - te) aAzayuM, hIpavuM. raghu (bhvA. A. saka. seT-raGghate) 4dhuM. raghu puM. (laGghate jJAnasImAM prApnoti, laGghi + ku nalopazca lasya ratvam) sUryavaMzI - dvitIyaputra raghu rAma, rAmayandranA chAchAno putra- "avekSya dhAtorgamanArthamarthaviccakAra nAmnA raghumAtmasaMbhavam"- raghuvaMze / utpanna thayesA puruSo - raghUNAmanvayaM vakSye tanuvAgvibhavo'pi san- raghau0 1 / 9 / (puM. na. raghUn raghuM vA adhikRtya kRto granthaH aN tasya luk) atihAsa ta 'raghuvaMza' mahAkAvya. raghu puM. ba. va. raghuvaMza na. ( raghorapatyamaN bahuSu vuk / raghovaMzaH ) raghuvaMzabhAM. raghukAra puM. (raghu tadAkhyaM kAvyaM karoti, kR + aN) mahA'vi atihAsa, tebho 'bheghachUta, DumArasaMbhava, abhijJAnazAkuMtala' Adi aneka graMtho racyA che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raghunandana-racanA shbdrtnmhoddhiH| 1763 raghunandana, raghunAtha, raghupati, raghuvaMzatilaka, raghuvara, | raGgapatrI, raGgapuSpI srI. (raGgAya patramasyAH GIp/ raGga raghubaha puM. (raghun tadvazasaMbhUtAn nandayati, nanda+ | puSpayati, puSp+aNa+gaurA. GIS) gaNInu, , Nic+ lyu/raghUNAM nAthaH zreSThatvAd rakSakatvAd vA/ | raghaNAM patiH/ raghavaMze tilaka iva/raghaSa varaH shresstthH|| raGgabIja, raGgavIja na. (raGgaM bIjamutpattisAdhanaM yasya) 35. raghuSu udvahaH rakSAdibhAradhArakaH, ud+va+ ac) 4225 raGgabhUti puM. (raGgasya rAgasya gairimNaH bhUtiH zobhA'tra) rAjAnA putra (bharata, lakSmaNa vagere) zrI rAmacaMdra zaradapUnamano divasa. (bhoTA putra). raGgamallI strI. (raGgAya rAgAya mallI) dI, tarI. raGka tri. (raki+ac) 24, 1555, bhan6. raGgamAtR, raGgamAtRkA strI. (raGgasya rAgasya mAtevoraku puM. (raki+u) me tano bhR, 20 tpAdikA/ raGgamAtR+ saMjJAyAM kan+TAp) dAsa, ku2. pIThavALo haraNa. raGgalAsinI strI. (raGga rAgaM lAsayatyudbhAsayati vRntarasena, raGga puM. (na. (raGgati, ragi+ac iditvAnnum) sus ___las +Nic+Nini) zevi namana. vanaspati. dhAtu. (puM. raj+bhAve ghaJ) 21, 21-prIti.. raGgarasa puM. (raGgotpAdako raso'tra) 8131 2mata. (puM. rajyate'nena, ra+karaNe ghaJ) nRtya, nAya, raGgAGgA srI. (raGga raGgAhamaGgamasyAH ) 12331. TeNAra, 242. raGgAri puM. (raGgasya tadAkhyadhAtoriva) renu kAu. raGga, raGgamaJca, raGgamaNDapa, raGgavATa puM., raGgabhUmi. raGgAvataraNa na. (raGge avataraNam) 123 Haju. raGgasthalI, raGgazAlA strI., raGgasthAna, raGgAGgaNa raGgAvatAraka, raGgAvatArin puM. (raGge saGgItabhavane na. (puM. rajyate'smin, ra+ adhikaraNe ghaJ/ avatarati, tR+Nvul yadvA raGga nRtyAdikamavatArayati, raGgasya maJcaH/raGgasya maNDapaH/raGgasya vaattH| srI. ava+tR+Nic+Nvula/raGgamavatarati, ava+tR+Nini) rajyate'tra AdhAre ghaJ / raGgasya sthalI/raGgasya naTa, nAyei, abhinetA zAlA/raGgasya sthAnam/ raGgasya aGgaNam) nAyabhUmi, raGgiNI strI. (raGgo'styasyAH, raGga+ini striyAM GIS) raMgabhUmi, 1125 bhavAnI. . ."aho zatamULI vanaspati, eka jAtanI motha. rAgabaddhacittavRttirAlikhita iva sarvato rnggH"-shkuN01| raGgin tri. (raGga+astyarthe ini) vAj, rAga-prativAj. - raGgavighnopazAntaye-sA0da0281 / - raGgasya darzayitvA ravas na. (raghi asun) - "ravaH saMgho'surANAM nivartate nartakI yathA nRtyAt / puruSasya tathAtmAnaM ___ jagadupakRtaye nityamuktasya yasya"-sUryazatakam / prakAzya vinivartate prakRtiH-zarva0 / mAmAha-pramoha rac (cu. ubha. sa. seTa-cayati-te) sanAva, olaj sva2rnu, anunAsi yyA255 -saraGga kampayet kampaM sya - "racayati rekhAH salile yastu khale carati rathIveti nidarzanam-zikSA0 30. / satkAram" bhAminI0 / -puSpANAM prakara: smitena raGgaja na. (raGgAt raGgAtorjAyate, jan+Da) sindUra.. zayanaM sacakitanayanam-gIta0 5 / -mAdhuryaM madhubindunA raGajIvika, rAjIva paM. (raGgeva raJjanena jIvati. racito no kundajAtyAdibhiH- abharu0 40|-svyti jIva Nvula/raGgo haritAlAdistenAjIvati, jIva+aN, racayituM kSArAmbudherIhate-bhartR0 2 / 6 / yadvA raGga AjIvo yasya) 2252, yitaad, Fu2Byo. raja na. (raJjayati, raJ+ac ni.pA.) strI24, 52 / 2, raGgaNa na. (rajyate'nena, raJj+karaNe lyuTa) nRtya dhUpa (puM. raJjayati, ra+ac nipA. nalopaH) 24. nAyata. racaka tri. (rac+Nvul) 2yanAra, banAvanA2, gotthvn|2. raGgada puM. (raGga raJjanaM rAgaM dadAti, dA+ka) 49 racana na., racanA strI. (raci+bhAve lyuT/racyate rac+ pAra, 2sAra. Nic+yuc+TAp) 25j, olsaj. nAvaj -anyaiva raGgadA strI. (raGgada+striyAM TAp) 12:51. kApi racanA vacanAvalInAm. bhAmi0 161 / -kuru raGgadAyaka puM. (raGgaM dadAti, dA+Nvula) : tarnu mama vacanaM satvararacanam-gIta0 5 / -saMkSiptA dhAnya, ga. vasturacanA-sA 0da0422 / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1764 shbdrtnmhoddhiH| [rajaHzaya-raJja rajaHzaya puM. (rajasi zete, ze+ac) dUta. | rajas na. (rajj+asun nalopaH) suMkhI, puSpanI rajaHzayA strI. (rajaHzaya+striyAM TAp) dUta. 2452 / / - "upaiti zAntarajasaM brahmabhUtamakalpaSam". rajaHsArathi puM. (rajasAM sArathiriva) pavana, vAyu.. __ bhagavad dhUma, 2.gu, strI.24. rajaka puM. (rajati raj+Nvul nalopaH) 22, polI.. | rajasAna paM. (rajasya sAnaH) megha, santa:425. rajakI strI. (rajaka+striyAM jAti. GIS) 22||rii, dhona. rajasI strI. (rajas+striyAM GIS) pRthvI.. rajata na. (rajati priyaM bhavati, rajyata iti vA ra+uNA. rajasvala tri. (rajo'styasya valac) 24vANu, 52||gvaannu, atac kitkAryaM ca nalopaH) 35 -"saMmUrcchatAM mAveza 4 saMvegathI bhare. (puM. rajo'trAsti rajas+ rajatabhittimayakhajAlaiH"-kirA0 / (tri. raJja+uNA. valac) 43... atac nalopaH) ghoj, sa36 -zuktau rajatamidamiti rajasvalA strI. (rajo'styasyAH, rajas+valac+TAp) jJAnaM bhramaH-kirA0 5 / 41 / DIid, dhojI 22, 212514vI. strI. -rajasvalAH parimalinAmbarazriyaH zizu0 17 / 61 / vivAhane yogya nyA. hAra, te nAmanuM eka sarovara, sonuM, dhoLAza, te rajasvalI srI. (rajasvala+striyAM jAti. GIS) meMsa.. nAmano eka parvata. rajojuS tri. (rajaH juSate, juS+kvip) 20d.gurAne rajatagiri, rajataprastha, rajatAcala, rajatAdri puM. (rajata mosavAnA2-"rajojuSe, janmani sattvavRttaye'-bANaH / iva zubhro giriH yadvA rajatakalpito giriH/rajatastanmayaH rajorasa, rajobala na. (rajasa iva rso'nubhvo'sy| tadvat zubhro vA prasthaH/rajata iva zubhro'cala: tatkalpito raja iva balati saMvRNoti, val+ ac) aMdha82, vA/rajatamayastadvat zubhro vA adriH) sa. parvata, aMdhAre, rUpAno parvata. rajohara puM. (rajo harati, ha+ac) ghAlI.. rajatadyuti puM. (rajatavarNA dyutirasya) hanumAna. | rajju strI. (sRjyate rajyate, sRj+ uNA. u nipA./ rajana na. (rajyata iti, raJ+kani nalopaH) raMga, dhAtossalopaH AgamasakArasya jaztvaM dakAraH, tasyApi za, yItara. cutvaM jakAraH) horaDaM, horI, sUtaNI, zanI. 5. rajani, rajanI strI. (rajyate'tra, raJ+kani nlopH| | rajjudAlaka (puM.) OMgadI dhuvau.. rajyate'tra, raj+kani vA GIp) rAtri - "ratizrAntA rajjupeDA strI. (rajjvAH peDA) sUtaNIthI. baneTa chAmI. zete rajaniramaNI gADhamurasi"- kAvyaprakAze / - raja (bhvA. ubha. sa. seTa-rajati-te) raMga -koparajyaharirabhimAnI rajaniridAnImiyamapi yAti virAmam - nmukhshrii:-uttr05|2| -naitre svayaM rajyataH-uttara0 5 / gIta0 5. / 142, sAma, suMlI. 26 / ganI. 5. 42vI, anu27ta. tha, mata bana., rajanIkara puM. (rajanIM karoti, kR+Ta rajanyAM kara: devAniya niSadharAjarucastyajantI rUpAdarajyata nalena kiraNo'sya vA) yandra, pU2. vidarbhasubhravaH-naiSa0 13168 / raMga, 20Ina janAva, rajanIgandhA strI. (rajanyAM gandho yasyAH) me. dUsa sAsa. 2, raMgano 5 42vo -sA raJjayitvA caraNI ktaashii:-kmaa07|19| saMtaSTa 2 -jJAnalavadarvidagdhaM OM3. brahmApi taM naraM na raJjayati-bhartR 0 2|3|-sphurtu rajanIcara puM. (rajanyAM carati, car+Ta) 2rAkSasa., yora, kucakumbhayorupari maNimaJjarI raJjayatu tava hRdayezamrAtrIno 5332 // 2. (tri.) rAtra 32nA2. gIta0 10|ap+rjti -asaMtuSTa thavaM -nayahInAdarajanIcarI strI. (rajanIcara+striyAM GIS) rAkSasa.. parajyate janaH-kirA0 2 / 49 / pI, tha - rajanIjala na. (rajanyA jalamiva) lima, 45.. zvAsAdaparaktAdharaH-zakuM0 65 thI. vyApta thakuM rajanIpuSpa puM. (rajanyAH haridrAyAH puSpamiva puSpamasya) - rajyate bhagavAMzcandraH-mudrA0 3 / vi+rajati- bhelA eka jAtanuM karaMja vRkSa. thaj, 25 2lita janaj -kezA api virajyante niHsnehA rajanImukha na. (rajanyA mukham) hoSa, rAtrino prAraMbha. kiM na sevakAH-paJca 0 182 / nirlipta tha, vi2ta. rajanIhAsA strI. (rajanyAM hAso vikAzo yasyAH) bana, -cirAnurakto'pi virajyate janaH-mRccha0 1|53|zephAlikA nAme vanaspati. yAM cintayAmi satataM mayi sA viraktA-bhartR 0 2 / 2 / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raJjaka-raNita shbdrtnmhoddhiH| 1765 bhAga raJjaka na. (raJjayati, ra+Nic+Nvul) DaMgo .. | raNat tri. (raNa+zatR) yuddha 2tuM, savA 42tu, gamana (tri. raJjayati, raJ+Nic+Nvula) sile.vRkSa. 2, 4tuM. (tri. raJjayati, raj+Nic+Nvula) raMganAra, prIti raNatkAra puM. (raNaditi kAraH karaNam) 24.2, 432, vadhAranAra. savA4. rajjana na. (rajyate'nena, raJ+lyuTa) rAtuM yannA, raNatUrya na. (raNasya tUryyam) yuddhanu, nA, 1.5-1. raMga, DiMgoDa, muMghAsa, raM. (na. ra+ bhAve nImata, yuddhanuM vAhinI. lyuT) 22, raMgate. (puM. rajj+kartari lyu) raNadhurA strI. (raNasya dhurA) yuddhamA mArA. 23 te, 51461. (tri. raJ+Nic+karttari lyu) prIti.27 yuddhanI. prahAra -tAte cApadvitIye vahati raNadhurAM ko -rAjA prajAraJjanalabdhavarNaH-raghu0 6|21|-tthaiv bhayasyAvakAzaH-veNI0 3 / 5 / / so'bhUdanvartho rAjA prkRtirnyjnaat-4|12 / 342. raNapaNDita puM. (raNe paNDitaH) yuddha duzaNa yoddha.. rajanaka puM. (rajana+saMjJAyAM kan) 1435. raNapriya tri. (raNaM priyaM yasya) ne yuddha vANuM khoya. rajanI strI. (rajyate'nena, raGg+karaNe lyuT+ GIp) bha6, gagI, zazavi.51, 62, 5/21, [uroyani raNabhUmi strI. (raNasya bhUmiH) 45nu bheDAna, yuddha vanaspati. 2vArnu sthAna. raT (bhvA. pa. sa. seTa-raTati) pokhag, 53j, ghaizo. raNamatta puM. (raNe raNaM prApya vA mattaH) thI.. na. bosa, -ghorAzcArATiSuH zivAH-bhaTTi0 15 / 27 / raNaraGka tri. (raNeSu raGko mandaH) 214i 4.1, yuddhama -papAta rAkSaso bhUmau rarATa ca bhayaGkaram- 14 / 81 / rAMkaDuM. (6) hAthInA be dAMta vacceno caherAno po||2, po.uaj -priyasahacaramapazyantyAturA cakravAkyAraTati-zakuM0 4 / / raNaraNa puM. (raNaraNa iti zabdo'styasya ac) 5272, raTat tri. (raT + vartamAne zatR) posatuM, tuM. (tri. raNe raNazabdo yasya) yuddhamai 3na 42vAnA raTana na. (raTa+bhAve lyuTa) moba, 43j,sUma 5|7vii. svabhAvavALo, laDAImAM avAja karanAra laDavaiyo - raTantI strI. (raTa+bA. jaz+GIp) mAgha mAsanI. aMdhArI avyAd vaH karaNo raNo raNaraNo rANo raNo rAvaNaH''. yau62 - "mAghe mAsyasite pakSe raTantyAkhyA caturdazI'- udbhaTe / matsyasUkte / raNaraNaka puM. (raNaH zabdastatprakAraH dvitvaM tataH saMjJAyAM raTita (tri. raTa+karmaNi kta) mo.se.yu, 4.. kan) matizaya. dvega -raNaraNakavivRddhiM bibhradA__ (na. raTa+bhAve kta) mora, . vartamAnam-mA0 1 / 49 / DAyahAya. raTha (bhvA. pa. sa. seTa-Thati) pokhaj, 4. raNasaGkula na. (raNameva raNasya yA saGkulam) tumukha raNa (bhvA. pa. sa. seTa-raNati) 4. (bhvA. pa. a. yuddha, bhoTI 4.15. seTa-raNati) savA 12vI, za06 42vo sa. / 4 raNastambha puM. (raNasya stambhaH) 25o. yainal, -raNadbhirAghaTTanayA nabhasvataH pRthaga vibhinnazrutimaNDalai: vi4yastama. svaraiH zizu0 1 / 10 / -caraNaraNitamaNinUpurayA paripUrita- raNAGga na. (raNasya aGgam) yuddhana zAstrI, talavA2 -saMyade suratavitAnam-gIta0 2. / zoNitaM vyoma raNAGgAni prjvl:-bhdi014|96| raNa puM. na. (raNanti zabdAyante'tra, raNa+ap) yuddha, / raNAGgaNa, raNAjira na. (raNasya aGgaNam/raNasya 1.315, 245 -raNaH pravavRte tatra bhImaH plavagarakSasAm- | ajiram) 2k mAMgaj -sa babhAra raNApetAM camUM raghu0 12 172 / -vaco jIvitayorAsId bahiniHsaraNe | pazcAdavasthitAm kirA0 15 / 33 / raNaH-subhA0 / (puM. raNa+bhAve apa) 206, mA4, | raNAlaMkaraNa puM. (raNasya alaMkaraNaH) me. satarnu 44 (pu. raNa+apU) gati-gamana, mAnaha. 5kSA.. raNakAmin tri. (raNaM kAmayate, kam+Nic + in) yuddhane raNita tri. (raNa+karmaNi kta) gayeda, savA 438. icchanAra. | (na. raNa+bhAve kta) ni, savA4, 206. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1766 shbdrtnmhoddhiH| [raNotsAha-ratna raNotsAha puM. (raNe utsAhaH) 28i 6361. | zyati, tanUkarotyAtmAnaM, zo+Nini/ratArthamanduka iva/ raNDa tri. (ram+Da tasya netvam) dhutAeM -raNDe paNDita- rate ratakAle Amardo'sya) dUta... mAnini-paJca0 1 / 392 / niSNa, adhA chAyesa | ratahiNDaka puM. (rate ratArthaM vA hiNDate hiND+Nvul) avayavavALuM. raMDIbAja, strIne corI laI janAra, vilAsI. raNDaka puM. (raNDa iva, raNDa+kan) niSNa. vRkSa.. ratAyanI strI. (ratamevAyanaM jIvanamatirasyAH) vezyA, raNDA strI. (ramante'tra, ram+uNA. Da+TAp) vidhavA, kaaNa 3 strI. - "pratikUlAmakulajAM pApAM pApAnu- rati strI. (ramyate'nayA, ram+ktin) prati. -"vidyAyAM vartinIm / -"kezeSvAkRSya tAM raNDAM pAkhaNDeSu vyasanaM svayoSiti ratirlokApavAdAd bhayam'niyojaya'-prabodha0 2 / 64231. vanaspati, niMdha bhartR0 2162 / 6-ALS, prema- ratirmanokUle'rthe manasaH strI - raNDaH pInapayodharA kati mayA nodgADha pravaNAyitama-sA0 da0 207 / 2bhava. gAsaMga mAliGgitAH-prabodha0 3 / mahevAnI strI -sAkSAt kAmaM navAmiva ratirmAlatI raNDAzramin puM. (raNDo viphala: prajAhInatvAt AzramaH mAdhavaM yat-mA0 1 / 16 / te. nAmAnI se apsa20, so'styasya ini) sautANIza varSe yo puruSa. saMbhoganI AnaMha - dAkSiNyodakavAhinI vigalitA raNv (bhvA. A. sa. seTa-raNvati) 4.. yAtA svadezaM ratiH-mRccha0 8 / 38 / rata na. (ramaNamiti, ram+bhAve kta) strI-puruSa , bhaithuna, ratikAnti (puM.) samava. ratikahara na. (ratyAH kaharama) strInI yoni. guhya, . (tri. ram+kartari kta) anurAgI, anu.24ta, bheSa- "viparItamapi rataM te sroto nadyAH ratigRha, ratimandira na. (rAtyAH gRham/ratermandiramiva) ivAnukUlamidam" -AryAsaptazatyAm / ma.DI.31 42vAnu, ghara, yoni.. ratakIla puM. (rate maithune kIlati parasparaM sambadhnAti. ratipati, ratipriya, ratiramaNa puM. (ratyAH patiH/rateH kola+ka) dUtarI, puruSarnu, liMga. priyaH/ratyAH ramaNaH/ratiH priyA yasya) maheva, 2mA ratakUjita na. (ratasya kUjitam) 2ti.twi yato Thene priya. Doya. se. -"pUrvaM yatra samaM tvayA ratipaterAsAditAH siddhayaH"-gItago0 |-api nAma za6. ratakriyA, ratikriyA strI. (ratarUpA kriyA/ratyAH ratirUpA manAgavatIrNo'si ratiramaNabANagocaram-mA0 1 / - dadhati sphuTaM ratipateriSavaH zItatAM yadutpalApalAzadRzaHvA kriyA) bhaithuna. zizu0 9 / 66 / rataguru puM. (ratasya rate vA guruH) pati, e. ratibandha puM. (rato bandhaH) 18.30na0 sI. bha.2. ratajvara puM. (ratena jvaro'sya) nt. ratimadA strI. (ratermado yasyAH) me. apsa.2vizeSa. ratatAlin puM. (rate talati pratiSThA labhate, tal+Nini) ratilakSa . (raterlakSaM padam) bhaithuna. vyamiyArI, mA. | ratisatvarA strI. (ratiM satvarayati, satvarA+karotyarthe ratatAlinI, ratatAlI strI. (ratatAlin+striyAM GIp/ __ Nic+aN+ TApa) 3 tanu 2us. rate tAla: pratiSThA'syAH GIS) vyatmiyArie, vezyA, ratisarvasva na. (ratyAH sarvasvam) timIno atyuttama hae. svecchAyArI, AmAsAta. 2sa. satyAnaMha -karaM vyAdhunvatyA pibasi ratisarvasvaratanArIca puM. (rate nAryAM cinoti, ci+Da) dUtarI, madharam-zakuM0 1 / 24 / / kAmadeva. raMDIbAja, maithunaveLA sItkAra, kAmayukta. ratu strI. (RtIyate Rt-sautradhAtuH+uNA. kU: am ratanidhi puM. (ratameva nidhivat gopyaM yasya) yaso, ca) zreSTha strI, ju. 812 56.. (sro.) yadA, 12 pAkSa ra todvaha puM. (rataM udvahati prApayati ut+vaha + ac) rataddhika na. (stasya Rddhiratra kap) vi.sa., sumasvapna, yasa.. aSTamaMgaLa. ratna na. (ramayati harSayati, ram+Nic+ uNA. naH ratavaNa, ratazAyin, ratAnduka, ratAmarda puM. (ratena takArAntAdezaH) bhArI 2la, 2 -na vraNo'sya, rataM vraNa iva kaSTadAyakaM yasya/ratena ratnamanviSyate mRgyate hi tat-kumA0 5 / 45 / -kiM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnakandala - rathagupti ] zabdaratnamahodadhiH / 1767 2. ratnamacchA matiH- bhAmi0 1186 | potapotAnI | ratnavarSuka puM. (ratnAni varSituM zIlamasya) Dujerano bhatikhomAM zreSTha -jAtau jAtau yadutkRSTaM tad ratnamabhidhIyate malli0 / - kanyAratnamayonijanma bhavatAmAste vayaM cArthinaH - mahAvI0 1 / 30 // ratnakandala, ratnavRkSa puM. (ratnAnAM kandalo navAGkura iva / ratnAnAM vRkSa iva) paravANuM. ratnakara puM. ( ratnaM karoti, kR+ac) Dubera. ratnakUTa puM. ( ratnamayaH kUTaH zRGgamasya ) te nAbhe kheDa parvata. ratnagarbha puM. ( ratnayuktaM garbhaM yasya zA. sa.) samudra, Dubera. ratnagarbhA strI. (ratnayuktaM madhyaM yasyAH) pRthvI, satputravANI nArI.. - ratnadIpa, ratnapradIpa puM. (ratnarUpo dIpaH / pradIpaH ) 2tna35 dvIvo, dvIpa'nuM DrAma Dare te - acistuGgAnabhimukhamapi prApya ratnapradIpAn - megha0 68 / ratnadvIpa puM. na. ( ratnamayo dvIpaH ) taMtrazAstramAM usa dhyAna karavA yogya ratnamaya beTa. ratnadhi puM. (ratnAni dhIyante yasmin dhA + ki) samudra. ratnadhenu strI. (ratnakalpitA dhenuH) mahAhAna mATe ispesI ratnonI gAya. ratnanAbha puM. ( ratnayuktaH nAbhirasya ac) viSNu. ratnanAyaka, ratnarAj puM. (ratneSu nAyaka iva / ratneSu rAjate, rAj+ kvip) bhAzeDa, zreSTha ratna. ratnanidhi puM. (ratneSu tatpradane nidhiriva) jaMna paMjI. (puM. ratnAnAM nidhiH) ratnonI bhaMDAra, samudra. ratnapArAyaNa na. (ratnAnAM pArAyaNam sAkalyena sthAnam) sarva ratnono AdhAra. ratnaparIkSaka puM. (ratnAnAM parIkSakaH) ratnonI parIkSA karanAra ratnaprabhA strI. (ratnAnAM prabhA ratnAnAM prabhA'tra vA ) ratnanI aMti, narambhUmi. ratnamukhya na. ( ratneSu mukhyam) hIro. ratnarAzi puM. (ratnAnAM rAzi:) samudra, ratnono Dhagalo. ratnavat tri. (ratnAni santyasya matup masya vaH) ratnovAmuM -"AsedivAn ratnavadAsanaM saH - raghau / ratnavatI, ratnasU strI. (ratnAni santyasyAH matup masya vaH GIp / ratnAni sUte, sU-prasaveM kvip) pRthvI -ratna sUrapi medinI - raghu0 1/65 / ratnasAnu puM. (ratnAni sAnAvasya) subheru parvata. ratnAkara puM. (ratnAnAM AkaraH) samudra, ratnonI jAe. - ratneSu lupteSu bahuSvamartyairadyApi ratnAkaraM eva sindhuHvikrama0 1 / 12 / - ratnAkaraM vIkSya - raghu0 13 / 1 / ratnAGka puM. (ratnAnAmaGkazcihnaM yasmin) viSNuno 2. ratnAcala puM. ( ratnanirmitaH acalaH) dhAna bhATe yeso ratnano parvata. ratnAbharaNa na. ( ratnaghaTitaM AbharamaN) ratnathI suM gharesuM. ratnAvalI strI. (ratnAnAm AvalI) ratnanI hAra, ratnanI mAlA, vatsarAjanI patnI, zrIharSakRta cAra aMkanI eka nATikA. ratni puM. ratnI strI. (R + kanic ratni+GIp) olI, koNIthI mUThI sudhInuM mApa, mUThI vALelA hAthanI bhApazI, kheDa hAthanuM paribhASA. ratyaGga na. ( rateraGgam) strInI yoni, puruSanuM siMga ratha puM. ( ramyate'nenAtra vA, ram+uNA. kathan anunAsika lopazca ) ratha-gADI, zarIra AtmAnaM rathinaM viddhi zarIraM rathameva tu kaTho0 / paNa, vAhana, aMga, netaranuM Au, tiniza vRkSa. rathaka puM. (ratha iva pratikRtiH kan) bhaMhirano samu avayava. rathakaTyA strI. ( rathAnAM samUhaH kaThyac+TAp) 2thono samUha. rathakara, rathakAra, rathakuTumbin rathakRt puM. (rathaM karoti, kR + ac / rathaM karoti, kR + aN / rathasya kuTumbIva cAlakatvAt/rathaM karoti kR + kvip tuk ca) 2tha janAvanAra, suthAra - rathakAraH svakAM bhAya sajArAM zirasA'vahat - paJca0 4 / 54 / rathakrAnta puM. (rathavat krAntaM kramaNaM yasya tAdavizeSa. rathagarbhaka pu. ( rathasya garbhamiva ivArthe kan ) pAsajIDoNI vagere - karNIratha zab6 dukha.. rathagupti strI, rathagopana na. ( rathasya guptiH zastravAraNArthaM rakSA upacArAt tatsthAnam / rathasya gopanaM zastrAdibhyo rakSArthamAvaraNam) zastra vagerethI rathanA rakSA mATe karela lokhaMDI AvaraNa. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1768 shbdrtnmhoddhiH| [rathacaraNa-rantu rathacaraNa, rathapAda, rathAGga, rathAGgAhvA, rathAGgAhvAna | rathika, rathin, rathina, rathira puM. (ratho yuddhasAdhanatve puM. (rathasya caraNaH iva gatihetutvAt/rathasya pAdaH/ | nAstyasya Than/ratha+astyarthe yuddhasAdhanatvena vA ini/ rathAGgazabdaH vAcakatvenAstyasya ac/ rathAGga iti rathasya inaH prabhuH zaka0 alopaH/ratho'styasya yuddhaAhvA yasya/ rathAGga iti AhavAnaM yasya, rathacaraNaM sAdhanatvena, ratha+irac) 2thama sIna. 4.315 42nAra cakraM tadeva nAmAsya) 2thana paiDu, ya3413 pakSI -iha yoddha, nizavakSa, 2thavAgo - "AtmAnaM rathinaM sahacarI nAmagrAhaM rathAGgavihaGgamAH naiSa0 / rathAGganAman viddhi zarIraM rathameva tu / buddhi tu sArathiM viddhi viyato rathAGgazroNimbayA, ayaM tvAM pRcchati rathI manaH pragraha eva ca-kaThopaniSad / (rathena carati, manorathazatairvRtaH- vikrama0 4 / 18 / car+SThan) 2thavaDe 32nA2, 2thama sI musArI rathacaraNI rathAGgIhvI, rathAGgAhvAnI, rathAGgA srI. 12nA2. (rathacaraNa+striyAM jAti. GIS/rathAGgAhvaH striyAM jAti. rathopastha puM. (rathasya upastha iva) 2thanI madhyamA, GIS/rathAGgAhvAyA+striyAM GIS/rathAGga striyAM GIS) yA sathi. . che -dhAvantyamI mRgajavAkSamayeva cakravAka pakSiNI. rathyAH -zakuM0 1 / 8 / -"rathopastha upAvizat"- bhaga0 / rathacaryA strI. (rathasya caryA) 2tharnu bhAmatema. 32, 25 rathya puM. (rathaM vahati yat) 2thano gho31. (tri. rathasyedam, 752 savArI 42vI. - anabhyastarathacaryAH -uttara0 5 / - vahati yat) 2tharnu, 22 saMbaMdhA-28 vagere. rathadru, rathadruma puM. (ranirmArNAya druH rathanAmako vA rathyA srI. (rathAnAM samUhaH, yat+TAp) 2thono samuhAya. druH/ rathanirmANAya drumaH) tiniza vRkSa. (srI. ratha+yat+striyAM TAp) nAnI rasto, sabhyata.2 bhAga - bhUyo bhUyaH savidhanagarIrathyayA paryaTantamrathantara tri. (rathena tarati, tR+khac mum ca) 25, 1.6 mA0 1 / 13 / 2stI, 2tha, uii 4.mere yAra. taTaso nA2. (na.) sAmavehano amu mA rathayAtrA strI. (rathena bhagavato yAtrA) bhASA sahalIle bhAsa, yo, yatvara, 5Dojo 2sto. rad (bhvA. para. saka. seTa-radati) 63j, lej, jagannAthanI rathavaDe yAtrA, rathathI karavAno eka utsava. du 8478 42.. rathavAhaka puM. (rathe vahati, vahU+Nvul) 2tha it2 rada, puM., radana na. (radati utkhanati, rad+ac/ sArathi. radyate'nena, rad+karaNe+ lyu/na. radyate, rad + bhAve rathAGga na. (aGgayate gamyate'nena, agi+karaNe ghaJ lyuT) 6id, matrI saMdhyAnI. saMta -viduSAM rathasya aGgam) paiDu "rathAGgayANe: paTalena rociSA" vadanAdvAcaH sahasA yAnti no bahiH / yAtAzcenna zizu0 / ratho rathAGgadhvaninA vijajJe-raghu0 7 / 41 / parAJcanti dviradAnAM radA iva" -bhAminI0 165 / ya-cakradhara iti rathAGgamadaH satataM bibharSi bhuvaneSu (puM. rad+bhAve vA. ap) 5j, moha, 3g. rUDhaye-zizu0 15 / 26 / / radakhaNDana na. (radaiH khaNDanam) tathA 5j -janaya rathAGgapANi, rathAGgin puM. (rathAGgaM cakraM sudarzanaM pANI radakhaNDanam-gIta0 10 / / yasya/rathAGga+astyarthe+Nini) vi.. radacchada puM. dvi. va. (radAn chAdayati, chad+Nic+gha rathAbhra, rathAbhrapuSpa puM. (ratha ivAbhriyate'sau, A+bhR+mUla. hrasvaH) Doha. ka/abhramiva puSpamasya, raNanAmako'bhrapuSpaH) netarnu, radAyudha puM. (radaH AyudhaM yasya) zanI 2. u. radAyudhI strI. (radAyudha+striyAM jAti. GIp) 2.. rathArUDha tri. (rathamArUDhaH) 25 852. yadI-bahato... radh (divA. pa. saka. seTa-dhyati) gaMdhayu, 5.54j, rathArohaNa na. (rathasya ArohaNam) 2thama yaDhata, ____ 42vo -akSaM radhitumArebhe-bhaTTi0 9 / 29 / rathamAM besavuM te. rantideva puM. (ram+saMjJAyAM tik, rantizcAsau devazca) rathArohin puM. (rathamArohati, A+ruha+Nini) 2thama yandravaMzI 20 tarI. vi. caDhanAra-besanAra. rantidevI strI. (rantideva+striyAM jAti. GIS) dUtarI. rathAvarohaNa na. (rathAdavarohaNam) 2thamAthA. ta2 te. | rantu puM. (ramate'tra, ram+tun) 22to, nahI.. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ randhana-ramaNIyatA shbdrtnmhoddhiH| 1769 randhana na., randhi strI. (radh+bhAve anaT numaagmshc|| rabhasena valantI-gIta 06 / (tri. rabhasa+arza Adyac) in vA) gaMdha - randhanAya sthAlI-siddhAntakau0 / 6duatmy, dilj, , tsu -manasi (tri. radh+ karbarthe lyu) nAza 42vI, a542 42., rabhasavibhave harirudayatu sukRtena-gIta 05 / mAgaNa nAza. 42 // 2 -"yadanu smaryate kAle svabuddhyA'bhadra pAnI viyA2 na. 42nAra, moTu. (puM. rabha+uNA. randhana !" zrImadbhA0 / asac) te. nAme . aza2. randhita stri. (randha+karmaNi kta) rAdhela. ram (bhvA. A. a. aniT-ramate) 8.30 42vI, 2ma randhra na (ram+kvip, dhR-mUlavibhujAdi0 ka, karma0) | -rahasi ramate-mA0 3 / 2 / mAnaha mAnavI, sne zAda 2 randheSvivAlakSyanabhaHpradezAH-raghu0 13156 / - mana -lolApAGgairyadi na ramase locanairvaJcito'sinAsArandhram-mA0 1|1|-kaunycrndhrm-megh057 / 9545, megha0 27|-vyjesstt SaDvargamaraMsta nItau bhaTTi0 1 / 2 / jyotiSaprasiddha lagnathI AThamuM sthAna, yoni, nibaLa rama puM. (ramate ram+ac) Anta, ghI, priya, pati, sthaLa, jyAMthI AkramaNa karI zakAya evuM sthAna - samaya, mAsopAla. (tri. ram+ ac) vAyu, randhrAnveSaNadakSANAM dviSamAmiSatAM yayau-raghu0 12 / 11 / yA . - randhropanipAtino'narthAH - zakuM0 6 / ramaka puM. (ramate, ram+uNA. kan) AzA, yA2, randhrakaNTa puM. (randhe kaNTako yasya) me tano aslel. lAvaNa. ramaTha na., ramaThadhvani puM. (ram+aThan/ramaTha iti zabdena randhrababhu puM. (randhre garte babhrurnakula iva) 2 dhvanyate kathyate-dhvan +in) , vadhA20. randhravaMza puM. (randhraviziSTio vaMzaH) . tano vaisa. ramaNa puM. (ramayati, ram+Nic+lyu) maheva, pati - je polo hoya. "gacchantInAM ramaNavasatIm" -meghadUte / * papraccha rap (bhvA. pa. sa. seTa-rapati) spaSTa mobag, 12 rAmAM ramaNo'bhilASam-raghu0 14 / 27 / 59., gadhe, vRSaNa-poLiyo, lIMbaDo, jaMbudvIpamAM Avelo eka rampha (bhvA. pa. sa. seTa-ramphati) vaMgati 72vI.. 15., 46. (na. ram+bhAve lyuTa) surata-maithuna, ramba (bhvA. A. seTa-rambate) za662vI -aka0 / 4. 2ma, melA . "vacanIyamidaM vyavasthitaM, ramaNa ! raba puM. (rabi+ac) savA4, za6. tvAmanuyAmi yadyapi". kumAre0 / (na. ram+karaNe rabdha tri. (rabh+karmaNi kta) mAralu, 23 429.. lyuTa) paTolabhUta, dhana-dha. rabdhR tri. (rabh+tRc) sAmanA2, 23 4242. rambha (bhvA. A. sa. seT-rambhate) za6 42vI. ramaNaka na. (ramante lokA'tra, ram-lyuTa saMjJAyAM kan) 5Tosa . rabh (bhvA. A. a. aniTa-rabhate) tsu tha A+rabh bhAraMbha 2vo, 23 42j. -prArabhyate na khalu vighnabhayena ramaNA, ramaNI strI. (ram+lyu+TAp/ramate'syAM, rm| nIcaiH bharta0 2 / 27 / - Arambhante'lpamevAjJAH- sabhA0 / DoS) ta. nA. pA.hastha meM zati, 6ttama. strI - pari+rabhate pAya mI.3vI, mAsiMgana 42j -ityuktavantaM latA ramyA seyaM bhramarakularamyA na ramaNI-bhAmi0 parirabhya dordhyAm-kirA0 1180 / sam+rabhate - kSulya | 2 / 90 / - bhogaH ko ramaNIM vinA- subhA0 / 726 tha, mAzyati thaj, prabhAvita tha. strI, tanu, u, gaDI.. rabhasa paM. (rabhaNamiti, rabha+uNA. asaca) / . ramaNIya tri. (ramyate'tra, ram+AdhAre anIyara) suM62, rabhasayA nu digantadidRkSayA-kirA0 5 / 1 / harSa, | 24 mApanA2 -dazamukhamaulibaliM ramaNIyam'-gIta0 / utsukapaNuM, AgaLa pAchaLano vicAra na karavo, | . smitaM naitat kintu prakRtiramaNIyaM vikasatiGdian. 2vI. -"ati rabhasakRtAnAM karmaNAmAvipatteH / / bhAmi0 2 / 90 / bhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipAkaH" -bhartRhariH / | ramaNIyatA strI., ramaNIyatva na. (ramaNIyasya bhAvaH mano. As -AlISu kelI rabhasena bAlA tal+TAp tva) suMdaratA, saunha - "kSaNe kSaNe muhurmamAlApamAlapantI-bhAmi0 2 / 12 / - tvadabhisaraNa- / yanavatAmupaiti tadeva rUpaM ramaNIyatAyAH" zizu0 / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1770 shbdrtnmhoddhiH| [ramaNya-ravija ramaNya tri. (ram+uNA. anyapratyayaH) 2mAuna.2, 257. | ramyA strI. (ram+ya+TAp) rAtri, sthasapaginI, ALL. ramati paM. (ramate'smina, rama+uNA0 -ati pratyayaH ramra puM. (ram+zayAditvAt raH) sAra 22, zobhA, nicca) naya, svA, maheva, 0132, samaya. nti. ramamANa tri. (ram+karmaNi zAnac) 2matuM, satuM, hI.. | ray (bhvA. A. saka. seTa-rayate) 4. karatuM. raya puM. (rayate'nena, ray+gha rINAtyanena rI gatau+gha ramala (na.) ta nAmarnu paasaa-hu||2yotissshaastr... vA) vega, pravADa -jambUkuJjapratihatarayaM toyamAdAya ramA strI. (ramayati, ram+Nic+ac+TAp) sakSmI gacche:-megha0 20 // "ramA yatra na vAk tatra yatra vAk tatra no ramA" rayi na. (raya+in) 4, dhana. -udbhaTe / zomAlinI patnI... rayiSTha tri. (rayin+atyarthe iSThan) atyanta. vegavANu. ramAdhava, ramAnAtha, ramApati. ramApriya paM. (ramAyAH __(puM.) dukhera, mAna, 6u, yitranu, mAu. lakSyAH dhavaH patiH/ramA lakSmIstasyAH nAthaH/ramAyAH rarATa na. (lalATa+pRSo.) Au2, 34m. patiH/ramAyAH priyaH) zrI.379, viS. rallaka puM. (ram+kvip malope tuk, lA+ka raccAsau ramApriya na. (ramAyAH priyam) ubha, 56.. lazca tataH kan) meM tano bhRga -"sItArallakarambha (rabhi+ac mum ca) 23, 24, maDiSAsurano bhallabhagnahRdayaH svastho na laGkezvaraH"-hanumannATake / pitA-mAsu2. (puM. rambhate rAgamUrcchanAdikamanena, mo, mamarnu i-58.6 bhA2vI-5206. . rabhi+ghaJ) disa. (puM. rambhate udyamazIlo bhavati yuvatirallakabhallasamAhato bhavati ko na yuvA nirantara mudarabharaNAya, rabhi+ac) te nAmanI meM gatacetanaH-subhA0 / died. rambhA strI. (rabhi+ac+TAp mum) 41- "gatirjanamanoramA rakha (bhvA. A. sa. seT idit-ravyate) 4, ma.na. vijitarambhamarUdvayama" - gItago0 10. / - pIbAra 2. rambhAtarupIvarAru-naiSa0 22 / 43 / me aps|vishess, rava puM. (ravate, ru dhvanau+ bhAve ap) za6, 4. vezyA, yAhano za6, gaurI -tarumUruyugena ravaNa puM. (rauti, ru+uNA0 yuc) ayana -"svanAma sundarI kimu rambhAM pariNAhinA param / taruNImapi ninye ravaNasphuTArthatAm"-zizu0 / (tri. ru+uNA0 jiSNureva tAM dhanadApatyatapaH phalastanIm-nai0 2 / 37 / yuc) 62 zaha-avA4 42nAra -utkaNThAbandhanaiH tara ha . zubhaM ravaNairambaraM tatam-bhaTTi0 714 / tIkSA, saMyama, rambhAtRtIyA strI. (rambhAkhyA tRtIyA) bhAgaza2 zutrI4. DiM , bha5422.. (na. ru+yuc) suM. rambhAvrata (na.) bhAgaza2 zutrI 2vArnu vrata. ravaNI strI. (ravaNa+striyAM GISa) Au, 1250. rambhorU strI. (rambhA iva urU asya) upanA vI. ravatha puM. (ru+uNA0 atha) oyA. jAMghavALI strI. ravathI strI. (ravatha+striyAM jAti, GIS) yasa-mAha.. ramya tri. (ramyate'tra ram+yat) suM82 -sarasijamanuviddhaM | ravi puM. (ava-in ruTa ca) sUrya -sahasraguNamutsraSTumAdatte zaivalenApi ramyam-zakuM0 1 / 20 / - ramyAstapovanAnAM / hi rasaM raviH-raghu0 1 / 18 / mAuly 3, bhArI. kriyA samavalokya-zakuM0 1 / 13 / 18.42.5, sUbasUrata, saMdhyA. hemAba. (puM. ramyate'nena ram+yat) yaMAnu 3, | ravikAnta puM. (raviNA ravikarasaMyogena kAntaH kamanIyaH) vRkSa. (na. ram+yat) 5Tosa bhUsa sUryakAnta maNi. ramyaka naH (ramyate jano'tra, ramyat-kap saMjJAyAM kan | ravija, ravitanaya, ravinandana, raviputra, ravisuta puM. vA) zu dhAtu-vIya, 4mapUdIpano me 3, pA.. (raverjAyate, jan+Da/raveH tanayaH putraH/ravernandanaH, ramyatA strI., ramyatva na. (ramyasya bhAvaH tal+TAp- yadvA raviM nandayati, nandi+lyu/raveH putraH/raveH sutaH) ___ tvaH) suMdaratA, saundhya. zaniva, manu, vaivasvata manu, suzrIva, yama24, ramyapuSpa puM. (ramyANi puSpANyasya) bhAnu jAu | 472deg4, dvi. va0 zvanI kumArI. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravijA-rasadAlikA shbdrtnmhoddhiH| 1771 ravijA, ravinandinI, ravitanayA, raviputrI, ravisutA | kSitistathA / nivRttau ca pratyayAH khAdayastathA strI. (raverjAyate, jan+Da+TAp/raviM nandayati, nanda+ zivadAsIyaTIkA / pArI, puSpanA ma 24 -madha, svAha gini+GIp/raveH tanayA/raveH putrI/raveH sutA) yamunA iSTe vastunyupacitarasAH premarAzI-bhavanti- megha0 12 / ravinAtha na. (ravireva nAtho'sya) 3bhama, pauriyAna khAdhelA anna vagerenuM zarIramAM thatuM eka pariNAma, 8. (puM. raviH nAtho yasya) poriyAna 3. sAra, goLa, alaMkArazAstra-prasiddha ratyAdi sthAyI ravinetra, ravilocana puM. (raviH netraM yasya/raviH locanaM) bhAvavALA zRMgAra, vIra vagere ATha raso "zRGgArahAsyakaruNaraudravIrabhayAnakAH / bIbhatsAdbhutasaMjJau ravipriya na. (ravireva priyamasya) rAtuM, maNa, dig. cetyaSTau nATye rasAH smRtAH"-kAvyaprakAzaH / (puM. raveH priyaH) 425nu OMAra, mahitya patra, 432. (puM. na. rasyate rasa+ac) OM2, vIrya, 2 / -jarasA raviratna na. (raveH priyaM ratnam) bhA.. yasminnahAryo rasa:-uttara0 1139|-prsrti raso nirvattiravilauha na. (ravipriyaM lauham) dig. dhanaH-uttara0 6|19|-kvitaa komalavanitA rasayati ravivAra, ravivAsara puM. (ravipatiko vAraH/ravisvAmiko rasikaM rasena militA / sA yadi durjanahaste patitA _vAsaraH) sUryanI vAra, sAhityavAra. pratipadabhagnA saMzayamagnAH -udbhaTaH / drava, upl. - ravisaMjJaka na. (raviriti saMjJA yasya kap) tAmadhAtu. sahasraguNamutsraSTumAdatte hi rasaM raviH-raghu 0 1 / 19 / ravisArathi puM. (raveH sArathiH) sUryanA sAthi-5241. gaMdharasa, gaMdha, mana, mahi28. ravihorA srI. (raveH horA) 2vinI. 20-2zino ma rasaka na. (rasa+saMjJAyAM kan) 6ANe.tuM mAMsa.. rasakapUra na. (rasena kapUramiva) 2452. bhAga. raz (sautra. para. aka. seT razati) zaha-mA4 rasakesara na. (rasena kesaramiva nAgakesarasugandhitvAt) 2vo.. a52. razanA, rasanA, strI. (azrute vyApnoti, az+yuc rasagandha, rasagandhaka puM. na. (rasagandha+ svArthe kan) rasAdezaH TAp/ras+lyuTa) me -ho| -rasatu porasa, gaMdhara. -rasagandho gandharaso gAndhAraM masivardhanam trikANDazeSaH / rasanA'pi tava jaghanamaNDale ghoSayatu manmathanidezam rasagarbha na. (raso garbhe'sya) nits, me.5 tarnu gIta0 10 / (r)ma, ho29. 2sAna. razmi puM. (azrute vyApnoti, az+mi dhAto rasAdezazca) rasaghra puM. (rasaM pAradaM hanti, han+Tak) mA2. B25 -"mukteSu razmiSu nirAyatapUrvakAyAH'' | rasaja, rasatejas na. (rasAt bhuktAnnarasAt prathamadhAtozakuM0 1 / 8 / -razmisaMyamanAt-zakuM0 7 / 6 / rjAyate, jan+ Da/rasasya bhuktAnarasasya tejaHsAraH) (na. raz+mi. az+mi dhAtoruTa vA) dhobo3. dohI (puM. rasAd ikSuprabhRteH dravAt jAyate, jan+Da) Auma, mAMjanI 5iye. pa, 3na. 132, 25, zI. (tri. rasAjjAyate, razmikalApa puM. (razminAM kalApo yasmin) yopana. jan+Da) 2samAMthI 6tpana thanA2. serano 2. rasajJa tri. (rasaM jAnAti, jJA-karaNe ghabarthe ka) 2sane. ras (bhvA. para seTa-rasati) savA 12vI, Buzu2 nA2 - sAMsArikeSu ca vayaM rasajJAH-uttara- 2 / 27 / 12vo -rAjanyopanimantraNAya rasati sphItaM yazodundubhiH ___-yo hemakumbhastananiHsRtAnAM skandasya mAtuH payasAM veNI0 1 / 225 / za06 42vo. karIva vanyaH paruSaM rasajJaH raghu0 9 / 36 / rarAsa raghu0 1678 / (cu. ubha. sa. seTa-rasayati+te) rasajJA strI. (rasaM jAnAti, jJA+karaNe ka+TAp) ma. svAhavA, yAmaj. rasajyeSTha puM. (raseSu jyeSThaH zreSThaH) madhu222., Vou222.. rasa puM. (rasati rasaG ac yadvA rasyate ras+dha) 22. | | rasat tri. (rasa+vartamAne zatR) yodatuM, 44.4 42tu, (2sa. 7 cha - vo, unit, madhura, jArI, tU2. ane. yApa. 4Aya) -parAyattaH prIteH kathamiva rasaM vettu puruSaH- rasadAlikA strI. (rasArthaM dalyate, dal+karmaNi ghaJ+ mudrA0 3 / 4 / - rasanAtho rasastasya dravyamApaH | GIpa+ svArtha ka TApa hasvaH) . tanI sI. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1772 shbdrtnmhoddhiH| [rasadhAtu-rasAntara rasadhAtu, rasanAtha, rasapati, rasarAja. rasaleha, | rasavikraya puM. (rasasya vikrayaH) 2. vayavo. te, 2sanu rasAyanazreSTha, rasendra, raseza, rasezvara puM. (rasAtmako | kyA. dhAtuH/rasAnAM nAthaHzreSThaH/rasasya patiH/raseSu rasasya rasazodhana na. (rasaM pAradaM dravIbhUtaM dravyaM svarNAdi vA vA rAjeva zreSThatvAt/rasa+liha+ ac/rasAyaneSu zodhayati, zudh+Nic+ lyu) 4952. (rasasya zreSThaH/rasa indra iva yadvA rasAnAM dhAturasAnAmindraH zodhanam) pArAne. vo ta.. zreSThaH/rasAnAmupadhAtUnAm IzaH/rasaH pAradaH Izvara rasasiddha puM. (rasaM sAdhnoti) 2sana 1915t2, Avyaza, iva) 52, 5 / 26. 2savettA- jayanti te sukRtinaH rasasiddhAH kavIzvarA:rasadhenu strI. (dAnArthaM kalpitA IkSurasanirmitA dhenuH) bhartR0 2 / 24 / dAna mATe kalpelI zelaDInA rasanI banAvelI gAya. rasasindUra na. (rasajAtaM sindUram) pArAmAthI banatuM rasana na. (rasa+bhAve lyuTa) svAha, yAga, za6- eka sijUra. savA4. (na. rasyate'nena, ras+karaNe lyuTa) - | rasasthAna na. (rasasya pAradasya sthAnam) Snals. asAdhyo yo bhaved rogo yasya nAsti cikitsitam / | rasA strI. (raso mAdhuryAdirUpo'styasyAH ac+TAp) rasendro hanti taM rogaM narakuJjaravAjInAganAM - bhAvapra0 / pRthvI, bhATI- smarasya yuddharaGgatAM rasArasArasA rasA -indriyaM rasagrAhakaM rasanaM jihvAgravarti-tarka0 / nalo0 2 / 10 / vanaspati Auna, drAkSa, vanaspati rasanA strI. (rasyate'nayA, ras+karaNe lyuT+TAp) 5051dI- rasA dizazca pratinedire janAH / petuH kSitoM ma., 2 / 2 / vanaspati, bheDA , ho27. vajranipAta zaGkayA-bhAga0 10 / 6 / 12 / 31, vanaspati. rasanAyaka puM. (rasAnAM nAyakaH netA rasAyanavidyA- 481, saksI , 2sAtasa- "rasAsArarasA sArasAyaviSkArakatvAt) ziva. tAkSakSatAya sA-kAvya0 / -rAjyaM yAtu rasAtalaM rasanAliha puM. (rasanayA leDhi, liha-kvip) dUta2au.. punaridaM na prANituM kAmaye-bhAmi0 2 / 63 / rasanetrikA strI. (raso netramiva tadastyasyAH Than+TAp) rasAkhana puM. (rasAM khanati khan+ac) 57.. maNasIla. rasAkhanI strI. (rasAkhana+striyAM jAti. GIS) .. rasapAka puM. (rasasya pAkaH) 2sanI 5. rasAjana na. (rasajAtaM aJjanam) pittamAMthA janatuM rasapAkaja puM. (rasapAkAjjAyate, jan+Da) , all. meM. 4na- rItyAM tu dhyAyamAnAyAM tat kiTTaM tu rasaphala puM. (raso jalaM phale yasya) nariyajanuM vRkSa. rasAJjanam-rAjanighaNTaH / rasamaJjara nAM maJjarI) nAya-nAyihAna rasADhya puM. (rasena madhurasena ADhyaH) mAmAta vRkSa. maha 6 tha- vidvajjanamanobhRGgarasavyAsaGgahetave / (tri.) 2savANu, 2sathI bharapU2. eSA prakAzyate zrImadbhAnunA rasamaJjarI-rasamajarI 2 / rasAtala na. (rasAyAH talam) te nAme me. pAtANarasamANikya na. (raseka pAradena mANikyamiva) te. nAme | "jAtiryAtu rasAtalaM guNagaNastasyApyadho gacchatu-" eka padArtha. bhartR0. 2|39-jgraah vedanakhilAn rasAtalagato hariHrasarAja puM., rasAgraja na. (rasaH dravaH iva rAjate, rAj | mahA0 12 / 347156 / +aca rasasya pittaladhAtudravasyAgrAt jAyate, jan+Da) | rasAdAna na. (rasasya AdAnam) 2sarnu aDasa, 2sarnu 2sAna. zoSa. rasavat tri. (rasa+astyarthe matupa masya vaH) 2savANu- rasAdhika pu. (rasAya dravAya svarNAdidrAvaNAya adhikaH) saMsArasukhavRkSasya dve eva rasavatphale / kAvyAmRta- / tt415||2. (tri. rasAdadhikaH) 2sathA. pi.ghau rasAsvAdaH saMparkaH sajjanaiH saha-subhA0 / / rasavALuM. rasavatI strI. (rasa AsvAdyadravyamannAdi astyasyAM matupa | rasAdhikA strI. (rasena adhikA) humlari vanaspati, masya vaH GIp) 2soDe, sthAna, 2so - roSo'pi | drAkSau. rasavatInAM na karkazo vA cirAnubandhI vA- | rasAntara na. (anyo rasa iti mayu. nipA.) yAsu 2sAthI AryAsa0 498 / bIjo rasa. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasAbhAsa-rasuna] rasAbhAsa puM. (rasa iva AbhAsate, A + bhAs+ac) alaMkArazAstramAM rasanuM anaucitya-jemake pazu vagere anya nAyaDuMgata zRMgArAhi rasa- "anaucityapravRttatve AbhAso rasabhAvayoH " - sA0da0 / rasAbhiniveza puM. (rase abhinivezaH) rasabhAM Asata. rasAmla na. ( rasena amlam) sAmyavetasa. rasAyana na. ( rasasyAyanamiva) chAsa, DeDa, kheDa bhatanuM jhera, vRddhAvasthAne aTakAvanAra tathA baLabuddhivardhaka vaidya' prasiddha auSadho-ThevA } pAraha, gandha, hiMgajoDa vagere- nikhilarasAyanamahito gandhenogreNa lazuna ivarasa0 / manasazca rasAyanAni - uttara0 1 / 36 / DImiyona sUtena vinA kAntaM na kAntena vinA rasaH / sUtakAntasamAyogAt rasAyanamudIritam - rAjanirghaNTaH / rasAyanazAstra. (puM.) garuDa pakSI, vAvaDiMga. rasAyanaphalA strI. (rasAyanena phalati vA, phal+ac TAp) 323. zabdaratnamahodadhiH / rasAyanI strI. ( rasAn tailAdIn ayate prApnoti, aya+lyu + GIp ) gaNo, ammAyI vanaspati, zaMjapuSpA, maha, ghoNuM nasotara, anarasavAhiDA nADI- rasAyanyaruNA kAlA raktAGgI raktayaSTikA / bhaNDItakIca gaNDIrI maJjUSA vastraraJjinI- bhAvapra0 / rasAla puM. (rasamAlAti, A+lA+ka) khAMjo, zevaDI, Ieesa, gha, dhojI zekhaDI. (na.) gandharasa bhaGgArasAlakusumAni samAzrayante - bhAmi0 1 / 17 / - prAgeva hariNAkSINAM cittamutkalikAkulam / pazcAdudinnabakularasAlamukulazriyaH-sA0 da010 pari0 / sevArasa rasAlasA strI. (rasena alasA) nADI. rasAlA strI. ( rasAn AlAti, A+lA+ka+kap) zubha, bhasAsAvANuM, tebhanAvANu bhImena priyabhojanena racitA nAmnA rasAlA svayam, zrIkRSNena purA punaH punariyaM prItyA samAsvAditA / eSA yena vasantavarjitadine sevyA paraM nityazastasya syAdativIryavRddhiranizaM sarvendriyANAM balam zabdakalpadrumaH / 6hIM, ghoSa, vihArI vanaspati, drAkSa. rasAlikA, rasAlI strI. (rasAlI+svArthe ka+TAp hrasvaH / rasamAlAti, A + lA+ka + GIS ) ji vanaspati, eka jAtanI zelaDI. rasAlihA strI. ( rasAM bhUmiM leDhi spRzati, lih +ka+TAp) pRdmiparNi nAme vanaspati. 1773 rasAveSTa puM. (rasena AveSTo yasya) kheDa bhatanI dhUpa. rasAzvAsA strI. (rasAM bhUmimAzvAsayati dalaiH, A + zvas+ Nic + aN + TAp) kheDa bhatanI veso- palAzI latA / rasAsvAda puM. ( rasasya AsvAdaH ) 2sano AsvAha'saMsAraviSavRkSasya dve phale amRtopame / kAvyAmRtarasAsvAdaH saGgazca sujanaiH saha / / " DAvyabhAM rasanuM lAna thavaM te kAvyAmRtarasAsvAdaH / AtmasAkSAtkAramA kheDa jAtanuM vighna. rasAsvAdin puM. tri. (rasaM puSparasamAsvadate, A + svad + Nini / rasaM puSparasamAsvadate, A + svad + Nini) (bhamarI, rasano svAda lenAra. rasAsvAdinI strI. ( rasAsvAdin + striyAM GIp ) rasano svAha senArI strI, labharI. rasAhvA strI. (raseti AhvA yasyAH ) rAsnA vanaspati, zatAvarI vanaspati. rasika tri. (rasaM vetti anubhavati vA Than) rasa bhAnAra, rasano anubhava benAra iyaM mAlatI bhagavatA sadRzasaMyogarasikena vedhasA manmathena mayA ca tubhyaM dIyate - mA0 6 / tad vRttaM pravadanti kAvyarasikAH zArdUlavikrIDitam shrut040| (puM.) dhoDo, hAthI, sArasa pakSI (tri. raso'styasya, rasa +Than) rasavArju -" antardhAnavyasanarasikA rAtrikApAlikIyam" kAvya0 / rasiyo- paropakArarasikasya mRccha0 6 / 19 / rasikA strI. ( rasa +Than + striyAM TAp) zubha, strInI, iTIbhejalA, zIkhaMDa, bhenA, zesaDIno rasa, projau, drAkSa. rasikatA strI, rasikatva na. ( rasikasya bhAvaH tal + TAp-tva) rasi'pazu. rasikI strI. ( rasika + striyAM jAtitvAt GIS ) ghoDI, sArasa pakSizI, hAthazrI. rasita na. ( cu. ras + bhAve kta) bhedha vagereno zabda, " gambhIramegharasitatyathitA kadA'ham " - ghaTakarparaH / (tri rasa + karttari kta) zabdavANu, megha garbhanAvANuM - heramba ! kaNTharasitapratimAnameti mA0 9 / 3 / (tri rasa + karmaNi kta) yAjesa, svAha sIdhesa. rasin tri. ( rasa + astyarthe ini) rasiDa, rasavANuM. rasuna, rasunaka, rasona, rasonaka puM. (ras + unan / suna + svArtha kan / rasenaikenonaH / rasona + svArthe kan ) sasA - yadAmRtaM vainateyo jahAra surasattamAt / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1774 tadA tato'patad binduH surasono'bhavad bhuvi / paJcabhizca rasairyukto rasenAmlena varjitaH / tasmAd rasona ityukto dravyANAM guNavedibhiH bhAvapra0 / rasendravedhana, rasendrasaMjAti na. ( rasendrasya vedhanaM yasmAt / rasendrAtsaMjAyate, sam + jan+karmaNi kta) sonuM. rasottama puM. ( raseSu uttamaH yad vA rasaH uttamo'sya) sIsA bhaga, pAro, rasAMna. zabdaratnamahodadhiH / rasodbhava na. ( rasaH pArada udbhavatyasmAt, ud + bhU+ac) hiMganoDa. (tri rasAdudbhavati, ut+bhU+ac) rasamAMthI utpanna thanAra. rasopala na. ( rasaH pArada iva upalIyate zubhratvAt, lI+Da) bhotI. rasna na. ( ras + uNA0 na ) vastu, pachArtha. rasya na. (rasAdbhuktAnnAdipariNAmAdAgataM, ras+yat) bhAMsa, pAtaNuM chahIM. (tri. rasyate AsvAdyate. ras+yat) yAjalA sAyadu, jAvA sAya, svAdiSTa rasyA snigdhA sthirA hRdyA AhArAH sAttvikapriyAH bhaga0 17 / 8 / rasyA strI. ( rasAya hitA, ras+ yat+TAp) zasnA vanaspati, pAThA vanaspati. raMhas na. (ram+asun hugAgamazca) vega- na pAdaponmUlanazaktiraMhaH, ziloccaye mUrcchati mArutasya raghu0 2 / 34 / raMh (gatau, bhvA, pa. sa. seT - raMhati) 4. rah (bhvA pa. sa. seT rahati / cu. ubha. sa. seT rahayatite) tyAga khu, choDavu rahayatvApadupetamAyati-kirA0 2 / 14 / rahas na. (rah + asun) kheAnta sthAna- tadAnanaM mRtasurabhikSitIzvaraH, rahasyupAghrAya na tRptimAyayauraghu0 3 / 3 / ataH parIkSya kartavyaM vizeSAt saGgataM raha: - zakuM0 5 / maithuna, guhya aMga, chAnuM rAjavA ales - vRttaM rahaH praNayamapratipadyamAne zakuM0 5 / 23 / yathArthapazu, satyatA. ( ramante'smin ram+asun masya haH) vizvAsasAya sthAna (avya.) guptapaNe, chAnI rIte, thorIthI. rahasa puM. (rahas+ac) svargaloDa, samudra. rahasi avya. (rahas+ saptamyanto nipA.) kheAntamAMrahasyupAghrAya na tRptimAyayau " raghu0 / rahasya tri. ( rahasi bhavaH, rahas+ yat) bheAntamAM thanAra, nirjanasthAnamAM thanAra, gopya-chAnuM rAkhavA lAyaka. sarahasyAni jRmbhakAstrANi - uttara01 / (na. rahasi bhavaH [ rasendravedhana- rAkh yat) gupta vastu, chAnuM rahasya - tAtparya-bhAva- upadeza. -"rahasyaM sAdhUnAmanupadhi vizuddhaM vijayate " - uttara0 2 / 2 / - bhakto'si me sakhA ceti rahasyaM hyetaduttamam - bhaga0 5 / 3 / rahasyA strI. (rahasya+ striyAM TAp) vanaspati pAThA, rAsnA, kheDa nahI. rahasyAkhyAyin tri. (rahasyamAkhyAyate) (26-2hasthanI vAta anAvanAra- rahasyAkhyAyIva svanasi mRdu karNAntikacaraH - zakuM0 1 / 24 / rahATa (puM.) maMtrI, vara, brahmarAkSasa rahita tri. ( raha+karmaNi kta ) choDesuM tyAga harelu, vati- rahite bhikSubhirgrAme yAjJa0 3 / 59 / bhUta (rahas+ vi + bhU+ kta) kheDAntanuM, bheDAntamAM thayesa.. rA (adA. pa. sa. aniT - rAti) Apa, hevu, grhe| vuM. rA strI. ( rA + sampadA. bhAve kvip/rA+sampa. karmaNi kvip) chAna, vibhrama, sonuM. rAkA strI. ( rA + uNA0 ka+TAp kasya netvam) parave yukta yUnama, mukhyataH rAtri - dAridrayaM bhajate kalAnidhirayaM kA'dhunA mlAyati bhAmi02 / 72 / kheDa nadI, prathama aTakAvamAM AvelI strI, kaccharoga, AMgirasanI 'nyA. (rAyate dIyate havirdevebhyo yasyAm) saMpUrNa candravALI pUnama'raakaayaamklngk cedamRtAMzorbhaved vapuH "-kAvya0 / rAkApati puM. (rAkAyAH patiH) yandra. rAkSasa puM. (rakSa eva, rakSas + svArthe aN) rAkSasa. (tri. rakSasa idaM, rakSas + aN) rAkSasanuM, rAkSasa saMbaMdhI. rAkSasI strI. ( rAkSasa + striyAM jAti GIS ) rAkSasI. ( strI. rakSas + aN + GIpa) rAtri moTI chADha, yora nAmanuM gandha dravya. rAkSasendra puM. (rAkSasAnAmindraH) rAkSasono rAma-rAvA. dhik tvAmasati puMskAme mama vipriyakAriNi / pUrveSAM rAkSasendrANAM sarveSAmayazaskari mahA0 - 4. 1 / 154 / 18 / rAkSA strI. (lakSyate'nayA, lakS+karmaNi ghaJ+TAp pRSo. vRddhiH lasya razca) sAja. rAkh (bhvA. pa. sa. seT rAkhati) nivArA vuM, sU tha, zArAgAra, samartha - aMka0 / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1775 rAga-rAja] shbdrtnmhoddhiH| rAga puM. (rajyate, ra+bhAve ghaJ na0 nalopakutve) | rAgAGgI, rAgADhyA strI. (rAgaviziSTaM aGgaM yasyAH raMgata, 22- maline'pi rAgapUrNAm-bhAmi0 1100 / / GIp/rAgeNa ADhyA) bha706. prati. - atha bhavantamantareNa kIdRzo'syA dRSTirAgaH- | rAgAru (tri.) 2 // 2 // 4513. ni.252|| 42 2. zakuM0 2 / anurA- "rAga AsaktilakSaNo doSaH". | rAgAzani puM. (rAgeSu azaniriva) suddhava vAtsyA0 / (puM. rajyate'nena, ra+ghaJ nipA. rAgiNI strI. (rAgo'styasyAH in+ DIp) 27.. nalopakutve) sAla 1- rAgeNa bAlAruNakomalena (saMgItanA svaragrAmanA vikAro, jenA trIsa agara cUtapravAloSThamalaJcakAra-kumA0 3|30|-"tmimN kuru chatrIsa bheda gaNAya che.) catura strI, snehavALI dakSiNetaraM caraNaM nirmitarAgamehi me"- kamAre0 8 / 19 / / strI, bhenAnI me anyA- rAgiNI nAma saMjAtA yandra, sUrya, , 21%81, saMtana - tavAsmi jyeSThA menAsutA mune ! zubhAGgI padmapatrAkSA gItarAgeNa hAriNA prasabhaM hataH-zakuM0 15 / - aho ! nIlakuJcitamUrdhajA-vAmanapu0 48 a0 / tivANI rAgaparivAhiNI gItiH-zakuM0 5 / saMgItana rAja / strI, svairiNI, muDI, puMzcalI, 3 ghAsa dhAnya. chacha - bhairavaH kauzikazcaiva hindolo dIpakastathA rAgin tri. (raJ+tacchIlAdiSu ghinuNa yadvA rAgo'zrIrAgo megharAgazca rAgA: SaDiti kIrtitAH-nATyazAstre / syAsti, rAga+ini) rAgavANu- rAgo yasyAsti saMsAre rAgacUrNa puM. (rAgasya ratezcUrNa iva) maheva.. sa rAgItyucyate dhruvam / duHkhaM bahuvidhaM tasya sukhaM (puM. rAgAya cUrNyate'sau, cUrNa+ghaJ) 2, dAma, ca vividhaM punaH-devIbhAga0 41 / snehavANu, tivANu, sindUra, zusAra, raMgavANu yUe[. vANu, 22, sva074I, sabhAsa... rAgacchanna, rAjarajju, rAgavRnta puM. (rAgeNa channaH/rAgo rAgiSTha puM. (rAgin+ iSThan) N7. rajjurivAsya/rAgasya vRntamiva) maheva.. rAdh (bhvA. A. a. seTa-rAghate) timAna. Doj, rAgada tri. (rAgo dadAti, dA+ka) raMganA2, yitra.12, samartha hovuM. gavaiyo. rAghava puM. (raghorapatyaM, raghu+aN) zrI. rAmayandra, raghuno rAgadA strI. (rAgada+striyAM TAp) 26TimA.. vaMza4- "adya bArhaspataH zrImAn yuktaH puSyeNa rAgadAli puM. (dala+Nic+in pRSo0 vRddhiH rAgayuktA rAghavaH"-rAmA0 / -yati pArthiva liGgadhAriNau daduzAte dAliH) masUra. rAgapuSpa, rAgaprasava puM. (rAgayuktaM raktavarNaM puSpamasya/ raghurAghavau-raghu0 8 / 66 / samudra, . tanu bho? bhA76. rAgayukto raktavarNaH prasavo'sya) aporiyAna, jAu, rAghavAyana na. (rAghavasya rAmasya caritAnvitaM ayanaM raktAstAna vRkSa. rAgapuSpI srI. (rAgayuktaM puSpaM yasyAH GIp) sUdana zAstram) raamaay9|- setihAsapurANAni raaghvaaynbhaartm| samAptirahitAnyeva santi tAni zrutAni te-agnipu0 / bana jA. rAgabandha puM. (rAgasya bandhaH) bhAvanA tyatra thavI. te, rAGkala (pu.) sial. yogya [nathI. 2yi thavI. te- bhAvo bhAvaM nudati rAGkava na. (raGkovikAraH tallomajAtatvAd aN) viSayAd rAgabandhaH sa eva-mAlavi0 2 / 9 / / raMkujAtinA haraNanA vALanuM banAveluM vastra, kAMbalaraagyuj puM. (rAgeNa raktavarNena yujyate, yuj+karmaNi aurNaM ca rAGkavaM caiva paTTajaM kITajaM tathA / kauJcakvip) bhaul.sdAsa. (tri. rAgeNa raktavarNena yujyate, pArAvatanibhairvadanai rAGkavairapi-mahA0 9 / 44 / 26 / yuj+ kvip) gavANu, 20Ina, rAgavANu.. rAj (bhvA. ubha. a. seTa-rAjate-ti) hI5j, zomaj, rAgalatA strI. (rAgasya janitA lateva) mahevA. patnI prazaj- reje grahamayIva sA-bhartuH 1 / 17 / - rAjan 2ti. rAjalivIravairivanitA vaidhavyadaste bhujaH-kAvya0 10. / rAgavat tri. (rAga+astyarthe matupa masya vaH) raMgavANu, nis+rAja -yama4, 6deg58 janAva, mAMta raMgIna. 52, hehIpyamAna. 42- divyAsrasphuradugradIdhitirAgasUtra na. (rAgayuktaM raktavarNaM sUtram) 54sUtra, gahu~, zikhAnIrAjitajyaM dhnH-uttr06|18|-niiraajynti sUta2, tusUtra. bhUpAlAH pAdapIThAntabhUtalam-prabodha0 2 / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1776 rAj puM. (rAja + kvip) rAma (tri.) hIpanAra, prAzanAra, zolanAra. rAjaka na. ( rAjJAM samUhaH kan) rAbhakhono samuhAya. (tri. rAj + kartrarthe Nvul ) chIpanAra, aMtimAna, tebhsvI. - nAnAyodhasamAkIrNo nIrAjitahayadvipaH kAma04 / 66 / bhAratI utAravI te. (puM. rAjaiva, rAjA + svArtha kan) sahate na jano'pyadhaH kriyAM kimu lokAdhikadhAma raajkm-kiraa02|47| -hRSTapuSTamatIvAsIt tasmin rAjanyazeSataH / rAjakaM sakalaM corvyAM paurajAnapado janaH- mArkaNDeyapu. 109 / 6 / rAjakadamba puM. ( kadambAnAM rAjA rAjada. parani.) 2.5 bhatanuM ahamjanuM Au- kAdambaryaH prAvRSeNyo nIpo dhUlIkadambakaH / kadambapriyakau rAjakadambosrupkaro'gnikaH jaTAdharaH / rAjakanyA strI. ( rAjJaH kanyA) rAmanI inyA- vRtaH sa rAjakanyAbhirekaH paJcAzatA varaH - bhAga0 9 / 6 / 43 / kheDa bhatanuM Isa. rAjakara puM. (rAjJe deyaH karaH) rAmanI 42. rAjakalpa tri. ( ISadasamAptau rAjA, rAjan +kalpap) zabdaratnamahodadhiH / rAjAnA sarakhuM, rAjAnA jevuM. rAjakarkaTikA, rAjakarkaTI strI. (karkaTI + svArthe ka+ TAp hrasvaH, karkaTikAyAM rAjeva / rAjate rAj+ac, karkaTISu rAjeva ) zinAI aDaDI. rAjakazeru, rAjakazeruka puM. (kazerUNAM rAjA rAjada / rAjakazeru + svArthe ka) ladramotha. rAjakArya na. ( rAjJaH kAryam) rAbhanuM ama. rAjakIya tri. ( rAjJa idaM rAjan + cha kuk) rAbhanuM, rAma saMbaMdhI - tatastadarthaM rAtrau sa rAjakIyaM saro yayau - kathAsarit 0 62 / 228 / - - rAjakumAra puM. (rAjJaH kumAraH ) rAbhano putra, yuvarA kumAre zastrazAstra zrIkalAbalaguNocchrayAH / vAdyAlI khuralI rAjabhaktiH subhagatAdayaH kavikalpalatAyAM 1. sta0 / rAjakula na. ( rAjJaH kulam) rAbhanuM Dula, rAbhanuM DuTuMdhaparivAra. rAjakuSmANDa puM. ( rAjJaH kuSmANDa iva priyatvAt ) raMgazAnI choDa- "vArtAkI" / rAjakoSAtakI strI. (rAjapriyA koSAtakI) kheDa bhatanI galakAMnI vela. [rAj-rAjatA rAjakSavaka puM. (kSavatyanena, kSu+ap, rAjate, rAj+ac rAjazcAsau kSavakazca svArthe kap) rA4sarSapa. rAjakharjUrI strI. (rAjapriyA kharjUrI) kheDa bhatanI jahUra. jagAmin tri. (rAjan + gam + Nini) zubha pAse 4nAra, * anRtaM ca samutkarSe rAjagAmi ca paizunam / gurozcAlIkanirbandhaH samAni brahmahatyayA- mAnave 11 . a0 / rAjani vA stenAdInAM pareSAM maraNaphaladoSAbhidhAnam - kullUkabhaTTaH / rAbhyane khAdhIna, rAjAdhikAramAM AvanArI milakata. rAjagiri puM., rAgagRha na. ( rAjAzramo giriH) bhagadha dezamAM Avelo eka parvata, magadhanI rAjadhAnInuM nagara, kheDa zA rAjaguru puM. (rAjJaH guruH ) rAbhano guru, rA4gora. rAjagrIva (puM.) kheDa bhatanuM bhAchasuM. rAjagha tri. ( rAjAnaM hanti, han+ka ni.) rAmano nAza 42nA2- pradakSiNIkRtya jayAya sRSTyA rarAja nIrAjanayA sa rAjaghaH naiSa0 1 / 10 / tIkSNa sAdhana. rAjacihna na. ( rAjJaH cihnam ) chatra, yAmara vagere rAbhanuM zila, rAbhanI zakti, rAmadhikAra. rAjacihnaka na. ( rAjacinha+ saMjJAyAM kan ) siMga, yoni rAjajambU strI. (jambUnAM rAjA iti) bheDa bhatanI jahUra. rAjayakSman puM. (rAjJaH candrasya kSayakArako yakSmA) eka jAtano kSayaroga. rAjata tri. (rajatasya vikAraH, rajata + aN ) 3pAnuM, 35aa saMbaMdhI- sauvarNaM rAjataM tAmraM pitRRNAM pAtramucyate / rajatasya kathA vApi darzanaM dAnameva vA - mAtsye 17. a0 / (na. rajata + svArthe aN) 35- "hemarAjita - citrAbhyAM samalaMkRtam" - rAmAyaNe / rAjataru puM. (taruNAM rAjA rAjada. parani.) rziranuM Au, garabhANAnuM bhau - mustAdirAjataruvargadazAGgasiddheH suzrute 657 // rAjatas avya. (rAjan + paJcamyarthe tasil ) rAbhathI, rAjA pAsethI. rAjatA strI, rAjatva na. (rAjJaH bhAvaH tal+TAp-tva) rAmapazu, rA4tva- ratnakUTaM svakAyArthaM nityasnigdhA hi rAjatA - kathAsarit0 36 168 / kva ca rAjatvamityuktvA sa rAjA niSiSedha tat- kathAsarit0 20 | 191 / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjatAla-rAjapIla] shbdrtnmhoddhiH| 1777 rAjatAla puM., rAjatAlI strI. (rAjJastAla iva priyH| | rAjanaga (puM.) 2.42au. rAjatAla+striyAM DIp) sopArInu, A3, guvA: vRkSa- | rAjanaya puM. (rAjayuktaH nayaH) 204nIti, 20yarnu "rAjatAlIvanadhvaniH"-raghu0 / prazAsana rAjatejas na. (rAjJaH tejaH) 2rAna te4. | rAjanimbUka puM. (nimbUkAnAM rAjA rAjada. pUrvani.) rAjadanta puM. (dantAnAM rAjA, rAjada. pUrva.) 658 gahI sI. hatanI 2i kyA behata- rAjadantau tu rAjanIti strI. (rAjJAM nItiH) 2.mInI. nIti, 250 me. madhyasthAvuparizreNiko kvacit-hemacandraH / jANavAnA sAma vagere upAya, rAjanItinuM varNana rAjadezIya, rAjadezya tri. (ISadUno rAjA, rAjan+ karanAra kAmadaki vagere nItizAstra. dezIyara/ISadasamApto rAjA, rAjan+dezya) 28%1. | rAjanIla (puM.) . tanu ratna, pA, bha24ta. mahie. tulya jAgIradAra vagere. rAjanya puM. (rAjJo'yaM, rAjan+ yat jAtau lopo na) rAjadvAra na. (rAjJaH dvAram) 2- bA25, 28462, / kSatriya, 204putra- rAjanyAn svpurnivRttye'numenerAjamahela. raghu0 4 / 87 / agni, kSI2vRkSa. rAjadroha puM. (rAjJaH drohaH) 2.nI. doDa, 28% -0. viruddha, rAjanyaka na. (rAjanyAnAM samUhaH kan) kSatriyo - vizvAsaghAta, rAjavidroha-AMdolana. yoddhAonuM ToLuM. rAjadrohin puM. (rAjJe druhyati druh+Nini) 2%ii. sAdhe rAjanvat tri. (prazasto rAjA'styasya prAzastye matupa, rAjAno droha karanAra. masya vaH na nalopaH) suM12-zreSTha 20%vaNo deza rAjadhastUra, rAjadhastUraka, rAjadhustUra, rAjasvarNa puM. 13- surAjJi deze rAjanvAn syAt tato'nyatra (dhastUrANAM rAjA, rAjada. pUrvanI./rAjadhastUra+ svArthe rAjavAn-amara0 / -rAjanvatImAhuranena bhUmimka/dhustUrANAM rAjA, pUrvani/svarNAnAM rAjA, rAjada0 rghu06|22| -rarAja sA rAjavatI samRddhA grahairiva parani.) pIso ghaMtU2.. dyaurvimalairupetA-mahA0 5 / 17 / rAjadharma puM. (rAjJaH dharmaH) no dharma-324 20% kAyadA-niyama-vidhi. rAjapaloTa puM. (rAjapriyaH paTolaH) paMDoj, madhura paMjI. rAjadharmajJa, rAjadharmavid tri. (rAjadharmaM jAnAti, jJA+ka/ rAjapaTTa puM. (rAjJaH paTTa iva) me tana ma.. rAjapaTTikA (strI.) yAtapakSI hArAvalI / rAjadharma vetti, vid+kvip) 28no dharma 19102. rAjadhAnaka na. (dhIyate'treti, dhA+lyuTa, tataH kan) rAjapatnI strI. (rAjJaH patnI) 229, pittama. rAjapatha, rAjamArga, rAjavarmana paM. (pathAM rAjA raajrAjAnuM nagara. rAjadhAnI strI. (rAjA dhIyate'syAm, dhA+AdhAre gamanayogyo vA panthAH ac samA./rAjayogyo maargH| lyuTa +GIpa) 20%nu nivAsasthAna- 'tau daMpatI svAM rAjayogyaM vartma panthAH) 2|4maa sariyAmA 2stoprati rAjadhAnI prasthApayAmAsa vazI vasiSThaH "dhanUMSi dazavistIrNaH zrImAn rAjapathaH smRtaH / raghau0 2 / 20 / 22. nRvAjirathanAgAnAmasaMbAdhaH susaMcaraH"-devIpu0 / - rAjadhAnya na. (dhAnyeSu rAjA, rAja. parani.) zyAmA sAmo tAvat patAkAkulamindramauliruttoraNaM rAjapathaM prapadedhAnya- gaNitapaTutantuvAyAH zAlAkyA rAjadhAnyA-ni kumA0 7 / 63 / rAjamArga saudhayuktaM yaH karoti - bRhatsaMhitA 15 / 12 / pativrate / varSANAmayutaM so'pi zakraloke mahIyaterAjan puM. (rAj+kanin raJjyati ra+kanin nipA. brahmavaivateM / vA) 28%- "pitrA na raJjitAstasya prajAstenA- | | rAjapaNI strI. (rAjaparNa+ac+GIp) . tano nuraJjitAH / anurAgAt tatastasya nAma rAjetya- deto. bhASata''-purANe / -tathaiva so'bhUdanvartho rAjA | rAjapalANDu, rAjapriya puM. (palANDUnAM rAjA rAjada. prakRtiraJjanAt-raghu0 4 / 12 / yandra, prabhu, svAmI, | pUrvani. rAjJa. priyaH) rAtI uMgI. kSatriya, yaza, kubera, Indra, pRthu2|%81.. | rAjapIlu puM. (rAjapriyaH piluH) bho2 pAsunu, jAu. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1778 rAjaputra puM. (rAjJazcandrasya nRpasya vA putraH) budhagraha, rAbhano putra- vaizyAdambaSThakanyAyAM rAjaputrasya sambhavaHparAzarapaddhatiH / rAjaputra ! ciraM jIva mA jIva muniputraka ! / jIva vA mara yA sAdho ! vyAdha mA jIva mA mara- udbhaTaH / 24yUtabhati, kheDa bhatano khAMjI. rAjaputraka na. (rAjJAM putrANAM samUhaH kan) 24putrono samUha. rAjaputrikA, rAjabhaTTikA strI. (rAjJazcandrasya putrIva zabdaratnamahodadhiH / saMjJayAM kan hrasvaH TAp) roDa bhatanuM pakSI - zarArirATi rAzci hAputrI rAjaputrikA / gobhaNDIraH paGkakIro hAputrI rAjabhaTTikA - jaTAdharaH / rAjaputrI strI. (rAjJazcandrasya putrIva) 53vI tuMjI rezuaA, pittaja, bhati, chachUMdara bhAsatI, bhogarI, bhaI. ( strI. rAjJaH putrI) rAbhanI putrI - utpAdayAmAsa tataH putraM vai rAjaputrikA - harivaMze 25 // 46 // rAjapuruSa puM. ( rAjJA adhikRtaH puruSaH) rAbhakhe DopA kAmamAM nImela puruSa-phojadAra vagere. rAjapuSpa puM. (rAjA candra iva zubhratvAt puSpamasya) nAgaDesara vRkSa- cAmpeyaH kezaro nAgakezaraH kanakAhvayaH - zabdacandrikA | rAjapuSpI strI. (rAjapriyaM puSpamasyAH GIp ) ardhanA veso, bhogarAno velo. rAjapUjya tri. (rAjJA pUjyaH) rAma vaDe pU4nIya. (na.) sonuM. rAjapriyA strI. ( rAjJaH priyA) aruzIvRkSa. rAjapreSya, rAjabhRtya, rAjasevaka, rAjAnujIvin puM. ( rAjJaH preSyaH / rAjJAM bhRtyaH / rAjJaH sevakaH / rAjJaH anujIvI) rAbhano seva-no42. rAjapraiSya na. ( rAjJaH preSyam) rAbhanI noDarI. rAjaphaNijjhaka puM. (rAj + ac rAjazcAsau phaNijjhakazca ) nAraMgInu Au. rAjaphala na. ( rAjapriyaM phalamasya) paToja. rAjaphalA strI. (rAjapriyaM phalamasyAH) bhaMjunuM Au. rAjaphalgu (puM.) kheDa bhatanuM Au rAjabadara puM. (badarANAM rAja, rAja para ni.) uttama joranuM jhADa. (na.) bhITTu, rastAmasa vRkSa. rAjabalA strI. (rAj + ac, rAjaM balaM yasyAH) prasArI nAmanI vela. [rAjaputra - rAjarSi rAjabhadraka puM. ( rAjJo bhadraM yasmAt kap) biMjaDI, vanaspati GguSTha, pAribhadra. rAjabhUya na. puM. (rAjJo bhAvaH rAjan + bhU+kyap ) rAmapa syAd brahmabhUyaM brahmatvaM brahmasAyujyamityapi devabhUyAdikaM tadvat- amaraH / rA4dharma. rAjabhogya na. puM. (rAjJA bhoktuM yogyam, bhuj + Nyat) yArojInuM Au, bhayai. (tri. rAjJA bhogyam) zubhathI bhogavavA lAyaka, rAjAne bhogavavA yogya padArtha. rAjabhauta puM. (rAjJaH bhautaH) rAbhano vidUSa-bhaz4ro. rAjamaNDala na. (rAjJAM maNDalam) rAbhakhonuM Toju, rAjAono samudAya. rAjamaNDUka puM. ( maNDukeSu rAjA, rAjada. pUrvani.) bhoTo heDaDI. rAjamandira, rAjasadana na. ( rAjJaH mandiram -sadanam ) rAjAno mahela. rAjamalla puM. (malleSu rAjA rAjada. parani. yadvA mallAnAM rAjA vA) zreSTha bhalsa, rAbhano bhassa rAjamASa puM. ( mASeSu rAjA iti parani.) kheDa bhatanA Aucha. rAjamudga puM. (mudgeSu rAjA, rAjada parani.) bheDa jAtanA maga. rAjabIja na. ( rAjJa: bIjam ) rAbhanuM vIrya, rAbhvaMza4. rAjabijin tri. ( rAjA bIjI kAraNaM yasya) 24vaMzI, rAjAnA vaMzanuM. rAjamudrA strI. (rAjJo mudrA) siDI, bhahora vagere rA4yihna rAjayakSman (puM.) kheDa bhatano kSayaroga - rAjayakSma parihAnirAyayau kAmayAnasamavasthayA tulAm - raghu0 19|25|-raajykssmev rogANAM samUhaH sa mahIbhRtAm - zizu0 2 / 96 / rAjayogya tri. ( rAjJo yogyam) rAbhane yogya, rAbhane sAya - trikoNakaNTake saumye pApe copacayasthite / rAja yogyA bhavennArI sundarI kulavardhinI- jaatkaamRtm| rAjaraGga na. ( rAjayogyaraGgam) 35. rAjarAja puM. (rAjJAmapi rAjA prabhUtadhanatvAt Tac samA.) Dujera, yandra, rAmano rAbha- "antarbASpazciramanucaro rAjarAjasya dadhyau" - megha0 3 / ityuktvA sapadi hitaM priyaM priyA / dhAmaM svaM gatavati rAjarAjabhRtye- kirA0 5 / 51 / rAjarIti strI. ( rIteH rAjA rAjada. parani.) kheDa bhatanuM pittaNa, suM, Isa. rAjarSi puM. (rAjA RSiriva zreSThatvAt saMyatatvAcca) zreSTha rAjA RSi, RtuparNa rAjA, tenA smaraNathI kalino nAza thAya che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjalakSaNa-rAjahaMsa shbdrtnmhoddhiH| 1779 rAjalakSaNa na. (rAjJaH lakSaNam) 2i Aa, | rAjazrRGga na. (rAjJAM zuGgamiva UrdhvasthitatvAt) yila 20402057na. saMta sApa- karkoTakasya nAgasya chatra yAma2 vagere. damayantyA nalasya ca / RtuparNasya rAjarSeH kIrtanaM | rAjasa tri. (rajasA nirmitaH, rajas+aN) 2ThI.guthI kalinAzanam-mahA0 / utpana thaye bhandriya ko3. (tri. rajasa idaM, rAjalakSman puM. (rAjJaH lakSma cihnaM yatra) yudhiSThi2. rajas+aN) 2.guesaMdhI- ArambharucitAdhairya(tri. rAjJaH lakSma cihnaM yasya) 24yi yuta... masatkAryaparigrahaH / viSayopasevA cAjasraM rAjasaM rAjalakSmI strI. (rAjJaH lakSmIH) 20%10. sabhI athavA guNalakSaNam / 2 guNAnu, 240 / - "UrdhvaM gacchanti vibhUti, 24vaibhava- mantraprabhAvanipuNaH pramadAvilAsaH sattvasthA madhye tiSThanti rAjasAH"-gItAyAm / - zvetAtapatranRpapUjitadezalAbhaH / hastyazvalAbhadhanapUrNa- yenAsmin karmaNA loke khyAtimicchati puSkalAm / manorathaH syAt zaukrI dazA bhavati nizcalarAjalakSmIH na ca zocatyasampattau tad vijJeyaM tu rAjasam / jyotiSatattve / (tri. rajaH pradhAnatayA'styasya aN) 24:pradhAna rAjalekha puM. (rAjJaH likhito lekha:) 0% ta23rnu rajoguNa jemAM mukhya hoya te. pA, 214Iya. stAve4. rAjasattA strI. (rAjJaH sattA) 25% nI. sattA, 25%AnI rAjavaMza puM. (rAjJaH vaMzaH) rAnI vaMza. madhi2. rAjavaMzya tri. (rAjavaMze bhavaH yat) 2042.. rAjasabha na. (rAjJAM sabhA iti) 2.nI. samA. rAjavat tri. (rAjA rAjamAtraM vidyate'sya matupa masya rAjasarSapa puM. (sarSapANAM rAjA. rAjada. parani.) stuo vaH) 22%Amo heza vagaire. sarasava. rAjavarman na. (rAjJaH varma) 25%Anu, tavya-4, 204mA. rAjasAt avya. (rAjan+sAt) 22%81.ne. sAdhAna., 24yama rAjavallabha puM. (rAjJo vallabhaH) yArojIna jAu, meDa jAtano AMbo, zreSTha boranuM jhADa, te nAme zilyano maNej. eka graMtha- kavi nArAyaNadAse dravya guNa viSayaka e rAjasArasa puM. (rAjJaH sArasa iva) bhA2. nAmano 2yeto. mAnya - zrInArAyaNadAsena kavirAjena rAjasArasI strI. (rAjasArasa+striyAM GIS) bhora pakSie. dhImatA / pratisaMskriyate dravyaguNo'yaM rAjavallabhaH rAjasiMha puM. (rAjasu siMhaH) sArvabhauma. 28%, zreSTha tasya dvitIyazlokaH / (tri.) 22%Ane. vaDA, 2%Arnu 0%t. mAnatuM. rAjasI strI. (rAjas+aN+ GIS) huvA, dhAma. rAjavallI (srI.) meM tano vaso.. rAjasUya puM. (rAjJA suyate, sU+karmaNi kyap) 2 rAjavAha puM. (rAjAnaM vahati, vaha+aNa) gho.. 2vA pAya 2.5 tano yaza- "rAjA rAjasUyena rAjavAhya puM. (rAjJaH vAhyaH) 2% ne vAhana. 42vA dAya yajeta"- zrutiH / thI, ghoTa, pAsajI 473. rAjasUyayAjin puM. (rAjasUyaM yajate, raj+Nini) 24sUya rAjavRkSa puM. (vRkSANAM rAjA rAjada. parani.) ||2maannaanu yajJano Rtvija. A3, ishi yatuM vRkSa.. (puM. rAjapriyo vRkSaH) yArojIna rAjasva na. (rAjJe deyaM svaM kararUpaM dhanam) 2ne. mAto. 2. (na. rAjJaH svam) 20%nu dhana. rAjazaNa puM. (rAj+ac, rAjaH zaNaH) 54-42. rAjahaMsa puM. (haMsAnAM rAjA, zreSThatvAt parani.) rAtI rAjazayyA strI. (rAjJaH zayyA) 2.nI. zayyA. cAMcavALo-rAtA pagavALo-dhoLI pAMkhavALo haMsa, rAjazAka puM. (zAkAnAM rAjA rAjada. parani.) me sa- "kUjitaM rAjahaMsAnAM nedaM nUpuraziJjitam" tarnu zA. vikramorvazIye / saMpatsyante nabhasi bhavato rAjahaMsAH rAjazAkinI strI. (rAjJaH zAkinI) 2842... sahAyA:megha0 11. / -nA rAjahaMsairiva sannatAGgI gateSu rAjazuka puM. (zukAnAM rAjA, rAjada. parani.) me lIlAJcitavikrameSu -kumA0 1134 / (puM. rAjA haMsa ___tano popaTa, prA. iva) 2%oma zreSTha. 33. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1780 shbdrtnmhoddhiH| [rAjaharSaNa-rAjJI rAjaharSaNa na. (rAjJaH nRpAn harSayati, haS+Nic+ lyu) | rAjAhi puM. (ahInAM rAjA zreSThatvAt parani.) me tagaranuM phUla. __ bhujavAyo sa.. rAjahastina, rAjebha puM. (rAjJahastI/rAjJaH ibhaH) 28%o | rAji, rAjikA, rAjI strI. (rAjate, rAj+in/ DAthI, maho:2 &thI. rAji+svArthe ka+TAp/rAji+kRdikArAditi GIS) rAjahAsaka puM. (rAjAnamapi hAsayati, has+Nic+Nvul) pati, mA, moga- "AsIdanAviSkRtadAnarAjiH" eka jAtano matsya, rAjAne hasAvanAra vidUSaka vagere. -raghu0 27 / -sarvaM paNDitarAjarAjitilakenAkAri rAjAtana, rAjAdana puM. (rAjArthamAtanoti phalabIjaM, lokottaram-bhAmi0 4 / 44 / - rAjIvarAjIvazalola A+tan+ac/rAjJA adyate tatphalabIjajAtalaDDukaH, bhRGgamuSNaM tamuSNaM tatibhistarUNAm-zizu0 4 / 9 / ad+karmaNi lyu) yArojAnu - dADimAmalakaM , rAjikaphala puM. (rAjikAyA iva phalamasya) ghogo drAkSA khajUMsaSarUSakam / rAjAdanaM mAtuluGga phalavarge sarasava. prazasyate-suzrute rAjikA srI. (rAjate rAja+Nvula+TAp ata itvam) rAjAdanI srI. (rAjAdana+striyAM DIp) 24. vRkSa- | kSIrikAyAH phalaM vRSyaM balyaM snigdhaM himaM guru / rAjita tri. (rAja+karmaNi kta) zAma.. tRSNAraM mUrchAmadabhrAntikSapadoSasrayAsrajit-bhAvapra0 / | rAjiphala, rAjIphala puM. (rAjibhUtAni phalAni asya/ rAjAdri (pu.) 2243rI. rAjIbhUtAni zreNibhUtAni phalAnyasya) 5ll al. rAjAdhirAja puM. (rAjJAmadhirAjaH) sArvabhauma 20%81. | rAjiphalA, rAjIphalA strI. (rAjibhUtAni zreNIbhUtAni rAjAna na. (annAnAm rAjA parani0 rAjayogyaM annam | phalAni yasyAH) yAnaus 3050. bA.) Hi zima yatA se tanA yopA, 20%ii. rAjila puM. (rAji rekhA'styasya rAji+lac) 2 mArina, anA4- rAjAnnaM teja Adatte zUdrAnaM | vanAnI sA5.-- kiM mahoragavisarpivikramo rAjileSu brahmAvarcatam / AyuH suvarNakArAnnaM yazzcarmAvakartinaH- garuDaH pravartate-raghu0 11 / 27 / manu0 4 / 218 / rAjilI strI. (rAjila+striyAM jAti. GIS) 2. tanI. rAjAmra puM. (AmrANAM rAjA rAjada. parani.) me tanA nirviSa moTI sApaNa, pANInI sApaNa. Hil. rAjIva na. (rAjI dalarAjI astyasya) ubhaNa- "uttAnarAjAmla puM. (AmlAnAM rAjA rAjada. parani.) asavetasa.. ___ pANidvayasannivezAt praphullarAjIvamivAGkamadhya" -kumAre0 rAjArka puM. (arkANAM zreSThatvAt rAjada0 parani.) ghosa 3 / 45 / (puM. rAjI astyasya, rAjI+va) me tana AkaDAnuM jhADa. 425 / - rAjIvastu mRgo jJeyo rAjIbhiH parito vRtaHrAjAha na. (rAjAnamarhati, arha+aN) maguruyandana- bhAvapra0 me. tanuM bhA7j, althI, sA2sa5kSI. agaru pravaraM lohaM rAjAha~ yogajaM tathA / vaMzikaM rAjIvanetra, rAjIvalocana tri. (rAjIve iva netre yasya/ kRmi vApi kRmijagdhamanAryakam-bhAvapa0 / (tri.) rAjIve iva locane yasya) samAna netravANu.. 25%Ane yogya, 2.ne. dAya. tathedamupapannaM me rAjIvI srI. (rAjIva+striyAM jAti. GIS) meM tana mRgarUpasya dharSaNam / rAjArhANi ca ratnAni ratnabhAjo 290, mAchI, DAyarI, s||2s. pakSira.. vayaM dhruvam-go0 rAmA0 3 / 49 / 42 / (pu.) :52. | rAjendra paM. (rAjA indra iva zreSThatvAta) yavatA 2%1. rAjArhA strI. (rAjAha+striyAM TAp) . zreSTha 20%81- caturyojanaparyantamadhikAraM nRpasya ca / rAjAlAbU strI. (rAjate+rAj+ac, rAjA alAbUH) yo rAjA tacchataguNaH sa eva maNDalezvaraH / tasmAd bhI.hI. tuMbaDI. dazaguNo rAjA rAjendraH parikIrtitaH-brahmavaivarte / rAjAvarta puM. (rAjAnamAvartayati anukUlayati, A+vRt+ rAjJI strI. (rAjJaH patnI DIpa, svayaM vA rAjate rAj+kanin Nic+ aN) me. tanI 20-vi.2 zana &2), GIp vA) 2 // 5- "tayorjagRhatuH pAdAn rAjA rAjJI meM tana, 2tna- raajaavtoplshyaamtle sadvAsa- | ca mAgadhI"-raghu0 1 / 57 / 20442nArI strI, sUryanI vezmani - kathAsarit0 73 / 339 / patnI , . Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / rAjya-rAtrivAsas] rAjya na. ( rAjJo bhAvaH karma vA rAjan + yat nalopaH) rAmapasuM- rAjyena kiM tadviparItavRtteH - raghu0 2 / 53 / rAbhanuM abha, deza, sAja gAmonuM adhipatipa"lakSAdhipatyaM rAjyaM syAt sAmrAjye dazalakSake " varadAtantrokte / rAjyaktA strI. ( rAjyA aktA) rAyatuM. rAjyacyuta, rAjyabhraSTa puM. (rAjyAt cyutaH / bhraSTaH) rAjyathI bhraSTa rAjA. rAjyadhur, rAjyadhurA strI. (rAjyasya dhUH / rAjyasya dhUH, ac samA TAp) rAnI dhoMsarI, rAbhyano bhAra. rAjyabhAj puM. (rAjyaM bhajate, bhaj + kvip) zubha. rAjyarakSA strI. (rAjyasya rakSA) rAbhyanuM rakSA. rAjyAGga na. ( rAjyasya aGgam ) svAmI, vara, mitra, khajAno, killo, rASTra, prakRti ane senA e rAjyanAM khAha saMgo paiDI pratye'- "svAmyamAtyasuhRtkoSarASTra, durgabalAni ca rAjyAGgAni - amara0 / rAjyAdhikAra puM. (rAjyasya adhikAraH) zabhya uparanI sattA. rATi, rATi, rADi, rADI puM. strI. ( raT + iN/raT + iN pRSo. Tasya Datvam / GIS ca) pakSI (strI.) yuddha, sArdha. rADa (puM.) gaNInuM jhADa. rADha, rADhaka puM. (raha+ghaJ pRSo. Dhatvam / rADha+ svArthe ka) nAbhe kheDa heza. rADhA strI. (rah+ghaJ pRSo. DhatvaM TAp) jaMgAjanA nissAnuM nAma, te nAmanuM kheDa zahe2- gauDaM rASTramanuttamaM nirupamA tatrApi rADhApurI - prabo0 2 / zobhA, sUkSma. rADhAmaNi puM. (rADhAmaNi, jai. prA.) bhazi ThevI hejAto kAcano kakaDo. rADhIya tri. (rADho nivAso'sya, rADha+ cha ) 27 dezamAM rahennAra - ayanAMzAllagnamAnaM duruhamiti nocyate / rADhIya zrInivAsoktaM tanmAnaM sthUlato'tra tu- malamAsatattvam / rANa na. ( raNa + aN ) pAMDu, moranuM pIche. rAti strI. ( rA + ktin) chAna hevu, Apa. rAtra (na.) jJAna- rAtraM ca jJAnavacanaM jJAnaM paJcavidhaM smRtam / tenedaM paJcarAtraM ca pravadanti manISiNaHnAradapaJcarAtre 1 / 1 / rAtraka na. puM. ( rAtraM jJAnaM tena kAyatIti kai+kaH ) paMcarAtra. (puM.) kheDa varSa paryaMta vezyAgRhanivAsI. 1781 rAtri, rAtrI strI. (rA+trip / GIS) rAtri - rAtrirgatA matimatAM vara! muJca zayyAm - raghu0 5 / 63 / - divA kAkaravAd bhItA rAtrau tarati narmadAm / jahara, pitRono zuklapakSarUpa kALa, devono dakSiNAyanarUpa Aja.. rAtrikara, rAtrimaNi, rAtrirAja puM. (rAtriM karoti kR + ac, rAtrau karaH kiraNo'sya vA / rAtrau maNiriva dIptimattvAt / rAtrau rAjate, rAja + kvip) yandra, DayUra. rAtricara, rAtriJcara puM. ( rAtrau carati, car+Ta / rAtrau carati, car+Ta khac mum vA) rAkSasa (tri. rAtrau carati, car+Ta) rAtamAM zAsanAra, rAtrimAM i2nAra. viyaranAra rAtricarI, rAtriJcarI strI. (rAtricara + striyAM jAti. GIS) rAkSasI, khojala uhe rahenArI strI. "taM vipradarza kRtaghAtayatnAM yAntaM vane rAtricarI DuDhauke"bhaTTi0 2 / 23 / rAtricaryA strI. ( rAtrau caryA) rAtriyAM ivuM te, rAte karAtuM kAma, vaidyakamAM rAtricaryA. rAtrija tri. ( rAtrau jAyate, jan+Da ) rAtrimAM utpanna thanAra. rAtrijAgara puM. ( rAtrau jAgati, jAgR+ac) DUtarI. (tri.) rAtrimAM bhaganAra (puM. rAtrau jAgaraH) rAtre bhagavaMte. rAtrijAgarad puM. ( rAtrau jAgaraM dadAti dA+ka) bhagaze karAvanAra cAMcaDa-mAMkaDa vagere. rAtrijAgarI strI. ( rAtrijAgara + striyAM GIS) tarI. rAtrindivam, rAtrindivA (avya, dva0sa0) rAta-hivasa samaMga, satata - rAtrindivaM gandhavahaH prayAti-zakuM0 514 rAtripuSpa na. ( rAtrau puSyati, puSpa + ac) rAtrimAM jIsanA bhaNa-poya. rAtripuSpikA, rAtripuSpI strI. (rAtripuSpI + kan hrasvaH TAp / rAtrau puSyati, puSpa + ac + GIp) dhojI dUdha. rAtrimmanya (tri.) rAta Thevu lAganAra (vAhaNAMvAjI hivasa vagaire). rAtrivAsas na. ( rAtrervAso vastramivAcchAdakam ) aMdhAra, aMdhAraM - zayanaM cAndhakAre ca rAtrivAso dine tathA / snAnAmbaraM kuvezaM ca varjayet zuSkabhojanamlakSmIcaritre / (na. rAtrau zayanakAlInaparidheyaM vastram) rAtre paheravA lAyaka vastra. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1782 rAtrivigama puM. (rAti viMgamaH) rAtrino cheDI-santa prabhAtakAla. rAtrivizleSagAmin puM. ( rAtrau vizleSaM gacchati, gam + Nini ) thavA pakSI. rAtrivizleSagAminI strI. (rAtrivizleSagAmin + GIS) cakravAka pakSiNI. zabdaratnamahodadhiH / rAtriveda, rAtrivedin (rAtri rAtrizeSaM vedayati raveNa vid + Nic + aN / rAtriM vedaryAta raveNa rAtri + fac+fuift) $31. rAtrivedinI, rAtrivedI strI. (rAtrivedin + GIp / rAtriveda + striyAM jAti. GIp) DUDI. rAtrisatra na. ( rAtriSu trayodazAdidineSu vihitaM satram) teraza vagere tithinI rAte karavA yogya yajJa. rAtrihAsa puM. ( rAtrerhAsa iva zubhratvAt) dhonuM umaja rAtryandha tri. (rAtrau andhaH dRSTikSayayuktaH) 2tAMdhaNuM devadArozca vai cUrNamajAmUtreNa bhAvayet / ekaviMzati vai vAramakSiNI tena cAJjayet / ratryandhatA paTalatA nazyediti vinizcayaH - gAruDe 189 a0 / rAtre na dekhI zake tevuM pakSI, kAgaDo vagere. rAddha tri. ( rAdhU + karmaNi kta) siddha- pUrtena tapasA yajJairdAnairyogaiH samAdhinA / rAddhaM niHzreyasaM puMsAM matprItistattvavinmatam-bhAga0 3 / 9 / 40 / taiyAra 45va, rAMdheyuM. rAddhAnta puM. (rAddhaH siddhaH anto nirNayo yasmAt ) siddhAnta - sarvavainAzikarAddhAnto nitarAmanapekSitavya itIdAnI - mupapAdayAmaH zArI0 bhA0 / yathedamarthaM pRcchAmo bhavantaM bahuvittamam / samastatanvarAddhAnte bhavAn bhAgavatatattvavit- bhAga0 12 / 11 / 1 / 42zava, nizcaya. rAdh (svAdi. pa. aniT - rAdhnoti ) siddha thavuM -a. / siddha, taiyAra, rAMdha, nAza haravu, ujAuvu. ( vAnarA bhUdharAn redhuH - bhaTTiH 14 / 19 / (divA. pa aniT rAdhyati) rAMdha, siddha 2. (A+rAdh =ArAdhyati) ArAdhanA-yUbha aravI, prasanna 5 - pareSAM cetAMsi pratidivasamArAdhya bahudhA bhartR0 3 / 34 / (apa+rAdh=aparAdhyati) aparAdha avo, gunegAra vu, mAhu~ lagAuvu. bha ravI na tu grISmasyaivaM subhagamaparAddhaM yuvatiSu-zakuM0 3 / 9 / pApa 42 yasmin kasminnapi pUjArhe'parAddhA zakuntalA - shkuN04| aparAddho'smi tatrabhavataH kaNvasya-zakuM0 7. I [ rAtrivigama - rAmakarpUraka (vi + rAdhU = virAdhyati ) nuGasAna ukhu, habha ravI kriyAsamabhihAreNa virAdhyantaM kSameta ka:zizu0 2 / 43 / - virAddhaH evaM bhavataH virAddhA bahudhA ca naH- zizu0 2 / 41 / bhADu lagAuvu. rAdha puM. (rAdhI paurNamAsI yatra mAse punaraN) vaizAna mAsa. rAdhana na. ( rAdhU + bhAve lyuT ) sAdhana prApti, saMtoSa. rAdhanA strI. ( rAdh + Nic+yuc+TAp) yUbha, arthana, bhASA. rAdharaGka (puM.) haja, jIzo jIezo varasAha. rAdhas na. ( rAdh + asun) ana rAdhA strI. ( rAdh + ac+TAp) govANiyaza -tadimaM rAdhe ! gRhaM prApaya gIta0 1 / anurAdhA nakSatra, adhirathanI patnI, erzane pANanArI mA, zaktileha. rAdhAkAnta, rAdhApati, rAdhAvallabha puM. (rAdhAyAH kAntaH/rAdhAyAH patiH/ rAdhAyAH vallabhaH) zrIkRSNagoloke dvibhujo kRSNo rAdhAkAntaH sanAtanaH 1 gopAGganAdibhiryukto dvibhujairgopapArzvade:- brahmavaivarte / rAdhAtanaya, rAdhAputra, rAdheya puM. (rAdhAyAH tanayaH / rAdhAyAH putraH / rAdhAyAH apatyaM, pAlanAt Dhak ) 49. rAdhAbhedin, rAdhAvedhin puM. ( rAdhA + bhid + Nini / rAdhAvedha + astyarthe Nini ) arjuna rAdhAvedhI kirITayaindrijiSNuH zvetahayo naraH / bRhannalo guDAkezaH sumadrezaH kapidhvajaH / bIbhatsuH karNajit tasya gANDIvaM dhanuH - hemacandraH / rAdhI strI. ( rAdha+ striyAM GIp ) vaizAja suha pUnama. rAbhasya na. ( rabhasasya bhAvaH aN) vega, tvarA, utAvaNa, (puM.) azoDa vRkSa. rAma puM. (ram+karttari ghaJ Na vA ) 46gni putra, dvAzarathi rAma, vasuhevaputra jagarAma, (rAmAH)... trAganI saMkhyA - aghorazcAtha bANazca mahAkAlau prakIrtitau / bhArgavo rAghavo gopastrayo rAmAH prakIrtatAH- vahnipu0 / (na. ramyate'nena, ram+ghaJ) vAstu zAU, guSThauSadhi, tamAlapatra rAmaka puM. (rAma + saMjJAyAM kan) kheDa vanaspati. rAmakarI (strI.) rAmasI rAgiNI - hemaprabhA bhAsurabhUSaNA ca nIlaM nicolaM vapuSA vahantI / kAnte samIpe kamanIyakaNThA mAnonnatA rAmakarI mateyam / rAmakarpUraka puM. (rAmaM manoharaM karpUramiva kan) kheDa jAtanuM sugandhI tRNa. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / rAmakANDa-rAvaNagaGgA] rAmakANDa (puM. na.) rAmajA rAmagiri puM. ( rAmAzritaH giriH ) triguTa parvata" snigdhacchAyAtaruSu vasatiM rAmagiryAzrameSu" - meghadUte 1 | rAmacandra, rAmabhadra puM. (rAmaH candra iva AhlAdakatvAt / rAma eva bhadraH maGgaladAyakatvAt) 6za2tha rAmano bhoTo putra - rAmabhadreNa zuddhA'pi tyaktA devI na jAnakI - kathAsarit0 34 / 236 / rAmacchardanaka puM. (rAmamabhirAmaM chardayati, chad + Nic+ Nvul) bhIMDharAnuM Au. rAmajanaka puM. (rAmasya janakaH ) 6zaratha rAma. rAmajananI strI. ( rAmasya jananI) DauzalyA, vasuddevanA patnI rohiNI, jamadagninI patnI reNukA. rAmajayantI, rAmanavamI strI. (rAmasya janmatithirUpA navamI) caitra sudha navamI, zrIrAmanI 4nmatithi "caitra mAsi navamyAM tu rAmo jAtaH svayaM hariH " - agastyasaMhitA / rAmaTha na. ( ramaTha + svArthe aN) DIMga (puM. ram+ aTh + aN) khaMDora vRkSa. rAmaThAnADI, rAmaThI strI. (ramaTha + aN + GIp ) hIDAmArI vanaspati rAmaNa puM. ( ramayati, ram+ Nic + lyu pRSo vRddhiH) kheDa bhatanuM Au, pahAr3I bIMjaDI. rAmaNIyaka na. ( ramaNIyasya bhAvaH, ramaNIyameva bA. yopadhatvAt vuJ) suMdaratA, ramaNIyatA - puropanItaM nRpa ! rAmaNIyakaM dvijAtizeSeNa yadetadandhasAkirA0 1 / 39 / - sA rAmaNIyakanidheradhidevatA vAmA0 1 / 21 / - taruNIstana eva maNihArAvalirAmaNIyakam 0 2 / 44 / (tri. ramaNImeva, ramaNIya + vuJ ) suMdara, ramazIya. rAmataruNI, rAmavallabhA strI. (rAmA abhirAmA taruNIva/ rAmasya vallabhA) sevantInuM Au, rAmapatnI sItA, baLadevanI patnI revatI. rAmadUta puM. ( rAmasya dUtaH) hanumAna. rAmadUtI strI. ( rAmasya dUtI) kheDa bhatanI tulasI.. rAmapUga puM. (rAma: abhirAmaH pUgaH) kheDa bhatanuM sopArInuM 13. rAmaphala na. ( rAmasya phalam ) rAmai. rAmabANa puM. ( rAmasya bANa iva saphalatvAt) bhe. bhatano rasa - vahnimAndyadazavakranAzano rAmabANa iti vizruto rasaH - rasendracintAmaNau / rAmanuM jAe.. 1783 rAmamitra, rAmasakha puM. ( rAmasya mitram / rAmasya sakhA samA. Tac) sugrIva. rAmalavaNa na. ( rAmaM ramaNIyaM lavaNam) zAMbharI sava. rAmavallabha na. ( rAmaM ramaNIyaM vallabham ) lobhpatra. (tri. rAmasya vallabham ) rAmane vahA, rAmanuM mAnItuM. rAmavINA strI. ( rAmA ramaNIyA vINA) kheDa bhatanI vIyut. -sArasvatI kelikalA rAmavINA balAJcitAzabdaratnAvalI / rAmA strI. (ramate'yA, ram+karaNe ghaJ+TAp) gAyana nRtya vAgha vageremAM catura strI, harakoI suMdara nArI - atha rAmA vikasanmukhI babhUva bhAmi0 2|16|raamaa hamAnti hRdayaM prasabhaM narANAm Rtu0 6 / 25 / - rAmAparitrANavihastayodhaM senAnivezaM tumulaM cakAraraghu0 5 / 49 / nahI, hIMga, dhojI bhoyarIMgazI, gRDaGanyA, AsopAsava, goroyanA, geru, jAlA. rAmApriya puM. (rAmAyAH priyaH ) ta4, hAsathInI. rAmAyaNa na. (rAmAsyAyanaM caritamadhikRtya kRto grantho'N ) rAmacarita varNana karanAra vAlmIki RSi praNIta eka mahAkAvya. mAliGganakAma puM. (rAmANAmAliGganasya kAmo'bhilASo yasmAt ) rastAmsAna vRkSa. rAmila puM. (rAma + ilac) dhAegI, tha, yAra. rAmopAkhyAna na. ( rAmasya upAkhyAnam / rAmamadhikRtya kRto granthaH aN) rAmanuM AdhyAna, 'mahAbhArata'nA vanaparvamAMnuM eka peTA parva. rAmbha puM. (rambho veNustasya vikAraH aN) kheDa bhatanA vratamAM dhAraNa karavAno vAMsano daMDa. rAyaNa (na.) duHkha, pIDA, avA, nAha. rAyabhATI (strI.) nahInI pravAha pUroDhi pAtrasaGkAro rAyabhATI samAhvare- zabdaratnAvalI / rAla puM. (rA+alac) rAja. rAlakArya puM. (rAla: kAryo yasya) sAganuM ADa. rAva puM. (ru+ghaJ) javAna, zabda -murajavAdyarAvaHmAlavi0 1 / 21 / - madhuripurAvam- gIta0 11 / rAvaNa puM. (ravaNasyA'patyaM pumAn, ravaNa + aNa yadvA rAvayati bhISayati sarvvAn, ru+ Nic + lyu) zavaza rAkSasa, -rAmarAvaNayoryuddhaM rAmarAvaNayoriva / rAvaNagaGgA strI. (rAvaNanimmitA gaGgA nadI) kheDa nahI - tataH prabhRti sA gaGgA tulyapuNyaphalodayA / nAmnA rAvaNagaGgeti prathimAnamupAgatA - gAruDe sa0 a0 / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1784 rAvaNaniSUdan, rAvaNaripu, rAvaNazatru, rAvaNahan, rAvaNahantR, rAvaNAri puM. (rAvaNaM niSUdayati, ni+SUd lyu / rAvaNasya ripuH rAvaNasya zatruH / rAvaNaM hanti, han + kvip / rAvaNaM hanti, han + tRc / rAvaNasya ariH) zrIrAbhayandra -vande lokAbhigamaM raghukulatilaka rAghavaM rAvaNArim mahAnATake / rAvaNa puM. (rAvaNasyA'patyaM pumAn iJ ) 2zavAnI bhoTo putra bhedhanAha - rAvaNizcAvyatho yoddhumArabdha ca mahIM gataH - - bhaTTi0 15 / 78 / rAvaNiH zatrujinmeghanAdo mandodarIsutaH - hemacandraH 3 | 370 / rAz (bhvA. Atma a. seT rAzate ) zab6 42vo, javAna Davo. zabdaratnamahodadhiH / rAzi puM. (azrute vyApnoti az+in dhAtoruDAgamazca) Dhagalo Dhaga, bheSa, vRSabha, mithuna, huI, siMha, anyA, tulA, vRzcika, dhana, bha42, la ane mIna-khe jAra rAzibhAMthI pratyeka - meSavRSabhamithunakarkaTasiMhAH kanyAtulA'tha vRzcikabham / dhanuratha makaraH kumbho mIna iti ca rAzayaH kathitAH - vyastAvyasta gaNita bheda, gaNitazAstraprasiddha trirAzi paMcarAzi vagere. rAzikRta tri. ( rAzi + kR + karmaNi kta) Dhagalo urela. rAzicakra, rAzimaNDala na. ( rAzighaTitaM cakram / maNDalam) bheSAhi jAra rAziyonuM bhaMDasa ( - saptaviMzatibhairjyotizcakaM stimitavAyugam / tadarkAMzo bhaved rAzirnavarkSacaraNAGkitaH - dIpikA / tAra maMDala. rAzibhAga (rAzerbhAgaH ) rAzikhono bhAga avayava. rAzibhoga puM. ( rAzInAM svasvagatyA grahaiH bhogaH) bheSa vagere rAziomAM sUrya vagere grahonI gati. rAzIkaraNa na. ( arAzeH rAzeH karaNam, rAzi +cci + kR+lyuT) Dhagalo 42vo, 4thA3ye le 42. rAzIkRta, rAzIbhUta tri. (arAziH rAziH kRtaH, cvi + kR + kta) Dhagalo resa, Dhagalo thayesa rAzIbhavana na. ( rAzi + cvi + bhU+ lyuT ) Dhagalo thavo. rASTra na. ( rAjate, rAj + uNA STran) eA, eTiDa, nijAma, matsura vagere heza, upadrava, rAbhya -rASTradurgA - amara / rAzi + rASTrikA strI. (rASTrI + saMjJAyAM kan hrasvaH TAp) lorIMgazI. rASTriya, rASTrIya tri. (rASTre bhavaH rASTra+gha / rASTra+cha) rASTramAM pehA thanAra, rASTra - zamAM thanAra tataH saMpreSayed rASTra rASTriyAya ca darzayet-dhAnyaM hiraNyaM bhogena [ rAvaNaniSUdan- rAhu bhoktuM rASTrIyasaMgataH - mahA0 12 / 87 / 9 / (puM.) zubha, nATya bhASAbhAM rAbhano sAno zrutaM rASTriyamukhAd yAvadaGgulIyakadarzanam - zakuM0 6 / -"eSa rASTriyazAlaH kupito bhaNati mRcchakaTike 9 / rAs (bhvA Atma. a. seT-rAsate) zabda rakho, avAja karavo. rAsa puM. ( rasa-rAs vA ghaJ) zabda, dhvani - utsRjya rAse rasaM gacchantIm-veNI0 1 / 2 / -rAse harimiha vihitavilAsaM smarati mano mama kRtaparihAsam - gIta0 2, 1. / - asmadvidhasya mana unnayanau bibharti / bahvadbhutaM sarasarAsasudhAdivako bhAga0 5 / 2 / 12 / asAhasa, zasaDIDA, -rAsarase saha nRtyaparA hariNA yuvatiH prazazaMse" -gItago0 / rAsaka (na.) dRzya avyavizeSa -sA0 da0 548 / rAsabha puM. (rAs + abhac) gagheDo. rAsabhanandinI strI. ( rAsabhasya nandinIva) mogarAnuM 313. gadheDI rAsabhI strI. ( rAsabha + striyAM jAti GIS etat zrutvA mAtaGgastu dAruNaM rAsabhIvacaH / avatIryaM rathAt tUrNaM rAsabhI pratyabhASata mahA0 13 / 27 / 14 / rAsamaNDala na. ( rAsArthaM zRGkhalAbandhavat dvayordvayormadhya sthityA krIDAbhedArthaM maNDalaM maNDalAkAreNa bhramaNaM yatra) rAsa maMDaNa -tatra krIDati sA rAdhA mama prANAdhidevatA- brahmavaivarte / rAsayAtrA strI. (rAsArthaM yAtrA) artiDI pUnamanA hivase kRSNa prItyartha je utsava thAya che te. rAsevAsa puM. (rAse vAsaH aluk samA.) goSThI, maMDaNI, rAsa, zRMgAra, rasasiddhi, rasAvAsa, prema, utsava, parihAsa. - rAsezvarI strI. (rAsasya IzvarI) rAdhA, rAdhikA -rAdhA rAsezvarI rAsavAsinI rasikezvarI brahmavaivarte / rAhitya na. ( rahita + SyaJ ) ardha vastu vinA rahevu, lAva, DoI vastu na hovI.. rAsnA strI. ( ras + Nan+TAp) vanaspati rAsnA rAhu puM. (rah-tyAge bahula. uNa.) tyAga, tyAga jharanArI, rAhu -"vidhurapi vidhiyogAd grasyate rAhuNA'sau "hito0 / bhyotiSyamA sUrya DirAno sparza naha thavAthI paDatI pRthvIno chAyArUpa aMdhakAra, te nAmano kheDa rAkSasa.. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAhugrasta-ripughAtin shbdrtnmhoddhiH| 1785 rAhugrasta tri. (rAhuNA grastaH) rAhuthI. gherAye, rADo / rikSA (strI.) 40. prAsa. 128. riMkha rikha (bhvA. pa. sa. seTa-riMkhati) (bhvA. pa. sa. rAhugrAsa, rAhugrAha, rAhudarzana, rAhusparza puM. (rAhoH __ suT-rekhati) 4, Aug, 5 hAvI yAsa. grAsaH grasanaM yatra/rAhoH grAhaH grahaNaM yatra/rAhoH darzanaM riG (bhvA. pa. sa. seTa-riGati) 4.. yatra/ rAhoH sparzo yatra) yandrADA, sUrya! - rikSaNa, riGgaNa na. (rikha+bhAve+lyuTa/riMga+ lyuTa) cakSuSA darzanaM rAhoryat tad grahaNamucyate-tithyAditattvam / / dharmanIti. vagai.3thI. smAsana yate -muktvAtha riGgaNavidhiM rAhuchatra na. (rAhoH chatramiva) mA. pAdacaGkramaNakSamaH / kumAraH paJcavarSIyaH kalAbhyAsaM rAhubhedin, rAhumUrddhabhid, rAhuhan puM. (rAhuM bhinatti, vidhaasyti-hemcndr06|249| chorAnI 24 cUM2.me. bhid+Nini/rAhormUrdhAnaM bhinatti, bhid+kvip/rAhuM yAta te, 4j. hanti, han+kvip) vi. rica (rudhA. ubha a. aniT-riNakti-riGkte/curA. rAhuratna na. (rAhupriyaM ratnam) gome mAla rAhulas (puM.) mauddha // yasiMDa. ubha. sa. seTa-recayati-te/bhvA. pa. sa. seTa-recati) rAhUcchiSTa, rAhUtsRSTa puM. (rAhuNA ucchiSTaH/rAhuNA mAdI 2y, sAI 72, zuddha 42j -riNacmi jldhestoym-bhddi0636| -Avirbhate zazini tamasA utsRSTa:) sasa.esa. ri (tudA. pa. sa. aniTa-riyati) , ti 42vI.. ricyamAneva rAtriH-vikrama0 18 / saMjaya 5mako, rika (na.) yaho, nUna, anta:429, mana chUTa! 5j.. (ati-ud=atiriNakti-udriNakti) rikta na., riktaka tri. (ric+karmaNi kta/rikta+svArthe atizaya vadha, zreSThatAmai yaDhI 4j -gRhaM tu ka) vana, zUnya (tri.) mAdI- riktabhANDAni yat gRhiNIhIna kAntArAdatiricyate-paJca0 481 / . kiJcit pumAMsazcAparicchadAH-manu0 8|405|-paadN vAcaH karmAtiricyate- 652 42di dRSTAMta. uttama pazuzca yoSicca pAdArddha riktakaH pumAn - Doya. cha (vi+ati+rica- vyatiriNakta) me 5bhavo manu0 81404 / sUna, nirartha.. -"saMbhAvitasya cAkIrtimaraNAdatiricyate''-gItAyAm / riktatA, riktatva strI. (riktasya bhAvaH tal+TAp -stutibhyo vyatiricyante dUrANi caritAni te . __ tva) pATIj, zUnyatA, ni25754. raghu0 10 / 30 / A+rica - saMjayA, presa satai riktapANi, riktahasta paM. (riktazcAsau pANizca/ yAlA -ArecitabhrUcaturaiH kaTAkSaH-kumA0 3 / 5 / riktazcAsau hastazca) ucl ltha. (tri. riktaH rija (bhvA. Atma sa. seTa-rejati) ze:j, tamj. pANiryasya/riktaH hasto yasya) mAdI vANu, ghau | riTi (strI.) mAno savA4. me tanuM pAhije, dAnavaDe jenuM dhana kharacAyeluM che te. _ j bhI. (puM.) maDAvano anuya2. riktabhANDa na. (riktaM ca tat bhANDaM ca) leii, tesa | | riNva (bhvA. pa. sa. seTa-riNvati) 4. vagerethI khAlI thayeluM vAsaNa. riddha (tri.) taiyAra, siddha. (na.) pahu~, dhAnya. riktA strI. (rica+karmaNi kta+TApa) bane. uiyAnI ridhama (puM.) 51ma, vasanta.. yotha, navamI bhane yauhaza -nandA bhadrA jayA riktA ripu puM. (aniSTaM rapati, rap-vAci+uNA. ku ikArapUrNA nAma sadRkphalA-jyotiHsAraH / riktha na. (ric+thak) dhana, dravya -"vibhajeran sutAH zcApadhAyAH yadvA rap+un pRSo.) zatru na kazcit kasyacinmitraM na kazcita kasyacida ripaH / kAraNAdeva pitrorUz2a rikthamRNaM samam" - yAjJavalkaya 0 2 / 117 / nanu garbhaH pitryaM rikthamarhati-zakuM0 6 / jAyante mitrANi ripavastathA-hito0 / - "samUlaghAtasapratibandha hAya, mAlamattA, dhana-hausata. maghnanto ripustAvatkRtaH sukham"-zizu0 / yo2 rikthagrAha puM., rikthagrAhina, rikthAda, rikthin tri. | nAme gandhadravya, jyotiSamAM kahela lagnathI chaThuM (rikthaM dAyaM gRhNAti, graha + aN/rikthaM gRhAti, / sthAna, kAma, krodha vagere zarIranA Abhyantara zatruo. graha+Nini/rikthamAdatte, A+dA+ka/rikthaM+astyarthe / ripughAtin tri. (ripuM hanti, han+Nini ghAtAdezaH) Nini) utta204.51-42savanAra putra vagaire. zatrune. bhA2-42. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1786 shbdrtnmhoddhiH| [ripughAtinI-rItika naM . ripughAtinI srI. (ripuM hanti, han+Nini+striyAM GIS | riSTi strI. (riS-riz vA+ktin) sazuma, samaya, ghAtAdezaH) me tano vedo -kucikA bahuvistIrNA | tanu zastra. (puM. riz-riS vA+ktic) taravAra, kuJcikA ripughAtinI-zabdacandrikA / / ripuJjaya tri. (ripuM jayati, ji+khac) zatrune tanA2. riSya puM. (riSyate, riS+kyap) meM tano bhRkSa(puM.) ta nAmanI meM.5 %81.. 28. riputA strI., riputva na. (riporbhAvaH tal+TAp-tva) | riSyA strI. (riS+kyap+striyAM TAp) me tanI zatru54, zatruvaTa, duzmana . mRgalI.. ripra tri. (rIG-sravaNe+uNA. rapratyayaH dhAtoIsvaH pratyayasya riSva tri. (riS-vadhe+uNA. vanpratyayaH) na.2, bhArI ___puTa ca) dUra, chAtI, nIya. (avunj (a.) nAMkhanAra. riph (tudA. pa. seTa-riphati) haMsA 42vI, ni:, riha (vadhe bhvA. para. sa. seTa-rehati) 812 mA2, bhArI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rItihetu-rucA shbdrtnmhoddhiH| 1787 rItihetu puM. (rIteH hetuH) 4sata. rukasAna na. (ruka sadmani yasya) viSTa. rIva (bhvA. ubha. sa. seTa-rIvati-te) 9 // 42j, rukSa tri. (ruh+ksa) thI.. nalita, sUj, nisneDa, _164, antadhAna thA. 38o2. ru (adA. pa. a. veTa rauti-ravIti) nA 42vo, rukSatA strI., rukSatva na. (rukSasya bhAvaH tal TAp-tva) savA 42vo -karNe kalaM kimapi rauti zanairvicitram- dupA, ThoratA. hito0 181 / vi+rauti -vivA5 42vI, zobhA rugNa tri. (ruj+kta) qi, rogI, vya sta, mana ro, nanu sahacarI dUre matvA virauSi samutsukaH- __ -tvayA vihInastava zokarugNastvAM saMsmaranneva gataH vikrama0 4 / 20 / bAsa 52vo -na sa virauti na __pitA te -rAmA0 2 / 102 / 9 / cApi sa zobhate-paJca0 175 / jIrNatvAd gRhasya rugNatA strI., rugNatva na (rugNasya bhAvaH tala+TApvirauti kapATa:-mRccha0 3 / -ete ta eva girayo tva) 2005j, aists. viruvanmayUrAH-uttara0 2 / 23 / (bhvA. Atma. sa. | rugdAha puM. (ruji dAhaH asmAt) saMnipAta. aniT-ravate) -4, 62 bhAra, bhArI nAmA ruc (bhvA. A. a. seTa-rocate) 5j, staj - ru puM. (ru+kvip) bhavA4, za6. rurucire rucirekSaNavibhramAH-zizu0 646 / prasanna ruka (pu.) 6.2, samAbata. tha, yaj -"daridrAya rocate kalahaH, haraye rocate rukpratikriyA strI. (rujaH pratikriyA pratikAraH) zegano bhaktiH " siddhA0 kau0 / -dAridrayAnmaraNAd vA upacAra. maraNaM mama rocate na dAridryam-mRccha0 1 / 11 / rukma na. (ruc+man nipA. kutvam) sonu -rukmaniSka abhi+ruc - 5saMha 42, 2yi.42 tha -yadabhirocate sahasre dve SoDazAzvazatAni ca / satkRtya kekayIputraM bhavate-vikrama0 2. / kaikayo dhanamAdizat-rAmA 02170 / 21 / dhaMtUrI, po.hu~ ruc strI. (ruc+kvip) hIpti, nti - 'kusumotkhacitAn kRSNAyasaM kAlalohaM rukmaM tattIkSNamapyatha vaidyaka valIbhRtazcalayanbhRGgarucastavAlakAn"-raghu0 / 5.12, ratnamAlAyAm / nAgasa2. (puM.) sonAnA hAna. dvIpa, zobhA, bhenA po5TanI vArI, 27, gama. rukmakAraka puM. (rukmaM tannimittabhUSaNaM karoti, kR+Nvul) rucaka na. (ruc+kvun) AUR, Hina.5dravya, ghosonI. sAM.82, bhAtya, DA2 - hAreNa ca mahArheNa rucakena rukmapRSTha tri. (rukmamayaM pRSThaM yasya) sonAthI. maDhesa. ca bhUSitam-bhAga0 3 / 33 / 31 / bhAmA, bhAI, saMyama rukmavAhana (puM.) dropayArya. rukmiNI strI. (rukma vidyate'sya, rukma+ ini+GIS) -sauvarcalaM syAd rucakamanyapAkaM ca tanmatam- bhAvapra0 / zrIrAnI patnI -teSAmavarajA kanyA rukmiNI bIjoruM, cAkhavA lAyaka rasa, gorocanA vAvaDiMga, rukmavarNinI / kamalAMzena saMbhUtA sarpalakSaNazobhitA / / sonAnu, . tanu pAtra. (puM. rocate ruc+kvun) rAghavatve'bhavat sItA rukmiNI kRSNajanmani / zrIzarnu u, 6id, sonAmaDAra, abhUtara -jIvena sAkSAllakSmIstu vijJeyA prAkaTyenaiva pArvatI bhavati haMsaH saureNa zarAH kujena rucakazca-bRhatpAdmottarakhaNDe 6. a0 / sonAmumI, bhI.TI. sAvaNa. sNhitaayaam-69|2| stama. -samacaturasro rucako rukmidarpa, rukmidArin, rukmibhid puM. (rukmiNi vajro'STAzridvivajrako dviguNaH- bRhattaM0 53 / 28 / bhISmakaputre darpo yasya/rukmiNaM dArayati, dR+Nic (tri. ruc+karthe Nvul) manA2, zaminAra, dIpanAra, +Nini/rukmiNaM bhinatti, bhid+kvip) aheva.. prazanAra, utkRSTa. rukmin puM. (rukmo varNavizeSo'syAsti, rukma-in) | rucakI strI. (rucaka+striyAM jAti. GIS) sUta2, bhIkhaka rAjAno moTo putra, rukmiNIno bhAI - mAhA. vidarbhurAjo dharmAtmA bhISmako nAma dhArmikaH / / rucA strI. (ruc-sampa. kvip vA TAp) zobhA -tad vai babhUvastasya putrAstu nAmnA rukmAdayaH zubhAH tasmai na rucAbhyupaiti tatazcAhaM kSamamanyanna manyepAdmottarakhaNDe 67 a0 / (tri. rukmaM vidyate'sya mahA0 3 / 5 / 13 / nti, praza, hI5, 7, 2thi, ini) sonAvA. gamavuM, menApopaTanI vANI. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1788 shbdrtnmhoddhiH| [ruci-rudantikA ruci, rucI strI. (rucyate, ruc+uNA. im sa ca | ruj strI. (ruj+kvip) 1, maing, l, 4.521, kit/ruci+kRdikArAditi GIS) prIti, mnu2|21, | oDha. sneha, sAsasti, abhilASA, 271, zobhA - | rujat tri. (ruj+zatR) pI.31 42tu, huma hetu, winj, lakSmIvinodayati yena digantalambI, so'pi _____toutuM. tvadAnamaruci vijahAti candraH- raghu0 5 / 67 / nti, rujA strI. (ruj+kvip pakSe TAp) roga, wing, . hApti, 52, 25, goroyanA, jA, "nipAtAt tava zastrANAM zarIre yA'bhavadrujA / tayA sAsa ganAvaza. (pa. cita zobhate, ruca+ina sa te mAnuSaM karma vyapoDhaM bhRgunandana / ' ca kita) te nAme meM pati. mhaa08|34|149| maMga, rI, oDha. rucikara tri. (ruciM karoti, kR+ac) yi 4282 | rujAkara na. (rujAM karoti, kR+ac) bhaga35. - "rucikaramapi nArthavad babhUva stimitasamAdhizucau | (tri.) roga24, ro 42 // 2. pRthAtanUja'"-kirAta0 10 // 62 / snaDa 32nA2, rujApaha tri. (rujAM apahanti, apa+han+ac) roga HzanA2, 27 // 4242 varga3 (puM.) nAraMgIna jAu.. maTADanAra davA vagere. rucitA strI. rucitva na. (rucerbhAvaH tal+TAp-tva) | ruTa (bhvA. pa. sa. seTa idita-ruNTati) yorI 42vI, prIti, snaDa, bhAsata, zamA, ta gare yora, (cu. ubha. seTa-roTayati-te) sa. / rucira tri. (ruci rAti dadAti rA+ka) mano'2 - luj, utej. -aka. / (bhvA. A. seTa-roTate) ullasita bhradhanuSA tava pRthunA locanena rucirAGgi ! / 4j -a. / sAme. bhAraj -saka. / -AryAsa0 117 / suM62, madhu2. (na.) bhUgo, 12, | ruTha (bhvA. pa. sa. seTa-ruNThati) - yo2j sa. / man6 saviMga tha, sUda thaj -aka. / (bhvA. A. sa. seTarucirA strI. (rocate, ruc+kirac+TAp) royanA, roThate) sAme bhA2. . tera akSarano eka chaMda. ruNDa puM. (ruDi+ ac) mAthA vinAnu zarI2- rucirAGgada puM. (ruciraH aGgado yasya) vi. "velladairavaruNDamuNDanikaraiH vIro'pi dhatte bhuvam". rucirAJjana puM. (ajyate'nena, aGg+karaNe lyuTa, uttara0 / -tenAropya sthalaM pRSThaH sa ruNDaH ruciraH zobhAyukto'JjanaH) sa2vAna kA rucirAnana tri. (ruciraM AnanaM yasya) suM62 bhujavANu. puruSo'bhyadhAt / nikRttahastacaraNo nadyAM kSipto'smi rucirApAGga puM. (rucirazcA sau apAGgazca) suME2 320kSa. zatrubhiH-kathAsarit0 65 / 11 / rucirApAGgI strI. (rucirApAGga+striyAM jAti. GIS) ruNDikA strI. (ruNDaH kabandho'styatra, ruNDa+Than) suMdara kaTAkSavALI strI. 2, 28 bhUmi, sau3 zAnti, vibhUti, dUtA. ruciSya tri. (ruc+kiSyan) bhI vo3, yi // 24. . ruta na. (ru+kta) pazu-pakSI vagairenI mA -"pade siNDAkI tAtalA sAndrA ruciSyAnaladIpanI-suzrute / pade haMsarutAnukAribhiH" - RtusaMhAre / - anuhuMkurute -eSa eva ruciSyo me varo dAnavasattama ! - ghanadhvani na tu gomAyurutAni kezarI-zizu0 16 / 25 / harivaMze 254 / 60 / rud (adA. pa. a. seTa-roditi) 27, ro -"api rucya tri. (rucaye hitaH, ruci+yat) suM62, yi 422. grAvA rodityapi dalati vajrasya hRdayam"-uttara0 / -pakvaM varNakaraM rucyaM mAMsazukrabalapradam / pittAvarodhi | rudat tri. (rud+vartamAne zatR) 27tuM, rotuM. vAtaghnaM hRdyaM gurvatulomanam-vaidyakarAjallame / (puM.) | dyakarajallame / (paM.) rudatha puM. (roditIti, rud+rodane+uNA. atha) yeto, dhI, pati, nisAna saDa, sidhAnya - in2. ziSya, chUtI. (na. rocate, ruc kyap nipA.) saMya. rudantikA, rudantIkA, rudantI strI. (rodanaM rut, rucyakanda puM. (rucyaH kando'sya) su255. adi-bandhane+ac+GIp svArthe kan husvaH/rud+jhaz ruj (tudA. para. sa. seTa-rujati) Hing, bha27j, gaurA. GIS saMjJAyAM kan+TAp / rud+zatR+ap) du:he. (curA. ubha. sa. seTa-rojayati- te) hiMsA meM tano chou, 26ntA tA -zaizire jalabindUnAM 42vI, bhArI nAma, 2 mA2. sravantIti rudantikA-rAjanighaNTaH / - rudantI vahnikR ____ Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rudAdi-ruz] zabdaratnamahodadhiH / - vRSyA pittaghnI ca rasAyanI -rAjavallabhaH / itIva / rudrAri puM. ( rudrasyaH ariH) maheva. rambhA namitAgramaulinA bhRzaM rudantI makarandabindunA prAJcaH / rudAdi (puM.) pANinIya vyA2za prasiddha "rud" 4nI AdimAM che evo eka dhAtu-gaNa. rudita na. ( rud + kta) rovu, ravu te ruditaM cAvadhRtaM ca taM bhAgaM rakSasAM viduH - mahA0 13 | 23 / 6 / (tri rud + karttari kta) raDesuM royeyuM. ruddha tri. (rudh + kta) roDela, gherela, khaTAvela, kharaDela. (-ruddha loke narapatipathe sUcibhedyaistamobhiH - megha0 39 / rudra puM. ( roditi, rud + rak) zivanI kheDa mUrti, agni, agiyAra rudradeva, ArdrA nakSatra, agiyAranI saMkhyA rudracaNDI (strI.) rudrayAmala' kheDa taMtragantha rudraja puM. (rudrAjjAyate, jan+Da) zivanA vIryathI thayesa pAro, pAraha, gaNeza, artisvAmI. rudrajaTA, rudralatA strI. (rudrasya jaTeva piGgatvAt jaTila tvAcca / rudrA latA) kheDa bhatanI velo. (rudrasya jaTA ) zivanI jaTA. rudratanaya puM. ( rudrasya tanayaH) te nAbhe kheDa rAbha gaNeza, artisvAmI. rudrapatnI strI. (rudrasya patnI) hugahivI - sAnnidhyaM tatra rAjendra ! rudrapatnyA kurUdvaha ! / abhigamya ca tAM devIM na durgatimavApnuyAt- mahA0 3 / 83 / 158 / khaNasI. rudrapriyA strI. ( rudrasya priyA) 23, hugahivI. rudrarodana na. ( rudraM rodayati, rud + lyuT ) sonuM. rudraviMzati strI. (rudrasvAmikA viMzatiH) prabhava vagere sATha saMvatsaro paikI chellAM vIsa varSa. rudrasAvarNi (puM.) yau6 bhanukha paiDI Arabho bhanu rudrasU strI. (rudraM sUte, sU+kvip) agiyAra choDarAMnI bhA.. rudrAkrIDa na. ( rudrasya AkrIDA yatra) masAlA, smazAna. rudrAkSa puM. (rudrasyAkSi kAraNatvenA'styasya ac ) rudrAkSanuM Au, rudrAkSamAlA - dhyAnadhAraNahIno'pi rudrAkSaM dhArayed budhaH / sarvapApavinimuktaH sa yAti paramAM gatim - ekAdazItattve / rudrANI strI. ( rudrasya patnI Anuk + GIp ) hugahivI - rudrasyevaM tu rudrANI raudraM hanti karoti yA devIpu0 45 a0 / bhavAnI. 1789 rudrAvAsa puM. (rudrasya AvAso yatra ) smazAna, azI, kailAsa rudh (divA. A. sa. aniT rudhyate) 2chvu, prIti 42vI, (gharI anu sAthai 4 varAya che. (rudhA. ubha. dvika. aniT ruNaddhi-runddhe) roDa, ghera, pIuvu, DhAMDa, ghero ghAlavo "sadyaH pAti praNayihRdayaM viprayoge ruddha" - meghadUte / rudhira na. ( rudh + kirac) sohI, Desara, kheDa bhatano bhAzi (puM.) rAto varga, maMgaNagraha. (tri. rudhira + astyarthe. ac) rAtuM, sAsa raMganu. rudhirapAyin tri. ( rudhiraM pibati, pA + Nini) bolI thInAra. (puM.) rAkSasa.. rudhirapAyinI strI. ( rudhirapAyin + striyAM GIp ) rAkSasI. rupa (divA. pa. sa. seT rupyati) khaDuNavyADuNa 5. rumaNvat (puM.) te nAmano bheDa parvata. rumA strI. (ru+mak+TAp) sugrIva vAnara strI, premAM lavaNa pedA thAya che tevo eka deza. rumAbhava na. (rumAyAM bhavati, bhU+ ac) kheDa bhatanuM bhIhu. ruru puM. (ru+ku) bheDa bhatanuM rA ( ruruH sarpAdatikrUraH janturuktaH purAtanaiH - devIbhAga0 8 / 22 / 11 / ruruka puM. (ruruM kAyati, kai+ka) sUryavaMzI kheDa rAma. rurutsA strI. (roddhumicchA, rudh +tan+a+TAp) zeDavAnI 42chA. rurutsu tri. (roddhumicchuH rudh + san+u) roDavAne 42chanAra rurudiSat tri. ( roditumicchati, rud+san + zatR) 23vA 62cha, rovA yAtuM. rurudiSA strI. ( roditumicchA, rud+tan+a+TAp) raDavAnI icchA. rurudiSu tri. ( roditumicchuH rud+san + u ) 2uvA 62chanAra ruvathu puM. (ru + athuc) javAra, nAha, DUDI. ruvu ruvuka, ruvuka, ruvUka puM. ( ru+ku / ruvu + svArthe ka / ru+Ukak) kheraMDAnu Au, sAsa kheraMDI.. ruz (tudA. pa. sa. aniT ruzati / bhvA. pa. sa. seTa roSati) hAra bhAravu, bhArI nAMjavu. (divA. para. a. seT - ruSyati) dha 42vo gusse thavuM mA nAnubhUH svakAn doSAn mA muho mA ruSo'dhunA" bhaTTiH / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1790 shbdrtnmhoddhiH| [ruSa-rUpatattva ruSa, ruSA, ruSTi strI. (ruS+sampa0 kvip| ruS+ | rUDhi strI. (rUha+bhAvakaraNAdau ktin) hAtha, 4nma, ____aG+TAp/ ruS+ktin) adha, gussa.. 6tpatti, enj, prasiddhi, vidhyAti, me.tanI ruSita, ruSTa tri. (raS+kta) 5. pAmelo .-taM | zazasti -labdhAtmikA satI rUDhirbhaved nAgapAzairbalinandano balI jantaM svasainyaM ruSito babandha yogApahAriNI / kalpanIyA tu labhate nAtmAnaM ha-bhAga0 62 a0 / - zive ruSTe gurau ruSTe yogabAdhataH- kumArabhaTTakArikA / gurunAtA na kazcana-tantrasAraH / rUDhizabda puM. (rUDheH zabdaH) 3DhithI mathalodha za6. ruha (bhvA. pa. a. aniT rohati) utpana thA, pahA rUp (cu. ubha. sa. seTa-rUpayati-te) HINthI prazita tha, uj. -rohati janturjAyate ityarthaH / (adhi 2j, mabhinaya 42vI, ma45, 3Dhiyuta 42. hai A+ruha-adhirohati-Arohati) 652 yada, | ni+rUpa-nirUpayati pramausu gudl. 2035. vagaire sAroDa 42 -"kITo'pi sumanaH saMgAdArohati havaM. satAM ziraH / azmA'pi yAti devatvaM mahadbhiH supratiSThitaH / " (ava+ruha-ava.roti) tara. rUpa na. (rUp+ka bhAve ac vA) svabhAva, saundhya -yena bhUSitavad bhAnti tad rUpamiti kathyate(pra+ruha-prarohati) ng, aMkura 241. ruha tri. (ruha+ka) pahA thayej, enj -bIjakANDa ujjvalanIlamaNiH / pazu, nAma, 206, anyanI. __ ruhANyeva pratAnA vallya eva ca-manu0 1148 / mAvRtti, dRzyAvya, nal28 vagere, Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sonaM. rUpatanmAtra-recanaka shbdrtnmhoddhiH| 1791 rUpatanmAtra (na.) Aivyamata. prasiddha ta454Athana mUNa | rUSita tri. (rUS+kta) dhUma thI. mizra 128, kAraNa eka sUkSmabhUta dravya. 52.yeda -yaH sukhenopadhAneSu zete candanarUSitaHrUpatas avya. (rUpa+paJcamyarthe tasil) 35thI, 35551. | - rAmA0 2142 / 15 / thAna3 28, sUj. 26. rUpadhArin, rUpabhRt, rUpavat, rUpin tri. re avya. (rA+ke) nAya. vo32. bArAvai all (rUpaM dhArayati dhAri+Nini/rUpaM bibharti, bhR+kvip avyaya. ."re re cAtaka ! sAvadhAnamanasA mitra ! tuk ca/rUpa+astyarthe matup/astyarthe ini) 35vANu, kSaNaM zrUyatAm"-bhartRhariH / saMbodhane'Gga bhoH pATa suM62, 3j.jIveza nAra na2 varga3 - tato pyAT he hai haho're re'pi ca hemacandraH 6 / 173 / nirvedasaMyukto gatvAzramapadaM mahat / irAvatyAstaTe reka (bhvA. Atma. sa seTa-rekate) 30 32vI.. zrImAn rUpadhAriNamAsadat -vAmanapu0 76 a0 / - reka puM. (ric+ghaJ) vireyana, reya-zuzAlA -bastirvAta vikArAn paittAn rekaH kaphodbhavAn vamanam-vAbhaTe 40 vAyorapi vikurvANAt kAlakarmasvabhAvataH / udapadyata a0 / zaM-saMdeDa-3. (puM. rek-zaGgAyAM+ac) vai tejo rUpavat sparzazabdavat-bhAga 2 / 5 / 27 / - saMzaya, nIya bhAsa, he.. satyavAk pUjito vaktA rUpavAnanahaGkRtaH- | rekaNasa na. (ric+asun ghicca tena kutvam nuTa) mahA0 3 / 45 / 12 / rUpanAzana tri. (rUpaM nAzayati, naz+Nic+lyu) 35ne rekA strI. (rek+bhAve a+TApa) ist, saMTeDa, 24. __nAza 202. (pu.) dhu7. rekI strI. (reka+striyAM jAti. GISa) heDI. rUpayat tri. (rUpa+vartamAne zatR) janAvatuM, mavatuM. | rekhA strI. (likh+ac lasya raH TAp ca) satya, thoDaM, rUpalAvaNya na. (rUpasya lAvaNyam) suMdaratA, pUbasUrata.. 1542, sAmoga-vistAra, tRpti, int. , - rUpazikha na. (rUpayaktA zikhA'sya) thi2. ___ "tathApi tasyAH lAvaNyaM rekhayA kiJcidanvitam / " rUpAjIvA strI. (rUpaM saundaryamAjIvo yasyAH) vezyA - | paMDita, subhe2 ane. nI. vasyenu, sthala. 'rUpAjIvAzca vAdinyo vaNijazca mahAdhamAH" -rAmAyaNe | rekhAgaNita na. (rekhAyAH gaNitaM pramANasvarUpAdi yatra) 236 / 3 / te nAme meM diia -tasya jayasiMhasya tuSTyai rUpAstra puM. (rUpamevAstraM asya) maheva.. racayati sphuTam / dvijaH samrAD jagannAtho rUpikA strI. (rUpamastyasya Than TApa) gho| mAna / rekhAgaNitamuttamam- rekhAgaNitasya paribhASA / 3 -palalaM tilatailaM ca rUpikAyAH payo guDaH- | rekhApura na. (bhuvo madhyasUtrasthaM puram) bhane sumerunI suzrute 5 / 6 / madhya pradezanuM eka zahera. rUSya na. (rUpAya Ahanyate svarNAdi yat) mA.2 rekhAbhUmi strI. (rekhAsthitA bhUmiH) is ane. subhe vo3 manAvA mATe pAtuM sonu 3' - suvarNasya parvatanI madhyamAM rahela deza. malaM rUpyaM rUpyasyApi malaM trapu / jJeyaM trapu malaM recaka na. (recayati, rica+Nic+Nvula) astI, pIyaDArI, sIsaM sIsAsyApi malaM mlm-mhaa05|3979| julAba, reca, pAtaLo thaI gudA dvArA nIkaLato maLa (puM.) negI, 452, ti vRkSa, prANAyAmanA (na. rUpa+svArthe yat) 3y, 6pameya. (tri. rUpa+yat) ma. ma. -prANasya zodhayenmArga pUrakakumbhakarecakaiH bhAga0 3 / 28 / / (tri. rica+Nic+Nvul) dAna rUpyAdhyakSa puM. (rUpyeSu adhyakSaH) 3athavA 3 // lAvanAra auSadha vagere. nANAMnI saMbhALa rAkhanAra kAmadAra. recana na. (rac+bhAve lyuT) 3ya, geun-rasajJAnarUvuka puM. (rUvUka-pRSo.) anu. 3. vamanArthamadhyAyo recanAya ca-suzrute 1 / 3 / 8061nA rUSa (cu. (ubha. sa. seTa-rUSayati-te) dhUpa kothI vAyane namAthI mahA2. tavo te. -kumbhako meNase.. 42, mizra 42. nizcalazvAso mucyamAnastu recaka:-AhnikAcAratattvam / rUSaka tri. (rUSa+kaJarthe Nvul) mizra 4282. recanaka puM. (ricyate'nena, rica+lyuTa+saMjJAyAM kana) (puM. rUS+saMjJAyAM kan) sarasAna, 3. pilya vRkSa. suha2. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1792 shbdrtnmhoddhiH| [recanA-revatamanus recanA strI. (ric+yuc+TAp) ghoNu nasota2. rep (bhvA. A. seTa-repate) 206 42vI, savA 42va., recanI strI. (ricyate'nayA, ric+lyuT+vA GIp) sipiTya a. / 4 -sa. / / vRkSa, nepo clic4-.. repa, rephas tri. (repyate nindyate rep+ghaJ/rep+asun recita tri. (rica+karmaNi kta) 22. mA.du. (na.) pasya phaH) nihita, 2, 35.9. eka jAtanI azvagati. repha puM. (riphyate, riph+ghaJ yadvA ra+iphan) 27|2raatm recI strI. (recayati, rec+ac gaurA. GIS) sipilya ag[ -parairgato yaHzirasApi dhAryate, samAgate sadmani vRkSa, maMDIra vRkSa. yAti namratAm / guNaiH pareSAM dviguNatvamahIte repheNa rej (bhvA. A. a. seTa-rejate) hI5j, tuj. tulyA prakRtirmahAtmanAm-udbhaTaH / 22 26 reja (rej+kvip) agni, yitrAnu u. - "kaNThena sAmAni. samasta rephAn''. rejate srI. (rej+ate) uttama. Eu. zrImadbhAgavate 8 / 20 / 25 / (tri. riph+uNA. apratyayaH reTa (bhvA. ubha. dvika. seTa-reTati-te) mola, yAya. nipA.) nihita, nindha. reNu puM. strI. (riNAti, rI-gatireSaNayoH+nu) dhUma - | rebha (bhvA. A. a. seTa-rebhate) savA 12vI, nA6 2va.. mAnuSIkaraNareNurasti te pAdayoriti kathA prathIyasIkazcit / 5, 24 -"dinakarAbhimukhA raNareNavo rebhaNa na. (rebh+bhAve lyuTa) uyarnu na.2. rurudhire rudhireNa suradviSAn / " (puM. rI+nu) rerihANa (puM.) bhAva, asura, yo2. reva (bhvA. A. sa. seTa-revate) 4, 6g. pAta55, vAvaDiM. (strI.) 24674, 42u. | reveTa puM. (revate, rev+bAhu0 aTac) mUMDa, ve, vidhavaidha. reNuka puM. (reNunA kAyati, kai+ka) 42. vAya. na.) (reva-aTac) kSita. . reNukA strI (reNunA kAyati, kai+ka+TAp) 24AlI4 revata puM. (rev+atac) bItezana, jADa, 2 -reNukA kaphavAtaghnI dIpanI pittalA laghuH ____ 3, 7028mano sasa, (tri.) paisAhAra, dhanavAna. rAjavallabhaH / mahAnanI patnI, 52zurAma.nI. mAtA revataka puM. (revata iva kAyati, kai+ka) bhUta2. bhAryArthe prati jagrAha reNukAM lakSaNAnvitAm revati (strI) bhavAnI patnI.. kAlikApu0 / 42tu. revatI strI. (revatasyApatyaM strI. revata+aN+ GIp) 3vata. reNukAtanaya, reNukAtmaja, reNukAputra, reNukAsuta, 2 / unyA-samAnI patnI (srI. reva+ reNukAsUnu puM. (reNukAyAH tanayaH/reNukAyAH AtmajaH atac+GIp) satyAvIsabhu nakSatra, satyAvIsanI / reNukAyAH putraH/reNukAyaH sutaH/reNukAyAH sUnuH) saMdhyA, me. bhAtRl, ouya, . nahI, huhivA, 52zurAma -ArcIkanandano rAmo bhArgavo reNukAsutaH revatIpada yukta RcA, pAMcamA manunI patnI. mahA0 3 / 99 / 43 / revatIjAni, revatIpati, revatIramaNa, revatIvallabha, reNurUSita puM. (reNubhiH rUSitaH) gadhe, dhUmathA ||27||yes. revatIza puM. (revatyAH jAniH-patiH/revatyAH ptiH| reNurUSitI strI. (reNurUSita+striyAM GIS) 51. revatI ramayati, ram+Nic+lyu/revatyAH vallabhaH / reNuvAsa puM. (reNau vAso'sya) mabharo.. revatyAH IzaH) jarAma. reNusAra, reNusAraka puM. (reNuriva sAro'sya/reNuriva | revatIbhava puM. (revatyAM bhavati, bhU+ac) zanaizva2 graha, sAro'sya kap) apUra. revatamanu. retajA strI. (reta iva jAyate, jana+Da pRSo.) 3tI.. revatyAdi (puM.) pANinIya. vyA529prasiddha meM. 065. retana, retas na. (rI+asun tuTa ca) 5 / 26-52, revanta puM. (reva+jhac) gupa.5-. pati, sUryana vIya- srINAM rajomayaM reto bIjADhyamindriyaM nare- | putra-manu.... hArIte / revantamanu (puM.) meM muzivizeSa. retya na. (rIti+yat) puSpAM4, pittama. revatamanus strI. (revantaM manuM sUte+kvip) sUcanA patnIretra na. (rI+tra) vAya, pAro, amRta, 42vAsa., sUta2. saM. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ revA - rocanA ] rogapati tri. ( rogANAM patiH ) tA. revA strI. (revate utpluya gacchati, rev+ac+TAp) narmachA nahI -'revAM drakSyasyupalaviSame vindhyapAde vizIrNAm ' - meghadUte 20 / hugahivI - revA tu narmadA devI nadI vA revatI matA atikhaNDanabandhA yA loke devI prakIrtitA - devIpu. 45 a0 | amahevanI patnI, gaNInuM jhADa. rogabhU strI rogAyatana na ( rogANAM bhUH / rogasya Ayanatam ) zarIra. | rogarAja puM. ( rogANAM rAjA Tac samA) kSayaroga. rogalakSaNa na. ( rogasya lakSaNam) vyAdhinuM lakSa - nidhAna.. reSu (bhvA. A. a. seTa-reSate) ghoDAnI zab6 42vo, rogazAnti strI. (rogasya zAntiH) roganI zAnti. rogazilA strI. (rogAya roganivRttaye zilA) bhaeAsIsa. rogahan, rogahara, rogahartR, rogahArin, rogAntaka (puM. rogaM hanti, han + kvip/rogaM harati ha + ac / rogaM harati ha + tRc / roga harati, ha + Nini / rogasya antakaH) vaidya, DokTara, haDIma. (tri. rogaM harati zabdaratnamahodadhiH / hAhA. reSaNa, reSita na. (reS+bhAve lyuT / reS +karmaNi kta) sarasATa, (tri .) zahaesa. reSTra tri. (reS+tRc) nusAna DaranAra, apAra 42nAra. rai (bhvA. pa. a. aniT - rAyati) avA-zab6 42vo.. rai puM. (rA+Dai) dhana - AtmAnamanuM ye ceha ye rAyaH pazavo gRhAH - bhAga 0 3 / 25 / 38 | zabda, sonuM. raitya tri. (rIteH pittalasya vikAraH, rIti + Nyat) pittamanuM pittaLa saMbaMdhI raivata puM. (revatyA nadyA adUro deza: ac) giranAra parvata, kheDa Au, ziva kheDa haitya, pAMyamI bhanu, zanaizvara aha - aditiM revatIM prAhurgrahastasyAstu raivataH mahA0 3 / 229 / 29 / raivataka puM. ( raivata eva svArthe ka) raivata parvata, giranAra - tataH katipayAhasya tasmin raivatake girau mahA0 1 / 220 / 1 / (na. raivata + saMjJAM kan ) kheDa bhatanuM 313. raivatika puM. (revatyAH apatyaM, revati + Thak) revatino putra roka na. ( rU+kan tasya netvam) chidra, vahAeA, jADu. (puM. ruc+ghaJ ni. kutvam) hIpti, te4, bhita khAyI jarIhavaM. (tri. ru+kan tasya netvam) yaMyaNa, paNa. roga puM. (ruj+ghaJ) vyAdhi, roga - "bhoge rogabhayaM kule cyutibhayaM vitte nRpAlAd bhayam"-bhartR. / GguSTha auSadha. rogagrasta, rogaha, rogAnvita, rogin tri. (rogeNa grastaH / rogaM hanti, han +Da/rogeNa anvitaH / roga + astyarthe ini, ruj + ghinuN vA) rogI, zrIbhAra. rogaghna, rogabhAj, rogavallabha na ( rogaM hanti, han+Tak/rogaM bhajate, bhaj + kvip / rogiNAM vallabhaM priyam) auSadha-havA, vaidyazAstra, (tri.) roganI nAza karanAra. 1793 ac) rogano nAza 2nAra auSadha vagere. rogArtta tri. (rogeNa AtaH) rogathI pIDAtuM. rogiNI strI. (rogit + striyAM GIp ) rogI strI. rogitaru puM. ( rogipriyastaruH ) AsopAsava rogitA strI, rogitva na. ( rogiNaH bhAvaH tal+TAptva) rogI pazu. rogya tri. ( rogAya hitaM, roga + yat) roganA hitanuM Dupathya vagere, roganI, rogasaMbaMdhI. rocaka tri. (rocayati, ruc + Nic Nvul ) yiDAraDa - saMgrAhI rocako balyasteSAmeNo jvarApahaH suzrute / (puM ruc + Nic + Nvul ) lUja, Deja, DuMgaNI, yAsa auSadha vagere. rocana puM. (ruc + lyu rocayati vA lyu) kheDa bhatanuM zImajAnu Au, ghoNo saragavo, DuMgaNI, chAuma, 24, vRkSa, garabhAjI, khaMDora vRkSa, parvatavizeSa -tuGgaprastho nAgagirI rocanaH pANDarAcala:- mArkaNDeye 57 / 13 / (tri. rocayati ruc + Nic + lyu) ruthi 24. rocanaka, rocanaphala puM. (rocanAya rucijananAya kAya kai+ka / rocanaM rucikaraM phalamasya) jIbherAnuM jhADa, jIbheruM. rocanaphalA strI. (rocanaM rucikaraM phalamasyAH) thI laDAno velo rocanA strI. ( ruc + lyu+TAp) goroyana karNau carma ca vAlAMzca basti snAyuM ca rocanAm - manu0 8 / 234 / rAtuM ubhaja, uttama strI, vasudevanI patnI -pauravI rohiNI bhadrA madirA rocanA ilA / devakIpramukhAzcAsan patnya AnakadundubheH- bhAga0 9 / 24 / 45 / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1794 shbdrtnmhoddhiH| [rocanikA-romakUpa rocanikA strI. (raucanaiva, rocanA+svArthe kan TAp | rodha na. rodhaka puM. (rudhyate'nena, rudha+bAhu. ran) __ ata itvam) zuMDAzayana, vaMzaloyana. a52, 55. (puM. rodhra+svArthe ka) sodharanu, vRkSa rocanI strI. (rocayati, ruc+karttari lyuTa gaurA. GIS) -madhUcchiSTaM samadhukaM rodhaM sarjarasaM tathA-suzrute / bha7sI., rAyanA, bhAmaNI, zuMDAyana, ghANu / rodhapuSpa puM. (rodhrasyeva puSpamasya) mAna jAu. nasota2, 3 gandhadravya. rodhapuSpiNI strI. (rodhra iva puSSyati, puSp+Nini + GIp) rocamAna tri. (ruc+zAnac) hIyatuM, prAza, yiyudata. dhAvaDInu OM3. paM. (ruca+zAnac) dho.nI. 13 23j dili, . | rodhazakra (paM.) tano bhAta. zrIvRkSo hRdayAvarto rocamAno galodbhavaH-trikANDazeSaH / / ropa puM. (ruh+Nic-hasya pa: karmaNi ac) , rociSNu tri. (ruc+iSNuc) prazamAna, te42vI -sugandhi ropa, vAba. (na. ruh+Nic+ac) che, chidra, dIpanaM hRdyaM rociSNu kRminAzanam-suzrute 1 / 45 / bAI. rocis na. (ruc+isun) te4, unti, -rathAGgapANe: paTalena rociSAmRSitviSaH saMvalitA virejire zizu0 ropaka tri. (ruha+Nic+Nvul hasya paH) 25nAra, vAcanA2. 1 / 21 / rocI strI. (ruc+ac+GIS) hilamocikA 206 humo. ropaNa na. (ruh+Nic-hasya paH lyuTa) roj, vApaj, rocya tri. (ruc+Nyat) prazavA yogya, prItina viSaya. 64 2 . sandhisaMzleSaNasnehanaropaNapUraNaroTikA strI. (ruT+Nvul+TAp) 20.. valalthairyakRtzleSmA paJcadhA pravikta udayakarmAnugrahaM roD (bhvA. pa. sa. seTa-oDati) manA62 42va. karoti-suzrute 1 / 15 / 3 tanu, 4 -ropaNaM rodana na. (rud+bhAvakaraNAdau lyuT) roj, 27j - rasakaM piSTvA samyak saMplAvya vAriNA / gRhNIyAt durbalasya balaM rAjA bAlAnAM rodanaM balam - tajjalaM sarvaM tyajeccUrNamadhogatam-bhAvapra0 / cANakyazatake 62 / mAMsu (na. rUpa+ lyuTa) moDa 5mAvI, anyathA vastunu rodanikA strI. (rud+lyuT-saMjJA. kan+TAp ata itvam) anyathA jJAna sthApavuM, mUkavuM. eka jAtanuM ghAsa. ropaNIvarti (strI.) meM netra4. vI. rodanI strI. (rud+karaNe lyuTa+DIp) ghamAso vanaspati. ropita tri. (ruha+Nic-hasya paH kta) ropesa, vAsa, rodas na. (rud+asun) svA, bhUmi -"rAmAkarSaNa- __ mUDe, sthApesa, bhAropela. ___ bhagnakArmukabhuvA dhvanena rodorudhA"-rAmA0 / roma (puM.) chidra, vAI, (na.) , suTuM dvau cAsya rodasI strI. dvi. va. (ruda+asana+GISa) sAza / piNDAvadhareNa kaNThAdajAtaromo sumanoharau casane pRthvI -dyAva pRthivyau rodasyau rodasI rodasIti mahA0 3 / 112 / 3 / roma za2. ca-bharatadhRta koSaH / prasUrazcApi bhUdyAvau rodasyau | romaka na. (romeva nibiDaM kAyati, kai+ka) roma rodasI ca-amara0 3 / 3 / 228 / (strI.) pRthvI. dezavizeSa -aurNIkAnantavAsAMzca romakAn puruSArodikA strI. (rodana+ThaJ+TApa) va nAme vanaspati. dakAn- mahA0 2 / 50 / 15 / 3 tanu, savA, rodha puM. (rudha+bhAvakaraNAdau ghaJ) 2.j, 242514g, lohacuMbaka. __42304, dhero, nahIno nArI.. romakanda puM. (romayuktaH kando yasya) uMgajI. rodhana na. (rudh+bhAve lyuTa) :j, 12514j, 12514. (tri. ruNaddhi, rudh+ lyu) 242314na.2, 82. romakapattana na. (romakAkhyaM pattanam) roma. 12. . (puM. rudh+lyu) budhagraha. laGkAkumadhye yamakoTirasyaH prAk pazcime romakapattanaM rodhavakrA, rodhovakrA strI. (rodhena tIreNa vakrA/rodhatA ca-siddhAntaziromaNau golakAdhyAye / vakrA) nahI. | romakarNaka puM. (romayuktau kareM yasya kap) sasaso. rodhas na. (rudha+asuna) nahI vagairenI nArI -sa romakarNakI strI. (romakarNaka+striyAM GIS) sa.sa.sI. narmadArodhasi sIkarADrairmarubhirAnatitanaktamANe | romakUpa puM. (romNAM kUpa iva) Pailk chidra - 'na rghu05152| | roma-kUpaughamiSAditi"-naiSadham / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ romakesara - rohiNa] zabdaratnamahodadhiH / 1795 romakesara, rAmaguccha na., romagucchaka puM. (romabhiH | rorudAvat, rorudyamAna tri. (rorudA + astyarthe matup kesaraH siMhasadeva / romabhirguccha stabakamiva / romaguccha masya vaH/rud+yaG vartamAne zAnac ) atyanta 2unAra + svArthe ka) yAbhara, yamarI-bhaMdhiramAM vaparAtuM pavana vAraMvAra rahetuM. uDADavAnuM eka upakaraNa, roman na. ( ru+manin) vAyuM. romantha puM. ( rogaM madhnAti, manth+aN pRSo. galopaH ) pazukhonuM vAgoja - chAyAbaddhakadambakaM mRgakulaM romanthamabhyasyatu" - zAkuM0 / - mRgairvartiromanthamuTajAGganabhUmiSu - raghu0 2 / 52/ romabhUmi strI. (romNAM bhUmiH) yAmaDI, yAma. romarAji, romalatA romAlI, romAvalI strI. (romNAM rola puM. (ru+lac) pAzI sAMja, sUMDa lamba puM. ( rauti, ru+vic rauH kujan san lambate, gacchati, lamb+ac karma. roD + ambac Dasya lo vA) bhabharo - gaNDe dAnavanAzino gaNapateH kurvanti kolAhalam rolambA danusUnunAzanavidhau saktAH syureve katham - vakroktipaJcA0 40 / rAjiH/romANi lateva/romNAM AlI/romNAmAvalI) ruvAnI paMDita tasyAH praviSTA natanAbhirandhraM rarAja tanvI navalo (ro) marAjI kumA0 / chUTI sudhI tI svAMTAMnI paMDita, duvAnI, yauvana. romavat, romAlu tri. (roman + astyarthe matup masya vaH / roma + astyarthe Aluc) ruvAvA. romAvikAra, romaharSa, romaharSaNa, romAJca, romodgama, romodbheda romAJcita puM., romavikriyA strI. (romNAM vikAra / romNaH harSa iva tadvyaJjakatvAt / romNaH harSaNa iva / romNaH aJjaH udgamaH, aJc + ac/ romNAmudbheda:, ud + bhid+ghaJ / romAJcaH jAto'sya tAra. itac / romNAM vikriyA) ruvAMTAM jahAM yaha bhaya chete -romodgamo prAdurabhUdumAyAH khinnAGguliH puGgavaketurAsIt kumaa07|77 / saMvAdamidamazrauSamadbhutaM lo (ro) maharSaNam - gItAyAm-18 / 74 / lobhayati tava tanUdari ! jaghanataTAdupari romAlI - AryAsa0 338 / romaza puM. (roman+za) Dura, meMDhI, piMDAlu. ( . romANi santyasya za) ghaeAM vAMTavANuM - hInakriyaM niSpuruSaM nizchando romazArzasam - manu0 3 / 7 / romazI strI. (romaza + striyAM jAti GIS ) jaDurI, gheTI, lUMDalI. romaharSaNa puM. (romANi harSayati, hRS + Nic + lyu) maheAnuM jhADa, te nAmano kheDa muni, romalu puM. (romayuktaH AluH zAka.) piMDAlu. romaluviTapin strI. ( romAluH romayuktaH viTapI) kumbhI zabda rakho. rorudA strI. ( rud + yaG + bhAve a +TAp) atizaya zeduM te. lambI strI. (rolamba+ striyAM GIS) labharI, sUDI bhIna roSa puM. (ruS+bhAve ghaJ) Godha-prasnehabhavaH payasAgniH sAntvena ca roSa unmiSati - AryAsa0 449 / roSaNa puM. (ruS +yuc) pAro, usoTIno paththara, jAranI bhIna. (tri.) DodhI svabhAvanuM na dharmaH krodhazIlasyanArthaM cApnoti roSaNaH- mArkaNDeye 112 / 65 / roSaNatA strI. ( roSaNasya bhAvaH tal+TAp-tva) zredhI svabhAvapazuM- "bharturviprakRtA'pi roSaNatayA mA sma roSavAha roTTa tri. (ruS + tRc) pratIpaM gamaH " - zAMkuM0 / adhavANI, gusso thanAra roha puM., rohaka tri. (ruh + ac / tri. ruh + Nvula) aMDura, agavu, yaDhavu - agniH stoko vardhate'pyAjyasikto bIjaM caikaM rohasAhasameti mahA0 12 / 120 138 / (tri. ruh + karttari ac) uganAra, yaDhanAra - yoktrANi cakurvAhAnAMrohakAMstatra kaNTakAn mahA0 8 / 34 / 32 / rohaNa puM. (ruhyate'sau ruh + lyuTa) te nAmano kheDa parvata- apArapulInasthalIbhuvi himAlaye mAlaye nikAmavikaTonnate duradhirohaNe rohaNe - rAjendrakarNapUre / agara dhanuM, yaDhavu, agavuM. (na. ruha + karaNe lyuT ) pAro, vIrya. rohaNadruma puM. ( rohaNasya drumaH) aMdhana vRkSa. rohanta puM. (ruh jhac) kheDa vRkSa, kheDa tA. rohantI strI. (ruh + jhac SitvAt GIS ) ve.. rohi puM. (ruh +in) jI, vRkSa (tri.) dhArmika. rohiNa na. ( ruh +inan ) hivasanA paMdhara vibhAgamAMthI navabho bhAga. (na. rohiNI devatA'sya aN) rohizI bhenI heva hoya te. (puM. ruh +inan ) va rohita vRkSa, bhUtRA. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1796 shbdrtnmhoddhiH| [rohiNikA-rauhiSI rohiNikA strI. (rohiNI+kan husvaH TApa) Apatha rokSya na. (rukSasya bhAvaH, rukSa+SyaJ) ThoratA, sUmA55i. lAla moMvALI strI. raucanika tri. (rocanayA raktaM, Tak) zayanAthI sa.. rohiNI strI. (ruha+inan-gaurA. GIS) ||y, yo| | rocya (puM.) ta2mo manu... nakSatra, vasudevI patnI-apavanI mAtA-devakI rohiNI | rauTa, rauD (bhvA. pa. seTa-roTati/bhvA. pa. sa. seTaceme vasudevasya dhImataH-mahA0 harivaMzaH / vANI, roDati) sanA62 12vI. 47vI tuMbaDI. (srI. rohita+striyAM GIS tasya natve / raudra na. paM. (rudro devatA'sya aNa) sathanI tApa, 6 Natvam) ra movAjI. strI, 423, 406, (2bhI3, rasa, alaMkArazAstramAM nava rasa paikI krodharUpa sthAyI nava varSI unyA-aSTavarSA bhaved gaurI navavarSA ca bhAvavANo ta nAmano me 2sa. - "raudraH rohiNI-smRtau / tano gAno roya. | krodhasthAyimAvo rakto rudrAdhidaivataH"-sAnda03 pari0 / rohiNIja rohiNItanaya rohiNItanUja, rohiNIputra, / (tri. rudra+astya rthe aNa) mayaM.42, 6. 2savAj. rohiNIsuta, rohiNIsUnu puM. (rohiNyAH jAyate, / raudrI strI. (raudra+striyAM DIpa) hivA, 24AvakSa. jan+Da/rohiNyAH tanayaH/rohiNyAH tanUjaH/rohiNyAH ropya na. (rUpyameva, rUpya+aN) 3'- jyotiSi raupya putraH rohiNyAH sutaH rohiNyAH sUnuH) saNava.. bhittisu puraH pratiphalati muhuH- zizu0 4 / 67 / rohiNInAtha, rohiNIpati, rohiNIvalalbha, rohiNI raupyamaya tri. (raupya+mayaTa) 35Anu manAvesu, 3pArnu. svAmin puM. (rohiNyAH nAthaH/rohiNyAH ptiH| rauma, romaka na. (rumAyAM lavaNakhanibhede bhavaH aNa/ rohiNyAH vallabhaH/rohiNyAH svAmI) yandra, 52, roma+svArthe ka) . tanuM 442- zAkambharIyaM vasuheta. __ kathitaM guDAkhyaM romakaM tathA- bhAvapra0 / rohiNIvata na. (rohiNyAH vratam) 30. nakSatra yuta. raurava puM. (rorUyate'tra, ru+yaG+kvip tena prApyaH AThama tithie karavAnuM vrata. rohiNIzakaTa (na.) le rA inakSatra.. tasyAyaM vA aN) te. nAmanu, me, 124. (na.) rohit puM. (ruh + it) sUrya, 415ornu, 13, eue. bol, sAmavehano amu vi.mA. (na. rorUyate'tra, ru+ eka jAtanuM mAchaluM. yaG+kvip, tena prApyaH aNa) yaMyama, dhutA, mayaM 52. rohita na., rohitaka, rohiteya puM. (ruh + itac/ (tri. ruroma'gasyedaM, ruru+aN) 22 bhR saMdhI rohita+svArthe kan/rohita eva, svArthe Dha) dosI, yabha- kAryarauravavAstAni carmANi brahmacAriNaH manu0 sa.2, indradhanuSa. (puM.) sato. al, zani , jAra, 2141 / me. mA7j, meM tano bhRL. (tri. rohita+astyarthe rauhiNa puM. (ruha+inan svArthe aN) yaMhana vRkSa, va.unu ac) dAra garnu. satuM. __3, roliDArnu A3, 1.5 tanu ghAsa.. rohitAzva puM. (rohite mRgabhedaH azva iva gatisAdhanaM rauhiNeya puM. (rohiNyA apatyaM, rohiNI+Dhak) budha graha, yasya) agni, harizcaMdra nAme. 24putra. 5028ma- tatropaviSTaM pRthudIrghabAhuM dadarza kRSNaH saha rohitikA strI. (rohitI+svArthe kan husvaH TAp) dAsa rauhinneyH-mhaa01|192|19 / 2||yn vA7232, zanaizvara moMvALI strI. naI (na. rohiNyAM bhavaH Dhak) 527 maNi-dIsama. rohitI strI. (rohita+striyAM GIS) . na. vela, rohiNeyI srI. (rauhiNeya+striyAM DIpa) uyana 41727. bhRgI. rauhiSa na., puM. (ruha+iSac+svArthe'N/ruha+ThiSac vRddhizca rohin pu. (rohati punaH punazchinno'pi prAdurbhavati, dhAtoH) me. tanu ghAsa, me.tano bhRga, me. ruha+Nini) zAinu 3, 4unu 3, pIpaNAna ta rnu bhA .. 03 (tri. ruha+Nini) 6002, 2DhanA2, vayana2. rauhiSI srI. (rauhiSa+striyAM jAti. GIS) iul-143, rohiSa puM. (ruh + iSan) 1.5 tanu ghAsa.. meM tanI bhRgalI. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ la-lakSmaNa shbdrtnmhoddhiH| 1797 l vyaM04na pai.DI. 16vIsamo. ghoSa 4g (pu.) 1.dhu, lakSaNa na. (lakSa+karaNe lyuTa) yi, sakSa, nizAnIakSa2, dhAtuna za . "avyAkSepo bhaviSyantyA kAryasiddherhi lakSaNam''la puM. (lAti, lA+ka) chandra, saghu svamAtra sakSa2. (na. | raghau 10 / 6 / (na.) vyA424vagerenu sUtra lIyate'treti, lI+ abhidhAnAnnirupapade 'pi DaH) kRttaddhitasamAsAnAmabhidhAnaM niyAmakam / lakSaNaM taMtrazAstra maMtravizeSa. (tri. lAtIti, lA+ac) anAra. tvanabhijJAnAM tadabhijJAnasUcakam -vopade vaH / lak (cu. ubha. sa. seTa-lAkayati-te) yAga, svAda (puM. lakS+ lyu) sva35. prti5||66 za6, sA2sa. sevo, prApta thaj, bhegavaj. 5kSI, sva.35, vyavahAramA upayoga nAma- sarvaM paravazaM laka na. (lak+ac) 75, 802. duHkhaM sarvamAtmavazaM sukham / etad vidyAt samAsena lakac, lakuc puM. (lak-bA. acan-ucan) meM vRkSa lakSaNaM sukhaduHkhayoH-manu0 4 / 160 / / vizeSa, saMyatuM 53. lakSaNA strI. (lakS+yuc+TAp) jahatsvArthA ajahatsvArthA lakuTa puM. (lak+uTan) bhu||2, 4o. vage3 skss|- "lakSaNA zakyasaMbandhastAtparyAlaktaka puM. (lak+kta nipA. saMjJAyA kan) asato, nupapattitaH"-bhASAparicchede / sA21. 5chInI mAhA, jIrNa vastrano TukaDo. sanI mAhA, me.5 apsa.21. laktakarman puM. (laktaM raktavarNa karoti, kR+manin) lakSasupta puM. (lakSaM suptaH) 0 43. sUteto. lAla lodharanuM jhADa. lakSA strI. (lakS+ac+TAp) dAmanI saMdhyA. laktikA (strI.) dho. lakSAdhIza puM. (lakSANAmadhIzaH) sonI saMpattino lakSa (cu. ubha. se. seTa-lakSayati-te) dj, duK, mA . nizAnamai j, dusj, pratyakSa 72. AlakSayati- lakSita tri. (lakS+karmaNi kta) ..da, anumAna te , sakSama - nAtiparyAptamAlakSya matkukSeradya 438. (puM. lakS+kartari kta) kSathI. yeta bhojanam-raghu0 15 / 18 / upa+lakS-upalakSayati-te matha- yaiH sAditA lakSitapUrvaketUn tAneva sAmarSatayA tapAsa, dhyAnamA sa- samyagupalakSitaM bhavatyA-zakuM0 nijaghnuH-raghu0 7144 / kSauzraya kSa za0. 3 / samAveza 42vo, sakSAvRttithI. 4 // aj- | lakSitalakSaNA strI. (lakSite lakSaNA) te nAme me nakSatrazabdena jyotiHzAstramupalakSyate-manu0 3 / 162 / sakSau- prakRte tu rUDhiprayojanAbhAvAnneyArthatvaM iyameva viyAra, vi+lakS-vilakSayati-te-, nij, lakSitalakSaNetyucyate / - yatra lakSitAcchabdArthAbhidhAnaM Ama , nirvyApAravilakSitAni sAntvaya balAni- tatraiva lakSitalakSaNAyAH paribhASitvAt-rAmacaraNauttara0 6 / mAiNa vyANa-viDvara thaI 4g, tarkavAgIzaH / bhIma, meha 525vI, sam+lakS- saMlakSayati-te | lakSitA strI. (lakSa+kta, striyAM TAp) 524IyA nAyi j, dhyAna. he- AzcaryadarzanaH saMlakSyate manuSyalokaH- AMtarika bheda, vezyAbhAva darzAvavAmAM kuzala udAi - shkuN07|-sNlkssyte na chiduro'pi hAraH-raghu0 16 / 92 / / yad bhUtaM tad bhUtaM yad bhUyAt tadapi vA bhUyAt ! yad 525, 5rIkSA 42vI, sa-"hemnaH saMlakSyate hyagnau bhavat tad bhavat viphalastava gopanorAyaH-rasamaJjarI / vizuddhiH zyAmikA'pi vA"-raghu0 1 / 10 / lakSmaNa puM. (lakSmaNaM cihnamastyasya ac) rAmano nAnI lakSa na. (lakSayati, lakS+ac) 56, yi, vyA4, maaiikssme|- bharaNAd bharato nAma lakSmaNaM lakSmaNA 4ULY 1kSya-nizAna- pratyakSavadAkAze lakSaM badhvA- nvitam / zatrughnaM zatruhantArasevaM gururabhASata- adhyAtmamudrA0 1 / . dAmanI saMjyA- "niHsvo vASTazataM rAmA0 1 / 3 / 45 / sA2sa. 5kSI. (na. lakSa+manin zatI dazazataM lakSaM sahasrAdhipaH"-subhA0 |-icchti svArthe aN pRSo. na vRddhiH) yi, nAma- "atha zatIsahasraM sAhasrI lakSamIhate-subhA0 / lakSmaNAnugatakAntavapu:''-zizu0 9 / 31 / lakSaka puM. (lakSayati lakSaNayA), lakS+Nvul) sakSauthI. (tri. lakS+manin+ aN na vRddhiH) bhujya pradhAna, arthabodhaka zabda, parokSarUpe sUcana karanAra eka lAkha. | bhAgyavAna. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezyA . 1798 shbdrtnmhoddhiH| [lakSmaNaprasU-la lakSmaNaprasU strI. (lakSmaNasya prasUrjananI) 16mAnI | lakSmIsamAhvayA srI. (lakSmyAH sama Ahvayo yasyAH) mAtA sumitrA. sIta. lakSmaNA strI. (lakSa+manin-striyAM TApa) sA2sa. pakSInI. | lakSmIsahaja puM. (lakSmyAH saha kSIrAbdhau jAyate, jan+Da) mAdA, dhoLI bhorIMgaNI, lakSmaNA kanda, duryodhananI __ yandra, 452, thyaiHzravA nA. dho. hI42, the. auSadha. lakSya na. (lakSyate yad, lakS+Nyat) nizAna, mAnu lakSman na. (lakSa + manin) zima, nizAnI- sakSya - umAsamakSaM harabaddhalakSyaH zarAsanajyAM "sarasijamanuviddhaM zaivaletApi ramyaM / malinamapi muhurAmamarza-kumA0 3 / 64 / (puM. lakSaNayA bodhyaH, himAMzorlakSma lakSmI tanoti''-zAkuM0 1 / 20 / pradhAna. lakS+yat) sakSauodhya artha- romAJcalakSyeNa sa lakSmI srI. (lakS+I-muTa ca) viSNUnI patnI, zobhA gAtrayaSTi bhittvA nirAkramadarAlakezyAH-raghu0 6181 / - mRNAlasUtrAdhikasau ku mAryAM bAlasya lakSmI (tri. lakSyate, lakS+Nyat) 1941 yogya, uddezya glapayantamindoH-kumA0 3 / 41 / sila- malinamapi anumAna. 42vA yogya- iti dvijAtau pratikUlavAdini himAMzorlakSma lakSmI tanoti-zakuM0 1 / 20 / saMpatti, pravepamAnAgharalakSyakopayA- kumA0 5|74|-chaayaaRddhi auSadhi, vRddhi nAme auSadhi, phalinI vRkSa, maNDalalakSyeNa tamadRzyA kila svayam-kumA0 4 / 5 / sthala payinI, 4162. 0831, bhotI, dravya, pI.31, lakSyAsana (na.) me tana, mAsa.na. laDakha, lakha (bhvA. pa. sa. seTa-laGgati/bhvA. pa. lakSmIkAnta, lakSmIpati, lakSmIza, lakSmIsuta, | seTa-lakhati) 4j. lakSmIsUnu puM. (lakSmyAH kAntaH/lakSmyAH sutaH/lakSmayA: | laGga (bhvA. pa. seTa-laGgati) 30 thaj, sUda thaj sunuH/lakSmyAH patiH/lakSmyA IzaH) vi.] - jagataH a. / 4. sa. / pAlayitre ca lakSmIkAnta ! namo'stu te- lag (bhvA. pa. sa. seTa-lagati) 4g, aung. janmASTamIvratakathA |-vihaay lakSmIpatilakSma kArmukam- | (cu. ubha. sa. seTa-lAgayati-te) svA sevA, pAma, kirAte0 1 / 44 / 20%81, sAvi, sopArI, sAlAnuM vRkSa.. meNava. lakSmIgRha na. (lakSmyAH gRham) samAnu, 52, bAla. lagaDa (tri.) jUbasUrata, suM62. lagita tri. (lag+kta) bhegave, pAbheTu, saMsata, vAgej. lakSmIja, lakSmItanaya, lakSmItanUja, lakSmIputra puM. laguDa, lagura lagula puM. (lag+ulac lasya Da-ravA/ yAH jAyate. jana+Da/lakSmyAH tanayaH/lakSmyAH laga+ulaca) sAThI.sA.ghoDI-lagaDo vaMzAdimayo tanUjaH/lakSmyAH putraH) maheva, ghoTa, muza bhane __ daNDaH, laguDo lohamayI yaSTiH / laguDaH sUkSmapAdaH syAt pRthvaMzaH sthUlazIrSakaH / lohabaddhAgrabhAgazca lakSmIjanArdana, lakSmInArAyaNa (na.) mesiyAma- isvadehaH su surIvaraH-zukanItau / ekadvare catuzcakraM navInanIradopamam / lakSmIjanArdano lagna na., tri. (lasj+kta tasya naH) bheSa kore jJeyo rahito vanamAlayA-brahmavaivarte / rAziono udaya, lAja pAmeluM, zarama pAmeluM. lakSmIpuSpa puM. (lakSmIyuktaM saundaryayuktaM puSpamivAsya) (tri. lag+kta pRSo) dAsa, vaNage, loDAyesa. pArAgamaNi, mANeka. (puM.) stuti563, mATa. lakSmIphala puM. (lakSmayai phalamasya) zrINa, jIsInulagnaka puM. (lagna iva, ivArthe kan) sAkSI, mInaOM3. "khAdako vittahInaH syAt lagnako vittavAn yadi'. lakSmIvat puM. tri. (lakSmIH zobhAstyasya matup masya smRtiH / vaH) ena.sa. 6, 78 roDinu u. | lagnikA strI. (lagneva kan pRSo.) Thene, 21.2504. bhAvato (tri. lakSmIrastyatra matup masya vaH) samINo, nathI tevI kanyA. samRddhizI, dhanavAna, zrImanta- lakSmIvanto na pazyanti | lac (bhvA. A. seTa idit-laGghate) mAha mojA duHsahAM paravedanAm- subhA0 / / 4vI, mogA. sa. juj, bhUjyA 23 a. / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagha-laghuhasta shbdrtnmhoddhiH| 1799 (bhvA. sa. se. seTa-laGghati) : 5mavI. (cu. ubha. | laghugarga puM. (laghurgarga iva) me. satarnu bhAcha.. a. seTa-laGghayati-te) AtA. laghucandana na. (laghuH candanaH) tNu saga2. lagh (cu. ubha. sa. seTa-lAghayati+te) svAda sevA, laghucibhiMTA strI. (laghuzcirbhiTA) . tanI 30530 yAma, bha, bhegava. laghucetasa tri. (laghu ceto yasya) kSudra manavANulaghaTa, laghaTi puM. (laGghate madhyasthAnamaspRSTvottarasthAne ___ "ayaM nijaH paro veti gaNanA laghucetasAm"-bhArate / patati pluta itastato gacchati vA, laGgha+ uNA laghutA srI. laghutva na. (laghorbhAvAH tal+TAp-tva) aTi nalopazca dhAtoH/lagh- gatau+aTi idabhAvaH) 3.515 kSudratA, nAnA vAyu, 5vana. laghudantI strI. (laghuH kSudrA dantI) kSudrahantI. vRkSa.. laghiman puM. (laghorbhAvaH, imanic) sadhupa, sa.15, laghudundubhi puM. (laghuzcAsau dundubhizca) nAnu n||. tanAmanI meM siddhi- laghimA vazitezitvaM prAkAmyaM | laghadrAkSA strI. (laghvI cAsau drAkSA ca) me tanI mahi mANimA / yatra kAmAvasAyitvaM prAptiraizvaryamaSTadhA drAkSa. hemacandraH, ghrAtvA havirgandhi rajovimuktaH samabhute me laghunAman puM. (laghuvarNayuktaM nAma yasya) sArayanna.. laghimAnamAtmA"-raghau0 13 // 37 / laghupaJcamUla na. (laghu kSudraM paJcamUlam) nAnu paMyamUda. laghiSTha, laghIyas tri. (atizayena laghuH iSThan/atizayena nAma.5, pAyana yUe[- paJcamUlaM laghu svAdu balyaM laghuH Iyasun) matizaya sadhutAvAj. ghaj 4 saI- pittAnilApaham / nAtyuSNaM bRMhaNaM grAhi jvarazvAlaghiSThedaM SaSThAkSaraparavilo pAt paTha punaH sAzmarIpraNut-bhAvapra0 / vidagdhamukhamaNDane |-n vai samRddhi pAlayate laghIyAn laghupatraka puM. (laghUni patrANi yasya kap) |royanI yattvAM samAneSyati rAjaputri- mahA0 2 / 63 / 14 / nAmanI sA. laghu na. (laghi+ku nipA. nalopaH) 3, 4sahI laghupatrI strI. (laghUni patrANi yasyAH GIp) pIpaNAnu, yAvadeva tu saMsuptAstAvadeva vayaM laghu / rathamAruhya OM3. gacchAmaH panthA namakutobhayam-rAmA0 2 / 46 / 21 / laghupuSpa puM. (laghUni puSpANi yasya) meM tanu, 44parnu tNu a||2, sugaMdhIjo -sa. (tri. laghi+ku, ni. 53. nalopaH) sa.I. "tRNamiva laghu lakSamI naiva tAn laghubadara puM. (laghuH kSudro badaraH) yI porana 3saMruNaddhi"-bhUrtR0 |-drshnen laghunA yathA tayoH karkandhuH kSudrabadaraM kathitaM pUrvasUribhiH / amlaM syAt prItimApurubhayostapasvinaH-raghu0 11 / 12 / sAIM, kSudrabadaraM kaSAyaM kathitaM manAk / / snigdhaM guru ca bhanI42, suM42- tRNAdapi laghustUlastUlAdapi ca tiktaM ca vAtapittApahaM smRtam / zuSkaM bhedyagnikRt bhikSukaH / na nIto vAyunA kasmAdarthaprArthanazaGkayA sarvaM laghataSNAklama srajita-bhAvapra0 / udbhaTaH / ni:sAra. (strI.) Y auSadhi, saghutAvANI strI.. (puM laghi+ku nalopaH) sva. bhakSa2 laghubadarI srI. (laghubadara+striyAM jAti. GIS) me laghuAdazamAtrastu dviguNaH sa tu madhyamaH-mArkaNDeye ___ tanI mo2. 39 / 14 / jyotiSa prasiddha puSya vagaire nakSatra- laghu laghubAhmI strI. (laghuH kSudra brAhmI) 2.5 tanI 60.. hastAzvinapuSyAH paNyaratijJAnabhUSaNakalAsu bRhat laghumantha puM (laghuH kSudro manthaH) kSudra mAnimantha vRkSa. sNhitaayaam-98|1| laghulaya na. (laghu zIghraM lIyate, lI+ac) su0-latul laghukAya puM. (laghuH kAyo yasya) 4.50. (puM. na. laghuH jasa. kAyaH) nAnu-sa. zarIra. laghusadAphalA, laghuhemadugdhA, laghudumbarikA strI. (sadA laghukAyA strI. (laghukAyA+striyAM yopadha0 TApa) 4.73.. phalaM yasyAH laghuH sadA phalA/laghuhemadugdhA /laghuH laghukAzmarya puM. (laghuH kAzmaryaH) Ayarnu, u kSadrA udumbarikA) me tana rAnu u. laghagaNa paM. (laghargaNaH) azvinI-5cya-ustanakSatra- ugraH / laghuhasta puM. (laghuH kSipraka rI hasto yasya) laae| vAmai pUrvamavAntakA dhruvagaNastroNyuttarANi svabhUtAdityaharitrayaM 3356.2 1441o- sa rAjaputrazchitvaiva rakSasantasya caragaNa: puSyAdihastA laghuH-dIpikA / tacchiraH / bhUyaH khaDgaprahAreNa laghuhasto dvidhAkarot, Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1800 shbdrtnmhoddhiH| [laghukRta-laJjikA tattvAdhigatazAstrArtho dRSTakarmA svayaM kRtI / laghuhastaH / laGghanIya tri. (laghi+karNaNi anIyara) bhaugaMgavA yogya, zuciH zUraH sajjopaskarabheSajaH-suzrute 34 a0 / idhavA yogya. laghukRta tri. (laghu+cci+kR+kta) lAI 738., sadhu, lalita tri. (laghi+karmaNi kta) bhAgasa, ecipe. 43. laccha (bhvA. pa. sa. seTa-lacchati) yi 42, nizAnI laghvAzin tri. (laghu annaM anAti, aza+Nini) ___42vI- lacchati vRSaM cakreNa gopaH-durgAdAsaH / alpAhArI, thoDuM khAnAra, halakuM khAnAra. laj (bhvA. pa. sa. seTa-lajjati) ti22412. 42vI. laghvAhAra puM. (laghuzcAsau AhArazca) 4. mADA2- (cu. ubha. sa. seTa-lajjayati-te) vasa, 23, 412 jo287. bhAra, losaj, j, he, Apa sa0 / samartha laghvI strI. (laghu+GIp) DhUM, nAnI, spRpurI madhurI / __ aka. / (bhvA. A. a. seTa-lajate) 22mA, vanaspati. Ans. (cu. ubha. a. seTa-lajate) bhAsa, hI5. laGkA (lak + ac mum ca TAp) . nagara- "vijetavyA / lajakArikA strI. (lajaM lajjAM karoti, kR+Nvul laGkA caraNataraNIyo jalanidhi;"-udbhaTe / - ceto na ___ ata itvam) risamIno vedo. laGkAmayate yadIyaM nAnyatra kutrApi ca sAbhilASam-naiSadhe / lajjat, lajjamAna tri. (las+zat/lasj+zAnac) 3|67|-lngkaa kumadhye yamakoTirasyAH prAk pazcime 4 pAmatuM, zarabhAtuM. romakapattanaM ca-siddhAntaziromaNiH / vezyA, mA. lajjA, lajjyA strI. (lasj+aGa+TAp) // 4, 25laGkAdAhin puM. (laGkAM dahati tacchIla:, dah+Nini) lajjA tirazcAM yadi cetasi syAdasaMzayaM parvatahanumAna. rAjaputryAH / taM kezapAzaM prasamIkSya kuryurbAlapriyatvaM laGkAdhipa, laGkAdhipati, laGkAnAtha, laGkApa, laGkApati, zithilaM camaryaH-kumA0 1 / 48 / sUna. veda.. lakeza, laGkezvara puM. (laGkAyA adhipaH/laGkAyAH lajjAkara, lajjAkArin tri. (lajjAM karoti, kR+Ta/ lajjAM karoti, kR+Nini) zarabhAvate, zaramAvanAra, adhipatiH/laGkAyAH nAthaH / laGkAM pati, pA+ka/ laGkAyAH patiH/ laGkAyAH IzaH/laGkAyAH IzvaraH/ lajjAnvita, lajjAlu, lajjAvat, lajjAzIla tri. 2 / 15, mujhera purA janasthAnavimardazaGkI sandhAya (lajjayA, anvitA/lasj+Aluc/lajjA+astyarthe matupa masya vaH/lajjAM zIlayati, zIla+aN) laGkAdhipatiH pratasthe-raghu0 662 / Aldeg4vANu, za2mA. laGkApikA, AGkAyikA, laGkArikA, laGkopikA srI. lajjArahita, lajjAhIna tri. (lajjayA rahitaH/lajjayA (laGkAM Apnoti, laGkA+ap+Nvul ata itvm| __hInaH) 4 vinAnu, zarama, ni4. laGkAmayate, ac+Nvula TAp ata itvam) stha lajjAlu, lajjirI lI. (lasj + Alu ca / kapurImadhurI vanaspati. __ lajjA+astyarthe irac gaurA. GIS) risAmAno laGkAsthAyin puM. (laGkAvat tiSThati, sthA+Nini) i.suvi. veto. thatuM meM.5 3 (tri. laGkAyAM tiSThati, sthA+Nini) lajjita tri. (lajjA saMjAtA'sya itac) dAsa, laMkAmAM rahenAra. zaramAye- prAka matvA satyamasyAntaM jIvitAsmIti lakhanI strI. (lakh+yuc+ GIp) manI 51.. lajjita-raghu0 12175 / / laGga pu. (lagAta, laGg+ac) sa., vyA(mAyA puruSa. | laJca puM., laJcA strI. (laJca+striyAM TAp) sAMya, laGghana na., laGghanA strI. (laghi+ bhAve lyuT/laghi+yuc+ 2zvata. TAp) igl- tatrAme laGghanaM kArya vidagdhe vamanaM laja (cu. ubha. a. seTa-laJjayati-te) hI5g, tej hitam-suzrute 1 / 41 / mosana nali 42 ta, bhaugaMgAne. laja puM. (laJjayati zobhate laJca+ac) 50, 579, 4, yoga- yathAzrutaM vedavidAMvara ! tvayA kacchu za6 mI. jano'yamuccaiH padalaGghanotsukaH-kumA0 5 / 64 / dU6, lajA strI. (la+ac+TAp) vezyA, vaDa, sI. ya, 3, apamAna 42j- anyasyApi svavaMzasya | laJjikA srI. (laJjayati zobhate, laj+Nvula+TApa laGghatA kriyate hi yA mArkaNDeye 135 / 33 / ata itvam) vezyA. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laT-latikA shbdrtnmhoddhiH| 1801 laT (bhvA. pa. seTa-laTati) 40.50 se bhayoaj, | latAkaraJja puM. (latArUpaH karaJjaH) #.5 %ak 624 __a0 / pola, De, dvi ka. / vRkSa. laTa puM. (laTati thecchayA vadati, laT + ac) pramA latAkastUrikA strI. (latAyAM kastUrIva sugaMdhavattvAt vayana, hopa, me 20. ivArthe kan) . tano veso- latAkastUrikA laTaka, laTTa puM., laDDa tri. (laTati, laT+vuna/laD+Du tiktA hRdyA zItAsyaroganut-rAjavallabhaH / tasya netvam) huna, suyyo... latAjihva puM. (lateva jihvA yasya) sapa. laTaparNa na. (laTaM duSTaM parNaM yasya) ta4. latAjihvI strI. (latAjihva+striyAM GIS) sA55. laTabha, laDaha tri. (laDaha-pRSo0 hasya bhaH/laDaM hanti, latAtaru, latAdruma puM. (lateva dIrghastaruH/lateva dIrghA - hana+aca) saM12, jasarata- atikrAntaH kAlo dramaH) tAuna u, nAraMgIna jAu, sAgarnu u. laTabhalalanAbhogasulabhaH-bhartR 3632 / tasyAH pAdana- latApanasa puM. (latAyAM panasamiva sthUlaM phalamasya) khazreNiH zobhate laTabhabhravaH-vikramAGka0 8 / 6 / / tarajUyanI vasA. laTA strI. (laT+ ac+TAp) meM tanA 42mahAna / latApakkA strI (lateva bistIrNA pakkA) meM tana OM3, me tanu vAhana, manI 45sI, suMlI, zA. mama, me pakSI. latApratAna puM. (latAyAH pratAnaH) satAno tantu, vesana laTva (puM.) me. tanu 42mahAnu, u, yo , ghoce. 3sAvI. laTvA strI. (laT+va+striyAM TAp) 258), dho.30, suMkI, latApratAninI strI. (latApratAno'styasyAH ini+GIp) mamarI, dhut-2||2- raTvA tu tulikA khyAtA laTvA vesa. dyUte'pi dRzyate-vyADi-rabhasau / latAphala na. (latAyAM phalamasya) paMgu- latAphalaM ca laND (cu. ubha. sa. seTa-laNDayati-te/vA. pa. sa. ___ zubhadaM sarvaM sarvatra nizcitam- brahmavaivarte 102 a0 / seTa-laNDati) Gthe. , pola, dvi. ka. / latAmaNi puM. (latAsadRzaH maNiH) 52vAj. laD (curA. ubha. sa. seTa-laDayati-te) atyanta pANa, latAmarut strI. (latAyAM marut vAyuryasyAH) Y! naI 4 3 4.3ladi. (bhvA. pa. a. seTa- laDati) vanaspati. vilAsa karavo, ramavuM, barAbara jIbha kADhI halAvavI. latAmAdhavI strI. (latApradhAnA mAdhavI) mAdhavIsa.tA. (bhvA. pa. a. seTa-laDati) pIu, du he . (ca. ubha. sa. seTa-lar3ayati-te) 3. vyApaka latAmRga puM. (latAyAM mRga iva) diharo. latAmRgI strI. (latAmRga+striyAM jAti0 GIS) in. laDDu, laDDuka puM. (laDDu tasya netvam/laDDu+svArthe latAyaSTi strI. (latA'pi yaSTiriva) bha98. ka) bADa- tailena haviSA pakvaM bhavet cUrnaM ca laDDuka:zabdacandrikA / latAyAvaka na. (latAyA yAvakamiva) 52vANu, 39. laNDa na. (laNDyate utkSipyate-laND+ghaJ) viSTa, sAha. latArka puM. (latayA'rka iva) dAdI DaMgaNI. laNDU puM. (laDi+ran) .una-heza. latAlaka puM. (latAla+ke+ka) DA. laNDraja tri. (laNDu jAyate, jan+Da) unamanmesa latAveSTa puM., latAveSTitaka na. (latAveSTita+ke+ka) iMrejA nava SaT paJca laNDajAzcApibha vinaH meDa tarnu AliMgana- "bAhubhyAM pAdayugmAbhyAM merutantre 23. pr0| veSTayitvA sriyaM ramet / laghu liGgatADanaM yonau lat (sautra. pa. sa. seTa-latati) dhAta. 42vI. __ tallatAveSTamucyate"-rasamaJjarI |-udghttttkN pIDitakaM latA strI. (lat+ac+TAp) vesa- latAbhAvena tathA- zabdamAlAyAm / pariNatamasyA rUpam-raghu0 3 / 7 / , - priyaGguH | latAzaGkha puM. (latAveSTanena zaGkha iva) sAgana 3. phalinI kAntA latA ca mahilAhavayA-bhAvapra0 / latikA strI. (latA+saMjJAyAM kan TAp itvam vedosion, 5 vanaspati taskaroccArakazcaNDo devI | "samIreNoktavaM navakusumitA cUtalatikA / dhunAnA pakkA latA laghu-vaidyakaratnamAlAyAm / asana5. mUrdhAnaM nahi nahi nahItyeva kurute"-udbhaTaH / bhAtImonI bhAsasisel, zArikA auSadhi, dhomara, bhogI. se2. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1802 shbdrtnmhoddhiH| [lattikA-lamba lattikA sro. (lat+tikan+TApa) meM 452-0. lleo... cirAya yAthArthyamalambhi diggajaiH-zizu0 1 / 64 / lapa (bhvA. pa. dvika. seTa-lapati) pora, vAtayAta. A+labha-Alabhate sparza 42vI- gAmAlabhyArkamokSya 12vI, 5110sI. 42vI- kapolatale militA lapituM vA-manu0 5 / 87 / bhagavag, ut. 42- yena kimapi zrutimUle-gIta0 1 / zyAmavapuratitarAM kAntimAlapsyate te. megha0 15 / lapana na. (lapyate ucyate'nena, lap+karaNe lyuTa) 4. 72vI. upa+labha-upalabhate -819j- brUhi bhupa (lap+bhAve lyuTa) kolate, uta, vAta. yadupalabdham-uttara0 1|-tttvt enAmupalapsye-zakuM0 1 / 72vI - prakaTayati rAgamadhikaM lapanamidaM vaktRmANa- upa+A+labh-upAlabhate ti.22782 12vI, 45o . mAvahati / preNayati ca pratipadaM dUti ! zukasyeva bhAvA- payodharavistArayitRkamAtmano yauvanamupAlabhasva dayitasya-AryAsa0 381 / / mAM kimupAlabhase- zakuM0 1 / / lapita tri. (lap+karmaNi kta) mo.da.sa., 738 | labhasa na. (labha+uNA0 asac) ghoDAne 5o jAMdhavAna (na. lap+bhAve kta) poraj.j- ye mA krodhayanti ho29, dhana, yA25. lapitA hastinaM mazakA iva-atharvavede 4 / 36 / 9 / | labhya tri. (labha+karmaNi yat) prApta 42vA yogya, lapsikA strI. (lapsI+svArtha ka hasvaH TApa) vApasI.. bhegavavA yogya- 'nAyamAtmA pravacanena labhyaH na s||2- "lapsikA bRMhaNI vRSyA balyA pittAnilApahA" ! medhayA na bahudhA zrutena-maNDukopa0 3 / 2 / 3 / - prAMzulabhye bhAvaprakAze / phale lobhadubAhuriva vAmanaH-raghu0 1 / 3 / nyAya maretu, lamba (bhvA. A. seTa-lambate) Azraya devA, saka..! yogya. sraMsanamihAvalambanam-govindabhaTTaH / za06 42vI, 128j lamaka puM. (ram+kvun rasya la:) chInagavA, vyamiyArI aka.-nanAda caraNAyudhastadapi maunamAlambase- durgAH / -yamevaiSa vRNute tena lamyastasyaiSa AtmA vivRNute labdha tri. (labh+kta) bhegave- alabdhaM caiva lipseta | tanUM svAm / " labdhaM rakSedapakSayAt / rakSitaM vardhayet samyag vRddhaM | lampaTa puM. (ram+aTan puk ca rasya laH) 522trI mA. tIrtheSu nikSipehitopadeze / pAlu, vyApta. sundha- athetarA'bravI-mevaM yadyapi strISu lampaTa: (na. labh+kta) maprApti, pAma, mejava.. kathAsarit0 47101|-ythaihikaamussmikkaalmpttHlbdhjnmn tri. (labdhaM janma yena) 4nbhe, utpanna bhAga0 5. skandhe 19. a0 / mAsata, Abhu, thaye. viSayI, durAyA. labdhadhana tri. (labdhaM dhanaM yasya) bheda dhanavANI. lampaTatA strI., lampaTatva na. (lampaTasya bhAvaH tala+TAplabdhavarNa puM. (labdho varNo varNanaM prazaMsA jJAnavattvena ___ tva) 25855j, bhAsata. yasya) vidvAna, paMta- citraM tvadIye viSaye samantAt lampAka (puM.) te. nAme meM deza- lampAkAH zUlakArAzca sarve'pi lokAH kila labdhavarNAH-rAjapra0 / - ___ culikA jAguDaiH saha / aupadhAzcAnibhadrAzca kirAtAnAM kRcchralabdhamapi labdha varNabhAk taM dideza munaye ca jAtayaH-mArkaNDeye 57 / 40 / salakSaNam-raghu0 11 / 2 / / lampApaTaha (puM.) me. tarnu na . labdhavidya tri. (labdhA vidyA yena) mala, vidhA pAmela, lamba (bhvA. A0 - lambate) 128, inj, jUsa vidvAna, zikSita, buddhimAna.. -RSayo hyatra lambante-mahA0 / yI54, ma66 sevA, labdhA sI. (labha+kta+TApa) meDa nAyi.81- mAzrita. 2- lalambire sadasi latAH priyA iva khaNDitotkaNThitA labdhA tathA proSitabhartRkA / / zizu0 775 / -prasthAnaM te kathamapi sakhe ! labdhi strI (labha+karmaNi ktin) prApti, najhe, bhAut2, lambamAnasya bhAvi-megha0 - 41 sasta. thaj, . jaghAcaraNa Adhi Atmika zakti. 4- lambamAne divAkare-zizu0 9 / 30 / pAthara, labdhi tri. (labha+kitra+map) prApta, bhegavej, 6580. DAya 3sAvanI- kareNa vAtAyanalambitena-raghu0 13 / 21 / labh (bhvA. A. seTa a-lambhate) za6 42vo. ava+lamb-avalambate -123, 42514, sthira tharbu (bhvA. A. sa. aniTa-labhate) bhegavaj, maj- kanakazRGkhalAvalambinI-mudrA0 2 / 5.47, bhU labheta sikatAsu tailamapi yatnataH pIDayan-bhartR0 2 / 5 / - bhavI , unj- daNDakASThamavalambya sthitaH-zakuM0 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lamba-layana shbdrtnmhoddhiH| 1803 21-yayau tadIyAmavalambya cAgulim raghu0 3 / 25 / | lambana (labi+lyu) nAmi. sudhI 423. bhAga-2 bha66 vI, bharoso. 25vI- kiM svAtantryamavalambase- __kore, Azraya devo ta. zakuM0 5 / - mAdhyasthamiSTe'pyavalambate'rthe-kumA0 / lambamAna tri. (lamb+karmaNi zAnac) 123tuM, jhuultuN152| A+lamb- Alambate -mArAma 42vI, bhUsj, "zazAGkabimbato merau lambamAna ivoragaH" - rsgnggaadhre| (423, 4.53j- athAlambya dhanU raamH-bhtttti06|35|| lambA srI. (labi+ac+TApa) 33vI. tuM451, 4kSmI, 4mArI vI- AdhoraNAlambitam- raghu0 18139 / gaurI, dakSanI eka kanyA, himAlayanI kanyA. nima2 Doj- tamAlambya rasodgamAn-sA0da0 63 / / lambikA (srI.) 43 . dhaa29|| 2, ma66 sevA- amumevArthamAlambya na | lambita tri. (labi+karmaNi kta) 4234- tvadadharacumbanajijIviSAm-mudrA0 2 / 20 / ud+lamba-ullambate- lambitakamujjvalaya priyalocane ! bahizo'yaM tvayA sIdhA mA 23, - pAdenaikena gagane, | grastaH kAlasUtreNa lambitaH-mahA0 3157 / 42 / dvitIyena ca bhUtale, tiSThAmyullambitastAvad | Azrita. yAvattiSThati bhAskaraH-mRccha0 2 / 10 / vi+ | lambuSA (strI.) sAta seranI hAra. lamba-vilambate- 123j, masta pAma, 57 // j, vA2 lambodara puM. (lamba dIrghamudaraM yasya) patibArAvI, maMhagatithavI- bilambitaphalaiH kAlaM ninAya mukhabandhamAtrasindhura ! lambodara ! kiM padaM bahasisa manorathaiH . ragha0 1133|-kiN vilambayati tvaritaM AryAsa0 198 / (tri. lambaM udaraM yasya) CialtaM pravezaya-uttara0 1 / moTA peTavALo. lamba puM. (labi+ac) 12, 12vI, Anta, aMga, vaya, lambodarI srI. (lambaM dIrghamudaraM yasyAH GIS) tA28 rizvatuM. aMkazAstramAM kahela traNa bhujAvALA kSetra | nAme devI. vo munI sa.na. ena. vayye. 423tuM se lamboSTha puM., tri. lambauSTha puM., (lambauSTha-lambau oSThau tanu jAsUtra- "svAbAdhAbhujakRtyorantaramUlaM prayAjate / yasya) 12- yugAnto bAhyakazcAtha lamboSTo lambaH / lambaguNaM bhUmyardhaM spaSTaM tribhujaM phalaM bhavati"- _vasavastathA-prayogasAre / khaialovANu.. lIlAvatI / lamboSThI, lamboSThI strI. (lamboSTha+striyAM jAti. lambakarNa pu. (lambau kau yasya) lo., .42, | ___ GIS) 6/z3n. sasaTuMlambakarNaH zazaH zUlI lomakarNo bilezayaH- lambhana na. (labha+ lyuTa, num) siddhi, izana prApti. vaidyakam / hAthI, rAkSasa, pakSI, 2ITa vRkSa, rAdhe lambhA (strI.) . tanI. vA. (pu. lambazcAsau karNazca) Rict-23to na | lambhita na. (labh+kta, num) prApta, bhagavyu, 6ust, (tri. lambau kau~ yasya) lene aian 4.23du Ana | sudhArelu, prayusta, du, saMbodhita. Doya te. laya (bhvA. A. saka. seTa-layate) 4. lambakarNI strI. (lambakarNa+striyAM jAti GIS) 4., laya puM. (lI+ac) saMzleSa, dInatA, vinAza 20, rAkSasI, 4.4 5kSie.. (puM. lIyante zliSyante'neneti, layanti vrajanti lambakeza tri. (lamba: dIrghaH kezo yasya) icuzavANu, gItAdayo'treti vA, lI+al) nRtya-gIta-vAdhana aastu zavANu (lambazcAsau kezazca) in A, matAnatA 35. sAmya - gItavAdyapAdanyAsAnAM 12sal za- Urdhvakezo bhaved brahmA lambakezastu kriyAkAlayoH parasparaM samatA lyH-subodhiniittiikaa|vissttrH / dakSiNAvartako brahmA vAmAvartastu viSTara:- layena vazyo bhagavAn laye lIno janArdanaHsaMskAratattvam / saGgItadAmodare / (puM. lIyate'tra, lI+aya) pralaya lambadanta puM. (lambazcAsau dantazca) ial tid. 50, zva2. (tri.) bhaav25||tm:- yadA jayed rajaH (tri. lambo danto yasya) cial sitain. sattve namo mUDhaM laye jaDam-bhAga0 11 / 25 / 15 / lambadantA, lambabIjA strI. (lambo dIrgho danta iva layakAla puM. (layasya kAla:) pratya.51. bIjakaNTako yasyAH/lambaM dIrgha bIjaM yasyAH) meTa | layana na. (lI+lyuTa) Ayu, yo2I. , al. 4j, jAtanI pIpara, mArAma, vizrAmasthaNa, gha2. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1804 layaputra, layAlamba puM. (layasya putraH / laya: Alambo yasya) naTavo, naTa, nAyanAra. zabdaratnamahodadhiH / layaputrI strI. (layasya putrIva) naTI, nAyanArI lab (bhvA. pa. sa. seT - larbati) 4. lal (cu. ubha. sa. seT-lAlayati - te ) 627, yahAvu, baDAvakuM, Dissosa 42kho- panasaphalAnIva vAnarA lalanti mRccha0 818 / gajakalabhA iva bandhulA lalAma:mRccha0 4 / lalajihva puM. (laDantI AsvAdyAsvAdAya calantI jihvA yasya Dasya laH) DUtarI 2 (tri laDantI jihvA yasya) hiMsaDa prAzI, yAsatI kalavANuM. lalajihvI strI. (lalajihva + striyAM TAp) yAsatIrAjavanatI kalavAnI strI. (lalajihva + striyAM jAti. GIS ) ItarI, aMTaDI. lalat tri. (lal+zatR) hAyatuM yAvatuM yajavajatuM lalana na. (laD+lyuT Dasya laH) yAsavu, hAsavu, DIDA, ramata- ativistAravadanA jihvAlalanabhISaNA -devImAhAtmye (puM. lalyate Ipsyate iti, lal+karmaNi lyuTa) jAjaDa, sAganuM Au, yArojInuM Au. lalanA strI. ( lal + lyu+TAp) bhUla, strIratilulitalalitalalanAklamajalalavavAhinaH muhuryatrakalAvilAse 115 / lalanApriya puM. ( lalanAyAH priyaH) haMjanuM Au, pati. (na. lalanAyAH priyam) sugandhIvANI- jasa. ( tri. lalanA priyA yasya) strI ne priya hoya te. lalantikA strI. (laD + jhac svArthe ka ata itvaM sya laH) nAbhi sudhI saraDatI bhAsA hAra, gho. lalAka puM. (laD + Akan Dasya laH) puruSanuM siMga lalATa, lalATaka, lalATaka, lalATapaTTa, lalATaphalaka na. (laD+ac Dasya laH lalamaTati aT + aN) lalATameva svArthe kan / lalATasya taTam / lalATaM paTTamiva vistIrNatvAt) pANa- "dhagaddhagaddhagajjvalallalATapaTTapAvake kizoracandrazekhare ratiH pratikSaNaM mama"rAvaNaH / [layaputra - lalitAsaptamIvrata | lalATarekhA strI. ( lalATe likhitA lalATasya vA rekhA) kapALamAM lakhelI rekhA, kapALanI lITI. lalATikA strI. ( lalATe Abadhyate Than+TAp) upAjanuM bhUSA, upAjanAM yihna - tisa vagere- tadA prabhutyunmadanA piturgRhe lalATikAcandanaghRsarAlakA kumA0 5 / 55 / lalAma, lalAman na. (lal+ac, tamamati am + aN) pradhAna-zreSTha, dhva- bhUSArAjiprabhAveSu lalAmaM syAt lalAma ca-rudraH / zuMga, zikhara, pUMcha, bhUSApautrastava zrIlalanAlalAmaM draSTAsphuratkuntalamaNDitAnanam - bhAga0 3 / 14 / 48 / tila prabhAvalalAmo'strI lalAmApi prabhAve puruSe dhvaje raghuTIkAyAM malli0 / dhoDI (tri.) manohara, suM62lalAmairharibhiryuktaH sarvazabdasaha yudhi - mahA0 7 / 22 / 13 / lalAmaka na. ( lalAmaM tilakamiva ivArthe kan ) upAja lalATantapa puM. ( lalATaM tApayati tap + Nic khac hrasva mum ca) sUrya- havirbhujA meghavatAM caturNAM madhye lalATantapasaptasaptiH- raghu0 13 / 41 / - viyokSyase vallabhayeti nirgatA lipirlalATantapaniSThurAkSarAnaiSadhe 1 / 138 / (tri. lalATaM tApayati, lalATa+ tap + Nic + khaz mum ca) sATane tapAvanAra. sudhI sammukha sthApelI mALA. lalAmI strI. ( lal + am + GIS ) anano chAgIno, ghoDI. lalita na. ( lal+kta) zRMgArane anusaratI amu theSTA- vinyAsabhaGgiraGgAnAM bhuvilAsamanoharA / sukumArA bhaved yatra lalitaM tadudIritam - ujjvalanIlamaNiH / - "sukumAratayA'GgAnAM vinyAso lalitaM bhavet " sA.da. / (puM. lal+karmaNi kta) kheDa prahArano rAgasvaravizeSa- viniHsaran vAsagRhAt prabhAte vilAsivezo lalitaH pradiSTaH- saGgItadAmodare / (tri. lalyate Ipsyate. lal + kta) suM62- atha tasya vivAhakautukaM lalitaM bibhrata eva pArthivaH - raghu0 8 |1| manohara"lalitalavaGgalatAparizIlanako malamalayasamIregItagovinde / ( na laD + kta Dasya laH) sAvavu, yasAva, cheda, dhIbhuM bhancha, khAnaMhI. lalitA strI. (lalita + striyAM TAp) stUrI, haroI strI, kheDa nahI- lalitAyAH pUrvatIre bhagavannAma parvataHkAlikA pu0 81 a0 / hugahivI - viniHzvasantI sahasA prabhAte vilAsavezA lalitA pradiSTA- lalitA / rAdhAnI kheDa sajI- kalitazyAmA lalitA rAdhApeyAn vidhurjayati-bhaktirasAmRtasindhuH / lalitAsaptamI strI. (lalitA prItyarthaM saptamI) bhAravA suda sAtama. lalitAsaptamIvrata na. ( lalitAsaptamyAH vratam ) bhAravA suda sAtame karavAnuM vrata. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / lava- lab] lava puM. (lU+ap) beza- vakretarAgrairalakaistaruNyazcaraNAruNAn vArilavAn vamanti - raghu0 16 / 66 / aMza, vinAza, chedhvu, chechana, zrIrAmano putra0 sa tauM kuzalavonmRSTAgarbhakAle dvau tadAkhyayA / kaviH kuzalavAveva cakAra kila nAmataH - raghu0 15 / 32 / samayanuM samudra bhApa ko DASThA- aSTAdazanimeSAstu kASThA kASThAdvayaM lavaH - hemacandraH / gAya-jajaha pUMchaDAnA vAja-Deza, kheDa bhatanuM pakSI (na.) saviMga, bhayaiNa, sugaMdhIvANI-jasa lavaka tri. ( lUnAti, lU+kartrarthe Nvul ) apanAra, banAra lavaGga, lavaGgaka na. ( lUnAti zleSmAdikaM, lU+uNA. aGgac lavaGga+svArthe kan ) saviMga - virahAnalasaMtaptA tApinI kA'pi kAminI / lavaGgAni samutsRjya grahaNe rAhave dadau-udbhaTaH / - lalitalavaGgalatAparizIlana - komalamalayasamIre-gIta0 / lavaGgakalikA strI. (lavaGgasya kalikA) saviMganI DusI. lavaNa puM. (lU+ lyuT pRSo. Natvam) jArI rasakaTutIkSNoSNalavaNakSArAmlAdibhirulvaNaiH - bhAga 0 3 / 31 / 7 / siMdhu deza, samudra, kheDa asura (na. lunAti jADyam, lU+nandyAditvAd lyu pRSo. Natvam) davA, bhIhu, kSAra pahArtha. (tri. lavaNena saMsRSTaH Thak tasya luk-yadvA lavaNo raso'styasmin ac) jAraM, * sAvaevANu, suMdara. lavaNakiMzukA strI. ( lavaNarasAnvitakiMzukaM palAzaM yasyAH) mahAbhyotiSmatIno velI-bhASAMzI.. lavaNakSAra puM. ( lavaNamayaH kSAraH) vAyukta kSAra. lavaNakhani strI, lavaNAkara puM. ( lavaNasya khaniH / lavaNasya AkaraH) zAMbhari vA premAM utpanna thAya che te eka khANa, mIThAnI khANa. lavaNadhenu strI. (lavaNanirmitA dhenuH) chAna mATe ulyekhI gAya. lavaNavAri, lavaNasamudra, lavaNAkara, lavaNAbdhi, lavaNAmburAzi, lavaNoda puM. (lavaNaM vAri yasya / lavaNazcAsau samudrazca / lavaNasya AkaraH / lavaNamayosbdhiH / lavaNasya amburAziH / lavaNamayaM udakaM yasya udAdezaH) - AbhAti velA lavaNAmburAzeH - raghu0 12 / 15 / khAro samudra. 1805 lavaNAcala puM. (lavaNanirmitaH acalaH) chAna mATe speso lavaNano parvata. lavaNAbdhija na. ( lavaNAbdhau lavaNasamudre jAyate, jan+Da) samudranuM mIThuM. lavaNA strI. (lavaNa+ac+TAp) kheDa nahI, hIpti, aMti. lavaNiman puM. (lavaNa + imanac) jArApAsuM, sauMdhya, sAvaeya, manoharatA. lavaNottama na. ( lavaNeSu uttamam ) siMghAsUza, saindhava. lavana na. (lU+bhAve karmaNi ca lyuT ) apa, chehavu, sAgavu. lavana na., lavAka puM., lavitra na (lUyate'nena, lU+ lyuTa /lavArthaM chedanArthaM akati, ak ac / lUyate'nena, lU + itra ) chAtarahu~, sAvuM te. lavanI, lavalI strI. (lU+ lyuT + GIp / lavaM lezaM lAti, lA + ka - gaurA. GIS ) kheDa bhatanuM Au, kheDa prahAranI aal - mayA labdhaH pANirlalitalavalIkandalanibhaHuttara0 3 / 40 / - kRtvA velApulinalavalIpallavagrAsagoSThIm - rAjendrakarNapUre 47 / lavI trI. (lava + striyAM jAti GIS ) kheDa bhatanI pakSizI. lavepsu tri. (lavasyepsuH) apavAno 62chanAra lavya tri. (lU+yat0) apavA yogya, sAvA sAya. laz (curA. ubha. sa. seT -lAvayati - te ) jharIgarI 42vI, hutraravALA thavuM. lazuna, lazUna na. ( azyate bhujyate, az+uNA. unan lazAdezazca dhAtoH / rasena UnaH rasya latvaM pRSo0 sasya zaH akAralopazca ) basA- "amitaguNo'pi padArtho doSaNaikena nindito bhavati / nikhilarasAyanamahato gandhenogreNa lazuna iva" - bhAminIvilAse 1|81/yshH saurabhyalazunaH- bhAminI0 1 / 93 / lab, las (cu. ubha. seT lASayati-te / lAsayati-te) jharIgarI 42vI (divA. ubha. sa. seT laSyati - te) (bhvA. ubha. sa. seT, laSati - te) yAvu, 62cha. (abhi + laS = abhi. laSyati - te) - "sarvo'bhilaSati zrImAnindriyArthopasevanam / abhilaSyatyasau yogI tebhya eva nivartanam" / / mAnuSAnabhilaSyanti - bhaTTi0 4 / 22 / - tena dattamabhileSuraGganAH- raghu0 19 / 12 / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1806 shbdrtnmhoddhiH| [laSva-lAGgalika laSva puM. (lASayati nRtye zilpaM yunakti, laS+uNA. | lAkSaNika puM. (lakSaNayA bodhayati Thak) GauthI van) nAyanArI, naTa. __artha bodha za6- lakSaNayA pratipAdakaH-sA0da0 |ls (bhvA. pa. seTa-lasati) 2g, siMgAna 2- zakto lAkSaNiko rUDho yogarUDhazca yaugikaH / saka. 2ma, hI5- karavANi caraNadvayaM (tri. lakSaNa+astyarthe Than+svArthe aNa) sakSavANu. sarasalasadalaktakarAgam-gItago0 10|-muktaahaarenn lAkSaNya tri. (lakSaNaM vetti, lakSaNa+jya) zubhAzuma lasatA hasatIva stanadvayam-kAvya0 10-aka. / lakSaNa jANanAra, lakSaNavALuM. ud+las-ullasati = 45Ag, hI5g, bhAvibhAva | lAkSA strI. (lakSyate'nayA, lakS+a+TAp) sAgavAna, pAma, vi.sa- ullasatkAJcanakuNDalAgram- me. dravya- lAkSA vA himA balyA snigdhA ca tu zizu0 3 / 5 / pari+las-parilasati hI5, mamI varA laghu-bhAvapra0 / mvo, vi+lasa-vikasati prazavaM, hIpata, zobhavaM lAkSAgRha na. (lAkSAnirmitaM gRham) manu gha2. 132 5g, vimAna pAmako, 2ma, Clu-vi.2- lAkSAtaru puM. (lAkSApradhAnastaruH) bhAthI ma jane krIDA karavI, avAja karavo, sAmo avAja karavo, chata 5vAza vRkSa. vilAsa 12vI- "haririha magdhavadhanikare vilAsini lAkSAditaila (na.) vaidha prasiddha tevavilasati kelipare"-gItago0 7|-viyti vilalAsa ___ lAkSAharidrAmaJjiSThAkalkaistailaM vipAcitam / tadvadinduvilasati candramaso na yadvadanyaH - sadguNenAranAlena dAhazItajvarApaham-svalpalAkSAtailam / bhaTTi0 10 / 68 / lAkSAprasAda puM., lAkSAprasAdhana na. (lAkSAyAM prasAdo lasat tri. (las+vartamAne zatR) hI5, zobhatuM, bheTatuM. yasya/prasAdhyate bhUSyate'nena lyUTa lAkSA tadrasa eva lasA strI. (las+aca+TAp) 4062, 3sa.2 pradhAnamasya) tuM dodharanu, sAu. | lAkSArasa paM. (lAkSAniHsato rasaH) mAtIlasikA strI. (las+ac+TAp itvam) an, ylAlAyAM picchalA khyAtA lasikA lAsikA tathA niSThayUtazcaraNopabhogasulabho lAkSArasaH kenacit shbdcndrikaa| (yUnA)- zakuM0 4 / 5 / lasIkA (srI.) zevaDIno 24, yAma. ane. bhAMsa. lAkSika tri. (lAkSayA raktaH Than) uthI. da.. vacceno rasa, mukhamAMthI nIkaLatuM pANI. lAkh (bhvA. pa. seTa-lAkhati) suDavag, NuRj, lasj (bhvA. A. a. seTa-lajjate) usj, za25 pAmavI he, Apa, 14- sa., samartha thayu- aka. / lAth (bhvA. A. aka. seTa-lAghate) samartha thaj. strIjanaM praharana kathaM na lajjase-ratna0 2 / vi+lasja | lAghava na. (laghorbhAvaH lagha+aNa) sapatA- kurute'. vilajjate- saMjoya 72vI, vinAtana, satithaj sminamogho'pi nirvANAlAtalAghavam-kumA0 2|23|ytraaNshukaakssepviljjitaam-kumaa0 1 / 14 / sevAM lAghavakAriNI kRtadhiyaH sthAne zvavRttiM viduHlasta tri. (las+kta-ni. iDabhAvaH) 24, 2bhesa, mudrA0 3 / 14 | Sats, mArogya, kSata, tatparatAhAla, prAzesa, rii||2. hastalAghavam / sarvatomujI pratimA-buddhilAghavam. lasta, lastaka puM. (lasta+saMjJAyAM kan) dhanuSanA lAGgala na. (lagi+kalac pRSo. vRddhiH) , siMga, madhyabhAga, je bhAgathI pakaDAya che. eka jAtanuM phUla, tADanuM jhADa, gharanuM lAkaDuM. lastakin puM. (lastako'styasya in) dhanuSa... lAGgalagraha puM. (lAGgala gRhNAti, graha+ac) DUta. lahari, laharI srI. (lena indreNeva hriyate, ha-in/la+ | lAGgaladaNDa puM. (lAGgalasya daNDaH) yI pathyenu ha+in+GIp) 82, moTuM moTu, ta- kSArAsveva | -sa.. sa tRpyati jalanidhilahariSu jalada iva-AryAsa0614 / / lAGgalapaddhati strI. (lAGgalasya paddhatiH) thI. usA lA (adA. pa. sa. aniT-lAti) vu, . taranI bhUmire.. lAkSakI (strI.) sItA- rAghava ! te iyaM sItA lakSazaH / lAGgalika paM. (lAGgalavat AkRtirastyasya lAGgala+Thana) kamalA dAsyo yasyAH sA lAkSakI matA meM tana 2. (tri. lAGgala+Than) garnu 75 pAyottara055 a0 / saMbaMdhI. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAGgalikI-lAlAmeha shbdrtnmhoddhiH| 1807 lAGgalikI strI. (lAGgalamivAkAro'styasyAH Than gaurA. | lATikA, lATI strI. (laT+Nvula+TApa, itvam/ GIS) me tanuM 3. lATa+ac+GIS) zaisI, me. vizeSa zyanAlAGgalina paM. (lAGgalaM praharaNasAdhatvenAstyasya ini) sA060 629 / .5 prAkRti boTIna nAma rAma- bandhuprItyA samaravimukho lAGgalI yAH siSeve- kAvyA0 1 / 35 / megha0 49 / (puM. lAGgaladaNDa iva dIrdha: | lAD (cu. ubha. sa. seTa-lADayati-te) 3 426i, AkAro'styasya ini) nANiyeranu A3, sa... pura, niM 42vI, 34. lAGgalI strI. (lAGgalAkAro'styasyAH, lAGgala+ lApa puM. (lap+ghaJ) bola, jvAta. 12vI. ac+GIp) 45pI52 auSadhi-2taveliyo. | lApya tri. (lap+Nyat) kodavA yogya, 34 sAya.. lAGgala, lAgUla na. (lAGgala+pRSo./lAga+Ulac lAbha puM., lAbhyam na. (labhyate labha+karmaNi ghaJ/na. pRSo.) pUMcha- lAgUlacAlanamadhazcaraNAvapAtam labh+Nyut) vAma-" yallAbhAt nAparo lAbhaH" vedAntagranthe |-sukhduHkhe bhayakrodhau lAbhAlAbhau bhartR0 3 / 31 / - lAgUlavikSepavisarpizobhaiH bhavAbhavau / yacca kiJcit tathAbhUtaM nanu daivasya kumA0 1 / 13 / senA bhavAnI mAra, zepha humI, karma tat-rAmA0 2 / 22 / 22 / naI, prApti. kuzUla (mo. lAbhakAraka, lAbhakRt tri. (lAbha++Nvala/lAbhaM lAgUlikA sI. (lAG gUlAkRtirastyasyAH, karoti, kR+kvip tuk ca) zayahI-na 4282, lAGgla+Than TAp) zriya vanaspati. prApta karanAra. lADagUlin puM. (prazastaM lAgUlamastyasya lAgUla +ini) lAmajjaka na. (lAyate lA-kvip lAH AdIyamAnaH vAnara, aSama nAmanI auSavi. (tri. lAGgala+ majjA sAro yasya kap) sugandhIvAjo-sa.. astyarthe ini) pUMchAvA. lAlana na. (lal+Nic+ lyuT) 03 Alaai - lAJch (bhvA para. saka. seTa idit-lAJchati) yiha "lAlane bahavo doSAstADane bahavo guNAH". 42, nizAnI 42vI.. cANakyazatake / lAlayet paJca varSANi daza varSANi lAj (bhvA. pa. saka. seTa-lAjati/bhvA. pa. sa. seTa tADayet-cANa0 / snehapUrva sana.. idit-lAJjati) ti2272 42vI, 2, 45o | lAlapyamAna tri. (lap yaG+zAnac) atyanta vidA hevA. 42- mama lAlapyamAnasya sutAryaM nAsti vai sukham'lAja na. (lAja+kac) sugaMdhAvANI-sa.. (puM. lAja+ rAmAyaNe / ac) miin| yopA, taNedu dhAnya- avAkiran lAlasa tri. (lAlasA+astyarthe ac) al, 27tuj, bAlalatAH prasUnairAcAralAjairiva paurakanyA:- raghu0 2 / 10 / tRSyavANu, sulma. (puM. ba. va.) ze.sI. uiga2-25. lAlasA strI. (las-spRhAyAM+yaGaluk-bhAve a+TAp) lAjA strI. (lAja+ac+TAp) dhA.. atyaMta 627, gama na hoDa:- dohadaM daurhadaM zraddhA lAJchana na. (lAJcha+karmaNi lyUTa) yi, ni.nI lAlasA sUtimAsi tu-hemacandraH / -chAyAM nijastrI "balAdanAviSkRtalAJchanena"-kumArasaM0 / - | caTulAlasAnAM madena kiJcit caTulAlasAnAmnavAmbudAnIkamuhUrtalAJchane-raghu0 353 / -jAte'tha zizu0 4 / 6 / yAyanA, 6661. lAlA strI. (lal+Nic+TApa) un. devasya tayA vivAhamahotsave sAhasalAJchanasya lAlATika tri. (lalATaM prabhorbhAgyaM pazyati, lalATa+Thak) vikramAGka0 / svAmI-zeThanA bhAgya upara jIvanAra. kArya karavAmAM lATa puM. (laT+ghaJ) . namano me deza, vastra, asamartha, mAyane mAdhAna- lAlATikaH sadAlasye alaMkAra, catura puruSa. prabhubhAvanidarzini / lATAnuprAsa (pu.) 22||str prasiddha zaEList2- | lAlAmeha puM. (lAlAvat mehatIti, miha+ac) prabheDa "lATajanavallabhatvAcca lATAnuprAsaH"-kAvyaprakAze / - vizeSa- lAlAtantuyutaM sUtraM lAlAmehena picchilamzabdastu lATAnuprAso bhede tAtparyamAtrataH-kAvya0 9 / / bhAvapra0 / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1808 lAlAyita ( tri.) sAsAyukta, sarpa. lAlAviSa, lAlAsrAva puM. ( lAlAyAM viSaM yasya / lAla strAvayati, sru+ Nic + aN) kheDa bhatano DIDIurojiyo. zabdaratnamahodadhiH / lAlika, lAvika puM. (lAlA+Thak) pADI, bheMsa. lAlita tri. (lal+ Nic + kta) snehapUrva pANesa, sAu saDAvesa. lAlitya na. ( lalitasya bhAvaH SyaJ ) suMdarapa manoharapazu, savitapazuM "upamA kAlidAsasya bhAraverarthagauravam / daNDinaH padalAlityaM mAghe santi yo guNAH " / / - saMkSitAkSarakomalAmalapadairlAlityalIlAvatIm - lIlAvatI / lAva, lAvaka puM. (lU+bhAve ghaJ / lAva + svArthe ka) chedhakuM, DAvu, kheDa bhatanuM pakSI - viraktavAnterhariNaiNalAvakAH zazazca sevyaH samayUratittiriH suzrute 4 / 39 / lAvaka tri. ( l + Nvul) chenAra, apanAra. lAvakI strI. (lAvaka + striyAM jAti GIS) bheDa bhatanI pakSizI.. lAvaNa, lAvaNika na. ( lavaNe saMskRtaM + aN / lavaNe saMskRtaM, lavaNa+ThaN) bhIhu yaDhAveta auSadha. (tri. lavaNasyedaM, lavaNa + aN) bhIhA saMbaMdhI, bhIhAnuM. lAvaNika tri. (lavaNaM paNyamasya ThaN) savaesa veyanAralIlayaiva sutanostulayitvA gauravADhyamapi lAvaNikenazizu0 10 138 / lAvaNya na. ( lavaNasya bhAvaH + SyaJ) mIThApa, jArAza jUjasUratI, saundarya- "muktAphaleSu chAyAyAstaralatvamivAntarA / pratibhAti yadaGgeSu tallAvaNyamihocyate" ujjvalanIlamaNiH / lAvaNyazrI strI. (lAvaNyasya zrIH) khUbasUratInI zolA. lAvaNyArjita tri. ( lAvaNyena arjitam) vivAha samaye unyAne sAsu-sasarA Apesa dhana- prItyA dattaM ca yat kiJcit zvazrA vA zvasureNa vA / pAdavandanikaM yat tallAvaNyArjitamucyate-vivAdacintAmaNau / lAvA strI. (lAva + striyAM TAp) kheDa bhatanuM pakSI. lAvI strI. (lAva + striyAM jAti GIS) kheDa bhatanI pakSizI.. lAvya tri. (lU+ Nyat) saevA yogya, apavA yogya. lAsa puM. (las+ghaJ) nRtya, nAtha- "madanajanitalAsairdRSTipAtairmunIndrAn " - RtusaMhAre / 6 / 31 / rAjaDI, sig. [lAlAyita-likha lAsaka tri. (las+Nvul ) nAyanAra, leTanAra, dugArI. (pu. lasati, las + Nvula) naTa, naTavo, ziva, bhora pakSI. (na. las + Nvul) gharano uparano bhAga, dvIpti 52nA2- kusumabharanatAnAM lAsakaH pAdapAnAmRtu0 2 / 26 / lAsakI, lAsikA strI. (lAsaka + GIp /lAso'styasyAH, Than+TAp) nRtya puranArI strI, nAyanArI. lAsya, lAsyaka na. ( las + Nyat / lAsya + svArthe ka) nRtya, nAtha- "AsyaM sahAsyaM nayanaM salAsyam"udbhaTe / -puMnRtyaM tANDavaM prAhuH strInRtyaM lAsyamucyatesaMbhogasnehacAturyairhAvalAsyamanoharaiH - mahA0 1 / 98 / 10 / nRtya-gIta-vAdya. lAsyA strI. ( lAsya + ac+TAp) nRtya 42nArI strI. li strI. (lIlA vA + ki ) thAI, nAza, anta, samAnatA, kheDatA, jarAjarI. likuca puM. ( lakuc+ pRSo. itvam ) kheDa bhatanuM jhADa. likkA, likSA, likhyA, lIkkA, lIkSA strI. (liz gatau + pRSo. k+TAp / liz gatau + kas SaDakaSatvAni pRSo. TAp / likkA pRSo. lIkkA / likSA + pRSo.) jALiyAmAM sUryanA prakAzamAM dekhAtI cAra rajanI jarojara va4na, sIja- "jAlAntaragate bhAnau yaccANudRzyate rajaH / taizcaturbhirbhavellikSA yA trasareNaco'STau / vijJeyA likSaikA parimANataH - manu0 8 / 12 / likha (bhvA. pa. sa. seTa - liGkhati) dhuM (tudA. pa. saka. seTa-likhati) - arasikeSu kavitvanivedanaM zirasi mA likha mA likha mA likha udbhaTaH / - tArAkSarairyAmasite kaThinyA nizA'likhad vyomni tamaH prazastim - naiSa0 22 / 54 / nizAnI rakhI thItaramRgamadatilakaM likhati sapulakaM mRgamiva rajanikaregItago0 7 / matsAdRzyaM virahatanu vA bhAvagamyaM likhantI - megha0 85 / sAI, sIsuM yuM, aDavu, johavu, dhasavu, jhauvuM na kiJcidUce caraNena kevalaM lilekha bASpAkulalocanA bhuvam - kirA0 8 / 14 / - mUrdhnA divamivAlekhAt bhaTTi0 15 22 / A + likhatisajavu, citrita 42vu, citra janAva- Alikhita iva sarvato raGgaH - zakuM0 1 / - tvAmAlikha praNayakupitAmmegha0 105 / ud + likhati sajavu tavu, rAjAravA avu, poliza - tvaSTA vivasvantamivollilekha - kirA0 17 / 48 / prati-likhati 4vAja khApavo, jahavAmA sajavu. vi + likhati Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ likha-lipa] shbdrtnmhoddhiH| 1809 Ang, Ruild. 42, yi... manAva- vilikhati / liGgapurANa na. (liGgamAhAtmyavarNakaM purANam) vyAse rahasi kuraGmadena bhavantamasamazarabhUtam-gIta0 4 / banAveDaM meM mhaapu2|5. chora, 7- mandaM zabdAyamAno vilikhati / liGgabhUtA (srI.) me tano vaso. zayanAdutthitaH kSmAM khureNa-kAvya0 101 -vyalikhat / liGgavat tri. (liGga+astyarthe matup masya vaH) yivANu, caJcupuTena pakSatI-naiSa0 2 / 2 / -pAdena haimaM vililekha siMgavANu. pITham-raghu0 6 / 15 / liGgavardhinI strI. (liGga puruSacihnabhedaM varddhayati, likha tri. (likhati, likh+ka) vajanA2, besa.. vadha+Nic+Nini+GIpa) aghAu. vanaspati. likhat tri. (likh+vartamAne zatR) samatuM, yAtaratuM. | liGgavRtti puM. (liGga saMnyAsAdivezadhAraNameva vRttiH likhana na. (ku. likh+bhAvAdau lyuTa) Quj, yAtara, jIvikA yasya) 4AdhArI vagereno 458veza, 542ii lipi, stAve4, hastAkSara. saMnyAsI.. likhita na. (likh+bhAve kta) arj, yAta2. | liGgasaMbhavA strI. (liGga+sam+bhU+ac+TAp) me (na. likh+AdhAre kta) GMI, hastAve4, mata. tano veto. (tri. likh+karmaNi kta) saNe- "yaddhAtrA | liGgastha puM. (liGge tiSThati, sthA+ka) bAyA. nijabhAlapaTTalikhitaM stokaM mahad vA dhanam-"bhartR0 / liGgAnuzAsana na. (liGgAnAmanuzAsanam) vyaa325|| (puM.) te nAmano me smRtit24 muni. viSayanuM jJAna, jenAthI zabdonA liMga vizenuM jJAna liga (bhvA. pa. sa. seTa idit-liGgati) 4. | maLe tenA niyamo. _ (cu. ubha. a. seTa-liGgayati-te) yAta2. liGgArcana na. (liGgasya arcanam) siMganI. pU. ligu na. (liGgati viSayAt viSayAntaraM gacchati, liGgAlikA (strI.) nAnI. 427. lig+uNA. ku.) maMta:4295, mAna. (puM. lig+ku) | liGgin tri. (liGgamastyasya ini) yisuj, vezadhArI __ bhU, meva, 4248, pRthvIna meM (bhA. 75.TI. saMnyAsI. 43- sa varNiliGgI viditaH samAyayau liGg (bhvA para.-liGgati) 4j, aj,-jUta. yudhiSThiraM dvaitavane vanecaraH-kirA0 11 / vAsanAzraya. (curA. ubha. liGgayati-te) yitrita 42, 22 ma2vI. (pu. prazastaliGgamastyasya ini) zreSTha yisairl stthI, liGga na. (liGgyate'neta, liMgi+ghaJ yiha-ni20-1- tarkamAM pratijJAno viSaya. yatipArthivaliGgadhAriNau-raghu0 8 / 16 / -munirdohada- | liGginI strI. (liGgin+striyAM GIp) me tano aat. liGgadarzI-raghu0 14 / 71 / puraSad, yina-siMga, sadhyamai | liGgiveza puM. (liGgino vezaH) 17, bhaMsa, bhikSApAtra kahela pradhAna, zivanuM liMga-mUrti, vyAkaraNa prasiddha | vagere saMnyAsIno veza. dhuliMga-strIliM-napuMsa.siMga- mAthI. pratye. | liGgopahita puM. (liGgana hetunA upahitaH viziSTaH) ti- guNAH pUjAsthAnaM guNiSu na ca liGgaM na ca vayaH- | - sAdhya anumAnanA aMganA hetuvALo pakSa. uttara0 4 / 11 / vyApya, vyadi, zamA 23medha... lip (tudA. ubha. sa. aniTa-limpati-te) dIpa, 27j, liGgaka, liGgavarddhana puM. (liGgena kAyati, kai+ka/ yo57, 25.42vI- "limpatIva tamo'GgAni varSatIliGgaM varddhayati, vRdha+lyu) A3. vAJjanaM nabhaH / asatpuruSaseveva dRSTiviphalatAM gatA". liGgajA strI. (liGga+jan+Da+TAp) me tanI mRccha0 1 / 4 / Dhaisj, dUSita 42 - na mAM karmANi vanaspati.. limpanti-bhaga0 4 / 14 / bhedyu, 72jyaH karoti sa liGgadeha puM. (liGgazcAsau dehazca) 42.ndriya-pAya lipyate-paJca0 4 / 64 / samAva- tasyAlipata viSaya-mana-the. 35. parnu, sUkSma zarI2. zokAgniH svAntaM kASThamiva jvalan-bhaTTi0 6 / 22 / liGgana na. (liG+bhAve lyuT) bheTa, dina 42. anu+lip - dIpa- vapuranvaliptaM na vadhUHliGganAza puM. (liGgasya nAzaH) Eno vinAza, zizu0 9 / 51 / ava+lip - pota.y, tus yina. nA... xj, garviSTa thaj, nata banA. A+lip -sI. liGgaparAmarza puM. (liGgasya parAmarzaH) nyAyamate. anumAna. upa+lip -dho. pAvo, bheDaM, 42. vi+lip - sAdhana hatuvicAra. ghasa, dIpa. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1810 lipi, lipikA, lipI livi, livI strI. (lip+uNA in sa ca kit/pereva, lipi svArthe ka+TAp / lip+in+striyAM GIp/lipa + Ik pRSo. pasya baH/ livi + kRdikArAti GIS ) akSara - ayaM daridro bhaviteti vaidharsa lipi lalATe'rthijanasya jAgratImnaiSa0 1115 / bhUjAkSara, jata, hastAve4, sajavuliperyathAvad grahaNena vAGmayaM nadImukhenaiva samudramAvizat- raghu0 3 / 28 | lipikara, lipikAra, livikara, livikAra tri. ( lipi karoti, kR + ac/lipiM karoti, kR + aN / libi karoti, kR+ac/libiM karoti, kR + aN) nAra saDiyo-seja. lipisajjA, livisajjA strI. (lipyarthaM sajjate, sajj+ac+TAp / lipyarthaM sajjate, sajj + ac+ TAp pRSo. pasya baH) tejA, usama zAhI, agaNa vagere lakhavAnI sAmagrI. zabdaratnamahodadhiH / lipta, liptavat tri. (lip karmaNi kta / lipta + astyarthe vatu) sIMpesa- "upAdhistho'pi taddharmenaM lipto vyomavanmuniH / " - talliptAzcelakhaNDAzca catvAro vihitAstayA - kathAsarit0 4 / 48 / jarasa thoparesa, bhogavesa, bhejesa, 2 thopaDela. liptaka puM. (lipta + saMjJAyAM kan ) 2 thopasa jAe. liptA, liptikA strI. (lip +karmaNi kta+TAp/ liptaiva, svArthe kan+TAp ata itvam) bhyotiSabhAM kahela rAzinA sATha bhAgamaya kalArUpa bhAga-daMDAtma DAja lipsA strI. (labh+san + bhAve a+TAp) bhejavavAnI 42chA- "lipsAM cakre prasenAttu maNiratne syamantake"harivaMze / sAlanI IcchA, sAlaya lipsAvat, lipsu tri. ( lipsA + astyarthe matup masya vaH/labdhumicchuH, labh+san+u) bhejavavAnI 62chANuM, sAsayu. - upapradAnaM lipsUnAmekaM hyaakrssnnaussdhmkthaasrit024|119 / lipsita tri. ( lipsA + tArakA. itac ) bhejavavA rachesa, yAheta. limpAka puM. (lip + Akan pRSo) kheDa bhatanuM jIbheruM, gadheDI.. limpAkI strI. (limpAka + striyAM jAti GIS) gadhe DI. [lipi-lIlAvatI liz (tudA. pa. sa. aniT lizati) dhuM (divA. A. aniTa-lizyate) bheTavu, majavu-saka / khochu 29-30h. 1 liSva puM. ( liS +karttari van nipA. upadhAyA itvam) naTa, naTavo. liha (adA. ubha. sa. aniT leDhi lIDhe) svAha sevI, vyAja- "leDhi jighrati saMkSipya karotyunnatamAnasam"bhAminIvilAse / lI (divA. A. sa. aniT lIyate) (krayA. pa. sa. liha tri. ( lih + kvip) yATanAra, yAjanAra aniT linAti) ( curA. ubha. sa. seT lInayatite, lAvayati-te) (bhvA. pa. sa. aniT layati) khogAja, bhIgaNAva, bhejavavu, bheDavu, sIna thavu, tanmaya thapuM, kheDA tha. lIDha tri. ( liha - AsvAde + kta) svAha sIdhesa, yAjesa" sA zuddhaye'stu zivapAdanakhAvaniyoM bhaktA yadIyarucilIDhalalATapaTTA : " - zrIkaNThacarite 1153 / sparza rekha lIna tri. ( lI+kta) vajagesa, bheDaayesa, sIna thayela divAkarAd rakSati yo guhAsu lInaM dIvAbhItamivAndhakAram-kumA0 1 / 12 / yogajesa, bheDA thayesa. lInatA strI. lInatva na. ( lInasya bhAvaH tal+TAp tva) tInapazu, bheDAzraya lIlA strI. (lI + kvip, liyaM lAti, lA+ka+TAp) zRMgAra vagerethI utpanna thayelI yeSTA, vivAsa- "bAle lIlAmukulitamamI mantharA dRSTipAtAH " - bhartR0 / gamana, priyAnukaraNa. lIlAkhela tri. ( lIlayA khelo yasya) ramatiyAja, jesADI, visAsI. lAgRha na. (lIlArthaM gRham ) vilAsagRha, ramatanuM ghara. lIlAyita tri. (lIlAy nAmadhA0 + kta) sIsAthI Acarela, vilAsathI karela. lIlAvatAra puM. (lIlArthaM avatAraH) zrI viSNu vagere bhagavAnanuM krIDAne mATe pRthvI upara avataravuM te. lIlAvatI strI. (lIlAstyasyAH matup masya vaH GIS ca) vilAsavANI strI, lAsDarAyAryanI putrI, te nAme eka gaNita grantha, maMDanamizrAcAryanI patnI, te nAme se nyAya grantha- sambandhaH sahajo guNAdibhirayaM yatrAstu satprItaye, sAnvIkSA navavezmakarmakuzalA zrI nyAyalIlAvatImaNDanamizraH / te nAbhe bheDa vezyA. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIlAvana-lul] shbdrtnmhoddhiH| 1811 lIlAvana, lIlodyAna, lIlopavana na. (lIlArthaM vanam/ | luNTaka puM. (luNTati, luNT+Nvul) A. Lak, us. lIlArthamudyAnam/lIlArthamupavanam) 13. bhATeneM, dhAna- | luNTAka puM., luNThaka tri. puM. (luNTati, luNT+SAkan/ yo- atha mAnasamullaGdhya devarSivAtasevitam / ___luNTh+Nvul/luTi+Nvula pRSo) yo2, 217, 0132atItya gaNDazailaM ca lIlodyAnaM dyuyoSitAm- yatra virAjati rajanItimiraparaprakaTa - luNThAka:kathAsarit0 109 / 41 / kalAvilAse 13 / us. lukkAyana na. (lukkAya+bhAve lyuT) 5425 thaj, chupA | luNTAkI, luNThakI sI. (luNTAka+sriyAM GIS/ 4. ___ luNThaka+striyAM jAti. GIS) al, 11t. lukkAyita tri. (lukkAya+karmaNi kta) maMtadhAna. thayej, luNTha (bhvA. pa. sa. seTa-luNThati) yo2j, iMzj, leg. saMtAI gayej.. luNThI strI. (luNTha+ac+ GIS) ale, bhora.. luc puM. (luc+kvip) dopa, mahazana. luND (cu. ubha. sa.-luNDayati-te) yo2j, mUMzj. luJca (bhvA. pa. sa. seTa-luJcati) cha, stuj., luNDikA strI. (luNDI+svArthe ka+TAp husvaH) sahAyAra, ___y2j, chorA, za yUMTavA, dU2 72. yogya vartana, ekatra vIMTela (gheTAMnA vALa vagere) lucina tri. (luJca+ bhAve lyuTa) za. vagaire thI. jAdA luNDI (strI.) 2nA dharma pANavate. ta, zavo3 chakA te. lunth (bhvA. pa. seTa-lunthati) mArI naja, 12 bhAra luJcata na. (luJca+Nic+kta) peTa, chahesa, yUMTesa | -saka. / humI. thaj -aka. / chodela, 2. yUTeva-dU2 438- "jaTilI muNDI | | lup (divA. pa. a. seTa-lupyati) vyApatha, marA. luJcitakezaH kASAyAmbarabahukRtaveSaH"-zaGkaraH / / ."na lupyati matistasya sakale'pyarthasaMzaye / " luJja (cu. ubha. sa. seTa-luJjayati-te) 43.. lup puM. (lup+kvip) dopa, ma.na. luTa (bhvA. pa. sa. seTa-luNTati) (bhvA. pa. seTa-luNTati) lupta na. (lup+kta) yoreguM dhana, yUM2. (tri. lup+karmaNi 4, yo2, jhUzj- saka. / sUda tha, mo3t 2j, ___ kta) nAza pAmela. thayeda- parivRttanAbhi luptamANasutha- a. / (cu. ubha. a. seTa-loTayati-te) trivali zyAmastanAgramalasAkSi-AryAsa0 363 / dvIpa, praza. (divA. pa. sa. seTa-luTyati) aaj, chaye, chesa.. bhAgora, 42, dUz. (bhvA. A. seTa-loTate) hI5, luptA srI., luptatva na. (luptasya bhAvaH tal+TApHza- aka. / sAmuM.- saka. / tva) dopa, mahazana. luTyat tri. (luT+vartamAne zatR) doratuM, mANotu. luptapiNDodakakriya tri. (luptA piNDodakakriyA yasya) luTha (bhvA. A. a. seTa-loThate) (bhvA. pa. aka. | piMDadAna ane udakadAna nAza pAmyAM hoya te. seTa-luNThati) alig, bhAgora, sAme. saMthA. lubdha tri., lubdhaka puM. (lubha+ karmaNi kta/lubdha+svArthe (tu. ku. pa. aka. seTa- luThati) uj, poTa, ka) dolI, sayu, 52- lubdho yazasi na tvarthe (curA. u. sa. seTa-loThayati-te) yo2j, Vzg.. bhItaH pApAna zatrataH-kathAsarita0 55 / 30 / (puM.) luThana, luNThana na. (luTha-loTe+lyuT/luNTha+ bhAve lyuTa) zi.2, 52vi. -vaizasaM nAma viSayaM lubdhakena elzj, AgoTaj, yo2. samanvitaH-bhAga0 4 / 25153 / (puM. lubdha iva kAyati, luThita tri. (luTha+kta) mIna. 652 bhAgoTe, doda.- kai+ka) zamazirIna 2no . tArI, zilAkalApo luThitaH kimajatagire rayam - vAyu. kathAsarit0 102177 / lubh (tu. pa. a. seTa-lubhati) moDa pAmavI, amarAvaM. luD (bhvA. pa. sa. seTa-loDati) aalaj, maj. (divA. pa. sa. seTa-lubhyati) dona. 42vI. (tudA. pa. seTa-luDati) isj- sa. / mAliMga, lumpa, lumb (tudA ubha. saka. aniTa-lumpati) . aka. / (cu. ubha. sa. seTa- lumbayati) nA 42vI, chaha, luNTa (cu. ubha. sa. seTa-luNTayati-te) (bhvA. pa. seTa- 5. luNTati) apamAna rIna. yora, khUTa. lul (sautra. pa. sa. seTa-lolati) mahana. 42, 6242. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1812 zabdaratnamahodadhiH / [lulApa-lepaka lulApa puM. (lulyate iti, lul-vimarddane + aG - lulAM | lekhana na. ( likh + lyuT ) savu. ( likha-AdhAre lyuT ) Apnoti, Ap+aN) pADI - pInaskandhaH kRSNakAyo lobhapatra, kheDa bhatanuM yUrza. (puM. likh + lyu) kheDa lulApo yamavAhanaH- bhAvapra0 1 lulApaM khaDgena jAtanuM ghAsa. chindhi chindhi durgAbhaktitaraGgiNyAm / lulApI strI. ( lulApa + striyAM jAti GIS) (leMsa. lulita tri. ( lul+karmaNi kta) hasAvesa, DIMyojesa, pAvesa -"anatilulitajyAghAtAGkaM muhurmaNibandhanAt " - zAkuM0 1 - preGkholitastaralito lulitAndolitAvapibhUriprayogaH / lekhanika puM. (lekhanaM zilpamasya un) leja, sahiyo.. lekhanI strI. ( likhyate'nayA, likha + lyuT + GIp ) roga hUra DaravAnuM kheDa zastra, sajavAnI asama, jaDIkhaTikA kaThinI cApi lekhanI ca nigadyate - bhAvapra0 / kAsaDo ghAsa, aMjananA aMgarUpa eka vyApAra. lekhanIya tri. ( likha + karmaNi anIyar ) sajavA yogya, sajavA sAya- snehano lekhanIyazca ropaNIyazca sa tridhA - suzrute 6 / 18 / luS (bhvA. pa. sa. seT-loSati) yoravu, khUMTavu (sautra pa. sa. seTa-loSati) hiMsA aravI, bhArI nAMjavu luSabha puM. (roSati, ruS-hiMsAyAm+uNA. abhac luSAdezazca dhAtoH) mahonmatta hAthI. lekharSabha puM. (lekha + RSabha iva zreSThatvAt) ndra. lekhahAra, lekhahAraka, lekhahArin puM. (lekhaM harati, ha + aN / lekhaM harati ha + Nvul / lekha harati, ha + Nini) sakheso agaNa sarva 4nAra jeSiyo vagere -nigUDhaM sa nRpastatra lekhahAraM vyasarjayat - kathAsarit0 5 / 65 / - bhrAturdhUmazikhasyeha prahito lekhahArakaH - kathAsarit 0 39 / 190 / poSTamena. luha (bhvA. pa. sa. aniT - lohati) sola 42vo, 42cha. lU (krayA. ubha. sa. seT lUnAti-lUnIte) che, Ayavu, sAvaM. lUtaka puM. ( lUta + saMjJAyAM kan ) pazu. lUtA strI. ( lU+tak+TAp) rojiyo, kheDa bhatanI DIDI- lUtAtantuniruddhadvAraH zUnyAlayaH patatpatagaHAryAsa0 504 | kheDa bhatano roga, DIDI. lUtikA strI. ( lUtaiva, lUtA + svArthe kan + TApi hrasvaH ata itvam) rojiyo. lUna tri. (lUyate sma lU+kta tasya naH) chehesa, apesa - daivena vairiNA sakhye lUnabAhuvanaH kRtaH - kathAsarit0 27 / 143 / lUma, lUman na (lUyate, lU+mak/lU+man) pUMcha. viSa puM. (lUme lAGgale viSamasya) pUMchAmAM ravAnuM eka prANI. lUS (cu. ubha. sa. seTa-lUSayati - te) va 42vo, bhArI nAja, yoravu. lekha puM. (likhyate pUjArthaM citrAdipaTe'so, likh +karmaNi ghaJ) heva. lekha puM. (likha+bhAve ghaJ) sajavu, bajAe vrajanti vidyAdharasundarINAmanaGgalekhakriyayopayogam-kumA0 1 / 7 / (puM. likh + AdhAre ghaJ) hastAve, sajavAnI agaNa. (tri. likha + karmaNi ghaJa) sajavA yogya. lekhaka puM. (likh + Nvul) sejaDa, sajanAra, sahiyo. lekhA strI. ( likh + a +TAp) rekhA, paMDita, vipi lekhita tri. ( likha + kta) sajesa. lekhya tri., lekhyaka na. ( likh + Nyat/na. lekhya + saMjJAyAM va) lakhavA yogya. (1.) InsAphamAM rajU karavA sAya hastAve - lekhyaM tu dvividhaM jJeyaM svahastAnyakRtaM tathA / asAkSimat sAkSimacca siddhidezasthitestayo:nAradaH / - rAjJaH svahastasaMyuktaM svamudrAcihnitaM tathA / rAjakIyaM smRtaM lekhyaM sarveSvartheSu sAkSimatmanu0 / seja. lekhAI, lekhyapatra, lekhyapatraka puM. (lekhe arhaH likhyate'tra Nyat / lakhyaM patraM yasya / lekhyapatra + saMjJAyAM kan) tAunu Au (na. lekhyaM ca tat patraM ca / na. lekhyapatra + svArthe ka) sajavAno agaNa, vijita hastAve4. lekhyaprasaMga puM. (lekhyasya prasaMgo yatra) sajeso hastAve4. leNDa (na.) baDu, viSTA lep (bhvA. A. sa. seTa-lepate) 4. lepa puM. (lipa-lep vA ghaJ) lo4na, lepa 42vo, lepa, bIMpa, jIyUno, pitRsone ApesA piMDano zeSa. paka tri. (limpati lip + Nvul) sIpanAra, sepa 42nAra. (puM.) eDIo, sasAra. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lepana-lokanIya] shbdrtnmhoddhiH| 1813 lepana na. (lip+bhAve lyuTa) dIpa, yo57j, 25, | lehina puM. (lih+inan) 24622. me. sugandhI dravya- tatra mAM lopayed gandhalepanairati- lehya tri. (liha+Nyat) yA241 dj. yAvA yogya, zobhitam-tithyAditattvam / __ svAda va yogya. (na.) amRta, yA21.. lepabhAgin, lepabhuj puM. (lepaM bhajate, bhaj+Nini/ laiGga na., laiGgika tri. (liGgamadhikRtya kRto granthaH lepaM bhuGkte, bhuja+kvip) yothI-pAMyamI-74I. peDhAnA aN/tri. liGgenAnumApakacihnAdinA ApAditastataH pitRmo. Agato vA TaNa) maDhA2 mahApurANa pai... liNgpu2|11. lepin puM., lepyakRt tri. (limpati, lip+Nini/lepyaM (tri. liGgasyedaM, liGga+aN) siMgAnu, viM saMdhA. karoti, kR+kvip tuk ca) 5312. (tri.) dIpanAra, (tri.) vi3thI spesa, anumAna 438... copaDanAra. laiGgI strI. (liMGga tadAkAro'styasyAH phaleSu, aN+ GIp) lepya tri. (lip+Nyat) sepanIya, sepana 12 // yogya sainI vRkSa, liMga saMbaMdhI.. zailI dArumayI lauhI lepyA lekhyA ca saikatI / lok (cu. ubha. a. seTa-lokayati-te) 65g, taj, manomayI maNimayI pratimA'STavidhA smRtAbhAga0 11 / 27 / 12 / ava-A-vi=ava-A-vilokayati , tapAsa, lepyamayI strI. (lepya+mayaTa + GIp) pUtajI. (bhvA. A. sa. seTa-lokate) hemaj, - "nolUko'lepyastrI strI. (lepyA cAsau strI ca) pUtaNI, sugaMdhI pyavalokate yadi divA sUryasya kiM dUSaNam" . dravyothI copaDAyelI strI. bhartRhariH / leya (puM.) siMDa zi. loka puM. (lokyate'sau lok +ghaJ) 4d, saMsAra, lelihA (srI.) te. nAme mudrA. . duniyA- bhUloko bhuvaH svarlokasralokyamidamucyate / lelihAna puM. (liha+yaG luk+tAcchIlye-zAnaca) s||5.. maharjanastapaH satyaH sapta lokAH prakIrtitAH-saptajihvAnanaH krUro lelihAno visarpati- __ vahnipurANe / mAsa.. (puM. luc+bhAve ghaJ) , luj. mahA0 11233 / 5 / ziva. (tri.) vAraMvAra yAni2. | lokakAnta puM. (lokasya kAntaH) mo.nI. svAmI, (tri.) lelihAnA strI. (lelihAna+striyAM TAp) vAraMvAra yA22, | (lokaH kAntaH yasya) hone vahAj, kopriya. bhudrA vizeSa- anAmAyAM kSiped vRddhAM RjvI kRtvA | lokakAntA strI. (lokAnAM kAntA priyA) RSama auSaya. kaniSThikAm / lelihAnAkhyamudreyaM jIvanyAse prakIrtitA- lokakRt puM. (lokaM karoti, kR+kvip+tuk ca) tantrasAraH / hA. lelihAnI strI. (lelihAna+striyAM GIS) sA55. lokacakSasa, lokabAndhava, pu. lokanetra, lokalocana leza puM. (liz+ghaJ) 49!, 44- eSa te rAjadharmANAM na. (lokasya cakSuriva/lokAnAM bAndhavaH/lokasya lezaH samanuvarNitaH-mahA0 12 / 58 / 24 / thoDaM, 426, netramiva sarvakarmapravartakatvAt/lokasya locanamiva) alpapaNuM. sUrya, AkaDAnuM jhADa. leSTu puM. (liS+tun) bhATInu I. lokajit, lokanAtha, lokapati puM. (lokaM lokAcAraM leSTughna, leSTubhedana puM. (leSTuM hantIti, han+Tak/ leSTuM bhinattIti, bhid+lyu) bhATI.nuTeI bhAnA2 __ jitavAn, ji+kvip tuk ca/lokasya nAthaH/lokasya eka jAtano magadaLa. patiH) suddhadeva. (tri. lokaM jitavAn, ji+kvip lesika (puM.) bhAvata, 33 652 sana2. tuk ca) 4gatane tinA2. leha puM., lehaka tri., lehana na., lehin tri. (lehanam, | lokatraya na., lokatrayI strI. (lokAnAM trayam/lokasya liha+ghaJ/liha+Nvula/liha+bhAve lyuTa /tri. trayI) svabhUtyu bhane. 5tAba-. Lasleho'styasya ini) 2g, yA2 VIj, 2sa., svAha "lokatrayapatiryasya bhrAtA me svapiti kSitau / " . (tri. liha+aca), yAnAra- do'haM madhato | lokanIya tri. (loka+karmaNi anIyara) dalenis, lehaidaviruGga ryathA giriH- bhtttti06|82| svAhA sanA2. | dai . Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1814 shbdrtnmhoddhiH| [lokapAla-lopA lokapAla puM. (lokAn pAlayati, pAla+Nic+aN) | mAbhUSA, vastra, Anano hAnI, 3 bhoravela, dona pANanA2. 25%80- "gurubhirabhiniviSTaM loka- dhanuSA horI, bhUTi 652na. 72yadIvAjI yAma.DI. pAlAnubhAvaiH" -raghu0 / (tri.) alk 265 // 4242, | (tri.) 2, hemanAra, buddhi kAnu. soma. sAhasa, vinAya vagaire pAya. locana na. (locyate'nena, loca+karaNe lyuTa) , lokaprasiddha tri. (loke prasiddhaH) 4di prasiddha. netra (loca+bhAve lyuTa) hema, ho.. lokabAhya tri. (bahizcarati, bahis+SyaJ, lokAt bAhyaH) | locanahitA strI. (locanAbhyAM hitA) me. tak jagatanI bahAranuM. morathUthAna saM04na- maNDalAkSAzca pApAH syurniHsvAH lokabindusAra (na.) chainamate yauha pUrva. syurdIrgha-locanAH-gAruDe 65 a0 / lokamAtR strI. (lokAnAM mAteva rakSitrI) 1kSmI hevI, | locanA strI. (locate parsAlocayati, loc+lyu+TAp) gatanA bhAtA. (tri.) sone nA2. lokampRNa tri. (lokaM pRNAti, pRN+ac) tamai. locanAmaya puM. (locanayorAmayaH) isk 66, netraro. vyApI 4 // 2, 4Atane mAna-6124- "lokampRNaiH locanI srI. (locana+striyAM GIp) me tana . parimalaiH paripUritasya" -bhAminI0 / locamarkaTa (puM.) . tanu sa.. lokavAda puM. (loke vAdaH) soma yAdI. vAta, locamastaka puM. (locaM ddazyaM mastakaM yasya) bhoranI ukta. Sel, bho2. lokAntara na. (anyaH lokaH iti) 40 duniyA, loTa, loD (bhvA. pa. a. seTa-loTati/bhvA. pa. a. kId als-52vo vagere. seTa-loDati) disc , unmatta. thaj. lokAntaragata, lokAntaraprApta tri. (lokAntaraM gtH| loTana na. (luT+bhAve lyuTa) moTaj, elaj. lokAntaraM prAptaH) bh24|| pAmelA, 528bha gaye.. loNaka (na.) bhI. lokAyata na. (lokeSu Ayatam vistIrNam) yAvA loNA, loNAmlA, loNI srI. (lavaNamastyasyAH, matano siddha dharma. lokAyatika puM. (lokAyataM vistIrNaM tanmataM astyasya bhakSaNasamaye apekSyatvena ac +TAp pRsso| Than) yA matane. mAnanArI- aikyenAmAtmasaMyoga loNA+amlA/lavaNa+ac+GIp pRSo.) me. samavAyavizAradaiH / lokAyatikamukhyaizca zRzruvuH vanaspati-lUNI, kSudrAslikAlUNI vanaspati. svanamIritam-harivaMze 249 / 30 / / loNAra na. (lavaNaM Rcchati, lavaNa+R+aN pRSo.) lokAloka puM. (lokazcAsAvalokazca) l bhane bhado me tano pAra. aMdhakAra ane jagatanI vacce AvelA te nAmano lota na. puM., lotra na. (lunAti, lU+uNA. tan/ se ulpita parvata- "prakAzazcAprakAzazca lokAloka lU+uNA STran yadvA+lA+utra) yo3j, dhana, iMTelu ivAcala:" - raghu0 168 / / ghana, yi, mAMsu, sa. lokita mi. (lok+karmaNi kta) lIyej, he.. lodha, lodhra puM. (rudha+ac rasya laH/rudha+ran rasya lokeza, lokezvara puM. (lokAnAM lokasya vA iishH| la:) sau. vRkSa, vodharanu 3- adhareSvalaktakarasaH IzvaraH) braha, 25%80- tavaiva saMdezaharAd vizAMpatiH / saddazAM vizadaM kapolabhuvi lodhrarajaH-zizu0 9 / 46 / zRNoti lokeza ! tathA vidhIyatAma-raghu0 366 / | lopa puM. (lup-bhAve ghaJ) vina, mahazana, chay, 52, muddhavizeSa. 4j, vyAja thaj - so'hamijyAvizuddhAtmA loc (cu. ubha. a. seTa-locayati-te) hI5j, utu. prajAlopanimolitaH-raghu0 168 / / __(bhvA. Atma. sa. seTa-locate) .j, he . lopA, lopAmudrA strI. (lopayati strINAM rUpagarvam, loca puM. (locyate, loc+ghaJ) 3za yUMTate. ac+TAp/mudaM rAti rA+ka, lopA cAso mudrA ca) locaka na. (loc+Nvula) bhajana...1, mAMsapiMDa, sastya muninA patnI- lopAmudrA-lopAmudrA tu vaidarbhI sapanA sitii, 45-2, strImAna garnu meTa | lopA strI kumbhajanmanaH-kaNThabhUSaNaH / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lopAka-lola] zabdaratnamahodadhiH / 1815 lopAka, lopApaka, lopAzaka puM. (lopaM zIghramadarzanaM | lomaghna na. ( lomAni hanti, han+Tak) ThemAM vAja akati prApnoti, ak+aN / lopamadarzanamApnoti drutaM, Ap + Nvul / lopa+az + Nvul ziyANa. lopAkI, lopApikA, lopAzikA strI. (lopAka+striyAM jAti GIS / lopApaka + striyAM TAp, ata itvam/ lopAzaka +TAp, ata itvam) ziyANanI bhAhAziyAjavI. kharI jAya che evo eka roga-TAlano roga. loman puM. (lU+manin) ravAM- yathA sataH puruSAt kezalomAni tathAkSarAt sambhavatIha vizvammuNDakopaniSadi 1 / 1 / 7 / lomapAda puM. (lomayuktau pAdau asya zA. sa.) aMga dezano eka rAjA. lomapAdapur, lomapAdapurI strI. (lomapAdasya pUH / lomapAdasya pUrI) yaMpA nagarI (Adhunika bhAgalapura ). lomaviSa puM. (lomni viSaM yasya) vAgha. lomaza puM. (lomAni bAhulyena santyasya zaH) kheDa muni, jaGaro. (tri.) ruvAzvANu- dhAnyaM hRtvA tu puruSo lomazaH saMprajAyate - mahA0 13 | 111 / 119 / lomazakANDA strI. (lomaza iva kANDo'syAH) jhaMDI lomazaparNikA strI. (lomazAnIva parNAni yasyAH kap ata itvam) galI bhaga. lomazaparNinI strI. (lomazaM parNamastyasyAH it+GIp) eka jAtanI vanaspati. lomazapuSpaka puM. (lomazamiva puSpamasya kap) zirISa vRkSa, sarasAnuM jAu. lomazA strI. (lomAni santyasyAH, loman + za+TAp) vanaspati, 4TAmAMsI vanaspati, 14, zUziMjI vanaspati, mahAmeA vanaspati, DIrADasI, zaNapuSpA vanaspati, atibalA vanaspati, gandhamAMsI vanaspati, kheDa zAhinI. lopAmudrApati puM. (lopAmudrAyAH patiH) agastya muni lopatra na., loptrI strI. (lup+STran/lup+STran+GIS) thoresuM dhana- te tasyAvasathe loptraM dasyavaH kurusattama ! / nidhAya ca bhayAllInAstatraivAnAgate bale - mahA0 1 / 107 / 5 / lobha puM. (lubh-AkAGkSAyAM + bhAve ghaJ) solupatA, pArazA dravyamAM atizaya abhilASa- "paravittAdikaM ddaSTvA netuM yo hRdi jAyate / abhilASo dvijazreSTha ! sa lobhaH parikIrtitaH" - padmapu0 / aprApta vastune prApta DaravAnI 42ch| -lobha pramAdavizvAsaiH puruSo nizyate tribhiH / tasmAllobho na kartavyo pramAdo na na vizvaset-gAruDe nItisAre 115 a0 / lobhanIya tri. (lubh+karmaNi anIyar) bola rakhA sAtha. lobhamohita tri. (lobhena mohitaH) sola vaDe bhoha pAmela lobharahita tri. (lobhena rahitaH) sola vinAno. lobhaviraha puM., lobhavirahita tri. (lobhasya virahaH / lobhena virahitaH) solano tyAga (tri. lobhasya viraho yasya) bola vinAnuM. lobhAkRSTa tri. (lobhena AkRSTaH) solathI meMyAyesa. lobhin tri. (lobho'syAsti, lobha + ini) solavANI, solI. lobhya puM. (lubhyate, lubh + Nyat) bhaga. (tri. lubh + karmaNi yat ) sola 42vA sAyaDa, thAhavA sAya. loma na. (lU+man) pUMchDuM (na. lUyate chidyate, lU+uNA. man) vAyuM. lomakarNa puM. (lomabahulaH karNo yasya, zaka.) sasalo lambakarNa zazaH zUlo lomakarNo bilezayaH- bhAvapra0 / lomakarNI strI. (lomakarNa + striyAM jAti GIS ) sasabI. lomakUpa puM. (lomnAM kUpa iva) ruvAnuM chidrasantiyAvanti lomAni tAvanto lomakUpakAH bhAvapra0 / lomazAtana na. (lomAni zAtayati, zad + Nic tAntAdezaH lyu) vAja jevI pADe tevuM kheDa auSadha. lomaharSaNa na. lomAJca puM. (lomnAM harSaNaM harSajanakavyApAra iva udbheda iti / romAJca pRSo. latvam) romAMya, ruvAMTAM jahAM thavAM te tasmin mahAbhaye ghore tumule lomaharSaNe- mahA0 6 / 67 / 13 / (puM. lomAni harSayati uttamazlokakathayA, hRS + Nic + lyu) vyAsano ziSya- purANasaMhitAM cakre purANArthavizAradaH / prakhyAto vyAsaziSyo'bhUt sUto vai lomaharSaNaH - viSNupu0 3. aMza 7. a0 1 te nAmano roDa paurA5i. lomahat puM. (lomAni harati, ha + kvip tuk ca ) haratAsa. lola tri. (loD + ac Dasya laH) tRSNAvArju 11 " tRSNAlolavilocane kalayati prAcIM cakorIgaNe - bhAminI0 / paryakUji saMrujeva taruNyAstAralolavalayena - sA0 da0 3. pari0 141 / aMya. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9816 lolA strI. (loD + ac Dasya la: +TAp) kala, lakSmIsarvAGgamarpayantI lolA suptaM zrameNa zayyAyAm / alasamapi bhAgyavantaM bhajate puruSAyiteva zrI:AryAsa0 608 / zabdaratnamahodadhiH / lolArka (puM.) azIbhAMnI sUryanI kheDa mUrti. lolikA strI. (loDayati sevane dantAt, loD + Nvul+TAp ata itvaM Dasya laH) kheDa bhatanuM 4nAvara- kSudrA dantazaThA ambaSThA cAGgerI lolikA ca sA jaTAdharaH / lolita tri. (lul-vimarde+Nic + kta) yasAvesa, hasAvesa caMcaLa karela. lolupa, lolubha tri. (lubh + yaG - ac pRSo. bhasya vA paH / lubh+yaG-ac) atizaya bolI, sAsayu- tathApi vAcAlatayA yunakti mAM mithastadAbhASaNalolupaM manaHzizu0 1 / 40 / - striyo'pIcchanti puMbhAvaM yaM dRSTvA rUpalolubhAH / tasyAste ko bhavennArthI tulyarUpaH sa kiM punaH - kathAsarit0 117 / 46 / loluva tri. (lU+yaG + ac) vAraMvAra chenAra, atyaMta DApanAra. lolUyA (strI.) sahAvA - apavAnI IcchA. loST (bhvA. A. sa. seT-loSTate) mAvu, kheDahu 42vuM, Dhagalo 42vo. loSTa, loSTu puM. na. (loST+ac) bhATInuM Dhehu~- maNau vA loSTe vA kusumazayane vA ddaSadi vA / tRNe vA s vA mama samaddazo yAntu divasAH- vetAlapaJca0 1 / loDhAno mela. [lolA - lohasaMkara lohakAra, lohakAraka puM. (lohaM tanmayaM zastrAdi karoti, kR+aN/lohamayaM zastrAdi karoti, kR + Nvul ) savAra, lokhaMDanI vastu janAvanAra DArIgara -gopAlAt tantuvAyyAM vai karmakAro'pyabhUt sutaH parAzarapaddhatiH / lohakiTTa, lauhamala, lauhakiTTa na. ( lohasya kiTTam / lohaM malam, lohasya malaM vA) soDhAnI DATa, soDhAnI bhela- mUtrasthitaM saindhavasaMyuktaM mAMsaM pibed vApi hi lauha kaTTam - suzrute 6 |44 / lohacUrNa na. (lohasya cUrNam) soDhAnI lUDI - mAkSIkadhAtumadhupAradalohacUrNa0- bRhatsaMhitA 76 / 3 / lohaja na. ( lohAt lohAbhyAM vA jAyate jan+Da) 312, DAMsu. lohajit puM. (lohaM jitavAn, ji+kvipa- tuk ca ) hIro.. lohadrAvin puM., lohazleSmaNa na., lauhazleSmaNa (lohAni dhAtudravyANi drAvayati, dru+Nic + Nini / lohAni sarvataijasAni zleSayati yojayati, zleSi + lyu) TaMDaNAra. (tri. lohAni dhAtudravyANi drAvayati, dru+ Nic + Nini) soDhAne yIgaNAvanAra, dhAtune pIgaLAvanAra. loSTaghna, loSTabhedana, loSTamardin puM. (loSTaM hantimardayati, han + ka / loSTaM bhinatti vimardayati, bhid + lyu/loSTaM mRdnAti, mRd + ini) bhATInAM Dhe bhAMgavAnuM sAdhana mudgara, sAdhana-mogarI vagere. loSTra puM. (loST+ran) bhATInuM DheDu, loDhAno bhela. loha puM. na. (lUyate'nena, lU+bAhu. ha) gaNavela, soDhuM, harI dhAtu, sohI - bhramatazca varAhasya lohasya pramukhe samam- mahAbhA0 1 / 136 / 23 / hathiyAra, pArvatIya bhati (puM.) jaGaro, joDaDI. (na. lU+vic laustaM jahAti, hA+ka) khagarayanchana. lohakaNTaka puM. ( lauhamiva kaThinaH kaNTako yasya ) bhIDhAnu Au, soDhAno DAMTo- "sakhi lohakaNTakanibhastathA tathA madanazikho'pi" AryAsa0 / lohakAnta puM. ( lohaH kAnto'sya) soDayuMja lohanAla puM. (lohasya nAlaM yatra ) nArAya astra. lohapRSTha puM. (lohamiva kaThinaM pRSThaM yasya ) is pakSI. lohapRSThI strI. (lohapRSTha + striyAM jAti GIS ) 55 pakSizI. lohapratimA strI. (lohamayI pratimA) soDhAnI bhUrti. lohamaya tri. (loha + tadrUpArthe mayaT ) soDhAnuM janAvesuM. - yathA saumyaikena lohamaNinA sarvaM lohamayaM vijJAtaM syAd vAcArambhaNaM vikAro nAmadheyaM lohamityava satyamchAndogyopaniSadi 6 / 1 / 5 / lohamAraka puM. (lohaM mArayati jArayati, mR+ Nic + Nvul) kheDa vanaspati- "zAliJcazAka lohala puM. (lohamiva lAti, lA+ka) aspaSTa bhASA 22. (tri. lohamiva lAti, lA+ka) boDhuM tenAra. lohavara na. ( loheSu sarvadhAtuSu madhye varam) sonuM. lohavarman na. ( lohamayaM varma ) soDhAnuM astara, boDa avatha.. lohazaGku puM. ( lohamayaH zaGkuH) soDhAno jIlo. lohasaMkara na. ( lohAnAM dhAtudravANAM saGkaro yatra) mizra dhAtu, kheDa bhatanuM soDhuM. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lohAbhisAra-lvI shbdrtnmhoddhiH| 1817 lohAbhisAra, lohAbhihAra puM. (lohaM tanmayazastram | lohitAnana puM. (lohitamAnanaM yasya) nANiyo. abhisriyate'tra, abhi+ sR+AdhAre ghaJ/lohaM (tri. lohitaM AnanaM yasya) dAsa bhujavANu. abhihIyate'tra, abhi+ha+AdhAre ghaJ) yuddhana lohitAnanI strI. (lohitAnana+striyAM GIS) nANiya. prAmamA ya 42tI mate. % kA thayArarnu / lohitAyasa, lohitAyasa na. (lohitaM varNameti, iNa+ pUjana tathA Arati utAre che te. ____ asun/lohitamayaH ac samA.) dig. lohArgala puM. (lohasyArgalamiva) soDhAno sAMgaNAmI, lohitiman puM. (lohita+imanic) soDhAno jIsI, te nAma meM tItha- tataH siddhavaTe all, 2tAza. gatvA triMzadyojanadUrataH / mlecchamadhye varArohe himavantaM lohinI strI. (ruh + itac+ GIp rasya la:) sAyanI samAzritam / / tatra lohArgalaM nAma nivAso me strI. vidhIyate-varAhapu0 / lohottama na. (loheSu sarvadhAtuSu madhye uttamam) dhAtuomai lohita na. (ruha+itac rasya la:) usa2, 2dixvii, | zreSTha sonu. Ae gorIyana, 5taM, hariyaMhana, tRe, duma, all, | lokAyatika puM. (lokAyataM cArvAkazAsraM vettyadhIte vA yuddha. (puM.) rAto al, sarpa, mahana, te. nAmanI meM Thak) yAvamitanI abhyAsa. 122, yAmatane naha, meM tano mRga, me. tanuM mA7j, masUra, nA2. raktAlu, te nAmanuM eka vana, rAtA cokhA. | laukika tri. (loke viditaH prasiddho hito vA ThaN) (tri. lohita+ astyarthe ac) pAra garnu. lokamAM jANeluM, loka prasiddha, mazahUra, lokanA hitanuM (tri. ruh + itac rasya laH) bhAroDa 72 nA2. "vanaukaso'pi santo laukikajJA vayam" -zAkuM0 / lohitaka na. (lohitamiva kAyati, kai+ka/lohita+ (na. loke viditaH prasiddho hito vA ThaNa) als saMjJAyAM kan) pittama. (puM.) bhaMgasaya, 5:52 / vyavahA2-3di. ma.mi... -layaneSu lohitakanirmitA bhuvaH zitiratnarazmi-haritIkRtAntarAH-zizu0 1352 / / laukikatA strI., laukikatva na. (laukikasya bhAvaH lohitacandana na. (lohitaM ca tat candanaM ca) sa2 tal+TAp-tva) bauji , prasiddhagi.. paribhraman lohitcndnocitH-kiraa01134|2digell. laukikAgni puM. (laukikazcAsau agnizca) bau3 lohitapuSpaka puM. (lohitAni raktAni puSpANyasya kap) agnividhipUrvaka saMskArarahita agni. hAubharnu, 3. (tri.) 4. savAj. lauD (bhvA. pa. a. seTa-lauDati) 6nmatta thaj, dist lohitamRttikA srI. (lohitA cAsau mRttikA ca) rAtI tha. ___ bhATI, 2. lauha puM. (lohameva svArthe aN) 3, sI.IM, 26 lohitA strI. (ruha+itac+TAp rasya laH) vanaspati dhAtu. (tri. lohasyedaM vikAro vA aNa) soDhArnu, varAha krAntA, vanaspati sAToDI, rAtA varNavALI loDhA saMbaMdhI, loDhAnuM banAveluM. strI. lauhaja na. (lauhAt lauhAbhyAM vA jAyate, jan+Da) lohitAkSa puM. (lohite akSiNI yasya Sac samA.) bhaMDa2, su-pitta vagaire. viSNa, ayadA. (tri.) rAtA netra RSi vizeSayathA sUto lohitAkSo mahAtmA paurANiko veditamAn lauhabandha puM. (lauho bandhaH) soDhAno bandha. purastAt-mahA0 1156 / 6 / / lauhabhANDa puM. (lohasya vikAraH aNa, lauhaM ca tat lohitAkSI strI. (lohitAkSa+striyAM jAti. GIS) oyala | bhANDaM ca) doDhArnu banAva.jhuM vAsa.. lauhitya na. (lohitasya bhAvaH SyaJ) udi al, Adunj, lohitAGa paM. (lohitamaGgaM yasya) maMgas.tanamana / tapaza- "campake tIrNalauhitye tasmin prAgjyotiSezvara:vRkSa- vAme ca dakSiNe caiva sthitau zukrabRhasyatI / / raghu0 / (puM.) brahmaputra na6. zanaizcaro lohitAGgo lohitArka samadyutiH- lyI (krayA. pa. sa. aniTa-lyinAti) he, me . harivaMze 228 / 12 / lvI (krayA pa. sa. aniTa-lvinAti) 4. mAha Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1818 zabdaratnamahodadhiH / va v ogaNatrIsamo ghoSAkSara, aMtastha vyaMjana. va (vA gamanahiMsanayoH +ka) varuheva, varuNa jIbha (puM vA miti, vA + bhAve gha) zAnta pAuvu. (puM. vAti gacchati vA+Da) vAyu, varuza, maMtrazAmasalata, uTyAza, rAhu, rahehAra, samUha, vAgha, zAlUka zabda dukhI, baMdhana, pAzI. + (avya. ivArthe nipA.) samAnapa - " zAtravaM va yazaH papuH " -radhau / - maNI voSTrasya lambete priyau vatsatarau mama-siddhA0 / sAdRzya (tri. vA+Da) jajavAna. vaMza puM. ( vamati udgirati puruSAn, vanyate iti vA vam- yadvA van-zabde bAhu. za tasya netvam) vaMza, suvAsa - dhanurvaMzavizuddho'pi nirguNaH kiM kariSyatihito0 pra0 23. / vasajI - kUjadbhirApAditavaMzakRtyam - raghu0 2 / 12 / samUha sAndrIkRtaH syandanavaMzacakra:- raghu0 7 19 / sAnuM DAuDu, zelaDI- vaMzabhavo guNavAnapi saMgavizeSeNa pUjyate puruSaH- bhAmi0 1180 1 - sa jAto yena jAtena yAti vaMzasamunnatim- hito0 2 / - kva sUryaprabhavo vaMzaH - raghu0 112 / sAgaranuM Au. vaMzaka puM. (vaMza iva kAyati, kai+ka) kheDa bhatanuM bhAchasuM, kheDa bhatanI zekhaDI. (na.) agaruyanchana. vaMzakapha na. ( vaMzaH kapha iva) vAMsanA ADAramAM havAmAM utA 3nAM tantu. vaMzakarpUra na. ( vaMzasya karpUram) vAsapUra.. vaMzakarpUrarocanA, vaMzarocanA vaMzalocanA, vaMzazarkarA, vaMzajA, vaMzakSIrI strI. (karpUra iva zobhate, ruc + lyu+TAp / vaMzasya rocanA, rUc+nandyA. lyu + TApU / vaMzasya rocanA, vaMzeSu rocate vA, ruc + lyu+TAp, rasya laH / vaMzasya zarkareva / vaMzAjjAyate jan+ janU + Da+TAp / vaMzasya kSIramivAtyasyAH ac + gaurA. GIS / vAsapUra- "vaMzajA bRMhiNI vRSyA balyA svAdvI ca zItalA" bhAvapra0 / vaMzakSaya puM. (vaMzasya kSayaH) vAMsano nAza, vaMzano nAza. vaMzacarita na. ( vaMzasya caritam ) DumanI pariyaya. vaMzachetR tri. (vaMzasya chettA) ardha Dumano chelso puruSa. vaMzaja puM. (vaMzAjjAyate jan+Da) vAMsamAM thato bhava. (tri. vaMzAt sadvaMzAjjAyate, jan+Da) sArA guNabhAM utpanna thayela, kulIna. [a-vaMzAnucarita vaMzataNDula puM. (vaMzasya taNDulaH) vAMsamAM thato va vaMzadhara tri. (vaMzaM dharati dhR + ac) vaMzane - vAsane dhAraNa karanAra. vaMzanartin (puM.) bha25ro, vidUSaka. vaMzanAlikA strI, vaMzaveNu puM. (vaMzanAlo'styasyAH Than+TAp / vaMzasya veNuH) vAMsaNI. vaMzanetra, vaMzapUraka na. ( vaMzasyeva netramasya / vaMzasyeva pUrakamasya) zekhaDInuM bhUja. vaMzapatra puM. (vaMzasya patramiva patramasya ) kheDa bhatanuM tRA. bhAnavaDuNa (na. vaMzasya patram) vAMsanuM pAMha. vaMzapatrapatita (na.) sattara akSaranA yarazavAjI bheDa bhatano chaMe- "diGmunivaMzapatrapatitaM bharanabhananagaiHchandomaJjaryAm / vaMzapIta strI. (vaMzapatra + striyAM GIp ) kheDa bhatanI hIMga - vaMzapatrI veNupatrI piNDA hiGguzivATikA - bhAvapra0 / vaMzapIta puM. (vaMzo vaMzapatramiva pItaH) kheDa bhatano gUgaja. vaMzapuSpA strI. (vaMzasya puSpANIva puSpANi yasyAH ) sahadevI batA. vaMzabhojya (na.) (AnuvaMzika bhUsaMpatti) jAyahAhAnI saMpatti. vaMzabhRta puM. (vaMza + bhR+kta) DuTuMjanI vaDI, guNamAM bhoTo. vaMzavRddhi strI. (vaMzasya vRddhiH) vaMzanI-vAMsanI vRddhi. vaMzazalAkA strI. ( vaMzasya zalAkeva dADharyAt) sugaMdhIvALo-khasa, vINAmAM lagAvelI vAMsanI khUMTI. vaMzasamAcAra puM. (vaMzasya samAcAraH ) vaMzanA sabhAyAra.. vaMzastanita, vaMzastha (na.), vaMzasthavila (puM.) jAra akSaranuM te nAmanuM vRtta-6-56 - vadanti vaMzasthabilaM jatau jarau - chando0 / vaMzasthiti strI. ( vaMzasya sthitiH) DubanI akhaMDatA vaMzahIna tri. ( vaMzena hInaH ) vaMza vinAnuM, nirvaziyuM. vaMzAGga, vaMzAgra na vaMzAGkura (vaMzasya aGgam/ vaMzasya agram prathamajAtatvAt / vaMzasya aGkuraH) vAMsaDAno agrabhAga-aMkura. vaMzAnucarita na. ( vaMzasya anucaritam) bheGa parivArano pariyaya, sUryavaMza vagere vaMzanuM yaritra - itihAsa- sargazca Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMzika-vaktraparispanda] shbdrtnmhoddhiH| 1819 pratisargazca vaMzo manvantarANi ca / vaMzAnucaritaM ceti | vakAntaka, vakAri puM. (vakasya antakaH/vakasya ariH) purANaM paJcalakSaNam / / -teSAM vaMzaM pRthag brahman ! zrIkRSNa vaMzAnucaritAni ca-bhAga0 9 / 1 / 4 / vakula puM., vakulA strI. (vaki-kulac nalopaH/vaki+ vaMzika na. (vaMzo'tyasya vaMza iva vA Than) bhA. / kulac+TAp) borasInu, kAu. ___ yanna.. bhI. vaMzaka 286. vakulI strI. (vaki+kulac+GIp pRSo.) vanaspati. vaMzikA strI. (vaMzika+striyAM TAp) meM tanAvaial, dI. agarayanTana. vakerukA (strI.) pavanathI. disii. jI. yelI. nI. vaMzI strI. (vaMzaH kAraNatvenAstyasyAH ac+gaurA. GIS) | jI, nAnu maga. morasI-sI -na vaMzamajJAsIda bhavi karasarojAda | vakka (bhvA. A. sa. seTa-vakkate) 4... vigalitam-haMsa0 108 / -kaMsaripoLapohatu sa | vaktavya tri. (brU-vac vA+tavyac) bolavA 83vAvo'zreyAMsi vaMzIravaH-gIta0 9 / __eus (tri.) nihAya, ni.ndha, saI, duSTa. . vaMzIdhara, vaMzIdhArin puM. (vaMzI vaMzajavAdyabhedaM dharati, ..nAdhyadhIno na vaktavyo na dasyurna vikarmakRt / dhR+ac/vaMzI+dhR+Nini) zrIkRSNa. (tri. vaMzI dharati, | __ kanu0 8 / 66 / (na. va+bhAve tavyac) dUSa, ghoSa, dhR+ac) disanI dhaa25|| 12 // 2. 83, athana, 45o. vaMzya tri. (vaMze satkule jAtaH yat) s||28-6ttmmaa vaktavyatA srI., vaktavyatva na. (vaktavyasya bhAvaH pahA thayesa, paNavAna. (tri. vaMze bhavaH yat) vaMzamai tal +TAp-tva) Rahalus dUSa, 64.. y||2 -vaMzyA guNAH khalvapi lokakAntA prArambhasUkSmA vaktukAma, vaktumanas tri. (vaktuM kAmaH/vaktuM mano prathimAnamApuH-raghu0 18149 / -"nUnaM mattaH paraM vaMzyAH yasya) leal-5340 27 // 2, ne mAsavAna-vAna piNDavicchedadarzinaH-ragha0 168 / (na. vaMza+yata) mana cha te. gharanu jAyana I -itare'pi raghorvazyAH raghu0 | vaktR tri. puM. (ucitaM bahu vakti, vac+tRc) yogy15/35| . avayava, hAtha-5garnu DA. vI , bahu kolanAra, 53 // 2 ."apriyasya ca vaMhiSTha, vaMhIyas (tri.) atyaMta, matizaya, bahu4. pathyasya vaktA zrotA ca durlabhaH"-mahAbhArate / / vaka puM. (vaki+ac pRSo. nalopaH) 4. 56, me. kiM kariSyanti vaktAraH zrotA yatra na vidyate / 13, zrIkRSo mAreko . haitya, me. yaMtra, dusara. dardarA yatra vaktArastatra maunaM hi zobhanam-subhA0 / vakacara puM. (vakavat carati, car+ac) svArtha sAdhanA2. (puM.) uta, vAipa, pravasdl. puruSa, 7588, 401. vaktra na. (vakti anena, vac+uNA. tra) bhusa -yad vakajita, vakaniSUdana puM. (vakaM jitavAn, ji+kvip vaktraM muhurIkSate na dhaninAM brUSe na cATUn mRSA tuk ca/vakaM niSUdayati, ni+SUd+lyu) zrI. bhartR0 3 / 147 / -vaktrAmbhoja sadA smermbhImasena. chandomaJjarI / tara bhUma, . tanu vastra, meDa vakadhUpa puM. (vaka iva zubhro dhUpaH) is ndal 55. 7-6 (bhoTa mAge 'anuSTupa' ) zubho -sA0 vakapaJcaka (na.) jati zuda mAgiyArasathI. pAMya. da0 567 / - kavyA0 1 / 26 / / tithi. vakAkhura puM. (vaktrasya khura iva) hata. vakapuSpa puM. (vaka iva kuTilaM puSpamasya) me. sAja13. vaktraja puM. (vaktrAjjAyate jan+Da) ... vakavRtti, vakapratika, vakavatadhara, vakavatin tri. (tri. vaktrAjjAyate, jan+Da) bhujama 6tpana thanA2. (vakasyeva svArthaparA vRttizceSTA yasya/vaka iva vrataM | vaktratAla puM. na. (vaktrasya tAlam) bhupathI. uvArnu dhArayati, dhR+ ac/vakavata+astyarthe tthn| / meM vAhitra, sh29||ii vagere. vakavrata+astyarthe in) svAthI, 60 manuSya, LAL | vaktrapaTa puM. (vaktrasya paTaH) bhumanI , muDapatti. jevI ThagabuddhivALuM. vakApaTTa . (vaktrasya paTTa iva) tana2. vakAcI (strI.) me tanI bhA.. vaktraparispanda puM. (vaktrasya parispandaH) bhASa55. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1820 shbdrtnmhoddhiH| [vaktrabhedin-vakroSThi vaktrabhedin puM. tri. (vaktraM bhinatti, bhid+Nini) 74vo / vakrapucchI, vakralAGgulI strI. (vakrapuccha+striyAM jAti rasa athavA tIkho rasa, mukha bhAMgI nAkhanAra, | (GIS/vakraM ca tallAGkalanaM ca) dUta. vaktravAsa puM. (vaktraM vAsayati surabhIkaroti, vAsi+aN / vakrapuSpa puM. (vakrANi puSpANi yasya) mArnu, sAu. vaktrasya vAsaH) naa|2ves, pAnasopArI, saMta-20 | me tanu kAu. mukhanI vAsa. vakrabhaNita tri. (vakraM bhaNitaM yena) i Desa.. vaktrazodhin puM. (vaktraM zodhayati, zudha+Nic+Nini) (na. vakraM ca tat bhaNitaM ca) idu moaj, 403ta.. ___jI., ij. (tri.) pAna-sopA 473. vakrabhAva puM. (vakrasya bhAvaH) distri, 04. vaktrAsava puM. (vaktrasya Asava iva) avaroSTha 24., vakravakA puM. (vakraM vaktraM yasya) mUMDa, suva2. sA. vakrazalyA strI. (vakraM zalyamiva patrAdi yasyAH) me vakra na. vaki+ran pRSo. nalopaH) nahIna dists, OM2 tarnu u. 53. vaist. 2sto (puM.) zanaizca2 aDa, maMgaNa , vakrA strI. (vakra+striyAM TApa) aisn. ti. drava, tripurAsava, pAtapA5.. (tri. vaki+ran pRSo. nalopaH) is, Tedu -vakraH panthA yadapi bhavataH vakrAGgaH puM. (vakrANi aGgAni yasya) sa, yAta, prasthitasyottarAzAma-megha0 27. / - vakravAkyaracanA sA5. (na. vaktraM ca tat aGgaM ca) va zarI2 ramaNIyaH subhruvAM pravavRte parihAsaH-zizu 10 / 12 / - (tri. vakra aGgaM yasya) dist AN2vANu. sa vai tathA vakra evAbhyajAyadaSTAvakra: prathito vai | vakrAGgI strI. (vakrAGga+striyAM jAti. GISa) sa.TI. maharSiH -mahA0 3 / 132 / 12 / vakrin tri. (vakra+astyarthe ini) lAlaTuM, viparIta, vakrakaNTa, vakrakaNTaka puM. (vakraH kaNTaH kaNTako haina, bauddha yasya/ vakrakaNTa+saMjJAyAM kan) porInu , meranu | vakrima, vakriman puM. (vakrasya bhAvaH imanic pRSo 53. adantaH/vakrasya bhAvaH imanic) 4sal, dists, vakrakhaDga . (vakrazcAsau khaDgazca) isn. tasavAra, 5212. saMhita, 378, pAnI parokSatA - tadvakrAvakragAmin tri. (vakra san gacchati gam+Nini) dig ___mbujasaurabhaM sa ca sudhAsyandI girAM vakrimA-gIta 4.82, subhA[[-102L mA nArI. 3. / dhUrtatA, yAusI. vakragrIva puM. (vakrA grIvA yasya) 62, dist suj.. vakrIkaraNa na. (vakra+cci+kR+lyuTa) idu 42j. vakragrIvI strI. (vakragrIva+striyAM jAti. GISa) Bizst.. vakrIkRta tri. (vakra+cci+kR+kta) diI 428. vakracaJcu puM. (vakrA caJcuryasya) po52 56.. vakrIbhavana na., vakrIbhAva puM. (vakra+cci+bhU+lyuTa/ vakratA strI., vakratva na. (vakrasya bhAvaH tal+TAp- | . vakra+cci+bhU+Ni+ac) dist ya. tva) dists, 44. vakrIbhUta tri. (vakra+cci+bhU+kta) idu thaye. vakratuNDa puM. (vakraM tuNDaM yasya) pati -vakratuNDAnU vakrokti strI. (vakrA cAsau uktizca) dig bhosa, te, rvaromNa AtmAnaM netumAgasan-bhAga0 6 / 1 / 18 / 558. vAkachala, kaTAkSa, zleSapUrNa rItithI kahevAtI vAta - vakradaMSTa paM. (vakrA daMSTA yasya) 42, maM. subandhu-bANabhaTTazca kavirAja iti trayaH / vakradRSTi tri. (vakrA dRSTiryasya) rAmaSTivANu. vakranakra . (vakra: nakraH iva hiMsraH) popaTa, nIya vakroktimArganipuNAzcaturtho vidyate na vA / / te namAnI me masiMra -"anyasyAnyArthakaM vAkyamanyathA bhAsasa. vakranAsika puM. (vakrA nAsikA yasya) dhuvara 568.. yojayed yadi / anyazleSeNa kAkvA vA sA vakro (tri.) kist ausauj. ktistato dvidhA sAda0 / -vAdI vyAkaraNaM vinaiva vakrapuccha, vakrabAladhi, vakralAGkalana, vakralAGkalI viduSAM dhuSTaH praviSTaH sabhAm, jalpanalpamatiH ramayAt puM. (vakra pucchaM yasya/vakraMbAlAdhiryasya/vakraM lAGlanaM paTubaTubhrUmaGgavakroktibhiH- brahmapu0 / yasya/vakraM lAgalaM yasya, vakra+lAgala+striyAM | vakroSThi, vakroSThikA strI. (vakroSTho'styasyAm GIS) dUta, ai.I pUMcha. Thap+TAp) hAMta na mAya tema. saj, mo. malA. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / vakS--vac] vakS (bhvA. pa. sa. seT-vakSati) zredharavo vRddhi thavI, zaktizALI banavuM. vakSaHsthala, vakSaNa, vakSas, vakSasthala, vakSassthala na. ( vakSa sthalamiva vA visargalopaH / vakSatyanena, vakSa + lyuT / vakS + asun suT ca / vakSaH sthalamiva visargalopaH/vakSaH sthalamiva satvam) chAtI -" raghubhaMzaM vakSasi tena tADitaH "- raghau0 / kapATavakSaH pariNaddhakandharaH-raghu0 3 / 35 / atha vakSazca vatsaM syAduro vakSasthale trayam - zabdaratnAvalI / zreSTha chAtI, hRdaya. vakSaH saMmardinI strI. ( vakSaH saMmRdnAti, sam + mRd + Nini) priya patnI. vakSoja, vakSoruh, vakSoruha puM. (vakSasi jAyate, jan+Da / vakSasi rohati, ruh + kvip / vakSasi rohati, ruh + ka ) stanavizeSa - madhyasya prathimAnameti jadhanaM vakSojayormandatAM, dUraM yAtyudaraM ca lomalatikA netrArjavaM dhAvati - sA0da0 3. pari0 / mA zabarataruNi / pIvaravakSoruhayorbhareNa bhaja garvam AryAsa0 446 / vakSyamANa tri. ( vac + yak + zAnac ) hevAze, josarI te. vaGkha (bhvA. pa. sa. seT + vaGkhati) dhuM, gamana 2. vaGg (bhvA. pa. a. seT vaGgati) saMgaDAvasuM joDAvaM. vagAha puM. (ava+gAha+ghaJ avAto allopaH) avagAhana zabda dukha. 1821 vaGga na. (vagi+ac) 'sAI, sIsuM. (puM. ba. vagi + ac) baMgAla deza "ratnAkara samArabhya brahmaputrAntagaM priye ! vaGgadeza iti proktaH / " baGgAnutkhAya tarasA netA nausAdhanodyatAn - raghu0 4 / 36 / (puM.) caMdravaMzabhAM pedA thayelo eka rAjA, kapAsa, rIMgaNIno velo. vaGgaja na. ( vaGgAt dhAtorjAyate, jan+Da) sindUra. (tri. vaGgAjjAyate, jan+Da) jaMgAladezamAM utpanna dhanAra. - saka0 / vaGka puM. (vaki+ghaJ) nahIno vajAMDa. vaGkA strI (vaGka + striyAM TAp) ghoDAnuM na palAza. vaGkila puM. (vaGak + ilac) kheDa bhatano aMTo. vaDGkya tri. ( vaJc + Nyat) vAMDu vaGkaya kASThammugdhabodha0 / aki strI. ( vaki+ri, iditvAd dhAtornum ) paDajAnuM hAuDu. (puM. na. vaki+ri) kheDa bhatanuM vAhitra, gharanuM lAkaDuM, gharanI chata. vaGkSaNa na. ( vaGkSa+lyu) aMdhanI sAMdhI - caturdazAsthnAM saMghAtAH teSA yo gulphajAnuvakSaNeSu suzrute / vakSu strI. ( vah + bAhu. kun num ca ) gaMgAnI kheDa zAkhA, teno pravAha -tasyAH strotasi sItA ca vaGkSurbhadrA kIrtitA / vaGgana puM. (vagi+lyu) veMgAno choDa. vaGgazulvaja na. ( vaGgazulvAbhyAM raGgatAmrAbhyAM jAyate jan+Da) suM vaGgasena puM. ( vaGgamiva zubhrA senA puSpamasya) je.Da jAtanuM jhADa. vaGgAri puM. ( vaGgasya ariH ) haratAta. vaGgAla (puM.) bhairavarAgano putra -vaGgAlaH paJcamaH SaSTho madhuro harSastathA / dezAkhyo mAdhavaH sindhubhairavaputrAH prakIrtitAH saGgItadAmodare / vaGgAlI (strI.) bhairavarAganI rAgaNI bhairavI kauzikI caiva bhASA velAvalI tathA / vaGgAlI ceti rAgiNyo bhairavasyaiva vallabhAH - saGgItadAmodare / vay (bhvA. A. seT vaGgate) niMdhA 42vI, AraMbha seal. I do szal - 37050 1 vac (cu. ubha. seT vAcayati - te) saMdezo hevo, jajara pUchavI a. / hevuM dvika. / aniT vakti) hevu, josavu -tAmUcatuste priyamayamithyA - raghu0 14 / 6 / bhASA - uvAca dhAtryA prathamoditaM vacaH - raghu0 3 / 50 / vaerzana 2 - raghUNAmanvayaM vakSye - raghu0 119 / ghoSaNA 42vI, athana 42. -ucyatAM madvacanAt sArathiH zakuM0 2. / - vairAgyAdiva vakSi-kAvya0 10 / anu + vac = anuvakti uhetuM irI he anuvAda 92vo nAmamudrAkSarANyanuvAcya- zakuM 1 / nir + vac + nirvakti= avayavArtha 'thana artha uravo, TIDA-vyAcyA duravI - vedA nirvaktumakSamAH / pra+vac pravakti = avayana 5, vistArathI Devu. prati + vac prativakti 4vAja Apavo, prativAha 42vo na ced rahasyaM prativaktumarhasi kumA0 5 / 42 / vi + vac - vivaktivyApyA 42vI. sam+ac + saMvakti hai. vaca puM. (vac+ac) popaTa, sUrya. vaGk (bhvA. A seT-vaGkate) vaist dhadhuM aka / 4vuM vac (adA. dvika. pa. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1822 shbdrtnmhoddhiH| [vacaknu-vajrapANi vacaknu tri. (vaktIti, vac+uNA0 aknuc) vAliyo, | vacasAMpati puM. (vacasAM patiH alu. sa.) haspati - maumauiyo, vAyA. jIvo'GgirAH suragururvacasAMpatIjyau-dIpikA / vacana na. (ucyate'nena, vaca+lyuTa) vAya, vyA. 295 | vacA strI. (vac+ac+TAp) 4%4, bhena pani, me. prasiddha ekavacana - dvivacana - bahuvacana - paikI sugaMdhI bhUNiyu. pratye. (na. vac+bhAve lyuTa) Deva, momavaMta vacograha puM (vacasAM grahaH) Ana. bhASA, 6 // 2, vAdhya -nanu vaktRvizeSaniHspRhA / vacopravRtti (vacasAM pravRttiH) bhASA 42vAnI pravRtti. guNagRhyA vacane vipazcitaH-kumA0 2|5|-priitH vaja (bhvA. pa. sa. seT-vajati) 4. (cu. ubha. seTaprItipramukhavacanaM svAgataM vyAjahAra-megha0 4. / / __ vAjayati-te) mAno saM272 42vI. vacanakara, vacanakArin, vacanagrAhin vacanesthita vajra puM. na. (vajati, vaj+gato+ran) 22, chandranu, vacaskara tri. (vacanaM karoti, kR+Ta/vacana+ 4%4 -maNau vajrasamutkIrNe sUtrasyevAsti me gatiHkR+Nini, vacanaM gRhNAti, graha+Nini/vacane vAkye raghu0 1 / 4 / -vajrAdapi kaThorANi mRdUni kusumA dapi / lokottarANAM cetAMsi ko hi vijJAtumarhata". tadupadiSTAcAre tiSThati-sthA+kta aluk samA./ uttara0 / -vajrasya azaniriva (na.) chau, 443, vacaH karoti, kR+ac kaskAdi.) vayana bhAbanAra, AMbalI, AMbaLA, talanuM phUla kAMjika, eka jAtanuM sevaka, AjJAdhArI, vacana pALanAra, vacanamAM rahela. loDhuM, abhrakavizeSa, jyotiSa prasiddha eka yoga. vacanakrama puM. (vacanasya kramaH) novavAna ma.. (puM. vajati, va+gato+ran) dhoko hama, yaduvaMzama vacanapaTu tri. (vacane paTuH) bolavAmA yatu2-ziyA2. pedA thayelo eka rAjA, kokilAkSa, vRkSa, sAmaveda vacanavirodha puM. (vacanasya virodhaH) vidhionI saMgati, prasiddha eka yajJa, te nAme eka jaina AcArya. virodha, anurUpa pATha na hoya te. vajraka na. (vajra+saMjJAyAM kan) zarI3 vi.25na 42vAna vacanazata na. (vacanAnAM zatam) sau. vatana bhASA, ta. vAraMvAranI ghoSa, punarasti-63d. vajrakaTaka puM. (vajraH kaGkaTaH dehAvaraNamasya) hanumAna. vacanIya tri. (vac+karmaNi anIyara) 43al anus, | vajrakaNTaka, vajragu, vajradruma puM. (vajramiva kaThinaM paena. 42vA yogya. (na. vac+anIyara) minha -na kaNTakamasya/vajrAkAro druH vajrAkAro drumaH) thoranu kAmavRttivacanIyamIkSate-kumA0 5 / 82 / - bhavati sAra, sAkSa vRkSa. yojaviturvacanIyatA-paJca0 175 / 045 . vajrakIla (pu.) 4%, vIjI, 4% jIbI -jIvitaM vacanIyamidaM vyavasthitam-kumA0 4 / 21 / me.. vajrakIlam-mA0 9 / 37 / vacanIyatA strI., vacanIyatva na. (vacanIyasya bhAvaH vajracarman puM. (vajramiva kaThinaM carma yasya) meM. 42. tala+TAp-tva) nihone vAha -janapravAdaH kaulInaM vajratuNDa puM. (vajrAkAraM tuNDaM yasya) 21, 27, vigAnaM vacanIyatA- hemacandraH / bha272, sIdha. vacanopakrama puM. (vacanasya upakramaH) clevAnI ||3||t, vajradanta, vajradazana puM. (vajramiva kaThino danto'sya/ vajramiva kaThinAH dazanAH yasya) 62, 2. vAsyAraMbha, sAmuma, prastAvanA. vajradhara puM. (vajraM dharati, dhara+ac) chandra- vajradharaprabhAvaHvacara puM. (avA'ntare carati, ava+car+ac allopaH) raghu0 18|21|-nlsy vA damayantI yathA'bhUd yathA 2. (tri.) nIya, za6, suthyo . zacI vajradharasya caiva-mahA 31 / 113 // 23 / dhuvara, te. vacarI strI. (vacara+striyAM jAti. GIS) 577t. nAme eka jaina muni. vacalu puM. (vac+ aluc) is, bhUkha, a5216. vajranirghoSa, vajraniSpeSa puM. (vajrasya nirghoSaH/vajrasya vacas na. (ucyate iti, vac+uNA0 asun) vAya, | niSpeSaH) 4% avA, vIjInI 53180. arel -"mRgAdhirAjasya vaco nizamya"-raghau0 2 / 41 / | vajraparyAyanAman (na.) 2.. - uvAca dhAtryA prathamoditaM vacaH-raghu0 3 / 25 / - vajrapANi pu. (vajaM pANau yasya) indra -vajraM mumukSaniva vacastatra prayoktavyaM yatroktaM labhate phalam-subhA0 / / vajrapANiH-raghu0 2 / 42 / dhuvara. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vajrapAta - vaJjula ] vajrapAta puM. (vajrasya pAtaH) vanuM paDavu, vano ghA. -" yAvanniSThuravajrapAtasadRzaM dehIti no bhASate " - udbhaTe / vajrAghAta za76 Thukho. vajrapuTa na. ( vajramiva kaThinaM puTamasya) auSadha paDAvavAnuM eka jAtanuM pAtra. vajrapuSpa na. ( vajramiva puSpam) tanuM DUsa. vajrapuSpA strI. (vajra puSpaM yasyAH) zatapuSpA vanaspati, suvA. zabdaratnamahodadhiH / vajramaya tri. (vajrAtmakaM mayaT ) atyaMta Thie, majUta. vajramUlI strI. (vajramiva kaThinaM mUlaM yasyAH GIp ) mASaparNI vanaspati. vajraratha puM. (vajramiva ratho'sya) kSatriya - kSatraM vajrarathaM smRtam- mahA0 1 / 171151 / vajrarada puM. (vajramiva rado yasya) 2, lUMDa vajralepa puM. (vajramiva lepaH) 14 bhevI uThina seya "vajralepaghaTiteva" mAlatImAdhave 5 | 10 | vajralohaka puM. (vajrasyeva lohaka : ) soDayuMja5. vajravallI strI. (vajramiva kaThinA vallI) vanA ThevI 58na vesa asthisiMhA batA. vajravArAhI strI. (vajrA satI vArAhI ca) mAyAhevI. vajrabIjaka puM. (vajramiva kaThinaM bIjamasya kapa) batA, 24 vRkSa. vajravRkSa puM. (vajramiva kaThino vRkSaH) sehuMuvRkSa. vajrazalya puM. (vajramiva zalyamasya ) kheDa bhatanuM bhantu. vajrazRGkhalA strI. (vajravat zRGkhalamasyAH) kheDa vidyA chenI. vajrasAra tri. ( vajrasya sAra iva) paththara ThevuM uThina, vI4NI Thevu zaktizANI kva ca nizitanipAtA vajrasArAH zarAste - zakuM0 1 / 10 / - tvarmApa kusumabANAn vajrasarI- karoSi - zakuM0 3 / 3 / vajrasUrya puM. (vajraH san sUrya iva) te nAmano kheDa juddha vajrasvAmin puM. (vajraH svAmIva) te nAbhe kheDa nA yArya. vajrA, vajrI strI. ( vaj + rak+TAp/ vaj+rak + gaurA+GIS) gaNo, thoranuM jhADa, hurgA[ -vajrAGkuzakarI devI vajrA tenopamIyate devIpu0 4 / 5 a0 / vajrAkRti puM. (vajrasyevA'kRtirasya) bhiDvAbhUtIya kheDa varSA (tri. vajrasyevAkRtiH yasya) vanA ThevA khADAranu. 1823 vajrAghAta puM. (vajrasyAghAtaH) va4no ghA. vajrAGga puM. (vajramivAGgaM yasya) sUrya. vajrAGgI strI. ( vajramivAGgaM yasyAH GIp ) kheDa bhatanuM anAtha, roDa bhatano velo. vajrAsthizRGgalA strI. (vajramivAsthina zRGkhalA bandhanaM yasyAH ) oDisAkSa vRkSa. vajrijit puM. ( vajriNaM jayati, ji+kvip tuk) garuDa. vajrin puM. (vajramastyasya ini) ndra " na tu vajriNa evaM vIryametad vijayante dviSato yadasya pakSyAH "vikramorvazIye 1 / 5 / - yamakuberajanezvaravajriNAM samadhuraM madhuraJcitavikramaH- raghu0 9 / 24 / dhuvaDa, kheDa buddhavizeSa. vaJc (bhvA. para. - vaJcati) pahoMyavu, 4dhuM vavaJcurAhavakSitim bhaTTi0 14 / 74 / I2, chAnI rIte dhuM, saraDI 4 avaJcayata mAyAzca svamAyAbhiH naradviSam - bhaTTi0 8 / 43 / - kathamatha vaJcayase janamanugatamasamazarajvara-dUnama-gIta0 8 / vaJcaka puM., vaJcuka tri. ( vaJcayate pratArayati, vaJc + Nic + Nvul) ziyAja, nojiyo. (tri. vaJcayate, vaJc + Nic + Nvul / vaJcati pratArayati, vaJc + ukaJa) 81, jaja, chetaranAra vaJcakI strI. ( vaJcaka + striyAM jAti GIS ) ziyANavI. vaJcati (puM.) agni vaJcatha puM. (vaJcati pratArayati, vaJc + uNA. atha) Thaga, jaNa, jheyasa. vaJcana na. vaJcanA strI. ( vaJc + bhAve lyuT / vaJc + Nic+yuc+TAp) gArDa, hagavu, chetara - vaJcanaM cApamAnaM ca matimAnna prakAzayet' cANakyazatake !-'"svargAbhisandhisukRtaM vaJcanAmiva menire" - kumAre 5 / 47 / - vaJcanA parihartavyA bahudoSA hi zarvarI - mRccha0 1 / 58 / vaJcanIya tri. ( vaJc + karmaNi anIyar ) gavA sAya, chetaravA sAya - "na vaJcanIyAH prabhavo'nujIvibhiH "kirA0 / vaJcita tri. ( vaJcyate sma vaJc + Nic + kta) Thagesa, chetarala vidhinA jana eSa vaJcitastvadadhInaM khalu dehinAM sukham - kumA0 4 / 10 / vaJjula puM. (vajati, vaj- gatau bAhu. ulac num ca) vinizavRkSa-netara -maJjulavaJjalakuJjagataM vicakarSa kareNa dukUle- gIta0 1 / - AmaJjuvaJjulalatAni ca Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1824 shbdrtnmhoddhiH| [vajuladruma-vaNTaka tAnyamUni nIrandhranIlaniculAni sarittarAni- | vaTh (bhvA. pa. a. seT-vaThati) samaya tha, daimu uttara0 2 / 23 / 12vRkSa, veta.sa.vRkSa, sthala55vRkSa, / thaj, Suj. meM tanu 56. (tri. vaJc+ulac pRSo. casya jaH) | vaThara tri. (vac+ara ThazcAntAdezaH) bhU, 16, nAya, dU2. 4t, uj. vaD (sau. pa. sa. seTa-vaDati) 35, yaaj. vajuladruma puM. (vaJjulAkhyo drumaH) mazIvRkSa- | vaDabhi, vaDabhI strI. (vaDayate Aruhyate'tra vaD+abhi/ AsopAlava. __ vA GIS) 52na 52rAnI. aai -"dhUpairjAlaviniHsRtaiH vajulapriya puM. (vajulaM vakraM prINAti, prI+ka) neta2. vaDabhayaH saMdigdhagarAvatAH" vikramo0 / vAsa. vagaire vaJjulA strI. (vaJca+ulac+pRSo. casya jaH) maI 5STha, masa. 652nI baMdI -candrazAlA ca vaDabhI dUdhavANI ya. nahI -godAvarI bhImarathI kRSNavelI syAtAM prAsAdamUrghani- zrIdharaH / ca vaJjulA-mAtsye 113 // 39 / vaDavA (sI.) ghoDa. vaTa, vaNTa (bhvA. pa. sa. seTa-vaTati) ghe2, vI2g. | vaDavAnala, vauvAmukha puM. (vaDavAyAH mukhastho'nala:/ (bhvA. pa. sa. dvika. seTa ghaTA-vaTati) 3. (curA. vaDavAyAH mukhaM sthAnatvenAstyasya) samudrano mAni. ubha seTa-vaTayati-te/vaNTati) bhAga-vimA 42vA. vaDavAsuta, vaDavAsUnu puM. dvi. va. (vaDavAyAH suto/ vaTa puM. (vaTati veSTayati mUlena vRkSAntaraM, vaTa+pacA. vaDavAyAH sUnUH) svavidha-ve. mazvinimAro. ac) 4unu, jhAu -ayaM ca citrakUTayAyini vartmani vaDA strI. (vaD+ac+TApa) I-kadalenAthavA tAlairyuktaM vaTaH zyAmo nAma-uttara0 1 / (puM. vaT+ac) hu~, yattANDulaM piNDam piNDaM cUrNaM vaTo vaDA-zabdacandrikA / koDIgoto. samAnatA bha4oza vaDiza na. (vaDiM zyati, zoka+ka) mA 5.7vAnI vaTaka puM vaTikA strI. (vaTa+saMjJAyAM kan/vaTireva lokhaMDI AMkaDo. svArthe kan) baDu, gojI, 4.31. vaDa tri. (vaDate, vaD+rak) moTu.. vaTapatra puM. (vaTasyeva patramasya) dhoNI tulasAnI vaNa (bhvA. pa. sa. seTa-vaNati) 4 42vo. td. vaTapatro srI. (vaTasyeva patramasyAH gaurA. GIS) meM vaNigajana puM. (vaNigeva janaH) 43pArI, sohaa||2. tanI veda. -vaTapatrI kaSAyoSNA yonimUtragadApahA vaNikpatha, vaNigmArga puM. (vaNijAM panthAH yatra/ bhAvapra0 / yadI. vaNijAM mArgaH) 4%2, vArImAnI huna, vaTara puM. (vaTa+arac) 5.. (tri.) 26, yaMyama, yo2. tuzi. vaTarI srI. (vaTara+striyAM jAti. GIS) 577t. vaNigvRtti strI. (vaNijAM vRttiH) vyApAra, soyarI. vaTavAsin puM. (vaTe vaTavRkSe vasati, vas+Nini) vaNigasArtha puM. (vaNijAM sArthaH) vArImAno samuhAya. yakSa. vaNij puM. (paNAyate vyavaharati, paNa+iti ijo vA vaTAkara, vaTAraka (puM.) 29, horI, 22sI.. ___pasya vaH) vyApAra 72nAra, vAhiyo, tusAzi. vaTArakA strI. (vaTAraka+striyAM TAp) ho.. vaNijya na., vaNijyA strI. (vaNijo bhAvaH karma vA vaTArakAmaya tri. (vaTArakA+mayaTa) hozavANaM. ya/ vaNijyi+striyAM TAp) vepAra. vaTAvIka (puM.) nAmaita. yo2. vaNTa (cuM. ubha. sa. seTa-vaNTayati-te) vimA 42vA, vaTI srI. (vaT + ac+gaurA. GIS) 1, 4.1, 2ii , 9 42.. eka jAtanuM vRkSa. vaNTa puM. (vaNTa+ac) dial. (puM. vaNTayate iti, vaTa, vadaka paM. (vaTati, vaTa+uNA. u/vaTa+uka) | vaNTa+ghana) mAsa za, hAta vagaireno -nivAryatAmAli kimapyayaM baTuH punarvivakSuH DAtho. sphuritottarAdharaH-kumA0 5 / 83 / brahmayArI, bhArAva., vaNTaka puM. (vaNTa +ghaJ+svArthe ka) mA. bhai25. (tri. vaTa+karbarthe Nvul) mA 4282, vibhA%85, vaTUkaraNa na. (vaTu+cci+kR+lyuT) grils Ban- ByA va yA // 5-42. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1825 vaNTana-vatsara shbdrtnmhoddhiH| vaNTana na. (vaNTa+bhAve lyuTa) mA 42vA, vayae.. | lokamamuM puSANa-bhartR0 2|56|-yN sarvazailAH parikalpya vaNTha (bhvA. A. sa. seTa-vaNThate) asahAya janaj. vatsam-kumA0 1 / 2 / yandravaMzI meM 20%- 'utiSTha me. 4. vatsetya mRtAyamAnaM vaco nizamyotthitamutthitaH san". vaNThara puM. (vaThi+ac) MidhavAnI ho, dUtAnI. raghu / me. Trezana nAma, henI. 204dhAnI til pUMchaDI, karIrakoSa-keranA jhADanI kaLI, tADanuM pAMdaDuM, hatI ane tyAM vatsarAja udayana nAme rAjA rAjya megha, stana, disanI 574, vasanu bhoTu 5i. 42toDato. -loke hAri ca vatsarAjacaritaM nATye ca vaND (bhvA. A. sa. seTa-vaNDate/curA. ubha. vaNDayati- dakSA vayam-nAga0 1 / / te) vIrag, vimA 42vA, dhe2j, yAre sAthI. vatsaka na. (vatsa iva, ivArthe kan) me. tanI vyApI . DI.24. dhAtu. (puM. vatsa+saMjJAyAM kan) u4 vaNDa puM. (vaDi+ac) nali 524, vAI &tha vinAnu, vono vA7232, hu24, Indra45. hUhU, nA, napuMsa, dAyA2. vatsakabIja na. (vatsakasya kuTajasya bIjam) 2 vaNDara puM. (vaDi+arac) strI.nA. nAnapAnamai 23to 4. ___nA42, napuMsa, 59t. vatsakAma tri., vatsakAmA strI. (vatsaM kAmayate, vaNDA strI. (vaNDa+striyAM TApa) chInAma strI, vezyA. kam+Nica+ac+TAp) cho72 bhATe 27. rAmanAra vaNDAla puM. (vaDi+Alac) zUranu yuddha, 4 no . (strI vagere.), gAya potAnA vAcharaDAne maLavAnI vo, DA, arapA, nAva. prabaLa icchA rAkhe che. vat avya. (vA+Dati) sa2 . -"durAlokaH sa samare / vatsaguru puM. (vatsAnAM guruH) cho42mono guru-zikSas. nidAghAmbararatnavat'-kAvyaprakAze / 252. (tri.) | vatsatara puM. (kSudro vatsaH alpArthe tarap) varSa, nAna 'bhanis DovAna bhAvane. banAvA mATe saMkSA honI vA729 -mahokSatAM vatsataraH spRzaniva-raghu0 3 / 32 / sAthe vat pratyaya vAma mA.cha. Thebha3 dhAvat, vatsatarI strI. (vatsatara+striyAM DIe) nAva. sa.vasthAyI rUpavat, bhagavat, bhAsvat vagaire ubhabhUta hatanA kaMIka moTI avasthAmAM AvelI gAya - AdhAre vat lagADI kartavAcI rUpa banavAya che. jema / zrotriyAyAbhyAgatAya vatsatarI vA mahIkSaM vA nirvapanti - ityuktavantaM janakAtmajAyAm-raghu0 14 / 43 / - gRhamedhinaH-uttara0 4 / Atmavat sarvabhUteSu yaH pazyati sa paNDitaH / / | vatsatantrI strI. (vatsastantro yasyAm) vA72DaM bAMdhavAna, vata (bata) avya. (van+kta) meha, Amantra, dhyA kka bata hariNakAnAM jIvitaM cAtilolam- zakuM0 1 / | vatsanagara, vatsapattana, vatsapura na. (vatsasya dezasya harSa ane vismayamAM vaparAto avyaya. nagaram/vatsasya vatsarAjasya pattanam/vatsasya puram) vataMsa puM. (ava+tans+ghaJ avAllopaH) Anano |auzAMbI nagarI. hana, bhuTa -kapolavilolavataMsam-gIta0 2 / 2 / vatsanAbha puM. (vatsAn pazuzizUn nabhyati hinstimastakano dAgIno, kalagI, harakoI dAgIno. nabh+ aNa, vatsasya nAbhirAkore'styasya ac vA') vataNDa puM. (ava+taDi-ac avAllopaH) . nAmanA vachanAga nAme viSa. meM muni. vatsapAla puM. (vatsAn pAlayati, pAla+aN) zrIkRSNa, vatokA strI. (avagataM tokaM yasyAH prA. va. avAllopaH) bajAva. -kalavAkyaiH svakAlena vatsa! babhUvatuH chokarAM vinAnI strI agara gAya, koIka kamanasIbIthI bhAga -10 / 11 / 36 / jeno garbhapAta thayo hoya tevI strI. vatsara puM. (vasantyasmin ayanartumAsapakSavArAdaya iti vatsa na. (vadatIti, vad+uNA0 sa) chAtI.. (puM. vadatIti, vas -nivAse+uNA. sara) varSa sAra -aNahila vad+uNA. sa) uya varga3nu vA729. varSa, aTo - pATakanagare zrImajjayasiMhadevanRparAjye / bANavasurudra ayi vatsa ! kRtaM kRtamativinayena kimaparAddhaM (1185) saMkhye vikramato vatsare vrajativatsena -uttara0 6 / chau, payyuM - tenAdyavatsamiva | pattanasthaprAcyajainabhANDAgArIyagranthasUcI pR0 97 / hora. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1826 shbdrtnmhoddhiH| [vatsarAja-vadhakAGkSin vatsarAja puM. (vatsaH rAjA iti) yandravaMzama pa zAstrANAm-hito0 1 / (curA. ubha. sa. sett-vaadytithayelo te nAmano eka rAjA. te) (abhi+vad-abhivAdayati-te) Huma 42vA, namana vatsarAdi puM. (vatsarasya AdiryasmAt) bhAga02 bhAsa. 72, - bhagavannabhivAdaye / vatsarAntaka puM. (vatsarasyAntaM karoti, anta+ | vada tri. (vadati, vad+ac) poranA2, 432. Nic+Nvul) 39 Azvina mAsa, varSa no chalsal vadat tri. (vadati, vad+zatR) poratuM, utuM -vadatAM bhAsa. varaH -raghu0 159 / . vatsala tri. (vatsaM lAti, lA+ka) vAyu, snehANa.. kdana na. (udyate'nena, vad+karaNe lyuTa) mu5 - -zaraNAgatavatsalaH, mAtRvatsalaH vagaire - karUNAmaya- ___ AsId vivRttavadanA ca vimocayantI-zakuM0 2|10|tdvtsl: kka sa tapasvijanasya hantA mA 088 / vadane vinivezitA bhujaGgI pizunAnAM rasanAmiNa (puM. vatsaM lAti, lA+ka) viSya, vAtsatyarasa.. dhAtrA-bhAmi0 1 / 111 / ) kyanendriya (na. vad+ bhAve vatsalatA strI., vatsalatva na. (vatsalasya bhAvaH tala+ | lyuTa) posaj, De, bhASa.. TAp-tva) bhAyAtru5, snehI, vaDAsa, prema. | vadanAsava puM. (vadanasya AsavaH) dANa. vatsalayati (nA. dhA. para.) 6.su. 42j, 6661 | vadanti, vadantI strI. (vad+jhic/ vad+jhic tataH utpana 42vI. striyAM GIp) vA., bhASA -yaM vadanti tamobhUtA vatsalA strI. (vatsala+striyAM TAp) 4172.78 mATe Atura mUrkhA dharmamatadvidaH-manu0 12 / 115 / ____ ouya strI.. vadanya, vadAnya puM. (vad+anyaH/vad+anyaH pRSo. vA vatsazAlA strI. (vatsasya zAlA) gauzA . dIrghaH) Edi, 6.2, potanI. dAtayAtathI. jI..ne. vatsA, vatsikA strI. (vatsa+TAp/ vatsA+kan muza 62nAra -"gato vadAnyantaramittyayaM me / mA ___ +TAp+itvam) 41050... bhUt parIvAdanavAvatAraH''-raghau 5 / 24 / -zirasA vatsAkSI strI. (vatsasyAkSIvAkSI asya Sac samA.) vadAnyaguravaH sAdamenaM vahanti surataravaH-bhAmi0 1 / 19 / __ goDumbA za6 mI. me tanI 31532. tasmai vadAnyagurave tarave nmo'stu-1|34 / vatsAdana puM. (attIti ad+lyu, vatsasya adanaH) vadarika (puM.) morInu, . 2, nahA2. . vadAma na. (vad+Aman) mahama. vastAdanI strI. (vatsairadyate priyatvena, ad+lyuTa+GIp) vadAla, vadAlaka puM. (vad + Ala/vadAla+svArthe ka) jo vanaspati. (strI. vatsAdana+striyAM jAti. GIS) eka jAtanuM jarmana mAchaluM. vadAlI, vadAlakI strI. (vadAla+striyAM jAti GIS/ 12-mAhA. vadAlaka+striyAM jAti GIS) me tana mana vatsiman puM. (vats+imanic) jaya55, 25, mAchI. gatI huvAnI. vadAvada puM. (atyantaM vadati, vad+ac nipA.) maI vatsIya puM. (vatsa+cha) ma2413, 20 // , govA. kosanA2, vAyANa, vA658. vad (bhvA. ubha. sa. seTa-vadati-te/bhvA. pa. sa. seTa vadha puM. (hananam, hana+ap vadhAdezaH) &AL, bhAnavahatyA, vada) losa, 3j -kRtajJatAmasya vadanti saMpadaH bhArI naing te -Atmano vadhamAhartA kAsau kirA0 1 / 14 / - vada pradoSe sphaTacandatArakA vibhAvarI / vihagataskaraH-vikrama0 5 / 1 / yadyaruNAya kalpate - kumA0 5 / 44 / saMhazA udo.. vadhaka, vadhajIvin puM. (hantIti, han+kvun uNA. -zAstre vadate (A0), pANinirvadate-vopa0 / vivAha vadhAdezaH/vadhena jIvati, jIva+Nini) ghAtI, AL 72vI. (ap+vad-apavadati) ni.68 42vI. karanAra, jallAda-phAMsI upara laTakAvanAra, kasAI, (pari+vad-parivadati) ninhA, mithyA hoSa bhAvo. ___4128.. (prati+vada-prativadati) viruddha pola, uttara mApavAvadhakarma na. (vadhaH eva karma) prviyo| 35 vyApAra. (vi+vad-vivadati) vivAha 42vA, viruddha josa - vadhakAGkSin tri. (vadha+kAGkSa+Nini) bhArI vA parasparaM vivadamAnAnau bhrAtarau, parasparaM vivadamAnAnAM | cAhanAra. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhatra-vanaja shbdrtnmhoddhiH| 1827 vadhatra na. (vadhyate'nena, vadha+uNA. atrana) 4.2vAna | vana na. (van + ac) vRkSa, samuhAyAtma sa29yaithiyAra-zastra. citradvipAH padmavanAvatIrNAH- raghu0 16 / 16 / vana- eko vadhadaNDa puM. (vadhasya daNDaH) zarI2i467, prA567. / __ vAsaH pattane vA vane vA-bhartR0 3 / 120 / -vane'pi doSAH vadhabhUmi, vadhasthalI strI. (vadhasya vadhAya vA bhUmiH/ / prabhavanti rAgiNAm / OM, ul, megha- "namayati sma vadhasya sthalI) yA prANIne mArI nagavAmAM Ave / sa kevalamunnataM, vanamuce namuceraraye ziraH" -raghau0 / che te sthAna. vanakadalI, vanamocA strI. (vanodbhavA kadalI/vanodbhavA vadhastambha puM. (vadhasya vadhAya vA stambhaH) sisa., zUjI. vadhAya vA stambhaH) bhI zajI mocA) uMgalI . vagere mATe UbhA karela staMbha. vanakanda puM. (vanajAtaH kandaH) a25yama 6tpana yeto vadhitra na. (vadha+ itra) maheva, mAturatA, monmAI. 56-30. sU.29. vadhu, vadhukA strI. (vadhUH, ni0 hUsvaH) putravadhU, yuvatI vanakarin, vanakuJjara, vanagaja puM. (vanasthaH karI/ strI.. vanodbhavaH kuJjaraH/gajaH) gAthA. kdhU strI., vadhUjana puM. (uhyate pitRgehAt patigRhaM, vanakariNI strI. (vanasthA kariNI) nal .. vaha+ Udhuk/vadhUzcAsau janazca) bahu, mAyA, patnI - vanakAsI strI. (vanodbhavA kArpAsI) dI. pAsa.. iyaM namati vaH sarvAstrilocanavadhUriti -kumA0 689 / vanakoli puM. (vanodbhavaH kolI) 40. mI2... na.vI. 52vI strI -varaH sa vadhvA saha rAjamArga prApa vanagava puM. (vanodbhavaH gavaH) maha, ro, bhRgA. dhvajacchAyanivAritoSNam-raghu0 7 / 4 / - samAna vanagahana, vanagulma na. (gahanaM vanam gulma/vanam) yastulyaguNaM vadhUvaraM cirasya vAcyaM na gataH prajApatiH ___uDhuMsa, sI. (tri.) vAraMvAra gama nA2. zakuM0 5.15 / putranI. strI. eSA ca raghukulamahattarANAM | vanago strI. (vanasya gauH) roja, yamarI ||y. vadhUH-uttara0 4 / 16 / teSAM vadhUstvamasi nandini vanagocara (tri.) , bhejana- imAn vyanuyuJjIta puruSAn vanagocarAn -manu0 8 / 25 / pArthivAnAm -uttara0 1 / 9 / yUro. vanaspati nArIsamUDa. vadhUTI srI. (alpA vadhUH TI) huvAna strI -"gopavadhUTI vanacandana na. (vanajAtaM candanam) agarayanna, vahAravRkSa. dukUlacaurAya"-bhASAparicchede / -rathaM vadhUTImAropya vanacandrikA strI. (vane candrikA jyotsneva) bho||2.. pApa: kvApyaiSa gacchati-mahAvIra0 5 / 17 / vanacampaka puM., vanadIpa na. (vanajAtazcampakaH madhya. vadhUzayana ga. (vadhU+zI+lyuTa) miyu, pArI, gotra, pada. samA. vanasya dIpa iva) OMgI yaMpo. OM3mo. vanacara, vanacArin tri. (vane carati car+ ac/vane vadhodarka puM. (vadhasya udarka:) vadhana 525 ma. carati, cara+Nini) garamA 32 // 2, ThaMgalIvadhya vadhArha tri. (vadhamarhati, vadh+yat /vadha+arhaH) upatasthurAsthitaviSAdadhipaH zatayajvano vanacarA vadha karavA lAyaka, mAravA yogya, phAMsInA daMDane vasatim-kirA0 / yogya. vanacchAga, vanazUkara, vanAhira puM. (vane jAtaH chaagH| vadhI (strI.) yAmI . ho, dharI. vane jAtaH zUkaraH/vanasya AhiraH) 16437, van (bhvA. pa. seTa-vanati) sevAvaM, yA721. 42vI, sanmAna | 3, 2. 72, sahAyatA 42vI -sa. / savA 42vo, za6 sa. / savA 12, za6 | vanacchAgI, vanazUkarI strI. (vanacchAga+striyAM jAti. 42vI. aka. / (bhvA. pa. sa. seTa-vanati) vyApAra GIS/vanasya zUkarI iva romazatvAt) galI 4.5rI, 12vI. mUMDa, hurI, vaya vanaspati. van (tanA. A. dvika. seTa-vanute) yAya, bhAga | vanachida tri. (vanaM chinatti, chid+kvipa) vana panAra. toya-dAditaraM naiva cAtako vanute jalam / vanaja na. (vane'raNye jale vA jAyate, jan+Da) bha (cu. ubha seTa- vAnayati-te/bhvA. pa. seTa-vanati) | : tanI bhoya. (pu.) dI. sU25, thI, upakAra karavo, tapAvavuM, kSati pahoMcADavI, duHkha devuM nAsamotha. (tri. vane'raNye jAyate, jan+Da) vanama -saka. / za642vo -aka0 / pedA thanAra. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1828 shbdrtnmhoddhiH| [vanajA-vanastha vanajA strI. (vane jAyate, jan+Da+TAp) vanaspati, | vanamudga, vanAkhuka puM. (vanodbhavaH mudgaH/ava+nakha+ sAsaMgha, rAnI, sI pAsa.. ukaJ, avAllopaH) *gadI bhA. vanatikta, vanatiktaka puM. (vaneSu vanajAteSu madhye vanamudgI strI. (vanamudga+striyAM GIp) bhupa ___ tiktaH/vanatikta+svArthe kap) 423. vanaspati. vanatiktA srI. (vaneSu vanajAteSu madhye tiktA) 58 | vanamUrddhajA srI. (vanasya mUrddhanaM zRGgamivAstyasyAH, vanaspati. ___ ac+TAp) 3153tlot. vanada, vanamuca, vanamUta puM. (vanaM jalaM dadAti, dA+ka/ vanalakSmI strI. (vanasya lakSmIriva tadadhiSThAnatvAt) vana jalaM muJcati, muc+kkip/vanaM jalaM mUtaM baddhamanena) bananI zoma, usInI zobhA, pa. bhegha, pANa- namayati sma sa kevalamunnataM vanamuce vanalatA strI. (vanodbhavA latA) galI cho3- dUrIkRtAH namuceraraye zira:-raghu0 / khalu guNairudyAnalatA vanalatAbhiH" - zakuM 5 / 17 / vanadaha, vanavani puM. (vanaM dahati, dah + ac/vanasya vanavarvara puM. (vanodbhavaH varvaraH) 30. pAva. vanodbhavo vahniH) havAna, bhagni.. vanavAsa puM. (vane vAsaH) vanama vasata-zakuM0 4 / 10 / vanapallava puM. (vanamiva nibiDa: pallavo'sya) sa2vo. vanavAsin puM. (vanaM vAsayati surabhIkaroti, vAsa+Nini) vanapuSpa puM. (vanasya puSpam) 30dUsa.. muSkaka vRkSa, vArAhI kaMda, zAlmalI kaMda, nIlamahiSa vanapuSpA strI. (vanamiva saMhataM puSpaM yasyAH) suvA... 56, 5ma auSadhi. (tri. vane vasati, vas+Nini) vanaparaka, vanabIja paM. (parakaH bIjaparakaH, pUrvapadalopaH samai. 24nA2- gRhamedhiSu cAnyeSu dvijeSu vanavAsiSuvanodbhavaH pUrakaH/bIja: bIjapUraka: uttarapadalopaH, manu0 6 / 27 / vane bIjaH) sI.jI.. vanavRntAkI strI. (vanasya vRntAko vArtAkI) duel vanapriya puM. (vanAn vanasthAna, prINAti, prI+ka) Ayara zae. -ayi vanapriya ! vismRta eva kiM balibhujo vidhaso vanavrIhi puM. (vanasya vrIhiH) nii you-samo, bhavatA'dhunA-udbhaTaH / vanapriyA strI. (vanapriya+striyAM TAp) yasa-mAha.. bhAiyo. vanabhuj puM. (vanaM bhuGkte, bhuja+kvip) 418, RSama, vanazRGgATa, vanazRGgATaka puM. (vanasya zRGgATa iva auSadhi. kaNTakAvRtatvAt/vanazRGgATa+svArthe ka) - vanamakSikA strI. (vanodbhavA makSikA) nii bhAjI, gokaNTako gokSurako vanazRGgATa ityapi-bhAvapra0 / uisa. vanazobhana na. (vanaM jalaM zobhayati, zubha+Nic+lyuTa) vanamallikA, vanamallI strI. (vanodbhavA mallikA- bhaNa. mallI) ,sI bhoga. vanazobhA strI. (vanasya zobhA) 4.nI. 3 400 vanamAlA (strI.) DhIya sudhA. 423tI-424 tuna ___ mA. phUlavALI-vacce moTAM kadaMbanA phUlavALI mALA vanazvan puM. (vane zveva) ziyANa, vAgha, rAnI ML3 "AjAnulambinI mAlA sarvartukusumojjvalA / madhye (puM. vanodbhavaH zvA) 0 dUta. sthUlakadambADhyA vanamAleti kIrtitA" / / vanasaMkaTa puM. (sam+kaT+ac, vanasya saMkaTaH) masUra vanamAlin puM. (vanamAlA'styasya ini) shrii6.74|- dhAnya. dhIrasamIre yamunAtIre vasati vane vanamAlI-gIta0 1 / vanasarojinI strI. (vanasya sarojinI padminIva) dI * tava virahe vanamAlI sakhi ! sIdati-gIta0 5 / kapAsa. -kamalavAmalayA vanamAlinam -pradyumnavijaye 3. vanastha tri. (vane tiSThati, sthA+ka) vanamA 23nA2. aGke0 / (pu.) 42.51, ta52vI- etacchaucaM gRhasthAnAM dviguNaM vanamAlinI strI. (vanamAlin+striyAM GIp) vI . | brahmacAriNAm / triguNaM syAd vanasthAnAM yatInAM tu satA, dvA2.. caturguNam -manu0 5 / 137 / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanaspati-vandana shbdrtnmhoddhiH| 1829 vanaspati puM. (vanasya patiH nipA. suT) puSpa vinA vaniSNu, vanIka, vanIpaka, vanIyaka tri. (van ne. mAve. cha te. pANI vagere A3- kathaM nu / iSNuc/vaniM yAcanamicchati, kyac+Nvula+pRSo. zAkhAstiSTheraMzchinnamUle vanaspatau-mahA0 1 / 14116 / / yalopaH/vanIyaka+pRSo. yasya paH/van+in Atmano 72.35 3- tamAzu vighnaM tapastapasvI vanaspati vani yAcanamicchati kyaca+Nvul) yAya, bhAvajramivAvabhajya- kumA0 374 / vanIyakAnAM sa hi kalpabhUruhaH-naiSa0 15 / 60 / vanahAsa puM. (vanasya hAsa iva prakAzakatvAt) sovanI strI. (van+ac+ DIp) rAna, - 'na vanI ghAsa. __mAghavanI vilAsahetuH' -bhAminI0 / vanAkhu puM. (vane Akhuriva) sasadA. vanekiMzuka puM. ba. gha. (vane kiMzuka iva, saptamyA vanATu puM. (vanamaTati, aTa+ un) Ayo mamarI, apAna. aluk sa.) samazu-prayatnavinA 4 bhagatAM pradeza-guhA. puSpo. vanAnta puM. (vanasya antaH) vamana che.. vanekSudrA strI. (vane kSudrA aluk samA.) 424 vRkSa. vanAbhilAva tri. (vanamabhilunAti, abhi+lU+aN) vanecara tri. (vane carati aluk samA.) samai gasano nAza 42nA2. 32 // 2. -"vanecarANAM vanitAsakhAnAM darIgRhotsaMgavanAmala puM. (vanasyAmala Amalaka iva) 52mahArnu niSaktabhAsaH" -kumAre 1 / 10 / 4ii pazu, tapasvI, 53. saMnyAsI, vanahevatA, pizAya. vanAmra puM. (vanasya Amra iva) kozAmra 206 huA. vanejya puM. (vane ijyaH sa0 ta0) tanI 33. vanezaya, vanaukas tri. (vane zete, zI+ac/vanameva vanAyu puM. (vana+Ayuc) 5252tAna deza gayA gayazca vanAyurvanAyuryadusAtvatam- zabdaratnA0 / okaH sthAnaM yasya) vanamA 232, galI- dharmo'gniH kazyapaH zakro munayo ye vnoks:-bhaag04|9|26| vanAyuja puM. (vAnAyudeze jAyate, jan+Da) 425stAnI vanezvara puM. (vanasya IzvaraH) siMDa. ____ghoTa- vanAyudezodbhavaghoTakaH / vanAriSTA strI. (vanasya na riSTaM yasyAH) dI. 162. vanesarja puM. (sRjati-sRj+ac, vane sarjaH, aluksamA.) vanArcaka tri. (vanasya arcaka iva niyatapuSpacAyitvAt) masana vRkSa. vanaikadeza puM. (vanasya ekadezaH) banano me. mA. phUla ekaThAM karanAra mAlI vagere. vanodbhava tri. (vane udbhavati, ud+bhU+ac) vanamA vanAlikA strI. (vanamalati bhUSayati, al+Nvula+TAp) pahA thana2. eka jAtanI vela. vanodbhavA srI. (vana eva udbhavati, ud+bhU+ac+TAp) vani puM. (van+in) agni, rAzi, 27, yAyanA, gadI sa. bhAga, yi vRkSa. (tri.) yAyanA 522, bhAga vanaukas puM. (vanameva oka: sthAnaM yasya) vAnara, vanikA strI. (vanI+kan+hasvaH TApa) mA, gAyo, ___id. tii, garama 3- azokavanikA / vaJc (bhvA. pa. sa. seTa-vaJcati) 601, chata2j. vanita tri. (van+kta) yAye, bhAga. vand (bhvA. A. sa. seTa-vandate) nama- jagataH pitarau vanitA strI. (van-yAcane+karmaNi vA. ita+TAp) prema vande pArvatIparamezvarau-raghu0 1 / 1 / 5 57j, stuti 2852. strI- vasiSThadhenoranuyAyinaM tamAvarttamAnaM 12vI -abhivanda-abhi+vandate -prathama, 12va, sA62 vanitA vanAntAt-raghu0 2 / 19 / -vanecarANAM namas782 42vA- raghu0 1681 / vanitAsakhAnAm kumA0 1 / 10 / -pathikavanitA: vandakA (srI.) .5 larl cho3. megha0 8 / -vaniteti vadantyetAM lokAH sarve vadantu vandatha puM. (vandate stauti, vandyate stUyate vA vand+atha) te, yUnAM pariNatA seyaM tapasyeti mataM mama- mA. yA25. stati416s. bhAmi0 2 / 117 / vandana na., vandanA sI. (vand+bhAve lyuT/vadi+ vanin puM. (vanam AzrayatayA'styasya ini) vAnaprasthanA yuc+TAp) prama 72vA, namana 2. (na. vand+bhAve Azrama yukata puruSa-vAnaprastha. lyuTa) muma. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1830 shbdrtnmhoddhiH| [vandanamAlA-vapus vandanamAlA, vandanamAlikA strI. (vandanasya mAleva/ samUhasano samUDa- kalpavit kalpayAmAsa vandanamAlA+svAthe kan+TAp husvaH ata itvam) vanyA mevAsya saMvidhAm-raghu0 1 / 94 / 42vI . sh5||2vii ubhAna, he dUsonI thI. vana tri. (vanati bhAgamarhati vana+uNA ran) zaaj, suzobhita hoya te. bhAgavALuM. vandanIya tri. puM., vandya (puM.) tri. (vand+karmaNi vapa (bhvA. ubha. aniT-vapati-te) vA. ni+vap anIyar / vadi + yat / vandyate bheSajArthaM stUyate, nivapati -sAmatema. vije2j, mADati. mA5vI- nyuSya vadi+karmaNi anIyar) prama. 425. dAya, quusual piNDAMstataH-manu0 3 / 216 / -nirvaH sahakAramaJjarI:yogya. (puM.) pIjomaind. kumA0 4 / 38 / nis+vap-nirvapati -vi.2, 2~ vandanIyA, vandyA srI. (vandanIya+striyAM TAp/ 72- zrotriyAyAbhyAgatAya vatsarI vA mahaukSaM vA vadi+yad+TAp) royanA, 2tAsa.. nirvapanti gRhamedhinaH-uttara0 4 / bhUu, 4guj -na vandA strI., vandAka puM, vandAkA, vandAkI strI. vidyAmiriNe vapet-manu0 2 / 113 / -yatheriNe bIjamuptvA (vadi+karmaNi ghana /vadi+Akana /vadi + Akana na vaptA labhate phalam-manu0 3 / 142 / -yAddazaM vapate gaurA0GIS) meM tano aal, bhimA25. bIjaM tAddazaM labhate phalam -kumA0 2 / 5 / vandAru tri. (vadi+Aru) vahana. 42vAnA svabhAvavANu | vapa puM., vapana na. (vap+ac/vap+bhAve lyuTa) vAall, 'vandArujanamandAram'-mallinAthaH / paramanugRhIto bhUuna, vA- prayAge bhAskarakSetre pitRmAtRviyogataH / mahAmunivandAruH-mudrA0 7 / AdhAne somapAne ca vapanaM paJcasu smRtaH" / / vandi, vandI strI. (vandate stauti nRpAdikaM svamuktyartham. vapanI strI. (vap+adhikaraNe yadvA karaNe lyuTa +DIpa) vadi+in, vadi+in vA DIpa) hI, nahIvAna mAnI huna, sayo, sastrI, manu mo02, bandyauH kaitavaizcauryairgahiMgatAM vRttimAsthitaH-bhAga0 queuml, 1972rnu, 52, varAvAnu, sAdhana. 6 / 1 / 22 / vahana, stuti, pAthiyuM. vapA strI. (vap+av+TAp) bheTa, ya270, chidra, 6.DI. vandigrAha puM. (vandibhiH gRhNAti, grah+Na) mAre banAvelo mATIno Tekaro-rAphaDo. bhA3 namanA2- "vandigrAhAMstathA vAjikuJjarANAM vapila puM. (vapati bIjamiti, vap+ilac) pitA, ca hAriNaH-mitAkSarA0 / vandicaura (puM.) ghara 3 yorI 42nA2. ___ pati. | vapana paM. (vapa+ unaca) hevatA-heva. vandijana, vandin puM. (vandizcAsau janazca/vandate stauti, vadi+Nini) 2% vagerena stuti4185, Hu2, yA29.. vapuSA srI. (vap+vA uSan+TAp) tuSA- rathaM na citraM vandita tri. (vand+karmaNi kta) hana. 438, stuti. vapuSAya darzataM manu hitaM sadamindrAya Imahe - 38. Rgvede 3 / 2 / 15 / vandipATha puM. (vandinaH pAThaH) 2% vgaireni-yaa24||, vapuSTamA strI. (atizayena vapuH prazastAkRtiH tmpbhATa vagerethI thatAM vakhANa, stutigrantha. TApSatvam) 55yArie veda, AzI. 20%ii. a.5 vandra na. (vand+ran) syA. (tri. vand+ran) pU0.2rI., unyA, nabhe4yanI pallI. vapuSmat tri. (vapus+astyarthe matupa) zarIravANu, manos2, 5% 72nA2. vanya na. (vane bhavaH yat) 14, sayAnI. (puM. vane | suM62- daddaze jagatIbhuvA muniH sa vapuSmAniva bhavaH yat) me tanuM sU25, me tana , puNyasaMcayaH-kirA0 2156 / meM tanuja2. (tri.) bananI - vapus na. (upyante dehAntarabhogasAdhanabIjIbhUtAni 'nAmadheyAni pRcchantau vanyAnAM mArgazAkhinAm" . karmANyatra, vap+uNA0 usi) zarI2- "likhitavapuSau raghu0 2 / 45 / saMkhapadmau ca dRSTvA " meghadUte 80 / - vapuSA svena vanyA strI. (vanya+striyAM TAp) rAnI mA, ya95.4., niyojayiSyati -kumA0 4 / 42 / suM42 mA82.5 satanI motha, vanaspati sAina. (strI. vanAnAma ekAtapatraM jagataH prabhutvaM navaM vayaH kAntamidaM vapuzcaraNyAnAM jalAnAM vA saMhatiH, van+ya+TApa) pAena | raghu0 2 / 47 / tena . Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vapurguNa-vayasyA shbdrtnmhoddhiH| 1831 vapurguNa, vapuHprakarSa puM. (vapuSo guNaH/vapuSaH prakarSaH) | vamathu puM. (vamatamiti vam+athuc) 652no. artha, 35nI zreSThatA, vyaktirnu sauMtha- saMdhukSayantIva | hAthInI sUMDhamAMthI nIkaLatA jaLakaNa. vapurguNena-raghu0 3152 / -vapuHprakarSAdajyad guruM raghuH- | vamana puM. (vamatIva zuklavarNamiti, vam+lyu) 29. raghu0 3 / 34 / vamanI srI. (vamana+GIp) 4o. vaptavya tri. (varpa-karmaNi tavyaca) vAcavAya. bhv|| | vamanIyA strI. (vama+karmaNi anIyar TAp ca) bhAjI. lAyaka, vaNavA yogya. vami., vamI strI. (vam+ina/vami+GIp) sI, kAnti. vastR puM. (vapati bIjamiti, vap+tRc) pitA, vi, | (puM. vama+in) bhanina, yitra. vRkSa. (tri.) dhutA. pati, preta- na zAle: stambakaritA vapturguNamapekSate / -mudrA0 1 / 3 / (tri. vapati, vap- bIjopto+tRca) | vamita tri. (vama+Nic+kta) mAIda, 4812 14vAcanA2, 4gu2. vamitaM laGghayet prAjJo lavita na tu vAmayet / vamane vapra puM. na. (upyate'tra, vap+ uNA. ran) ta2, 5852nI. klezabAhulyAt hanyAllaGghanakarSitam-udbhaTaH / yo:- bRhacchilAvapradhanena vakSasAm-kirA0 14 / 40 / vamin tri. (vam+Nini) mo.nA2, mahA2 4DhanA2. 24, dhUpa, ziit, Bl. (pu.) -dhvanayaH vambha (pu.) vaMza. pratenuranuvapranapAm-kirA0 6 / 4 / bhATInI. mAta vambhArava (puM.) 4Ava2rnu garAu.. velAvapravalayAM (UrvIm) -raghu0 1 / 30 / 548unI. vamrIkUTa (puM.) 2 / 3.. Toya- tIvra mahAvratamivAtra caranti vaprAH-zizu0 4 / 58 / vay (bhvA. A. sa. seT-vayate) 4, mg-. pitA, prapati, Real, 12 (na. vap+ uNAM0 ran) vayas na. (vayate veti ajanIti vA vaya-vI-aj-gatau vA+asuna ajatervIbhAvaH) 5kSI- smaraNIyAH samaye sAsuM. vayaM vayaH-nai0 2 / 62 / pANa59 ko3 savasthA, vaprakrIDA strI. (vapre krIDA) bhI 403 // 421ne. yauvana, vAnI- "pazcime vayasi naimiSaM vazI" . mArIne hAthI-baLada-bheMsa vagere ramata kare che te - raghu0 19 / 1 / -navaM vayaH kAntamidaM vapuzca "ASADhasya prathamadivase meghamAzliSTa sAnu raghu0 2 / 47 / -guNAH pUjAsthAna guNiSu na ca liGga vaprakrIDApariNatagajaprekSaNIyaM dadarza" -meghadUte 2 / na ca vayaH-uttara0 4 / 11 / -na khalu vayastejaso vaprA strI. (vap+ra+TAp) bha98. hetuH-bhartu0 2 / 38 / -tejasAM hi na vayaH samIkSyate vapri puM. (vapati bIjamatra, vap+uNA0 kin) tara, -raghu0 111 / -vayo gate kiM vnitaavilaasH-subhaa0| syA, huti, samudra vayaska tri. (vayas+kan) bharanu, bhare paDoya.du. vaprI strI. (vamrI+pRSodarAditvAt sAdhuH) bhATIna 242), vayaHstha, vayastha, vayodhas puM., vayasthA strI. (vayasi 223, 5.4ii . yovane tiSThati, sthA+ka/vayasi tiSThati, sthA+ka vabhra (bhvA. para. seTa-vabhrati) 4, 7-bhaNa. kharpare zari vA visargalopaH/vayo yauvanaM dhatte, vam (bhvA. pa. sa. seTa-vamati) o., sa..42vI, dhA+asun/vayasi yauvane tiSThati, sthA+ka+TAp) bhothI. mahAra sta- aviditaguNApi satkavibhaNitiH ruvAna, pArnu A3, incii, 323, somavalI. karNeSu vamati madhudhArAm" -vAsavadattA" / / - raktaM jIe alayI, Bustel, kSI2715odI, huvAna. strI. cAvamiSumukhaiH-bhaTTi0 15 162 / -kimAgneyagrAvA vikRta | vayasya stri. (vayasA tulyaH, vayas+yat) samAna vayarnu, iva tejAMsi vamati-uttara0 6 / 14 / ud+vam-udvamati mitra -bahuyoSiti lAkSAruNazirasi vayasyena dayita -y , vamana. 2, 42ii 42vI- udvAmendrasiktA upahasite-AryA0 403 / bhUvilamagnA ivoragI-raghu0 12 / 5 / vayasyA strI. (vayasya+srisyAM TAp) sajI, 59. vama puM., vamana na. (vam+ac/vam+ bhAve lyuTa) -atyarthaM sA ca dRSTvA tvAM jAyate madanAturA / tAM sI. moj ta, vamana (puM.) vAti, mana, mAIti. bhajasva vayasyAM me tataH kSemamavapsyasi- kathAsarit0 ni:sA258- svagAMbhiSyandavamanama-ragha0 15 / 29 / / 10 / 145 / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / 1832 vayuna na. puM. ( vIyate gamyate prApyate viSayo'nena ajagata + unaN sa ca kit vIbhAvaH) buddhibhattA, jJAna- "chidraM hyantaranihitavayunaH zikyabhANDeSu" bhAgavate 1018 / vayoraGga, vayovaGga na. ( vayasA raGgamiva / vayasA vaGgamiva) sIsuM. var (cu. ubha. sa. seT-varayati - te) 2chvu, vara bhAMgavI, khUMTI aDhavo, jojavo. vara naM. (vriyate iti, vR+karmaNi ap) prezara, thoDu, IcchA, yAyanA, vaTavu. (tri. vR+ac ap vA) apekSAo jIbha ratAM sAraM, ISTa- granthibhyo dhAriNo varAH - manu0 12 / 103 / che, zreSTha- "varaM garbhasrAvo varamRtuSu naivAbhigamanam, varaM jAtapreto varamapi ca kanyaiva janitA / varaM vandhyA bhAryA varamapi ca garbheSu vasatiH, na cAvidvAn rUpadraviNaguNayukto'pi tanayaH paJcatantre / - vedavidAM vareNa - raghu0 5 / 23 / - vadatAM varaH- raghu0 1 / 59 / (puM.) bhara vyatmiyArI puruSa, pati, vara, bhAI- pramuditavarapakSamekatastat kSitipatimaNDalamanyato vitAnam- raghu0 6186 | gUgaNa, ISTa pahArtha (avya. vR + ac ap vA ) sAraM, DIDa" manAgiSTe varaM klIbaM kecidAhustadavyayam" medinI / adhika suMdara - samunnayan bhUtimanAryasaMgAd varaM virodho'pi samaM mahAtmabhiH - kirA0 4 / 8 / -yAJcA moghA varamadhiguNe nAdhame labdhakAmA megha0 6 / - varaM prANatyAgo na punaradhamAnAmupagamaH - hito0 / varaka puM. (vR+vun) prArthanA, 62, 62 - sa vavre turagaM tatra prathamaM yajJakAraNAt / dvitIyaM varakaM vavre pitRRNAM pAvanecchayA mahA0 3 / 107 / 53 / galI bhaJa pItapApaDo, eka jAtanuM dhAnya. (7.) vahANane DhAMkavAnuM vastra, duvAsa, hAtha3mA. varakratu puM. ( varAH kratavo yasya) ndra, dhuva3. varacandana na. (varaM ca tat candanaM ca) devahAra, aNAguru. varaTa na. ( vR+aTan) bhogarAnuM DUsa. (puM.) haMsa, bheDa jAtano kIDo. [vayuna-varadA varaNa na. ( vR+bhAve lyuT vara, pasaMha vu, vIM, gheravuM, brAhmaNa vagereno yajJAdi kriyAmAM svIkAra, aisg, ulug (g. fasta quidifa ar q+ya) Dillo, pula, varuNa vRkSa- "iha sindhavazca varaNAvaraNAH kariNAM mude sanaladAnaladAH " - kirAte 5 / 25 / 2. varaNasI, varANasI, vANArasI strI. (vArANasI + pRSo0 hrasva:) azI anArasa, vadhu upayogamAM bhAvato zabda . varaNA strI. (varaNa + striyAM TAp) azImAM AvelI kheDa nahI.. varaTA, varaTI, varalA, varalI strI. (varaTa + striyAM TAp / varaTa + striyAM jAti GISa/varala striyAM TAp / varala striyAM jAti. GIS) (sasI- madekaputrA jananI jarAturA navaprasUtirvaraTA tapasvinI -naiSa0 1 / 135 / kasuMbAnuM bI. varaNI strI. ( varaNa + striyAM jAti GIS ) 2DI. varaNDa puM., varaNDaka na. ( vR+aNDac) roDa bhatano bhujano roga, madhya vehI, samUha, jarga TIyuM. (puM. na. vR+ aNDac saMjJAyAM kan ) varaNDa na artha uparAMta - vartula, lIM. varaNDAlu puM. ( varaNDa ivAluH) kheraMDAnuM jhADa. varatanu strI. (varA tanuH yasyAH ) suMdara aMgavANI strI. - madhukara ! madirAkSyAH zaMsa tasyAH pravRttim / vikrama0 varatanurathavA'sau naiva ddaSTA tvayA me" - 4 / 22 / varatA strI. varatva na. ( varasya bhAvaH tal+TAp-tva) varapazu. varatikta, varatiktaka puM. ( varaH tiktaH raso yasya / varatikta + svArthe ka) 24 vRkSa, ariyAtAnuM jhADa. varatiktA strI. ( varaH zreSThaH tikto raso yasyAH ) 41.8. vanaspati. varatkarI (strI.) sugandhI pahArtha, rezua. varatrA strI. (vR+atrac+TAp) hAthInA peTa upara bAMdhavAnuM hora. varatvaca puM. (varA tvacA yasya) bIMjAnuM Au. (tri.) zreSTha chAla-cAmaDIvALuM. varada tri. ( varaM dadAti dA+ka) icchita khApanAravaradaM taM varaM vavre sAhAyyaM kriyatAM mama / zalyastasya pratizrutyajagAmoddizya pANDavAn mahA0 1 / 2 / 217 / upakArI, vara ApanAra, prasanna. (na.) te nAbhe kheDa mudrA. varadA strI. ( varada + striyAM TAp) 4nyA, saMgha, hugahivIsattvena no varadayA tanuvAnnirasya bhAga0 3 | 16 / 22 / sAhityalastA, nahInuM nAma - mAlavi0 5 / 1 / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varadacaturthI - varAraka ] varadacaturthI strI. (varadAkhyA caturthI) bhAgha sudR yotha. varadAtu puM. (dA+tun, varasya dAtuH) kheDa bhatanuM Au varadAna na. ( varasya dAnam) 2che khAya, varahAna varanizcaya puM. (varasya nizcayaH) varano reso nizcaya varapakSa puM. ( varasya pakSaH) vivAha samaye varanA sagAMvahAlAMno samudAya. varaparNa puM. ( varANi parNANyasya) kSIrayuDInuM vRkSa. varaprada tri. ( varaM pradadAti, pra+dA+ka) vara khApanAra varapradA strI. ( varaM pradadAti pra+dA+TAp) lopAmudrA. varaphala puM. ( varaM phalamasya) nAriyejanuM vRkSa. (na. varaM ca tat phalaM ca) zreSTha i. (tri. varaM phalaM yasya) sArA phaLavALuM. zabdaratnamahodadhiH / varam avya. (vR+amu) sAraM, ThIGa, thoDu, ISTa. varamukhI strI. ( varaM mukhaM yasyAH GIp ) rezu nAbhe sugandhIdravya. varaMvarA strI. (varaM vRNoti, vR+khac + mum ca ) patine varavA icchatI kanyA, eka vela. varayitR puM. (vR+tRc) dhazI, pati. vararuci tri. (varA zreSThA ruciryasya) zreSTha prItivANu uttama aMtivANuM. (puM. varA ruciryasya) vimAhityanI sabhAno eka paMDita, pANiniya aSTAdhyAyI sUtra upara vArtika racanAra eka muni-saMbhavataH kAtyAyana bhuni) - ratnAni vai vararucirnava vikramasya- navaratnam / varala puM. (vR+alac) haMsa, kheDa bhatano DIDI. varalabdha puM. (varaH utkRSTaH puSpeSu labdho yena parani.) yaMpAka (tri varaH labdho yena ) bheo varahAna meLavela hoya te. varavatsalA strI. ( varaH vatsalo yasyAH) sAsu. varavarNinI strI. ( varaH zreSThaH varNaH prazaMsA'styasyAH ini+GIp) uttama strI- ratnabhUtA ca kanyeyaM vArkSeyI varavarNinI - viSNupu0 1 / 15 / 7 / bAja, haridrA, royanA, isinI vanaspati, sAdhvI, strI gaurI, pArvatI, lakSmI. varavAraNa puM. ( varazcAsau vAraNazca ) zreSTha hAthI. varavAhIka na. ( varaM ca tat vAhlIkaM ca) presara. ART. (9+379+279) 623-adzi-zunni, Igsi nAme gandhadravya, gaNo, bhehA vanaspati, brAhmI vanaspati, vAvaDiMga, pahA vanaspati, hamahara, pArvatI. 1833 varAka puM. ( vRNIte tacchIla iti, vR+SAkan) ziva. (na. vR + SAkan) yuddha. (tri. vR + " jalpabhikSeti" SAkan) jiyAro- tanmayA na yuktaM kRtaM yat sa varAko'pamAnitaH paJca0 1 / - tat kimujjihAnajIvitAM varAkI nAnukampase mA0 10 / zoyanIya garIba"sevAye mRgayAmahe naramaho mUDho varAkA vayam " mukundamAlAyAm / adhama. varAGga na. (aGgAnAm varam) bhasta (na. vriyate Avriyate vA gupyate, vR+ap, varaM ca tat aGgaM ca) guhya indriya, zreSTha yoni, aMga, 4. (puM. varANi sthUlAni aGgAni yasya) hAthI, viSNu, maheva ( tri. varANi aGgAnyasya) zreSTha suMdara saMgavA. varAGgaka na. ( varAGga + saMjJAyAM kan ) 4, chAlayInI varAGganA strI. ( varA zreSThA aGganA) uttama strI- "varAGganA sevanamalpabhojanam"- lakSmIcaritre / varAGgin puM. ( varAGgamastyasya ini) amlavetasa. ( tri. varAGgamastyasya ini) zreSTha aMgavA. varAGgI strI. (varaM aGga antarAvayavA yasyAH GIS ) haLadara, uttama aMgavALI strI. varAjIvin puM. ( vara + A+jIva+ Nini) bhyotiSI varATa, varATaka puM. ( varaM mandamatIti, aT+karmaNi aN, varATa+ svArthe ka) DoDI - prAptaH kANavarATako'pi na mayA tRSNe'dhunA muJca mAm bhartR0 3 / 4 / - varATakAnAM dazakadvayaM yat sA kAkiNI tAzca paNazcatasraH / te SoDaza dramma ivAgamyo drammaistathA SoDazabhizca niSkaH - lIlAvatI / azatibhirvarATakaiH paNa ityabhidhIyate taiH SoDazaiH purANaM syAd rajataM saptabhistu taiH prAyazcittatattvam / chora chora. varATaka puM. ( vara + aT+Nvul) padmajIvanI zeSa varATakarajas puM. (varATake iva rajo'tra) nAgaDesara. varATikA puM. (varATa+svArthe kan+TAp ata itvam ) DoDI, garIbaDI, turacha- "bahukambumaNirvarATikA gaNanATat karakarkaTotkaraH " - naiSadhe / prayAge mUcyate yena tasya gaGgA varATikA udbhaTaH / varANa puM. (vR+ zAnac ) indra, varuNavRkSa. varAdana na. ( varairnRpairadyate, ad + lyuT ) yArojI. varAmla puM. ( varaH amlo'tra, rasya latvam) arabhahu. varAraka puM. ( varaM zreSThaM dhaninaM Rcchati gacchati, R + Nvul) hIra5. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1834 varAroha puM. ( varaH Aroho madhyaM yasya) hAthI. varArohA strI. ( vara: Aroho nitambo yasyAH) uttama nitaMbavALI strI. varAla (na.) saviMga. varAli puM. ( varA Alirasya) yandra, 452. varAlikA strI. ( varAnAmAliryasyAM kap+TAp) hugahivI. varAzi puM. ( varamaHvaraNamazrute, az+in) bha pahuM. varAsana na. ( varAya raNIyAyAsyate kSipyate as + lyuT ) kheDa bhatanuM DUsa-yAyuSya. (na. varaM ca tat AsanaM ca ) uttama zAsana (puM. varaM patimasyati, as + lyu) chInAjavo. bhaja- vyaliyArI puruSa (puM. varAn zreSThAnapi asyati, as+lyu) dvArapANa. varAsi puM. (varAyAvaraNAyAsyate as+in) sthUla-bha shbdrtnmhoddhiH| vastra, talavAra dhAraNa karanAra. varAha puM. (varAya abhISTAya mustAdilAbhAya Ahanti khanati bhUmim, A+han+Da) lUMDa- "varAhayUtho vizatIva bhUtalam " RtusaMhAre / visrabdhaM kriyatAM varAhatatibhirbhUstAkSatiH palvale-zakuM0 2 / 6 / viSNunA kheDa avatAra, te nAmano bheDa parvata, bhotha, kheDa jAtanuM mApa, aDhAra dvIpamAMthI te nAmano eka, zizumAra, vArAhI huncha. varAhaka puM. ( varAha + saMjJAyAM kan) bhadhara prAzI. varAhakanda puM., varAhakAntA (varAhapriyaH kandaH / varAhasya kAntA priyA) kheDa bhatanuM Au varAhakrAntA strI. (varAheNa krAntA priyeti), sAmazIno velo. [ varAroha - varuNAnI varivas na. ( vR + vasun iT ca) pU4na, dhana. varivasita, variyasthita tri. ( varivaH pUjanaM karoti kyac -kta vA yalopaH / varivasyA saMjAtA yasya tArakA. itac ) pUsa, sevela. varivasyA strI. ( varivas + kRtyarthe kyac + bhAve a+TAp) pUna, sevA. variSTha, varoyas puM. ( atizayena uruH iSThan varAdezaH / atizayena uruH zreSThaH Iyasun varAdezaH) atyaMta bhoTu, dhanuM lAre, atyanta zreSTha (puM. varIyas - ) bhyotiSno JaDhAramo yoga- varIyAneSa te praznaH kRto lokahito nRpa ! - bhAga0 2 / 1 / 1 / (puM.) tetara paMjI, nAraMgInuM Au (na. atizayena uruH iSThan varAdezaH ) taMju, bharI... variSThA strI. (variSTha + striyAM TAp) sAhityalatA vesa. variSThI strI. (variSTha + striyAM jAti GIS) tetara paMjilI. varI strI. (varI zatAvarI pUrvapadalopaH) satAvarI, sUrya varAhAvatAra puM. ( varAharUpeNa avatAraH) zrI viSNuno varAha-zU23ye bhIbhe avatAra - vasati dazanazikhare dharaNIM tava lagnA zazini kalaGkakaleva nimagnA / kezava ! dhRtazUkara- rUpa ! jaya jagadIza hare ! -gIta0 1 | varAhikA strI. (varAho bhakSakatvenAstyasyAH Than+TAp ) zUkara kavaca vanaspati. varAhI strI. (varAha + striyAM jAti GIS) (bhUMDalA. (varAho bhakSakatvenAstyasya ac gaurA. GIS ) is bhatanI bhotha, varAhahuncha vRkSa. variman puM. ( vara + imanic ) zreSTha, sarvoparitA. variyas tri. (ayamanayoratizayena varaH ururvA uru+iyasun varAdezaH uru kIma0 a0 ) apekSAkRta suMhara, adhi zreSTha, apekSAddhRta bAMju, pahoNuM } vistRta, patnI chAyA. varI (lI) varda puM. ( vRdh + yaG + ac pRSo. /vR+kvip vara. Ivazca-Ivarau tau dadAti dA+ka-IvardaH, valI cAsau Ivardazca karma0 ta0) jagaha, sAMDha varISu puM. (vR+ ISun / varaH zreSThaH iSuryasya, pRSo0) maheva. varuTa (puM.) te nAmanI roDa mleccha bhati. varuDa puM. (vR+ uDan) kheDa adhama bhati. varuDI strI. ( varuDa + striyAM jAti GIS) kheDa saMtya jAtinI strI. varuNa puM. (vR+utan) samudrano adhiSThAtA, heva-pazcima hizAnI devatA varuNadeva yAsAM rAjA varuNo yAti madhye satyAnRte avapazyaJjanAnAm, varuNo yAdasAmahambhaga0 10 / 29 / - pratIcIM varuNaH patiH mahA0 / - atisaktimetya varuNasya dizA bhRzamanvarajyadatuSAkaraHzizu0 9 / 7 / prANI, sUrya, khaDaDAnuM ADa, kheDa jeTa, varuNa vRkSa. varuNAGgaruha (puM.) agastya muni. varuNA strI. ( varuNa + striyAM TAp) azImAM prasiddha nahI. varuNAtmajA strI. (varuNasya jalasyAtmajeva janyatvAt) pANImAM thato eka dArU. varuNAnI strI. ( varuNasya patnI, varuNa + GIS AnugAgamazca) varAnI patnI.. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varuNAlA shbdrtnmhoddhiH| 1835 varuNAlaya, varuNAvAsa puM. (varuNasya AlayaH/AvAsaH) / anyano pachi6, tastra prasiddha ka- samAna samudra. aMkono guNAkAra. varutra na. (vRNoti AvRNotyaneneti, vR+uNA. utra) | varguNA (srI.) guut2, ghAta. uttarIya vastra-sa. vagaire.. vargaprakRti (strI.) jItama 438 me ena-1.5t2 varutha na. (viyate zarIramanena, vR+uNA. Uthan) antara, vargamUla na. (vargasya mUlam) ta prasiddha [bhUsa, DhAla, yAmaDu, samuthyaya, 234858, gha2. (puM. viyate jenA ghAtathI vagaka bane evo aMka. ratho'nena, vRJ+uNA. Uthan) zatrunA maDA2mAMthI vargazas avya. (varga+zas) samUhamA zreSvA2. rathanuM rakSaNa karavA mATe ratha pharatuM kareluM vAMsa ke vargIya tri. (varga+cha) vagana, [ saMdhI.. (pu.) loDhA vagerenuM AvaraNa, koyala, kALa. | sahAdhyAyI.. varUthin puM. (varUthaM tanutrANAdikamastyasya ini) u2 vargottama (vargeSu SaTsu kSetrAdiSu uttamo navAMzaH) guptithI. sa.04% 25- avanimekarathena varUthinA jyotiSazAstra prasiddha zreSTha navAMzavizeSa, vyaMjana jitavataH kila tasya dhanurbhUtaH-raghu0 9 / 11 / - vaNanA pAMcamAMthI pratyekano aMtima varNa eTale "aprabodhAya suSvApa gRdhracchAye varUthinaM" - anunAsi. 4gl. raghau0 1250 / 533002, yoDIhara. vadhi (bhvA. pa. sa. seTa-vaghati) 4. varUthinI strI. (varUtho'styasyAH, ini+Dop) senA varc (bhvA. A. a. seTa-varcate) yaj, prazaj. skhalitasalilAmulladhyainAM jagAma varUthinI 68deg4 mAmA tha. (curA. pa. sa. seTazizu0 1277 / varcayati) apayu, bha.2. vareNya na. (viyate lokairiti vR+uNA. eNya) sa.2.. 21 varcas (varca+asun) 35, te4, vIya, pArI, viSTa (tri. 1+eNya) bhusya- vedhA vidhAya punarukta ___(pu.) yandrano putra. | varcaska puM. (varcas+svArthe kan) 5.2, sill, vIrya, mivandabimbaM dUrIkaroti na katha viduSA vareNyaH viSTA. bhAmi0 2 / 158 / -tat saviturvareNyaM bhargo devasya varcasvina tri. (varcas+astyarthe vini) tasvI , dhImahi-Rk0 3 / 32 / 10 / zreSTha, prArthanA 42vA. sAya, icchavA lAyaka. zaktizAlI, hehIpyamAna- rohiNyAmabhavad varcA varcasvI varendrI (srI.) gau3 he. yena candramAH-vihnipu0 / varjaka tri. (vRj+Nvul) tyAga 4282, chounA2. vareza, varezvara puM. (varaH zreSThaH IzaH/IzvaraH) bhAva... varjana na. tri. (vR+ bhAve-lyuTa) tyAga, chouta, varoTa puM. (varANyuTAni dalAni yasya) bha2vAnu, jAu. vairAgya, apavAha, hiMsA, bha25, bhArI naing. (na.) bha2vArnu sa.. varjanIya, varjitavya, vayaM tri. (vRj+karmaNi anIyar/ varIla puM. (vR+olac) meM tanI 13t. vR+tavyac/vRj+yan) tDhI mUsa, ta4qu-cho341 varolI strI. (varola+striyAM jAti. GIS) tanI sAya. 31st. varjam avya. (vRj+amu) vina, sivAya -("pratyagrahIt varkara puM. (vRkyate gRhyate, vRk-AdAne+bahu. aran) | sarvamamantravarjam-'"kumAra0 7172|-gautmiivrjmitraa nArnu pazu, 2 . jayyu,42, 8.vi.DAra, gammata, niSkrAntAH-zakuM0 4 / parihAsa, yAmAnI 22. bhaga2. chorI nA 43 varjita tri. (vRja+karmaNi kta) tyAga 43. choro, bakarAne bAMdhI laI javAya. dAyita- gurorapi na bhoktavyamantraM satkArajitamvarkarATa na. (varkara+aTa+ ac) strIna stana 652 | kUrmapu0 / 2hita, DIna. premathI karAtAM puruSanA nakhakSatanAM nizAna, kaTAkSa. varNa (cu. ubha. sa. seT-varNayati-te) 4.4jraMgavarkarI strI. (varkara+striyAM jAti GIS) 162, dheTI. yathA hi bharatA varNavarNayantyAtmanastanum-subhA0 / varga puM. (vRjyate, vRj+ghaJ) sa..tIya. samUha, saMgha vistAravuM, vakhANavuM, hukama karavo, prakAzavuM, udyoga nyaSedhi zeSopyanuyAyivargaH-raghu0 2 / 4 / samUha, vimA, | Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1836 varNana. (varNa+ac) 2. (puM. briyata iti, vR+uNA. na sa ca nit) sonuM, vrata, dhoNI vagere raMga, khAra vagere akSara varSA, dhvanimAM- varNavicArakSamAdRSTiHvikrama0 5 / leha, gAyanano bha- upAttavarNe carite pinAkinaH - kumA0 5/56 / citra, kheDatAla, aMgarAga sauMdarya tvayyAdAtuM jalamavanate zArGgiNo varNacauremegha0 46 / - varNAnAmAnupUrvyeNa - vArtikam na kazcid varNAnAmapathamapakRSTo'pi bhajate - zakuM0 5 | 10 | yakSa"rAjA prajAraJjanalabdhavarNaH / parantapo nAma yathArthanAmA "- raghau0 / guza, stuti, brAhmaNa vagere jAti, vivAhopayogI amuka nakSatrothI thato varNakUTa. (puM. na. varNa+ac) leha, 35, akSara. varNaka puM. (vaNayati, varNa+Nvul ) yArA, hIMgajI. (na. varNa + Nvul) haratAsa, vizedhana yogya piSTapiThI- etaiH piSTatamAlavarNakanibhairAliptamambhodharaiHmRccha0 5 / 46 / kastAM nindati lumpati kaH smaraphalakasya varNakaM mugdhaH - AryA0 189 / yanchan. varNakavi (puM.) Duberano putra. varNakA strI. ( varNaka + striyAM TAp) hIMgaNI vagere. varNakUpikA, varNakUpI strI. (varNAnAmakSarANAM lekhanAya kSudraH kUpaH kUpI saiva kan) sADIno jaDiyo masIdhAnI masimaNirmelAndhurvarNakUpikA- trikANDazeSaH / varNavAraka puM. (varNaM zuklAdirUpaM cArayati, car + Nic+ Nvul ) yitAro, citradvAra. varNajyeSTha puM. (varNeSu jyeSThaH prathamamutpannatvAt) brAhma (tri. varNeSu jyeSThaH) zreSTha, varSATavANuM mInakakaTavRzcikaviprAH / siMhatulAdhanuH kSatriya uktaH / kumbhanaradvayameSavizaH syurmakaravRSastrI kathitA varajAtiH-jyotistattve varNajoTanam / varNajyeSThA strI. (varNajyeSTha + striyAM TAp ) zreSTha varNaTavANI strI- varNajyeSThA ca yA nArI varNahInazca yaH pumAn / tayorvivAhe mRtyuH syAt SaNmAsAnnAtra saMzaya: - jyotistattve / zabdaratnamahodadhiH / varNatas avya. (varNa+ paJcamyarthe tasil ) varSA thI. varNatUli, varNatUlikA, varNatUlI, varNamAtR, varNAGkA strI. (varNAnAM lekhanasAdhanaM tUli: /varNatUli + svArthe kaTAp / varNAnAM lekhanasAdhanaM tUlI / varNAnAM mAteva / varNA akSarANi akyante'nayA, aGki+ac+TAp) bejA, usama [varNa-varNahIna varNada na., varNadAtR tri. (varNa dadAti dA+ka / varNaM dadAti dA+tRc ) kheDa bhatanuM sugaMdhI dravya-DAjuM agara. (tri.) va ApanAra. varNadAtrI, varNavatI, varNavilAsinI strI. (varNaM dadAti, dA+tRc+GIp/varNa+matup masya vaH + striyAM GIp / varNena vilAsinI) jahara, varSAyukta. varNadUta puM. (varNaM eva dUto yatra) jeso patra, sajesI hastAve, lipi varNadharma puM. (varNAnAM dharmaH) brahmA vagere bhatino dharma. varNana na varNanA strI. (varNa + bhAve lyuT / varNa+yuc+TAp) (t- svabhAvoktistu Dimbha deH svakriyArUpavarNanam - kAvya0 10 / stuti- itthaM nizamya damaghoSasutaH svapIThAdutthAya kRSNaguNavarNanajAtamanyuHbhAga0 10 / 74 / 30 / raMgavuM te, vAsa, stuti- vidagdhA api varNyante viTavarNanayA striyaH - kathAsarit 0 32 / 166 / varNanIya, varNyaM tri. (varNa+karmaNi anIyar/varNa+Nyat) vAeAvA sAya, vaerzana 42vA yogya varNanIyA yathAyogaM sAGgopAGgA amI iha - sA0da0 / atha vayani kathyante tAni yAni kavIzvaraiH sA0 da0 / raMgavA sAya5. varNamAtRkA strI. (varNAnAM mAtRkA) sarasvatI. varNamAlA strI. ( varNAnAM mAlA) bhatibhANA, akSara paMkti, akSaronI kramAnusAra sUcI, yAgakarmamAM pacAsa varNanI eka mALA. varNarekhA, varNalekhA strI. (varNAn likhatyanayA, likha + karaNe ghaJ rasya laH / varNA likhyante'nayA, likha + karaNe ghaJ+TAp) jaDI, thoDa. varNavat tri. ( varNa + astyarthe matup masya vaH) alvANuM, akSarayukta.. varNaviloDaka puM. (varNAn viloDayati, vi+loD + Nvul) gharajheDa yora, avyano yora, akSara thora. varNavRtta (na.) te nAme akSarachan. varNazreSTha puM. (varNeSu zreSThaH ) vargomA uttama brAhma varNasaGkara puM. (sam+ kR + ap, varNataH saGkaraH) uttama varNanA puruSathI nIca varNanI strImAM athavA nIca varNanA puruSayI uttama varzanI strIthI 4nmeva saMtAna- "strISu duSTAsu vArSNeya ! jAyate varNasaGkaraH " - zrImadbhaga0 / varNasi puM. (varNa+asic / vRJ + asi nuk ) 45, pAegI, varNahIna tri. (varNai: hInaH) usa varSAnu, akSararahita. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNAvarti] varNA strI. (prazasto varNo'styasyAH, varNa+ac+TAp) tuvera dhAnya. varNATa puM. (varNAn aTati, aT +ac) gavaiyo, citradvAra nATakiyo, je potAnuM gujarAna strI dvArA kare che testriikRtaajiivH / varNAtman puM. (varNaM akSaraM AtmA svarUpaM yasya) zabda-dhAtu-priyAyaha zabdaratnamahodadhiH / varNApasad, varNApeta tri. (varNe apasadaH /varNena apetaH) varNathI bahiSkRta, varNamAM nIca. varNArha puM. (varNaM stutimarhati, ah + aN) bhaga. varNAzrama, varNAzramadharma puM. (varNasya AzramaH / varNazca Azramazca tayoH dharmaH) varNAzrama, varSA tathA AzramanI dharma. varNi na. ( varNyate stUyate iti, varNa+in) sonuM. varNikA strI. (varNAH akSarANi lekhyatvena santyasyAH, varNa+ThaJ+TAp) labha, sADI, nATaDiyAnI vezabhUSA varNikAparigraha puM. ( varNikAyAH parigrahaH) potAnI paraveza, bhabho vagere paDekho te tataH prakaraNanAyakasya mAlatIvallabhasya mAdhavasya varNikAparigrahaH katham - mAlatI 0 1 / varNita tri. (varNa + kta) aae(veva- varNitaM jayadevena hareridaM praNatena gIta0 3 / jAosa, uyAntara pabhADela, raMgela. varNin puM. (varNo'styasya ini) citrAra, seja, mayArI- varNAzramANAM gurave sa varNI vicakSaNaH prastutamAcacakSe - raghu0 5 / 19 / - sakhI tadIyA tamuvAca varNinaM nibodha sAdho ! tava cet kutUhalamkumA0 5 152 / - varNI syAt lekhake citrakare'pi brahmacAriNi medanI 127 / brahma vagere. varNinI strI. (varNaH astyasyAH prAzastye ini + GIp ) hajahara, strI. varNiliGgin puM. (varNinaH liGgaM yasyAsti liGgagI ca) brahmayArInA yihna-vaMzavANI bhAeAsa- sa varNiliGgI viditaH samAyayau yudhiSThiraM dvaitavane vanecaraHkirAta0 111 / varNu puM. (varNa+un/vR+NuH nit) te nAbhe bheTu naha, sAhitya-sUrya. vartaka, vartika puM. (vRt+Nvul/vRt+tikan) bhAraMDa pakSI, yaso pakSI, dhoDAnI jarI. (tri.) vidyamAna - chavita, vartanAra, honAra (na. vRt + Nvul) kheDa bhatanuM soDhuM. 1837 vartakA, vartikA, vartikI strI. (vRt + Nvul+TAp/ vartmani vartate, tatra sAdhuH hito vA, un+TAp / vartikA + striyAM jAti GIS) yaDabI, bhAraMDa paMjizI, citrahAranI thIMchI- tadupanaya citrapAlakaM citravartikAzcamA0 1 / - aGgulikSaraNasannavartikaH - raghu0 19 / 19 / vartajanman (puM.) bhedha. vartana na. ( vRt + bhAve lyuT ) vartavu-hovu te smarasi ca tadupAnteSvAvayorvartanAni- uttara0 1 / 26 / vidyamAna, sthiti (na. vRt + Nic + bhAve lyuT ) sthApana, chavavAno upAya, dhaMdho, udyama, pagAra, sADu mAthI dorA vaNAya che evA rUnA daDAno cheDo, vartula-goLa, rahevu, nivAsa rakho, khAyarA- "vinA varttanamevaite na tyajanti mamAntikam / matprabhutvaM phalaM brUhi kadA kiM tad bhaviSyati'- hitopadeze / ( tri. vRt + lyu) vRttivANu, sthAvara, vAmana, hIMga, vartanAra. varttanadAna na. ( vartanasya dAnam) lavavAnI upAyachavilA khApavI te, pagAra khApavo te, lADu khAya te. vartanAbhAva puM. ( vartanasya abhAvaH ) vavAnA upAyano khalAva vartani strI. ( vartanI - pRSo. hrasvaH) bhAratano pUrvavartI heza, sUkta, stotra, prazaMsA vartanI strI. (vRt + Nic + lyuT + GIp ) bhArga, rasto, hajaj. vartanIya, vartitavya tri. (vRt+karmaNi anIyar / vRt + karmaNi tavyac) vartavA yogya hovA sAya, rahevA yogya. vartamAna puM. (vRt + zAnac ) vartamAna prANa- vartamAnasAmIpye vartamAnavad vA pA0 3 / 3 / 131 / (tri vRt + zAnac ) hotuM, dhatuM vartatuM, vidyamAna rahetuM yAsu ajanuM - prathitayazasAM bhAsakavisomillakavimizrANAM prabandhAnatikramya vartamAnakaveH kAlidAsasya kRtau bahumAna:- mAlavi0 1 / vartamAnatA, strI, vartamAnatva na. ( vartamAnasya bhAvaH tal+TAp-tva) vartamAnapazuM vidyamAnapazu. vartaruka puM. ( varta +rA+Uka) pAezInuM yaDADAre labha, sUrya, te nAmano kheDa naha, paheregIra, jhagaDAno bhAjI. vartaloha na. ( varta loham) kheDa bhatanuM soDhuM. arti, vartI strI. ( vartate'nayA, vRta+in / vRt + ini vA GIp ) lekha, netrAMjana, vATa, dIveTa nirvANakAle dIpasya vartImiva dikSakSataH mahA0 4 / 21 / 23 / zarIre lepana, aMgarAga - tA punarmama prathamadarzanAt prabhRtvamRta - Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1838 shbdrtnmhoddhiH| [vartita-varman vartiriva cakSuSorAnandamutpAdayantI-mA0 1 / - vardhaki, vardhakin puM. (vardha+ac+kap+Di/varddhakaH iyamamRtavatirnayanayoH- uttara0 1 / 38 / vaidyAnu, me. vo'styasya ini) suthA2- kAntikAn zilpakarAn auSadha, havA, taM, poSAno chat, 4020- vardhakIn khanakAnapi-rAmA0 1 / 13 / 7 / -arthakSayo'"karpUravartiriva locanatApahantrI"-bhAminI0 3 / 16 / kSabhaGge tathANibhaGge ca vardhakinaH- bRhat-saMhitAyAm AMkelI lITI. 43 / 22 / vartita tri. (vRt+kta) varte. vardhana na. (vRdha vardha vA-bhAve lyuTa) vadha, 4, 52, vartina, vartiSNu tri. (vRt+Nini/vRt+iSNuc) vtn||2, ma2. (.) alyudhya, mAvAhI, ziva, zikSa9 mApa TakI rahenAra, madada lenAra, janAra, gatizIla, abhinaya posse| 2. (tri. vRdha+Nic+lyu) vRddhiA27. karanAra, abhyAsI, anuSThAtA, vartavAnA svabhAvavALuM, ___ (tri. vRdh-vardha+ lyu) vacanA2, chenA2, vRddhivANu. 22 maarn||2, vatu // 2- nirAkariSNU vartiSNU | vardhanI srI. (vardhana+sriyAM jAti. GIS) sAva29, vardhiSNU parito raNam / utpatiSNU sahiSNU ca ceratuH ___45, nayAvANu pAtra- AluH srI karkarI pArI khara-dUSaNau-bhaTTi0 5 / 1 / vadhunI ca lalantikA-jaTAdharaH / vartiSyamANa puM. (vRt+zAnac luTaH saveti syaTa) vardhamAna tri. (vRdh+zAnac) vadhatuM, vRddhi matuM, vRddhivANu bhaviSya (tri. vRt+bhaviSyati syamAnapatyayaH) (puM.) a.2rnu jIu, mATIne uyu- svastikAn bhaviSyAgana, bhaviSya saMdhI- vRttavartiSyamANAnAM vardhamAnAMzca nandyAvartAzca kAJcanAn-mahA0 7 / 80 / 19 / kathAMzAnAM nidarzakaH / saMkSiptArthastu viSkambha jainatIrthaMkara mahAvIra, viSNu, eka jAtanuM pazu, dhanavAnonuM eka jAtanuM ghara, eka deza (Adhunika AdAvaGkasya darzitaH-sA0da0 6 / 308 / pahavAna.) vartula tri. (vRt+ulac) Plust2 56Artha (na.) 42 vardhamAnaka puM. (vardhamAna+saMjJAyAM kan) isj, me. (pu.) 429, gopA tanI 27bI- bhRGgArANi kaTAhAni kalasAn vartulA strI. (vRt+ulac+TApa) 524AnI. 88. vardhamAnakAn-mahA0 14 / 65 / 14 / vartulI strI. (vartula+striyAM GIS) 2552. vardhApana na. (varddhaM chedaM karoti, vardha+Nic+Apa+lyuTa) vartman na. (vartate'nenAsmin vA vRt+manin) 2stI, | nADIchedana kriyAnA aMgarUpa eka saMskAra, vadhAmaNuM, bhA[ -"anugantuM satAM vartma kRtsnaM yadi na zakyate / varSagAMThano utsava. svalpamapyanugantavyaM mArgastho nAvasIdati" -subhA0 / | vardhita tri. (vRdh va: vA+kta) 4dhesa, chedR8, pU28, 31- vartma bhAnostyajAzu-megha0 39 / -pArasIkAMstato bharesa, prastuta. jetuM pratasthe sthalavartmanA / -mama vAnugacchanti vardhin, vardhiSNu tri. (vRdh+ini/vRdha+iSNuc) dhatuM, manuSyAH pArtha ! sarvazaH-bhaga0 3 / 23 / -rekhAmAtramapi | AbAda thatuM, vRddhi pAmavAnA svabhAvanuM. kSuNNAdAmanorvartmanaH param / na vyatIyuH prajAstasya | vardha na. (vRdha+STran) yAmaI. niyanturnemivRttayaH-raghu0 1 / 17 / -puraskRtA vartmani | vI strI. (vRdha+STran+DIp) yAmAnI horI, vAdharI. pArthivena pratyudgatA pArthivadharmapatnyA-raghu0 2 / 20 / varpasa na. (vR+asut puk) 35. 31, mAyAra, Hin, 5ist. varpha (bhvA. pa. sa. seTa-varphati) 4, 12 bhA2j. vartmani strI. (vRt+ani muT ca) bhA0, 22to. varmakaNTaka puM. (varma iva kaNTako'sya) pIta55... vardha (cu. ubha. sa. seTa-vardhayati-te) cha, pUra, varmakaSA strI. (varma kaSati, ac+TAp) tanI vanaspati. ___, bhU, pUre 42. vardha puM. (vRdh+ac) che, pUra, ma2j, vRddhi. (na.) varman na. (vR+manim) kya, antara- "vidhau vidhyati sakrodhe varma dharmaH zarIriNAm / sa eva kevalaM tasmAdasmAkaM sI.muM. siMdUra. jAyatAM gatiH' / / - svahRdayamarmANi varma karoti vardhaka puM. (vRdh+Nvul) brAhmaNayaSTi vanaspati. (tri.) sajalanalinIdalajAlam-gIta0 4 / (pR.) kSatriyane gatuM chenA2, 52nA2, bharanA2, vRddhi 4282. me. vizeSa -yathA caNDavarman, prahAravarman vagaire. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varmahara-varSA] shbdrtnmhoddhiH| 1839 varmahara puM. (varma harati, ha+ac) manta2 5 / 29 // 72 meghadUte / -iyanti varSANi tayA sahogramabhyasyatIva yogya avasthAvANo. ta25- samyag vinItamatha varmaharaM / vratamasidhAram-raghu0 13 / 67 / -na varSa varSANi dvAdaza kumAram-raghu0 8 / 94 / dakSazatAkSaH-daza0 / (tri. vRSa+kartari ac) 52sanA2. varmi puM. (vR+bA0 min) me. tarnu bha79. | varSakara puM. (varSaM karoti kR+ac) megha. (tri. varSa varmita tri. (varma karoti, varma+Nic tataH kta) / karoti kR+ac) 12sAha 32 / 2. manta2 ghA24. yu. Doya. te, taiyA2- vAjinAM | varSakarI strI. (varSaM tatsUcanaM karoti raveNa, kR+ GIS) varmitAGgAnAM kruddhasya mama sAyakAH-rAmA0 2 / 91 / 15 / / me tano DITa, tama. varya tri. (vR+yat) bhujya, zreSTha- anvitaH sa katipayaiH | varSaketu puM. (varSasya vRSTaH keturiva) satI sATos, kirAtavaryaiH-kirA0 12154 / -"mAhendraM nagamabhitaH / 12sAhanI , a zaya tumAnanI putra-kSemyasya kareNuvaryAH" -kirA0 12 / 54 / (puM.) maheva.. ___ ketumAn putro varSaketustato'bhavat-harivaMze 32140 / varyA srI. (vR+yat+TAp) anyA, pati ne. 52nA nyA. varSakoSa puM. (varSasya koSa iva) rezI, malino. varvaNA strI. (varityavyaktazabdena vaNati zabdAyate, varSaja, varSeja tri. (varSAjjAyate, jan+Da) 42sAthI __vaNazabde+ac+TAp) . tanI bhavl. pedA thanAra, varSathI pedA thanAra, jambudvIpathI utpanna varvara na. (vRNate varayati nAnAgaNAna. va+uNA0 Svaraca) thanA2. hiMgaLoka, pILuM candana, gandharasa nRtyanI eka | varSaNi strI. (vRS+ani) iti, vatana, yakSa, 12sa, ta. bhAvamudrA, dolAna. (tri. vR+arac vuTa ca) nIya, varSat tri. (vRS+vartamAne zatR) varasatuM. adhama, pAma2. (puM. vRNoti doSAna, va+varaca) | varSadhara puM. (varSa+dhR+ac) limadd, zimarI mAhi, vAMkaDiyA keza, eka deza, bAvaLanuM jhADa, eka jAtanI | kSetranI maryAdiA karanAra parvata, napuMsaka, nAjara. bhAjI. varSadharAdhaGka (na.) varSa 206 na. mI. varvarikA srI. (varvarI+saMjJAyAM kan husvaH TAp) meM varSadharSa, varSavara puM. (varSa+dhRS+ac/varSaM retovarSaNaM jAtanuM caMdana, eka jAtanuM phUla. vRNoti AvRNoti, vR+ac) 42, napuMsa.- "naSTaM varvarA, varvarI strI. (varvarapaSpasyeva AkatirastyasyA varSavarairmanuSyagaNanAbhAvAdapAsya trapAmantaHkaJcukIkaiti varvara+ac+TApa/varvara+striyAM jAti0 GIS) Jcukasya vizati trAsAdayaM vAmanaH" - ratnAvalyAm / | varSaparvata puM. varSANAM cihnabhUtaH sImAbhUto vA parvataH) eka jAtanI mAkhI, bAvaLanuM jhADa. varvarIka puM. (vRNute iti. vRJ-varaNe+Ikan) ziva, himavaMta, zikharI Adi cha parvata, varSanA AMtarA pAunA2 543- himavAn hemakUTazca niSadho merureva ca brAhmaNayaSTi vRkSa, disyA 32, man,i / caitraH karNI ca zRGgI ca saptaite vrssprvtaaH-haaraavlii| * vanaspati. varvarottha na. (varvara+ut+sthA+ka) ghANu yanna.. | varSapAkin puM. (varSe varSAkAle pAko'styasya, varSapAka+ini) varvA srI. (vR+va tasya netvam) meM tanI tulasI.. mAta vRkSa.. varSapuSpA strI. (varSa varSAkAle puSpaM yasyAH) sadAnI varvi tri. (vR+uNA0 vin) 164, Hitiyo. veto. vartura puM. (vR+urac vuTa ca) pAvaNarnu A3. | varSapriya puM. (varSo varSaNaM priyaM yasya) ayo. varSa (bhvA. pa. a. seTa-varSati) bhAnu thaj, 12sa. | varSapriyA strI. (varSapriya+striyAM TAp) apaiyA-bhAhA. varSa paM.. varSaNa na. (vRSa-bhAve ghaJ) 52saha, vRSvivaTi sI (varSasya vaddhirAdhikyaM yatra) matithi. (puM. vRSyate iti, vRSu-secane+ac) bUdvIpa, bhegha. janmadivase karavAnI pUjA vagere karma. prama. vagere varSobhAnu 05 varSa. (puM. na. varSazata na. (varSANAM zatam) sau. varSa, zai.t, Auct. vRS+karttari ac) bharata, bhairavata mAsita kSetramAnuvarSasahasra na. (varSANAM sahasram) .varSa. 815 59. kSatra-bhArata, bhAratavara- etadgUDhagurubhArabhArata | varSA strI. ba. va. (varSanti meghAH atra, vRS+ac+TApa) varSamadya mama vartate vaze zizu0 14 / 5 / sAla, ___ 4.-62vo me. bhAsa.nI. tu- grISme 52sa- "zApenAstagamitamahimA varSabhogyeNa bhartuH" - paJcAgnimadhyastho varSAsu sthaNDilezayaH-yAjJa0 3152 / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1840 varSAGga puM. (varSasya vatsarasya aGgamiva abhidhAnAt pustvam) mahino mAsa. zabdaratnamahodadhiH / [varSAGga-varhis / varSeja tri. ( varSe jAyate, jan+Da) varasAhamAM yehA thanAra. varSAGgI strI. (varSAsu aGgaM yasyAH ) punarnavA sAToDI. varSAghoSa puM. (varSAsu ghoSo mahAn zabdo'sya) heDaDI. varSApagama puM. (varSANAmapagamo yatra) 26985. (varSAyAH apagamaH) varSARtunI samApti, varasAhanI bhosamanI anta. varSAprabhaJjana tri. (varSAH prabhanakti, pra+bhaJj+yuc) varasAhane vijerI nANe tevuM. (puM. varSAsu pravartamAnaH prabhaJjanaH) varasAhanI bhosamamAM vAto pavana.. varSAbhava, varSAbhU puM. tri. (varSAsu bhavati, bhU+ac/ bhU+kvip) rAtI sAToDI. (tri. varSAsu bhavati, bhU + aca) varasAhanI mosamamAM thanAra, heDaoo, iMdragopa, DIDI. varSAbhvI strI. ( varSAbhU + striyAM jAti0 GIS) heuDI, eka jAtano velo. varSAmada puM. (varSAsu mAdyati mad+ac) bhora pakSI. varSAmadI strI. ( varSAmada + striyAM jAti0 GIS ) bhora paMjizI varSAmbhaH pAraNAvata puM. ( varSAmbhasi pAraNAyA vratamasya ) japaiyo, yAta. varSAyuta na. ( varSANAmayutam ) 6za ubha2 varSa. varSArAtra puM. (varSANAM rAtriH samAsAnto 'c ) va2sAhanI rAta varasA. varSArcis puM. (varSAsu arcirdIptirasya) maMgalagraha. varSAvasAna puM. (varSANAmavasAnamatra) 26Rtu. vArSika tri. ( varSasya idaM varS + Thak ) varSARtu saMbaMdhI, varSARtu (na.) kheDa bhatanuM sADaDu. varSin tri. ( vRS + ghinuN ) varasanAra. varSiSThe, varSIyas tri. (atizayena vRddhaH iSThan varSAdezaH / atizayena vRddhaH, vRddha+iyasun varSAdezaH ) atizaya vRddha - ASoDazAd bhaved bAlastaruNastata ucyate / vRddhaH syAd saptaterUrdhvaM varSIyAn navateH paramsmRtiH / varSuka tri. (vRS+ukaJ) arSavAnA svabhAvavANu- varSukasya kimayaH kRto te rambudasya parihAryamUSaramzizu0 14 / 46 / - " dyaurvaSukA puSpacayaM babhUva" bhaTTiH 2 / 37 / varSukAbda puM. (varSukazcAsau abdazca ) varasanAra vAhana. varSopala puM. ( varSasya vRSTerupalaH prastara iva) khAzamAMthI varasAdanA paDatA karA. varSma, varSman na. ( vRS+ma/vRS+manin) heDa- "gajavarSma kirAtebhyaH zazaMsudevadAravaH " - raghuvaMze 4 / 761 - varSma dvipAnAM viruvanta uccakairvanecarebhyazciramAcacakSirezizu0 12 / 64 / (tri.) atyanta suMdara, manoha235, paththa2. varha (curA. ubha. aka seT-varhayati - te) hIpa, prakAza, vadha 42vo- saka. / (bhvA. A. sa. seT varhate) utkarSa pAmavo. varha na. ( varhayati dIpyate, varha+ac) bhoranuM pIche - vilAsinI vibhramadantapatramApANDuraM ketakabarhamanyaHraghu0 andhipavRkSa, pAMha, parivAra (puM. varha+ac) bhorapIchu -"kaM haredeSa varha" - vikramorvazIye / varhaNa na. ( varha + lyuT ) pAMDu. varhiH kusuma, varhiHpuSpa, varhikusuma, vahiMpuSpa na. ( vaha vahniriva kusumamasya pRSo. vA salopaH / varhiH vahniriva puSpamasya/varhiH vahniriva kusumamasya pRSo. salopa/varhiH vahniriva puSpamasya visargalopaH) granthipae vRkSa. varhiH zuSman puM. (varhiH kuzaH zuSma valamasya) agni, citrAnuM Au varhiHSTha, varhiSTha na. ( varhiriva tiSThati, sthA+ka vA visargalopaH) sugaMdhIvANI-jasa. varhiNa, varhin puM. (varhamastyasya in / varhamatyasya in) bhorapakSI - chachundariH zubhAn gandhAn patrazAkaM tu varhiNaH- manu0 12 / 65 / - savibhramAliGganacumbanAkulaM pravRttanRtyaM madya varhiNAm RtusaM0 2 / 6 / varhiNavAhana puM. (varhiNaH vAhanamasya) DArtikasvAmI.. varhiNI strI. (varhiNa + striyAM jAti GIS) bhorapakSizI. varhidhvajA strI. (varhiH dhvaje'syAH ) thoDA hevI. varhijyotiSa, varhiSkeza puM. (varhiSA kuzena jyotirasya) (varha - dIpto isuna varhiH dIptimAn kezo yasya) agni varhiSad puM. ba. (varhiSi vipragaNisthe'gnau sIdanti, s + rad- kvip pRSo.) pitRgaNano bheDa bheTa. vahiMs puM. ( vRrhi + isun nipA. nalopazca ) agni, citra vRkSa, granthiparNa vRkSa. (puM. na.) Duza, harma "niyamavidhijalAnAM barhiSAM copanetrI " kumAre / (tri. varha - dIptau + isun) antivANu, tebhsvI. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ val-valAta shbdrtnmhoddhiH| 1841 val (bhvA. A. sa. seTa-valate) disj, dheravu, yAsa | valayita tri. (valayamiva AcaritaM, valaya+kvi+kta) -"tvadabhisaraNabhasena valantI patati padAni kiyanti _4024, dhe38- nIlanalinamiva pItaparAgapaTalabharacalanti" -gItago0 6 / pahAya, hI 42, - __ valayitamUlam-gIta0 11 / 26 / barayAnI 4 mAyare, praNathinaM parirabdhumathAGganAM vavalire valirecitamadhyamAH- peTa uparanI vaLIo. zizu0 6 / 31 / -anyo'nyaM zaravRSTireva valate- vali puM. (vala+in bavayorabhedAt) bali puM. za6 mahAvI0 6 / 41 / vang, jI. 4-valitakandhara0 humI. peTa 652nI. va.jI.mI- madhyena sA vedivilagnamA0 / anu23ta. yaj -hRdayamadhye tasminnevaM punarvalate madhyA valitrayaM cAru babhAra bAlA-kumA0 1 / 19 / balAt-gIta0 7 / dhA2j - valannUpuranisvanA-sA0 bhupa. 752nI. vaNImI- valibhirmukhamAkrAntam / da0 116 / -amandaM kandarpajvarajanitacintAkulatayA 'yA vANa- kusumocitAn valIbhRtazcalayan valadvAdhAM rAdhAM sarasamidamUce sahacarI -gIta0 1 / / bhRGgarucastavAlakAn-raghu0 8 / 53 / / sAmatema. jI. 57, te- svidhati kUNati vellati | valita tri. (val+kta) vaNesa, dhe38, yAva.sa. vivalati nimiSati vilokayati tiryak-kAvya0 10 / / valira tri. (valate saMvRNoti cakSustArAmiti, vala+bAhu. 3. kirac) in Himalj, TeDhA netravAj. vala na. (valyate'nena, val+ka) 8142, senA. valiza na. (valinA upahAradravyeNa zyati matsyAn zau+ka) valakSa puM. (val+kvipa, akSa+ac, karmadhA.) ghogA | vaDiza za6 mo. raMga -dviradadantavalakSamalakSyata sphuritabhRGgamRgacchavi | valIka na. (valyate saMvriyate'nena Ikan) chapara, chaTuM, ketakam -shishu06|34 / (tri.) ghogavana, sa36. netrano roga-paTu, Toj, samUha, Topaso, 57258, valakSagu puM. (valakSA gAvaH asya) yandra -yathAnatyarjunA- tasa, cha, taMtrAMzama6, vRkSa. bjajana hakSAko valakSagaH- kAvya0 1146 / a52. valka (ca. u. dvi. veTa-valkayati-te) bolato . valagna puM. na. (avalagna pRSo0 alopaH) 33, madhya. valka na. (val-saMvaraNe+ka kasya netvam) unI chAvavalana na. (vala+bhAve lyuTa) saMva29. padavI taruvalkavAsasAM prayatA saMyaminAM prapedire . valabhi, valabhI strI. (valyate AcchAdyate vl+abhi|| raghu0 8 / 11 / bhAnuM yADaM, du32. (pu.) me. vala+abhi+vA GISa) gopAnasI za mI , saurASTra- tana dharanu u. vasanI52 232- asti saurASTreSu valabhI nAma | valkataru puM. (valkapradhAnastaruH zA0 ta.) sopAna nagarI-daza0 / -kAvyamidaM vihitaM mayA valabhyAm- 3. bhaTTi0 23. 135 / gharanI 58mANa- "yasyAmasevanta | valkadruma puM. (valkapradhAno drumaH madhyalopI samA) namavalIkAH, samaM vadhubhirvalabhIryuvAnaH" -zizu0 / bhUpatra 3. -dhUpairjAlavinisRtairvalabhayaH saMdigdhapArAvatAH- valkala puM. na. (val+kalan kasya netvam) chAunI vikrama0 3 / 2 / sauthI. yo mA -ddaSTa vA chAsanI. pou:- "iyamadhikamanojJA valkalenApi tanvI, bhavanavalabhItuGgavAtAyanasthA-mA0 1 / 15 / kimiva hi madhurANAM maNDanaM nAkRtInAm" -zAkuntale / valamba puM. (avalamba-alopaH) avalamba za06 mA. -tau tu pUrveNa kAlena tapoyuktau babhUvatuH / valaya puM. na. (valate AvRNoti, val+ayan) 12 kSutpipAsAparizrAnto jaTAvalkaladhAriNau-mahA0 5garnu I -"maNinA valayaM valayena maNirmaNinA 1 / 156 / 2 / valayena vibhAti kara:" -subhA0 / yUDI, gosAti, | valkalodhra puM. (valkapradhAno lodhraH) meM tanu, yo52 vartuda, veSTanabhUmi. -vihitavizadabisakisalayavalayA vRkSa. jIvati paramiha tava ratikalayA-gIta0 6 / valg (bhvA. pa. sa. seT-valgati) 4, dUj, bhAmatema (puM. valayavadAkRtirastyasyeti, ac) gAno meM. dhUma. | valagat tri. (valg+vartamAne zatR) 4tuM, batuM. 2 . Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1842 valgA strI. ( valgyate'zvo'nayA, valg+ghaJ+TAp) ghoDAnI lagAbha- "vAjI valgAsu gRhyate " mRcchakaTike / valgita na. ( valg + bhAve kta) ghoDAnI kheDa bhatanI gati -"nimittAdaparAddheSordhAnuSkasyeva valgitam " zizu0 2 / 2 / (tri.) gayeluM, DUhenuM, gati, jalu josa te, havaM te. valgu puM. (valate iti, val-prANena + uNA ugugAgamazca dhAtoH jaDaro, joDaDI. (tri.) manohara, suMdhra- " valgu valganti sUktayaH " - paJcatantre / tadvalgunA yugapadunmiSitena tAvat sadyaH parasparatulAmadhirohatAM - raghu0 5/68 / valguka tri. ( valgu + svArthe ka) manohara, suMdara. (na. valgu + saMjJAyAM vA kan) yanhana, vana, DImata, pa.e. valgapatra puM. ( valgUni manojJAni patrANi yasya) bhaMgalI bhaga zabdaratnamahodadhiH / valgula puM. (valg+ula) kheDa bhatanuM pakSI, gIdha . valgulA strI. ( valg + ula+TAp) somarAla, kheDapakSI.. valgulikA strI. ( valgula + saMjJAyAM kan TApi itvam) bhe' bhatano DIDI, peTI, ubjo- tato valgulikAtastaM kRSTvA paTamadarzayat-kathAsarit0 55 / 79 / valgayat tri. ( valgya - nAmadhAtu + zatR) manohara thatuM, suMdara banatuM. valbh (bhvA. Atma. saka. seT-valbhase) jAvu, lakSa 2. valbhana na. ( valbh + bhAve lyuT ) jorAlona. valbhita na. ( valbh + bhAve kta) jAdheyuM, lakSaeA urela. valmika, valmiki, valmIka, valmIkUTa puM. na. (val+ik muTca/val+iki muTc / val+Ika muTca) DIDAso 'relo. bhATIno rAiDI- valmikasya valmIkasya saMcitaM vA kUTaM pRSo0) -" valmIkAgrAt prabhavati dhanuH khaNDamAkhaNDalasya" - meghadUte 15 / (puM. valmIka uyIkAkRtamRttikAstUpaH utpattikAraNatvenAstyasya ac) vAlmIki muni, kheDa bhatano hAthIpaNo roga - grIvAM sakakSAkarapAdadeze sandhau gale yA tribhireva doSaH / granthiH sa valmIkavat kriyANAM jAtaH krameNaiva gataH pravRddhim / zarIranA DeTalAI bhAgo sUjhI javA te. valgA-vallava valmIkabhava puM. (valmIkAt bhavati, bhU+ac) vAlmIDi bhuni. valmIkazIrSa na. ( valmIkasya zIrSamiva zIrSamasya) kheDa bhatanaM khaMThana, surabho.. valyula, valyUla (cu. ubha. sa. seT-valyulayati-te) chedha, pavitra 2. vall (bhvA. A. sa. seT-vallate) DhAMDavu, hAlavubhAsavu. valla puM. (vallate saMvRNoti, vall-ac) e yazohInA vana jarAjara khe va4na- vallastriguJjo gharaNaM ca te'STau - lIlAvatI / -vallaM vyoSeNa cArdrasya rase ca sitayA saha - vaidyakarasodrasArasaMgrahe / vAsa, je yazohI barAbara vajana, doDha caNoThI barobara vajana. vallakI strI. (vall + kvun gaurA. GIS ) vIsA - ajasra - mAsphAlitavallakIguNakSatojjvalAGguSThanakhAMzubhinnayA - zizu0 119 / - vallakI vAdyamAno hi saptasvaravimUrcchitAm harivaMze 84 / 111 / sadasaddhI vRkSa- vallakI gajabhakSyA ca suvahA surabhIrasA - bhAvapra0 1 / ballabha puM. (vall + abhac) pati, uttama ghoDo. (tri.) vahAbu, adhyakSa, priya. vallabhapAla puM. (vallabhaM pAlayati, pAl + aN) azvapAsa, jAsahAra. vallabhA strI. (vallabha + striyAM TAp) vahAlI strI, priyA - preyasI dayitA kAntA prANezA vallabhA priyA haima0 / vallabhAcArya (puM.) vaiSNava saMpradAyanA prasiddha prarvata'nuM nAma. vallabhAyita na. ( vallabha + kyaG + kta) suratAnaMdhanuM khAsanavizeSa, ratibaMdha. vallara na. ( vallate iti, vall + aran) aNuM khagara, gahana, DuMbha, jhADI, bhAM42 - Auno mahora. vallari, vallarI strI. (vallU+kvip, vallaM saMvaraNaM RcchatIti, R + ac + i / balla + ari + striyAM vA GIp ) bhethI, Auno mahora, bhaMvarI, citrabhUNa, latAda- anapAyini saMzayadrume gajabhagne patanAya vallarIkumA0 4 / 31 / - tamovallarI - mA0 5 / 61 / vallava puM. (vall+ghaJ taM vAti, vA+ka) govANiyoM - kalasimudadhigurvI vallayA loDayanti - zizu0 11 / 8 lImasena, rasoIyo, rajArI, bharavAra. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huvAghAsa. vallavI-vaziSTha shbdrtnmhoddhiH| 1843 vallavI strI. (vallava+striyAM jAti. GIS) vaya | I tane. 2. chu" ma. jobanAra- kopasya kiM nu -nirIkSituM nopararAma vallavIrabhipravRttA iva vArayoSitaH / karabhoru ! vazaMvadA'bhUH-bhAmi0 3 / 9 / -sA dadarza -kirA0 4 / 17 / maravAu, 2bA29.. guruharSavazaMvadavadanamanaGganivAsam-gIta0 11 / valli, vallI strI. (vallate saMvRNoti vRkSAdIn, | vazakA, vazagA strI. (vazena AyattatayA kAyati zobhate valla+in) veda, sata- bhUtezasya bhujaGgavallivalayasraG kai+ke+TAp/vazaM gacchati, gam+Da+TAp) svAdhIna. naddhajUTA jaTAH-mA0 1 / 2 / -vallirveSTayate vRkSaM strI, talama 24tI. strI. sarvatazcaiva gacchati mahA0 12 184 / 13 / pRthvI.. vazakriyA strI. (vazasya kriyA karaNam) 12 12 te. (valla+in vA GIp) mamoha, vanaspati yavya, vazaga, vazavartina, vazaGgata, vazAnuga tri. (vazaM veto. gacchati, gam+Da/vaze vartate, vRt+Nini/vazaM gtH| vallIja na. (valyAM jAyate. jana+Da) bharI. Tri __ vazamanugacchati, anu+gam+Da) 4za thayeTa, tA. bhAdrapade vallIjaM niSpattiM yAti pUrvazasyaM ca- thayesa- na zuco vazaM vazinAmuttamaM gantumarhasi bRhatsaMhitAyAm 8 / raghu0 8 / 10 / vallIdUrvA srI. (vallIrUpA dUrvA) meM advt. l- vazanA strI. (vaza+yuc+TAp) strInu bhUSa-"sArasanaM sArazanaM vasanA vazanA tathA" - zabdaratnArNave / vallIvadarI strI. (vallIrUpA badarI) .50d-1.0027, vazA strI. (vaz spRhAyAM+ac+TAp) 59. strI, bhUmI. 562. dise. strI, tara strI, 20, 2||y, naha. vallImudga puM. (vallIpradhAno mudgaH) 10. bha.. ."strIratneSu mamorvazI priyatamA yUthe taveyaM vazA" . vallIvRkSa puM. (vallIva dIghoM vRkSaH) sAnu, jAu. vikramorvazIye 4 / 25 / vallura na. (vall+uran) yatA, 4 6, 8, | vazAku (puM.) . tanu, pakSI. ninasya, kSetra, jyA vinA ghAsa. . mIna. | vazApAyin puM. (vazAM pIvati, pA+Nini) dUta.. vallUra tri. (valla+Uran) 1351 vo3thI. sUIthayedu vazApAyinI strI. (vazApAyin+striyAM jAti. GIS) tarI.. mAMsa, 2k mAMsa, vanakSetra, OM, vAina, 652bhUmi. | vazi tri. (vaz+ astyarthe ini) zrI.ne. .2 42 // 2. valyA strI. (vall+yat+TAp) pAvaDInu, u. (na. vaz+bhAve ini) 40524. valvaja na. (valate bhuvaM veSTayati, vala-kvip, tAddazaH | vazika tri. (vazo'styasya ini) zUnya, dI.. san vajati gacchati, vaj+ac) . tanuM ghAsa- vazikA strI. (vazo vazIkaraNaM sAdhyatve sAstyasyA muJjalAbhe tu kartavyAH kuzAzmantakavalvajaiH . iti vaz+Than+TAp) agasya-hana. manu0 2 / 43 / vazitA strI., vazitva na. (vazerbhAvaH tal-TAp-tva) valvajA strI. (valvaja+striyAM TAp) me tanu . | pIne vaza 2 - aNimA laghimA prAptiH prAkAmyaM valha (cu. ubha. aka. seTa-valhayati-te) aza, | mahimA tathA / IzitvaM ca vazitvaM ca tathA hIya. (bhvA. A. sa. seTa-valhate) 6. pAmako. ___kAmAvasAyitA - hemacandraH / vaza 42vA54, Izva2rnu, vaz (adA. pa. sa. seTa-vaSTi) spR. 42vI, 627j me jaizvarya, svataMtra. "niHsvo vaSTi zataM zatAM dazazataM lakSaM sahasrAdhipaH" vazin tri. (vazo'styasya ini) indriya Thene vaza cha -zAnti0 2 / 6 / -amI hi vIryaprabhavaM bhavasya jayAya mevA puruSa, svAdhIna, svataMtra.. senAnyamuzanti devAH-kumA0 3 / 15 / / vazinI srI. (vazin+striyAM GIp) bhI4Ina 3. vaza puM. na. (vaz+ bhAve ap kartari ac vA) udal, vazira, vasira na. (vaz+iran/vas+iran) samudranu 525zatA, ghaelyj, prabhupa, 20l. (tri. vaSTi, bhI. (puM.) pI52, vanaspati. ya. vaza+kartari aca) svAdhIna.. 52vaza- anayata | vaziSTha, vasiSTha paM. (atizayena vazI iSThana inelaka/ prabhuzaktisaMpadA vazameko nRpatInantarAn-raghu0 8 / 19 / | vasiSTha pRSo0) vasiSTha muni- vaziSTho'smi vazaMvada tri. (vazaM vazakaraM madhuraM, vazo'hamiti vA vasiSTho'smi vaze vAsagRheSvapi / vaziSThatvAcca vadati, vaza+vad+khac mum ca) yavAya mobA2- | vAsAcca vasiSTha iti viddhi mAm -mahA0 13 / 9389 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1844 shbdrtnmhoddhiH| [vazIkaraNa-vasana vazIkaraNa na. (avazaH vazaH kriyate'nena, vaza+cci+ | vas (cu. ubha. seTa-vAsayati-te) snehAtha, mAyA kR+lyuTa) 40. 52.43 tevo. maMtra. yoga 42vo. tha -aka. / cha, vadha 42vI. saka. / (divA. te. -catuHSaSTikalAH proktAH kAmazAstre vazIkarAH / para. saka. seTa-vasyati) thama, thaM.mI. 4. (bhvA. AliGganAdyAH nRtINAM kaumAryAdervazIkarA:- pa. a. aniTa-vasati) 23, vasa- dhIrasamIre bRhannIlatantram / yamunAtIre vasati vane vanamAlI-gIta0 5. / vidyamAna vazIkRta tri. (avazaH vazaH kriyate, vaza+cci+kR+kta) DA. . vasanti hi premNi guNA na vastuni4438, tA. 438. kirA0 8 / 37 / - yatrAkRtistatra guNA vasanti bhUtiH vazIbhavana na. (vaza+vi+bhU+lyuTa) 125 thaj, aud. zrIhIdhRtiH kIrtirdakSe vasati nAlase-subhA0 / 2ung. ___tha. (adhi+vas=adhivasati) 2. priyAsahacarazciravazIbhUta tri. (avazo vazo bhUtaH, vaza+cci+bhU+kta) mavAtsam-uttara0 3 / 8 / - bAlyAt parAmiva dazAmadhyuvaza thayera, tA. thayeva, svAdhIna ye. vAsa-raghu0 5 / 63 / svAdhIna. 2, sevo. vazIra puM. (vaz+Iran) 52. (puM.) vazira 206 (A+vas=Avasati) 23j- ravimAvasate satAM humo. vazya na. (vazAya vazIkaraNAya sAdhu, vaz+yat) savi. kriyAyai-vikrama0 3 / 7 / samaya vagere unit, (tri. vazamadhInatvaM gata iti, vaz+yat) , svAdhIna vistau2, (ni+vas-nivasati) 22, 348. devI, -"mano navadvArAniSiddhavRtti hadi vyavasthApya 4.sa. 42va- nivatsyati samaM hariNAGganAbhiHsamAdhivazyama" -kamAre / -AtmavazyaividheyAtmA zakuM0 1 / 27 / (pari+vas=parivasati) 23. prasAdamadhigacchati-bhaga0 2 / 641 -tasya putro bhaved paryuSitam / pravAsa. 12vo. (adA. A. sa. seTavazyaH samRddho dhArmikaH sudhI:-hito0 18 / / vaste) isg, 52j -vasane paridhUsare vasAnAvazyakA, vazyA srI. (vazyA+svArthe kan hasvaH TAp/ zakuM0 7 / 21 / (curA. ubha. sa. seTa-vAsayati-te) vazya+striyAM TAp) svAdhIna. strI- yaM brahmANamiyaM suvAsita 42, sudhita. 2j pra+vas-pravasati - devI vAgvazyevAnuvartate-uttara0 1 / 2 / pravAsa. 42vI- vidhAya vRttiM bhAryAyAH pravaset kAryavAn varSa (bhvA. pa. sa. seT-vaSati) 15. 12vI, bhArI. naraH-manu0 97 / upa+vas=upavasati -64vAsa nA . 52vI, anazana 72- upoSitAbhyAmiva netrAbhyAM vaSaT avya. (baha-DaSaTi) hevIna. 6dezI DomavAne yogya pibanti -daza0 / vastunA tyA- agnau hutaM tu yad havyaM syAt triSu vasat (vas+vartamAne zatR) vasatuM, 23tuM.. vaSaTkRtam-yathA indrAya vaSaT, pUSNe vaSaT, agnaye vasati, vasatI strI. (vas+ati/vas+ati vA DIp) vaSaT / 236191, vAsa- AzrameSu vasatiM cakre-megha0 1 / vaSaTkAra puM. (vaSaT ityasya kAraH karaNaM yatra) hevAne rAtri, sthApanA, 52- harSo harSo hRdayavasatiH paJcabANastu uddezIne haviSano tyAga, jemAM vaSar nuM uccAraNa bANaH- prasanna0 1 / 22 / chAva.. karAya te zabda, vasativarI (strI. ba. va.) soma. a|| bhATe 45. vaSaTkRta tri. (vaSaDiti mantreNa kRtam) Domeda. vasatha puM. (vas+athac) ma., ma. vaSk (bhvA. A. sa. seTa-vaSkate) 4, upa-bhaga.. vaSkaya puM. (vaSkate, vaSk-gato+bAhu. ayan) 2.5 vasana (vas AcchAdane+karmaNi lyuTa) vastra- vasane varSanu vA72 . paridhUsare vasAnA-zakuM0 7 / 21 / -utsaGge vA vaSkayaNI, vaSkAyaNI strI. (vaSkayamekahAyanavatsaM nayati malinavasane saumya ! nikSipya vINAm-megha0 86 / sthAnAntaraM, nI+Da gaurA. GIS Natvam/vaSkaH strIna, 521. bhUSa.45-510- "sIte'tIte vasanamazanaM ekahAyano vatso'styasyAH ini+GIS) vi.2 prasUtA vAsarAnte nizAnte udbhaTe / (na. vas+bhAve lyuTa) ghaNA kALathI viyAyelI gAya, jenAM vAcharaDAM moTAM aise1, vasata. (na. vas nivAse+AdhAre lyuTa) thaI gayAM hoya tevI gAya. vAsa, 23438. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasanagRha-vasucchidrA] shbdrtnmhoddhiH| 1845 vasanagRha, vasanasana na. (vasananirmitaM gRham/sadma) | vasantasakha puM. (vasantasya sakhA iti samA. ac) taMbU, kapaDAMnuM banAveluM ghara. Amava. vasanA strI. (vasa+yaca+TApa) sImona TIna mAmaSA- vasantotsava puM. (vasantasya utsavaH) DojInI utsava ho. -phAlgunyAM paurNamAsyAM tu vidadhyAd vaiSNavaiH saha / vasanta puM. (vasantyatra madanotsavA iti, vas+jha) yatra- zrIkRSNapriyabhaktasya vasantasyArcanotsavam -haribhakti vaizama aba malinAnI Rtu- sukhAH pradoSAdivasAzca vilAse 14. vi0 / ramyA / sarvaM priye cArutaraM vasante" -RtusaMhAreH 6 / 2 / vasA strI. (vas+ ac+TAp) meha, ya20I- zuddhamAMsasya - madhu-mAdhavau vasantaH-suzrute / -viharati haririha yaH snehaH sA vasA parikIrtitA- suzrute / me. sarasavasante-gIta0 1 / unI 22.21, 125 vidUSa'nu vizeSaNa, te nAme eka tAla. vasADhya, vasADhyaka puM. (vasAbhiH ADhyaH/vasADhyakaH) vasantaka puM. (vasanta+saMjJAyAM kan) bhara'sArnu kAu. zizumAra nAmanuM moTuM mAchaluM. vasantakusuma puM. (vasante kusumaM yasya) setu, vRkSa. vasADhyA strI. (vasAbhiH ADhyA) zizubhA2 nAmAnI (na. vasantasya kusumam) vasantatunuM dUsa.. __moTI bhAsI.. vasantakusumAkara (pu.) prameDa zerAno nA21 42nA2. | vasAna tri. (vas+vartamAne zanac) 532tuM, ghaa25|| eka auSadha. 2. vasantaghoSiNI strI. (vasante ghoSayati, ghuS+Nini+GIp) vasi puM. (vas+ in) 2449, 52, 23. oyasa-mAhA. vasitR tri. (vas+tRc) vasanA2, 23nA2. vasantaghoSin puM. (vasante ghoSayati, vasanta+ghuS+Nini) vasin puM. (vas+in) pAnI Maus... vasu na. (vas+u) dhana- svayaM pradugdhe'sya guNairupasnutA koyala-nara vasantaja tri. (vasante jAyate, jan+Da) vasanta tuma vasUpamAnasya vasUni medinI-kirA0 1 / 18 / ratna, vRddhi nAmanA. mISAya, sonu, 5ull. (puM.) 40.8 vasu. utpanna thanAra. 8. -dharo dhruvazca somazca ahazcaivAnilo'nalaH / vasantajA strI. (vasante jAyate, jan+Da+TAp) mAdhavI. pratyUSazca prabhAsazca vasavo'STAviva smRtAH / . hatA tarnu Au, agni, B24!- nirAkAzaM yadravimapetavasuM vasantatilika na., vasantatilakA strI. (vasantasya viyadAlayAdaparadiggaNikAH-zizu0 9 / 10 / - tilakamiva) . tanuM dUsa- phullaM vasantatilakaM zithilavasUmagAdhe magnamApatyayodhau-kirA0 1646 / tilakaM vanAlyAH-chandaH 5 / yauhamakSaranA 22vAyo. sarya. dhoMsarAnI gAMTha, vasu jenA devatA hoya te . chanda -"jJeyaM vasantatilakaM tabhajA jagaugaH" . nakSatra-dhaniSThA, te nAmano eka rAjA, ATha saMkhyAnI chandomaJjaryAm / saMza, dukhara, ziva, bhagna, vRkSa, sarAva2-taNAva, vasantadUta puM. (vasantasya dUta iva) Ayata-na2, bArnu rAsa, bAMdhavAnuM doraDuM, lagAma, citrAnuM jhADa, AkaDAnuM Au, paMyama rA. 93. (tri. vas+u) madhura, bhI hu, sU, suI gayej. vasantadUtI strI. (vasantasya dUtIva) mAdhavIratA, 412ii. (strI. vas+u) vRddhi, auSadhi, dIpti. vRkSa, yArInu, 13, jIyasa-mAhA. vasuka puM. vasUka na. (vasunA sUryyanAmnA kAyati, vasantadru, vasantavRkSa puM. (vasantasya druH-vRkSaH) Hink kai+ka+TAp) mArnu , 4 vRkSA. 33. (na. vasu+saMjJAyAM kan/vasuka+pRSo0) 2.5 tanu vasantapaJcamI strI. (vasantapaJcamI) vasaMtapaMyamI, mAgha bhAI. zuhi pAyama- vasantapaJcamI nAma sarvapApapramocanI / | vasukITa puM. (vasuni dhane kITa iva) yAya, bhAga!. vasantaM ca samabhyarcya kandarpaH sarati priye ! - vasucchidrA strI. (vasusaGkhyAtAni puSpe chidrANi yasyAH) matsyasUkte / mahAmedA nAmanI vanaspati. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1846 shbdrtnmhoddhiH| [vasuda-vasti vasuda puM. (vasUni dadAti/dA+ka) dura- sanandagopasyaM | vasuSeNa(sena) (puM.) (vasuyuktA senA'sya) 49- rAdhAyAH gRhaM vAsAya vasudopamaH / avatIrya tato yAnAt ___ kalpayAmAsa putraM so'dhirathastadA / cakraturnAmadheyaM praviveza mahAbala: -harivaMze 81 / 15 / vi.. (tri.) | ca tasya bAlasya tAvubhau / / dampatI vasusene(SeNe)ti dhana-sonu-ratna 3 ApanA2. dikSu sarvAsu vizrutam / vasudA srI. (vasu dadAti, dA+ka) pRthvI, dhana. mApArI. | vasusthalI strI. (vasUnAM dhanAnAM sthalI) mujheranI nagarI, vasudeva puM., vasudevatA srI., vasudevabhU, vasudevyA dhana-rela-sonA vagerenu sthaNa. (vasunA dIvyati, diva+ac) zrIna pitA | vasuhaTTa, vasuhaTTaka puM. (vasUnAM dIptInAM haTTa iva/vasUnAM (na. vasavo devA yasya/srI. vasavo devatA yasyAH) haTTaH svArthe kap) me tana Au. vakavRkSa / dhaniSThA nakSatra. (vasudevAd bhavati, bhU+kvip) | vasUrA (strI.) vezyA , RLEL. zrIkRSNa, dhaniSThA nakSatra vask (bhvA. A. sa. seT-vaskate) 4, yAla. vasuzrA, vasundharA, vasumatI strI. (vasUni dhIyante'syAM, vaska puM. (vask+ghaJ) adhyavasAya, nizcaya. dhA+ghaJartha AdhAre ka+TAp/vasUni dhArayati, dhR+khac vaskaya puM. (vask gatau, vaskate iti, bAhulakAd mum hrasvazca/vasu+matup+GIS) pRthvI- rAjye sAraM __ayan) 5 varSanI vA7231. vasudhA vasudhAyAM puraM pure saudham / saudhe talpaM talpe vaskathanI sI. (vaskayaH, tena nIyate iti, varAGganA sarvasvam-sA0 da0 10. pari0 / - nAnAratnA nI+kvip+ GIS) in uNe prasUti 4200vasundharA-raghu0 4 / 7 / -vasumatyA hi nRpAH kalatriNaH vaskayinyAstridoSaghnaM tarpaNaM balakRt payaH-bhAvapra0 / -raghu0 882 / -tadalaM tadapAyacintayA vipadutpatti- vaskarATikA (strI.) vAMchI. matAmupasthitA / vasudheyamavekSya tAM tvayA vasumatyA | vast (curA. ubha. seTa-vastayati-te) bhAgaj, yAyavU hi nRpAH kalatriNa -raghu0 882 / / dvika. / bhArI naing, dj. -saka. / vasudhAdhara strI. (vasudhAM dhArayati, dhR+ac) 5vata.. vasta puM. (vastyate badhyate, vast+karmaNi ghaJ) .42.. vasudhAdhipa, vasudhAdhipati, vasudhAdhIza vasudhAdhIzvara -yasya vastasamo gandho gAtre zavasamo'pi vA / puM. (vasudhAyAH adhipaH/vasudhAyAH adhipatiH/vasudhAyAH tasyArdhamAsikaM jJeyaM yogino nRpa ! jIvitamadhIzaH/vasudhAyAH adhIzvaraH) 20%1. mArkaNDeye 43 / 12 / (na. vast+ac) 52. vasudhAnagara (na.) 29nI. rAdhAnI. vastaka na. (vasta iva kAyati, kai+ka) janAvaTI vasudhArA lI. (vasozcedirAjasya priyArthaM dhArA ghRtasravasantatiH) bhAMgasima yehirA4 vasune. dezAne / vastakarNa puM. (vastasya karNaH patrAkAre'styasya ac) 72zatI. pI.vagairenI. dhAra (srI. vasoH ratnasyeva dhArA sAganuM jhADa. yasyAH) mukharanI. nagarI. -vasudheyamavekSyatAM tvayA- | vastagandhA srI. (vastasyeva gandho yasyAH) ALL raghu0 883 / (nanI meM zakti- "kuDyalagnAM vanaspati. vasordhArAM sapta vArAn ghRtena tu / kArayet paJca vastamodA strI. (vastaM chAgaM modayati, mud+Nic+ vArAn vA nAtinIcAM na cocchritAma" -chAndogyopa0 / __ aN+TAp) amo6. vasuprANa puM. (vasuH dIptiH prANA iva yasya) bhanina, vastavya tri. (vas+karmaNi tavyac) 24vA-vasa ya. citrAnuM jhADa. vasti puM. (vasati mUtrAdikamatra, vas+uNA. ti) mithI vasupUjya (pu.) 12mA chaina. tIrtha.52 vAsupUzyanA pitA. nIcenuM mUtrAdhAra sthAna peThuM, zvAsa, raheThANa, jhADAnI vasumat tri. (vasu+astyarthe matupa) dhanavAna, pai.sAhAra. kabajiyAta vagere rogone TALavA mATe gudAdvArA levAtI vasurocis puM. (vasune dhanAya rocate, ruc+isun) pAyarI-anIu. (puM.srI. vas+tic) 5strI nA2che31- striyAM bahutve vastrasya dazAH syurvastayo vasula puM. (vasuM dIpti lAti, lA+ka) 41, 4vatA | dvayoH-amara0 2 / 6 / 114 / pAya 5131... Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastikarman -- vaha ] zabdaratnamahodadhiH / vastikarman na. ( vastyAH karma) guhAdvArA pIyArI bhAravI te. | vastikarmADhya puM. (vastikarmaNA tacchodhanavyApAreNa ADhyaH) kharIThAnuM kAu- "ariSTo vastikarmADhyo veNIraH phenilaH kSuNaH " - zabdacandrikA | vastimala na. ( vasternAbhyadhobhAgasya malam) bhUtra, pezA. vastI strI. ( vasta+ striyAM jAti, GIS) jahurI. vastu na. ( vasatIti, vas + uNA. tun) thI4- vastunyavastvAropo'jJAnam / dravya buddhadravyaM staupikaM syAt sattvaM dravyaM ca vastuSu / - kriyAsu vastUpahitA prasIdatiraghu0 3 / 29 / bhUNa pahArtha- " spRhAvatI vastuSu keSu mAgadhI" - raghuvaMze / AkRtipratyayAde vainAmanUnavastukAM saMbhAvayAmi - mAlavi0 1 / satAM hi sandehapadeSu vastuSu pramANamantaHkaraNapravRttayaH- zakuM0 1 / satya pahArtha- athavA mRdu vastu hiMsituM mRdunaivArabhate kRtAntakaH-raghu0 8 / 45 / kiM vastu vidvan ! gurave pradeyam - rghu05|10| pAtrabhUta, artha, nATaka vagereno viSaya (pso). - vastuka na vastukA strI ( vastu + ivArthe kan/ vastuka + striyAM TAp) kheDa bhatanuM zArDa. vAstuka | vastutas avya. (vastu + paJcamyarthe tasil ) vAstavi rIte, jarI rIte, vastuthI . vastumAtra na. ( vastu + mAtram) pahArtha mAtra. vastuhAni strI. (vastuno hAniH ) vastunuM nusAna, yInI hAni. vastUka (na.) kheDa bhatanuM bhIhu. vastya na. ( vasatau sAdhuH yat) dha2. vastvantara na. ( anyad vastu) jIka vastu jIbhe pachArtha. vastvabhAva puM. (vastunaH abhAvaH ) vastuno alAva vastra na. ( vasyate AcchAdyate'nena vas+STran) vastravastrapUtaM pibejjalam - manu0 6 / 46 / - zuklaM tu zubhadaM yastraM zItAtapanivAraNam-vAbhaTe / pahu~, tamAlapatra, AcchAdana. vastrakuTTima, vastragRha na. ( vastranirmitaM kuTTimam gRham ) chatra, chatrI, tambU vastragranthi puM. (vastrasya granthiH) strIne parelA paDAnI DeDa uparanI gAMDa. vastranirNejaka puM. (vastra + nis+ Nij + Nvul) 1847 vastraputrikA strI. (vastranirmitA putrikA) lUgaDAnI pUtajI. vastrabhUSaNA strI. (vastrasya bhUSaNaM yasyAH ) 4. vastrabhedaka, vastrabhedin puM. (vastra + bhid + Nvul / vastra + bhid + Nini ) 627. vastrayugma na. ( vastrasya yugmam) upaDAMnI bheTI, je vastroM.. vastrayoni strI. (vastrasya yoniH ) 3-na-rezama tvakUphalakRmiromANi vastrayonirdaza triSu amaraH / vastraraJjaka tri. (vastra + raj + Nvul) GapaDAM raMganAra. vastraraJjana puM. (vastraM raJjayati, raj + Nic + lyuT) suMjo - syAt sukumbhaM vahnizikhaM vastraraJjanamityapi bhAvapra0 / vastrAJcala puM. na. (vastrasya aJcalam ) sUjAno cher3I. vastrApahAraka, vastrApahArin tri. (vastrANyapaharati, ap + ha + Nvul / vastrANi apaharati, apa + hR + Nini) kapaDAM coranAra, vastra coranAra. vasna na. ( vas-nivAse AcchAdane vA uNA0 na.) DImata, bhUlya, pagAra, vastra, dravya, zI4, dhana, mRtyu, vAsa, rahA. (puM. vas+uNA na bhUlya, DImata. vasnana (na.) strInuM ITi bhUSA- DeunI chAgInI. vasnasA strI. ( vasnaM syati, so+ka+TAp) snAyu huA.. - amaraH / vasvokasArA strI. ( vasvokeSu ratnAkareSu sArA) indranI nagarI- vasvaukasArAmabhibhUya sAhaM saurAjyabaddhotsavayA vibhUtyA - raghu0 16 / 10 / indranI nahI- vasvaukasArAM nalinIM narmadA caiva bhArata ! mahA0 3 / 188 / 101 / DuberanI nagarI - naitAddazaM ddaSTapUrvaM kuberasadaneSvapi / dhanaM ca pUryamANaM vaH kiM punarmanujeSvapi / vyaktaM vasvaukasAreyamityUcustatra vismitAH - mahA0 7/65 | 15 | kuberanI nadI. vaha (curA. ubha. a. seT-vaMhayati) dvIpa, prAza. vaha (bhvA. ubha. dvika. aniT vahati-te) pahIMyAuvu, Apta Davu, vahevu, saha 4 ajAM grAmaM vahati, vahati vidhihutaM haviH - za0 111 / na ca havyaM vahatyagniH- manu0 4 / 240 / khAgaNa yasAvakuM, ghaDela - jalAni yA tIranikhAtayUpA vahatyayodhyAmanu rAjadhAnIm - raghu0 13 / 61 / trisrotasaM vahati yo gaganapratiSThAm - zakuM0 7 7 / sahakhAva, 4ne saha khAva -vahati jalamiyam - mudrA0 1 / 4 / dhArA 2, dhojI. . Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1848 bha66 52vI - tAte cApadvitIye vahati raNadhurAM ko bhayasyAvakAzaH - veNI0 3 / 5 / -na gardabhAH vAjidhuraM vahanti - mRccha0 4 / 17 / uThAvIne saha 4, apahara 5 - adreH zRGgaM vahati pavanaH kiMsvid - megha0 14 / vivAha 42vo- yadUDhayA vAraNarAjahAryayA - kumA0 5 / 70 bhAra vo vahasi hi dhanahAryaM paNyabhUtaM zarIrammRccha0 1 / 31 / vahati viSadharAn paTIrajanmAbhAmi0 1 / 74 | dhAvu, hejAunuM -lakSmImuvAha sakalasya zazAGkamUrteH-kirA0 5 / 92 / saMbhANa rAjavImugdhAyA me jananyA yogakSemaM vahasva mAlavi0 4 / - teSAM nityAbhiyuktAnAM yogakSemaM vahAmyaham bhaga0 9 / 22 / vaDe - pratyagUhurmahAnadyaH - subhA0 / mandaM vahati mArutaH- rAma0 / - vahati malayasamIre madanamupanidhAyagIta0 5 / paropakArAya vahanti nadyaH - subhA0 / 31+98=31196 - Eal, Uel szg bIDamAvahati me sa saMprati raghu0 11 / 73 / ud+vaha=udvahati - vivAha 42va- pArthivImudavahad raghUdvahaH- raghu0 11 / 54 | ni + vaha = nivahate saMbhAjI rAja maharavI vedAnuddharate jagannivahate - gIta0 1 / vahaMliha puM. (vahaM leDhi, lih + ac) 16. vaha puM. ( uhyate'nena, vah + gha) jaNahanI jAMgha - (puM. vaha + karttari ac) dhoDo, hAtha, rasto, naha, vAyu. (tri. vaha + gha) vahana uranAra, saI 4nAra, prApta 42nAra. vahat, vahamAna tri. (vah+vartamAne zatR) vahetu, vA, laI jatuM, pahoMcADatuM. vahata, vahatu puM. (vahati vah + atac / vah + atu) jagaha, bhusAi2. vahati puM. ( vah + ati) vAyu, jagaha, pradhAna, maMtrI. vahatI, vahA strI. ( vahati + striyAM GIS / vahatIti, vah+ac+TAp) gAya, nahI. zabdaratnamahodadhiH / vahana na. ( uhyate'nena vaha + karaNe lyuT ) taravAnuM sAdhanahoDI vagere. (na. vah+bhAve lyuTa) vahevaM te, sardha vuM te, vAhana, dhuM te, pahoMyAunuM te, kheDa nagara. vahanIya tri. (vah +karmaNi anIyar) vahana uravA yogya, laI javA yogya. vahanta puM. ( vaha +jhac) vAyu, jANa. vahala puM. (vah +alac) vahAe. (tri. vah + bAhu. alac) dRDha-bha4jUta, puSDaNa- rasAvasyAH sparzo vapuSi vahalazcandanarasaH uttara0 / gADha. [vahaMliha - vahnidIpaka vahalagandha na. (vahalo ddaDho gandho yasya) bhe bhatanuM (zaMjara) yandana vahalacakSus puM. (vahalAni cakSuSIva puSpANyasya) bheMDhAzIMga -nandIvRkSo meSazRGgI tathA meSavizIlikA- ratnamAlA / vanaspati. vahalatvaca puM. (vahalA daDhA tvacA yasya) dhoddhuM sogharanuM jhADa. vahalA strI. ( vahalAni puSpAdIni santyasya, arza0 ac+TAp) suvA, bhoTI IvAyathI- elA tu bahalA sthUlA mAleyaM tADakAphalam - vaidyakaratnajAlAyAm / vahitra, vahitraka na vahinI strI. ( vahati dravyANi, vah + itra / vahitra + svArthe kan / vah + Nini + GIp ) vahAtha, hoDI- "vihitavahitra caritramakhedam" gItagovinde / - pratyUSasyaddazyata kimapi vahitram daza0 / vahin tri. ( vah + Nini ) vahanAra, saha 4nAra, prApta 42nAra, pahoMunAra. vahni puM. (vaha+ni) agni- atRNe patito vahniH svayamevopazAmyati-subhA0 / citrAnuM Au, lisAbhAnuM ADa, sIMdhunu Au, taMtrokta 'ra' akSara. vahnikara tri. ( vahniM karoti, kR + ac) agni 42nAra, agnidIpaka. vahnikarI strI. ( vahnikara + striyAM jAti GIS) kheDa tanuM Au vahnikASTha na. ( vaherdAhyadAhAyAnukUlaM kASTham zA. ta.) eka jAtanuM agara. vahnikumAra (puM.) vainAgama prasiddha bhvnytiagnikumAradeva. vahnigandha puM. (vahnedAhakAle gandho yasya) kheDa bhatano dhUtha. vahnigarbha puM. (vahnirgarbhe yasya) vAMsa, zabhInuM vRkSa. vahinagarbhA strI. (vahniragnirgarbhe yasyAH) jIDInuM u. vahinejvAlA, vahinapuSpI, vahnizikhA strI. (vahnejvaliva pIDAkArakatvAt / vahniriva tApakaM puSpaM yasyA GIS / vaneH zikhA yadvA vahniriyaM zikhA yasyAH ) dhAvaDInuM Au, agninI ANa. vahnidIpaka puM. (vahniriva dIpyati dIp + Nvul) suMjArnu 2. (tri. vahni dehasthavahni sevanAt dIpayati dIp + Nic + Nvul) agnidIpaka, pAyana zaktine uddIpta karanAra. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahnidIpikA-vAkucI ] hinadIpikA strI. ( vahniM jaTharAgni dIpayati, Nvul+TAp ata itvam) abhbhoha. vahninAman vahinasaMjJaka puM. (vahniriti nAma yasya / vaneH saMjJA yasya tanaH kan) bhIsabhAnuM Au, citra vRkSa. vahinI strI. ( vahniM tatkAnti naryAti, nI+Da gaurA GIS ) 4TAmAMsI vanaspati. bIja na. ( vahane: bIjamiva ) karaM, sIMdhu, taMtrota 'ra' akSara zabdaratnamahodadhiH / vahinabhogya na. ( vahneH bhogyam) dhI. vahnimantha puM. (vahnaye vahnijananAya madhyate'sau manth + karmaNi ghaJ) gaziyArInuM Au (puM. vahaneH manthaH) agninuM maMthana, agni pragaTa rakho te. vahnimAraka na. ( vahni mArayati, mR + Nvul ) pAegI. vanimitra puM. ( vahnirmitraM yasya) vAyu. vanitas puM. (vahnau niSiktaM reto yena) ziva, agni, citrAnuM Au (na. vaneH retaH) sonuM. vahinaloha na. ( vahnipracuraM loham) dig. vahinalohaka na. ( vahane: priyaM lohaM dhAtuH svArthe ka) DAMsuM, ayana. vahnivadhU strI. ( vahneH vadhUH) agninI strI-svAhA, svAhAno maMtra. vahnivarNa na. ( vaneriva varNo yasya) bAda ubha vahnivallabha puM. (vanervallabhaH priyaH uddIpakatvAt) (tri. vahaneH vallabhaH) agnine vaDAlu. vahnizikha na. ( vaneriva raktatvAt zikhA'sya) suMjo -" syAt kusumbhaM vahnizikhaM vastraraJjakamityapi " bhAvaprakAze / vahnizikhA strI. ( vahneH zikhA yadA vahniriva zikhA yasyAH ) agninI zikhA, dhAvaDI. vahnisakha puM. (vahanerjaTharAgneH sakhA Tac samA. vahneH sakhA caH ) raM, vAyu. vahanyutpAta puM. (vaneH utpAtaH) agnita utpAta, dhUmaDetu. vahya na. ( vaha + yat) gADu, vAhana. vahyA strI. ( vahya + striyAM TAp) kheDa muni patnI. vA (cu. ubha. seT-vApayati-te) suja bhejavayuM -aka / gati iravI, sevayuM -saka. / ( adA. pa. sa. aniT vAti) gati 42vI - vAtA vAtA dizi dizi na vA saptadhA saptabhinnA veNI0 3 / 6 / vAyuM dizaH 1849 praptedurmaruto vavu sukhAH-raghu0 3 / 14 | hiMsA 42vI - baddhA baddhA bhittizaGkAmamuSmin nAvA nAvAnmAtarizvA nihanti kirA0 5/36 / nir + vAti = nirvAti jIsavuM, zAMta thavuM - vapurjalArdrApavanairna nirvavau - zizu0 1 / 65 / tvayi duSTa eva tasyA nirvAti mano manobhavajvalite-su -subhA0 / nirvANadIpe kimu tailadAnam / nirvANabhUyiSThamathAsya vIryaM saMdhukSayantIva vapurguNena 0 31421 fa+afa falfa -sal asal-SSSSvAyurvivAti hRdayAni harannarANAm RtusaM0 6 / 23 / vA avya. (vA+kA) visya kasyAtyantaM sukhamupagato duHkha mekAntato bA - megha0 / - vAyurvA dahano vAgaNa0 / asti te mAtA smarasi vA tAtaH uttara0 4 / sAdRzya - jAtAM manye tuhinamathitAM padminIM vAnyarUpAmmegha0 83 / hRSTo garjati cAtidarpitabalo duryodhano vA zikhI mRcch056| avadhAraNa, nizcaya, samuyyaya, vita- kasya vAnyasya vacasi mayA sthAtavyamkA0 / - parivartini saMsAre mRtaH ko vA na jAyatepaJca0 1 / 27 / tathA pApUrtiyAM vaparAya che- sutA na yUyaM kimu tasya rAjJaH / suyodhanaM vA na guNairatItAHkirA0 3 / 13 | vAMza tri. (vaMzasyAyaM, vaMza + SNa) DujanuM, vaMzanuM, vaMza saMbaMdhI.. vAMzika tri. (vaMzI tadvAdanaM zilpamasya Thak ) vAMsajI vagADanAra, vAMsano bhAra laI janAra. vAMzI strI. (vaMze bhavaH aN + GIp ) vaMzaroyana. vAH kiTi puM. (vAro jalasya kiTi zUkaraH) zizumAra. vAH puSpa (na.) saviMga. vAH sadana na. (vAro jalasya sadanam ) pAezInuM bhoTuM vAsa.. vAka puM. ( ucyate'sau aneneti vA vac+ghaJ) vayana -" idaM kavibhyaH pUrvebhyo namo vAkaM prazAsmahe " uttara0 1. (tri. vakasyedaM, vaka+aN) jagasAnuM, jagalA saMbaMdhI (na. vakAnAM samUhaH, vak + aN ) jagalAkhono samUha -ahiMsayaiva bhUtAnAM kAryaM zreyo'nuzAsanam / vAk caiva madhurA zlakSNA prayojyA dharmamicchatA - manu0 2 / 159 / vADya meDa grantha, vehano amuka vibhAga. vAkucI strI. (vAtIti vA vAyustaM kucati saMkocayati, pUtigandhatvAt, vA + kuc + ka + GIS) somarAThi vanaspati. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1850 vAkkalaha puM. (vAcAM kalahaH ) vAzInI ughaDo-usaha vAkkIra puM. (vAci kautukavAkye kIraH zuka iva priyatvAt) sAnI. zabdaratnamahodadhiH / vAkchala na. ( vAcA chalam) vAzI vaDe chappara. vAkpaTu tri. ( vAci paTuH) josavAmAM hoziyAra. vAkpaTutA strI. vAkpaTutva na. ( vAkpaTo: bhAvaH tal+TAp / vAci paTutvam) josavAmAM hoziyArI"vipadi dhairyamathAbhyudaye kSamA / sadasi vAkpaTutA yudhi vikramaH / bhartuhariH / vAkpati puM. ( vAcaH patiH) bRhaspati, puSya nakSatra, (tri. vAcAM patiriva paTutvAt) nirdoSa uddhata vayana josanAra. vAkpatha puM. vAcaH panthAH viSayaH ac) josavAnI varNana karavAno viSaya. vAkpAruSya na. ( vAcA kRtaM pAruSyam) 5Thora vAzI, vANInI kaThoratA. vAkya na. ( ucyate iti vac + Nyat casya kutvAm ) amuka padono samudAya, svArthabodhaka pada samudAya"sNkssiptsyaapyto'syaiv vAkyasyArthagarIyasaH / savistaratarA vAco bhASyabhUtA bhavantu me / / " - zizu0 / - zrautyArthI ca bhaved vAkye samAse taddhite tathA - 0 10 / - vAkyaM syAd yogyatAkAGkSA sattiyuktaH padoccayaH sA0 da0 6 | vAkyakhaNDana na. ( vAkyasya khaNDanam ) vADayanuM khaMDana. vAkyavinyAsa puM. ( vAkyasya vinyAsaH) vAyanI racanA, vAkyanI goThavaNI. vAMGkSa (bhvA. pa. sa. seT-vAGkSati) yahAvaM, aMja. vAgara puM. (vAcA iyarti gacchati, R + ac) vidvAna, RSi, muni, paMDita, zUravIra, isoTI, bhubhukSu, jAtarI, aDayArA-khaTAva, varu, vaDavAgni (tri. vAc + R + ac) nirbhaya, bhaya rahita. vAgarI strI. ( vAgara + striyAM jAti GIS) vara-mAhA. vAgA (strI.) lagAma. vAgAru tri. ( vAci AzAvAkye AruH karkaTa iva marmacchedakatvAt) vayana tounAra, AzA bhaMga DaranAra, vAgAzani (puM.) juddhaddeva... vAgIza puM. ( vAcAmIzaH) puSya nakSatra, bRhaspati, brahmA -" vAgIzAdyAH sumanasaH " -nyAyamAlA / vAgIza tri. (vAcAM IzaH) zreSTha vayana josanAra. [ vAkkalaha - vAgdoSa vAgIzA, vAgIzvarI, vAgdevatA, vAgdevI strI. (vAcAmIzA / vAcAmIzvarI/vAcAM devatA /vAcAM devI) sarasvatI.. vAgIzvara puM. (vAcAmIzvaraH) bRhaspati, guru, bhaMbhughoSa. vAgujI strI. (vAcA gujyate dhvanyate, guj+ka gaurA. GIS) somarAThi. vAgurA strI. ( vA hiMsane + urac gugAgamazca TAp) ziDAramAM upayogI pazubaMdhana-pAza-pAsalI -bhaja- ko vA durjanavAgurAsu patitaH kSemeNa yAtaH pumAn paJca0 1 / 146 / vAgurAvRtti, vAgurika puM. ( vAgurA mRgabandhanapAzAdireva vRttirjIvikA yasya / vAgurayA carati, vAgurayA praharaNaM yasya vA Thak / (strI. vAgurAyAH vRttiH) pAradhi, ziDArI, ziddhAra, bhaga nAhI pazu paDaDavAno dhaMdho- "vAgurikaiH prathamAsthitam" -raghuvaMze / vAgRSabha puM. ( vAci RSabha iva) paMDita, vidvAna, vaDatA. vAgguda puM. (vAcA godate krIDatIva, gud-krIDAyAm+ka) eka jAtanuM pakSI. arrgudI strI. (vAgguda + striyAM jAti GIS ) kheDa bhatanI pakSizI. vAgguli, vAggulika puM. (vAcA guDati rakSatIti, guD+in sa ca kit/vAgguli+svArthe kan ) rAbhakhone tAMbUla-pAna bIDuM ApanAra. vAgDambara puM. ( vAcaH DambaraH ) vAzIno AuMjara, bhAre bhAre zabdo vAparavA te. vAgdaNDa puM. (vAco vAgindriyasya daNDaH saMyamanam ) vANIno daMDa, vANIno saMyama, mita bhASaNa, thoDuM josavuM te. vAgdatta tri. (vAcA dattam) vayanathI ApesuM vAgdhAna duresuM. vAgdattA strI, vAgdAna na. ( vAcA dattA / vAcA dAnam) vANIthI-vacanathI arpaNa karela kanyA, kanyAnuM vANIthI chAna.. vAdaridra tri. ( vAci daridra iva) mitabhASI, thoDAjosuM. vAgdala na. ( vAcAM dalamiva) ho.. vAgduSTa tri. (vAcA vAkyamAtreNa duSTaH ) vAsIthI huSTa, zuddha vastu paNa azuddha rUpe kahevAthI dUSita thayela. vAgdoSa puM. (vAcA vAco vA doSa) vAzInI ghoSa, vacanavaDe koInuM kharAba bolavuM te. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAgbandhana-vAcATa shbdrtnmhoddhiH| 1851 vAgbandhana na. (vAco bandhanam) asli, mAndhAna, mauna, | ausu. niyamama nA2 -upasthitA devI tadvAcaMyamo bolatuM baMdha karavuM te. bhava-vikrama0 3 / -vidvAMso vasudhAtale paravacaHzlAghAsu vAgmin tri. (prazastA vAgastyasya, vAc+gmini) zreSTha vAcaMyamAH-bhAminI0 4|42|-vinishcitaarthaamiti vAkya bolanAra, vAcAla, bolavAmAM kuzaLa- vAcamAdade-kirA- 1 / 10 / -azarIriNI vAgudacarat anirloDitakAryasya vAgjAlaM vAgmino vRthA- uttara0 21 (puM vAcAM yacchati, vAcA+yam+ kha+ ___ zizu0 2 / 27 / (pu.) pRspati, vi.. mum+hasvazca) muni, mahAtmA. vAgmUla na. (vAco mUlam) pArnu bhUga.. vAca puM. (vac+Nic+ ac) . hAtana, bhA79. (puM.) vAgya tri. (vAcaM parimitavAkyaM yAti gacchati yA+ka) eka jAtanI vanaspati. vANImAM mitabhASI-ochuM bolanAra, sAcuM kahenAra. vAcaka puM. (vakti abhidhAvRttyA bodhayati, vac+Nvula) (puM. vAc+yat) , tuo, vairAgya, vinaya, namratA. sAkSAt sAMketika arthane jaNAvanAro zabda vAgyata tri. (vAci vAkye yataH saMyataH) mauna dhA256 (puM. vAcayati, vac+Nic+Nvula) 6dhyAya, Yaula 52nAra. (puM.) muni. vAyanA2-mAnA2. (tri. vAcayati, vac+Nvul) vAgyatas avya. (vAgya+paJcamyarthe tasil) yu54I thI, nAra, vAMyanA2, poranA2, mAnA2. chAnAmAnA. vAcakatA strI., vAcakatva na. (vAcakasya bhAvaH tal+ vAgyama puM. (vAcaM tadvyApAraM yacchati, yam+ac) ___TAp-tva) vAya54. muni. vAcana na. (vac+Nic+svArthe Nic vA+ lyuTa) inj vAgyAma puM. (azakyAdinA vAcaM yacchati, yam+ghaJ) auslil. saMyama, thoDaM posata. (tri. vAci yAmo ta, 506 42vo ta, 3. jo ta, thana - svasti vAcanam-puNyAhavAcanam / yasya) thoDaM mobanA2, bhauna dhA295 4242, vIno saMyama karanAra, vAcanaka na. (vAcanena kAyati, kai+ka:) OMnI artha vAgvilAsa puM. (vAco vilAsaH) vana vilAsa.. na jANI zakAya tevo eka prazna, pahelI. vAGka puM. (vak+aN) hariyo, samudra. vAcanA strI. (vac-Nic-svArthe Nic vA TAp) ij vAGmatI (strI.) limAlayana zi52mAMthA. nItI. te, 416 42vo ta, 3-bolata. me nahI.. vAcanika tri. (vacanena nirvRttaM Thak) vayanathI. pahA vAGmaya tri. (vAksvarUpaM mayaTa. casya kaH tasya DaH) yeDaM mauli. vAmiya. zAstra. (-ramyastajjanmagairlAtairebhirdazabhirakSaraiH / / jalAnobhi vAcasAMpati, vAcaspati puM. (vAcasAM sarvavidyArUpasamastaM vAGmayaM vyAptaM trailokyamiva viSNunA-chanda0 vAkyAnAM patiH SaSThyAH aluk/vAcaH patiH SaSThyA 1 / aluk) pRspati, puSya nakSatra vAGmayI (strI.) sarasvatI... vAcaspatya na. (vAcaspati+SyaJ) pramAvaNI vatavya, vAGmukha na. (vAcAM mukhamiva) prathama vAyAma. / vApaTapU bhASae! -tadrIkRtya kRtibhirvAcaspatyaM vAca strI. (vac+kvip) va "viduSAM vacanAd / pratAyate-hito0 3 / 96 / / vAcaH sahasA yAnti no bahiH / yAtAzcenna parAJcanti vAcA strI. (ucyate'sau anayA vA vac+kvip ni. vA dviradAnAM radA iva-bhAminI0 / -vAci puNyApuNyahetavaH- ____TAp) all. -"kSudhA vAcA nizA girA / " gindriya. mA0 4 / -vAgarthAviva saMpRktau vAgarthapratipattaye- vAcATa, vAcAla tri. (vAk kutsAyAM, bAhulye'styarthe raghu0 1|1|-laukikaanaaN hi sAdhUnAmarthaM vAganuvartate, ATac bhavatvAt na kaH/bahu kutsitaM bhASate, RSINAM punarAdyAnAM vAcamartho'nudhAvati- uttr01|10| vAc+Alac) paDa posaNAra. 42nAra vAtayio - posavaMta, sarasvatI, vAzya, vA chandriyaH "nAtilomAM na vAcATAM piGgalAm"-manu0 / -"nityaM vAcaMyama tri. (vAco vAkyAt yacchati viramati, yam- pragalbhavAcAlAmupatiSThe sarasvatIm / " 5757 42nAra __ uparame+khac amantatvaM nipAtyate) bhA5sa2 losanA2, | -'arere vAcATa ! -veNI0 3. / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / [vAcika - vAJchana 1852 vAcika tri. (vAcA kRtaM, vAc + Thak ) vAzI thI thayesa | vAjasaneyin puM. ba. va. ( vAjasaneyena proktamadhIyate pApAhi - vAcikamapyAryeNa siddhArthakAcchrotavyamiti > yAjJavalkya munie banAvela 'zuklayajurveda' likhitam-mudrA0 5 / - nirdhArite'rthe lekhena khalUktvA khalu vAcika - miti - zizu0 2 / 70 / (na. vAgeva, vAk + Thak ) saMhezAnI vAzI, samAyAra, saMdeza. (puM. vAca niSpannaH Thak) kheDa prahArano vADyAraMbha. vAcikapatra, vAcikapatraka na. ( vAcikasya sandezasya patram / vAcikapatra + svArthe kaH ) saMhezAnI agaNa, lipi, samAcAranuM patra. vAcikahAraka puM. ( vAcikaM harati ha + Nvul ) DAsaha, agaNa, patra. vAcoyukti strI. ( vAcaH yuktiH alu. sa.) josavAnI yukti, vAzInuM nirmaNaya. (tri. vAcaH vAkyasya yuktiryasya) josavAmAM duzaNa, josavAnI yuktivANI - yatra khalviyaM vAcoyukti : - mA0 1 | vAcoyuktipaTu tri. ( vAcoyuktau vAgdarzitanyAye paTuH) bolavAnI yuktimAM hoziyAra. vAcya na. ( vac+bhAve Nyat na kaH ) hRSaeA, ghoSa-niMdhA -" pramadAmanusaMsthitaH zucA nRpatiH sanniti darzanAt"raghau0 8|72|-cirsy vAcyaM na gataH prajApatiHzakuM0 5 | 15 | pratipAhana, sthana, ahevu. (tri. ucyate, vac + karmaNi Nyut) josavA yogya, uhevA sAya, pratipAhana haravA yogya vAcyastvayA madvacanAt sa rAjA - raghu0 14 / 61 / ninhA (puM.) zabchenI abhidhAzastithI bhagavA yogya artha -api tu vAcyavaicitryapratibhAsAdeva cArutApratItiH - kAvya0 10 / vAja na. ( vaj+ghaJ) anna, ghI, 4Na, yajJa (puM.) jAnuM pIche, vega, zabda, pakSI, bhuni.. vAjapeya puM. na., vAjabhojin puM. (vAjamannaM ghRttaM vA peyamatra / vAjaM bhuGkte, bhuj + Nini) te nAmano kheDa yAga. vAjapeyin puM. (vAjapeya + astyarthe ini) vAbhyeya yajJa karanAro, vAjapeya yAga karanArAnA vaMzamAM pedA thanAra. vAjasana puM. (vAjaM annaM sanoti, san + ac) ziva, viSNu. vAjasani puM. ( vAjasya annasya sanirdAnaM yena) sUrya, khaDDAnuM Au vAjasaneya puM. ( vAjasaneH sUryasya chAtraH Dhak ) 'zusa yajurveda' ane 'vAjasaneyI saMhitA'nA racayitA yAjJavalkya. bhaNanAra. vAjigandhA strI. (vAjano ghoTakasya gandho'styasyAmiti ac+TAp) khAsaMdha vanaspati. vAjikA strI, vAjitva na. ( vAjino bhAvaH tal+TAp tva) ghoDApazu. vAjidanta, vAjidantaka puM. ( vAjinAM danta iva puSpaM yasya / vAjidanta + svArthe ka) kharaDusAnuM Au. vAjin puM. (vAjaH vegaH pakSo vA astyasya ini) ghoDI na gardabhA vAjidhuraM vahanti mRccha0 4 / 17 / jArA, kharaDusAnu Au, khamuGa cheva (tri. vAj + astyarthe ini) vegavANuM. vAjina puM. ( vAjibhyo deyaM aN) yajJamAM samIkSAmAMthI nIkaLeluM jaLa. (tapAvelA pANImAM dahIM nAMkhatAM je kokaDAM thaI jAya che te AmIkSA) vAjinI strI. ( vAjin + striyAM jAti GIS) ghoDI, khAsandha, vegavAnI strI. vAjipRSTha puM. ( vAjinaH puSThamiva AkRtirasya) khe bhatanuM Au vAjibhakSa puM. ( vAjinaH bhakSaH) yA bhaha vagere. vAjibhojana puM. ( vAjibhirbhujyate, bhUj + lyuT ) bhaga. vAjimat (puM.) paTola vRkSa. vAjimedha puM. ( vAji+medh + ac) azvamedha yajJa. vAjizAlA strI. ( vAjinAM zAlA) ghoDAra, tajelo. vAjikara tri. ( vAj + cvi+kR+ac) DAmaDelinI icchAone uttejaka. vAjIkaraNa na. ( vAjin+cvi+kR+ lyuT) vIryanI vRddhi karanAra auSadha, davA vagerethI icchAone uddIpta $2vI te.- "yad dravyaM puruSaM kuryAt vAjipatsurakSamam / tad vAjIkaraNaM khyAtam" - suzrute / vAJch (bhvA. pa. sa. seT-vAJchati) 627, yAhavu attuM vAJchati zambhavo gaNapaterAkhuM kSudhArttaH / -na saMhatAstasya na bhinnavRttayaH priyANi vAJchatyasubhiH samIhitum tikirA0 1119 / abhi + vAJchabhivAJchati saMvAJchati -amanA ravI, cchA aravI, abhilASA rAjavI- bhaTTi0 17/53| vAJchat tri. (vAJcha+varttamAne zatR) thahAtuM, 62cha. vAJchana na. ( vAJch + bhAve lyuT ) 62chvu, thAhavu. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / vAJchanIya--vAtagAmin] vAJchanIya, vAJchitavya tri. ( vAJchU+karmaNi anIyar / vAJch +karmaNi tavyac) thAIvA bAyaDa, 42chvA yogya. vAJchA strI. ( vAJch + a+TAp) 42chA, thAnA- "vAJchA sajjanasaMga paraguNe prItirgurau namratA" bhartR0 2 / 6 / vAJchita tri. ( vAJch + kta) yAhetuM, rachesuM. vAJchin tri. ( vAJch + kartrarthe Nini ) abhilASI, icchanAra, vilAsI vAJchanI strI. ( vAJcha+ Nini + GIS) 62chatI-yAhatI vATa puM. (vaT+ghaJ) mArga, rastI, vArDa- svavATakukkuTavijayahaSTaH daza0 / bhIMta, maMDapa, DoTa vagerethI gherAyedhuM sthAna (na. vaT + ac) vaMDI, kheDa gAtra. vATazRGkhalA strI. (vATarodhikA zRGkhalA) 2sto roDanAra sAMDa. vATikA, vATI strI. (vaT + Nvul+TAp kApi ata itvam/vaTyate, veSTyate, vaT+ghaJ + gaurA. GIS ) vAstubhUmi, dharatI, bhIna, jagIyo, vADI- aye ! dakSiNena vRkSavATikAyAmAlApa iva zrUyate zakuM0 1 vATIbhuvikSitibhujAm Azva0 5 / vADa, bhIMta kheDa vanaspati, hiMguputrI. vATTaka (na.) zeDeso 45. vATya tri. (vATyA idaM yat) vADInuM, vArDa saMbaMdhI, lIMtanuM lIMta saMbaMdhI. vATyA, vATyAlI strI, vATyAla, vATyAlaka puM. (vaTyate veSTyate iti, vaT veSTane + Nyat+TAp yadvA vATyAM vAstupradeze hitA, vATI + yat+TAp/vATImalati bhUSayatIti al + aN + gaurA GIS / vATI ali bhUSayati, al + aN / vATyAla + saMjJAyAM kan ) kheDa bhatanI vanaspati- atibalA / vAD (bhvA. A. a. seT-vADate) nAvu, DUjaDI bhAravI vADa puM. (dhAtUnAmanekArthatvAt vAD - veSThane + bhAve ghaJ) ghevu vIMTa. aisa, vADavAgni puM. (vaDavAyAM jAtaH aN / vADavazcAsau agnizca) samudranA taLiye raheto agni. (puM. vAD+ghaJ, val+ghaJ lasya Do vA vADo vRddhiH taM vAti vA + ka) Ama (na. vaDavAnAM samUha: aN) ghoDIkhono samudAya. vADaveya (puM.) jagaha, sAMDha, ghoDo. (puM. dvi. va.) ne azvinIkumAra devo. vADavya (na.) ghoDIsono samUha. 1853 vANi strI. ( vaNa+in) vAvuM vazavAnI sAja, vebhA, vAya, vAzI, sarasvatI. vANija (puM.) vAziyo, vepArI. vANijya na., vANijyA strI. (vaNijo bhAvaH SyaJ / vANijya +TAp) vepAra- "dhanamastIti vANijyaM kiJcidastIti karSaNam / sevA na kiJcidastIti nAhamasmIti sAhasam / " vANin tri. ( vANa + astyarthe ini) jAzavANuM. vANinI strI. (val + Nini + GIp ) nAyanArI strI, hoziyAra strI- "yasmin mahIM zAsati vANinInAm"rau0 6 / 75 / unmatta- gAMDI strI. vANI strI. ( vaNa+in + GIp ) vANi zab6 dukha. vAkyabhASA, sarasvatI- "tava karakamalasthAM sphATikImakSamAlAM nakhakiraNavibhinnAM dADimIbIjabuddhyA / anulavamanukarSan yena kIro niSiddhaH sa bhavatu mama bhUtyai vANi ! te mandahAsaH / / - yA brahmAcyutazaGkaraprabhRtibhirdevaiH sadA vanditA, sA mAM pAtu sarasvatI bhagavatI niHzeSajADyApahA / / kekA bANI mayUrasyaamara0 / madvANi / mAM kuru viSAdamanAdareNa mAtsaryamagnamanasA sahasA khalAnAm bhAminI0 4 / 41 / vAt (cu. ubha. sa. seT-vAtayati - te) sevayuM, sujI 2, 4, pavananuM yAsavu, paMjo nAjavI. vAt tri. ( vA + vartamAne zatR) vAtuM, tuM. vAta puM. (vAtIti, vA + kta) vAyu, pavana, icchita, abhISTa, vAyuno devatA, saMdhivAta, zarIramAM rahela kheDa dhAtu, vyabhiyArI puruSa, ghRSTanAyaDa (tri. ) 4nAra. vAtaka puM. (vAta + saMjJAyAM kan ) vyatmiyArI puruSa, eka vanaspati. vAtakarman na. ( vAtAnAM karma) vA chouvo, vAchUTa. vAtakin tri. ( vAto'tizayito'styasya, vAta+in kuk ca) vAyunA rojavAnI. vAtakumbha puM. ( vAtasya kumbha iva) DAthInA jhuMlasthalano nIceno bhAga-gaMDasthala. vAtaketu puM. ( vAtasya keturiva) dhUpa, 24. vAtakeli puM. ( vAtena sukhena keliryatra) premIsonI rasabharI vAta, strIstana upara puruSanA nakhakSata, premavArtA, Aza'pazAnI vAta. vAtagAmin puM. (vAtena vAyunA saha gacchati, gam + Nini) pakSI. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1854 shbdrtnmhoddhiH| [vAtagulma-vAtApidviS vAtagulma puM. (vAtena jAto gulma/vAto gulma iva) | vAtaraGga puM. (vAtasyeva satataM raGgazcalanamasya) pI5.4Ana vAyuno jhapATo, AMdhI, goLo, eka jAtano vAtajanya 53. gulmaroga. vAtaratha puM. (vAtasya rathA iva) vA65, bhe. vAtagrasta tri. (vAtarogeNa vAyunA vA grastaH) vAyuthI vAtarAyaNa tri. (vA-kvip tatastarap vAtaramayanaM yasya gherAyela, vAyunA daradathI vyApta. Natvam) 6nmatta, hu, mAsu. (puM. vAtaramayanaM yasya vAtaghna tri. (vAtaM rogabhedaM hanti, han+Tak) vAyuno Natvam) prayo4nazUnya puruSa, mAsa, Guenk vegathI. 4, nAza karanAra, karavata, parvatano agrabhAga, saralavRkSa-devadAra. vAtaghnI strI. (vAtaM hanti, han+Tak+GIp) sarapAna. vAtarUSa puM. (vAtena rUSyate rUS+ghaJ) vAyo puruSa, vanaspati, AsaMdha vanaspati, eka jAtano choDa. __ pavananI. 192, sAMya, chandranu dhanuSa. vAtacakra na. (vAtAnAM cakram) vaMgiyo, pUnahi vAyunu vAtaroga puM. (vAtajanito rogaH) vAyuno ro. zubhAzubha sUcavanAra amuka prakAre vAvuM te. vAtarogin tri. (vAtarogo'styasya, vAtaroga+ini) vaayun| vAtajvara puM. (vAtotthito jvaraH) viSAta vAyuno tAva. rogavAj vAtatUla na. (vAtena uDDIyamAnaM tUlam) vAyuthI zamai vAtaddhi puM. (vAtasya RddhiryataH) 34. 453Arnu tathA utuM-suta2-3. loDhAnuM banAvela, loDhAnI mekhavALI lAkaDI. vAtaddhiM strI. (vAtasya RddhiH) vAyunA vRddhi. vAtadhvaja puM. (vAto dhvaja iva yasya) megha, vA65, vAtala puM. (vAtaM rogabhedaM lAti, lA+ka) pAthI dhUNa. duAyeyaha vo pavana-OMvAta. (tri. vAtaM vAtaputra, vAtasuta puM. (vAtasya putraH-sutaH) hanumAna, rogabhedaM lAti lA+ka) vAyu.12.4 dravya, vAyaDuM. bhImasena, 801. vAtavyAdhi puM. (vAtena dehasthadAtubhedena janito vyAdhiH) vAtapotha puM. (vAtaM rogabhedaM puNyati hinasti, puth+aN) vAyunI ze. khAkharAnuM jhADa. vAtavasti (strI.) bhUtrano 2514. vAtapramI, vAtamRga puM., vAtamRgI strI. (vAtaM pramiNoti, vAtavairin puM. (vAtasya vairI) menu, u. pra+mA+I-kicca/vAtAnugo mRgaH zAka./vAtamRga+ vAtazIrSa na. (vAtasya zIrSamiva) peTanI. nIyana mAga striyAM jAti. GIS) vegathI. yAlAI satarnu da, masti . 29, 3nuo me tano bhR. (strI.) vegavAjI vAtazUla na. (vAtena janitaM zUlam) vAyunu zUja. eka jAtanI haraNI. vAtasaha tri. (vAta+saha+ac) vAyunA atyanta vAtaphulla tri. (vAtena phullam) pAthI. mukheDaM. 626vANu, vAyune. sahana 72nAra. vAtamaja puM. (vAtamanulakSya ajati, aj+ac vyabhAvaH) vAtasArathi puM. (vAtaH sArathirasya) bhani, bhAra eka jAtano mRga. citrAnuM jhADa. vAtamajI strI. (vAtamaja+striyAM jAti. DIe) meM vAtATa puM. (vAta ivATati, aTa+ac) sUryo. dho., jAtanI mRgalI. eka jAtano mRga. vAtamaNDalI na. (vAtasya maNDalI) ToNiyo pavana. vAtANDa puM. (vAtadUSitau aNDau yasmAt) me tana] vAtara (vAta+rA+ka) tonI pavana, OMAvAta. vRSaNano roga. vAtarakta na. (vAtajaM duSTaM raktam rudhiraM yatra) meM vAtAda puM. (vAtAya vAtanivRttaye'dyate'sau, ad+ghaJ) tano roga badAmanuM jhADa. vAtaraktaghna puM. (vAtaraktaM rogabhedaM hanti, han+Tak) vAtApi (puM.) te. nAmanI 2.5 asu2. eka jAtanuM jhADa, vAtaraktano nAza karanAra, vAtApidviS, vAtApisUdana, vAtApihan puM. (vAtApiM vAtaraktAri paM. (vAtaraktasya ariH tannAzakatvAta) dveSTi, dviS+kvip/vAtApiM sUdayati hinasti, eka jAtano velo. sUd+lyu/vAtApiM hanti, han+kvip) mastya muni. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtAmodA-vAdala shbdrtnmhoddhiH| 1855 vAtAmodA strI. (vAtenAmodo yasyAH) ustUrI.. vairdattahastA karoti"-veNIsaMhAre / -vAtyAbhiH paruSIkRtA vAtAya na. (vAta+aya+ac) 56. dazadizazcaNDAtapo dussahaH-bhAminI0 1 / 13 / vAtAyana na. (vAtasyAyanaM gatiryena) mA2, gola, vAtsaka na. (vAtsAnAM samUha: vuJ) 4072 / mAno ____OM3Myu. (puM. vAtasyeva ayanaM gatiryasya) ghoDa.. samUDa. vAtAyu puM. (vAtamayate, ay+uN) mRga vAtsalya na. (vatsalya bhAvaH SyaJ) putra 52 prema vAtAri puM. (vAtasya vAtarogasya ariH) menu, A3, - na putravAtsalyamapAkariSyati-kumA0 5 / 14 / sneha, zatamUlI, zephAlikA, ajamoda, bhAraMga vanaspati, sAhitya prasiddha rasa. 'thora, bhImaak, 323, vAvaDiMga, su29, dAna, putrAtrI | vAtsi, vAtsI (strI.) bArA vArA zUda strIne 6tpanna vRkSa. yesa putrI. vAtAlI strI. (vAtasya AlI yatra) Toliyo vAyu.. | vAtsIputra puM. (vAtsyAH putraH) 3%Ama, af.ha. vAtAzva puM. (vAta iva zIghrago azvaH) uttama. tino vAtsya puM. (vatsasyApatyaM yaJ) gotrapravata muni.. vegathI cAlanAro ghoDo. vAtsyAyana puM. (vatsasya gotrApatyaM yuvA, vatsa+yaJ vAti puM. (vA+ktic) vAyu, sUrya, yandra tato yuni phak) nyAyasUtramASya 512 5kSitamuni. vAtika puM. (vAtAdAgataH Thak) vAyuthI. thayeso 22 // vAda puM. (vad+ghaJ) vAha- "vAde vAde jAyate tattvabodha:(tri.) vAyaDu, vAyANa, vAyuthI. thayesa. rambhAzukasaMvAde / sAmavAdAH sakopasya tasya pratyuta dIpakA:-zizu0 255 / . avAcyavAdAMzca bahana vAtiga, vAtigama, vAtiGgaNa puM. (vAtiM vAyuM gacchati, vadiSyanti tavAhitAH-bhaga0 2 / 36 / - zAkuntalAdIgam+Da/vAtiM vAyu gamayati, gami+ac/vAti nitihAsava dAn-mA0 3 / 3 / bhASAe, pAta, bola dehasthavAtaM sevanAt gaNayati, gaN+khac+ mum) te, gautame kahela vicArAtmaka vAkya tattva jANavAnI zAna. vetI- vArtAku / dhAtuvAhI-mani.4 56Arthana 627thI. 4, siddhAMta, tatva- idAnIM prmaannujJAna dharAvanAra. kAraNavAdaM nirAkaroti-zArI0 / vAtIya na. (vAtAya vAtanivRttaye hitaH, cha) si(r) zala vAdakara tri. (vAdaM karoti, kR+ac) 46 4282. (tri. vAtAya vAtanivRttaye hitaH cha) vAyunA tirnu, vAdana na. (vad+Nic+karmaNi lyuTa) 42305 vatra vAyu mATe phAyadAkAraka, vAyuvALuM. ____quMaj. vAtula pu. (vAtAnA samUhaH ulac, vAyunA samudAya | vAdayat tri. (vad+Nic+ zatR) utuM, tuM. (tri. vAta+astyartha ulac) vAyaDu, vAyunA prativANu | vAdara na. (vadarAyAH kArpAsyA vikAraH aN) sut| gaI. vastra vagere. vAtuli puM., vAtulI strI. (vA+uli-ulI tuTa ca) | vAdaraGga paM. (vAdaraM vadarAsaMbandhipatrAdi sAdRzyaM gacchati __ me tana 5kSa, (trI.) .5 tana pakSie. gam+khac Dicca) pIpaNAna 3. vAtUla tri. (vAta+astyarthe ulac yadvA vAtaM na | vAdarata tri. (vAde vivAde rataH, ram+kta) vA 42vAmai sahate, vAta+Ulac) vAtarAgavANu, unmatta, huM / mAsa.'ta, vAda-vivAda 42nA2. vAya3, vAyapuM. (puM. vAtAnAM samUhaH, vAta+ulac) | vAdarA strI. (vAtaM vAyuM rAti dadAti, rA+ka pRSo. ___ vAyunI samUDa. tasya daH) upAsano cho3. vAtR puM. (vA+tRc) vAyu, 5vana. vAdarAyaNa, vAdarAyaNi puM. (vadarIpradhAnaM sthAnam, bAdaraM vAtona tri. (vAtena UnaH) vAyuDIna, vAyurerita. tadayanaM sthAnaM yasya vAdarAyaNa eva svArthe apatyArthe vAtonA strI. (vAtamUnayani, una+aN+TAp) vA iJ) vehavyAsa, zuheta. jAtano choDa, gojIbhI vanaspati. vAdarika tri. (vadara+Thak) po2 vInA2. vAtyA strI. (vAtAnAM samUhaH yat+TAp) vAyuno samUDa, vAdala na. (vAtaM lAti gRhNAti, lA+ka pRSo0 tasya ___pArnu tIna- "vAtyA khedaM kRzAGgayAH suciramavaya- daH) 4Imadha. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1856 shbdrtnmhoddhiH| [vAdavAdin-vAntihat vAdavAdin puM. (vAde vadati, vad+Nini) mAIta, | vAnara puM. (vA vikalpito naraH yadvA vAnaM vane bhavaM niha. phalAdikaM rAti, rA+ka) id. vAdAnya tri. (vAdAnya eva svArthe aN) sAvata, vAnaranAtha, vAnarendra puM. (vAnarANAM nAthaH/vAnarANAmindraH) ___inno. 25%81, suzrIva. vAdAma na. (vAtamamati hinasti am+aN pRSo. tasya vAnarapriya puM. (vAnarasya priyaH) me. tanu kAu. daH) mahAbha. vAnarAghAta puM. (vAnarANAmAghAto yatra) ya2rnu kAu. vAdAla (pu.) 2DhAvANu me . vAnarI strI. (vAnarasya priyaM bhakSyatvAt aN+DIp vAdi tri. (vAdayati vyaktamuccArayati, vad+Nic + uNA. __yadvA vAnarasyeyaM jAti. GIS) diharI, zujA _iJ) vidvAna, duzaNa, buddhimAna. vanaspati. vAditra, vAdya na. (vAd+Nic-uNA. ditram/ vad+Nic+ vAnala puM. (vanabhAvaM nibiDatAM lAti, lA+ka) me. ___ yat) vATu, mRha vage3 vAya. ___ tanu ghAsa, tulasIno chou. vAdin tri. (vadati, vad+Nini) 4.stu-posanA2, athA, vAnaspatya pu. (vanaspaterayaM, pratirUpaH puSpAjjAta43. 72nA2. phalatvAt) puSpamAthA iNavANu thanal2 maivo ka3 vAdira puM. (vad+Nic+kirac) meM ta.k, 3. 3. vAdiza puM. (vAda+izac) vidvAna, su, sayu vAnAyu puM. (vanAyu+pRSo.) ma25stAna. he. bhA.sa., vidyAvya.sa.na.. vAnAyuja puM. (vAnAyudeze jAyate, jan+Da) 25stAnI. vAdyanirghoSa puM. (vAdyasya nirghoSaH) 4 . Aqu4. ghoTa. vAdyabhANDa na. (vAdyaM vAdanIyaM bhANDam) 43vArnu vAnAyujI strI. (vAna yu+striyAM jAti. GIS) 26202du-0. pAtra-mabhAvage3. __gho.. vAdh (vighAte, bhvA. Atma. saka. seTa-vAdhate) du: vAnIra puM. (vana+Iran svArthe'N) neta2- smarAmi mApa, mAgha 42vI, pI. _ vAnIragRheSu suptaH-raghu0 13 / 35 / sa vRkSa. vAdha puM., vAdhana na., vAdhA strI. (vAdh+ghaJ/vAdh+ bhAve vAnIraka puM. (vAnIra iva, ivArthe'N) muM04 pAsa. lyuTa/vAdh+aG+TAp) pratirodha, 42514, mAdha, vAnIraja na. (vAnIra+jan+Da) duSTha-38 auSadha. pI31, hu, nyAyaprasiddha meM tvAmAsa- "sAdhyAbhAvavattvapramAviSayapakSakatvam"-prAcInamate / vAneya na. (vane jale bhavaH Dhak) . tanI supita. bhotha, vanamA 4i thanAra. vAdhUkya na. (vadhvAM sAdhu yat kuk ca) vi.aus. vAndhINasa puM. (vArdhInasa+pRSo.) geDI nAva.2.. vAnta tri. (vam+karmaNi kta) sI.38., TI. 438, bahAra kADhela. vAna na. (van+ghaJ) sUI 31. (tri. vanasyedaM aN) vanasaMbaMdhI, vanak. (na. vanasya samUhaH aN) vanano vAntAda puM. (vAntamatti, ad+aNa) itarI. samuhAya. (na. ve-bhAvakarmAdau lyuTa) sIva, sAhI, vAntAdI strI. (vAntAda+striyAM jAti. GIS) dUta. (na. vA-bhAvAdau lyuTa) 4 ta, gati, ulli vAnti strI. (vam+ktin) a.TI, o taduratI vAnI. 2, suraMga, sugandha, suvAsa, ta5jIra, ___ "vAntirullekhanaM chadirvamanaM vamayurvamiH"-ratnamAlA / gharanI bhItamAMnuM chidra. vAntikara, vAntikRt) tri. (vAnti karoti, kR+ac/ vAnadaNDa puM. (vApasya daNDaH) 452y, qquk sAdhana vAnti karoti, kR+kvip tuk ca) sI. 4282. bhA. vAntida tri. (vAnti dadAti, dA+ka) Bazi 522vanA2 vAnaprastha (vAne vanasamUhe pratiSThati, sthA+ka) parnu va vagere. 3, madhuvRkSa (puM. vanaprastha eva svArthe aNa) vAntidA strI. (vAnti chadi dadAti, dA+ka+TAp) vAnaprasthAzrama 4o svIyo Doya. te- "tapasA 58 vRkSa. karSito'tyarthaM yastu dhyAnaparo bhavet / saMnyAsIha sa | vAntihat pu. (vAnti vamana harati, ha+kvip tuk) vijJeyo vAnaprasthAzrame sthitaH" / / te nAmanI sAzrama. | Glal dUra 3282 . 913. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vApa-vAmI shbdrtnmhoddhiH| 1857 vApa puM. (vap+ghaJ) aj, j, bhUu, kSetra. / vAmanikA strI. (vAmanI+TAp+kan+TAp hasvaH) 8onel vApadaNDa puM. (upyate'nena, vap+karaNe ghaJ, vApazcAsau ___daNDazca) 4||42rnu, 15vAnu, sAdhana-vemA vAmanIkRta na. (vAmana+cci+kR+lyuTa) 80nej. 42j, vApita tri. (vap+Nic+kta) vAsa, bhUusa. (na. TU 428. vap+Nic+kta) . tanu dhAnya. vAmanIbhavana na. (vAmana+cci+bhU+lyuT) nayA 5j, vApi, vApI strI. (upyate padmAdikamasyAM, vapa+iJ/ TUtha, 8lugu ya. vApi+striyAM vA GIp) pAva, 4200 4Azaya- vAmanIbhUta tri. (vAmana+cci+bhU+kta) nIyuM thayeTa, vApI cAsmin marakatazilAbaddhasopAnamArgA - TUthaye, 8j. yayeda. megha076 / vAmalUra puM. (vAmaM lunAti, lU+rak) 2 / 332. vApIha puM. (vApI tatrasthalajalaM jahAti, hA+ka) yAta vAmalocana tri. (vAme sundare locane yasya) suM82 pakSI-apaiyo. netravALuM. vApIhI strI. (vApIha+striyAM jAti, GIS) yAta vAmalocanA, vAmAkSI strI. (vAme locane yasyAH/vAme pakSiI . manohare akSiNI yasyAH Sac+GIS) suM62 netravANI vApya tri. (vApyAM bhavaH yat) vAma thanA2, strI- "dRzA dagdhaM manasijaM jIvayanti dazaiva yA / (tri. vap+karmaNi Nyat) vAcavA yogya, vA yogya virUpAkSasya jayinIstAH stuve vAmalocanAH". (na.) duSTa namana, auSadha. kAvya 10. / vAma na. (vA+man) ghana, aj zarI2- vilocanaM dakSiNa vAmavedha puM. (vAmaH pratikUlo vedhaH) yotiSaprasiddha maJjanena saMbhAvya tadvaJcitavAmanetrA-raghu0 78 / eka yoga. me 2us (puM. vA+man) ma.va, maDAva, mAM vAmA srI. (vamati saundaryaM iti, vam+ aN+TApa, yadvA matsya-mAMsa-madirA-maithuna ane mudrA e pAMca prakAranuM vamati pratikUlamevArvaM kathayati vA) huvI , 426 khAvApIvA vagerenuM AcaraNa cAle che evo eka strI, pakSI, sarasvatI. dharma, kSiyArthI mina mA, vAmamA (tri. vamati vAmAGgIkRta tri. (vAmAGga+cci+kR+kta) aba aMge vamyate vA, vama+Na: yadvA vAtIti. vA+mana) bhanI 2 3. suM62 - "vAmazcAyaM nadati madhuraM cAtakaste sagandhaH" | vAmAcAra puM. (vAmaH vedAdiviruddhaH AcAraH) 2.stra viruddha AcAra, taMtrazAstra prasiddha madha-mAMsa sevanarUpa meghadUte 9. / mAyAra, vAmamA vAmatA strI., vAmatva na. (vAmasya bhAvaH tal+TAp-tva) vAmAcArin tri. (vAmAcAra+ini) dila.s, nAsti, suMdaratA, manoharapaNuM, avaLAI, ADAI, pratikUlapaNuM, vAmamA. DAbApaNuM, adhamapaNuM. vAmApIDana puM. (vAmaM yathA tathA ApIDyate bhUSyate'nena vAmadeva puM. (vAmazcAsau devazca) mahAvinA meM bhUti, . ___ A+pIDa+lyuTa) pAsuna 13. te nAmanA eka RSi. vAmAvarta tri. (vAmenAvarttate, A+vRt+ac) vAma vAmana tri. (vAmayatIti, vam+Nic+lyu) nIya, Bii, bhAgavaNe bhAganAra (puM.) 14. ta23-0.24AvA vAmana- "prAMzulabhye phale lobhAdubAhuriva vAmanaH" zaMbha. raghau0 / hU~ - vAmanAciriva dIpabhAjanam-raghu0 1951 / | vAmikA strI. (vAmA+svArthe kan TApi ata itvam) (puM. vAmayati vamati vA madamiti-vam+Nic+ lyu) yaBihavI. kSaya. zAna2004, 312 vRkSa, sva.nA. vAmana vAmila tri. (vAma+astyarthe svArthe vA ilac) hamI., sava2- chalayati vikramaNe balimadbhutavAmana / savaNu, suM62, bhaviSTa, yAdaus, 542ii. padanakhanIrajanitajanapAvana ! kezava ! dhRtavAmanarUpa ! | vAmI strI. (vAma+gaurA. GISa) dho. ga.ziyAvI. jaya jagadIza ! hare ! - gIta0 1 / vRttiAra | 62n. hAthI- athoSTa vaamiishtvaahitaarth:eka paMDita. raghu0 5 // 32 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1858 shbdrtnmhoddhiH| [vAmorU-vAra vAmorU strI. (vAmI sundarau urU yasyAH U) suM62 / vAyugulma puM. (vAyunA gulma iva) 54Ana ga re sAthaLovALI strI. mamaj. vAya puM. (ve+ghaJ) . vAyuja, vAyujAta, vAyutanaya, vAyuputra, vAyusambhava, vAyaka puM. (vayatIti, ve+Nvul) vana.2, 4.772, vAyusuta puM. (vAyorjAyate, jan+Da/vAyoH sakAzAt samUha. jAtaH/vAyoH tanayaH/vAyoH putraH/vAyunA sambhavo yasya/ vAyadaNDa puM. (vAyate'nena, ve+karaNe ghaJ, vAyazcAsau __ vAyoH sutaH) bhImasena, hanumAna. daNDazca) 19542- rAvA sAdhana-mo. vAyudAru puM. (vAyunA dIryyate'sau, dR+e) megha. vAyana, vAyanaka na. (vAyana+svArthe kan) zubha prasaMga vAyupurANa (na.) mA2 purA pai.DI. se.. saMtane mIThAI ApavI te, naivedya, upavAsa karavo te. vAyuphala na. (vAyunA phalati pratiphalati, phala+ac) vAyavI strI. (vAyoriyaM Nya striyAM DIp yalopaH) vAyunI Indra dhanuSa, 12sAno 42. strI, vAyunI zakti, vAyukoNanI dizA. vAyubhakSa, vAyubhakSaNa, vAyubhakSya puM. (vAyuM bhakSati, vAyavIya, vAyabya tri. (vAyu+cha yat vA/vAyudevatA'sya, bhakSa+aNa/bhakS + lyu/vAyuH bhakSyo yasya) sapa, sA5. vAyu+Nya) vAyu no. vi. hoya te. 5zu ko3 (tri.. vAyubhakSaNI, vAyubhakSI, vAyubhakSyA strI. (vAyubhakSaNa+ vAyoridaM, Nya) vAyu saMdhI, vAyunu.. striyAM jAti. GoS/vAyubhakSa+striyAM jAti. GIS / vAyasa puM. (vaya eva aN) AgI- (balimiva paribhoktuM vAyabhakSya+striyAM TApa) sApA vAyasAstarkayanti-mRccha0 14 / 3 / bhAnu sAu, vAyubhUti (puM.) chaina tIrtha42 zrImahAvIrasvAmInAtrI zrIvAsa vRkSa. garAdha2. vAyasavidyika tri. (vAyasavidyAM vetti Thak) vidyA vAyumitra, vAyusakha, vAyusakhi puM. (vAyuH mitramasya/ % vA2. vAyoH sakhA sahacara Tac samA0/vAyu sakhA yasyeti, vAyasAdanI strI. (vAyasaiH kAkairadyate, ad + lyuT + DIp) TajabhAvAt) magna. kAkatumhI vanaspati, mAlakAMkaNI. vAyuroSA strI. (vAyunA roSaH yasyAH) rAtri, zata. vAyasArAti, vAyaketu puM. (vAyasasya arAtiH/vAyoH vAyuvama'n, vATavAspada na. (vAyorvartma yatra/vAyorAspadaM keturiva) dhuvara. sthAnam) 2. vAyasI strI. (vAyasasyeyamaN priyatvAt GIp) 1131, vAyuvAha puM. (vAyunA uhyate, vaha +ghaJ) dhubhA32. ma.5i.sell, sodummA2i.51, 52020, 525tUM, vAyuvAhinI srI. (vAyuM vAhayati, vaha +Nic+ kAkAsA vanaspati. Nini+GIp) zarIramA vAyuno saMyAra 42nArI meM vAyasekSu puM. (vAyasAnAmikSuriva priyaH) sa.30, ghAsa.. 28. vAyasolikA, vAyasolI strI. (vAyasolI+svArthe kan vAr na., vAri, vArI (vR+kvip/vArayati tRSAm, hasvaH TAp/vAyasamoDate, oD-utkSepaNe+ac Dasya vR+Nic+iJ) 5.- yathA khanan khanitreNa naro la: zaka. gaurA. GIS) mAthI. vanaspati. __vAryadhigacchati-subhA0 / vAyu puM. (vA+uN yak) 5vana, vA, vAyu, vAyunA | vAra (vArayati viyate veti vRG ghaJ vA) saMgha, Toj, sAtabhA- AvahaH pravahazcaiva saMvahazcaidyahastathA / galI, sava.sa.2- sa vAro bahubhirvaSairbhavatyasutaro naraiHvivahAkhyaH parivahaH parAvaha iti kramAt / / vana.ne. mahA0 116117 / tara, sAta 2- caraH saubhyo mATe mahattvanA pAMca prakAranA vAyu te-prANa, apAna, garuH kSipro mudaH zakro ravirdhavaH / zanizca dAruNo samAna, vyAna ane udAna, devavizeSa, zarIramAMnI jJeyo bhauma ugraH zazI samaH-gAruDe 62 a0 / kSarA. eka dhAtu, vAtaprakopa. ziva, dvAra, 04 vRkSa. (na. vAryate'neneti, vAyugati strI. (vAyoH gatiH) 5vananI gati. vR+Nic+ghaJ) mahirApAtra (na. vAra+saMghe aNa) (tri. vAyoriva gatiryasya) vAyunAvI gativANu.pAnI samuhAya-4thyo. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatru. vAraka-vArAMnidhi] shbdrtnmhoddhiH| 1859 vAraka tri. (vArayati, vR+Nic+Nvula) 4.282, vilAsinI yadvA vArAn vilAsayati, vi+las+ 231402. (puM. bR+Nic+Nvula) ghoDAnI meM Nic+Nini+GIp/vArasya janasamUhasya sundarI/vArasya gati, meM tano gho32- ziva, duzmana-zatru, 5iesi janasamUhasya strI/vArasya janasamUhasya aGganA) vezyA15 23 nA2 yo vagere. (na.) sthAna, astIha mathurA nAma purI kaMsArijanmabhUH / tasyAM sugandhIvAjo-sa.... rUpaniketyAsIt khyAtA vAravilAsinI-kathAvArakin puM. (vArakaH astyasya ini) samudra, uttama sarit0 12 / 78 / jAtino ghoDo-citrAzva, pAMdaDAM khAI rahenAra yogI, vAravANa puM. na. (vAryyate, vR+ghaJ vAro vANyo bANo yasya) vaya. vArakIra puM. (vAre kIra iva) so, vAgni, dU, vAramukhyA strI. (vAreSu vezyAsamUheSu mukhyA zreSThA) zivedhinI, bhArati. tarera ghoDI, nAnI inst. ghau bhAse. sA2 438 vezyA, pradhAna- vAramukhyAzca vAraGka paM. (vAri akaH yasya) 5kSA. zatazo yAnaistadarzanotsukAH-bhAga0 1 / 11 / 20 / vAraGga puM. (vArayatIti viyate yA, vR+uNA0 aGc vAraMvAram avya. (vR+Namula dvitvam) vezyA, vArevAre, dhAtorvRddhizca) taravAra vagaire zastranI bhU6. izarI- vAraMvAraM tirayati dazorudgamaM bASpapUraHvAraTa na. (vAraM jalamaTati prApnoti, aT+ac) kSetra, mA0 1135 / kSetrano samUha. vArayitR puM. (vArayati durnIteriti, vR+Nic+tRc) vAraTA, vAralA strI. (vAri jale aTati, aT+ac+ pati, gha0. (tri. vArayati, vR+Nic+tR) vAranAra, ___TAp/vAraM lAti, lA+ka+TAp) sI.. 21251vanAra, 0.52. vAraNa na. (vR+Nica+lyuTa) vAra, 22.242314 vAralIka puM. (vArjalam alIkaM yatra) me tanI -na bhavati bisatanturvAraNaM vAraNAnAm-bhartR0 2 / 17 / niSedha, mana, 2 43thI. vAra. (puM. vArayati, | varavANa puM. na. (vAryyate vR+ghaJ vAro vAryo vANo parabalamiti, vR+lyu) thI- na bhavati visamanturvAraNaM / yasya) 2 -pInakucataTanipIDadaladvAravAravAraNAnAm-bhartR0 2 / 17 / -iyaM ca te'nyA purato | vANamurasA liliGgire-zizu0 15 / 84 / viDambanA yadUDhayA vAraNarAjahAryayA-kumA0 6 / 70 / | vAravANi puM. (vAraM zabdasamUhaM vaNate iti, vaN+iN) puM. na. (vR+lyuTa) manta2.. disanI 41vanA2, uttama. yana. 4242, varSa, vAraNapuSpA, vAraNavallabhA strI. (vAraNAn puSNAti, nyAyAdhIza. puS+ka pRSo0 pasya ba: TApa/vAraNAnAM vallabhA) vAravRSA strI. (vAraM jalasaMghaM varSatyatra, vRS+ka+TAp) 11, dhAnya. vAraNI strI. (vAraNa+striyAM jAti0 GISa) hAthI. vAravelA strI. (vArasya velA) 2vivA2 vaje3 hivasomai vAraNIya tri. (vR+Nic+anIyara) vArA-14taas dharma saMbandhI kAma tyAga karavA lAyaka amuka samaya. - avAraNIyaM ripubhirvA raNIyaM karaM numaH -kRtaniyamazaramaGgalarAmabhartRSu bhAskArAdiyAmAddhe / kathAsarit0 57 / 1 / 24231vakA yogya, niSedha 42vA prabhavati hi vAravelA na zubhAzubhakaraNAya sAya.. bhAga0 10 / 33 / 22 / vAranArI, vArayoSA, vArayoSit, vAravadhU, vAravanitA, vArAMnidhi, vAridhi, vArinAtha, vArinidhi, vArirAzi, vAravANi, vAravANI, vAravilAsinI, vArasundarI, vArIza, vArIzvara puM. (vArAM jalAnAM nidhiH vArastrI, vArAGganA strI. (vArAnAM janasamUhAnAM nArI/ aluksamA./vArINi dhIyante'smin, dhA+AdhAre ki/ vArasya janasamUhasya yoSA sAdhAraNatvAt/vArasya vArINAM nAthaH/vArINi nidhIyante'treti, ni+dhA+ki/ yoSit/vArANAM janasamUhAnAM vadhUH/vArANAM janasamUhAnAM vArINAM rAzayo'tra/vArINAmIzaH/vArINAmIzvaraH) vanitA/vAre arthadAnAvasare vANiH priyAlApo ysyaaH| samudra- "pAthodhirjaladhiH payodhirudadhirvArAMnidhirvAridhiH" vAravANi+striyAM pakSe GIp/vArANAM janasamUhAnAM ___-udbhaTe / tulasI.. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1860 vArANasI strI. ( varaNA ca asI ca sImAtvenAstyasyAH | aN pRSo.) varuNadeva, bhedha, banArasa, DAzI- "kadA vArANasyAmamarataTinIrodhasi vasan" bhartRhariH / - vAridhisutAmakSNAM dikSuH zataiH- gIta0 12 / - varaNAsI ca nadyau dve puNye pApahare ubhe tayorantargatA yA tu saiSA vArANasI smRtA subhA0 / vArANaseya tri. ( vArANasI + Dhak ) azI anArasabhAM thanAra. shbdrtnmhoddhiH| vArAsana na. ( vArAM Asanam) pAzInuM bhoTuM vAsA, pAMzIno jaro, 4NAzaya. vArAha puM. ( vArAhasyedaM priyatvAt aN) kheDa bhatanuM - mahApiNDitakavRkSa / ( tri. varAhasyedaM, varAha + aN) varADa - mUMDa-Dura saMbaMdhI, varAha avatAranuM ayaM tu kathitaH kalpo dvitIyasyApi bhArata ! / vArAhA iti vikhyAto yatrAsIt zUkaro hari: bhAga0 3 / 11 / 37 / vArAhakarNI, vArAhapatrI strI. ( vArAhakarNa iva patramasyAH GIS / vArAhastat karNa iva patramasyAH GIS ) khAsaMgha vanaspati. vArAhAGgI strI. ( vArAhamivAGgamasyAH GIS) haMtIvRkSa. vArAhI strI. (vArAha + GIS) ATha bhAtRaso madhye varAha zakti, kheDa bhegAzI, varAhAntA vanaspati, lUMDalA, DurI, zyAmA pakSI. vArAhIkanda (puM) te nAmanI kheDa huncha. vAri na., vArI strI. (vArayati tRSAm, vR+ Nic + iJ) vAryate'nayA, vR+ Nic + uNa di iJ) pAzI, sugandhIvAno jasa. (strI. vAryyate'nayA, vR+ Nic +in) hAthIne jAMdhavAnI sAMDaNa vagere- vArIdhAraiH sasmare vAraNAnAm- zizu0 18 / 56 / - vAryargalAbhaGga iva pravRttaH-raghu0 5 / 45 / vAlI, sarasvatI, umarAsI, gAgara, DehI strI. [ vArANasI - vAriparNikA vArikarpUrI strI. (vArikarpUra + striyAM jAti GIS) 5 jAtanI mAchalI. vArikubja, vArikubjaka, vArikaNTaka puM. na. ( vAriNi kubja iva vakrAkRtitvAt / vArikubja + svArthe kan / vAriNaH kaNTaka iva) zIMgoDu. vArikarNikA, vArikarNI strI. ( vAriSu karNA iva patrANyasyAH gaurA. GIS, kan+TApa hrasvazca / vAriNi karNa iva patramasyAH GIp) jhuMlI nAme vanaspati. vArakarpUra puM. (vAriNi karpUra iva) kheDa bhatanuM mAchasuM. vArikRmi puM. ( vAriNaH kRmi: ) 4. vAricatvara puM. ( vAriNi catvara iva) kuMbhikA nAme vanaspati, 4NAzaya. vAricara puM. ( vAriSu carati, car+Ta) pAemA iranAra bhAchasu- trAtAzritAn vAricaro'pi nUnam - bhAga0 6 / 9 / 23 / (tri. vAriSu carati, car + ac) jalacara prANI. vAricAmara na. ( vAriNazcAmaramiva tadAkArapuJjavatvAt) sevAja. vArija na. ( vAriNi jAyate, jan+Da) bhaNa, viMga, ghoNuM sonuM- sa tatra vajrAGkuzavArijAnvitadhvajAdicihnAni padAni sarvataH adhyAtmarAmAyaNe 2 / 9 / 2 / kheDa bhatanuM savae. (puM.) zAja, zambU (tri. vAriNi jAyate, jan+Da) pAesImAM utpanna thanAra. vArita tri. (vR+karmaNi kta) vAresa, zeDela. vAritaskara puM. (vAriNaH taskara ivApahArakatvAt) bhedha - saMjJAM bhAryAM prItimatIM bhAskaroMvAritaskaraHmArkaNDeyapu0 / sUrya, bhotha, Aunu Au. vAritrA strI. ( vAriNastrAyate, trai+ka+TAp) chatra-chatarI. vArida, vArimuc, vArivAha, vArimasi puM. (vAri dadAti, dA+ka/ vAri muJcati, muJc + kvip / vAri vahatIti vaha + aN / vAri jalaM masiriva zyAmatAjanakaM yasya) bhedha, - vitara vArida ! vAri davAture-subhA0 / * vidyudvAridagarjitaiH sacakitA taddarzanAkAGkSiNImRccha0 5. aGke / bhotha (tri. vAri dadAti dA+ka) pANI ApanAra. vAridA strI. ( vArida + striyAM TAp) sugaMdhIvAjI jasa.. vAridra (puM.) yAta pakSI - apaiyo. vAridhara puM. (vAri dhAryate yena) vAhaNa - nava vAridharodayA - dobhirbhavitavyaM ca nirAtapatvaramyaiH- vikrama0 4 | 3 | vAridhArA strI. ( vArINAM dhArA) varasAhanI DelI. vAripathika tri. ( vAripathena gacchati, vAripatha + Thak ) jaLamArge janAra. vAriparNikA, vAriparNI, vAripAlikA, vAripRznikA, vArimUlI strI. ( vAriparNI + kan+TAp hrasvaH / vArINi parNAnyasyAH, GIp/vArINi pAlayati sUryarazmyAdibhyo rakSati, pAli+Nvul+TAp ata itvam / vAriNi pRzniH Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAribadarA-vArtA] shbdrtnmhoddhiH| 1861 parNamasyAH GIp+ka+TAp isvaH/vAriNi mUlaM yasyAH / vAruNa na. (varuNo devatA'sya aN) 5ul, zatatA. GIpa) dumi. vanaspati- vArivarNI himA tiktA / nakSatra, bhAratanA navamAMno me... (tri. varuNasyedaM mRdvI svAdvI sarA paTuH / doSatrayakarI rUkSA / aN) 24. saMbaMdhI, 2k (tri. varuNo devatA'sya zoNitajvarazoSakRt-rAjavallabhaH / aNa) 529 no devatAcha ta, 29thI. adhiSThita. vAribadarA strI. (vAri samIpabhavA badarA) me. satanI. vAruNi puM. (varuNasyApatyaM pumAn iJ) agastyamuni, sAMnI. bhRgu. vAribAlaka na. (vAriNo bAlaka iva) sugaMdhIvo vAruNI strI. (varuNo devatAsya varuNasyedaM vA aJ masa. GIp) pazcima hi, mahie- "payo'pi zauNDakIhaste vAribhava tri. (vAriNi bhavati prabhavati, bhU+ac) vAruNItyabhidhIyate" -hito0 3 / 11 / -ajJAnAd vAruNI pAma . (na. vAriNe netrajalAya bhavati, pItvA saMskAreNaiva zuddhayati-manu0 11 / 147 / -patita bhU+ac) me. tarnu na.. eSa niSevya hi vAruNIm-naiSadhe 4 / 60 / zatabhiSA vAriratha puM. (vAriSu ratha iva gamanasAdhanatvAt) al, nakSatra, gaMDaduva -dhrokhaDa, zatabhiSA nakSatra yukta caitra, ho. dRSya, trayodazI, 5.82vArI, 29nI strI. vAriruha na. (vAriNi rohati jAyate, ruha+ka) umara vAruNDa puM. (vR+Nic+uNDa) nAtinI pradhAna. (na.) -"vikacavAriruhaM dadhataM saraH" -kirA0 -5 / 13 / AMkhano mela, nAvamAMthI pANI ulecIne bahAra kADhavAnuM (tri. vAriNi rohati jAyate, ruha+ka) 5illi vAsa.. UganAra. vAreNa (avya.) vAraMvAra. vAriloman, vAruNInAyaka, vAruNIpati, vAruNI vArendrI (strI.) paNa bhane bihArano meM mArA, vallabha, vAruNIza, vAruNIzvara, vAruNIsvAmina ___ mAdhu.ni. 242uii- prAcyA mAgadhazoNau ca vArendrIpuM. (vAriNi lomAni yasya yadvA vAri lomni yasya/ gauDarADakAH-jyotistattvam / vAruNyA nAyakaH/vAruNyAH patiH/vAruNyA: vallabhaH/ vArbha na. (vRkSANAM samUhaH, vRkSa+aN) 48, vana. vAruNyAH Iza/vAruNyAH IzvaraH/vAruNyAH svAmI) (tri. vRkSasyedaM, vRkSa+aNa) vRkSa , vRkSanu, banAve125he. vAyaM vittapradaM liGga sphATikaM sarvakAmadamvArivadana na. (vAriyuktaM vadanaM yasmAt) . tanu tithyAditattvam / AMbaLuM. vArivara na. (vAri+vR+ac) 42mahAnu, jAu. vArca tri. (vArsa carati, car+Da) sa. 4.3 4352. vArivallabha tri. (vAri vallabhaM yasya) 550. ne. vANika puM. (varNastallekhanaM zilpamasya ThaJ) , daliyo.. vahAluM hoya te. vArtta na. (vRtti + aN) 225, masA2. vArivallabhA strI. (vAri vallabhamasyAH) vihArI vanaspati. (tri. vRttirastyasya, vRtti+aN vArta+ac vA) vArivAsa puM. (vArisamIpe vAsaH asya) zauNDika vRttivANu, nIdol, nirAmaya, vyavasAyI- sarvatra no za6 mo. vArtamavehi rAjan ! -raghu0 5 / 13 / -sa pRSTaH sarvato vArivAhana puM. (vAhayati vAhi+lyu, vArINAM vAhanaH) vArtamAkhyadh rAjJe na saMtatim-raghu0 15141 / duzaNatA, megha, bhotha. 4kSatA- anuyukta iva svavArtaMmuccai -kirA0 13034 / vAriza puM. (vAriNi sAgarajale zete zI+Da) vi. vArtA strI. (vRttirasyAM astIti, vRtti+Na+TAp) duhavI, vArITa tri. (vArI+iTa+ka) thI.. vRtti, bhAvi., tI, vAta, hInI ukta, vAru puM. (vArayati ripUn, vAri+uN) zatruo.na.vi.45 vRttAnta- sAgarikAyAH kA vArtA-ratna0 4 / -tadanu karanAra hAthI. ca jarayA jarjaradehe vArtA ko'pi na pRcchati gehevAruTha (puM.) 8161-nanAmI lena 652 zalane smazAna. mohamudgare 8 vata, 23, thI. thato. prAmono bhUmimAM laI javAya che. nAza. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1862 vArttAka, vArtAki, vArttAkin puM., vArtAku puM. strI. | (vArttamArogyamAkayati gamayati ak + Nic + aN/ vArtta+ ak+Nic+iN/vArttAka + in/vArtamArogyamAkayati gamayati ak + Nic + uN) gaeza-vaMtA, rIMgazI, vaMtADaDI. zabdaratnamahodadhiH / bhasUsa, thara, vArttAyana puM. (vArttAyA ayanaM yena ) pravRtti jANanAra. vArttAvaha puM. (vArttAmAvahati, A + vah + aN) jetI upara vanAra vepArI. (tri.) samAcAra baI 4nAra. vArttAzin (tri.) vidvAne bhAre satrAhimAM jAnAra. vArtika na. ( vRttirUpeNa kRto granthaH Thak ) vRtti3ye uresA grantha- uktAnuduruktArthavyakti (cintA) kAri tu vArtikam - hemacandraH / (yA vyAkhyA bhukha pAzininAM sUtrI upara atyAyane vyAkhyApara sUtro-niyamo janAvyA te vArtiGa nAmathI prasiddha che) vivaraNa35 anya (tri vArtAyAM taddharaNe niyuktaH Thak ) 82, hUta, DAsaha, vRttAnta bardha 4nA2. (puM. vRttiH kRSyAdi prayojanamasya Thak) RSi vagere urbha 42nAra vaizya, vepArI, yasto pakSI.. vArdara na. ( vAre jalAya dIryyate, dda + ap) dRkSiNAvarta zaMbha, bhAratI, vAzI, rezama, sAmrajI. vArdala na. ( vArdalyate'tra, dal + AdhAre ka) vajatanI varasAha vagere, tozanano hivasa, huIina. (puM. vArdalyate'tra, dal+gha) zAhIno jaDiyo. vArddhaka na. ( vRddhAnAM samUhaH tasya bhAvaH karma vA vuJ) vRddhonI samUha, vRddhapazu, vRddhAvasthA- kimityapAsyAbharaNAni yauvane dhRtaM tvayA vArdhakazobhi valkalam - kumA0 5 / 44 / - vArdhake vanasaMzrAyAmArkaNDeye 109 / 24 / -sthitaiH samAdAya maharSivArdhakAdnaiSadhe 1 / 77 / vArddhakya na. ( vRddhasya bhAvaH karma vA SyaJ kuk ca) vRddhapazu, vRddhAvasthA. vArddhAnI (strI.) 4NapAtra. vAddhi puM. ( vArINi jalAni dhIyante'tra dhA + ki upa . ) samudra. varddhibhava na. (vArddhA samudre bhavati, bhU+ac) samudranuM savAza bhI hUM. (tri. vArddhA samudre bhavati, ac) samudrabha dhanAra. [vArttAka - vArSikI vArddhaSi, vArddhaSika puM., vArddhaSin tri. ( vRddhyA jIvati, iN vRddhervRdhuSi bhAvaH / vArddhaSi+ svArthe ka/ vRddhi + astyarthe ini prakRteH ni. vArdhuSi bhAvaH ) vyAja vaTAvano dhaMdho karI jIvanAra. vArddhaSya na. (vArddhaSerbhAvaH SyaJ ) dhAnyAhine vadhAravAnI upAya, khUba UMcA vyAjano dhaMdho ka2nA25NuM. vArddhanasa, vArddhANasa puM. ( vArINi jalAni dhayati, dhA+kvip, vArddha: nAsA nAsikA yasya nasAdezaH / vA nAsA nAsikA yasya nasAdezaH Natvam) gaMDageMDo 4nAvara, kheDa bhatano jaro - triplavaM tvindriyakSINaM zvetaM vRddhamajApatim / vArddhANasaH procyate'sau havyaM kavye ca satkRtaH / bheDa bhatanuM pakSI. vArbhaTa puM. strI. (vAri bhaTa iva) kheDa bhatanuM mAchalu. vArmaNa na. ( varmaNAM samUhaH aN na TilopaH) astaronI samUha vArmiNa na. ( varmiNAM samUhaH aN na TilopaH) bakhtaradhArIono samudAya. vArmuc puM. (vAri jalAni muJcati, muc + kvip) bhedha -taM tAta ! vayamanye ca vArmucAM patirIzvarambhAga0 10 / 24 / 9 / bhotha. vArya tri. (vR+karmaNi Nyat) vAravA-khaTAvavA sAya. (tri. vAri + SyaJa) pAzInuM, pAzI saMbaMdhI. vAryudbhava na. (vAriNi udbhava utpattiryasya) abha. vArvaTa puM. (vArbhirvasyate vaTyate-veSTyate iti, vaT+va arthe ka) vahAr3A, hoDI. vArvaNA (strI.) bheDa bhatanI lUza raMganI bhAjI.. vAzilA, vArSilA strI. (vArjAtA zilA zAka/vArzilA pRSo0 zasya Satvam) pAzIno 4ro, 523. vArSa tri. (varSasyedaM varSa + aN) varSanuM, varSa saMbaMdhI, varasAdanuM, varasAda saMbandhI. vArSika (na.) pRthvInI kheDa lAga. (tri. varSe varSAsu vA bhavaH ThaJa) varSamAM varSANamAM honAra-thanAra'zaratkAle mahApUjA kriyate yA ca vArSikI" devImAhAtmye / - vArSikaM saMjahArendro dhanurjetraM raghurdadhau - raghu0 4 / 16 / (na. varSa- varSA +ThaJ) trAyabhAe. vArSikI strI. (varSa + Thak + GIp ) prativarSa thanAramAnuSANAM pramANaM syAd bhuktirvai dazavArSikI - 4 te vArSikamannam - yAjJa0 1 / 124 / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArSuka-vAvRtta] shbdrtnmhoddhiH| 1863 vArSuka tri. (vRS+ukaJ) 7iztuM, mInU 42tuM, 12satuM. | vAlukI strI. (val+uk+GIS num) . tanI vArSNeya puM. tri. (vRSNeotrApatyaM Thak) zrIkRSNA vRSNiAnA 13.. mai 6tpanna ye- "strISu duSTAsu vArSNeya ! | vAlUka puM. (bAla+Uka) . sthAvara 2. jAyate varNazaMkara:-zrImadbhA0 / vAleya puM. (valerapatyaM balathe hitaM vA Dhak bavayorabhedAt) vArhata na. (vRhatyAH phalam aN tasya na luk) pRDatI rAsama-rAdhe.. __-mozagAnu, 35. vAleyA strI. (vAleya+striyAM TAp) rAdhe... vArhadratha, vArhadrathi puM. (vRhadrathasyApatyamaNa/vRhadrathasyApatyaM vAlka, vAlkala na. (valkena nirvRttamaNa/valkalena pakSe iJ) dratha. 25%Ano putra 42|sNgh. 20%0 - nirvRttaM aN) chAunI. sI. baneDaM vastrakaMsa: kujo'tha yavanendrasutazca kezI vArhadratho tathaibAjAvikaM hatvA vastraM kSaumaM ca jAyate / kAryAsike vakavakIkharazAlvamukhyAH - devIbhAga0 4 / 11 / 16 / hRte krauJco vAlkahartA bakastathA-mArkaNDeye 15 / 28 / (tri. vRhadrathasyedaM, vRhadratha+aNa) pRSdraya. 25%Anu, te. vAlkalI strI. (valkala+aN+GIp) me tanI 20% saMbaMdhA. mahisa vArhaspata, vArhaspatya tri. (vRhaspateridaM, vRhaspati-aN) spatirnu, spati. saMdhI. (na. bRhaspateridaM vAlmiki, vAlmIka, vAlmIkI puM. (valmIke bhavaH vRhaspatidevatA'sya vA aNa) vRhaspati no heva.cha __iJ pRSo./valmIke bhavaH aN/valmIke bhavaH, tevuM haviSa, puSya nakSatra, bRhaspatinuM nItizAstra, valmIka+iJ) rAmAyagranthana Sal, . namanA bauddhAma. (puM. vRhaspati+aNa) yAvA. se muni- rAvaNAntakaro rAjA raghUNAM vaMzavardhanaH / vArhaspatya puM. (vRhaspatinA proktamadhIte patyantatvAt vAlmIkiryasya bhArgavasattamaH-mAtsye 12. a0 / - yak) yAals (tri. vRhaspateridaM, yak) pRDaspatirnu, jAte jagati caritaM cakre vAlmIko kavirityaspati saMoil. (na. bRhaspatinA proktaM yak) bhidhA'bhavata / kavI iti tato vyAse kavayastvayi bRhaspatie kaheluM nItizAstra, bRhaspati praNIta daNDini / / bauddhagama. vAllabhya na. (vallabha+SyaJ) vayamapa, priya. DIvAno vAla, vAlaka puM. (vAla+vabayorabhedAt/bAla+svArthe bhAva. __ ka basya vaH) 43, 4m, vAsa.. vAhnika, vAhrIka puM. ba. (bali+svArthe ThaJ/ vAladhi puM. (vAlA dhIyante'tra, dhA+AdhAre ki basya ___ bAhilakapRSo. dIrghaH) te. nAme me. zi. va) 59. vAvadUka tri. (vad-yaGaluk UkaJ) naI posavAnA vAlapAzyA strI. (bAlasya kezasya samIpasthA pAzyA svabhAvavANI-vAyAma- amRtasyAvamantAro vaktAro basya vaH) vANa.ial mATe motInI se., ami janasaMsadi / caranti vasudhAM kRtsnA vAvadUkA bhushrutaaHpAzano samUha. mahA0 12 / 19 / 24 / vAlava puM. (val+ghaJ, vAlazcalanaM vAti gacchati vA+ka) yotiSazAstra. prasiddha meM. 4255- udArabuddhirbalavAn vAvadUkatA strI., vAvadUkatva na. (vAvadUkasya bhAvaH manuSyazced bAlavAkhye jananaM hi yasya-koSThIpradIpe / tala TAp-tva) vAyANa, bahu joDA. vAli, vAlin puM. (bAle keze jAtaH iJ basya vaH/ vAvaya paM. (vaya-yaGluk-ac) me. tanI tulasI.. bAla: utpattisthAnatvenAstyasya ini) vAdI vaan22|14, vAvahi tri. (vaha+yaGluka iJ) atyanta. bhaUR 6413 // 2. je enA nAnA bhAI sugrIvanI icchA mujaba rAme vAvuTa (puM.) nAca, 11. teno vadha karyo hato. vAvRt (divA. A. sa. seT-vAvRtyate) H4, samasta vAlukA strI. (bala+uNa+svArthe ka+TApa) 3tI- 2- "tato vAvRtyamAnA'sau rAmazAlAM nyavekSata" akRtajJasyopakRtaM vAlukAsviva mUtritam-subhA0 / / -bhaTTi0 4 / 20 / vAlakAprabhA strI. (vAlukAnAM prabhA yasyAma) te. nAma vAvRtta tri. (vAvRt+karmaNi kta) 5saM. 2, yUMTI trIjI naraka pRthvI. Dhe, svIre. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1864 shbdrtnmhoddhiH| -vAsana vAz (divA. Atma. seT-vAzyate) 5kSA sa.2mo savA | vASpaka puM., vASpikA, vASpI strI. (vASpa+saMjJAyAM 42vI- tAM zritAH pratibhayaM vavAzire-raghu0 11 / 61 / kan/vASpa+svArthe ka+TAp ata itvam/vASpa+gaurA. aka. posAvaj -saka. / GIS) me tana .. vAzana na. (vAz+ bhAve lyuTa) pakSI. sa25o savA4 | vAs (cu. ubha. sa. seTa-vAsayati-te) sugandhI 42. 2vo te, bosAva. vAsitAnanavizeSitagandhA-kirA0 980 / vAzara, vAsara puM. na. (vAsara+pRSo./vAsayati, | pragaTitapaTavAstrairvAsayan kAnanAni-gIta0 1 / masAthI. vas+Nic+uNA. are) havasa.. mizra 42, 421 // 42.. vAzA, vAzikA, vAsakA strI. (vAM kAsagatiM zyati, | vAsa puM. (vas-nivAse AcchAdane vA AdhArakarmAdau zo+ka TAp/vAzA+svArthe kan+TAp ata itvm| gha) 23, 28811, 52. -uttiSThottiSTha bhadraM te vAsaka strijAM TAp) saraso. vanaspati. | viSAdaM mA kRthAH zubhe / evaMvidheSu vAseSu bhayamasti vAzita na. (vAz+bhAve kta) losAvate, te te, varAnane ! -harivaMze 174 / 34 / vAsa, vastra, mara'sau. 5kSAmome 206 72vo te- ArttapralApAna mA tAta ! vAsaka puM. (vAs+Nvul) saraso, Ayarnu, . . salilasthaH prabhASithA: / naitanmanasi me rAjan ! vAsakarNI strI. (vAsaM devavAsaM karNayatyatra, karNa+AdhAre vAzitaM zakuneriva-mahA0 9 / 31 / 53 / ___ ac+gaurA. GIS) yaza .. (tri. vAza+karmaNi kta) jorAvasa, terAveta. vAsakasajjA, vAsajjA strI. (vAsake priyasamAgamavAsare (tri. dhAtUnAmanekArthatvAt, vAz surabhIkaraNe+kta) sajjati sajj+ac+TAp yadvA vAsavezma sajjayati khuzabodAra- sugandhavALuM karela. sajji+aN+TAp/vAse priyasamAgamavAsare sajjA) vAzitA, vAsitA strI. (vAz+kta+TAp/vas+Nic+ sAhitya prasiddha me. nAyist- "kurute maNDanaM yA ka+TAp) , 42 strI- "abhyapadyata sa tu sajjite vAsavezmani / sA tu vAsakasajjA vAzitAsakhaH puSpitAH kamalinIriva dvipaH" -raghau0 / / syAt viditapriya saMgamA-sA0 da0 120 / vAziSTha na. (vaziSThasyedaM aN tena proktaM vA aN) vAsagRha, vAsaukas na. (vAsayogyaM gRham/vAsAya okaH vasiSTha 2yej, me. 6552 / 9 / - lomazastasya tAn __ sthAnam) 23vAnu, ghara, madhya pR. sarvAnAcakhyau tatra tApasAn / bhRgUnaGgirasazcaiva vAsata puM. (vAs+atac) gadhe.. vAsiSThAnatha kAzyapAn-mahA0 3 / 115 / 2 / -mAhezvaraM vAsatI strI. (vAsataye+striyAM jAti. GISa) rAdhe.. bhAgavataM vAziSThaM ca savistaram -devIbhAga0 1 / 3 / 16 / vAsateya tri. (vasataye hitaM, Dhak) 234 dAya, vAsa. vasiSThana yogazAstra (tri. vaziSThasyedaM, vaziSTha+aNa) 12vA yogya- vaneSu vAsateyeSu nivasan parNasaMstaraH / vasiSThanuM, vasiSTha saMbaMdhI. vAziSTha, vAziSThI tri. (vaziSTha+aN/vaziSThasyeyaM, __ zayyotthAyaM mRgAn vidhyannAtitheyo vicakrame-bhaTTiH 4 / 8 / vaziSTha+GIp) gomatI nahI.. vAsateyI strI. (vasataye hitA, Dhak+DIp) 2rAtri, 562. vAzI (strI.) bUma, nA. vAsana na. (vAs+lyuTa) sugandhavANu, 42, dhUpa. hevI, vAzImat tri. (vAzI+astyarthe matup) bhUma pAutuM, vAsa.55, 45, vAsasthAna, muDAma. ____ ThanA 42. (na. vas+Ni+lyuTa) nikSepane bhATe 42.oI vastu vAzurA strI. (vAza+ urac+TAp) tri. 42 jI. sI.sa. 129, pAtra- vAsanaM nikSepAdhA vAzra na. (vaz+rak) ghara, yauTuM. (puM.) hivasa, hina. bhUtaM saMpuTAdikaM samudraM granthyAdiyutam-yAjJa0 2 / 65 / vAkala (tri.) mo. (puM.) zUravIra, yoddho. 3. te, bhUjavA-sthApakAno sAdhAra. vASpa puM. (vAdhate iti, bAdh-loDane+uNA. papratyayaH vAsanA strI. (vAsayati karmaNA yojayati jIvamanAMsi, dhasya SatvaM nipA.) 6tA- nizvAsabASpApagamAt vAsi+yuc+TAp) pratyAza!- zAbdasya hi brahmaNa prapannaH prasAdamAtmIyamivAtmadarzaH-raghu0 7 / 68 / / eSa panthA yannAmabhirdhyAyati dhIrapArthaH paribhramaMstatra na aMzaniSaNNamukhI sA snapayasi bASyeNa mama pRSTham vindate'rthAn mAyAmaye vAsanayA zayAne-bhAga0 2 / 2 / 2 / AryAsa0 394 / 2mI, soeM, bhAsu.. jJAna, smaraNa hetu saMskAra, sugandhavALuM karavuM, Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsanta shbdrtnmhoddhiH| 1865 azalIhA2 42 te, mithyAzAnanyasaM.272 Azita | vAsAkhaNDa (na.) vaidya prasiddha me. auSadha. ||2:5.siddh me saM2482, sAna., 627 / - vAsAkhaNDakuSmANDaka (na.) me auSadhavizeSa. saMsAravAsanAbaddhazRGkhalA-gIta0 3 / -teSAM madhye mama vAsAgAra na. (vAsayogyamagAram zAka.) pAsa. 12vA tu mahatI vAsanA cAtakeSu -bhAmi0 4 / 17 / / lAyaka ghara, gharano madhyabhAga. vAsanta tri. (vasante bhavaH vA aNa) vasantama Donara vAsAghRta na. (vAsanA niSpAditaM ghRtam) vaidha prasiddha thanA2. (tri. vasantasyedaM aNa) vasaMtAtuna, vasantaratu auSadharUpa eka ghI. saMbandhI. (puM. vasanta+aN) , oyala, bhA, vAsAvaleha puM. (vAsAbhiH nirmito avalehaH) 127sIna malayavAyu-vasantakALanuM patana, madana vRkSa, gudA maithuna cATaNarUpa auSadha. 32banA2, nA42, bhI5.nu mA.. vAsi trI. (vas-nivAse+uNA. iJ) , tara vAsantI strI. (vasanta+a+GIp) bhoganI. vo 32sI-vasiyo, kuDAul. -vasante vAsantIkusumasukumArairavayavaiH-gIta0 1 / - vAsita tri. (vAs+kta) sugandhayuta 426 prasiddha, mAlatImallikApadmakaravIrAcca puSpitA: / ketakyaH | jyAta, vastradhI vA21. (na. vAz+kta pRSo. satvam) sindhuvArAzca vAsantyazca supuSpitAH-rAmA0 4 / 177 / yIsa, pakSImo.nI. za6, ||nmaatr, vAsana. dUdha, 524ndi, pIjI dUdha, navamaTi. All, | vAsitA, vAsitI strI. (vAz+kta+TAp pRSo. stvm| vasantakALe karavAnI devInI pUjA, UMTaDI, koyala- __ vAsit+striyAM GIS) &thae, strI. mAhA. vAsin tri. (vAso'syAsti, vAsa+ini) vAsa. 12nAra, vAsantIpUjA strI. (vAsantI tadAkhyA pUjA) vasantaNe. nA2. karavAnI devInI pUjA. vAsinI strI. (vAso'styasyAH ini+GIp) 2.5 %ldvAsayoga puM. (vAsAya sugandhArthaM yujyate, yuj ghaJ) vanaspati. salIsa. vAsiSTha na. (vasiSTha+aN) elsii. (tri. vasiSThasyedaM, vAsara puM. (vas+araN) hivasa., te. nAmanI me. nA. ___aN) vasiSThana, vasiSTha saMbaMdhA. vAsava puM. (vasureva svArthe'N vasUni santyasya aN vAsu puM. (vas+uN) mAtmA, viS, vizva35, punarvasu, va) Indra- sahasrAkSaniyogAt sa pArthaH zakrAsanaM nakSatra. gataH / adhyakrAmadameyAtmA dvitIya iva vAsavaH- vAsuki, vAsukeya puM. (vasunA zirastharatnena kAyati mahA0 3 / 43 / 22 / (na. vasu+aN) dhaniSThA nakSatra. kai+ka sa eva iJ/vasukasyApatyaM pumAn DhaJ) te. (tri.) chandranu, Indra saMbaMdhI.... nAme prasiddha sono 25%1- surasA jajJire sarpAsteSAM vAsavadatta tri. (vAsavena dattaH) chandra mApela. rAjA tu takSakaH / vAsukizcaiya nAgAnAM gaNaH vAsavadattA strI. (vAsavadattAmadhikRtya kRto granthaH aN+ krodhatamo'dhika:-vahnipu0 / -AstIkasya munermAtA TAp) te. nAme sumadhu vi. rayesa. me. gadyAtma bhaginI vAsukestathA / jaratkArumuneH patnI AkhyAyikA grantha. nAgamAtarnamo'stu te. manasApraNAmamantraH / vAsavI strI. (basorapatyaM strI, vasu+aN+GIp) vyAsanI. vAsudeva puM. (vasudevasyApatyaM pumAn aN) viSNa, mAtA matsyagandhA. ___ zrI . (na. vasuH devo yasya aN) zrava! nakSatra. vAsas na. (vas+asi Nicca) 759, vastra- vasAMsi vAsudevapriyaMkarI strI. (vAsudevasya priyaM karoti, jIrNAni yathA vihAya navAni gRhaNAti naro'parANi- kR+ac+ GIp) zatAvarI vanaspati. bhaga0 2 // 22 // vAsudevI strI. (vasudeva+aN+DIp) tanI vAsA, vAsikA strI. (vAsayatIti vas+Nic+ | vanaspati. ac+TApa/vAsA+svArthe ka+TAp ata itvam) vAsupUjya puM. (vasavo devavizeSAsteSAM pUjyo vasupUjyaH, saraso (sI.) -vAsAyAM vidyamAnAyAmAzAyA jIvitasya prAjJA0 aNi) mAramA chaina tIrtha 2. ca / raktapittI kSayI kAsI kimarthamavasIdati-vaidyake / | vAsura puM. (vas+uraNa) ziyANa. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1866 shbdrtnmhoddhiH| [vAsurI-vAhya vAsurI strI. (vAsura+striyAM jAti. GIS) ziyANavI. | vAha puM. (vaha +ghaJ) ghoDo, meM tanu bhA5, (The yAra vAsurA strI. (vas+uraNa+TAp) strI, 450., tri, mAra athavA 6za duma 22 Doya che.) -palaM bhUmi. prakuJcakaM muSTi kuDavastaccatuSTayam / catvAraH kuDavAH vAsU strI. (vas+U) pApA strI, humArI nyA, t29|| prasthazcatuHprasthamathADhakam / / aSTADhako bhaved droNo (11230. bhASAmai) "vAsu ! prasIda na mariSyasi dvidroNa sUrpa ucyate / sArddhasUrpo bhavet khArI dve tiSTha tAvat" -mRccha0 / . evAsi vAsu zirasi khAryoM goNyudAhatA / tAmeva bhAraM jAnIyAt vAho gRhItA-mRccha0 1141 / / bhAracatuSThayam-bharataH / bhu, vAyu, ma6. vAstava na. (vasteva aN) satyabhUta pArtha. -vedyaM vAhaka, vAhita, vAhin tri. (vahati, vah+Nvul/ vAstavamatra vastu zivadaM tApatrayonmUlanam-bhAga0 1. vah + Nic+ ika/vaha+Nini) vahana. 4282, polo 6yanA2. 42- AceruvividhAH krIDA skaM0 1. a0 / satya, . (tri. vAstava+ac) vAhyavAhakalakSaNAH / yatrArohanti jetAro vahanti ca sAyaM vAstavika tri. (vastuto nivRttaM Thak) svata: siddha, parAjitA / / -bhAga0 10 / 18 / 21 / / vAhadviSat, vAhadveSin, vAharipu, vAhazatru puM. (vAhAya satyabhUta. dveSTi, dviS+zatR/vAhadviSa+Nini/vAhasya ripuH/vAhasya vAstavoSA (strI.) rAtri, 562. zatruH) 53. vAstavya tri. (vasati vas+tavya ni.) nivAsI, vasanA2, vAhana na. (vAhayati, vaha +Nic+lyuTa) 2tha, , 23vA- "ihaivAsmi mahArAja ! vAstavyo nagare ghoDa. vagaire vAina ."taM vAhanAdavattarakAyam" dvijAH" -kthaasrit038|107| -pure'sya vAstavya raghuvaMze / -sa duSprApayazA: prApadAzramaM zrAntavAhanaHkuTumbitAM yayuH-zizu0 166 / -nAnAdiggatavAstavyo raghu0 1 / 48 / uhyamAna iva vAhanocitaH pAdacAramapi mahAjanaH samAjaH -mA0 1 / (na. vas+tavyac) na vyabhAvayat-raghu0 11 / 10 / (tri. vaha + Nic + lyu) rahevA lAyaka ghara, raheThANa. vanara, 45 nA2. vAstu na. puM. (vas+tuNa) vAsa. 42vA yogya bhUmi- vAhasa puM. (vAhaM gatiM syati, so+ka) 42, 45. ghara. -"vAstumadhye valiM haret" - manu0 / -raveraviSaye mArga -tvASTrAM pratizratkAyai vAhasa:- taittirIyavAstu kiM na dIpaH prakAzayet ? -manu0 389 / saMhitAyAm 5 / 5 / 14 / 1 / me tana , bhA5. (na. vas+aN) 2. tanu us. vAhA strI. (vAha+striyAM TAp) lAI, bhu. vAstuka, vAstUka na., vAstUkI strI. (vAstu+svArthe vAhika puM. (vah+Nic+ika) nA, 6, 2||ddu, ka/vasanti guNAH atra, vasa- ulkA. sAdha./ 2tha. vAstUka+gaurA. DIe) yisanI mA, tanu vAhittha na. (vAhI tasmin tiSThati, sthA+ka) thaan| gaMDasthalano nIcalo bhAga. zA. vAsteya tri. (vasteridaM, vastaye hitaM vA Dhak) icial, vAhinI strI. (vAho'styasyA ini+GIp) sen|- AziSaM prayuyuje na vAhinIm-raghu0 11 / 6 / 1242, nahI. rahevA yogya vAsanuM, vAsasaMbaMdhI. vAhinIpati puM. (vAhinyA patiH) senApati, samudra vAstoSpati puM. (vAstorgRhakSetrasya patiradhiSThAtA nipA. vAhI strI. (vAha+striyAM jAti. GIS) ghoDI, ya. alu. sa.) Indra, vAstu bhUmino adhipati. vAhAka puM. (vah+IkaN) 12-%812 nAme ti, te vAtra puM. (vastreNAvRto rathaH aNa) vastrathI. 2072 name se deza- paJcAnAM sindhuSaSThAnAM nadInAM aise 2tha. (tri. vastrasyedaM aNa) vastranu, vastra ye'ntarAzritAH / tAn dharmabAhyAnazucIn vAhikAn saMbaMdhI. parivarjayet-mahA0 200 a0 / vAspa puM. (vASpa+ pRSo.) "bASpa" za . | vAhya na. (vAhaM cAlanamarhati, yat) ghoDA. bare3 vAina. vAspeya puM. (vAspAya hitaM Dhak) nAgasa2. -yAnaM yugyaM patraM vAhyaM vA vAhanadhAraNe-hemacandraH / vAha (bhvA. A. a. seTa-bAhate) prayatna. 42vI. (tri. vaha+Nyat) vajana 42vA yoya, yavA-3413vA. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAhyendriya-vikara] shbdrtnmhoddhiH| 1867 dAya -manuSyavAhyaM caturasrayAnamadhyAsya kanyA | vikaGkatA strI. (vikaGkasya bhAvaH, tala+TAp) matipadA parivArazobhi-raghu0 6 / 10 / (tri. vahirbhavaH, SyaJnAme vanaspati. TilopaH) mArana, mA2 thanA. | vikaca puM. (vigataH kaco yasya) mauddha sAdhu vAhyendriya na. (bAhyapadArthAnAM zabdAdInAM grahaNayogya- (puM. viziSTaH kaco yatra) tugraha- vikacA nAma mindriyam, zAka.) zrotrAhi mAndriya- ete tu gurusutAH sitaikatArAH zikhiparityaktA-bRhatdvIndriyagrAhyA atha sparzAntazabdakAH / bA|kaikendriya- saMhitAyAm / 85deg4. (tri. vi+kac+ac) jAve. grAhyA gurutvAddaSTabhAvanA-bhASAparicchedaH / puSpa vaga3- "purA sarasi mAnase vikacasAravAhalika, vAhalIka puM. (vaha+liN+svArthe ka/ sAliskhalat-parAgasurabhIkRte sapadi yasya yAtaM vayaH" vAhalika+pRSo. dIrghaH) mahezavizeSa, ghoDI- -bhAminIvilAse / -vikacakiMzukasaMhatiruccakaiH puSThyAnAmapi cAzvAnAM vAlikAnAM janArdanaH / dadau zizu0 6 / 121 / zatasahasrANi kanyA dhanamanuttamam-mahA0 1 / 222 / 49 / vikacA strI. (vikaca+striyAM TAp) mA. zrI... (na. vAlike bhavam) zara, DI. vanaspati. vi avya. (vA+ki) niyoga, vizeSa, nizcaya, asana, vikacIkaraNa na. (vikaca+cci+kR+lyuT) bhavatuM nigraha, utu, avyApti, thoDaM mevA samAM, paribhava, karavuM-vikasita karavuM. vikacIkRta tri. (vikaca+cvi+kR+kta) vi.sita avalaMbana, jJAna, vizeSagati, Alasya tathA pAlana madhamA 52||y che. (puM. vA+ki) vAyudo, 5l 39, jIva.j, 428.. keyUya sthala eva saMprati vayaM prazno vizeSAzrayaH / / vikaccha tri. (vigataH kaccho yasya) 427-519ii. bAnu. kiM brUte vihagaHsa vA phaNipatiryatrAsti supto hariH vikaTa puM. (vi+kaTa+ac) viso23, vRkSavizeSa. sA0 da0 10. pari0 / svAso.s, rogI, netra, gho.. (tri. vi+ "saMprodazceti" kaTac) vi.un- jRmbhAviDaviMza, viMzatitama tri. (vizateH pUraNaH, viMzati+Da mbivikaTodaramastu cApam-uttara0 4 / 29 / vikRta, tilopaH/viMzateH pUraNaH tamap) vIsa -kuryurardha sun62 6idaaj, vi.sa. pAme- "AvariSTa vikaTena vivodurvakSasaiva kucamaNDalamanyA" -zizu0 10 // 42 / yathApaNyaM tato viMzaM nRpo haret-manu0 8 / 398 / bhayaM.42, vi.42sa, mahAma- pRthulalATadhaTitaviMzaka na., vizin puM. (viMzateravayavaH Dvun tilopaH/ vikaTabhrUkuTInAm- veNI0 4 / 29 / -vidhumiva viMzatiH Din) vIsanI saMnyA. vikaTavidhuntudadantadalanagalitAmRtadhAram- gIta0 4 / viMzati strI. (vai dazeti nipA.) vI.sa., me. 10 mabhimAnI, garviSTha- vikaTa parikrAmati-uttara0 6 / vizatyAdyA sardakatva savo sakhyayasakhyayAH / sakhyAtha / vikaTA strI. (vikaTa+striyAM TAp) mAyAvI. dvibahatve stastAsu cAnavateH striyaH-amaraH / vikaNTaka tri. (vigataH kaNTako yasya) in vinAnaM. (tri. viMzatimarhati kan) vIsa. saMdhyAna yogya. zatru vinAnuM. viMzatitamI strI. (viMzatitama+striyAM GIp) pIsI. vikatthana na., vikatthA strI., vikasthin tri. (vi+ viMzatIza, viMzatIzina, vizin puM. (viMzatAmANAM katth+ bhAve lyuT/vi+katth+ac striyAM TAp/ IzaH) vIsa. ma.na. e. vi+katth+Nini) potAnai dul Paid, bAI vika na. (vigataM kaM jalaM yatra) 7 viyAye. Ayarnu sistii vyAdd. (tri. vi+kattha+kartari lyuc) dUdha-10- kSIraM sadyaHprasUtAyAH peyUSaM pAlanaM vikam potAnAM vakhANa karanAra, khoTI baDAI mAranAra-shbdcndrikaa / (tri. viruddhaM vigataM kaM jalaM sukhaM vidvAMso'pyavikatthanA bhavanti-mudrA0 3 / -zlAghA vA yatra) 50 vagana, suna garnu prazaMsArthavAdaH sA tu mithyAvikatthanama-hemacandraH / vikaGkaTa, vikaNTaka puM. (vi+kaki+aTan/vigataH / vikampa tri. (viziSTaH kampaH yasya) vizeSa 64nA2, kaNTako'sya) goma. kAMpanAra. vikaGkata puM. (vi+kaki-atac) 2. tanu, Ara. | vikara puM. (vi+kR+ac) sa22vata , ro. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1868 vikaraNa puM. (vi + kR + lyuT ) DiyAnAM 3yonI racanA karatI veLA dhAtu ane lakAranA pratyayonI vacce rakhAtuM gaNasUcaka cihna. vikaraNI (strI.) bheDa bhatanuM Au vikarAla tri. (vizeSeNa karAlaH) virAja, layaMDara, jilhAbhaj. vikarAlatA strI, vikarAlatva na. ( vikarAlasya bhAvaH | tal+TAp-tva) bhayaM42pazu, jihAmasuM. vikarNa tri. (vigatau karNo yasya) DAna vinAnuM, kheDa DuruvaMzIya rAbhanuM nAma- azvatthAmA vikarNazca somadattijayadrathaH / anye ca bahavaH zUrA madarthe tyaktajIvitAH - bhaga0 1. a0 vikarNaka, vikarNasaMjJa puM. (vikarNa+ saMjJAyAM kan / vikarNA saMjJA yasya) kheDa vanaspati, vikarNika (puM. ba. va.) sArasvata- azmIra deza. vikartana puM. (vi + kRt+lyu) sUrya, khaDaDAnuM jhADa. ( na vi + kRt+bhAve lyuTa) ApakuM. vikartR tri. (vi + kR + tRc) apanAra, hiMsa, sAI. vikarmaka, vikarmakRt, vikarmastha tri. (vikarma-nindita AcAro yasya/vikarma viruddhaM karma karoti, kR + kvip tuk / vikarmaNi viruddhAcAre tiSThati, sthA+ka) rAja AyarAvANu, nindhita arbha 42nAra nAdhyadhIno na vaktavyo na dasyurna vikarmakRt / na vRddho na zizurnaiko nAntyo na vikalendriyaH - mAnave 8 / 66 / vikarman na. (viruddhaM karma) viruddha durbha, niMdha AyAra. vikarSa puM., vikarSaNa na. (vi + kRS +karmaNi ghaJ / vi+kRS+bhAve lyuT) jeDavu, jeMyavu, tIra, amahevanA pAMca bANo paikInuM eka. zamaya vikala tri. (viruddhA vigatA vA kalA yasya) vizvaNa, 'zrutiyugale pikarutavikale mama cirAdavasAdam " - gItago0 12 / - ArAmAdhipativivekavikalAH- bhAmi0 1 31 / vyADuNa - kimiti viSIdasi rodiSi vikalA vihasati yuvatisabhA nava sakalA - gItago0 9 / - viraheNa vikalahRdayA bhAmi0 2 / 71 / svabhAva rahita, dusAhIna. vikalA, vikalI strI. (vigatA kalA yasyAH /vikala+ striyAM jAti GIS) RtumatI 24svalA strI. ( strI. vibhaktA kalA yayA) sAnI chaTTho lAga zabdaratnamahodadhiH / [vikaraNa-vikAra vikalAGga tri. ( vikalAni aGgAni yasya) svAbhAvi rIte khochAvattA aMgavAju- kUTakRdvikalendriyAH yAjJa0 2 / 70 / vyADuna, galarAyesuM. vikalIkaraNa na. ( vikala+cvi+kR+ lyuT) vyADuja khu. vu, vizva vikalIkRta tri. (vikala+cvi+kR+kta) vizva resuM gAbharuM kareluM. vikalIbhavana na. (vikala+cvi+bhU+ lyuT vyADuja tha, gamarAvaM. vikalIbhUta tri. (vikala+cvi+bhU+kta) vidhvaNa thayelu. vikalpa puM. (vibhinnaH kalpaH ) zuru, tajhavata, saMzaya - tat siSeve niyogena sa vikalpaparAGmukhaHraghu0 17 / 49 / bhrAntijJAna, utpanA, vividha utpanA 2vI - mAyAvikalparacitaiH raghu0 13 / 75 / saMsargAropaNa, pakSathI prApti, eka prakAranI cittavRtti, saMpratAra jJAna, vaicitrya, viruddha khAyAra. vikalpaka, vikalpakRt, vikalpin tri. (vikalpa+ svArthe ka / vikalpaM karoti, kR + kvip tuk ca / vikalpa + Nini) viDalya 42nAra, utpanA 42nAra, saMzaya karanAra. vikalpana na. (vi+kalpa + bhAve lyuT) vi485 42vo, saMzaya rakho, apanA ravI. vikalpasama (puM.) nyAyazAstra prasiddha bhatino uttarale. vikazita, vikazvara, vikasita, vikasvara tri. (vi+ kaz + kta / vi + kaz + Svarac/vi+kas+karmaNi kta/ vi+ s + Svarac) visesa - udaDIyata vaikRtAt karagrahajAdasya vikazvarasvaraiH - naiSadhe 2151 yadavadhivivRddhamAtrA vikasitakusumotkarA zaNazreNIAryAsa0 406 / prAzayukta, jIsesa. vikazvarA, vikasvarA strI. (vi + kaz+Svarac+TAp/ vi+kas+Svarac+TAp) rAtI sAroDI. vikaSA, vikasA strI. (vizeSeNa kaSyate'sau, kaS+ghaJarthe ka +TAp / vizeSeNa kasyate'sau kas+ka+TAp) bha, mAMsarohizI vanaspati. - vikAra puM. (vi+kR+ghaJ) pahArthanA svabhAvamAM I2jhara thavote, upAntara, roga, bhaMhavADa- vikAraM khalu paramArthato'jJAtvA'nArambhaH pratIkArasya - zAkuM0 4 | aMtaHraemA 32jhara mUrcchantyamI vikArAH prAyeNaizvaryamatteSu - zAkuM0 5 / 11 / Aveza, sAgazI, Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAratas-vikRSTa shbdrtnmhoddhiH| 1869 sAdumatA, -vita35- prathamamukhavikArairhAsayAmAsa | vikiraNa na. (vi+kR+ lyuTa ni0 It raparatavam) gUDham-kumA0 7 / 85 / -6garnu 29- vikArahetau / 34, &sA 42vI, na, vi2. (puM. vi+kR+lyu) sati vikriyante yeSAM na cetAMsi na eva dhIrAH- ___4053lk 7. (tri. vigataH kiraNa: yasmAt) (329 // kumA0 159 / gussI, saMjIya, parima, artha, asti, binA. jAyate, vardhate, vipariNamate, apakSIyate, sane vinazyati vikirat tri. (vi+kR+zatR) vijetuM, tuM, 60utuM. a. 7 vi.2- "bahirvikAraM prakRteH pRthaga viduH / vikirI strI. (vikira+striyAM jAti0 GIS) 5kSie. purAtanaM tvAM puruSaM purAvidaH" -zizu0 / vikIrNa tri. (vi+kR+kta) vije38- "vilalApa vikAratas avya. (vikAra+paJcamyarthe tasil) vi.2thI, vikIrNamUrddhajA samaduHkhAmiva kurvatI sthalIm'' . 322thI. kumA0 4. sarge / 348, 6313sa.. vikAratA strI., vikAratva na. (vikArasya bhAvaH | vikurvANa tri. (vi+kR+karmaNi zAnac) vi.82 pAmatu, tal+TAp-tva) vi.259.. harSa vagerenA kAraNathI UbhAM thayela ruvAMTAMvALuM. vikAritA strI., vikAritva na. (vikAriNaH bhAvaH, vikukSi (puM.) sUryavaMzamA peha thye| vArDa 28%o tal+TAp-tva) vihArI.. vikArin tri. (vikAra+astyarthe in) vi.2vANu, | vikustra puM. (vikasati vi+kas-uNA0 rak utvaM 40.00 saM.27zene. A.S98 42 // 2- bhramati bhuvane ____ copadhAyAH) yandra, pUra. kandarpAjJA vikAri ca yauvanam-mA0 1 / 17 / vikUjana na. (vi+kUj+lyuT) 4125 42al, glugu2 vikArya tri. (vi+kR+Nyut) vi.24nya dravya. (na.) 2vI, [4 ta. vyAkaraNa prasiddha eka karma. vikUNana na. (vi+kUNa+lyuTa) 21kSa, ai.. nare vikAla, vikAlaka puM. (viruddhaH devapaitrAdikarmAnarhaH __ te. kAlaH/vikAla+svArthe ka) rAkSasI veda, Aideg4, vi.yuddha vikUNikA srI. (vi+kUNa+ac svArthe ka ata itvam) samaya. nA. vikAlikA strI. (vijJAtaH kAlo'nayA, kap+TAp | vikRta tri. (vi+kR+kta) 12 pAme, jIbhatsa, ata itvam) ghariyANa, 5405-.. ___masi.na. 422, rogI, vi.2yuta, mAyAvI, apU8. vikAza, vikAsa na., vikAzaka, vikAsaka, | __ (na. vi+kR+kta) vi.2. (puM.) sATha varSA pai.DI. vikAzin, vikAsin tri. (vi+kAz-kAs covIsamuM varSa. vikRtaveza puM. (vikRtazcAsau vezazca) bImatsa. veSa. dIptau+ghaJ/vi+kAz-kAs+Nvul/vi+kAz / vikRtavezin tri. (vikRtaveza+astyarthe Nini) bIbhatsa. kAs+Nin) me.zid, niThana, , bhAsate, veSauj. vikAsa prakaTa-khulluM karanAra, vikAsa karanAra, vizeSa vikRtAGga tri. (vikRtaM aGga yasya) nu, saM. vi.12. prAzanA2, bAsanA2. pAmyuM che te. vikAzana, vikAsana na. (vi+kAz-kAs+lyuTa) vikRti, vikRtI srI. (vi+kR+ktin/vi+kR+ vizeSa prakAza karavo, khulluM karavuM, vikasavuM, pragaTa ktic+DIp) vi.t2- maraNaM prakRtiH zarIriNAM 42. vikRtiIvanamucyate budhaiH -raghu0 8 / 87 / -zarIramAnaM vikira puM. (vikirati mRttikAdIn bhojanArthamiti, vikRti prapede tathaiva tasthuH phaNaratnazobhAvi+kR+vikSepe+ka) 5kSA, jAu. (puM. vikIryyate kumA0 7 / 34 / 22, Dimba bhI.. -"na prANAnte iti, vi+ka+ghaJarthe ka) vighna-iti bhATe 346 // prakRtivikRtirjAyate hyuttamAnAm' -subhA0 / dhokA sa.2.sa.pa. vage3- kaGkolIphalajagdhivikira- vikRtimat tri. (vikRti+astyarthe matup) vi.2vANu vyAhAriNaH tadbhuvo bhAgAH-mA0 6 / 19 / IsApa, prasa.2, zI.. agnithI baLelA vagerene mATe piMDadAna. | vikRSTa tri. (vi+kRS+kta) yeda, usa.. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1870 shbdrtnmhoddhiH| [vikRSTakAla-viklava vikRSTakAla puM. (vikRSTaH kAla:) Aisi . | vikrastra puM. (vi+kas+rak alam, rephAdezaH) yaMdra. vikeza tri. (vigatAH kezAH yasya/vikIrNAH kezA vikrAnta na. (vi+kram+bhAve kta) 528ma, zaurya, yasya) zavagaranu, na vANa vAparAye hoya.. sAmathya, asia. bhali. vikezI strI. (vigatA: kezA: yasyAH) 32 varanI. | vikrAnti strI. (vi+kram+bhAve ktin) 524, atizaya strI, zivanI. pRthvI35. patnI- sUryAdInAmimAH panyo sAmarthya, ghoDAnI eka jAtanI gati. rudrAdyairnAmabhi: saha-mArkaNDeyapu0 / 58vatA. vikrAntR tri. (vi+kram+tRc) 52834. 42 // 2, zUravI2. vikoka (puM.) vRtrAsurano putra. -kalkiH kokavikokAbhyAM vikriyA strI. (vi+kR-bhAve za+TAp) vi25zvitana gadApANiyudhAM patiH-kalkipu0 21. a0 / - "prayatnasaMstabhitavikriyANAM kathaMcidAzA manasAM vikoSa(za) tri., puM. (vigataH koSo(zo) yasya) mukhyu, babhUvuH' - kumArasaM0 / -zmazrupravRddhijanitAnabhyAna vagaranu, mulI taravAra. vikka, vikku puM. (vik iti kAyati zabdAyate, ke+ka) navikriyAn-raghu0 13 / 71 / 4435mA 23. vastunu 35i j, -atha tena nigRhya vikriyAmabhizaptaH __hAthInu ayyu. vikrama puM. (vizeSeNa krAmatIti, vi+kram+ac) vi, phalametadanvabhUt-kumA0 4 / 41 / adha. sAdho ! 52||m, sAmathrya -anutsekaH khalu vikramAlaGkAraH prakopitasyApi mano nAyAti vikriyAm-subhA0 / - vikrama0 11 - anyo'nyadarzanaprAptavikramAvasaraM cirAt liGgairmudaH saMvRtavikriyAste-raghu0 7 / 40 / 527 raghu0 12 / 87 / yinInA prasiddha vibhAhitya sama, viruddha ma.. 28%1- ratnAni vai vararucirnava vikramasya-navaratnazlokaH vikriyAsampradAna na. (vikrIya na sampradAnaM kSetre yatra) (puM. vi+kam+bhAve ghaJ) mAga, yAsa, pani aDhAra vivAda paikI eka vivAda. (jemAM puNya vastu bha2ai. (puM. vi+kama+karaNe ghaJ) 50, zauyAtizaya. vecavAnI na hoya.) (puM.) 16 varSI pai.4I. sATha varSa. vikriyopamA strI. (vikriyAyA upamA) 14. vi. vikramaNa na. (vi+kram+ bhAve lyuTa) mIrA, 5nai visa mAno me meha. 2i, viSnu - chalayasi vikramaNe vikrIDita na. (vi+krID+kta) mesa, 2bhata. valimadbhutavAmana ! -gItago0 1 / 52 / 5. 42j. vikrIta tri. (vi+kI+kta) vaye. vikramasena, vikramAditya, vikramArka puM. (vikramayuktA vikrIya avya. (vi+kI+sambandhArthe ya) vayAne. senA yasya/vikrameNa Aditya iva/vikrameNa arka vikruSTa (bhRtahata- vi+kraz+kta) sUma 43vI, bha66 jhya) vibhAhitya. 2% -varSe zrutismRtivicAra- __ bhATe yAsa. 43vI, niya, 2... vikAraramye, zrIbhArate khadhRti (180)sammitadezapIThe / vikreya tri. (vi+kI+yat) yavA yogya. mato'dhunA kRtiriyaM sati mAlavendre zrIvikramArke vikrozana na. (vi+kruza+lyuTa) duH55 7827. nRparAjavare samAsIt- jyotirvidAbharaNasamAptau moTethI cIsa pADavI te, gALa vagerethI nindA karavI. zrIkAlidAsaH / vikroSTra tri. (vi+ kruz+tRc) henA2, ninA2, vikramArjita tri. (vikrameNa arjitam) 524mathI. meNavela. moTethI cIsa pADanAra. vikramin, vikrAnta puM. (vikrama+astyarthe ini/ viklava tri. (vi+klu+ac) bhAgavyAdhuNa thayej, . vi+kram+kta) siMha, vi. (tri.) 5283bhI... vikraya puM., vikrayaNa na. (vi+kI+ac/vi+kI+bhAve prasthAnaviklavagateravalambanArthA- zAkuM0 5 / 3 / ma ___ lyuT) veya, veyA55-5.42.. thaye- "toyotsargastanitamukharo mAsma bhUviklavAstAH" vikrayAnuzaya puM. (vikrayasya anuzayaH pazcAttApaH) - meghadUte / -AcakAGkSa ghnshbdviklvaaHvecANano pazcAttApa, vecANa nimitta eka vivAha. raghu0 19 / 38 / (puM. vi+klu+bhAve apa) vyANa, vikrayika, vikrayin, vikrAyaka, vikretR tri. (vikrayaH sm2||2, athi42- mRgayA viklavaM cetaH-zAkuM0 2 / astyasya Than/vi+kI+tAcchIlye ini/vi+kI+ | -nUnaM sahAyena viyogaviklavA puraH purastrIrapi niryayau Nvul/vi+kI+tRc) veyanAra, veyA42 2. tadA-zizu0 12 / 63 / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viklavatA - vigara] viklavatA strI, viklavatva na. ( viklavasya bhAvaH tal TAp-tva) vyADupa, amarATa, gAbharApazuviklitti strI. (vi + klid + ktin) 41 jane te nA saMyogathI zithila thavaM te, narama yavu, 3dhAI 4. viklidyamAna tri. (vi-klid + zAnac ) bhInuM yayesuM, Ardra thayeluM. fafama fa. (fa+fac+), 21, I. vikliSTa tri. (vi + kliz + kta) du:jI, ghAyala thayela. vikSata tri. (vi + kSaNa+kta) ghAyasa, yIrIne alaga uresa, AghAta pAbhela. vikSAva puM. (vi + kSu+ghaJ) zabda, avA, jAMsI vagerethI zabdaratnamahodadhiH / thato avAja. vikSipat tri. (vi + kSip + zatR) tuM, utuM. fafera f. (fa+f&14+) 3, 63134, Auig, dUra kareluM. yogazAstra prasiddha cittanI eka bhUmi. vikSINa tri. (vi+kSI+kta) nAza pAbhela, kSIee thayesuM. vikSINaka (puM.) zivanA sevaDono agraNI, hevasalA. vikSIra puM. (viziSTaM kSIramasya ) khaDaDAnuM Au. (tri.vigataM kSIraM yasya) dUdha vinAnI gAya. vikSepa puM. (vi + kSip + ghaJ) 34vuM te lAGgUlavikSepa visarpizobhaMH-kumA0 1 / 13 / uDAunuM te, vijevuM te, hUra Davu te, tyAga, preraNA, prete, strIkhono eka sAttvika alaMkAra, kathA vicchedarUpa eka nigraha, vikSepaNa ka. (vi+kSip+bhAve lyuT ) 62 42, 34 te, uThAva, tyAga, pretuM te, vyADusatA. vikSepazakti strI. (vikSepajanikA zaktiH) vehAnta prasiddha avidyAnI eka zakti. hAsavaM te, khAMhosana, vikSobha puM. (vi + kSubh+ghaJ) jaNalaNAra, saMgharSa. vikhu, vikhya, vikhu, vikhU, vigra tri. (vigatA nAsikA yasya khAdezaH / khugadeza: khyAdezaH khurAdeza:khUrAdezaH grAdezaH ) nA vagaranuM, nahaTuM farafusa fa. (fa+g+F) Hil, geg, vila. vikhanas (puM.) brahmaheva "vikhanasArthito vizvaguptaye" - zrImadbhAga0 / vikhAnas (puM.) kheDa prahArano yati vikhAsA (strI.) zubha vikhura puM. (vikhu+rA+ka) rAkSasa yo2. vikhurI strI. (vikhura + striyAM jAti GIS ) rAkSasI. 1871 vikhyAta tri. (vizeSeNa khyAtaH, vi+khyA + kta) prasiddha, prakhyAta - candravarmeti vikhyAtaH kambojAnAM narAdhipaHmahA0 1 / 67 / 32 / nAbhIyuM. vikhyAti strI. (vi + khyA + bhAve ktin) prajyAti, nAmAMDitapazu, prasiddhi. vikhyApana na. (vi+khyA + Nic + lyuT ) prasiddha te vaerzana, vyAkhyAna. vigaNana na. ( vizeSeNa gaNanam, gaN + lyuT ) gArAvu te, vicAra te, viyAravinimaya- sammAnanotsaJjanAcArya karaNajJAnabhRtivigaNanavyayeSu niyaHpANiniH 1 | 3 | 36 | -vigaNanaM RNAderniyatanamkAzikA, 24 26 buM, vizeSa gAtarI. vigaNita tri. (vi + gaN + kta) gaNesuM viyAresa, 424 ahA urela. vigata tri. (vi + gam + kta) bhareyuM, dUra thayesa vigatatimirapaGkaM pazyati vyoma yAvat- zizu0 11 / 26 / prabhAharahita, gayesa. (na. veH pakSiNo gataM gatiH) pakSInI gati. vigatakalmaSa tri. (vigataH kalmaSo yasya) nirbhasa, mela vinAnuM. vigatajvara tri. (vigataH jvaro yasya) bheno tAva gayo hoya te. vigatarAga tri. (vigataH rAgo yasya) neno rAga gayo hoya te. vigatArttavA strI. (vigataM ArttavaM yasyAH ) 4ne jaTAva gayo che tevI strI. vigatArtti strI. (vigatA AtiH yasyAH) bhenuM duHkha nAza pAmyuM che te. vigandhaka puM. ( viruddhaH gandho yasmin kap) goriyAnu 13. vigandhikA strI. (viruddhaH gandho yasyAM kap+TAp ata itvam) saMgha vanaspati. vigama puM. (vi + gam +ghaJ) nAza, virAma, hUra thavu, parityAga karaNavigamAt megha0 55 / aMta- cArunRtyavigame ca tanmukham - raghu0 19 / 15 / - itivigamaHmAlavi0 4 / 20 / vigara puM. (vi + gR+ac) nAgo mAhAsa, pavana jA rahenAro bhAeAsa, parvata. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1872 shbdrtnmhoddhiH| [vigarhaNa-vighRSTa vigarhaNa, vigarhita na. (vi+garha + lyuTa/vi+gaha + | vistAra, 3Ava, yuddha, samAsAhitti- "samAsArthA bhAve kta) naMj, - kRSNe ca bhavato dveSye vavodhakaM vAkyaM vigrahaH' -vyAkaraNe (na. vi+graha vasudevavigarhaNAt-harivaMze 9 / 23 / +ac) samAna athavA vAya, vizeSAna. vigarhaNIya, vigardA tri. (vi+garha+karmaNi anIyar/ | vigrahavat tri. (vigraha+matupa masya vaH) he pA. 94., __vi+garha+yat) nihavA dAyara, 6450. ||5vaa yogya. yuddhavANu, da. vA. vigarhita tri. (vi+garha + kta) ninhe- virhitaM | vighaTaka tri. (vi+ghaTa+Nvul) viyoga 32 // 2, chUTa __dharmadhanainirvahaNam-naiSadhe 1 / 131 / niSedha 439, um. pAunA2, vizeSa. 2yanA2. viga_kathA strI. (vigA cAsau kathA ca) nin vighaTikA strI. (vibhaktA ghaTikA yayA) ghaDIno sahabhI. sAya: vAta, jarAla za6, paNa havI. bhAga-4-samayanu bhA5. (24 se=1. samaya.) vigalata tri. (vi+gal+vartamAne zatR) gaNatuM, ratuM, vighaTita tri. (vi+ghaT+kta) 99 38, pAuda, TapakatuM, maMda gativALuM. vizeSa raye. vigalita tri. (vi+gala+kta) gaje-12-. yUtuM, vighaTana na. (vi+ghaT + lyuTa) vinAza, sa.va.2 asA dhIme-dhIme nIsntuM, pAgaNej, dhoye.j, pUrvA 2. astavyasta thayej- vigalitavasanaM parihatarasanaM vaTaya vighaTTana na., vighaTTanA srI. (vi+ghaTTa+bhAve lyuT/ jaghanamapi dhAnam-gItago0 5 / vi+ghaTTa+lyuT+TAp) ghasa, yadA, chU 53j, vigADha tri. (vigAhyate sma, vi+gAha+kta) nArA, anyAya 42vI, bhAra, mo.naMga. snAna 42- nirgamya candrodayane vigADhe rajanImukhe- vighaTTita tri. (vi+ghaTTa+kta) ghasela, yAvada, chUTa mahA0 3 / 46 / 5 / praveza regu, DUlo. 43sa, anyAya 420, bhAresa, mojosa. (na. vi+gAha+bhAve kta) nindA vighaTTin tri. (vi+ghaTTa+Nini) spazI 4242, vigAha puM. (vi+gAha+bhAve vaJ) nA, te, snAna, | oLaMganAra, ghasanAra, calAvanAra, chUTuM karanAra, anyAya pANI vageremAM DUbavuM te. 22. vigAhamAna tri. (vi+gAha+zAnac) nahAtuM, 50. vidhana (paM.) thoDI, bhog|. ko satuM- athAtmanaH zabdaguNaM guNajJaH padaM vighasa puM. (vi+ad+ghaJ, ghasAdezaH) mo4na 42tA vimAnena vigAhamAnaH-raghu0 13 / 1 / praveza 42tuM. 45. 28. bhADA2- vighaso bhuktazeSaM tuvigIta tri. (vi+gai+kta) nayA manu0 3 / 285 / / 2 / , mAna. (na. vizeSeNa adyate, vigIti strI. (vi+gai+bhAve ktin) niMhA. vi+ad+ap- ghasla AdezaH) bhI, vo tathA vigAna na. (virUddhaM gAnam-prA0 sa0) niMha, ti22712, pitRmona mApata mADI. 23. bahanAbhI, virodha, asaMgati. vighasAza, vighasAzin tri. (vighasamanAti, az+Nini) viguNa tri. (viruddho guNo'sya) zu. vinAk- devo tathA pitRone ApI dIdhA pachI bAkI rahelAnuM avasannatApamatamisamabhAdapadoSataiva viguNasya guNaH- bhojana karanAra zizu0 9 / 12 / viruddha guvANu, ni[. vidhAta puM. (vizeSeNa hananamiti vi+han+ghaJ) vina, vigUDha tri. (vi+gRha+kta) nanhita, gupta. dU2 2 ta- kriyAM dadhAnAM madhavA vighAtamvigRhita tri. (vi+gRh+kta) 45 // 438., vyA425. kirA0 3152 / mAghAta, bhAra, nAza 42viiprasiddha vigraha vAkyastha pada vagere. kriyAvighAtAya kathaM pravartase-raghu0 3 / 44 / adhvara vigraha puM. (vividhaM sukhaduHkhAdikaM gRhNAti, vi+graha+ac / vighAtazAntaye -raghu0 11 / 1 / yadvA vividhairduHkhAdibhirgRhyate, vi+graha + ap) , / vighAtaka, vighAtin tri. (vi+han+Nvula/vi+ zarIra, vigraheNa madanasya cAruNA-raghu0 11 / 13 / -trayI han+Nini) mAranAra, nAza 72nAra, mAghAta 42nAra, vigraha-katyeva samamadhyAtmavidyayA-mAlavi0 1114 / - mazavanAra. gUDhavigrahaH -raghu0 3 / 39 / agaTa, Tiyo- vigrahAcca | vighUrNita tri. (vi+dhUrNa+kta) DhaNI 56, hayANela. zayane parAGmukhI netumavalAH sa tatvare-raghu0 9 / 38 / | vighRSTa tri. (vi+ghRS+kta) atyaMta paseka, pAuta. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vighna-vici] vighna puM. (vihanyate'nena, vi+han + kta) aMtarAya, vighna, -" prArabhyate na khalu vighnabhayena nIcaiH prArabhya vighnavihatA viramanti madhyAH / vighnaiH punaH punarapi pratihanyamAnAH prArabhya tUttamajanA na parityajanti". bhartR0 / uya kuto dharmakriyAvighnaH satAM rakSitari tvayi - zAkuM0 5 14 / 2Data, kheDa jhADa. vighnakara, vighnakArin, vighnakRt tri. (vighnaM karoti kR + ac / vighnaM kartuM zIlamasyeti, kR + Nini / vighnaM karoti kR + kvipa tuk ca ) aMtarAya - vighna khaDayADarata 42nAra, vidhAta, ghora hejAvanuM. vighnanAyaka, vighnanAzaka, vighnanAzana, vighnarAja, vighnavinAyaka, vighnaharin, vighneza, vighnezAna, vighnezvara puM. (vighnAnAmutpattyAnutpattyoH nAyakaH/ vighnAnAM nAzakaH / vighnasya nAzanaH / vighne rAjate, rAja + ac / vighnAnAM vinAyakaH / vighnaM harati, hR + Nini / vighnAnAm IzaH / vighnAnAm utpattyanutpattyoH IzAnaH / vighnasya IzvaraH ) gaNeza, gArApati. vighnanAzaka, vighnAzana tri. (vighnasya nAzakaH, vighna + naz+Nvul/vighnaM nAzayati, naza+ Nic + lyu) vighnono nAza karanAra. vighnavat tri. ( vighna + astyarthe matup masya vaH) zabdaratnamahodadhiH / vighnavALuM. vighnahArin tri. (vighnaM harati ha + Nini) vighnone dUra DaranAra. vighnita tri. (vighno'sya jAtaH itac ) bhene vighna thayuM hoya te, jadhAyukta, ayazothI bharesuM. vighnezAnakAntA strI. (vighnezAnasya kAntA) dhoNI dUrvA-proja. kima (puM.) ghoDAnI jarI. vic (juho ubha0 aniT vevekti-vevikte-rudhA0 ubha0 aniT- vinakti-viGkte) bhuddu Davu, alaga thI, dUra Davu, leha 42vo. vikila puM. (vic +ka, kil+ka, vicazcAsau kilazca) mIMDhaLanuM jhADa, eka jAtano mogaro. vicakSaNa puM. (vi + cakS + lyu, na khyAdezaH ) vidvAna, paMDita, yatura, buddhimAna - na dadyAt kasyacit kanyAM punardadyAd vicakSaNaH - manu0 9 / 71 / vicakSaNA strI. (vi + cakS + lyu+TAp) nAgahantI vanaspati vicakSas (puM.) zibhAvanArI, adhyApa. 1873 vicakSus tri. (vi + cakS + usi na khyAdezaH / vigataM cakSuryasya) udhAra manavANuM, ciMtA vagerethI vyADuna manavANuM, Aja vagaranuM, khAMdhaNuM. vicaNDikA strI. (viziSTA caNDikA) sAla reeAnuM 313. vicaya puM. (vi + ci+ap) zodha, jo4, tapAsa vicayana na. (vi + ci+ lyuT ) zodha, jojavu, puSpAhinuM vIesa khehAM vAM. vicarat tri. (vi + car+zatR) viyaratuM, iztu, laTatuM. vicarcikA strI. (vi + carc + Nvul+TAp, ata ittvam) jasanI roga, sUjasa.. vicarcita tri. (vi + carc + kta) bhAviza purela, seya uresa, ghasesa. vicarSaNi (strI.) yapaNa, aMgaNa. vicala tri. (vi + cal+ac) atyanta saMyama, abhimAnI.. vicalat tri. (vi + cal+zatR) hAsatuM, yAsatuM, saMyana dhatuM. vicalana na. ( vi + chal + bhAve lyuT ) hAlavu, yAsavu, yaMyaNatA, asthiratA, garva. vicAra puM., vicAraNa na. (vi + car+ghaJ / vi + car + Nic + lyuT ) viyAra, ciMtana - vicAramArgaprahitena cetasA-kumA0 5 / 42 / tattvanirNaya, saMdhigdha vastubhAM prabhAsApUrva tattvaparIkSA - vicAramUDhaH pratibhAsi metvam - raghu0 2 / 47 / vicAraNA strI. (vi + car + Nic +yuc+TAp) bhImAMsAzAstra vicAra zabda dukha. vicAraNIya tri. (vi+car + Nic + anIyar) viyAra ravA yogya. (na. vi + car + zanIyar ) zAstra. vicArabhU zrI., vicArasthala na. ( vicArArthaM bhUH / vicArArthaM sthalam ) viyAra 42vAnuM sthAna. vicArita tri. ( vicAro jAto'sya itac ) viyAra resa, vicArela. vicArin tri. (vi + car + Nini ) viyaranAra, i2nAra. vicAla puM. (vi + cal + karttari Na) aMdharanuM vayyenuM, judA prakAramAM rahelI vastune kaMIka vizeSarUpe judA prakAramAM karavI. vici puM., vicI strI. (vic + ik / vici + striyAM GIp ) taraMga, pAzInuM bhobhuM. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1874 shbdrtnmhoddhiH| [vicikitsA-vij vicikitsA srI. (vi+kit+ svArthe san+a+TAp) | vichandaka paM. (viziSTaH chando yatra kap) zva2017, saMdeDa, saMzaya. | ghaNA oraDAovALI dhanavAnanI havelI, devamaMdira viciti (strI.) zodha, tapAsa, zodha, mong. 52 bhANavAyuM gha2. vicitra na. (vizeSeNa citram) ta34vA2. 22, 2- vichardana na. (vi+chad+lyuTa) mo.. sITI, vamana, citro raMga. te nAme eka athaliMkAra, Azcarya - 5 apamAna karavuM. maravuM. hatavidhivilasitAnAM hI vicitro vipAka:- vichardikA strI. (vichardI+saMjJA0 kan husvaH TAp) zizu0 11 / 64 / (tri. vizeSeNa citraH) amayi, Bal, aiti. mAzya 4124 abhuta -"kvacit vicitra vicchAya na. (vInAM pakSiNAM chAyA napuMsa0) 5kSInA jalayantramandiram" - RtusaMhAre 1 / 2 / 30.. samUDanI ch|yaa. (tri. vigatA chAyA yasya) chAyAvinAnu, vicitraka na. (vicitra+svArthe ka) navA, mayaMno, silta. 2nu, niste4. (puM. viziSTA chAyA asya) bhAzcaya (puM.) mo45tranu, vRkSa. vizeSa kAMtivALo maNi. vicitratA strI., vicitratva na. (vicitrasya bhAvaH vicchitti strI. (vi+ chid+ktin) // 22 . tala+TAp-tva) viyitra, navAI. stokA'pyalparacanA vicchittiH kAntipoSakRt-sA0 vicitradeha puM. (vicitraH deho yasya) megha. da0 138 / vivepana, meM tano 2, vicche nAza vicitravIrya (puM.) zAntanu, 25%no putra, me. 28%t.. ."na dhyAtaM padamIzvarasya vidhivat saMsAravicchittaye / vicitrA strI. (vicitra+ac+TAp) me. tanI. 30.53t. svarNadvAra kapATapATanapaTurdharmo'pi nopArjitaH" / / vicitrAGga puM. (vicitraM aGga yasya) vittI-vAgha-hI5Do, cheda, kapAvuM te, phADI nAkhavuM te, vinAza, strIonI bho2 pakSI.. (tri. vicitraM aGgaM yasya) zva 24 me. yeSTA . zarIravANu, mahamuta heDavANu, raMgaberaMgI zarIravANu... vicchinna tri. (vi+chid+kta) heyu, pesa, mA (na. vicitraM aGgam) abhuta zarI2, raMgale.. 438, vimata -ardhe vicchinnam- zAkuM0 1 / 9 / zarIra. duTisa. (na. vi+chid+bhAve kta) che, nAza tuj. vicitrAGgI strI. (vicitrAGga+striyAM jAti0 GIS) vAgha, | viccharita tri. (vi+cchur+kta) dij, potI. nA. hIpI, bho25kSiNI-Dhela. 52 sudhI. sAye, 4dIpa... vicinvat tri. (vi+ci+zatR) zodhatuM, moNatuM, me. viccheda puM. (vi+chid+bhAve ghaJ) cheQta -vicchedamApa 2tuM, vItuM. bhuvi yastu kathAprabandhaH-kA0 / - piNDavicchedadarzinaHvicIrNa tri. (vi+cU+kta) 44 438, 125 438., ___ raghu0 1 / 66 / Apa ta, vimA, viyoga, saMtati. ___ praveza 438. rahitapaNuM, aMtarAla, avakAza. vicetas tri. (virUddhaM duSTaM ceto yasya) duSTa yitavANu, | vicyuta tri. (vi+cyu+kta) nIye. 539, visthApita sa. manavANu, mAna, bhU, manI. (tri. viziSTaM pAusu, mAthI. viyalita. ceto yasya) 62 bhanavANu, bhoTa bhana. vicyuti strI. (vi+cyu+ktin) asAtha, viyoga, viceSTA strI. (viruddhA ceSTA) 20 yeSTA, 6STavatana, kSaya, DrAsa, patana, garbhazApa, sasato . vizeSa yeSTA prayatna, udhama. vij (juho. ubha. sa. aniT-vevekti-vevikte) huI viceSTita tri. (vigataM ceSTitamasya) yeSTAzUnya, tapAse... 42., sAtA 2. (rudhA. pa. aka. seTa-vinakti/ (na. vi+ceSTa+kta) yeSTA, vata. tudA A. a. aniTa-vijate) zrI. 5j- cakranda viccha (curA. ubha. saka. seTa-vicchAyati-te) hI5j, vignA kurarIva bhUyaH-raghu0 14 / 68 / ud+vij= praza, yama.. (tudA0 pa0 a0 seTa-vicchati) udvinakti -6 yavo, 1mg -jIvitA'dvijamAnena (tudA0 ubha0-vicchAyati-ta) 4, maga. mA0 3 / -mano nodvijate tasya dahato'rthamaharnizam / vichanda puM. (viziSTaH chandoM yatra) dhanavAna nA 52i. -udvinakati tu saMsArAdasArAt tattvavedinaH-kavi0 / sAthiyA-yitra511-51111-pUtama vagaire. 6 pAmaj -tIkSNAdudvijate- mudrA0 3 / 5 / * Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / vijana - vijigISan ] vijana tri. (vigato jano yasmAt) nirbhana, kheDAnta. vijanana na. (vi + jan + lyuT ) utpatti, prasava, utpanna te. vijanita tri. (vi + jan + kta) bharoddhuM utpanna thayesuM. vijanman tri. ( viruddhaM janma yasya) vyabhiyArathI utpanna thayela. vijapila na. ( vij+ka, pil+ka karma 0) 6va, DAMpa.. vijaya puM. (vi+ji+kartari + ac) arjuna- abhiprayAmi saMgrAme yadahaM yuddhadurmadAn / nAjitvA vinivartAmi tena mAM vijayaM viduH / vimAna, yama, viSNuno kheDa anucara, te nAme eka rAjA, kalkino eka putra, 4ya, ta. vijayakuJjara puM. (vijayAya yaH kuJjaraH) vibhyane mATe laDAIno hAthI, rAjAnuM vAhana hAthI. vijayachanda puM. (vijayasya chando yasmAt ) pAMyaso serano hAra- sUrabhUSaNaM latAnAM sahasramaSTottaraM caturhastam / indracchando nAmnA vijayacchadastadardhenabRhatsaM0 1 / 31 / vijayanta puM. (vi+jI+jhac) ndra. vijayantI (strI.) vanaspati brAhmI. vijayadhvaja puM. (vijayAya dhyajaH) vibhyano vAvI. vijayamarddala puM. (vijayAya mardalaH) vibhyanuM nagaraM. vijayA (strI.) pArvatInI kheDa sajI, khAsI sudha harAma, hugahivI - vijitya padmanAmAnaM daityarAjaM mahAbalam / vijayA tena sA devI loke caivAparAjitA devIpu0 45 a0 / lAMga, bhachaTha, sejhAsilA vanaspati, jIvajInu jhADa, agnimantha vRkSa, harakoI mahinAnA ravivArayukta zukla sAtama, yamanI patnI, haraDe, vaja, eka jAtanI astravidyA- vidyAmathainaM vijayAM jayAM ca rakSogaNaM kSipnumavikSatAtmA / adhyApipat gAdhisuto yathAvannighAtayiSyan yudhi yAtudhAnAn bhaTTi0 2 / 21 / te nAme eka mAtRkA, vijayAdazamI strI. (vijayAprItyarthaM dazamI) hugahivInA sanmAna mATe vijyotsavadina Aso suda dazama. vijayAbhinandana puM. (vijayAkhyo'bhinandanaH) eliyugano zaka pravartaka eka rAjA. vijayin tri. ( vijaya + astyarthe Nini) vibhyavANuM, vi4ya 42nAra- sa cirAyuH sukhI putrI vinayI vijayI bhavet - tantrasAraH / udyateSvapi zastreSu hantA tasya na vidyate - subhA0 / 1875 vijara (na.) isa vagerenuM hITiyuM. (tri vigatA jarA yasya) vRddhAvasthAM vagaranuM, 42- yaH sarvauSadhiyuktijJazcake siddharasAyanaH / AtmAnaM taM ca rAjAnaM vijaraM cirajIvitam - kathAsa0 41 / 11 / vijala tri. (vigataM jalaM yasmAt ) pAzI vagaranuM. - " toyAzayA vijalA sarito'pi tanvyaH " -bR hatsaM0 19 / 20 / vijalpa puM. (vizeSeNa jalpanaM, vi + jalp+ghaJ) bhatanuM vADya vyaktayA'sUyayA gUDhamAnamudrAntarAlayAujjvalanIlamaNiH / josa, bhASaNa, jar3avu. vijalpita tri. (vi + jalp + kta) savAro, jar3avAha "parihAsavijalpitaM sakhe paramArthena na gRhyatAM vacaH ' - zAkuM0 / ( na vi + jalpa + karmaNi kta) josa, he te, josa te. vijAta tri. (viruddhaM jAtaH) vyatbhiyArathI utpanna thayelo, unmeSa utpanna thayesa. vijAtA strI. (vizeSeNa jAtaH putro yasyAH) ne hamae choro thayo hoya tevI strI- vijAtA ca prajAtA ca jAtApatyA prasUtikA - hemacandraH / vijAti strI. ( viruddhA jAtiH) viruddha bhata, duhI. jI bhata vijAtIya dvi (vibhinnAM jAtimarhati, vijAti + cha ) anya dharbhAvasaMjI, duhI bhatanuM, viruddha bhatinuM- evaM padadoSasajAtIyA vAkye doSA uktAH saMprati tadvijAtIyA ucyante sA0 da0 7 pari0 / vijAnat, vijAnAna tri. (vi + jJA+zatR/vi+jJA + karmaNi zAnac ) vizeSa bhAgatuM. vijigISat tri. (vijetumicchati, vi+ji+san+zatR) vijigISA strI. (vijetumicchA, vi+ji+san+bhAve vi4ya-itteha 2chatuM. a+TAp) vibhayanI 62ch|- dvAre vidhimivAnyaM tattadrakSA vijigISayA - kathAsa0 36 / 71 / 4242vAnI IcchA, peTa bharavA mATe nidyakarma vageremAM pravRtti, ninvakarmanI niMdA nahi gaNavI te. vijigISAvivijita tri. (vijigISayA vivarjitaH ) peTala. vijigISan, vijigISu tri. (vijigISA + astyarthe iti / vijetumicchuH vi+ji+san+u) vibhyanI chAvA ittehanI (meha rAjanAra- rocate sarvabhUtebhyaH Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / [[vijijJAsA - vijJApana zarIrAkhaNDamaNDalaH saMpUrNamaNDalastasmAd vijigI | vijjulikA strI. (vijjula + saMjJA0 kan kApi ata SustadA bhavet-nItisAraH / - yazase vijigISUNAm itvam) sAja. vijvara tri. (vigato jvaro yasya) bhenI tAva gayo hoya te, tAMvarahita. vijJa tri. (vizeSeNa jAnAti, jJA+ka) vizeSa bhazanAra - vijJena vijJApyamidaM narendre - naiSadhe 3 / 96 / hyuM pravIrA, hoziyAra. (puM. vizeSeNa jAnAti, jJA+ka) paMDita. vijJatA strI, vijJatva na. ( vijJasya bhAvaH tal+TAp tva) uDApaza, DoziyArI, paMDitAI. 1876 raghu0 1 / 7 / vijijJAsA strI. (vi + jJA+san + A ) spaSTa bhavAnI IcchA. vijita tri. (vi+ji+kta) tela- pathyAzinAM zIlavatAM narANAM sadvRttibhAjAM vijitendriyANAm-malamAsatattve / vijitavat tri. (vi + ji+kta + matup masya vaH) vizyavANuM tatuM. vijina, vijila, vijivala na. (vij+inac kicca / vij + ilac + kicca) svAdiSTa zArDa vagere. vijihIrSA strI. (vihartumicchA, vi+ha+san+a+TAp) krIDA karavAnI icchA, vilAsa ka2vAnI umeda. vijihIrSu tri. (vihartumicchuH vi + hR+san+u) DIDA ka2vA icchanAra, vilAsa karavAnI umeda rAkhanAra. fafa fa. (fare: fat:) as-ais, lg. vijihnatA strI, vijihnatva na. ( vijihnasya bhAvaH tal+TAp-tva) vAMDA. vijula (puM.) zIbhaNAnI huncha, vijRmbhaja na, vijRmbhA strI. (vi + nRbhi + lyuT / vi+jRbhi + a +TAp) -" vaneSu sAyaMtanamallikAnAM vijRmbhiNodgandhiSu kuDmaleSu" - raghau. 16 / 47 / - sazaraM sadhanuSkaM ca dRSTvAtmAnaM vijRmbhitamharivaMze 181 / 6 / vikAsa, jIsavu, aghaDavu, jagAsuM jAvu prAza vijRmbhita tri. (vi+jRbhi + kta) viGasesa, jagAsuM madhesa, aghaDela- ajJAnavijRmbhitametad (na. vi+ nRbhi + bhAve kta) jagAsuM jAvu, vidvAsa, prakAza, pradarzana - AvRNvato locanamArgamAjau rajo'ndhakArasya vijRmbhitasya raghu0 7 / 42 / vijetR tri. (vi+ji+tRc) tanAra. vijoli, vijolI strI. (vij+ula+in / vij+ulapRSoH 0 GIp ) hAra, khoja, paMgata. vijjana na. (vid + janayati, jan+ac) jA, tIra. vijjala na. ( vyadh tADane + kvip vidA jaDayati jaDi + ac Dasya laH) jAe- patravAho vikarSo'tha tIraM vijjalasAyake - trikANDazeSe / svAddiSTa zA vagere. vijjula na. ( vij + ulac + juT) ta4, chAlayInI. vijJapta tri. (vi + jJA + Nic + kta pugAgamaH) 4bhazAveyuM, kharAba kareluM, vinaMti kareluM. vijJapti, vijJApti strI. (vi + jJA + Nic + ktin puk ) jajara, vinaMti, kha24. vijJAta tri. (vi + jJA+kta) bhola- vijJAto'si mayA cinairvinA cakraM janArdanaH- harivaMze 165 | 17 | prakhyAta vijJAna na. (vi + jJA + lyuT ) jJAna- "mokSe dhIrjJAnamanyatra vijJAnaM zilpazAstrayoH" -amaraH / durbha, zilpAhi jJAna- prayogavijJAnam - zAkuM0 1 / 2 / vedyAntamAM Desa avidyAnI eka vRtti, AtmajJAna, cauda vidyAnuM jJAna, anubhavajJAna. vijJAnapAda puM. (vijJAnameva pAdaM lakSyaM yasya) behavyAsa. vijJAnamayakoSa puM. (vijJAnamayastadAtmakaH koSa ivAcchA dakatvAt) jJAnendriya sahita buddhi pahArtha. vijJAnamAtRka puM. (vijJAnaM mAteva yasya, bahuvrIhau kan) buddhaddeva. vijJAnaskandha (puM.) jauddhamata prasiddha khAsaya vijJAna pravRtti, vijJAna-pravAha. vijJAnika tri. (vijJAnamastyasya Than ) vijJAnayukta, vijJa. vijJApaka tri. (vi + jJA + Nica + Nvul pugAgamaH ) bhAvanAra, jajara anAra, vinaMti 42nAra.. vijJApana na., vijJApanA strI. (vi + jJA + Nic + lyuT pugAgamaH/vi+jJA + Nic + lyuT +TAp) bhava kAlaprayuktA khalu kAryaviddhirvijJApanA bhartRSu siddhimetikumA0 7 / 93 / - yuyoja pAkAbhimukhairbhRtyAn vijJApanAphalaiH-raghu0 17 / 40 / jajara hevI, vinaMti aravI, vinaMti, sUcanA, vaerzana, zikSA.. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJApanIya - viDArakI ] zabdaratnamahodadhiH / 1877 vijJApanIya tri. (vi + jJA + Nic + anIyar ) 4gAvavA | viTcara puM. (viSi viSTAyAM carati, car +ac) viSTA bAya, vinaMti 42vA yogya, jajara uDevA yogya. vijJApita tri. (vi + jJA+ Nic + kta) bhAvesuM bhaga resuM, vinaMtI resuM. zrutistu 2 / 10 / vijJeya tri. (vi + jJA + yat) bhaeAvA yogya vedo vijJeyo dharmazAstraM tu vai smRtiH - manu0 viT (bhvA. pa. seT - veTati) gANa hevI, niMdhA aravI, sa. / khUbha pADavI, zabda 42vo a. / viTa puM. (veTatIti, viT +ka) vyabhiyArI puruSa- striyA viTAnAmiva sAdhuvArtA bhAga0 10 / 13 / 2 / saIgo"na naTA na viTA na gAyakAH na paradrohanibaddhabuddhayaH / nRpasadmani mAnaM kevalaM kucabhArAnamatA na yoSitaHbhartRhariH / bha2, zRMgArarasanAya anuyara, ghutAromayA viTAnAM kaTugIrapIyam - ratnAkara0 / khe parvata, kheDa bhatanuM savAza, kheDa bhatano bhera, 62, nAraMgI.. viTaGka na., viTaGkaka puM. (vi. +Taki+ac / viTaGka+svArthe ka) bhalesa vagerenA agrabhAga upara manAvesa lAUDaanuM jUtaraNAnuM ratAntare yatra gRhAntareSu vitarddiniryUhaviTaGkanIDa:- zizu0 3 / 55 / viTapa na, puM. (viTaM vistAraM vA pAti pibati vA, pA+ka) DANI, zikSA- "yadanena tarurna pAtitaH kSapitA yadvipAzritA latA" - raghau0 / -komalaviTapAnukAriNau bAhU-zAkuM0 1 / 21 / - taruviTapalatAgrAliGganavyAkulenaRtusaM0 1 / 24 / (tri. viTaM pAti, pA+ka) pallava, vistAra, staMja, guracho, DUMcaja, ierAgoM, viTasoDavyabhiyArIjonuM pAsana DaranAra, mahAviTa-soi2. (puM.) Adityaputra. viTapin puM. (viTapa + astyarthe ini) vRkSa, vaDanu Au parito dRSTAzca viTapinaH sarve bhAmi0 1 / 21 / yUthapate tava kazcinnahi mAnasyAnurUpa iha viTapIAryAsa0 486 / vipriya puM. (viTasya priyaH) kheDa bhatanuM Au-muddagara vRkSa. viTamAkSika puM. (viTapriyaH mAkSikaH) kheDa bhatanI dhAtu. vagere durgandhasthAnamAM rahenAruM grAmya bhUMDa-Dukkara. viTcarI strI. (viTcara + striyAM jAti GIS) viSTa vagere durgandhI sthaLe rahenArI bhUMDaNI. viTpaNya na. ( vizaH paNyam) vepArano bhAva. viTpati puM. (vizyate, viz + kvip, vizaH kanyAyAH patiH) 4bhAI- dauhitraM viTpatiM bandhumRtvigyAjyo ca bhojayet- manu0 3 | 148 / viTsaGga puM. (viSaH saGgo yasmAt) mAM hasta uSa rahe che evo eka roga. viTsArikA strI. (vipriyA sArikA ) pakSI. kheDa bhatanuM viD (bhvA. pa. sa. seT-veDati) gANI hevI, niMhadu. viD strI. (viD + kvip) TuDaDI, bhAga.. viDa na. ( viD +ka) kheDa bhatanuM bhIhu- "viDaM sakSAra mUrdhvAdhaH kaphavAtAnulomanam" - bhAvaprakAze / viDaGga puM. na. ( viD-Akroze+uNA. aGgacca kit) vAvaDiMga (tri. viD + aGgac + kit) zazu, tura. viDambU (curA ubha. sa. seT - viDambayati-te) nasa aravI, anurAga, itheta Davu, tirasDAra ravI, duHkha hevu. viDambana na., viDambanA strI. (vi + Damb + lyuT / vi + Damb + Nic+yuc+TAp) khanu27 - na veda kazcid bhagavAMzca kIrSitaM tavehamAnasya nRNAM viDambanam - bhAga0 1 / 8 / 29 / na DaravI, itI- "asati tvayi vAruNImadaH pramadAnAmadhunA viDambanA" - kumAra0 4 / 62 / - iyaM ca te'nyA purato viDambanA - kumA0 5 / 70 / nirartha 2, vyartha khu. viDambita tri. (tri + Damba+ kta) vyasta, vyAGgula, hurgatimAM parelI, anurA reso- atiSThadAlIDhavizeSazobhinA vapuH prakarSeNa viDambitezvaraH- raghu0 3 / 52 | viDAra, viDAraka, viDAla, viDAlaka puM. (viDAlalasya raH / viDAla eva svArthe kan lasya raH) jisADI, bhIMDo.. viTi, viTI strI. (viT + ki / viT + ki striyAM GIp ) viDArakI, viDArikA, viDArI strI. (viDAraka+striyAM pILu caMdana. jAti GIS / viD + uNAM kAlan / viDAra + GIS + svArthe facefar y. (fafsa grire: afer:) golell viz. kan hrasvaH TAp) bhIMhaMDI, jisADI. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1878 shbdrtnmhoddhiH| [viDAla-vitAna viDAla, viDAlana . (viD+ uNA. kAlan/viMDAla+ | vitata tri. (vi+tan+kta) vistRta, iuye - udgAyanti svArthe kan) nivADau, netra meM mauSadha. / yazAMsi yasya vitatainAMdai : pracaNDAnila. (na. viDAla+saMjJAyAM kan) 42tAsa. prabodhacandro0 3 / 5 / viDAlapadaka na. (viDAlapada+kana) sI mAsa marolara / vitati strI. (vi+tan+ktin) vistAra, IsA. __4.4na- karSaparimANa / vitatha, vitathya tri. (vi+tan+kthan/vitatha+svArthe viDAlikA strI. (viDAla+striyAM jAti. GISa) vi.hA. Nya) mithyAbhUta. 54Artha, asatya, poTe- avAk 5 vanaspati, bilADI... zirAstamasyandhe kilbiSI narakaM vrajet / gAyanti viDIna, viDInaka na. (vi+DI+kta/viDIna+svArthe digavijayino yamupetya bhUpAH-bhAga0 9 / 10 / 15 / ka) 5kSIsAnI se prA2nIti- DInaM praDInamuDDInaM vitadra, vitastA strI. (vi+tad+ru-dAntAdezaH) 4.1 saMDInaM pariDInakam / viDInamavaDInaM ca niDInaM dezamAM vahetI eka nadI jelama. DInaDInakam-jaTAdharaH / / vitanu tri. (viziSTaH tanuH) pAta, sUkSma, nA. viDula puM. (viD+kulan) neta2k, 3. vitanvat, vitanvAna tri. (vi+tan+vartamAne sht| viDUraja (na.) me. tanu, ratna. vi+tana+karmaNi zAnac) isAtuM, prasaratuM. vistaratuM. viDojas, viDojas puM. (viS+kvip, viT vyApakamojo vitamas tri. (vigataM tamo yasya) nuM dhAre Ayu yasya/viTa vyApakamojo yasya pRSo0) indra- raghuH hoya te, tamoguNa jenAmAM nathI te, ajJAna vagaranuM. zazAGkArdhamukhena patriNA zarAsanajyAmalunAd viDojasA vitaraNa na. (vi+tR+bhAve lyuTa) hana, he-mA. raghu0 359 / ___ -vittena kiM vitaraNa yadi nAsti tasya- subhA0 / viDgandha na. (viSa iva gandho'sya) vi.344. vitarka puM. (vi+tarka+bhAve ac) saMdeDa, saMzaya, s18viDgraha puM. (viSa: grahaH) sebha stano. bhavarodha 23 zirISapuSpAdhikasaukumAryo bAhU tadIyAviti me vitarkaH evo vAtarodha. -kumA0 1 / 41 / zAnasUya, te nA ga athAsaMsa2. vitarkaNa na. (vi+tarka+lyuTa) saMgha-saMzaya 42vI, viDja tri. (vizo jAyate, jan+Da) viSTAyI. 647 ta: 2. yesa. viDbhava tri. (vizo bhavati, bhU+ac) viSTAyA. thana.2. vitardi, vitardI, vitaddhi, vitI strI. (vi+tRd+in DIbabhAvaH/vi+tRd+in+vA GIp/vi+tRd+in pRSo. viDalavaNa na. (viDiva durgandhaM lavaNam) vi.usa4.95. viDvarAha puM. (vipriyo varAhaH zAka0) viSTamai dasya dhaH/vi+tRd+in pRSo. dasya dhaH GIp) 368 ratAntare yatra gRhAntareSu vitardinirvRhaviTaGkanIDaH-zizu0 292 3- grAmyazUkarachatrAkaM viDvarAhaM ca lazunaM 3 / 55 / -zilAM vitardikAtulyAmadhyAsta svapramadhyagAmgrAmakukkuTam -manu0 / raajt08|2685| vitaMsa puM. (vi+taMs+ac) pazu-pakSImAna mAdhavAna vitala na. (vizeSeNa talam) te nAme me pAtA. sAdhana doraDI, sAMkaLa vagere. (tri. vigataM talaM yasya) taNaya dinAnu. vitaNDA strI. (vi+taDi+bhAve a+TAp) potAnA vitasti strI. paM. (vi+tasa+ktica) mA2 mAMganaM pakSanuM khaMDana karyA vagara bIjAnA pakSano jemAM nirAsa bhA5, veMta -dve vitastI tathA hasto braahmtiirthaadivessttnm42||y cha mevo vA6- (jalpaH) pratipakSasthApanAhIno | ____ mArkaNDeya0 49 / 39 / vitaNDA - gauta0 / -pratyucurbahavastatra vitaNDAM vai vitAna na. puM. (vi+tan+karmabhAve ghaJ) 5425o, parasparam-mahA0 2036 / 3 / mithyAvA, 2k 3, chata -"bhogA meghavitAnamadhyavilasatsaudAminI cnyclaa| zelArasa, kaDachI, pArakA guNadoSa prakaTa karavA. ___ AyurvAyuvighaTTitAmrapaTalIlInAmbuvad bhaGguram" . vitaNDAvAda puM. (vitaNDAyAH vAdaH) potAno 4 56 bhartRhariH / -vidyullekhAkanakarucirazrIvitAnaM mamAbhram sAdhI 5 / 27 5kSanu bhai viuna. Doya. tevo 46. vikrama0 4 / 13 / (puM. vi+tan+karmabhAvai ghaJ) Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitAnaka-vid avasara, yaza- somapAyini bhaviSyate mayA vAJchitottamavitAnayAjinA - zizu0 14 / 10 / vistAra, IsAva. (puM. vitAyante'gnayo'smin / vi + tan + AdhAre ghaJ) AhavanIya vagere agnino vistAra, Ahuti - vitAneSvapyevaM tava mama ca some vidhirabhUtveNI0 6 / 30 / avAza, vizrAma (tri. vigataM tAnamasmAt) tu2cha- gaganamazvakhuroddhatareNubhirnRsavitA ca vitAnamivAkarot - raghu0 9 / 50 1 bhancha, zUnya. vitAnaka puM. na. ( vitAna + saMjJAyAM kan ) bhAu bhatanuM jhADa, Dhagalo- anuyayau vividhopalakuNDaladyutivitAnakasaMvalitAMzukam-zizu0 3 / 27 / IsAva pariNAma yaMharavo. vitAnamUlaka na. ( vitAnAya mUlamasya kap) sugaMdhIvANI zabdaratnamahodadhiH / jasa.. vitAnIkaraNa na. (vitAna+cvi + kR + lyuT ) thaM62vo jAMdhavoM, chata3ye 2. vitAnIkRta tri. ( vitAna + cvi + kR karmaNi kta) thaM62vo jAMghela, chata bharela. vitAnIbhavana na. ( vitAna + cvi + bhU+ lyuT ) thaM62vA3ye tharpu, chata3 . vitAnIbhUta tri. (vitAna+cvi + bhU+karmaNi kta) caMdaravArUpa thayela, chatarUpa thayela. factui fa. (fa+q+) Elda, mua, el sia, khomaMgela, tarela, vaza rela, parAbhya pAbhela. vituna na. (vi + tud + kta) kheDa bhatanuM zADa, zevANa. vitunnaka na. ( vitunna+ saMjJA kan) dhAgA, bhorathuthu, nAgaramotha (puM.) khAMjaNAnuM Au fagayan at. (faga+4+F+21) Hiu<Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1880 zabdaratnamahodadhiH / | (adA. pa. sa. aniT-vetti-veda) bhAdu- "avinAzI tu tadviddhi yena sarvamidaM tatam " - zrIma0 bhaga0 / mAnavu, dhAravu, gaerAvu, zodha -availlavaNatoyasya sthitA dakSiNataH katham bhaTTi0 8 / 106 / - taM mohAndhaH kathamayamamuM vettu devaM purANam-veNI0 1 / 23 / (sam+ vid = saMvitte) bhAgavu, khojaja, pAraja. (rudhA. Atma. sa. aniT - vinte) vicAra, dhAra, bhA, sama-viddhi vyAdhivyAlagrastaM lokaM zokahataM ca samastam- moha0 / vAhavivAha urakho, zodha. vid, vida puM. (vid + kvip/vid +ka) paMDita, budhagraha. videza puM. (vidazyate'nena, vi + daMz +karaNe ghaJ) yA e. vidagdha tri. (vi + dah + karmaNi kta) yatura- liptaM na mukhaM nAGgaM na pakSatI caraNAH parAgeNa / aspRzateva nalinyA vidagdhamadhupena madhu pItam - AryAsa0 506 / nAga2i4 -vidagdhAyA vidagdhena saGgamo guNavAn bhavetdevIbhAga0 9 / hoziyAra, paMDita, vidvAna. (tri vizeSeNa dagdhaH) vizeSa jajesa (na. vi + daha+bhAve kta) eka jAtanuM ghAsa. vidagdhatA strI, vidagdhatva na. ( vidagdhasya bhAvaH tal + TAp-tva) vidvattA, paMDitAI, yaturAI, hoziyArI.. vidagdhA strI. (vi + dah + kta+TAp) yatura strI, te nAmanI eka nAyikA. vidat tri. (vid + vartamAne zatR) bhAzItuM, jJAnI, vidvAna. vidatha puM. (vid + kathac) yogI, Duzana, yAbAGa, bhAra vidvAna, drutaddhRtya, DRtArtha. (na.) yajJa. vidadhat vidadhAna tri. (vi + dhA + vartamAne zatR / vi+dhA+zAnac) dhArA 42tuM, poSaNa ratuM vidhAna jharatuM. vidara na (vi + dda+ac) kheDa bhatanuM jhADa. (puM. vi+dda+bhAve ap) zauvu thIrabuM - alpavRkSopalA chidra, latikA vidarA sthirA kAma0 19 / 10 / lAga sai ( tri.vigataH daro yasya) bhaya vinAnuM, 2 vagaranuM. vidarbha puM. ba. va. ( vigatAH darbhAH kuzA yataH) te nAbhe kheDa heza, jhuMDinapura nagara, (AdhuniGa) vaDanAgapura. - yamavApya vidarbhabhUH prabhuM hasati dyAmapi zakrabhartRkAmpUrvanaiSadhe 2 / - eko yayau caitrarathapradezAn saurAjyamanyAnaparo vidarbhAn - raghu0 5 / 60 / [vid-vidAra vidarbhaja tri. ( vidarbhAjjAyate, jan+Da) viddala dezamA utpanna thanAra. vidarbhajA strI. (vidarbhaja + striyAM TAp) hamayantIdhRtalAJchanagomayAJcalaM vidhumAlepanaM vidhiH / bhramayatyucitaM vidarbhajAnananIrAjanamAnakam - pUrvanaiSadhe 2. sarge / lopAmudrA DimAzI, vihala dezanI strI. vidarbhA (vidarbha + striyAM TAp) vihala deza, jhuMDinapura. vidala tri. (vizeSeNa dalyate, dal+ghaJarthe ka) je ahAre thayesa, je vibhAga thayela, jhaDesa, thAresa. (tri. vigataM dalaM yasmAt) pAMDA vinAnuM, TuDA vinAnuM. vila na. ( vighaTTitaM dalaM yasya) chADamanI eA, vAMsa vagerenuM pAtra, sonA vagereno avayava, uTho, dhAnya, piSTaka dukha.. vidalat tri. (vi + l + vartamAne zatR) jhaTatu, thIrAtuM, vidalana na. (vi + dala+bhAve lyuT ) jhaTavu, thirAvu, ghaDatuM, jIvatu. ghaDa, jIsa. vidalA strI. (vighaTTitAni dalAni yasyAH ) bhenAM pAMDAM joDAyelAM agara tUTelAM hoya te agara pAMdaDAM vinAnuM hoya te vizIrNA vidalA hrasvA vakrA sthUlA dvidhAkRtA / kRmidaSTA dIrghA ca samidho naiva kArayettantram / vidalita, vidArita tri. (vi + l + karmaNi kta / vi+dR + karmaNi kta) thIresa, jhaTela, ughaDela, jIsela. vidalIkaraNa na. ( vi+dal+cvi+kR+ lyuT) zauvu, zIrakhu, vibhAga ravA, ughAubuM. vidalIkRta, vidalIbhUta tri. (vi + dala+cciva+kR+kta / vi+ dala+cvi+bhU+kta) jhaDela, yIresa, ughAusa, vibhAga karela-thayela. vidalIbhavana na. (vi + dal+cvi+bhU+ lyuT ) i12vu, cirAvuM UghaDavuM, vibhAga thayA. vidA strI. (vi + aG+TAp) jJAna, buddhi. vidAdi puM. (vid Adiryasya) vyAharaNa prasiddha kheDa zabda gae. vidAra puM., vidAraNa na vi + dR + Nic bhAvAdau ac / vi+d+ Nic + bhAve lyuT ) thI- zrutaM sakhe ! zravaNavidAraNaM vacaH - mudrA0 5 / 6 / yuvajanahRdayavidAraNamanasijanakharucikiMzukajAle - gItago0 1 / jhaDavu, vibhAga urakhA, yuddha pAzInuM pUra. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidAraka - vidUSaka ] zabdaratnamahodadhiH / | vidAraka puM. (vi + du+ Nic + Nvul ) pAsInI 22 rahesa Au } zikSA vagere. (tri.) thIranAra, jhaunAra, vibhAga karanAra. (7.) sukAyelI nadI vagerenuM pANI dhAraNa karI zake tevI pALo, pANIno bandha. vidArikA strI. (vi + dR+ Nic + Nvul TApi ata itvam) dhamAsI - vidArikAyAH svarasena cUrNaM muhurmuhurbhAvitazoSitaM ca / zRtena dugdhena sazarkareNa pivet sa yasya pramadAH prabhUtAH - bRhatsaMhi0 76 / 5 | kheDa vanaspati- gAMbhArI / vidAdiNI strI. (vi + dR + Nini + GIp ) kAzmarI za dukha - bhadrakAlI mahAlakSmi siddhe ruruvidAriNikathAsarit 0 53 | 171 / vidArI strI. (vi + dAri + karmaNi ac gaurA. GIS) sAsa pAna vanaspati loy Doju, kheDa bhatanI roga - pittena vidyAd vadane vidArI pArzvavizeSAt sa tu yena zete- bhAvapra0 / vidArIgandhA strI. ( vidAryyAH bhUmikuSmANDasyeva gandho yasyAH) zAsipala vanaspati vidAru puM. (vi + dR+un) aDIDI, garolI. vidAha puM. (vi + dah + ghaJ) jaNavu, janatarA, vidAhin tri. (vi + h + Nini) ajanAra, chAna. - kaTbamlalavaNAtyuSNatIkSNarUkSavidAhinaH / AhArA rAjasasyeSTA duHkhazokAmayapradAH - bhaga0 17 / 9 / vidikacaGga (puM.) bheDa bhatanuM pakSI. vidita tri. (vid + karmaNi kta) bhaezItuM sabANaH sadhanuzcAhaM sasurAsuramAnuSAn / zakto lokAnimAn jetuM taccApi viditaM tava - mahA0 7 / 28 / 22 / bharosa prasiddha, bhAgela, prArthanA resa (puM. viditaM jJAnamasyAstIti, arza0 ac) vi. sarvANiliGgI viditaH samAyayau yudhiSThiraM dvaitavane vanecara:kirA0 111 / vidvAna, paMDita (na. vid+bhAve kta ) vikhyAti, prasiddhi, jJAna, buddhi, upabha (tri. viditamastyasya ac) bhAnAra, jJAnI paMDita. vidiz strI. (digbhyAM vigatA) je hizAnI vayyenI hizA-bhUza. vidiza puM. (vigatA dizA asmAt) viSNu. vidizA strI. (viziSTA dizA'syAm) te nAmano kheDa heza, dazAoM se pradezanI rAbhdhAnI (vartamAna) lesasAnagara - teSAM ( dazArNAnAM ) dikSu prathitavidizAlakSaNAM rAjadhAnIm - megha0 24 / 1881 vidIrNa tri. (vi + du+kta) thirAyela, jhaTela, jhaDela. vidu puM. (vid +ku) hAthInA DulasthAno madhyabhAga pANImAM pUrathI thato ghoDo. vidura (vid + kurac) nAgariGa, zaDerI, dhI24, yatura, vidvAna, jJAnI, ahyaM. (puM. vetti tacchIlaH, vid+kurac) dAsImAM utpanna thayelo kauravono eka maMtrI, je dharmano avatAra gaNAto, temaja buddhimAna, satyavAdI ane niSpakSatA bhATe asiddha to vidurotpattiryathA kSetre'prajasya vai bhrAturmAtrokto bAdarAyaNaH / dhRtarASTaM ca pANDuM ca viduraM cApyajIjanat - bhA0 9 / 22 / vidula puM. (vid +kulac ) netara, pAzIbhAM yatuM netara, lobAnanI jema sugaMdhita eka gaMdharasa, te nAme eka kSatriya. vidulA strI. (vidU+kulac+TAp) kheDU bhatanuM jhADa. viduSI strI. ( vettIti, videH zatarvasuH, uSitazceti GIp ) paMDitA strI- cikuraprakArA jayanti te viduSI mUrddhani sA bibharti yAn-naiSadhe 2 / viduSmatI strI. (vidvAnasti asyAmiti, vidvas + matup, striyAM GIp ) paMDita vANI-hene tyAM paMDita che tevI strI- yenaikena viduSmatI vasumatI mukhyena saMkhyAvatAmvopadevaprazaMsA / vidUna na. (vi + dU+kta) saMDaTathI gherAyela, saMtapta, duHkhI. vidUra strI. (viziSTaM dUraM yasya) huH jI, ApattimAM Avesa (na. viziSTaM dUram) atyanta hUra- saridvidUrAntara bhAvatanvI - raghu0 13 / 48 / (puM.) bhyAM vaidUryamaNi hA thAya che te sthAna- vidUrabhUmirnavameghazabdAdudbhinnayA ratnazAlAkayeva - kumA0 1 / 24 / vidUraga tri. (vidUre gacchatIti gam +Da) atyanta dUra 4nA2. vidUraja na. ( vidUre dezabhede jAyate, jan+Da) vaihUrya bhaLi (tri vidUre jAyate, jan+Da) atyanta hUra utpanna thanAra. vidUratha (puM.) jAramA manuno kheDa putra, puruvaMzI kheDa zubha. vidUrAdri puM. (vidUre deze'driH parvataH ) bhyAM vaidUryamaNi nIpaje che te eka parvata, vidUSaka puM. (vidUSati, vi + dUS+Nic+Nvul) zRMgAra 2sa sahAyaka kheDa bharaDaze- kusumasaMtAdyabhidhaH karmavapuvezabhASAdyaiH / hAsyakaraH kalaharatirvidUSakaH syAt Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1882 shbdrtnmhoddhiH| [vidUSaNa-vidyAdhara svakarmajJaH-sA0 da0 3 / 79 / -"zRGgArasya sahAyA | viddha tri. (vidhyate smeti, vyadh+kta) vAghAyesaviTaceTavidUSakAdyAH syuH / bhaktA narmasu nipuNAH | tarugulmAdibhiriM na viddhaM yasya vezmanaHkupitavadhUmAbhaJjanAH zuddhAH -sA0 da0 357 / - mArkaNDeye 5070 / chidra pADe, sadRza, samAna, atrAntare muhurakAri vidUSakeNa / prAtastanastaruNa- ___aulod, bhA2 bhA28.. kukkuTakaNThanAdaH- rasamaJjarI / (tri. vidUSayati, viddhakarNa puM. (viddhaH karNa iva patramasya) 4.80 vanaspati. vi+dUSa+Nic+Nvula) 24.niha 202, 5243rI. (tri. viddhau ko yasya) chAna vAdhela. vidUSaNa na. (vizeSaNa dUSaNam) hoSa ko, hopa, 64.5o, viddhakarNikA, viddhakarNI strI. (viddhakarNI+ svArthe dUSita 42. kan+TApi hrasvaH/vidvAni karNAni patrANyasyAH DIp) vidUSita tri. (vi+dUS+karmaNi kta) hoSa. , | ut still2 vanaspati.. Thapako Apela. vidyamAna puM. (vid+zAnac) vartamAna -vAsAyAM videza puM. (vibhinno dezaH) heyanta2, 5212- ko'tibhAraH __vidyamAnAyAmAzAyAM jIvitasya ca- vaidyake / samarthAnAM kiM dUraM vyavasAyinAm / ko videzaH | (tri. vid+karmaNi zAnac) vatamAna garnu, patatu, savidyAnAM kaH paraH priyavAdinAm-cANakye / -bhajate yAta. videzamadhikena jitastadanupravezamathavA kuzalaH-zizu0 vidyA strI. (vidyate'sau, vid+kyap+TAp) ttv9|48| sAkSAtsara, zAna- vidyAbhyasaneneva prasAdayitumarhasividezaga, videzagantR tri. (videzaM gacchatIti, gam+Da/ raghu0 188 / duhavI., ruRst- siyArI vRkSa, _ videzaM gacchati, gam+tRc) 5212 // 4 // 2. taMtrazAstra, prasiddha devI maMtra, vivAhetuzAstra. vadezagata tri. (videzaM gataH) 521 gaye.. vidyAcaNa, vidyAcana, vidyAcaJcu tri. (vidyayA khyAtaH videzagamana na. (videze gamanam) 52heza 4 te. __caNapa/canapa/caJcu) vidyA prasiddha-viNyAta ye. videzaja, videzajAta tri. (videze jAyate, jan+Da/ vidyAtas avya. (vidyA+paJcamyarthe tasil) vidyAthI, vityAthakI. vadeze jAtaH) 52hezama utpana thanAra, thaye. videzastha tri. (videze tiSThati, sthA+ka) 52dezamA vidyAdala puM. (vidyAyai dalyate'sau, dal+ ac) bhopatranu 3. nA2. videzina tri. (videza+astyarthe ini) 5242., vihe.. vidyAdAna na. (vidyAyAH dAnam) vidyA bhA5vI- na ca vidyAsamo bandhurnAsti kazcid guruH paraH / vidyAdAtuH videha puM. (vigato dehaH dehasambandho yasya) 4.42%0. ___putradArau tatsamau nAsti saMzayaH- brahmavaivarte 44 -draSTumicchAmyahaM bhUpaM videhaM nRpasattamam / katha tiSThati __ a0 / Huaj, pusta3 vagerena hAna. saMsAre padmapatramivAmbhasi-devIbhAga0 1 / 16 / 52 / te vidyAdhana na. (vidyayA labdhaM dhanam) vidyAthI bhegavej nAme mithilA deza, mImAMsAprasiddha dehasaMbaMdha zUnya dhana. (na. vidyaiva dhanam) vidhA3pI dhana- "vidyAdhanaM bhayatana maMtrAtma vi. (. ba.) mithilA zina sarvadhanapradhAnam" -bhartRhariH / att, 4aa vaMzanA 2%o, mithisAheza. vidyAdhara puM. (vidyAM dharati, ghR+ac) te nAmanI meM (tri. vigato deha: dehasambandho yasya) heDasamanya devayoni, prajJapti Adi vidyA dhAraNa karanArA manuSyo2lit, he zUnya- yasmAt tasmAt zapeyaM tvAM vadehastvaM avAGmukhasyopari puSpavRSTiH papAta vidyAdharahastAbhaviSyasi -vahnipu0 / vasa-mustiyuta. muktA-raghu0 260 / -"brajanti vidyAdharasundarINAvidehakaivalya na. (videhaM ca tat kaivalyaM ca) vanmustano manaGgalekhakriyayopayogam-kumA0 (tri. vidyAM dharati, deha patana pachI nivaNa-mokSa. dhR+ac) vidhAne dhaa24|| 4282. (puM.) soNa videhA strI. (videha + striyAM TAp) mithilA- babhau timadhomachallA - nAryA UruyugaM dhRtvA karAbhyAM tamanugacchantau videhAdhipateH sutA / pratiSiddhAmi tADayet punaH / kAmayennirbharaM kAmI bandho vidyAdharo kaikeyyA lakSmIriva guNonmukhI-raghu0 12 / 26 / mataH-ratimaJjaryAm / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAdharI-vidvatkalpa shbdrtnmhoddhiH| 1883 vidyAdharI strI. (vidyAdhara+striyAM GIp) vidhA52-0.! vidyunmat tri. (vidyut+astyarthe matup masya vaH) strI. vI4jIvANu. vidyAnupAlana na. (vidyAyAH anupAlanam) prApta vidyAna vidyunmAlA (strI.) 16 sana 225o meM saMrakSaNa. 76 -mo mo go go vidyunmAlA- vAso vallI vidyAnusevana na. (vidyAyAH anusevanam) vidhAna sevana- vidyunmAlA bahazreNI zAkrazrApaH / yasminnAstAM vidyAbhyAsa. tApocchityai gomadhyasthaH kRSNAmbhoda:- chandomaJjaryAm / vidyApravAdana (na.) hainazana. prasiddha yauha pUrva pai.hI | vidyunmAlin (puM.) te nA rAmAya9prasiddha me. rAkSasa.. 10muMpUrva vidyotana na. (vi+dyut+bhAve lyuTa) Atug, 25. vidyAprApti strI., vidyopArjana, vidyArjana na. (vidyAyAH (tri. vi+dhut+lyu) prAzanAra, 2582. prAptiH/vidyAyAH upArjanam/vidyAyA arjanam) vidhAna vidra na. (vyadha+rak dAntAdezaH) chidra. lAbha, vidyA meLavavI te. vidradhi (puM.) .5 tano roga- kRSNasphoTAvRtaH vidyArambha puM. (vidyAyAH ArambhaH) vidhAna bhAraMbha. | zyAvastIvradAharujAjvaraH / pittavidradhiliGgastu raktavidyArjita, vidyopArjita tri. (vidyayA arjitaH/vidyayA vidradhirucyatebhAvapra0 / upArjitaH) vidyAthI bhegavela.. vidradhighna, vidradhinAzana puM. (vidradhiM hanti, hal+Tak/ vidyArtha puM. (vidyAyAH artha) vidhAna prayo4na. __vidradhiM nAzayati, nAza+lyuTa) saragavAna kAu. vidyArthin tri. (vidyAyAH arthI) vighA javAnI lenI vidrava, vidrAva puM. (vidravaNam, vi+dru+ap/vi+ icchA che ke, vidyAnA prayojanavALuM. dru+ghaJ) nAsI. 4, 2j, pAgang, M2j, jI. vidyAlabdha tri. (vidyayA labdhaH) vidyAthI bhegave.sa.. vidrAvaka tri. (vi+dru+karbarthe Nvula) na.2.47-82, vidyAlaya puM. (vidyAyAH AlayaH) 46. ___ NanA2, pIganA2, bhA2na82. vidyAlAbha puM. (vidyAyA lAbhaH) vidyAnI sAma.. vidrAvita tri. (vi+dru+Nic+kta) nasAuda, bha3vidyAlobha puM. (vidyAyAH lobhaH) vidhAna soma. / vidrAvite bhUtagaNe jvarastu trizirAbhyadhAt-bhAga0 / vidyAvat tri. (vidyArthe+astyasya matup masya vaH) ___ bANayuddham / vidyAvANa- vidyAvantyapi kItimantApa sadAcArA- viTata tri. (vi+dra+karmaNi. kta) nAsA gayalabadAtAnyapiprabodhaca0 2 / 31 / vidrutakratumRgAnusAriNaM yena bANamasRjata vRSabhadhvajaHvidyAvihIna, vidyAhIna tri. (vidyayA vihInaH/vidyayA / raghu0 11 / 44 / pIgaNesa, a21, 528, gaNe, 24. hIna:) vidyArahita. thayelA vidyAvatasnAtaka, vidyAsnAtaka puM. (vidyAvratena vidruma, vidrumamaNi puM. (viziSTo drumaH) 52vANusnAtakaH/vidyayA snAtakaH) 2 varSamA vidyA tavAdharaspardhiSu vidrumeSu-raghu0 13 / 13 / 52vAna tathA brahmacaryavrata pUrNa karela hoya te. 13 -AmUlato vidrumarAgatAmrAH sapallavaM puSpacayaM vidyut strI. (vidyotate, vi+dyut+kvip) vI4. . dadhAnA RtusaM0 6 / 17 / / vAtAya kapilA vidyudAtapAyAtilohinI / pItA varSAya | vidvamaphalA (sI.) me tanI vanaspati. vijJeyA durbhikSAyAsitA bhavet-jyotiHzAstre prasiddhA / vidrumalatA, vidrumalatikA strI. (vidrumasya latA/ saMdhyA. (tri. vigatA dyut kAntiryasya) niste4, vidrumalatA+svArthe ka+TAp ata itvam) me. tanu kAnti vagaranuM. sugaMdhI dravya. vidyujjihva puM. (vidyudiva caJcalA jihvA yasya) vidvatkalpa, vidvaddezIya, vidvaddezya tri. (ISadasamApto rAkSasavizeSa- vidyujjihvo dvijihvazca sUryazatruzca vidvAn, vidvas+kalpa/ISadUno vidvAn, vidvas+ rAkSasaH rAmA0 90 sarge / dezIyar/ISadUno vidvAn, vidvas+dezyaH) thI.. mAchI vidyutpriya na. (vidyutaH priyam) su-dhAtu. vidvAna, vidvAna vo. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1884 shbdrtnmhoddhiH| [vidvattama-vidhi vidvattama, vidvattara tri. (atizayena vidvAn, vidvas+ | vidhavAvivAha puM. (vidhavAyAH vivAhaH) 22unI __ tamap/vidvas+tarap) bhatizaya vidvAna, mahAna uta. vivAha, punarvasana, nAta. vidvattA strI., vidvattva na. (viduSaH bhAvaH, tal+TAp- vidhavAvedana na. (vidhavAyA: vedanam) ARiune, 525 // tva) vidvAnapa. vidvas tri. (vettIti, vid+zata zaturvasurAdezaH) vidvAna, vidhAtavya tri. (vi+dhA+karmaNi tavyac) 42 // yogya. paMDita, mAmadhanI- AnandaM brahmaNo vidvAn na bibheti vidhAtR tri. (vi+dhA+tRc) 42 // 2- svayaM vidhAtAkadAcana / -tava vidvAnapi tApakAraNam-raghu0 876 / tapasaH phalAnAM kenApi kAmena tapazcacAraAha - "vidvAMso vasudhAtale paravacaHzlAghAsu vAcaMyamAH" kumA0 157 / vidhAya3 vidhAna Bal. (puM.) brahmA(puM. vid+kvasu) 31- kiM vastu vidvan ! gurave vidhAtA bhadraM no vitaratu manojJAya vidhaye-mA0 67 / pradeyam raghu0 5 / 18 / -brAhmaNeSu tu vidvAMso vidvatsu maheva, prati , mahisa, bhRgu nino me putra, kRtabuddhayaH / kRtabuddhiSu kartAraH kartRSu brahmavedina: adharma, pI52. manu0 197 / vidhAtRbhU puM. (vidhAturbhavati, bhU+kvip) nA26 muni, vidviSa, vidviSat tri., vidviSa puM. (vizeSeNa dveSTi, marici vagere RSi. vi+dviSa+kvip/vizeSeNa dveSTi, vi+dviS+ka) zatru, vidhAtrAyusa puM. (vidhAturAyuHpramANaM yasmAt) sUrya- dezadAno vaiza- vidviSo'pyanunaya-bhartR0 2177 / __vidhAtrAyurdivyavasro divAkaraH - zabdacandrikA / vidveSa puM. (vi+dviSa+ghaJ) vai2mAva, zatrutA, vaira -sA vidhAtrI strI. (vi+dhA+tRc+DIpa) mahA85. pIDayaiva jIvati dadhato vaidyeSu vidveSam-AryAsa0 602 / vidhAna na. (vi+dhA+ lyuTa) nima[9, 429.-vidveSo'bhimataprAptAvapi garvAdanAdara:-bhArata0 / ___ kAryAnvayanepathyavidhAnam-zAkuM0 1 / vidhi, thArnu vidveSaNa na. (vi+dviS+anaTa) ialst maniyAra ___ bhakSya. mana- vidhAnasaMpAditadAnazobhitaiH-kA0 / bha, dveSa. 12vI. -vidveSaNaM paramaM jIvaloke kuryAnaH vidhAnaka na. (vidhAna+saMjJAyAM kan) vyathA, pI.31. vidhAyaka puM. tri. (vidhAnaM jAnAti, jJA+ka) uta, pArthivaH yAcyamAnaH-mahA0 3 / 195 / 3 / vairabhAva, rAvI, vidhi jANanAra. zatrutA 42vI.. vidhAyaka, vidhAyin tri. (vi+dhA+Nvul/vi+ vidveSin, vidveSTra tri. (vizeSeNa dveSTIti, vi+ dhA+Nini) 4. 32nAra. dviS+Nini/vi+dviS+tRc) dveSa. 42nAra, zatru- apare vidhAyakatA strI., vidhAyakatva na. (vidhAyakasya bhAvaH svalpavijJAnA dharmavidvaSiNo narAH-mahA0 13 / 145 / 58 / tal+TAp-tva) 12 // 25. vidh (tudA. para. sa. seTa-vidhati) valug, cha6, 2 // vidhAraNa na. (vi+dhR+bhAve lyuT) 52, dhA25. 42. 2vI, tavI4 42va.. vidhi puM. (vidhati-vidadhAti vizvamiti, vidh+in+kit) vidha puM., vidhA strI. (vidha+ka+ac vA/vidha+ac 4AsaSTA . (puM. vidhIyate sukhaduHkhe anena +TAp) At2- tasmAt yayA kayA ca vidhayA bannaM vi+dhA+ki) viSya, mAnya, 2yanA- sa cet svayaM prApnayAt * taittirIyopaniSadi 3 / 10 / 1 / bha, ma, karmasu dharmacAriNAM tvamantarAyo bhavasi cyuto vidhiHbheda, hAthIne khAvAlAyaka anna, vidhAna, vidhavuM te, raghu0 3 / 45 / - brahmadhyAnAbhyasanavidhinA yoganidrAM chej, vRddhi, vetana, 20, 502. gatasya bhartR0 3 / 41 / pravatana-niyoga-pre24, vidhana tri. (vigataM dhanaM yasmAt) nidhana, dhana. vara . pravata nAna vAya- zraddhAvittaM vidhizceti tritayaM vidhanatA strI., vidhanatva na. (vidhanasya bhAvaH tal+TAp tatsamAgatam-zAkuM 7 / 29 / 5-51ma, hAthInu bhakSya tva) nidhana, haridratA anna, vaidya, nahi prAptane prApta karI ApanAra eka vidhavA strI. (vigato dhavo yasyAH) 30. strI, 222i3, 4uya, vyA4295 prasiddha meM sUtra- "yaH shaastrvidhianeka dhaNIovALI vezyA ke vyabhicArINI strI. mutsRjya vartate kAmacArataH" -gItAyAm / -"saMjJA ca vidhavAgAmin tri. (vidhavA+gam+Nini) 13 sAthe. paribhASA ca vidhiniyama eva ca atidezo'dhikArazca vyabhicAra sevanAra. SaDvidhaM sUtralakSaNam" te nAme .athAsaM.2. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhijJa-vidheyAvimarza] shbdrtnmhoddhiH| 1885 vidhijJa tri. (vidhi kramaM jAnAti, jJA+ka) vipana vidhUtaviliGgaH -bhAga0 9 / 11 / 25 / -paadnyaasairbhujvijANanAra. __dhutibhiH sasmitairbhUvilAsaiH-bhAga0 10 / 33 / 8 / vidhitas avya. (vidhi+paJcamyarthe tasil) vipithI, | vidhunana, vidhUnana na. (vi+dhu+Nic+nuk ca/vi+dhU+ vidhi pramANe. Nic+nuk ca) Blaj, yAvaj, salag. vidhitsata tri. (vidhAtumicchati,. vi+dhA+san+zata) vidhuntuda puM. (vidhuM tudati, tud+khaz mum ca) rAhu2vA 67, janAvavA yAtuM. vidhuntudasyeva pUrNastasyotsavAya saH-zizu0 2 / 61 / vidhitsA strI. (vidhAtumicchA, vi+dhA+san+bhAve ___-vidhurapi vidhiyogAd grasyate rAhuNA'sau-hito0 / ___ a+TAp) 12vAnI 21, banAvavAnI diwn. vidhupiJjara puM. (vidhoH piJjara iva) ta22. vidhitsita tri. (vi+dhA+san+kta) 42al uTe chita, vidhupriya puM. (vidhuH priyo yasya) me tanuM dhAnya. irAdo, abhiprAya, Ayojana. vidhupriyA strI. (vidhoH priyA) yaMdanI strI-tA28. vidhitsu tri. (vidhAtumicchuH, vi+vA+san+u) 42vAne vidhura tri. (vigatA dhUryasya ac samA.) chUTu, sasA, ke banAvavAne icchanAra. visa, vizva- mayi ca vidhure bhAvaH kAntA vidhidarzana puM. (vidhi+dRz+Nvula) yazama sabhA pravRttiparAGmukhaH-vikrama0 4 / 20 / -vidhurA thayuM che ke nahi te saMbhALI saMpUrNa karAvanAra brAhmaNa. jvalanAtisarjanAnanu mAM prApaya patyurantikam(tri.) viSamatAvAnA2. kumA0 4 / 32 / hujI- vidhuraM kimataH paraM parairavagItAM vidhidarzina, vidhidezaka puM. (vidhiM pazyati, vidhi+ gamite dazAmimAm- kirAte 27 / 2rita. (na. vigatA ddaz+Nini/vidhiM vidhAnaM dizati, diz+Nvula) alu dhUrbhAro yasmAt. samAse a) vi.sa5, sarapa, nA2-tapAsana2, yajJIya meM kAma.. (tri. vidhi 24j, Pstapa, viyo| vidhuratA strI., vidhuratva na. (vidhurasya bhAvaH tal+TAp+ddaz+Nini) vivi honA2. sahasya-samAsaha, gura. tva) Casesj, asA , chu2155j, hitapazu, vidhiprayoga puM. (vidheH prayogaH) yathAta vino viyoga, viDsa5. prayoga.. vidhurA strI. (bidhura+striyAM TApa) gaye sarI, 20v3. vidhiprasaMga puM. (vidheH prasaMgaH) zAstrIya vipino prasaMga, vidhUyamAna tri. (vi+dhU+yak zAnac) 62vatuM, tyAtuM, vidhiprApti, vidhino prasaMga. choutuM, ti2212. vidhivat avya. (vidhimarhati, vidhi+vat) vipi pramA. vidhRta na. (vi+dhR+kta) dhaa24|| 43, ghare, masaMtuSTa. vidhivihIna, vidhihIna tri. (vidhinA vihInaH/vidhinA vidheya tri. (vidhAtuM zakyaH, vi+dhA+yak Ata It) hInaH) alp varanu, vipi. 2hita. 42vA yogya- atha vidhividheyaH paricayaH-mA0 2 / 13 / vidhIyamAna tri. (vi+dhA+yak+zAnac) vipi pramA, paza, vayanamA 298, AdhIna, svAdhIna- avidheyendriyaH karavA lAyaka, karavA yogya. puMsAM gaurivaiti vidhIyatAm-kirA0 11 / 33 / mana vidhu puM. (vyadha+ku) yandra- savitA vidhavati vidharapi 2-nidrAvidheyaM naradevasainyam-raghu0 7 / 62 / . savitari dinanti yAminya:- kAvya0 10 / -"vidhurapi saMbhAvyamAnasneharasenAbhisaMdhinA vidheyIkRto'pividhiyogAd grasyate rAhuNA'sau / likhitamapi lalATe H0 zA vidhivaDe bodha karavA yogya, uddezya prakAratArthe projjhituM kaH samarthaH" -hitopadeze / upUra, viSNa, 8u- mithyAmahimatvaM nAnuvAdyamapi tu vidheyam&l, .42, vAyu, rAkSasa, yuddha. kAvya0 7 vidhuta, vidhUta tri. vi+dhu (dhU)+kta) dhUli, sa, | vidheyatA strI., vidheyatva na. (vidheyasya bhAvaH tal+TApatya , DA.la, yAve. tva) 42vA yogya. vidhuti, vidhUti strI., vidhuvana na. (vi+dhu(dhU)+ktin/ vidheyAvimarza puM. (vidheyasyAvimarzo yatra) vyana vi+dhu+lyuT) 5g, syj, dj, tyAl, suag, me 5.2no Sa- avimRSTaH prAdhAnyenAnirdiSTo yA- sa tatra nirmuktasamastasaGga AtmAnubhUtyA | vidheyAMzo yatra-kAvya0 7 / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1886 shbdrtnmhoddhiH| [vidhyAbhAsa-vinAza vidhyAbhAsa puM. (vidherAbhAso yatra) te nAme meM | vinayastha tri. (vinaye tiSThati, sthA+ka) vinayavANu, mA .2. vinayI.. vidhvaMsa puM. (vi+dhvaMs+bhAve ghaJ) nAza, zatrutA, | vinardat tri. (vi+narda-vartamAne zatR) 206 42tuM, apamAna. ___2tuM, gaThana 42tuM. vidhvaMsin tri. (vi+dhvaMs+Nini) nA. pAmanA2, vinazana na. (vinazyati, antardadhAti sarasvatyatra, aparAdhI, gune2, apamAna. 42nA2. vi+naz+adhikaraNe lyuTa) hurukSetramAna tItha. vinata tri. (vi+nam+kta) nadI, i, zikSita... (na. vinazyati, vi+naz+ bhAve lyuT) vinAza, nasI vinatA, vinAyikA sI. (vi+nam+kta+TAp __j, j, nahi . vinAyakasya strI bhAryArthe GIp) 2unI mAtA, vinazyat tri. (vi+naz+vartamAne zatR) nAza pAmatuM, zyapanI meM patnI vinatA, bhe.tanI zeldI nAsI jatuM, adazya thatuM. roga, tano uyo. vinazvara tri. (vizeSeNa nazvaraH) nAzavaMta, atyanta vinatAtanaya, vinatAtanUja, vinatAtmaja, nAza pAmavAnA svabhAvavALuM. vinatAnandana, vinatAputrA, vinatAprasUta, vinaSTa tri. (vi+naz+kta) n||1. pAsa, nAsI gaye.da., vinatAsUnu, vinatodbhava puM. (vinatAyAH tnyH| navU thayela. vinatAyAH tanUjaH/vinatAyAH aatmjH| vinaSTi srI. (vi+naz+striyAM ktin) vina, na vinatAmAnandayati A+nand+lyu/vinatAyAH putrH| __ thata. vinatAyAH prasUtaH/vinatAyAH sUnuH/vinatayA udbhavo vinasa, vinAsika tri. (vigatA nAsA yasya/vigatA yasya) ga27. nAsikA yasya hrasvaH) L 4 , na.. vinati strI. (vi+nam+ktin) namrapA, namratA, vinaya. vinA avya. (vi+"vinaJbhyAM0" nA) vinA- "vinA vinada puM. (vi+nat+ac) me tana, . malayamanyatra candanaM na vivardhate / " -yathA tAnaM vinA vinamra na. (vizeSeNa namraH) atyanta nama.. rAgo yathA mAnaM vinA nRpaH / yathA dAnaM vinA hastI vinamraka na. (vizeSeNa namramiva ivArthe kan) tagarnu tathA jJAnaM vinA yatiH-bhAminI0 1119 / -paGkavinA vinamratA strI., vinamratva na. (vinamrasya bhAvaH, tala+TAp saro bhAti sadaH khalajanairvinA / kaTuvarNavinA kAvyaM tva) matyanta namra, vinaya. mAnasaM viSayairvinA- bhAminI0 1116 / bagara, sivAya. vinaya puM. (vi+nI+bhAve ac) zikSau, prama, anunaya vinAkRta tri. (vineti kRtam, vinA+kR+kta) tahesa, vinaya, vinaya, namratA- suSThu zobhase Aryaputra ! 2hita. etena vinayamahAtmyena-uttara0 1 / -vidyA dadAti vinayaM, vinADikA, vinADI strI. (vibhaktA nADikA yayA/ tathApi nIcairvinayAdaddazyata-raghu0 3 / 35 / (tri. vizeSeNa vibhaktA nADI yayA) ghaDIna. 16mo. mA, 57 nayati, nI+ac) vinayavANu, 348, hindriya, nibhRta 2. 24. se. za6 o. (pu. viziSTo nayaH) 6. paM viziSTo nayaH) | vinAtha tri. (vigato nAtho yasya) nAvAna, anAtha, (puM. vi+nI+kartari ac) vepArI, valiyo, sAhasa2. nirAdhAra, Azrayarahita. vinayagrAhin tri. (vinayazikSAM gRhNAti, graha+Nini) vinAyaka puM. (viziSTo nAyakaH, yadvA vi+nI+Nvula) AjJAmAM rahenAra, vacanamAM rahenAra. ___oza, juddhava, guru, 27. vinayana na. (vi+nI+bhAve lyuTa) 24, maj, vinAruhA strI. (vinA AzrayaM rohati, ruha+ka+TApa) mal, zikSA. (puM.) yai sarasvatI nahI. 3tImo , nasota2. lapta thaI gaI che e sthaLanuM nAma. vinAza puM. (vi+naz+ghaJ) nAza thA- viSayeSu vinayabhAja, vinayavat tri. (vinayaM bhajati, bhaj+Nvi/ vinAzadharmasu tridivasyaizvaryamapi niHspRho'bhavatvinaya+astyarthe matup masya vaH) vinayavANu, vinayI. raghu0 8 / 10 / nali thaj, nasI. 4.. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinAzaka- vinItaka ] vinAzaka, vinAzana, vinAzin tri. (vi+naz + Nvul / vi+ z + lyu / vi + z + Nini) nAza karanAra, nasAunAra, nAzavaMta, vinAzI vinAzayat tri. (vi + naz + Nic+zatR) nAza pabhAutu, zabdaratnamahodadhiH / nAza karatuM. vinAzita tri. (vi + naz+ Nic + kta) nAza pamAula nAza urela. vinAzonmukha tri. (vinAzAya unmukhaH) naSTaprAya, nAza thavAnI aNI upara AveluM, nAza thavA taiyAra, pa. vinAha puM. (vi+nah+yaJ vA upasargadIrghaH) DUvAnA moMnuM DhAMkaNa. vinigraha puM. (vizeSeNa nigrahaH ) nigraha puM. zabda dukhI. vinikSepa puM. (vi+ni+kSip+ghaJ) jheMDI hevuM, bhoDalI hevu. vinigraha puM. (vi+ni+graha + ac) hamana 2, pIuvu, vazamAM karavuM, paraspara virodha athavA arthAtara nyAsa. vinidra tri. ( vigatA nidrA yasya) nidrA vagaranuM, bhagatuM, jIvatu, prahnutsa - vinidramandArarajo'ruNAGgulI kumA0 51801 vinidratA strI, vinidratva na. (vinidrasya bhAvaH tal + TAp-tva) nidrArahitapasuM, bhagara, jIsavu, prastA prajodha 1887 vinirgama puM., vinissaraNa na. (vi + nis + gam+ghaJ/ vi+nis+sR+ lyuT) jahAra vuM te, nIDajavuM te. vinirjaya puM. (viziSTa: nirjayaH) lava, ite pAbhavI, chata vinirjita tri. (vi + nis+ji+kta) tela, iteha pAbhela. vinirNIta tri. (vi + nis+nI+kta) nizcaya urela. vinirbandha puM. (vi + nir + bandh + ghaJ) dRDhatA, Agraha vinirbhaya tri. (vinirgataM bhayaM yasmAt) bhaya vagaranuM, nirbhaya. (puM.) sAdhya nAme kheDa he vagAega vinirmita tri. (vi + nir+mA+kta) janAvela, nirmA rela, rathesuM, janesuM. vinirmukta tri. (vi+nis+muc + kta) bhUla, choDela, chUTesa vinivArita tri. (vi+ni+vR+ Nic + kta) roDela, khaTAvesa. vinivRtta tri. (vi+ni+ vRt + kta) pAchI AvesI, roDAyeso rahelo, bhukta thayelo, chUTo thayelo. vinivRtti strI. (vi+ni+vRt + ktin) vizrAMti, zeDavu, Saj - zakrAbhyasUyAvinivRttaye raghu0 6 / 74 / aMta, samApti. te. vinipAta puM. (vi+ni+pat+ghaJ) nipAta, duH, vinAza | vinizcala tri. (vizeSeNa nizcalaH) sthira, yaMyaja nahi - vivekabhraSTAnAM bhavati vinipAtaH zatamukhaHbhartR0 2 / 10 / haivAhita hu:kha, paDatI, apamAna. vinimaya puM. (vi+ni+mi+ac) ahalojahaso kAryaM vinimayena mAlavi0 1 / -saMpadvinimayenobhau dadhaturbhuvanadvayam - raghu0 1 / 26 / sarajuM dravya khAyI jIbhuM dravya sekuM (tri.) baMdha bAMdhanAra vinimeSa puM. (viziSTo nimeSaH, vi+ni+miS+ghaJ) netra ughADavAno tathA netra mIMcavAno vyApAra. viniyama, vinirNaya, vinizcaya puM. (vizeSeNa niyamaH / viziSTa: nirNayaH/vizeSeNa nizcayaH) niyama, nizcaya, jAtarI, niyaMtraNa, pratibaMdha. viniyoga puM. (vi+ni+ yuj - ghaJa) DiyomA pravartana - viniyogaprasAdA hi kiGkarAH prabhaviSNavaHkumA0 6 / 62 / yo babhUva viniyogajJaH sAdhanIyeSu vastuSu raghu0 17 / 67 / bheDavu, vuM, anuubhe 2. vinirgata, vinissRta tri. (vi + nis + gam + kta/vi+ nis + s + kta) nIDajela, jahAra gayesa. vinizcita tri. (vizeSeNa nizcitaH) nizcaya urela. vinizvasat tri. (vi+ni+zvas+zatR) nisAsA nAMtuM. viniSkapaTa tri. (vinirgataH kapaTo yasmAt) atyanta kapaTa vagaranuM. viniSkAma tri. (vinirgataH kAmo yasya) atyanta amanA vagaranuM, niSThAma. viniSkAsana na. (vi + nis + kAs + lyuT ) DAMDI aDhavu, kADhI mUkavuM. vinIta tri. (vi + nI + kta) vinayayukta, namra, javAyesa, urela, iMDela, hUra resa, saha 4vAsa, nitendriya, hara rela, zAnta, pUrNa, hyAmAM rahenAra, sArI yAnuM. (puM. vi+nI+kta) suzikSita ghoDo, hamano jajaha, vAziyo, vyApArI, bhIMDhajanuM jhADa. vinItaka puM. ( vinIta + saMjJAyAM kan ) gADI, pAsajI, DojI. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1888 shbdrtnmhoddhiH| [vinItatA-vipaNa vinItatA strI., vinItatva na. (vinItasya bhAvaH tal+ | vindhyavAsinI lI. (vindhye'cale vasati, vas+ TAp-tva) 3mall, namratA, zikSaL, vinaya. ___ Nini+GIp) yaza- Levi gii duhavI. vinItAtman tri. (vinItaH AtmA yasya) ugavAyo | vindhyA strI. (vindhya+ac+TAp) sI. vRkSa, jii| zikSita, nama. mesI . vinIya avya. (vi+nI+saMbandhArthe lyap) 04vIna, vindhyAcala puM. (vindhyazcAsau acalazca) ta. nA. me. ugavAna, 45 ne, DarAne. (. vi+nI+kyap) parvata. je uttara bhArata ane dakSiNa bhAratane alaga 55, bhela, 6, 2rAla . kare che. A sAta kuLaparvatomAMno eka che. te madhya vinetR puM. (vi+nI+tRc) 25%, ziELS- ayaM vinetA dezanI dakSiNI sImA che. haptAnAm-mahAvI0 3 / 46 / (tri. vi+nI+tRc) | vindhyATavI strI. (vindhyasthA aTavI) vidhyAya parvata zIjavanAra, upavanAra. pAsenuM eka mahAvana. vineya tri. (vi+nI+yat) zava yAya, 34vA vindhyAvalI strI. (vindhyAyA AvalI) 4uusuranI. yogya, prApta 42vA - 4.5 4. yogya. (puM.) ziSya, mAtA. yeto. vindhyAvalIputra puM. (vindhyAvalyAH putraH) mAsu2. vineSyat tri. (vi+nI+bhaviSyatyarthe, zatR) zikSa vina tri. (vid+kta) viyAre, prApta resa, meNavesa, ApavA icchatuM, laI javA cAhatuM. zekha, 298, vivAhita. vinokti (strI.) te nA. . ayasiM2. vinyasta tri. (vi+ni+as+kta) bhUda, sthApera, vinoda puM. (vi+nu+ghaJ) kutUhala- "tvatsAddazya- 348, peTa, .havela. vinodamAtramapi me daivena na kSamyate / " -prAyeNaite / vinyAka puM. (vi+ni+ak+ghaJ) . tanu kAu. ramaNaviraheSvaGganAnAM vinodAH-megha0 87 / prasannatA, vinyAsaH puM. (vi+ni+as+ghaJ) sthA, thA55, saMtoSa- vilapanavinodo'pyasulabhaH-uttara0 3 / 30 / - racavuM, goThavavuM, ApavuM, kramapUrvaka rAkhavuM, akSarone janayatu rasikajaneSu manoramaratirasabhAvavinodam- 6sii 2 ta- pratyakSarazleSamayaprabandhavinyAsagIta0 12 / 2matagamata, una, me tanuM ghara, ___vaidagdhyanidhiH -vAsavadattA / eka prakArano ratibaMdha. vipa (ca. ubha. sa. seTa-vepayati-te) . vinodana na. (vi+nud+lyuTa) 813t, , gammata, | vipatrima tri. (vi+pac+kvimapac) pa2i5va, use, paripAka, dazAne pAmela. vinodita tri. (vi+nud+Nic+kta) 6 635, vipakva na. (vi+pac+kta) pUre53 pAlu, vi.sita. ___ gammata 438, 2mata 2mAusa.. vipakSa tri. (viruddhaH pakSo yasya) pratidUra pakSana . vinodina tri. (vi+nud+Nini) vinA 22, 41 nizcitasAdhyAbhAvavAn vipakSaH-tarka0 / zatru, pratikUla karanAra, ramanAra, vinoda karavAnA svabhAvavALuM. viruddha 56 (puM. viruddhaH pakSaH) vindu tri. (vetti tacchIlaH, vid+jJAne+u numAgamazca / vipakSatas avya. (vipakSa+paJcamyarthe tasil) pratikUla ___ nipA0) 9.2, U-., vidvAna, manISI, 612. 56, viruddha 566, di . 5kSathI, viruddha pakSaNI, vindhya puM. (vidh+yat pRSo. mum ca) te. nA. o. zatruthI. parvata, je uttara bhAratane dakSiNa bhAratathI alaga | vipakSatA strI., vipakSatva na. (vipakSasya bhAvaH tal kare che. avaMtI dezano eka rAjA, zikArI. ____TAp-tva) zatrupa, huzmanA, viruddhapazu. vindhyakUTa puM. (vindhye kUTaM mAyA kaitavaM vA yasya) | vipaJcikA, vipaJcI strI. (vi+paci-vistAre Nvula agamyamuni, vidhyAcaLanuM zikhara. TAp ata itvam (vi+paci+ac+gaurA. GIS) vindhyavAsina, vindhyasya, vitraka puM. (vindhye vasatIti, vIu, vAhinI, 13, mano24, 2mata. vas+Nini/vindhye vindhyaparvate tiSThatIti, sthA+ka vipaNa puM., vipaNana na. (vi+paN+ghaJarthe ka/vi+ vina+kan) vyA3 namana 2582. bhuni. paNa+lyuT) vijaya, vyAsa, veya. tUsa. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipaNi-vipAka ] vipaNi, vipaNA strI. (vi + paN + ini / vi+paN+in + GIp ) bha2- "purA babhAse vipaNisthapaNyA sarvAganaddhAbharaNena nArI- raghau0 / pIhu, huDAna, hATahA hA nazyati manmathasya vipaNiH saubhAgyapaNyAkaraHmRccha0 8 38 bhyAM veyAza thAya che te sthaNa, vekhAe. vipaNana strI. (vi + paNa + bA. ini) hunahAra, vepArI.. vipatkAla, vipatsamaya puM. (vipadaH - vipatteH kAlaH / vipadaH - vipatteH samayaH) vipattino samaya, Apattino vAta. vipatsamudra, vipattisamudra, vipatsAgara, vipattisAgara puM. (vipadaH samudraH / vipadaH sAgaraH) Apattino hariyo. vipatti strI. (vi + pad + ktin) khAyatti, nAza- atirabhasa kRtAnAM karmaNAmAvipatterna bhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipAkaH - bhartR0 2 / 99 / - himasekavipattiH nalinI0 - raghu0 8 / 45 / vehanA, hu:- "tasyAstathAvidhinarendravipattizokAt" - raghau0 saMpattau ca vipattau ca mahatAmekarUpatA - subhA0 / vipattimukta tri. (vipattyA muktaH) ApattivAnuM nAzavaMta vipattirahita, vipadrahita tri. ( vipattyA rahitaH vipadA rahita ) duHkha vagaranuM nAzarahita.. vipatha puM. (viruddhaH panthAH) javaNI mArga, niMhita rasto - tattvanikaSagrAvA tu teSAM (mitrANAM) vipad - hito0 1 / 210 / vipad, vipadA strI. (vi + pad+sampa. kvip / vipadbhAgurimate halantAnAM TAp) Apatti, duHkha, nAza, vehanA. zabdaratnamahodadhiH / | vipaduddharaNa na., vipaduddhAra puM. (vipadaH uddharaNam/ vipada uddhAraH ) ApattiyAMthI agara. vipadgrasta, vipayukta tri. ( vipadA grastaH / vipadA yuktaH) ApattithI gherAyesa, khAitathI yukta. vipanna tri. (vi + pad + karmaNi kta) khAyattivANuM, duHkhI, nAza pAbhela, jovAyesa, bharA pAbhela. vipanna, vipannaka puM. (vi+pad + kta / vipanna + svArthe kan) GIS / sarpa. vipannakI, vipannI strI. ( vipannaka + striyAM vipanna + striyAM jAti GIS ) sarpa, saathe|. vipariNamana na., vipariNAma puM. (vi+pari+nam+ghaJ) viruddha paribhASA (tri. vi+pari+nam + lyuT / viruddhaH pariNAmo yasya) viruddha parizAbhavAmuM. 1889 viparivartana na (vi+pari+varta + lyuT ) pArchu Idu te, 32jhara yaha vo jahavAhavaM. viparIta tri., viparItaka, viparItagati na. ( vi+pari+ iN + kta/ viparIta+svArthe kan ) pratiDUna, viruddha, asA ubhavANu, asaTuM. (puM. vi + pari + iN + kta/ viparItaM ca tad rataM ca) 'ratibhaMvarI' granthamAM IhelI kheDa maithuna prakAra - jemAM strI puruSanI upara hoya te. viparItagati tri. ( viparItA gatiryasya / strI. viparItA cAsau gatizca) viruddha gativANu, aba nA. viparItatA strI, viparItatva na. (viparItasya bhAvaH tal-+TAp-tva) viruddhapazu, virodha, khADAI, pratipUjatA. viparItA strI. (vi + pari + iN kta+TAp) abhuDI strI, vyabhicAriNI, patithI viruddha karanArI strI. viparNaka puM. (vigatAni parNAnyasya kap) lagabhaga isathI bharetuM vRkSa, jAjarAnuM Au (tri.) pAMDa vagaranuM, thoDI pAMDavAmuM. viparyaya puM., viparyAya tri. viparyAsa puM. (vi+pari+ iN+ac/vi+pari+iN+ghaJ/vi+pari+as+ghaJ) khojaMga, sApa - Ahito jayaviparyayo'pi me zlAghya eva parameSThinA tvayA-raghu0 11 / 86 / avaNArtha, mithyAjJAna, kheDa prahAranI cittavRtti, Anti kathametya matirviparyayaM kariNI paGkamivAvasIdati - kirA0 2 / 6 / - viparyAsa yAto ghanaviralabhAvaH kSitiruhAm uttara0 2 / 7 / viparyasta tri. (vi + pari + as + kta) khojaMgesuM, pAchu irela, baTuM dhArela- hataM viparyastaH saMprati jIvalokaH uttara0 1 / vipala na. ( vibhaktaM phalaM yena prA. ba.) paNano sAmo bhAga athavA chaThThI lAga vipalAyana na. (vi + parA+ay + lyuT ) duhI hI hizA khemAM nAsI 4, nAsavu. vipavya tri. (vi + pU+kyap ) pavitra ravA sAya. vipazcit puM. (viprakRSTaM cetati cintayati vA, vi+pra + cit + kvip, pRSo0) paMDita, vidvAna, jJAnI" na jAyate mriyate vA vipazcit" -kaThopaniSadi / vipazcin (puM.) juddhaleha. vipAka puM. (vi + pac + bhAve) rAMdhavaM te, paDavate, pAIamI pRthustambhabhRtaH pizaGgatAM gatA vipAkena phalasya zAlayaH - kirA0 4 / 26 / vAcAM vipAko mama Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1890 shbdrtnmhoddhiH| [vipAkazruta-vipratipanna bhAmi0 4 / 42 / -aho ! me dAruNataraH karmaNAM / vipra puM. (vap+ran pRSo0 ata itvam, vi+prA pUrtI+ka vipAkaH-kA0 354 / - mamaiva janmAntarapAtakAnAM / vA) prA. - "janmanA jAyate zUdraH saMskArAd vipAkavisphUrjathuraprasahya -raghu0 14 / 62 / svAha, dvija ucyate / -vidyayA yAti vipratvaM tribhiH zrotriya bhaigarnu pariNAma, 31- vipAka: puNyAnAM janayati ucyate / / " (tri.) pIpaNA- jAu. (vi+prA-pUtau+ka) bhayaM me vimRzataH' -bhartR0 / vizeSa karI pUranAra-bharanAra. vipAkazruta (na.) chainazana prasiddha agiyA , . viprakaraNa na., viprakAra puM., viprakRti strI., viprakRSTa, vipATana na. (vi+paTa+Nic+ lyuTa) 3 478 42vA, viprakRSTaka tri. (vi+pra+kR+lyuT/vi+pra+kR cIrI nAkhIne paDa kholavuM, apaharaNa, ukheDI nAkhavuM. ghaJ/vi+pra+kR+bhAve ktin/vi+pra+kRS+kta/ vipATha (puM.) me tanu saij dl2. viprakRSTa+svArthe kan) a5.82, ti22712, hu vipANDura tri. (viziSTaH pANDuH pANDuraH) . dho. vipAdana na. (vi+pad+Nic+ lyuTa) mA. nainj, viprakarSa puM. (vi+pra+kRS+ac) dUra, dU25. 2 bhAra. viprakArin puM. (vi+pra+kR+Nini) a542 42nAra, vipAdanIya, vipAdayitavya, vipAditavya tri. ti22712 42nAra. (vi+pad+Nic anIyar/vi+pad+Nic+tavyac viprakASTha na. (vizeSeNa prAti, prA+ka vipraM pUraka tavya) bhArI navA sAya.. kASThaM yasya) me tanuM 33. vipAdikA (sI.) 5ik TI. 4, 5o. zelsI thA.. viprakIrNa tri. (vi+pra+kR+kta) bhAmatema 3dAye, vipAdita, vipAdya tri. (vi+pad+Nic+kta/vi+ vije2 thaye, DhITo. (mAra vagere) virAyesa, ___ pad+Nic+ya) bhArI nAmakA dAyas. pAthare, pANu, vistRta.. vipAla/vipAlaka tri. (vigataH pAlo yasya/vipAla+ viprakRta tri. (vi+pra+kR+karmaNi kta) ma5.482. 438., svArthe ka) 5 vinAna, 2kSa. 2Dita. tiraskAra karela. viprakRSTatA strI., viprakRSTatva na. (viprakRSTasya bhAvaH vipAza, vipAzA strI. (vigataH pAzo yasya/vigataH pAzo vaziSTasya yasyAH) te. nAme nahI.. - tala+TAp-tva) dU25j, dUra. vipraciti strI. (vi+pra+cit+ktin) te. na . vipAza tri. (vipAzayati vimuktapAzaM vaziSThaM karoti hAnava.. vipAza+Nic+kvip) pAza varanu, 5||2||2hit. vipratikAra puM. (vi+prati+ka+aN) sA. 6414, vipina na. (vip+inan pRSo0) OMgala, vana- vipinAni sAme pagalAM levAM, UlaTApaNuM, sAmApaNuM, sAme upAya prakAzAni zaktimattvAccakAra sA-raghu0 4 / 31 / - savo. vRndAvanavipine lalitaM vitanotu zubhAni yazasyam viprakRta tri. (vi+pra+kR+kta) sAme. 641ya. 438, gIta0 1 / sAme thayela, ghAyala, Thesa lAgavI, apamAnita. vipula tri. (vizeSeNa polatIti, vi+ pula+ka) vistA viprakRSTa tri. (vi+pra+kRS+kta) yeDaM, dU2 42j, zirasi tanurvipulazca madhyadeze-mRccha0 3 / 22 / vipulaM 2 23nA2, tict 3vo, vistAra deto... nitambadeze-mAlavi0 3 / 7 / vizANa, mA. viprakRSTaka tri. (viprakRSTa+kan) dU2 24sI, tho31 (puM. vi+pula+ka) himAlaya, bhe2 parvatanI pAsenA saMtare 23. eka parvata, dAnArthe kalpelo talano eka parvata-Dhagalo. | vipratipatti strI. (vi+prati+pad+ktin) vizeSa, vipulA, vipulAryA strI. (vi+pula mahattve+TAp/vipulA saMzayajanaka vAkya, be viruddha koTI sthApanAra zabda, ___ cAsau AryA ca) sAya[channo me meha. viparIta-niMdita satkAra, vikRti, anUha, parasparano vipulastrAva puM. (vipulaM rasamAsravati, A+sR+ac) pariyaya, mogA. eka jAtanI kuMvAra. | vipratipanna tri. (vi+pad+kta) saMdeDa yuta, virodha vipUya puM. (vi+karaNe ni0 kyap) muM4 ghAsa. 38, vyAsa, 52252 virodhI.. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipratiSedha - viplava ] vipratiSedha puM. (vi + prati + sidh+ghaJ) vazamAM rAjakuM, sarajA hitono saMgharSa - harivipratiSedhaM tamAcacakSe vicakSaNaH- zizu0 2 / 6 / samAna 3ye je mahattvapUe niyamonI spardhA - vipratiSedhe paraM kAryam pANi0 114/2/ vipratisAra, vipratIsAra puM. (vi + prati + sR+ghaJ / vi + prati+sR+ghaJ dIrghaH) anutApa, pazcAttApa, rodha, zeSa, aniSTa. zabdaratnamahodadhiH / vipradaha puM. (vizeSeNa prakRSTaM ca dahyate, dah+gha) sukAyela phaLa-mULa vagere. vipraduSTa tri. (vi + pra + duS+kta) jagaddhuM jarAja thayesuM. vipranaSTa tri. (vi+pra+naz+kta) joyesuM, nAza pAmesuM nirartha5, vyartha. viprapriya puM. (viprANAM priyaH, yajJIyadrumatvAt) rAnuM Au, sADu. vipramukta tri. (vi + pra + muc + kta) baMdhanamAMthI choDesa svataMtra, goNIkhonuM nizAne tAvAmAM Avela, chUTaDArI pAbhela. vipramocya tri. (vi + pra + muc + yat) chUTuM 42vA yogya, choDavA yogya. viprayANa na. ( vizeSeNa prayANam) prayAza 52, nAsavu. viprayukta tri. (vi + pra + yuj + kta) huMDarela, viyogI, chUTuM thayela, virahI, choDI chIcheda.. viprayoga puM. (vi + pra + yuj+ghaJ) viyoga mA bhUdevaM kSaNamapi ca te vidyutA viprayogaH - megha0 115 / virodha viprasaMla. vipralabdha tri. (vi + pra+labh + kta) chatarAyesa, ugAyesa, nirAza uresa, dhArAyesa. vipralabdhA strI. (vipralubdha + TAp) sAhitya prasiddha nAyikA, priyatame nahI duresA sthAna para nahotA, nirAza thayesI premiDA, tenI paribhASA khA prahAre che. -priyaH kRtvApi saGketaM yasyAH nAyAti saMnidhim / vipralabdheti sA jJeyA nitAntamavamAnitA-sA0 da0 118 / vipralambha puM. (vi + pra+labh+ghaJ mum ca) visaMvAha, ugavu, chetara, viraha, viyoga- zuzruve priyajanasya kAtaraM vipralambhaparizaGkino vacaH-raghu0 19 18 / - yUnorayuktayorbhAvo yuktayorvA'thavA mithaH / abhISTAliGganAdInAmanavAptau prahRSyate / vipralambhaH sa vijJeya:ujjvalanIlamaNiH / sAhitya prasiddha kheDa shRNgaaraavasthA, jemAM nAyaka-nAyikAno virahajanya saMtApa anubhavavo. 1891 vipralaya puM. (vizeSeNa pralayaH prA0 sa0 ) pUrNa nAza, sarvanAza-vidyAkalpena marutA meghAnAM bhUyasAmapi / brahmaNI vivartAnAM kvApi vipralayaH kRtaH uttara0 6 | 6 | vipralApa puM. (vi + pra+lap+ghaJ) anartha josa te, virodhoDita, paraspara viruddha ahevu, jaujaDATa, abhiyo potAnI pratijJA na pALavI. vipralApin tri. (vipralApa + astyarthe ini) paraspara viruddha arthavALuM bolavuM te, anarthaka bolanAra. vipralobhin puM. (vipralobhayati vi + pra+lubh+ Nic+ Nini) khAsopAsavanuM Au. vipravAse puM. (vi + pra+vas+ghaJ) paradvezabhAM vasavuM te, musApharI ka2vI. vipravAsin tri. (vipravAsa + astyarthe ini) bhusAirI DaranAra, paradeza vasanAra. vipraznika puM. (vizeSeNa prazno yasya) haivajJa, bhyotiSI. vipranikA strI. (vizeSeNa prazno yasyAH kap+TAp ata itvam) haivajJa strI bhyotiSa bhAnArI strI. viprasamAgama puM. (viprANAM samAgamaH ) brAhmaNono samAgama. viprasAt avya. (viprasyAdhInaM karoti, vipra + sAti) brAhmaNane svAdhIna, brAhmaNane arpaNa. viprasva na. ( viprasya svam) brAhmazanI bhAliDInuM dhana. viprahINa tri. (vi + pra+hA+kta) chInavI bIdhenuM, rahita. vipriya na. ( viruddhaM priyam) apriya manasA'pi na vipriyaM yA kRtapUrvaM tava kiM jahAsi mAm - raghu0 8 / 52 / aparAdha. (tri.vigataM priyaM yasya, vi + pri+ka vA) bhenuM priya gayuM hoya-nAza pAmyuM hoya. vipruS, vipluSa strI. ba. (vi + pruSa- kvip/vi+pluS+ kvip) jindu, TIyuM, zAstrapATha vajate bhujamAMthI nIkaLela jaLabindu. viproSita tri. (vi + pra+vas + kta) pravAse gayesa, bhusAi2, deza niDAsa urAyelo, nirvAsita. viproSitabhartRkA strI. (viproSito bhartA yasyAH kap+TAp) jeno pati pravAse gayo hoya tevI strI. viplava puM. (vi + p + ap) jaNavo, tojhana, athasapAthala, tarahI, khAIta, ghAtaDIpazu, pApa, dezamAM upadravautsave vyasane caiva durbhikSe rASTraviplave / rAjadvAre zmazAne ca yastiSThati sa bAndhavaH - hito0 / ratA. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1892 viplAva puM. (vi + plu+ghaJ) azvanI kheDa bhatanI gati, yAre taraIthI bhajanI resa, upadrava. fauza fa. (fa++m) buga una g:vll, url, ghAtaDI, bhajathI vyApta thayela, DUra. vipsA, vIpsA strI. (vi+Ap+san+ac+It, a zabdaratnamahodadhiH / abhyAsalopazca) rAtri, vyApti, vyApavuM te, vAraMvAra. viphala tri. (vigataM phalamasya ) ina vinAnuM -mama viphalametadanurUpamapi yauvanam - gIta0 7 / jagatA vA viphalena kim - rasa0 / nirartha5. viphalA strI. (vigataM phalamasyAH) devAnuM jaDa. viphalIkaraNa na. ( viphala+cvi+kR+ lyuT ) iNa vinAnuM 5 te, nirartha 42 te. viphalIkRta tri. (viphala +cvi+kR+ kta) niSNa resuM, nirarthaka kareluM. viphalIbhavana na. ( viphala+cvi+bhU+ lyuT) niSNa thayuM. viphalIbhUta tri. ( viphala+cci + bhU+kta) niSNa thayela, nirarthaka thayela. vivadha puM. (vigato vadho hananaM gatiryasmAt ) saMdharelA dhAnya-cokhA vagere, baMne tarapha sIkAvALI kAvaDa. vibandha puM. (vighnAti malam, vi+bandha+ ac) hasta 74 karanAro eka roga. vibAdhA strI. (viziSTA bAdhA - prA0 sa0 ) vehanA, pIDA, saMtApa, mAnasiGa duHkha. faga f. (fa+qu+m) mu una, sul, stej, bhagata, yatura, Duza.. vibudha puM. (vi + budh + ka) paMDita, vidvAna, bhuni, RSi, zRndra- sakhyaM sAptapradInaM bho ! ityAhurvibudhA janAHpaJca0 2 / 43 / 452, hevatA- abhUnRpo vibudhasakha paraMtapaH - bhaTTi0 1|1| -goptAraM na nidhInAM mahayanti mahezvaraM vibudhAH - subhA0 / vibudhAna puM. (vi + budha + zAnac) vidvAna, guru, adhyApa. vibodha puM. (vi + budh + ghaJ) bhagavuM te, bodha pAbhavo - nidrAnAzottaraM jAyamAno bodho vibodhaH - rasa0 / vibodhita tri. (vi + budha + Nic + kta) gAusuM, jodha mAusuM. vibhakta tri. (vi + bhaj + kta) jasaga thayela, vaDeMyAyesa, hA thayesa - vibhaktA bhrAtaraH / vibhAga irela. [viplAva-vibhAjya (na. vi + bhaj + bhAve kta) vibhAga, leha, vaheMyazI, nivRtta, bheDAMtavAsI. vibhaktaja puM. (vibhakte sati jAyate, jan+Da) vArasA vagerenA bhAga pADyA pachI utpanna thanAra putra. vibhakti strI. (vi + bhaj + ktin) vibhAga, vaDeMyAzI, bheda, vyAkaraNamAM prasiddha saMjJAzabdonI sAthe lagADela kAraka vibhakti. vibhajanIya tri. (vi + bhaj + karmaNi anIyar ) vibhAga haravA sAyaDa, vayavA yogya, bhAgavA yogya. vibhaGga puM. (vi + bhaJj+ghaJ) lAMgavuM te, 525 vA te, bhAga, aMza, roDAza, saMoya- bhUvibhaGgakuTilaM ca vIkSitam- raghu0 19 / 17 / - vividhavikAra bhrUvibhaGgamgIta0 16 / (na.) haina darzana prasiddha midhyAtvanuM kheDa jJAna. vibhava puM. (vi + bhU+ac) dhana, paiso, hobata atanuSu vibhaveSu jJAtayaH santu nAma-zakuM0 5 / 8 / etAvanmama mativibhavaH - vikrama0 2 / - vAgvibhavo'pi san - raghu0 / mokSa, sarvamUrta dravyanA saMyogarUpa aizvarya, sATha saMvatsara paiDI kheDa. vibhA strI. (vi + bhA + ac+TAp) dvirA, zolA, tela, anti, prakAza. vibhAkara puM. (vibhAM prakAzaM karoti, kR + ac) sUrya, -"bhAskarAhaskarabraghnaprabhAkaravibhAkarAH" -amaraH / bata bata tvasattejaHpuJjo vibhAti karaH / khaDAnuM Au, agniyitrAnuM Au. vibhAga puM. (vi + bhaj + bhAve ghaJ) bhAga, vArasonA bhAga- samastasya vibhAgaH syAt - manu0 9 / 120 / pratipAdhana, hisso, aMza.. vibhAgakalpanA strI. (vibhAgasya kalpanA ) lAganI nirNaya karavo. vibhAgatas avya. ( vibhAga + paJcamyarthe tasil) bhAgathI, hissAthI bhAga prabhArI. vibhAgabhAj tri. ( vibhAgaM bhajate, bhaj + Nvi) vibhAgane logavanAra, vArasonA lAga, pratipAhana, hissI, aMza.. vibhAjya tri. (vibhaktumarhati vi + bhaj + arhArthe Nyat) vibhAga karavA yogya, vibhAjanIya-vaheMcavA yogya dhana vagere. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhANDaka-vibhrat] shbdrtnmhoddhiH| 1893 vibhANDaka (pu.) yaza nmn| binA pitA | vibhinnatA srI., vibhinatva na. (vibhinnasya bhAvaH vibhANDI strI. (vibhANDa+gaurA. GIS) : ada. __tal+TAp-tva) Tens, marA5j, meha. de vibhIta tri. (vi+bhI+kta) maya pAmela, jI. vibhAt tri. (vi+bhA+zatR) zobha, HzatuM, hI5tuM. vibhIta, vibhItaka puM., vibhItA, vibhItakI strI., vibhAta, vibhAtaka na. (vi+bhA+kta/vibhAta+svArthe vibhIta, vibhInaka na. (vizeSeNa bhIta iva ivArthe ka) pramAta, paroDha. kan/vi+bhIkta/vibhIta+TAp) pArnu u. vibhAva puM. (vi+bhU+ghaJ) pazyiya, 8.22mA vibhISaka puM. (vizeSeNa bhISayate, vi+bhI+Nic+Nvul) 48. 2sohI mAna-"ratyAdhubodhake loke usaka, trAsa. ApanA2. vibhAvAH kAvyanATyayoH / AlambanoddIpanAkhyau tasya vibhISaNa puM. (vizeSeNa bhISayate zatrUn, vi+bhI+ bhedAvimau smRtau" -sA0 da0 65 / Nic+ suk ca lyu) sAno te. namAnI. HS, 13 vibhAvana na. (vibhAvayati kAraNaM vinA kAryotpatti ghAsa. (tri. vi+bhI+Nic+suk ca lyu) vizeSa cintayati, vi+bhAvi+lyu) 15222, %8vI, bhAnA, maya(24-mayaM42. , viyAra, satyatA tasavI. vibhISikA strI. (vi+bhI+Nic+suk ca Nvul+TAp) vibhAvanA (strI.) tanAmanA. ma. ma.i.2, ma bhaya heusal, urAmI- yadi te santi santveva 125. vinai yona, pAna. DIya- kriyAyAH keyamanyA vibhISikA-uttara0 4 / 29 / pratiSedhe'pi phalavyaktirvibhAvanA- kAvya0 10 / / vibhu puM. (vi+bhU+Du) 52mAtmA, bhAva, Ru, viSNu vibhAvarI srI. (vi+bhA+kvanip GIp vano ra ca) "vibhurvibhaktAvayavaM pumAniti kramAdamuM nArada ityabodhi rAtri, 4562, buTTI. strI, 4 strI, vAyANa strI, saH" -zizu0 1 / gharI, seva, y||2, dhAra, vivAha, vastra, bhehI vanaspati. mAtmasaMyamI, hindriya- kamaparamavazaM na viprakuryurvivibhAvasu . (vibhA prabhA eva vasuH samRddhiryasya) sUrya, 240530d 03- agni racayiSyAmi tanuM vibhAvasau. bhumapi taM yadamI spRzanti bhAvAH-kumA0 6 / 95 / kumA0 4 / 34 / bhani yitrAnu, A3, yandra, pUra, (tri. vi+bhU+Du) vya54, nRtya, samaya- pUrayituM bhavanti vibhavaH zikharamaNirucaH-kirA0 5 / 95 / 68, eka prakArano hAra. vibhAvas puM. (vi+bhA+kvasu) sUrya, 4050rnu kAu. parama mahattvavALuM. vibhAvya tri. (vi+bhU+Nyat) mAnava eums, sevA vibhutA lI., vibhutva na. (vibhorbhAvaH tal+TAp-tva) yogya, jANavA yogya, tapAsavA lAyaka. sAmarthya, zakti, vyApakapaNuM, nityapaNuM, daDhapaNuM, parama vibhASA strI., vibhASita na. (vi+bhAS+a+TAp/ bhaDato. vi+bhAS+kta) vi.85, vyA725prasiddha vi.495 vibhUti srI. (vi+bhU+ktin) bhasma, bhaizvarya, samRddhi vidhAna, chita. vastu. (tri. vi+bhAS+kta) vi.se. ___aho ! rAjAdhirAjamantriNo vibhUtiH-mudrA0 3 / are.. | vibhUtimat tri. (vibhUti+astyarthe matup) me.vayauj, vibhAsana na. (vi+bhAs+lyuT) praza, dIpa. samRddhivAna. vibhAsA srI. (vi+bhAsaaGaTApa) DAyaTa | vibhUSaNa na., vibhUSA strI. (vizeSeNa bhUSayatyanena, hIuj, siti, bhAbhA. vi+bhUS+Nic+lyuT/vi+bhUS+a+TAp) bhASAvibhAsita tri. (vi+bhAs+kta) zera, 28, vizeSataH sarvavidAM samAje vibhUSaNaM maunamapaNDitAnAmhIsa. bhartR0 27 / mAM.2, hAnIno, zobhA- sa pede vibhinna tri. (vi+bhid+kta) buddha 130, zita, | zramasalilodgamo vibhUSA-kirA0 715 / vikasita, vimasta, 42yAta, 25- - | vibhUSita tri. (vi+bhUS+kta) 29 // 39, suzobhita vibhinnavarNA garuDAgrajena sUryasya rathyAH paritaH sphurantyA 38. -zizu0 4 / 14 / | vibhrat tri. (vi+bhR+zatR) paa29|| 42tuM, po55. 42tuM. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1894 vibhraMza puM. (vi + bhraMz+ghaJ) paDavu, tUTI paDavu, kSaya, hAni, yahAe. zabdaratnamahodadhiH / vibhraMzita na. (vi + bhraz + kta) salAvela, baheDAvela, rahita virahita. vibhrama puM. (vi + bhram+ghaJ) strIkhonI zRMgAri kheDa yeSTA, vibhrama- cittavRttyanavasthAnaM zRGgArAd vibhramo bhavet / -"krodhaM smitaM ca kusumAbharaNAdi yAJcA, tavarjanaM ca sahasaiva vimaNDanaM ca / AkSipya kAntavacanaM lapanaM sakhIbhirniSkAraNotthitagataM vada vibhramaM tat" / / Anti, utAvaNamAM ayogya sthAne saMhAra paravo te vibhramastvarayA'kAle bhUSAsthAnaviparyayaH kumA0 1 / 4 / zolA, saMheDa, labhavu. vibhramA strI. (vi + bhram+ac+TAp) gharapA, vRddhAvasthA vibhraSTa tri. (vi + bhrasj + kta) gayesuM, jovAyeSu bhraSTa thayeyuM. vibhrAj, vibhrAjamAna tri. (vi + bhrAj + kvip/ vi+bhrAj+zAnac) vizeSa prakAzatu, dIpatuM, zobhatuM. vibhrANa tri. (vi + bhrAj + zAnac ) dhArA 42, poSA 2. vibhrAnti strI. (vi + bhram+ ktin) vizeSa Anti, labhakuM. vimata tri. (vi + man + kta) viruddha bhativANuM, viSama, saMdehavANuM, asaMgata, apamAnita, upekSita. vimati strI. (viruddhA vigatA vA matiryasya, vi + man + ktin) viruddha mata, asammati, yAvu nahi te, aruyi, 43tA. vimatsara tri. (vigato matsaro yasya) bhatsara rahita, dveSa bhAvarahita, IrSyA rahita. vimanas, vimanaska tri. (vikSiptaM mano yasya / vikSiptaM mano yasya kap) yintA vagerethI vyADuNa manavANuM, udhAsa, jinna, myAna. vimanIkaraNa na. (vi + manas+cvi+kR+ lyuT ) vyADuja , uhAsIna. vimanIkRta tri. (vi + manas + cci+kR+karmaNi kta) nAza harekhu, vyADuna resuM. vimanIbhavana na. (vi + manas + cci+bhU+ lyuT ) nAkhuza thavu, vyADuna thavu, udyAsa tha. vimanIbhUta tri. (vi + manas + bhU+bhAve kta) uhAsa thayesa, vyADuNa thayesa. faury fa. (fana: agura). sluul ysa, allsessa. [vibhraMza-vimalAdri vimaya puM. (vi+mI+ac) vinimaya, ahalojahalo, sAhuM. vimarda puM. (vimRdyate'sau vi + mRd+ghaJ) bheDa bhatanuM vRkSa, Desara vagerenuM bharhana vimardasurabhibhavakulAvalikA khalvaham-mAlavi0 3 / -vimardakSamAM bhUmimavatarAvaHuttara0 5 / manuSyo vagerenI girahI. vimardaka puM. (vimarda + svArthe ka) pIsanAra, yUrethUrA karanAra, gaMdhadravyone masaLI nAkhanAra, TuMvADiyAnuM 313. vimardana na. (vi + mRd + lyuT ) bharhana, presara, astUrI vagerenuM bharchana, masajavu, grahaNa, bhArI nAma. vimarza puM., vimarzana na. (vi + mRz+ghaJ / vi + mRz + bhAve lyuT ) parAmarza, nyAyamata pramANe sAdhya vyAdhya hetumAna3ye pakSanizcaya, vitarDa, nizcaya rakho, viyAra. vimarzin tri. (vi + mRz + Nini) nizcaya 42nAra, vitarDa DaranAra, vicAra 2nAra. vimarSa puM., vimarSana na. (vi + mRS+ghaJ/vi+mRS+lyuT) vicAra, nATaDanA aMga kheDa saMdhi- yatra mukhyaphalopAya udbhinno garbhato'dhikaH / zApAdyaiH sAntarAyazca sa vimarSa iti smRtaH sA0 da0 336 / asaMtoSa, adhIratA. virSin tri. (vi + mRSa + Nini) vicAra 42nAra, asaMtoSI, adhIra. vimala tri. (vigato malo yasmAt ) sva2cha, nirmANa, ubhbhvaNa, saha, ghoNuM, pAradarzI, suMdara, sAraM. (na. vigato malo yasmAt yasya vA ) kheDa bhatano uparasa, kheDa bhatanuM sAtvika chAna. (puM. vigato malo yasya) naina bhata prasiddha teramA tiirth42vimalanAtha. vimalA strI. (vigato malo yasyAH ) 4gannAthapurInA kSetranI kheDa hevI, saptalA vRkSa-sAtheranuM u. vimalAtmaka, vimalAtman tri. (vimala AtmA yasya kapa / vimalaH AtmA yasya) nirmANa hRdhyanuM, sva2cha, ujvala. vimalAtman puM. (vimalaH AtmA yasya) nirmANa hRdhya, zuddha khAtmA. vimalAdri puM. (vimalazcAsau adrizca ) pAlItAzA pAsenI zatruMjaya parvata. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bha.. vimastakita-vimbajA] shbdrtnmhoddhiH| 1895 vimastakita tri. (vimastaka+tArakA itac) masta / megha0 17 / -raghUNAM manaH prstriivimukhprvRtti0rahita, kapAyelA mastakavALuM. raghu0 16 / 8 / zUnya, rahita- karuNAmukhena mRtyunA vimAMsa puM. na. (viruddhaM ca tat mAMsaM ca) duut2|| haratA tvAM vada kiM na me hRtam-raghu0 8 / 67 / vagerenuM niSiddha mAMsa. bahirmukha, pAchuM pharela. vimAtR strI. (viruddhA mAtA) sAvI. mAtA, bhIrabhAna / vimukhatA strI., vimukhatva na. (vimukhasya bhAvaH tal+TAp tva) savA, virodha. vimAtRja puM. (vimAturjAyate, jan+Da) Alteus, | vimugdha tri. (vi+muha+kta) vyAsa, mUMjAye ho, oramAna bhAI. gabharAyeta. vimAtRjA strI. (vimAturjAyate jan+Da+TAp) .52 | vimudra tri. (vigatA mudrA mukulIbhAvo yasya) vi. sevA, mana, mIramAna pana.. ___jIda, mudrArarita. vimAna puM. na. (vi+man+ghaJ, vi+mA+lyuTa vA) vimUDha tri. (vi+muh+kta) moDa pAbheda, mUMjhAyeda, havAnu, vAina, vitAI 2tha- padaM vimAnena vigAhyamAnaH- atyanta, bhUTa, somAyesa, zesatAvela. raghu0 13 / 1 / yavatAname 2nu ghara-samAgRDa. | vimUDhatA strI., vimUDhatva (vimUDhasya bhAvaH tal+TAp-"netrA nItAH satatagatinA yadvimAnAgrabhUmiH" - ___ tva) yaast, bhUpaj. meghadUte / (tri. vigataH mAno yasya) bhAna, 2Dita, | vimUDhasaMjJa, vimUDhAtman tri. (vimUDhA saMjJA yasya/ bhAnapraSTa. (na.vi+mA+lyuTa) bhApa, paribhA. vimUDhaH AtmA yasya) bhAna vagaranu, bemAna, bezuddha. (puM. vi+man+ghaJ) ghoDo.. vimRdita tri. (vi+mRd+kta) mahana. 438, masAjesa.. vimAnana na., vimAnanA strI. (vi+mAn + lyuT/ vimRzyakArin tri. (vimRzya karoti, kR+Nini) vimAna+striyAM TAp) apamAna- abhavannAsya vimAnanA viyAzana 22. kvaci raghu0 8 / 8 / apamAna 2j. vimRzyakAritA strI., vimRzyakAritva (vimRzyakAriNaH vimAnita tri. (vimAna+tArakA. itac) apamAna 4388, bhAvaH tal+TAp-tva) viyArIne. 425j. -"vRNute tiraskArela. hi vimRzyakAriNaM guNalubdhAH svayameva saMpadaH-kirA0 / vimArga paM. (viruddhaH mArgaH) avamA bhAga vibhAga | vimRSTa tri. (vi+mRj+kta) sUchI nANe, viyAra bhA, rAja bhAsa, nihita AyA2- vimArgagAyAzca / rekha, nizAnA sAva.sa. ruciH svakAnte-bhAmi0 1 / 125 / (puM. vi+mRj+ghaJ) vimokSa puM., vimokSaNa, vimocana na. (vi+mokSa+ghaJ sAva29. vi+mokSa+yuc+TAp/vi+muc+bhAve lyuTa) chou, vimArgaNa na. (vi+mRj+ lyuTa) zodha, tapasa, dha, | 2. 2, bhusti, mokSa, 28td... vimokSaNA strI. (vi+mokSa+yuc+TAp) chou, chUTa! tapAsa, mogag. vimizrita tri. (vi+mizra+ac, kta vA) saMpata, | ____tha, bhuti, bhokSa, dhu21... bhaNe hoye, meNase thayo- puMbhirvimizrA nAryazca vimocita tri. (vi+muc+kta) bhU.8, chou. -mahA0 / -dampatyoriha ko na tamasi vrIDA vimizro vimohana tri. (vi+muha+Nic+lyuTa) (2Ava, lalacAvavuM, AkRSTa karavuM. rasaH-gIta0 5 / vimba, vimbaka puM., na. (vi+van+mum husvaH/vimba+ vemukta tri. (vi+mRc+kta) cho38, 8 428., svataMtra, svArthe kan) pratilima, pratichAyA, sUryabha31, mAU6. yandra upa, mUrti, pratimA, ubhaMsA. (puM.) Aya.. vemukti strI. (vi+mRc+ktin) 2812, chUTA thaj. (na. vimbAyAH phalam, aN tasya lup) linu mokSa. 35-dhIvo. vemukha tri. (viruddha pratikUlaM mukhaM yasya) savaNu, vimbajA, vimbikA strI. (vimbaM phalaM jAyate yasyAH, viruddha- na kSudro'pi prathamasukRtApekSayA saMzrayAya / / jan+Da+TAp/vimbA+svArthe ka hUsvaH kApi ata prApte mitre bhavati vimukhaH kiM punaryastathoccaiH- | itvam) ghAlo.na. veda. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1896 shbdrtnmhoddhiH| [vimbaTa-viraTa vimbaTa puM. (vimbamaTati, aT+ac zaka0) sarasava, | viyoginI zrI. (viyogin+niyAM DIpa) As4us uland, rAIno choDa. te nAme eka chanda, potAnA pati ke premathI vimbA srI. (vimbamastyasyAH, ac+TAp) me tano viyogavAjI strI, vi2lisI- guruniHzvasitaiH do. kavimanISI niraNeSIdatha tAM viyoginItivimbAgata tri. (vimba+A+gam+kta) pratibiMba, bhAminI0 4 / 35 / __ pratibiMba paDela.. viyojita tri. (vi+yuj+Nic+kta) chUTe 3j, vimbI srI. (vimba+striyAM jAti. gaurA. vA GIS) huI pAraj, vihita. ___AyaDI, 31531, ghIyAno aal. viyoni puM., viyonI strI. (vividhA viruddhA vA yoniH, viyaccAriNI strI. (viyati AkAze carati, car+ yonI) vividha sanma, pazumono gamAzaya, hIna, ___Nini+GIp) samajaNI-bhAhI. viyaccArin tri. (viyati carati, car+Nini) Avi | virakta tri. (vi+ra+kta) vi00, Anuj nali inAra. (puM.) samajo 56. te, sAsarita. rahita, dhaNe. viyat na. (vi+yam-kvip malope tuk) aMtarikSa, viraktA srI. (virakta+niyAM TAp) vi30. strI, za- "haMsapaktirapi nAtha ! saMprati prasthitA abhAgaNI strI, rAga vagaranI strI. viyati mAnasaM prati" -ghaTakarparaH / pazyodagraplutatvAd virakti strI. (vi+ra+ktin) vairAgya, tapa viyati bahutaraM stokamA prayAti-zakuM0 10 / / viraGga puM. (vi+ra+ghaJ) patanI sIna 3 352 viyati (puM.) 56l. eka jAtanI mATI je auSadhi gaNAya che. viyadgaGgA nI. (viyatsthA gaGgA) Musteriou. | viracat, viracayat tri. (vi+rac+zatR/vi+rac+svArthe viyadgati tri. (viyati gatiryasya) utuvi unauj. Nic+zata) rayatuM, 8vAtuM, 2tuM. viyati lI. (viyato bhUtiriva) aMdha.12. viracita tri. (vi+ra+karmaNi kta) syeda, dhA29. viyanmaNi puM. (viyato maNiriva prakAzakatvAt karela. banAvela, sAhityanuM sarjana karela, pariSkRta ___ bhUSakatvAt) sUrya, mArnu, u. . viyama, viyAma puM. (vi+yam+bhAve ghaJ/vi+yam+ghaJ viyam+ya | virajas, virajaska tri. (vigataM rajo yasya yasmAd ] ___ vA vRddhiH ) saMyama, ma. vA/vigataM rajo yasya yasmAd vA kap) 204 , viyAta tri. (vi+yA+kta, yAti ac vA) dhRSTa, asalya, Grd. 24. 2Dita, 552Dita, niSpa (strI. vigataM viyAtatA strI., viyAtatva na. (viyAtasya bhAvaH tal rajo yasyAH) 2zana 2ti-nahi amAtI strI, TApa-tva) ghaTatA, asabhyatA, PRI, 6rls. jeno aTakAva gayo hoya tevI, Rtudharma rahita strI. viyukta, viyuta tri. (vi+yuj+kta/vi+yu+kta) virajaskA strI. (vigataM rajo yasyAH kap+TAp) 20d. viyos0, vara, muTu thara chu 58. darzana rahita-nahi abhaDAtI strI, jeno aTakAva viyoga puM. (vi+yuj+ghaJ) vichina, viccheha gayo hoya tevI strI, Rtudharma rahita strI. ayamekapade tayA viyogaH sahasA copanataH sudussaho virajastamas tri. (vigate rajastamasI eSAnte) me-vikrama0 4 / 3 / -tvayopasthitaviyogasya tapovana sattvaguNamaya, rajoguNa-tamoguNa rahita. syApi samavasthA ddazyate -zAkuM0 4 / -saMdhatte bhRzamaratiM virajA srI. (vizeSeNa rajyate'tra, rajj+ghabartha ka+TAp) hi sadviyogaH-kirA0 5 / 41 / chUTA thaj, 5.3j. dUvA-dhIra, rAdhAnI meM sajI, tana nahI, (puM. vInAm yogaH) 5kSIna saMbandha eka jAtanuM jhADa, yayAti rAjAnI mAtA. viyogabhAja, viyogin tri. (viyogaM bhajate iti, | viraJca, viraJci puM. (vi+rac+ac mum ca/vi+rac bhaja+Nvi/viyoga+astyarthe ina) viyogI, vi24I | in vA mum ca) naSTa ha chU 53, 5kSAmona saMkhaiuarj. (puM. vi+yuja- viraTa puM. (vi+raT+ac) te nAmano .. 28%, ghinuNa) Asali url. | mo, guru. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viraNa-virAvin shbdrtnmhoddhiH| 1897 viraNa, viraNamUla na. (viziSTo raNo mUlamasya/viraNasya | virahotkaNThita puM. (viraheNa utkaNThitaH) satyaprasiddha ___ mUlam) sugandhAvaNA-RA. __ naya- sA0 da0 121 // virata tri. (vi+ram+kta) nivRtta, pADUM 328, virAma | virahotkaNThitA strI. (viraheNa utkaNThitA) sAhityapAmela, zanta, viSayo nali sevatuM. prasiddha nAyi- sA0 da0 121 / virati strI. (vi+ram+ktin) nivRtta, 190 32, virAga puM. (vi+ra+ghaJ) 2 . samAva, HiuRS virAma pAmavuM, zAnti, viSayasevA nahi karavI te. vAsanAmA prati. hasIna- virAgakAraNe parihateSuvirama puM. (vi+ram+ap) stamita, ro, sUryanu / ____ mudrA0 1 / (tri. vigato rAmo yasya) rA garnu, chupAI. sne zUnya, vi . virala tri. (vi+rA+kalana) 78-7vAyaM- viparyAsaM | virAgArha, virAgin tri. (virAgaM arhati, arha +ac/ yAto ghanaviralabhAvaH kSitiruhAm- uttara0 2 / 27 / - | 1. virAga+astyarthe in) nitya vaizayane yogya. bhavati viralabhaktimlAnapuSpopahAraH-raghu0 574 / / | virAja puM. (vizeSeNa rAjate, rAj+kvip) kSatriya, bhAzayuta, duma, nAnu, nA, pAtaj, DhIj, brahmANyAtmaka bhUla dehAbhimAnI AdipuruSa-virATa poyu, 62 thanAra, ghanahita, thoDaM, godhu (saMdhyA puruSa- tasmAd virADajAyata-Rg0 10 / te. nAme aga2 paribhA saMcil) -tattvaM kimapi kAvyAnAM | me 76, svayaMbhuva manu. (tri. vizeSeNa rAjate, rAj+kvip) vizeSa. hIpatuM, prazAM. jAnAti viralo bhuvi - bhAmi0 1 / 117 / -viralA | tapacchaviH-zizu0 9 / 3 / (na. vi+rA+kalana) 4. | virAjat, virAjamAna tri. (vi+rAj+zatR/vi+ rAj+zAnac) zobhatuM, hIpatuM, zatuM, apamAna. viralajAnuka tri. (viralA jAnuryasya kap) aistorij. | virATa puM. (vizeSeNa rAjate iti, rAj-dIptau+kvip) viraladravA strI. (viralaH dravo yasyAH) yo vagarena / te nAme eka deza, virATa dezano rAjA. rApI , TI. rA. virATaka, virATaja puM. (virATe rAjate jan+Da) ghaTa viralA strI. (vi+rA+kalana+TAp) ANu nasotara. / | tano 2. (tri.) videzamA janmela. virasa tri. (vigato raso yasmAt) 22. 2, nArasa, virANina puM. (vi+raNa+aNa+ini) thI. ki, azi62, pI315123 -tAvat kokila ! virAddha tri. (vi+rAdh+kta) ti22712 , apamAna virasAn yApaya divasAn vanAntare nivasan -bhAmi0 3. parAbhava. 2, reyu. 17 / rAya, dU2. (puM.) pI.31, saM.32. virAdha puM. (virAdhayati lokAn pIDayati-vi+rAdh+ac) viraha puM. (vi+curA. raha+ac) viyoga- kSaNamapi | - rAma dvArA haNAyelo virAdha nAmano rAkSasa. virahaH purA na sehe tadeva-megha0 8 / -sA virahe tava | virAdhana na. (vi+rAdha+lyUTa) pAsa . dInA -gIta0 4 / viche, amAva, shRN||2 2sanI virAdhyata tri. (vi+rAdha+zatR) pItuM, duH5 hetuM. virav nAmanI meM avasthA-viyoga6u. -"kaH | virAma puM. (vi+ram+ghaJ) avasAna, che32, santa, saMnaddhe virahavidhurAM tvayyupekSeta jAyAm / na virAma, virama, 123, nivRtti, madhya, vyA4293 syAdanyo'pyahamiva jano yaH parAdhInavRttiH" -meghadUte / prasiddha virAmasaMzA, vana amAva. virahAta tri. (viraheNAtaH) vi24thI pAyedaviyogathI | virAla puM. (vi+Dal-ghaJ Dasya raH) Must. duHkhI thayela. virAlI strI. (virAla+striyAM jAti. GISa) ciausn. virahiNI srI. (vi+raha+Nini+DIp) viyogI sI, | virAva, virud puM. (vi+ru+ghaJ/vi+rud+ka) za06 mAI, 5042. -AlokazabdaM vayasAM virAvaiH-raghu0 2 / 9 / khUma, pora. virahita tri. (vi+raha+kta) tyA 42, cho3. (tri. vigato rAvo yasmAt) 206 2nu, savA4 virahin tri. (vi+raha+astyarthe in) viyogavANu, vinAnu. vi24vANu- nRtyati yuvatijanena samaM sakhi ! | virAvin tri. (virAvo vidyate'sya, virAva+in) zabda virahijanasya dante-gIta0 1 / 422, sUmo 43-2, visu5. 4282. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1898 shbdrtnmhoddhiH| [virikta-virodhana virikta tri. (vi+ric+kta) ma sApe, reya | virUpAkSa tri. (virUpe akSiNI yasya ac samA.) hIsa. vi32 netravANu,30. Himalj- vapurvirUpAkSamviriJca, viriJci, viriJcana puM. (vi+ric+ac | kumA0 572 / -dRzA dagdhaM manasijaM jIvayanti mum ca/vi+rica+ac mum in/vi+ric+lyuTa, ___ dRzaiva yAH, virUpAkSasya jayinIstAH stuve vAmalocanA" mum ca) braha, vi, ziva. -viddha0 1 / 2 / (puM. virUpe vikaTe akSiNI yasya viribdhi (puM.) naha, savA. ac samA.) maDAva, ziva. virukSaNa na. (vi+rukSa+ lyuTa) apamAna, um, soha, ! virUpin tri. (vikRtaM rUpamasyAsti, ini) parAma mAdhA. 35vANu, 1, 63.nihita. (puM.) jAhakajantu virugNa tri. (vi+ruj+kta) du43 478 thayA, vinaSTa. ___ - prA . viruta na. (vi+ru+kta) bhavA4, nA6, sva2 vireka puM. (vi+ric+ghaJ) 3ya, dAma, vAre, vizeSa. "parabhRtavirutaM kalaM yathA prativacanIkRtamebhirIddazam" virecaka tri. (vi+ric+Nvul) 3ya , dAna -zAkuM0 4 / 9 / 2nAra. viruda na. (vi+rud+ka) Ses, A26- gadyapadyamayI | virecaka, virecana, virecanaphala puM. (vireca+saMjJAyAM rAjastativirudamacyate-sA0 da0 570 / -nadanti kan/vizeSeNa recayati, vi+ric+Nic+lyu/virecanaM madadantinaH parilasanti vAjivrajAH, paThanti phalaM yasya) pArnu bha3. (tri. vi+rica+Nic+lyu) virudAvalImahinamandire bandinaH-rasa0 / / 35 -2, sudAma 42-42. (na. vi+ric+ viruddha tri. (vi+rudh+kta) vizedhavANu, virodhI, Nic+lyuTa) 3ya, mA virecita tri. (vi+rica+Nic+kta) huna mApesa, pratikUla. (6) te nAme eka hetvAbhAsa, paraspara khAlI karela, reca Apela. virodhI viparItatAne siddha karanAra, virepha puM. (vi+riph+ac) na, nahI, 426 maha. viruddhatA strI., viruddhatva na. (viruddhasya bhAvaH tala+ __ (tri. vigataH repho yasmAt) 26 vinAnu, 33 2hita. TAp-tva) virodhI5j, virodha, pratikUlatA. viroka puM. na. (vi+ruc+ghaJ casya kaH) chidra, pAI, viruddhabhuj tri. (viruddhaM bhunakti, bhuja+kvip) , 42. (puM.) sUryana 25 prakRtiviruddha khAnAra, apathyasevI. virocana puM. (vizeSeNa rocate, vi+ruc+yuc) sUrya, viruddhabhojana na. (viruddhaM ca tat bhojanaM ca) prakRti AkaDAnuM jhADa, balirAjAno pitA, prahalAdano putra, viruddha bhojana, apathya sevana. meM asura, yandra, apUra, bhanni. (puM. virocayati, viruddhamatikRt puM. (viruddhA viparItArthA matiryasmAt vi+ruc+Nic+lyu) citrAnu, OM3, zauilk 3, taM karotIti, kR+kvip tuk ca) te. nAme DAvyanI shyon| vRkSa, ghRta:24 vRkSa. (tri. vi+ruc eka doSa. +Nic+ lyu) guthi 2.4. (puM.) pAtu vRkSa. viruddhazaMsana na. (viruddhaM zaMsanam) um, ou. hevI, virocanatanaya, virocanatanaja, virAcanapatra, viruddha . virocanasuta puM. (virocanasya tanayaH/virocanasya virUDha tri. (vizeSeNa rohati, vi+ruha+kta) 60- tanUjaH/virocanasya putraH/virocanasya sutaH) maasi|%81.. ___ "gaGgAprapAtAntavirUDhazaSyam" -raghau0 / 6tpanna yayeda.. virociSNu tri. (vi+ruc+ iSNuc) yatuM, pratuM. virUDhaka na. (virUDha+saMjJAyAM kan) me. tanuM .. virodha puM. (vi+rudh+ghaJ) duzmanAvaTa, vai2, vizuddhatA, virUpa, virUpaka tri. (vikRtaM rUpaM yasya/virUpa+svArthe nyAyaprasiddha eka hetudoSa, te nAme eka arthAlaMkAra, kan) / 35Nu, be , 463, nihita. (na.) viparIta arthavALApaNuM, sATha varSo paikI eka varSa, pIpAja, dialil. viparIta5j, 35, mAIta6mA, 424ta. virUpA strI. (vikRtaM rUpaM yasyAH) bhAsate. vanaspati, virodhana na. (vi+rudh+bhAve lyuTa) 32, duzmanA, ___mativiSanI 4ii, yamanI patnI. zatruvaTa. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virodhAbhAsa-vilayana shbdrtnmhoddhiH| 1899 3 . virodhAbhAsa puM. (virodhaH ivAbhAsate, A+bhAs+ac) | vilaDita tri. (vi+ladhi+karmaNi kta) mojosa, te nAme se athA.2. -virodhaH so'virodho'pi | tousa, apamAna. urela. viruddhatvena yadvacaH-kAvya0 10 / / vilajja tri. (vigatA lajjA yasmAt) -zarama virodhin puM. (vi+rudha+Nini) zatru, duzmana, virodha513 sa16 saMvatsarI pair3I se saMvatsa2. (tri. vi+ vilajjamAna tri. (vi+las+zAnac) tuM, 22mAtuM. rudha+Nini) virodha 42nAra. vilajjA strI. (viziSTA lajjA) za2, 4. virodhI (strI.) pada dhArI, rivA-yaho. vilapata tri (vi+lapa+zata) posata. ta. vilApa virodhokti strI. (virodhasya virodhayuktA vA uktiH) / virodhakAraka bolavuM te, pratikUla bhASaNa. vilapana na. (vi+lap+lyuT) na.bhI. vAto 42vI, vil (tudA. pa0 sa0 seTa-vilati) stuti 12vI. avign vi5 42vI. ta, roj - vilapanavinodo'pyasulabha:420i (cu. ubha0 sa0 seT-vilayati-te) prera, bhoisa, 34. uttara0 3 / 30 / vila puM. (vil+ka) indranI ghoDI, me. tanI 12. vilamba puM. (vi+labi+ghaJ) mI., Guan & (na.) chidra, pAI, 62, pAra. 12vI. ta, thoma, rAvI ., sa.8 varSI pai.4 me.. vilakSa tri. (vizeSeNa lakSayati, vi+lakSa+ac) vilambana na. (vi+lamb+lyuTa) Guan nali 2vI. zaramAyeda -gotreSu skhalitastadA bhavati ca brIDAvila te, -"Agaccha tvaritaM kRSNa ! na te kArya kSazciram -zAkuM0 6 / 5 / pAzcaya. pAme, OMualj vilambanam / " thoma, vAra 12vI, rAvI . -na thayesa, niste4 thaye. (tri. vigataM lakSaM yasya) karu nitambini / gamanavilambanama-gIta0 5 / -yA nizAnI vagaranuM, lakSa vagaranuM. tanmugdhe viphalaM vilambanamasau ramyo'bhisArakSaNa:vilakSaNa tri. (viziSTaM vibhinnaM vA lakSaNamasya) vimina, / gIta0 5 / 4.23. huI, vizeSa. yuta, jI, hI tarenu. (na. vigataM / | vilambamAna tri. (vi+lamb+karmaNi zAnac) pAra lakSaNaM yasya, vi+lakS+lyuTh) prayona. vinAnI 42, 2rA tuM, 123tuM. sthiti, ho ta, viruddha pakSaL.. vilambita tri. (vi+lamb+kta) lene vA2 0 lIya. vilakSaNatA strI., vilakSaNatva na. (vilakSaNasya bhAvaH te, ghI , bhan6, Guaj nalita, vAra ratuM. hIghasUtrI, tal+TAp-tva) TEs, vizuddha kSaj. mA. (na. vilambate kaNThakaracaraNAdayaH pratyeka vilakSaNA strI. (viziSTaM lakSaNaM yasyAH) hAna. bhATe pradarzanAya-svaravizeSajJAnAya vA yatra AdhAre kta) kalpelI sonAnI puruSanI mUrtiyukta eka zavyA. madhya kALanuM nRtya ke gIta. vilakSatA srI., vilakSatva na. (vilakSasya bhAvaH | vilambin tri. (vilamba+astyarthe in) 2 43nAra, tal+TAp-tva) zarama, vismaya, 86. 2lita5, 812512, 6laj nalita - navAmbubhirbhUrivilambino nizAnI rahitapaNuM. ghanAH-zakuM0 5 / 12 / - alaghuvilambipayogharoparuddhAHvilagna tri. (vizeSeNa lagnaM, lasj+kta tasya naH zizu0 4 / 29 / -bhavati vilambini ! vigalitalajjA jasya gaH) yoTe, -madhyena sA vedivilagnamadhyA vilapati roditi vAsakasajjA-gIta0 6 / -"vahati kumA0 1429pAUtuM, vaNage, yopaDe, pAta, iza, nA. (na. vi+las+kta tasya naH jasya girirayaM vilambighaNTAdvayaparivAritavAraNendralIlAm" gazca) madhyamA, 33, 642. pAmelI bheSa. vagaire zi. -zizu0 vilavana na. (vi+laghi+lyuTa) bhojaj, to3j, lyaTa) mogA to vilambha puM. (vi+labhi+ac) kSiA, Gurdu, chAna. apamAna karavuM. vilaya puM. (vi+lI+ac) prasaya, nAza. -divaso'vilanIya, vilaya tri. (vi+laghi+karmaNi aniiyr| | numitramagamad vilayam-zizu0 9 / 17 / vi+laghi+yat) jagavA yogya, toual enis, | vilayana na. (vi+lI+lyuTa) pANI. 4y, ste eull apamAna karavA lAyaka. | vo, 62 42, pAtaY 42j, mI 4.. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1900 shbdrtnmhoddhiH| [vilalA-viloTaka vilalA strI. (vi+lala+ac+TAp) zvetamA nAme | vilipta tri. (vi+lip+kta) 40.8, 523, yo538. eka vanaspati. vilIna tri. (vi+lI+kta) gaNe., drava thaye, vizva vilasat tri. (vi+las+zatR) visa 2d. 2mata. pAmej, nAza pAme. ___yatuM, praza, 89.ya, vinAya. viluJcana na. (vi+lu+lyuTa) , choaj. vilasita tri. (vi+las+kta) vidAsa. 428, 2bhela, viluNThana na. (vi+luNTha-+ lyuTa) khUzj, ghAu pAudI. hIsa. tri. (vi+las+kta) vilAsa, dIpti, nti | vilupta na. (vi+lup+kta) ta3j, 3j, 543j, -rodho bhuvAM muhuramutra hiraNmayInAM bhAsastaDid- | iMTej, Muj. vilasitAni viDambayanti-kirA0 5 / 46 / vilumpaka puM. (vi+lup+Nvula-mum) yo2, 52td. vilApa puM. (vi+lap+ghaJ) viu5, syAnta -laGkAstrINAM vilulita na. (vi+lula+kta) bhAmatema 32nA2, asthira, punazcakre vilApAzcaryakaM zaraiH-raghu0 12178 / dhUThesI, thara thara apn||2. vilAla puM. (viDAla+pRSo0) lio, yantra, sAMyo.. vilepana na. (vilipyate'nena karaNe lyuTa) zarI2 vagaire vilAlI strI. (vilAla+striyAM jAti0 GIS) Melst. upara copaDavAne pIselo kesara vagere sugaMdhita padArtha. vilAsa puM. (vi+las+ghaJ) strImAna meM shRN||2, (na. vi+lip+bhAye lyuTa) dIpa ta, yo57 te, yeSThApti, nti, strImAnI sAripa lAva, ___27 ta. strIono ucita hAvabhAva, lAlitya, sauMdarya, lAvaNya, vilepanI strI. (vi+lip+ lyuT+ GIp) 2rAbI, suM62 2matagamata, lisADa manovino- "satyapi vezavALI strI. rUpavilAsopahasitarativibhrame / vinayavati cAva vilepya puM. (vi+lip+yat) zamI, 2la. rodhajanaH" . kAdambaryAm / / (tri. vi+lip+yat) 25. 72vA yogya, // 27 // vilAsamandira na. (vilAsasya mandiram) vidaUA. 42vAnu lAyaka, copaDavA yogya. sthAna, 2matanu, ghara, 81.uk ghara. viloka puM. (vigato loko yasmAt) prAnta. vilAsavat, vilAsin tri. (vilAsa+astyarthe matupa, vilokana, vilocana na., vilokanA strI. (vi+lok+ masya vaH/vilAsa+astyarthe in) vi . -"vilAsinI bhAve lyuT/vilocyate ddazyate'nena, vi+loca+bhAvekAJcanapaTTikAyAm" -udbhaTe / bhoj, vIna, lyaTa/vi+loka+yaca TApa) tand. bho0. -upamAnamabhUd vilAsinAM karaNaM yanavakAnti vilokanIya, vilokya tri. (vi+lok+karmaNi anIyar/ mattayoH-kumA0 4 / 5 / / vi+lok+lyap) yA dAyara, nIrA yogya. vilAsikA (strI.) 6535435 namarnu is u25. meM vilokanIyatA strI., vilokanIyatva na. (vilokanIyasya 4 // 3- vilAsakAnanam, vilaasmekhlaa-rghu08|64 / __ bhAvaH tal+TAp-tva) alelis55j, nIrajavA ."zRGgArabahulai kAGkA dazalAsyAGgasaMyutA / yogyapaNuM. vidUSakaviTAbhyAM ca pIThamardaina bhUSitA / hInA garbhavimarzAbhyAM sandhibhyAM hInanAyikA / svalpavRttA vilokita tri. (vi+lok+karmaNi kta) yera, di. vilokya avya. (vi+lok+lyap) ne, pAna. sunepathyA sA vilAsikA" -sA0 da0 552 / / vilAsin puM. (vilAso'syAstIti, vilAsa+ini) yandra, vilocana na. (vilocyate ddazyate'nena, vi+loci+lyuT) netra, in -"umAmukhe bimbaphalAdharoSThe vyApArayAmAsa zrIkRSNA, mahAvi, maheva, sapa, bhani, yitrAnu vilocanAni" -kumArasaM0 / 3, 152. vilAsinI strI. (vilAso'styasyAH, ini+GIpa) nArI | vilocanapAta puM. (vilocanasya pAtaH) dj, na42 -haririha mugdhavadhUnikare vilAsinI vilasati kelipare- | navI. gIta0 1 / vezyA, svaccha, hAvabhAva 2nArI. | vilocanAmbu na. (vilocanayoH ambu) Hink 5uell, vilikhana, vilekhana na. (vi+likh+lyuT/vi+ | su. likh+Nic+lyuT) aMtaraj, anGests 2j, viloTaka puM. (vizeSeNa luTati, vi+luT+Nvul) meM 63. bulej. | tarnu bhA79. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1901 viloDana-vivarNa] shbdrtnmhoddhiH| viloDana na. (vi+luD+lyuT) 44laj, mathaj, s&. | vivakSat, vivakSu tri. (vivaktumicchati, vi+vac+ ___ing. san+zatR/vivaktumicchuH, vi+vac+san+u) bolavA viloDita na. (vi+luD+kta) ch|s. (tri.) aalaa, 27], vA 27tu, vAne. 2742. mathela, DahoLI nAMkhela. vivakSA srI. (vivaktumicchA, vac+ san+a+TAp) vilopa puM. (vizeSeNa lopaH, vi+lup+ghaJ) sArI. posavAnI. 6271, 53vAnI. 291- "nivAryatAmAli zata. do5. vo -"kAle sthAne ca pAtre ca nahi vRtti kimapyayaM baTuH / punarvivakSuH sphuritottarAdharaH" . vilopayet' nItisAre / kumArasaMbhave / vilobha puM. (vi+lubha+ghaJ) vizeSa. somavANu, mana, vivaJciSat, vivaJciSu (tri. vi+vnyc+sn+sht| vAma 2Dita. vi+vaJca+san+3) 61vA 27,cheta2vA yAtuM. viloma tri. (vigataM loma yatra ac samA.) viparIta, vivaJciSA strI. (vi+vaJca+san+TAp) 61vAnI. 275, savaNu, . (puM.) sapa, ThUta2, 12va., hita. chataravAnI. 627.. prasiddha meM liyA. (na. vigataM loma yatra ac vivatsA strI. (vigataH vatso yasyAH, prA0 ba0) vA7271 samA.) 5. yavAna. 2- araghaTTa / vinAnI. gAya. vilomakarman na., vilomakriyA strI. (vilomaM ca tat / vivadha puM. (vivadho vigato vA vadhaH-hananaM gatirvA yatra, karma ca/vilomA cAso kriyA ca) savaNu ma., prA0 va0) bhAra 63vA bhATenI 543, bhA, sa33, UlaTuM kAma, viparIta karma, gaNitaprasiddha eka kriyA- mAra, ghI, manAnI saMgraha. yAnyevasurabhikusumadhUpavilepanAdIni-kA0 / (tri. vilomaM vivara puM. na. (vivRNoti, vi+va+ac) chidra, mAI karma yasya) mavaNu ma. 42 // 2, baTuM 51ma. 4242... __-yaccakAra vivaraM zilAghane tADakorasi sa rAmasAyakaH vilomaja puM., vilomajA strI. (vilomAjjAyate, jan+Da- -raghu0 11 / 18 | pola, guI, ghoSa. TApa) uttama. [ strIma ma. [nA puruSe / vivaraNa na. (vi+vR+ lyuTa) vyAyAna, viSayAno 6tpanna 436 putra, (strI.) putrI. vistAra 42vo, spaSTI.4291, 21st, bhASya. vilomajihva puM. (vilomA viparItA jihvA yasya) thI. vivaraNakAra, vivaraNakRt tri. (vivaraNaM karoti, vilomajihvI strI. (vilomajihva+striyAM jAti. GIS) | ___ kR+ aNa/vivaraNaM karoti, kR+kvip tuk ca) hAthI vyAyAna. 42 // 2, 21513t2, bhASya.512. vilomavarNa puM., vilomavarNA strI. (vilomajaH | vivaranAlikA sI. (vivarayuktaM nAlamastyasyAH smRtyanuktatayA vyutkramajo varNaH/strI. vilomaH varNo Than+TApa) me. tana isa, ve sa... yasyAH) uttama. 4g[nI. strImA madhama. [ puruSathI. vivariSat, vivariSu tri. (vi+vR+san+zatR/vi+vR+ tpana thayeTI . d. (strI.) strIti . san+u) vyAdhyAna. 42vA 27tuM, pragaTa 42vA yAtuM, vilomI strI. (viziSTaM loma kezo yasyA ac samA.) muTu 42vA 627-627 // 2. mAmIna A3, sA555, tarI. vivariSA strI. (vi+vR+ san+a+TAp) vyajyAna vilola tri. (vi+lula+ac) yaMyama, 255 -pRSatISu / 2vAnI 291, pragaTa 42vAnI 627.. vilolamIkSitam-raghu0 8.59 / vizeSa dwunj, | vivarjana na. (vi+vRja+lyuTa) 48j, chou, tyAsa. hAdu, viparAye.... vivarjanIya, vivajya tri. (vi+vRj+anIyar/ vilolatA strI., vilolatva na. (vilolasya bhAvaH tal vi+vRj+yat) 484 yogya, chouvA dAyas, dl ___ +TAp-tva) yNy||5, solupatA. yogya. vilolana na. (vi+lula+Nic+ lyuT) dAvaj. vivarjita tri. (vi+vRj+karmaNi kta) 4, chou, villa na. (vila+lac) DI, 432, 62, . vilva (puM.) nIdIna, Au. (na. vilvavRkSasya phalam) vivarNa tri. (viruddho varNo'sya) adhama, nIya, malina, bIdInu, 35- "khala: sarSapamAtrANi parachidrANi pazyati / -narendramArgATTa iva prapede vivarNabhAvaM sa sa bhUmipAla: Atmano vilvamAtrANi pazyannapi na pazyati" / / -raghu0 6 / 67 / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1902 shbdrtnmhoddhiH| [vivarNavadana-vividvas vivarNavadana, vivarNAsya tri. (vivarNAni vadanAni yasya/ | vivAdakara, vivAdakAra, vivAdakRt, vivAdin tri. vivarNAni AsyAni yasya) OM bhujavANu. __(vivAdaM karoti, kR+ac/vivAdaM karoti, kR+aN/ vivarta puM. (vi+vRt+ghaJ) nAya, nRtya, samudAya, 32 vivAdaM karoti kR+kvip-tuk ca/vivAdo'syAsti, te, vi.2, 32312, 35Anta2- zabdabrahmaNastAddazaM vivAda+ini) 46 4282, yio. 4282, vo vivartamitihAsaM rAmAyaNaM praNinAya- uttara0 2|-eko 12nA2. rasaH karuNa eva nimittabhedAd bhinnaH pRthak vivAdakaraNa na. (vivAda+kR+lyuTa) vA 42vI, liyo pRthAgivAzrayataM vivartAn -uttara0 3 / 47 / 3rI. 4, vo, vo 42vI. kAraNathI viSama sattAe utpanna thatuM kArya, koI | vivAdakAraNa na. (vivAdasya kAraNam) vAhana 129, vastu koI vasturUpa mAnavI ke jovI e prakAranI | ahiyAna // 29, hAvAnu // 25 // . prAnti- vidyAkalpena marutA meghAnAM bhUyasAmapi / vivAdArthin tri. (vivAdaM arthayate, artha+ini) vAha brahmaNIva vivartAnAM kvApi vipralayaH kRtaH-uttara0 karavA icchanAra, dAvo karavA icchanAra. 6 / 6 / vivAra puM. (vi+vR+ghaJ) 3804, paDaNutha, vyA425 vivarddhana na. (vi+vRdh+lyuTa) uj, vRddhi pAnI, prasiddha vaNaccAramAM eka bAhya prayatna. apavaM. vivAsa puM., vivAsana na. (vi+vas+ghaJ/vi+vas+ vivaddhita tri. (vi+vRdh+karmaNi kta) vadhesa, pela. Nic+ lyuT) 523za vasa, zanida-"sItA vivaza tri. (vigato vaza AyattatA yasya) svataMtra __ vivAsanapaToH karuNA kutaste" -uttararAmacarite / 5252, 52rAdhIna, vyAkula- parItA rakSobhiH zrayati vivAsita tri. (vi+vas+Nic+kta) dezani 438. vivazA kAmapi dazAm-bhAmi0 183 / -vivazA vivAha puM. (viziSTaM vahanam, vi+va+ghaJ) 529, kAmavadhUrvibodhitA- kumA0 4 / 1 / ariSTa. buddhivANu, sana, vivas 16 1.302 matAvyA cha- brAhmo bhRta, naSTa - upalabdhavatI divazcataM vivazA daivastathaivArSaH prAjApatyastathAsuraH / gAndhavo rAkSasazcaiva zApanivRttikAraNam-raghu0 8 / 82 / paizAcazcASTamo'dhamaH-manu0 3 / 21 / / vivazatA strI., vivazatva na. (vivazasya bhAvaH, vivAhita puM. (vivAho jAto'sya tAra0 itac) vivats tala+TAp-tva) 52||dhiintaa, vyAgatA. Teno thayeva cha ta, 5258.. vivastra, vivAsas tri. (vigataM vanaM yasmAt) vastra vivAhya tri. (vi+vaha +Nyat) vivAne yogya, vizeSa vagana, vastra. 2lita, lj. (puM. vigataM vastramasya/ vajana 42vA yogya. (puM.) mAI, 422 // 30. vigataM vAso'sya) hina2 chaina, ziva. vivikta tri. (vi+vic+kta) nina, sAnta, pavitra, vivasvat puM. (vi+vas+kvip, astyarthe matupa, masya vaH) sUrya -tvaSTA vivasvantamivollilekha-kirA0 17 / 48 / asaMyukta, nahi joDAyeluM, vivekI. AkaDAnuM jhADa, sUryano sArathi aruNa, harakoI deva. viviktasevin tri. (viviktaM sevate, sev+in) DAnta vivaha puM. (vi+vah + ac) mananI sAta sevanA2. jihuvAomAMnI eka. viviktA strI. (vi+vic+kta+TAp) huma0. strI, vivAka tri. (viziSTo vAko yasya prA0 ba0 samAgie. vi+vac+saMjJAyAM karttari ghaJ) viveyana. 4282, vivikSat, vivikSu tri. (viz+san+zatR/veSTumicchuH, nyAyAdhIza- prADvivAkaH / __viz+san+u) praveza 42vA 27tuM. vivAt tri. (vi+vA+zatR) vizeSa. vAtuM. vivikSA strI. (viz+san+a+TAp) praveza 42vAnI vivAda puM. (viruddho vAdaH) viruddha vAha -etayovivAda 27. eva me na rocate-mAlavi0 1 / 19 yio- vivigna tri. (vizeSeNa vignaH, vi+vij+kta) atyaMta RNAdidAyakalahe dvayorbahutarasya vA vivAdo _____vyAsa maya pAmela.. vyavahArasya / ho -"alaM vivAdena yathA zrutastvayA vividivas tri. (vid+kvasu) bhagavatuM, pAmatuM. tathAvidhastAvadazeSamastu saH"-kumA0 5 / 83 / vividvas tri. (viziSTaH vidvAn) hyu, 12. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha-viza] shbdrtnmhoddhiH| 1903 vividha tri. (vibhinnAH vidhAH yasya) ane. tanu, | vivekin tri. (viveka+astyarthe ini) vi.vANu, tare tarenu, huI khuTu, madhu35I, vizva.35.. ___ nyAyaratA, zani. gu-hopa. viveya. (puM. vi+ vivizivas tri. (viza+kvasu+iT) praveza 72tu, pesata. vic+dhinuNa) bhairavavaza hevasenAnI meM putra. vivIta puM. (viziSTaM vItaM gavAdipravArasthAnaM yatra) vivektavya, vivecanIya tri. (vi+vic+tavyac / ghaNAM jhADa tathA ghAsa vagerethI yukta eka pradeza. vica+karmaNi anIyara) viveyana 42 // yogya. vivRkta tri. (vi+vRj+kta) taThesa, choDela. vivecana na. (vi+vic+ bhAve lyuT) viya.2, vizeSa vivRktA strI. (vi+vRj+kta+striyAM TAp) pati zana pRtha29, 201. tyajelI evI strI. vivor3ha tri. (vi+va+tRc) ma, pati. vikRta tri. (vi+va+kta) vistRta, vi.u, muskhu vivoka puM. (vi+vA+ku tasya okaH sthAnam) 38, vyAjyAna 428. . strImonI meM V // 2 yeSTara- "garvAbhimAnAdiSTe'pi vivRtA, vivRttA strI. (vi+vR+kta+TAp) meM tano vivvokonAdarakriyA / " -vivvokaste muravijayino kSudraroga. vartmapAtI babhUva-u0 saM0 43 / vivRtAkSa puM. (vivRte akSiNI yasya Saca samA.) 54o. viz (tudA. pa. sa. aniT-vizati) praveza 42vI, vivRtAkSI strI. (vivRtAkSa+striyAM jAti. GIS) 377t. pesa -viveza kazcijjaTilastapovanam-kumA0 5 / 30 / vivRti strI. (vi+vR+ktin) vi.va25, vyANyAna, 4040.bhA. bhAva - upadA vivizuH zazvannotsekAH vistAra, 38va, mustA kozalezvaram-raghu0 4 / 70 / 20vI. 43j., vyApA. 4. anu+viz=anuvizati -padAnI pachI praveza 42vI. vivRtta tri. (vi+vRt+kta) bhAI yAdava, pra.32 428. anupra+viz+ anupravizati -2.580 . 40%AnI vivRtsat, vivRtsu tri. (vRt+san+zatR/vRt+ san+u) 627. maanus||2 pote. amj. -yasya yasya hi yo vartavA icchatuM, vartavA icchanAra. bhAvastasya tasya hitaM naraH / -anupravizya medhAvI vivRtsA strI. (vRt+ san+a+TAp) vatavAnI 627.. kSipramAtmavazaM nayet-paJca0 168 / abhi+ni+viz= vivRddha tri. (vi+vRdh+kta) vaj. abhinivizati- Azraya sevA, 542 52, ta26 vivRddhi strI. (vi+vRdh+ktin) va ta, 4 . 4. -abhinivizate sanmArgam-siddhA0 / -bhayaM tAvat -yayuH zarIrAvayavA vivRddhim-raghu0 17 / 49 / sevyAdabhinivizate-mudrA0 5 / 12 / A+viz= ___-vivRddhimatrAcavate vasUni-raghu0 13 / 4 / / Avizati -pesa, pAse. 4, 54 42. upa+viz= viveka puM. (vi+vic+ghaJ) yathArtha zata vstun| sva35no upavizati -asa.., 1142-. 140 nAjIna. 57g, nizcaya 42vI- kAzyapi yAtastatrApi ca vivekaH pesa abhyAsa. 12vI- prAyamupavizati / ni+viz= bhAmi0 168 / -jJAto'yaM jaladhara ! tAvako vivekaH nivizate -sa. - navAmbudazyAmavapUnyavikSata (Asane) bhAmi0 196 / -yacchRGgAravivekatattvamapi yat kAvyeSu -zizu0 1 / 19 / pesa, -rAmazAlAM nyavikSata -bhaTTi0 lIlAyitam-gIta0 12 / prakRti bhane puruSa, mazAna, 4 / 28 / ni|| 72rAyo sUryaniviSTaddaSTiH -raghu0 anyonyanA dharmane pRthapha karI vastunA svarUpano nizcaya 14 / 66 / salyAsa. 42vo. zrutiprAmANyato vidvAn 42vo ta -nIrakSIraviveke haMsAlasyaM tvameva tanuSe svadharme nivizet vai -manu0 2 / 8 / yitra nAva - cet-bhAmi0 1 / 53 / viyAra, pInI pa, sva. ane. citre nivezya parikalpitasattvayogAH -zakuM0 2 / 9 / 52. 4450. - "vivekapradhvaMsAdupacitamahAmohagahanaH" mAsa.. DIj, 524. nis+viz=nirvizati mAlatImAdhave / (vi+vic+ghaJ) nyAyAdhI. -bhAga 42vo -jyotsnAvato nirvizati pradIpAn vivekatA, vivekitA srI., vivekatva, vivekitva na. -raghu0 6 / 34 / -nirviSTaviSayasnehaH sa dazAntamupeyivAn (vivekasya bhAvaH tal+TAp-tva) vive.45. -raghu0 12 / 1 / sh||2. pra+viz=pravizati -sava, vivekazvan tri. (vivekena pazyati, ddaz+kvanip) mAma. 12vI, 13 12. vi+ni+viz= viva., vi.4thI. lo nA2. vinivizati- rAma, sAu, sthira 42, sthira Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1904 rAja- madurasi kucakalazaM vinivezaya-gIta0 12 / saMvizati - pesa, saMbhoga 42vo - SoDazartunizAH strINAM tasmin yugmAsu saMvizet-yAjJa0 1 / 79 / sU- saMviSTaH kuzazayane nizAM ninAya raghu0 1 / 95 / samA + viz= samAvizati - pesa, pAse dhuM. viz puM. (viz + kvip) bhAsa, vaizya, rASTra. viza na. (viza+ka) bhajanI maMDalI-bhRNAsa. (tri.) praveza karanAra. vizakaNTha puM. (vizamiva kaNTho yasya) jagalo. vizakaNThI, visakaNThikA strI. (vizamiva kaNTho yasyAH striyAM GIS) jagalI. vizaGka tri. ( vigatA zaGkA yasya) zaMDArahita, niHzaMDa. vizaGkaTa tri. (vi + zaGkaTac) vizANa, bRhat vizaGkaTo vakSasi bANapANiH - bhaTTi0 2/50 1 vizat tri. (viz + vartamAne zatR) praveza astu, pesatuM. vizada puM. (vi + zad + ac) saI6 raMga, dhojI raMga. - nirdhautahAragulikAvizadaM himAmbha:- raghu0 5/70 / bhasa (tri vi + zad +ac) yo'NuM, nirmANa - yoganidrAntavizadaiH pAvanairavalokanaiH - raghu0 10 / 14 / pra.52, jussu, ubhbhavaNa spaSTa, saIha, zAMta- jAto zabdaratnamahodadhiH / mamAyaM vizadaH prakAmam (antarAtmA) - zAkuM0 4 / 22 / vizadIkaraNa na. ( vizada + cvi + kR + lyuT ) 4.525, khulluM karavuM, spaSTa karavuM. vizaya puM. (vi + zI + ac) saMzaya, zaraza, shaaroadhikaraNanAM pAMca aMgomAMthI bIjo. vizayin tri. (vizayo'styasyeti, vizaya + in) saMzayavALuM. vizara puM., vizaraNa na (vi + zU-hiMsAyAM + ap/ vizR + lyuT ) vadha, bhAra, bhArI nAMja. (tri. vigataM zaraM yasmAt) vagaranuM, jAsa rahita. vizalya tri. (vigataM zalyaM yasmAt ) sAsa vagaranuM, kAMTA vinAnuM, kaSTa vagaranuM. vizalyakRt tri. (vizalyaM tatprahArajanyavedanAdinAzaM karoti, kR + kvip tuk ca ) sAsa vagaranuM DaranAra, kAMTA rahita karanAra, duHkha dUra karanAra. (puM.) eka bhatanuM Au vizalyakaraNI strI. (vizalyaM kriyate'nayA, vizalya+kR+ lyuT + GIp ) kheDa bhatanI auauSadhi [viz-vizArada vizalyA strI. (vigataM zalyaM tatprahArAdijanitavedanAdinAzo yayA) gaNo, nepAjAnuM ADa, abhmoha, agniziyA vRkSa. vizasana na. (vi + zas-hiMsane + lyuT ) bhAra, bhArI naja (puM. vizasati - hinasti vi + zas + lyu) talavAra, ITAra. vizasita tri. (vi + zas + kta) bhArI nAMjesa, abhI nAMjela. vizasitR tri. (vizas + tRc) bhArI nAMjanAra, abhI nAMjanAra vizasti tri. (vi + zas + ka + vinaye + kta iT ) uddhata, nirda44, prasiddha, vajAzesa. vizastR puM. (vi + zas+tRc) thaMDANa vizastra tri. (vigataM zastraM yasya) zastrarahita. vizAkha puM. (viziSTA, zAkhA'sya, vizAkhAnakSatre bhavaH, vizAkhA + aN ) DArtihasvAmI, dhanurdhArInI nizAnI tAkatI veLA UbhA rahevAnI eka rIta, dhanudhirI eka paga pAchaLa tathA eka paga jarA AgaLa rAkhIne jilo rahI dhanuSadhI tIra choDe te, sAToDI, ziva, kArtikasvAmInA aMzathI utpanna thayela eka deva. (tri.) yAyar3a bhAgA, a2462 (tri. vigatA zAkhA yasya ) zAkhA vagaranuM, ajI rahita. vizAkhaja tri. (viziSTA zAkhA yasya tathA s jAyate, jan+Da) nAraMgInuM ADa. vizAkhala (na.) dhanurdhArIjonI jalA rahevAnI kheDa rIta. vizAkhA strI. (viziSTA zAkhA prakAro yasyAH ) te nAmanuM soLamuM nakSatra, jemAM be tArAo ekaThA thAya che - kimatra citraM yadi vizAkhe zazakalekhAmanuvartetezAkuM0 3 | vizAya puM. (tri+zI paryyAye+Nac) paheregIronuM vArApharatI sUvuM. vizAraNa na. (vi + zU+ Nic + lyuT ) bhArI nAMjavu, hAra bhAra. vizArada puM. (vizAlaM dadAti dA+ka, lasya ra:) paMDita, - madhudAnavizAradAH- raghu0 9 / 29 / josarInuM ADa. (tri.) pragalbha, zreSTha, hoziyAra, duzaNa, vidvAn, prasiddha. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizAradA-vizeSa] shbdrtnmhoddhiH| 1905 vizAradA strI. (vizAradA+striyAM TAp) viduSI, yatu2 | viziSTa tri. (vi+ziS+kta) yuta, vikSaLI, Gttama.. strI, dhamAso vanaspati. viziSTabuddhi strI. (viziSTasya buddhiH) vizeSa vizAla tri. (vi+zAlac yadvA viz-pravezane+kAlan) vizeSyanu na. vistAra, moTu -gRhaivizAlairapi bhUrizAla:-zizu0 viziSTavaiziSTajJAna na. (viziSTavaiziSTasya jJAnam) 350 / (paM. vi+zAlaca) se tano bhagA meDa | vizeSa yata. saMsani zAna. ti. viziSTAdvaita na. (viziSTayoradvaitam) rAmAnu4 nmn| vizAlakula na. (vizAlaM ca tat kulaM ca) mATuM huA. AcAryanA mata pramANe prakRti viziSTa brahmanuM ekatvavishaalkulj, vizAlakulasaMbhava tri. (vizAlakulA- "yathA-sUkSmacidacidAtmakazarIraviziSTasya kAraNasya jjAyate, jan+Da/vizAlakule saMbhavo yasya) bhott| paramAtmanaH sthUlacidacidAtmakazarIraviziSTasya kAryasya kuLamAM utpanna thayela. paramAtmanazcaikyam / vizAlatA strI., vizAlatva na. (vizAlasya bhAvaH viziSTAbhAva puM. (viziSTasya abhAvaH) vizeSa tala+TAp-tva) vistAra, moTAI. viziSTano abhAva. vizAlatailagarbha puM. (vizAlaM vistIrNaM tailaM garbha phalamadhye vizIrNa tri. (vi+7+kta) sUI, subaI gayesa, __ yasya) di123 vRkSa. vRddhAvasthAne. pAbhela, vIjAye. vizAlatvaca puM. (vizAlA tvam yasya) sAtapu.anu / vizIrNaparNa puM. (vizIrNaM parNaM yasya) dInAnu jAu. 513. vizIla tri. (vigataM zIlaM yasya) zIra. vinAnu, vizAlapatra puM. (vizAlAni patrANi yasya) zrIvAsa yAritryahIna. vRkSa, kAsAlu vRkSa. vizuddha tri. (vi+zudh+kta) hoSarita, sva27, ni, vizAlA strI. (vizAla+TAp) 62529, mandra pavitra- "na bhIto maraNAdasmi kevalaM dUSitaM yazaH / vAruNIno velo, poIno velo, ujjayinI nagarI- vizuddhasya hi me mRtyuH putrajanmasamaH kila / " (na. vi+ pUrvodiSTAmanusara purIM zrIvizAlAM vizAlAm-megha0 30 / zudh+kta) taMtrasma matAve. 38Hi mAvelu 2.5 te nAme eka nadI. ya. vizAlAkSa puM. (vizAle akSiNI yasya Sac samA.) | vizuddhatA strI., vizuddhatva na. (vizuddhasya bhAvaH mAheva, 27, vi. (tri.) vizANa netravANu, moTI / tal+TAp-tva) zuddhi, pavitratA, svacchatA, nibhagata, mAMjavAj. doSarahitapaNuM. vizAlAkSI strI. (vizAle akSiNI yasyAH) pAvatI, | vizuddhAdvaita na. (vizuddhasya advaitam) valmAyana moTI AMkhovALI strI, nAgadattI vRkSa, zreSTha strI, 1 vaiSNavamatamAM doSarahita brahmanuM advaitapaNuM aikyatA. roDa yoginI.. vizuddhi strI. (vi+zudha+ktin) ho52Dita59j, zodha, vizAlI strI. (vi+zAlac+gaurA. GIS) moha, pavitra. 42 -tadaGgasaMsargamavApya kalpate dhruvaM eka jAtanI mRgalI, eka jAtanI pakSiNI. citAbhasmarajo vizuddhaye-kumA0 5 / 79 / nihoSa, vizikha paM. (viziSTA zikhA yasya) mAsa- mAdhava ! nibhaNa5j, zuddhi manasijavizikhabhayAdiva bhAvanayA tvayi lInA- | | vizUla tri. (vigataM zUlaM yasya, prA. ba.) pachAuita. gIta0 4 / 4.sa.rnu, jAra, tAma2. zastra (tri. vigatA jenI pAse baI nathI. zikhA yasya) zimA vasanu bhugaTa 2hita. vizRGkhala tri. (vigatA zRGkhalA paddhatiryasya) parI vizikhA (srI.) jI, pAva, dUdha, pAca, mahAne. vagaranuM, sAMkaLa vinAnuM, kedamAMthI chUTeluM, svataMtra, sUvAna 32, soya, nAnumAera, 22%8 . cUMjasa, saM42. viziJAna tri. (vi+ziJc+zAnac) za6 42tuM, vizeSa puM. (vi+ziS+ghaJ) baMdhAre, meha- nirvizeSo savA4 42. vizeSaH -bhartR0 3 / 50 / sAmu parivatana- asti me vizipa na. (viz+ipak) maMdira, ghara, mAvAsa sthAna. vizeSaH -zAkuM0 3 / maMga-avayava- pupoSa lAvaNyamayAn Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1906 shbdrtnmhoddhiH| [vizeSaka-vizraya vizeSAt -kumA0 1125 / iSTa- anubhAvavizeSAt / vizeSya tri. (viziSyate guNAdibhiH, vi+ziS+Nyat) tu-raghu0 1 / 37 / pra.2, vyakti, spaSTI425, tAvata, guNa vagerethI bhedyapadArtha, dharmI, jene vizeSaNa lAgyuM khAsa, tilaka, nyAya prasiddha padArtha, vyApya dharma, te Doya. te, saMza6- vizeSyaM nAbhidhA gacchet kSINazakti nAme meM mathAsaM2- vinA prasiddhamAdhAramAdheyasya | vizeSaNe-kAvya0 2 / vyavasthitiH / ekAtmA yugapadvattirekasyAnekagocarA / / vizeSyAsiddha (puM.) 2035siddha nAmanI meM utpAmAsa.. anyat prakurvataH kAryamazakyAnyasya vastunaH / tathaiva vizoka puM. (vigataH zokaH yasmAt yasya vA) mAso kAraNaM ceti vizeSatrividhaH smRtaH-kAvya0 10 / / ___savana u. (tri.) . vinAnuM zo'2Dita. vizeSaka puM. na. (vizeSayati, vi+ziS+Nic+Nvul) vizokA strI. (vizoka+striyAM TAp) yogazAstrota. sa.sATama (28. tiba, yAso- svedodgamaH ____ me cittavRtti. kiMpuruSAGganAnAM cakre padaM patravizeSakeSu-kumA0 3 / 33 / | vizodhana na.. vizodhina tri. (vizadha+ bhAve lyaTa) (na. vi+ziS+Nic+Nvula) vAdhyatAne pAsa, zuddha 2j, pavitra 72, sva27 72j, zodhaj. 29 samUha- dvAbhyAM yugmamiti proktaM tribhiH | (tri. vi+ zuc+lyu/vi+zudha+Nic+Nini) zuddha zlokaivizeSakam / kalApakaM catubhiH syAt tadUrdhvaM 2nAra, pavitra 42nAra, sva27 42nA2, zAdhanA2. kulakaM smRtam / (tri. vi+ziS+Nic+Nvul) | vizodhanI strI. (vizudhyate'nayA, zudha+lyUTa+DIpa) vizeSa 72nA2. (.) tasarnu, u. nepANI. vizeSaguNa puM. (vizeSazcAsau guNazca) nyAyaprasiddha vizeSa vizodhita tri. (vi+zudh+karmaNi kta) zuddha 438, padArthanA guNa. zodhesa, pavitra 28, sva.27 28... vizeSajJa, vizeSavit tri. (vizeSaM jAnAti, jJA+ka vizodhinI strI. (vizodhin+striyAM GIp) nAgadantI vizeSaM vetti vA) vizeSa-prArIne. 19-2, guTopanA viveya.4, 52, vidvAna. vizodhya tri. (vi+zudh+ Nyat) pavitra-nimaga-zuddha 426 // vizeSaNa na. (viziSyate'nena, vi+ziS+lyuTa) gusa yogya. kriyA vagere bhedaka dharma, guNavAcaka zabda, guNa vizna puM. (viz-dIpto+bhAve naG) dIpti, 4.512, Act, vizeSatA. nti. vizeSaNAsiddha puM. (vizeSaNenAsiddhaH) ta nAme meM vizraNana, vizrANana na. (vi+zraNa+Nic+ lyuTa na utpAmAsa.. dIrghaH/lyuTa vA vRddhiH) hAna- vizrANanAccAnyapavizeSatas avya. (vizeSa+paJcamyarthe tasil) ghaj sana, mAsa. harIna, vizeSe. azana, vizeSathI. yasvinInAm-raghu0 254 / he, sApa. vizeSatA strI., vizeSatva na. (vizeSasya bhAvaH, tal+ vizrabdha tri. (vi+zrambha+ kta) vizvAsa, vizvAsa pAmela, zAnta, ddhata. nahita, uDha, niya. zata- vizrabdhaM TApa-tva) vizeSa5. vizeSadharma puM. (vizeSazcAsau dharmazca) vizeSayama-pAsa kriyatAM varAhatatibhiH mustAkSatiH palvale -zAkuM0 1 / 6 / dharma. vizrama, vizrAma puM., vizrAnti strI. (vi+zram+ghaJ, vizeSalakSaNa na. (vizeSaM ca tat lakSaNaM ca) vizeSa na vRddhiH/vi+zram+ktin) virAma, visAmo devI, lakSaNa-khAsadharma-vizeSa lakSaNadarzI cila. ArAma. vizeSavidhi puM. (vizeSe vidhiH) vizeSavidhAna-mAsa. vizramita tri. (vi+zram+kta) atyanta thA38, vi.mo. vidhi. lIdhela. vizeSita tri. (vi+ziS+Nic+kta) vizeSa 438, vizrambha puM. (vi+zrambha+ ac) vizvAsa.- "vizrambhAdurasi bheda pADela, vizeSaNayukta karela. nipatya labdhanidrAm" -uttara0 149 / gupta vAta, vizeSokti strI. (vizeSeNa ukti) ta. nAmanI meM 27sya- vizrambheSvabhyantarIkaraNIyA-kA0 3 / prema, mathAsaM.2- vizeSoktirakhaNDeSu kAraNeSu phalAvacaH- sneha, 8031, 3Da, vadha, bhArI na . kAvya0 10 / vizraya puM. (vi+zri+ac) mAzraya sthAna, 129. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1907 vizrANita-vizvaparNI shbdrtnmhoddhiH| vizrANita tri. (vi+zraN+kta dIrghaH) hAra, mAla- | vizvagandha na. (vizvataH gandho yasya) mora-jadha2., ___ "niHzeSavizrANitakozajAtam-" raghu0 51 / iMgajI. vizrAnta tri. (vi+zram+kta dIrghaH) viAuma. pAkhu, vizvagandhA strI. (vizve sakalAH gandhA yasyAm) pRthvI. zAnta. vizvagopta tri. (vizvasya goptA) tanuM 2kSA 722. vizrAva puM. (vi+zru+ghaJ) prasiddhi, jyAti, yUno 85., ___ (puM.) indra, viSNu, ziva, 52mezva2. vizvagranthi strI. (vizvato granthiryasyAH) haMsapadI nAme viznuta tri., vizruti strI. (vi+zru+karmaNi kta/vi+ vesa. zru+bhAve ktin) vijyAta, prasiddhi, vizeSa samajela. vizvaGkara tri. (vizvaM karoti, kR+bAhu+Ta) saghaj vizlatha tri. (vi+zlath+ac) zithila, ni.cm, Dholu, 12nA2. sUti 2rita. vizvaJc avya. (vizvaM aJcati, aJca+kvip pRSo0) vizlathAGga tri. (vizlathaM aGgaM yasya) DhIen inarj, yAre pATha, yota26, adheya. (tri.) yota26 nA2. zithila zarIravALuM. vizvacakra (na.) pAra memaDAhAna. vizliSTa tri. (vi+zliz+kta) 9 538., [[24, vizvajana na. (vizvaM janam) Mi mA.sa, samasta DhI(. aus. (pu.) yakSa. vizleSa puM. (vi+zliS+ghaJ) viyo -tanayAvizleSa vizvajanIna, vizvajanIya, vizvajanya tri. (vizvajanAya hitam/vizvajana+cha/vizvajana+yat) dhAbhAsonA duHkhaiH-zAkuM0 4 / 5 / - caraNAravindavizleSa0 -raghu0 13 / 23 / 49 57 ta, zithila, dI hitanu, tn| tinu.. vizvajit tri. (vizvaM jayati, ji+kvip tuk ca) vizva puM. (viz+va) 4gata- "nIrakSIraviveke haMsAlasyaM jagatane jItanAra, badhuM jItanAra, yajJa vizeSa, varuNano tvameva tanuSe cet / vizvasminnadhunA'nyaH kulavrataM pAza. pAlayiSyati kaH' -bhAminI0 1 / 13 (puM.) | vizvaJc tri. (vizva+aJc+kvip) yota26 42, saMsAbhimAnI. 4. (tri. viz+kvan) madhu, saghaj, yota26i. nAgari. (puM. ba.) vasu, zrAddhanA satyatu vaga3 vizvatas avya. (vizva+paJcamyarthe tasil) yAre ta23thI, va, saMsAra, viSNa, deDa, zarIra, sUDa. saghaNethI, sadhaNe. vizvakadru tri. (vizvakaM dravati, dru+Du) 50, nIya, vizvatomukha tri. (vizvato mukhaM yasya) yota26 bhujavANu. suthyU. (pu.) zi12 12vAmai iziyAra, ThUtarI, sevA, vizvadeva puM. ba. va. (vizve dIvyatIti, diva+ac) za6. me tanA zrAddhano heva- "vasusatyau RtudakSI vizvakarman puM. (vizveSu karma yasya) sUrya, 40. kAlakAmau dhuriH kuruH / purUravA mArdravAzca vizve 83, vino. ArI2-suthAra, te . muni, devAH prakIrtitAH / / 52mezva2. vizvadevA strI. (vizva+div+ac+TAp) me vanaspati, vizvakarmajA, vizvakarmasutA strI. (vizvakarmaNo jAyate, ____nagama, u bha. jan+Da+TAp/vizvakarmaNaH sutA) sUryanI meM patnI.. vizvadhAriNI strI. (vizvaM dhArayati, dhR+Nic+in+GIp) vizvakRt puM. (vizvaM karoti, kR+kvip tuk ca) __ pRthvI. vizvamA 52mezvara, brahmA, madhu 52 / 2. vizvadhArin tri. (vizvaM dhArayati, dhR+Nic+ in) 4Ata. vizvaketu puM. (vizvameva keturyasya vizvavyApI vA paa25|| 42nAra, samaya dhA29, 4242. vi. (puM. __keturyasya) bhaniyuddha. vizvaM dhArayati, dhR+Nic+in) 52mezvara, nihe. vizvaksena puM. (vizUcI senA yasya) viSpa, vizuna / vizvanAtha, vizveza puM. (vizveSAM nAthaH) 52bhezvara, nimalyane dhAraNa karanAra teno eka gaNa. ziva. vizvaksenA (trI.) priyaMguvRkSa-in. vizvaparNI strI. (vizvataH parNAnyasyAH) bhoyauinel. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmela 1908 shbdrtnmhoddhiH| [vizvapA-vizvAsakAraNa vizvapA puM. (vizvaM pAti, pA+vic) sUrya, yandra, | vizvavyApti strI. (vizva+vi+Apa+ktin) Lawi bhani, 2053ID, jAu, apUra, yitrAnu jAu, 52mezva2. vyApavuM, samagra sthaLe vyApavuM. (tri. vizvaM pAti. pA+vica) 4gatanaM 21 2nA2. vizvasana na. (vi+zvas+lyuTa) vizvAsa, bharoso. vizvapAvanI, vizvapUjitA (strI.) tulasIno cho3. vizvasanIya tri. (vi+zvas+anIyara) vizvAsa. 42vA vizvapsan puM. (vizvaM psAti-bhakSyati psA+kanin) yogya, vizvAsapAtra. savamakSa ani, yandra, 45, vizvamA, pRthvI, sUrya, | vizvasaha tri. (vizva+saha+ac) saghaj saDana 4282. yitrAnu OMAu, pUra, 4153lk, u. vizvasAra na. (vizveSAM sAram) te. nA. se. taMtra.. vizvabhuja tri. (vizvaM bhuGkte bhuja+kvip) 40tmakSa, vizvasAraka puM. (vizvasAra+saMjJAyAM kan) te. nAme samaya mAnA2. (puM.) Indra. me vRkSa. vizvabhU (pu.) me. muddhavizeSa. vizvasita tri. (vi+zvas+kta+iDAgamaH) vi.vAsa. vizvabheSaja na. vizvA strI. (vizveSAM bheSajam) sU.. vizvamadA (vizvasya mado yasyAH) bhaninI. se. (ma.. vizvasenarAj (puM.) soNamA chainatIrtha.42. shaaNtinaathn| vizvambhara puM. (vizvaM bibharti, bhR+ac+mum ca) pitA bhagavAna 4inezvara, vi, ziva, braha, Indra vizvasta tri. (vi+zvas+kta) vizvAsa. pAmesa.. vizvaMbharA, vizvasahA strI. (vizvaM vibharti, bhR+ac+ mum vizvastA strI. (vi+zvas+kta+TAp) vidhavA strI.. TAp/vizva+sah+ac) pRthvI-vizvambharA bhagavatI vizvasthA, vizvA strI. (vizvataH tiSThati, sthA+ka+TAp) bhavatImasUta-uttara0 1 / 9 / - vizvambharApyatiladhurnaranAtha ! zatAvarI vanaspati. tavAntike niyatam-kAvya0 10 / vizvasraSTra puM. (vizvasya sraSTA) 4Ata. tA, bahA. vizvayu (puM.) vAyu. vizvA strI. (viz+kvan+striyAM TAp) , zatAvarI, dakSanI eka kanyA, ativikhanI kaLI, vIsa paLa vizvayoni (puM.) brahmA, viSY. barobara vajana. vizvarAja, vizvArAja, vizvauSadha puM. (vizveSu rAjate, vizvAcI srI. (vizva+aJc+kvip+ GIp) te. nAmanI rAj+kvip/vizveSu rAjate, rAj+kvip puurvpddiirghH| vizveSu rogeSu auSadham) tanI. 20%1, 52mezva2. eka apsarA. vizvAtman puM. (vizvameva AtmA yasya vizvasya vizvarUpa puM. (vizvameva rUpaM yasya) niva, 52me 12, AtmA vA) 52bhezvara, viSNa, vizvanAmAtmA ziva viSya. -atha vizvAtmane gaurI saMdideza mithaH sakhIm-kumA0 vizvarUpaka na. (vizvaM rupaM yasya, kaS) bApura 6 / 1 / yaMhana. vizvAdhAyas puM. (vizva+A+dhA+asun Nicca pUrvapada vizvaretas puM. (vizve retaH zaktiryasya) GAL. dIrghaH) hevAsu2. vizvarocana puM. (vizvAn rocayati, ruc+Nic+lyu) | vizvAnara (paM.) agni meM vipra, sUrya.. meM tana us. vizvAmitra puM. (vizvameva mitraM yasya pUrvapadadIrghaH) vizvavidhAyin, vizvasRj puM. (vizvaM vidhatte, vi+ gAdhiputra brahmarSi vizvAmitra. dhA+Nini/vizvaM sRjati sRj+kvip) 4AtmA sal. vizvAmitrapriya puM. (vizvAmitrasya priyaH) nAliye., -prAyeNa sAmagryavidhau guNAnAM parAGmukhI vizvasRjaH bhayandra. pravRtti -kumA0 3 / 28 / vizvAvasu puM. (vizveSAM vasu yasmAt, pRSo0 dIrghaH) te. vizvavedas puM. (vizvaM vetti vizva+vid+kvasun) indraha nAme meM gandha vi. (tri.) samaya ena2. vizvAsa puM. (vi+zvas+ghaJ) vizvAsa, zraddhA. vizvavyApaka, vizvavyApin tri. (vizva+vi+ vizvAsakAraNa na. (vizvAsasya kAraNam) vizvAsana Ap+Nvul/vizva+vi+Apa+Nini) 4 vyApanA2, 255 -durjataH priyapAdIti naitad vishvaaskaarnnmsarvavyApaka jagatamAM vyApanAra sarvavyApaka. zAkuM0 1 / 14 / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvAsakRt-viSanAzana shbdrtnmhoddhiH| 1909 vizvAsakRt tri. (vizvAsaM karoti, kR+kvip+tuka | viSajuSTa tri. (viSa+juS+kta) 2 pAsa, 2 sevasa.. ca) vizvAsa. 1282. viSajvara puM. (viSamiva prANahantA jvaro yasya) 5o. vizvAsaghAta puM. (vizvAsasya ghAtaH) vizvAsanI ghAta. viSajvarI strI. (viSajvara+striyAM jAti. GIS) meMsa.. vizvAsaghAtaka, vizvAsaghAtin tri. (vizvAsaM hanti, | viSaNDa na. (vizeSeNa SaNDam) bhajana Bisal.. han+Nvul/vizvAsasya ghAtI) vizvAsaghAta. 4282, viSaNNa tri. (vi+sad+kta) seno pAmela, 16 454ii. thayesa, yuData. vizvAsabhaGga puM. (vizvAsasya bhaGgaH) vizvAsanI nA.. | viSaNNamukha, viSaNNavadana, viSaNNAsya tri. (viSaNNaM vizvAsasthAna na. (vizvAsasya sthAnam) vizvAsana ___mukhaM-vadanaM AsyaM yasya) 6 pAmelA bhujavANu, gha2. kaMTALelA mukhavALuM. vizvedeva paM. na. ba. (vizve dIvyanti) te nAmAnA . viSaNNatA strI. viSaNNatva na. (viSaNNasya bhAvaH zrAddhavi. vizvA na putrI- vasuH satyaH kraturdakSaH ___ tal+TAp-tva) , saml. kAlaH kAmo dhRtiH kuruH / purUravA mAdravAzca viSatindu puM. (viSayuktaH tinduH) // 2242 vRkSa, 5.5 vizvedevAH prakIrtitAH (puM.) bhanina, yitrAnu, 7. vRkSa, kharAba pilunuM jhADa. vizvezvara puM. (vizvasya IzvaraH) tImai bhAvelu aura viSada puM. (viSaM hAlAhalaM jalaM vA dadAti, dA+ka) mahAdevanuM liMga-piMDI. ___ megha, bhotha, ghogA. 220, (tri. hAlAhalaM dadAti, dA+ka) viS (juho0 ubha. saka, aniT-veveSTi-veviSTa) vya5j. 2. mApanA2, dhoma gavANu. (na. vi+Sad + ac) (tryA. pa. a. aniT-viSNAti) viyogI thaj, hara | morathuthu. 57, chUTA thA. (bhvA. pa. sa. aniTa-viSati) | viSadaMSTrA strI. (viSayuktA daMSTrA) sI. 6., 3 sIya, 7izg. hADha, meM tano veto. viSa strI. (viS+kvip) bhama, viSTa, viSya, anyA-Thema -viTpatiH viSadantaka, viSaghara puM. (viSaM dante yasya, kap/viSaM viSa na. (viS-secane+ka) pAe0- viSaM jaladharaiH pItaM dharati, dhR+ac) sa. mUcchitAH pathikAGganA:-candrA0 5 / 82 / 5.sa.2, viSadantakI, viSadharI strI. (viSadantaka+striyAM jAti. 21. -modI, 401, 2- viSaM bhavatu mA bhUd GIS/viSadhara+striyAM jAti. GIp) sA5.e. vA phaTATopo bhayaGkaraH-paJca0 1 / 204 / (puM. na. viSadarzanamRtyuka puM. (viSasya darzanena mRtyurasya, kap) viS+ka) 3315 2. (puM.) bhajano. 6ise.. cakora pakSI. viSakaNTakinI strI. (viSuyuktaM kaNTakamasyAH, ini+ viSadarzanamRtyukI srI. (viSadarzanamRtyuka+striyAM jAti. GIp) me tano al. ___ GIS) yo2 5kSiNI. viSakaNTha puM. (viSaM kaNThe yasya) ziva. viSadruma puM. (viSayukto drumaH) 482242-3413 vRkSa. viSadhA strI. (viSaM hanti, han+Da nipA0 kutvaM ca- | | viSadhara tri. (viSaM dharati, dhR+ac) 2 dhA25. 4242, TApa) go. viSaghAtina, viSaghna paM. (viSaM hanti, hana+Nini/viSaM | viSadharman puM. (viSasyeva dharmo'sya anic samA0) hanti, han+Tak) (zarISa. vRkSa, 2no. na4282, eka jAtano velo. javAso, baheDAnuM jhADa, caMpAnuM jhADa. viSadhAtrI srI. (viSaM dhArayati, dhR+tRc+GIp) 42.513 viSaghnI strI. (viSaM hanti, han+Tak+GIp) la. strI.. mocikA, IdaravaraNI, bhoMyaAMbalI, haLadara, lAla viSanAzana, viSanAzin puM. (viSaM nAzayati, naz+ sATon, H984204 vRkSa. Nic + lyu-Nini) zirISa, vRkSa-sa2sAnu, A3. (tri. viSajihva puM. (viSayuktA jihyeva patramasya) devatA viSaM nAzayati/viS+naz+Nic+Nini) 2no nAza karanAra. 2. vRkSa. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1910 zabdaratnamahodadhiH / [viSanAzinI - viSayAjJAna viSanAzinI strI. (viSanAzin + striyAM GIp ) se bhatano | viSamAyudha, viSamAstra, viSameSu puM. (viSamAni AyudhAni velo.. yasya / viSamAni astrANi yasya / viSamA iSavaH yasya) pAMca bANavALo kAmadeva. viSad puM. (viSaM nudati, nud + kvip) zyonA-kharaso viSamiti tri. (viSama + itac ) DuTisa-ujADa rela sAMDaDu janAve, uThina-durgama janAvesa. viSamIya tri. (viSama + cha) viSamathI thayesuM, viSamatha prApta thayeluM. viSamuSTi puM. (viSaM muSNAti, muS + ktin) kheDa bhatanI choDa. vRkSa. viSapuSpa na. ( viSamiva nIlaM puSpaM yasya) aNuM umaja. viSapuSpaka na. (viSamiva nIlaM puSpaM yasya kap) 66. vRkSa, bhIMDhajanuM Au. viSaprayoga puM. (viSasya prayogaH ) 2 lagAuvu te, 2 jAte. jherano upayoga karavo te. viSabhakSaNa na. ( viSasya bhakSaNam) viSabhujaGga, viSabhRt puM. (viSavAn bhujaGgaH / viSaM bibharti bhR+kvip tuk ce) jerI sAtha. (tri. viSaM bibharti, bhR+kvip tuk ca ) ra dhArA DaranAra. viSama tri. (vigataH viruddho vA samaH) asama ayugmakheDI, aMdhuMnIyuM- revAM drakSasyupalaviSame vindhyapAde vizIrNAm" - meghadUte / kheDa sarajuM nahi te, bheDu, vaNuM, hAra, 2- pathiSu viSameSvapyacalatA- mudrA0 rU|rU| jenA cAra caraNa bhinna hoya tevuM eka padya, 2, huH suptaM pramattaM viSamasthitaM vA rakSanti / upadrava (puM. vigataH viruddho vA samaH) bheSa- mithunvagere ekI saMkhyAvALI rAzi, eka jAtano tAla. viSamacchada puM. (viSamA ayugmA saptacchadAH yasya ) sAtapuDAnuM jhADa. viSamajvara puM. (viSamazcAsau jvarazca ) 13-atara taavekAMtariyo tAva, AMtare Avato tAva. viSamanayana, viSamanetra puM. (viSamANi ayugmAni trINi nayanAni yasya / viSamANi netrANi yasya) ziva. viSamantra (puM.) sAtha paDanAra-gAruDI viSamamaya, viSamarUpya tri. (viSamAdAgataH mayaT / viSamAdAgataM rUpya) viSamayI prApta thayeyuM. viSamardanikA, viSamardanI strI. (viSaM mRdate'nayA, mRd+lyuT+GIp+TAp hrasvaH / mRd + lyuT + GIp ) rAsnA vanaspati. viSamastha, viSamasthita tri. (viSame unnatAvanate saGkaTe vA tiSThati, sthA+ka / viSame sthitaH) yA nIyAmAM rahesa, upadravane pAbhela, saMramAM rahesa. viSamazara puM. (viSamAH zarAH yasya) maheva... viSamaziSTa na. ( viSamaM ziSTam zAsanam) ayogya zAsana. pakSI.. viSamRtyu puM. (viSAt viSadarzanAt mRtyurasya) thora viSamekSaNa puM. (viSamAni IkSaNAni yasya) ziva, mahAdeva. viSamonnata na. ( viSamaM ca tat unnataM ca ) aMdhuMnIyuM. viSaya puM. (viSiNvanti svAtmakatayA viSayiNaM nirUpayanti saMbadhnAti vA, vi+Sa+ac) zab6-sparza- 35-2sgandha-e indriyonA viSayo zrutiviSayaguNA yA sthitA vyApya vizvam - zAkuM0 1|1| deza, bhogasAdhana -yauvane viSayaiSiNAm - raghu0 118 / - niviSTaviSayasnehaHraghu0 12 / 1 / vIrya, pAro, pati, nityasevita, avyakta, upaloga 42vA yogya ardha vastu- nAryo na jagmurviSayAntarANi - raghu0 7/12 / uddiSTa padArtha, yihna, nizAna - bhUyiSThamanyaviSayA na tu ddaSTirasyAzAkuM0 1 / 31 / arthakSetra, vistAra saumitrerapi patriNAmaviSaye tatra priye kvAsi bhoH / uttara0 3 / 45 / -sakalavacanAnAmaviSayaH - mA0 1|30| bhUmi, kSetra, prAMta, tattva sarvatraudarikasyAbhyavahAryameva viSaya:vikrama0 3 / sthAna, bhagya - parisaraviSayeSu lIDhamuktAkirA0 5 / 35 / amu viSayamA sodhe jAjata - yA tatrAste yuvativiSaye sRSTirAdyeva dhAtuH megha0 82 / niyAmaU, AropAzraya. viSayakarman na. ( viSayasya karma) viSayanuM abha. viSayakAma tri. ( viSayaM kAmayate, kam+ Nic+ac) viSayanI chAvANuM. (puM. viSayasya kAmaH) viSayanI 42chA. viSayagrAma puM. ( viSayasya grAmaH ) viSayono samUha, dezono samUha. viSayajJAna na. ( viSayAnAM jJAnam) viSayonuM jJAna. viSayAjJAna na ( viSayAnAM na jJAnaM yatra) tandrA - Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekho. saM52. viSayAtmaka-viSAyudha] shbdrtnmhoddhiH| 1911 viSayAtmaka tri. (viSaya AtmA svarUpaM yasya kap) | viSahA strI. (viSaM hanti, han+Da+TApa) hevahAlIno viSayarUpa AtmAvALuM, viSayI. viSayAyin puM. (viSaye ayati, ay+Nini) 25%, viSahRdaya tri. (viSatulyaM hRdayaM yasya) 3. hayavANu. maheva, nandriya, bhautivAdI, viSayI. puruSa. (na.) viSA strI. (viSaM mUSikaviSaM nAzyatvenAstyasyAH, ac+ sana, ndriya. TAp) mativinI 3jI, buddhi, pratimA, viSTa, bhaNa. viSayAsakta, viSayin tri. (viSaye AsaktaH/viSayo viSAkura puM. (viSasya aGkuraH) bho, pachI. yasyAsti ini) viSayama. sa.. 30mI, viSayI, viSANa na. (viS+bA. kAnac) zAI- "sAhityasaMgIta kalAvihInaH / sAkSAt pazupucchaviSANahInaH" -bhartR0 viSayitA strI., viSayitva na. (viSayinaH bhAvaH, tala+ 2 / 12 / -kadAcidapi paryaTan zazaviSANamAsAdayetTAp-tva) viSayA5j, naniSTa, viSaya nirupita. bhartR0 215 / hAthIsid, duSTha-56 auSadhi, 2no eka padArtha, svarUpa saMbaMdha. 6ita, muMunu, hAtara - taptAnAmupadadhire viSANabhinnAH viSayin na. (viSayo'styasya ini) Una, ndriya.. prahlAdaM surakariNAM dhanAH kSarantaH -kirA0 7 / 13 / viSayopasevana na..viSayopasevA strI. (viSayAnAM upaseva- | viSANikA strI. (viSANamastyasyAH , Thana+TApa) ___ nam/viSayasya upasevA) viSayona sevana. bheTI0, 503300, mAvata, sAtA. viSarUpa tri. (viSa iva rUpaM yasya) 24, 235. | | viSANin puM. (viSANamastyasya ini) 46, thI, viSarUpA strI. (viSaM mUSakaviSaM rUpayati, rUp+ka+TAp) OM2, 51, zirDa, RSama auSadhi. (tri. viSANa+ mativijanI jI. __ astyarthe in) zIvANu.. viSala na. (viS + astyarthe lac) OM2, viSa. viSANI strI. (viS-bA. kAmac+GIp) bhAzA, viSalatA strI., viSalatva (viSasya latA) chandravA24.. incl, vRzbui vanaspati.. ___ (strI. na. viSalasya bhAvaH tal+TAp-tva) 25j.. viSAda puM. (vi+Sad+ghaJ) 6, 2, 43tA- viSAde viSavidyA strI. (viSAya tannivRttaye vidyA) OM2no nAza kartavye vidadhati jaDAH pratyuta mudam-bhartR0 3 / 35 / karanAra maMtrAdinuM jJAna. -viSAdazcetaso bhaGga upAyAbhAvanAzayoH / - viSAdaluviSavidhi (puM.) meM sAta hivya5j-soga6. ptapratipattisainyama-ragha0 2140 / (tri. viSamatti, ada+ viSavega puM. (viSasya vegaH) rano . aNa) 2. pAnA2. viSavaidya paM., viSahara tri. (viSavinAzako viSApahAre viSAdanI strI. (viSAya tanivRttaye adyate'sau, ad+lyuT vA vaidyaH/harati ha+ac, viSasya haraH) 2no nAza | DIpa) meM tano vedo. 22 vaidha, bhanthI . 32 tA2-2-2427 viSAdina tri. (viSAda+astyarthe ini) Deuj, Asard, viSazAlUka puM. (viSasya mRNAlasya zAlUkaH) 436. | 4. viSazUka, viSazRGgin, viSasRkkan puM. (viSaM zUke | viSAnana puM. (viSamAnane yasya) sapa, huna puruSa. iva/viSaM zRGgamivAstyasya/viSaM sUkkeva yasya) mamarI. viSAnanI strI. (viSAnana+striyAM jAti. GIS) s||59l. viSasUcaka puM. (viSaM sUcakaM hiMsakamasya) ya25kSI.. viSAntaka puM. (viSasyAntaka iva) ziva, // 231. (tri. viSasUcakI strI. (viSasUcaka+striyAM jAti. GIS) viSasya antakaH) viSane nA2. cakora pakSiNI. viSApaha tri. (viSamapahanti, apa+han+Da) 32 dUra viSaha, viSahantR tri. (viSaM hanti, han+T/viSaM hanti, 2nAra, 2 42nA2. han+tRc) 2no nAza 52nA2. viSApahA strI. (viSamapahanti, apa+han+Da+TAp) me. viSahantrI strI. (viSaM hanti, han+tRc+GIp) nIlA satana 3, 5625.298, viSA, na mana, - parAjitA vanaspati. arthamUlA, sarpakaMkAlikA vanaspati. viSaharI strI. (viSaM harati, ha+ac+GIS) manasAvI, | viSAyudha, viSAra, viSAsya puM. (viSaM Ayudhamasya/ jhera utAranArI eka vidyA. | viSamRcchati, R+aN/viSaM Asye yasya) sa. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1912 shbdrtnmhoddhiH| [viSAyudhI-viSNu viSAyudhI strI. (viSAyudha+striyAM jAti. GIS) 255. | viSkira paM. strI. (vikirati, vi+kR+ka suT ca) viSArAti (puM. viSasya arAtiH) uo dhatU2. tatanI tanu, pakSI- chAyApaskiramANaviSkira___ (tri. viSasya arAtiH) 2no zatru. mukhavyAkRSTakITa-tvacaH -uttara0 2 / 9 / viSAri puM. (viSasya ariH) dhRta:24y, vRkSa. (tri. viSasya | viSkirI strI. (viSkira+striyAM jAti. GIS) tata2 ____ ariH) 2nI. zatru. ___tanI pakSi.. viSAlu tri. (viSa+astyarthe Aluc) OM2, ravAj. / viSTa tri. (viz+karmaNi kta) praveza. 43.88, paise... viSAsyA strI. (viSaM Asye yasyAH) s||59l, mIsAmu. viSTapa na. (viz+kapan+tuTa ca) 4Ata bhuvana. viSu avya. (viS+ku) bhane 52nu, samAnatA. viSTabdha tri. (vi+stambha+kta) Avej, royej, viSupa na. (viSu+pA+ka) 2. sthaga liMduo yA sUrya. barAbara jamAvavuM, Teko Apelo, lakavAno rogI, viSuvRtta rekhAne pAra kare che. gati rahita. viSuva, viSuvavat na. (viSu dinarAtryo sAmya vAti, viSTambha paM. (vi+stambha+ghaja) .391, 12514, vA+ka/viSuvaM sAmyaM divAnizo'syAsti matup masya ApharAno roga, mUkavuM, barAbara jamAvavuM, mUtrAvarodha, vaH) samAna. hiva.sa. tathA sa24I. trivANo 1m, malAvarodha, Asal. bheSarAzi athavA tudAzinu prathama biMdubha sUtha viSTambhina tri. (vi+stambha+Nini) rovauj. zaradakALa agara vasaMtakAlIna viSuvamAM praveza kare 21yatavANu, bhAirAnA rogANu, bhUnA2. te, ayanAMza bhaesa. viSTara puM. (vi+stR+ghaJ Satvam) hamana, bhAsana, viSUcikA strI. (vi+sUc+Nvula+TAp Satvam itvam) hamanI bhUThI, vRkSa, 624 mAsana... ajIrNa roga. viSTarazravas puM. (viSTaraH kuzamuSTiriva zravasI kaNI viSauSadhI strI. (viSasya auSadhI) nAmahantI. vanaspati.. yasya) vi. viSka (cu. A. sa. seTa-viSkayate) hiMsA 42vI.. viSkanda puM. (vi+skand+ac, Satvam) va2vije2. viSTarastha tri. (viSTare tiSThati, sthA+ka) zAsana 652 23nAra, bhAsanesa. thaQ8j. viSkambha, viSkambhaka puM. (vi+skambha+ ac / viSTaruhA strI. (viSTA bhUmau praviSTA satI rohati, viSkambha+saMjJAyAM kan) sUrya tathA yandranA yogathA ___ ruha+ka+TAp) me tana 34.. utpanna thayelA yogo paikI pahelo yoga, vistAra, viSTAra puM. (vi+stR+ghaJ Satvam) tinno meha, pratibiMba, rUpaka, nATakanuM eka aMga me chan6. "vRttavartiSyamANAnAM kathAMzAnAM nidarzakaH saMkSiptArthastu / viSTi nA. (viS+ktin ktic vA) vaha, pasInAnA viskambha AdAbakasya darzitaH / / -madhyena madUrI, 52 // 2, ma, 12sa, jyotiSa prasiddhi viSTi, madhyamAbhyAM vA pAtrAbhyAM saMprayojitaH / zuddhaH syAt bhosaj, 34. (puM. viS+ktic) sevar3a, yA42. sa tu saMkIrNo nIcamadhyamakalpitaH-sA0 da0 308 / / ___ (tri.) 14. 122, vaThiyo, paisA vinAnI bhaThU2. yogIono eka bandha, vRkSa, rokanAra, aTakAvanAra, viSThala na. (viprakRSTaM sthalam) dUranu, sthala... khIlo vagere, eka parvata. viSThA srI. (vividhaM tiSThati, sthA+ka Satvam TAp) viSkambhita tri. (viSkambha+ itac) nAdhAyuta, zAyada. peTa, paTana. maNa, na24. viSkambhin puM. (viSkambha+ini) 62vAnI sirl, viSNu, vizvaksena puM. (viS-vyApane+nuk/viSucI sAMkaLa athavA sTopara. senA yasya) viSNu- sAmyamApa kamalAsakhaviSvaksenaviSkala puM. (vibaM viSTAM kalayati, kali+ aN pRSo.) sevitayugAntapayodheH- zizu0 1055 / vizvaksenaH gAmamAM rahetuM bhUMDa. svatanumavizat sarvalokapratiSThAm -raghu0 15 / 103 / viSkalI strI. (viSkala+striyAM jAti. S) mama paramezvara, agni vasudeva, dharmazAstrakAra, eka muni, rahetI bhUMDaNa. zrA nakSatra, yitra vanaspati. (tri. viS - - - Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSNukanda-visaMkaTa] shbdrtnmhoddhiH| 1913 vyApane+nuk) vyA54, 3sAye., "yasmAdvizvamidaM sarvaM | viSNuvallabha, vizvaksenapriya tri. (viSNoH vllbhH| tasya zaktyA mahAtmanaH / tasmAde vocyate / vizvaksenasya priyaH) vizuna priya. viSNurvizadhAtoH pravezanAt / " viSNuvallabhA, vizvaksenapriyA (viSNoH vallabhA/ viSNukanda puM. (viSNupriyaH kandaH) me tanu, bhUNiyu. vizvaksenasya priyA) 1kSmI, tulasI, aniziru viSNukrAntA strI. (viSNustadvarNaH krAnto vA yayA) vRkSa-latA vArAhIkaMda priyaMgulatA. aparAjitA vanaspati. viSNuvAhana, viSNuvAhya puM. (viSNuM vAhayati, viSNugupta puM. (viSNunA guptaH) yA.. NAYL, me. vah + Nic+ lyu/viSNurvAhyo'sya) 27 56. tano 6. (tri. viSNunA guptaH) viSNusa 2kSa __ (na. viSNoH vAhanam) viSNurnu vAina. 438. viSphAra puM. (vi+sphur+Nic+ ac, aca An Satvam) viSNugRha na. (viSNave pratiSThitaM gRham) tamapti . dhanuSyana. 2. za:2. viSya tri. (viSeNa vadhyaH, viS+yat yadvA viSeNa krItaH, viSNutaila na. (viSNunAmakaM tailam) is Lal auSadha viSeNa hitaH vA yat) 253 bhArI navA 43, rUpa tela. rathI parIsa, 253 hita:2.. viSNudaivata tri., viSNurdaivatya na. (viSNurdaivataM yasya/ viSva tri. (viS+va) nusAna 42 // 2, nusAnI, sy4|| viSNurdaivatyaM yasya) viSNu no heva. che te dravya 22. vagaire. (na. viSNudevataM yasya) zrava... viSvak (avya.) yAre lA nA2, sarvavyApI.. viSNudviSa puM. (viSNuM dveSTi, dviS+kvip) chainamata viSvaNana na. (vi+svan-lyuTa SatvaNatve) uj, mona pramANe prativAsudeva. 42. viSNudharma puM. (viSNUpAsanopayogyo dharma) vi . viSvadyac tri. (viSvagaJcatIti, aJca+kvip Te: sthAne upAsanAne yogya dharma, viSNudharma pratipAdaka grantha. adrItyAdezaH) sarva.ta26 4nA2, sarvavyA5 - vizvadrIviSNudharmottara na. (viSNudharma uttaraH pradhAno varNyatvena | cIvikSipan sainyavIcIH-zizu0 18 / 25 / -vizvadrIcyAyasya) me. saMhitA bhuvanamabhito bhAsate yasya bhAsA-bhAmi0 418 / viSNupada na. (viSNoH padamiva vyApakatvAt) Aut2, | viSvANa puM. (vi+svan-ghaJ SatvaNatve) nA4, 254. kSIrasamudra, bhaya, viSNuna. paga-pagaDaM, viSNa35. vis (divA. pa. sa. seTa-visyati) chou, ta4, sthAna. bhosag, 34. viSNupadI srI. (viSNupadaM kAraNatvenAstyasyAH, | ksi na. (vis+ka bavayorabhedAt) bhU-bhAganI ac+gaurA+ GIS) nahI- "nirgatA viSNupAdA- | Eist. bnAt tena viSNupadI smRtA" -brahmavai0 pu0 / visaMyukta tri. (vi+sam+yuj+kta) yesu nahi viSNupurANa (na.) vyAsaprazta ta nAmanu mhaapu2|9|... ta, sarAsasa 2... viSNupriya tri. (viSNoH priyaH) vizuna ya. visaMyoga puM. (vi+sam+yuj+ghaJ) viyoga, saMyoga viSNupriyA strI. (viSNoH priyA) 1kSmI, tuvI. ___nahita, sara yaj. viSNumAyA strI. (viSNoH mAyA) 52mezvaranA. mAyA, visaMvAda puM. (vi+sam+vad+ghaJ) viruddha garnu, duhavI. pratikUlapaNuM, khoTuM kahI chetaravuM, virodha. viSNuyazasa puM. (viSNoryaza iva yazaH asya) lina | | visaMSThula tri. (vi+sam+sthA+ulac) vikSubdha, asama.. pitA. visakusama, visaja, visapuSpa, visaprasUna na. viSNuratha puM. (viSNoH ratha iva gatihetutvAt) // 27 | (visayuktaM kusumam/visAjjAyate/visayuktaM kusumam/ 5kSI, vizuno 25. visayukta. prasUnam) maga.. viSNurAta puM. (viSNunA rAtaH viSNurvA rAyAjjIvanamasmai, visaMkaTa (puM. (viziSTaH saMkaTo yasmAt) siMha, rA+kta-ta vA) parIkSita. 25%t. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1914 shbdrtnmhoddhiH| [visaMkaTI-vistIrNatA visaMkaTI strI. (visaMkaTa+striyAM jAti0 GIS) siM... / visUraNa na., visUraNA srI. (vi+sUr + lyuTa / visaMgata tri. (vi+sam+gam+kta) ayogya, maga vinAnu, ____ vi+sUra+yuc+TAp) hasa , duH55, zo. sasaMbaddha. visurita na. (vi+sUr+karmaNi kta) 5stAvo, 2.. visaMdhi puM. (viruddhaH sandhiH, prA0 sa0) samAnyasaMki, visaritA strI. (vi+sUr+kta+TAp) dr. u. saMdhino abhAva. visRjat stri. (vi+sRj+vartamAne zatR) choutuM, ta4tuM, visanAbha visara strI. (visaM nIbhiriva yasyAH/visAnAM hetuM, mApatuM. samUhaH, tadayukto dezo vA ini) samUha, bhajano visRjya avya. (vi+sRj+yat) choDIna, 19ne, pAna. desI, bhaNanI. 6isii. visRta tri., visRti strI. (vi+sR+kta/vi+sR+ktin) visara puM. (vi+sR+ap) samUDa, vistAra. vistI, ilAyesa3ual, prasa.2. visarga puM. (vi+sRj+ghaJ) hAna. -"AdAnaM hi visargAya visRtvara, visRmara tri. (vi+sR+kvarap tuk c| satAM vArimucAmiva"-raghau0 4 / 86 / tyAga, maNatyA, | vizeSeNa sarati tacchIlaH, vi+sa+kvarap) 3sAtuM, visarga akSara, mokSa, pralayavizeSa, sRSTi, sUryanuM ___prasaratuM -visa-tvarairamburuhAM rajobhiH-zizu0 3 / 11 / mera ayana, , nyoti. -visRmaraheSitahayaH-veNI0 4 / visarjana na. (vi+suj+bhAve lyuT) choutuM, dj, | visRSTa tri. (vi+sRj+kta) tale -grAmeSvAtmavisRSTeSuviya 42, na, tyA. (na. vi+sRj+Ni+ / raghu0 1144 / 348. sApesa.. lyuTa) pre25|| 42vI, prera, 62 bhoseo ta . visRSTi satrI. (vi+sRj+ktin) tyAma, hAna, choutuM samatayA vasuvRSTivisarjanaiH-raghu0 9 / 6 / (tri. vizeSaNa sRjyate, sUj+karmaNi lyuTa) sArI rAta 6tpanna viskantR tri. (vi+skand+tRc) 42, mana. 4282. karanAra, khAsa prasaMge sAMDhane choDI mUkavo te. vista puM. na. (vis-utsarge+kta nipA. na iTa) sonAnI visarjanIya (puM.) visa[ akSara. (tri. vi+sRj+karmaNi eka karma, eMsI ratibhAra vajana. anIyara) tyAga 12vA sAyara, hevAyogya. vistara puM. (vi+stR+ap) zanno samUDa . visarjita tri. (vi+sRj+kta) 48, chousa, hAra, "saMkSiptasyApyato'syaiva vAkyasyArthagarIyasaH / veravikhera karela, vidAya karela. suvistaratarA vAco bhASyabhUtA bhavantu bhe" -zizu0 visarpa puM. (vi+sRp+ghaJ/vi+sRpa+lyuTa) meM tano 2 / 24 / pUrI. vizeSatAko sAthai, sUkSma viva255 sahita roga, sAva, prasAra, sa te. -agulimudrAdhigamaM vistareNa zrotumicchAmi- mudrA0 1 / visarpana na. (visarpa hanti, han Tak) madhapUDAna bhI.. 5., samUha, vistAra, prasA2 - alamadhikavistareNa / visarpina visArin tri. (vi+sRpa+dhinuNa / vi+sR+ (puM. vi+stR+AdhAre ap) 40%4, 5izel. Nini) 3zavanAra, dhImethI pasanA2, prasaranA2. vistaratas, vistarazas avya. (vistara+paJcamyarthe visala na. (vis+kalac) 585- 55. tasil/vistara+paJca0 zas) vistArathI.. visAra, visArin puM. (visarati sarpati, vi+sR+Na/ vistAra puM. (vi+stR-saMjJAyAM kartari ghaJ) viNatA, vi+sa+Nini) bhA79, 3vI, prasA241, sa2.7j, -mathye zyAmaH stana iva muvaH zeSavistArapANDuH nasata. (na. vi+sR+Na) mArata. us. megha0 18. / 3Ava -prAntavistArabhAjAma-mA0 1 / 27 / visAriNI, visArI strI. (vi+sR+Nini+ GIp/ (vistR+bhAve+kta ghaJ) 5ius -vilokayantyo visAra+satriyAM jAti0 GIS) // 780, bhASaull vapurApurakSNAM pakrAmavistAra phalaM hrinnyH-rghu02|11| vistIrNa, vistRta tri. (vi+stR+kta/stR+kta) visUcikA strI. (viziSTA sUcIva, ivArthe kan+TAp) vistAravANu, bhoTu, 5DA. manI meM roga-28 -"sUcIbhiriva gAtrANi vistIrNatA, trI., vistIrNatva na. (vistIrNasya bhAvaH tudan saMtiSThate'nalaH / yasyAjINena sA vaidyairvisUcIti tala+TAp-tva) viundi, vistAra, 35va, mo205, nigadyate / pahoLuM. vanaspati. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vistIrNaparNa-visrAbaNa ] vistIrNaparNa na. ( vistIrNAni parNAni yasya) kheDa jAtano kanda. zabdaratnamahodadhiH / vistRti strI. (vi + stR + ktin) vistAratA, vistAra, moTAI, pahojAI. vispaSTa tri. (viziSTaM spaSTam ) spaSTa, pragaTa, jussu visphAra puM. (vi + sphar + ghaJ) tharatharATa, dhrubharo, ghaDA. dhanuSano TaMkAra. visphArita na (vi + sphAra + itac ) tharatharATa utpana urela, uMpAyamAna, TaMDAra sahita vistRta rela, IsAvesuM, praphuTita, pradarzita. visphurita na (vi + sphur + kta) tharatharATa DaranAra, pAvanAra, sUtreSu, vistArita. visphuliGga puM. (visphurati vi+sphur+Du, tAdRzaM liGgamasya) tAjo agnerjvalato visphuliGgA vipratiSTheran-zArI0 / agnino eA, kheDa bhatanuM 32. visphUrjathu pu. (vi + sphUrja + athuc) bhedhano gaDagaDATa, 531DI - mamaiSa janmAntarapAtakAnAM vipAkavisphUrjathuraprasahyaH- raghu0 14 / 62 / jAMghoSita thayuM, bahero havI -mahormivisphUrjathunirvizeSAH - raghu0 13 / 12 / visphoTa, visphoTaka puM. ( visphoTayati, vi + sphuT+ Nic ac / visphoTa + saMjJAyAM kan) jhelso, viszeTa roga. vismayaLepu. (vi+smi+ac) Azcarya - puruSaH prababhUvAgne vismayena sahatvijAm- raghu0 10/51 / addabhuta sthAyIlAvarDa kheDa rasa - vividheSu padArtheSu lokasImAtivartiSu / visphArezcetaso yastu ca vismaya udAhRtaH-sA080 207 / garva tapaH kSarati vismayAt - manu0 4 / 27 / AzcaryavANuM. vismayAnvita, vismayin tri. (vismayena anvitaH / vismaya + ini) vismayavANuM. vismaraNa na vismRti strI. (vi + smR + lyuT + vi+ smR + bhAve ktin) vIsaravu, lUsI 4. vismaraNIya tri. (vi + smR + karmaNi anIyar ) visaravA sAyaka, lUsI 4vA yogya vismApana puM., vismAyana na. (vi + smi + Nic +acAt vA puk ca lyu / vi+smi+ Nic+ac At vA lyu) maheva, 42, mAyA, hagAI, bhahuI, Anti (na.) gaMdharvanagara, vismaya pabhAuvo. 1915 vismApanIya tri. (fa+smi + Nic + anIyar AtvaM puk ca vA) vismaya pabhAuvA yogya, Azcarya pabhAuvA sAya5. vismApayat, vismAyan tri. (vi + smi + Nic + zatR AtvaM puk ca / vi + smi+ Nic +ac- At vaH lyu) vismaya pabhAu, khAzcarya astu. vismita, vismera tri. (vi + smi+kta/vi+smi+ra) vismaya-khAzcarya pAbhela. vismRta tri. (vi + smR + kta) lUsI 4vAyesa, visarela. vitra na., visragandha puM. (vis + rak/ visro gandho'sya) apakavagaMdha, citAno dhumADo vagere, apakve mAMsanI gandha, durgandha. visa puM. (vi + s + bhAve ghaJ) aravu, jara, TapaDavu paDavu, ubhabherI, nirjalatA. visraMsana tri. (vi + sraMs + lyuT ) patanazIla agara jiMchupAtI - antarmohanamaulighUrNanacalanmandAravisraMsanaHgIta0 3 / DhIDhuM DaranAra, josanAra nIvIvisraMsanaH karaH- kAvya0 7 / (na.) adhaHpatana, 245vuM, vahevu, yU.I. vistraMsA strI. (vi + sraMs+bhASe ghaJ TAp) vRddhAvasthA. visragandhA strI. (visro gandho'syAH) vanaspati khAsandha, "hapuSA" zab6 dukha: vidhi puM. (visrasyeva gandho'sya it samA.) haDatANa. vistratA strI, vistratva na. ( visrasya bhAvaH, tal+TAp tva) gandhanuM prayApAsuM, ayo gandha visrabdha tri. (vi + sambh + kta) vizvAsa pAbhela, zAnta manavANuM, vizvAsu. vissrambha puM. (vi + srambh+ghaJ) vizvAsa, jAtarI, khojajArA, pariyaya, prIti, sneha, haradvAra, bhArI nAMja. vistrambhan tri. (vi + srambha + Nini ) vizvAsu, prItivANu, pariyayavANuM, 62aravANuM, bhArI nAMjanAra visA strI. (vi + s + ka+TAp) kSaya, 404ritapazu. vistrasta tri. (vi + s + kta) paDenuM, jarI paDe, hula. visrava, visrAva puM. (vi + sru+ap/ ghaJ vA) vahevu, TITIyuM TapaDavu, yUvakuM. vistrAstrI. (vi + s + ka+TAp, visramAmagandho'styasyAH ac+TAp) hapuSA zabda dukha. visrAvaNa na (vi+sru+ Nic + lyuT ) sohI vahevu. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1916 shbdrtnmhoddhiH| [visvara-vihvala visvara tri. (vigataH svaro yasmAt) 252. vinAnu, | vihasita na., vihAsa puM. (vi+has+kta/vi+has+ghaJ) kharAba svaravALuM. ___madhyama. sate. visvAda tri. (vigataH svAdo yasmAt) svA6 varnu, | vihasta tri. (vigato hasto hastAvalambanaM yasya) vyasta, kharAba svAdavALuM. vyAsa, paMDita, 4 vinAnu. (puM. vigato hasto vihaga puM. (vihAyasA gacchati, gam+Da nipA.) 56. yasya) paNDa 206 mI. -vyomaikAntavihAriNo'pi vihagAH saMprApnuvantyApadaH- vihA avya. (vi+ohAk-tyAge+uNA0 A nipA.) hito0 / mA, sUrya, yandra, megha, 40531rnu, , sva sUrya vagere graha. vihapita na. (vi+hA+Nic+kta puk) hAna 5j. vihagapati, vihagarAja, vihageza, vihagezvara, ____ (tri. vi+hA+Nic+kta) mAsa, hAna. 438.. vihaGgapati, vihaGgamarAja, vihaGgarAja puM. (vihagAnAM vihAya avya. (vi+hA+lyap) tana, choDana. patiH/vihagAnAM rAjA, samA. Tac/vihagAnAM iishH| vihAyita na. (vi+hA+Nic+kta) sApa, hAna. vihagAnAM IzvaraH/vihaGgasya patiH/vihaGgamAnAM rAjA, vihAyasa na., (avya.) (vi+haya+asana nipA. vRddhiH| ac samA/vihaGgAnAM rAjA, samA, ac) 27. vihAyas+svArthe ac) mAza.. vihagI strI. (vihaga+striyAM jAti. DoS) pakSiya.. vihArin tri. (vihartuM zIlamasyeti, vi+ha+Nini) vihaGga, vihaGgama, vihAyas puM. (vihAyasA gacchati, vist2. 42nAra -"vyomaikAntavihAriNo'pi vihagA: gam+Da-mum ca/vihAyasA gacchati, gam+khac muma saMprApnuvantyA padam"-hitopadeze / mRgayAvihAriNaHnipA./ vi+haya+asun nipA. vRddhiH) pakSI - zAkuM0 1 / bhoj, AnaMhI, AmmatI, 32nA2, 2manA2. madakalolakalolavihaGgamAH-raghu0 937 / vihita tri. (vi+dhA+kta) 73, vidhithI podhita, vihaGgamA, vihaGgikA strI. (vihAyasA gacchati) ko AjJA karela, sthira kareluM, niyojita, nirdhArita, upADavAno dAMDo lAkaDI vagere-kAvaDa. vihaGgamI strI. (vihaGgama+striyAM jAti. GIS) 5kSie. narmita, 4aa 439, saMpanna, susaDita, vitarita. vihaGgI strI. (vihaGga+striyAM jAti. DIe) pakSie. vihitavat tri. (vi+dhA+kartari ktavatu) 42tuM. vihitAgas tri. (vihitaM Ago yasya) a520I. vihata tri. (vi+han+kta) ho, bhArI naie, vihitAJjali tri. (vihitaH aJjaliyena) kAya vihati strI. (vi+han+ktin) Ag, bhArI naing, jeNe joDyA hoya te. 24. (puM. vi+han+saMjJA0 ktic) hosta, vihiti strI. (vi+dhA+ktin) anuSThAna liyA, ma, sobatI. vyavasthA vihanana na. (vihanyate, vi+han+lyuTa) Ig, bhArI. vihIna tri. (vi+hA+kta) talesa, cho38., 2litaHinj, 1234, hiMsA, vighna, pI4vAnuM mahu. vidyA-vihInaH pazuH-bhartR0 2 / 20 / vihara, vihAra puM. (vi+ha+ap/ vi+ha+ghaJ) bihAra vihata na., vihati strI. (vi+ha+bhAve kta/ vi+ha + za6 mo. 8131 bhATe 5.4, mama, 32, ktin) vi.2, 2ma, gammata. 12vI, strImonI prema 2ma, bIDa 42vI, zammata 42vI, jamI, pauddhana pradarzita karavAnI daza ceSTAo paikI eka jAtanI devAlaya, eka jAtanuM pakSI, dhvaja. yeSTA sumo -sA0da0 125 / 46 / -manobhiH sodvegaiH viharaNa na. (vi+ha+lyuTa) 2j, 45 . praNaya-vihatidhvastarucayaH-kirA0 10 / 63 / viharaNIya tri. (vi+ha+karmaNi anIyara) vihAra 42vA viheTha puM., viheThana na. (vi+heTha+ac/vi+he+lyuTa) yogya, haravA yogya, laI javA yogya. sA, mahana, vilanA, 3., pI.31. vihartR puM. (vi+ha+tRc) 22, yora, 2:22. (tri. vi+ | vihvala tri. (vi+hala+ac) bhaya vagairethA vyANa ha+tRc) vihA2 12nAra, 32nAra, bhaTanA2. rAmarAya -kSaNamAtrasakhI sujAyatoH stanayostAmavihasana na. (vi+has+bhAve lyuTa) dhImethI sata. valokya-vihvalA-raghu0 8 / 37 / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihvavatA-vIjaratna shbdrtnmhoddhiH| 1917 vihvavatA strI., vihvalatva (vihvalasya bhAvaH tal+TAptva) | vIcimAlin puM. (vIcInAM mAlA'styasya ini) samudra. viThThalapaNuM, gabharAmaNa. vIj (cu0 ubha0 sa. seTa-vIjayati-te) vI.j, mo vI (adA0 para. aniT-veti) utpana. 5 - 27, irat -khaM vIjyate maNimayairiva tAlavRntai:- mRccha0 yAj, vyApa, 34, mona 42, 4, bhose. 5 / 13 / (saka. 1) vIja, vIjaka na. (vI+kvip, jan+Da karma0/ vI puM. (vI+kvip) jd, disj d. bIja+svArthe k) bI, bI4, 25 -vIjaM mAM vIka puM. (aj+kak vyAdezaH) vAyu, pakSI, mana... sarvabhUtAnAM viddhi pArtha ! sanAtanam-bhaga0 7 / 10 / vIkAza puM. (vi+kAz+ghaJ vA dIrghaH) vi.sa, 4.51A, vIrya, aMkura, tatvAvadhAna, ma%%1, 327, pArI, meDanta. avyakta eka gaNita, eka maMtra, dhAnya vagerenuM phaLa vIkSa puM. (vi+IkS+ka) ho ta, hazana (na.) vismaya, vage3. pAto pahA. vIjaka puM. (vIjena kAyati, kai+ka) bI., pItasAra. vIkSaNa na. (vi+IkSa+karaNe lyuTa) netra, Hir (na. vIjakRt na. (vIjaM zukravRddhi karoti, kR+kvip tuk) vi+Iz+bhAve lyuTa) ko ta, hemaj -mano jagrAha vAjIkaraNa auSadha, vIryavRddhikAraka davA. bhAvajJA sasmitApAGgavIkSaNaiH-bhAga0 6 / 18 / 28 / / vIjakoSa paM. (vIjAnAM koSa AdhAra iva) bhanI vIkSaNIya tri. (vi+IkSa+karmaNi anIyara) vA sAya. bhai 29 cheta. vIkSamANa tri. (vi+IkSa+zAnac) zetuM, hematuM. | vIjagarbha pu. (vIjAni garbha yasya) 5/j pAta55. vIkSA strI. (vi+ IkS+a+TAp) zana, mAzya, vIjagupti strI. (vIjAnaM guptiryasyAm) . vismaya, 22ma. vIkSApanna tri. (vIkSAmApannaH) loyesa, mAzya pAbheda, vIjatas avya. (vIja+paJcamyarthe tasil) pI4thI, bImAthI, bIthI. zaramAyela. vIkSita tri. (vi+IkSa+kta) yesa, mesa -pAparale vIjana na. (vIja+bhAve lyuT) dixg, it viral, prazralagne tu pApasaMyutavIkSite / tathaivASTamasthAne rogiNAM yAma2 23, paM. -malayajAmapasArya dhanaM vIjanavighnaM maraNaM dizet-dIpikA / vidhAya bAhubhyAm-AryAsa0 450 / vastu, yI4. vIDA strI. (vi+Ikhi+ac+TAp) zUzIbI vanaspati, (puM. vIja+karaNe lyuTa) 24ts 5kSa, (r)(r). me tanI gati, nRtya, nIya, ghoDAnI me. ti, pakSI.. saMghi, saMgama, misana. vIjapAdapa puM. (vIjapradhAnaH pAdapaH) mIrAmAnu, ja3, vIci paM., vIcI strI. (vayati jalaM taTe varddhayati, bImAMthI utpanna thayela vRkSa. ve+uNA0 Ici sa ca Dit/ve+DIci srItve vA vIjapuSpa na. (vIjAt puSpaM yasya) bha2vI, bhAnu DIpa) ta -samudravIcIva calasvabhAvA:-paJca0 3. 1 / 194 / sarasISvara- vindAnAM vIcivikSobhazItalam | vIjapUra, vIjapUraka, vIjaphalaka puM. na. (pUryate, raghu0 1143 / bhoI, mAvaza, supa, 325, satya, pU+ghaJ bIjena pUraH/vIjapUra eva svArthe ka/vIjapadhAnaM suma. phalaM yasya, kan/vIjAni phale yasya kan) 40.k. vIcitaraGga puM. (vIciriva taraGgA yatra) me. nyAya Au. taraMgamAthI uttarottara ta utpana. thAya. che tama. vijapezikA, vIjapezI (vIjasya zukrasya peshikev| viSayamAMthI. uttarottara yato viSayano prasAra- | vIjasya pezI) vRSA, peNiyo. vIcItaraGga nyAyena tadutpattistu kIrtitA / vIjamAtRkA strI. (vIjAnAM mAteva, mAtR+svArthe ka+TApa) kadambagolakanyAyAdutpattiH kasyacinmate - 54AlI.4 -padmAkSaM padmabIjaM ca karNikA vIjamAtRkAbhASAparicchade / __ hArAvalI / vIcimAlA strI. (vIcInAM mAlA) taraMganI paMDita. vIjaratna na. (vIjaM ratnamivAsya) 4u. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1918 shbdrtnmhoddhiH| [vIjaruha-vItazoka vIjaruha puM. (vIjena rohati, ruha+ka) alvi). thanAra | vINAdaNDa puM. (vINAyAH daNDaH) alguaularl. 652na dhAnyavizeSa, manA4 -zAlyAdayo vIjaruhA saMmUrccha bhAganA ist. jAstRNAdayaH-hemacandraH / (tri.) 40.. thanAra. vINAvAda, vINAvAdaka, vINAvAdin tri. (vINAM vIjarecana na. (vIjaM recayati, ric+Nic+lyu) neNAnu, ___ vAdayati, vad+Nic+aN/vINAM vAdayati, vad+ bI.. Nic+Nvula/vINAM vAdayati, vad+Nic+ini) dhu vIjavat tri. (vIja+astyarthe matup masya vaH) jIvANu. 4 // 3 // 2 -zabdAyADambarAghAtaM mahase vINAvAdakamitivIjavapana na. (vIjAni upyante'tra, vap+AdhAre lyuTa) vAjasaneyasaM0 30 / 19 / tara, kSetra, (na. vap+bhAve lyuTa, vIjAnAM vapanam) vINAvAdya na. (vINA eva vAdyam) dhudula. (puM. bI. alaj -halapravAhavad bIjavapanasya vidhiHsmRtaH __ vINAvAdyamasya) 26. dIpikAyAm / vINAvAdyA strI. (vINAvAdyamasyAH TAp) sa22vatI heva.. vIjavRkSa puM. (vIjamAtrAjjAto vRkSaH) asana. vRkSa. vIta na. (veti sma, vI+kta athavA ajati sma, aja+kta vyAdezaH) yaddha bhATe asamartha haathii-gho| vIjasaJcaya puM. (vIjAnAM vapanayogyadhAnyAnAM saJcayaH, sam+ci+ac) pAvaal enya lIno saMgraha vagairena sainya - "nirdhUtavItamapi bAlakamullalantam". vIjasU strI. (vIjaM sUte, sU+kvip) pRthvI. zizu0 5 / 47 / (tri. vizeSeNa eti sma, vi+ vIjasthApana na. (vIjAnAM sthApanam) dhAnya vagaire iN+kta) gayesa, zanta thayeda -sa mRNyame viithirnnmsthApavAmAM tenuM muhUrta vagere. yatvAt pAtre vidhAyArghyamanarthyazIlam-raghau0 5 / 2 / vIjAkaraNa na. (vIja+DAc+ kR+lyuTa karSaNam) 60%x aMkuzamAM rAkhavuM, nyAya vageremAM kahela eka anumAna. vItaMsa puM. (vi+taMs+ghaJ dIrghaH) bhR tathA pakSImAna sAthe kheDavuM. vIjAkRta tri. (vIjena saha kRtaM kRSTam, vIja+ pakaDavAnI dorI-jALa vagere. mRgo tathA pakSIone vizvAsa pamADavAnuM eka oDhaNa eka sthAna. ___DAc+kta) bhI sAthe. usa... vItakAma tri. (vItaH kAmo yasmAt) manA sarnu, vIjAmla na. (vIjenAmlamiva) meM tarnu u. nilAma. vIjita tri. (vIj+kta) vIda, vri vide, yAma2 vItadambha tri. (vItasyakto dambho yena saH) mama DhoNela. vagaranuM niSkapaTa, vIjin tri. (vIjamastyasya ini) jIvANu, (puM. | vItana puM. (viziSTaM tanoti, tan+ac pRSo. dIrghaH) vIjamastyasya ini) pitA. DokanI banne bAjumAM paDakhAM. vIjotkRSTa na. (utkRSTaM bIjam iti) sAlI4. vItanau puM. dvi. va. (viziSTaM tanoti, vi+ac pRSo0 vIjodaka na. (bIjamiva kaThinatvAt udakaM yatra) __ dIrghaH) mAnI sAmAna 5i. 2sAhanI urI. vItabhaya tri. (vItaM bhayaM yasmAta) nilaya. bhaya rahita vIjya tri. (vizeSeNa ijyaH) guNavAna, 4thI. 6tpanna -vItavItabhayA nAgAH-kumA0 6|39|-vidvttmo vItabhayaH thanA2. puNyazravaNakIrtanaH-viSNusahasranAmastotram / vi. vITi, vITikA, vITI strI. (vizeSeNa eTati, chAyAnikhA- | vItarAga tri. (vIto rAgo viSayavAsanA yasya) vizI, tayaSTyAdi veSTayitvA pravarddhate, vi+iT+uNA. in, rA rahita. -vItarAgabhayakrodhaH sthitadhIrmunirucyatesa ca kit/vITi+svArtha kan+TAp/vi+iT+in+vA | bhaga0 gItAyAm / (puM.) sarvazava., 52mAtmA naheva, GIp) pAnanI jI.31, siyajInI is. . vINA srI. (aj+nak vIbhAvaH pRSo0 Natvam) | vItazoka pu. (vItaH zoko yasmAt) mAsopavana vAhitra-taMdUrI -saptarSayaH sapta cApyarhANi saptatantrI #. (tri. vItaH vigataH zoko yasmAt) gaye.sA prathitA caiva bINA-mahA0 9 / 134 / 14 / - mUkIbhUtAyAM zosuj, As 208ta -sarvakAmaguNopetaM vItazokamavINAyAm-kA0 / vINI. nAmayam-mahA0 3 / 173 / 10 / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItaspRha - vIraprasavA ] spRha tri. ( vItA spRhA yasmAt) spRhA rahita, niHspRha. vIti strI. ( vayanamiti, vI + ktin yadvA vi + i + ktin) zabdaratnamahodadhiH / gati, dIpti, anti, lobhana, utpanna 5, dhArA 42. vItihotra, vItihotra, puM. ( vItaye puroDAzAdibhakSaNAya hUyante devA atra, hu + AdhAre tral / vItihotra + svArthe ka) agni, sUrya, citrAnuM Au, khaDaDAnuM Au vItottara tri. ( vItaH uttaro yasya) uttara rahita, uttara ApavA asamartha, uttara ApavA nAkhuza. afr, vIthikA, vIthI strI. ( vIth+in / vIthi + svArthe ka+TAp/vIthi + striyAM vA GIp ) paMDita, zreNI, gharanuM kheDa aMga agAsI, bhArga, rasto poja, zerI, dRzya kheDa DAvya- vIthyAmeko bhavedaGkaH kazcideko'tra kalpyate / AkAzabhASitairuktaizcitrAM pratyuktimAzritaH / / sUcayed bhUrizRGgAraM kiJcidanyAn rasAnapi / mukhanirvahaNe sandhI arthaprakRtayo'khilAH - sA0da0 520 / citrazAlA, citrAgAra, citrAvalI- Aryasya caritramasya vIthikAyAmAlikhitam - uttara0 / vIthyaGga puM. ( vIthyA ivAGgamasya) kheDa dRzya avya, dRzya kAvyanuM aMga. after fa. (fa+5+95) RHU, 29269 (9.) ZUSLA - vIdhre sUryamiva sarpantaM mA pizAcaM tiraskara:- atharvavede 4 / 2017 | vAyu, agni, citrAnu Au vInAha puM. (vi + h +ghaJ dIrghaH) DUvAnA manuM DhAMDa bhi atur (at.) algull. vIpsA (strI.) Jo vipsA za76- muktirnateM'cyutopAsti bhUtaM bhUtamapi prabhuH / bhakto vibhumabhiprAjJo govindamabhitiSThati durgAdAsaH / vIbU (cu. A. aka seT - vIbayate) zaurya 42, parAbha 5. vIbukoza (puM.) yamarI. vIbh (bhvA. A. aka seT-vIbhate) vajAe, jar3AI aravI, DIMga bhAravI, zaurya bhATe udyama havI. vIr (cu. A. seT-vIrayate) puruSArtha hejAuvo, zaurya . vIra na. ( aj + uNA rak ajervIbhAvaH) zRMgI, sugaMdhIvANI-jasa, naughAsa, bharI, padmabhUja, DAMkaAruka za76 bhuJo. (tri. vizeSeNa Irayati dUrIkaroti, vi+ r +ka) zUra, parAbhI- ko'pyeSa saMprati navaH puruSAvatAro bIro na yasya bhagavAn bhRgunandano'pi 1919 uttara0 5 / 34 / tAMtrika DusAyAravANuM, zreSTha (puM. vIra+ac) chelsA bhinaheva mahAvIra, nau, viSNu"zastrakSatAzvadvipavIrajanmA bAlAruNo'bhUd rudhirapravAhaH " - raghau0 / dihasabhe, varAhuhuncha, batA424, rAnuM Au, arjuna, sAhaDAnuM jAu, yajJano agni, pati, putra uttara, sulaTa, yoddho, sAhitya prasiddha kheDa rasa, citrAnuM Au vIraka puM. (vi + ra + Nvul) 42khAnuM jhADa. vIrajayantikA strI. ( vIrANAM jayantikA) razanRtya, laDAImAM phatteha vakhate sIpAIno eka jAtano nAca, laDhAI yuddha. vIraNa, vIraNamUla, vIraNImUla, vIratara na. (vi + I + lyu/ vIraNasya mUlam / vIraNyA: mUlam / vi+Ira+c taraH vIra+tarap vA ) sugandhIvANI ja.sa. vIraNI strI. (vi + r + lyu+ striyAM GIp ) 4TAkSa, Du sthaNa, ghAsa. vIratama, vIratara tri. ( atizayena vIraH, tamap/ atizayena vIraH tarap) mahAn vIra, atyanta vIra - mahAvIra. vIrataru puM. (vi + Ir + ac, vIrazcAsau taruzca) arjuna vRkSa, sAhaDAnuM Au, lilAbhAnuM Au, jIvInuM jAu, DoDisAkSa vIratA strI. vIratva na. ( vAresya bhAvaH tal+TAp-tva) vIrapazu, parAma, zaurya. vIradhanvan puM. ( vIraH dhanvA ) maheva. vIrapati strI. ( vIraH patiryasyAH) bheno pati zUravIra che sevI strI. vIrapatnI, vIrabhAryA strI. (vIrasya patnI-bhAryA) va 2zUravIra puruSanI strI- teSAmetad vacaH zrutvA vIrA vIra prajAvatI / vIragotrasamudbhUtA vIrapatnI praharSitAmArkaNDeye 125 / 7 / vIrapatrA strI. ( vIrayati, vIr+c tathAbhUtaM patraM yasyAH ) lAMga. vIrapANa, vIrapANaka, vIrapAna na. ( vIrANAM pAnam Natvam / vIrapANa eva svArthe ka / vIrAnAM pAnamNatvAbhAve) yuddha bhATe athavA yuddhano thArDa utAravA mATe madirApAna. vIraprasavA, vIramAtR, vIravatsA, vIrasa strI. (vIraH prasavo yasyAH sA / vIrasya mAtA/vIjJe vatso yasyAH / vIraM sUte, sU+kvip) vIra puruSanI mAtA. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1920. vIrabAhu (puM.) viSNu. vIrabhadra, vIrabhadraka puM. ( vIro bhadro yasya / vIrabhadra + svArthe ka) azvabhedhano ghoDI, sugandhavANI-jasa, zivanI ge|- vIrabhadra iti khyAto rudrakopAd viniHsRtaH - mahA0 12 / 283 / 31 / vIramudrA (strI.) vayasI mAMgaNI se paleravAnI vIMTI. vIrarajas na. ( vIra iva rajas ) sindUra. vIrareNu puM. ( vIra: reNurdhalirmadanamiva yasya) lImasena. vIravat tri. (vIra + astyarthe matup masya vaH) vIravANuM. ( avya. vIreNa tulyaM, vat) vIranI peThe. vIravatI strI. ( vIravat + striyAM GIp ) vIravANI, mAMsarohiNI vanaspati, pativALI strI, putravALI strI - yasya dharmavatI nAma bhAryA vIravatI sutAkathAsarit0 53 / 90 / vIraviplAvaka (puM.) zUdranuM dhana saha yajJa aranAra brAhma vIravRkSa puM. ( vIro vRkSaH) kheDa bhatanuM dhAnya, arjunavRkSa sAdhau, bhIsAbhAnuM Au, jIsInuM Au, oDisAkSa. vIrasena puM. ( vIrA senA yasya) najarAbhano pitA bheDa zabdaratnamahodadhiH / 2rAbha. vIrahan puM. ( vIro yajJAgnistaM hatavAn han+kvip) agnihotrI nahi bhevo brahmA, viSNu (tri. vIraM hanti, han + kvip) vIrano nAza u2nAra- narakAya vIrahaNamvAjasaneyasaM0 / vIrA strI. (vi + Ira+ac, vIra + astyarthe ac vA TAp) pati-putravANI strI, bhurA nAmanuM gandhadravya, kSIra DADosI vanaspati, sAmatI, khelavAlua, Deja, vihArIhuncha, dUdhI, kSIravihArI, aDolI, mahAzatavarI, eka jAtanI kuMvara, brAhmI vanaspati, ativikhanI DuNI, mahirA, sIsamanuM jhADa. vIrAmla puM. ( vIrayati zauryAnvitaM karoti, Nic + ac vorazcAsau amlazca) abhsavetasa. vIrAsaMzana na. (vIrairAzasyate'tra, A + zaMz + AdhAre lyuT ) bhayaMkara yuddhakSetra. vIra + [vIrabAhu - vUrNa prasavo mamApacaritairviSTambhito vIrudhAm-zAkuM0 5 19 / abhibhUya vibhUtimArtavIM madhugandhAtizayena vIrudhAmraghu0 8 / 36 / vIrezvara tri. ( vIrasyezvaraH) vIrono pati-svAmI. (puM. vIrANAmIzvaraH) azIbhAMnuM kheDa zivasiMga- yathA vIrezvaraM liGga kAzyAM nAnyat tathA dhruvam - kAzIkhaNDe vIrAsana na. ( vIrasyevasanam) kheDa Asana- "ekapAdamartha kasmin vinyasedUrusaMsthitam itarasmiMstathA pazcAd vIrAsanamiti smRtam |"-viiraasne dhyAnajuSAmRSINAmamI samAdhyAsitavedimadhyAH-raghu0 12 / 52 / bhIMta vagerenA AdhAra vinA besavuM. vIrudhU, vIrudhA strI. (vi + rudh + kvip dIrghaH / vi + rudh kvip dIrghaH vA TAp) velI, IsAyesI vela- Ahosvit 10 a0 / vIrojjha puM. ( vIro yajJAgnistamujjhati yathAkAlamananuSThAnena, ujjha+aN) savArasAMna homa nahi DaranAraabhyuditAbhinirmukto vIrojjho na juhoti yaH - hemcndrH| vIropajIvika puM. ( vIraH yajJAgnistatsAdhyamagnihotrAdi upajIvikA yasya) hala mATe agnihotra 42nAra. vIryya na. ( vIra + yat vIrasya bhAvo yat vA) dehamAM rahelI chelsI dhAtu- "nanu vajriNa eva vIryametad / vijayante dviSado yadasya pakSyAH " kAlidAsaH / parAkrama, - vIryAvadAneSu kRtAvamarSaH - kirA0 3 / 43 / prabhAva, te4 - ativIryavatIva bheSaje bahuralpIyasi dRzyate guNaH - kirA0 2 / 24 / hIpti, anti, dravyamAM rahesa rasavipAkAdi zaktirUpa eka prabhAva. vIryyapravAda (na.) haina siddhAnta pramANe yo6 pUrvI paiDI zrIbhuM pUrva. vIryyayukta, vIryyavat (vIryyeNa yuktaH, vIrya + astyarthe matup masya vaH) vIryavANuM, janavAn, prabhAvazANI, tesvI. vIryarahita, vIryavirahita tri. ( vIryeNa rahitaH / vIryyevirahitaH) vIrya vagaranuM, ubhabhera, nirmANa, nirvIrya, niste4. vIryaviziSTa tri. ( vIryeNa viziSTaH) vIryavANu, jasavAna, prabhAvazAlI, tersvI.. vIvadha (puM.) bhAra, anAthano bhaMDAra, mArga, sa35. bIhAra (puM.) vihiyate'tra, viM+ha+AdhAre ghaJ dIrghaH juddhanuM maMhira, jauddhamaTha, gammata bhATe irkhu, rabhavu. buMga (bhvA. para. aka seT idit-vuGgati) yovu bheDavu, chouvu, parityAga rakho. buMTa (cu. ubha. a. seT-vuNTayati-te) kSaya pAbhavu, ghasAI dhuM, dhA lAgavo, ghAvo, naSTa 2. vuvurSu tri. (vR+san+u) pasaM6 42vAne 42chu . varNa tri. (vR+kta) yUMTI ADhe, varae buM pasaMda sg. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vR-vRkSamRddha] zabdaratnamahodadhiH / 1921 vR ( cu. ubha. sa. seT-vartayati - te) DhAMDa, DhAMDA 42 / vRkNa tri. (vrazca + kta) chela na hi pANI vRkNe stane vA jAte kumArI mRtA jAtA veti- sAMkhyatattvakau0 / apela. khAcchAhana 42. (kyA. A. sa. seT-vRNIte) sevA 52vI. (bhvA. ubha. sa. seT-varati - te / svA. ubha. sa. seT-vRNoti-vRNute) va2- varaM varayate kanyA mAtA vittaM pitA zrutam - paJca0 3 / 67 / -vavAra rAmasya vanaprayANam-bhaTTi0 3 / 6 / -vRNute hi vimRzyakAriNaM guNalubdhA svayameva saMpadaH - kirA0 2 / 30 / Dhaisg. meghairvRtazcandramAH-mRccha0 5 / 14 | vighna pAuvu- zakyo vArayituM jalena hUtabhuk bhartR0 2 / 11 / apa + vR apavRNoti- apavRNute ddeSNA'vu, jatAvavu, apa+A+ vR apAvRNoti, apAvRNute udhAuvu. A+ vR AvRNotite, vArayati bhavu, pasaM6 Davu, yAya, bhAMgavu, ro'vuM- nis+vR-nirvRNoti - te saMtuSTa, sujI - nivArayati 6242- pApAnnivArayati yojayate hitAyabhartR0 2072 | - nirvavAramadhunIndriyavargaH zizu0 10 / 3 / vi+vR vivRNoti udhAuvu, bhaDes-prasiddha Davu, samabhavavuM, pasaM6 42vuM. sam + vR saMvArayati chupAva, Dhaisj- muhuraGgulisaMvRtAdharoSTham - zAkuM0 3 / 15 / vRMhita na. ( vRMhi + kta) hAthInI garbhanA- zaGkhadundubhighauSaizca vAraNAnAM ca vRMhitaiH- mahAbhArate 6 / 18 / vaghela, poSesa vRk (bhvA. A. sa. seTa varkate) teyuM, grahaNa ara. vRka puM. (vRNotIti, vRk +ka) varu-zvA zRgAlo vRko vyAghro mArjAraH zazazallako bhAga0 3 | 10 | 23 / nahAra, DAgaDo, ziyANa, kSatriya, kheDa bhatanuM ADa, khaneDa dravyono dhUpa, sarasa vRkSano rasa, peTano, kheDa agni vRkadaza, vRkArAti puM. ( vRkaM dazati, daz+ac / vRkasyArAtiH) DUtarI. vRkadazI strI. ( vakadazaM + striyAM jAti GIS ) kUtarI. vRkadhUpa puM. (vRkyate, vRka+ghaJarthe ka vRkazcAsau dhUpazca ) aneka dravyono dazAMsa vagere dhUpa. vRkadhUrta puM. ( vRka iva dhUrtaH) ziyANa. vartI strI. ( vRkadhUrtta + striyAM jAti. DIS) ziyANavI. vRkA strI. ( vRka + ata+TAp) saMjaSThA vanaspati. vRkAkSI strI. ( vRkasyevAkSi puSpamasya Sac samA0 GIS ) nasotara. kodara puM. ( vRkanAmA agniH udare yasya) bhImasena. vRkkA puM. (vRkka + at) hRdhya vRkkA strI. ( vakka + pRSo0 dIrghaH) zreSTha mAMsa. vRkSa (bhvA. A. saka. seT-vRkSate) pasaM6 42, varayuM, vistAra, DhAMDavu. vRkSa puM. (brazca+ksa) 33 - AtmAparAdhavRkSANAM phalAnyetAni dehinAm / vRkSaka puM. ( vRkSa + hrasvArthe kan ) nAnuM Au vRkSakukkuTa puM. (vRkSasthaH kukkuTa :) bhaMgalI DuDaDI. vRkSakukkuTI strI. ( vRkSakukkuTa + striyAM jAti. GIS ) bhuMgalI DUDI. vRkSakhaNDa puM. ( vRkSANAM khaNDaH) nihu~4, vRkSonI samUDa. vRkSacara puM. (vRkSe carati, cara+Ta) vAnara, vAMharI. (tri. vRkSe carati, cara+Ta) Au upara iranAra pakSI vagere. vRkSacarI strI. ( vRkSacara + striyAM jAti GIp ) vAMharI, vRkSacchAya na. ( bahUnAM vRkSANAM chAyA, saktvam napuM.) saghana chAyA, ghaNAM vRkSonI chAyA. vRkSatala na. ( vRkSasya talam ) AunuM taNiyuM. vRkSadhUpa puM. ( vRkSo'pi dhUpastat sAdhanam ) hevahAra. vRkSanAtha, vRkSapati, vRkSapAka puM. ( vRkSasya nAthaH / vRkSANAM patiH / vRkSasya pAkaH, zizuriva jaTilatvAt) vaDanu Au vRkSaniryAsa puM. ( vRkSasya niryAsaH) AunI guMhara. vRkSabhavana na. ( vRkSe bhavanam ) AunI josa vRkSabhakSa tri. ( vRkSaM bhakSati, bhakS + ac) Aune jA 4nAra. vRkSabhakSA, vRkSAdanI strI. ( vRkSaM bhakSati vRkSamatti, ad + lyu+ striyAM GIp ) vanhA nAmano velo.. vRkSabhid puM. (vRkSaM bhinatti, bhid+kvip) DulAu.. vRkSabhedin puM. (vRkSaM bhinatti, bhid + Nini ThAu pAuvAnuM suthAranuM hathiyAra. vRkSamaya tri. ( vRkSa + pracurArthe mayaT ) ghazAM jADovANI pradeza. vRkSamarkaTikA, vRkSamarkaTI strI. (vRkSasthA markaTikA / vRkSasthA markaTI) jIsajhelI. vRkSamRddha puM. (vRkSasya mRdi bhavati, bhU+kvip) pAezInaM netara Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1922 shbdrtnmhoddhiH| [vRkSaropaka-vRt vRkSaropaka, vRkSAropaka tri. (vRkSa ropayati, rop+Nvul | vRNa (tanA. ubha. sa. seT-vRNoti,-varNoti-vRNute-varNate) vRkSasya AropakaH) A3 vAva nAra. makSa 2j, g. vRkSAropaNa na. (vRkSasya AropaNam) 13 vAvaj d. | vuNvat, vuNvAna tri. (vR+nu-vartamAne zatR/vR+zAnac) vRkSavATikA, vRkSavATI strI. (vRkSairvATIva ivArthe paratuM, 5saMha uratuM, svA.paratuM. kan+TAp/vRkSairvATI) gharanI. pAseno mAyo-dhAna. vRt (cu. ubha. a. seTa-vartayati-te) hI5j, prazaj, vRkSAdana puM. (vRkSamatti bhinatti, ad+lyu) suDA, yama. (bhvA. A. a seTa-varttate) Doj, tha, yArojIna 13. (puM. vRkSAntaramatti bhinatti, ada'+ vata, moha ho, 28.23 -idaM me manasi vartate lyuTa) pIMgo, madhapUDa.. (tri.) Aune yIranAra. zAkuM0 1 / atra viSaye'smAkaM mahat kutUhalaM vartatevRkSAdiruhaka (na.) bheTa, maliMgana 42j. pnyc-1| -marAlakulanAyakaH kathaya re kathaM vartatAmvRkSAmla na. (vRkSajAtamamlam) mATuM jAu, incl- bhAminI0 1 / 3 / spadhA 42vI, 3rI 42vI-atItya 'vRkSAmlamAmamamloSNaM vAtaghnaM kakapittalam / pakvaM harito harIzca vartante bAjinaH-zAkuM0 1 / amuDa tu gurusaMgrAhi kaTukaM tuvaraM laghu' - bhAvapra0 / vaidha pAsa. paristhitimA Doj- pazcime vayasi vartamAnasya prasiddha davA.. kAvya0 / 4 zata- duHkhe harSe viSAde vartate / vRkSArhA strI. (vRkSeSu arhA) vanaspati mAha.. prasaMgoyita. pravRtti- sItAdevyA kiM vRttamityasti vRkSAlaya, vRkSAzraya puM. (vRkSaH Alayo yasya/vRkSasya kAcit pravRttiH-uttara0 2 / -sAyaM saMprati vartate ___ Azrayo yasya) pakSA. pAthika re ! sthAnAntaraM gamyatAm-subhA0 / s||2|| vRkSAlayA, vRkSAzrayA, vRkSAzrayiNI lI. AryamA pravRttizAda. 23j -ati+vRt ativartate)) (vRkSAlaya+striyAM TAp/vRkSa Azrayo ysyaaH| mANaga, bhAga 4. anu+vRt anuvartate - vRkSamAzrayati, A+zri+ini+GIp) pakSiI . anus24|| 42 - prabhucittameva hi jano'nuvartatevRkSAzrayin puM. (vRkSamAzrayati, A+zri+ini) 56l, zizu0 15 / 41 / apa+vRt apavartate -vajI 4, eka jAtanuM nAnuM ghuvaDa. pI.32vavI- tasmAdapAravartata dUrakRSTAnItyeva lakSmIH vRkSottha tri. (vRkSAduttiSThati, ut+sthA+ka) 3thI. prtikuuldaivaat-rghu0658| abhi+vRt abhivrtteutpanna thanAruM. pAsa. Doj, mj, bho46 DI- ita evAbhivartatevRkSotpala puM. (vRkSeSu utpalamiva) 42rnu u. zAkuM0 1 / A+vRt Avartate - 2 Quaj, vRc (rudhA0 pa. sa. seTa-vRNakti) diarg, dj, yUM2g, utanj, 450. 4. udvRtaHya, vi.sa. pAmako, 526 42. G45. thavI- udvRttaH ka iva sukhAvahaH pareSAmvRj (adA. A. sa. seTa-vRGkte/bhvA. pa. sa. seTa- zizu0 8 / 18 ni+vRt- nivartate 5.7t am- na varjati/cu. ubha. sa. seTa-varjayati-te/rudhA. pa. sa. ca nimnAdiva salilaM nivartate tato hRdayam-zAkuM0 seTa- vRNakti) tyAga 42vo, taxj, vI2j, vIanj, 3 / 1 / saya 23- prasamIkSya nivarteta sarvAmAMsasya yUMzj - AsAmekatamAM vRdhi savarNAM svargabhUSaNAm- bhakSaNAt-manu0 5 / 49 / nis+vRt-nirvatate saMpanna bhAga0 3 / niNa 2 -tanme retaH pitA tha, pUre 42. parA+vR-parAvartate -400 mg, vRktAmityasyaitanidarzanam -manu0 9 / 20 / (ma padyamai pari+vRt-parivartate -mamatema 32, mo . bhApako. uparyuta dhAtumAna 35o batAvyAM che.) vRNakti pagala+vRt -pravata 23 42 -hanta, pravRttaM saMgItakamvRjinaH saGga vRkte ca vRSalai : saha / maalvi01| -pravartatAM pravRttihitAya pArthivaH- zAkuM0 varjayatyanArjavopetaiH sa varjayati durjanaiH-kavirahasyam / 7 / 35 / vyApta ho, vidyamAna ho- rAjan ! vRjana na. (vRjyate'tra, vRj+kyu) 55, 4.52. (puM. prajAsu te kazcidapacAraH pravartate-raghu0 15 / 47 / vRj+kyu) 32, vANa, duTida, 43. prati+ni+vRt-pratinivartate-zAkuM0 1 / 29 / vyA+vRtvRji strI. (vRj+ki) te. nAme meM zi.. vyAvartate - 38. 4, lasaTuM thaj- vijayavyAvRttavRjina tri. (vRja+inac kicca) 55. duH5 zauni. | __ kautUhala: vikrama0 1 / 9 / -apavAda iva utsarga Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRt-vRtti shbdrtnmhoddhiH| 1923 vyAvartayitumIzvaraH-raghu0 15 / 7 / sam+vRt=saMvRttaH- vRttapuSpa puM. (vRttaM vartulaM puSpaM yasya) barnu, u, ye thaj, janaj -te yathoktA saMvRttAM-paJca0 1 / sa.24.31, zirISa. (divA. A. sa seT-vRtyate) viCHU2 426 // 526 | vRttaphala na. (vRttaM vartulaM phalaM yasya) bharI. (puM.) 52j, 12. uma, mo2. vRt tri. (vRt+bhUte kvip) thaye... vRttaphalA strI. (vRttaM vartulaM phalaM yasyAH ) aausst, vRt tri. (vR+karmaNi kta) 128, svI.3sa, yAdava, mAnasI, ghAumI, jo24I.. namila. (na. vR+bhAve kta) vatu, ti. vRttamallikA strI. (vRttA mallikeva) dhAgo Au331, vRtapatrA srI. (vRtAni patrANi asyAH) meM dil. eka latA. al. vRttavat, vRttasaMpanna, vRttastha tri. (vRtta+astyarthe vat) vRti srI. (vR+ktin) 52-526 42, svI5t2j, yaritravANu-sahavartanavA. (vRttena saMpannaH) nIma, yoxj, 43, bhAga te. savatanavANu. (vRtta+sthA+ka) sahavartanavANu, vRtikara tri. (vRtiM karoti, kR+ac) 413 5282, yAritryavAna, sAyAniSTha- gurupUjA ghRNA zaucaM dheranAra, sv.5||2||2, nImanA2. satyamindrinigrahaH / pravartanaM hitAnAM ca tat sarvaM / vRtiGkara puM. (vRtiM karoti, kR+khac) me. A3. vRtamucyate-gopAlapaJcAnanakRtasmRtisaMgrahaH / vRtta na. (vRt+bhAve kta) savatana, gurupU-6yA vRttabIja puM. (vRttaM bIjaM yasya) lIna 53. satya-indriyanigraha vagere caritra, zikhariNI vagere vRttavIjA strI. (vRttaM vIjaM yasyAH 7.6, jAsa. rIna. mAtrAmI- gana (na. vRt+kartari ) tuve2. vRttasAdin tri. (vRtta+sad+ghinuN) yAritryahana, mAyA2 kta) vRddhi. go.2 tara, mAvi- satAM aSTa, nIya. vRttamanuSThitAmanu0 10 / 127 / gopati, vRttAMta, 30- anenAraNyakavRttAntena paryAkulAH smaH vRttA strI. (vRt+kta+TAp) 271, priyaMguzaBiell, shaakuN01| -ko nu khalu vRttAntA-vikrama0 4 / eka vela, pIta pApaDo, vanaspati jhijhiriSTa. chatihAsa.. (tri. vRt+kta) vartusa, thayesa, 48, vRttAdhyayanarddhi strI. (vRttAdhyayanayoH Rddhi) yAritra goLAkAravALuM, majabUta, AvaraNa karela, DhAMkela, maraNa bhane vidyArnu te4, bahAte4. pAmela, utpana thayesa, adhyAta, abhyAsa va saha vRttAnta puM. (vRtto jAto'nto nirNayo yasmAta) saMvAda 438, 643sa, nIra. (puM. vRt+kta) Ayalo. saMdeza, 2- sarvamAjanma vRttAntaM vistarAdidamabravItvRttakhaNDa na. (vRttasya khaNDam) vartulanA 331. kathAsarit0 2 / 29 / pratiyA , sabhaA5, prastAva, vRttagandhi na. (vRttasya padyabhedasya iva gandho lezo'tra prasaMga, tazata, Anta, mAva.. it) me tana , indi pachaThevI sAnaha / vRtti strI. (vRt+ktin) dhaMdhI- vArdhake munivRttInAmmA. - bhavatyutkalikAprAyaM samAsADhyaM ddaDhAkSaram ! raghu0 1 / 8 / 24 // 2- zataistamakSNAmanimeSavRttibhiHvRttairekadezasambandhAd vRttagandhi punaH smRtam raghu0 3 / 43 / bhAvi., vatana- kuru priyasakhIvRtti chandomaJjaryAm 6 stabake / sapatnIjane-zAkuM. 4 / 18 / sthiti, viva295- sadvRttiH vRttajJa tri. (vRttaM jAnAti, jJA+ka) vRttAMta. nA2, sannibandhanA-zizu0 2 / 112 / na122yana meh-shi.51caritra jANanAra, itihAsa jANanAra. sApatI-bhAratI-mA2maTI- 'zRGgAre kauzikI vIre vRttataNDula puM. (vRttaH vartulastaNDulo'sya) : dru sAtvatyArabhaTI punaH / rase raudre ca bIbhatse vRttiH yomA. sarvatra bhAratI / catasro vRttayo hyetAH sarvanATyasya vRttaniSpAvikA strI. (vRttA vartulA niSpAvikA) . mAtRkA / ' sA0 da0 6 pari0 / vahAntamA aDesa. neyI .. aMtaHkaraNa vagerenI vRtti, zabdanI zakti te abhidhA, vRttaparNI strI. (vRttaM vatulaM parNaM yasyAH GIp) me. lakSaNA ane vyaMjanA, jenI dvArA arthanI saMjJA, saMketa tanI vanaspati-41. agara vyaMjanA karavAmAM Ave Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1924 shbdrtnmhoddhiH| [vRttikarSita-vRddhi vRttikarSita tri. (vRttyA karSitaH) alpa sAvisanj, vRddhakAka puM. (vRddhaH kAkaH) me tano Ago. muzkelImAM rahela dhaMdhA vaDe kheMcAyela. vRddhagaGgA strI. (vRddhA gaGgA) te nAme nahI. vRttitA strI., vRttitva na. (vRtterbhAvaH tal+TAp-tva) vRddhatA, vRddhAvasthA srI., vRddhabhAva, vRddhatva na. (vRddhasya sAviDa dhaMdho she04||2. sthiti. | bhAvaH tal+TAp-tva/vRddhA cAsau avasthA ca/vRddhasyavRttidAna na. (vRtterdAnam) mAlavi.nu, sAdhana Apa. bhAvaH) vRddhAvasthA, vRddhapa.. vRttimat tri. (vRtti+astyarthe matup) bhAvituj, vRddhadAra, vRddhadAraka, vRddhadAru na. (vRddhaM dArayati, dhaMdhArojagAravALuM. ___6+ aNa/vRddhadAra + svArthe ka/vRddhaM dArayati, vRttistha tri. (vRttau tiSThati, sthA+ka) sa. 12.2. da+Nic+u) vIratA vRkSa. (puM. vRttaye tiSThati, sthA+ka) yaMDI -3151.3.. vRddhanAbhi tri. (vRddhA nAbhiryasya) mo. namavANu, vattisthI strI. (vattistha+striyAM jAti. GISa) AyaDI- moTA ghUMTAvALuM, 38.sn. vRddhapitAmaha puM. (vRddhaH pitAmahAt rAja0) moTo alal. vRttihetu puM. (vRtteH hetuH) mAlavi.DAna 2.5. vRddhapitAmahI strI. (vRddhapitAmaha+striyAM GIp) bhoTa vRttauja tri. (vRttaM ojaH yasya) atyanta javAna.. hAhI. vRtra puM. (vRt+rak) maMdha2, zatru- tathA vRtravadhe prApte vRddhaprapitAmaha puM. (vRddhaH prapitAmahAt rAja0) hAhAno sAhAyyArthaM vRto mayA-devIbhAga0 / nAme meM ho. hAnava, bhegha, bhotha, meM, parvata, Indra, 206. . vRddhaprapitAmahI strI. (vRddhaprapitAmaha+striyAM GIp) hAnI vRtradviSa, vRtraripu, vRtrazatru, vRtrahan, vRtrahanta, vRtrArAti, hI. vRtrAri puM. (vRtraM dveSTi, dviS+kvip/vRtrasya ripuH/ | vRddhapramAtAmaha puM. (vRddhaH pramAtAmahAt rAja0) mAnA vRtrasya zatru/vRtraM hatavAn, han+kvip/vRtraM hanti. hAhAno mA5. han+tRc/vRtrasyArAtiH/vRtrasyAriH) chandra- kruddhe'pi | vRddhapramAtAmahI strI. (vRddhapramAtAmaha+striyAM GIp) mAnA pakSacchidi vRtrazatrau-kumA0 1 / 20 / dAdAnI mAtA. vRthA avya. (vR+thAl kicca) gaTa, vyartha, niSkSaNa, vRddhabalA strI. (vRddhaM balaM yasyAH ) te. nAme 2.5 vanaspati. nira:- adaNDapAziko grAmaH adAsIkaM ca yadgRham ! vRddhavAhana (puM.) mArnu . anAjyabhojanaM yacca vathA taditi me matiH -vahipa0 / vaddhavibhItaka paM. (vaddhaH bibhItaka iva) sAprAta:-vRthA vRSTiH samudrasya tRptasya bhojanaM vRthA / vRthA | bhovRkSa. dAnaM samRddhasya nIcasya sukRtaM vRthA-gAruDe 115 a0 / vRddhazravas puM. (vRddhebhyaH zRNoti, zru+asun vRddheSu vRthAkathA srI. (vRthA kathA) moTI. vAta, hI thA. zravo yazo yasyeti vA) // 27 // 2. pAse thI. Aituj te. vRthAghAta puM. (vRthA AghAtaH) vyartha-mATuM bhAra. vRddhasaMgha puM. (vRddhAnAM saMghaH) 527tk, Toj. vRthAdAna na. (vRthA nirarthakaM dAnam) niSkSaNa-2012 vRddhasUtraka na. (vRddhasya sUtram, saMjJAyAM kan) . mAM. utuMmata 3. vRthApazughna tri. (vRthA pazuM hanti, han+Tak) Aug | vRddhA strI. (vRdh+kta+TAp) 524ii strI, u.sI., nimitta vinA vyartha pazu mAranAra. mahAzrAvaNikA vanaspati. vRthAmAMsa na. (vRthA nirarthakaM mAMsam) hevana namitta vRddhi strI. (vRdh+ktin) 5 te. -pupoSa vRddhi hari vinA haNela pazunuM mAMsa. dazvadIdhiteranupravezAdiva bAlacandramA -raghu0 3 / 22 / vRthAlambha na. (vRthA+abhi+ghaJ) porTa bhArata, vA, samRddhi mAlAhI - paryAyapItasya surairhimAMzoH mithyA Apa ta. kalAzrayaH zlAghyataro hi vRddhaH-raghu0 5 / 16 / samayudhya, vRddha na. (vRdh+kta) meM gandha dravya. (tri.) gha29, samUDa, saMpatti, te nAme me auSadha -RddhivRddhizca vRddhAvasthAvAj- haiyaGgavInamAdAya ghoSavRddhAnupasthitAn- madhurA susnigdhA tiktazItalA rucimedhAkarI zleSmakuSThaM raghu0 1 / 45 / .j, moTu. (puM.) vRddha824 vRkSa, . kRmiharA parA-rAjanighaNTaH / OM. tano roga, uta. vyA. (puM. vRddha+kartari ktic) me gandhadravya, dhana.. hAna. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddhikara - vRSa ] vRddhikara tri. ( vRddhiM karoti, kR + ac) vRddhi haranAra, abhyudayakAraka, saMpattikAraka, vRddhikA strI. ( vRddhi + svArthe kan+TAp) Rddhi nAma auSadha. vRddhijIvikA strI. ( vRddhistadrUpA jIvikA ) vyAjavaTAvano dhaMdho. zabdaratnamahodadhiH / vRddhipatra na. ( vRddhiyuktaM patramasya) kheDa bhatano astro. vRddhimat tri. ( vRddhi + astyarthe matup ) vRddhivAnuM - 'ArambhagurvI kSayiNI krameNa ladhvI purA vRddhimatI ca pazcAt ' -bhartRhariH / vRddhizrAddha na. ( vRdhyai abhyudayAya zrAddham ) vivAha vagerenA maMgaLakAryamAM abhyudayanA mATe thatuM zrAddha. vRddhokSa puM. (vRddhazcAsau ukSA ca) gharaDo jajaha -vilokya vRddhokSamadhiSThitaM tvayA mahAjanaH smeramukho bhaviSyati kumA0 5 / 70 / vRddhayAjIva puM. ( vRddhi + A + jIv + aN) vyA4-vayavano dhaMdho karanAra. vRdh (cu. upa. a. seT-vardhayati-te) hIpa, prAza. (bhvA. A. seT-vardhate) vadhaj. vRdhasAna puM. (vRdh + Ana asuk ca) manuSya. vRdhasAnI strI. ( vRdhasAna + striyAM jAti GIS) manuSya strI. vRdhasAnu puM. (vRdh + Anu asuk ca ) puruSa, pAMDu, DA.bha. vRnta na. ( vR+kta mum ca) hITuM- vRntAcchalathaM harati puSpamanokahAnAm - raghu0 5 /69 / vRntAka puM., vRntAkI strI. ( vRntamakati, ak + aN / vRntamakati, ak + aN + GIS ) rIMgasuM, veMgA. vRntitA strI. ( vRntaM jAtamasyA, itac ) 53 vanaspati. vRnda na. ( vRNute vRtyate vA, vRN vRt vA dan nipA.) samUha - anugatamalivRndairgaNDabhittIvihAya-raghu0 121102 / TorNu, 6za ajanI saMkhyA. vRndA strI. ( vRNute - vRtyate vA + striyAM GIS) tulasI, hAranyA rAdhiDA. vRndAra tri. ( vRndamRcchati, R + aN) manohara, suMdara, AbarUdAra. vRndAraka puM. (vRndamasyAsti, vRnd + Arakan ) devazritovRndAraNyaM matanikhilavRndArakavRtaH bhAminI0 4 / 5 / yuthapati- 'vRndArakArivijaye suralokalabdhamandAra 1925 mAlyamadhuvAsitavAsabhUmiH' - rAmAyaNacampU / (tri.) manohara, mukhya, suMdara, zreSTha. vRndAraNya, vRndAvana na. ( vRndAyA araNyam/vRndAyAH tapasyArthaM vA vanam ) bhUmimAM khAveyuM mathurA pAsenuM kheDa vana- vRndAraNye vasati raghunA kevalaM duHkhahetuH - padA0 38 / 41 / vRndiSTha, vRndIyas tri. ( atizayena vRndArako mukhyaH iSThan vRndAdezaH / atizayena vRndArako Iyasun vRndAdeza:) atizaya mukhya, dhaNuM suMdara. vRz ( divA. para. sa. seT-vRzyati) vara svIdvArakhaM, pasaMda karavuM. vRza puM. (vRz+kta) kharaDuso, 62. (tri.) sAhu. vRzA strI. ( vRz+ka+TAp) kheDa bhatanI auSadhi vRzI strI. ( vRz+ ka + GIp ) 62DI. vRzcika puM. ( vRzca + kikan) vIMchI, najadUrI, vRzci rAzi, eka auSadhi, mIMDhaLanuM jhADa, chANano eka DIDI, vADAMvAjo DIDI, azyalo. vRzcikakarNI strI. ( vRzcikasya karNa iva patraM yasyAH) uMdarakAnI vanaspati. vRzcikapriyA strI. ( vRzcikasya zukakITasya priyA) kheDa bhatanuM zA. vRzcikA, vRzcikAlI, vRzcipatrI strI. (vRzcikastadviSama styasyAH, ac+TAp/ vRzcika ivAlati paryyApnoti sparzane vedanAyai vA ac gaurA. GIS / vRzcika iva patraM viSAktamasya pRSo0 kalopaH GIp ) kheDa bhatano merI choDa. vRzcIra puM. (vRzca+kIrac) dhoNI sAToDI. vRS (bhvA. pa. seT-varSati ) sayadu- varSatIvAJjanaM nabhaH - mRccha0 1 / 34 / - meghA varSantu garjantu muJcatvazanimeva vA- mRccha0 5 / 16 / chAMTa. sa. bhaizvaryavAnA tha, galavANA kuM. a0 / pra+varSa- pravarSati varSa, dhodhabhAra va2savuM- yasyAyamamitaH puSpaiH pravRSTa iva kesaraH - uttara0 6 | 36 | vRS (curA. Atma. a. seT-varSayate) saMtati utpanna karavAnuM sAmarthya dharAvavuM, aizvaryavALA thavuM. vRSa puM. ( varSati siJcati reta iti, vRSa+ka) jajaha, sAMDha - asaMpadastasya vRSeNa gacchataH kumA0 580 / kheDa bhatano puruSa. (puM. vRS +ka) vRSalarAzi, Indra, dharma guna sadgatiH syAd guNavarjitAnAm-kIrti 0 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1926 1 / 62 / zIMgaaMvANuM ardhayA pazu, kheDa sthAna, kharaDuso, zatru, Amaheva, bhAtura, RSa auSadhi, bhorapIMcha, zrIkRSNa, ariSTAsura (tri.) janavAna, vIryavAna. zabdaratnamahodadhiH / [vRSakarNI - vRSAkapi hara, vAstunuM | vRSabha puM. (vRS+abhac kicca pahelA vainatIrtha42, jajaha, vRSabha rAzi, zreSTha, anano cheha, kheDa auSadhi, hAthInI ana. (tri .) zreSTha, uttama. vRSabhAkSI strI. (vRSabhasya akSIva puSpamasyAH Sac samA. GIS ) indravAruNI vanaspati. vRSabhAnu (puM.) rAdhidvAno jAya. vRSabhAsA strI. ( vRSNA indreNa bhAsate, bhAs+ac+TAp) amarAvatI. vRSakarNI strI. (vRSa iva sudarzanaH karNo yasyAH) bheDa bhatano velo. vRSaketana, vRSadhvaja, vRSayAna, vRSavAhana, vRSAJjana, vRSANaka, vRSabhagati, vRSabhadhvaja, vRSabhayAna, vRSabhavAhana puM. ( vRSa: vRSabha: ketane yasya / vRSaH vRSabho mUSiko dharmo vA dhvajo yasya / vRSaH yAno yasya/vRSaH vAhanaM yasya / vRSaH aJjanaM gatirasya / vRSa + an + aka / vRSabheNa gatirasya/vRSabhaH dhvaje yasya / vRSabhaH yAnaM yasya/vRSabha: vAhanaM yasya) ziva, mahAdeva, gaNapati- amuM puraH pazyasi devadAruM putrIkRto'sau vRSabhadhvajena - ragha0 / vRSagandhA strI. ( vRSasya gandho lezo yatra TAp) kheDa vanaspati. vRSaNa puM. (vRS+kyu) peNiyo-khaMDoza (tri.) vIryavANu, parAbhI. vRSaNAzva puM. (vRSaNazcAsau azvazca zaka0) ndranoM ghor3I. vRSaNvat tri. ( vRSan + matup masya vaH na nalopaH Natvam ) varSazavANu, varasatuM. vRSaNvasu tri. (vRSA vasu yasya na nalopaH Natvam) indranI sAmagrI -2tha vagere. vRSadaMzaka puM. (vRSAn, mUSikAn dazati, daMz + Nvul ) jisADI. vRSadaMzakI strI. (vRSadaMzaka + striyAM jAti GIS ) jisAThI bhIMDI.. vRSadhvAGkSI strI. (vRSo balavAn dhvAGkSaH kAko yasyAH gaurA. GIS) nAgaramotha. vRSan puM. (vRS+kanin ndra, e, hu:, vehanA jJAna, jajaha, ghoDo, dharma. vRSanAzana puM. (vRSAn mUSikAn nAzayati, naz + Nic+lyu) vAvaDIMga, zrIdRSNa. (tri. vRSaM nAzayati, naz + Nic + lyu) dharmanI nAza aranAra. vRSaparNI strI. (vRSasya mUSikasya karNa iva parNamasyAH) uMdarakAnI vanaspati, sudarzanI nAme latA. vRSaparvan puM. (vRSe parve utsavo yasya) ziva, haityavizeSa, nAbhe kheDa gAu vRSabhI strI. (vRSabha + GIS ) vidhavA, avaya vRSaripu, vRSazatru, vRSAntaka, vRSArAti, vRSAri, vRSNigarbha puM. (vRSasya ripuH / vRSasya zatruH / vRSasya antakaH / vRSasya arAtiH / vRSasya ariH / vRSNi yAdavakulaM garbho yasya) zrIkRSNa. vRSala puM. (vRSa+kalac) zUdra, gAbhara, ghoDI, yandragupta rAma (tri.) adhArmiGa, nIya. vRSalatA strI. vRSalatva na. ( vRSalasya bhAvaH tal+TAptva) zUdrapazu. vRSalI strI. ( vRSalI+bhAryyAyAM jAtau vA GIS) zUda bhatinI strI- 'svavRSaM yA parityajya paravRSe vRSAyate / vRSalI sA hi vijJeyA na zUdro vRSalI bhavet' / / zUdranI strI, ghoDI, pitAnA ghera 52NyA pahelAM jene rabhedRrzana khAve te unyA- piturgehe ca yA nArI rajaH pazyatyasaMskRtA / bhrUNahatyA pitustasyAH sA kanyA vRSalI smRtA / vRSalocana puM. (vRSasyeva locanaM yasya) G62, aNa6. (tri.) jaNahanA sarajA netravANu (na. vRSasya locanam ) baLadanI AMkha. vRSalocanI strI. ( vRSalocana + striyAM jAti GIS) (62 DI. vRSasyantI strI. (vRSeNa jambhanamicchati, vRS+jambhArthe kyac suk ca - zatR + GIp ) atyanta abhI strI-ja maithunanI IcchAvANI strI- raghunandanaM vRSasyantI zUrpaNakha prAptA mahAvI0 5 / vRSA strI. (vRSaH mUSikastadAkAraH parNe'syAH ac+TAp) vRSAkapAyI strI. (vRSAkapeH patnI GIS aiGga ca) haraDAnI, picha DauMyA. pArvatI, gaurI, lakSmI, svAhA, indrAzI, sUryanI patnI, bhavantI, zatAvarI vanaspati. vRSAkapi puM. (vRSaM dharmaM na kampayati, na+kapi+in na lopazca ) ziva, viSNu, indra, agni, citrAnuM ADa. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRSAkara-vRhatkanda shbdrtnmhoddhiH| 1927 vRSAkara puM. (vRSasya sAmarthasyAkaraH) 36. vRSya tri. (vRSAya kAmukAya hitaH, vRS+yat) 40.124, vRSAGka puM. (vRSaH aGko'sya) ziva, napuM.sa., vAmAnu / vAyanI vRddhi 4282 (puM. vRSAya hitaH, vRS+yat) ___ , sAdhu. (tri.) gharmiSTha, puthyavAna... 34. (na. vRS+kyap) vA(r)429 auSadha, vRSAyaNa puM. (vRSe ayanamasya) . tano ya48, kAmoddIpaka. ziva. vRSyakandA strI. (vRSyaH zukravardhakaH kando yasyAH) vRSAhAra puM. (vRSo mUSiko AhAro yasya) aa32. vidArI kaMda vanaspati. vRSAhArI strI. (vRSAhAra+striyAM jAti. DIe) liyA... vRSyagandhA strI. (vRSyAM gandho yasyAH) vRddha624-12dhAgo vRSi, vRSI strI. (vRS+ki/vRSa+ki+vA GIp) prata. vanaspati. pALanAra saMnyAsI ke brahmacArInA darbhanuM eka jAtanuM vRSyagandhikA strI. (vRSyo gandho yasyAH svArthe kan+TAp sAsana. ___ ata itvam) satiNa vanaspati. vRSin (puM.) bhora. vRSyavallikA, vRSyavallI strI. (vRSyA cAsau vallikA vRSotsarga puM. (vRSasya utsargaH) bha38. varga32. 6deza. ___ca/vRSyA vallI) viharI 6 vanaspati. tenA putra vagerethI vAcharaDo paraNAvavo te, vidhi vRSyA strI. (vRS+kyap+TAp) manadI, zatAvarI, sanama prabhArI bahane chUTI 42vAmAM Ave.te- 'ekAdazAhe nAme auSadhi, Rddhi nAmanI auSadhi. | vaha (ca. ubha. a. seTa-vahayati-te/bhvA. pa. a. seTapretasya yasya cotsRjyate vRSaH / pretalokaM parityajya svargalokaM ca yacchati / / vRhati) 65, pra.za. (bhvA. pa. a. seTa-vRhate/ vRSopagA strI. (vRSamupagacchati, upa+gam+Da+TAp) bhvA. pa. sa. seTa-varhate) (lthInal) 206 42vI, vadhavaM. baLada pAse janArI gAya, puruSa pAse janArI strI. vRSTa puM. (vRS+kta) varasevA, va2sato, dhodhamA2 52seto. vRhacaJcu puM. (bRhatI caJcuriva maJjarI yasya) me. tanuM us. (puM. vRhat udAraM cittaM yasmAt yasya vRSTi strI. (vRS+ktin) 52sAha, 42sa te vA) pITIzana jAra. (tri. (vRhat udAraM cittaM yasya) AdityAjjAyate vRSTi vRSTeranaM tataH prajAH-manu0 bhoTA bhanavApuM. (na. vRhacca tat cittaM ca) bhoTuM 376 / megha varga3thI. siMyAta. bhUmi. bhana. vRSTikara tri. (vRSTiM karoti, kR+ac) 52256 4282, vRhaccharIra na., vRhatkAya puM. (vRhacca tat zarIraM ca/ varasAvanAra. vRhazcAsau kAyazca) bhoLe (tri. vRhat zarIraM yasya, vRSTikAla puM. (vRSTeH kAlaH) 12sAhana samaya, vRhatkAya, tri.) zarIra, bhoTa! zarIravANu. vRSTinI strI. (vRSTi hanti kAraNatvena jahAti, han+ka vRhacchalka puM. moTu (vRhat zAlko yasya/vRhatI kAyA DIpa) sii melaya.. yasya) . tanu bhA79. vRSTijIvana puM. (vRSTiH vRSTijalameva jIvanaM pAlanopAyo vRhajjana puM. (vRhaccAsau janazca) moTo mAsa.. yasya) yAta 56. (tri.) 46.5 526 652 vRhaDDhakkA srI. (vRhatI cAsau DhakkA ca) moThaM nA. AdhAra rAkhanAra deza vagere. vRhat, vRhatka tri. (vRha + ati/vRhan prakAraH vRSTibhU tri. (vRSTau tadupalakSitakAle bhavati, bhU+kvip) / vRhat+saMjJA0) moTu, viun. hai, va2sAma thanA2-DonA2. vRhatikA strI. (vRhatI+saMjJA0 kan+TAp husvaH) uttarIya vRSTimat tri. (vRSTi+astyarthe matup) 526vANu, vastra, zagae., mozagae.. 4.2sAta... kRhatI strI. (vRhat+gaurA. GIS) bhATI strI, nAnI vRSTivaikRta na. (vRSTeH vaikRtam) 6padravasUya vRSTinA 0e0, pInI. ArI vagere, mozI , vA, vi.82. sarasvatI, nava akSaranA caraNavALo chanda. vRSNi puM. (vRSa+ni-kicca) yAhavaMzI. me 2t, / vRhatIpati puM. (vRhatyAH patiH) pRDaspati. zrI , megha, bhotha, garama, 6, 50, gheTo. | vRhatkanda puM. (vRhat kandaM yasya) 20%42, vizun6. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1928 shbdrtnmhoddhiH| [vRhatkAlazAka-vegavattama vRhatkAlazAka puM. (vRhan mahAn kAlazAkaH) 2.3 | vRhadrAva (puM.) (vRhaccAsau rAvazca) bhoTo. za6. tanuM us. vRhadraviNI strI. (vRhadrAvin+striyAM GIp) dhuvara mAhA. vRhatkAza puM. (vRhaccAsau kAzazca) me. tanu ghAsa. vRhadrAvin puM. (vRhad rauti, ru+Nini) me. sAtaveM vRhatkukSi tri. (vRhatkukSiH yasya) moTA peTA.. dhupa 56l. (tri. vRhadrAva+astyarthe ini) bho.21 vRhattAla puM. (vRhan tAla:) tiAra vRkSa. zabdavALuM. vRhattikta strI. (vRhatI cAsau tiktA ca) 4. vanaspati. vRhadvalka puM. (vRhat valkamasya) paTTiA -bodha2vRkSa.. vRhattRNa na. (vRhat tRNaM yatra) aisanu 3. vRhadvAta puM. (vRhat vAto dhAtubhedo yasmAt) te. nAme vRhattvaca puM. (vRhatI tvak yasya) te. nAme me. 13. | me Au. vRhatpatra puM. (vRhat patraM yasya) sta.6 vRkSa. vRhadvAraNI strI. (vRhatI cAsau vAruNI ca) mahendrapA29 vRhatpatrA srI. (vRhat patraM yasyAH) tripa vanaspati. vanaspati. vRhatpATali puM. (curA. paT-aliH, vRhaccAsau pATalizca) | vRhadvIja puM. (vRhat vIjamasya) Aud5-mAro dhaMtUrAnuM jhADa, vRkSa. vRhatpAda puM. (vRhat pAdo mUlaM yasya) 4unu, u. (tri. | vRhannaDa, vRhannala puM. (vRhannalo yasya DalayorabhedAt/ vRhat pAdo yasya) bho| 5gavANu. vRhannalA yasya) arjuna. vRkSa-067. vRhatpAlin puM. (vRhataH pAlayati, pAla+Nini) 40. | vRhaspati puM. (vRhatyA vAcaH patiH pRSo. ni.) hevaguru, hevAyA- 'santyantye'pi vRhaspatiprabhRtayaH saMbhAvitAH vRhatpIlu puM. (vRhaccAsau pIluzca) moTA pAdunu, jAu. paJcaSAstAn pratyeSa vizeSavikramarucI rAhurna vairAyate' vRhatpuSpa na. tri. (vRhacca tat puSpaM ca/vRhat puSpaM -bhartR0 / . .. yasya) bhauTuMsa, bho.. savAj. | vRhaspaticakra na. (vRhaspateH cakram) sATha varSanu, me. vRhatphala na. (vRhacca tat phalaM ca) bhauTuM 30. (tri. ya.. vRhat phalaM yasya) mITara vAj. vRhaspatisava (puM.) meM ya.. vRhatphalA strI. (vRhat phalaM yasyAH) vA tuMbaDI, | vR (krayA. ubha. sa. seT vRNAti-vRNIte) 42y, sva.62, mAna , bhoTa ijk 3, bInU u. 5saMha 2. vRhatsAman na. (vRhat sAma) te nA. sAma.. ve (bhvA. ubha. sa. aniT-vayati-te) 4.- sitAMzuvRhadaGga puM. (vRhat aGgaM yasya) hAthI... vaNairvayati sma tadguNaiH-naiSa0 1 / 12 / vRhadaGgI strI. (vRhadaGga+striyAM jAti. GIS) thI . kekaTa (puM.) OMve, niyo, nau2s 422, . vRhadamla puM. (vRhaccAsau amlazca) te. nAme meM. 3. ___tarnu bhAcha.. vRhadelA strI. (vRhatI cAsau elA ca) bhI.TI. medAyathI. vega puM. (vij+ghaJ) pravAha, ve -madanajvarasya vegAt vRhadgraha puM. (vRhad grahaM yasmin) te. nAmanI me. zi. ___ -kA0 / muzI, bha, retasa, OM35, mahaNa , vRhadgola na. (vRhad golaM golAkAraM phalam) tarabUya. vIrya, Akasmika Avega, mUtraviSTA vagerene bahAra vRhaddala puM. (vRhad dalamasya) me tanu, bodhavRkSa, kADhavAno eka yatna, nyAyamAM kahela eka sUtra. hitAsavRkSa. vegatasa avya. (vega+paJcamyarthe tasila) vegathI, OMupathI, vRhaddhala (na.) bhoTuM . _Galama. vRhadbhaTTArikA strI. (vRhatI cAsau bhaTTArikA ca) hu | vegarodha puM. (vegasya rodhaH) vAnI. 4254. vI, pArvatI.. vegarodhana na. (vega+rudh+lyuTa) va .pote. vRhadbhAnu puM. (vRhad bhAnuH kiraNo yasya) mana, vegavat, vegin tri. (vai+astyarthe matupa masya vH| yitrAnuM jAu. vega+astyarthe ini) vegavANu, sphUrtivApuM. vRhadratha puM. (vRhad ratho'sya) ndra, 5 tarnu yazAtra, vegavattama, vegavattara tri. (vegavat+atizaye tamap/ . . nAmarnu me sama. __ vegavat+atizathe tarapa) satyanta vegavAj. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI . vegavidhAraNa-vetAlabhaTTa shbdrtnmhoddhiH| 1929 vegavidhAraNa na. (vegasya vidhAraNam) 10.5vI, van veNisaMhAra (pu.) ma n||2y 2yesa meM 1125k dhAraNa karavo. / nAma, vIna. idhavata - tvayyArUDhe zikharamacala: vegasara puM. (vegena sarati, sR+Ta) jayya2 ghoDa. (tri. snigdhaveNIsavaNe' -meghadUte / ___ vegena sarati, sR+Ta) vegathI. 42. veNIra puM. (veNa+Iran) mazInuA3. vegasarI strI. (vegasara+striyAM jAti. GIS) vegathI. veNu puM. (veN+uN) isa., vAsanA vi.2, vaisanI - nA2 strI, mayya2 ghoDI. nAmasametaM kRtasaMketaM vAdayate mRdu veNum-gIta) 5 / vegAghAta puM. (vegasya AghAtaH) vega 42tvavo, garnu vAhitra, te. nAme me. 281. ro . veNuka na. (veNuriva veNorvikAro vA kan) 5.24., vegitA strI., vegitva na. (veginaH bhAvaH, tal+TAp___ tva) vegavANu Doya te, vegavANA56i. veNukarkara puM. (veNuriva karkaraH) 42vIra vRkSa.. vegin (puM. vega+astyarthe ini) 4 56, dUta, bhopiyo. veNuja, veNuyava, veNuvIja puM. (veNuto jAyate, jan+Da/ veginI strI. (vega+ini+DIpa) 40deg4 pakSiI , vegavAjI. veNujAto yava iva/veNoH vIjam) isano 44-yomo. (tri. veNuto jAyate jan+Da) vAsanI. 4055. bo3, veGkaTa (puM.) me. parvatarnu nAma-veM.yasa... vAMsathI utpanna thanAra. vecA strI. (vic+ac+TAp) mAI, 50 // 2. veNudaNDa puM. (veNoH daNDaH) disanI 133. vejAnI strI. (vij+ac+A+nI+Da+gaurA. GIS) veNudhma puM. (veNu-vaMzI dhamati, dhmA+ka) disanI somarAji vanaspati. unAra. veDa puM. (viD+ac) cAda, chidra vanu baMdhana. veNuna na. (veNa+unan) stmi bharI, dlui. veDamikA strI. (veDami+kan+TAp) ubhI-1. tanI. veNupatrI strI. (veNoriva patramasyAH ) vaMzapatrI. vRkSa.. gajI roTI.. veNuvAda, veNuvAdaka tri. (veNuM vAdayati, vad+ veDa na. (viD+ac) me 52nu yaMhana. __Nic+aN/veNuM vAdayati, vad+Nic+Nvul) aisaNI. veDA strI. (veDa+striyAM TApa) nau.1-4&.. veN (bhvA. ubha. seTa-veNati-te) I, Airng, | vagADanAra. __ vAhana ABL B2j, vATuM 43j, 4, viyAra.. vetana na. (aj+tanan vIbhAvaH) 542, mAI -paNo veNa puM. (veNa+ac) me. tanI pasaM.72, 143 deyo'vakRSTasya SaDutkRSTasya vetanam- manu0 7 / 126 / tino puruSa- veDAnAM bhANDavAdanam-manu0 / / mAvist. pRthurAjAno pitA eka rAjA. | vetanAnapAkarman na. (vetanasya anapAkarman) meM veNA (sI.) . nahIna nAma, 1 // nahIbha maNI. ____vyavahAra. Aya che. vetasa puM., vetasI srI. (aj+asun-tuk ca/vetasaveNi puM., veNikA, veNI strI. (veN+in/veNi+saMjJA. triyAM GIp/aj+tal+vIbhAvaH) netanu, . kan+TAp/veNa+in+GIp) gUMthesA vyavasthita za, vetasAmla puM. (vetasa iva amlaH) sambaveta.sa. vRkSa.. yozal, lo.32 -taraGgiNI veNirivAyatA bhuvaH-zizu0 vetasvat puM. (vetasAH santyatra, vetas+matup masya vaH) 12 / 75 / vANanI me. azobhana yoTo The pITha ghau. neta2vANo. he. (tri. vetas+astyarthe matup upara laTakato rahe. (jenA ghera pati na hoya te strI masya vaH) netaravAj. mA 5.2 yo rAje..) -vanAnivRttena raghUttamena | vetAla puM. (aj-vic vIbhAvaH, tal+ghaJ karma.) te. muktA svayaM veNirivAvabhAse-raghu0 14 / 12 / -jalaveNi- | nAme eka malla, bhUta jemAM peThuM hoya tevuM muDaduM, ramyAM revAM yadi prekSitamastikAmaH-ragha0 6 / 43 / zivano me anayara, me. bhairava, dvArapANa. yusano pravAha, vitAu vRkSa, ju-yamunA-sarasvatAna vetAlabhaTTa (puM.) vibhAhitya 20% samAno me. bhagavAna sthAna- triael-yA kSetra, nAme meM nahI.. vi. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1930 shbdrtnmhoddhiH| [vetR-vedavit vetR tri. (vid+tRc) -2, sama4nA2, megavAra, vedaNDa (puM.) hAthI. ___ 529nA2, vaDenAra. (puM. vid tRc) pAuta, mana... vedaNDI strI. (vedaNDa+striyAM jAti. GIS) till. vetra na. (vI+uNA. tra) 7n, Al551- vAmaprakoSThA- vedatattva na. (vedasya tattvam) vena 24sya.. rpitahemavetraH-kumA0 3 / 41 / vedatattvajJa tri. (vedatattvaM jAnAti, jJA+ka) vahanA vetrakIya na. (vetra+cha+kuk) netarano. samUha, bahu / rahasyane jANanAra. netarAma za. (tri. vetra+cha+kuk) bAhunetaravAj. vedatraya na., vedatrayI strI. (trayANAM vedAnAm samAhAraH) vetradhara puM., vetradhAraka tri. (vetraM dharati, dhR+ac/vetraM va:-*-yA bhane sAma, zuo veda za6. ___ dhArayati, dhR+Nvul) 78-183. dhaa29|| 42 // 2. vedana na. (vid+lyuT) , zAna, sumaHmano vetradhAraka, vetravat puM. (vetraM dhArayati, dhR+Nvula/ bhAnubhava, vivAha vetra+astyarthe) 7.62, dvArapAsa. vedanA strI., vedanAskandha puM. (vid+yuc+TAp) 652n| vetravat tri., vetrin puM. (vetra+astyarthe matup masya matha- avedanAzaM kulizakSatAnAm-kumA0 1 / 20 / pI31, vaH/vetro'syAsti, vetra+in) 70-4053lalj, duHkha, bauddhanA pAMca skandha paikI eka. netaravALuM. vedanindaka puM. (vedaM nindati, nind+Nvula) bauddha, vetravatI srI. (vetrAM bAhulyena santyasyAH, matupa masya ___ sti... (tri.) vahana nanha 12nA2. vaH GIp) bhAsavaDezama mAdI meM nahI, vRtrAsuranI. | vedanindA trI. (vedasya nindA) vahana nahal. bhAtA. (trI. vetrA bAhulyena santyasyAH matup masya | vedanIya tri. (vid+karmaNi anIyara) LaL ALya, va: vA dIrghaH) 7682 strI. jaNAvavA lAyaka, anubhavavA yogya, bhogavavA lAyaka. vetrAsana na. (vetranirmitamAsanam) netarnu mAsa.na. vedapAraga, vedapAragata tri. (vedapAraM gacchati, gam+Da/ vetrAsura (puM.) te. nAme meM asu2. vedasya pAraM gataH) vahana pArane pAbhela.. vetrANI strI. (vetra+astyarthe ini+ GIp) 79682 strI.. vedapuNya na. (vedasya puNyam) vernu puzya. vetha (bhvA. A. dvi. seTa-vethate) yAya, bhAga, prArthanA vedamAta strI. (vedasya mAtA) gAyatrI mantra 2vI.. vedaya, vedas tri. (vid+za/vid+asu) nA2, veda puM. (vid+ac-ghaJ vA) viSNa, zastrajJAna, | sAmanAra. zAstrokta cAritra, yajJanuM aMga, darbhanI mUThIno karela | vedayat, vedayitR tri. vid+Nic+zatR/vid+Nic+tRc) meM. 5hAtha, vastuta: bhUNa -tathI vedatrayI | 4||vtuN, vana.2. vAtuM. veha- yaha-sAmavaha (ane. atharvaveda | vedarakSaNa na., vedarakSA strI. (vedasya rakSaNam/vedasya 57. zrI.yo.) mama yA2 vaha, DI. vaha rakSA) vahana ayAva. vahana 2kSa. saMhitA (maMtra) ane brAhmaNa ema be vibhAgamAM che. | vedarakSita tri. (vedasya rakSitA) vahana 215 // 4282. je paramAtmA pAsethI sAMbhaLavAmAM AvyA tethI te vedavacana na. (vedasya vacanam) vahanI vA, vehanu "zruti' nAmathI prasiddha che ane tethI viruddha eTale je vayana. puruSonI kRti hovAnuM manAya che tethI te "smRti' vedavat puM. (vedo'bhyasyatvenA'styasya matup masya vaH) eTale yAda rAkhavAmAM Ave evo artha samajavAmAM bhyAsI prA. sAve. cha. (tri. vedayati vid+ac-Nic vid+ac vedavatI strI. (vedaM jJAnamastyasyAH, veda+matup vA) -2, nI. striyAM+GIp) duza54 rAnI nyA. vedakauleyaka (puM.) ziva, mAheva.. vedavAkya na. (vedasya vAkyam) vana, vayana. vedagarbha puM. (vedo garbhe yasya) 76, viSY, LAL.... vedavAsa, vedAvAsa puM. (vedasya vAso yatra/vedasya vedagupti strI. (vedAnAM guptiH) vahana 2151, vahane. ___AvAso yatra) zrAma, mA. gupta rAkhavA te. vedavit tri. (vedaM vetti, vid+kvip) 36 %8112vedajJa tri. (vedaM jAnAti, jJA+ka) 36 2. vi. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / vedavidvas - vedhita] vedavidvas tri. (vedeSu vidvAn ) veha bhaenAra. vedavRtta na. ( vedasya vRttam) vehano mata. vedavyAsa puM. (vedAn vyasyati, vi+as + aN) parAzarano putra eka muni. vedasaMmata tri. (vedena saMmataH ) vehe mAnesa. vedAGga na. (vedasyAGgamiva) vehanAM aMga-cha zAstra bheTale 1. zikSA - syArA, 2. chaM6, u. vyArA, 4. niruktavedanA kaThina zabdonI vyAkhyA, 5. jyotiSa -nakSatra vidyA bhane gazita bhyotiSa, 5. udaya-bhasis. vedAdi puM. (vedasyAdiriva) OM52. vedAdhigama puM, vedAdhigamana na. ( vedasyAdhigamaH / vedasyAdhigamanam ) venuM jJAna; ve prApti. vedAdhipa, vedAdhipati puM. (vedasyAdhipaH / vedasya adhipatiH) bRhaspati-bhaMgaNa, zuddhAyArya-budha-viSNu. vedAdhyayana na vedAbhyAsa puM. (vedasya adhyanam / vedasya abhyAsaH) vehano salyAsa. vedAdhyAyin tri. (vedamadhIte) vehano khalyAsa DaranAra. vedAdhyApaka tri. ( vedasyAdhyApakaH ) veha lAvanAra. vedAdhyApana na. ( vedasyAdhyApanam ) veha lagAvato te. vedAnta puM. ( vedasyAntaH) vehano kheta bheTale veha pachI Avela upaniSadrUpa vedagrantha, zArIrika sUtra-bhASya vagere. vedAntajJa, vedAntavit tri. (vedAntaM jAnAti, jJA+ka/ vedAntaM vetti, vid+ kvip) vedyAntazAstrane bhAganAra. dar (9.) sizisl sisl3l. vedArA strI. (vedAra + striyAM0 GIS) athaMDI. vedi puM. (ved+in) aMjADI nAme vanaspati (strI.) (puM. vid+in) paMDita. (strI. vidyate puNyamasyAmiti, vid+in) yajJa bhATe taiyAra $relI, pariSkRta bhUmi jenA vacalA kinArA joDAyelA hoya, sApha karelI bhIna, khAMgaNInI vIMTI bheTalo, vivAha vageremAM vedhavidhithI IrAtI oTalI, pazu AMdhavA bhATe puresI Damaru AkAranI jamIna. vedikA strI. (vedi+ svArthe kan+TAp) maMgaNa arya mATe - saptaparNavedikA - zakuM0 1 / gharanA dvAra vagerebhAM urAtI yojaMDI bhATInI khoTalI - mandAkinI saikatavedikAbhiHkumA0 1 / 29 / 1931 vedijA strI. (vedyA homavedito jAyate, vedi + jan+Da) draupadI, je drupada rAjAnI yajJavedimAMthI utpanna thaI hatI. vedita tri. (vid + kta) bhAvesa. veditavya tri. (vid + karmaNi tavyac) bhaeAvA sAya jaNAvavA lAyaka. veditA strI, veditva na. ( vedino bhAvaH, tal+TAptva) jJAna, sama4, bhaeApazu. veditR, vedin tri. (vid+tRc iT ca / vid+ Nini) bhAnAra. vedin puM. (vid + Nini) paMDita, brahmA, adhyAya, vidvAna. vedinI strI. (vedin + striyAM GIp ) bhaganArI strI, viduSI. vedI strI. (vedi+ striyAM GIp ) vedi strI. zabda dukha. vedodaya puM. (vedaH viSayajJAnamudaye yasya) sUrya, sArnu Au. vedodita tri. (vede uditaH) vehe Ihesa, vehamAMDalela. vedya tri. (vid + Nyat) bhagavA sAya. vedha puM. (vidh+ghaJ) vIMdha, vedha, paridhinI navabho bhAga- 'paridhinavamabhAgaH zUkadhAnyeSu vedhaH / ' AI, chIdra Davu, johavu, samayanuM bhA. vedhaka puM. (vidh + Nvul) ayUro vanaspati, samsIvetasa naranA kheDa lAganuM nAma (na. vedha + saMjJAyAM kan ) dhAe. (tri.vidh +kartrarthe Nvul ) vedha 42nAra, vIMdhanAra. vedhakaraNa na. ( vedha + kR + lyuT ) vIMdha. vedhakarttR tri. (vedha+kR+ tRc) vedhaka tri. 06 dukha. vedhana na. (vidh + bhAvakaraNAdau lyuT ) vIMdhayuM, aMDA. vedhanikA, vedhanI strI. ( vedhanI + svArthe kan hrasvaH TAp / vidhyate'nayA, vidh + lyu+ GIp ) bIMdhI, hAthInA kAna vIMdhavAnuM astra, maNiyAra lokonuM ratna, vedhamukhya puM. (vedhe mukhyaH) DyUro vanaspati. vIMdhavAnuM kheDa sobhara, bhethI. vedhamukhyaka puM. ( vedhamukhya + saMjJAyAM kan ) hujaharanuM 13. vedhas puM. (vi + dhA+asun) hiraNyagala brahmA taM vedhA vidadhe nUnaM mahAbhUtasamAdhinA - raghu0 1 / 29 / viSNu, sUrya, dhojA Aunu Au, paMDita, kheDa 2rA. vedhasa (na.) hAthanA aMgUThAnuM bhUja hathelIno bhAga. vedhita tri. ( vedha + itac ) vAdheyuM, chIdra pADelUM. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1932 vedhin tri. (vidh + Nini) vIMdhanAra. vedhinI strI. (vidh + Nini + GIp ) bhejo, methI. vedhya tri. (vidh + Nyat) vIMdhavA vAya. ven (bhvA. pa. sa. seTa-venati - te ) 4. vena puM. (ajati, aj- gatau + uNA0 na ajatervIbhAvaH) veNa zabda puM. dukho, brahmA vennA strI. (ven+na+TAp) te nAbhe kheDa nahI. vep (bhvA. A. a. seTa-vepate) pa, dhUvuM kRtAJjalirvepamAnaH kirITI - bhaga0 11 / 35 / vepathu puM., vepana, vepas na. ( vep + athuc / vep+bhAve lyuT / da/vep + uNA0 asun) bhpa, dhrubharI- 'vepathuzca zarIre bhe romaharSazca jAyate' - zrImabhagaH / - adyApi stanavepathuM janayati zvAsaH pramANAdhikaH- zAkuM0 zabdaratnamahodadhiH / 1 / 30 / vepamAna tri. (vep + zAnac ) tuM, ghU4tuM. vepasa tri. (vep + saMjJAyAM asun) yo'dhuM nirdoSa. vema, veman puM. (ve+man na Atvam / ve+manin) vaNakaronI sALa. vera na. ( aj + ran - vIbhAvaH) zarIra, heDa, rIMgazI, sara. veraka puM. (vera + saMjJA0 kan) yUro vanaspati. veraTa (puM.) kheDa prahAranI nItha bhatino puruSa. vel (bhvA. pa. sa. seT-velati) pavu, yAsavu. (curA. ubha. sa. seTa-velayati - te ) samayano upadeza 42vo, vakhata jaNAvavo. vela na. (mavela+ac) upavana, jagIyo. velA strI. (velyate'nayA, vel+ac+TAp) DAsa'grahaNasamayavelA vartate zItarazme' zRGgAratilake / vajata, maryAdA, samudrano DinAro, horAicI aNa, samudranA bhajano vihAra, khaviSTa, bharA, roga, Izvaramana, budhanI patnI. velAkUla (na.) te nAmanI kheDa deza-tAmraliptI heza. velAmUla na. ( velAyAH mUlam ) hariyAno DinAro. vellU (bhvA. para. saka. seT Rrit-vellati) yAvadu, hAlavu vella na. (vell+ac) vAvaDIMga. (puM.) bhadhuM te. vellaja puM. (vella+ac tathAbhUtaH san jAyate, jan+Da) bharI, tIjAM. [vedhin-vezman vellanA strI. (vellana + striyAM TAp) bhASAddUrvA vanaspati. vellantara puM. (vellaM tarati tR+ac) kheDa vRkSavIretaru / vellana na. (vell+bhAve lyuT ) dhoDA vagerenuM bhIna upara AnoTavu, DADhAvu, yAsavu, bAuDAnI kheDa pahArtha. vellahala puM. (vellaM hvalayati, hal + ac-pRSo0) chATo, soira, chInANavI. velli, vellI strI. (vell+in / vell+in vA GIp ) satA, vela. vellikA strI. ( velli + saMjJAyAM kan+TAp) kheDa Au velo. vellita na. ( vell+bhAve kta) gamana, gati, hAlavu (tri. vell+karttari kta) gayesa, hAsesa, Imela, vAMDu. vevI (adA. A seT-vevIte) 4vu, jAvu, vyApaka, jheMDu, 2chvu, bhoDasa, tirasAra- saka0 / garbha dhAraNa vo aka0 / veza, veSa puM. (vizanti nayanamanAMsyatra, ghaJ / veS + ac, ghaJvA) veza, jasaMara vagerethI resuM 3pAntara, vezyAnuM 62 - taruNajanasahAyazcintyatAM vezavAra :- mRccha0 1 / 31 / 22. (puM. viz + bhAve ghaJ) praveza- 'gatavati kRtaveze kezave kuzayyAm" - gItago0 / pesavuM. vezaka, vezakRt tri. (viz + kartrarthe Nvul / / vezaM karoti, kR + kvip tuk ca ) praveza anAra (na. veza+ saMjJAM kan ) veza 2nAra. ghara, bhaDAna vezadhAriNI strI. (vezaM dhArayati, dhR + Nini + GIp ) vezadhAraNa karanArI strI. vezadhArin, vezabhRt puM. (vezaM dhArayati, dhR + Nini / vezaM bibharti bhR+mi tuk ca ) 542 veza dhArae DaranAra, naTa, veza dhArA 42nAra vezana na. ( vizyate'tra, viz + adhikaraNe bhAve ca lyuT ) ghara, praveza, pesavu. vezanta puM. (viz + jhac) nAnuM sarovara, taNAva, jAnothiyuM, agni, citrAnuM jhADa. vezabhUSA strI. ( vezasya bhUSA) vezanI zazaNAra. vezara, vesara puM. (vezaM rAti, rA+ka/vesa + aran) khaccara ghoDo. vezarI, vesarI strI. (veza - vesara + striyAM jAti GIS ) khaccara ghoDI. vezavAra puM. (vezaM vArayati) 4riyAzuM vasAyuM. vezin tri. (veza + ini) vezavArju. vezman na. ( vizantyatra viz + manin ) ghara, nivAsasthaNa. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezmabhU-vaikharI] shbdrtnmhoddhiH| 1933 vezmabhU strI. (vezmano bhUH) gha2 42vAyogya sthAna. | veha (bhvA. A. a. seTa-vehate) yatna 42va.. vezya, vezyAgRha, vezyAzrama puM. na. (vezAyai hitaM | vehat strI. (vi+han+ati nalopaH) fuud 32nArI yadvA veze bhavaM yat/vezyAyAH gRham/vezyAyAH AzramaH) vezyAnu ghara, vezyAvA.. vehAra puM. (vi+ha+ghaJ pRSo.) laDa.2 . vezyA strI. (vezamarhati vezena dIvyati Acarati vA, vehra (bhvA. pa. sa. seTa-vehvati) 4.. viz+Nyat+TAp) vezyA strI, 480. vanaspati.. vehvala (bhvA. pa. sa. seTa-vehvalati) 4j, stuj. vezyAgaNa, vezyAvAra puM. (vezyAyAH gaNaH-vAraH) vai (bhvA. pa. sa. aniTa-vAyati) suDA, sUca. vezyAono samUha. __(avya. vA+Dai) pAhapU29mai, anunayama, saMbodhanamA vezyAguru, vezyAvAra puM. (vezyAyAH gururiva/vezyAyA 52rAya che. AcArya iva) vezyAno bhava.. vaizatika tri. (viMzatinA krItaM, Thak) vIsI parIsa.. veSaNa puM. (viS+karaNe lyuT) sama vRkSa.. vaikakSa, vaikakSaka na. (vizeSeNa kakSati vyApnoti aNa/ veSaNA strI. (veSTi vyApyoti, viz+lyu+TAp) dhAna | vaikakSameva, vaikakSa+vun) uttarIya vastra, nonI 3. peThe paherelI eka jAtanI hAramALA. veSTa (bhvA. A. sa. seTa-veSTate) vIzj, dhera. | vaikaGkata puM. (vikaGkata+svArthe'N) me. tanu jAu. veSTa puM. (veST+ghaJ-ac vA) vIra te, dherate, (tri. vikaGkatasyaidamaNa) vi . vRkSa saMbaMdhA.. vAra, unI 2sa-muM42 varga3, 5AdhI. vaikaTika puM. (vikaTa+Thak) ave. veSTaka na. (veSTa + saMjJAyAM kan) pAcahI. (puM. veSTate, vaikartana puM. (vikartanasyApatyam, aN) 4[nu, nAma. veST+Nvul) Beal, bhAta, al. (viSTa+katrarthe vaikalpika tri. (vikalpena prAptaH, tatra bhavaH vA Thak) Nvul) vIranAra, gheranA2. vidhe. DonA2-dhanAra, mAnizcita, pakSaprApta. veSTana tri. (veSTa+bhAvakaraNAdau lyuT) valaj, dhe2j. | vaikalya na. (vikalasya bhAvaH SyaJ) vi.sa5, beTI, krIDArzala: kanakakadalIveSTanaprekSaNIyaH- megha0 77 / mAmI.. chAnanu, chidra, pAca, bhugaTa- aspRSTAlakaveSTanau vaikAla puM. (vikAla+aN) sAyaMDA, sAMdeg4. raghu0 1 / 42 / -zirasA veSTanazobhinA-raghu0 8 / 12 / vaikuNTha puM. (vikuNThAyAM bhavaH aN yadvA vividhA gugaNa, bhAta, vA. veSTanaka puM. (veSTana+kan) saMbhoganA samaya nI. mAsa. kuNThA yasya svArthe'N) viSNu, Indra, dhomu sana.25, tulasIno chou. zarIranI sthiti. veSTanIya tri. (veSTa+karmaNi anIyar) vI24 dAya, vaikuSTha na. (vikuSThAyAM bhava, aN) vidos, viSNana dhAma, 2vA lAya.. veSTavaMza puM. (veSTaH vaMzaH) . tano disa. | vaikRta na. (vikRtasya bhAvaH, aN/tri. vikRtita AgataH veSTAsAra puM. (veSTasya sAraH) 'zrIveSTa' 26 zubha.. aNa) vi.2, bIbhatsa. 2sa, vi.2thI satpanna yetaveSTita tri. (veSTa+karmaNi kta) vI24, 338, ro38, 'tatpratIpapavanAdi vaikRtaM, prekSya zAntimadhikRtya nAyanAra. (na. veSTa+bhAve kta) vIraj, dhe2. - kRtyavid' -raghau0 11 / 62 / vesa (bhvA. pa. sa. seTa-vesati) 4... vaikRtApaha tri. (vaikRti apahanti, apa+han+Da) vi5121 vesana na. (ves+bhAvakaraNAdau lyuTa) yA vagairenI. nAza.2nA2. hanI soTa, 8j, gamana 2.. vaikrAnta na. (vikrAnta+svArthe aNa) .tanI bha.. vesavAra puM. (vesaM vArayati, vR+ac) Aug- 'nirasthi vaikharI strI. (vizeSeNa khaM rAti, rA+ka+svArthe aN) pizitaM piSTaM siddhaguDaghRtAnvitam / kRSNamAricasaMyuktaM kaMTha vageremAM uccArAto arthabodhaka-varNAtmaka eka vesavAra iti smRtam / 'vesavAro guruH snigdho za6 - vaktre vaikharyatha rurudiSorasya jantoH valopacayavardhanaH' -rAjavallabhaH / riyA, 5, saSamNAbaddhastasmAda bhavati pavanaprerito vrnnsNgh:eka khANuM. alaMkArakaustubhe / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1934 shbdrtnmhoddhiH| vaikhAnasa-vaiNya vaikhAnasa puM. (vikhanasaM brahmANaM vetti tapasA, | vaijika na. (vIjena nirvRttaM Thak). s.20||vaanu tesa. vikhanas+aN) vAnaprastha tApasa- 'vaikhAnasebhyo (na. vIjAya hitaM, svArthe Thak) 125, mAtmA. zratarAmavArtA -bhaTri0 3149 / -vaikhAnasaM kimanayA (tri. vIjasyedaM Thak) bI4nu, jIsaMbaMdhI, pI04thI vratamApradAnAt vyApArarodhi madanasya niSevitavyam- prApta, pIthI thayela. (puM. vIjAdAgataM, vIja+ThaJ) zAkuM0 1 / 27 / (tri. vikhAnasasyedam, aNa) me. navAMku2. tApasanuM vAnaprastha, vAnaprastha saMbaMdhI. vaijJAnika puM. (vijJAnAya sAdhu Thak) hoziyAra, vaikhAnasI strI. (vaikhAnasa+striyAM DIp) . dusanI vijJAnazAstrapravI.. (puM. vijJAnamadhikRtya kRto vAnaprastha vRtti, yajJanuM ekapAtra. granthaH, Thak) bhauddha bhAgama. (tri. vijJAnAya sAdhu, vaiguNya na. (viguNasya bhAvaH Syab) viSNu gu5, Thak) nipura, boziyAra, mauddhArAma bhAnAra, nauddhArAma viruddha gunangi- yAtrAparvate yugyaM vaiguNyAt saMbaMdhI. prAjakasya ca -manu0 / hoSa, poTa, nyUnatA, anyAya, vaiDAla tri. (biDAlasyedaM, viDAla+aN) jAnu, gu2litapa.. bilADA saMbaMdhI. vaicakSaNya na. (vicakSaNasya bhAvaH SaNya) viyakSa5j, vaiDAlavrata na. (vaiDAla iva vratam) 5458, chagayI. DoziyArI, azala, niygudt- dharmArthakAmamokSeSu mAya29, DhoMga- yasya dharmadhvajo nityaM zakradhvaja ivocchritaH / pracchannAni ca pApAni vaiDAla nAma tad vaicakSaNyaM kalAsu ca-sA0 da0 / vaicitya na. (vicita+SyaJ) 24, 5 5.. vratam-dAnasAgare / vaicitrya na. (vicitrasya bhAvaH Sya) viyitratA- vaicitryaM vaiDAlavatika tri. (viDAlavratamastyasya Than) 75thI. dharmAcaraNa karanAra, DhoMgI uparathI dharmano DoLa karanAravitnoti vAcakavidhau vAcaspateranatike- rAjendrakarNapUre- | pAkhaNDino vikarmasthAn vaiDAlavratikAn zaThAn . 28 / vi.nakSatA, samuta5, tareData2455, viSNupurANe / sArtha. vaiDUryya (na.) vaidUrya humI. vaijanana na. (vijAyate'smin jan+AdhAre lyuT + svArthe vaiNa puM. (veNu+aN ulopaH) disa apanArI, vAMsana, aNa) gamihIno prasa4510 -atha vaijanane mAsi ma. 42 // 2- vaiNAbhizastavAddhUSigaNikA gaNadakSiNAmsA devI divyalakSaNam-rAjata0 174 / bhAga0 11130124 vaijayanta puM. (vijayate, vi+ji+jha svArtha aN) chandranA | vaiNava, vaiNakeya tri. (veNUnAM phalam, aN tasya na bhaDeya, ndra ghara, indranI. 5%, azinu kAu... lup tasyedaM vA aNa/veNaya+chaNa+kuk ca) vasanu, vaijayantika tri. (vaijayanta+Thak) aaj, patautarj. disa-saMdhI, vAMsajI-saMdhI. (na. veNUnAM phalam, vaijayantikA, vaijayantI strI. (vaijayantI+svArthe ka+TAp aNa) disanI. 45. hasvaH) 4%1, pataust- nirdhanaM nidhanametayoradvayostArata- | vaiNavika vaiNika vaiNaka ni (veNovikAra yavidhimugdhacetasA / bodhanAya vidhinA vinirmitA vaiNavaM veNulAdyaM zilpamasya Thak/vINA tadvAdanaM repha eva jayavaijayantikA-udbhaTa0 / -saJcArite zilpamasya Thak) vAsaNI. unA2- tacchutvA cAgurusArayonau dhUpe samutsarpati vaijyntii-rghu068| vihatAzo'pi hasitvA vaiNiko yayau-kathAsarit0 - stanapariNAha vilAsavaijayantI-mA0 3 / 15 / me| 63 / 162 / jAu, sa tanI motImAnI bhA... vaiNuka na. (veNovikAraH, Thak) sAthIna. yAvAnI vaijayi (pu.) nazAstraprasiddha me. yavatA. dADhA bhovANI vaisanI. 40531. (tri. vINA tadvAdanaM vaijayika na. (vijayasya nimittaM vijayinA saMyoga iti vA) ___ zilpamasya Thak) isanI gAunA2. vizya saMbaMdhI -raNe pravezasadRzaM karma vaijayikaM kRtam vaiNya puM. (veNasyApatyam, yaJ) vanarAno putra pRthu - harivaMze 242 / 31 / 25%1. -AdirAja: pRthuvaiNyo mAndhAtA yauvanAzvakaHvaijAtya na. (vijAterbhAvaH yat) vitIyaj. jaTAdharaH / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaitA vaitaMsika-vaidehI] shbdrtnmhoddhiH| 1935 vaitaMsika tri. (vitaMsena mRgapakSyAdibandhanopAyena carati | punaH syAccaturvidhA / vaidI cAtha gauDI ca pAJcAlI Thak) mAMsa. veyI. vanAra- zirI -imAn zakunakAn lATikA yathA / mAdhuryavyajjakairvarNe racanA rAjana ! hanti vaitaMsiko yathA-mahA0 3 / 33 / 33 / lalitAtmikA / avRttiralpavRttiA vaidarbhIrItirucyate vaitanika tri. (vetanena jIvati, Thak) mA 52 -sA0 da0 626 / sazastyAnI meM patnI, zrIkRSNAnI. jIvanAra, pagAra upara jIvanAra, pagArathI kAma karanAra- merA. vIro vaitanikaH sandhirATanagaroSitA kumArINAm- | vaidala na. (vidalasya vikAraH, aN) bhikSuunu meDa upadezazatake 20 / mikSA pAtra- pAtraM tu dAravAlAyumRNmayAnyapi vaidalamvaitaraNi, vaitaraNI strI. (vitaraNena dAnena labhyate, | jaTAdharaH / (puM.) (r) naivil janAvadA masAlehA2 aN+Dop vA pRSo0 hUsvaH/vitaraNena dAnena ladhyate, pAnI pIjI -pUpo'pUpaH piSTakaH syAd vaidalo aN+ GIp) yamadvArabhAnI meM nahI -nArakA jantavaH vidalo'pi ca-zabdacandrikA / pretA nadI vaitaraNI smRtA-trikANDam / vaidika puM. (vedaM vettyadhIte vA ThaJ) vaha nAra vaitasa puM. (vetasa eva+ svArthe aN) samavetasa.. (tri. brAhmaNa, vano sabhyAsa. 72nA2 puruSa. (tri. vedeSu vetasasyedaM, aNa) netararnu, netarasaMbandhI. vihitaH Thak) hota. bhava3. vaitAna tri. (vitAna+aNa) yano pavitra mAni.. | vaidizya (tri.) vi pAsena nagara. bhavaH vitAna+Thaka) zrautavidhiyI vaidaSI strI.. vaidaSTa na. (vidaSo bhAvaH aNa+GIpa/ agnirnu sthApana- traiyyA ca vidyayA kecit tvAM vai / viduSo bhAva: SyaJ) vidvAna56, paMDitAI -pATavaM vaitAnikA dvijAH-bhAga0 10 / 40 / 5 / (tri. vitAnasyedaM duSTavaiduSyatIvrA suvratabhAratI-rAjata0 1 / 12 / Thak) yajJano pavitra mani vagaire-saMbaMdhI. | vaidUryaM na. (vidUre girau bhavaH, SyaJ) me..tano bhali vaitAlika tri. (vividhastAla: maGgalagItAdizabdaH, vetAlena 'sthAlyAM vaidUryyamayyAM pacati tilakaNAnindhanaivyavaharati, Thak) bhaMga-stuti. vagai3thI. 20%ne / zcandanAdyaiH / ' -vaiduSyaM vizadaM vadanti sudhiyaH svacchaM 4AunA2 maatt-yaa29|- vaitAlikA sphuTapadaprakaTA- __ ca tacchobhanam-rAjavallabhaH / thaMmuccoMgAvalI: kalagiro'vasareSu peTuH- zizu0 vaidezika tri. (videze bhavaH Thak) vihezama thnaa25|67| 52hezana. vaitAlIya (pu.) ta namanI meM. bhAtrA6. vaideha puM. (vizeSeNa deha upacayo yasya svArthe aNa, vaida tri. (vedasyedaM aN yadvA vid+aJ) vana, 36 videhe bhavaH aN vA) vepArI, zudratha vaizya strImA saMbaMdhI, udyAna, hyA saMbaMdhI.. utpanna yeto me. [saM.42- vaizyAnmAgadhavaidehI vaidagdha, vaidagdhya na., vaidagdhI strI. (vidagdhasya caturasya rAjaviprAnaGganAsutau-manu0 10 / 19 / (puM. videhAnAM bhAvaH aN/vaidagdha+striyAM DIp/vidagdhasya bhAvaH rAjA, aNa) vino . svAmI. 442%1. (tri. videhe SyaJ) DAyasa, yatu204, zahatA, suyyA, yAsADI- bhavaH, aNa) viDa nAme dezamA thanA2, videzinu. vAga vaidagdhapradhAne'pi rasa evAtra jIvitam-sA0 da0 / vaidehika puM. (videha +Thak) vaideha puM. za6 4.. * prabandhavinyAsarvadAdhyanidhiH-vAjasaneya0 / vaidehI strI. (videheSu mithilAdezeSu bhavA aN+ GIp) vaidarbha puM. (vidarbhANAM janapadAnAM rAjA aNa) vihama zUdrathI vaizyamAM utpanna thayelI eka varNasaMkara strI, hezono 22- mene yathA tatra janaH sameto vepArIstrI, sItA- rAmo'pi saha vaidehyA vane vanyena vaidarbhamAgantumajaM gRhezam -raghu0 5 / 62 / (na.) vAyanI vartayana / cacAra sAnajo zAnto vRddhekSvAkavrataM yuvAduTisadi, dists. raghu0 12 / 20 / -vaidehi ! yAhi kalasodbhadharmapatnI vaidabhI strI. (vidarbha bhavA, aNa-DIp) nAnI. tasyAH puraH kathaya pUrvakathAH samastAH / pRSTA'pi strI, damayaMtI, sAhityaprasiddha eka kAvyaracanA- mA vada payonidhibandhanaM me seyaM punazcalukitAmbunidheH padasaMghaTanA rItiraGgasaMsthA vizeSavat / upakI kalatram-udbhaTaH / vaidehibandhorhadayaM vidadre-raghu0 rasAdInAM (zabdArthazarIrasya kAvyasyAtmabhUtAnAM) sA 14 / 33 / 062, pI52. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1936 shbdrtnmhoddhiH| [vaidya-vaiyadhikaraNya vaidya puM. (vidyA'styasya aN) paMDita, vaidya -vaidyayatna- | vainAyika puM. (vinAyaM khaNDanamadhikRtya kRto granthaH paribhAvinaM gadaM na pradIpa iva vAyumatyagAt-raghu0 Thak tavAbhijJA'sya vA) yauddhArAma, yoddhamatAnusArI . 1953 / sara'sArnu 3. puruSa. vaidyaka na. (vaidyaM cikitsakamadhikRtya kRto granthaH kan) vainAzika . (vinAzamadhikRtya kRto granthaH Thak) AyurvedazAstra, cikitsA vijJAna. yauddhAma, zeNiyo. (tri. vinAza+Thak) bauddhArAma vaidyanAtha puM. (vaidyaH nAthaH) te nA. ziva, dhanvantari | nAra, prauddha, kSA, 52tantra.. ta. nAme meM bhairava, te. nA. ma.5 25, te. nA. ma. | vainItaka puM. na. (vizeSeNa nItaM nayanaM, tena kAyati, 120- karavIre mahAlakSmIrumAdevI vinAyake / arogA kai+ka) sajI-usI. vagaire. vaidyanAthe tu mahAkAle mahezvarI-mAtsye 13. a0 / vainya puM. (venasyA'patyaM pumAn, vena+Nya) pRthu21%8. vaidyabandhu puM. (vaidyasya bandhuriva) 12mANAnu, sAu. vaiparItya na. (viparItasya bhAvaH SyaJ) viparIta, vaidyamAtR, vaidyasiMhI strI. (vaidyasya mAteva/vaidyasya siMhIva) viparyaya, virodhI.. arasAnu vRkSa. vaiparItyA strI. (viparItasya bhAvaH, SyaJ+TAp) 4.su. vaidyA tri. (vaidyaH pAlyatvenA'styasyAH, aca+TApa) tA-4%mAna . ___oTI vanaspati. vaipulya na. (vipula+SyaJ) vistAra, vizauntu. vaidha tri. (vidhita AgataH+ac) vivi pramauel, yaha vaibhASika tri. (vibhASA+Thak) vailpi, ma7i. mu4ma, vidhipratipAdha. vaibhava na. (vibhorbhAvaH aN) vimupa, vaibhava, vibhUti, vaidharmya na. (viruddho dharmo yasya, yadvA vidharmasya bhAvaH samRddhi- manaso vapuSo vAco vaibhavaM tapagocaraH-bhAga0 ___SyaJ) viruddha dharmapaj, gu kurj, manyavakSau. 10 / 4 / 38) vaidhaveya puM. (vidhavA+ Dhak) vidhavAnI putra.. vebhra na. (vi+bhrAD+Da+aNa) vizuto.3. vaidhavya na. (vidhavAyA bhAvaH, SyaJ) vidhavA5i. vaibhrAja na. (vibhrAja idaM, aNa) viyonI meM. jIyo. vaidhahiMsA strI. (vaidhA cAsau hiMsA ca) vahota. si.. -tato vibhrAjitaM tena vaibhrAjaM nAma tad vanam-harivaMze vaidhAtra puM. (vidhAturapatyam aN) sanatkumAra vagaire 23. / 14 / bhani. vaimAtra na., vaimAtreya puM. (vimAturapatyaM aN/vimAturapatyaM vaidhAtrI puM. (vidhAtR+ac+GIp) 60. vanaspati.. ___Dhak) mIrabhAna-sAvI. mA. vaidhurya na. (vidhura+SyaJ) vikSoma, utvasthA, 575. // 2. vaimAtrI, vaimAtreyI strI. (vimAturapatyaM aNa+ DIpa/ vaidhRti puM. (vigatA dhRtiryasmAt pRSo0 vRddhiH) viSTuma, ___vaimAtreya+DIp) sA.. paDena. vagere yogomAMno chello yoga, sUryacandranA krAnti vaimAnika (puM. ba.) nAgamaprasiddha vimAnavAsI. heva.. sAbhyathI. bhA.sa. zubhasUya mani- parighasya (tri. vimAnasyedaM Dhak) vimAnanu, vimAna saMdhI. tyajeda) saptazUle ca nADikAH / gaNDavyAghAtayoH vaimukhya na. (vimukhasya bhAvaH SyaJ) vimuma, vimumatA, SaT ca nava harSaNavajrayo / vaidhRtivyatipAtau ca virodha. samastau parivarjayet-jyotistattvam / vaimeya puM. (vi+mi+yat+svArthe aNa) vinimaya za06 vaidheya puM. (vidheye karttavye'nabhijJaH, vidheya+aN) bhUja humo basA. __ -pralapatyeSa vaidheyaH-zAkuM0 2 / 43. vaiyagra, vaiyaGgya na. (vyagra+aN, SyaJ vA) yenI, vaidhyata (puM.) yamavano pratiDAra-dvA257. ___vyAsatA, vyatA, matirnu atire754 tadana5j. vainateya puM. (vinatAyAH apatyaM Dhak) 123- vainateya vaiyarthya na. (vyartha+SyaJ) nA , vyartha, ma vinAnu, iva vinatAnandanaH-kA0 / a255- tArthyazcAriSTanemizca ni . . tathaiva garuDAruNau-mahA0 165 / 40 / vaiyadhikaraNya na. (vyadhikaraNasya bhAvaH SyaJ vainayika tri. (vinaye rataH Thak) vinayavANu, sau4nya, vyadhikaraNapaNuM-bhinna liMga, bhinna vibhakti, bhinna ziSTAyA. vyavahA2 42 nArI- sarvaM vainayikaM kRtvA / vacanapaNuM, jyAM paheluM pada bIjA padathI judA kArakamAM vinayajJo bRhaspatim-mahA0 12 / 6814 / { hoya tevA bahuvrIhi samAsamAM. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaiyAkaraNa-vailva] shbdrtnmhoddhiH| 1937 vaiyAkaraNa tri. (vyAkaraNaM vetti adhIte vA aN) | vairalya na. (virala+SyaJ) hutA, DhalunjvirasatA, vyAkaraNano abhyAsa karanAra, vyAkaraNa jANanAra, | nyUnatA. vyaa425||2||strii -vaiyAkaraNAkhyAyAM caturthyA-pANiniH- | vairAgya na. (virAmasya bhAvaH, virAga+SyaJ) vissyvaasn| 6 / 3 / 7 / / rahitapaNuM, sAMsArika viSayomAM udAsInatA-becenI vaiyAghra puM. (vyAghracarmaNA parivRto rathaH aN) vAcanA -'sarvaM vastu bhayAnvitaM bhuvi nRNAM vairAgyamevAbhayam' yAmAthI. maDheva. 2tha- ayaM sahasrasamito vaiyAghraH -bhartRhariH / -kAmaM prakRtivairAgyaM sadyaH zamayituM kSamaHsupratiSThitaH -mahA0 2 / 58 / 4 / raghu0 17155 / mo. vaiyAghrapadya puM. (vyAghrapado'patyamiti, vyAghrapad+SyaJ vairATa tri. (virATasyedaM, virATa+aN) vi2||2 saMbaMdhI, yadvA vyAghrasyeva pAdAvasya iti akAralope-yaJ) virATa- AraNyeyaM tataH parva vairATaM tadanantaram mahA0 1 / 2 / 57 / (puM. vIra iva aTati, aT+ ac+ 24 me muni- yudhiSThirasyAsamahaM purA sakhA svArthe aN) indrago5. 81.31. vaiyAghrapadyaH punarasmi vipraH -mahA0 4 / 6 / 11 / / | vairAtaGka puM. (vIrasya arjunasyAtaGkAyai zaGkAyai sAdhu vaiyAtya na. (viyAtasya bhAva: SyaJ) ni%%5j, . aNa) arjuna vRkSa-sAhAnu mAu.. vairAnubandhin tri. (vairaM vidvaSamanubadhnAti Nini) dvaSane. lajjeva yoSitAm / parAkramaH paribhave vaiyAtyaM | yogya karanAra, vairane anusaranAra, surateSviva-zizu0 2 / 44 / / vairAyamANa tri. (vaira+kyac+zAnac) vai2 42tuM. vaiyAsaki puM. (vyAsasyApatyaM, vyAsa+iJ kakAdezazca) | vairina tri. (vaira+astyarthe Nini) zatra, vI2 -vairiNaM vyAsaputra-zuva- evaM nizamya bhRgunandanasAdhuvAdaM | ___ nopaseveta sAhAyyaM caiva vairiNaH-manu0 4 / 133 / vaiyAsakiH sa bhagavAnatha viSNurAtam-bhAga0 10 / 1 / 14 / | vairUpya na. (virUpasya bhAvaH Sya) vi355, 2.myj, vaiyAsaki tri. (vyAsena proktaM Thak) vyAse. 4.. 52. 35ugj. -vairUpyamaGgeSu kazAnipAto mauNDyaM vaiyAsikI strI. (vyAsena proktA, ThaJ+DIp) vyAse tathA lakSmaNasanivezaH-mahAnATake 5 aGke / savaNu janAvada saMhitA. -'vANI kANabhujImajIgaNa- thavuM, vastuno eka vikAra, ayogyapaNuM, asAdhAraNapaNuM davAsAsicya vaiyAsikIm' -mallinAthaH / -nirdizya samyak pravadanti vedAntaM vizvavairUpyavaiyuSTa tri. (vyuSTe dIyate kAryam aNa, aica) prAta:mi mudAharanti -mamA0 5 / 437 / / __thayej. vairocana, vairocani, vairoci paM. (virocanasyApatyaM aNa vaira na. (vIrasya bhAvaH karma vA aN) vI25j, 32, virocanasyApatyaM, virocana+iJ viroca+ghaJ) bhanino __-baddhavaireSu bhUteSu mohiteSvAtmamAyayA- bhAga0 87 / 39 / putra, sUryano putra ajii|4 -yAbhyAM vairocanIndrau duzmanAvaTa, zauthya virodha, dveSa. yugapadapi vipatsaMpadorekadhAma- viSNupAdAdivairakara tri. (vairaM karoti, kR+ac) viza5. 4282, kezavarNanastotre / nAmano me suddha, te. nAmanI eka siddhagaNa. dveSa karanAra, vairakAra tri. (vairaM karoti, kR+aNa) zatru, huzmana. vairocananiketana na. (vairocanasya niketanam) pAtA. vairaktya na., vairAga tri. (viraktasya bhAvaH SyaJ/ | vairoTyA (srI.) nAgama prasiddha sIpa vidyAvAmI paikI teramI vidyAdevI. virAga+ aNa) virA, vaizaya. vailakSya, vailakSaNya na. (vilakSasya bhAvaH SyaJ/vilakSaNasya vairaGgika, vairAgika tri., vairAgin puM. (viraGga nityamarhati, __ bhAvaH SyaJ) zarama, 2.%%81, svabhAvAna vilakSaudl viraGga +ThaJ /virAgaM nityamarhati, virAga+ThaJ / viziSTatA- avadhArya zanairISavailakSaNyena yoSitaHvirAga+aN+in) vairAyane yogya, vi20. saMnyAsI.. | bhAga0 1055 / 29 / vairaniryAtana na, vairapratikriyA, vairazuddhi strI., | vailva tri. (vilvasyedaM aNa) bAlIna. bIdI saMdhI - vairapratikAra puM. (vairasya niryAtanam/vairasya pratikriyA/ | brAhmaNo vailvapAlAzI kSatriyo vATakhAdirau-manu0 varasya zuddhiH) 32 paNa ta, 32. 166. 2 / 45 / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1938 zabdaratnamahodadhiH / [vaivadhika-vaizvAnara vaivadhika tri. (vivardhana dhAnyataNDulAdinA vyavaharati | vaiziSTaya na. ( viziSTasya bhAvaH SyaJ ) leha, vizeSatA Thak ) vyApArI, atra vagereno vyApArI - valgAbhidhA vaidhikI valgAmaThamakArayat rAjata0 6 / 308 / vaivaNya na. ( vivarNasya bhAvaH SyaJ ) vae( tarI 4vo te jhIaza, bhasinatA, nistebhya stambhaH svedo'tha romAJcaH svarabhaGgo'tha vepathuH / vaivarNyamazrupralaya ityaSTau sAttvikAH smRtAH sA0 da0 3 / 166 / vaivasvata puM. (vivasvato'patyaM aN) yamaheva evaM zaza: saptatihAyano'yaM vaivasvatasyAlayamabhyupaitibRhatsaMhitAyAm / agni, zani, kheDa rudra, sAtabho bhanu- vaivasvato manurnAma mAnanIya manISiNAmraghu0 1 / 11 / - vanarAjizyAmalena dizaM vaivasvatAGkitAmrAjata0 4 / 151 / citrAnuM Au (tri vivasvata idaM aNa) vivasvatanuM vivasvata saMbaMdhI, yama saMbandhI, agnisaMbaMdhI, rudra saMbaMdhI. vaivastI strI. (vivasvat + aN + GIp ) dRkSiNa dizAyamunA nahI. - triSu lokeSu tAvacca vaiziSTyaM pratipatsyase- mahA0 13 / 159 / 41 / vizeSya-vizeSaNa saMbandhI, vizeSa buddhi niyAmaka eka saMbaMdha. vaizeSika na. ( vizeSaM padArthabhedamadhikRtya kRto granthaH Thak ) zAhabhuni prazIta te nAmanuM zAstra- eka eva tu kartavyo yasmin vaizeSikA guNAH - mahA0 7 / 5 / 15 / (puM. vizeSaM vetti adhIte vA, vizeSa + Thak ) vaizeSiGazAstra bhAganAra. (tri. vaizeSikasyedaM aN) AezA zAstranuM, vaizeSika zAstrasaMbaMdhI- buddhyAdiSaTkaM sparzAntA snehaH sAMsiddhiko dravaH / addaSTa bhAvanA zabdA amI vaizeSikA guNAH- bhASAparicchede / vaizeSya na. ( vizeSasya bhAvaH aN) vaiziSya na zabda dukho vaizya puM. strI. (vizati upabhuGkte, viz + kvip + svArthe vaivAhika tri. (vivAhAd bhavaH, vivAha+ThaJ) vivAhanuM, vivAha saMbaMdhI, vivAhathI saMbaMdhavALuM. vaivAhikI strI. (vivAha + ThaJ + GIp ) vivAhanI [DiyA. vaidya na. ( vizadasya bhAvaH SyaJ ) spaSTapazu, sahI, ghoNAza, nirbhaNatA. vaizampAyana puM. (vizamyasya gotrApatyaM phaJ ) vyAsanI kheDa ziSya mahAmuni- atha ziSyAn prajagrAha caturo vedapAragAn / jaiminiM sumantuM ca vaizaMpAyanameva ca - kaumeM 40 a0 / vaizasa na. ( vizasasya bhAvaH svArthe vA aN ) hiMsA, atala, ratA (tri vizasa + svArthe aN) hiMsa, katala karanAra. vaizAkha puM. (vizAkhA nakSatrayuktA paurNamAsI vaizAkhI sA yatra mAse punaH aN) vaizAnabhAsa, guruvarSa, ravaiyo. (na. vizAkhA + aN) dhanuSyadhArI khonuM kheDa AsanabhUyaH prahartukAmo mAM vaizAkhenAsthito mahIm - harivaMze 110 / 44 / vaizAkhA strI. (vizAkhA nakSatrayuktA porNamAsI GIp) vaizA mAsanI pUnama. vaizika puM. (veze vezyAlaye upacArAt vezyAyAM prasUtaH Thak) vezyAmAM Asakta puruSa- uddhAntalocanacakoramanaGgaraGgamAzAsmahe kamapi vAravilAsavatyA, vaizikastUttama - madhyamAdhamabhedAt trividhaH / SyaJ) vaizya bhati, vepArI vAziyo.. vaizyakarman, vaizyakriyA, vaizyavRtti na. ( vaizyasya karma / vaizyasya kriyA / vaizyasya vRttiH) vepAra, jetI vagere vaizyano dhaMdho. vaizyA strI. ( vaizya + striyAM TAp) vaizya strI, vAziyA - vaizyazcet kSatriyAM guptAM vaizyAM vA kSatriyo vrajetmanu0 8 / 382 / vaizravaNa puM. (vizravaso 'patyaM aN vizravaNAdezaH ) jeratapasA nirmitA rAjan ! svayaM vaizravaNena sA mahA0 2 / 10 / 2 / vaizravaNAlaya, vaizraNAvAsa puM. (vaizravaNasya AlayaH / vaizravaNasyAvAsaH) vaunuM jhADa, DuberanI nagarI- azvatthe vandanIyA tu nidhirvai zravaNAlaye- devIbhAga0 7 / 30 / 81 / vaizvadeva puM. (vizvebhyo devebhyo deyo baliH aN) vizvadevane apAto li. vaizvadevakarman na. ( vaizvadevaM karma) vizvadevane yAtA balinuM karma. vaizvAnara puM. (vizveSAM narANAmayaM kukSisthatvAt aN pUrvadIrghaH) agni- ahaM vaizvAnaro bhUtvA prANinAM dehamAzritaH / prANApAnasamAyuktaH pacAmyannaM caturvidhamgItAyAm 15 14 |yetn, yitrAnuM Au, agnisoino adhipati agni. (puM. vizvAnarasyApatyaM aN) agni soadhipati vahni tvattaH khANDavaraGgatANDavanaTo dUre'stu vaizvAnaraH- bhAminI 0 1 57 / Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizvAnarI-vyaMsanIya] shbdrtnmhoddhiH| 1939 vaizvAnarI strI. (vizvAnara+aNa+DoSa) varSamA prAraMbha meM sthAnathA. 40.90. sthAnane 5mAuna82, mA2 16 thatI se yaza. 42. bhUta, bhU. (puM. vaha +tRc) 52, 52nArI, vaizvI srI. (vizva+aN+GIp) 6tta.2SADhA nakSatra. / paNa, putra. vaizamya na. (vizamasya bhAvaH SyaJ) viSamatA- vaiSamyaM | voda tri. (avasiktamudaM yatra) mAda, bhAna. paramaM prApto duHkhito gatacetanaH-mahA0 3 / 61 / 20 / / vodAla puM. (voda ArdraH sannalati, al+ ac) . visakSata, me. ___tarnu bha7j, mana. bhA7{.. vaiSayika tri. (viSayeNa nirvRttaH Thak) viSaya saMbaMdhI, | vodAlI strI. (vodAla+striyAM jAti0 GIS) me tanI viSayanuM sukhaduHkha vagere. bhana bhAvI. vaiSTata na. (viSTtyA nirvatta aNa) DomanI bhasma. (tri. voraka paM. (avanataM lekhanakAle uro yasya prA. va. kapa viSTuti+aNa) viSTuti. sAdhya yaza. ko3. - avasyAto lopaH pRSo0 salopaH) 25, paliyo. vaiSTra puM. (viS+STran-Nicca) viSTa5, bhuvana, 4gata, voraTa puM. (vo iti raTanti bhRGgA atra, raT+ghaJarthe ka) sva0, vAyu, viSNu, mA . bhosarI, Dosa2 vRkSa. vaiSNava tri. (viSNurdevatA'sya tasyedaM vA aN) viSNunu, | vorapaTTI srI. (voraH paTTyAmasyAH) meM tanI sA6.4. | viSNusaMbaMdhI, viSNu jeno deva che tevuM haviSa vagere. | vorukhAna (puM.) me tano dho.. vizuno mata. athavA 64sa.7. (na. viSNoridam, vorukhAnI srI. (vorukhAna+striyAM jAti0 GIS) me viSNu+aN) vizuna sthAna, viSNupurA. __ tanI ghoDI. vaiSNavI strI. (viSNoriyam, viSNu+aN+DIpa) vi.nI vola puM. (vA+ulac) mora, 5.22.- volaM gandharasaH zasti. -'gAyatrI vaiSNavI hoSA' -smRtiH / prANapiNDagoparasAH samAH-bhAvapra0 / vaisAriNa puM. (visarati, vi+sR+Nini svArthe aN) | volaka puM. (vola+svArthe ka) 652no artha, 3, bhAsa. sADayA. vaisAriNI strI. (vaisAriNa+striyAM jAti. GISa) mAdI. vollAha (puM.) pojIzavAjI ma. popa pUMchAvAmA vaisUcana (na.) 112 strIva ghaa24|| 42 / 2 puruSa. | ghoTa -vollAhastvayameva syAd pANDukezaravAladhiHvaihArya tri. (vizeSeNa hIyate iti, vi+ha+Nyata svArthe / hemacandraH / / aN) bha2422. 42vA yogya sAgo 3- yathA bAleSu | vollAhI strI. (vollAha+striyAM jAti0 GIS) sa36 nArISu vaihAryeSu tathaiva ca / saGgareSu nipAteSu kezavALI tathA dhoLA pUMchaDAvALI ghoDI. tathApadvyasaneSu ca / anRtaM noktapUrva me tena satyena | vozi (strI.) 4.mANe. sUryathI. bI. sthAnamA 29 khaM vraja-mahA0 udyogaparvaNi candragraha, pRthvI ane pANImAM jIvI zakanAra eka vaihAsika puM. (vihAse'bhiratastaM karoti, vA Thak) -vatana IPL. . vidUSa., Hi3, ma24- bhAnustAnyadvanaruhavanI- vohittha (na.) 4&. kelivaihAsiko'yam -naiSadhe 19164 / vauSaT avya. (vah+DauSaT) hevAne. udeza. 4.bhAM voTA (srI.) ha.sI., ya.427, gulAmI- poTA voTA ca viSano tyAga-sa.. ___ ceTI dAsI ca kuTahArikA-hemacandraH / vyaMzaka puM. (vigato'zo vibhAgo yasya) parvata.. voDU puM. (bA+vA. uDU) me tano sapa, me. tak | vyaMzuka tri. (vigatAni aMzukAni yasya) vastra sahita, ___ bhAcha... voDrI strI. (vauDra+striyAM jAti0 GIS) 2. tanI vyaMsaka tri. (vi+aMs+Nvul) dhUta, 42, chata22. ___sa55, me.. tanI bha780, 5jano yatuza. (tri. vigato'so yasya kap) vip 2 . voDhu puM. (vaha+tun) te nAme meM muni. vyaMsana na. (vi+aMsa+lyUTa) 6ga, chataravaM. voDha tri. (vah + tRc) vanA2- 'bhAgIrathInirjharazIkarANAM / vyaMsanIya tri. (vi+aMs+karmaNi anIyar) 61vA __voDhA muhuH kampitadevadAru:-kumA0 1 / 15 / vahI 4 // 2, vAya, chata26 dAya.. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1940 shbdrtnmhoddhiH| -vyaDambaka vyaMsita tri. (vi+aMs+kta) gesa, chata38. vAyuH pittena saMyutaH / mukhamAgamya sahasA maNDalaM vyakta tri. (vi+aJjh-vyAptI+kta) sTa, spaSTa- visRjatyataH / nIrujaM tanukaM zyAvaM mukhe vyaGga vibhAvenAnubhAvena vyaktaH saJcAriNA tathA rasatAmeti tamAdizet' -mAdhavanidAne / ratyAdiH sthAyIbhAvaH sacetasAm-sA0 da0 / 5.52 vyaGgAra tri. (vigataH aGgAro yasmAt) aN||2|| vinAnu.. 538, muTu, AyuM, sthUla. (puM.) vidhu - vyakto vyaGgI strI. (vyaGga+striyAM jAti0 GIS) he30. vAyuradhokSajaH-viSNusahasra0 / vyaGgaya puM. (vi+a+Nyat) vyaM nAvRttithI. Lal vyaktatA strI., vyaktatva na. (vyaktasya bhAvaH, tal+TAp- dAya artha -vAcyo'rtho'bhidhayA bodhyo lakSyo lakSaNayA tva) spaSTa5j, 5:854j, mustA5j, sthUsa, mataH / vyaGgayo vyaJjanayA tAH syustisraH zabdasya uDA59. zaktayaH sA0 da0 2. pari0 / (tri.) .45 42vA vyaktaddaSTArtha puM., vyaktaddaSTa tri. (vyaktaM sphuTaM yathA / yogya. tathA dRSTo'rtho yena/vyaktaH ddaSTA yasya) sAkSAt / | vyac (tudA0 pa0 seTa vyacati) pArnu, 42j -aka / __ spaSTa nA2, sAkSI.. saMbandha 42vo- saka. / vyaktarUpa, vyagra puM. (vyaktAni sthUlAni bhUtAnyeva | vyajana na. (vyajatyanena, vi+aj+lyuTa) Aru, rUpaM yasya/vigatamagraM yasya) vi. paM] -sacandanAmbuvyajanodbhavAnilaiH-RtusaM0 18 / vyakti srI. (vi+aj+ktin) 11za, manuSya, hI vyaJjaka (puM.) vyaM.4nAvRtti arthathA. 4 2 za6, hI vastu, meha, viveyana- taM santaH zrotumarhanti hRdayanA bhAva vagerene prakaTa karanAra abhinayasdsdvyktihetvH-rghu0 1 / 10 / .4856. spaSTatA, abhidhAditrayopAdhivaiziSTyAt trividho mataH / zabdo'pi pratyakSa zAna -rAjJaH samakSamevAdharottaravyaktirbhaviSyati- vAcakastadvallakSako vyaJjakastathA-sA0 da0 2 / 31 / mAlavi0 / vyaJjana na. (vyajyate bhrakSyate annAdi saMyojyate'nena, vyaktIkaraNa na. (vyakta+cci+kR+lyuTa) spaSTa 42j, vi+a+ lyuTa) 6-28 vagere, thigussu, 72. avAcyatvAdikaM tasya vakSye vyaJjanarUpaNe-sA0 da0 vyaktIkRta tri. (vyakta+cci+kR+kta) spaSTa 430, 3 / 39 / hADhI, mU, strI52parnu, gu , avayava, khulluM karela. bhAva, hivasa, vyaMna sakSa2- satyarthe pRthagarthAyAH vyaktIbhavana na. (vyakta+cci+bhU+ lyuTa) spaSTa tha, | svara-vyaJjanasaMhateH / krameNa tenaivAvRttiryamaka khullA thavuM. vinigadyate-sA0 da0 10 / 640 / zanI meM vRtti. vyaktIbhUta tri. (vyakta+vi+bhU+kta) spaSTa thaye.ka., vyaJjanA strI. (vi+a+Nic+lyu+TAp) 206nI khulluM thayela. meM vRtti- viratAsvabhidhAdyAsu yathArtho bodhyate'paraH / vyaktodita tri. (vyaktaM uditaM yena) spaSTa 43sa., sA vRttivyaJjanA nAma zabdasyArthAdikasya ca-sA0 khulluM kahela, spaSTa udaya pAmela. vyagra tri. (vigatamagraM yasya) vyANa- vaivAhikaiH / vyajita tri. (vi+a+Nica+kta) zekha, 4.52 kautukasaMvidhAnaihe gRhe vyagrapurandhrivargam-kumA0 7 / 2 / 42. (.) vyaM4nAvRttithI. 4||ye.d. artha. mAsa.Ita. -lubdhA dhanArjane vyagrAH sadA caJcalamAnasaH- vyaJjijiSat tri. (vi+a+san+vartamAne zata) mahAnirvANatantre 3124 / pragaTa karavA icchatuM, prakAzavA cAhatuM. vyagratA strI., vyagratva na. (vyagrasya bhAvaH, tala+TAp- vyajijiSA strI. (vi+a+san+a+TAp) 5835. tva) vyAkuNatA, mAsasti. prAza 52vAnI 6271. vyaGgaH na. (vigataM vikalaM vA aGgam) vi.77. saM, | vyajijiSu tri. (vi+a+ san+u) 6ghADu 425 // mo.24nj, aMga, gayej , (tri. puM. vigataM aGgaM cAhanAra, prakAza karavA icchanAra. yasya) vi.4. aMgavANu, gye| maMgavAj. (puM.) | vyaDambaka puM. (vizeSeNa na DambakaH, Damba+Nvul) hai, meM tano bhuganI roga- 'krodhAyAsaprakupito | menu mAu. da0 / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyatikara-vyadhya] shbdrtnmhoddhiH| 1941 vyatikara puM. (vi+ati+kR+apa) ua saMbaMdha, vyasana, | vyatIpAta puM. na(vi+ati+pat+ghaJ dIrghaH) me huma, saM.52, mizra - anyo'nyavyatikaracArubhi- d, moTo Guid, RA5mAna, yotiSaprasiddha meM vicitraratrasyantravamaNijanmabhirmayUkhaiH-zizu0 4 / 53 / / yo -niraMzaM divasaM viSTi vyatIpAtaM ca vaidhRtimbhegse|| 42, 52252 saMbaMdha, janAva, prasaMga, 13, jyotistatvam / 57tI, 57j.. vArApharatI banavuM. vyatyaya, vyatyAsa puM. (vi+ ati + iN + ac / vyatikrama puM. (vi+ati+kram+ghaJ) Baj vi+ati+as+ghaJ) 215, sAmA, viparIta, viparyaya. sarvatraprAGmukho dAtA grahItA vyatikrama, pAra karavuM, virodhI. ca unmukhaH / eSa eva vidhirdAne vivAhe ca vyatikramaH- vyatyasta tri. (vi+ati+as+kta) lasaTuM, viruddhaudvAhatattve / mo0 4, saMghana.. vyatyastaM lapati-bhAminI0 2184 / vyatikrAnta tri. (vi+ati+kram+kta) mojosa, vyath (bhvA. A. a. seTa-vyathate) ma bhogavaviparIta. vizvaMbharA'pi nAma vyathate ti jitamapatyasnehenavyatirikta tri. (vi+ati+ric+kta) minna, duI, uttr07| -na vivyathe tasya manaH-kirA0 1 / 2 / adhi.. duH5 madhu, AmA, yaNa. vyatireka puM. (vi+ati+ric+ghaJ) vizeSa. 421 vyathaka, vyathAkara tri. (vyathayati-pIDayatIti, mogag, samAva, vinA- na pativyatirekeNa vyath+Nvula/vyathAM karoti, kR+ac) duH5, pI.31 sastrINAmaparA gatiH-kathAsarita0 39 / 166 / sivAya. 422- pariNAmasukhe garIyasi vyathake'smin vacasi kSataujasAm-kirA0 2 / 4 / / te nAme meM thAist2- vyatireko vizeSazcedupamAnopameyayoH / zailA ivonnatAH santu kintu prakRtikomalA: vyathana na. (vyath+bhAve lyuTa) 43. thavI. duH5.4. vyathA strI. (vyath+bhAve a+TAp) pI.31, du:candrAlokaH / __ ArAdhanAya lokAnAM muJcato nAsti me vyathAvyatirekavyApti strI. (vyatirekasya vyAptiH) sAdhyA uttr01| vyApakIbhUta abhAvapratiyogitvarUpa eka vyApti. vyathArahita tri. (vyathayA rahitaH) du:1-10. vinAnu. vyatirekina na. (vi+ati+ric+ghinuN) nyAyazAstra vyathita tri. (vyathA+tArakA. itac) huna pAme, prasiddha me anumAna. (tri.) mogaganA2. mevANu, pI. pAme yu- kandarpabANanikaraivyathitaM cet:abhAvavALuM, AgaLa nIkaLI janAra. ___ RtusaM0 6 / 19 / vyatiSakta tri. (vi+ati+saJ+kta) 52252 ! vyadha (divA. pa. sa. aniTa-vidhyati) bhAva, vAghag. Aye guM, maNej, gUMthAyej. vyadha puM., vyadhana na. (vyadha+bhAve ap/vyadha+bhAve vyatiSaGga puM. (vi+ati+sa+ghaJ) 52252 bhaNa- | lyUTa) vepa, chIdra 12- 'vidhI vidhyati sakrodhe varma anyo'nyavittavyatiSaGgavRddhavairAnubandho viharan mithazca dharmaH zarIriNAm / meyA2j, sq.. bhAga0 5 / 13 / 13 / anyonyAzraya, saMyogA, bhaga5. | vyadhikaraNa na., puM. (na. vibhinnaM adhikaraNam/vyadhikaraNo vyatiSaGgavat tri. (vyatiSaGga+astyarthe matup masya bahuvrIhiH/puM. vibhannaM vyadhikaraNaM yasmin) samAna vaH) 52252. saMbaMdhavANu, anyonyAzrayavANu. vibhaktimAM na hovApaNuM. koIpaNa padArthanuM jude jude vyatihAra, vyatIhAra puM. (vi+ati+ha +ghny| / ThekANe hovApaNuM. () judI judI vibhaktiovALA vi+ati+ha+ghaJ vA dIrghaH) 52252 . satanA / zabdono eka bahuvrIhi samAsa ThiyA 42vI. ta, 568, sauTuM, vinimaya- paridAnaM vyadhikaraNya na. (vyadhikaraNasya bhAvaH SyaJ) vinimayo naimeyaH parivartanam / vyatihAraH parAvarto vya4i2555, duhI. hI vimastianuj. vaimeyo vimayo'pi ca-hemacandraH / -vikramavyatihAreNa | vyadhya tri. (vyadha+yat) vAdhavAya, bhArI nainal sAmAnyA'bhUdvayorapi-raghu0 12 / 12 / Cuis. (puM.) nizAna, sakSya- vyadhyastu pratikAyaH vyatIta tri. (vi+ati+iN+kta) gayeTa, vIta. syAjjIvAjyA bhAravaM guNaH- trikANDazeSaH / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1942 shbdrtnmhoddhiH| [vyadhva-vyayIbhUta vyadhva puM. (vi+adhvan+ac) jarA bhAga tUrNaM | vyapekSita tri. (vi+apa+Iz+kta) 4242 nali 436, pratyAyanasyaitAn kAmaM vadhvagatAnapi- mahA0 2170 / 23 / rAI yesa. vyanuvAda puM. (vi+anu+vad+ghaJ) 3Ato. bhavA. vyapeta tri. (vi+apa+iN+kta) 62. thayesa, gayesa.. vyap (curA. ubha. sa. seTa-vyApayati-te) kSaya 5mAuvo. vyapoDha tri. (vi+apa+vah+kta) sAmuM, baTuM, viruddha vyapadeza puM. (vi+apa+diz+ghaJ) 53, saMzA, pratisa. 4585, hanu- kApi kuntalasaMvyAna- vyabhicAra puM. (vi+abhi+car+ghaJ) nihita AyA: saMyamavyapadezataH / bAhumUlaM stanau nAbhipaGkajaM darzayet strIno parapuruSasaMga ane puruSano parastrIsaMga sphuTam-sA0 da0 3 / 155 / . vyAjenAtmAbhilA- vyabhicArAt tu bhartuH strI loke prApnoti nindyatAm Soktivyapadeza itIryati-ujjvalanIla0 / bhuNya mAnava. 5. a0 / nyAya va prasiddha me| vyavahAra, patA.. tudoSa -sAdhyatAvacchedakAvacchinnapratiyogitA vyapadezin tri. (nimittasadbhAvAd viziSTo'padezo mukhyo kAbhAvavavRttitvaM hi vyabhicAraH-nyAyazAstre / te vyavahAro'syAsti ini) bhujya vyavahA2no viSaya nAme eka hetvAbhAsa, niyamano bhaMga, avaLe mArge koI padArtha. gamana. vyapadezivat avya. (vyapadeza+tulyArthe matupa) cha / vyabhicArin puM. (vi+abhi+car+Nini) sAM..2 padArthanI peThe mukhya vyavahArano viSaya. zAstraprasiddha rasane pragaTa karavAnA aMgarUpa nirveda vyapadezivadbhAva puM. (vyapadezivat bhAvaH) mudhyA vyavahArako ko3. saMyArImAva- ctustriNshtprkaarshRnggaarviSaya, koI padArthanI samAnatA. bhAvavizeSaH / vizeSAdAbhimukhyena caranto vyapadeSTra tri. (vi+ap+diz+tRc) bahAna, 42nAra, vyabhicAriNaH / sthAyinyunmagnAstrayastriMzacca tadibhadAHgana82, 542 5282, matAvAnA2. sA0 da0 3 / 163 / (tri.) vyamiyA2 42-2, huzayArI, vyapanayana na. (vi+apa+nI+lyuTa) (2 42, sapuM. yAstriSTa vyapanIta tri. (vi+apa+nI+kta) dUra 438, paseusa. vyabhra tri. (vigataM abhraM yasmAt) vo vinAnu.. vyaparopaNa na. (vi+apa+ruh+Nic+kta hasya paH) vyaya (ca. ubha. sa. seTa-vyayati-te/vyaya, cu. pa. saka. chedavuM, ukheDI nAkhavuM, mArI nAMkhavuM, prANavimukta seT vyayayati) tyAga 42vI, 52j, . (cu. 329. ubha. sa. seTa-vyayati-te) za6 52. vyaparopita tri. (vi+ apa+ruha+Nic+kta, hasya paH) vyaya puM., vyayana na. (vi+ iN+ ac/vyaya+bhAve lyuT) chedela, ukheDI nAkhela, mArI nAMkhela. marya, paraya, dhana vage3 vA52, 4, och| thajvyapAkRta tri. (vi+apa+A+kR+kta) ni204275 sUkSmAbhyo mUrtimAtrAbhyaH saMbhavatyavyayAd vyayam- manu0 28, nA pAusa, asvI.31resa, una 38, 4Ave. 1 / 19 / vyapAkRti strI. (vi+apa+A+kR+ktin) ni.254248, vyayat, vyayana, vyayina vyayamAna tri. (vyay+vartamAne ___ 43vI. te, asvI..82., una, 5, chupAvaj. zata/vyay+bhAve lyuTa /vyay + astyarthe Nini/ vyapAzraya puM. (vi+apa+A+zri+ac) mAzraya. (vyaya+zAnac) 42yatuM -draviNaM parimitamadhikavyayinaM vyapAzrita tri. (vi+apa+A+zri+kta) mAzrita, / janamAkulIkurute / kSINAJcalamiva pInastanajaghanAyAH zrayavANu. kulInAyA:- udbhaTaH / vA52tuM, 6316. vyapekSa tri. (vi+apa+IkS+a) 6242. vinAnu, vyayita tri. (vyay+karmaNi kta) 52ye suMkSaya pAmela bedarakAra rAha jotuM. pA538.. vyapekSaNa na. (vi+apa+IkS + lyuTa) 622 25vI. vyayIkaraNa na. (vyaya+cci+kR+lyuTa) 422. 42j, nahita, 22 vI. vAparavuM. vyapekSA strI. (vi+apa+IkS+a+TAp) 652no artha, | vvayIkRta tri. (vyaya+cvi+kR+kta) 12ye.. 4.53sa.. vyAkaraNaprasiddha paraspara militapadono paraspara vyayIbhavana na. (vyay+cci+bhU+lyuTa) 525. thag. anvaya. vyayIbhUta tri. (vyaya+cci+bhU+kta) 525 thaye.. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyartha-vyavasthAtikrama] shbdrtnmhoddhiH| 1943 vyartha, vyarthaka tri. (vigataH arthaH prayojanaM vA ysy| vyavadhAna. vayye mAvaj - vapuranvaliptaparirambhasukha vyartha+svArthe ka) niSprayo4, niSNa -zailAtmajApi vyavadhAnabhorukatayA na vadhUH-zizu0 1951 / vayye piturucchiraso'bhilASam / vyarthaM samarthya lalitaM thaj -'ddaSTi vimAnavyavadhAnamuktAM punaH sahasrArciSi vapurAtmanazca-kumA0 375 / arthazUnya, na.muM.. saMnidhatte' -raghu0 13 / aMta2, ail, AI vastu, vyarthatA strI., vyarthatva na. (vyarthasya bhAvaH, tala+TAp- vacce koInuM AcchAdana, saMtADavuM, chupAvavuM, adazya tva) vyartha55j, zega-5:.. tha, meha- parAtmanoryad vyavadhAnakaM purastAt svapne vyarthIkaraNa na. (vyath+cci+kR+lyuTa) vyartha 42. yathA puruSastavinAze-bhAga0 4 / 22 / 27 / vyarthIkRta tri. (vyath+cci+kR+kta) vyartha resa. vyavadhAyaka tri. (vi+ava+dhA+Nvula) vyavadhAna 2nAra, vyarthIbhavana na. (vyartha+cci+bhU+lyuTa) vyartha thaj.. DhAMkanAra, vacce karanAra, vacce AvanAra, saMtADanAra. vyarthIbhata tri. (vyartha+cci+bha+kta) vyartha thaye. vyavasAya puM. (vi+ava+so+ghaJ) dhama- 'vyavasAyaH vyalIka na. (vizeSeNa alatIti, vi+al+uNA0 pratipattiniSThuraH' -raghau0 / -AhAro dviguNa: strINAM kIkan) aparAdha- 'sutanu ! hRdayAt pratyAdezavyalIka- buddhistAsAM caturguNA / SaDaguNo vyavasAyazca mupaitu te / kimapi manasaH saMmoho me tadA balavAnabhUt' / kAmazcASTaguNaH smRtaH-cANakyazatakam / nizcaya, -zAkuM0 / (tri. vi+ala+Ikak) TUTu, uj, 657vi.51, 555 52jd, dhA25, 421va, vi. aparAdhI, 601, duH5.. .12 - yasminnavaizvarya vyavasAyAtmaka tri. (vyavasAyaH AtmA svarUpaM yasya kRtavyalIka: IrAbhavaM prApta ivAntako'pi-kirA0 kap) 6gho0, 42rAvavANu, nizcayavANu. 3 / 19 / viaulj, mapriya, asatya, 605, tina vyavasAyAtmikA strI. (vyavasAya AtmA svarUpaM yasyAH GA2l4sj, du:. kapa ata itvam) nizcaya sva35 buddhi vagere. vyalIkatA strI., vyalIkatva na. (vyalIkasya bhAvaH, vyavasAyAtmikA baddhirekeha karunandana / bahazAkhA tala+TAp -tva) 6j, maprIti, bhUkha, huma. hyanantAzca buddhayo'vyavasAyinAm-bhaga0 2. a0 / vyavakalana, vyavakalita na. (vi+ava+kal+ lyutt| vyavasAyin tri. (vyavasAya+astyarthe Nini) 6gholA vi+ava+kal+kta) viyuta 42j -zatopetAnetAna- __ ajJebhyo granthinaH zveSThA granthibhyo dhAriNo varAH / yutaviyutAMzcApi vada me / yadi vyakteryuktivyavakalana- dhAribhyo jJAninaH zreSThA jJAnibhyo vyavasAyinaH- mAnave mArge'si kuzalA -lIlAvatI / (tri. vi+ava+kal+ 12. a0 / manatu, mAlavivANu, nizcayavANu, lyuTa) 42, pA6 42, 62 62, DIna. 2j. kAme lAgela, TharAvavALuM. vyavakruSTa tri. (vi+ava+kruS+kta) uo hIda, vyavasita na. (vi+ava+so+kta) pAtarI, nizcaya, ninhesa. Gdhoga, Arya, 604, mAvi, dhA248. (tri.) vyavakrozana na. (vi+ava+kruz+bhAve lyuTa) uml nizcaya 30 -taM samIkSya vyavasitaM pitanirdezapAlane vI, nA 42vI. rAmAyaNe 2 / 241 / 6dhArA 428, 42||ved, ghAsa.. vyavacchinna tri. (vi+ava+chid+kta) chesa, Apesa, vyavasthA strI. (vi+ava+sthA+a+TAp) bhayAhA9 438, HD 738. vizeSavA nivartitAni karmANi vyavasthApUrvakaM budhaiH- udvAhatattve / vyavaccheda puM. (vi+ava+chid+ghaJ) 46 42. vizeSa goThavavuM, rItasara karavuM, TharAva, goThavaNa, nyAyAdhIzano 42j -jIvasya na vyavacchedaH syAccaitat tat-pratikriyA- hukama, dUra karavuM, mUkavuM, sthApavuM, zAstroktanuM bIjA bhAga0 4 / 29 / 32 // 42j, bhU, chou, chej, viSayanA tyAgapUrvaka aMdara karavuM, amuka viSayamAM bhAga karavo. sthApanA- 'Ajaha tu staccaraNau pRthivyAM vyavatiSThamAna tri. (vi+ava+sthA+zAnac) goveDaM, sthalAravindazriyamavyavasthAm / ' 12ta, yaho. vyavasthita kareluM. vyavasthAtikrama puM., vyavasthAtivarttana na. (vyavasthAyAH vyavadhA strI., vyavadhAna na., vyavadhi puM. (vi+ava+dhA+ atikramaH/vyavasthAyAH ativarttanam) vyavasthAne a+TAp/vi+ava+dhA+lyuTa/vi+ava+dhA+ki) mAgaMgavI, mahinI tyA 42vI, zaratano bhaMga. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1944 vyavasthAna na. (vi + ava + sthA + lyuT) vyavasthA prabhAze -cAturvarNyavyavasthAnaM yasmin deze na vidyate - viSNusahasranAmastotre / (puM. vi + ava + sthA + karttari lyu) viSNu - vyavasthAnaH saMsthAnaH sthAnado dhruvaH / vyavasthApana na. (vi + ava + sthA + Nic + lyuT puk ca) harAva khote, bhuGa22 42 te, nImanuM te, chu khaM te, niyamita vuM, sthApavuM. vyavasthita tri. (vi + ava + sthA + kta) sthApesa, bhUDela, vyavasthA karela, nImela, niyamita karela, nakkI karela - atha vyavasthitAn dRSTvA dhArtarASTrAn kapidhvajaHbhaga0 1. a0 / bhayaddAmAM bhUla. vyavasthitavibhASA strI. ( vyavasthitA cAsau vibhASA 7) koI ThekANe pravRtti, koI ThekANe apravRtti vagere prakArano vyAkaraNazAstramAM kahelo eka vikalpa, nizcita 62chA. vyavaharaNIya, vyavaharattavya, vyavahArya tri. (vi + ava + hR + karmaNi anIyar /vi+ava+hR+tavyac/vi+ava+ hava + Nyat) vyavahAra 42vA yogya, jolavA sAya, kahevA yogya, kAyadesara karavA lAyaka. vyavahartR, vyavahArakartR tri. (vi + ava +ha+tRc / vyavahArasya kartA) vyavahAra DaranAra, nyAyAdhIza44 vagere. zabdaratnamahodadhiH / [ vyavasthAna- vyasanArta vyavahArapada na. ( vyavahArasya padam ) vyavahArano viSaya, vyavahAranuM sthAna. vyavahAraprApta tri. (vyavahAreNa prAptaH) vyavahArathI prApta thayesa, vyavahArane pAmesuM. vyavahAramAtRkA strI. (vyavahArasya vivAdanirNayasya mAteva poSakatvAt) vyavahArane mATe nyAyAdhIza vagerekhe karavA yogya kriyA. vyavahArika tri. ( vyavahAraH prayojanatayA'styasya ThaJ ) tapAsa, vyavahAra bhevo. vyavahAraddaSTa tri. (vyavahArasya draSTA vyavahAra tapAsanAra bhenAra vyavahAra yogya koI vastu vagere, vyavahAranA prayoSThanavANuM, vepArI, vyavahAramAM gUMthAyesuM. vyavahArikasattA strI. ( vyavahArikA cAsau sattA ca ) vyavahAramAM upayogI vastunI sattA-hovApaNuM. vyavahArikA strI. (vyavahAra + ThaJ +TAp) soDa3Dhi, goyAjInuM Au, sAvaralI. vyavahArin tri. (vyavahAra + astyarthe ini) vyavahAravANuM, vepArI, DAyahAne anusaratu. vyavahAsa puM. (vi + ava + has+ghaJ) paraspara hasavaM. vyavahita tri. (vi + ava + dhA+kata) vyavadhAnavANuM varaye OM aMtarAyavANu- kartRkarmavyavahitAmasAkSAd dhArayet kriyAm / upakurvat kriyAsiddhau zAstre'dhikaraNaM matamrAmatarkavAgIzaH / vyavAya puM. (vi + ava + iN+ghaJ ) grAmyadharma-maithunavyAyAma ca vyavAyaM ca snAnaM caGkramaNaM tathAmedinI / aMtardhAnivANuM, DhAMDavu, DhAMDA (na.) dr. vyavAyin tri. ( vyavAya + astyarthe Nini) Abhya dharma vyavahAra puM. (vi + ava + ha+ghaJ) JabhuGa DoI arthanI bAdha karavA mATe amuka koI zabdano prayoga, sAthe jesavA uThavA bhavA vagereno vyavahAra na kazcit kasyacinmitraM na kazcit kasyacid ripuH / vyavahAreNe jAyante mitrANi ripavastathA ratnAvalI, medinI / - tathApi zastravyavahAraniSThure vipakSabhAve ciramasya tiSThataH - raghu0 3 / 62 / dhAro, 3Dhi, dhaMdho, ro4gAra, jhe4hArI- dvivAnI-vagere DAyahAno vyavahAra- AvedaryAta caMd rAjJi vyavahArapadaM hi tat- yAjJavalkyam / 42nAra, maithuna 42nA2- vyavAyI retaso garne majjatyAtmanaH pitRRn-zrAddhatattvam / vyavahAra vyavahArakaraNa na. ( vyavahArasya karaNam) vo te. vyasana na. (vi + as + bhAvakaraNAdI lyuT) vipattirogazokaparItApabandhanavyasanAni ca / AtmAparAdhavRkSANAM phalAnyetAni dehinAm' - hitopadeze / - nAyudhavyasanaprAptaM nAtaM nAtiparIkSaNam - manu0 7 / 93 / duHkha, khajhIe, madyapAna vagereno ghoSa, nasIja, opathI utpanna thayelo choSa, haivAhita upadrava, pApa, hurbhAgya, niSNa udyama, khAsakti, nAlAyaDI, paDavuM te, vAyu. vyavahArajJa tri. ( vyavahAraM jAnAti, jJA+ka) vyavahAra bhAnAra vyavahAradarzana na. ( vyavahArasya darzanam) vyavahAranI vyasanaprahArin (tri.) duHkha hevu, pIDavu, duHjamAM bhAra bhAravo. vyasanArta tri. (vyasanena ArtaH) haivAhita upadravavANu, chu:jI. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyasanitA-vyAdhArita shbdrtnmhoddhiH| 1945 vyasanitA strI., vyasanitva na. (vyasaninaH bhAvaH / vyAkRta tri. (vi+A+kR+kta) 5.52 438, nAma tala+TAp-tva) duHjIpa, vyasanI. ane rUpathI prakAzela, siddha AkAravALuM. vyasanin tri. (vyasana+astyarthe Nini) vii, vyasanI vyAkRti strI. (vi+A+kR+ktin) on 2yanA, ___ -cirasya mitravyasanI sudamo damaghoSajaH-zizu0 2 / / prakaTa karavuM, khulluM karavuM, nAma tathA rUpavaDe prakAza vyasanIya puM. (vyasana+cha) chinAvo. 32vI, vyaa729||str. vyasu tri. (vigatAH asavo yasya) bha25. pAmela, prA | vyAkoza, vyAkoSa tri. (vi+A+kuz+aca, vyAgataH hita. kozAt prA0 sA0 vA/vyAgata: koSAt, vi+A+ vyasta tri. (vi+as+karmaNi kta) vyAkula- etadvyasta kuS+ac vA) pramukha, visvara, jI.j, -taM mahAghoraM hanti puNyaM purAkRtam- tithyAditattvam / padmanikarA kAraM padmapatranibhekSaNam / vyaakossvyApta, bhAga pADeluM, chUTuM, viparIta, ekatra padArthamAM padmAbhimukho nalo vivyAdha sAyakaiHTa -mahA0 me vastu, saMghana. (vi+as+bhAve+kta) saMpUra 7 / 30 / 22 / vyAkSepa puM. (vi+A+zip+ghaJ) vighna, ti2272, vyastatA strI., vyastatva na. (vyastasya bhAvaH, tal+TAp- visaMbabhAmatema. athA. _tva) vyApatA, chUTatuj. vibhaUL 3241, viparIta5j.. vyAkhyA strI. (vi+A+khyA + ac) viva22, 21.51, vyastapada (vyastaM ca tat padaM ca yadvA vyastaM padaM na vyAkhyAmupayuJjIta nArambhAnArabhet kvacit-bhAga. yasmina) amarAvajI sthiti, vyANatA, amarATa. 7 / 13 / 8 / pola, 4. vyastAra (puM.) &thInA sthalamAthI nItuM bhahana vyAkhyAta tri. (vi+A+khyA+kta) De, viva25 45. 29,215 428, bovela, .. vyAkaraNa na. (vyAkriyante vyutpAdyante arthavattayA | vyAkhyeya tri. (vi+A+khyA+Nyat) viva296 42vA pratipAdyante zabdA yena, vi+A+kR+karaNe lyuTa / / yogya, 2150 42vA 45, posavA-534 45. za6 siddha 42nA2 stra- 'vyAkaraNasiMhabhItA | vyAghaTTana na., vyAghaTTanA strI. (vi+A+ghaTTa + lyuT apazabdamRgAH kva vicareyuH' -udbhaTe / vehAntama | vi+A+ghaTTa+TAp) yoga, ghasa ta, dovate, DerA nAma-35. 43 4Ata- vi.sana- vyavasAyAtmikA / buddhirmano vyAkaraNAtmakam-mahA0 12 / 251 / 11 / | vyAghaTTita tri. (vi+A+ghaTTa+kta) mathAye, ghasesa, vyAkAra puM. (vi+A+kR+ghaJ) viruddha maa||2, / yoNesa, vayovela, mathe. AkAramAM pheraphAra. vyAghAta puM. (vyAhanyate'nena, vi+A+ han+ghaJ) vyAkula tri. (vi+A+kul+ka) 2 // vagairetha. vyAsa, saMtarAya, vighna, pratilisa, 42., .72, bha.2, te. mAyedu, -indArivyAkulaM lokaM mRDayanti yuge yuge- nA. me mati2- 'yadyathA sAdhitaM kenApyapareNa bhAga0 1 / 3 / 28 / tadanyathA / tathaiva yad vidhIyata sa vyAghAta iti vyAkulatA strI., vyAkulatva na. (vyAkulasya bhAvaH, smRtaH / / ' -kAvyAkAze 10 / jyotiSaprasiddha meDa tala+TAp-tva) vyAsapa gabharATa. yo|- gaNDavyAghAtayoH SaT ca nava harSaNavajrayoH / vyAkulamanas tri. (vyAkulaM mano yasya) marAyedA vaidhRtivyatipAtau ca samastau parivarjayet - ____ manavANu, vyAkula thitavAj. jyotistattvam / vyAkulamanaska tri. (vyAkulaM mano yasya kap) amarAyeda vyAghAtaka, vyAghAtin tri. (vi+A+han+Nvul/ manavALuM, bhayabhIta cittayukta. vi+A+han+Nini) taya 42-42, vighna 1282, vyAkulita tri. (vyAkula+tArakA0 itac) rAmarAye guM,, harakata karanAra, prahAra karanAra, aTakAvanAra. bhayabhIta. vyAghArita tri. (vi+A+han+kta) chAMTe, sIyAM, vyAkUti strI. (vi+A+kU+ktin) 358, 4, maMgA. 2514. 439. ka vivecana karavuM Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1946 shbdrtnmhoddhiH| [vyAghrA-vyAdhina vyAghra puM. (vi+A+ghrA+ka) vAgha, eue. 37, yitrI, | vyAjokti srI. (vyAjayuktA uktiH) 75thI-42thI 24vRkSa. | 3, te nAme meM sAyaM.82- vyAjoktiranyahetUktayA vyAghracarman na., (vyAghrasya carma) vAcana, yAma. (tri. yadAkArasya gopanam-candrAlakaH / ___ vyAghrasya carma yasya) vAgha yAma.sA. vyADa puM. (vi+A+aD+ac) bhAMsamakSa vAgha vagaire vyAghradala puM. (vyAghrastad pAda iva dalamasya) 27 // , paza. saca, indra. (tri.) 6 . chtrn||2. 53. vyADAyudha na. (vyADasya vyAghrasyAyudhaM nakha ivAstyasya vyAghranakha na., vyAghranakhaka puM. (vyAghrasya nakho'styasya ac) namo nAme sugandhI dravya. AkAre ac) namo name sugaMdhI dravya- maJjiSThayA | vyADi (pu.) viMdhyavAsI te. nAme meM muni-bho vyAghranakhena zuktyA tvayA sukuSThena rasena cUrNaH / saMgraha' nAmano eka vyAkaraNano kozagrantha racyo che. . thoranu 3. (na. vyAghrasya nakham/vyAghranakha+svArthe vyAtta tri. (vi+A+dA+kta) pahANu 438, usa., kapa) vAghano nama, vAghanama. vistArekha -stabdhordhvakarNaM girikandarAdbhutavyAttAsyanAsaM vyAghranAyaka puM. (vyAghraM nayati, sthAnAntaraM prApayati hanubhedabhISaNam-bhAga0 7. ska0, a0 / vizeSa pazcAtkozena, nI+NvuL) ziyA.. karIne grahaNa karela. vyAghrapAd puM. (vyAghrasya pAda iva mUlamasya vA antyalopaH) vyAtyukSI strI. (vi+ati+ukSa+bhAve+Nic+svArthe aN+GIp) 52252 7i24135. 41831 -rasikAvita vRkSa, te. nAme meM muni- vyAghrapAda iti nAmanyo'nyajalakrIDanam / khyAto vedavedAGgapAragaH-mahA0 13 / 14 / 109 / vyAdAna na. (vi+A+dA+lyuTa) AL, A5 42j, vyAghrapuccha puM. (vyAghrasya puccha iva dalamasya/vyAghrasya 5Doj 42j, 3g. puccha:) me2rnu kAu, vAgha pUMchaDu. vyAdiza puM. (vi+A+diz+ka) vi. (tri. vi+ vyAghrATa puM. (vyAghra ivATati, aT+ ac) (126deg4 ___ A+diz+ka) vizeSa 72. mAheza 4282. pakSI. vyAdha paM. (vyadha+Na) zirI -viddhA mRgI vyAdhazilIvyAghrATI strI. (vyAghrATa+striyAM jAti. GIS) ma24 mukhena mRgo'pi tatkAtaravIkSaNena / asUn parityajya 5kSiNI. gatavyathA sA mRgasya jIvAvadhirAdhirAsIt-udbhaTaH / vyAghrAdanI srI. (vyAgheNAdyate, ad + lyuTa + GIp) me. [saM.42. (puM. vya+bhAve ghaJ) vedhana, vIya, . nasota2. pI3j, bhA2. (tri. vyadh+Na) huSTa, si.. vyAghrAsya puM. (vyAghrasyevAsyaM yasya) niyAst. vyAdhabhIta puM. (vyAdhAd bhIta: bhI+kta) mRga, 429. vyAghrAsyA strI. (vyAghrasya+striyAM TAp) Mausi.. vyAdhabhItI strI. (vyAdhabhIta+striyAM jAti. GIS) bhRgalI, vyAghrI strI. (vyAghra+striyAM jAti. DIe) vAghal- mRgyAH | paribhavo vyAghrImitthamavehi tvayA kRtam- raghu0 12 // 37 / | vyAdhAma puM. (vyAdhena pIDanena amayati, am+Nic+ bhorIMgaNI. __ac) chaMdranuM 4%8. vyAja puM. (vi+aj+ghaJ vIbhAvAbhAvaH) 342, 4, vyAdhi paM. (vi+A+dhA+ki) roga -dvividho jAyate bahAnuM, ThagAIrU5 phaLavALo asatya vyavahAra- vyAdhiH zArIro mAnasastathA / parasparaM tayorjanma anyamuddizya anyaM pratipAdanamiha vyAjaH / 25. nirdvandvaM nopalabhyate-mahA0 12 / 16 / 8 / oDhanI roga, vyAjanindA strI. (vyAjayuktA nindA) 558 nin68, te. kALe karela nAyaka-nAyikAnI eka avasthA. nAme me sA2- nindAyA nindayA vyAdhikara tri. (vyAdhiM karoti, kR+ac) roga12.4. vyaktirvyAjanindeti gIyate-candrAlokaH / vyAdhighAta puM. (vyAdhi hanti, han+ghaJ) garamAgo. vyAjastuti strI. (vyAjena stutiH vyAjarUpA stutizca) / vyAdhighna, vyAdhihan, vyAdhihantR tri. (vyAdhi hanti, 542marI prazaMsA-masiM2- uktivyAjastuti- han+Tak/vyAdhi hanti han+kvip/han+tRc) roganI nindAstutibhyAM stutinindayo:- candrAlokaH / / nAza karanAra. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAdhita-vyAmana shbdrtnmhoddhiH| 1947 vyAdhita tri. (vyAdhirjAto'sya tAra0 itac) rogavANu.. - rAgAd dveSAt pramAdAd vA svataH parata eva vA__ 'daridrAn bhara kaunteya mA prayacche zvare dhanam / agni-purANe / prayala, zrama, yA tyai mAdhuMbhAra vyAdhitasyauSadhaM pathyaM nIrujasya kimauSadheH' -hitopadeze / vyAdhiyukta tri. (vyAdhinA yuktaH) rojI... vyApAravat, vyApArin tri. (vyApAra+astyarthe matup vyAdhirahita tri. (vyAdhinA rahitaH) roga sarnu, masya vaH/vyApAro'styasya ini/puvi+A++Nini) rogarahita. 52. -'na vyApArazatenApi zukavat pAThyate vakaH' vyAdhihanta puM. (vyAdhiM hanti, han+tRc) vADI.56 - hitopadeze / vAsiyo vepArI, 52vANu, dhaMdhArI, vanaspati. (tri.) rogano nAza 42nAra. rojagAravALuM, kriyAvALuM, prayatna karanAra. vyAdhuta, vyAdhUta tri. (vi+A+dhu+kta/vi+AdhU+kta) vyApin tri. (vyApnoti savvaM, vi+Apa+Nini) upesa, pAvesa, ti22728- unmIlanmadhugandhalubdha- ____ vyApAra, isAnA2. madhupavyAdhUtacUtAGkurakrIDatkokilakAkalIkala- | vyApRta tri. (vi+A+pR+kta) pthAye, dhaMdhAmai kalairudgIrNakarNajvarAH -gItago0 1138 / bhazagUsa, me. vaNagesa- AzithilaparirambhavyApRtai. vyAdhyupazama puM., vyAdhyupazAnti srI. (vyAdheH upazamaH/ kaikadoSNoraviditagatayAmA rAtrireva vyrNsiit-uttr01| ___ vyAdheH upazAntiH) roganI zAnti. (pu.) 402, 2(mArI, maMtrI- niyogI karmasaciva vyAna puM. (vi+an+ghaJ) zarIramAMnA pAya Ayukto vyApRtazca saH hemacandraH / vAyumAMno meM vAyu-4 // zarI2ma vyApta | vyApta tri. (vi+Apa+kta) vyApaj -dyAvApRthivyoridacha. -hadi prANo gude'pAnaH samAno nAbhisaMsthitaH / / mantaraM hi vyAptaM tvayaikena dizazca sarvA-bhaga0 11 / 20 / udAnaH kaNThadeze ca vyAnaH sarvazarIragaH / pUrA, sthApayu, jyAta, vyAptivANu.. vyApaka tri. (vi+Apa+Nvul) mAvi zima vatana2, | vyApti strI. (vi+Apa+ktin) vyApa ta -satyaM vyApanA2 -sAdhyasya vyApako yasta hetoravyApakastathA / vidhAtuM nijabhRtyabhASitaM vyApti ca bhUteSu khaleSu sa upAdhirabhavat tasya niSkarSo'yaM pradazyate- cAtmanaH-bhAga0 7 / 8 / 17 / te nAme meM bhezvaryabhASAparicchedaH / Dha2, mAchAhana. 42nA2, aNimA ladhimA vyAptiH prAkAmyaM mahimezitAsAnA2. zabdamAlA / nyAyamata prabhAra tanA samAvavANAmai vyApakatA strI., vyApakatva na. (vyApakasya bhAvaH bhAvidyamAnatA 35 5hArtha -vyAptiH sAdhyavadanyasminnatala+TApa-tva) vyA5hatA... saMbandha udAhRtaH / athavA hetumaniSThavirahApratiyoginA / vyApad strI. (vi+A+pad+kvip) mRtyu, bhota, mAita. sAdhyena hetoraikAdhikaraNyaM vyAptirucyate-bhASApariccheda / vyApana na. (vi+AG+pad+lyuTa) vyApay, isAI. vyApa, 3, bhagavaj. (tri. vi+A+pad+kta) bharelu, 424ta. pAbhej, | vyAptimat tri. (vyApti+astyarthe matup) vyAptivANu. tibhA mAve], vii.. vyAptilakSaNa na. (vyApteH lakSaNam) vyApti , AAL. vyApAda puM. (vi+A+pad+ghaJ) droDarthitana- ityudIrya vyApya tri. (vi+Apa+ Nyat) vyApta, alpa zivRtti. nRpaH sajjo vyApAdasiddhaye-rAjata0 8 / 21 / 11 / ina . (na. vyApyate, vi+Apa+Nyat) duSThoSaya, anumiti. jazana tivavaM.. sAdhanaliMga -vyApyaM liGga ca sAdhanam- trikANDazeSaH / vyApAdana na. (vi+A+pad+Nic+ lyuTa) mArI naing, sAdhanamAtraliMga. ThAra mAravuM, koInuM kharAba karavA vicAra karavo. vyAma puM. (vizeSeNa amyate'nena, am-gatau+ghaJ) bhanne vyApAdita tri: (vi+A+pad+Nic+kta) bhArI naida, bAju be hAtha pahoLA karavA tenI vaccenA mApa koInuM kharAba karavA vicArela. prama. 5-vAma -tato bhImo mahAbAhurAruhya tarasA vyApAra puM. (vi+A+pR+ghaJ) dhaMdhA -viSayendriyasaMyogo drumam / dazavyAmamathodviddhaM niSpatramakarot tadA-mahA0 vyApAraH so'pi SaDvidhaH- bhASAparicchedaH / 204 // 2, | 3 / 11 / 39 / .... ThiyA -syAt prANaviyogaphalako vyApAro hananaM smRtam / | vyAmana na. (vi+A+am+lyuTa) nA62, ti22482.. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1948 vyAmarSa puM. (vi + A+mRS+ghaJ) adhairya. vyAmizra tri. (vi + A + mizra + ac) mizra, bhejaseja - vyAmizreNeva vAkyena buddhi mohayasIva me / tadekaM vadanizcitya yena zreyo'hamApnuyAm bhaga0 3 / 2 / vyAyata tri. (vi+A+yam + kta) sAMdhuM apacitamapi gAtraM vyAyatatvAdalakSyam / giricara iva nAgaH prANasAraM bibharti zAkuM0 2 / 67, mabhbhUta, atizaya atyanta AzramamA vyApta-sAgesuM. vyAyAma na. (vi + A + yam+bhAve ghaJ) saM. (puM. vi + A+yam+ghaJ) parizrama, udyoga, usarata, puruSArtha, thAI, vAla, bharaddArtha, hilsAnI sArdha, viSama, mallalokonI kustI. vyAyAmazIla, vyAyAmin tri. ( vyAyAmaH zIlaM yasya / vyAyAma + astyarthe in) udyogI, parizrama 42nAra, niyamita kasarata karanAra. vyAyoga puM. (vi+A+yuj+ghaJ) kheDa dRzya avya'khyAteti vRttau vyAyogaH svalpastrIjanasaMyutaH' sA0 da0 6 / 514 / vyAla, vyAlaka puM. (vizeSeNa AsamantAt alatIti, vi+ A + al + ac / vyAla + svArthe kap) sarpa, hiMsa pazu -jAyate vyAlakazcApi mAsaM tasmAt tu mAnuSaHmahA0 13 / 111 / 85 / huSTa hAthI, yitto, bAgha, rA. (tri vi + A + al + ac) zaha, ghutAraM, subhyuM, duSTa. vyAlagandhA strI. ( vyAlasyaMva gandho lezo'syAH) nAkulI zabda juo. vyAlagrAha puM., vyAlagrAhaka, vyAlagrAhin tri. (vyAlAn sapAn gRhNAti grah + aN / vyAla+grah + Nvul / vyAla + grah + Nini ) sUrya paDanAra - vyAlagrAhAnuJchavRttInanyAMzca vanacAriNaH- manu0 8 | 260 / vyAlajihvA strI. ( vyAlasya sarpasya jihveva patramasyAH) 'mahAsamaGgA' nAmanI vanaspati. zabdaratnamahodadhiH vyAlatama, vyAlatara tri. ( atizayena vyAlaH tamap) atyanta duSTa, ghAtaDI, atyanta dhUrta. vyAladaMSTra puM. ( vyAlasya vyAghradaMSTreva kaNTakamasya) gojaraM. vyAlanakha puM., vyAlAyudha na. ( vyAlasya vyAghrasya nakha iva / vyAlasya vyAghrasyAyudhaM nakha iva) najalo nAbhe sugandhI dravya. vyAlapatrA strI. ( vyAlasya vyAghrasya pAda iva patramasyAH) eka jAtanI kAkaDI. [vyAmarSa-vyasa vyAlamba puM. (vizeSeNa Alambate, vi + A + labi + ac) rAto raMDI. (tri vizeSeNa AlambaH) vizeSa saTa - vyAlalambahastAn saMbaddhAn sapakSAniva parvatAn mahA0 7188 / 10 / vyAlikhat tri. (vi + A + likh+zatR) jatuM taratuM, lITI kADhatuM. vyAlikhat tri. (vi + A+loD + ac+Dasya laH) dhU4tu, patu, tharatharatu. vyAvakalana na. (vi + A+ava+kal + lyuT) jAhajADI, bAda karavuM. vyAvakalita tri. (vi + A + ava+kal + kta) bAha resa. vyAvakozI strI. (vi + ava + kruz + Nic + svArthe aN + GIp ) paraspara gANo devI te. vyAvarta puM. (vizeSeNa Avartate, vi + A + vRt+ac) nAbhikaMTaka. vyAvarttana na (vi + A + vRt + lyuT ) goja i. vyAvahArika puM. ( vyavahAra + ThaJ) maMtrI, salAha denAra. (tri.) vyavahAranuM, vyavahAra saMbaMdhI rItanuM, rIta saMbaMdhI, jagatarUpa prapaMca saMbaMdhI. vyAvahArI strI. (vi + ava+h+Nac+svArthe+ aN + GIp ) paraspara haravuM. vyAvahAsI strI. (vi + ava + has + Nac + svArthe aJ + GIp ) paraspara usavu. vyAvidha tri. (vi + A + vidh + a ) duhukuhu~, bhatabhatanuM. vyAvRtta tri. (vi + AvRt + kta) pArchu Irela- vyAvRttA yat parasvebhyaH zrutau taskaratA sthitA - raghu0 1 / 27 / vITAyesa.. vyAvRtti strI. (vi + A + vRt + ktin) pAchA i vyatItaH panthAnaM tava ca mahimA vAGmanasayoratadvyAvRtyA yaM cakitamabhidhatte zrutirapi - zivamahimnastave / vIMTavu, khaTAva. vyAsa puM. (vyasyati vedAn, vi+as+ghaJ) parAzara putra veddavyAsa- yo vyasya vedAMzcaturastapasA bhagavAnRSiH loke vyAsatvamApede kASrNyAt kRSNatvameva ca mahA0 1 / 105 / 14 / purAegI, vistAra, samAsa vagerenuM samAnArthaka vigraha-vAkya, vRttakSetranI madhyastha rekhA, kheDa prabhAra- viSkambhamAnaM kila yatra sapta tatra pramANaM paridheH pracakSva / dvAviMzatiryat paridhipramANaM tadvyAsasaMkhyA ca sakhe ! vicintyalIlAvatI / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAsakta-vyomakeza] shbdrtnmhoddhiH| 1949 vyAsakta tri. (vi+A+saJ+kta) mAsata- | vyudAsa puM. (vi+ud+ as+ghaJ) 26 42.. 'vyasaktaH sahasA dvijopahasito nagno haraH pAtu vaH' athaikAntavyudAsena zarIre pAJcabhautike-mahA0 * udbhaTe / tat52, vaNagesa, yo24. 12 / 19 / 18 / una 42, ti22412.. vyAsakti strI., vyAsakta puM. (vi+A+sa+ktin/ | vyuSTa tri. (vi+uS+kta bA. iDabhAvaH) aNe.sa., vAsI.. vi+A+ saJ+ghaJ) sAsarita, jI0 AryanI ___ (na. vi+uS+kta bA. iDabhAvaH) prabhAta, proddhtyAga karI eka ja kAryamAM lAgyA rahevuM, vaLagI- ! / vyuSTaM prayANaM ca niyogavedanA vidUnanArIkamabhUt yo. 23. samantadA- zizu0 12 / 4 / 35, hivasa.. vyAsiddha tri. (vi+A+sidh+kta) 25% nI sAthI | vyuSTi strI. (vi+uS+ktin) samRddhi, stuti, praza 35- mahatastapaso vyuSTyA pazyannoko parAvarau-mahA0 rokI rAkhela, niSedhela, aTakAvela. 12 / 228 / 4 / 524||m. vyAhata tri. (vi+A+han+kta) vyAghAtavA- | vyUDha tri. (vi+vaha+kta) vyU.42yanamaiosve. sainya avyAhatAjJaH sarvAsu yaH sadA devayoniSu / vo3- ddaSTvA tu pANDavAnIkaM vyUDhaM duryodhanastadAnirjitAkhiladaityAriH sa yadAha zRNuSva tat bhaga0 1 / 2 / bhA, sthApata, saha 73, vyavasthita, devImAhAtmyam / __ moTuM, 48, vizaun, 5338, 5258. vyAharaNa na., vyAharat tri. (vi+A+ha + lyuTa/vi+ | vyUDhakaGkaTa tri. (vyUDhaH parihitaH kaGkaTo varma yena) A+ha+zata) koyatuM, tuM. vyuharacanAmAM goThavela sainya vagere, jeNe bakhtara vyAhAra puM. (vi+A+ha+ghaJ) 6ti, vAya posata. pahereluM hoya te, saMnaddha. vyAhata tri. (vi+A+ha+kta) polesa, 438. vyUDhoraska tri. (vyUDhaM uro yasya kap) paDojI chAtIvo vyAhati strI. (vi+A+ha+ktin) 6sti, 45. bosa / -vyUDhorasko vRSaskandhaH zAlaprAMzurmahAbhujaH-raghu0 1 / 13 / te -na hIzvaravyAhRtayaH kadAcit puSNanti loke | vyUta tri. (vi+ve+kta) taMtumothI. Ytheda, vAsa, sAvada. viparItamartham-kumA0 3 / 63 / bhU2-bhuva2- 252-4nam- | vyUti strI. (vi+ve+ktin) uj, sIva, gUMthaj, tapasu-satya e sAta vyAti. vaNATa, vastrAdi vaNavA badala bhADuM- pagAra. vyutkrama puM. (vi+ut+kram+ghaJ) ogaMga, manu | vyUha puM., vyUhana na. (mavi+Uha+ghaJ/vyUha+bhAve lyuTa) viparIta5j- pazyet kazciccala capala re kA tvarAha samUDa, 2yanA, 15, heDa, sainyAnI 8481, kSobha, kumArI hastagrAhaM pitara ihahA vyutkramaH kvAsi __-paraM guNebhyaH pRznigarbhasvarUpaM yazaH zRGgaM vyUhanaM yAsi-sA0 da0 10 / kAntarUpam -harivaMze 129 / 39 / me 2j -yaH vyutthAna na., vyutthiti strI. (vi+ut+ sthA+lyuTa! ! sAtvataiH samavibhUtaya AtmavadbhivyUho'rcitaH savanazaH vi+ud+sthA+ktin) virodha 42vI, svataMtra svaratikramAya -bhAga0 11 / 6 / 10 / karavuM, rokavuM, aTakAvavuM, yogazAstramAM kahela samAdhi vyUhapANi puM. (vyUhasya pANiH) yuddha bhATe ousals UbhelA sainyano pAchalo bhAga. avasthAthI Tyuta thavuM, eka jAtanuM nRtya, vizeSe karI vyRddhi strI. (viruddhA RddhiH) viruddha saMpatti. vye (bhvA. ubha. sa. aniT-vyayati) uj, sIvaj, vyutpatti strI. (vi+ud+pad+ktin) vizeSa latpatti, vIrag, disg. zAstrajanya zabda tathA arthanA jJAnathI saMpAdana karavA vyo avya. (vye-Do) so, me.lI. yogya eka saMskAra, zabdonA arthane jaNAvanArI vyokAra puM. (vyo+kR+aN) savAra, sAIM.. zasti . vyomakeza, vyomakezin puM. (vyomaiva kezo yasya/ vyutpanna tri. (vi+ud+ pad+kta) vizeSa utpanna yesa. vyomAkAraH kezo'styasya ini) ziva, mAheva zabdonA artha jaNAvanArI zaktivALuM, vidvAna. -sUryAcandramasau loke prakAzante rucazca yAH / te vyudasta tri. (vi+ud+as+kta) una 28, ti22412 kezasaMjJitAH vyakSe vyomakeza iti smRtaH-mahA0 138, 26 42sa, dU2 128, ni2|7296 728.. 7 / 200 / 129 / Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1950 shbdrtnmhoddhiH| [vyomacArin-vrata vyomacArin puM. (vyomni carati, car+Nini) pakSI, | vrajAGganA strI. (vrajasya aGganA) .41sI. strI, pI. heva, Da-nakSatra. (tri.) AURAma. 32 // 2- viya282- | -vilAsavaMzasthavilaM mukhAnila: prapUrya yaH astipUrvamahaM vyomacArI vidyAdharo'bhavam- kathAsarit0 paJcarAgamugiran / vrajAGganAnAmapi gAnazAlinAM jahAra 2256 / mAnaM sa hariH punAtu vaH -chandomaJjaryAm / / vyomacArinagara. vyomacAripara na. (vyomacAri ca vajita tri. (vraj+kta) gayesa. (na. vraj+bhAve kta) tat nagaraM ca/vyomacAri puram) ALLAH na2, gamana, gati, 4. gaMdharva nagara, harizcandra rAjAnuM eka zahera. vrajyA strI. (vraj+kyap+TAp) mana, gati, sainyana vyomadhUma na. (vyomnaH dhUma iva) megha, bhoya. yuddha bhATe pryaa9|- koSaH zokasamUhastu syAdanyo'nyAvyoman na. (vyo+manin+pRSo0) saza- vyomaikAnta- napekSakaH / vrajyA krameNa racitaH sa evAtimanohara:vihAriNo'pi vihagAH saMprApnuvantyApadam -hitopadeze / sA0 da0 6565 / chateyadhunI dUya, samUha, (23j, -rajobhiH syandanodbhUtairgajaizca ghanasannibhaiH / bhuvastalamiva 253. vyome kurvan vyomeva bhUtalam-raghu0 4 / 29 / ama., vajyAvat tri. (vrajyA+astyarthe vat) nA2, pryaa| pANI, sUryanI pUjAnuM AzrayasthAna. 4282, 25unAra, bhaTanA2. vyomamaNDala na. (vyoma maNDalamiva) mA.zi.sa, vraNa (bhvA. pa. a. seTa-vraNati) za6 42vI. (cu. ubha. sa. seTa-vraNayati-te) aMga ghAyala. 42j. patA, %. vyomamudgara puM. (vyomno mudgara iva AghAtahetutvAt) vraNa puM. na. (vraNayati gotram, vraNa+ac) ghAva, 3.55, akasmAta AkAzamAMthI chUTelA pavanano jhapATo. sama, ghA. vraNakRt puM. (vraNaM karoti, kR+kvip tuk ca) miu . vyomayAna na. (vyomni yAnamasya) vimAna, mezaplena, (tri. vraNaM karoti, kR+kvip tuk ca) ghAva. 4242, basUna. ma. 42nAra -sa rAvaNahRtAM tAbhyAM vacasAcaSTa vyomasad puM. (vyoman+sad+kvip) heva, aDa, nakSatra. maithilIm / AtmanaH sumahat karma vraNairAvedya saMsthitaH(tri.) ALzama 3282-viyrn||2. raghu0 12 / 55 / vyoSa na. (vi+uS+ac) sUMTha-marI-pI52 me - vaNadviSa tri. (vraNaM dveSTi, dviS+kvip) ghAva banAra. vyoSa trijAtakaM mustA viDaGgAmalake tathA-suzrute (puM.) grAhayaSTi vanaspati.. 1144 / vraNavastu (na.) 35vA yogya zarI2no 726 vaj (bhvA. pa. sa. seTa-vAjayati-te/cu. ubha. sa. seTa mA. vrAjayati-te) 4. (cuM.) saM.2412. 42vI, sAI 2j. vaNavedanA, vaNavyathA strI. (vraNasya vedanA/vraNasya vraja puM. (vraj+ghabartha ka) samUDa- 'ruciracitratanU ___ vyathA) ghAvanuhuna, manI paritA5, vahanA. ruhazAlibhiH / vicalitaiH paritaH priyakavrajaiH' . vraNazotha puM. (vraNasya zothaH) mamano-ghAvanI soTho.. zizu0 / mano vAo, niruddhavIvadhAsAraprasArA gA vraNaha puM. (vraNaM hanti, han+Da) anu 3. iva vrajam-zizu0 2 / 64 / mAsa, mathurAnI pAnI vraNahA strI. (vraNaM hanti, han+Da+TApa) gaNo vanaspati. 42. vraNAri, vraNAza puM. (vraNasya ariH-zatru/vraNamaznAti, vrajat tri. (vraj+vartamAne zatR) 4tuM. az+aN) sAthiyAna 3, mora vanaspativrajana na. (vraj+bhAve lyuTa) 4. gaMdharasa. japati, vajapAla, vrajamohana, vrajavara, vraNAstrAva paM. (vraNasya AsrAvaH) ghAvana, ravaM, vrajavallabha paM. (vrajasya nAthaH/vrajasya patiH/vrajaM mamAthI kAhI vagairena . pAlayati, pAli+ac/vrajAn vrajasthAn mohayati, vrata na. (viyate iti, vRJ-varaNe+bAhu0 atac sa ca muhna-Nic + lyu /vrajAnAM varaH prArthanIyaH/vrajAnAMkit) 2. tanuM bhakSA55, puNyana sAdhana upavAsa vrajavAsinAM vallabhaH priyaH) zrI.pRS!.. vagere, tano niyama, puSyana sAdhana, dIkSaL. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vratati-vUs] shbdrtnmhoddhiH| 1951 vratati, vratatI srI. (vRt+ati pRSo0) satA, veda, | vI (krayA. pa. sa. aniTa-briNAti) 52, 526 42j, vistAra -apazyatAM dAzarathI jananyau chedAdivopaghna- ____42j, disj. (divA. A. saka. aniTa-vrIyate) 4. tarorbratatyau-raghu0 14 / 1 / vID (divA. para. zaka.-vrIDyate) ti22412j- saka. / vratabhikSA tri. (vratAGgaM bhikSA) no ApatI mate / . zaramA -aka. / 438mikSA- pradakSiNaM parityAgni caret bhaikSyaM | vIDa puM., vrIDA strI. (vrID+ghaJ/vrID+a+striyAM yathAvidhi-manu vacanAt / TApa) 4, 22ma.- vrIDAdamuM devamudIkSya manye vratalopa puM., vratalopana na. (vratasya lopaH/vratasya / sanyastadehaH svayameva kAma:-kumA0 7 / 67 / lopanam) prata mAMgate. ___-prAtarupAgatya nRpA vadataH sakhi ! nAsya vidyate vratasaMgraha puM. (vratasya saMgrahaH) vrata mATe dIkSA . vrIDA-AryAsa0 357 / / vratAcaraNa na. (vratasya AcaraNam) prata. paNa te. vIDana na. (vrID+ bhAve lyuTa) uxg, 12mA. vratAcAra puM. (vratasya AcAraH) ta mAya2. vrIDAnata tri. (vIDayA nataH) zaramathA nabheta. vatAdAna na. (vratasyAdAnama) prata . hI vI. vIDAnvita tri. (bIDayA'nvitaH) aaj, 22mANa. vratAdeza puM. (vratamAdizyate'tra, A+diz+AdhAre lyuTa) | vIDita tri. (vrIDA+tArakA0 itac) 8, 12mAyesa. janoI devI te, upanayana saMskAra, vIs (cu. ubha. saka. seTa vrIsayati-te/bhvA. pa. seTa vratin tri. (vratamasyAsti ini) vratavANu, vrata dhA245 | vrIsati) va 42vI, bhArI naing.. 42 // 2- bhakSyeNa vartayennityaM naikAnnAdI bhaved vratI-vrIhi puM. (vI+hi kicca) in2, yoja. man0 1188 / (pu.) yabhAna, saMnyAsI., bajhayArI. | vIhika, vIhin tri. (vrIhi+astyarthe Than/vrIhi+astyarthe vana (puM.) sUrya, mAnu, . ini) gavANu, yojAvA. vazc (tudA. pa. saka. veTa-vRzcati) chay, stuj. | vrIhikAJcana puM. (vrIhiSu kAJcanaM tapamastyasya ac) vazcana puM. (vRzcyayate'nena, vrazca+lyu) sonU vagaire meM tanu ThI, masU2.. 5vAnI cha, juDI. (na. vRzcyate, vRzca bhAve- vIhiparNI strI. (vIhINAmiva parNAnyasyAH GIS) me. lyuTa) che6g, tuj. -devatArthaM haviH zigraM lohitAn tano chou. vrazcanAMstathA-yAjJa0 / vrIhibheda puM. (vrIhe: bhedaH) ya.. vAji strI. (vrajati gacchati, vraj-gatau+iJ) pavanana / vrIhimaya tri. (vrIhervikAraH puroDAzaH mayaTa) yomAno sapATo. roTI, puro.31 ko3. vAta puM. (vR+atac pRSo0) samUDa, lj- nAnAraNyamRga- | vrIhirAjikA strI. (vrIhiSu rAjikA'kAre astyasyAH vrAtairanAbAdhe munivrataiH / AhUtaM manyate pAntho yatra ___ac) igadhAnya. kokilakUjitaiH-bhAga0 4 / 25 / 19 / / vrIhizreSTha puM. (vrIhiSu zreSThaH) me tanA uttama yopaTa. vAtIna tri. (vAtena carati, vrAta+kha) samUha, saMgha vIgAra na. (vrIheH agAram) manAno 3612. (652 vara- vrAtInavyAladIprAkhyaH sutvanaH / vrIhyAdi puM. (vrIhiH Adiryasya) pAlinIya vyA4296 paripUjayat-bhaTTi0 4 / 12 / prasiddha 5 za.065. sa-ca, vrIhi, mAyA, zAlA, vAtya puM. (vAtAt samUhAt cyavati yat) vyavahAra nala zikhA, mAlA, mekhalA kekA, aSTakA, patAkA. 72yogya. saM2782thI. hAna 79- bhavatyA hi carmana, kargan, daMSTrA saMjJA, vaDavA, kumArI, nau, vrAtyAdhamapatitapASaNDapariSatparitrANasnehaH zlathayitu- vINA, valAkA, yavakha, naukumArI iti / mazakyaH khalu yathA' -gaGgAlaharyAm / vuD (tudA. pa. seTa-bruDati) 8. 425., disg, -sa0 / vAtyastoma puM. (vrAtyayogya: stomaH) te. nAme meM / ma a0 / yaza. -sAvitrIpatitA vrAtyA vrAtyastomATTate kratoH- vUs (cu. ubha. sa. seTa-brUsayati-te bavayorabhedaH/bhvA. yAjJa0 1138 / pa. sa. seTa-sati) 15. 42vI, bhArI naing. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1952 zabdaratnamahodadhiH / [ha-zakalI vraiha tri. (vrIhi+aN) yojAnuM, yojA saMbaMdhI, aMgaranuM, | vlI (krayA. pa. sa. aniT - vlInAti) bhavu, pasaMha DAMgara saMbaMdhI. 2, DhAMDavu. heya tri. vrIhINAM bhavanaM kSetram Dhak ) DAMgara thAya tevu vlekSa ( cu. pa. sa. seT-vlakSayati) 4. jetara. ztAlavya aghoSa trIzamo vyaMjana. zana. (zI+Da) zubha-maMgaNa, sukha, ityAza - 'harturyAti na gocaraM kimapi zaM puSNAti yat sarvadA' - bhartRhariH / (puM. zI+Da) mahAdeva, zastra. zaMyu, zava tri. ( zamastyasya, zam+ yus / zamastyasya, zam+va) sujI, bhAMgasiGa, utyAzavANuM, zula. (puM.) vajra, mUzaLano lokhaMDI agrabhAga. zaMvara na. ( zaMvRNoti zam + vR + ac) pAegI, gu. zaMs (bhvA. pa. sa. seTa - zaMsati) havaM zazaMsa sItA paridevanAntamanuSThitaM zAsanamagrajAya raghu0 14 / 83 / sAdhu sAdhviti bhUtAni zazaMsurmArutAtmajambhaga0 5 / 1 / 2cha, prasaMzA 42vI, duHkha, hevu, bha 42vI. (abhi+zaMs-abhizaMsati - zApa devo) (A+ zaMs- AzaMsate) AzA rAjavI - svakAryasiddhiM punarAzazaMsire - kumA0 3 / 57 / - saMgrAmaM cAzazaMsire - bhaTTi0 14 / 70 / dhAvu, 42chA ravI, (pra+zaMsaprazaMsati) prazaMsA 42vI, vajAvu na me hiyA zaMsati kiJcidipsitam ' - raghau / hariNA yuvatiH prazaMzase - gItago0 1 / zaMsana na. ( zaMs + lyuT ) hevu, prazaMsA 42vI, varzana khu, pATha rakho. zaMsA strI. ( zaMs+a+TAp) vAya, 42chA, prazaMsA, josakuM, uhevu, khADAMkSA. zaMsita tri. ( zaMs + kta) josesa, uhesa, nizcaya rela, hiMsA durela, bajAosa, icchesa, bhenA upara joTo AkSepa karavAmAM Avyo hoya te. zaMsin tri. ( zaMs+ini) vajAeAnAra, ghoSaNA DaranAra sUthanA ApanAra- prajAvatI dohadazaMsinI te raghu0 14 / 45 / zaMstR tri. ( zaMs+ vartamAne tRc) vAsanAra, nAra. zaMstha tri. (zaM zubhe tiSThati, zam+sthA+ka) sujI, usyAzavANu, zubhavANuM. za zaMsya tri. (zaMs + Nyat) bajAevA bAyaDa, hiMsA 42vA yogya, uDevA sAya. zak (divA. ubha sa. seT zakyati - te) kSamA 42vI, sahana 42- adarzayan vaktumazaknuvatyaH zAkhAbhirAvarjitapallavAbhiH - raghu0 13 / 24 / ( svA. pa. aka. seTa- zaknoti) zaktimAna thakuM, samartha hovuM, sahana 52. zaka puM. (zak + ac) te nAmanI kheDa manuSya bhati, zaka jAtino eka deza, te dezano rAjA, yudhiSThira, vikramAditya-zAlivAhana vagere rAjAoe calAvelo saMvata (I.sa.nA 78 varSa pachI yasAveto za saMvata.) zakaTa puM. na. ( zaknoti bhAraM voDhuM zak + aTan ) gADuM - zakaTa: zAkinI gAva:- hemacandraH / 25. (puM. zak + aTan) te nAme kheDa haitya, je habhara (2000) paLanA vajana bharelA gADAno boja. zakaTahan, zakaTahantR puM. ( zakaTaM hanti, han+ kvip/ zakaTaM hanti, han + tRc zrIkRSNa. zakaTAsura puM. (zakaTazcAsau asurazca ) te nAmanI kheDa haitya zakaTAhvA strI. (zakaTAkAratvAt tadAhvA yasyAH ) roDizI nakSatra. zakaTikA, zakaTI strI. ( zakaTI + svArthe kan hrasvaH TAp/ zakaTa + svalpArthe GIp ) gADI, nAnI gADI. zakandhu puM. (zakasya andhu zaka0 para0) zahezano zaka lokono kUvo. zakala puM. na. (zak+kalac) TuDa - athAndhakAragirigahvarANAM daMSTrAmayUkheH zakalAni kurvan- raghu0 2 / 46 / - upazakalametad bhedakaM gomayAnAm - mudrA0 3 / 15 / kheDa lAga, avayava (na.) chAla, bahasa, ta4, mAchalAMnI cAmaDI. zakalita tri. ( zakala + itac ) TuGaDe TuDaDA resuM. zakalin puM. (zakalaM zalkaM carmAstyasya ini) bhAchasuM. zakalI strI. ( zakala + striyAM GIp ) kheDa bhatanuM bhAchasuM. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakalIkaraNa-zakulArbhaka shbdrtnmhoddhiH| 1953 zakalIkaraNa na. (zakala+cci+kR+lyuTa) 94 | zakuniprapA strI. (zakunInAm prapA) 5kSAmAna 50 2vAte. pIvAna sthaNa. zakalIkRta tri. (zakala+cvi+kR+kta) du. 438.. | zakunI strI. (zak+uni+GIp) me tanuM 56., zakalIbhavana na. (zakala+cci+bhU+lyuTa) 50 24.te... zyAma. 5kSI, AjI. 2.58... zakalIbhUta tri. (zakala+cci+bhU+kta) 1778 thaye... | zakunta puM. (zaka+unta) 56- asaMvyApi zakava (pu.) DaMsa.. zakuntanIDanicitaM bibhrajjaTAmaNDalam- zAkuM0 7|11)shkvii strI. (zakavasya strI. jAti. GIS) sa.dI... paryarakSanta tAM tatra zakuntAH menakAtmajAm- mahA0 zakAntaka, zakAri puM. (zakasya mlecchajAtivizeSasya 1 / 72 / 11 / yAsa. 5kSI, 1.5 tano 8.3t. antakaH/zakAnAM mlecchajAtibhedAnAmariH) vibhAhitya, zakuntalA strI. (zakuntaiH lAyate, lA+ghaJarthe ka+TAp) eulivAna- sAhasAGkaH zakAriH syAt vikramAditya menakAmAM vizvAmitrathI utpanna thayelI putrI-kaNvaRSie ityapi-jaTAdharaH / ucherelI duSyanta rAjAnI patnI, duSyanta putra bharatanI zakAbda puM. (zakakartRnRpasambandhI abdaH) // ydaavn||2 mAtA - nirjane tu vane yasmAt zakuntaiH parIkSitA / rAjA saMbaMdhInuM varSa, zakanuM varSa. zakuntaleti nAmA'syAH kRtaM cApi tato mayA-mahA0 zakAra puM. (zaka+R+aN) nA2ma 2%Ano naBi 1 / 72 / 11 / 2.4 (ma.2ta. yavata 28%1. thayo. mA paraNelo sALo, rAjAnI rakhAta, strIno bhAI- ja rAjAnA nAma uparathI A dezanuM nAma bhAratavarSa 'madamUrkhatAbhimAnI duSkulataizvaryasaMyuktaH / soyama- 57' mema. vAya. che. (strI. zakuntalAmadhikRtya nUDhAbhrAtA rAjJaH zyAla: zakAra ityuktaH'-sAhi0 da0 kRto granthaH aN tasya vA luk TAp) ma815vi. 81 kAlidAse 'abhijJAnazAkuntalam' nAmanuM nATaka racyuM zakuna na. (zak-unan) zubhAzubhasUya: nimitta, &Athamana vagerenu, 32. (puM.) 5kSA- zakunocchiSTam- | zakuntalAGgaja, zakuntalAja, zakuntalAjanman, yAjJa0 1168 / 2.5 tarnu pakSI, gAya-gRdhraH sthitaH zakuntalAtanuja, zakuntalAtanUja, zakuntalAtmaja, san kurute krameNa / zabdopasavyo'sya nipattihetuH- zakuntalAsUnu puM. (zakuntalAyA:aGgajaH/zakuntalAyAH vasantarAja zAkunam / jAtaH, jA+ka/zakuntalAyAH janma yasya/ zakunajJa tri. (zakunaM jAnAti, jJA+ka) zu. 319.2, zakuntalAyAH, tanujaH/zakuntalAyAH tnuujH| -prAhiNot prAG niSiddhApi svasakhyA zakunajJayA- zakuntalAyAH AtmajaH/zakusUnuH) zakuntalamai. kathAsarit0 3153 / nimittiyo, yotiSI... duSyantathI. utpana thayena putra-marata. 20%81-dauSpantirbharataH zakunajJA strI. (zakunajJa+striyAM TAp) gharamA 32tI.. sarvadamaH zakuntalAtmajaH-haimacandraH / nAnI garoLI. zakunti puM. (zak+unti) 5kSA, yAsa5kSAzakuni puM. (zaka+uni) pakSI- kravyAdAn zakunIn ____ "kalamavikalaM ratyutkaNThAH kvaNantu zakuntayaH" sarvAMstathA grAmanivAsinaH- manu0 5 / 11 / tana / uttara0 3 / 24 / pakSI, duryodhanAnI bhamo. zani, jyotiSaprasiddha me. zakuntikA strI. (zakunti+kan+TAp) tI.3, pakSI.. 425, du:sAha no putra, vikRta. 20%no putra. zakula puM. (zaknoti gantuM vegena, zak+uNA0 urac zakuninAtha, zakunipa, zakunipati, zakunisvAmin, rasya la:) me. satarnu bhA ... zakunIza, zakunIzvara, zakuntinAtha, zakuntipa, | zakulAkSI strI. (zakulasya akSIva Sac samA0) 2.5 zakuntipati, zakuntisvAmin puM. (zakuneH nAthaH/ tanI pro.. zakuni+pA+ka/zakuneH patiH/zakunInAM svAmI/ zakulAdanI strI. (zakulAnAM adanaM yasyAH GIp) meM zakunInAm IzaH/zakunInAm IzvaraH/zakuntInAM naathH| tanuM 2us, Hi. vanaspati, 4552, 31435 zakuntIn pAti, pA+ka/zakuntInAM patiH zakuntInAM | tv2.. svAmI) 27 pakSI. zakulArbhaka puM. (zakulasya arbhaka iva) bhA7. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 3. 1954 shbdrtnmhoddhiH| [zakulI-zakman zakulI strI. (zakula+striyAM jAti0 GIS) is tanI koSAptavAkyAd vyavahAratazca-durgAdAsaH / ziva, bhA780- zakulI rohitAkArA bhUgauH prAyazcaratyasauM- sutisvAmI. (tri. zakti gRhNAti, graha+ac) zAsti rAjavallabhaH / dhAraNa karanAra, zakti astrane dhAraNa karanAra, zakRt na. (zaknoti sartum, zak+uNA0 Rtin) sAmarthyavALuM. viSTal.- "sa dRSTvA trastahadayaH zakRnmUtraM vimuJcati"-. zaktigrAhaka puM. (zakti gRhNAti, graha +Nvula) bhAga0 3 / 30 / 19 / ti svAmI- (tri. zakti grAhayati bodhayati, zakRtkari puM., zakRtkarI (zakRt karoti, / graha+Nic+Nvula) zastio vyA4255-5mAna zakRt+kR+in/zakRt karoti, kR+in+GIp) gAya konI vA7232-4172.- zakRtkarirvatsaH-siddhA0 / | zaktitas avya. (zakti+paJcamyarthe tasil) zatithI, zakRtkAra puM. (zakRt karoti, zakRt+kR+SaNa) viSTa sAmarthyathI, zakti pramANe 42nAra. zaktidhara, zaktidhAraka, zaktipANi, zaktibhRt zakRdvAra na. (zakRtaH dvAram) guEl, ois. paM. (zakti dharati, dhR+aca/zakti gharati, dha+Nvula/ zakRtpiNDa, zakRtpiNDaka puM. (zakRtaH piNDa:- zaktiH pANau yasya/zakti bibhati, bhR+kvipa taka ca) piNDakaH) 75no gogI- zaSpANyatti prakirati zakRt ti:2vAmI- balena vapuSA caiva bAlyena caritena piNDakAnAmramAtrAn-uttara0 4 / 27 / ca / syAt te zaktidharastulyo na tu kazcana mAnuSaHzakkara, zakvara puM. (zak+kvip+kR+ac/zak+ harivaMze 73 / 9 / (tri.) zati. ghaa25|| 4282, - vana+ra) 6, saia. sAmarthyavALuM, zakti astrane dhAraNa karanAra. zakkarI strI. (zakkara+striyAM GIp) yauha akSaranA / zaktiparNa puM. (zaktiriva parNaM yasya) sAtapuDAnu kAu. caraNavALo eka chanda, te nAme eka nadI, kaMdoro, zaktipUjaka puM. (zaktyAH pUjakaH) utu. bhejasa, Hinii, 5hayA, nIya. tinI strI.. zaktipUjA srI. (zaktyAH pUjA) zatinI pU%t. zakta tri. (zaka+kta) samartha, zaktimAna- bahavo'sya | zaktimat tri. (zaktirastya matup) zAntavANa. karmaNaH zaktAH-veNI 03 / - tasyopakAre zaktastvaM zaktirahita, zaktihIna tri. (zaktyA rahitaH/zaktyA kiM jIvan kimutAnyathA-tarka0 / / ___ hInaH) zati. nu, nipa. zaktatA strI., zaktatva na. (zaktasya bhAvaH tal+TAp- | zaktivaikalya na. (zaktyA vaikalyam) zatino kSaya, tva) zasti, sAmathya. nija, DIna, napuMsa.. zakti strI. (zaka+ktin) zati, sAmathya/- daivaM nihatya | zaktihetika puM. (zaktihetiH praharaNAstraM yasya kap) kuru pauruSamAtmazaktyA - paJca0 11361|-jnyaane maunaM | zaktiastrathI laDhanAra yoddho. kSamA zaktI-raghu0 1 / 22 / 426 hevI, vAnI. zaktu puM. ba. va. (zac+tuna) sAthavI, ze3 4 mUrti, nyAya vageremAM kahela kAraNaniSTha kAryotpAdana vagairenI moTa- yavAnAM zaktavo rUkSA lekhanA vahnivardhanAH yogya eka dharma, zabdamAM rahela arthabodhakatA rUpa | vAtulAH kapharoganA vAtavarSo 'nulomanAHzasti-vRtti, me. tanuM zastra- tato vibheda paulastyaH | rAjavallabhaH / zaktyA vakSasi lakSaNam-raghu0 1277 / taMtraprasiddha | zaktaphalA, zaktaphalI strI. (zaktava iva sUkSmANi pApiSThAtrI. ma. devatA, 2%AmInI bhAva-maMtra- phalAnyasyAH, vA DIpa) jADI Au. 6tsA 35. zati-sAmathya- trisAdhanA zaktirivArtha- zaktri, zakthi (puM.) vasiSThano putra-52222no pitA saJcayama-raghu0 3 / 13 / gau.2, sakSmI, vitvanI zakti- | .muni. zaktinipuNatA lokazAstrakAvyAdyavekSaNAt-kAvya0 1! zaknu, zakla tri. (zak+nu/sak+kla) priyavAhI, strInI yoni. miSTamA.. zaktigraha pu. (zakteH grahaH) 206nI. amo.55.35. | zakman puM. (zaka+uNA0 manin) zati, sAmathrya, zati-vRttinu, zAna- zaktigrahaM vyAkaraNopamAna- satta. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakya-zaGka shbdrtnmhoddhiH| 1955 zakya tri. (zak+yat) sAmathyavANu- zakyo vArayituM | zakranandana tri. (zakraM nandayati nand+lyu) chandrane jalena hutabhuk-bhartR0 2 / 11 / evaM-hi praNayavatI sA | maan6||27. zakyamapekSituM kupitaa-maalvi03|22| - vibhUtayaH / zakraparyAya puM. (zakrasya paryAyo nAma nAma yasya madhyama zakyamavAptamUrjitAH-subhA0 / samarthana 42vA yogya, padalopaH) su28vRkSa, Indra zanno 5yAyaza6. sAdhavAne yogya, manI 3 te (puM. zak + yat) zakrapuSpi, zakrapuSpI strI. (zakrasyeva puSpamasyAH GIp zabdanI zaktithI jANavA yogya artha hasvaH zakasyeva puSpamasyAH GIp) bhagnizipAvRkSa. zakyo'rtho'bhidheyA jJeya-sAnda0 61 / zakrabIja na. (zakrasya kuTajasya bIjam) .6245. zakyatA srI., zakyatva na. (zakyasya bhAva, tala+TAp zakrabhavana na., zakrAvAsa puM. (zakrasya bhavanam/zakrasya AvAsaH) sva0, vaidudha. tva) zasya5. zakrabhUbhavA strI. (zakrarUpabhuvi bhavati, bhU+ac+TAp) zakyatAvacchedaka puM. (zakyatAyAH avacchedakaH) 275 6625258. vanaspati. pahAthana msaadhaa25|| dharma-bha. ghaTamAM ghaTatva evaM zakramAtR strI. (zakrasya mAteva) indranI mata sahita, caM tAdRzadharmasya zakyatAvacchedakatvaM durvArameva mA vanaspati. zaktivAdaH / | zakramUrdhan puM. (zakrasyeva zikhAvAn mUrddhA yasya, zakrasya zakra puM. (zak+rak) chandra- "udvejayati trIllokAnu mUrddhA vA) 263, Indranu bhasta. cchritAn dveSTi durmatiH / zakratridazarAjAnaM zakravallI strI. (zakrapriyA vallI) indravA248.. pradharSayitumicchati- rAmAyaNacampU: |-ek: kRtI zakravAhana puM. (zakraM vAhayati, vaha+Nic+lyu) megha. zakunteSu yo'nyaM zakrAnna yAcate -kuvalayA0 / du2 | zakrazAkhin zakrapAdapa puM. (zakranAmakaH zAkhI/zakrasya vRkSa, sahana, 13, dhuvara, yeSThA nakSatra yauha saMnyA. | pAdapaH) du.4vRkSa, vi.2. vRkSa.. zakrakrIDAcala puM. (zakrasya krIDAcalaH) 25vata. | zakrazirasa zakrazIrSa na. (zakrasya ziraH, zakrasya zakragopa puM. (zakraM zakradhanurgApati samavarNatvAt / zira iva vA/zakrasya zIrSam) - masta, 2 / . ___ gup+aN) Indragopa-DI... zakrasArathi puM. (zakrasya sArathiH) iMdranI ||2thi, mAtali. zakracApa, zakradhanus, zakrazarAsana na. (zakrasya zakrasudhA strI. (zakrasya sudheva) sa.nI. mA. ___ cApaH/zakrasya dhanuH zakrasya zarAsanam) chandranu dhanuSa. | zakrasRSTa tri. (zakreNa sRSTaH) chandra utpanna 428. zakraja, zakrajAta tri. (zakrAt jAyate, jan+Da/ zakrasRSTA strI. (zakreNa sRSTA) 423. zakrAjjAtaH) go. (tri. zakrAt jAtaH) chandrathI. zakrAkhya puM. (zakrasya AkhyA yasya) dhuvara. utpanna thanAra. zakrANI strI. (zakrasya patnI, GIS + AnaG) indranI zakrajit, zakrabhid puM. (zakraM jitavAn ji+kvip patnI. zayA- bRhaspatirathovAca zakrANI bhayamohitAm mahA0 / tuk ca/zakra bhinatti, bhid+kvip) rAvaputra zakrAsana na. (zakreNa azyate az+lyuTa) Hinindrata bheghanAha, Indrane tanA2- api prabhuH zakrAsanaM tu tIkSNoSNa mohakRt kuSThanAzanamsAnuzayo'dhunA syAt / kimutsukaH zakrajito'pi rAjavallabhaH / hantA-raghu0 14 / 83 / zakri puM. (zak+bAhalyAt kin) bhedha, Indranu, 4.4, zakratanaya, zakratanUja, zakranandana, zakraputra, zakrabhU, thI, 5483, 56. zakrasuta, zakrasUnu (zakrasya tanayaH/zakrasya tnuujH| zakrotthAna na. (zakrasya zakradhvajasya utthAnama) mAhavA zakrasya nandanaH zakrasya putraH/zakrAt bhavati, bhU+kvip | suda bAraze karavAnuM indradhvajanuM utthAna te nimitte zakrasya sutaH/zakrasya sUnuH) arjuna, 4yanta, vAdI... karavAno utsava. zakradhvaja paM. (zakrasya dhvajaH) mAhavA zudhabAra | zakva paM. (zaka+vana) hAthI. 5.04yogya chandranA. 4%t- te zreSThinaH kva saMprati | zar3aka (bhvA. A. sa. seTa-zaGkate) : dAvozakradhvaja / yaiH kRtastavocchrAyaH-AryAsa0 269 / / nAzaGki vivasvataH-bhaTTi0 15 / 39 / -azaGkitebhyaH Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [zaGka-zaGkhaja 1956 shbdrtnmhoddhiH| zaGkata zaGki tebhyazca sarvataH-subhA0 3 / bharosA- | 8 / 271 / 522- zokazaGkaH-atyaMta. yAta vizvAsa. na. 42vI- svaidoSairbhavati hi zaGkito manuSyaH- zodha, 203, 6 rounI saMdhyAvANu, maheva, mRccha0 4 / 2 / jI- tvayyAsanne nayanamuparispandi pApa, bhera, pAM31 sAno samUDa, puruSarnu, liMga, zaGka mRgAkSyAH- megha0 96 / -nAhaM punastathA tvayi nakhalo nAme sugdhI dravya, chAyAnA mApane mATe lAkaDA yathA hi mAM zaGkase bhIru ! vikrama 314 / Dema vagereno banAvela khIlo, janamejayano eka putra, nava mAvo, samaya pAmavI, trAsa yAmavI. 2lamAMnu me. ratna, iMsa, haitya, maheva, bhaya, zrI.5. zaGka puM. (zaGka+aca+mum ca) vage3 vanAra zaGakukarNa paM. (zaGka iva karNI yasya) gadhe... te nAme 756. eka dAnava, kArtika svAmIno eka anucara, jenA zaGkanIya tri. (zaGka+karmaNi anIyara) zaM51-434 va 1521 dan civil a.ne. 2 Doya te. sAya, za6 mare. zakuMtaru puM. (zaGkuriva taruH) sArnu, A3. zaGkara puM. (zam kalyANaM karoti kR+ac) ziva, | zaGkura tri. (zaGkate'smAditi, zaGka+bAhulkAt urac) zaMkarAcArya, je vedAMtanA prasiddha AcArya, jemaNe aneka / mayaM42, trAsa mApanA2. thI. 2yyA, 8 prasiddha advaita. vAhI tA. zrI zakulA strI. (zaki+ulac+TAp) sUDI. zaGkarAcAryanarAvatAraM vizvezvaraM vizvaguruM praNamya- vedAnta zakulAkhaNDa puM. (zaGkulayA khaNDaH) sU. 43 zAstrazravaNAlasAnAM bodhAya kurve kamapi prayatnam - 330 52vA te. siddhAntabinduH / (tri. zam+kR+ac) tyA5. | zaGkuvRkSa puM. (zaGkoH vRkSaH) sAgarnu u. 2nA2. zaGkoca, zaGkoci puM. (zaki+uc/zaki+uci) . zaGkarAvAsa puM. (zaGkarasya AvAsaH) sa. parvata, tanuM mA7j. 52. zaGkha puM. na. (zAmyati azubhamasmAditi, zam+uNA0 zaGkarI strI. (zaGkara+striyAM jAti0 GIS) hu, zivapatnI. kha) 5, saMja- na zvetabhAvamujjhati zaGkhaH ___ pArvatI, bha(r)6, 404ii. zikhibhuktamukto'pi -paJca0 4 / 110 / -zaGkhAn dadhmuH zaGkA strI. (zaGka+ac+TAp) vama- srajamapi zirasyandhaH pRthak pRthak-bhaga0 1 / 18 / (puM. zam+kha) dukharano kSiptAMdhunotyahizaGkayA zAkuM0 7 / 24 / eka nidhi, nakhalo nAme gandha dravya, eka jAtanuM horatatRNodgamazaGkayA-kirA0 5 / 38 / saMzaya-jAta- lazkarI nagAruM, lalATanuM hADakuM, hAthIdAMtano madhyabhAga, zaGkardevairmenakA nAmApsarA preSitA-zAkuM0 1 / .s, kAnanI pAsenuM hADakuM, te nAme eka nAga, daza nikharvanI vitaI. saMkhyA, daza nikharvanI saMkhyAvALuM zaGkAnvita, zaGkAmaya tri. (zaGkayAnvitaH/zaGkA+mayaTa) zaGkhaka na. (zaGkhasya vikAraH vun) zaMjano go2 i.stauj, bhayavANu. se 56, zaMbharnu -yU.DI. (puM. zaGkha+svArthe kan) zaGkArahita, zaGkAvihIna, zaGkAhIna tri. (zaGkayA rahitaH/ mastakano roga. zaGkayA vihInaH/zaGkayA hInaH) zaM bhaya vana. zaGkhakAra puM. (zaGkha karoti, kR+aN) zaMjana tonal zaGkita tri. (zaGkA+tArakA0 itac) zaMDavANu, bhaya- banAvanAra eka varNasaMkara jAti. bhAta, taI 439. zaGkhacarI, zaGkhacarcA strI. (zaGkha lalATAsthi carita, zaGkitavarNaka puM. (zaGkitaM atra ko'pyasti nAstItyAdikaM car+Ta+GIp/zaGkhasya carcA bhUSA yataH) sArnu vA varNayati-tarkayatIti-varNa+Nic+Nvula) yo2.. I -dvau zaGkhako kapAlAni catvAri zirasastathAzaGkin tri. (zaGkA+ini) i.1 122, 7282, vizvAsa / yAjJa0 390 / 22- tvadupAvartanazaGki me manaH-raghu0 853 / | zaGkhacUrNa na. (zaGkhasya cUrNam) zaMbharnu yUesa- zaGkhacUrNaM zaGku puM. (zakyate'smAditi, zaGka+uNA0 kupratyayena / kaTu kSAramuSNaM krimiharaM param -rAjavallabhaH / nipAtitaH) me tanuM // 7j, OMunu, hu, mAtA | zaGkhaja puM. (zaGkhAt jAyate, jan+Da) zaMbhathI. yatuM nikSepyo'yomayaH zaGkucalanAsye dazAGgula:-manu0 / ma bhod. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaGkhadrAvaka-zaTha shbdrtnmhoddhiH| 1957 zaGkhadrAvaka puM. (zaGkha drAvayati, dru+Nic+Nvul) . | zaGkhinIphala puM. (zaGinyAH phalamiva phala yasya) zirISa nAme eka auSadha. ! vRkSa-sarasaDAno choDa zaGkhadrAvin puM. (zaGkhAd drAvayati dru+Nini) asAvetasa./ zajinIvAsa puM. (zaGkhinyAH vAsaH AzrayasthAnam) zaGkhadhara, zaGkhabhRt, zavin puM. (zaGkha gharati dhR+ac/ url25 vRkSa.. zaGkha bibharti, bha+kvipa+taka ca/zaGkaH astyarthe / zaca (bhvA. A. seTa-zacate) posag, .. ini) viSNa, samudra (tri.) zaM. 25 // 42582, zaci, zacI strI. (zac+in/zac+in+GIp) indranI patnI-indrAe- umAvRSAGko zarajanmanA yathA yathA zaGkhadharA strI. (dharatIti, dhR+ac+TApa, zaGkhasya dharA) jayante zacIpurandarau-raghu0 3 / 23 / "hilamoci" za6 mI. zacIpati, zacIbhartR, zacIsvAmina, zatakratu puM. zaGkhadhma, zaGkhadhmA puM. (zaGkha dhamati, dhmA+ka/ (zacyAH patiH/zacyAH bhartA/zacyAH svAmI/zataM kratavo zaGkha dhamati dhmA+kvip) .4||unaa2- krozAya yasya) chandra- yadi jAnAsi dharma tvaM tvaM vA zakra tUNavadhyamavaramparAya zaGkhadhyam- vAjasaneyasa0 30 / 19 / zacIpate ! mama yAvat pramANaM tu zubhaM tad vaktumarhasizaGkhadhvani, zaGkhasvana puM. (zaGkhasya dhvaniH/zaGkhasya svanaH) mArkaNDeye 15/70 / zaMkha phUMkavAthI thato avAja. zaJc (bhvA. A. sa. seTa-zaJcate) 4. zaGkhanakha puM, zaGkhanakhI strI. (zaGkhasya nakha iva/ zaT (cu. A. sa. seT-zATayate) quusuj. (bhvA. pa. zaGkhanakha+striyAM jAti. GIS) nAnu zaM. nA . seTa-zaTati) du:jI. thay, wi6 tha, roga utpanna nAme gaMdhadravya- mahAMstvasau zaGkhanakhaH zaGkhAkhyo thavI- aka. / 4, bhe 5vo, bhAga 42vA saka. | gandhasAraNa:-ratnamAlA / zaGkhapAla puM. (zakhaM pAlayati, pAli+aca) sarva zaTa tri. (zaTa+ ac) pA. (zaTati rujati dantaM, zaTa+ac) 25. eka nAga, AkaDAnuM jhADa. zaGkhapuSpI strI. (zaGkhavat puSpaM yasyAH GIS) | zaTA strI. (zaTa + ac+TAp) siMDanI zavAjI, 421. nAme me. vanaspati- zaGkhapuSpI tu tIkSNoSNA medhyA | zaTi, zaTI strI. (zaT+in/saT + in+ GIp) Hil 62. krimiviSApahA-rAjavallabhaH / zaGkhaprastha (puM.) yandramA 278. 312- liGga zRGgaM ca cihna zaTTaka na. (zaT+kvip, Tak+ac karma0) 40. ane. ghAthI. mi.zra. vIyUe[- "zAlIcUrNaM ghRtaM toyaM mizritaM ___ ca zaGkhaprastho vidhoratha-zabdamAlA / zaTTakaM vadet"-bhAvaprakAze / zaGkhamukha puM. (zaGkhavat mukhaM yasya) . tana 3 zaTha (bhvA. pa. seTa-zaThati) va 42vI- saka. / 458 4saya2 prA58, nAgavizeSa- nAgaH zaGkhamukhazcaiva tathA 42, du:55ma- aka. / (cu. A. sa. seTakuSmANDakaH paraH-mahA0 1 / 35 / 11 / zaThayate) quustj. (tu. ubha. a. seTa-zaThayati-te) zaGkhamukhI strI. (zaGkhamukha+striyAM GIp) zaMbhamu5-4622. duSTa vacana bolavuM, kharAba zabda bolavA. mAhA, nAga. zaTha na. (zaTha+ ac) t||2, usa2, tA.du. (puM.) dhatUrI, zalikA strI. (zaGkhavat puSpamastyasyAH, zaGkha+Than+TAp) madhyastha puruSa, sAhitya prasiddha eka nAyakaeka jAtano choDa. "zaTho'yamekatra baddhabhAvo yaH / darzitahiranurAgo zaGkhinI strI. (zaGkhastadAkAraM puSpamastyasyAH, ini+GIp) vipriyamantragUDhamAcarati''-sA0da0 74 / (tri. yorapuSpa vanaspati, zvetaputrAya, zvetayu, zvetapuncha, zaTha+ ac) dhutA, 4 // . suyyu- dhruvamasmi zaTha ! yuvatikatA vanaspati, cAra jAtanI strIo paikI eka zucismite viditaH ketanavatsalastava-raghu0 8 / 49 / 10. strI- "dIrghA sudIrghanayanA varasundarI yA pAkhaNDino vikarmasthAn vaiDAlavratikAn zaThAn-manu0 kAmopabhogarasikA guNazIlayuktA / rekhAtrayeNa ca 4 / 30 / -priyaM vakti puro'nyatra vipriyaM kurute bhRzam / vibhUSitakaNThadezA saMbhogakelirasikA kila zazinI vyaktAparAdhaceSTazca zaTho'yaM kathito budhaiH)-viSNu sA'"-ratimaJjAm / me. 5vatA. 03 / 28 / 21 / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / 1958 zaThatA strI. zaThatva na. ( zaTasya bhAvaH, tal+TAptvatA ) dhutArAyAM, gArDa, suyyA- atha zAThyaM ca zaThatA kusRnirnikRtizca sA zabdAvalI / zaThAmbA strI. ( zaThAmba + striyAM TAp) aMjaSThA vanaspati.. zaNa (bhvA. pa. sa. seT zaNati) hevu, khApa. zaNa puM. (zaNa+pacA0 ac) zA. (na.) zAkhA, paTasana. zaNaghaNTikA strI. (zaNaH ghaNTeva tattulyaravaphalakatvAt ivArthe kan+TAp, ivArthe kan+TAp) zazapuSpI vanaspati-jenAM phaLano zabda ghaMTa jevo thAya che. zaNatantu puM., zaNasUtra na. ( zaNatantu + aN) zarAnA dorAnuM banAveluM, zaNanA dorAnuM. zaNaparNI strI. (zaNasyeva parNAnyasyAH GIpU) asanapa vanaspati. zaNapuSpikA, zaNapuSpI strI. ( zaNapuSpI + svArthe kan hrasvaH TAp/zaNasyeva puSpamasyAH GIp te nAbhe kheDa vanaspati. zaNavastra na. ( zaNasya vastram) zAnuM lUgaDu. zaNAluka puM. (zaNa iva AlukaH) kheDa bhatanuM jhADa. zaNikA strI. (zaNa+ThaJ +TAp) zAzapuSpI vRkSa. zaND (bhvA. pa. a. seT zaNDati) rogI tha, kheDaThA thadhuM (na. zaDi+ac) umaNa vagereno samUha (puM.) jagaha, napuMsa5. zaNDatA strI, zaNDatva na. ( zaNDasya bhAvaH tal+TAptva) napuMsaya, nAmarachAI. zANDila puM. ( zaDi + ilac) zAMDilyano pitA kheDa bhuni. zaNDha na. ( zaN +Dha tasya netvam ) 4 nAnajAnAno kheDa rakSa nAra, napuMsa- ye tvalpasattvAH prathamA: klIbAzca strIsvabhAvinaH / jAtyA na duSTAH kAryeSu te vai varSavarA smRtAH / / aDiyo puruSa, gAMDI bhAsa, jajaha zata, zataka na., zatin (zo + itac / zata + svArthe ka/ tri. zata + ini) sonI saMkhyA- niHsvo vaSTi zataM zatI dazadazatam - zAnti0 2 / 6 / - zatameko'pi saMdhatte prakArastho dhanurdharaH paJca 0 1 / 229 / seMDonI saMkhyA, ghaNI saMkhyA, sonI ke ghaNI saMkhyAvALuM. zataka tri. ( zataM parimANamasya zata + kan) sonI saMkhyAvANuM- sandhyA sandhyAMzakazcaiva zatakau samudAhRtaumArkaNDeye 46 / 30 / [zaThatA-za - zatapatra zatakIrti (puM.) bhAvI hazamAM chaina tIrthapura zatakumbha puM. ( zataM kumbhA yatra ) sonAnI jAezavAjI parvata- sugandhAM zatakumbhAM ca paJcapakSAMca bhArata ! abhigamya narazreSThaH svargaloke mahIyate mahA0 3 184 / 10 / zatakRtvas avya. (zata + kRtvas ) sovAra. zatakoTi puM. ( zataM koTayo'grANi yasya) ndranuM va4. ( strI. zatA koTi :) sothI gurolI jharounI saMkhyA. (eka araba agara so karoDanI saMkhyA.) zatakhaNDa, zatabha (na.) sonuM- saumerukaM mahAdhAtuH zatakhaNDaM mRdullakam - zabdacandrikA / zataguNa, zataguNita tri. ( zatena guNanamasya / zatena guNitam ) soga. zatagranthi strI. ( zataM granthayo yasyAH) projau-hurvA. zataghnI strI. ( zataM hanti, han+Tak + GIp ) kheDa bhatanuM astra- zataghnI ca catustAlA lohakaNTakasaMcitA / agara- yA ayaH kaNTakasaMcchannA zataghnI mahatI zilA - raghu0 12 / 95 / toya, vRzciddhAsI vanaspati, 24vRkSa. zatatama tri. ( zatasya pUraNaH tamay) sonI saMkhyA pUrNa DaranAra-sobhuM. zatatArA strI. ( zataguNitA tArAH zAka.) so tArAsono samUha, zatabhiSA nakSatra. zatadru ( zatadhA dravati, dru+ku nipA0 ) te nAme kheDa nahI satasa4- zatadhA vidrutA yasmAcchataguriti vizrutA / zatadvAra tri. ( zataM dvArANi yasya) so. dvAravANuM. zatadhA strI. ( zataM granthIn dhatte, dhA+ka+TAp) hUrvAdhoja . (avya. zata+prakAre dhAc) so prahAre, seMDI rIteAstIkavacanaM zrutvA yaH sarpo na nivartate / zatadhA bhidyate mUrdhni zirISasya phalaM yathA-mahAbhArate / zatadhAman zatamUrti puM. ( zataM dhAmAni yasya / zatamUrtayo yasya) viSNu. zatadhAra puM. ( zataM dhArA agrANi yasya) 14, sI. dhAravANuM- "vasoH pavitramasi zatadhAram" - yajurvede / zatadhRti puM. ( zataM dhRtayo'sya) ndra, brahmA svarga. zatapatra na. ( zataM bahUni patrANi madhyadalAni yasya ) 'bhaNa- AvRttavRntazatapatranibhaM ( AnanaM ) vahantyAmA0 1 / 29 / (puM. zataM patrANi yasya) bhayU2- mayUraiH Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatapatrayoni-zatavIryA ] zatapatraizca jIvaJjIvakakokilaiH - mahA0 3 / 108 8 | sa383DrUTa pakSI, rA4 popaTa, sArasa pakSI. zatapatrayoni brahma (kampena mUrdhnaH zatapatrayoni (saMbhAvayAmAsa ) - kumA0 7 / 36 / zatapatraka puM. ( zatapatra + saMjJAyAM kan) kheDa bhatanuM jhADa. zatapatrI strI. ( zataM patrANi dalAni asyAH GIp ) 2.5 IlAu. zatapatha puM. (zataM panthAno yatra ac samA0 ) yadurvedhano kheDabrahma vibhAga-grantha zabdaratnamahodadhiH / zatapathika tri. (zatapathaM vettyadhIte vA Than) 'zatapatha brAhmaNa' grantha bhaNanAra ke jANanAra. zatapad, zatapAd tri. ( zataM pAdA asya pAd bhAvaH) so pagavALo. zatapada na. ( zataM padAni yatra) bhyotiSa prasiddha nAmakaraNamAM upayogI eka cakra. zatapadI strI. ( zataM pAdAH yasyAH GIp padbhAvaH) kheDa bhatano DIDI, zatabhUsI vanaspati, anajabUrI. zatapadma na. ( zatadalayuktaM padmam ) so pAMjIvANuM maNa, ghoNuM bhaja- zatapadmaM mahApadmaM puNDarIkaM sitAmbujam-ratnamAlA / zataparvan puM. (zataM parvANi granthayo yasya) vAMsa, bheDa jAtanI selaDI. zataparvA strI. (zataM parvANi yasyAH ) hurvA, va%, 53bRhaspatizca tArAyAM zukrazca zataparvayA -mahA0 5 / 117 / 13 / bhArgavapatnI. zataparvikA strI. (zataparvA+kan+TAp ata itvam ) 4va, zarahapUnama (khaso sudhi pUnama ) bhAraMga vanaspati zatapAdikA strI. ( zataM pAdA mUlAnyasyAH kap) aosI vanaspati, jo. zatapuSpa, zatalumpaka (puM. zataM lumpayati, lump+Nvul) 'kirAtArjunIya mahAkAvya'no kartA mahAkavi bhAvi. zatapuSpA, zatapuSpikA strI. ( zataM puSpANi yasyAH / zatapuSpA + svArthe kan ata itvam) bheDa bhatanuM zA, suvA- "zatapuSpA kaTuH snigdhA tiktoSNA kaphavAtakRt" - bhAvapra0 / zataporaka (puM.) kheDa bhatanI sesI. zataprasUnA strI. ( zataM prasUnAni yasyAH ) suvAno chou . zataprAsa puM. ( zataM prAsA iva phalAni yasya) kheDa bhatanuM Au 1959 zatabhiSaj, zatabhiSA strI. (zataM bhiSaja iva tArA yatra) zatabhiSA nakSatra zatabhiSaji zauNDikAnAmajaikapai dyutajIvinAM pIDA - bRhatsaM0 9 34 / zatabhIru strI. ( zataM bahavo viyogino bhIravo yasyAH ) mogarAno velo. zatamakha, zatamanyu puM. ( zataM makhA yajJA yasya / zataM manyavo yajJA yasya) ndra- sahacaramadhuhastanyastacUtAGkurazca / zatamakhamupatasthe prAJjaliH puSpadhanvAkumA0 2 / 64 | dhuvau pakSI. zatamAna puM. na. ( zatena mIyate, mi+ lyuT ) kheDa sonuM mApa, cAra prastha barobara vajana, eka hajAra covIsa mUThInuM mApa, baso chappana paLa, sonA vagerenuM mApa, te bhAnuM sonuM vagere - dharaNAni daza jJeyAH zatamAnastu rAjataH / sauvarNiko niSko vijJeyastu pramANataHmanu0 8 / 13 / zatamArin puM. ( zataM mArayati, mR+ Nic + Nini ) so mANasane mAranAro, ghaNA anubhavavALo vaidya. zatamArja, zatamArjaka (zataM mArjayati, mRj + Nic +ac / zatamArja + svArthe ka) sarAziyo-zastra ghasanAze. zatamukha tri. ( zataM mukhAni yasya) so mujavANuM, so dvAravANuM- "adho'dhogaGgeyaM padamupagatA stokamathavA vivekabhraSTAnAM bhavati vinipAtaH zatamukhaH " bhartRo 21101 zatamukhI strI. ( zataM mukhAni yasyAH GIS ) sAvaralI. zatamUlA strI. ( zataM mUlAnyasyAH TAp) projau, satAvarI hUrvAdhAsa zatamUlI strI. ( zataM mUlAni yasyAH GIS ) zatAvarI, zatamULIno velo. zatayaSTika puM. ( zataM yaSTayo yasya kap) so serano hAra. zataratha puM. ( zataM rathA yasya) te nAmano kheDa rAbha zatarudrIya na. ( zatarudra adhikRtya kRto granthaH cha) yajurvedano eka rudvAdhyAya zatarUpA strI. ( zataM rUpANyasyAH) brahmAnI patnI, brahmAnI roDa hunyA- "zatarUpA ca sA khyAtA sAvitrIti nigadyate" - matsyapurANe / zatalakSa na. ( zataguNitaM lakSam ) so bAja, kheDa roDa. zatavIryA strI. ( zataM vIryyANi yasyAH ) dhojI projau, zatAvarI vanaspati, pILI drAkSa. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1960 shbdrtnmhoddhiH| [zatavedhin-zad zatavedhina puM. (zataM vidhyati, vidha+Nini) asata2. | zatAvartta, zatAvartin puM. (zatamAvartA yasya/zatadhA eka prakAranuM khaTamIThuM zAka. __ vartate vRt+Nini) vi. zatazas avya. (zata+prakAre zas) so vAra, so. zata, zatAhvA strI. (zataM zatamUlI zatapuSpA veti AhvA seMjovAra- zatazaH zape-prabo0 3 / __yasyAH) zatamUlI vanaspati, suvA. zatazAkha tri. (zataM zAkhA yasya) so javANu.. zatika, zatya tri. (zatena krItaH, tasya vikAraH tasyedaM zatasahastra na. (zataguNitaM sahasraM zAka.) so. 2, vA Than/zatena krItaH, zat+yat) sothI parIsa, me. - aSTau zatasahasrANi dezajAzcottamA hayAH sono vikAra, so saMbaMdhI. harivaMze 121 / 13 / zatera puM. (zad+erak) zatru, . zatasAhasra tri. (zataM sahasrANi parimANamasya aN zateza puM. (zatAnAmIzaH) sothI. vadhu varSa. sana 282. uttara0 vRddhiH) me sAmana, so. vA. zatru tri. (zad+trud) nAza pAmanAra, nA2. zatahadA strI. (zataM hRdAH zabdAH yasyAH pRSo0 hUsvaH) zatri puM. (zad+uNA. tripa) tthI. vii04||ii- dadau ca bahuputrAya dvau taDicca zatahRdA zatru puM. (zad+trun) huzmana- "kaH zatrurvada khedadAnakuzalo vahnipu0 / va.4, 4kSanI nyA- samudrameghaH sa rarAja durvAsanAsaJcayaH"- bhAmi0 vi0 |-kssmaa zatrau ca mitre ca yatInAmeva bhUSaNam-subhA0 / (tri. zad+trun) rAjan / zatahadAsrIprabhayAbhirAmaH-harivaMze 146 / 48 / zatAkSa tri. (zataM akSINIva puSpANyasyAH, Sac samA0) rAjAno zatru, pakSIrAjA, jyotiSamAM kahela lagnathI so AMkhavALuM, so netravALuM. mAMDI chaThuM sthAna, kAmAdi zatru nAza karanAra. zatAkSI strI. (zatakSINIva puSpANyasyAH, Sac samA0 zatrughAta puM. (zatru hanti, han+ghaJ ghAtAdezaH) zatrune. nA2. GIS) rAtrI, huga, 162. zatrughna puM. (zatrun hanti, han+Tak) 6025. 2%AnI zatAGga puM. (zatamaGgAnyavayavA yasya) 2tha, , viniza me putra, se mathurA vasAvI. (tri. zatrUn hanti, vRkSa, rAkSasa. han+Tak) zatruno nAza 42 / 2. zatAnaka (na.) smazAna, stana.. zatrughnajananI strI. (zatrughnasya jananI) 6025putra zatAnanda puM. (zatamAnandayati, A+nand+aN) gautama zatrughnanI mAtA-sumitrA. ane ahalyAno putra, janakarAjano kuLapurohita, zatruJjaya tri. (za jayati, jI+ac alu0 sa0) su, vi, zrIkRSNA, viSno 25. (tri. zatAt thI, zatrune. tanA2, duzmanona DarAvanA2. (puM.) Anandayati, A+nand + ac) sone. sAnaMha pAlItANAnI pAse Avelo pahADa, je jainonuM Adhunika upajAvanAra. mahatI. yache- zrIzatruJjayamukhyatIrthatilakamzatAnIka puM. (zatamanIkAni yasya) vyAsana ziSya, stutiH / suhAsa. 20%81no putra, yandravaMza. 2%, vRddha puruSa. zatrutA strI., zatrutva na. (zatrorbhAvaH tal+TAp-tva) zatAra na. (zatamarANyasya) 48. zatrupaNuM. zatArus na. (zataM aruMSi yatra) me tano oDha- | zatrunikAya puM. (zatrUNAM nikAyaH) zatrumIno samUDa. "raktaM zyAvaM sadAhArtiH zatAruH syAd bahubraNam"- | zatrunilaya puM. (zatrUNAM nilayaH) shtrun| 2347k bhAvapra0 / stha zatAyus tri. (zatamAyurvarSakAlo'sya) so varSana | zatvarI strI. (zada+kvarapa+GIpa) tri. 162. mAyuSyavANI. zad (bhvA. A. a. seTa-zIyate) dhIme dhIme nA pAma, zatAvara puM. (zatamAvRNoti, A+vR+ac) sau. 55 patana tha, mu2, yImamA. (prera0 zAdayativagaireno 3. zAdyate) paDoyAu, 4. (zAtayati-ta) nAthe pAu, zatAvarI strI. (zatAvara+striyAM jAti0 GIS) zatamUlI. nIce pheMkI devuM, kApI nAkhavuM, mArI nAkhavuM, naSTa karavuM. vanaspati, chandranI. strI, yuro. vanaspati.. (bhvA. pa. sa. aniT- zIyate) 4. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zada - zabdatanmAtra ] zada puM. (zad + ac) ija-bhUNa, zAbhAU zadri puM. (zad + kri) bhegha, arjuna, hAthI. (strI.) vI4jI, eka jAtanI khAMDa. zabdaratnamahodadhiH / zabda tri. (zad + kru) patanazIla, 4nAra, kSaya pAmanAra. zanakAvalI, zanakAvali strI. ( zanaiH kAyati, kai+ka pRSo0 teSAmAvaliH yatra / zanakAvali + striyAM GIp ) gaja pIpara. zanakaiH, zanais avya. (zanaiH + akac / zaN + Daisi pRSo0 nuk ca ) zanaiH zanaiH dhIme dhIme, ujave ujavesaMcinuyAcchanaiH - kumA0 3 / 59 / zanaparNI strI. (zaNasyeva parNAnyasyAH pRSo0 Nasya naH) DuduDI. - DuDu zani puM. (zo + ani kicca) sUryano putra kheDa as, zanivAra, ziva. zanija na. ( zani + jan+Da) ajAM bharI. zaniprasU strI. ( zaneH prasUH) sUryanI patnI, chAyA, zanigrahanI mAtA. zanivAra, zanivAsara puM. ( zanisvAmiko vAraH / zanisvAmika vAsaraH) sUrya vagaire vAramAMnI sAtabhI zanivAra. zanaizcara puM. ( zanaizcarati, car +ac) zanigraha. (tri. zanaizcati, car + ac) dhIme zAsanAra- zanaizcarAbhyAM pAdAbhyAM reje grahamayIva sA bhartR0 1 / 17 / zaMs (bhvA. pa. sa. seTa - zaMsati) hiMsA 42vI stuti ravI, DaDevu. zap (bhvA. ubha. sa. aniT zapati-te / divA. ubha. saka. aniT zayati-te) zApa devo bharatenAtmanA cAhaM zape te manujAdhipa / yathA nAnyena tuSyeyamRte rAmavivAsanAt- rAma0 / - azapad bhava mAnuSIti tAmraghu0 8 / 80 / so'bhUt parAsuratha bhUmipatiH zazApa ( vRddhaH ) - raghu0 9 / 78 / gANo devI, niMdhvaM-sogandra jAvA. zapa puM. (zap +ac) atizaya gusse yahane mahevu. zapat, zapamAna, zapyat, zapyamAna tri. (zap + vartamAne zatR+zAnap mugAgamazca/ zap + divA0 vartamAne zatR/ zap + divA0 zAnac muk) zApa hetuM, sogaMha jAtu, gANI hetu. zapatha puM. (zap + athan) sogan:- Amodo na hi kastUryAH zapathenAnubhAvyate - bhAminI0 1 / 120 | zAya, gAja. zapana na. ( zap + bhAve lyuT ) soganha jAvA, zApa devo. 1961 zapta tri. ( zap + kta) zApa hIdhesa, gANo hIdhesa, sogaMdha jAghesa. (puM.) kheDa bhatanuM ghAsa. zapha na. ( zam+ac pRSo masya phaH ) gAyo vagerenI jarI Aunu bhUja. zaphara, zapharAdhipa puM. ( zaphaM rAti, rA+ka / zapharasya adhipaH) kheDa bhatanuM bhAchasuM- moghIkartuM caTulazapharodvartanaprekSitoni - megha0 40 / zapharI strI. ( zaphara + striyAM jAti GIS) nAnI mAchI. zabara (puM.) mleccha bhati, lilsavizeSa rAjan ! guJjAphalAnAM snaja iti zabarA naiva hAraM haranti - kAvya0 10 | kheDa zAstravizeSa athavA dhArmika graMtha, 'bhImAMsA'nA jyAta bhASyAra. zabarAvAsa, zabarAlaya puM. (zabarasyAvAsaH / zabarAnAmAlayaH) lilsonuM raheThAe. zabala puM. ( zaba + klac) ajarayitro raMga ( tri. zavala + ac) ajaracitraM, raMgaberaMgI. zabda (cu. ubha. a. seT zabdayati-te) zabda 42vovita mRdukarAgraH zabdayantyA / vayobhiH paripatati divo'Gke helayA bAlasUrya:- zizu0 11 / 47 / zabda puM. (zabda +ghaJ) javA4 - vizvAsopagamAdabhinnagatayaH zabda sahante mRgAH - zakuM0 1 / 14 | akSarAtma zabda, nAma, saMjJA, zrotrendriyathI grahaNa karAto AkAzano kheDa gula- ekaH zabdaH samyagadhItaH, samyak prayuktaH svarge loke kAmadhuk bhavati / zabdakAra tri. (zabdaM karoti, kR + aN ) zabcha DaranAra, vA2nAra - vitatamRdukarAgraH zabdayantyA vayobhiH paripatati divo'Gke helayA bAlasUryaH- zizu0 11 / 47 / zabdagraha puM. (zadaM gRhNAti grah +ac) zabda aha DaranAra ananI haindriya zrotrendriya (puM. zabda + graha + ac) zabdajJAna. zabdagrAma puM. (zabdAnAM grAmaH) zabdono samUha. zabdagrAhin tri. ( zabdaM grahNAti, grah + Nini) zabda avAja grahaNa karanAra kAna. zabdatanmAtra na. ( zabdaH tanmAtramiva ) sAMkhyamataprasiddha AkAzanuM kAraNa eka sUkSmabhUta, dhvaninuM sUkSma tattva. (tri. zabdaM kartuM zIlamasya, zabda + yuc) zabdaavA 42nAra (na. zabda + bhAve lyuT ) zab6 avAra Davo. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / 1962 zabdabrahman na. ( zabdAtmakaM brahma) ve635 zabdabrahma, sphoTarUpa nitya zabdabrahma, zabdamAM raheluM adhyAtmajnyaan- "zabdabrahmavidaH kaveH pariNataprajJasya vANImimAm - uttara0 / zabdabhedin, zabdavedhin puM. ( zabda + bhid + Nini / zabda + vidh + Nini) zabhane anusAre lakSyane bIMdhanAra jA, arjuna. zabdazakti strI. ( zabdasya zaktiH ) zabhonI abhighAtakSazA-vyaM4nA 35 arthajodha zaktivRtti, sAmarthya. [zabdabrahman zAnti, sthiratA, rAmano zamatha puM. (zam + atha) vicArazIla maMtrI. zamana na. ( zam+bhAve lyuT ) zAnti 42vI, zAnta thayuM, yajJa bhATe pazuvadha, yAvavu, hiMsA. (puM. zamayati pApinAM karma AlocaryAta karttari lyu) mRtyuno heva yamaheva, kheDa bhatano bhRga zamanabhaginI, zamanasvasR strI. ( zamanasya bhaginI / zamanasya svasA) yamunA nahI. zamanI strI. ( zamayati nRNAM vyApArAt zam + lyu) rAtri, ujahara, bhUta, preta, pizAya, rAkSasa (strI. zAmyate'nena, zam + karaNe lyuT ) zAnti 42nAra, iraDoI vidyA" mAtre AdhyAtmikI vidyAM zamanI sarvakarmaNAm" zabdazAstra, zabdAnuzAsana na. ( zabdapratipAdakaM zAstram / zabdasya anuzAsanam) vyA2zazAstra- anantapAraM kila zabdazAstram - paJca0 1 / zabdAdhiSThAna na. ( zabdasya adhiSThAnam) jhAna. zabdazleSa puM. (zabdAnAM zleSaH) zabhonuM bheDAe. zabdAyate (nAmadhAtu A0) avA4 rakho, sAhasa 42vo te- zabdAyante madhuramanilaiH kIcakAH pUryamANAHmegha0 56 / josAvakuM, poara - ete hastinApuragAminaH RSayaH zabdAyante - zAkuM0 4 / (tri zabda iva Acarati, zabda + zAnac ) zab6 - khavA ratu. zabdAlaGkAra puM. (zabdamAtrakRto'laMkAraH) khArazAstra prasiddha anuprAsAlaMkAra, je potAnA zabdasauMdarya 52 nirbhara hoya tevo alaMkAra. zabdita tri. ( zabda + kta) zabda khavA rela, josela, Dahesa, josAveta. zam (curA. ubha. sa. seT zamayati - te ) yakSu ndriyathI bhedu bhAgavu. (divA. pa. seT - zAmyati) zAMta thavuzAmyet pratyapakAreNa nopakAreNa durjana:- kumA0 2|40|-n jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyatimanu0 2 / 94 / - zazAma vRSTyApi vinA davAgniHraghu / zAnta 2. zam avya. ( zam + kvip) khAnaMha, samRddhi, ilyAsa, khArogya, maMgalaDAmanA. zama puM. ( zamyate iti, zam+ghaJ) zAnti, khAmyantara ndriyonuM hamana- zamamupayAtu mamApi cittadAhaHuttara0 3 / 8 / mokSa, hAtha, upayAra. zamaka tri. ( zAmayati, zam + Nic + Nvul) zAMta thanAra, zAMta karanAra. -zampAka paJca0 / zamanISad puM. (zamanyAM sIdanti, sad + ac) nizAyara, rAkSasa.. zamayat tri. ( zam+ Nic + zatR) zAMta tu. zamala na. ( zam + uNA0 kalac) viSTA, bhavinatA, pAtha zamAntaka puM. ( zamasya antakaH ) mAnasiGa zAMtino nAza karanAra kAmadeva. zami, zamI strI. (zami + striyAM vA GIp ) jIDInuM - antargarbhA zamImiva-zAkuM0 4 / 2 / bhaga vagerenI zIMga, somarAla vanaspati. zamita tri. ( zama + tArakA0 itac ) zAMta thayesa. zamin tri. (zAmyati, zam + Nini) zAnta, zAntivA zamira, zamIra puM. (alpA zamI, alpA0 raH) nAnI khIjaDInuM jhADa. zamiroha puM. ( zamin + ruh +ka) ziva zamIka puM. (zam + bA0 Ika) kheDa bhunivizeSa. zamIgarbha puM. ( zamyAH garbhaH) brAhmaNa, agni, citrAnuM 13. zamIdhAnya na. ( zamI yajJAdikammaM tadarthaM dhAnyam) zIMga rUpe thatuM maga vagere dhAnya. zamIpatrI strI. ( zamyA iva patramasyAH GIp ) risAmazIno velo. zampA strI. (zaM pAti, pA+ka+TAp) vI4jI. zampAka puM. (zaM zivaM pAke phale vA yasya) garabhAjI, vipAr3a, pariNAma, khaNato. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zamba-zayAnaka shbdrtnmhoddhiH| 1963 zamba (bhvA. pa. seTa-zambati) 4. (cu0 para0-zambayati) | zambhu . (zaM maGgalaM bhavatyasmAt, zama+bhU+du) ziva, ekaThuM karavuM, Dhagalo karavo. viSpa, hAsiddha, ghogA 4033ld, 3 (tri. zamba puM. (zam+ uNA0 van) 4%4, bhUsaNa samAgama zam+bhU+Du) vRddha, 52. 2j sAIM, soDhAno ho, sIdhuM meMya (tri. zambhutanaya, zambhutanuja, zambhunandana, zambhuputra, zamb+ac) prasanna, bhAgyavAna, harida.. zambhusuta, zambhusUnu puM. (zambhoH tanayaH zambhoH zambara na. (zam+aran) , vrata, dhana, yitra, bhauddhana tanujaH/zambhoH nandanaH/zambhoH putraH/zambhoH sutH| me vrata. (tri.) zreSTha. (puM. zamb+aran) me zambhoH sUnuH) pati, pati svAbhI.. tano bhRza, te. nA. . haitya, me. tanu bhAcho, | zambhupriya, zambhuvallabha na. (zambhoH priyam/zambhoH te nAme parvata, te nAme eka jinadeva, yuddha, citrAnuM vallabham) dho bhaNa. (tri. zambhoH priyaH, jA3, sodhanu, 13, sAhArnu, kAu. zambhorvallabhaH) ziva, brahamA, viSNane priya. zambarakanda puM. (zambaranAmakaH kandaH) 415038. zambhupriyA, zambhuvallabhA strI. (zambhoH priyA/zambhoH zambaracandana na. (zambarasya candanaH) 252 parvatarnu vallabhA) duhavI, pArvatI mAladI. yaMhana. zamyA strI. (zamyate'nayA, zam+yan+TAp) muMgIna zambararipu, zambarazatru, zambarasUdana, zambarahan, jIta, saMgItaprasiddha bhANa, 532, 3 yazapatra. zambarahanta, zambarArAti, zambarAri puM. (zambarasya / zamyApAta puM. (zamyAyAH pAtaH) 4133na 57. ripuH zammbarasya zatruH zambaramasuraM sUdayati hinasti, zaya (zete sarvamasminniti prAyo vastunaH parAdhInatvAn, sud + lyu/zambara hanti, han kvip/zambaraM hanti, zI+ac) hAtha, sarpa, zayyA, pathArI- rAtrijAgaraparo han+tRc/zambarasya arAtiH zambarasya ariH) zaM52 divAzayaH-raghu0 19 / 34 / nidrA 59.. nAmanA asurano zatru kAmadeva. zayaNDa tri. (zI+aNDan) nidrANu, sUI 4-82.. zambarI strI. (zambara+striyAM jAti0 GoS) 642.51 / zayatha puM. (zete iti, zI+NA0 atha) 25412, mRtyu, vanaspati. mUMDa, 2, bhA7j (tri. zI+athac) GghasI.. zambala puM. na. (zamb+kalac) sist, tIra, 37, zayathI strI. (zayatha+striyAM jAti0 GIS) bhUu80, bhusArImAvAna mAtuM, matsara, dveSa. hurI, mAdI. zambAkRta tri. (zambaM kRSTamapyanulomamAkRSyate- | zayana na. (zI+bhAve lyuTa) sU, sUI 4, nidA, zamb+karSaNArthe-DAc+kR+kta) sAsa-savaNu.2 zayyA, pathArI-zayanastho na bhuJjIta- manu0 4 / 74 / kheDeluM khetara vagere. . maithuna. zambu, zambuka, zambukka puM. (zamb+ un/zambu+svArthe | zayanAspada na. (zayanasya Aspadam) sUvAna stha, kan) 5.nI. chI5, te nA. rAmAyaprasiddha meM sUvAnI mora... zUdratA5sa, zaMbha, te. nA. . haitya, thAnA | zayanIya tri., zayanIyaka na. (zI+AdhAre anIyar / gaMDasthaLano eka bhAga, hAthInI sUMDhano agrabhAga. | ___ zete'syAm, zI+adhikaraNe anIyar/zayanIya+svArthe zambU puM. strI., zambUka (zamba+un+kU vA/zambU+svArthe | kan) sUvA 4045 zayyA, 5thArI- parizUnyaM zayanIyamadya kan) 5.ena. chI5. me-raghu0 8|66|-kaantaaskhsy zayanIyazilAtalaM tezambha tri. (zamastyasya, zam+bha) akhyAvA. uttara0 3 / 21 / zambhala (puM.) te nAme meM. yAma-yo viSNunI / zayanIyaikAdazI strI. (zayanasya ekAdazI) ASADha kalkiavatAra thaze. suda agiyAraza. zambhalI sro. (zambhala+striyAM jAti0 GIS) dUtI, | zayAna tri. (zI+anac) sUMtu, catuM. chuTTae strI. zayAnaka puM. (zI+Anan, tataH kan) sapa, 14 // 2, zambhava (puM.) trI chaina tIrthaM42. ayaM32, 318132. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sApa. 1964 shbdrtnmhoddhiH| [zayAlu-zarayu zayAlu tri. (zI+Aluc) mANasu, nidrAvANu, ghasI, | zaraNya tri. (zaraNAya sAdhuH yat) 225. bhAvasArnu dhavAna svabhAvavAj. (puM. zI+Aluc/zI+Aluc) rksse| 42vAmA samatha- asau zaraNyaH shrnnonmukhaanaam14||2, tarI, 2042 mAhA, dUta. raghu0 6|21|-shrnnyo lokAnAm-mahAvI0 4 / 1 / zayita tri. (zI+kartari kta) sUte, gherA (na. zI+ | zaraNyA strI. (zaraNya+TAp) duhavI.. __ bhAve kta) nidrA, gha, aino thaye. zaraNyu puM. (zR+anyu) megha, vAyu. zayitavat tri. (zIG+ktavatu) nidrA betuM, dhatuM.. zaratkAmin puM. (zaradi kAmayate, kam+Nini) dUto. zayu, zayuna puM. (zI+u/zI+unan) 254 // 2, bhI.TI. zaratkAminI strI. (zaratkAmin+striyAM GIp) tarI. zaratkAla puM. (zaradaH kAla:) 126 tuno samaya zayyambhava (puM.) nAgama. prasiddha jI zrutavI . zaratpadya na. (zaradiva zubhraM padmam) ghANu ma... zayyA strI. (zI+AdhAre kyap+TAp) 1, pathArI zaratparvan na. (zaradi parva) 226 pUnamanA utsava... zayyA bhUmitalaM dizo'pi vasanam-zAnti0 4|9|mhii ramyA zayyA-bhartR0 379 / 52, 5izel, zarad, zaradA strI. (zR+Adi/zR+Adi+TAp) varSa, 12sa- tvaM jIva zaradaH zatam-raghu0 101 / mAso sU, gUMtha. zayyAdhyakSa (zayyAyA adhyakSaH) 20%ii. zayyA 652na bhane ti. malinAnI tu yAtrAyai codayAmAsa taM adhikArI. zakteH prathamaM zarad-raghu0 101 / zara na. (7+ac) mA- kva ca nizitanipAtA | zaradija tri. (zaradi jAyate, jan+Da sapta0 a0) vajrasArAH zarAste-zAkuM0 1 / 10 / pArnu, sAdhana zarada RtumAM utpanna thayela. meM ghAsa, sa.32. hA dhanI mAcha, hiMsA. zaradhi puM. (zarA dhIyante'tra, dhA+AdhAre ki) mA zarakANDa puM. (zarasya kANDaH) AsAno guschI, 1.30d javAnI mAtho. MLA- zarakANDapANDugaNDasthalA- mAlavi0 3 / 8 / zarapAta puM. (zarasya pAtaH) januM 57 te. zaraccandra puM. (zaradaH candraH) za26 tuno yandra. zarapuGkha puM. (zarasya pujaH) alk bhUga. zaraja na., zarajanman puM. (zarAt dadhidugdhasArAn jAyate, zarapuGkhA strI. (zarasyeva puDo yasyAH) meM tanuM jan+Da/zarAn zaravaNAjjAyate, jan+Da/zare zaravaNe A3-sa.25o janma yasya) bhAmA, ati.svAmI. zaraphala na. (zarasya phalam) Muk, 3j-pAna. zaraTa puM. (zU+aTan) Aya., 51.81.30, 1.5 tarnu / zarabha puM. (zRNAti hinasti zR+uNA0 abhac) aSTA56zA. siMDana, zatru 16 pavANu meM pazu- zarabhakulamajilaM zaraNa na. (zR+lyuT) 12, 129, 219 / - surAsurasya proddharatyambukUpAt-Rtu0 1 / 23 / hAthInu, sayyu, te jagataH zaraNam-kirA0 18 / 22 / - saMtaptAnAM tvamasi nAme eka vAnara, UMTa, zizupAlano eka putra, te zaraNam-megha0 7 / vadha, na, bhArI naing. ___nAme me hAnava, 5gayu, tI.3. zaraNava na. (zarANAM vanam) sArnu vana. zarabhI strI. (zarabha+striyAM jAti0 GIS) siMDana zatru zaraNAgata, zaraNApanna tri. (zaraNamAgataH A+gam+kta/ meM pazu-mAghal, Bizs.. A+pada+kta) za24. sAvada. zaraNArthin, zaraNaiSin tri. (zaraNamarthayate, artha+Nini zarabhU, zaravaNodbhava puM. (zare zaravaNe bhavati, bhU+kvip/ zaraNamicchati, iS+Nini) 1241-234AnI 2014uj, zaravaNaM udbhavaH utpattisthAnamasya) ti.svAmI. rakSaNa icchanAra. zaramaya tri. (zarasya vikAro'vayavo vA mayaTa) sa.8 zaraNi, zaraNI srI. (zR+ani/zR+ani+vA GIp) nAmanA ghAsanuM banAveluM. bhA, 2sto, prasA24 no. to, 5vI, yanti. zaramalla puM. (zareSu mallaH) dhanudhara, tIra chounA2, zaraNDa puM. (zR+aNDac) 5kSI, chInAvo, "saraTa" to ... zI , tano mA2- mAbhUpaesa. (tri.) | zarayu, zarayU strI. (zR+ayu UGgabhAvaH/zR+ ayu vA abhI, chInANavI, dhutArI. U) ayodhyAnI pAse. varatI meM nahI. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarala-zarkarI] shbdrtnmhoddhiH| 1965 zarala, sarala tri. (zR+alac) sa28, sugama, sAM, / zarIraka puM. (zarIraM kAyati AtmatvenAbhimanyate, kai+ka) sAdhu, sa25 bhanava. (phu.) 128. nAmanu vRkSa. ___(r)., sAtmau. zaralaka na. (zarala+saMjJAyAM kan) 59. zarIrakartR puM. (zarIrasya kartA) 55, pitA. zaralatA strI., zaralatva na. (zaralasya bhAvaH tal+TAptva) zarIraja, zarIrajanman puM. (zarIrAt jAyate, jan+Da/ sa2059. zarIrAjjanma yasya) roga, maheva, zarIrathI utpanna zarava (puM.) ziva, dise. thanAra, prayana unmAda, putra... zaravarSa puM., zaravRSTi strI. (zarANAM varSaH/zarANAM vRSTiH) zarIrabhAj, zarIrin tri. (zarIraM bhajati, bhaj+kvip/ bANano varasAda. zarIramAtmAbhimAnAzrayatvenAstyasya iti) zarI2ne zaravya na. (zarave bANazikSAyai hitaM, zaru+yat) mArnu sevanAra, DadhArI- zarIriNAM sthAvara-jaGgamAnAM sukhAya sakSya, nizAna- "kRtA zaravyaM hariNA tavAsurAH zarAsanaM tajjanmadinaM babhUva-kumA0 23. |-krunnsy mUrtirathavA teSu vikRSyatAmidam'-zakuM0 6|29|-vysnsht zarIriNI virahavyatheva vanameti jAnakI-uttara0 3 / 4 / zaravyatAM gatAH-kA0 |-tau zaravyamakarot sa netarAnraghu0 11 / 27 / 04, Huel. zarATi, zarADi, zarAti strI. (zaramanulakSya aTati, zarIrAvaraNa na. tri. (zarIramAvRNoti, A+vR+yuc) atati aTa+in/zaramanulakSya aTati, aT+in pRSo0 zarIranuM DhAMkaNa cAmaDI, dehanuM DhAMkaNa, zarIra DhAMkanAra. Tasya Do vA/aT+at) meM tarnu pakSI... zaru puM. (zR+u) lA, lodha, 4%4, thiyAra. (tri.) zarAbhyAsa puM. (zarakSepaNe abhyAsaH) mA 34Ano DiMsa, ghAtaDI, 2. abhyAsa.. zareSTa puM. (zarasya iSTaH) mArnu . zarArImukhI (strI.) ta2. zarkaraka puM. (zarkarAyAH rasaH aN vRddhyabhAvaH zarkaraH zarAru tri. (zR+Aru) hiMsa., ghAta, maniSTa 422. rasa iva kAyati madhuratvAt kai+ka) bhI81 vIsurnu zarAropa puM. (zarAH Aropyante'tra, A+ruh+Nic 53. puk ca) dhanuSa. zarkarA strI. (zR+kara+TAp kasya netvam) sA42zarAva na. (zaraM dadhyAdisAramavati, ava+aN) bhATInu "snigdhA paNDrakazarkarA hitakarI kSINe kSaye'rocake, uyu- modakazarAvaM gRhItvA-vikrama0 3 / sarAbaDaM, cakSuSyA balavardhanI sumadhurA rUkSA ca vaMzekSujA". rAmapAtara, be kuDavanuM mApa, DhAMkaNa. rAjanighaNTuH / 5thy2|| 8251, Mi3, 3231, 8142), zarAvatI strI. (zarAH santyasyAm, matup masya vaH mIThI pezAbano roga, sAkaravALuM, retALa. pUrvadIrghazca) te nAme me nahI, tana 18 mAvesA zarkarAcala puM. (zarkarAmayo'cala:) hAna. bhATe sepal gAmano zAsaka rAme lavane banAvyo hato. sAkarano parvata. zarAzraya puM., zarAsana na. (zarANAmAzrayaH/zarANAmAsanam) zarkarAprabhA strI. (zarkarAyA prabhA bAhulyaM yasyAm) te pAe. rAjavAnI mAtho. (puM. zarAH asyante'nena, nAme bIjI naraka. as+lyuTa) dhanuSa, mahu~. zarkarAbUMda puM. (zarkarAvadarbudaH) 2.5 %udna roya. zarAhata tri. (zareNAhataH) Gueue. , auyn 43 . zarkarAvat tri. (zarkarA+astyarthe matup masya vaH) zarimat puM. (zR+uNA0 imanic) prasava, aM.2 4nma sAkaravALuM, khAMDavALuM, paththaranA TukaDAvALuM, retALa. sApako. zarkarAsaptamI (sro.) vaizApa 21.66. saptamI... zarI srI. (zIryyate, zR+I) thiyArnu kAu. zarkarika, zarkarila tri. (zarkarA vidyate'smin Thak / zarIra na. (za+rana) i. zarI2- zarIramAdyaM khala __ zarkarA+ilac) 5thyarana isualj, ghae0. ABPatra dharmasAdhanam-kumA0 5 / 33 / bhaurdu, 6 59 // 47 | praza, ghaTa 3tANa praza.. vastuno mA2. zarkarI (srI.) nahI, bheDA, thanI paDoMcI.. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1966 bhI. shbdrtnmhoddhiH| [zarkarodaka-zalATu zarkarodaka na. (zarkarAmizritamudakam) 2.2 mizrita | zal (bhva. A. seTa-zalate) yAj, suaj, bhvA. 5 . pa. sa. seTa-zalati) 4. (curA. A. sa. seTazardha (bhvA. pa. sa. seTa-zardhati/zarva bhvA. pa. seTa- zAlayate) querj, prazaMsA 42vI. (bhvA. pa. sa. zarvati) bhA2, 482 bhA2j, bhArI naing. seTa-zalati) ve 42vI. zardha puM., zardhana na. (zRdh+ghaJ/zRdha+lyuTa) maghAta zala na. (zal+ac) zA'nu suva. (puM.) Vol, vAyu choDavAnI kriyA, pAdavuM te, Apharo utpanna GAL, me tanu kSetra, mAlo, it. 2nAra. zalaka puM. (zal+saMjJAyAM kan) zaNiyo. zardhajaha puM. (zardhaM jahAti, jahAti, jahA+khaz+ac) | zalaGga puM. (zal+aGgac) 25%81, 40540ra, meM tanu aDada, Apharo utpanna karanAra. zarmada tri. (zarma dadAti, dA+ka) sumahenA2, sumahAya zalabha puM. (zal+abhac) 5int- "zalabhasamUha __ ivAzramadrumeSu"-zakuM0 / - kauravyavazadAve'smin ka (puM.) viSNu eSa zalabhAyate-veNI0 1 / 19 / zarman na. (zR+manin) supa mAnahAya- tyajantyasUJ zalabholi (puM.) 12. zarma ca mAnino varaM tyajanti na tvekamayAcita zalabholI strI. (zalabholi+striyAM jAti0 GIS) 1230. vratamnaiSadha0 150 / (puM. zRNAti azubham, zR+minat) zalala na. (zala calanasaMvaraNayoH+kalac) zAhuDI, LIne. dArAtuM vizeSa. (tri. zR+manin) sujI zeDhAInu vaTuM. kalyANavALuM. zalalI strI. (zalala+striyAM jAti0 GIS) 652 pramA) zarmavat tri. (zarma+astyarthe matup masya vaH) sumI.. artha, uii mA. zarmara puM. (zarma rAti rA+ka) me ta 532vAnuM zalAkA strI. (zal+Akan+TAp) sajI- ajJAnAndhasya A. (tri.) sumahAya.. lokasya (ajJa natimarAndhAnAM) jJAnAJjanazalAkayA zarmarA srI. (zarma rAti, rA+ka+TAp) 42, 4062. / cakSurunmIlitaM yena tasmai zrIgurave namaH-subhA0 |shryaa srI. (zR+yat+TAp) rAtrI, 162, intl.. ayskaantmnnishlaakaa-maa01|bhaajn 513, sAha, zaryAti (puM.) vaivastavata manuno . putra. seMDhAI bANa, citaravAnI pIchI, hADakuM, dAMtakhotaraNI, zarva puM. (zarva+ac) maheva, vi. vaidyaka prasiddha eka zastra. zarvara puM. (zava+aran) mahevA. (na.) aMdhA, aMdhAra.. zalAkAdhUrta puM. (zalAkAyAM dhUrtaH) Ani. 2mavAmA zarvarI strI. (zR+vanip+GIp vano rac) rAtri- zazinaM dhUta-601 __punareti zarvarI-raghu0 853 / sandhyA , strI, 4162. zalAkApari avya. (zalAkAyAM viparItaM vRttaM iti) zarvarIka paM. (zarvarI+saMjJAyAM kana) suthyo, nIya bhArAsa soni-1 2matamA 2 ta"nanvekasyAkSasya zarvarInAtha, zarvarIpa, zarvarIpati, zarvarIza, zarvarIzvara, zalAkAyA vA dyUte'nyathApAtanamityarthe akSapari zarvarIzvAmin puM. (zarvaryAH nAthaH/zarvarI pAti, zalAkApari ityavyayIbhAve'vyAptistayoravyayagarbhatve'pi avyayapUrvatvAbhAvAt"-iti zabdazaktiprakAzikA / pA+ka/zarvaryAH patiH/zarvA~ IzaH/zarvaryAH iishvrH| zalAkApuruSa (pu.) nAgama prasiddha sa8 vatAI zarvAH svAmI) yandra, pU2. puruSo me bhATe 10 ubhayaMdra triSaSTizalAkA puruSa zarvalA, zarvalI strI. (zarva lAti, lA+ka+TAp/ varata nAmaka mahAkAvya racyuM che te juo. temAM 24 varvala+striyAM DIpa) tAma2 nAme astra.. tIrthakaro, 12 cakravartIo, 9 vAsudevo, 9 baladevo zarvANI strI. (zarvasya patnI, GIS Anuk ca) bhavAnI ane 9 prativAsudevonuM caritra varNaveluM che. pAvata, duhavI. zalATa (puM.) .3 usIno bhA2. zarvarIka tri. (zR+Ikan, dvitvAdi) dU2, upadrava 4282 zalATu na. (zal+ATu) Adhu 35 (puM.) me tano __ (puM.) dhUta, duSThana. | bhUgo, lAdIna . Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pI . zalAlu-zaza shbdrtnmhoddhiH| 1967 zalAlu puM. (zala+ac) meM tanu sugandhI dravya. | zallakIdrava puM. (zallakyA drava iva svAdutvAt) sher||2s., zalAluka tri. (zalAlunA krItaM Thak) shbaanmn| samAna, dhU5. sugandhI dravyathI kharIdela. zallI strI. (zalla+striyAM GIpa) ||iin pIchu-das. zalAbholi (pu.) Biz. zalva puM. (zala+va) ta nAme meM deza, zAlva 206 zalI sI. (zalaM zallakIloma astyasyAH, mo. ___ zal+ac+ GIS) 6/23.. zava (bhvA. pa. sa. seTa-zavati) vi2 pAmako, 4j, zalka, zalkala na. (zal+ka kasya netvaM/zala+phalan paDoya. kalpa netvam) 17, unI chala- 4A, bhAsAMnI zava puM. na. (zav+ac) bhaurdu, mRta zarI2. (na.) cAmaDI. zalkalin, zalkin puM. (zalkala(zalka)mastyasya in) zavakAmya puM. (zavaH kAmyo yasya) dUta. bhAeM. zavakAmyA strI. (zavakAmya+striyAM TAp) itarI.. zalpadA strI. (zal+kvip tAdRzaM padaM mUlaM yasyAH) zavadahana na., zavadAha puM. (zavasya dahanam/zavasya medA nAme auSadhi. dAhaH) maurdu jANata. zalbh (bhvA. A. sa. seTa-zalbhate) prazaMsA 42vI, zavadAhin tri. (zavaM dahati, daha+mini) maurdu mAnA2. alig. zavayAna na., zavaratha puM. (zavavAhanaM yAnam/zavavAhanArthaM zalmali puM. strI. (zal+malac svArthe in IJ vA). ___ rathaH) bhauhAnI 61631, nanAmA, zalavAhinI. 27 %ala. mA. zAbhamAna jIu- zalmali: syAta zAlmalizca zAlmalI | zava(ba)ra pu. (zava+aran) 4.3 zalmalI tathA-bharatadvirUpakoze zAlmalI za06 mI... ___Aya, ziva, bhImAMsAmASya.2' me. vidvAna. (na.)! pANI eka zAstra. zalya na. (zal + yat) 5., tI2- zalyaM nikhAtamudahArayatAmurastaH-raghu0 978 / tIma2 ||2tr, zavaralodha, zavarAla puM. (zavarapriyaH lodhraH /zava+ OM2, isano soTo, duHsaha, husya, 55, pAsa, ___ al+ac) ghogharau. zavarAlaya, zavarAvAsa puM. (zavarasya AlayaH/zavarasya sizo- uddhRtaviSAdazalyaH kathayiSyAmi-zakuM0 7 / / AvAsaH) mAdAna 236171. duma, saM.2, vaidya. prasiddha me yaMtra (puM.) bhIgarnu zava(ba)rI strI. (zavara+striyAM jAti. GIS) huhavI, jhADa, zeDhAI prANI, zAhuDI, pAMDava nakuLano mAmo pAta, bhI450. bhadraTezano. 25%, sImA, 6, zalAkA za6 humo, | zava(ba)la puM. (zava+kalan) 14.2, 2yitrI , bIlInuM jhADa, eka jAtanuM mAchaluM, eka zastra. __(tri.) 9421-52yitrA garnu, gale0.. zalyaka puM. (zalya iva kAyati kai+ka) bhIgana kAu, zavalatA sa-tra. (zavalasya bhAvaH, tala+TAp) mayitrA tomara zastra, zeDhA, zI .. pagAe. zalyakaNTha puM. (zalyaH kaNThe yasya) zeMTa, usii. zavalA strI. (zavala+ac+TAp) yiviyitra up, zalyakaNThI, zalyakI, zallakI strI. (zalyakaNTha+striyAM gale0 sAya. __ jAti. GIS /zalyaka+striyAM jAti0 GIS / zavasAna puM. (zava+Anac+suk ca/na. zava+uNA0 zallaka+striyAM jAti0 GIS) zeas-uI mAhA, sAnac) bhusA32, TebhA, maul, 552stAna. eka vRkSa je hAthIone priya hoya che. zaz (bhvA. pa. sa. seTa-zazati) 56, hInaj. zalyaloman, zalla, zallaka na. (zalyamiva loma/ zaza puM. (zaz+ac) sasato. bosa-sugandhi dravya, zalla+ac/zalla+svArthe kan) zeDhAI hunu, lIdharanuM jADa, caMdramAM cilarUpe rahelo sasalo, pIchu, 7sa, yAmI. (puM. zalla+saMjJAyAM kan) kAmazAstra"mAM nirdiSTa cAra prakAranA puruSomAMthI shoe| vRkSa, 5kSI.. me. .5t2, puruSati . vizeSa- "mRduvacanasuzIlaH zalyAri puM. (zalyasya ariH) yupachi2 20%81.. komalAGgaH sukezaH / sakalaguNanidhAnaM satyavAdI zall (bhvA. pa. sa. seTa-zallati) 4. zazo'yam'- ratimaJjaryAm / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1968 zazaka puM. (zaza + svArthe ka) sasalo. zazakI strI. ( zazaka + striyAM jAti GIS ) sasakhI.. zazat tri. ( zaz + vartamAne zatR) DUhIne 4. zazadhara, zazabhRt, zazalAJchana, zazAGka, zazin puM. ( zazaM mRgabhedaM dharati dhR + ac / zazaM bibharti, bhR+kvip tuk ca / zazaH mRgabhedo lAJchanaM yasya / zazaH aGkeyasya / zazo'styasya ini) yandra, ura. zazapluta (lupta) ka na. ( zaza iva pluta ( lupta ) masmin) najakSata-najano uJaraDo.. zazabindu (puM.) viSNunuM nAma, kRSNa, te nAme kheDa zabdaratnamahodadhiH / 2.bha. zazaviSANa na. ( zazasya viSANam) sasasAnuM zIMgaDu, abhAvAtmaka vastu- "kadAcidapi paryaTanaJzazaviSANamAsAdayena tu pratiniviSTamUrkhajanacittamArAdhayet" - bhartRhariH 2141- zazazRGgadhanurdharaH / zazazimbikA strI. (zaza iva zimbI tayA kAyati, kai+ka+TAp) vantIno velo. zazANDuli, zazANDulI strI. ( aD+uli iditvAtnum, zazasya aNDuli: / zazANDuli+ striyAM vA GIp ) 2.5 jAtanI lAkaDI. zazAda, zazAdana puM. ( zazamatti, ad + aN / zaza: adanaM yasya) 4 pakSI, ikSvADu vaMzIya puraMzyanA pitAnI kheDa putra- zazAda / zazikalA strI. (zazinaH kalA ) yandranI dujA. zazikAnta na. ( zazI kAnto yasya) poyasuM rAtrimAM jIsanAra bhaja, (puM. zazI kAnto yasya) thaMdrakAnta bhi [zazaka-zastra zazibhUSaNA, zazimaNDanA, zazizekharA strI. ( zazI bhUSaNaM yasyAH / zazI maNDane yasyAH / zazI zekharaM yasyAH) durgAdevI. zazikAntA, zazipriyA strI. (zazikAnta + striyAM TAp / zazI priyo yasyAH yadvA zazinaH priyA) rAtri, haLadara, satyAvIsa nakSatra paikI koIpaNa. zazideva (puM.) itiheva rAbha. zazipAda puM. (zazinaH pAdaH) caMdranuM dvirA. zaziprabha na. ( zazinaH priyaH yadvA zazI priyo yasya) candrane priya, candra jene priya hoya te. zazibhAskara puM.dvi. (zazI ca bhAskarazca dvandva0 sa0 ) candra ne sUrya. zazibhUSaNa, zazimaNDana, zazimUrddhan, zazizekhara, zazIza, zazIzvara puM. (zazI bhUSaNaM yasya / zazI maNDanaM yasya / zazI mUrdhani yasya / zazI zekhare yasya / zazinaH IzaH / zazinaH IzvaraH ) ziva, mahAdeva. zazirekhA strI. (zazinaH rekhA yad vA zazinaH rekheva ) yandranI dujA, gaNo. zazilekhA strI. (zazinaH lekhA yadvA zazinaH lekheva ) u52 pramANe, paMdara akSaranA caraNavALo eka chanda, zazivATikA strI. (zazino vATIva ivArthe kan ) sAToDI vanaspati. zazorNa na. ( zazasya UrNam) sasavAMnuM vAyuM. zazvat avya. (zaza + bAhulakAt vat) nirantara, haMmeza, sahA, vAraMvAra, anAhi. zab (bhvA. pa. sa. seTa - zaSati) vadha 2vo, bhArI nAMjavu. zaSkula puM. (zab+kulac kasya netvaM ) kheDa bhatanuM 313. zaSkulI strI. ( zaSkula + striyAM GIp ) kheDa bhatanI yUDI, bhalejI, ananuM chidra- avalambitakarNazaSkulIkalasIkaM racayantravocata - naiSa0 2 / 8 / anano roga, kheDa bhatanuM mAcha, aMka. zaSpa na. (zaS+pak) DumanuM ghAsa (puM.) pratibhAno nAza. zaMsa (bhvA. A. sa. seT-zaMsate) AzIrvAda devo, bhADAMkSA rAjavI, 2. (gharI AG upasarjanI sAthai AzIrvAddano artha jatAve che.) (adA. pa. a. seT idita-zaMsti) svapna khAvavu, aMdha. zas (bhvA. pa. sa. seT-zasati) hAra bhAravu, bhArI nAMja. zasana na. ( zas + bhAve lyuT) yajJa mATe pazuno vadha. zasta na. (zas + kta) ulyAsa heDa, zarIra. (tri. zas+karmaNi kta) ityAzavANuM, stuti urAyesa, vazAla. zastaka na. (zasta + saMjJAyAM kan ) yAMgajI jonuM bakhtara zastakezaka tri. ( zaztAH kezA yasya kap) suM62 dezavArju zastra, zastraka na. ( zas + STran / zastrameva svArthe kan ) soDhuM taravAra vagere hathiyAra- kSamAzastraM kare yasya durjanaH kiM kariSyati - subhA0 taravAra, pragIta kheDa maMtra. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zastrakAra-zAkacukrikA shbdrtnmhoddhiH| 1969 zastrakAra, zastrakRt tri. (zastraM karoti, kR+aN/ | zastrAbhyAsa puM. (zastrasya abhyAsaH) thiyAra vA52vAno zastraM karoti kR+kvip- tuk ca) yayA2 abhyAsa. banAvanAra. zastrAyasa na. (zastrayogyamayaH ac samA0) hathiyAra zastrakoSataru puM. (zastrakoSasya hitastaruH) bhapiM0 janavavArnu voDhuM. vRkSA zastrin tri. (zastramastyasya ini) hathiyAra yuta. zastragrahaNa na. (zastrasya grahaNam) thiyAra ve. zastrI strI. (svalpaM zastraM DIpa) 72rI- paNyastrISu zastragrAhin, zastradhara, zastradhArin, zastrabhRt tri. ___ vivekakalpalatikA zastrISu rajyeta kaH-subhA0 / (zastraM gRhNAti, gRha+Nini/zastraM dharati, dhR+ac/ zastrotthApana na. (zastrasya utthApanam) thiyAra zastra+dhR+Nini/zatraM bibharti, bhR+kvip tuk ca) uThAvavuM te. zastra grahaNa karanAra. zaspa na. (zas+pa) humaNu ghAsa.. zastrajAla na. (zastrasya jAlam) thiyA2no samUDa. zasya na. (zas+yat) vRkSa va3nu, 35, aMtarama 23j zastrajIvina, zastrAjIva, zastropajIvin puM. (zastreNa dhAnya- zasyaM kSetragataM prAhuH satuSaM dhAnyamucyate |jiivti, jIva+Nini/zastreNa AjIvati, A+jIv+ dudoha mAM sa yajJAyazasyAya maghavA divam-raghu0 1 / 26 / - ac/zastreNopajIvati, upa+jI+ini) thiyAra 652 zasyakSetra na. (zasyasya kSetram) anAnuM kSetra-ta2. jIvanAra yoddho vagere. zasyadhvaMsin puM. (zasyaM dhvaMsayati, dhvaMs+Nic+Nini) zastratyAga puM. (zastrasya tyAgaH) thiyA2 chou te.. eka jAtanuM jhADa. (tri) khetaranA anAjano nAza zastratyAgin tri. (zastratyAga+astyarthe ini) thiyAra 2nA2. chounA2. zasyabhakSaka, zasyabhakSin tri. (zasyasya bhksskH| zastradhAraNa na. (zastrasya dhAraNam) thiyA2 ghaa24|| zasya bhakSa+astyarthe ini) sanA pAna2. (na. 2 ta. zastrapANi, zastrahasta tri. (zastraM pANau yasya/zastraM zasyasya bhakSaNam) aMtararnu anA4 pa 4 te. haste yasya) thiyAra mAM bIyata- "nadInAM zasyamaJjarI strI. (zasyasya maJjarI) navA navA dhAnya zastrapANInAM nakhinAM zRGgiNAM tathA / vizvAso naiva vagerenI maMjarI. kartavyaH strISu rAjakuleSu ca"-hitopadeze / zasyarakSaka tri. (zasyasya rakSakaH) tarana dhAnyana zastrapAta puM. (zastrasya pAtaH) zastranu 57j te, thiyAno rakSaNa karanAra, ghA 12vo ta. zasyasUka na. (zasyAnAM sUkam) navA dhAnya vagairenI zastrapAtin tri. (zastrapAta+astyarthe ini) thiyAro mai42. ghA karanAra. zasyasambara puM. (zasyaM saMvRNoti, sam+vR+ac) sana zastrapUta tri. (zastreNa pUtaH) yuddhama bhrn||2 puruSa, OM3. thiy||2. 43 pavitra- ahamapi tasya mithyApratijJAvai- | zasyAru puM. (zasya+R+aN) nAnA bhI%83k sAu. lakSyasaMpAditazastrapUtaM maraNamupadizAmi- jagaddharakRta- zAMzapa tri. (ziMzapA+aN) zIzamana, janAvej, zIzama vyAkhyA / saMbandhI. zastramArja puM. (zasra mASTi, mRj+aNa) thiyA2. sAI | zAka puM. na. (zakyate bhoktum, zak+ghaJ) mA , karanAra-sajanAra. 24- anyairnRpAlaiH paridIyamAnaM zAkAya vA zastrasaMhati strI. (zastrasya saMhatiH) &thiyAno samUDa. syAllavaNAya vA syAt-jagannAthaH (puM.) me tanu __ (puM. zastrANAM saMhatiryatra) thiyA2mAnu, Ayudhauvu. jhADa, sAganuM jhADa, sarasaDAnuM jhADa, sAthiyo, potAnA zastrahata tri. (zastreNa hataH) thiyAra 43 &uyesa.. rAjyanI hadamAM saMvatu calAvanAra eka rAjA - zastrahatacaturdazI strI. (zastrahatAnAM caturdazI) gau9. azvina | khAsa karIne zAlivAhana vikramAditya vagere. vada caudasa. | zAkacukrikA strI. (zAkeSu madhye cukrikA) maine. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1970 shbdrtnmhoddhiH| [zAkaTa-zAkuntaleya zAkaTa tri. (zakaTAya hitaM, aN) dusly, 200 saMbandhI.. | zAkalya puM. (zakalasyApatyam-yaJ) meM prAcIna (puM. zakaTa+aNa) dhAvaDInu, 13, mAta vRkSa. vaiy1524|| OMna. 6ed ni yo cha, bho zAkaTAyana puM. (zakaTasyApatyaM phak) te. nAmanI vyA325 vehana 48-406 432. vyasthita yo uta.. 1242 me. muni.- "indrazcandraH kAzakRtsnayApizalI zAkavIra puM. (zAkeSu vIraH vI-dhAyakatvAt) vAstU zAkaTAyanaH / pANinyamarajainendrAH jayantyaSTA- zAka-cIlanI bhAjI. dizAbdikA:-kavikalpadrume / vyAkaraNe zAkaTasya | zAkavRkSa puM. (zAkAkhyo vRkSaH) me tana jAu. ca tokam-niru0 / zAkazAkaTa, zAkazAkaTina na. (zAkasya kSetraM-zAka zAkaTika tri. (zakaTeka carati, ThaJ) Slid. Tac/zAkasya kSetraM, zAkaTinac) uk () 32nAra. tara.. zAkaTIna puM. (zakaTaH parimANamasya khaJ) me. ||ii zAkazreSTha puM. (zAkeSu zreSThaH) Did vRkSa. vana me.Tada. 20 tora 44na. (tri. zakaTasyedaM, zAkAkhya puM. (zAka iti AkhyA yasya) sAganu, A. zakaTa+khaja) uIna.. saMdhI. zAkAGga na. (zAkasya tadbhakSaNasyAGgamupayogi) bhI, zAkataru puM. (zAkAkhyastaruH) meM tana, jAu. ___ bharathI, 31.0no vaso. zAkapatra puM. (zAkasyeva patramasya) sa2gavAna 3. zAkAmla na. (zAke amlo yasya) vRkSAma.. zAkabAleya tri. (bAlaye hitam Dhak zAkapradhAko bAleyaH) | | zAkAmlabhedana na. (zAkarUpaM amlaM bhinatti, bhid+lyu) brahmayaSTikA vanaspati. cakra nAme zAka-pAlakanI bhAjI. zAkabilva, zAkAvi(bi)lva, zAkazreSTha puM. (zAko'pi zAkArI (strI.) na23 ('bhR275028')mA 282. dvaa2| bilva iva/zAkabilva+svArthe ka/zAkeSu zreSThaH) bolAtI prAkRtanI nIcalA staranI bhASA. rIMgaNIno velo. zAkAlAbu strI. (zAkapradhAnA'lAbuH) dUdhIna us. zAkambhara na. (zAkaM bibharti, bhR+khac-mum ca) te. zAkASTakA strI. (zAkA aSThau pradeyA yatra) gau| nAme eka ajamera pAsenuM nagara. phAlvana mahinAnI aMdhArI AThama. zAkambharI strI. (zAkaiH bibharti, bhR+khac-mum ca zAkina na.(zAka+inac) ta2 saMmaMdhA-bha. zAka GISa) duhavI- zAkambharIti vikhyAtiM tadA yAsyAmyahaM ___ zAkin bhai che. bhuvi / tatraiva ca vadhiSyAmi durgamAkhyaM mahAsuram- zAkinI strI. (zAko'styatra, zAka+ini+ DIp) mArkaNDeya pu0 / zAkabhAjI thavAne yogya bhUmi, gharanI vADI, dugadivInI zAkambharIya na. (zAkaMbhare bhavaM, zAkambhara+cha) me ma. saDayarI (pizAyinI), hevInI. meM zasti. tanuM bhAI- zAkambharIyaM kathitaM gaDAkhyaM ronakaM | zAkuNa tri. (zaka+bA0 uNan)Ine saMtApa rAva nA2. tathAbhAva pra0 / zAkuna tri. (zakunasyedaM, zakuna+aN zakunarnu, zakuna zAkayogya puM. (zAke tadbhakSaNe yogya:) ghau, ayamI2.. saMdhI, pakSI saMdhI. (puM. zakunaM zubhAzubhasUcakaM zAkarAja puM. (zAkeSu rAjate, rAj+ac) vAstu __ nimittamadhikRtya kRto granthaH, zakuna+aNa) zakuna u-yIsanI mA. zAna sAdhana-'yarita' nAme aMtha. zAkala puM. ba. va. (zakalena RSiNA proktamadhIyate, / zAkunika tri. (zakunena pakSivadhAdinA jIvati, Thak) aNa) rASita zastrayantha, mana2. (puM. pakSaghAtaka-pakSIone mArI ke pakaDI jIvana calAvanAra zakalena proktamadhIyate, zAkalAsteSAM saMgho'Gko ghoSA (na.) zakunonI. vyANyA. vA aN) 2.48.Sita zastra anya nAmono zAkuneya puM. (zakuni Dhak) nAna dhuvara pakSI.. samUDa-5252. saM.6/- ghoSa. (tri. zakalasyedaM, | zAkuntala na. (zakuntalAM adhikRtya kRto granthaH a) zakala+aNa) 525tk, 325t saMdhI . kavi kAlidAsakRta abhijJAnazAkuMtalam' nAmaka nATaka. zAkalika tri. (zakalasyedaM, Thak) 52k, 323 zAkuntaleya puM. (zakuntalAyA apatyaM zakuntalA+Thak) saMbaMdhI.. zakuntalAno putra bharatarAjA. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / zAkulika - zANAjIva ] zAkulika puM. (zakulAn hanti yaH, zakula + Thak) macchImAra. zAkkara, zAkvara puM. (zakkara + aN / zak + Svarap + svArthe aN) jajaha. zAkta tri. (zaktirdevatA'sya aN) zaktino upAsaGa, hevIlaData tAMtrika. zAktika, zAkteya puM. ( zakti + Thak ) zaktino pU44, bhAlaDe rAkhanAra. zAktIka puM. ( zaktiH praharaNamasya Ikk) zakti astravaDe yuddha karanAra. zAkya, zAkyamuni zAkyasiMha puM. ( zak + ghaJ tatra sAdhuH yat / zAkyazcAsau munizca / zAkyavaMze siMha iva) buddha, zAsya-muni, zAkra tri. ( zakrasyedaM, zakra + aN) ndranuM, ndra saMbaMdhI.. zAkrI strI. ( zakra + aN + GIp ) Indratusya parAbhI hugA hevI- "indrANI indrajananI zAkrI zakraparAkramA"devIpu0 / zAkha (bhvA. pa. sa. seT zAkhati) vyApaka, vyApta thavu. zAkha puM. (zAkha+ac) iti putra, artisvAmInI anucara eka gaNa, graMthano amuka bhAga, rAhu. zAkhA strI. ( zAkha + ac+TAp) AunI DAjI, jIbhe pakSa, amuka vibhAga, (jemake-zAkalazAkhA, AzvalAyana zAkhA, bASkala zAkhA Adi.) zarIrano amuka avayava. zAkhAkaNTa puM. (zAkhAyAM kaNTo yasya) hAthiyA thoranuM 13. zAkhAnagara, zAkhApura na. ( zAkheva nagaram / purasya zAkhA abhidhAnAt pUrva ni0 zAkheva puramiti vA ) zaheranuM paruM. zAkhApitta ( zAkhAsu pittaM yataH ) hAthapatra vagere zarIranA avayavomAM dAha thavo te, tajAgaramI. zAkhAmRga puM. (zAkhAstho mRgaH ) vAnara- muktAphalAya kariNaM hariNaM palAya siMhaM nihanti bhujavikramasUcanAya / kA nItirItiriyatI raghuvaMzavIra ! zAkhAmRge jarati yastava bANamokSaH udbhaTaH / gilo.DI. zAkhAmRgI strI. (zAkhAmRga + striyAM jAti0 GIS ) vAnarI. zAkhAraNDa puM. (zAkhAyAM vedazAkhAyAM raNDaH tadvihitakarmAnAcaraNAt) potAnI vedhazAyAmAM mahesAM karmo choDI pArakI vedazAkhAnAM karmo karanAra. zAkhArathyA strI. (zAkhAyAH rathyA) galI, jAMyo, poja, mahossI. 1971 zAkhAla puM. (zAkhAM lAti Azrayati, lA+ka) netaranuM 313. zAkhAziphA strI. (zAkhAyAH ziphA) va vagairenI vaDavArdha, gaLo vagere vela. zAkhin puM. ( zAkhA + astyarthe ini) Au, vezAjjAvANuM, kheDa rAma, kheDa mleccha bhati. zAkhoTa, zAkhoTaka puM. ( zAkha- vyAptau + oTan / zAkhoTa + svArthe ka) kheDa bhatanuM kAu- kastvaMmoH kathayAmi daivahatakaM mAM viddhi zAkhoTakam-kAvya0 10 / zAGkara puM. (zaMkarasyAyaM vAhakatvAt, zaGkara + aN) jagaha. (tri. zaGkarasyedaM, aN) zaMkaranaM, zaMkara saMbaMdhI - tatraiSAM tadguhAdvAraprAptAnAM zAGkarA gaNAH- kathAsarit 46 / 201 / zAGkari puM. (zaGkarasyApatyaM iJ) gaNapati, artisvAmI. zAGkhika puM. (zaGkhastadvikAravalayanirmANaM zilpamasya ThaJa) zaMkhanA dhagInA janAvanAra zaMjiyo, zaMja vagAunAra. zAkSikI strI. (zAGkhika + striyAM jAti GIS ) zaMkhArIyaNa strI. zAGguSThA strI. ( zyati, zo+ka-zaH aGguSTha iva yasyAH 0 yazohI. zATa puM., zATI strI. ( zaT+ghaJ / zATa + striyAM GIp ) sUgahu~, upahu~, adhovastra, sADI. zATyAyana (puM.) te nAmano kheDa muni, zAThya na. ( zaThasya bhAvaH, zaTh + SyaJ ) zaThatA AjanmanaH zAThyamazikSito yaH - zakuM0 5 / suyyAI, hagAI zAD (bhvA. A. sa. seT zADate) vajAe. zADa (puM.) bIsuM ghAsa, ahava zADvala tri. ( zAD + astyarthe valac ) bIsA ghAsavANuM. zANa tri. (zaNasyedaM, zaNa + aN) zazanuM, zatra saMjandhI. (na. zaNena nirvRttaM, zaNa + aN ) zAnuM vastra. (puM. zaNyate jJAyate guNAdiratreti, zaN + aN) zarAza'alabdhazANotkaSaNA nRpANAM na jAtu maulau maNayo vasanti " - bhAminIvilAse / hathiyAra sabhvAnuM yaMtra, kasoTI karavAno paththara, karavata, cAra mAsA barobara vana.. zANAjIva puM. ( zANamAjIvati, A+jIv + aN ) hathiyAra vagerene sarANa upara ghasI dhAra kADhI ApI guTharAna thasAvanAra dvArIgara - sarAziyo. (puM. zaN + iN) paTavRkSa. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1972 zANi, zANI strI. (zaNasya vikAraH zaN + aN + GIp ) zaNanuM banAveluM eka jAtanuM vastra, chidravALuM vastra, hAtha-kaTAkSa vagerethI sUcanA karavI te, taMbU, rAvaTI. zANita tri. ( zANA + tArakA0 itac) zarAtra upara caDhAvI dhAra kADheluM. zANIra na. ( zaNa + bA0 IraN) zozanahanA madhyanuM tajiyu zANDilya puM. ( zaNDilasya munergotrApatyaM, zaNDila+yat) gotra pravartaka, 'bhaktizAstra' ane 'vidhizAstra' uta eka muni, bIlInuM jhADa, agninuM svarUpa. zAta na. ( zo + kta itipakSe Itva bhAvaH) supa, (tri. zo + kta) sukhI- mAtinIjanajanitazAtam - gIta0 10 / chese apesa, za, huNa, tIkSNa harela, pAtajuM urela. zAta puM. ( zo + kta) dhaMtUrI. zAtakumbha, zAtakaumbha na. ( zatakumbhe parvate bhavaM aN / zAtakumbha + aN) sonuM- drutazAtakumbhanibhamaMzumato vapurarddhamagnavapuSaH payasi zIzu0 919 / (puM.) 42vIra vRkSa, dhUMtarI.. " zAtana na ( zo + Nic + taG + lyuT ) pAtanuM chechana 4" vasante sarvazasyAnAM jAyate patrazAtanam ' adhikaraNamAlA / vinAza 52vo - sa pUrvataH parvatapakSazAtanaM dadarza devaM naradevasaMbhavaH - raghu0 3 / 42 / zAtapatraka na. ( zatapatramiva kAyati, kai+ka+svArthe aN) caMdanI prakAza - candrikA kaumudI jyotsnA prakAzodyota AtapaH / akalkA candrikAyAzca prakAze zAtapatraka:- zabda candrikA | zAtabhIru puM. (zAtA durbalAH pAnthAH bhIravo yasya) eka jAtano mogaro. zAtamanyava tri. (zatamanyoridaM, aN) Indranu, chendra saMbaMdhI. zabdaratnamahodadhiH / zAtamAna tri. ( zatamAnena krItaM zatamAna + aN) kheDa sonAmApathI kharIda karela. zAtalA strI. ( zAtaM kAryaM lAti, lA+ka+TAp) kheDa bhatanuM Au zAtazikha tri. (zAtA tIkSNA zikhA yasya) tIkSkSa bhAzIvANu, mazIhAra. zAtAtapa (puM.) smRtidvAra kheDa muni, zAtAtapIya na. ( zAtAtapena proktaM, cha) munie karela 'kavipAka' nAme grantha. [zANi-za -zAntaraya zAtrava na. ( zatrorbhAvaH samUho vA zatru + aN) zatrusono samUha, zatrutA, vai2- trayIzAtravazatrave- rasa0 / (puM. zatrureva, zatru + aN) zatru, huzmana - tatra nAbhavadasau mahAhave zAtravAdiva parAGamukho'rthinaH zizu0 14 / 44 / zAtravIya tri. ( zAtrava+cha) zatrunuM, zatru saMbaMdhI. zAda puM. (zad+ghaJ) sIsuM ghAsa, DIyaDa. zAdaharita, zAdvala tri. (zAdena haritastadvarNayuktaH / zAtAtapa zAd +astyarthe Dvalac) sIsA ghAsavANI pradezazayyA zAdvalam - zAnti0 |-shaadvlessu yathA ziSye vanAnte vanagocarA / kuthAstaraNayukteSu kiM syAt sukhataraM tataH - rAmA0 2 / 30 114 / zAn (bhvA. ubha. sa. seTa svArthe san zIzAMsati-te) sarANa upara caDhAvI dhAra kADhavI te, teja karavuM. zAna puM. (zAn +ac) zANa puM. zab6 dukha. zAnI strI. ( zAn +in + GIp ) indravAruzI vanaspati. zAnta puM. ( zam + kta) sAhitya prasiddha zabha35 sthAyIbhAvavANI kheDa rasa- "zAntaH zamaH sthAyibhAva uttamaprakRtirmataH / kundendusundaracchAyaH zrInArAyaNadaivataH"-sAhityadarpaNe / (tri zam + Nic + kta nipA0 ) zAMti pabhAubu, khochu resuM dUra harezAntarathakSomaparizramam - raghu0 1 / 58 / zAtArciSi dIpamiva prakAzaH - kirA0 17/16 / bhUDa, bhaunazAntamidamAzramapadam- zakuM0 1116 / - ( zam + karmaNi kta) samatAvANu, vidvAna, na yatra duHkhaM na sukhaM na cintA na dveSarAgau na ca kAcidicchA / rasaH sa zAntaH kathito munIndraiH sarveSu bhAveSu samapramANaHnAgAnandanATake | paMDita, duNavAna zAntacetas tri. ( zAntaM ceto yasya) zAMta manavANuM. zAntatA strI, zAntatva na. ( zAntasya bhAvaH, tal+TAptva) zAntapathuM, zAMti. zAntanava puM. ( zaMtanorapatyaM aN) bhISmapitAmaha zAntanu (puM.) bhISmano pitA, pratIpa rAbhano putra. zAntam avya. (zAnti + bA0 Damu) nivArAnA arthamAM vaparAto avyaya - zAntaM kathaM durjanAH paurajAnapadAHuttara0 1 / - tAmeva zAntamathavA kimihottareNa- uttara0 3 / 26 / zAntaraya tri. ( zAnto rayo yasya ) zAnta vegavANu, jeno vega zAnta thayo hoya te. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntA -: ntA-zAra] zabdaratnamahodadhiH / zAntA strI. ( zam + kta+TAp) somapAha rAbhanI kanyAzyazRMganI strI, eka jAtanI khIjaDI, zAMta strI. zAntAtman tri. ( zAntaH AtmA yasya) zAMtamanavANuM. zAnti strI. ( zam + bhAve ktin) zAMtapa, zAntiadhvaravidhAtazAntaye ra - raghu0 11 / 1 / amodha vagereno jaya, viSayothI manane rokavuM te, upadravanuM nivAraNa, zeDavu, khaTAva, khaTavu, kheDa bhatano saMtoSa, durgAdevI, pUjA-homa-japa-dAna dvArA dRSTo graho vagerenA upadravane zAnta karavo. zAnti, zAntinAtha puM. (zAntiyukto nAthaH) sojamA jaina tIrthaMkara. zAntika tri. ( zAntaye hitaM Thak ) zAntinuM sAdhana, saMtoSaka, zAnti mATenuM homa vagere karma. zAntakara, zAntikartR, zAntikRt tri. (zAntiM karoti, kR + ac / zAntiM karoti, kR + tRc / zAntiM karoti, kR + kvip - tuk ca ) zAnti 42nAra zAntikAma puM. ( zAnteH kAmaH) zAntinI 42chA (tri. zAnti kAmayate, kam+ Nic +ac) zAntinI chAvA zrIkAmaH zAntikAmo vA grahayajJaM samAcaret-saMskAratattvam / zAntigRha na. ( zAnteH zAntyarthaM gRham ) yajJazANAmAM zAnti mATe kheAnta sthaNa - kaNTheSu nibadhnIyAt puSTyarthaM zAntigRhagAnAm bRhatsaMhitAyAm 44 / 5 / zApa puM. (zap+ghaJ) Done "aniSTa thAkho" khevo zAya Apavo saMmocitaH sattvavatA tvayA'haM zApAcciraprArthitadarzanena- raghu 5/56 / gANa, sogancha, niMdhvuM.- "kazcit kAntAvirahaguruNA svAdhikArAt pramattaH / zApenAstaMgamitamahimA varSabhogyeNa bhartuH"meghadUte 1 / zApamukta tri. ( zApAt muktaH) zApathI chUTesa. zApamukti strI. ( zApAt muktiH) zApathI chuTakArA. zApAnta puM. (zApasya antaH) zApano cheDI. zApAstra puM. (zApa eva astraM yasya) bhuni, RSi zApita na. ( zap + Nic + kta) soganathI jaMghAyesa, soganapUrvaka kaheluM, jeNe pratijJA laI lIdhI hoya te. zApharika tri. ( zapharAn hanti, zaphara + Thak) bhacchImAra. zAbda tri. ( zabdasyAyaM, zabda + aN) zabhanuM, zabda saMbaMdhI - zAbdasya hi brahmaNa eSa panthA yannAmabhirthyAyati dhIrapArthaH - bhAga 0 2 / 2 / 2 / 1973 zAbdabodha puM. (zAbdena nirvRttaH aN, zAbdazcAsau bodhazca) avyaya bodha, zabdanA jJAnathI thanAra koI padArtha vagerenuM jJAna - padajJAnaM tu karaNaM dvAraM tatra padArthadhIH / zAbdabodhaH phalaM tatra zaktidhIH sahakAriNI - bhASApari0 / zAbdika puM. (zabda zabdasAdhutAjJApakaM zAstraM vettyadhIte vA Thak) bhaujiGa vyAgazAstra bhaganAra me laganAra. ke zAbdI strI. ( zabda + aN + GIp ) sarasvatI. zAman na. ( zam + Nic + manin) savAha saMdhi. zAmana na. ( zamanameva + svArthe aN) bhArI nAMja, hAra bhAravu, salAha zAmitra na. ( zam + Nic + itra ) yajJamA hAvA bhATe pazuone bAMdhavAM te, yajJa mATe pazune haNavA te, yajJa mATe pazuone haNavApaNuM. zAmIna, zAmIla na. (zam+InaJ) bhasma. zAmInI, zAmIlI strI. (zam+InaJ striyAM GIp siddhAnta0 / TalaJ + GIp ) kheDa yajJapAtra, kheDa saravo. zAmbarI strI. ( zambareNa nirvRttA zambara + aN + GIp ) zaMjara haitya nirmitta mAyA, indrabhaNa, bhahuI vidyA zAmbavika tri. ( zambUH paNyamasya Thak ) zaM vethI. lavanAra, zaMjArIkho. zAmbuka, zAmbUka puM. ( zambuka + svArthe aN) pAsInI kheDa chIpa zAmbhava puM. (zambhorayaM, zambhu + aN) gugaNa, DyUra, eka jAtano mogaro, eka jAtanuM jhera, zivano putra (na. zambhorupavezAya idaM, aNa) hevahAra (tri. zambhoridaM, zambhu + aN) zivanuM, ziva saMbaMdhI attuM vAJchati zAmbhavo gaNapaterAkhuM kSudhArtaH phaNI - paJca0 1 / 159 / zivano bhakta zAmbhavI strI. (zambhoriyaM, zambhu + aN + GIp ) hugahivIzAmbhavI devamAtA ca cintA ratnapriyA sadA- tantrasAre / eka mudrA. zAyaka puM. (zo + Nvul) Ae - hRdayamarmaNi manmathazAyakaiH kSatatA bahu bhASitumakSamA- naiSadhe 4 / 101 / tasavAra zAyikA strI. (zI + Nvul+TAp) sUduM te, nidrA, aMdha. zAr (cu. ubha. sa. seT zArayati - te) huNa 42, sAvu. zAra puM. ( zAr+c, zR+ghaJ vA) citravicitra varNa, kAbaro raMga, pAsA khelavAnuM eka sAdhana, vAyu, IjA 52nA2- "kAlaH kAlyA saha... krIDati prANizArai: "bhartRhariH / (tri. zAr + ac) ajarA raMganuM, raMgaberaMgI, pIunAra, duHkha henAra. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1974 shbdrtnmhoddhiH| [zAraGga-zArgapANi zAraGga puM. (zAraM karburamaGgaM yasya saka0) yAta. pakSI- | zAriphala, zAriphalaka puM. na. (zArINAM khelanInAM aSTau mAsAn jaladhara ! tavApekSayA zuSkakaNThaH ___ phalam/zArINAM phalakam) son4 2bhavAnu paTiyu, zAraGgo'haM niravadhivatavyAninAyAdi kRtsnAt-udbhaTaH / 3. ayo. 4295- eSa rAjeva daSyantaH zAraGgenAtiraMhasA- | zArivA strI. (zAririva vanati, vana+Da+TApa) zyAmasatA zAkuM0 / bho2, hAthI, bhabha. 651.22.2.. - ekaM vA zArivAmUlaM sarvavraNavizodhanamzAraGga (tri.) DiMsa, DiMsA 2nA2. vaidhakam / zAraGgI strI., (zAraGga+striyAM jAti0 GISa) yAta | zArizRGkhalA strI. (zArINAM zRGkhalA yatra) me tano pakSie, apaiyo bhAra, 7258, bho2 5kSiI , Tell, pAsI- caJcurI tintiDI dyUtaM paJcamI shaarishngkhlaabhamarI, sAraMgI nAmanuM eka vAritra. zAbdaratnAvalI / zAratA strI., zAratva na. (zArasya bhAvaH tal+TAp zArIra, zArIraka puM. (zarIre bhavaH, zarIra+aN/ tva) gIgi, 2yitrA raMga. zArIra+svArthe ka) m6, (r)va, zarIranI roga zArIrake zArada puM. (zaradi bhavaH aN) posasarI, dIyAma, damazarIryaparaH svadehe-bhAga0 3 / 31 / 19 / (tri. zarIrasyedaM, aso ghAsa, te nAme mevAna2. (na. zaradi bhavaM, zarIra+aNa) zarIranu, zarIra saMbaMdhI- AdhyAtmiko aNa) ghoj bha. (tri. zaradi bhavaH aN) 126 vai dvividhaH zArIro mAnasastathA mitAkSarAyAM tuma DonA2-thanA2, navIna, pratima, atula, vyavahArakANDam / (na. zArIraM jIvaM duHkhaM vA adhizAlIna, uttama svabhAvanuM, adabavALuM. kRtya kRto granthaH kan) zarIra saMbaMdhI, vana.dezI. zAradA strI. (zAradaM zvetapadmamastyasyAH, ac-TAp) kareluM vyAsanuM vedAnta sUtra, zarIranA duHkhane uddezI sa.2svatI- likhati yadi gRhItvA zAradA sarvakAlam karela suzruta vagere granthano amuka bhAga. mahimnastotre / - mAyA nArAyaNIzAnI zAradetyambi zArIrika tri. (zarIre bhavaH Tak) zarIramA thanAra huna vage3. keti dha-bhAga0 10|2|12|-vimlshaardcndrikaa-bhaami0 zAruka tri. (zRNAti, zR+ukaJ) si., hiMsA 42naa21|113| dRSTvA dadhiM zArukametada,kAn unInayantaM yatibhiH zAradika na. (zarad+ThaJ) 1264tumai 42vAnuM zrAddha. sudazenam-mugdhabodhavyAka0 / (puM. zarad+ThaJ) 126tuma thanAra roga zArka puM. (zR+ka) sA42, 3tI.. zAradI strI. (zArada+GIp) 226 tuma thanArI, zArkara tri. (zarkarA astyasya aNa) A2vAyo pradeza jalapIpara, sAtapuDo, zaradapUnama, zaradaRtumAM karavAnI vagere, retALa pradeza vagere, zarkarI nAmanA chandavALuM pUra vagai3. (puM. zarkarAyAH vikAraH, zarkarA+aN) dUdhanu , zAradIya tri. (zaradi bhavaM, zarad+chaN) 126tumai zelaDIno eka vikAra.. karavAno utsava vagere. zArga tri. (zRGgasya vikAraH aN) zAgAno vi.2, zAradIyA strI. (zaradi, bhavA, zarad +cha+TAp) zIgana banAve.- zArgakUjitavijJeyapratiyodha zaradaRtumAM karavAnI duganI pUjA. rajasyabhUt-raghau0 4 / 62 / (tri. zRGgasyedaM, zRGga+aN) zAri, zArI strI. (zR+ uNA0 iJ+zR+ iJ+vA zIgArnu zA30 saMbaMdhI (puM. na. zRMGgasya vikAraH GIp) ze-4 ko3 ravAna sogahu-pAso vagaire, aNa) vizunu, dhanuSa, 426 dhanuSa. (na.) mA. me tanuM sama. 5kSA- sA virahadahanAdUnA zArgadhara puM. (zArga+dhR+ac) vinA dhanuSane mRtvA mRtvA'pi jIvati varAkIzArIva kitava ghA24. 42nA. bhavatAnakalinA-pAtitAkSeNa-AryA sa0 123 / bhenApakSI, zAGargapANi, zAibhata, zAhasta, zArDina paM. yuddha mATenA hAthInI uparano sAmAna, palANa, eka (zAraGga pANau yasya/zArga bibharti, bhR+kkip tukca/ tano vyavahAra, 358. zAGaGga astyasya ini/zArga haste yasya) viSNa zArikA strI. (zArireva svArthe kan+TApa) menapakSI, dharmasaMrakSaNArthaiva pravRtti vi zAGgiNaH-raghu0 15 / 4 / zAraMgI-vINA vagere vagADavAnuM sAdhana. dhanurdhArI. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zArdUla-zAli shbdrtnmhoddhiH| 1975 zArdUla puM. (zR+UlaJ dUk ca) vAgha, hI41. yitrI, | zAlaparNikA, zAlaparNI srI. (zAlasyeva parNAnyasyAH siMhano zatru sarabha pazu, te nAme eka rAkSasa, eka / kap ata itvaM TAp ca/zAlasya parNavat parNamasyAH 5kSI. DIe) sa59. vanaspati- zAlaparNI garacchardijvara zArdUlacarman, zArdUlAjIna na. (zArdUlasya carma/zArdUlasya ___ zvAsAtisArajit- bhAvapra0 / ajInam) vAdhana yAmaDaM vyAyama.. zAlabhajikA, zAlabhajI, zAlAGkI strI. (zAlena zArdUlavikrIDita (na.) te. nA. mosa. akSA bhajyate nirmIyate, bhanj+Nvula+TAp/zAlena bhajyate ya2vANo me 76. -sUryAzvairma- sa-ja-sta-tAH nirmIyate, bhanj+aN+ GIp/zAlA+aGka +ac+ saguravaH zArdUlavikrIDitam-chandomaJjarI 2. sta0 / GIp) 40531nI pUtajI -alokakIrtikalloladukUlazArdUlI strI. (zArdUla+striyAM jAti0 GIS) , vyasanojjvalAm / babhAra yadbhujastambho jyshriishaalzarabha mAdA. bhaJjikAm-rAjata0 2066 / vezyA. zArvara na. (zarvA idaM zaiSiko'Na) ghora aMdhAra. zAlava puM. (zAla: taniryAsa iva valati bahirgacchati, (tri. zarvaryA idaM, zarvarI+aNa) rAtrina, rAtrisaMdhI. vala+Da) sodha vRkSa, sonaM Au. zArvarika tri. (zarva- bhavaM, zarvarI+ThaJ) trima yesa. zAlasAra puM. (zAlasya sAraH/zAleSu sAraH) , zArvarI strI. (zarvarI+aN+ GIp) 2rAtri, 4.62.. vRkSama zreSTha zAl (bhvA. A. sa. seTa-zAlate) bola, 43j, zAlA strI. (zAla+ ac+TAp) gha2- dhUpAmoditazAlAyAM 45 bhAravI.. juSTAyAM mAlyadIpakaiH-bhAga0 8 / 9 / 16 / unI moTI zAla . (zal+ghaJ) me tanu bhAcha{, Bieel use, jI, gharano me mAsa-mI231.. 26 sAu, te. nA. sa. naha(gha), dIvAna. | zAlAGka, zAlAturIya, zAlottarIya puM. (zAla: aGko 25%, rAjana . yasya/zAlAture bhavaH cha/zAlottare grAme bhavaH cha) zAlagrAma puM. (zAlAnAM vRkSANAM grAmaH samUho yatra) te. pani muni humo- zAlaGki 206. nAmano me parvata. (puM. zAlagrAme jAtaH, zAlAjira, zAlAjIra puM. na. (zAlasyAjiramivAzAlagrAma+aN) viSNunI. me mUrti. kAre'styasya ac/zAlasyAjIramivAkAre'styasya zAlagrAmagiri, zAlagrAmaparvata puM. (zAlagrAmasya giriH| __ac) 4vAso, uiyu. zAlagrAmasya parvataH) me. parvata... zAlAJci puM. (zAla ivAJcati, aJc+in) me zAlaGkAyana (puM.) te. nAmanA . RSi. ___ tanu us. zAlaGkAyanajA, zAlaGkAyanajIvasU strI. (zAlaGkAyanAt / zAlAnI, zAlikA strI. (zAlamAnayati, A+nI+ Da+ jAyate, jan+ Da+TAp /zAlaGkAyanajIvaM sUte, gaurA0 GIS/zAliriva kAyati, kai+ka+TApa) vihArI.. sU+kvip) vyAsanI mAtA satyavatI vyAsasyambA | zAlAmRga puM. (zAlAyAM gRhe mRga iva) ziyA. satyavatI vAsavI gandhakAlikA / yojanagandhA dAseyo | zAlAmRgI srI. (zAlAmRga+striyAM jAti0 GIS) ziyANa mAhA. zAlaGkAyanajIvasU:-hemacandraH / zAlara na. (zAlAM RcchatIti, R+aN) nisa.25, zAlaGki (puM.) viziSTa munimI- vaziSTo'rundhatInAtho | hA62, 5kSAnuM % maitrAvaruNirityapi / zAlAturIyaH zAlaGkiAkSIputrastu | zAlAvRka puM. (zAlAyAM gRhe zAkhAyAM vA vRka iva) pANiniH-jaTAdharaH / vAnara, dUta, likhA, bhRga, ziyAma. zAlaja, zAlaniryAsa, zAlaveSTa puM. (zAlAjjAyate, zAlAvRkI strI. (zAlAvRka+striyAM jAti0 GIS) jan+Da/zAlasya niryAsaH/zAlasya veSTo niryAsaH) ziyANavI, dUtarI, li31, bhRgalI, vAnarI. rANa, vRkSanI 2sa.. zAli puM. (zrRNAti, zR+bAhu0 iJ rasya latvaM) i||2shaalniryaasgndh paM. (zAlaniryAsasya gandhaH) / "kvacitcchAkAhArI kvacidapi ca zAlyodanaruciH". vRkssn| 2sanI gandha, rAganI bhartRhariH / sabhI yopA vage3- zAlayo madhurAH zAlaniryAsagandhin tri. (zAlaniyAMsagandho'styasya ini) zItA laghupAkA balAvahAH-rAjavallabhaH / 16 hivase. zAlavRkSanA rasanA gandhavALuM. pAkatuM harakoI dhAnya, gaMdhAto eka jAtano bilADo. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1976 shbdrtnmhoddhiH| [zAlika-zAzvata zAlika tri. (zAlAyA idaM, zAlA+Thaka) zAna | zAleyA strI. (zAleya+striyAM TAp) mizreyA za6 humo. zazA saMdhI (puM.) saNavI, 19842, 4Ata. zAlottara puM. (zAlaH uttare yasya) ta. nAme meM. ma. zAliJca, zAliJcama puM. (zAliM camati, cam+ac) | zAlmala puM. (zAla+malac) 2AmAna Au, te nAme eka jAtanuM zAka. eka beTa, garuDanI rAjadhAnIno eka parvata. zAlitA strI. zAlitva na. (zAlinaH bhAvaH, tal+TApa- zAlmali puM., zAlmalI strI. (zAla+malic/zAla+malic tva) zomavA, yogyatA, vizvAsa, vaDivaTa, | vA striyAM GIp) 2ImaNAnu, A3, bhoya22, te nA. bhogavaTo. ma. Ta. zAlidalA, zAliparNI strI. (zAlerdalamiva dalamasyAH/ zAlmalika puM. (zAlmaliriva kAyati, kai+ka) uinu, zAleriva parNAnyasyAH GIp) vanaspati sAsava, 3. mASaparNa. zAlmalin puM. (zAlmala+in) 275kSI.. zAlin tri. (zAla+Nini) zAmanA2- candanacarcita- zAlmaliveSTa, zAlmalIveSTa, zAlmaliveSTaka, zAlmalI nIlakalevaparapItavasanavanamAlI kelicalanmaNikuNDala- veSTaka paM. (zAlmaliM viSTayati, veSTa + aN / maNDitagaNDayugasmitazAlI-gItaH / yuti ( dharI zAlmaliveSTa+kan/zAlmalIveSTa+saMjJAyAM kan) A zabda samAsane cheDe Ave che.) bhoyarasa... zAlinI strI. (zAlin+GIp) DieTa, svAminI, zAlmalIkanda puM. (zAlmalyAH kandaH) zAmagArnu bhUpa. eka chaMdanuM nAma. zAlmalIphala na. puM. (zAlmalyAH phalam/zAlmalyAH zAlinIkaraNa na. (azAlinaH zAlinaH lajjitaH kriya- iva phalaM yasya) zImagArnu 35. te'nena zAlina+cci+kR+karaNe lyuTa) ti22412. zAlva puM. (zAla+va) tenAme . heza, te nA. sa. zAlipiSTa na. (zAleH piSTamiva zubhratvAt) 26Timala.. 24%. zAlivAhana (pu.) te. nAme me. 20%t. zAlvaNa (pu.) 'suzrutama. sa. . mauSadha. zAlihotra puM. (zAlayo hUyante'tra, hu+STran) ghoTa, zAva, zAvaka puM. (zavyate prApyate iti, zav+ghaJ/ azvazAstra pravartaka eka rAjA. zAva eva, svArthe kan) bANa, ayyu -zilAvizAlihotrI strI. (zAlihotra+striyAM jAti0 GIS) gho.. bhaGga garAja zAvaH tujhaM nagotsaGgamivAruroha-raghu0 6 / 3 / zAlI strI. (zAl+ ac+gaurA0 GIS) ANu02, 2us. -sAraGgI siMhazAvaM spRzati satadhiyA nandinI zAlIna tri. (zAlAmarhati, zAlA+kha) vANu- vyAghrapotam-subhA0 / (tri. zavasyedaM. zava+aNa) nisargazAlInaH strIjana:-mAlavi0 4 / vinIta, sazaza, zabarnu, zamasaMbaMdhA. samAna. zAvara puM. (zavarANAmayaM, zavara+aN) 555, a525, zAlInatA strI., zIlanatva na. (zAlInasya bhAvaH, dodharana, 3. (na. zavareNa proktaM, aNa) 2522vAmI tal+TAp-tva) ni.[4deg5j. bezarama5. ita. bhImAsamASya' (tri. zavarasyedaM, zavara+aN) zAlInA strI. (zAlAmarhati, zAlA+kha+TAp) variyANA zama2-bhAvatina, bhIla. saMbandhI.. suvA, zatapuSpI. zAvarabhedAkSa tri. (zAvarabhedasyAkSIva Sac samA0 svArthe zAlu, zAluka na. (zAla+uN/zAla+ ukaJ) poya aN) dig. vagerenuM mULa, jAyaphaLa, kaSAya dravya, cora nAme sugandhi zAvarI srI. (zavarasya priyA, aN+ GIp) .zazIlI. dravya, 32. (puM. zAla+uNa) hehI. vanaspati, te nAme eka vidyA. zAlura, zAlUra, zAlUka puM. (zAla+urac-zAla+ zAzvata tri. (zazvad bhavaM, zazcad+aN) nitya satata, urac/zAla+ukaJ) 2351 Dazana -"mA niSAda pratiSThAM tvaM agamaH zAzvatIH zAlurI, zAlUkI strI. (zAlura+striyAM jAti0 GIS/ samAH / yatkauJcamithunAdekaM avadhIt kAmamohitaHzAlUka+striyAM jAti0 GISa) heDI.. rAmAyaNe (puM. zazcat+aNa) ziva, vyAsa. (na. zAleya puM. (zAlAyAM bhavaH Dhak) madhuri vanaspati, zazvat+ aN) 52854-mokSa, sva0 -pravRttizca DAMgaranuM khetara. nivRttizca niyataH zAzvato dhruvaH-mahA0 13 / 17 / 32 / Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAzvatI-ziMzapA] shbdrtnmhoddhiH| 1977 zAzvatI strI. (zazvat+striyAM GIS) pRthvI, yogamAyA. | zAstragaNDa, zAstragata puM. (zAstraM gaNDe yasya/ zAstre zASkula (tri.) mAMsa. pAnA2. gata iva) zastra nA2. zASkulika na. (zaSkula+samUhArthe Thak) 4Imono zAstracakSus na. (zAstrasya cakSuH) vyaa4253||str, samUha. ___ (2strIne samavanA2 5). zAs (adA. Atma. saka. seTa-AzAste) mAzAha | zAstracAraNa puM. (zAsAM cArayati pracArayati, mAvA, (gha, 12 mA dhAtu "AG" pUrva bhAve car+Nic+lyu) 2||striino prayA2 4282. cha) -"idaM kavibhyaH pUrvebhyo namo vAkaM prazAsmahe". zAstrajJa, zAstradarzin, zAstradaSTra, zAstravid tri. (zAstraM uttararAmacarite / adA. dvi. pa. seTa-zAsti) AzA jAnAti jJA+ka/ zAstraM pazyati, dRz+Nini/ zAstraM rAmavI, tasaj, 627j, 33, 65za hevI -sa pazyati, dRz+tRc/zAstraM vetti, vid+kvip) 2||strii. kiMsakhA sAdhu na zAsti yo'dhipam-kirA 0 1 / 5 / ena2. -ziSyaste'haM zAdhi mAM tvAM prapannam-bhaga0 2 / 7 / / zAstrajJatA strI., zAstrajJatva na. (zAstrajJasya bhAvaH AzA 42vI, zikSA 12vI, zAsana 2j . __ tal+TAp-tva) zAstrIne vA59. ananyazAsanAmuvIM zazAsaikapurImiva-raghu0 1 / 30 / zAstrajJAna na. (zAsrasya jJAnam) zAstrAnu, zAna. tasminnAyodhanaM vRttaM lakSmaNAyAziSanmahat-bhaTTi0 6 / 27 / zAstratattva na. (zAstrasya tattvam) zAstrAnu. 24sya. va. A+zAs -lal vo -Rkchandaso zAstratattvajJa, zAstratattvadarzin puM. (zAstratattvaM jAnAti, AzAste- zakuM0 4 / mA. rAmavI-sarvasmin jJA+ka/ zAstratattvaM pazyati, dRz+Nini) shstriin| vayamAzAsmahe-zakuM0 7, AzAsataM tataH zAntimasnu 27syane nA2, ThoSI. ragnInahAvayat-bhaTTi0 17 / 1 / pra+zAs -zajavaj, zAstratas avya. (zAstra+paJcamyarthe tasil) zAstrothI, 64. Apako, mAheza. 425o -prazAdhi yanmayA zastra prabhArI, zAstrAnusAra.. kAryam-mArkaNDeya0 / sana. 42j -dyAM prazAdhi zAstradRSTa, zAstrIya, zAstrokta tri. (zAstreNa zAstre vA galitAvadhi-kAlam-naiSa0 5|24|-nmovaakN prazAsmahe dRSTam/ zAstreNa vihitaH ch| zAstreNa zAstre vA uttara 01 / 1 / uktam) zAstramA pratipAdana 38, zAstrot-"tadahaM zAsana na. (zAs+bhAve lyuT) , huma -tarubhirapi dRSTumicchAmi zAstradRSTena karmaNA"-rAmAyaNe / devasya zAsanaM pramANIkRtam-zakuM0 6 / zikSA, 52, zAstrazilpin tri. (zAsraM tajjJAnaM zilpamivA'styasya lakhelo dastAveja, khata, AjJApatra, rAjAe ApelI ini) zAstra zAna 652 banA2-mAvi mAmi -ahaM tvAM zAsanazatena yojyissyaami-pnyc01| yatAvanA2. (puM. zAstraM zilpamasyAsti ini) zbhIra zAsanahara puM. (haratIti, ha+ac, zAsanasya haraH) deza. hukama laI janAra-lAvanAra dUta. zAstrasiddha tri. (zAstre zAstreNa vA siddham) zastranA zAsitR, zAstR tri. (zAs+tRc) huma 42nA2, AL karanAra, zikSA karanAra, zAsana karanAra. pramANathI nirNaya karela, zAstrathI nizcita kareluM. zAstrAtikrama puM. (zAstrasya atikramaH) zastrAnu, dhana. zAstR puM. (zAs+uNA. tRn) 2%, pAdhyAya, guru, pita -sa rAjA puruSo daNDaH sa netA zAsitA ca | zAstrAbhijJa, zAstrin tri. (zAstrasya abhijnyH| zAstraM saH-manau0 7 / 17 / buddhavi. vettyadhIte vA, ini) stra 2012-abhyAsI, zAstra na. (zAs+STran) // 27. -"yasya nAsti svayaM zAstromAM pAraMgata vidvAna. prajJA zAstraM tasya karoti kima" -paJcatantre / - zAsya tri. (zAs+Nyat) zAsana. 2 yogya-ziSya. zAstreSvakuNThitA buddhiH -raghu0 1 / 19 / hitAnuzAsana zi (svA. ubha. sa. aniT zinoti-te) 4 42, anya, bha, AzA, 32mAna. tIrNa karavuM, dhAra kADhavI. zAstrakartR, zAstrakAra, zAstrakRt puM. (zAstraM karoti, zi puM. (zo+ki) ziva, sAI nasIna, Aiti, bhainesdl. kR+tRc/ zAsraM karoti, kR+aN/ zAstraM karoti, ziMzapA strI. (zivaM pAti, pA+ka pRSo0 TAp ca) kR+kvip tuk ca) // 23 4242. zIzamAnu, kAu, azo'vRkSa. -"ziMzapA kaTukA tiktA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1978 shbdrtnmhoddhiH| [zikku-zikhAkanda kaSAyA zoSakAriNI uSNavIryA harenmedaH | zikhaNDin puM. (zikhaNDo'styasya ini) bhora, du56 kuSThacitravamikRmIn'- bhAvaprakAze / ___%no me putra, bhI2pIcha, 43, viSNa, du.. zikku tri. (zic+ku kasya netvam) mANasaM, mA.ubhaya zikhaNDinI strI. (zikhaNDa+ina+striyAM GIp) yagust, ziktha, zikthaka na. (zic+thak kuk ca pRSo. / | dupahanI putrI, sva9yuthi-pIjI cha, , bhorasasya zo vA/ziktha+svArthe kan) bhI. pakSiI . zikya na. (zi+yata kuka ca) sItavAnI ho. zikhara na. (zikhA+astyarthe arac AlopaH) parvatano zikyita tri. (zikya+tArakA0 itac) sImA 62veDaM, mayamA, saMta, Toya, mI, romAMya, me.. tanu sIkAmAM mUkeluM. ratna, suAyeguM ghAsa. zikSa (bhvA. Atma. saka. seTa-zikSate) abhyAsa 12vI, zikhara puM. na. (zikhA+arac AlopaH) mAunI Anj -azikSitAstraM pitureva mantravat -raghu0 3 / 31 / samA, 54AunI Toya -jagAma gaurI zikharaM zikSaka, zikSAkara, tri. zikSAguru, zikSitAkSara puM. | zikhaNDimata- kamA0 57 / (zikSa+ karbarthe Nvul/zikSA karoti kR+ac/ | zikharavAsin tri. (zikhare vasati, vas+Nini) patanA zikSApradAne guruH/zikSitAnyakSarANi yena) zivanAra, zikhara upara rahenAra, Toca upara rahenAra. abhyAsa. rAvana2, vidhAhata 12 -yasyobhayaM sAdha | zikharavAsinI srI. (zikharavAsin+striyAM GIpa) sa zikSakANAM dhuri pratiSThApayitavya eva-mAlavi0 / / . duhavI. zikSaNIya tri. (zikSa+karmaNi anIyar) abhyAsa. 42va zikharA strI. (zikhara+striyAM TApa) bhAravesa.. yogya, zIkhavA lAyaka. zikhariNI strI. (zikhara+in+GIp) 313311, me. zikSamANa puM. (zikS+zAnac) vighaul, ziSya. jAtano khAdya padArtha, sattara akSaranA caraNavALo ma 76 -"rasaiH rudraiHcchinnAH yamanasabhalAgaH zikSA strI. (zikSa+a+TAp) zikSa, abhyAsa - zikhariNI" - vRttaratnAkare / bhosarI, nAmi. 52nI kAvyajJazikSayA'bhyAsaH-kAvya0 1 / ul, alk ruvAMTAnI paMkti, zreSTha strI., uccAraNa batAvanAra vedanuM aMga eka grantha, zyonAka zikharin puM. zikharANi, santyasya, zikhara+ini) 5vata, vRkSa, sa.%81, 83. OM3, aghAu vanaspati, 12-seel, me. 4saya2. . zikSAkara puM. (zikSAM karoti, kR+ac) zivanA2, pakSI. (tri. zikhara+astyarthe ini) zijavANu . vyAsa. itazca zaraNArthinAM zikhariNAM gaNAH zerate-bhartR0 2176 / zikSita tri. (zikSA jAtA'sya tAra0 itan zikS+kta ToyavANu, sIvANu -zikharidazanA-meghadUte 82 / va) DoziyAra, zAda. -azikSitapaTutvam-zakuM0 zikhalohita puM. (zikhAstyasya ac tathAbhUtaH san 5 / 21 / tAlima Apej, pANeryu, huM.. lohitaH) me tano chou. zikSitavya, zikSya tri. (zikSa+karmaNi tavyac+ zikhA strI. (zI+UNA0 kha husvo guNAbhAvazca+striyAM zikSa+yat) abhyAsa. 426 // yogya, man ani3. TAp) agninI pAla -vididyute vADavajAtavedasaH zikha (bhvA. pa. sa. seTa idit-ziDati) 4. zikhAbhirAzliSTa ivAmbhasAM nidhiH-zizu0 1|20|shikhnndd, zikhaNDaka puM. (zikhAmamati, am+Da tasya prabhAmahatyA zikhayeva dIpa:- kumA0 1 / 28 / mAthAnA netvam/zikhaNDa ivArthe kan) bhA2rnu pIchu, yauna madhyanAzana -yo23 yoTI - "nibaddhazikha karatI vakhate mAthAnA paDakhe je kAnachariyA rAkhe che AsIno dvija AcamanaMcaret / kRtvopavItaM savye'se te, mora vagerenA mAthA uparanI kalagI. vAGmanaHkAyasaMyataH" / / 14%84.2, Toya, zi52, zikhaNDika puM. (zikhaNDo'styasya Than) 54... pradhAna, saya, bho2 56Ina. 480, maual, aMkuza, zikhaNDikA strI. (zikhaNDa+Than+TAp) bhorapIcha, bhora 5 . -"nibaddhazikha AsIno dvija AcamanaM vagerenA mAthA uparanI kalagI. caret / kRtvopavItaM savye'se vAGmanaHkAyasaMyataH" / / zikhaNDikI strI. (zikhaNDika+striyAM jAti0 GIS) | zikhAkanda, zikhAmUla na. (zikheva kando'sya/zikheva du47. ___ mUlamasya) // 42. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikhANDaka-zijA] shbdrtnmhoddhiH| 1979 zikhANDaka puM. (zikhAmamati, am+Da tasya nettvaM+kan) | zikhinI srI. (zikhin+niyAM DIp) mayUra zimavRkSa, kAnachariyA keza. bhora pakSiI , 47, dho... zivAtA. zikhAvala paM. (zikhAyAH dIpazikhAyA- | zikhipuccha na. (zikhinaH pucchama) mAranaM paMcha staruriva/ zikhAyA vRkSa iva) havA. bhUvAnI.hIdI.. | zikhaNDo'strI picchabar3e zikhipucchazikhaNDakezikhAdhara, zikhAdhAra puM. (zikhAM cUDAM dharati, dhR+ac/ __ zabdaratnAvalI / zikhAM dharati, dhR+aN) madhoSa, bho25kSA. (tri.) zikhipriya puM. (zikhinaM prINayati, prI+ka) nAnA zikha dhAraNa karanAra. boranuM jhADa zikhAdharA strI. (zikhAdhara+striyAM TAp) zivu dhA295 zikhimaNDala puM. (zikhinAM maNDalamiva yatra) 2.vRkSa. nArI strI. zikhimodA strI. (zikhinaH ajalomna iva modo yasyAH) zikhAdharI, zikhAdhArI, zikhAvalI sI. ajamodA vanaspati. (zikhAdhara striyAM jAti kI zivAdhAra liyaa| zikhiyUpa puM. (zikhI zikhAvAn yUpa iva) zrIdhArI jAti0 GIS/zikhAvala+jAti0 GIS) bhora pakSie. mRta zikhAmUla na. (zikhAyAH mUlam) zipAna bhUga. zikhivarddhaka puM. (zikhinaM varddhayati, vRdh+Nic+Nvul) zikhAlu, puM. zikhAvalA strI. (zikhAstyasya Aluc/ duSmAe-ThI zikhivAhana puM. (zikhI mayUro vAhanaM yasya) urti svAmI. zikhAvala+striyAM TAp) mayUrezimA nAmarnu A3. zikhAvat tri. (zikhA+astyarthe matup masya vaH) zikhivata na. (zikhino vratam) agni56 AyanAra zivAj. (puM. zikhA+astyarthe van) bhani, yitrAnu meM vrata -vaizvAnarapadaM yAti zikhivratamidaM smRtam gAruDe 19a0 / jADa, tu -ketavaH zikhAvanti jyotISi zikhizikhA strI. (zikhinaH zikhA) agninA 34lml, meghAtithiH / morapakSInI kalagI. zikhAvatI strI. (zikhA+matup+GIp) bho236.. zikhizekhara na. (zikhinaH zekharam) bhora pakSI- sol.. zikhAvara puM. (zikhAM vRNoti, vR+ac) sarnu . zigru puM., zigruka na. (zi+ruk gukca/zugru+saMjJAyAM zikhAvala puM. (zikhA+astyarthe valac) bhora, meM kan) sa22gavAna jAu, 4262us -zigrukaM vAlhIkeSu ___ tarnu jAu, me. nAmarnu naga2. prasiddha zAkan-medhAtithikUllUko / zikhAvRddhi strI. (zikhAyAH vRddhiH) 724 652 yatuM zigruja, zigrubIja na. (zigruto jAyate jan+Da/ rojanuM vyAja. zigrorbIjam) sa22vAnu. jI, bhUga. zikhikaNTha na., zikhigrIva puM. (zikhino mayUrasya zigumUla na. (zigrormUlam) sa22vAna bhUja. kaNThastadvarNo'styasya/zikhino mayUrasya grIvA | ziva (bhvA. pa. sa. seTa-ziGaghati) sUMghaj tadvarNo'styasya arza Adyac) bhorathuthu. ziGgaghANa, zivANaka na. (zighi+Anac pRSo0 Natvam/ zikhidhvaja puM. (zikhino vaDherdhvaja iva) dhumA,, ziGgANa+svArtha ka) DAyana pAtra, boTAnI bhesa, ti.svAmI. ___Sma nAnI bhesa, ko2, zeut. zikhin puM. (zikhA astyasya ini) mayU2, -zikhipatranibhaH zivita tri. (zighi+kta) sUMghela.. salilaM na karoti dvAdazAbdAni-bRhatsaM0 3 / 28 / / zizinI strI. (zighi+Nini+DIpa) na. agni -khagI ca dhanvI ca vibhAti pArthaH zikhI | zij (cu. ubha. a. seTa-ziJjayati-te/adA. A. vRtaH srugbhirivAjyasiktaH-mahA0 4 / 51 / 90 / yitrAnu a. seTa ziGkte) aspaSTa 206 42vI. OMOML OM3, 3tuDa, , 5, 6, ghoDI, 42, savA4. parvata, prAmA, hovo, OMu, satAva2, methI. (tri. zijajikA (strI.) TImanasA, Sal, paDoyo. zikhA'styasya ini) zipAvANu, -uSNAluH zizire / zikSA strI. (ziji+bhAve a+TAp) hInano savAla, niSIdati tarormUlAlavAle zikhI / dhanuSanI ho. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1980 shbdrtnmhoddhiH| [ziJjita-zimi ziJjita na. (ziji+bhAve-kta) pluno sevA - / zithilatA strI., zithilatva na. (zithilasva bhAvaH, tato valayaziJjitaM bhramaragujitA zaGkayA uhUriti tal+TAp-tva) poyAj, alcurj, maMhatA, naramAza. kuhUradhvani dhiyA tato macchitA-udbhaTaH / | zithilita tri. (zithila+saMjAtArthe itac) DhAjthayeAM, ziJjinI strI. (zijati, ziji+Nini+GIp) dhanuSanI / pocuM thayeluM, narama thayeluM. ho, nUpura, ToDA zithilIkaraNa na. (zithila+cci+kR+lyuTa) DhIj ziT (bhvA. pa. sa. seTa-zeTati) sanA42 42vo. 42, na25 42, poyuM, 2j. ziNDAkI strI. . tanuM pA dravya. zithikIkRta tri. (zithila+cci+kR+kta) DhIj, 43j, zita tri. (zo+kta) huma, 12 -dhArAM zitAM - narama 429, pIyuM 43.. rAmaparazvadhasya sNbhaavytyutplptrsaaraam-rghu06|42|| zithilIbhavana na. (zithila+vi+bhU+lyuTa) DhIj j, sasa, tIkSA 438. pothu thaj, na2. tha. zitadru strI. (zitaM dravati, dru+ku-nipA0) satasa.04 zithIlIbhUta tri. (zithila+vi+bhU+kta) DhIj thayesa, nAmanI nahI. pocuM thayela, narama thayeluM. zitadhAra tri. (zitA dhArA yasya) tI dhAravAj. | zini (puM.) meM tano kSatriya - akruraH kRtakarmA ca zitazimbika (puM.) me. hoNa-vAsa.. satyakazca zineH sutaH-mahA0 2 / 4 / 30 / zitazUka puM. (zitastokSNaH zUhako'graM yasya) 45, 56. zinenaptR (puM.) sAtya3i. zitAgra tri. (zitaM agraM yasya) sa40 dll Aluj. zipaviSTa puM. (zipiviSTaH-pRSo0) ziva, viS.. (tri.) ziti paM. (zi+ktica) bhopatranaM A3. dhoko 2 ziSiviSTa) parAla yAmIvANaM- zAsiya. se. yAvA, kSatriya. (tri. zatiH sautro dhAtuH+uNA0 zipi puM. (zI+kvip tAM pAti, pA+ki pRSo. hrasvaH) in ca sa kit ata ikArazca) ghoj, rj -ziti- 324 -zaityAt zayanayogAcca zipivAri pracakSate tArakAnumitatAmranayanaparuNIkRtaM krudhA-zizu0 15 / 48 / vyAsaH / (na.) 5. zitikaNTha puM. (zitiH nIla: kaNTho yasya) mAheva, | zipiviSTa puM. (zipau viSTamasya) maDezvara, viz'bhArapakSI. -'avanatazitikaNThakaNThalakSmImiha dadhAti naikarUpo bRhadarUpaH zipiviSTaH prakAzana: -sahasranAmasphuritANureNujAlAH'' zizu0 4 / 56 / -tasyAtmA stotre / zitikaNThasya senApatyamupetya vaH-kumA0 2 / 61 / - | zipra puM. (zi+rak-puk ca) te nAme me. sarova2. yadA tu tAn vitudante vayAMsi tathA gRdhrAH zitikaNThAH / ziprA strI. (zi+rak puk ca+TAp) te namAnI nahI.. pataGgAH -maha0 190 / 6 / / ___-"ziprAvAtaH priyatama iva prArthanAcATukAraH"-meghadUte / zitikaNThI strI. (zitikaNTha+striyAM jAti0 GIS) | zipha puM. (zi+phak) jAunu 21512 bhUga. vI, bho25kSiI, hAtyUDa pakSI. ziphA strI. (zi+phak+TAp) sAunu, 421.52 bhUma, ziticAra puM. (zitiH san carati, car+saMjJAyAM kartari | nahI, na, mAtA, zatapuSpI suvA, 162, 55-6 gha) meM tanuM .. kamaLanuM mULa. ziticchada, zitipakSa puM. (zitiH zubhnaH chado yasya/ ziphAka, ziphAkanda puM. (zipheva-ivArthe kan/zipheva zitiH pakSo yasya) sapakSI... ___ kandaH) 55bhUja, bhagarnu bhUpa. zitiratna na. (ziti ratnam) me tana, 2tna. ziphAdhara puM. (ziphAyA gharaH) OMAuna mA, 14. zitisAraka puM. (zitiH zubhnaH sAro yasya kap) me. ziphAruha puM. (ziphAyAM rohati, ruha+ka) 4unu jAu. ___ tana 3. zibikA strI. (zivaM karoti, ziva+Nic+Nvul ata ziteSu puM. (zitazcAsau iSuzca) dlu GIRL. (tri. ___ itvam bavayorabhedAt) al, miyAnI. zitAH iSavo yasya) taa|| vANu. zibira na. (zo+kirac vuk ca bavayorabhedAt) 1.2431 zithila tri. (zlatha+kilac pRSo.) DhIj, -zithilAvayavo | chAvaNI, rAjAnI chAvaNI, lazkarI sipAInA rakSaNanuM yahi gandhavairhata pauruSaH-bhAga0 4 / 28 / 15 / 54dUta | sthAna, eka jAta dhAnya. nali, maMha, pothu, na.2ma. | zimi, zimbA strI. (zimba+striyAM TAp) 2. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zimuDI - zirovRttaphala] zimuDI (strI.) kheDa bhatano choDa. zimba puM. (zAmpati, zam + bA0 Dimbac pRSo0) kheDa jAtanuM jhADa-kuMvADiyAno choDa. zimbi, zimbikA, zimbI trI. (zam+ bi nipA0 vA GIp / zimbi+kan+TAp/ zimbi+pakSe GIS) zIMga, thItro, ghAsa.. zabdaratnamahodadhiH / 1981 zirApatra puM. (zirAyuktaM patramasya ) hiMtAsa vRkSa. zirAla, zirAlaka na. (zirAH santyasya, zirA+lac/ zirA + astyarthe lac + saMjJA0 kan) 42mahuM. (tri. zirA + astyarthe lac) nADIvANuM, nasavANu - ApiGgarukSordhvazirasya bAlaiH / zirAlajaGghagirikUTadaghnaiH - bhaTTi0 2 / 30 / zimbika puM. (zimbi + saMjJAyAM kan ) AjA bhaga kRSNe zirAlaka puM. (zirAla iva kan) kheDa bhatanuM -asthibhaGga pravaravAsantaharimanthajazimbikA hemacandraH / zimbIdhAnya na. ( zimbIjAtaM dhAnyam) bhaga, saha vagere zIMgamAM thatuM anAja. zimbIpaNikA, zimbIparNI strI. (zimbIva parNamasyAH GIp-kap+TAp hrasvaH/zimbIva parNamasyAH GIp ) eka jAtanA jaMgalI maga. zira na. ( zR+ka) masta, bhAthu, pIparIbhUNa, zayyA. (puM.) agara. ziraH pIDA strI. (zirasaH pIDA) bhAthAnI vehanA - ziro rogaharaM lepAt guJjAmUlaM sakAJjikam - gAruDe 188 a0 / ziraH phala puM. (zirastulyaM phalaM yasya) nAriyeja. ziraHzUla na. ( zirasaH zUlamiva tApakatvAt ) kheDa bhatenA zUjano roga -prAtaH so'pi ziraH zUlavyapadezena veSTanam kRtvA pracchAdayAmAsa lalATatalamaGkitamkathAsarit0 13 / 155 ziraja puM. (zirAjjAyate, jan+Da) deza, bhAthAnAvA. ziras na. ( zR + asun nipA0 ) bhastaGa, zikhara, pradhAna, mukhya senAno agrabhAga zirasija, zirasiruha, ziroja puM. (zirasi jAyate, jan+Da / zirasi rohatIti, ruh +ka/ zirasi jAyate, jan+Da) deza. - zlathazirasijapAzapAtabhArAdiva nitarAM natimadbhiraM bhAgaiH- zizu0 7 / 62 / ziraska, zirastra, zirastrANa na. ( zirasi kAyati prakAzate, kai+ka / zirastrAyate iti, trai+ka / zirastrAyate anena + karaNe lyuT ) pAdhaDI, mAthAno Topa vagere - apanItazirastrANAH zeSAste zaraNaM yayuH raghu0 4 / 64 / zirastha tri. (zire tiSThati, sthA+ka) bhasta upara rahenAra. (puM.) sarahAra, nAya. zirasya puM. (zirasi bhavaH, yat) nirmANa deza (tri. ziras + bhavArthe yat) mastaGamAM honAra-thanAra, zirA strI. ( zR+ka+TAp) zarIramA rahelI moTI nasa, zarIranI nADI. Au. (puM.) jAe, taravAra, zirAvRtta na. ( zireva varttate, vRt + kta) sIsuM. ziri tri. (zR+ki) hiMsaGa. pataMgiyu. zirISa puM. ( zR + ISan ) sarasAnuM Au. zirISapatrikA strI. (zirISasya patramiva patramasyAH tataH svArthe kan+TAp ata itvam) kheDa jhADa. zirISapuSpa na. ( zirISasya puSpam ) sarasAnuM Isa padaM saheta bhramarasya pelavaM zirISapuSpaM na punaH patatriNaHkumA0 5 / 4 / zirogRha na. ( ziraso gRham ) mahevanuM uparanuM ghara, sauthI uparano khoraDI, jagAzI, caMdrazAjA. (puM.) eka vAyuno roga. zirodharA, zirodhi strI. (ziro mastakaM dharati, dhR + ac+TAp / ziro dhoyate'tra, dhA+ki) DoDa saGgItavadrodanavadunnamayya zirodharAm - bhAga0 3 / 17 / 10 / ziromaNi, ziroratna puM., strI. (zirasi dhAryyo maNiH / ziraso ratnam ) bhasta upara dhArA azvAno mazi. ( -yasya sAMsArikI cintA cintA cintAmaNeH kutaH / tayaiva hi ziraH kampaH ziromaNidhAraNam -udbhaTaH / (tri .) zreSTha, uttama. 2 . ziromarman puM. (zirasi marma yasya) lUMDa, ziroruj, zirorujA strI, ziroroga puM. (zirasi ruj / zirasi rujA / ziraso rogaH ) bhAthAno roga, sAta puDAnuM jhADa. ziroruha, ziroruha puM. (zirasi rohati, ruh+kvip/ zirasi rohati, ruh + ka) deza. zirovallI strI. (zirasthA vallIva) bhorapakSInI bhAthA uparanI kalagI. zirovRtta na. ( zira iva vRttam) bharI, tIjAM. zirovRttaphala puM. (zirasi vRttaM phalaM yasya) rAto adhAro.. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1982 ziroveSTa puM, ziroveSTana na. ( ziro veSTayati, veST + ac/na. veST+ghaJ ziraso veSTaH / ziro veSTayati, veST + lyu) pAghaDI, TopI. zil (tudA. pa. sa. seTa-zilati) vIeAvu, eesa - zilati dhAnyaM dInaH durgAdAsaH / anyAbhyAmeva jIveta zilairvA' doSadRktayoH - bhAga 0 11 / 17 / 42 / zila na. ( zil+ka) bhAMthI anAtha paDI gayuM hoya tevA khetaramAMthI AsapAsa paDelA dANA vINI sAvavA3pa kheDa khAkavidvA- chavRtti (- maJjaryAtmakAnekadhAnyAccayanaM zilaH, ekaikadhAnyAdiguDakoccayamuJchaH / - tasyAbhavat sUnurudArazIlaH zila: zilApaTTavizAlavakSAH - raghu. 18 / 17 / zilAgarbhaja puM. ( zilAyA garbhe jAyate saMjJA0 hrasvaH ) pASANabheda vRkSa. zilAgarbhajA strI, zilAjit, zilApuSpa, zilAbhava zilodbhava na, zilArasa, zilAvyAdhi puM., zilAsana na. ( zilagarbha + striyAM TAp / zilA+ji kvip + tuk ca / zilAyAH puSpamiva / zilAyAH bhavaH utpattiryasya / zilAyA udbhavo yasya / zilAyA: rasa iva /zilAyAH vyAdhiriva / zilAyAH Asanam) zivAchata. zilA strI. (zil + ka+TAp) paththara -go'zvoSTrathAnaprAsAdasrastareSu kaTeSu ca / AsIta guruNA sArdhaM zilAphalakanauSu ca manu0 21204 / bhaeAzIsa jaro, staMbhanuM mastaka. zilAkarNI strI. zileva karNaH koNo yasyAH GIS ) shbdrtnmhoddhiH| sADInuM Au zilAkuTTaka puM. (zilAM kuTTayati dArayati, kuTTa + Nvula) paththara toDavAnuM TAMkaNuM, eka jAtano vAnaprastha. zilAkusuma na. ( zilAyAH kusumamiva ) bhAzIla dhAtuzilAghana tri. ( zileva dhanaH ) paththara ThevuM uThIe. zilAja, zilAjatu, zilAtmaka na. ( zilAto jAyate, jan+Da / zilAyAH jatuH / zilA AtmA yasya ) zivAkata, soDhuM, geru (tri.) paththarathI utpanna thanAra. zilAJjanI strI. (zilAmaJjayatIti, aJj + lyu striyAM GIp ) avanI vRkSa. zilATaka puM. (zilAmaTati, aT+Nvul) aTTAsiDAdharano uparano bhAga- agAsI vagere, rAIDI, 62. [ziroveSTa- zilIndhra zilAtmikA strI. (zileva AtmA yasya kap TAp ta itvaM) bhUSA-sonuM vagere gANavAnI dusarI. zilAtvac puM. (zilAvat tvak yasya) bheDa bhatanuM 13. zilAdadru puM. ( zilAyA daguriva) sevArasa. zilAdhAtu puM. (zilAnAM dhAtuH) jaDI, thoDa, pIjAraMgano kheDa geru - sitopalaH ziladhAturvaNarekhA ca makkalam / zilA dhAtuvizeSastu vijJeyo lokazAstrataHzabdaratnAvalI / zilAputra, zilAputraka, puM. (zilAyAH putra iva / zilA putra + svArthe kan ) vATavAnI nAno paththara. zilAbheda, zilAbhedaka, zilAbhedana na. (zilAM bhinatti, bhid + ac / zilAbheda + svArthe kan / zilA + bhid + karaNe lyuT ) pASANa leha vRkSa, paththaro lAMgavAnuM TAMDa. zilAmaya tri. ( zilA + prAcuryArthe mayaT ) paththaranuM, pattharamaya. zilArambhA strI. (zileva rambhA) kheDa bhatanI (sAunI) Deja zilAvalkA strI. (zileva kaThino valko yasyAH) bheDa bhatanuM jhADa. zilAvRSTi strI. (zilAyAH vRSTiH) paththarano varasAha. zilAsAra na. ( zilAyAH sAra iva) soDhuM. zili puM. (zila + ki) bhUrbhapatranuM Au (strI.) dharanA bAraNAMnI nIcenuM lAkaDuM-uMbaro. zilinda puM. (ziliM dadAti dA+ka) kheDa bhatanuM bhAchasuM. -" zilindaH zleSmalo balyo vipAke madhuro guruH / AmavAtakaro hRdyo vAtapittaharo mataH " rAjavallabhaH / zilindI strI. (zilinda + striyAM jAti, GIS) bheDa jAtanI mAchalI. zilI strI. (zili + striyAM GIS) jaro, heDaDI, chatrAIpuSya, staMbhanuM masta. zilIndhra na. ( zilI dharati dhR+ka) januM Isa navakadambarajoruNitAmbaraidhipurAndhrizilIndhrasugandhibhiHzizu0 6 / 32 / - kartuM yacca prabhavati mahImucchilInghnAmavandhyAm-meghadUte / "kavaka" dukha, tripuTA zabda dukhI, agaDAnI TopI.. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zilInghraka-zivajJa] shbdrtnmhoddhiH| 1983 zilIndhraka na. (zilIndhraka+kan) 51131-. 24 - | zilpA strI. (zilpa+TApa) 30.mI. huna, ghai2% gomayacchatrikAmAhurdilIraM ca zilIndhrakam -haaraavlii|| huna-(324TiMgasasUna). zilIpada puM. (zilIva padamasmAt) me tano panI zilpin tri. (zilpa+astyarthe Nini) 17ii , hunarI roga (paM. zilpa+ini) najalo nAme sugandhA dravya. zilImukha puM. (zilIva mukhamasya) mamarI -militazilI- zilpinI strI. (zilpa+ini+GIp) omaNa 5isianjI mukhapATalipaTalakRtasmarasUNavilAse-gItago 01 / - kaTeSu / mauSadhi. kariNAM petuH punnAgebhyaH zilImukhAH-raghu0 4 / 57 / / ziva na. (zI+uNA0 van hUsva) bhaMga -utpannaM nanu lA, yuddha -kasyAyaM sAyako dIrghaH zilIpRSTaH zivaM saptaSvaGgeSu yasya me / devInAM mAnuSInAM ca zilImukha:- mahA0 4 / 40 / 11 / (tri. zilIva mukhaM pratihartA tvamApadAm-raghu0 1 / 60 / -tava vartmani vartatAM yasya) 4, vaDU. zivam-nai0 2 / 62 / -zivAste santu panthAnaH / suma ziloccaya puM. (zilAnAM uccayo yatra) parvata -na -"zivamadvaitaM turIyaM manyate"-zrutiH / advaita brahmA, pAdaponmUlanazaktirahaH ziloccayo mUrcchati mArutasya siMdhava, samudranuM 19, 4, dhomo 4Ara. (puM.) raghu0 2 / 27 / bhaDAva -"zivamagAtmajayA ca kRterSayA sakalahaMsagaNaM ziloJcha puM. (zilA+uJcha+ac) El.Eludra zucimAnasam" -kirAtArjunIye / bho, 5zune wiudino te -bhavabhUtikRtaziloJche tattalapatitaM vayaM cinumaH Hal, "vAluka" 106 humo, gugaNa, veda, puM305 govardhanaH / vRkSa, No dhaMtUro, 2, 4264va. -eko devaH zilottha na., zilodbhava tri. (zilAyA (uttiSThati, kezavo vA zivo vA -bhartR0 2 / 115 / siMga, viryuma ut+sthA+ka/zilAyA udbhavo yasya) 5852thA. pahA ko3. yoga pai.. vIsamo yoga (tri. zI+uNA0 thanA2. -suzItalaM candanaM yat tailaparNikamucyate / van) sujI, mAMgali -iyaM zivAyA niyaterivAyati:ubhau ca tasya paryAyau somayoniH zilodbhavam kirA0 4 / 21 / -zivAni vastIrthajalAni kaccitzabdacandrikAyAm / raghu0 5 / 8 / zilpa na. (zIla-samAdhau+uNA0 paH hasvazca) thie| zivaka puM. (ziva+saMjJAyAM kan) Dhorane. mAdhavAnI 43 zagarI -"mRdudhruvakSipracare, jJe gurau vA khalagnage vidhau jJajIvavargasthe zilpArambha' prazasyate ||''-aprN khIlo ke thAMbhalo, pazuonA zarIrane khaMjavALavA kartumetaddhi divyaM zilpaM na mAnuSam-kathAsarit0 mATeno khIlo. zivakara puM. (zivasya karaH) bhUtAna tsapiema 251175 / 12vI. zilpakarman na. (zilpaM ca tat karma ca) rIgarInu yayedA 22mA chaina tIrtha42. (tri. zivaM karoti, kAma, hunnaranuM kAma. kR+ac) suja 4282, syaae| 52nA2, bhaMgaNa zilpakA strI. (zilpamiva, kAyati, kai+ka+TAp) 12nA2. zivakAJcI (strI.) te nAme meM nagarI zivakAJcI eka jAtanuM ghAsa. zilpakAra, zilpakArin tri. (zilpaM karoti, kR+aN/ | viSNukAJcI kAJcIyugmaM ca sammatam / etAstu zilpa+kR+Nini) garI 4242, naravANI pRthivImadhye na gaNyante kadAcana- bhUtazuddhitantram / vizvakarmA ca zUdrAyAM vIryAdhAnaM cakAra saH / tato babhUvuH zivagati (puM.) bhUtana 6tsapiema thayelA 14 // putrAzca navaite zilpakAriNaH-brahmavaivarte 10. a0 / / chaina tIrtha.42, mAnahita, samRddha zilpavijJAna na. (zilpasya vijJAnam) nu, na.. zivadharmaja puM. (zivadharmAjjAyate, jan+Da) bhaMgaDa. zilpavidyA strI. (zilpasya vidyA) UNRN. vidyA. zivaGkara tri. (zivaM karoti, kR+ac) tyaa5| 7282, zilpazAlA, zilpizAlA srI. (zilpasya zAlA/ bhaMga-suja 42nA2. -saMghaTTanaH saMkucamaH kASThabhUtaH zilpinaH zAlA) rIgarona garI 42vAna sthAna. zivaGkaraH-harivaMze 16675 / zilpazAstra na. (zilpasya zAstrama) rIgarI-na2 / zivajJa tri. (zivaM jAnAti, jJA+ka) zivane nA2, kaLA vagere jaNAvanAruM zAstra. maMgaLa jANanAra, sukha jANanAra. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [zivajJAna - zivAlaya zivavallabhA strI. (zivasya vallabhA ) durgA-pArvatI, zatapatrI vanaspati. zivavallikA, zivavallI strI. (zivapriyA vallI) siMginI batA, zrIvallI.. zivavAhana na. (zivasya vAhanam ) jaha. zivavIja, zivavIrya na. (zivasya vIjam / zivasya vIryam) pArI, pAra6, zivanuM vIrya. zivadatta tri. (zivena dattam) zive ApesuM viSNunuM zivazekhara puM. (zivasya zekhara iva) dhaMtUro, jaDayuSya, zabdaratnamahodadhiH / 1984 zivajJAna na. (zivasya jJAnam) te nAme bheDa zAstra. zivacaturdazI strI. (zivapriyA caturdazI) gAva yaudRza. zivatAti strI. (ziva + tAtil ) bhaMgajanI paraMparA, sujaparaMparA -prayatnaH kRtsno'yaM phalatu zivatAtizca bhavatu mA0 6 / 7 / -mA pUtanAtvamupagAH zivatAtiredhimA0 9 / 49 / 15. zivadAru na. (zivasya dAru ) ThevahAra vRkSa. zivadUtI strI. (zivena dUtayati, sandezaM prApayati dUta + Nic + ac yadvA zivo dUto yasyAH GIS) durgAdevInI eka mUrti, te nAme eka yoginI. zivadruma puM. (zivapriyo drumaH) jIsInuM Au. zivadviSTA strI. (zivena dviSTA tatpUjanAnarhattvAt) utaDI. zivadhAtu puM. (zivasya dhAtuH) pAraha, pAro -pAradaM zivavIyaM syAditi darzanAt / zivanagarI, zivapura, zivapurI, strI, zivapura na. (zivapriyA nagarI/zivasya pUH / zivasya purI / zivasya puram ) azI- janArasa.. zivapurANa na. (zivasya purANam) aDhAra purAzobhAMnuM kheDa. zivapriya, zivAkSa na. zivasya priyam / zivasya akSi kAraNatvenAstyasya ac) rudrAkSa (tri. zivaH priyo yasya) mahAhevano laData, zivamAM prItivAnuM. (puM. zivasya priyaH) usvRkSa, dhaMtUrAnuM Au, siTimbhazi.. zivapriyA strI. (zivasya priyA) durgA havI. zivamallaka puM. (zivaH malla iva kAyati, kai+ka) arjuna, sAhAnu Au. zivamallI strI. (zivasya mallIva) javRkSa. zivarAtri strI. (zivapriyA tadupazamanArthA vA rAtriH ) dareka mahinAnI aMdhArI caudaza, mAha mahinAnI aMdhArI thaudRza. zivaliGga na. (zivasyaM liGgam ) mahAhevanuM viMga-bhUrti, jenI liMgarUpe pUjA thAya che te. zivaloka puM. (zivasya lokaH) sAsanuM sthAna, zivanuM nivAsasthaLa. zivavallabha tri. (zivasya vallabham ) zivane vahAbu mahAdevane priya. (puM. zivasya vallabhaH) jAnuM lADa, dhaMtUrI. zivanuM * masta. zivasundarA strI. (zivasya sundarI) hugahivI-pArvatI. zivA strI. ( zI+van+TAp) bhaMgaNavAjI strI - iyaM zivAyA niyaterivAyatiH - kirA0 4 / 21 / hugahivI, bhuktimokSa - zivAmuktiH samAkhyAtA yoginAM mokSagAminI / zivAya yAM japed devIM zivA loke tataH smRtA - devIpu0 45 a0 / ziyAja, haraDe, jIvaDInuM Au, khAmalI, ujahara, durvA-pro, gorIyana, ziyAjavI -"luThan muktAbhAre bhavati paralokaM gatavato hara dvAre ziva ziva zivAnAM kalakalaH " - bhAminI0 / zivATikA strI. (zivAya aTati, aT+Nvul+TAp ata itva) vaMzapatrI vanaspati. zivAtmaka na. ( zivaH sukhakaraH AtmA svarUpo yasya) saindhava. (tri. zivo maGgalaH AtmA svarUpaM yasya kapa ) bhaMgasamaya, zivasva35, utyAzabhaya, suSabhaya, zivamaya. zivAtmaja puM. (zivasya AtmajaH ) gaNeza, artirDasvAbhI. zivAnI strI. (zivamAnayati, A+nI+Da+3 + GIp ) hugahivI pArvatI, bhayantI vRkSa. zivApriya puM. (zivAyAH priyaH) jaharo, ziva (tri.) dugadivIne priya. zivApIDa, ziveSTa puM. (zivAyAH ApIDaH / zivasya iSTaH) javRkSa, zivane priya. zivAphalA strI. (zivAyA iva phalaM yasyAH) jI.DInuM jhADa. zivAbali puM. (zivAbhyo dIyamAno baliH) taMtrazAstra prasiddha saMdhyA samaye ziyALone ApavAnI balI. zivArAti puM. (zivAyA zRgAlasyArAtiH ) tarI. zivAruta na. ( zivAyA rutam ) ziyANano zabda zivAlaya na. ( ziva AlIyate'tra, lI + ac) smazAna - balyarthaM yuddhamAnau ca puNye zUnye zivAlaye * Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivAlu-zizvidAna shbdrtnmhoddhiH| 1985 kathAsarit0 3 / 33 / (puM. zivasya zivAyA vA | zizuka puM. (zizuriva kan) meM tana, bhA7j AlayaH) zivana hevInu, mAha2 vagaire, rAtI turA.. | kaizcidutpalamatsye tu paryAyo'yaM nigadyate-zabdaratnAvalI / zivAlu puM. (zivAyAlati, ala+un) ziyANa. sa. dk 3, 41ms, ayyu. zivAsmRti strI. (zivAyAH smRtiryasyAH) 4yanta vRkSa. | zizukI strI. (zizuka+sriyAM jAti. GIS) meM 45taMtu, zivAhlAda puM. (zivamAlAdayati, A+hlad+Nic+ac) mAhA. vRkSa, zivanI saMtApa. zizukranda strI., zizukrandana na. (zizoH krndH| zivAhA strI. (zivena AhvA yasyAH) 204aa vRkSa. zizoH krandanam) pArnu, ro. __(strI. zivasya AhvA) zivane pote. zizukrandanIya puM. (zizukrandana+cha) 430 26na. zivi puM. (zi+vi-na guNaH) zirI pazu, te. nAmanI / viSayano eka grantha. rAjA, uzInara rAjAno putra, bhUrjapatranuM jhADa. | zizugandhA srI. (zizorgandhA yatra) meM.5 dal usdazivikA strI., zivIratha puM. (zivaM karoti, bhogI. ziva+Nic+Nvul+TAp ata itvam/ziverbhurjavRkSasya zizucAndrAyaNa na. (zizureva cAndrAyaNam) manu hu~, I: zobhA yatra tAdRzo rathaH) bhAvajI, miyAnI, rojI.. eka jAtanuM vrata-jemAM cAra koLiyA savAre ane zivira na. (zerate rAjabalAnyatra, zIG-svapne+kiraca vuk yA2. said vAna hoya che -caturaH prAtaraznIyAt ca) 6242nI Lall, 20%ii cha.40, 1241. piNDAn vipraH samAhitaH / caturo'stamite sUrye siyana 2kSarAnuM sthama, -ziviraM tu niveze ca klIbaM zizucAndrAyaNaM smRtam-manu0 / tu yuddhavezmani- uNAdikoze / tanu dhAnya. zizutA strI., zizutva na. (zizorbhAvaH tal+TApziveSTA strI. (zivasya iSTA priyA) hugAhavA-pAvata.. tva) pAsa. . zivetara tri. (zivAd itaraH) azuma, huma[yapU[ - | zizunAman puM. (zizo ma yasya) 2. zivetarakSataye-kAvya0 1 / / zizupAla, zizupAlaka puM. (zizupAla+saMjJAyAM kan) zizayiSA strI. (zayitumicchA, zI+san+a+TAp) cedi dezano rAjA, jeno kRSNa vadha karyo hato. zayana karavAnI icchA. zizupAlaghna, zizupAlahana, zizupAlahatR puM. (zizupAlaM zizayiSu tri. (zayitumicchuH, zI+san+) sUvAne. hanti, han+Tak/zizupAlaM hanti, han+kvip/ icchanAra. zizupAla+han+tRc) zrI . zizira na. (zaz-plutagato+kiraca nipA.) bhi, zizamAra paM. (zizU mArayati, ma+Nica+aca) aura ziyALAnI Rtu, mAgha ane phAlgana mAsanI Rtu - | tanu bhAcha, . tanu tArAya.. zizira- vasantau punarAyAtau ca-subhA0 / -kuru zizuvAha, zizuvAhaka puM. (zizuM vahati, vaha+aN/ yadunandana candanaziziratareNa kareNa payodhare gIta0 zizu vahati, vah+Nvul) * 452. 12 / -padyAnAM zizirAd bhayam jAtAM manye zizuvAhakI, zizuvAhI, zizuvAhyakI, zizuvAhyA srI. ziziramathitAM padmanI vA'nya rUpAm-megha 83 / tasa. spa -AnandajaH zokajamazru bASpastayorazItaM ziziro (zizuM vAhayati, vAha +Nvula+ GIp/zizuvAha+striyAM bibheda-raghu0 14 / 3 / (tri. zaz-plutagatau+kirac jAti. GIS-zizuvAhya+kan+ GIp/zizuvAhya+striyAM ___TAp) gIrI. ___ nipA.) AIM, Du, taNa svAj. zizu, zizuka puM. (zyatIti, zo+ku sanvadbhAvaH dvitvam/ zizuvAhya, zizuvAhyaka puM. (zizuH vAhyo yasya/ zizu+svArtha kan) jANa, abhyu, -"jAtamAtraH zizuH vAhyo yasya kap) OMgalI. 2. zizustAvad yAvadaSTau samA vayaH / sa hi garbhasamo | zizna puM. (zazatIti, zaz+bAhu. nak pratyayena sAdhuH jJeyo vyaktimAtrapradarzakaH" / / - zizarvA ziSyA | nipA.) puruSAyala, viM. vA-uttara0 4 / 11 / (tri.) atyanta aspa, thA. zizvidAna tri. (zvid+kAnac dvitvam) 545. 4242. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1986 shbdrtnmhoddhiH| [ziSa-zItaka ziS (bhvA. pa. seTa-zeSati) 44 12vI, bhArI nAma.. | zIkara puM. (zIkyate'nena, zIk+bAhu. ar) vAyu (cuM. ubha. sa. seTa-zeSayati-te/bhvA. pa. sa. seTa- | "vIcIvAtazIkarakSodazItaiH"-uttara0 rAma0 / 5uslil zeSati/ rudhA. pa. sa. aniTa-zinaSTi) 48. 2j, 41. -gatamuparighanAnAM vArigarbhodarANAM pizunayati rathaste DI. rAma, me vo, zu1 42, vi+zip - zIkaraklinanebhiH-zakuM0 7 / 7 / (na. zIk+aran) vizeSa. 42, vizeSa 35. 4 -punarakANDa- sarala drava-sarala vRkSano rasa. vivartanadAruNo vidhiraho vizinaSTi manorujam-mA0 / zIghra na. (zighi+rak. pRSo.) vina amAva, turata, 4 / 4 aupathI -vibibhanmaNimaNDalacArazIghraH- vikrama0 5 / / ziSTa tri. (zAs+kta ziS+kta vA) zAnta, vahAyama tri. vegavANu, tAvaNiyuM, apavANu.. vizvAsU, saa2| movANu, zanI, dhIra, ghevANu, | zIghraga, zIghragAmin tri. (zIghraM gacchati, gam+Da/ sana, zikSae. pAsa, ugavAyeda, zIvesa, 4. zIghraM+gam+Nini) GuthI . 42, turata nA2, 2. -kiyadavaziSTa rajanyAH-zakuM0 4 / stambena vegathI. 4 / 2 -manaH suparNo bhUtAsiH zIghragaprANadhAraNa:nIvAra ivAvaziSTaH-raghu0 5 / 15 / mahA0 3 / 3 / 25 / ziSTatA strI., ziSTatva na. (ziSTasya bhAvaH, tala+TAp | | zIghracetana puM. (zIghrA cetanA yasya) dUta, bhAnu tva) zAnti, sanatA, dhairya, zAna, savayanAtizaya. __ (tri. zIghraM cetanaM yasya) 49hI yetanavANu. ziSTasabhA strI. (ziSTAnAM sabhA) zreSTha agara vidvAnonI zIghracetanA strI. (zIghracetana+striyAM TApa) satisA samA. nAme vanaspati. ziSTAcAra puM. (ziSThazcAsau AcArazca) zreSTha vyava&2, | zIghracetanI strI. (zIghracetana+striyAM jAti. GIS) dUta.. sanono AcAra.. zIghrajanman puM. (zIghraM janma yasya) meM tana, jAu, ziSTAcArapratipatti strI. (ziSTAcArasya pratipattiH) | 7204 vRkSa. -pUtIkaH pAMzula: pISTA zIghrajanmA sajjanonA AcArano svIkAra. kuvRttikRt-zabdacandrikA / (tri.) turata. manA2. ziSTi strI. (zAs+ktin) Hu, sana, zikSA, | zIghratA strI. zIghratva na. (zIghrasya bhAvaH, tal+TAp sa, mA2j, vA. tva) Glam, OM35, . ziSya tri. (ziSyate'sau, zAs+kyap+i) zikSA 426 // zIghravedhina tri. (zIghraM vidhyati, vyadha+Nini) 4thI yogya, zikhavavA lAyaka, AjJA karavA lAyaka, upadeza vIdhanAra, ninA . 42vA ya: (puM.) ziSya -ziSyaste'haM zAdhi mAM zIghriya (zIghra+ya) ziva, viSNa, libAnI. alls. tvAM prapannam-bhaga0 2 / 7 / zIghya na. (zIghra+yat) zIghratA, tAva ziSyatA lI., ziSyatva na. (ziSyasya bhAvaH, tala+TApa zIt (avya.) smipI.31, mAna vyata 42 naa2| tva) ziSya56, ziSya. avAja, saMbhoganA samaye AnaMdoDhekano dhvani. ziNala, zilaka puM. (ziha+lak nipA0 sasya zo / | zIta na. (zai+kta) tara sparza, 48, Dima, 26. __ vA zila+svArtha kan) sevArasa-zaideya dhadravya. (puM. za+kta sampra.) 52, me tanuM 3-bahuvAra zI (adA. Atma. a. seTa-zete) zayana. 42, sU vRkSa, vetasavRkSa, ta4, pAta553, bIbI, limA, -sukhaM zayIthA nikaTe jAgarti jAhnavI- bhAmi0 4 / 30 / ziyANI, tu, asanapa (tri. zai+kta sampra.) -kiM niHzaGke zeSe, zeSe vayasaH samAgato mRtyuH - TAI, 4 -tava kusumazaratvaM zItarazmitvamindoHsubhA0 / -amuM yugAntocitayoganidraH saMhatya lokAn zakuM0 3 / 2 / - AH zItaM tuhinAcalasya karayoHpuruSodhizete-raghu0 13 / 6 / kAvya0 10. / bhANasu, vAtha. . zI strI. (zI+bhAve kvip) zayana, sU, mArAma, Aiti.. zItaka tri. (zItamiva karoti, kR+Da) mANa, zIk (bhvA. A. sa. seTa-zIkate) 7izj. 4 (curA. hAdhasUtrI, svastha, panta, susthita, 430 54Atha, ubha. sa. seTa-zIkayati-te/bhvA. pa. sa. seTa-zIkati) (puM. zIta+svArthe saMjJAyAM vA kan) vIMchI, ziyANI, sAyaj, chaiaj, sparza 42vI, viyA2 42vI. 60o samaya, asanapA. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zItakara - zItalatA] :- sA0 da0 10. / tava zItakara, zItagu, zItamayUkha, zItamarIci, zItarazmi, zItAMzu, zItikiraNa, zItaprabha, zItabhAnu puM. (zItaH zItalaH karo yasya / zItA gAvaH kiraNAni yasya / zIto mayUkho yasya / zItA marIciryasya / zIto razmiryasya / zItA aMzavo yasya / zItAni kiraNAni yasya/ zItasya himasyeva prabhA yasya / zIto bhAnuryasya) zUndra, - vaktrendau tava satyayaM yadaparaH zItAMzurujjRmbhatekAvya0 10 / -kAnte ! ko'yamudeti zItakiraNo jAtaH kuto vAra udbhaTaH / - bhujaGgakuNDalI vyaktazizubhrAMzuzItaguHkusumazaratvaM zItarazmitvamindoH - zakuM0 3 / 2 yUra. (tri. zItaM karoti, kR+ac) haDu 42nAra. zItakAla puM. (zItasya kAlaH) IDInoM vajata - kUgedakaM vaTacchAyA zyAmA strI iSTakAgRham / zItakAle bhaveduSNamuSNakAle ca zItalam - cANakyam / ziyANI, mAgasara ane poSa mAsanI Rtu. zItakAlIna tri. (zItakAle bhavaH tasyedaM vA kha) TADhanA samayamAM honAra-thanAra, haDInA vajatanuM. zItakumbha puM. (zItaM skubhnAti, skunbha + ac nipA.) kheDa bhatanuM jhADa, karavIravRkSa / zItakumbhI strI. (zItakumbha + striyAM gaurA0 GIS) pAe mAM dhatuM kheDa Au zItakRcchra (na.) kheDa bhatanuM prAyazcitta prema prathama traNa divasa ThaMDuM pANI pachI traNa divasa ThaMDuM dUdha tyArabAda traNa divasa ThaMDuM ghI pachI traNa dina vAyuno 04 khAhAra 42vAno hoya che te " tryahaM zItaM pibettoyaM tryahaM zItaM payaH pibet / tryahaM zItaM ghRtaM pItvA vAyubhakSaparastryayaham / " - mitAkSarA / zItakSAra na. ( zItaJca tat kSAraJca ) dhojo TaMDA zabdaratnamahodadhiH / - jAra. zItagandha na. ( zItaH zItalo gandho yasya) dhoNuM hana. zItagiri puM. (zItazcAsau girizca ) himAlaya parvata. zItacampaka puM. (zItaH campaka iva) harSa, hIvo, khArasI. zItatA strI, zItatva na. ( zItasya bhAvaH tal+TApzItasya bhAvaH tva) 2ADha, haDapa, zItajatA. zItaparNI strI. (zItaM parNaM yasyAH GIS) bheDa bhatanI vanaspati. 1987 | zItapallavA strI. (zItaH pallavo yasyAH) kheDa bhatanI bhaMjurI. zItapAkinI, zItapAkI strI. (zIte pAko'styasyAH, ini + GIp / zItena pAko yasyAH GIp ) "vATyAlaka" kArkolI vanaspati. zItapuSpa puM. (zItaM zItavIryakaraM puSpaM yasya) sarasAnuM ADa, sADaDAnuM Au. zItapuSpa, zItapuSpaka na. ( zItaM ca tat puSpaM ca / zItaM puSpaM yasya saMjJA0- kan) zisAlata. zItapuSpA strI. (zItAni puSpANi yasyAH TAp) atijasA vanaspati. zItapriya puM. (zItaH san priyaH) pItapApaDI. zItaphala puM. (zItaM zItavIryakaraM phalaM yasya) GulnuM Au, "zelu" zabda dukha. zItabalA strI. (zItaM balaM vIryaM yasyAH) kheDa bhatanI vanaspati. zItabhIru strI. (zItAd bhIruH) bhogaro (tri.) haMDIthI bhaya pAmanAra. zItabhojin tri. (zIta+bhuj + Nini ) ThaDu jAnAra. zItamaJjarI strI. (zItA maJjarI yasyAH ) zezasiDA vanaspati. zItamUlaka na. ( zItaM mUlaM yasya kap) sugandhIvAno sa. tri. zItAni mUlAni yasya kap ThaMDAM bhUNiyAMvAmuM. zItaramya puM. (zIte ramyaH) hIvo.. zItala puM. (zItaM lAti, lA+ka zItamastyasya lac vA) haDI sparza, thaMpI, rAja, yandra, DyUra, jaDuvAra vRkSa (na.) bhalayayandhana, zivAchata, hIrAGsI, motI, sugandhIvANI-jasa. (tri. zIto'syAsti, zIta+lac) ThaMDuM, TADhuM atizItalamapyambhaH kiM bhinatti na bhUbhRtaH - sumA0 / mahadapi paraduHkhaM zItalaM samyagAhuHvikrama0 4 | 13 | zItalaka na. ( zItalamiva ivArthe kan ) dhojuM bhaNa. (puM.) bharavo. zItalacchada puM. (zItalacchado yasya yadvA zItalacchadaH) caMpo, ThaMDu pAMdaDuM zItalajala na. ( zItalaM jalaM yasya zItalaM jalaM vA) umaja, ThaDu pAzI. zItalatA strI, zItalatva na. ( zItalasya bhAvaH, tal+TAp-tva) ThaMDI, zItala, 43tA. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1988 shbdrtnmhoddhiH| [zItalaprada-zIrNapAda zItalaprada puM. (zItalaM pradadAti, pra+dA+ka) supara, | zItAzman puM. (zItazcAsau azmA ca) yandrAntamali. yahana. zItIbhAva puM. (zIta+bhU+ghaJ abhUtatadarthecvi) mokSa, zItalavAta puM. (zItalo vAtaH) 632. 5vana. zItalavAtaka puM. (zItalo vAto yasya kap) asanapA | zItottama na. zIteSu vastuSu madhye uttamam) all, vanaspati. zItalavalka puM. (zItalo valko yasya) 2rnu A3. | zItkAra puM. (zIditi zabdasya kAraH karaNam) maithuna zItalA srI. (zItala+striyAM TAp) te nAme meM hevI, samaye strIono eka "cI" evo aspaSTa avAja tA, muTulinI vRkSa, 3ta. -zItkAro ratanArIcaH surate varayoSitAm-jaTAdharaH / zItalI strI. (zItala+striyAM GIS) 54mA thanA zItya tri. (zItAmarhati, yat) thI. 34 yogya eka jhADa, zItaLA devI, je vasaMta samaye thatA, ta2. visphoTakanI adhiSThAtrI manAya che. zIdhu puM. na. (zI+dhuk) zabInA 2sano . 3zItavIryyaka pu. (zItaM vIrya yasya kap) tara. vI4 pakvekSurasakRtamadyam / 3282, 4unu vRkSa. zIdhugandha puM. (zIdhuriva gandho yasya) jIsasIna . zItaziva na. (zIte zItakAle zivaM maGgalapradam) saindhava, zIdhupa tri. (zIdhuM pAtIti, pA+ka) zerIna 2sa.na. zicuod. puM. zIte zItakAle zivaH maGgalapradaH dArU pInAra. sakatuphala vRkSa. zIna tri. (zai+kta sampra0 tasya na) bhI gayera (ghI. zItazivA strI. (zIte zivA maGgalapradA) mizreyA vagaire), bhU (puM. zyai+kta, tasya naH) a412. vanaspati, khIjaDInuM jhADa. zInI. zIrI zIlI strI. (zIna+striyAM jAti. ngiiss| zItasaha puM. (zItaM sahate, saha+ac) pAsuna . zete iti, zI+uNA0 rak, zIra+striyAM jAti. zItasahA strI. (zItasaha+striyAM TApa) ANI nagou, ___ GIS/zIla+striyAM jAtitvAt GIS) 542 mAhA. vAsaMtI.. zIbha (bhvA. A. sa. seTa-zIbhate) 5 mAravI, zItA strI. (zIta+TAp) no sIsITI, rAmapatnI. zejA. 12vI.. sItA zItA nabhaHsariditi lAgalapaddhatI ca / zItA zIbhya (puM.) mahAva, saia. dazAnanaripoH sahadharmiNI ca-dharaNiH / bhatijA zIra, zIvan puM. (zete iti, zI+uNA0 rak/zate vanaspati, dUrva-dhrokhaDa, eka jAtanuM ghAsa, candravALI ____ iti, zo kvanip) 26.42. 4. tri.. zIrikA srI. (zIra+kan+TAp itvam) vaMzapatrI zItAkula tri. (zItayA Akula:) 6.02ii. vyAsa.viDava vanaspati. zItAGga tri. (zItaM aGgaM yasya) 4 gavANu -pravidhyati | zIrin puM. (zIrastadAkAro'styasya in) do [. ziro yAtu zitAGgI nirapatrapA -suzrute / (na zItaM | zIrNa tri. (zR+kta) muza, pAtaNu, suuddaa5.||ne pAmeDaM, __ca tat aGgaM ca) 8 aM. eka gandhadravya. zItAGgI strI. (zItaM aGgaM yasyAH GIS) sapaTTI. vRkSa. zIrNatA strI., zIrNatva na. (zIrNasya bhAvaH, tal+TApzItAda puM. (zItamAdatte A+dA+ka) hatanA bhUNama / tva) zatA, sUpa. me roga. zIrNadala, zIrNapatra puM. (zIrNaM dalaM yasya) dIvAna zItAdya (puM.) Dhiyo tApa. 3. (tri. zIrNAni dalAni yasya/ zIrNAni patrANi zItAdri puM. (zItazcAsau adrizca) umAlaya parvata. / yasya) suyei issiauj 3. (na. zINaM ca zItArtta, zItAlu tri. (zItena ArttaH/zItaM na sahate, tat dalaM ca/ zIrNaM ca tat patraM ca) sujaye, 5i6I. zIta+Aluc) 12ii. pI.AyeDaM, 400 pIsavAj. zIrNanAlA strI. (zIrNaM nAlamasyAH) sa tanI auSadhi. zItAvalA srI. (zItamAvalayati, A+val+Nic+aN / zIrNapAda, zIrNAddhi puM. (zIrNaH pAdo'sya/zIrNaM ___TAp) me. vanaspati. ___ aghi yasya) zanaizca2, yama. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIrNapuSpikA-zukajihvA shbdrtnmhoddhiH| 1989 zIrNapuSpikA strI. (zIrNaM puSpaM yasyAH kap+TAp ata | zIla na. (zIlayatIti, zIl+ac) sakatana, svabhAva __ itvam) me tanI vanaspati. -samAnazIlavyasaneSu sakhyam-subhA0 / sahaya25, zIrNapuSpI strI. (zIrNaM puSpaM yasyAH GIp) "avAkpuSpI" | yAritra -tathA hi te zIlamudAradarzane tapasvinAmavanaspati. pyupadezatAM gatam kumA0 5 / 36 / rAgadveSanI tyA. zIrNamAlA srI. (zIrNAnAM mAlA yatra zIrNA mAlA vA) (puM. zIl+ ac) 42, sapa. zriya, suDAyedI bhAsA zIlatas avya. (zIla+paJcamyarthe tasila) sahavatanathI, zIrNavRnta tri. (zIrNa vRntaM yasya) suye Eleuanj svabhAvadhI, yAritryathI, rAgadveSanA tyAgathI. na. zINaM ca tat vRttaM ca/zIrNavRnta+svArthe kan) zIlatA strI., zIlatva na. (zIlasya bhAvaH tal+TAp suyesa. hI, tarasUya. - tva) svabhAva, savatana, sahAya29, yAritrya, zIvi tri. (zR+kvin) a5.12. 42 // 2, DiMsa, rAgadveSano tyAsa AghAtabharyuM. zIlana na. (zIla+lyuTa) abhyAsa, sevA 42vI. te, zIrSa, zIrSaka na. (zR+ka-suk ca) bharata, mAthu, -bhavinI guNanI zIlanaM smRtam- trikANDazeSaH / Aja agara, bhayANa saranAma (na. zIrSa+svArthe sanmAna karavuM te, paheravuM-dhAraNa karavuM te. saMjJAyAM vA kan) pAghaDI, TopI, mAthAnI To5, zIlavat, zIlasaMpanna tri. (zIla+astyarthe matupa masya dhumanAmuM, iMsA, mAthArnu uI, bhayANu (puM. zIrSaNa vaH/zIlena saMpannaH) yAritravANu, durAyA2 2hita. kAyati kai+ka) rAhuha. svabhAvavAj, -pathyAzinAM zIlavatAM narANAM sadvRtabhAjA zIrSakastha tri. (zIrSaka+sthA+ka) mAthA 652 23 2. vijitendriyANAm- malamAsatattvam / jenA upara hukamanAmuM thayela che te. zIlavRtta tri. (zIlaM vRttaM yasya) s||2|| mAya29vANu, zIrSaccheda, zIrSacchedana puM. (zIrSasya cchedaH/zIrSasya ____ bhUja svabhAvavAj. ___chedanam) bhAy. 5 ta.. zIlita tri. (zIla+kta) 4. abhyAsa. yo cha ta, zIrSacchedaka, zIrSacchedin tri. (zIrSaM citti, sahayAravANu, bhupAta. sIdhedu, yuta, saMpana. __ chid+Nvula/zIrSaccheda+Nini) mAthu apanA2. zIlA strI. (zIla+ac+TAp) unyamuninI patnI. zIrSacchedika, zIrSacchedya tri. (zIrSacchedamarhati, -madhyAhna bhojyavelAyAM samuttIrya sarittaTe / dadarza zIrSaccheda+Thak/zIrSacchedamarhati, yat) mAthu ApakA zIlA sA strINAM samUhaM raktavAsasAm- tithyAditattve / yogya. zaka (bhvA. pa. sa. seTa-zokati) 4.hI. yAla. zIrSaNya puM., zIrSastrANa, zIrSarakSa na. (zIrSe badhyate / zuka puM. (zubha dIptau+uNA0 kapratyayena sAdhuH) popaTa, yat/zIrSa+trai+lyuTa/zIrSasya rakSam) pAghaDI, TopI, -Atmano mukhadoSeNa badhyante zukasArikAH-subhA0 / 3. vage3 zirasAe (puM. zIrSe bhavaH yat) nirmANa - tuNDairAtAmrakuTilaiH pakSaharitakomalaiH / trivarNarAjibhiH za. (tri.) ni zavANu. kaNThairete maJjugiraH zukAH-kAvyA0 219 / vyAsaputra, zIla (bhvA. pa. sa. seTa-zIlati) ziMtana. 42, viyA2j, zubhaheva. -"parAzarakulotpannaH zuko nAma mahAyazAH / samAe 52vI, seva, bheDA tha, pU4, bhAna vyAsAdaraNyAM saMbhUto vidhUmo'gniriva jvalan-mahA0 Apa. (curA. ubha. sa. seTa-zIlayati-te) abhyAsa sarasaDAnuM jhADa. rAvaNano te nAmano matrI, 42vI (-zrutizatamapi bhUyaH zIlitaM bhArataM vA-bhAmi0 tIsapatra. (na. zuk+ka) pranthi vRkSa, vastra, 2 / 34 / -zIlayanti munayaH suzIlatAm-kirA0 vastrano cha., zirastrANa zumo, 2no roga 13 / 43 / atizaya thaj, pUxj, mAna Apaj, 52, zukacchada na. (zukasya cchada iva cchado dalamasya) dhaa25|| 42j. -"cala sakhi ! kuJja satimirapuJja tamAlapatra, granthipaNe vRkSa. zIlaya nIlanicolam-gIta0 1 pravRtti 42vI -anu+ | | zukajihvA, srI., zukanAman puM. (zukasya jihveva parNa zIl-anuzIlanam vAraMvAra abhyAsa. 42vo te, masyAH/zukaH zukajihvA nAma yasya madhyapadalopaH) (pari+zIl-parizIlanam- sudhAra, kitana. 42j- meM tanu jAu -zukAkhyA zukanAmA ca zukajihvA zazvacchRto'pi mansA parizIlito'si-rAja0 / / zukAnanA- ratnamAlA / popaTana. ma. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1990 shbdrtnmhoddhiH| [zukataru-zukrakAzya zukataru, zukapuSpa puM. (zukapriyastaruH/zukapriyaM puSpam) | zukta na. (zuc+kta) Hisa., si(r), samu samaya 431 zirISavRkSa, sarasaDAnuM jhADa. 23thA vuo 45 gayedA i madhura pahA -"kandamUla zukadeva puM. (zukazcAsau devazca) vyAsana putra zuheva. | phalAdinI sasnehalavaNAni ca / yad dravye'bhisUyante __ muni, sumI- zuka za6. tat-zuktamabhidhIyate"-rAjanighaNTuH / (tri. zuc+kta) zukadruma puM. (zukrapriyo drumaH) sa.2sArnu A3. moTu, nina, pavitra, dU2, 5802, mahasa, va.gaNeza, zukanAzana puM. (zukaM nAzayati, naz+Nic+lyu) meM / ekAnta, traNa rAtrinI kAMjI. jAtano choDa-dAdara rogano nAza karanAra. zukti strI. (zuc+ktin) 5 deg46degntu, zaMj, zukanAsa puM. (zukasya nAseva palaM yasya) zyonA chI5 -pAtravizeSanyataM guNAntaraM vrajati zilpamAdhAtuH / vRkSa, kAdambarI grantha prasiddha tArApIDa rAjAno maMtrI jalamiva samudrazuktau muktAphalatAM payodasya-malavi0 (tri. zukasya nAseva nAsA yasya) popaTa sevA 1 / 6 / joparIno du, namo nAbhe sugandhI dravya, nAvaNaM. harasano roga, ghoDAnA zarIra uparanuM eka Avartashuknaasaa strI. (zukanAseva patrANi asyAH zukasya yarI, me. mAMjanI roga, -syAcchuktikA sArjuna nAsA) me tana vanaspati, popaTanI. nAsi.1. piSTikAkhyA jAlaM zirANAM piDikAzca tAsAm-abhi. zukapiNDI strI. (zukAnAM priyA piNDIva) pi.27- cintA0 / uparnu bhA5, yA2 parnu bhA5, cukrikA kavaca nAme vanaspati. mo. zukapitAmaha pu. (zukasya pitAmahaH) 52212 bhuni. zuktikA strI. (zukti-svArthe ka+TAp) chI5, zaMmaj, zukapitR puM. (zukasya pitA) zuvinA pitA-vyAsamuni. cukrikA hu. zukapuccha, zukapucchaka puM. (zukasya puccha iva/zukasya zuktija na. (zukterjAyate, zukti+jan+Da) bhotI. - pucchaH svArthe kan) is. (na. zukasya puccham) pracalattimi zuktijazaGkhacitaH / salile'pahate'pi popaTarnu pUMchaDe, gaMdha.. pattiH saritAm -bRhat saMhitAyAm / zukapriya puM. (zukasya priyaH) manu, jAra, dInAnu zuktimat puM. (zuktirastyasya matup) te. nAme . 33, sa.2sAna, 3. (tri. zukasya priyaH) popaTane sukhAyaNa parvata -mahendro malayaH sa(yaH) zuktimAn priya. gandhamAdanaH / vindhyazca pAriyAtrazca saptaite kulAcalAHzukapriyA strI. (zukasya priyA) bunu jIu, popaTI. trikANDazeSaH / zukaphala puM. (zuka iva phalaM yasya) ALtd, 3. zuktimatI strI. (zuktimat+striyAM GIp) te nAme me. zukabaha na. (zukasya barhamiva zukasya barham vA) : nahI. jAtanI vanaspati, popaTanuM pIchuM. zuka na. (zuc-kleze+uNA. ran ni0 kutvam) , zukavallabha puM. (zukasya vallabhaH priyaH) zirISavRkSa- vAya-dhAtu- rasAd raktaM tato mAMsaM mAMsAnmedaH prajAyate / sa2sAnu bha3, 68umarnu A3, sImAna, 3. (tri. medaso'sthi tato majjA majjAt zukrasya sambhava:zukasya vallabhaH) po5Tane priya. rAjanighaNTuH / zarI2na chesI dhAtu, meM tano zukavArha puM. (zuko vAho vAhanaM yasya) maheva.. winno roya. (puM. zuc+ran) daitya guru-zuyAya zukazimbI strI. (zuka iva zimbI) vaya vanaspati. zukragraha, agni, citraka jhADa, jeTha mahino, jyotiSa zukAdana puM. (zukairadyate, ad+lyu) uma.. prasiddha eka yoga, zukravAra. zukAnanA strI. (zukasyAnanamiva phalaM yasyAH) me. zukrakara, zukrabhU puM. (zukraM vIrya, karoti, kR+ac/ kA3. zukrAd bhUrutpattiryasya sa) bha%81 dhAtu-ya20I. (tri. zukI strI. (zukasya strI jAti. striyAM GIS) popaTI, zukraM vIryaM karoti, kR+ac) vAya 4242 305 . kazyapanI patnI, tAmrAnI eka kanyA. zukrakAzya na. (zukrasya kAryam) pIyana kSotA. zukodara na. (zukasyodaramiva sukasyodaram vA) (tri. zukrasya kaaye yasmAt) 1.5 tana vAyuno tAlIsapatra, popaTanuM peTa. rogasa. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukrada-zuklarohita] zukrada puM. (zukraM dadAti dA+ka) azA 6, 4. (tri. zukaM dadAti dA+ka) vIrya ApanAra hoI pArtha. zabdaratnamahodadhiH / zukanAza puM. (zukrasya nAzaH, zukrasya nAzaH yasmAd vA) vIryano nAza, vAyu. zukrabhuj puM. (zukraM bhuGkte, bhuj + kvip) bhora pakSI. zukramAtR strI. (zukrasya mAteva) lAraMga vanaspati. zukala tri. (zukraM lAti, lA+ka) vIryavardha o pArtha. zukralA strI. (zukraM lAti, lA+ka+TAp) kheDa bhatanuM 313. zukravAra, zukravAsara puM. (zukrasya vAraH / zukrasya vAsaraH) zukravAra. zukraziSya puM. (zukrasya ziSyaH) haitya, asura, zubhayAryanI yeto. zukriya tri. (zukrasyedaM zukra+gha) zuDAyAryanuM, zuDAyArtha saMbaMdhI (tri. zukro devatA yasya, zukra+gha) zu bheno heva che teyuM haviSya vagere (- zukriyAraNyakajapA gAyatryAzca vizeSata - yAjJavalkyaH / (na. zukro devatA yasya, gha) yathurvedhano "Rca vAcaM" se upabho zAnyadhyAya. zukla na. ( zuc + lak + kutvaM) 35, bhASA (puM. zuc+ lak kutvaM) ghoNo raMga, kheDa khajanI roga, jyotiSa prasiddha bheDa yoga -hAsyo vivAde vijayI sabhAyAM, madgandhamAlyAmbararatnayuktaH / jitendriyaH syAnmanujo mahIjAH zukrAbhidhAne jananaM hi yasya koSThIpradIpe / ghoNo bheraMDI, zuDUsa-pakSa-zu6. (puM. zuc+lak kutvaM) dhojuM, zuddha, saha -mAnase ramatAM nityaM sarvazuklA sarasvatI - kAvyAdarze / zuklaka puM. ( zukla + saMjJAyAM kn) kheDa bhatanuM Au. zuklakaNTha, zuklakaNThaka puM. (zuklaH kaNTho yasya / zuklakaNTha + svArthe ka) kheDa bhatanuM pakSI -dAtyUha zuklakaNThakI, zuklakaNThI strI. (zuklakaNTha + striyAM jAti. GIS / zuklakaNTha + striyAM jAti0 GIS ) hAtyUha pakSizI.. . zuklakanda puM. (zuklaH kando yasya) kheDa unha- dhonI Incha, mahiSIn (puM. zuklazcAsau kandazca ) dhoNI DuMgajI. zuklakandA strI. ( zuklaH kando yasyAH) ati vijanI hujI. 1991 zuklakarman tri. ( zuklaM karma yasya ) 33 yAritravANu, zubha sAyarAvA. (na. zuklaM ca tat karma ca ) pavitra abha, zuddha hurbha. zuklakuSTha na. ( zuklaM ca tat kuSThaM ca) dhono DoDha - somarAjasya bIjAni navanItayutAni ca / madhunA khAditAni ca kuSTharogaharANi vai / gAruDe 195 a0 / zuklakSIrA strI. (zuklaM kSIraM niryAso yasyAH) kAkolI vanaspati. zuklatA strI. zuklatva na. ( zuklasya bhAvaH tal+TAptva) ghoNApAzuM, zuddhatA. zukladugdha puM. (zuklaM dugdhamasya) zIMgo. (tri. zuklaM dugdhaM yasya) ghoNA hUghavANuM. zukladhAtu puM. (zuklazcAsau dhAtuzca) sa36 dhAtu, jaDIyAGa. zuklapakSa puM. (zuklazcAsau pakSazca) dhonuM pajavAriyuM " tatra pakSAvubhau mAse zuklakRSNau krameNa hi / candravRddhikaraH zuklaH kRSNazcandrakSayAtmakaH jyotistattvam / dhoNI yAMja (tri. zuklau pakSau yasya) jagalI pakSI.. " zuklapakSI strI. (zuklapakSa + striyAM jAti GIS ) jagasI pakSizI. zuklapuSpa na. ( zuklaM ca tat puSpaM ca) ghoNuM DUla. (puM. zuklaM puSpaM yasya) bhogarAnuM Au, kheDa bhatanuM Au. (tri.) ghoNA isavANuM. zuklapuSpI, zuklapuSpA strI. (zuklaM puSpaM yasyAH) sU24 IsanuM Au, nAgahantI, zItaDuMlI. zuklapRSThaka puM. (zuklaM pRSThaM yasya kap) nagounuM Au zuklabala puM. 4nezvara, vAsudevo vAsudevA amI kRSNA nava zuklA balAtvamI / acalo vijalo bhadraH suprabhazca sudarzanaH / Anando nandanaH padma rAmo riSNudviSastvamIabhi0 cintA0 / zuklamaNDala na. ( zuklaM maNDalam ) januM zveta gosar3a zuklamUla puM. (zuklaM mUlaM yasya) dhojuM basa.e. zuklayajus na. ( zuklaM ca tat yajuzca) "iSetvA" ityAdi cAlIsa adhyAyano eka yajurveda. zuklarohita puM. ( zuklazca rohitazca) dhonI anesAsa mizraraMga (tri zuklazcAsau rohitazca) dhonA roDianuM . (tri. zuklazca rohitazca) ghoNA-sAta mizra raMganuM. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ____ vanaspati. 1992 shbdrtnmhoddhiH| [zuklalA-zucimaNi zuklalA strI. (zuklaM lAti, lA+ka+TAp) uccaTA | zuGgAkarman na. (zuGgaH vaTapallavaiH A samyak karma nAme vanaspati. yatra) .5 dai. Hist2. "puMsavane candranAmA zuklavAyasa puM. (zuklazcAsau vAyasazca) dhogo 32, zuGgAkarmaNi zobhanaH" ti. ti. / jagamo. zuGgin puM. (zuGge'styasya ini) 4.unu jAu, pI52k. zuklavAyasI strI. (zuklavAyasa+striyAM jAti. GISa) ____.. (tri.) zRMga-sienauj. dhonI , anal. zuc (divA. ubha. saka. seTa-zucyati-te/bhvA. pa. sa. zuklavRkSa puM. (zuklazcAsau vRkSazca) 5 3. seTa- zocati) us 42vI, mInA tha, vidA5 zuklazAla puM. (zuklazcAsau zAlazca) 54. elast, 42vI- arodId rAvaNo'zocInmohaM cAzizriyat prmdhoLA raMganuM jhADa. bhaTTi0 15 / 71 / anu+zuc=(anuzocati) AIne zuklA strI. (zuklA+arza Adyac+TAp) sarasvatI uddesh| pazcAttA5. 42vI- nATaM mRtamatikrAntaM mAnase ramatAM nityaM sarvazuklA sarasvatI-kAvyA0 / sAra, viharI, dhonI strI, sustel, snuDI vanaspati. nAnuzocanti paNDitAH-paJca0 1 / 333 / zuklAGga tri. (zuklaM aGgaM yasya) dhokA aMgauj. | zuc, zucA strI. (zuc+kvip/zuc+kvip+TAp) zos, (puM. zuklaM aGgamasya) yo5yAnI, vanaspati. 5zta5- vikalakaraNaH pANDucchAyAH zucA paridurbala: zuklAGgI strI. (zuklAGga+striyAM DIe) zesfest nAme. -uttara 3 / 22 / -kAmaM jIvati me nAtha iti sA vijahau zucam-raghu0 12175 / zuklApAGga puM. (zukla: apAGgo yasya) bhora 5kSI. zuci paM. (zuc+ki) mAgina, mitrAnu, u, ghogo - "zuklApAMGgaH sajalanayanaiH svAgatIkRtya kekAH". varNa, sUrya, ASADha mahino, jeTha mahino, zRMgAra megha0 22 / 2.sa., zuddha bhAya255, zrIma*tu-60o - upAyayau zuklApAGgI strI. (zuklApAGga+striyAM jAti. GIS) vidadhannavamallikAH zucirasau cirasaurabhasaMpadaH-zizu0 mora pakSiNI. 6 / 22 / zuddhamaMtrI, me. tano. agni, dhoko 22, zuklAmla (na. (zuklaM ca tat amlaM ca) meM tana sUrya, 31j , 45, hopahita, zuddha, us. yaMda, apUra, zudha, viSpa, nAya, pavitratA, nibhagatA. zuklArka puM. (zuklazcAsau arkazca) dhomo bhAi2. __(tri.) zuddha, pavitra, ghoj, DoSa, sva27- krIDAvasAne zuklArman (na.) me tano natra. te sarve zucivastrAH svalakRtAH-mahA0 1128 / 49 / zukliman puM. (zuklasya bhAvaH imanic) dhomo - (strI.) zyapanI patnI, tamAnI meM nyA. dhoLAza. zucita tri. (zuc+kta) zuddha 438, pavitra 430, zuklIkaraNa na. (zukla+cci+kR+lyuT) ghANu 72 te. sa. zuklIkRta tri. (zuklA+cci+kR+kta) ghoj 43huM zucitA strI., zucitva na. (zuceH bhAvaH, tal+TApyena zuklIkRtA haMsAH zukAzca haritIkRtAH / __mayUrAzcitritA yena sa te vRttiM vidhAsyati"-subhASite / tva) pavitratAnirmaj, sva5754, zuddha- zaityaM zuklIbhavana na., zuklIbhAva puM. (zukla+cci+bhU+ | nAma guNastavaiva sahajaH svAbhAvikI svacchatA / kiM lyuT/zukla+cci+bhU+aN) dhoj thA. brUmaH zucitAM bhavanti zucayaH sparzena yasvAparezuklIbhUta tri. (zukla+cci+bhU+kta) ghoj thaye.. lakSmaNasenaH / zuklopalA strI. (zukla: upalo yasyAH) sa.72. | zucidma puM. (zuciH pavitro drumaH) pApamAna 3. zaGgaH puM. (zam+ga tasya netvaM ni. ata utvaM ca) | zucipraNI strI. (zuciM praNayati, pra+nI+kvip) mAyamAna vauvRkSa, mAmAta vRkSa, 323-sizl. vathA zuddha 42 ta- AcAmaH syAdAcamanamupasparzaH zuGgA strI. (zuGgo'styasyAH ac+TAp) pAta55rnu zucipraNI:-zabdaratnAvalI / A3- azvatthaphalamUlatvakzuGgAsiddhaM payo naraH- suzrute / zucimaNi puM. (zucizcAsau maNizca) 26TimaBiL, ghogo 4 / 26 / dhAnya 403na sial. ___ mali, svaccha bhali. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zucimallikA-zuddhavAsa shbdrtnmhoddhiH| 1993 zucimallikA strI. (zucizcAsau mallikA ca) bhorI, | zuNDAla puM. (zuNDA+astyarthe lac) tthI. baTamogaro. | zuNDinI srI. (zuNDA+ini+GIp) UAg0, 63 veyarI zucirocis puM. (zuciH zuklaM rocirasya) yandra, dU52 ___churI. (tri. zuci zuklaM rociH kiraNaM yasya) 6degdeg55 / zuNDimUSikA srI. (zuNDinI mUSikeva) 7 8rI. antivANu, ghoj. zuNDI lI. (zuNDAkAro'styasyAH, ac+gaurA. GIS) zucivata tri. (zuci vrataM yasya) pavitra vratavANu- atha hAthI , me. u. tu vetsi zucivratamAtmanaH-zakuM0 5 / 27 / (puM. zuci zutudri (strI.) . nAma nahI. vratamasya) puMDarI vRkSa. (na. zuci ca tat vrataJca) zuddha na. (zudh+kta) saiMdhava , bharI, 3W. (tri. pavitrata. zudh + karmaNi kta) 34u, niSa- sarve ca zucizravas puM. (zuci zravo yasya) viY, (tri.) zuddhakAJcanavinirmitAH zreyaso vRddhyai-bRhatsaMhitAyAm / pavitra yazavALuM. zuddha-pavitra- kApyabhikhyA tayorAsIt vrajato zucismita tri. (zuci smitaM yasya) bhan6 hAsyavANu. zuddhavezayoH-raghu0 1146 / -antaH zuddhastvamapi bhavitA zacya (bhvA. pa. seTa-zucyati) nahAvaM. snAna. 12va varNamAtreNa kRSNaH-megha0 49 / anvamIyata zuddhati a., abhiSe 42vo, sa.va. staal, matha, pI.3j, zAntena vapuSaiva sA-raghu0 1577 / svaccha, dhoj. nIyoj, Airg, saMdhAna 42- sa. / zuddhakoTi strI. (zuddhA cAsau koTizca) tri.nI. sa28. zuNTi, zuNThi, zuNThI, strI., zuNThya na. (zuThi+in+ bAju, catuSkoNanI sarala bAju, nirdoSa pakSa. TaThayorabhedAt/zuThi+in vA GIp/zuThi+in+GIp/ zuThi+yat) sUM. zuddhajaGgha puM. (zuddhA jaGghA yasya) gadheo. zuTIra puM. (zauTIra+pRSo.) vIra, zUravI2. zuddhajacI strI. (zuddhajaGgha+striyAM GIS) ga... zuTIratA strI., zuTIratva na. (zuTIrasya bhAvaH, tal+TAp zuddhatA strI., zuddhatva na. (zuddhasya bhAvaH, tala+TAptva) zautha, 52ma, vIratA... tva) pavitratA, svacchatA, ghogA, zuddha5. zuTha (bhvA. pa. sa. seTa-zoThati) gati. 12514vI. (cu. zuddhadat tri. (zuddhA dantA yasya datAdeza) svaccha ubha. saka. seTa-zoThyati-te) mANasa. 12vI, tavaj. suna zuddhadhI strI., zuddhabuddhi tri. (zuddhA cAso dhIzca) thavaM. zuNTha (cu. bha. sa. seTa-zuNThayati-te/bhvA. pa. sa. pavitra suddhi. (tri. zuddhA dhIryasya/zuddhA buddhiryasya) seTa- zuNThati) zodha. zuddha dhyAna. 4282, zuddha buddhiuj. (srI. zuddhA zuNDa puM. (zun+Da tasya netvam) maharnu a251, bAthI cAsau buddhizca) pavitra buddhi. sUTa. zuddhamati tri. (zuddhA matiryasya/srI. zuddhA cAsau matizca) zuNDaka puM., zuNDikA strI. (zuNDa+saMjJAyAM kan/ pavitra buddhi, zuddha buddhi- upakAriNi vizrabdhe zuddhamatau zuNDA+kana+TAp ata itvam) 3vyanA2-4A. | yaH samAcarati pApam-hito0 180 / mAma.42% nI. zuNDA strI. (zuNDa+striyAM TAp) hAthInI sUTa, 43 patnI-rukmiNInI mAtA (6) gaI utsarpiNImAM thayelA pIvAnuM sthaLa, dArUnI dukAna, dArU, vezyA, pANInI 21mA chaina tIrtha72- abhi0cintA0 / __&lisii, kue strI, bhaganA. 6i30. zuddhamAMsa na. (zuddhaM mAMsaM yasya) tanu 54 zuNDApAna na. (zuNDA surA pIyate'tra, pA+AdhAre mAMsa. lyuTa) 683 pIvAna stha, 3 pAvate. zuddhavadha puM. (zuddhazcAsau vadhazca) va vadha. zuNDAra, zuNDin puM. (zuNDA+astyarthe ra/ zuddhavanallI strI. (zuddhA cAsau vallI ca) gaNo, zuNDA+astyarthe ini) 83 veyana.2 46ue, tthI.. pavitratA zuNDArI, zuNDAlI strI. (zuNDAra+striyAM jAti. GIS/ zuddhavAsa tri. (zuddhaM vAso yasya) pavitra vastravANu, zuNDAla+striyAM jAti. GIS) 20. / (na. zuddhaM vAsaH) pavitra vastra. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha strI. 1994 shbdrtnmhoddhiH| [zuddhA-zubha zuddhA strI. (zuddha+striyAM TAp) 12351, sArnu, jI, | zunaHzepha puM. (zuna iva zepho'sya aluk samA.) vizvAmitrAno ziSya meM muni, 20.5 muninA putrazuddhAnumAna na. (zuddhaM anumAnaM) hoSavinAnu, anumAna.. ambarISeNa yajJArthaM krItaH vizvAmitreNarakSitaH-rAmA0 zuddhAnta puM. (zuddhaH nirdoSaH antaH paryanto yasya) / 61 sageM / nAnapAna, nAnapAnamA 24sI strI- sa | zunaka puM. (zuna iva kan) dUta, te. nAma bhRguvaMzamai tairAkramayAmAsa zuddhAntaM zuddhakarmabhiH-kumA0 6 / 22 / - utpanna . bhuni. zuddhAntadurlabhamidaM vapurAzramavAsino yadi janasya-zakuM0 zunakacaJcukA, zunakacillI strI. (zunakasyeva caJcuH 1 / 17 / (puM. zuddhasya zuddhaH vA antaH) sUtanI ___patre yasyAH kap/zunakapriyA cillI) me tano cho-anta. cho3. zuddhAntapAlaka puM. (zuddhAntasya pAlakaH) 4nAnAnAno zunakI strI. (zunaka+striyAM jAti. GIS) tarI. 533002- vRddhaH kulodgataH sUktaH pitRpaitAmahaH | zunAzIra, zunAsIra puM. (zuSThu nAsIraM yasya pRSo0/ zuciH / rAjJAmantaHpurAdhyakSo vinItazca tatheSyate- ___ suSThu nAsIraM yasya) chandra- zunAzIro dvitAlavyaH mAtse. 189a0 / zunAsIro dvidantyakaH / tAlavyAdirdantyamadhyaH zuddhAntA strI. (zuddhAntaH AzrayatvenAstsyA iti ac / zunAsIrazca dRzyate-amaraTIkAyAM bharataH / dhuvau. TAp) 2558- zuddhAntazca vizuddhAnte zuddhAntA | zuni puM. (zunati kSipraM gacchati, zun+in) itarI. rAjayoSitaH- dharaNiH / zunI strI. (zuni+striyAM GIp) dUtarI- asmadvAyaM ghRtavatI zuddhApajhuti strI. (zuddhA apahmatiH) te. nAmano meM zunIva haviradhvare-bhAga0 9 / 18 / 11 / Ano vaso. sAyaM.2. - zuddhApahanutiranyasyAropArtho dharmanihavaH / zunIra puM., zunya na. (zunI+saMghArthe ra/zunInAM samUhaH nAyaM sudhAMzuH kiM tarhi vyomagaGgAsaroruham -candrAloke / / yat) drUtarImono samUDa. zuddhi strI. (zuddha+bhAve ktin) pavitratA, sva.27tA, zundha (cu. ubha. seTa-zundhayati-te/bhvA. pa. sa. nirdoSapaNuM, dhovuM, sApha karavuM, vaidikakarma yogyatA seTzundhati) zuddha thaj a. zuddha 42. saka. / saMpA63 . saM272, huvI- smaraNAccintanAd zundhyu puM. (zundha+yuc tasya na anAdezaH) vAyu. vApi zodhyate sa hi pAtakAt / tena zuddhiH samAkhyAtA zumbha (tudA. pa. seTa-zubhati) hI5j, utej aka. devI rudratanau sthitA-devI pu0 45 a0| __ mahana 72 saka. / zuddhikanda puM. (zuddhiphala: kandaH) dhogo 46, pavitra | zunya tri. (zUnya-puSo.) mAdI, sUnuM zUnya- zunyaM vAsagRhaM un6. vilokya zayanAdutthAya kiJcit zanairnidrAvyAjamupAzuddhodana puM. yamuninA pitA. gatasya suciraM nirvarNya patyumukham-sA0da03. pari0 / zuddhodanaja, zuddhodanajAta, zuddhodanatanaya, zuddhodana- | zubha (tudA. pa. seTa-zubhati/bhvA. A. a. seTa tanuja, zuddhodanaputra, zuddhodanasuta, zuddhodanasUnu, | zobhate) Elug, NuAjzomaj, a., hiMsA 52vI. zuddhodanAtmaja puM. (zuddhodanAt, jAyate, jan+Da/ sa. / zuddhodanAt jAtaH/zuddhodanasya tanayaH/zuddhodanasya | zubha na. (zubha+ka) bhagaNa, zubha- aho ! mUryo'yamazubhaM tanujaH/zuddho danasya putraH/zuddhodanasya sutaH/zuddhodanasya | zubhamityabhinandati-kathAsarit0 124 / 112 / syAe, sUnuH/zuddhodanasya AtmajaH) bauddha ||shy muni.. / 5.18, me yaranagara. (puM. zobhate zubha+ka) zudh (divA. pa. aniT-zudhyati) pavitrAthaj, zuddha thaj, jyotiSaprasiddha eka yoga. samApta. yaj, a pavitra 2j, zuddha 42j, samApta | zubha tri., zubhayu puM. (zubha+ka/zubham astyartha yuc) 42. sa. zubha, Hin, syAvANu, sA- paJcAzat tu zun (tudA. pa. sa. seTa-sunati) 4. bhaved daNDaH zubhe, mRgapakSiSu-manu0 8 / 297 / zuna puM. (zun+ka) dUto- kukkurastu zuniH zvAnaH / -adhikaM zuzubhe zubhaM yunA dvitayena dvayameva saGgatamkapilo maNDalaH zunaH- amaraTIkAyAm bharataH / / raghu0 8 / 6 / / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhakara-zubhratA shbdrtnmhoddhiH| 1995 zubhakara, zubhakara tri. (zubhaM karoti, kR+ac) zubha | zubhA strI. (zubha+ka+TAp) zobhA, nti- jo 5282, bhaMgaNa. 12nAra, ityA. 42nA2- zubhaGkaraH zubhe sRSTavatastadIye-kumA0 135 / 727royanA, kSemakAro bhadraGkarazubhaGkarau / 150831, priyaMzu, sa.2sa.va., in, dhonI dho, heksamA, zubhagandha puM. (zubho gandhaH) sArI 4, 6ttama gan.. pArvatInI eka sakhI. (tri. zubho gandho yasya) sArI gandhavANu, uttama. zabhAkinI (strI.) sa tana. vanaspati. gandhavALuM. zubhAGga tri. (zubhaM aGga yasya) s||2. maMgavANu, suMdara zubhagandhaka na. (zubho gandho'sya kap) loya nAme aMgavAj. na. zubhaM ca tat aGga ca) sA-suM62 sugandhI dravya. (2.) zubha gandhavALuM, uttama vAsavALuM. aMga. zubhagraha puM. (zubhaH zubhadAyakaH grahaH) zumAya4 &, zubhAGgI srI. (zubhAni aGgAni yasyAH) mukhara patnI, guru-zura-yandra-judha- ardhA nenduH kujo rAhuH zanistairyuta indujaH / raviH pApA bhavantyete zubhAzcAnye prakIrtitAH amava. patnI rati, 22 / 4 patnI- kuruH khalu dazAhImuSayeme zubhAGgI nAma tasyAmasya jajJe vidUrathaH / sArasaMgrahe / zubhaMkarI strI. (zubhaMkara+striyAM jAti. GIS) huhavI.. __-mahA0 195 / 39 / / zubhada puM. (zubhaM dadAti, dA+ka) pI5pArnu, jhADa. (tri. zubhAcAra tri. (zubhaH AcAro yasya) saa2| pavitra zubhaM dadAti, dA+ka) bhaMgaNa mApanAra, syaae| AcAravALuM. mApanA2. - aparasyAM svAtyAdyaM jyeSThAdyaM cApi zubhAcArA strI. (zubhaH AcAro yasyAH) pAvatAnI meM maNDalaM zubhadam-bRhat saM0 9 / 22 / / sakhI, sArA AcAravALI strI. zubhadantI strI. (zubhA dantA asyAH GISa) sArA zubhAJjana puM. (zubhaM aMjanaM yasmAt) s.20||vaarnu kAu. dAMtavALI strI, vAyavyakoNanA diggajanI strI, zubhAnana tri. (zubhaM AnanaM yasya) suM62 bhupANu (na. hAthI zubhaM ca tat AnanaM ca) sAI bhupa. zubhapatrikA, zubhapatrI strI. (zubhAni patrANyasyAH kap | zubhApAGgA strI. (zubhaH apAGgo yasyAH) suM42 52kSavANI TAp ata itvam/zubhAni patrANi yasyAH GIp) strI . sAlapAna vanaspati. | zubhAzubha na. (zubhaM cAzubhaM ca) zubha bhane azubha. zubham (avya (zubha+kamu) bhaMga, ulyaae|. zubhetara na. (zubhAditaraH) azubha, amarAsa, rAma. zubhalagna na. (zubhaM ca tat lagnaM ca) sAsana, zubhra na. (zubha+rak) sa., 3 , 205A0, saindhava mAMgalika lagna. Aqel, dhomu yanna (puM. zubha+rak) dhaugo raMga zubhavAsana puM. (zubhaM vAsayati mukham, vAsi+lyu) 2625 bhali. (tri. zubh+rak) dhoNu, ghogA raMgakbhumavAsa. dravya-pAna sopArI varga3 (tri. zubhA vAsanA papau vaziSThena kRtAbhyanajJaH zubhraM yazo mUrttamivAtitRSNaHyasya) sArI vAsanAvAj. raghu0 2169 / 6384m. zubhazIla tri. (zubhaH zIlo yasya) s||2|| svAbhAvavANu, zubhrakara, zubhrakiraNa puM. (zubhaM karoti, kR+ac/ uttama cAritravALuM. zubhrANi kiraNAni yasya) yandra, 752, ghogo hAtha. zubhasUcaka, zubhasUcana tri. (zubha sUcayati, sUc+ kaJarthe (tri. zubhrAH karAH kiraNAni yasya) ghoBi2vANu, Nvul/zubhaM sUcayati, sUca+lyu) sA sUyavAnA2. zubhasUcikA, zubhasUcanI strI. (zubha+sUca+Nvula ata ujjavala kiraNavALuM, dhoLA hAthavALuM. itvam/zubhasUcana+striyAM GIp) zubha sUyavanArI, te. zubhrakRt puM. (zubhaM karoti, kR+kvip tuk ca) sAha nAme meM haivI - dhye yA sA zubhasUcanI | saMvatsa2 pai.DI. 5 varSa (tri. zubhaM karoti, kR+kvip trijagatAmambApaduddhAriNI-AcAramArtaNDaH / tuk ca) dhoj 42 / 2. zubhasthalI strI. (zubhA cAsau sthalI ca) zAmi, zubhratA strI., zubhratva na. (zubhrasya bhAvaH, tl+ttaapsAruM sthaLa. tva) dhoza, ghoNasa, 64K5. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1996 shbdrtnmhoddhiH| [zubhradantI-zuSkatA zubhradantI strI. (zubhrAH dantAH yasyAH) s||26idatri | zuzruvas tri. (zru+kvasu-dvitvam) AimanAra, zrava. strI, vAyavyana himanI strI, puSpahata nAmAnI. 22 - sa zuzruvAn taTa kcanaM mumoha rAjA sahiSNuH &tull. mutaviprapogam-bhaTTi0 1 / 20 / zubhrarazmi, zubhrAMzu puM. (zubhrAH razmayaH yasya/zubhrAH / zuzrU (strI.) bhA, bhAta, "zazoH zuzrUSaNAt zuzrUH" - aMzavo yasya) yandra, pU2. mahAbhArate / zubhrA srI. (zubhra+ac+TAp) pAvAnI meM. 54Adha, | zuzrUSaka tri. (zru+san+karthe Nvul) sainal ___gaMga nahI, sA42, vaMzavAyana, i2531, Timala... 627nAra, se, sevanA2. zubhrAlu puM. (zubhrazcAsau Aluzca) dhImo mAsu, mahiSan6 | zuzrUSaNa na., zuzrUSaNA strI. (zru+san+lyuTa zuzruSa+lyuT vanaspati. vA/zru+san+lyuT+TAp) saivNavA 27, seva, zubhi puM. (zubha+kri) 4. sevA 42vI. zumbha puM. (zumbha+ac) ta. nAmano meM rAkSasa.. (na.) al. | zuzrUSat tri. (zru+san+vartamAne zatR) Aiceman 27tuM, zumbhaghAtinI, zumbhamathinI, zumbhamardinI strI. (zumbhaM sevatuM, sevA 2. hanti, han+ini+GIp ghAtAdezaH/zumbhaM mathnAti, zuzrUSA strI. (zru+san+a+TAp) sevA, yArImath + ini+ GIpa/zumbhaM mRdnAti, zumbha "zuzrUSA'pi samAhitena manasA pitrorna saMpAditA". mRd+mini+GIp) duhavI. bhartR0 / samAna 27, , - ata eva zumbhapurI (zumbhasya purI) ta nAmarnu me za2-zubhadApura. zuzrUSA mAM mukharayati-mudrA0 3|-shushruussaa zravaNaM caiva zur (divA. A. sa. seT-zUryate) bhA2, thamAva... grahaNaM dhAraNaM tathA / UhApoho'rthavijJAnaM tattvajJAnaM zulka (cu. ubha. saka. seTa-zulkayati-te) alaj, ca dhIguNAH-kAmandakIye 4 / 22 / chosj, bhagava, saI, luj, he.. zuzrUSApara tri. (zuzrUSAyAM paraH) 215rI. 42vAma tat52, zulka puM. na. (zulk+ghaJ) 4d- kaH sudhIH saMtyajed somavA taiyAra. bhANDaM zulkasyaivAtisAdhvasAt- hito0 3 / 125 / 42, | zuSa (divA. pa. a. aniT-zuSyati) suDAI 4, sUI lagnakAla vageremAM kanyApakSavALA kanyA ApI - tRSA zuSyatyAsye pibati salilaM svAdu surbhiva2pakSavALA pAsethI je dhana le che te. | bhartR0 3 / 12 / "azulkopahatAyAstu piNDadAvoDhureva te |"-smRtiH / zuSa puM., zuSI strI. (zuS+ka/zuS GIp) 5, 62, -na kanyAyAH pitA vidvAn gRhNIyAt zulkamaNvapi naTAna gaDhIyAta zalkamaNvapi- | chidra. sa.vi. manu0 3 / 51 / 2. tanu, strIdhana, mUlya, mata, zuSi strI. (zuS+ka) 5052, 20332, chidra, sapanA saMbhoga mATe strIne apAtuM dravya. viSavALA dAMtano pahelo bhAga. zulkasthAna na. (zulkasya sthAnam) yai xstd-2 zuSira na. (zuS+kirac) chidra, disajI bo3 chidravANu vagere levAtuM hoya tevuM sthala, jenA upara jakAta vAdha, thI. vAgatuM vAgha. (tri. zuSi+astyarthe rac) levAnI hoya te cIja. chadrANu.. (puM. zuS+kirac) 642, zani, yitrAnu zulkAdhyakSa puM. (zulkasya adhyakSaH) 6 lenA2 . adhikArI. zuSirA strI. (zuSira+striyAM TApa) nahI, nadI nAme gandha dravya.. zulv (cu. ubha. sa. seTa-zulvasvati-te) 5g, he, | zuSirI strI. (zuSira+striyAM jAti. GIS) 6427.. bhApa. zuSila puM. (zuS+uNA. ilac) vAyu. zulv na. (zulva+ac) dij, samUDa, 413, | zuSka tri. (zuS+kta yadvA uNA0 kak) sUI mAyA2, dharma, ho. gayej- zuSkaM paryuSitaM vApi nItaM vA dUradezataHzulvA strI. (zulva+TApa) horI. skAnde / zAkhAyAM zuSkaM kariSyAmi-mRccha0 / (na. zulvAri puM. (zulvasya tAmrasya ariH tasya jArakatvAt) | . zuS+bhAve kta) sUIyA, su. 4... gaMdha.. zuSkatA strI., zuSkatva na. (zuSkasya bhAvaH tala+TApzuzumA (strI.) zubhayAna. pallI. tva) sujaye.dA . Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuSkapatra - zUdrA ] zuSkapatra na. ( zuSkaM patraM yasya, zuSkaM ca tat patraM ca va) kheDa zArDa, sUruM pAMha- zuSkapatraM payomizraM pittazleSmajvarApaham - bhAvapra0 / zuSkamAMsa, zuSkala na. ( zuSkaM ca tat mAMsaM ca / zuSkaM zoSaNaM lAti, lA+ka) sUddhuM mAMsa, mAMsanI suDavAzI. zuSkarevatI (strI.) te nAme roDa bhAtRDA- asthibhyazca tathA kAlI sRSTA pUrvaM mahAtmanAm / tathA tadradhiraM pItamandhakAnAM mahAtmanAm / yA cAsmin kathitA loke nAmataH zuSkarevatI- matsyapu0 154 a0 / zuSkavRkSa puM. (zuSkazcAsau vRkSazca) suprayeSu Au. zuSkavaira na. ( zuSkaM phalazUnyaM vairam ) DA2za vinAnuM 32- zuSkavairaM vivAdaM ca na kuryAt kenacit sahamanu0 4 / 139 / zuSkavraNa puM. (zuSkazcAsau vraNazca) suprayeso ghAva-dhA zuSkAkSipAka (puM.) kheDa bhatano AMjano roga. zuSkAGga tri. (zuSkamaGgaM yasya) sUjha sevA aMgavAmuM. (puM. zuSkamaGgamasya ) dhavavRkSa (na. zuSkaM ca t aGga ca), suDAyesuM saMga. zuSkAGgI strI. (zuSkAGga + striyAM jAti GIS ) sujhayetA aMgavANI strI, garojI. zabdaratnamahodadhiH / zuSkArdraka na. ( zuSkaM Ardram-kap) sUMTha. zuSma, zuSman na. ( zuS+ man kicca / zuS+man) te4, parAkrama. (pu.) sUrya, khaDAnuM Au, agni, citravRkSa, vAyu, pakSI, agninI bhavAnA. zuSyat tri. ( zuS+ vartamAne zatR) sujhAtuM. zuka puM. na. (zvi+kak sampra . ) tIkSNa aya-azI zikSA, ghyA, jerI pAzInA bheAthI dhanAra roDa raMtu. zukaka puM. (zUkaiH jalajantubhedaiH kAryAti, kai+ka) varSANa, rasa, kheDa prahAranuM dhAnya, sujhebhaNatA, arue. zukakITa puM. (zUkAkAraromayuktaH kITaH zA. ta.) kheDa bhatano DIDI, vIMchI.. zukaja, zukapAkya na. ( zUkAjjAyate, jan+Da / zUkayuktaM pAkyamasya ) 4vajAra. zukatRNa na. ( zUkayuktaM tRNam) kheDa bhatanuM juDa zukadhAnya na. ( zUkayuktaM dhAnyam ) 41 vagere dhAnya. -tatra tridoSazamanaM laghu zUka dhAnyaM tejobalAtizayavIryavivRddhidAyi - rAjanirghaNTaH / zukapiNDI strI. (zUkasya piNDIva) vaya vanaspati zukara puM. (zU iti avyaktaM zabdaM karoti, kR+aczuka + astyarthe ra vA) bhUMDa, Du2- gaccha zUkara ! 1997 bhadraM te vada siMho mayA hataH / paNDitA eva jAnanti siMhazUkarayorbalam-sabhA0 I zukarakanda puM. ( zUkara iva romazaH kando'sya ) vArAhI kanda vanaspati. zukaradaMSTraka (puM.) kheDa halar3I roga. gudabhraMza / zUkarapAdikA strI. ( zUkarasyeva pAdAH mUlAnyasyAH kap ata itvam) kolazimbI nAbhe vanaspati. zUkaramukha (na.) te nAme kheDa na24. zUkarAkrAMtA strI. (zUkareNAkramyate sma, A + kram + kta+ TAp) varAhAntA vanaspati zUkarI strI. ( zUkara + striyAM jAti GIS ) 352 pramANe, lUMDaNI, DumrI. zUkareSTa puM. ( zUkarasya iSTaH) kaseru nAbhe kheDa chan6. (tri.) lUMune priya, DuDarane vahAdu zUkala puM. (zUka+lA+ka) tojhanI ghoDo. zUkavat tri. (zUka + astyarthe vat) tIkSNa azIvANuM, zijAvANuM, dhyANu. zUkavatI, zUkazimbA, zUkazimbi, zUkazimbI, zUkA strI. (zUka + matupa + GIp / zUkayuktA zimbA / zUkayuktA zimbiH / zUkazimbi+ striyAM vA GIp / zUko'styasyAH, ac+TAp) vaya vanaspati, tIkSNa agravANI, dhyAnu strI, zijAvANI. zUkApUTTa (puM.) kheDa bhatano bhi zUkUla (puM.) kheDa bhatanuM bhAchasuM, nAgara motha. . zUkUlI strI. (zUkUla + striyAM jAti GIS ) kheDa bhatanI bhAchasI. zUttiparNa puM. (zvi+ktic zUti sphItaM parNaM yasya ) garabhAjI. zUdra puM. ( zuc + rak pRSo. casya daH dIrghazca) yotho varSA-zUdra- padbhyAM zUdro'jAyata - Rk - 10 / 10 / 12 / zuzrUSaiva dvijAtInAM zUdrANAM dharmasAdhanam / kArukarma tathA 0jIvaH pAkayajJo'pi dharmataH - gAruDe 49 a0 / zUdratA strI zUdatva na. ( zUdrasya bhAvaH tal+TAp-tva) zUdrayAzu. zUdradharma puM. ( zUdrasya dharmaH) zUdrano dharma. zUdrabhikSita na. ( zUdrAt bhikSitam ) zUdra pAse bhAMgelI mikSA. zUdrabhUyiSTha tri. ( zUdrAH bhUyiSThAH yatra) mAM zUdranI vastI ghaNI che te. zUdrA strI. ( zUdrasya strI, TAp) zUddha bhatinI strI. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuo. 1998 shbdrtnmhoddhiH| [zUdrAna-zUrma zUdrAna na. (zUdrasya annam) zUdranu sAnA4. .. | zUra puM. (zUr+ac) vA2, 52||5bhii- zUrAzca kRtavidyAzca zUdApariNayana, zUdrAvedana na. (zUdrAyAH pariNayanam santaH sukhino'bhavat- mahA0 1109 / 4 / -zUnyeSu /zUdrAyA Avedanam) zUdra strIna. 527 // te. zUrA na ke ? kAvya0 7 / vasudeva, yAva, sUrya, zUdrAputra, zUdrAsuta puM. (zUdrAyAH putraH/zUdrAyAH dvijAtibhiH mArnu , siMDa, v3, 2, yitra vRkSata, __ UDhAyAH sutaH) zUdra tina. strIno putra. sAgarnu, 3, masUradhAnya. zUdrAputrI, zUdrAsutA srI. (zUdrAyAH putrI/zUdrAyAH sUtA) zUraNa puM. (zUr+lyu) suu29|| nAme meM 56, zosus zUdra jAtinI strInI putrI. vRkSa. zUdrAbhArya puM. (zUdrA bhAryA yasya) nI strI. zUdra zUratA strI., zUratva na. (zUrasya bhAvaH, tal+TAp-tva) lal Doya te. zUdrArtA srI. (zUdreNa AttA pIDitA) priyaMgu za6 vIrapaNuM, parAkramIpaNuM. zUradeva (pu.) mI tsapiema. 5 // chaina. tAtha.42. zUdrAvedin puM. (zUdrA vindate, vid+Nini) zUda strI zUrasena puM. (zUrA senA yatra yasya vA) me. hezana nAma, tenAmanA. sa. 20%81. - zUraseno yduptimthuraajAti sAte vivAha karanAro. zUdrI srI. (zudrasya strI, zUdra+GIp) zUdanI strI... mAvasan purIm / mAthurAn zUrasenAMzca viSayAn bubhuje zUnA strI. (zvi-adhikaraNe+kta sampra0 dIrghaH) bhAnu | purA-bhAga0 ska0, 1. a0 / vayasthAna, 57ma. zUrasenaja puM. (zUrasenAjjAyate, jan+Da) zUrasenAnI zUnya tri. (zUnAyai prANivadhAya hitaM rahasyasthAnatvAt putra kaMsarAjA. yat) asampatti, morcha, tu27- "paJca zUno gRhasthasya | zUrI strI. (zUra+striyAM jAtiH GIS) siMDal, y38, cUllI peSaNyupaskaraH / kaNDanI corakumbhazca vadhyate / dusarI. yAstu vAhayan |"-mnu0 / sUna. (na. zUnAyai | zUrpa (cu. ubha. sa. seTa-zUrpayati-te) bhAga. prANivadhAya hitaM yat) mana 251, 2, pouel, | zUrpa puM. (zUrpyate dhAnyAdikamanena, zUrpa+ghaJ) sUpaDaM.bhAnuruvAra, bhAI, zUnya- gamanamalasaM zUnyA dRSTiH- _ visRjya zUrpavad doSAn gaNAn gRhNanti sAdhavaH / mA0 1 / 17 / -zUnyeSu zUrA na ke- kAvya0 7 / zUrpaka (pu.) te. namanI meM haitya, maheva.no. zatru abhAva, 6-sADIna- zUnyA jagama bhavanAbhimukhI gaNAya che. kathaJcit-kumA0 3 / 75 / zUrpakarNa, zUrpazruti puM. (zUrpa iva karNo yasya/zUrpa iva zUnyageha na. (zUnyaM ca tat gehaM ca) bhI ghara, 5. zrutI yasya) pati- ghaTodaraH zUrpakarNo gaNAdhyakSo vinAnu gha2. madotkaTa:-kathAsarit0 5 / 165 / hAthI.. zUnyatA snA., zUnyatva na. (zUnyasya bhAvaH tala TAp- | zUrpakarNI strI. (zUrpakarNa+strIyAM jAti. DIe) thA.. ___ tva) zUnya5, sUna, mAza5j, nana. zUrpaNakhA, zUrpaNakhI strI. (zUrpa iva nakhAH asyAH zUnyamadhya puM. (zUnyamAkAzo madhye yasya) na ghAsa.. ___NatvaM vA GIp/zUrpaNakha+GIp Natvam) te namAnI zunyavAdina puM. (zUnyamabhAvamAtraM sarvakAraNatayA vadati, rAvanI jAna- rupa zUrpaNakhAnAmnaH sadRzaM prtypdytH| vad+Nini) pauddha, nAsti. raghu0 1238 / zUnyasthAna na. (zUnyaM ca tat sthAnaM ca) Anta, nirjanasthAna. zUrpaniSpAva (pu.) dhAnyarnu mU, me, sUpa-dhAnyanu zUnyahasta tri. (zUnyaH hasto yasya) ucl lthavANu. eka sUpaDAnuM mApa. zUnyA strI. (zUnyamastyasyAH, ac+TAp) nalI humo, zUrpaparNI strI. (zUrpa iva parNAnyasyAH GIp) l 1280 vanaspati. bhA. zUyamAna tri. (zvi+yak+zAnac) vadhatuM, 4tuM, sUjI. 4. zUrpavAta puM. (zUrpasya vAtaH) sUpAna5vana. zUra (divA. A. sa. seT-zUryate) si. 2vI, sta | zUrma puM. (suSThu UrmirastyasyAH ac vA pRSo0 sasya ___thavaM. (cu. ubha. sa. seTa-zUrayati-te) 528 2. zaH) lalit pratimA, suhAra, sAnAnI 255. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUmi - zRgAlajambu ] zUrmi, zUrmikA, zUrmI strI. (suSThu UrmiH yasya) soDhA vagerenI pratimA. zUla (bhvA. pa. aka seTa - zUlati) rogI thaj. zUla puM. na. ( zUl+ka) zUjano roga- bhIto daridro dahitApriyazca zUlodbhavaH zUla iva svabandhoHkoSThIpradIpe / zUNI, bhAlo, pIDA, du:kha, mRtyu, thila, mAMsa trizULa, zekavAno lokhaMDI saLIo. zUlaka puM. (zUla + saMjJAyAM kan ) uparano artha, durvibhAgyavinItastu sAdhuvAhI durvinItastu zUlaka:- abhi0 cintA0 / zUlagranthi puM. (zUlAkAraH granthirasya) bheDa bhatanI ghojaDa. zabdaratnamahodadhiH / zUlaghAtana na. ( zUlaM rogabhedaM ghAtayati, han + Nic+lyu) bhaMDUra, sohalasma. zUlaghna puM. ( zUlaM hanti, han+Tak) taMjuru vRkSa. zUladviS, zUlahRt, zUlanAzana puM. (zUlasya dviTa / rogaMharati, ha+kvip ca / zUlaM nAzayati, naz+ Nic+lyu) DIMga. zUladhanvan, zUladhara, zUladhArin, zUladhRj, zUladhRSa, zUlapANi, zUlabhRt puM. (zUlaM dhanurAyudhamasya anaG samA0 / zUlaM dhArayati, dhAri+ac-hrasvaH / zUlaM dharati dhR+Nini/zUlaM dharjati, dhRj+ kvip/zUlena dharSati daityAn, dhRS + ac / zUlaM pANau yasya / zUlaM bibharti, bhR + kvip tuk ca ) ziva mahAdeva. zUladharA, zUladhAriNI, zUladhRjU, zUladhRS, zUlabhRt strI. ( zUladhara + striyAM TApa / zUlaM dhArayati, dhR+in + GIp / zUlaM dharjati, dhRj + striyAM UG / zUlena dharSati daityAn, dhRS+kvip / zUlaM bibharti bhR+kvip tuk ca ) hugahivI- satA sAdhvI bhavaprItA bhavAnI bhavamocanI / AryAdurgA jayA AdyA trinetrA zUladhAriNI - tantrasAre / zUlanAzana na. ( zUlaM nAzayati, naz + Nic + lyu) saMyaNa, puSkarabhU zUlapatrI strI. (zUlamiva patraM yasyAH GIp ) kheDa bhatanuM ghAsa. zUlazatru puM. ( zUlasya tadAkhyarogasya zatruH ) bheraMDAnuM 3513. zUlahantrI strI. (zUlaM rogaM hanti, han + tRc + GIp) abhmoha. 1999 zUlahRt puM. (zUlaM rogaM harati ha + kvip tuk ca ) DIMga. zUlA strI. (zUlaM tadAkAro'styasya zUlaM svayauvanavikreya tayA'styasyAH vA ac+TAp) zUNI, vezyA. zUlAkRta, zUlika, zUlya tri. (zUlena viddhA kRtaM pakvam, zUla+DAc+ kR + kta / zUlaM pAkasAdhanatvenAstyasya Than / zUlena saMskRtam, zUla+yat) sokhaMDI saLiyA upara pakavela mAMsa vagere, zULavALuM. zUlAgra na. ( zUlAyAH agram) zUjIno agra bhAga zUlika puM. (zUla + ThaJa) sasato. zUlikI strI. (zUlika + striyAM jAti0 GIS ) sasalI. zUlin puM. (zUlamastyasya ini) ziva- kurvan valipaTahatAM zUlinaH zlAghanIyAm - megha0 36 / sasalo (tri. zUla + astyarthe ini) zUjanA ropavANu, trizUja dhAraNa DaranAra - durjano lavaNaH zUlI- raghu0 15/5 / zUlina puM. (zUlaM tadAkAraM phalamastyasya inan) (bhAMDI2 zUlinI strI. (zUla + astyarthe in + GIp) huga hevI, vRkSa. sasasI. zUlI strI. (zUlaM patrAkAre astyasya ac+gaurA0 GIS) eka jAtanuM ghAsa. zUlotkhA strI. (zUlaM rogabhedamutkhanati, ud+khan+Da+ TAp) somarA vanaspati. zUS (bhvA para. saka. seT zUSati) prasava, bhAvu zRkAla puM. ( zRgAla + pRSo0 gasya kaH ) ziyANa. zRkAlI, zRkAlikA strI. (zRkAla + striyAM jAti0 GIp / zRkAlasya bhAryA, GIp, svArthe kap+TAp) ziyANavI. zRgAla puM. (asRjaM lAti, lA+ka pRSo0 ) (52 pramANe artha, te nAmano kheDa haitya, vAsudeva, jala, jIDA, niSThura, nirdaya, uThora. zRgAlakaNTaka puM. (zRgAlastaddanta iva kaNTako yasya ) eka jAtanI vanaspati. zRgAlakoli puM. (zRgAla iva kaNTakitaH koliH) eka jAtanA boranuM jhADa. zRgAlaghaNTI strI. (zRgAla iva kaNTakinI ghaNTI) kheDa jAtano choDavo. zRgAlajambu strI. ( zRgAlapriyA jamburiva) kheDa bhatanI vanaspati. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2000 shbdrtnmhoddhiH| [zRgAlavinnA-zRGgArasahAya zRgAlavitrA, zRgAlavRntA strI. (zRgAlairvidyate, vid+kta | zRGgadhUma puM. (zRGgaH dhUmaH dhUmavarNo yasya) DodopakSI.. tasya naH+TAp) zriya vanaspati. zRGgadhUmI srI. (zRGgadhUma+striyAM jAti0 GIS) &c.. zRgAlikA strI. (zRgAla+kan TAp ata itvaM) bhayathA zRGganAmnI strI. (zRGga iti nApa asyAH GIp) vanaspati. palAyana karavuM te. zRgAlI strI. (zRgAlastat palAyanaM sAddazyenAstyasya zRGgamohin pu. (zRGgAya kAmodrekAya mohayati, ac+GIp) ziyANavI, BMBukSa, vihArI vanaspati.. ___ muha+Nic+Nini) yaMpArnu u. zRGkhala puM., zRGkhalA strI. (zRGgAt prAdhAnyAt skhalyate'nena zRGgalA strI. (zRGgaM tadAkAraphalaM lAti, lA+ka+TAp) pRSo0 zRGkhala+striyAM TAp) ni3, , Aism. - bha272/70. lIlAkaTAkSamAlAzRGkhalAbhiH-daza0 / - saMsAravAsanA zRGgavat puM. (zRMGga prazastyenAstyasya matup masya vaH) baddhazRGkhalAm-gIta0 3 / dodhana - stamberamA mukharazRGkhalakarSiNaste-raghu0 5172 / 307, 33 nAmanI meM sImA parvata. (tri. zRGga+astyarthe matapa masya vaH) ziparavANaMzAgavANa. bAMdhavAno paTo, kamarapaTo. zRGkhalaka puM. (zRGkhala iva kAyati, kai+ka) Gie, zRGgavera na. (zRGgamiva veramavayavo yasya) sAhu, jhUTha, zRGkhala za6 mI. rAmanA mitra guhakanuM zahera-vartamAna mirjApuranI najIka zRGkhalakI strI. (zRGkhalaka+striyAM jAti. GISa) 625t. gaMgAnA kAMThe vaseluM nagara. zRGkhalita tri. (zRGkhalA jAtA'sya itac) saimthI. zRGgaveraka na. (zRGgavera+svArthe ka) mATuM. bAMdhe 4. 6 re... zRGgaverAbhamUlaka puM. (zRGgavereNa AbhaM tulyaM mUlamasya zRGkhalI strI. (zRGkhalaH tadAkAro'styasyAH ac+gaurA0 kap) erakA za6 hunA GIS) sAkSa vRkSa, 33 MidhavAno 5zo, umara zRGgATa, zRGgATaka puM. na. (zRGgaM prAdhAnyamaTati, 5o. aTa+aN/zRGgATa+svArthe kan) yA yA2 2stA zRGga na. (zR+gan pRSo0 mum hasvazca) zi52-"adreH zRGgaM bhegA thAya che tevI coka, uttaramAM Avelo eka harati pavanaH kiMsvidityunmukhIbhiH- megha0 14 / zRGgaM parvata (na.) zAna 3, 62vA.. sa dRptavinayAdhikRtaH pareSAmatyucchritaM na mRSe na tu zRGgAra puM. (zRGgaM kAmodrekamRcchati anena, R+aN) dIrghamAyuH - raghu0 9 / 62 / prabhutA, yina, 4ii.. mATernu sAhitya prasiddha eka rasa, bhUSaNa, alaMkAra, zaNagAra, yaMtra, pIrI - gAhantAM mahiSA nipAnasalilaM hAthIno alaMkAra, puruSanI strImAM ane strInI puruSamAM zRGgarmuhustADitam-zaku0 2 / 6 / varNodakaiH kAJcana saMyogAnI ch| -zRGgAraH sakhi ! mUrtimAniva magho zRGgamuktaiH-raghu0 16 170 / pazu kornu zAI - mugdho hariH krIDati-gIta0 1 / -paMsaH striyAM striyAH vanyai ridAnI mahilai stadambhaH zRGgAhataM krozati puMsi saMbhogaM prati yA spRhA / sa zRGgAra iti khyAtaH dIrghikANAm-raghu0 16 / 13 / 634, , dll, , krIDAratyAdikArakaH sAnda0 210 bhaithana. 24622, manI mati , bhA. (. zR+ gan+mum zRGgAra na. (zRGga+R+aN) saviMgA, sindUra, yUe, ca) te. nAmanI 2.5 muni, me. tanu kAu. tNu bhaga2. zRGgaka puM. (zRGgamiva kAyati, kai+ka) 04.5vRkSa. (na. zRGga+svArthe kan) 5vatanI Toya, mAhUM. zRGgAraka, zRGgArabhUSaNa na. (zRGgAra+svArthe kan/zRGgAre zRGgakanda, zRGgakandaka, zRGgamala, zRGgATa, zRGgATaka, tadarthaM bhUSaNam) siMdU2. zRGgAhvA na. (zRGgamiva kando'sya/zRGgakanda+svArthe zRGgArayoni puM. (zRGgArayoniryasya) maheva.. kan/zRGgamiva mUlaM yasya/zRGgATasya phala aN/ zRGgArarasa puM. (zRGgArAkhyo rasaH) sAhitya prasiddha 2.22. zRGgATa+svArthe kan/zRGga iti ahvA yasya) ziMgAI. ___ -zRGga hi manmathodbhedastadAgamanahetukaH / uttamaprakRtiprAyo zRGgaja na. (zRGge jAyate, jana+Da) agasyahana. (paM.) | rasaH zRGgAra iSyate sA0 da0 / / bhAMthA. bA. 25 : cha teg . (tri. zRGgAjjAyate, zRGgArasahAya, zRGgArasahAyaka puM. (zRGgAre shaayH| jan+Da) gamAthI thanAra. zaGkhArasahAya+svArthe ka) Vou2ma sahAya.. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zRGgArita-zevala shbdrtnmhoddhiH| 2001 zRGgArita tari. (zRGgAra+tAra0 itac) zAresa, zekharam-kumA0 5|98|-nvkrnikrnn spssttbndhuuksindurathI raMgela. sUnastabakaracitamete zekharaM bibhratIva-zizu0 11 / 46 / zRGgArin puM. (zRGgAro'styasya ini) sopArI, thI, torI, zAyanA . 35 . dhruva. bhA. (tri. zRGgAra+astyarthe in) sh||2vaannu, / zekharita tri. (zekhara+itac) Aulaaj, tavANu, s||2|| vezavANu, yonmatta, premI, premAsa... coTalIvALuM. zRGgi strI. (zRGga+in) . tanI mAdI, mAbhUSa zekharI strI. (zikh+agn+ GIp) EL me vanaspati. ___ bhATe sonu. zekharIkaraNa na. (zekhara+cci+kR+lyuTa) 25235 zRGgika na. (zRGgastadAkAro'styasya Than) me tanu 2. 2. zekharIkRta tri. (zekhara+cci+kR+kta) ze5235. 438. zRGgikA strI. (zRGga+Than+TAp) mativipanI jI. | zekharIbhavana na. (zekhara+cci+bhU+lyuTa) ze52.35 5j. zRGgiNa puM. (zRGga+inan) 542, dheTo, ha. zekharIbhUta tri. (zekhara+vi+bhU+kta) ze5235. thayesa.. zRGgiNI strI. (zRGga+inan+ GIS) 5.42, Puya, gheTI, zeNavI, zeNA (srI.) buddhi, ma . bhogarAno vedo, mA.sil. zepa, zepas puM. zepha puM. na. zephas na. (zI+bAhulakAt zRGgin puM. (zRGga+astyarthe in) parvata, vRkSa, te. nAme ___paH/zete retaH pAtAnantaraM, zI+puTa+uNA0 asun| meM. dukhAyaNa parvata, te. nAme muni, 5.42, | zI+phan/ zI+asi, phuk ca) puruSa yila, siMgA. dheTo, ha (tri. zRGga+astyarthe in) ziMgAvANu zepa, zepha tri. (zI+pan/zI+phan) zayana 22, koI prANI, zikharavALuM, zivanA eka gaNanuM nAma | sUnAra. zRGgI bhRGgI riTIstuNDI-amara0 / zepAla puM. (zI+vAlan bAhulakAt vakArasya paH) zRGgI strI. (zRGga+ac+ GIp) me tanI bhA78), zevANa. ativikhanI kaLI, vRSabha auSadhi kAkaDAzagI, zephAli strI. (zerate iti zephAH zayanazAlinastAddazAH pIparanuM jhADa, pIpaLAnuM jhADa, jhera, dAgInA mATe ___ alayo bhRGgA yatra) nAu vanaspati. sona. zephAlikA, zephAlI strI. (zephAli+svArthe ka+TAp/ zRGgIkanaka na. (zragi+ki bA0 sampra0 GIp zRGgI zephAli+striyAM+DIe) n0|| vanaspati. -"zephAlikA alaMkArastadarthaM kanakam) hasInA bhATe sonu. kaTUSNA ca tiktA rUkSA ca vAtahat"-rAjanighaNTau / zRNi srI. (zRNAti marmasthAnaM, zR+ktin tasya niH | zemuSI strI. (zI-vic zeH mohastaM muSNAti, __pRSo.) aMza, yA. muS+ka+GIp) sama4, buddhi, sa. -"zemuSI zRNvat tri. (zru+vartamAne zatR) Airni. kAryarUpA"-zrIbhASye / zRta tri. (zR+kta) 555, 2idhesa, je.sa. pI . zela (bhvA. pa. sa. seTa-zelati) 4, yAsa. __ (puM.) 6tuo, vAtha. zelu puM. (zelatIti, zel-gato+u) pavAra vRkSa. zRdha (bhvA. A. a. seTa-zardhate/bhvA. ubha. sa. seTa- zeva puM. (zukrapAte sati zete, zI+van) zepa puM. zardhati- te) 56g, tuj, che. (cu. ubha. sa. zubho, sa. (tri. zI+van) ad, it. seTa-zardhayati-te) 1995 2. zevadhi puM. (zevaM sukhaM dhIyate'smin, dhA+ka+i) nava. zRdhu puM. (zRdha+ bAhulakAt kuH) buddhi, apAna, guhA, ___5.2 mi.-.-vidyA brAhmaNamityAha __ (tri.) nihA yogya, parAla.. zevadhiste'smi rakSa mAm-manu0 2 / 114 / -save kAmAH zu (krayA. pa. sa. seTa-zRNAti) DiMsa 72vI, 612. / zevadhi jIvitaM vA strINAM bhartA dharmadArAzca puMsAm bhAra. mujhaj -mUrdhni vA sarvalokasya vizIryeta mA0 6 / 18 / vane'thavA-bhartR0 2 / 104 / zevala, zevAla na. (zI+vic tathAbhUtaH san valate, zekhara puM. (zikhi-gatau+bAhu0 aran) zima, yo28), / val+ac/zete-vic zeH san valate, val+saMjJAyAM bhastama. 238. bha-kapAli vA syAdathavendu- | kartari ghaJ) zevANa. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2002 shbdrtnmhoddhiH| [zevAlA-zailaduhita zevAlA strI. (zevAla+TAp) bhAmAMnI vanaspati. | zairIya, zaireyaka puM. (zirA+chaN/zirA+Thak) me. zeSa puM. (zeSati saGkarSati, ziS-hiMsAyAM+ac) zeSanA tanuM 3-5jI. jI.jI.TI. " vahati bhuvanazreNI zeSaH phaNA phalakasthitAm". | zairSacchedika tri. (zIrSacchedamarhati, ThaJ) mAthu 15vA bhartR -hariH / 42ma, 401, DAbhagavAnanA dAya, va 2vA yogya. NamUrti, 524 // tri. ziS + aca) 64yustathA chata2 / zaila na. (zilAyA bhavam, zilA+aNa) zisAta, vastu, -nyaSedhi zeSo'pyanuyAyivargaH-raghu0 2 / 4 / me tanu sugandhita dravya, tA2kSya zesa. (puM. zilA: avaziSTa . RNazeSo'gnizeSazca vyAdhizeSastathaiva santyasmin aN) parvata -zailo malayadurdurau-raghu0 ca / punazca vardhate yasmAt tasmAccheSaM na kArayet 451 / parvata. -"zaile zaile na mANikyaM mauktikaM cANakya0 40 / vizanI zayyA upe saMsAranI mAra na gaje gaje / sAdhavo nahi sarvatra candanaM na vane vaDana. 425 / 35 -kiM zeSasya bharavyathA na vapuSi vane"-udbhaTe / (tri. zilAyAH idaM, zilA+aNa) kSmAM na kSipatyeSa yat-mudrA0 2 / 18 / ziknu, zikSA saMbaMdhI, paththaranu. zeSakAla puM. (zeSazcAsau kAlazca) bha24.sabADIna. zailaka na. (zaila+kan) zaileya. dha dravya, zita. samaya. zailagandha na. (zailasya gandho yatra) me tana na. zeSabhAga puM. (zeSazcAsau bhAgazca) usIno mAya. zailagarbhA strI. (zailaM garbhe yasyAH) auSadhamA upayogI zeSabhuja tri. (zeSaM bhuGkte, bhuja+kvip) 48. 239, eka jAtano dhoLo patthara. zailaja na. (zaile parvate jAyate, jan+Da) 2. tanu mAnAra, ahujAnA2. zeSabhojana na. (zeSasya bhojanam) 7i3j, buuj, te, sugandhI dravya. zailajA strI. (zaile parvate jAyate, jan+Da+TAp) bAkI raheluM khAvuM. gapI52, duhavI, pAvata -avAptaH prAgalbhyaM zeSarAtri srI. (zeSaM rAtreH ekadezi sa0) trina pariNatarucaH zailatanaye ! kAvya0 10. / saihalI mADIno mAga za6 mI, ou. zeSazayana, zeSazAyin puM. (zeSaH anantaH zayanaM zailadhanvan puM. (zailavat dRDhaM dhanurasya dhanuSo dhanvannAdezaH) __ yasya/ zeSa+zI+Nini) nArAyae, vi. mAheva. zaikSa tri. (zikSAmadhIte, vetti vA zikSA+aN) zikSA zailadhara puM. (zailasya govarddhanasya dharaH) zrI... granthane bhaNanAra ke jANanAra. zailanAtha, zailaniryAsa, zailasaMbhava, zailasAra na., zaikharika, zaikhareya puM. (zikhare prAyeNa bhavatIti, puM., zailAja na., zailapati, zailarAja, zailendra, zikhara+Thana/zikhara+DhaJa) maghA vanaspati. zaileza puM. (zailAnAM nAtha iva/zailaH niryAsaH/zaile zaigha na. (zIghrasya bhAvaH aN) 6tAvaNa, 75, ve. sNbhvti| zailasya sAra iva/zilAyAM jAyate, zaitrya na. (zIghra+SyaJ) sthUrti, tvarita5j.. jan+Da+svArthe aN/zailAnAM patiriva/zailAnAM rAjA zaitya na. (zItasya bhAvaH SyaJ) zItamj, 47. samA0 Tac/zaila indra iva/ zailAnAmIzaH) uimAlaya zaithilya na. (zithila+bhAve SyaJ) zithiAj, alcuuj parvata, zikSAkata. adaDha saMyoga, DarapokapaNuM. zailapatra puM. (zailamiva sugandhipatraM yasya) jIbInu . zaineya puM. (zineotrApatyaM, zini+Dhak) sAtyA nAme | zailabhitti puM. (zailaM bhinatti, bhid+ktic) patthara yAva. ___otaravArnu, 215.. zainyAH puM. ba. va. (zini+ghaJ) zani- saMtAna- | zailarandhra puM. (zailasya randhra iva) parvatamA guI. vaMzad. zailaduhita, zailaputrI, zailarAjaduhitR, zailarAjaputrI, zailya (pu.) no. ghore, zini gotrano me. 20. | zailarAjasutA, zailarAjAtmajA, zailasutA, zailyA (strI.) iyAnI ta. nAmanI me. nAyi.51, 28% | zailAtmajA, zailendrajA zailendratanayA, zailendrasutA, ghumasenanI patnI, satyavAnanI mAtA. | zailendrAtmajA, zailezajA, zailezasutA, zailezAtmajA, Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zailaputra - zaiSyopAdhyAyikA ] zailodbhavA strI. ( zailasya duhitA / zailasya putrI / zailarAjasya duhitA / zailarAjasya putrI / zailarAjasya sutA / zaila rAjasyAtmajA / zailasya sutA / zailasyAtmajA / zailendrAjjAyate, jan+Da + DAp / zailendrasya tanayA / zailendrasya, sutA / zailendrasyAtmajA / zailezAjjAyate, jan+Da+TAp / zailezasya sutA / zaile. zasyAtmajA / zailezasyodbhavA) pArvatI, gaMgA, durgA. zailaputra, zailarAjaputra, zailarAjasuta, zailarAjAtmaja zailasuta, zailAtmaja, zailendraja, zailendratanaya, zailendrasuta, zailendrAtmaja, zailezaja, zailezAtmaja puM. (zailasya putraH /zailarAjasya putraH /zailarAjasya sutaH / zaMlarAjasyAtmajaH /zailasya sutaH / zailasyAtmajaH / zailendrAjjAyate, jan+Da / zailezasya tanayaH/ zailendrasya sutaH / zailendrasyAtmajaH / zailezAjjAyate jan+Da / zailesyAtmajaH) mainAGa parvata. zailabIja puM. (zailaM bIjaM yasya) lilAmAnuM Au zailazikhara na. ( zailasya zikharam ) parvatanI Toya . zailazibira na. ( zailAnAM zibiramiva ) samudra. zailazRGga na. ( zailasya zRGgam) parvatanuM zikhara. zailAgra na. ( zailasya agram) parvatanuM zivara. zailATa puM. (zailaM parvatamaTati, aT+aN) siMha, DizatalIsa-pahADI, bhAzasa, ghoNA varzanI aya, mUrti pUbharI zailATI strI. (zailATa + striyAM jAti0 GIS ) siMhA, shbdrtnmhoddhiH| lIsaDI (zailasya AtmajA) durgA, pArvatI. zailAdi puM. (zilAdasyApatyaM, iJ) zivano pArzvayara-naMhI. zailAlin puM. ba. va. (zilAlinA muninA proktaM naTasUtramadhIyate Nini) 12, narta zailikya tri. (garhitaM zIlamastyasya Than, zIlikaH svArthe SyaJ) pAkhaMDI, DhoMgI, dhUrta. zailI strI. ( zIlameva svArthe SyaJ GIpi yalopaH) yAritrya, rIta, vartazuddha, saMDeta abhivyakti prAyeNAcAryANAmiyaM zailI yat svAmiprAyamapi paropadezamiva varNayanti manu0 1 / 4 / leha, vyArA sUtranuM saMkSipta vivara zailuka (puM.) kheDa bhatanuM ADa. zailUSa puM. (zilUSasyApatyaM aN) jIsInuM ADa, naTa, AH zelUSApasada ! veNI0 1 / - ete puruSAH sarvameva zailUSajanaM vyAharanti - veNI0 1. / avApya zailUSa vaiSa bhUmikAm - zizu0 1 / 69 / 41, saMgItamAM tAsa sapanA? bhAeAsa, gavaiyo. 2003 zailUSika puM. (zailUSaM tadvRktimanveSTA Thak ) naTavAno uparI, mukhya naTa, naTano dhaMdho DaranAra. zailUSikI strI. ( zailUSika + striyAM jAti0 GIS ) mukhya naTanI strI, mukhya naTI. zailendrastha puM. ( zailendre himAlaye tiSThati, sthA+ka) bhUrjavRkSa-bhojapatranuM jhADa. zaileya na. (zilAyAM bhavam, zilA + Dhak ) kheDa bhatanuM sugaMdhI dravya - zaileyagandhIni zilAtalAni raghu0 6 / 51 / (tri. zilAyAM bhavaH zilAyA idaM vA Dhak ) zilAmAM honAra dhanAra, parvata sarajuM zivAnuM, zikSA saMbaMdhI. (puM. zilA + Dhak ) siMha, lamaro. zaileyI strI. (zaileya+ striyAM jAti0 GIS ) pArvatI, gaMgA, labharI, siMhae .. zailya (na.) paththara Thevu uhe| thayuM, yahAna. zaiva na ( zivamadhikRtya kRto granthaH, ziva + aN ) zivapurAza-vehavyAsa ita bheDa purAeAH, (ziva + aN) zevANa, khArdrA nakSatra. (tri. zivasyedaM aN ) zivanuM ziva saMbaMdhI. (tri. zivo devatA'sya aN) zivanI lar3ata, ziva bhenI heva che te. (puM. ziva + aN) dhaMtUrI, kheDa bhatano khAyAra. zaivala, zaivAla, zaivAlaka puM. (zI+valaJ / zI+vAlaJ/ zaivAla + svArthe kap) zevANa -"sarasijamanuviddhaM zaMvalenA'pi ramyam / malinamapi himAMzoH lakSma lakSmI tanotu / - zAkuM0 1 / 20 / (na. zI+valaJ) padmASTha. zaivalinI strI. (zaivala + ini + GIp ) nahI. zaivya puM. (zivergotrApatyaM Jya) ziSi gotrano bheDa rAma, ghoDo, kRSNanA cAra ghoDAmAMno eka ghoDo. zaizava na. ( zizorbhAvaH zizu + aN) jANaDyAzu jAlyAvasthA - zaizave'bhyastavidyAnAm-raghu0 118 | - zaizavAt prabhRti poSitAM priyAM uttara0 1 / 45 / zaizira na., zeSa (puM.) (zizira + svArthe aN ) zizira Rtu. (tri. zizirasyedaM aN ) zizira RtUnuM, zizira Rtu saMjandhI -"prAyaH zaizira eSa saMprati marut kAntAsu kAntAyate" bhartRhariH / yAta pakSI. zaizirI strI. ( zaizira + striyAM jAti0 GIS) aNI yaDalI. zaiSyopAdhyAyakA strI. (ziSyopAdhyAyayoH karma vuJ +TAp) ziSya ane upAdhyAyanuM karma-ziSyane bhaNAvavAnuM kArya. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2004 shbdrtnmhoddhiH| [zo-zoNita zo (divA. pa. saka0 aniT-zyati) tIkSA 2zociSkeza puM. (zocIMSi kezA iva yasya) agni, taNu ni+zyati -mAhA2 12. yitrAnuM 3. zoka puM. (zuc+ghaJ) zodha, bI030 -"visRjya sazaraM zocis na. (zucyatyanena, zuc+uNA. isi) pramAnti, cApaM zokasaMvignamAnasaH"-bhaga0 gii0|-shloktvmaapdyt 4. yasya zokaH-raghu0 14 / 70 / isIsa.. zoTIrya na. (zuTIrasya bhAvaH yat) 4025j, vIratA, zokacarcA strI. (zokasya carcA) zo 42vo ta. ___ zaurya, gaI. zokajvara puM. (zokasya jvaraH) us dua zoTa tri. (zuTha-Alasye sphoTane vA ac) bhUv, 2||nnsu zokacchid, zokAvacchedaka, zokanAzana, zokahArin dhutA, 801, nIya. tri. (zoka chinatti, chid+kvip/zoka+chid+karbarthe zoTha puM. (zuTha+ac) bhUta2 pakSI. Nvula/ zokaM nAzayati, naz+Nic+lyuTa/ zokaM zoThI strI. (zoTha+striyAM jAti0 GIS) abhUtI. harati, ha+Nini) zodhane chn|2-naash 42nA2.. zoNa (bhvA. pa. seTa-zoNati) ( sa. ra thaj zokacchedana na., zokabhaGga (zokasya cchedanam/zokasya aka. / bhaGgaH) zono nAza 12vI. zoNa na. (zoNati, zoN+ac) dAdI, siM62. (puM. zokanAtha (pu.) azA vRkSa. zoNa-varNe+ac) sAsa -styAnAvanaddhaghanazoNita zokanAza puM. (zokaM nAzayati, naz+Nic+aN yadvA | zoSaNapANiruttaMsayiSyati kacAMstava devi ! bhIma:zokanAz+ghaJ) azA vRkSa, no nA242vo te. veNI0 1 / 21 / pratyagrahIt pArthivAhinIM tA bhAgIrathIM zokamUcchita tri. (zokena mUrchitaH) 2.4thI. bhU278. zoNa ivottaraGgaH-raghu0 736 / te. nAmano me pAmeluM. nada, je goMDavAnAthI nIkaLIne paTaNAnI pAse gaMgAmAM zokavat tri. (zoka+astyarthe matup) 2sabj.. maLe che, agni, citrAnuM jhADa, zoNAka vRkSa, maMgaLa, zokahArI strI. (zokaM harati, ha+aN+GIpa) banavavAra aDa, me. samudra, da. 227.. (-tri. zoN+ ac) satuM. dA. nAme vanaspati. zokAkula tri. (zokena Akula:) 4thI. vyApa. zoNaka puM. (zoNa iva kAyati, zoNa+ke+ka) me. zokAgni, zokAnala puM. (zokanito agniH zokasya tanuM 3. zoNajhiNTikA, zoNajhiNTI strI. (zoNA raktavarNA agnirvA/zokasya analaH zokajanito'nalo vA) jhiNTikA/zoNA raktavarNA jhiNTI) dArA DijITI. zokarUpa agni, zokano agni. zoNapatra tri. (zoNaM patraM yasya) dara 5iestauj. (puM. zokApanud puM. (zokamapanudati, nud+kvip) zo ___ zoNaM patramasya) rAtI sATo.30 vanaspati. maTADanAra, zoka dUra karanAra. zoNapuSpaka puM. (zoNaM puSpamasya kap) vihA2. vRkSa. zokAri puM. (zokasya aririva) 46majanu, u. (tri. zoNaM puSpaM yasya kap) ra savA zokodbhava tri. (zokAdudbhavo yasya) 4thI satyana zoNapuSpI strI. (zoNavat puSpaM asyAH GIS) me. thanA2. jAtanuM jhADa, siMdUpuSpI vanaspati. zocana na. (zuc+bhAve lyuTa) zo, hI003. (tri. zoNaphalinI strI. (zoNA cAsau phalinI ca) pANu ___ zuc+lyuTa) 24 42 // 2, hI00. thanA2. ___ yanavRkSa. zocanIya, zocitavya, zocya, zocyaka tri. (zocituM zoNaratna na. (zoNaM raktavarNa ratnama) 56 // 2 // 2 // mali. yogyaH, zuca-anIyar / zuc + karmaNi tvyc| / zoNAka na. (zoNaM raktavarNa akati, ak+aN) zuc+Nyat/ zocya+svArthe ka) zI 12vA yogya, eka jAtano choDa. yitA 2 saya, kSudra, sa.I. sa.yama, liyA, zoNita na. (zoNa-vaNe+kta, jAtArthe itac vA) sohI. 6yApAtra. -"upasthitA zoNitapAraNA me" -ragho0 2 / 39 / ) zoci puM. (zuc+in) 325, te4, zanti. usa2. (na.) Leagl. (tri. zoNa+jAtArthe itac) zocita tri. (zuc+kta) zo re.. Aut, satuM, vo vA gavAj. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zoNitacandana-zyAma] shbdrtnmhoddhiH| 2005 zoNitacandana na. (zoNitavat candanam) 2aixvil, | zodhikA strI. (zodha+kan+TAp ata itvaM) tI. 26tayaMhana. zoNitapa puM. (zoNitaM pibati, pA+ka) rAkSasa. (tri.) | zodhita tri. (zodhyate sma, zudha+Nic+kta) zodheda, lohI pInAra. zuddha karela, sApha karela, svaccha karela, pavitra karela, zoNitapura na. (zoNitamiva raktaM puram) mA usu2na.. saMskAra karela. rAjadhAnI. | zodhya tri. (zadha+Nica+yata) zada 2vA yogya. saMsAra zoNitAbhidha na. (zoNitetyabhidhA yasya) 22. 2 // yogya (puM.) mAropathI. potAne. yAca zoNitopala na., zoNopala puM. (zoNitaM uplm|| 22 AropI. __ zoNazcAsau upalazca) mA., 55.2525-24, mA. zopha paM. (su+phan) sAThI, 2soTI. zoNiman puM. (zoNa+imanic) 2duAj, eurl, cuu.. | zophanAzana puM. (zophaM nAzayati, naz+Nic+lyu) zotha, zothaka, zopha puM. (zu+thun/zotha eva+svArthe nIsa vRkSa. ___ka/zu+phan) 55 varga3bhA sonI roga, solo... zobhana na. (zobhate iti zubha+ lyu) 5ma, zubha thavA zothaghna tri. (zothaM hanti, han+Tak) soThI tAranA2. bhoTe apAto masi. (na. zubh+bhAve lyuTa) sau.nya zothanI, zophaghnI, zothajihna puM. (zothaM hanti, zomA, manoha2, dAvazyamaya. (puM. zubha+lyu) jyotiSa han+ Tak+DIp/zorpha hanti, han+Tak zothe jihnaH) prasiddha meDa yoga, zubha, ziva. (tri. zobhate, sAToDI vanaspati, sAlapAna vanaspati. zabha+lya) sAI. saM.2, zomAvANa. zothajit, zothahat, zophajit, zophahat, puM. (zothaM zobhanaka puM. (zobhana+saMjJA. kan) sa2gavAna 13. jayati, ji+kvip tuk ca/zothaM harati, ha+kvip zobhanA strI. (zobhana+striyAM TApa) 162, royana. ___ tuk) bhivA . zmazru na. (zma puM. mukhaM zrUyate lakSyate'nena, zru+Du) zothin tri. (zotho'styasya in) sonA rogANu. puruSanI bhUcha, hAhI. (-jyotiSkaNAhatazmazru-"zvAsaH pipAsA cchardizca daurbalyaM jvara eva ca / kaNThanAlAdapAtayat raghu0 15 / 52 / yasya cAnne rucirnAsti zothinaM taM vivarjayet" / / zmazrukarman na. (zmazroH karma) mata. zodhaka, zodhin tri. (zudh+karbarthe nnvul| zudh zmazrumukhI strI. (zmazru mukhe yasyAH GIS) hI bhUpANI Nic+Nini) zodha 42 nA2, zodhanA2, sudhArana82, trI. puruSanA cihnavALI strI. bAda karavAno aMka. zodhana na. (zodhayati, zudha+Nic+lyu bhAvAdI lyuT zmazrula tri. (zmazru vidyate'sya lac) hADhI-bhUchavAj . bhallApavarjitaisteSAM zirobhiH zmazrulaM mahIm (tastAra) vA) zuddha 42, zaji , zauya, viSaya, 205sI., maLa vagerenuM virecana, doSa nivAraNa, karaja adA -raghu0 4 / 63 / karavuM, bAda karavuM, vihita-avihita mAsa vagereno zmazruvarddhaka puM. (zmazru varddhayati chinatti, vRdh+Nvul) vicAra karavo, saMskAra karavo, vALavuM, jhADavuM, sApha ghaiyad, ma.. 42j, sva27 42, pavitra. 42. (puM. zodhayati, zmIl (bhvA. pa. a. seTa-zmIlati) netra bhIya, zudh+Nic+ lyu) vI, yUna.. (tri.) zodhanA2, zuddha mIMcAvuM. zmIlana, zmIli na. (zmIla+bhAve lyuT/zmIla+i) 4282, sudhAranA2, mAha 422. zodhanI strI. (zodhyate'nayA zudh + Nic + karaNe netra mIMcavuM, mIMcAvuM. lyuT + GIp) sava.29, nA2veda, jI, nepaNAnu, zmIlita tri. (zmIla+karmaNi kta) netra bhoyara, 53. mIMcAyela. zodhanIbIja na. (zodhanyA bIjamiva bIjaM yasya) nepaNAnaM zyAna tri. (zyai+kta) saMjaya pAmela, ghana. thayesa, bI. susa gaye, 60 gayeda, bhI gayera (na.) dhumA.. zodhanIya tri. (zudha+karmaNi anIyara) zodhavA yogya, zyAma puM. (zya+mak) vRddhA24 vRkSa, prayAgatIrthamA zuddha karavA yogya, bAda karavA lAyaka. mAvato . 3 -ayaM ca kAlindItaTe vaTa: zyAmo Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2006 shbdrtnmhoddhiH| [zyAmaka-zobhaneya nAma-uttara0 / - so'yaM vaTaH zyAma iti pratItaH- | ansl, go, stUrI, 42patrI vanaspati. vanya raghu0 13 153 / oyada pakSI, megha, stuo . vanaspati, jI Aut., pI52, 4162, jI , (pratyAkhyAta-vizeSakaM kurabakaM zyAmAvadAtAruNam- tulasI, gAya, chAyA, pAyI, sIsama, jI. 2.50, mAlavi0 3.5 / -kuvalayadalazyAmasnigdhaH-uttara0 ThaMDImAM garamIvALI ane garamImAM ThaMDaka ApatI 4 / 19 / dIyo , dhaMtUro, pAsunu usAmo dhAnya, sonazanIstrI, sogavanI strI. -yauvanamadhyasthamana vRkSa, meM ghAsa. (na.) Clvi, marI, saindhava. zizu0 8|36|-yaa, zIte sukhoSNasarvAGgI grISme yA (tri.) . "agre sInakhapATalaM kurabakaM sukhazItalA/ taptakAJcanavarNAbhA sA strI zyAmeti zyAmadvayorbhAgayoH / " dI... kathyate-bhaTTi0 5 / 18 / himAlayanI putrI jI, sugandhI zyAmaka na. (zyAma+saMjJA. kan) me.tanu ghAsa.. dravya, Lal, 5574, 658sarI vanaspati. ___ (puM. zyAma+kan) sAmo dhAnya. zyAmAka puM. (zyAmamiva kAyati ke+ka) sAmI dhAnya, zyAmakaNTha puM. (zyAmA kaNTho yasya) ziva, bho256.. ___zyAmAkamuSTiparivardhitako jahAti-zakuM0 4 / 13 / zyAmakaNThI strI. (zyAmakaNTha+striyAM jAti. GIS) zyAmAga puM. (zyAmaM haridvarNamaGgamasya) budha paDa. (na. bhora 5kSie.. zyAmaM ca tat aGga ca) guM zarI2. (tri. zyAma zyAmakandA strI. (zyAmaH kando yasyAH) manit. ____ aGgaM yasya) stml zarI2auj. jI. zyAmAgI strI. (zyAmAGga+striyAM jAti. GIS) stu. zyAmakANDA, zyAmagranthi strI. (zyAmaH kaannddo'syaaH| zauNDIra tri. (zuNDA garvo'styasya Iran svArthe aN) zyAmogranthirasyAH) meM tanI dhIma. garviSTa, abhimAnI. zyAmatA strI., zyAmatva na. (zyAmasya bhAvaH, tal+TAp- | zauNDIrya (na.) garva, gumAna. tva) , dIdAsa. zaudra puM. (zUdrAyAM dvijAtibhirUDhAyAM bhavaH aN) zUdra zyAmapatra puM. (zyAmAni patrANi yasya) tamA vRkSa. strImadvitiya tyatra yayedo putra.. zyAmala puM. (zyAma+lA+ka) pIpaNAnuM , sto | zaudra tri. (zUdrasyedaM, zUdra+aN) zUdra saMbandhI, zUdanu. 20ii - nizitazyAmalasnigdhamukhI zaktiH / zaudrI strI. (zUdra+aNa+striyAM DIp) zUdra strIthI 6tpanna veNI0 4 / mama2; ami bharI. (tri.) ANu, dIj.. thayeTI putrI. zyAmalacUDA strI. (zyAmalA cUDA yasyAH) 28... zauddhodani puM. (zuddhodanasyApatyaM iJ) yuddhamuni.. zyAmalatA strI. (zyAmA cAso latA ca) me vanaspati, | zodhikA strI. (zodhaH zodhanaM malavirekastasmai hitaH jI. vesa. Tak+TAp) rAtI 82. zyAmalatA strI., zyAmalatva na. (zyAmalasya bhAvaH / zauna na. (zUnA+aN) vadhasthAna saMbandhI. mAMsa.. tal+TAp-tva) , za. zaunaka puM. (zunakasyApatyaM aN) te nAmanA muni, zyAmalA strI. (zyAmaM kRSNaM lAti dadAti, lA+ka+TAp) jemaNe Rgvada, prAtizAkhya tathA bIjI aneka vaidika mAsaMgha. vanaspati, juDI, ustUrI, vanaspati. racanAo karI che te. zyAmalikA strI. (zyAmalo varNo'styasyAH, Than+TAp) | zaunika puM. (zUnA prANivadhasthAnaM prayojanamasya, gaLIno choDa. zUnA+Thak) mAMsa veyanAra, SALS, BASEN -chadmanA zyAmalekSu puM. (zyAmalazcAsau IkSuzca) 5jI. sebI. paridadAmi mRtyave, zauniko gRhazakuntikAmiva-uttara0 zyAmasundara puM. (zyAmo'pi sundaraH) zrIkRSNA. 1 / 45 / zi2. zyAmA strI. (zyai+mana+TAp) cho, nahi thayesa. strI, | zaubha na. (zobhAyai hitaM aN) Ani. 32.2priyaMgu huAo, yamunA nahI, vAguli za6 huA, jI | ___rizcandranu, za2. (puM. zubhAya hitaH zubha+aN) tri. -zyAmAM zyAmAlamAnamAnayata bhoH 4, sopArI. sAndrermaSokUrcakaH"- viddha0 3 / 1 / aj, nasota2, zaubhaneya puM. (zobhanAyA apatyaM Dhak) suMdara strInI 2tml, gugala, somavatA, gundrA zubho, kuSNA zuo, . Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAu. zaubhAJjana-zyAvadat shbdrtnmhoddhiH| 2007 zaubhAjana puM. (zobhAjana eva svArthe aN) sa22vAnu / zcut, zcyut (bhvA. pa. a. seT-zcotati/bhvA. pa. seTa-zcyotati) 2j, 2, 857. a0 / sIyaj, zaubhika tri. (zobhaM vyomapuraM zilpamasya Thak) Indra , | cha2j, -sa0 / nizcyotante sutanu kabarIbindavo 62, mahArI, zi... -iti cintayato hRdaye | yAvadete-mA0 8 / 2 / pikasya samadhAyi zaubhikena zaraH-bhAmi0 1 / 1 / 14 / | | zcota puM., zcyuti tri. (zcut+ghaJ) 2j, M2, 85, zaurasenI (zUrasena+aN+GIp) .5 4.512nI prAkRta. chaiej. modI-bhASA. pracyutita tri. (zcyu t+kta) 5.38, 36, 85.38.. zauri puM. (zUrasya yAdavabhedasya vasudevasya sUryasya vA pracyota puM. (zcyut+ghaJ) yota.23thI. sIyaj-sizj. ___apatyaM iJ) viS] 1, parAma, zanaizvara. zman na. (zete, zI+manin Dicca) puruSarnu bhuja, zaka, zaurpa, zaurpika tri. (zUrpa+aN/zUrpa+ThaJ) suu5.7||thii. bhuuddu. mApela. zmazAna na. (zmanaH zavAH zerate'tra, zI+Anaca Dicca) zaurya na. (zUrasya bhAvaH SyaJ) vAya, , zUravIrata... smazAna, masA!- rAjadvAre zmazAne ca yastiSThati sa -zaurya vairiNi vajramAzu nipatatvartho'stu naH kevalam bAndhavaH-subhA0 / bhartR0 2 / 39 / -naye ca zaurye ca vasanti saMpadaH zmazAnakAlI strI. (zmazAnasthA kAlI) me sulast subhA0 / zati, sAmathrya, ArabhaTI humI. havI.. zauryAnvita tri. (zauryeNa anvitaH) zUravIra, 52||3bhii.. zmazAnanivAsa puM. (zmazAne nivAsaH) smazAnamA 23. zauryArjita, zauryopArjita tri. (zauryeNa arjitaH/zauryeNa zmazAnanivAsin tri., zmazAnavAsin puM., zmazAnaupArjitaH) zU25uthI. meNavela. vezman puM. (zmazAne nivAso yasya, in/puM. zmazAne zaulka tri., zaulkika puM., (zulkasyedaM, zulka+aN/ nivasati, ni+vas+Nini/zmazAne vasati, puM. zulke adhikRtaH Thak) 2% suk, saMdhI, vas+Nini/zmazAnaM vezma yasya) smazAnamA 22nAra, zulka saMbaMdhI. (6) rAjAnI jakAta kara vagere lenAraadhikaarii mahAdeva, ziva, baTukabhairava. aMgavALI strI, kALI zaulkikeya puM. (zulkikaH dezabhedaH tatra bhavaH Thak) dhoma. eka jAtanuM jhera. zyAmAmlI strI. (zyAmA cAso amlI ca) me tanA zaulvika puM. (zulvaH tAnaM tanmayapAtrAdi paNyamasya chou. Thak) sA.. zyAmAhvA strI. (zyometi AhvA yasyAH) pI52. zaulvikI strI. (zaulvika+striyAM jAti. GIS) s||245. zyAmikA srI. (zyAma+vA. bhAve Than+TAp) stul, zova na. (zunaH saMkocaH, zvan+aN TilopaH) tarAnA Call, sonA vagerena bhedApaj. -'hemnaH saMlakSyate saMjoya-svabhAva, tamornu, Toj. hyagnau vizuddhiH zyAmikApi vA' -raghu0 / zauvana tri. (zuna idaM, zvan+aN na TilopaH) dUtaik, zyAmita tri. (zyAma+Itac) tNu thayej, dI. thayeTa. ta2saMbaMdhI. zyAla, zyAlaka, zyAlika puM. (shy+kaaln| zauvastika -tri. (zvaH paradine bhavaH, zvas+Thak+tuT zyAla+svArthe ka/zyai+kAlan saMjJAyAM kan ata ___ca) mAvatIle thanAra, mahasanu, salya(r)vI. __ Itvam) sApo. zauvApada tri. (zvApadasyedaM, zvApada+aNa) zirI | zyAlikA strI. (zyAlika+striyAM TApa) sAjI. pazunuM, zikArI pazu saMbandhI. zyAva puM. (zyai+van) go pAlo mizra 2. (tri.) zauSkala tri. (zaSkalaM zakamAMsaM paNyamasya aNa | pI mizra [.. tadbhakSyamasya aN vA) sUI mAsa. veyanA2, sUI mAMsa. | zyAvataila puM. (zyAvaM tailaM yasmAt) Hink . mAnA2. zyAvadat, zyAvadanta, zyAvadantaka puM. (zyAvAH dantAH zauSkala na. (zuSkala+aN) sU5 HisanI bhita. yasya dat AdezaH) stu nu sidvAj. (puM. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2008 shbdrtnmhoddhiH| [zyeta-zoSaNa zyAvazcAsau dantazca) svabhAvathI. jo id. (tri. / zraddhA strI. (zrat+dhA+a+TApa) mA62, vizvAsa.. zyAvo danto yasya kap) svabhAva. stum idaaj. ___-zraddhAvittaM vidhizceti tritayaM tat samAgatam-zakuM0 zyeta puM. (zyaiG-gato+uNA0 itan) ghogo 32. (tri.) 7 / 29 / zuddhi, pavitratA, spa... -tathApi ghogA garnu, ghoj. vaicitryarahasyalubdhAH zraddhAM vidhAsyanti sacetaso'trazyetakolaka puM. (zyeta: kola: kroDadezo yasya kan) vikrama0 1 / 13 / vittanI prasanatA, mAtarI. eka jAtanuM mAchaluM. zraddhAkaraNa na. (zraddhA+kR+lyuTa) zraddhA 42vI.. zyetakolakI strI. (zyetakolaka+striyAM jAti0 GIS) zraddhAkRta tri. (zraddhayA kRtaH) zraddhAthI 438. eka jAtanI mAchalI. zraddhAnvita, zraddhAlu, zraddhAvat tri. (zraddhayA anvitH| zyetatA srI., zyetatva na. (zyetasya bhAvaH, tal+TApa zraddhA+astyarthe Aluc/strI. zraddadhAti, zrat+dhA+ tva) ghogA, ghogA. Aluc/zraddhA vidyate'syamatup masya vaH) zraddhAvANuzyena puM. (zyai+inan) pA456, ghogo , me. yA zraddhAvAMllabhate jJAnam-subhA0 / _(tri. zyai+uNA0 inan) dho garnu, dho. zraddhArahita tri. (zraddhayA rahitaH) zraddhA 2k. zyenakaraNa na. (zyena+kR+lyuTa) TI.yitAmaimg. zobhanAcaraNa, zobhanAcarita na. (zobhanaM ca tat zyenaghaNTA strI. (zyenI ghaNTeva) meM tanu OM3, AcaraNaM ca/zobhanaM ca tat AcaritaJca) sA sAya29. (tri. zobhanaM AcaraNaM yasya) saa2| "hatIvRkSa'- negA. AcaraNavALuM. zyenampAtA srI. (zyenasya pAto yatra aN mum ca) zobhanIyA strI. (zubha+karmaNi anIyara+TAp) 225muMDI zira. vanaspati. zyenI strI. (zyena+striyAM jAti0 GIS) dhoya // zobhamAna tri. (zubh+vartamAne zAnac) zamatu, AcAL strI, pakSi.. pAmatuM. zyai (bhvA. A. sa. aniT-zyAyate) 4. zobhA strI. (zobhante'nayA, zubh+ghaJ+TAp) zobhA, zyoNAka, zyonAka puM. (syai+oNAk nipA0/ nti. -vapurabhinavamasyAH puSyAta svA na zobhAma zyai+onAk nipA0) . tanI choDavo. zakaM0 1 / 19 / hApti.te4. -zobhaiva mandarakSabdhakSabhitAzraDak (bhvA. A. sa. seT-zraGkate) 12.3j, jasa. mbhodhivarNanA-zizu0 2 / 107 / te. nAme me gopI, 162, gorIyana. zraGga (bhvA. pa. sa. seT zraGgati) 4. | zobhAJjana puM. (zobhAyai ajyate, aJ+lyuT) 222||vaanu zraNa (bhvA. pa. sa. seTa-zraNati/cu. ubha. sa. seTa / upayogI 3. zrANayati- te) he. mA5g. zobhita, zobhin tri. (zubha+karmaNi kta/zubh+Nini) zrat avya. (zrI+Dati) zraddhA. asaMta, zobhA pAmela. zrath (cu. ubha. sa. seTa-zrAthayati-te) yatna. 42vo. | zolikA, zolI strI. (zul+ac pRSo. GIS+kap aka. harSa 5mAvo. sa. / (cu. ubha. a. seTa- hrasvaH/zul+ac pRSo. GIS) dI. 162. zrAthati-te) ha yavaM. (bhvA. pa. seTa- zrathati/ zozacyamAna tri. (zaca-yaGa+zAnaca) satyanta zos curA. ubha. sa. seTa zrathayati-te) 4. 42va., bhArI karatuM, atizaya ciMtA karatuM. ting, wig, chou. zoSa na. (zuS+bhAve ghaJ) sUca, suDAj. -'zapharI zrathana na. (zrath+ bhAve lyuTa) 41, marInaing, yatna, hadazoSaviklavAm-kumAre 4 / 39 / kSayaroga, hula prati 42, 12 // ya. -saMzoSaNAd rasAdInAM zoSa zrathanA strI. (zrathana+striyAM TAp) 652no artha. ityabhidhIyate-suzrute / zraddadhat, zraddadhAna tri. (zrat+dhA+zatR/(zradhatte, | zoSaNa na. (zuS+bhAve lyuT) 652no artha, zous zrat+dhA+zAnac) zraddhA rAmatuM, vizvAsa rAmatuM. vRkSa, sUha, mahevana .5 , yUsa, zoSa. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zoSasambhava - zramaNopAsaka ] zabdaratnamahodadhiH / 2009 zoSasambhava na. ( sambhavatyasmAt, sam + bhU+ac, zoSasya | zauNDikI, zauNDinI strI. ( zauNDika + striyAM jAti0 sambhavam) pIparI bhUja. zoSahA, zoSApahA strI. ( zoSaM hanti, han+Da+TAp/ zoSaM apahanti, ap + n +Da+TAp) kheDa vanaspati. zoSApaha tri. ( zoSaM apahanti, ap+han +Da) zoSa GIS / zauNDin + striyAM GIp ) 63 veyanArI - sAsarA - payo'pi zauNDikIhaste vArUNItyabhidhIyate hito0 3 / 11 / zauNDI strI. ( zuNDA karikarastadAkAraH astyasyAH aN gaurA. GIS) aas vanaspati, gabhyIyara, DUDI. zrantha (bhvA. A. seT zranthati) zithila thavuM aka., zithila 2 saka. / DhIsuM vuM vizrAma rakho. (krayA. pa. sa. seT zradhnAti) bhUDuvu, choDa, svataMtra vu, khuza rakhu. zrantha puM. ( zradhnAti mocayati bhaktAn saMsArAt, zranth+ac) jAMdhavu, gUMthavu, bhUDavu, choDavu, viSNu. zranthana na., zrandhanA strI. ( zrantha + bhAve lyuT / zranth + bhAve lyuT+TAp) gUMthavu. paNa na. ( zrI + Nic + puk + lyuT ) ghI, dUdha vagere vAsazamAM uDANa, garama havu, rAMdha. zrapita tri. ( zrap + kta) dhI vagere sivAyano koI mAMsa vagere rAMdhelo padArtha. nAza karanAra. zoSita tri. ( zoSa + itac ) suayela, zoSAyesa, zoSa paDela, ramAyela, thADela. zoSin tri. (zuS+ Nini ) sunAra, zoSa pAunAra sUkavanAra, karamAtuM hoya tevuM. zauka na. ( zukAnAM samUhaH aJ) popaTa pakSIkhono samUha, popaTanI bAja. zaukara tri. (zukarasyedaM, aN) lUMDanu, lUMDa saMbandhI. zaukarava (na.) te nAmanuM kheDa tIrtha. zauktikeya, zaukteya na. ( zuktikAyAM bhavatIti, zuktikA + Dhak / zukto bhavaM, zukti + Dhak ) bhotI, eka prakAranuM viSa. zauklikeya (puM.) somala. zauklya na. ( zuklasva bhAvaH, zukla + SyaJ) dhoNAza saha, dhojo raMga. zauca na. ( zucerbhAvaH zuci + aN) zuddhi, pavitratA, sUtaunuM nivArA, ayi - vAyi - mAnasiGa - pavitratA, maLano tyAga karavo, prAmANikapaNuM. zaucepsu tri. (zaucAya ipsuH) zuddhi pavitratA 42chanAra zauceya puM. (zaucena vastrAdizucitvena vyavaharati zauca +Dhak) ghojI. zauceyA strI. ( zauceya + striyAM TAp) ghojae. zauT (bhvA. pa. a. seTa-zauTati) garva 42vo.. zauTIra puM. (zauT + Iran) tyAgI, vIra, zUravIra. zauTIryya na. ( zauTIrasya vIrasya bhAvaH SyaJ) garva, vIratA, zaurya. zaur3a (bhvA. pa. a. seTa - zauDati) garva 42vI. zauNDa tri. ( zuNDAyAM surAyAmabhirataH aN ) mahonmata, - anikRtanipuNaM te ceSTitaM mAnazauNDaH vegI0 5 / 21 / garviSTa, chaDesuM, vRkSa, yatura, hoziyAra, duzaNa, ghAuDiyu. (puM.) DUIDa. zauNDika, zauNDin puM. ( zuNDA surA paNyamasya Thak / zuNDA suraiva, aN zauNDaM tatpaNyamastyasya ini) hA veyanAra, sAsa. - zram (divA. pa. a. seT - zrAmyati ) thADI dhuM, parizrama sal - kiyacciraM zrAmyasi gauri ! kumA0 5/50/ - ratizrAntA zete rajanIramaNI gADhamurasi kAvya0 10 / mahenata aravI, duHkhI thadhuM -yo vRndAni tvarayati pathi zrAmyatAM proSitAnAm - megha0 99 / taya vu, vi+ zram = vizrAmyati = visAmo levo. zrama puM. ( zram + bhAve ghaJ) yatna- alaM mahIpAla ! tava zrameNa raghu0 2 / 34 / jAnAti hi punaH samyak kavireva kavizramam-sabhA0 / thA- vinayante sma tadyodhA madhubhirvijayazramam raghu0 4 / 65 / zAstrana abhyAsa, sazrItAsima, taya, parizrama, mahenata, parasevo. zramajala na. ( zrameNa janitaM jalam ) mahenatano parasevo. zramaNa, zramaNaka puM. ( zrAmyati tapasyati zram +yuc / zramaNa + kan) na-jauddha sAdhu (tri zram +yuc) bhikSA upa2 jIvana calAvanAra. zramaNA strI. ( zramaNa +TAp) 4TAmAMsI vanaspati, muMDerI vanaspati, kheDa bhatanI lIsaDI, suMdara hejAvanI strI, 406. zramaNI strI. ( zramaNa + striyAM GIS) naina-jauddha sAdhvI. zramaNopAsaka puM. ( zramaNasya upAsakaH ) chaina zrAva Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 shbdrtnmhoddhiH| [zramasAdhya-zri zramasAdhya tri. (zrameNa sAdhyaH) bhana tathA-zramathI siddha | zrAddhakAla puM. (zrAddhasya kAlaH) pitR , havasano thaI zake tevuM, yatnasAdhya, kaSTa sAdhya. AThamo bhAga. zramasiddha tri. (zrameNa siddhaH) parizrama-yatnathI siddha. | zrAddhadeva puM., zrAddhadevatA strI. (zrAddhoddezyAnAM pitRNAM zramin tri. (zrama+astyarthe ini) zramavANu, thA, devaH zAka:/zrAddhe devatA tyaktavyadravyasyodezyAdevatA) manatuM. yamarAja, vaivasvata manu, aMtyeSThi saMskAranI adhiSThAtrI zrambha (bhvA. A. a. -seTa-zrambhate) bhUsa, yU, havatA. prabhAha 42vo, (vi+zrambhavizrambhate) =vizvAsa. 2vI, | zrAddhabhuja tri. zrAddhabhoktR puM. (zrAddhaM bhuGkte, AsthA rAkhavI. bhuja+kvip/zrAddhaM bhuGkte, bhuj+tRc) zrAddha pAna2. zraya puM., zrayaNa na. (zrI+ac/zrI+bhAve lyuT) uzraya, zrAddhazAka na. (zrAddhayogyaM zAkam) zrAddhama 42 ___sAdhAra, ayAva.. dAya za.. zrava puM. (zRNotyanena, zru+ap) Ana, jyAdi, prasiddha. zrAddhika, zrAddhin tri. (zrAddha deyaM zrAddhaM tadravyaM zravaNa na. (zRNotyanena, zru+karaNe lyuTa) zra14. nakSatra, bhakSyatvenAstyasya vA Than / zrAddhaM tad dravyaM __Ana, samajd. (puM. zru+lyuTa) zravA nakSatra. bhakSyatvenAstyasya ini) zrAddhamA AvAI zravaNadvAdazI strI. (zravaNena yuktA dvAdazI) mAvA dravya vagere, zrAddhamAM ApavA lAyaka dravya khAnAra. su6 pArasa. zrAnta tri. (zram+kta) parizramavANu, thAna, zAnta zravaNapatha puM. (zravaNasya panthAH) Anano bhAsa- handriya, (na. zram+bhAve kta) parizrama, zrama, zravaNagocare tiSTha, bheTale. yA sudhI. samAya. tyai manata, yala 24ii. -vRttAntena zravaNaviSayaprApiNA-raghu0 14 / 87 / zrAntasaMvAha na. (zrAntasya zramasya saMvAham) thAne zravaNazISikA strI. (zravaNamiva zIrSamasyAH, kap+TAp) Asana vagere ApI thAka dUra karAvavo te. zrAvI vRkSa. zrAnti strI. (zram+ bhAve ktin) parizrama, thA. zravaNA (strI.) zravA nakSatra, muM3. vRkSa. zrAm (cu. ubha. sa. seTa-zrAmayati-te) maMtra 42vI, zravas na. (zrUyate'nena, zru+karaNe asi) Ana, hoti.. | bodAva, bhAsa, samaya. zravAvya puM. (zru-zravaNe+uNA0 Ayya) yajJano pazu. zrAvaka tri. (zRNoti, zru+Nvula) samana2. (puM.) zraviSThA strI. (zrUyate, zru+ap zravaH prasiddhirastyasyAH / haina stha, mauddha stha, 32. matupa atizayena zravavatI iSThan matupo luk) dhaniSThA zrAvaNa puM. (zravaNena yuktA paurNamAsI zrAvaNI sA'smin nakSatra, zravarA nakSatra mAse aN) zrAva. bhalinI, pA3, 2.5 tanu zraviSThAja, zraviSThAbhU puM. (zraviSThAyAM zravaNanakSatre varSa (tri. zravaNasyedaM, zravaNa+aNa) Anana, DAna. jAyate, jan+Da/zraviSThAyAM bhavati, bhU+kvip) saMbaMdhI, zravaNa nakSatranuM zravaNa nakSatra saMbaMdhI. budha. zrAvaNA (strI.) dhyAdI vRkSa.. zrA (adA. pa. aniT-zrAti) uj, 54j. zrAvaNika puM. (zrAvaNI zravaNanakSatrayuktA pUrNimA'zrANa tri. (zrA+kta) ghI, dUdha, sivAyano mAMsa. va. styasmin mAse Than) zrI malino. koIpaNa rAMdhelo padArtha. zrAvaNI strI. (zravaNanakSatreNa yuktA paurNamAsI aN+ GIp) zrANA strI. (zrAyate sma, zrA+kta+TAp) 20, 20ii.. zrAvaNa mahinAnI pUnama. zrAddha na. (zraddhA prayojanamasya aN zrAddha- 'zraddhayA | zrAvaNIya tri. (zru+Nic+anIyara) Ainmal us. dIyate yasmAt zrAddhaM tena nigadyate' -hemAdrizrAddhakalpe / / zrAvantI strI. (zru+jhic+pRSo. GIp) dharmapatana. 22. zrAddha ! prA2rnu cha-nitya, naimiti bhane bhya. | zrAvasti(stI) (sro.) diu nahInI uttare zrAvasta. (tri. zraddhA+aNa) zraddhAvA. rAjAe sthApeluM nagara. zrAddhakara, zrAddhakRt tri. (zrAddhaM karoti, kR+ac/ zri (bhvA. ubha. sa. seTa-zrayati-te) sevaj- parItA __ zrAddhaM karoti, kR+kvip tuk ca) zrAddha 282. rakSobhiH zrayati vivazA kAmapi dazAm-bhAminI0 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrita-zrIpUrvam shbdrtnmhoddhiH| 2011 183 / -dvipendrabhAvaM kalabhaH zrayanniva-raghu0 3 / 32 / / zrIja; zrItanaya, zrItanuja, zrItanUja, zrInandana puM. mAzraya, 42vI. -yaM dezaM zrayate tameva kurute | (zriyA jAyate, jan+Da/zriyaH tanayaH/zriyaH tnujH| bAhupratApArjitam- hito0 1 / 171 / zriyaH tanUjaH/zriyaM nandayati, nand+ac) Amaheva. zrita tri. (zri+kta) sevesa, mAzraya dIra. zrItAla puM. (zrIyuktaH tAlaH) tAuna Au. zriya (bhvA. ubha. sa. seTa-zreyati-te) mA . zrIda puM. (zriyaM dadAti, dA+ka) ku2. (tri.) 1kSmI zrI (krayA. ubha. saka. seTa-zrINAti-zrINIte) gaMdha, ApanAra, zobhA ApanAra. zrIdhara puM. (dharati, dhR+aca, zriyAH dharaH) bhUtAnI zrI strI. (zri+kvip-nipA0) samI- sAhase zrIH utsarpiNImAM thayelA sAtamA jaina tIrthakara, viSNu. prativasati-mRccha0 4 / -anirvedaH zriyo mUlam-rAmA0 / (na. zriyaM dharati, dhR+ac) manI meM mUrti.. -AsIdiyaM dazarathasya gRhe yathA zrI:- uttara0 4 / 6 / 'zrIdharaM devi vijJeyam' -ityukte / sAviMga zomA upll. zarayanA, vihArau, | zrInAtha, zrIniketana, zrInivAsa, zrIvatsabhRta, dharma-artha-ma, saMpatti .2, 64525, 2rAyarayAeM, zrIvatsalAJchana, zrIvatsAGka puM. (zriyAH nAthaH/ sAlabAhI, pratiSThA- zrIlakSaNa -kumA0 7 / 46 / buddhi, zriyaM niketayati nitarAM vAsayati, ni+kita+ vibhUti, samRddhi, maizvarya, mAghat2, prabha, nti(mukha) Nic+lyu/nivasatyasmin, ni+vas+ghaJ, zriyaH kamalazriyaM dadhau-kumA0 5 / 21 / te4, vRddhi, siddhi, nivAsaH/zrIvatsaM bibharti, bhR+kvip+tuka ca/zrIvatsaH kamaLa, bIlInuM jhADa, vRddhi nAme auSadhi, zaNagAra. lAJchanaM yasya/zrIvatsamaGke yasya) viSpa, vakSmIna (puM. zri+kvip dIrghazca) te nA . rAga nivAsa sthaLa. zrIkaNTha puM. (zrIH zobhA kaNThe'sya) ziva, hastinApura- zrIniketana na. (zriyAH niketanam) 16mAnu, 4i. uttara-pazcime Avela kurujAMgala deza. zrIpaJcamI strI. (zriyaH pUjAGgaM paJcamI) mAgha suha zrIkaNThapadalAJchana (puM.) bhavabhUti. vi. uttara0 1 / / paMyamI. zrIkaNThasakha puM. (zrIkaNThasya sakhA) dura. zrIpati puM. (zriyaH patiH) viSNu, 28%.. zrIkanyA (strI.) meM tanI. 31561.. zrIpatha puM. (zrIyuktaH panthAH ac) 204mA08, sariyAma zrIkara na. (zriyaM zobhAM karoti, kR+ac) dAsa | ___ 2stA . bhaNa. (puM. zrI+kR+ac) viSNa, te. nA. zrIparNa na. (zrIyuktaM parNaM yasya) nimatharnu, u. Bd. zrIparNikA strI. (zrIyuktaM parNamasyAH, saMjJA, kan+TAp zrIkaraNa na. (zrIyuktaM kriyate'nena kR+ lyuT) 1, ____itvaM) ayaNarnu kAu. sabha. zrIparNI srI. (zrIyuktAni parNAni yasyAH GIS) nued. zrIkAnta puM. (zriyAH kAntaH) vi. zabda juo, gAMbhArI vanaspati agnimaMthanuM jhADa, zrIkArin puM. (zriyaM karoti, kR+Nini) meM tano mAna jA. bhR (tri.) 1kSmI.124, zobhA5123. zrIpiSTa puM. (zriyai zaubhAyai piSyate, piS+kta) zrIkhaNDa na. (zriyaH zobhAyAH khaNDam) yaMhana, supa3. saraladevadAranuM jhADa. zrIgarbha puM. (zrI garbhe'sya) viSpa, talavAra. zrIputra puM. (zriyaH putraH) maheva, Indrano 6thyaizravA zrIgraha puM. (zriyaH graha iva yatra) 5kSAmAna. 5 | ____ namanI ghoDI, vakSmIno hIro, apUra, yaMdra. pIvAna sthaga, 52531... zrIpuSpa na. (zrIyuktaM puSpaM zAka.) viMga, 5:08. zrIghana puM. (zriyA budhyA ghanaH) te. nAme meM. suddha. | zrIpUrvam avya. (zrI iti zabdaH pUrvaM yasmin) 'zrI' (na.) 6. za6 mA u3n.. -'devaM guruM gurusthAnaM kSetraM zrIcakra na. (zriyA: cakram) taMtrazAstra prasiddha meM kSetrAdhidevatAm / siddhaM siddhAdhikArAMzca zrIpUrvaM yaMtra, bhUvRtta, bhUmaM. ___ samudIrayet' / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2012 shbdrtnmhoddhiH| [zrIphala-zrunikA zrIphala puM. (zrIyuktaM phalamasya) jIvana, 3, 4tj, | zrIvAraka puM. (zriyaM vArayati, vAri+Nvul) me tanu gaLInuM jhADa, rAyaNanuM jhADa. . zrIphalI strI. (zrIyuktaM phalamasyAH GISa) uii, me. zrIvAsa, zrIvAsas na. (zriyaM saralavRkSaM vA vAsayati, ___tanI // 38ii, sAmAna 3. vas+Nic+ac/zriyaM saralavRkSaM vAsayati, vas+Nic zrIbhadrA srI. (zrIyuktaM bhadraM yasyAH) meM dil bhoya. asun) vihAna unI 2sa, umasa... zrIbhAgavata na. (zrImat bhAgavatam madhya. sa.) 2.82 zrIvAsa puM. (zrI+vas+ghaJ) vi., ziva. purANomAM te nAmanuM bAra skandamAM vyAse raceluM zrIvidyA strI. (zriyai vidyA) tripurAsuMdarI.. purA. zrIvRkSa, zrIvRkSakin puM. (zriyaH vRkSaH) pAna zrIbhrAtR puM. (zriyaH bhrAtA samudrajAtatvAt) 6thyaizravA ___53. (puM. zrInAmako vRkSaH/zriyAH zobhAyAH vRkSa gho, yandra, 752. iva) bIdInu A3, dhonI chAtI 652 ghoNA vAcana zrImat puM. (zrIrastyasya matup) tadanu jara, pANI, tana uj. viSNu, ziva, mukha2. (tri. zrI+astyarthe matup) zrIveSTa, zrIveSTaka puM. (zriye veSTyate'sau, veSTa+ghaJ/ dhanavAna, sabhIvANu.. ___ zrIveSTa+kan) sa25 vRkSana unI 2sa.. zrImatI strI. (zrI+matup+ GIp) 23, dhanavAna. strI, | zrIza, zrIzvara puM. (zriyA IzaH/zriyaH IzvaraH) viSNa, zobhAvAjI strI.. zrIrAmayandra. zrImalApahA strI. (zriyA zobhayA malamapahanti, apa+han+ zrIsaMjJa na. (zriyaH saMjJA saMjJA'sya) saviM. __Da+TApa) meM vo- dhUmrapatrA. zrIsahodara puM. (zriyA sahodaraH) yandra, zyaizravA gho32, zrImastaka puM. (zrIyuktaM mastakamasya) sa... 52. zrImukha puM. (zrIyuktaM mukhamasya) te nAme me5 varSa... zrIhastinI strI. (zrIyuktA hastinI) meM tanu jAu. zrImUrti strI. (zrIpUrvakathanayogyA mUrtiH) haivAnI pratimA, zru (bhvA. pa. sa. aniT-zravati) 4. (svA. pa. sa. lakSmInI mUrti. aniT-zRNoti) AimaNaj, zravaH 42- zRNu me zrIyukta, zrIyuta, zrIla tri. (zriyA yuktaH/zriyA sAvazeSaM vacaH-vikrama0 2 / -rutAni cA pASata yutaH/zrI+astyarthe lac) sabhIvANu, hasatamaMha, SaTpadAnAm-bhaTTi0 2 / 10 / -saMdezaM me tadanu jalada ! ___ zomAvANu, tivANu, prasiddha zroSyasi zrotrapeyam-megha0 13 / -dvAdazabhirvyAkaraNaM zrIraGgapattana (na.) kSiAmanu me 32. zrUyate-paJca0 11 mA pAsana 2. anu+zRNotizrIrasa puM. (zriyaH raso niryAsaH) te namana meDa anuzRNoti- samaga -tadyathAnuzrUyate-paJca0 1 / sugandhI dravya. abhi+zRNoti- abhizRNoti -dhyAna ne samaj, zrIrAma puM. (zrIyuto rAmaH) 612thanA putra rAmAyaMda. pratizata 42vI.. upa+zRNoti upazRNoti -Airuj, zrIvatsa puM. (zrIyuktaM vatsaM vakSo yasya) viSNu, chAtImai 4, nizcaya. 12vI- kezinA hRtAmurvazI nAradAdupazrutya dhoLAM ruvAMTAMnuM cakra-je mahattvasUcaka gaNAya che te, gandharvasenA samAdiSTAvikrama0 1 / pri+shRnnotieka prakAranI suraMgA. parizRNoti -Hinj, prati+zRNoti-pratizRNoti - zrIvatsaka, zrIvRkSa, zrIvRkSakin puM. (zrIvatsena kAyati, pratisu 42vI- tasyai pratizrutya raghu pravIrastadIpsitam kai+ka/zriyAH zobhAyAH vRkSa iva/zrIvRkSaka+in) raghu0 14 / 29 / sam+zRNoti-saMzRNoti na coktaanichAtImAM dhoLAM ruvAMTAnA cakravALo ghoDo. bhaTTi0 5 / 19 / (245 prayomai-) hitAnna yaH saMzRNute zrIvarAha puM. (zriyA yuktaH varAhaH) viSNuno savatAra. sa kiM prabhuH-kirA0 1 / 5 / zrIvallI srI. (zrIyutA vallI) puS45 sitatNu meM | zrughna (puM.) te nAmano 12. jAu. | zrughnikA, zrughnI strI. (zrughna+Than+TAp/striyAM GIp) zrIvATI (sro.) meM dil nA23.. sAjIkhAra. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta-zreNIkaraNa ] zabdaratnamahodadhiH / | zruta na. (zruyante sma yaditi, zru+ kta) zAstra, zAstranuM jJAna- zrotraM zrutenaiva na kuNDalena (vibhAti) - bhartR0 2 / 71 / pavitra jJAna- zrutaprakAzam - raghu0 5 / 2 / (tri. zru + kta) sAMbhajetuM zravasare. zrutakIrti strI. (zrutA vikhyAtA kIrtiH yasyAH) zatrughnanI patnI, zudhva4nI unyA (tri zrutA kIrtiH yasya ) prakhyAta yazavALuM. zrutadevI strI. ( zrutasya zAstrasya devI) sarasvatI, zArA. zrutabodha puM. (zrutamAtraM bodhayati, budhu + Nic +aN) kAlidAsa kavikRta eka chandaHzAstrano grantha. zrutavat tri. (zruta + matup ) AgabhavettA, vejJAtA, vedRjJaraghu0 9 / 74 / zrutazravas puM. (zrutaM zravo yazo yasya) zizupAlanI pitA - nirvartyate'riH kriyayA sa zrutazravataH sutaH ' - zizupAlavadhe / zrutazroNi (strI.) sravantI zabda dukha. zrutAdana na. ( zrutasyAdanam ) vehapATha, brahmavAha. zruti strI. ( zrUyate'nayeti, zru+karaNe bhAve ca ktin) sAMbhavaM te- candrasya grahaNamiti zruteH mudrA0 1 / 7 / Stna - zrutisukhabhramarasvanagItayaH - raghu0 9 / 35 / zrava nakSatra, veda, zravaNendriyathI thanAruM jJAna, gaNitazAstra prasiddha eka rekhA, vArtA, khabara, SaDtharAganA AraMbha samayano eka zabda. zrutikaTa puM. (zrutiM kaTati, kaT+ac) sarpa, paapzodhana, pApamAMthI chUTavuM te. zrutikaTI strI. ( zrutikaTa + striyAM jAti GIS) sApA. zrutikaTu puM. ( zrutau kaTuH) khArazAstra prasiddha bheDa avya ghoSa, uThora zab6. zrutikathita tri. ( zrutyA kathitam) vehe he, vedhanuM iramAna. zrutijIvikA strI. (zrutireva jIvikA yasyAH ) smRtizAstra, dharmazAstra, vidhisaMhitA. zrutitatpara tri. ( zrutau tatparaH) sAMbhaNavAmAM tatpara, vedamAM tatpara. zrutidvaidha na. ( zruteH dvaidhaM dvividhatA ) vedhavidhisrono paraspara virodha agara niSkAmatA. zrutidhara tri. ( zrutyA zravaNamAtreNa dharatIti, dhR+ac) mAtra sAMbhaLIne dhAraNa karanAra, veda AdinA jANakAra. zrutin tri. ( zruta+in) bhee sAMbhajyuM hoya te, zAstra bhazanAra 2013 zrutimUla na. (zruteH mUlam) ananuM bhUsa, vehanuM bhuukhdharmabodhaka pramANa. zrutimUlaka tri. ( zrutimUla + svArthe kap) veha bhenuM bhUla kAraNa hoya te. zrutivarjita tri. ( zrutyA vedAdhyayanena karNena vA varjitaH) baheruM, vedapATha vinAnuM. zrutiviSaya puM. ( zruteH viSayaH ) vehanI viSaya - etatprAyeNa zrutiviSayamApatitameva kA0 3 / zrutivedha puM. (zruteH karNasya vedho yatra) mAM DAna viMdhAya che evo eka jAtano saMskAra. zrutisphATA strI. (zrutiM sphoTayati, sphuT + ac+TAp) eka jAtanI latA. zrutyanuprAsa puM. ( zruteH anuprAsaH) te nAbhe kheDa zabdAlaMkAra. zrutyukta tri. ( zrutyA zrutau vA uktam) vehe hesuM vedamAM kaheluM. zruva puM. (zru+ka) yAga, yajJa. zruvA strI. (zru+ka+TAp) kheDa yajJapatra, zaravo. zruvAvRkSa puM. (zruvArthaM vRkSaH) kheDa bhatanuM jhADa, vidvNdvtvikalo vRkSa. zrUyamANa tri. ( zrUyate'sau zru+ zAnac ) zravA rAtu, saMjAtuM. zreDhI (strI.) suTTI hI bhatanAM dravyone mizra 42vA mATe eka jAtanI gaNatarI. zreDhI vyavahAra puM. (DhyAH vyavahAraH) duhI duhI bhatanAM dravyone mizra karavA mATe eka jAtanI gaNatarIno kheDa (upAya. zreNi, zreNI strI. ( zrayati zrIyate vA, zri + uNA0 Ni/ zreNi+ kRdikArAditi GIS) paMDita- 'manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNAstribhuvanamupakArazreNibhiH pUrayantaH' bhartRhariH / - taraGgabhrUbhaGgA kSubhitavihata zreNirasanAveNI0 4 / 28 / na SaTpadazreNibhireva paGkajaM sazaivalAsaGgamapi prakAzate - kumA0 5 / 9 / ra, kheDa jAtano dhaMdho karanAranI ToLI. - zreNika puM. (zreNi+ saMjJAyAM kan) te nAbhela. mahAvIranA bhakta eka jaina rAjA. zreNikA strI. (zreNi+kai+kan+TAp) tumju zreNIkaraNa na. ( zreNi+cci + kR + lyuT ) paMDita 3 42. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2014 zreNIkRta tri. ( zreNi+cvi + kR + kta) paMDita3 rela, hAra urela. zreNIbhavana na. ( zreNi+cvi + bhU+ lyuT ) paMDita35 tha. zreNIbhUta . ( zreNi+cvi + bhU+karmaNi kta) paMDita35 thayesa.. zabdaratnamahodadhiH / zreyas na. ( atizayena prazasyaM Iyasun) lyAza, zubha, dharma, mokSa (tri.) uttama vardhanAd rakSaNaM zreyaH - hito0 3 / 3 / 3 568 - zreyAn svadharmo viguNaH paradharmAdanuSThitAt / svadharme nidhanaM zreyaH paradharmo bhayAvahaH' -bhaga0 / zubha pariNAma yukta- pUrvAvadhIritaM zreyo duHkhaM hi parivartate zakuM0 7 / 13 / - pratibadhnAti hi zreyaH pUjyapUjAvyatikramaH - raghu0 1 / 79 / hita52, ulyAe|DArI.. zreyasI strI. (zreyas + GIp ) haraDe, gabhyapara, rAsnA, vanaspati pAhA. zreyaskara tri. ( zreyaH karoti, kR + ac) lyAeADA24, zubhAra, DitaDara, AnaMdhya zreyaskAma tri. (zreyaH kAmayate, kam+aN ) 4lyAne icchanAra, mokSane cAhanAra. zreSTha puM. ( atizayena prazasyaH iSThan ) jera, rAbha brahmA, viSNu (na. prazasya + iSThan ) gAyanuM dUdha. (tri. ayameSAmatizayena prazasyaH iSThan ) atyanta uttama, gha 4 mahA zreSThakASTha puM. (zreSThaM kASThamasya) kheDa bhatanuM Au zreSThatA strI, zreSThatva na. ( zreSThasya bhAvaH tal+TAptva) zreSTha, uttamapa zreSThalavaNa na. ( zreSThaM ca tat lavaNaJca ) siMghAsUza.. zreSThavedhikA strI. ( zreSThA vedhikA) astUrI. zreSThA strI. ( iyamAsAmatizayena prazasyA, iSThan+TAp) mahAmeghA, sthalayadminI. zreSThAmla puM. ( zreSThamamlamasmin) manuM Au zreSThin puM. ( zreSThaM dhanAdikamastyasya + in) vazimAM pradhAna puruSa, zeTha. - nikSepe patite hamrmye zreSThI stauti svadevatAm - paJca0 1 / 14 / zrai (bhvA. pa. a. aniT zrAyati) parasevo thavo. zreSThya na. ( zreSThasya bhAvaH SyaJ ) zreSTha, utrSa, zreSThatA. zroNa (bhvA. pa. a. seT zroNati) 42. (tri. zroN+ac) pAMga, sUnuM. [zreNIkRta-zrIta . zroNA strI. ( zroN + ac+TAp) zroNi zroNI strI. ( zroN+in / zroN+in + GIp ) 33, 2- pINasoNithaNasAliNi AhiM / maNikaMcaNa 'pasiDhilamehalasohi asoNitaDAhiM ajita zAntistavaH / Saa- zroNIbhArAdalasagamanA stokanamrA stanAbhyAm yA tatra syAdyuvativiSaye sRSTirAdyaiva dhAtuH' megha0 82 / - zroNibhArastyajati tanUtAm kAvya0 10 / bhArga, rasto. zroNiphalaka na. ( zroNi: phalakamiva) zreSTha DeDa, umara, keDanuM paDakhuM. zroNibimba na. ( zroNau bimbAkAraM bhUSaNam ) 'bha25To vagere kaTibhUSaNa. zroNisUtra na. ( zroNau sthitaM sUtram) 33 talavAra vagaire bAMdhavA mATe paTo vagere. zrotavya tri. (zru + karmaNi tavyac ) zravaza 42vA yogya, sAMbhaLavA lAyaka. zrotas na. ( zru+asun tuT ca) na handriya, ananuM chidra, hAthInI sUMDha, sUMDhanuM chidra, nahIno vega. zrotukAma, zrotumanas tri. (zrotuM kAmaH / zrotuM mano yasya) sAMbhaNavAne IcchanAra, zAstra zravaNa 42vA yAhanAra, bhijJAsu chAtra. 581 tha, bhegA zrotR tri. (zRNotIti zru+tRc) sabhajanAra, zrava 2nAra, vidyArthI. zrotra na. ( zru+STran) AAna saMdezaM me tadanu jalada ! zroSyati zrotrapeyam-megha0 13 | ananuM chidra. zrotraviSaya puM. ( zrotrasya viSayaH) zabda, avA. zrotriya puM. (chando vedamadhIte vetti vA chandas+gha zrotrAdezaH ) vedhano khalyAsa DaranArI brAhmasa, cha aMga sAthe eka zAkhAno abhyAsa karI SaTkarma karato brAhmaNa, sampUrNa zAstra jANanAra puruSa janmanA brAhmaNo jJeyaH saMskArairdvija ucyate / vidyayA yAti vipratvaM tribhiH zrotriya ucyate- mA0 115 / zrotriyatA strI, zrotriyatva na. ( zrotriyasya bhAvaH tal+TAp-tva) zrotriyapasuM. zrauta tri. (zrutivihitaM zruti + aN ) zAstrokta dharma arbha vagaire. (zrutau bhavaH, zruti + aN) gAIpatya agni, AhavanIyAgni, dakSiNAgni (na. zrotrameva, zrotra + prajJAM aNDAna, ananuM chidra (na. zrotriyasya bhAvaH karma vA aN) vaidhipa, vehosta urbha vagere. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrauSaT-zleSmaja] shbdrtnmhoddhiH| 2015 zrauSaT avya. (zru+DauSaTi) yazanA agnima vihAna | zilakyu puM. (zliS-AliGgane+uSNA.0 kyu) nA.42, karatI vakhate bolAto eka zabda. ___ TapuruSa, saM52. zlakSNa tri. (zlaS+kasna) thoDaM, yI, mRdu, jomasa, zliS (bhvA. pa. sa. seTa-zleSati) (divA. pa. sa. salya- 'zlakSNaM vacanamabravIt' -rAmAyaNe / seTa- zliSyati/cu. ubha sa. seT-zleSayati-te) ng, zlakSNaka paM. (zlakSNa+saMjJAyAM kana) sopArIna Au. 2. mAdiMgana. 2. -zliSyati cumbati tri. zlakSNa+svArthe kan) mano72, suM62. jaladharakalpaM harirUpagata iti timiramanalpam-gIta0 zlakSNatvaca puM. (zlakSNA manoharA tvak yasya) me 6 / vA, saMsa0 42vI. A+zliS-AzliSyati tanuM 3-mazbhanta vRkSa. meha. vi+zliS -vizliSyati chUTa: 57j, szj. zla ka (bhvA. A. sa. seT-zlaGkate) sa27j, pasaj, 4. __saM+zliS- saMzliSyati vamig, aus.. zla ga (bhvA. pa. sa. seTa-zlaGgati) 4. zliSTa tri. (zliS+kta) mAliMgana 428, meTesa, zlath (cu. ubha. seTa-zlathayati-te) zithira thaj - vola, 2535 zaEList2vANu -atra viSamAdayaH zlayituM kSaNamakSamatAGganA na sahasA sahasAkRtavepathuH zabdAH shlissttaaH-kaavy0.10| zizu0 657 / -paritrANasnehaH zlathayitumazakyaH zliSyat tri. (zliS+zatR) bheTatu, bhAgina 42tuM. khalu yathA-gaGgA0 37 / hu tha, ghA vAgavA. zlIpada na. (zrIyuktaM vRddhimat padamatra pRSo. sAdhuH) zlatha tri. (zlathayati, zlath+ac) zithila, huNa, se tano 5ma thato. roga. -"purANodakabhUyiSThAH sarvartaSa ca zItalAH / ye dezAsteSa jAyante zlIpadAni DhIhu~, -vRntAcchlathaM harati puSpamanokahAnAm-raghu0 / vizeSataH" - bhAvaprakAze / (tri.) 2854 rogANu. 5 / 30 / / zlAkha (bhvA. pa. saka. seTa-zlAkhati) vyApa, praveza zlipadaprabhava puM. (zlIpadavat prabhavati, pra+bhU+ac) thavA. AMbAnuM jhADa. zlAgh (bhvA. A. saka.-zlAghate) quej -zirasA zlipadApaha puM. (zlipadaM apahantIti, han+Da) putraM. zlAghate (zlAghate) pUrvaM (guNaM) paraM (doSaM) kaNThe zlila tri. (zrIvidyate'syati, zrI+lac rasya laH) niyacchati-subhA0 / -yathaiva zlAghyate gaGgA pAdena zobhAvANu, suMdara. parameSThinaH-kumA0 670 / potAnA gue 132 42, zI bhA2vI. -zlAghiSye kena ko bandhUneSyatyunnatimunnataH zleSa puM. (zliS+ghaJ) saMsa[ -nirantarazleSadhanA - kA0 / -AzleSe'pi na zleSakaverbhavatyAH zlokadvayArthaH -bhaTTi0 16 / 4 / -gopI kRSNAya zlAghate-siddhA 0 / suvidhA mayA kim nai0 3 / 69 / mAliMgana, mezj, zlAghanIya, zlAdhya tri. (zlAgh+karmaNi anIyar/ hAha, bAta. zlAgh+Nyat) 44vA dAya.. zleSAlaMkAra puM. (zleSazcAsau alaMkArazca) te. nAme . zlAghA strI. (zlAgha-katthane+a+TAp) quul, tAI. zaEt2. -"vidvAMso vasughAtale paravacaH zlAghAsu vAcaMyamAH" zlaSmaka puM. (zleSmA eva kan) 46, saNema. udbhaTe / -karNajayadrathayorvAkA'tra zlAghA-veNI0 2 / zleSmaghna tri. (zleSmANaM hanti, han+Tak) no zeja ghAvI. -hate jarati gAGgeye puraskRtya saNejamana nAza 722. zikhaNDinam, yA zlAghA pANDuputrANAM saivAsmAkaM zleSmanA (zleSmANaM hanti+TApa) 343), mallikA bhaviSyati-veNI0 2 / 4 / 2 / 72, sevA, mAmilAmA, / bho. potAnA guNa khullA karavA te, IcchA. zleSmaghnI strI. (zleSmANaM hanti, han+Tak + GIS) zlAghisa tri. (zlAgh+kta) quunj, tArI: 3.. mallikA bhUmo, bhAsasisel. zilaku na. (zliSyati grahAdIn, zliS+uNA ku0) zleSmaja tri. (zleSmaNo jAyate, jan+Da) 3thA pahA jyotiSazAstra. __ thanAra, salemamayI thn|2, trikaTu 106 hu.. vRkSa. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2016 shbdrtnmhoddhiH| [zleSmaNa-zvazrUzvazura zleSmaNa tri. (zleSmA'styasya na) vANu, ne. 46 | zvadayita (na.) 3. hoya te. zvadhUta, zvabhIru puM. (zuni dhUrtastadvaJcakatvAt/zunaH zleSmaNA strI. (zleSman+pAmAdi0 na+TAp) 1.2'sa.. / kakkurAdbhIrurbhayazIlaH) ziyANa. zleSman puM. (zliS+uNA. manin) , saNetama. zvadhUrtI strI. (zvadhUta+striyAM jAti. GISa) ziyANavI. -"stanau mAMsagranthI kanakakalazAvityupamitau / mukhaM zvana, zvAna puM. (zvi+kanin/zvA eva, zvAn svArthe zleSmAgAraM tadapi ca zazAGkena tulitam"-bhartRhariH / aN) dUta. -zvA yadi kriyate sa kiM nAnAtyupAnahamzleSmala tri. (zleSmAstyasya, zleSman+lac) vANu, subhA0, bhartR0 2 / 31 / / sene. yacha ta, samaauj. (puM. zleSman+lac) zvaniza na., zvanizA strI. (zunA nizA vibhASayA me tanuM 3, bahuvAra.. klibatvam/zUtAM nizA) dUtasone ma66 42nArI zleSmaha tri. (zleSmaM hanti, han+Da) no nAza 2tri. 52nA2, saNema bhttaaun||2. (puM) Aya3Nana 3. zvapaca puM. (zvAnaM pacati, pac+ac) 48.. yAMda.. zleSmAta, zleSmAtaka, zleSmAntaka puM. (zleSmANamatati, zvapada na. (zunaH padam) ThUtarAno 5. at+ ac/zleSmAta eva svArthe kan/zleSmasya zvapAka puM. (zutAM pAkaH kAryyatvena yasya) .52 antakaH) 5 tanu kAu. yaise -"zvapAko jalpAko bhavati madhupAkopamagirA"zlok (bhvA. A. sa. seTa-zlokate) vadhAra, mehu AnandalaharyAm / 42j, chou, querg. zvapucchaka puM. (zva+puccha+ke+ka) vIcha.. zloka puM. (zlokyate iti, zlok-saMghAte+ghaJ) y||2 zvapucchA (sI.) vanaspati pAThava9.. zvaphala puM. (zvapriyaM phalamasya) jIrA 3. 5255nu, vikRta vAya-42-vita, yaza -puNyazloka / zvaphalka (puM.yAhavaMzI-2no pitA se kSatriya. zloNa (bhvA. pa. sa. seTa-zloNati) me 2.. zvabhram (cu. ubha. seTa-zvabhramayati-te) 4j, che 42vI zvaHzreyas na. (zvaH AgAmikAle zreyo yatra) bhaMga, ___ -saka. / 12. balAta-ridratAmA 23j -aka / khyA, supa, 52mAtmA. (tri. zvaH paradine zreyo zvabhra na. (zvabhrayate yat, zvabhra+ghaJ) chidra, pAI. yasmAt ac) bhAMgalis, syAvANu, sujI.. zvayathu puM. (zvi+athuc) sAThI. zvagaNa puM. (zunAM gaNaH) dUtarAno samUDa. zvayIci strI. (zvayatIti, zvi+Ici) saUvAnI ro. zvagaNika tri. (zvagaNa+Thak) ThUtarAnA TopAnI. zvayIcI strI. (zvi+Ici+vA GIp) pI31, hupa. sahAyatAthI zikAra karanAro. zval (bhvA. pa. sa. seTa-zvalati) va 42vI. zvaGka (bhvA. A. sa. seT-zvaGkate) sa2.4, prasa, zvalk (cu. ubha. sa. seTa-zvalkayati-te) pokhaj, 3. ___. zvall (bhvA. pa. a. seTa-zvallati) vegavAyA thaj, zvac (bhvA. A. sa. seTa-zvacate) 4. hou. zvajIvikA strI. (zvasya jIvikA) yArI, sevA. zvavat tri. (zvan+astyarthe matup) dUtaiauj. zvaJca (bhvA. A. sa. seTa-zvaJcate) 4. zvavRtti strI. (zuna iva parAdhInA vRttiH) no, yA, zvaTh, zvaNTha (cu. u. sa. seTa-zvaThayati-te,/zvaNThati sevA, satya. -sevAM lAghavakAriNI kRtadhiyaH sthAne te) 4, saM2482 12vo, duSTa bhASA 42, 52 __ zvavRttiM viduH-mudrA0 3 / 14 / / ___osa.. zvavyAghra puM. (zuno vyAghraH) vittI, vyAghra. zvadaMSTra puM. (zuno daMSTraH) dUta- La. zvazura, zvazuraka puM. (zu Azu azyate, vyApyate iti zvadaMSTraka puM. (zuno daMSTreva kaNTako'sya) mano zu+az+uran/zvazura+svArthe kan) sasa2. choDa. zvazurya puM. (zvazurasyApatyaM, zvazura+yat) 652, samo. zvadaMSTrA strI. (zuno daMSTrava kaNTakAvRtatvAt) itarAnI zvazrU strI. (zvazurasya patnI UG) sAsu.. ___ Dha, ma. | zvazrUzvazura puM. dvi. (zvazrUzca zvazurazca tau) sAsu-sa.sa.2. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvas-zvetakandA shbdrtnmhoddhiH| 2017 zvas avya. (agAmi ahaH) mAvatI. akha, bhAvato. | zvAsakAsa puM. (zvAsayuktaH kAsa:) zvAsa. sA2. 652sa, havasa. "zvaHkAryamadya kurvIta pUrvAhna caapraahnikm| mano. zepa ."pizuno narakasyAnte jAyate nahi pratIkSate mRtyuH kRtamasya na vA kRtam / "- zvAsakAsavAn" karmavipAke / varamadya kapoto na zvo mayUraH-subhA0 / zvAsakuThAra pu. (zvAsasya kuThAra iva tannAzakatvAt) zvas (adA. pa. seTa-zvasiti) zvAsa. devI, (r)aj, - zvAsa. 652 apAtuM me. tanu auSadha -"rasaH zvasiti vihagavargaH-Rtu0 1 / 13 / (adA. pa. a. zvAsakaThAro'yaM srvshvaasnivaarkH"-bhaavprkaashe|"rso seTa-zvasti) Gdha. gandho viSaM cApi TaMkaNaM ca manaHzilA / etAni zvasat tri. (zvas+vartamAne zatR) vatuM, vAsa. setuM -sa karSamAtrANi maricaM cASTakarSakam / kaTutrayaM karSayugmaM karmakArabhareva zvasannapi na jIvati- hito0 2 / 11 / / pRthagana viniHkSipet / zvasana puM. (zvasityanena, zvas+lyuTa) vAyu, bhIgarnu, zvAsadhAraNa na. (zvAsaH prANavAyuH dhriyate'nena) 43. (na. zvas+bhAve lyuTa) nisvAsa, niAso, prAzayAma. zvAsa. vo - zvasanacalitapallavAdharoSThe-kirA0 zvAsaheti strI. (zvAsasya hetiriva) nidrA, gha. 10 / 34 / 4. zvasanAzana, zvasanotsuka puM. (zvasano vAyurazanamasya/ zvAsAri puM. (zvAsasya ariH) puS72bhUla.. - zvasanAya utsuka:) sapa. zvAsin tri. (zvas+Niv+Nini) zvAsavANu (puM.) al, zvasanAzanI, zvasanotsukI strI. (zvasanAzana+striyAM | pavana. jAti. DoSa/zvasanotsuka+striyAM GISa) sApa. zvi (bhvA. pa. seTa-zvayati) 4 s.| . aka. - zvasanezara puM. (zvasana Izvaro yasya) sAhArnu 3. | (Hink) sUUna. - rudato'zizviyaccakSurAsyaM zvasita na. (zvas+kta) nizvAsa, zvAsa-nisAso devo. hetostavAzvayIt-bhaTTi0 6 / 19 / zvasuna puM. (zvas+bAhu0 unan) meM tanu u. zvit (bhvA. A. sa. seTa-zvetat) ghoj2. zvastan, zvastya tri. (zvo bhavaM zvas+bhAve Tyu tuTa | zvitra na. (zvit+rak) me tano ghogo oDha, sa36 ca/ zvo bhavaM, zvas+tyap) bhAvatI da. thanA2. yA -tadalpamapi nopekSyaM kAvye duSTaM kathaJcana / zvaspRSTa tri (zunA spRSTam) dUtarA s5 42. syAd vapuH sundaramapi zvitreNaikena durbhagam-kAvya0 zvAgaNika puM. (zvagaNeta carati, Thak) bhUtarAne mama | 17 / laI zikAra karanAra. zvitraghnI strI. (zvitraM hanti, han+Tak +DIpa) me. zvAdanta tri. (zuna iva danto yasya) tarAnA sa25 vanaspati -pItaparNI. dAMtavALuM. zvitrin tri. (zvitramastyasya ini) ghogA tauj.. zvAnacillikA strI. (zvAnapriyA cillikA) #.5 degld zvid (bhvA. A. sa. seTa-zvidate) ghoj 42.. chou. zveta puM. (zvit+ac) poja ag[. -tataH zvetairhayairyukte zvAnI strI. (zvAna+striyAM jAti0 GIS) dUtarI.. __mahati syandane sthitau-bhaga0 1 / 14 / te. nA. .. zvApada puM. (zuna ivApadasmAt ac samA0) Disa... Ta, me. parvata, zuOMDa, ghoj j, zaMbha, pazu, vAgha. zvAvidha, zvAvidha puM. (zvAnaM vidhyatIti, vyadha+kvipa / kaliyugamAM zivano eka avatAra, eka jAtanI koDI. dIrghaH/zunA Avidhyate, A+vyadha+kvip+ka) seM15 (na. zvit+ac) 3 . nAva2- DI. | zvetaka puM. (zveta+svArthe kan) 10. (na. zvet+saMjJAyA zvAzva (pu.) bhairava. kan) 3dhuM. zvAsa (paM.) (zvasa+ghaJa) vAsavAnI BAL. yo zvetakaNTakArI strI. (zvetA cAsau kaNTakArI ca) zvAsa.. -adyApi stanavepathu janayati zvAsaH pramANAdhika: dhoLI bhorIMgaNI. - zakuM0 1 / 29 / me tano roga, vyA4258 prasiddha / zvetakandA strI. (zvetaH kando yasyAH) mativAnI. eka bAhya prayatna. jI. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2018 zvetakiNihI strI. (zvetA cAsau kiNihI ca) kheDa jAtano choDavo. zabdaratnamahodadhiH / zvetakuJjara puM. (zvetaH kuJjaraH) bhairAvata hAthI, dhojI hAthI. zvetakuza puM. (zvetazcAsau kuzazca) ghoNo 6rbha. zvetaketu puM. (zvetaH keturyasya) hetugraha, juddha. zvetakeza puM. (zvetaH keza iva yasya) rAto saragavo.. (puM. zvetazcAsau kezazca ) ghoNA deza. (tri zvetaH kezo yasya) ghoNA DezavAjI. zvetakola, zvetakolaka puM. (zvetaH kolaH kroDadezo yasya / zvetakola+svArthe kan ) kheDa bhatanuM bhAchasuM. zvetakolakI, zvetakolI strI. (zvetakolaka + striyAM jAti0 GIS / zvetakola + striyAM GIp ) kheDa bhatanI bhAchasI. zvetakhadira puM. (zvetazcAsau khadirazca ) dhonI jera. zvetagaja puM. (zvetaH zuklo gajaH) IndranoM hAthI, ghojI hAthI. zvetagarut, zvetacchada puM zvetacchadI tri. (zveto garudasya / strI. zveto garudasyAH / zvetaH chadaH pakSo'sya/ tri. zvetAH chadAH yasya/ zvetacchada + striyAM jAti GIS ) haMsa haMsalI. (tri. zveto garudyasya) dhoNI pAMjavANuM. zvetaguJjA strI. (zvetA cAsau guJjA ca) dhojI yazohI. zvetacillI strI. (zvetA cAsau cillI ca) kheDa bhatanuM zA. zvetajIraka puM. (zvetazcAsau jIrakazca ) ghonuM raM. zvetaTaGkaNa na. ( zvetaM TaMkaNam) dhoNI rAjAra zvetadUrvA strI. (zvetA cAsau dUrvA ca) dhoNI hUrvA. zvetadyuti puM. (zvetA dyutiryasya) yandra, 2. zvetadvipa puM. (zvetAzcAsau dvipazca) indrano hAthI, dhojI hAthI. [ zvetakiNihI - zvetamandAra zvetapatra puM. (zvetaM patraM pakSo yasya) haMsa. (tri zvetaM patraM yasya) ghoNA pAM6DAvANuM, ghoNI pAMjavANuM. (na. zvetaM ca tat paJaJca) dhojuM pAMhahu~, ghoNo agaNa. zvetapatraratha puM. (zvetapatro haMso ratho vAhanaM yasya ) zvetadvIpa puM. (vetanAmA dvIpaH ) te nAmano kheDa dvIpa.. " kSIradadheruttarataH zvetadvIpo mahAprabhaH / ekAntinaste puruSaH zvetadvIpanivAsinaH "- mahAbhArate / zvetadhAtu puM. (zvetazcAsau dhAtuzca) dhojI dhAtu, jarI, thoDa. zvetadhAman puM. (zvetaM dhAma yasya) yandra, DayUra, samudranuM jhae. (tri.) dhonA tebhvAmuM. zvetanIla puM. (zveto nIlazca varNo varNaiH samA0 ) dhojI ajo raMga, bhegha. (tri zvetaH san nIlazca) ghonnaakALA raMganuM. brahmA. zvetapatrI strI. zvetapatra + striyAM jAti0 GIS) haMsalI. zvetapadma na. ( zvetaM ca tat padmaM ca) dhoNuM bhaNa. zvetaparNA strI. (zvetaM parNaM yasyAH ) vAriparzI vanaspati, bhadrAzvaparvata pUrveNa yat sthitaM varSaM bhadrAzvaM taM nibodha me / zvetaparNAzca nIlazca zaivAlazcAcalonamaH / kauraJjaH paNazAgraH paJcaite tu kulAcalAH / zvetaparNAsa puM. (zvetazcAsau parNAsazca ) dhoNI tulasInuM 313. zvetapATalA strI. (zvetA cAsau pATalA ca) kheDa bhatanuM Isa, dhojI pAuna vanaspati. zvetapiGga, zvetapiGgala puM. ( dehena zvetaH jaTayA piGgaH, zvetazcAsau piGgazca/dehena zvetaH jaTayA piGgalaH) (tri.) siMha, dhojo pIjo raMga mahAprasAdo damanaH zatruhA zvetapiGgalaH-mahA0 13 / 17 / 136 / (tri. zvetaH san piGgalazca) dhonA pInA raMganuM. zvetapiNDItaka puM. (zvetaH zuklaH piNDItakaH) mahApiNDItaka vRkSa zvetapuSpa puM. (zvetAni puSpANi asya) nagAunu Au -zvetapuSpa-raktapuSpasahasraM juhuyAt- suzrute / (tri.) dhoLA phUlavALuM. zvetapuSpaka puM. (zvetAni puSpANi yasya kap) dhojI DoranuM jhADa. zvetapuSpA strI. (zvetaM puSpaM yasyAH) "nAgadantI" dukho, "mRgervAru" dukhI, ghIsoDI. zvetapuSpikA strI. (zvetaM puSpaM yasyAH kap-TAp ata tvaM) mahAzA vRkSa, putrachAtrI vanaspati. zvetaprasUnaka puM. (zvetaM prasUnaM yasya kap) jIunuM - tiktaH zAkataruH setuvRkSaH zvetaprasUnakaHzabdamAlA / (tri zvetaM prasUnaM yasya kapa) ghoNA IsavANuM. zvetabhaNDA strI. (zvetA bhaNDA) dhojI aparAbhitA vanaspati. zvetamandAra, zvetamandAraka puM. (zvetazcAsau mandArazca / mandArakazca ) ghoNuM bhaMdhAravRkSa, dhojI khADI. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetamarica-zvovasIyasa shbdrtnmhoddhiH| 2019 zvetamarica puM. (zvetazcAsau maricazca) sa2 vArnu, 4, | zvetazuGga puM. (zvetA zuGga yasya) 48. (tri. zvetA zuGgA dhoLAM maLI. yasya) ghojI zIvANu. zvetamAla puM. vA65, dhumA.. zvetazUraNa puM. (zvetazcAsau zUraNazca) 4gadI sU25.. zvetarakta paM. (zveto raktaH varNo varNena samA0) guvAnI | zvetasarpa puM. (zvetaH san sarpati, sRpa+ ac) 25vRkSa, 22. (tri.) gudAjI garnu. dhogo s||5. zvetaraJjana na. (zvetaM sitAbhaM rajyate'nena, raJ+lyuT) | | zvetasI srI. (zvetasarpa+striyAM jAti0 GIS) dhonI sAsuM. sA59. zvetaratha puM. (zvetazcAsau rathazca) dhAgo 25. (puM. zveto zvetasarSava puM. (zvetazcAsau sarSavazca) dhAgo sarasava. ratho yasya) dho| 2yavANu, zubhaha. .. zvetasAra puM. (zvetaH sAro'sya) ghogo 2. zvetarAjI srI. (zvetena varNena rAjate, rAj+ac+gaurA.- | zvetasurasA strI. (svetA cAsau surasA ca) dhonI zesist GIS) 5ogAno aal. vanaspati. zvetarocis puM. (zvetaM rociH yasya) yandra, 752. | zvetaspandA strI. (zvetA satI spandate spand+ac) zvetarohita puM. (puSpeNa zvetaHphalena lohitaH lasya raH) | dhonI a52ti. vanaspati... gulAmI 30 (puM. zvetaH sana lohitaH) 123. (tri.) | zvetahaya puM. (zveto hayaH) GthyaiHzravA ghoDI, ghogA ghoTa, arjuna. -tataH zvetahayaH kRSNamabravIdajitaJjayaH(zvataH rohitaH yasya) gudAlI garnu, khAlI. zvetalodhra puM. (zvetazcAsau lodhrazca) me. satarnu, dAdhararnu / . mahA0 7 / 27 / 3 / Indra, sAhArnu u. (tri. zvetAH hayAH yasya) dho dhoiauj.. 3. zvetavacA strI. (zvetA vaceva) mativinI. jI.. / | zvetA strI. (zvit+ac+TAp) 1, minI, . jAtanI pAhala vanaspati, ativiSanI kaLI, dhoLI zvetavalkala puM. (zvetaM valkalamasya) and, 3. aparAjitA vanaspati, dhoLI bhorIMgaNI, pASANa (tri. zvetaM valkalaM yasya) dhonI chAvA.. bhedinI vanaspati, dhoLI dhro, sAkara. zvetavAjin puM. (zveto vAjI yasya) yandra, 752, | zvetArka puM. (zvetazcAsau arkazca) ghogA 240530nu u. arajuna sAdaDanuM jhADa. zvetAvara puM. (zvetaM zvetavarNamAvRNoti, A+vR+ac) zvetavAsas puM. (zvetaM vAso yasya) zvetAmana haina sitAra zAka. sAdhu, meM tano saMnyAsI.. (tri. zvetaM vAso yasya) zvetAzva puM. (zvetazcAsau azvazca) yandra, arjuna, 52, dhoLAM kapaDAM vALuM. zvetavAha, zvetavAhana puM. (zvetena zvetAzvena uhyate, sAdaDAnuM jhADa. zvetAzvatara puM. vahI . zAmA. vaha+Nvi/zvetaM vAhanaM yasya) arjuna, Indra, yandra, | zvetekSu puM. (zvetazcAsau IkSuzca) dhonI. zevaDI. kapUra, AkaDAnuM jhADa. zvetodara puM. (zvetamudaraM yasya) dukha2. zvetavunhA strI. (zvetA cAsau bunhA ca "vanatiktA'') | zvetauhI srI. (zvetauhaH patnI GIS) Indra-zathI. za6 zuo. zvetya na. (zvetasya bhAvaH SyaJ) ghogA, po . zvetavRkSa puM. (zvetazcAsau vRkSazca) 4.24vRkSata, ghoj 3. zvovasIyasa na. (atizayane vasuH prazastaH zvo vasIyaH zvetavRhatI strI. (zvetA cAsau vRhatI ca) dhAmI kSudra ni. ac samA.) bhAvate. hivase. thanA2 bhaMgakhatI. tyaI, Hula.stuk, bhaMga - zvaHzreyasaM zubhazive zvetaziMzapA srI. (zvetA cAsau zizapA ca) pANu kalyANaM zvovasIyamaM zreyaH / kSemaM bhAvukabhavikakuzalasIsama. maGgalabhadrabhadrazastAni-hemacandraH / -(tri.) mAviNe. zvetazigru puM. (zvetazcAsau zigruzca) ghogA sako. maMgaLavALuM, AvatI kAlanA maMgaLavALuM. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2020 shbdrtnmhoddhiH| [S-SaTpadapriya Sa vyaM4. akSaroma metrIzamI vyaM. 4. syurmUrdhanyAH / SaTkoNa na. (SaT koNA yasya) 4.4, taMtrazastra prasiddha RTarasAH dantyAH latulasAH smRtAH-zikSAyAm / / . yaMtra, yotiSa prasiddha thI. veM sthAna. Sa puM. (So+ka pRSo. SatvaM) iza, sva0, nidrA, maMta. | (tri.) 7 yuvAj. rAmavibhoyana, manuSya, nA, bhokSa (tri. So+ka | SaTcakra na. (SaNNAM cakrANAM samAhAraH) ials. // 24 pRSo. Satva) sarva, zreSTha, uta, vidvAna, Ayo (na. cha cakro mUlAdhara, svAdhiSThAna, maNipUra, anAhata, So+ka puSo0 SatvaM dhairya dhI24. vizuddha ane AjJA e cha cakra. tenAM daLo-dvidala, Sag (bhvA. pa. sa. seTa-sagati) disg. caturdala vagere. Sadha (svA. pa. sa. seTa-sadhnoti) hiMsA 42vI.. SaTcatvAriMza-SaTcatvAriMzattama tri. (SaTcatvAriMzat+ Sac (bhvA. A. sa. seTa-sacate) siMya, 7iaj. / pUraNArthe DaT/ SaTcatvAriMzat+tamap) chetIsa . __ (bhvA. pa. sa. seTa-sati) sambandha pAbhava..... | SaTcatvAriMzat strI. (SaDadhikA catvAriMzat) chatAlIsa.. SaT (bhvA. pa. sa. seTa-saTati) vimA 42vI. SaTcaraNa, SaTpada, SaDaGghi puM. (SaT caraNA yasya/ SaTka (tri. (SaS+kan) 7 avayavANu, vANu, 7. SaT padAni yasya/SaDaGaghrayo yasya) mamarI, cha. na TkaH, uttaraSaTakaH vagere. paGkajaM tadyadalInaSaTpadaM na SaTpado'sau na juguJja SaTkarNa puM. (SaT ca te karNAzca) 7 nobhe. somaNej yaH kalam-bhaTTi0 2 / 19 / / me21vatA ana zrotA 652rAta bIjaoge SaTacaraNI strI. (SaTacaraNa+striyAM jAti, GISa) mabharI 4. samo . -SaTkarNo bhidyate mantra / - paJca0 SaTTa (cu. ubha. seTa-saTTayati-te) nivAsa. 12vI, 23, 1999 / maNavAna thaj-a. DiMsa 52vI, hAna 2. he. SaTkarman na. (SaTprakAraM karma) zAMti, vazI325, stamanA, -sa. / vidveSa, uyyATana, bhA29, me. prayoga adhyayana- | SaTtilin puM. (SaTtilAH tilodvartanAdayaH karmANyasya) adhyApana, 4%na, yAna, hAna, pratimAha - adhyApana- talavaDe zarIre madana-snAna, homa, dAna, bhojana karanAra, madhyayanaM yajanaM yAjanaM tathA / dAnaM pratigrahazcaiva talanI vAvaNI karanAra. SaTkarmANyagrajanmanaH manu0 10 175 / 7 5, SaTtriMza, SaTtriMzattama tri. (SaTtriMzat+pUraNArthe DaTa/ 44yogana aMga35-cauti, masti, nati, nausi, al2s, __SaTtriMzat+tamap) chatrIsamuM. Bumati. me 7 yAmI -dhautIrbastI tathA / SaTtriMzat strI. (SaDadhikA triMzat) chatrIsa.. netI (naulikI) trATakastathA / kapAlabhAtI caitAni SaTtriMzadupacAra puM. (SaTtriMzaccAsau upacArazca) hevapUna SaTkarmANi samAcaret / aMgarUpa chatrIsa upacAra. SaTkarman, SaTkarmanirata puM. (SaT karmANi yasya/ | SaTtriMzatmata na. (SaTtriMzatastatsaMkhyakadharmazAstrakAriNAM SaTkarmaNi nirataH) 54na, yA, adhyayana, adhyApana, munInAM matam) bhanu, bo3. chatrI.sa. 522.50 dAna, pratigraha e cha karmamAM Asakta rahenAra brAhmaNa. bhata. pAnI . 240vi.50 bhATena 7 8 -uJchaM pratigraho SaTpaJcAza, SaTpaJcAzattama tri. (SaTpaJcAzat pUraNArtha bhikSA vANijyaM pazupAlanam / kRSikarma tathA ceti DaTa/SaTpaJcAzat+tamap) chappana . SaTkarmANyagrajanmanaH / / SaTpaJcAzat strI. SaDadhikA paJcAzat) 75na.. SaTkala (puM.) yaMdrabhAnI soga mAmI -amRtA mAnadA SaTpaJcAzikA strI. (SaTpaJcAzat parimANamasya Dit pUSA tuSTi: puSTI ratidhRtiH / zazinI candrikA saMjJAyAM kan+TAp) 4rAmiliyana putra pRthuyaze kAntiotsnA zrIH prItireva ca / aGgadA ca tathA racalo eka praznagrantha. pUrNAmRtA So'za vai kalAH / / SaTpadapriya puM. (SaTpadasya priyaH) 2312. (tri.) SaTkUTA strI. me. bhairavI. meha. bhamarAne vahAluM. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTpadAtithi-SaDja shbdrtnmhoddhiH| 2021 53. SaTpadAtithi puM. (SaTpadaH atithiriva yatra) Mick SaDaSTaka (na.) 12:nyAnI. 52252 20zinI. apekSA paraspara chaThI tathA AThamI rAzino saMbandha. SaTpadAnandavardhana puM. (SaTpadAnAM AnandaM vardhayati, SaDAnana, SaDAsya, SaDvadana, SaNmukha, pANmAtura puM. vRdh+lyu) AsopAlavarnu, jAu. (kRttikAdInAM SaNNAM stanapAnArthe SaD AnanAni SaTpadI strI. (SaT pAdAH asyAH DIe) mama, 4, 7 yasya/SaD AsyAni yasya/SaDvadanAni yasya/SaNmukhAni caraNavALo eka chanda, cha zlokono samUha. yasya/SaNNAM mAtRNAmapatyamiti, aN ukArazcAntAdezaH) SaTprajJa puM. (SaTsu raseSu prajJA yasya) dharma, artha, Ama, iti: svAmI- SaDAnanApItapayodharAsu netA camUnAmiva bhokSa, saMsArarnu sva35. ane. 52mAtmatatva meM chama | kRttikAsu-raghu0 14 / 22 / duzaNa puruSa- "dharmArthakAmamokSeSu lokatattvavArthayorapi / SaDAmnAya puM. (SaT guNitaH AmnAyaH) zivana cha SaTsu prajJA tu yasyAsau SaTprajJaH parikIrtitaH / " | mukhathI nIkaLela cha prakAranAM taMtrazAstra. viSayAsata, buddha SaDmi puM. (SaD Urmayo yasya) kSudhA, tRSA, varSa, zo, SaDaGga na. (SaNNAM aGgAnAM samAhAraH) aMdha, sa nma bhane bha295 me 7 vidhAyuta 94. pAhu. zi2 mane 33, me. 7 maMganI samUha- jaGdhe SaDSaNa na. (SaTasaMkhyamUSaNam) bharI sAthe paMyobAhU ziromadhyaM SaDaGgamidamucyate / zikSA, 485, ___"paMcakAlaM samaricaM SaDSaNamudAhatam / paMcakolaguNaM vyAkaraNa, nirukta, chanda zAstra ane jyotiSazAstra | tattu rUkSamuSNaM viSApaham"-bhAvaprakAze / meM aMga- zikSA kalpo vyAkaraNaM niruktaM chandasAM | SaDgayA strI. (SaDvidhA gayA) gyaa|4, gayAhitya, citiH / jyotiSAmayanaM caiva SaDaGgo veda ucyate / / yatrI, ghara, gayA, gayAsura me 7 tIrtha. -gomUtra, yarnu cha5, 2yarnu dUdha, ghI, Ayarnu, 4aa | SaDgava tri. (SaDbhiH gobhirAkRSTaH zakaTo halo vA bhane goroyana meM mAMgali aMga- gomUtraM gomayaM zAka. ac) 7 thI yAtuM -Jusii vagere. kSIraM sarpirdadhi ca rocanA / SaDaGgametanmAGgalyaM paThitaM (na. SaNNAM gavAM samAhAraH Sac sabhA.) 7 jaNa 3 sarvadA gavAm / / (tri.) SaT aGgAni yasya) 7 cha gAyonuM ToLuM. aMgavALuM. SaDguNa puM. (SaDbhiH guNitAH guNAH zAka.) saMdhi, SaDaGgajit puM. (SaDaGga jayati, ji+kvip tuk ca) vigraha, yAna, sthAna, Asana, dhIbhAva e cha rAjAnA Yu (na. SaNNAM guNAnAM samAhAraH) 7 purAno SaDaGgavid tri. (SaDaGga vetti, vid+kvip) 7 gAne samuhAya. (tri. SaD guNAH yasya) 7 ga. ("AhAro sanA2. dviguNaH strINAM buddhistAsAM caturguNA / SaDguNo SaDaGgI srI. (SaDaGga+striyAM jAti. GIS) "SaDaGga na." | vyavasAyazca kAmazcASTaguNaH smRtaH"-cANakye / za6 mI. SaDgranthI strI. (SaT granthayaH santyasyAH ac+TAp) SaDabhijJa puM. (SaTSu dharmArthakAmamokSalokatattvArtheSu abhijJA 14, yUro. vanaspati, ghojI 4%4, ma1524 vRkSa. yasya) budha. SaDgranthi tri. (SaD granthayo yasya) cha distauj, SaDazIti strI. (SaDadhikA azItiH zAka.) 7yAMzI... pAyAbhUga. mithuna, nyA, dhana, bhAna. bhe rAzimIma sUryana | SaDgranthikA, SaDganthi strI. (SaD granthayo yasyAH saMbhA. kap+TAp ata itvam/SaD granthayo yasyAH ) 4%8. SaDazIticakra strI. (SaDazItezcakram) jyotiSa prasiddha | SaDgranthI strI. (SaD granthayo yasyAH GIS) zahI-yUro meM 23. vanaspati. SaDazItitama tri. (SaDazIti+tamap) 7yI . SaDja puM. (SaDbhyo nAsAdisthAnebhyaH jAyate, jan+Da) SaDazItimukha na. (SaDazIteH tannAmasaMkrAntermukham) yotiSa sAta. sva.2 pai.DI. te namAnI se sva2- "nAsAM prasiddha amuka rAzi paratve kALa. kaNThamurastAlu jihvAM dantAMzca saMzritaH / SaDbhyaH viSya. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2022 shbdrtnmhoddhiH| [SaDdarzana-SaSTidhA saMjAyate yasmAt tasmAt SaDja iti smRtaH / " | SaNDa, SaNDha puM. (SaNu-dAne + uNA0 Da/zAmyati DevAya cha ? moranA 252nI sAthe mA svara bhagato. ziznAbhAvAt, zam+uNA0 Dha pRSo. Satvam) napuMsa., 49||y cha- SaGja saMvadinI: kekAH dvidhA bhinnA: ha, nAma, samUha, saMDa, galI- kalaravamupagIte zikhaNDibhiH-raghu0 1 / 39 / SaDjaM rauti mayUrastu- SaTpadoghena dyattaH kumudakamalaSaNDe tulyarUpAmavasthAmnAra0 / zizu- 11 / 15 / / SaDdarzana na. (SaDguNitaM darzanam) pUrva mImAMsau, uttara paNDAlI strI. (SaND+ala+ac+ GIS) taNAva, mImAMsA, sAMkhya, pAtaMjala, vaizeSika ane nyAya e ___vyamiyA strI.. 7 stizAstra, 7 jauddharzana. vi.sep-chaina, bauddha, SaNDhatila puM. (SaNDhazcAsau tilazca) iDiyo datara sAMjya, vaizeSi, nyAya bhane bhImAMsA se charzana. vasano tasa. Sar3adIrgha puM. ba. va. (SaDbhiH guNitAH dIrghAH) A-I SaNNavati strI. (SaDadhikA navatiH) chatru. U-ai-au-aH se 7 hI. SaNNavatitama tri. (SaNNavati+tapam) chanu . SaDadurga na. (SaDprakAraM durgam) manume / 7 tanA SaNmAsa na. (SaNNAM mAsAnAM samAhAraH) 7 malinA. Bel- dhanvadurga mahIdurga giridurgaM tathaiva ca / manuSyadurgaM SaNmAsya tri. (SaNmAsa+yat) 7 bhAsanI bharanu. Sad (cu. ubha. saka. seTa-sAdayati-te) 4. (tu. pa. mRdurga vanadurgamiti kramAt / ___aniTa-sIdati mAkumavyAkula tha, amarAI avya. (SaD+prakAre dhAc) 7 543. SoDhA mo. SaDdhA , SaDvindu puM. (SaD bindavo yasya) meM udal 132, hujI. thaj- aka. DiMsA 42vI- saka. / San (bhvA. pa. sa. seTa-sanati) sArI rAta. masti. viSNa. 42vI, vimA 25. SaDbhuja tri. (SaD bhujA yasya) 7 suvA. (puM.) | SaJc (bhvA. pa. sa. seTa-saJcati) 4. raudravara. SaJja, Sap (bhvA. pa. sa. aniT-saJjati/cu. ubha. SaDbhujA, SaDrekhA strI. (SaDbhujA iva yasyAH/SaDvidhA / sa. seTa-sapayati-te) saM. 5mavI, ko , saMga rekhA yasyAm) tarajUyano veta.. 42vo. SaDrasa na. (SaNNAM rasAnAM samAhAraH) bhI., , | pam (bhvA. para. a. seTa-samati) vi.45 2j, dist tIno, tUro, mATo, 53vo me 7 21, 7 21.. tha. (tri. SaD rasAH yasya) 7 2savANu. Samba (bhvA. pa. sa. seTa-sambati) sa.27j, pasaj, 4. SaDrasAsava puM. (SaDrasAnAM AsavaH) madhu2 varga3 7 Sa (bhvA. pa. sa. seTa-sarjati) sa24, bhagava. rasano Asava. Sa, Sarba (bhvA. pa. sa. seTa-sarvati/bhvA. pa. sa. seTaSaDlavaNa na. (SaDguNitaM lavaNam) 7 tanu bhA. sarbati) 4. SaDvarga puM. (SaNNAM vargaH) cha ripumI-5ma, ogha, soma, SarSapI (strI.) . tanu, pakSI. bhoDa, maha, matsa2 chano samUDa- kAmaH krodhastathA / Sal (bhvA. pa. sa. seTa salati) . lobho madamohau ca matsaraH / kRtAriSaGvargajayena- | SaS tri. ba. va. (So+kvip pRSo0) chanI saMjyA. kirA0 1 / 9 / vyajeSTa SaDvargam-bhaTTi0 1 / 2 / yotiSa | SaSTi srI. (SaDguNitAH dazatiH nipA0) sa16, A16nI. prasiddha kSetra-2, dreSTha, navAMza, ie, trizata | saMdhyA. varga. SaSTika puM. (SaSTyA krItaH kan) sAthI parI.. SaDvidha tri. (SaD vidhAH prakAraH yatra) 7 5.24. SaSTikA strI. (SaSTika+striyAM TApa) sAThI yogA. SaNa (bhvA. pa. sa. seTa-sanati) sArI zata. mAsti | SaSTikya na. (SaSTikAnAM bhavanaM kSetraM, SaSTika+yat) 2vI, bhAga 42vA. sAThI cokhA thaI zake tevuM khetara. SaNa, San (tanA. ubha. sa. seTa-sanoti-sanute) na. | SaSTitama tri. (SaSTe puraNaH, tamap) sAmuM. 2j, he. SaSTidhA avya. (SaSTi+prakAre dhAc) Au6 512. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTimatta-] shbdrtnmhoddhiH| 2023 SaSTimatta puM. (SaSTyA varmattaH) Au6 varSe bha6ul | pANmAsika tri. (SaSThe mAse bhavaH Thak) 7 malina ____thayesa thI. thana.2. -moktikAnAM pANmAsikAnAm-viddha0 1 / 17 / SaSTilatA strI. (SaSTyA lateva) mama.. na. (SaSThe mAse bhavaM Thak) bharI gaye dAne. 6deza 7 SaSTivatsara, SaSTisaMvatsara puM. ba. va. (SaSTiguNitAH maline 12vAna zrAddha vatsarAH/SaSTiguNitAH saMvatsarAH) yotiSaprasiddha sATha | SAdh (svA. para. aniT-sAdhnoti/divA. para. aniTa saMvatsaro. sAdhyati) sAdha. aka, siddha 42. saka. / SaSTihAyana puM. (SaSTirhAyanA AyuHkAlo yasya) 16 | SAntva (cu. ubha. sa. seTa-sAntvayati-te) zAnta pAu.. ___varSanI thI, sAhI. yo... Si (svA. ubha. sa. aniT-sinoti-te) (krayA. ubha. SaSTyabda puM. ba. (SaSTiguNitAH abdAH) 16 varSo. sa. aniT sinAti-sinIte) Mig. SaSTa tri. (SaNNAM pUraNaH, SaS+DaT-thuk c) 79.-SaSThaM | SiJc (tudA. ubha. sa. aniTa-siJcati-te) siMya, tu kSetrajasyAMzaM pradadhAt paitRkAd dhanAt-manu0 9 / 164 / 7izg. SaSThaka tri. SaSTAMza paM. (SaSTho bhAgaH kana/SaSThaH SiTa (bhvA. pa. sa. seTa-seTati) sanA62 42vo. aMzaH) 78. bhAga -UdhasyamicchAmi tavopabhoktuM SiGga puM. (SiT+anAdare gan tasya netvaM pRSo.) bhI. paSTAMzamuA iva rakSitAyAH-raghu0 2 / 66 / puruSa, vyatmiyArI puruSa, chInanal, 1408. . SaSThAMzavRtterapi dharma eSaH-zakuM. 5 / 4 / SiGgaragadyata sasaMbhramameva kAcit-zizu0 5 / 34 / SaSThavAha (puM.) 7 vabana bharano DAvI . tavo pidh (bhvA. pa. veTa-sedhati) bhaMga.2.4 ma. 42.6. aka., sa.na. 42j saka. / (bhvA. pa. sa. seTaSaSThAna tri. (SaSTho divasasya SaSThakAlaH annasya sedhati) 4. (divA. pa. a. aniTa, ktvA veTa tadbhojanasya kAlo yasya) hivasana cha80 mAge mana- sidhyati) siddha tha, pUra thayu, samApta. thaj, bhojananA samayavALuM. (Asidhyati) 24%AnI mAzAthI 212814. 42vo, SaSThAtra, SaSThAtrakAla na. (SaSThaM annaM/(tri.) SaSThe (utsidhyati) yu. thaj, (pratiSidhyati) niSedha 42al, divase bhakSyAnakAlo yasya) guj. 2314. 72vI. (pariSidhyati) nivaa25|| 72, SaSThI strI. (SaNNAM pUraNI SaS DaT GIS) saMkhait24 (niSidhyati) niSedha 42vI, Nsg. (vipratiSidhyati) chaThThI vibhakti, chaTha, skandanI bhArUpa eka mAtRkA. virodha 42vI, vyAghAta. 42vI. (vyAsidhyati) vizeSa Sas, Sast (adA. pa. a. seTa-sasti/adA. pa. a. karI niSedha karavo. seTa-vasti) sU, sUMghaj. Simbha (bhvA. pa. seTa-simbhati) si|| 42vI- sa., Sasj (bhvA. pa. sa. seTa-sajjati) sa24, jasag, dj. pa, prazaj aka. / SaT (cu. ubha. sa. seTa-sAhayati-te / divA. pa. saka. Sim (bhvA. para. saka. seTa-semati) 12 bhAravI, hiMsA seTa - sahyati bhvA. A. sa. seTa-sahate) samaj, 2vI. sahana karavuM. Sila (tudA. pa. sa. seTa-silati) dithI. dhAnya 84.31. SahasAnu puM. (sah+Anuk+asuk pRSo. Satvam) yaza, ! gayuM hoya tevA khetaramAM dANedANA vINavA te. bho2. Siv (divA. pa. sa. seTa-sIvyati) sIvaj. pAT avya. (saha+Nvi) saMbodhanamA varAtI avyaya. | Su (bhvA. ubha. aniT-sunoti-sunute) soma2sa. jAvo. SATkoSika tri. (SaS+koSa+Thak) cha bhyAnamA DhAye.. ___ slaqo, matha- sa. / snAna 42 a. / (bhvA. SADava puM. (SaDavati, av+ac svArthe aN) na, ubha. sa. aniT savati-te) 4. (adA. pa. sa. 2sa., 7 sva.2vANI. 2. paJcamaH paJcabhiH proktaH aniT-sauti) uj, utpana2. -sa. / maizvaryA svaraiH SaDbhistu SADavaH / / thaj -aka. / SADguNya na. (SaD guNA eva, svArthe SyaJ) 7 gu, Su puM. (su+bA. Du pRSo. Satvam) 49ta, rAma rAjanItinA cha upAyo, cha yuktiono prayoga. | vimocana. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2024 shbdrtnmhoddhiH| [SuTTa-STak SuTTa (cu. ubha. sa. seT-suTTayati-te) bhanA62 42vI. | SoDazabhujA srI. (SoDaza bhujA yasyAH) huvAnI Sumbha (bhvA. pa. seTa-sumbhati) uj, zomaj -aka. / | meM bhUti. 612 bhA2j -saka. / SoDazamAtRkA strI. (SoDazasaMkhyA mAtaraH eva kan+TAp) Sur (tudA. aka0 pa. seTa-surati) hI5g, zaizvarya gaurI, 58, zathI, meghA, sAvitrI, vinyA, yA, thavaM. hevasenA, svaust, svadhA-zAnti, puSTi, ti, tuSTi, Suha (divA. aka. pa. seTa-suhyati) tRpta yatuM a., bhAta, bhAtR-me soma mAtRmo. -gaurI padmA kSamA 42vI, saDana. 2j -saka. / zacI medhA sAvitrI vijayA jayA / devasenA svadhA SU (adA. Atma. sa. veTa-sUte/divA. A. sa. veTa- svAhA mAtaro lokamAtaraH / zAntiH puSTidhRtastuSTiH sUyate) // choDavo, . (tudA. pa. sa. aniTa- kuladevAtma-devatAH / suvati) nivA248 42j, 12514g. SoDazatvija puM. (SoDazazca te Rtvijazca) hotA 3 ghU strI. (pU+kvip) 4nma, utpatti. soLa Rtvijo. SUd (bhvA. pa. sa. seTa-sUdati) bhArI naing, bhAra. | SoDazAMza puM. (SoDazazcAsau aMzazca) sImo mA. (cu. ubha. sa. seTa-sUdayati-te) 85.7, 2j, aka. / SoDazAMzu puM. (SoDaza aMzavo yasya) zubha nAme aDa. pratizata 42vI, dU2 42j saka. / SoDazAghri puM. (SoDaza aGghayazcaraNA yasya/ 72yadA SUr (divA. A. seTa-sUryate) thaMbhAvaj -aka. / hiMsA ___ Naya2. 42vI saka. / SoDazAra na. (SoDaza arANi iva dalAni yasya) zarIramA pUrbha (bhvA. pa. seT-sUkSati) manA62. 42vI. soLa pAMkhaDInuM eka kamaLa, taMtra prasiddha eka yaMtra. ghUrNya (bhvA. pa. sa. seTa-sUrdhyati) dhyA 42vI.. SoDazAciMs puM. (SoDaza accIMSi yasya) 24 aDa. khUSa (bhvA. pa. sa. seTa-sUSati) 4 . Sabha, pRmbha (bhvA. pa. sa. seTa-sRbhati/bhvA. pa. sa. (tri. SoDaza arcISi yasya) soma. pra.72 kiraNovALuM. seTa -sRmbhati) DiMsA 52vI, 4... Sek (bhvA. A. sa. seTa-sekate) sa27, sa., 4. SoDazAvarta puM. (SoDaza AvartA yasya) meM tano khela (bhvA. pa. sa. seTa-selati) yAsata. __. Seva (bhvA. ubha. sa. seTa-sevati-te) sevaj, 64mii| SoDazin puM. (SoDaza+ini) soma. meM tanu, yazapAtra, karavo, bhogavavuM, Azraya karavo, AcaravuM, rakSaNa pUra, aniSToma yazarnu 35ita2. 42. SoDazopacAra puM. ba. va. (SoDazasaMkhyAtA upacArAH) Sai (bhvA. pa. a. aniT-sAyati) kSaya pAma, ghasAj. dhyAna. (svAgata.)-mAsana-dha-madhya-mAyamAna-madhu56So (divA. pa. a. aniTa-syati) nA. pAma, 24 mAyamana.-snAna- vastra, mAM.2-dha-puSpa-dhUpa-hIthavI. adhi+ava+So -utsADa 42vo, nizcaya. ni. naivedya-vahana, me. sopa 64yA2. -AsanaM svAgataM 2. vi+ava+So - vizeSa nizcaya 42vI, saMghama pAdyamaya'mAcamanIyakam / madhuparkAcamanasnAnaM vasana2. anu+ava+So zAnapUrva tuj. bharaNAni ca / gandhapuSpe dhUpadIpau naivedyaM vandanaM SoDat puM. (SaT dantA asya dantasya datR SaS utvaM tathA / / dasya Tutvam) ne cha hAta mAve cha tevo jaha | SoDhA avya. (SaT prakArAH dhAc Sasya utvaM dhasya vagere. DhatvaM) 7 5. // . -droDhA janorjanitaSoDhAmukhaH samiti SoDaza tri. (SoDazAnAM pUraNaH, SoDaza+DaTa) soNa. voDhA sA hATakagireH-azva0 7 / SoDazaka na. (SoDaza parimANAnyasya kan) somanISoDhAnyAsa puM. (SoDhA SaTprakAro nyAsaH) taMtra prasiddha saMkhyAvALI vastu. soLa prakArano vAsa. SoDazan tri. ba. va. (SaDadhikA daza) somanI saMdhyA, STak (bhvA. pa. sa. seTa-stakati) athA, 12514j, soLanI saMkhyAvALuM. rokavuM, aDacaNa karavI. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdrtnmhoddhiH| 2025 Na (svA. 5. sa. se-stAti) DhAMkavuM, AcchAdana karavuM. | pAse UbhA rahevuM, pAchaLa thavuM, vaza thavuM, AjJA dana (Mii. 5. e. se-tata ghaTA -staryAta- pALavI, AcaravuM, nakala karavI. (+SThA-ttarNAti) te) zabda karavo. UbhA thavuM, prerAvuM, uzkerAvuM, ALasa uDADI devuM, kham (rU. 35. ma. se teMmati-te/vI. 5. . 'utpanna thavuM, A arthamAM kAtma. (35+SThA-raSThati) -stamati) vikaLa thavuM, gAMDA thavuM, gabharAvuM. pAse UbhA rahevuM, jhajhUmI rahevuM, paDavAnI taiyArImAM kham (svA. sA. a. se-stawte) thaMbhavuM, thaMbhI hovuM, sAme UbhA rahevuM, AvI pahoMcavuM, (35+SThAjavuM, rokavuM, aTakAvuM. 3pati) (ni+ThThA nitiSThata) atyanta sthiti di (svA. . sa. se-rtinutte) sAme thavuM. karavI, samApta karavuM, mAravuM, sevA-pUjA karavI, doravuM, STim (pyA. mA. ma. se-tete) kharavuM, jharavuM. pahoMcADavuM, ekaThuM karavuM, joDavuM, (v+SThA-pratiSThate) fSTa kham (vivA. 5. 3. septisthati/lavA. 5. pratiSThA karavI, sArI rIte sthiti karavI, prayANa a. seTa- slIti) bhIMjAvuM. karavuM. javuM, (prati+thI+pratiSThite) pratiSThA karavI, du (mA. 35. sa. na-stati-stute) vakhANavuM, sArI rIte sthiti karavI, prayANa karavuM, javuM, stuti karavI. (pa+stu-pistoti-stute) vakhANa (vi+ava-sthA-vyatita) juduM pADavuM, sthApavuM, karavAM. (prastu-prastuti-stuta) vakhANavuM, prastAva AdhAra-Azraya levo, rokavuM, aTakAvavuM, goThavavuM, karavo, ArambhavuM, zarU karavuM. (saM+tu, saMtati - sthira thavuM, vyavasthA karavI, (sa+rathA- saMtawte) stuta) vakhANavuM, paricita thavuM. pAse UbhA rahevuM, upara UbhA rahevuM, anurUpa hovuM, dur (. . . sasto te) prasanna thavuM. AjJA pALavI, pUrNa thavuM, sArI rIte sthiti karavI, duma (svA. mA. -stImata) thobhavuM, aTakavuM. . nAza pAmavuM, (sa+thA-satiSThati) kaMI karyA vinA thabhAvavuM, aTakAvavuM, rokavuM, sa. rahevuM, niSkriya rahevuM, (samavasthA-samavatiSTho) taiyAra 5 (purA. . sa. se-topati) UMco Dhagalo karavo. thavuM, kriyA karyA vinA UbhA rahevuM, (samu-TTam (svA. 5. sa. se-tRkSata) javuM. samuttirNata) sAthe UThavuM, sajIva thavuM, (samupa-TTa6 (tu. 5. sa. ve-skRta/tu. sa. ve-tRti) samupatiSThati) pAse AvavuM, mArgamAM-rastAmAM AvavuM, vadha karavo, ThAra karavuM. mokalavuM. pU (khyA. mA. ma. se-te te) jharavuM, kharavuM. jhil (vivA. . se-ThThIvyati/vI. 5. sere (pyA. i. sa. ni-stAryAti) gherAvavuM, vIMTAvavuM. chIti ghUMkavuM, mukhamAMthI ghUMka kADhavuM. phyuma (pu) candra, kAnti, kapUra. SThIvana, SThevana na. (SThiv+bhAve lyuTa/SThiva+bhAve cai (svA. 5. na-stAta) ekaThuM karavuM che, | nyu) thuMkavuM te, thaMka, dUra karavuM. avAja karavo ma. I sthata tri. (Ni+vA 3) ghUMkela, dUra karela. 4 (vI. 5. sa. se-stAti) DhAMkavuM. Wr{ (rivAi. sa. sennati) dUra karavuM, khaMDana 4 (pyA. pa. 3. seTa-sthati) sthitimAM hovuM, zuM karavuM. UbhA rahevuM sthAnamAM hovuM. waa (mA. . . nati ) nahAvuM, snAna cha (vi. 5. 31 seTa- ta) rahevuM, vasavuM, dUra | karavuM, zuddha karavuM. karavuM, khaMDana karavuM. sa. I fo (rivA. 5. sa. ve-nirdhAti) sneha rAkhavo, jhA (svA. 5. a. na-tiSThati) gati baMdha thavI, cAhavuM. (pura. 35. jhao -sneharyAtita) tela | UbhA rahevuM, sthAnamAM hovuM, sthitimAM hovuM, rAha | vagere padArthathI yukta thavuM. jovI, vATa jovI, rahevuM, (dhiSThA-dhatiSThati) | JI (mahA. 35. sa. nIti) vakhANavuM, stuti karavI. upara cAlavuM, Azraya-AdhAra rUpe rahevuM, vasavuM, | 2 (svA. ma. sa. se-tno te) sIMcavuM, chAMTavuM. zAsana-AjJA-hukama karavo, (anu+SThA- manutiSThata) | gus (vi. 5. sa. se-khurzIta) khAvuM levuM, ghUMkavuM. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2026 shbdrtnmhoddhiH| [SNus-saMyat SNuh (divA. pa. seT-snuhyati) mau3512 Hual, vamana | vaJ (bhvA A. sa. seTa-svajate) liMgana. 2, 2j, bahA2 ag. bheTa. SNa (bhvA. pa. sa0 aniTa-snAyati) gherAva, vI214j. | Svap (adA. pa. a. aniT-svapiti) sUg, tuj, mi (bhvA. pa. sa0 aniTa-smayate) bhaha sA, smita nidrA va.. 52, dhImuM. sa. varta (cu. ubha. seTa-svartayati-te) dupatha. 94j, 4j. Svak (bhvA. A. sa. seTa-Svakkate) 4, sa24, jasavaM. vaSk (bhvA. Atma. a. seTa-SvaSkate) 4. Svad (cu. ubha. sa. seTa-svAdayati-te/bhvA. A. sa. vid (bhvA. Atma. seTa-svedate) moDa pAmako, bhU.j, seTa- svAdate) yAma, che, 4, svA6 2al, sneDa thavI, 52seko thayo, yA.TuM thaj a. bhU.j, prIti 42vI, prema. 42vI. cho7. sa. / (divA. pa. a., aniT- svidyati) parasevo thavo. s sarvavyaMjana [ pai.DI. matrIsamo. aghoSAkSara. saMjJapana na, saMjJapti strI. (sam+jJA+Nic+lyuTa sa puM. (so+Da) viSNu, sapa, zva2. -so'dhyaiSTa puk hUsvaH/sam+jJA+Nic+puk ktin) bhArI nain. vedAMtridazAnayaSTa, pitRnapArIt samamaMsta bandhUn-bhaTTi0 -dRSTvA saMjJapanaM yogaM pazUnAM sa patirmakhe-bhAga0 1/2/ 5kSI, chn6:2||str prasiddha sagae, vAyu. na. 4 / 5 / 22 / (strI.) uj. (so+Da) na., oui vagaireno. 2stI, 43, dhyAna. saMjJA srI. (sam+jJA+bhAve a+TAp) nAma Su, saMkSepa puM saMkSepaNa na. (sam+kSip+ghaJ/sam+ buddhi, avayavonI ceSTAthI kaMI jaNAvavuM te, bhAna, kSip+bhAve lyuTa) dUMmai-TUrAma martha vagerernu yetanA- ratikhedasamutpannA nidrAsaMjJAviparyayaH-kumAre ___prAzana, hU~ 32. 6 / 44 / -mukhArpitaikAGgalisaMjJayaiva mA cApalAyeti saMkSobha puM., saMkSobhaNa na. (sam+kSubh+ghaJ/sam+kSubh+ gaNAn vyanaiSIt-kumAre 3141 / sUryanA. patnI, ouyatrI. bhAve lyuTa) yaMyamj, kSobha, jAma2, vyAkugatA. saMjJAtanam, saMjJAtanuja, saMjJAtanUja, saMjJAputra, saMjJAsuta saMgraha puM. (sam+graha+ac) saMghara, mehu 12, puM. (sNjnyaayaastnyH/sNjnyaayaastnujH/sNjnyaayaastnuujH| sArI rIte grahaNa karavuM, saMyama karavo, dhAraNa karavuM. saMjJAyAH putraH/saMjJAyAH sutaH) zanaizva.2 aI. saMgrAhin puM. (saMgraha+astyarthe Nini) 2% vRkSa. (tri | saMjJApana na. (sam+jJA+Nic-puk+lyuTa) uaj.. sam+ graha +Nini) saMgraDa 422, saMyaya 4282, saMjJAvat tri. (saMjJA+astyarthe vat) saMsualj, yetanavANu, dhA290 12-42. -dIpanaM laghu saMgrAhi zvAsakAzA mAnavANu. trapittanut-suzrute 1145 / saMjJita tri. (saMjJAsaMjAtA'sya+itac) ma. 538., saMgha puM. (sam+han+Da nipA.) samUha, e.sonu Toj. mAnamA mAvela. saMghaTTa puM, saMghaTTana na. (sam+ghaTTa+bhAve ac/ saMju tri. (saMhate jAnunI yasya jAnusthAne zu.) sAthe. sam+ghaTTa+bhAve lyuTa) anyonya uddI, anyonya bhaNelA dIyavANu. -saMjuH saMhatajAnuzca bhavet saMjJo'pi ___JthAI 4, 52252 bhaNI 4. . tatra hi-sAhasAGkaH / (saghaTTa+striyAM TAp) Adue. saMgharSa, saMmarda paM. (sam+dhRS+ghaJ/sam+mRd+ghaJ) | saMjvara puM. (sam+jvara+ap) bhaninathI. thaye ta5, anyonya daDha saMyoga, spadha, sArI rIte gharSaNa, . saMtApa. saMmardana na. (sam+mRd+bhAve lyuT) sarI zata mana sArI rIte madana. saMjJa na., (sam+jJA+ka) pItA vanaspati. -jAyakaM / 2. jJAvukaM saMjJaM pracelaM prAviraH pumAn-zabdacandrikA / saMya puM. (sam+yam+Da) piM2. tri. (samyak prakAreNa jAnAti, sam+jJA+ka) sArI | saMyat strI. (saMyamyate'tra, sam+yam+AdhAre kvip samajavALA puruSa vagere. __ tuk) yuddha, 4.15. utthApitaH saMyati reNurazvaiH / Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyata-saMyogapRthaktva shbdrtnmhoddhiH| 2027 sAndrIkRtaH syandanavaMza cakre-raghu0 7 / 39 / (tri. saMyamin tri. (saMyama+astyarthe ini) indriya. ni sam+yam+kartari kvip tuk ca) saMyama 42.2, 2nAra, saMyama 42nAra, niyamavANu. (puM. saMyama+ini) saMyabha.. meM tano bhuni. -yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM saMyata (sam+yam+karmaNi kta) hAmaipj, hADaM, jAgati saMyamI / yasyAM jAgrati bhUtAni sA nizA -mAyAmiva paribhraSTAM hariNImiva saMyatAm-rAmA0 pazyato muneH-bhaga0 2. a0 / 1 / 10 / 25 / 34ii, dhAye, ie, . zAstrota saMyAtrA strI. (sam+yA+trAc+Ap) bhusArI, tal. niyama karela hoya te. saMyAtrA strI. (samyag yAtrA saMyAtrA) nI. dvIpamai saMyatAtman tri. (saMyata: AtmA yena) saMyama 428. 4 te. mAtmAvANu, saMyama.. saMyAva puM. (samyak ghRtAdibhirbhUyate mizrUyate godhUmacUrNAdyatra, saMyatendriya tri. (saMyatAni indriyANi yena) tendriya, sam+yu+AdhAre ghaJ) yoga, dhI. ane. dUdhathI. 5veDaM - indriyone vazamAM rAkhanAra. saMyattvara puM. (sam+yam+kvarap-tuk ca) praemIno gha6na yU[. 'saMyAvastu ghRtakSIraguDagodhUmapAkajaH' . zabdacandrikA / samUha. (tri.) vAna. saMyama. 122. saMyattvara puM. (sam+yat+kvac saMyataH varaH) 2.%1, bhUpa. saMyukta tri. (sam+yuj+kta) ThoDAyo, saMyogavAj. saMyadvAma puM. (vAmaM saMyAti, sam+yA+zatR pRSo0 -kuryAdalAbhe saMyuktAM nAlAbhe'pi pravezanIm-tithyAdi0 / pUrvanipAtaH) bhAMmai udo pu25. saMyuga na. (sam+yuj+ka) 4.315, yuddha- anayasyAnusaMyantR tri. (saMyacchati, sam+yam+tRc) saMyamamA pAyasya saMyuge paramaH kSayaH-mahA0 2 / 17 / 5 / rAkhanAra, niyamamAM rAkhanAra, vaza karanAra, bAMdhanAra, | saMyuj tri. (sam+yuj-kvip) BuDhaya, saMyuta, yesa. keda karanAra, __ -sambandho guNavAn saMyuk mitrayumitra-vatsala:saMyama, saMyAma puM. (sam+yam+ghaJ vA vRddhiH/sam+yam+ __trikANDazeSaH / ghaJ) vrata, dIkSA, vratanA saMga tarI bhAga havase saMyuta tri. (sam+yu+kta) , saMyoga urekaravAno niyama, harakoI niyama, indriyone vaza karavI. | caturthIsaMyutA kAryA paJcamI parayA na tu-tithyAdi0 / te, dhana- zrotrAdInIndriyANyanye saMyamAgniSu juhvAti- | saMyuyukSat tri. (sam+yu+san+zatR) saMyoga 42vAbhaga0 4 / 26 / 27 / yoganI // avasthAmAne vA yAtuM. Puvana za- dhAraNAdhyAnasamAdhitrayamantara- | saMyuyukSA, saMyuyUSA strI. (sam+yuj+ san+a+TAp/ GgasaMyamapadavAcyam-zarya0, kuM0 259 / kA'pi sam+yU+san+TAp) ThouvAnI 27, saMyoga-mizra kuntalasaMvyAnasaMyamavyapadezataH / bAhumUlaM stanau karavAnI icchA. nAbhipaGkajaM darzayet sphuTam-sA0 da0 3|155niym, | saMyayana. saMyayaSa tri. (sama+yaja+sana sam+yU+san+u) uvA 272, saMyoga 12vA saMyamana na. (sam+yam+lyuTa) saMyama, andhana -yathA icchanAra. vA veNyAM draupadIkezasaMyamanaheturbhImasenakrodhApacito yudhiSThirotsAhaH -sA0 d06|318 / yAra vANu saMyuyUSat tri. (sam+yU+san+zata) 34627tuM, ghara, ya2rA uuj gha2, te nAme meM za2. (puM. mizra karavA icchatuM. sam+yam+Nic-lyu) yamaka, gRDa. -etatsaMyamanaM saMyoga puM. (sam+yu-ghaJ) saMva, bhagaj -aprAptayostu puNyamatIbAdbhutadarzanam / pretarAjasya bhavanamRddhyA yA prAptiH saiva saMyoga IritaH-bhASApari0 / -saMyogo paramayA yutam-mahA0 3 / 163 / 9 / / hi viyogasya saMsUcayati saMbhavaH-subhA0 / -saMcaya saMyamanI strI. (saMyamyate'syAM, sam+yama+adhikaraNe . AbharaNa saMyogAH-mA0 6 / tuj. lyUTa +GIpa) yamanI nagaza- tataH saMyamanI nAma | saMyogapRthaktva na. (saMyogene phalasambandhabhedena pRthaktvam yamasya dayitAM purIm / gatvA janArdanaH zaGkha pradadhmau nAnAvidhatvaM yatra) meM. 4 bharnu nitya-anityapa sahalAyudhaH-bhAga0 10 / 45 / 42 / / | pratipAdana karanAra mImAMsakoe kahela eka nyAya. sappaNa halAe. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2028 saMyogaviruddha na. ( saMyogena viruddham ) jIbha dravyanA saMyogathI viruddhaguNanA AzrayavALuM koI dravyaviruddhaahaarjaan rogAn vinihanti virecanam / vamanaM zamanaM vApi pUrva vA hitasevanam - rAjavallabhaH / saMyogita, saMyogin tri. (saMyoga + saMjAtArthe itac / zabdaratnamahodadhiH / saMyoga + ini) saMyoga pAmesa, bheDAyesa. saMyojana na. ( sam +yuj + Nic + bhAve lyuT) maithuna, joDI devuM te, sArI rIte yojavuM te. saMyojita tri. (sam+ yuj + Nic + kta) bhesuM, yobhesuM, bhejavesuM. saMrakSaNa na. ( sam + rakS + bhAve lyuT ) 2kSA, jayAva sArI rIte rakSA rAjavaM te. saMrakSita tri. (samaS+rakS + kta) rksse| resuM jayAvesuM, rAjesuM. saMrabdha tri. (sam+rabh + kta) DIpekhu, Dopa pAmesu. saMrambha puM. (sam+rabh+ghaJ mum) pa, DodhapraNipAtapratIkAraH saMrambho hi mahAtmanAm-raghu0 4 / 64 / vega, khAuMjara - avRSTi saMrambhamivAmbuvAham'- kumAre / utsAha, utThA - raghu0 12 / 96 / saMrambhin tri. (saMrambha + ini) adhavANu, kharDArI, khAuMjaravANuM, utsAhavANuM, AvezavANuM. saMrAga puM. ( sam + ra +ghaJ) rodha, prIti. saMrAdhana na. ( sam + rAdh + lyuT ) sArI rIte sevayuM, prasanna khu, khArAdhanA ravI te, ciMtavavu. saMrAva puM. ( samru+ghaJ) javAna, zabda- tatastasya saritpAte muktasaMrAvamagrataH - rAjataH / sAhasa saMrAvin tri. ( sam + ru+dhinuN ) javAnavA, zabdavANuM, jUbhavAju. saMrUDha tri. sam+ruh + kta) prauDha, gela, aMDUra iMTela. saMruddha tri. ( sam + ruddh + kta) zeDeluM, ruMdhe. saMrodha puM. ( sam + rudh+ghaJ) zeDavu, dheravu, raMdhavukSutkSAmAH zuSkavadanAH saMrodhaparikarzitA bhAga0 10 / 73 / 2 / saMlagna tri. (sam+lag+kta) bheusu kheDachu resuM, vaNagesa, bhajesa, yoTela. saMlajjamAna tri. ( sam + lajj + zAnac ) sAtuM zarabhAtuM. saMlaya puM. (sam+lI+ac) nidrA, prasaya, dhovA bhavu. saMlApa puM. (sam+lap+ghaJ) kheAntamAM josa te, paraspara kahevuM, vAtacIta karavI, prItithI paraspara uhevu. [ saMyogaviruddha-saMvarddhaka saMlApita tri. ( sam + lap + Nic + kta) prItithI paraspara bolela, ekAntamAM kahela, paraspara kahela, vAtacIta rela- 'saMlApitAnAM madhurairvacobhiH mithyopacAraizca vazIkRtAnAm / AzAvatAM zraddadhatAM ca loke kimarthinAM vaJcayitavyamasti' - hitopadeze / saMlApin tri. (sam+ p + Nini) vAta 42nAra, josanAra, paraspara kahenAra, ekAntamAM kahenAra. saMvat avya., saMvatsara puM. (sam+vay + kvip tuk ca / saMvasanti Rtavo'tra, sam + vas- uNA. saran) sAla, varSa, varasa. - zakAbdAt paJcabhiH zeSAt samAdyAdiSu vatsarAH / saMparIdAnupUrvAzca tathodApUrvakA matAHviSNudharmo0 / saMvadana, saMvanana na (sam+vad + lyuT / sam+van + lyuT) ahevu-josa te khAtoyana, bhevaM te, vazI2e.etajjAnAmyahaM kartuM bhartuH saMvadanaM mahat-mahA0 3 / 232 / 57 / viyAvuM, vaza 5. -hRdayAnupravezo hi prabhoH saMvananaM mahat- kathAsarit0 34 / 169 / 'nahIddazaM saMvananaM triSu lokeSu vidyate / dayA maitrI ca bhUteSu dAnaM ca madhurA ca vAk / ' saMvara puM. (sam+vR+ap) Azravano rodha, 45, pAe. (sam+ vR + karaNe ac) te nAmano roDa haitya, kheDa jAtano mRga, eka jAtanuM mAchaluM. saMvarI strI. ( saMvara + striyAM jAti GIS) kheDa bhatanI mAchasI, kheDa bhatanI mRgalI. saMvartta puM. ( samyak vartyate parAvartyate'tra, sam + vRtNic + AdhAre ac) bhedha, pralayANa- dahanniva dizo digbhiH saMvartAgnirivotthitaH bhAga0 8 | 15 | 26 / te nAme smRtikAra eka paMDita, karSaphaLa eka vRkSa, meghano nAya5. saMvarttaka puM. (saMvarttayatIti, sam + vRt + Nica + Nvul ) vaDavAnala- ito'pi vaDavAnalaH sahaH samastasaMvartakaiHbhartR0 2 / 76 / - tataH saMvartako vahni saMkarSaNamukhotthitaHbhAga0 12 / 4 / 9 / janadeva. saMvarttakin puM. (saMvarttako'syAsti, in) jajaheda. saMvartikA strI. (samyak varttikA sam + vRt + Nvul+TAp ata itvam) navuM pAMDu, hIvA vagerenI zikSA, kamaLa vagerenA kesarAMnI pAsenuM pAMdaDuM, kUMpaLa. saMvarddhaka tri. (saMvarddhayati, sam + vRdh + Nic + Nvul ) sanmAna hu2nAra, vadhAranAra, vRddhi DaranAra. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvarddhana-saMvRtta shbdrtnmhoddhiH| 2029 saMvarddhana na. (sam+vRdh+Nic+lyuTa) sanmAna 2-42, | saMvignamAnasa tri. (saMvigna mAnasaM yasya) 6veM pAyA vadhA2nA2, vRddhi 42nA2, 3130 42vI. te- saMvardhanaM manavALuM. krIDanam / -nityaM ca priyavAdena tathA saMvardhanena ca- / saMvitti, saMvid strI. (sam+vid+ktin/sam+vidrAmA0 111 / 10 / sampra. kvip) zAna, pratipatti-svI.12, saMbhASAsaMvarmita tri. (saMvarman+itac) manta2. 5339.. vAtayAta, buddhi, yetanA liyA 2vIta, yuddha, 0.82, saMvalita tri. (sam+val+kta) maNesa, mizra thayeTa, nAma, mAyAra, saMta. -sa rAjalokaH kRtapUrvasaMvit tUTej -uditopalaskhalanasaMvalitA (dhvanayaH) -kirA0 Arambhasiddhau samayopalabhyam-raghu0 7 / 31 / saMtoSa, 6 / 4 / samAdhi, cittanI eka gati. saMvasatha puM. (sam+vas+athac) ma, yamAI, saMvidA strI. (saMvidyate'nayA, sam+vid+kvip+TAp) janasamUhanuM nivAsa sthaLa. main. saMvaha puM. (saMvahati, saM+va+ac) tanAmanI sAta saMvidita tri. (sam+vid+kta) sArI ta. j, vAyu paikI trIjo vAyu. saM.2 , svI38. saMvAt tri. (sam+vA+zatR) pAtuM. saMvidvyatikrama (saMvido vyatikramo yatra) svIresaMvAda puM. (sam+vad+ghaJ) sArI rAta vAha, 52252. kabUleluM nahi, kabUla karavA rUpa eka vivAda. vAha. -adhyeSyate ca ya imaM dharma saMvAdayAvayoH-bhaga0 saMvidhAna na. (sam+vi+dhA+lyuT) 641ya, 2yanA, 1870 / sadRzya- rUpasaMvAdAcca saMzayAdanayA pRSTaH- vidhAna, 3. daza0 / -(nAdaH) cittAkarSI paricita iva | saMvibhakta tri. (sam+vi+bhaj+kta) // 73j, zrotrasaMvAdameti-mA0 5 / 20 / ___ mA usu, vayela. saMvAdina tri. (saMvAda+ini) pokhanA2, vAtayAta 42nA2, | saMvibhAga puM. (sam+vi+bhaj+ghaJ) vimA 25, sadRza, samAna.- SaDjasaMvAdinI: ke kAH- raghu0 1 / 39 / mArA pAuvo, vaya. asmadaGgasaMvAdinyAkRtiH-uttara0 6 / saMviSA srI. (saMmaditaM viSaM yayA) lidiual svii. saMvAra puM. (sam+vR+ghaJ) vyA729 prasiddha . mA. | saMviSTa tri. (sam+viz+kta) 5338, sUteya. prayatna, saMgopana, saMrakSaNa, chupAvaj, aisj, soya. saMvIkSaNa na. (sam+vIkSa+lyuTa) sArI rAta se, saMvAsa puM. (saMvasantyatra, sam+vas+ghaJ) vasatuM te, ___tapAsaj, zodhaj, ring.. pAsa, gha2- mayado saMvAsAt yadi bhANDAnyapanayet saMvIta tri. (sam+vyeJ+kta) gherAyej, roj, mAvRtta, kAkaH-bRhat saM. 95 / 13 / -zRNvan vAco manuSyANAM Dhaie, saMtarA, chupAvasa, 38- tiraskRtyoccaret grAmasaMvAsavAsinAm-rAmA0 2149 / 4 / nagaranI mahAra kASThaloSTapatratRNAdinA / niyamya payato vAcaM nagaravAsIone rahevA lAyaka khulluM sthAna. saMvItAGgo'vaguNThitaH-manu0 4 / 49 / (tri. saMvAsin tri. (sam+vas+Nini) vsn||2, 232, | sama'+vi+iN+kta) saMta, maNesa, Douyela. gharavANu. saMvuvUrSat tri. (sam+vR+san+zatR) chupAcavA 27tuM, saMvAha, saMvAhaka puM. (saMvAhayati, sam+va+Nic+ac/ chArnu rANavA 27j, aisal yAtuM. sam+va+Nic+Nvula) zarI2 yAMnA2. 4.32, | saMvuvUrSA strI. (sam+vR+san+a+TAp) chupAkvAnI aMgamana. 4282. seva.. -prasAdhakA bhojakAzca / 27, chArnu rAjavAnI 291, DhaijavAnI 627. gAtrasaMvAhakA api / jalatAmbUlakusumagandha- / saMvuvUrSu tri. (sam+vR+san+u) saMtau34 2782, bhUSaNadAyakA- kAmandakIyanItisAre 12145 / / DhAMkavA cAhanAra, chAnuM rAkhavA icchanAra. saMvAhana na. (sam+va+Nic+lyuTa) zarI2 yai, | saMvRta tri. (sam+vR+kta) 25 // 438, saMtause, Eng, aMgamaIna 42. DhAMkela, chupAvela, vyAkaraNa prasiddha eka Abhyantara, saMvigna tri. (sam+vij+kta) vaizaya pAbheda, udvega / prayatna. pAmela, bhaya vagerethI utkaMThita thayela. | saMvRtta puM. (sam+vRt+kta) 5235. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2030 shbdrtnmhoddhiH| [saMvRtti-saMzliSTa saMvRtti srI. (sam+vRt+ktin) chArnu, rAma ta, saMtA ! saMzayAna tri. (sam+zI+zAnac) saMzaya 42, il te, chArnu, 1296, mA276na, sAI vatana. -hasatA ___ tuM, vI . hadi bhImabhUbhujA kRtasaMvRtyupacArasakriyaH- saMzayAlu tri. (saMzaya+astyarthe Aluc) saMzayavANu, kathAsarit0 56 / 414 / stuj, va.bhI. saMvega puM. (sam+vij+ghaJ) s||2. 32, (maya bo3thA. saMzayitR tri. (sam+zI+tRc) saMzaya 4282, it thayehI tANa, atyanta va.25, vaizaya. . 2 // 2, 4.bhI... UcurudvignamanasaH savegAt sarva eva hi-mahA0 saMzaraNa na. (saMzIryyate'nena, sam+zR+karaNe lyuTa). 2072 / 14 / 2no bhAma, yuddhanI 23mAta, sNrkss9|- rAjJaH saMvegin tri. (saMvega+astyarthe in) anuj.. Guaj, saMzaraNaM dhAma zarIraM dharmasAdhanama-kAmandakIye 6 / 4 / vaizA. saMzita tri. (sam+zI+kta) vrata saMbandhI yatna 422, saMveda puM. saMvedanA strI. (sam+vid+ghaJ/sam+vid+ pratama prayalavA. (puM. sam+zI+kta) saMpAina. Nic+lyuTa+TAp/sam+vid+lyuTa) una, anubhava karelA vrata saMbandhI prayatna, svIkArelA vratamAM kALajI. , duHkhasaMvedanAyaiva rAma caitanyamarpitam-uttara0 1 / 47 / saMzitavrata tri. (saMzitaM samyak sampAditaM vratamanena) saMvedana na. OMdha, nidrA, svapna, mAsana, pI8, 406, sArI rIte saMpAdana karela vratavALuM. saMzuddha tri. (sam+zudh+kta) svaccha, nibha, sAI, 5izal, me tano pratimadha. saMvezana na. (sam+viz+Nic+lyuTa) 2ByA, maithuna. zuddha saMzuddhi strI. (sam+zudh+ktan) sArI rAta zodhana, saMvyAna na. (saMvIyate, sam+vyeJ-karmaNi lyuT) uttarIya. pavitra karavuM, saphAI karavI, nimaLatA, zarIra vagere vastra- vipANDu saMvyAnamivAniloddhatam-kirA0 4 / 28 / sAI 2. - saMmArjanaM ca saMzuddhiH saMzodhanavizodhane426 vastra. ratnamAlA / saMvyUDha tri. (sam+vi+va+kta) bhegave, mizra 438, saMzuSka tri. (sam+zuS+ka) sA. zata. susayera, ekaThuM karela. saMvyUha puM. (sam+vi+U+ghaJ) bhega, mizra9. saMzodhana na. (sam+zudha+ lyuT) zodha ta, sAI 2, 2. 2. pavitra karavuM. saMsaptaka puM. (samyak saptamaGgIkAro yasya kap) pratizata saMzcit na. (sam+zcu+Dati) , 342, 6j, chata2j. karI yuddhamAMthI pAchuM na haThanAruM sainya. saMzyAna tri. (sam+zyai+kta na sampra.) saMDIyAyeda, saMzaya puM. (sam+zI+ac) saMdeDa, zaM/- manastu me saMkoca pAmela. saMzayameva gAhate-kumA0 5 / 46 / - tvadanyaH saMzraya puM. (sam+zri+bhAve ac) bhAzraya. - parasparavirosaMzayasyAsya chettA na hi upapadyate-bhaga0 6 / 39 / dhinyorekasaMzrayadurlabham-vikrama0 5 / 24 / nivAsasthAna-ekarmikaviruddhabhAvAbhAvaprakArakaM jJAnaM saMzayaH- nausaM zrayaH-raghu0 16157 / - jJAtikulaikasaMzrayAmnyAyadarzane / varama- amu za sa vagere, zakuM0 5 / 17 / -dvisaMzrayAM prItimavApa lakSmIH -kumA0 jama- na saMzayamanAruhya naro bhadrANi pazyati / 1 / 43 / -manoratho'syAH zazimaulisaMzrayaH-kumA0 -hito0 17 / -yAtA punaH saMzayamanyathaiva- mA0 5 / 60 / -ekArthasaMzrayamubhayoH prayogam-mAlavi0 1 / 10 / 13 / saMzrava, saMzrAva puM. (sam+zru+ac/sam+zru+ghaJ) saMzayasama (puM.) pratyuttara meha. aMgIkAra, kabUla karavuM te pratijJA, karAra. saMzayastha tri. (saMzaye tiSThati sthA+ka) saMDavANu, . saMzruta tri. (sam+zru+kta) inst2 428, svI38, zaMsavANu, vaDemI. sArI rIte sAMbhaLela. saMzayAtman tri. (saMzayaH Atmani yasya) saMyukta. saMzliSTa tri. (sam+zliS+kta) maNeya, DAyada, maMta:425vANu, vaDebhI. saMbandha pAmesa, mehesa, vaNagela. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkRta-saMskRSTa shbdrtnmhoddhiH| 2031 saMskRta tri. (sa+kR+A) aMgIkAra karela, svIkArela, | saMsatA strI, saM tra na. (saM : bhAva: ta+ sArI rIte sAMbhaLela. TA) saMbaMdha vALApaNuM, paricaya vALApaNuM. saMsTepa 6. (sarisTa+) AliMgana karavuM, bheTavuM, | saM n tri. ( pha+dhina) saMsargavALuM, paricayasaMbaMdha pAmavo, saMbaMdha, vaLagavuM. vALuM prathama juduM thaI ekaThuM thanAra, sAthI, sahacara. saMzva na. (sa+zvi+vA vI. ti) kapaTa, dago, saMsarganuM na. (sa+kR+nyuTa) utpanna thavuM. choDavuM, ThagavuM, chetaravuM. mUkavuM, saMmizraNa, khAlI karavuM. saMsavA tri. (sa+ sa tta) maLela, saMbandha pAmela, | saMsarva puM, saMsAra. (sa+ + / ++ joDAyela- "muvaramayUrI muvattasaMvata :-''- nyu) khasavuM, sarakavuM, pANInA relAnI mAphaka javuM, mAtI. zAha -tridnyA mathurAM tADapi | sarpanI peThe janAra. saMsattanatreva mati-raghu 6 48ii lAgu thayela, | saMsarSin tri. (sa+kRSphaLana) khasanAra, janAra, joDela, vaLagela, bAMdhela, vyavadhAna vagaranuM, aMtara ! sarakanAra- posaMpazig: sa tasyA: muhUrtapavagaranuM, cotarapha vistAra pAmela. gudrapuo OAraddA pANInA relAnI peThe janAra. saMsavattiyuI tri. (saMsatta: yu.: ) jhuMsarIe joDela | saMsAra chuM. (saMsatyama, sa+kR+ ) saMsAra baLada, jinathI sajja ghoDo, jugAramAM lAgelo. saMsAradhanvabhuvi kiM sAramAmRzaMsisAdhunA shubhmtesaMvitta strI. (sa+sa+vittana) Asakti, vaLagavuM, azva. rara. duniyA, jagata- "parivaMrtana saMsAra saMbaMdha pAmavo, joDAvuM, bAMdhavuM, joDavuM, samIpapaNuM, mRta: #o vA nAyate''-hitopaveza: | mithyAjJAna lAguM thavuM. janya saMskArarUpa vAsanA, dehArambhaka eka adaSTa, saMsaktamAna tri. (sa+sadga+AnavuM) joDAtuM. lAguM potAnA adaSTathI baMdhAyelA zarIrane grahaNa karavuM te, thatuM, vaLagatuM, taiyAra thatuM. saMgati, joDAvuM, pravAha. saMsat strI., saMsAra . (saMsItyasyAn, sa++ ! saMsArara . (saMsArastha :) kAmadeva, AkhA jagatano samra, AdhAre viva/sa+++9) sabhA. -saMsastu guru. jAte puruSAdhikAre-kirA0 3 / 11 / -chAtrasaMsadi saMsAracakra ne. (saMsArasya mava) pharI pharI janma labdhakIrtiH paJca0 1 / maraNarUpa jIvano eka vyApAra, saMsAra rUpI cakra. saMsara na. (sam++nyUTa) saMsAra. - jhIkhavADa- ' saMsAramA chuM. (saMsArasya mA) yonidvAra, laukika mADumakkandhAsaMsarAtapitamUrta - mAmi 46o | vAtono krama, sAMsArika jIvana. sAthe javuM, saMgama, pravAha, moTo mArga, sariyAma ! saMsAri tri. (saMsAra+masyarthe rUna) saMsAravALuM, dunyavI. rasto, rAjamArga, yuddhano Arambha, saMgati, saMgata, | (. saMsAra+na) jIva, jIvAtmA. joDAvuM, gAma ke zaheranA pravezadvAra pAsenuM vizrAma | saMsiddha tri., saMsiddhi strI. (samyak svabhAvena vI sthaLa. siddhi:/+si+vatta/sa+si+vittana) sArI saMsaf S. (savRdgha ) saMbaMdha, judA thayA pachI rIte siddha thayela, svabhAva siddha, mokSa pAmela. (saMsiddhi joDAvuM, paricaya.- " mUrvananasaMsa: surendra- paramAM tA:- pa0 821ii pUrNatA. - svajhizya varNA''-bhadhari: | sAthe rahevuM. viSayano saMbaMdha. dharmasya saMsiddhirharitoSaNam-bhAga0 / / sAhacarya mAhitI, samAja- saMsavitta: vaccepu-martu | saMsUvana na. (sa+sUra+nyuro sUcavavuM, jaNAvavuM, 2AdrA Thapako, gALa devI, cADI karavI. saMsamAva che. (saMkSA saMvadhena achitroDamAva:) | saMrakSita tri. (sa+sU+tta) sUcavela, jaNAvela, saMbaMdhano abhAva, paricaya nahi te, nyAya prasiddha che Thapako Apela, gALa dIdhela, cADI karela. eka abhAva, sApekSa abhAva. - amAvastu dvidhA | saMskRSTa kuM. (sam+sU+va7) vArasAnI vaheMcaNI karI saMsargA'nyo'nyAbhAvabhedataH, prAgabhAvastathAdhvaMso'- lIdhA pachI maitrI karI pharI potapotAnA dhanathI ekatra pyatyantAbhAva eva ca / evaM traividhyamApannaH saMsagAMbhAva thayelA bhAIo vagere, mizra thayela, joDAyela, saMbaMdha iSyate-bhASAparicchedaH / pAmela, vaLagela, vamana vagerethI zuddha thayela. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2032 shbdrtnmhoddhiH| [saMsRti-saMsthAna saMskRti strI. (sa+kR+vitta) saMsAra, pravAha, saMgati, | saMmatavi . (saMskRta vAsI vistakSa) saMskRta joDAvuM te, laukika jIvana, saMsAra cakra liMka mAM pAtari | bhASA.- "zrato hitopavezoDavuM parivaM saMskRtavistay''sNsRtigrtmye-bhaaminii 4 / 32 / / hitopadeze | saMskArI bhASA, zuddha bolI. saMsRSTinuM chuM. (saMskRSTanena, ni) vArasAnI vaheMcaNI | saMskRtrima tri. (na++vitrama) zuddha kareluM, saMskAra karI judA thaI pharI ekaThA thayelA bhAIo vagere- pAmeluM, keLavAyela, zuddha. saMsRSTinaM saMsRSTI sodarasya tu sodaraH / dadyAccA saMtara . (sam+skR+ma) zayA, bichAnuM.phredNshN jAtasya ca mRtasya ca-yAjJa0 dAyatattvam / navapallavasaMstare yathA racayiSyAmi tanuM vibhaavsausaMsevana na. (sa+se+nyUTa) sevavuM te, cAkarI karavI te. HTo 4 rU4. pAMdaDAM vagerenI zAkhA. saMvita tri. (sa+se+vatta) seveluM, cAkarI karela. saMtarazayana tri. (saMtare zete, zani ) pathArIvaza, saM ndra tri. (sa++jhU) saMskAra karanAra, rAMdhanAra, pathArImAM sUnAra. taiyAra karanAra, siddha karanAra, sthApana karanAra. saMtathi tri. (sa+rtama+vatta) thaMbhela, aTakela, sthira saMkSara, saMjiyA strI. (sa++9/sa++ thayela, stabdha thayela. +TA) hayAta guNomAM bIjA guNo sthApavArUpa saMstava . (sam+stu+na) oLakhANa, paricaya. prayatna. saMsmaraNa.- saMskAraHItrananya jJAna smRti: guNAH priyatve'dhikRtA na saMstavaH-kirA0 4 / 25 / saMprati saMstavasthiraM tirohitaM prema ta. | gabhadhAna vagere soLa saMskAra, pUrNa karavuM, inAmazraya-virA. kArarA sArI rIte stuti, poliza karavuM. (M:) prayuvarAra rUvAdhivo prazaMsA. radhu rUA28I rasoI, vyAkaraNa prasiddha zabdAdinI saMttavAna tri. (sa+stu-zani) stuti karatuM, vakhANatuM, sAdhaniko, zAstrIyajJAna, pUrvajanmanI vAsanA, sArI rIte bolatuM, vAcAla. keLavaNI. - nisaMskAravinIta rUtyanI . saMstAva chuM. (saMtUyatetra, sa+su+dha) yajJa mATe yuvarAjazabdabhAk-raghu0 3|35|-svbhaavsundrN vastu maMtroccAra karatA brAhmaNonI vAsabhUmi, vedanA maMtro na saMramapekSattei-daSTAnta prabhAva. - jhave manane vAraMvAra bolavA te. lagnaH saMskAro nAnyathA bhavet-hito0 / saMtura tri. (sa+tu+tta) sArI rIte stuti karela, saMdhArana tri. (saMskAra jJAti:, na+3) saMskArathI paricayavALuM, oLakhANavALuM. utpanna thanAra. saMcAya chuM. (sa+ +ghaga) saMghAta, samUha, Dhaga, saMskArarahita, saMskAravarjita, saMskArahIna tri. gADha, saMyoga, jatho, vistAra, saMsthAna, AkRti ghara. (saMsmaraNa rAhata:-vanata-hIna) saMskAra vagaranuM | saMsthA tri. (sa+ ++) rahela, mojuda, sthiti pAmela. gabhadhAna Adi saMskAra rahita, zAstra AdimAM -ziSTA kriyA kasyacidAtmasaMsthaH-mAlavi0 156 / vyutpatti rahita. maraNa pAmela, nivAraNa karanAra, aTakAva karanAra, saralava (na.) vANIno eka gaNa. vyavasthita, samApta karela, samApta (6) cara, dUta, saMta tri. (sa++vatta) keLavAyela, saMskAra karela. | prakAra, maraNa, pralaya, eka yajJa prakAra, -vALe samarharoti puruSa yA saMskRtA dhAryate | saMsthA strI. (sa+++TA) nyAya mArge rahevuM mardU rAu6 jenI siddhi vyAkaraNane AdhIna hoya | te, sthiti, rahevuM, vinAza, nAza, samApti, cheDo, tevA zabda vagere. - LavALIvanaM mu saMkIrtana | vyakti, vyavasthA, sAdazya, samAnatA, eka yajJa. velyuma di strI-purathavothao | rAMdhela, taiyAra karelu | saMsthAna na. (sa+thA nyu) cauTo, rahevuM, sthiti siddha, zaNagArela, zodhela, pavitra karela, eka prakAranuM | karavI- tiravayavasaMsthAnavizeSa: | AkRti, zAstra. (1) saMskRta bhASA, keLavaNI. | AkAra. - strI saMsthAnuM pANarastIrthaRIkutsirvenAM saMjJAtmin tri. (saMta mAtmA thI) saMskAra | jyotirezaM nAma-zakuM. dhArA gAma vagere, mRtyu, pAmelA AtmAvALuM, zuddha, pavitra, keLavAyela. | cila, sArI rIte sthiti karavI, raheThANa, Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthApana-saMhAdina] shbdrtnmhoddhiH| 2033 avayavA2ma meM saMyo2. (tri. sam+sthA+lyu) | saMhatapuSpikA strI. (saMhatAni dRDhasaMyuktAni puSpANyasyAH samAna, sara, bhagatu. _kapa TApi ata itvaM) mizreyA vanaspati. saMsthApana na. (sam+ sthA+Nic+ puk+lyuTa) bhU | saMhatala puM. (saMhataM saMhananaM saMghAtaM lAti, lA+ka) te, sthA5, ta. - kurvIta caiSAM pratyakSamardhasaMsthApanaM bhegA maLelA be hAtha. nRpaH- manu0 8 / 422 / -saMsthApanA priyatarA saMhatastanI srI. (saMhatau stanau yasyAH) le jAne virahAnurANAm-mRccha0 3 / 3 / mehu 42 ta. stana sAthe maLelA hoya tevI strI. saMsthApita tri. (sam+sthA+mic+puk+kta) sthApana. | saMhati strI. (sam+han+ktin) samUha, sArI rAta satra 438, sthAda, mehu 438. thata- saMhatiH zreyasI puMsAM saMhatiH kAryasAdhikAsaMsthita tri. (sam+sthA+kta) bha24. pAmela, sthiti. hito0 / samudhyaya. - vanAnyavAJcIva cakAra saMhatiH___pAya, 241, sArI zata. 248. kirA0 14 / 34 / Suj . saMsthiti strI. (sam+sthA+ktin) mRtyu, 125, 21, saMhanana na. (saMhanyate parArthaM sRsRjyate, sam+han+lyuTa) aMta, cha31, 23. - yathA nadInadAH sarve sAgare heva, zarI2.- amRtAdhmAtajImUtasnigdhasaMhananasya teyAnti saMsthitim-manu0 6 / 90 / uttara0 6 / 21 / saMghAta, samUha, vadha, nA, 2 saMsparza puM. (sam+spRz+ghaJ) 33. , sArI rAta ___ bhAra. s50 42vo ta. saMharSa puM. (samyak harSaH prA., sam+haS+ghaJ vA) saMsparzA strI. (saMspRzyate, sam+spRz+karmaNi ghaJ+TAp) mAnaMha, harSa, spA , vAyu. saMhanana na. yA2 52no samudAya me tanu, kAu, rajanIgandhAvRkSa. saMhAra puM., saMhati strI. (sam+ha+ghaJ/sam+ha+ktin) saMspRSTa tri. (sam+spRz+kta) sArI. zata. 252 438., pralaya, na28, saM.kSe.5. - saMmohanaM nAma sakhe ! mamAstraM 3. prayogasaMhAravibhaktamantram-raghu0 5 / 57 / sabheta, saMsphAla puM. (samyak sphAla: sphuraNaM yasya) bhedha.. pAchu bed ta, meM na2, visarjana, chou, huM saMsphuTa tri. (sam+sphuTa+ka) vi.sa. pAme, jAve. 42. - anubhavatu veNIsaMhAramahotsavam-veNI0 6 / saMsphoTa na., saMsphoTa puM. (sam+sphuT+AdhAre ghaJ+ / vihAya 42j, sle.st, bhairava. maha. pRSo0) yuddha | saMhAramudrA strI. (saMhArArthA visarjanArthA mudrA) visarjana saMsmaraNa na. (sam+smR+lyuTa) 20248 42j, saMbhAga, mudrA, taMtrazAstra prasiddha eka mudrA tenI paribhASAsmRti, sma251, yA603. adhomukhe vAmahaste urdhvAsyaM dakSahastakam / saMsmRta tri., saMsmRti strI. (sam+smR+kta/sam+smR+ kSiptAGgulIragulIbhiH saMgRhya parivartayet / ktin) saMbhArej, yA6 43j, sma2i Avesa.- | saMhitA strI. (samyak hitaM pratipAdyaM yasyAH) manu saMsmRtirbhava bhavanyabhAvAya-kirA0 18 / 27 / vageree racela dharmazAstra purANa-itihAsa vagere, saMhata tri. (sam+han+kta) 10 sAMdhAvANu, maNela, karmakAMDa pratipAdaka veda vibhAga, akSaronuM atyaMta Aya.sa., 48, 5 / 251 bhATe majeda, masUta saMyogavANu, samIpapaNuM, AgalA pAchalA akSaranuM ghaNuM ja sArI zata. haNela, mAnaNela. (na. sam+han+bhAve na(r)54. kta) saMghAta- jAlamAdAya saMgacchanti saMhatAH pakSiNo'- saMhati strI. (sam+hveJ+ktin) sArI rAta jorAva, pyamI-paJca0 2 / 9 / samUha. khUma, po||2, 59 // 438 po.2. saMhatajAnu, saMhatajAnuka tri. (saMhate jAnunI yasya/ saMhata tri. (sam+ha+kta) 725 // 438, sameTedI, saMkSepeTa, saMhate jAnunI yasya kap) senA banne DhAya. sAye / saMDAra 438., saM.a.yadA.. maLela-joDAyela hoya te. saMhAda puM. (sam+hRd+ghaJ) 4, 26, obAda. saMhatatA strI., saMhatatva na. (sam+han+tal+TAp- | saMhAdin tri. (sam+had+Nini) 414 42], za6 tva) meM.5, saM56, madhUta, bhega. 2. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2034 saMhlAda puM. ( sam + hlad+ghaJ) harSa, AnaM6. saMhINa tri. (sam+hI+kta) zaramAyesa, sAsa, vinayazIla. sakaTa tri. (kaTena azucinA zavAdinA saha vartamAnaH ) jarAja, duSTa (puM.) kheDa bhatanuM nAnuM Au sakaTAnna na. ( sakaTaM ca tat annaM ca) rAja anAtha. sakaNTaka puM. (saha kaNTakena sahasya saH) kheDa bhatanA aramahAnuM jhADa, zevAja. (tri. kaNTakena saha varttate, pUrvani.) aMTAvANuM. sakaruNa tri. (karuNayA saha vartamAnaH ) lAvANuM, dhyANu- bhavAni ! tvaM dAse mayi vitara dRSTi sakaruNAm AnandalaharI / sakarNa tri. (karNAbhyAM saha vartamAnaH ) sAvadhAna, saravA anavANuM, anavANuM. sakarmaka tri. (karmaNA saha vartamAnaH kap) arbhavANuM. tadvarNapuruSA bhagavantaM brahmarUpiNaM sakarmakeNa zabdaratnamahodadhiH / rAntibhAgavataTIkAyAm / vyA29 prasiddha sadrurbha dhAtu.- "phalavyApArayorekaniSThatAyAmakarmakaH / dhAtustayordharmibhede sakarmaka udAhRtaH "-vyAkaraNam / sakarman tri. ( karmaNA saha vartamAnaH) abhavAnuM. sakala tri. (kalayA saha vartamAnaH) saMpUrNa, samAnatA, jaghu, saghaNuM, sA sahita - niSkalaM sakalaM brahma nirguNaM guNagocaram - mahA. 13 | 16 | 8 | sakAma tri. ( kAmena saha vartamAna iti) amanA, IcchA sahita kAmo vA sakAmo vA yacca kvApi bahirjaletithyAditattvam / sakAraNa tri. (kAraNena saha vartamAnaH) (2zavANuM, Arae sahita. (na. saha kAraNena vartamAnam) (25 DArtha. sakAza puM. (kazanaM pIDanaM kAzaH, kaz+ghaJ, saha kAzana) sabhIpa, pAse. sakuruNDa puM. (saha samAnaH kuruNDena) sAkuruNDa vRkSa. sakula puM. strI. (saha samAnaM kulamasya) kheDa bhatanuM bhA. (tri samAnaM kulaM yasya) samAna guNavAnuM sakulI strI. (sakula + striyAM jAti GIS ) kheDa bhatanI bhAchasI. sakulya tri. ( samAne kule bhavaH yat ) samAnaDuNamAM thanAra. kheDavAra, - sakRt avya. (ek + ni0 sakRdAdezaH ) ajAtamRtamUrkhANAM varamAdyau na cAntimaH / sakRduHkha [saMhlAda - sakhI karAvAdhAvantimastu pade pade " hitopadeze / sakRdaMzo nipatati sakRt kanyA pradIyate / sakRdAha dadAnIti trINyetAni sakRt sakRt-mahA0 / sakRt (strI.) viSTA. sakRtpraja puM. ( sakRt ekavAraM prajAyate, pra+jan +Da) agaDI. (tri. (sakRt ekavAraM prajA yasya ) kheDavAra jene saMtAna thayela hoya te. sakRtprajI strI. ( sakRtpraja + striyAM jAti GIS ) agaDI. sakRtphalA strI. (sakRt ekavAraM phalaM yasyA:) januM 13. sakRdgarbha puM. ( sakRt garbho yasya) jayyara. sakRdgarbhA strI. (sakRd garbho yasyAH ) 4ne kheDavAra garbha rahyo hoya te strI. sakRdvIra puM. ( sakRccAsau vIrazca) kheDa vIra vRkSa. sakopa tri. ( kApena saha vartamAnaH) zrIpavANuM, sIdhI. sakta tri. ( sa + kta) Asata anyo'nyairAhatAH saktAH sasvanurbhImaniHsvanAH- rAmA0 6 / 4 / 11 / vajagI raheba, rahesa, udyamI. sakti strI. (saJca + bhAve ktin) khAsahita sakti jaSAdapanayatyanile latAnAm - kirA0 5 / 46 / vajagI rahe te, udyama saktaka puM. (sakta + ivArthe kan ) kheDa sthAvara aura. saktu (saj + tun kicca) sAthavo, zeDesA va vagereno soTa. saktuka na. ( saktu + saMjJAyAM kan ) kheDa bhatanuM 2. saktuphalA strI. (saktava iva kSudrANi phalAni yasyAH ) jIDInu Au saktuphalI strI. ( saktava iva phalAni yasyAH GIS ) jIDI sakthina. (sa+kthin ) sAthaNa, gADAnI kheDa amu avayava. sakhaNDopAdhi puM. (sakhaNDazcAsau upAdhizca ) jalu padArtha ghaTita dharma-jevo ke indriyatva-dehatva vagere. sakhi tri. ( saha samAnaM khyAyate, khyA + Din ni.) bhitra, hosta. sakhitA strI, sakhitva na. ( sakhyurbhAvaH tal+TAptva) bhitrAyArI, hostI, mitratA. sakhI (sakhi + striyAM GIp ) sahayarI, sAhebI- athepsitaM bharturupasthitodayaM sakhItanodvIkSaNakaumudI mukham-raghu0 3 / Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhya-saGkalpaja shbdrtnmhoddhiH| 2035 sakhya na. (sakhyurbhAvaH karma vA yat) mitrAyArI, hostI, | muktAvalI / (puM. sam+ka+bhAve apa) maga, mizra mitratA-mumUrcha sakhyaM rAmasya samAnavyasane harau-raghu0 42. bhedAkhyAnAya na dvandvo naikazeSo na sngkrH13157| amaraH / mizra tha, saM.sa.08, saMjaya, spaza, te. nAme sam (bhvA. pa. sa. seTa-sagati) aisj. eka athalaMkAra, agnino avAja. sagandha puM. (saha gandhena lezena vA vartamAnaH) suti, | saGkarI, saGkArI strI. (saGkIryaMte, sam+kR-karmaNi gha sandhu. (tri. gandhena saha vartamAnaH) vANu, gaMdha | gaurA. GIS/saGkAra+striyAM gaurA. GIS) tANa-taratamA sAhita. dUSita thayelI kanyA. sagara puM. (gareNa saha jAtaH) sUryavaMzI. me. 20%t. (tri. saGkarIkaraNa na. (saGkaraH kriyate'nena, saGkara+cci+kR+ gareNa saha vartamAnaH) ravAj, 2 sahita, rI. karaNe lyuTa) . tanuM 555, meNava, mizra 42j, sagarbha puM. (samAno garbho yasya samAnasya saH) sona segame 2j. __mA. (tri. garbheNa sahitaH fauj, sarita. | saGkarIkRta tri. (saGkara+cvi+kR+kta) bhegaveda, mizra sagarbhA, sagA strI. (garbheNa saha vartamAnA/samAne karela, bheLaseLa karela. garbha bhavA, yat+TAp) sAmAna, rAvatI. strI. | saGkarSaNa na. (saMkRSyate garbhAt garbhAntaraM nIyate'sau, sagardA puM. (samAne garbha bhavaH, yat) somAI. sam+kRS+yuc) 31. - garbhasaMkarSaNAt taM vai sagarva tri. (garveNa saha vartamAnaH) gavANu, viSTha. prAhuH saMkaSeNa bhuvi- bhAga0 10 // 2 / 13 / jayavaM, saguNa tri. (guNena sahitaH) guvANu, guvAna. durg, me. sthaNethI bIThe sthaNe yI 4. (puM. sagotra na. (samAnaM gotramiti samAnasya saH) duSa, samyak karSatIti, saM+kRS+lyu) he.. vaMza.- kulaM gotraM sagotraM ca tulyagotre nigadyate- saGkala puM. (sam+kal+ bhAve al) tarI. 42vI, zabdaratnAvalI / (tri. samAnaM gotra yasya) samAna gaNavuM, samUha, saravALo karI vadhAravuM. gotravANu, sagotrI, suti, madhu. saGkalana na., saGkalanA srI. (sa+kala+lyuTa / sagdhi srI. (samAnA saha vA jagdhiH sandhiH, sam+kala+yuc+TAp) metra sthira 42. sa.2vAko saha+ad+ktin nipA. sagdhirAdezaH) sAthe mo4na. 42vI, uj, yoxj, saMgraha 2al, gUMtha, sya, sadh (bhvA. pa. sa. seTa-sudhati) bhArI naing, 42 yo4nA. ___bhAra. saGkalita tri. (sam+kal+kta) yoda, 3, garera, saGkaTa tri (sama+kaTaca, sama+kaTa+aca vA) satya saravAgo 73 jthe saMsaha 38. avakAzavALuM, sAMkaDuM, gIca, ghaTTa, thoDI jagyAvALuM saGkalita na. (sam+kal+bhAve kta) sArI rAte. yo4, sthaNa vagere, vi.52sthaga. (na. sam+kaTac) huma. u, saravo . saGkaTA strI. (saGkaTa+striyAM TAp) yotiSa prasiddha | saGkalitaikya na. (saGkalitasya aikyam) Claundli 6u, me. yoginI. heva.. kahela eka vagere aMgono yoga. saGkaTAkSa puM. (saGkaTaM akSati, akSa+aN) pAvaDInu / saGkalpa puM. (sam+kRp+ghaJ guNe rasya la:) "a.mu. 3. Ama karavuM" evo ISTasiddhi mATe mano vyApArasngkthaa strI. (samyak kathA) 52252 43j, vAtayAta. kaH kamaH saGkalpaH-daza0 / -saGkalpamAtroditasiddhayaste 72vI. - ullalApa kAkuvAganyo'nyoktiH raghu0 14 / 17 / nizcaya, pratizata, bha. sAdhanA bhATe saMlApasaMkathe-hemacandraH / mAmilA5. vAzya, utprekSA, panA- tatsaGkalpopasaGkara puM. (saGkIryate iti, saM+kR-kR vA, karmaNi+ap) hitajaDimastambhamabhyeti gAtram-mA0 135 / - vRthaiva sAvaraNI vagerethI vALela kacaro, bhinna jAtinA puruSathI saGkalpazatairajasramanaGga nItvo'si mayA vivRddhimbhinna jAtinI strImAM utpanna thayela varNasaMkara.- | zakuM0 3 / 4 / mAnasi viyAra. vyakterabhedastulyatvaM saGkaro'thAnavasthitaH / saGkalpaja, saGalpajanman, saMkalpabhava, saMkalpayoni rUpahAnirasaMbandho jAtibAdhakasaMgraha:-siddhAnta- puM. (saMkalpAjjAtaH, jan+Da/saMkalpAjjanma yasya/ Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2036 shbdrtnmhoddhiH| [saGkalpajAta-saGkramita saMkalpAd bhavo yasya/saMkalpo yonirutpattikAraNaM / tanI abodhn| zati- "saMketo gRhyate jAto yasya) maheva. - "saMkalpayonerabhimAnabhUtam"-kumAre / ___ guNadravyakriyAsu ca"-hariH / priyanA saMgama bhATe -dagdho'pi kAmo saMkalpajanmanA zarveNa nirmitaH- nImeluM gupta sthAna. kathAsArit0 49 / 238 / saGketasthAna na. (saGketasya sthAnam) priyanA saMgama saGalpajAta, sar3alpabhava tri. (saMkalpAjjAta:/saMkalpAda mATe nImeluM gupta sthAna. bhavati, bhU+Tac) saM.85thI. utpana thayesa. saGketita puM. (saGketo jAto'sya tAra0 itac/ saGkalpayoni, saGkalpasambhava tri. (saMkalpAd yoniryasya/ saGketa+itac) saMtayuta, saMtavANu- sAkSAt saMkalpAt sambhavo yasya) saMtyaya.. 6tpana thanA2. saMketitaM yo'rthamamidhatte sa vAcakaH-kAvya pra0 / saGkasuka, saGkasUka tri. (sam+kas+ukaJ/sam+kas- | saMketayukta vAcyArtha, (na.) priyanA meLApanuM gupta UkaJ) asthira, yaMyama, bhaMha, hu, sAMDaM, gAya, sthAna. saM.DIel, apavAda 42vAnA svabhAvAj. - loSTamardI saGkoca puM. (sam+kuc+ghaJ) naI viSayavANA vAyane tRNacchedI nakhakhAdI tu yo naraH / nityocchiSThaH satya viSayavAra tarI3 sthApa- "saMkocamaJcati saGkasuko nehAyuvindate param-mahA0 12 / 193 / 13 / sarastvayi dInadIno mIno na hanta katamAM saGkAra puM. (saMkIryyate iti, sam+kR+ghaJ) jADa vagerethA. gatimabhyupaitu"-bhAminIvilAse / (puM. sam+kuc+ac Dhelo. ayo, mAnino za6-avA. me tanu bhAchaj. (na. sam+kuc+ac) sa2. saGkAza tri. (samyak kAzate, kAz+ac) sara, sAmAnya za04-0. vizeSa. 5sayatA, 4 thA- yasmin samAna, tulya, sabhI5, pAse- vimAne sUryasaGkAze | pramudite rAjJi tamaH saGkocati kSitau-kavikalpadrukuntI yatra japasthitA-mahA0 1 / 123 / 3 / maTIkAyAm / yodha, andha. saGkila puM. (sam+kil+ka) maninanI Dul, dsuvi. | saGkocanI strI. (sam+kuc+ lyu-gaurA. GIS) 4%Aslil saGkIrNa tri. (sam+kR+kta) sAMI, maNelA. mane vaso. tanu, vyApta, mizra, meseja thayesa, azuddha. (tri.) sahakocapizuna na. (saGkocena pizunam) usa2. judI jAtinA puruSathI judI jAtinI strImAM utpanna saGkrandana puM. (saMkrandayati asurAn, sm+krndthayela varNasaMkara. Nic+lyuTa) chandra, zrIkRSNa. (na. sam+krand+bhAve saGkIrtana na. (sam+kI+lyuTa) stuti, 4 , prazaMsa, lyuTa) sArI zata. bUma 5||3vii-mottethii. 27 te. varNana, deva vagerenuM nAmoccAraNa, gAyanathI deva | saGkrama, saGakrAma puM. (saMkrAmatyanena, sam+kram+ghaJ vagairenA tana- saMkIrtanadhvaniM zrutvA ye ca vA vRddhiH/sam+kram+ghaJ) pAenuandhana sthAna, nRtyanti mAnavAH / teSAM pAdarajaHsparzAt sadyaHpUtA sUrya bo3 aDAna, jI(r) rAzimA mana- dinakSaye vasundharA-bRhannAradIyapu0 / thana.. vyatIpAte saGkrame'rkadine'pi vA-bhAga0 4 / 12 / 48 / saGkIrtita tri. (sam+kI+kta) pavika, quusle. eka sthaLe rahelI vastunuM bIje sthaLe javuM, pratibiMba. saGkacita tri. (sam+kuc+kta) saMDIya pAbhera, saGkramaNa na. (sam+kram+bhAve lyuTa) saMnti , sUrya saM.yAye.sa., yImadhyeda, sabheTe. pramukha nalita, vo3 aDAna pI7 zrI zazima gamana- pUrNa sa.te. saNasa- saGakacitAGgIM dvigaNAMzakAM cedardharAtre tu ravisaGkramaNaM bhavet / prAhurdinadvayaM manaumAtravisphuranmadanAm-AryAsa0 654 / / puNyaM tyaktvA makarakarkaTau-devIpu0 / anya 25.35 saGkula na. (sam+kul+ka) 52252. asaMbaddha vAya, rahela prakRti, sthiti, rasa ane pradezanuM svajAtIya 00RPluj, Ai5 sthAna. 473, yuddha. (tri. sam+kul- baMdhAtA anya svarUpe thavuM te. styAne+ka) sAMI, vyApta.. | saGkramita tri. (saGkrama+saMjAtAdyarthe itac) me sakRtti strI. (sam+ kRt+ktin) meM tano chan6. sthaNethI pIThe sthaNe gayesa, pratilima 538. saGketa puM. (sam+kit+ghaJ) mana.no. bhAva. 5 | saGkramitR tri. (sam+kram+tRc) me sthaNethI. pIThe mATe hAtha vagere avayavonI ceSTA, izAro, eka | sthaLe janAra, saMkramaNa karanAra. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saGkrAnta-saGgIta shbdrtnmhoddhiH| 2037 saGkrAnta tri. (saMkrAntirasyAsti ac, sam+kram+kta | saGga puM. (saJja+bhAve+ghaJ) saMga, bhagavaM, saMbandha, vA) saMntivANu, saMma98 4242, meM sthAnethA. viSaya vagaire 652nI. 22, somata- anantapuSpasya bIje sthAne janAra pratibiMba paDela. prApta thayela. / madhorhi cUte dvirephamAlA savizeSasaGgA- kumA0 1 / 27 / yesa. (na. sam+kram + bhAve kta) strImAna pati. ___ asatAM saGgadoSeNa ko na yAti parAbhavam-cANakya0 / pAsethI dAyarUpe AveluM dhana. saGgaNikA strI. (sam+gaN+Nvula+TAp ata itvaM) saGkrAnti strI. (sam+kram+ktin) gaye, sUrya vagaire jenI samAna bIjI koI na hoya tevI kathA. anu rAzima 4- nADInakSatradivase ravibhauma- saGgata na. (sam+gam+kta) sauhAI, prema, sneha, solata, zanaizcarAH / saGkrAnti yasya kurvanti tasya saMgata- yataH satAM sannatagAtri ! saMgataM manISibhiH klezo'bhijAyate-tithyAditattvam / saMnti. sAptapadInamucyate-kumA0 5 / 39 / samAgama ko . saGkrIDana na. (sam+krID+lyuTa) 2mA te, sate. (tri. sam+gam+karttari kta) sArI rAta majetuM, saGkrIDamANa tri. (sam+krID+zAnac) jelatuM, 2matuM. saMga pAmela, maLela, joDAyela, sAthe gayela yuktithI saGkrIDA strI. (sam+krID+ac+TAp) 2mata, mesa. siddha. saGghaddha tri. (sam+kruddha+ac) apasa, DIdhe bharAyela. saGgati strI., saGgama puM. (sam+gam+ktin/sam+ saGkSaya puM. (sam+kSi+ac) nA, prasaya. gam+ac) saMgama, sobata- kSaNamiha sajjanasaMgatirekA saGkSipta tri. (sam+kSip+lyuTa) 33j, 63j, bhavati bhavArNavataraNe naukA-mohamudgare / bhagata, bhose, 6 re.. pra.saM.2, samAgama. saGgamaviraha-vikalpe varamiha viraho saGkSipti strI., sakSepa puM. sakSepaNa na. (sam na saGgamastasyAH -sA0 da0 / dijbhaNa. (puM. +kSipa+ktin / sam+kSip+dhaJa / sam+kSip na. sam+gam+ghaJ na vRddhiH) strI puruSo. samAgama.. +lyuTa) hU~taj, +styl, 34, 613, bho. .. saGgara puM. (saGgIryyate, sam+gR+bhAvAdau ap) bhApatti, saMkhya na. (saMkhyAyate parasparanAmoccAraNaM kriyate'tra, duma, pratizata, yuddha- saGkaTe hi parIkSyante prAjJAH sam+khyA+ghaJarthe ka) yuddha, 8.315- "kathaM bhISmamahaM zUrAzca saGgare-kathAsarit0 31 / 93 / 341512800 , saMkhye droNaM ca madhusUdana ! / iSubhiH pratiyotsyAmi 0.12- tatheti tasyAH vitathaM pratItaH pratyagrahIt pUjAhnavarisUdana"-zrI0 bha0 gI0 / saGgaramagrajanmA-raghu0 5 / 26 / (na. saGgIryyate, saMkhyA strI. (saMkhyAyate'nayA, sam+khyA+a+TAp) sam+gR+ac) 10.4Ina, jAu. viyAra, sArI suddhi, saMdhyA- saGkhyAmivaiSAM | saGgararahita, saGgavarjita, (saGgarena rahitaH/saGgareNa varjitam) pratizata vinAnu... bhramarazcakAra- raghu0 16 / 47 / saGgarahita, saGgavarjita, saGgavicyuta (saGgeNa rhitH| saMkhyAta tri. (sam+khyA+kta) gola, saMdhyA 738, / saGgena varjitaH/saGgena vicyutaH) saMgavinAnu, prIti sArI rIte prasiddha. ___412nu, sobata. vinAnu, viyogI. saMkhyAna na. (sam+khyA+lyuTa) ij , tarI saGgava puM. (saGgatA gAvo dohanAyAtra kAle ni0) prAta:mithyAvAdI ca saMkhyAne dApyo'STaguNamatyayam-manu0 5. 5chI. 39. bhuta sudhAnI A. - prAtaHkAlo 8 / 400 / muhUrtAstrIn saGgavastAvadeva tu-tithyAditattve / saMkhyAvat tri. (sNkhyaa+astyrthe| matup masya vaH) saGgavicyuti stri. (saGgAt vicyutiH) saMga 241, viyo. saMjyAvANu (puM. saMkhyA vicAraNA'styasya matup saGgin tri. (sa+ghinuNa) saMgavANu, sneDazIla. masya vaH) vidvAna, paMDita- raNAGgaNe kRtAntAbha: saGgIta na. (sam+gai+kta) yana, sAmU&isoug. , saGkhyAvAMzca sado jire-kAzIkhaNDe 82 / 8 / / na-nRtya-vAgha. me. 15, saMgItazAstra. -jaguH saMkhyeya tri. (saMkhyAyate'sau, sam+khyA+yat) sukaNThayo gandharvyaH saGgItaM saha bhartRkAH-bhAga0 / -gItaM ALL414143, saMdhyA 5241 45- eko'pi vAdyaM nartanaM ca trayaM saGgItamucyate / -kimanyadasyAH bhedo'nantatvAt saGkhye yastasya naiva yat-sA0 da0 pariSadaH zratiprasAdanataH saMgItAt-zakuM0 1 / (tri. 4 / 255 / sam+gai+karmaNi kta) tritAra yuta sArI rAta. yesa. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2038 saGgIti strI. (sam+ gai+bhAve ktin ) sArI rIte gAvaM te, khAsAya 2vo, vAtayIta, gAna-nRtya-vAgha 2 zabdaratnamahodadhiH / tra saGgIrNa tri. ( sama+gR + kta) svIDaarela, uDela, pratijJA urela. sagupta tri. (sam+ gup + kta) sArI rIte rakSA rela, chupAvesa, saMtADela. (puM.) kheDa jauddha sAdhu. sagUDha tri. ( sam + guh + kta) sArI rIte gupta, atyanta chAnuM "saMGketita" dukhI.. saGgrahIta tri., saGgRhIti strI. (sam+gRh +kta/ sam + gRh + bhAve ktin) ahe| rela, svIdvAresa saMgraha Daresa, kheDa rela, paDela, saMgharela. saGgraha puM. (sam+ gRh + ap) saMzaya, saMgharo- taiH kRtaprakRtasaMgrahaiH- raghu0 19 / 55 / 2 tathA grAmazatAnAM ca kuryAd rASTrasya saMgraham - manu0 7 / 114 / ane arthavALA vAkyonuM ekatra saMkalana, uMcAI, UMcApaNuM, bhoTu, mahAvu, svIavu, saMkSepa rakho, Ava, Aeza, moTAI, bhoTApa, svIdvAra, moTo udyoga, vyADikRta vyAkaraNano eka grantha, mUThI, mUTha. saGgrahaNa na. (sam+grah + bhAve lyuT ) graha khu svIAyuM, khAzA, saMgharo 'rakho, bhaDhavu, bhaDavu - kanakabhUSaNasaMgrahaNocitaH (maNiH ) - paJca0 1/75 saGgrahaNI strI. (sam+ grah + lyuT + GIp ) saMgrahaNI roga. saMgrahItR puM. ( sam + grah + tRc ) sArathi. saGgrAm (cu. ubha. sa. seT saGgrAmayati - te) yuddha 42. saGgrAma puM. (saMgrAma + ac) yuddha, bar3AI - saGgrAmAGgaNamAgatena bhavatA cApe samAropite- kAvya0 10 / saGgrAmapaTaha puM. ( saMgrAmasya paTahaH ) bArdhano Dhosa, yuddhanuM nagAruM. saGgrAha puM. (saMgRhyate, sam + graha + karmaNi ghaJ) dAsa taravAra vagerenI bhUhanuM baMdhana-sthAna, hAtha nAjavo, chInavI sevu, bhUThI bAMdhavI.. saGgrAhin tri. (samyak gRhNAti malam, sam + grah + Nini) [ saGgIti-saci | saGghAcArin puM. ( saGghIbhUya carati, car + Nini) bhAchasuM. (tri.) kheDa tha iranAra, saMgha35 4nAra. saGghajIvin puM. (saGkhena jIvati jIv + Nini) vagere (tri.) saMgha upara kavanAra. zUddha saGghaTTa puM. (sam+ghaTT + bhAve ac) paraspara saMgharSa. - saralasaghasaMghaTTanajanmA ( davAgniH ) - megha0 53 / paraspara sjug a, ung, Anl, dal. (f. +822+371) calAvanAra. saGghaTTana na., saGghaTTanA strI. (sam+ghaTT + lyuT / sam + ghaTT+ac+TAp) majavu, gUMthavu, racanA, paraspara athaDAvuM, nAyakAyikA vagereno saMbaMdha. saGghaTTA (strI.) vesa, batA. saGghatala puM. (saGgha saMhate milite tale yatra) je legA joDelA hAtha. saGghapuSpI strI. (saGghAni saMhatAni puSpANyasyAH GIp ) dhAvaDInuM Au saGgharSa puM. (sam+gharSa +ghaJ) paraspara gharSaza, dhasArI, spardhA - tasyAzca mama ca kasmiMzcit saGgharSe daza0 / -nATyAcAryayormahAn jJAnasaMgharSo jAta:- mAlavi0 1 / sArI rIte IsAvu, saraDavu. saGghazas avya. (saMgha + zas) dhanuM dhanuM, Tone ToNe. saGghATikA strI. (sam+ghaT + Nic + Nvul+TAp) bheDesuM DuTazI strI, kheDa vanaspati, sUMdha, ghrANa handriyanA. saGghAta puM. ( sam + han+ghaJ ghAtAdezaH) samuhAya upAyasaGghAta iva prabuddhaH - raghu0 14 / 11 / samUha, roju, bhthyo, sArI rIte hueAvu, dRDha saMyoga, I, naranA eka bhAganuM nAma. saGghAtavat tri. ( saGghAta + astyarthe matup masya vaH ) samUhavA, dRDha saMyogavANuM. saGghAtapatrikA strI. ( saGghAtayuktaM patraM yasyAH kap TAp) suvA. saGghuSTa puM. (sam+ghuS + kta) zabcha, savA. saGghaSTa tri. (sam+ghRS + kta) sArI rIte ghasela. sacakita (tri.) sAzcarya, bhayalIta. (avya.) pita thayesa, thoMDIne, Azcarya pAmIne. sacarAcara tri. (saha carAcareNa ) yaNa jane sayama, sthAvara jaMgama sahita. saci, sacI, ( zacI) strI. ( sac+in+vA GIp ) indrAzI mitratA, lAIsandhI, hostI. saMgraha 42nAra, saMgharI 42nAra. (puM.) 24 vRkSa. saGgha puM. (sam+han+Da0 ni0 asya vAG) sabhatIya prAzIkhono samUha, Toju, Aiso; Thebha }- manuSyasaMghaH, maharSisaMgrahaH / 4thyo, samUha, Dhaga, rAzi (tri. saGgha+han+Da-ni0 Ga vA ) kheDachu resuM, Dhagalo urela. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacillaka-saJcakita shbdrtnmhoddhiH| 2039 sacillaka puM. (saha klinnena sahasya saH kap ni0) | sajus avya. (saha juSate, juS+kvip) sAthe. (tri.) cIpaDA-piyA vALI AMkha. prIniauj. snevANu, sevA 282, se45. (puM. saha saciva puM. (saca-in tathA san vAti, vA+ka) sahAya, juSate, juS+kvip) tapasvI, tapasa... maMtrI, pradhAna- sacivAn sapta cASTau vA prakurvIta sajja tri. (sasj+ac) taiyAra, sAM , manta2 5:3j, parIkSitAn-manu0 7 / 54 / jo dhatUrI. sh5||39, 75 5329. (na. sas+bhAve a) sacivAmaya puM. (sacivaH sahAyaH Amayo yasya) me 321, uj (tri. sataH sAdhorjAyate, jan+Da) AuthI. jAtano roga. utpanna thayeluM, sajjanathI utpanna thayeluM. sacInandana puM. (sacyAH nandanaH) vaiSNava saMpradAya ads sajjana na. (sasj+Nic+ lyuTa) sa%%4 42j, taiyAra te. nAmano vaivAyAya- "zAke munivyomayugendu 72, 295 mATe sainyAnI sthApanA, ghATa, yohAra. (1407) mAne puNye tithau phAlgunapaurNamAsyAm / naulo kyabhAgyodayapuNyakIrti vaH sacInandana (puM. san cAsau janazca) sAro bhAsa, saMta, puNavAna.. AvirAsIt"-caitanyacandrodaye / indrano putra.. __-"nijAcAragrAhiNo ye kurvanti vedasaMmatam / sacetana tri. (saha cetanayA) yetanAvANu, viziSTatAvANu, pApAbhilASarahitAH sajjanAste prakIrtitAH"-padmapurANe / bhAnavALuM. sajjanA strI. (sasj+Nic+yuc+TAp) 20% bo3ne. sacetasa tri. (saha cetasA) bhanavANu, mAnavANu. caDhavA mATe hAthI zaNagAravo te. sacela tri. (saha celena) saMga sahita. vastra sAthai | sajjamAna tri. (sas+zAnaca) taiyAra thataM. sI -sacelaM snAnamacaret-subhA0 / yatuM, veza dhA29. 2tuM, manta2 5DeratuM. saceSTa tri. (saha ceSTayA) yeSTAvAj. (puM. sacate, | sajjA strI. (sasj+bhAve ac+TAp) 32, panta2. saca+aca tathAbhUtaH san iSTaH) bhAna-bAna A3. | sajjita tri. (sajjA+tAra0 itac, sas+Nica-karmaNi saccarita tri. (sat caritaM yasya) sArI. yAsavANu, 378 kta vA) veza 5439, 3j, ta2 5.3j, ___yaritavANu-sahAyarI. taiyAra thayeluM. saccArA strI. (san cAro yasyAH) 162. sajjIkaraNa na. (sasj+cci+kR+lyuTa) taiyAra 42j saccidAnanda puM. (san cAsau ciccAsau Anandazca te, za // 2 te. tripada karma0) nitya nasva35. sAne sumamaya baha- sajjIkRta tri. (sajja+cci+kR+kta) sa%88 438, paramAtmA, zraddhA jJAna ane cAritra svarUpa AtmA. taiyAra karela, zaNagArela, veza paherAvela. (tri.) nitya, zAna. sva.35. ane. sukhamaya. sajjIbhavana na. (sajja+cci+bhU+lyuTa) sa44 thaj, sacchUdra puM. (sat cAsau zUdrazca) govANiyo-ma.2413 taiyAra thavuM, veza paheravo, bakhtara dhAraNa karavuM. vAvage3. sajjIbhUta tri. (sajja+cci+bhU+kta) sa44 thayesa, sajambAla tri. (saha jambAlena sahasya saH) 46va taiyAra thayela, veza paherela, bakhtara dhAraNa karela. saDita, yazavANu, bheTu.. sajya tri. (sahajyayA ba0sa0, sahasya saH) dhanuSyanI sajala tri. (saha jalena) 4Nayusta, 5uslauj. dorIsahita, dorIthI kaseluM dhanuSya. sajAti puM. (samAnA jAtirasya samAnasya saH) .5deg4 sajyotsnA strI. (jyotsnayA sahitaH, ba0sa0) yAMnI utinI strI puruSano putra- savarNebhyaH savarNAsu jAyante ca sajAtayaH". mitA0 smR0 / zata. sajAti, sajAtIya tri. (saha samAnA jAtiryasya) saJca puM. (saMcinoti varNAn, saMcIyate atra vA, samAna tivANu, sAtIya, me. tanuM (tri. samAnAM sam+ci+Da) 2. Amal bhATe 65yogI patrAno jAtimarhati, cha samAnasya saH) sa25. tanu, samAna saMgraha jAtinuM, samAna guNavALuM, samAna dharmavALuM, eka ja saJcakita tri. (sam+cakitaH) bhI., sa. pAmela, jJAtinAM mAbApathI pedA thayeluM. bhayabhIta. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2040 zabdaratnamahodadhiH / saJcat tri. (sam+cat + kvip) hagAruM chetaranA | saJcAlI strI. (saJcalati, sam + cal + Na-gaurA. GIS ) yazohInI jhADI- saJcAlI procyate guJjA sA tistro rUpakaM bhavet-yuktikalpatarUH / ga. saJcaya puM., saJcayana na. ( sam + ci+ac / sam + ci+ bhAve lyuT ) samUha, Dhagalo, saMgraha, saMgharI, kheDahu haravu saJcayin tri. (sam+ ci + Nini ) saMgraha 42nAra, kheDahu 42nAra, Dhagalo DaranAra. saJcara, saJcAra puM. (sam+car +ka/saJcaratyanena, sam+car ghaJarthe karaNe vA ghaJ) setu, ghusa, pATha, zarIra, mArga. - saJcArapUtAni digantarANi kRtvA dinAnte nilayAya gantum - raghu0 2 / 15 / yatrauSadhiprakAzena naktaM darzitasaMcarAH kumA0 6 / 43 / (sam+car + bhAve ghaJ) graha vagerenuM jIka rAzibhAM gamana- tArAnakSatrasaJcArairjAgaraiH svapnajairapi yAjJa0 3 / 172 / sArI rIte du. saJcalana na. (sam+cal + lyuT ) iMdhana, vikSobha, usanayasana, dhrubharI- acalasaJcalanAharaNo raNaH- kirA0 saJcArikA strI. ( saJcArayati nAyakayorvArttAm, sam+car + Nic + Nvul+TAp) chUtI DuTagI strI, bheDu, nADa, ghAsa indriya, sUMdhavaM te, (je premIsonI) hUtI. saJcAriNI strI. (sam+car + Nini + striyAM GIp ) haMsapaddInI veso- paryAptapuSpastavakAvanamrA saJcAriNI pallavinI lateva - kumA0 3 / 54 / saJcArita tri. ( sam + car + Nic + kta) saMyAra 42, yasAvesa, horesa, DAMDela, gativAnuM Daresa. saJcArin puM. (sam+car + Nini) dhUpa, vAyu, alaMDAra zAstraprasiddha zRMgArAdi rasane anukULa eka bhAvavytmiyaarii bhAva- sthAyisAttvikasaJcAriprabhedaiH syAd ratiH punaH hemacandraH / dhRtimatigarvasmRti-tarkaromAJcAH - sA0da0 3. pari0 / (tri sam + car + Nini ) zAsanAra- saJcAriNI nagaradevataiva mA0 1| aMgaNa, yapaNa, sthAyI nahi te, yasAvanAra, choranAra. [saJcat-ra - saJjanana saJcitrA strI. ( samyak citramasyAM) (62mAnI vanaspati. saJcita tri. (sam+ci + kta) saMgraha resa, saMgharela, kheDaDu uresa, DhagalI DaresuM ( na sam + ci + bhAve kta) nahi AraMbhesa ijavANu, kheDa prArabdha arbha saJcintana na. ( sam + cint + bhAve lyuT ) sArI rIte saJcUrNa, saJcUrNana na. (sam+cUrNa+bhAve lyuT ) sArI cintana-vicAra karavo-cItaravuM te. rIteza ra luchI ravI. saJcUrNita tri. (sam+cUrNa + kta) yUreyUrA, aresa, yU saJchanna, saJchAdita tri. (sam+ chad + kta) DAyesa, chavAsa, DhAMDela, chAyesa.. 18 / 8 / saJcAyya puM. (saJcIyate'gniratra, sam + ci+Nyat nipA0 ) saJchinna tri. ( sam + chad + kta) cheTela, apesa. eka jAtano yajJa. saj (bhvA. pa. sa. seT-sajati) vajagavu, thoMTavutulyagandhiSu mattabhekaTeSu phalareNavaH (sasajjuH) - raghu0 4 / 47 / saMga 42vo- mRtyurjarA ca vyAdhizca duHkhaM cAneka kAraNam / anuSaktaM sadA dehe mahA0 / bheDA - dharmapUte ca manasi nabhasIva na jAtu joSnuSajyate - daza0 / ( anu + saJj anusajati) sAthai dhuM, saMgata 42vI. (vi + ati+saJj-vyatisajati) bheDavu kheDahA thavu, saMyukta 2- "vyatisajati padArthAnAntaraH ko'pi heturnakhalu bahirupAdhIn prItayaH saMzrayante" - mAlatImAdhave / ( pur + saJc prasajati) vaLagavuM, prasaMga pADavo, barAbara thavuM, barAbara baMdha jesa. itaretarAzrayaH prasajyeta vaiSamyanairdhRNye nezvarasya prasajyeta - zArI0 / (ni+saJj-nisajati) khAsata tha, vajagavu, yoM- kaNThe svayaMgrAhaniSakti bAhumkumA0 3 / 7 / (A+saJj-Asajati) jAMdha, bhUDavu, sthApavuM. (ava+saJj- avasajati) soMpa, vajagavu. saJja puM. (sam+jan+Da) yAra bhujavANA brahmA, ziva. saJjanana na. (sam+jan + lyuT ) utpanna thayuM, nIpadhuM. Irela, sArI rIte lujhI urela. saJceya tri. (sam+ ci+Nyat) khehu ravA yogya, saMgraha karavA lAyaka, DhagalI karavA yogya. saJcodita tri. (sam+cud + kta) sArI rIte preraNA Durela, khAjJA urela. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saJjavana-sati shbdrtnmhoddhiH| 2041 saJjavana na. (sam+ju+yuc) 52252 sanmusa 28, | saTIka tri. (saha TIkayA) 21st sarita, 2150 sAdhenu. cAra oraDAvALuM, ghara. saTU (curA0 ubha0 saTTayati-te) ni. 5 yAvI, bhArI sajA strI. (sam+jan+Da+TAp) 4.43.. ___ing, javAna. Doj, 23, he-dj.. sajJA strI. (sam+jJA+a+TAp) yetana, bhAna. | saTTaka na. (saTTa+Nvul) prAkRta bhASAnu .5 6535., sajJApad, sajJApratipat (srI.) izathI yaitanya prApta nInA mehamAna me, hema - karpUramaJjarI / 42, mAnamai laj, 2, sama4, saMta, saTvA strI. (saTha+va pRSo0 Thasya Ta:) . tarnu gita, DAvA- mukhArpitaikAGgulisajJayaiva mA pakSI vAhina. cApalAyeti gaNAn vyanaiSIta-kamA0 3 / 41 / amidhAna, | saTha (cu. ubha. sa. seTa, sAThayati-te) pUre 72, saMsAra nAma, padanA arthamAM prAyaH samAsanI aMte karavo, asaMskAra karavo, adhUruM choDI devuM, alaMkRta dvandvaivimuktAH sukhaduHkhasaMjJaiH-bhaga0 15 / 5 / ___42, Aaj. sajJAna na. (sam+jJA+lyuTa) sama4, 1925t.. saThi, saThI strI. (sat+ in+GIp vA) yUrI vanaspati, sajJApana na. (sam+jJA+Nica+lyuT+puk) sUyita gandhapatra vRkSa 42, adhyApana, ityA. saNasUtra na. (saNasya sUtram) zanI dited. sajAvat tri. (sajJA+matup) sathetana, punavita. saNDiza puM. (saMdaza+pRSo.) AusI, yopiyo. thayesa, nAmavANu. saNDina na. (sam+DI+kta) pakSImAna meM sAthe saJjita, sajJin tri. (saJjJA+itac/sajJA+ini) majAna 4. nAmavANI, nAmadhArI. sat tri. (as+zatR, allopa.) satya, sAdhu, sa44., saJju tri. (saMhate jAnunI yasya, ba0sa0 jAnusthAne juH) yeda, mAnya, ghI2, prazasta, vidyamAna yAta- santaH cAlatI vakhate jenA ghUMTaNa athaDAtA hoya. svataH prakAzante guNA na parato nRNAm-bhAmi0 1 / 120 / sajvara puM. (sam+jvara+ap) ud, ati. u5, 2bhI.. Dotu, yatuM muni- AdAnaM hi visargAya satAM vArimucAmiva-raghu0 4|86|-avirtN parakAryakRtAM saJjAta tri. (sam+jan+kta+TAp) sArI rAta utpanna satAM madhurimAtizayena vaco'mRtam-bhAmi0 1 / 113 / thayesa, nI4 . 54Artha. (na.) 52vI , 52mAtmA. (avya.) ||62sjaanaan tri. (sam+jJA+zAnac) sArI zata. tuM, satkAra-A arthomAM vaparAto avyaya. khabara rAkhatuM. satata na. (sam+tan+kta samo'ntyalopaH) nitya, saJjIvanI na. (sam+jI+bhAve lyuT) sArI rAta / niraMtara, bheza, Ayama. (tri. sam+tan+kta jIvavuM, paraspara sanmukha rahela cAra gharano jatho, samo'ntyalopaH) nityanu, niraMtara, mezana, yamanu. jemAM vacce coka banI gayelo hoya. satatam avya. (sam+tan+kta) udb2, vichinna saJjIvanI strI. (saJjIvayati, sam+jI+lyuTa+DIp) 35, nitya- sulabhAH puruSA rAjan ! satataM priyvaadinHte nAmanI eka auSadhi jenAthI marelo paNa jIvita rAma0 / thAya. satataga puM., satatagati srI. pavana, vAyu.- salilatale saTa na., saTA srI. (saTha+ ac pRSo. Thasya ttH| satatagatInantaH saMcAriNaH saMnigRhya zaTyA kAryAsaTha+ ac pRSo. Thasya TaH, TAp) tIno 20 daza0 satatagAstatagAnagiro'libhiH / zizu0 6|5|samudAya, jaTA, zikhA, siMha vagerenI kezavALI. netrA nItA satatagatinA yadvimAnAnabhUmIH megha0 69 / sUsa.2...cal vANa- vidyantamuddhRtasaTAH satatayAyin (tri.) saha tizIda, kSayazAda. pratihantumISuH / raghu0 9 / 60 / / satatatA strI., satatatva na. (satatasya bhAvaH, tal+TApsaTAGka puM. (saTA aGko yasya) siMha. ___ tva) nityapa, niraMta254 saTAGkI strI. (saTAGka+striyAM jAti. GIp) siMDA | satattva na. (saha sadRzaM tattvena) svabhAva, yathArtha, satya. saTi, saTI srI. (saTh+in vA DIpa pRSo0) yUro | satAnanda (puM.) gautamanA putra, me. muni. vanaspati, AndhapatravRkSa. | sati strI. (sanu-dAne+ktic na lopaH) ghana, nA. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2042 - satI strI. ( asti iti, as zatR + RdittvAt GIp ) pativratA strI. satI satI yogavisRSTadehA tAM janmane zailavadhUM prapede - kumA0 1 / 21 / - nininda rUpaM hRdayena pArvatI priyeSu saubhAgyaphalA hi cArutA kumA0 5 / 1 / dakSanI eka kanyA, soraTha dezanI mATI. satItA strI, satItva na. ( satyAH bhAvaH, tal+TAptva) satIpazu, pativratAyacaM. satIna, satInaka puM. ( satIM nayati, nI+Da / satIna+svArthe ka) kheDa bhatano vAMsa, kheDa bhatanuM uTho, satIrtha, satIrthya puM. ( samAne tIrthe gurau vasati yat samAnasya saH / samAnaH tIrtho guruH yasya) kheDa guru pAse bhazeSa, sahAdhyAyI- syAt satIrthaH satIrthyo'pi tathaikagururityapi - zabdaratnAvalI / satIla, satIlaka puM. (satIM lakSayati, lakS+Da / satIla iva kAyati, kai+kaH, saha tilena tilacihnena kap pRSo0 dIrghaH) kheDa bhatanuM hoja - kalAyastripuTaH proktaH satIlo vartulo mataH- bharatadhRtavyADi: / vAMsa, vAyu satIlA strI. (saha tilena tilacihnena sahasya saH pRSo0 dIrghaH TAp) kheDa bhatanuM uThoja satRS tri. (tRSA saha varttamAnaH) tRSNAvANuM, tarasyuM. satera tri. (san era tAntAdezaH) zetarAMvANuM dhAnya. satkadamba puM. (san cAsau kadambazca ) kheDa bhatanA kadambanuM jhADa. satkartR puM. (satAM karttA) viSNu. (tri. sat + kR + tRc) satkAra karanAra, sAruM karanAra. satkarman na. ( sat prazastaM karma vihitakriyA) sAraM ama, vehosta yajJayAgAhi durbha, pueya bha. satkAJcanAra puM. (san kAJcanAraH) kheDa bhatanI 24. zabdaratnamahodadhiH / satkANDa puM. (san cAsau kANDazca) samajo pakSI. satkANDI strI. (satkANDa + striyAM jAti0 GIS ) samajI. satkAra puM, satkRti, satkriyA strI. (satkaraNaM. sat+kR+ghaJ/sat+kR+ ktin / satI cAsau kriyA ca) sanmAna, pUbha, satA2 - vidhiprayuktasatkAraiH svayaM mArgasya darzakaH - kumA0 6 / 52 / - tat satkRtiM samadhigamya viveza goSTham- tato nRpe takSakatejasA hate prayujya sarvAH paralokasatkriyA:- mahA0 1/44 / 5 / sahara. satkArya na. ( sacca tat kAryaM ca ) sAraM abha, vehota yajJayAgAdi karma, puNyakarma. [satI-satpatra satkAryavAda puM. (kAryasya sattvanirNAyakaH vAdaH ) DArthanA Avivi pUrve kAraNamAM tenA astitvano nirNaya karanAra vAda. satkRta tri. ( sat +kR+kta) puDhesuM, satkAra resuM sanmAna pAbheluM- tasthau kaJcit sa kAlaM ca muninA tena satkRtaH - devI mAhAtmye / sattama tri. (ayameSAmatizayena san, sat + tamap-tarap) atizaya uttama, ghaNuM ja sAruM, bahu ja zreSTha. sattA strI. (sato bhAvaH tal TAp) dravya-guNa-durbhamA rahenArI bhati, vidyamAnapazu, hayAtI, hovApazu, uttamapazu. 542, ghana, ghara, sattra na. ( sad+STran) sthAna, kheDa bhatano yajJa, sahAnu chAna, maMgala-ayameva mRgavyasatrakAmaH prahariSyan mayi mAyayA samasthe- kirA0 13 / 9 / chAna, sarovara, taNAva, DhAMDalA. sattram, sattrA avya. (sad +tramu) sAthe. sattrazAlA strI. ( sattrasya zALA ) dhAnazAlA, annabhaNa vagerenuM dAna ApavA mATenuM sthaLa. sattrAjit (sattreNAjayati lokAn, A+ji+kvip cuk ca) zrIkRSNano sasarI -satyabhAmAno pitA kheDa rAma. sattri puM. (sad + bA0 tri.) bhegha, hAthI. (tri. sattrama styasyeti ini) chatavAnA svabhAvavANu, chatanAra sattrin puM. ( sattraM gRhaM yajJo vA vidyate'sya ini) gRhapati, gRhastha, yajJa 42nAra. sattva na. ( sato bhAvaH tva) sAMdhya prasiddha praddhatinI avayava, bheDa paddArtha-sattvaguNa, dravya, prANa, vyavasAya, jaNa, puruSArtha- kriyAsiddhiH sattve bhavati mahatAM nopakaraNe - subhA0 / svabhAva, mana, citta, pizAya vagere, rasa, AyuSa, ghana, AtmA, sattA, kheDa prahAranI, bhati, hovApazu. (puM. na. sattvamastyasya, arzaAditvAdac) prAe- "rakSApadezAnmunihomadhenoH vanyAn vineSyAnniva duSTasattvAn " - raghau0 2 / 8 / sattvaguNa puM. ( sattvazcAsau guNazca sattvague. sattvastha tri. (sattve tiSThatIti, sthA+ka) sattvazANI UrdhvaM gacchanti sattvasthA madhye tiSThanti rajasAH bhaga0 14 / 18 / satpatra tri. (sat patraM yasya) suMdara pAMDavA. (na. sacca tat patraM ca ) sAraM pAhahu~, bhajanuM navaM pAMDu (puM. san cAsau panthA ca samA0 ac) sArI mArga, veda vageremAM kahela AcAra. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satparigraha-satyavata] shbdrtnmhoddhiH| 2043 satparigraha puM. (sadbhyaH parigrahaH) 6ttama. manuSya pAse thI / satyatA strI., satyatva na. (satyasya bhAvaH, tl+ttaapdAna grahaNa karavuM te. tva) sAyApa, sAyAI. satpazu puM. (sat cAsau pazuzca) yazana pazu, sAI 5. | satyadhana tri. (satyaM dhanaM yasya) satya.35. dhanavANu, satputra puM. (sat cAsau putrazca) sArI putra- puMnAmno | satya. yAmanAra. (na. satyameva dhanam) satya35. dhana, narakAda yasmAta trAyate pitaraM sataH -viSNupu0 / satya ta. satpuruSa, satpUruSa puM. (sat cAsau puruSazca) sArI satyadhRti puM. (satyA dhRtiryasya) zatAnanhano me putra puruSa- ekaH satpuruSo loke lakSmaNa: saha sItayA / RSi- rAmastathA satyadhRtiH satAM dharmamanusmaran / yo'nugacchati kAkusthaM rAmaM paricaran vane / rAmA0 __nAjahAt piturAdezaM zazI jyotsnAmivoditaH-rAmA0 248 / 8 / 282 / 6 / satpratigraha puM. (sadbhyaH sAdhubhyaH pratigrahaH) 242 // mA.se. | satyanArAyaNa puM. (satyAkhyo nArAyaNaH) pUrNimA - Hunta. sApelahAnamo svI2 42vota.- saptavittAgamA dhA kALe vaiSNavo jenI pUjA kare che te nArAyaNanI mUrti. dAyo lAbhaH krayo jayaH / prayogaH karmayogazca satpratigraha / satyapura na. (satyAkhyaM puram) viSNuta- IpsitaM ca eva ca-mAnave 10. a0 / __phalaM bhuktvA cAnte satyapuraM vaset-satyanA0 kthaayaam| satpratipakSa puM. (san cAsau pratipakSazca) pratiyogI- satyapUta tri. (satyena pUtaH) satyathI. pavitra thayej, tulya virodhI, nyAyazAstra prasiddha hetudoSa-eka / satya 43 pavitra. utpAmAsa satyaphala paM. (satyaM sadAtanaM phalamasya) pAbIna 3. satphala puM. (santi zobhanAni phalAni yasya) manu satyabhAmA (strI.) satrAta 20%ii putrI bhane zrI 3. (tri.) sArA iNavAj.. pAnI meM patnI. satya na. (sate hitaM yat) pAMya. mahAbhUta, satyayuga, saha, | satyabhArata (puM.) dehavyAsa.. satya55/- kAmaM jIvati me nAtha iti sA vijaho / satyam avya. (sat+yam) sva.2vAma 4525ya che. zucam / prAGmatvA satyayasyAntaM jIvitA'smIti / satyayuga na. (satyapradhAnaM yugam) yAra yugamA 5uso sajjitA-raghu0 12 / 75 / sayuM-sayyA - "satyaM brUyAt satyayuga- kRtaM satyayugaM tretA'gnAyI dvAparayajJIyaupriyaM bruyAt mA brUyAt satyamapriyam" | - maunAt satyaM trika viziSyate-manu0 2 / 83 / 527.6, duals. 652 | satyayauvana paM. (satyaM yauvanamasya zAka0 ta0) me bhAveto . (tri. sat+yat) sAyu, satyapU, hevati-vidhA52. satyatAvANu, satyayuganu. (puM. sate hitaH, yat) | satyarata tri. (satye rataH) satyama bhAsata, satya 52mAtmA, zrI.2mA, pI5nu A3, nahIbhuma zrAddhano nA2. (puM. satye rataH) satya bolavAmA mAsasa me heva, siddhAnta, viSya. harizcandrano pitA. satyaka, satyaMkAra tri. satyAkRti, satyApanA strI. satyarati tri. (satye ratiryasya) satya. 652 prItivANu, (satya+kan, na. satyameva saMjJA0 kan/ satyasya kAra satya pALanAra. iti, kR+ghaJ mum ni./ satya+TAca +kR+ktin/ satyaloka puM. (satyazcAsau lokazca) 652 bhaave| satyasya karaNaM, satya+ Nic +A+ pukca , sAta loka paikI sauthI uparano loka. yuc+TAp) sAyuM, , satyavANu- lebhire nidhanaM tasmAt | satyavaktR, satyavacana, satyavacas tar. (satyaM vakti, satyAGkArAt padAtayaH rAjata0 / "amu vastu mAre vac+tRc/satyaM vacanaM yasya/satyaM vaco yasya) sAyu kharIdavI ja che." ema darzAvavAne khAtarI mATe je prathama bolanAra, satya. vayanavAj. (na. satyaM ca tat vacanaM kaMI bahAnuM ApavAmAM Ave che te. ca) satya me bhASa, satya vayana. satyakArakata tri. (satyakAreNa kataH) bahAnAmA satyavacasa paM. (satyaM vaco'sya) bhani.vi. satyaGkArakRtaM dravyaM dviguNaM pratipAdayet / yAjJa0 / satyavat puM. (satya+astyarthe matup masya vaH) sAvitrI 2061 204nyAno pati satyavAna, tanAme meM muni. (tri. satyatapas puM. (satyaM tapo yasya) . nAme meM. muni. satyaM vidyate'sya, matup masya vaH) satyavANu, sAyuM. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2044 shbdrtnmhoddhiH| [satyavatI-satsaMgin satyavatI strI. (satya+matup+ DIp) vyAsanI. bhAta | manu0 4 / 6 / (tri. satyaM kiJcidasatyaM satyasahitamanRtaM satyavatI, nAradanI patnI, Rcika muninI patnI- vA yatra) sAyu-moTu sebha hoya . damayantyAM nalazcaiva satyavatyAM ca nAradaH |-gaadheH satyotkarSa puM. (satyasya utkarSaH) satyanA. nati, kanyA mAhAbhAgA nAmnA satyavatI zubhA-harivaMze satyano jaya, satya mATe unnati, sAcI unnati. 27 / 18 / satyodya tri. (satyamudyaM yasya vad+kyap) sAyuM bolanA2. satyavatItanaya, satyavatItanuja, satyavatItanUja, ___ (na. satyaM ca tat udyaJca) satya bhASA, sAyu satyavatIputra puM. (satyAvatyAH tanayaH/satyavatyAH ____ vAya, sAyuM bola te.. tanujaH/satyavatyAH tanUjaH/satyavatyAH putraH) satra (cu. A. a. seTa satrayate) saMbaMdha 42vI, saMtativyAsamuni. 52528 2vI. satyavadya, satyavAc tri. (satyaM vadyaM yasya/satyA vAg satra na. (satryate santanyate, satra+ghaJ) naI hinasAdhya yasya) sAyuM losanA2, satya. nA2. yaza. vizeSa. (puM. satryate, satra+ac) zrIrAno satyavAc puM. (satyA vAk yasya) RSi, muni, 31132. sasarI-me 20%. satyavAca strI. (satyA vAk yasyAH ) 5113l. satrapa puM. (trapayA saha vartamAnaH) 22mavANu, 12mANa. satyavAditA strI., satyavAditva na. (satyavAdinaH bhAvaH satrazAlA strI. (satrasya zAlA) yaza , nityanI tal+TAp-tva) sAyA podAgi. dAnazALA, haMmezAM jyAM dAna apAtuM hoya te sthaLa. satyavAdin puM. (satyaM vadati, vad+Nini) Si, muni. satrAjit puM. (satreNAjayati lokAn, A+jisatyavata puM. (satyameva vrataM yasya) trizaMku nAme 20%, kvip+tuk) satyamAmAna pitA zrIkRSNAno sasarIyudhiSThi2.25%t. (tri. satyaM vrataM yasya) satyavratavANu, me 20%. satyamAM parAyaNa. satrijAtaka na. (trijAtakena saha varttamAnaH) me. tarnu satyasaGgara puM. (satyaH saGgaraH pratijJA yuddhaM vA yasya) mAMsa. mizrita. us- mAsaM bahudhRte mRSTaM siktvA mujhera. (tri.) satya prativANu, 6 meM RSi. coSNAmbunA muhuH / jIrakAdyaiH samAyuktaM parizuSkaM satyasandha tri. (satyA sandhA-sandhAnaM yasya) satya taducyate zabdacandrikA / pratizavANu, dakSya. vindu mAnanA2. (puM. satyA sandhA | pratijJA yasya) zrI. rAmayandra- rAjendraM satyasandhaM savin puM. (satra+in) stha, 52540, satra-yaza. 22. dazarathatanayaM zyAmalaM zyAmamUrti, vande lokAbhirAmaM raghukulatilakaM rAghavaM rAvaNArim-mahAnATake 1 aGke / satvara na., satvaram (avya.) (saha tvarayA varttate, sahasya saH) zIghra, Gdianii , 48hI. - rAjA zrI rAmacandrano nAno bhAI bharata, janamejaya rAjA, yudhiSThira rAjA. satvaramAhUya vyApRtaM vittasaJcaye-rAma0 2 / 39 / 14 / satyasandhA strI. (satyA sandhA yasyAH, satyA sandhA (tri.) 6duatNayu, 54.2. vA) draupaTTI, satya, avI pratijJau. satvaratA strI., satvaratva na. (satvarasya bhAvaH tal+TApsatyA strI. (sat+yat+TAp) sItA, vyAsanI mAtA tva) 6tAvaNa, 4sahI, OMu5. satyavatI, duhavI, draupaTTI, satyamAmA. satsaMsarga puM. (satA saha saMsargaH) uttama. puruSanI somata, satyAgni puM. (satyaH agniH jaTharAgniryasya) agastya - sArA mANasano saMga. muni. satsaMsargin tri. (satsaMsarga+astyarthe ini) uttama satyAnurakta tri. (satye anuraktaH) satyama bhAsata, manuSyanA saMgavALuM, sArA mANasanI sobatavALuM. satya upara prema rAkhanAra, prAmANika. satsaMga puM. (satA saha saMgaH) uttama puruSamA solata satyAnurakti strI. (satye anuraktiH) satya 52 prema, / - sobatavALuM, sArA mANasano saMga. satyamAM Asakti. | satsaMgin, satsamAgamin tri. (stsNg+ini| satyAnRta na. (satyasahitaM anRtaM yatra) 48vRtti- satsamAgama+ini) uttama. manuSyAnA saMgavANu, saa2| pA2. - satyAnRtaM ca vANijyaM tena caivApi jIvyate- | mANasanI sobatavALuM. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsamAgama-sadAtmana] shbdrtnmhoddhiH| 2045 satsamAgama puM. (sataH samAgamaH) s||2|| bhAsanI | sadajana na. (sat aJjanam) me tana mnsamAgama. puSpAJjana-rItipuSpaM puSSaketuM pauSpakaM kusumAJjanam / sathUtkAra na. (saha thUtkAreNa sahasya saH) y.63130, sadaJjanaM ca cAkSuSyaM mAkSikaM dhAtumAkSikam___y.5pUrva, y5 sAthe. zabdacandrikA / sad (tudA. pa. a. aniT-sIdati) sI. 4, me. sadana na. (sIdatyasmin, sad+AdhAre bhAve ca lyuTa) sthaNe sthi2 tha, zithila thaj, thADI 4, prasanna ghara- tiSTha mA mAgamaH putraH yamasya sadanaM pratitha, nAkhuza the, nIye 57, sa2. 4g, vizrAma rAmA0 2 / 64 / 36 / pAe., sthAnamai-sthitimA Doj, 72vI- amadAH sedurekasmin nitambe nikhilA gireH- sthiti. bhaTTi0 9 / 58 / mag, gothai Hai- tena tvaM viduSAM | sadaya puM. (san ayaH karma.) sArI shum||2.3 viya madhye pake gauriva sIdasi-hiMto0 pra0 24 / uuui (tri. saha dayayA sahasya saH) dhyANu, dhyAvA. 50. 4- nAtha hare jaya nAtha hare sIdati rAdhA | sadara tri. (dareNa saha vartamAnaH, sahasya saH) bhayavANu, vAsagRhe-gIta0 6 / naSTa thaj- vipannAyAM nItau __45 sAthe, mayasahita. sakalamavazaM sIdati jagat-hito0 277 / bhUrchita sadas strI. (sIdatyasyAM, sad+asi) samA. -'vipadi tha, niSNa thaj, 2stAmAthI . 4. kariNI dhairyamathAbhyudaye kSamA / sadasi vAkpaTutA yudhi vikramaH' paGkamivAvasIdati-kirA0 2 / 6 / vi+sad-visIdati= hitopadeze / -paDkaivinA saro bhAti sadaH 6 12, thA. 4, pI... - vilapati hasati khalajanaivinAbhAmi0 1 / 116 / / viSIdati roditi caJcati muJcati tApam-gIta0 4 / sadasya puM. (sadasi sAdhu yat) yaza. vagairebhazastrIya pra+sad-prasIdati -prasanna tha, - tamAlapatrAstaraNAsu vidhine yathAsthita 6zavanArA . (tri. sadasi rantuM prasIda zazvanmalayasthalISu-raghu0 664 / muza | vasatiH-yat) samAsaH samya. tha, 658 42vI, zAMta thaj, 2527 5g, sa55 ya. sadA avya. (sarvasmin kAle dAc sAdezaH) sarva ANe, ni+sad-nisIdati= nIye. besA, uSNAluH ziziraM meza, 62224, yama. -paropakAraniyataH sadA bhava niSIdati tarormUlAlanAle zikhI-vikrama0 2 / 23 / mahAjana ! -viSNupu0 / / savahI thava. pa . upa+sada upasIdati= | sadAgati paM. (sadA gatirasya) vAya- evamaktastayA 5.sa. 4. upasedurdazagrIvam-bhaTTi0 9 / 92 / pU4. zakraH saMdideza sadAgatim-mahA0 1721 sUrya, utsIdati= Bii . 57, nIye 5.4, nAza ma nu, A3, Talu, mokSa, 52mezva2. (tri. sadA 5mavI. utsIdeyurime lokAH-bhaga0 3 / 24 / A+sad- gatiryasya) meza tivANu, Ayama 42. AsIdati pAse. 4, sAme thaj, chumako 42vI, | sadAcAra puM. (satAM sAdhUnAM AcAraH san AcAro vA) asa.. - himAlayasyAlayamAsasAda-kumA0 7 / 69 / / sArI sAyA2- tasmin deze ya AcAra: pAramparya ava+sad-avasIdati nIye 57j, thADI., bhUrA kramAgataH / varNAnAM sAntarAlAnAM sadAcAra sa ucyatebhAvavI, nAzaya, mahotsADa , nAzapAmavI.- manu0 / uttama. ya25, savatana.. nAsa / bandhaH katvAyaM nAvasIdati-sabhA0 / - sadAcArina tri. (sadAcAra+astyarthe ini) sArA autsukyamAtramavasAdayati pratiSThA-zakuM0 5 / 6 / / mAyAvANu, uttama. Aya25vANu, sahavatana. 42nAra. sadaMzaka puM. (saha daMzena sahasya saH) 42yaso 4saya2. | sadAtana puM. (sadA bhavaH, sadA+lyuTa tuTa ca) viSNu, (tri. daMzakena saha vartamAnaH) dRzavANu.. - 52mezvara, 52mAtmA. (tri. sadA bhavaH, sadA+yuc sadaMzavadana puM. (sadaMzaM daMzAkArasahitaM vadanaM yasya) tuTa ca) nityanu, mezana, satata DonA2. 45kSI. sadAtoyA strI. (sadA toyAni peyAni yasyAm) 2tIyA sadaMzavadanI strI. (sadaMzavadana+striyAM jAti. GIS) | nahI, merA vanaspati. pakSiA . sadAtman tri. (san AtmA yasya) sArA manavANu, sada puM. (sad+ac) vRkSanu 35. sArA svabhAvavALuM. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2046 sadAdAna puM. (sadA dAnaM madajalaM tyAgo vA yasya ) indranI bhairAvata hAthI, gaNapati, hAthI, (tri. sadA dAnaM yasya) hamezA chAna 42nAra. sadAnanda puM. (sadA Anando yasya) brahmA, paramAtmA, ziva, viSNu (tri. sadA Anando yasya) hamezAM AnaMdavALuM, sadA AnaMdayukta. sadAnartta puM. (sadA nRtyati, nRt+ac) jaM4na pakSI.. (tri. sadA nRtyati, nRt +ac) hamezAM nAyanAra, nitya nRtya karanAra. sadAnatI strI. (sadAnartta + striyAM jAti GIS) jaMna pakSIzI. sadAnIravahA, sadAnIrA strI. ( vahatIti, vah +ac+TAp, sadA sarvadA nIrasya vahA / sadA nIraM yasyAH ) 4ratoyA nahI. -sarvA raktavahA nadyaH karatoyAmbuvAhinI - bharataH / sadApuSpa puM. (sadA puSpaM yasya) nANiyeranuM Au, rAtA khaDaDAnuM jhADa. sadApuSpI strI. (sadA puSpaM yasyAH GIS) bAsa khAMDAnu Au. zabdaratnamahodadhiH / sadAprasUna puM. (sadA prasUnamasya) rohiDanu Au, Aunu Au, bhogaro. (tri. sadA prasUnaM yasya) hamezAM DUsavANaM. sadAphala puM. (sadA phalamasya) nANiyeranuM jhADa, uMjarAnuM jAu, sTunchaina vRkSa, jIsInuM Au (tri. sadA phalaM yasya) hamezAM ijavANuM. sadAphalA strI. (sadA phalamasyAH TAp) kheDa bhatanI vaMtA'DI-bhorIMgazInI leha. - sadAphalA tridoSaghnI raktapittaprasAdanI / kaNDUkacchUharI caiva vArttAkI balavattamA'- rAjavallabhe / sadAbhadrA strI. (sadA bhadramasyAH) gAMbhArI vRkSa. sadAyogin puM. (sadA yujyate, yuj + ghinuNa) viSayu. (tri.) ayamI yogavANuM, nitya yoga sAdhana DaranAra, hameza yogavALuM. sadAziva puM. (sadA zivamasmAt) mahAdeva, zaM42. sadAzrita tri. (sat-sadA vA AzritaH) sArAnI Azraya karanAra, sArA AzrayavALuM, sAro Azrita, hamezAM sAzrita. saduttara na. ( sacca tat uttaraM ca) sArI uttara yogya vAja, sArI dudhAnI. (tri. sad uttaraM yasya) sArA uttaravALuM, yogya javAbavALuM, sArI jubAnIvALuM. [sadAdAna - citi sadRkSa, sadRz, sadRza tri. ( samAnaM darzanamasya, dRz +ksa / samAnaM darzanamasya, samAna + dRz + kvip / samAna + dRz+Tak) samAna, sarajuM bhevu, yogya na tvayA saddaganyo'sti trailokye'pi dhanurdhara ! - kathAsarit 0 39 / 88 / -kazciddhare: saumya ! sutaH sadRkSaH Aste'graNI rathinAM sAdhu sAmbaH bhAga0 3 / 1 / 29 / - AkArasaddazaH prajJaH prajJayA sadRzAgamaH / AgamaiH saddazArambha ArambhasardRzodayaH - raghu0 1 / 15 / sadRzatA strI, sadRzatva na. ( sadRzasya bhAvaH tal+TAptva) samAnatA, sarajAmAzI yogyatA. sadRzaspandana tri. (RS- gatau +ka, sat RzaM gataM spandanaM yasmAt sthira, saMyaNatA rahita. saMdeza puM. (saha dezena sahasya saH) pAse, ni52. sadezasavezau nikaTe dezavezAnvitau kramAt dharaNiH / sabhIpa (tri. saha samAno dezo yasya) sabhIpanuM, pAsenuM, nahI'nuM, samAnahezanuM, hezasahita. sadgati strI. (satI cAsau gatizca) sArI gati, uttama gati, yogya gati. (tri. satI gatiryasya) sArI gativALuM, uttama gativALuM, yogya jAtivALuM. sadgatimat tri. (sadgatirastyasya matup ) sArI gativAnuM, uttama gativALuM, yogya gativALuM. sadguNa puM., sadguNavat, sadguNin tri. (san cAsau guNazca sAro gueA, uttamague. (tri santaH guNAH yasya / sadguNaH astyasya matup masya vaH / sadguNaH astyarthe ini) sArA guzavANuM, guNavAna. saddhetu puM. (san cAsI hetuzca / tri. san heturyasya) hetvA bhAsa, doSarahita nyAya prasiddha eka hetu. sadbhAva puM. (san cAsau bhAvazca) hayAtI hovApazu, sAro bhAva. sadbhUta na. (asat satbhUtaM, sat + cvi + bhU+kta) yathArthatA, satya, sAyApazuM. (tri. sadbhUta + ac) sAyuM, satyavANuM, yathArtha. sadbhUtA strI. sadbhUtatva na. ( sadbhUtasya bhAvaH tal+TAptva) sAyArdha, satyatA, parApazu. sadyan na. ( sad+manin) 62 na kevalaM sadmani mAgadhIpateH / pathi vyajRmbhanta divaukasAmapi raghu0 3 / 19 / - cakitanatanatAGgI sadya sadyo viveza- bhAmi0 2 / 32 / pAe. sadyaciti strI. (sadmanAM citiH) dharano samuhAya. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadyaHkaraNa-sadhyaJca] shbdrtnmhoddhiH| 2047 sadyaHkaraNa na., sadyaHkRti strI. (sadya: tatkSaNAt / sadra tri. (sad+ru) nA2. karaNam/sadyaH tatkSaNAt kRtiH) 486 42, tarata. | savaMza tri. puM. (san vaMzo yasya/san cAsau vaMzazca) 72j, ma 42. sArA vaMzanuM, ucca kuLanuM, kuLavAna, sArA vAMsanuM, sadyaHkRta tri. (sadyaH tatkSaNAt kRtaH, kR+kta) 486ii. sA. vaMza, uthya huA, 2.28. vaie... 138, 48 438... sadvasatha puM. (sat+vas+athac) ma., . sadyaHkRtya avya. (sadyaH kRtveti kyap) 486. 3rIne, | savRtta na. (sacca tat vRttaM ca) sA2. svabhAva, sAmu tarata karIne, ekadama karIne. vatana, uttama. yAritra, (tri. sad+vRt+kta) saa2|| sadyaHprANakara tri. (sadyo haThAt prANasya balasya karaH) | svabhAvavALuM, sArI vartaNUkavALuM, uttama cAritravALuM. tarata baLa karanAra, tAjuM mAMsa, navuM anAja, bAlA __ -sadvRttasaMnikoM hi kSaNArdhamapi zasyate' -ti0 ta0 / - sopavabanI strI, dUdhanu, mona, ghI, garama paae| | sadvRtti strI. (satI vRtti) sAI yarita, sahavatana, me 7 5hArtho. - sadyomAMsaM navAnnaM ca bAlA strI uttama vyAdhyA--viva29. - (tri. satI vRttiryasya) kSIrabhojanam / ghRtamuSNodakaM caiva sadyaHprANakarANi uttama caritravALuM, sadvartanavALuM, uttama-vyAkhyA-TIkAsstt-caannkye / vivaraNavALuM. sadyaHprANahara tri. (sadyastatkSaNAt prANamAyurbalaM vA harati, | sadhana tri. (dhanena saha vartamAnaH) dhanavANu. ha+ac) tarata. prA. 425 // 42nA2, sUI mAMsa, vRddha | sadharman tri. (samAno dharmo yasya anic samA. samAnasya strI, yuvAna. sUrya, 48hI 42j &ii, pratmAte. bhaithuna- / saH) samAna dharmavANu, tulya, sa2, samAna. saMbhoga mane nidA. -zuSkaM mAMsaM striyo vRddhAH sadharmacAriNI, sarmiNI strI. (saha dharmaM carati, bAlArka staruNaM dadhi / prabhAte maithunaM nidrA | car+Nini+GIp) mAyA, patnI, viyapUrva 5274ii. sadyaHprANaharANi SaT-cANakyam / strI. sadharmacAriNI patnI jAyA ca gRhiNI gRhAsadyaHzothA strI. (sadyaHzotho yasyAH) vaya vanaspati.. halAyudhaH / -suvAsinI vadhUTI syAcciraNTyatha sadyaHzauca na. (sadyaHzIghramapaneyamazaucam pRSo.) dharma- sadharmiNI / patnI sahacarI pANigRhitI gRhiNI gRhaazAstrokta tarata nAza karavA yogya-dUra karavA yogya hemacandraH / sazIya. (tri. sadyastatkSaNAt zaucaH zuddhiryasya) sadharmA strI. (samAnaH dharmo yasyAH) samAna dharmavANI jenuM azauca-sUtaka-apavitratA vagere tarata dUra thAya strI. tArIgara, 21%81, zrotriya paae| 3. sadharmin tri. (samAnaM dharmaM carati; dharma+Nini) samAna sadyas avya. (same'hni) tarata, tatkSa, sahI, ma. mAya298 42nAra, samAna dharmavAj. -tulyaH samAnaH -gavAdInAM payo'nyedyuH sadyo vA jAyate dadhi, pApasya sadRkSaH sarUpaH sadRzaH samaH / sAdhAraNasadharmANI hi phalaM sadyaH-subhA0 / me hivase. -'nAdharmazcarito savarNaH saMnibhaH sadRk-hemacandraH / / loke sadyaH phalati gaurava / zanairAvarttamAnastu sadhavA strI. (saha dhavena, sahasya saH) no pati karturmUlAni kRntati / ' jIvato hoya tevI strI. sadyaska tri. (sadyo bhAvaH kan kaskA.) na, taTuM, | sadhi puM. (sAdhayati sAdh+in pRSo.) bhani, yialk taratarnu, dcan 6tpanna thayera -navanItaM punaH sadyaskaM laghu sukumAraM madhurAmiti-suzrute 1 / 45 / / | sadhis puM. (saha+isin hasya dhazca) 56, Ai.a. sadyaskrI puM. (sadyaH krINAti somam yatra, krI+AdhAre sadhIcI (saha+aJcati, anc+kvipa, striyAM GIp kvip kaskA) meM tano yA. sahasya sadhrirAdezaH) mAyA, patnI, sI, na, sadyojAta puM., sadyobhAvin tri. (sadyo jAyate, saDayarI. jan+kta/sadyo bhavati, bhU+Nini) (pu.) 18727, / sadhyaJca tri. (saha+aJjati, anc+kvip sahasya zivanI meM bhUti. (tri.) tat pathaye, taratarnu, sadhri-rAdezaH) saya2, solatA, mitra, pati. uthe. naj, tA. 4nAra. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2048 shbdrtnmhoddhiH| [san-santarjana san (tanA. ubha. seTa-sanoti-sanute/bhvA. pa. sa. seT- | sanAthA strI. (nAthena saha vartamAnA sahasya saH) no sanati) yA, pU, bhAna. 5j, prasanatAthI ghal qto. hoya. vI. strI. -aho ! sanAthA satkAra karavo, bakSisa ApavI. bhavatA sya yadvayam-bhAga0 1 / 11 / 8 / sana puM. (san+ac) ghaMz53la. vRkSa, hathInA nak sanAbhi puM. (samAno nAbhirgotramasya samAnasya saH) bhayAI12- karNAsphAle sanaH sanI- suti, saj-vAyu. (tri. samAno nAbhiryasya) madhyavANu, shbdrtnaavlii| snehavAj, tulya, samAna, saraj. - gaGgAvartasanAsanaka puM. (san+karjathe vun) bahAnA 2 putromaithI. bhirnAbhiH-daza0 / eka mAnasa putra. sanAmaka puM. (sanA+am+Nvul) sarAvAna chAu. sanat puM. avya. (san+ati) Gl, mezai, ayama. (tri. samAnaM nAma yasya-kap) nAmavANu. sanatkumAra puM. (sanataH kumAraH) haina siddhAntAnusAra sani puM. (san+bhAve in) pU, ghana, sAra, sattArapUrva devajAti vizeSa, brahmAnA cAra putro paikI eka. niyoga-yonA.(strI. san+in) sA2pUrva niyogasananda puM. (saha nandena) namAnIta nAmanI putra.. yona.. (tri. nandena saha vartamAnaH sahasya saH) mAnavANu, sanita tri. (sana+bA. itac) na. 438, svii||28. | saniSThIva, saniSTheva na. (niSThIvena saha vartamAnaH/ AnaMda sahita. sanaparNI strI. (sanasyeva parNAnyasyAH GIp) asana55 niSThIvena saha vartamAnaH, sahasya saH) ys salata, vanaspati. ypUrvana (bhASA). sanasUtra na. (saNasya sUtramastyasya ac pRSo) bhA78i sanI strI. (sani+striyAM vA GIp) sani strI. mI, pakaDavAnI zaNanI jALa. hAthInA kAnanuM athaDAvuM, dizA. sanA avya. (sadA ni. dasya naH) saha, umeza, nitya, sanIDa tri. (nIDena vAsasthAnena saha vartamAnaH sahasya Ayama. -sarvakAle sanA proktA vidyamAne tanoti ca saH) nama... 29sa, sabhIpana, sena, 56 vagairenA bhAmA sahita. brahmavai0 pu0 / . sanAtana tri. (sadA-bhavArthe lyuTa tuTa nipA. dasya nazca) santa puM. (san+ta) mustA hAtha, maMsi. __ (na.) nitya, hamezai, Ayama, nirantara. umeza DonA2-thanA2, sahAnu, nityanu, bhezAnu, . santata na. (sam+tan+kta) nityanu, bhezana, jayamAnu, sanAtanaH pitaramupAgamat svayam-bhaTTi0 11 / -eSa nirantaranu, vistI, viun. dharmaH sanAtanaH-subhA0 / yamana, nizza. (pu.) santati strI. (santanyate, sam+tan+kti) gotra, putra, ziva, viSpa, bA, hivyamanuSya, pitRmIna. matithi. unyA, cho, vistAra, sti, Dhagasa, zazi - sahasA sanAtanI strI. (sanAtana+striyAM DIp) hu, sarasvatI, santati bhavi27na ghAsa- 'cintAsaMtatitantujAlasakSamI. -'sarvakAle sanA proktA vidyamAne tanoti nibiDasyUteva lagnA priyA' - mAlatImAdhave 5 / ca / sarvatrasarvakAleSu vidyamAnA sanAtanI' santapta tri. (sam+tap+kta) saMtA5 pAme, du: brahmavaivartapurANe / pAmeluM, rastA vagerethI thAkeluM, agnithI zuddha kareluM. sanAt puM. (sanA nityamatati, at+kvip) viSNu. santamasa na. (samantAt tamaH ac) 6 aMdhA - sanAdeva sahase jAta ugraH Rgvede 4 / 20 / 6 / nimajjayan santatimaMhasAM vihantum-kirA0 5 / 17 / -sanAdeva cirAdeva jAta utpannaH-sAyaNaH / (avya. bhaDAmoDa, moTu sana. -'avadhAryya kAryyagurutAmabhavana sadA-nipA.) sahA, Imeza nitya, yama.. bhayAya sAndratamasantamasam' -zizu0 9 / 22 / . sanAtha tri. (saha nAthena sahasya saH) sahita, yuta, nimajjayan santamase varAzayaM vidhistu vAcyaH kva nAyalAj. -tvayA nAthena vaidehI sanAthA hyadya vartate tavAgasaH kathAnaiSa0 9 sageM / rAmA0 / -sanAthA idAnIM dharmacAriNaH-zakuM0 1 / / santarjana na., santarjanA strI. (sam+tarja+bhAve lyuT/ -latA sanAtha iva pratibhAti-zakuM0 1 / -zilAtalasanAtho sam+tarja+lyuT+TAp) tn|| 42vI, ti22412 latAmaNDapaH - vikrama0 9 / 12vI, ta27au3j. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ santarjita - sandarzayana ] santarjita tri. (sam+ tarja + kta) tarthanA rela, tiraskAra uresa, tarachousa. santarpaNa na. ( santRpyatyanena sam +tRp + Nic karaNe lyuT ) drAkSa-dhAribha-jazUra-sAra-madhakhAsAM dravyonI sAthai ghI nAMjetuM zeDesI aMgaranuM yUe. (tri sam+tRp+Nic+lyu) saMtoSa pabhAunAra, sArI rIte tRpta 42nAra - puNyo mahAbrahmasamUhajuSTaH saMtarpaNo nAkasadAM vareNyaH- bhaTTi0 1 | santarpita tri. (sam+tRp + Nic + kta) saMtoSa pabhAubuM tRpta kareluM. - santAna puM. (sam+tan+ghaJ) vaMza, i246- santAnavAhIni duHkhAni - uttara0 4 / 8 / santAnArthAya vidhaye raghu0 1 / 24 / -santAnakAmAya rAjJe - raghu0 2 / 15 / vRkSa, vistAra, guNa, santAnaka puM. ( santAna + saMjJAyAM kan ) spavRkSa, IMdranA svargastha pAMca vRkSomAMthI eka vRkSa athavA puSpa. santAnikA strI. ( santAno vistAro 'styasyAH, santAna + Than+TAp) dUdhanI tara bhalAI, jhIla, karoLiyAnuM jALuM, taravAra ke charInuM phaLa. santApa puM. ( sam + tap+ghaJ) tApa, saMtAya- saMtApasantatimahAvyasanAya tasyAmAsaktametadanapekSita hetu caitaH- mA0 1 / 23 / seza- 'saMtApe dizatu zivaH zivAM prasaktim' - kirA0 5/501 vega, dusso, Aveza, pazcAttApa, tapazcaryA. zabdaratnamahodadhiH / khuza thanAra, tRpta dhanAra, prasanna, zAnta, svastha. santyakta tri. (sam+tyaj + kta) choresuM, tabhesuM. santyajana na., santyAga puM. ( sam +tyaj + lyuT / sam +tyaj+ghaJ) choDavu, tabhvu, tyAga, chAMDavuM. santrasana na. ( sam +tras + bhAve lyuT ) trAsa pAmavo, jIj. santrastaM tri. ( sam + s + karmaNi kta) trAsa pAbhela, jIvesa. santrAsa puM. (sam+tras + bhAve karaNe ca ghaJ) trAsa pAmavu, jIvu, laya. santrAsan tri. ( santrAsa + astyarthe ini) trAsavANuM, layalIta, layavANuM. sandeza puM. ( sandazanIya, sam + danz + ac) sArasI, thapiyo. -saMdaMzaiH pazya kRSyante narairyAbhyairmukhAt tataHmArkaNDeye 0 24 / 63 / sandaMzapatita puM. (saMdaMze tanmadhye patita iva) bhImAMsA - zAstra prasiddha kheDa bhatano nyAya (tri. saMdaMze patitaH) sANasImAM Avela, cIpiyAmAM pakaDAyela. sandadhat sandhAna tri. (sam+ dhA+vartamAne zatR/ sam + dhA- vartamAne zAnac) sAMdhatuM, tADatuM dhAra pazcAttApa karanAra, tapa karanAra. 2. santApita tri. (zam+tap + Nic + kta) saMtApa pabhAu, sandarbha puM. (sam+ddabha + bhAve ghaJ) rayavuM rathanA. - sandarbhazuddhi girAm- gIta0 1 / gUMtha, graMtharasagaGgAdharanAmA sandarbho'yaM ciraM jayatu rasa0 / gUDha arthano prakAza ka2vo, zreSTha vANI vaDe uttama vacana uDevAM, aneka arthavANApazu- gUDhArthasya prakAzazca sAroktiH zreSThatA tathA / nAnArthavattvaM vedyatvaM sandarbhaH kathyate budhaiH- bhAgavatIyaSaTsandarbha | bhAvA yogyapa vaktRtvanuM eka jAtanuM tAtparya. sandarzana na. (sam+ddaz + bhAve lyuT ) hejAuvu, jatAvadu. sandarzayan tri. (sam+ z + Nic + vartamAne zatR) heAutu, jatAvatu. santApana puM. (sam+tap + Nic + lyu) te nAmanuM mahevanAM pAMya zobhAMnuM roDa jAe. (tri santApayati, sam + tap + Nic + lyu) tathAvanAra, saMtApa 42nAra, tApa pAme, duHkha pAmesuM tapela. santi strI. ( zam + ktin) chAna, avasAna, anta, cheDI. - santi ramyA janapadA bahvannAH paritaH kurUn- mahA0 virATa0 / santuSTa tri. ( sam + tuS + kta) saMtoSa pAmesuM, saMtoSI, prasanna thayesa. - gacchadhvamamarAH sarve gRhItvAca svamAlayam / santuSTA varamasmAkaM dattvedAnI supUjitAH - chandoga0 / khuza thayela, dhIravANaM. santoSa puM. ( sam + tuS + karaNAdau ghaJ) dhairya, dhI24 - 'saMtoSAmRtatRptAnAM yat sukhaM zAntacetasAm / 2049 kutastaddhanalubdhAmitazcetazca dhAvatAm' - hito0 / svArthapazu, zAnti, sArI rIte tuSTi, tRpti. santoSaNa na. ( sam +tuS + Nic + lyuT) juza duM te, saMtoSa pabhAuvo te, tRpta thakuM, prasanna tha. santoSita tri. (sam+tuS+ Nic + kta) saMtoSa pabhAula juza durela, tRpta uresa, prasanna urela. santoSin tri. ( saMtoSa + astyarthe ini) saMtoSa pAmanAra, Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2050 sandarzita tri. (sam+ddaz + kta) hejAusa, jatAvesa. sandAna na. (sam+do+bhAvakaraNAdau lyuT ) hAmazuM, choraDu, baMdhana, sArI rIte jaMuna khuM te. (na. sam + dA+ lyuT ) sArI rIte hevu, khApavu (puM. sam+do+ lyuT ) hAthInuM gaMDasthala- premAMthI maha re che te.. sandAnikA strI. (sandAnaM saMkhaNDanamastyasya Than+TAp) eka jAtanuM kheranuM jhADa. sandAnita tri. (sandAnajAtamasya tAra. itac ) AMdheyuM, chIdhesuM, khapesa. 'rasanAsaMdAnitavaraNAm'-mAlavikA0 / sandAninI strI. (sandAnaM bandhanaM gavAmatra vA ini GIp) gauzAlA. sandAva, sandrAva puM. (sam+du+bhAve ghaJ / sam+dra+ghaJ) nAsI kuM, lAgI dhuM, pasAyana urI 4. sandAha puM. (sam+dah +karaNAdau ghaJ) bhuja vagerenuM zabdaratnamahodadhiH / sukAvuM, sArI rIte dAha-tApa-baLatarA. sandigdha tri. ( sam + dih karttari karmaNi ca kta) saMdehavALuM, zakavALuM, saMdehano viSaya, sArI rIte sIdhesa, jaraDela, yopaDela. (na. sam + diha bhAve kta) saMdeha, zaM. na tAvat sandigdhasAdhyadharmatvaM pakSatvamiti pakSatAmUlam / jaraDesa, thopaDela. sandigdhalekhya na. ( sandigdhaM ca tat lekhyaJca) saMheDa vALo dastAveja, zaka bharelo khata. sandita tri. (sam+do+kta) AMdhela. sandizat tri. (sam+diz + vartamAne zatR) saMdezI ApatuM janAvatuM. sandiSTa na. ( sam + diz + bhAve kta) saMdezo (tri. sam+diz-karmaNi kta) saMdezo japeyuM, hejAusa, jatAvela, upadezesa. sandihAna tri. ( sam + dih + zAnac ) saMheDavANuM, saMzaya ratu, saMzayavANuM. sandI strI. ( sam- domuDa gaurA0 GIS) pArasI, pataMga vagere. sandIpya puM. ( sandIpyate'sau sam + dIp + karttari za ) eka jAtanuM jhADa-mayUrazikhA vRkSa. sandeza puM. (sam+ diz+ghaJ) saMheza- 'saMdezaM me hara dhanapatikrodhavizleSitasya' - meghadUte0 / 1 sandezahara, sandezahAraka puM. (saMdezaM harati saMdezaM harati, hR+Nvul) saMdezI va [ sandarzita- sandhikA tavaiva sandezaharAd vizAMpatiH zRNoti lokeza ! tathA vidhIyatAm -raghu0 3 / 66 / sandeha puM. ( sam + dih + bhAve ghaJ) saMzaya- satAM hi sandehapadeSu vastuSu pramANamantaHkaraNapravRttayaH - zakuM0 / - arthArjane pravRttiH sa saMdeha: - hito0 1 / saMheDa, zaMDA, te nAme eka alaMkAra jemAM be padArthonI sAmyatAnA kA2Ne eka vastune bIjI vastu samajI levAya che - sasaMdehastu bhedoktau tadanuktau ca saMzayaH - kAvya0 10 / sandoha puM. ( sam + duh + bhAve karmaNi ca ghaJ) samUha. -kundamAkandamadhubindu saMdohavAhinA mArutenottAmyatimA0 3 / sArI rIte choDavu, dUdha. sandha tri. (sam+ dhA+ka) dhAraNa DaranAra, kheDahu~ thayelu, joDAI gayeluM. sandhA strI. (sam+ dhA+ka+TAp) sthiti, pratijJA,gaGgAM niSAdAhRtanauvizeSaH tatAra sandhAmiva satyasandyaHraghu0 14 / 52 / sadha, saMdhAvu, chA3 aDhavI, anusaMdhAna, saMdhyA. sandhAtavya tri. (sam+ dhA+karmaNi tavyac) sAMdhavA yogya, saMdhi 42vA sAyaDa, bheDavA yogya. sandhAna na. (sam+dhA + bhAve lyuT ) 663 aDhavo, sobha rasa aDhavI, anusaMdhAna yadarthe vicchinnaM bhavata kRtasandhAnamiva tat-zakuM0 119 / sAMdha, bheDavu saMdhi salAha, dArU, kAMjI, madyapAna vagerenI tRSA vadhAranAra eka dravya, avadeza, saurASTra, dhanuSyamAM e sAMdhate tat sAdhukRtasandhAnaM pratisaMhara sAyakam - zakuM0 1 / 12 / hostI, bhejAya- mRdghaTavat sukhabhedyo duHsandhAnazca durjano bhavati - hito0 1 / 92 / sandhAnI strI. ( sandhIyate yasyAmiti, saM+dhA+ lyuT + GIp ) hathiyAra vagere janAvavAnuM De rAjavAnuM sthANa, Da, mahirA. sandhi puM. (sam+ dhA + ki) saMdhi, sabAha, sAMdha, saMbaMdha. - sandhaye saralA sUcI vakrA chedAya kartarI - subhA0 / saMgha, saMbhoga, bheDavu, je hADAMnuM saMyoga-sthAna, thora vagerekhe irelI suraMga- vRkSavATikAparisare sandhi kRtvA praviSTo'smi madhyakam-mRccha0 3 / bhaga, yoni, nATakanuM eka aMga, vikAsa, vyAkaraNamAM kahela be akSaronI saMdhi, leha, bhIravu, jhauvu, tithi vagereno Adi aMta bhAga. sandhikA strI. (sandhi + svArthe ka+TAp ) 6 3 aDhavo. har+ac / 4nAra - dUta Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandhicaura-sandhyApuSpI] shbdrtnmhoddhiH| 2051 cira . (sacina tapurA thara) ghara phADI- | citra tri. (cive bhava: a) divasa ane toDI corI karanAra cora. rAtrinA saMdhikALe thanAra. sanjinava 5. (zvinA nIta, nI+q) | satyaverA strI. (zviyuvattA gheTA) divasa ane rAtrinA luccAIthI pArakuM dravya haraNa karanAra, strIono | saMdhikALa, saMdhyA, saMdhino samaya, salAhano vakhata. dalAla, adharmanI kamANIthI jIvananirvAha karanAra. sandhihAraka puM. (sandhinA suraGgayA harati paradravyaM, sacita tri. (santhA nAtAgaNa tArA, rUta) bAMdheluM hR+q6) cora, gharaphADIne corI karanAra. jeno sAMdho karela che te, milita. sabhyafkSata tri. (sa+dhu tta) bALeluM, saLagAveluM, jisa tri. (sa+dha+sanmazatR) sAMdhavA IcchatuM, AvezamAM AveluM. joDavA icchatuM. santhaya tri. (sa+dha+ya) sAMdhavA lAyaka, meLavI sathiA strI. (sa++ ++TApu) sAMdhavAnI devA yogya, saMdhi karavA lAyaka. - sunahu nava icchA, bAMdhavAnI icchA, joDavAnI IcchA. durbhedyazcAzusandheyaH-hito0 1 / 92 / sthityu tri. (sa++++3) salAha karavAne saMsthA strI. (sa+a-aDDa sabhya mava: +TApu) icchanAra, sAMdhavA cAhanAra, joDavA icchanAra. saMdhyAkALa- anura vitI saMsthA visatapuraspara: / sazvina na. (satye tuSa mA:) saMdhimAM doSa aho daivagatizcitrA tathApi na samAgamaH-kAvya0 7 / divasa ane rAtrino madhyavartI kALa, divasa ane kADhavo te, salAhano bhaMga- mariSa 6i vinayathana: rAtrino saMdhikALa, sAMja, prAtaHkALe upAsanA karavA kSitIzA vidadhati sopadhi sandhidUSaNAni-kirA0 yogya eka deva, saMdhyAkALanI upAsanA, divasa ane 24, rAtrinA saMdhikALe karavAnuM dvija jAtinuM eka nityakarma, sandhinI strI. (sandhA vRSabhasaMyogAjjAto garbho'syA yugano saMdhikALa, te nAme eka nadI, brahmAnI eka nirUpa) baLadanA saMyogathI garbhavatI thayelI gAya, patnI, ciMtA, vicAra, dhyAna, pratijJAvacana, sImA, akALe dUdhavALI thayelI gAya. hada, saMdhAna, eka jAtanuM phaLa, salAha, saMdhi, karAra, sandhipUjA strI. (sandhau aSTamyAH zeSe navamyAzca Adye prabodha ane saMprasAdanI saMdhimAM AvanAruM svapna. ruSe pUnA) Azvina zukla AThama tathA nomanA sAththAMza chuM. (sacyA tatramANa: satyayuriMga) yuganA saMdhikALe karelI pUjA. saMdhikALano aMza, saMdhyAno bhAga. sacinanya . (nyi vaMti saMyunavitta, sa+ sandhyAkAla puM., sandhyAvelA strI., sandhyAsamaya puM. vanyU+3) eka jAtanA caMpAnuM jhADa, salAha karavI, ( sayA : -ve-samaya:) saMdhyAno samaya, saMdhIno niyama bAMdhavo, salAhano karAra karavo. divasa ane rAtrinA saMdhikALe karavAnuM dvija jAtinuM samiphA tuM. (je pa:) salAhano bhaMga, saMdhi nitya karma karavAno samaya. toDavI, zarIranA sAMdhAnuM bhAgavuM. sandhyAgiri, sandhyAcala, sandhyAparvata puM. (sandhyAyAH sthiravA, sanyiA strI. nyi ti, A++TApu) ri:- :/sacyAm parvata:) te nAme eka parvatabhIMtamAM pADeluM bAku, suraMga. -'sandhyAM vasiSThaH kRtavAn tatra yasyAdvidheH sutaH / nyitra strI. (sandhi ti, stra++TApu) nadI, madirA. tataH sandhyAcalaM nAma tasya gAyanti devatA:'sandhivigrahAdhikArin puM. (sandhivigraheSu adhikaroti. kAlikApurANe / ++ni) salAha ane laDAI karavA mATe sa tratha na. (thA saMsthAnAM samAhAra:) savAranimAyelo rAjAno eka adhikArI. bapora, sAMja-e traNa sacyA. sacaeNivicakSaNa . (sabhyo vivasana:) salAhanI vAtacIta sandhyAnaTa, sandhyAnATin puM. (sandhyAyAM naTaH/sandhyAyAM karavAmAM hoMziyAra. nati, na+na) ziva. vid tri. (nya vaeNtti, vi+viva) saMdhi karI | sAputhvI strI. (AyAM puSpamasyA: ") jAIno jANanAra, salAha karavAnuM jANanAra. velo. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2052 shbdrtnmhoddhiH| [sandhyAbala-sannipAtanud sandhyAbala puM. (sandhyAyAM sandhyopalakSite rAtrikAle | sannAhya puM. sam+naha+Nyat) yuddhamA yo-ya mevo. tthI. balaM yasya) rAkSasa... sannikarSa puM. satrikarSaNa na. (sam+ni+kRS+ghaJ/ sandhyAbali (pu.) nahAnI meM bhUti. sam+ni+kRS+bhAve lyuTa) sabhI55j, sabhI5, pAse, sandhyAbalI strI. (sandhyAbala+striyAM DIe) rAkSasI. -utkaNThite ca yuSmatsanikarSasya-uttara0 6 / viSaya sandhyAbha na. (sandhyAkAlinamabhramiva) sonAra, ane indriyano saMbandha cha prakArano hoya che, alaukika saMdhyAgarnu vAhaNu-megha. -sandhyA-rekheva muhUrtarAgA pratyakSa. sAdhanA meM 6414 -yAvaddehendriyaprANairAtmanaH paJca0 1 / 194 / satrikarSaNama / saMsAraH phalavAMstAvadapArtho'pyasandhyArAga paM. (sandhyAyA iva rAgo'sya) sindUra, vivekinaH-bhAga0 11 / 28 // 12 saMdhyAno - prAcIrAntaritayaM priyasya vadane'dharaM | sannikRSTa tri. (sam+ni+kRS+kta) sabhIpana, pAsena, samarpayati / prAgiripihitA rAtri sandhyArAgaM dinasyeva Indriya ane viSayanA saMbaMdhanuM. AryAsa0 392 / sandhyArAma puM. (sandhyAyAM tadAkhyabhAryAyAM ramate, sanikSAra puM. (sam+ni+kSa+ghaJ) me. tanu jAu. ram+saMjJAyAM kartari ghaJ) hau. satricaya puM. (sam+ni+ci+ac) saMyaya, saMgraha. satra, sanaka, satrakadru, satrakadruma, satrakavRkSa puM. sanidha na. tri. (sam+ni+dhA+ka) sabhI5. 238., (sIdati, sad+kta/sanna eva, sanna+svArtha ka sanazcAsau pAse. 28.. druzca/sannakazcAsau drumazca/sannakazcAsau vRkSazca) yArojAnu sanidhAtR tri. (sam+ni+dhA+tRc) sabhA5. bhU-2, u, nIyu kAu. pAse rAkhanAra, thApaNa rAkhanAra, corono mAla lenAra, satra, satraka tri. (sIdati, sad+kta/sana eva, sanna+svArthe nyAyAlayamAM lokono paricaya karAvanAra adhikArI. ka) nIyu, 8uj, vAmana, nAzapAmela, humI theye, sannidhAna na. sannidhi puM. (sam+ni+dhA+lyuTa/sam+ jeno aMta Avela hoya te. ni+dhA+ki) sabhI559j, pAse5, mAzraya, sabhI5 sanata tri. (sam+nam + kta) nabhesa, nivANu, bhava. -gaGga ca yamune caiva godAvari sarasvAMta ! avAjavALuM. narmade sindhakAveri jale'smina sannidhi karusatrati strI. (sam+nam+ktan) namana, nama2412.- jalazuddhiprakaraNe / indriyana viSaya, sAro bha312, purANapatrApagamAdanantaraM lateva sannaddhamanojJapallavA-raghu0 sajjanano bhaMDAra. 317 / Muma, namratA, ni, sevA, me. tano sanipatita tri. (sam+ni+pat+kta) maNela, pAse homa. rahela, maraNa pAmela, utarela. samIpa Avela. sabaddha tri. (sam+na+kta) antara ghaa25|| 438, sannipAta puM. (sam+ni+pat+ghaJ) maNajpAse 23j, vyuharacanAmAM Ubhela sainya, hathiyAra dhAraNa karI maraNa pAmavuM, nIce utaravuM, samIpe AvavuM, je jenA taiyAra thayela-vAyesa- navajaladharaH sannaddho'yaM na Azraye utpanna thAya te tenA pratye satripAta, nAza, dRpta nizAcaraH-vikrama0 4 / 1 / -kusumamiva lobhanIyaM kapha vagere traNa dhAtunI viSamatArUpa tridoSa jvara, yauvanamaGgeSu sannaddham-zakuM0 1 / 21 / maMtra vagai3thI. 'eko hi doSo guNasaniparAte nimajjatIndo yuta. kiraNeSvivAGkaH' - kumArasaMbhave / -dhUmajyotiH santraya puM. (sam+nI+ac) samUDa, pAse. 248. sainya, koI senAno pAchalo bhAga. salilamarutAM sannipAtaH kva meghaH- megha0 5 / saMgIta. satrahana na. (sam+naha+bhAve lyuTa) anta2 5258 prasiddha eka tAla, saMgama, vividha saMcaya, samuccaya 42. zastra-trayI taiyA2 5, 6ghoga, ma. saMdhyA- nAnAratnajyotiSAM sannipAtaiH-kumA0 1 / 3 / sannAha puM. (sam+naha+karmaNi ghaJ) tara, vaya - sannipAtajvara puM. (sannipAtajo jvaraH) 5 va3 / asmin kalau khalotsRSTaduSTavAgbANadAraNaH / kathaM | dhAtunI viSamatArUpa tridoSano tAva. jIvejjaganna syaH sannAhAH sajjanA yadi-kIrtiH 136 / satripAtanud puM. (sannipAtaM nudati, nud+kvip) tridoSanA saMbandha pAmavo, sArI rIte bandhana. vikArane dUra karanAra nepALI lIMbaDo. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sannibaddha - sapadi ] sannibaddha tri. (sam+ni+bandh + karmaNi kta) sArI zete jaMghAyesa, jAMghela. zabdaratnamahodadhiH / sannibandhana na (sam+ni+bandh + bhAve lyuT ) sArI rIte jAMgha, pariNAma, saMjandha, asarAra pazu. sannibha tri. (sam+ni+bhA+ka) sarabhuM samAna, tujhya Thevu. ( samAsanA aMte vaparAya che.) sannimagna tri. ( sam + na + masj + kta) DUjela, sUte. satriyukta tri. (sam+ni+yuj + kta) nIbhela, yobhesa sanyAsa puM. (sam+ni+as+ghaJ) sArI rIte tyAga azvo, saMnyAsa Azrama, caitra mahino, IDavu, chouvu, arpaNa karavuM, jaTAmAMsI vanaspati. sanyAsitA strI. sanyAsitva na. ( sanyAsinaH bhAvaH tal+TAp-tva) saMnyAsI pazu. sanyAsin puM. (sam+ni+as + Nini) tyAgI, saMnyAsIjJeyaH sa nityasaMnyAsI yo na dveSTi na kAGkSatibhaga0 5 / 3 / saMnyAsa AzramamA rahesa, choDanAra, pheMkI denAra, tyAga karanAra, arpaNa karanAra, caitra mahinAmAM karavAnuM zivanuM eka vrata karanAra. sannirodha puM. (sam+ni+rudh + kta) roDA, khaTAva, sap (bhvA. pa. saka. seT sapati) Sap dukha sanmAna vighna, vighna du. vu, pUbha ravI. sapakSa puM. ( samAnaH pakSeNa) nizcita sAdhyA pakSa ( tri. samAnaH pakSo yasya) samAna pakSavANuM, tujhya35, saraNuM, samAna pAMjIvANu, paDajAvAju sapatrAkaraNa na., sapatrAkRti strI. (saha patreNa pakSeNa sanniviSTa tri. (sam+ni+ viz + kta) 9842, praveza 43. - dhyeyaH sadA savitRmaNDalamadhyavartI nArAyaNaH sarasijAsanasanniviSTaH - AdityahRdayaH / peThesa, chAjasa thayesa, nalaDanuM, pAsenuM. sanniveza puM. (sam+ni+ viz + AdhAre ghaJ) nagara vagerenI jahAra vihAra bhATeno pradeza- 'aho ! sulabhAnukAraH khalu vedhaso jagati nirmANasannivezaH ' - kAdambarI sArI rAte sthiti aravI, rahevu, besAuvu. -kriyatAM samAjasaMnivezaH-uttama0 7/- azUnyatIrAM munisaMnivezaistamo'pahanatrIM tamasAM vagAdyuraghu0 14 / 76 / sapatraH tathA kriyate sapatra + DAc + kR + lyuT / sapatra + DAc +kR+ + ktin) vIra, dhaNuM 4 duHkha hevu, jarAthI vIMdhavaM. bheDesa lagAusa, vajagAusa. sanniyoga paM. (sam+ni+yuj+ghaJ) nIbhavu, yobhvu, bheja, niyukti, bheDavu lagAuvu, vanagAuvu sanniruddha tri. (sam+ni+rudh + kta) roDesa, aTaDAvesa, vighnarUpa thayela. sanivRtta na. ( sam + na + vRt + kta) pArchu irela, jaTaDela, roDela, baMdha rela, jaMgha thayesa. sannivRtti stri. (sam+ni+vRta+ktin) pAchA idugatistvaM vItarAgANAmabhUyaH sannivRttaye - raghu0 10 | 27 / khaTAva, roDa, aMdha ara, baMdha thavu. sannihita tri. (sam+ni+dhA + kta) sabhIpamA rahesa, mAM rahe pAse rahesa " api sannihito'tra kulapatiH"- zAkuM 1 / pADozanuM, sArI rIte sthApesa. sanmArga puM. (san cAsau mArgazca ) sArI rasto sAro bhArga satryasana, satryasta na. (sam+ni+as+bhAve lyuT / sam +ni+as + bhAve kta) jheMDI hevuM te saMnyAsa, tyAga, arpa 2053 sannyasta tri. (sam+ni+as + kta) sArI rAte bhUla, syApesa, sArI rIte tyAga rela, jheMDesa, yobhesa, bheresa, arpaNa purela. sapatrAkRta tri. (sapatra + DAc + kR + kta) atyanta vyathA sapati strI. (samAnaH patiryasyAH) samAna pativAjI upajAvela, ghaNuM duHkha dIdhela, bANathI vIMdhela. pRthvI vagere. sapatna puM. (saha ekArthe patati yatate, pat+na sahasya saH) zatru. sapatnatA strI, sapatnatva na. ( sapatnasya bhAvaH tal+TAptva) zatrupa. sapatnAri puM. ( sapatnasya aririva) bheDa bhatano vAMsa. sapatnI strI. ( samAnaH patiryasyAH GIp na ca ) zo'ya. - yA nIyate sapatnyA pravizya yA bhujaGgena AryAsa0 463 / eka pativALI strI, samAna pativALI pRthvI vagere. sapatnIka puM. (patlyA sahatiH svArthe kap) strIvANI puruSa. sapadi avya. (saha padyate, pad+in sahasya saH) khe'hama, tatkSaNa, 49hI sapadi mukulitAkSI rudrasaMrambhabhItyAkumA0 3 / 76 / Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2054 shbdrtnmhoddhiH| [sapar-saptaparNI sapara (kaNDvA . pa. sa. seTa-saparyyati) pU. 42vI, | saptatantu puM. (saptabhiH bhUrAdibhiH mahAvyAhatibhistanyate satkAra karavo. ___ tan+ tun) yakSa. - saptatantumadhigantumicchataH-zizu0 saparyA strI. (sapar+yak+a+TAp) 5%, pazyiyA, 14 / 6 / sAra- so'haM saparyAvidhibhAjanena-raghu0 5 / 22 / - | saptata, saptatitama tri. (saptati+DaTa/saptateH pUraNa: saparyayA sAdhu sa paryapUjayat-zizu0 1 / 14 / tamap) sittara . sapAda tri. (saha pAdena caturthAMzena vA) 56 sarita, | saptati srI. (saptaguNitA dazatiH ni0) sittara. - pagavALo, caturthAMza sahita, cothA bhAga sahita. navatiyoM janAnAM ca sahasrANAM ca saptatiHsapiNDa tri. (samAnaH piNDaH svadehArambhakAMzabhedaH zrAddhe, AdityahRdayam / deyapiNDo vA yasya samAnasya saH) samAna pAuvANu saptadaza, saptadazama tri. (saptadazan+pUraNArthe DaTa/ saguM, jJAtibhAga bhoktA tarIke eka pIMDavALuM. sapta daza+pUramArthe maTa) sattara . sapiNDatA strI., sapiNDatva na. (sapiNDasya bhAvaH saptadazana tri. ba. va. (saptAdhikA daza) satta2. ___ tala+TAp-tva) sapa, sasa59t. saptadIdhiti puM. (sapta dIdhitayo yasya) bhani, yitrAnu sapiNDIkaraNa mana. (sapiNDa+cci+kR+ lyuTa) 3. pratapaNAthI mukta karavA mATe pretane uddezI karavAnuM saptadvIpA strI. (sapta dvIpA yasyAm) pRthvI- yairiyaM zrAddha pRthivI sarvA saptadvIpA sapattanA- mArkaNDeyapu0 / sapiNDIkRta tri. (sapiNDa+cci+kR+kta) pret5.9||thii saptadhA avya. (saptan+prakAre dhAc) sAta 4513mukta karavA mATe pretane uddezI karavAnuM zrAddha karela. saptavArAnupoSyaiva saptadhA saMyatendriyaH- tithyA0 / sapItaka puM. (saha samAnaH pItakena sahasya saH) 2004 sAta rIte. ghoSAtakI vRkSa. saptadhAtu puM. ba. va. (saptaguNitA dhAtavaH) zarIramA sapIti strI. (pA+ktin pItiH pAnam saha ekatra 238. sAta dhAtumo, 2sa-sIDI-mAMsa-meha-1381pItiH) 25% vana sAthe bhI4, sAthe pAvaMta. bha% 80-vIya 43- rasAsramAMsamedo'sthimajjAtaH sapItikA strI. (saha pItena kap ata itvama+TAp) zukrasaMyutAH / zarIrasthairyadA samyag vijJeyAH spthasti ghoSAtakI vRkSa. dhAtavaH-rAjanighaNTaH / saptaka na. (saptAnAmavayavam kan) sAtanI saMjyA, saptan puM. tri. ba. (sap+tanin) sAta, sAtanI saMdhyA. sAtana. samUDa. (tri. saptAnAM pUraNaH kan) sAtanI. saptanADIcakra na. (saptanADInAM cakram) vRSTi tual saMdhyAvANu, sAta . saptakI stro (saptabhiH svarairiva kAyati zabdAyate. sA me. 48.- athAtaH saMpravakSyAmi yaccakra kai+ka+GIp) bheda 2. saptanADikam / yena vijJAnamAtreNa vRSTi jAnanti sAdhakA:-saptanADIcakrama / saptacatvAriMza, saptacatvAriMzattama tri. (saptAdhika: ___ catvAriMzaH/saptacatvAriMzata: pUraNaH) suutAvAsamuM. saptanAmA strI. (sapta nAmAni yasyAH TAp) hityamamatA nomanI desa. saptacatvAriMzat srI. (saptAdhikA catvAriMzat) suDatAlIsa saptapatra, saptaparNa puM. (sapta sapta patrANi pratipatraM saptacchada puM. (sapta sapta chadAH pratipatraM yasya vRtau) ___ yasya/sapta sapta parNAnyasya pratiparNam) sAtapurnu sAtapuDAnu A3- saptacchadakSIrakaTu pravAhamasahyamAghrAya Au, muga2 vakSa. madaM tadIyam-raghu0 5 / 48 / saptapadI strI. (saptAnAM padAnAM samAhAraH GIp) vivAha saptajihva, saptajvAla puM. (sapta jihvA iva AsvAda samaye corImAM je sAta pagalAM bharAya che te, te sAdhanAni acIMSi yasya/sapta kAlItyAdayaH jvAlA pachI vivAha saMbaMdha atUTa bane che. yasya) bhani, yitrAnu u.- sukRtajJatayA'GganA | saptaparNa na. (sapta ca tAni parNAni ca) sAta iasi. gatAsUn avagRhya pravizanti saptajihvam-bRhatsaM0 saptaparNI strI. (saptaparNa+striyAM DIp) risAmAno 74 / 16 / dekho. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptapAtAla-sabrahmacArin ] saptapAtAla na. ( saptAnAM pAtAlAnAM samAhAraH) sAta pAtAla. saptaputras strI. (sapta putrAn sUte, sU+kvip) sAta chokarAMnI mAtA. saptaprakRti strI. ba. va. ( sapta saMkhyAkAH prakRtayaH) rAbhyanAM sAta saMghaTa5 aMgo - svAmyamAtyasuhatkozarASTradurgabalAni ca - amara0 / saptaprakRtivikRti strI. ba. va. (saptasaMkhyAkAH prakRtivikRtayaH) sAMjya prasiddha mahattva-sAra-pAMya sUkSmabhUto paMcatanmAtrAo. saptabhadra puM. (saptasu sthAneSu bhadramasya ) sarasaDAnuM jhADa. zabdaratnamahodadhiH / saptama tri. ( saptAnAM pUraNa: maT) sAtamuM. saptamI strI. (saptama + striyAM GIp ) sAtama tithi, sAtabhI vibhakti saptarakta puM. (sapta raktAni prazastAni asya) bhenA hAtha-paganAM taNiyAM-netrano aMharano bhAga-naja-tANaadharoSTha-kala se sAta bAsa hoya te "pANipAdatale rakte netrAntaranakhAni ca / tAlukAdharajihvA ca prazastA saptaraktatA" 11 saptarAtra na. ( saptAnAM rAtrINAM samAhAraH) sAta rAtrikho. saptarSi puM. ba. va. (sapta RSayaH saMjJAtvAt) bhriiyiatripulaha-pulastya-krutu-aMgirasa ane vasiSTha e sAta RSikho. saptarSimaNDala tri. ( saptarSINAM maNDalam ) ADAzamAM sAta RSionuM tArArUpe maMDaLa. saptalA strI. (saptadhA lAti, lA+ka+TAp) bhogarI, yAoThI, pAuNa vanaspati, vanaspati yarbhaSA. saptazatI strI. ( saptAnAM zatAnAM samAhAraH GIp ) sAtaso zlokano devIcaritro eka grantha-caMDIpATha, 'AryAsaptazatI' vagere graMthI. saptazirA strI. (sapta zirA asyAH) nAgaravela. saptasapti puM. (sapta saptayo'zvA yasya) sUrya- sarvairUstraiH samagraistvamiva nRpagaNairdIpyate saptasaptiH - mAlavi0 2 / 13 / - havirbhujAmeghavatAM caturNAM madhye lalATantapasaptasaptiH - raghu0 13 / 41 / khAnu Au. saptasAgara puM. ba. va. (sapta saMkhyAtAH sAgarAH) sAta samudra. 2055 saptAMzu puM. (sapta aMzavo jvAlA yasya) agni, citrAnuM jhADa. saptAMzupuGgava puM. ( saptabhiraMzubhiH puGgava iva zreSThatvAt) zani graha. saptArcis puM. (sapta accaSi yasya) agni- saptasAmopagItaM tvAM saptArNavajalezayam - raghu0 10 / 21 / yitrAnuM Au, zani graha, sAta zivA agara zvAsAvANuM. saptAzIti (strI.) sityAzI. saptAzva puM. (sapta azvA asya) sUrya, khaDaDAnuM jhADa. saptAzvavAhana puM. (sapta azvAH vAhanAnyasya) sUrya, khaDaDAnuM jhADa. tapanastApanazcaiva zuciH saptAzvavAhanaH -zAmbapu0 sUryastotre / saptAha na. ( saptAnAmahnAM samAhAraH ac) sAta hivasa, eka saptAha. sapti puM. ( sap + ktin) 284 - javo hi sapteH paramaM vibhUSaNam-sabhA0 / praNaya tri. (praNayena saha ) snehI, mitratApUrNa. sapratyaya tri. (pratyayena saha - ba. va.) vizvAsa rAjanAra, nizcita, vizvasta. saphara puM. ( sap + aran pRSo0 pasya phaH) kheDa bhatanuM bhAchasuM. sapharI strI. ( saphara + striyAM jAti0 GIS ) kheDa bhatanI bhAchasI- agAdhajalasaJcArI rohito'pi sthirAyate / gaNDUSajalamAtreNa sapharI pharpharAyate udbhaTaH / saphala tri. (saha phalena sahasya saH) saija ijavANuM.apazyadAzramapadaM saphalasnigdhapAdapam-kathAsarit 0 25 / 12 / vyartha nahi te. savadhUka tri. (saha vadhvA+ka sahasya saH) strIvANI puruSa. sabala tri. (saha balena sAmarthyena sainyena vA sahasya saH) sainyavANuM, ba142 sahita, sAmarthyavAnuM, jajavAna. sabAdha tri. (saha bAdhena, sahasya saH) AdhAvANuM, pIDAvAmuM. sabrahmacArin puM. ( samAnaM brahma vedagrahaNakAlInaM vrataM carati, car + Nini samAnasya saH) sahapAThI, kheDa guru pAsethI samAna adhyayana tathA samAna sAdhanA DaranAra, sahAnubhUti rAjanAra - duHkhasabrahmacAriNI taralikA kva gatA ? - kA0 / he vyasanasabrahmacArin yadi na guhyaM tataH zrotumicchAmi - mudrA 0 6 / Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2056 shbdrtnmhoddhiH| [sabhaya-samagratA sabhaya tri. (saha bhayena sahasya saH) bhayavANu, 40.xvAj. | sam (bhvA. para.-samati) vyAsa, avyavasthita thaj. sabhartRkA strI. (saha bha; patyA sahasya saH kap+TAp) (cu0 ubha0 -samayati-te) vikSu. 5.. yAta. uplujI strI... sam avya. (so+bA0 Damu) Authe. sAthe- navaM payo yatra sabhA strI. (saha bhAnti abhISTanizcayArthamekatra yatra gRhe) dhanairmayA ca tvadviprayogAzrusamaM visRSTam-raghu0 13 / 26 / ghaumona.besavArnu sthAna- paNDitasabhA kAritavAn .- Aho ! nivatsyati samaM hariNAGganAbhiHpaJca0 1 / hUta, ghara, samUsa, nyAyamaMdira, o. zakuM0 1 / 27 / meM samAna- yathA sarvANi bhUtAni sabhAj (cu. ubha. seTa-sabhAjayati-te) sevaj, zana dharA dhArayate samam-manu0 9 / 311 / sA, sArIrIta, 72j-sa.-snehAt saMbhAjayitumetya-uttara0 17 / prakarSamAM tathA samuccayamAM vaparAya che. hI5g a. sama tri. (samatIti, sam vaiklavye+ac) samAna, tulya.. sabhAjana na. (sabhAj+bhAve lyuTa) 4tI-mAvatIvemu samaloSThakAJcanAH-raghu0 8 / 21 / sara, - suja-mAnaMha-prItirnu sAdhana saMbhASa-vAtayAta guNayukto daridro'pi nezvarairaguNaiH samaH-subhA0 / sabhAjane me bhujamUrdhvabAhuH savyetaraM prAdhvamitaH prayuGkte sIg, sapATa, yogya, sA, re, ro, sarva adhu, raghu0 13 / 43 / pU4, sA2, 5%0. (puM. sabhAyAH saghaNa, samatasa- samadezavAtanasta na durAsadA janaH) samAno mAsa.. bhaviSyati-zakuM0 1 / sabhAjita tri. (sabhAj+karmaNi kta) suja mAnaha3 samakanyA strI. (samA vivAhayogyA kanyA) 52vAne yogya thayelI kanyA. prItinI. vAtayAta 43sa, pUsa, sela, saDa2 43.. sabhApati puM. (sabhAyAH patiH) samAno pati, prabhuja, samakAla puM. (samaH samAnaH kAla samayaH) samAna 3. yogya vasata. sabhAno sthApaka rAjA. samakoNa tri. (samaH koNo yasya) jyotiSa prasiddha sabhAsad puM. (sabhAyAM sIdati, sad+kvip) samAsa, rekhA gaNitamAM kahela sarakhAkoNa yukta vikoNa vagere. samAmA sana2. - zrutAdhyayanasaMpannAH kulInAH samakAla pu. (samaH kolA yasya) sa tanA.sa.pa. satyavAdonaH / rAjJA sabhAsadaH kAryAH zatrau mitre ca samakolI strI. (samakola+striyAM jAti0 GIS) sa854. ye samAH-yAjJa0 sAmA4i samya, dUrIna sabhya. samakSa avya. (akSNoH samIpam avyayI0 ac) pratyakSa, sabhAstAra puM. (sabhAM stRNAti, smR+aN) sama4i, narona%2, 353.- tathA samakSaM dahatA manobhavaM samaya.- "arthipratyarthinau sabhyAn lekhakaprekSakAMzca yaH / pinAkenA bhagnamanorathA satI / nininda rUpaM hRdayena dharmavAkyaiH raJjayati sa sabhAstAratAmiyAt' pArvatI priyeSu saumyaphalA hi cArutA-kumA0 5 / 1 / zukranItiH / samAna prabhujane sahAya3. (tri. akSNoH samIpaM, sam+akSi+ac) pratyakSanarI sabhika, sabhIka puM. (sabhA dyUtasabhA AzrayatvenAstyasya viSayanu, bhoyesa. Than/sabhA dyUtaM prayojanamasya Ik) sArI. samagandhaka puM. (samAstulyabhAgena nivezitAgandhAH ayamasmAkaM pUrvasabhiko mAthura ita evAgacchati- gandhayuktadravyANyatra kap) me tano banAvaTI 55mRccha0 / vRkadhUpe bhaktakaro giriH syAt samagandhakaHsabhocita puM. (sabhA ucitA paricitA yasya) parita. zabdacandrikA / (tri. sabhAyAmucita) satmAmA yogya. samagandhika puM. (samaH sarvadA tulyarUpo gandho'styasya sabhya puM. (sabhAyAM sAdhuH yat) sAmA%i85, samAsa:- Than) sugandhImA-masa.. tasmai sabhyAH sabhAryAya gopne guptatamendriyAH / ||rii.. samagra tri. (samaM sakalaM yathA syAttathA gRhyate, graha+Da) (tri. sabhA+ya) vizvAsu, vizvAsapAtra, samAne yogya, sa.47.- caturdaza hi varSANi samagrANyuSya kaannenimaka halAla sabhyatAvALuM. rAmA0 5284 / saMpU, madhu, pU8, saghaj. sabhyatA strI., sabhyatva na. (sabhyasya bhAvaH tal+TAp- | samagratA strI., samagratva na. (samagrasya bhAvaH tal+TAptva) salya5. tva) samaya5, saMgha5. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaGgA-samanvaya shbdrtnmhoddhiH| 2057 samaGgA strI. (samajyate'nayA, sam+anja+karaNe ghaJ+ | samadRSTitA strI., samadRSTitva na. (samadRSTerbhAvaH tal+ TAp) ma(r)8. ___TAp-tva) sava. 652. samAna dRSTi javA.. samacitta tri. (samaM sarvatra samabhAvaM cittaM yasya) sarva | samadhika tri. (samyak adhikaH prA. sa.) atyanta machi.5, 47. samAnatAvaNu, saba 652 samAna manavANu.- puSThaNa, pAI. pratikRtiracanAbhyo dUtisandarzitAbhyaH "zatrau mitre putre bandhau mA kuru yatnaM vigrahasaMdhau / samadhikatararUpAH zuddhasantApakAmaiH-raghu0 1852 / bhava samacittaH sarvatra tvaM vAJchasyacirAd yadi | samadhRta tri. (sam+dhR+kta) samAna. zata. dhaa24|| 438, sattattvam"-zrIzaGkarAcAryaH / mano buddhizca cittaM ca 522, samAna. te hyanIzAH zarIriNAm / ekacittaM manaH kRtvA | samadhva tri. (samAnaH adhvA yasya) samAna maulaaj, jJAnena pRthulocane ! / / samacittaM prapadyante na te | eka sAthe janAra. limpanti mAnavAH-vArAhe / tatpazana... samaniyata tri. (samena niyataH) vya5454 ho, samajJA, samAjJA strI. (samasmin sarvatra jJAyate'nayA, . vyApyatvavALuM. jJA+ka+TAp) ti, yaza. samanujJA srI. samanujJAna na. (sam+anu+jJA+ka+TAp/ samajyA strI. (sam+aj+kyap na vIbhAva: TAp) sam+anu+jJA+lyuTa) 2%, bhUdAta, 52vAnI , samA, ti, yaza, mAla3. sahamati. samaJjasa tri. (samyak aJja aucityaM yatra ac / samanujJAta (tri.-sam+anu+jJA+karmaNi kta) 2% samA.) yogya, musta, dAya, vA40I, atyanta / ApeluM, kabUla kareluM, paravAnagI Apela. nyAyothita- bhRzAdhirUDhasya samaJjasaM janam-kirA0 samanta puM. (samyak antaH) sArI rAta saMta-cha32, 10 / 12 / sAthI sAkSI. sImA, 6. (tri. samyak antaH, sa yatra vA) saa2|| samaJjas na., samaJjasatA strI., samaJjasatva na. maMgavANu, saMpU, sa5j. (samaJjasasya bhAvaH tala+TAp tva) yogya samantatas, samantAt avya. (samanta+paJcamyarthe tasil/ yuktapaNuM, lAyakAta, vAjabIpaNuM, atyantapaNuM. samanta+avyayArthe Ati) yota26, 4 85100, sarvatra.. samaNTha (pu.) me tanuM us. -striyazca sarvA ruruduH samantataH puraM tadAsIt punareva samatA na., samatva strI., (samasya bhAvaH tala+TAp- saGkulam-rAmA0 2 / 57 / 34 / tva) samAna5. samantadugdhA strI. (samantato dugdhamasyAH) thoranu jAu. samatikrama puM. (sam+ati+kram+ghaJ) 6saMghana, bhUsa. samantapaJcaka na. (samantAt paJcakaM hRdayapaJcakaM yatra) samatIta tri. (sam+ati+i+kta) vAtaj, thAI gaye. mukSetramA AveDaM te namana meM tIrtha- 'tri saptakRtvaH samatraya na. (samaM trayaM yatra) 19 // sa25 mArA, bharI, pRthivIM kRtvA niHkSatriyAM prabhuH / samantapaJcake goNa, 23- nA sa2 mA paJca cakAra raudhirAn hRdAn / / sa teSu tarpayAmAsa samatsara tri. (saha matsareNa, sahasya saH) bhatsara vANu, pitRn bhRgukulodvahaH' -mahAbhArate / mahej, dhI. samantabhadra puM. (samantAt bhadramasya) juddhavi, - nAmanA samadarzitA srI., samadarzitva na., samadarzin, samadRSTi, eka dArzanika jainAcArya. samadRSTi strI. (samadarzinaH bhAvaH tala+TAp tva/ samantabhuja puM. (samantAt bhuGkte, bhuja+kvip) bhani samasmin sarvatra brahmabhAvena bhinnatayA pazyati, dRz+ yitrAnu u. Nini/samAnA dRSTiryasya/samA cAso dRSTizca) sarva / samanyu puM. (saha manyunA) ziva. (tri.) AdhAj, usaij, 652 samAna dRSTi rAmana2.- vidhAvinayasampanne brAhmaNe 2. gavi hastini / zuni caiva zvapAke ca paNDitAH / samanvaya puM. (sam+anu+i+ac) niyamita abha. agara samadarzinaH-bhaga0 5 / 17 / sava 652 samAna dRSTi, - 5252 anuma, tAtyaya- tat tu samanvayAtsamaya, samabhAva.5gj- duHkhe sukhe ca viprendra ! yA brahma0 1 / 1 / 4 / -na ca tadgatAnAM padAnAM brahmasvarUpadRSTivartate sadA / tathA zatrau ca mitre ca samadRSTizca viSaye nizcite samanvaye'rthAntarakalpanA yuktA . sA smRtA-pAye kriyAyogasAre / zArI0 3 / saMyoga. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2058 shbdrtnmhoddhiH| [samanvita-samarthatA samanvita tri. (sam+anu+iN+kta) yuta, saMgata, | samayabheda, samayavyabhicAra puM. (samayasya bhedaH/samayasya saDita, sAthe, asta, prAkRtabhama Mg. ___ vyabhicAraH) bhUsAtana , niyamana , mata samapada na., samapAda puM. (samaM padaM yasmin/samAH gumAvavo. pAdAH strIpuMsoryatra) 1kSya vIta. vamate dhanudhAzamInI. samayA avya. (sam+ iN+A) sepa, sabhI5- samayA UbhA rahevAnI eka rIta, eka ratibandha-maithuna prakAra. saudhabhittim-daza0 / madhye, vayye. -yoSitpAdau hRdi sthApya karAbhyAM pIDayet stanau / samayAkAra puM. (samayasya saGketasyAkAraH) saMta. yatheSTaM tADayet yoni bandhaH samapadaH smRtaH . | samayAdhyuSita na. (samayaH adhyuSito yatra) sUrya ane rtimnyjrii| tArA je samaye dekhAtA nathI te samaya-paroDha-prabhAta samabuddhi tri. (samA buddhiryasya) sabhI buddhivANu. . tathA prabhAtasamaye naSTe nakSatramaNDale / raviryAvannasamabhAva puM. (samasya bhAvaH) samAnabhAva, samAna, / ddazyate samayAdhyuSataM ca tat' / / tulya5i. (tri. samaH samAnaH bhAvo yasya) samAna | samayAzaddhi strI. (samayasya azaddhiH) samaya-nA bhAvavALuM, tattvajJAnI, sarva upara samAnabhAva rAkhanAra. mazuddhi. samabhipluta na. (sam+abhi+plu+kta) pUragrasta, AL samara puM. na. (sam-R+AdhAre apa) yuddha, 35, . vyAta. karNAdayo'pi samarAt parAGmukhI bhavanti-veNI0 3 / samabhivyavahAra puM., samabhivyAhRti strI. (sam+abhi+ rajAMsi samaratthAni tacchoNitanadISviva-raghu0 12 / 82 / vi+A+ha/sam+abhi+vi+A+ha+ bhAve ktin) samarabha puM. (samaravat bhAti, bhA+ka) te. nAme . sahitapaNuM, pUvaparIbhAva, vyavadhAna-rahitapaNuM. ratibandha-maithuna prakAra. sahoccAraNa. samaramUrddhan puM. (samarasya mUrdhA) yuddhanau. AAHI, samabhivyAhata tri. (sam+abhi+vi+A+ha+kta) laDAIno mokharo. sahita, sahoccAraNa karela, vyavadhAna rahita. samarocita puM. (samare ucitaH) yuddhane. 145 &tthI.. samabhisaraNa na. (sam+abhi+sR+bhAve lyuTa) sAme samarcana na., samarcanA strI. (samyak arcanam/samyak 4, bhejavA zodha, bhagavA yA. ___arcanA) sArI sate. pUna. samabhiharaNa na. (sam+abhi+ha+bhAve lyuTa) 42j, samarcita tri. (sam+ad+kta) sArI ta 548.. ____42542, Aj, 543.. samarNa tri. (sam+ad+kta) sArI rAta pAusa.. samabhihAra puM. (sam+abhi+ha+ghaJ) vAraMvAra, BiyAnu samartha tri. (sam+artha+ac yad vA saMgato'rtho yasya satatapa, atyanta, ghauj. samabhUmi strI. (samA samAnA bhUmiH) sI. moya prA. sa.) zAstivA, sAmathryavANu, maNavAna, hitahArI, samabhUmitale ramye drumairbahubhirAvRte / puNye raMsyAmahe yogya arthavANu, -pratigrahasamartho'pi manu0 4 / 186 / tAta ! citrakUTasya kAnane-rAmA0 2 / 56 / 11 / / 6yita- taddhanugrahaNameva rAghavaH pratyapadyata samarthasamam avya. (sam+amu) sAthai, sahita5j, me samaye, muttaram-raghu0 1179 / -ye samarthA jagatyasmin 4 mate- 'samameva samAkrAntaM dvayaM dviradagAminA' sRSTisthityantakAriNaH / te'pi kAlena lIyanne kAlo -radhau0 hi balavattaraH-tithitattva / dhanesatA athavAj. (paM. samyaka artha) yogya artha sArI atha. chita samamiti tri. (samA mitiryasya) samAna bhA5vANu, samAna bhApa . (srI. samA cAsau mitizca) samAna bhA5. artha, vyAkaraNa prasiddha pada saMbaMdhI vidhi samAsa samaya puM. (sam+iN+ac) 10, 4mata, zapatha, soganda, vagere, baNavAna. mAyAra, siddhAnta-haina, mauddha, naiyAyi, vaizeSi, samarthaka tri. (sam+artha+Nvul) samarthana 4242, siddha sAMjya, bhImAMsA se 7 siddhAMtA-bhata. 012, 42 / 2, sAvita 42nAra. (na. samartha+ saMjJAyAM kan) svI..(2, saMta, niza, bhASA, bosa, lodI, saMpatti, agara, candananI lAkaDI. ALL, niyama, avasara, vizAna, samayAnu, zAna, | samarthatA strI., samarthatva na. (samarthasya bhAvaH tal+TAp niyama bAMdhavo, zastra, 7242, 42 // 4, bhosama, niyama. samarthasya bhAvaH tva) samartha, samaya, ti.. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarthana-samasthalI ] samarthana na. (sam+artha+ bhAve lyuT ) JabhuGakhA pramANe ja che-hovuM joIe' ityAdi nizcaya karavo te, siddha 5, sAbita, yogya-ayogyano vicAra 42vI. sthiteSvetat samarthanam-kAvya0 1 samAdhAna 42, TeDI khApavo, virodha. zabdaratnamahodadhiH / samarthanA strI. (sam+artha+yuc+TAp) azasya adhyvasAya-na bane tevuM kArya vagereno nizcaya karavo te. samarthita tri. (sam+artha+kta) samarthana urela, siddha harela. samarddhaka, samadarzaka tri. (samarddhayati, sam + Rdh+ Nvul) samRddha 42nAra, icchita ina ApanAra devo vagere, vara hotA. samarpaNa na. ( samyak arpaNam) artha 42 te, khApavu, sopavu. samarpaNIya tri. ( samyak arpaNIyaH) soMpavA sAyala, arpaNa ka2vA yogya, ApavA lAyaka. samarpita tri. ( samyak arpitaH, ap + kta) arpaNa resa, soMpela. samaryAda tri. (saha maryAdayA sahasya saH) sabhIpa, pAse.. samala na. tri. ( samyak malam / saha malena sahasya saH) viSTA, bhaNavANu, bhekhu, viSyavANuM. samavakAra puM. (sam+ ava+kR+ AdhAre+ghaJ) kheDa jAtanuM nATaka. -'vRttaM samavakAre tu khyAtaM devasurAzrayam / saMzayo nirvimarzAstu trayo'GkAH sA0 da0 / samavatAra puM. (samavayatIryyate'nena, sam +ava+tR+ghaJ) pAsIbhAM ataravAnAM pagathiyAM samavatArasamairasamaistaTaiH - kirA0 5 / 7 / samavartin puM. ( samaM varttate, vRt Nini) yama, dharmarAbha samavarttin tri. ( samaM vartate sarvatra, vRt + Nini ) sarva ThekANe samabhAve vartanAra. samavanata tri. (sam+ava +nam + kta) sArI rIte nIce nabhela. samavasargya tri. (sam+ava+sRj + Nyat) choDI hevA lAyaka, javA devA lAyaka. samavApti strI. (sam+ava + Ap+ktin) bhejavavu, pAvu, prApti. samavAya, samAvAya puM. (sam+ava + ay+ghaJ) sam + A+ava+i+ac) samUha - sarvAvinayAmekaikamapyeSAmAyatanaM kimuta samavAyaH kA0, bahUnAmapya 2059 sArANAM samavAyo hi durjayaH - subhA0 / bhejavavuM, mizraeA karI devuM, nyAya prasiddha nitya dravya vageremAM jAtino saMbandha, avicchedya-abhedya saMbaMdha. samavAyikAraNa na. ( samavAyi ca tat kAraNaM ca ) duhu~ na paDe tevuM kAraNa. samavAyijanaka na. ( samavAyi ca tat janakaM ca) 5 jAtanuM kAraNa. samavAyin tri. ( samavAya + astyarthe ini) samavAya saMbaMdhavALuM, samUhavALuM, abhedya kAraNa, upAdAna kAraNa. samavRtti tri. ( samA vRttiryasya) samAna vRttivANu samaveta tri. (sam+ava+iN + kta) bhajela, samavAya saMbaMghathI bheDAyesa, samUhavANuM, kheDaDu thayeluM. 'dharmakSetre kurUkSetre samavetAH yuyutsavaH ' -gItAyAm 1 / 1 / samazanIya puM. ( samyak azanAya hitaM cha) vivAha pachI daMpatIne khAvA mATe karelo eka sthAlIpAka. samaSTi strI. ( samaS + az - vyAptau + ktin) samaya pazu, sArI rIte vyApa. (sam+az+karttari ktic) vehAnta zAstraprasiddha saMdhIbhUta samasta pachArtha- 'samaSTirIzaH sarveSAM svAtmatAdAtmyavedanAt / tadabhAvAttadanye tu jJAyante vyaSTisaMjJayA' - paJcadazI / samaSThilA, samaSThIlA strI. ( samaM tiSThati, sthA+ilac pRSo0 SatvaM vA dIrghaH) kheDa bhatanuM zA samaSTho'pi gaNDIra: samaSThIlA samaSThilA zabdaratnAvalI / samasana na. ( samaS + as + lyuT ) samAsa, saMkSepa, avakuM sArI rIte pheMkavuM, samAsa karavo. samapti puM. ( sameSAM sarveSAM suptiryatra) saMhAra, mahApralaya. samasUtrapAtanyAya puM. (samatayA sUtrasya pAtaH etAddazo nyAyaH) se nyAya bhyotiSamAM prasiddha che. samasta tri. ( sam + as + kta) saghaNuM, saMkSipta, 25 samAsa pAmesuM, samaya, jaghu. sUktAnyazeSANi zaTAkalApo ghrANaM samastAni havIMSi deva ? viSNupu0 / samastha tri. ( samaM tiSThati, sthA+ka) samabhAve rahe, tulyapAye rahe. parato na vizeSaphalaM viSamasamasthAstu pApazubhaphaladA - bRhatsaM0 50 / 20 / samasthalI strI. ( samA cAsau sthalI ca) veddInI aMdharano pradeza, sapATabhUmi-gaMgA ane yamunAno madhyapradeza. - - Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2060 shbdrtnmhoddhiH| [samasthalIkaraNa-samAdAna samasthalIkaraNa na. (samasthala+vi+kR+lyuTa) sapATa | samAkhyAta tri. (sam+A+khyA+kta) praNyAta, 42. tivANu, yazasvI mAna382, sArI rAta 48.. samasthalIkRta tri. (samastha+cci+kR+kta) sapATa 438 / samAkhyAti strI. (sam+A+khyA+ktin) sArI rAta sIdhu 438. 53j, yaza, li, 3, prasiddhi. samasthalIbhavana na. (samasthala+cci+bhU-lyuTa) s5||2 samAkhyAna na. (sam+A+khyA+lyuTa) sArI zata. . tha. samAgata tri. (sam+ +gam+kta) bhAve, maNej, samasthalIbhUta tri. (samasthala+cci+bhU+kta) sapATa samAgama thaye. -karmayA saha yoddhavyamasmin thayela. raNasamudyame / yotsyamAnAnavekSe'haM ya ete'tra samAgatA:samasyA strI. (samasyate saMkSipyate'nayA, sam+as+ bhaga0 1 / 22 / kyap+ TApa) samasyA-saMgaThana-saMkSepamA 438. dona | samAgati strI., samAgama puM., samAgamana na. (sam+A+ caraNa vagerene pote athavA bIjAe karela bAkInA gam+ktin/sam+A+ gam +ghaJ /sam+A+ jI bhAgathI yo4vA mATe 438 prazra - kaH zrIpatiH gam+lyuTa) bhAvate, sabhAgama, saMgama- 'samAgamAH kA viSamA samasyA-subhA0 / adhUrAne pUre 2j. sApagamAH sarvamutpAdi bhaguram' hitopadeze / . gaurIva patyA subhagA kadAcit kIyamapyardhatanu ratizaktiH striyaH kAntA bhojyaM bhojanazaktitA / samasyAm naiSa0 782 / dAnazaktiH savibhavA rUpamArogyasampadaH / samA strI. (samayati vikalayati bhAvAn, sam+ac+TAp) zrAddhaputryamidaM phalaM brahmasamAgamaH-matsyapu0 / varSa, va2sa. -tenASTau parigamitAH samAH kathaJcit | samAghAta puM. (sam+A+han+ghaJ ghAtAdezaH) yuddha, raghu0 8 / 12 / -mA niSAda ! pratiSThAM tvamagamaH 15, AghAta, sArI rAta prahAra- sampheTastu zAzvatIH samAH / yat krauJcamithunAdekamavadhI: samAghAtaH kruddhasatvarayordvayoH / sA0 da0 61421 / ___ kAmamohitaH-rAmA0 1 / 2 / 15 / / samAcara, samAcAra tri. (sam+A+ca+Ta/sam+A+ samAMza puM. (samazcAsau aMzazca) samAna. , tulya car+ghaJ) mAyaratuM, sAre mAya278 422, bhAsa, sa.25 Disso, sarajI bhAga mAya2nAra, yogya vatana. . puNyatrINAM samAcAraH samAMzahAraka, samAMzahArin, samAMzaka tri. (samAMzaM zrotumicchAmi tattvataH mAtsye 66 a0 / harati, ha+Nvul/ha+ Nini/samAMzo'styasyeti Than) | samAcaraNa na. (sam+A+ car+lyuT) // 524, AyAra, sarakho bhAga lenAra, samAna hisso lenAra. | ___vatana. 2j, bha. samAMzamInA srI. (samAM samAM vijAyate, prasUte kha | samAcarat tri. (sam+A+ca+zata) AyaratuM, tatuM, nipA0) 42 varSe vayAtI ||y ane. vA729 bhApatI 42, mAyA2mA bhUtuM. 4- samAM samAM vijAyate-pA0 9 / 2 / 12 / samAcaryA strI. (sam+A+ca+ya+TAp) aay25||ss. samAkarSin tri. (sam+A+kRS+Nini) 22. zata mAyA2, vatana 42, bha. ___mA 42||2-ynaa2-unaa2. (puM.) dho dU2 samAja puM. (sam+aj+ghaJ vIbhAvo na) pazu sivAyana 43. rA. sAno samUha- dharmavyatikramo hyasya samAjasya dhruvaM samAkula tri. (sam+A+kul+ka) sAta samuNa- bhavet / yatrAdharmA samutiSThenna stheyaM tatra karhicitvyApa. bhAga0 10 / 44 / 9 / sAmA, pAthI. samAkulatA strI., samAkulatva na. (samAkulasya bhAvaH | samAjJA strI. (samyak AjJA) sArI mAzI, tuma, tal+TAp-tva) sArI rIta mANa-vyAmuNa. sAma3, ti, yaza. samajJA za6 ema. samAkhyA strI. (samAkhyAyate'nayeti, sam+A+khyA+ | samAdAna na. (sam+A+dA+bhAve+lyuTa) sArI zata. aG+TAp) kArti, yaza, mAma3- sapiNDIkaraNasamA- AL, sArI rAta svIt2, -sarvapApasamAdAnaM nRzaMse khyAsiddhyarthaM sutarAM tatra sadAcaraNam-tithyAditattve / / cAnRte ca yat-mahA0 13 / 94 // 35 / bauddhonu, pAtAnu saMjJA, nAma yogabaLa, yoganI zakti. nitya karma. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdAya-samAnIta shbdrtnmhoddhiH| 2061 samAdAya avya. (sam+A+dA+lyap) bana, aDa | samAdhmAta tri. (sam+A+mA+kta) sArI te gava rIna, svArIne. pAmela, sArIrItaza6 38, dhamesa, sa. samAdiSTa tri. (sam+A+diz+kta) mA 428, samAna tri. (samamAnayati, an+aN) tulya, sara, ma. 438. samAna- bhuje bhujagendrasamAnasAre bhUyaH sa bhUme(ramAsasamAdeya tri. (sam+A+dA+yat) an43, aDae. saJja-raghu0 2174 / . abhimAnI, bhAnavANu, karavA yogya, svIkAravA lAyaka. 55. vagere pAya vAyumAMno . vAyu- hRdi prANo samAdeza puM. (sam+A+diz+a) sA, huma, gude'pAnaH samAno nAbhi saMsthitaH-amara-bharatau / 32mAna. samAnakAla puM. (samAnaH kAlaH) sa25o. , me samAdhA strI., samAdhAna na. (sam+A+dhA+a+TApa, quta. sam+A+dhA+lyuTa) niSpatti, siddhi, vivAha samAnakAlIna tri. (samAnakAle bhavaH kha) samAna ANe. bhAMgavo, samAdhAna karavuM, dhyeya vastumAM ekAgrapaNe DonA2-thanA2, . samaye thanA2. manane sthApavuM. samAnagotra tri. (samAnaM gotraM yasya) me. muM. samAdhi puM. (sam+A+dhA+ki) dhyAna 2al enis samAnajanman tri. (samAnaM janma yasya) samAna. mANu, vastumAM ekAgrapaNe manane sthApavA rUpa ekadhyAna sAdhenmelA. atmezvarANAM na hi jAtu vighnAH samAdhibhedaprabhavo samAnajAti tri. (samAnA jAtiryasya) me tak. bhavanti-kumA0 3 / 40 / -tasyAM lagnasamAdhim- samAnajAtIya tri. (samAnA jAtiryasya cha) Andwi (mAnasam)-gIta0 / - tapaHsamAdhiH-kumA0 3 / 24 / DonA2-thanA2. saMDa. taM vedhA vidadhe nUnaM mahAbhUtasamAdhinA-raghu0 | samAnatA strI., samAnatva na. (samAnasya bhAvaH tl+ttaap1|29| -nigRhItasya manasaH zravaNAdau tadanuguNaviSaye tva) samAnapata. ca samAdhiH samAdhAnam-vedAntasAraH / vayananI abhAva, samAnayana na. (sam+A+nI+lyuTa) mAra, 6uag. mauna, niyama, indriyone vaza rAkhavI te, te nAme | samAnavibhaktika tri. (samAnA vibhaktiryasmAt kap) se mA2- samAdhiH sukare kArye daivAd sa2vimatiaaj, me. vibhAtivAj. vastvantarAgamAt -sA0 da0 10 1740 / vyano meM | samAnaviSaya puM. (samAnazcAsau viSayazca) 2. viSaya, gue. 12anu saMga vizeSa . upakSepaH parikaraH / samAna viSaya. parinyAso vilobhanam / yuktiH prAptiH samAdhAnaM | samAnaviSayaka tri. (samAno viSayo yasya kap) / vidhAnaM paribhAvanA / udbhedaH karaNaM bheda etAnyaGgA viSayana, samAna. viSayavANu. vai mukhe-sA0 da0 6338 / sArI rAta naing, samAnAkAra, samAnAkRti puM. (samAnazcAsau aakaarshc| 63 nAva, bhananI mAtA- dhyAnameva samAnA AkRtiH) sa.25o mAra, samAna mAiti. dhyeyAkAranibhAsaM pratyayAtmakena svarU samAnAkAraka paM. (samAnaH AkAro yasya kapa) s25|| yadA bhavati dhyeyasvabhAvAdezAt tadA samAdhirityucyate- / , samAna A Pauj. yogasUtrabhASye / ' . ayAcatAraNyanivAsamAtmanaH | samAnAdhikaraNa tri. (samAnamekamadhikaraNaM yasya) me. phalodayAntAya tapaH samAdhaye-kumA0 5 / 6 / adhikaraNamAM vartanAra-potAnA adhikaraNamAM vartanAra samAdhimat, samAdhistha tri. (samAdhi+astyarthe matupa / / pArtha, duhI vimastivANu na me sane me samAdhau tiSThatIti sthA+ka) samAdhivANu, mAnanI. | mane 49ubanAI 56. meyatAauj. -manaH saMkalparahitamindri- | samAnAdhikAra puM. (samAnazcAsau adhikArazca) samAna yArthAnacintayan / yasya brahmaNi saMlInaM samAdhisthaH mAgha2. sa kIrtitaH / dhyAyataH paramAtmAnamAtmasthaM yasya | samAnAzauca na. (samAnaM ca tat AzaucaJca) samAnatulya yoginaH / manastallayatAM yAti samAdhisthaH sa ___ zauya-sUta. kIrtitaH / -gAruDe gItAsAre 240 a. / samAnIta tri. (sam+A+nI+kta) bhAzara, dAveda. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2062 samAnodaka puM. ( samAnamekaM tarpaNAdau deyamudakaM yasya) agiyArathI mAMDI caudamI peDhI sudhIno sago. samAnodakabhAvastu nivartetAcaturdazAt-manu0 5 / 60 / samAnodarya puM. (samAne udare bhavaH yat vA na sAdezaH) eka ja mAtApitAthI utpanna thayela sago bhAI. samAnodaryamasmAkaM jaTAyuM ca tathAdarAt bhaTTiH 7 / 86 / samAnodaryA strI. ( samAne udare zayitaH, yat+TAp-pakSe sAdezo na ) sagI jahena. zabdaratnamahodadhiH / samAnta puM. ( samasya antaH) varSano cheDI. samApa puM. ( samyak Apo yatra ac samA0 ni0) devayajanasthAna. samApaka tri. ( samApayati, sam+ap+Nak) samApta DaranAra, pUrNa 42nAra, bhApa bhejavanAra, hAra DaranAra, mArI nAMkhanAra. samApatti strI. ( sam + A + pad+ktin) majavu, sAme thayuM, asmAt prasaMga, asmAt sA tha samApatti dRSTena kezinA dAnavena vikrama0 1 / kriyAsamApatti nivartatAni - raghu0 7 / 23 / samApana na. ( sam + Ap + bhAve lyuT ) samApta vu, pUrNa 42, hAra bhAravu, bhArI nAMjavu, bhApavu, bhejava samApatra tri. ( sam + A + pad + kta) samApta harela. prApta rela, bhejavesa - prAyaH samApanavipattikAle yo'pi puMsAM malinA bhavanti subhA0 / uveza pAbhela, bhArI nAMjesa (na. sam + A + pad+bhAve kta) samApti, vadha, nAza. samApita tri. ( sam + Ap + Nic + kta) samApta rela, pUe rela -ArabdhaM malamAsAt prAk yat karma na samApitam - malamAsatattvam / samApta tri. ( sam + Ap + kta) samApta, saMpUrNa rela. -sadyaH prabAlodgamacArupatre nIte samAptiM navacutabANekumA0 3 / 27 | mejavesa, aMta pAbhela, cheDI pAbhela. samAptapunarAttatA strI. ( samApte vAkyasamAptau punarAttatA) sAhityaprasiddha kAvyano eka doSa. samAptAla puM. ( samAptAya alati paryApnoti al+ac) pati, svAmI, ghaTI. samApti strI. (sam+Ap + ktin) avasAna, cheDo, aMta, prApti, bhejavavu, samAdhAna. samAptika tri. ( samApti+kai+ka) samApta DaranAra, cheDo ANanAra, aMta lAvanAra. [samAnodaka-sa - samAlamba samApluta na. ( sam + A + plu+kta) pUrathI vyApta, pUramA DUjI gayesa, lareluM. samAmnAta tri. (sam+A+mnA + kta) garosa, gazatarI arela, irI rela, punarukti35 urela. samAmnAya puM. (sam+A+mnA+ghaJ) gaeAvu, gaNatarI aravI, irI uhevu, uhevu. samAmnAna na. ( sam + A + mnA + bhAve lyuT ) gazatarI, gAnA gAte, irI irI ahevu, vAraMvAra. samAya puM. (sam+A+ghaJ) bhAva, bhAva, samAgama. samAyAta tri. (sam+A+yA+kta) khAvesa, sArI rIte Avela. samAyoga puM. ( sam + A + yuja +ghaJ) saMyoga-sabhavAya vagere saMbandha prayona, arA. samArabdha tri. (sam+A+rabh + kta) khAraMbhesa, za3 urela. samArambha puM. (sam+A+rabhi+ghaJ num) Arambha, za3Ata. - bhavyamukhyA samArambhA...tasya gUDhaM vipecireraghu0 17 / 53 / samArAdhana na., samArAdhanA strI. (sam+A+rAdh bhAve lyuT/sam+A+rAdh + lyuT + TAp) ArAdhanA 42vI, sevayuM sevA ravI, saMtoSa upabhavavo, khuzI du. - nATyaM bhinnarucerjanasya bahudhA'pyekaM samArAdhanammAlavi0 114 | samArUDha tri. ( sam + A + rUha + kta) jagela, vadhesa, yaDhela. samAropita na. (sam+A+ruh + Nic + kta + puk) thaDAvesuM savAra thayela, tAzesuM bhavatA cApe samAropite kAvya0 10 / samAroha puM. (sam+A+ruh+ghaJ) agavu, vadhavu, yaDhate. samArohin tri. (sam+A+ruh+ Nini) (ganAra, vadhanAra, yaDhanAra, svAra. samAlabhana na (sam+A+labh + lyuT) prezara vagere zarIre yojavu-yopavu, lepana 5, yajJamAM badha rakho, paDavu. samAlabdha tri. ( sam + A + labh + kta) yajJamAM vadha duravA pakaDela pazu vagere, yajJamAM vadha karela. samAlamba puM., samAlambana na. (sam+A+labi+ghaJ/ sam + A + labi + lyuT ) Azraya, AdhAra, TeDo, AsaMjana, zaraNa, baDavu, vajagavu. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAlambin-samAsaMgavat] shbdrtnmhoddhiH| 2063 triblina tri. (sa+3+4+) Azraya | samAvezita tri. (samAveza+tArA rUta) samAveza lenAra, AdhAra lenAra, AzrayavALuM, AdhAravALuM, karela, samAveza. TekAvALuM, AlaMbana karanAra, zaraNa lenAra, laTakanAra, | samAzraya chuM. (sa++&+) Azraya, Azaro. vaLagI rahenAra. (6. samAdhyate, sam+A+ -tamaraNyasamAzrayonmukhaM zirasA veSTanazobhinA sutH+na) eka ghAsa. raghu 82aa AdhAra, Teko, zaraNa, Azraya sthAna, samAma 6. samamina na. (sa+mA+4+ / ghara.. sam+A+ +nyUTa) kesara vagere. zarIre coLavuM. | samAzrita tri. (sa+A+fzra+vatta) Azraya, Azraya lepana karavuM samAjamAM viravayAva: -za0 4. lIdhela. saddA mAM vAya ra vaSa mAnIrathItIrayajJamAM bali-pazunuM apaharaNa karavuM, teno vadha karavo, samazritAnA-mantapiI | AdhAravALuM, zaraNavALuM. pakaDavuM, jhUMTavI levuM. samApti tri. (sa+A+~i+vata) bheTela, vaLagela, samAmi tri. (sa++ +na) kesara vagerethI AliMgana karela. zarIre lepana karanAra, yajJArthe pazu vadha karanAra, nIrava pu. (sa+nA+sTi+a) AliMgana karavuM, samAvaraNa . (sa+A+vR+nyuTa) DhAMkaNa, veSTana, sArI rIte bheTavuM, vaLagI rahevuM. samArapina tri. (sa+A+sTi+na) AliMgana AvaraNa. samAvartana ne, (sa+3+vR+nyu) vedAdhyayana karyA karanAra, sArI rIte bheTanAra, vaLagI rahela. samAzvasana, samAzvAsana na. (sam+A+zvas+bhAve pachI gRhasthapaNA mATe gurukuLathI AvavA nimitte nyu/sam+A+zvar-nyu) AzvAsana ApavuM, thanAro eka saMskAra. viramavuM, zAnta thavuM. samAviSTa tri. (4+3+va+vatta) yukta, joDAyela, sAzvata tri., samA zvAsa chuM. (sa+mA+a+vara/ mananA AgrahavALuM, harakoI kAmamAM mananI atyanta sa+mA+ja+ga) AzvAsana pAmela, virAma ekAgratAvALuM. pAmela, zAnta thayela. sanavRtta tri. (4+3+vRvatta) vIMTAyela, gherAyela. samAsa . (sa+ma+pAve paga) nAmono samAsa - -ataH paraM samAvRttaH kuryAd dAraparigraham-udvAhatattvam / nAmnAM samAso yuktArthastatsthA lopyA vibhaktayaH / DhAMkela, DhaMkAyela. -saMkSepa thavo. -UNI dharmastha vo ni: samAna samavRtti ratrI. (pha+ga+vRt+vittana) vIMTAvuM, vIMTavuM prakIrtitA / manu0 2 / 25 / -samAsataH shruuytaamgheravuM, DhAMkavuM, DhaMkAvuM. vikrama0 2aa TUMkuM thavuM te, samarthana. (samAsa cAra savRitta, sAvRttava tri. (sam+A+vR +va7/ prakAranA kendra, tapuruSa, bahuvIhi ane sa+mA+ +va+svArthe ) jeno samAvartana avyayIbhAva.) samAsa nAmaka alaMkAra-parovirSe. saMskAra thayela hoya te, guru gRhethI vedAdhyayana karI zliSTaH samAsokti:-kAvya0 10 / gRhasthAvAsa mATe pAcho pharela ziSya. samAsavara tri. (sa+ +++7) Asakta, samAvedanIya, samAvedya tri. (sama+A+vida+Nica saMyukta, samAsovAM navAM svayama tAnanorata:+nIya/sa+nA+vi+ f +yata) nivedana | pUrIrthastotra | vaLagela, joDAyela, AgrahavALuM. karavA yogya jaNAvavA lAyaka. { samasavitta sro., samAsAna na. (sa++++ samAveza . (sam+A+va+ga) yojanA, joDAvuM. vitta/sa+A+sagna+nyu) atyanta Asakti, - parasparasamAvezAt jagataH pAlane sthitau - vaLagavuM, lAgyA rahevuM, joDAvuM, atyanta Agraha. darivaMze ? kA manano Agraha, jusso, Aveza, | samAsa chuM. (sa+nA+sa+gu) saMyoga, Asakti, praNayonmAda, bhAvodreka, harakoI kAmamAM mananI atyanta abhiniveza. ekAgratA, aneka atha vagereno eka vAkya vageremAM | samAsaMgavat tri. (samAsaGga+astyarthe matupa masya vaH) samAveza karavo te, samAvavuM. saMjogavALuM, AsaktivALuM, abhinivezavALuM. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / 2064 samAsatas avya. (samAsa + paJcamyarthe tasil ) saMkSepathI, TUMDAsathI. samAsarjana na. (sam+A+sRj + lyuT ) bhUmvu, choDavu, tabhvu. samAsavat tri. puM. avya. (samAsa + astyarthe matup masya vaH/samAsaH saMkSepo'styasya samAsa+matup masya vaH) saMkSepavANuM, AzavANuM, TUI, vyAkaraeAmAM Ihesa sabhAsavAjo zabda, tuMhavRkSa (samAsa + ivArthe vat) samAsatulya kriyA, samAsa jevuM, samAsanI peThe. samAsAdana na. (sam+A+sad + Nic + lyuTa) bhejavaI te, pAse khAvu, pahoya, prApta avu. samAsAdita tri. (sam+A+sad + Nic + kta) bhejaveluM pAsenuM, sArI rIte lIdheluM, pAse ANeluM, prApta thayesa, pahoMyesuM. samAsAnta, samAsAntavidhi puM. ( samAsasya antaH / samAsAntazcAsau vidhizca) vyArA prasiddha samAsanI aMte Avato pratyaya vagere, e pratyayano vidhi. samAsArtha puM. ( samAsena saMkSepeNa arthaH) sabhAsathI jANavA yogya artha. samAsArthA strI. (samAsena artho'bhihito yasyAH ) samasyA. samAsIna tri. (sam+As+kta) jeheyuM. samAsRSTa tri. (sam+A+sRj + kta) bhUDesa, choDesa tyasa samAsRSTi strI. ( sam + A + sRj + ktin) bhUvu, choDa, tyaSThavu samAsevana na., samAsevanA, samAsevA strI. (sam+A +sev+lyuT/sam+A+sev + lyuT + TAp / sam+A+sev+aG+TAp) sArI rIte seva, sevA. samAsevita tri. (sam+A+sev+ yat) sArI rIte sevesa, sevesa.. samAsevya tri. ( sam + A + sev + kt) sArI rIte sevavA sAya5. samAhata tri. (sam+A+han + kta) hosa, hoDesa, vagADela. samAhanana na. (sam+A+han + lyuT ) eAvu, hoDa, vagAuvu. samAhAra puM. (sam+A+hR+ghaJ) samuyyaya, no avayava prakaTa na hoya tevA samUha. samAhAradvandva puM. (sam+ A + tadAkhyo dvandvaH) te nAmanI eka dvandva samAsa, dvigu ane dvandva samAsano samaSTi [samAsatas-samidha vidhAya5 upabhe6. -samAsastu samAhAraH saMkSepaH saMgraho'pi ca-hemacandra0 / ( 76.- 'AhAranidrAbhayam' vage2) samAhAradvigu puM. ( samAhArAkhyo dviguH) te nAmano kherDa dvigu samAsa, dvigu ane dvandvasamAsano samaSTi vidhAyaka 56. (76- tribhuvanam. vagere) samAhita tri. (sam+A+dhA + kta) kabUla kareluM, samAdhAna kareluM, samAdhi jeNe karI hoya te zuddha, siddha resuM, pechA re. samAhita na. ( sam + A+thA+kta) samAdhAna, zuddhi, sthApanA. samAhata tri. ( sam + A + ktin) saMgraha resa, kheDana Daresa, kheDahu durela, khArola, bhejavela. samAhRti strI. ( sam + A + hR + ktin) saMgraha, samuyyaya jeno avayava prakaTa na hoya tevo samUha. samAhvaya puM. ( sam + A + hve + ac) nAma, saMjJA, jolAva, AzIkhane palamAM bhUDI ramAtuM bhugaTuM- 'prANibhiH kriyamANastu sa vijJeyo samAhvayaH' - manu0 / dyUtaM samAhvayaM caiva rAjA rASTrAnnivArayet mAnave 9 / 221 / e jugaTAnA adhikAre thayelo eka vAdavivAda. samAhvA strI. (sam+A+ve+ac+TAp) kheDa bhatanI chou-go-havA nAmanI vela, nAma saMjJA.. samAhvAna na. ( sam + A + ve + lyuT ) jolAvate, hUvAna, sasA, pauara jIsavo. samika na. ( sam + ikak) kheDa bhatanuM astra. samit strI. (sam+iN AdhAre kvip) yuddha, sArdha samitipatinipAtAkarNana0 nai0 12 / 75 / samitA strI. ( sam + iN + kta+TAp) ghano kheDa bhatano loTa-bheMchAno soTa. samiti strI. (sam+iN + ktin) sabhA prabhAte rAjasamitau saJjayo yatra vA vibhoH / aikyAtmaM vAsudevasya proktavAnarjunasya ca ' -mahAbhArate / yuddha, saMketa, mainaharzana prasiddha sAMya samiti Iyasamiti, bhASAsamiti eSaNAsamiti, AdAnabhaMDamatta nikSepaNA samiti, pAriSThApaniDA samiti. samitha puM. ( sametIti, sam + iN +thak ) sArdha, agni, khADuti, citrAnuM Au. samid strI. (samindhate'nayA, sam +indh + karaNe kvip ) aSTa, sADaDu, homanuM kheDa bhatanuM sADaDu samidha puM. ( samidhyate sam + Indh +ka) aSTa, agni. -samidhAharaNAya - za0 1 | citrAnuM jhADa. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samindhana-samucita shbdrtnmhoddhiH| 2065 samindhana na. (sam+indh + karaNe lyuTa) . , | samIcInatA srI. samIcInatva na. (samIcInasya bhAvaH sArI rIta. hI5j, ang, .za. __tal+TAp-tva) (samIcInasya bhAvaH tva) yathArtha, samira, samIra puM. (sam+i+ktin/samyakIrayati satyatA. nodayati, sam+ Ir + ac) vAyu, -samIraziziraH | samIda (puM.) ghalade. zirassu vasatAm-zizu0 4 / 54 / 5vana, samIra samInikA strI. (samAM prApya prasUte-kha tataH svArthe ka khIjaDInuM jhADa. TApa) 42 varSe vayAtI ya. samIka na. (sam+Ikak) yuddha- taminnaro vihvayante samIpa tri. (saGgatA Apo yatra ac samA0 Ata samIke ririkvAMsastanvaH kRNvatatrAm-Rgvede Itvam) pAsena, nInu (na.) pAse5j, na4I, 14 / 24 / 6 / samIkaraNa na. (asamaH samaH kriyate'nena, sam+cci+ ni:2dl- 'pRthivyA yo zaraNaM sa tava samIpe varttate' -zAkuntale / - apAM samIpe niyato nityaikaM kR+lyuTa) sara 42, samAna 2j, jI gati prasiddha eka kriyA, darzanazAstranI sAMkhya paddhati. vidhimAzritaH-manu 2 / 104 / samIkRta tri. (sama+cci+kR+kta-samAnIkRtamityartha) | samIpaga tri. (samIpaM gacchati, gam+Da) pAse. 42. sarakhuM karela, samAna karela. samIpatas avya. (samIpa+paJcamyarthe tasil) -44ii thI, samIkSa na. (samyagIkSate'nena, ghaJ) saijyazAstra.. ___ pAsaithI. (puM. sam+ IkSa+bhAve ghaJ) 5yAsoyana, viyAra, | samIpatA strI., samIpatva na. (samIpasya bhAvaH tal+TAp/ samyaggadarzana, sArI rAtanuM jJAna, sArI rIte jovuM samIpasya bhAvaH ttva) 5se5j, na.4I75. tapAsavuM. samIbhavana na. (sam+cci+bhU+lyuTa) sa2jtha, sapATa samIkSA strI. (sam+ IkS +a+striyAM TAp) 652nI / __tha, sAdhu tha. atha tama4 satya, buddhi, bhImAMsa.2.27, prayatna, samIbhUta tri. (sama+cci+bhU+kta) sa2 thayeda, sA2 mAtmavidyA -evaM samIkSA nipuNA satI me hanyAt thayesa, sIdhuM thaye. tamindraM puruSasya buddhaH-bhAga0 11 / 28 / 34 / / samIraNa puM. (samIrayatIti, sama+I+lyu) vAyu, 5vana samIkSita tri. (sam+ IkSa+karmaNi kta) sArI rAta. 'yaH pUrayan kIcakaranghrabhAgAn darImukhotthena samIraNena' yeda, viyAre, tapAsela.. kumAre 18 / bharavAna u, bhusA32. (na. sam+ samIkSya avya. (sam+IkSa-sambandharthe lyap) sazata. Ir+lyuTa) sA. zata pre25|| 42vI. 34, sArI ina, viyArIne, tapAsIna.. rIte bolavuM, uccAra karavo. samIkSyakaraNa na. (samIkSya paryAlocya, kR+lyuTa) sArI samIrita tri. (sam+Ira+kta) 2. zata pre25|| 42sa, rIte joIne karavuM, vicArIne karavuM. 348, sArI rAta jAveda, 6yA38-498.. samIkSyakArin tri. (samIkSya paryAlocya, karoti, | samIhana na. (sam+ I+bhAve+lyuT) yAsj, 27j, kR+Nini) sArI zata. viyAzana. 4242. sArI. yeSTA 42vI... samIca tri. (sam+iN+caT kit dIrghazca) saMyukta, g, | samIhA strI. (sam+Iha+aD+TAp) yAnA, 29, Aye. sArI yeSTA. samIcaka na. (samIca+saMjJAyAM kan) bhaithuna.. samIcI strI. (saMyAtIti, sam+iN+caTa+DIpa) 4250, | | samIhita tri. (sam+Iha+kta) yAdI, 62, sArI bhRgavI, vana, prazaMsA, Rull. yeSTA 438. (na. sam+Iha+bhAve kta) yADa, samIcIna na. (samyagbhavaH, sam+aJc+kvip tataH / 627, sArI. yeSTA 42vI.. sva samAsabhi aJcerakAralope pUrvapadadIrghaH) 15. samukha tri. (saha mukhena mukhavyApAreNa vA sahasya sAdezaH) sA, sAdhu, satya. -samIcInaM vaco brahman ! sarvajJasya / vAyANa, bahumolamA 4282. tavAnagha / bhAga0 2 / 4 / 5 / (tri.) yathArtha, sAra, samucita tri. (sam+uc+kta) 4140- tadetat kSantavyaM sAyuM, ma. na khalu pazuroSaH samucitaH / sArI rAta 65yool. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2066 shbdrtnmhoddhiH| [samucitatA-samutsarga samucitatA strI., samucitattva na. (samucitasya bhAvaH | samutkrama puM. (sam+ud+kram+ghaJ na vRddhi.) 62 tal+TAp-tva) yogyatA, unstd, 4.445j. 4, sArI rAta ang. samuccaya puM. (sam + ud+ci+ac) samUha. . | samutkroza puM. (sam+ud+kruz+ac samyak utkrozati sarvopamAdravyasamuccayena yathApradezaM vinivezitena- uccaiH zabdAyate) 12.30. 5kSa. kumA0 1 / 49 / 19 vagairenI , 52552 ni.2pekSA samutkroza puM. (sam+ ud+kruz+ bhAve ghaJ) bhoTo za06 evI aneka vastuono eka kriyA vageremAM anvaya. saMbandha, samAhAra eso. samutkrozI strI. (samutkroza+striyAM jAti. GISa) lalst. samuccara, samuccAra puM., samuccAraNa na. (sam+ud+ samuttha tri. (samyaguttiSThati, sam+ud + sthA+ka sasya car+ap/sam+ud+car+ghaJ/sam+ ud+car+ thaH) sArI rAta Thesa, -'atha nayanasamutthaM jyotiratreriva Nic+ lyuTa) sArI rAta 6yyA25, sArI sate. tyA ___ dyauH' -raghau0 275 / lAgela. samuccita tri. (sam+ud+ci+kta) .hu 438, Dha | samutthAna na. (sam+ud+sthA-karaNe lyuTa sasya thaH) karela, samUha karela. all uj, 6ghogA, 6ma, vyApinI nAya, samuccIyamAna tri. (sam+ud+ci+ya+zAnac) hu Big, aaj, vadhA. karAtuM, Dhagalo karAtuM, samUharUpe karAtuM. samutthita tri. (sam+ud-sthA+kta) utpana thayej, samucchidyamAna tri. (sam+ ud+chid+yak+zAnac) 33. muMthaye.. -samutthitastvaM zravaNAdyapAde gRhANa mULamAMthI ukhADAtuM, nAza pamADAtuM. pUjAM bhagavanamaste-tithyAditattve / samuccheda puM. (sam+ ud+chid+ghaJ) vinAza, bhUmathA. | samutpatana na. (sam+ud-pat+ bhAve lyuTa) 2. 3j, (341. inj, ta. * vaMzalakSmInanaddhRttya samucchedena / yaaj, 4, DhA, prayatna 72vI. vidviSAm-kirA0 11 / 49 / / samutpatita tri. (sam+ ud+ pat+kta) ye 8.38, samucchraya, samucchrAya puM. (sam+ ud+zri+ac / gayesa, yaDhela, yaDhAI 438, prayatna 438.. sam+ud+zri+ghaJ) OMus, gha0 4 nati. . samutpatti strI. (sam+ ud+ pad+ktin) utpatti, utpana kanakathUpasamucchrayazobhino vitamasA tamasAsarayUtaTA:- j, Big, 825. raghu0 9 / 20 / virodha. samutpanna tri. (sam+ud+pad+kta) utpana thayesa. . samucchrita tri. (sam+ud+zri-kta) iyu 438, nati kAryakAle samutpanne na sA vidyA na tada dhanama43, virodha 13. cANakyam / nI54sa, peha thayesa. samucchva lana na. (sam+ud+zval+bhAve lyuTa) sArI samutpATa tri., samutpATana na. (sam+ ud+curA. paTa+ rIta vistAra 5mayo, 7nj. ac/sam+ ud+curA. paT + lyuTa) bhUNamAthI 6.30 samucchvalita tri. (samyak ucchavalitam, ud+zval+kta / ring, nibhUNa 42. vA) sArI rAta vistA2. pAmela, 6.sa. . | samutpATita tri. (sam+ ud+curA. paT+kta) bhUmAthI 'samucchvalitavibhramA gatiH-' -kAvyaprakAzaH / / ukhADI nAMkhela, nirmaLa karela. samucchva sa puM. (sam+ud+zvas+ka) zvAsa.. samutpAdana na. (sam+ud+pad+Nic+lyuT) 64%14, samucchva sana na. (sam+ ud+zvas bhAve lyuTa) sArI 6tpanna 42, peha 52, janAvaj, 72.. rIta. 62vAsa. devI, zvAsa. devI, 4. samutpAdita tri. (sam+ud+pad+Nic+kta) utpanna samucchvasita tri. (sam+ ud+zvas+kta) sArI rAta 738, 64veda, paMha 438, janAvada. ucchavAsa lIdhela, zvAsa lIdhela, jIvela. samutpija tri. (sam+ ud+piGg+ac) ghaj 4 samujjhana na. (sam+ ujjh-utsarge+bhAve lyuTa) chou, rAmarAyej, atyanta AjavyApa. (puM. sam+ ud+ tyAga 42vI, dj. piJ+ac) marAyej sainya. samujjhita tri. (sam+ ujjh+kta) chou, tyA 728, | samutsarga puM. (sam+ud+sRj-ghaJ) sArI zata. tyA tya . / 12vI, tadeg4. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samutsava-samudra ] samutsava puM. ( samyak utsavaH ) sAro utsava, bhoTo utsava.. samutsuka tri. ( samyagutsukaH ) sArI rIte utsu. tasyAmAtmAnurUpAyAmAtmajanmasamutsukaH- raghu0 1 / 33 / icchita vastu meLavavA mATe ghaNuM ja utAvaLiyuM. samutsRSTa tri. (sam+ud+sRj + kta) sArI rIte tyabhesa, chorela, tyAga urela. samutsedha puM. ( sam + ud + sidh+ghaJ) atyanta yAI, vizANatA. zabdaratnamahodadhiH / samudakta tri. (sam+ud+anc+ kta) vA vageremAMcI bahAra kADhela pANI vagere. samudaya, samudAya puM. (sam+ud+iN+ac / sam + ud+A+i+ghaJ) samUha, yuddha, saDAI, sAmarthya tanu kalyate samudaye vittaM kuTumbaM tataH- jyotistattvam / - sAmarthyAnAmiva samudayaH saJcayo vA guNAnAmuttara0 6 / 9 / sArI rIte adhya. 'svabhAvAdudbhUtAM guNasamudayAvAptiviSayAm / dyutiM saihIM kiM zvA dhRtakanakamAlo'pi labhate' - hitopadeze / sArI dvivasa.. (na. sam + ud + iN + ac) bhyotiSamAM uDela sagna, pAchaLanA bhAgamAM rahela sainya. samudAgama puM. (sam+ud + A + gam +ghaJ na vRddhiH) sAraM jJAna, pUrNa jJAna. rela, Dhagalo. samudAcAra puM. (sam+ud + A + r +ghaJ) abhiprAya sAro khAyAra, prayodhana, rAho, uparejA. samudita tri. ( sam + ud + iN + kta) kheDa rela samUha. samudita na. samudIrita tri. ( sam + ud +karmaNi kta/ sam + ud + Ir + kta) sArI rIte Ahesa, saMyukta. mad bhAgyopacayAdayaM samuditaH sarve guNAnAM gaNaH ratna0 1 / 6 / samudIraNa na. ( sam + ud + Ir + lyuT ) sArI rIte 'he. samudga, samudgaka puM. (sam+ud + gam + Da / sam+ud + gam + u svArthe ka) sampura, DAlaDo, DhAMDelI pe bhikSuH prapaJcabuddhAkhyaH samudgakamupAnayat- kathAsarit 0 38 / 47 / (tri. sam+ud + gam + Da) adhya pAmanAra, uganAra, utpanna thanAra, bhagavAnuM, bhagasahita. samudagata tri. ( sam + ud + gam + karmaNi kta) agesa, aye gayesa, 4nbhesa, utpanna thayela, udaya pAbhela juhUtAmagnihotrANi dhUmarAjinsamudgamaiH-kathAsarito 111 / 98 / 2067 samudgama puM. ( sam + ud + gam +ghaJ na vRddhiH) ye dhuM, gavu, utpanna tha, 4nma, utpatti, adhya AyerHa fa. (84+39+*+) (3221 292ell ouua, UMcethI gAyela. samudgIrNa tri. ( sam + ud + gR + kta) vabhela, khoDesa jahAra aDhesa, jolesa, uhesa, asuM uresa, athe tojesa. samuddiSTa tri. ( samyak uddiSTam, ud + diz + kta) sA uddezavAnI pahArtha, hejAusa, jatAvela. samuddeza puM. (samyak uddezaH, sam + ud diz ghaJ) sAro uddeza, sAruM lakSya dekhADavuM, batAvavuM, pUrNa vivA.. samuddhata tri. ( sam + ud+han + kta) atyanta uddhata, abhimAnI, ghaNuM ja avinayI, bahAra kADhela, UMce uresa, aziSTa, asabhya samuddharaNa na. ( sam + ud + ha+bhAve karmaNi lyuT ) the. karavuM, UMcakavuM, UlaTI karavI, mULamAMthI ukhADI nAMkhavuM, uddhAra 42vo (tri sam + ud + ha+yuc) khoDI aDhesa, bahAra kADhela, mULamAMthI ukhADI kADhela. samuddhartR tri. ( sam + ud + ha + tRc ) uddhAra 42nAra, muktidAtA, bahAra kADhanAra, okanAra, mULamAMthI ukheDI nAkhanAra, harAyelA dravyane pAchuM lAvanAra. samuddhRta tri. ( sam + uda + ha + kta) 62 4rela, jaseula ujeDI nAMjela. - samuddhRtA yena varAharUpiNApANDavagItA / ye meMyesa, uddhata, joDI aDhesa.. samudbhava puM. ( sam + ud + bhU+ ac) utpatti, 4nma, utpanna thavu, pehA tha. samudbhUta tri. ( sam + ud + bhU+ kta) utpanna thayela, pehA thayela, 4nbhesa, nIpalesa.. samudyatatra. ( sam + ud +yam + kta) sArI rIte udyabhavANuM, taiyAra, sabhbha thayesa. samudyama tri. ( sam + ud +yam+ghaJ na vRddhiH ) sArI rIte udyama, ghaNo 4 prayatna, sArI prayatna. 'durApamapi loke'smin yadyadastvabhivAJchati / tattadApnoti medhAvI tasmAt kArya samudyamaH / ' samudra puM. ( sam + udi - kledne + rak, sam + ud +rA+ka vA) hariyo, samudra (tri. mudrayA saha vartamAnaH) mudrAvANu, mudrA sahita, bharyAddAvANuM. babhau marutvAn vikRtaH samudraH / ' mahoravA, siDAvAmuM. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2068 shbdrtnmhoddhiH| [samudrakapha-samunnaya samudrakapha puM, samudraphena na. (samudrasya kapha iva/ | samudravahni, samudrAgni puM. (samudasya vahniH/samudrasya samudrasya phenam) samudranu 18-sa.42 14. agni) 43vAna-mAgni. samudrakAntA strI. (samudrasya kAntA) nahI, vanaspati | samudravijaya ' vAsamA chaina tIrtha42 neminAyanA __Y-pUrImadhuzrI. pitA, me. yAva. 28%t. samudraga tri. (samudaM gacchati, gam+Da) samudrama 42, samudrasubhagA lI. (samudrasya subhagA) nahI.. dariyA tarapha janAra, samudrA strI. (samyak udgato ro'gniryasyAH) zamIsamudragA strI. (samudraM gacchati, gam+Da+TAp) nahI. ____0x3tk, jhAra, dhyUro vanaspati.. samudragraha na. (samudra iva pracurajalaM gRham) hariyAI / samudrAnta na. (samudrasyAntaH paryyantadezaH utpttisthaantvegRha, dariyAmAM jaLayaMtra gRha-dariyAnA pANI upara nAstyasya ac) ya... bAMdhela gRha. samudrAnta puM. tri. (samudrasya antaH/samudraH anto yasya) samudraculuka puM. (samudrazculuka: gaNDuSajalamitajalamiva samudrano manta-cha, samudra sudhArnu. anAyAsena pItatvAt yasya) agastya muni. | samudrAntA strI. (samudrasya antaH utpattisthAnatvenAstyasyAH samudraja, samudratanaya puM., samudranavanIta na., samudra ac+TAp) ghamAso vanaspati, vanaspati yavAsI, putra, samudrasuta, samudrasUnu puM. (samudrAjjAyate, sano cho3, Yii vanaspati.. jan+Da/samudrasya tanayaH/samudrasya navanItamiva/ | samudrAru puM. (samudramRcchati R+kartari karaNe vA uNa) samudrasya putraH/samudrasya sutaH/samudrasya sUnuH) yaMdra, eka jAtanuM mAchaluM, eka jAtanuM moTuM mAchaluM, setubandha pula. pU2. samudrajA, samudratanayA, samudraputrI, samudrasutA, | samudriya, samudrIya tri. (samudra+bhavArthe gha/samudra+bhavArthe samudrasUnU strI. (samudrAjjAyate, jan+Da+TAp/ cha) samudramA banA2- vRSAgni vRSaNaM bharanapAM garbha samudriyam-vAja. 11 / 46 / samudrasya tanayA/samudrasya putrI/samudrasya sutA/samudrasya samudvaha tri. (sam+ud+va+ac) zreSTha, vaDana 5282, sUna) vakSmIhavI. samudradayitA, samudrapatnI, samudrapriyA srI. (samudrasya dhA25, 422. samudvahat tri. (sam+ud+va+zatR) vaDana 42, dayitA/samudrasya patnI/samudrasya priyA) nahI. vahetuM, dhAraNa karatuM. samudrataTa na., samudravelA srI. (samudrasya taTam/samudrasya samundana na. (sam+und+lyuTa) sArI rAta mInu tha, velA) hariyAno nA. ___50ng. samudraphala (na.) tanI bhISadhi. -samudranAtha prathama samunna tri. (sam+und+kta) bhAnu, bhAzavANu, 5vaNe.du. pazcAt phalamudAharet / samudraphalamityAdi nAma vAcyaM samudrata tri., samunnati strI. (sam+ud+nam+kta/ bhiSagvaraiH-rAjanighaNTaH / sam+ud+nam+ bhAve ktin) atyanta yuM, Gad, samudrayAtrA strI. (samudrasya yAtrA) samudrane tI bhAnI GativAj. (na.) me.tano stama. sArI rAta musApharI, samudramAM DUbI maravuM. nati. -'manasaH zikharANAM ca sadRzI te samunnatiHsamudrayAna na. (yAyate'nena yA+karaNe lyuTa, samudrasya kumArasaM0 665 / yAnam) hariyAI vADana-4151-ma2 varga3, hariyAI samutraddha tri. (sam+ud+naha+kta) garvita, ddhata, potane musApharI jenAthI thAya te. paMDita mAnanAra, UMcuM karela, UMcuM karI bAMdhela, utpanna samudraramaNI, samudrarazanA samudravasanA, samudravastrA, thara. (na. sam+ud+naha+bhAve kta) yurI samudrAmbarA strI. (samudraH ramaNa iva veSTanAkAratvAt/ Miuj, te. samudraH razaneva yasyAH/samudraH vasanaM yasyAH/samudraH / samunnaya puM., samutrayana na. (sam+ ud+nI+ac/sam+ vatraM yasyAH/samudraH ambaramiva veSTanAkAratvAd yasyAH) ud+nI+bhAve lyuTa) yuM mAyAjd, yu 42j, sArI nIti, meLavavuM, prApta karavuM, upajAvavuM, kalpI samudralavaNa na. (samudrajalajAtaM lavaNam) yAnu, bhAI. | Dhaj, janAva, janAva, ta6 42vo. . pRthvI . Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samunnayat-samUhAlambana] zabdaratnamahodadhiH / | samunnayat tri. (sam+ud+nI+zatR) prApta 42tu, vardha tuM bhejavatuM taI tu, upabhavatu, ulpI aDhatu. samupagacchat tri. (sam+upa + gacch + zatR) pAse tuM, pahoMyatu. samupagata tri. ( sam + upagam + kta) prApta thayela, pahoMcesa, pAse gayela. samupagama puM. (sam+upa+gam+ac) prApta thavu, pahIMyavu, pAse, saMparka. samupagamyamAna tri. (sam+upa+gam+yak+ zAnac ) prApta rAtuM, pahayAtuM, pAse 4vA. samupacita tra. ( samyak upacitam) sArI rIte vadhArelu, atyanta vadhAresuM vRddhi pAbhela, kheDachu Daresa, vadhArela. samupacinvat, samupacinvAna, samupacIyamAna avya. (sam+ upa + cinu + zatR/ sam + upa + cinu + zAnac / sam+upa+ci+ yak + zAnac ) atyanta dhaNuM DaratuM, vRddhi astu, vadhAratu, kheDa ratu. samupanayana na. ( sam + upa + nI + lyuT ) pAsesa. sabhIya sarva samupaviSTa tri. ( sam + upa + viz + kta) samIpa beThela. pAse behesa, samupaveza puM., samupavezana na. ( sam + upa + viz + a / sam + upa + viz + lyuT ) jesavu, besAuvu, pAse besAuvu. samupaveSTR tri. ( sam + upa + viz + tRc) pAse jesanAra, samIpa besanAra. samupasthA strI, samupasthAna na ( sam + upa + sthA + aG+TAp/sam+upa+sthA+ lyuT ) sabhIya jalA rahevu, pAse rahe. samupasthita tri. ( sam + upa + sthA + kta) samIpa lesa, pAse rahe, na Avesa. samupasthiti strI. ( sam + upa+sthA+ktin) sabhIpa lA rahevu, pAse rahe. samupekSA strI. ( sam + upa + IkS + a +TAp) sArI rIte upekSA ravI, sArI rIte bhevu, tapAsavu. samupekSita tri. ( sam + upa + IkS + kta) sArI te apekSA rela, sArI rIte bheyesa. samupeta tri. (sam+upa+iN+kta) pAse Avela, samIpa gayela, yukta, yogya, sAthai, sahita samupeyivas tri. (sam+upa + iN + kvasu) samIpa gayesa, prApta thayesa, jAvesa. 2069 samupoDha tri. (sam+upa + vaha + kta) saMgata, bheayesa, yukta, yogya thayesa, utpanna thayela. samullikhat tri. (sam+ut + likha + zatR) pI bhUmi taratu- tuSArasaMghAtazilAkhurAgraiH samullikhan darpakalaH kakudmAn kumA0 1156 / samullekha puM. (sam+ut+likh+ghaJ) pagathI kabhIna vagere khotaravI te. samuDha, samUDha tri. ( sam + Uh vah vA karmaNi kta/tri. mUDhena sahitaH, sahasya saH) kheDa hu~durekha, Dhagalo rela - navAnadho'dho bRhataH payodharAn / samUDhakarpUraparAgapANDaram - zizu0 114 / hamana resa, kheDabha utpanna durela, vivAha durela, parazeSa, zodhesa, zodhana resa, pavitra rela, va vAMhu~, sojatI, saMghAtI, bhUrjanA sAthai. samUra, samUraka, samUru, samUruka puM. ( saGgatau sandhihInatvAn Uro yasya / pRSo / samUra + saMjJAyAM kan / saGgatau sandhihInatvAt Uru yasya samaru + saMjJAyAM kan) kheDa bhRga vizeSa. samUrakI, samUrI strI. (samUraka + striyAM jAti GIS / samUra + striyAM GIS ) kheDa bhatanI bhRgalI. samUla tri. ( mUlena sahitaH, sahasyaH saH) bhUNasahita bhUNiyAMnI sAthe - adharmeNaidhate rAjaMstato bhadrANi pazyati / tataH sapatnAn jayati samUlaM tu vinazyatimahA0 zAntipa0 / samUlaghAtim avya. (samUlaM hatvA han + Namul ) bhUNabhAMthI nAza urIne, bhUjasahita zIne. - samUlaghAta- madhnantaH parAnnodyanti mAninaH ' zizu0 / samUha puM. (sam+ Uh+ghaJ) bhAva, Dhagalo, roju, 4thyo, sAro taI. -grAmajAtisamUheSu samayavyabhicAriNAmmanu0 8 / 221 / - ' vAkyaM padasamUhaH ' - tarkasaMgrahaH / samUhat tri. ( sam + Uh + zatR) kheDahuDa2tuM, Dhagalo tu, taI tu. samUhana na. ( sam + Uh + bhAve lyuT ) sArI taI vo, kheDahuDavu, Dhaga rakho, sAI 42. samUhanI strI. (sam+Uh + lyuT + GIp ) sAvaralI. samUhAlambana tri. ( samUhamAlambate viSayatayA, A + labi+lyu) samUhanA viSayanuM jJAna, sAmUhiGa jJAna. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2070 samUhin tri. ( samUho'styasya ini sam + Uha + Nini vA) samUhavANuM, sArA tavAnuM. samUhya puM. ( sam + Uh + Nyat) yajJano agni, yajJanA agnino bheDa bhatano saMskAra. (tri. samyak UhyaH) sAro tarka karavA yogya, sAro vicAra karavA yogya. avya. sam + Uh + saMbandhArthe lyup) samUha irIneprAgudakAlavanaM dezaM samaM vA parisamuhya gobhilasUtram / ekaThuM karIne, sArI rIte tarka karIne. samRddha tri. ( samyak + RddhaH kta) atyanta saMpattivANuM, atyanta vaghela, samRddhimAna - saMhRSTamanujopetAM samRddhavipaNApaNAm- atyanta vRddha, adhi saMpattivAnuM. samRddhavega tri. (samRddhaH vego yasya) ghaNA vegavAnuM, vadhelA vegavALuM. zabdaratnamahodadhiH / samRddhi strI. ( samyak RddhiH sam + Rddha + ktin vA ) atyanta saMpatti, sArI rIte vRddhi, ghaNI ja vRddhi. 'caraNayornakharAgasamRddhibhirmukuTaratnamarIcibhiraspRzan' - raghu0 9 / 13 / sameta tri. ( sam + A + iN + kta) saMgata, samAgata, yukta, - nAmasametaM kRtasaMketaM vAdayate mRdu veNum - gItago0 / sAthai, bheDAyesa. [ samUhin- sampIDana sampanna tri. (sam+ p +karmaNi kta) saMpattivANuM, saMpUrNa, yukta 'rUpayauvanasaMpannAH, vizAlakulasambhavAH / vidyAhInA na zobhante nirgandhA iva kiMzukAH ' hitopadeze / sAdhita, siddha. samedhita tri. ( sam + e + Nic + kta) sArI rIte vaghela, vRddhi pAmela. samoda tri. ( modena sahitaH sahasya saH) harSavANu, khAnaMdhvANu, khuza. samodaka na. ( samam ardhabhAgena tulyaM udakaM yatra) 4bhA pANI aDadhA bhAge hoya ane aDadho bhAga hIM hoya che jevI chAsa. (tri. modakena sahitaH, sahasya saH / modena sahitaH sahasya saH svArthe kap vA) lADu sAthai, sADu sahita, harSavANu, AnaMdI, khuzI. sampa, sampatat tri. (sam+ pat + Da sam + pat + vartamAne zatR) nIthe paDatuM, taratu. / sampatti strI. (sam+ pad + bhAve ktin) saMpatti, saMpA, atyanta vaibhava, yogya khevI AtmasAla, vibhUti, samRddhi -'yauvanaM dhanasaMpattiH prabhu ekaikamapyanarthAya kimu yatra catuSTayam' - hitopadeze / saMpattau ca vipattau ca mahatAmekarUpatA - subhA0 / sampad strI. sampada na. (sam+pad + kvip / sam+ p +ka) saMpat, saMpatti, guzotla, kheDa bhatano hAra. sampavara puM. (sam+ pad + Svarac) bha. samparAya puM. samparAya ( yi) ka (sam+ parA+iN + AdhAre ac / saMparAya + saMjJAyAM kan / na. samparAyAya Apade hitam, Than vA ) SAya, yuddha, bar3AI, uttarAvasthA, duHkha, Apatti samparka puM. (sam+ pRc+ghaJ) sambandha -na mUrkhajanasamparkaH surendrabhavaneSvapi bhartR0 2 | 14 | mizrA, saMbhoga, maithuna, rati, majavu, bheDAvu, sparza. - pAdena nApaikSata sundarINAM samparkamAziJjitanUpureNa - kumA0 3 / 26 / samparkin tri. (sam+pRc + ghinuN ) saMbandhavANuM, rativANuM, maithuna 42nAra, bheDanAra, bhajanAra. sampazyat tri. (sam+ddaz + vartamAne zatR) hetuM, bhetuM. sampA strI. ( samyak atarkitaM patati, pat + Da+TAp) vI4jI. sampAka puM. (samyak pAko yasmAt) garamAnAnuM Au. - (tri.) dhRSTa, nirsa, bezarama, taI DaranAra, saMghaTa thoDuM khasya sampATa puM. (sam+ paT + Nic+ghaJ) tribhu4nI vadhesI bhujA sAthe koI rekhAnuM maLavuM te. sampAta puM. (sam+ pat+ghaJ) pakSIkhonI kheDa bhatanI gati, sArI rIte paDavu, rejA, sUrya vagerenuM saMpatana. sampAtapATava na. ( sampAte pATavam) pAva, aMJAvAta Daravo, jUja ayethI hI paDadu. sampAti, sampAtika puM. (sam+pat + Nic +in / sampAti + svArthe kan ) 4TAyu gIdhano bhoTo lAI, garuDano putra, eka jAtanuM pakSI. sampAdaka tri. (sam+pad + Nic + Nvul ) saMpAhana DaranAra, bhejavanAra, pAmanAra (na. sam+ pad+ Nic + lyuT ) meLavavuM te, pAmavuM, saMpAdana karavuM, pustakanA meTarane sudhArI yogya rIte goThavavuM. sampAdita tri. (sam+ pad+ Nic + kta) bhejava, hAMsI , saMpAdana rela, pAbhela. sampiSTa tri. (sam+ piS + kta) pIsesuM, hajesuM. sampIDana na., sampIDA strI. (sam+ pID + bhAve lyuT sam+ pID + ac+TAp) pIuvuM te, pIDA, hAjate, yojavaM te, bhoDAvaM te, masajavu. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampIDita-sampravadana] shbdrtnmhoddhiH| 2071 guruparaMparA. sapIDita tri. (sa+ pItta) pIDeluM, dAbeluM, masaLeluM, | samratIti strI. (sa+prati+ +7) yaza, kIrti, coLeluM, mokaleluM. duHkha dIdheluM. khAtarI, nizcaya, samyagujJAna. sapati strI. (sa+T+vitana) ekaThA maLIne pIvuM. [ sAtR tri. (sa+wC++ dA karanAra, sahapAna. ApanAra. sapura, sapuTa . (sa++/sapuTa+Arthe saRlAna na. (sam+B++nyu) sArI rIte devuM ApavuM, na) eka jAtanuM jhADa-kuravaka vRkSa, DAbhaDo, chIpalAnI vyAkaraNaprasiddha saMpradAnakAraka caturthI vibhakti. be bAjue. - tyAM sAvittasaMpuTati (patha:) samralAya . (sa+B+C+5) guru paraMparAthI cAlyo savindra nAyakta-patR rAdhikA paTAro. (tra. sakhya Avelo saiddhAMtika upadeza, harakoI dharma- ni:pumiva mayapardhavarta ) eka jAtanA padArthothI kAyamadhiSThAya sarvasampradAyadyotaka iti-pAtaJjalAH judI jAtanAne banne taraphathI vyApta. suma.' | mArga, paMtha, vaMzaparaMparA. - saMvAvasaMpUrNa tri. (sa+pUra+vatta) paripUrNa, pUrNa, samagra, mAdupeyuSIreSa nAzamavinAzivigrahaH-zizu0 / 14179 / badhuM. sampUrNatA strI., sampUrNatva na. (sampUrNasya bhAvaH, tal+ sa vin tri. (sam+++f+na) guru- TA ) sapUrNapaNuM, samagrapaNuM. paraMparAnA upadezavALuM, amuka koI dharma-paMthavALuM, sapUof strI. (saMpUrNa+striya TApu) sUryodaya veLAnI guru-paraMparAvALuM, vaMzaparaMparAnuM. sAdhAraNa na sadhAra strI. (sa+y+pR+ pahelAM be muhUratathI zarU agiyAraza tithi, sATha ghaDI sudhInI harakoI tithi. fM+nyuTa/sa+B+pR+La+ pu+TA) yukta ayukta vivecananA arthanuM samarthana, yogyayogya samRvatta tri. (sa+pR+tta) mizra, mizra karela, saMbandha viSayano vicAra karavo te. pAmela, joDAyela. vAviva saMpRvo vArSipratipatta saprapa6 6. (sa+x+5+ma) bhaTakavuM, rakhaDavuM. - raghu0 111 / svapyAd bhUmau zucau rAtrI divaasNprpdairnyetsamRvitta strI. (sa+kR+mAve vitta) mizra thavuM, yAjJava0 351 / saMbaMdha, joDAvuM. samRthAna . ( ++ + ) javuM te, judA paDavuM samrapAna na. (sa +nI+nyu) eka jAtanuM vidhAna, te, prayANa karavuM. agni-ghI vagerene zuddha karavA mATe eka saMskAra, yuvata tri. (sa+F+nyu+vatta) joDela, prayoga vidhi. karela. wwta tri. (++nI+vatta) ANela, lAvela. sawvita strI. (4+B+nyu+mAve vittana) yojanA. samrapatR tri, ( +B+nI+tRtva) ANanAra, lAvanAra, joDavuM, sArI rIte prayoga karavo. saRti aA. (sa+Ati-samArakUndra:) hamaNAM, hAla samaya 6. (sa+++) vyAja vagere lAbhanI ayi ! samprati dehi darzanam-kumA0 4 / 8 / (puM.) IcchAthI dhana vagere koIne ApavuM, ramaNa, maithuna, eka jaina mahArAjA. anvaya, saMbaMdha, saMparka. (kaccha) 3Mtvimatipasapratipatti strI. (saprati+para+vittana) vAdIe sAta-26o , 64 ! kAmaNa-vazIkaraNa vagere. kahela arthavALA viSayano svIkAra, kabUlAta, svIkAra, (tri.) prArthanA karela, mAgela, saMdigdha-saMdehavALuM. eka jAtano uttara. tawyo itri. (saprayo+arthe nI kAmI, kAmuka, satakSA na, samratIkSA strI. (sa+prati+chuM+bAve raMDIbAja, maithuna karanAra, yojanAra, joDanAra, vazIkaraNa nyuTa/saprati+phaeNk + +TA) rAha jovI, vagere karanAra, kAmaNa karanAra, vyAja mATe paisAnI AzA rAkhavI, takAsavuM. dhIradhAra karanAra. sapratikSita tri. (sa+prati+chuM+ni vatta) rAha ! samravana na. (sa+B+va+mAve ) bolavuM. jovI, AzA rAkhela, kAsela. vAtacIta. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2072 shbdrtnmhoddhiH| [samprasanna-sambara prasanna tri. (sa+a++vatta) sArI rIte prasanna | sahita tri. (sa+y+chuM+vatta) yojela, joDela, thayela, nirmaLa manavALuM, prasanna, sUI gayela, nidrAvaza ! mokalela, AjJA karela. thayela. sapTepa 6. (4++raM+gham vRddhi:) hukama karavo, samRddhi . (saV++) yoga vagere zAstramAM pharamAvavuM, mokalavuM, joDavuM, niyoga vidhi. kahela cittanI nirmaLatA saMpAdaka eka prayatna, sArI sokSa na. (sa++3m mAve nyuTa) jaLa vagerethI rIte prasannatA, suSupti, nidrAvasthA. sIMcavuM-chAMTavuM. samrasAdhana na. (sa+V+sAdhu+mAve nyu) alaMkAra, sa kSata tri. (namU++3+ sta) jaLa vagerethI dAgIno, zobhAvavuM, zaNagAravuM. sIMcela, chAMTela. samrasAra na. (++kR+f+nyu) sArI rIte sava . (samU++3) boLavuM, taraboLa thavuM, phelAvavuM, vyAkaraNa prasiddha 1, 2, 3, 4 vyaMjanone pANInuM pUra, judI judI dizAmAM paDavuM, sArI rIte ThekANe 3, 3, 2, hu e svarono Adeza. taravuM. sammasthAna na, sammasthiti strI. (sapra+thI+nyu/ sapATa kuM. (sa+B+C) bakarI, gheTo. sa++ +pAve vittanuM) prayANa karavuM, javuM, sapura, sampatta tri. (sa++vatta) praphulla thayela, musApharIe javuM, cAlavuM. vikasela, khIlela. sasthita tri. (sa+B+rA+kta) prayANa karela, san (sva. pU. sa. se-jvati) sarakavuM, khasavuM, javuM. gayela, musApharIe gayela, cAlela. (6. 35. sa. se mbati-te) joDavuM, joDI devuM. sampraharaNa na., samprahAra puM. (sam+pra+ha+bhAvakaraNAdau sane. (sa+) kheDelAne bIjIvAra kheDavuM, pANI, nyuTa/sa++) prahAra karavo, mAravuM, yuddha, laDAI. sIdhuM kheDI pAchuM avaLuM kheDavuM. -vyagdho vAvyAyatasaMprahAro manAyudha gamana karavuM. saddha tri. (sa+nyU+tta) saMbandha pAmela, joDAyela, saprahita tri. (sa+y+8 varSA vara) sArI rIte saMbandhavALuM, saMbandhI. - ntISTapuTasaMvardhva vaa sADa prahAra karela, mArela. tadAkarota-rAmA0 556 / 27 / / sadasana na, samAsa S. (sa +5+ + sambandha na. sambandhaka tri. (sam+bandha bhAve kt| mAve+nyu-mAve+gu) sArI rIte hasavuM, khaDakhaDATa sa+va+vu) sArI rIte baMdhana bAMdhavuM te. hasavuM. (6. sa+vanyU+ga) saMyoga vagere saMbandha. - samrApta tri. (sa++nA+) sArI rIte prApta 'saMbandhastrividhaH pusAM viprenda ! jagatItale / vidyAjo thayela, meLavela pAmela. yonijAzcaiva prItijazca prakIrtitaH / maitraM tu prItija samrAti strI. (sa+p+ +mA+vittana) sArI provAM sa sambanya: suhurja:' - brahArvatartapurA | rIte prApta thavuM, meLavavuM, pAmavuM, vaidakamAM dazAvela roganI eka utpatti. saMsarga, joDAvuM, samRddhi, sArI rIte bAMdhavuM, manuSyono sIta tri. (namU+gI+ni vakta) sArI rIte prasanna eka prakArano saMbandha-sagapaNa- sanyaHTATSaUT pUrvamAhurvRttaH sa nau saMgatayorvanAnte - raghu0 2 / 58 / thayela. sati stra. (sa++mAve vittana) sArI rIte prasanna (tri. sakhya vanya yata:) yogya, vAjabI hitanuM, thavuM, ghaNI khuzI. hitakArI. samprekSA strI., samprekSaNa na. (sam+pra+IkS aG TAp/ sambanjina tri. (savu+masyarthe no saMbandhavALuM, mAve nyu) sArI rIte jovuM, tapAsavuM, vicAravuM. joDAyela, saMbaMdha pAmela. (6) vivAhanA phalasvarUpa sa kSata tri. (sa+B+rpha++vatta) sArI rIte joyela, banelI baMdhutA-mitratA- 320 4 aa2aa tapAsela, vicArela. sanDara . (sa+garanuM) jaLa, baMdha, pula, bauddhonuM eka sakheSa , sakheSa . (sa+5++9/+nAve vrata. (3) te nAme eka daitya, eka jAtano mRga, nyuTa) hukama karavo, pharamAvavuM te, pharamAza, mokalavuM eka jAtanuM mAchaluM, te nAme eka parvata, te nAme te, vidhi. eka jaina, jainadarzana prasiddha eka padArtha, saMzaya. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambaraniSUdana-sambhitra shbdrtnmhoddhiH| 2073 sambaraniSUdana, sambararipu, sambarazatru, sambarAri puM. / saMsUcayati sambhavam-subhA0 / -priyasya suhado yatra (sambaraM niSUdayati, ni+sUd+lyu/sambarasya ripuH| mama tatraiva sambhavo bhUyAt-mA0 9 / thaj, sattA. - sambarasya zatruH/sambarasya ariH) maheva.. mAnuSISu kathaM vA syAdasya rUpasya sambhavaH-zakuM0 1 / sambarI strI. (sambara striyAM jAti0 GISa) 6624AnI -apsaraH sambhavaiSA-zakuM0 1 / 632 TImo saMdeDa, vanaspati, zatAvarI vanaspati, eka jAtanI mRgalI, saMketa, hetu, apAya, nAza, paurANika mata siddha eka eka jAtanI mAchalI, saMbarAsuranI mA. 4.82nI buddhi, sevI buddhinuM prabhAe. (tri. sam+ sambala na. (samb+kalac) 54.. bhU+ac) bhegavI. ApanAra, ronAra, mizra 2nA2. sambala puM. na. (samyak balaM yataH) bhAtuM, musArImA sambhavat tri. (sam+bhU+vartamAne zatR) saMbhavatuM, DotuM, sAthe rAkhavAno khorAka, musApharImAM upayogI yatuM, utpana thAM, pe6 yatuM. sarasAmAna. sambhavya puM. (sam+bhU+yat) hanu jAu. (tri. sam+ sambAkaraNa na. (sambana pratilomena kRtaM, samb+DAc bhU+Nyat) sArI. za. DonA2, thanAra, saMbhava ne yogya. kR lyuTa) sIdhurI pArcha savaY 3-3mane. sambhAra puM. (sam+bhR+ Nyat) sanmazrI, taiyArI, samUha, 33rI u. paripUrNa karavuM, saMbhUti, harakoI cIjamAM joIto sambAkRta tri. (samba+DAc+kR+kta) sIdhupAchu sAmAna, -savizeSamadya pUjAsambhAro mayA sNnidhaapniiyHavaLuM kheDela-kheDelAne pharI kheDela. mA0 5 / saMbhava. sambAdha na. (samyak bAdhA yatra) na27nI se tano sambhArya tri. (sam+bhR+ Nyat) bh29.poss| 42al 4.2.5. bhA0 (puM. sam+bA+ghaJ) anyonya gharSa, sambhAvana na., sambhAvanA strI. (sam+bhU+Nic+lyuTa/ yasAyausI., spadhA, saM.52. -saMsaktaivipulatayA mitho sam+bhU+Nic+lyuTa+TApa) mAnavaMta, viyAra nitambaiH saMbAdhaM bRhadapi tad babhUva vartma-zizu0 te, te. nA. sAyaM.2 prekSA. -sambhAvanamayotprekSA 8 / 2 / - vyogni saMbAdhavartmabhiH-raghu0 12 / 67 / strInI. prakRtasya samenayat-kAvya0 / vyA727. prasiddha yoni.. saMbhAvanA, sAma3, ti, prasiddha, yogyatA, sAyAta, sambAdhana puM. (sam+bAdha+karaNe lyu lyuTa vA) dvArapaNa, utkaTa koTInA saMzayarUpa eka jJAna, saMbhavavALuM, pUjA, trizULanI aNI, zULIno agrabhAga, strInI yoni. saMta, sattA, 245j, pratiSThA. - sambhAvanAguNamavehi (na. sam+bA+bhAve+lyuTa) pIu, hepI31, tamIzvarANAm-zakuM0 7 / 3 / / huma, dhAva. -stanasaMbAdhamuro jaghAna ca-kumA0 4 / 26 / sambhAvita tri. (sam+bhU+Nic+kta) bhAne. -'sambhAsambuddha puM. (sam+budha+kta) suddhAvatAra. (tri. sam+ vitasya cAkIrtimaraNAdatiricyate' -bhaga0 gI0 / budha+kta) sArI rAta bodha pAmela, zanI. AbarUdAra, pratiSThita, sanmAna pAmela, kIrtivALuM, sambuddhi, sambodhanA strI., sambodhana na. (sam+budha+bhAve viyArela. -pitrA'haM doSeSu sambhAvitaH-kA0 / ktin/sam+budha+lyuTa TApa/sam+ budha+ lyuTa) sArI saMbhavavALuM rIte bodha pAmavo, jANavuM, vyAkaraNaprasiddha saMbodhana, sambhAvitAtman tri. (sambhAvita AtmA yasya) abhI2 . sambodhanoktiprAyuktI karyAdAkAzabhASitaiH-sA0 svabhAvavA. mAnya, 612 svabhAvavAj.. da0 6513 / sArA 4512i zAna sambhASaNa na., sambhASA strI. (sam+bhAS+bhAve lyuTa/ sambodha puM. (sam+budha+ghaJ) sArI zata zrodha-una, | sam+bhAS+a+TAp) sA bhASA, vAtayAta, -jJAnaM tattvArthasambodhaH zamazcittaprasannatA-mahA0 jota. 3 / 312 / 85 / 34, nAza. sambhASita tri. (sam+bhAS+karmaNi kta) bhASA 438, sambhalI srI. (samyak bhalate, bhala+ac+ GIp) 200.. modI, savAtayAta. urela. strI-52525. sAthe 52strI na... sApanArI strI. sambhASya tri. (sam+bhAS+yat) bolavA. 443, vAtayAta. sambhava puM. (sam+bhU+ap) 6tpatti, 64na tha, - 42 // yogya. mahatA priyeNa nirmitamapriyamapi subhaga ! sahyatAM | sambhitra tri. (sam+bhid+kta) mahAyesa, sirAye.sa, yAti-AryAsa0 458 / saMbhava. -saMyogo hi viyogasya | 643sa, mina-9, sarI zata. vi.seya. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2074 shbdrtnmhoddhiH| simu-sanmAna saMbhavela, samu . (sa+mU+3) pedA karanAro, utpanna karanAra, | sanmAni tri. (samo+masyarthe rUna) bhogavanAra, mAtapitA. upabhoga karanAra, maithuna karanAra, harSavALuM, AnaMdI. samuna tri. (sI munna:) vAMkuM vaLI gayela, vAMkuM. sanmonana na. (sa+nu+nyuTa) sArI rIte bhojana sapUta tri. (sam+ mU La vatta) utpanna thayela, karavuM, bhogavavuM, sAthe jamavuM. samama S. (sam+pram+ma) utAvaLa, bhaya vagerethI samUrtavinaya (!) jainadarzana prasiddha cha zrutakevalI | utpanna thayela vega, varA, utAvaLathI utpanna thato paikI cothA zrutakevalI AcArya. bhayane varehurta prANe saMprakhe vAnirite' - sampatti strI. (sa+nyU+mAve vita) utpatti, pedA | manusmRtiH | Adara. -mupati sAdhavadhi:-patR 2 / 63 / -tavavIryavataH kazcidyadyasti mayi smbhrmHthavuM, saMbhava, hovApaNuM. samUra avya. (sa+nyU+sarvatthArthe caT) ekaThA | rAma | atizaya bhrAnti, sUtra, gabharATa. prAnta tri. (sa+pravakta) bhaya vagerethI utpanna maLIne, sAthe thaIne. thayela bhayavALuM, vegavALuM, utAvaLiyuM, gabharAyela, samUyara na. (sa+mU+, +mAve nyuTa) ekaThA AdaravALuM, atizaya bhrAntivALuM. maLIne karavuM, sAthe thaIne karavuM. sAtti strI. (sa+++pAve ktina) atyanta bhrAnti, samUyarin tri. (sa+nyU+ya, +na) ekaThA vega, utAvaLa, gabharATa, bhaya. maLIne karanAra, sAthe thaIne karanAra. sata tri. (sa+++ La vatta) mAnela, kabUla sammeta tri. (sa+nyU+ya, kRvatta) ekaThA maLIne karela, mAna Apela, priya icchala, pasaMda karela, karela, sAthe thaIne karela. anumodela. samUyasamutthAna na. (sam++++t+ sati strI. (saE++vista) mAnavuM, kabUla karavuM, thA+nyUTa) maLIne vepArIoe vepAra vagere karavo, salAha, anumodana, icchavuM, icchA-mAna ApavuM, ekatra meLApanA viSayano eka vivAda. pratiSThA -kathAva tava satarpavatrI samakRtasamRta tri. (sa+pR+rmaLa vatta) sArI rIte | bhirmuninAvadhIritasya-kirA0 1036 / bharaNapoSaNa karela, ekaThuM karela, dhAraNa karela, | sammativAna na. (saMmate: (Ana) sammati ApavA. susajjita, saMpanna. sammada S. (sa+na+vatta) harSa, AnaMda, khuzAlI. samRti strI. (sa++pAve vittana) sArI rIte poSaNa, (tri. sa++) harSavALuM, AnaMdI, khuzI. taiyArI, dhAraNa karavuM, AdhAra, ekaThuM karavuM. samparva chuM. (sa+5+) anyonya gharSaNa, yuddha, samRtya tri. (sa+mR+) bharaNapoSaNa karavA lAyaka laDAI, gIDadI. - vAchatarajjaDamUt sapUrvataitra sAme . (sa+ +gha) be nadIono saMgama mamtAm -raghu 5 02aa madana karavuM. sthAna, saMgama, samAgama, sArI rIte bhedAvuM, phUTavuM, sammarhita tri. (sam+ tta) madana karela, anyonya ghasela, maLI javuM. -tattajha pArasanthasaDUmavaVII nArIva saMArvina tri. (samparva-arthe ) gIDadIvALuM, pravazAva:, mayamasI mAnadyo: sAkhe:- 4 - anyonya gharSaNavALuM. madhumatI sinthasa epavana:- 64 ekarUpa thavuM, sammAtura puM. (samIcyAH satyAH mAturapatyaM pumAn aNa+ ut eka rUpapaNuM. - botirasa-pe-Ho 20 21 1 25:) sadgaNI strIno putra, satI strIno putra. -harSodvegasambheda upanataH-mA0 8 / sanmAdi kuM. (sa+t+gharga) harSa, unmAda, nazo, sor S. (sana++vanuM) sArI rIte bhogavavuM, pAgalapaNuM, AnaMda, upabhoga, maithuna, mitrazAsana bheda, harSa, AnaMda. - samAna chuM. (sa+++5) Adara, mAna, satkAra, sat samoTA : zriya:-sumaro I kelInAgara-mazkaro, che pUjA. zRMgAranI eka avasthA. saMmatte mama samu to sammAna na. (4+mAM+Ave nyuTa) mApavuM, mApaNI hastasaMvedanAnAm -meghao BdhA chInALavo. karavI. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammAnana-saryyama ] zabdaratnamahodadhiH / | sammAnana na., sammAnanA strI. (sam+man+ Nic + lyuT / sammAnana + striyAM TAp) Ahara, mAna, pratiSThA, pUbha, satkAra. sammAnita tri. ( sammAno jAto'sya itac ) bhAna khApesa, yUsa, satkAra surela, khahara Ayesa. sammAnya tri. ( sam + man + Nyat) bhAna khApavA lAya, pUjavA yogya, satkAra karavA lAyaka, Adara ApavA yogya. sammArjaka tri., sammArjanI strI. ( sammArja + svArthe kap / sammArjana + striyAM jAti GIS) sAvarI (tri. sam + mRj + kartrarthe Nvul ) bhAna DaranAra, sAI 42nAra, vANanAra, zuddha 42nAra. sammArjana na., sammArjanA strI sam+mRj - lyuT / sam + mRj+lyuT+TAp) bhArthana-sAI 42, vAjavu, ADavu, zuddha. sammita tri. (sam+mA+kta) saraju, tulya, bhASavANu, bhASesuM, bhAnuM. sammitatA strI, sammitatva na. ( sammita + bhAve tal + TAp-tva) tulyapazu, samAnapazu, saramApazu'kAntAsaMmitatayopadezayuje' kAvya0 1| bhASesApa. sammizra, sammizrita tri. ( samyak mizram / sam + mizra + kta) mizra, mizrita-bhejaseja rela. sammukha tri. ( saMgataM mukhaM yena) sAme khAveta, bhuja sAme, sAmanI 42nAra- kAmaM na tiSThati madAnanasammukhI sA- zakuM0 1 / 31 / sammukhin puM. ( saMmukha + astyarthe ini) DAya, ArasI. sammukhIna tri. ( sammukhaM patati, kha) sAme bhAvanAra, sAme 4nAra, sAmenuM. sammugdha, sammUDha tri. (sam+ muh karmaNi kta / sam + muh + bhAve kta) saMbho pAmesuM, mohita, gamarAyeyuM, mUMAyesuM bhUDha. sammugdhatA strI, sammugdhatva tri. ( sammugdhasya bhAvaH tal+TAp-tva) bhoDapa, bhUlavaza galarATa. sammUDhacetas, sammUDhacetaska tri. ( sammUDhaM ceto yasya / sammUDhaM ceto yasya kapa) bhoDita bhanavANuM, gamarAyesA bhanavANuM (na. sammUDhaM ca tat cetazca) bhoDa pAmesuM bhana, bhUyetuM bhana, galarAyesuM mana. sammUrcchaja tri. ( sammUrcchAjjAyate, jan+Da) ghAsa vagere. 2075 sammUrcchana na. ( sam + mUrccha + bhAve lyuT ) sArI rIte vistAra, unnati, bhoDa, bhUchA, yA. sammUrcchanodbhava puM. (sammUrcchanAt udbhavati, ut+bhU+ac) mAchasuM. sammRSTa tri. ( sam + mRS + kta) vAjesa, kaDela, sAI karela, zuddha karela, mAkhI vagere kharAba dUra karI zuddha karela atra vagere. sammelana na. ( sam + mil + lyuT ) paraspara majavu, kheDahu~ 5, saMgraha 42vo, mizrA. sammoda puM. (sam+ mud+ghaJ) harSa, AnaMha, prIti, prema. sammoha puM. ( sam + muh +ac) moDa, bhUjA, ajJAna, bhUrchA, belAnapazu. sammohita tri. ( sam + muha + Nic + kta) bhoDa pamAusu. - 'krodhAd bhavati sammohaH sammohAt smRtivibhramaH / smRtibhraMzAd buddhinAzo buddhinAzAt praNazyati' zrImadbhagavadgItAyAm / samyak avya. (sam+aJc + kvip samyAdezaH ) sAraM, hIDa, yogya rIte. - samyagiyamAha - zakuM0 1 / 46Aya. sAthai. samyaca, samyaJc tri. ( sam + aJc + kvin samyAdezaH pakSe nalopaH) sAraM, 3, DIs, suM62 kiM ca kulAni kavInAM nisargasamyaJci raJjayatu rasa0 / vyAbhajI, bhanane game tevI rIte ghaTatu, yogya. (na.) satyavAya. samrAj puM. ( samyak rAjate, sam + rAj+ kvip) sarva pRthvIno rAjA-jeNe rAjasUyayajJa karyo hoya tevo AkhI pRthvIno yaDavata rAbha- 'yaneSTaM rAjasUyena maNDalaspezvarazca yaH / zAsti yazcAjJayA rAjJaH sa samrAT - amara0 / sayatna tri. (yatnena saha vartamAnaH, sahasya saH) mahenatu, puruSArthI, yatnasahita. yoni tri. ( samAnA yoniryasya sAdezaH ) samAna u62thI utpanna thayeluM. yoni puM. (yonibhiH saha vartamAnaH sahasya saH) sa.go. lAI, sUDa. (strI. samAnA yoniryasyAH) sabhI jana saryyaMma puM. ( sam +yam + karaNe ghaJ samo vA parasavarNo'nunAsikaH (tri sam + yam +karaNe ghaJ parasavarNo'nunAsikaH) vrata, dIkSA, vratanA aMga tarI Agale divase karavAno niyama, harakoI niyama, indriyone vaza ravI te, jandhana, niyama, hajA Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2076 sara na. ( saratIti sR + ac) sarovara, pAzI, chahIMnI tara, bhIhu~, haDIMnI bhasAnu bhASA, jAza, hAra. - ayaM kaNThe bAhuH ziziramasRNo mauktikasaraHuttara0 1 / 39 / (na. sarati, sR+bhAve ac) 4, saradruvu, jasavuM. (tra. saratIti, sR+kartari ac ) lehanAra toDanAra, 4nAra, saranAra, jasanAra.. saraka tri. puM. na. (sR+ vun) madya pIvAnuM kheDa bhatanuM pAtra, bhadya, zekhaDInuM bhadya, - cakraratha saha purandhrijanairayathArthasiddhisarakaM mahIbhRtaH zizu0 15 180 / zekhaDInuM bhadya pIvAnuM kheDa bhatanuM pAtra, maMDita thayA vinAnI bhArganI khoja, bhusAizenI paMDita (tri saratIti, sR + vartamAne Nvul) jasanAra, 4nAra, saranAra (-na. sara + svArthe kan) sarovara, taNAva, svarga. saraghA strI. (saraM madhuvizeSaM hantIti han + nipAtanAt sAdhuH ) bhadhabhAjI- tastAra saraghAvyAptaiH sa kSaudrapaTalairiva - raghu0 4 / 63 / zabdaratnamahodadhiH / saraGga puM. (sR + aGgac) pakSI, yAra paravAnuM bhantu. saraGgI strI. ( saraGga + striyAM jAti GIS ) yAra pagavANI jhopA strIbhati, pakSizI.. saraja na. ( sarAjjayate, jan+Da) navanIta. sarajas strI. (saha rajasA, sahasya saH) RtumatI strI, DAyesI strI. (tri. rajasA saha vartamAnaH) 24vANuM rabhegurAvA. ( avya. saha rajasA avyayI ac samA.) 24sahitapa. saraT puM. (saratIti, sR gatau + uNA aTi) pavana, bhegha, bhadhabhAjI, athaMDI, bhotha. saraTa puM. (saratIti, sR gatau aTan ) thaMDI- 'valyAH prapAte ca phalaM saraTasya prarohaNe / zIrSe rAjazriyoM'vAptirbhAle caizvaryameva ca ' -divAkare / lUtA hi saraTAnAM ca tirazcAM cAmbucAriNAm - manu0 12 / 57 / saraTi puM. (sR + aTin) vAyu, bhegha saraTI strI. (saraTa + striyAM jAti GISa) (thaMDI, aDIDI. saraTu puM. (sR+aTu) aDIo, DAyaMDI. saraNa na. ( sR + bhAve lyuT) gamana 2, 4, saravu, loDhAno mela. saraNA strI. (sR + lyuT +TAp) nasotara, bheDa bhatano velo. saraNi, saraNI strI. (sR + ani GIbabhAvaH / saraNi+ striyAM GIp rasto paMDita, prasArazI, nasotara- 'ayazaH saraNisaMmArjanajAgarUkAH...' - rAmAyaNacampau / [ sara-sarasa saraNDa puM. (sR+aNDac) pakSI, aDIo, ghutArI, aashraMDIbAja, eka jAtano dAgIno. saraNDI strI. (saraNDa + striyAM GIS) pakSiezI, abhI strI, vyabhiyArizI strI, dhUrta strI, DADIDI, DAyaMDI. saraNyu puM. ( saratIti, sR+uNA anyuc) vAyu, bhedha, bhotha, pAzI, vasanta tu, agni, citrAnuM ADa, yamanuM nAma. sarat tri. ( sR+vartamAne zatR) 4tuM, yAsatuM, gati astuM-sa2'tuM. (na. sR+ zatR) sUtra, sutarano tAMtalI. sarani puM. (saha ratninA) rati zabda dukha, kheDa hAtha bhApa, ratni agara aratni. sarantI strI. (sR + vartamAne at + striyAM GIp ) saratI, jasatI, yAvatI strI. sarapatrika strI. ( sare jale patramasyAH, Than+TAp) majanuM Au, bhajanuM pAM. sarabhasa tri. ( rabhasena sahitaH sahasya saH ) utAvaNiyuM, tAva, vegavANuM, ugra, zrodhapUrza, khAnaMhita. sarabhasam avya. ( rabhasena sahitam) utAvanI, 4hI thI.. saramA strI. (saha ramate, ram+ac+TAp) te nAbhe kheDa kUtarI, te nAme eka rAkSasI-vibhISaNanI patnI, dakSanI putrInuM nAma, kazyapa RSi. sarayu strI. (saratIti, sR gatau + uNA. ayu) ayodhyAnI pAse vaDetI kheDa nahI-sara nahI - (puM. saratIti, sR gatau + ayu) vAyu, pavana. sarala puM. (sR+alac) vAyu, pavana - (tri. sR+kalac bAhulakAt guNaH) sIdhu, saraba, udhAra. saraladrava, saralaniryAsa, saralarasa puM. (saralotthito dravaH/saralotthito niryAsaH / saralasaya rasaH) sarala vRkSamAMthI nIkaLato guMdara-TArapIna. saralA strI. ( sarala + striyAM TAp) tripuTA zabda dukhosarale sAhasarAgaM parihara- mA0 6 / 10 / - ayi sarale ! kimatra mayA bhagavatyA zakyam - mA0 2 / saralAGga puM. (saralaH pItaguraGgamasya) zrIveSTa nAbhe gandhadravya - (tri. saralAni aGgAni yasya) sIdhA aMgavAnuM, sIdhu. - (na. saralaM ca tat aGgaM ca ) sarasa-sIdhu saMga. saras na. (sR+asun) pAezI, sarovara, tajAva sarasa tri. (saha rasena jalena AsvAdena ca sahasya saH ) rasavANuM, sUdu nahi te sarasavasanta0 gIta0 1 | Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasamprata- saroja] lInaM. (na. rasena jalena saha varttamAnam ) sarovara, taNAva- sarasAmasmi sAgaraH - bhaga0 1 / 20 | sarasamprata na. ( saramiva niryAsaM sampratanoti, sam + pra+tan+Da) kheDa bhatanuM trikaNTaka vRkSa. sarasA strI. (rasena saha vartamAnA TAp) dhojuM nasotara. sarasija na. sarasIruha, saroja, saraja, sarojanman puM. ( sarasi jAyate, jan+Da aluk samA. / sarasyAM sarovare rohati, ruh+ka/sarasa jale jAyate, jan+Da/ sarasi jAyate / sarasi jale janma yasya) maNa 'sarasijamanuviddhaM zaivalenA'pi ramyam / malinamapi himAMzorlakSmalakSmI tanoti' - zAkuntale / sarasija, sarasIka, saraja, sarojanman, sarotsava, saroruha, saroruha puM. ( sarasi jAyate, jan+Da aluk samAH./sarasyAM kAyati, kai+ka/sarasi jAyate/ sarasi janma yasya / sarasyAM jale utsavo yasya / sarasyAM sarovare rohati ruh +ka) sArasa pakSI. sarasijI, sarasIkI, sarasIruhI, sarojinI sarojI, sarotsavI, saroruhI strI. ( sarasija striyAM jAti. GIS/sarasIka+striyAM jAti0 GIS/ sarasIruh + striyAM jAti GIS / saroja + striyAM jAti0 GIS / sarotsava+striyAM jAti. GIS/saroruha + striyAM jAti GISa) sArasa paMjizI. sarasijAsana, sarojAsana, sarojin, saroruhAsana puM. (sarasijamAsanaM yasya/sarojamAsanaM yasya / sarojaM viSNunAbhipadmamutpattisthAnatvenAstyasya ini/ saroruhAsanamasya) mAM maNa agatAM hoya tevI vAva, yAra bhujavAjA brahmA zabdaratnamahodadhiH / sarastaTa, sarastIra puM. ( sarasaH taTaH / sarasaH tIra : ) sarovarano kAMTho, taLAvano kinAro. 2077 sarAva puM. (saraM jalamavati, ava + aN) bhATInuM DoriyuM. rAmapAtara, zaDI. (tri. rAveNa saha vartamAnaH, sahasya saH) zabdhavANu, zabda ratuM jUbha pAulu. sari puM. sarI strI. (sR+in / sR + iJ + GIp ) pAezInuM Rzu. sarikA strI. ( saro'styasyAH Than, sR+vun vA TAp) hiMgupatrI vanaspati. sarit strI. (sR+iti) nahI -anyA saritAM zatAni hi samudragAH prApayantyabdhim-mAlavi0 5 / 19 / sUtra, sUtara, hugahivI. saritAMnAtha, saritAMpati, saritvat, saritpati, sarinAtha puM. (saritAm nAthaH aluk samA0 / saritAm patiH, aluk samA0 / sarit svAmitvenAstyasya matup masya vaH tAntatvena padatvAbhAvAt na tasya da: / saritaH patiH / saritaH nAthaH) samudra. sarittanaya, sarittanuja, saritsuta, saridAtmaja puM. (saritaH tanayaH / saritaH tanujaH / saritaH sutaH / saritaH AtmajaH) gaMgAputra lakSma saridvarA strI. (saritsu varA zreSThA) gaMgA nahI. sarinmukha na. ( saritaH mukham ) nahInuM bhuja, bhyAMthI nadI nIkaLatI hoya te sthaLa sariman puM. (sR + imanic) vAyu, gati, gamana, bhdhuM te. sarila na. ( sR+ilac) pA sariSapa puM. ( sarSapa + pRSo0) sarasava. sarIsRpa puM. (vakraM sarpati, sRp +yaGo luk ac) srpvIMchI vagere, jyotiSamAM kahela mIna-vRzcika ane karka rAzi. sarIsRpI strI. ( sarIsRpa + striyAM jAti0 GIS ) sAyalA. saru puM. (sR+un) taravAra vagerenI mUTha. sarUpa tri. ( samAnaM rUpamasya samAnasya saH ) samAna, samAna upavANu, saraNuM, samAna, tujhya sarUpatA strI, sarUpatva na. ( sarUpasya bhAvaH tal+TAptva) samAna 3pavANApa, saraNAmazI, tulyatA, samAnatA. saroga tri. (rogeNa saha vartamAnaH, sahasya saH) rogavANuM, rogI. sarasvat puM. ( sarAMsi jalAni santyasya matup masya vaH) sarovara, taNAva, samudra, na6 - ( trisaras + astyarthe matup masya vaH) rasiDa, dalita, bhanehAra. sarasvatI strI. (saro nIraM tadvat raso vA'styasya iti matup masya vaH GIp) nahIM, vAzI, gAya, uttama strI, mAsAMDazI, brAhmI vanaspati, sarasvatI devI, somalatA, buddhanI kheDa zakti, hugahivI, vAsInI adhiSThAyaka devI, sarasvatI nadI. sarA strI. (sR+ac+TAp) prasArazIno veso, pAzInaM saroja tri. ( sarasi jAyate, jan+Da) sarovara-taNAva vageremAM utpanna thayela, pANImAM utpanna thanAra. Ja. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2078 shbdrtnmhoddhiH| [sarojanman-sarpabhuj sarojanman tri. (sarasi janma yasya) ulvi 64na | sarpakaGkAlI, sarpagandhA, sarpadhAtinI srI., sarpaghAtin thanAra, sarovara-taLAva vageremAM utpanna thayela. sarpasyeva kaGkAlamaGgavizeSo yasyAH gaurA0 GIS/sarpa sarovara puM. (saraHsu varaH zreSThaH padmAkaratvAt) sarovara, tadviSaM gandhayati hinasti, gandha+ aN+TAp) sapanA tasA. Urano nAza 42nArI me. vela. (tri. sarpa tadviSaM saroSa tri. (roSeNa saha vartamAnaH sahasya saH) oghavANu, hanti, han+Nini ghAtAdezaH) sapanA n||24282. gussA sahita, gusse thayeluM. (strI. sarpa tadviSaM hanti, han+Nini GIp ghAtAdezaH) sarka puM. (sR+uNA0 ka) vAyu, mana, prapati. sarpanA jherano nAza karanArI eka vela. sarga puM. (sRj+ghaJ) svabhAva, sRSTi- 'asyA sargavidhau sarpaNa na. (spa+bhAve lyuTa) sa27g, sa, 4, prajApatirabhUccandro nu kAntipradaH' -vikramorvazIye 1 / 9 / vakragati, bANanI bhUminA sarakhA aMtaranuM UDavuM te. nizcaya, nimoha, avyava3no bhAga, mokSa, saMs5, sarpat tri. (sRp+vartamAne zatR) sa24tuM, masatuM, tuM. Greus. -gRhANa zastraM yadi sarga eSa te-raghu0 3 / 51 / sarpatRRNa puM. (sarpa tRNamiva yasya) nANiyo. anumati, usAta, sADa. sarpatRRNI strI. (sarpatRRNa+striyAM jAti0 GIS) noNiyae. sargabandha puM. (bandha+ bhAve ghaJ, sagaibandhaH) sa[.. sarpadaMSTra puM. (sarpasya daMSTreva puSyaM yasya) sapanA viSamayo wiusny HSL5102. -'sargabandho mahAkAvyamucyate dAMta, nAgadattI vRkSa-jeno sparza karatAM sapanI dADhane tasya lakSaNam / AzIrnamaskriyA vastunirdezo vApi sparza karavA jevuM duHkha thAya te. tanmukham / / ' sarpadaMSTrA srI. (sarpasya daMSTrA) sapanA.Ed, vRzci.lI. sarja (bhvA. pa. sa. seTa-sarjati) ud. 42j, bhagavaj, nAme satA. upArjana karavuM. sarpadaMSTrikA strI. (sarpa+daMSTrA+Than+TAp) vanaspati sarja, sarjaka puM. (sRj+ac/sarja svArthe kan) manu / meMzI0.. mAra, dama, pittara. vRkSa. sarpadaNDI strI. (sarpa tadviSaM daNDayati, daND+ sarjagandhA strI. (sarjasyeva gandho yasyAH) rAnA vanaspati. sarjana na. (sRj+bhAve lyuTa) sRSTi, sainyano 5 // ___ aN+DIe) go260. vRkSa. sarpadantI, sarpapuSpI strI. (sarpasya danta iva puSpamastyasyAH mAgI. sarjaniryAsa, sarjaniryAsaka puM. (sarjasya niryaasH| ac+gaurA0 GIS/sarpa sarpadanta iva puSpamasyAH) sarjasya niryAsa iva kAyati kai +ka) sAkha vRkSanI nAgadantI vRkSa-vanaspati. 2sa-sAma. sarpadamanI srI. (sarpAn damayati anayA, dam+Nic+ sarjamaNi, sarjarasa puM. (sarjasya zAlavRkSasya maNiriva/ lyuTa + GIp) vandhyA vanaspati. sarjasya rasaH) sAla vRkSano 2sa-sAna sarpanAmA strI. (sarpasya nAmAtra vAcakazabde) sapanA sarji, sarjikA, sarjI strI. (sRja+in vA DIp/ jherano nAza karanArI eka vanaspati. sRj+Nvula+TAp ata itvam/sRj+in+vA GIp) sarpaphaNaja, sarpamaNi puM. (sarpasya phaNe jAyate, jan+Da/ te. nAme meM nahI, sAmA2. -'sarjikAlpaguNA sarpasya maNiH) sanI 35 // 65.2 6yana yato meM tasmAdvizeSAd gulmazUlahat / sarcikA sarjikAvad bhali. boddhavyA guNato janaiH' -bhAvaprakAze. sarpabhuj, sarparipu, sarpavairin, sarpazatru, sarpahan, sarjikAkSAra puM. (sarjikAyAH kSAraH) sA75.2. sarpahanta, sarpAdana, sArAti, sAri, sAzana sarju puM. (sRj+un) vepArI, vAyo. puM. (sarpa bhuGka, bhuja+kvip/sarpANAM ripuH/sarpasya sarjU strI. (sRj+U) vIjI., 2, mana, anusa248. vairI/sarpasya zatruH/sarpa hanti, han+ kvip/sapa' hanti, sarya puM. (sarjasyedaM yat) sarjaniryAsa 206 mI.. han+kvip/sarpa atti, ad+ lyu/sarpasya araatiH| sarpa puM. (sRp+ac) nAsara, sa.5, sapa, bhASA sarpasya ariH/sarpamaznAti aza+bhAve lyuTa) bho25kSI, nakSatra, mana, gati, 4 te. sA21. 5kSI, 27 5kSI, noNiyo, 1412. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarparAja - sarvagandha] sarparAja puM. (sarpANAM rAjA iti samA0 Tac ) vAsuddhi | nAme sarpoMno rAbha. - eSa mohaM gataH kRSNo magno vai kAliye hRde / bhakSyate sarparAjena tadAgacchat mAricamharivaMze 68 | 16 | sarpalatA, sarpavallI strI. ( sarpAkArA latA / sarpa iva vallI) nAgaravesa. sarpaverin tri. ( sarpasya vairi) sarpano zatru. (puM.) 4nabhebhya zabdaratnamahodadhiH / 24. sarpavairiNI, sarpahantrI, sarpAdanI, sarpAzanI strI. (sarpavairin + nAntatvAn GIp / sarpa hantR + striyAM GIp / sarpAdana + striyAM jAti0 GIS / sarpazana + striyAM jAti0 GIS ) garuDa bhAchA, mora pakSizI, nonniye|. sarpazatru tri. ( sarpANAM zatruH) sarpoMnI zatru. sarpasatra na. ( sarpeNa homyadravyeNa tannAzanArthaM vA satram) sarpono nAza karavA mATe janamejaya rAjAe karelo kheDa yaza - yathA juhAva saMkruddhaH sarpAn satre saha dvijaiH - bhAga 0 12 16 / 16 / sarpasatrin puM. ( sarpasatramasyAsti ini) sarpoMnA nAza mATe yajJa karanAra janamejaya rAjA. sarpasahA strI. (sarpa sahate, saha + ac+TAp) sarpanA jherano nAza karanAra eka vela. sarpahan, sarpahantR tri. (sarpa hanti, han + kvip / sarpaM hanti, han + tRc) sarpano nAza haranAra, nojiyo, garuDa, bhora.. sarpAkSI strI. ( sarpasyevAkSi puSpaM yasyAH Sac samA.) gandhanAkulI nAme vela. sarpAkhyA puM. (sarpasyAkhyA''khyA yasya) nAgaDesara, mahiSakanda nAme mULa. sarpAGgI strI. ( sarpasyevAGgaM yasyAH GIS ) sarpanA rano nAza karanArI eka latA, siMhalI vanaspati. sarpAvAsa na. ( sarpAnAmAvAso yatra ) yaMdhana vRkSa. (puM. sarpANAmAvAsaH) sarponuM rahA- yazodAmAnugacchantyaH sarpAvAsamimaM hRdam - harivaMze 68 / 25 / sarpiNI strI. ( sarpati, sRp + Nini + GIp ) sApA, kheDa bhatano bhaDIbuTTIno chor3a, yAsanArI strI. -yUkA mandavisarpiNI paJca0 1/252 / sarpin tri. (sRpa + Nini) saranAra, jasanAra, 4nAra. - sa eSa kailAsa upAntasarpiNaH karotyakAla'stamayaM vivasvataH - kirA0 5 / 35 / 2079 sarpis na. ( sarpatIti, sRp + uNA0 isi) pIghajesuM ghI. - pAyasaM madhusarpibhyAM prAk chAye kuJjarasya ca manu0 3 / 274 | sarpI strI. (sarpa + striyAM jAti GIS) sApA. sarpaSTa, sarpaSTa na. ( sarpANAM bhujaMgAnAbhiSTam / sarpANAM bhujaGgAnAmiSTam) yanna vRkSa. sarpeSTa tri. ( sarpasya iSTaH) sarpane priya. sarva (bhvA para. saka seT sarvati) saravu, jasavuM. sarva puM. ( sR+va tasya netvam ) ziva, viSNu, (tri. sR + ac) saMpUrNa, saghamuM, jaghu, samagra, pratye5uparyuparipazyataH sarva eva daridrati hito0 2 / 2 / riktaH sarvo bhavati hi laghuH pUrNatA gauravAyamegha0 20 1935 sarvasaha tri. ( sarvaM sahate, saha+ac) jaghu sahana 22. - sarvaMsahe kaThoratvacaH kimaGgana kamaThasyaAryAsa0 139 / - kAmaM santu dRDhaM kaThorahRdayo rAmo'smi sarvasahaH sA0 da0 2 / 20 | sarvaMsahA strI. (sarvaM sahate, saha + ac+mum TAp ca) pRthvI. sarvaka tri. ( sarva + saMjJA0 kan) sahaja, samagra, jaghu. sarvakartR puM. (sarvaM karoti, kR+tRc) brahmA, paramezvara. sarvakarman na. ( sarvaJca tat karma ca ) samagra ama, aghu DArya sarvakarmINa tri. (sarvakarmebhyo'laM kha) sarva DAmaravAne samartha- 'saMgrAme sarvakarmINI' - bhaTTikAvye 5 sarge / sarvakAla puM., sarvakAlam avya. (sarvazcAsau kAlazca/ sarvasmin kAle iti) saghanI aNa, jagho samaya. sarvakAlIna tri. (sarvakAlebhyaH sarvakAla+kha) sarvANe thanAra. sarvakezin puM. (abhineyAnAM sarveSAmiva kezo'styasya ini), naTa, nATaDiyo.. sarvakSAra puM. ( sarva kSAramayaH) sAju. sarvaga na. ( sarve gacchati, gam+Da), pAegI, 4 . (puM. sarvaM gacchati, gam + Da) ziva, AtmA, paramezvara. (tri. sarvaM gacchati, gam+Da) sadhaje 4nAra, adhe 42- vetti sarvagatAM kasmAt sarvago'pi na vedanAm yAjJa0 3 / 130 / sarvagandha puM. ( sarvAn gandhayati hinasti saMhArakAle sarvagandhA utpAdyatayA santyasya vA ) paramezvara. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2080 shbdrtnmhoddhiH| [sarvagA-sarvadarzin (na. sarve gandhA yatra) sarvasugandha dravyAnu, me. tak | sarvatobhadracakra na. (sarvato bhadraM yatra tAdRzaM cakram) mizra.91, -AkAzAtmA sarvakarmA sarvakAmaH sarvagandhaH- jyotiSamAM kahela zubhAzubha jANavA mATenuM eka chAndogyopa0 3 / 14 / 2 / ya. sarvagA strI. (sarvaM gacchati, gam+Da+TAp) silk, jAu. sarvatobhadrabandha puM. (sarvato bhadrAkAreNa bandhaH) saM.2sarvagAmin puM. (sarvatra gacchati, gam+Nini) 4. nA2. zAstramAM kahela eka citrakAvya. sarvagranthi puM., sarvagranthika na. (sarvatra granthirivAtra/ | sarvatobhadramaNDala na. (sarvatobhadranAmaka maNDalam) sarvatra granthirivAtra kan) pApaNIbhUNa-i8131. pratiSThAmAM pUjya devatAonuM eka jAtanuM maMDaLa. sarvaSa puM. (sarve kaSati, kaS-khac mum ca) 55. sarvatobhadrA strI. (sarvato bhadramasyAH) naTI, vanaspati. (tri. sarvaM kaSati, kaS+khac mum ca) sarva 2di ___ bhArI, naTanI strI. caDhiyAtuM, vyApaka, badhuM nAza karavAmAM zaktimAna - sarvatomukha na. (sarvato mukhamasya) 550, mA. - sarvakaSA bhagavatI bhavitavyataiva-mA0 1123 / / krurAM matiM samAsthAya jagmatuH sarvatomukhau- mahA0 sarvaGkaza (na.) 4. 1 / 211 / 12 / (puM. sarvato mukhamasya) ziva. . sarvajagat na. (sarvaJja tat jagacca) saghaNu ta. savaMkAmavarazcaiva savaMtaH srvtaamkh:-mhaa013|17|66| sarvajanIna tri. (sarvajaneSu viditaH kha) mA aashi brahmA 52mezvara, mAtmA svasa, agni, mitrAnaM prakhyAta, sarva ThekANe jANItuM. 3- 'sarvataH pANipAdAntaH sarvato'kSiziromukhaH / sarvajit tri. (sarvaM jayati, ji+kvip tuk ca) saghaj vizvarUpo mahAnagniH praNItaH sarvakarmasu' / / tanA2, sarva tanA2. (tri. sarvataH mukhAni yasya) sarva vyA5.4, sarva ta26 sarvajJa paM. (sarva jAnAti. jJA+ka) niva. tItha'2. bhubhavA. -sarvadarzI vimuktAtmA sarvajJo jJAnamuttamam-mahA0 sarvatra avya. (sarvasmin, sarva+trala) saghaNe, madhe, sarva 13 / 149 / 61 / ziva, suddhava, 52mezva2. (tri. sarva dezamai, savANe, sarva zAmai, madhe 45o. -tutoSa jAnAti, jJA+ka) 1. nA2. - sarvajJastvamavijJAtaH vIryAtizayena vRtrahA padaM hi sarvatra guNanidhIyatesarvayonistvamAtmabhUH-raghu0 10 / 20 / rghu03|62| sarvajJatA strI., sarvajJatva na. (sarvajJasya bhAvaH tal+TAp sarvatraga tri., sarvatragAmin puM. (sarvatra gacchati, gam+Da) tva) madhu nA25j. madhe. 400 4 // 2- yathAkAzasthito nityaM vAyuH sarvajJA strI. (sarva jAnAti, jJA+ka+TApa) huvI .. sarvatrago mahAn-bhaga0 9 / 6 / (puM. sarvatra gacchati, sarvataHzubhA strI. (sarvataH zubhaM yasyAH) priyaM-ink gam+Da/sarvatra gacchati, gam+Nini) vAyu, pavana, u. paramezvara. sarvatas avya. (sarva+paJcamyarthe tasil) sarva ta23thI, sarvathA strI. (sarva+prakAre thAl), sarva re, sarva yota25thI, mathI, madhe 8510, yota26. -te sarvagaM zata, saghaNe. 5.3- sarvathA vartate yajJaH itIyaM vaidiko sarvataH prApya dhIrAH-muNDakopa0 3 / 25 sarvatApana paM. (sarvaM tApayati tapa+Nica+lya) maheva. / zrutiH-manu0 2 / 15 / pratima tathA tuma mA bhavyaya vaparAya che. (tri. sarvAn tApati, tap+Nic+lyu) madhAne. | sarvadama, sarvadamana puM. (puM. sarvAn damayati, dam+Nic+ tAvanA2, savane du:mahAyI.. sarvatiktA strI. (sarvataH tiktA) bhAyA vanaspati. aN/sarvAn damayati, dam+Nic+lyu) zantadAnI sarvatobhadra puM. na. (sarvato bhadrANi sukhAni yasya) yA2 putra bharata2%- (tri sarvAn damayati, dam+Nic bAraNAvALuM eka jAtanuM ghara, pratiSThA vageremAM pUjya +aN) nadhAne manA2-duHna henA2. devonuM eka maMDaLa, jyotiSamAM kahela zubha-azubha sarvadarzin, sarvadRSTa, sarvadRSTra puM. (sarvaM samabhAvena jJAna mATenuM cakra, alaMkArazAstramAM kahela bandhabhedarUpa pazyati, dRza+Nini sarvaM pazyati. dRz+kta/ me yina. vya- (puM. sarvato bhadramasmAt) sImArnu sarva+dRz+tRc) 52 52, niva, juddha- (tri. sarvaM jhADa, viSNuno eka ratha. pazyati. dRz+ Nini) saghaj nA2, madhu nA2. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadarzinI-sarvaloha] shbdrtnmhoddhiH| 2081 sarvadarzinI strI. (sarvadarzin+striyAM GIp) ( N. | sarvamaGgalA srI. (sarvANi maGgalAni yasyAH) pAvatI, strI huvI. duhavI. -'sarvANi hRdayasthAni maGgalAni zubhAni sarvadA avya. (sarvasmin kAle, sarva+dAc), umeza, | ca / dadAti cepsitA~lloke sA tena sarvamaGgalA' - sarvakALamAM. devIpurANe / sarvaduHkhakSaya paM. (sarveSAM duHkhAnAM kSayaH) mokSa, sarva sarvamaya tri. (sarva+prarArthe mayaTa) saghA35, samayamaya. duHkhono nAza. -ataH sarvasya yonistvaM vahnaH sarvamayastathA-mArkaNDeye sarvadevamukha puM. (sarveSAM devAnAM mukhaM yatra) sagni, ___99 / 33 / (puM. sarvAtmakaH, sarva+ mayaTa) 52bhezvara, yitrA u. paramAtmA. sarvadyaJc tri. (sarvamaJcati pUjayati, aJc+kvip sarvamahI strI. (sarvA cAsau mahI ca) mAmI 58vI.. sarvamahIna, sarvamahIza, sarvamahIzvara paM. (sarvamahnAM __adyAgamaH) sana pUnA2. sarvadhurAvaha, sarvadhurINa tri. (sarvadhurAM vahati, vaha+ac InaH/sarvamahyAH IzaH/sarvamahyAH IzvaraH) 400 pRthvInA 28% -yavatA 2%. vaha+kha) sarva mArane 643nA2 46 va3. sarvamUlya na. (sarvasya mUlyam) 11, AI. sarvanAmatA strI., sarvanAmattva na. (sarvanAmasya bhAvaH sarvamuSaka puM. (sarvaM muSNAti, muS+vun-pRSo0) Na, tal+TAp-tva) sarvanAma5i. samaya. sarvanAman na. (sarveSAM nAma vAcakaM saMjJAtve'pi kSubhnA. | sarvarasa puM. (sarvo rasamayaH) sAsavRkSana 2sayama, adho na NatvaM) vyA429 prasiddha sarvanAma. 22. -sarvakAmaH sarvagandhaH sarvarasaH iti-chAndogyo0 sarvanAza puM. (sarveSAM nAzaH) saghaNAMnI. nA. 3 / 14 / 2 / (puM. sarvo raso yasmAt yasmin vA) sarvanAzaka, sarvanAzana tri. (sarva nAzayati, naz+Nvul/ | vAhina, paMuita, mATo 2sa., 52mezva2. sarvaM nAzayati, naz+ Nic+lyu) sabano. na. sarvarasottama puM. (sarveSu raseSu uttamaH) TI. 22., 2nAra. savA 2sa. sarvapA (strI.) pavirAkSasanI patnI. (tri. sarva pAti, sarvarAtra puM. (sarvA rAtriH, samA0 ac) mAjI tri, pA+kvip) sarvana 2ksse| 7242. saMpUrNa rAta. sarvapUrNa puM. (sarvaiH pUrNaH) 52mAtmA. sarvarI strI. (sR-vanip GIp vanora ca) tri, 71.62. sarvapUrNatA strI., sarvapUrNatva na. (sarveH pUrNatA/sarvaiH / sarvarIkara, sarvarInAtha, sarvarIpati, sarvarIza, ___ pUrNatvam) sAmagrI, taiyArI, sabhA2nI pUlu, mokSa. sarvarIzvara, sarvarIsvAmin paM. (sarvarI karoti. sarvapraharaNAyudha puM. (sarveSAM praharaNAni sarvANi vA __kR+ac/sarvAH nAthaH/savAH patiH/sarvAH praharaNAni AyudhAnyasya) vi.. IzaH/sarvAH IzvaraH/sarvAH svAmI) yandra, 752. sarvapriya tri. (sarveSAM priyaH) savana priya, adhAMna. vaDAj. | sarvartu parivarta puM. (sarvartunAM parivarto yatra) varSa, 521.. sarvabhakSa, sarvabhakSya, puM., sarvabhakSaka tri. (sarvaM bhakSayati, sarvalA, sarvalI strI. (sarvaM lAti, lA+ka vA gaurA. bhakSa+ ac/sarvaM bhakSyaM yasya) agni, yitrAnuM aura, __DIe/sarvaM lAti, lA+ka GIS) tAma2 nAmarnu astra. sarvaliGgin puM. (sarveSAM liGgAni santyasya ini) 340. (tri. sarvaM bhakSayati, bhakS +aca sarveSAM vezadhArI, pAvi.. bhakSayati vA/sarvaM bhakSayati, bhakS+Nvula sarveSAM vA) sarvaloka puM. (sarvazcAsau lokazca) uj Ld, adho badhuM khAnAra, badhAMnuM khAnAra. so. sarvabhakSakI strI. (sarvabhakSaka+striyAM jAti0 GIS) 572rI.. sarvalokeza, sarvalokezvara puM. (sarvalokAnAM IzaH/ sarvabhakSA, sarvabhakSyA strI. (sarvaM bhakSayati, bhakSa+aNa+ sarvalokAnAM IzvaraH) 52mezvara. __TAp/sarvaM bhakSyaM yasyAH ) 543.. sarvaloha puM. (sarvaH lohamayo'vayavo yasya) ujalatk, sarvabhRt tri. (sarvaM bibharti) (bhR+kvip tuk ca) sarvana lugu -prakSveDanaH sarvaloho nArAca eSaNazca sHbharaNapoSaNa karanAra, sarvane dhAraNa karanAra, hemacandraH / Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2082 shbdrtnmhoddhiH| [sarvarNikA-sarvAna sarvaNikA srI. (sarva varNayati, varNa+Nvula ata itvaM- | sarvasvaharaNa na. (sarvasvasya haraNam) samaya dhanAnu 429.. ___TApa) bhArI vanaspati. sarvasvAmin puM. (sarveSAM svAmI) sAno ghael. sarvavallabha tri. (sarvasya vallabhaH) sarvana priya. sarvaharaNa na., sarvahAra puM. (sarveSAM haraNam/sarveSAM hAraH sarvavallabhA strI. (sarveSAM vallabhA) vezyA strI, haraNam) samarnu 425, AdhuM sa se te. vyatmiyAri. strI.. sarvahita na. (sarveSAM hitaM yasmAt) bharI, dlvi. sarvavid puM. (sarvaM vetti, vid+kvip), 52mezvara, sarvaza- (tri. sarvebhyaH hitaM yasya) saghaNAne. tinaM 1291. yaH sarvajJaH sarvavicca yasya jJAnamayaM tapaH-muNDakopa0 | sarvAGga na. (sarvaM ca tat aGga ca) saghaj , samaya 11 / 9 / (tri. sarva vetti, vid+kvip), madhu 09, zarI2- pAdau rakSatu me ketuH sarvAGga me nvgrhaa:sarva jANanAra. unmIlAtantre. sarvaveda puM. (sarvAn vedAn adhIte, ukatthA0 Thak) sarvAGgasundara puM. (sarvasmin aGge sundaraH) me. satarnu, sarva vahInI abhyAsa. 42-42. (tri. sarvaM vetti auSadha-vaidhamA prasiddha 2sa. (tri. sarvAGge sundaraH) vid+aN upa.) sarva nA2. savA suMdara. -mahAgandhakametaddhi sarvavyAdhinisUdanam / sarvavedas puM. (sarvANi dhanAni vedayate lambhayati pAtrAya | vinA pAkena sarvAGgasundaro'yaM prakIrtitaH-vaidyakaradakSiNArthaM dadAti, vid-lAbhe+Nic-asi) sarvasva sendrasArasaMgrahe / dakSiNA hoya che te vizvajitu nAmano yajJa karanAra. | sarvAGgINa tri. (sarvANyaGgAni vyApnoti kha) sarva (na. sarvaM vedaH gRhe vidyamAnaM dhanaM ni0 ac samA0) avayavama vyA5, sarva aMgamA 3||ye.du. - sarvAGgINa: vizvajitu nAmanA yajJamAM dakSiNA tarIke vidhAna karela sparzaH sutasya kila-vikrama0 5 / 11 / / gharanuM sarvajJa dhana. sarvANI strI. (sarvebhya Anayati mokSaM A+nI+Da sarvavedina puM. (sarva vetti, vid+Nini) sarvaza, 52.23.2.. (tri. sarva vetti) sarva pUrvapadAditi Natvam) hu heva.. -'sarvAn mokSAn 2, sarvaza... sarvavezina puM. (sarveSAM vezo dhAryattvenAstyasya ini) / prApayati janmamRtyujarAdikam / carAcarAMzca vizvasthAn sarvanA deza. senA2. naTa, naya.. sarvANI tena kIrtitA / / ' -braha. vai. pu. / sarvasaMsargalavaNa na. (sarvasaMsargeNa jAtaM lavaNam) bheTa sarvAtmaka tri. (sarvasya AtmA yasya, kap) samaya, ___ tana bhAI. sarvasva35. sarvasaGgata puM. (sarvaM saGgatamucitaM yasya) paSTikA sarvAtman puM. (sarvaH AtmA svarUpaM yasya) 52mAtmA, jAtanuM dhAnya. paramezva2. sarvasatrahana na., sarvasanAha puM. (sarveSAM sannahanaM yuddhArtha | sonukaraNa na., sarvAnukAra puM. (sarveSAmanukaraNam/ sajjIkaraNaM yatra/sarveSAM sannAho yatra) yatI sainyane / sarvasya anukAraH, kR+aN) saghalnu manu7271, taiyAra karI yuddha mATe prayANa karavuM. badhAMnI nakala karavI. sarvasaha pu. (sarva sahate, saha+aca) . sarvAnukArin tri. (sarvaM anukaroti, anu+kR+Nini) (tri. sarva sahate, saha+aca) sarva sahana 12nA2, saghanAnu anu425| 72nA2. ladhuM sahana. 422. -sa tvaM jagattrANakhalaprahANaye / sarvAnukAriNI (sarvamanukarotIti, anu+kR+Nini+DIpa) nirUpitaH sarvasaho gadAbhRtA-bhAga0 9 / 5 / 9 / / zAlapaNa vanaspati sarvasiddhi puM. (sarveSAM siddhiryasmAt) zrI35. sarvAnubhUti strI. (sarveSAM anubhUtiryatra) ghANu naso.tara. sarvasiddhi strI. (sarveSAM siddhiH) saMpUrNa marthana sAdhana. | (tri. sarvasya anubhUtiryatra) tatpanI. -caturvizatisarvasva na. (sarvaM ca tat svaJca) samaya dhana. -sarvasvaM bhAvyarhadantargatArhadredazca- hemacandraH / (puM. sarvasya vA tadaddhaM vA tadarddha vA tadAjJayA-tantrasAraH / anubhUtiryasya) te nAme me. niva-yakSa. sarvasvadakSiNa puM. (sarvasvaM dakSiNA yatra) lebhA ghanA sarvAna na. (sarvasya yadvA sarvaJca tat annaJca) saghaNu samagra dhananI dakSiNA hoya che te vizvajitu yajJa. | anna, saghaLAnuM anna. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvAnnabhakSaka- salIla] sarvAnnabhakSaka, sarvAnnabhakSin, sarvAnnabhojin, sarvAnnIna, sarvAzin tri. (sarvaM sarveSAM vA annaM bhakSayati, bhakS + Nvul / sarvAnnaM bhakSayati, bhakSa + ini/ sarveSAmannaM sarvANyannAni vA bhuGkte, bhuj + Nini / bhuj + kha / sarveSAM yadvA sarvamanAti, az + Nini) sarva anna jAnAra, saghaLAMnuM anna khAnAra. sarvAbhisandhaka tri. ( sarvAn abhisandhayati, abhi+ sandh - Nvul ) sarvane chetaranAra, jadhAnI nindA DaranAra. sarvAbhisandhin puM. (sarvaabhisandhA - astyarthe ini) 5paTI bhAsa. (puM. sarvatra AcaraNe'bhisandhA'styasya ini) pAkhaMDI tApasa. sarvAbhisAra puM. (sarveSAmabhisAro yatra ) yaturaMgI senAna taiyAra karI yuddha mATe prayANa. sarvArthasiddha puM. (sarveSu artheSu siddha:) juddhaheva, je nAme vaimAni hevanuM vimAna (tri sarvArthA siddhA yasya) bhenA jaghA manoratha siddha thayA hoya te. sarvArthAnusAdhinI strI. (sarvAn arthAn anusAdhayati, anu + sAdhi + Nini + GIp) hugahivI - dharmAdIn cintitAn yasmAt sarvalokeSu yacchati / tato devI samAkhyAtA sA sarvArthAnusAdhinI - devIpu0 45 a0 / sarvAvasara puM. (sarveSAM karmaNAmavasaro'paharaNaM yatra ) ardharAta, madhyarAtri. sarvAstra tri. (sarvANi astrANi yasya) sadhaNAM astrIvANuM, sarva astra dhAraNa karanAra. sarvAstramahAjvAlA (strI.) nainaharzana prasiddha soja vidyAdevIo paikI agiyAramI vidyAdevI. sarvAstrA strI. (sarvANi astrANi yasyAH ) nAmanI eka devI. sarvAhaNa puM. (sarvamahaH Tac samA. haNAdezaH Natvam ) Akho divasa. sarvAhnakRta tri. ( sarvAhaNena kRtaH ) bhASA hivasabhAM harela. zabdaratnamahodadhiH / sarvIya tri. (sarvasmai hitaH, sarva + cha) saghaNAnuM, saghaNA saMjandhI, sarva saMjandhI, jaghAnuM. sarveza, sarvezvara puM. (sarveSAmIzaH / sarveSAmIzvaraH) sajAMnI Izvara-paramezvara, ziva. sarvaugha puM. (sarveSAM caturaGgasainyAnAM ogho vRndamabhisAro yatra) kheDa bhajela samagra sainyano ghasArI, samagra jaLano vega. 2083 sarvoSadhi strI, sarvoSadhigaNa puM. sarvA cAsau auSadhazca / sarvAsAM auSadhInAM gaNaH) duSTa- 4rAmAMsI - in62-14zilAjIta-caMdana-moravela-caMpo kapUra-motha e sarva auSadhi, sarSapa puM. (sR + ap-suk) sarasava. - 'jAlAntaragate bhAnau yaccANu dRzyate rajaH / taizcaturbhirbhavellikhyA likhyA Sabhizca sarSapaH / / ' kheDa bhatanuM bhAchasuM, jALiyAmAM sUryanA prakAzanI aMdara dekhAtI covIsa rajakaNa barobara eka vajana. sarSapataila na. ( sarSapasya snehaH, snehArthe tailac) sarasavanuM tela, sarasiyuM tela- sarSapatailaM tiktaM kaTukaM vAtakaphavikAraghnam pittAsradoSadaM kRmikuSThaghnaM tilaja cakSuSyam - rAjanirghaNTaH / sarSapI strI. (sarSapa + strIyAM jAti0 GIp ) kheDa bhatanuM pakSI khaJjanikA pakSI. sal SaT dhAtu dukha. sala na. (sal+ac) pAzI, 45. salajja tri. (lajjayA sahitaH sahasya saH) sAThavANu, zarabhavANu, zarabhANa. salila tri. (sal+ilac) pAegI, uttarASADhA nakSatra, lagnathI laI cothuM sthAna. salilakuntala puM. (salalasya kuntala iva) pAzIno vANa-zevANa. salilakRti, salilakriyA strI, salilakRtya na. (salilasya kRtiH / salilasya kriyA / salilasya kRtyam) marelAMne uddezI jaLapradAna vagere uttarakriyA. salilaja na. ( salile jAyate, jan+Da) umaNa. (tri salile jAyate jan+Da) pAzamAM utpanna thanAra. salilanidhi puM. ( salilasya nidhiH) samudra. salilanilaya puM. (salile nilayo yasya ) 412 prAe. -'salilanilayAbhakSyA vazyAH sarIsRpajAtayaH ' jyotiSatattve / bhIna tathA huI rAzi salilaraya puM. (salilasya rayaH) pAezInI vega. salilarAzi puM. ( salilasya rAzi: ) samudra. salilendhana puM. ( salilamindhanamiva yasya) vaDavAnala agni. salIla tri. ( lIlayA sahitaH, sahasya saH) sIsAvANuM, vidyAsayukta. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2084 sallakI strI. (zal+ vun lukca pRSo0 zasya saH gaurA. GoSa) kheDa vanaspati bhene hAthI jAya che te. sava puM. (sU+ac) yajJa sUrya, khaDaDAnuM Au, saMtAna. (na.) pAzI, 45. savana na. (sU-su vA + lyuT ) somarasanuM pAna a te, somavallIno rasa DADhavo te. atha taM savanAya dIkSitaH -raghu0 8 / 75 mA yaduM te, yajJamAM roDa bhatanuM snAna - praviveza gAmiva kRzasya niyamasavanAya gacchataH - kirA0 12 / 10 / yajJa, prasava savayas tri. ( samAnaM vayo yasya) samAna vayavANI, sojatI, bhitra. - sUtAtmajAH savayasaH prathitaprabodhamraghu0 5 / 65 / savarNa puM. (samAno varNo yasya, varNena saha vartamAno vA) tujhya35, - tulyAsyaprayatnaM savarNam - pA0 1 / 1 / 9 / bheDa bhatanuM, samAna raMganuM, varNa sahita, sabhatIya, samAna durvarNabhittiriha sAndrasadhAsavarNA zizu0 4 / 28 / savarNana na. ( savarNa + Nic + lyuT) tulya35, savarNa khu zabdaratnamahodadhiH / te, samAna Dara, sabhatIya ukhu, tulya3patA ravI. savarNasaMjJaka tri., savarNasaMjJA strI. (savarNa: saMjJA yasya kap/savarNA cAsau saMjJA ca) saMskRta vyAkaraNa prasiddha akSaronI sajAtIya saMjJA savarNA strI. (samAno varNaH yasyAH) sUryanI patnI, samAna varNanI strI. savali (puM.) sAyaM. savahA strI. (saha vahena, TAp) nasotara. savAsa tri. (vAsena saha vartamAnaH sahasya saH) vAsavANuM, sahavAsavANuM, gandhavAnuM. savAsas tri. ( vAsasA saha vartamAnaH, sahasya saH) vegavANu, vastravANu, vastrasahita. savikalpaka na. (saha vikalpena kapa ) vehAnta prasiddha eka samadhi, nyAyamAM kahela eka jJAna. savikAza tri. ( saha vikAzena sahasya saH) praGgukha, vikAsa pAmeluM, saMkoca vinAnuM. savicArA, savitarkI strI, savIja puM pAtaM sa yogazAstra' prasiddha eka samAdhi. savitarka tri. (vitarkena sahitaH, sahasya saH) taIvANu, tarDasahita savitR, savitRdevata puM. (sU+tRc) 4gatsRSTA paramezvara, sUrya, khAUDAnuM Au, hastanakSatra (puM. savitA devatA yasya) hastanakSatra. [ sallakI-savyapekSa savitra na. ( sUyate'nena, sU+itra) utpattinuM ara janmanuM kAraNa. savitriya tri. (saviturayamiti, savitR + gha) paramezvarasaMbaMdhI, paramezvaranuM, sUryanuM, sUrya saMbaMdhI. savitrI strI. (sU+tRc + GIp) bhAtA, bhA. tayA duhitrA sutarAM savitrI - kumA0 1 / 24 / - savitrI kAmAnAM yadi jagati jAgarti bhavatI - gaGgA0 23. / savidya tri. (vidyayA sahitaH, sahasya saH) vidyAvANuM, vidvAna, bhagela. ko videzaH savidyAnAM kiM dUraM vyavasAyinAm' - paJcatantre / savidha tri. ( saha vidhyati, vidh +ka, sahasya saH ) sabhIpanu, pAsenuM, pAse, nahI'nuM bhUyo bhUyaH savidhanagarIrathyayA paryaTantam mA0 1 / 15 / - yasya na savidhe dayitA davadahanastuhinadIdhitistasya-kAvya0 9 / - kimAsevyaM puMsA savidhamanavadyaM ghusaritaH - kAvya0 10 / prAravANu, vidhAnavANuM. savinaya tri. (vinayena sahitaH, sahasya saH) vinayavANuM, vinayI. savizeSa tri. (saha vizeSeNa ba. saM.) viziSTa guzovAnuM, asAdhAraNa, khAsa irIne viziSTa. -anena dharmaH savizeSamadya me trivargasAra: pratibhAti bhAminikumA0 5 / 38 / savismaya tri. (vismayena sahitaH, sahasya sa) vismayavANuM, vismaya pAmela, Azcarya pAmela. savIja tri. (vIjena sahitaH, sahasya saH) jIvANu, mULa kAraNavALuM. savIjayoga puM. (vIjayogena sahitaH, sahasya saH) sajITha samAdhiyoga.. savRddhika tri. (saha vRddhayA, kan) vRddhivANuM, vyAbhavAmuM. vyAsahita. saveza tri. (vizatyatra, vezAdezaH saha vezena ) sabhIpanuM, pAsenuM, na hI unu. savya tri. (sU preraNe-yas) aNuM, bhAnuM, pratiDUsa, viruddha. (puM. sU+ yat) viSNu. savyatha tri. ( saha vyathayA sahasya saH) vyathAvANuM, pIDAvAju, hu:jI. savyapekSa tri. (vyapekSayA saha ba0 sa0 ) saMyukta, nirbhara -snehazca nimittavyapekSazceti vipratiSiddhametat-mA0 1 / Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savyabhicAra-saha shbdrtnmhoddhiH| 2085 savyabhicAra tri. (saha vyabhicAreNa, sahasya saH) | sasImam (adhya.) samI5, na(r), pAse. vyamiyA2vANu, vyabhiyArI-hetvAbhAsanA pAMya bhuNya | sasauSThava puM. (sauSThavena saha vartamAnaH sahasya saH) homanI me... uttama, zreSTha, tAvaNu, suMdaratAvAj. savyasAcin puM. (savyena vAmenApi sati sandadhAti sasj Sasj dhAtu so.. bANaM, sac+Nini) arjuna. 'ubhau me dakSiNI pANI sastara puM. (stareNa saha vartamAnaH sahasya saH) 5isi gANDIvasya vikarSaNe / tena devamanuSyeSu savyasAcIti konI zayyA-bIchAna. mAM viduH' -mahAbhArate / - nimittamAtraM bhava sasya na. (sas+yat) vRkSa vagairenu 35, taramai, savyasAcin ! -bhapa0 11 / 33 / s||6||rnu A. 2j dhAnya. -'sasyaM kSetragataM proktam...smRti0 / savyAja tri. (saha vyAjana, sahasya saH) baDAnAvANu, sasyaiH pUrNe jaTharapiThare prANinAM saMbhavanti-paJca0 miSavANu, 458vANu, 454ii. 5 / 97 / gue, zastra. savyeSTha, savyeSTha puM. (savye tiSThati, sthA+ka aluk | sasyaka paM. (sasyamiva kAyati, ke+ka) me tano samA./savye tiSThati, sthA+Rt+kicca aluk samA. mahi, taravAra. Satvam) 25 &il2, sArathi.. sasyamArin puM. (sasyaM mArayati, mR+Nic+Nini) sanIDa tri. (bIDayA sahitaH sahasya saH) 40vANu, 2. (tri.) vRkSa vagerenA ino nAza. 1282, zaramavANu, zaramANa. khetaranA dhAnyano nAza karanAra, guNano nAza karanAra, sazaDa tri. (zaGkayA sahitaH, sahasya saH) vANaM. sasyamAriNI srI. (sasyaM mArayati, mR+Nic + zaMsahita. Nini+GIS) 231. sazasya tri. (zasyena sahitaH, sahasya saH) dhAnyavANu, sasyazIrSaka na. (sasyasya zIrSakam) manAnu hu. dhAnya sahita.. sasyazUka na. (sasyasya zUkam) dhAnya vagaireno mAmA. sazasyA strI. (saha zasyena, sahasya saH+TAp) nAgahatI. sasyasaMvara puM. (sasyaM saMvRNoti, sam+vR+ac) sAlavRkSa banaspati. parnu, u. sazoka tri. (zokena saha vartamAnaH, sahasya saH) hi02, sasyasaMvaraNa puM. (sasyaM saMvRNoti, sam+vR+lyuTa) zovANu, zosaDita. azvakarNa vRkSa. sazmazru sro. (saha zmazruNA, sahasya saH) DhIbhUjI sasyAd tri. (sasyamatti, ad+kvip) mana mAnAra, khetaramAM rahelA anAjane khAnAra, vRkSa vagerenA phaLane sazrIka tri. (zriyA saha ba. sa. kap) samRddhivANu pAnA2. suM82, priya, saubhAgyazAlI.. sasyeSTi srI. (sasyArthaM iSTiH) na dhAnya 4.40 652. sas (adA0 para0 seT-sasti) 4. sU. sasattva tri. (sattvena sahitaH, sahasya saH) satyavANu, thatI eka jAtanI ISTi yajJa. parAkramI, dhIrajavALuM, dhIra prANIvALuM. sasvAda tri. (saha svAdena, sahasya saH) svAvA, sasattvA strI. (sattvena saha vartamAnA, sahasya saH) svAdiSTa. gamistrI .. sasveda tri. (svedena saha, sahasya saH) 52sevAvA, sasana na. (sas+bhAve lyuMTa) yaza bhATe 5zunI va ghAmavA. 72vo te. sasvedA strI. (svedena saha, sahasya saH TAp) dUSita sasmita tri. (smitena saha vartamAnam) bhAchu usate. unyA . sasmita'nanasarojamaGgane riGgamANamatilolakuntalam / saha avya. (saha+ac) sAthe- zazinA saha yAti rocanollasitabhAlamastu me kaizavaM manasi zaizavaM vapuH kaumudI saha meghena taDit pralIyate-kumA0 4 / 33 / anumitI jagadIzaH / vidyamAnatA, samRddhi, saMbandha, sAmathrya, salitapazu, sasAdhvasa tri. (sAdhvasena sahitaH, sahasya saH) bhaya | samaya, samAnatA, mehasAye5- astodayau pAme, jIvana.. sahaivAsI kurute napatirdviSAm-subhA0 / 'sahAsti' Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2086 shbdrtnmhoddhiH| [saha-sahatA sAMsa2 arthamA -sA sahoktiH sahArthasya valAdekaM | sahagAmitA strI., sahagAmitva na. (saha gAminaH bhAvaH, dvivAcakam-kAvya0 10. (puM. sahate saha+ac) / tal+TAp-tva) sAthe 4025. bhAga22 malino. (puM., sahate, saha+ac) ma sAuna / sahagAmin tri. (saha gacchati, gam+Nini) sAthe. 4 // 2. 42nA2, bhogavanA2, tanubhAI-. sahagAminI strI. (saha gacchati, gam+Nini+striyAM saha Sah dhAtu ma.. -divA0 sahyati -saMtuSTa 42, DIpa) 4255 pAmelA pati sAthe bharanAra strI, satI prasanna 42, saDana 42, 63. bhvA0 A0 / thanArI. sahate, soDha -(o saha nA hanI Dha na thayo hoya sahacara puM. (saha carati car+ac) pIjI jIjITI, to ni, pari, vi sevA Suid. 65.sa? pachI saha | jI jI.jI.TI. mitra, sobatI, olmyo, jIjITI nA sU nI madhanya Sa 26 214) -khalollApAH vanaspati, pAta, svAbhA, ghA, (tri. saha+car+zata) soDhAH-bhartR0 8 / 6 / -padaM saheta bhramarasya pelavaM sAthe. 42, sahAya, manuya2, seva, prati... zirISapuSpaM na punaH patatriNaH-kumA0 5 / 4 / saDana | sahacarat tri. (saha+car-vartamAne zatR) sAthe. 32tuM, 72, manumati mA5vI -prakRtiH sA khalu mahIyasaH / sAthai 4ta. sAtha yAta sahate nAnyasamunnatiM yayAkirA0 2 / 21 / -kSamA 5vI, | sahacarI strI. (sahacara+striyAM jAti0 GISa) pAnI sahI se vAraMvAra mayaitasyAparAdhaH soDhaH-hito0 koTI, sI, Dena, sojata, dharmapatnI. 3 / - rAvI - dvitrANyahAnyarhasi soDhumarhan-raghu0 sahacAra paM. (saha+ca+aN) sAthe 32, sAthe. 4, 5 / 25 / ta, virodha 425, 6 , , yogya sAthe yAsa. Do, ma66 4258 mATe yogya jana -gurvApi | sahacArin puM. (saha carati, car+Nini) pIjI jIjITI, virahadu :khamAzAbandhaH sAhayati-zakuM0 4 / 16 / jI. jI.jI.TI., mitra, sobatI, oilThayo, pati, svAmI, ud+saha utsahate -yoya. Doj, Aussa. 42, mau.hAya matAvaj -tavAnuvRtti na ca katumutsahe- kumA0 5 / 65 / / sahacArina tri. (saha carati, cara+Nini) sahacara tri. pari+saha parisahate -sAuna 42. pra+saha = prasahate | za6 hu.. -sahana 72 -na tejastejasvI prasRtamapareSAM prasahate- | | sahacAriNI strI. (sahacArin+striyAM GIp) 'sahacarI' uttara0 6 / 14 / sAme yaj, spadhA 42vI, 577 - za6 strI. mo. saMyuge sAyugInaM tamudyataM prasaheta kaH-kumA0 2 / 57 / | sahaja puM. (saha jAyate, jan+Da) sa mAS, jyotiSamA sahakAra puM. (saha yugapat, kirati saurabham durAt, kahela janmalagnathI trIjuM sthAna. (2.) sAthe utpanna kR+aN) sahayoga, atyanta dUra sudhI sudA thanAra. -vilalApa sa bASpagadgadaM sahajAmapyapahAya 3sAbanA lI. (puM. saha kR+bhAve aNa) sahayoga dhIratAm-raghu0 8 / 43 / svAbhAvi., svataHsiddha. sAthe. ma. 12 -ka idAnI sahakAramantareNa sahajamitra na. (sahajaM svabhAvasiddhaM mitram) svabhAva pallavitAmatimuktalatAM sahate-zakuM0 3 / siddha mitra-mausl04 vagare. sahakAritA strI., sahakAritva na. (sahakAriNaH bhAvaH, sahajavairin, sahajAri, sahajazatru puM. (sahajazcAsau tala+TAp-tva) sAya.54, . 504, 52nA25, vairI ca/sahajazcAsau zatruzca/sahajazcAsau arizca) bha66. sahakArin tri. (saha karoti, kR+Nini) sAye. 24 svabhAvasiddha zatru-sAvako bhAI-kAkAno chokaro vagere. 51ma. 422, sahAya, bh66||2. (puM. saha karoti | | sahajasuhRd puM. (sahajazcAsau suhacca) sva.vi. mitra. kR+ Nini) potAthI mitra. 26 potArnu 4 52nAra sahajA strI. (saha jAtA, jan+Da+TAp) sI bana.. eka hatu. sahajetara tri. (sahajAditaraH) svAbhAvi na hoya te, sahagata tri. (saha gam+kta) sAye gaye... svataH siddha na hoya te. sahagati strI., sahagamana na. (saha gama+bhAve ktina/ | sahaNDuka (na.) 9.3 tanu 554 mAMsa.. saha gam+bhAve lyuTa) sAthe 4d pati sAthai palAye | sahatA strI., sahatva na. (sahasya bhAvaH, tal+TAp-tva) marI javuM te. / sAthai, sAuna 32 // 25... Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahadeva-sahasrada] sahadeva puM. (saha dIvyati, div + ac) bhAdIno putra te nAme eka pAMDava, sahadevA strI. (saha dIvyati, div + ac+TAp) jA nAme vanaspati, daMDotpala vanaspati, upalasarI vanaspati. sahadevI strI. ( sahadeva + GIS ) sarpAkSI vanaspati, pIjI daMDotpala vanaspati. zabdaratnamahodadhiH / sahadevyAdi puM. (sahadevI Adiryasya) pratiSThAnA hevIne snAnamAM upayogI eka dravyasamUha. sahadharmiNI strI. (saha samAno vA dharmo'styasyAH, ini + GIp ) patnI, lAya. sahadharmin tri. ( sahadharme'styasya ini) samAna dharmavANu, potAnA samAna dharma pALanAra. sahana na. ( sah + lyuT ) sahana Davu, jamavu, kSamAkAryasaMgraha AdAnaM tadAhuzchAdanaM punaH / kAryArthamapamAnAdeH sahanaM khalu yad bhavet sA0 da0 6 / 390 / (tri sahate iti, saha- lyu) sahana 42nAra, jamanAra, sahanazIla, kSabhAvANuM. sahanartaka tri. (saha +nRt + Nvul ) sAthai nAyanAra, sAthai nRtya 42nAra. sahanartana, sahanRtta, sahanRtya na. ( saha militvA nartanam / saha-nRt+ac/saha+nRt-yat) sAthai nAyayuM, sAthai nRtya DavuM. sahapAna na., sahapAyina tri. ( saha samAnaM pAnam yadvA saha+pA+ lyuT ) sAthai pIvu, bheDa sthaje bhajIne hA 3 pIvI te vagere. - (tri. saha + pA + Nic + Nini ) sAthai pInAra, eka sthaLe maLIne dArU pInAra. sahapAMzukila puM. ( saha pAMzubhiH kilati, kila+ka) mitra, jasamitra, goThiyo. sahabhAvin tri. ( saha bhavati, bhU+Nini ) sahAya, mahagAra, sAthai thanAra. sahabhAvinI strI. ( sahabhAvin + striyAM GIp ) sahAya strI, sojata, sAthai thanArI. sahabhojana na. ( saha ekatra militvA bhojanam ) sAthai bhabhavu. sahabhojin tri. ( saha + bhuj + Nini ) sAthai bhbhanAra sahama (na.) jyotiSa prasiddha kheDa rAzivizeSa. 2087 sahamaraNa na., sahamRti strI, sahamRtyu puM. (mRtena patyA saha maraNam / saha samAnA mRtiH / patyA saha mRtyu) bharesA patinI sAthe kheDa yitAma baLI maravuM te. saharasa tri. ( saha rasena) rasavANu, rasiGa, 2sAja. saharasA strI. ( saha samAno raso yasyAH ) mudgaparNI vanaspati-bhaMgalI bhaga sahari puM. ( saha hariNA varttamAnaH sahasya saH) sUrya, khaDaDAnuM kArDa, jagaha. saharSa puM. (saha harSeNa samAno harSo vA yatra ) spardhA aravI, harSa, jJAnaMha. - (tri. harSeNa sahitaH ) harSavANuM, AnaMdI spardhA karanAra. sahas na. ( sah + asi) jaNa, te4. (puM.) bhAgazara bhahinI.. sahasa tri. (hasena saha varttamAnaH sahasya saH) hAsyavANu, hasatuM. sahavasati strI, sahavAsa (puM.) sAthe rahevuM te. sahavasatimupetya yaiH priyAyAH kRta iva mugdhavilokitopadezaH - zakuM. 2 / 3 // sahasA (avya.) kheDAkheDa, asmAta, khe'hama, uThathI. sahasAdRSTa puM. ( sahasA haThAt dRSTaH ) 6tta putra. sahasAna puM. ( sahate iti, sah + uNA0 asAnac) bhayUra, jasihAna. sahasAnI strI. (sahasAna + striyAM jAti GIS ) bhormAdA pakSiNI. sahasya puM. ( sahasi bale sAdhuH yat) poSa mahino. sahasra na. ( saha samAnaM hasati, has+ra ) kheDa ubharanI saMkhyA, bahu saMkhyA, jaDu saMkhyAvANuM, moTI saMkhyAsahasrazIrSA puruSaH sahasrAkSaH sahasrapAt- puruSasUktam / sahasrakara puM. (sahasraM karA: kiraNAH yasya) sUrya, ADAnuM 313. sahasrakANDA strI. (sahasraM kANDA: yasyAH ) ghoNI projau sahasrakiraNa puM. (satrasraM kiraNA: yasya) sUrya, khaDaanu - 'taM cetsahasrakiraNo dhuri nAkariSyat' kAlidAsaH / sahasrakRtvas avya. (sahasra + kRtva suc) ubharavAra, ghazIvAra. sahasrada tri. (sahasraM dadAti dA+ka) bhara khApanAra, ghahAna DaranAra, udhAra. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2088 shbdrtnmhoddhiH| [sahasradaMSTra-sahAra sahasradaMSTra, sahasadaMSTrin puM. (sahasraM daMSTrA yasya/sahasraM | sahasarazmi, sahasrAMzu puM. (sahasraM razmayo yasya/sahasra___ daMSTrA santyasya) 42 hADhIvANu a. bhA.. / maMzavo yasya) sUrya, ma1531OMAu. sahasradaMSTrI strI. (sahasradaMSTra+striyAM jAti. GIp) 0.2 / sahasravIryA strI. (sahanaM bahUni vIryANi yasyAH) dADhavALI eka mAchalI. dhrokhaDa, mahAzatAvarI vanaspati. sahasadala. sahasanetra. sahasapatra paM. (sahasaM dalaM yasya/ | sahasravedha na. (sahasraM bahavo vedhA yasya) yasalA sahasrANi netrANi yasya/sahasrANi patrANi yastha) chandra. in 4.3. 12. 2sana pIsi me. tanI sieo. -kriyAprabandhAdayamadhvarANAmajanamAhUtasahasranetraH -raghu0 | sahasravedhin na. (sahasraM vidhyati, vidha+Nini) , 6 / 23 / sArasa pakSI. (na. sahasraM ca tat dalaM ca) 55maya yatuM neta2. (tri.) 2ne. vAcanA2, 55ine. zubhama -vilolanetramnamarairgavAkSA: sahasrapatrAbharaNA vIMdhI nAkhanAra. ivAsan -raghu0 7 / 11 / / sahasrazas avya. (sahasra+prakAre zas) 31.2, mane.. sahasradalI, sahasrapatrI strI. (sahasradala+striyAM jAti0 sahasrA strI. (sahasraM balAni santyasyAH, ac+TAp) GIS/sahasrapatra+ striyAM jAti. GIS) sa24. pakSiya.. aMbaSThA nAme vanaspati. sahasradhA strI. (sahasra+prakAre dhAc) 2. are, ane. sahasarAkSa tri. (sahasamakSINi yasya Sac samA0) 2 53, ghau 3. -dIrye kiM sahasradhA'hamathavA netravAj. rAmeNa kiM duSkaram-uttara0 6 / 40 / sahasrAkSI strI. (sahasrAkSa+striyAM jAti. GIS) dhuvara sahasradhArA strI. (sahaguNitA dhArA) 422010 12, mAhA. aneka dhArA, ghaNAdhAra. sahasrAra na. (sahanamArAH koNAH yasya) masta.bhAsuSu sahasranayana, sahasranetra, sahasrAkSa puM. (sahasraM nayanAni nADInI vacce AveluM eka hajAra pAMkhaDIvALuM kamaLa. yasya/sahasraM bahusaMkhyakAni netrANi yasya/sahasramakSINi sahasin puM. (sahasraM sainyAni santyasya ini) .ro.na. yasya Sac samA.) ndra -keyaM sahasranayanaprekSaNIyA sainyavANo 22%, 2. hADhavANu, bhA79. (tri. kimapsarAH / vanazrIrathavApuSpalagnAgrakarapallavA sahasra+astyarthe ini) 12 vANu, rovANu. kathAsarit0 101 / 227 / dhuva.75kSI, 52mezvara. sahA strI. (sahate, saha + ac+TAp) AdI mame. sahasranayanI strI. (sahasranayana+striyAM jAti0 GIS) jAtanI kuMvAra, pRthvI, rAsnA vanaspati, sonAmukhI, nakhabheda nAme auSadhi, sApanuM jhera utAranArI ghuvaDa mAdA. eka vanaspati, nArIpuSpI, dhoLI jhIMjha.TI. sahasrapAd puM. (sahasraM bahavaH pAdAH yasya antalopaH sahAcara puM. (sahA zuklajhiNTIva Acarati, A+ samA.) viSNa, 52mezva2. -sahasrazIrSA puruSaH sahasrAkSaH car+ac) pANI jI.TI.. sahasrapAt-puruSasUktam / sahAya tri. (saha eti, iN+ ac) sAya.3, ma66242, sahasrapAda puM. (sahasraM pAdAH kiraNAzcaraNA vA santyasya sobatI, potAne manuSa. -Atmanaiva sahAyena sukhArthI ac) viSNa, sUrya, bhAnu , 34. pakSI.. vicarediha-manu0 6 / 49 / sahasrapAdI strI. (sahasrapAda+striyAM GIS) 14. pakSiya... sahAyatA tri. sahAyatva na. (sahAyasya bhAvaH tal+TApasahasrabAhu, sahasabhuja puM. (sahasraM bAhavo yasya/sahasraM tva) sAya55, bha66. -sa kila saMyugamUni bAhavo bhujA yasya) tavAya-sahastrArjuna, mAsu2, sahAyatAm-raghu0 9 / 19 / aGgIcakra sahAyatvaM rAjA vi, 52mezva2. sahasrabAhurvAdyena tANDave toSayenmRDam tasyArimardane-kathAsarit0 3087 / sahAyano samuhAya, - bhAga0 1062 / 2 / / bha662 tha, sobata, saMgata. sahasabhujA strI. (sahasraM bahavo bhujA yasyAH) sakSmIdevI.. sahAyavat tri. (sahAya+astyarthe matupa masya vaH) sahasramUrddhana, sahasrazIrSan puM. (sahanaM mUrdhAno yasya/ sahAyavANu, mahavANu, sojatavANu. sahanaM zIrSANi yasya) viSNu, 52mezva2. sahAra puM. (saha ekadaiva Rcchati dUraM gacchati saurabheNa sahasramUlI strI. (sahasraM mUlAni yasyAH DIp) . R+ac) malAna , mahAsaya, moTo saMDAra. tano vatA- 'dravantI' (tri. hAreNa sahitaH sahasya saH) DAravANu, 2sa.Dita. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahArogya - sAMkhya] sahArogya tri. ( ArogyeNa saha vartamAnaH, sahasya saH ) ArogyavANuM, nIrogI, rogarahita. sahAsana na. ( saha Asyate, As + lyuT ) sAthe-khAsana, eka Asana upara besavuM te. sahita tri. ( samyak, hitaH, samo'ntyalopaH ) sAthai, sAthainaM. - pavanAgnisamAgamo hyayaM sahitaM brahma yadajasratejasA raghu0 8 / 4 / sArI rIte hitAra, sAthai uyyAresa, sAthai uhesa, hitasahita. sahitR tri. ( sahate, sah + tRc) sahana 42nAra, sahenAra, jamanAra, sahanazIla. zabdaratnamahodadhiH / sahitra na. ( sahyate'nena sah + itra) sahanasAdhana kheDa dharma. sahiSNu tri. (saha + iSNuc ) sahanazIla, sahana DaranAra, sahenAra, kSamA 2nAra - sukarastaruvat sahiSNunA ripurunmUlayituM mahAnapi-kirA0 2 / 50 1 sahiSNutA strI, sahiSNutva na. ( sahiSNorbhAvaH, tal+TAptva) sahanazIlapaNuM, kSamA, tADha ke tApa vagere viruddhe | atre dharmo sahana 42vA zramakalamapipAsoSNazItAdInAM sahiSNutA - suzrute 4 / 24 / sahuri puM. (sah + uri) sUrya, khaDaDAnu Au (strI.) pRthvI. sahRdaya tri. (hRdayena antaHkaraNena saha vartamAnaH, sahasya saH) sArA antaH 42zavANu, avyanI khartha bhAvanA samavAyAM kenI par3ava buddhi che te vidvAna paMDita. - kuru sAdhupradAsaM me vAle ! sahadayA hyasi - rAmA0 2 / 13 / 22 / sahRdayatA strI, sahRdayatva na. ( sahRdayasya bhAvaH, tal+TAp-tva) zre manavAnAya vidvattA. sahallekha puM. (hRdayasya lekhaH kAluSyakaraNaM hRdbhAvaH saha hallekhena) dUSita anna taMtrazAstra prasiddha kheDa yaMtra (tri. hallekhena saha vartamAnaH sahasya saH ) AnaMdhvANu, harSavANu, khuza - vicikitsA tu hRdaye anye yasmin prajAyate / suhRllekhaM tu vijJeya purISaM tu svabhAvataH - prAyazcittavivekaH / zo'vANuM. sahela tri. (saha helayA, sahasya saH ) gamata 42nAra, bhoSThi, khuzamAM rahenAra. sahokti strI. (saha uktiH) sAthai uhe, kheDa asti, te nAme kheDa arthA[saMDAra -sahoktiH sahabhAvazcet bhAsate janaraJjanaH / digantamagamat tasya kIrtiH pratyarthibhiH saha - candrAloke / 2089 sahaja puM. ( uTajena saha vartamAnaH) bhuniyonI parzazAnA - munInAM ca citAkuTyAM parNATajasahoTajauhArAvalI / pAMdaDAM vagerethI banAvelI jhUMpaDI. sahoDha puM. (saha UDhayA sahasya saH) bheno garbha na jaNAyo hoya tevI garbhiNI avasthAmAM paraNelI strIno garbha. '-yA garbhiNI saMskriyate jJAtA'jJAtApi vA'sati / voDhuH sa garbho bhavati sahoDha iti cocyate' manu0 8. a0 / sahoDhaja puM. ( sahoDhe garbhe jAyate, jan+Da) te nAmano eka dharmazAstra prasiddha putra-jeno garbha na jaNAyo hoya tevI garbhiNI avasthAmAM paraNelI strIno te garbhathI utpanna thayelo putra. sahoDhajA strI. (sahoDha+jana + Da+TAp) Theno garbha na jaNAyo hoya tevI garbhiNI avasthAmAM paraNelI strInA garbhathI janmelI kanyA. sahodara puM. ( saha samAnaM udaraM yasya) sago lAI-kheDa peTathI utpanna thayeso bhAI- jananyAM saMsthitAyAM tu samaM sarve sahodarAH - manu0 9 / 192 / sahodarA strI. ( sahodara + striyAM TAp) sabhI jahena-kheDa peTathI utpanna thayelI bahena. sahora puM. (sahate sarva, saha + uNA0 auran) sAdhu, sajjana mANasa. sahya na. ( sahyate saha + bhAve yat) sahAyapaNuM maha saMgata, sojata, Arogya, samAnatA, samabhAva, mAdhurya, bhIThAza. (tri. sah+yat) sahevA vAyaDa, jamavA yogya - kiM te sahyaM mayA kAryaM kariSyAmyavazo'pi tat - mahA0 3 / 277 / 10 / sahya, sahyagiri sahyaparvata, sahyAcala, sahyAdri puM. (sahyazcAsau girizca / sahyazcAsau parvatazca/sahyazcAsau acalazca / sahyazcAsau adrizca) te nAme kheDa parvata. sahyatanayA, sahyaputrI, sahyasutA, sahyAtmajA strI. ( sahasya tanayA / sahyasya putrI / sahyasya sutA / sahyasyAtmajA ) averI nAme nahI. sA strI. (so+Da+TAp) gaurI, lakSmI. sAMkramika tri. ( saMkrame sAdhuH guDA0 ThaJ ) saMsarga - prasaMga-sparza vagerethI thanArA koDha vagere roga. sAMkhya na. ( saMkhyAyate'tra, saMkhyA samyakjJAnaM sAstyatra aN) sabhyag 6rzana. 'eSA te'bhihitA sAMkhye buddhiyoge vimAM zRNu' / pivanuM sAMkhyazAstra. (puM. sAMkhye proktam, sAMkhya + aN) sAMdhyamAM DaDelo kheDa yoga. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2090 shbdrtnmhoddhiH| [sAMkhyapravacana-sAkSin sAMkhyapravacana na. (sAMkhyoktamarthaM pravakti vistareNa | sAkalyavacana na. (sAkalyasya vacanam) samaya adhyayana, kathayatyanena, pra+vac+karaNe lyuTa) pisamuninu pArAyaNa, samagra kahevuM te. sAMkhyazAstra, pAtaMjalakRta eka grantha. sAkAGkSa tri. (AkAGkSayA saha vartamAnaH sahasya sAMgrAmika tri. (saMgrAmaH prayojanamasya ThaJ) yuddhanu saH) mAmASAvANu, 29vANu, zodhane sAdhana ratha vagere, yuddha mATenuM upayogI AkAMkSAvALuM. sAMghAtika na. (saMghAtAya hitaM ThaJ) saMghAtanA tirnu, sAkAra tri. (AkAreNa saha vartamAnaH sahasya saH) janma nakSatrathI laI soLamuM nakSatra. 2vANu, avayavANu, bhUtivANu -sAkAraM ca sAMddaSTika tri. (saMdRSTaM pratyakSaddaSTamanusarati ThaNa) pratyakSane. nirAkAraM saguNaM nirguNaM prabhum-brahmavaivarte 32 // 31 / pratyakSa. eka vAya. sAketa na. (Akityate AketaH, saha Aketena) ayodhyA sAMyAtrika puM. (samyak yAtrAyai dvIpAntaragamanAya alaM, 22. -janasya sAketanivAsinastau dvAvapyabhUtAmasAMyAtrA+ThaJ) 4thI 52 122, hariyA bhivandyasattvau -raghu0 5 / 31 / vArI. -'sAMyAtrikaH potavaNik karNadhArastu naavikH'| sAktuka puM. (saktave hitaH, guDA0+ThaJ) 4.. sAMyugIna tri. (saMyuge sAdhuH khaJ) yuddha 42vAmai izayAra, (na. saktUnAM samAhAraH saktu+ThaJ) sAthavAnI duzaNa. samuhAya. (tri. saktoridaM, saktu+ThaJ) sAtha vArnu, sAMrAviNa na. (sam+ru+bhAve Nini tataH svArthe'Na) sAthavA saMbandhI. moTo kolAhala, cotarapha phelAto bajArano ghoMghATa. sAkSAt avya. (saha akSati, akSa+Ati sAdezaH, sAMvatsara puM. (saMvatsaraM tadjJAnopayogI zAstraM vettyadhIte saha akSamatati at -kvip vA) 353, pratyakSavA saMvatsara+aN) zI, yotiSazAstrI.. sAkSAt dRSTo'si na pUnavidyastvAM vayamaJjasA(tri. saMvatsarasyedaM, saMvatsara+ aNa) 4. saMmAndhI, kumA0 6 / 22 / tulya, mukhI rIta. vapana. sAkSAtkaraNa na., sAkSAtkAra puM. (sAkSAt+kR+lyuTa) sAMvatsarika na. (saMvatsare bhavaH ThaJ) 637 varSe 42vAnu pratyakSa karavuM, pragaTa karavuM, khulluM karavuM, najaronajara meM zrAddha-saMvatsI . (tri. saMvatsara +ThaJ) 624 42. (puM. sAkSAt+kR+aN) varSe thanAra, jainonuM te nAme vArSika parva. sAkSAtkRta tri. (sAkSAt+kR+kta) pratyakSa. 438., 12 sAMvAdika puM. (samyagvAdAyAlaM ThaJ) naiyAyi:- naiyAyikaH resa, mutsu 438, narona42 438. sAkSAtkRtya avya. (sAkSAt+kR+lyap-tuka ca) pratyakSa sAkSapAdaH syAt sAMvAdika AhitaH-jaTAdharaH / rIna, 412 3rIne, muTuMzana, narona42 rIna. saMvAdadAtA. | sAkSAdbhavana na., sAkSAdbhAva puM. (sAkSAt, bhuu+lyutt| sAMzayika tri. (saMzayamApanna ThaJ) saMzayane 5.me.la., sAkSAt+bhU+aN) pratyakSa. thaj, 4.52 tha, muTuM saMzayavANu, saMzayana viSayana. -tad bruhi tvaM mahAbhAga ! tha, narona%2 thay. yat te sAMzayikaM hRdi-mArkaNDeye 10 / 45 / sAkSAdbhUta tri. (sAkSAd bhU+kamaNi kta) pratyakSa thayesa, sAMsArika tri. (saMsArAya hitaH, Thak) saMsAna hitanu, .52 thayesa, mulaM yeta.. saMsA2ne. 65yogI. (puM. saMsAre bhavaH Thak) saMsAramA sAkSAdbhUya avya. (sAkSAd bhU+sambandharthe lyap) pratyakSa. thanAra. ___thane, 152 thaIna, mutyu thane. sAMsiddhika tri. (saMsiddhiH svabhAvasiddhiH tayA nirvRttaM sAkSitA strI., sAkSittva na. (sAkSiNaH bhAvaH, tal+TApThaJ) svabhAvasiddha svAbhAvi, svayaMsiddha tva) sAkSIpaj, zA . sAkam avya. (saha+aka+amu) sAthai, .3, Nthe . sAkSin puM. (saha-akSi asya ini pA0 ini vA sAkalya na. (sakalasya bhAvaH, SyaJ) saghauj. -yo nipA0) AtmA, 52mAtmA, HENRNna 25 sarva nA2 yadaiSAM gaNo dehe sAkalyenAtiricyate-mana0 12 / 25 / 52mezva.2- udAsInatA. (tri.) sAkSI, sAkSAt nAra, samagrapaNuM, samudAya, samUha, sakala, homa mATe mizra pratyakSa. ho nA2. -pRSTo hi sAkSI yaH sAkSyaM karela tala vagere dravya. jAnannapyanyathA vadet-mahA0 AdiparvaNi / Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkSiparIkSaNa - sAcIbhavana ] zabdaratnamahodadhiH / 2091 sAkSiparIkSaNa na., sAkSiparIkSA strI. ( sAkSiNaH | sAGkramika tri. (saMkrame sAdhuH, saGkrama+TaJ) saMbandha parIkSaNam/ sAkSiNaH parIkSA) sAkSInI parIkSA ravI te. sAkSibhAsya tri. ( sAkSiNA bhAsyam) sAkSI mAtrane prakAza karavA yogya buddhi-vRtti vagere. sAkSya na. ( sAkSiNo bhAvaH karma vA SyaJ ) sAkSInuM arbha, sAkSI pazu, sAkSInuM ama. anubhAvI ca yaH kazcit kuryAt sAkSyaM vivAdinAm - manu0 / sAkhi (puM. ba. va.) turkastAna deza. saMsarga-sparza vagerethI lAgu thanAra koDha vagere cepIroga sAGkhya na. ( saMkhyAyate'tra, saMkhyA samyakjJAnaM, sA 'styatra vA aN) sabhyagdarzana, apivanuM sAMkhyazAstra, vedyAntazAstra- 'eSA te'bhihitA sAMkhye, buddhiyoMge vimAM zrRNu / / ' - zrImadbhagavadgItAyAm (puM. sAMkhye proktaM, sAMkhya + aN) sAMkhyamA uDesa yoga-sAMkhyayoga. bhagavad gItAmAM bIjA adhyAyamAM juo 11 thI 30. soDI. sAkhya na. ( sakhyurbhAvaH karma vA sakhi + SyaJ ) mitranI hostI-lAjandhI. sAGkhyaprasAda (puM.) ziva, mahAdeva. sAgara puM. (sagareNa nirvRttaH, aN) samudra, hariyo, bheDa sAGge tri. (sahAGgena, sahasya saH) aMga sahita, aMgavAnuM. jAtano mRga. sAGgatika tri. ( saMgatyA nirvRttaH Thak ) saMgativANuM, sobatathI thayela, saMgatithI siddha. sAgarakAJcI, sAgaranemi, sAgaramekhalA, sAgaravastrA, sAgarAmbarA strI. (sAgarasya kAJcI / sAgara: nemiriva veSTanAkAro yasyAH / sAgarasya mekhalA / sAgaraH vastraM yasyAH / sAgaraH ambaraM yasyAH ) pRthvI. sAgaragAmin tri. ( sAgaraM gacchati, gam + Nini) samudra, sAGgama puM. (saGgama eva, svArthe'N) saMgama, samAgama, sojata, bhejApa sAGgrAmika tri. (saMgrAme sAdhuH Thak ) saMgrAmanuM, saMgrAma saMbaMdhI, sAnuM. (puM. saMgrAme sAdhuH ThaJa) senApati, lazkarano saradAra. tarapha janAra, dariyA tarapha janAra. sAgaragAminI strI. (sAgaraM gacchati, gam + Nini + GIp ) nahI - mahIdharaM mArgavazAdupetaM srotovahA sAgaragAminIva raghu0 6 / 52 / zrIzI khelAyathI. sAgarAlaya puM. (sAgarasya AlayaH) varue|heva. sAgarI strI. ( sAgara + striyAM jAti0 GIS ) kheDa bhatanI bhRgalI. sAgarottha na . ( sAgarAduttiSThati, ud + sthA+ka) samudranuM bhI hUM. sAgni, sAgnika puM. (sahAgninA agnihotreNa vA sahasya saH / agninA saha, sahasya saH) zrautasmArta-agnivANI agnihotrI brAhmaNa. sAGkarya na. ( saGkarasya bhAvaH SyaJ ) saM425NuM, mizrapazu, seLabheLapaNuM, varNasaMka25NuM, saMkarano dharma, nyAyamAM kahela jAtibAdhaka eka doSa. sAGkala tri. (saGkalena nirvRttaH, saGkala + aJ) saMsanAdhI thasa, samUhathI thayela. sAGkAzya (puM.) te nAmano bheDa prAnta. sAGkura tri. (aGkureNa sahitaH, sahasya saH) aMDura sahita, aMDuravANuM, aMDura sAtha. sAGakRti (puM.) te nAbhe gotrapravara kheDa-RSi vaiyAghrapadyagotrAya sAGkRtipravarAya ca - tithyAditattve / sAci (avya.) vAMDu, tIrachu, Dhu, trAMsu, khaDu savinayamaparAbhisRtya sAci smitasubhagaikalasatkapolalakSmI:- kirA0 10 57 / sAcivATikA strI. (sAci yathA tathA vaTati, vaT + Nvul_itva +TAp) dhoNI sAToDI. sAcivilokana na. ( sAci yathA tathA vilokanam ) khADubhe trAsuM bhevu, tiradhuM bhevu, TeDhuM bhevu, vAMDu bhevu. sAcivilokita tri. ( sAci yathA tathA vilokitaH ) ADuM joyela, trAMsuM joyela, tihu~ joyela, vAMkuM bheyesa. sAcivya na. ( sacivasya bhAvaH SyaJ ) pradhAnapa6, pradhAnagIrI - candro'pi sAcivyamivAsya kurvastArAgaNairmadhyagato virAjan rAmA0 51511 / hilagIrI . sAcIkaraNa na. ( sAci + cci + kR + lyuT ) khaDu Davu, trasuMDa, vAM vuM, TeDhuM 5. sAcIkRta tri. ( sAci+cvi+kR+kta) vAMDurela, tIrachu surekha, khaDu urela. - prAlambamutkRSya yathAvakAzaM ninAya sAcIkRtacAruvaktraH - raghu0 6 | 14 | sAcIbhavana na. ( sAci + cvi+bhU+ lyuT ) vAMDuM thavu, tIrachu thayuM, khADu thayuM. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2092 zabdaratnamahodadhiH / [sAcIbhUta-sAdh sAcIbhUta tri. ( sAci + cci + bhU+kta) vAMDurela, tIrachu / sAtvatI strI. (sAtvata+ striyAM jAti GIS ) zizupAsanI thayesa, khaDu thayesa. sAJjana (puM.) jhaDIDI, athaMDI. bhAtA, nATaDanI kheDa vRtti -abhineyaprakArAH syurbhASA: SaT saMskRtAdikAH / bhAratI sAtvatI kaizikyArabhaTyau ca vRttayaH- hemacandraH / sAttvika puM. ( sattvAt satvaguNapradhAnAt viSNorbhavati, ThaJ) brahmA, viSNu, zrRMgArAhi rasane anuguza kheDa bhAva (tra sattvena nirvRttaH satva + ThaJ ) sattvapradhAna sattvaguNanuM, sattvaguNa saMbandhI, sattvaguNathI utpanna thanAra, satya, sAyuM, sAraM, parADabhI, dhairyavANuM. (na.) sattvaguNa pradhAna eka purANa, sAMkhyanuM ahaMkAratattva, mahatattva. sAT (cu. aka seT-sATayati-te) prAza, prAzamAM bhUvu, zobhavu. sATopa tri. (saha ATopena, sahasya saH) garvavANu, sagarva, khAuMjaravANu, vi52. sATopam avya. (ATopena sahitaH, avyayI.) garvathI, mAuMjarathI, rojhthI. sAt (cu. ubha. sa. seT - sAtayati - te) su upabhava, sukha karavuM. sAta na. ( sAt+ac) su. ( tri. sAt + kta) hIdhesa, sApesa, nAza pAbhela, jovAI gayesa. sAtalA strI. (sAtaM sukhaM lAti, lA+ka+TAp) kheDa bhatanuM jhADa. sAtavAhana puM. (sAtaM vAhayati, vAh + lyu) zAlivAhana zubha - sAtena yasmAdUDho'bhUttasmAt taM sAtavAhana-m kathAsarit0 6 / 108 / sAti strI. (san + ktin) avasAna, anta, cheDI, chAna, tIvra pIDA. sAtisAra tri. ( atisAreNa saha vartamAnaH, sahasya saH ) atisAravALuM, jhADAnA rogavALuM, saMgrahaNInA rogavAmuM. sAtInaka, sAtIlaka puM. ( satIna+eva, svArthe aN + kapa/satIla eva, svArthe aN + kap) vaTAlA. sAtyaki puM. (satyakasya vRSNivaMzyabhedasyApatyaM aN ) te nAme yAdavavaMzI eka kSatriya. sAtyavata, sAtyavateya puM. (satyavatyAM matsyagandhAyAM bhavaH aN / satyavatyAH apatyaM Dhak ) satyavatIno putra vedavyAsa RSi (tri satyavata idaM satyavata + aN) satyavAna-saMbaMdhI, satyavAnanuM, satyavAnA saMbaMdhI. sAtvat puM. (sAtayati sukhayati sAt+kvip, sAt paramezvaraH sa upAsyatvenAstyasya matup masya vaH) viSNuno upAsa, vaiSNava. sAtvata tri. (satvameva sAtvaM tattanoti, tan + Da) viSNu, te nAme eka yaduvaMzI rAjA, baLarAma, viSNuno eka bhakta, sAtvata rAjAno deza, sAtvata rAjAnA dezamAM bApadAdAothI rahenAra, eka jAti vizeSa. arthalubdhAn na vaH pArtho manyate sAtvatAn sadAmahA0 / sAttvikI strI. (sAttvaM sattvaguNo'styasyAH sAtva+Than+ GIp) hevInI kheDa yUbha, hugAhevI, sattvaguNI buddhi, sattvaguNI zraddhA. sAda puM. (sad+ghaJ) nAza, kSaya, dRzapazu, durjanatA, nirmANapazu, parizrama, thAI zarIrasAdAdasamagrabhUSaNA mukhena sA'lakSyata lodhrapANDunA - raghu0 3 / 2 / sAdana na. ( sad + svArthe Nic + lyuT ) nAza rakho, nAza pAmavu, kSIesa thavu, ghara, rahevAnuM sthaNa. ahameko nayiSyAmi tvAmadya yamasAdanam-mahA0 1 / 154 / 28 / sAdanI strI. (sAdyante rogA anayA, sad + Nic + karaNe lyuT + GIp ) 'Du vanaspati. sAdayat tri. (sad + Nic+zatR) nAza uratuM, nAza pabhAutu. sAdayitavya tri. (sad + Nic +tavyac) nAza 42vA yogya nAza pamADavA lAyaka. sAdi puM. (sad + iN) sArathi, yoddho, sauvaiyo, vAyu. sAdita tri. ( sAd + Nic + kta) zrama pAbhela, thADela yaiH sAditA lakSitapUrvaketUna tAneva sAmarSatayA nijaghnuHraghu0 7 / 44 / sAdin puM. (sad + Nini ) ghoDesvAra, hAthIsvAra, 2tha upara besanAra - pUrvaM prahartA na jaghAna bhUyaH pratiprahArAkSamamazvasAdI- raghu0 7 / 47 / ( tri. sad + Nini ) nAza pAbhela, jUTI paDela, kSIsa thayesa. sAdRzya na. ( sadRzasya bhAvaH SyaJ ) samAnatA, saraNApasuM tulyapazu, yogyatA. sAdhU (divA. pa. a. thavu, samApta thaj. seT sAdhyati ) siddha kuM, pUe (svA. pa. sa. seT -sAdhnoti) Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka - sAdhIyasa ] siddha, pUrNa, samApta Da, siddha ukhu, | ta. (curA. pa. sa. seT sAdhayati) 4. sAdhaka tri. (sAdhu-kartrarthe Nvul ) sadhanAra, siddha DaranAra, maMtrAhinI sAdhanA 42nA2. (puM. sAdhyati niSpAdayata kAryyamiti sAdh + Nvul ) 4nmathI tArA sudhInuM chtthupaMdaramuM-covIsamuM nakSatra. sAdhakatama na. ( atizayena sAdhakaM tamap) vyA 2e prasiddha karaNa kAraka. sAdhakatA strI, sAdhakatva na. ( sAdhakasya bhAvaH tal + TAp-tva) sAdha'pazuM siddha 42nArapa sAdhana na. ( sidh + Nic- sAdhAdezo yathAyathaM karaNe bhAve ca lyuT kartari lyu vA) vyA2e prasiddha 42 / 5 / 24, bhArI nAMjavu, bharelAno agnisaMskAra azvo te, gati, gamana, dhana, artha apAvavo, apaharaNa, rAyarathI, sAdhana-hAthI ghoDA vage2e yuddhanI sAmagrI. matAliyU virutaM nizi zIdhupAnaM sarvaM hi sAdhanamidaM kusumAyudhasya RtusaMhAre 6 / 34 / pAchana 4, sainya, 242, upAya. - durbhagatvaM vRthA lauko vahate sati sAdhane- tithyAdi siddha auSadha, puruSanuM siMga, mitratA, gAya vagerenuM khAsa jAvasuM siddhi- tapasaiva prasiddhyanti tapasteSAM ha sAdhanam - manu0 11 / 238 / (24, prabhAsa vyApya, moha pabhAuvo, vega, tvarA, brahmavidyAnuM araNa, nityAnitya vastuviveDa, shubhdama vagere. zabdaratnamahodadhiH / sAdhanA strI. (sAdh + Nic +yuc+TAp) siddhi, siddha 2, upAsanA ravI, sevA. sAdhanAprasiddhi strI. (sAdhanAyAH prasiddhiH) nyAya prasiddha eka hetudoSa. sAdharmya na. ( sadharmasya samAnadharmasya bhAvaH vA SyaJ ) sadharmapaNuM, samAna dharmapaNuM, potAnA sAdhAraNa dharma 35 gue| hovA te. (na. samAno dharmo yasya tasya bhAvaH SyaJa) anugata dharma, anusarato dharma, kheDa dharmopasuM, samAnadharma. sAdharmyasama puM. (sAdharmyeNa samaH) sthApanA hetu dUSaDa eka jAtyuttara. sAdhAraNa tri. (saha dhAraNayA svArthe'N) sarabhuM sAdhAra - anyo'nya zobhAjananAd babhUva sAdhAraNo bhUSaNabhUSyabhAvaH / sAmAnya, anenI bhASiDInuM kheDa dhana vagere, bheDa hetvAbhAsa. 2093 sAdhAraNadharma puM. ( sAdhAraNazcAsau dharmazca) sarvavarNAzramano eka sarakho dharma, ahiMsA vagere sarvamAnya dharma. ahiMsA satyamasteya- zaucamindriyasaMyamaH / damaH kSamArjjavaM dAnaM dharmaM sAdhAraNaM viduH / / ' prabhasRSTi35 prANImAtrano maithuna vagere sarvano dharma. sAdhAraNastrI strI. ( sAdhAraNA cAsau strI ca ) vezyA. sAdhAraNI strI, sAdhAraNya na. (sAdhAraNa + striyAM jAti. GIS sAdhayati sAdhA araNIva / sAdhAraNI + SyaJ ) jhuMyI. (na. sAdhAraNasya bhAvaH SyaJ ) samAnapazu, samAnadharmapazu, sAmAnya dharma -kITAnuviddharatnAdi sAdhAraNyena kAvyatA / duSTeSvapi matA yatra rasAdyanugamaH sphuTa:- sA0 da0 1. pari0 / sAdhikA strI. (sAdhayati gamayati sarvopazamam gam + Nic + sAdhAdezaH Nvul ) sAdhanArI strI, siddha 42nArI, suSupti - gADha nidrA, durgA havI. sAdhita tri. ( sAdh + Nic + kta) siddha thayela- dAyito dApito'pi syAt bAdhitaH zobhito'pi ca - zabdaratnAvalI / sAdhela, vaza rela, zodhela, 4204 vagere adA karela. sAdhidaiva tri. (saha adhidevena, svArthe aN dvipadavRddhiH) adhidevatA sahita. (puM. adhidevena saha vartamAnaH, sahasya saH) paramezvara. sAdhibhUta tri. (saha adhibhUtena svArthe aN dvipadavRddhiH) adhibhUta sahita (puM.) paramezvara. sAdhiyajJa tri. ( saha adhiyajJena svArthe aN dvipadavRddhiH ) adhiyajJa sahita. sAdhiSTha tri. (ayameSAmatizayena sAdhuH ddaDho vA iSThan sAdhAdezaH Tilopo vA) atyanta Dha. - zrutaM hyeva meM bhAvadddazebhyaH AcAryAddeva vidyA viditA sAdhiSThaM prApatIti chAndogye 4 / 9 / 3 / atizaya sAdhu, gha 4 sAraM, dha 4 Arya, nyAyavANuM, yogya. sAdhiSThAna tri. (saha adhiSThAnena, sahasya saH) sannihita, sabhIpanuM, nakaunu, pAsenuM, AdhAravANu, AzrayavANuM. (na. adhiSThAnena saha varttamAnam sahasya saH) taMtrazAstra prasiddha suSumnAnI vacce AveluM eka cakra. sAdhIyastra. (atizayena sAdhuH ddaDho vA Iyasun) dha 4 sAraM, atyanta, dRDha, nyAyavANuM, yogya - nairguNyameva sAdhIyo dhigastu guNagauravam / zAkhino'nye virAjante khaNDayante candranadrumAH / / ' - bhAminIvilAse / Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2094 sAdhu tri. (sAdh + un) sAraM, hIDa, uyita, zreSTha, vyAjI - na kiJcid vacanaM rAjannabravIt sAdhvasAdhu vA medinI / uttama DumAM pehA thayeyuM, suMdara, manohara, sahUguNI, sabh4na. (puM. sAdhyati niSpAdayati dharmmAdikAryamiti sAdh + uNA0 uN) bhuni nirvairaH sahayaH zAnto dambhAhaGkAravarjitaH / nirapekSo munirvItarAgaH sAdhurihocyate - pAdmottarakhaNDe 99 a0 / satpuruSa, jinadeva, vyAkaraNanI rIte siddha thayelo zabda. zabdaratnamahodadhiH / sAdhuka puM. (sAdhu + saMjJA0 kan) nItha bhatino puruSa. sAdhuja tri. (sAdhau satkule jAyate, jan+Da) sArA kuLamAM utpanna thanAra. sAdhutA strI, sAdhutva na. ( sAdhorbhAvaH tal+TAp-tva) sArAyazuM, yogyapazuM, sabhThanapazu zreSThatA. sAdhudhI tri. (sAdhvI dhIryasya) sArI buddhivANu, zreSTha buddhivAnuM. (strI. sAdhvI cAsau dhIzca sAdhvI dhIryasyAH vA) sArI buddhi, uttama buddhi, sAsu. sAdhupuSpa na. ( sAdhu puSpaM yasya yadvA sAdhu puSpam) sthala umaNa, sAraM Isa, uttama sa. sAdhuvAha, sAdhuvAhin puM. (sAdhuruttamo vAhaH / sAdhuruttamaM vahatIti, vaha + Nini) ubhahA ghoDI, sAro javAyeso ghoDo. sAdhuvAhin tri. (sAdhu yathA tathA vahatIti, vaha + Nini) sArI rIte vaDenAra, suMdara vahana 42nA2- tasya kruddhaH sa nAgendro vahataH sAdhuvAhinaH mahA0 6 | 46 | 36 | sAdhuvRkSa puM. (sAdhuzcAsau vRkSazca) ujanuM Au, vA vRkSa, uttama jhADa. sAdhuvRtta na. ( sAdhu yathA tathA vRttam ) sAraM vartana, saddavartana, sArI yAsa, sahAyAra. (tri. sAdhu vRttaM yasya) sArI yAsavANuM, sahAyArI, saddavartanavANuM. sAdhuzIla tri. (sAdhu zIlaM yasya) sArA svabhAvavANuM, uttama cAritryavALuM, sartanavALuM. sAdhuzIlatA strI. (sAdhuzIlasya bhAvaH tal+TAp) sArA svabhAvavALApaNuM, uttama cAritryavALApaNuM. sAdhUkta tri. na. sAdhukti strI. (sAdhu uktam yasmin yasya vA, sAdhu yathA tathA uktam / sAdhu uktiH) sAruM boleluM, yogya kaheluM, subhASita, sArA vacanavALuM. [sAdhu-sAdhvasa sAdhRta na. ( sahA'dhRtena sahasya saH) bhoranuM TonuM, Azupatra, pArzavIthI. sAdhya puM. (sidh + Nic + yat) jAra sAdhyaheva, jaDhAra vivAda paikI pramANa vagerethI kahevA yogya padArtha, anumAnathI sAdhavA yogya agni vagere padArtha, vyavahAramAM sAdhana yogya sAmethI jANavA yogya pakSa, sAdhyavANI pakSa, tAMtrika maMtra, haraDoI deva, vyAkaraNamAM kahela sAdhyarUpa kriyA, vIsamo eka yoga. (tri sAdh + Nic+ yat) sAdhavA yogya, siddha 42vA sAya. - asAdhyasAdhyaH kila sAdhyajAtaH zUro'tidhIro vijitAripakSaH -koSThIpradIpaH / sAdhyatA strI. (sAdhyasyAnumitividheyasya bhAvaH tala +TAp) nyAya prasiddha eka viSayatA, eka prakAranI icchAviSayatA, jemake -ghaDo thAo tyAM ghaDAmAM thanArI sAdhyatAkhyA viSayatA che. sAdhyatAghaTakasaMbandha puM. (sAdhyatAyAH ghaTakaH saMbandha:) nyAya prasiddha eka saMbandha-jemake, parvata dhUmanA saMyogane lIdhe agnivALo che-vagere sthaLe saMyoga saMbandha. sAdhyatAvacchedaka puM. (sAdhyatAmavacchinatti vizeSayati, ava + chid + Nvul) nyAyaprasiddha bheDa saMbaMdha athavA dharma - jemake parvata agnivALo che-ityAdi sthaLe agnipaNuM ane saMyogasaMbaMdha sAdhyatAvacchedaka che. - anumitividheyAMze bhAsamAno dharmaH yathA sAdhyatAvacchedakamiti anumitividheyatAvacchedakamityartha / sAdhyavat tri. (sAdhya + astyarthe matup masya vaH ) sAdhyavAnuM. sAdhyasiddhi strI. (sAdhyasya siddhiH) sAdhavA yogyanI sAdhyasama puM. (sAdhyasya samaH) te nAme bheDa hetvAbhAsa. siddhi, sAdhyano nirNaya. sAdhyAprasiddhi strI. (sAdhyasya aprasiddhiH) nyAya prasiddha kheDa hetvAbhAsa. -'sAdhye sAdhyatAvacchedakasyAbhAvaH - yathA parvataH kAJcanamayavahnimAn dhUmAd ityAdI vahniniSThaH kAJcanamayatvAbhAvaH sAdhyAprasiddhiH ' naiyAyikAH / sAdhyAbhAva puM. (sAdhyasya abhAvaH ) sAdhyanI abhAva. sAdhyAbhAvavat tri. (sAdhyasya abhAvavat) sAdhyanA abhAvavALuM. sAdhvasa na. ( sAdhu + asyati, as+ac) bhaya, jIDa - antakAle'pi puruSa Agate gatasAdhvasaH - bhAga 2 / 1 / 15 / Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvAcAra-sAndhya] shbdrtnmhoddhiH| 2095 sAdhvAcAra puM. (sAdhuH AcAraH) sArI mAyAra, sahavatana, / sAnurAga tri. (anurAgeNa saha vartamAnaH, sahasya saH) sArI cAla, yogya AcAra, sajjanono yogya vicAra. anurAgavANu, snehavAj, premAla. sAdhvAcArin tri. (sAdhvAcAra+astyarthe ini) s||28. sAntapana na. (santApayati, sam+tap+Nic+lyuT AcAravALuM, yogya vartanavALuM, sajajanonA svArthe'Na) hivAsana me. vrata. AcaraNavALuM. sAntara tri. (saha antareNa, sahasya sAdezaH) antaravANu, sAdhvI strI. (sAdhu+striyAM GIS) me vanaspati, 27 ____ vyavadhAna saDita, vi2, vAyu, vayye satarAvANu. AcaraNavALI strI, pativratA strI, sAdhutAvALI strI. sAntAnika tri. (santAnaH prayojanamasya santanA0 Thak) -sAdhvI strI mAtRtulyA ca sarvathA hitakAriNI-brahmavaivarte velAnI peThe phelAtuM, saMtAna mATeno koI upAya, 2 / 25 / saMnyAsinI, sAdhu banekI strI. saMtAna sAdhanA meM vidhAna (puM. santAnaH prayojanamasya sAnanda tri. (Anandena sahitaH sahasya saH) mAnaha Thak) santAna bhATe 525vA to pAe. auj, mAnada sahita. (puM. Anandena saha vartamAnaH, sAntv (curA. ubha saka. seTa-sAntvavayati-te) manufNatA sahasya saH) saMgItaprasiddha meM. dhruva:- aSTAdazA 52vI, zAnta pAu, hisAsa hevo. kSarairyukto yazoharSaprado dhruvaH / kahaskasaMjJake tAle sAntva, sAntvana na., sAntvanA strI. (sAntv+ghaJ sAnando vIrake rase-saGgItadAmodare / gu27424 vRkSa. yadvA sAntva+ac/sAntva+bhAve lyuT/ sAntv+ sAnandam avya. (Anandena saha, sahasya saH) mAnahathI, yuc+TAp) atyanta madhu2 vayana. 380 anuNatA mAnaMhapUrva- 'sAnandaM nandihastAhatamurajarabAhutakaumAra karavI, kAna ane manane priya vAkya, zAnta pADavuM, barhivAsAnnAsAgrarandhra vizati phaNIpatau bhogasaMkocabhAji' hisAso havA. -mAlatImAdhave / sAndIpani puM. (sandIpanasyApatyamiti, sandIpana+iJ) sAnandUra puM. te nAme me.. tItha. -sAnandUreti vikhyAtaM baLadeva ane zrIkRSNanA guru eka muni-je avanti bhUme / guhyaM paraM mama / uttare samudrasya malayasya ca nagarImA 23tA tA- vizvAmitraH satAnando jAjalistai dakSiNe-vArAhapu0 / - tilastathA / sAndIpanizca brahmAMzo yoginAM jJAninAM guru: - brahmavaivarte 99 / 30 sAnasi puM. (san+iN+asuk ca) suvara. sAnikA, sAneyikA, sAneyI strI. (san+Nvul+TAp sAndRSTika na. (sandaSTau pratyakSe bhavam, sandRSTi+ThaJ) dules 65. ata itvam/sAneyI+svArthe ka+TAp hasvaH/saha sAndra tri. (adi+rak, saha andreNa) ghaTTa, ghATuMAneyena svareNa GIS) sI., disanI, po. durvarNabhittiriha sAndrasudhAsavarNA-zizu0 4 / 28 / mRdu, sAnu puM. na. (san+un) parvata 52nI sa412 8bhIna. omaNa, suMvAj, yAj, manoDa2, suM42. (na. saha -'janakaH sAnuvizeSo jAtiH kASThaM bhujaGgamaiH saGgaH / / andreNa) vana, jI. svaguNairapi paTIraja yAto'si tathA'pi mahimAnam, - sAndrapuSpa puM. (sAndraM puSpamasya) mArnu u. bhAminIvilAse / vana, vAyuno samUDa, bhA0, 22to, sAndrasnigdha tri. (sAndrazcAsau snigdhazca) atyaMta mano42, LA, zi52, vidvAna uta, 40.531nu jAu, 5sya / ghaNuM ja suMdara, ghaNuM ja cIkaNuM, atyaMta snehALa. | sAndratA strI., sAndratva na. (sAndrasya bhAvaH, tala+TApsAnukampa tri. (saha anukampayA) dhyAguyAvAj.. tva) gha5, bhagata, thaa.||5, suMdaratA. sAnuja . na. (sAno jAyate, jan+Da) prapau544 sAndhika puM. (sandhyA madyasajjIkaraNaM zilpamasya, vRkSa-tuMbA jA3. (puM. anujena sahitaH, sahasya saH, sandhyA+Thak) 5. (tri. sandhyA prayojanamasya sAnau jAyate vA, jan+Da) nAnamA sarita, parvatana Thak) sandhi, 12nA2, un||2, sAMdhanA2, sAha zikhara upara utpanna thanAra. 42nAra. sAnumat puM. (sAnurvidyate'sya, sAnu+matup) parvata- | sAndhya tri. (sandhyAyAM bhavaH, sandhyA+aNa) sandhyAle. drumasAnumatAM kimantaraM yadi vAco dvitaye'pi te calA:- | thanA2. -guroH sadArasya nipIDya pAdau samApya sAndhyaM raghu0 8 / 90 / ca vidhiM dilIpaH-raghu0 2 / 23 / 5. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2096 shbdrtnmhoddhiH| [sAndhyakusumA-sAmayoni sAndhyakusumA strI. (sAndhyaM sandhikAlodbhavaM kusumaM yasyA) | sAmagarbha puM. (sAma garthe yasya) viSNa. eka jAtanuM phUlajhADa, sAmagrI strI. (samagrasya bhAvaH SyaJ, srItvapakSe GIS) sAnahanika tri. (sannahanaM prayojanamasya, sannahana+Thak) samaya54, samasta5 -sAmagrI cenA phalaviraho bakhtara dhAraNa karanAra, bakhtara paherI sajja thayela. vyAptireveti tattvam-padAGkadUtam / sanonI. samUha, sAnnAyya na. (samyak nIyate homArthamiti sam+nI+ Nyat dravya, taiyArI. AyAdeza:) maMtra vagerethI saMs2yogya. sAmagraya na. (samagrasya bhAvaH SyaJ) samaya54, 5/sAnidhya na. (sannidhireva, sannidhi+SyaJ) saMnidhi, prAyeNa sAmagryavidhau guNAnAM parAGmukhI vizvasRjaH sabhI55' -AbhirUpyAcca bimbAnAM devaH pravRttiH-kumA0 3 / 28 / tamAma. sAnnidhyamRcchati-tithyAditattvam / sAmaja puM. (sAmno vedabhedAt jAyate, jan+Da) hAthI, sAtripAtika tri. (sannipAtAt tridoSavikArAt A- | -nAnAvidhAviSkRtasAmajasvaraH-zizu0 12 / 11 / gataH tena nirvRto vA ThaJ) sanipAta. hiSayI | sAmajI strI. (sAmaja+striyAM jAti. DIe) 2.. zakI thayesa- vIryavantyauSadhAnIva vikAre sAnnipAtike sAmajJa tri. (sAma jAnAti, jJA+ka) zAnta pAuvAd kumA0 2 / 48 / 42. 2002, sAma. 6414. 42N 18-. (puM. sAma sAtrAsika puM. (sanyAsaH prayojanamasya Thak) saMnyAsI. jAnAti, jJA+ka) sAmavida pu. mA. sAnvaya tri. (anvayena sahitaH sahasya saH) vaMza sahita, sAmaJjasya na. (samaJjasasya bhAvaH SyaJ) yogyatA, vaMzavANu, manvayavANu, gharatuM, baMdhale satuM. bhauyitya, vA44I. sApatna, sApalya puM. (sapatnasyA'yaM, sapatna+aNa/ sAman na. (so+manin) te nAme meM vaha, sAmavernu sapatna eva, svArthe SyaJ) zatru, zayano cho.42, samAna 'bRhatsAma tathA sAmnAm' -zrImad-bhaga0 / salast. Hus vyaktavyaM niyatamanena ninyurasyAH sApatnyaM rAjAono zatru vagerene vaza karavAno upAya, kSitisutaviddhiSo mahiSyaH-zizu0 8 / 15 / madhuravAkyathI koIne zAnta pADavuM, samajAvavuM. sApatya tri. (apatyena sahitaH, sahasya saH) apatyAj,: sAmanI strI. (so+manin+DIp) pazune jAMdhavAnI. ho... saMtAnavALuM, cheyAchokarAMvALuM. sAmanta puM. (saMzliSTo'ntaH ekadezo yasya yadvA sAparAdha tri. (aparAdhena saha vartamAnaH sahasya saH) samantasyezvaraH aNa) potAnA zinI saMhanA zinI a52||dhvaannu, m52||dhii, gune // 2. sApiNDya na. (sapiNDasya bhAvaH Syatra) sapie75i. 24. sAmantasambhAvanayaiva dhIraH kailAsanAthaM tarasA sAptapadIna na. (saptabhiH padairavApyate, saptapada+khaJ) jigISuH-raghu0 5 / 28 / uyo 25%, ithayo, zreSTha sAta pAye thatI mitratA-hostI- yataH satAM %, pAzI . 20%81, nAyara, senApati. sannatagAtri ! saGgataM manISibhiH sAptapadInamucyate sAmanya puM. (sAmasu sAdhuH, sAmana+yat) sAmavemAM kumA0 5 / 39 / duzaNa nA!- RgyajuSamadhIyAnAn sAmanyAzca sAptapauruSa tri. (sapta puruSAn vyApnoti, aN ubhayapada samarcayan -bhaTTi 4 / 9 / vRddhiH) sAta puruSomA vyA57, sAta peDhA sudhArnu. sAmaya puM. (Amayena saha vartamAnaH sahasya saH) 20ii, sAphalya na. (saphalasya bhAvaH SyaJ) sa35, sAmathya, hA, bImAra. saMpU. sAmayika tri. (samaye-kAle niyama-vA bhavaH ucito vA sAm (cu. ubha. sa. seTa-sAmayati-te) Aid pAj, Tha) samaye. thanAra, samayane yogya, niyamita, samajAvavuM, dilAso devo. niyamabaddha. sAmaka puM. (sAm+Nvul) sarAe, yappu, ko3. savAna | sAmayikAbhAva puM. (sAmayikasya abhAvaH) atyanta 2. (na. sAmakameva aNa) vyA vA2nu bhUja samAva. muddala mAtra karaja. sAmayoni puM. (sAma sAmagAnaM yonirutpattisthAnaM yasya) sAmaga puM. (sAma tadvedaM gAyati, gai+ka) sAmavarnu thI. -suradvipAnAmiva sAmayonibhinno'STadhA viprasasAra adhyayana karanAra brAhmaNa. vaMzaH -raghu0 16 / 3 / prA . Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmarthya-sAmudraka shbdrttmhoddhiH| 2097 sAmarthya na. (samarthasya bhAvaH SyaJ) samartha5gi, d| sAmAnyalakSaNA strI. (sAmAnyaM sAdhAraNadharmaH lakSaNaM hernu maNa- nindatastava sAmarthya tato duHkhataraM nu yasyAH) nyAyama Desa. bhadauDi pratyakSa sAdhana kim -bhaga0 2036 / yogyatA, saMgata- satata 3 64Aya. arthapaNuM, AkAMkSA yogyatA vagerevALuM. sAmAnyA strI. (samAnaiva svArthe SyaJ+TAp) sAdhA24 sAmarSa tri., sAmarSam avya. (amarSeNa sahitaH, sahasya strI-vezyA. saH/amarSeNa sahitaM yathA tathA) dhAj, Bel, sAmi avya. (sAma+iJ) madhu. -abhivIkSya saDanazIla, adhathI. sAmikRtamaNDanaM yatIH kararuddhanIvigaladaMzukAH striyaHsAmavAyika puM. (samavAye prasRtaH ThaJ) maMtrI, sADat2, zizu0 13 / 31 / ninhAma 52rAto avyaya, pradhAna, sIvAna. (tri. samavAyasyedaM, ThaJ) samavAya. | sAmikaraNa na. (sAmi+kR+lyuTa) madhu 42, linhA saMbaMdhavALuM. 2vI.. sAmavid tri. (sAmaM vetti, vid+kvip) zAnta pAuvAd / sAmikRta tri. (sAmi+kR+kta) udhu 438, nihA 72. 19102, sAma, 6404. 30.092. (puM.) 31. sAmaveda jANanAra brAhmaNa. sAmidhenI strI. (sam+indh+karaNe lyuTa ni. yadvA sAmaveda puM. (sAmazcAsau vedazca) te nAme me vaha. samidhAM AdhAnI nipA.) yazana animai. cussi sAmavedajJa, sAmavedavid, sAmavedin puM. (sAmavedaM nAMkhatI vakhate bolAto manna, yajJamAM homavAnAM lAkaDAM jAnAti, jJA+ka/sAmaveda vetti vid+ kvip/sAma -samiddhe sAmidhenIbhirhotA tasmAt sAmidhenyo nAma' vetti, vid+Nini) sAmaveda nAra. -zrutyAm / sAmasaMgAyaka puM. (sAman, sam+gai+Nvul) sAmavernu | sAmidhenya (puM.) yama bhanine pracalita. 2tI du gAna karanAra brAhmaNa. bolAto eka maMtra. sAmAjika puM. (samAja: sabhAvezanaM prayojanamasya Thak) sAmibhavana na. (sAmi+bhU+lyuTa) madhu tha, nihA samAsa.6, sabhya, sabhAmA asanAra (tri. samAjasyedaM, thavI. samAja+ThaJ) samAnu, samA4 saMbaMdhA. sAmibhUta tri. (sAmi+bhU+karmaNi kta) maudhuM yathesa, sAmAnAdhikaraNya na. (samAnAdhikaraNasya bhAvaH SyaJ) nihA thaye.. samAnAdhikaraNapaNuM, samAna vibhakti-liMga-vacanapaNuM, | sAmibhukta tri. (sAmi+bhuj+kta) adhuM bhogavasa, abhedAnvayabodhakatA. aDadhuM khAdhela. sAmAnya na. (samAna eva svArthe SyaJ) samAna5... - sAmipIta tri. (sAmi+pA+kta) udhu pAsa.. AhAranidrAbhayamaithunaM ca sAmAnyametat pazubhiH narANAm sAmIcI (strI.) stuti, prazaMsA. -hito0 / tusya5j. -jAtirjAta ca sAmAnya vyaktistu sAmIpya na. (samIpasya bhAvaH, dhyaJ) sepa, pRthagAtmikA-amaraH / -ekaiva mUrtivibhede tridhA sA nahIpazu, 57, pozA- 'sAmIpyAzleSa sAmAnyameSAM prathamAvaratvam-kumA0 7 / 44 / viSayairvyAptyAdhArazcaturvidhaH' - mugdhabodhavyAkaraNe / sAmAnyachala na. (sAmAnyanimittaM chalam) gautamasUtrama | sAmudra na. (samudrasyedaM aN) samudranu bhAI. -sAmudraM usa meM tanA cha. - sambhavato'rthasyAtisAmAnya- lavaNam / (tri. samudre bhavaH, aNa) samudramai &2yogAdasambhUtArtha kalpanA-gau0 sU0 / thanA2. sAmAnyatoddaSTa na. (sAmAnyata sAmAnyasya vA ddaSTam) sAmudraka na., sAmudrika tri. (samudreNarSiNA proktam eka jAtanuM anumAna. vuN yadvA samudrameva, svArthe ka ThaJ/tri. samudraNa sAmAnyapratyAsatti strI. (sAmAnyaM tadjJAnaM vA pratyAsattiH) RSiNA proktaM vettyadhIte vA) 2. ko3- 25 // te nAme eka alaukika pratyakSa, satrika. uparathI strI puruSonAM zubhAzubha lakSaNane jaNAvanAra sAmAnyalakSaNa na. (sAmAnya lakSaNama) sAmAnya kSa, samudraRSikRta eka grantha, tene bhaNanAra, jANanAra, vyA5.paribhASA -iti dravyasAmAnyalakSaNAni-tarka0 / / hariyAI bhAI. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2098 sAmparAyika tri. ( samparAyAya Apade paralokAya vA hitaM Thak) paralo'nuM sAdhana, parasoDa prAptino upAya. (tri samparAya + Thak ) yuddha, saDA. sAmpratam avya. (sam+ pra+tan +Damu) ubhazAM, hAla - hanta ! sthAna krodhasya sAMprataM devyAH- veNI0 1 / vAjI, yogya. sAmbU (curA. ubha. sa. seT sAmbayati - te) saMjandha vo, bheDAvu. sAmba tri. ( ambayA saha vartamAnaH, sahasya saH) sammA sahita, bhAtA sAthe (puM. ambayA pArvatyA sahitaH, sahasya saH) pArvatI sAthai zaMDa2. sAmbara na. (saMbaradeze bhavaM, saMbara + aN) aMjara hezanuM shbdrtnmhoddhiH| prayatA prAtaranvetu sAyaM pratyudvrajedapi - raghu0 1 / 90 1 sAyikA strI. ( so + Nvul+TAp) bhasthiti, anubha sAyAhna puM. (sAyo'hnaH ekata. Tac samA0 ahnAdezaH ) sAyaMkALa, sAMja. pAMca prakAramAM vibhAga pAmelA divasano traNa muhUrtarUpa pAMcamo chello bhAga. bhIhu. sAmbhavI strI. (sambhavo'styasya prajJAdyaN gaurA0 GIS ) sAyin puM. ( sAyati nAzayati gatiklezaM sai kSaye + Nini) lAla lodharanuM jhADa, ghoDesvAra. sAmbhas tri. (saha ambhasA, sahasya saH) pAsI sahita - 4 sahita, pAzI sAthe. sAmmAtura puM. ( sammAturapatyaM pumAn, sammAtR + aN + ukArazca) satI strIno putra, uTyAsI strInI putra. sAmya na. ( samasya bhAvaH SyaJ) samAnapazu, tulyatA. spaSTaM prApat sAmyamurvIdharasya- zizu0 18 / 38 | tulyatvaprayojaka sAdhAraNa dharma. sAmrAjya na. ( samrAjo bhAvaH SyaJ ) yahavartIpazu. sAmrAjyazaMsino bhAvA: kuzasya ca lavasya ca uttara0 6 / 23 / ASA bhagatanA rAmapazuM nAhazAhI, zahenazAhata, daza lAkha gAmonuM svAmitva. 'lakSAdhipatyaM rAjyaM syAt sAmrAjyaM dazalakSake / ' sAya puM. (so+ghaJ) sAM4, jA, sAyaMDA.. sAyaMsandhyA strI. (sAya dinAnte sandhyA, tatra sandhyAyate - dhye ghaJarthe ka vA) sAMbhanI vajate thatI sandhyopAsanA, sAyaMkALe devanI upAsanA, sAyaMkALano vidhi sam + [ sAmparAyika - sAragha sAyaMtana tri. ( sAyaM bhavaH, sAyam Tyul+tuT ca) sAyaMDANe honAra-thanAra, sAM4nuM, sAM4 saMbandhI. sAyaMtane savanakarmaNi saMpravRtte - zakuM0 3 / 27 / sAyaMtanI strI. ( sAyantana + striyAM GIp ) sAyaMDAjanI sandhyA vagere. -'sandhyAM sAyaMtanIM kuryAt dvAdazyAdiSvapi priye ! akurvannirayaM yAti yato nityAgamaH kriyA' bRhannAlatantre / sAyam avya. (so+tramu) sAyaMDANa, sAM4no samaya. - sAyaka puM. ( so + Nvul) jAe, jaDga, talavAra. sAyakapuGkha puM. (sAyakasya puGkhaH ) jAeAno agrabhAga. sAyakapuGkhA strI. (sAyakasya puGkho yasyAH) zarapuMja vRkSa-nAme Au. sAyana na. ( so + lyuT ) viSuvavRttathI bhAraMlI graha sudhInI laMbAI. sAyujya na. ( saha yunakti, yuj + kvip sAdezaH sayuGgasayujobhAvaH SyaJ ) sahayoga, sAthai saMbandha, sAthai hovApaNuM, pAMca prakAranI mukti paikI eka mukti, saimya, kheDatA, aleha. sAr (cu. ubha. sa. seT - sArayati - te) huja vu, sArakhaM. sAra na. ( sR+ghaJ, sAr + ac vA pAegI, dhana, mAjarA, soDhuM, vana, jaMgala, yogyaya, yogyatA, sAyadvAta. (puM. sR+ghaJ, sAr+ac vA) 22. snehasya tatphalamasau praNayasya sAraH - mA0 119 / jaNa, vIrya. - sAraM dharitrIdharaNakSamaM ca kumA0 1 / 17 / sthirAMza bhabhbha-yarajI, sAlaNAra, vAyu, roga, pAso, chaDIMnI tara-bhalAI, paramezvara. (tri. sR+ghaJa) zreSTha, uttama. 'dRSTistRNIkRtajagattrayasattvasArA / dhIroddhatA namayatIva gatirdharitrIm ' -uttara0 / / sAraM atyanta 67, gha 4 majUta, nyAya bharesuM, yogya. sAraka puM. ( sArayati, sR+ Nic + Nvul) nepANI. (tri.) sAranAra, reya sAvanAra. sArakhadira puM. ( sArazcAsau khadirazca ) bheDa bhatanI durgandhI pera.. sAragandha puM. ( sAraH zreSTho gandho yasya karma0 vAH) bhanchan, zreSTha gandha, sugandha sAragha na. ( saghAbhinirvRttaM, aN) bhadha. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAraGga-sArasvata shbdrtnmhoddhiH| 2099 vRkSa. sArakuM . (+3) cAtaka pakSI, bapaiyo, hariNa | sArA strI. (sAra rati, rA++TaT) sarasvatI mRga- USa rAneva duSyantaH sAra tiraMdasa-zajo RApa ! devI- 'sTivRti caMdra gRhitnI sArA sarvasTim' - -sAraGgAste jalalavamucaH sUcayiSyanti mArgam-megha0 20 / / zivastave | dugadivI. hAthI, bhamaro, eka jAtanuM pakSI, chatra, rAjahaMsa, | sAma S. (sArapradhAno duH:) kheranuM jhADa. vastra, raMgaberaMgI mRga, eka jAtanuM vAditra, aneka [ sArapapa . (sArati, sArazAsI pApa%) dhAmani jAtano raMga, kAbaracitro raMga, mora pakSI, kAmadeva, | dhanuSa, keza, sonuM, alaMkAra, dAgIno, kamaLa, zaMkha, | sAramAi ne. (sAre ja tat mAigya) akRtrima pAtra, caMdana, kapUra, puSpa, komaLapakSI, bakaro, siMha, rAtri, zreSThapAtra, svAbhAvika pAtra. pRthvI, dIpti, kAnti, megha, motha. (tri. kR+ 9) | sAmUSa 1. (sAra I tat bhUSaUgya) zreSTha dAgIno. raMgaberaMgI, kAbaracitrA raMgavALuM. sAramiti puM. (sAraM yathArthaM minotyanena, mA+karaNe sAphika . (zAra datti, 2+3) zikArI, pAradhi. vi7) veda. (strI. sAra+mA+mAve vittana) zreSTha sArI strI. (kR+ +) sAraMgI, vAditra, cAtaka jJAna, sAra vagaranuM jJAna. pakSiNI. bapaiyaNa. magalI. hAthaNI. bhamarI. eka | sAraSiA strI. (zAre kRSikSevAparachatvati) devadAlI jAtanI pakSiNI, rAjahaMsalI, raMgaberaMgI mRgalI, mora | vRkSa. pakSiNI, koyala mAdA, bakarI, siMhaNa. sArameya S. (saramAyA - Dhaf) kUtaro. sArana na. (sA2tu dhyazrInnAyate na+3) mAkhaNa. | sAmethI strI. (sArameya+DhiyAM nAtita DISa) kUtarI. sArI na. (kR+f+nyu) sugaMdhI dravya. (6) | sAraloha, sAralauha na. (loheSu lauheSu vA sAraH rAja0 atisArano roga, vaDAno eka roga, rAvaNano eka pUrva) gajavela, polAda, maMtrI, bhadrabalA vanaspati, AmrAtaka vRkSa. sArava tri. (saravyAM bhava: nipaIo) sarayU nadImAM saraLa, sArI strI. (kR+f+ni./kR+f+ thanAra. ne vA Da) nAnI nadI, nahera, nIka, prasAraNI sArasa ne. (saro niyatavasatirasya ) kamaLa, keDano latA, te nAme eka jyotiSa grantha. jemAM gaNita TUMka dAgIno, kaMdoro, nadI ke pahADamAMthI nIkaLI eka vakhatathI thAya. sthaLe jamA thayeluM pANI. (. sada rasena vArtheDA) sAraye . (+Md . 36) sapanuM IDuM. candra, kapUra, sArasa pakSI- vidyimAnA visasAra sAratiruM chuM. (sArapradhAna: napradhAnastara:) keLanuM jhADa, sArasAnudasya tIreSu taraGgasaMhatiH-kirA0 8 / 31 / kheranuM jhADa. (tri. sarasa dra, sarasa+ma) sarovaranuM, sarovara sAratam 3 vya. (sAra+puSyaJrthe sinha) sArAmAMthI, saMbaMdhI. sArathI-thakI. sAra(ga)sana na. (sAraM saneti, sa+ga) strInA saratA strI., sAratva ne. (sArasya mAvA, ta+TA- keDano dAgIno-kaMdoro- sArazane mahAda:vira0 va) sArapaNuM, baLa, sAmarthya. 28ArU2I kaTImekhalA, keDe bAMdhavAno paTTo kamarapaTTo. sAtha chuM. (phU+tha, sada rathena saratha: ghostatra | bhAratI strI. (sArasaM+briya pu) sArasa pakSiNI. niyuvata: rUzvA ) ratha hAMkanAra, sArathi. -2thavAnuM sArasvata chuM. (sarasvatyA rUTuM, ba) bIlInA jhADanI sa zApo na tvayA rAjan ? na ca sArathinA zrutaH- lAkaDI, te nAme eka deza, paMcagauDa madhye eka jAtano raghu0 178 / -mAtali sArathiryayau-raghu0 3 / 67 / brAhmaNa, sarasvatIe rakSaNa karelo eka muni, brahmAnA sAuthatA strI., sArathitva na. (sArathina: bhAva: ta+ divasarUpa eka kalpa, sArasvata dezano rahevAsI. TA-tva) sArathipaNuM, sArathinuM karma-kAma. (tra. sarasvatyA daM) sarasvatInuM, sarasvatI saMbaMdhIsAraNya ne. (sArathiya) sArathipaNuM, sArathinuM kAma. kRtvA tAsAmabhigamamapAM saumya ! saarsvtiinaamsAra tri. (sAruM hRAta, rA+) baLa ApanAra, teja megha0 481 bhASaNa- gRrasArasvata-gIta 2aa ApanAra, vIryavardhaka. sarasvatI jeno deva hoya te. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2100 shbdrtnmhoddhiH| [sArasvatakalpa-sArvabhauma sArasvatakalpa puM. (sArasvatazcAsau kalpazca) taMtrazAstra | sArddha tri. (saha arddhana, sahasya saH) sadhA saGita, prasiddha sarasvatI na. 1.3 640sanA-vidhi, te me mA uthe, hod. -sArddhazatam brahmAno divasa. sAraddham avya. (saha+Rddha+amu) sAthai, sarita. sArA strI. (sArayati, sa+Nic+ac+TAp) aNu sArpa na., sApI strI. (sarpo devatA'sya aNa/strI. nasotara, pro. sarpa+iJ+GIp) AzleSA nakSatra. (tri. sarpasyedaM, sArAla puM. (sAramAlAti, A+lA+ka) tasano cho3. sarpa+aJ) saparnu, sau5. saMdhI. sAri puM., sArI strI. (sR+iN/sa+iN-strItvapakSe vA sArpiSa tri. (sarpiSaH idaM aNa) ghAna, ghI saMbaMdhI. DIpa) mA melavAno pAso, ma ta pakSI, | sArpiSka tri. (sarpiSA saMskRtaM, sarpis+Thakha aN vA) saptalA vanaspati. ghImAM taLeluM anna, ghImAM rAMdheluM anAja vagere-taLela, sArikA strI. (sa+Nvula+TAp) bhenA pakSI. -'pRcchantI | dhAthI. saM2712vANu 438.. - vA madhuravacanAM sArikAM paJjarasthAm / kazcidbhatuH | sArva tri. (sarvasyedaM, aNa) sana, sava.saMbadhI, pradhAna, smarasi rasike ! tvaM hi tasya priyeti' -meghadUte / / adhA saMbaMdhI Atmano mukhadoSeNa badhyante zukasArikA- sabhA0 / / sArvakAmika tri. (sarvakAma+Thak) 624 627|ne. zata. sAriNI strI. (sR+Nini+GIp) savAnI vedo, karanAra, samagra IcchAone pUrI karanAra. kapAsano choDa, dhamAso vanaspati, eka jAtano sIzama, | sArvakAlika tri. (sarvakAle bhavaH tasyedaM vA rAtI sAToDI. sArivA strI. (sAririva vAti, vA+ka+TAp) 65.12, . ___ sarvakAla+ThaJ) saNe 2-thn||2, umezanitya, ||shvt. anaMtamULano velo. sArvajanika, sArvajanIna tri. (sarvajana+Thak / sarveSu sArUpya na. (sarUpasya bhAvaH SyaJ) samAna35, Izvara __janeSu viditaH khaJ) sarvasAmaimelj, l sAthe ekarUpa thavuM te, mokSa, sAdazyatA, samAnatA. janasamAjamAM prasiddha. sArUpyamukti strI. (sArUpyA muktiH) 52mezvara sAthe. ekatArUpa mukti. sArvajJa na. (sarvajJa+aN) sarvajJatA, adhuM 3 555 sAroSTrika puM. (sAraH zreSThaH uSTro yatra sAroSTraH tatrabhavaH nAra. Thak) me tana 2. sArvatrika tri. (sarvatra bhavaH, sarvatra+ThaJ) 625 SAwi, sArtha, sArthaka, sArthavat puM. (sa+than svArthe aN/ dareka paristhitio sAthe saMbaMdha rAkhanAra, jemakesh arthena, sahasya sa: kap/sArtha astyarthe matupa sArvatriko niyamaH / masya vaH) -sArthA svairaM svakIyeSu cerurvezmasvivAdiSu | sArvadhAtuka tri. (sarvadhAtu+Thak) mA dhAtumImA raghu0 17 / 64 / Toj, samUha, Aiso- 'sa jayatya vaparAto, gaNa ane vikaraNa pratyaya lagAvyA pachI risArthasArthakIkRtanAmA' - naiSadhIye / prAyasonI dhAtunAM badhAM rUpomAM vaparAto athatu cAra gaNa samUDa, vepArIona samuhAya- sa kadAcit tairitastato ane cAra lakAronI sAthe lagADAto pratyaya. bhramadbhiH sArthAd bhraSTaH kathanako nAmoSTro dRSTaH- sArvabhautika tri. (sarvANi bhUtAni vyApnoti, ThaJ) paJca0 1 / -tvayA candramasA cAtisandhIyate | sarvaprANI padArthamAM vyApaka. kAmijanasArtha-zakuM0 3 / za6, vepArI, dhanavAna. | sArvabhauma puM. (sarvasyA bhUmerIzvaraH, sarvAsu bhUmiSu sArthavAha, sArthika puM. (sArtha vahati, vah +aN/ vidito vA aN dvipadavRddhiH) yavatAnu, 2 / 4. . sArtha+Thak) vepArI, vAhiyo, mAna, 49302. nAjJA bhaGga sahante nRvaranRpatayastvAddazAH sArvabhaumAHsAradra tri. (AdreNa saha vartamAnaH, sahasya saH) bhAnu, mudrA0 3 / 22 / 612 62.no. me. DAthI, te. namino narama, mAnAzavANu.. eka rAjA, viduratha rAjAno putra, AkhI pRthvImAM sAradratA strI., sAradratva na. (sAradrasya bhAvaH, tal+TAp- prasiddha (tri. sarvabhUmerayaM sarvabhUmi+aN) 5 tva) mInA, bhAna. pRthvInuM, AkhI pRthvI saMbaMdhI. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / sArvalaukika-sAvayava ] sArvalaukika tri. (sarveSu lokeSu viditaH ThaJ dvipadavRddhiH ) | sarvalokamAM prasiddha, AkhI duniyAmAM vikhyAta, sArvani, vizvavyApI - anurAgapravAdastu vatsayoH sArvalaukikaH - mA0 1 / 13 / sArvavarNika tri. ( sarvavarNasyedaM sarvavarNa+Thak ) sarva varNa saMbaMdhI, samagra akSaro saMbaMdhI, brAhmaNa vagere sarva varNonuM-saMbaMdhI. sArvavibhaktika tri. ( sarvAsu vibhaktiSu tadarthe vA bhavaH ThaJa) sarva vilatiyAM thanAra, DoI zabdanI badhI vibhaktio ghaTita thanAra. sArvavedasa puM. (sarvavedas+aN) ke ardha yajJa } puNyakAryamAM potAnuM badhuM dhana samarpI denAra. sArvavaidya puM. ( sarvaveda + SyaJ jaghA vehonI bhAnAra brAhmaeA. sArSapa tri. ( sarSapasya vikAraH aN) sarasavanuM, sarasava saMbaMdhI 'aduSTaM sArSapaM tailam' -smRtiH sAla puM. (sal+ghaJ) vRkSa, sAsavRkSa ThebhaDe kalpasAla, rasAlasAla rAma, DoTa bhIMta, ghara vagere, kheDa bhatanuM mAchasuM. sAlana puM. (sAla: kAraNatvenAstyasya pAmA0 na) sAkha vRkSamAMthI nIkaLato rasa. sAlaparNI strI. (sAlasyeva parNAnyasyAH GIp ) sAvadhAna vanaspati. sAlapuSpa na. ( sAlasyeva puSpaM yasya) sthala bhaNa sAlabhaJjikA, sAlabhaJjI strI. (sAlaM bhanakti, bhaJj + Nvul+TAp ata itvam / sAlabhaJji + striyAM GIS) lADAnI yUtajI, vezyA. sAlarasa puM. ( sAlasya rasaH) rAja. sAlaveSTa puM. (sAlaM veSTayati, veSTa + aN) rA. sAlA strI. (sAla: prAkAro'styasyAM ac+TAp) 62, zAjA. sAlAturIya (puM.) pAzini bhuni. 'sAlAturIyaH zAlaGkI dAkSiputrAzca pANiniH' zabdaratnAvalyAm / sAlAra na. ( sAla + R + aN) jIMTI, amarAI. sAlAvRka puM. (sAlAya: vRka iva) tarI. sAlAvRkI strI. (sAlAvRka + striyAM jAti0 GIS) tarI. sAlura, sAlUra puM. (sAla+Urac Nicca-vRddhizca) he uDI. sAleya puM. (sAlAyAM bhavaH Dhak ) madhurikA zab6 dukha.. 2101 sAlokya na. ( sAlokasya bhAvaH SyaJ ) paramezvara sAthai ekatArUpa mukti, potAnA ISTadeva sAthe e lokama nivAsa karavA rUpa mukti. sAlva (puM. ba. va.) te nAmano kheDa deza, te dezanA nivAsI (puM. sAlvAnAM rAjA, sAlva + aN) te nAbhe eka dezano rAjA. sAlvahan, sAlvahantR puM. (sAlvaM hanti, han + kvip / sAlvaM hanti, han + tRc ) zrIkRSNa. sAvika puM. (sAlva + Thak ) kheDa bhatanuM pakSI. sAva puM. (su+ghaJ) tarpae. sAvaka tri. (su+Nvul) 4nma ApanAra, utpA64, prasava saMbaMdhI. (puM.) 4nAvara - AzInuM jayyuM. sAvakAza tri. ( avakAzena saha ba. sa.) ne avAza hoya, javAzavANI, ama vinAnI. sAvakAzam (avyaya) avAza sahane, potAnI sagavaDa bhurbhuja. sAvajJa tri. ( avajJayA saha vartamAnaH sahasya saH ) apamAnasahita, avajJAsahita, tirasArapUrva5. sAvadya na. ( avadyena saha, ba. sa.) saMnyAsI dvArA prApta. sAvadhAna tri. ( avadhAnena saha vartamAnaH, sahasya rAH ) sacetana, savitarka, sAvadhAna, ekAgradhyAnavALuM, mananA AgrahavALuM. sAvadhAnatA strI, sAvadhAnatva na. ( sAvadhAnasya bhAvaH, tal+TAp-tva) bhananI kheDAyatA. sAvadhAnam avya. ( avadhAnena saha sahasya saH ) dhyAnapUrva, kheDAyatA, mananA AgrahapUrva5. sAvadhi tri. ( avadhinA saha, ba. sa.) sImita, paribhASita, sIbhAja- sAvadhistoyarAziste yazorAzestu nAvadhi:- subhA0 / sAvana na. ( savanaM somayajJasnAnaM tasyedaM, aN) sahI rAtrarUpa sUryodayathI sUryAsta sudhIno divasa. (puM. savanAnAmayamiti, aN) trIsa ahorAtrano mahino, te nAme eka varSa, yajJano aMta, yajJanI samApti, yanmAna, varuNadeva. sAvayava tri. ( avayavena saha, ba. sa.) bhAge athavA aMgothI jaso - sAvayavatve cAnityaprasaGgaH na hyavidyAkalpitena rUpabhedena sAvayavaM vastu saMpadyatezArI0 / Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2102 shbdrtnmhoddhiH| [sAvara-sAhasra sAvara puM. (sAvarANAmayamiti, aNa) 85, hopa, apavAda, | sAzUka (puM.) manI, dhAmaNI, mo, ghAmamo. lodharanuM jhADa. sAzrudhI strI. (sAzru dhyAyati, dhyai+kvip sampra0) sAsu. sAvaraNa tri. (AvaraNena saha, ba. sa.) gupta, , sASTAGgam avya. (aSTAGgaiH saha, ba.sa.) zarIranA __ 2425, i3, baMdha. AThe aMgothI bhUmine sparzIne, lAMbA daMDanI jema sAvarNa, sAvaNi puM. (savarNAyAM sUryapatnyAM bhavaH aN/ | sUchane. savarNA+iJ) sava[thI. utpanna yayesa. sUcanA putra | sAsa tri. (Asena saha) dhanudhA. AThamo manu. sAsus (tri.) ALL // 25 // 4282. sAvalepa tri. (avalepena sahitaH, sahasya saH) dalj, sAsnA strI. (sasa+na Nica+TApa) gAya-hane abhimAnI, 6ddhata. laTakatI cAmaDAnI godaDI. sAvazeSa tri. (saha avazeSeNa vartamAnaH sahasya saH, ba. sAsa tri. (saha aneNa vartamAnaH sahasya saH) suvANu, sa.) mADIvANu, jADI sAthe, madhura, mapUra. Auzru. -'sAne mA kuru locane priyasakhi ! nyastaM sAvaSTambha tri. (avaSTambhena saha, ba. sa.) viSTa, salAkAJjanam' -subhA0 / / __pratiSThita, utkRSTa, sAsavaNo, 4nizcayI.. sAsthitAmrArddha na. (sAsthi asthi sahitaM tAmrAI yatra) sAvahela tri. (avahelayA saha, ba.sa.) ti22742. 42||2rii, su. dhRNA karanAra. sAhaGkAra tri. (ahaGkAreNa saha vartamAnaH, sahasya saH) sAvikA strI. (sU+Nvul+TApa, itvam) ghA, prasUtinA mAravANu, abhimAnI. samaye saMbhALa rAkhanArI bAI. sAhacarya na. (sahacarasya bhAvaH, SyaJ) sadhya25, sAvitra puM. (savitA devatA asya saviturapatyaM pumAn sAthe. Dota. -ki na smarasi yadekatra no vidyA vA aNa) brAhmae, sUrya, mAna jAu, bhAva, parigrahAya nAnAdigantavAsinAM sAhacaryamAsIt-mA0 1 / sUryano putra 458, ga. (tri., na. saviturayaM, aN sAye. 32vA5j, mitratA hostI, sAmAna.427ya. na., savitR+aN) sUryana, sUryasaMbaMdhI, sUrya .. | sAhana na. (saha+Nic+lyuTa) bhogava, saDana 42. deva. Doya. te yara. (na.) no, yajJopavIta. sAhasa na. (sahasA+aNa) pasAre 432. yo.3, sAvitrI strI. (savitR+ aN+ DIpa) te nAma se yA balAtkAra, balAtkAre karela strI saMbhoga, utAvaLa, satyavAnanI strI sAvitrI, brahmAnI patnI, dugadivI, oI 54 mama viyA2 nali 42vo te. -tadapi gAyatrI. sAhasAbhAsam-mA0 2 / -kimaparato nivyU DhaM sAvitrApati puM. (sAvitryAH patiH), satyavAna, ziva, yatkarArpaNasAhasama- mA0 9 / 10 / 6 zaurya- sAhase bajhA. zrIH prativasati-mRccha0 4 / (puM. sahasamanusarati, sAvitrIpatita, sAvitrIbhraSTa tri. (sAvitryAH ptitH| sahasa+aNa) meM tano , meM tano mani. sAvitryAH bhraSTaH) bAra-kSatriya-vaizya pai.DI. gAyatrIthI / sAhasAGka puM. (sAhasa eva aGkazcinhaM yasya) vibhAhitya bhraSTa thayela harakoI dvija. rAjA, eka kavinuM nAma, eka kozakAranuM nAma. sAvitrIvrata na. (sAvitrI pUjanamuddizya vratam) sAvitrIna | sAhasika, sAhasin tri. (sahasA balena vartate, sahas+ pUjanane uddezIne karavAmAM AvatuM eka vrata, jeTha Thak/sAhasa+ini) sAsa 52nA2, 6tAva 4202, mahinAnI aMdhArI caudaze karavAnuM eka vrata. balAtkAra karanAra, balAtkAre corI-strIsaMbhoga vagere sAvitrIsUtra na. (sAvitrI dIkSAkAlikaM sUtram) yajJopavIta- unAra. (pu. sAhase prasRtaH Thak) yA2, 522trA no. saM58, chInanal, 8ora, dU2, mayaM.42. - vividhajIvosAviSkAra tri. (saha aviSkAreNa, sahasya saH, ba. sa.) / pahArapriyeti sAhasikAnAM pravAda: -mA0 1 / ddhata. 2, muTu, mArI, mabhimAnI. (avya. kecit tu sAhasikAstrilocanamiti peThuH-kumA0 6 / 44 / AviSkAreNa saha, sahasya saH) pratApUrva, mukhI / sAhasa na. (sahasrANAM samUhaH, sahasra+aN) rano rIta. samUDa. (na. sahasra+svArthe aN) 442. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhasa-siMhavikrAnta shbdrtnmhoddhiH| 2103 sAhasra tri. (sahasreNa krItaM sahasraM parimANamasya vA | siMhakezara puM. (siMhasya kezaraH) siMDanI zavANI. aNa) rathI parI.6 resa, 2nI saMdhyAvA. siMhatala puM. (siMhatala+pRSo.) 2.381 ghAsa 2na mApanaM. (paM. sahasramasyAsti, sahasra+aNa) | unADA . si. eka hajAra hAthIono samUha. siMhatuNDa puM. (siMhasyeva tuNDaH puSpamasya) me. satarnu sAhAyaka, sahAyya na. (sahAyasya bhAvaH vun/sahAyasya __ -meDaM vRkSa. bhAvaH karma0 vA SyaJ) m66||rii, sahAya, bha66. siMhadvAra na. (siMhacihritaM dvAram zAka0) 232-14 -saku. locitamindrasya sAhAyakamupeyivAn-raghu0 vageremAM pesavAno mukhya daravAjo. 17 / 5 / siMhadhvani puM. (siMhasyeva dhvaniH) siMDana. ma.vA. sAhAyakakaraNa, sAhAyyakaraNa, sAhyakaraNa na. siMhanardikA strI. (siMha iva nardati, narda+Nvula+TApa) (sAhAyakasya karaNam/sAhAyyasya karaNam/sAhyasya tanavAgha. karaNam) saya 42vI, bha66 42vI, hoto. 42vI. | siMhanAdikA srI. (siMhamapi nAdayati, nad+Nic+ sAhAyakakRt, sAhAyyakRt, sAhyakRt tri. (sAhAyakaM Nvul+TApa, ata itvam) me tanuM , ghAsa karoti, kR+kvip tuk ca/sAhAyyaM karoti, kR+kvip vanaspati. tuk ca/sAhyaM karoti, kR+kvip tuk ca) sahAya, siMhaparNI strI. (siMhasya pucchamiva parNamasyAH GIS) karanAra, madada karanAra mitra vagere. araDusAnuM jhADa. sAhitya na. (sahitasya bhAvaH, sahita+SyaJ) sahita5, siMhapucchikA, siMhapucchI strI. (siMhasya puccha iv maLavuM, joDAvuM, paraspara sApekSa tulyarUpa eka kriyAmAM patrANyasyAH kap ata itvama'/siMhasya pucaH iva joDAvuM, buddhino eka vizeSa viSaya, padyAtmaka kAvya, puSpANi asyAH DIp) 'citraparNikA, citrapA zyanA vizeSa- sAhityasaGgItakalAvihInaH sAkSAt | vanaspati, jaMgalI aDada, pRzcipaNa vanaspati. pazuH pucchaviSANahInaH-bhartR0 3 / 12 / siMhapuSpikA, siMhapuSpI srI. (siMhasya puccha iva sAhya na. (sahyasya bhAvaH aN) sahana 42vA yogya | | puSpamasyAH, kapa TAp ata itvam/siMhasya puccha iva bhaNa, koA, ma66, sAya, mitrata.. (tri. sah+Nyat / puSpamasyAH DIp) pRzri5 vanaspati... vA) saDana 25 // yogya. siMhamukhI strI., siMhAsya puM. (siMhasya mukhamiva mukhamasyAH sAhvaya tri. (saha AhvayenAbhidhAnena sahasya saH) nAma DIpa/siMhasya Asyamiva Asyamasya) a23sAnaM A3. aaj, nAmasahita. (puM. Ahvayena saha vartamAnaH sahasya siMhayAnA strI. (siMho yAnamiva yasyAH) huhavI.. saH) sAma. sAme yU. 5. kore prAmIne. 3AvI / siMhala puM. (siMho'styasya lac) te. nAme me. he, jugAra khelanAra. isuii5- siMhalebhyaH pratyAgacchatA siMhalezvaraduhitaH si (svA0 krayA0 ubha0 sinoti, sinute, sinAti, phalakAsAdanam-ratnA0 1 / (na. siMhalo dezaH prabhavatvesinIte) wiug, deg473j, ami isA. Si dhAtu nAstyasya ac) pittama dhAtu, 305 dhAtu, tadeg4. humo. siMhalasthA strI. (siMhale tiSThati, sthA+ka+TAp) siMha puM. (siJcati tejaH pazuSu iti, yadvA hinasti siMhadono veto. pazUn, hiMs+ac pRSo0) siMha. -bhaved varNAgamAddhaMsaH siMhalAsthAna puM. (siMhala AsthAnaM yasya) tAuna siMho varNaviparyayAt- siddhA0 / -na hi suptasya me. jA. siMhasya pravizanti mukhe mRgAH- subhA0 / siM.22, siMhalIla puM. (siMhasya lIleva lIlA yatra) te nAme rAto saragavo, jitadhvaja, eka prakAranuM devamaMdira, | meM tibaMdha. eka prakAranuM siMhAsana, zreSTha. | siMhavAhanA, siMhavAhinI strI. (siMho vAhanaM ysyaaH| siMhakeli puM. (siMhasyeva kelirasya) bhopa namana siMharUpo vAho vidyate'syA, ini+ GIp) duhavI.. eka bauddha sAdhu. siMhavikrAnta puM. (siMha iva vikrAntaH) gho.. siMhakesara puM. (siMhasyeva kesaro'sya) mulavRkSa. (tri. siMha iva vikrAntaH) siMDana vo 52|bhii. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2104 shbdrtnmhoddhiH| [siMhavikrAntI-sita siMhavikrAntI strI. (siMhavikrAnta+striyAM jAti. GIS) | sikta tri. (sic+karmaNi kta) choTesa, sIyesa. gho. siktha na. (sic+thak casya katvam) bhI58, jI. siMhavinA srI. (siMha iva vinA, vid+kta+TAp) | sikthaka puM. (siktha+saMjJAyAM kan) ANedA yo mASapaNa vanaspati. __ -grAsodgalitasikathe(kathake)na kA hAniH kariNo siMhasaMhanana tri. (siMhasyeva saMhananamaGgamasya) zreSTha ___bhavet-subhA0 / yogA vagairenI ANiyo. (na. siktha+ aMgavALuM, siMhanA jevA majabUta zarIravALuM. svArthe ka) bhI. siMhasena (puM.) yauhamA hainatIrtha 2 anantanAthanA pitA. sikya na. (sik+yat) 26. siMhAna na. (sidhi-Anac-pRSo.) sonI mela, 150 | siGghANa, siGghANaka na. (sighi+Anak/siGghANa me. ___ +svArthe ka) nAnI bheTa, soDhAno bhela.. siMhAvaloka puM., siMhAvalokana na. (siMhasya sic (tudA. ubha. sa. aniT siJcati-te) sIya.j, avalokanam) siMDanI 4 dRSTi (siM3 pAchu jAne. 7izg, bhAnu, 42, 5 , -atha vapurabhiSektuM jovuM), karavArUpa eka nyAya, vastuno pUrvavartI ane tAstadAmbhobhirISuH-zizu0 7175 / 27j - jADyaM paravartI saMbaMdha batAvavA mATe vyAkhyA karavA rUpa dhiyo harati siJcati vAci satyam-bhartR0 2 / 23 / nyAya. chounara Dhaj. ni+sica-nisiJcati = chaiej, siMhAsana na. (siMhacihnitaM Asanam) siMhAsana, siMDarnu 27, mizra 42. 'niSiJcan mAdhavImetAM latAM kaundI Asana, rAjAnuM eka jAtanuM Asana. ca nartayan / ' vikrama0 2 / 4 / ud+sic-utsiJcati siMhAsanastha, siMhAsanasthita, siMhAsanAsIna tri. =7i2j, garva 42vI, Grus 32vI, abhi+sic(siMhAsane tiSThati, sthA+ka/siMhAsane sthitaH/siMhAsane abhisiJcati = amiSe 42vI- agnivarNamabhiSicya AsInaH) siMhAsana. 52. 4.. rAghavaH sve pade-raghu0 19 / 1 / A+ si=AsiJcati siMhikA strI. (siMhI+svArthe kan+TAp hasvaH) zya5nI eka patnI-rAhugrahanI mAtA. -7i2j. -taptamAsiJcayet tailaM vako zrotre ca pArthivaHsiMhikAtanaya, siMhikAtanuja, siMhikAtmaja, manu0 8 / 272 / siMhikAputra, siMhikAsUnu, siMhItanaya, siMhItanuja, sic tri. na. (sic+kvip) sAyanA2, 7i2-2, vastra, siMhItanUja, siMhIputra, siMhIsuta, siMhIsUnu 59. (siMhikAyAH tanayaH/siMhikAyAH tanujaH/siMhikAyA: sicaya, siJcaya puM. (sicaM siJcanameti, prApnoti, AtmajaH/siMhikAyAH putraH/siMhikAyAH sUnuH/siMhyAM ___ in+ac) vastra, 45, rUnuM vastra.. tanayaH/siMhyAM tanu(nU)jaH siMhyAM putraH/siMhyAM sutH| sicyamAna tri. (sic+yak+mAna) sIyAtuM, chAtuM. siMhyAM sUnuH) rADugaDa. siJcat, siJcamAna tri. (siJcatIti, sic+ shtR| siMhI strI. (hinasti rogAn, hiMsa+ac+ GIp) siMDa, __ siJcate'sau, siJc+zAnac mumAgamazca) sIyatuM, mozI , a27sI, rAnI mAtA, 80. bhA. chaTa. siMhIlatA strI. (siMhyA. latA) mozae0.. siJcitA strI. (sic+itac-pRSo. TAp) pI52 bhUja, sik (sautra. pa. sa. seTa-sekati) sIyag, sizg. ___oistst. sikatA strI. (sau+atac-kicca TApa) 3tI- labheta | siTa (bhvA. para.-seTati) mA 12vI, dhR|| 42vI, sikatAsu tailamapi yatnataH pIDayan-bhartR0 2 / 5 / / ___SiT dhAtu, mo. veNu, 3tAheza. sita na. (sitaH zuklavarNo'syAsti, ac) 3', ya6na, sikatAmaya, sikatAvat, sikatila tri. (sikatAtmakaM, supara, yuvo. (puM. so+kta) sa.., zubADa, dhAgo sikatA+mayaTa/sikatA+astyarthe matupa masya vH| 25 (tri.) ghogA garnu, dhomuM. (tri. so+kta) sikatA+santyasya, ilac) 2tA pradeza vagere, samApta thayela, pUrNa thayela, baMdhAyela, beDImAM retIvALo kAMTho vagere. 851ye.sa., esa. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sitakaNTha-sitA] zabdaratnamahodadhiH / 2105 sitakaNTha puM. (sitaH kaNTho'sya ) (563DuTa pakSI, The | sitapATalikA strI. (sitA cAsau pATalikA ca) dhojI dAtyUha nAme prasiddha che. sitakaNThI strI. (sitakaNTha + striyAM jAti GIS ) 435352 pakSizI - dAtyUhI. sitakara, sitakiraNa, sitadIdhiti puM. (sitAH karAH yasya/ sitAni kiraNAni yasya / sitazcAsau dIdhitizca) yandra, DyUra. sitakarNikA, sitakarNI strI. (sitaH karNa iva puSpaM yasyAH kap+TAp ata itvam / sitaH karNa iva puSpaM yasyAH GIp) aruso. sitakuJjara puM. ( sitazcAsau kuJjarazca) ndra, bhairAvata hAthI, ghono hAthI. sitaguJjA strI. (sitA cAsau guJjA ca) dhoNI yazoThI. sitachatra na. ( sitaM ca tat chatraM ca) dhoNuM chatra, dhonI chatrI. sitachatrA strI. (sitaM chatramiva puSpamasyAH TAp) suvA.. sitachatrita puM. (sitachatraM jAtamasyeti itac ) zveta chatravANI - nalaH sitachatritakIrtimaNDalaH sa rAzirAsInmahasAM mahojjvalaH - naiSa0 1|1| sitachada puM. (sitaH chado'sya) iMsapakSI. sitachadA, sitadarvA strI. (sitaH chado yasyAH TApU / sitA cAsau darvA ca) dhoNI proja. sitachadI, sitapakSiNI, sitapakSI strI. (sitacchada + striyAM jAti GIS / sitapakSin + striyAM GIp / sitapakSa + striyAM jAti GIS ) haMsa pakSizI, haMsalI. sitadarbha puM. (sitazcAsau darbhazca ) dhoNI hala. sitadIpya puM. (dIpayati agni, dIp + Nic + yat) dhoNuM bharaM. sitadru puM. (sitazcAsau druzca) dhonA raMganuM Au, moraTA leha. sitadhAtu puM. (sitazcAsI dhAtuzca ) 3yuM, jaDI-thoDa, kalaI vagere dhoLI dhAtu. sitapakSa, sitapakSin puM. (sitaH pakSo yasya / sitAH pakSAH santyasya ini) haMsa, zuddha-bhavAniyuM, suhapaTavAriyuM. - udagayane sitapakSe ziziragabhastau ca jIvavargasthe bRhatsaM0 60|20| sitapaNikA, sitaparNI strI. (sitaM parNaM yasyAH kap+TAp ata itvam / sitaM parNamasyAH GIp ) khaI puSTikA vRkSa. pADalanuM jhADa. sitapuGkhA strI. (sitaH puGkho yasyAH ) ghoNA zarayuMjAnu 313. sitapuSpa na (sitaM puSpamasya) kheDa bhatanI bhotha. (na. sitaM ca tat puSpaM ca) ghoNuM DUsa. tagaranuM Au, kAsaDo, dhoLA rohiDAnuM jhADa. sitapuSpA strI. (sitaM puSpaM yasyAH ) bhogarAnI vesa. sitamarica na. ( sitaM ca tat maricaM ca) dhoNI bharI. sitamASa puM. (sitazcAsau mASazca) 'rAjamASa' vnsptidhoLA aDada. sitaraJjana puM. (sitaM raJjayati, raj + Nic + lyu) pILo raMga. sitaraJjana tri. (sitaM raJjayati, raj + lyu) pIjA raMgavAju, pI. sitarazmi puM. (sitAH razmayo yasya) sUrya, khaDaDArnu lADa. sitavarSAMbhU strI. (sitA cAsau varSAbhUzca) dhoNI sAro.DI. sitazimbi, sitazimbika puM. (sitA zimvi yasya / sitA zimbi yasya kap) 6. sitazUka puM. (sito zUko yasya ) 4. sitazUraNa puM. ( sitazcAsau sUraNazca ) bhaMgalI sUrae . sitasapti tri. (sitAH saptayo ghoTakA yasya) dhoNA ghoDAvA. (puM. sitAsaptayo ghoTakA yasya) arjuna vRkSa- sa bhavasya bhavakSayaikahetoH sitasaptezca vidhAsyatoH sahArtham - kirA0 13 / 19 / sAhauAnuM Au, ghoNo ghoDI. sitasAyakA strI. (sitaH sAyako yasyAH) dhoNuM sarayuMjAnuM sitasarSapa puM. (sitazcAsau sarSapazca) ghono sarasava. vRkSa. sitasAra, sitasAraka puM. (sitaH sAro niryAsI yasya / svArthe ka vA) kheDa bhatanuM zA- zAlizca sitasArazca pracuro lohamAraka:- vaidyakaratnamAlAyAm / sitasindhu strI. (sitA cAsau sindhuzca) gaMgA nahIM. (puM. sitazcAsau sandhuzca) dhojo samudra. sitA strI. ( soRRkta +TAp) sA42 - pittena dUne rasane sItA'pi tiktAyate haMsakulAvataMsaH - nai0 3 / 94 / - khaNDaM tu sikatArUpaM suzvetaM zarkarA sitA / sitA sumadhurA rucyA vAtapittAsradAhahat-rAjanirghaNTaH / bhogarI, dhojI bhorIMgazI, vidhArI vanaspati, dhonI Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2106 projau, yAMdhanI, caMdranI anti, bhyotsnA, manoramA strI, DuTumbinI vanaspati, chAu, mahirA, piMgA vanaspati, trAyamANa vanaspatino velo, tejanI vanaspati, pahADI aparAjitA vanaspati. sitAMzu, sitAbha puM. (sitAH aMzavo yasya / sitA AbhA yasya yandra, 52- sitAMzuSNairvayati sma tadguNairmahAsivemnaH sahakRttarI bahum - naiSa0 1 / 12 / sitAkhaNDa puM. (sitAyAH khaNDaH) bhadhanI sArDara, jI sADa2, sAurano TuGaDao. sitAgra puM. (sitaM agraM yasya) ghaMTI. sitAGka puM. (sitA sikatA aGkAM yasya) kheDa bhatanuM bhAchasuM. sitAGkI strI. (sitAGka + striyAM jAti GIS) kheDa bhatanI bhAchasI. sitAGga puM. (sitaM aGgaM yasya) zveta rohiSa. (tri.) ghoNA saMgavAju, dhoju. zabdaratnamahodadhiH / sitAdi puM. (sitAyAH AdiH kAraNam) goja. sitAnana puM. (sitaM AnanaM yasya) garuDa pakSI. (na sitaM ca tat AnanaJca) dhoNuM bhuja sitApAGga puM. ( sito apAMgI asya) bhora pakSI. sitApAGgI strI. (sitApAGga + striyAM jAti GIS) bhora pakSizI. [sitAMzu-sitopala sitAvara puM. (sitaM zvetatAmAvRNoti, A + vR+ac) kheDa bhatanuM zA- cAGgerIsaddazaH patraizcaturdala itIritaH / zAko jalAnvite deze catuSpatrIti cocyate bhAvapra0 / sitAvarI strI. (sitAvara + striyAM jAti GIS) 'bAkucI' nAme vanaspati. dhoLuM maMdAra vRkSa. sitAlatA strI. (sitA cAsau latA ca) dhojI projaDa. sitAlIkaTabhI strI. (sitena zubhravarNena alati, al+in, sitAli cAsau kaTabhI ca) ghoNuM DizITI vRkSa. sitAzva puM. (sitAH azvAH yasya karma. vA. ) arjuna, sAhaanuM jAu, ghoNo ghoDI. (tri. sitAH azvAH yasya) ghoNA ghoDAvAnuM. sitAsita puM. (varNena sitaH vastreNa asitaH) janadeva, ajo rakhane dhojo raMga sitAsitau candramaso na kazcit budhaH zazA saumyasitau ravIndU-jyotistattve / (tri. sitaM ca asitaM ca) aNA khane ghoNA raMganuM. sitAsitA (strI.dvi.) gaMgA ne yamunA. sitAhvaya puM. (sitaM Ahvayati A+hve+za) dhonA sitAbja, sitAbhra, sitAmbhoja na. ( sitaM ca tat abjaM ca / sitaM ca tadabhraM ca / setaM ca tadambhojaM ca) ghoNuM umaja sitAbhA strI. (sitA AbhA yasyAH ) chAsa. sitAbhra, sitAbhraka (abhra iva sita: / sitaM zubhramabhrati prApnoti, abhrU + Nvul ) 452 - puMsi klIbe ca karpUra: sitAbhro himavAlukaH - amaraH 2 / 6 / 130 / sitAmbara puM. (sitaM ambaraM yasya) zvetAmbara naina (tri. sitAni ambarANi yasya) dhoNAM uDavANuM, saha upa dhArA 42nAra- (na. sitaM ca tat ambaraM ca ) dhoLuM kapaDuM. sitetara puM. (sitAditaraH ) ajI aMgara, ujathI dhAnya, dhoLA sivAyano kALo vagere raMga, kALA raMgavALuM. -nIvimatikramya sitetarasya tanmekhalAmadhyamaNerivAciHkumA0 38 / sitArjaka puM. (sitaH arjakaH) ghojI tulasI. sitAlaka puM. (Alayati bhUSayati, al+ Nic + Nvul ) sitetaragati puM. ( sitetarA gatiryasya) agni, citrAnuM 31.3. saragavAnuM jhADa, dhoLA rohiDAnuM jhADa. siti puM. (so+ktic) dhojI raMga, ajo raMga. (tri.) ghoNA raMganuM, ANA raMgavANuM, ghoNuM, aNuM. sititA strI, sititva na., sitiman tri. (siterbhAvaH, tal+TAp-tva/sitasya sitervA bhAvaH, imanac) dhoNAza aNAza- sitaM sitimnA sutarAM munervapurvisAribhiH saudhamivAtha lambhayana - zizu0 1 / 25 / sitivastra, sitivAsas, sitivAsa na. puM. (siti vastraM yasyaH / na. siti ca tat vastraM ca siti ca tat vAsazca) jaNaheva- suvarNasUtrAkalitAdharAmbarAM viDambayantaM sitivAsasastanum - zizu0 146 / dhojuM vastra, ajuM vastra. sitivAra puM. (sitiM cetatAM vRNoti, vR+aN) kheDa bhatanuM zA- muniSaNNaka (tri.) AjA vastravAnuM, dhoLA vastravALuM. sitodara puM. (sitaM udaraM yasya) hune 2. sitopala puM. (sitaH upalaH) 2iTiGa, dhojo paththara (na. sitaM ca tat upalaM ca) jaDI-thoDa Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sitopalA-siddhAyikA shbdrtnmhoddhiH| 2107 sitopalA strI. (sitaH upalaH iva AkRtiH yasyAH) | siddhayoginI strI. (siddhA cAsau yoginI ca) te nAmAnI sA72- sitopalA sarA ladhvI vAtapittaharo himA- | OM yoginI.. bhAvapra0 / siddharasa puM. (siddhaH prasiddho rasaH) 5.26-52. siddha na. (sidh+kta) siMdhAdhu (puM. siddhirastyasya | (tri. siddhaH raso'tra) dhAtu 3 pani4 56Artha. ac) vyAsa. ko3 muni, te. nAme meM haivAti- siddhavidya tri. (siddhA vidyA yasya) ne vidyA siddha udvejitA vRSTibhirAzrayante zRGgANi yasyAtapavanti thaI hoya te, je aMtardaSTi prApta mahAtmA hoya te siddhAH-kumA0 1 / 5 / gopa, jo dhatUrI, vyA582, ardha divya prANI, je atyaMta pavitra ane puNyAtmA siddha evo maMtra, sikivALo maMtra, viSakuMbha vagere manAya che, khAsa karIne devayoni vizeSa jenAmAM yo| paithI mAvIsamo. yo. -satyopapannaH kRtabhUribhogo 18 sidimI aya- udvejitA vRSTibhirAzrayante zRGgANi yasya prasUtau kila siddhayogaH-koSThIpradIpe / yasyAtapanti siddhAH-kumA0 1 / 5 / (tri. sidh+kta) janAvesa, taiyA2- naisargikI surabhiNaH | siddhavidyA strI. (siddhA svataHsiddhA vidyA mantro yasyAH) kusumasya siddhA mUrdhni sthitirna caraNairavatADanAni- taMtrazatra prasiddha 40 vagaire 60 hevImo. uttara0 1 / 14 / siddha. 2i), nitya, Imezana, Aya.manu, siddhasaMgha puM. (siddhAnAM saMghaH) siddhonI samudAya. nizcita, nizcayavANu, sUta, subhASita, prasiddha- evaM | siddhasAdhana na. (siddhasya nizcitasya sAdhanam) nizcaya to lokAMsaddhAbhiH krIDAbhizceraturvane-bhAga0 10 / 18 / 16 / karelAnuM anumAna, nyAyazAstraprasiddha eka doSa, te sArIta Desa- tasmAdindriyaM pratyakSapramANamiti name se nigrasthAna. (puM. siddhAnAM sAdhanamasmAt) siddham-tarka0, manu0 8 / 178 / pavitra, zva2, duzaNa. dhoLo sarasava. siddhaka puM. (siddha iva, ivArthe saMjJA. kan) nAunu siddhasAdhya tri. (siddhaM sAdhyam) siddha me sAdhyasAmita. ___OM3, sAta vRkSa, sAgarnu, u. 42. (puM.) me tana maMtra... siddhagaGgA strI. (siddhalokasthA gaGgA) bhaMnI. siddhasindhu, siddhApagA strI. (siddhasevitA sindhuH| siddhajala na. (siddha pakvaM jalamatra) siles (na. siddhaM | siddhaiH sevyA ApagA) nahI. ca tat jalaJca) 5.5 48. siddhasusiddha puM. (siddhAt susiddhaH) taMtrazAstra prasiddha siddhatA strI., siddhatva na. (siddhasya bhAvaH tal+TAp- ___ me maMtra. __tva) siddhapa.. siddhasena . (siddhA senA yasya) ti:svAmI, te. siddhatoya na. (siddhaM ca tat toyaJca) 6. pA. nAme eka dArzanika jainAcArya-siddhasena divAkara. siddhadeva puM. (siddhAnAM pUjyaH devaH) bhAva, ziva. siddhAnta puM. (siddhaH nizcito'nto yasmAt) 22tra, siddhadhAtu puM. (siddhaH prasiddhaH dhAtuH) 5.26-pA2. nizcaya, chavaTano niya- siddhAnto nAma yaH siddhapITha na. puM. (siddhazcAsau pIThazca) taMtrAtra parIkSakairbahuvidhaM parIkSya hetubhiH sAdhayitvA sthApyate prasiddha eka sthAna. nirNayaH sa siddhAntaH- gautamasUtravivRttiH / / siddhapura na. (siddhaM puram) isii nIyana mArAma | jyotiSazAstra prasiddha sUrya siddhAnta vagere. AvetuM meM za2- 'laGkAkumadhye yamakoTirasyAH / siddhAntaziromaNi puM. (siddhAntAnAM ziromaNiH) te. prAk pazcime romakapatanaM ca adhogataM siddhapuraM ca / ' nAmano yotiSa prasiddha .5 anya. si0 zi0 / gurAtamA pAnI na0 siddharA siddhAntAcAra puM. (siddhaH anto yasya, tAddazaH AcAraH) vasAveluM eka zahera. taMtrazAstraprasiddha meM mAyAra. .'AtmAnaM devatAM siddhapuSpa puM. (siddhapriyaM puSpaM yasya) 472nu, jAu, ___ matvA yajeddevendramAnasaiH / sadA zuddhaH sadA zAntaH rI2 vRkSa. siddhAntAcAra ucyate' - AcArabhedatantram / siddhaprayojana puM. (siddhaM prayojanaM yasmAt) dhogo sarasava. siddhAntin tri. (siddhAnta+astyarthe ini) siddhAnta siddhamodaka puM. (siddhAnAM modayati, mud+Ni+Nvul) vALuM, siddhAntazAstrano abhyAsa karanAra. eka jAtanI sAkara. | siddhAyikA (srI.) te nAme me chainazAsana vitA. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2108 siddhAri puM. (siddhAnAmariH) taMtrazAstra prasiddha kheDa maMtrasusiddho'rhapAt siddhArirhanti bAndhavAn - tantrasAraH / siddhArtha, siddhArthaka puM. siddhaH artho yasmAt/siddhaH artho yasmAt kap) arthasiddha bhenAthI thAya te, dhoLo sarasava, kaTI vRkSa, zAkyasiMha, jaina tIrthaMkara mahAvIrasvAmInA pitA (tri. siddhaH artho yasya) siddha arthavALuM, siddha prayojanavALuM, prasiddha arthavALuM. siddhArthA strI. (siddha: artho yasyAH) thothA vainatIrtha52nI mAtA. zabdaratnamahodadhiH / siddhi strI. (sidh + bhAve ktin) durgA, Rddhi nAbhe auSadhi, te nAmanI kheDa yoga, aMtardhAna thavu, adRzya thavA3ya siddhi, siddhi, samApti kAmakrodhau tu saMyamya tataH siddhiM niyacchati manu0 12 / 11 / paripUrNatA - kriyAsiddhiH sattva bhavati mahatAM nopakaraNe - subhA0 khAjAhI, rAMdhavu, taiyAra rasoI, azimA aNimA laghimA prAptiH prAkAmyaM mahimA tathA / IzitvaM ca vazitvaM ca tathA kAmAvasAyitA / vagere ATha prakAranuM khaizvarya, te samAdhAvupasargAvyutthAne siddhayaH ' -pAtaJjalasUtram / vRddhi, abhyudhya, yaDhatI bhukti, mokSa, saMpatti, buddhi, sAdhya vAnaiye nizcaya, sAMdhyamAM uDela jahAhiGa siddhihetu- 'UhAdibhiH siddhiH ' -sAMkhyasUtram / leha, pAhuA-pAvaDI, te nAmanI dRkSanI kheDa anyA vi4ya, itteha, chata, zuddhi, pavitratA, jJAna, 424mAMthI bhukta thayuM. siddhida, siddhidAtR puM. (siddhiM dadAti dA+ka / siddhi dadAti dA+tRc) aTu bhairava (tri.) siddhi khApanAra. siddhilI strI. (siddhiM lAti, lA+ka + GIS) kheDa jAtanI nAnI lAkaDI. siddhiyoga puM. (siddheryogo yatra ) te nAmano kheDa jyotiSazAstramAM prasiddha yoga, zubha yoga. siddhisthAna na. ( siddheH sthAnam) te nAbhe kheDa tIrtha. siddhezvarI strI. (siddhA cAsau IzvarI ca) te nAme kheDa hevI. siddhaugha puM. (siddhAnAM oghaH) taMtrazAstrota tArA devInA pUjanane aMte pUjya eka guru. sidh vidh dhAtu lukha. (sAdhayati, sedhayati pUruM dhanuM -yatne kRte yadi na sidhyati ko'tra doSaH ? hito0 / / - udyamena hi sidhyanti kAryANi na manoratheH- hito0 / sahajatA meNavavI- sidhyanti karmasu mahatsvapi [siddhAri sindUra yanniyodyAM-zizu0 7 / 4 / siddha thayuM, prabhAzita yayuM. -yadi vacanamAtreNaivAdhipatyaM siddhayati hito0 / sai tha - zarIramAtrA'pi ca te na prasiddhayedakarmaNaH / bhaga0 -38 / prasanna thavaM te japyenaiva tu prasiddhaye brAhmaNo nAtra saMzayaH manu0 2 / 87 / sidhma na. ( sidh+ mana- kicca) kilAsaroga. kheDa bhatano roga sidhmala tri. ( sidhman + astyarthe lac) sidhbha nAmanA rogavANUM. sidhmalA strI. (sidhma + lac+TAp) bhIhu yaDhAvela mAchasuM. sidhmavat tri. ( sidhman + matup masya vaH) kheDa bhatanA rogavANuM. sidhya puM. (sidhyantyasmin arthAH iti, sidh +kyap) puSya nakSatra. sidha tri. sidhraka puM sidhrakA strI. (sidh+rak sidhra + svArthe kap sidhra + kan+TAp) sana, sAraM. (puM.) kheDa bhatanuM Au sidhrakAvaNa na. ( sidhrakapradhAne vanam NatvaM dIrghazca) te nAme devono bagIco. sina puM. (sinoti badhnAti AtmAnam, SiJ + uNAnak) grAsa, ajiyo. sinI strI. (sakana + GIp tasya nazca) ghoNA raMganI strI, dhojI strI. sinIvAlI strI. (sinI zuklA vAlA candrakalA asyAm yadvA sinyA zuklayA candrakalayA valyate mizrayate, bal- mizraNe + ghaJ + GIS) yauhaza yukta samAsayA pUrvamavAsyAH sA sinIvAlI yottarA sA kuhUHai0 brA0 / - yA sA duSTenduH sinIvAlI sA naSTendukalA kuhUH- amara0 / hurgA hevI. sindu, sinduka, sinduvAra, sindhuka puM. ( syandate syanad + u samprasAraNaJca pRSo. / sindu + svArthe kap/ sinduM gajamadaM vArayati, tiktatvAt-vR+ aN/ sindhureva, sindhu + svArthe ka (na. sindu + vR + aN) nagoDanuM jhADa. nagoDanuM phUla. sindUra na. ( syandate iti syand + Uran saMprasAraNaM ca ) sindUra, te nAme bAla raMganuM yUrza svayaM sindUreNa dviparaNamudA mudita iva-gIta0 11 / - sindUramuSNaM bIsarpaM kuSTakaNDuviSApaham / bhagnasaMdhAnajananaM vraNazodhanaropaNam' - bhAvaprakAze (puM. syandate, syand + urat saMprasAraNaJca ) kheDa bhatanuM Au. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sindUrakAraNa- sipra ] sindUrakAraNa na. ( sindUrasya kAraNam) sIsuM. sindUratilaka puM. (sindUrasyeva tilako yasya ) hAthI. sindUratilakA strI. ( sindUravarNastilako yasyAH) nA kapALamAM sindUranuM TIluM hoya che te strI, jeno pati jIve che te strI, suvAsanI strI. sindUratilakI strI. ( sindUratilaka + striyAM jAti GIS ) hAthazI.. zabdaratnamahodadhiH / sindUrahetu na. ( sindUrasya hetuH ) sIsuM. sindUrikA strI. ( sindUra tadvarNo'syAH asti, ac+ GIp kap itvam+TAp) hIMgajoDa. sindUrita tri. (sindU+ tArakA. itac ) sindUra thopaDela. sindUrI strI. (sindUraM tadvarNo'styasyAH ac-gaurA. GIS) royanA, ghAvaunuM jhADa. sindhu puM. ( syand + u - samprasAraNaM dasya dhazca) samudra, raktaceli latA, te nAme eka nada, hAthIno mada, nagoDanuM jhADa, dhoLo TaMkaNakhAra, saMgItaprasiddha eka zuL -mAdhavaH zobhanaH sindhurmArumenADukuntalAsaGgItAsindhu / nairRtya bhUzAmAM Avelo kheDa hezasindhaheza. (strI. syadante iti syand + u samprasAraNaM dasya dhazca ) nahI, te nAbhe kheDa nahI- pibatyasau pAyayate ca sindhU:- raghu0 13 / 9 / sindhumanthana na. ( sindhu + manth + bhAve lyuT ) samudramaMthana. sindhura puM. (sindhurmadajalamasyAsti raH) hAthI gatiJjitavarayuvatiH karI kapolau karotu madamalinauAryAsa0 198 / sindhurI strI. (sindhura + striyAM jAti0 GIS) hAthazI. jhae.. sindhukapha puM. (sindho kapha iva) samudranuM jhA-sama62 sindhulavaNa na. ( sindhujAtaM lavaNam) saindhava-siMghAlUrA. sindhuvAra, sindhuvArata puM. (sindhumapi vRNoti gatyA, vR+ aN) (uttama ghoDI (puM. sindhuMnadajalamapi vArayati, tiraskaroti tiktarasena, vR + Nic + aN / sindhurmadajalaM vAritaM yena) nagounuM Au (na. sindhu + vR + aN) nagoDanuM phUla. sindhukara na. ( sindhau sindhudeze, kIryyate, kR + ap) dhoLo TaMkaNakhAra. sindhuveSaNa puM. (viS + lyu, sindhoH veSaNam) gAMbhArI nAme vRkSa. sindhukhela puM. (sindhI tatsamIpe khelati, khel+ka) sindhudeza-sindha. sindhujana. sindhujAta puM., sindhujanman puM. (sindho jAyate, jan+ Da / sindhoH jAtam / sindhoH janma utpattiryasya, puM. sindhoH kSIrasamudrAt janma yasya) saindhava-siMghAsUrA, yandra, Dyura sindhuja, sindhujAta puM. na. sindhujanman, sindhutanaya, sindhutanuja, sinadhutanUja, sindhunandana, sindhuputra, sindhusuta, sindhusUna, sindhUdbhava puM. (sindhau jAyate, jan+Da / sindhoH kSIrasamudrAjjAtaH / sindhoH janma yasya / sindhoH tanayaH / sindhoH tanujaH / sindhoH tanUja / sindhoH nandanaH / sindhoH putraH / sindhoH sutaH/ sindhoH sUnuH / sindhoH udbhavaH) yandra, 5pUra, siMghasUra, amRta vagere. sindhujanman sindhujA, sindhujAtA, sindhutanayA, sindhutanujA, sindhutanUjA, sindhunandinI, sindhuputrI, sindhusutA, sindhusUnU strI. (sindho janma utpattiryasyAH / sindhorjAyate, jan +Da+TAp/ sindhoH jAtA/sindhoH tanayA, sindhoH tanujA / sindhoH tanUjA / sindhuM nandayati, nand + Nic + lyu+ GIp / sindhoH putrI / sindhoH sutA / sindho sUnUH) lakSmIdevI. sindhuDA (strI.) bhAvavarAganI patnI- dhAnuSI mAlasI rAmakirI ca sindhuDA tathA saGgItadAmodaraH / sindhupuSpa puM. (sindhau puSyati prakAzate, puSpaphullane+ac) zaM. sindhumantha puM. (sindhoH manthaH) samudramaMthana. sindhumanthaja, sindhumanthanaja tri. (sindhumanthAjjAyate, jan+Da / sindhu manthanAt jAyate, jan+Da) samudramaMthanathI utpanna thayela, candra, siMdhAlavaNa-amRta vagere. sindhuzayana, sindhuzAyin puM. (sindhuH kSirodhaH zayanaM yasya / sindhI zete, zI+ Nini) viSNu. sindhusaGgama puM. (sindhvo nadyoH nadIsamudrayorvA saGgamaH / tri. sindhUnAm saGgamo yatra ) nahIno saMgama pradeza, nadI ane samudrano saMgamapradeza. sindhUpala na. puM. (sindhoH samudrasya upalamiva / sindhorupala iva) siMghAsUrA, saindhava sipra ( sap-rak pRSo0) te nAme bheDa sarovara, yandra, apUra, parasevo, ghAma. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2110 shbdrtnmhoddhiH| [siprA-sIdhupuSpI siprA strI. (sapa+rak-pRSo0 striyAM TApa) yinI | sIk (bhvA. A. sa. veTa-sIkate) sIyaj, 7iaj. 5.se. varatI meM nahI- siMprAtaraGgAnilakampitAsu (cu. ubha. sa. seTa-sIkayati-te/bhvA. pa. sa. seTavihartumudyAnaparamparAsu-raghu0 6 / 35 / mesa.. sIkati) sparza 32vI, savaMtAva.2vI, salie sim Sim dhAtu (mo. ___tha. sima tri. (si+man-kicca) sada, madhu, saghaj.. | sIkara puM. (sIkyate sicyate'nena, sIk+aran) 45.451, simbA strI. (zAmyati vRddhiranayA, zam+ac+TAp / ___uslit wil. -sa narmadArodhasi sIkarA,maruddhirAnapRSo0) zA. titanaktayAle-raghu0 5 / 42 / simbi, simbI strI. (zAmyati vRddhiranayA, zam+ac+in / sItA srI. (si+ta-pRSo. dIrghaH TAp) ta2ma manI pRSo0/zam+ ava'+in+ Gop) nasI nAme sugandhI 25, usI bhUmi- vRSeva sItAM tadavagrahakSatAmdravya. kumA0 5 / 61 8152%AnI putrI sItA, madrAvavisi simbijA strI. (simberjAyate, jan+Da+TApa) Uni AvelI gaMgA nadI dugadivI, pArvatI, lakSmIdevI, thatuM dhAnya, kaThoLa dhAnya. sira puM. (si+rak) pIparIbhUsa, hAut. dArU, dhAnyanI adhiSThAyaka devI. sirA srI. (sinotIti, SiJ-bandhane+rak+TAp) nI, sItApati, sItAyAHpati puM. (sItAyAH patiH/sItAyAH 22, nasa, me tanuM 4Atra. patiH aluk samA. 'sItAyAHpataye namaH' purANam) sillakI, sihrakI, sihabhUmi strI. (si+kvipa, . dazaratha putra zrI rAmacaMdra. lak+ac gaurA0 GIS karma0/sihalaka +striyAM | sAtInaka puM. satIlaka 20 humA. jAti0 GISa/sihalasya gandhadravyasya bhUmiH) meM sItkaraNa na. (sIt+kR+bhAve lyuT) nIye. pramAe. vanaspati-nehAthI mAya . mI sllkii| sItkAra puM., sItkRta (sIt+kR+ bhAve ghaJ/sIt+ siv (divA0 para0 -sivyati, syUta) sIaj, 23 42j, ___ kR+ bhAve kta) snehanI za6, premana. 506, bhaithuna 2ist enal- manobhavaH sIvyati duryazapaTau- / samaye strIno zabda, TADha paDavAthI manuSyanA mukhamAMthI ne0 180 / bhagava, mehu 42 -sa hi snehAtma- 11.50 57to saspaSTa za6- sItkAraM zikSati katanturantamarmANi sIvyati-uttara0 5 / 17 / anu+siv vraNayatyadharaM sanoti somAJcam' - vidagdhamukhamaNDane. - anusIvyati- bhajIne 3. sItya tri. (sItAmarhati, sItA+yat/na. sItayA lAgulasivara puM. (si+kvarap) thI. paddhatyA nivRttaM, yat) thI .34 yogya aMtara sivarI strI. (sivara+striyAM jAti0 DIe) 20. vagaire. (na.) dhAnya, sanA. sisAdhayiSA (sAdhayitumicchA-sAdh+ san+a+TAp, | sIdya (na.) mANasa, zithilatA, sustI. dhAtodvitvama) saMpanna. 42vAnI 627, sthApana 42vAnI | sIdha paM. (sidha+u-pRSo.) mahi20-683, zabIna. 63, icchA, siddha karavAnI icchA, pradarzita karavAnI icchA. no. // 3. -sphuradadharasIdhave tava vadanacandramA sisRkSat tri. (sraSTuM icchatoti, sRja+san+zatR) sa24vA rocayati locanacakoram-gIta0 10 / tuM, choDI bhUkA 27tuM. sIdhugandha puM. (sodhoriva gandho'sya vA na it samA.) sisRkSA strI. (sraSTuM icchA, sRj+san+a+TAp) bobasarIna jAu, 3nI gandha. sarajavAnI icchA, choDI mUkavAnI icchA. sIdhupa, sIdhupAyin tri. (sIdhuriva pAti, paa+k| sisRkSu puM. (sraSTuM icchuH sRj+ san+u) sa24vA sIdhu+pA+Nini) 83 pAnA2. icchanAra, choDI mUkavA icchanAra. sihuNDa puM. (sAM +ki=siH chedaH taM huNDate sIdhupuSpa puM. (sodhugandhayuktaM puSpamasya) 4605, si+huNDa+aN) me tanu kAu-thornu u. | mobasarIna, . siha, sihaka paM. (sniha+laka-pRSo0/sihala+svArthe / sIdhupuSpI strI. (sIdhugandhayuktaM puSpamasyAH) dhAvaDIna kan) sAmAna, guggusa. 3. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2111 duva2. sIdhurasa-sukarNaka shbdrtnmhoddhiH| sIdhurasa puM. (sIdhoriva rasa AsvAdo'sya) Hilk | sIradhvaja puM. (sIro halaH, taccihnito dhvajo yasya) 53. candravaMzamAM utpanna thayela janaka rAjA. sIdhra (na.) guhA, bhAdvA2.. sIlanda (puM.) .5 tanI // 7el. sIpa (pu.) nAvanA 2yazapAtra... sIvana na. (siv+bhAve lyuTa nipA. vA dIrghaH) sIvaj. sIman, sImA strI. (ni+imani. pRSo. na guNo dIrghazca/ sIvanI strI. (sIvana+striyAM GIp) soya, liMgamAlinI sIman+vA TAp) mayA, 6, sImADI- sImAna- | ____nAyenu, sUtra... matyAyatayo'tyajantaH-zizu0 3157 / -sImeva | sIsa, sIsaka, sIsapatraka na. (si+kvip pRSo. padmAsanakauzalasya-bhaTTi0 1 / 6 / sIma, avadhi, sthiti, so+ka-karma./sIsa+saMjJAyAM kan) sI... kSetra, sNp-vRss9|- sImni puSkalako hataH-siddhA0 / sIhuNDa puM. (sihuNDa+ pRSo. dIrghaH) thoranu kAu. paNiyo, vA, mata. su avya. (su+Du) pU, satizaya, 5STa, anumati, sImanta puM. (sImnaH antaH zaka0) seMdhA- sImante ca sa mevA mathamA- sajIrNamannaM vicakSaNaH sutaH tvadupagamajaM yatra nIpaM vadhUnAm-megha0 65 / sethI, 'suzAsitA strI nRpatiH susevitaH / sudIrghakAle'pi eka prakAranI kezaracanA, chaTTe ke AThame mahine karavAno na yAti vikriyAm-hito0 1122 / samRddhi, sanAyAsa, eka garbhasaMskAra, muzkelI evA arthamAM tathA sahelAI evA arthamAM sImantaka na. (sImante kAyati, ke+ka) sindUra, me. 152 / 5 cha, mithe| 2. -yAni caivAbhiSUyante viziSTa narakano rahenAro. puSpamUlaphalaiH zubhaiH-manu0 5 / 10 / / sImantayati (nAma dhA0 para0) vAmAne bhara 2 sukaNTakA srI. (suSThu kaNTako'syAH) meM tanI bha90 50DhavI- senAM sImantayannareH- kIrti0 5 / 44 / | sImantita tri. (sImant+Nic+kta) 4. vagare / sukaNDu strI. (su+kaNDu+yak-Du) 524 no ro25, 52%j, vibhAti, bhAgI Stadi saba 428- samIra | ne dI. yaNa sAve. cha te. me. ro. sImantitaketakIkAH (pradezAH)-zizu0 380 / - sukanda puM. (zobhanaH kando'sya) kazeru za6 aso. rathAGga sImantita sAndrakardamAn (pathaH)-kirA0 4 / 18 / (tri. zobhanaH kando yasya) zreSTha unhavANu, saa2| sImantotrayana na. (sImantasya kezaracanAbhedasya unnayanam / 5n6 bhUgavA. uttolanamatra) 74 3 18. marina 42vAnI meM sukandin puM. (zobhanaH hitakaraH kando'styasya ini) garbhasaMskAra. sU25. sImantinI strI. (sImanta+astyarthe in+ DIpa) 4205 sukanyakA, sukanyA (srI.) zayati rAnI nyA strI.. -mA sma sImantinI kAcijjanayet putramIdRzam- yavanaSinI patnI- zaryAtiAnavo rAjA brahmiSThaH hito0 27 / saMbabhUva ha / sukanyA nAma tasyAsIt kanyA kamalasImAvivAda puM. (sImAyAM vivAdaH) 21.02. vivAha. locanA / / sukanyA cyavanaM prApya patiM paramakopanam / paikI eka vivAda, sImADo-hada vagere mATe vivAda, prINayAmAsa cittajJA apramattAnuvRttibhiH-bhAga0 9 / 3 / sImika puM. (syamati zabdAyate iti, syamu-zabde +uNA. a0 / (zobhanA kanyA) sArI nyA. kikan) meM satarnu, A3. sukara na. (sukhena kriyate, su+kR+ac) sAthI sIra puM. (si+rak-pRSo. dIrghaH) sUrya, 4053ld, 13, &0- 50 DAyata, 42vA 2di posaj sa25 cha. - sadyaH sIrotkaSaNasurabhi kSetramAruhya-mAlam megha0 / vaktuM sukaraM kartuM (adhyavasituM) duSkaram-veNI0 sIraka puM. (sIra+saMjJAyAM kan) zizumAra &, me. | sukarA strI. (sukhena kriyate duhyate vA, su+kR+khal+TAp) jAtanuM mAchaluM. garI Aya, sAthI. vaza thAya tavI. 2sayA: sIradhArina, sIrapANi, sIrin puM. (sIraM dhArayati, | sukarNaka puM. (suSThu karNa iva kando'sya kap) sti6 dhR+Nini/sIraH hala: paNau yasya/sIro halo'stya- vanaspati. (tri. suSThu ko yasya kapa) sArA banavA, syAyudhatvena ini) aheva. / zreSTha DAnavA. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2112 shbdrtnmhoddhiH| [sukarNikA-sukha sukarNikA strI. (suSThu karNAviva parNAnyasyAH TAp kap / sukRta na. (su+kR+bhAve kta) puNya, dharma, sAma, ata itvaM) 642nI vanaspati. bhaMgaNa, zreSTha ubha- nAdatte kasyacit pApaM na caivaM sukarNI strI. (suSThu karNAviva patrANyasyAH Dop) sukRtaM vibhuH-bhaga0 5 / 15 / (tri. su+kR +karmaNi 5-425258. . kta) sArI rIte 420, sAI 42sa, zubha, bhAMgalisukarman puM. (suSThu karma yasmAt yadvA zobhanaM karma svargAbhisandhi sukRtaM vaJcanAmiva menire-kumaa06|47| yasmin) viSma satyAvIza yogamAMno me - taccintyamAnaM sukRtaM taveti-raghu0 14 / 16 / yo, vizvamA Teva. (tri. suSThu karma yasya) sA sukRti strI. (su+kR+bhAve ktin) puSya, bha, sabhA, ma. 4282, zreSTha bhavANu, puNyAjI- prasUtikAle dharma. yadi cet sukarmA naraH sukarmA bhavati prasiddhaH- sukRtin tri. (sukRtamanena iSTA0 ini) puyI , kroSThIpradIpaH / mAMgalika, satkarmavALuM, sAruM kAma karanAra, dharmiSTha - sukala puM. (suSTu kalyate, khyAyate'sau, su+kali+aca) 'jayanti te sukRtino rasasiddhAH kavIzvarAH / nAsti dAtA tarIke tathA bhojana karAvanAra tarIke prasiddha yeSAM yazaHkAye jarAmaraNajaM bhayam' -bhartR0 / -santaH thayeda bhaesa., suM42 bhanI 2 aspaSTa za6. (tri. santu nirApadaH sukRtinAM kIrtizciraM vardhatAm-hito0 4 / su+kal+ac) suM82- manoDa2 saspaSTa za06 42nA2. - caturvidhA bhajante mAM janAH sukRtino'rjuna ! sukANDa puM. (suSTu kANDo yasya) yAMnI vedo, AttoM jijJAsurarthArthI jJAnI ca bharatarSabha ! -gItAyAm paresI. 7 / 16 / sukANDikA, sukANDI strI. (sundaraH kANDo yasyAH sukesara puM. (suSThu kesaro yasya) jAnu u. kan+TA ata itvam/sukANDa +striyAM DIp) sukolI strI. (suSTu kolo yasyAm) 102todI kANDIralatA na. vesa-138, revAnI .. sukANDin puM. (sukANDa+astyarthe ini) bhamo. vanaspati. sukAma tri. (suSThu kAmo yasya) sA28 manA2yavANu, sukoSaka puM. (suSThu koSo'sya kap) 'koSAmra' nAme vRkSa. zubha abhilASAvALuM. sukAmA strI. (suSThu kAmo yasyAH yadvA suSTu kAmyate'sau) sukriya tri. (suSThu kriyA yasya) sArI yAvANu, trAmANano velo. savANu, puthyazAlI, dharmiSTha. sukAlukA strI. (su+kala-uN+svArthe ka+TAp) DoTanI | sukriyA srI. (suSThu kriyA) AA BAL, sabhA, puSya, veta. dharma. sukASTha na. (suSTu kASThaM yasya prA. ba. yadvA suSThu sukha (cu. ubha. sa. seTa-sukhayati-te) sumasaM.5Ahana kASTam) vihAnu, vAI, sAI. 2, suma bhaNava, sujI ya. sukASThA strI. (suSTha kASThaM yasyAH) tanI , sukha na. (sukhayati, sukh+ac) puNyanya mAnaMha, vanaspati. eka guNa jenA anubhava mATe citta anukULa thAya. sukundaka puM. (su+kundi-Nvul) kuMjI. chete. pAtha, sva0, Rddhi nAme auSadhi. (tri. sukhasukumAra tri. (suSThu kumArayatyanena, su+kumAra+ghaJ) | mastyasya sukha+ ac) sujI, supa24- yaDevopanataM atyanta komaLa, suMdara kumArAvasthAvALuM. duHkhAt sukhaM tadrasavattAm-vikrama0 3 / 21 / samRddhisukumAraka na. (sukumAra+saMjJAyAM kan) tamAlapatra, advaitaM sukhaduHkhayoranuguNaM sarvAsvavasthAsu yat(puM.) uiga2, 5. uttara0 1139 / -dizaH prasedurmaruto vavuH sukhAHsukumArA strI. (sukumAra+striyAM TAp) 3, raghu0 3 / 14 / -sukhazravA nisvanAH- raghu0 3 / 19 / - baTamogaro, keLa, pUkkA vanaspati, mAlatInI vela. sukhaM hi duHkhAnyanubhUya zobhate ghanAndhakAreSviva sukRt tri. (su+kR+kvip tuk ca) puzya 5127, puNya dIpadarzanam / sukhAt tu yo yAti daridratAM dhRtaH 7282. puNyAjI, dhArmi: manuSya. zarIreNa mRtaH sa jIvati-mRcchaka0 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhakara-sukhAzaka shbdrtnmhoddhiH| 2113 sukhakara, sukhakAraka, sukhakArin, sukhakara tri. | sukharAtri strI. (sukhA sukhakI rAtriryasyAm) pAzvina, (sukhaM karoti kR+ac/sukha+kR+Nvu/sukha+kR+ | malinAnI. samAsa-hivI, mahAlakSmI hevI.. Nini/sukhaM karoti, kR+ac+mum) suja 242, sukharAtrikA strI. (sukhA sukhakarI rAtriryasyAH, kap+TAp) sukhI karanAra. Azvina mahinAnI amAvAsyA-divALIne divase pUjavA sukhaGkarI strI. (sukhakara+striyAM jAti. GIS) tA yogya mahAlakSmIdevI. vRkSa, sumarI strI. sukhavarcaka, sukhavarcas puM. (sukhaM varcayati uddIpayati sukhaMghuNa puM. (sukhaM+ghuNa+ka mam) zivana me thiyAra varca+Nic+Nvula/sukhaM sukhakaraM varSo yasya) ___ -khaTvAGga. sAjIkhAra. sukhacAra puM. (sukha: cAro gatiryasya) uttama. gho... sukhavAsa puM. (sukhaH sukhakaro vAso yasya) ta2sUya. sukhacchedya tri. (sukhena chedyaH) sAthI. vAya., sukhavAsana tri. (sukhaM vAsayati, vas+Nic+lyu) sahelAIthI kApI zakAya tevuM. sukhakAraka, sugandhIvALuM, mukhane suvAsita karanAra sukhajAta tri. (jAtaM sukhaM yasya paranipA.) Thene suma / padArtha vagere. thayuM choya. te, sumsI. (tri. sukhena jAtaH) sumayA sukhasAdhya tri. (sukhena sAdhyaH) sAthI. vaza thAya utpanna thayela, sahelAIthI janmela. tevuM, sukhethI sAdhI zakAya tevuM, vinA prayAse maTADI sukhada puM. (sukhaM dadAti, dA+ka) viSNu, saMtazastra zakAya tevo roga vagere. prasiddha meM dhruva- vizatyakSarasaMyukto dhruvaH sukhadasaMjJakaH, | sukhA strI. (sukh+ ac+TAp) te nAme 529||nii nArI. zRGgAravIrayojJeyo guruNakena maNDitaH-saGgItadAmodare / sukhAdhAra puM. (sukhAnAmAdhAraH) sva.0, sumanI mAghAra. (tri.) suma. saayn|2- 'nakhamukhalAlanasukhadA rAmA ___ (puM. sukhaH sukhakaraH AdhAraH) sumapUrva 234 / 5 / 52 ko3. yAmA nitambavistArA' -udbhaTaH / sukhAnubhava puM. (sukhasya anubhavaH) sumano anubhava.. sukhadA strI. (sukhaM dadAti, dA+ka+TAp) svAsanA sukhAnta puM. (sukhasya antaH) sujano manta. vezyA, apsa21, 1080j 3. sukhAyata, sukhAyana puM. (sukhena Ayamyate, A+yam+ sukhadohyA, sukhasaMdohyA strI. (sukhena dohyA-saMdohyA, ___ kta/sukhenAyate gamyate'nena, ay+lyuTa) pavAyetoduh+Nyat+TAp) sAthI hI 145 tavI uttama. gho32. -sukhAyataH zuddhamukhaH sukhacAraH sukhaaynHsuzIlA gAya. zabdamAlA / sukhapratIkSa tri. (sukhasya pratIkSA yasya) sumanI aa|| | sakhArthama avya. (sukhAya iti, caturthyarthe arthaca) supa rAkhanAra, sukhanI rAha jonAra. bhATe, saNa vAste, samasAra. sukhapratIkSA srI. (sukhasya pratIkSA) sumanI rADa, sumanI sukhArthin tri. (sukhasya arthI) suja mAga-2, sumanI mAzA. chAvA. sukhabhAja tri. (sukhaM bhajate, bhaj+kvip) sujI, supa sukhAvaha tri. (sukhaM Avahati, vaha +ac) suma413, sevanAra, sumabhogavanA2- nirvarAH kSitipAH sukhabhAja: supa. 6tpanna 52 // 2- sarvapApaharaM puNyaM sarvApad saMhaSTAzca janA gatarogAH-bRhatsaM0 47 / 5 / / | vinivArakam / sarvakAmArthadaM devi ! sAdhakAnAM sukham avya. (sukh+amu) sumethI, sAthI, | sukhAvaham- baTukabhairavastotram / anAyAsa, suzIthI- - 'ajJaH sukhamArAdhya sukhatara- | sukhAza puM. (sukhA sukhakarI AzA yasya yadvA sukhena mArAdhyate vizeSajJaH-bhartR0 2 / 3 / -asaJjAta- AzaH) 225, 28degtini. vRkSa, supa35. bhAna kiNaskandhaH sukhaM svapiti gorgaDi:-kAvya0 10 / (tri. sukhena azyate, az+ghaJ) sumethI. Mus sukhamaya tri. (sukha+pracurArthe mayaTa) sujamaya, sujI, zaya ta. ghaNuM ja sukhI, sukha svarUpa. sukhAzaka puM. (sukhAza+saMjJAyAM kan) nitiza. sukhamodA strI. (sukhakaro modo yasyAH) sakhI vRkSa. vRkSa. ____ Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2114 sukhAzana puM. (sukhenAzyate, az + karmaNi lyuT ) sujethI | khAvuM, phaLapradhAna vRkSa. sukhAsana na. ( sukhasya Asanam) pAsajI, bhiyAno vagere vAhana. sukhAsIna tri. ( sukhena AsInaH ) sujethI jesesa, AnaMdathI jesela. zabdaratnamahodadhiH / sukhAsvAda puM. (sukhasya AsvAdaH) sujano AsvAha, sukhano anubhava meLavavo te. sukhAhara tri. ( sukhaM Aharati, A + ha+ac) suja815, sukha upabhavanAra. sukhin tri. (sukha+ astyarthe ini) sunavANuM sa cirAyuH sukhI putrI vinayI vijayI bhavet / - svajanaM hi kathaM hatvA sukhinaH syAma mAdhavaH - bhaga0 gItAyAm / sukhecchA strI. (sukhasya icchA) sujanI 42chA. sukhecchu, sukhaiSin tri. ( sukhaM icchati, icch + u / sukhaM icchati, iS + Nini) suja IcchanAra sukhotsava puM. (sukhaH sukhakaraH utsavo yasmAt ) pati, ghazI, svAmI, khAnaMhAra utsava. sukhodaka na. ( sukhaM sukhakaraM udakam ) sujA25 pAegI, sukhakAraka garama pANI. sukhodaya puM. ( sukhasya udayaH) sujano u65. sukhodya tri. ( sukhena udyaH) sujethI jolavA sAya, sahelAIthI kahevA yogya. sukhopavezana na. ( sukhAt upavezanam) sujethI jesavu. sukhopaviSTa tri. ( sukhena upaviSTaH ) sujethI jesela, khAnaMdhthI jeThesa- 'prAsAdapRSThe sukhopaviSTAnAM rAjaputrANAM purastAt' - hitopadeze / sukhojika puM. (sukha + Urja+Than) sAlaNAra. sukhyAta tri. sukhyAti strI. ( su+khyA + kta / suSThu khyAti, khyA + bhAve ktin) sArI rIte atyaMta prasiddha. suga na. ( suSThu gacchati, gam + Da) viSThA (tri su + gam+Da) sugama, sahelu, sArI rIte 46 zakAya tenuM, sArAM gIta vAdyavANuM- gItaiH sugA vAdyadharAzca vAdyakaiH stavaizca viprA jayanisvanairgaNAH - bhAga0 10 / 12 / 34 / sugaN tri. (su+gaN + kvip) sArI rIte gae nAra ekadama gaNanAra, sahelAIthI gaNanAra, barAbara ganAra. [sukhAzana- sugandhi sugaNita puM. ( su+gaN + kta) sArI rIte garosa, jarAjara gosa sugata puM. (suSThu gacchati jAnAti, gam + kartari kta) juddhadeva (tri. suSThu gataH, yadvA suSThu zobhanaM gataM yasya) sArI rIte gayesa, sArI gativANuM. sugandha puM. (suSThu gandho'sya na it ) sArI gandha, sugandhI, eka jAtanuM ghAsa, kSudra jIru-eka jAtanuM sIesuM kuru, aNu umaNa, yandana, granthi vRkSa, rAto saragavo, gaMdha, yAso, bhuutRe| nAme kheDa ghAsa. ( tri. suSThu zobhanaH sugandho yasya) sArI gandhavAnuM, johAra - AghrAyivAn gandhavahaH sugandhaH - bhaTTi0 2 sarge / sugandhI dravyavANI huana vagere. sugandhaka na. ( suSThu zobhanaH gandho yasya kap) rAtI tulasI- sugandhakaH kardamako mahAzAlizca dUSakaHbhAvapra0 / gaMdha, nAraMgI, DajhaDI. sugandhapatrA strI. (sugandhAni patrANi yasyAH ) vanaspati, rudra41. sugandhabhUtRNa na. ( sugandhaM ca tat bhUtRNaM ca) kheDa jAtanuM sugandhI ghAsa. sugandhamUlA strI. (sugandhaM mUlaM yasyAH) vanaspati, 2rAsnA, -sugandhamUlA lavalI pANDu komalavalkalAbhAva pra0 / khAina, sthala padminI, loMya upara thanAra eka jAtanI kamalinI, sugandhA strI. (suSThu gandho yasyAH) rAstA vanaspati, Dyuro, kheDabhatanI aDDI, rudrabhya vanaspati, nADulI vanaspati, suvA, jaTamogarI, sonerI bhUrdha, pRDDA vanaspati, sallakI vRkSa, gandhapatrI vanaspati, mAdhavI latA, anantA vanaspati, tulasI, jIbheruM. sugandhAmalaka na. (sugandhe sarvoSadhigaNairyuktamAmalakam) sarvabhauSadhiyothI yukta samajuM yadA tadAyaM yogaH syAt sugandhAmalakAbhidhaH- rAjanirghaNTaH / sarva aussdhiyukta sukAyelI AmaLAnI chAla. sugandhi puM. (suSThu gandhaH asya vA utsamA0) (2 gandhavANI khAMjo, pIparIbhUsa, gaMThoDA, ghAzA, kheDabhatanuM sugandhI ghAsa, bhotha, zera, sArI gandha, ISTa gaMdha- sugandhinizvAsavivRddhatRSNabimbAdharAsannacaraM dvirephaH - kumA0 3 / 56 / (tri suSThu gandho yasya it samA0 ) sArI sugandhIvANuM, khuzajohAra. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sugandhika-sucaritra shbdrtnmhoddhiH| 2115 sugandhika na. (sugandhi+svArthe ka) sAra, puS72bhUNa, te jinendrAH-bRhatzAntistotram / - sugRhItanAmnaH suganyio , ghoj sonu. (puM. suSThu zobhano gandho bhaTTa-gopAlasya pautra:-mA0 1 / pueya. 8.:- pavitra yasya it kap) me.tanI sundhI in2, tustAnI kIrtivALo koI mahApuruSa. 45. sugranthi puM. (suSThu granthiryasya, suSThu granthiA ) yo27 sugandhikusuma puM. (sugandhi kusumaM yasya) pIjI 22nu, nAme 3, sArI dis. (tri. suSThu granthayo yatra) OM3. (tri. sugandhi kusumaM yasya) sugandhA2 savAj. | suMdara gAMThavALuM, sArI gAMThavALuM. (na. sugandhiyuktaM kusumam) sugandhahA2 8. sugrIva puM. (suSThu grIvA'sya) zrIkRSNAnA. ghoTa, sUcanA sugandhikusumA strI. (sugandhiyuktaM kusumam yasyAH) putra suzrIva vAna2. -prayayau puNDarIkAkSaH zavyasugrIvaYo vanaspati. vAhanaH -mahA0 2 / 2 / 14 / (tri. suSThu grIvA yasya) sugandhitA srI., sugandhitva na. (sugandhinaH bhAvaH, - suM62-sArI. .vA. tala+TAp-tva) sugandhI, muzo.. sugrIvI strI. (sugrIva+striyAM jAti. GIS) 4255na. sugandhitriphalA strI. (tryavayavaM trisirAkaM vA phalaM me. pallI, sene. 7 putrIbho tI... triphalaM, sugandhi triphalamastyasyAH sAdRzyatvena | sagrIveza, sagrIvezvara paM. (sugrIvasya IzaH/sugrIvasya ac+TApa) ya, sopArI bhane saviM IzvaraH) 6zaratha putra zrIrAmayaMdra. sugandhimUla na. (sugandhi mUlamasya) sugandhIvANa-A. | sula tri. (suglAyatIti, su+glaM+ka) sArI te sugandhimUSikA strI. (sugandhi virodhilakSaNayA durgandhiH ni. pAsa, ghaj thA- siddhAntaH / mUSikA) 7 82. sughaTanA strI. (suSThu zobhanA ghaTanA) vyavasthita olsael, sugama tri. (su+gam+khala) saDe, sadA'thI. sa.ma.%14 | yogya rIte ghaTAvavuM, sArI rIte yojavuM. tavaM cittasyopazamo' yaM vai kavibhiH zAstracakSuSA / saMghaTita tri. (saSTha ghaTitam su+ghaT+kta) sArI rAta darzitaH sugamo yogo dharmazvAtmamudAvahaH bhAga0 ghaDela, sArI rIte jaDI dIdhela, yogya rIte ghaTAvela, 1084 / 36 / sadA'thI. 46 14 te... yosa. sugamatA strI., sugamatva na. (sugamasya bhAvaH, tal+TAp- | sughora tri. (suSThu ghoraH) ghaj 4 mayaM.42, matizaya tva) sahamA, sumapaj. -sugandhitAmapratiyatnapUrvAM | ghora. vibhranti yatra pramadAya puMsAm-zizu0 354 / sugahana tri. (suSThu sundaro gahanaH) atyanta ghaTa, ghaj sughoSa puM. (sundaraH ghoSaH) suM62 sA4, sAnA , 4 ghATu, ghaj 4 58na, siSTa. atyanta 3. (tri. suSThu sundaraH ghoSo yasya) sugahanA, sugahanAvRtti strI. (sugahanA cAso AvRttizca) sundara avAjavALuM, atyanta garjanAvALuM. 3, 4205 sthaNe yazama AsapAsa 42vI pAu sucakSus puM. (suSThu cakSuriva phalamasya) rAna u. 13sI vAu. (tri. zobhane cakSuSI yasya) suM62. netravANu. sugupta tri. (suSThu guptam) surakSita, atyanta 2kSita, / (na. zobhanaM cakSuH) suM62 netra. 04 chAna-gupta, sArI zata chupAvasa-saMtAsa. | sucaJcukA srI. (suSThu caJcuriva zikhA yasyAH kap+TAp) sugRha puM. (suSThu sundaraM gRhaM yasya) me tanuM pakSI.. . 2us. __ (na. suSThu gRham) 52, uttama 52. sucarita na. (suSThu caritam) sAI yAritra- tava sugRhI strI. (sugRha+striyAM GIp) me. tanI pakSie. sucaritamaGgulIyakaM pratanu-zAkuM0 6 / 11 / zreSTha vatana, sArI te 22 / 2- sugRhI nigRhI kRtA-paJca0 1 / 390 / sArI yAsa. (tri. suSThu caritaM yasya) s||2|| yaritrANu, sugRhIta tri. (suSThu gRhItam graha+kta) sA2. sate. zreSTha vartanavALuM, sArI cAlavALuM. grahaNa karela, sArI rIte pakaDela. sucaritA, sucaritrA strI. (suSThu caritaM caritraM yasyAH) sugRhItanAman puM. (sugRhItaM nAma yasya) prAtaHNe. pativratA strI. 2525 // 42vA yogya nAmavANu, -sugRhItanAmAno jayantu sucaritra na. (zobhanaM caritram) sAI yAtri. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2116 zabdaratnamahodadhiH / [sucarman sutanvI sucarman puM. (suSThu carmeva valkalamasya) bhobhyatranuM |sujanman tri. ( suSThu janma yasya ) sArA 4nbhavAnuM, 3. (na. suSThu carma) sAraM yAbhahu~, suMdara yAbhajI, sArI chAla (tri. suSThu carma yasya) sArI-suMdhara yAbhaDIvANuM, sArI chAsavANuM. janadhAna, uyya husamAM 4nbheva yA kaumudI nayanayobhavataH sujanmA mA0 1 / 34 / (na. suSThu janma) sAro janma. sujala na. ( zobhanaM jalaM yasmAt zobhanaM jalaM vA) umaNa, sAraM pAegI. (tri zobhanaM jalaM yasya) suMdara pANIvALuM. sujAta tri. (su+jan + kta) manojJa, suMdara, manohara. sujA strI. (su+jan + Da+TAp) tuve2. sujAti strI. (zobhanA jAtiH) suMdara sArI bhata. ( tri. zobhanA jAtiryasya) sArI bhativANu, suMdhara bhatanuM sujIvat tri. ( su + jIva - vartamAne zatR) sArI rIte kavatuM, suMdara jIvanavALuM. sujIvantI strI. (sujIvatIti, su+jIv+zatR+GIp) svarNajIvantI vanaspati. sujIvita na. ( suSThu jIvitam ) sAraM vatara, suMdara vana (tri. suSThu jIvitaM yasya) sArA bhavanavANuM, sArA jIvata2vALuM. suTT (curA. ubha. sa. seT - suTTayati-te) anAha2 aravI, tiraskAravuM. sucAru tri. ( suSThu cAruH) atyanta suMdara, suM 4 manohara - sucArudazanAM tadvat pInonnatapayodharAmdurgA sucArusvana tri. (sucAruH svano yasya) atyanta manohara zabdavALuM, suMdara avAjavALuM. sucitra tri. (sundarANi citrANi yasya ) sundara citravANuM, vibhitra, anubhUta. sucitraka puM. ( sucitreNa kAyati, kai+ka) khembhatanuM raMga-jeraMgI pakSI, ajarayitro sarpa (tri. sundarANi citrANi yasya kapa ) suMdara citravANu, raMgaraMgI. sucitrakI strI. (sucitraka + striyAM jAti GIS) 5 jAtanI raMgaberaMgI pakSiNI, kAbaracitrI sApaNa. sucitravIjA strI. (sucitraM vicitraM vIjaM yasyAH) viDaGgA nAme vanaspati. sucitrA strI. ( zobhanAni citrANi yasyAH) yIla. sucintana na sucintA strI. ( su + cint + lyuT / suSThu cintA) sArI rIte ciMtava, sArI rIte vicAra, sAro vicAra karavo. sucintita tri. (suSThu cintitam ) sArI rIte ciMtavesa, sArI rIte vicArela, sAro vicAra karela. sucira avya. (suSThu ciram) atyanta sAMjA dvAja, jaDu aNa. (tri. suSThu ciraM yasya) sArA sAMjA ajanuM, bahu kALanuM. sucirAyus puM. (suciraM bahukAlikamAyuryasya) heva. (tri.) ghaNA lAMbA AyuSyavALuM. sucuTI strI. (su+cuT+ka + GIS) thapiyo, sAzasI. sucela na. ( suSThu celam ) suMdara vastra, jArI vastra. sucelaka tri. (suSThu celo'sya kap ) suMdara vastravANuM, bArIka vastravALuM, sUkSma vastra dhAraNa karanAra. succhatrI strI. (suSThu chatramasyAH) satala4 nahI. sujana puM. (su sundaro janaH ) sAro bhAeAsa, sabhbhana bhAeAsa, sahUgusI bhAsa- durjanasya hi saGgena sujano'pi vinazyati - gAruDe 15. a0 / sujanatA strI, sujanatva na. ( sujanasya bhAvaH tal+TAptva) subhnapathuM, sabhThanapazuM sahUguzrIpazu- aizvaryasye vibhUSaNaM sujanatA bhartR0 2 / 82 / sutta puM. (su+kta) putra, rAbha suta tri. utpanna thayela- puMnAmno narakAd yasmAt pitaraM trAyate sutaH - smRtiH / saMbandha pAbhela, bheDAyesa, nIyovesa, pIsesa. sutaka na. ( su + bhAve kta sutaM jananaM tasmAdAgataM kan ) 4nma sutaGa, mRtyu suta, haraDoI suta. sutanu strI. ( zobhanA tanuryasyAH ) suMdara heDavANI strInArI (strI. zobhanA tanuH) suMdhra zarIra, jUjasUrata heDa. sutanu tri. (suSThu tanuryasya) atyanta nAnu zarIravANu, suMhara zarIravANuM, 3pANu- smarasi sutanu ! tasmin parvate lakSmaNena prativihitasaparyAsusthayAMstAnyahAniuttara0 1 aGke / etAH sutanu mukhaM te sakhyaH pazyantI hemakUTagatAH - vikrama0 1 / 11 / (tri. suSThu tanuH) atyanta nAnuM dhanuM 4 thoDu, ati sasya, dhAdhuM 4 sUkSma. sutanvI strI. (suSThu tanuryasyAH GIp ) suMhara zarIravANI strI, nADu jadhAnI strI. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sutapas - sudaNDa ] zabdaratnamahodadhiH / 2117 sutapas puM. (suSThu tapati, su+tap + asi) sUrya, khaDAnuM / sutikta puM. (suSThu tiktaH) pItapApaDI. (tri.) atyanta Au, muni, (tri. suSThu tapo'sya) suMdara tapavANuM, atyanta tapasvI. sutapas na. ( suSThu tapaH) suMra tapa zreSTha tatha sutapAdikA strI. (sutAH saMhatAH pAdAH mUlAnyasyAH kapa kApi ata Itvam) IsapachI nAbhe batA. sutapta tri. (suSThu taptam ) sArI zete atyanta tapela. sutarAm avya. (su + atizaye'rthe tarap-Am ) atyanta sAraM, atizaya ThIka, dhanuM 4 sAraM tayA duhitrA sutarAM savitrI sphuratprabhAmaNDalayA cakAzekumA0 1 / 24 / - mayyapyavasthA na cet tvayi mama sutarAmeSa rAjan ! gato'smi bhartR0 3 / 30 / sutarkA strI. (sutarkamRcchati, R + aN + GIp ) hevahAlI satA. sutardana puM. (suSThu tardati raveNa virahiNam, su+tRd + lyuT) preyasa pakSI. sutardanI strI. (sutardana + striyAM jAti0 GIS) yasa mAchA. sutala puM. na. ( suSThu talaM yatra) te nAme kheDa pAtAla. (puM. suSThu talaM yasmin) bhaDAn vagereno sAro pAyo, aTArIno eka banya. sutavat tri. (suta+astyarthe vat) putravANuM, choDarAvANuM. sutavaskerA strI. (sutA vaskarA pakSiNe iva bahutvAt yasyAH) sAta choDarAMnI mA. sutazreNI strI. (sutA utpannAH zreNyo yasyAH ) 625AnI vanaspati, putronI paMDita. sutahibukayoga (puM.) bhyotiSa prasiddha kheDa sahayoga sutahiburkAviyadvilagnadharmeSvamaragururyAdi dAnavArcito vA jyotiHsArasaMgrahe / sutA strI. (sUyate sma yA, su + kta+TAp) putrI - tamarthamiva bhAratyA sutamA yoktumarhasi - kumA0 6 / 79 / zazAGkakAnteradhidevatAkRtiH sutA dade tasya sutAya maithilI- bhaTTi0 2 / 47 / ghamAso vanaspati. sutAtmaja puM. (sutasya sutAyA vA AtmajaH) putrano putra, putrInI putra - bhA4. sutAtmajA strI. (sutasya sutAyAH vA AtmajA ) putranI putrI, putrInI putrI lAgI. sutArakA strI. ( zobhane tArake yasyAH ) te nAme kheDa vainazAsana hevI sutArayA soya sirivacchAsaMtikaraMstavaH / DuDavu. sutiktaka puM. ( sutikta + saMjJA kan) sIM pAnu lADa, bhUniMba-eka jAtano lIMbaDo. sutiktA strI. (suSThu tiktA) zeSAtaDI vanaspati. sutin puM. (suta+astyarthe ini) putravANI puruSa. sutinI strI. ( suta+in + striyAM GIp ) putravANI strI. 'guNigaNagaNanArambhe na partAta kaThini susaMbhramAdyasya / tenAmbA yadi sutinI vada vandhyA kIddazI nAmahitopadeze . ' / sutIkSNa tri. (suSThu tIkSNaH) atyanta tIkSNa, jaDu 4 tIkhuM, ghaNuM ja ugra sutIkSNazcaritena dAntaHraghu0 13 / 41 / (puM.) saragavAnuM Au- 'sutIkSNamuniketanam'- bhaTTiH / te nAbhe kheDa muni, dhojI saragavI. sutuGga puM. (suSThu tuGgaH ) nAjiyeranuM ADa. (tri. zobhanaH tuGgaH ) atyanta yuM, dhAzuM 4 aMzu. sutejana puM. (su+tij + lyu) dhanvana vRkSa. sutejas puM. (suSThu tejo'sya) te nAme kheDa maina tIrtha52. (strI. suSThu tejo'syAH) sAhityalatA vanaspati (tri. suSThu tejo'sya) atyanta te4svI, ghaNA tejavALuM. sutelA strI. (suSThu tailaM yasyAm) bhAsAMDalI. sutotpatti strI. (sutasya sutAyAH vA utpattiH) putranI utpatti, putrano ke putrIno janma. - sutyA strI. (su + kyap tuk TAp) somarasa DADhavo, yajJa mATe snAna, bhanma thavo, utpanna 42, utpanna . sutrAman puM. (suSThu trAyate su + trai+manin pRSo.) Indra. sutvan puM. (sunoti sma, su-bhUte + kvanip / snAna yu hoya te, jeNe abhiSeka karyo hoya te, jeNe yajJArthe snAna karyuM hoya te, jeNe somarasa kADhyo hoya te. sudakSiNa puM. (suSThu dakSiNa:) vihala dezano kheDa rAja sudakSiNA strI. (suSThu dakSiNA) dvisIya rAbhanI strI 2dhurAbhanI bhAtA tasya dAkSiNyarUDhena nAmnA magadhavaMzajA / patnI sudakSiNetyAsIt - raghu0 1 / 31 | sudagdhikA strI. (suSThu dagdhaM dAho'styasyAH iti sudagdha+ Than+TAp) gdhA nAbhe kheDa Au sudaNDa puM. (suSThu daNDo yasmAt ) neta2. (tri. suSThu daNDo yasya) sArI sADaDIvANu. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2118 sudaNDikA strI. (sudaNDayati rogAn, su + daNDi + NvulTAp) gorakSIno velo, sArI bADaDIvAjI strI. sudat tri. (suSThu danto'sya vayasi datAdezaH ) sArA dAMtavALo hAthI vagere. zabdaratnamahodadhiH / sudatI strI. (sudat + striyAM GIp ) suMdara ghAMtavANI tara strI- vidhAya sRSTi lalitAM vidhAturjagAda bhUyaH sudartI sunandAm- raghu0 6 / 37 / sudatta tri. (suSThu dattaM) sArI rIte khape, yogya rIte khApavu. sudanta tri. ( zobhano danto yasya) suMdara dAMtavANuM. (puM.) naTa, nAyanAra. sudama tri. (suSThu damaH damanaM yasya) sahelI rIte hamana thaI zake tevuM, sahelAIthI vaza thaI zake tevuM. sudarbha tri. (suSThu darbhe yatra ) sArA dharbhavANI pradeza vagere. sudarbhA strI. (su+darm+karmaNi ghaJ +TAp) ikSudarbhA nAme Au sudarzana puM. (suSThu dRzyate khalarthe yuc) viSNunuM sudarzana As kRSNo'pyasudarzanaH kA0 / bheru parvata, bhaMjunuM Au, te nAme kheDa chaina tIrtha42 (na. suSThu darzanam dRz + yuc) ndranuM zahera, viSNunuM yaha (tri. suSThu darzanaM yasya) suMdara hejAvanuM, hejAvahu~, zreSTha darzanavANuM sudarzanacUrNa na. ( sudarzanasaMjJitaM cUrNam) vaidyazAstra prasiddha tAva upara akasIra Ayurvedika auSadha etat sudarzanaM nAma cUrNaM doSatrayApaham / jvarAMzca nikhilAn hanyAnnAtra kAryA vicAraNA- bhAvapra0 / sudarzanA strI. ( su + z + yuc+TAp) kheDa bhatanI vesa. AjJA, kheDa auSadhi, suMdara hejAvaDI strI. sudarzanI strI. (sudarzana + striyAM GIp ) hevonI nagarI amarAvatI. sudala puM. ( suSThu dalAnyasya) kSIramoraTA vanaspati. sudalA strI. (suSThu dalaM yasyAH) sAvadhAna vanaspati. sudAman puM. (suSThu dadAti dA+manin) bhedha, te nAbhe eka parvata, te nAme eka govALa, samudra, airAvata hAthI, zrIdRSThAno mitra kheGa brAhmANa- sadyAM jahAra dAridryaM sudAmno brAhmaNasya ca / samAgatasya svagRhAt dvArakAM zaraNArthinaH brahmavaivarte / (tri. suSThu dadAti, dA+manin ) zreSTha chAtA [sudaNDikA-sudhanvAcArya sudAmA, sudAmnI strI. (sudAma +TAp / sudAman + striyAM GIS) te nAme kheDa nahIM- sa prAGmukho rAjagRhAdabhiniryAya vIryavAn / tataH sudAmAM dyutimAn saMtIryAvekSya tAM nadIm - rAmA0 70 sarge / sudAya puM. (suSThu dIyate, dA+ghaJ suSThu dAyo yasya vA) potAnA pati taraphathI athavA mAtApitA taraphathI maLeluM strIdhana, pitA vagere kuTuMbIjana. sudAru puM. (suSThu dAru yatra) te nAme bheDa parvata. sudi avya. (suSThu dIvyati, su+div + Di) zuasa pakSa, ajavALiyuM. sudina, sudinAha na. ( suSThu dinam / sudinaM prazastamahaH Tac samA0) sArI hivasa, zreSTha hivasa. (tri. suSThu dinamasmAt ) sAraM zreSTha, uttama. sudIrgha tri. (suSThu dIrghaH) dhanuM 4- atyanta sAMju, sucintya coktaM suvicArya yat kRtam, sudIrghakAle'pi na yAti vikriyAm' - hitopadeze / sudIrghadharmA strI. (sudIrghaH ativistIrNaH dharmo gaNavizeSo yasyAH) asanaparNI vRkSa. sudIrghA strI. (suSThu dIrghA) bheDa bhatanI aDI-sInAI DADaDI. sudurjaya tri. (sutarAM duHkhena jayo yasya) atyanta muzkelIthI jitAya tevuM. sudurlabha tri. (suSThu durlabhaH, su+dur+labh+kha) atyanta durbala, ghaNuM 4 muzDesa- brahmatvAdapi devatvAdindratvAdamarAdapi / amRtAt siddhilAbhAcca haridAsyaM sudurlabham brahmavaivarte 97 a0 / suduSkara tri. (suSThu duSkaram su+dur +kR+khal) atyanta khagharaM, atyanta uThina sudUra tri. ( suSThu dUram) atyanta hUra, atyanta dUranu sudRza tri. ( suSThu dRzo yasya) suMdara dRSTivANuM, sArAM netravANuM. sudRDha tri. (suSThu dRDham ) atyanta dRDha, dhaNuM 4 bhajUta. sudyumna (puM.) vaivazvata manuno putra, sudhanvan tri. (suSThu dhanuryasya) sAro dhanurdhara, zreSTha dhanurdhara. (puM.) sAro dhanurdhara, mAMdhAtAnA vaMzano eka rAma, khAMgIrasa kheDa muni, anaMtanAga, vizvabha sudhanvAcArya (puM.) patita sevA vaizyathI sabhatIya strImAM utpanna thayelo putra- 'vaizyAttu jAyate brAtyAt sudhanvAcArya eva ca / kAruSazca vijanmA ca maMtra: sAtvata eva ca / ' Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudharman-sunanda shbdrtnmhoddhiH| 2119 sudharman puM. (su+dhR+manin) kuTu.. sudhAmodaka puM. (sudheva modayati, mud+Nic+Nvul) sudharmA, sudharmI strI. (suSThu dharmo yasyAm aniT striyAM | jI, sA2, 452. TAp/sudharma+striyAM gaurA0 GIS) hevanI samA- / sudhAvarSa puM. (sudhAyAH varSaH) amRtanI 12.. yayAvudIritAlokaH sudharmAnavamAM sabhAm-raghu0 17 / 28 / sudhAvarSin tri. (sudhAM varSati, vRS+Nini) samRta sudhA strI. (suSThu dhIyate pIyate arpyate vA, dhe-dhA vA ____52vanA2. (puM.) yandra, upUra, bA, suddhameha. ka +TAp) amRta- nipIya yasya kSitirakSiNaH kathAM / sudhAvAsa puM. (sudhAyA AvAso yatra) yandra- namaste tathA driyante na budhAH sudhAmapi-nai0 11 / jIyUnI- / rohiNIkAnta ! sudhAvAsa ! namo'stute tithyAditattve / kailAsagiriNeva sudhAsitena prAkAreNa parigatA-kA0 / pU2. -senAsudhAkSAlitasaudhasaMpadAm / purAM bahUnAM parabhAgamApa | sudhAvAsA strI. (sudhAyA vAso yatra-TAp) pusI sA-zizu0 12 / 62 / bhAravesa, snuhI. vRkSa, oil, vanaspati.. 52, vI.4jI, 2sa., 40, masalAna, 13, 423, madha, sudhAvRSTi srI. (sudhAyAH vRSTiH) amRtanI 12.6. zAlaparzI vanaspati. sudhAsita tri. (sudheva sitaH sudhayA sito baddho vA) sudhAMzu, sudhAkara, sudhAkiraNa, sudhAGga, sudhAdhAra, amRtanA jevuM dhoLuM, amRtanA jevuM ujvaLa, amRta sudhAnidhi, sudhAvAsa puM. (sudhAyuktAH aMzavo 43 ma3-iJj. -jagatIzaraNe yukto harikAntaH yasya/sudhAyuktA karAH yasya/sudhAyuktAni kiraNAni sudhAzitaH- kirA0 15 / 45 yasya /sudhAmayaM amRtAtmakamaGgamasya, sudheva sudhAsindhu puM. (sudhAyA: sindhuH) amRtano samudra - zuklamaGgamasya vA/sudhAyAH AdhAraH/sudhA nidhIyate, 'sudhAsindhormadhye suraviTapivATIparivRte maNidvIpe ni+dhA +ki/sudhAyAH AvAso yatra) yandra, pUra. ___nIpopavanavati cintAmaNigRhe' -AnandalaharyAm / sudhAMzutaila na. (sudhAMzoH karpUrasya tailam) pUrathI / sudhAsavA strI. (sudhAM zravati, sR+ac+TAp) 26ntI suvAsita evuM tela. vRkSa, 657DvA -530(ma... | sudhAMzumaNi puM. (sudhAMzoH maNiH) yaMdAntamA sudhAhara, sudhAhAraka, sudhAhat puM. (sudhAM harati, ha+ sudhAMzuratna na. (sudhAMzupriyaM ranam) bhotA. ac/sudhAM harati, ha+Nvul/sudhAM harati, du+kvipsudhAjIvin puM. (sudhayA lepanena jIvati yaH, sudhA+ tuk ca) 2 pakSI. jIv+Nini) uiyo, sadATa. sudhiti puM. strI., svadhiti srI. (su(sva)+dhA+ktic) sudhAdhavalita tri. (sudhayA dhavalitaH) jIyUno auda DA. dhoNe.sa. sudhI puM., strI. (suSTha dhIryasya/suSThu-zobhanA dhIH) vidvAna, sudhApayasa na. (sudheva zuklaM payaH niryAsaH) thoranu, 13. paMDita, suM62 suddhi. (tri. suSThu zobhanA dhIryasya) sudhApANi puM. (sudhA pANau yasya) dhanvatAra. suM62. buddhivANu, zreSTha buddhivAj- mAtrAtimAtraM zubhayaiva sudhApAna na. (sudhAyAH pAnam) amRtanuM pAna, amRta. buddhyA ciraM sudhIrabhyadhikaM samAdhAt-bhaTTi0 12 / 6 / pIte. sudhUma puM. (suSThu dhUmaH saMtApo yasya) 2.5 tarnu sudhAbhavana na. (sudhAliptaM bhavanam) nAyUnAthA dhoNesuM, sugandhi dravya gha2. sudhodbhava puM. (sudhayA saha udbhavo yasya) dhanvaMtara. sudhAbhuja puM. (sudhAM bhunakti, bhuja+kvip) vi. sudhodbhavA strI. (sudhA+ud+bhU+ ac+TAp) 123. sudhAbhRti, sudhAsUti puM. (sudhA+bhR+bhAve ktin/ | sudhyupAsya tri. (sudhIbhiH upAsyaH) sArI buddhi 43 sudhAyAH sUtirutpattiyaMtra) 4, yandra, pU2. / upAsanA karavA lAyaka, vidvAno vaDe sevavA yogya. sudhAmaya na. (sudhA+astyarthe mayaTa) 23438, 426 sunanda na. (suSThu nandayati, nand+ac) ahevarnu bha. 8- (tri. sudhA+pracurArthe mayaTa) amRtamaya- sAdhu bhUsaNa- (puM.) zrI.rAno me pAvaya2- sunandapramukhaiH tvadvadanaM sudhAmayAmAta vyAhRtya gotastativyAjAdbhaTa- svapArSadai : cakrAdibhImUrtidharai nijAyudhai :- bhAga0 cumbitaH smitamanohArI hariH pAtu vaH- gItago0 / / 10 / 89 / 56 / tano bhaDela (tri. su+nand+ amRtavALuM, cUnAvALuM. ac) atyanta AvANu, gharj 4 bhAna-6824. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2120 shbdrtnmhoddhiH| [sunandA-sunda sunandA strI. (suSThu nandayati yA, su+nand+ac+TAp) / sunigraha tri. (suSThu nigraho yasya) Thene sAthI. va.za gorocanA, umA-pArvatInI sakhI, ajanI patnI karI zakAya che, jeno nigraha sArI rIte thaI zake che. indumatInI. samI- dvArapAsat. -prAk sannikarSaM / sunidra tri. (suSThu nidrA yasya) sA. nidrAvA, ghasaghasa.Ta magadhezvarasya nItvA kumArImavadat sunndaa-rghu06|20| catuM. harakoI strI, arkapatrI vRkSa. sunidrA strI. (suSThu nidrA) ghasaghasA-sArI.dha.. sunaya puM. (su+nI+aca) sArI nIti, uttama. na. sanibhatama avya. (saSTha nibhRtama) atyanta sapta. sunayana puM. (suSThu nayane yasya) mRga, 4215. (tri. suSThu atyanta ekAnta, ghaNuM ja chAnuM, atizaya pUrNa, nayane yasya) sA2. netravANu, ugl deg4 suM62 viluj. khIcokhIca bharavApUrvaka. -dadRzuradhvani taM vanadevatAH sunayanaM nayananditakozalam- sunirUpita tri. (suSThu nirUpitam) 22. 3ta. yesaraghu0 9152 / tapAsela. sunayanA srI. (suSThu nayane yasyAH) suM62 netravANI sunizcaya puM. (suSThu nizcayaH) 2. nizya. (tri. suSThu strI. nizcayo yasya) sArA nizcayavANu. sunayanI strI. (sunayana+striyAM jAti. GIS) bhRkSI, sunizcita tri. (suSThu nizcitaH) sArI rAta nizcaya 25.. sunAkRta puM. (suSThu na akRtaH najo nalopAbhAvaH) suniSaNNa, suniSaNNaka puM. (suSThu niSaNNo ysy| 52. suniSaNNa+saMjJA. kan) meM tanu sa. sunAbha puM. (suSThu nAbhiryasya ac samA.) bhai na.parvata. suniSTapta tri. (su+nis+tap+kta) sArI rAta tapAsa, -indrakola: sunAbhazca tathA divyau ca parvato ghaNuM ja tapAvela. mahA0 3 / 10 / 30 / dhRtarASTrana putranu nAma- urNanAbhaH sunIta tri. (su+nI+karmaNi kta) sArI te 16 sanAbhazca tthaanndopnndko-mhaa01|117|5 / sahazana javAyela, sArI rIte ANela, sArI nItivALuM. 4 -sutaM mRdhe khaM vapuSA grasantaM dRSTvA sunAbhonmathitaM sunIti strI. (suSThu nItiH) sArI ni, CAP56 dharitryA-bhAga0 2 / 3 / 6 / / sunAmadvAdazI strI. (sunAmAkhyA dvAdazI) te nAmarnu 2% nI patnI-dhruvanI mAtA- jAye uttAnapAdasya sunItiH surucistayoH / suruciH preyasI patyurnetarA meM prata. yatsuto dhruvaH-bhAga0 4 / 818 (tri. suSThu nItiryasya) sunAman tri. (suSThu nAma yasya) suM62 nAmavAj. sArI nItivANu, nyAyI. sunAra puM. (suSThu nAlaM yasya) sapanu, dUrnu sunItha tri. (saya+nI+thak) dharmazAlA, dhana 42vAnA dhAva.e., Asel. 5kSI.. sunArI strI. (suSThu nArI yadvA sunAra+striyAM jAti. sva. mANu (puM.) pAe, zizupAsanU nAma. sunIla, sunIlaka na. (suSThu nIlam/sunIla+saMjJAyAM DIp) yadI, sArI strI. kan) nAma bhali., vRkSa. sunAlaka puM. (suSThu nAlaM yasya kap) ma. (puM. suSThu nIla:) suM62 ___ello (tri. suSThu nIla: ac) suM62. dIvAj. sunAlaka tri. (suSThu nAlena kAyati, kai+ka) suM62 nALavALuM, sArAM nALacAMvALuM. sunIlaka puM. (sunIla iva kAyati, kai+ka) jo sunAzIra, sunAsIra puM. (suSThu nAzIro-nAsIro yasya) bhAMgaro vanaspati. chandra- tato mIDpAMsamAmantraya sunAsIrAH saharSibhiH sunIlA strI. (sunIla+striyAM TAp) saNasI, a52tA bhAga0 477 / vanaspati, 42tI. vRkSa. sunAzIrya, sunAsIrya puM. (sunAzI(sI)ro devatA'sya, sund (sautra. dhA. pa. a. seTa-sundati) zAma, yat) me tano ya.. zobhAyamAna thavuM. sunAsika tri. (suSThu nAsikA yasya) suM42 navANu. sunda puM. (sund+ac) ta nAme meM haitya, te nA. . sanAsikA strI. (suSThu nAsikA) 31.sa. vanaspati, vAnara, ta nAma ma. 2kSasa., 4 namanA putra hatA, sAranA. jene suMda ane upasuMda nAme putro hatA. Jain Education international Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sundara-suputrikA] sundara tri. ( su + und + aran zaka.) manohara, suM ekA bhAryA sundarI vA darI vA bhartR0 2 / 115 / - vidyAdharasundarINAm-kumA0 1 / 7 / (puM. su+und+ aran) amaheva, kheDa bhatanuM vRkSa-suMdarI vRkSa. sundarI strI. (sundara + striyAM GIp ) te nAme bheDa yoginI, te nAme kheDa chan, tripurasundharI hevI - tarpayet suMdarIM devI samudrAM savAhanAm- tantrasAraH / uttama strI. sunvat, sunvAna tri. (sun+ vartamAne zatR / sun+ vartamAne zabdaratnamahodadhiH / zAnac) yajJa 42tuM, abhiSe 42, somarasa aDhatuM. sup (strI.) pAzinIya vyADarae prasiddha zabdonA pratyaya suptiGantatacayo vAkyam-mugdhabodha0 / supakva tri. (sundaraM pacyate, su+pacUkta tasya caH ) sArI zaite pADela- ime janapadAH svRddhA supakvauSadhivIrudhaH bhAga0 1 / 8 / 40 / (puM.) kheDa bhatano uttama khAMjI. supaca tri. ( bhuktaM sat sukhena pacyate, pac + karmaNi khal) sArI rIte payI zaDe teyuM, sehama ubhbha tha jAya tevuM, harakoI halakuM bhakSma dravya. supatra na. (suSThu patramasya) tebhpatra (puM. suSThupatraM yasya) sAhityapatra nAbhe vanaspati, kheDa bhatanuM ghAsa. (tri.) suMhara pAMghaDAvANuM. supatraka puM. (suSThu patraM pakSo'sya kap) saragavAnuM Au supatrA strI. (suputra + striyAM TAp) Indra421 vanaspati, zatAvarI, pAla vanaspati, jIDI, zAsapaza supatrikA strI. (supatra + kap+TAp ata tvam) sAja. supatha puM. ( suSThu panthAH ac samA.) sArI mArga. viSayAkRSyamANA hi tiSThanti supathe katham - kathAsa0 20 / 192 / sahAyAra, sahavartana (tri suSThu panthA yatra ac samA.) sArA bhArgavANu, sahAyArI, savartanavALuM. supathin puM. (suSThu panthAH samAsAntAbhAvaH ) sanmArga, sArI rasto, sahAyAra. supathya tri. (suSThu pathyaM yasya) sAraM pathya, addhatine anuDUNa, sArI pachArtha. supathyA strI. (suSThu pathyaM yasyA) 'zvetacillI' vRkSa. supadmA (strI.) 14, malinI - bhajano velo. suparNa puM. (suSThu parNaM patraM pakSo vA yasya) garuDa pakSI - udyante sma suparNena vegAkRSTapayomucA raghu0 10 / 61 / svaerzayUDa pakSI, DRtanAda vRkSa, nAgaDesara (tri. suSThu parNaM yasya) sAzaM pAMDavA. 2121 suparNaka puM. (suparNa+saMjJA. kan) garuDa pakSI, garabhAjI, sAtapuDAnuM Au suparNaketu, suparNadhvaja puM. (suparNo garuDaH keturyasya/ suparNaH dhvaje yasya) viSNu. suparNakumAra puM. (suparNasya kumAraH) naina6rzana prasiddha bhavanapati te eka devajAti. suparNikA strI. ( zobhanAni parNAni yasyAH kap+TAp ata itvam) svae( bhavantI vanaspati, vADuyI vanaspati. suparNI strI. (suSThu parNAnyasyAH gaurA. GIS) garuDanI bhAtA - suparNI sA tadA bhUtyA nirjagAma mahAvanAtmahA0 3 / 224 / 10 / masinI, kheDa bhatanI pakSiNI. suparNItanaya, suparNItanuja, suparNItanUja, suparNIputra, suparNIsuta, suparNIsUnu puM. (suparNyA tanayaH / supayAM tanujaH/suparNya tanUjaH/suparNyA putraH /suparNyA sutaH / suparNya sUnuH) garuDa. suparvan puM. (suSThu parva yasya) heva, Ae, vaMza, vAMsa, ghumAuro suparvan na. ( suSThu parva) suM62-parva -bhAga-sAMdhI- vibhAga suparvA strI. (suSThu parva yasyAH ) dhojI proja. supAkya na. ( supAkAya hitaM yat) miDsavarA - kheDa bhatanuM bhIhu. supAtra na ( suSThu pAtram) sAraM pAtra. supAd tri. puM. ( zobhanau pAdau yasya ) sArA pagavANu, sAtamA jaina tIrthaMkara. supArzva puM. (suSThu pArzvo'sya karma0 vA) mAjarAnuM jhADa, saMpAtipakSIno putra eka pakSI, merunI uttare khAsa kheDa parvata, sAraM paDatuM. (tri. suSThu pArzvo yasya) sArAM parajAvANuM. supArzvaka puM. (supArzva + saMjJA. kan) garchalAM vRkSa, bhAvI trIjA jaina tIrthaMkara. supiGgalA strI. (suSThu piGgalA) bhAasisell, bhavantIvRkSa. supIta na. ( suSThu pItam) 242 (tri. suSThu pItaH) suMdara pILAraMgavALuM. supuTa puM. (suSThu puTamasya) sahuncha, viSNuhuncha. suputra puM. ( suSThu putraH ) sArI putra. suputrikA strI. (suSThu putra iva pakSaH yasyAH kap+TAp) sAja. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2122 shbdrtnmhoddhiH| [suputrin-suphala suputrina tri. (suputra+astyarthe ini) s2|| putravANu. | supratiSThita puM. (su+prati+sthA+kta) 52k 3. suputrI strI. (suSThu putrI) sArI putrI.. supratIka puM. (zobhanAH pratIkAH yasya) 62.39no supuSkarA strI. (suSThu puSkaramasyAH ac+TAp) sthala hi||4, ziva, maheva. padminI, jamIna upara thanAra kamaLano velo. supratIka tri. (suSThu pratIkaM yasya) suM42 uauj. supuSpa na. (suSThu puSyaM yasya) sarviAnudUsa, prapau542.5, (na. zobhanaM pratIkam) suM62 maMgA * madapaTunijamAvAsya, 3, strImAna 24. dadbhirbodhito rAjahaMsaiH / suragaja iva gAGgaM saikataM supuSpa na. (suSThu puSpam) sAI sa- supuSparAkIrNa supratIkaH-raghu 5 / 75 / __kusumadhanuSI mandiramaho' - zyAmAstavaH / suprabha tri. (suSThu prabhA yasya) sArI antivANu. supuSpaka puM. (suSThu puSpaM yasya kap) maMha.2vRkSa.. suprabhA strI. (suSThu prabhA) sArI anti- suprabhA padmarAgAbhA supuSpikA strI. (zobhanAni puSpANi yasyAH kap+TAp) vAruNyAM dizi saMsthitA -tantrasAraH / atyanta nti, pATalA vanaspati. supuSpI strI. (suSThu zobhanAni puSpANi yasyAH DoS) agninI eka jIbha, vAkucI vanaspati, ujvaLa dhoLI aparAjitA vanaspati, suvA, variyALI, droNa teja, eka sarasvatI nadI. puSpI, 75(37, 31. suprabhAta na. (suSThu prabhAtam) sA. prAta:510- diSTyA supUra puM. (suSThu pUryate, sU+pUr+ka) 40.. suprabhAtamadya yadayaM devo dRSTaH- uttara0 6 / prAtaHNe. supUraka puM. (suSThu pUrayati, pUr+Nvul) me tanu mAvA yogya mAMgali vAya. (tri. suSThu prabhAtaH) 3-45vRkSa. sArI rIte caLakeluM. supta na. (svap+ bhAve kta-saMprasAraNam) ip.j, sUtej, suprayukta na., tri. (su+pra+yuj+kta) sArI rAta -na hi suptasya siMhasya pravizanti mukhe mRgAH-hito0 prayoga karela, sArI rIte yojela, joDela. pra0 36 / -kSudhitastRSitaH kAmI vidyArthIkRSikArakaH / suprayuktavizikha, suprayuktazara, suprayogavizikha, bhaNDArI ca pravAsI ca sapta suptAn prabodhayet / suprayogazara puM. (suSThu prayuktaH nikSepo yasya, tAdRzo suptaghAtaka tri. (suptamapi hanti, han+Nvul) dhAta.DI. vizikho yasya/suprayuktaH zaro yasya /suSTu -sUtadAna bhA22. sAdhyasAdhanakSamatvAt zobhanaH prayogo nikSepo yasya suptajana puM. (supto jano yatra, suptazcAsau janazca vA) tAddazaH vizikho yasya/suprayogaH zaro yasya) OM5thI. aDadhI rAta, sUtelo mANasa, UMghelo loka. bANa pheMkanAra, bANa pheMkavAnA abhyAsamAM kuzaLa. suptajJAna na. (supte nidrAvasthAyAM jJAnam) svapna, sama..... supralApa puM. (suSThu pralApaH) sAmAna.98, sA kyana.. sapti strI. (svapa+bhAve ktin) nidrA- suptimUcchopatApeSu sapralApina tri. (sapralApa+ astyarthe ini) sAre vayana prANAyanavidhAtataH / nehate'hamiti jJAnaM mRtyuprajvAra bolanAra. yorapi-bhAga0 4 / 29 / 71 / dha, sUI 4Qta, svapna, suprasanna puM. (su+prasid+kta) mujhera. (tri. sutarAM sparza, vizvAsa.. prasannaH) sArI rAta prasanna, atyanta prasanna. supratibha tri. (suSThu pratibhA yasya) 6%84 buddhivAj, suprasannaka puM. (suprasanna+saMjJA. kan) 'kRSNArjuna' , sArI buddhivALuM. mo. supratibhA strI. (suSThu pratibhA yasyAH) 6deg57 buddhi, 683, mahi. suprasannatA strI., suprasanatva na. (supasannasya bhAvaH supratiSTha, supratiSThita tri. (suSThu pratiSThA yasya/ tal+TAp-tva) sArI rAta prasana54, atyanta su+prati+sthA+kta) sArI pratiSThavaNu, sArI te. prasana5. vakhaNAyela, prasiddha, sArI rIte pratiSThA karela-sthApela. suprasAda puM. (suSThu prasAdo yasya, suSThu prasAdo vA) supratiSThA strI. (suSThu pratiSThA) prazaMsA, prasiddha, qugu, ziva, suMdara prasannatA, atyanta prasannapaNuM. 5iya skssn| ya25vANo chan6. 610 -vrajasubhruvo | suphala puM. (suSThu phalaM yasya) hama, 402, maga, 4215, vilasatkalAH abhavan privA suvairiNaH- chandomaJjarI / / 306. (tri.) suM82 vANu, ghai smauj. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. suphalA-subhUma shbdrtnmhoddhiH| 2123 suphalA strI. (suSTu phalaM yasyAH) 8.62529, DAnI | subhaTa puM. (suSThu bhaTaH) suM2 yoddho, sArI yoddho. velo. keLa, pILI drAkSa kAzamIrI vanaspati. | subhadra puM. (suSThu bhadraM yasmAt) viSNa, te. nAme me. suphena na. (suSThu phanam) samudrana e, sama62 5.. A31. (tri. suSThu bhadraM yasya) saa2| syAvANu, subandha puM. (sukhena badhyate'sau, su+bandha+ghaJ) tasana sAbhAMgali. ThA. subhadraka puM. (subhadra+saMjJAyAM kan) vino 25, bIbIna subuddhi tri. (suSThu buddhiryasya) sAmuddhivANu, atyanta suddhivAj. (srI. suSThu buddhiH) sArI buddhi. subhadrA strI. (zobhanaM bhadraM yasyAH) zyAmAsata, zrI.rAnI. subodha tri. (suSTu bodho yasya) saa2|| zAnavANu, s||2. | pAuna subhadrA, arjunanI strI.. lodhavAj. (puM. suSThu bodhaH) sAdhana, sArI bodha. subhadrANI strI. (subhadraM sumaGgalamAnayati, A+nI+Da subhaga puM. (suSThu bhagaH mAhAtmyAdiyasya) yaMpArnu 3, | gaurA. GIS Natvam) trAyamAe tA. bhAsapAsava, saptadAna vRkSa, 29402. (tri. suSThu subhadrAtanaya, subhadrAtanuja, subhadrAtmaja, subhadrAputra, bhago yasya) saa2| jaizvaryavANu, mAyaNI, sAmu subhadrAsuta, subhadrAsUnu puM. (subhadrAyAH tanayaH / depAvaDa. priya, nasIhAra, saM.2- na grISmasyaivaM subhadrAyAH tanujaH/subhadrAyAH AtmajaH/subhadrAyAH putrH| subhagamaparAddhaM yuvatISu-zAkuM0 3 / 9 / -sumukhi ! subhadrAyAH sutaH/subhadrAyAH sUnuH) subhadrAnA putra subhagaH pazyan sa tvAmupaitu kRtArthatA-gIta0 5 / / abhimanyu. kevalo'pi subhago navAmbudaH / kiM punastridaza- | subhadrApati, subhadrAbhartR, subhadrAsvAmin, subhadreza, cApalAJchitaH-raghu0 1180 subhadrezvara puM. (subhadrAyAH patiH/subhadrAyAH bhartA subhagatA strI., subhagatva na. (subhagasya bhAvaH tal+TAp- subhadrAyAH svAmI/subhadrAyAH IzaH/subhadrAyAH IzvaraH) tva) sAmAnyatApa, saMhatA. ma na. subhagambhAvuka tri. (asubhagaH subhago bhavati, bhU+cvyarthe / subhAJjana puM. (suSThu bhAti, bhA+ka, subhaM aJjanaM khukaJ mum ca) priya. yana2. yasmAt) sa.2gavAna jAu. subhagammanya tri. (AtmAnaM subhaga manyate, man+yat) | subhASaNa, subhASita na. tri. (suSThu bhASaNam/suSThu potAne priya mAnanAra, potAne dekhAvaDuM-suMdara mAnanAra, , bhASitam) sA kyana, sAmu bhASA, sa te. - 'vAcAlaM mAM na khalu subhagaMmanyamAnaH karoti' . pokhaj, 81.5 Dej. -jIrNamaGge subhASitam-bhartR0 3 / 2 / megha0 94 / potAne bhAgyazAlI mAnanA2. subhASitena gItena / yuvatInAM ca lIlayA / mano na subhagA strI. (suSThu bhago yasyAH) meM tanI motha, | bhidyate yasya sa vai mukto'thavA pazuH-subhA0 / . sa5, 162, sI. dhoma, tulasI, sil, bAlAdapi subhASitaM grAhyam-subhA0 / sa.2sava, stUrI, sona3 35. 42mogarI, patine | subhikSa tri. (suSThu sukhena labhyA bhikSA yatra) puS45 priya merI strI, suvaas| strI, nasImahA2 strI. anavANo deza-51. 3. -dvAvimau puruSI loke subhagAtanaya, subhagAtanuja, subhagAsuta, subhagAsUnu sUryamaNDalabhedinau / dAtAnasya tu durbhikSe subhikSe paM. (subhagAyAH patipriyAyAH tanayaH/subhagAyAH tnujH|| vastrahamadaH-vahnipu0 / subhagAyAH sutaH/subhagAyAH sUnuH) patine priya sevA subhikSA strI. (suSThu bhikSyate'sau, su+bhikSa+ghaJ+TAp) strIno putra. 'dhAtRpuSpikA' nAma se jAu. subhagAtanayA, subhagAtanujA, subhagAsutA strI. subhIraka puM. (suSThu bhIH subhIH tAmIrayati virahiNaM, (subhagAyAH tanaya/subhagAyAH tanujA/subhagAyAH sutA) Ir+Nvul) pArAtuM 3. patine priya evI strInI putrI. subhUti puM. (suSThu bhavati, bhU+ktin) te nAme me. subhaGga puM. (sukhena bhajyate, su+bha+ghaJ) nANiya2rnu uta, bIdInu. (srI. suSThu bhUtiH) sAI bhaizvarya, 3. (tri. sukhenAnAyAsena bhajyate, su+bha+ sArI samRddhi ghaJ) sArI sate. mail .tuM choya se, sAthI. subhUma puM. (suSThu bhUmirasya ac samA.) yavatA. bhaMgAya tevuM. kArtavIrya, jenamata pramANe AThamo cakravartI rAjA. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2124 shbdrtnmhoddhiH| [subhUmi-sumitrAtanaya subhUmi strI. (suSThu bhUmiH) sArI bhUmi, sArI bhIna.. sumanas na. (suSThu mano yasmAt karma.) puSpa, dUra- kiM (tri. suSThu bhUmiryasya) sArI bhUmi-bhAna. vAj. sevyate sumanasAM manasA'pi gandhaH kastUrikAjananasubhRta tri. (su+bhR+kta) sAta m25oss4|| 438., zaktibhRtA mRgeNa-rasa0 / ghaj 4 zAnta bhana, sAmu sArI rIte dhAraNa karela. bhana. (strI. suSThu mano yasyAH) bhAratI, zatapatrI. subhRza na. (suSThu bhRzam) atyanta, 405j.. (tri. suSThu (tri. suSTu mano yasmAt yasya vA) saa2| manavANu, bhRzam) atizaya , matyanta. -tvaM cApi subhRzaM ghau 4 25nta manavA - sthitAH sumanaso rAjaMstena kunti ? nocet mAM tvaM bhajiSyasi-devIbhA0 2 / 6 / 26 / rAjJA svadhiSThitAH -mahA0 1 / 49 / 10 / (puM.) heva, subhairava tri. (suSThu bhairavo yasya) atyanta mayaM.42, ghaj paMDita- ramaNIya eSa vaH sumanasAM saMniveza:-mA0 1 / ja bihAmaNuM. lIMbaDAnuM jhADa, mahAkaraMja vRkSa, ghauM. subhra, subhrU strI. (suSThu dhru yasyAH/suSThu bhrU yasyAH / sumanA strI. (suSThu manyate, man+ap+TAp) bhAratI U) nArI, 426 strI. (tri.) suM62 mama2vAj. nAma satA. - sudhruvA sudatA zlakSNasnigdhApAGgena cakSuSA / padmakoza sumanorajas na. (sumanasAM rajaH) puSpanI 204-52 / 2. spRdhA nIlaralakaizca lasanmukham-bhAga0 3 / 23 / 32 / sumanohara tri. (sutarAM manoharaH) atyanta manI42, ghA suma na. (suSThu mIyate'daH, sR+mA-ghabartha ka) puSpa, 4 suM62. dUra (puM. su+mak) yandra, 752, mA . sumantu puM. (su+man+tun) atharvavahana adhyayana 42nAra sumaGgala na. (suSThu maGgalam) sAI bhaMga, (tri. suSTu vyAsano ziSya eka muni, kalkidevano moTo bhAI. maGgalaM yasya) sArA maMgavANu, sAI bhailes. zathano sAthi. (tri.) atyanta aparAdhI, ghau sumaGgalA strI. (suSThu maGgalaM yasyAH) nA. . OM3. aparAdhavALuM. sumati tri. (suSTha matiryasya) sArI buddhivANu sumantra tri. (suSThu mantro yasya, suSThu mantrI vA) 6.25 (srI. zobhanA matiH) sArI buddhi, viyazAnI patnI, A%Ano sAthi. sumantra- tataH sumantrastvaritaM gatvA eka jina devanI mAtA. tvaritavikramaH' -rAmAyaNe / sArI maMtra, zubhaviyA2. sumada tri. (suSThu mado yasya) atyanta mahavAj. sArI sumantrita na. (suSThu mantritam) sArI sadA, sArI *zata bha6vA. viyAra, sArI maMtra. (tri. suSThu mantritaH) sArI sumadana tri. (suSThu madayati kokilAn, mad+Nic+lyu) / vicAra karela, zubha vicAra karela, sArI rIte salAha mAghela. AMbAnuM jhADa. | sumahat tri. (sutarAM mahAn) atyanta moTu. sumadAtmajA strI. (sumadaH Atmaja iva yasyAH) apsa2. sumitra puM. (suSThu mitramasya) te. nAme meM haina tIrtha42, sumadhura na. (sutarAM madhuram) atyanta priya vAya, sAMtvana suratha rAjAno putra eka rAjA. vAzya, (puM.) matimadhu2 2sa, 43 vanaspati. sumitra tri. (suSTu mitraM yasya) sA2mitravANu. (tri. suSThu madhuraH) atyanta madhu2, gha 4 bhAI __(na. suSThu mitram) sArI mitra. gItadhvani sumadhuraM tathaivAdhyApanadhvanim / haMsAn sumitrabhU puM. (sumitrAd bhavati, bhU+kvip) sAra sumadhurAMzcApi tatra suzrAva pArthivaH-mahA0 13 / 54 / 15 / sumadhyamA strI. (suSThu madhyamo yasyAH) suM42 vANI sumitrA strI. (suSThu mitraM yasyAH) sakSma sane zatrughnanI strI. mAtA, 6zarathanI patnI- prAsoSTa zatrughnasudAraceSTamekA sumana puM. (suSThu manyate, man+ap) dhatUro (tri.) sumitrA saha lakSmaNena-bhaTTi0 2. sarge / bhanI 2, suM62. sumitrAtanaya, sumitrAtanuja, sumitrAtanUja, sumitrAputra, sumanaHpatrikA strI. (sumanasaH jAtyA iva patramasyAH sumitrAbhU, sumitrAsuta, sumitrAsUnu puM. (sumitrAyAH kap ata itvam) 'jAtipatrikA' vanaspati. tanayaH/sumitrAyAH tanujaH/sumitrAyAH tanUjaH/sumitrAyAH sumanaHphala na. (suSThu mano yasyAH vA sumanasaH phalam) putraH/sumitrAyAH bhavati, bhU+ kvip/sumitrAyAH sutH| ya35. sumitrAyAH sUnuH) sakSma.. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumukha-suraJjana] sumukha puM. (suSThu mukhamasmAt asya vA ) kheDa bhatanuM / zAka, gaNapati, te nAme eka nAga, garuDano eka putra. sitArjaka dukho varvara bhukha, vanavarvarikA kho (tri. suSThu mukhaM yasya) suMdara bhujavANuM - sunAsaH sumukhaH saumyaH pInAsaH sudvijasmita:bhAga 4 / 21 / 15 / manohara, suMdhara (na. suSThu mukham ) suMdara mukha, eka prakArano nakhakSata. sumukhas puM. ( sumukhaM sUte, sU+kvip) garuDa. sumukha strI. (suSThu mukhaM yasyAH ) suMdara bhujavANI strI, - umeti mAtrA tapaso niSiddhA pazcAdumAkhyAM sumukhI jagAma - kumA0 1 / 26 / suMghara strI. sumuSTa puM. (su+muS + karttari ktic) bheDa bhatano chou . sumU tri. (suSThu mavate, mU+kvip) sArI rAte bAMdhanAra. sumUla puM. (suSThu mUlamasya) dhoNo saragavo. zabdaratnamahodadhiH / (tri. suSThu mUlaM yasya) sArA bhUjavANu. sumUlaka na. ( sumUla+ saMjJAyAM kan ) // 42. sumUlA strI. (suSThu mUlamasyAH) zAsadhAna vanaspati, pRthriparNa vanaspati. sumekhala puM. (suSThu mekhalA yasya) bhyAsa (tri.) suMdara mekhalAvALuM, suMdara kaMdorAvALuM. sumekhalA strI. (suSThu mekhalA) suMdara bhejasA suMdara kaMdoro, sArI mekhalAvALI strI. sumedhas strI. (suSThu medhAH yasyAH asic samA.) bhAvaDAM'esI, jyotiSamatinI velo. (tri.) sArI buddhivANuM. sumeru puM. (suSThu meruH) te nAbhe se parvata, bheru parvata, mALAnI vacceno moTo maNako. sumpaluNTa (puM.) 452. sumbh Sumbh zab6 dukha. sumbha puM. (sumbh+ac) te nAmano kheDa heza. (puM. ba. ba. sumbhaH vAso'styasya ac) suMbha-hezanI rahevAsI. suyazas strI. (suSThu yazo yasya) 14mA vainatIrtha42nI bhAtA (tri.) sArA yazavANuM. suyAmuna puM. (yamunAyA idaM suSThu yAmunaM priyatvenAstyasya ac) viSNu, vatsarA4 kheDa bhatano mahesa, te nAbhe eka parvata, te nAme eka megha. suyuddha na. ( suSThu yuddham ) sAraM yuddha. suyodhana puM. (sukhena yudhyate'sau su+yadh+yuc) dhRtarASTra rAmano moTo putra huryodhana- zIghraM gacchAma bhadraM te na no vidyAt suyodhanaH- mahA0 1 / 155 / 35 / 2125 sura 'Sura dhAtu' dukha. sura puM. (suSThu rAti dadAtyabhISTaM rA+ka) hevasurApratigrahAt devAH surA ityabhivizrutAH - rAma 10 sudhayA tarpayate surAn pitRRMzca vikrama / cukopa tasmai sa bhRzaM surazriyaH prasadya keza vyaparopaNAdiraghu0 3 / 56 / sUrya khAUDAnuM ADa, paMDita. surakRta tri. (sureNa kRtam) heve rela, sUrye rela paMDite karela. surakRtA strI. (suraiH kRtA) gaNo vanaspati. surakta tri. (suSThu raktam) sArI rAte raMgela, pIjuM, dhAdhuM 4 sAsa, sArI rIte rAtra pAbhela, atyantarAgI suraktaka puM. (surakta iva kAyati kai+ka) kheDa bhatano jAMjI, sonAgeru. surakSaNa na., surakSA strI. (suSThu rakSaNam / suSThu rakSA) sArI rIte rakSaNa. surakSita tri. (suSThu rakSitam ) sArI rIte rakSela- 'arakSitaM tiSThati devarakSitaM surakSitaM daivahataM vinazyati / suragaja puM. (surANAM gajaH) bhairAvata hAthI. suragaNa puM. (surANAM gaNa:) hevono samUha, paMDitonI samUha. suragiri puM. (surANAM giriH) bheru parvata. suraguru puM. (surANAM guruH) bRhaspati- ninAya brahmabhavanaM bhItaH suraguruH zacIm- kathAsa0 115 / 72 / suragrAmaNI puM. (surANAM grAmaNIH) 6ndra. suraGga na. ( suSThu raGgo yasmAt) DiMgaNorDa, pataMga. (puM.) nAraMgI, kheGa bhavano jADo, loMya, suraMga. (tri. suSThu raGgo yasya ) sArA raMgavANu, atyanta AnaMdavALuM. suraGgadhAtu puM. (suraGgo dhAtuH) geru. suraGgA strI. (sR+aGgac nipA TAp) saMdhi-sAMdhI, jAMDu, suraMga, bhoyara, bhotha. suraGgikA strI. (suSThu raGgo raJjanaM yasyAH kap ata itvam) bhoravela. suraGgI strI. (suSThu raGgo raJjanaM yasyAH gaurA. GIS ) kAkanAsA vanaspati, rAto saragavo. suracApa puM. (surasya cApa:.) IndradhanuSa. surajanI strI. ( zobhanA rajanI ) sArI rAta. surajyeSTha puM. (sureSu jyeSThaH) brahmA. suraJjana puM. ( su + ra + Nic + lyu) sopArInuM Au. (na.) sopArI. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2126 shbdrtnmhoddhiH| [suraNadI-surabhi suraNadI, surataraGgiNI, suradIrghikA, suradhunI, suranadI, | suradhanuS na. (surasya dhanuH) chandra dhanuSa- suradhanuridaM suranimnagA, suravApI, surasarit, surApagA strI. dUrAkRSTaM na nAma zarAsanam-vikrama0 4 / 1 / (surANAM nadI/taraGgA santyasyAM, surANAM taraGgiNI/ suradhUpa puM. (surapriyo dhUpaH) 27. surANAM dIrghikeva/surANAM dhunI/surANAM nadI/surANAM | suranagarI, surapur srI. (surANAM nagarI/surANAM pU:) nimnagA/surANAM vApI/surANAM sarit/surANAmApagA) havAnI amarAvatI nagarI. of nahI- surasaridiva tejo vahniniSThayutamaizam- suranandA (strI.) te namAnI se nahI.. raghu0 275 / suranAga puM. (surANAM nAgaH) bhairAvata. &tthI. surata na. (su+ram-bhAve kta) strIpuruSa samAgama | suranAla puM. (surapriyaM nAlamasya) vinara vRkSa. 35. 81.31-maithuna- 'kalAzeSazcandraH suratamRditA bAlalala- suranirgandha na. (sureSu nirgandham) patraka 26 (bho.. nAstanimnA zobhante galitavibhavAzcArthiSu janAH-' surapati puM. (surANAM patiH) Indra. -surapatimapi zvA bhartRhariH / (tri. su+ram+kartari kta) atyanta | ___ pArzvasthaM vilokya na zaGkate / na hi gaNayati kSudro bhAsata, atyanta 2bhesa- suratamRditA bAlavanitA- __jantuH parigrahaphalgutAm' bhartRhariH / bhartR0 2 / 44 / bhavanti yatrauSadhayo rajanyAmatailapUrAH surapatha puM. (surANAM panthAH iva gatyA dhArakatvAt ac suratapradIpAH-kumA0 1 / 10 / ghaj 4 bhAyAj. samA.) mA . surataru, suradAru, suradruma, surapAdapa, surabhidAru, suraparNa na. (surapriyaM parNamasya) meM tanI sugaMdhI surabhUruha, suravRkSa puM. (surANAM taruH/surANAM daaruH| auSadhi. surapriyaH drumaH/surANAM pAdapaH/surabhi dAru yasya/ surapaNika puM., surapaNikA srI. (surapriyaM parNamastyasya surapriyo bhUruhaH/surapriyo vRkSaH) vi.682, 48yavRkSa, Than/surapriyaM parNamastyasya Than+TAp) suramutrA vRkSa. devanela vRkSa. surapI strI. (suraparNa+striyAM GIp) 5vA. vR66. suratatAlI strI. (surataM tAlayati, tal+Nic+aN surapAdapa puM. (surANAM pAdapaH) 15482, 485vRkSagaurA. DIe) dtI, 652nI bhara. vetrakIcakaveNunAM gulmAni surapAdapAn -bhAga0 suratA strI. (surasya bhAvaH tal+TAp) hevono samUha, 8 / 5 / 17 / haiva5j- bhavanaM pazya vAruNyaM yadetat sarvakAJcanam / surapura, surapurI strI. (surANAM pUH/surANAM purI) hevAnI yat prApya suratAM prAptA surA surapateH sakhe-mahA0 amarAvatI nagarI. 5 / 98 / 14 / atyanta Asata. avI strI, gha0 4 | surapriya puM. (surANAM priyaH) bhAthiyAna A3, pRspati, 20. strI. Sndra. (tri.) hevana priya. suratAGga puM. (suratasya aGgamatra) suraputrA vRkSa. surapriyA strI. (surANAM priyA) 05, sonaza 40. suratoSaka puM. (surasya toSaka:) astuma bhali. surabhi na. (suSThu rabhate'nena, su+ra+in) sonu, suratoSaka tri. (suraM toSayati, toS+Nvula) devAne / __, (puM. su+ra+in) sa2. gandha- 'sa surabhi saMtoSa upajAvanAra, devone prasanna karanAra. surabhi sumanobharaiH' -zizu0 / -nivartya rAjA dayitAM suratha puM. (suSThu ratho yasya) te. nAme yaMdravaMzI meM dayAlustAM saurabheyIkaM surabhiryazobhiH / payodharIbhUtacatuH 21. tri. (suSThu ratho yasya) suM62. 2thavANu. samudrAM jugopa gorUpadharAmivorvIm-raghu0 2 / 2 / (srI. suradundubhi puM. (surANAM dundubhiH) hevAnuM nA. su+ rabha' +in) sI . vRkSa, 248 vanaspati, te suradundubhI strI. (surANAM dundubhiriva lAdakatvAt) nAme me. bhAtRl, onya, madhenu gAya- sutAM tadIyAM tusa.sI.. surabheH kRtvA pratinidhiM zuciH / ArAdhaya sapatnIkaH suradviS puM. (surAn dveSTi, dviS+kvip) 5.42, 4AnI prItA kAmadudhA hi sA- raghu0 181 / mu2|| nAme dvaSa. 122, 4vAnI zatru- praNipatya surAstasmai zamayitre eka gandhadravya, tulasI, pUrva dizA, pRthvI, gAyonI suradviSAm / athainaM tuSTuvuH stutyamavAGmanasagocaram- mAtA, te nAme kazyapanI eka patnI. raghu0 10 / 15 / (tri. su+rabh + in) saa2|| gandhavANu, sugaMdhI, Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surabhikA-surAGganA shbdrtnmhoddhiH| 2127 suzamohara, viNyAta, adhyAta, ghAra, mano2, suM2, | suravatman na. (surANAM vara) mA. me me, sugandha, yaMpa, 14, vasantaratu, suravallabha tri. (surANAM vallabhaH) haivAna priya.. 4Inu, u, marnu Au, me. ratana gugaNa suravallabhA strI. (surANAM vallabhA) dhojI dhAma. meM tana, sugandhI pAsa, koyasa.rInu A3, 257, | surazAkhin puM. (surapriyaH zAkhI) mulyavRkSa, 65682. yaitra masino, uta, vidvAna. surazreSTha puM. (sureSu zreSThaH) .. sarabhikA strI. (surabhi+svArthe kan+TApa) sonarI / surazreSThA strI. (sureSu zreSThA) all. banaspati. 35, me tanI pa. surasa na. (sukhena rasyate, ras+ka) yojanA sugandhI surabhitvac srI. (surabhi tvak yasyAH) moTI sAyayI. dravya, 4, me tanuM ghAsa. (puM. zobhano raso surabhipatra puM. (surabhi patraM yasya) inArnu, jhADa. (tri.) yasya) nagAunu jAu, bhoya. 2sa., tulasI, sArI 22, sugandhI pAMdaDAvALuM. svAhiSTa 2sa.. (tri. suSTha raso yasya) sA2. 2savANu, surabhipatrA strI. (surabhi patraM yasyAH) junu jAu, saa2|| svAhavAj. -tasyAM prabhUtaM surasaM ca toyaM rAjajAMbunuM vRkSa. kRSNAthavA yatra ca raktamRt vA-bRhat saM0 54 / 103 / surabhirasa tri. (surabhi raso yasya) sugandhI. 2.sa.vANu. surasaGgha puM. (surANAM saMgha:) hevAnI samUDa. (puM. surabhizcAsau rasazca) sugandhA.62. 23.. surasadman na. (surANAM sadma) 250/- vAtAkSiptasamutkSiptaiH surabhirasA, surabhisravA strI. (surabhi raso ysyaaH| surasadmadhvajAMzukaiH- kathAsa0 93 / 83 / surabhiH sugandhiH sravo niryAso yasyAH) sassa.DI. vRkSa. surasabhA, surasamiti strI. (surANAM sabhA/surANAM samitiH) surabhivalkala na. (surabhi sugandhi valkalaM yasya) 4. vonI satmA, hevonI samUha. surabhuvana na. (surANAM bhuvanam) sva.08. surasA strI. (suSThu raso yasyAH) vanaspati, na-mAtA, surabhUya na. (sura+bhU+kyap) vi5, 4156, heva pariyANI, mahazatava.2. vanaspati, rAkSasI- himavaduttare kule surasA nAma rAkSasI / tasyA nUpurazabdena vizalyA thavApaNuM. gurviNI bhavet-hArIte 51 a0 / / suramRttikA strI. (surapriyA mRttikA) gopAyaMhana... surabhedA strI. (surapriyo medo'syAH) mahAbha68 vanaspati. surasASTa puM. (surasAbhiSTaH vyAptaH, az-vyAptau+karmaNi kta) nagA 34 stana jane auSadhasuraripu, suravairin, suravirodhin, surazatru, surAri, nirguNDI tulasI brAhmI bRhatI kaNTakArikA / punarnaveti puM., suravidviS strI. (surANAM ripuH/surANAM vairI/ munibhiH surasASTaH prakIrtitaH-zabdacandrikA / surANAM virodhI/surANAM ripuH/surANAM vairI/surANAM | surasundarI strI. (surapriyA sundarI) mena vagare asa.28virodhI/surANaM zatruH/surANAm ariH) asura. asmin ratizramanudazca sarojavAsAH smartuM dizanti na (tri. suraH ripuryasya/surAn vidveSTi, vi+ dviSa'+ divaH surasundarIbhyaH-kirA0 5 / 28 / te nAme me. kvip) hepAnI sAthe. zatrutA rAmanAra. -prasIda yoginI. vizrAmyatu vIra ! vajraM zarairmadIyaiH katamaH surAri: surasvAmin puM. (surANAM svAmI) chandra. kumA0 3 / 9 / surA strI. (sur+ka, su+rak vA TApa) madha- 'goDI paiSThI surarSabha puM. (sureSu RSabhaH) indra. ca mAdhvI ca vijJeyA trividhA surA / yathaivaikA tathA sarvA surarSi puM. (surapriyaH surazcAsau vA RSizca) na826 vagaire na pAtavyA dvijottamaiH' / / mahA3 pIvAna pAtra.. havana saSi. surAkara puM. (surAyAH AkaraH) madhanu utpattisthAna, suralatA, suravallI strI. (surANAM surapriyA vA latA/ dArU banAvanAra. surANAM vallI) bhAsa.iss, devatA satA, tyasatA, surAgrabhAga puM. (surAyAH agrabhAgaH) 683 052nI ta2. surAGganA strI, ba. va. (surANAmaGganA) menAhi aps.2|20|surlaa strI. (surAn lAti sevakatvena, lA+ka+TAp) 'abhinayamanasaH surAGganAyAH' - kirAtArjunIye / - nahI, te. nAme meM nahI. surAGganAbhavallavIkaraprapaJcacAmarasphuratsamIra-vijitaM suraloka puM. (surANAM lokaH) svA. sadAcyutaM bhajAmi tam-chandoma) sta0 / tulasA. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2128 surAcArya puM. (surANAmAcAryaH) bRhaspati, te nAbhe jainAcArya, droNAcAryanA eka vidvAna ziSya. surAjaka puM. (suSThu rAjate, rAj + Nvul ) sArA rAbhavAnI heza, bhRMgarA4. surAjan puM. (suSThu pUjito rAjA, na Tac) suMhara rAbha, sAro rAbha. (tri.) suMhara rAbhavANuM. sArA zubhavANuM. surAjIva, surAjIvin puM. (surAM surAsampAdanamAjIvati, A + jIv + ac / surAM surAsampAdanabhAjIvati, A + jIv + Nini ) 63 vesI kavanAra-sAsa- kalpapAla: surAjIvI zauNDiko malahAraka:- hemacandraH / surAtri strI. (suSThu zobhanA rAtriH ) sArI rAta. surAdri puM. (surANAmadriH ) bheru parvata.. surApa tri. (surAM pibati, pA+ka) 63 pInAra, hA3Diyu. -'brahmaghnaM ca surApe ca caureM bhagnavrate tathA / niSkRtirvihitA sadbhiH kRtaghne nAsti niSkRtiH / / ' surApANa na. ( surAyAH pAnam ) 683 pIvo te, 63 thIvAno yabhayo. (puM. ba. ba. surAyAH pAnaM yeSAnte) dArU pInAra pUrvadazanA loko. zabdaratnamahodadhiH / surApAtra surAbhAjana na. ( surAyA: pAtram / surAyAH bhAjanam) 63 pIvAnuM pAtra. surApin tri. (surA+pA+ Nini ) madha pInAra. surAbhAga, surAmaNDa puM. (surAyAH bhAgaH /surAyAH maNDam) madhanI tara. surArihan, surArihantR puM. (surArIn hanti, han + kvip/ surAn hanti, han + tRc) viSNu. surArcana na., surArcA strI. (surANAm arcanam / surANAM arcA) hevanI bha. surArha na. ( surAnarhati, ahaM + aN) hariyaMdhana. surAlaya puM. (surANAm Alaya:) bheru parvata, svarga. surAvAri puM. (surAyAH vAri) chA3no hariyo. surASTra puM. (suSThu rASTra ) saurASTra deza ahiyAvA. surASTraja na. ( surASTrAjjAyate, jan+Da) kheDa bhatanI bhATI (puM. surASTre jAyate, jan+Da) kheDa bhatanuM viSa, aNA bhaga. (tri.) saurASTra dezamAM utpanna thanAra surAhna puM. (surapUrvikA AhvA yasya, surAn Ahvayati gandhena vA sura+A+hve+ka) devadhAranuM Au, bharavo, haLadaranuM jhADa. suruGga puM. (su+ruj+aGgac pRSo.) saragavAnuM jhADa. [surAcArya-sulakSaNa suruGgA strI. (suruGga + striyAM TAp) suraMga suraGga vivizustUrNaM mAtrA sArdhamarindamAH- mahA 1 / 149 / 11 / suruGgAhi puM. (suruGgAyAmahiriva) dharADu thora, ghara vagere phADI corI karanAra. suruj, suruja tri. (suSThu ruk yasya / suSThu rujo yasya ) atyanta rogI, ghAsuM 4 mAMhu . surUpa na. ( suSThu sundaraM rUpamasya karma vA ) 3, sAraM 3. (tri. suSThu sundaraM rUpaM yasya) sArA-suMdhara 35vANuM, 3pAjuM. (puM.) vidvAna paMDita. surUpA strI. (suSThu rupaM yasyAH ) sAvadhAna, bhAraMga vanaspati. surUhaka puM. (suya+ruh + kvun pRSo.) galAera vRkSa. surejya puM. (ijyate pUjyate, yaj + kyap surANAmijyaH) bRhaspati. - viSNu surejyo balamiddhutAzastvaSTottaraproSTha padAdhipazva-bRhatsaM0 8 / 23 / surejyA strI. (surANAmijyA) tulasI.. surendra puM. (surANAmindraH) 6ndra. na te giritrAkhilalokapAlaviriJcivaikuNThasurendragamyam - bhAga0 8 / 7 / 31 / soGapAsa - surendramAtrAzrita garbhagauravAt prayatnamuktAsanyA gRhAgataH - raghu0 3 / 11 / surendrajit puM. (surendraM jitavAn, ji+kvip tuk ca ) garuDa, rAvaNano putra indrajita. surebha puM. (su+rebh+ac) bhairAvata hAthI, surevaTa puM. (suSThu revaTaH, su+reva aTan vA ) kheDa jAtanI sopArInuM jhADa. sureza, surezvara puM. (surANAmIzaH /surANAmIzvaraH) ziva, viSNu, brahmA, indra. surezvarI strI. (surANAmIzvarI) hugAddevI, mahAlakSmI, brahmAzI, indrAzI sureSTa puM. (surANAmiSTaH) rAjanuM Au, surapubhAga vRkSa, sureSTA strI. (surANAmiSTA) zivabhastI vanaspati, brAhmI surai tri. (suSThu pracuraM rAH dhanaM yasya) jaDu paisAvAnI bhAsa, atyanta dhanavAna. surottama puM. (sureSUttamaH) sUrya, khaDaDAnuM ADa. (tri.) devomAM uttama. surottara puM. (sureSu uttaraH ) thaMdhana. suroda puM. (sureva udakamasya udAdezaH ) 63no hariyo.. sulakSaNa tri. (suSThu lakSaNaM yasya) sArAM lakSazovAmuM. (na. suSThu lakSaNam) sAraM lakSa . Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sulabha-suvarNabindu] shbdrtnmhoddhiH| 2129 sulabha tri. (sukhena labhyate, su+labh+karmaNi khal) | suvarcaka, suvarcika, suvacin puM. (suSThu varcayati, manAyAse bhegavI 25 tevu, huma nalita, su+varca+Nic+Nvul/suvarca dezabhedo'styasyAkaratvena sAthI bhaNe te, -'na sulabhA sakalendumukhI ca / Than/su+varca+Nic+Nini) Al052. sA kimapi cedamanaGgaviceSTitam' -vikrama0 2 / 9 / - suvarcala (puM.) tanAmanA. ma. deza. idamasulabhavastu prArthanA durnivAram0 vikrama0 2 / 6 / / suvarcalA, suvarcA strI. (suSThu varcayati, su+varca+ yogya, 65yuta- niSThUtazvaraNopayogasulabho lAkSArasaH Nic+kalac-TAp/su +varca+ac+TAp) sUryanI kenacit-zAkuM0 4 / 5 / - mAnuSatAsulabho laghimA- patnI, bhaNasI, sAhitya mahatA vanaspati, brAjhI.. kA0 / suvarcikA strI. (suvarca+Than+TAp) 5. suvarcikA sulabhA strI. (sulabha+striyAM TA) bhASa5. vanaspati, / svarjikAvat bodhavyA guNato janaiH-bhAvapra0 dhUmapatrA vanaspati. suvarNa na., suvarNaka tri. (suSThu varNo'sya) sonu, sulocana puM. (suSThu locane yasya) mRga, 4255. haricaMdana, sonAgeru, dhana, nAgakezara, eka karma barobara (na. suSThu locanam) sAmu netra. (tri. suSThu locanAni 5.4na.. (puM. suSThu varNo'sya suSThu varNo vA) sonu, yasya) suM82 netravAj. te nAme eka yajJa, dhatUro, eka jAtano gugaLa, sAro sulocanA strI. (suSThu locanaM yasyAH) suM62 netravANI | 22. (tri. suSThu varNo rUpamakSaraM vAsya/suSThu varNo'sya kap) s||28 ag[auj, sa28 garnu, s||2|| 2012vANu, sulocanI strI. (sulocana+striyAM jAti. GIS) bhRgalI, suM62, 3ANu. 29. suvarNaka na. (suvarNamiva kAyati, kai+ka) pittama. sulomaza tri. (sulomAni santyasya zaH) suM62 jaizuuj. suvarNakadalI strI. (suSThu varNo yasyAH suvarNA cAso sulomazA strI. (suSThu zobhanAni lomanAni yasya) Lghal kadalI ca) sona3. 45- tanI 3. suvarNakartR, suvarNakAra, suvarNakRt puM. (suvarNaM karoti sulomA strI. (suSThu lomAni yasyAH) tAmavalI. vanaspati, | kR+tRc/suvarNaM suvarNamayabhUSaNAdi karoti, kR+aN/ mAMsadA vanaspati. suvarNaM karoti, kR+kvip-tuk ca) sonI... sulohaka na. (suloha+saMjJAyAM kan) pittama. suvarNagaNita na. (suvarNasya gaNitam) alcuvatI' prasiddha sulohita puM. tri. (suSThu lohitaH) sA. baraM.. eka gaNita. sArA lAla raMgavALuM, ghaNuM ja lAla. suvarNagairika na. (suvarNamiva pItaM gairikam) sonAga. sulohitA strI. (suSThu lohitA) bhaniviA vRkSa - -'gairikaM madhuraM pItaM kaSAyaM vraNaropaNam / ' - kAlI karAlI ca manojavA ca sulohitA yA ca / visphoTAMzoM'gnidAhaghnaM varaM svarNAdikaM zubham' . sudhUmravarNA-muNDakA0 1 / 2 / 4 / | rAjanighaNTau / suvacana na. (suSThu vacanam) sA kyana, sAmu bhASa, suvarNajIvika, suvarNavaNij puM. (suvaNaM tadyavikrayo subhASita. (tri. suSThu zobhanaM vacanaM yasya) saa2| jivikA yasya/suvarNasya baNij bavayorabhedaH) sAnu vacanavALuM, yogya bolanAra. vecI kharIdI jIvanAra, sonAno vepArI. suvacanI strI. (suSThu zobhanaM vacanaM yasyAH Gop) | suvarNanakulI strI. (suvarNamiva pItA nakulI) bhA4sisel. zubhasUcanI eka devI. suvarNapuSpa puM. (suvarNamiva puSpamasya) 204tara vRkSasuvacas, suvacaska tri. (suSThu vaco yasya kap ca) zreSThI suvarNapuSpaiH paurviprAH purohitAH kumudaiH sArI dIvAj. (na. suSThu vacas) sAyana.. bRhatsaM0 29 / 10 / suvana puM. (su+kyu) sUrya, mAna, 240530k, jhADe, suvarNaprasara na. (suvarNasya prasara iva yatra) elavAluka' ___ mitrAnu, u. (na. suSThu vanam) sAsu-suM62 na. 26 mI. suvarca puM. (su+varca+ac) nAme meM hai suvarNabindu puM. (suvarNasya binduriva) vi. vRkSa. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2130 shbdrtnmhoddhiH| [suvarNayuthikA-suvega suvarNayuthikA, suvarNayUthI srI. (suvarNasya yuthikA/ | suvidat puM. (suvidaM guNAThyAM striyAmatati, at+kvipa) suvarNamiva pItA yUthI) pIjI dUdha. 1%. suvarNavarNA tri. (suvarNavat var ' yasya) sonA sevA suvidatra tri. (su+vid+katrac) sajasj, muTumna. vANu. (puM. suvarNavat vaNoM yasya suvarNasya varNaH) suvidallA strI. (suvidatA rAjJA lIyate, lA+ka+TAp) viSya, sonAnI . 'rAjAnA aMtaHpuranI adhikAriNI strI. suvarNavarNA srI. (suvarNasyeva varNo yasyAH) 7562. suvidita tri. (su+vid+kta) sArI rAta. etc., suvarNA strI. (suSThu varNo yasyAH) tj // 2, 4162, | suprasiddha, viNyAta. sonAmujI. suvidhi puM. (suSThu zobhano vidhiryasya suSThu vidhirvA) suvarNI strI. (suvarNa+gaurA. GIS) 42.7 // ii. vanaspati... navamA chaina tIrthaM.42, sA. vi. suvayas strI. (suSThu vayo'syAH) prauDha strI.. (tri. suSThu / suvinIta tri. (su+vi+nI+kta) s||2|| vinayavANu, vayo'sya) suM62 kyavANu. vAye.. suvalli, suvallI strI. (zobhanA valli:/zobhanA vallI) suvinItA strI. (su+vi+nI+kta+TAp) suzAsa. 2||y. somarAji latA. suvihita tri. (suSThu vihitaH) sArI rAta 438, 2||2trot suvasanta puM. (zobhano vasanto yatra) thetra mAninI rIte Acarela. sArI rIte vyavasthA karela, racela goThavesa- savihitayogatayA Aryasya na kimapi pUnama. suvasantaka puM. (suvasanta+saMjJAyAM kan) mAdhavI Adu, parihAsyate -zAkuM0 1 / -kalahaMsamakarandapravezAvasare kAmadevano utsAha, vasantotsava. tat suvihitam -mA0 1 / / suvaha tri. (su+vaha+ac) sArI zata. vaDena2, sAthI suvIja puM. (suSThu vijyate'sau, vij+ka) me. tanu vahana thaI zake tevuM. 3-samasa.. (na. su-zobhanaM bIjam) sAjI . (tri. su-zobhanaM bIjaM yasya) sArA jIvANu. suvahA strI. (sukhena Uhyate vAyunAso, su+va+ suvIraka na. (su+vIr-zauyye+Nvula) sauvI2i04na-surabho. khal+TAp) zesi. vanaspati, zasna vanaspati, suvIrAmla na. (suvIrayati suvIryAnvitaM karoti, su+ godhApaTTI vanaspati, eloparTI vanaspati, sallakI vIr+ac, tAddazo'mlo'sya) i0. vanaspati, viNA, nasotara, rudrajaTA vanaspati, haMsapaTTI suvIrya na. (suSThu vIryaM yasya, suSThu vIrya vA) mora, vanaspati, gaMdhanAkulI vanaspati, kALI musaLI. uttama. vAya, ghaj 4 . (tri. suSThu voryaM yasya) suvAsa puM. (suSThu vAsaH) sArI , muzalI, sArI uttama vIryavALuM, ghaNuM ja baLavAna. zata. nivAsa. 42vo, sArI te 23. (tri. suSThu / suvIryA strI. (suSThu vIrya yasyAHTAp) 35sano chou. vAso yasya) sArI rIta. nivAsa. 422, sugandhaha.2, suvRtta puM. (su-zobhano vRttaH) sU27.. (tri. (suSThu vRttam zayohAra. yasya) s2|| vatanavANu, saa2|| yAritryavAj. -mayi tasya suvAsin tri. (suvAsa+astyarthe ini) sArI rAta suvRtta vartate laghusaMdezapadA sarasvatI-raghu0 8 / 77 / vAsa karanAra, sArI vAsavALuM. suvRtta na. (suSThu vRttaM vartulam) vtu||ut2, gha 04 suvAsinI strI. (suvAsa+ini+GIp) Ailtm. sudhI. gA- mRnAti suvRttena sumRSTenAti hAriNA / pitAne ghera vasanArI juvAna strI, jeno pati jIvato modakenApi kiM tena niSpattiryasya sevayA / -yA hoya. tevI strI. sumukho'pi suvRtto'pi sanmArgapatito'pi ca / mahatAM suvid puM. (suSThu vetti, vid+kvip) uta, vidvAn. pAdalagno'pi vyathayatyena kaNTakaH / / suvid strI. (suSThu vidyate labhyante, su+vid+kvip) | suvRttA strI. (suSThu vRttaM yasyAH) zatrapatrI, sustel saguNI strI, guNavAna strI. vanaspati, drAkSa, yAritryavANI strI. suvida, suvidalla puM. (su+vid+ka/suvidataM rAjAnaM suvega puM. (suSThu vegaH) 5 // 4 32, uttama. va.. lAti lA+ka) 2%Ano yuhI, saMta:puranI 267 (tri. suSThu vego yasya) uttama. vegavANu, atyanta vaDo adhikArI nAjara vagere. vegavALuM. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvegA-suSi] shbdrtnmhoddhiH| 2131 suvegA strI. (suSThu vego yasyAH) bhAsasize0. | suzItA strI. (suSThu zItA) zatapatrI vanaspati, zItala suvela puM. (sugatA velA samudrakUlaM yena pA. sa.) triTa | vAjI strI.. parvata- zrutvA dAzarathI suvelakaTake sAToyamaghe sazIma paM. (sa+zya-maka samprasAraNaM ca) zIta spaza. dhanuSTaGkAraiH paripUrayanti kakubhaH procchanti kokSeyakAn- 4. spaza. (tri. su+zya-mak saMpra0)zAta spazavANu, anagharAdhaye 6 / 17 / (tri. zobhanA velA maryAdA ThaMDA sparzavALuM. sthitiryasya) zAnta, na, nama.. | suzIla puM. (su-sundaraM zIlamasya) . na. vino suveza puM. (sukhena vizyate upabhujyate, su+viz+karmaNi pAvaya2, sA2. svatmAvA. (tri. su- sundaraM zIlaM ghaJ zobhano vezazca) dhonI sesI, sArI veza. yasya) suM82 yAritravANu, s||2|| svabhAvavANu, tvayA (tri. zobhano vezo yasya) s||2|| uttama. vezavAj. suzIlavratapuNyayuktayA samuddhRtaM sAdhvi ! punaH suvyakta tri. (sutarAM vyaktaH) atyanta mudyu, ghaj4 | kulInayA-mahA0 3 / 297 / 43 / spaSTa, atyanta 4.32. suzIlatA strI., suzIlatva na. (suzIlasya bhAvaH, suvrata puM. (suSThu vrataM yasya) te. nAme vIsamA chaina | tal+TAp-tva) suzAsa5, suMvANAdhu, saa2| tIrtha42-munisuvratasvAmI. (tri.) saa2| pratavANu. cAritrya-vALApaNuM. suvratA strI. (suSThu vratA) s||2|| pratavANI strI, suzIla suzIlA srI. (sundaraM zIlaM yasyAH ) 2||nu25% nI meM ya, 542mA chaina tIrtha72nI mAtA rAe. suzarman puM. (zR+manin, suSThu zarma sukhaM yasya) te | suzrIka tri. (sundarI zrIrasya-kap) suM82 zobhAvAj. nAme eka rAjA, trIjA manuno eka putra, te nAme ! (.) sahI vRkSa. me nigha. nA . (tri. suSThu zarma sukhaM yasya) | suzruta puM. (suzrUyate, su+zru+karmaNi-kta) viuitsaa59|| sujavANu, suM42 sumavAj. (na. suSThu zarma) zAstrano kartA vizvAmitrano te temano eka putra, suM62 suma, uttama. suma, me. putra.. teNe racelo Ayurvedano eka graMtha, je Aje paNa suzalya puM. (suSThu dRDhaM zalyaM kaNTakaM yasya) 2rnu bhAratavarSano prAcInatama Ayurvedano pramANika graMtha 53. manAya che. (tri. su +zru+karmaNi kta) sArI te suzavI, suSavI srI. (su+zav+ac+gaurA. GIS/ sAMbhaLela. suSThu+ac+GIS) AsAna 13. ANuM . suSama tri. (sundaraH SamaH) bhanI2, sun62, samAna, suzAka na. (suSThu zAko yasmAt su-zAkaM vA) AI, | sadRzya. dimd, uttama us. (puM. suSThu zAko yasya) suSamaduHSamA strI. (suSamena duHSamaH-TAp) nAma bhIMDAnuM zAka. prasiddha be koDAkoDI sAgaropamano trIjo Aro-eka suzikha puM. (suSThu zobhanA zikhA yasya) suM42 zivaij, zreSTha TocavALuM. suSamA strI. (sundaraH SamaH, TAp) 525 zobhA, ghal suzikhA strI. (suSThu zobhanA zikhA) mayUraziyAvRkSa, uttama. zobhA- 'tarukulasuSamApahArAM janayantI jagati suM62 zavANu, -madhyaM viSIdati bRhatstanabhArabhItaH jIvajAtAtim / kena guNena bhavAnItAta ! himAnImimAM zrAnteva dRSTiramalA suzikhAsamUhaH-bhAgavate 3 / 20 / 36 / vahasi' -bhAminIvilAse / nAgama prasiddha 39 suzIta na. (zobhanaM zItam) pANu yanna. (puM. suSThu 18150 sA5manI 40. bhArI-. .. zItaH) 5. zAta 252, nAnu pI52nu u.. suSAman tri. (suSThu sAma yasya suSAmA. Satvam) suM62 (tri.) atyanta zIta, ghaj 4 4. madhura vacana bolanAra, sArAM sAntana vacana bolanAra, suzItala na. (suSThu zItalam prA. sa.) me tana mAha bolanA2. sugandhI ghAsa. (tri. suSThu zItalaH) atyanta zItasa, | suSi srI. suSira strI., na. (suS+in pRSo. zasya saH/ ghaj 4 - nirmalasvAdu salilaM manohAri suzItalam / zuS+kirac pRSo. zasya saH) vadha, 5tj, poto -mahA0 3165 / 4 / ____isa, che6, nA.. . Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2132 suSira puM. ( zuS+ kirac pRSo. zasya satvam) agni, citrAnuM Au. suSIma tri. ( suzIma + pRSo. zasya satvam) 2Adu, haDu, manohara, zItaja. (puM. suzIma + pRSo.) zItaja sparza, ThaMDo sparza. zabdaratnamahodadhiH / suSupta tri, suSupti strI. ( su + svap-karmaNi kta / su+ svap+bhAve ktin dhI nidrAmAM khAvesuM, ghasaghasATa UMgheluM, nidrAvaza thayela, suSupta avasthAmAM rahela. (na. su + svap+bhAve kta) niMdrA, aMdha, jJAna zUnya khevI avasthA. -'avidyAtmikA hi sA mahAsuSuptiryasyAM svarUpapratibodharahitAH zerate saMsAriNo jIvAH ' zAGkarabhASye / suSupsat tri. (svap+san + vartamAne zata) sUvA 2chatuM, nidrA levA cahAtuM, UMghavA icchatuM. suSupsA strI. (svap + san + ac+TAp) sUvAnI IcchA, nidrA levAnI icchA, UMghavAnI icchA. suSupsu tri. ( svap + san+u) sUvA IcchanAra, nidrA levA icchanAra, UMghavA icchanAra. suSumNA, suSumnA strI. (suSu ityavyaktaM zabdaM mnAyati, mnA+ka + TAp) zarIramAM te nAmanI kheDa naaddiijemAM jIva nidrAvasthAmAM rahe che merorbAhyapradeze zazimihirazire savyadakSe niSaNNe / madhye nADI suSumnA tritayaguNamayI candrasUryAgnirUpA SaTcakrabhedaH / suSeNa puM. (suSThu senayati, senAM karoti ac Satvam) karamadAnuM jhADa, netaranuM jhADa, cikitsaka eka vAnara, zUrasena dezano zubha- sA zUrasenAdhipatiM suSeNamudRizya lokAntaragItakIrtim- raghu0 6 / 45 / viSNu. suSeNikA, suSeNI strI. (suSeNI + kan-TAp / suSeNa + striyAM GIp ) ajuM nasotara, nasotara. suSImA (strI.) te nAmanI kheDa nahI. suSThu avya. (su + sthA + ku) sAraM, sArI rIte, prazaMsAmAM, atizaya evA arthamAM tathA satyamAM vaparAya chepRthostt sUktamAkarNya sAraM suSThu mitaM madhu-bhAga0 4 / 22 / 17 [suSira -suhRd susatyA strI. (susatya +TAp ) 46 rAmanI patnI. susampad strI. (suSThu sampad) saubhAgya, sArI saMpatti, samRddhi (tri. suSThu sampadasya) saubhAgyavANuM, sArI saMpattivANu, samRddhivANuM. susaha tri. (suSThu sahate, saha + ac) sArI rIte sahana thaI zake tevuM, vAyu, sukhethI sahana thAya tevuM. susAra puM. (suSThu sAro yasya) rAtA jeranuM Au suSma na. ( su + mak + suk ca ) chora. susaMskRta tri. (su+sam +kR+kta sum ca ) sArI rIte saMskAravALuM karela ghI vagere, aneka dravyathI prayatnapUrvaka rAMdhela, uttama saMskAravALuM. susatya tri. (suSThu satyam) dhanuM 4 satya, sArI rIte sAyaM. (tri. suSThu sAro yasya) atizaya sAravANuM. susAravat na. ( susAro'styasya matup masya vaH) iTibha (tri. susAra + astyarthe matup masya vaH) atizaya sAravALuM. susikata tri. (suSThu sikatA yasmin) sA42vANu, uttama retIvALuM. susikatA strI. (suSThu sikatA) sAra, uttama bhatanI retI. susImA (strI.) 98 haina tIrtharanI mAtA. sustha tri. ( sukhena tiSThati, sthA+ka) svastha, sujI ArogyavAn, nIrogI- martyo mRtyuvyAlabhItaH palAyan sarvAn lokAn nirbhayaM nAdhyagacchat / tvatpAdAbjaM prApya yaddacchayAdya susthaH zete mRtyurasmAdapaiti bhAga0 10 |3|37 susthatA strI, susthatva na. ( susthasya bhAvaH, tal+TAp / susthasya bhAvaH tva) taMdurastI, sukhIpAsuM, nIrogIpa susnA puM. ( su + snai+kvip-TAp) kheDa bhatanuM dhAnya. sukhAta tri. (su+sne + kta) sArI rAta snAna purela, maMgala dravyathI jeNe snAna karyuM hoya te. susmitA strI. (suSThu smitaM yasyAH) kheDa bhatanI strI. susvapna (suSThu svapnam ) sAraM svapna. suha 'ha' dukha. suhastin (puM.) 6za pUrvadhara paiDI kheDa vainAyArya- mahAgiri suhastyAdyA vajrAntA dazapUrviNaH - hemacandraH / yfe fa. (y feny) qua sia, muzulsa NA rela (na. suSThu hitam ) sAraM hita. suhitA strI. (suSThu hitaM yasyAH ) te nAmanI agninI eka jIbha. suhRd puM. (suSThu hRdayaM yasya mitrArthe hadAdeza:) bhitrasuhRdaH pazya vasanta kiM sthitam - kumA0 4 / 27 / - mandAyate na khalu suhRdAmabhyupetArthakRtyAH megha0 40 / jyotiSamAM prasiddha lagnathI cothuM sthAna. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suhRdaya-sUkSmIbhUta ] zabdaratnamahodadhiH / 2133 suhRdaya tri. (suSThu hRdayam antaHkaraNam ) sArA hRdhyavANuM | sUkSma tri. (sUc + man- suk ca ) nAnuM, jI jArI, uttama bhanavANuM. (na. suSThu hRdayam antaHkaraNam) sAraM hRdaya, zreSTha mana thoDu. (puM.) nirmaNInuM Au katakavRkSa- vimalasvAmino vAcaH katakakSodasodarA - sakalArhatstutiH / sUkSmakRSNaphalA strI. (sUkSmaM kRSNaM phalaM yasyAH) khe jAtanA jAMbunuM jhADa. sUkSmataNDula puM. (sUkSmaM taNDulaM yasya) kheDa bhatanuM 3513. suhRdbala na. ( suhRdaH balam ) bhitranuM jaNa, mitra35 sainya.. suhRdbalavat tri. ( suhRdbala + astyarthe matup masya vaH) mitra35 sainyavANu, mitranA janavAju suhotra puM. ( suSThu hotro yasya) yandravaMzI bheDa rA. suhra (puM. ba. va.) te nAmanI kheDa deza. suhRdezanA soDe. * AtmA saMrakSitaH suhyairvRttimAzritya vaitasIm' - zizu0 / sU 'SU' dhAtu dukha. sU strI. (sU+kvip) prasava, 4nma, bhAvu, utpatti, kSetra, jheMDuvu, preraNA 42vI, bhoDala. sUka na. ( sU preraNe + kvip saMjJAyAM kan) bhala, vAyu, pavana jAe. sUka puM. ( sU - ityavyaktaM zabdaM karoti, kR + ac) varAha, lUMDa, Du''2- santaH zamasukharasikAH sudhAzanAH sUkarAnna iva-vairAgyazatake 16 / dulAra, kheDa bhatano bhRga sUkarI strI. ( sUkara + striyAM jAti GIS) varAhae, bhUMDalA, - ihaiva sA zunI gRdhrI sUkarI copajAyateyAjJa0 3 / 256 / bhAraza, bheDa bhatanI mRgalI, varAhakrAntA vanaspati. sUkta na. ( sU + vac-bhAve kta) subhASita, suMdara athana. -'netuM vAJchasi yaH khalAn pathi satAM sUktaiH sudhAsindhubhi:' bhartR0 2 / 6 | japyAni sUktAni tathaiva caiSAmanukrameNApi yathAsvarUpam - malamAsatattvam / viziSTaekArtha pratipAdaka eka devatAvALo vaidika maMtra samudAya. sUktA strI. (suSThu uktaM kathanaM yasyAH) bhenApakSIsUktA madanazalAkA citrAkSI sArikAvacaNDAtrikANDazeSe / sUkti strI. (suSThu uktiH) subhASita, sAraM vayana. (tri. suSThu uktiryasya) subhASita muMDenAra, sAraM vacana bolanAra. sUkSma na. (sUc+man suk ca neT) go, upaTa, adhyAtma padArtha, te nAme eka arthAlaMkAra. * sUkSmataNDulA strI. (sUkSmastaNDulo'syAH) pIpara. sUkSmatA strI, sUkSmatva na. (sUkSmasya bhAvaH tal+TApsUkSmadarzin tri. (sUkSmaM pazyati, dRz + Nini) vaTalarI tva) sUkSmapazu. buddhivALuM, atyanta uttama buddhivALuM, jhINuM dekhanAra. - na viduryasya bhavanamAdityAH sUkSmadarzinaH mahA0 13 / 14 / 23 / sUkSmadeha, sUkSmAGga puM. (sUkSmazcAso dehazca / sUkSmaM ca tadaGgaM ca) naino bhene tebhsa bhane armA zarIra Ahe che te, vedAntaprasiddha liMga za2I2-je sUkSma mahAbhUtonuM baneluM hoI AtmAne ghaNuM ja AvaraNa karanAra che, je jIvanuM bhoga sAdhana gaNAya che. sUkSmazarIrin puM. (sUkSmazarIra + astyarthe ini) kavAtmA sUkSmazarkarA strI. (sUkSmA zarkarA ) retI. sUkSmazarkarila tri. (sUkSmazarkarA + astyarthe ilac ) zrIeza retIvALo pradeza vagere. sUkSmazAkha puM. (sUkSmo zAkhA'sya) pAlImA thato kheDa jAtano bAvaLa. sUkSmazAli puM. (sUkSmaH sAliriva) sAbho vagere sUkSma dhAnya. sUkSmaSaTcaraNa puM. (sUkSmaH SaTcaraNa:) AMjanI pAMyAmAM thatI eka jAtanI jU. sUkSmA strI. (sUc+man- suk ca neT-TAp) bhU, zrIzI mesI, retI. sUkSmIkaraNa na. ( sUkSma +cvi+kR+ lyuT ) sUkSma 42vu, jI jArI . sUkSmIkRta tri. (sUkSma +cvi+kR+kta) jIzuM rela, bArIka kareluM. sUkSmIbhavana na., sUkSmIbhAva puM. (sUkSma+cvi+bhU+ lyuT/ sUkSma +cci + bhU+ap) sUkSma thavu, jArI tha sUkSmIbhUta tri. (sUkSma + cvi + bhU+karmaNi kta) jIzuM thayesa, jArI thayesa.. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2134 shbdrtnmhoddhiH| [sUkSmailA-sUcizAli sUkSmailA strI. (sUkSmA cAsau elA ca) 9. meA'yI. | sUcikAdhara puM. (sUcikAM zuNDAM dharati, dhR+ac) sUc (cu. ubha. sa. seTa-sUcayati-te) yA. 42vI, thI. (tri. sUcikAM dharati, dhR+ ac) soya dhA258 pAu.matAva, sUyavaj- 'sAraMgAste jalalavamucaH 22. sUcayiSyanti mArgam-meghadUte / atiridoDa 42vI. | sUcikAdharI strI. (sUcikAdhara+striyAM jAti. GIS) sUca puM. hamanI aMdu2. hAthae. sUcaka tri. (sUc+Nvul) 52 72nA2, 45vanA2, | sUcikAbharaNa (na.) vaidhabhai 8. me. auSadha, The batAvanAra, cADI karanAra, AMtarika droha karanAra, saMnipAta rogamAM levAya che. (puM. sUcayati antarduhyati, sUc+Nvula) 03, sUcikAmukha puM. (sUcikeva kamasUkSmaM mukhamasya) soyarnu, tarI- loSTamI tRNacchedI nakhakhAdI ca yo naraH / bhuma, zaM. sa vinAzaM vajratyAzu sUcako'zucireva ca-manu0 471 / sUcikSetra na. (sUcyAkAraM kSetram) 'dIyAvatI' prasiddha bilADo, pizAca, siddhagaNa, buddha, nATaka prasiddha soyanA AkAranuM eka kSetra. sUtradhAra, kathA kahenAra, jhINI DAMgara, sIvavAnuM sAdhana | sUcita tri. (sUc+kta) 42j, deudj, sUyaveDaM - dravya. ___ aGkAnte sUcitaH pAtraistadaGkasyAvibhAgataH-sA0 sUcakI strI. (sUcaka+striyAM jAti. DIe) ga31, d06311| hiza jatAvej. dUta, nisA51, pi2us. sUcitavya tri. (sUca+karmaNi tavyac) sUyavadA dAya, sUcana na. (sUca+lyuTa) sUyavaj, suaj -bhaGgi | 34 445, 49uaal yogya. sUcanavidhau vizArado nArado muniradarzanaM yayau- | sUcitA srI. (sUci+tac+TAp) soyana, 51ma, soya5j. kakhAsarit0 15 / 148 / yI 72vI, hemAuj, sUcidala puM. (sUcivat dalAni yasya) sitAva2. nA. matA, DiMsA 42vI. eka jhADa. sUcanakRt na. (sUcanaM karoti, kR+kvip tuk ca) sUcin puM. (sUca+Nini) sa.6, 1.sU.sa., guptata. sUtra35. vAya, sUtra. (puM. sUcanaM karoti, kR+kvip ___ parvakArI ca sUcI ca mitradhuk pAradArikaHtuk ca) sUtrA2, vidvAna. (tri. sUcanaM karoti, mahA. 5 / 34 / 46 / (tri. sUcayati, sUc+Nini) kR+ kvip tuk ca) yA4282, 452, 33nA2, 4504, suuyvn||2. sUcavanAra. | sUcinI strI. (sUca+Nini+GIp) zata, 4162. sUcanA strI. (suc+yuc+TApa) dRSTi, na42, pI31, sUcipatra na. (sUceH patram) anya viSayane 4||vnaar abhinaya, hAvabhAva-yA, 652no za0 zubho. hI vagai3. sUci srI., sUcI puM. (sUcyate'nayA, sUc+Nic+i/ sUcipatraka puM. (sUciriva patramasya kap) meM tanu puM. sIvyate'nayA, siv+ caT TerutvaM TittvAt GIp, / zA. sUca+ in+ GIp vA) sIbavAna sAdhana soya, zimA, | sUcipuSpa puM. (sUcyAkAraM puSpaM puSpAgraM yasya) 3ta. coTalI, eka jAtanuM nRtya, pustakanA viSayano koTho, | vRkSa-vAna 3. sUkhApatra, pAvabhAvathA. sUyavaj, duaj, hAvabhAva, sUciroman puM. (sUciriva romAsya) hu2, 26, v3. yA nRtyano me. pra.82- sUcirnRtyaprabhede ca vyadhanI sUcivat puM. (sUciriva tadAkAracaJcurastyasya matup zikhayorapi -ratnakoze / tano tri.1, zaMku, ___ masya vaH) 27. eka jAtanI sainyanI bhUharacanA, aMkura, darbhano aMkura, | sUcivadana, sUcIvadana puM. (sUciriva vadanaM yasya/ kANAM pADavAM. sUcIva vadanaM yasya) nANiyo, ma872. sUcika tri. (sUciH tayA sIvanaM zilpamastyasya Than) sUcivadanI, sUcIvadanI srI. (sUcivadana-sUcIvadana+ sIvavAnA dhaMdhA upara jIvanAra-darajI. striyAM jAti. GIS) nANiya. sUcikA strI. (sUci+svArthe ka+TAp) soya, soyo, sUcizAli, sUcIzAli (sUcivat sUkSmaH shaaliH| hAthInI sUMda. __ sUcI zAlI) samo. ko3 sUkSma dhAnya. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcisUtra-sUtra sUcisUtra na. ( sUce: sUtram) soyano choro. sUcIkaTAha (puM.) te nAme kheDa nyAya sUcIkSetra na. ( sUcyAkhyaM kSetram) soyanA khAranuM kSetra. sUcidala na. sUcIpatraka puM. ( sUcIva dalAni yasya / puM. sUcIpatra + saMjJA. kan) sitAvara nAme kheDa Au sUcIpatra na. ( sUcyA: patram) andhanA viSayane bhAvanAra koThA vagere. sUcIpatrA strI. (sUcIva patramasyAH TApU) kheDa bhatanI ghojau. sUcIpuSpa puM. ( sUcIvat sUkSmam puSpaM yasya) devAnuM u. sUcImukha na. ( sUcyAH mUkham ) soyanuM bhoM- sUcImukhena sakRdeva kRtavraNastvaM muktAkalApa ! luThasi stanayoH priyAyAH / bANaiH smarasya zatazo vinikRttamarmA svapne'pi tAM kathamaho na vilokayAmi sA0 da0 8 / 612 / (na. sUcIva mukhaM yasya) hIro, dhonI zabdaratnamahodadhiH / hAla. sUcIroman puM. (sUcIva romAsya) varAha, lUMDa, Du42. sUcIvat puM. (sUcIva tadAkAracaJcurastyasya matuSu masya vaH) garuDa. sUcya tri. ( sUc + yat) sUyavavA sAya, AvavA yogya, kahevA lAyaka. sUcyagra na. ( sUcyAH agram) soyano agrabhAga, soyanI sI. sUcyagrasthUlaka puM. (sUcyagramiva sthUlaH svArthe kaH ) eka jAtanuM ghAsa. sUcyAsya puM. (sUcIva Asyamasya ) G62. sUcyAsyA strI. (sUcyAsya + striyAM TAp) 762 DI. sUcyAhava puM. (sUcyA AhvA yasya) sitavAra nAbhe kheDa 115. sUta puM. (sU-prasave, preraNe aizvaryyaM vA + kta) sUrya, khaDAnu jhAu, kSatriyathI brAhmaNa strImA utpanna thayelI kheDa vasaM42, vizvarmA, sArathi punaH punaH sUtaniSiddhacApalaM harantamazvaM ratharazmisaMyatamraghu0 3 / 42 / jaMhI lATayAra, sUtapurAzI - nenuM nAma somaharSaNa che. (puM. na.) pAra-pAro ( tri. sU-prasave preraNe + kta) utpanna resa, preraNA rela, utpanna thayesa. sUtaka na. ( sU + bhAve kta + svArthe kan ) 4nma mRtyunuM sUta. 2135 sUtatanaya, sUtatanuja, sUtatanUja, sUtaputra, sUtasuta, sUtasUnu puM. ( sUtasya tanayaH / sUtasya tanujaH / sUtasya tanUjaH / sUtasya putraH / sUtasya sutaH / sUtasya sUnuH ) rAdhAputra [. - spardhamAnastu pArthena sUtaputro'tyamarSaNaH mahA0 1 / 135 / 11 / sUti strI. (sU+bhAve ktin) prasava, 4nma, utpattiyathA hi sUtyAmabhijAtakovidAH samAdizan bhAga0 1 / 16 / 1 / pechAza, bhagavu. sUtikA strI. ( sU + kta svArthe ka ata itvaM TAp) suvAvaDI strI, turatamAM jeNe jaNyuM hoya tevI strI. sUtikAgAra, sUtikAgRha, sUtikAbhavana, sUtivezman na. (sUtikAyAH AgArama / sUtikAyAH gRham bhavanam / sUteH vezma) suvAvaDIne rahevA sAyaDa ghara, bhyA suvAvaDI rahetI hoya te ghara. sUtikArAga, sUtiroga puM. ( sUtikAyAH rogaH/sUteH rogaH ) suvAvaDIno roga. sUtikAvezman sUtigRha na. ( sUtikAyAH vezma / sUtyAH prasavasya gRham ) suvAvaDIne rahevA sAyaDa ghara, bhyA suvAvaDI rahe te ghara- sUtIgRhe nanu jagAda bhavAnajo naH - bhAga0 10 185/20 sUtikASaSI, sUtiSaSThI strI. (sUtikAgRhe pUjyA SaSThI/ sUteH SaSThI) sUtiDA gRhamAM prasavadhI chaThe hivase pUjavAnI SaSThIdevI. sUtimAsa puM. ( sUte: mAsaH) garmizI strIno bhagavAno chello mahino. sUtthAna tri. (suSThu utthAnaM udyogo yasya) yatura, bha azvAmAM mazagUla, hoziyAra. 3 aDhavI. sUtpara na. ( su+ut+pR+ap) sUtyA strI. ( sU+kyap nipA. sAdhuH) yajJanA aMga35 eka snAna, somarasa kADhavo. sUtyAzauca na. ( sUtinimittakamAzaucam ) 4nma nimitta sUta. sUtra (cu. ubha. sa. seT -sUtrayati - te) gUMtha. vIMj. sUtra na. ( sUtra + ac) vastra sAdhana, sUtra-sUtara, sUtaranI tAMtazo- maNI vajrasamutkIrNe sUtrasyevAsti me gatiHraghu0 114 | vyavasthA, nATaDano prastAva, asya zabchomAM gaMbhIra ane vistRtabhAva darzAvanAruM eka zAstravAkya, 4noha Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2136 shbdrtnmhoddhiH| [sUtrakaNTha-sUpat sUtrakaNTha puM. (sUtraM yajJasUtraM tadiva vA kaNThe yasya) | sUdana na. (sUd+bhAve lyuTa) AL. 42vI; bhUj, prA, ial, ubUtara, ilz 56. sthA5j, 2005t2, svI.2. (tri. sUd-karmANi lyuTa) sUtrakRta (na.) chainazanamA bhAnera bhagiyA2. hiMsA karanAra, nAza karanAra, vahAluM. paikI eka aMga. sUdazAlA strI. (sUdAdhiSThitA zAlA) 54, 2sI.I, sUtrakoNa, sUtrakoNaka puM. (sUtrabaddhaH koNo'sya/sUtrabaddhaH rAdhAyu- sUdazAlA rasavatIpAkasthAnaM mahAnasam__ koNo'sya kap) uma. hemacandraH / sUtragaNDikA strI. (sUtraM gaNDayati, gaNDi+Nvula+TAp) sUdAdhyakSa puM. (sUdasya adhyakSaH) 5||42||no adhyakSa, vaNakaranuM vaNavAnuM eka sAdhana. 2... 652 hema35. sana2. -'anAhAryaH zucirdasUtragraha, sUtragrAha tri. (sUtraM gRhNAti, gRha + ac/ kSazcikitsitavidAM varaH / sUdazAstravizeSajJaH sUdAdhyakSaH sUtra+graha+aN) sUtra prh9|| 12 // 2, sUtra ghaa24|| prazasyate' -mAtsye 189 a0 1 / / 422. sUdita tri. (sUd+karmaNi kta) bhA. naina, u // sUtratantu puM. (sUtrameva tantuH) sUta2no didel. 13sa, ddiNs|| 438.. sUtratakuMTI, sUtralA strI. (sUtreNa saha tarkuTI/sUtraM lAti, | sUditR tri. (sUd+karmaNi tRc) bhArI nain-2, n||2|| lA+ka+TAp) sUta2 sahita als. 2nA2, &iAL 52 / 2. sUtradhAra puM. (sUtraM nATyasAdhanaM dhArayati, dhR+Nic+aNa) sUna na. (sU+kta tasya naH) puSpa, dUsa, prasava, saM.2. 1123no prastAva. 722 mukhya naTa- pUrvaraGga vidhAyaiva (tri. sU+karmaNi kta tasya naH) visesa, jAlaM.sa., sUtradhAro nivartate-sA0 da0 6 / 283 / suthAra, indra. nbhesa, 6tpanna yathe. sutrapuSpa, sUtrabhid puM. (sUtrArtha puSpamasya/sUtraM bhinatti, sUtra+ bhid+kvip) 5|s.. sUnA strI. (sU+kta tasya na-TAp) ult 4.5sthAna, gRhasthanA gharamAM cUlo-ghaMTI-sAvaraNI-khAMDaNiyo - sutramadhyabhU puM. (sUtramadhyamiva bhavati, bhU+kvip) me. pANiyAruM, e pAMca hiMsAnAM sthAna che, katalakhAnuM, jAtano dhUpa. sUtrayantra na. (sUtravAyanaM yantram) sUta2 vArnu yantra mAMsa vecavuM. - AvApanaM sUtrayantraM yat suutrairbhivessttte-shbdmaalaa| sUnu puM., sUnU strI. (sU+nuk) putra, hI2, sUrya, sUtravINA strI. (sUtrabaddhA vINA) tanI vIu. mA53Ik 3, nAnI Hus. (sU+ nuk /sU+nUk) sUtraveSTana na. (sUtra+veSTa+lyuTa) sUta2 vI2vAnI meM putrI, hIrI, anyA. tano pahA. sUnRta na. (sunRtyatyanena, su+nRt+ghaJarthe ka) satyasUtrAtman puM. (sUtramiva sarvAnuSyUta AtmA svarUpaM natvAgirA sUnRtayAnvapRcchat-bhAga0 1 / 19 / 31 / priya yasya) samaSTi-64chita. yaitanya-Thi25yA. vAsya, bhaMgaNa. (tri. sUnRta-ac) satyavANu, sAyu, sUtrAman puM. (suSThu trAyate, trai+maniNa-upasargadIrghatvam) | priya vAkyavALuM, mAMgalika. sUnRtatA strI., sUnRtatva na. (sUnRtasya bhAvaH tal+TApsUtrAlI strI. (sUtrasya AlI yatra) sUtaranI. sti, tva) satyapa, sayyA. gaLAmAM paheravAnI eka jAtanI mALA. sapa paM. (sauti rasAna, su+uNA. pa, cakArAt kit sUtriNI strI. (sUtra+in-DIp) 11.31.. dIrghatvaM ca) 5, 2sodhyo, vAsa, pAtra, mA. sUtrin tri. (sUtra+astyarthe ini) sUtravANu, sUta2vANu. sUpakAra, sUpakRt tri. puM. (sUpaM karoti, kR+aN/ (puM.) go. sUpaM karoti, kR+kvip tuk ca) 2rAdhanA2, 2soI sUda puM. (sUdayati pazUn, pAkA), sUd+ac) 2sodhyo 7282, 2sodhyo -iGgitAkAratattvajJo balavAn - AhUya vacanaM droNo rahaH sUdamabhASata- miSTapAcakaH / zUrazca kaThinazcaiva sUpakAraH sa ucyatemahA0 11134 / 21 / Na, a52|, 55, bodharanu cANakye / kAu, 506, masAnahA2 mana.. | sUpat (avya.) sArI rAta. Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUpadhUpaka--sUryAdva] sUpadhUpaka, sUpadhUpana, sUpAGga na. ( sUpa + dhUp + Nvul / | sUpa + dhUpa-bhAve lyuT / sUpasya aGgam ) hIMga. sUpaparNI strI. (sUpakaraM sUpasya svAdutAkaraM paNaM yasyAH GIS ) muddagapa vanaspati. zabdaratnamahodadhiH / sUpazreSTha puM. (sUpeSu tatsAdhaneSu zreSThaH) bhaga sUma na. ( sU+uNA. mak) dUdha, pAzI. sUra, sUri puM. (sUte jagat, sU+uNA kran / sU+krin) sUrya, Aunu Au, paMDita, te nAbhe bhinadeva. sUraNa puM. ( sUra + lyuT ) sUrae.. sUrata tri. (suSThu ramate, su + ram- uNA. kta) dhyANu, zAnta. sUrasuta, sUryasArathi, sUryasuta puM. ( sUrasya sUryasya vA sUtaH sArathiH) sUryanA sArathi, aruza- aruNo dRzyate brahman ! prabhAtasamaye tathA / AdityarathamadhyAste sArathyaM samakalpayat-mahA0 1 / 16 / 23 / sUrin puM. (sUraH sUryyaH upAsyatayA vA astyasya ini) paMDita, vidvAna. sUrI strI. (sU+tri+GIS) rArdha, sUryanI manuSya bhatinI strI-hu~tI. sUrkSa (bhvA. pa. sa. seT -sUrkSati) anAra 42vI. sUrkSa puM. (sUrkSa+ghaJ) aucha. sUkSaNa na. ( sUrkSa + bhAve lyuT ) anAha2. sUrpa puM. na. sUrpa + pRSo. zasya saH) DulaparibhAza, dro paribhA sUrpaNakhA strI. (zUrpa iva nakhAH yasyAH ) te nAbhe rAvaNanI eka bahena. satvam / sUrmi + GIp ) sUmi, sUrmI strI. (zUrmi- pRSo. 'zUmi' 'zUrmI' zabda dukhI. sUrya puM. (sR+kyap nipA.) sUrya -sUrye tapatyAvaraNAya dRSTe kalpeta lokasya kathaM tamisrA - raghu0 5 / 13 / khAUDArnu Au, te nAme kheDa dhAnava, sU24 DUbanuM | jhADa. / sUryakanyA, sUryajA, sUryatanayA strI. (sUryasya kanyA sUryyAjjAtA, jan+Da + TAp / sUryasya tanayA) yamunA sUryakAnta, sUryamaNi, sUryAzman puM. (sUryasya kAntaH priyaH / sUryapriyo maNiH / sUrya eva azmA ) iMTi bhi jyotirindhananipAti bhAskarAt sUryakAnta iva tADakAntakaH-raghu0 11 / 21 / sAgiyo atha, sU24 Ila. 2137 sUryakAnti puM. ( sUryeNa kAntiryasya) khaNasI. ( strI. sUryasya kAntiH ) sUryanI hIpti sUryanI DAMti, sUryanuM te4. sUryakAla puM. (sUryopalakSitaH kAlaH zAka.) hivasa. sUryagraha puM sUryagrahaNa na. ( sUryyasya grahaH grahaNam / sUryyasya rAhuNA tadAkrAntabhUcchAyayA grahaNamAkramaNam) sUryanuM grahaNa. sUryaja puM. (sUryyAjjAyate, jan+Da) zani graha, yama, vaivasvata manu, sugrIva vAnara, sAvaza manu, e. sUryatanaya, sUryasuta, sUryasUnu puM. (sUryasya tanayaH) zanigraha, sugrIva vAnara, sAvarthI bhanu, 42, yama, vaivasvata manu. sUryatanuja puM., sUryatanujA strI. (sUryasya tanuja:/ tanujA ) yamunA sUryatejas puM. (sUryasya tejAH ) sUryanuM te4. sUryapatra puM. ( sUrya iva tIkSNaM patramasya ) sAhitya patra / sUryasya vRkSa. sUryaputra puM. (sUryasya putraH) sUryatanaya puM. zab6 huo. sUryabhakta, sUryabhaktaka puM. (sUryyasya bhakta iva priyaH / sUryabhakta + svArthe ka) japoriyAnuM Au (sUryyasya bhaktaH) sUryabhAM prebhavANuM, sUryano lagata. sUryalatA, sUryAvartA strI. (sUryyabhaktA latA / sUrya iva Avartate yA, A + vRt+ac+TAp) sAhityalatA sUra4 vela. sUryavallI strI. (sUryyatulyapuSpikA vallI) kheDa bhatanI ve- arkapuSpI.. sUryasaMkrama puM sUryasaGkramaNa na. sUryasaGkrAnti strI. (sUryasya saMkramaH / sUryyasya saGkramaNam / sUryasya saMkrAntiH ) sUryanuM 5 rAzimAMthI jIbha rAzimAM 4. sUryasaMjJA na. ( sUrya iti saMjJA yasya ) sara. sUryA strI. (sUryasya bhAryyA TAp) sUryanI devabhatinI strI-saMjJA. sUryAloka puM. (sUryyasya AlokaH) sUryanI prAza, sUryanuM te-ta sUryAvartta puM. (sUryya ivAvarttate, A + vRt+ac) bhe jAtano choDa, eka jAtanuM zAka. sUryAzva puM. (sUryasya azvaH ) sUryano ghoDo. sUryAhna puM. (sUrya + A + hve+ka+TAp) tAMbu, khaDaDAnu 313. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2138 sUryendusaMgama puM. (sUryeNa saha indoH saGgama ekarAzyavasthAnarUpamelanaM yatra) amAvAsyA, sUrya ane caMdranI bhejAya. / pra+ sUryoDha puM. (sUryya UDho'stagato yatra ) sUryanI astANa, sUryanA astakALe Avela atithi. sR (cu. ubha. saka. seT sArayati - te ) 4, sthiti 42vI. (bhvA. pa. sa. aniT sarati, juho. para. sa. seT-sasartti) saravu, jasavaM, mRgAH pradakSiNaM sasruHbhaTTi0 14 / 14 / 4vuM, pAse 4, pahIMya. niSpAdya harayaH setaM pratItAH sasrurarNavam-rAma0 sR= prasarati - prasara, IsAvu, utpanna thavuM vyApaka, ghasa, khAgaNa dhuM, vahevu, vistAra pAmavo, prayAra pAbhavI, lohitAdyA mahAnadyaH prasanustatra cAsakRtmahA0 | sattAvanA thayuM tatpara thayuM prati + sRpratisarati -pAchA bhyuM, sAmA thayuM, Dumalo urakho, vi+sR-visarati IsA, vistAra pAmavo; sam+sRsaMsarati -utpanna thayuM, unmavu, pAmavu, pari+sRparisarati -yAre tara vaDevu, yo jAdu ivu, vyApa, IlA, nis + sR nissarati -nIDajavu- bANe: svakArmukaniHsRtaiH rAma0 / yo hemakumbhastarnAniHsRtAnAM skandasya mAtuH payasAM rasajJaH - raghu0 2 / 36 / ahAra dhuM yAsyA vu, vahevu. AsapAsa irkhu, upa + sRupasati -pAse, majavu, musAata levI, kailAsanAthamupasRtya nivartamAnA- vikrama 0 1 / 3 / yAsyA abhi+sR- abhisarati -ta23 dhuM pAse vu, sAme 4, sundarIrabhisasAra - kA0 58 / vallabhAnabhisisArayiSUNAm - zizu0 10 / 20 / yadapasarati meSaH kAraNaM tat prahartum paJca0 3 / 43 / tumaso vo, yaDhAI ravI, saMDeta sthAne dhuM, anu + sR anusarati anusaravu, pAchaNa dhuM. apa + sR- apasarati -jasavaM, pAse dhuM, pAchA i. (kryAdi0 para. - sRNAti ) bhArI nAja, ghA 42vI. AghAta pahoMcADavo. sRka puM. (sR+kak) rAtri viDAzI umaja, haraDoI bhaja, jAe. sRkaNDu puM. (sR+kvip pRSo. sR cAso kaNDuzca) ja24no roga. zabdaratnamahodadhiH / sRkAla, sRgAla puM. (sR+kAlan kasya netvam / sR+gAlan gasya tvam) ziyANa. [sUryendusaMgama-sRp sRkAlI, sRgAlI strI. (sRkAla - sRgAla striyAM jAti. GIS ) ziyANavI. sRkka, sRkkan, sRkkin na, sRkkiNI strI. (sRj + kankanin vA kasya netvam / sRj + kvanip kasya netvam/ sRj + kvanip pRSo. GIp / (na. sRj + kvanip pRSo.) hoDanA cheDAno bhAga-galoI. sRga puM. (sR + gak-gasya netvam) 'bhindipAla' nAme astra. sRgAla puM. (sR + gAlan masya netvam ) ziyANa te nAbhe kheDa haitya sRj (divA. A. sa. aniT sRjyate) tyAga 42vo, tavu, samavu. ( tudA. pa. sa. aniT sRjati.) samavu, pehA Davu chor3avu. sRjakAkSAra puM. (sRjati varcasvitvaM sRj +ka tataH svArthe ka, sRjakA cAsau kSArazca) sAlajAra. sRNi puM. (sR+nik) zatru, duzmana. (strI. sR+nik/ sR + nik + vA GIpa) aMGkuza - madAndhakariNAM darpopazAntyai sRNiH - hito0 2 / 165 / sRNikA, sRNIkA strI. (sRNi+kan+TAp / sRNi+ Ikan+TAp) sAja. sRta sRti tri. (sR + karmaNi kta) gayesuM, saraDela, jasela. strI. ( s + bhAve ktin) saravu, jasavu, vu, bhArga, rasto- naite sRtiM pArtha ! jAnan yogI muhyati kazcana bhaga0 8 / 27 / sRnvan puM. (sR + kvanip tanAgamazca ) prabhapati, visarpa, vRddhi, vadhavu. sRtvara tri. (sR + kvarap tanAgamazca) saranAra, jasanAra, 4nAra. sRdara puM. ( sR + arak duk ca ) sApa. sRdarI strI. ( sRdara + striyAM jAti GIS) sAyalA. sRdAku puM. (sR+kAk-duk ca ) vAyu, agni, %, citrAnuM Au, 'pratisUryaka' zabda dukho, mRga, 2, (strI.) nahI. sRp (bhvA. para. sa. aniT sarpati) bhavu, peTe yAsavu ( anu + sRp anusarpati) pAse 4 girimanvasRpad rAmaH bhaTTi0 6 / 27 / (apa+sRp-apasarpati) yAsyA vu, jasavu, yakti tha, bhevu, pAchA paDavuM tvaritamanena tarUgahatenApasarpata- uttara0 4 / (vi + sRpvisarpati) Ama tema chouvuM yaH subAhuriti rAkSaso'parastatra tatra visasarpa mAyayA raghu0 11 / 29 / Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sRpATa-senAcara] shbdrtnmhoddhiH| 2139 isA- manorAgastIvra viSamiva visarpatyaviratam-mA0 / sekima na. (sekena nirvRttam, seka+vA Dima) bhUgo. 2 / 1 / ghasa, DUya 42vI, 4.3 chUTA thaj, aug, | sektR puM. secaka tri. (siJcati retaH, sic+tRc) hou, (sam+sRpa-saMsarpati) sa24j -saMsarpatyA sapadi | pati, ghI, svAmI, bhegha, bhotha. (tri. sic+tRc/ bhavataH srotasi chAyayAsau-megha0 51 / vo, isAg, | sic+ karmaNi Nvul) sIya-2, 7i2-2, bhAnu yAbaj, A2, (ud+sRp-utsarpati) ye yaDhaj; ranA2. qug, bhAga 4- saritpravAhastaTamutsasarpa- secaka puM. (siJcati toyena pRthivIm, sic+Nvula) raghu0 5 / 46 / (upa+sRpa-upasarpati) sabhI5.4, pAse megha, bhotha, sAyanA2. xj, gati 42vI, anubhava, saj. (pari+sRp- | secana na. (sic+ bhAve lyuTa) sIyaj, sizj bhAnu parisarpati) yota26 4, 3j, mAma tama. 32... 2, 2, 2, 85... sRpATa puM., sRpATikA, sRpATI strI. (sRp+kATan/ secanI strI. (sacena+striyAM Gopa) 55 va3 7i2vAnu sRpATa+svArtha ka ata ittvam+ TAp/sRpATa+striyAM | me. nAnu pAtra, Dolayu. GIp) . tanu bhA5, sohInI ghA2, (sro.) yAMya seTu puM. (siTa+un) tarabUyano vedo. 59. setikA (sI.) ayodhyAna nAma- sAketa / sRpra puM. (sRp+kan) yandra, 75.2. setu puM. (saka+tun) pusa- vaidehi ! pazyAmalayAd sRbh 'bh' dhAtu mA. vibhaktaM matsetunA phenilamamburAzim-raghu0 1312 / sRmara tri. (sR=+kamarac) 4nA2 (puM. sR+kmarac) | 5- nalinI kSatasetubandhano jalasaMdhAta ivAsi eka jAtano mRga. vidrataH-kumA0 4 / 6 / ghoriyo, 12vRkSa. sRSTa tri. (sRja+karmaNi kta) sarala, pahA 730, setuka puM. (setureva, svArthe ka) prasava maMtra, OMt2 maMtra __yoda, 31, nizcaya 428., blsh5||28, -mantrANAM praNavaH setustatsetuH praNavaH smRtaH / tasa, chousa.. sravatvanoMkRtaM pUrva parastAccA vidIryate-kAlikA0 / sRSTi strI. (sRj+ bhAve ktin) sa24. shaa||2; 2vRkSa. syavaM -ki mAnasI sRSTi-zaka0 4 / -yA sRSTiH / setubandha puM. (setorbandhaH) Hi x4 mATe zrI rAmayandre sraSTurAdhA-zakuM0 11 / -sRSTirAdyeva dhAtuH- megha0 82 / nala vAnara pAse baMdhAvelo samudra uparano pula, pANInI chouj, ddeg4, svabhAva, sa. 2tuM. ni, 4Ata, mI, dhoriyo, pura Miat- vayogate kiM saMsAra, utpatti, ma. vanitAvilAso jale gate kiM khalu setubandhaH-subhA0 / sRSTikaraNa na. (sRSTi+kR+lyuT) sa24j. 6tpanna harakoI pANIno bandha, e nAme eka kAvyagraMtha. 2j, pe68 42. setubhedin puM. (setuM bhinatti, bhid+Nini) nepaNAna sRSTikartR, sRSTikRt tri. (sRSTi+kR+tRc/sRSTi+ kAu. __kR+kvip tuk ca) sa24nA2, paMha 42nA2, 6tpanna setuvRkSa paM. (setunAmako vRkSaH) 4.25 // vRkSa. 72nAra. setra na. (si-bandhane+STran) 1. sRSTipradA strI. (sRSTi pradadAti, pra+dA+ka+TAp) sedhA (srI.) u31, zeMDhA. garbhadAtrIno choDa. senA strI. (saha ineta prabhuNA vA) 1242 sainya- 'sa saMbha ghRbh dhAtu huA. senAM mahatI karSan pUrvasAgaragAminIm' - raghuvaMze / sR (krayA. pa. sa. seTa-sRNAti) DiMsA 42vI.. -senAparicchadastasya dvayamevArthasAdhanam-raghu0 1 / 19 / sek (bhvA. A. sa. seTa-sekate) mana 42, 4.. te nAme eka jinadevanI mAtA. seka puM. (sic+ghaJ) sIyaj, 7izj, bhAnu 42. | senAGga na. (senAyAH aGgam) DAthI-gho.31-25-pAyahano sekapAtra, sekA, secana na. (sicyate'nena, sic samUha- hastyazvarathapAdAtaM senAGgaM syAccatuSTayam / karaNe+ghaJ, sekakartRkaM pAtram/sic karaNe ssttrn| | sainyanuM harakoI aMga. sicyate'nena, sic karaNe lyuT) sIyavAnu, pAtra, | senAcara puM. (senAyAM carati, car+Ta) 224 sius, 7i2vAnu, pAtra- vRkSasecane dhArayasi me- zakuM0 1 / / sainyane manusa282. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2140 shbdrtnmhoddhiH| [senAnI-sevyA senAnI, senApati puM. (senAM devasenAM vA nayati, / sevaka tri. (sIvyati, siv+Nvula) sIvanA2, sacinAra nI+kvip/senAyAH patiH) senApati, 1.242no 431, | yA42-nI42, hAsa.- AzritasevayA dhanamicchadbhiH aghi ti: svAmI- senAnInAmahaM skandaH bhaga0 sevakaH pazya kiM kRtam / svAtantryaM yaccharIrasya 10 / 24 / mUDhestadapi hAritam-heto0 2 / 20 / sevA 4282, senApatitA strI., senApatitva na. (senApaterbhAvaH tala+ ArAdhanA karanAra. TAp-tva) senApati sevakAlu puM. (sevaM seviphalamiva kAyati, kai+ka sevakasenAmukha na. (senAyAH mukham) sainyano mAmA, / zcAsau Aluzca) 'nizAbhaGgA' vRkSa. lazkarano mokharo (senAno eka bhAga ke mokharo, | sevadhi puM. (sevaM sevanaM dadhAti. dhA+ki) mano , jemAM khAsa karIne traNa hAthI, traNa ratha, nava ghoDA bhaMDAra, kuberanA zaMkha vagere bhaMDAra ane paMdara mANasonuM pAyadala hoya.) sevana na. (siv-sev vA+lyuTa) sIaj, Hij, 2.zraya senArakSa puM. (senAyAH rakSaH) sainyanu. 2325 4282- 52vI, bhogavaj -yat karotyekarAtreNa vRSalIsevanAd paheregIra eka sainya. dvijaH-manu0 / 65 mA 42vI, wiuj, dhana, pU4, sepha puM. (sika+pha) puruSarnu yiha liMga. ma . semantI strI. (sima'+jhi gaurA. GIS) sa36 guvAjana sevanI strI. (sevyate'nayA, siva+lyuTa +GIp) soya. sa, sevatI. sevanIya tri. (seva+karmaNi anIyara) sevA 42vA vAya, sera (puM.) tanu bhA5, seranu, u2- pAdonagadyAnakatu- ___ mA u45, bhogavA yogya. ___ lyaTakairdvisaptatulyaiH kathito'tra seraH -liilaavtii| | sevamAna tri. (sema'+vartamAne zAnac) sevA 42tuM, serAha (puM.) ghogo gho. . sevatuM, matuM, bhogavatuM. serAhI strI. (serAha+striyAM jAti. GIS) dhonI. dho... sevA strI. (seva+a+TAp) ma%j, sevaj, 64mI. seru tri. (si-bandhane ru) bandhana. 4282, Midhana.2. karavo, ArAdhana karavuM, Azraya karavo, pUjavuM, pUjA sela pel' dhAtu, humI 4, Da-maNa. 42vI, yArI 42vI, nI43- sevAM lAghavakAriNI la paM. (si+la) tana Au. khemAta pakSa. katadhiyaH sthAne zvavattiM vidaH-madrA0 3 / 14 / . seva (bhvA. A. sa. seTa-sevane) seva, sevA 42vI, hInasevA na kartavyA-hito0 3 / 11 / mApANI- prAyo bhRtyAstyajanti pracalitavibhavaM sevAvRtti strI. (sevAyAH vRttiH) no, yA, satpa. svAminaM sevamAnAH-mudrA0 4 / 21 / yA, aizvaryAdanapeta- / sevi na. (sev+in) me tanu, 3-72, sa324na. mIzvaramayaM loko'rthataH sevate-mudrA0 1 / 4 / 65mogA sevikA (strI.) me tana 54vAna-seva. 12vI, 65yogamAM se- kiM sevyate sumanasAM manasA'pi | sevita tri. (sev+kta) sevesa, sevA 438., ma. gandhaH kastUrikAjananazaktibhRtA mRgeNa-rasa0 / vA22 bhogavesa, mArAdhesa, pUThesa. bhAva- deg4, 23- taptaM vAri vihAya tIranalinI / sevitavya tri. (sev+karmaNi tavyac) sevA 421 // yogya. kAraNDavaH sevyate ? -vikrama0 2 / 23 / A+seva- ma4vA dAya, bhogavA yogya. Asevyate- 65 mA 42vI- yad vAyuranviSTamRgaiH | sevitR, sevin tri. (sev + tRc/seva+astyarthe Nini) kirAtairAsevyate bhinnazikhaNDibarhaH-kumA0 1 / 15 / - sevA 522, sevanA2, bh.4||2, mArAdhanA2, pUchanA2.. pravAtamAsevagumAnAM tiSThati-mAlavi0 1 / upa+seva- | sevya na. (sev+Nyat) vI29bhUja-sugandhIvA sa. upasevyate -sevA 42vI, sanmAna 2. ni+sev- / (puM.) pI5mAnuM jAu, usa vRkSa. (tri.) sevanIya' niSevyate =5757, anusara, sabhyAsa. 12vI, 206 mI. sevA 42vA sAya:- bhayaM tAvat 64mI 62vI- niSevate zrAntamanA viviktam- sevyAdabhinivizate sevakajanam-mudrA0 5 / 12 / zakuM0 5 / 5 / mama - niSevitamapakriyayA samupaiti / sevyatA srI. sevyatva na. (sevyasya bhAvaH tal+TAp sarvamiti satyamadaH-zizu0 9168 / / tva) sevA 42vA yogya5. seva na. (sev+karmaNi gharthe ka) me tanuM dUdha. | sevyA strI. (sev+Nyatha+TAp) 6. vRkSa. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sai-so] shbdrtnmhoddhiH| 2141 sai 'pai' dhAtu duAo, kssaae| tha, naSTa tharbu, 12mA ya. | saindhI (strI.) tAra 3nI 2sa-tI. saiMha tri. (siMhasyedaM, siMha+aN) siMDanu siMha saMdhI sainya na. (senAyAH saMghaH SyaJ) maNe hAthI-gho.31 ___-dyutiM saihIM kiM zvA dhRtakanakamAlo'pi labhate / / vagerenuM lazkara, senAno samudAya, lazkarI samudAya - saiMhahI strI. (siMhale deze bhavA, aN+GIp) siMDasa- sa pratasye'rinAzAya harisainyairanudrutaH-raghu0 12 / 67 / dezamAM thanArI pIpara. sena. (puM. senAyAM samavaiti, jya) 1242 sius, saihika, saihikeya puM. (siMhikAyAM bhavaH, Thak/siMhikAyAM | sainiDa, 6242. hAthI-ghosa vagere. ___ bhavaH Dhak) rAgraha (bhAtR524 nAma.) sainyapati, sainyAdhipa, sainyAdhipati puM. (sainyasya saikata na. (sikatAH santyatra, aNa) puSTha 3dauno patiH/sainyasya adhipaH/sainyasya adhipatiH) senApati. nahI 3 nArI - toyasyaivApratihatarayaH saikataM saimantika puM. (sImanta+ThaJ) siMdUra. setumoghaH-uttara0 3 / 16 / -suragaja iva gAGgaM saikataM | sairandhrI, sarindhI strI. (sIraM halaM dharati, dhR+mUla0 ka supratIkaH -raghu0 5 / 75 / puSTaNa retIvANu.. mum ca sIrandhraH kRSakastasyedaM zilpa karma aN+ saikatika puM. (saha ekatayA saikataM, tadasyAsti SThan) | tadasyAsti ac+gaurA. GIS/sairindhrI+pRSo.) 5.24 saMnyasta. saMnyAsa.kSapa.sAdha. (tri. saikata+Thana) ghera rahenArI potAne svAdhIna evI kArIgara strIsjvaannu, saMkhyA 9vanA2. (na.) maMgalasUtra. me. satanI sI. -sairandhaM vAgurAvRttiM sUte saikateSTa na. (saikataM sthAnamiSTaM yasya) mA. dasyurayogave- manu0 10 // 32 / / (tri. saikataM sthAnaM iSTaM yasya) 3tANa prazane / sairika puM. (sIra+ThaJ) DUta, jayanArI 6. praya hoya te. | sairibha puM. (sIre hale tadvahane ibha iva zUratvAt zAka. saitavAhinI strI. (sitAyAH zarkarAyAH ayam aN | svArthe'N) 5.32. avamAnita iva kulIno dIrdhaM niH saito madhurarasastaM vahati, va+Nini DIp) all ___ zvasiti sairibhiH- mRccha0 4 / nahI. sairibhI strI. (sairibha+striyAM jAti. GIS) bhaMsa. saiddhAntika tri. (siddhAntaM vetti, vid+Thak) siddhAnta ne. sairIya, sairIyaka, saireya, saireyaka (sIrasyedaM, sairaM jANanAra. halAkAramahaMta, saira+cha/sairIya eva, svArthe saMjJAyAM sainApatya na. (senApaterbhAvaH karma vA SyaJ) senApati, vA kana/sairaM sIrAkAramarhati Dhaka/saireya+ svArtha senApatipada. ka) jIjI vanaspati. sainika puM. (senAyAM samavaiti senA+Thak) maNetA DAthI- | saivAla na. saivAlaka puM. (sevAyai mInAdInAmupabhogAya ghosa 473, 51432. sipA. (tri. senAyA idaM | alati paryApnoti ac+sevAlaM tataH svArthe aN/ Thak) 1242nu, 1142 saMbaMdhI.... saivAla+svArthe ka) zevANa. saindhava na. (sindhunadIsamIpe deze bhavam vA aN) | saisaka tri. (sIsakasyedaM aN) sAsAnu, sIsA saMbandhI. siMghAsU, sainya saMbaMdhI (puM. sindhurabhijano'sya. so 'So' dhAtu mo. (divAdi0 para0 syati)= vadha sindhu +aNa) me tano dho. tri. (sindhoridaM, 42vI, naSTa 72j, pUre 72. ava+syati-avasyati sindhu+aN) samudranu, samudra saMbaMdhI, sindhu dezamA -samApta pUre 2j. -yUpayatyavasite kriyAvidhau-raghu0 honA2-thanA2. 11 / 37 / -avasitamaNDanA'si- zakuM0 4 / saindhavaka tri. (saindhava+vuJ) siMdhu dezana 5 duHvl. adhi+ ava+syati-adhyavasyati mAnane 68 42jthayela mAnavI. kathamidAnI durvacanAdadhyavasitaM devena-uttara0 1 / saindhavakhila na. (saindhavameva khilam) sazyahAnaMha pari+ava+ syati-paryavasyati -pUra 2, samApta __ 52mAtmA, 52bhezvara. 42-yaI 4- eSa eva samuccayaH sadyoge'sadyoge saindhavaghana puM. (saindhavasya ghanaH) siMghAsUno du:32. sadasadyoge ca paryavasyatIti na pRthak lakSyatesaindhavI sro. (sindhudeze bhavA, sindhu+aN+GIp) kAvya0 10 / vi+ava+sthati-vyavasyati -242, sidhu dezanI ghoDI, siMdhI ghoDI. hAtha-paga kAme lagADavA koziza karavI, prayatna karavo, Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2142 shbdrtnmhoddhiH| [so-somana sAma 12vI- dhruvaM sanIlotpalapatradhArayA zamIlatAM | sopAna na. (upa+ana+bhAve ghaJ saha vidyamAnaH upAnaH chettumRSirvyavasyati-zakuM0 1 / 18 / mana 42vI, yA, upari gatiranena) 5thiyu - ArohaNArthaM navayauvanena -pAtuM na prathamaM vyavasyati jalaM puSpAsvapIteSu yA- ___ kAmasya sopAnamiva prayuktam-kumA0 1 / 39 / zakuM0 4 / 9 / . sopAnamArga puM., sopAnaparamparA strI. (sopAnena cihnitaH so strI. (So+kvipa) pAvatI. mArgaH) ni.sa.29. -vApI cAsmin marakatazilAbaddha soDha tri. (saha+kta ottvaM) saDe, melukSamAvANu, sopAnamArgA-megha0 76 / -samArurukSurdivamAyuSaH kSaye kSAnta, 1st vagaire saDana 42nA2, kSamAvANu. tatAna sopAnaparamparAmiva- raghu0 3 / 9 / / sor3ha tri. (saha+tRc vA iDabhAvaH) saDana. 4282, sobhAjana puM. (zobhAJjana+pRSo.) sa22vArnu mA. kSamA karanAra, kSamAvALuM. soma puM. (su+man) yandra, -'puSNAmi cauSadhIH sarvA sotkaNTha tri. (saha utkaMThayA) GrostatNu, bhAtu2, somo bhUtvA rasAtmakaH' bhaga0 / (na. su+man) utsu- sotkaNamAliGganam / / yobhAnuM ll, 4.51A, pUra, mujhera, yama, vAyu, te sotprAsa na. (ud+pra+as ghaJ saha utprAsena sahasya nAme me. vastu, 5, somasatA, bhauSadhi, vAna2, saH) priyavAzya, 48oti. somarasa, amRta kiraNa, ziva, vAnarono rAjA sugrIva, sotprAsa tri. (saha utprAsena sahasya saH) mahAsya te nAme eka yAga. 4282, bhoTathI. usanAra, uma312 sanA2. (puM.) | somagarbha puM. (somasya garbhaH -sthAnam) vi. aTTahAsya, moTethI hasavuM, khaDakhaDATa hasavuM. somaja na. somatanaya puM. (somAt tatkSaritoSadhistharasodaka tri. (udakena sahitaH sahasya saH) 5ulatNu, sapAnAt jAyate jan+Da) dUdha. (puM. somAt jAyate, pANI sahita. jan+Da) sugha.. (tri. somAjjAyate, jan+Da) yaMdrathI sodaya tri. (saha udayena sahasya saH) yavANu, sAmavANu, tpana thaye. (somasya tanayaH) budha aDa. dvivANa. vyAsahita.92 thayesa. 6pana thayesa. | somatanayA, somatanajA, somapatrI, somasatA, sodara, sodarya puM. (samAnamudaraM yasya/samAne udare somasUnU, somodbhavA strI. (somasya tanayA/somasya zayitA yat sAdeza) sago mA5, 2 peTe 4nbhesa tanUjA/somasya putrI/somasya sutA/somasya sUnU/ mAI. somasya udbhavA) nA nahI. sodarA, sodaryA strI. (samAnamudaraM yasyAH/sodaryA striyAM / somatanuja, somatanUja, somaputra, somasuta, somasUnu, TAp) sa0 gAuna, me. 2 degnmekA pAuna- bhrAtuH | somodbhava (somasya tanujaH/somasya tanUjaH/somasya sodaryamAtmAnamindrajidvadhazobhinaH-raghu0 15 / 26 / / | putraH/somasya sutaH/somasya sUnuH/somasya udbhavaH) sodyoga tri. (udyogena sahitaH, sahasya saH pUrva. ni.) sudha paDa. udhogavANu, 6dhamavANu, parizramI, manatuM. somatIrtha na., somanAtha puM. (somena kRtaM tIrtham/ sonaha na. (su+vic save nAte, naha+ka) 6.sa.EL. somasya nAthaH) prabhAsa. tAtha, somanAthana prasiddha sonmAda tri. (saha unmAdena sahasya saH) ij, pAsa, zivaliMga, jenI prabhAsa tIrthamAM pratiSThA thayelI che unmAda rogavALuM, cittabhramavALuM. te maMdira ane mUrtinI jhaverAtathI pUrNa pratimA ane sopaplava puM. (saha upaplavena) du:vl, ASuthA. gherAyeda maMdirane joIne mahammada gijhanI Azcaryacakita thaI sUrya 3 yandra, zatrumAthI ita. (tri. saha upaplavena gayo ane sana 1024mAM e maMdirane toDI nAkhI sahasya saH) 6padravavANu, upadrava sarita. emAM je khajAno bharelo hato te UMTo upara lAdI sopadhi kriyA. vi. avya. (saha upadhinA yasmin (6415 gayo- teSAM mArga paricayavazAdarjitaM gurjarANAM ___ karmaNi yathAsyAttathA) 454thI, tAthI, suthyApU.. yaH santApaM zithilamakarot somanAthaM vilokyasopAdhi, sopAdhika tri. (saha upadhinA sahasya sH| vikramAGke 18187 / (sopAdhi-kap) 6dhivAj, 64dhi sahita, sAmAnA / somadhArA strI. (somasya dhAreva) Aza. CLCL bhATa 43j hAna, 15 za2tathI. dhAyesa.. soman puM. (su+manin) yaMdramA. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ somapa-soSyantIhoma ] somapa, somapA, somapAyin, somapItin | somapIthin, somapIvan puM. (somaM tadsaM pibati, pA+ka / somaM pibati, pA+ kvip / so+pA+Nini / pItamanena ini / somaM pItI / pItamanena iti, soma pItI pRSo. tasya thaH / soma+pA+ kvanip ) yajJamAM somarasa pInArI (puM.ba.va.) somapAyinaH udumbaranAmAno brahmavAdinaH prativasanti sma mA0 1| kheDa bhatano pitRgae. zabdaratnamahodadhiH / somapatra na. ( somasya auSadhivizeSasyeva patramasya ) eka jAtanuM ghAsa. somapAna na. (somasya tadrasasya pAnam) yajJamAM somarasa pIvoM te. somabandhu puM. (somasya bandhuH) sUrya, khaDaDAnu ADa, yandrano putra judha, (na. somo bandhurasya vA) poyAzu. -rAtri vidvAsI maNa. somabhU puM. (somAd bhavati, bhU + kvip) yandrano putra judha, caMdravaMzI kSatriya, te nAme kheDa bhinaheva, (tri. sAMmAd bhavati, bhU+kvip) yaMdrathI thanAra. somayAga puM. (somanAmako yAgaH) mAM somarasa pIvAya che te evo traNa varSa siddha thanAro yAga. somayAjina puM. (somena yajate yaj + Nini) somayAga 2nA2. somayoni na. ( somaH yonirasya) kheDa atanuM yaMdhana. somarAjikA, somarAjI strI. (somena rAjate, rAj + ac + gAMrA GISa kap hasvaH TAp / sImaMna rAjate, rAj+ac+gAMrA. GIS) bheDa bhatanI auSadhi, vADuyI - AvayI nAme choDa. somalatA, somalatikA, somavallikA strI. (somasya latA/somalatA+kan+TAp hrasvaH / somavallI kAyati, kai+ka+TAp) somavesa, gaNo. somavaMza puM. ( somasya vaMzaH ) yandravaMza, yandravaMzIya kSatriya. 'yajJeSu somaM sunute somavaMzavibhUSaNaH / puraH survAta saMgrAme syadanaM svayameva saH' || somavaMzavibhUSaNa tri. (somavaMze vibhUSaNaH) yandravaMzamAM alaMkArarUpa, candravaMzane zobhAvanAra. somavat tri. ( soma + astyarthe matup masya vaH) somarasavANuM, yandravANuM. somavalka puM. (somasyeva valko yasya ) arIThA 24 vRkSa, ghoNo jera, DAyaiNa. 2143 somavAmin puM. ( somaM tadrasaM vamati, vam + Nini ) khUba somarasa pIvAthI mukhethI somarasa okI kADhanAra. somavAra, somavAsara puM. (somapatiko vAraH / somasvAmiko vAsaraH) somavAra. somavikraya puM. ( somasya vikrayaH) soma-somavallI veyavI te. somavikrayin puM. (somaM vikrINAti, vi + krI + Nini ) somavallI vecanAra. somavRkSa puM. ( soma iva vRkSaH) AyaiNanuM Au, dhojA jeranu Au somasaMjJa na. ( soma iti saMjJA yasya) yUra. somasAra puM. (soma iva zubhraH sAro yasya) ghoNA kheranuM jhADa. somasiddhAnta puM. ( somakRtaH siddhAntaH) bhyotiSano eka siddhAnta grantha. somasindhu puM. (somasya amRtasya sindhuH) viSNu. somasuta, somasutvan puM. (somaM sutavAn, su+kvip/ somaM sutavAn, su+bhUte yajJa bhATe somavallInI rasa DADhanAra. somasUtra na. ( somasya jalasya sUtramiva) agAsI vageremAMthI pANIne nIkaLavAno naLa, paranALa vagere, pANIne nIkaLavAnuM sthaLa. somAkhya na. ( somaM latAbhedamAkhyAtivarNena, A+khyA + ka) rAtuM maNa. somAla puM. (somAya alati paryApnoti, al+ac) premaNa sparza, premaNa sparzavANu, suMvA. sAmya tri. (soma + yat) sobhane bAya, somane khAhuti henAra, somanA ThevI sAddhRtivANu, suzIla, bhRchu, milanasAra. solluNTha tri. (saha ulluNThena sAdezaH) AmoTanAra, stuti rela, vajAsesa, nihela, pRthvI upara AnoTesa ghoDo vagere. solluNTha, solluNThana na. (ulluNThena sahitam-sAdezaH/ saha ulluNThanena sAdezaH) stutimAMthI niMdhA bhagavatuM ane nindAmAMthI stuti jaNAvatuM vAkya. soSman tri. ( saha uSmaNA bahu. sa.) tapelu, garama, uSmA sahita, uSma varNanuM. soSyantIhoma puM. (soSyantIM zulApannAmAsannA uvAM jJAtvA kAryo homa:) na mAM prasavanArI garbhizInA hina mATe karavAmAM Avato eka homa. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2144 zabdaratnamahodadhiH / [saukaryya-sauparNa saukaryya na. ( sukarasya bhAvaH karma vA SyaJ ) rodha | sautra puM. (sUtreNa karmavizeSAya paThitaH tadarhati vA aN ) DAbhamAM sahetApa, anAyAsa sAdhyatA-sahesAI. saukumArya na. ( sukumArasya bhAvaH SyaJ ) abhaNatA, DomaNapazu- zirISapuSpAdhikasaukumAryau bAhU tadIyAviti me vitarkaH kumA0 1141 / saukSmya na. ( sUkSmasya bhAvaH SyaJ ) sUkSmapaNuM, sUkSmatA. saukhazAyanika, saukhazAyika puM. ( sukhazayanaM pRcchati sukhazayana- sukhazaya + Thak ) zayana sujapUrvaGa thyuM nahi evuM pUchanArI vyakti. bhRgvArInanugRhNantaM saukhazAyanikAnRSIn - raghu0 10 14 / saukhasuptika tri. ( sukhasupti sukhena zayanaM pRcchati, sukhasupta + ThaJ) prAtaH sukhazayana pUchanAra, bhATa, cAraNa, stuti pAThaka vagere, stuti pATha karatAM rAjA vagerene jagADe te. svAdi vagere daza gaNathI bhinna gaNelA sUtra mAtra dhAtu vipra (tri sUtrasyedaM aN) sUtranuM, sUtrasaMbaMdhI.. sautrAmaNI strI. (sutrAmA indro devatA'syAH aN + GIp ) indra jaino deva che tevI eka iSTi-yajJa, pUrvadizAckornynaarunnaa bhavati dik ca sautrAmaNI-viddha0 4 / 1 / saudAmanI, saudAmnI strI. (sudAmA meghaH parvvato vA tena ekAdik tatprAntabhavatvAt aN / sudAmnaH airAvatagajasya patnI GIp allopaH) vINa saudAmanyA kanakanikaSasnigdhayA darzayorvIm - megha0 31 - saudAminIva jalodarasandhilInA- mRccha0 1 / 35 te nAme eka apsarA, airAvata hAthInI patnI hAthaNI. saudAyika na. ( sudAyAdAgataH ThaJ ) potAnA pati pAsethI saukhika tri. ( sukhaM prayojanamasya Thak ) sujane thAhunAra, harSa ApanAra. saukhya na. ( sukhameva cAtu0 SyaJ ) sumapazu, suja. saugata puM. ( sugata eva, aN) sugata nAbhe buddha. (tri. sugatasyedamaN-sugatamatamadhIte aN) juddhanuM, juddha saMbaMdhI, (juddhanA yAra saMpradAyo-mAdhyamiGa, sautrAnti, yogAcAra ane vaibhASika.) buddhamatanAM zAstra jANanAra. saugatajaratparivrAjikAyAstu kAmandakyAH prathamAM bhUmikAM bhAva evAdhIte' -mAlatImAdhave / saugandha na. ( sugandha + aN) bheDa bhatanuM ghAsa-rAmapUra. saugandhika na. ( suSThu gandhaH sostyasya Than + svArthe aN) sugaMdhI maja-DabAra roDa bhatanuM prabhaja (puM. suSThu gandho'styasya chan- aNa) sugaMdhIhAra khattara 3. (tri. sugandhena vyavaharati Thak + aN ) sugaMdhavANuM, juzajohAra. saugandhya na. (sugandhasya bhAvaH svArthe vA SyaJ ) sugaMdhapazu sugandha khuzabo. sauci, puM. saucika tri. (sUci+in / sUcIM tatkarmasIvanabhupajIvati Than ) 624-95DAM sIvanAra. saujanya na. ( sujanasya bhAvaH SyaJ ) subhnapazu, saddavyavahAra. (saujanyajanyaM yazaH- mallinAtha.) sauNDI strI. ( zuNDA tadAkAro'styAsyAH aN + GIp pRSo. zasya saH) pIpara. sauti (sUta + iJ ) 4arganuM jIbhuM nAma. - athavA mAtApitA pAsethI maLeluM strIdhana. saudAsa puM. (sudAsa + aN) sUryavaMzamAM pehA thayelo kalmaSapAda rAjA. saudha puM. na. ( sudhayA lepanadravyeNa raktaM aN) mahesa, rAmahesa- saudhavAsamuTajena vismRtaH saMcikAya phalaniHspRhastapAH - raghu0 19 / 2 / (na. sudhAM tadvarNamarhati, aN) 35. (puM. sudhAM tadvarNamarhati aN ) dUdhiyo paththara (tri sudhAyA idaM, sudhA + aN ) amRtanuM, amRtasaMbaMdhI, kaLIcUnAnuM, kaLIcUnA saMbaMdhI. saudharma puM. (sudharmasyAyaM, aN) vainAgama prasiddha kheDa hevaloDa. saudharmaja puM. ( saudharme jAyate, jan+Da) saudharma ThevaloDanA heva. sauna tri. ( sUnAyA idaM aN) vadhasthaNanuM, vadhasthaNa saMbaMdhI. saunanda na. ( sunanda + svArthe aN) janaddevanuM bhUsaNa. saunandin puM. ( saunanda + astyarthe ini) jajaheva,. saunika puM. (sunA vadhyasthAnaM tadupalakSitamAMsAdi paNyamasya ThaJa) sardha, jADI, mAMsa vethI lavanAra. saundarya na. ( sundarasya bhAvaH SyaJ ) suMdarapazu, jUja suratI. sauparNa (suvarNa tadvarNamarhati aN ) sUMha, bharatamazi.. (na. suparNamadhikRtya kRto granthaH aN) mahAbhAratanuM kheDa peTA parva (tri. suparNasyedaM, suparNa + aN ) garuunu, garuDa saMbaMdhI. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saubhAgya -priyabhaga ! virAna sauparNeya-saumyA shbdrtnmhoddhiH| 2145 sauparNeya (puM. supAH vinatAyA apatyaM pumAn Dhak) | saumikI trI. (somastad dIkSAprayojanamasya Thak +GIp) 27 (na. suparNI+Dhak) AyatrI vagare chan6. somayAga mATe dIkSA ApavA yogya eka iSTi. sauptika na. (suptikAle rAtrau bhavaM ThaJ) rAtriyuddha - saumitra, saumitri puM. (sumitrAyAM bhavaH aNa/sumitrAyAM 'mAgoM hyeSa narendrasauptikavadhe pUrvakRto droNinA'- bhavaH ib) vakSma!- saumitrerapi patriNAmaviSaye tatra mRcchakaTike 3 / 11 / (na. suptAnadhikRtya kRto granthaH priye kvAsi bhoH-uttara0 3 / 45 / / ThaJ) mahAbhAratanu te namarnu me 5. saumilla (puM.) REA. vithI paDeno 5 12502 saubha na. (su+bhA+ka-svArthe aN) ch| mu4532tuM vi- bhAsakavi-saumillakavi -mizrAdInAm-mAlavi01 / harizcandranuM zahera (ema manAya che ke harizcaMdranagara saumecaka (na.) sonu, svA. zama 42ii. 2o cha). saumedhika tri. (sumedhayA nivRttaH Thak) dvivANu, saubhaga na. (subhaga+aNa) sau.mAya, samRddhi. suMdara buddhivALuM, alaukika RddhisaMpanna, RSi, muni. saubhadra, saubhadreya puM. (subhadrAyA apatyaM pumAn aNa, saumya tri. (somo devatA'sya tasyedaM vA DyaNa) yandra subhadrAyAH hita: aNa'/subhadrAyA apatyaM pumAn Dhak) jeno deva che tevuM haviSa vagere, candranuM, candra saMbaMdhI, abhimanyu, baheDAMnuM jhADa. bhanA2, zAnta, abhaya, snidha- saMrambhaM maithilIhAsaH saubhari puM. te. nAmanA meM muni. kSaNasaumyAM ninAya tAm-raghu0 12 // 36 / yahazanavANu, saubhAgineya puM. (subhagAyA apatyaM Dhak, inaG ca prazamAna, te4svI, 39 mana- saumyeti cAbhASya dvipadavRddhiH) pAnI mAnItI strIno putra, nasIhAra yathArthavAdI-raghu0 14 / 44 / zrImAna, sammAnyastrIno putra. prItA'smi te saumya ! cirAya jIva-raghu0 14 / 49 / saubhAgya na. (subhagasya bhAvaH, SyaJ) sAI na.sI., (puM. sauma+DayaNa) saubha24. pAna ANAL, sudhADa, nasI.ba.25j.. -priyeSu saubhAgyaphalA hi cArutA uMbarAnuM jhADa, te nAme eka beTa, te nAme eka vRtta, kumA0 5 / 1 / -saubhAgyaM te subhaga ! virahAvasthayA vyajjayantI-meghA0 29 / -(yasya) himaM na vRSabha vagere samarAzi, jyotiSa prasiddha harakoI zubhADa. saubhAgyavilopi jaDatam -kumA0 1 / 3 / sAvazya, saumyakRccha puM. na. (somadevatAkaM kRcchrasAdhyaM vratam) siti, sAvitya, (na. subhagAyai subhagAya vA hitaM - candra jeno deva che tevuM kaSTasAdhya vrata. SyaJ) sindUra, 452. saumyagandha puM. (saumyaH anugro gandhaH) suM62 saubhAgyacintAmaNi puM. (saubhAgyapradAne cintAmaNiriva) /, sugandha. nAme eka auSadha. saumyagandhin tri. (saumyagandha+ astyarthe ini) suM62 saubhAjana puM. (subhAJjana+aN) 222vArnu u. saubhAgyavatI strI. (saubhAgya+matup+ GIp) no pati ___guj, suganhA2. saumyagandhI strI. (saumyagandha+striyAM DIp) zatapatrI jIvita hoya te paraNelI sadhavA strI. saubhAtra na. (subhAtR+aNa) sa. mAtRbhAva, dhupa. vanaspati. ___ -saubhAtrameSAM hi kulAnusAri- raghu0 16 / 1 / / saumyagraha puM. (saumyazcAsau grahazca) yotiSamA 438 saubhAyana puM. (sobha+phak) junu tR524 nAma. pUrNacandra vagere zubhagraha. sobhika puM. (saubha+Thak) chandra nAra, 12.. saumyadhAtu puM. (saumyazcAsau dhAtuzca) zarIramA 24 saumanasya na. (sumanaso bhAvaH SyaJ) s||2|| manavANu, 3 dhAtu. saumyA strI. (somo devatAsya DyaN soma iva zAkhA0 prazastamanapaNuM thavuM te, zrAddhamAM ApelA puSpathI manane prasanna karavAmAM sAdhanapaNuM. ya svArthe aN vA TApa) duhavI, mahendravAra saumanasyAyanI strI. (saumanasyamayate'nayA, ay+ vanaspati, mahISavallI vanaspati, caNoThI, zAlapAna lyuTa+ GIp) bhAratI, bhAratInI jI.. vanaspati, brAhmI vanaspati, kacUro vanaspati, mogaro, saumika tri. (soma prayojanamasya Thak) sI521. saMdhI, mRgazira nakSatranI upara rahela pAMca tArAo, yandranu, yandra saMbaMdhI. mAlakAMkaNI vanaspati, rudrajaTA vanaspati. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhI 2146 shbdrtnmhoddhiH| [saura-sauhArya saura puM. (sUrasya sUryyasyAmiti, sUra+aN) sUryana | solvika puM. (sulvaM tAmrapAtrAdinirmANaM zilpamasya sulva+ putra zanizcara, uMbarAnuM jhADa, sUryano upAsaka, yamadeva, | Thaka) sA... sUryaputra. 458, suzrI. vAna2. (tri. sUro devatA yasya | sIva tri. (svasyedaM svarvA idaM sva+aN) potArnu, sUrasyedaM vA aNa) sUrya no. vi. khoya. te viSya potA saMbandhI, AtmAnuM, AtmA saMbandhI, svarganuM, vo3, sUryanu, sUrya. saMdhI. (tri. sUreNa nirvRttaH / svA saMbandhA. aN) sUryati sAdhya. hivasa-bhAsa. vagaire. sauvagrAmika tri. (svagrAme bhavaH Thak) potAnA mamai. sauraja puM. (saura+jan+ Da) me. tanu, Au-tuMbaI thanAra padArtha vagere. vRkSa. sauvarcala na. (suvarcaladeze bhavaM aNa) uj bhAIsauratha puM. (suratha+aN) yoddha, zUravI2. saMyA -sauvacala laghukSAraM kaTUSNaM gulmazUlanut saurabha na. (surabherbhAvaH aN) sArI rAya, sugandha, rAjanighaNTaH / muzamI, 12, pola. vanaspati. sauvarNa tri. (suvarNasyedaM, suvarNa+aN) sonAnu, sona saurabheya puM. (surabherapatyaM pumAn, surabhi+ Dhak) 556. saurabheyI strI. (surabhi+Dhak+DIpa) gAya- 'nivartya sauvarNabhedinI strI. (sauvarNamiva, bhinatti, bhid+Nini+ rAjA dayitA dayAlustAM saurabheyIM surabhiryazobhiH DIpa) priyaM vRkSa2. payodharIbhUtacatuHsamudrAM jugopa gorUpadharAmivovIm' sauvastika puM. (svastikaraNe kuzalaH Thak na vRddhi -ragho0 2 / ____ vAt pUrva saut) 2, purohita... saurabhya na. (surabhi+ Nyat) muzalI, mA3, sugandha. sauvida, sovidalla, sauMvidallaka puM. (suSThu vetti, (puM. surabhi+Nyat) mujhera- 'saurabhyaM bhuvanatraye'pi | su+vid+ka/suSThu vidantaM vijJamapi lAti vazavatinaM viditaM saMbhUtirambhonidheH' - bhAminIvilAse 1138 / / | karoti, suvidat+lA+ka, tataH svArthe aN/sauvidalla sauraseya puM. (surasAyA apatyaM Dhak) suti svAma.... +svArthe kan) mantaHpurana. 21-42 vagaire. saurASTra puM. (suSThu rASTramasyAsti prajJA0 tadbhavaM vA sauvIra na. (suvIre bhavaM, suvIra+aN) paura, suvIra aNa) so26-ThiyAvAra prAMta, kundu24 vRkSa. (tri. dezamAM thanAruM eka jAtanuM aMjana, suramo, boraDInuM surAzTre bhavaH, aNa) so201zamA thanA2, lThayAvADI. i. (puM. suvIra+aN) poranu, u-mo241. sauvIrasAra puM. (sauvIrasya sAraH) tanuM 4na(na. taddeze bhavaM aNa) suM.. saurASTraka na. (saurASTra saMjJA. kan) 2.5 tanI dhAtu suramo. sauvIrAjana na. (sauvIranAmakaM aJjanam) 652no paMthaloDa. saurASTrA strI. (saurASTra+striyAM TApa) tuvara. artha, me.. tanI 4io. sauSThava na. (suSThu bhadraM tasya bhAvaH aN) matizaya5, saurASTrika na. (surASTra deze bhavaM Thak) me. ratana saa||5, suMdaratA. - sarvAGgasauSThavAbhivyaktaye virala2. -saurASTrikaH zRGkikazca kAlakUTastathaiva ca - nepathyayoH pAtrayoH pravezo'stu-mAlavi0 1 / -'prApya bhAvapra0 pUrvabhAge 1. khaNDe / cApyattamaM janma labdhvA cendriyasauSThavama / na saurASTrikA (strI.) HAk, 3. vettyAtmahitaM yastu sa bhavedAtmaghAtakaH / / ' saurASTrI strI. (surASTra+aN+ GIp) / .5 tanA sauhArda, sauhada na. (suhado bhAva, suhRd + aN) sneha, khuzabodAra mATI. mitratA, prIti -vizrANya sauhArdanidhiH suhadbhyaHsauri puM. (surasyApatyaM, sUra+iJ) zaniva2, yama, 49l, raghu0 14 / 95 / -sauhArda hRdyAni viceSTitAnisuzrIva., vAnara, a.sa.na.vRkSa, sAhityamatA vanaspati. maa01|14| saurika puM. (sauri+svArthe ka) zanaizcarADa, -prAtibhAvyaM | sauhArya, sauhada, sauhRdya na. (suhRd+SyaJ, aN vA, vRthAdAnamAkSikaM saurikazca yat-manu0 8 / 159 / sva0. yat vA) mitratA, sneha-yat sauhadAdapi janAH sauriratna na. (sauripriyaM ratnam) dIsama.. zithilIbhavanti -mRccha0 1 / 13 / -sakhIjanaste kimu saulkikeya (puM.) 472. rUDhasauhRdaH-vikrama0 1 / 10 / Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauhitya-skambha shbdrtnmhoddhiH| 2147 sauhitya na. (suhitasya bhAvaH SyaJ) tRpti. skandhataru puM. (skandhapradhAnaH taruH) nAmiyarana Au. skand (cu. ubha. sa. seT skandayati-te) mehu 72j. skandhadeza (pu.) ul, viL- idamupAhitasUkSmagranthinA me'tra 42. j, ye. 4, stej, sil al.song, skandhadeze-zaku0 1 / 18 / -tripurAriH skandhadeze kaNThe 57.857- ekaH zayIta sarvatra na retaH skandayeta / kAmAGganAzanaHmAhezvarakavacam / / kvacit-manu0 2 / 180 / nA , ava+skand- skandhaphala puM. (skandhe phalamasya) nAmiyarana, 33, avaskandayati -32 ghAlato, yA 42vI, dumata | 64k OMA. 42vI, 24.. -purImavaskanda lunIhi nandanam-zizu0 | skandhabandhanA strI. (skandhe bandhanamivAsyAH) 'bhadhArA' 151 / A+skand- Askandayati mAsapAsa , strI. za6 zumo-soyo, methI. ghasa. -AskandallakSmaNaM vANairatyakrAmacca taM drutam- | skandhamallaka puM. (skandhena malla iva kan) 75kSA. bhaTTi0 17 182 / pari+skanda pariskandayati-te . gato. mojAvaM. -meghanAdaH pariskandantamAzvarim / skandharuha puM. (skandhAt rohati, ruha+ka) 4unu u. abadhnAdapariskandaM brahmapAzena visphuran-bhaTTi0 9 / 75 / skandhavAha, skandhavAhaka, skandhika puM. (skandhena (bhvA. A. seTa-skandate) 56g, a. / uddhAra 42vI, vAharyAta, vaha +Nic+ac/skandhena vAhayati, ya, 613, 27, saka. / (bhvA. pa. sa. vaha+Nic+Nvul/skandhastena vahanamastyasya Than) aniTa-skandati) 4, sosA, sU. khAMdha upara gADuM vagere vahana karanAra baLada vagere. skanda puM. (skand+ ac) ti.svAmI.. senAnInAmahaM - skandhavAhastu zaGkuzca zRGgI gaurakSadhUrtila:skandaH-bhaga0 10 / 24 / zarI2, 28%, 5 / 26-528, haaraavlii| te nAme eka bAlagraha. skandhavAhya, skandhopaneya tri. (skandhena vAhyaH / skandakumAra puM. (skandazcAsau kumArazca) ti:2vAmI.. skandhenopaneyaH) Hip. 2.34 lAya.5057 vagaire. skandana na. (skand+bhAve karaNe ca lyuTa) dUta, skandhazAkhA strI. (skandhAta prabhati zAkhA) unI 3ya. -catavidhaM yadetaddhi rUdhirasya nivAraNama / sandhAnaM skandanaM caiva pAcanaM dahanaM tathA-suzrute 114 / mukhya DALI, je vRkSanA thaDamAMthI nIkaLI hoya. 52, 2, 253, 4, sosA, suDA, sUDaj. skandhazRGga puM. (skandhaparyantaM zRGgamasya) 5.. skandAMzaka puM. (skandasya aMza iva aMzo yatra kan) skandhazRGgI strI. (skandhazRGga+striyAM jAti. DIe) meMsa.. skandhAgni puM. (skandhajAto'gniH) una 23no mana. pA26, pA. skandha puM. (skandyate Aruhyate'sau mukhena zAkhayA vA skandhAvAra puM. (skandha+A+vR+ghaJ) yuddha mATe sa%8deg4 skand +ghaJ pRSo. sAdhuH) Hiu, jamI- taM skandhena meva sainyAno me sthaNe. 5DAva-chAe0- te tu Adhatte tathA sarvAH pratikriyA:bhAga0 4 / 29 / 33 / ddaSTavA paraM tacca skandhAvAraM ca pANDavAH-mahA0 Auna tha3- tIvrAghAtapratihatataruskandhalagnaikadantaH- | 1 / 185 / 6 / sainya, 1242, 204dhAnI.. zakaM0 134 / 2. yaddha chAyA zarIra, sabhaDate | skandhin puM. (skandha+astyarthe ini) jImI vANu nAme eka chanda, bauddhoe mAnela vijJAna vagere pAMca 33. 4- sarvakAryazarIreSu muktAGgaskandhapaJcakam skanna tri. (skand+kta) 24vesa, pa28, 85.38, aresa, zizu0 2 / 28 / mA08, 2sto, anya vagairenI. paricheha- gaNeza, suDAyada.. (na. skand+ bhAve kta) OM2j, bhA, vyUha, yo. bhasa., zikSa3. 2, 85.4, uj. skandhacApa puM. (skandhe cApa iva) mA2 vagaire 64.500. skambha (krayA. ubha. sa. seTa-skabhnAti) (svA. ubha. khAMdha upara rahenArI vAMsanI kAmaThI-jemAM sIkuM bAMdheluM sa. seTa- skabhnoti) :, 24254j, sAthI. hoya che te khAMdhe rahenArI vAMsanI lAkaDI. ghAta 42vI. (bhvA. A. sa. seTa- skambhate) thaMbhAvaj, skandhaja puM. (skandhAjjAyate, jan+Da) moTI mAthI , 12514j, t5na thaj. vi+ skambha thanAra DALI vagere. viskabhnAti= thA 72vI, avarodha 42vI, 6uaj. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2148 shbdrtnmhoddhiH| [sku-stabdhIkRta sku, skund (krayA. ubha. sa. seTa-skunAti-nIte/svA. | bhavitA kareNuparizeSitA mahI-bhAmi0 1153 / . ubha. sa. seTa -skunoti-te/bhvA. A. sa. seTa- tavAGkazAyI parivRttabhAgyayA mayA na duSTastanayaH skandate) 6t2 12vI, bahAra AvaM. hAyasava. stanandhayaH- mA0 10 / 6 / loga, joga, aisj, 6, 4. stanandhayI, stanapA strI. (stanandhaya+striyAM jAti. skumbha (sau. pa. sa. seTa-skubhnAti) royu, 1.254j.. ___ GIp/stanapa+ striyAM TAp) dhAe 40.4ii. skhad (divA. A. sa. seTa-skhadyate) 3j, yAra. stanabhara puM. (stanasya bharaH) stananI mAra, bhott| stana. skhala (bhvA. pa. sa. seTa-skhalati) yAla, jasavaM, stanamukha na., stanavRnta puM., stanazikhA strI., stanAgra sapasaj, ugama thaj. -skhalati caraNaM bhUmau nyastaM na. (stanayoH mukham/stanasya vRnta iva/stanasya zikhA/ na cArdratamA mahI-mRccha0 9 / 13 / yang, 52, 85.j, stanasya agram) stananuhATuM. bhUda 32vI.. -skhAlato hi karAlambaH | stanayitnu puM. (stana+yitnuc) megha- kimavyakte'si suhatsacivaceSTitam-hito0 3 / 134 / 7.4zya. thAj, ninade kutastye'pi tvamIddazI / stanayitnormayUrIva 423j. ho42 jAvI, prabhA6 42vI, bhUkha 204vI, __cakitotkaNThitA sthitA-uttara0 3 / bhotha. umA thavA 251 na. -vacanAni skhalan stanAntara na. (stanayoH antaram) 2. stanonI. vayyeno pade pade-kumA0 4 / 12 / -skhalayati vacanaM te bhAga-66ya, -bibhratyA kaustubhanyAsaM stanAntarasaMzrayatyaGgamaGgam-mA0 3 / 8 / / vilambinam-raghu0 10 / 62 / / skhalat tri. (skhal+vartamAne zatR) yAtuM, paratuM, stanAbhoga puM. (stanasya AbhogaH) stana paripU98 - prasatuM, 245tuM, tAtaDaM bolata. - vadanakamalakaM ___5, stananA vistAra. zizoH smarAmi skhaladasamaJjasamaJjujalpitaM te stanita na. (stan+kta) bheghanI Ina, maithunanI za6. uttara0 4 / 4 / (tri. stan+kartari kta) za6 428, 30 438, skhalana na. (skhala+bhAve lyuTa) 23, 42 jAvI. savA 438. . -nijapANipallavaskhalanAd-zizu0 3 / 219 / vyava stanita, stanitakumAra puM. (stanitazcAsau kumArazca) 5.j, pramAda, modadi 12sj. jainamate eka devajAti. skhalita tri. (skhal+kta) 23, 852 mAghesa stanitaphala puM. (stanite meghazabde phalati, phal+ac) vita vRkSa. himagirizikharaskhalitA gaGgevairAvataM harati -AryAsa0 672 / yyaveda, 56, bhUta 438, pramA6 5resa, stanbhU (krayA. pa. sa. seTa-stabhnAti/svA. pa. sa. bolatAM aTakela. seTa- stabhnoti) 0g, 242314, thaMbhAva.. stanya na. (stane bhavaM, yat) stana dUdha, dhAvAstaka 'STak' dhAtu mo. pibastanyaM pota ! -bhAmi0 1 / 60 / -sa nandinIstanyastam 'STag' dhAtu, humo. manditAtmA-raghu0 2 / 69 / - stanyatyAgaprabhRtisumukhIMstan (cu. u. sa. seTa-stanayati-te) bheghanI. sA4 | datapAcAlikeva' -'maaltiimaadhve| thavo, za06 12vI, ga24.. stabaka (puM.) achI. stana puM. (stan+ac) strIno stana, ghAs. .'madhye stabdha tri. (stambha+kta) sta. thayeda, melazyAmaH stana iva bhuvaH zeSavistArapANDuH meghadUte svayamutkSiptakalasastabdhabAhurabhUt tadA-kathAsarit0 stanau mAMsagranthI kanakakalazAvityupamitau-bhartR0 3 / 20 / 20 / 96 / 4 438, ma23, 24251yesa, ro... stanana na. (stan+bhAve lyuTa) meghanA mA4, 42. stabdharoman puM. (stabdhaM romAsya) ( 3, 2- magnamahIsA, ma24, muralIdhI zvAsa. sevA. . nistAre hariH paraM stabdharomA'bhUt- AryAsa0 5 / 32 / stanandhaya, stanapa puM. (stanaM dhayati, dheT+khaz mum stabdhIkaraNa na. (stabdha+cci+kR+lyuTa) sta06 2, ca/stanaM pibati, pA+ka) . mANa- asaMzayaM ro, 254. prAk tanayopapatteH stanandhayaprItimavApsyasi tvam stabdhIkRta tri. (stabdha+cci+kR+kta) sta.05. thayeTa, raghu0 14178 / yadi budhyate harizizuH stanandhayo | rokela, aTakAvela. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stabdhIbhavana - stUpa] stabdhIbhavana na. (stabdha+cvi+bhU+ lyuT) JaTaDavu, roDA, thaMlI 4. stabdhIbhUta tri. (stabdha + cvi + bhU+kta) stabdha thayesa, roDAyesa, jaTaDela. stabha (puM.) jaDaro, dheTo. stabhI strI. ( stabha + striyAM jAti GIS) jaDurI, gheTI. stamba puM. (sthA + ambac kicca - pRSo.) thuMjaDu, ghAsano guccho, jhADanuM mULa, jhIMjhoTI vagere vRkSa. stambakari puM. (stamba karoti, kR + in) vIDidhAnya-DAMgarapuMsi stambakarirdhAnyaM vrIhina dhAnyamAtrakezabdaratnAvalI / zabdaratnamahodadhiH / stambakAra tri. (stambaM karoti, kR + aN ) ghAsano guccho karanAra. stambadhana puM, stambaghna tri. (stambo hanyate'nena, han+ka/ stambaM hanti, han + Tak / stambo hanyate'nena, han + lyuT ) thuMjaDuM uvAnuM DohANI vagere khobhara. stambapur strI. (stambapradhAnA pUH) tAmraliptI zaharatAmraliptaM dAmaliptaM tAmraliptI tamAlinI / stambapUrviSNugRhaM ca- hemacandraH / stamberama puM. (stambe ramate, ram+ac) hAthI- 'stamberamAH mukharazRGkhalakarSiNaste' - raghuvaMze 582 / stamberamI strI. (stamberama + striyAM jAti GIS) hAthAegI. stambha STambh dhAtu dukho roDa, khAvarA tha. stambha puM. (stambh+ac) thAMbhalI- stambhaM mahAntamucitaM sahasA mumoca - zizu0 5 / 48 / 43, 44 tha stambhana puM. (stambha + Nic + lyu) mahevanAM pAMtha Ae paiDI kheDa jAega. (na. stambha + bhAvakarmAdau lyuT ) thaMbhAvapuM- duSTastambhanamugravighnazamanaM dAridravidravaNambagalAmukhI stotre / 42, taMtrazAstra prasiddha kheDa abhiyAra-durbha. stambhita tri. (stambha + saMjAtAdyarthe itac ) thaMbhesa- kaNThaH stambhitabAlavRttikaluSaH - za0 4 / 5 / 83 urAyesa. stara, stariman puM. (stR+ac / stR + imanic) ArachAhana, vichAnuM, pathArI, thara. starI strI. (stu+I) ghumAuro.. stava (stu + ap) prazaMsA, stuti, vArA. stavaka puM. (stu + van- sthA+avaka pRSoM. vA.) guthchopuSpAdistake guccha muktAhArakalApayoH ca vargAnteSu rantidevaH / anthano amuTu lAga, samUha, 2149 stavaraka puM. ( stavara+kai+ka) vAu. staveyya puM. (stu + eyya) Indra. stAvaka tri. (stu+kartrarthe Nvul ) stuti 52nAra, sA karanAra, vakhANa karanAra. Fire 'fea' 2105 gal. stip 'STip' zabda dukha. stim 'STim' zabda dukha. stimita na (stim + bhAve kta) ArdratA, lInAza, sthirapazu, sthiratA- eSA prasannastimitapravAhA sarit 0ghu0 13 / 48 / ( tri. stim + karttari kta) lInaM, asaMyama, sthira, sthiratA. stimbhi puM. (stim+in-bhuk) vAyu, samudra. stIm 'STIm' dhAtu dukha. stIrvi puM. (stR + kvin na veritvam) khADAza, adhvaryuyAziGa kheDa gora, pAzI, zatru, bheDa bhatanuM ghAsa. stu 'STu' dhAtu dukha. stuc 'STuc' dhAtu dukha. stuta tri. (stu + kta) stuti rela, prazaMsA rela, vajAerosa (na. stu+bhAve kta) stutirbha, prazaMsA. stuti strI. (stu+ ktin) stuti stutiH siddhiriti khyAtA zriyAH saMzrayaNAzca sA devIpu0 45 a0 / prazaMsA, vajAsa. stutipAThaka, stutivrata puM. (stutiM paThati, paTh + Nvul/ stutireva vratamasya) stuti bhAganAra, rAbhanI stuti 62nAra-bhATa yArA vagere. stunbhU (krayA. pa. sa. seT stubhnAti / svA. pa. sa. seT- stubhnoti ) roDavu, khaTAva. stutya tri. (stu + kyap) stuti 42vA sAya, vajAzavA sAya, prazaMsAne yogya. stutyarthavAda puM. (stutyA arthavAdaH) kheDa prahArano arthavAda, eka jAtanuM stutivAkya. stunaka, stubha puM. (stu+nakak / stunbh + mUla0 ka) jaDaro, joDaDI. stunakI, stubhI strI. (stu + naka- stubha + striyAM jAti. GIS) jarI. stUpa 'STUp' dukho stUpa puM. (stu pak pRSo. stUp +ac vA DhagalI rela mATI vagere, koI deva-devI guru vagerenAM pagalAM, samUha, jaja, niSprayona. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2150 stR (svAdi. ubha. sa. aniT stRNoti stRNute / kyA. ubha. seT-stRNAti-stRNIte) vistAra, pAtharavu, DhAMDavu, sam+stR-saMstRNoti sArI rIte DhAMDavu, chAI hevu, vi+stR-vistRNoti, vistAra ravo, pAtharavu, pari + stR paristRNoti -yota23thI DhAMDavu, pAtharavu, goDava A + stR-AstRNoti chAI hevu, pAtharavu, ava + stRavastRNoti -DhaisvuM, pUvuM. (svA. pa. a. aniT stRNoti) prIti 42vI, rakSaNa 52. saka0 / stRkSa 'STRkSa' dhAtu dukha. 4. stRha 'STRh' dhAtu dukha. bhArI nAMja. stena (cu. ubha. sa. seT stenayati - te) yorI 42vI. stena puM. (stenaryAta, sten+ pacA0 ac) yo2. stenAnAM nigrahAdasya yazo rASTraM ca vardhate mAnave 8 a0 / (na. stena + ac) yorI.. stenatA strI, stenatva na. ( stenasya bhAvaH tal+TAptva) yorapa, thorI. stepa (cu. ubha. sa. seT stepayati - te) 5. stema puM. (stim+ghaJ) bhInAza, lInApazu, sneha steya, staina, stainya na. ( stenasya bhAvaH yat nalopaH / zabdaratnamahodadhiH / stenasya bhAvaH aN / stenasya bhAvaH SyaJ ) thorI... pratyakSaM vA parokSaM vA rAtrau vA yadi vA divA / yat paradravyaharaNaM steyaM tat parikIrtitam- prAyazcittaviveke / steyan tri. ( steya + astyarthe ini / tri. stena eva svArthe SyaN) thora thorI 2nAra. (puM.) sonI. #aug gail. staimitya na. ( stimitasya bhAvaH SyaJ ) sneha, lInAza, 4. stoka puM. (stuc+ghaJ) yAta pakSI, jayaiyo, pAzInu TIyuM. (tri.) thoDu, bagA2, 42. - stokenonnatimAyAti stokenAyAtyadhogatim paJca0 1 / 150 / - sevamAno na catuSpAdAjyastokairivAnalaH - bhAga 0 9 / 6 / 48 pazyodagraplutatvAd viyati bahutaraM stokamurvyAM prayAtikuM0 27 / stokaka puM. ( stoka+kai+ka) yAta pakSI japaiyo. stokakAya tri. ( stokA kAyA yasya) nIyuM, vAmana, hIMga, nAnA zarIravANuM, nAnu. stokakI, stokI strI. (stokaka + striyAM jAti GIS / stoka + striyAM GIS) yAta pakSizI - apaiyo-mAhA. [stR-strIcihna stotavya tri. (stu+tavyac) stuti 52vA sAya. stotavyaguNasaMpannaH keSAM na syAt priyo janaH - hito0 / stotR tri. (stu+tRn) bajAe 42nAra, tArII 42nAra. stotra na. (stu+STran) stuti, prazaMsA, guDathana. stotriya tri. (stotrAya hitaM yat) stotra sAdhana RyA vagere.. - stobha puM. (stubh+ghaJ) gAyana vagereno khAsApa, DIsanA ravI, thaMbhAva. stom (cu. ubha. sa. seT stomayati) potAnA guza prakaTa karavA. stoma puM. (stoma+ac-stu + man vA ) samUha - bhasmastomapavitralAJchanamuro dhatte tvacaM rauravIm uttara0 4 / 20 / yajJa. (na.) bhAthu, stuti, stotra, prazaMsA, dhana, bokhaMDI agrabhAgavALI lAkaDI, anAja, eka jAtanI stuti. (tri. ) vAMDu, bajAevA sAya. styAna na. (styai + bhAve kta) dhanapazu, ghanatva, sneha, prema, saMDita, samUha, ghaTTapa, Avasya, paDagho, kheDahu~ te, khAra agara vistAramAM vRddhi dadhati kuharabhAjAmatra bhalUkayUnAmanurasitagurUNi styAnamambUkRtAni - mA0 9 / 6 / (tri. styai + karmaNi kta) dhvani DaranAra, zabcha DaranAra, kheDahu DaranAra, avA4 42nAra. styena (puM.) amRta, thora, asatya, ThA. styay (bhvAdi. ubha. styAyati - te ) DhagalA3ye kheDahu rAyate, sAmatema IsA, viSeza- zizirakaTukaSAyaH tyAyate sallakInAm - mA0 9 / 6 / styai (bhvA. u. a. aniT styAyati-te) kheDahuDa - ' zizirakaTukaSAyaH styAyate sallakInAmibhadalitavikIrNagranthiniSyandagandhaH ' -uttara0 / 4bhAva 42vo, zabda vo vA 42vI. strI strI. (stu + DraT + GIp ) (256 strI, nArI. strINAM bhartA dharmadArAzca puMsAm - mA0 6 / 18 / strIkArya na. ( striyaH kAryam) strInaM abha. arrat strI. (strIzcAsau gauzca Sac samA. GIS ) dUdha hetI gAya. strIna tri. (strIm hanti, han+Tak) strIno nAza 42nAra. strIcittahArin puM. (striyAzcittaM harzata, ha + Nini) strInA manane haraNa karanAra. strIcihna na. ( striyAH asAdhAraNaM cihnam ) strInaM asAdhAraNa cihna-yoni, stana vagere strInAM lakSaNa. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIcaura - sthagI] strIcaura puM. (striyAzcaura iva) abhI puruSa, strIne harI nAra puruSa, strIno thora. strIjananI strI. (striyAH jananI) strInI mAtA, ThevaNa kanyAone janma denArI strI. zabdaratnamahodadhiH / strIjita tri. (striyAH jitaH ) strIne vaza thayela. strIjitasparzamAtreNa sarvaM puNyaM vinazyati zabda0 brahmavaivarte / strItA, strItva na. (striyAH bhAvaH, tal+TAp-tva) strIpazuM strIdhana na. ( strI eva dhanam, striyAH dhanam ) strInuM dravya, strIrUpI dhana, saudAyika dhana. strIdhava puM. (striyaH dhavaH yadvA striyaM dhunAti, dhu+ac) puruSa. strIdharma puM. (striyAH dharmaH) strIno dharma, strIne khaTAva Ave te 2bheddarzana.. strIdharmiNI strI. (strIdharmo'styasyAH ini + GIp ) abhaDAyelI strI, rajasvalA strI. strIpaNyopajIvin puM. (strIrUpeNa paNyena jIvati, jIv + Nini) saMbhoga bhATe jIbhane potAnI strI jApIne tethI maLelA dhana upara AjIvikA calAvanAra. strIpuMdharma puM. (striyAH puMsazca dharmaH tamadhikRtya vyavahArI vA) strI ne puruSano dharma -strIpuMdharmo vibhAgazca dyutamAhvayameva ca mAnave 8. a0 / strIpuMsa puM.dvi. va. (strI ca pumAMzca ac) strI jane puruSa eSoditA lokayAtrA nityaM strIpuMsayoH zubhAmanu0 9 / 25 / strIpuMsalakSaNA strI. (strIpuMsayoH lakSaNamasyAH) stana vagere strInAM cihnane tathA dADhI-mUcha vagere puruSanAM cihnane dhAraNa karanArI strI. aff. (farer: for:) iouy 13. (fa.) zallA priya harakoI vastu. strIt puM. (strI + astyarthe matup ) strIvANI puruSa. strImukhapa puM. (strImukhaM pAti, pA+ka) 'dohala' zabda dukho, hoDalA. strIyantra na. ( strI eva yantram) strI35mA yaMtra-mazIna. strIyantraM kena loke viSamamRtamayaM dharmanAzAya sRSTam paJca0 1 / 191 / strIroga puM. (striyAH rogaH ) strInI yoniroga vagere. strIliGga puM. (striyA iva liGgaM tatkAyyaM yasya) strI vAyaDatA, nArI bhatino haraDoI zabda (na. striyAH liGgam ) strInaM thi. 2151 strIvaza, strIvidheya puM. (striyAH vazaH /striyAH vidheyaH ) strIne vaza thayela. strIvRta tri. (strIbhirvRtaH) strIkhothI vaTAyesa, strIkhothI gherAyesa. strIsaMgrahaNa na. ( striyAH saMgrahaNaM yatra) parastrI 29.35 eka vivAda pada, balAtkArathI vyabhicAra karavo te. strIsabha na. ( strINAM sabhA klIbatvam) strIyonI sabhA. strIsaMbandha puM. (striyAH sambandhaH) strI sAthai saMbaMdha, strI sAthe dAMpatya saMbaMdha joDavo te. strIsaMbhoga puM, strIsevA strI. (striyAH sambhogaH /striyaH sevA) strI logavavI, strI sAthai maithuna vute, strInI sevA. strIsvabhAva puM. (striyAH iva svabhAvo yasya striyAH svabhAvo vA) antaHpurano 24 nA42, strInI svabhAva. straiNa na. ( striyA idaM aN naJ) strIno svabhAva, strIpazu. - karNejapairAhitarAjyalobhA straiNana nItA vikRti ghinA / rAmapravAse vyamRzanta doSaM janApavAdaM sanarendramRtyum - bhaTTi0 / (puM. striyA ayaM strI+ aN naJa) strInuM saMtAna (na. strINAM samUho vA aN ) strInuM Toju, strIno samUha. - tRNe vA straiNe vA mama samaddazo yAnti divasAH / kvacitpuNyAraNye ziva ziva ziveti pralapataH' - bhartRhariH 3 / 103 / idaM tat pratyutpannamati straiNamiti yaducyate zaku0 5 / tasya tRNamiti laghuvRtti straiNamAkalayataH - kA0 3 / stha tri. ( sthA+ka) sthiti zIsa, rahenAra. (puM. sthA+ka) sthaNa, sthAna. sthag (bhvA. pa. sa. seT sthagati ) sArachAhana khu, DhAMDa - parAbhyUhasthAnAnyapi tanutarANi sthagayati mA0 1 / 14 / sthaga tri. ( sthag+ac) ghutAruM, dhUrta, suyyuM. sthagana na. ( sthag + bhAve lyuT) DhAMDa, chAna vu. sthagita tri. ( sthag + karmaNi kta) DhAMDe, khArachAina resu bhavaM. -ravaH zravaNabhairavaH sthagitarodasIkandaraH kAvya0 7 / sthagI strI. ( sthaga + striyAM jAti GIS) tAMbUsa pAtra, pAnahAnI. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2152 shbdrtnmhoddhiH| [sthagu-sthA sthagu na. (sthag+un) ghiyA59ul 01, . . | sthalapadminI strI. (sthalapadmAnAM samUhaH teSAM sannikRSTo labdhArthI pratItA ca lepayiSyAmi te sthagum-rAmA0 dezo vA ini+GIp) sth|| ubhajano samUha, sthalaayodhyA0 9. sarge / kamaLano velo. sthaNDila na. (sthala+ ilac nuk lasya DaH) yauTuM, sthalamaJjarI strI. (sthalasya maJjarIva) aghADI vanaspati. coka, sapATa karela pradeza, yajJa mATe zuddha karela sthAna, sthalazRGgATa puM. (sthalajAtaH zRGgATaH zAka0) pa. homa mATe kuMDanA pratinidhi tarIke retI vagerethI sthalI strI. (sthala+ac+GIp) sUhI. mIna, trima karavAmAM AvatuM maMDaLa, mATI vagereno cotaro, mATInI bhIna, vanabhUmi- saiSA sthalI yatra vicinvatA tvAM 0240-vI. . niSeduSI sthaNDila eva kevale. bhraSTaM mayA nUpuramekamukm-sA0 da0 / - 'rAkAcandre kumA0 5 / 12 / varga3. rAjamAne nizAyAm, vIrucchannA candrakAntasthalIva - sthaNDilazaya, sthaNDilezaya tri., sthaNDizAyin puM. rAmAyaNacampvau / -vilalApa vikIrNaM mUrdhajA (sthaNDile zete zI+ac) vratane bhATe yauTama 3 samaduHkhAmiva kurvatI sthalIm-kumA0 4 / 4 / yomA 5.5.27 // vinA bhAna 52 sUnA2. -vAcaMyamAn sthaNDilayinaM ca-bhaTTi0 3 / 41 / / sthalIdevatA strI. (sthalyAH devatA) sthapano heva, yAmya sthapati puM. (sthA+ka tasya patiH) yu.DI, aMta:purana havatA. rakSaka nAjara vagere chaDIdhara, suthAra, kArIgara, kubera, sthalerUhA strI. (sthale rohati, ruha+ka+TAp alu0 adhIza, svAmI, zeTha, bRhaspatisava nAme yajJa karanAra, sa0) me tanI. ghIvAra, hAvRkSa.. __(tri.) atyanta uttama, ghaj4 zreSTha. sthalezaya puM. (sthale zete, zI+ac-aluk samA.) sthapuTa tri. (sthaM puTaM yatra) yu-nIyu, sthaNa vagaire. mUMDa-OM2-4253 kame3. (tri. sthale zete, zI+ac) (puM.) viSamasthAnamA saMyAra 42nAra (r)4. sthaLa upara sUnAra, jamIna upara paDI rahenAra. sthala (bhvA. pa. sa. seTa-sthalati) sthAna. 2, sthiti | sthavi puM. (sthA+kvibanetvam) 19842, 4ma, sva. 52vI, sthira ho. sthavira na. (sthA+kirac sthavAdezaH) zilA(r)t. sthala na. (sthala+ac) sazUnya. matrimA bhUpradeza, | (tri.)mayaNa, sthira, vRddha (puM. sthA+kiraca -sthavAdezaH) sthAna, kRtrima-tri.ma. 426 pradeza -bho durAtman brahmA. samudra ! dIyatAM TiTTibhANDAni no cet sthalatAM tvAM sthavirA strI. (sthavira+striyAM TApa) mahAzrAvaNa nayAmi paJca0 1 / -uvAca vAgmI dazanaprabhAbhiH vanaspati, vRddha strI- sthavire ! kA tvamayamarbhakaH saMvardhitoraH sthalatArahAraH-raghu0 5 / 52 / trima kasya nayanAnandakaraH-daza0 / bhUvibhAga. sthaviSTha, sthavIyasa tri. (atizayena sthalaH iSThana sthalakanda puM. (sthalajaH kandaH) me tana 3.6 - lalope guNaH/atizayena sthUla: Iyasun) matizaya agrAmyakanda. vRddha, ghaj 4 sthUsa, atyanta hRSTapRSTa. sthalakamala, sthalapadma na. (sthalajAtaM kamalam/sthalajAtaM sthA (bhvA. para. tiSThati, 2. sthaNe sAmane56 551padmaM zAka0) bhIna. 752 thanA bhaNa. - tiSThate) mA 27j - calatyakena pAdena tiSThatyekena sthalakamalagaJjanaM mama hRdayaraJjanaM janitaratiraGgaparabhAgam-gIta0 10 / 7 / -kUlAni sAmarSatayeva tenuH buddhimAn-subhA0 / 20.5uj, sthi2 thaj -tiSThatyeva sarojalakSmI sthalapadmahAsaiH-bhaTTi0 2 / 3 / / kSaNamadhipatiyotiSAM vyomamadhye-vikrama0 21 / -merI sthite dogdhari dohadakSe- kumA0 1 / 2 / zarata 42vI, - sthalakumuda puM. (sthale kumudamastyasya sAdRzyena ac) karavIra vRkSa, kareNanuM jhADa. yadi te tu na tiSTheyurupAyaiH prathamaitribhiH-manu0 7 / 108 / sthalacara tri. (sthale carati, car+ac) 4bhIna. 652 adhi+sthA-adhitiSThati / sthi2 janA, madhi2 cAlanAra. bhegako -ardhAsanaM gotrbhido'dhitsthau-rghu06|73 / sthalaja tri. (sthale jAyate, jan+Da) sthala-bhUmi 52 anu+sthA-anutiSThati = bhega, dhyAna he.. . utpanna thanAra. anutiSThasvAtmano niyogam-mAlavi0 1 / Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAgara-sthAla shbdrtnmhoddhiH| 2153 sthAgara puM. (sthag+ aran) so5.2rI.. ma. (tri. sthAnamarhati, sthAna+cha) 23vA sAya sthANu puM. (sthA+nu pRSo. Natvam) ziva- saH sthANuH / stha, vasA yogya, sa.621, samAna. sthira bhaktiyogasulabho niHzreyasA'stu vaH- sthAne avya. (sthA+ne) yogyatA, yI, satya, sAdRzya, vikrama0 1 / 1 / 2 nu, hUhU -kiM sthANurayamuta yogya 42j. -sthAne vRtA bhUpatibhiH parokSaiH-raghu0 7 / 13 / puruSaH / 8. me tanu, thiyAra (tri.) vRddha, gha29. -sthAne bhavAnekanarAdhipaH sanakiJcanatvaM makhajaM sthANu tri. (sthA+NuH) sthi2, pRthvI- avyayaM ca vyayaM | vyanakti -raghu0 5 / 16 / caiva yadimaM sthANujaGgamam- viSNupu. 1 / 5 / 58 / / sthApaka tri. (sthA+Nic+puk+Nvul) sthApanAra, sthANDila puM. (sthaNDile zayitA'Na) pratane bhATe sthauisa bhUnA2, nI 322, sthiti sthA5.. upara zayana karanAra, sthApatya na. (sthapateH bhAvaH SyaJ) suthArarnu ma., sthAtavya tri. (sthA+karmaNi tavyaca) sthiti 72vAya, suthAra59j, rIgarI, suthAranI dhama. (puM. sthapatireva, rahevA yogya, UbhuM rahevA lAyaka. svArthe SyaJ) aMta:purano 23 yu.DI-42 23. sthAtR tri. (sthA+tRc) sthiti 4242, muM. 2unA2. | sthApana na., sthApanA strI. (sthA+Nica+paka+lyaTa sthANvAzrama puM. (sthANoH AzramaH) limAsayamA 24sa sthA+Nic+puk+yuc+ TApa) sthA5g, bhU, mAropa zivano Azrama. karavo, puMsavana nAme garbha saMskAra, samAdhi, cittanI sthANvIzvara puM. (sthANoH IzvaraH) te. nAme meM zivaliMga yatA, vyavasthA. sthAna na. (sthA+bhAve lyuTa) sthiti, sthAna, 8ti, sthApanI tri. (sthA+Nic+ puk+yuc+ GIS) vanaspati sthaga. -akSamAlAmadatvA'smAt sthAnAt padamapi na 18t. gantavyam -kA0 / sAdRzya, samAnatA, sazaza, | sthApanIya, sthApayitavya tri. (sthA+Nic+ anIyar%8u, 286101, vasati, graMthasaki, patra, vAsa, sabhI5, tavyac) bhUuvA yogya, sthA5vA yogya. pAse, vy||429i 53. sthAna-prasaMga, ma, ni.zaNa, sthAman na. (sthA+manin) 17, sAmathya. puruSonuM vRddhi hAni rahita sAmyapaNe rahevuM, vyAkaraNamAM sthAyin tri. sthAyibhAva puM. (sthA+Nini) sthiti kahela kaMTha-tAla vagere sthAna, mRtyu pachI jIvanuM 4242, muM. 4282, sthi2. -zarIraM kSaNa-vidhvaMsi gatisthAna, pavitrasthaLa, vedikA, zaheramAM khullI jagyA, kalpAntasthAyino guNAH-subhA0 / -katipayadivasa sthAyinI yauvanazrI:-bhartR0 2182 / (pu.) 2nATakamAM naTa jeno bhAva bhajave che te, aMtara, avAja, zAstramAM kahela rati vagere rasAnukuLa sthAyIbhAva.. - sUyA, pAtra -amAtyasthAne niyojitaH / -guNAH sthAyisthAyikasaJcAriprabhedaiH syAd ratiH punaHpUjAsthAnaM guNiSu na ca liGgaM na ca vayaH- uttara. 4 / 11 / hemacandraH / -saJcAriNaH pradhAnAni devAdiviSayA ratiH / sthAnaka na. (sthAna+svArthe, ka sthAne kaM jalamatra vA) udbuddhamAtraH sthAyI ca bhAva ityabhidhIyate / / -na sthAna, yA, una syArI . bhAvahIno'sti raso na bhAvo rasavarjitaH / parasparakRtA sthAnacyuta, sthAnabhraSTa tri. (sthAnAt cyutaH/sthAnAt siddhiranayoH rasabhAvayoH-sA0 da0 3. pari0 / / - bhraSTaH) sthAnathI aSTa, 567- sthAnabhraSTA na pUjyante rasatAmeti ratyAdiH sthAyibhAvaH sacetasAmdantA kezA nakhA narAH-gAruDe 115 / 73 / / saahitydrpnne| sthAnAdhyakSa, sthAnika tri. (sthAnasya adhyakSaH/sthAne sthAyuka tri. (sthA+ukaJ) sthiti 42nA2, 2nAra, __ adhikRtaH Thak) sthAnanI. 2kSA 4242. sthi2. (puM. sthA+ukaJ) 1. ma. 52 1535 sthAnin tri. (sthAnamasyAsti ini) sthAnavANu, rAkhavA mATe nImelo puruSa. vyAkaraNamAM kahela AdezasthAnI. sthAla na. (sthalati tiSThatyannAdyatra, AdhAre ghaJ) yAjI, sthAnAGga (na.) haina mata pramANa mAgiyAra hI thAma -sthAlaiH saha catuHSaSTidaNDA vai viMzatirnakhAH trI .. -yAjJava0 3 / 85 / mana vagaire 24vArnu pAtra, masthi sthAnIya na. (sthAnasyedaM sthAna+cha) sthAnanu, sthAna- vizeSa -sthAlAni dantamUlapradezasthAnAnyasthInisaMdhI, zi. (na. sthA+karmaNi anIyara) n||2, | mitaakssraa| Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2154 shbdrtnmhoddhiH| sthAlI-sthiratama sthAlI strI. (sthala+ghaJ+ Gop) (bhA vagere | sthita tri. (sthA+karmaNi kta) muM, 29sa, nizcaya . sadhavAnuM pAtra-tapeTI vagare. -nahi bhikSukAH santIti | sthitaH sthitAmuccalitaH prayAtAM chAyeva tAM bhUpatiranvasthAlyo nAdhizrIyante / sthAlyAM vaiDUryamayyAM pacati | gacchat-raghu0 2 / 6 / sthi2, prativANu, sthitivANu, tilakhalImindhanaizcAndanAdyaiH -bhartR0 2 / 100 / ayaNa. sthAlIpAka puM. (sthAlyAM pAkaH/sthAlyAM pacyate'sau, pacyatesA sthitaprajJa tri. (sthitA prajJA yasya) mAtmazAnamA sthira pac+karmaNi ghaJ) tapedImA saMdhayu ta, yA dUdha buddhivANu, mAtmazAnI, tattvavettA- 'prajahAti yadA sAthai tapelImA rAdhelo 5., yara. __ kAmAn sarvAn pArtha ! manogatAn / AtmanyevAtmanA sthAlIpulAka, sthAlIpulAkanyAya puM. (sthAlIsthAH tuSTaH sthitaprajJastadocyate-zrIma. bhaga. 255 / sthiti strI. (sthA+bhAve ktin) bhayA, sata, CHU pulAkAstaNDulAH santyatra ac) bhImasoma mAneko 22, sthi2 23j - vaMzasthiteradhigamAnmahati prmodeeka nyAya-tapelImAMnA badhA cokhAne jema eka vikrama0 5 / 15 / -sa mAnasIM merusakhaH pitRNAM kanyAM cokhAnI kacAza ke pakavatA dabAvI jovAthI jaNAya kulasya sthitaye sthitijJaH-kumA0 118 / sthAna, cha tema anya sthANe hota. -sthAlIsthAstaNDulA | sthA . ete sarve viklittibhAginaH / samakAlAgnisaMyoga sthitimat tri. (sthiti+astyarthe matup) sthitivANu, bhAgitvAt pratipannavat / / (puM. sthAlIpulAkazcAsau bhayahivANu, sthira. nyAyazca) sthitisthApaka puM. (sthiti sthApayati, sthA+Nic+ puk sthAlIbila na. (sthAlyAH bilam) tapasInI.62no ekul) sthitimA sthApanA2-nyAyama Theva. me. bhAga. tapelInI aMdarano khAlI bhAga. saMskAra. sthAlIbilIya tri. (sthAlaubilamahaMti, sthAlobila+cha) sthira puM. (sthA+kirac) parvata haina, vRkSa, ti.svAmI, cokhA vagere rAMdhavA mATe taiyAra karela harakoI anna. zanigraha, mokSa, baLada, dhAvaDInuM jhADa, jyotiSamAM sthAlIvRkSa puM. (sthAlye vRkSaH) pIpaNA se me sa-pama-siMha-vRzci-dubha zazi . jAtanuM jhADa. (tri. sthA+kiraca) nizta meM thayela- bhAvasthirANi sthAvara tri. (sthA+varac) ayaMyama, sthira, DAve-yAle jananAntarasauhadAni-zakuM. 5 / 2 / 45, bhUta, na. nahi tevuM, eka ThekANethI bIje ThekANe na laI jaI u. te -viSTapatrayarAjayasthirAM rAvaNAzrayamapi zaya tavI 52 ko milata. zarIrANAM sthAvara vyakampayat |-rghuvNshe. jaGgamAnAM sukhAya tajjanmadinaM babhUva -kumA0 1 / 13 / sthiragandha puM. (sthiraH gandho yasya) yaMpArnu OM3. - mAnyaH sa me sthAvarajaGgamAnAM sargasthitipratyavahA sthiragandha tri. (sthiraH gandho yasya) sthigandhavANu. rahetuH- raghu0 2 / 44 / (puM. sthA+varac) 5vata. sthiragandhA strI. (sthiraH gandho yasyAH) 34... (na.) dhanuSanI ho. sthiracchada puM. (sthira: cchado yasya) mA45tranu kAu. sthiracchAya puM. (sthirA cchAyA yasya) 4205 13, sthAvarAdi puM. (sthAvaraM AdihetuvAM yasya) 4nA puSNachAyAvANu 3-4 ko3. (tri. sthirA cchAyA vagaire. sthAva2 2. (tri. sthAvara AdiyeSAM te) yasya) sthira chAyAvA. sthAvara vagere. sthirajihva paM. (sthirA acaJcalA jihvA yasya) bhA7j. sthAvira na. (sthavirasya bhAvaH aN) vRddha5j, gh359|- sthirajIvita tri. (sthiraM jIvitaM yasya) sthi2 vanavANu, gArhasthe'thavA bAlye yauvane sthAvira'pi vA lAMbA AyuSyavALuM. mahA0 199 / 3 / sthirajIvitA strI. (sthiraM jIvitaM yasyAH) mAnu sthAsaka puM. (sthA+sa+svArthAdau ka) mAM.2, 13, . dAgIno, kaMku vagereno kApo. pANIno parapoTo. sthiratama puM., sthiratara tri. (atizayena sthiraH, tamap) sthAsnu tri. (sthA+snu) sthitivANu, sthira, nitya nAzavaMta zva2. (tri. atizayena sthiraH tamap/ atizayena naDite. (puM.) Au. sthiraH tarap) atyanta sthira, ghaj 4 sthira. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / sthiratA-sthUlanAla] sthiratA strI, sthiratva na. ( sthirasya bhAvaH talU+TAptva) sthirapazu, nizcalapa, aDagapa. sthiradaMSTra puM. ( sthirA daMSTrA yasya ) sarpa, viSNuno avatAra, varAha avatAra, avA4, 276. sthiradaMSTrI strI. (sthiradaMSTra + striyAM jAti GIS ) sApa. sthirapatra puM. (sthirANi patrANi yasya) hintAsa, vRkSa. sthirapuSpa puM. (sthiraM puSpamasya) yampAnuM Au, josasarInuM 313. sthirapuSpin puM. (sthirapuSpa + in) tisa vRkSa. sthirabuddhi, sthiramati strI. (sthirA buddhiH / sthirA cAsau matizca) sthira buddhi, saMyada nahi tevI buddhi- sthiramatiM sumatiM kamanIyatAM kuzalatAM hi nRNAmupabhogitAmkoSThIpradIpe / (tri. sthirA matiryasya) sthira buddhivANu sthirayauvana na. puM. (sthiraM yauvanam ) sthira jevuM yauvana. - sthirayAMvanasampannAM striyazcotpalagandhikA-mArkaNDeye 60 |3 | ( tri. sthiraM yauvanaM yasya) sthira yauvana vALuM-jenuM yauvana sthira hoya tevI vidyAdhara vagere hevabhati. sthiraraGga, sthirarAga tri. (sthira: raGgo yasya / sthira : rAgo yasya) sthira raMgavA. sthiraraGgA strI. (sthira: raGgo yasyAH ) gaNI. sthirarAgA strI. (sthiro rAgo yasyAH ) 6839162. sthirasAdhanaka puM. (sthiraM sAdharyAta, lyuT tataH svArthe ka) nagounu Au. sthirasAra puM. (sthiraH sAro yasya) kheDa bhatanuM zA vRkSa. sthirA strI. (sthA+kirac+TAp) zImavAnuM Au, aDolI vanaspati, zAlapAna vanaspati, pRthvI. sthirAGghripa puM. (sthirazcAsI aGghripazca ) hintAsa vRkSa. sthirAyus puM. (sthiraM Ayuryasya) zImajAnuM Au (tri. sthiraM Ayuryasya) sthira AyuSyavANuM. sthuD (tudA. pa. sa. seT sthuDati ) DhAMDavu, vara, vITa. sthUNA strI. ( sthA+nak UdantAdezaH pRSo.) dharano thAMlalo- sthUNAnikhananyAyena zArI0 / jIsI, jUMTI -vRddho'ndhaH patireSa maJcakagataH sthUNAvazeSaM gRham sA0 da0 3 | 172 / soDhAnI pratibhA. sthUma (puM.) prAza, caMdra. sthUra puM. ( sthA+Uran) jagaha, sAMDha, manuSya. sthUrin puM. (sthA + Uran- kicca sthUro vRSAdibhAravAhako sthUro'styasya sAdRzyena ini) (bhAra peMyanAra ghoDo, bhAra kheMcanAra gadheDo-baLada vagere. sthUl (cu. ubha. a. seT sthUlayati - te) vadha, bhaDuM yuM, va4nahAra . sthUla, sthUlaka tri (sthUl + ac / sthUl eva-svArthe ka) baTUTTha, bhaDu, bhoTuM - bahuspRzA'pi sthUlena sthIyate bahirazmavat - zizu0 2 / 78 / puSTa, DU2. (na. sthUl + ac) samUha, Dhagalo, kheDa prahArano sAMja taMjU (puM.) panasanuM jhADa. sthUlaka puM. ( sthUla + saMjJAyAM kan) kheDa bhatanuM ghAsa. sthUlakagu puM. ( sthUlazcAsau kaGgazca) kheDa bhatanuM dhAnya. 2155 sthUlakaNa tri. ( sthUlAH kaNAH yasya) bhoTA evAnuM, bhoTA hAezAvA. sthUlakaNA strI. ( sthUlAH kaNAH yasyAH ) bhoTuM ru. sthUlakaNTaka puM. ( sthUlaH kaNTako yasya ) kheDa bhatano jAvaNa. sthUlakaNTA strI. ( sthUlaH kaNTaH kaNTako yasyAH) lorIMgazI. sthUlakaNTikA (strI.) zImajAnuM Au. sthUlakanda puM. (sthUlazcAsau kandazca) bAla basA, sUrA, hastincha sthUlakSveDa puM. ( sthUlaH kSveDo yasya) jAe. sthUlacaJcu puM. ( sthUlA caJcuriva zikhA yasya ) kheDa bhatanuM zAI. (tri. sthUlA caJcuryasya) moTI yAMyavANuM. sthUlajiraka puM. ( sthUlazcAsau jirakazca) kheDa bhatanuM bharaM. sthUlatA strI, sthUlatva na. ( sthUlasya bhAvaH tal+TAptva) sthUlapaNuM, bhAI, moTAI. sthUlatAla puM. ( sthUlazcAsau tAlazca ) hiMtAsa vRkSa. sthUlatvacA strI. ( sthUlA tvacA yasyAH ) 4|zmarI vanaspati. sthUladaNDa puM. ( sthUlo daNDo yasya) hevanasa-kheDa bhatanuM ghAsa. sthUladarbha puM. ( sthUla+darbha +ghaJ) bhu4 ghAsa. sthUladalA strI. (sthUlAni dalAni yasyAH) bheDa bhatanI jhuMvAra. sthUlanAla puM. kheDa bhatano ja3. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2156 shbdrtnmhoddhiH| [sthUlanAsa-stheya sthUlanAsa, sthUlanAsika puM. (sthUlA nAsA-nAsikA | sthUlavaidehI srI. (sthUlA cAso baidehI ca) pI52. yasya) mUMDa, 12. (tri. sthUlA nAsA yasya) moTA sthUlazATaka puM., sthUlazATikA srI., sthUlazATI strI. nAkavALuM. (sthUlazcAsau zATakazca/sthUlA cAsau zATikA ca/ sthUlanAsA, sthUlanAsikA, sthUlanAsikI, sthUlanAsI, sthUlA cAsau zATI ca) 137 sAlo, Du upahuM. (sthUlA nAsA yasyAH/sthUlA nAsikA yasyAH/sthUla | sthalazAli paM. (sthala: zAli:) . yogA nAsika+striyAM jAti. GIS/sthUlanAsa+striyAM GIS) sthUlazIrSaka tri. (sthUlaM zIrSa yasya, kap) bho| moTA nAka vALI, jADA nAkavALI strI, mAthAvALo. sthUlapaTTa, sthUlapaTTAka (sthUlaM paDheM yasmAt/ sthUlazIrSakA strI. (sthUlaM zIrSaM yasyAH kap+TAp ata sthUlapaTTa+svArthe kap pRSo. dIrghaH) upAsanU jAu. itvam) nAnI. 31.31, jI00 130. (na. sthUlaM paTTam) 0 upahuM. sthUlaSaTpada puM. (SaTpada iva sthUla: rAja0) bho sthUlapAda puM. (sthUlAH pInAH pAdAH asya nAntyalopaH) mesyI . thI, vI56no roga sthUlaskandha puM. (sthUla: skandho yasya) ya. vRkSa. sthUlapAdI strI. (sthUlapAda+striyAM jAti. GIS) tip0. sthUlahasta na. (sthUla: hasta ivAkAro'sya) hAthInI sthUlapuSpa puM. (sthUlaM puSpaM yasya) vRkSa. sUTa. sthUlapuSpA strI. (sthUlaM puSpaM yasyAH) 54832. 524tA sthUlA, sthUlailA srI. (sthUla+ac+TAp/sthUlA cAso vanaspati.. elA ca) moTI bhedAyayI, 24pI52. sthUlapuSpI strI. (sthUlapuSpa+GIp) 'yavatiktA' za6 sthUlAMza tri. (sthUlaH aMzo'vayavo yasya) bhoTa aMzavANu, . moTA avayavavALuM. sthUlaphala puM. (sthUlAni phalAni yasya) zamAnu, .' sthUlAMzA strI. (sthUlaH aMzo'vayavo yasyAH) diyal sthUlabhadra (puM.) chainamate. 7 zrutavalIpai.4 748 vanaspati. zrutavalI. sthUlAmra puM. (sthUlazcAsau Amrazca) me.tanu jAnu sthUlabhUta na. (sthUlaM bhUtam) vahantama 48. pNthii.425||ne. 3. pAmela pRthvI Adi koIpaNa mahAbhUta. sthUlAsya puM. (sthUlamAsyaM yasya) sapa (tri.) bho| sthUlamati (sthUlA matiryasya) 13. buddhivANu, tIkSA / bhoDhAvANu, puSTa bhujavANu. buddhi nali yazavanA2. (strI. sthUlA cAsau matizca) sthUlAsyA strI. (sthUlaM AsyaM yasyAH TAp) sA57. jADI buddhi, tIkSNa buddhi nahi te. sthUlin puM. (sthUla+ini) Gia. sthUlamarica na. (sthUlaM maricam) OMaura vanaspati. sthUlairaNDa puM. (sthUlazcAsau eraNDazca) moTA anu sthUlamUla na. (sthUlaM mUlaM yasya) me tano bhUul. 3. sthUlalakSa, sthUlalakSya tri. (sthUlaM lakSayati dAnAya | sthUloccaya puM. (sthUlAnAmupalAnAmuccayo yatra) 5vatano saMkalpate, lakSa- ap/sthUlaM lakSyaM vA'sya) mahAna moTo paththara, parvatanI nAnI TekarI, hAthInA dAMtanuM 32.82, bhoTo. hAtA- mahotsAhaH sthUlalakSaH kRtajJo chidra, 'varaNDa' za6 mI. asampU, nyUna. vRddhasevakaH-yAjJa0 1308 / akatthano mAnayitA | stheman puM. (sthasya bhAvaH imanic) sthiratA, sthi25. sthUlalakSyaH priyaMvadaH-mahA0 3 / 45 / 11 / -na yatra sthemAnaM dadhuratibhayabhrAntabhrAntanayanAHsthUlavartmakRt puM. (sthUlaM vartma karoti, kR+kvip / bhAmi0 1 / 32 / -drAdhIyAMsaH saMhatAH sthemabhAjaHtuk ca) prAyaSTi vanaspati. zizu0 18 / 33 / sthUlavalkala tri. (sthUlaM valkalamasya) 13. yAmalaaj, | sthaya puM. (sthIyate vivAdanirNAyakatayA'sau, sthA+karmaNi jADI chAla vALuM. yat) vivAha, saMzayana ni[ya 42na2 Thayu, paMtha, sthUlavRkSaphala puM. (sthUlasya vRkSasyeva phalamasya) me. purohita-go2. (tri. sthA+yat) sthi2, 2340 , tarnu kAu. sthApavA lAyaka, UbhA rahevA lAyaka. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stheyasa-snu shbdrtnmhoddhiH| 2157 stheyasa, sthaSTha tri. (atizayena sthiraH iyasun sthAdezaH/ / snApaka tri. (snA+Nic+puk+Nvula) navanAra, atizayena sthiraH iSThana) atyanta sthi2. snAna karAvanAra, potAnA svAmI mATe snAnanI sAmagrI sthairya na. (sthirasya bhAvaH SyaJ) sthi25. sthiratA / lAvanAra sevaka. sthauNeya, sthauNeyaka puM. (sthUNAyAM tatsamIpe bhavaH Dhak snAyin tri. (snA+Nini-yuk) nAnAra, snAna 72082. DhakaJ vA/sthANaya+ svArthe ka) anthi55 nAme snAyu, snAyuka puM. (snA+uN/snAyu+kan) shriirn| sugandhI dravya. dhana.35. 150, zarIramA 27vI. nasI-15140- svalpaM sthaurin (puM.) pI8 652 bhAra 63vama yogya mevA | snAyuvasAvazeSamalinaM nirmAsamapyasthi go:-bhartR0 2 / 30 / maNa, ghoDA vagaire. snAyuroga puM. (snAyo rogaH) zarI2nI 05 nImai sthaulya na. (sthUlasya bhAvaH SyaJ) sthUsa5.. 31.. roga snapana na. (snA+Nica+puk + lyuTa) 5 varathI snAyavarman (na.) me tano netrano ro abhiSe 42vI, navAba -reje janaiH snapanasAndra snigdha na. (sniha+kta) madhana bhI, te4, mavANu tarAdramUrtiH-zizu0 5157 / snapita tri. (snA+Nic+puk-kta) 40. varga3thA (tri.) sneDavANu, sne , snehI, yI dIkheM - abhiSeka karela, navaDAvela. utpazyAmi tvayi taTagate snigdhabhinnAJcanAbhe-megha0 59 / snava puM. (snu+bhAva ap) bhava, 2, 52, 243j. snigdhaveNIsavarNe-megha0 19 / suM62, ghATuM 6 . snas 'SNas' dhAtu zuo, basa, auraNa, tya4. snigdhacchAyAtaruSu vasati rAmagiryAzrameSu (cakra) megha0 snasA sro. (snas+ac+TAp) snAyu-zarI2nA baMdhana 1 / yatuM. - kanakanikaSasnigdhA vidyut priyA na rUpa moTI nADI. mamorvazIvikrama0 4 / 1 / bhAna, (puM.) dAda me332, snA 'gA' dhAtu mo. snAna 42, 5emama. sa2savRkSata, mitra- prItisnigdhairjanapadavadhUlocanaiH ___sagAvavA- mRgatRSNA'mbhasi snAtaH-subhA0 / pIyamAnaH-megha0 16 / snAt tri. (snA+vartamAne zatR) snAna. 42, nahAtuM. snigdhadAru puM. (snigdha dAru yasya) vihAna u. snAta tri. (snA+kamaNi kta) naye.da, snAna 438. snigdhataNDula puM. (snigdhastaNDulo yasya) tarata. snAtaka puM. (snAtaH svArthe ka) vedhyayana pachI tavA yo gRhasthAzramane mATe samAvartananA aMgarUpa snAna jeNe | snigdhatA strI., snigdhatva na. (snigdhasya bhAvaH, tala+ karela hoya tevo eka gRhastha. ___TAp-tva) snehI, mitratA, ghostI, thI.2, mIna. snAna na. (snA+bhAve lyuTa) nAj te, zuddha ya tataH snigdhapatraka puM. (snigdhAni patrANi yasya kapa) me pravizati snAnottIrNaH kAzyapaH-zakuM0 4 / pavitra jAtanuM karaMja vRkSa, eka jAtanuM ghAta. thavuM, maMtra vagere dvArA ATha prakAranuM snAna. snigdhapatrA strI. (snigdhaM patraM yasyAH) po2nu , snAnagRha, snAnAgAra na. (snAnasya gRham - AgAraH) pAlakanI bhAjI, kAmarI vanaspati. nAvAna 52. snigdhapiNDItaka puM. (snigdhazcAsau piNDItakazca) mADhaNana snAnatRNa na. (snAnArthaM tRNam) hama, hama. ___OMu, piMDIta vRkSa. snAnayAtrA (strI.) 86 malinAnI pUnama, manAtuM pad. snAnavastra na. (snAnasya vastram) snAna. 42vAna vastra snigdhaphalA strI. (snigdhaM phalaM yasyAH) dhanI sakRt kiM pIDita snAnavasra muJcet drutaM payaH nAme vanaspati. hito0 21103 / sniha (cu. ubha. sa. seTa-snehayati/divA. pa. sa. veTasnAnIya tri. (snAnAya hitaH cha) snAna sAdhana, snAnane. __snihyati) sneha 52vI, prema 42vI. -kiM nu khalu bhATe 1i52, nahAvAma 65yogI. - snAnIyavastrakriyayA bAle'sminnaurasa iva putre snihyati me mnH-shkuN07| patroNaM vopayujyate -mAlavi0 5 / 12 / (tri. snAtyanena, cIkaTuM karavuM. snA+anIyara) nahAtI mate zarI3 yogavAna sugandhI snu 'SNu' dhAtu zumo-85.4, 2, pra+snu- 43. . yUe. prastutastanI-uttara0 3 / Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2158 shbdrtnmhoddhiH| [snu-spardhin snu puM. (sAnu+snu AdezaH, snA-ku vA) 5vatano / snehavasti strI. (snehapUritA basti) tela vagaire. yaaie| sapATa (bhUpradeza, patanu zi52. snAyu mo dravyathA. bha.38. 404511, menimA vI te. snukacchada puM. (snihyati, snuha+ kvin, kutvaM / snehabIja puM. (snehAdyaM bIjamasya) yAromAna 3. - snakchado'sya) 682yu.DI vRkSa. __ (na. snehasya bIjaM kAraNam) premana, 255. snuJc 'SNuc' dhAtu-humo. snehavyakti strI. (snehasya vyakti) snenu prI4295 snuta tri. (snu+kta) avesa, aresa, 530, 8538. bhaitrIna prazana- (bhavati) snehavyaktizciraviraha snuSA strI. (snu+sak+TAp) putravadhU- samupAsyata / muJjato bASpamuSNam-megha0 12 / putrabhogyayA snuSayevAvikRtendriyazriyA-raghu0 8 / 14 / snehAkta tri. (snehena AktaH) te vagai3 thii|| thoranuM jhADa. dravyathI lepAyela-kharaDAyela. snuha, snuhA, snuhi, snuhI srI. (snuha+kvip, snuha+ | snehAza puM. (snehamazrAti, az+ac) dAvo. kvin, pakSe TAp/snuha-in/snuh+in vA GIp) thoranu snehita na. (sneha+Nic+kta) 24ii, mAyA, premapAtra, 3. dIpAyej, yIj thayej. (puM.) mitra, snehI.. sneha puM. (sniha+ghaJ) sne- snehadAkSiNyayoryogAt snehina puM. (sagapaje+astyarthe ini) mitra, hosta, kAmIva pratibhAti me- vikrama0 2 / 4 / -asti me ___mAgha, andhu, yitra.2, 254282. (tri.) sodarasneho'pyeteSu-zAkuM0 1 / prema, tesa. vona sneDavANu, premA. eka jAtano guNa, cIkAza, tela ghI vagere dravya. snehu puM. (snih + un) bhe. patana. 22, yandra, 732. snehaccheda puM. (snehasya chedaH) snehana , premanA snai SNa dhAtu mI. paTTI vI, rUpe2j. mA. manAva. nAza, mitratA tUTI javI, cIkAzano nAza, tela-ghI spand (bhvA. A. a. seTa-spandate) // 2. DAsa, vagereno nAza. thoDaM 55j, 533j, 324. - aspandiSTAkSi vAmaM snehan puM. (sniha+kanin-nipA.) yandra, 752, mitra, ca -bhaTTi0 15 / 27 / pari+spand- parispandate-5j, eka jAtano roga. 54. vi+ spand-vispandate -4315 42vI, mAma snehana na. (sniha+Nic+lyuTa) teva. va3nu mana, tema pharavuM. yA 42, sneDasAdhana BiAL. (tri. SNiha+karaNe spanda puM., spandana na. (spand+bhAve ghaJ/spand+bhAve lyuTa) snena sAdhana tera. tyATi, mAliza 42vI lyuTa) Cu2 saj, thoDaM 5j -mano mandaspandaM bahiracirasyApi vimRzan-bhartR0 35 / 1 / -vAmAkSispandanaM snehapakva tri. (snehena pakvaH) tathA. 2iDaM ghIyA sUyitvA-mA0 1 4 327. rAdhe. spandita tri. (spand+karmaNi kta) // 2 DAlelathoDaM snehapriya puM. (snehaH priyo'sya) TIvo. dhesa, ghasa.. 32.8.. snehabhU strI. (snehasya bhUH) zleSmadhAtu, saNema, snehapAtra spardha (bhvA. A. a. seTa-spardhate) spA 42vI, spRhA snehanuM sthAna. karavI, caDasAcaDasI karavI, bIjAne harAvavAnI icchA sneharaGga puM. (snehena rajyate, raJja+karmaNi ghaJ) tasa. 12vI, -aspardhiSTa ca rAmeNa-bhaTTi0 15 / 65 / risa snehavat pu snehavatI strI. (sneha+astyarthe matup | 42vI. masya vaH/snehavat+ striyAM DIp) mehA vanaspati.. | spardhA strI. (spardha+ ac+TAp) , yasAyausI, (tri. snaho'styasya matup masya vaH) snehavANu. 40. savAnI 627 / - Atmanastu budhaiH spardhA premANa, snehI. zuddhadhIbahvamanyata-paJca0 / samAnatA, bhe meM unnati snehaviccheda puM. (snehasya vicchedaH) sneno cha, premanI spardhin tri. (spardhA+astyarthe ini) 4 42nA2, nAza, cIkAzano nAza, tela-ghI vagereno nAza. | caDasA caDasI karanAra bIjAne harAvavAnI icchA snehaviddha na. (snehena viddham) nA.. 22. -tavAdharaspardhiSu vidrumeSu-raghu0 13 / 13 / te. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chou. sparza-sphaTa] shbdrtnmhoddhiH| 2159 spaz (cu. A. sa. seTa-sparzayate) 42. yorI | spaSTatA strI., spaSTatva na. (spaSTasya bhAvaH tala+TAp 52vI, maNa, bhajI 4, mAliMgana 42. ___ tva) mustA55j, 4.524j. sparza puM. (spaz-spRz-vA+ac+ghaJ vA) 2528 72vI, spR (krayA0 para0-spRNAti) cho.. he, 3gl2 42vo, aDakavuM, tvacA indriyathI grahaNa karAto eka guNa, | j, 26 // 42vI, vita. 23. ASL 52, roma, yuddha, gupta52-manuSya, chUpApolIsa, . spRkkA strI. (spaz+kak pRSo0 zasya kaH) me. TI vAyu. -sparzaguNo vAyuH-tarka0 / (spRzyante vAyunA jihvAgrAdaya uccAraNAya ghaJ) 'I' thI 'bha' sudhiin| spRz (tudA0 para0-spRzati) 3g- spRzannapi gajohantisparza. akSarI (spRz+Nic+ac) hAna, saMbhoga. 3 / 14 / -kaNe paraM spRzati hanti paraM samUlam(tri.) uttapta-saMtApa pAbhela. paJca0 1130 / sparzatanmAtra (na.) sAMjyamata prasiddha vAyunu hAna spRz tri. (spRz+kvip) 25 4282, vAcanA225., . sUkSma bhUta. marmaspRz / sparzana na. (spRz-sparza-vA lyuTa) #, spaza 42vo, spRSTa tri. (spRz+kta) 250 12- aco'spRSTA 45 42. (na. spRz+Nic+ lyuT) bheTa, hAna. yaNastvISannemaspRSTA zala: smRtAH / zeSAH spRSTA (puM. spRz+kartari lyu) vAyu. hala: proktA nibodhAnupradAnataH- shikssaa-30| sparzanaka na. (sparzana+kan) sAMdhyazanamA tA.sa. spRSTAspRSTa, spRSTAspRSTi na., spRSTi zrI. (spRSTena tvacAno paryAyavAcI zabda. A samyak spRSTam/syaz-bhAve kta karmavyatihAre sparzanIya tri. (sparza-spRz+karmaNi anIyara) 25za ic, samA. pUrvapadadIrghaH/spRz+bhAve ktin) 52252 karavA lAyaka, aDakavA yogya. spa 72vo-2133. sparzamaNi puM. (sparzena lohAdIn suvarNatAM nayanmaNiH) spRha (cu. ubha. sa. seTa-spRhayati-spRhayate) uj . 52samali. sparzamaNiprabhava na. (sparzamaNeH prabhavati, pra+bhU+ac) spRhayAmi khalu durlalitAyAsmai-zAkuM0 7 / tRru sonu. rAmavI, yADa, 27g. sparzalajjA srI. (sparzamAtreNa lajjate saGkocAt, spRhaNIya tri. (spRha+karmaNi aniyara) va dAya: aho ! batAsi spRhaNIyavIryaH-kumA0 3 / 20 / tRss|| lajj+ac+ TAp) risAmAna vA-4%8%ardl. sparzazuddha tri. (sparzaNa zuddhaH) sparza 43 zuddha rAkhavA yogya, cAhavA lAyaka, IcchavA yogya, sparzazuddhA strI. (sparza zuddhA) zatamUDI vanaspati... vakhANavA lAyaka. sparzA strI. (paz-grahaNe+ghJa+TAp) dukhA. strI, | spRhayAlu tri. (spRh+Nica+ Aluc) 6278 4282, vyabhicAriNI strI. utsu. -bhogebhyaH spRhayAlavo na hi vayamsparzAjJatA strI., sparzAjJatva na. (spRzAjJa+tal+TAp bhartR0 3 / 64 / -tapovaneSu spRhayAlureva-raghu0 14 / 45 / tva) thI yAmI parI thAya che te meM spRhA strI. (spRha + aG+TAp) 627 / , yAnA, tRS. vAtajanya roga. spRhita tri. (spRha+karmaNi kta) yAyesa, che, spaSTuM tri. (spRz+tRc) saMtApa 42||bnaar, tapAbanAra, ___Nesa, tRSya rAjesa. (pu.) roga spRhya puM. (spRha+karmaNi yat) pI.zarnu u. (tri.) spaz (bhvA. ubha. sa. seTa-spazati-te) 4234j, OMvA dAya, tRSNA yogya, yaDAvA lAya mAgha 42vI, ro, gUMtha. icchavA yogya, vakhANavA lAyaka. spaza puM. (spaz+kta) dUta, 1.sU.sa., chUSo mAtamI2, | spR (krayA0 para0 spRNAti) mAghAta. 42vI, mA. nA. yUpI polIsa, yuddha spraSTa puM. mI spaSTa -roga, zarIramA vi2, manovyathA. spaSTa strI. (spaSTasya bhAvaH tala+TAp-tva) mudyu, sphaTa (bhvA. para. a. seTa-sphaTati) vI5264, __432- spaSTe jAte pratyUSa-kA0 / tha6 4. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2160 shbdrtnmhoddhiH| [sphaTa-sphuTa sphaTa puM., sphaTA strI. (sphaTa+ ac/sphaT + ac+TAp) | sphAti strI. (sphAya+bhAve ktin) vRddhi, qug. sApanI pheNa. sphAya (bhvA. A. aka. seTa-sphAyate) qug, vRddhi sphaTat tri. (sphaT-vartamAne zatR) vI52 4], TuM pAbhava- saghukSa tayAH kApaH parasphAya tasya lAghavamthaI tuM. bhaTTi0 14 / 109 / bhoTuM - tAvat sphAvayatAM sphaTi, sphaTI, sphaTikA, sphaTIkA strI. (sphaTa+in __zaktIrbANAMzcAkiratAM muhuH-bhaTTi0 17 / 43 / ___ sphaTi+Dop/sphaTi(TI) ivArthe ka+TA) 1280... sphAra tri. (sphAya+rak) moTu, vipula, gha, vi.52. sphaTika, sphaTIka puM. (sphaTiriva, kAyati-kai+ka/ vizANa- 'granthiniSpIDanasphAraphullatphaNApIThaniryadvi sphaTIva kAryAta-kai+ka) 26Ti bhalie- apagatamale jyotirujjaM bhANoDDAmaravyasta vistArido : hi marnAsa sphaTikamaNAviva rajanikaragabhastayaH sukhaM khaNDapAMsitakSmAdharama' -mAlatImAdhava / (pU. sphAya+ pravizantyupadezaguNAH-kA0 / i2331. rak) sonAnI 525oTo. sphaTikagiri, sphaTikaparvata, sphaTikAcala, sphAraNa na. (sphur+Nic + lyuTa sphArAdezaH) vi.sa. sphaTikAdri, sphaTIkagiri, sphaTIkaparvata, | sphAla paM. (sphala+ghaJa) iti, 54, 3246. 12376. sphaTIkAcala, sphaTIkAdri, sphATikagiri, sphigghAtana, sphigdhAtanaka puM. (sphicaM ghAtayati, han+ sphATikaparvata, sphATikAcala puM. (sphaTikasya svArthe Nic+ lyu/sphigdhAtana+svArthe ka) 1535. acala:/sphaTikasya pavaMtaH/sphaTikasya aclH| sphija strI. (sphAy+j) nitaMba, dukho- aMsasphikpRSThasphaTikasya adriH / sphaTIkasya giriH/sphaTIkazcAsau SiNDAdyavayavasulabhAnyugrapUtAni jagdhvA- mA0 5 / 16 / adrizcasphATikasya giriH/sphATikasya prvtH| dAno me. roga, vAtanya meM. roga. sphATikasya acala:) dAsa.5vata. 25TimaNimaya | sphija strI. (sphAya+Dij) kuso, nitaM.. 5vata. sphiTa (cu. ubha. sa. seTa-sphaTayati-te) 52, vIznj, sphaTikAdribhid, sphaTikAdribhida, sphaTikAbha, manA62 42vo, hiMsA 42vI... sphaTikAri, sphaTIkAdribhid, sphaTIkAdribhida, | sphira tri. (sphAya+kirac) puSpa, ghaj, vadhej. sphaTIkAbha, sphaTIkAri puM. (sphaTikAdriM bhinatti, | sphIta tri. (sphAy+kta sphobhAvaH) vRddhi pAeM, vo, bhid+kvip/sphaTikAdriM bhinatti, bhid+ka/sphaTikasya | samRddha, sthU. AbhA iva AbhA yasya/sphaTikasya ariH/sphaTIkAdriM / sphuTa (cu. ubha. sa. seTa-sphoTayati-te/tu. pa. a. bhinatti, bhid+kvip/sphaTIkAdi bhinatti, bhid+ka/ seTa- sphuTati/cu. ubha. sa. seTa-sphoTayati-te) prasta _sphaTIka iva AbhA yasya/sphaTokasya ariH) 752. 2. -sphuTati kusumanikare virahihRdayadalanAyasphaNTa (bhvA. para. -sphaNTati) jhUTI 57g, bhAta, gota0 5 / vi.sa, pramukha tha, me mavo, 2g, vi.sa. li.sa. 12vI, maha, jha3. (bhvA. pa. a. seTasphaND (cu. ubha. sa. seTa-sphaNDayati-te) saj, ma2422, sphoTati/tu. pa. a. seTa-sphuTati/bhvA. A. a. 12vI.. seTa-sphoTate) yi 4- hA hA ! devi ! sphuTati sphara, sphal (tudA. pa. a. seTa-spharati/tudA. pa. a. hRdayaM sraMsate dehabandhaH -uttara0 3 / 38 / 3120 4j, seTa-sphalati) 327, ta237, ghAsa, . jhUTI 4- (cu. ubha., sa., seTa- sphoTayati-te) spharaNa na. (sphar + bhAve lyuT) 32.3j, ta233, zUti, si. 2vI.. gamana. sphuTa tri. (sphuTa + ac) 4.2, muAM, spaSTa- atra sphATaka (na.) 54na TI'. sphuTo na kazcidalaGkAraH- kAvya0 1 / meyara, sphATaka, sphATIka puM. (sphaTi(TI)ka eva, sphaTi(TI) yirAyeda, jhUTesa, ghoj- muktAphalaM vA sphuTavidrumastham ka+aN) 26Timali. (na. sphaTika+ aNa) kumA0 1 / 44 / vi.sa. pAmesa, pralsa- (puM.) saTibhI , 1230. jyotiSamAM kahela meSa vagere rAziomAM amuka aMze sphATikopala, sphATIka puM. (sphaTikameva upala:/ 23. sUrya ko3. 8. (na. sphuTa+ka) utprekSAnu sphaTika+svArthe aNa) 26.2540. ghotana. uakSA prakaTa karavI. . Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sphuTat-sphoTa shbdrtnmhoddhiH| 2161 sphuTat tri. (sphuTa+vartamAne zatR) jhUTatu, visatuM, | sphurjathu, sphUrjathu puM. (sphurja+athuc ni. na. diirghH| jIsatuM, yituM, 4.52 yatuM. sphUrja+athuc) 4%no 53152, 4%no savA4. sphuTatA strI., sphuTatva na. (sphuTasya bhAvaH, tala+TAp- sphul (tu. pa. seTa-sphulati) 324, 5 , 12, tva) 5.6854. muskhA , 25STa5. __ a. yAsa, 4, saMyaya 42vo, saka. / sphuTana na. (sphuTa+bhAve lyuTa) vi.sa.., 20 sphula na. (sphula+ka) taMbU, 204.TI. (tri.) smRtivANu. 4, yi 4 me pAmako. sphulana na. (sphul+lyuTa) smRti, 324, 57, 22, sphuTabandhanI strI. (sphuTaM bandhanaM yasyAH GIpa) 'kapotapadI' ta233j. nAme vanaspati. sphuliGga puM., sphuliGgA strI. (sphul+ iGgac-sphut sphuTA strI. (sphuT+ac+TAp) sapanI. 355.. ___ ityavyaktaH zabdo liGgati gacchati syamAt ligi+ghaJ sphuTi, sphuTI strI. (sphuT+in/sphuTa+in+ DIp) 52 // pRSo0 vA, sphul+iGgac+ TAp) zani, maninA 241no roga, 3155. sphuTita tri. (sphuTa karmaNi kta) Tesa, visesa, di. -'sphuliGgAvasthayA vahireghApekSa iva sthitaH' yirAyesa, mahAyesa, 432 thayesa, sI. 428. -mahAvIrarita / zAkuM0 7 / 15 / sphuTTa (cu. ubha. sa. seTa-sphuTTayati-te) sanA62-ti22482. | sphuliGgin tri. (sphuliGga+astyarthe ini) bhaninA 72vI. dunj. sphuDa (tudA. pa. sa. seTa-sphaDati) 2. svii||2 | sphuliGginI strI. (sphuliGga + ini+GIp) mananI 2vI, aisj, vIzj. ___41- sphuliGginI vizvarUpI ca devI lolAyamAnA sphuNTa, sphuND (cu. ubha. sa. seTa-sphuNTayati-te/cu. ___iti sptjihvaa-munnddkopnissdi-1|2|4| ubha. sa. seTa- sphuNDayati-te) usaj, Sial 42vI. sphUrjaka puM. (sphurja+Nvul) tindu nAme vRkSa. mazkarI karavI. sphUrti strI. (sphuccha-sphur vA+ktin) 'sphuraNa' za6 sphuND (bhvA. A. a. seTa-sphuNDate) vi.sa, pAsa, humI, pratimA, yAta, yAsta, vi.sa., 3Ava, thirA, mehA, 452 thaj. 9.52- mUrtiH sphUrtimatI bhAti pratyakSA mama kAmadhuksphata (avya.) maubha3- 5 sevA aspaSTa savA4. subhA0 / vit| s12vI.. sphutkara puM. (sphudityavyaktaM zabdaM karoti-kR+ac) sphUrtimat puM. (sphUrti+astyarthe matup) pAzupata nAme agni, citrAnuM jhADa. zaivamata vibhAga- pAJcAthikaH pAzapatazcidrapa sphur (tu. pa. a. seTa-sphurati) ghaj- sphuratA | sphUrtimAn manaH-trikANDazeSaH / (tri. sphUtirastyasya .. vAmakenApi dAkSiNyamavalambate-mA0 1 / 8 / 32.7j, __matupa) sphUrtivANu, 452, pradhyAta, vi.sa. pAbhela. ta2.37, 2- zAntamidamAzramapadaM sphurati ca | spheyasa, spheSTha tri. (atizayana sphiraH pracuraH iyasana bAhuH kutaH phalamihAsya-zAkuM0 115 / sphAdezaH / atizayena sphiraH iSThan sphAdezaH) sphura puM. (sphura+ka) 38.4-5TiyuM, iNu.. atizaya, gha, puSpa sphuraNa na., sphuraNA strI. (sphur+bhAve lyuTa/sphura+ 3 sphoTa, sphoTaka puM. (sphuTatyartho'nena, sphuTa+karaNa mora yuc+TAp) 12, 54, 327, ta233j, COUR ghaJ/sphoTa+ svArthe ka) 4324j, mulAya. 327g, thoDu 5j. sphurat tri. (sphur+zata) ghanA , yama. . vyAkaraNaprasiddha akhaMDa-eka zabda bheda- je pUrva pUrvanA sphuradulkA (srI.) 6piMDa, 52to. tA. akSaranA anubhava sahita chellA chellA akSaranA sphurcha (bhvA. pa. sa. seTa-sphUcchati) vism25|| 5, anubhavathI jaNAtA arthanuM bhAna karAve che tene bhUlI 4j, isa. budhaivaiyAkaraNaiH pradhAnabhUtasphoTarUpavyaJjakasya zabdasya sphurja (bhvA. pa. a. seTa-sphUrjati) 4deg4 206 yavo, dhvaniriti vyavahAraH kRtaH-kAvya0 1 / -varNAnAM 51... , vi.23auTa thavI, dU2j- sphUrjatyeva sa eSa vAcakatvAnupapattau yad balAdarthapratipattiH sa sphoTaHsaMprati mama nyakkArabhinnasthite:- mahAvIra0 3 / 40 / / iti nAgezaH / zeza, zubhaI, u, thA2j. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sphoTaka - smArta yAdRchAstI, ciMtavayuM vicArayuM, te nAme kheDa arthAlaMara, saMbhAvuM. smaraNIya tri. (smR+karmaNi anIyar) sm2e|| 42vA sAyaka yA vAsAya- smaraNIyAH samaye vayaM vayaH / smaradazA strI. (smarakRtA dazA) abhI strI puruSonI 1 sphoTanI strI. (sphuTyate'nayA, sphuT + lyuT + GIp ) bhi vadhavAnuM kheDa yaMtra- AsphoTanI sphoTanI ca tatra lAsphoTanI matA / lAsphoTanyAM vedhanI ca sphoTanI vRSadaMzikA - bharatadhRtavAcaspatiH / sphoTabIjaka puM. (sphoTasya vraNabhedasya bIjam tataH svArthe ka) bhIsAbhAnuM Au kAmadeve karelI daza avasthAo paikI koI ekanynpriitiH prathamaM cintAsaGgastato'thasaGkalpaH nidrAcchedastanutA viSayavivRttistrapAnAzaH / / unmAdo mUrcchA mRtiretAH smaradazA dazaiva syu- ityAcakSate / smaradviSu puM. (smaraM dveSTi, dviS + kvip) ziva. smaradhvaja puM. ( smarasya dhvaja iva) vAtri. smarapriya, smaravallabha puM. ( smarasya priyaH / smarasya vallabhaH) amahevano putra aniruddha. sphoTAyana puM. (sphoTa evAyanam arthabodhakatayAzrayaNaM yasya) kheDa vyArAzAstrI muni- 'avaG sphoTAyanasya' - pANinisUtrapAThe / sphoTikA strI. (sphuT + Nvul TApi ata itvam ) 5 smarapriyA, smaravallabhA strI. (smarasya priyA / smarasya vallabhA) amahevanI patnI rati. bhatanuM pakSI - hAputrikA pakSI.. spayAzliSTejyAdhikaraNa (na.) te nAbhe kheDa adhi2e. sma avya. (smi +Da) vartamAnAjanI DiyAsonI sAthai bhUtakALano artha batAve te, agara pAdapUraNa arthamAM vaparAya che. spaya na. (sphAy+ yat) taravAranA khaaranuM yajJa bhATe smararipu, smaramardana, smarazatru, smarahara puM. ( smarasya kheDa zreSTha. ripuH / smarasya mardanaH / smarasya zatruH / smaraM harati nAzayati ha + ac) ziva. smaralekhanI strI. ( smarasya lekhanIva) menApakSI. smaravIthikA strI. (smarasya vIthikA) vezyA strI. smaravRddhi strI. puM. ( smarasya vRddhiryasmAt yadvA smarasya vRddhiH ) amahevanI vRddhi, kheDa bhatano choDa. smarastambha puM. ( smarasya tadvyApArasya stambha iba ) puruSanuM liMga. smaya puM. (smi+ac) garva, abhimAna, addabhuta rasano sthAyibhAva 2sa. -tato yathAvad vihitAdhvarAya tasmai smayAvezavivarjitAya - raghu0 5119 / smara puM. ( smarati priyamanena, smR+karaNe ap) amaheva, - smaraparyutsuka eva mAdhavaH - kumA0 4 / 28 / smarasi smaramekhalAguNairuta. gotraskhaliteSu bandhanam - kumA0 smarasmarya puM. ( smaraH smaryo yasya) gacheDI. smarAkula, smarAtura tri. ( smareNa Akula: / smareNa AturaH) amahevathI Ahuja smarAGkuzara puM. (smare tatkAyrye'Gkuza iva uttejakatvAt) nakSata. smarAndha puM. (smareNa andhaH) amahevathI khAMdhaNuM thayesuM. smarAmra puM. ( smarapriyaH AmraH ) kheDa bhatano khAMkho. smarAsava, syandanI puM. ( smaroddIpaka Asava iva / syand + Nini + GIp ) sAja. smartavya tri. ( smR + karmaNi tavyac) smarA 42vA yogya, yAda karavA lAyaka. smArta tri. (smRtau vihitaH smRtiM vettyaghIte vA aN ) smRtiyAM usa chAna vagere zrItaM karma svayaM kuryAdanyo'pi smArtamAcaret- tithyAditaH / smRtizAstra jANanAra, smRtizAstrane anusaranAra. 2162 sphoTaka tri. (sphuT + kartrarthe Nvul ) thIranAra, jhaunAra, jheDanAra. sphoTana na. ( sphuT + bhAve lyuT ) jheDavu, bhIravu jhavu, vidvAsakuM, jIsavu. zabdaratnamahodadhiH / 418 / smarA, yAddadhAsta. smarakUpaka puM., smarakUpikA strI, smaragRha, smaradhvaja, smaramandira na. ( smarasya kUpa iva kAryAta, kai+ka/ smarasya kUpikA / smarasya gRham / smarasya dhvaja iva / smarasya mandiram ) |magRha, strInI yoni. smaraguru puM. ( smarasya guruH) viSNu. smaracakra na. ( smarasya cakram ) smarahIpiDA' granthamAM ihesa kheDa ratijandha- dhRtvA vAmakareNoruM svapAdasyoparisthitim / ddaDhaM ca ramate kAmI smaracakraH prakIrtitaHsmaradIpikAyAm / smaraNa na. ( smR + bhAve lyuT ) saMbhAra te sadRzAnubhavAd vastusmRtiH smaraNamucyate sA0 da0 10 / 668 / Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smi-saMsana shbdrtnmhoddhiH| 2163 smi, smiTa (cu. A. seTa-smApayate/bhvA. A. seTa- | syandanadruma, syandani puM. (syandanazcAsau drumazca/syand+ smayate/cu. ubha. seTa-smeTayati-te) sanA62 42va.. ___ani) Caniza vRkSa. sa. / mAzya pAma. a. / syandanArUDha tri. (syandanamArUDhaH) 25. 652. yaDhera, smita na. (smi+ bhAve kta) thoDaM hasa, bho. ma.4j, ratha upara besela. bhaMsya - smitasaroruhanetrajalAmati sitAGgavihaGgaha- syandanAroha puM. (syandanamArohati yuddhArtha, A+ruh+ aN) saddivam-zizu0 654 / (tri. smita+kartari kta) ratha upara besI yuddha karanAra-rathI yoddho. visesa, alsa, bhan6 usatuM, maMha hAsyavANu. syandanArohaNa na. (syandanasya ArohaNam) 25. 652 smIla (bhvA. pa. sa. seTa-smIlati) netranI 4 jIpa, sa, 2tha 652 yaag. AMkhanI peThe palakArA mAravA. syantra tar. (syand+kta) saresa, 530, 85.36. smR (bhvA. pa. sa. seTa-smarati) 2425. 42, saMbhAra, syatravINa tri. (syannA vINA yatra) stuti :28, vAsa.. ___ yA6 72. syam (bhvA, pa. a. seTa-syamati/cu. ubha. sa. se. smRta tri. (smR+karmaNi kta) sma25 43sasaMbhAresa, syamayati) za06 42vo, savA 42va.. vita42vo, yAda karela. viyAra. smRti strI. (smR+bhAve ktin) saMbhA2 te- saMvid bhagavatI syamantaka puM. (syam-jhac saMjJAyAM kan) zrIkRSNAnA dvedhA smRtyanubhavabhedikA- kavikalpadrumaTIkAyAm / manu, DAyama 2Deto me mali - maNiH syamantako haste va3. rayeda smRti grantha, sma251, yAsta. bhujamadhye tu kaustubhaH-hemacandraH / satrAtane. sUrye smRtimat tri. (smRti+astyarthe matup) sm29|2tivaannu, Apela maNi, eka jAtanuM jhADa. yAstavANu - anuraktaH zucirdakSaH smRtimAn / syamIka puM. (syam+Ikak) 2 / 332, 30M, and, megha. dezakAlavit-manu0 7 / 34 / saMbhA2tu.. syamIkA strI. (syam+Ikak+TAp) 2jI. smRtihetu puM. (smRteH hetuH) vAsanA-saM.242. sane | syAdvAda (puM.) *nI siddha 438. Aria. .ntavAha. bhAvanA35 me. saM2782-4thI. 25.25|2ti ni54 cha. | syAdvAdavAdin, syAdvAdin puM. (syAdvAdavAda + astyarthe smera tar. (smi+ran) vi.sa. pAme, pralsa, man6 ini/syAdvAda + ini) haina.. hAsyavANu- "pratyudgatA savitayaM sahasA pureva / | syAla puM. (zyAla+pRSo.) sAmo. - ataH syAla: sa smaraiH-smarasya sacivaiH saMrasAvalokaH' -bhAmi0 vi0|| te kiJcit tvaguNaH samavApyate- kathAsa0 486 / smeramukha tri. (smeraM mukhaM yasya) samupa- mahAjanaH / syuta tri., syota puM. (siv+kta/syUta-pRSo.) soya smeramukho bhaviSyati-kumA0 5 / 70 / bha6 hAsya 42tuM, vage3thI ho, gUMthesa, (puM.) sUtaratuM pAtra- hogA hasatA moMvALuM. -thedI ka3. smeraviSkira puM. (smeraH praphullaH viSkiraH pakSI) mayU2- syuti strI. (siv+bhAve ktin) soya vo3thI va vagere sIvavuM te. syada puM. (syand+ghaJarthe ka) ga. syuna puM. (siv+nak) sUrya (329, sUtaranu, sIvara syan (cu. A. sa. seTa-syanayate) viyA2.42vo, viyA2. pAtra-othajI-thelI. bage3, mADarnu, mA. syand (bhvA. A. a. veTa-syandate) B2, 52, 85... / syuma na. (siv+ uNA. man) 59, (B25. syanda puM. (syand+ghaJ) all vastunu 2, 2, (puM. siv+mak) 329t. ___854 - tadamandamajasyandasundare yaM nipIyatAm- | syona puM. (syUna-pRSo.) sUrya, 3251, 240530k, DAu, raajt01|24| suma. (tri.) suna 4282. syandana na. (syand+ bhAve lyuTa) 2, 52, 25.4, | saMs (bhvA. A., a, seTa-sraMsate) nIye. 57, 12.. pAe. (puM. syandate calati, syand+yuc) 20- 57, naye. sa.27, 4, 123. snigdhagambhIranirghoSamekaM syandanamAsthito-raghu0 1 / 36 / | saMsana na., saMsanA strI. (sans+bhAve lyuTa/saMs+bhAve tinizivRkSa. / lyuT+ TAya) nIce 57j , 57j, - "gANDivaM bho.2. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2164 shbdrtnmhoddhiH| [saMsamAna-srotasya saMsate hastAt tvak caiva paridahyate"-zrIma0 gI0 / / sasta tri. (sans+kta) sa23, nIye 578, sarI UMce gayelAne nIce laI javuM te. / usa- sastAvaguNThanapaTA: kSaNalakSyamANavakazriyaH saMsamAna tri. (sans+vartamAne zAnac mumAgamazca) nIye. | sabhaya kautukamIkSate sma-zizu0 5 / 17 / paDatuM, sarakI paDatuM. sastara puM. (saMs+taraca kicca) zayyA, sAsana, saMthA. saMsin puM. (saMs+Nini) pAsuna 13, (saMns+astyarthe sAk avya. (sra+DAku) 49hI turata. ___Nini) naye. 57vAnA svabhAvavANu, nIye 5una82. srAvaka na. (srAvayati, sru+Nvul+Nic) bharI, dri. saMsiphala puM. (sransi phalamasya) zirISa vRkSa, sa.2- ___ (tri. nu+Nic+Nvula) aranA2, 85.782, 12.82. sAna 13. siMbha, sibha (bhvA. pa. sa. seTa-nibhati/bhvA. pa. sa. sragdhara tri. (mraj++ac) mAmA ghaa24|| 42.82, _ seTa-sebhati) hiMsA 42vI, 12 bhAra. hAra pahenAra. siva (divA. pa. seTa-srIvyati sa.) suDAj a. / 4 sa. / sragdharA strI. (sraj+dhR+ac+TAp) me.vIsa. saakssrn| | su (bhvA. pa. aniT-sravati) 4 saka. / 2j, OM2j. 224vAgo meM chaha, - mrabhnairyAnA trayeNa trimuniyatiyutA aka. / sragdharA kIrtiteyam'-vRttaratnAkare. sugdAru puM. (sruce dAru yasya) vita. vRkSa6.. sagvat, sragvin tri. (sra+astyarthe matupa masya vaH, suna (puM.) ta. nA. sa. 62. "nahi devadattaH srughne saj+vini) puSpanI bhautanj, &205 mA 525 saMnidhIyamAnastadahareva pATaliputre sNnidhiiyte''42||2 - AmuktAbharaNaH sragvI haMsacihnadukUlavAn zAMkarabhASye / sughnI strI. (srughna+ac+ GIS) saam||2. - sarjistu raghu0 17125 / saGk (bhvA. A. sa. seTa-saGkate) gamana 42, 4j. sarjikA srughnI yogavAhI suvacikA-hemacandraH / saj strI. (mraj+kvin) bhAra. suc, sucA, sU strI. (tru+kvip cuTa ca/+ kvipna mrajvA strI. (mraj+vA) horaDu, ti, taMtuIno ___ cuTa+vA TAp/sa+kvip) te. nA. . yazapAtra sa.2vI, - RtvijAM cyutadhikaMkatasucAm -'"raghuvaMze / samUha. suta tri. (sru+karmaNi kta) maveda, aresa, 30, 85.3sasambha (bhvA A. sa. seTa-sambhate) vizvAsa. 12vI. rudhire ca srute gAtrAcchatreNa ca parikSate-manu0 4 / 122 / sava, srAva (su+apa ghaJ vA/mu+ghaJ) 2j, 2j gayesa. 24.3j, 26, 27 (tri.) 282, 52nA2, sutA srI. (tru+kta+TAp) pitrI vanaspati. 857nAra. suva puM. (sru+ka) je.2Lalik 2.3 yazapAtra.sa.2vAsavaNa na. (sru+bhAve lyuTa) 2, 52 (na. sra+lyu) ___ carUNAM sukkhuvANAM ca zuddhiruSNena vAriNA-manu0 ghAma, 52sevA, bhUtara, bhUtra.. 5 / 117 / (strI. nu+ka+TAp) sama.. vRkSa, bho2vesa. sravat tri. (sra+vartamAne zatR) 52tuM, 85.7tuM, ratuM.. suvAvRkSa puM. (sruvAyAH sAdhanaM vRkSaH) me. tanu kAu. savadgarbhA strI. (mravan go yasyAH) daivayoge 570 sek (bhvA. pa. sa. seTa-sekati) 4. gayelA garbhavALI gAya, daivayoge paDI gayelI garbhavALI se (bhvA. pa. a. aniTa-srAyati) 30j, 2 4. strI .. srota puM. (sa+tan) svAbhAvi 45 pravADa, pAnI sravadraGga puM. (sravan raGgo yatra) huna, %02, 812. pravAs. -pratizokAkulA donAM zuSkasrotAM nadImivasavantI strI. (su+jhac+GIp) nahI- upaspRzet sravantyAM mahA0 3 / 68 / 13 / / vA sUktaM vAbdaivataM japet- manu0 11 / 133 / me. srotaza puM. (srotasAM IzaH) samudra. jAtanI auSadhi, gulmasthAna. srotas na. (su+tasi) svAbhAvi.3 deg45 pravADa- jhaSANAM savA strI. (sra+ac+TAp) bhUtA-moravela.. makarazcAsmi srotasAmasmi sAgaraH-bhaga0 10 131 / sraSTra puM. (mraj+tRc) s24||2, 52me zva2, 6ualBdhu no praals, vAya, zarIramA 230 chidra, tA, sRSTikaraNAt sraSTA broti gIyate-mahAnirvANa0 3140 / moTu, 2, 55, ndriya, DAthInI sUTa. ziva. (tri.) sa24nAra, paM4242. | srotasya (puM.) ziva, yo2. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ srotasvat-svatas shbdrtnmhoddhiH| 2165 srotasvat tri. (srotas+astyarthe matup masya vaH) | svaccha tri. (suSThu accha:) matinika, nalita, pravAhavALuM. ro||2ddit, 100, ghoj, 6degdeg457.. srotasvatI, srotasvinI, srotovahA strI. (srotasvat+ / svaccha puM. (suSThu accha: nirmala:) motI, mili. striyAM Dopa/srotasvin+ striyAM DIpa/srotasA vahati, (na. suSThu accham) nirbhaNa. 65zama. vaha+ac+TApa) nahI- mahIdharaM mArgavazAduyetaM srotovahA | svacchatA strI., svacchatva na. (svacchasya bhAvaH, tala+ sAgaragAminIva-raghu0 6 / 12 / TAp/svacchasya bhAvaH ca) sva875, nisa5, srotoJjana na. (srotasi bhavaM aJjanam) meM tano dhoNAza,6%8dedl. surabho-sauvIrAna. svacchanda, svacchandaka tri. (svasya chando'bhiprAyo yatra/ sva na. (svan+Da) dhana, hosata. (puM. svan+Da) sAtmA svacchanda+saMjJA. kan) svAdhIna, svataMtra - -sveyaM svadehArpaNaniSkrayeNa nyAyA mayA mocayituM svacchandA'sau na te rAjan / pANisparza mahArhatibhavattaH -raghu0 255 / pote, uti. (tri.) potAna- kathAsa0 331184 / svaniyoga ru-shaaku02| -prajAH prajA: svA / svacchapatra na. (svacchaM patraM yasya) amara iva tantrayitvA-zAkuM0 5 / 5 / svacchamaNi puM. (svacchazcAsau maNizca) 26mili. svakampana puM. (sva+kampi+yuc) vAyu, 5va.na. svacchA strI. (su+accha+ac+TAp) dhImI propau. svakarmakaraNa na. (svakarmaNaH karaNam) potArnu bhajama svaja na. (svasmAt jAyate, jan+Da) dI. (puM.) 2.. puna (tri. svasmAt jAyate, jan+Da) potAnAthI svakarmakartR, svakarmakRt tri. (svakarma karoti, kR+tRc/ tpana thanAra. svakarma karoti, kR+ kvip-tuka ca) potAna - | svajana puM. (svasyeva janaH jananamekakUle yasya) potAnA kAma karanAra, bhaesa. ti, kuTuMjI, sago, potAno . svakarman na. (svasya karma) potArnu bha-ma.. (svasyajanaH) -svajanasya hi duHkhamagrato vivRtadrAramisvakIya tri. (svasyedaM cha kuk ca) potAna, mAtbhIya. vopajAyate' -kumA0 / svakuTumba na. (svasya kuTumbam) potArnu huna svajA strI. (svasmAt jAyate, jan+Da+TAp) putrI, svakulakSaya puM. (svakulasya kSayaH) potAnA duno. nyA -bhAgatA tvAmiyaM buddhi svajA vainayikI ca nAza. yaa| mRzamutsahase tAta ! rakSituM pRthivImapi-rAmA0 svakRta tri. (svena kRtam) pota. 438. 2112 / 16 / svak 'svak' dhAtu mo. svajAti strI. (svakIyA jAtiH) potAnI. ta. svagata tri. (svasmin manasi Atmani vA gatam gam+kta) | svajAtIya tri. (svajAti+cha) potanI. tak. potAnAma 238, manamA 23sa, sAtmAmA 23 / svaJja 'Svaj' dhAtu o.. (na. sva+gam- bhAva kta) nATabha raMgabhUmi 652nA svaTh (cu. ubha. sa. seTa-svAThayati-te) gamana. 42j, bhAeso. na. somaNe. tema. 246 mIsa te- azrAvyaM 4, saM2412 42vI. khalu yad vastu tadiha svagataM matam- sA0 da0 svatantra tri. (svasya taMtraM vazIkAro yatra) svataMtra - 6425 / svatantro deva ! bhUyAsaM sArameyo'pi vartmani . svaguptA sro. (svenaiva guptA) zUziMbI vanaspati, nalavilAse / svAdhIna, 52rAdhAna. nalita. risAmaNIno velo. svatantratA strI., svatantratva na. (svatantrasya bhAvaH, svagRha na. (svasya gRham) potAnu, 52. (puM.) .5 tal+TAp-tva) svataMtra5. tarnu pakSI.. svatas avya, (svasmAt iti tasila) potAthI . sva Gga (bhvA. pa. sa. seTa-svaGgati) sa24, sa, 4. zazAka nirvApayituM na vAsavaH svatazravyutaM svaGga tri. (suSThu zobhanAni aGgAni yasya) saa2| maMgavANu __vahnimivAdibharambudam-raghu0 3 / 38 / potAnA bheje, ___ -siMhasaMhananam-hemacandraH / potAnI jAte. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2166 svatA strI, svatva na. ( svasya bhAvaH, tal+TAp-tva) potApazu, potAnApazu, svAmitva, bhAsiDI, svataMtrapa svAdhInapaNuM. zabdaratnamahodadhiH / svatogrAhya na. ( svataH grAhyam) vehAntI khokhe mAnesa eka jJAnaprAmANya. svad (bhvA. A. sa. seT svadate) svAha devo, yAjakaM, yAvaM. svadana na. ( svad + bhAve lyuT svAha sevo, yAjavu yAdavu. svadharma puM. (svasya dharmaH) potAno dharma svadharme nidhanaM zreyaH paradharmo bhayAvahaH- zrImad bhaga0 / potAnI 624. svadharmacyuta tri. ( svadharmAt cyutaH) potAnA dharmathI cUkela, potAnI pharajathI cUkela. svadharmatyajana na., svadharmatyAga puM. (svadharmasya tyajanam / svadharmasya tyAgaH ) potAnA dharmanI tyAga 42vote. svadharmastha, svadharmasthira tri. (svadharme tiSThati, sthA+ka/ svadharme sthitaH ) potAnA dharmamAM sthira rahesa. svadhA avya. (vadyate'nena, svad - AsvAdane + A svaderdhazca) pitRdevane uddezIne haviSano tyAga karatI veLA vaparAto za76 - svAhA devahavirdAne zrauSaT vauSaT vaSaT svadhAamaraH 3 14 18 / amantratve svAhayeva havirbhujamraghu0 / svAhA'gnaye svadhA pitre svasti dhAtre namaH sate - mugdhabodhavyA0 / - svadhA (strI.) te nAme kheDa mAtRDA. svadhApriya puM. ( svadhAzinAM priyaH) aNAtala, 'svadyA' jene priya che te pitRdeva, pitRloka. svadhAbhuja puM. (svadhAM bhunakti, bhuj - kvip) pitRgA heva RSidevagaNasvadhAbhAjAm - raghu0 8 / 30 / svadhiti, svadhitI strI. ( svena dhIyate dhA+ktin / sva dhiti + striyAM GIp ) DuhADI sUdA mahAnasaM nItvA'vadhan svadhitinAdbhutam - bhAga0 10 55 / svan (bhvA. pa. seT svanati / cu. ubha. a. seT svanayati ta) zab6 52vo avA4 rakho. svana, svani puM. (svan + ap/svan+in) zab6, vA4. - AkAze dundubhInAM ca babhUva tumulaH svanaH mahA0 1 / 123146 / svanagara na. ( svasya nagaram ) potAnuM nagara-zahera. [svatA-svabhAvokti svanat tri. (svan+vartamAne zatR) zab6 42, javA ratu. svanAza puM. (svasya nAzaH ) potAno nAza, ghananI nAza. svanita tri. (svan + karmaNi kta) zab6 42, javAna rela (na. svan + bhAve kta) zab6, javA, meghanI garbhanA. svanitAhvaya puM. ( svanitam Ahvayate, A+hve+ac) tAMdaLajAnuM zAka. svap 'Svap' dhAtu dukho svapan tri. (svap + varttamAne aMdhatu. zatR) sUtuM, nidrA setuM, svapana na. ( svap + bhAve lyuT ) sUvuM, nidrA levI, aMdha, nidrA.. svapiNDA (strI.) piMDajadUrI vanaspati. svapna puM. (svap+nan) nidrA, aMdha -tasmAcca jAgRyAd rAtrau divAsvapnazca varjayet subhA0 / sabhayuM, mAnasi kheDajJAna, bhevu, hejavu. svapnakRt na. ( svapnaM karoti, kR+kvip tuk ca ) eka jAtanuM zAka. svapnaja, svapnazIla tri. ( svap + najiG / svapnaM zIlamasya) nidrA sevAnA svabhAvavANu, aMdhAsI, aMdhanAra, nidrA senAra. svabIja (puM.) AtmA (na. svasya bIjam ) potAnuM jI, potAnuM vIrya, potAnuM arae.. svabIjA strI. (svabIja + striyAM TAp) putrI, nyA. svabhAva puM. (svasya bhAvaH) svataH siddhabhAva svabhAva, prakRti, bhUNa, sthiti.- bahirhetvanapekSI tu svabhAvo'tha prakIrtitaH / nisargazca svarUpaM caityeSo'pi bhavati dvidhA- bahaveta / svabhAvaja tri. (svabhAvAjjAyate, jan+Da) svabhAvathI utpanna thanAra. svabhAvatas avya. (svabhAva + paJcamyarthe tasila) svabhAvathI, svabhAva thaDI.. svabhAvadurjana puM. (svabhAvAt dujanaH) svabhAvathI rAja sevo bhArAsa.. svabhAvadaurjanya ( svabhAvAt daurjanyam) svAbhAvi hunatA. svabhAvokti strI. (svabhAvasya uktiryatra) te nAbhe kheDa arthAlaMkAra. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / svabhU-svarUpa] svabhU puM. ( sva + bhU+kvip) brahmA, viSNu, ziva, Izvara, amaheva. svayaMkRta tri. ( svayaM + kR + kta) potAnI bheje urela. svayaMvara puM. ( svayamAtmanA varo varaNam ) 4nyAne pote ja patine pasaMda karI varavo te prasaMga. svayaMvAra strI. (svayaM varati patiM vR+ac+TAp) pote jAte ja pasaMda karI patine varanArI kanyA. svayaMdatta tri. (svayaM dadAti, dA+karmaNa-kta) potAnI bheje. khAsa. (puM. svayaM, dA + kta svayamAtmanA dattaH ) eka jAtano putra. svayaMzIrNa tri. (svayaM zIrNaH) potAnI bheje paDesajaresa, vijarAI gayesa. svayaMhArikA (strI.) brahmAnA mAnasiGa putra duHsahanI eka kanyA. svayaMkRta puM. ( svayamAtmanA kRtaH ) tri putra. ( tri. svayamAtmanA kRtaH kR + kta) potAnI bheje rela svayaMguptA strI. ( svayamAtmanA guptA) zuDaziMgI vanaspati. svayam avya. (su+ay-amu) pote, potAnI bheje siktaM svayamiva snehAd vandyAzramapAdam - raghu0 1 170 1 svayamprabha puM. (svayaM prabhA yasya) bhAvI yothA chaina tIrtha42. svayambhu puM. (svayaM bhavati, bhU+Du) brahmA svayambhuvA strI. (svayaM bhavati, bhU+ka+TAp) dhUmra patrA vanaspati. svayambhU puM. (svayaM bhavati, bhU+kvip) brahmA tvameko hyasya sarvasya vidhAnasya svayaMbhuvaH / acintyasyAprameyasya kAryatattvArthavit prabho ! manu0 1 / 3 / stana, DA, amaheva, viSNu, ziva, paramezvara, niva svar (cu. ubha. sa. seT svarayati - te) AkSepa 42vo, upo hevo- (avya.) svarga - vedatrayAnniraduhad bhUrbhuvaH svaritIti ca manu0 2|76 / khAza, du:jayI mizra nahi khevI sujanI paraMparA, sAraM, suMdara, zreSTha. svara puM. (svar + ac chAtta anudAttasvarita-svara "a" vagere svara, taMtrazAstra prasiddha prAza vagere vAyuno vyApAra, kAku vagerethI karela varSoMccAraNa rUpa eka bhatano savA- svareNa tasyAmamRtamRtasruteva prajalpitAyAmabhijAtavAci kumA0 1145 / niSARSabha - gAMdhAra vagere sAta svara- niSAdarSabhagAndhAraSaDjamadhyamadhaiyatAH / paJcamazcetyamI sapta tantrIkaNThotthitAH svarAH - amaraH / svaraghna puM. (svaraM hanti, han+Tak) kheDa bhatano roga. 2167 svaracakra na. ( svareNa racitaM cakram) svarodhyamAM DaDela kheDa ya svarapattana na (svarANAM pattanamAzrayaH) sAmavedha. svarabhaGga, svarabheda puM. (svarasya bhaGgaH ) sva2no bhaMga( tri. svarasya bhaGgo yasmAt / svarasya bhedaH) ghAMTI besADI denAra eka roga. svaramaNDalikA, svaramaNDalI, svaralAsikA strI. (svarANAm maNDalikA, svaramaNDala +Than + TAp/ svarANAm maNDalI/svaraiH lasyate, las + Nvul+TAp, ata itvam) vIzA, vAtri, vAMsaNI svarano samUha. svarazUnya tri. (svareNa zUnyam) sva2 vinAnuM. svarasa tri. (svasya rasaH rAgaH) potAno abhiprAya, potAnuM tAtparya, potAnuM vAkya vagerenI eka prakAranI 2yanA (puM. svena rasena svabhAvena rasaH AsvAdyaH) Daroha pachArthanI yarazI, sujahI, kheDa bhatano uDANo. svarasandhi puM. (svaranimittakaH sandhiH svarasya sandhirvA ) vyAkaraNanI rIte svaranA nimitta thatI saMdhi, svaranI saMdhi.. svarasAman (na.) kheDa yajJIya divasa. svarAMza puM. (svarasya aMza:) svarano aMza bhAga . svarA (strI.) brahmAnI pahelI patnI. svarAj puM. (svenaiva rAjate, rAj + kvip) paramezvara. svarApagA, svargagaGgA, svarNadI strI. (svaH svarasyApagA / svargasya gaGgA, svargalokavAhinI gaGgA / svaH svargalokasya nadI, Natvam) gaMgA nahI. svarAlu puM. (svarAya alati, al+aN) 14. svarASTra puM. na. ( svasya rASTram ) potAnuM rAbhya, potAno heza. svarita tri. ( svara + itac ) sva2vANuM, avAbhavANuM, (puM.) udAtta-anudAtta svarano bhAga jemAM ekatra thayo hoya te svara. svaru puM. (svR+3) yajJano staMbha, 14 jAe yajJa, sUryanuM kiraNa, eka jAtano vIMchI. svaruci tri. ( svasyaiva ruciH svakRtye yasya ) svataMtra, parAdhIna nahi te ( strI. svasya ruciH) potAnI icchA, potAnI abhilASA. svarUpa na. (svasya rUpam) svabhAva, potAnuM 35, Atma35, potA3ya pachArtha, (tri. svena svabhAvenaiva rUpaM yasya) suMdara, manohara, (puM. svaM rUpayati, rUp + aN) paMDita, vidvAna. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2168 shbdrtnmhoddhiH| [svarUpasaMbandha-svarNaphalA svarUpasaMbandha puM. (svarUpasya saMbandhaH) nyAyazAstramA | svarNakaNa puM. (svararNasya kaNaH) sonAnI. 49-21, kahela eka saMbaMdha. aMza tho. bhA. (na. svarNavat pItaH kaNo yasya) svareNu (sI.) sUryanI patnI. eka jAtano gugaLa. svarodaya puM. (svarasya udaya:) shubh-ashubh55|| nanu svarNakadalI (srI.) meM tanI 3-sone 35. - sAdhana eka taMtrazAstra. svarNakAya, svarNapakSa puM. (svarNa iva pIta: kAyo svarga . (svarati gIyate, gai+ka) sva0 hevana 23484 yasya/svarNamiva pakSo yasya) 27 (tri.) sonAnA ___ aho ! svargAdadhikataraM nirvRtisthAnam-zAkuM0 7 / zarI2vANu.. svargagata tri. (svarge, svargaloke gataH) svabhai gayesa. svarNakAra, svarNakRt puM. (svarNaM svarNamayamalaMkArAdi svargagati strI., svargagamana na. (svarga gatiH/svarge karoti, kR+aN/svarNa suvarNAlaGkAraM karotIti, gamanam) sva[Hi - svargadvArakapATapATanapaTurdharmo'pi __kR+kvip tuk ca) sonI. nopArjitaH-bhartR0 3 / 10 / svarNaketakI strI. (svarNamiva ketakI) pAya 34.4k 3. svargagAmin tri. (svarga gacchati gam+Nini) 20[Hi svarNakSIrI strI. (svarNamiva kSIraM niryAso yasyAH) me. nAra. jAtanI vanaspati. svargagiri, svargAcala, svargigiri, svagiri, svarNagiri svarNagairika na. (svaraNamiva pItaM gaurikam) sonAgara. puM. (svargasya giriH/svargalokastho'cala:/svargiNAM svarNagrIvA strI. (svarNavarNA grIvA yasyAH) te. nAme me. giriH/svargalokastho giriH/svarNasya giriH) me2 5vata. nahI.. svarganAtha, svargapati, svargabhartR, svargasvAmin puM. svarNacUDa puM. (svarNamiva cUDA yasya) yAsa. 5kSa.. svarNacUDI strI. (svarNacUDa+striyAM jAti. GIS) yAsa.(svargasya nAthaH/svargasya patiH/svargasya bhartA/svargasya pakSa. svAmI) 5ndra. svarNaja na. (svarNAjjAyate, jan+Da) Bus (tri.) svargavadhU srI. (svargasya vadhUH) sapsa, hevAMganA sonAthI utpanna thanAra. svargastrINAM (vadhUnAM) pariSvaGgaH kathaM mAna labhyate / svarNajIvantI srI. (svarNavarNA jIvanti) meM tanu svargasad, svargin, svargAkas puM. (svarge sadati, sad+kvip/svargo'stasya bhogyatvena ini/svagaM oko svarNadI strI. (svarNaM dyati, apasArayati tulyavarNattvAt, yasya) heva, sva.vAsI- "anadhyamadhyeNa tamadrinAzaH | do+ka+GIp) vRzciAsu, vanaspati. svargIkasAmaccitamarcayitvA'-kumAre. / svarNadIdhiti . (svarNamiva dIdhitirasya) bhani, yitrAnu svargin tri. (svarga+astyarthe ini) devasomai 4-42, kAu. 24iPA. 42 // 2- tvamapi vitatayajJaH svargiNaH svarNadu puM. (svarNamiva poto druH) 12mANAnu OM3. proNayAlayam-zAkuM0 7 // 34 / svarNapATaka puM. (svarNa pATayati, paTa+Nic+Nvul) svarNya tri. (svargasya nimittaM saMyoga utpAto vA, svarga+ TaNAra. ___ yat) svapna sAdhana, sva0 saMdhI., sva.[k. svarNapuSpa puM. (svarNavaNaM puSpamasya) yaMpArnu, jAu, - svarjika puM. (su+arja+ghaJ tataH astyarthe Than) "ekena svarNapuSpeNa datvA bhavati tatphalam / " sApAra. garamALAnuM jhADa. svarjikA strI., svarjikAkSAra puM. (svarjikAyAH kSAraH) svarNapuSpA strI. (svarNavat puSpamasyAH rAja. ni. TAp) 4vaNAra. sAtalA vRkSa, kalikArI vanaspati. svarjina puM. (sva+astyarthe ini) sAmA2. svarNapuSpI strI. (svarNavat puSpamasyAH DIp) 2mANAnu svarNa na. (suSThu arNo varNo yasya) sonu, dhatUrI, 3, pIpa, 343Anu, u. nAsa2, me. satarnu us. svarNaphalA strI. (svarNavat phalaM yasyAH) me tanI svarNaka tri. (svarNa+saMjJA0 kan) sonAd, sona saMoil. -sAne.2. 30. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarNavaNija-svastika shbdrtnmhoddhiH| 2169 vela. svarNavaNija puM. (svarNasya vaNika) sonAnI 53 svarvazyA strI. (svaH svargasya vezyA) 640 paNe3 svarNabhUmikA strI. (svarNavarNo bhUmiH kap+TAp) 18. svarganI vezyAo-apsarAo. svarNabhaGgarAja paM. (svarNamiva pIto bhRGgarAjaH) pAko svavedya puM. dvi (svaH svargasya vaidyaH) svani vaidha bhAMgaro, sonAnI jhArI, sonAno kaLaza. - azvinIkumAro. svarNamAkSika na. (svarNamiva pItaM mAkSikam) suvA svalakSaNa na. (svasya lakSaNam) svabhAva, prakRti, potAna mAkSika nAme eka upadhAtu. lakSaNa. svarNamAkSikA strI. (svarNavarNA mAkSikA) sonAmulI. svalIna puM. (svasmin lonaH) te. nA. sa. na.va. svarNayUthikA, svarNayUthI, svarNAbhA strI. (svamiva svalpa, svalpaka tri. (suSThu alpaH/svalpa+kan) pItA yUthikA/svarNamiva pItA yUthI/svarNamiva pItA matimalya, ghaj. 4 tho. AbhA yasyAH) pANI.. svalpakezarin . (svalpakezara+ini) vi682. vRkSa.. svarNalatA strI. (svamiva pItA latA) bhArasixel. svalpakezin puM. (svalpakezAH santsya ini) me. svarNavarNA srI., svarNavallaka puM. (svarNamiva pIto tano pizAya, (tri.) ghau 4 mIchat matj. varNo yasyAH/svarNamiva pItaM valkalamasya) zyonAra svalpatA strI., svalpatva na. (svalpasya bhAvaH tala+TApvRkSa. tva) ghI 4 mA 12, atyanta 615, satizaya svarNavallI strI. (svarNamiva pItA vallI) me. tanI thoDApaNuM. svalpapatraka puM. (svalpaM patraM yasya kap) .5 tano svarNazephAlikA srI. (svarNamiva pItA zephAlikA) __mI . svalpabala tri. (svalpaM balaM yasya) thoDA vAj. garamALAnuM jhADa, pILI sephAlikA vanaspati. svarNAGka puM. (svarNamiva potaM aGgaM puSpaM yasya) 2mANAnu svalpiSTha, svalpIyas tri. (svalpa + iSThan / svalpa+Iyasun) ghaj chu, apekSAkRta sUkSma. 3. (tri. (svarNamiva pItaM aGga yasya) sonAnA svavaza tri. (svasya vazaH) potAne vaza, potAne svAdhIna. aMgavALuM-pILA zarIravALuM. svavAsinI lI. (svasmin pitrAlaye vasati, svarNAri puM. (svarNasya ariH) 45. vas+Nini+GIp) in sm. sudhA pitAne ghe2 5.31 svarguli strI. (svarNaM tadvarNa lIyate, puSye'tra, lI+ rahenArI paraNelI nahi ke paraNelI harakoI strI, jeno ___ AdhAre kvip pRSo.) . tano veto. patijIvato hoya tevI strI- suvAsaNa strI. sva (cu. ubha. seTa-svarttayati-te) 4 saka0 / huthI . svavIja puM. (svaM eva vajaM yasya) mAtmA, putra. (na. svasya __ 94 aka0 / vIjam) potAna bhI, potAna, 125, potAna, vAya. svarda (bhvA. A. seTa-svate) prasana. tharbu aka. / svavIjA (srI.) anyA, putrI. - yAra saka. / svahitaiSin tri. (svahitamicchati, iS + ini) potAnA svarbhAnava puM. (svar+ bhAnu+aNa) gomema.. jitane yAnA2. svarbhAnu puM. (svaH svarga bhAnuH dIptiryasya) maha. svasa strI. (suSTha asyate kSipyate iti, su+as+uNA. "tulya'parAdhe svarbhAnubhAnumantaM cireNa yat / Rt) mana. svasAramAdAya vidarbhanAthaH purapravezAhimAMzumAzu grasate tandimnaH phuTaM phalam'-zizu0 bhimukho babhUva- raghu0 7 / 12 / / 4 / 49 / | svask (bhvA. A. sa. seTa-svaskate) 4. svaryAta tri. (svaH svarge yAtaH) sva[ed.svi gaye.sa. | svasti avya. (su+as-uNA. ti) syAe, mAvAda, svarloka puM. (svareva lokaH) svA, sva[bhA 271 svI12, sUyana. svastika puM. na. (svasti zubhAya hitaM Than) Authiyo, svarvadhU strI. (svaH svargasya vadhUH) apsa.28, intl. meM tanu52. (puM.) sitAva2 us, yauTuM, (na. svarvApI strI. (svaH svargasya vApova) on nahI. svasti zubhAya hitaM Than) 1.5 tanu bhAsana, yojanA als. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2170 shbdrtnmhoddhiH| [svastimukha-svAdupAkA sonI t2 . 5, 64%4 meha. svAti puM. strI. (snenaiva atati, at+in-strItvapakSe avya. (su+ as+ktic, vA astIti vibhakti- vA GIp) azvinI vagaire nakSatrI pai.DI. 542bhuM nakSatra.. rUpakamavyayam) mAzIvAha, syAe. thAmI, kSema- - "svAtyAM sAgarazuktimadhyapatitaM tanmauktikaM jAyateprAsthAnika svastyayanaM prayujya. raghu0 2 / 70 / bhartR0 2 / 67 / (strI. svenaiva ati, at+ in) svastimukha puM. (svasti mukhe prathame vadane vA yasya) | sanI se patnI, me. tarnu pakSI. LAL, AM sAya. , 4stAve4, mata. svAtiyoga (puM.) svAti nakSatra bhane atithithI (tri. svasti mukhe yasya) svastivAhI. pADune. thanAro yoga. cokaDI rUpe chAtI upara rAkhavAthI je cihna bane te- svAd (bhvA. A. seTa-svAdate) prasanna tha aka. / stanarvAinahatahastasvastikAbhirvadhUbhiH-mA0 4 / 10 / svAha bhegavI, yAsa saka. / svastivAcana na. (svasti zubhasya vipradvArA vAcanam) svAda puM., svAdana na. (svad-svAd+ghaJ/svAda - bhAve koI karmanA AraMbha samaye vidhvanI zAnti mATe lyuTa) svA6, 2sano sanubhava, prIti, prema, prasanna brAhmaNa dvArA kartavyakamanuM zubhapaNuM kahevarAvuM te. 2j, muza 42j, yA2g, svAda devo.. - "na jAyate svastivAcanika tri. (svastivAcana+Thaka) svasti tadA svAdo vinA ratyAdivAsanAm"-sAhityarpaNe / vAcananuM sAdhana, svastivAcana saMbaMdhI. svAdita tri. (svAd+karmaNi kta) yATasa, yAsa. svastyayana na. (svasti zubhasyAyanaM lAbho yasmAt) svAdiSTha, svAdIyasa tri. (atizayena svAda iSThana zubhane mATe karAto vedokta grahayoga vagere. Dita/atizayena svAdaH Iyasana) atyanta svAhavANa, svastha tri. (svaH paraloke tiSThati, svena svabhAvena sataha.2, mati madhu2- kiM svAdiSThaM jagatyasmin sukhena vA, sthA+ka) svabhAvamA 230, svamii sadA sadbhiH samAgamaH-subhA0 / -kAvyAmRtarasAsvAdaH 230, sujamA 298, sujI, zAnta, nIronI. svAdIyAnamRtAdapi-subhA0 / svasthatA strI., svasthatva na. (svasthasya bhAvaH tal+TAp- svAdu puM. (svad + uNa) madhu2 222., gopa, 94.3 mauSadhi, __ tva) svastha5. sAno s||2. - tRSA zuSyatyAsye pibati salilaM svAdu svatIya puM. (svasurapatyaM pumAn, svasR+cha) panno surabhi-bhartR0 3 / 12 / (tri. svad+uN) , chita. chorI-mArI4. priya, manoDa2, suM62 bhiSTa- kaviH karoti kAvyAni svasrIyA strI. (svatIya+striyAM TAp) bananI putrI- svAdu jAnAti paNDitaH-subhA0 / (srI.) drAkSa. bhAga.4. svAdukaNTaka puM. (svAduH kaNTako yasya) vita. svAgata na. (sukhena Agatam) sumathI. sAvaj.. "prItaH vRkSa-vi . prItipramukhavacanaiH svAgataM vyAjahAra"-meghadUte 4 / - | svAdukandA strI. (svAduH kando yasyAH) vihArI vanaspati. svAgataM svAnadhikArAn prabhAvairavalambya vaH / yugapad / svAdukA strI. (svAdunA madhurarasena kAyati, kai+ka+TAp) yugabAhubhyaH prAptebhyaH prAjyavikramAH-kumA0 2 / 18 / nAgadantI vanaspati. (tri. (svAgataM tadasyAsti ac) duzaNa, duzaNa prazna. svAdukhaNDa puM. (svAduH miSTaH khaNDo'sya) , svAGkika puM. (svAGkamahati Thak) mRga-2', mRdR| 3 madhura bhAga. naraghAM vagADanAra. svAdugandhA srI. (svAduH gandho yasyAH) dAsa. sa.20vI, svAcchandya, svAtaMtrya na. (svacchaMdasya bhAvaH SyaJ / bhoMyakoLuM. svataMtrasya bhAvaH SyaJ) sva.27659j- kanyApradAnaM svAduparNikA, svAduparNI srI. (svAdUni parNAnyasyAH svAchandyAdAsuro dharma ucyate-manu0 3 / 31 / -na strI kap+TAp ata itvam/svAdUni parNAnyasyAH GIp) svAtantrayamarhati-manu0 9 / 3 / -na svAtantryaM kvacit dUdha.. striyAH- yAjJa0 1185 / svAdhInapazu, svataMtratA, svAdupAkA strI. (svAduH pAko yasyAH) mAthI svasthapaNuM. vanaspati. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdupiNDA-svArthatatparatA] shbdrtnmhoddhiH| 2171 svAdupiNDA strI. (svAduH piNDa: piNDakArakaM phalamasyAH) | svApa puM. (svap+ghaJ) sU, gha, nidrA sevA, mAna, piMDakhajUrI vanaspati. sparzanuM ajJAna, sparza nahi jANavo te. svAdupuSpa puM. (svAduH puSpamasya) "kaTabhI'' mo. | svApateya na. (svapaterAgataH DhaJ) dhana, ghosata.svAduphala na. (svAdu ca tat phalaM ca) svAdiSTa 30, svApateyakRte mAH kiM kiM nAma na kurvate- paJca0 bhI 30, ko2nu 35-mo2. 2 / 156 / svAduphalA strI. (svAdu phalamasyAH) mo2.. svAbhAvika tri. (svabhAvAdAgataH ThaJ) svabhAva siddha, svAdumajjana puM. (svAduH majjo yasya) 4&tii pAsunu svAbhAvi.. - svabhAvikaM vinItatvaM teSAM vinykrmnnaa| 33. mumUrccha sahajaM tejo haviSaya havirbhujAm-raghu0 10 179 / svAdumAMsA strI. (svAdu mAMsamiva phalamasyA: DIe) svAmitA strI., svAmitva na. (svAminaH bhAvaH, tal+TApdI vanaspati. tva) svAmi , mAsi50, 1.505, 25%tusji, Asly. svAdumUla na. (svAdu mUlamasya) // 42. svAmin puM. (sva+astyarthe mini dIrghaH) patisvAdurasa puM. (svAduzcAsau rasazca) svAdiSTa 2sa.. raghusvAminaH saccaritram-vikramAGka0 185107 / svAdurasA strI. (svAdu raso'syAH TAp) statel, drAkSa, bharathAra, 58, zeTha, ti svAmI, 25%81, mAsiDa, zatAvarI, mAmata vRkSa, mhi2|-683. ziva, viSNu, vAtsAyana muni, te nAme eka jaina, svAdulatA strI. (svAdvI cAsau latA ca) vihArI vanaspati.. saMnyAsIne lAgatuM vizeSaNa. svAdUdaka puM. (svAdu udakaM yasya) te nAme samudra. svAmipAlavivAda puM. (svAmI ca pAlazca tayorvivAdaH) svAna na. (svAdu ca tat annaM ca) svAhavANu manA4. me.tano vivAha. svAdvamla paM. (svAdaH amla:) homana u. / svAmisadbhAva puM. (svAminaH sadbhAvaH) svAmIna, khovA. svAdvI strI. (svAdu+aNa+ DIpa) drAkSa... svAmisevana na., svAmIsevA strI. (svAminaH sevanam svAdhikAra puM. (svasya adhikAraH) potAnI ma1i2- | svAminaH sevA) svAmInI sevA... svAdhikArAt pramattaH-megha0 1 / / svAmya na. (svAmino bhAvaH yan) svAmI5j.. svAdhipatya na. (svasya Adhipatyam) potanu / svAmyupakAra puM. (svAminaH upakArakaH) svAmIno adhipatipaNuM, potAnI mAlikI, potAnuM svAmitva. 64312. svAdhiSThAna na. (svasya adhiSThAnam) liMganA bhUNa svAmyupakAraka puM. (svAminaH upakArakaH) gho... (tri.) bhAgamAM suSummA nADInI aMdara Avela padaLa eka svAmIno upakAra karanAra. ya. svAyambhuva puM. (svayambhuvo'patyamiti, svayambhU+aN svAdhIna tri. (svasya adhInaH) svataMtra, potAne AdhIna. / saMjJApUrvako vidhiranityatvAt na guNaH) svayaMbhU manunI svAdhInapatikA, svAdhInabhartRkA strI. (svAdhInaH putra, (tri. svayambhuva idaM vA aN) svayaMbhU manurnu, patiryasyAH kap+TAp/svAdhInaH bharttA yasyAH svayaMbhU mana saMbaMdhI, svayaMbhU saMbaMdhInuM. kap+TAp) no. pati. potAnA sauMdhyA guthI svArAja paM. (svaH svarge rAjate. rAja-kvipa) indra. AkRSTa hoI vaza hoya tevI strI. svArAjya na. (svarAjaH bhAvaH SyaJ) brahma5j, mahAtva, svAdhyAya paM. (svaH svakIyatvena vihitaH adhyAyaH svagana, 20ya. adhi+ iGa+karmaNi gha) dvitIya so3 5|42vaanii | svArociSa puM. (svarociSa+ aN) te. nA. bI. bhAnu, amuka veda bhAga, avazya pATha karavA yogya vedAdhyayana, svArtha puM. (svasya arthiH) svaprayo4na; svAbhidheya, nitya-niyamita amuka adhyayana, potAno pATha. potAno artha. svAna puM. (svana+aN) 206, sA. svArthatatpara tri. (svArthe tatparaH) svArthamA tat52, svAthA. svAnta na. (svan+ bhAve kta) mana, gajala, gu. svArthatatparatA strI., svArthatatparatva na. (svArthasya (tri svana+karmaNi kta) za6 3. savA4 138 / tatparatA-tva) svAthApA. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2172 [ svArthasiddhi - svopArjita svArthasiddhi strI. ( svArthasya siddhi:) potAnA pryoshnmatalabanI siddhi. svR (krayA. pa. sa. veT-svRNAti) bhArI nAMja hiMsA aravI, hAra bhAravu. svArthika puM. ( svArthe vihitaH ThaN) svArthamAM usa svek (bhvA. A. sa. seT svekate) gamana 42, 4. vyAkaraNano pratyaya. svecchA strI. (svasya icchA) potAnI IcchA, potAnI abhilASA. zabdaratnamahodadhiH / svAsthya na. ( svasthasya bhAvaH SyaJ ) svasthapazuM nirogIpasuM, khArogya, saMtoSa. svAhA avya. (su+A+hve+DA) sA zabda hevone uddezI viSano tyAga uratI veNA ayyArAya che. indrAya svAhA, agnaye svAhA / (strI.) te nAme agninI patnI. svAhApati, svAhApriya puM. (svAhAyAH patiH / svAhAyAH priyaH) agni citrAnuM Au svAhAbhuj puM. (svAhAM bhunakti, bhuj + kvip) heva. svid (divA0 para0 - svirdyAta) parasevo thyo - svidyata kUrNAti vellati - kAvya0 10 / sa tvAM pazyati kampate pulakayatyAnandati svidyati gati0 11 / (bhvA0 A0 - svedate) bhASiza 42vI, kSubdha thavu, garama 42. svid avya. (svid-kvap) praznamAM, vita'bhAM tathA pAdapUraNamAM vaparAya che. svinna tri. (svid+kta tasya naH) dhAmavANu, parasevAvANu, pADela, iMghAI gayesa.. svIkaraNa na. ( sva +cci + kR + bhAve lyuT ) svIkAra 42kho, jUsa Davu, svIAra . svIkaraNIya, svIkartavya tri. ( sva +cvi+kR+ + karmaNi anIyar sva+cvi+kR+tavyac) svIAravA sAya, kabUla karavA yogya. svIkAra puM. (asvasya svasya kAraH karaNaM, sva +cci+ kR+ghaJ) aMgAra, jUsAta, ajUsa Davu, svI. svIkRta tri. (sva+cvi+kR+karmaNi kta) svIdvAre, kabUla kareluM. svIya tri. (svasyedaM cha) potAnuM, juhanuM, potA saMbaMdhI. - lokAlokavisAritena vihitaM svIyaM vizuddhaM yaza: sA0 da0 97 / svIyA strI. (svasyedaM cha+TAp) kheDa bhatanI nAyiDA. svucchraM (bhvA. pa. sa. seT-svacchaMti) (bhUkhI 4vu, visarI dhuM sva (bhvA. pa. veT svarati ) bhavA4 2vo, upatApa seal, ialu seal. . I svecchAmaraNa, svecchAmRtyu puM. ( svecchayA maraNaM yasya / svecchayA mRtyuryasya) bhISma pitAmaha (svecchayA maraNam) potAnI IcchAthI bharavu te. sveda puM. (svid + ghaJ) parasevo, dhAma, garamI, parasevI dAvavo te, jAI. svedaja puM. ( svedAjjAyate, jan+Da) parasevAmAthI pehA thanAra, mAMDa, du-tu vagere. svedaja (tri) parasevAmAMthI pechA thanAra. svedajala na. ( svedasya jalam ) parasevAnuM pAzI. svedana na. ( svid + Nic + lyuT ) parasevo vaNavo te, parasevo vALavAno vyApAra. svedanikA, svedanI strI. (svedanI + saMjJA. kan+TAp/ svid + Nic + lyuT + GIp ) soDhA vagerenI tavaiuDhAI, zeDavA-lUMThavAnuM pAtra. svedabindu puM. ( svaMdasya binduH) parasevAnuM TI . svedita tri. (svid + Nic + kta) ne parasevo jAosa hoya te.. svedodaka na. ( svedasya udakam ) parasevAnuM pAzI, parasevI. svaira na ( svasya Iram) potAnI ma2la, svecchA. (tri. svaira + ac) potAnI IcchAvANu, svataMtra parAdhIna nahIM te baddhamiva svairagatirjanamiha sukhasaGginamavaimisvairavRtta tri. (svairaM vRtaH) svataMtra, potAnI IcchA zAkuM0 5 | 11 | bhancha, ghIbhuM. - anusAra vartana karanAra, svairiNI strI. ( svara +in + GIp ) potAnI IcchA prabhArI vartatI strI, vyabhicAriNI, bIjA puruSa sAthe vyabhicAra karatI strI. svairin puM. ( svenaiva IrayituM zIlamasya, sva + Ir + Nini) svecchAyArI, svataMtra. svopArjita tri. ( svena upArjitam) potAnI bheje bhejavesuM pote upArjana kareluM. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha-haMsodaka] zabdaratnamahodadhiH / 6 vyaMjanomAM chello kaMThasthAnI uSmAkSara vyaMjana. ha avya. (hA +Da) pAhapUrazamAM saMjodhanamAM, preraNAmAM nindrAmAM, tirasDAramAM, nigraha - zikSAmAM, prasiddhimAM ane kopa sAthe vAraNamAM temaja yathArtha arthamAM vaparAya che. - tasya ha gataM jAyA babhUvuH, tasya ha parvatanArado gRhe USatuH - aita0 / (puM. hA +Da) ziva, pAezI, bhADu, zUnya, AAza, svarga, dhArA Davu, yandra, DayUra. (tri.) zUnya, sUnuM, suayesuM, raData bAla haMsa, haMsaka puM. ( has+ac-pRSo / haMsa + svArthe kan ) haMsa pakSI - haMsA: saMprati pANDavA iva vanAdajJAtacaryAM gatA:- mRccha0 5/6 | dUdha ane pAzIne budha 2nAra tarI haMsanI prasiddhi che. prema - haMso hi kSIramAdatte tanmizrA varjayantyapaH-zAkuM0 6 / 27 / - sAraM tato grAhyamapAsma phalgu, haMso yathA kSIramivAmbumadhyAtpaJca0 1| kSIranIraviveke hi haMsAlasyaM tvameva tanuSe cet vizvasminnadhunAnyaM kulavataM pAlayiSyati kaHbhAmi0 1 / 13 / nirdola rAbha, viSNu, sUrya, paramAtmA, matsara, dveSa, kheDa bhatano yati-saMnyAsI, bheDa bhatano maMtra, zarIramAM rahelo vAyu, eka jAtano ghoDo, guru, parvata, ziva. (tri. haMs+ac-pRSo.) AMjhara, paNanI hAgIno-chaDA vagere - sarita iva savibhramaprapAtapraNaditahaMsakabhUSaNA virejuH zizu0 7 / 23 / haMsaka puM. (haMsa iva kAyati, kai+ka) khAgaNa rahesa, bhojare rakhela, vizuddha, pavitra, zreSTha (puM. haMsa + saMjJAyAM kan ) rAhaMsa pakSI, saMgItazAstramAM usa kheDa tAsa. haMsakAlItanaya (puM.) pAr3I. haMsakIlaka puM. ( haMsa iva kIlatIti, kil+Nvul) 5 jAtano ratibandha, eka jAtano maithuna prakA2"naariipaaddvyN kRtvA kAntasyoruyugopari / kaTimAndo - layedyatra bandho'yaM haMsakIlakaH "-smaradIpakaH / haMsakUTa puM. ( haMsasya kUTamiva) jajahanI jAMdha. haMsaga, haMsaratha, haMsArUDha puM. (haMsena gacchati, gam +Da / haMsaH ratho vAhanaM yasya / haMsaH vAhanaM yasya / haMsamArUDha, A+rUha + kta) brahmA. haMsagadgadA, haMsanAdinI strI. (haMsasyeva gadgadaH svaro yasyAH / haMsa iva nadati, nad + Nini + GIp ) madhurabhI hu josanArI, madhura bhASiNI strI- gajendragamanA ha 2173 tanvI kokilAlApasaMyutA / nitambe gurviNI yA syAt sA smRtA haMsanAdinI / haMsagAmin tri. ( haMsa iva mRdu gacchati, gam + Nini) haMsanI peThe janAra. haMsagAminI strI. ( haMsagAmin + striyAM GIp ) haMsanI peThe yAsanArI strI, brAhmazI. haMsadAhana na. ( haMsa iva zreSThaM dAhanamasya) agara yaMdhana. haMsanAda puM. (haMsasya nAdaH) haMsano zabda. haMsanAdin tri. ( haMsanAda + astyarthe ini) sanI peThe zabda karanAra. haMsapadI strI. ( haMsasyeva pAdAH mUlAnyasya pAdbhAve striyAM GIpi padbhAvaH) kheDa bhatano velo. haMsapAda na., haMsAGghri puM. ( haMsasya pAdaH tadvarNo'styasya ac) DIMgajoDa. haMsapAdikA, haMsapAdI, haMsavatI strI. ( haMsasyeva pAdA mUlAni santi asyA: kap kApi ata itvam/ haMsasyeva pAdA mUlAni santyasyA ac + GIS / haMsastatpadAkAraH mUle astyasyAH matup masya vaH, GIp ) haMsapaddInI velo. haMsamAlA strI. ( haMsasya mAlA) haMsanI paMDita, haMsano samUha, te nAme kheDa chanha. haMsamASA strI. ( haMso vizuddhaH mASastadAkaraH parNo'sya ) "mASaparNI" nAbhe vanaspati. haMsarathA, haMsavAhanA strI. ( haMsaH ratho vAhanaM yasyAH / haMsaH vAhanaM yasyAH) brahmAzI sarasvatI hevI. haMsalomaza na. ( haMsa iva lomazaM lomayuktam) hIrADasI. haMsalohaka na. ( haMsa iva lohakam) pitta dhAtu. haMsavat tri. ( haMsa + astyarthe matup masya vaH) haMsavANu. haMsAbhikhya na. ( haMsasyevAbhikhyA zubhratvAt yasya) 35. haMsArUDhA strI. ( haMsamArUDhA) brahmAnI zakti, brahmANI, sarasvatI devI. haMsikA strI. ( haMsI + svArthe + kan+TAp hrasvaH) iMsalI. haMsI strI. ( haMsasya bhAryA jAti GIS) iMsalI.. haMsodaka na. ( haMsaM zreSThamudakam ) navI bhATInA dhaDAmAM rAkheluM-sUryanAM kiraNothI tapeluM-rAtre candranAM kiraNothI mizra thayeluM-maMda vAyuthI taraMgita ane elacI vagerethI suvAsita kareluM nadInuM zramanAzaka ane pittoSNa zAma 45. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2174 shbdrtnmhoddhiH| [haMho-haddA haMho avya. (hamityavyaktaM jahAti, hA-Do) saMbodhanamA- | haDika, haDDaka, haDDika puM. (haTh + Ikak pRsso.| haMho cinmayacittacandramaNayaH saMvardhayadhvaM rasAn - haDD+saMjJAyAM kan/haDDi+ saMjJA. kan) 9.5 nIya candrA0 1 / 2 / -haMho brAhmaNa ! mA kupya-mudrA0 1 / / tino bhArAsa. garvamAM, daMbhamAM tathA praznamAM vaparAya che. haDikI, haDDakI, haDDikI strI. (haDika+striyAM jAti. hakka puM. (hak ityavyaktaM kAyati, kai+ka) 15. DIp/haDDaka+striyAM GIpa/haDDika+striyAM jAti. GIS) pADIne bolAvavuM, hAthIne bolAvavo. eka nIca jAtinI strI. hakkAra puM. (haka+kR+ghaJ) &c. pAne poTAva, ta. | haDDa na. (haTha+Da Dasya netvaM pRSo.) du. hajA, haje, haNDe avya. (hamityavyaktaM japyate'tra, / haDDaja na. (haDDAt jAyate, jan+Da) 3thI. thanArI jap+DA/jap+De/han+ De, Dasya netvam) 125wi ___ -ya27.. hasIne kodAvAmai N50ya che. "haje taralie uvaNehi | haDDi puM. (haTh+Da Dasya netvaM pRSo. in) kuM. me agdhabhAaNam"-veNIsaMhAre / -haMje kaMcaNamAle haNDA, haNDikA strI., haNDikAsuta puM. (han+DA aham IdisI kaDubhAsiNI-ratna0 3 / Dasya netvam/kSudrA haNDA, kan TApi ata itvam/ haJji puM. (hamityavyaktaM jayati, ji+Di) kSudhA, bhUma. haNDikAyAH suta iva) bhAnu bho pAtra &ist.. haT (bhvA. pa. a. seTa-haTati) uj, . (avya.) 1125 sI. sI. pratye 352|y. cha. - haTaparNi na. (haTaM dIpti piparti, pR+bA. ni) zevANa. haNDe haste halAhvAne nIcAM ceTI sakhI prati-amaraH / haTTa puM. (haTa+Ta Tasya netvam) 2, huDAna, 12. nAnuM eka jAtanuM mATInuM vAsaNa-hAMDalI. haTTacaura, haTTacauraka puM. (haTTe-prakAzitasthAne eva cauraH/ hata tri. (han+karmaNi kta) nAza pAla, DolI, nAza haTTe prakAzite sthAne eva cauraH svArthe ka) 2 5.mAuda, suyeda, Ati . - anuzayaduHkhAyadaM corI karanAra cora. hatahRdayaM saMprati vibuddhm-shaakuN06|6| - kuryAmupekSA haTTavilAsinI strI. (haTTe vilAsayati, vi+las+Nic+ hatajIvite'smin-raghu0 14 / 65 / - hatavidhivila__ Nini+GIp) me tanu, sugandhI dravya, 7562. sitAnAM hI vicitro vipAkaH-zizu0 11 / 64 / gusa.. haTTAdhyakSa puM. (haTTasya adhyakSaH) bhoTo huna62, moTo (na. han+ bhAve kta) uj, bhArI nairg, gurA, ___vyApA, 2 na652... yaha2. haTha (bhvA. pa. seTa-haThati) jIsAMdhava. sa. / 2 / hataka tri. (hata iva kana) naSTaprAya, bhuudI abhAgiyaM. 425, 6. aka. / hatAza tri. (hata AzA yasya) ||yelii mAvAj. haTha puM. (haTha+ ac) agADIra, pUrva- ambAlikA mAzAzUnya, niya, yAuiyu, ijhiyu. ca caNDavarmaNA haThat pariNetumAtmabhavanamanIyata-daza0 / hatAzva tri. (hatAH azvA yasya) OMnI ghoDI jAyesa pANImAM thatI eka vanaspati- praznI. Doya. che te.. haThaparNI strI. (haThate plavate haTha+ac haThaM plavamAnaM hati strI. (han+ bhAve ktin) , te, bhArI naing paNaM yasyAH DIp) zevANa, 'kuMbhikA' za06 mA. | ta, gura, vyAghAta, vina, a5.7rSa. haThayoga puM. (haThena balAtkAreNa yogaH) 24yoga vinA | hataujas tri. (hataM ojo yasya) u mauj, ja kevala prANAyAma, eka paganA baLe UbhA rahevuM, | niste4. DAthona. yA 421. 24vA 473 DiyAmAthI thanA2 / hannu puM. (han+katnu) vyAdha, roga, zastra, thiyAra. paramAtmA darzanarUpa cittavRtti nirodhAtmaka yoga. hatyA strI. (han+bhAve kyap+TAp) bhArI nain, 4, haThaM vinA sidhyati rAjayogo narte haThAccApi na tyA-gohatyA, bhUrAhatyA, strIityA vagere, nAza rAjayogaH / tadAmyaset pUrvamataH saniSpatyantaM haThaM 42, 30 na . sadguruto'bhilabdham' / hatha tri. (han+ktha) : pAmelathAsa, ANela.. haThAlu puM. (haTha plavamAnaH Aluriva) 'kuMbhikA') za06 mI.. had (bhvA. A. a. aniT-hadate) j, bhaNatyA 42vI. haDi puM. (haTh+in pRSo.) 5zune bhAvAnu, sAdhana. | hadana na. (hadyate had+bhAve lyuTa) , bhasa tyA 42vo. ___40&ty me yantra, 31, 33. | haddA (strI.) yotiSaprasiddha samuha zino samu aMzaza. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ han--hanna] han (adA. pa. sa. aniT hanti) huezavu, bhArI nAja - hatamapi ca hantyeva madanaH - bhartR0 3 / 18 / caNDI caNDaM hantumabhyudyatA mAM vidyuddAmnA megharAjIva vindhyam - mAlavi0 3 / 20 / hiMsA ravI, naSTa khu. abhbhojinIvananivAsavilAsameva haMsaMsya hanti nitarAM kupato vidhAtA bhartR0 2 / 48 / parAti 42 - vighnaiH sahasraguNitairapi hanyamAnAH prArabdhamuttamajanA na parityajanti - subhA0 / - kujaM hanti kRzodarI - sA0 da0 7 / - yA tIrthAntareSu snAnena samupArjitasatkRtiH / sura- strotasvinImeSa hanti saMprati sAdaram - kAvya 7 / abhi+han-abhihanti - thaDAvu, sAme sAdhAta thavo, ava+han-avahanti visvu, zetarAM dUra rakhAM vagerene lagatuM DoI DAma kuM, A + han- Ahanti bhAvu, ho'vu, bhAra bhAravo - kuTTimamAjaghAna - kirA0 7 / 17 / - Ahate zira:- siddhA0 / Ajaghne viSamavilocanasya vakSaH kirA0 17 / 63 / hoDIne DoI vAhitra vagAuvu, prati + A + han- pratyAhanti sAmethI Tho'vu, roDa, khaTAvadu, pratibandha rakho, vi + A + han-vyAhanti -paraspara virodha vo vizeSa bhAravu ud + unuddhanti ye vuM yuM rIne evaM upa + ud+ han- upoddhanti - AraMbha 2vo, laGkAM copahaniSyatebhaTTi0 16 / 12 / ni+han- nihanti - niHzeSa-saMpUepie e-daivaM nihatya kuru pauruSamAtmazaktyApaJca0 1 / 361 / prahAra 42vo tAneva sAmarSatayA nijaghnuH - raghu0 12 / 92 / jIbha svara sAthai svarane athaDAvIne udyAtta svara saMpAhana 42vo te, nir+hannirhanti- saMpUrNa hAvu, va vagereno zabda thavo, DADI thavo, pra+han- prahanti -16 42vo prAghAniSata rakSAMsi yenAptAni vane mama / na prahaNmaH kathaM pApaM vada pUrvApakAriNam-bhATTa0 9 / 102 / parA + han- parAhanti -bhAra, Dubhalo 42vo kaTAkSaparAhataM vadanapaGkajammA0 7 / roDa, jAvaduM daivaM yatpauSaparAhatamrAma0 / prati + n + pratihanti sAmethI roDa, vidhyantamudadhRtasaTAH patihantumISuH - raghu0 9 / 60 / - vighnanti rakSAMsi vane kratuzva bhaTTi0 1 19 / pratija 4. vi + ati + han-vyatihanti paraspara eAvuM sAmasAmA bhArI nAjayuM sam + han-saMhanti sArI rAte vu, samUha 3peza -dUta eva hi saMdhatte bhinatyeva ca saMhatAn manu0 7 / 66 / zabdaratnamahodadhiH / - 2175 | han, ham avya. ( han + bhAve vic / hA+Damu) GodhathI vAmAM vinavavAmAM vaparAya che. han, hana tri. ( han + karttari vic / han+karttari ac) anAra, bhArI nAjanAra. hanana na. ( han+bhAve lyuT) hAvu, bhArI nAja, hAra bhAra. anIyar ) hueAvA sAya, hanyAM lIyate, lI+D) hananIya tri. ( han + karmaNi mArI nAkhavA lAyaka. hanIla puM. ( han+in + GIp, devAnuM ADa. hanu, hanU puM. (hana + un+uGgAbhAve / han + un+ strItve vA UG) haDapathI, 43. (strI. han+un- UGgAbhAvaH) eka jAtanuM sugandhIdAra dravya, roga, eka jAtanuM astra, mRtyu, kheDa bhatanI auSadhi, vezyA. hanugraha, hanUgraha puM. ( hanum - hanUm vA gRhNAti graha + ac) eka jAtano roga-jemAM haDapacI jakaDAI jAya che. hanumat, hanUmat puM. ( hanu-hanU+astyarthe matup) rAbhayandrana bhakta-aMjanA putra eka vAnara. hanustambha, hanUstambha puM. ( hano: hanvAH vA stambho yatra) kheDa bhatano roga-bhemAM upayI 4 DAI bhaya te. hanUSa puM. ( han + USan ) rAkSasa. hanUSI strI. ( hanUSa + striyAM jAti. GIS) rAkSasI. hanta avya. ( han+ta) harSamAM hanta bho labdhaM mayA svAsthyam - zAkuM0 4 / - hanta pravRttaM saMgItakam - mAlavi0 1 / anubhyAmAM, dhyAna sthitimAM, jehamAMkAcamUlyena vikRto hanta cintAmaNirmayA zA0 1 / 12 / vAhamAM, saMbhramamAM, gamarATamAM, utAvaNamAM cheDI kalpavAmAM vaparAya che. hantakAra puM. ( hanta ityasya kAra: karaNam) atithine mahAna . -nivItI hantakAreNa manuSyAMstarpayedatha / 'hanta' zabdano uyyAra 42vo te. hantavya tri. ( han+karmaNi tavyac) hAvA bAyala, bhArI nAMkhavA lAyaka. hantu puM. ( han+tu) mRtyu, bharA, jajaha. hantR tri. ( han + tRc) uAnAra, bhArI nAMjanAra, satata nAra - ya evaM vetti hantAraM yazcainaM manyate hatam' - zrImadbhaga0 / na tri. (had + kta tasya naH) buMgela, bhaja tyAga durela. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2176 hapuSA, hapusA strI. ( heti puSyati, ha + puS + ka+TAp/ ha+puS+ka+TAp satvam) vAzI, dravyavizeSa roMza. hambA, hambhA, hammA strI. (ham+bhA+aG+TAp pRSo. - bAdezaH /ham+bhA+aG + TAp / hamm + a + TAp) gAyano barADavAno zabda, gAyanuM bhAMbharavuM. hamm (bhvA. pa. sa. seT - hammati) gamana 42, 4. hay (bhvA. pa. seT-hayati) dhuM, pUdhuM saka. / 42bhAvu, thAvu aka / haya puM. ( hay hi vA + ac) dhoDo, sAtanI saMkhyA, indra. hayakAtarA strI. ( hayaH kAtaro yasyAH ) te nAme kheDa 313. hayagandha puM. (hayasyeva gandho'sya) kheDa bhatanuM bhIhu. hayagandhA strI. (hayasyeva gandho'syAH) saMgha vanaspati, ajamodA vanaspati. zabdaratnamahodadhiH / hayagrIva puM. (hayasyeva dIrghA grIvA'sya) viSNunI kheDa avatAra, te nAme eka daitya, te nAme eka rAjarSi. hayagrIvahan puM. ( hayagrIvaM hanti, han + kvip) viSNu. hayagrIvA strI. (hayasyeva dIrghA grIvA'syAH) durgA havI. hayaGkaSa tri. ( hayamazcaM kaSati, kaS + khac mum) dhoDI nAra. (puM. hayamucaiHzravasaM karSAti, kaS + khac mum) indranI sArathi bhAtavi. hayadviSat puM. (hayaM dveSTi, dviS + zatR) pAo. hayana na. ( hi+karaNe lyuT ) 'karNIraya' zab6 dukhI. hayapuccha na. ( hayasya puccham) dhoDAnuM pUcha. hayapucchI strI. (hayasya pucchAkAro astyasyAH ac + gaurA. GIS) bhaMgalI jaDa6. hayapriya puM. ( hayasya priyaH) 48 (tri. hayaH priyo yasya) dhoDI bhene priya hoya te. hayapriyA strI. (hayasya priyA) khAsaMdha vanaspati, jadUrI. hayamAra, hayamAraka puM. ( hayaM mArayati niSevaNAt, mR + Nic + aN / hayaM mArayati niSevaNAt, mR+ Nic + Nvul ) 'rezanuM jhADa. hayamAraNa puM. (hayaM mArayati, mR+ Nic + lyu) pIpaNAnuM 313. hayamedha (puM.) azvamedha yajJa. hayavAhana puM. (hayo vAhanamasya) sUryaputra revanta ( tri. hayo vAhanaM yasya ) dhoDAnA vAhanavANuM. hayavAhanasaMkara puM. ( hayasya vAhanaM cAlanaM saGkirati, sam+kR+ac) 24tAMyana vRkSa. [hapuSA - haraparvata hayazAlA strI. (hayasya zAlA) ghoDAno tajesI, ghoDAra. hayazIrSa puM. ( hayasyeva zIrSaM yasya) viSNunI kheDa mUrti, zAlagrAmanI eka mUrti. hayA strI. (hayaH hayagandho'styasyAH ac+TAp) saMgha vanaspati. hayAdhyakSa puM. ( hayasya adhyakSaH) ghoDAnA rakSaeA bhATe nImela adhikArI. hayAnanda puM. (hayAmAnandayati, A+nand + Nic + aN) bhaNa hayAri puM. ( hayasya ariH) reAnuM Au. hayArUDha, hayAroha tri. (haye ArUDhaH / haye Aroha :) ghoDA upara caDhela. sallakI hayAzanA strI. (hayairazyate, az + lyuT+TAp) vRkSa. hayI strI. ( haya + strItvAt jAti GIS ) ghoDI. hayottama puM. (hayeSu uttamaH) uttama ghoDo.. hara puM. (hR+ac-bhAve ap vA) rudra, ziva, agni, gadheDo, vibhA45, haravu, bhAgavu. haraka puM. (hR + vun) 4, vibhA44, haranAra, lAgAra DaranAra khAMDo, saha 4nAra (tri ha + Nvula) harI 4nAra, saha 4nAra. haragaurI strI. (haradehArddhaharA gorI zA0 ta.) ardhanArI naTezvara (ziva ane pArvatInuM eka saMyukta rUpa) mahAdeva. haracUDAmaNi, hariNAGka puM. ( harasya cUDAmaNiriva / hariNa aGke yasya) yandra, 952. haraNa na. ( ha + bhAve lyuT) 2, haravuM te kanyAharaNammanu0 3 | 33 | bhAMga te, saha dhuM, yoyuM, kheDa ArothI jI Asa dhuM. (na. ha + karmaNi lyuT ) hAyabhamAM pAtuM dhana. (puM. hR + lyu) lubha, hAtha, jADu. haraNIya tri. ( ha + karmaNi anIyar) (242vA sAya, haravA yogya, laI javA lAyaka, bhAMgavA yogya, coravA sAya5. - kasyacit kimapi no haraNIyaM marmavAkyamapi noccaraNIyam' -subhASite. haratejasa, harabIja na. ( harasya tejaH / harasya bIjam ) pAro, zivanuM vIrya. haraparvata, harAdri puM. ( harasya parvataH / harasya adriH ) DailAsa parvata. Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harazekharA-haritAlI shbdrtnmhoddhiH| 2177 harazekharA strI. (harasya zekharamAvAsatvenAstyasyAH, ac+ | hariNaplutA srI. (hariNasya plutamiva plutamasyAH) te ____TAp) iju nahI. nAme eka chanda. harahUrA strI. drAkSa... hariNAkSa tri. (hariNasyevAkSi yasya Sac samA.) 729. hari puM, harin tri. (ha+in) vig, -hariryathaikaH jevI AMkhavALuM. puruSottamaH smRtaH-raghu0 3 / 49 / siMha, sapa, vAna2, hariNAkSI, hariNIddaza strI. (hariNasyevAkSi yasyAH he, po58 5kSI, yandra, sUrya, 52, 53k Sac samA. GIS) 725samAna mAMjavANI. strI. . sAu, ghoDa., yama, vAyu, maDAva, bA, 29, 'hariNAkSi ! kaTAkSeNa AtmAnavalokaya' -udbhaTaH / jaMbudvIpamAM Avelo eka khaMDa, Indra, morapakSI, -kimabhavad vipine hariNIdRzaH-uttara0 3 / 27 / koyalapakSI, haMsa, agni, citrAnuM jhADa, paMDita, bhatRhari hariNI strI. (haridvarNA strI. GIS tasya naH) pApA nAme kavi, vAkyapradIpa graMthano kata eka muni, kapUra, raMganI strI, lIlA raMganI strI, sonerI jUI, majITha, AkaDAnuM jhADa, citrAnuM jhADa, Indrano ghoDo, - juvAna strI, zreSTha strI strIonA cAra bhedo paikI satyamatItya harito harIzca vartante vAjinaH -zakuM0 eka citriNI) sattara akSaranA caraNa vALo eka 177 / dIso. 22, 5inal 01 - hariyugyaM rathaM chan6, bhUgaDI, 29, te. nAme meM. apsa21. tasmai prajighAya purandaraH-raghu0 2 / 14 / (tri. ha+ini) harit puM. (ha+ iti) dIdA-bhImA mizrA , -ramyAntaraH dI, pANu, bhA. kamalinIharitaiH sarobhiH- zAkuM0 4 / 10 / sUryana harika puM. (hari+saMjJAyAM kan) 358 pApA a.ne. sIsI ghoDI, -satyamatItya harito harIzca vartante vaajinHevo ghoDo. zAkuM0 1 / -dizA haridbhirharitAmivezvaraH- raghu0 3 / 30 / harikelIya paM. (harikelimarhati. cha) gaza-gA. bha, siMDa, sUrya, vi, ma.53ld, . (na. ha+iti) harikeza puM. (hariH piGgalaH kezo'sya) ziva, zivAnI tR, ghAsa.. bhakta eka yakSa. haritparNa na. (harit parNamasya) bhUpo. harikrAntA strI. (haristapUrNaH krAnto yayA) viSAnta | harita puM. (ha+itac) siMDa, me. tanu ghAsa, dIal vanaspati, aparAjitA vanaspati. 01 Hi7 , pImA 20 (na.) tanu harigRha na. (hareH gRham) vizuna maMdira, me. yA sugandha dravya. (tri. ha+itac) 8.68 raMganuM, pITa nagarI.. raMganu, mArA. raMganu. haricandana na. (harerindrasya priyaM candanam) meM tanuM haritaka na. (haritena varNena kAyati prakAzate, kai+ka) alpavRkSa. (na. hareviSNoH priyaM candanam cadi+lyu, 2 . hareH candanam vA) ghANu yanna, ghasetuM tulasAna haritapatrikA strI. (haritAni patrANi asyAH kap+TAp 6 -452- 2-12-mA sarvasAthe. bhegaveda- ata itvam) meM tano veto. riyanna, jyotsnA, usa.2, 55sa2, suM62 aMga. | haritazAka puM. (haritaM zAkamasya) s2||vaarnu u. hariNa puM. (ha+inan) 729, bhRga, ziva, vi, sa., | haritAyat tri. (haritAya-nAmadhA. zata) 40.6uj thAM, dhogA. 1, pAgo 1. (tri. ha+inan) ghoj, pANu- dIyaM yatuM. 'hariNazcApi vijJeyaH paJcabhedo'tra bhairavaH RSyaH | haritAla, haritAlaka, haribIja na. (harivarNasya pItakhaDgo ruruzcaiva pRSatazca mRgastathA / / ete valipradAneSu varNasya tAla: pratiSThA yatra/haritAla+svArthe k| carmadAne ca kIrtitAH' -kAlikApurANe -api prasannaM hare/jamutpattikAraNatvenAstyasya ac) 72tAva nAme hariNeSu te manaH-kumA0 5 / 35 / 2.5 65dhAtu. hariNanarttaka puM. (hariNa iva nRtyati, nRt+Nvula) nara / haritAlikA strI. (harestAlo hastatAlo yasyAM kapTAp nAme devajAti. ata itvam) mA62vA zura. yotha, dhropa, hariNahRdaya puM. (hariNasyeva bhItaM hRdayamasya) 40.sel, AkAzarekhA. bhayavALuM. | haritAlI (srI.) , mAzA . Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2178 haritAzma na. ( haritavarNabhazma azmeva vA ac samA.) kheDa bhatano bhazi, bhorathuthuM. haritIkaraNa na. ( harita + cci+kR+ lyuT ) sIDhuM buM. haritIkRta tri. (harita+cvi+kR+kta) sIDhuM Irela. 'yena zuklIkRtA haMsAH zukAzca haritIkRtAH / mayurAzcitritA yena sa te vRttividhAsyati' udbhaTe / haridarbha puM. (harirharidvarNo darbha:) sIso hAla. haridazva puM. (harinAmako'zvo'sya) sUrya, khaDAnuM Au harideva puM. (haridevo yasya) zravaza nakSatra. hariddarbha puM. (haridvarNo darbho yasya) sIso ha haridrava puM. (harivarNaH piGgalavarNo drava iva) nAgasaranI zabdaratnamahodadhiH / 24. haridrA strI. (hariM pItavarNaM dravati, dra gatau +Da +TAp) usa62. haridrAgaNeza puM. (haridrAyAH gaNezaH) pInA raMganA gAyati. haridrAGga puM. (haridreva aGgamasya) kheDa bhatanuM pakSI. haridrAGgI strI. (haridrAGga + striyAM jAti GIS) kheDa jAtanI pakSiNI. haridrAbha puM. (harideva AbhAti, A+bhA+ka) cIjo raMga, yArojInuM Au, ajarayitrI raMga (tri.) hajara jevuM, pILA raMganuM, kAbaracitrA raMganuM, raMgaberaMgI. haridvArAga puM. (haridrAyAH rAgaH raJjanamanurAgaH) jaharano raMga - kSaNamAtrAnurAgazca haridrAga sa ucyatehalAyudhaH / hari puM. ( hariH dalAdidvArA haridvarNo du:) haroI Au, 663 haja62. haridvAra na. ( harestatprApteH dvAraM sevanAt) te nAme kheDa tIrtha. harinAman na. ( harernAma tadAkhyAnaM vA ) harinuM nAma, viSNunuM nAma. harinAman puM. (harireva nAmAsya) bha.ja. harinetra na. ( hare: netramiva hare: netram vA ) ghoNuM bhaNa, viSNunuM netra, harinuM netra. (puM. hareriva netramasya ) dhuvara. harinetrI strI. (harinetra + striyAM jAti GIS) dhuva [haritAzma - harivallabha harimugda puM. (haridvarNo mudgaH) za26 RtumAM pADesA bhaNa hariparNa na. ( harINi parNAnyasya) bhUjI. haripriya na. ( harerviSNoH priyam) kheDa bhatanuM yaMdhana, sugandhIvANI-jasa. (puM. hareH priyaH) januM Au, pILo bhAMgaro, viSNukranda nAme eka kaMdamULa, kareNanuM Au, zaMkha jameriyAnuM Au, ziva, vAyupraddhRtino manuSya, vAyasa (tri.) harine priya, viSazune priya, vAya. bhAhA. harimaNi puM. (haridvarNo maNiH) bharatamazi, sIsI bhi haripriyA strI. ( hareH priyA) lakSmI, tulasI, pRthvI, jAraza tithi, harine vaDAlI. harivAluka na. ( harerviSNoH priyA bAlukAsya) kheDa jAtanuM sugandhI dravya. haribhakta tri. ( harI viSNo bhaktaH) harinI bhakti ka2nA2, viSNuno bhakta-vaiSNava, sarva sthaLe samabhAva rAkhanAra hirajana. haribhadra na. ( hari bhadrayati santarpayati ac) bheDa jAtanuM sugandhI dravya. haribhadra, haribhadrasUri puM. (haribhadraH ityAkhyaH sUri :) te nAmanA eka Agamika ane dArzanika jainAcArya. haribhuj puM. (hari bhekaM bhuGkte, bhuj + kvip) sarpa. hariman (puM.) ANa, samaya, vajata. harimantha, harimanthaka puM. (hari sarpa madhnAti, manth+aN / madhyate manthaH, harimantha ekadezo yasyAhariH pIto mantha ekakhaNDo yasya kap) gaziyArInuM Au, te nAbhe kheDa deza, yazo. harimanthaja puM. ( harimanthe dezabhede jAyate, jan+Da) yazo, ajo bhaga hariya puM. (hariM harivarNaM yAti, yA + ka) pIjI ghoDo. harile (avya.) nATamAM strIne josAvavAmAM vayarAtuM saMbodhana. 42yasI. harivaMza pu. ( hareH vaMzaH ) mahAbhAratanI aMhara Avato khilarUpa vyAsakRta eka grantha. harivarSa na. ( harinAmakaM varSam ) khUdvIpanA nava khaMDo paikI eka khaMDa. harivallabha tri. (hare: vallabhaH) harine vahAsuM viSNune priya.. harilocana puM. (hareriva locanamasya) dhuva, 42yalo.. harilocanI strI. (harilocana + striyAM jAti GIS ) dhuvaDI, Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harivallabhA-hala] shbdrtnmhoddhiH| 2179 harivallabhA strI. (hareH vallabhA) sakSmI, tulasI, bhA21, / harman na. (harati glAnimiti, ha+manina) MusuM. tithi, 4yA. harmita tri. (harmaM jAtamasya tArakA. itac) bAsuM harivAt puM. (hariNA ghoTakena uccaiHzravasA vAti gacchati ____ dhesa, hAda, nA. gayeda, 338, 2. vA+ kvip tuk ca) chandra. harmya na. (harati janamanAsIti, ha+yat muTa ca) vedI, harivAsara na. (haripriyaM vAsaram) jiyArasa.na. hivasa., dhanavAnAnu ghara. bArazano prathamavAsara. haryya (bhvA. pa. seTa-haryati) thAj, thA.. 4j- aka. / harivAhana puM. na. (hariM vAhayati sthAnAntaraM nayati, | saka. / vaha+Nic+ lyuTa (na. hari+va+Nic+lyuTa) 27 / haryakSa puM. (hari piGgalaM akSi yasya Sac samA.) siMDa, 5kSI. mukha2. harizayana na. (hareH zayanam) vina zayana. vipanI haryakSI strI. (haryakSa+striyAM GISa) siMDaesa. nidrA, viSNuno nidrAkALa. haryazva puM. (harinAmA haridvarNo vA azvaH) indra. harizcandra puM. (hariH candra iva RSau suTa) sUryavaMza- | harSa puM. (haS tuSTau+ghaJ) Daba, mAnaMha, supa, mahevAnI trizaMkuno putra eka rAjA. ritA, te nAme me 20%81. harizcandranagara, harizcandrapura na., harizcandranagarI, strI. harSaka tri. (haS+katrathe Nvula) varSa 4242, mAna12.3. harizcandrapur puM. (harizcandrasya nagaram/harizcandrasya harSaka puM. (haS+Nic+Nvul) te. nA. se. pavata. puram/harizcandrasya nagarI harIzcandrasya pU:) saumanA2- harSaNa na. (haS+bhAve lyuTa) mAnaM mI, puzI nagarI. tha. (na. haS+karmaNi lyu) 4, mAnaMha, suzAdI.. hariSeNa puM. (harayaH senAyAM yasya) ta. nA. . haina. (puM. harSayati, hRS+Nic+lyu) yotiSa prasiddha me| yatA. yoga, eka jAtano netraroga, eka jAtanuM zrAddha, te harisaMkIrtana na. harisuta puM. (harernAmnaH sNkortnm| nAme meM zraddha heva.. (tri. harSayati, haS+Nic+lyu) __ hareH sutaH) rinu ma. 45. AnaMda karanAra, harSa karanAra, harihaya puM. (harireva hayo yasya) chandrano coTa, chandra, | harSamANa tri. (haS+tAcchIlye-zAnac muk) bhAnaMha ti.svAmI, pati, manu, Au. matuM, harSa pAmatuM, 2mA. harihara puM. (hariyukto haraH) viSNu bhane zivana mA harSayitnu puM. (harSayatIti, hRS-tuSTau+Nic+Neritnuc) adha zarIravALI mUrti. 2, putra. (tri. harSayatIti, hRS-tuSTau+Nic+ hariharakSetra na. (hariharasya kSetram) of sane 38 riluc) bhAna pAmanA2, juzI. thanA2. nadInA saMgamanI pAsenuM eka tIrthakSetra. harSasvana paM. (harSasUcaka: svanaH) mAnahano savA4, hariharAtmaka puM. (hariharo AtmAnau yasya kap) 2 / 27, puzInI za6. zivano poThiyo. harSiNI strI. (harSayatIti, hRS+Nic+Nini+GIp) harItakI strI. (harim pItavaNaM phaladvArA itA prAptA / | vi4yA-maion. iN+kta saMjJA. kan gaurA. GIS/harItakyAH phalam harSita tri. (harSa+saMjAtArthe itac) 46 pAsa, mAnaha ap tasya lup GIp) 423nu, jAu, 423- 'kadAcit pAbhela. kupitA mAtA nodarasthA harItakI' -vaidyake / harSin tri. (harSa+ astyarthe ini) 4682.4, mAnaha hareNu strI. (hiyate iti ha + eNu) puNavAna strI, 397 sAmanAra. nAme eka sugandhI dravya. harSala puM. (haS+ ulac) bhR2, 4278 (tri. haS+ulac) hareNuka puM. (hareNuriva saMjJA. kan) 42tu. ___bhI, bhAnahI, bAj, muza. hartR puM. (harati dhvAntamiti, ha+tRc) yora, sUrya, hal (bhvA. pa. sa. seTa-halati) meMya, po. 4033lk 13. (tri. harati, ha+tRc) 72nAra, 425 / hala na. (hala'+ka) 75, -'halahatibhItimilitayamunAbham' 42nAra, yorI 42nAra, saI nA2. gItagovinde / Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2180 shbdrtnmhoddhiH| [haladdI-havirmantha haladdI strI. (halat+dai+ka+GIp) 162. | hallI, hallISaka, hallIsa, hallIsaka na. (hal+kvip, haladhara, halabhRt halAyudha, halin puM. tri. (halaM laS+ac pRSo. karma./hallISameva, svArthe kan/ dharati, dhR+ac/bibharti, bhR+kvip tuk ca/halamAyudhaM hal+kvip-laS+ac-pRSo. karma/hallIsameva svArthe yasya/halo'styAyudhatvena kRSisAdhanatvena vA/ kan) sA2. 6535omAMthA. me. 5.2k .in halo'styarthe ini vA) aheva, maNama. (tri. halaM nATaka jemAM gAyana ane nRtya hoya che, temAM eka dharati, dhR+ac) ugane ghA254242 DUta vagaire. puruSa sane sAta-06 natI hoya. cha. -sA0 da0 halabhUti strI. (halasAdhyA bhUtiH) 3, tA. 555 strIbhAnu, 3nRtya-strImAno ko halabhRti puM. (halena bhRtirbharaNamasya) te nAme meM muni, / rAsahI.31. dhaar| 42 , 3 42vI, tI 42vI.. | hava puM. (hu-hve-vA+ap) yaza, Doma, AL, yonaj halA avya. (heti lIyate, lA+ka+TAp) sabhI, jana55, pRthvI, .. havaGga puM. (hav-gam-khac) sAnA vATasthithI ghI halAyudha puM. (halaM AyudhaM yasya) maNava, 502ma, te yopA mAvA ta. nAme kozakAra eka vidvAna. havana, havirazana, na., havirbhuja, havibhojana, halAha puM. 300 ghoTa, Asayitro gho. haviSyabhuja, haviSyabhojana, havyavAha puM., havyavAhana, havyAza, havyAzana (hu+ bhAve lyuT/ halAhala puM. (halAhalo'syAsti ac) me tanu 2- 'durjanaH priyavAdI ca naitavizvAsakAraNam / havirazrAti, az+yuc/haviH bhuGktaH , bhuja+kvip/ madhu tiSThati jihvAgre hadaye tu halAhalam' -hitopa0 haviH bhojanaM yasya/havyaM bhunakti, bhuja+ kvip/ haviSyaM bhojanaM yasya/havyaM vahati devAn, vaha + aN/ / me tano sapa, nA, te. nAme me. buddha. havyaM vAhayati, vaha+Nic+lyu/havyamaznAti, az+ halAhI strI. (halAha+striyAM jAti. GIS) raMga.30 aN/havya+az+lyu) Doma, javAna. 42vI. te. agnighoDI. anvAsitamarundhatyA svAhayeva havirbhujam-raghu0 156 / hali puM. (hala+in) mA 41. yitrAna 33. -'gataM tirazcAnamanUrusArathaH prasiddha halinI strI. (hala+ini+DIp) Cine. vRkSa. mUrdhvajvalanaM havibhujaH' -zizupAlavadhe / / halipriya puM. (hAlino baladevasya priyaH) 46parnu jAu. havanI, havitrI strI. (hu+lyuT+GIp) yazano , halipriyA srI. (halinaH priyA) mahi2, 13, avanI Doma.. patnI. revatI. havanIya tri. (hu+karmaNi anIyar) Doma. 42vadAya, halISa, halyA strI. (halyate iti, hal+ in+GIS/ havana 12vA yogya. ___ halasya samUhaH, hal+ ya+TApa) yono samUDa. havA avya. (ha ca vA ca dvandvaH) prasiddha sevA samAM halIna puM. (halAya hitaH cha) sAgarnu 3. 52rAya che. halImaka (puM.) . tano pAMDuro. havirazana, havirbhAjana, haviSyabhojana puM. (haviSaH halIzA strI. (halasya IzA zakandhA) unIsa, azanam-bhojanam/haviSyasya bhojanam) ghI jAte no hAM.. (puM. havirazrAti, az+yut) ani, yitrAnuM jAu. halIsaka (pu.) meM tano pAMDurogA havirgandha puM. (haviSa: gandhaH) ghAno gandha, homa dravyanI halya tri. (halena kRSTam, hal+yat) 4thI. .vA . dAya ta2. vage3, 45 saMmAndhI, Dagarnu. havirgandhA srI. (haviSaH gandho yasyAm) pI4Inu, Au. hall (bhvA. pa. a. seTa-hallati) vi.sa. pAma, havigeha na. (haviSo geham) 4. bha75nI pAsenu Doma jI . dravya rAkhavAnuM ghara. hallaka na. (halla+Nvul) dAsa bhaNa. havirmantha puM. (haviSe mathyate'sau, manth+ghaJ) yArInu, hallana na. (hall+bhAve lyuTa) Suvi moTa. | 3. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haviSya - hastikanda] zabdaratnamahodadhiH / | haviSya, havis na. ( haviSe hitaM haviS+ yat / hUyate hu+karmaNi asun) ghI hobhadravya, havana vahati vidhihutaM yA haviH - zAkuM0 1. 1 | havya tri. (hu+karmaNi yat) havana 42vA bAya, homa ravA yogya (na. hu+bhAve yat) homa, havana. havyapAka puM. (havyAya pAko yasya ) hobhane bhATe dUdha ghI - vagerethI mizra rAMdhelo caru. havyavAha, havyavAha, havyavAhana, havyAza, havyAzana puM. (havyaM vahati, vah + Nvi / havyaM vahati devAn, vaha + aN / havyaM vAhayati, vah + Nic + lyu/havyamaznAti, az + aN / havya + az + lyu) agni, citrAnuM Au havyAzana tri. (havyaM aznAti, az+lyu) ghI jAnAra, homa dravya khAnAra. has (bhvA. pa. a. seT- hasati) usa- hasasi yadi kiJcidapi dantaparuci kaumudI harati daratimiramatighoram - gIta0 10 / jIsapuM- hasabandhujIvaprasUnaiH / aghaDavu, visa, pralsa thayuM, hAMsI aravI, mazrIbhAM hasa - yamavApya vidarbhabhUH prabhuM hasati dyAmapi zakrabhartRkAm nai0 2 / 16 / prAza, dvIpa bhAsvAnudeSyati hasiSyati paGkajAlI - subhA0 / samAna tha, sarAva, vi + has- vihasati bhancha hAsya a - kiJcid vihasyArthapatiM babhASe raghu0 2 / 46 / kimiti viSIdasi rodiSi vikalA vihasati yuvatisabhA tava vikalA - gIta0 9 / -gaurIvaktra bhRkuTiracanAM yA vihasyeva phainaiH - megha0 50 / isI aDhakuM prahasati bhazrImAM isa tataH prahasyApabhayaH purandaram - raghu0 3 / 51 / bhoTethI hasa, jaDakhaDATa isa pari + has parihasati zrImAM hasavu, hAMsI 42vI - janAnAmAnandaH parihasati nirvANapadavIm gaGgA0 5 / apa + has apahasati- jarajara isavuM, hAMsI aravI, ava + has- avahasati usakuM, bhazrI ravI sthitAvahasyeva puraM maghonaH bhaTTi0 1 / 6 / upa + hasupahasati - isI aDha - tathA prayatethA yathA nopahasyase janai:- kA0 / 2181 hasanI, hasantikA strI. (hasatIti, has + lyuT +GIp/ hasatIti, has+zatR + GIp TApi hrasvaH) sagar3I. hasantI strI. (has + zatR + GIp num ca ) bheDa bhatano bhogarI, kheDa bhatanI aDaza, sagaDI, hasatI strI. hasita tri. ( has+karmaNi kta) hasela, hAMsI rela, viDasela, jIsela, pralsa, (na. has-bhAve kta) khaTTahAsa 2vo, hAMsI aravI, visakuM, jIsavu. hasta puM. ( hasati vikasati, has + uNA0 tan) hAtha - haste patitAM haste saMnihitAM kuru / zambhunA dattahastA0 megha0 60 / yovIsa khAMgajanuM bhApa, hAthInI sUMDha, hastanakSatra, samUha, hAthabhAM-adhikAramAM khAvebuM - gautamIhaste visarjayiSyAmi zakuM0 3 / (gautamInA hAthe bhoDasa.) (na. has +tan) dhabhae.. hastachedana na. ( hastasya chedanam ) hAtha athavA. hastajoni puM. (hastaM juDati juD+in) hAtha bheDa vRkSa. hastadhAraNa na. ( haste hastena vA dhAraNam) hAthamA dhAraNa karavuM, hAthathI rokavuM, hAthathI rakSaNa karavuM. hastapuccha na. ( hastasya puccham ) hAthano poMtho. hastabimba na. ( hastasya bimbaM yatra) zarIra para khattara vagere coLavuM te. hastavAraNa na. ( hastena vAraNam) hAtha vaDe arAvanuM, ADA hAtha devA te. hastasiddhi strI. ( hastasya tatkarmaNaH siddhiryataH) pagAra, bhakSUrI, DImata.. hastasUtra na. ( hastasya sUtramiva ) hAthanuM uDu, poMgI vagere. hastastha, hastasthita tri. (haste tiSThati, sthA+ka/ haste sthitaH ) hAthamA raheba.. hastA strI. (hasta + ac+TAp) hasta nakSatra. hastAmalaka na. (hastasthitaM Amalakam ) hAthamA raheDhuM sAMja, tulanA karAmalakavaddvizvaM kalayan kevalazriyA-sakalArhatstotram | hAthamA rahelA AMbaLAnI peThe vinA prayAse prApta thavA yogya padArtha, vedAntano eka grantha. hasa puM., hasana na. (has+ap/ has + bhAve lyuT ) hasavu, hAMsI ravI, bhazrI ravI. (tri has + ac) hasanAra, hAMsI karanAra, mazkarI karanAra. hastika, hastiyUtha na ( hastinAM samUhaH kan / hastinAM yUtham) hAthIkhono samUha. hastikakSya (puM.) vAgha, siMha. hasat tri. ( has+ vartamAne zatR) hasatuM, hAMsI 42tuM hastikanda puM. (hastI tatpadamiva kando'sya) bheDa mazkarI karatuM. jAtanuM kandamULa. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRkSa. 2182 shbdrtnmhoddhiH| [hastikaraJja-hastekRtya hastikaraJja, hastirohaNaka puM., hasticAriNI strI. | hastinI strI. (hastinaH yoSA GIp) tel, & (hastIva mahAna karaJjaH/hastIva rohate. ruha+ lya. vilAsinI vanaspati, cAra prakAranI strIo paikI svArthe ka/hastIva carati, car+Nini-DIpa) ma984204 mera -sthUlAdharA sthUlanitambabimbA sthUlAguliH sthUlakucA suzIlA / kAmotsukA gADharatipriyA ca hastikarNa, hastikarNaka puM. (hastinaH karNa iva parNamasya nitAntabhoktrI nitambakhA khalu hastinI syAt ac/hastikarNa+ svArthe ka) menu, vRkSa, me. kAmazAstram / jAtano khAkharo, te nAme eka gaNadeva, eka jAtanuM hastipatra strI. (hastI tatkarNa iva patraM yasya) sti. 64, vAda , hAthIno Ana... | 6vakSa. hastikarNadala puM. (hastinaH karNa iva dalamasya) me hastiparNikA strI. (hastI tatkarNa iva parNamasyAH kapa tano pA . ___ ata itvam) 214oSAtahI vanaspati. hastikoli puM. (hastIva koli:) . tanI mo2... hastiparNI strI. (hastI tatkarNa iva parNamasyAH DIp) hastigiri (puM.) yAnagarI.. 51551 dal, bho2satA. hastighoSA, hastighoSAtakI strI. (hastIva bRhatI ghoSA/ hastimada puM. (hastinaH madaH) tthAna. bha6, te nAma hastIva bRhatI ghoSAtakI) 'bRhadghoSA' banaspati. eka gandha dravya. hasticArin, hastipa, hastipaka puM. (hastin hastimalla puM. (hastiSu malla:) 2, 5, 2, car+Nini/hastinAM pAti, pA+ka/hastipa svArthe bhairAvata hAthI. kap) pAthIsvAra, &thAna mahAvata- 'iti ghoSayatIva DiMDimaH kariNo hastipakAhataH' -subhA0 / hastilodhaka puM. (hastIva lodhraH svArthe ka) meM tarnu dodha2. hastidaghna, hastidvayasa, hastimAtra tri. (hastipramANaM daghnac/hastipramANaM- dvayasac/hasti-pramANe mAtrac) hastivAha (puM.) hAthIna. 522vAnu, aMkuza, i.s32. hastiviSANI strI. (hastiviSANaM gajadantastadAkAraH thI. vahuM. hastidanta puM. (hastinaH dantaH) thAna it, widei madhyabhAgaH yasyAH gaurA0 GISa) 35. nAhI .. hastizAlA strI. (hastinAM nivAsabhUtA zalA) StthImAna hastidanta, hastidantaka na. (hastidanta ivAkAro'stya 23vAnu, sthaga, &tthIpAna. sya ac/hastidanta+svArthe kap) bhUgo. hastizuNDA, hastizuNDI strI. (hastinAM zuNDA/ hastidantaphalA strI. (hastidanta iva phalamasyAH) me hastizuNDastadAkAro'styasyAH ac gaurA. DIe) ___ tanI 31531. DAthI. sUMDha, vRkSa. hastin puM. (hastaH zuNDAdaNDo'styasya ini) thI, hastizyAmAka paM. (hastIva sthUla: zyAmAkaH) me. candravaMzI eka rAjA. jAtano moTA dANAvALo sAMmo. hastinakha puM. (hastino nakha iva, hastinA na khanyate hastisnAna na. (hastinaH snAnam) DAthInu snAna, thAnA naJ-khan+Da vA) za:28.62vA pAse. yaDha-uta2 / nAvAnI. 4 6 vyartha 56 - avazendriyacittAnAM mATIno DhoLa, zaheranA daravAjA pAseno mATIno Dhagalo. hastisnAnamiva kriyA' -hitopadeze / hastinApura, hastinIpura na. (hastinA tadAkhyanRpeNa / haste avya. (hasta+e) DAyamai, svI2 mevA arthamA cihnitam puram / hastinyAH puram) nAhI . varAya che. za2thI. uttara-pUrva dizAma rAma 50 ma. 2 | hastekaraNa na. (haste+kR+lyuTa) sva.t2. yamai AveluM nagara Aje paNa vidyamAna che. mahAbhAratanA | karavuM, paraNavuM, pANIgrahaNa. prasaMgo // sthaNe. anyA utA. mI namo. cha- hastekRtya, hastekRtvA avya. (haste+kR+lyap tuk gajAhvaya, nAgasAhvaya, nAgAhra, hAstina vagere. ca/haste+kR+ktvA) DAyama rIne, svArIne, hastinAsA strI. (hastinaH nAsA) yAnI . 524Ina, paae| harIne. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastya-hArikaNThI shbdrtnmhoddhiH| 2183 hastya tri. (hastena gRhItaH dattaH kRto vA yat) yathA / hAtra na. (hA+karaNe tral) vetana, 5 // 2, 425, bhota. grahaNa karela, hAthathI dIdhela-Apela, hAthathI karela. hAna pa. (hA+bhAve kta) chout, dj. tyAnA hastyadhyakSa puM. (hastini adhyakSaH) hAtha. 652nI / hAni strI. (hA+bhAve ktin tasya naH) nusAna. -yathA aghi82rI. hAniH kramaprAptA tathA buddhiH kramAgatA- hari0 / - hastyAroha puM. (hastinaM Arohati, A+ruha+aN) grAsodgalitasikathena kA hAniH kariNo bhavet-subhA0 / hAthIsvAra, hAthIno mahAvata. kSItA- kvacit sphuTAlagAravirahe 'pi na hasra tri. (has+karmaNi raH) bhU, vahuI. kAvyatvahAniH-kAvya0 1 / mochAza, 95. hahala avya. (heti halati, hal+ac) Su2, / hAputrikA, hAputrI strI. (hA iti ravaH putrAya yasyAH eka jAtanuM sthAvara jhera. DIp+kap TApi hUsvaH/hA iti ravaH putrAya yasyAH hahA puM. (heti zabdaM jahAti, hA+kvip) te nAme meN| ___GIp) me tana pakSI. gandharva. hAphikA (strI.) MusuM. hA (juho. pa. sa. aniT-jahAti) tyA 42vo, taxj, hAyana puM. (ambu jahAti, hA+lyu.ni.) varSa, sada, choDaj - mUDha ! jahIhi dhanAgamatRSNAM kuru tanu buddhe ga2. manasi vitRSNAm-mohamudgaram / -sA strI svabhAvAdasahA hAyanI srI. (hAyana+striyAM GIS) varSa, sAla, bharasya tayordvayorekataraM jahAti-mudrA0 4 / 13 / 5utuM agnizikhA. bhU . hAra, hAraka puM. (ha+karmaNi ghaJ) me tana mAtInI hA (juho. A. sa. aniT-jIhite) 4j -jahIthA vikhyAtAM bhAta, 2 -hAro'yaM hariNAkSINAM luThati stanamaNDale sphuTamiha bhavadbAndhavaratham-haMsa0 28 / -yato rajaH amaru0 100 / -pANDayo'yamaMsArpitalambahAra:pArthivamujjihIte-raghu0 13 / 64 / ud+hA-ujjIhite rghu06|60| yuddha, 44-mAganAro .. UMce javuM, caDhavuM, utpanna thavuM, UThavuM, UgavuM, cAlyA (tri. ha+kartari Na/ha+katarthe Nvula) 425 // 422, 4. 2.lAye . 4252, yora, 601, me tanuM gadha, me 152nu na, hA avya. (hA+kA) prema, zobha, pIumai, naMhamAM bhAjaka aMka, zAkhoTaka vRkSa. 152 / 5 cha. -hA priye jAnaki ! -uttara0 3 / -hA hArakala (na.) Hiya seranI. 2. hA devi ! skaTati hRdayam -uttara0 3 / 38 / -hA | hArayaSTi srI. (hArasya yaSTiH ) 2, bha . pitaH / kvasi, he subhra ! -bhaTTi 6 / 11 / -hA hArahArA strI. (hAra iva harati AsvAdanAt, ha+ vatse ! mAlati ! kvAsi-mAM0 10 / -hA kathaM / aN+TAp) pIjI drAkSa. mahArAjadazarathasya dharmadArAH priyasakhI me kauzalyA- | hArahUra puM. (he+kvip hUH hAra iva huvaM rAti rA+ka) uttara0 4 / mdh-6||3. hAgara puM. (hA. viSAdAya pIDAyai vA aGga rAti, | hArahUrA strI. (Dhe+kvip hU+hAra iva huvaM rAti, rA+ka+ rA+ka) me tanu, 0454ntu, moTI bhA78. TApa) drAkSa. hAgarI puM. (hA. viSAdAya pIDAyai vA aGga rAti, hArAvali, hArAvalI s trI. (hAra ivAvaliH-lI) motInI rA+ka) me. ratana 44ntu, moTI mAdI.. bhAga -taruNIstane eva zobhate maNihArAvalihAgarI srI. (hAGgara+striyAM jAti. GIS) . tanu | rAmaNIyakam- nai0 2 / 44 / -hArAvalItaralakAJcita44ntu-mAhA. kAJcidAma-gIta0 1 / . jozagraMtha. hATaka, hATakamaya na. (haT+Nvul) te nA. ma. 12, hAri strI. (ha=+Nic+in) // 2i. 52.45-2, ta dezamA yatuM sonu, 4205 sona. (tri. hATaka+aN/ | bhusAzana. samUha, yuddha, ma , moDa, mano2. hATaka-pracurArthe mayaTa) sonArnu, sonAnu janAva.. | hArikaNTha puM. (hArI manoharaH kaNThastadravo yasya) hATakezvara (puM.) gaDAvarIne tI3. meM zivaliMga | yaha pakSI. hAtavya tri. (hA+karmaNi tavyac) 4. vAya., chouvA | hArikaNThI srI. (hArikaNTha+striyAM jAti. GIS) yogya, 4vA yogya. yasamAhA. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2184 hAriNa tri. (hariNa ayaM hariNa + aN) haganuM, bhRga saMbandhI. zabdaratnamahodadhiH / hAriNika puM. (hariNa + Thak ) DarazIne paDanAra, ziDArI. hArita puM. ( hR + Nic + kta harideva svArthe aN vA) kheDa bhatanuM pakSI, sIsI-pIjI raMga, mAM4ze raMga. hAritaka na. ( hAritena haridvarNena kAyati, kai+ka) zAI. hAritI strI. ( hArita + striyAM jAti GIS ) kheDa bhatanI pakSiezI. hAridra puM. (haridrayA raktaH aN) 6januM AI. (tri. haridrayA raktaM, aN) jaharathI raMgela. hArin tri. (haro'styasya ini, ha + Nini vA) (ranAra, - vAjikuJjarANAM ca hAriNaH - yAjJa0 2 / 273 / DAravANuM, manohara, suMdara. -tavAsmi gItarAgeNa hAriNA prasabhaM hRtaH - zAkuM0 1 / 5 / hArila puM. (hR + Nic-ilac) kheDa bhatanuM pakSI. hArilI strI. (hArila + striyAM jAti GIS) kheDa bhatanI pakSizI. hArI strI. ( ha = + Nic +in + vA GIp ) bhotI dugArama parASThaya-hAra, musAirono samUha, yuddha. hArIta puM, hArItaka tri. (hR+ Nic+vA itac / hArIta + saMjJA. kan) smRtihAra kheDa muni, kheDa bhatanuM pakSI. (tri. ha + Nic+vA. itac ) paTI, Thaga, dugArI hArItI strI. ( hArIta + striyAM jAti GIS ) kheDa bhatanI pakSiNI. hArda na. ( hRdayasya karma yuvA ac hRdAdezaH) sneha, prema - amarSazUnyena janasya jantunA na jAtahArdena na vidviSAdara :- kirA0 1 / 33 / (tri. hRdi bhavaH vidito vA aN) hRdhyamAM rahenAra, hRdhyathI bhagavA bAya. hArya puM. (Driyate'sau, hR + Nyat) jahAMnuM jhADa. ( tri. ha + karmaNi Nyat) 2 42vA sAya cauracoryaM na ca rAjahAryam - subhA0 hAla puM. ( halo'styasya aN hala eva vA aN) jagadeva, ajarAma, haNa, zAlivAhana rAma. na / - hAlaka puM. ( hAla + saMjJAyAM kan) pIjI tathA sIso ghoDo, mAMrA raMgano ghoDo. hAlakI strI. (hAlaka+ striyAM jAti GIS) pInA tathA lIlA raMganI ghoDI, mAMjarA raMganI ghoDI. hAlahala na. ( halahala + pRSo.) kheDa bhatanuM 2. [ hAriNa-hAs " hAlA, hAlAhala puM., na., hAlAhalA strI. (hal+hAJ+ TAp/ hAlAhala + GIp/hAleva halati, hal + ac) bhadha, 63. - hitvA hAlAmabhitarasAM revatIlocanAGkAmmegha0 49 / tADIno rasa, bheDa bhatanuM sthAvara 2.. - ahameva guruH sudAruNAnAmiti hAlAhala mA sma tAta ! ddapyaH / nanu santi bhavAddazAni bhUyo bhuvane'smin vacanAni durjanAnAm - subhA0 / hAlika puM. (halena khanati halaH praharaNamasya Thak ThaJ vA) hama peMyanAra-jeDUta vagere, jagadeva (tri. halasyedaM vA hala+ Thak-ThaJ vA) januM, haja saMbandhI, hajathI yuddha karanAra. hAlinI strI. (hala + Nini - GIp ) bhoTI garojI.. hAlI strI. (hala + iN GIp ) nAnI sAnI. hAlu puM. (hala + uN) hAMta. hAva puM. (hve+bhAve ghaJ ni. sampra. hu+karaNe ghaJ) bolAvavuM, strIonI zRMgArika ceSTA. hAsa puM. ( has+bhAve ghaJ) isa bhAso hAsa:prasanna0 1 / 22 / sAhitya prasiddha hAsyano sthAyIbhAva kheDa rasa.. hAsas puM. (has+ Nic + asun) yandra, 452. hAsikA strI. (has + bhAve Nvul+TAp ata itvaM) hasa, hAsya.. hAsin tri. (hAsa + astyarthe in) hasanAra. hAstika na. ( hastinAM samUhaH, vuN) hAthIkhono samUha. hAstika puM. ( hastinamArohayati Thak ) hAthIno bhAvata. hAstina, hAstinapura na. ( hastinA nRpeNa nirvRtatam nagaram, aN saMyogaparatvAdino na TilopaH / hAstinaM puram) hastinApura-dillI zaDerathI 50 mAIla dUra Aje paNa vidyamAna che. hAstina tri. ( hastinaH idaM, hastinaH parimANamasya vA aN) hAthInuM, hAthI saMbaMdhI, hAthI bheTasA bhASanaM. hAsya na. (has + Nyat) hasavaM te, hAsyarasa - vikRtAkAravAgveSaceSTAdeH kuhakA d bhavet / hAsyo (hAso) hAsa sthAyibhAvaH zvetaH prathamadaivataH sA0 da0 228 / hAsya tri. ( has+karmaNi yat) hasavA bAya, hAMsI karavA yogya. hAhala (na.) kheDa bhatanuM 2. hAhas, hAhA puM. (hA + asun / heti zabdaM jahAti - kvip) te nAme eka deva, te nAme gandharva. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAhA-hiNDa shbdrtnmhoddhiH| 2185 hAhA avya. (hA-dvitvam) vismayano za6, zani / hiMsA strI. (hiMs+ra+TAMpa) 4AmAMsI. vanaspati, 3006. za6. vanaspati, melavAra, gavedhu, sI.28, nI... hAhAkAra puM. (hAhA ityasya kAraH kR+bhAve ghaJ) | hikka (bhvA. ubha. sa. seTa-hikkati-te) aspaSTa avA4 upara pramANe, yuddhano avAja. 72. (cu. A. a. seTa-hikkayate) DiMsA 42vI, hi (svA. pa. sa. aniTa-hinoti) uj, 4, baMdhU | 5 42vI, 8351. vI. 3vI- gadA zakrajitA jighye-bhaTTi0 14 / 36 / - hikkA strI. (higiti zabdaM karoti pRSo.) 3381. vinAzAt tasya vRkSasya rakSastasyai mahopalam / prajighAya / hiSkAra puM. (himiti avyaktaM zabdaM karoti, kR+aN) -raghu0 15 / 21 / bhosaj, bha3514j, Asita 2.. himanI bhaha savA4, 92 42vo te, vAca. hi avya. (hA-hi-vA+Di) hetu- agnirihAsti dhUmo hi | hiDga na., hiGgapatra puM. (himaM gacchati, gama+D yate-gaNa0 rghu05|10| 129, avadhAra, nizcaya- | nipA./hiMDagana iva patramasya) DA.goriyAnaM kAu. devaprayogapradhAnaM hi nATyazAstram-mAlavi0 1 / -na hi | hinADikA strI. (higunaH nADI iva nADI yasyAH kamalinI dRSTvA grAhamavekSate mataGgajaH-mAlavi0 1 / / kapa+TAp hasvaH) meM tanI San vizeSa, prazra, saMbhrama, 28, utu, vivo, hiGaganiryAsa puM. (hiMguna iva niryAMso'sya) bAjArnu dRSyantamA- prajAnAmeva bhUtyartha sa tAbhyo bolamagrahot / / aura sAsanI sAvakSana) 2 sahasraguNamutsraSTumAdatte hi rasaM raviH-raghu0 1 / 18 / didAyI. dipI sI (hiMgapatra miyAM tthiip| asUyAmAM, pAdapUrtimAM tathA zoka darzAvavAmAM vaparAya hiMguna iva parNamasyAH gaurA. GIS) te nAme me. OM3. hiMs (bhvA. rudhAdi0 para0, curA0 ubhaya0 hiMsati, higula, hiGgulu puM. na. (hiMgu tadvarNa lAti, hinasti, hiMsayati-te) prA2 42vI, AghAta. 42vo, ___ la+ka/hiMgu tadvarNaM lAti, lA+Du) nus.. nu sAna. 42, bhArI naing, naSTa 42j -kIrti sUte higuli, higulikA, higulI strI. (hiMgula iva duSkRtaM yA hinasti-uttara0 5 / 31 / / varNaM lAti, lA+ki/hiMgula iva varNo'styasyAH hiMsaka puM. (hiMs+Nvul) vAgha 3 si. 51, zatru, | hiMgula+Than+TAp/hiMguli+GIp) nul, Ngae. duzaNa athavavahA L. (tri. hiMsa+karbarthe Nvula) | higusirATikA srI. (hiMguna iva sirApatrasirAmaTati, hiMsA karanAra. hiMsana na. (hiMs+bhAve lyuTa) DiMsA 42vI, 612 bhA2, ____ aT+Nvula+ TApa, ata itvam) vaMzapatrI vanaspati. hiGgala (na.) 2. tanuM bhUNiyu. hiMsA, vadha, prahAra, AghAta. hijja, hijjala puM. (hinoti, hi+kvip tathA san hiMsA strI. (hiMs+a+TAp) 55, bhArI naing te, jAyate, jan+Da karma/hijja iti nAma lAti, lA+ka) corI vagere kAma. B%49. vRkSa. hiMsAru puM. (hiMs+Aru) vAgha, vitta, aniSTa24 hijjIra (pu.) hAthIna. 5 mAMdhavArnu hAmaesa. hiMsAlu, hiMsAluka puM. (hiMsA+astyarthe Aluc/ hiDimba (pu.) te nA. ma. rAkSasa.. hiMsAlu+kan) dUta, DiMsA 42vAna svabhAvANu, hiDimbajit, hiDimbaniSUdana, hiDimbAri, hiDimbA svAmina, hiDimbApati puM. (hiDimbaM jitavAniti, tyAta 42nA2. hiMsIra puM. (hiMsA+Iran) vyAghra, 56ii, 6padrava 4282 ji+kvip+tuk ca/hiDimba niSUdayati, ni+ vyakti. sUd+Nic+lyu/hiDimbasya ariH/hiDimbAyAH svAmI/ hiMsya tri. (hiMs+Nyat) 4 bhAyo %Aya, ne. AghAta / hiDimbAyAH patiH) pAMva bhImasena. pahoMcADyo hoya te. hiDimbA (strI.) 0rAkSasanI. pAna., -bhImasenI. hiMsra tri. (hiMs+ra) si|| 42vAna svabhAvANu, DiMsa, patnI, me. rAkSasa... dU2, bhayAna. (pu.) ghora, bhaya, bhImasena, maDAva, hiND (bhvA. A. sa. seTa-hiNDayate) 4, uj, zikArI pazu. ___ mama, ma23. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / [hiNDana-himaja | hindu puM. (hInaM dUSayati, duS + Du-pRSo.) bharatajaM maaNbhAratamAM rahetI jAti. hindola, hindolaka puM. ( hillola +ghaJ-pRSo. / hindola + svArthe kan ) DIMyaho, DIMDojo, zrAvAsa suhamAM karavAno eka utsava, te nAme eka rAga. hinv (bhvA. pa. sa. seTa - hinvati) prasanna Dara, khuza haravu. hima puM. (hika+mak) ADAzabhAMthI paDela 4jae, ADaNa, jaraI, zItalavRkSa, thaMdhana, sujara, bhotI, tAbhuM bhASA, zItala sparza, himAlaya, hemanta Rtu, haDInI Rtu, DyUra, yaMhananuM ADa. (tri.) zItaja, haDu. himaka puM. (hima + saMjJA kan) vistavRkSa. himakara, himakiraNa puM. (himaH karaH kiraNo yasya, himaM karoti niSevaNAt kR + ac-vA/ himAH kiraNAH yasya) yandra, DayUra. himakUTa puM. (himasya kUTaM yatra ) himAlaya parvata, zizira Rtu. himagiri, himaparvata, himaprastha, himavat, himazaila, himAlaya puM. (himamayo giriH / himasya parvataH /himaH zItalaH prastho yasyaH / himAni prAcuryeNa santyasya, matup masya vaH / himaH pradhAnaH zailaH / himasya Alaya:) himAlaya parvata. 2186 hiNDana na. ( hiND + bhAve lyuT) hIMuvu, 4, labhavu, lavu, maithuna, ramavu, khela, sakhavu hiNDika puM. (hiDi+in, hiNDau kAyati, kai+ka) bhyotiSI, sagnAyArya. hiNDira, hiNDara puM. (hiDi + iran / hiNDate itastato gacchati, hiND + Iran) samudra Iza, vaMtADaDI, puruSa 'rucaka' zabda huA. hiNDI, hiNDIpati, hiNDIpriya, hiNDIpriyatama hiNDIsvAmin puM. (hiNDi - striyAM vA GIp / hiNDyAH patiH / hiNDyAH priyaH / hiNDyAH priyatamaH / hiNDayA: svAmI) ziva. hita tri. (hi-gatipreraNe, dhA dhAraNe + kta) gayesa, pathya, gobhyo hitam - gohitam hitakAra -hitaM manohAri ca durlabhaM vacaH - kirA0 1 / 4 / - hitAn na yaH saMzrRNute sa ki prabhuH - kirA0 115 / ISTa sAdhana, maMgaNa, bhAMgasiDa, yogya, dhAraeA rela, zubha, upahAra DaranAra, salAha ApanAra (na. dhA+kta) maMgaNa, ulyAeA. hitaka puM. ( hitamarhati hita + saMjJAyAM kan) jAjaDa, jayyuM hitakara, hitakArin tri. ( hitaM karoti, kR + ac/ hitaM karoti, kR + Nini ) hita 42nAra. hitapraNI puM. ( hitaM praNayati, pra+nI+kvip) guptahUta, chAno dUta, chUpI polIsa. hitavacana na., hitokti ( hitayuktaM vacanam / hitasya uktiH) hita hevu, hita josa, yogya ahevu, sArI salAha ApavI. hitavAdin tri. ( hitaM vAdayati, vad + Nic + ini) hita kahenAra, sArI salAha ApanAra. hitAnveSin tri. ( hitasya anveSI) hita jojanAra, hita zodhanAra. hitAvalI strI. ( hitaM Avalayati, A+val+in + GIp ) te nAme eka auSadhi. hitaiSin tri. (hita + IS- Nini ) hita 2chanAra, ladhuM 62chanAra. hitopadeza puM. ( hitasya iSTasAdhanasya upadezaH) hitAra kahevuM, sArI zikhAmaNa ApavI, te nAme viSNu zarmAno nItigrantha. hintAla puM. (hInastAlo yasmAt pRSo.) vRkSa vizeSa, eka jAtanuM khajUra. himaja tri. (himAjjAyate, jan+Da) himathI thanAra, himAlayamAM thanAra, ThaMDImAM thanAra. himaja, himavattanaya, himavattanuja, himavatputra, himavatsuta, himavatsUnu, himazailaja, himazailatanaya, himazailatanuja, himazailatanUja, himazailaputra, himazailasuta, himazailasUnu, himAdrija, himAdritanaya, himAdritanuja, himAdriputra, himAdrisuta, himAdrisUnu, himAlayaja, himAlayatanaya, himAlayatanuja, himAlayaputra, himAlayasuta, himAlayasUnu puM. (himAt himAlayAt jAte, jan+Da / himavataH tanayaH / himavataH tanujaH / himavataH putraH / himavataH sutaH / himavataH sUnuH / himazailAt jAyate, jan+Da / himazailasya tanayaH / himazailasya tanujaH / himazailasya tanUjaH / himazailasya putraH / himazailasya sutaH / himazailasya sUnuH / himAdrerjAyate, jan+ Da/ himAdrestanayaH / himAdreH tanujaH / himAdreH putraH / himAdreH Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himajA-hiraNmaya] shbdrtnmhoddhiH| 2187 sutaH/himAdreH sUnuH/himAlayAjjAyate jan +Da/ | himasaMhati strI. (himasya saMhatiH) limano samUDa, 526 himAlayasya tanayaH / himAlayasya tanujaH/himAlayasya samUDa. putraH/himAlayasya sutaH/himAyalasya sUnuH) bhainA himahAsaka puM. (himaM hasati, zItavIryyatvAt, has+Nvul) parvata. chintAra vRkSa. himajA strI. (hime himakAle jAyate, jan+Da+TAp) himA srI. (hima+arza0 ac+TAp) nAnI. melayA, 62. Atl. (himAt himAlayAt jAyate, jan+Da+ - nAgaramotha, bhadramotha, reNukA nAme eka gadha dravya. TApa) pAvatI, nAsti.. himAMzu puM. (himA aMzavo yasya) yandra, 752. himajhaNTi puM. (jhaTi + in, himasya jhaNTiH ) 3m.. himAMzvabhikhya na. (himAMzorivAbhikhyA zobhA yasya) himataila puM. (himavIyyaM tailam yasmin) pUranu, tada.. 3. himadugdhA srI. (himavIryakaraM dugdhamasyAH) Relia himAgama puM. (himasya AgamaH) umanta Rtu. veto. himAdri puM. (himasya adriH) himAlaya parvata. himadurdina na. (himahaitukaM durdinam zAka.) 3.5mil himAnI strI. (himAnAM saMhatiH hima+GIS Anuk ca) ivil yaso havasa. minI samUha, 523no samUDa. himadyuti puM. (hima dyutiryasya) yandra, pU.2. himAbja na. (hime hemante jAtaM abjam) 630L Audi himadruma puM. (himazcAsau drumazca) dInAnu, 3. thanA bhaya. himavattanayA, himavattanujA, himavatputrI, himavatsutA, | himArAti puM. (himasya arAtiH) sUrya, mani, mArnu himavatsUna, himazailajA, himazailatanayA, ___ 3, yitrAnu mA. himazailatanujA, himazailatanUjA, himazailaputrI, | himAlayA (zItasya Alayo yasyAM) bhUmi Hivaj himazailasutA, himazailasUnU, himAdrijA, 3. himAdritanayA, himAdritanujA, himAdriputrI, himAvatI strI. (himaM himavIrya vidyate'sya sevane matupa himAdrisutA, himAdrisUnU, himAlayajA, masya vaH GIp saMjJAM dIrgha) sonAbhujI. himAlayatanayA, himAlayatanujA, himAlayaputrI, himAzrayA strI. (himaM himavIryamAzrayati, A+zrihimAlayasutA, himAlayasUnU strI. (himavataH tanayA/ ac+TAp) svAta. vanaspati.. himavataH tanujA/himavataH putrI/himavataH sutA/himavataH himAla puM. (hima iti AhvA yasya) 752. sUnU/himazailAjjAyate jan+Da+ TAp/himazailasya himottarA strI. (himamuttaraM yasyAH sevane zItavIryyakaratvAt) tanayA/himazailasya tanujA/himazailasya tanUjA/ pIjI drAkSa. himazailasya putrI/himazailasya sutA/himazailasya suunuu| himotpanna tri. (hime utpannaH) mama 6tpanna thaye, himanerjAyate, jan+Da+ TAp / himAdrestanayA/ 01 6tpana thaye... himAdrestanujA himAdreH putrI/himAdreH sutaa/himaadreHsuunuu| / himotpannA strI. (hime utpannA) yAnAdI vanaspati. himAlayAjjAyate, jan+Da+ TAp/himAlayasya tnyaa| himodbhava tri. (hime udbhavo yasya) limamai 6tpanna himAlayasya tanujA/himAlayasya putrI/himAlayasya thanAra, 60 utpana thanA2. sutA/himAlayasya sUnU) pAvatI. siau. himodbhavA strI. (hime tatpradhAnasthAne udbhavati, himavAluka puM., himavAlukA strI. (himamayI vAlukeva | ud+bhU+ac+ TAp) zahI-yUro-vanaspati. aMzo yasya/himasya vAlakava) 452. hiraNa na. (ha+ lyuTa +nipA.) vIya, sauna, 151, zaMkhu, himazarkarA strI. (himasya zarkareva) 'yAvanAla' -. 52.. tanadhAnya. hiraNmaya tri. (hiraNyAtmakam mayaTa-nipA.) sonArnu, himazailaja tri. (himazailAjjAyate, jan+Da) limayama / sonAmaya. utpanna thanAra. hiraNmaya (na.) budvIpama meM 3- (puM. hiraNyAtmakamhimazraya pu. (himaM zrayati, zri+ac) yandra, 52. mayaTa-ni) brahA. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2188 shbdrtnmhoddhiH| [hiraNmayI-hIna hiraNmayI strI. (hiraNyAtmakA, mayaTa+ni+GIp) sonAnI / hiraNyabAhu puM. (hiraNyavarNo bAhuriva vA yasya) bhAva, pratimA. zoNa nAme eka nadI. heraNya na. (hiraNameva svArthe yat) sonu, dhaturI, vIrya, hiraNyAkSa pu. (hiraNyavat pIte akSiNI yasya ac dravya, 31. 35, ma.5 tanuM bhA5, dhana, madhya, samA.) te. nAme meM haitya. makSaya, apUTa. hiraNyAzva puM. (hiraNyanirmito'zvaH) hAna bhATe 48ye do hiraNyakazipu (puM.) te. nAme meM haitya. sonAno ke rUpAno ghoDo. hiraNyakazipUja, hiraNyakaziputanaya, hiraNyaka- | hiraNyAzvaratha puM., na. (hiraNyena nirmito'zvaH tadyuktaratho ziputanuja, hiraNyakazipuputra, hiraNyakazipusuta, yasmin/na. hiraNyena nirmito'zvaH tadyuktaratho yatra) hiraNyakazipusUnu puM. (hiraNyakaziporjAyate, jan+Da/ dAna mATe kapelA sonAnA ke rUpAnA ghoDA sahita hiraNyakazipoH tanayaH/hiraNyakazipoH tnujH| 2tharnu hAna. hiraNyakazipoH putraH/hiraNyakazipoH sutH|| hiruk avya. (hi+bA. ukik-kaTa ca) vina, sivAya, hiraNyakazipoH sUnuH) vimAhata pradAha. aj, tyAga, madhye, vayye, sAmAdhya, sabhI55j, adhama, hiraNyakazipuniSUdana, hiraNyakazipuhan, hiraNya- ___ 4, I. kazipuhantR puM. (hiraNyakazipuM niSUdayati, ni+sUd+ hila (tudA. pa. aka. seTa-hilati) hAvabhAva. 42vI, lyu/hiraNyakazipuM hanti, han+kvip/hiraNyakazipuM kAmanI IcchA pragaTa karavI, premAliMgana karavuM. hanti, han+tRc) vi. hilamoci, hilamocikA, hilamocI strI. (hila+ka+ hiraNyakAmadhenu strI. (vidhAnena hiraNyaracitA kAmadhenuH) muc+ in-karma0/hilamoci+svArthe kap +TAp/ dAna mATe kalpelI sonAnI ke rUpAnI gAya. hilamoci+vA GIp) 5 tanu zAha. hiraNyakoSa puM. (hiraNyasya koSa iva) sonu , 35. | hilla puM. (hil+lal) 0 tanuM 5kSI-4532. hiraNyagarbha puM. (hiraNyaM svarNamivANDaM garbha utpattisthAna hillI strI. (hilla+striyAM jAti0-DIe) me tanA ___masya) , sUjha.unI bhaviSThAya heva.. hiraNyada puM. (hiraNyaM dadAti, dA+ka) samudra ___ 5kSiI . (tri. hiraNyaM dadAti, dA+ka) sonu sAyanA2, 3' hillol (cu. ubha. sa. seTa-hillolayati.-te) yoga, ApanAra, dhana ApanAra. DosAva. hiraNyadA strI. (hiraNyaM dadAti, dA+ka+TAp) pRthvI.. hillola puM. (hillol+ac) taraM, moTu, me5 no hiraNyanAbha puM. (hiraNyaM nAbhau yasya ac samA.) tibandha-maithuna 42, ilaj, ya, yomg. mainA parvata. hilvalA strI. (halvala+pRSo.) bhRgazIrSa nakSatra 528 hiraNyamaya tri. (hiraNyasya vikAraH, tadAtmakaM vA nAnA pAMca tArAo. mayaT vede nipAtanAt malopaH) sonAna, sonamaya, hiMs (cu. ubha. sa. seTa-hiMsayati-te) 44. 42vI, hiMsA sonAd Cast2. (puM. hiraNya+mayaT vede nipA. 12vI, 412 42. malopaH) sUryamaMunI bhaviSThAya va. hihi (avya.) bhai, vismayama tathA 2i 52||y che. hiraNyavAha puM. (hiraNyaM vAhayati prApayati, bhaktAna, / hI avya. (hi+DI) vismayamAM- hatavidhivilasitAnAM vAha+ac) maDAva, shoe| nAme meM nahI. hI vicitro vipAkaH-zakuM0 11 / 64 / humamai, mehamai, hiraNyaretas puM. (hiraNya reto yasya) mani, yitrAnu / bhai, utuma 52rAya cha, hAsInatA, mitratA, ___ , ziva. thA, ta.. hiraNyavarNa tri. (hiraNyavat varNo yasya) sonAdu | hIna tri. (hA+kta tasya naH Ittva) mArcha- hInAtiriktagAtro garnu, 35 // ThevA garnu. vA tamapyanayet tataH-manu0 3 / 242 / 4., niMdA hiraNyavarNA tri. (hiraNyasyeva varNo yasyAH) te. nA. daya- guNIMnA na zobhante nirgandhA iva kiMzukAHme nahI. / subhA0 / madhama, nIya, tamu, chou.. Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hInavAdin- hulahulI] - navAdin puM. ( hInaM vadatIti, vad + Nini) kheDa bhatano isao vAhI. -'pUrvavAdaM parityajya yo'nyamAlambate punaH / vAdasaMkramaNAjjheyo hInavAdI sa vai naraH ' hemaca0 / vAhIsa pAMya prAranA hoya che. anyavAdI kriyAdveSI nopasthAyI niruttaraH / AhUtaprapalApI ca hInaH paJcavidhaH smRtaH-nAradasaMhitA / (tri hinaM vadati, vad+ Nini) usa josanAra, sochu josanAra, mUMguM. hInasevana na., hInasevA strI. (hInasya sevanam / hInasya zabdaratnamahodadhiH / sevA) isAnI sevA, nIyanI sevA. hInAGga tri. (hInaM aGgaM yasya) (saDA aMgavA, sochA aMgavAju, joDaNAMparAvANuM, hInAGgI strI. (hInaM aGgaM yasyAH GIp ) kheDa bhatanI pIpara.. hantAla puM. (hInastAlo yasmAt pRSo.) hiMtAsavRkSa, jyAM tyAM UgI nIkaLatuM khajUra vRkSa. hIra, hIraka na. ( ha+ka- ni. hIra + svArthe ka) 14, hIro. puM. (ha+ka-ni.) ziva, sarpa, hAra, siMha. hIrA strI. (hIra + striyAM TAp) lakSmI, DIDI, azmarI. hIrAGga puM. (hIramiva ddaDhamaGgamasya) ndranuM 14. hIla na. ( hI vismayaM lAti, lA+ka) vIrya, pAro. hIluka na. ( hil + uka. pRSo.) kheDa bhatano hA3. hIhI avya. (hI + dvittvam) harSabhAM, vismayamAM, zobhAM vaparAya che. hu (juho. pa. sa. aniT-juhoti ) homa 52vo, jAvu, yajJa 42vo- yo mantrapUtAM tanumapyahauSIt raghu0 - 13 / 45 / - jaTAdharaH san jahudhIha pAvakam - kirA0 1144 / - havirjuhudhIha pAvake - bhaTTi0 20 / prasanna du. hu(hU) GkAra puM., hu(hU)GkRta, na., hu (hU) kRti strI. (hu (hU) mityavyaktazabdasya kAraH, kR + ghaJ/ hu (hU) mityavyaktazabda kriyate sma kR + karmaNi kta / hu(hU) m-kR + bhAve ktin) 'hu~' yevo aspaSTa zabda ka2vo, krodhathI huMkATo karavo, trADukIne bolavuM, chaNako 42vo. huD (tu. pa. seT - huDati ) Dhagalo 42vo, kheDahuDa saka. / nahAvaM, snAna 5, DUjavu, DUjaDI jAvI. aka / huDa puM. (huD+ka) bhegha, yorane khaTAvavA bhATe bhInamA khodelo lokhaMDano zaMku, eka jAtanI vADa, loDhAno muddagara, sainyanuM raheThAeza-chAvazI, 2tha upara vissttaamUtra vagerenA tyAga mATeno amuka vibhAga. 2189 huDDu puM. (huD+ku) jaDuro, dheTo, ziyANa - jambuko huDuyuddhena paJca0 1 / 162 / huDukka puM. (huD+bA. ukka) kheDa bhatanuM vAhitra, hAtyUha pakSI, dupAra daMDa. (tri. huD +bA. ukka) nazAmAM mahabhatta, chaDela. huDukkI strI. (huDukka + striyAM GIS ) hAtyUra pakSilI. huDut na. ( huD + uti) agahanI-sAMDhanI zabda, harajodha aspaSTa zabda, dhamakIno avAja. huDumba puM. (huD+umba) zeDelo loTa. huND (bhvA. A. sa. seT-huNDate) Dhagalo 2vo. huNDa puM. (huDi+ac) vAgha, gAmamAM rahetuM lUMDa, rAkSasa, agni, citravRkSa. (tri. huDi + ac) bhUrkha, jevahuI. huNDI strI. (huNDa + striyAM jAti GIS ) vAghaza, gAmamA rahetI lUMDazI, rAkSasaeza.. huta tri. ( hu + karmaNi kta) hobhela, havana resa, devatAne uddezI maMtroccArapUrvaka agnimAM homela ghI vagere. (na. hu+bhAve kta) havana, homa. hutabhuj, hutavaha puM. ( hutaM mantreNa prakSiptaM ghRtAdi bhuGkte, bhuj + kvip/ hutaM ghRtAdikaM vahati prApayati devAn prItyartham vah +ac) agni- naizasyAcirhutabhuja ivacchinnabhUyiSThadhUmA- vikrama0 1 / 9 / -janAkIrNa manye hutavahaparItaM gRhamiva-zakuM 5 / 10 / zItAMzustapano himaM hutavaha: - gIta0 9 / citrAnuM jhADa. hutAza, hutAzana puM. (hutamaznAti, az + ac/hutamanAti az + lyu) agni- samIraNo nodayitA bhaveti vyAdizyate kena hutAzanasya kumA0 3 / 21 / citrAnuM - 313. hutAzanI strI. ( hutAzanastaddIpanamastyasyAH, ac + gau0 GIS) hoNI- pradakSaNIkRtya hutaM hutAzanIm - raghu0 2 / 71 / ge| zuddha pUnama. hum avya. (hu + Dumi) smaraNAmAM, -huM jJAtam / rAmo nAma babhUva huM tadabalA sIteti hum / anuhuMkurute ghanadhvaniM na hi gomAyurutAni kesarI- zizu0 16 / 25 / zramAM anujJAmAM, nivArAma, apamAnamAM vaparAya che. hurccha (bhvA. pa. sa. seT-hurcchati) DuTilatA aravI, vAMDAI ravI, khADAI 42vI. ezavu, athaDAvu, hul (bhvA. pa. sa. seTa holati) hoDavu, DhAMDavu, chupAva. hulahulI strI. (hul+ka AbhIkSNye dvitvaM gaurA. GIS) strIono eka prakArano maMgaLa dhvani. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2190 huhu, huhU puM. (hve+Du-ni. / hve+Du-ni pRSo.) te nAbhe eka devagandharva. zabdaratnamahodadhiH / hUD (bhvA. A. sa. seT - hUDate ) 4. hUNa (puM. ba. va.) hue| so'- sadyo muNDitamattahUNacibukaspadhiM nAraGgakam / e soDano deza, sonAnI sijhI je hUNa lokonA dezamAM vaparAto hato. hUta tri., hUti strI. (hU+karmaNi kta / hU+bhAve ktin) khADvAna durela, jolAvela, khaDvAna ukhu, josAvaj. hUna puM. (hve + nak samprasAraNaM ca) te nAbhe kheccha bhati, the bhatino deza. hUm avya. (hu+bA. DUmi) prazrabhAM vitarDamA, saMbhatimAM, zrIdhamAM, bhayamAM, niMdhAmAM, avajJA apamAnamA bhoDa pabhAuvo, katI tevuM, vazamAM 42 -ceto na kasya harate gatiraGganAyAH- bhAmi0 2 / 157 / -ye bhAvA hRdayaM haranti - bhAmi0 1 / 103 / - tavAsmi gItarAgeNa hAriNA prasabhaM hRtaH zakuM0 1 / 5 / hUrcchana na. ( huM + lyuT) vaDatA aravI, vAM ardha aravI, vAMDu thaj. hUrava puM. (hU iti ravo yasya) ziyANa. hUravI strI. (hUra + striyAM jAti GIS ) ziyANazI hUhu puM. (hve+Du+nipA. pRSo.) te nAme kheDa gandhavaM. ha (bhvA. ubha. dvi. aniT - harati-te) 242, sa dhuM, harI sevuM- ajAM grAmaM harati siddhA0 / -saMdezaM meM hara dhanapatikrodhavizleSitasya megha0 / yoravuM. durvRttA jArajanmAno hariSyantIti zaGkayAbhAminI0 4 / 45 / anu + hR - anuharati samAnatA aravI, saravu, anuza haravu, naDala ravI. - dehabandhena svareNa ca rAmabhadramanuharati uttara0 4 / apa+ha- apaharita 62 42, jaseDa yora, abhi+haabhiharita sAmethI haravu, sAme thardhane haradu, pazcAtputrairapahRtabharaH kalpate vizramAya vikrama0 3 / 1 / sam+abhi+ha-samabhiharati punaH punaH saMpAhana vu, vAraMvAra prApta haravu, apa + hR apaharati apahara , bhUMTavI se, DAvI hedu- pazcAt putrairapahatabharaH kalpate vizramAya- vikrama0 3 / 1 / vadanamapaharantIM (gaurI) - kumA0 7 / 95 / apahniye khalu parizramajanitayA nidrayA - uttara0 1 / abhi + ava + ha abhyavaharati- lona 5, sam + abhi + vi + A samabhivyAharati- sAmIpya saMbandha saMpAdana rakho, - [huhu-ha na4hI 42, ava + ha - avaharati ) ) - 62 42, vi+ava + ha vyavaharati vivAha haravo, snAna-lobhana vagerethI saMsarga vo, upaloga urakho, A+haAharati lona 2, dudhAhA sthAne rasAne kheDa sthaLe goThavavuM yadeva vavre tadapazyadAhRtamraghu0 3 / 9 / - AjahatustaccaraNau pRthivyAM sthalAravindazriyamavyavasthAm-kumA0 1 / 33 / adhi + A + hRadhyAharati tu ravo, uparathI levu, adhyAhAra vo abhi + hR abhiharati- sAmethI bevu, sAmethI haravuM ud+ha- uddharati dRSTAnta3ye bhU-sthApa, dRSTAnta uhevu, idaM padyaM raghuvaMzAduddhRtam / prati + ud + A + ha- pratyudAharati viruddha dhAjaso hevI sAmuM udhAharaNa Apa, pari + A + hRparyAharati- thotarai khAeAvuM prati + A + ha- pratyAharati -saMkSepa rakho, Ava, kheDathI bhanenuM bhhe| Dara, viSayothI indriyo tathA manane pAchuM kheMcavuM-vALI ag, fa++-fa- sun seg, seg, alag, sam + A + ha- samAharati- saMgraha 42vo, kheDa, dudhAduddA sthaNe rahelAne se sthaje sthApakuM, ud+hauddharati -uddhAra 42vo, aye harI to, ye iMDavu, prati+ud+hR-pratyuddharati- pratikUNa 35 De viruddha 3 ye 42vuM, upa+ha-upaharati - bheTa ApavI, narA 52 - mAtRbhyo balimupaharati mRccha0 1 / nIvArabhAgadheyamasyAkamupaharantu-zakuM 0 1 / prati + upa + hRpratyupaharati -sAbhethI bheTa ukhu, ni+haniharati - atyanta haraza 42vu, himanuM vuM, nis+ha nirharati - jahAra jhaDhavu, jahiSkAra rakho, dUra avu, jaseDavu, nir + ha - nirharati jahAra aDhavu, hUra Dara, pari + ha pariharati ghoSa vagere dUra 42vA kati na kathitamidamanupadamaciraM mA parihara harimatizayaruciramgIta0 9 / pra + ha - praharati prahAra vo bhAra ArtatrANAya vaH zastraM na prahartumanAgasi - zakuM0 1 prati pra + hR - pratipraharati -sAmethI prahAra 42vo, prati+haprati harati - harenuM 2 42, sAmethI 27 42. vi+hR-viharati vihAra azvo- viharati haririha sarasavasante - gIta0 1 / hA hA dezobhAM vu, vyApA2 ka2vo, kAyadAno Azraya levoarth pativyavahartumartha gauravAdabhiyokSyate - daza0 vi+ati + hR vyatiharati- 52252 kheDa bhatIya 1 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRcchaya-hadvaNTaka] shbdrtnmhoddhiH| 2191 yA 42vI, sam+ha- saMharati- saMDA2 42vI- | hRdayavat tri. (hRdaya masyAsti matupa masya vaH) hayavANu, saMhitAmiyama-kA0 / seva..... -na hi saMharate , sArA manavANa.612 bhanana. jyotsnAM candrazcANDalavezmani-hito0 1 / 61 / bhArI | hRdayasthAna na. (hRdayasya sthAnam) hAyarnu sthAna, manana, nAma, upa+ sam+ha-upasaMharati -652682 42vI, sthAna, chAtI. AyuThiyAnI aMta. sAvI. (ju. pa. sa. aniTa hRdayAlu tri. (prazastahRdayamasyAsti, hRdaya+Aluc) vaidikaH-jahatti) Act28. za. sa. 24samayI zreSTha manavANu, omaNa hRyavANu, vidvAna, zAnI. 4. se. hRdayika, hRdayin tri. (prazastaM hRdayaM mano'styasya hRcchaya puM. (hadi zete, zI+ac) maheva, hayamA Than/prazasta hRdayamasyAstIti, ni) 6ttama-zreSTha 29nA2. manavALuM, zreSTha cittavALuM. hRcchUla na. (hRdayajAtaM zUlam hadAdezaH) hayamA tuM hRdayeza puM. (hadayasya IzaH) bha2thAra, ghI, pati. zULa-eka jAtano zULano roga. hRdayezA strI. (hRdayasya IzA) patnI, mAyA, strI.. haNI (kaNvA. A. a. seTa-haNIyate) uj, 12mAj. hRdAmaya puM. (hRdayasya AmayaH hRdAdezaH) hayano meDa haNIyA strI. (haNIya+bhAve a+TAp) 4, 02ma., tano roga naMha. hRdAvarta puM. (hadisthaH AvataH) dhonI chAtI. 652 hat, hRd, hRtpiNDa na. tri. (ha+kvip-tuk ca/ha+ | rahela ruvAMTAnI goLa nizAnI. kvip tuk ca dattvam/hRdayameva piNDam) mano2, hRdika (puM.) te. nAme me. yAva-24dumA2, itavamAno suM62, 725 // 4282, 1642. (na.) haya, mana. pitA. hRta tri. (ha+karmaNi kta) 729 // 438, me. 25ttthI. hadikatanaya, hadikatanuja, hadikatanUja, hadikaputra, bIje ThekANe laI javAyela, vaheMcela. | hadikasuta, hRdikasUnu, hRdikAtmaja puM. (hadikasya hatasarvasva tri. (hRtaM sarvasvaM yasya) nu savasva. 726 tanayaH/hadikasya tanujaH/hadikasya tanUjaH/hadikasya gayuM hoya te. putraH hRdikasya sutaH/hadikasya sUnuH/hadikasya hRtkampa puM. (hadayasya kampaH hRdAdezaH) hRyana 5, __ AtmajaH) itavamA yAdava bhaya vagerethI hRdayanuM dhaDakavuM. hadispRz tri. (hadi hRdaye, spRzatIti, spRz+kvip) hRtstha, hasthita tri. (hRdaye tiSThati, sthA+ka/hRdaye ___ manohara, suM62, mabhane s50 4282, du:mahAyI.. sthitaH hRdAdezaH) hayamA 24nA2, 23sa. hRdgola (pu.) te nAme meM. 5vata. hadaya na. (ha+kyan duk ca) mana, haya- hRdaye digdhaza- hRdgrantha puM. (had granAti, granth+ac) hRyama el. rairivAhataH-kumA0 4 / 25 / aMta:5258, chAtI- hRdya na. (hadi spRzyate manojJatvAt, hRd+yat) 18. bANabhitrahadayA nipenuSI-raghu0 11 / 19 / 527hA- (tri. hRd+yat) bhanI2, sun62. (puM.) 12:25 // 52mAtmA. se maMtra. hRdayagranthi, hRdgranthi puM. (hadayasya granthiH/hRdayasya hRdyagandha, hadyagandhi na. (hRdyo gandho'sya/hRdyo gandho'sya granthiH, hadAdezaH) hayama 238. sazAna35 it samA0) 3 tanu . saMsArabandha. hRdyagandha puM. (hRdyo gandho'sya) bAdAna jhAu. hRdayaGgama tri. (hadayaM gacchati, gam+kha-mum ca) | hRdyagandhA srI. (hRdyo gandho'syAH TAp) dUI nAme dUsa yuktiyuta, manoDa2, suM62- kva nu te hradayaGgamaH sakhA- kumA0 4 / 24 / 66yane me te. -vallakI hRdroga puM. (hRdayasya rogaH hRdAdezaH) meM tano ca hRdayaMgamasvanA -raghu0 19 / 13 / hayano ro hRdayaGgamatA srI. (hRdayaGgamasya bhAvaH, tal+TAp) hRdrogavairin puM. (hRdrogasya vairI) marjuna vRkSa-sahAnu mano2tA, suMdaratA, hayane, banA25, vAhIno A3. | hRdvaNTaka puM. (hado vaNTakaH) 42. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2192 hallAsa puM. (hRdayasya lAso yatra) aiuDI. hallekha puM. (hRdayaM likhati spRzati, likh + a hRdAdeza:) jJAna, tarDa, taMtrazAstra prasiddha kheDa maMtra, harSa, zoDa. hRllekhA strI. (hRdayaM likhati spRzati, likh + a+TAp hRdAkeza:) hRdhyanI utkaMThA, AnaMda, harSa, zoDa. hRS (bhvA. pa. a. seT harSati / divA. pa. a. seThRSyati / bhvA. pa. a. seT-harSati ) harSa pAbhavo, harajAvu, mithyA khu. hRSita tri. ( hRS + karmaNi kta) harSa pAmesa, khuzI thayela, harajAyesa- na prahRSyet priyaM prApya bhaga0 5 / vismaya pAmela, jenAM ruvAMTAM khaDAM thaI gayAM hoya te hRSitAsnunUruhAH-daza0 / hRSyanti romakUpAnimahA0 | nAkhuza thayela, nA umeha thayesa. hRSIka na. ( hRS + Ikak ) 'ndriya hRSIkANIndriyANyAhusteSAmIzo yato bhavAn / hRSIkezastato viSNo ! khyAto devezu kezava ! -mahA0 / hRSIkeza puM. (hRSIkANAM IzaH) viSNu, khAtmA. hRSTa tri. (hRS + karmaNi kta) harSa pAbhela, khuzI thayela, harakhAyela, vismaya pAmela, jenAM ruvAMTAM khaDAM thayela hoya te. zabdaratnamahodadhiH / hRSTamAnasa tri. (hRSTaM mAnasaM yasya) harSa pAbhela manavA (na. hRSTaM ca tat mAnasaJca) harSa pAbheluM mana. hRSTaroman tri. (hRSTamiva jAtAMkuraM roma yasya) bhenA ruvAMTAM UbhAM thaI gayAM hoya te, romAMcita. dRSTi strI. (hRS + bhAve ktin) AnaMha, harSa, jJAna, garva. he avya. (hA+De) saMzodhanamA- rAjAnastyajata sukavi premabandhe virodham - vikrama0 18 / 107 / josAvavAmAM tathA asayA vageremAM vaparAya che. [hallAsa - hemakeza heDaja puM. (heDAjjAyate, jan+Da) Godha, gusso. heDAbukka (puM.) ghoDA veyanAra, ghoDA vethI alaviDA sAvanAra. heti strI. ( han+karaNe ktin nipA.) astra, hathiyAra - samaravijayI hetidalitaH bhartR0 2 / 44 / agninI zijA, sUryanuM dvirA, haroI te4, sAdhana. hetu puM. (hi + tun) St27, sa pitA pitarastAsAM kevalaM janmahetavaH - raghu0 1 14 / anumiti sAdhana vyApya i. hetutA strI, hetutva na. ( hitorbhAvaH tal+TAp-tva) hetupasuM, arazapazu. hetumat tri. (heturastyasya matup ) 2evAnuM - hetorhetumatA sArdhamabhedo heturucyate / - alpasya hetorbahu hAtumicchan vicAramUDhaH pratibhAsi me tvam - raghu0 2 / 47 / 3navAju hetvapahanuti (strI.) te nAme kheDa athasiMhAra. hetvantara na. ( anyat hetuH) jIbhuM Araesa, jIbhuM ija, gautame kahela eka nigrahasthAna. hetvasiddhi strI. ( hetoH asiddhiH) sva3pAsiddhi35 hetvAbhAsa. hetvAbhAsa puM. ( hetoH AbhAsaH) nyAyazAstramA DaDela duSTa hetu, asat hetu, hetuno doSa, kAraNano doSa. hema na. ( hi + man) sonuM, dhaMtUrI, nAgaDesara (puM. hi +man) eka mAsA barobara vajana, kALA raMgano ghoDo, budhagraha hemakandala puM. (hemavarNe kandaM lAti, lA+ka) pravAsa, paravANuM. hemakAnti strI. ( hemna iva kAntirasyAH hemnaH kAntirvA) dArUhaLadara, sonAnI kAnti. hekkA strI. (hikkA - pRSo.) heDaDI. heTh (bhvA. pa. a. seT-heThati ) 22va, roDa, hemakAra puM. (hema tanmayaM bhUSaNaM karoti, kR+aN) vidhAta avo, athaDAvu. heTha (tu. pa. seTa heThati) khAjAha thavu, utpanna tha aka / pavitra saka. / (bhvA. A. sa. seT-heThate) jAdha 42vo, roDavu, khaTAva, raData 42vI. heTha, heDa puM. (heTh + bhAve ghaJ / heD +ac) jAdhA, pIDA, haraData, anAra, apamAna, rojhA, khaTaDAyata, vighna heD (bhvA. A. sa. seTa - heDate) anAhara rakho.. (bhvA. pa. sa. seT herDAti) vIMTa, ghevu. sonI, sonAra. hemakiJjalka na. ( hemeva pItaM kiJjalkaM yasya) nAgaDesara. hemakUTa puM. (hemamayaH kUTo yas) te nAme kheDa parvata. hemakeli puM. (hemavarNaH keliH kampanAdiH) agni, citrAnuM jhADa. hamaketakI strI. (haimavarNA ketakI) svae utaDIDevAnuM vRkSa. hemakeza puM. (hemavarNaH kezo'sya) mahAdeva, ziva. Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemakSIrI-hevAka] shbdrtnmhoddhiH| 2193 hemakSIrI strI. (hema iva pIta kSIraM yasyAH) sonAmumI.. / hemala puM. (hema taMdazaM nirmeyasvarNamadhyAt, tadvarNaM vA hemagandhinI strI. (hemnaH nAgakezarasyeva gandho'styasyAH / lAti, lA+ka) sonI, sa.TIno 5552, AyaMDI, ini+ DIp) 21. nA. ga. gandha dravya. hemagiri puM. (hemamayo giriH) me2 parvata, naitya yuvi hemalatA strI. (hemeva pItA latA) sva vantAnI so. Avelo eka deza. hemalI strI. (hemala+striyAM jAti. DIe) i431, 3050. hemagaura puM. (hemeva gauraH) mAsopAsavarnu jAu (tri.) hemavala na. (hemnA valate zobhate, vala+ac) bhotI. sonA jevuM ujvala. hemazaGkha puM. (hemeva zuciH zaGkho'sya) vi. hemajvAla puM. (hemeva jvAlA yasya) bhani, yitrAnu hemazikhA strI. (hemeva pItA zikhA yasyAH) sonAmujI. 53. hemasAra na. (hema sArayati nirmalIkaroti, sa+Nic+aN) hemataru puM. (hemeva taruH) dhatUrAnu u. ____bhorathUthu. hematAra na. (hema tArayati utkRSTaM karoti, tu+Nica+ | hemahastiratha puM. (hemanirmitahastiyukto rathaH) hAna bhATe __ aN) bho2thUy. | kalpelo sonAnA hAthIthI joDelo sonAno ratha. hemadagdha, hemadagdhaka paM. (hemavaNaM dugdhaM yasya/hemavarNaM | hemAGga puM. (hemeva pItamaGgaM yasya) 275kSI, siMha, dugdhakaM yasya) OMnazana 3. subhe parvata, brahmA, viSNu, yaMpAna, 3. (tri. hemeva hemadagdhA, hemadagdhI strI. (hemavarNaM dagdhaM yasyAH/hemavarNa | pItamaGgaM yasya) sAnA ThevA maMgavANu. (ni. hema ca dugdhaM yasyAH GIS) sonA mujI.. tat aGgaJca) sona ThevU in. heman na. (hi+manin) sonu, dhatUrI, naIsara. hemAmbhojam na. (hemnaH ambhojam) sonerI umasa hemAmbhojaprasavi salilaM mAnasasyAdadAnaH-megha0 62 / hemanta puM. na. (hi+jha-muT ca) za2 mAne. 5oSa. malinAnI 8tu- navapravAlodgamasasyaramyaH praphullalodhraH heya (hA+yat) tyA 4241 ans, aquali.3. paripakvazoliH / vinIlapadmaH prapattuSAro hemantakAla: hera na. (haka+ran) 562, . tano muTa. heramba puM. (he zive rambati, rabi+ac-aluk samA.) samupAgataH priye ! RtusaM0 4 / 1 / hemantanAtha puM. (hemante nAthyate yAcyate, nAth+karmaNi | goza, gati, 43, buddha. (tri.) zAyathA gANaM. herambajananI, herambAmbA strI. (hairambasya jananI/herambasya . gha) nu u. hemapuSpa na. (hemeva pItaM puSpamasya) mazIvRkSa . ambA) huvI , pArvata herambahaTTa (pu.) kSima Avedo . he. AsopAlavanuM jhADa. herika puM. (hi+ika-ruTa ca) , dUta, sUsa.. hemapuSpaka puM. (hemapuSpa+svArthe kap) yaMpAna, 3, heruka puM. (hi+uka-ruTa ca) me'yuddha, mAno - sodharanu u. ___ (na.) mANyAma me zivaliMgA. hamapuSpikA strI. (hemavarNaM puSpaM yasyAH kap+TAp ata | helaJcI srI. (hila+ghaJa helaM cinoti, ci+Da pRSo0 itavam) pANI cha. DIpa) limoyi vanaspati. hemapuSpI strI. (hemavarNaM puSpaM yasyAH DIp) bha96, helana na. (hila+bhAve lyuTa) mApa, apamAna, manA62. sva vantI banaspati, In620298, bhusA , helA strI. (heDa+bhAve a+Dasya la+TAp) manA62, bhoMrIgaNI. apamAna, pukhta uMmaranI strIonI maithuna mATe hemaphalA strI. (hemavarNAni phalAni yasyAH) sonaza praay:27|- prauDhecchayA'tirUDhAnAM nArINAM suratotsave / zRGgArazAstratattva helA sA parikIrtitA-sA0 da0 / hemamAlin puM. (hemeva kiraNAnAM mAlAstyasya ini) / jyotsnA , yaihanI. sUrya, 4131veM 3. hevAka (pu.) mA za6 videzI bhASAno dAge cha hemayuthikA strI. (hemeva pItA yuthikA) pAjI dUdha. | 6c32, 27, dla spRhA- asminnAsIt tadanu hemarAgiNI srI. (hemna iva rAgo'styasyAH ini - | nibiDAzleSahevAkalIlAvellatabAhukkaNitavalayA santataM GIp) 562. rAjalakSmIH -vikrama0 18 / 101 / Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaratnamahodadhiH / [hevAkasa-homin | hemA, haimI strI. ( hema tadvarNo'styasya, aN + TAp/ matadvarNo'styasya, aN + vA GIp ) pIjI dUdha. haiyaGga, haiyaGgavIna na. ( hyo godohAt bhavam, aN/ hyo godohAdbhavaM hyas + gau+kha nipA.) bhASA haiyaGgavInamAdAya ghoSavRddhAnupasthitAn-raghu0 1 / 45 / gaI kAle dohelI gAyanA dUdhanuM ghI. hairika puM. ( hi + ra heraH tatra prasUtaH Thak ) thora. haihaya, haihayezvara, haiheya puM. (hayyA apatyaM Dhak pRSo0 haihayAnAM rAjA aN vA / haihayasya Izvara : / haihayA: taddezavAsinaH teSAM rAjA aN pRSo.) artavIryarAbha. - dhenuvatsaMharaNAcca haihayastvaM ca kIrtimapahartumudyataHraghu0 11 / 74 / ho avya. (hve+Do - nipA0 ) saMbodhanamAM, josAvavAmAM vaparAya che. hoD (bhvA. A. sa. seT-hoDate ) 4, nAhara rakho, upekSA 42vI. hoDa puM. (hoDate gacchati, hoD- gatau + ac huD+ac vA) samudramAM nAra, naua-hoDI, thoranuM zila. ho, homaka puM. (juhotIti hu+tRc) Rgve bhAganAra brahma (tri. hu+karttari tRc) havana DaranAra, homanAra. hotra na. ( hUyate iti, hu+tran) Davana, homa, ghI vagere hobhavAnuM dravya haviS. hotrA strI. ( hu + n +TAp) stuti, prazaMsA, vajAe. hAtrIya tri. na. (hotrAya hitaM hoturidaM vA cha) hotA. hotA saMjandhI (tri.) haviSa rAjavAnuM ghara. homa puM. ( hu + man) vana, homa, pAMtha yajJo paiDI devayajJa, zrAddhamAM besADelA brAhmaNane zrAddhanA mukhya bhAganuM maMtrapUrvaka dAna. homakuNDa puM. na. ( homArthaM kuNDam ) homahavana bhATeno jhuMDa, homanI jhuMDa. homadhAnya na. (homopayuktaM dhAnyam) tasa ga.. homadhUma puM. (homaja: dhUmaH) homa bhATenA agnino ghumAurI. homabhasman na. ( homasya bhasma ) homanI lakSma. homAgni puM. ( homasya agniH ) yajJano agni homi puM. (hu+in- muT ca ) agni, citrAnuM jhADa, ghI, pAzI.. homin puM. (homostyasya ini) homa 42nAra. 2194 hevAkasa (tri.) (2kha zabdano hevAr3a sAthai DoI saMbaMdha nathI.) ut52, prakhaMDa, tIvra- hevAkasastu zRGgAro hAvo'bhrUivikArakRt daza0 2 / 31 / hevAkin tri. (hevAka + ini) atyaMta 42chAvAno, utkaMThAvANI- jAyante mahatAmaho nirupamaprasthAnahe vAkinAM niHsAmAnyamahattvayogapizunA vArtA vipattAvapi kalhaNa / helAvuka (puM.) dhoDA vethI AlavidyA yalAvanAra. heli puM. (hila+in) sUrya, khaDaanu Au, avajJA, apamAna. helin puM. (hil+ Nini ) sUrya jAnu Au heS (bhvA. A. a. seT-heSate) gheDAno zabda thavo, ghoDAnuM haNahaNavuM. heSA strI. (heS+a+TAp) ghoDAnI hAiegA. heSin puM. (heSa + Nini) dhoDo. hehai avya. ( heca haica) saMbodhanabhAM } josAvavAmAM vaparAya che. hai (avya.) saMjodhanamAM- josAvavAmAM vaparAya che. haituka tri. ( hetoH prasRtaH Thak ) hetuvAmAM Asakta, yuktivALuM vAkya bolanAra, mImAMsaka, haima tri. (hime himena bhavaM, aN) himathI thanAra, himamAM thanAra (tri. hemnaH vikAraH, heman + aN TilopaH) sonAnuM, sonAmAMthI janesa (na. hima + aN) savAramAM paDatuM jhAkaLanuM pANI. haimana puM. (hemanta eva, hemante bhavo vA aN) manta A. (tri. hemna idamaN na TilopaH) sonAnuM sonA saMjandhI (tri. hemante bhavaH, hemanta + aN talopazca) hemanta jhANe thanAra- hemanairnirvasanaiH sumadhyamAHraghu0 11 / 41 / haimanta, haimala puM. (hemanta eva aN / himala + aN) hemanta Aja Rtu. haimantika tri. (hemante kAle bhavaH ThaJ ) hemanta DAje honAra-thanAra, aMgara vagere. haimavata na. (himavato'dUrabhavo dezaH himavata idaM vA aN) hiMdustAna-bhArata. (tri. himavata idaM himavat+aN) DibhAsayanuM, himAlaya saMbaMdhI. (puM.) eka jAtanuM jhera. haimavatI strI. (himavato'patyaM strI, aN + GIS) pArvatI, haraDe, sonAmukhI, himAlayanI putrI, dhojI ag, gaMgA, reNukA nAme gandha dravya. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ homya-hiNIyA ) homya tri. ( homAya hitam yatra) homa bhATe hitanuM homamAM upayogI ghI vagere. horA strI. (hu+ran+TAp) bhyotiSabhAM uDela yaza, rAzinI ardha lAga, horA bhAvanA kheDa zAstra, rejA, zila.. zabdaratnamahodadhiH / holaka puM. (hu+vic-lakati, lak + ac karma.) ghAsa vagerethI ardhuM pAkela, zamIdhAnya. holakA, holAkA, holikA, holI strI. (hu+vic, taM lAti, lA+ka maMjJAyAM kan pRSo0 TAp / hu + vic taM lAti, lA+ka saMjJAyAM kan+TAp / holikA- pRSo0 / hu + vic-taM lAti, lA+ka- striyAM GIp ) te nAbhe kheDa vasantotsava hoNI-jhagarA suha pUnama. hau avya. ( hUyate'nena, hve+Dau) saMbodhanamAM, josAvavAmAM vaparAya che. hauD (bhvA. A. sa. seT-hauDate) nA62 42vo, dhuM. hautra na. ( hotuH karma, hotR + aN) hotAnuM urbha hotA. (tri. hoturayaM hotR + aNa) hotAnuM, hotA saMbaMdhI. hunu (adA. A. sa. aniT - hanute) thorI 42vI adhyagISTArtha zAstrANi yamasyAhnoSTa vikramambhaTTi0 15 / 88 / chupAvaj- gopI kRSNAya hanutesiddhA0 / - guNAMzvApanuSe'smAkam - bhaTTi0 10 / 36 / hyal (bhvA. pa. a. seT - hyalati) yAsavu, jasavu, dhuM. hyas avya. (gatamadaH hyo niSA0 ) gardha jhAle. hyastana, hyastya tri. (hyo bhavaM, hyas + bhavArtha Talyu-tuT ca/hyas- bhavArthe tyap) gardha ase honAra-thanAra (puM.) vyArA prasiddha hyastana lUtaaNa hUg (bhvA para. sa. seT - hUgati) hUda puM. (hrAdate iti, hrAd + ac nipA.) agAdha sAzaya, pAzIno gharo, Dira. Dhaisg. hUdinI strI. (hUdo'styasyAM ini GIp ) nahI, vIjI. hUp (cu. ubha. sa. seT-hUpayati-te) bhASA 42, josavuM. hus (bhvA. pa. sa. seT-hrasati) zab6 42vo, javAna urakho, kSINa thayuM, jochu thayuM, thoDuM thayuM, duuN| thadu. hUsiman puM. (hrasvasya bhAvaH imanic hrasAdezaH ) TreMDaapa, nAnApazu, jochAza, zrIzatA. hrasiSTha, hrasIyas tri. (atizayena hrasvaH iSThan husAdezaH / hrasva + Iyasun hrasAdezaH ) atizaya nAnuM, ghazuM 4 duhu~ 2195 hrasva na. ( hras+van) kheDa bhatanuM bhAya, laghu akSara(tri.) dhanuM 4 nAnuM, ghAsuM huM hIMgasuM, nIyuM. (puM. hus + van) svavarNa, laghu akSara. hrasvakuza, hrasvagarbha, hrasvadarbha puM. (hrasvazcAsau kuzazca / hrasvo garbho'sya / hrasvo darbha:) ghoNo harbha-chAla hrasvagavedhukA strI. (hrasvA cAsau gavedhukA ca) nAgAsA vanaspati. hrasvajambU strI. (hrasvA cAsau jambUzca ) nAnAM bhaMjunu jhADa. hrasvatA strI. hrasvatva na. ( hrasvasya bhAvaH tal+TAptva) dhUMAI, nAnApazuM hrasvapa. hrasvadA strI. (hrasvairapi dIyate chidyate, ho + ka+TAp) sallakI vRkSa. hrasvapatraka puM. (hrasvAni patrANi yasya kap) pahArI bhaDuDI. hrasvapatrikA strI. (hrasvAni patrANi asyAH, kap+TAp ata ittvam) pIparanuM jhADa. hrasvaphalA strI. (hrasvaM phalamasyA TAp) kheDa bhatanA bhaMjunuM jhADa. hrasvamUla puM. (hrasvaM mUlaM yasya) sAsa zelaDI.. hUsvazAkhAzipha puM. (hrasvA zAkhA ziphA ca yasya) choDa, chor3avo.. hrasvA strI. (hrasva +TAp) bhaMgalI bhaga, nAgajasA vanaspati, eka jAtanI jAMbuDI. hrasvAgni puM. (hrasvaH agnismAt ) AunuM Au. hrasvAGga na. ( hrasvamaGgamasmAt ) TUMDuM aMga, nAnuM saMga. hrAd (bhvA. A. a. seTa-hrAdate) zab6 42vo, javAna urakho.. hrAda puM. (hrAd + bhAve ghaJ) zabda, javAra, hiraeyazipuno putra prasAha (tri. hrAd +ac) za7642nAra, avA 2nAra. hrAdin tri. (hlAd + Nini) zabdavANuM, avAbhavANuM, zabda ratuvA 2. hAdinI strI. (hrAdin + striyAM GIp ) nahIM, vI4jI, va%. hrAsa puM. ( hUs + bhAve ghaJa) kSINatA, ochAza, sochA thapuM, zabda. hiNI (kaNDvA. A. a. seTa-hiNIyate) bAbhavu, zarabhAvu hiNIyA, hINiyA strI. (hiNI + yak bhAve a sAtha, zarabha. -a+TAp) Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2196 shbdrtnmhoddhiH| [hita-he hita na. (hIta-pRSo.) mA. / druSA strI. (heS+bhAve a+TApa) ghosano .06, ghoDAnI hivera, hivela na. (hiye lajjAyai veramaGgamasya kSudratvAt 5u2. pRSo.- hivera-rasya laH pRSo.) sugandhIvAyo-sa.. | hrauD (bhvA. A. sa. seTa-hauDate) 1 42, 4. hI (ju. pa. a. aniT-jiheti) aj, 12mA- | hrag (bhvA. pa. sa. seTa-halagati) iss.. jilemyAryaputreNa saha gurusamIpaM gantum-zakuM0 3 / - | hUp (cu. u. dvi. seTa-halapayati-te) ! 42j, anyo'nyasyapi jihvImaH kiM punaH sahavAsinAm- mosa. kirA0 11 / 58 / hras (bhvA. pa. sa. seTa-halasati) za06 42vI, savA hIkA strI. (hI+kak+TAp) trAsa, bhaya, 54, 12ma.. 42vI. hIka tri. (hI+un kuk ca) dAsa, 12mAyera hrAd (bhvA. A. seTa-halAdate) aspaSTa 8 42vo, (puM. hI+kuk) snAna 2j, j, an, sans, mA 42vI, aka. / muza 42j saka. / sAsuM. A+lAd-AhlAdate -mAnaM 5bhAvo. hIccha (bhvA. pa. sa. seTa-hIcchati) uj, 2mAj. | hrAdana puM., hlAdana na. (hlAd+ac/hlAda+bhAve lyuTa) hrIjita tri. (hiyA jitaH) zaramANa, 12matha. hitAyesa, pa, pAnaMha, za, mavA. lAjavALuM. hlAdin tri. (halAda+Nini) ha. 5mAunAra, muza thanAra, hINa, hIta tri. (hI+kta vA tasya naH/hI karmaNi | SavANu, mAnahA, zavANu, za06 32nA2. kta) 12mAyesa, 12ma. pAsa, hesa. hlAdinI strI. (lAda+ini+GIp) vIvil, 4.%, zvanI. hIbera, hrIbela na. (hiye lajjAyai veramaGgamasya pRSo. vasya ____ meM zAmita. hvala (bhvA. pa. sa. seTa-hvalati) yAla, Dasa, 4. vaH/hiye lajjAyai pRSo. rasya la:) sugandhI -11... hrImat tri. (hrI+astyarthe matup) u4uj, 12mANu, hvAna na. (Dhe+lyuTa) za6, mAtra, posAva. havR (bhvA. pa. sa. aniTa-harati) budi. 42, iI zaramANa. 2. hIbera, hiveraka na. (hiye lajjAyai vermnggmsy| he (bhvA. ubha. aniT-hvayati) spadhA 42vI, hIvera+saMjJA. kan) sugaMdhIvAjI-sa... karavI, sarasAI karavI, zabda karavo, avAja karavo huD (bhvA. A. sa. seTa-huDate) (bhvA. A. sa. seTa aka. / jorAva. huDate) 4. he (bhvA. ubha. hvayati) boaj -tAM pArvatItyAbhijanena A~p (bhvA. A. sa. seTa-hepate) 4.. nAmnA bandhupriyAM bandhujano juhAva-kumA0 1 / 26 / hepaNa na. (hip+bhAve lyuTa) 22bhAva, 14, eu4 | pUchaj, Hinj. sa. Atma. spA 42vI- 12pamADavI, spardhA karavI, harIphAI karavI, sarasAI gatAbhIrAbatacedirANmurArim- zizu0 2011 / . 2vI. kRSNazcANUramAhvayate-siddhA0 / bolAva, bhAmaMtra heSa (bhvA. A. seTa-heSate) ghornu, 9 , ak.|| 72, nimaMtra- vatsa ! ita evAhvayainam-uttara0 6 / sa2j, masa, j, saka. / yevama mouaj, bhAmaMtra 42, Do3 .vI.. samApta Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________