Book Title: Nischaya Vyavahara
Author(s): Bhanuvijay
Publisher: Divya Darshan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004933/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya-vyavahAra, janajAmAnI unnati apAtino IHiIH. | (AvRtti bIjI) HDR kyAya vizArada smRtirAja zrI bhAgvajayajI gaMjAvara mahArAja (pachIthI 108 vardhamAna AyaMbila oLI ArAdhaka zrI saMghahitaciMtaka suvizALa gacchAdhipati pU. AcArya zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja) Jain Education ir a mal Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyuM che nizcaya-vyavahAra ane AtmAnI unnati-avanatino ItihAsa (AvRtti bIjI) 235235523552351231232 nyAyavizArada munirAja zrI bhAnuvijayajI gaNivara mahArAja (pachIthI 108 vardhamAna AyaMbila oLI ArAdhaka zrI sakaLa saMghahitaciMtaka suvizALa gacchAdhipati pUjya AcArya zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja) che 28488888888888% 0% 91 -23226239 : prakAzaka ane prAptisthAna : kumArapALa vi. zAha divyadarzana kAryAlaya, 36 kalikuMDa so. dhoLakA-387 810 (amadAvAda-gujarAta) phona : 079-3425482, 3425981 paDatara mUlya rUA. 60-00 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amo AbhArI chIe pU. pAda nyAyavizArada vardhamAnataponidhi zrI saMghahitaciMtaka (sva.) AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. nI upakAra smRtimAM emanA svahasta likhita A nizcaya-vyavahAra pustakanI bIjI AvRttinA prakAzanamAM svadravyano sadvyaya karanAra zrI saMgha ane suzrAvaka-suzrAvikAonI zubha nAmAvalI rU. 27,500-00 pU. A. zrI vijayajagacaMdrasUrIzvarajI ma. sA., pU.paM.zrI bhuvanasuMdaravijayajI gaNivara tathA sA. zrI prazamarasAzrIjI Adi ThANAnA saM. 2061 nA anumodanIya comAsAnA puNya smaraNArthe zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zve. mU.pU.jaina tapAgaccha saMgha ghATakopara IsTa, muMbaInA jJAnakhAtAmAMthI. rU. 6,500-00 haMsAbena vinodabhAI zAha hA. vanarAja zAha-IrSA, aMdherI, muMbaI. rUA. 13,000-00 nalinakumAra rasikalAla prANajIvana mahetA tathA a.sau. jAgRtibena nalinakumAra mahetA parivAra (hAla amerikA) hA. rasikalAlabhAI rU. 13,000-00 eka gRhastha-IrSA, aMdherI, muMbaI. ha. jayezabhAI. rUA. 60,000-00 : kumArapALa vi. zAha : divya darzana TrasTa, dhoLakA-387810 (jI. amadAvAda) bharata grAphiksa nyumArkeTa, pAMjarApoLa, rIlipha roDa, amadAvAda-380 001. phona : (079) 22134176, 22124723 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jagacaMdrasUrIzvara gurubhyo nama: zrI zatruMjaya tirthAdhirAjAdhipati zrI AdinAthAya nama: vartamAna zAsanAdhipati zrI vardhamAna svAmine namaH ya (bIjI AvRttinuM) vardhamAna 108 AyaMbila oLInA ArAdhaka, zrI saMghahitaciMtaka pUjayapAda paramopakArI gurudeva AcAryadeveza zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. zrIe pote jyAre munirAjazrI bhAnuvijayajI gaNivara hatA tyAre vikrama saMvata 2012 mAM "nizcaya-vyavahAra ane AtmAnI unnati-avanatino ItihAsa' nAmanI pustikA lakhelI. e vakhate enuM prakAzana khUba ja upayogI ane anivArya hatuM. vi.saM. 2061 caitra vada 13 (e pUjyonI vArSika tithi) nA roja IrSAzrI saMgha upAzrayamAM guNAnuvAdasabhAmAM e tArakanA A pustaka dvArA thayelA amApa upakAro yAda AvI gayA. AjanA kALamAM A pustakanI te vakhata karatAM paNa adhika jarUra che evuM jaNAyuM. zraddhALu zrAvaka-zrAvikAoe pAMcaso nakalano Arthika lAbha hoMzathI svIkAryo ane A bIjI AvRtti prakAzita thaI. A prakAzanamAM siddhAMtadivAkara sarvAdhika zramaNa sArthavAha pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA., saMyamaikalakSI pU. AcAryadeva zrImad vijaya jagansaMdrasUrIzvarajI ma. sA. tathA pU. AcAryadeva zrImad vijaya jayasuMdarasUrIzvarajI ma. sA. nA khUba AzIrvAda maLyA che, to mArA saMsArI banyuM ane guru banyu pU. paM. zrI bhuvanasuMdaravijayajI ma. no khUba suMdara sahakAra maLyo che. e saune RNI chuM. prAnta pustakanA paThana pAThana dvArA bhavya jIvo nizcaya-vyavahAra ane dharmanI potapotAnA sthAne upayogitA barAbara samajI samyagdharma ArAdhanAmAM AgaLa vadho e ja zubhAbhilASA ! prathama AvRttimAM lakhAyela nUtana matavAdInA nAma A AvRttimAM vAraMvAra lakhavAmAMthI rada karela che. avidhi AzAtanAnuM micchA mi dukkaDam. ghATakopara (pUrva) vi. saM. 2062, jJAnapaMcamI - paM. guNasuMdaravijayajI gaNI. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che (prathama AvRttinuM) , . prakAzakIya nivedana che 0 gatamAM saddharmanI sthApanA thayA pachI aneka kudharmo nIkaLI paDe che. e kAM to saddharmanI nakalarUpa hoya che, yA to enA pratipakSI tarIke hoya che. A nakalI ane pratipakSI dharmo mAnava-magajane bhramita karI nAkhe che; jenA pariNAme e manuSyo dharmanA nAme zuddha pApanuM sevana karIne AtmakalyANa sAdhavAne badale AtmAnuM ahita ja sAdhe che ! (1) te nakalI dharma kayA? kaho ke jaina dharmanA nAma heThaLa cAlI paDatA kumato. (2) tyAre pratipakSI dharma eTale? jainetara darzano. vartamAnamAM mAtra zuddhadharmanI ekAMta vAto karanAra pahelA prakAramAM gaNI zakAya. A mata potAnI prapaMcajALamAM bhoLA jIvone phasAvI, temane asalI jainadharmanI zraddhA ane sakriya sAdhanA cUkAvI bhaLatI ja zraddhAsAdhanAmAM joDI de che. A matanA sthApake to have mAjhA mUkIne svamatano pracAra zarU karyo che ane kaSTabhIru bhoLI prajAmAM potAno pagadaMDo jamAvIne satya jainadharmanA mahAnazAstrakAra maharSione paNa bhAMDavAnI dhRSTatA karI rahyA che. tethI emanA matanuM nagna svarUpe pragaTa karavuM jarUrI lAgyuM che. e mATe e navIna matanA mULamAMja kevI jainAbhAsatA che, kevo svavacana-virodha che, kevo sva-pravRttivirodha che, vagerene A pustakamAM pUjya munirAjazrIe khulluM kareluM che. eTaluM ja nahi, balka navIna mata kADhanArAe svayaM khAsa mAnelA zAstro samayasAra, pravacanasAra ane niyamasAra-emAM ja potAnA matanA viruddha kevAM pratipAdano che, athavA kaho ke zAstronA pratipAdanathI navIna mata kevo viruddhamAM jAya che e paNa vistArathI ane yuktipurassara rIte A graMthamAM darzAvAyeluM che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ V navIna matano uparano dekhAva keTalAkane jhaTa AkarSI le che. kemake e matamAM vagara mahenatano dharma che! ema chatAMya sujJapuruSa jarA eTaluM jue ke "khuda nUtana mata kADhanAra dharmanA je siddhAnto ane je rIta batAve che, e rIta ane siddhAnta zuM pote potAnA matanA ArAdhanamAM ane pracAramAM pALe che?" ATaluM jotAM jarUra e matanI pokaLatAno ghaTasphoTa thaI jAya che. e pokaLatA A pustakamAM khUbaja muddAsara ane sacoTa zAstrAdhAra ane yuktipUrvaka khullI karAI che. A prasaMgane pAmIne bIjI paNa keTalIya tAttvika bAbato AmAM bharacaka bharI che. pustakanA chellA bhAgamAM AtmonnatinuM abhUtapUrva sAyansa raju thayeluM che. jemAM Aja sudhI AtmAnI kevI avagati-adhogati thaI teno hRdayabhedaka itihAsa ane te sthitimAMthI have AtmAnI unnati-utkrAnti zI rIte sadhAya tenuM mArmika digdarzana pUjayapAda gurudevazrIe karAvela che. e jene jainadarzanano sAco unnatimArga jANavo-apanAvavo hoya tene khUbaja sahAyaka ane preraka bane ema che. prAnta-navIna matanAM phaTATopamAM aMjAIne bhUlabhUlAmaNImAM na paDatAM, bhavya jIvo mokSamArge laI janAra sAcA nizcaya ane vyavahAranA ubhayacakrothI cAlatA sAdhanArathamAM besI anaMta kalyANanA ketanamAM pahoMce te zubhAbhilASA sAthe viramuM chuM. - bacubhAI cI. jhaverI. | mukhapRSTha citranI samaja ardhadRzya samavasaraNa parathI anaMta upakArakArI zrI tIrthaMkara paramAtmAnI atizayabharI vANIrUpI sUryanA kiraNo vizva para patharAIne ene prakAzita karI rahyA che. emAM mokSamArganI sAdhanAno prakAza maLe che. e sAdhanAnoratha guruvacana ane Atma-puruSArtharUpI be azvathI zIgha cAlI zake che. paraMtu te paNa paiDAM vinA na cAlI zake. mATe sAdhanA aMgenI niyaSTi ane vyavahAradRSTi, e be paiDAM che. dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke bemAMthI eka paNa paiDuM na hoya to na cAle. ekalI nizcayadRSTithI mokSamArganI sAdhanA nahi, ekalI vyavahAradRSTithI paNa nahi; kiMtu ubhayanA sumeLathI ja sAdhanAno ratha pUrA vegamAM cAle che; ne toja te uMce ujjavaLa siddhapade pahoMce che, ne jo vega ocho hoya to svarganA dhAme pahoMce che. | Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za jaina vADmaya eTaluM badhuM vipula ane samRddha che, ke AkhA jIvanathI ane tejasvI buddhithI paNa eno pAra pAmavo kaThIna che. evA dhRtasAgaranA eka biMdunoya huM anubhavI nathI. tyAre nizcaya-vyavahAra jevA jaTila | viSayanA lekhanA mudraNapatronuM saMzodhana karavAnuM kArya je prathama | buddhisAdhya hatuM, e mArA mAthe AvavAthI mane muMjhavaNa AvRttinA hatI. = chatAM e javAbadArIbharyuM kArya paNa lAMbe gALe pUrNa thayuM e badala AnaMda thAya che. binaanubhavI ane ajJAna evA mAre A pustakanA mudraNapatronuM saMzodhana karavAmAM mane amadAvAdamAM ja virAjatA 5. 5. zrI kAMtivijayajI mahArAja sAheba, pU. munirAja zrI ratnAkaravijayajI mahArAja sAheba tathA pU. munirAja zrI bhadraMkaravijayajI mahArAjazrIe sahAya karavAnI kRpA karI che eTale A sthaLe huM teozrIno aMta:karaNathI AbhAra mAnuM chuM. pustakanA mudraNakAryamAM rAdhAkRSNa presavALA zrI bAbubhAI vagerenA sahakAra badala divyadarzana kAryAlaya taraphathI AbhAra mAnuM chuM. prUpha jovAmAM mArA anupayogAdithI AmAM je kAMI paNa graMthakAra pU. munirAjazrInA AzayathI viruddha vacana AvI javA pAmyuM hoya, te badala huM aMtaHkaraNapUrvakano mithyA-duSkata dauM chuM. vaLI chapAvavAmAM dRSTidoSa vagere kAraNe je kAMI azuddhi rahI javA pAmI hoya to te sudhArI levAnI vinaMti sAthe huM viramuM chuM. divyadarzana kAryAlaya C/o. zA. caturadAsa cImanalAla kALuzInI poLa; kALupura, amadAvAda. vIra saM. 2482 pra. bhAdra suda 11 soma zA. zAntilAla phUlacaMda Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peja naM. viSaya XV upodghAta -paM. prabhudAsa becaradAsa pArekha 1 navA nizcayanI pokaLatAnA cAra kAraNa-muddA : 1 muddo 1. ene moM-mAthuM nathI. pramANa-nayaHvyavahAra dRSTi nizcayamUDha ekAMtavAdI 4 nizcaya aneka prakAre 12 14 17 21 23 26 viSaya sUci muddo-2. navo nizcaya ekAMtavAdI hoI jaina nathI : dAkhalAH-1 caitanya pratItipUrvaka ja zravaNa 2 zubha nakAmuM, zuddha ja kAmanuM-nakAmuM eTale ? nAkhI devuM ? uvekhavuM ? 3 anaMta zubha sevyAM chatAM mokSa kema nahi ? upAdAna paNa kAraNa kema ? 4 paradravya akAraNano ekAMta... anekAMtanA vidhAno : anyonya sApekSa e sunaya : vyavahArano upakAra : zAsana zI rIte cAlI AvyuM ? muddo-3. navA nizcayanA kathano svamatanI viruddha 1. gurudeve bacAvyA2. saMtanI chAyA AdhAra-3 emanA pratApe kalyANamArga maLyo. 4 kalyANa mAge tene jJAnIno upadeza maLavo ja joIe : (pAchA kahe che 'kugurunA upadezathI nahi paNa sugurunA upadezathI ja tattvanirNaya thAya-ema jora Ape temane kadI mokSamArga thato nathI.') 5. pAtra jIvane nimitta tarIke upadeza ja hoya che. 6. dravyaliMgI thaI navamatraive0 : (pAchA kahe che 'karmanA udaye vikAra mAne tene munidazAnI gaMdha paNa nahi') paraMtu, bhAvakarma kema dravyakarmanA prakRti sthiti rasane anusare che ? kArmaNamAMthI karma zI rIte ? AtmAmAM auyikabhAva kema ? urtanA, saMkramaNa kema ? apUrvakaraNe guNazreNi zI ? saMsAra kono ? karmakSaye Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VIII peja naM. viSaya mokSa? jIvavipAkI zuM? AtmA deva, mAnava kema? dehAkAra kema? pasthAna : karmakartA-bhoktA kema? 31 prazno : zuM vya0 aprAmANika? asatya kathana? abhidheya khoTuM? akaraNIya? azuddhivardhaka ? 000 7. "zarIrasthiti alpakALanI che mATe tattvanirNaya karIne.." 36 muddo-4 : navIna nizcayavAdInI pravRtti svavacanathI viruddha 1. pravacana hola bAMdhakAma-2. sudhAnivRtti-3. maMdiro zA mATe-4. mAsika mudraNa-5. lakhANamAM kalama-6. yaMtramAM sudhAra-7. bhASaNamAM kaMTha-8. pravacana-9. praznottare "sAMbhaLo dhIre dhIre samajAze-10 guru upakAranuM gAna-11. kuMdakuMda upakAra-12. graMthakAra upakAra. 47 13. nizcayanA vADAmAM vyava0 nI thokabaMdha lIlA, 14. abhyAsa mATe zikSaNa varga-15. "mAro AtmA' ema karI rAgadazA... unnatino mArga kramika ke ujhuDIyo ? TAIphoDa tAva-jJAnAbhyAsa kaLAkArIgarI. pa3 sAdhanA jIvanI kakSAnI yogya ja joIe. svamate paNa pahelAM zravaNa, paNa tarkaNa carcA nahi-kalAbAhya upadezathI katala-kakSAo kaI kaI? sAdhanAo?-nitya, naimitra kAmya kartavyo-utsarga apavAda svasthAne eka davAe badhA roga na jAya. 55 judI judI kakSAnA judA judA auSadha zubha vikalpano vyavahAra zo? 6ra gaNadhara bhagavAnanA zabda : meghakumAre hAthInA bhave karelI dayAthI paritta saMsAra : pokaLa AkSepa : dayAdAna jarUrI bhAvamalanA kSayamAM, komaLatAmAM, manu, AyuSyamAM. "vya0 nA Azraye mokSamArga hoya nahi' e siddhAnta chatAM be moTI khAmI -1. azubha pApavyavahAranI bharapUratA, 2. potAnA zubha vyavahAranI bharapUra sAdhanA. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peja naM. 74 77 33 83 83 bahAranI kriyAthI aMdaranI nizcaya dazA. 87 91 95 IX viSaya zuM zubha-azubha rAga sarakhA ? nizcayamAM chelle koLIye tRpti, 14 mAne aMta samaye dharma. zvetAMbaro kharo nizcaya mAne che tenA dRSTAnta : niyANuM-kriyAmAM bhAva, bhAvanA-dhyAna, samakita vinA dAnAdi niSphala, anaMta dravya kriyA, dAnAdi cAramAM bhAva dharma mukhya, kriyA taccitta. = pU. upAdhyAyajI mahArAja para AkSepa H-- 'nizcaya naya pahele kahe...' 1. 'nahi nizcayameM ziSya guru...' 2. nizcayamAM kayAM kriyA, kAM phaLa ? vyavahAramAM saLaMga aneka kriyAonI eka mahA kriyAM gaNAya tethI aMtima phaLa ghaTI zake. guNaThANAmAM vyavahAra H-- nizcaye koNa kartA-bhoktA ? 1. padArtha kSaNika che. 2. paranI kriyAno kartA koI nathI. 3. nizcayanaye AtmA zuddha che. zuM nizcayanaya prAmANika nathI ? :~ sApekSa dvandvo : kyAre konI agatya ? pahelo vyavahAra kema ? dAkhalA : nizcayanI sAdhanA ke lakSya ? : vyavahArU dAkhalA. samayasArAdi graMthomAM vyavahAranuM samarthana 101 kuMdakuMda guMthe mALa : gAthA AtmAnubhavamAMthI : A anuvAda... jIvone... mArga batAvo. 103 samaya0 gAthA 12-muddo suddhAvelo ! soLavaluM sonu : gA. 46 dharmatIrthanI pravRtti mATe vyavahAranaya darzAvavo nyAya saMgata ja che. nahitara bhasmanI jema trasane masaLavAmAM ya ahiMsA ! - zuddha jIvane mohanAzano udyama zo ? saMsAra zo ? Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peja naM. viSaya 109 gA) 14, vyava0 ne sarvathA asatyArtha mAnavAthI vedAMta mata : gA) 27 vya) thI AtmA ane deha eka tethI stuti vyAjabI, temaja prabhumudrA dekhI zAMta bhAvano upakAra tathA vItarAgatAnuM anumAna. 112 gA) 89 modaytta vagoDI tiOiA pariNAma : gA0 135 kArmaNa dravya kharekhara jIva sAthe baMdhAya tyAre jIva mithyA) no hetu : 42-ni) vya) baMne pakSathI atikrAnta samayasAra : 149puNyaprakRti sAthe rAgamAM paDI karmabaMdha, parAdhInatA, duHkha; 27ra jIvanA paranA nimittathI bhAva thAya : 328 ekAMtavAdIo karmano kartA karmane ja kahe che, AtmAne akartA ja kahe che.. jinavANInA virodhaka che. 117 niyamasAraH-gA053-samyagdarzanamAM bAhya nimitte jinavANI che. 119 "cAritrapAhuDa gA0 341 suvyAre nivAsI zudranuM tyaje paNa udiSTa le e muni nathI. "jJAnArNava' 'masta muvo : zuddhayo' eka pAMkhe uDAya nahi. "paMcAdhyAye: "bhAvapAhuDA gA0 73 dravyaliMga banI. paMcalabdhi-nizcayAbhAsI baDI baDI bAto kare che. 122 "pravacanasAra' gAI 208 mAM 28 bAhyamUlAcAra. AnI TIkAmAM 'nirvikalpa dazA na Ave tyAM sudhI A guNo barAbara pALavA." gA) 229-5rka mAM. samayasArAdimAM nimittanI asaranuM samarthana. 128 kuMdakuMdAcArye sImaMdhara prabhunI vANI sAMbhaLI.. 129 anuvAda meM karyo. mULa saguru. 131 sa0 gA) 12 pUrNane zuddha naya : sAdhakane vyavahAranaya e dezaka : 15 valA sudhI darzana bhakti vagere vyavahAramArga saphala. 133 gA0 46 dharmatIrtha pravRttimAM nimitta. 136 gA) 80-81 jIva nimitte pudgala pariNAma : mitha : nimitte Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peja naM. XI pariNAma. 136 zAMtamuddAdarzananA nimitte zAMtabhAva. 138 mohanA saMyoge AtmAmAM traNa pariNAma. viSaya 139 dravyanuM asat svAtaMtrya H karmono judo svabhAva zAthI ? jIva vipAkI, bhava0 vagere bheda kema ? 140 bhAvazAtA, saMkrama, paripAka, pradezodaya, kArpaNa vargaNAmAM anaMtaguNa rasavRddhi kema ghaTe ? 143 gozAlaka mata. 143 samayasAra gA0 127, 135, 15, 149, 150 147 4-5-62e ekalo baMdha ! 248, 159 gA-212 azana icchA. 148 vyavahAra heya, chatAM nirarthaka nahi. 149 nimitta=mAtra 'hAjara' nahi, kiMtu Avazyaka paNa, gA-173-76 153 bhAvAsava : anvaya-vyatireka sAkarathI zAtA gA-- 191-96. 156 prazasta rAga : kSayopazama, upabhoga gA-203, 214, 217, 161 zuddha-nayathI icchA !! gA-272,283,-85, 5radravya nimitta! 162 samayasArane aMte TIkAkArano upakAra : AtmajJAna, zraddhAdi! pravacanasAramAM nimitta 164 gA-147-48. 153, 179, 186, 173 prANa : baMdha : naratvAdi. 166 samayasAre : sUryakAMtamaNi. 167 niyamasAre :gA-53 sabhya0 nimitta jinasUtraH dhavalA :~ sU. 93 : paryAptAne ja 3-4-5-6 guNaThANAM 168 paMcAstikAye :- dehamAne jIva. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XII peja naM. viSaya 169 gomaTasAre - karmakhetara padmanaMdimAM karmamaNithI jIvasphaTike krodhAdi vikAra. 169 pravacana - 207, 26-29, 245, 260 sAdhune ya zubha upayogano dharma jarUrI. 000 zuM azuddhanayamArga eTale anAcaraNIya? nimittakAraNatA, puNyanI upayogitA vyavahAranI upakArakatA, paradravya parataMtratAnI yukti-daSTAnto 173 1 jJAne zeyavartanA, 2 siddhanA judA judA AkAra, 3 lokAnta gatirodha, 4 padravyonI upayogitA, 5 kSayarogI strIthI dUra, 6 nizALIyo, 7 navoDhA TevAya che, 8 vyasana, 9 nAnAnI prazaMsA, 10 tapa, 11 jIvavipAkI, 12 kevaLIne saMsAra kema? 13 savvapAva0, 14 manuSya-puNya ja mokSa-AMkha kAne ja darzana zravaNasvastha mana-Arogya-Aryadeza kuLa-sadga-puNya bALagADI, 15 pAvANuM kammANe kahyuM puNANuMnahi, 16 bIjamAMthI ghAsa thaIne pAka, 17 reca, 18-26 TapAla-dArU-cazmA-bhIMta bhaTakaNa-darpaNa vRSTi sarpadaMza-jalAgni-enjina. 180 27-39 dvAramAM AMgaLI-dIvo-haLadara khaDI-zabdathI jJAna. saMdhyA pATA-rasAyaNa-vyabhicAra-marmamRtyu-vakila pANIne DhALa-brahmavADa. 182 40-70 kusaMga-roTInimitto-diga0pIMchI kamaMDalu-navIna mata pravRtti sAdhvAcAra-zAstradAna-vikalpa-strI cAritra abhavya dezanAjIva sAMjana ?-karma kartA-dravya bhAva lezyA-udIraNA ajJAnaRSabhavairAgya-pArasa-manayukta-ISTamAMja rAga-tethI bhavasuvarNAzuddhi-jIvamAM malinatA pAdhika-kApa-bAMdha kema kadAcit.........pravRtti-buddhi mujaba nirmANa-tattva Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIII. peja naM. viSaya samaja...... .kALa-samya) dalika-ravaiyo-agni-kASThanA koThA jaina darzanano nizcayanaya 190 1 mAlA aNadekhI je bhamato ra AtmA sAmAyika 3 dravyaliMge bhajanA 4 sAco jaina pa vacananirapekSa vya0 6 parapariNati 7-8 kiriyA dAsI, kANI nAva 9-jJAnI jJAnamagana rahe-10 pudgala khela-12 jima te bhUlo re mRga-13 je je aMze re nirupAlikapaNuM 14 je sammati pAsahA-15 paMthIjana lUMTatA vATa) bhitti navi khaDIya-16 kaSTa karo saMjama dharo... jJAnadazAviNa jIvane. 201 17 SoDazake "Azaya' vinA tuccha kriyA, bhava,-18 dAnaharaNe dIe hare nijarUpa-19 ahiMsA dharma kevaLa laukika nIti-20mAsopavAsI mAyAraMgI garbha anaMtA leze-21 lUMce keza. jaina mate nizcaya-vyavahAra baMneya jarUrI 205 1 bhAva lava vyavahAra guNathI bhaLe... vINatA cIMtharA jamatAM ghara dahIMtharA-nIsaraNI caDhyA vinA... zuddha vya) para zuddha naya bhAvanAra jJAna yogamAM jasa mana varate te kiriyA sobhAgI-3 jima jima haiye bhAve ANA, tima tasa kAraNa seve-4 chAMDe vyava0 lope te jinadharma 5 oghani saMti varaVT0 vAhira ranisa 6 roga ghaNA auSagha ghaNA-7 zibikA vAhaka pudraya nija nija viSe zuddhanizcayanaya pariNAmapaNAe che vaDo te navi ghaTe re; kemake nizcayanaya kArya che, vya0 kAraNa; miliyA samakitarUpa-pATha, gIta, nRtyanI kaLA abhyAsa (9) maNizodhaka sarva puTa pramANa (10) cakrIbhoga na maLatAM sudhI nija bhojana na mUkAya 213 11 kriyA jJAna kyuM jalarasa jalamAMhI-4 suMdara prazno. 217 12 nikaTa choDI dUrane na bhajo . 13 bhAjanabhojana mUkI dezAMtare. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIV peja naM. viSaya 219 14 ghoDe caDhI mahele pahoMcAya-15 liMgadhArIno vya0 azuddha-16 nizcaya dharma caudamAne aMte. navInamata e jainetara mata zAthI ? 221 1 zubha-vikalpa ane pravRttine mokSa-hetu mAnavAmAM mithyAtva kahe che.-2 bAhya paMcAcArane nakAmA kahe che.-3 devaguruzAstrane anupakArI kahe che-4 zubhAzubha nimittonI asara nathI mAnatA-5 puNya paNa nakAmuM kahe che-6 ekAMte bhavitavyatA, niyata kramabaddha paryAyanI kAraNatA mAne che-7 samyajJAnane ja dharma kahe che-8 paryAyadaSTi nahi paNa mAtra dravyadRSTine jarUrI gaNe che. AtmAnI avanati-unnatino itihAsa 223 . AtmAnuM asalI svarUpa-mokSa-saMsAra zuM ?-saMsAra kono ? sAco ke bhrama ?-karmanI asara vinA azuddhi nahi, parAdhInatA nahi, vedana nahi. 231 saMsAra ne karma kyArathI ?-kAraNo zA ? anAdi kema ? anAdino aMta hoya ? aMtanA sAdhana ? mokSanuM prathama sAdhana? 234 saMsAranuM karuNa bayAna-nigoda-pudgala parA0-jIva uMco kema Avyo ?-bhavonAM duHkha-e jIvanA na mAnato navInamata ! 240 enI bIjI bhUla : saMsArahetu tarIke puNya kriyA mAne che. saMsAra to saMjJA-laganI, kaSAya-lAgaNIne, pApakaraNI che-navInamate bhayaMkara doSo ! 242 be praveza kaThIna : vyavahAra rAzI ane ca2mAvarta. 243 acaramAvarte dharmakriyA niSphaLa zAthI? mokSadaSTi kyAre? kevI rIte jAge? Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XV peja naM. viSaya 245 caramAvarte udyama mukhya : saMsAra kevo bhayaMkara ! 248 mokSadaSTi mATenI sAdhanA. 251 sahaja bhAvamalalaya - 3 guNa 252 apunabaMdhaka0-3 guNa 253 4 yoga pUrvasevA - 1 guru-devAdipUjana: 2 sadAcAra : 3 tapa : 4 mokSano adraSa. 256 yoga bIja saMgraha : bhavAbhinaMditA tyAga : mArgAnusArI 35 guNa : yoganA aMga, yama niyamAdi : 262 samyakta : 67 prakAre vyava0 samakitanI karaNI : zrAvakapaNuM : e mATe 7 guNo : 263 zrAvaka caryA : dharma yogyatAnA ra1 guNa : bhAvazrAvakanA cha kriyAgata lakSaNo - vratakarmI, zIlavAna, guNI, RjuvyavahArI, gurusevaka, pravacanakuzala : bhAva-gata 17 lakSaNa : 11 paDimA. 268 uparokta kramamAM pharaka: mokSarUcine samakita kema pragaTe? jJAna ane pariNati. 270 sAdhu yogyatAnA 16 guNa : kharo nizcaya : nircathajIvana : bhAva sAdhunA 7 lakSaNa : mArgAnu0 kriyApAlana, zreSTha zraddhA, prajJApanIyatA, kriyAmAM apramAda, zakya puruSArtha, ucca guNAnurAga, guNanI parama ArAdhanA. 274 sApekSa yatidharma : nirapekSa yatidharma. (samApta) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A upodaghAta , nizcaya ane vyavahArane lagato A graMtha huM eka vakhata saLaMga vAMcI gayo chuM. unmArge caDhI gayelAone mArge lAvavA mATe tathA guMcavADA dUra karI jijJAsuone saMtoSakAraka samAdhAna ApavA mATe AvA eka granthanI khAsa anivArya jarUra hatI. te jarUrIyAta A rIte pUrI paDe che. atyaMta saraLa bhASA ane sahelAIthI samajI zakAya tevA dAkhalAdalIlo yukta A grantha bahu ja upakAraka thaI paDe tema che. unmArga poSakamatanA saMcAlakanA potAnA ja lakhANamAMthI tenI uktio TAMkIne, temAM ja pravartato parasparano virodha batAvavAmAM pUjya munirAjazrIe evI kuzaLatA vAparI che, ke satya ane viparIta mArganI spaSTatA jIjJAsu vAMcakone sacoTa rIte ThasI jAya tema che. sAthe sAthe nizcayanaya ane vyavahAranayanA viSayavibhAgane lagatAM dRSTibiMduothI vicArAyelI vicAraNA jainazAsanamAM je maLI Ave che, teno paNa suMdara paricaya A pustakamAM apAyelo che. zvetAmbara zAstro to jANe ke- sarvajJakathita nizcayanayanI paNa yathAsthita vicAraNAnI evI eka addabhUta khANa ja che ! navIna matanI ekAMta-daSTinI tathA utkama ane viparIta vicAraNAnI pravRtti unmArga-poSaka hovA chatAM, te astitvamAM AvyA pachI keTalAkone je bhrama thayo che ke - "zvetAmbara zAstromAM nizcayanayanI dRSTithI mokSamArgano vicAra ja nathI. ane kyAMka kyAMka chUTo chavAyo haze, to te najIvo ane samayasAra vagere digambarAcAryonA granthomAMthI uddhata ane tenI asararUpe che. vyavahAranaya tathA nizcayanayanI tulanA mATe to kAMI che ja nahi."-A. bhramaNA Aje sadaMtara bhAMgI gaI che. kemake, A viSaya upara zAstrIya saMzodhana ane parizIlana sArA pramANamAM vadhI gayelA che. zvetAmbara zAsana paraMparAne mAnya zrI AcArAMga, zrI bhagavatI sUtraAdi Agama paMcAMgI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVII ane pUrvAcAryo praNIta sanmatitarka, anekAMta vyavasthA, utpAdAdisiddhi, nayopadeza, Adi granthomAM pramANabhUta rIte ane khUba vyavasthita rIte nizcayanayanuM pratipAdana bharyuM paDyuM che. nizcayanayanI dRSTinA mokSamArganuM, nizcayanayanA AtmadharmanuM, uparAMta nizcayanaya ane vyavahAranayanI vyAkhyAonuM pratipAdana vyavasthita thayeluM che. prAmANika upapattio, vizALa pAyA paranI vividha dRSTi-biMduothI karAyelI tulanA, samAlocanA ane nayonA tAratamyanuM pratipAdana paNa eTalA ja vistRta pramANamAM maLI Ave che. saMkhyAbaMdha granthonA pAnA ne pAnAo sudhI vicAraNAo ane carcAo bharI paDI che, ke-jenuM mULa TheTha Agama grantha sudhI spaSTa akSaromAM che ! vaLI A Agama grantho vartamAna koI paNa digambara saMpradAyanA grantho karatAM vadhAremAM vadhAre prAcIna che ! zrI AcArAMga sUtra jevA mULa AgamamAM tenuM suMdara pratipAdana che. alabat te vistRta ne suMdara samajAvaTavALuM chatAM saMkSepamAM che. tethI ema kahI zakAya ke--te apekSAe nizcayanayarUpa eka ja viSayanuM laMbANathI nirUpaNa karanAra grantha tarIke samayasAra vadhu vistRta che. chatAM temAM paNa keTaluMka kavitAnI STie athavA samajUtI mATe ghaNI punaruktio karavAmAM AvelI che. samayasArano mULa viSaya zrI AcArAMgasUtranI chAyArUpe che. paraMtu, samayasAra granthane ekAMtathI pakaDIne, digambara saMpradAyanA keTalAka ekAMtavAdI thoDA vakhatapUrve thaI gayelA vidvAnoe samayasAranI vyAkhyAo ulaTI sulaTI karI mUkI che, ane jainazAstronI vyavasthAne ghaNI gUMcavaNomAM nAkhI dIdhI che. paraMtu e nimitte zvetAmbara zAsanamAM tenuM yogya nirasana karanArUM ane vividha vyAkhyAonuM spaSTIkaraNa karanAruM sAhitya vizALa pAyA para upasthita thaI gayuM che. tenA eka sacoTa pramANa tarIke A pustaka ghaNo ja suMdara prakAza pAthare che. nizcaya ane vyavahArane viSe lakhelA keTalAka nAnA-moTA nibaMdho amArI pAse paNa che. paraMtu ahIM amAre tenI carcA karavI nathI. kemake, A pustakathI tenuM kAma keTaluMka sarI jAya che. A pustaka eka evI preraNA jAgRta karaze, ke A viSayamAM rasa vadhatAM vakhato vakhata judA judA abhyAsIo dvArA bhinnabhinna dRSTibiMduthI A viSayanI chaNAvaTa karatuM sAhitya bahAra paDye ja Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVIII jaze. AvA sAhityathI kadAca viparIta AgrahamAM paDelA loko sIdhe mArge na Ave, to paNa bIjA ajJAna chatAM saraLa ane mArganA khapI jIvonA AtmakalyANanI rakSA mATe AvA sAhityanI atyaMta AvazyakatA che ja. A prasaMge viparIta matanI utpattinuM mULa vicArIe, jethI karIne AdhyAtmika jIvana saMskRti ane mULabhUta mArgathI jainazAsanathI unmArgo vastutaH keTalA dUra che, teno khyAla vAMcakone Avaze. nizcayanayAbhAsamatanI utpattinuM mULa : ane pracAra - vizvakalyANanI bhAvanAvALI vizvavatsala mahAahiMsaka mAnava saMskRti yugothI je cAlI Ave che, tenA para pazcimIya jaDa jaDavAde jabarajasta ghA karyo che, I.sa. 1492 thI yuropa ane I.sa. 1600 thI iMglenDe AgevAna thaI duniyA para sarvasva potAnuM ja mAnI laIne sAmrAjya sthApavA pagalAM bharyA, tyArathI vAstavamAM mahA azAMtino-chatAM zabdamAM navayuga-navasarjanayuga parivartana-pragatiyuga-vagerenA nAme AdhyAtmika mahAsaMskRtinA adhaHpAtano yuga zarU thayo che. duniyAmAM eka bAju dharmaguruone badale have prajAnA hitaciMtako tathA doranArA tarIke rAjadvArI AgevAno AgaLa AvyA che; ane bIjA bAju khrIstI dharmanI pracAra yojanAo jorazorathI cAlu thaI gaI che ! vizvanA A Adhunika netAone AdhyAtmika unnatine badale mukhyapaNe jaDanI unnati khapatI hatI, tethI teoe AjanuM acetana vijJAna ane yatravAda-tathA tenA zikSaNa ane pracAranA mahAna AkarSaNo UbhA karyA, e UbhA thayelAM AkarSaNoe lokamAnasane Avarjita karyuM. yu.ena.o. jevI vizva saMsthA paNa e sarvanI vizeSa preraka ane pragatikAraka banAvAI cUkI che. A jaDavAde mANasanA janmathI mAMDI maraNa sudhInA vaiyaktika tathA sAmuhika khAsa nAnA moTA jIvana vyavahAro paNa UbhA karyA che, je bhArata jevA dezanI prajAnA jIvana para paNa vaNI devAnA prayAsa thayA che, jethI pavitra adhyAtma pradhAna AryasaMskRtinA pAyA hacamacI uThe tevuM thayuM che. pUrvakALamAM anAtmavAdI jaDadaSTi dharAvatA nAstiko hatA. paraMtu emane paNa potAnuM jIvana, to AtmavAdI tattvajJAnanA AdhAra para cAlatA jIvanavyavahAra ane sAdhanane AdhIna rahIne, calAvavuM paDatuM hatuM. tethI saMskRtine Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIX kazI AMca sarakhI AvatI nahIM. vartamAna pragativAdanA vyavahAro jema jema pUrvanA AdhyAtmika pAyA para cAlatA jIvana vyavahArone kacaDI potAnuM sthAna jamAvatA jAya che, tema tema ahiMsaka mahAsaMskRtinA dharma, artha, kAma, ane mokSa e cAra puruSArtha para avalaMbelI jIvana paddhati tathA saMskRti adazya thatI jAya che, agara muzkelImAM mUkAtI jAya che. bhAratamAM aMgrejo vagere videzIyonA Agamana pachI A badhuM pracAra pAmI rahyuM che. zikSaNa saMsthAo vartamAna patro, yAMtrika sAdhano, bhAratanA mULabhUta Arthika zoSaNothI UbhA karelA navA vyApaka Arthika sAdhanonI lAlaco vagere dvArA lokonA jIvananA pratyeka aMgamAM tenI gherI asara pahoMcI rahI che. bhAratanA mahApuruSoe "AtmA che, AtmA nitya che, te kartA ne bhoktA che, teno mokSa thAya che, ane mokSanA upAya che."- A mULabhUta ane tAttvika satya AdhAra para cAra puruSArthanA samagra jIvana vyavahAronI taratamatA racI che; ane tethI karIne jaMgalI mAnavo karatAM saMskArI mAnavone judA pADyA che. AnA upara aneka prakAranA vyavahAro jevA ke 1 vyaktigata vyavahAro, 2 kauTumbika vya0, 3 sAmAjika, 4 prajAkIya, 5 rAjakIya, 6 AMtaradezIya vyavahAro, puruSanA 7-8 strInA vya), 9 dhaMdhAdArInA vya0, 10 nyAyakhAtAnA vya0, 11 dhArmika vya), 12-mArgAnusArI vya0, 13-samyaktvanA-14 zrAvakanA, 15 zrAvikAnA16 sAdhunA-17 sAdhvInA-18 apramattamuninA 19 zreNigata dhyAnAruDha, 20 chabastha vitarAga, 21 kSINamoha vItarAga, 22 sayogI kevaLajJAnI, ane 23 ayogI kevaLajJAnInA vyavahAro racAyelA che. AmAM sAta sudhInA kAmapuruSArtha vyavahAro gaNAya. 8 thI 10 sudhInA artha puruSArthanA vyavahAro, 11 mA ane 12 mA laukika-dhArmika vyavahAro, ane 13 thI 18 sudhInA lokottara dhArmika vyavahAro gaNAya che. bAkI vItarAga ane sarvajJane zuddha Atma-jAgRtino prakAza mukhya banavAthI vyavahAra gauNa banI jAya che. chatAM zukala-dhyAnanA pAyArUpe vyavahAro ucca kakSAmAM TheTha sudhImAM hoya che, sarvajJone paNa upadezadAna, vihAra, AhAragrahaNa vagere vyavahAro hovA chatAM tenI mukhyapaNe gaNatarI nathI. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XX pahelA guNa sthAnake nIcI avasthAmAM aMzataH zuddhabhAva hovA chatAM mArganI apekSAe te nagaNya che. tyAre uccAvasthAmAM mukhyapaNe prAthamika koTino gaNanApAtra zuddha vyavahAra hoya che. "AtmA che vagere guNasthAnakonA pAyA upara racAyelA taratamatAvALA vyavahAro zuddha che. tyAre "AtmA nathI' vagere mAnyatA uparanA vyavahAro azuddha vyavahAro che. zuddha vyavahAranI apekSAe koI paNa vyavahAranuM pAlana karato hoya, cAhe te dhaMdhA aMge hoya ke rAjaya aMge hoya, ityAdi; to paNa "AtmA che' vagere tattvajJAnanA AdhAra paranI jIvana saMskRtinuM aMga hovAthI aMze zuddha vyavahAramAM gaNAze. emAM parivartana paNa e ja bhUmikAmAM karI zakAya. nahitara kakSA bahAra javAthI zuddha vyavahAranuM poSaka na rahe. Ama eTale aMze zuddha vyavahAranuM pAlana teTale aMze mithyAtva-unmArga vagere aniSTa dUra rahevAnAM. yuropiyana vyavahAro AtmAnI svataMtra vidyamAnatA upara racAyA nahi hovAthI azuddha vyavahAro banI Ano sAmano karI rahyA che. AmAM ahIM, (1) jemaNe sIdhesIdhA te yuropiyana vyavahAro apanAvyA te AgaLa paDatA pragatizIla gaNAyA. (2) jeone tema karavuM na hatuM, temanI AgaLa pUrvokta zuddha vyavahAranA AkAramAM navA vyavahAro mUkAyA; jethI temane potAnuM ja sAcavyAno bhAsa thAya. (3) tethI paNa vadhAre makkama loko paNa cAlujIvana dhoraNamAM tene maLatA evA parivartanamAM phasAyA; ke jethI paraMparAe pragatizIlamAM bhaLI jAya. (4) jayAM parivartana paNa svIkArya nathI; tyAM rakSA majabutI ke sahAya karavAne bahAne tenA upara aMkuza mUkavAnI yojanA thaI. muMbaI jevA mukhya zaheromAM vyApArI-dhaMdhAdArI ane audyogika mathako UbhAM thayAM, temAM gAmaDAomAMthI paNa dhaMdhA mATe AkarSAI AvelA lokone pAdarIo, rAjakIya kunehabAjo, vartamAnapatro, bIjuM sAhitya, ityAdi dvArA evI IndrajAlika zikhAmaNa maLavA mAMDI, ke "tamAro dharma uMco che, tamArA pUrvajo tene samajIne Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXI AcaratA hatA, tethI saMskRti uMcI hatI, paraMtu tame vagara samaje ya dharma karo cho temAM saMskRtinuM adha:patana thaI rahyuM che. mATe badhuM samajIne karatA jAo. vacalA gALAmAM pesI gayelI kurUDhIone phagAvI dyo. to tamArA dharma tarapha samasta vizva AkarSAze." A eka ja maMtranI cAre tarapha asara phelAvA lAgI ane teno Adara karanArA lokone ADakatarI rIte uttejana maLyuM. kharuM jotAM ApaNA ziSTa pUrvajoe jALavelA jIvana vyavahAranI pAchaLa zuddha vyavahAranI yogya bhUmikA hatI, tethI ja loka mithyAtvathI bacatuM hatuM, bhramaNAo tathA unmArgagAmI jIvanathI bacatuM hatuM. paNa badhAne samajaNanI bhUmikA nathI hotI. pUrA nizcayanayanI uMcAmAM uMcI vAto karavA chatAM "AtmA nathI," ItyAdi vijJAnanA pAyA para racAyelA sArA dekhAtA vyavahAro ane jIvana dhoraNo ekAdivAra dhArmika jIvanamAM sArI rIte madadagAra thavA chatAM pariNAme zuddha vyavahArone haThAvI, mithyAtvane nIkaTa lAve che, temaja cAra puruSArthanI AdhyAtmika vijJAnathI samarthita racanAvicAraNA-zAstro-sAdhano vagereno nAza kare che. game tevA jJAnIne paNa janmatAMnI sAthe pahelAM to zuddha vyavahAra jIvananI praNAlikAmAMthI pasAra thavu paDe che. tethI ja te nizcaya-mokSamArga sudhI pahoMcI zake. "tatatat cherI . piththarUpatA teSAM pAnAM parivartitA " paraMparAgata zuddha vyavahAranA cheda karanArA hovAthI AtmA nathI" vagere jasthAna mithyA che. nisarga (saheje) zivAyanI nimitta pAmIne thayelI unnati pAmelA jIvane vikAsanI zarUAta koIne koI bhavamAM avazya zuddha vyavahArathI ja thayelI hoya che. mAnavajanma, AryakSetra, vagere durlabha saMpatti paNa zuddha vyavahArajanya puNyathI maLe che. nahi to jIva durgatiomAM bhaTakato hoya che. eTale "samajIne karo" e bhUte samaja prApta thavA pUrve AcArapAlana DhIluM karI nAkhyuM ane bIjI bAju samyajJAnane ThekANe potAnI keLavaNInI saMsthAo bhAre joramAM AvI gaI "zuSka kriyAthI zuM? jJAnI zvAsozvAsamAM kaThIna karma kare cheha" vagere dalIlo AgaLa karIne bhAratIya prAcIna saMskRtimAM zAstro bhaNavAne badale pazcimI jaDavijJAnanA zikSaNano purajozamAM vega vadhAryo. temAM niSNAta thanArane uMcI DIgrIo, rAjyakhAtA vageremAM uMcA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXII sthAna ane jana-samAjamAM uMcI pratiSThA apAtI rahI. jaDa vijJAnanA zrImaMta hImAyatIo ane jaDa vijJAnanI DIgrIovALAne bhale dharmazraddhA, dharmapravRtti ane prAcIna zAstro tathA maharSio upara atyaMta bahumAna na hoya chatAM emane dharmasaMsthAo ane dharmakhAtAomAM AgaLa paDatA hoddA apAtA gayA; sabhAmAM emane AgaLa sthAna maLatA gayA ! sAthe sAthe dharmazraddhALu vargane anAtmavAdInA zikSaNamAM kheMcavA mATe dhArmika jJAna, tattvajJAna vagerenA oThAM rakhAyAM, tethI e vargamAMthI paNa keTalAka loko kheMcAyA. paraMtu, sujJavargane A mahAciMtAnuM kAraNa banyuM che. e varga zuddha vyavahArono hrAsa ane navI paddhatinA jhagajhagATamAM mULa AdhyAtmika saMskaraNa ane vikasananuM rUMdhana jue che. e kahe che ke - "pragativAdInA DhAMcAmAM DhaLavAnuM, pachI bhale prAcIna saMskRtinA rakSaNa-vikAsanA bahAnA heThaLa hoya, paraMtu te duzmananA lazkaramAM bharatI thavA jevuM che. anAdhyAtmika vyavahAronA pravAhono dhodha judA judA vAdo ane lAlaconI bhUmi upara doDI rahIne vizvamAM gupta bhAvayuddha jagAvI rahela che. vartamAna zikSitonI saMkhyA vadhavAthI eka bAju teTalA dhaMdhAnA sthAna na hovAthI bekArI janme che; bIjI bAju navA videzI dhaMdhA phelAvAthI ghaNAnA jUnA dhaMdhA tUTe che. te loko navA zikSaNa tarapha vaLI zikSita banIne navA dhaMdhAmAM pravezI pAchI bekArI vadhAre che. navA zikSaNanA pracAramAM eka kalAka dhArmikajJAnanI lAlaca rAkhavAthI lokonuM vaLI ora AkarSaNa vadhe che. e loko evI zikSaNa saMsthA-chAtrAlayAdi mATe hajAro rUpiyAnA dAna kare che ke vidyArthIo mATe ghara karatAMya bAdazAhI sagavaDo kare che. eTale pahelAM je anAtmavAdInA zikSaNano 40 TakA pracAra thato hato, te vadhIne 50-60-70 TakA jevo vadhI gayo. chatAM ya dhArmikatAnuM saMrakSaNa to bAjue rahI gayuM che. kemake-navAM AkarSaNo khUba vadhI gayAM. je AtmavAdInA zuddha vyavahAronI mazkarI karavA lAgyA che. vaLI kalAkanA dhArmikajJAnamAM paNa pragativAdI dhoraNe evuM zikSaNa apAvA mAMDyuM, ke prAcIna pavitra prANAlIo, AcAro, dharmAtmAo, vagere tarapha navI prajAnI ruci uThatI cAlI. dhArmika-jJAna pracAra thavAnA thoDA lAbhanA TakA dekhADI anAdhyAtmika vyavahAronA uMDA mULa naMkhAyA. ethI have sAMskRtika zuddha Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXIII vyavahAro, dharmakriyAo, dharmAcAro, zAstro vagerene 'jUnavANI' gaNI nAmazeSanaSTa karavAnI sIdhI ane ADakatarI yojanAo cAlI paDI che. are ! have to e pazcimIya DhabanA zikSaNanA moha ane boja eTalA vadhI gayA ke have dhArmikajJAnane mATe samaya-avakAza nathI, ema manAya che. tyAre kyAMka vaLI saheja avakAza che, to temAM tulanAtmaka dRSTi, samanvaya dRSTi, ane sarva dharma samabhAvanI dRSTithI dhArmika jJAna ApavAnI vAta che. eno sIdho artha e ke mAtra vAMco, jANo; bAkI dharmapravRtti, ane sadAcAranA prAcIna suMdara AcAro maryAdAo pALavA karavAnI kazI vAta nahi. A badhAnI sAme pUrvanA mahAjJAnI RSi-maharSionA ekAMte kalyANakArI vacanomAM zraddhA dharAvanAro varga ema kahe che, ke "pUrva puruSoe dharmakriyAo ane AtmavAdI zuddha vyavahArorUpI auSadhanI guTikAo samajIne ja taiyAra karI che. emAM agamya zakti bharI che, ke-- samajIne karo, to vizeSa lAbha, samajyA vinA karo to ya te, nAnA bALakane dUdhanA vITAmInsa, proTeInsanI samaja na hovA chatAM dugdhapAna jema mahAna lAbha kare che, tema adbhuta lAbha Ape che. kadAca e AcaravAmAM kALa-baLe jana-mAnasa teTaluM dRDha ane sAttvika na hoya, to ya temAM anAtmavAdI azuddha vyavahAronuM banAvaTI baLa umeravA jatAM mULa vastu ja nAza pAmaze. kemake-- vakhata jatAM te potAnuM sthAna jamAvI deze bIjamAMthI vaDa thayA vinA raheze nahIM." ya paramAtmA zrI tIrthaMkara devoe caturvidha saMghanI sthApanA karIne pote sthApelA tIrthanA zAsananA saMcAlananI javAbadArI AcArya bhagavaMtone soMpI che. te pramANe AcAryadevonI paraMparA ene upADatI AvI che. alabatta emAM gRhasthoe sAro sahakAra Apyo che, ane Apavo joIe. kiMtu saMcAlananI javAbadArI emaNe laI levAnI nahi. paramAtmAe tyAganA Adarza upara sthApelA dharmazAsananA jokhama tyAga-mUrtio ja sArI rIte saMbhALI zake, vahana karI zake; paNa duHkhanI vAta che, ke-- A saMbaMdhamAM Aje keTalAka gRhasthone sAdhu jeTalI, agara sAdhuthI adhika sattA calAvavAnuM game che. te pazcimanI chAyA che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXIV AthI tyAgI AcArya bhagavaMtAdikoe pragatinA nAme cAlI paDelA Adhunika anAtmavAdI pratyeka vyavahArathI sAvadha rahevuM ghaTe. dA.ta. "paraMparAgata zuddha vyavahAronI saMskRtine TakAvavA mATe pragativAdInA azuddha vyavahArono Azraya levAmAM vAMdho nahi, paNa phAyado che." ema mAnanArA varganI zehamAM taNAI enA samarthaka na banavuM joIe. kAraNa e che ke-- pragativAdIonI e cAlabAjI che, ke-- pavitra Arya dezamAM emanuM zikSaNa ghusADavA mATe pahelAM je emanI potAnI alpa TakA zakti hoya che, te vadhArI devA mATe Arya dezanA dhArmika ane ItihAsanA vikRta zikSaNane potAnAmAM sthAna ApyuM. ApaNA loko dhIre dhIre emAM dhArmikanA saMrakSaNanI dRSTie lalacAyA ane lAbha mAnI joDAvA lAgyA. paNa khabara na rahI, ke-- A to duzmananA lazkaramAM bharatI thavA jevuM hatuM. pariNAma e AvIne UbhuM rahyuM ke-- dhArmika zikSaNanI to hAMsI thatAM thatAM e lagabhaga kADhI ja nAkhavAmAM AvyuM. ane pAzcAtya pragativAdInA azuddha vyavahAro sahitanA zikSaNamAM prajAno jhoka khUba ja vadhI gayo tyAre prAcIna ItihAsamAM ya koNa paheluM thayuM ne koNa pachI thayuM," evI tArikho vagerenI vAto mukhya karAI. ane aitihAsika puruSonA anekavidha uttama Arya AcAro, jIvana bodhapATha ane Arya tattva-jJAna lagabhaga bhUlAyA, tyAre Adhunika ItihAsa, rAjakAraNa, pragativAdI nAgarikatA ane samAja vyavasthAnuM zikSaNa khUba vistArAyuM. saMskRtinA ghaDavaiyA ane saMrakSaka mahApuruSo ke jeo itihAsanA prANarUpa che; temane gauNa sthAna apAyuM. bIjI bAju, upara kahyuM tema-dhArmika AcAro ane pavitra Arya vyavahAronI mazkarI vadhavA mAMDI, emAM vedAMta ane jaina darzananA nizcayanayanA vicAro AgaLa karAyA sAthe ema manAvA lAgyuM ke-- "ApaNe have samajIne karIe chIe." A prAzcAtya vikRtino prabhAva che. emAM AdhyAtmikatA-priya rAjacaMdrajI ane bIjA phasAyA. tethI emanA granthomAM cAlu paraMparA sAme vyakta-avyakta rUpe emano aNagamo dekhAya che. pachI e kArya to eTalI bhayaMkara hade pahoMcyuM ke-sonagaDhanA saMpradAye to dhArmika vyavahAra mArgano sadaMtara lopa karavA jhaMDo uMcakyo. te ema kahIne ke--- Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXV "mokSa pAmavAno sAco mArga eka nizcayamArga ja che. zuddha kahevAtA dharma vyavahAro ane AcArono mArga to anaMtIe vAra Adaryo, chatAM kaMI vaLyuM nathI. mATe eno moha dharavo nakAmo che. nizcayaSTino dharma sAdho to kalyANa thaze." Ama, dharmazAsananA prANabhUta paraMparAgata pavitra vyavahAro lopavAnuM cAlyuM. khUbI to e che ke emane ja tyAM pragatizIla vyavahArono Azraya vizeSa rIte levAya che. pavitra Arya saMskRtinA pAyA hacamacI uThe e rIte vaLI bIjI bAju jamAnAvAda cAlyo. "zAstroe dezakALa joI vartavAnuM kahyuM che" evuM oThuM dharavAmAM AvyuM. kharI rIte zAstro je dravya-kSetra-kALa-bhAva jovAnuM kahe che, te zuddha AtmavAdI vyavahAronA bAdhaka dra) kSetu kAca bhAvane tyajI tene sAdhaka drakSekAve bhAI ne AdaravA; paNa paradezIonA aMjana evA hatA kepragativAdI sabhAonA taTastha dekhAvothI dezakALano sahakAra levAyo. dharmane tathA zuddha vyavahArone vyavasthita karavAnA nAme sarakArI kAyadA ane jAhera jIvananuM svarUpa apAvA mAMDyuM. Ama bAdhaka dezakALane uttejana maLavApUrvakanI navI rIta-rasamo peThI, je AtmavAdI zuddha vyavahArone jabaradasta phaTako lagAvatI cAlI tathA emAM, "sudhAro," "samajIne karavuM, tattvajJAna' vagerenA bhrAmaka zabdothI lokonuM AkarSaNa vadhAravA mAMDyuM. prava- paraMtu temAM khoTuM zuM che? u-khoTuM? A to hAthInA klevaranI aMdara peThelA kAgaDAnI bhramaNA jevuM che. ema mAnato hato ke "ahIM to roTalo, oTalo be ya maLe che, ahIM khoTuM zuM che ?" paNa aMte bicAro klevara sAthe pUramAM taNAI samudramAM DUbI mUo ! ema A sagavaDa ane ArAmavALI cAlabAjImAM AtmavAdI zuddha vyavahArono dhIme dhIme Asa thaIne dharmano nAza thAya che, e khoTuM che. dA.ta. Aje guruvinaya, gurubhakti, ane guru satsaMga karyA vinA moTA moTA zAstronA bhASAMtaro, ne vivecano vAMcI laIne vidvattA meLavavAnI navI paddhatie kadAca jJAna vadhAryuM haze ! paNa zraddhA, sAdhubhakti, samarpaNa, vinamrabhAva ane sAMsArika vAto pratye vairAgyavRtti tathA emAMthI kramaza: nivRtti-A mahAna sAdhanAo para bhayaMkara prahAra karI jarjarita karI dIdhA che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVI Arya dezamAM to cAra puruSArtha-dharma, artha, kAma, mokSa upara ja badhI vyavasthA hatI. vaidyaka, saMgIta, jyotiSanA zAstro, pAkazAstra ke yAvat kAmazAstrone Adarza mATe paNa mokSa puruSArtha ja mukhya hato; AtmA, paralokAdi mULatattvo mAnIne ja enI racanA hatI. paNa Adhunika IndrajALe e badhA para vahema ane kuDhino AkSepa karIne AtmA, mokSa, punarjanma, ane dharmane bAda rAkhI, navA zAstro sarjavAnuM karyuM che. rAjacaMdrajI jevA jo ke tIrthaMkara bhagavaMtonI vizvavyApI mahAsaMskRtinA virodhaka na hoya, chatAM emaNe vyavahAra mArgane gauNa karIne, navI anAtmavAdI pragatine jANyeajANye sahAro Apyo. pachI to emanA anuyAyIoe emanI vicAradhArAne vega Apyo. zuddha vyavahAra mArganA khAsa mUlya na gaNI, satsaMgazALA, svAdhyAyazALA jevI joradAra pravRttio calAvI. tyAre mANasane AcaravAmAM ekalo sAMsArika viSaya vyavahAra hoya, to dharma vyavahAra vinAno koro svAdhyAya ane te paNa yogya guru nizrA vinA Atma ghaDatara zuM kare ? teono AtmA to sAMsArika vyavahArothI ja bhAvita banavAno. emAM vaLI navA sAdhanonA hArdika upayogathI navA vyavahAromAM lepAvAthI navA anartho zarU thayA. yuropIyanoe bhAratamAM AvIne je anAtmavAdI vyavahAro phelAvyA, teno vega vadhatAM, jagatanI jema ahIM paNa corI, lUMTaphATa, korTomAM keso, anArogya, ApaghAta, lajjAnAza, vinaya-maryAdAno nAza, asahiSNutA, kuTuMbanA sahakArI jIvana-sAdAI-svAzrayitAmAM TakavAnI azakti, klezo, sadguNonuM apAlana, uparAMta te pratye aruci-AvA badhA doSothI Aje keTalAya anartho vadhI rahyA che ! pra0 sonagaDhanA matane dhArmika saMpradAya kahevAya ? u- ema kahevAmAM bhUla thatI dekhAya che kemake-dhArmika saMpradAya to amuka ja vicArabheda, matabheda ke AcArabheda dharAvatA hoya che, bIjI rIte to cAra puruSArthanI saMskRtinA moTe bhAge pracAraka ane pakSakAra hoya che. tyAre sonagaDhano mata nizcayanayanI himAyata heThaLa zuddha dharma vyavahAranA AcAra-vicAronA lopane evI rIte poSe che, ke-- jethI ulaTAnA azuddha Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVII vyavahAronA pracArane tathA azuddha sAMsArika vyavahAronI akhaMDitatAne vega maLe che; ne Ama karI lokone AkarSavA mathe che. tethI te tarapha anAtmavAdI pAyA para maMDAyelA Adhunika zikSaNa lIdhelAo jaladI AkarSAya, emAM navAI nathI. chatAM, prabaLa zvetAMbara zAsana sAme eka saMpradAya tarIke TakI zakavAmAM pIThabaLa joIe, tethI digaMbara samayasArAdi grantha, digaMbara maMdiranA nirmANa vagere dvArA digaMbara saMpradAyano sahakAra te le che. chatAM, koI digaMbara AcAryanI AjJA nIce rahetA nathI. ane vAstavamAMdigaMbaramatane paNa vaphAdAra nathI. kemake- e vyavahAra mArgane ja lope che. digaMbara saMpradAya paNa nIcenI kakSAvALA jIvone uparanI kakSAnA zuddha vyavahAro tarapha diSTa rAkhavA sAthe potAnI kakSAnA vyavahArone khAsa pALavAnA ane pAchaLanI kakSAnA zuddha vyavahArone choDavAnuM kahe che. ema AgaLa vadhatAM zuddha vyavahAranI parAkASThAe azuddha nizcayanayathI siddha mArgane pakaDavAno, ane tethI AgaLa chevaTe zuddha nizcayanayathI siddha mArgane pakaDavAno hovAnuM kahe che. tyAre A mata to pahelethI ja ekalo zuddha nizcaya upadeze che. chatAM digaMbaro paNa A matamAM potAnA keTalAka siddhAnto ane devamaMdironA pracAra mATe, tathA zvetAMbara zAsana ane zAstronuM khaMDana thatuM joI ArthikAdi sahAya Ape che; paNa kharUM jotAM digaMbara-mata to jinokta AtmavAda, cAra puruSArthanA AdhAra uparanA zuddha vyavahArono pakSakAra che. tyAre sonagaDhano nizcaya mata e badhuM tadanukULa sAhitya, svAdhyAya-maMdira, deva-maMdirAdi vyavahArone taddana nakAmA ane AtmonnatimAM bAdhaka mAne che. chatAM eno Azraya le che. e dhArmika saMpradAyamAM khapavAnI cAlabAjI sivAya zuM che ? bIjI bAju svamata pracArArthe Adhunika sAdhanono niHzUkapaNe bahoLo upayoga, Adhunika lokazAhI dhoraNe vyavasthA, Adhunika DhabanI raheNIkaraNI-dekhAva-zobhA-AkarSaNonI vRtti-A badhuM sUcave che, keAtmAnA zuddha svarUpanI vAtonI saradArI nIce kevaLa jaDavAdanI jIvana praNAlikAnA vyavahAronA pracAranuM ja e mahattvanuM kendra banI gayuM che. jana samAjamAM koIka ne ja nizcayanaya samajavAmAM Avyo hoya che. moTA bhAganA khyAlamAM e nathI, ke-- "nizcayanayanA samyagdarzananI prApti sAtamA apramatta guNasthAnakanA munine ke tevA ucca kakSAnA AtmAne ja Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXVIII prApya hoya che, te potAne kyAMthI prApya hoya ? chatAM, nizcayanI bhUmikA potAnA jIvanamAM utAravAnI bhramaNAmAM paDI ulaTuM parApUrvathI kuLamAM cAlyA AvatA zuddha vyavahArone tilAMjali Ape che. tathA jIvanamAM vyavahAro to joIe ja che, tethI navA azuddha pragatizIla vyavahArone e apanAve che. tethI jANe-ajANe gharamAM anAtmavAdI vyavahAro ane vicAro sthAna pAme che, AnuM pariNAma e Ave che, ke-sarva dharma samanvaya, vizvano eka dharma, vagerenA nAma heThala jyAre rUDhi vagaranI Adhunika vijJAnanA pAyA paranI koI navI yojanA bahAra paDaze tyAre A jana samAja emAM bhaLI jaze, ane navA sonagaDha matane paNa lAta mAraze ! mithyAtvadhvaMsI zuddha vyavahArono lopa karAvIne bIjuM pariNAma lAvI zakAya nahi. jovAnuM to e che ke hajI DhagalAbaMdha azuddha vyavahAromAM je jIvo paloTAyelA rahe che ane dharma mArge AkarSI aMtaramAMthI mithyAtva mUkAvavA bharapura zuddha vyavahArono upadeza ane amala Avazyaka ane hitakArI che. upadezaka paNa zuddha vyavahAronuM pAlana nahi dekhADe to pelAne dharmanI zraddhA nahi karAvI zake. zuddha nizcaya nayano mArga, azuddha nizcaya nayano mArga ane parAkASThAno zuddha vyavahAra mArga A traNane jANavA-samajavA eka vAta che, ane amalamAM utAravA e bIjI vAta che. plAna banAvavo. gaNatarI mUkavI, e judI vastu che, ane kharekhara ImArata racI UbhI karavI e judI cIja che. enI enI bhUmikAe e mArga amalamAM utArI zakAya che. kuMdakuMdAcArye paNa je samayasAra-pravacanasAra grantha racyA te paNa vyavahAra mArgano lopa karavA nahi. te nirvikalpadazA na Ave tyAM sudhI vyavahAra mArganI AvazyakatA batAve ja che. emaNe to emanI pUrve zrI gaNadhara bhagavAnathI racAyelA zrI AcArAMga Adi sUtromAM AtmA, samyakta, munipaNuM, vagere aMge kahevAyela nizcayanayanA padArthano sAra laIne samaya sArAdi batAvyA che. dA.ta. zvetAmbara zAstro 1. vyavahAranayathI kriyA, Indriyo vagerene Azrava kahe che; paNa te dravya Azravo; 2. azuddha nizcayanayathI rAgadveSanA pariNAmane Azrava kahe che; 3. zuddhanizcaya daSTithI AtmAne anAzrava kahe che. kemake zuddha nizcayanaya mAtra dravyArthika dRSTivALo Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXIX ka che; tethI Azrava-saMvarAdi paryAya tarapha joto ja nathI. evuM ja saMvaramAM bhAvanA-pariSaha, cAritra vagere vyavahArathI saMvara che. AtmAnA jJAnAdika guNo e azuddha nizcayanayathI saMvara che. ane zuddha nizcayanaye to AtmA ja saMvara che. AmAM azuddha nizcayanayavALo vyavahArane vyavahAramUDha kahe te barAbara che; ane zuddha nizcayavALo azuddha nizcayanayavALAne bhedamAM muMjhAyelo kahe te barAbara che. kemake e zuddha nizcaya to samyajJAna kaho, ke samyapha cAritra kaho, badhuM zuddha cetanA ja che, ema kahe che. zvetAMbara zAstromAM bIje paNa A viveka ThAma ThAma jovA maLe che. kahyuM che "vyavahAravimUDhatu hetustAneva mate . voziyAratatvItatatattva gUDha ja pati " vyavahAra-mUDha jIva bAhya kriyAmAM rakta hovAthI aMdaranuM gUDha rahasya joto nathI. mAtra saMvaranA kAraNone ja saMvara mAnI bese che. "azuddhanayatazcaiva sNvraashrvsNkthaa| saMsAriNAM ca siddhAnAM, na zuddhanayato fmA " saMvara, AzravanI vAta paNa azuddhanayathI ja che. zuddha nathI to saMsArI AtmA ane mukta AtmA vacce kAMI bheda nathI. jaina zAsana vividha nayanI daSTithI tattvone vivece che. tethI tenA judA judA grantha ane prakaraNo Aje paNa upalabdha che, A hisAbo samayasAra grantha vyavahAranI uparanI azuddha-zuddha nizcayavALI kakSAe prarUpe emAM navAI nathI. tema nizcaya nayanA vivecanamAM eno vyavahAra sAtheno virodha saMpUrNatayA prarUpAya e paNa sahaja che. bAkI digaMbara-zvetAMbara zAstromAM bIjI rIte vicAraNA bharI paDI che. dA.ta. vyavahAra nathI samyagdarzana cothA guNasthAnake AbhyAntara rIte darzana mohanA kSayopazamAdithI hoya; ane 1 le guNaThANe samyakatvanA bAhya AcAra vyavahArothI hoya. azuddha nizcayanayathI samyakatva 7me guNaThANe apramatta munine hoya, tyAM zuddhanayathI to AtmA ja darzana-jJAna-caritra che. ema vyavahAranayathI sammAritra paNe guNaThANethI 10mA sudhI hoya che, azuddha nizcayanayathI cAritra 11methI yathAkhyAta cAritra nAmanuM hoya che. zuddha nizcayathI cAritra AtmA ja che. je. zAstromAM nizcaya kyAM ocho kahyo che? tyAre, zvetAMbara zAstronI jema digaMbaramatamAM bIjA zAstro vyavahAra nathI ane samayasAra azuddha-zuddha nizcayanayathI mokSamArganuM varNana kare che. paNa tethI kAMI samayasAranA kartAne vyavahAranaya ane enA prarUpaka zAstro Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX amAnya nathI. mAtra eTaluM che ke sAtamA guNaThANAthI AgaLa mokSamArga kevA svarUpe hoya tenuM varNana samayasAramAM kare tyAM te sAtamAvALo te nayanI apekSAe nIcenA vyavahAranaya mArganA guNaThANAmAM paTakAI na jAya tethI vyavahA2mUDhatA vagere zabdathI tenI niMdA kare te svAbhAvika che. zikSaNasaMsthAomAM vidyArthIone protsAhita karavA A rojano niyama jovAya che. vaLI nizcaya-nayanI apekSAe vyavahAranaya abhUtArtha kahevAya te barAbara che. paNa AmAM evuM kyAM AvyuM ke nIcenA guNaThANAvALAneya vyavahAranayamArga jhera samAna che ? tema temane paNa nizcayanayano ja mArga joIe, evuM kyAM AvyuM ? zukladhyAnanA bIjA pAyAmAM kevaLa saMgrahanayanI apekSAe zuddha dravyAtmakanaya sApekSathI AtmAmAM jJAnAdi guNono paNa abheda bhAse che. A sUkSma zabdanayanA koI bhedanI apekSAe che. tyAre chelle evaMbhUtanayanA hisAbe zailezI mokSamArga che. A nayanA gharanI vAta karavA mATe samayasAra grantha vyavahAranA svarUpane jarAya mahattva na Ape, ke vyavahArane nakAmo gaNe, emAM camakavA jevuM zuM che ? zvetAMbara ane digaMbaro vacce amuka matabhedo hovA chatAM baMne ya anekAMtavAda khAsa mAne che; ane tethI ja te te nayanI bhUmikAmAM tenI tenI vAto upadeze che. paNa sonagaDha mata kADhanArane pUrvAvasthAmAM sthAnakavAsI saMpradAyamAM mAtra mULa 32 Agama manAtA hovAthI A baMnenA tevA tevA zAstronA paricaya temaja gurugama maLyA nahi; eTale vividha nayo, enI bhUmikAo ane ene mAnya mArgo tathA padArthono talasparzI bodha kyAMthI maLe ? paNa samayasAra kyAMkathI hAtha para caDhI gayo, ane ekalo te vAMcatA to 'adhadha' thaI paDyuM ! 'Jadhanena dhana prApta' nirdhanane dhana maLyuM, ne jema nAcavA-kUdavA maMDI paDe, ema A samayasAra para ja mustAka banI mAtra ene ja jaina tattva samajI beThA. pachI jarA vyAkhyAnazakti hatI tethI bhakto AkarSAyA. e bhakto jainatattvonA darIyAnA sarAsara ajJAnane lIdhe Amane 'zrutakevaLI' nA birudanI lANI karavA nIkaLI paDyA ! temaja emanI paribhASA gokhI enA para nAcavA maMDyA. 'nimittaupAdAna', 'dravya-guNa-paryAya', eka dravya bIjA dravyane kazuM karatuM nathI', Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXI vyavahAra khoTo, nizcaya sAco', 'azubha-zubha-zuddha', 'zubhathI AtmAnuM bhaluM thAya nahi', vagere vagere ekAMta kathano cAlyA ! AmAM marmane, apekSAne, ane A sivAyanA jaina tattvo ane nayonA mahAsAgarane na jANavAne lIdhe bicArA kUpamaMDukanI jema eTalA ja ekAMtavAdanA cokaThAmAM sapaDAI beThA ! kharUM jotAM jema, jaina zAstromAM eka pratipAdana e Ave che ke 'samyakatva vinAnI karaNI badhI nakAmI.' eTale ethI samyakatvanI bhUmikAvALAne mithyAtvanI bhUmikA anupAdeya banI gaI, paNa maMda mithyAtvIne samyakatva sanmukha laI janArI karaNI anupAdeya nahi. tevI rIte samayasAra graMtha sAtamA guNaThANAnA samyagdarzananI dRSTimAM nIcenA guNasthAnakanA vyavahAra mArgane anupAdeya gaNe te svAbhAvika che. basa, AmAMthI sonagaDhamatIne bhramaNA UbhI thaI, ane chaDecoka emaNe nIcenA guNaThANAvALAne paNa vyavahAra mArgano niSedha karavA mAMDyo; ne nizcayanI ja upAdeyatA batAvavA mAMDI ! sAthe sAce ja zrutakevalInuM smaraNa karAvanAra upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja jevA para vyavahAramUDhano AkSepa karavA lAgyA ! ajJAnatAmAM kephamAM AvuM banavAnI navAI nathI. nahitara AjanA e kahevAtA zrutakevalI matapravartakamAM je mahApuruSanA racelA seMkaDo zAstrone pote racavAnI zaktinI vAta to dUra paNa enI thoDI paMkti lagAvavAnI paNa zakti nathI, te mahApuruSa upara mUDhano AkSepa karatAM emanI jIbha kema na thathare ? pU. upAdhyAyajI mahArAjanA zAstro jotAM to lAge che ke emanI najara sAme zvetAMbara-digaMbaranA tamAma zAstronA padArtho taravaratA hatA. eTaluM ja nahi paNa e bhAratIya anya darzanonA aDhaLaka zAstronA talasparzI bodha dharAvatA hatA. tethI ja e darzanonI sAme jaina-darzananI viziSTatA emaNe ThAmaThAma pUravAra karI ApI che. temaja naya, nikSepa, pramANa, paMcajJAna, karmaprakRti, adhyAtma, tarka, siddhAnta-rahasyo, vagere upara anekAneka zAstro racyA che. e nizcaya-vyavahAra baMnene yogya nyAya Ape che. are ! emanI najara nIce nIkaLelo ane TippaNathI alaMkArayelo 'dharmasaMgraha' graMtha paNa nizcaya-vyavahArano kevo bheda batAve che, nizcayanuM kevuM yathArtha svarUpa kahe che te juo. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXII 'dharmasaMgraha' zAstramAM samyakatvanA nizcaya-vyavahAra bheda batAvatAM kahyuM, "nizcayathI samyakatva jJAnAdimaya AtmA che. vyavahArathI te samyakatvanA hetuothI che. ahIM prazna thAya ke jJAnAdimaya eTale to bhAvacAritrarUpa ja samyakatva thayuM tenuM kema ? eno uttara e che ke vAta barAbara che. nizcayanaya sad AcaraNAvALI zraddhAne ja samyakatva mAne che. tethI te 7 me guNaThANe AvavAnuM kahe che. cAritra e kArya, ane samyakUzraddhA e kAraNa-evo bheda chatAM nizcayanaya kriyAsahitane ja ane kriyAkAleja kAraNa mAne che. tethI kAraNa kAryarUpa bane che. te hisAbe samyagdarzana bhAva cAritra svarUpa thAya che. zreNikAdine kSAyika samyakatva hovA chatAM AvuM nizcayanayanuM samyagdarzana na hovAmAM siddhAnta doSa nathI. bhagavAna zrI AcArAMga sUtra 'naM sammati pAsA te moLuM ti pAsA...' vage2e paNa eja kahe che ke "je samyagdarzana che teja 'mauna'=munipaNuM (cAritra) che, je munipaNuM che, te ja samyagdarzana che. te IndriyAsakta, kuTuMba-mamatvI vagere gRhasthathI zakya nathI." ahIM kArakasamyaktva ane nizcaya samyaktva baMne (kriyAkArya) lakSI hovAthI ekarUpa nahi bane ? evA praznanA uttaramAM graMthakAre kahyuM ke "nA, vizeSaNothI baMne judA che. 'yiopahitatva kAryasahitapaNuM'! e kArakanuM vizeSaNa che; ne 'jJAnAmiyatna'-jJAnacAritrarUpatA' e nizcaya samaktinuM vizeSaNa che.'' A azuddha nizcayanayanI vAta thaI. zuddha nizcayanayanI dRSTie zAstre kahyuM ke gayA samAjJA--AtmA ja sAmAyika che. samartha zAstrakAra AcArya puMgava zrI haribhadrasUrijI mahArAje 'viMzativiMzikA' mAM kahyuM ke "athavA sUtramAM suMdara rUpe varNavAyela nizcaya samyaktvamAM zamasaMvegAdino niyoga jANavo. athavA, 'jJAnAdimaya' lakSaNa bhinna bhinna nayathI A pramANe jANavuM. jJAnapradhAna nayanA abhiprAye viziSTa jJAnadazA e ni samyaktva. cAritrapradhAna naye bhAvacAritra e ni samyaktva; ityAdi. athavA kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI kahe che ke 'Atmava varzanajJAnacAritrALathavA yateH !' AtmA eja samyagdarzana-jJAna-cAritra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXIII che;-evuM AtmAnA pariNAmane ja tattva mAnanAra mAne che. AvI AvI nayadaSTinI aneka vAto zvetAMbara zAstromAM bharI paDI che. tyAM ema kahevuM ke "sonagaDhI saMte zvetAMbara zAstromAM nahotuM e kharUM tattva batAvyuM, - e sarAsara ajJAna ane bhrAnta dazA che. sonagaDhI matanA keTalAka sthApita pratipAdano aMge juo - (1) vyavahAranaye upAdAna-nimitta baMne kAraNa hoya che, ane apekSAe gauNa mukhya hoya che. azuddha nizcayanaye upAdAna mukhya kAraNa che. zuddha nizcayanaye kArya kAraNabhAva ja na hovAthI koI ja kAraNa nathI. A vastusthitimAM nimitta mAtra hAjara hoya che eTaluM ja, - ema kahI "kAraNa" zabda chUpAvavo e ajJAna dazA che. kemake ekalI "nimitta' jevI koI vastu ja nathI; kAryamAM hetubhUta bane tyAre to nimitta kahevAya che. eTale nimitta kAraNa bolavuM joIe. paNa "kAraNa' kahevAmAM ene utpAdaka mAnavuM paDe che; e emane pAlavatuM nathI. (2) "nizcaya naya bhUtArtha che, - e kathana "bhUtArtha eTale pramANabhUta' e arthamAM ThIka che; athavA "nizcaya nayanI bhUmikAmAM sadbhUtadarza evA arthamAM barAbara che. (3) "eka dravya bIjA dravyane kazuM karatuM nathI' e kathana zuddha dravyArthika nayathI barAbara che. kemake e naya paryAya sAme joto ja nathI. tema vyavahAra naye paNa dravya anya dravyanA svarUpane badalI zakatuM nathI. e dRSTie paNa ukta kathana barAbara che. chatAM dravyo paryAya rUpe je utpanna thAya che, temAM bIjA dravyo nimitta hovAnuM spaSTa dekhAya che temaja kArya utpanna karavA mATe e nimitto zodhavAno ane eno upayoga karavAno vyavahAra paNa jagata prasiddha che, ane e sacoTapaNe nimittakAraNatAne sAbita kare che. vaLI nimitta bananAra dravyamAM nimitta banavAnI yogyatA arthAt svabhAva hoya che; to ja te ja dravya nimitta bane che, bIjuM dravya nahi emaja nimitta lenAra dravyamAM tevA prakAranI yogyatA hoya che. ATaluM ja nahi, paNa kArya bhinna bhinna dravya-kSetra-kALa-bhAva sAmagrImAM bane che, ethI enI nimittakAraNatA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXIV sAbita thAya che; temaja dareke dareka dravyamAM judI judI yogyatA siddha thAya che. A badhI zAstrIya paribhASA na samajavAnA hisAbe 'kramasara nakkI thayelA paryAya pramANe bane che' AvA niyativAdanA ekAMtamAM phasAI paDe che; ane e dravya-kSetra vagerene nimittakAraNa tarIke nAmaMjUra kare che. azuddha nizcaya naya paNa upAdAnane mukhya karI nimittakAraNane taddana gauNa kare che; paraMtu e 'nimittanI mAtra hAjarI kharI ane kAraNatA nahi' evuM nathI mAnato. (4) azubha-zubha-zuddhanA viSayone zAstro gauNa-mukhya vivakSAthI kahe che. te na samajavAthI 'zuddha ja upAdeya,'- evo goTALo Ubho thAya che Ama to trIjA guNaThANA sudhI azubha mukhya, 4thA thI 6ThThA sudhI zubha mukhya, 7 me thI zuddhanI pradhAnatAnI zarUAta hoya che; paraMtu tevI gauNa mukhya vivakSAe 1 le guNaThANe paNa zubha ane zuddha saMbhave che. (5) dravya-guNa-paryAyanI bhinna bhinnatA paNa sanmati vageremAM sArI rIte carcI che. te samajavA tarka zAstrono abhyAsa joIe. tenA abhAvamAM sAmAnya samajathI game tema ghaTADavA lAgI javuM te ayogya che. (6) vastutaH zAstranI dareka vAta koIne koI nayane sApekSa hoya che. te te nayane AgaLa karIne sApekSa kathana ka2vAmAM Ave to kazoya vAMdho na Ave. paNa badhI vAtamAM eka ja nizcaya nayane mukhya karIne ke nirapekSapaNe kahevAmAM Ave to asatya, vaiparItya ane utsUtra bhASaNano doSa Ave. tethI kharekhara koI paNa pratipAdana :- (1) samyaktvanA 'AtmA che, nitya che,...' vagere SasthAnaka, cAra puruSArtha ane zuddha vyavahAranI maryAdAmAM rahIne karAvuM ghaTe. (2) nizcayanayanA samyagdarzana hisAbe mithyA evI 4-5-6 guNaThANAnI karaNI ane vyavahA2ne 4 thA guNaThANAnA samyagdarzananI dRSTie mithyA na mAnatAM apramattabhAvanI prAptimAM sAdhanarUpa manAya ane tenuM AlaMbana levAnuM te bhUmikAvALA jIvone upadezAya. (3) apramatabhAva pAmelAne pAchaLanuM mithyA samajAvI nizcaya dRSTie AgaLa vadhavA upadezAya. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXV (4) cothA guNaThANAnI nIcenAnI zuddha vyavahAronA grahaNaAsevanano upadeza apAya, e AgaLa vadhatAM ene pAchaLanA vyavahAranI tyAjayatA ane AgaLanAnI upAdeyatA samajAvAya, e yogya che;vAstavika unnati sAdhaka che. (5) nayaviveka sudhI laI janArI kriyAmAM asad Azaya hoya e dUSaNa che. tethI kriyA para doSano Aropa thAya e khoTuM che. vastutaH tIrthaMkaradeve batAvelI kriyA dUSita nathI. mokSasAdhakane e kriyA ja tAre che. avyavahAra rAzimAMthI bahAra AvyA pachI anaMtI vAra asaAzayavALI viSa garala kriyAo ane saMmUrNima kriyAo karI pachI jIva sabaMdhaka, apunarbadhaka banI kramazaH taddhatuamRta anuSThAna karavA pAme che. e sUcave che ke pUrvanI kriyAo jIvane saMskAra Ape che. mAtra uttama kriyAnI dRSTie te niSphaLa che, evuM kahevAya tyAM temaja jIvane protsAhita karI mokSamArganI ucca bhUmikAe caDhAvavA viSa-garala kriyAnI niMdA karavAmAM Ave, tyAM te kriyA choDavavA nahi paNa viSa-garala jevo asat Azaya choDAvavA AmAM anuvAda-apavAdanA aMza na samaje, ane sIdhuM ja "puNyakriyAo nakAmI vagere jaina dharmanA nAme upadeza devA mAMDe, e haLadaranA gAMThIe gAMdhI banavAnI mUrkhatA che. jainazAsananI akhaMDitatA jALavI rAkhavAno khyAla pahelo rAkhavo joIe. matabheda paDatAM judo coko jamAvavAmAM jainazAsananI mahAna AzAtanA thAya che. e bhayaMkara pApa che. bALajIvomAM buddhibheda thAya che, ane e paraMparA toDe che. nihnavo sAthe jhagaDavAmAM A muddo hato. matabheda ane judA cokA UbhA karavAmAM AjanI anAdhyAtmika vicAraNA, vAtAvaraNa ane rItarasamonI asaranuM pariNAma che. svAtaMtrya ane svataMtramata, A bee satyAnAza vALyuM che. kharI rIte ene bAjue mUkI jainazAsanamAM buddhibhedathI paDelA pakSone nayasApekSapaNe ghaTAvI eka taMtramAM saue AvI javA jevuM che. ethI AgaLa vadhIne, Adhunika vijJAna yuganA pAyA para racAyelA anAtmavAdI vyavahAronI sAme AtmA-mokSa-sadgatinA sAdhaka dhArmika-sAmAjika-rAjakAraNI ane dhaMdhAdArI vyavahArone surakSita rAkhavA tamAma AtmavAdI dharmavALAe ekatra maLIne sakhta prayatna ane sAvadhAnI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXVI rAkhavI jarUrI che. nahitara vikasatA anAtmavAdI vyavahAro zuddha vyavahAronuM parivartana karI daDha thatAM AtmalakSI dharma kevo dUra pheMkAI jaze enI kalpanA paNa thatharAve evI che. jaina zvetAMbara mUrtipUjaka dharmano saLaMga ItihAsa digaMbara-mUrtipUjA virodhaka sthAnakavAsI dharma kevI rIte pracalita thayo te batAve che. e utthAnanA pachI ja ene 'zvetAMbara' ane 'mUrtipUjaka' evA vizeSaNo lAgyA. asalamAM zrI RSabhadeva bhagavAne dharma batAvyo tyAre to mAtra 'dharma' 'zAsana' zabdathI ja te oLakhAto. eTale ja 'tIrthaMkara' (paNa nahi ke jaina tIrthaMkara) zabda, tyArathI cAlI Ave che. 'dharma' zabdamAM, bIjA asarvajJakathita dharma nIkaLyA pachI 'jaina dharma' ema 'jaina' zabda umerAyo. bAkI mULa RSabhadeva prabhue dharma je anAdisiddha vastu che ene pragaTAvyo. tethI te dharmanA kahenArA kahevAya, paNa karanArA nathI kahevAtA. hA, dharmatIrthanA karanArA kahevAya che, tIrtha eTale saMsthA, zAsana enA karanArA. pachI A dharmazAsananA anukaraNe sAmAjika, rAjakIya dhaMdhAdArI vagere saMsthAo thaI. paNa tenA mULamAM dharmazAsanathI nirdiSTa 'AtmA che, mokSa che' vagere AdhyAtmika vijJAna ane zuddha vyavahAro tathA cAra puruSArthanuM vijJAna che. tethI ja te sAmAjikAdi saMsthAomAM paNa ahiMsA, satya, nIti, tyAga, paropakAra, saMyama, Atmabhoga vagere guNonI mukhyatA racAya che. nahitara to jIvavA mATe pazunI jema mANasane paNa A saMyamAdinI zI jarUra che ? paNa jIvana vikAsamAM jarUrI A saMyama, tyAgAdi padArtho ja che. e anAdisiddha che. eTaluM ja zA mATe ? apunarbaMdhaka dazAthI mAMDI zailezIkaraNa sudhIno kramika AtmavikAsa mArga-mokSamArga paNa anAdisiddha che. jIvomAM utkrAnti e rIte cAlyA ja kare che. kALe kALe A mArgane darzAvanAra tIrthaMkara prabhue sthApela dharmazAsana che, dharmatIrtha che. e pachInI nIpajatI sarva jainetara dharmasaMsthAo ane sAmAjikAdi saMsthAonuM mULa che. tethI ja sarvamAnamAMAjya... pradhAnaM sarva dharmAnAM naina nayati zAsanuM kahevAya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXVII 'tIrtha'no artha 'saMgha' ane 'pravacana' paNa thAya che. mATe ja pravacanano uDDAha na karavAnuM pharamAna che. tIrthaMkara prabhue sthApelI dharmasaMsthAnuM caturvidha saMghanuM, ane jainAgamanuM jarAya haNAya evuM na karavA sUcave che. kemake ethI svaparane bhayaMkara nukazAna che. saMsthAnA zuddha TakAva upa2 jIvo zuddha dharmane pAmI-ArAdhI zake che. sonagaDhI mata AnA mULamAM agni mUkIne bhayaMkara pApa karI rahyo che. dharmazAsananA TakAvano AdhAra mukhyapaNe tenA pharamAvelA zuddha vyavahAronA pAlana upara che. 'vavahAranayuek tityuddhe vyavahArano uccheda thavAthI koI paNa saMsthA na Take to dharmatIrtha kyAMthI Take ?vizvanI saMskArI prajAo tathA sAmAjikAdi saMsthAo paNa A zuddha vyavahArane vaLagI rahIne TakI che. saMyama, paropakAra vagere konA gharanA che ?... tethI ja e zuddha vyavahArone ane enA mULabhUta dharmazAsanane TakAvavA mATe AcAryo vagere dharmaguruonA mAthe moTI javAbadArI che. prANanA bhoge paNa tenuM rakSaNa joIe; saMcAlana-saMvardhana joIe. e rIte TakatuM dharmazAsana e moTI pArlAmenTo ane yunesko karatAM viziSTa ane samartha hitakArI saMsthA che. tIrthaMkara bhagavaMte je A dharmasaMsthA sthApI che tenA vividha nayo para anyAnya dharma saMsthAo pracalita thaI che. apunarbaMdhaka avasthAnI AtmonnatinA mArgabhUta zama-dama-titikSAnuM e samarthana kare che. enA AgaLa pagathIe samyakatva-virati.... yAvat yathAkhyAta cAritra ane zailezIno mokSamArga jainadharma batAve che. Ama jainonI saMkhyA hAla nAnI chatAM jaina zAsana kendramAM che. tema A jaina zAsana e tIrthaMkaranI pratinidhi saMsthA che. jainazAsananI pratinidhi gurukula saMsthA che. enA pratinidhi mukhya AcArya che. emanA pratinidhi munio ane mahAjana che. pratinidhi para te te javAbadArI che. AmAM vartamAnamAM mukhya jaina gurukuLa saMsthA tyAgamaya, tapomaya, jJAna-dhyAnamaya, niHspRha, ane vizva-vAtsalyamayatAnA hisAbe sarva guru saMsthAonuM kendra che. dharmanA ananya pAyAbhUta gurukuLa saMsthA sAme Aje anekavidha AkramaNo khaDA che. emAM sonagaDhamatI kahe che ke 'guru to paradravya hoI kAMI karI zakatA nathI' temaja 'cAritranA AcAromAM dharma mAne Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXVIII nAna - te mithyAtvI kahevAya. evI evI prarUpaNAo karI gusaMsthAthI prajAne ubhagAvI pavitra garasaMsthA ane pavitra AcAra anuSThAnAdi vyavahAronA emanA upadezathI dUra kare che. AmAM moTI aphasosI to e che ke A sonagaDhI matanA saMsthApaka, pracAraka, ke anuyAyI, koInI sAthe svamatanI satyAsatyatA saMbaMdhamAM vicAraNA karavA taiyAra nathI ! pAchA kahe che Aja sudhImAM nahi sAMbhaLela, nahi jANela mahAtattva jANavA maLyuM che paNa kharI rIte A Akho mata jinAjJAsaMmata nathI. kemake jinAjJA anekAMtavAda pharamAve che, tyAre A nizcayanayanA ekAMtane pakaDe che. yadyapi e nizcayanayanuM nirUpaNa kare che te ghaNe aMze jaina zAstranA nizcaya sAthe saMgata Ave che. paNa te nirUpaNa (1) anya prabaLa nayavyavahArane kacaDI ekAntarUpe thAya che, (2) apUrNa rIte thAya che, (3) apUrNa vyavasthAthI, ane (4) ulaTa sulaTapaNAthI thAya che; mATe durnaya che. durnaya e a-jaina mata. jainazAstro to kahe che, jo eka naya bIjA nayane hAni pahoMcADe to te durnaya thAya che, mATe ja nizcayanaya bhUtArtha hovA chatAM emanuM enuM nirUpaNa abhUtArtha Thare che. e tIrthakara bhagavaMtoe sthApelA zuddha vyavahArone samarthavAne badale niMde che, tethI aMte pote ane potAnA anuyAyIo mithyAtvanA AtmA nathI...' vagere SasthAnaka mAnanAra AjanA anAtmavAdI vyavahAromAM vadhune vadhu phasAtA jAya che. e samayasArane pakaDIne tenA mULasamAM bhagavAna zrI AcArAMgAdi sUtrone, tathA kuMdakuMdAcAryane AgaLa karIne zrI sudharmAsvAmI Adi gaNadhara devone, ane zrI sImaMdhara prabhu sAthe sIdho saMbaMdha kalpIne zrI RSabhadevAdi covIsa tIrthaMkara prabhune uDAve che. Ama chatAM A matane jinAjJA mujabano mAnI je AmAM AkarSAya, te kharI rIte jinAjJA ane jinokta mahAmArganA ghora virAdhaka bane che. hajI apekSAe itara AtmavAdI dharmo jainadharmanI najIka gaNAya paNa sonagaDhI mata nahi. tema e zvetAMbara jaina matathI to dUrAtidUra che ja, paNa digaMbara matathI paNa atyaMta dUra che. hA, jo zuddha vyavahArone tathA enI judI judI kakSAo ane aMga pratyegone niMdyA-niSedhyA vagara sAthe sAthe nizcayadaSTi rAkhavA ane nizcaya tarapha AgaLa vadhavA emaNe upadeza karyo hota to AvakAra pAtra gaNAta, ema kahI zakIe. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXIX kheda e thAya che ke emane eTalo vicAra nathI Avato ke zrI tIrthaMkara devo svayaM kRtakRtya ane vItarAga hovA chatAM judI judI kakSA pramANe vyavahAro zA mATe batAve che. prabhue joyuM che ke (1) jagatanuM kalyANa vyavahAramArganA lopathI nathI ja thatuM, tema (2) zAsanapravAha paNa vyavahAramArga vinA TakI zakato ja nathI. pachI nizcayanI vAto gamI javAnI lAgaNIne paravaza banI vyavahAra lopaka navo paMtha kema ja kaDhAya ? pUrve mahAcAritravAno anekavidha vidvatAne dhAraNa karanArA thaI gayA. emAMnA koIne koI zAstrIya viSaya vadhu ciMtana rucine yogya banato haze, to bIjAne bIjo chatAM kema emaNe jabbara sAmarthya chatAM navo paMtha, navo cIlo na sthApyo ? kAraNa eja ke emAM phasI anekAneka jIvo syAdvAdamaya jinendra mArgathI bhraSTa thAya che. pustakanI bhASA :- hita manohAri = durlabhaM varSe :- hitakArI hovA uparAMta mIThuM vacana, yA mIThuM hovA uparAMta hitakArI vacana bahu muzkela hoya che. eno artha e ke hitakArI vacanomAM badhe ja mIThAza jaLavAvI zakya nathI; tema badhA ja mIThA vacanomAM hitakAritA hovI saMbhavatI nathI. bApa chokarAne sAro saMskArI ghaDe che, temAM putra para bahu prema hovA chatAM ane hitopadezamAM mIThAza jALavavA chatAM kyAreka jarA tikhAza paNa AvI jAya che. zikSakathI vidyArthI sAro paNa emaja ghaDAya che. tyAM kaDavA vacana pAchaLa dveSa nathI, kiMtu hitabuddhi ja che. keTalIka vAra mIThA zabdo je cAnaka lagADI sudhAro nathI karAvatA te tIkhA zabda karAve che. tethI ja kaDavuM ya avasare kahevuM paDe che, paNa te sAmAnA hitArthe. sagI mA rogI saMtAnane avasare kaDavI ya davA pAya che ja ne ? jagatanA hitaiSIonA A dhoraNa para A pustikAmAM kyAMka saheja tIkhI bhASA vaparAyelI keTalAkone dekhAze, to emaNe samajavAnuM che ke AnI pAchaLa upara kahyuM tema lekhakanI anugraha buddhi ja kAma karI rahI che. mAnavahitanI mahAghAtaka vastusthitinI bhayaMkaratAne sacoTa khyAla ApavA tevI bhASA vaparAya e hitakArIpaNAnI dRSTie kazuM ayogya jaNAtuM nathI. saMskRta bhASA paNa hitabuddhithI ApavAnuM hoya tyAM cothI vibhakti ane bIje chaThThI vibhakti ema bheda pADatA kahe che, ziSyAya thaveTAM vAtiziSyane tamAca de che. ranasya vALi vAti dhobIne vastra Ape che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXX hitavANImAM A vastusthiti chatAM AjanA pragatizIla anAtmavAdI vyavahAronA pracArako bhASAno chaLa karI bahu mIThI bhASAno dekhAva kare che. bhAratanI jugajunI mahAsaMskRtinA pAyA ukheDanArI emanI mIThI bhASA sAkaramAM lapeTelA jhera jevI che. vANInI mIThAzathI lokane hitaiSIoe bolelI kyAMka tIkhI vANInA ugratA batAvI enA taraphathI ubhagAvavAno ane potAnA tarapha AkarSavAno emAM uddeza hoya che. bAkI to avasare e ya potAnA para joradAra vAMdho dekhAtA e "jUnavANI" "ruDhicusta" vagere kaThora zabdo tiraskArapUrvaka kyAM nathI bolatA? tyAre ekalI mIThI bhASAno upayoga, jIvanane ghaDatI keLavaNI levAmAM ekalI anukULatA, kaThinatAno abhAva, kAlAvAlA, vagerenuM kharAba pariNAma Aje pratyakSa dekhAya che. mukhya nukazAna to e ke emAM taiyAra thayelAo mahAsaMskRtinA virodhamAM athavA vartamAna jIvananA rUpAMtara karI levAmAM lAgI jAya che. ethI bhAratIya saMskRtine ane dharmane bhayaMkara phaTako lAge che. mATe AvI mIThI vANImAM bhoLavAI javA jevuM nathI. keTalAka vAMcakone alpa samajanA kAraNe hitabhASInI kyAMka vANInI tikhAza dhyAna para caDhe che, kiMtu vizvahitakArI sanmArgane hAni pahoMcADanArAnI bhayaMkaratA khyAlamAM nathI AvatI !! e paNa A yuganI asara che. amAre A prastAvanAmAM "sonagaDhI mata' kahIne calAvavuM paDyuM che. kemake ene dhArmika saMpradAyano AkAra ApavA- mAnavAmAM jokhama che. AnuM kAraNa e che ke (1) enuM bAhya rUpa AdhyAtmika dekhAvA chatAM AMtarika rUpa zuddha dharma vyavahAra lopavA dvArA anAdhyAtmika tattvonuM preraka che; e bhAratIya dharma ane saMskRtinuM ghAtaka che. vaLI (2) enA mukhya pracArake jainazAsananA koI sAdhunuM liMga (veza) dhAraNa nathI karyuM, ane "svAmI' zabdathI khyAti sAdhu tarIkenI rAkhe che. emAM prAmANikatA nathI, vagere vagere... prAMte, amArI AMtarika zubhecchA e kharI ke kadAca ajJAnatA ke utAvaLathI sArUM samajIne game te thaI gayuM hoya paraMtu taka maLe matabhedanuM tAratamya samajavAnI ane yogya mArge AvavAnI emanAmAM AtmArthitA hoya to patra vyavahArathI yA rUbarU zAMtibharI vAtacItathI sahakAra ApavA amane vAMdho nathI. ekAda jIvanuM paNa jinezvara devano mArga pAmI hita thatuM Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya to emAM anekanuM hita samAyeluM che. mArgamAM sthira karanArane paNa samyaktvanI nirmalatAno lAbha che. XXXXI A eka vastu che. digambara, sthAnakavAsI vagere potAnA dharmamAM custa rahIne laDatA paNa hoya te sArA che; paNa 'dharma badhA sarakhA' ema sarva dharma samAnavAda svIkArI e enA bhrAtRbhAva keLavatA hoya te bhayaMkara che, sUkSma buddhigamya che. gautama IndrabhUti garvathI laDavA AvyA hatA, paNa vIra prabhunA susamAgame satya tattva pAmI gayA ! pUrve kareluM aneka zAstronuM avagAhana sabhyajJAnamAM pariNamI gayuM ! uparAMta prabhunI tripadI para mahAjJAnI banI gayA ! tema prastutamAM paNa nizcayanayanA pratipAdana mATe karela kheDANa dRSTi pharatAM badhuM samyakSaNe pariName emAM navAI nathI. pachI to mahAmArganI vaphAdArI pUrvaka anekAMta-zailIthI nizcayanayanA nirUpaNathI zAsanamAM mahAAdara pAme e sahaja che. paNa A badhuM kyAre bane ? vartamAna anAdhyAtmika-vyavahAronI mUDhatA jAya to. hajI nizcayamUDhatA javI sahelI che, paNa e javI bahu kaThina che. AtmArthIpaNuM sAcuM hoya to to e ya saheluM che. jheranI kaNI khavAI, ne upekSA thaI to te jIvaleNa bane che. paNa jheranuM DikuM khavAyuM, ane tarata sacoTa upacAra levAyA to bacI javAya, ema te ja bhavanA pApanI upekSA thAya to te bhavobhava bagADe che. paraMtu pazcAttApa, prAyazcitta ane zuddha ratnatrayInI ArAdhanA thAya to bhavobhavanA pApa sApha thaI jAya che. zuddhimAM ATalo badho pAvara che. tethI e Aja bhavamAM nikhAlasapaNe tattva samajI mArgastha bane e zubhecchA kalakattA vIra saM. 2012 (5.) prabhudAsa becaradAsa pArekha Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. AvazyakatA 2. aMtima phaLa | mokSa praNidhAnAdinI AvazyakatA praNidhAnAdinI AvazyakatA AdinuM darzaka yaMtra sakala zubhAnuSThAnomAM prathama jarUrI kAraNa 3. nidAna nahi | nidAnamAM citta AsaktivALuM, AmAM anAsakti sanmukha 4. dharmasiddhimAM koIpaNa dharmasiddhi, guNasiddhipraNidhAna-pravRttiAdya sopAna vighnajaya-siddhinA kramathI ja. 5. adhikArI 6. |svarUpa 7. |sAmarthya 8. pAralaukika phaLa 9. pratyakSa phaLa 10. mAhAtmya rahasya 11. upadeza prabhAva XXXXII praNidhAnanA bahumAnavALA vidhitatpara-ucita vRttivALA. vizuddhabhAvanA-pradhAna, tadviSayArpita, yathAzakti kriyAyukta mAnasa. ati alpa paNa praNidhAnathI sakala kalyANonuM AkarSaNa. prazastabhAvathI nirmita pApAya-puNyasaMcaya dvArA dharma-kAyAdinI prApti. prazastabhAva ne dIrghakALa satata sAdara sevanathI zraddhA-vIryasmRti-samAdhi-prajJAnI vRddhi. saMsAra sAgara pAra karavAnI naukA, rAgAdiprazamananuM vartana. praNi .no upadeza bodhajanaka, hRdayAnaMdakara, akhaMDita bhAvano nirvAhaka mArgagamanano preka. AzaMsA-praNidhAnano mahimA bhavanirvedAdi ATha vastunI AzaMsA pragaTa karAya che ke 'bhagavAna! tamArA prabhAvathI mAre e ho.' A AzaMsA e praNidhAna che. 'e ka2vAnI zI jarUra che ?' - ema prazna thAya, eTale graMthakAra maharSi have ahIM enA aMge batAve che ke : (anusaMdhAna peja naM. 277 upara) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya ane vyavahAra chellA keTalAka varSothI eka navIna Dhabano nizcayanaya upadezavAmAM Ave che. emAM AgaLa vadhIne zrI sarvajJa kathita vyavahArayukta nizcayanayane pracAranArA zrutakevalI bhagavaMta pU. gaNadharadevane tathA mahAna tArkika-ziromaNi pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAjane vyavahAramUDha kahevAnI dhRSTatA karavAmAM Ave che. tethI eno pratikAra Avazyaka che. emAM paheluM e juo ke "e upadezano mULabhUta mukhya viSaya je kahevAto nizcaya che, te kevo pokaLa che ! ane jo e pokaLa che, to enA jora para vyavahAramUDhatAno AkSepa karavo e paNa kevo pokaLa che !' emano nizcayanaya pokaLa che mATe ja ene ApaNe navIna DhabanA nizcayanaya tarIke oLakhavAno che. A oLakhANa sapramANa che. A rahyA enA sacoTa pramANa - A nizcayanaya navIna Dhabano ane pokaLa eTalA mATe che ke, (1) ene moM mAthuM nathI. (2) e jainazAsana mAnya anekAMtavAdanI zailIthI taddana viruddha jaI ekAMtavAdamAM TharI bese che. (3) e matavALAnA potAnA ja zabdo parasparamAM virodha kare che. (4) ematavALAnI pravRtti paNa potAnAmatanA virodhamAM Utare che. mudo-1 (1) A navA matane moM-mAthuM nathI- ahIM pahelI vAta joIe. "ene moM-mAthuM nathI' -eno artha e che ke vAtavAtamAM e nizcaya nizcaya kahyA kare che. e kahe che ke "nizcaya vinA vyavahAra hoya nahi. nizcayanA Azraye ja mokSamArganI zarUAta che. nizcayanI dRSTivinA badhuM vyartha che. nizcaya mukhya che, vyavahAra gauNa che. vyavahArane mukhya mArga mAnI lenArA vyavahAramUDha che..." vagere vagere. paNa AmAM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra kharUM to e ja vicAravAmAM nathI AvatuM ke 'nizcaya eTale zuM ?' e to jANe ema samaje che ke nizcaya eTale zuddha AtmA ke evI kAMI eka cokkasa vastu. jyAre kharUM jotAM 'nizcaya vinA vyavahAra hoya nahi' e vAkyamAM 'nizcaya' zabdano artha 'nizcayanayanI vastu' karavAno che. arthAt nizcayanayanI vastu vinA vyavahAranayanI vastu saphala nathI. ahIM juo ke nizcaya e koI mAtra eka ja niyata vyakti nathI; jAdI AdI aneka vyakti che. te e rIteH-naya eTale mata. naya eTale STi. nizcayanaya eTale nizcayadRSTi. vastue vastue nizcayadRSTi jAduI paDe che. nizcayathI eka vastu karatAM nizcayathI bIjI vastu jIdI hoya che. bIjI rIte kahIe to eka vastunA nizcaya karatAM bIjI vastuno nizcaya jAdo. dA.ta. nizcayanaye AtmA e judI cIja ane nizcayanaye dharma e judI cIja. nizcayanayanuM samyaktva judI cIja; ane nizcayanayanuM cAritra jAdI cIja. nizcayanaye mokSa judo; nizcayanaye mokSamArga judo; tyAre nizcayadRSTie dharma vaLI jAdI ja vastu che. pramANajJAna ane nayajJAna :- Ane samajavA mATe pahelAM naya, dRSTi ke mata e zuM che e jANavuM jarUrI che. jagatamAM koIpaNa vastune ApaNe jJAnathI jANIe chIe, e to kharUM ne ? tyAM vastune jaNAvanArUM jJAna be prakAranuM hoya che. enuM kAraNa e che ke vastu pote kAMto samagrabhAve jovAya che, agara enA amuka aMze jovAya che. e be rIte jovAnA hisAbe jJAna be prakAre. emAM vastune samagrarUpe batAvanAra jJAna pramANa kahevAya che; ane aMze batAvanAra jJAna naya kahevAya che. cakSuthI samagrapaNe ghaDo joyo e pramANajJAna thayuM. paNa ghaDo anitya tarIke jANyo, te nayajJAna thayuM, kema ke anityatA e ghaDAno eka aMza che; ane vastunuM aMze thatuM jJAna e nayajJAna che. nayajJAnanI jema nayanuM kathana paNa hoya che Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya : vyavahAradaSTi :- nayajJAna thavA mATe apekSAnI jarUra rahe che. koIne koI apekSA manamAM rAkhIne ja ApaNe vastune amuka aMze joIe chIe-samajIe chIe. dA.ta., enI cokkasa AkRtinI apekSAe anitya jANIe chIe, kema ke ApaNane khabara che ke e AkRti sadA TakavAnI nathI. ema ja kahevAya ke "A ghIno ghaDo che.' to e kathana nayajJAnamAMthI janme che. tyAM khAsa karIne ghI bharavAnI apekSAe jANI chIe ke ghaDo ghIno che, pANIno ke telano nahi. ghaDAmAM ghaNA aMza che, emAM ghaDAnuM zuM saMgrahavAno upayoga che.' e apekSAo vicAratA dekhAya che ke e ghI bharavAne kAma lAge che, to e paNa eka aMza che e aMze ghaDAne jotAM "ghIno ghaDo !" evuM jJAna thAya che. A vyavahAra-daSTinI vAta che. paNa ahIM koI sAmuM pUche che zuM ghImAMthI ghaDo banAvyo che? arthAt ghaDo zuM naradama thIjyA ghIno banelo che? to kahevuM paDe ke "nA, ema to ghaDo ghIno nahi paNa mATIno banelo che. AmAM ghaDo ghIno paNa mATIno lIdho te vastunA svarUpano aMza lIdho. e aMzane laIne "ghaDo mATIno che ema je dekhAya che, e nayajJAna che. emAM paNa prazna thAya ke ghaDo mATIno kaho cho tyAM zuM ghaDo ane mATI jAdA che ? to kahevAya ke "nA bhAI ! nA, ghaDo ane mATI judA nathI. ghaDo mATIno che, eno artha e che ke ghaDo mATImaya che. A kathana ghaDAnA vastasvarUpanI daSTie arthAt nizcayanI dRSTie che. pUrve "ghaDo ghIno che" ema kahyuM hatuM te vyavahAradRSTinI vAta hatI. bIjI daSTie - AnA parathI e AvyuM ke vastunuM jJAna aMze karavAnuM je thAya che te vyavahAradaSTie paNa hoI zake, tema vastu svarUpanI daSTie paNa hoI zake che; vastu svarUpanI dRSTi eTale mULa upAdAnanI dRSTi, arthAt nizcayadaSTi. e rIte vyavahAradaSTi ane nizcayadaSTi,-ema be daSTi joI. A sivAya bIjI paNa daSTio Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 che, jevI ke, dravyadRSTi-bhAvadRSTi, zabdadaSTi-arthadaSTi, jJAnadaSTikriyAdaSTi vagere vagere. prastutamAM ApaNe nizcayadaSTi ane vyavahAradaSTino prasaMga vicAravAno che. nizcayamUDha ekAMtavAdI :- prakhara nyAyAcArya pU. upAdhyAyajI zrImad yazovijayajI mahArAjane vyavahAramUDhanI gALa denAra paheluM potAne mATe jovuM bhUlI jAya che ke huM nizcayamUDha kharo ke nahi ?" jainazAsana anekAMtavAdI che, tethI e vyavahArayukta nizcayane ane nizcayayukta vyavahArane mAne che, paNa nahi ke ekAMta vyavahArane ke ekAMta nizcayane. tethI ekalA nizcayanA pakSapAtIo jo sAcA anekAMtavAdI mUrtipUjaka zvetAmbarone mAtra vyavahAramArganA ekAMtavAdI samajIne emanA para "vyavahAramUDha'no AkSepa karavA taiyAra thAya che, to te temano anyAya che. temanI bhramaNA ja che. kema ke jaina mUrtipUjaka zvetAmbaro ekAMtavAdI che ja nahi. e kAMI ekAMte vyavahArane mukhya karatA nathI. e to nizcaya ane vyavahAra baMnene mAne che. paNa UlaTuM AkSepako pote nizcayano ekAMta pakaDatA hovAthI nizcayamUDha sAbita thAya che. kyAM bhUle che? :- "vastunA svarUpa tarapha dRSTi rAkhanAro nizcayamata" che, mATe te to mukhya che; ane vastunA bAhya DhaMga tarapha jonAro vyavahAramata che, mATe te gauNa che, te aupacArika che." AbhAsarUpa samaje che, nirupayogI samaje che, vastunA svarUpanI sAthe bIlakula levAdevA vinAno samaje che. kharI rIte vyavahAramatanA hisAbe je vastusthiti bane che. te paNa eka nakkara hakIkata che. enI upekSA thAya nahi. dA. ta. nizcayathI ApaNo AtmA anaMtajJAnadiguNamaya che; paNa vyavahArathI e ja ApaNo AtmA karmabaddha che, ajJAnI che, te manuSyatvAdi paryAyavALo che. have jo A vyavahAramatanI vastu-sthitine eka nakkara mojAda hakIkata na Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 samajatAM kAlpanika bAbata samajIe to to pahelo ja prazna e thAya ke e hisAbe to AtmA anaMtajJAnAdimaya, ne zuddha ja che, (kema ke kAlpanika vyavahArathI vastu svarUpane vAMdho nathI Avato) to pachI mokSamArganI ArAdhanA karavAnuM kAma ja zuM che ? ArAdhanA to azuddhane zuddha karavA mATe hoya; paNa vyavahArika manAtI azuddhatAnI jo vastusthiti ja na hoya, to to azuddhatA asat thaI, kalpita thaI; ene zuM dUra kADhavI'tI ? bIjuM e paNa che ke azuddhapaNAnI jo vastusthiti ja na hoya to AtmAonA 'mukta' ane 'saMsArI' evA be bheda zAnA ? tyAre jo ema kaho ke "bheda paNa kalpita che kintu vastusthiti nathI," to to pachI evA prakAranuM nirmala darzana thayelA puruSane kazuM karavAnuM rahetuM nathI. pachI upadeza zA? dravyadRSTi zI ? zuddha paryAyanuM lakSa rAkhavAnuM zuM ? saMsArane mAtra kalpanAmAMthI kADhI nAkhavAno eTaluM ja kartavya 2he. te to vyavahAranI vastune khoTI mAno eTale saMsAra nIkaLI ja gayo. ema vyavahAranA lopakane badhuM UDI jAya. mATe e nizcayanI vAta vAhIyAta che. ApaNe jarA dUra nIkaLI gayA. vAta e hatI ke navA matamAM nizcaya-vyavahArane moM-mAthuM nathI. kemake e nizcaya' eTale jANe koI eka niyata vastu samaje che. pachI cAhya dharmanI vAta ho, ke sAdhanAnI vAta ho, cAhya mokSamArganI vAta ho, Atma-unnatinI vAta ho,-badhe ja addharathI nizcaya-nizcaya zabdanI raTaNAmAM 'nizcaya kAmano' 'nizcaya kAmano' ema bolyA kare che. tyAre pUchone, ke pra : 'nizcaya kAmano' - kahe emAM khoTuM zuM ? u : e je kahe che emAM vyavahArane sarAsa2 dhUtakArI kADhavA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 jevuM kare che; te khoTuM che. emane khabara nathI ke jema nizcaya mokSamArga ArAdhyA vinA mokSaprApti thAya nahi, tema vyavahAra mokSamArga ArAdhyA vinA nizcaya mokSamArga ane mokSa prApta thAya nahi. AnI sAbiti AgaLa karIzuM. paNa kharI vAta to pahelI e che ke 'nizcaya upayogI, nizcaya mukhya' ema kahyA karavA chatAM nizcayane cokkasa rUpamAM kAM to e samajI zakatAM nathI, agara to samajavA-mAnavA taiyAra nathI. emane pUchIe ke, AvA amane aneka prazna karI zakAya. 'nizcaya upayogI'nA kathanamAM upayogI tarIke nizcayathI AtmA lo cho, nizcayathI mokSamArga lo cho ? nizcayathI AMtaradRSTi lo cho ke nizcayathI dharma lo cho ? e jo AmAM 'nizcayathI AtmA upayogI' Avo bhAva le. to enI sAme emanA mate 'vyavahArathI AtmA nakAmo, gauNa ke aupacArika'-Avo abhiprAya Ubho thAya. A abhiprAyanI satyatA vicAravAnuM bAjue rAkhIe, chatAM nizcaya-nizcayanI ajJAna raTaNavALAne prazna che ke tamArA mAnelA nizcaya AtmAne ArAdhanA sAthe zo saMbaMdha che ? ArAdhanA sAthe saMbaMdha to, 'nizcayathI mokSa mArga upayogI...' evuM kAMIka kahe, tyAM thAya. ane kadAca jo evuM kahe. to tyAM e kahevAno bhAva 'vyavahArathI mokSamArga anupayogI, gauNa, heya,' evo nIkaLe, te bhAva khoTo che. e AgaLa joIzuM. bAkI nizcayathI AtmAne grahaNa karanArane to zuddha paryAyanuM lakSa rAkhavAnuM ya zuM kAma ? kema ke nizcayathI AtmA anaMtajJAnAdimaya che ja. nizcayathI mokSamArga grahe to ArAdhavAnI vastu UbhI thAya. ahIM ApaNI vAta ATalI che ke vastue vastue nizcayavyavahAra judA che. tethI jyAM te vastunI vivakSA hoya tyAM te ja Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastunA nizcaya-vyavahAra levAya. bIjAnA nahi. ema karyA pachI judA judA nizcaya-vyavahAramatanI bhinna bhinna vastune aMdara aMdara ekabIjA sAthe, ane e badhAne ApaNA prayojana sAthe keTalo saMbaMdha che, te jovAya. e hisAbe nizcayathI dharma zuM, ne vyavahArathI ne dharma zuM ? nizcayathI samyaktva zuM, ane vyavahArathI samyaktva zuM ? nizcayathI mokSa zuM, vyavahArathI mokSa zuM ? nizcayathI karma zuM ane vyavahArathI karma zuM ? nizcayanaye saMsAra zuM ane vyavahAranaye saMsAra zuM ? ema Azrava saMvara zuM ? nizcayanaye baMdha-nirjarA zuM ? ItyAdimAM nizcaya-vyavahAranA dRSTibiMduthI te te vastu kone kahevI ? ane te kevA kevA svarUpavALI hoya? e yugalone parasparamAM zo meLa che ? temaja ApaNA ISTa sAthe keTalo saMbaMdha che ? e badhuM jovAnuM hoya che. emAM nizcayanayathI AtmA zI cIja, tathA vyavahAranayathI AtmA zI cIja ? baMnene keTalo meLa ? ane ApaNA ISTa prayojana sAthe e bene zI nisbata ? e vicAraNA ane vastu jIdI thavAnI; ane dharma ke mokSamArga mATenI vicAraNA-vastu judI e ja rIte bIjA paNa padArtho aMgenI vicAraNA ane vastu jAdI paDavAnI. A rIte vicAraNA thAya to e vicAraNA moM-mAthAvALI vicAraNA gaNAya. bAkI to zaMbhumeLo. sAcI vicAraNAmAM AtmA aMgenI nizcayanayanI vAta ane dharma aMgenA nizcayanayanI vAtano saMbheLa na karAya, zaMbhumeLo na karAya navIna DhabanA nizcayanayanI vicAraNAmAM Avo zaMbhumeLo maLe che. emAM zrI sarvajJakathita vAstavika padArtha hAthamAM AvatA nathI. muddo-2H navInaDhabano nizcaya e ekAMtavAdamAM UtarI javAthI jaina anekAMtanI viruddha jAya che :- kadAca e ema kahe ke, 'ame kAMI zaMbhumeLo nathI karatA,' jo ke ema kahevA mAtrathI kAMI sare evuM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, chatAM e zaMbhumeLAno muddo jato karIe, to paNa bIjo muddo e che ke e ekAMtavAdamAM UtarI jatA hovAthI jainazAsananA syAdvAda siddhAntathI viruddha jAya che. dA.ta. e kahe che ke "caitanyanI pratItipUrvaka sAMbhaLe tene ja sAMbhaLyuM kahevAya." A ekAMta pakaDyo, paNa te khoTo che. pratItipUrvaka eTale pratIti thayA pachI, paraMtu e pUrve paNa sAMbhaLyuM sArthaka bane che. kemake mAno ke koI AtmAne zuddha cetananI kAMI gama ja nathI ke "e zuM hoya ke kevuM hoya" gama nathI tethI pratIti zAnI ja hoya? paraMtu have ene koI samajAve che ke "juo mahAnubhAva caitanyanuM svarUpa jJAnAdimaya che...' vagere vagere. to te sAMbhaLIne ene caitanyanI gama zuM nahi paDe ? ne pratIti zuM nahi thAya ? jo thaze, to A pratIti thavA pahelAnuM e sAMbhaLeluM to caitanyanI pratIti vinAnuM hatuM; pratItipUrvaka nahi. to pachI zuM e sAMbhaLeluM sAMbhaLyuM na gaNAya? pahelA bhavamAM zrI mahAvIra paramAtmAnA jIva nayasArane, jaMgalamAM munine raste caDhAvavA gayo tyAM sudhI, zuddha caitanyanI khabara sarakhI nahotI. hA, eTalI khabara hatI ke atithine khavarAvIne khAvuM. paraMtu emAM kAMI zuddha caitanyanI khabara na gaNAya. Ama khabara nahotI chatAM paNa khabara vinA muni pAsethI jo enuM svarUpa sAMbhaLyuM to enI ruci thaI. to tyAM sAMbhaLatI vakhate to zuddha caitanyanI ruci hatI nahi, paNa pachI thaI; to zuM pUrve ruci vinAnuM sAMbhaLeluM "sAMbhaLyuM nahi gaNAya? ahIM jAo, kevI emanI gaMbhIra bhUla thaI? "sAMbhaLyuM zene gaNavuM' e eka vicAraNA UThI. emAM "caitanyanI pratItipUrvaka sAMbhaLeluM e nizcayathI sAMbhaLyuM gayuM, ane caitanyanI pratIti vinA sAMbhaLeluM e vyavahArathI sAMbhaLeluM gaNyuM; ane ene nakAmuM mAnyuM.' paNa kharI rIte to caitanya para dveSa, aruci ke vyagraha Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' vagere vinA sAMbhaLelAthI paNa caitanya pratIti thaI lAbha thAya che. ema ja, vakatA pratyenA adamya dveSa vagere bhAvo vinA sAMbhaLelAthI paNa lAbha thAya che. alabatta e caitanya pratIti vinA sAMbhaLeluM che, tethI ene vyavahArathI sAMbhaLeluM gaNe che. toya e rIte lAbha jarUra thAya che. mATe e sAMbhaLeluM sAMbhaLyuM gaNAya che. evA to ghaNA prasaMga bane che. ema lAbha thavAthI e badhuM kAmanuM che, nakAmuM nathI. nayasArane ema ja lAbha thayo che. atyAre paNa ghaNA navA ajANa mANaso kAMI khAsa khyAla vinA paNa tattvane jo sAMbhaLe che, to caitanyanI pratItivALA bane che e zuM ? vyavahAranI upayogitA. tyAM jarUra lAbha thayo che. paraMtu A ekAMtavAdIo evuM vyavahArathI sAMbhaLeluM nakAmuM mAne che. A ekAMtavAda jainazAsananA anekAMtavAdanA siddhAMtathI viruddha che. 'zubha nakAmuM che, zuddha ja kAmanuM che' no ekAMta H ekAMtatAno bIjo dAkhalo lo e kahe che ke 'zubha to mokSanuM kAraNa nathI, paNa zuddhopayogathI ja mokSa thAya che.' A ekAMta paNa khoTo che. A ekAMta kahevAno bhAva e che ke 'zubha to mokSamAM jarUrI nathI, nakAmuM che. mAtra zuddhopayoga jarUrI che, tethI ene ja sevo. zubhane choDo.' navA matanuM A kathana ema kahevA mAge che ke "badhA dhArmika vyavahAra je zubha che, te AcaravA nakAmA che. zubhano rAga karI zubhane anaMtIvAra AcaryA chatAM bhavabhramaNa UbhuM ja che. e sUcave che ke have eno pakSa choDo ne zuddhano khapa karo." ahIM zubhamAM jinapUjA, sAmAyika, vrata, dAnAdine gaNe che. yAvat upadezazravaNane paNa zubhamAM gaNe che. eTale ke upadeza zravaNarUpI zubhathI bhalIvAra vaLe ema mAnavuM ke navA mate mithyAtva eno artha e ke 'upadezazravaNa paNa AtmokSitamAM kAraNa nathI.' evo emano abhiprAya che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 have emane pUchIe ke badhAyane tame je tattva samajo cho ane ene mokSa hetu tarIke mAno cho, e koIne samajavuM hoya to te kevI rIte samajI zake ? zuM tamArI pAsethI upadeza dvArA ene sAMbhaLyA-jANyA vinA hAthamAM Ave? nA, keTalAyane tamArI pAsethI e sAMbhaLIne ane keTalAyane vAMcIne Ave che, evo to tamAro anubhava che. tethI ja tame saMbhaLAvavA roja bhASaNa karavAno zrama lo cho, ane vaMcAvavA chApuM kaDhAvo cho. to pachI jo e sAMbhaLavAnI kriyArUpI zubhathI AtmA tame mAnelA satya tattvano jJAtA bane che, ane zuddhopayoga tarapha prayANa AdarI zake che, to zubhathI zuddhopayoga thaIne mokSa thAya evuM banyuM ke nahi? arthAt zubha e mokSanuM kAraNa na banyuM ?kadAca tame ahIM kahezo ke : pra. :- zubha e to paraMparAe kAraNa banyuM ne? u. :- to bhale tema; paNa kAraNa banyuM to kharuM ne ? mATe enI jarUra kharI ke nahi ? bhale paraMparAe paNa dUdhamAMthI ghI bane che ke nahi ? jo bane che ane pAchuM e paNa jo dekhAya che ke dUdha vinA ghI banatuM nathI, to pachI dUdha e ghImAM kAraNa kharuM ke nahi ? jo tame kahezo ke : pra. :- nizcayathI to ghImAM mAkhaNa kAraNa che, dUdha kayAM kAraNa che ? u. :- to eno artha zuM e che ke :(1) "dhI mATe dUdha kAmanuM ja nathI?' tema, (2) zuM e kahevuM che ke "tethI ja ghInA arthIe have dUdha hAthamAM Ave to DhoLI devuM? kemake e ghImAM kAraNa nathI." (3) tyAre zuM tame ema kaho cho ke "dhIne mATe dUdhane avagaNI mAtra mAkhaNanI rAha joyA karavI? kemake ghImAM e ja kAraNa che.' Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 AvuM karanAro to mUrkha gaNAya tema mokSa mATe 'zubha AlaMbano kAmanA nathI, zubhane tyajI devA, mAtra zuddhanI rAha jovI.' -AvuM karanAro mUrkha ane ekAMtavAdI kahevAya. ahIM eka praznane avakAza che. pra. :- 'paNa zubha jo mokSamAM kAraNa hoya to zubha to anaMtavAra sevyA; chatAM kema mokSa thayo nahi ? Ano uttara saraLa che. u. :- e sevyAM to zuddhanA lakSya vinA mAtra saMsAra sukhanA azuddha lakSyathI sevyAM, mATe nakAmAM gayAM. tethI zuddhopayoga jAgyA nahi. ane mokSa thayo nahi. jema koInA hAthamAM dUdha to AvyuM, paNa emAMthI ghI banAvavA mATe dahI ke chAza-mAkhaNa pedA karavAnuM lakSya rAkhyuM nahi, paraMtu mAvo banI jAya e rIte dUdhane ukALyA ukALyA karyuM, to ghI kyAMthI bane ? ane ema ghI na bane eTalA mAtrathI koIpaNa mANasa 'ghI mATe dUdha nakAmuM' ema kahe, to te gAMDo ja ke bIjuM kAMI ? tyAre jo ema kaho ke : pra. :- ekalA zubhathI kadI mokSa nathI. eTale ke zuddhopayoga keLavyA-jALavyA vinA kadApI mokSa nathI thato, zuddhopayoga jALavyA vinAnA zubha to nakAmA jAya che. mATe zuddhopayoga e ja kharUM kAraNa kema nahi ? u. :- to Ano to artha e thayo ke bhale ekalA zubhathI nahi, paNa zuddhanI sahAyathI mokSa thAya che. chatAM zuddhane lAvavA mATe zubhanI jarUra to paDe ja che. zubha sevatAM sevatAM zuddhabhAva ane zuddha upayogamAM javAya che. e hisAbe to tame AlIzAna pravacanamaMDapamAM samayasArAdinA pravacanazravaNa, satsaMga, vagere vividha zubha AlaMbano sevarAvo cho. eno artha ja e AvIne Ubho rahe che ke zubhane sevIne zuddhopayoga keLavavA dvArA avazya mokSa thAya che. tethI paNa zubha e kAraNa to gaNAze ja. to ema kahone ke, Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 12 - -- pra. - zubha e nimitta kharUM, arthAt enI mAtra hAjarI avazya hoya che eTaluM ja paNa kAraNa nathI. u. :- to e to rIte ema paNa kahI zakAze ke "upAdAna paNa mAtra hAjara hoya che eTaluM ja; bAkI kAryamAM e kazuM karatuM nathI, kArya banAvAmAM kazo phALo nathI ApatuM. tethI e kAMI kAryanuM kAraNa nathI." pra. - Ama kema kahI zakAya ? upAdAna to khuda kAryarUpa thAya che. tethI kArya kare che, ema mAnavuM ja joIe. nimittano niyama nathI ke kAryane kare ja. anaMtIvAra nimitta hAjara chatAM kArya thayAM nathI. e ja batAve che ke nimitta e kAryamAM kazuM karatuM nathI. u. :- ema to upAdAna paNa anaMtakALathI hAjara chatAM, kArya thayuM nathI. tethI e kAryamAM kazuM kare che ema zA mATe mAnavuM? pra. - upAdAnaneya kAraNa na kahIe to pachI kArya thAya ja kevI rIte? kAryamAM kAraNa koNa raheze ? u. :- jo ema ja hoya ke kAryamAM koI kAraNa joIe ja; to tyAM upAdAna ane nimitta baMneya kAraNa tarIke UbhA che. umedavAra baMneya che. emAMthI upAdAne ja kAraNa mAnavuM ane nimittane nahi;-Avo tamAro Agraha zA mATe ? pra. :- Agraha eTalA mATe che ke upAdAna khuda kAryarUpa banI jAya che. mATe ene kAryamAM kAraNa mAnIe chIe. u. :- to to e paNa sAthe ja nakkI che ke upAdAna kAMI sahajabhAve kAryarUpa banatuM ja nathI. ene kAryarUpa banavA mATe nimitta avazya joIe ja che. jagatamAM jema kyAMya e nathI joyuM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 ke upAdana vinA kArya hoya tema ema nathI joyuM ke kAryane thavA mATe nimittanI jarUra na paDI hoya. kAryamAM jenI jarUra paDe, jenA vinA kyAMya kArya banyuM ema dekhAya nahi, kArya banavAnI pUrva kSaNe je avazya hAjara hoya, te kAraNa kahevAya. mAtra, nimitta e upAdAna karatAM judI jAtanuM kAraNa che. mATe to A nimittakAraNa kahevAya che. paNa e kAryarUpa nathI banatuM, ke upAdAnanI gerahAjarImAM kArya nathI sAdhatuM, eTalA mAtrathI e nimitta kazuM karatuM nathI ema nahi kahI zakAya. nahitara mAtra upAdAnane kAraNa mAnavA pahelAM e prazna thaze ke 'nimittanI gerahAjarI sudhImAM upAdAna ema ja paDI rahe che kazuM karatuM nathI. mATe upAdAnane kAraNa kema kahevAya? chatAM upAdAnane ekalAne kAraNa mAnavuM che to ekAMtavAda thaze. ekAnta vacanonA dRSTAnta :- vAta e cAle che ke zubha AlaMbana ane zubha vyavahAra e mokSamAM nimittakA2Na che, ema mAnavuM joIze ja. jo ekalA zuddha upayogane ja kAraNa kahezo, arthAt 'mAtra zuddhabhAva e ja mokSa thavAmAM kAraNa che, paNa zubhabhAva nahi,' ema kahezo to e ekAnta siddhAnta thaze. te syAdvAdathI viruddha che. vaLI 'eka dravya bIjA dravyamAM kAraNa banatuM ja nathI eya ekAnta-siddhAnta che.' 'bAhya kriyAo nakAmI che.' 'dravyakarmanI AtmA para koI asara nathI...' AvA AvA to keTalAya ekAnta kathano A navA upajAvI kADhelA matamAM che. e badhu carcavAno ahIM avasara nathI. ahIM to e vAta che ke navInamatanA nizcaya vyavahAra anekAntavAdanI viruddha jAya che. kema ke emAM ekAnta pratipAdano che, ekAntanirupaNo che. ane ekAnta nirupaNo jainI syAdvAda zailIthI taddana viruddha che, mATe e jainazAsanathI bAhya thaI jAya che. anekAntanA dRSTAnto :- anekAnta nirupaNamAM to, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 nizcaya ane vyavahAra baMnene kAraNa kahevA joIe. baMnenI upayogitAne nyAya maLavo joIe. zuddha ane zubha baMnene upayogI mAnavA ja paDe. eka dravyane bIjA dravyamAM kAraNa akAraNa baMneya kahevuM joIe. bhAvakarmanI jema dravya karmanIya asara AtmA para mAnavI ja rahI. bAhya kriyAo AMtarika viruddha bhAvapUrvaka hoya to nakAmI che, nahitara kAmanI che. sAcI jaina zailI ati udAra ane gaMbhIra che. zudramati ene samajI na zake. paraspara sApekSa nayo e sunayo - jainadarzana to nizcayanayavyavahAranaya, zabdanaya-arthanaya, jJAnadaSTi-yadaSTi, dravyArthikadaSTiparyAyArthikadaSTi, jJAnamArga-kriyAmArga vagere ubhayanayane mAne che. e dvandramAMnA be naya paikI koI eka nayane khoTo kahenAra anya nayane e kunaya-jUThonaya kahe che. dA.ta. vyavahAranA lopaka nizcayanayane kunaya kahevAya che. kriyAmArgano virodhI jJAnamArga kumArga che. paraspara sApekSanayane, arthAt anyanA avirodhaka nayane sunaya kahevAya che. eno artha e che ke vyavahAranayasApekSa e sunaya. eTalA ja mATe A prasiddha atiprAcIna maharSi vacana che ke, "karU jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAra-nicchae muyaha / egeNa viNA tityutatte repa viUIT" jo jinamatane aMgIkAra karatA ho, to vyavahAra ane nizcaya baMnene choDo nahi. kema ke vyavahAranA lopathI tIrtha (zAsana)no uccheda thAya che, ane nizcayanA lopathI tattvanI prApti thatI nathI. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvaprAptinizcayamArge thAya che, chatAM vyavahAra bahu kAmano che - pra. - to jo tattvanI prApti nizcayathI thAya che, to pachI vyavahAranuM kAmeya zuM che? u. :- are, bhalAbhAI ! paNa e to vicAra karo ke paheluM to A nizcaya tamane batAvanAra koNa che ? jainazAsana ne ? e vyavahAra mArga vinA Aja sudhI cAlI Avata kharuM? je jainazAsana zrI tIrthakara bhagavAne upadezya, sthApyuM ane e dvArA jagatane satya tattvanuM darzana karAvyuM, e jinazAsanano pravAha AjasudhI jagata para cAlyo Avyo, te zI rIte ? kaho ke prabhue sAdhu-sAdhvI, zrAvakazrAvikono caturvidha saMgha nakkI karyo. e saMghane mATe AMtarika AtmavikAsa uparAMta bAhyathI tene mATe ucita dhArmika AcAroanuSThAno, vrata-kriyAo vagere nakkI karyA ane zrI saMghe te pramANe vartavAnuM uThAvI lIdhuM tethI zAsana cAlI AvyuM che. emAM saMgha paikInA jUnA jUnA sAdhunA upadezarUpa vyavahAra, tathA jinanA anuyAyIo ane ArAdhakonA bAhya dharmavyavahAra joI joIne navA navA anuyAyIo ane ArAdhako taiyAra thatA cAlyA. ema vyavahAra para saMgha pravAha cAlyo Avyo; jinazAsananI dhArA vahI AvI. hajI paNa vyavahAra para ja dhArA cAlu raheze. pUrvanI tejasvI buddhinA kALe kevaLa mukhapAThathI sUtravAcanAno vyavahAra cAlyo, te pachI lakhelA pUstakonA AdhAre bhaNavA-bhaNAvavAno vyavahAra cAlyo. A rIte vyavahAranA baLa upara zrIjinazAsana, jinasaMgha, jina Agama avicchinna pravAhe cAlI AvyA che; tyAre ja Aje "jaina dharma zuM', 'tattvo zuM', "mokSanA upAya zuM nizcaya vyavahAra zuM' - ItyAdi jANavA maLe che. enA para ja vicAra thAya che ke nizcaya mAnavo ke vyavahAra ? vyavahArathI ATale sudhI AvI caDhyA cho to ja kaho cho "nizcayathI tattvanI prApti thaze; vyavahAranuM zuM kAma che? Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 paNa have samajyA hazo ke vyavahAranI salAmatI upara nizcaya TakAvI zakIe chIe. tyAre e to jAo ke prabhunI vANIno prakAza e zuM che ? vyavahAra ja ne ? tema saMghasthApanA, ne saMghanA AcAro anuSThAna e paNa vyavahAra ja ne ? to pachI bhaNavuM-bhaNAvavuM, vyAkhyAna karavA-sAMbhaLavA, e paNa vyavahAramArga ke bIjAM kAMI ? tevI rIte, zAstro lakhAyA, rakSAyA e paNa vyavahAra ja ne ? nizcayathI je mokSamArga che, enI najIka laI janAro A badho vyavahArathI mokSamArga che, enA vinA kyAM cAlI zake ema che ? tethI e nakkI thayuM ke vyavahAranA pravAhathI zAsanano pravAha cAlI Avyo ane eNe nizcayadaSTi zikhavADI, to AmAM to vyavahAranI mahAna upayogitA sAbita thaI; paNa enI jarUriyAta uDI kyAM ? ekalA nizcayamAM to vedAntI ke bauddha vagere thavuM paDe. pra. :- paNa have oLakhyA pachI to ekalo nizcaya sAco ne ? u. :- nA, ahIM paNa pravacana-zravaNa, mithyAcAranA vAtAvaraNano tyAga, vagere vyavahAra sevavA paDe che. emAM paNa AgaLa vadhIne tattvanI vicAraNAno vyavahAra Adaravo ja paDe che. pAchuM AvA tattva vicArakonA saMyoga rAkhavA mana khUzI rahe che. eya vyavahAra che. mATe ekalA nizcayanI vAta kare che te khoTI che. kharI rIte to te oLakhyA pachI vyavahArano moTo bhAra uThAvavo rahe che. vIraprabhue ghora tapa-upasarga sahana karyA, e vyavahAra zuM nakAmo ? vyavahAranaya sApekSa nizcayanaya sAco. jainazAsanane mAnya ubhaya naya che :- dravyArthikanayano avirodhI, arthAt virodha na karanAro paryAyArthikanaya sAco; paryAyArthikanayano avirodhI dravyArthikanaya Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 sAco. nahitara to ekalA dravyArthikanayavALo aMtimata ke ekalA paryAyArthikanayavALo bauddhamata sAco TharI jAya. paNa jaina darzana e svIkAratuM nathI. evuM ja jJAnanaya-kriyAnaya vageremAM parasparanI sApekSatAmAM ja sunayapaNuM samajavAnuM che. tAtparya e AvyuM ke ekAMte nizcaya e ja vastu sAdhaka che', - ema kahevuM e mithyAvAda che. e ekAMtavAda hovAthI ajainamata che; anekAMtavAdI jainamatathI bAhya che, ati dUra che. muddo-3: trIjI vastu e che ke navA matavALAnA keTalAMya kathano khuda svakIya navIna matanI viruddha jAya che; tethI emanA nizcaya-vyavahAra emanA ja che. potAnA ja paraspara viruddha vacanano namuno - eka bAju e kahe che ke dareka vastu svataMtra che, eka dravya bIjA dravyane kAMI karI zakatuM nathI." bIjI bAju emanuM zikhelA bhakto kahe che ke "dharmapitA gurudeve aneka bALakone ugArIne saMsAramAM DUbI jatA bacAvyA. A kathana vastunI svataMtratAnA siddhAntanI viruddha nathI zuM ? 'bALakorUpI dravyo svayaM to DUbatA hatA, paNa gurudevarUpI dravya emane ugAryA.' AmAM gurudravya bALakadravya upara asara karIne ? have ahIM kadAca bacAva karaze kAraNa ke, - pra. - gurudeve bacAvyA e to upacArathI kahevAya che. bAkI mukhyapaNe bALake svayaM bacavAnuM che. emAM paradravyanI asara kyAM AvI? u. :- upacArathI eTale zuM? vastugatyA gurue kAMI karyuM ke nahi? jo nA kaho, to e batAvo ke gurunA mArgadarzana pahelAM bALakamAM kAMI nahotuM, ane guru maLyA barAbara bALaka UMco Avyo te zAthI ? ahIM jo kaho ke "bALakanA upAdAnano kALa pAkyo nahoto.' toya Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 (1) kALa pAkavA rUpe paradravya 'kALa'nI jarUra paDI ne ? (2) kALa pAkavAnuM guru maLatAM ja kema thayuM ? te pUrve kema nahi? tethI gurunI bALaka upara sacoTa asara kahevI ja joIze. bIjI vAta e che ke e je upacArathI ugAravAnuM mAne che e ugAravAnuM tyAjya che ke upAdeya ? jo tyAjya hoya to zA mATe Acaro cho ? jo upAdeya hoya to 'eka dravya bIjA dravyamAM kAMI ja karI zakatuM nathI e DiMDima pITavAno zo artha rahyo ?' ema je kahyA karo cho ke 'paradravya kAMI ja na karI zake, paradravya kAMI ja na karI zake,' enuM to pariNAma ulaTuM e Ave ke sadguru, satzAstra vagere paradravya hovAthI emanuM AlaMbana kAMI na kare, ema mAnI loka ene na seve. tyAre jo tame kaho ke amAre to e AlaMbana kAma kare ja che, to eno artha ja e che ke e guru tarIke tamArUM ane zAstra tarIke tamArA zAstronuM je AlaMbana kare che te samajIne ja ke AnAthI ja ApaNuM ThekANuM paDaze. tame paNa kaho cho ke 'satsaMga karI kRtaka karyA vinA barAbara sAMbhaLo to tattva samajAze.' - A kathanano zo artha che ? A tattvasamAtI e eka Atmadravya upara asara che. e asara koNe karI ? guru ane zAstrarUpI paradravye ema paraspara kathanano virodha Avyo. chatAM siddhAnta e kahyA karo cho ke eka dravya bIjA dravyane kAMI karI zakatuM nathI. pra. :- siddhAntano artha e che ke AtmA sAva parAzrita banI potAnA puruSArthane phoravavAmAM maMda na paDI jAya. mATe AtmAne puruSArtha karAvavA mATe e siddhAnta sArthaka kema na manAya ? u. :- jo ema ja kahetA ho to e mATe khoTA siddhAnta UbhA karavAnI kAMI ja jarUra nathI.mAtra tyAM ema kahI zakAya ke "nizcayathI eka dravyanI bIjA dravya para asara na manAtI hoya, chatAM vyavahArathI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 jarUra manAya che. tethI ja khuda nizcayamUrti jinezvaradeva zAsananI sthApanArUpa vyavahAra kare che. te bIjA Atmadravyo para asara kare eTalA mATe kare che paraMtu bIjA zubhadravyanA AlaMbana maLyA pachI paNa, asara thavAmAM vega AvavAno AdhAra svadravyanA puruSArtha upara che. mATe puruSArtha vadhAro. jo jo ke mAtra puruSArthanA ghamaMDamAM zubha AlaMbanane tarachoDI detA nahi." zvetAmbara zAstro AtmapuruSArthano upadeza kyAM ocho Ape che ? nizcayanI dRSTi rAkhavAnuM e kyAM nathI kahetA ? tethI kAMI nizcayane ja pakaDI vyavahAranI agatya uDADAya ? vyavahAramArganA Adara choDAya ? preraka evA sadguru satzAsrarUpI pavitra paradravyonA avalaMbana mUkI devAya ? viruddha vacanano bIjo namuno :- eka dravya bIjA dravyane kAMI ja karatuM nathI, e emano ja siddhAnta sAme emanA ja bIjA paNa virodhI vacano juo. "A kaLiyugamAM ApazrI jevA pavitra saMtanI zItala chAyA ja mumukSu jIvone jIvanano AdhAra che." evuM emanA bhakto kahe che. eno artha e che ke mumukSu 52 saMtarUpI paradravyanI sArI asara paDe che. ahIM chAyA sAthe pAcho 'ja' kAra mUkyo che. jo saMtarUpI paradravyane mATe ema kaho ke, pra. :- "e to upacArathI AdhAra che. mukhyapaNe to mumukSune svakIya Atmadravyano AdhAra che." to, u. :- 'ja' kArano zo artha che ? ulaTuM 'ja' kArathI to ema bhAse che ke saMtarUpI paradravyanI chAyA sivAya bIjo koI AdhAra nathI, arthAt svadravya ke svapuruSArtha paNa AdhAra nathI. tyAre jo ema kaho ke, pra. :- "e to upakArI gurunA guNAnuvAda vyavahArathI karAya, emAM nizcayane zo vAMdho Avyo ?'' Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 u. :- AnI sAme traNa prazno che : (1) mumukSune guru upakArI ke svadravya upakArI? svadravya ja upakArI hoya to saMtanI chAyA zI ? (2) guNAnuvAda vyavahArathI karavAnuM paNa zuM kAma che? jo kare to mithyAtva lAge ke nahi ? kemake gurumAM upakArakatAno guNa mAnatA nathI ane guNAnuvAda kare che; e mithyA bhASaNa che. (3) vyavahArathI upakArakatA che, ema kaho to prazna e che ke upakArakatA vAstavika samajavI ke kAlpanika ? kAlpanika upara kAMI karavAnuM hoya kharuM? A badhuM sUcave che ke vyavahAra-pravRtti upayogI che, lAbhakArI che. vaLI bIjAM virodhI vacana jAo : ApanA mahAna pratApe ja bhavyajIvone kalyANano dhorI mArga prApta thayo che," ema emane emanA siddhAntAnuyAyI kahe che. AmAM paNa "ja kAra che, te paNa sUcave che ke "gururUpI paradravyano pratApa kalyANamArganI prAptimAM asAdhAraNa kAraNa che." emanA siddhAnta e keTaluM jAkuM ? kyAM siddhAnta? ane kyAM jUTho vyavahAra? :- ahIM "saMtanI zItala chAyAe ane "emanA pratApanuM AlaMbana'e baMneya vyavahAra che, nizcaya nathI. eka bAjA gururUpI paradravyano AdhAra levo ane e vyavahArane ja kalyANamArga eTale ke mokSano dhorI mArga kahevo, ane bIjI bAjA padravya kazuM karatuM nathI ema prarUpI nizcaya svabhAvanA Azraye ja mokSamArga che, ema kahevuM, e zuM paraspara viruddha nathI? nizcaya svabhAvanA Azraye ja eTale "vastunA potAnA ja mULa svarUpanA ja Azraye.' A artha che. AmAM vastunA svasvarUpa Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 sivAya bIjAno niSedha karyo. emAM vastunA aupAdhika (bhADutI) rUpano paNa niSedha Avyo, tema para vastunA svarUpano paNa niSedha Avyo. ethI vastunA aupAdhikarUpa para tathA para vastunA AdhAra para mokSamArga na ja hoya ema A kzanano bhAva che. tyAre pUrve kahyuM ke, gurunA mahAna pratApe ja bhavya jIvone kalyANamArga-mokSamArga prApta thayo che. AnuM nAma svavacanomAM sAmasAmo virodha che. vaLI "eka dravya para bIjA dravyanI asara na ja thAya' evA emanA ja siddhAnta viruddha emanuM ja bIjAM eka lakhANa juo. e kevuM nItaratA vyavahAranuM samarthaka che, te paNa sAthe ja jaNAze. e kahe che ke, je potAnuM kalyANa karavA mAge che, tene maMdakaSAya ane jJAnano ughADa to hoya ja. e uparAMta pahelAM to jJAnI pAsethI sAco upadeza maLavo joIe, ajJAnI kuguruonA upadezathI yathArtha tattvanirNaya thAya nahi. (arthAta jJAnInA ja upadezathI ja yathArtha tattvanirNaya thAya.)'' A spaSTapaNe jJAnInA upadezanI prAptinA vyavahArathI tattvanirNaya thavAnuM kahe che. tyAM zuM (1) vyavahAramUDhatA nahi Ave? vaLI (2) potAnA nizcaya matanA samarthaka bIjA kathana sAthe virodha nahi Ave ? A rahyuM te kathana:- "bhUtArtha svarUpanuM avalaMbana teja bhedajJAnanuM (tasvanirNayanuM) kAraNa che. jeo nizcayane jANatA nathI, ne vyavahAranI ruci karIne kugurunA upadezathI tattvanirNaya thAya nahi, sugurunA upadezathI ja tattvanirNaya thAya, ema karI tenI upara jora Ape che, temane kadI bhedajJAna ke mokSamArga thato nathI." Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zuM potAnA ja AvA kathanano pUrvanA vyavahAra upadezanI sAthe, haDahaDato virodha nathI ? nizcayanA Azraye ja mokSamArga kahenAra mata ahIM jJAnInA upadezanI AvazyaktA mAnavAmAM kevo vyavahAra poSe che !" "maMda kaSAya hovA uparAMta jJAnI pAsethI sAco upadeza maLavo joIe. kugurunA upadezathI yathArtha tattvanirNaya thAya nahi. sAcA tattvano nirNaya thayA vinA kalyANa karavAnuM banI zake nahi." Ama kahevAmAM to cokkhI gururUpI paradravyanI asara mAnI ! ne cokakhA jJAnInA upadezarUpI vyavahAranA Azraye kalyANa thavAnuM kahyuM ! have je ema kahevuM ke jeo nizcayane jANatA nathI, tyAM 'jeo' eTale koNa ? pote ja ne ? "vyavahAranI rUci karIne tenA para jora Ape che, tene mokSamArga thato nathI," evuM kathana potAne ja lAguM nahi paDe ? mUDha koNa ? :- kharI vastusthiti e che ke emane paraspara meLavALA nirNaya ane vyavahAranI gama ja nathI. tethI kyAMka to na chUTake jANe-ajANe vyavahAramAM taNAya che; ane kyAMka nizcayane ekalAne vaLage che. mUDhatA AnuM nAma che. pote kyAre zuM bole che enuM jene bhAna nathI e mUDha che. potAnA ja eka kathana sAthe bIjA kathanano virodha Ave, evAM kathana mUDhatAnA gharanA che. AvAM agaDaMbagaDaM kathano karyA javA tathA gADha mithyAtvanI mUDhatAmAM jAte ramya javuM, ane uparathI mahA jAgRta ucca jJAnI, vivekI ane saMgatabhASI uttama purUSone mUDha tarIke oLakhAvavA e keTalI adhama bAlizatA che ! evA bAliza kathananI pAchaLa aMdha bhakta thavuM e paNa kevI mahAmUDhatA che ! hajI potAnA ja paraspara virodhI vacanano ora eka namuno juo. eka sthAne ema kahe che, ke "vyavahAranA AlaMbanathI mokSamArgamAM thavAnuM mAne e jIvo Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 tIvra mithyAdaSTi che. temane to samyakatva thavAnI pAtratA ja nathI." tyAre bIjI bAju e kahe che ke, pAtra jIvane nimitta tarIke jJAnano upadeza ja hoya che." eTale ? jJAnInA upadezanA nimitta vinA pAtra jIvane mokSamArga na thAya. "je potAnuM kalyANa karavA mAge che, tene pahelAM to jJAnI pAsethI sAco upadeza maLavo joIe." A kathana paNa emanuM ja che. "upadeza maLavo joIe,' "nimitta upadeza ja che, e zabdo upadezanA avalaMbananI jarUrIyAta darzAve che. ahIM upadezanuM avalaMbana eTale vyavahAramArganuM avalaMbana che; ene kalyANamAM jarUrI mAnyuM ! to zuM AvuM kahenAra potAne pote ja tIvra mithyAdaSTi kahe che !!! nA, nA, athavA emano mata evo haze ke "mAnavAnuM jAdu ane AcaravAnuM jADuM." vyavahAranuM AlaMbana karyA vinA mokSamArga nahi. mATe vyavahAranuM AlaMbana avazya karavAnuM kharUM; paNa mAnavAnuM nahi ke enA AlaMbane mokSamArga che !! kevI A mahAna bhramaNA che ! e to evuM thayuM ke bhUkha maTADavA khAvAnuM kharUM; paNa khAvAthI bhUkha maTe ema mAnavAnuM nahi !! jo mAnyatA sAcI dharavAnI hoya, to to enI zraddhA hRdaye evI sacoTa vase ke eno ja pakSapAta jAmI jAya. pachI to enI pratipakSI vastu tarapha bhAre aruci thAya; zakya parihAra thAya, ane kadI enuM samarthana thAya nahi. tyAre ahIM zraddhA nizcayanI kare che, ne samarthana vyavahAranuM kare che. kahe che "sAco upadeza maLavo joIe, nimitta upadeza ja che." je nimitta ane vyavahAra upayogI nathI, jo e mokSamArganA virodhI che. evI zraddhA karo cho, to pachI enuM samarthana karavAmAM to e zraddhAthI viruddha vartIne tame jAte tIvra mithyAdaSTi thavAnuM karo che. ahIM pUchI zako ke, pra. :- to pachI sAcA jainamateya nizcayanuM lakSya to cheja, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 chatAM vyavahAranuM samarthana kema karo cho ? u. :- sAcA jainamate ekAMta nizcayanI zraddhA nathI karAtI; paNa vyavahArayukta nizcayanI zraddhA karAya che. tethI tyAM to baMnenA samarthana karavAmAM jarAya vAMdho nathI. vAMdho to tamArA ekAMtamatamAM che. zraddhA jIdI ane AcaravAnuM juduM. pachI paraspara vacana virodha kema na Ave ? jo zraddhA ekalA nizcayanI karavI che, to AcaraNa enuM ja karo. jo AcaraNa vyavahAranuM jarUrI mAnI karo cho, to zraddhA vyavahAranI karavAmAM zuM naDe che ? vyavahAranuM AcaraNa jarUrI na hoya to AcaravuM ja zA mATe ? vaLI paNa emanA ja anya virodhI vacana juo. eka sthAne kahe che ke, "jene dravya-guNa-paryAyanI svataMtratAnI khabara na hoya, ne karmanA udayane lIdhe vikAra thAya ema mAnatA hoya tene to munidazAnI gaMdha paNa kyAMthI hoya ?" tyAre bIje ThekANe kahe che, ke "pUrve ajJAnapaNe anaMta anaMtavAra dravyaliMgI sAdhu thaI zubhabhAvathI navamI traiveyaka sudhI gayo chatAM caitanya vastu khyAlamAM na AvI." AtmAmAM karmanA udayathI vikAra thavo, ane vikAra na thavo e baMneno virodha :- have pUcho, AmAM virodha zo che ? e ja virodha, ke pahelAM je sUcavyuM ke 'karmanA udayane lIdhe AtmA 52 vikAra na thAya; tenI sAme bIjAmAM kahyuM ke "AtmA zubhabhAvathI traiveyaka devaloka sudhI gayo," ema kahIne sUcavyuM ke AtmA je ahIM dravyaliMgI sAdhupaNAnA paryAyavALo hato, te zubhabhAvathI zubhakarma upArjI enA udaye traiveyakadevapaNAnA paryAyavALo banyo. eTale ke AtmA karmanA udayathI vikArI banyo. te A rIte- Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 AtmAnA mULa zuddha svarUpamAM dravyaliMgI sAdhupaNuM nathI, tethI dravyaliMgI sAdhupaNuM e AtmAmAM eka prakArano pheraphAra thayo. tema devapaNuM e paNa AtmAnuM kAyamI svarUpa nathI, tethI e Agantuka pheraphAra thayo gaNAya. mULa zuddha vastune 'prakRti' kahevAya che, ane temAM AgaMtuka pheraphAra thAya te 'vikRti'-'vikAra' kahevAya che. A vikAra pudgalanA zarIrano ja nahi manAya, kintu jIvano mAnavo paDaze. kemake jIvanA AdhAre e zarIra racAya che; ane devapaNuM, manuSyapaNuM vagere pheraphAranI asara jIva para paDe che; jIvane tevuM jJAna, tevI saMjJA, tevA saMskAronuM jAgaraNa thAya che. paradravyanI asarano karmamAM sacoTa dAkhalo :- have emane pUcho ke e vikAra zAthI thayo ? ekalA zubhabhAvathI ke zubhabhAva dvArA utpanna thayelA puNyakarmanA udayathI ? ekalA zubhabhAvathI jo thatuM hoya to to ahIM zubhabhAva karatAMnI sAthe devapaNAno vikAra thavo joIe. tyAre jo kaho ke, pra. :- 'zubhabhAvathI AtmAmAM bhAvakarma utpanna thayuM, tenA udayathI vikAra mAnIe chIe, to ?' u. :- nizcayanayanA zuddha AtmAnA svabhAvamAM bhAvakarma jevuM kAMI hoya ? pra. :- vyavahA2mate hoya; ane vyavahAra paNa ame mAnIe chIe. to ? u. :- sAthe e samajI lo, ke e AMtara vyavahAranI sAthe bAhyavyavahAra saMkaLAyelo ja che, to pachI e vyavahAranI jema avazya jarUrI evA bAhya vyavahAranI asarano apalApa kema karo cho ? Ama to tame kaho cho ja, ke dravyaliMgI jIva sAdhupaNAthI zubhabhAva dvArA traiveyakamAM jAya che. AtmAmAM traiveyaka devapaNAno Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 paryAya zA upara ? dravyaliMganA vyavahAra uparane ? e vyavahAranI asara jIva para eTale paradravya para ja thaIne ? bIjI rIte vicAratA prazna e che, ke bAhyadravyakarma pudgalanI asa2 bhalene na mAno paNa AMtarika bhAvakarmanI asara to mAno ja cho. to e batAve che ke bhAvakarmamAM prakRti-sthitirasa-pradeza saMkramaNa-uddhartanAdinI zI vyavasthA che ? agara to kaho ke, bhAvakarma e dravyakarmanA prakRti sthiti-rasa-pradezanA sAthe saMbaMdha dharAve che ke nahi ? jo na dharAvatuM hoya to (1) samyaktva e karmonI aMtaH koDAkoDI sAgaropamanI sthitie prApta thAya che, e kathanano zo artha ? eno artha e ja che ke dravyakarmonI sthiti eka koDAkoDI sAgaropamanI aMdara aMdaranI thAya, tyAre dravyamithyAtvakarmano kSayopazama thavAthI bhAvakarmanuM paNa temaja thAya, ane AtmAmAM samyaktva guNa pragaTe. AmAM AtmaguNa samyaktvanI svataMtratA kyAM rahI ? temaja, (2) bhAvakarma kema dravyakarmanA prakRti-sthiti-rasane barAbara anusare che ? ane anusare che e spaSTa jaNAya che. dravyakarmanI prakRti jo jJAnane AvaravAnI che to bhAvakarmanuM paNa pariNAma jJAna dabAI javAmAM Ave che. evuM sthitimAM, dravyakarma jyAM sudhI apava ane anudita hoya che, tyAM sudhI bhAvakarma paNa sthagita rahe che. ema dravyakarmano rasa jo ugra to bhAvakarmanoya ugra, pelo jo maMda, to A paNa maMda. A uparathI bhAvakarma jo dravyakarma sAthe saMbaMdha dharAvatuM hoya, to to e AvyuM ke devapaNAnA AyukarmapudgalanA hisAbeja AtmA devapaNAno vikAra pAmyo. A eka dravyanI bIjA para spaSTa asara thaI. pachI "dravya-guNa-paryAyanI svataMtratAnI khabara na hoya, ne karmanA udayanA lIdhe vikAra thAya, ema mAnatA hoya..." vagere je e kahe che, te potAne ja lAgu nahi paDe ? Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 athavA e kathana pokaLa nahi Thare ? tyAre jo ema kahe, ke ame devatva-manuSyatva vagere vikAranI vAta nathI karatA, ame to rAgAdi vikAranI vAta karIe chIe.' to paNa eTaluM to svIkArI lIdhuM ke AtmAmAM deva-manuSyapaNAnA vikAra karmanA udayathI thAya che. tethI tamArUM je sAmAnya vacana-'karmanA udayathI AtmA vikArI nathI thato', e vacanano vyAghAta Avyo. chatAM khera ! have rAgAdi aMge juo--emAM paNa pUrvanA jevA prazna thaze ke, pudgala dravyanI AtmA para asara che, e mATenA prazno : (1) AtmAmAM thatA rAgAdi bhAvone rAgamohanIya Adi dravyakarmanI prakRti-sthiti-rasa-pradeza sAthe kaMI meLa che ke nahi ? arthAt rAgAdi bhAvo e karmanI prakRti Adine anusare che ke nahi ? enA para AdhAra rAkhe che ke nahi ? (2) jo rAgAdikarmapudgalo ugra rasavALA, to jIvamAM rAgapariNati tIvra; ane pudgalo jo maMda rasavALA to AtmAnI rAgAdipariNati maMda; evuM kharUM ke nahi ? jo nA, to (3) kArmaNa vargaNAmAMthI karma pudgala thavAnI jarUra ja zI ? (4) AtmAnA sahakAra vinA kArpaNa pudgalamAMthI karma kema nathI banatA ? (5) karma-pudgalanA prakRti vagerenA udayane barAbara anusarIne ja sAthe AtmAmAM kema audiyakabhAva kAma kare che ? (6) rAgAdi bhAvo jo kevaLa AtmAnA ja dharmabhUta evA bhAvakarmane anusaratA hoya, to e bhAvakarmamAM prakRtinI vividhatA zI rIte ? ane enA rasa ane pradeza zuM cIja ? khuda bhAvakarmane Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zuM samajo cho ? (7) karmanA sthiti-rasamAM udvartanA-apavartana thAya che. e dravyakarmamAM to ghaTe che, paNa ekalA svataMtra bhAvakarmamAM kevI rIte ghaTAvazo ? kemake emAM apavartanAmAM to AtmAnA pariNAmanI vizuddhinA hisAbe uparanI sthitinA karmadaLIyAne nIcenI sthitinA daLIyAM bhegA nAMkhavAnA hoya che; te vastu to daLIyArUpa dravyakarmamAM ghaTe; paNa bhAvakarmamAM zI rIte ghaTe ? tema, (8) bhAvakarmamAM saMkramaNanI yojanA zI rIte ghaTAvazo ? kema ke saMkramaNamAM paNa pUrvabaddha karma daLiyAne vartamAnamAM badhyamAna karmadaLiyAmAM nAkhavAnA hoya che evuM saMkramakaraNa dravyakarmamAM to ghaTe, paNa dravyakarmamAM taddana nirapekSa evA svataMtra bhAvakarmamAM ke rAgAdibhAvamAM kyAMthI saMgata thavAnuM hatuM? kemake emAM to daLiyAM ja hotAM nathI. tyAre, (9) samyaktva pAmavA mATe je apUrvakaraNa karAya che. temAM guNazreNi thAya che, te kema ghaTe? kemake guNazreNino artha asaMkhyAtaguNaasaMkhyAtaguNa karmadaLiyAMnI evI kramika racanA che, ke je apUrvakaraNanA zubha Atma-pariNAmathI nIpaje che. e guNazreNi tamArA mate kevI rIte ghaTAvazo ? tamAre to guNazreNIne bhAvakarmanI sAthe, saMbaMdha che; ane karma-dalikanI racanA e to karmapudgalano paryAya che; te svataMtra che. evI dravyakarmanI guNazreNInA AdhAra para samyaktva zI rIte thAya? kema ke AtmAno samyaktva ane apUrvakaraNano je pariNAma, te paNa svataMtra che. to ekamAM bIjuM kAraNa kema banI zake ? (10) karmathI AtmAmAM vikAra na hoya, to saMsAra zuM ? saMsAra kono ? saMsAra kema thayo? saMsAra kema mITe ? saMsAra mITe Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 29 eTale zuM ? AnA zA javAba che ? ahIM saMsAra AtmAno ja mAnavo paDaze; karmano nahi, pudgala zarIrAdino nahi. saMsAra eTale karmasaMyogathI thayelI AtmAnI azuddha avasthA kahevI ja joIze. to temAM, (11) karmasaMyogathI azuddha avasthA, ane karmanA viyogathI zuddha avasthA, evuM mAno ke nahi ? na mAno to jaina darzananA kRtna (sakala) karmakSayathI mokSa', e siddhAntano koI artha nahi rahe. karma saMyoge ja saMsAra che. tethI ja karmanA kAraNe ja AtmA para saMsAra nAmano vikAra mAnavo paDaze. e vikAra to ja mITe ke jo sarva karmano viyoga thAya. (12) AtmAmAM karmathI vikAra nahi mAno to audayikabhAva kono kahezo ? ane zAthI kahezo? ekalA karmano nahi kahevAya, kema ke karma to pula che, ne teno to sAdi-pAriNAmika bhAva mAnyo che. pAMca bhAvanI aMtargata audayikabhAva to AtmAno mAnyo che. have pUcho ke "e zAthI nIpaje che ?" to kahevuM paDaze ke karmanA udayathI nIpaje che. enuM ja nAma "karmanA udayathI vikAra AtmAmAM thayo. A mATe jo bAhya dravyakarma na lo, to "audayikabhAva' e padamAM 'udaya' zabda che tenuM zuM? AtmAnI kaI evI vastu lezo ke jene "udaya' zabda lagADI eno audayikabhAva kahI zako ? (13) evI rIte bAhya karmapudgalanI apekSA na rAkho, to AtmAmAMnI kaI vastune jainadarzanano khAsa pAribhASika zabda "kSayopazama' lagADI zako ? "kSAyopathamikabhAva' kevI rIte ghaTAvI zako? mATe ja, AtmAmAM thatA A be vikAra pratye bAhya karmanA udayanI ane kSayopazamanI asAdhAraNa kAraNatA mAnavI ja paDaze. (14) vaLI e paNa vAta che, ke karmanA udayathI AtmAmAM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jo vikAra na mAno to pudgalavipAkI, jIvavipAkI, bhavavipAkI vagere karmonI judI judI asara zI rIte varNavazo? emAMya khAsa jIvavipAkI kone kahezo ane zAthI? kemake tamAre tyAM to bAhya karmanI AtmA para kAMI asara ja nathI, to "jIvavipAkI karma eTale jIva para sIdho vipAka dekhADanAra karma,' e vastu ja khoTI Tharaze. (15) vaLI dravya-guNa-paryAyanuM jo ekAMta svAtaMtrya che, to tethI na to AtmAnI e sthitinI asara bAhya pudgala para manAya, ke na bAhyanI asara AtmA para manAya. tethI ja prazna e thaze, ke AtmAno deva ke mAnavabhavano paryAya thavAmAM hetu koNa? uttaramAM AyuSya karmane ja khAsa hetu kahevo paDaze. e ja AtmaparyAyanI parataMtratA ane e ja karmathI vikAra ! (16) tyAre devatAI ke mAnavI zarIra banavAmAM mukhya kAraNa kone kahezo? jo AtmA kaho, to te to paradravya che. jo bAhyakarmane kAraNa kaho, to te paNa zarIranAM pudgala karatAM svataMtra dravya che. tethI tene kAraNa nahi kahI zako. tyAre, (17) jIvane zarIrAkAra kema pariNamavuM paDe che ? A badhuM sUcave che ke dravya-guNa-paryAyanI ekAMte svataMtratAnI vAta khoTI che. tethI navA matanA vacano paraspara viruddha hoI ekAMtavAdamAM TharI bese che. evAM vacano mahApuruSa para vyavahAramUDhatAno AkSepa kare, e behuduM che. (18) tIrthaMkara nAmakarmanA udayanuM kArya zuM? udayanI asara konA upara ? jo kaho ke AtmA para nahi, to kRtakarmanAzanI Apatti UbhI thaze. AtmAe karma bAMdheluM kharuM, paNa tamArA hisAbe te bhogavyuM to nahi. tethI karelA karmano ema ja nAza Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 thavAno doSa Avyo, tyAre jo ema kaho ke, pra. :- AtmAe karma karyuM ja nathI, to ? u. - samyakatvanA sthAnanuM kema thaze ? emAM to trIjA sthAnamAM AtmAne karmakartA kahyo che. A rahyA cha sthAna : (1) jaDa dehathI jAdu dravya AtmA che. (2) AtmA nitya che. (3) AtmA karmAdino kartA che. (4) te (karmAdino) bhoktA che. (5) AtmAno mokSa che; ane (6) mokSanA upAya saMyamAdi che. ema cha sthAna upara zraddhA rAkhe te Astika ane samakitI che. emAM to AtmAne karmano kartA kahyo che. jayAre tamAre to AtmAne kartA mAnavo nathI ! to SasthAnanI zI saMgati karazo? tyAre jo kaho ke, pra. - "e to vyavahArathI karmano kartA-bhoktA che; nizcayathI to AtmA karmano kartAya nathI ke bhoktAya nathI." u. - to have nIcenA TaMkazALI praznonA uttaro Apo. navAmatIne prazno (1) zuM vyavahAranaya aprAmANika che ? asatya che ? (2) vyavahAra-siddha vastune kahenArA prabhue zuM asatyanuM pratipAdana karyuM che ? (3) zuM vyavahAranayanuM abhidheya khoTuM (alIka-asata) che ? Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 (4) zuM vyavahAranayanI vastu akaraNIya che ? emAM tyajavAnuM ke AdaravAnuM kAMI ja nathI ? (5) tyAre, zuM vyavahAranA AcaraNathI ekAMte AtmAnI azuddhi vadhe che ? AmAM ekeyanA uttaramAM 'hA' nahi kahI zakAya. vyavahAranaya prAmANika che, to ja syAdvAda ghaTI zake che. vyavahAranuM abhidheya sat che. nizcayanI dRSTie vyavahAranaya aupacArika che, eno artha e nathI ke 'e jITho che; enAthI azuddhi vadhe che.' kemake vyavahAraneya kahenArA zrI sarvajJa bhagavAna che te jAThuM kahe ja nahi. temaja azuddhi tene vadhI gaNAya jenAthI AtmA mokSathI vadhu Agho paDe. ahIM to vyavahAra cAritratapathI svarga sAdhavA dvArA sIdho mahAvideha. jevAmAM jaI mokSa sAdhanAro bane che. pra. :- nizcayanayanI dRSTie vyavahAra jUTho kharo ne ? u. :- ema to vyavahAranayanI dRSTie nizcayanaya jUTho, mATe nizcayane jATho kahezo ? tyAre kharI vastu e che, ke nizcayanaya ane vyavahAranaya e madhyastha-dRSTAnI be AMkha che. e be AMkhomAMthI eka AMkhe ja joI zakanAro kANo kahevAya che. ekAMtavAdI matonI AvI dazA che ! evI ja A navA matanI paNa dazA che. vyavahAranaya e nizcayanI dRSTie aupacArika che, paraMtu potAnI dRSTie aupacArika nahi, paNa mukhya che. e vastu-tattvane anulakSIne to tame paNa mukhyapaNe tamArA mAnelA mata upara vicAra, pracAra ane prasiddhi vagerenI bahoLI yojanAo ghaDo che ! ane ene amalamAM mUko cho! jo vyavahAranA abhiprAyanI upayogitA na samajatA hota, to ATalo badho vicAra, pracAra ane prasiddhi vagere karavA pAchaLa te bAhya udyamarUpI vyavahAra zA mATe karata ? udyama karo cho, e sAbita kare Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 che ke "vyavahArane tame bhale aupacArika kaho, paNa enI khUba ja upayogitA gaNo cho. vyavahAranA AlaMbanathI ja nizcayanI vastu pragaTa thAya che,- ema hRdayamAM samajI ja rahyA cho." vyavahAranI asara che, emAM pravacanasAranuM pramANa vyavahAranI AtmA para jo asara na mAno, to e kaho, ke zAthI pravacanasAranI kaDhI gAthAnI TIkAmAM. "AtmAne sarAga cAritranA phaLarUpe devendrAdinA vaibhavarUpI phaleza maLe che." ema kahyuM che? tyAM prazna thAya che, ke (1) vaibhava to bAhya cIja che, ene AtmA sAthe zo saMbaMdha ? jo saMbaMdha che, to te saMbaMdha vyavahArathI ke nizcayathI ? jo nizcayathI saMbaMdha na hoya, to AtmAne mATe kharAba zuM ? ke jethI AtmAne maLatA vaibhava mATe "kuleza maLe che" ema kahyuM? tevI ja rIte. (2) AtmAnA sarAgacAritranA kArya tarIke devendrAdinA vaibhavane kaho cho, temAM to "eka dravyanI bIjA para asara nahi,' evA tamArA aikAntika siddhAntathI virUddha eka dravya bIjA dravyanuM kAraNa banyuM ! sarAgacAritrano azuddhaparyAyI AtmA e devadivaibhavarUpa pudgala dravyanuM kAraNa banyo. te tamArA mate kema ghaTe? A eka samajavAnI vastu che. "vyavahAra to aupacArika che." ema kahI vyavahArane kiMmata vinAno gaNo cho, "vyavahArathI vastune kAMI asara na thAya" ema mAno cho, chatAM "sarAgacAritrathI svargIyavaibhavano kaleza AtmAne maLe che," ema kaho cho ! paraMtu e kaho ke kiMmata vinAnI aupacArika vastuthI zAbAzIye zI ? ane nAlezIye zI ? tyAre jo kaho ke, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) pra. - "phaleza maLe che, te paNa aupacArika che." to, u. - sarAgacAritra ane vaibhava, e baMne aupacArika. temAM eka aupacArika "sa.cA. thI bIjAM aupacArika "vaibhava' nIpajyuM; to bhale nIpajayuM, temAM nizcayazuddhaAtmAne zI ciMtA? zA mATe eNe sarAgacAritrane vItarAgacAritra banavAnI mahenata karavI joIe ? IndrAdivaibhavanA kaleza maLavAnuM paNa vyAvahArika hovAthI, aupacArika hoIne, jo mukhya nathI, to pachI e kaleza na maLe ane anaMtajJAna sukhAdimaya mokSa dazA ja maLe, e mATe AtmAe zA mATe purUSArtha karavo ? AtmA to nizcayathI sadA anaMta jJAnAdimaya che ja. tyAre, sarAga cAritra paNa zuM vastu che ? zuM ene zuddha nizcayanayane AtmAnuM svarUpa kahI zakAya? jo na kahevAya, to je AtmAnuM svarUpaja nathI ene dUra karavAnI ciMtA ke prayatna paNa zA mATe ja karavA joIe ? jo kaho ke, pra. :- AtmAnuM e svarUpa ja che, paNa azuddha svarUpa che. to u. prazna e thAya che, ke zuM zuddha nizcayanaye AtmAmAM rAgAdi-svarUpa hoI zake ? azuddhanaye je rAgAdi-svarUpa hoya te mukhya ke aupacArika? mukhya hoya to svAbhAvika thavAthI zAzvatika kema nahi ? aupacArika hoya to vyavahAra jevuM thayuM. vyavahAramUDhatAnA svavacananI viruddha potAnuM ja vacana A badhAnuM tAtparya e che, ke jeTalI nizcayanayanI agatya che, teTalI ja agatya vyavahAranayanI che. zuddhanizcaye pahoMcavAno rasto ja vyavahAra che. ATalI pramANasiddha vastune avagaNI jayAre e Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 vyavahAra-mUDhatAno AkSepa kare che, tyAre emano vyakti-dveSa ane ahaMbhAva sAbita thAya che. kema ke, e kAMI svayaM vyavahArane saMpUrNa tarachoDato nathI. alabatta zvetAmbaramAnya pavitra dharmakriyA tarapha dveSanA hisAbe vyavahAramUDhatAno AkSepa karI nAkhe che. vyavahAramUDhatAnA prastuta AkSepa aMge juo, ke eka bAju e kahe che kharA ke "vyavahAramArganA avalaMbane mokSa mAne, te vyavahAramUDha che." Ano zo artha che ? eja, ke "koI mokSano mArga (upAya) darzAvato hoya, emAM jo e 'vyavahAramArganA Azraye mokSa thAya che.' evuM kahe to te khoTuM che. ema nahi kahevuM joIe. arthAt vyavahA2-mArgane mokSanA upAya tarIke nahi batAvavo joIe.' AvuM e kahe che. eTale e ema kahevA mAge che kharA, ke 'vyavahA2mArga e mokSano upAya nathI. mokSa mATe upayogI ja nathI.'' ja , paraMtu bIjI bAju pAchA e ja lakhe che, ke "je potAnuM kalyANa karavA cAhe che, tene pahelo to jJAnIno upadeza maLavo joIe. pAtra jIvane nimitta tarIke jJAnIno upadeza ja hoya che." AmAM jAo, ke vyavahAramArgane upAya tarIke kahyo ke nahi ? "pahelA to jJAnIno upadeza maLavo joIe.' ema kahevAno artha ja e che, ke zAnInA upadezanI prApti e je vyavahAramArga che, te kalyANArthI mATe pahelo jarUrI che. vaLI je kahe che ke, "pAtra jIvane nimitta tarIke.' temAM nimittano artha AlaMbana che. tethI emanuM kahevuM e thayuM ke "pAtra jIvane eTale ke mokSArthI jIvane AlaMbana tarIke upadeza ja hoya che." AmAM 'upadeza ja' ema upadeza sAthe "ja" kAra mUkyo. tethI sUcavyuM ke 'upadeza vinA na ja cAle.' vAta paNa sAcI che! emane tyAM paNa upadezathI ja loka kheMcAya che; ane emanuM samajatA thAya che. evuM ja sanmArgamAM paNa loka upadezathI kheMcAya che, ane sanmArga svIkArIne mokSanA ArAdhaka bane che, ethI ja "jAgatA ke Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 uMghatA emaNe mokSArthI jIvane avazya vyavahAranA AlaMbana joIe." ema kahyuM. tethI vyavahAranA AlaMbane mokSamArga banyo. jyAre AkSepa evo kare che, ke "vyavahAramArganA AlaMbane mokSa mAne te vyavahA2-mUDha." to zuM pote potAne vyavahAra-mUDha TharAve che ? Ama kevo paraspara virodha emanA potAnA ja vacanomAM ThAmaThAma rahelo che ! 'dareka dravya svataMtra che,' enI ane 'vyavahAra e kAraNa nathI', enI viruddha potAnuM ja vacana. hajI ora emanA ja vacana juo, ke je emanA potAnA ja siddhAntano spaSTa virodha karI rahyA che H- "juo A samyagdarzana pAmavAnI taiyArIvALA jIvanI pAtratA ! hajI samyagdarzana pAmyA pahelAM Avo nirNaya kare che, ke huM AtmA anAdi-anaMta chuM ne A zarIranI sthiti to alpakALanI ja che, mATe mAre tattvanirNaya karIne mArUM AtmahitanuM prayojana sAdhI levuM." Ama kahIne e sUcavyuM, ke Avo vicAra karanAra jIvamAM pAtratA che. arthAt e pAtra jIva hovAthI eno A vicAra yogya vicAra che. vicAra evo karyo ke "zarIranI sthiti alpakALanI che. mATe mAre tattvanirNaya karIne '' emAM ema sUcavyuM ke, ke 'tattvanirNaya to, zarIra sthiti che, tyAM sudhI ja zakya che. Atmahita paNa tyAM sudhI ja zakya che, arthAt zarIrasthiti naSTa thayA pachI tattvanirNaya ane Atmahita nahi thaI zake." eno artha ja e che, ke 'zarIrasthiti e tattvanirNayamAM kAraNa che.' eTale. paraspara spaSTa virodha :- (1) zarIrarUpI eka pudgala dravyane bIjA AtmadravyanA paryAyamAM kAraNa mAnyuM. tyAre bIjI bAju pAchA A ja nizcayavAdI kahe che ke 'dravya guNa paryAya svataMtra che. eka Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya bIjAmAM kAraNa na banI zake." (2) vaLI tattvanirNaya ane Atmahita mATe zarIdvArA sAdhanA jarUrI mAnI, emAM vyavahAramArganI upayogitA kahI. jyAre bIjI bAjA vyavahAramArgane mokSa mATe jarUrI nathI mAnatA !kevA kevA A potAnA ja vacanonA sAmasAmA virodha che ! have emane kaho, ke jo vyavahAramArganI upayogitA che; to prabhu-pUjA, sAmAyika, vratapaccakhANa, tyAga-tapasyA vagere dharma-kriyAnA vyavahAra pratye kema dveSa karo cho ? e to tAraka vyavahAra che. ulaTuM AraMbha-parigrahAdi pApakriyAno vyavahAra je mAraka che, enA tarapha to koI dveSa tame karatA nathI ! ene choDavAnuM tame kahetA nathI, ane dharma-vyavahArane choDavAnuM kaho cho ! dharmadezanAnA nAme kevIka A adharma dezanA ! bhoLA ajJAna loka pAse dharma vyavahAra choDAvI ene pApa-vyavahAramAM vadhu lIna banAvavAnuM karo cho ! A tamArI kevI mahA ajJAna ane pApabharI lIlA che !! pAchuM tamAruM pravacana zravaNa, mAsikavAMcanamanana, samayasArAdinuM vAMcana vagere vyavahAra to jANIbUjhIne karAvo cho ! tyAre tamArI dayA Ave evuM che, ke tamane keTaluM gheruM mithyAtva vaLagyuM che ! kevA tamArA bola DhaMgadhaDAvihIna che ! ane tamArI cAla mAyAbharI che ! - A to "Atmadharma" nAmanA mAsikanA mAtra eka aMka aMgenI moTe bhAge vicAraNA karI che. paraMtu jo varSonA enA aneka aMkonI vicAraNA karavAmAM Ave to emAMne emAM apAra vacanonI parasparamAM ja athaDAmaNa maLe che. emanA ja vacano aMdara-aMdara ekabIjAne bAdhaka bane che. evA pAra vinAnA viruddha vacanonI samAlocanA ahIM zuM thAya! astu. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 muddo-4: navIna DhabanA nizcayavAdIonI pravRtti ja te potAnA vacananA virodhamAM Utare che. dravya svAtaMtrya eTale zuM? - have Ane vicArIe. navApaMthI ekabAjA dravya-guNa-paryAyanuM ekAMta svAtaMtrya mAne che. arthAta eka dravya ke enA guNa-paryAya, e bIja dravya ke enA guNa-paryAyamAM kAraNa nathI, tema poteya bIjAnI apekSA rAkhatA nathI. eTale emanuM kahevuM e che, ke "dravyamAM janmatA guNa-paryAyane janmavA mATe kAraNa tarIke mAtra upAdAna ja kAraNa hoya che. arthAt e dravya ja, athavA e dravyonA ja dharmo kAraNabhUta hoya che, paNa bAhya koI bIjAM dravya ke enA guNa-paryAya kAraNabhUta hotA nathI. evuM ja e dravya svayaM paNa bIjA dravya ke enA guNo ke paryAyo pratye kAraNabhUta nathI ja. dareka dravya ane enA guNa-paryAya pote ja potAnuM kArya nipajAvI le che. e nipajAvavAmAM bahAranAnI koI ja jarUra rAkhatA nathI." A che emano 'dravya-guNa-paryAya-svAtaMtryano mata. AnAthI paNa e loko AgaLa vadhI "zuddha dravyadaSTi mAne che paNa ApaNe hamaNAM eno vicAra rahevA daI, dareka dravya ane enA guNa-paryAyanuM svAtaMtrya je e eka bAju kahe che; paraMtu bIjI bAju emanI DhagalAbaMdha pravRtti joIe to e kevI svAtaMtryanA potAnA ja siddhAntanI sarAsara virUddha jAya che, e joIe. "dareka dravya svataMtra che, ekabIjAmAM kAraNa nathI." A emanA siddhAntanI virUddha emanA ja vartAvanA dAkhalA : (1) e matavALAne emano pravacana-haoNla baMdhAvavo hato. e haoNla mAtra temAM upAdAna tarIke vaparAyela mATI-cUno-IMTa vagere pudgala dravyano ja paryAya hato. haoNla mAtra IMTa cUnA vagerenuM ja kArya hato. tethI emAM e ja jarUrI hatA, paNa bAhya dravyo jevAM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 ke kaDIyA, suthAra, mAra, koza, kuhADA, pAvaDA, pANI, tagArA, doraDA vagere kAraNabhUta hatA ja nahi. chatAM zA mATe A bAhyadravyonI emane jarUra paDI ? zA mATe emaNe e bhegAM karyAM, ke karAvyAM ? A paradravyo bheguM karavAnI, ane enA dvArA haoNla baMdhAvavAnI pravRtti potAnA matathI ja viruddha thaI ! (2) ema kSudhA-nivRttine e azuddha AtmAno ke zarIra pudgalano paryAya kaheze. to enuM upAdAna to AtmA ke zarIra che; tethI enI ja jarUra raheze. pachI enA kema bAhya AhAra pudgalarUpI bIjA dravyanI sahAya levAya che ? zuM kSudhA-nivRttimAM bahAranuM bIjuM dravya kAraNa banI zake ? (3) tyAre e matavALA gAmegAma digaMbara maMdiro zuM samajIne UbhA kare che ? zuM e maMdiro bIjA jIvadravyone upayogI thavAnAM che ? jo hA, to te bIjAM jIvadravyonA zuddhi vagere kAryamAM upAdAna uparAMta A bAhyamaMdiro paNa upayogI thayA. tethI to dareka dravya ane enA guNa-paryAyanuM svAtaMtrya kyAM rahyuM ? eTale A maMdiro baMdhAvavA, enI pratiSThA karavI, e badhuM svamatavirUddha che. vaLI e maMdiramAM cakSu vinAnI digambaramUrti zA mATe ? mUrtine ane paramAtmAne zo saMbaMdha ? mUrtithI pUjakane zuM ? A badhI svamatathI virUddha pravRtti che. (4) vaLI emanuM 'Atmadharma mAsika, ke emanA samayasArAdi pustakonuM upAdAna to mAtra kAgaLa ane maSI che eTale pustaka taiyAra thavAmAM kAraNabhUta mAtra e ja bane. paNa bAhya TAIpo, mudraNayaMtra, kArIgaro vagere na bane. evo emano mata hovA chatAM pravRttimAM to pAcho emaNe e sakAraNabhUta bAhyadravyono Azraya to lIdho ja ! emane kahIe, ke "alyA bhAI ! je bAhyanimittone Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 tame a-kAraNa samajo cho, "e kAraNa nathI."- ema bApokAra jAhera karo cho, enI apekSA (enI jarUrIyAta) zA mATe rAkho cho ? kema tame mudrakriyAnA vilaMbe aMkano vilaMba thavAnuM mAno cho ? mATe ja kema mudraNanI niyamitatAthI ja aMkane niyamita thavAnuM samajo cho, ane niyamita karo cho ? aMkanA upAdAnamAM mudraNayaMtra nathI, mATe aMka svataMtra, mudraNayaMtra svataMtra. baMnene kArya kAraNabhAva na hoya. zAhIthI akSaranuM mudraNa barAbara TAIpa pramANe ja thavAnuM kema samaje cho? tethI to mudraNamAM dA.ta. "AtmA" zabda lAvavo hoya to TAIpo, "a", kAno, ardha "tuM", "ma", kAno, evA ja levarAvo cho. paraMtu emAM saheja paNa pheraphAra calAvI letA nathI. eTale ke "a" ne badale "i" no ke kAnAne badale mAtrAno TAIpa calAvI letA nathI. mudrita pAnA para akSaranuM upAdAna to mAtra zAhI che. pachI bAhyanimitta evA A TAIpane niyamasara kema anusaro cho ? A badhuM sUcave che ke TAIpo, yaMtra vagere bAhya dravyo paNa atyaMta apekSita che, khAsa kAraNa che. jema zAhI vinA na ja cAle, tema TAIpa vinA na ja cAle. tethI jema zAhI e avazya kAraNa che, tema TAIpa paNa avazya kAraNa che ja. balka zAhI to "a"-I - "ka" vagere badhA akSaromAM sAdhAraNa kAraNa che; tyAre nimittabhUta TAIpa to asAdhAraNa kAraNa che. "a" TAIpathI ja "a" akSara paDe che. (5) emanAM kAcAM lakhANamAM paNa upAdAnabhUta to kAgaLa ane maSI che; paNa lekhaka ke kalama nathI. tyAre emane pUchIe ke "to pachI lakhavA mATe kema tame udyama karo cho ? zA mATe hAthamAM kalama pakaDo cho ?" A tamArI pravRtti ja sUcave che, ke tamAro mAnelo dravya-guNa-paryAyanA ekAMta svAtaMtryano vAda e aprAmANika che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 mAtra tamAre moDhe bolavAno che, AcaravAno nathI. AcaravAmAM to tame eka dravyanA kAryamAM bIjA dravyanI sahAya ApavA-apAvavAnI khUba khUba rAkhI che ! ahIM e khAsa jovAnuM che, ke nimittabhUta yaMtra, TAIpa, kalama vagere dravyo hAjara chatAM keTalIkavAra kAraNa nathI thatuM, evuM ya bane che. chatAM kArya sAdhavA mATe e nimittonI pUMTha pakaDAya che. game tyAMthI nimitto khAsa bhegAM karAya che. jANe che, kArya enAthI ja thavAnuM che. pAchI emAM khAmI hoya to dUra karAya che. dA.ta. yaMtra khoTakAI gayuM hoya, TAIpa tUTI gayo, kalama bhAgI gaI hoya to sudhAro-vadhAro karAya che. pachI ja kArya nIpaje che. evuM pote paNa samaje che, tethI ja nimittonA sudhArA-vadhArA para khAsa prayatna rAkhe che. to pachI evI ja rIte mUrti, darzana-pUjana, sAmAyika, dAnazIlAdi dharmakriyA, vrataniyamo vagere evAM nimitto che, ke Atmadharma pragaTAvavA ene avazya sevavAM joIe. bhale e kyAMka hAjara chatAM kArya na thayuM hoya to tyAM upAdAnanI khAmI haze, puruSArthanI khAmI haze, chatAM AtmadharmanuM kArya siddha karavA mATe e nimittonI pUMTha pakaDavI ja joIe. arthAt ene khUba ja sevavAM joIe. kArya e ja rIte sadhAze. AvI spaSTa vastusthiti chatAM mudraNa-lekhana vageremAM to nimitto para khUba takedArI ! ane mahAmUlA dharmamAM nimittano tiraskAra, A kevo anyAya ! nimittanI baLavattAnuM hajI dRSTAnta jIo : (6) zabdo e bhASAvargaNAnA pudgalarUpI upAdAnamAMthI bane che. enI pratye AtmA, zarIra, ke kAyAyoga e paradravya hoI kAraNa nathI. to A navIna nizcayavAdIne zabdotpatti mATe kema AtmapurUSArtha ane zarIrakriyA karavAnI apekSA rahe che ? zabdanuM upAdAna kAraNa je Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 bhASAvargaNA, temAMthI zabdarUpI paryAyo utpanna thaI jaze. pachI prayatnanuM ane kaMTha jIbha vagerenA halana-calananuM ke saMyoganuM zuM kAma che ? emAM vaLI, jo kaMThamAM kapha bharAyo, to kema zabda nathI nIkaLato ? temaja, zabda kADhavA mATe kema kaphane khaseDI gaLuM cokakhuM karavuM paDe che ? gaLuM jAdu dravya che, zabda juduM dravya che; tethI ekabIjAmAM kAraNa na banI zake. je kAraNa nahi, tenI apekSA rAkhavAnI hoya nahi. chatAM jarUra apekSA rahe che. mATe to kahevAya che, ke "Aje pravacanakAra mahAtmAnuM gaLuM besI gayuM che, tethI pravacana baMdha che !" gaLuM e kAMI pravacananuM upAdAna nathI, nimitta che. chatAM padravya evA nimittanI kema ATalI badhI apekSA ? kaho ke e paNa upAdAnanI jema kAraNa che ja, ne kAraNa vinA kArya thAya nahi. mATe ja enI eTalI badhI apekSA karAya che. potAnI ja svasiddhAnta virUddha pravRttionA bIjA dAkhalA: vaLI jAo, ke eka bAju to e kahe che ke, "svabhAvanA Azraye ja mokSamArganI ArAdhanA che, vyavahAranA Azraye mokSamArga nathI."vaLI ema paNa kahe che, "bahAranA kriyAkAMDa ke vikalpothI samyagdarzana pamAtuM nathI. eTale tene sahaja kahyuM che; arthAt samyagdarzana pAmavA mATe bahAranI pravRtti kAraNabhUta nathI. jarUrI nathI." A emano pramANasiddha ane ekAMte AdaraNIya siddhAnta kahe che. have AnI sAme emanI judI judI virUddha pravRttio jAo: (8) potAnA mAnelA zuddha mokSamArganuM pravacana karavAno vyavahAra to roja kare che. to te pravRtti zA mATe bhAI? "ethI samyakatva pamADavA huM nathI icchato, temaja jIvo ene sAMbhaLavAno je vyavahAra kare che, te kAMI samyagdarzananI prAptinuM kAraNa nathI." AvuM jo e Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 kahe to pachI emane sIdho ja prazna che, ke cAhIne tamArI pravacananI ane zrotAnI zravaNanI bAhyakriyA je karAya che, te zA mATe? mithyAtva TakAvavA ke choDAvavA ? samyagdarzanathI vaMcita rAkhavA-rahevA ke samyagdarzanathI yukta banAvavA-banavA? athavA zuM pravacana karavAnI ke sAMbhaLavAnI pravRtti vItarAga-AtmAnI che? agara to saMmUrchAimaasaMjJI AtmAnI che ? AtmA bebhAna hoya chatAM sahaja bhAve enAmAM je kALasaMbaMdha thAya che, evI kAMI A pravRtti sahaja nathI. A to irAdApUrvaka niyata samaya sAcavIne temaja mana ekAgra karIne kriyA thAya che. to te zA mATe ? (1) jo e ema kahe ke amArI kriyA to jaDanI che, AtmAnI nahi, tethI AtmAnA prayojana vinAnI che. to te khoTuM che. kema ke to pachI "maDadAmAM kema evI kriyA nathI thatI?" evo prazna Ubho thAya che. vaLI bhale e jaDanI kriyA kahe, to paNa enuM koI prayojana to joIne ne ? bhale jaDanuM prayojana kaho, pravacana karavA-sAMbhaLavAnI kriyAnuM zuM prayojana che? kayA hetue e karAya che ? tyAre, (2) jo ema kahe, ke amArI pravRttinuM koI prayojana nathI. to e pravRtti unmattanI pravRtti jevI thavAthI upekSaNIya Thare che. (3) jo kahe ke "kriyA-pravRtti to te te dravyanA paripAke avazya thavAnI che. nimittanI to mAtra hAjarI hoya, eTaluM ja bAkI zarIrAdinI kriyA niyata thayelI che, te te pramANe thayA kare che." AvuM jo e kahe to temAM to mAtra gozALAno ekalo bhavitavyatAvAda thayo. e jo ema kahe ke "bhale ema mAno." to prazna thaze, ke to pachI AtmadravyamAM samayagdarzana paNa ema ja niyati mujaba thaI jaze . e mATe paradravyanI bAhyakriyA to zuM, paNa AtmAnI puruSArtharUpa kriyAnI paNa jarUra nahi rahe. tethI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 puruSArtha karAvavA mATe ja "zuddha dravyadaSTi keLavo, Atma-paryAyanI zuddhi tarapha lakSa rAkho. rAgadveSa mUkI zuddha jJAtA-daSTa bano..." vagerenI tamArI je bAMga, te pokaLa Tharaze, nakAmI Tharaze. kahevAno sAra e che, ke samayasAra vagerenA pravacana karavAnA ane sAMbhaLavAnA vyavahAranuM cokkasa prayojana che. te prayojanano khyAla brAnta nathI; khoTo nathI, sAco ja che. "A vyavahAra saphala thAo' ema haiye cokkasa vasyuM che. nahitara ame pUchIe chIe ke, kaho, tattvano upadeza sAMbhaLatAM samyabodha thavAthI zuddha adhyavasAya pragaTe ke nahi ? ane te dvArA samyagdarzana thAya ke nahi ? jo kaho, ke "nA, samyagdarzana to AtmAnA AMtarapurUSArthathI thAya, bAhya-vyavahAra kAraNa nathI, bAhyavyavahAranI jarUra nathI." to to temane prazna che, ke tamArA pravacanamAM eka sthAne tame ja kahyuM che, ke "samyagdarzananI prAptipUrve jIvane sadguruno upadeza maLavo joIe." A zuM? upadeza maLavo joIe e vyavahAra che, ene jarUrI kahyo. AnuM ja nAma siddhAnta jAdo ane pravRtti judI! pravacana karavA sAMbhaLavAnI pravRtti e tamArA siddhAntathI ane vacanathI virUddha jAya che. (9) emanI parSadAmAMthI koI jijJAsu prazna pUche, to ene kahevAmAM Ave che, ke "ema ekadama praznottara mAtrathI nahi samajAya, tattva bahu gaMbhIra che. ahIM rahIne zAMtithI roja sAMbhaLyA karo. pachI samajAze. navA AvanArane emaja taratamAM prazno uThe che. paNa zAMtithI rojane roja sAMbhaLe che, eTale tattva samajI jAya che. te pachI prazna uThatA nathI. mATe hamaNAM ekaluM zravaNa-manana rAkho. ethI ja tattvabodha thaze...' have kaho joIe, ke AmAM zuM kahyuM? eja, ke samajavAnuM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- --- -- - - 45 4 5 - eTale ke tattvanirNaya karavAnuM punaH punaH rojane roja sAMbhaLavAthI banI zake. sAMbhaLavuM e bahAranI kriyA che. sAMbhaLavuM e vyavahAramArga che. enA Azraye tattvajJAnarUpI mokSamArga banyo !! emAM emanI vyavahAramUDhatA kharI ke nahi ? samyagdarzana-jJAna-cAritramAM, samyajJAna eTale ke tattvajJAna, e paNa mokSamArga che. e mokSamArga mATe sAmAne sAMbhaLavAnA vyavahArano Agraha karavAnI pravRtti svasiddhAntathI virUddha thaI ke nahi ? tyAM jo kahe, ke "e je Agraha karAya che, te vyavahAra che." to zuM vyavahAra eTale DhoMga? (10) tyAre, emanA bhakto guruupakArane gAvAnI saMgItadhUta kare che. te bAhyakriyA ane vyavahAra-mArga che. tethI emanA siddhAnta mujaba e kriyA bakarInA gaLAmAM AMcaLa jevI niSphaLa che. evuM jANavA chatAM e kriyA jo e kare che to te pAgalatA ke bIjAM kaI ? (11) kuMdakuMdane "zrImad bhagavaMta AcAryadeva' kahevA, te vyavahAramArga che. emano upakAra mAnavo, eya vyavahAra-mArga che. have jo tamAro siddhAnta e che, ke "vyavahAranA Azraye mokSamArga nathI;" to pachI e badhI bAhya-vyavahAra pravRtti karavI ja zA mATe? ane karo cho, te uMghatA ke jAgatA? upayogI samajIne karo cho ke nirupayogI ? nirupayogI jANavA chatAM jo karatA ho to e bALakanI dhUliceSTA jevI thaze. navarAnA dhaMdhAmAM gaNAze. (12) "mokSamArganA bIjabhUta-jJAnane AgamomAM (samayasArapravacanasAra-niyamasAramAM) saMgharI rAkhIne bhavyajIvo para amApa upakAra karyo che.." ema e je kahe che, te kahevAno zo artha che? zuM granthakartA jIva bIjA jIva upara upakAra karI zake ? evo zuM emano siddhAnta che ? nA, mATe e pravRtti siddhAnta virUddha thaI. vaLI A kahevAnI pravRtti zA hetuthI ? zuM mokSamArganuM bIjabhUta-jJAna ke je Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmadharma che, te jJAnane pustakamAM ke zabdamAM saMgharI zakAya? zabda ke pustaka to paradravya che. vaLI zuM bhavyajIvane e paradravyabhUta bAhyaAgamathI ane enA vAMcana-zravaNarUpI bAhya kriyAkAMDathI upakArathaI zake ? arthAta mokSamArga nIpaje kharo? jo nIpaje to svasiddhAnta virodha ! jo ethI mokSamArga na nIpaje to upakAra zo? je upakAra nahi, to "amApa upakAra karyo che" evuM kahevAmAM tame asatya belI rahyA cho, mRSAvAdI cho. jo kahezo, ke pra. - nA sAcuM kahIe chIe. vyavahArathI upakAra che ne? u. - to evo upakAra paNa mokSamArga mATe jarUrI mAno ne ? basa, e ja rIte prabhubhakti, sAmAyika, vratapaccakhANa, dAna, zIla, tapa vagere dharmakriyArUpI vyavahArono tathA AcArAMgAde zAstrakArono upakAra mAnavAmAM kyAM vAMdho Ave che ? mokSamArga pratye bhale vyavahArathI upayogI evA paNa e dharmakriyAnA vyavahAra tarapha dveSa zA mATe karI rahyA cho ? tyAre zuM tamAro mAnelo ane tamArAthI AcarAto vyavahAra e upayogI? ane zrI sarvajJakathita vyavahAra anupayogI? athavA zuM tamAre tyAMno vyavahAra niMdavA yogya nahi ? ne zrI jinokta pavitra paMcAcArano vyavahAra peTabharIne gALo devA yogya ? tame zrotAne ema kaho cho, ke "jo, jo, bAhya tapa-japa-sAmAyika-pratikramaNAdi puNyakriyAothI mokSa maLe che,-evuM mAnI mAnIne mithyAtva bahu popyuM ane e jaDa kriyAomAM bahu rAo. have e choDo." paraMtu ema kema kahetA nathI, ke jo "jo jo hoM, bAhyakriyAo jevI ke sonagaDhamAM AvavuM, pravacano sAMbhaLavA samayasArAdi vAMcavA, dhUna jagAvavI, bIjAne AkarSavA...ItyAdimAM rAcI rAcIne mithyAtva Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 bahu popyuM. have A vyavahAro choDo. have sonagaDha Avo nahi, pravacano sAMbhaLo nahi, Atmadharma, samayasArAdi vAMcavAno vyavahAra mokSamArga mATe nakAmo che. to te choDo."zrotAne ema kaho cho kharA ? nA, puNyakriyAo arthAt tAraka dharmakriyAo choDavAnuM kaho cho. A kevo tamAro mAyAcAra ? tame sevarAvatA vyavahAra mATe to ulaTuM boLA lokane ema ThasAvo cho, ke "jo jo hoM, bIjA kahevAtA Agamo mokSazAstro nathI. A kuMdakuMda bhagavAnanA Agama e sAcAM mokSazAstra che. enAthI bhavyajIvane bahu upakAra che. mATe ene khUba khUba sAMbhaLo, vAMco ane vicAro..." kaho jo, Ama eno Agraha kema karo cho ? tyAre jo ema kaho ke "eya vyavahArathI, arthAt upacArathI." to eno artha e thayo ke enuM koI prayojana nathI. to evA AgrahapUrvakanA kathananuM sAcuM prayojana na rahevAthI, e kathana bakavATa jevuM thaze ! "prayoganamantarekha ne manvoDapa pravartate' e nyAye e kahevAnI pravRtti unmattapralApa jevI Tharaze ! e pravRtti mAtra manda nahi, paNa madantara, arthAt atyaMta mahAmUrkhanI pravRttinI koTImAM jaze. nizcayanA vADAmAM vyavahAranI thokabaMdha lIlA - (13) samayasAra vagere granthonA bhabhakAbaMdha AkarSaka prakAzana, dainika-mAsika patranA saMcAlana, gAmegAma pracAra arthe ADaMbarI paryaTana ane bhASaNa; navI navI yojanAnA Ayojana, racanA, gAmegAma svAdhyAyamaMdira ane digaMbara derAsaronA nirmANa, sonagaDhamAM pravacana sAMbhaLavA AvIne rahenArane zIrApurInA jamaNa-A badho bharapUra bAhya kriyAno ThaThAro ane bahArano paudgalika vyavahAra zA sAruM? moDhe bolavAmAM to "vyavahAranA Azraye mokSamArga mAne te vyavahAra mUDha." paNa karaNImAM vyavahAranA ja anekAneka mArgonuM sevana !! kevo A Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mAyAcAra ! paraMtu e na sevo to jAo kyAM ? kemake manamAM e bhaya che ke, "rakhene Avo badho vyavahAra na karIe, to jIvo A jANavA sAMbhaLavA Ave nahi; to ApaNuM navuM tattva (!) samaje nahi; to ApaNuM mAneluM samyagdarzanAdi pAme nahi. tethI ApaNo vADo jAme nahi. emane ema khAlI jaMgalamAM jhADa nIce besI pravacana karIe to koI Ave nahi. e to Ajano navo yuga che. mATe bhabhakAbaMdha haoNla, teya relve sTezananI najIkamAM joIe. ema AvanA2ne jamavA karavAnuM badhuM potAnA mAthe hoya to na eTalA badhA loka Ave, ke AvelA na lAMbu rahe. tema khAlI khIcaDI-zAka ke roTalozAka hoya toya na rahe. mATe zIrApurInA AkarSaNa-athavA ApaNuM sAMbhaLatA hoya, mAnatA hoya, enI bhakti to karavI ja joIe ne ? to e bIjAne paNa kheMcI lAve, ane potAneya mArga sthiratA rahe. AvelA bIjAneya ApaNA mArganI prApti thAya, to ApaNA ToLAmAM bhaLe...' AvuM AvuM nAbhimAM beThuM che, mATe e badho vyavahAramArga pUrajozathI Adaro cho. are ! mArgane samajAvanArI mukhya kriyA je pravacana karavuM, e ya jo bAhya kriyA ane vyavahAra che, tethI ja enA Azraye mokSamArga nathI, eTale ke e pravacana paNa jo mokSa mATe nathI, to e pravRtti zuM potAnA saMsAra mATe che ? hajI svasiddhAMta virUddha pravRttinuM vaLI eka dRSTAMta jIo :- (14) Aja aMkamAM ekAMta nizcayavAdI lakhe che ke jainadarzananA abhyAsa mATe zikSaNavarga kholavAmAM Avaze. maThamAM vaLI jamavAnI tathA rahevAnI vyavasthA TrasTa taraphathI thaze." jainadarzanano abhyAsa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 eTale ? tattvanirNaya; enA mATe zikSaNavarga !! svasiddhAnta virUddha kevI A pravRtti !! tattvanirNaya che ke jaDano nahi paNa Atmikadharma che, zuM te bahAranA zikSaNavarganA vyavahArathI nIpaje ? jo nIpajato hoya to pachI paMcAcAranI mahApavitra vyavahAra kriyAthI samyagdarzanAdi AtmaguNa kema na saMpaje ? tyAre jo na nIpaje, to 'enA mATe zikSaNavarga...' e kahevAno zo artha ? kahezo ke pra. :- vyavahArathI kahIe chIe, to ? u. :- 'vyavahArathI' eTale zuM jUTha kaho cho ? kharI rIte tattvanirNaya zikSaNavargathI nathI, chatAM kahevuM paDe che 'tattvanirNaya mATe zikSaNavarga,' eTale jUTha ja ne ? je vastu je rIte nathI, tene te rIte kahevI e jUTha che. jo kaho ke, pra. :- 'jUTha nathI, vyavahArathI te rIte ja che, te ja rIte kahIe chIe.' u. :- to jUTha nahi eTale satya. 'vyavahArathI zikSaNavarga kAraNa che ja, jarUrI che ja, mATe bhAra mUkIne AmaMtrIe chIe. pAchI badhI sagavaDa rAkhIe chIe.' Ama kaho to svasiddhAMta virodha. athavA, vyavahArathI dharmakriyAo paNa temaja jarUrI che. jema tame samajo cho ke zikSaNavargamAM abhyAsa karAvavAthI tattva samaja thatI jaze, tethI atattvanA graha chUTI jaze, mATe ja tame varga calAvo cho, tevI rIte e anubhavasiddha vastu che ke dharmakriyAnA bahoLA abhyAsathI AtmA guNasthAnakamAM caDhe che ane sthira thAya che. dA.ta. AhA2saMjJA ane rasanAnI aviratine toDavA mATe je rasatyAga sahita tapasyAno sAro abhyAsa kare che ene gulAmI ane AkarSaNa mAtra bolavAmAM nahi paNa vAstavika rIte ochA thAya che. tema AraMbha-samAraMbha-parigrahanI ochAzano abhyAsa Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 50 vratathI kare che, tene enA AkarSaNa hRdayathI khase che, Ama vAstavika, pAMcamuM, chaThTha guNasthAnaka prApta thAya che. emAMya svAdhyAyadinA abhyAsathI sAco apramattabhAva ane 7muM guNasthAnaka maLe che. to pachI zikSaNavarganI jema eya dharmakriyAo kema lAbhakArI nahi ? AtmA para rAgadazA jarUrI ke nahi? (15) vaLI jAo ke, Ama to e kahe che ke "rAganA AlaMbane kadI mokSamArga hoya nahi." paNa pravRtti Atmacaitanya uparanA daDha rAganI kare che, karAve che. zuM e pravRtti svavacana virUddha nathI ? to zuM navA jIvane pahele tabakke jaDa jagatanI pratye temaja svAtmacaitanya pratye paNa vItarAgabhAva thavAno hato ? nA, pahelapahelAM to AtmA tarapha AkarSAvuM paDaze. tyAM dehAdi para vastunA AkarSaNa mUkIne AtmA pratye AkarSAze, te rAgathI. prAraMbhe to evAM AkarSaNathI ja dehasauMdarya ane dehasvAthyanA bahu ciMtana mUkI AtmabhAvanAmAM ne AtmanirIkSaNamAM Takaze. pachI emAM AgaLa vadhatAM vadhatAM kSapakazreNIe rAganeya nirmula karI e vItarAga thaze. jainadarzananI guNasthAnakonI A mujabanI prakriyA cheH- dazamA guNaThANAne aMte AtmA vItarAga bane che. te pahelAM vItarAgI dazAnI vAto karavI te vAhiyAta che. jagata paranA mamatva ane rAga mUkIne "mAro AtmA !" "svarUpe e Avo suMdara anaMtajJAna bharyo !" AvI AtmA mATe mArApaNAnI lAgaNI thaI te mamatva che, "Avo suMdara anaMtajJAnabharyo', evI suMdaratAnI lAgaNI thaI te rAga che. e thAya to ja AtmA sva tarapha kheMcAyo rahI, dehAdi parabhAvonA mamatva ane rAgamAM nahi kheMcAya. to ja kramazaH AtmaguNamAM sthira thaI dezavirati-sarvavirati bhAvamAM caDhaze, pachI apramattabhAvamAM caDhaze, zreNI mAMDaze; tyAM AtmA aMgenA mamatva tathA rAgane vastugatyA nAza pamADaze. paNa kramika vikAsamArgane choDI "rAganA Azraye mokSamArga nahi ema mAtra Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 51 moDhe bolyA karavAthI samyaktva virati-apramAda vagerenI vAstavika sthiti to nahi UbhI thAya, paNa ulaTuM AtmaguNo ane svacaitanyanuM sAcuM AkarSaNeya nahi rahe, ane kevaLa mahA mithyAtva sAthe aviratinuM poSaNa rahyA karaze. unnattino mArga kramika ke uDajhUDIo? TAIphoIDa tAvanuM daSTAnta - tyAre kharI vastu ahIM e samajavAnI che ke koIpaNa sthAne sudhAro ke unnati kAMI ekAeka prApta nathI thatI, paraMtu kramasara pagathIyAM caDhavAthI prApta thAya che. dA.ta. dIrdhakALanA rogIno roga dhIme dhIme judI judI prakriyAthI nAbuda karavAmAM Ave che. evuM karanAra vaida sujJa gaNAya che. tyAre uDajhUDIyuM karanAro vaida uMTavaida gaNAya che. ethI to rogInuM mota paNa nIpaje che. TAIphoIDa tAvamAM ekadama koI iMjekazano ApIne tAva maTADavA jAya, agara julAbo ApI peTa sApha karavA jAya, to tAva ke peTane badale avasare prANa ja sApha karI nAkhe che ! navA paMthamAM AvuM vaiduM cAle che. emane ekadama rAgano roga kADhI nAkhavo che, mATe kahe che ke "dharmakriyAo e AtmAno maLa che, ene haThAvo to nirogI thazo.' paNa e ajJAnIne khabara nathI lAgatI ke kadAca ene maLa gaNo toya keTalAka maLa evA hoya che je prANaTakAvamAM kAraNabhUta gaNAya che. ene kAco maLa kahe che; ane e kAco maLa toDI nAkhavAmAM Ave to sAthe prANa paNa tUTI jAya, ema kahe che. eTale TAIphoIDa tAvamAM aMdara rahelA maLathI ke tAvathI AMtaraDAnA kSata rUjhAvA lAge che. e rUjhAtA, Arogya prApta thAya che pachI dhIme dhIme haLavA khorAka ane auSadha upara caDhavuM paDe che; paNa nahi ke ekadama pauSTika pakavAno ane UMcI rasAyaNo-bhasmo laI nAkhavAnI hoya. ema kare to to nirogI thayelo chatAM pharI mahArogI ke mRtyuvaza banI jAya. barAbara e Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 pramANe rAga-dveSanA tAva kADhavA mATe ane vItarAgatAnuM Arogya meLavavA mATe pahelAM paudgalika rAga-drunyavI rAga-dehAdinA rAganA kSata (ghA) rUjhavavA joIe. e mATe Atmika rAga-paramAtmazAsana rAga-mokSarUci vagere vadhAranArI dharmakriyAo kakSAnusAre khUba AcarAvI joIe. 'kakSAnusAre'no vicAra gaMbhIra che. ene AgaLa vicArIzuM. paNa eTaluM cokkasa ke dharmakriyAo khUba jarUrI che. bAkI 'dharmakriyA para paNa rAga thAya teya khoTo che, mATe sarvathA rAga choDo' ema karavA jAya tenA kSata aMdarakhAne vadhatAM bhAvamRtyu thAya. jJAnAbhyAsanuM dRSTAnta - nizALamAM vidyArthI paNa kramasara AgaLa vadhatAM vadhatAM moTI DigrI meLave che. ene badale 'ekadama ja moTI DIgrI levA UMco abhyAsa karI lauM.' ema karI bALapothInI kakSAmAM meTrikano copaDo laI mahenata karavA lAge to jiMdagIbhara mUrkha rahe ke bIjuM kAMI thAya ? evuMja vItarAgatAnI DIgrI levA aMge samajavAnuM che, bALa vidyArthIne, 'bAra 6 covIsa' zA mATe, du 'bAra du pacIsa' kema nahi, enA hetu vagerenuM jJAna na karAvAya, enuM ajJAna rakhAya, to ja enuM komaLa nAjuka magaja vaga2 kaMTALye, pahelAM AMka emane ema moDhe gokhI taiyAra karI zake. pachI ema ja kramasa2 gaNitazAstramAM AgaLa vadhatAM vadhatAM hetu-yukti vagere samajI, ajJAna TaLI zake. e pramANe dharmakhAtAmAM bALajIvone vItarAgatAnI DigrI levA pUrve zubha AlaMbanano rAga rAkhavo ja paDe. to ja e azubha rAga ne toDato toDato AgaLa vadhI zake. pachI ja saMpUrNa rAgano nAza karI zakaze. anaMtakALano abhyasta azubha rAga ema ekamada jAya evo nathI. kemake azubha AlaMbanothI e toSAyo-poSAyo che; ane ahIM azubha AlaMbano sevavAnuM cAlu che, pachI zI rIte rAga haTe ? ene haTAvavA mATe azubha AlaMbano choDavA joIe. e mATe zubha AlaMbano dRDhapaNe sevavA joIe. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3 e sevavAnuM enA para dRDharAga thayA vinA na bane. mATe ja zubhano rAga ati Avazyaka che. sonagaDhamAM AvanArA rAgathI ja Ave che. navAne lAvavA mATe rAga jagAvavAnA prayatna thAya che. aMte tyAjya chatAM nIcenI kakSAmAM zubharAga upAdeya che. kaLA-kArIgarInuM daSTAnta - tyAre zilpI-citArA vagerenI kaLA-kArIgarI zIkhavAmAMya zuM che ? pahele taDAke ati sUkSma vastu nathI zikhavAtI ke nathI zIkhAtI. ati sUkSma kArIgarImAM TAMkaNohathiyAra vagere bahu komaLatAthI calAvavAnA hoya. paNa pahelethI ja jo evI komaLatA zikhave, to kArIgarImAM pahelapaheluM to je majabUta sthira hAtha taiyAra thavo joIe te ja na thAya. e mATe to pahelAM sthUla kaLA zikhavAya che, pachI kramasara sUkSma-sUkSma zikhavAtI jAya. ema vItarAgatAnI kaLA e sUkSma kaLA che. e mATe pahelAM to dunyavI paulika rAga toDavA vairAgyanI sthUla kaLA zikhavavI paDe. e mATe dharmakriyAo rUpI dhUla hathiyAro joIe. emAM AgaLa vadhatAM vadhatAM zukladhyAnane ane bhavamokSa upara samatAyoganA sUkSma hathiyAranI kaLA hastagata thAya che, ane vItarAgatAnI niSNAtagiri maLe che. AvAM to kaI dRSTAnto duniyAmAM najare anubhavAya che. dharmasiddhimAM e rIte ja AgaLa vadhAya che. ema unnati sAdhelAonA pUrvanA anaMta daSTAnta che. vartamAnamAM seMkaDo hajAro dRSTAnto che. - sAdhanA jIvanI kalAne yogya ja joIe - ekanuM amRta e bIjAnuM jhera - unnati sAdhavAmAM A khAsa dhyAna rAkhavAnuM ka unnatino upAya jIvanI kakSA mujabano hovo joIe. zrI sarvajJa vItarAga prabhue paNa kakSA mujabanA upAya upadezyA che, eno abhyAsa karIe to dekhAya ke nIcenI kakSAnA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 bALa jIvane mATe je vastu amRta sarakhI AdaraNIya che te uparanI kakSAnA unnata jIvane mATe jhera sarakhI tyAjya che. duniyAmAM paNa AvuM bahu anubhavAya che. (1) narama hojarIvALAne maganA pANI jevuM je sevavA yogya che, te enI ja hojarI sateja banyA pachI tyAjya bane che, ane have sArAM ghI-dUdha sevya bane che. e ghI-dUdha jo pUrvAvasthAmAM apAya to hojarI vadhu kharAba thaI mahAroga nIpaje. e pramANe. (2) gujarAtI cothImAM itihAsa-zikSaNanI rIta jAdI, meTrikamAM jAdI, ane pI.eca.DI.mAM judI. tyAM parasparamAM zaMbhumeLo kare to lAbhane badale nukasAna thAya. gujarAtImAM kathAzailI hoya che. meTrikamAM prasaMgo tathA moTI moTI rAjanItinA zikSaNa hoya che, pI.eca.DI.mAM rIsarca eTale ke saMzodhana dRSTithI sUkSma nItio, lokapaddhati, mAnasa adhyayana vagerenA zikSaNa hoya che tyAre, (3) nAnuM bALaka je rIte mAtAno khoLo khUMde che, te rIte kumAra thayA pachI niha. tema nAnI kumAra avasthAmAM je rIte mAtAne bheTe che, te rIte yuvAna banyA bAda nahIM. yuvAnImAM to mAtAnI sAme bahu vinayathI gaMbhIratAe maryAdAzIla vartAva rAkhe to zobhe che. tyAM pUrvAvasthA jevA cALA kare to kaDhaMgo lAge. tema bALa avasthAmAM jo gaMbhIra banI mAtAthI maryAdAsara Agho ne Agho rahe to mAtAno prema nahi meLavI zake. potAnA kumatamAM sthiratA sAdhavA kakSAne yogya sAdhanA svIkAre che :- basa, A rIte sAdhaka AtmAnI kakSAnI mujaba sAdhanAnI rItibhAti hoya che. emaNe paNa zuM rAkhyuM che ? e ja ke "navo mANasa Ave enI kakSA atyaMta nIcI che, mATe eNe ekavAra to 'bAbA vAkya pramANaM' karI sAMbhaLye ja javuM joIe. to ja e Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) tattvadaSTinI najIka AvI zake, ema e kahe che. pachInI kakSAmAM eNe samayasArAdinuM khUba vAMcana karavuM joIe. te pachI uparanI kakSAmAM enA para manana ane avasarocita tarkaNapUrvaka zraddhAna karavuM joIe. te pachInI kakSAmAM bIjA sAthe jarUra paDe to carcA kare. paNa te pUrvanI kakSAmAM kyAMya virUddha matavALA sAthe carcA na kare. kemake e ene tattvazraddhAnamAMthI calita karI nAkhe evo pUro saMbhava che, kaho kevI kakSAo goThavI che? tyAM sauthI pahelI kakSAmAM tarkaNa, carcA vagere nathI mUkyuM. ulaTuM ene jhera samAna gaNI e avasthAmAM to tyAjaya mAnyuM che. yadyapi mukhya lakSya tarkayukti sahita zraddhA karavAnuM che. chatAM ene prAthamika avasthAnuM lakSya na gaNyuM. tyAM to tarka-yuktino vicAra na karatAM mAtra sAMbhaLI magajamAM baMDala ema ja utArI devAnuM lakSya mAnyuM. kakSAbAhya sAdhanAnA upadezathI bhAva katala - chatAM mokSasAdhanAnI vAta AvI tyAM aMtima kakSAe mukhya lakSya je vitarAga thavAnuM, ne nizcaya mAtrane avalaMbavAnuM, te lakSyane prAthamika avasthAmAM ja lakSya mAnyuM ! A emano siddhAnta upara kahelI emanI ja pravRttithI keTalo virUddha paDe che? athavA emanA siddhAntathI pravRtti keTalI virUddha ja rahI che? prAthamika avasthAmAM to bALa jIvane hRdayamAM bharI rAkhelA priyAnA gADha rAgane dUra karI paramAtmAnA rAgane keLavavo paDaze. to pachI dhIme dhIme e paramAtmAnarUpI vItarAgatA tarapha jaI zakaze. nahitara to "rAga kharAba" "rAga kharAba" ema karI paramAtmAnA rAgathI Agho raheze, ane priyAno rAga haiyAmAM ramyA karavAno. kemake navApaMthe to evuM zIkhavyuM che ke dharmakriyAno rAga, prabhuno rAga e badhA bhayaMkara che tethI enAthI alaga rahevAnuM e karaze; paNa dhanarAga, kuTuMbarAga, kAmarAga Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 bhayaMkara nahi mAnavAthI ene kADhavAnA nahi. tethI haiyAnA UMDANamAM e ramyA karaze. pachI tyAM vItarAga bhAva kadIya kyAMthI Ave ? e to prAthamika avasthAmAM prabhuno rAga. prabhunA darzana-pUjanautsava karavAno jhaLahaLato rAga keLavaze. to pelA dhanAdinA rAga ochA thaze; to koka di ThekANuM paDaze. mATe darekane je e vItarAgIdazA, nirAlaMbana-dazA, nirvikalpa-dazA vagere upadezyA kare che, te sAmAnI bhAva-katala karavAnuM kArya che; zAstrIya rIti-nItinuM sarAsara ajJAna che, ethI jIvamAM kakSA mujaba kevI kevI rIte zI zI pragati zakya che enuM bhAna nathI. kakSAo kaI kaI?:-asala jainamata mujaba sAdhaka AtmAonI judI judI kakSAo arthAt avasthAo ane tene tene yogya ArAdhanAo svIkArelI che. dA.ta. apunabaMdhaka avasthA, mArgAnusArI avasthA, samyakatva avasthA, dezavirati avasthA, sarvavirati avasthA vagere pAchI ekekamAMya avAjora avasthAo hoya che. dA.ta. dezaviratI (zrAvaka) avasthAmAM prabhupUjana-avasthA, sAmAyika-pauSadha avasthA, gRhastha zrAvaka avasthA vagere. A dareka avasthAne yogya judI judI pharaja ane ArAdhanAo che. eno zaMbhumeLo na karAya. kAbhede sAdhanAbhedanA daSTAnta - dA.ta. prabhupUjananI avasthA vakhate arthAt jinamaMdiramAM hoya tyAre maMdira ane prabhupUjA aMgenI pravRtti AdaraNIya che. paNa ghara saMbaMdhI pravRtti tyAjya che. eTale tyAM koI sAdharmika memAna AvI caDhe to enA sanmAnanuM kArya bhale dhArmika hovA chatAM e tyAM nathI karavAnuM. paraMtu jyAre derAsaranI bahAra gharabArI avasthAmAM che, tyAre e sAdhArmikanA sanmAnAdinuM kArya avazya AdaraNIya che, evuM ja prabhune prakSAla-pUSpapUjA vagere pote pUjAthe maMdiramAM hoya tyAre khAsa AdaravA yogya che, paNa e Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 ja pUjAdi sAmAyika-pauSadha avasthAmAM kartavya nathI; eTaluM ja nahi paNa sAmAyikamAM e karavA jAya, ke 'pachI karIza' evo vicAra sa2khoya kare to doSapAtra che. eka avasthAnuM kartavya bIjI avasthAmAM heya paNa hoya. 'kAcuM pANI, sacitta phUla vagerethI pUjA karavAmAM hiMsA che.' ema mAnI maMdiramAM pUjA na kare to gunegAra che, tyAre 'zrAvakanuM to e kartavya che ne', ema mAnIne sAmAyika avasthAmAM rahyo pUjA kare to gunegAra che. kartavyonA bheda :- AtmAne jAdI jAdI sAdhaka avasthAmAM zuM zuM kartavya che, ane zuM zuM tyAjya che, e enI kakSA joIne zrI jinezvaradevoe pRthak pRthak niyata kareluM che. emAM utsarga-apavAda sthApyA che, emAM nitya kartavya, naimittika kartavya ane kAmya kartavyonA spaSTa vibhAga darzAvyA che. nityakartavyamAM dA.ta. gRhastha zrAvakane zakti anusAra zrI jinendrano dravyastava (dravyapUjA) roja avazya karavA pharamAvyuM che. na kare to gunegAra. naimittika kartavyamAM dA.ta. jo vratabhaMgAdi thaI jAya to te nimitte guru AgaLa AlocanA-prAyazcitta karavA joIe che. na kare to pApabhAgI rahe che. kAmyakartavyamAM vizeSa prakAranA dAna, tIrthayAtrA vagere sukRta Ave che; te potAnI bhAvanA anusAra karAya che. arthAt koI rUA. dasanuM dAna kare, koI sonuM ya kare. koI maMdira baMdhAve, to koI jJAnazALA baMdhAve. e sukRta potAnI bhAvanA mujaba ane je kAryamAM utsAha vadhe te thAya che. paraMtu emAM zakti gopave to aMtarAyakarma UpArje che. A thaI nitya-naimittikAdi kartavyonI vAta. utsarga apavAdamAM evuM che ke zakyatAe utsarga mArge ArAdhanA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 karavI, paNa kAraNavazAt te na banI zakI to apavAdanI rIte paNa avazya karavI dA.ta. utsargathI jinapUjA madhyAhnakALe, ane pratikramaNa saMdhyAkALe karavAnI che. paraMtu dhAro ke e vakhata mUchamAM ke koI gADha kAraNamAM gayo. to pachI apavAdathI pUjA-pratikramaNa AgaLapAchaLanA samayamAM karavA. Ama paNa kare te ArAdhaka kahevAya, ane utsarga pakaDIne na kare to doSabhAgI thAya. ema mAtra apavAdane pakaDI koI kAraNa vinA ka-vakhate kare toya doSapAtra thAya. arthAt utsarganA sthAne apavAda na sevAya, apavAdanA sthAne utsarga na pakaDI rakhAya; saMsAra-vyavahAramAM paNa ema ja cAle che. utsargathI jamavAnA samaya niyata che. apavAde anya samaye paNa jamavuM ja paDe che. A thayo saMsAra vyavahAramAM utsarga-apavAda. evI rIte khAnapAna e nitya kartavya; ane bimArImAM ucita auSadha sevana e naimittika kartavya; tathA sAlagIrImAM mijabAnI vagere kAmya kartavya. A kartavyonA niyamana ane lAbha alaga alaga hoya che. maga-aDada bhegA bharaDe te kUvaDa - A badho utsarga, apavAda...vagere kartavyono bheda ane enI judI judI maryAdAo zuM sUcave che ? e ja ke maga-aDada badhuM bheguM na bharaDAya. evuM karanArI paTalANI phUvaDa kahevANI; hADakAnI harAma gaNAI; ane paTelathI pITAI. ema ArAdhanAnA judA judA prakArone "A to badhA vyavahAra che; ane vyavahAranA Azraye mokSamArga hoya nahi ema karI e badhAne eka ja "tyAya' nI ghaMTImAM bhegAM ghAle, eTale ke ene ArAdhavA choDI de, e phUvaDa ane hADakAnA harAma gaNAya; ane karmano mAra khAya. evuM ja, eka ja davAe badhA roga na jAya. gaurIzaMkara vaida ekamAtra nepALAnI goLIo laI gAmaDAmAM vaiduM karavA beTho to mUrkha Tharyo. ema eka mAtra "nizcayadaSTi' "vItarAgI dazA" badhAne paTelathI paNa phuvaDa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 pakaDAve, ane niranirALI kakSAnA judA judA vyavahAranA auSadha choDAvI de, agara levA na de, e mUrkha Thare; sAmAnuM nikaMdana kADhanAro bane. tyAre pUcho ke, pra. - niranirALI kakSAnA judA judA vyavahAranA auSadha zI rIte? u.:- mithyASTi mArgAnusArI jIva mATe vyavahAra jAdo che ne samyagadaSTi jIva mATe judo che. ethI AgaLa, sAmAyikAdimAM rahelAno vyavahAra judo, ane sAdhuno vyavahAra jAdo. emAM ekane mATe je AcaraNIya vyavahAra che, te uparanI kakSAvALAne tyAjaya paNa bane che. paNa upara jaIneya tyajavAno che ne, ema karI jo nIcenI kakSAvALo paNa ene tyajI de to e UMco ja na AvI zake. dA.ta. yoganI pUrve sevAmAM mithyAdaSTi jIvane pharamAvavAmAM AvyuM ke durAgrahathI eka deva ane eka ja dharmanI khoTI vyakjhahavALI pakaDa na rAkhatAM madhyasthabhAve cArisaMjIvanI nyAyathI sarva deva bhajavA, ane satyanI gaveSaNA cAlu rAkhavI; ema karatAM ekavAra satyadeva, satya dharma hAtha lAgI jaze. hAtha lAgyA pachI enI zraddhA beThI eTale have ene ja pakaDI bIjA mithyA dharmo tyajI devA. jaina dharmanI ja zraddhArUpI samakti thayA pachI have bIjA devAdine manAya-pUjAya nahi. have to jo mithyA devAdine mAne to samyakatva guNa gumAvI de; AgaLa vadhavAne badale pAcho mithyAtvamAM paDe. paraMtu enI mAphaka "mithyAdevo to tyAjya che," ema karI pahele guNasthAnake rahelo jainettara madhyastha mithyAdaSTi, pAchI sAcAnI khabara nathI mATe, badhA devane mAnavAnuM mukI de to dharmarahita banavAnI sAcA devaguruneya pAmavAno avasara zI rIte meLave ? samakitInA hAthamAM to sAcA devAdi AvI gayA che, paNa mithyASTine enI prApti ke pichANa nathI. eTale ene to badhA samAnano samUha che tyAM sudhI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ene e choDaye pAlave nahi. ene mATe e auSadharUpa che. tyAM e badhAnA bhegA mithyAdevAdine name-mAne e enA mATe dharmarUpa che, paNa samakitI mATe pAparUpa che. tethI samakitIne e auSadha nahi. evI rIte samakitIne sAdharmIbhakti karaNIya che; ene mATe e rasoI vagerenA moTA samAraMbha paNa kare toya te ene dharmakartavyamAM jAya che; paNa nahi ke pApamAM. paraMtu zrAvakapaNe sAmAyika-pauSadha laI beTho hoya tyAre e akaraNIya che. tyAM jo e sAmAyikamAM rahyo samAraMbha karavA jAya to te pAparUpa thAya. arthAt asAmAyikamAM je vyavahAra auSadharUpa che, te ja vyavahAra sAmAyikamAM pApavardhaka-rogavardhaka bane che. ema gRhasthane pauSadhamAM sAdhunI jema ThAmaThAma gocarI vahoravA javAnI nathI hotI. kema ke tethI 'gRhastha thaI bhIkha mAge che !' evI lokaniMdA thAya. ene kAM to gharethI pauSadhazALAe maMgAvIne agara ghare jaIne bhojana karavAnuM hoya che. ema kare e potAne mATe auSadharUpa che. paraMtu sAdhu ema bhojana maMgAve ke karavA jAya to enA mATe pAparUpa che; auSadha nahi paNa jhera che. AnuM tAtparya zuM ? e ja ke uparanI sAdhunI kakSAmAM bhikSAcaryA e ja mArga che. e ja ArAdhya che. ane svayaMpacana e tyAjya che. tethI kAMI nIcenI kakSAvALA gRhasthane e na pharamAvAya. ene AraMbha tyajAvI bhikSA na AdarAvAya. kakSA pramANenI sAdhanA hoya to sAdhaka uMce caDhI zake; nahitara ulaTA nIce paDe. bALa jIvo bahAranA azubha dunyavI nimitta kAraNo ane AlaMbanonI azubha bhAvamAM taNAI ja jAya che. enuM mana kArya karatuM ja rahe che. to enI kakSA e gaNAya ke ethI ene bacAvavA zubha dhArmika vyavahAra ane AlaMbanomAM ene joDo, to pelI asara ochI thaze. pachI bhale ahIM zubhabhAva jAge, paNa pachI e zubha bhAvane tattva Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 samajaNanA baLa upara zuddhabhAvamAM laI jaze. chatAM eTaluM cokkasa che ke zuddhabhAvamAM javAnuM tyAre ja zakya che ke jo azubha bhAvathI taddana chUTakAro maLe; ane bALajIvane azubha bhAvathI bacavA mATe zubha nimitto, zubha AlaMbano ane azubha bhAvathI bacavA mATe zubha nimitto, zubha AlaMbano ane zubha vyavahAra e ja zaraNa karavA yogya che, bIjo rasto ja nathI. e jyAre uMcI kakSAe caDhe pachI mahAyogI banI jIvita-maraNe samapaNuM, bhave-mokSe samavRtti keLavavAnI kakSA ane sAmarthya Ave tyAranI sAdhanA jAdI. bAkI nIcenI kakSAe to ene yogya ja ArAdhanArIti rahevI joIe. navA matamAM paNa potAnuM ThasAvatA evuM ja karAya che. paNa tyAM e bhAna bhUlI jAya che ke A badho vyavahAra zA mATe ? (7) svasiddhAnta viruddha svapravRttino sAtamo dAkhalo - kharI vAta evI che ke emanAmAM ajJAna paNa moTuM pravarte che. tethI nizcaya mukhyanI vAta karanArA ethI virUddha rIte zubha saMkalponA vyavahAramAM doDe che. nahitara eka bAjA vikalpanA Azraye samyagdarzana nathI' ema bolavuM ane bIjI bAju caitanyanA vikalpa jAte karavA ane bIjAne karAvavA, zuM e virUddha nathI? juo caitanyano vikalpa karavAno A rahyo. e lakhe che ke "jIva caitanyane pakaDavA mATe ekAMtamAM vicAra kare che ke aho ! caitanyavahuno mahimA koI apUrva che. A vicAra e ja vikalpa-e vikalpane uMce caDhavAmAM pagathIyAbhUta mAnI Adaryo tethI vikalparUpI vyavahAra emane paNa jarUrI lAgyo. chatAM siddhAnta e bAMdhyo ke vikalpanA Azraye samyagdarzana nathI. vaLI emAM caitanyane pakaDavAnuM bIjA mamatva mUkI caitanyano rAga sUcave che. Ama jo mamatva ane rAganA Azraye mokSamArganI bhUmikA ja nathI, to caitanya upara e karo cho zA mATe? e ja siddhAnta virodhI potAnI ja pravRtti. evI to kaI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 pravRttio e kare che. TUMkamAM pote bole che zuM, ane pAchuM Acare che zuM, enI A navIna DhabanA nizcayavAdIne khabara ja nathI ! 'billI Ave to UDa jAnA' evuM gokhatA phakIranA popaTanI je sthiti hatI, tevI AmanI sthiti che. popaTane khabara nathI ke, 'billI Ave' no artha zuM, 'UDa'no artha zuM? tema AmanI dazA che. zrI gaNadhara bhagavAnanA zabdo : AkSepanI pokaLatA :- have prastuta lekhanuM khAsa kAraNa je, zruta kevalI 52maguru zrI sudharmA gaNadharabhagavAna ane pU. prakhara nyAyAcArya upA. zrI yazovijayajI mahArAja tathA zvetAMbara saMgha para emaNe (navA mate) AkSepa karyo che, teno vicAra karIe :- zrI gaNadhara bhagavaMtanI racelI dvAdazAMgImAM zrIzAtAdhyayana nAmanuM chaThThuM aMga che. emAM zrI sudharmAsvAmI bhagavaMta zrI jaMbusvAmIjIne uddezIne kahe che ke, "prabhu zrI mahAvIradeva pAsethI je meM sAMbhaLyuM te huM kahuM chuM." ema karI prabhunA ja vacana tarIke vaktavya raju kare che. emAM paheluM adhyayana meghakumAra mahAmuninuM che. meghakumAra munine cAritramAM zithila pariNAya thayethI, emane prabhu zrI mahAvIradeva, emano pUrvano hAthIno bhava yAda karAvIne kahe che ke 'DyuM hatu mehA ! tAr pALAnu pAchu saMsAre parittIr / ' - 'he meghakumAra ! tiryaMca hAthInA bhavamAM sasalAnI dayAthI teM saMsArane lagabhaga samApta maryAdita karI lIdho.' (to pachI A manuSyabhavamAM cAritrajIvanamAM saMyamI munio pratyenA bhaktibhAvathI zuM sArUM nahi nIpaje ? to tuM ene kema cUke che ?) -- dhyAna rAkhajo, ke A prabhunAja zabda che. have AnA para Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAo navInamatIno vyavahAramUDhatAno AkSepa navI DhabanA svapolakalpita nizcayanayane prarUpanArA AkSepa A rIte kare che - "meghakumAre hAthInA bhavamAM sasalAnI dayA pALI tethI tene saMsAra parIta thaI gayo. - ema kahe che, temaja zubharAgathI parIta saMsAra thavAnuM manAve che, paNa te moTI bhUla che... caitanya svabhAvanA avalaMbane ja parIta saMsAra thAya che, tene badale dayA-dAnanA zubhabhAva to anaMtavAra karyA che chatAM parIta saMsAra kema na thayo?... dayA-dAnano zubhabhAva to audayikabhAva che, te pote saMsAra che, to tenAthI saMsArano nAza kema thAya? na ja thAya... ekalA vyavahAranA AzrayathI je mokSamArga mAne che te vyavahAramUDha che." khoTA AkSepano radIyo -navA paMthIe Ubho karelo A AkSepa jUTho che, aprAmANika che, samaja ane vajUda vinAno che. kemake pahelAM to "dayAdAnanA zubharAgathI saMsAra parIta thavAnuM mAnyuM" ema je lakhyuM temAM "parIta' zabda ja khoTo che, "parItta' zabda joIe, parItta eTale "basa", "samAptine prApta," "maryAdita" evo artha ahIM levAno che. saMskRtamAMnA "paryApta' zabda uparathI "parItta' zabda bane che. have ahIM kharI vastu to e che ke gaNadhara bhagavAnanA lekhamAM to prabhue "pANANukaMpAe' eTale jIvanI dayAthI saMsAra paritta thavAnuM kahyuM che, mAnyuM che paNa nahi ke dayAnA zubharAgathI. tyAre A mumatI kahe che ke, "dayAdAnanA zubharAgathI saMsAra parIta thavAnuM mAnyuM kevuM khoTuM kathana ! AvuM mAnyuM ja kyAM che? to pachI jo ema kahevAmAM Ave ke "dayAdAnanA zubharAgathI no artha "dayAdAna saMbaMdhI zubharAgathI" evo nathI paraMtu "dayAdAna karavAno je zubha pariNAma zubhabhAva AtmAmAM jAge che e zubhabhAvarUpI zubharAgathI' evo artha levAno che." Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 to to pachI ema kahevuM ke lakhavuM joIe ke 'dayAdAnarUpI zubha rAgathI.' chatAM khera ! e emanuM bhASAzAstranA niyama bahAranuM svataMtra lakhANa jo samajI laIe to paNa eno bhAva khoTo che. kemake jevI rIte 'aho ! kevo anaMtajJAnAdiRddhimAna mAro AtmA' ema tattvaruci thavI e mithyAtvanA kSayano pariNAma che, evI rIte hAthIne thayela dayAno pariNAma paNa mithyAtvanI maMdatAno pariNAma che. ene zubharAga eTale ke zubhakaSAya manAvavo e kevI ajJAnadazA che ! chatAMya jo kaho ke mithyAtvanI maMdatAnI sAthe zubharAga bhaLelo che mATe ame zubharAgane AgaLa karyo che, "to to zuM 'aho ! anaMta jJAnavAna mAro AtmA' evuM thavAmAM zubharAga nathI bhaLyo ? A paNa zubharAgano vikalpa hovA chatAM mokSArthIne A AdaraNIya mAno cho; to pachI dayAdAna paNa kema AdaraNIya nahi ? dayAdAna e AdaravA yogya A rIte che H- anAdikALathI jIvamAM krUratA, nirdayatA, kaThoratA bharI che. ene jo pahelAM dayAnI komaLatAthI dUra karavAmAM Ave, to ja AgaLa vadhIne TheTha vItarAgadazA sudhI pahoMcI zakAya. anAdinA kasAI jevA krUra hRdayavALAne kAMI pahele taDAke vItarAgadazA nahi Ave. mATe to e kaThoratArUpI je anAdi bhAvamala, tenI alpatA, DrAsa thavAnuM lakSaNa evuM karyuM ke, duHkhiteSu dayAtyantamadveSo guNavatsu ca / duHkhI jIvo 52 atyaMta dayA ane guNavAna AtmAo upara a-dveSa. dayA AvyA vinA bhAvamaLa jAya nahi. bhAvamaLa gayA vinA samyaktvAdi zuddha pariNAmo jAge nahi. jainadarzananI A prakriyA ajJAnane lIdhe kevA chabaraDA vaLAya che ! sahaja evA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 65 anAdinA bhAvamaLano nAza thAya, tyAre mokSaruci-samyakatva vagere guNasthAnake caDhAya che. dayApUrvakanA ke dayAvALA bhAvamaLanA nAzathI paraMparAe mokSa thAya che, tema dayAthI mokSa thAya che, ema kahI zakAya. A dayAdAnanI komaLatA e AtmAnA zuddha svabhAve pahoMcavAno pAyo che; ane pAyo e ImAratanuM aMga ja gaNAya che, imAratamAM jarUrI gaNAya che. to pachI dayAdAnathI mokSa thavAnuM arthAt saMsAra samApta thavA AvavAnuM kahevuM zuM khoTuM che ? alabatta A kathanamAM vacalA pagathIA adhyAhArathI levAnA che. ane evuM to samyagdarzanathI mokSa thAya che evA kathanamAMya kyAM adhyAhAra nathI ? emAMya vacamAM sammacAritra, apramattabhAva, kSapakazreNI ane TheTha zailezIkaraNa sudhInAnI jarUra to che ja. tyAre jema prAraMbhika samyaktva mithyAtvanI sAme prazasta pariNAma hovAthI jarUrI che, tema dayA paNa krUratAnI sAme prazasta bhAva hovAthI prAraMbhamAM jarUrI che ja. enAthI AtmamAMnI bIjI keTalIya mithyArAganI jaDa dUra thAya che, ane tethI vItarAgI dazAnI bhUmikA racAya che. to pachI samyaktvanI jema enAthI saMsAra paritta thavAnuM kahevuM zuM khoTuM che ? ulaTuM paritta na thavAnuM kahevuM e khoTuM che. astu. have e joIe ke bhAIe pote potAnA kumatane pracAranA zubharAganA AlaMbana lIdhA che ke nahi ane zubharAgathI mokSasAdhanA mAnI che ke nahi. jo ke AnA aMge, emanAja vacanomAM paraspara virodha ane emanA vacana-vartAvanA virodha pUrve je batAvyA che, emAM e spaSTa che ke zubharAga emaNe paNa ThAmaThAma jarUrI lekhyo che, chatAM prastuta vicAraNAne anurUpa thoDo vicAra ahIM karI laIe. emaNe ja kahyuM che ke "samyagdarzana pUrve guruno upadeza maLavo Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 joIe,' arthAt 'guruno upadeza maLe eTale samyagdarzana thAya, pachI saMsArano aMta thAya. guru upadeza maLyethI samyagdarzana dvArA bhavakaTTI thAya, saMsAra paritta thAya. ema e kahe che. tyAre ahIM kahe che ke, 'zubharAgathI saMsAra paritta thavAnuM mAnavuM te vyavahAramUDhatA che.' prazna e thAya che ke e jIvane guruno upadeza maLe ane ruce e zuM zubharAga nathI ? vaLI e upadezane zravaNanA rAga vinA levA jaze ? jo upadeza levAno rAga nahi, to ene ja levA jAya zA mATe ? Ama emaNe zubharAga jarUrI gaNyo ja che. jo kaho ke, pra. :- zravaNano ene rAga to kharo, paNa rAgathI saMsAra paritta thavAnuM mAne nahi. u. :--to ahIM hAthIe dayA karI emAM e evuM kyAM mAnavA beTho hato ke zubharAgathI saMsAra piratta thAya ? eNe to mAtra potAnA AtmAnI jema bIjA jIvaneya duHkha nathI gamatuM e hisAbe sasalA upara paga mUkavAnI krUratA na karI, paNa dayA rAkhI. A komaLatAthI evuM mAnavabhavanuM puNyAnubaMdhI puNya upAryuM ke jethI cAritrarUpI mokSamArga maLyo ane saMsAra lagabhaga chedAyo. A pariNAmanI dRSTie, dayAthI saMsAra paritta thayAnuM prabhue pharamAvyuM. have A navA matavALAne thoDuM pUchIe : saMsAra paritta thavA mATe samyagdarzana sahita cAritra jarUrI kharUM ? e cAritra manuSyabhavamAM ja maLe e vAta kharI ? eTale cAritra mATe manuSyabhava jarUrI, arthAt kAraNa banyo ? nA nahI kahI zako, kemake tame ja kaho cho ke 'A zarIranI sthiti alpakALanI che, mATe tattvanirNaya karIne sAdhI levuM,' arthAt 'manuSyabhava che to ja tattvanirNaya thAya.' - ema mAno cho. tethI manuSyabhava kAraNa banyo ja. have AgaLa kaho. --- manuSyabhava dayAdAnAdithI maLe, e vAta sAcI ? jo sAcI to, Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 eno artha e thayo ke dayAdAnAdithI manuSyabhava ane manuSyabhavathI cAritra. temaja cAritrathI saMsAraparitta. eTale ? dayAdAnAdi e manuSyabhava apAvavA dvArA cAritranI sagavaDa karI ApIne saMsAra paritta kare ja che. mATe saMsAra patti thavAmAM dayAdAnAdi kAraNabhUta banyA ja. jo kaho ke, pra. :- e to paraMparAe ? u. :~ to samajo ke kAraNanuM kAraNa paNa 'kAraNa' kahevAya che nahitara samyagdarzanane paNa mokSa pratye kAraNa zI rIte kahezo ? kema ke e paNa cAritra-apramattabhAva-zukla-dhyAna-kSapakazreNI vagere dvArA paraMparAe mokSa pratye kAraNa che; nahi ke e cAritrAdi vinA sIdhuM mokSa pratye kAraNa che. tyAre jo ema kaho ke, pra. :- dayAdAnanA zubhabhAva to anaMtavAra karyA; chatAM saMsAra paritta kema na thayo ? ema manuSyabhava ghaNAneya maLe che, chatAM kyAM e badhAne samyagdarzana ane mokSa thAya che ? mATe dayAdAnanA zubharAgathI ke manuSyabhavathI mokSa thAya che ema mAnavuM e vyavahAramUDhatA che. u. :~ tamArA A praznanI sAme pahelI vAta to e che ema to samyagdarzanathI paNa mokSa thAya che ema nahi kahI zakAya. kemake tame to evo niyama samajyA lAgo cho ke 'jenAthI avazya kArya nIpaje ja, ene ja kAraNa kahevuM,' tethI ja mokSa pratye dayAdAna vagerene tame kAraNa kahevA taiyAra nathI. have A hisAbe to samyagdarzanane paNa mokSa pratye kAraNa nahi kahI zako. kema ke samyagdarzana paNa keTalAyane maLe che chatAM e bhavamAM e nathI to cAritra pAmatA, ke nathI to mokSa pAmatA. balge samyagdarzana hArI javAnuM paNa emane bane che. to zuM samyagdarzanathI mokSa thAya ema nahi kaho ? Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 kumatino bacAva - tyAre tyAM to tame bacAva karazo ke "samyagdarzana pAmavA chatAM hajI ene rAgadveSanA tevA jorane lIdhe viratabhAva-anAsaktabhAva nathI Avato, ane cAritrathI mokSa sudhI nIpajatuM nathI. AmAM kAMI mokSa mATe samyagdarzana nakAmuM nathI. samyagdarzana to mokSa mATe kAmanuM ja che, upayogI che. paraMtu bIjI sAmagrInA abhAve kArya nathI thatuM." kumatinI phasAmaNa :- basa, barAbara A vastu dayAdAna ke manuSyabhava aMge kahI zakAya che. tethI ja e manuSyatvAdi mokSa mATe upayogI che, enAthI mokSa thAya che, ema kahevuM yuktiyukta che. alabatta jema samyakatva pAmavA chatAM rAgAdinI prabaLatAthI tyAM ja cAritra ke mokSa nathI maLato, tema manuSyabhavamAM AvavA chatAM tIvra mithyAtvanA udaya ane AtmapuruSArthanI khAmIne lIdhe samyakatva sahita cAritrAdi na pAmI zake, evuM banI zake che. eTalA mAtrathI manuSyabhavathI cAritra ke mokSa nathI thato, ema nahi ja kahI zakAya. nahitara ame pUchIe chIe ke manuSyabhava vinA bIjA koI bhavomAM cAritra kema nathI maLatuM ? mokSa kema nathI thato ? are ! vItarAga jevA nirvikAra "anuttaravAsI deva, ke je viSaya vikArathI parAmukhapaNe satata tattvaciMtanamAM samaya vyatIta kare che, ene cAritra tathA mokSa kema nahi? manuSyabhavanA abhAve ja ne? cAritra ane kSapakazreNI manuSyabhavamAM ja thAya che ane bIje nathI thatA, e sUcave che ke manuSyabhava emAM jarUrI che, kAraNa che. evuM ja dayAdAnanA zubharAgathI paraMparAe mokSa thAya che ja. kema ke paugalika sukhanI AzaMsA rAkhyA vinA kevaLa jIva paranA karuNAbhAvathI komaLa hRdaya thaye anukaMpA ane abhayadAna karAya, to te komaLatAmAMthI sArI sAmagrIvALo manuSyabhava nIpaje che, ane tyAM pUrvabavanI komaLatAnA hisAbe sarva jIva para dayA ane Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 abhayadAnanA zubha pariNAma jAgI cAritrabhAva pragaTe che. emAM AgaLa vadhatAM apramattabhAva, vItarAgadazA ane mokSa nIpaje che. pachI mULa kAraNabhUta dayAdAnane kAraNa kahevAmAM zo vAMdho ? pra. - dayAdAnano zubharAga jo kAraNa hoya te to anaMtavAra karyA hatA; chatAM nakAmAM kema gayA ? ( uM. - dayAdAnanA zubharAga anaMtavAra karyA te nakAmAM gayA enuM kAraNa e che ke, nakAmA gayA te dayAdAna pote svarUpe nakAmA hatA mATe nahi, kiMtu dayAdAna saMsAranA pautralika sukhanI AzaMsAthI karyA hatA mATe. ethI moha vadhyo, ane dayAdAnanA pratApe maLelA uttama manuSyabhavano upayoga pAcho mohanI ceSTAomAM karyo. ethI bhavano aMta nathI Avyo. paraMtu jo nirAzasabhAve dayAdAna kare to evo akalaMka manuSyabhava maLe ke jemAM jIvana nizcayadharmane sacoTa lakSa sAthe vyavahAradharmano sAdhaka banI cAritra-apramattabhAva-vItarAgatA ane mokSa pAme. eTale saMsAravRddhinuM kAraNa paudgalika tRSNA che, dayAdAna nathI. davA sAthe kupathya khAtAM roga vadhe, tethI davA rogamAM nakAmI nathI gaNAtI. davA to roga kADhanArI che. ema dayAdAna paNa saMsAraroga kADhanAra ja che. mAtra paudgalika sukhanI AzaMsAnuM kupathya nahi sevavuM joIe. vaLI je e kahe che ke "dayAdAna to audayikabhAva hovAthI saMsAra che, saMsArathI saMsArano nAza kema thAya?" paNa jagatamAM ghaNAya dAkhalA AvA maLe che. dA.ta. vanamAM dAvAnaLa sAmenA dAvAnaLathI nAza pAme che; kAMTo kAMTAthI nIkaLe che; eka jhera bIjA jherane mAre che; loDhAnI chINI loDhAne kApe che. to ahIM zo vAMdho che? bIjI vAta e che ke saMsArano nAza eTale karmano nAza. e mATe jema mAnavabhava, zarIra, AyuSya vagere jarUrI che, tema dayAdAnAdi paNa jarUrI che. nahitara to jo dayAdAna jarUrI nahi, to tamArA mate Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 70 to hiMsAthIya saMsAra, ane dayAthIya saMsAra ! corIthIya saMsAra ane dAnathIya saMsAra ! kharI rIte dayAthI AtmAnA adhyavasAya malina na banatAM nirmaLa thAya che. pachI enA para adhika vizuddhi karavAnI taka maLe che. nahitara to je ajJAnIne bAhya dayAdAna, prabhunI pUjA-bhakti-vinaya, vrata-paccakhANa vagere zubhavyavahAranuM AlaMbana nathI, ene kAMI mokSa, ayogIpaNuM, kevaLajJAna ke vItarAgatA to che nahi; eTale e rAgAdi vaza ane mana-vacana-kAyAnA yogane vaza kAMIne kAMI karato to rahevAno. teya zuM karato rahevAno? dayA-dAnane badale AraMbha-parigraha, prabhubhaktine badale kuTuMbasevA, vrata-paccakkhANane badale khAnapAna-viSayabhoga-indriya-gulAmI vagere vagere. kevI khUbI thaI ! pavitra pravRtti mUkIne galIca kriyAne vaLagI rahyo. enuM sevana karI karIne aMtaranA azubha rAgane e sudaDha karavAno. azubha rAgotpAdaka pravRtti thayA kare e sudaDha karavAno. azubha rAgotpAdaka pravRtti thayA kare tethI azubha rAga vadhe, ne daDha thAya, emAM navAI nathI. Ama azubha uvekhIne karelI azubha rAganI daDhatA dIrgha saMsAra nipajAve che. vyavahAranA Azraye mokSamArga hoya ja nahi evo siddhAnta chatAM be bhayaMkara khAmI 1. azubha pApa vyavahAranI bharapUratA vyavahArane niMdavAmAM khUbI e thaI ke zubha pavitra vyavahAra gumAvyo ane azubha pApakriyA akhaMDa cAlu rahI - vadhArAmAM e popaTapATha karyA karaze ke "vyavahAranA Azraye mokSamArga hoya ja nahi. vyavahAranA Azraye mokSamArga hoya ja nahi; paNa e bhAna nahi rAkhe ke "A pATha paNa vyavahAra che, ane eno vicAra (vikalpa) e paNa vyavahAra che; to evA vyavahArano Azraya karAya ja zA mATe ?" vaLI "vyavahAranA Azraye Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =71 ( 71 = vyavahAranA Azraye...' ema vyavahAranI niMdA karye javAmAM garbhita rItie najara sAme eTaluM ja taravare che ke - "vyavahAra eTale zubha vyavahAranA Azraye mokSamArga nahi. tethI zubha pavitra vyavahAra badho nakAmo. ajJAnapaNAmAM ene anaMtavAra sevyo. have sajJAna banI ene choDI devAno. sAmAyika, pratikramaNa, vyavahAracAritra, devagurubhaktipUjA, bAhyatyAga, tapasyA, indriyanirodha vagere ghaNuM ghaNuM karI saMsAramAM AthaDyA. tobA enAthI. have emAM phasAvuM nahi,' - najara sAme ATaluM ja taravare che, tethI teno tyAga karAya paNa "vyavahAra' zabdathI e dhyAnamAM nathI ke - "azubha pApakriyAo paNa badhI nakAmI che. AraMbha-samAraMbha ghara-dukAna, kuTuMbakabIlA, sagAM-snehI, khAnapAna, viSaya-pravRtti, paisATakA vagere ghaNuM karyuM, anaMta kALa karyuM. tethI saMsAramAM bhaTaktA rahyA. tobA enAthI. bhale ajJAnapaNe ene AcarI, paNa have sajJAna banyathI, e badhuM choDI devAnuM. emAM phasAyA rahevAnuM nahi.' - AvuM najara sAme nathI taravaratuM. zuM vyavahAranA Azraye mokSamArga nahi.' emAM A nathI AvatuM? jo tyAga, tapa, sAmAyikAdinA Azraye mokSamArga nahi, to zuM AraMbha-samAraMbhAdinAya Azraye mokSamArga che? nA, to pachI tamAre to jema tyAga-tapasyAdi dharmakriyAo tyAjya, tema AraMbhaparigrahamaya ghara-dukAna vagere paNa tyAjaya bane che. chatAM tame dharmanA gharanI pavitra tyAga-tapa vagere AcaraNA choDI; paNa ghara-dukAna vagere kema akabaMdha UbhA rAkhyA ? tyAre tamAre kevaLa nizcayavAdIne zuM dharmakriyAo taraphathI zubharAga thavAno bhaya che ane pApakriyAo taraphathI azubharAga thavAno bhaya nathI? jo bhaya hoya to eneya kema choDo nahi ? kema vArevAre niMdo nahi? athavA zuM dharmakriyAo tamArA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 72 rAgane poSe che, paNa pApakriyAo rAgane poSatI ja nathI ? game te ho, paraMtu pApakriyAo tame akhaMDa UbhI rAkhI che, paNa choDI nathI, e sUcave che ke tamane (1) e tyAjya nathI lAgI; (2) enA Azraye mokSamArgane vAMdho nathI lAgyo; (3) "vyavahAranA Azraye mokSamArga nahi,' e gokhI rAkhavAmAM mAtra tyAga-tapa vagerenI dharmakriyAo pratye suga karavAnuM karyuM che, paNa pApakriyAo pratye nahi. nahitara kahone ke jevA sAmAyika-pratikramaNAdi kriyAo para dveSathI bhabhakI UTho cho evA khAnapAna-AraMbha-parigrahanI kriyAo para kema nathI bhabhakatA ? bhabhakatA ho to eneya choDI na dIdhI hoya ? ulaTuM sAmAyika pratikramaNa-AgamasvAdhyAya-pauSadha vagere kriyAo choDI devAthI enoya bacelo samaya vadhu pApakriyAmAM kharco cho ! 2. potAnA mAnelA zubhavyavahAranI bharapUra sAdhanA bIjI vAta e che ke vyavahAranA Azraye mokSamArga hoya nahi ema kahI vyavahArane eTale zubharAgane saMsAravardhaka manAve che; ne dayAdAnanA zubharAgathI saMsAra parita thAya nahi," evo siddhAnta dharAve che; tethI ja "mokSArthIe dayAdAnAdi zubhapravRtti na karavI joIe evuM icche che. kema ke enAthI kAMI ja AtmikalAbha nathI; ema e mAne che. have bIjI bAju potAnA vADAnI mAnelI zubha pravRttio ane zubharAganI carcAo ghaNI ghaNI AcarAve che. paraMtu e AmAM svamatano ja ghAta kare che. Ama to e kahe che ke paramAtmA mahAvIradeva uparano rAga paNa nakAmo che; paraMtu bIjI bAju kuMdakuMdAcArya upara anahada rAga kare che ane karAve che. ema, zrIbhagavatIjI sUtra vagere mahAjJAnI gaNadhara bhagavAne racelA Agamo para rAga e zubharAga hovAthI emane saMsAravardhaka lAge che, tyAre samayasArapravacanasAra vagere alpajJa puruSathI racelA zAstra upara mahAna AkarSaNa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 ane utkaTa rAga dhare che, ne bIjAne dharAvavA athAga mahenata kare che. paMca mahAvradhArI kaMcana-kAminInA tyAgI saruonA sadupadeza ke enA parano rAga AtmahitakArI nathI ema kahe che. jyAre potAnA matano upadeza bahu lAbhakArI tarIke ThasAvavAno prayatna kare che, tyAre bhoLo ajJAnavarga e upadeza para rAgI banI enA upara jhUke che. A rAga emane hAnikara nahi lAgato hoya; tethI ja e kadI kahetA nathI ke "jo jo hoM amArA pravacana uparano rAga AtmahitakArI nathI mATe evA rAganA AkarSaNa khoTA che. tethI A pravacanazravaNanI kriyAmArI karatA nahi." A thaI zubharAganI vAta. have vyavahAranI vAta. eka bAju dayAdAnanI kriyA mokSopayogI nathI ema mAne-manAve che; paNa bIjI bAju emanA hisAbe mArga bhUlelA jIvonI dayA e khUba khAya che. tethI to pravacano upara pravacano karye jAya che. potAnA ekAMta nizcayavAdI maThamAM jIvone AkarSavA zIrApurInA bhojanadAna karAve che. pUchone ke zA sAruM AvA dayAdAna karAvatA haze ? uttara sIdho che. e samaje che ke Ama karavAthI ja jIvo sanmArge AvI mokSamArga sAdhaze. vaLI sAmAyika-vratapaccakakhANAdirUpI vyavahAranA Azraye mokSamArga hoya nahi ema kahenArA e potAnA thokabaMdha vyavahAra pote Acare che ane AcarAve che. potAnA AzramamAM mumukSuo mATe AkhA divasanA niyata vyavahAra ja goThavelA hoya che. poteya pravacanAdi karavAno nizcita niyamita vyavahAra Acare che. svamatapracArArthe gAme gAma pravAsano vyavahAra, bhASaNano vyavahAra, zakya hoya to digaMbara maMdira ane svAdhyAyamaMdira UbhuM karAvavAno vyavahAra, pAchI enI ADaMbarabharI pratiSThAvidhi ke udghATanavidhino vyavahAra, "Atmadharma' nAmanuM mAsika ane dainika patra kADhavAno ane phelAvAno vyavahAra, svamatanA pustako chapAvI pracAravAno vyavahAra -AvA AvA to kaI vyavahAramAM rAtadi' gaLADuba DukhyA rahe che. emane koNa pUche ke bhalA mANasa! jyAre Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 74 vyavahAranA Azraye mokSamArga ja nathI, to pachI ATalA badhA vyavahArane AcaravAnuM kAma ja zuM che? prayatna puruSArtha to mokSamArga sAdhavA mATe hoya ne ? tamAre jo vyavahAramAM mokSamArga ja nathI, to vyavahAro Acarye javAmAM mahAmUrkhAI nathI ? tamAre te vaLI khAvA-pIvAnA vyavahAranI zI jarUra che? e kAMI ema ja jANa bahAra nathI thatA; e to IcchAthI karo cho. to nirarthaka evA vyavahAra sevavAnI icchA karavAnI hoya ?' paraMtu ApaNe game te kaho, e to vyavahAra ane zubharAgane nakAmo nakAmo' ema kahyuM jAya che ane thokabaMdha azubha pApapravRttio tathA potAnI mAnelI zubha pravRttio Acarye jAya che. to pachI AmAM emanA haiyA aMge zuM samajavuM ? emanI prarUpaNA e DhoMga ja ke bIjAM kAMI ? emane prazna to e che ke "jenA Azraye mokSamArga nathI, tene tame sevo cho ja zuM kAma ? je vyavahAranA Azraye mokSamArga nahi, e vyavahAra tamArA mate upAdeya kahetA ho to gaNadharaAgamo, zrAvakAcAra, sAdhvAcAra vagere vyavahAra paNa zA mATe upAdeya nahi? bIjA AcAryone choDIne kuMdakuMdAcAryane, bIjA guruone choDIne navIna banAvaTI nizcayavAdI gurune, bIjA upadeza choDIne banAvaTI nizcayanI dezanAne, tathA zrIbhagavatI jevA mahAna pavitra ane prAmANika Agamone choDI samayasArAdi granthone je vaLagI rahevAya che, vaLagI rahevAnuM upadezAya che, e vaLagavAnuM zuM nakAmA tarIke, ke zuM vItarAgabhAve ke AnA paranA rAgathI AkarSAIne ? zubharAgane tame kyAM nathI AdaratA ?' bIjI eka vAta e che ke zuM zubharAga ane azubharAga banne samAna koTinA che? to hiMsAnA pariNAma ane dayAnA pariNAmamA AtmadaSTie kAMI ja pharaka nathI? temaja zubharAga jo sarvathA heya hoya to jyAM dunyavI koI AzaMsA vinA zubhakAryano rAga thayo, Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 to tethI zuM saMsAravRddhi thavAnI ? AmAM 'hA'no uttara to avivekI karI zake. pUrvanA anaMtA zubharAga bhavavardhaka thayA che, ema kahevuM vAjabI nathI. kemake e vastugatyA zubharAga ja nahotA. eka mANasa koInuM khUna karavA bahArathI cAritra pALe, dayA pALe, enAmAM ame zubharAga kahetA ja nathI. temaja paudgalika koIpaNa AzaMsAthI dharmakriyA kare enAmAM ame zubharAga nathI mAnatA. paraMtu dunyavI koI prakAranA rAga vinA AtmakalyANa sAdhavAnA pavitra manathI vrata paccakkhANa, prabhubhakti, sAmAyika, cAritra vagere je ArAdhe che, tene ame zubharAga kahIe chIe. e anAdirAgathI judo rAga che. e ArAdhakane manamAM ema nathI AvyA karatuM ke "AtmaSTi jarUrI nathI, mAtra vyavahArano ja Azraya karavo, nizcayanuM zuM kAma che ? ApaNe to phakta A zubhakriyAono rAga ja rAkho, vItarAga thavAnuM kAma nathI." AvuM to kAMI thatuM nathI; paNa ulaTuM e to icche che ke "duniyAnI hiMsAdi azubha pravRttiomAM AtmAnA pariNAma bagaDe che; bhayaMkara rAgadveSa thAya che. AvI zubhakriyAomAM rahevAthI pelI AraMbha-parigrahanI kriyAo chUTI jAya, ane pariNAma zuddha banI zake. kaSAyone ane viSayatRSNAne ahIM mArI zakAya. ema karatAM jo rAgadveSa sarvathA TaLe to vItarAgasarvajJa thaI bhavano aMta karUM." AvI AvI icchA rahetI hoya tyAM kyAM eNe bhUla karI ? ulaTuM kaho ke aMtarAtmAnA pariNAmanI vizuddhino sAco sakriya mArga lIdho, vizuddhi kAMI 'zubha rAge mokSamArga nathI' evA popaTapAThathI nathI AvatI. AtmA para janmojanmanI kupravRttithI thIjIne jAma thaI gayelA kusaMskArane bhUMsavA mATe evI kupravRttione ochI ja karavI paDe. have emAM racyApacyA na rahevAya. have to sArI evI dayAnI, dAnanI, zIlanI, tapanI, tyAganI ityAdi pravRttione vaLagavuM paDe. jethI hiMsA-parigraha-viSaya AdinA kusaMskAra bhUMsAya. ema na pUchazo ke, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 pra. :- 'evI zubhapravRtti to pUrve anaMtI karI, anaMtavAra traiveyaka svarga sAdhyo, to kema tethI kusaMskAra na bhUMsAyA ?' - u. :- AvuM na pUchazo, kema ke e pravRtti asad AzayathImilana AzaMsAthI karI hatI. asad Azaya e mohanI pariNati che. eTale tethI to ulaTuM kusaMskAranuM vadhu poSaNa thayuM hatuM. have je zubhapravRtti karavAnI che, te asad Azaya sarvathA choDIne ka2vAnI che, tethI kusaMskAra poSavAnA nathI; paNa ulaTuM kusaMskArane nimitta na maLavAnA hisAbe e zoSAI javAnA che. sAcI nizcayadRSTi :-- mATe ja jaina zAstro anuSThAnanA pAMca bheda batAvI zuddha Azaya vinAnA viSa, garala ane saMmUrNima anuSThAna tyajavAnuM kahe che. kemake viSa-garalamAM A loka paralokanA paudgalika sukhanI AzaMsA (rAga) hovAthI e viSaya-parigrahanA kusaMskArane AghAta lagADavAne badale majabUta kare che. saMmUrNima anuSThAna upayoga zUnya hovAthI kusaMskArane AghAta pahoMcADI zakatA nathI. bAkInA be anuSThAnamAM Azayazuddhi che, e kusaMskArane joradAra AghAta pahoMcADe che. jo ke A anuSThAnabhale zubharAgathI thAya che; chatAM tyAM zubhaAzaya sahita zubhapravRttinA prabhAve kusaMskAranI vRddhi nahi paNa hrAsa thAya che. A hrAsa thavAmAM mukhya kAraNa sazaya che. e sazaya AvA ja zubha dhArmika anuSThAnathI poSAya che, paNa nahi ke azubha sAMsArika pravRttithI, mATe ja zubha anuSThAna paNa kusaMskAranA DrAsamAM kAraNa gaNAya che. pra. - sAkSAt kAraNa sazaya che. anuSThAna eTale ke kriyA to enI dUra pUrve che. e kAraNa zAnuM ? u. :- dUra pUrvanuM nimitta asAdhAraNa hovA chatAMya ene dUra pUrvanuM hovA mAtrathI jo kAraNa tarIke niha mAno, to to tRptinuM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa paNa bhojananA mAtra chellA ja koLIyAne mAnavuM paDaze ! tRpti tyAM ja thAya che, pUrve nahi. tethI to pUrvanA badhA koLiyA tRptinA kAraNa tarIke nahi rahe, tethI tRpti mATe nakAmA gaNAze! evuM ja mokSamAM kAraNabhUta caudamA guNasthAnakano zailezI sahitano mAtra chellA samayano AtmapuruSArtha gaNAze, paNa pUrvanA sAdhano je kSAyopathamika samyaktva, cAritra, apramattatA, vItarAgatA, vagere che, te kAraNa tarIke nahi rahe ! tethI ene mokSamArga nahi kahI zakAya ! ane jo paraMparAe e nimitta hovAthI enA Azraye mokSamArga mAnavo che. to AzayavALI je bAhya kriyA, te kriyAnA Azraye paNa mokSamArga mAnavAmAM kyAM harakata naDe che ? tema, nizcayanI dRSTivALA vyavahAranA, athavA nizcayanI sanmukha thayelA vyavahAranAya Azraye mokSamArga mAnavAmAM buddhi kAM aTake che? eTaluM ja samajajo ke nizcayanI samaja judI cIja che, ane nizcayanI AtmapariNati judI vastu che. e pariNatine khIlavanAra che zubhavyavahAramAM AtmAnI otaprotatA. nahitara to mAtra saMsAranI pApapravRttinI lIlA pApapariNatine poSyA karaze. - nizcayanA sAcA himAyatI zvetAMbaro - jaina zvetAMbara zAstroe anuSThAnanA pAMca bheda batAvIne to nizcayane kharekharUM mahattva ApyuM che. jo ekalA vyavahArane ja mokSamArga kahevo hota to mAtra ema ja kaheta ke dhArmika anuSThAnane sAdho. paNa eTaluM ja na kahetAM sAthe sAthe viSAdi Azayo choDavAnuM ane taddhatu-amRta Azayo AdaravAnuM zA mATe kaheta ? AnA upara to pU.upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAje adhyAtmasAra graMthamAM khUba bhAra mUkyo che ane viSa-garala anuSThAnone atyaMta heya gaNAvyA che. dhArmika anuSThAna game tevuM sAruM Acarato hoya, chatAM AtmA jo mohamUDha che, to e mokSamArgano ArAdhaka nathI. ArAdhaka banavA mATe AzayanI vizuddhi jarUrI che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vizuddha AzayamAM mAtra AtmakalyANanI ja vAMchA Ave tyAM nizcayanuM AlaMbana che. paNa e Take-vadhe che. zubhaanuSThAnanA punaH punaH sevana upara ja. emAM ja nizcayadRSTi vastusthitie ArAdhAya che. bAkI kriyA vinA to nizcayadharmanI vAta mAtra vAta ja rahe che. mATe anuSThAnanI ArAdhanA e mokSamArganI ArAdhanA che, saMsAranI ArAdhanA nathI. ema to navA nizcayapaMthI kyAM roja ne roja vyAkhyAnakaraNa-zravaNa, svAdhyAya, dhUna vagere niyamita anuSThAnomAM racyApacyA nathI rahetA ? samayasArAdi pustaka prakAzana, 'Atmadharma' mAsika pracAra vagere pravRtti kyAM ochI kare che ? pUcho zuM samajIne, zA uddezathI e kare che? zuM e karavAnuM pariNAma kAMI nathI AvyuM? AvyuM ja che. ema mAnIne to navA navA pustakonAM prakAzanane saphAIdAra prinTIMga dvikalara vagerethI AkarSaka banAve che. kAryakramonA AmaMtraNanI jAherAta kare che. vekezanamAM chokarAone abhyAsavargamAM AmaMtre che. jo e bahAranI koI kriyAnA Azraye mokSamArga ja nathI, to eTalI badhI kriyA zA sArUM kare che ? nirarthaka evI kAkadanta parIkSA ke pazupucchanA jalatADananI pravRtti jevI e pravRtti gaNAze. zvetAmbaroe to vyavahAra sAthe nizcayane paNa ati jarUrI mAnyo ja che. mATe to (1) cAritra pALI dunyavI sukhanuM niyANuM karavA janArane rokavA upadeza Apyo che; ane e upadeza na mAnanAranI duHkhada bhavavRddhi thayAnuM varNavyuM che. (2) kriyAonI aMtargata rahelA bhAvone bhAvavAnuM khAsa upadezya che. (3) anityAdi bhAvanAono saMvaramArga ane dharmadhyAnAdino nirjarAmArga avazya upAdeya che, ema pharamAvyuM che. (4) nava prakAranA pApa niyANAno spaSTa niSedha karyo che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) samakita vinAnI dAnAdi kriyAone niSphaLa kahI che. (6) jIve cAritra anaMtavAra lIdhA, tene mAtra dravyakriyAmAM gaNI, e dravyacAritro AtmoddhAraka nathI banyA, ema kahyuM che; ane bhAvacaritrathI ja mukti upadezI che. (7) dAnAdi cAramAM bhAvadharmanI vizeSatA batAvI, enI sAdhanA mATe navapadAdinuM AlaMbana kahyuM che. (8) Avazyaka (pratikramaNa)nI kriyAne taccitta-tanmana-tallezya vagere banI sAdhe to ja te bhAva Avazyaka bane ema kahyuM che. A ATha muddAnuM spaSTIkaraNa - ahIM (1) pahelAmAM e sUcavyuM ke "cAritranI kriyA game tevI uMcI pALI; paraMtu mananA bhAva bagADyA, arthAt daSTi zuddha AtmahitanI na rAkhI to cAritra jevI mahAna kriyAnI paNa koI kiMmata na rahI. eTale ja zuddha dRSTinuM, nizcayanI pariNatinuM ucuM mUlya che." (2) bIjAmAM kriyAnA bhAvane bhAvavAnuM kahI kevaLa vyavahAramAM na paDI rahetAM nizcayanA lakSyavALA banavAnuM ane aMze nizcayadharma sAdhavAnuM pharamAvyuM. (3) trIjAmAM, anityAdi bhAvanA ane dharmadhyAnAdinuM AlaMbana manathI karavAnuM hoya che. emAM paNa nizcaya sAdhanAnI puSTi ja che. vyavahArasAdhanAmAM to mAtra bAhya pariSaha-sahanAdi ane tapa, kAyakaSTa vagere Ave tyAre kSamAdi yatidharma, anityAdi anuprekSA, prAyazcitta, dhyAna, kAyotsarga vagere je adhika mUlyavALA tarIke upadezyA che, te nizcayasAdhanAnA poSaNa arthe che. kaho jo, zvetAMbaroe vyavahAra uparAMta kiMmatI nizcayamArgane kyAM avagaNyo che? kyAM visAryo che ? hajI AgaLa jAo. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 (4) cothAmAM, vyavahArathI mahAzrAvaka ke mahAsAdhu chatAM jo pApaniyANuM kare arthAt zuddha evA nizcaya mokSamArgane cUkI azuddha evA nizcaya saMsAramArgane sAdhe to bhavamAM bhame ema upadezyuM che. nizcayamArganI kevIka agatya ! (5) pAMcamAmAM samaktinI hayAtimAM ja dAnAdi kriyAne saphala kahetAM, samaktinuM eTale ke nizcaya mokSamArganuM ghaNuM gaurava karyuM. nizcaya kyAM bhUlAyo che ? (6) chaThThAmAM to vaLI zvetAMbaroe nizcayapoSaka bhAvanI agatya batAvatAM anaMtA dravya-cAritrane nakAmA kahyA, tenA AdhAre to A banAvaTI navIna nizcayapaMthI potAno kumata calAvI zakela che. chatAM jANe dekhAva evo kare che ke nizcayane to pote ja mAne che ane zvetAMbaro mAnatA samajatA nathI. khera ! toya eNe ekAMta nizcaya pakaDI vyavahAra lopatAM eTaluM na joyuM ke anaMtA cAritra nakAmA gayA te bhAvanA lakSa vinA sevyA mATe, nizcayanA lakSya vinA AcaryA mATe nakAmA gayA. bAkI to e ja cAritra jo nizcayanuM dhyeya rAkhI sevavAmAM Ave to pUrNa zuddha nizcaya mArgane prApta karI ApavA samartha che. zuddha nizcaya mokSamArga vyavahAra cAritranA pAlanathI ja pamAya che. kema ke zuddha nizcaye pahoMcatA pahelAM keTalAya azuddha nizcayamArganA pagathIyAM pasAra karavA paDe che. 'saMsAra upAdhi che; rAga, zubha ke azubha, baMdhana che, mATe upAdeya nathI. tyAjya che.' ema kahevA ke mAnavA mAtrathI ekadama ja rAga chUTI gayo ane vItarAga thaI gayA, evuM nathI banatuM. e to bhAvanA lakSa sAthe keTalIya zArIrika-mAnasika-kaSTapratikUlatAobharI vyavahAra cAritranI sAdhanAo karye javAthI saMvegavairAgya-audAsInya vagere ghaDAtA ghaDAtA banI Ave che. mATe ja, jema ekalAM dravyacAritra bogasa-pokaLa, tema ekalI bhAva ane Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 nizcayanI vAta paNa bAvaTI. mULataH zuddha zvetAmbaramate anaMta dravyacAritra nakAmA kahI ATha bhavanA nizcayalakSIbhAva-cAritrane mokSasAdhaka kahyA te nizcayane keTalI mahattA ApI ! evuMja (7) sAtamAmAM dAna-zIla-tapa-bhAvane viSe bhAvane viziSTa kahI nizcayanI mahAna agatya sUcavI. (8) AThamAmAM, cha Avazyaka karatAM tazcitta-tanmana-tallezya vagere banavAnuM kahyuM, emAM paNa sAmAnya upayoga, vizeSa upayoga Adi keLavavA dvArA nizcayanI ArAdhanAnuM mahattva sUcavyuM. AvA to keTalAya dRSTAnto maLe. e badhAmAM jAo ke nizcayapoSaka bhAvadharmane keTalo badho agatyano gaNyo che ? pra. :- "samakita vinAnI eTale samakita pUrvenI dAnAdi kriyA to niSphaLane ? to pahelo vyavahAra kyAM Avyo ?' u. :- AnuM samAdhAna e che ke samakti pUrve samyaktvane tANI lAvanAra je dAnAdi karyA temAMya mithyAtvanI maMdatA kAraNa che; ane te samaktinI sanmukha hovAthI, temaja samaktinA mATe hovAthI, niSphaLa nathI. mATe ja e sahitanuM anuSThAna niSphaLa nahi gaNAya. 'samakti vinA dAnAdi niSphaLa'no artha e che ke samakti ke samaktinI bhUmikA vinAnA dAnAdi niSphaLa che. ahIM jo ema kaho ke, pra. :- A badhAmAM bhale bhAvadharmanI agatya batAvI, paNa teya zubharAgavALo hovAthI nizcaya thoDo ja gaNAze ? nizcaya mokSamArga to AtmAnI vItarAgI nirvikalpadazAnA Azraye hoya e lakSya AmAM kyAM rAkhyuM che ? tethI tamAro bhAva paNa vyavahAra mArga ja che.' to, Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 u. :- e barAbara samajI lo ke A tame kAcanA gharamAM besIne bahAranAne kAMkarA mAravAnI ceSTA karo cho. nizcaya tarIke vItarAgI nirvikalpadazA ja mAtra kema kaho cho ? ethI AgaLa jaI zailezI avasthA pachInI caudamAnA upAMtya samayanI dazA ja kaho. have pUrvokta bhAvomAM enuM lakSya nathI, ema tame kyAMthI jANyuM ? tamArI mAphaka zuM baNagAM phUMkavAthI ke nizcaya-nizcayano popaTapATha karavAthI e lakSya rAkhyuM gaNAya ? jene sarva karmathI mukta thavAnuM lakSya che, jene saMsAramAtrathI chUTavuM che ena mATe ja e lakSya pamADanArI nIcenI vAstavika bhUmikAno yatna kare che, te ja sAco nizcayanA Azraye mokSamArge che. bAkI e yatno to karavA dUra rahyo, paNa ulaTuM e vAstavika bhUmikAno je apalApa kare che, enAmAM mokSamArgIpaNuM ja kyAM che ? tyAre jo ema kaho ke pra. :- bahAranI kriyAthI aMdaranI nizcayadazA pragaTavAnuM mAnavuM e ja bhramaNA che. tyAM nizcaya zAno ?' u. :~ to samajavAnI jarUra che ke jagatamAM evA aDhaLaka dAkhalA che ke jemAM bahAranI kriyA ane bahAranA saMyogothI aMtarAtmAmAM vividha zubhAzubhabhAvo janme che, poSAya che ane vadhe che. e samajIne ja tame lokone AkarSavA aneka prakAranA bAhya saMyogone UbhA karo cho, poSo cho ane vistAro cho; tathA aniSTa saMyogone macaka paNa nathI ApatA, ane UbhAya nathI karatA. bAhya saMyogothI aMtarAtmA para asara thavAnuM dekho cho ane samajo cho; ane prarUpaNA judI ja karo cho. tethI kharI rIte sAco nizcaya zuM che e zvetAMbara zAstro pAse tamAre zIkhavuM paDaze. kemake je amalI syAdvAda zvetAMbaro pAse che, enA AdhAra upara ja nizcayavyavahAranA sunayo yathArtha Thare che; ane ene ja anurUpa ja nizcayanI sAdhanA kAlpanika nahi paNa vAstavika thAya che; azakya nahi paNa Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 suzakya bane che. A, zrI sudharmA gaNadharadevanA meghakumAre pUrve bhave karelI dayAthI saMsAra maryAdita karyAnuM je kathana, tenA paranA AkSepano radIyo thayo. have pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAjanuM je vacana laIne navInamatavALAe AkSepa karyo che temAM pahelAM to corI juo. pU. upAdhyAyajI mahArAja uparanA AkSepano radIyo Atmadharma mAsika aMka 115nA pAnA 152 upa2 pU. upAdhyAyajI mahArAjanA zabda mUkatAM, "nizcayanaya pahele kahe, pIche le vyavahAra; bhASAkrama jAne nahi, jaina mArgako sAra. tA te so mithyAmati, jaina kriyA parihAra; vyavahA2I so samakitI, kahe bhASya vyavahAra." ema lakhyuM paraMtu AmAM A be gAthAnI vaccenI pU. u. mahArAjanI bIjI gAthA uDAvI dIdhI. te A rahI. "nahi nizcayameM ziSya-guru, kriyA kriyA-phaLayoga; kartA nahi bhoktA nahi, viphala sabai saMyoga." ahIM jAo ke pU. upAdhyAyajI mahArAja digaMbara matanuM svarUpa batAvatAM kahe che ke "digaMbaro pahelA nizcaya ane pachI vyavahAra le che, paNa te upadezano krama ane jaina paribhASAne jANatA nathI; jaina mArganA sArane paNa jANatA nathI. eTalA mATe jaina kriyAmArgane uDAvanArA e mithyA-mativALA che, mithyAdaSTi che. samyagdaSTi AtmA te che ke je vyavahAra mArgane anusare che. e pramANe zrI vyavahArasUtra bhASya pharamAve che. ahIM digaMbarane prazna e che ke pahelAM nizcaya jo AvI gayo, to pachI vyavahAranI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zI jarUra che ? tema, vyavahAra vinA pahela-pahelo nizcaya kyAMthI AvI zakavAno hato ? kemake zabdoccArano vyavahAra thayA pachI nizcayathI zrutajJAna prApta thAya che; ane nizcayamArga pragaTe che. mATe to kevaLajJAna pAmyA pachI paNa prabhu pravacana-vyavahAra kare che, te pachI nizcayathI zAsana sthApanA zrI gaNadhara bhagavaMtonA hRdayamAM pragaTe che. have ekalA nizcaya para bhAra mUkanArAne pU. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke (1) nizcayamAM koNa guru ? ane koNa ziSya ? tema (2) nizcayamAM kyAM kriyA ane kyAM phaLa? arthAt kArya aMgenI dIrgha kriyA ane enA aMte thatA phaLano saMbaMdha ghaTI zake nahi. tathA (3) nizcayavALAne kartA koNa ne bhoktA koNa ? kemake, (1) nizcayamAM koNa guru ane koNa ziSya ? - nizcayathI to AtmA pote ja potAno upadezaka che ane upadezaka eTale guru. to e hisAbe pote ja potAno guru thayo, pachI bIjo koI guruja kyAM rahyo ? jo kaho ke "nA, bIjo koI guru che ja nahi, to bhagavAnane jagadguru kaho cho ke nahi ? jo kaho ke "upacArathI, eTale ke vAstavika nahi," to emaNe zAsana zA mATe sthApyuM? upadeza kema karyo ? AcAryoe zAstro kema racyA ? pote jo koInA guru banI zakavAnA nathI, arthAt koIne upadezaka banI zakanAra nathI, to pachI upadeza devAnI ane Agama racAvavA vagere zAsana sthApavAnI pravRtti nAkAmIyAba che, bekAra che. evuM ja AcAryonI zAstra racavAnI pravRtti paNa koIne bodha-upadeza pamADanArI na hoI nakAmI che. jo kaho ke "e upadeza, zAsanasthApanA, ke zAstraracanA to e maharSiono potAno AtmaparyAya hovAthI enA svabhAve bane che," to tyAM prazna e thAya ke pahelAM to evo paryAyarUpa prayatna karavAnuM prayojana ja zuM? tyAre zuM tame ema kahI zakazo ke paranuM prayojana che ja nahi ? Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 are! tame pote nizcayanA AvA jANakAra jyAre pravacana karo cho, athavA lekha ke pustaka lakho cho, tyAre paNa bIjAne bodha thavAnuM prayojana haiyAmAM rAkhIneja karo cho. tethI to upadezamAM je vastu bIjAne mATe durbodha lAge ene tame pheravI pheravIne vistArathI varNavo cho. zI jarUra, bhAI ! ema amuka vastune bahu vistAravAnI ane amukane TUMkamAM kahevAnI ? A kAMI tamAro saMmUcchima prayatna nathI; sabhAna yatna che. emAM A bhAna che ke "yadyapi huM to pote badhuM rItasara samajI cUkelo chuM; paNa A zrotAo ATalI ATalI amuka bAbatone TUMkamAM kahyAthI barAbara nahi samajI zake; mATe lAva, ene vistArathI ane aneka vividha dAkhalA-yukti sAthe kahevA de; jethI e sArI rIte samajI jAya."- A tamAro AMtarika abhiprAya ja sUcave che ke tamArA bhASaNa-lekhananA vyavahArathI zrotAne upadeza thavAno; eTale ke ekAMtanizcayano to mAtra tame siddhAnta rAkho cho; paraMtu amala vyavahArano karo cho. ekAMta nizcayamate to zrotA enA potAnA AtmAthIja samajaze; to ene tamAre samajAvavAnI jarUra zI? ekAMta nizcayanA mate to tame tamAre tamArA paryAya zuddha karyo jAo; paNa bIjAnA paryAya zuddha karavAnI zI jarUra ? e mATe bhASaNa-lekhananI zI AvazyakatA ? bIjI vastu e che ke bIjAne upadezavAnI vAta paNa pachI, paraMtu tamane kema samayasArAdimAMthI bodha maLyo ? tathA tame pote hajIya pUrva puruSonA zAstrono kema upayoga karatA rahyA cho ? zuM tamane nathI lAgatuM ke e vyavahAra karavA pUrve tame ajANa hatA, ne loka ajANa hatuM; ane e tamArA vyavahAro karyA pachI tame jANakAra banI bIjAne jANakAra banAvyA ? eja sUcave che ke vyavahAranI kAryakaratA samajavA ane AcarI batAvavA chatAM kevaLa sanmArgastha zrI sudharmAgaNadhara bhagavAna tathA pU. . yazovijayajI mahArAja jevAne Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tame vyavahAramUDha kahevAmAM adhamatA sevI rahyA cho; mAtra nizcayanI upayogitAnI DiMDima pITavAmAM tame DhoMga karI rahyA cho. astu. (ra) nizcayamAM kyAM kriyA ane kyAM phaLa? - ekAMta nizcayamate dIrdha kriyA ane aMte nIpajatuM phaLa - beno meLa nahi khAya; arthAt A kriyAnuM A phaLa' evuM nahi banI zake. kAraNa e che ke sAmAnya rIte koI paNa kArya banAvatAM je eka kriyA karAya che, temAM bIjI peTA kriyAo ghaNI hoya che; ane nizcayamate te dareka kriyAnuM phaLa juduM juduM hoya che; jayAre vyavahAramate e peTA kriyAothI banela eka mahAkriyAnuM eka mahAphaLa hoya che. dA.ta. mATI lAvavAthI mAMDIne pAkamAM pakavavA sudhInI kuMbhAranI saLaMga kriyAnuM phaLa ghaDo che; te vyavahAramate. paNa nizcayamate emAM agaNita kriyAo che. eTale kSaNa kSaNanI kriyA judI; tenuM phaLa juduM. mATIne pANIthI guMdavAnI kriyAnuM phaLa kaNaka, cAke caDAvavAnuM phaLa piMDo. cAka cAlyAthI phaLasvAsa. Ama dareka kriyAnuM phaLa juduM juduM hovAthI, aMtima mahAphaLa je ghaDo, e phaLa mAtra cheka chellI kSaNika kriyAnuM phaLa gaNAze; paraMtu te pUrvanI koI kriyAnuM phaLa ghaDo nahi kahevAya. eTale eka mATI lAvavAnI kriyA paNa je aneka kSaNika kriyAnA samUharUpa banaze, emAMnI chellI kriyAnA phaLa tarIke kuMbhAranA AMgaNA sAthe thato mATIno je saMyoga, te gaNAze; paNa ghaDo nahi. mATe nizcayamate "mATI kema lAvyA ?' e praznano uttara "ghaDo banAvavA," ema nahi kahevAya; kintu "saMyoga karavAema kahevuM paDaze. vyavahAramate to peTA kriyAonA samUharUpa eka saLaMga mahAkriyA manAya che, tethI dareka peTA kriyAnuM paNa phaLa ghaDo kahI zakAze. evI rIte mANasa muMbaInA potAnA gharamAMthI dilhI javA bahAra nIkaLyo. vyavahAravALo to kahI zake ke A enI gamanakriyAnuM phaLa dilhI pahoMcavAnuM che; paraMtu nizcayavALAne to mAtra dilhI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 sTezana para gADImAMthI bahAra nIkaLyA pachI paga nIce aDADavAnI kriyAnuMja phaLa dilhI pahoMcavAnuM kahevuM paDaze. ethI gherathI nIkaLavAnI, vAhanamAM besavAnI, vagere kriyAo dilhI pahoMcavA mATe nakAmI gaNAze. tethI nizcayavAdIthI gharanI bahAra nIkaLavAno, gADImAM besavAno, temaja gADImAM eka pachI eka sTezano pasAra karavAno uddeza dilhI javAno nahi rAkhI zakAya. paNa zuM nizcayavAdI kharekhara Ama kare che ? zu e uddeza manamAM nathI sevato hoto ? tyAre jo e potAno bacAva kare ke eTaluM mArUM ajJAna che, to e bacAva kema mAnI zakAya ? kAraNa e che ke pote nizcayamatanI to aDaga zraddhA dharAve che, eno jhaMDo laIne phare che. enA hisAbe to pahelI kriyAnuM phaLa cheka chevaTanuM hoI zake nahi; eTale gherathI nIkaLavAno uddeza dilhI javAno rAkhI zake ja nahi, ane rAkhe to nizcayane paramArtha mAnavAno naryo daMbha kahevAya. guNaThANAmAM vyavahAra :- evuM vyavahAramate chaThThA guNaThANAnI, ke samyaktvanI cothA guNaThANAnI kriyAthI mAMDI turta mokSa karAvanArI caudamA guNaThANAnA aMtya samayanI kriyA sudhI eka saLaMga kriyA che, tethI enuM phaLa mokSa, eTale samyakatva kriyAnuM phaLa mokSa, cAritra kriyAnuM phaLa mokSa, apramAda kriyAnuM phaLa mokSa- ema vyavahAravALo to kahI zakaze. paNa nizcayavALo ema nahi kahI zake. kemake ene to samyaktvathI caudamAnA aMta sudhI koI eka dIrgha saLaMga kriyAja nathI; ene to vacamAM aneka judI judI kriyAo che. samyaktvanI kriyA judI, cAritranI kriyA judI, apramAdanI kriyA judI. yAvat caudame guNaThANe yathAkhyAta cAritra sahita zailezIdazAnI chellA samayanI kriyA judI. e dareka kriyAnA phaLa judA emAM zailezInA carama samaya sivAyanI koI pUrvanI kriyAnuM phaLa mokSa cheja nahi. tethI pUrvanI samyaktvAdi koI paNa kriyA mokSa mATe nahi kahI zakAya. mAtra, caudamA guNaThANAnA aMtya Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 samayanA kevaLajJAna, kSAyika samyakatva ane yathAkhyAta cAritranuM ja phaLa mokSa mAnavAnuM raheze. ethI khUbI e thaze ke to pachI A ekAMta nizcayanA dhatiMgavALAe upadeza ema karavo joIze ke "mokSa mATe e aMtya samayavALA kSAyikajJAna-darzana-cAritraneja Adaro; eja mokSa ApanArA che. bAkI lAyopathamika sabhyatva, nizcayadharmaprarUpaka zAstrajJAna, kSAyopathamika cAritra arthAt sarAga samakita, sarAga cAritra vagere mokSanA kAraNa nathI, mATe ene na AdarI. mokSa mATe e ahetubhUta che, eTale ke nakAmA che, tethI ene choDI do." Avo koI upadeza karavo joIe; AvuM tattva batAvavuM joIe. paraMtu ema kema upadezI zakAya ke "mokSa cAhatA ho to kSAyopathamika paNa samakita ke cAritra pAmo. AtmAne oLakho; bhedajJAna karo; AtmaparyAya sudhAravA puruSArthI bano. dravyadaSTi keLavo, eka dravyamAM ke enI kriyAmAM bIjuM dravya nimitta na mAnatA dareka dravyanuM svAtaMtrya mAno?" Avo upadeza to, A badhAnuM phaLa mokSa hoya toja, karI zakAya. tema cothA pAMcamA chaThThA vagere guNasthAnakanA phaLarUpe kadI mokSa kahI zakAya nahi eTale ? "mithyAtvathI mokSa nahi, samyakatvathIja mokSa; acAritrathI mokSa nahi ja, cAritrathIja mokSa'- AvuM nizcayavAdIthI bhAkhI zakAya nahi. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAje nizcayamatIne A Apatti ApI che; eno prAmANikapaNe uddhAra karI potAnA matane barAbara sthApita karI batAvavAne badale navA matavALA ati Avazyaka evA vyavahArane upadezatA e mahApuruSa upara vyavahAramUDhatAno AkSepa karavAnuM je kare che te khareja ! svamatanI pokaLatA sUcave che. bAkI to jagatanI keTalIya kriyAomAM che ke jyAM lokaprasiddha A kriyAnuM A phaLa' "amuka kriyAnuM amuka phaLa' "amukathI amuka bane" ema vyavahAra cAle che, amala cAle che, temaja nizcayavAdI pote paNa e mujaba ja AcaraNa kare che. paraMtu nizcayasiddhAMtanA anusAre to emanI e pravRtti daMbhI ane pokaLa Thare che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 (3) nizcayamate koNa kartA, koNa bhoktA ? - ekAMta nizcayanayavALAne koIpaNa kriyAnA kartA ane phaLa-bhoktAnI saMgata vyavasthA nahi rahI zake. enAM traNa kAraNa che :-- (1) eka to nizcayavAdIne kSaNe kSaNe AtmA judI mAnavAno rahe che. (2) bIjuM, nizcayamate paranI kriyAno kartA-bhoktA koI banatuM nathI. (3) trIjuM, paramazuddha nizcayanayathI AtmA sadA svasvarUpastha che. Ane vadhu spaSTa karIe. (1) jagatamAM padArtho pratyeka samaye parAvartanazIla che. AtmA jagatanA e sarva bhAvono yathArtha jJAtAdRSTA che; arthAta ene anurUpa jJAnaprakAza AtmAmAM thAya che. dareka samaye te padArthonA parAvartavAnA hisAbe, dareka samaye prakAza pharato rahe che ane toja te jJAnano prakAza sAco gaNAya; nahitara to jo padArthanuM jJAna pUrvanA padArtho mujabanuM ja enuM e rahe paNa phare nahi, ane padArtho pharI gayA hoya to jJAna khoTuM Thare. have jJAna guNa AtmAthI kAMI judI vyakti nathI, AtmasvarUpa ja che; tethI jJAna pratisamaya phare che. eTale ke AtmA phare che. Ama samaya samayano AtmA judo thayo. tyAM A samayano AtmA koI kriyAno kartA haze, te pachInA samaye to raheze nahi; ane kriyAnuM phaLa kriyAnA samaya pachI Avaze. teno bhoktA AtmA te samayano judo AtmA banaze. eTale kartA AtmA judo thayo, ane bhoktA AtmA judo banyo. "je kartA, teja bhoktA,'- evuM na rahyuM. arthAta nizcayamate pApa karyuM koIe, ane enuM phaLa bhogavyuM bIjAe; evI avyavasthA UbhI thaze. eno artha e hiMsA karanArane hiMsAnA kaTu phaLa bhogavavAnI ciMtA nahi, tema vartamAnamAM kaTuphaLa du:kha bhogavanAro bicAro vagara hiMsAe Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 nakAmo jhaDapAI paDyo. eTale ke sadoSa chUTo, ane nirdoSane daMDa,evo "purI eka aMdherIne gaMDu rAjA'no anyAyI vahIvaTa rahevAno. (2) jyAre nizcayamate parakIya kAryamAM vastu nimitta banatIja nathI; e hisAbe to koInuM khUna thayuM tyAM khUnano kartA bIjo mANasa nahi kahI zakAya. tema khUna thayA chatAM jo potAnAmAM zakti hoya ane pote khUna karanAra para sajjaDa ghA kare to paNa khUnano badalo laI khUna karanAro nahi gaNAya, ke sarakArathI khUnanA badalA tarIke phAMsI khUnIne apAI nahi gaNAya Ama nizcayamate khUnano kartA koNa? khUnano bhoktA koNa? arthAt jagatamAM je vyavasthitapaNe vyavahAra ane tethI ja nyAyI vyavasthA cAlI rahI che, e badhu nizcayamate nakAmuM, khoTuM, ane gerakAyadesara Tharaze !! khUnI e bIjAnA khUnano kartA nahi ! sarakAre phAMsI dIdhI chatAM sarakAranI phAMsInI sajAno e khUnI bhoktA nahi ! ekAMta nizcayamAM A doSo che. (3) tyAre trIjI vastu e UbhI thAya che ke astu, jIva bIjAmAM thatA kAryano kartA ke bhoktA na bano, paNa potAnA thatA kAryano kartA to bane ne ? arthAt khUna karavAno je pariNAma, je vicAra, teno to pote kartA bane ne? temaja enA phaLa rUpa azAtAno to bhoktA banI zake ne? tyAre, jenuM khUna thayuM tene zuM che? eNe pote pUrvamAM azubha adhyavasAya sevelo, teno tyAM kartA banyo hato, ane ahIM enA phaLarUpa azAtAno e bhoktA bane che. Ama saMgati karI zakAya ke nahi? eno uttara e che ke nizcayavAdIne kSaNe kSaNanA judA AtmAnA hisAbe svamAM paNa kartA-bhoktAnI ekatA nahi rahe. bIjuM e ke nizcayavAdI to AtmAne sadA zuddha mAne che. pachI enAmAM ahIM hiMsAnA adhyavasAya zA? ane azAtAnA baMdhana zA? kemake sadAzuddha eTale to vItarAga sarvajJa-avyAbAdha-sukhavedI. e hiMsaka zAno? karma-phalano bhoktA zAno? e to akartA-abhoktA che. mATe kahyuM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 ke nizcayamate kartA-bhoktApaNuM nahi ghaTI zake. zrI yazovijayajI mahArAje nizcaya mAnanArAne ApelA A doSa, ke "koNa guru koNa ziSya ? koNa kartA koNa bhoktA ?' sarva saMyogo nizcayamate niSphaLa che, arthAta nirarthaka che, aghaTatA che,- e doSonI vAta uDAvavA A chevaTanI gAthAne ja navA matavALAe uDAvI dIdhI, ane je vyavahAranayathI upara kahelA doSonuM nivAraNa thaI vastusthitinuM rItasara sthApana thaI zake che, saMgati thaI zake che, e vyavahAranI niMdA karI pU. gaNadhara bhagavAna jevAne vyavahAramUDha kahyA ! A kharI gAthA chUpAvavAnI kevI mAyA, kevI luccAI? zAhukArI to tyAre kahevAya ke ekAMta nizcayano virodha karanArA zvetAMbaramate ApelA doSono prAmANika ane yuktiyukta rIte parihAra karAya, enI sAme radIyA apAya ne vastusthitinI ThIka vyavasthA karAya. ahIM viphala saMyoga je kahyuM temAM guru ziSyanA saMbaMdhanI jema bIjA paNa saMbaMdho nahi ghaTI zake, e sUcavyuM che. dA.ta. nizcayamate jo parabhAvano koI kartAja nahi, to koNa vAdI? koNa prativAdI? koNa rAjA-prajA, koNa pitA-putra, vaktA-zrotA, pati (bhoktA) patnI (bhogya), zeTha-nokara, AzrayadAtAAzrita ? A saMyogo nizcayamate nahi ghaTe. tyAre ahIM prazna thavo saMbhavita che ke, pra0 - tyAre zuM jaina zAsanamAM nizcayanayane prAmANika nathI mAnyo ? jo prAmANika na hoya to pachI ekalo vyavahAranaya prAmANika rahevAthI ekAMtavAda thaI jaze !, ane jo prAmANika mAnyo hoya to nizcayanayanI ukta mAnyatAo zuM khoTI che? sAcI hoya to nizcayavAdIne ApelA doSo khuda jainadarzana paraja doSa thayAne ? u0:- prazna ThIka che. paNa ahIM samAdhAna saraLa che. jainadarzane nizcaya ane vyavahAra baMne nayane prAmANika mAnyA che. baMnene Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLavAna mAnyA che. tethI ekAMtavAdano doSa nathI AvavAno. have e doSa Ubho che ke "to pachI nizcaya jo prAmANika che, to enI mAnyatAo vyAjabI Tharaze; tethI uparokta doSo kema nahi Ave ?' Ama prazna thavo sahaja che. paraMtu eno uttara e che ke eTalA ja mATe bIjo vyavahAra naya paNa teTalo ja prAmANika mAnyo che. nizcaya ane vyavahAra e rathanA evA be paiDAM che ke dareka potAnuM kArya kare ane bIjAmAM UbhI thatI khAmInuM nivAraNa kare. evo nizcaya pote mULa vastusthitinuM samarthana kare che; ane vyavahAra pakSe AvatA doSo nivAre che. ema vyavahAra pote nizcayanI khAmI pUre ane potAnuM paNa kArya bajAve che. A hisAbe "koNa guru koNa ziSya' vagere nizcayanA gharamAM UbhA thatA doSanuM nivAraNa vyavahAra naya karI Ape che. ema ekalA vyavahAramAM Apatti e che ke ekalA kriyAkAMDa tathA guru-ziSyAdi vyavahAra to ghaNA AcaryA, chatAM kalyANa kema na thayuM ? A ApattinuM samAdhAna nizcayanaya Ape che; nizcayanaya A Apattine nivArI Ape che. Ama be nayo eka-bIjAnA pUraka banIne kArya kare che. buddhi-mahenata, bhIma-kAnta, udAra-karakasarI vagere dvandronI jema nizcaya-vyavahAra :- vyavahAramAM jema be bhAIomAM eka buddhimAna ane bIjo khUba mahenata karI zakanAro, eka bhIma guNavALo ane bIjo kAntaguNavALo, eka udAra bIjo vivekI, ema be jo kArya karatA hoya to e kArya suMdara nIpaje che. kemake eke buddhi zreSTha kharcA yojanA UbhI karI. paNa ene amalamAM mUkavAnI doDadhAma karanAra joIze. tevI rIte mAno ke doDadhAma karanAro che; paNa yojanA, rIta, paddhatinI ja khabara nathI, to zuM karI zakaze? evI rIte avasarocita bhIma guNa evo ke kaDapano guNa dharAvanArA kuTuMba parivArane kAbumAM rAkhaze. paNa sAthe kAnta guNavALo vAtsalya darzAvI evo sukhArAdhya Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 banaze ke badhuM saMgaThita cAlaze. ahIM ekalI khUba mamatA vatsalatA khoTI. ethI to sAmA mAthe bhAge. enA para kaDaka bIka joIe. tema ekalI bIka ke jhaDapathI nirutsAhI ane akAryakara banI jAya; tethI mRdu svabhAva paNa joIe. ema eka bhAI udAra haze to sAro 5ramArtha karI nAma kADhaze; paNa sAthe bIjo vivekI karakasaravALo haze to udAratAno pravAha ayogya mArge nahi javA de. tema yogya mArge jarUra karatAM vadhAre paDato nahi javA de. tyAre zuM ema na bane ke A guNo ekaja vyaktimAM hoya ? Ano uttara e che ke banI zake. paraMtu nizcaya-vyavahAranI rItabhAta samajAvavA mATe be judI vyaktinA guNa lIdhA. nizcaya-vyavahAramAM to baMnemAMthI ekeka naya baMne kArya nathI karI zakato. nizcaya nizcayanuM kArya kare che, vyavahAra vyavahAranuM kArya kare che. eTalA ja mATe mokSanuM mahAna ane aMtima kArya jene sAdhavuM hoya ene baMne nayanI sahAya joIe. baMne nayanuM AlaMbana joIe. * nizcaya-vyavahAramAM konI agatya ? :- pAchI emAM khUbI e che ke kevA kramathI ane kevI rIte e be nayanA upadezano upayoga karavo joIe te paNa AvaDavuM joIe. nahitara saMsAraroga kADhanArA A be nayarUpa auSadhane ja jherarUpa banAvI de. dA.ta. pUrva kahela bhIma-kAnta guNano upayoga, udAratA-vivekano upayoga, buddhi-mahenatano upayoga paddhatisara joIe. to kArya sIjhe, lAbha thAya. nahitara to jyAM pahelA kaDakAInI jarUra hoya tyAM prema batAve, to kArya ulaTuM banI jAya ane nukasAna UbhuM thAya. jemake samaju thaelA bALakane prema eTale ke ekalA lADakoDa dekhADAya to e uddhata banI jaze. ema taddana nAnA bALaka para kaDakAI dekhADAya, to e bIkaNa ke kaThora svabhAvavALuM banI jaze. eTale vadhu paDatA premALa ane chUTa lenArA Azrita para kaDakAInI vadhAre agatya rahe che; tema vadhu paDatA bhayathI AjJAMkita ane Darapoka bananAra upara prema darzAvavAnI vadhAre agatya rahe che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 emAM jo ulaTApaNuM sevAya to lAbhanA badale nukasAna UbhuM thAya che. evuMja nizcaya-vyavahAra niyomAM samajavAnuM che. ekalA nizcayanuM pUMchaDuM pakaDanArane vyavahAranI vadhu agatya batAvatI rahe che. tema ekalA vyavahArIyA banI gayelAne nizcayanI agatya dekhADavAnI AvazyaktA rahe che. AnA badale jo uMdhuM karAya to uMTa vaidu thAya, ane emAM sAmAnA prANa jAya. jemake ekalA vyavahArIyAne vyavahAranI ja agatya batAvAya, to nizcayanuM lakSaja nahi kare. tethI ghAMcIno bela tyAMno ja tyAMja rahevAno. evI rIte je ekalA nizcaya nizcayanI raTaNa karato hoya, evI ke vyavahAra koI na Adarato hoya, ene jo vaLI nizcayanI agatya batAvAya eTale to e potAnI vastune vyAjabI mAnI zubha dharmavyavahAra kadI nahi AdaravAno; ane saMsArika pApa-vyavahAra choDavAno nahi. tethI marIne bicAro jema pApa vyavahArathI Aja sudhI bhavabhramaNa karato Avyo che, tema have paNa pApa vyavahArathI bhavabhramaNa karavAno. pra) - pahelAM pApavyavahAra to hato paNa nizcayanI sAdhanA nahotI; have to e che, to pachI kema bhavabhramaNa ? u0 - have paNa nizcayanI sAdhanA koNe sAbIta karI ? "basa, ApaNe to zuddha AtmasvarUpamAM ramatA rahevuM. eja ciMtavavuM." gati Adi parabhAvane AtmAnA gharanA mAnavA ja nahi. para dravyanI asara AtmA para mAnavI ja nahi. A zuM nizcayanI sAdhanA che ? zuM AvA DhoMga pUrve nahi karyA hoya ? to Aje e DhoMga nathI paNa sAcI sAdhanA che, enuM pratIka zuM? zuM pApavyavahAra karatAM karatAMya AtmAne vItarAgI bhAvamAM rAkhI zako cho ? ane ene nizcaya sAdhanA kaho cho ? vItarAgI bhAvavALAnI dazA samajo cho kharA? eTale vastusthiti e bane che ke nizcaya sAdhanA to hAthamAM che nahi ane pApa-vyavahAra pUrvavat cAlu hovAthI pApasthAnonI pariNati Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 cittamAM ramyA karatI hoya che, tethI bhavabhramaNa sivAya bIjuM zuM phaLa Ape ? kramamAM vyavahAra pahelo ane nizcaya pachI kema ? :- nizcayavyavahAranI sAdhanAmAM kyAM kone agatya ApavI, e jema jovuM jarUrI che, tema kaI kakSAmAM e be paikI kaI sAdhanA pahelI kAragata thaze e paNa lakSamAM levuM Avazyaka che. jemake, navA mANasane pahelAM tattva sAMbhaLavArUpI vyavahAramAM joDavo paDe che. e paNa ekabe, traNa divasa sAMbhaLavA chatAM ene tattva samajAya nahi, to vadhAre divaso sAMbhaLavAnuM kahevuM paDe che. A zuM che ? pahelAM vyavahAranI sAdhanA, ane pachI nizcayanI prApti. have dhAro ke A navA Agantukane pahelethI ja ema kahevAmAM Ave ke "zuM sAMbhaLavA Avyo che ? evA sAMbhaLavAnA vyavahAra to pUrve anaMtIvAra sAdhyA, paNa kAMI vaLyuM nahi. mATe mUkI de sAMbhaLavAno vyavahAra. nizcayane sAdha;' to zuM pariNAma Ave ? nizcayane je samajatoja nathI, nizcayanayathI padArthonuM svarUpa ane vyavasthA je jANato ja nathI e nizcayanI zI sAdhanA karaze ? tyAre e pUchaze ke "nizcaya zuM che ?' arthAt nizcayane jANavA mATe paNa ene sAMbhaLavAno vyavahAra pahelAM karavo paDaze. Ama vyavahAranI sAdhanA pahelI ane nizcayanI pachI, e krama bane che. vyavahArU dAkhalA :- tethIja samartha zAstrakAra tArkika ziromaNi pU. upA0 zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke "nizcayanaya pahele kahe, pIche ke vyavahAra; bhASAkrama jAne nahi jainamArgako sAra, -nizcayanI sAdhanA je pahelI kahe, ane vyavahAranI pachIthI kahe, ene bhASaNanoupadezano krama nathI AvaDato; ene jainaparibhASAnI ane jine kahelA mokSamArganA rahasyanI ja khabara nathI." AmAM eozrI zuM khoTuM kahe che ? Ane samajayA vinA ja eozrI para vyavahAramUDha Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96 tarIkeno AkSepa karavo e keTaluM dveSa ane ajJAnatAbharyuM che ? pahelAM vyavahAra sAdhanA, pachI nizcayanI prApti;~ enA to aneka dAkhalA che. cUlo saLagAvavAnA vyavahAra pachI rasoI zakya bane che. rasoInA vyavahAra pachI bhojana taiyAra thAya che. bhojana jamavAnA vyavahAra pachI tRpti thAya che. ema dhArmika kSetramAM tattva sAMbhaLavAnA vyavahAra pachI tattvabodha thAya che. jANelA tattvane khUba jacAvavAnA vyavahAra pachI tattvazraddhA-samakita thAya che. evA kSAyopazamika samakitanA bahu abhyAsa pachI kSAyika samakita pragaTa thAya che. evI ja rIte saMsAratyAgano vyavahAra ane cAritrAcArapAlanano vyavahAra karyA pachI yathAkhyAta cAritra ane vItarAgadazAno nizcaya prApta thAya che; paNa kAMI pahelethI vItarAgI yathAkhyAta cAritra prApta thatuM nathI. ethI paNa AgaLa TheTha mokSa sudhI juo to eja dekhAze ke vyavahAra pahelo, ane nizcaya pachI. zuladhyAnano vyavahAra AdaryA pachI ghAtIkarmanA kSaye kevaLajJAnIpaNAno nizcaya prApta thAya che. yogo rUMdhavAnA ane zailezIkaraNanA vyavahAra pachI nizcayamatanI ayogI avasthA prApta thAya che. tyAM paNa AtmA paranA bAkInA karmanA nAzano vyavahAra sAdhyA pachI nizcaya mokSasvarUpa maLe che. vyavahAranI sAdhanA vinA nizcayanI prApti kyAM zakya che ? ahIM pUcho ke, O : jo vyavahAra sAdhyAthI nizcaya prApta thato hoya to A jIve Aja sudhI vyavahAra to anaMtIvAra sAdhyA; to pachI nizcaya kema na maLyo ? u :- kAraNa e che ke e vyavahAra nizcayanA lakSyavALo vyavahAra nahoto. 'vyavahAra pahelo'- kahIne ame ema nathI kahetA ke game tevA vyavahArathI nizcayanI prApti thAya; paraMtu e kahIe chIe ke nizcayanA lakSyavALo vyavahAra nizcaya tarapha laI jAya. chatAM Ano artha eTaloja ke nizcayanuM lakSya (dhyeya) joIe, nahi ke Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 987 nizcayanI pahelethIja sAdhanA joIe. navAmatamAM A goTALo che ke nizcayanI sAdhanA ane nizcayanuM lakSya-A bene ekameka karI devAmAM Ave che; ane nizcayanI sAdhanAneja kartavya mAnavAmAM Ave che. tethI ja e ema samaje che ke 'pUrve nizcayanI sAdhanA nahotI, paNa vyavahArasAdhanA hatI tethI kyAMthI kalyANa thAya ?' kharI rIte 'pUrve nizcayanuM lakSya nahotuM, tethI kalyANa na thayuM. bAkI kalyANa to tevA lakSya sAthe karelI vyavahAranI sAdhanAthI nizcayanI sAdhanAmAM pahoMcAya tyAre nizcayanayanA guNa ane unnati pAmIne thaze,'- A vastusthiti samajI rAkhavI joIe. nizcayamArganI dhUnamAM vyavahAramArga eTale kriyAmArgane mokSopayogI na mAne eNe jaina tattvane kyAM pUrNatayA mAnyuM ? e nahi to samakita kyAMthI rahe ? tethIja vyavahAra sUtranA bhASyamAM vyavahAralopaka arthAta kriyAmArganA lopakane mithyAdaSTi kahyo che te ThIkaja che. ahIM e bacAva karaze ke pra0 :- ame zuddha vyavahArane to upayogI mAnIe chIe. vyavahArAbhAsane kAraNabhUta nathI mAnatA. pachI ame vyavahArane kyAM lopyo ? u0 :~ paNa A bacAva khoTo che. kemake (1) to pachI nizcaya sadbhUta (pAramArthika) ane vyavahAra asadbhUta (aupacArika) ema kema kaho cho ? (2) bIjuM, e tamAro zuddha vyavahAra nizcayanI pahelA sAdhavAno ke pachI ? 'pachI' kaho to vyavahAra nakAmo Tharaze. kemake nizcayamArga prApta thayA pachI vyavahAranI zI jarUra che ? ane 'pahelA' kaho to to 'vyavahAra pahelo ane nizcaya pachI'-eja pAchuM AvIne UbhuM rahyuM! (3) trIjI vAta, e tamAro zuddha vyavahAra eTale ke aMtarAtmAnI aMdara cAlato vyavahAra zuM bAhya vyavahAra vinA zakya che ? zuM nizcaya Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 cAritra pamADanArI AMtarika rAga-dveSAdinAzaka zubha bhAvanAono vyavahAra keLavavA bAhya nirgandha-vyavahAranI jarUra nathI paDatI ? e bAhya vyavahAra zuM AMtarika zubha vyavahAranI preraka nathI banatI ? bAhya vyavahAranA abhyAsathI AMtarika vyavahAra ane nizcaya banavAnA dAkhalA :- jagatamAM badhe dekhAya che ke bAhya vyavahAranA khUba abhyAsathI AMtarika vyavahAra keLavAya che; ane e pachI nizcaya vastu prApta thAya che. chokarA pAse kamane paNa nizALe vAraMvAra javAno bAhya vyavahAra AcarAvAya che. te pachI ene aMtaramAM bhaNavA aMgenA vyavahAra jAge che; ane vidyAnI laganI lAge che. te pachI vidyA magajamAM ramavA mAMDe che. navA kArIgarane bhUlabharyA keTalAya bAhya abhyAsa thayA pachI AMtarika vyavasthita kaLA prApta thAya che. mitro pahelA bAhyathI sArI rIte paraspara maLavA satkAravAnuM ane sukhaduHkhamAM bhAga pADavAnuM kare che, tyAre AMtarika mitratAno vyavahAra bane che. pachI sAco mitratAno saMbaMdha hradayamAM jAmIne sthira bane che. basa, A rIte malina Azaya vinA karelA bAhya zubha vyavahArono abhyAsa vadhavAthI AMtarika zuddha vyavahAra prApta thAya che. enA abhyAsathI zuddha nizcayanayanI vastu prApta thAya che. mAtra emAM dhyeya zuddha joIe. dhyeyazuddhi mATe taddana navA Agantukane paNa manamAM eTaluM hoya ke A kaMIka lAbhanI vAta kare che, lAva sAMbhaLavA de; ane saMbhaLAvanAra hoziyArIthI e ajJAna zrotAnA manamAM AtmA ane AtmahitanI vAta saraLatAthI samajAvI devAnuM kare, to te zravaNano vyavahAra zrotAne lAbhadAyI thAya che, evo anubhava ghaNo maLe che. khuda nUtana matavALAnA AzramamAM mAtra kautukathI gayelA keTalAko paNa tyAMnA bhASaNone sAMbhaLavAnA bAhya vyavahAramAM paDyA to aMtaramAM saLavaLATa thayo. e tarapha mana pIgaLyA; ane zraddhA tyAMnI thaI. A sUcave che ke bAhya vyavahAranI asa2 moTI thAya che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - 99 e samajIne to tyAM Aja sudhI vyavasthita kAryakrama sAthe bhASaNo, vArtAlApo, ane pustakonA prakAzanarUpI dhUma bAhya vyavahAra cAlyA kare che. ethI banyuM evuM ke je je vyavahAra e calAve che tenI tenI to AMtarika asara thAya che; ane je tapa-tyAga-sAmAyikAdino vyavahAra mUkAvI dIdho, enI asara dilamAM nathI dekhAtI. arthAta bAhyathI upavAsa vagere tapa nathI, to aMtarathI AhAra pratye aMze paNa anAsaMga-bhAva nathI. bahArathI vigaIo vagereno tyAga nathI, to aMdarakhAne rasathI aLagApaNuM nathI. anAdinA kusaMskAra sAme yuddha karavA vyavahAra : pra0 - to zuM badhA bAhya tyAgI tapasvI aMtarathI alipta anAsakta bane che ? u0:- je tevI dhagazavALA hoya te jarUrI bane che. sarvathA nahi toya aMze paNa anAsakta avazya bane che; paNa te ThIka ThIka abhyAsa pachI. kemake emAM aMtaramAM malina vRttio ane kuvAsanAo sAthe lAMbI laDAI karavI paDe che. paNa dhyAnamAM rAkho ke laDAI karavAno avakAza bAhyathI paNa tyAga tapa karanArAne che; paNa nahi ke mAtra bhedajJAna ane bhAvazuddhinA DhoMga AcarI evA zubha vyavahAra choDIne rasakasa ane icchAnusAra khAnAra-bhogavanArAne. tyAre anAdinI malina vRttio ema kAMI maTe ema nathI. divaso, mahinA, ane varaso sudhI evo kaDaka abhyAsa rahe, ke bahArathI saheja daSTi mAtra paNa parastrI tarapha na jAya, to aMtaranA malina saMskArono parAjaya ane susaMskArono janma thAya che. zubha vyavahAra na Acare paNa enA badale azubha vyavahAra cAlu rAkhe, jyAM tyAM strIo sAme najaro nAkhyA kare, ekAMtamAM maLyA kare, vAto karyA kare, sinemAcitro joyA kare to aMtaramAM pavitratAnA zA saMskAra paDe ? alabata evuM bane che ke Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) AhAra, rasa, viSayo, parigraha, kaSAya, nokapAyo vagerenA kusaMskAro pUrva bhavethI gADha banIne AvyA hoya to ene toDavA mATe ahIM ghaNA ghaNA joradAra ane lAMbA bAhya zubha vyavahAranA abhyAsa karavA paDe che; ane e kusaMskAro sAme baLavAna mane lAMbI laDAI karavI paDe che. tyAre e nabaLA paDe che. viveka keLavIne bAhyathI kSamAsahiSNutAno vyavahAra bahu sevAya, to aMtaramAM aMze paNa sAco kSamAbhAva pragaTe che. paraMtu enA badale bAhyathI dhamadhamATa, asahiSNutA ane taDukavAnuM cAlu rAkhe to koI di' aMtaramAM kSamAno bhAva nahi pragaTe. ema bAhyathI ropha ghamaMDanI pravRttio cAlu rAkhI to samajI rAkhavAnuM ke aMtaramAM namratAno bhAva, mRdutAno bhAva jAgavAno nathI. evuMja bAhyathI bajAromAM javuM, vepAro karavA, dhaMdhAdhApA karavA, enA samAcAro rAta-di' sAMbhaLyA karavA, enI vAcocIto aharniza karyA karavI, vagere lobhanI bAhya pravRtti jo cAlu rAkhI to aMtaramAMthI lobha khasavAno nahi. bAhya sArA-narasA vyavahAranI aMtaramAM sArI-narasI asara paDe che. mATeja Aje bhale aMtaramAM khoTA vicAra AvyA hoya paNa je zuddha buddhithI bAhya sArA vyavahAra sArI kriyAmAM racyo macyo rahe che, e to sArI pragatinA mArgeja prayANa karI rahyo che. eNe jarAya DaravAnuM nathI, adhIrA thavAnuM nathI, buddhithI karelo zubha vyavahAra nakAmo jato nathI. aMtaramAM koIne koI chUpI sArI asara kare ja che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra pravacanasArAdi graMthomAM vyavahAranuM samarthana have e juo ke je samayasAra, pravacanasAra ane niyamasAranA digaMbarI graMtho para mukhya AdhAra rAkhIne navo mata zarU thaine cAlI rahyo che, e graMtho paNa bAhya vyavahAranuM kevuM suMdara samarthana kare che, ane kevI upayogItA batAve che! (1) samayasAra pustakanA prAraMbhamAM lakhe che ke 'sImaMdhara mukhathI phUlaDAM khare; enI kuMdakuMda guMthe mALa re, jinajInI vANI bhalI.' zrI sImaMdhara bhagavAnanA mukhamAMthI dravyazrutanA vacanarUpI phUlo nIkaLe che ane kuMdakuMdAcArya ene samayasAra nAmanA graMtharUpI mALAmAM guMthI le che. arthAt prabhunI vANI sAMbhaLI ane enA AdhAre samayasAra graMtha banAvyo. A badhuM zuM che? vyavahAra ke nizcaya ? bhagavAne bolavuM, kuMdakuMdAcArye sAMbhaLavuM, pachI graMtha racavo ane nizcayavAdIe uparathI enA guNagIta, enI prazaMsA karavI e cokhkho vyavahAra che. (2) vaLI navA matavALA AgaLa lakhe che ke dareka gAthA mahAmuninA Atma-anubhavamAMthI nIkaLelI che...' kevuMka pratipAdana ! nizcayamAMthI vyavahAra ! kemake AtmAno anubhava e nizcaya che; ne gAthA eTale ke zabdabhaNana e vyavahAra che. mahAmunine nizcaye pahoMcyA pachI paNa vyavahAra AdaravAnI jarUra paDI; chatAM e vyavahAramUDha nahi ane ahIM gaNadhara bhagavAnane vyavahA2mUDha kahI nizcaya tarapha pahoMcavA mATe vyavahAranI manAi karavAmAM Ave che !!! che ajJAnadazAnI hada ? alyA bhAi ! eTaluM to samaja ke mahAmunie je AtmAnubhavamAMthI gAthA kADhI e zA mATe ? bALa jIvone Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - -- - - - -- -- 102 saMbhaLAvavA ja mATe ne ? saMbhaLAvIne evA AtmaanubhavamAM pahoMcADavA mATe ne ? to jIvo pAse e sAMbhaLavAno vyavahAra AdarAvavA to munie gAthA bhaNavArUpa vyavahAra Adaryo; ane tuM vyavahAra anupAdeya kahe che, nakAmo kahe che; e keTaluM yuktiyukta che ? vaLI lakhe che, "Atmadravya apramatta nathI, pramatta nathI; - e be avasthAno niSedha karato huM eka jANanAra akhaMDa chuM e mArI vartamAna dazAthI kahuM chuM - A mahAmuninuM kathana che." AmAM huM eTale koNa ? jo AtmA kaho, to AtmA niSedha karavA jAya te vakhate e pramatta ke apramatta ? tema "niSedha karavo", "kahevuM' - e vyavahAra nahi to bIjuM zuM ? vaLI maMgaLAcaraNamAM 'dravyazrata vacanarUpa che. vacano dvArA AtmAne batAve che. ahIM paNa vacanarUpa vyavahAranI jarUrIyAta svIkArI. (3) samayasAranI prastAvanAmAM lakhe che "A anuvAda bhavya jIvone jinadeve prarUpelo AtmazAMtino yathArtha mArga batAvo. e mArI aMtaranI bhAvanA che. anuvAda lakhavo e vyavahAra mArga che. ene AdaravAnuM kare che e enI upayogitA sUcave che. jinadeve prarUpelA mArganI prarUpaNA e vyavahAra che jene prabhue jIvonI AtmazAMtinA uddezathI Adaryo; eya vyavahAranI sArthakatA. anuvAda kanI potAnI aMtaraMbhAvanA A che ke "A anuvAda yathArtha mArga batAvo." yathArtha mArga nizcaya mArgane kahe che, "tenuM bhAna anuvAda vAMcananA vyavahArathI thAo' - evI abhilASA seve che. e zuM ? e vyavahAranA AdhAre ja jIvo nizcaye pahoMcaze, evI manamAM khAtarI ! "badhA kAMI zrI sImaMdhara bhagavAna pAse jaI nahi Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 zake. tema badhAne mULa samayasArathI samaja nahi paDe; mATe anuvAda. anuvAda vAMcavAthI AtmazAMtino mArga jANaze.' vyavahAranI kevIka AvazyakatA mAnI ! chatAM e badhA vyavahAramUDha nahi ! ane zrI sudharmA gaNadharasvAmI vagerene vyavahAramUDhatAnI gALa de che ! (4) samayasAranI 12mI gAthA A pramANe che 'suddho suddhAdeso NAyavvo paramabhAvadarisIhiM / vavahAradesidA puNa je du aparame ThidA bhAve // ' emAM Ano artha A pramANe Apyo che je zudghanaya sudhI pahoMcI zraddhAvAna ane pUrNa jJAna - cAritravAna thai gayA temane zuddhano upadeza karanAra zudghanaya jANavA yogya che. vaLI je jIvo aparamabhAve arthAt zraddhA tathA jJAna-cAritranA pUrNa bhAvane nathI pahoMcI zakyA, sAdhaka avasthAmAM ja sthita che teo vyavahAra dvArA upadeza karavo yogya che.' ahIM juo ke jIvonA be bheda batAvyA; eka paramabhAve pahoMcelA ane bIjA aparamabhAve rahelA. mATe ja (1) 52mabhAve pahoMcelA te zuddhanayanizcayanayanA upadezane yogya ane (2) nahi pahoMcelA te vyavahAranayA upadezane yogya, ema be prakAranA jIva thayA. paramabhAva sudhI pahoMcelA tarIke pUrNa zraddhA-jJAna-cAritravALAne gaNyA. have hAla navA matavALAnA maThamAM badhA ja paramabhAvanI sthitie pahoMcyA lAge che ! tethI ja nizcayanayanuM AlaMbana dharatA haze ne ? eka bAju e mAtra nizcayanayano upadeza grahaNa kare che ane bIjI bAju pUrNa jJAna-cAritranA ThekANAM nathI; to pachI e liMga ke bIjuM kAMi ? samayasAranI A gAthAmAM to spaSTa kahyuM ke zraddhAdi pUrNabhAvane na pahoMce tyAM sudhI vyavahAranayano ja upadeza grahaNa karavo joie, e ja upadeza - - Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104 mujaba AcaraNa amala karavo joie. vaLI e paNa kahyuM ke hajI je jIvo pUrNabhAvamAM nathI pahoMcI zakyA te sAdhaka avasthAmAM ja rahelA che; te vyavahArathI upadezAvA yogya che. arthAt sAdhaka AtmAne amala mATe vyavahArano ja mArga hitakArI che; tyAre pUrNabhAva-paramabhAva pAmelA siddha jIvone amala mATe nizcayamArga yogya che. have AgaLa juo ke A gAthAnI saMskRta TIkAmAM kevI suMdara rIte AnuM samarthana karyuM che. AnI TIkAnA bhASAMtaramAM Ama lakhyuM che - "je puruSo aneka pAkonI paraMparAthI pacyamAna azuddha suvarNa samAna je anukUSTa madhyamabhAva, tene anubhave che temane chellA pAkathI UtarelA zuddha suvarNa samAna utkRSTabhAvano anubhava nathI hoto; tethI jeNe judA judA aneka bhAvo dekhADyA che evo vyavahAranaya jANelo te kALe prayojanavAna che. e rIte potapotAnA samayamAM baMne nayo kAryakArI che. kAraNa ke tIrtha ane tIrthanA phaLanI evI ja vyavasthiti che navuM nimiyaM parvada tA. mA... vyavahAra ane nizcaya e baMne nayone na choDo... - tyAM ja AnA upara bhAvArtha A mujaba lakhyo che - lokamAM sonAnA sola vAla prasiddha che... chellA tApathI Utare tyAre soLavaluM zuddha suvarNa kahevAya che. je jIvone soLavalA sonAnuM jJAna ane zraddhAnanI prApti thaI, temane have) paMdaravalA sudhInuM kAMI prayojanavAna nathI. paNa jemane te prApti nathI thaI temane tyAM sudhI paMdaravalA sudhInuM paNa prayojanavAna che. evI rIte jyAM sudhI zuddha bhAvanI prApti nathI thaI tyAM sudhI jeTaluM azuddhanayanuM kathana che teTaluM yathApadavI prayojanavALuM che... tyAM sudhI jinavacanonuM sAMbhaLavuM, jina-gurunI bhakti, jinabiMba darzana, ItyAdi vyavahAramArgamAM pravRtta thavuM prayojanavAna che. jemane zraddhAna-jJAna Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to thayAM che; paNa sAkSAt prApti nathI thaI temane pUrvakathita kArya, paradravyanuM AlaMbana choDavArUpI aNuvrata-mahAvratanuM grahaNa, samitiguNi, zAstrono abhyAsa karavo, vagere vyavahAramArgamAM pravartavuM. pravartAvavuM evo vyavahAranayano upadeza aMgIkAra karavo prayojanavAna che. vyavahAranayane asatyArtha kahevAmAM Ave che, paNa jo koI asatyArtha jANI choDI de, to zubhopayogarUpa vyavahAra choDe, ane zuddhopayoganI sAkSAta prApti to thaI nathI, to tethI ulaTo azubhapayogamAM AvI bhraSTa thaI game tema svecchArUpe pravarte to naraka nigodane prApta thaI saMsAramAM ja bhramaNa kare. mATe zuddhanayano viSaya je sAkSAta zuddha AtmA, tenI prApti na thAya tyAM sudhI vyavahAra paNa prayojanavAna che. evo svAduvAda matamAM zrI guruono upadeza che." ahIM soLa soLa vAla zuddha sonuM, ane azuddha sonuM, A benA suMdara dRSTAMtathI nizcaya-vyavahAranI yojanA pharI batAvI. yojanA keTalI sarasa ! soLe vAla zuddha sonAne, have paMdara vAla jeTalI zuddhi sudhInA sonA para karavA yogya, zodhanakriyAnI jarUra nathI. paNa je sonuM TheTha poNIsoLa AnI zuddhatA sudhI AvyuM hoya temAMya hajI azuddhi che. to e bAkI rahelI azuddhi TALavA mATe zodhana-kriyAnI jarUra che. (kriyA e vyavahAra che.) e ja pramANe AtmAne jyAM sudhI sarvathA zuddha bhAvanI prApti nathI thaI ane azuddha bhAva Ubho che, tyAM sudhI azuddha nayanA upadezAnusAra pravartavuM ja paDaze e upadeza jinavacanazravaNa, jinabiMbadarzana, devaguru bhakti, vratagrahaNa, samiti-svAdhyAyAdi AcAra, vagere vyavahAra-mArgano rahevAno; tethI e mArga AdaravAnI jarUra raheze ja. ahIM prazna sarasa karyo ke "vyavahAranaya to asatyArtha che ne ?' temaja eno uttara Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 paNa suMdara dIdho ke zuddhopayoganI kakSA sudhI arthAt rAga-dveSa rahita jJAnopayoga sudhI na pahoMcelo sAdhaka jo zubha upayogane vyavahAramArgarUpa eTale asatyArtha mAnI choDI de ke na svIkAre, to mana navaruM to rahevAnuM nahIM, tethI azubha upayogamAM paDI svecchA-vartana karAvavAnuM; ane jIva pariNAme saMsAramAM bhaTakI maravAno. tethI niSkarSa kADhI Apyo ke zuddhanayanA viSayabhUta zuddha AtmAnI prApti na thAya tyAM sudhI vyavahAramArga prayojanavAna che; vyavahAramArganuM prayojana saratuM hovAthI e avazya AdaraNIya che. pra- to samayasArAdi graMthamAM ahIM vyavahAramArga para ATalo bhAra mUkIne pachI pAchaLathI kema vyavahAranuM khaMDana karI nizcaya prarUpyo ? u0 - vyavahAranuM khaMDana eTalA mATe, ke nizcayanuM cokkasa svarUpa barAbara samajAya. tema, nizcayanI prarUpaNAno hetu e, ke sarvathA zuddhabhAvane pAmelAnI dazA kevI hoya te darzAvavu. azuddhabhAvamAM rahelAne zo zo vyavahAra kevI kevI rIte AdaravAno tenuM vistRta varNana anya graMthomAM hovAthI ahIM ene na caryo; paNa enI AvazyakatA khAsa batAvI. nizcayanuM svarUpa bIje ochuM hovAthI ahIM vistArathI cacyuM kharuM, paraMtu nizcayanA adhikArI to zuddhabhAvane pAmelAne gaNyA. ATalo spaSTa viveka na samajI azuddhabhAvamAM sabaDatA navA mata kADhanArA ane emanA anuyAyIo vyavahArano lopa karavAmAM bAlizatA karI rahyA che. (5) samayasAra gAthA 46nA vivecanamAM lakhyuM che ke adhyavasAnAdi (vicAraNA vagere) bhAvo jIva che evuM je bhagavAna sarvazadevoe kahyuM che, te vyavahAranayane darzAvyo che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 dharmatIrthanI pravRtti karavA mATe vyavahAranaya darzAvavo nyAyasaMgata ja che, paraMtu je vyavahAra na darzAvavAmAM Ave to (1) paramArthathI zarIrathI jIva bhinna darzAvavAmAM Avato hovAthI jema bhasmane masaLI nAkhavAmAM hiMsAno abhAva che, tema trasa sthAvara jIvonuM niHzaMkapaNe mardana karavAmAM paNa hiMsAno abhAva Tharaze ! tethI baMdhano ja abhAva Tharaze ! vaLI, (2) paramArthathI rAga-dveSa-mohathI jIva bhinna darzAvavAmAM Avato hovAthI, "rAgI, dveSI, mohI jIva karmathI baMdhAya che tene choDAvavo" - evA mokSanA upAyanA grahaNano abhAva thaze, ane tethI mokSano ja abhAva thaze ! Ama je vyavahAranaya na darzAvAya to baMdha-mokSano abhAva Thare che. paramArthathI je saMsAra-mokSa baMneno abhAva kahyo che, te ja ekAMte Tharaze. paraMtu AvuM ekAMtarUpa vastunuM svarUpa nathI; (tema evI ekAMtarUpa): avastunuM zraddhAna-jJAna-AcaraNa avasturUpa ja che. mATe vyavahAranayano upadeza nyAya prApta che." (6) AmAM paNa juo ke vyavahAranuM kevuM suMdara samarthana karyuM ! nizcayanaye to jIva ane zarIra, be taddana nirALA che; tathA jIva arUpI-acchedya che, tyAre zarIrarUpIne chedya che. eTale jIvaMta zarIrane kApI nAkhanAro hiMsaka nahi gaNAya; kema ke zarIra to jIvathI taddana juduM ane jaDa che. jema bhasma jaDa hovAthI ene masaLI nAkhavAmAM hiMsA nathI gaNAtI, tema zarIrane kacarI nAkhavAmAM hiMsA nahi gaNAya. vyavahAranayathI jIvatuM zarIra AtmAthI taddana juduM nathI. tema AtmAne zarIra paranA AghAtathI AghAta thavAnuM vyavahAranaya mAne che; mATe e to viveka karI zakaze ke zarIrane kacaravAmAM AtmA kacarAto Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 108 hovAthI hiMsA che, paNa bhasmamAM tevuM nathI. nizcayavAdI Avo viveka kyAMthI karI zakaze ? tethI ene to hiMsAnI niMdA, hiMsakane sajA, hiMsAnI tyAjayatA vagere nakAmuM Tharaze, banAvaTI Tharaze. kahone ke dAnAdi ke kSamAdi badhA dharmonuM AcaraNa nizcayamate anAvazyaka che. mATe ja vyavahAra sAco che, avazya AdaraNIya che, anullaMghanIya che. (7) bIjI paNa sarasa dalIla vyavahAra sthApana mATe ApI. nizcayamate zarIranI jema rAga-dveSAdi doSo paNa AtmAthI taddana judA che. AtmA ethI baMdhAyela nathI. AtmA to svarUpe vItarAga, vItaSa che. pachI AtmAne rAga-dveSamohanA doSothI choDAvavAnI vastuja nathI UbhI rahetI, to e mATe mokSamArganI sAdhanAnIya jarUra kyAM rahI ? jo e nahi to pachI AtmAne mokSa pAmavAnI vAta kyAM rahevAnI ? ahIM vyavahAravAdI to kahI zake che ke AtmA saMsArAvasthAmAM rAgI che, dveSI che; ane e rAgadveSathI kathaMcit abhinna paNa che, tethI e dazA miTAvavA mokSanA upAyo sevavA jarUrI che. e sevyAthI rAgadveSAdi naSTa thaye mokSa paNa thaze. (8) vyavahArane asatya mAnavAmAM trIjI vAta e kahI ke kevaLa nizcayane satyArtha gaNatAM nizcayanayathI to AtmA sadA zuddha ane kartavyahIna che, tethI karmabaMdha zuM ke karmakSaya zuM? saMsAra zuM ke mokSa zuM ? - badhuM ja kalpita ane avastu Tharaze. pachI evI avastunI zraddhA-jJAnAdi paNa avastu Tharaze. kiMtu vastunuM AvuM ekAMta svarUpa hoya nahi. tethI vyavahAranA abhiprAya pramANa gaNavA ja paDe, AdaraNIya karavA ja paDe. (9) cothI yukti e Ape che ke vyavahArane kevaLa abhUtArtha kahevAmAM vedAntamatAnuyAyI banavuM paDaze. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 109 samayasAramAM gAthA 14nI TIkAnA A kathanathI samajI levuM ke "vyavahAranayane abhUtArtha kahyo che tethI te sarvathA asatyArtha ja che' ema mAnavAthI vedAMtamatavALA jeo ("brahma satya, jaganmithyA'-ema kahI) saMsArane avastu mAne che, temano sarvathA ekAMta pakSa AvI jaze. e rIte e zuddhanayanuM AlaMbana paNa vedAntIonI jema mithyAdaSTipaNuM lAvaze. mATe sarva nayonA kathaMcita rIte satyArthapaNAnuM avalaMbana karavAthI samyagdaSTipaNuM che. bAkI to Adhunika nizcayavAdI navA matavAdIo vedAntInA sagA bhAI banavAnI ApattimAM che. jo ke khUbI pAchI e che ke amalamAM pAkA vyavahArI che. potAnA mAnelA jarUrI sAdhanono vyavahAra rAcImAcIne pUrajozamAM kare che. mAtra emane tyAga-tapasyA-vrata vagereno kaSTamaya vyavahAra pratye ja suga che ! che koI siddhAMta mAnyatAno DhaMga ? ke AcAra maryAdAno DhaMga ? hajI navI yukti juo. (10) samayasAranI gAthA 26mImAM prazna karyo ke AtmA zarIra nathI', to tIrthakara ane AcAryanI stuti khoTI nahi Thare ? pachI gAthA 27mImAM eno uttara karatAM kahyuM ke vyavahAranaya AtmA-deha eka kahe che, te hisAbe stuti vyAjabI che. kuMdakuMdAcArya jevAe paNa tIrthaMkarAdinI stuti karI che, te tIrthaMkaradevanA kevaLa AtmAne nahi paNa zarIra sahita AtmAne manamAM rAkhIne karAya che. e vyavahArane samayasAranI A gAthA prAmANika TharAve che. eTaluM ja nahi, paNa enuM samarthana karatAM AgaLa gAthA 28mImAM kahe che ke, (samaya) gA) 28) "suvarNamAM cAMdI bhaLI javAthI "zveta suvarNa vyavahAra thAya che, te vyavahAranayathI. evI rIte tIrthakaranA zarIranI stuti te tIrthaMkaranI stuti vyavahArathI AcArya kahe che. ahIM koI prazna kare ke, Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra0 - vyavahArane to tame abhUtArtha kaho cho. to vyavahAranA Azraye (karAtI) jaDanI stutinuM zuM phaLa ? 110 u0 - eno uttara e che ke vyavahAranaya sarvathA asatyArtha nathI, kintu nizcayanI apekSAe asatyArtha che. chadmasthane parano AtmA dekhAto nathI, zarIra dekhAya che. tenI zAMtarUpa mudrA dekhI potAne paNa zAMtabhAva thAya che. Avo upakAra jANI zarIranA Azraye paNa stuti kare che tathA (prabhunI) zAMtamudrA dekhI aMtaraMgamAM vItarAgabhAvano nizcaya thAya che, e paNa upakAra che. kaho, A emanA mahApramANa mAnelA samayasAramAM ja vyavahAranuM keTaluM sacoTa samarthana che ! kadAca e kahe ke - pra0 paNa samayasAramAM AgaLa upara vyavahAranuM bhAre khaMDana karyuM che tenuM kema ? - u0 eno uttara sIdho che. pUrve gAthA bAramAM ja graMthakAre sUcavI dIdhuM che ke je AtmA zudghanayanI bhUmikA sudhI nathI pahoMcyA tenA mATe vyavahAramArga zreyaskara che; ane je tyAM pahoMcelA che tene zudghanayano upadeza lAbhakArI che. eTale graMthanA pAchaLanA bhAgamAM Apela vyavahAranuM khaMDana mAtra zuddhanayanI dRSTie che, paNa azuddhanayanI dRSTie niha, arthAt sAdhaka avasthAmAM rahelA jIvone nirupayogI hovAnI dRSTie nahi. e jIvone to vyavahAramArga khAsa upayogI che ja. prastutamAM tIrthaMkaradevanI stuti karavAnA vyavahArane vyAjabI TharAvyo. vyavahArane apekSAe satyArtha kahyo, eTale ke vyavahAranaya asatyArthanI jema satyArtha paNa che ema kahyuM, eka bAju vyavahAropayogItA ane vyavahA2satyatAnuM AvuM dIvA jevuM pratipAdana ane bIjI bAju pU. yazovijayajI mahArAjane Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- - - - - * - 111 vyavahAramUDha kahevAnI dhRSTatA e kevI potAnA dilamAM asUyA ane dveSapUrNatA sUcavI rahI che ! zuM sAcA mahApuruSane vyavahAramUDha kahenAra navInapaMtha (kADhanAra) pote bhArobhAra mUDha nathI ? (11) vaLI e juo ke stutinA be prayojanamAM eka te vItarAganI zAMtamudrA dekhI zAMtabhAva thAya che, ema kahI prabhunI zAMtamudrAnA darzananA vyavahAra darzanakartAne zAMtabhAva thavAmAM upayogI gaNyo. keTalI badhI spaSTa vyavahAranI AvazyakatA ! teya pAchI kuMdakuMdAcArya jevA ne ! vyavahAra jarUrI na hoya, kAmano na hoya to stuti ke darzananI pravRtti zI ? ane enuM samarthana zuM ? ahIM to samayasAramAM ja pravRtti ane samarthana baMne hovAthI vyavahAranI upayogItA ja sUcavI che. have jo tema chatAM e kuMdakuMdAcArya vyavahAramUDha nahi to pachI pU. yazovijayajI mahArAja vagerene zI rIte vyavahAramUDha nyAyI rIte kahI zakAya ? hA, unmatta bakavATathI ema kahe e judI vastu che. (12) vaLI juo ke bIjI paNa sarasa yukti ApI. zAMtamudrA e prabhunI vItarAgatAnuM anumAna karAve che e paNa upakAra che - Ama kahIne stuti-darzananA vyavahArane lAbhadAyI gaNyo. kema ke darzana zAMta mudrAvALAnA karAya che, tethI darzana karanAranA dilamAM devanI vItarAgatAno nirNaya thAya che; tethI vItarAga banavAnI preraNA maLe che. A badhuM nizcayathI nahi ghaTe, vyavahArathI ja saMgata thaze. ema vyavahArane upakArI banAvanAra kuMdakuMdAcArya vyavahAramUDha nahi ane zrI yazovijayajI ma0 ne vyavahAramUDha kahevA che ! kevI ghelachA ! hajI AgaLa emanA ja taraphathI vyavahAranuM samarthana juo. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 re (13) samayasAra gAthA 88mAM kahyuM che ke pudgalanA vikAra mithyAtva, yoga, avirati ajJAna che. jIvanA pariNAma upayoga, avirati, ajJAna, mithyAtva che. gAthA 89mAM prazna karyo ke zuddha caitanyane mithyAtvAdi zAthI? uttaramAM kahyuM ke 3vasomAsa tiuiTpariNAma mohaguttarasa arthAtu vyavahArathI anya vastubhUta mohano saMyoga hovAthI AtmAmAM traNa vikAra (avirati-ajJAnamithyAtvanA che.) kaho A kahenAramAM vyavahAramUDhatA nahi ane pU. yazovijayajI mahArAjamAM vyavahAramUDhatA kahe, zuM e TheSa nathI? vyavahAranayathI mAnelI A Atmasthiti satu che, kAlpanika nathI. tethI ja (1) e vastusat azuddha sthitine TALavA mATe mokSamArganI hayAtI che; (2) e sthiti upara saMsArI ane e sthiti vinAnA e mukta ema be bheda paDe che. (3) e azuddha sthitinA hisAbe ja jIvone vividha prakAranA devapaNuMmAnavapaNuM, zAtA-azAtA, yaza-apayaza, vagerenA vAstavika anubhava thAya che. jaDane emAMno zo anubhava ? koija nahi. tema zuddha jIvane evo kyAM anubhava ? jarAya nahi. mATe jIvanI vyavahArasiddha evI azuddha sthiti vastusat che; svamasRSTi nathI. (14) vyavahAra samarthananI 14mI yukti : kAzmaNa dravyathI jIva mithyAtvI - samayasAra gAthA 135mAM lakhe che ke "kArmaNavargaNAgata dravya kharekhara (khalu) jIva sAthe jyAre baMdhAya che, tyAre jIva mithyAtvAdino hetu thAya che. vyavahArano A kevo cakacakato prabhAva batAvyo ? zuM kahyuM ? "kharekhara jayAre baMdhAya che' - baMdha kharekhara eTale baMdha mAtra sahAvasthAnarUpa nahi, ke be AMgaLInA saMyoga jevo mAtra saMyoga nahi, paNa Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 kArmaNavargaNAnA pradeza ane jIvanA pradezano anyonyAnuvedharUpa (khIranIra jevo loha-agni jevo) ekameka saMbaMdha vastugatyA thAya che; tyAre jIva mithyAtvAdibhAvono hetu bane che. A badhI paristhitino khulAso karI zakavAmAM nizcayanaya kyAM Ubho rahI zakavAno ? e to vyavahAranaya ja suyogya saMgati karI zake che. samayasAramAM Avo Avo vyavahAra che e emane mAnya che ane pU. sudharmA gaNadhara mahArAja je kalyANakArI ane vastusat vyavahAranuM samarthana kare che, emanI ane te vyavahAranI sAme ghUrakIyA karavA che !, e kevI uMdhAi gaNAya? athaLA samayasAramAM AvA aneka prakAre vyavahAranuM samarthana karyuM che te gAvuM nathI, paNa nizcayano ja pakSa tANI chUpAvavuM che, e kevI corI ? agara to vyavahArane nIMdavo che e khuda samayasArano ja ke emanA kartAno kevo bhayaMkara droha ? (15) samayasAra gAthA 42mAM kahyuM ke 'je pudgalakarmathI jIvane baddha spaSTa kahe che te vyavahArapakSa che. je abadvatkRSTa kahe che te nizcayapakSa che...' baMnene atikrAnta samayasAra che. kema ke 'pakSa' mUkI devAthI ja vItarAgabhAva Ave.' AmAM paheluM e juo ke 'samayasAra' eTale ke Agama rahasyane A baMne pakSathI para kahyuM. hetu e Apyo ke 'Agama rahasyamAM to vItarAga thavAnI vAta Ave ane te vItarAgabhAva lAvavA mATe koipaNa prakArano pakSapAta choDI devo paDe.' zuM samajyA AmAM ? jema vyavahArapakSathI vItarAga na thavAya tema nizcayapakSa rAkhavAthI paNa vItarAga na thavAya. eTale navo mata kADhanArA je nizcayapakSanuM tANe che te AnA hisAbe keTaluM vyAjabI che ? tyAre have prazna rahe ke, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 pra0 - to vItarAgabhAva kevI rIte Ave ? u0 - uttara e che ke kakSA mujabanI sAdhanAthI Ave. nIcenI bhUmikAne azuddhanayano upadeza pharamAve che te sAdhanA ane ucca kakSAe pahoMcelAne zuddha nayanI dezanAnusAra sAdhanAe vItarAgabhAva maLe. ahIM baddhaspaSTanI je vAta karI, temAM paNa karma to enA e ja che; paraMtu kyAreka baddha, kyAreka spaSTa, kyAreka nikAcita, ema je bane che te zAnA upara ? kahevuM ja joize ke jIvanI sAthe vividha saMbaMdhanA yoge baddhatA-spaSTatAdi che. A mATe vyavahAra vinA kyAM cAlavAnuM che ? chatAM mahApuruSane vyavahAramUDhatAnI gALa devI che ? (16) samayasAra gAthA 149mImAM vivecana kare che ke "ajJAnI jIva karmaprakRtine (puNyane) sArI samajIne tenI sAthe rAga ane saMsargamAM paDe che, tethI karmabaMdhamAM paDI parAdhIna thaI saMsAranA duHkha bhogave che. A kathanamAM paNa juo ke vyavahAranuM kevuM sacoTa samarthana karyuM ! zuddhanaya-nizcayanayathI to jIva zuddha ane jJAnI che, pachI ajJAnI jIva koNa ? azuddha nizcayathI saMsArI asarvazane ajJAnI kahe to paNa e jIva nizcayathI karmaprakRtinA saMsargamAM kevI rIte paDI zake ? nizcayanaye e karmabaMdhamAM kyAMthI paDI zake ? vaLI ene karmabaMdhanA hisAbe saMsAranA duHkha bhogavavAnuM nizcayamate kyAMthI hoya ? kema ke saMsAranA duHkha eTale naraka-tiryaMca gatimAM bIjAo taraphathI thatA kApAkApI-mArapITa-trAsa-julma vagerenA du:kho; e to parakRta thayA. te jIvane veThavAnuM nizcayanaye zAnuM hoya ? A badhA praznanA samAdhAna mATe vyavahAranaya ja pakaDavo paDaze. vyavahArano ja upakAra mAnavo joize ke je A badhAnI ghaTita vyavasthA karI Ape che. vaLI juo gAthA 157mImAM vivece Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 che ke 'rAgI' jIva karma bAMdhe che. A jinopadeza che. tethI karmamAM rAga na karo.' AmAM zuM AvyuM ? vyavahAranuM samarthana. jIva karma bAMdhe e to vyavahAranayanI mAnyatA che. nizcayanayane to paradravyanI asara khapatI nathI. (17) samayasAra gAthA 272mAM kahe che jIvane paranA nimittathI je bhAvo thAya te vyavahAranayanA viSaya hovAthI vyavahAranaya parAzrita kahevAya.' AmAM eTaluM to kabUlyuM ke jIvane 52nuM nimitta lAge; temaja tethI jIvamAM bhAvo thAya. A mAnyatA vyavahA2matanI che. vyavahAranaye ja pa2nuM nimitta lAge; ane te nimitte jIvamAM bhAvo thAya. eTale vyavahAra kAMi asatya vastu nathI kaheto. enuM kaheluM A jagatamAM anAdikALathI sarva jIvomAM ane jaDamAM banI Ave che. ema, mokSa mATenA prAthamika prAraMbhamAM paNa vyavahAranuM ja kaheluM karavuM paDavAnuM che. eTale vyavahAradaSTi paNa prabaLa diSTa hoine enI ke enA prarUpakanI niMdA karavI te sarAsara ajJAna, dveSa ane satyano apalApa che. (18) samayasAra gAthA 328mAM kahe che ke pariNAmapariNAmInI bheda-dRSTimAM potAnA ajJAnabhAvarUpI pariNAmono kartA jIva ja che. abhedadRSTimAM cetanA mAtra jIva vastu che.' enA vivecanamAM jaNAve che ke 'koi ekAMtavAdIo sarvathA ekAMtathI karmano kartA karmane ja kahe che ane AtmAne akartA ja kahe che. teo AtmAnA ghAtaka che; 'AtmA kathaMcit kartA che', evI jinavANInA virodhaka che.' jaina mate AtmA kartA, akartA baMneya H tethI ja vyavahAra paNa sAco - ahIM paNa khuda samayasAra graMthe ja nizcaya-vyavahAra baMnene kevo suMdara sarakho nyAya Apyo ? nizcayamate pariNAma Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 116 A pariNAmamAM abheda che. vyavahAramate e benI vacce bheda che. vastunuM svarUpa nizcaya-vyavahAra ubhaya dRSTithI nirNata thAya che. ahIM pariNAmI AtmA che. pariNAma enA paryAyo che. mATe AtmA ane enA paryAyo (avasthAo) vacce bheda, abheda baMneya che. sonAno dAkhalo laIe to sonAmAM je lagaDIpaNuM nIkaLI jaI kaMThIno ghATa (pariNAma) thAya che te hisAbe sonuM e pariNAmI kahevAya; ne kaMThIpaNAno paryAya e pariNAma kahevAya. evuM jIvamAM manuSyapaNuM vagere je che te pariNAma che; ne jIva e pariNAmavALo eTale ke pariNAmI che. ahIM nizcaya vyavahAra baMnethI vicArIe tyAre ja AtmAmAM caitanya, svabhAva, vibhAva, baMdha, mokSa vagere vastusat bhAvonI saMgati thaI zake. ekalA nizcayamate to pariNAmono abheda hovAthI vibhAva, baMdha, mokSa vagere cetanathI abhinna, juduM kAMI ja nahi. je che te mAtra cetana che. tethI A tiryaca, A manuSya, A jIva saMsArI, A mukta, evo bheda raheto nathI; ane evuM kema manAya ? to to pachI mokSamArganI sAdhanA ja uDI jAya. A kAraNe emaNe ja kahyuM ke koI nizcayano ekAMta pakaDanArAo jIvane zuddha caitanya svarUpa mAnI ekAMte karmano akartA jIvane kahe che. paNa te khoTuM kare che. kema ke ema kahIne e AtmAno ja ghAta karanArA arthAt AtmAnA kramika svabhAvavibhAva paryAyane uDAve che; AtmAno sahaja svabhAva je krame krame puruSArthathI pragaTa thato Ave che, teno virodha kare che. kema ke nizcayamate to jIvamAM pUrNa svabhAva, pUrNa caitanya, pUrNa anaMtajJAna sadA UbhuM ja che. pachI ene krame pragaTa thavAnuM kyAM rahyuM ? krame pragaTa thavA mATe to vyavahAra dRSTinI sahAya levI paDe. Ama pratyakSasiddha ane vAstavika, evA bhinna bhinna Atma-pariNAmono ja apalApa karavo. eTale to AtmAno Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 ja apalApa kare che. tethI e AtmAnA ghAtaka kahevAya. vaLI zrI jinavacana to anekAMtapratipAdaka che, tethI AtmAne kartAakartA ubhaya svarUpa mAne che. pachI 'kartA nathI' ema kema kahevAya ? ema kahevA jatAM to khuda jinavacananA virodha karanArA banavuM paDe ! vyavahAranI ATalI badhI pramANa siddhatA ane upayogItA hovA chatAM, vyavahAra sAme bakhALA kADhavA, e narI ajJAna dazA che. jinamata mAnavo ane vyavahArane niMdavo e 'mAtA mArI vandhyA che', ke 'huM mUMgo chuM' ema bolavA jevuM che. ene to 'vadato vyAghAta' kahevAya. jinavacana sArI rIte vyavahArane poSe che, kema ke e jue che ke bAhya vyavahArathI jIvomAM vicitra pariNAmo janme che; pachI eno inkAra kema karAya ? alabatta, nizcayanI vastu khoTI nathI; paNa te padArthanA mULa svarUpa, mULa svabhAva pUratI sAcI che. bAkI mULamAMthI je vikArabhAva thayo ane enA upara lokamAM badhI vAstavika rItabhAta cAle che, mAtra kalpanAnI rItabhAta nahi, teno khulAso vyavahAranayathI ja maLI zake. tethI vyavahAranayano viSaya paNa sAco ja che, kAlpanika nathI. mATe ja vyavahAranaya paNa sAco ja che. vyavahArane je asadbhUtArtha kahyo che, te nizcayanI apekSAe samajavAnuM che; bAkI loka vyavasthAnI apekSAe to sadbhUtArtha ja che. (19) 'niyamasAra'nI gAthA 53mAM kahyuM che, 'samyagdarzanamAM bAhya nimitta jinavANI ane tajJa puruSa che...' A paNa zAnuM kathana che ? nizcayanuM nahi, vyavahAranuM che. nizcayanaye to AtmAmAM samyagdarzana paDyuM ja che, to ene utpanna ja kyAM karavAnuM che ke jethI bAhya ke AtyaMtara nimittanI jarUra paDe ? chatAM ahIM samyagdarzana utpanna karavA mATe jinavANI ane Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jinavANInA jJAtA puruSanI AvazyakatA batAvI. e maLe to samyagdarzana utpanna thaI zake; eTalA mATe jinavANI zravaNa ane jJAtA puruSanA satsaMgano vyavahAra AdaravAnI jarUra kahI. to navo mata kADhanAra zuM A kahenArane vyavahAramUDha gaNe che? pra0 - paNa A vyavahAra to ATalo ja ne ? tyAre zvetAMbaro je vyavahArane vaLagI beThA che te to lAMbolacaka nirarthaka vyavahAra che; tethI e vyavahAramUDha kema nahi ? u0 - (20) upara kahelI niyamasAranI gAthA jeTalo ja vyavahAra navA paMthane mAnya digaMbaroe nathI kahyo. vizeSa paNa ghaNo kahyo che. bhagavatI ArAdhanA, zrAvakaratna karaMDakAcAra, pravacanasAra vageremAM sArI rIte vyavahAra AcaravAno vistAra batAvyo che. dA.ta. juo pravacanasAra gAthA 26 8. nicchidasuttatthapado samidakasAyo tavodhigo cAvi / logigjpasaMmi | gadra nahi, raMgo sUtrArthapadanA nirNayavALo, zamitakaSAya, te tapathI adhika chatAM jo laukika janano saMsarga na choDe to te saMyata nathI. alyA bhAI ! cAritrane - saMtapaNAne nizcayathI zuM AtmasvarUpanI ramaNatA sAthe saMbaMdha che ke bAhyathI laukika saMsarganA tyAga sAthe ? zuM bharata cakravartI jevAne laukika saMsarganI vacamAM kevaLajJAna nathI thayuM ? chatAM e kevaLajJAna meLavavAnA rAjamArga nathI; rAjamArga to laukika saMsargano tyAga karI aThThAvIsa mULaguNanA pAlanano vyavahAra mAno cho. to pachI sArI rIte vyavahArano vistAra AcaravAnuM pravacanasAra' graMtha paNa kyAM nathI kaheto ? to zuM enA kartAne vyavahAramUDha kaho cho ? Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 pra0 - e to pAchA vyavahAranuM khaMDana karI saddabhUta nizcayamArgane sthApe che tethI vyavahAramUDha zAnA ? u0 - to ema to pU. u0 zrI yazovijayajI mahArAje nizcayanuM sthApana kyAM ochuM karyuM che ? anekAneka sthaLe emaNe kevaLa vyavahAra pakaDI besanArane khAMDyA che; ane nizcayamArganI ati uMcI AvazyakatA batAvI che. pachI kuMdakuMdAcArya vyavahAramUDha nahi, to e ya vyavahAramUDha zAnA? chatAM kahetA ho to tamAruM hRdaya e mahApuruSa ane emanA satyamArga pratye dveSabharyuM che. (21) digaMbaranA "cAritrapAhuDa' graMthanI gAthA 341 - suvUITyAra nivAsI..." vALI gAthAmAM trIjA mahAvratanI bhAvanAmAM lakhyuM che ke nigraMtha zUnya-gharamAM nivAsa kare; bIjAe tyajelA gharamAM rahe; bIjAnA uparodha-avarodha vinAnA gharamAM rahe..." A spaSTa vistRta vyavahAra AcaravAno Adeza nathI to zuM che ? (22) vaLI emane tyAM kahyuM che ke "zudranA hAthanuM jala tyaje paNa udiSTa AhAra le e muni nathI.' - A paNa vyavahAra che ke munie zudranA hAthanuM pANI na levuM; temaja udiSTa eTale ke sAdhunA uddezathI banAvelo AhAra na levo. have emane pUchIe ke tamAre tyAM bhalA ! potAnA AMtara pariNAma zuddha hoya to zudranuM pANI ke udiSTa AhAra ajANamAM levAI gayo tethI zuM bagaDavAnuM hatuM ? ane e na levAno bAhya vyavahAra kadAca sAcavyo paNa AMtara pariNAma zuddha nathI to e bahAranA vyavahArathI zuM sudharI javAnuM ? chatAM vyavahAra vinA nizcaya nathI pahoMcAtuM, mATe to vyavahAra para bhAra mUke che; tyAM vyavahAramUDhatA nathI mAnatA ! Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 (23) vaLI kahe che ke 'uttamadAna karyuM ? zAsradAna.' are! baMdhano AdhAra to pariNAma upara che, kriyA u52 nahi. to emane vaLI dAna zA ? ne zIla zA ? paNa ahIM to zAstradAnane uttama gaNI AdaraNIya mAnyuM. emAM to zAstranuM dAna karanArano bhaNAvavA-samajAvavA vagereno vyavahAra, ane e dAna lenArathI zAsra sAMbhaLavA, prazna zaMkA pUchavI vagere bAhya kriyAno karAto vyavahAra evo rItasara vyavahAra mAnya karyo. 1 (24) evA to emaNe avazya Aca2vAnA aneka vyavahAra mAnyA che. dA.ta. munie bAhya upasarga - pariSahane sahavA ja joie. munie zahe2mAM rahevuM na joie... rajasvalA strI maMdiramAM na jai zake... locAdi kaSTa ane bAhya tapo AcaravA ja joie... (25) digaMbarI yajJAnArgava' graMthamAM lakhyuM che ke - 'antarbAhyabhuvoH zuddhayogAd yogI vizuddhyati / na hyekapatramAlambya vyomni patrI visarpati // ' AMtara ane bAhya beu bhUmikAnA zuddha yogathI yogI zuddha banI zake che, (paNa bemAMthI mAtra ekanA zuddha yogathI nahi.) jemake, pakSI eka pAMkhathI gagane UDI zakatuM nathI.' bAhya bhUmikAno zuddha yoga eTale bAhya zuddha AcAra - maryAdAono vyavahAra; enI paNa purI AvazyakatA mAnI e ya navo paMtha kADhanAranA hisAbe to vyavahAramUDhatA ja Tharaze ne ? - (26) 'paMcAdhyAya'mAM lakhyuM che ke 'jema jema vizuddhinI aMtaHprakAzaka vRddhi thatI Ave che, tema tema indriyonI viSayo pratye upekSA thAya che.' arthAt AMtara nizcayanI bAhya vyavahAra para asara paDe che. indriyo je Aja sudhI viSayo pratye Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 doDavAnA vyavahAravALI hatI te have viSayothI pAchI haThavAnA vyavahAravALI bane che. AvuM bane to ja aMdarano nizcayadharma sAco. Ama ahIM A vyavahArane Avazyaka kahyo; tyAre navA paMthIne nizcayanI koi asara vyavahAramAM utAravI nathI. kema ke to to pachI pApavyavahAro choDavA paDe ne ? pachI emanA bhaktone khAnapAnanI lahera, dhaMdhAdhApAnI dhamAla, vratapaccakakhANa vinAnI niraMkuza managamatI sthiti... vagere mUkavuM paDe ne ? ane evuM jo mUkAvavAmAM Ave to e laherI lAlA bhagatomAMno koNa pachI tyAM Ubho rahevAya taiyAra hoya ? (27) 'bhAvapAhuDA' gAthA 73mAM kahyuM che ke 'muni pahelAM mithyAtvAdi doSano tyAga karIne bhAvathI nagna thAya che, pachI dravyathI jinAjJA mujaba dravya liMga banI (bAhya nagnatA sAthe morapIMcha) pragaTa kare che.' arthAt aMdarakhAne samyagdaSTi ane mahAvirAgI banI saMsA2thI alipta thaine bahArathI kapaDAM mUkI dai nagna thAya che; ane muni tarIkenA vyavahAra Acarato pRthvI para vicare che. AmAM vyavahAranI kyAM ochI mahattA che ? nahitara to bahArathI nagna thavAnuM ane munipaNAnA AcAra pALavAnuM kAmeya zuM hatuM ? aMtarathI nizcayanayanI nagnatA AvI gai to kAma thai javAnuM ! paNa nA, jANe che ke bAhya azubha vyavahAra TALI zubha vyavahAramAM racyo-pacyo raheze to e krame karIne apramattatA vagere guNasthAnako caDhI karmakSaya karI siddha banI zakaze. nahi ke aMtaranI nizcayanI japamALA mAtrathI. (28) digaMbarIya 'paMcalabdhi' graMthamAM lakhyuM che ke 'padArthanA be dharma che - sAmAnya ane vizeSa. A baMnene mAne te jJAnI che. paNa eka sAmAnya arthAt nizcaya nayane ja mAne te ajJAnI che, ekAMta mithyArdaSTi che. nizcayAbhAsI moDhe baDI baDI vAto kare che, paNa Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 2 rAgadveSa choDavA tarapha emanuM lakSa nathI. e to puNyabhAva choDavAnuM kahe che. ema karI sArI pravRtti choDI azubhAzravanI nirargala pravRtti karI naraka nigodamAM jaI paDe che. AmAM paNa nizcaya ane vyavahAra baMnene mAnavAno kevo sarasa anekAMtamArga batAvyo, temaja ekalo nizcaya nizcaya kUTanArA e vastugatyA sAcA nizcayavAdI nathI paNa nizcayano AbhAsa eTale ke nizcayanI bhramaNAvALA che; mATe ja ajJAna che ane pravRtti paNa ajJAnatAthI kare che. kema ke je puNyanI pravRttio ane puNyanA AcAra vyavahAra je kharI rIte puNyabaMdha ane pApakSaya baMneno lAbha Ape che, temaja AtmAne adhikAdhika guNonI unnatino abhyAsa pADe che, tathA sArI pravRttimAM rAkhIne jIvanA khoTI pravRttinA kusaMskArano hRAsa kare che, te puNyapravRttine nakAmI gaNavI ane AcaravAmAMthI uDAvI devI te ajJAnatA nahIM to bIjuM zuM ? vaLI nizcayanI vAta karavA chatAM aMtaranA rAgadveSa emaja UbhA rAkhe che. kAraNa re rAgadveSane poSanArA jagatanA saMyogo emaja sevye jAya che tyAM rAgadveSa kyAMthI ochA thAya ? mATe ja vyavahAramArganI ghaNI ghaNI AvazyakatA che ja. eno tyAga karIne, temaja uparathI mArgasthane vyavahAramUDhatAnI gALa daine naraka nigodanI sthiti UbhI kare emAM zI navAI ? (29) "pravacanasAra' gAthA 208thI juo ke ATalA badhA bAhya vyavahArano vistAra batAvyo che - vadasamididiya - locAvassayamacelamaNhANaM / khidisayaNamadaMtavaNaM Thidi bhoyaNamegabhattaM ca // . ede khalu mUlaguNA samaNANaM jiNavarehiM paNNattA / tesu pamatto samaNo chedovaThThANago hodi // artha - pAMca vrata - pAMca samiti - pAMca indriyanigraha - Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =1236 ( 1 23 loca - cha Avazyaka - avasatA - ajJAna - bhUmizayana - dAtaNa na karavuM - UbhA UbhA (hAthamAM ja) bhojana - divasamAM eka ja vAra bhojana. sAdhunA A aThThAvIsa) mULaguNa zrI jinezvaradevoe pharamAvelA che. emAM pramAda (bhUla) karanAro sAdhu cAritraparyAyanA cheda karAvApUrvaka pharI vratamAM upasthApanIya bane che. AmAM kyAM vyavahAranI AvazyakatAnI kamI rAkhI che ? to zuM A lakhanArA pravacanasArakartA vyavahAramUDha che ? athavA zuM A badhuM lakhavA chatAM A na AdaravA kahe che ? ane zuM AnA vinAja mAtra nizcaya sAdhanAthI mokSa maLe che evuM kahe che ? nA, mokSa-mArganI vAstavika Avazyaka sAdhana tarIke ja A badho vyavahAra jarUra jarUra Acaro, ema kahe che. e vinA mokSa nahi thAya ema kahe che. ekalA nizcayanI raTaNAthI kazuM nahi vaLe ema kahe che. to pachI zvetAMbara AcAryo paNa ema ja vyavahAramArgane vAstavika ane avazya AdaraNIya kahe emAM zuM khoTuM kahe che, ke jethI emane vyavahAramUDha kahevA navo paMtha kADhanAra prerAya che ? juo ke, (30) uparanI ja gAthAnI amRtacaMdrIya TIkAmAM lakhyuM che ke "nirvikalpa avasthAnA arthIe paNa te avasthA na Ave tyAM sudhI savikalpa sAmAyikanA A guNo barAbara pALavA." kevuM suMdara vyavahAranuM samarthana ! A guNo kAMI aMdarathI pALavAnA ane bahArathI juduM, ema DhoMga nathI karavAno. 'bahArathI cUlodukAna-gharakAma vagerenA AraMbha-samAraMbha bhale cAlu rahe, paNa aMdarakhAne AtmAnA nizcaya zuddha pariNAmane oLakhI ahiMsaka bhAvamAM rahevAnuM; bahArathI game tema cAlavuM-bolavuM-levuM-mUkavuM, paNa aMdarakhAne iryAsamiti bhASAsamitino upayoga rAkhavAno; Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 124 bhale bahAra Indriyo viSayonA saMbaMdha rahe, paNa aMdarathI viSayothI alipta, anAsakta yogI jevA rahevAnuM... ethI ja kalyANa thaze.' - Avo upadeza uparanI pravacanasAranI gAthA ane TIkAno nathI. hoya to nizcayapaMthIo jaNAve. chatAM ekAMta nizcayavAdIone evuM bahAra juduM ane aMdara juduM calAvavuM che ane pAchuM kartavya manAvavuM che ! bAkI upara lakhyuM tema amRtacaMdrIya TIkAnuM e kahevuM che ke nirvikalpa dazA jarUra pAmavA yogya che, paraMtu e ekadama nahi maLe ke ekAeka nahi Ave. alabatta enI abhilASA jarUra rAkhavAnI. paNa sAthosAtha gAthAmAM batAvela aThThAvIsa mULa guNo, mULa AcAro jarUra AcaravAnA. vaLI e paNa kahyuM ke A guNo, savikalpa avasthAnA che. eTale ? eTale e ke, savikalpa avasthA paNa AdaraNIya che; e avasthAnI karaNI paNa avazya karavI joie. to ja e karatAM karatAM nirvikalpa avasthAnA dhyeya sAthe nirvikalpa dazAmAM pahoMcI zakAya. vAta paNa barAbara che. kema ke hajI jyAM sudhI e uMcI avasthA AvI nathI, tyAM sudhI jo mULa AcAro pALavAnA vyavahAramAM na rahe to zuM karaze ? eja ke je anAdi kALathI karato Avyo che. arthAt vratathI ahiMsAaparigrahAdinI pravRttine badale aviratithI hiMsA (AraMbhasamAraMbha) parigrahAdinI pravRttimAM racyopacyo rahevAno. bhale kadAca aMdarathI AtmasvarUpa vicAravA ane vItarAgI dazA keLavavAno abhyAsa karaze paNa tethI zuM ? kema ke AtmasvarUpano vAstavika vicAra to jaDanI pravRttithI ghaNo ghaNo saheje pAcho haThAvI de; sAcI vItarAgI dazAnI keLavaNI to rAgapoSaka dhUma pravRttio para dharakhama kApa mUkAvI de. evuM ja bahArathI pAMca samitimAM na pravartanAro game tema cAlavA-bolavA khAvAmAM paDaze. evI AcAranA abhAve bIjI indriya Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 paravazatA-sukhazIlatA-snAna-suMvALI zayyA cAMdInA thALamAM anekavAranA bhojana vagerenI pravRtti AtmAnuM zuM zuM adhaHpatana nahi kare? AtmAnA adhikArI ane jaDathI mukta zuddha svarUpano je vicAra karavo che enI vAstavika anukULatA kyAM e samajavA jevuM che. zuM e anukULatA vikAraka pravRtti-padArtho ane prasaMgomAM ke enAthI rahita dazAmAM ? zuM e bahu jaDanA gherAvAmAM ke jaDathI bahu alipta-dUra rahevAmAM ? (31) pravacanasAra gAthA 229mAM lakhe che ke - ekkaM khalu taM bhattaM, apaDipuNNodaraM jahAladdhaM / caraNaM bhikkhaNa divA, Na rasAvekkhaM Na madhumaMsaM // gAthAno artha - "ekavAra bhojana, te paNa unodarI ane jevuM maLyuM te ja; vaLI bhojana mATe bhikSArthe javAnuM; te paNa divasanA; emAM rasanI apekSA nahi rAkhavAnI tema madha-mAMsa nahi vAparavAnA." (32) amRtacaMdrIya TIkAmAM lakhe che ke "doSita AhAra nahi levAno... dravya hiMsA bhAvahiMsAnuM kAraNa che." have AmAM paNa juo ke TheTha nigraMtha avasthAe pahoMcela munine paNa kevA kaDaka vyavahAra pALavAnuM suMdara pratipAdana karyuM. have ApaNe navo paMtha kADhanArane pUchIe ke - "mahAnubhAva ! jeNe ghara choDyA, kuTuMba choDyuM, saMpatti choDI, Akho saMsAra tyajayo ane AtmabhAvamAM lIna rahe che, ene have eka bhojana zA ane unodarI zI ? ene bhikSA mATe javuM ja paDe e zuM, ane doSita eTale ke sAdhu-nimitte banelo AhAra na ja levAya e zuM ? A badhA bAhya vyavahAranI zI jarUra ? have e be vAra - traNa vAra khAya toya ene Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 nizcaya sAdhanAmAM zo vAMdho AvavAno hato ? nigraMthapaNuM kyAM khovAi javAnuM hatuM ? unodarIne badale pUruM bheTa bhare toya AtyaMtara sAdhutA-sarvaviratine ane AtmAnI AMtarika jAgRtine zuM naDavAnuM hatuM ? zuM pUrve anaMtIvAra AvA dainika eka bhojana ane uttodarInA vyavahAra nathI pALyA ? jema zrAvakapaNAnA prabhubhakti-pUjA, sAmAyika, vrata paccakkhANa, pratikramaNAdi kriyAo anaMtIvA2 karI tema sAdhupaNAnI kriyAo paNa anaMtIvAra karI che to pachI tamArA mate to e badhI nakAmI ane mokSamArganI bahAra che. to pachI ahIM kema tamArA ja mAnelA mahAzAstramAM eka bhojanAdi bAhya kriyA, bAhya vyavahAra upara ATalo badho bhAra mUkyo ? zuM e kahenAra kuMdakuMdAcAryaneya tame vyavahAramUDha kahevA taiyAra cho ? nA, to pachI sanmArgastha zrI sudharmA gaNadhara mahArAja tathA zrI yazovijayajI upAdhyAya mahArAjane vyavahAramUDha kahevAnuM bhayaMkara pApa kema karI rahyA cho ? kharI rIte to e juo ke mahAvideha kSetramAM jaine khuda tIrthaMkaradeva zrI sImaMdhara bhagavAnanA zrImukhethI mokSamArganA Adezane lAvanAra tarIke tame mAnelA kuMdakuMdAcArye upara batAvelI pravacanasAranI traNa gAthAmAM kharekhara vyavahAra poSyo; saMsAranA pApathI bahAra nIkaLI jai nigraMtha banI eka mAtra AtmasvarUpanA ciMtanamAM samasta jIvanakALa pasAra karanArA mATe paNa e aThThAvIsa prakArano mULAcAra ane AvA unodarI, rAtre nahi paNa mAtra divase ja bhojana, rasanirapekSatA, ityAdi bAhya AcAra vyavahAro pALavA Avazyaka batAvavA; na pALe to AtmakalyANa na thAya ema sUcavyuM; to pachI je gRhastho saMsAranA bharacaka pApamAM paDyA che, ene zuM koi ja zubha Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 127 vyavahAranI jarUra nahi ? e mAtra tame mAnelo vyavahAra nakAmo, vyavahAra asatyArtha, nizcaya satyArtha' evI evI raTaNAthI ane nizcaya sAdhanAnA ja DhoMgathI ja vItarAgI dazA keLavI kevaLajJAna ane mokSa pAmI jaze, ema ? bahu uMce caDhelA nigraMthaneya hajI uMce javA mATe kaDaka vyavahAranI jarUra che, to aDhAra pApasthAnakanA khADAmAM paDelA gRhasthane kaDaka ke pocA zubha vyavahAranI zuM jarUra ja nathI ? nathI lAgatuM ke gRhasthone zubha vyavahArathI vaMcita rAkhI kasAI karatAM paNa anekagaNuM bhayaMkara enuM khUna tame karI rahyA cho ? kema ke zubha vyavahAra tyajI azubha vyavahAramAM AtmAne ragadoLI ene anurupa AMtarika pApavRttio sevIne narakAdi durgatimAM asaMkhya mRtyunI bhayAnaka pIDAo pAmaze. je kuMdakuMdAcArya vagere upadezako mokSasAdhakone vyavahAra avazya AcaravA kahe che. te to sAce ja vyavahAramUDha nathI, paraMtu tame zuM kharekharA nizcayamUDha nathI?" e juo ke jo kuMdakuMdAcArya vagere upadezako mokSa sAdhakone bAhya vyavahAramArga avazya AcaravA kahe che, to te to nizcayamUDha nahi kahevAya, paNa tame bAhya vyavahArane niMdI ekAMta nizcayamArganuM eTale nizcayAbhAsanuM ArAdhana batAvo cho to tame to avazya nizcayamUDha cho. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdi graMthamAM nimittanI asaranuM samarthana (tathA eka dravyanI bIjA dravya para asaranuM samarthana) atyAra sudhImAM navA matanA samayasAra-pravacanasArAdi graMthonA ja AdhAra batAvI bAhya vyavahAranI AvazyakatA sAbita karI. temaja pUrve navo paMtha kADhanAra ane emanA anuyAyIo keTalo badho bAhya vyavahAra potAnA mAnelA iSTanI siddhi arthe Acare che te paNa batAvyuM hatuM. vaLI sAthe e paNa batAvyuM hatuM ke nimittanI upAdAna para arthAt eka dravyanI bIjA dravya para asara thavAnuM samajIne ja e loko keTakeTalI pravRtti kare che ane enuM tevA prakAranuM phaLa paNa kevuM kevuM dekhe che. have e batAvavuM che ke e ja samayasArAdi graMthomAM (1) nimittanI asara eka dravyanI bIjA dravya para kevI kevI batAvI che, (2) kAryane nimitta kAraNanI paNa kevI apekSA rahe che; ane (3) sAdhake nimittanuM avalaMbana karavAnuM kevuM kevuM pharamAvyuM che ! (1) navA paMthavALA kahe che ke kuMdakuMdAcArye khuda sImaMdhara bhagavAnanI sAkSAt vANI sAMbhaLIne e bhagavAnanA vacananA AdhAre ja samayasArAdi graMtha racyA. kaho, AmAM nimittanI prabaLa asara AvI ke nahi ? kemake bhagavAnanA zabda e juduM dravya che, kuMdakuMdAcAryano AtmA e juduM dravya che ane graMthalekhanamAM maSInA pudgala e alaga dravya che. chatAM e kahe che ke prabhunA zabdanA AdhAre ja AcArye graMtha lakhyo. arthAt graMtha nirmANarUpa kAryanuM upAdAna to maSI pudgalo che, paraMtu e kArya thavAmAM prabhunA zabda pudgalarUpI paradravye prabaLa asara karI. evI rIte, emAM je kuMdakuMdAcAryanI vizeSatA gAya che tyAM paNa AcAryanA AtmadravyarUpI nimitte graMtharacanAnA kAryamAM Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 129 samayasAra prabaLa asara karI. "bharatakSetramAMthI bIjo koI mahAvidehamAM jaI A rIte graMtha na racI zakyo, te kArya kuMdakuMdAcAryuM karyuM.' - evI mAnyatA sUcave che ke graMthanI racanAmAM AcArya mahAna nimitta banyA. eka bAju ATalA spaSTa sUcana karavA ane bIjI bAju pAchuM ema locA vALavA ke "e to sau saunA svataMtra paryAya jJAnIoe dIThA hatA tema banI AvyA; emAM traNeya dravyonA te te paryAyono kALa sAthe AvI gayo, tethI ApaNe bhramamAM paDIe chIe ke anya dravyanA paryAyane anya dravya ke enA paryAya karyo.' - A mAnavuM keTaluM badhuM behuduM che ? kema ke to jo bhramamAM paDavAnuM ja thatuM hoya to zuM kuMdakuMdAcArya mahAvidehamAM sAMbhaLelA sAkSAt prabhuvacananA AdhAre samayasAra ro' evA evA navA paMthanA kathana badhA bhramarUpa ja ne ? jANI joine bhrama sevavo eTale pAgalatA ke bIjuM kAMI ? jema pezAbane koI spaSTa pezAba tarIke jovA-jANavA chatAM "A cA che, ke dUdha che' - ema kahe, to e pAgala nahi to kevo kahevAya ? (2) nUtana paMtha kADhanAra samayasAra para kahe che ke dareka gAthA mahAmuninA AtmAnubhavamAMthI nIkaLelI che.' - arthAta gAthA bolAtI zabdarUpa che, ne lakhAtI maNIrUpa che. ene utpanna thavAnA mukhya prabaLa sAdhana tarIke potAnuM upAdAna na kahyuM paNa munino AtmAnubhava kahyo. eTale zuM AvyuM ? AtmAnubhavarUpI nimittanI gAthArUpI kArya para, joradAra asara! kyAM AtmAno anubhava ! ane kyAM gAthA pudgala ! gAthArUpa pudgala dravya upara AtmArUpa paradravyanI asara ! (3) samayasAranA anuvAdakAra kahe che ke "(1) A anuvAda karavAnuM mahAbhAgya mane prApta thayuM. (2) sarvazaktinuM mULa ma sevavo eka kathana badhA ja Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrI sadgurudeva ja hovAthI... (3) A anuvAdamAM aneka bhAionI madada che.. (4) A anuvAda bhavyajIvone yathArtha mArga batAvo, evI mArI aMtaranI bhAvanA che.' jo nimitta kAMi ja karI zakatuM nathI, to anuvAdakAranA A vAkyo jANe kevA madirApAnanA kephamAMthI bolAyA-lakhAyA gaNAya ! kema ke e nimittanI nItaratI pradhAnatA kahI rahyA che; nimitta mahAkArya kare che ema kahI rahyA che. (1) 'anuvAda karavAnuM bhAgya mane maLyuM' e kahevAno artha ja e che ke 'anuvAdarUpI zabdaracanA meM karI; zabdaracanAnuM upAdAna to judI avasthAmAM hatuM, paNa mAruM nimitta pAmI e vyavasthita zabdadeha pAmyuM.' (2) vaLI potAnI zaktinuM mULa sadgurune gaNyA ! alyA bhAi ! zaktinuM mULa svakIya upAdAna AtmA ke gurudeva ? gurudevane sarva zaktinuM mULa eTale ke ananya sAdhana kahevAmAM nimittanI ane paradravyanI kevIka mahAna asara gaNI ! (3) sAthe anuvAdarUpI maSIkAryamAM bIjA bhAionI madada jaNAvI, e paNa nimittane ja AgaLa karyuM ne ? chevaTe (4) aMtaranI bhAvanA kahI ke A anuvAda bhavya jIvone yathArtha mArga batAvo. nimittanI asara na mAnanAranA mate A banI zake ? yathArtha mArgadarzana e to pota potAnA AtmArUpI upAdAnanuM kArya che. emAM paradravyabhUta anuvAda graMtharUpI pudgala zuM karI zake ? chatAM emane mArgadarzanamAM anuvAdane prabaLa nimitta banAvavuM che. te paNa potAnI aMtaranI bhAvanA ! eTale ke jANe vastusthiti tevA svarUpe ja bano evI hArdika icchA ! Ama to hradaya ema samaje che ke bhavya jIvane mArgadarzana thavAmAM nimitta ke paradravya kAMi ja na karI zake, chatAM bhAvanA evI bhAve che ke anuvAdarUpI nimitta, anuvAdarUpI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 paradravya mArgadarzananuM kArya karo. AvI bhAvanA bhAvavAno zo artha che ? 'dhULathI peTa na bharAya' ema jANavA chatAM bhAvavuM ke 'A dhULathI peTa bharAo' e bevakUphI ke bIjuM kAMi ? (4) nUtana paMtha kADhanAra kuMdakuMdAcAryanA kathana tarIke kahe che ke 'Atmadravya pramatta nathI apramatta nathI. eTale ke e be avasthAno niSedha karato huM eka jANakAra akhaMDa chuM. A mahAmuninuM kathana che', AmAM emane e pUcho ke pramatta nahi ane apramatte ya nahi evo zuddha AtmA niSedha karI zake ? arthAt beu avasthA AtmAnI nathI evuM zuddha AtmA kahI zake ? ane jo kahevuM che to bemAMthI eka dazA to AvavAnI ja. zuddha banelA AtmA to siddhanA AtmA; emane kyAM bolavuM ja che ? kyAM niSedha karavo che ? bolanAra to asiddha che. e to pramatta ke apramatta hoya che. eTale u52nuM kathana 'mArI mA vaMdhyA' jevuM che. chatAMya evuM kathana kema kare che ? bIjA jIvone ema samajAvavA ke 'AtmA pramatta nathI apramatta nathI.' A zabdothI bIjA samajo. enuM ja nAma nimittanI asara mAnI che. nahitara tame tamArA manamAM samajI rAkho ne ? bahAra kahevAnuM zuM kAma che ? (5) samayasAra gAthA 12mAM kahyuM che ke, 'zraddhA-jJAnacAritranI pUrNatA pAmelAne zudghanaya jANavA yogya che. jyAre pUrNatA na pAmelA, paNa je hajI sAdhaka avasthAmAM che te vyavahAra dvArA upadezavA yogya che.' ema kahIne e sUcavyuM ke evA jIvane zubha vyavahAranuM nimitta ane eno upadeza khUbaja asara karaze. AmAM nimittane kyAM jarAya nakAmuM gaNyuM ? vivecanamAM lakhe che ke jeTaluM azuddha nayanuM kathana che e yathApadavI (svasthAnanA hisAbe) prayojanavALuM che.' eno artha e che ke Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132 vyavahArAdi azuddhanayanA kathananuM koIne koI prayojana jarUra che, eTale ke amuka amuka phaLa che ja, kArya che ja. to pachI e kAryamAM nayanuM kathana nimitta banyuM ja. vivecanamAM vaLI AnA dAkhalA mATe zuddhanayamAM soLa soLa vAla zuddha sonuM lIdhuM. tyAre azuddhanayamAM ekathI mAMDI paMdara vAla sudhI zuddha sonuM laI enI sAthe agnipAkanuM nimitta goThavI batAvyuM, arthAt jayAM sudhI sonuM saMpUrNa zuddha nathI thayuM tyAM sudhI agnipAkanI jarUra che. mATe ja vivecanamAM kahe che ke "evI rIte je jIvone soLa soLa valA zuddha jJAna zraddhAna prApta nathI thayA emane jinavacanonuM sAMbhaLavuM jina-gurunI bhakti karavI, jinabiMba darzana ItyAdi vyavahAramArga pravRtta thavuM prayojanavAna (saphaLa) che." have kaho AmAM nimittanI asara kyAM na mAnI? nahitara zuddhi to AtmaguNa che, AtmaparyAya che; emAM bAhyakAyika vyavahAranuM nimitta zuM asara karI zakaze ? paNa tyAM sudhI samayasAranA vivecanamAM lakhyuM ke, jo koI vyavahAranayane asatyArtha jANI choDI de to zubha upayogarUpa vyavahArane choDe ane zuddha upayoganI sAkSAt prApti to thaI nathI; tethI ulaTo azubha upayogamAM AvI bhraSTa thaI game tema svecchArUpe pravarte; tethI to naraka-nigodane prApta thaI saMsAramAM ja bhramaNa kare." kyAM navA paMthInuM eka bAju A pratipAdana ? ane kyAM bIjI bAju dareka dravyanA paryAyo svataMtra ane niyatarUpe goThavAyA hovAnuM ane tethI paradravyanA nimittathI emAM kazo pheraphAra na thaI zakavAnuM pratipAdana ? eTale ja kyAM svAnuyAyIne zubha nimitto mUkAvI devAnuM kArya ? pachI bhale sAkSAt na mUkAvyA paNa upadeza evA rUpano karyo ke pariNAma e AvIne UbheluM Aje dekhAya che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 (6) samayasAra gAthA 46nA vivecanamAM lakhyuM che ke dharmatIrthanI pravRtti karavA mATe vyavahAranaya (nimittanI prabaLatA) darzAvavAnuM nyAyasaMgata ja che. nahitara to (1) paramArthathI jIva zarIrathI bhinna darzAvavAmAM Avato hovAthI jema bhasmane masaLI nAkhavAmAM hiMsAno abhAva che tema trasa-sthAvara jIvone ni:zaMkapaNe mardana karavAmAM paNa hiMsAno abhAva Tharaze. tethI baMdhano ja abhAva Tharaze. vaLI(2) paramArthathI rAga-dveSa-mohathI jIva bhinna darzAvavAmAM Avato hovAthI rAgI-dveSI-mohI jIva karmathI baMdhAya che, tene choDAvavo' ema mokSanA upAyanA grahaNano abhAva thaze. tethI mokSano ja abhAva thaze.' arthAt bAhya kAyAthI karelI jIvamardanAtmaka hiMsArUpa nimittathI AMtara Atmadravya para asara eTale ke baMdhaparyAya thAya che, ema rAgadveSa mohanA nimitte paNa AtmA upara asara che. to kaho AmAM 5radravyanI kriyAnI ane nimittanI prabaLatA kyAM ochI svIkArI? pachI puNya kAMi karI zakatuM nathI, puNya kriyAo nakAmI che, vagere kahevuM e keTalI mUDhatA kahevAya ! (7) samayasAra gAthA 70mImAM kahe che ke, 'ihAsu vaTTaMtassa tassa kammassa saMcao hodI / jIvassevaM baMdho // ' arthAt krodhAiNaMda azubha bhAvamAM vartatA jIvane karmano baMdha thAya che.' ahIM paNa zuM mAnyuM ? eja ke krodhAdi kaSAyo je kaSAya mohanIya nAmanA karmapudgalano paryAya che, enuM nimitta pAmIne AtmA para kaSAyabhAva thaine baMdha nAmano paryAya thAya che. AmAM eka dravye bIjA dravya para asara karavAnuM AvyuM che ke nahi ? jIvabaMdhanuM upAdAna to AtmA che, chatAM e sivAya nimittanI paNa jarUra paDIne ? to zvetAMbara zAstra pharamAvela zubha nimittonuM AlaMbana evA krodhAdi ane karmabaMdhathI bacAvI zake emAM zuM khoTuM che ? Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 (8) samayasAra gAthA 80mAM lakhe che ke, 'jIvapariNAmahedu kammattaM puggalA pariNamati / pugglkmmnnimitta tadeva nIvo vi paLamapha / / ' jIvanA pariNAma (paryAya)thI kArmaNa vargaNAnA pudgalo karmarUpe pariNAma pAme che ane pudgala karmanA nimitte temaja jIva paNa pariNAma pAme che.' AmAM keTalo badho spaSTa nimittaprabhAva sUcavyo che ! kevuM sUcavyuM ke jIva ane karma parasparane potAnA te te pariNAma tarapha dore che. upAdAna ekalAthI kAMi thatuM nathI. nimittanI sahAyathI thAya che, tethI ja zvetAMbara zAstro azubha nimittathI AghA rahI zubha nimittane khUba ja sevavAnuM kahe che. AtmA bhale upAdAnakAraNa eTale ke mukhya kAraNa hoya, paraMtu enA para nimittanI asara che. enA upara paradravyanI, paradravyanA paryAyanI asara thAya che. tethI ja azubhopayoganA nimittabhUta sthAno choDI zubhopayoganA sthAna sevavAnI moTI jarUra che. eTale ja dAna, zIla, tapasyA, tyAga, vrata, paccakkhANa, sAmAyika, pauSadha, prabhubhaktinAM vividha anuSThAno A badhAnI 52ma AvazyakatA che. ene UDAvavAmAM e hetu batAvavo ke bAhya nimitta ke paradravya AtmA para kazuM karI zakatuM nathI, e uparanI gAthAnI tAtparyathI keTaluM badhuM viruddha che ? (9) hA, jema samayasAranI AgaLa gAthA 81mAM kahe che ke, 'vi Apha mmamuLe nIvo, mAMM taheva nIvamukhe sonimittena Tu rAma nALa TonUM pi' arthAt jIva karmanA guNa nathI karato, karma jIvanA guNa nathI karato; chatAM anyonyanA nimittanA AdhAre baMnemAM pariNAma thAya che; temaja zvetAMbara zAstro kahe che e kAMi ema nathI kahetA ke pudgalanA guNa jIvamAM pesI jAya che, agara jIvanA guNa Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 pudgalamAM pesI jAya che. e to kahe che ke anekAMtavAdanI rUe sadasat kAryavAda ame mAnIe chIe tethI utpanna thanAra kAryanI sattA enA upAdAna kAraNamAM kathaMcit paDelI che ja. e hisAbe jIvanA zraddhAna-jJAnAdi pariNAma jIvamAM sattAgata che ja, e guNo pustakAdi nimittathI AvaraNa khasIne pragaTa thAya che; paNa evuM nathI ke pustakamAM jJAnaguNa hato te eNe AtmAne Apyo evuM ja karmathI azuddha jIvamAM thatA rAgAdi pariNAma paNa kAMi karmamAMthI saMkramaNa nathI pAmatA, paraMtu AtmAmAM e karmanA AdhAre avazya janme che. ema kAryaNa vargaNAmAM anaMtaguNa rasa vagere pariNAma (paryAya) thaine je karma banyA, tyAM e rasAdi kAMi jIvamAMthI saMkrAMta nathI thayA, paraMtu jIvanA rAgAdi pariNAmanA nimitte jarUra thayA che. eTale pariNAma thavAmAM ekaluM upAdAna kAMi karI zake nahi; tema e nimittamAMthI upAdAnamAM kAMi saMkrAMta thai zake nahi; kintu upAdAnamAM pragaTatA e paryAyone nimittanI avazya jarUra paDe che. mATe ja uparanI gAthAmAM 'akhkhoLa nimittena' kahyuM tyAM nimittathI ema trIjI vibhakti mUkI. trIjI vibhaktino artha karaNa, sAdhana, Avazyaka kAraNa evo thAya che. dA.ta. 'agnithI bhAta rAMdhe che;' emAM rasoi-kArya mATe agni e Avazyaka kAraNa che; paraMtu nahi ke, 'Avazyaka kAraNa to ekaluM upAdAna che, nimitta nahi. nimitta to mAtra hAjara hoya eTaluM ja.' - AvuM nathI. samayasAre nimittane sAva hAjara kahevuM hota to trIjI vibhakti na lagAData. to to sAtamI vibhaktithI kaheta. arthAt 'aLonimitte' eTale ke anyonya nimittanI hAjarImAM kArya pariNAma thAya che ema kaheta. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 pra0 - to trIjI vibhaktine sAtamInA arthamAM mAnI laIe to ? u0 - te paNa nahi mAnI zakAya. kema ke to paNa nimitta' zabda nakAmo Tharata. mAtra hAjarI ja kahevI hota to te "mauvivorf=', "mauTusaMnidhAne" evuM kAMIka kaheta. paNa ahIM to khAsa nimitta zabda mUkyo che, te upAdAnathI ane bIjA animitta padArthothI (akAraNabhUta padArthothI) A nimittabhUta-kAraNabhUta "anyonyane judA pADavA mATe mUkayo che. A "anyonyane khAsa nimittakAraNa tarIke kahevA mATe ja nimitta zabda ane trIjI vibhakti che. ATaluM paNa jene vyAkaraNanuM jJAna na hoya e chabaraDA vALe ke bIjuM kAMI kare ? samayasAranI gAthA 80-81no barAbara abhyAsa karatAM e nizcita bhAva nIkaLe che ke, "(1) eka dravya bhale svaparyAyonuM bIjA dravyamAM saMkramaNa na kare chatAM bIjA upara asara karI zake che, kare ja che. evI rIte, (2) upAdAnakAraNa uparAMta nimittanI mAtra hAjarI nahi kintu asAdhAraNa kAraNatA che, ati AvazyakatA che. nimitta e upAdAnane avazaya te te pariNAmo, te te paryAyo tarapha dore che. mATe ja enA vinA ekaluM upAdAna ema ja rahyuM hota. e to tevA tevA nimittonA prabhAve te te pariNAmo pAmyuM." tyAre samajo ke jIva mATe jema karma e taddana bAhya nimitta che tema zubha kriyAo paNa bAhya nimitta che. chatAM karmanI jema kArya karanArI che. evI rIte jema karma e paradravya che, tema bIjA sad AlaMbanorUpI padArtho paNa paradravya che, ane e asara karI zake che. (10) samayasAra gAthA 28mImAM paramAtmAnI stutinuM samarthana karatAM vivecyuM ke, "chabasthane parano AtmA dekhAto Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 137 nathI, zarIra dekhAya che. tenI zAMtarUpa mudrAne dekhI potAne paNa zAMtabhAva thAya che. Avo upakAra jANI AcArya zarIranA Azraye paNa stuti kare che. tathA zAMtamudrA dekhI aMtaraMgamAM vItarAgabhAvano nizcaya thAya che e paNa upakAra che. AmAM paNa paradravya ane nimittanI keTalI badhI asara sUcavI ! ane keTalI badhI AvazyakatA batAvI ! jo mAtra zAMtamudrA dekhIne paNa potAne zAMtabhAva thAya. to enA uparAMta zAMtabhAvane lAvanArI tyAga, tapasyA, sAmAyika, pratikramaNAdi sAdhanAo ke je sIdhI AtmAne aDe che e AtmAne zAMta nahi karI zake ema mAnavuM bolavuM e keTalI dhikkAI ke mUrkhAI gaNAya ? nahitara aMtaraMga zAMtabhAva thavAmAM to upAdAna kAraNa AtmA che, ane jarUrI aMtaranI zubhabhAvanA temaja kaSAyopazamano puruSArtha che; paNa bAhya anya dravyanI zAMtamudrAno zo upakAra? bAhya darzanakriyAno zo upakAra ? tyAM sudhI kahyuM ke, prabhumAM vItarAgatAnuM anumAna dehanI zAMtamudrAnA AdhAre thAya che. kyAM emano zuddha AtmA ane kyAM zarIra pudgalanI zAMtamudrA! chatAM sUcavyuM ke AtmAnI vItarAgatAthI jaDazarIramAM zAMtamudrA AvI che. nimittanI balavattA AmAMthI spaSTa sUcita thAya che. to ja anumAna thai zake ne ke zarIra para zAMtamudrA che to AtmAmAM vItarAgabhAva hovo joie. dhyAna rAkhajo AtmAnI svataMtra paryAya paraMparA ane pugalanI svataMtra paryAya paraMparA mAnanArAnA hAthe A lakhAya che ke AtmAnI vItarAgadazAnA lIdhe dehamAM zAMtamudrA hoI enA darzanathI vItarAgatAno nizcaya thAya che ! (11) samayasAra gAthA 88mAM kahe che ke, "pudgalanA vikAra mithyAtva, yoga, avirati, ajJAna che, jIvanA pariNAma Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 138 upayoga, avirati, ajJAna che." ahIM paNa jIvanA pariNAma je gaNAvyA te barAbara karmapudgalanA tevA tevA ja vikAranA udaye thAya che. ema padravyanA udayanA nimitte thatA hovAthI, padravyanI asara AvI ja; nimittanI asara thaI ja. (12) samayasAra gAthA 89mAM prazna karyo ke "zuddha caitanyane mithyAtvAdi zAthI ?' vAta sAcI che; caitanya zuddha eTale to mAtra zuddha jJAnAdi guNamaya kahevAya. emAM mithyAtvAdi doSa kyAMthI saMbhave ? pachI samayasAranA kartAe ja uttara karyo ke "mohanA saMyogathI AtmAmAM upayoganA traNa pariNAma thAya che. ahIM zuM sUcavyuM ? eja ke mohanIyakarma je jIvathI bhinna vastu che, enA saMyogarUpI nimittane lIdhe ja AtmAmAM doSamaya vikAra utpanna thAya che. nimittanI asaranuM zuM A spaSTa sUcana nathI ? pra0 - dravya mithyAtvAdI karmapudgala judI vastu che ane azuddha AtmAmAM thatA mithyAtva moha vagerenA pariNAma e judI vastu che. A pariNAmathI AtmAmAM doSamaya vikAra thAya che; paNa nahi ke bahAranA karmapudgalathI. pachI emAM bahAranuM nimittakAraNa kyAM AvyuM ? pudgalanA paryAya pudgalamAM ja svataMtra kArya kare che. AtmAnA pariNAma AtmAmAM ja svataMtra kArya kare che, emAM para nimittanI apekSA kyAM AvI ? 10 - "svataMtra'no artha tamAro khoTo che. svataMtrano sAco artha e che ke pudgalamAMthI paryAyo uMcakAIne AtmAmAM nathI AvatA; paNa AtmAmAM svataMtrapaNe judA paryAya jAge che, eTalo ja svataMtrano artha che. bAkI AtmAmAM e svataMtra paryAya jAgavA mATe karmapudgalanA pariNAmanI apekSA to rahe che ja. jarUra rahe che tethI ja. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 dravyanA mAnelA asat svAtaMtryanuM khaMDana karanArI dalIlo - (1) karmayugalanA barAbara tevA tevA samyaktvarodhaka, jJAnarodhaka, viratirodhaka, vagere judA judA svabhAva kevI rIte kahevAya ? zuM potAnAmAM koI samyakatva-jJAna-virati vagere guNo che ke enA pote rodhaka, AvAraka bane ? e to AtmAne te te guNa che. tene e roke che mATe to enAmAM tevA tevA judA judA svabhAva kahevAya che. nahitara to ajJAna darzanavALAoe mAnyuM tema bhAgyanA-karmanA mAtra be bheda paData. eka sAro ane bIjo kharAba. enA badale karmanA mULa ATha bheda jJAnAvaraNa, ne darzanAvaraNa, ne vedanIya, ne mohanIya... vagere. pAchA enA uttara bheda ekaso aThThAvana; emAM matijJAnAvaraNano svabhAva judo, ne zruta jJAnAvaraNano svabhAva judo, zAtA vedanIyano judo, ne mithyAtva mohanIyano judo, e zuM ? vaLI e karmomAM pudgala vipAkI prakRtio judI ane jIvavipAkI judI, e zI rIte ? pahelo to e savAla thAya che ke pudgala vipAkI karma eTale zuM ane jIvavipAkI eTale zuM ? AtmAnA jJAnAdi pariNAmanI sAthe saMbaMdha mAnazo to ja e judA judA svabhAvanuM samarthana-spaSTIkaraNa karI zakazo. nahitara pachI ema locA vALavA paDaze ke "te te karmanA tevA tevA svabhAva che.' paNa, "e zAthI' eno uttara nahi karI zako. "e kevA kevA ? e svabhAva zuM zuM karanArA?" e nahi kahI zako. upAdAna ane nimitta ubhayavAdI evA ame to kahI zakIzuM ke AtmAnA matijJAnaguNane rokavAnA svabhAvavALA karmane matijJAnAvaraNa kahevAya. AtmAmAM zAtA utpanna karanAra karma te zAtAvedanIya, AtmAne viparIta zraddhA karAvanAra karma te mithyAtva mohanIya karma. paNa te te karmanA te te svabhAva zAthI, judA judA cokkasa nAma zAthI? nimittanI Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 asara na mAnanAra evA tamArI pAse eno khulAso nathI. (2) bIjuM e che ke AtmAmAM ghaDIbhara mAnI laie ke anyanI apekSA vinA svataMtrapaNe ja utpanna thanArA ajJAna, mithyAtva vagere dUSaNo che; ane emAM kAraNabhUta pUrva pUrvanA dUSita saMskAronI asara che; paraMtu AtmAmAM ghaDIghaDImAM zAtAazAtA thAya che, enI pAchaLa konI asara che ? (1) jo kaho ke moha-ajJAnanI, to kevaLajJAnIne mATe ajJAna nahi hovAthI zAtA-azAtA paNa na hovI joIe. tyAre (2) jo kaho ke pUrvanI zAtA-azAtAnI asara che to to emane baMne hovI joie, paNa tame to kevaLajJAnIne ekalI zAtA mAno cho, tenuM zuM ? vaLI ekalI paNa zAtA have zAzvata kALa sAthe rahevI joie. kema ke jema mohanIyanA kusaMskAramAM to pratipakSa tarIke vairAgya ane nirmohatAnI bhAvanA hatI tethI tenA baLa upara mohanA kusaMskAro dUra karI zakAya. paraMtu zAtAnI sAme pratipakSa tarIke evuM zuM che ke je zAtAnA saMskAra toDI zake? ame to zAtA karmayugalanI asara mAnIe chIe, tethI e karma tUTavAthI enI asara tUTe, to pachI AtmAne zAtAazAtA na rahe; evuM ame kahI zakIzuM. tamArI pAse zo khulAso che ? tamAre to karmapudgala sAthe AtmAne levAdevA nathI. (3) trIjI vAta e che ke kerI vagere phaLanI jema sthitino (samaya maryAdAno) paripAka karmapudgalamAM ghaTI zake che; paraMtu AtmAnA doSamAM zI rIte e saMgata thAya ? emAM doSa atyAre apakva che, ane pachI pakva banaze e zuM ? vaLI emAM kALa sthitino hrAsa-vRddhi e zuM ? tyAre karmamAM jema keTalAka sattAgata zAtA pugalonuM baMdhAtI azAtAmAM Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 141 saMkramaNa ke pUrvabaddha azAtA pudgalonuM baMdhAtI zAtA prakRtimAM saMkramaNa thAya che, evI rIte AtmAnA bhAvakarmamAM zuM ? AtmAnA zAtA-azAtA pariNAmamAM kema ghaTe ? pudgalamAM to daLIyA che, locA che, te zeraDIno rasa lIMbaDAnA rasamAM ke lIMbaDAno rasa zeraDInA rasamAM paDI ekarUpa thAya che ema pudgalakarmamAM to saMkramaNa (mIlAvaTa ane parAvartana) thaI zake, paraMtu AtmAnA amUrta pariNAmano eka bIjAnA viparIta pariNAmamAM zuM mIlAvaTa ane zuM parAvartana ? emAM to bahu thAya to eka baLavAna pariNAma bIjA nirbaLa pariNAmano nAza karI zake. dA.ta. zAtAno pariNAma azAtAnA pariNAmano nAza karI zake; kiMtu zAtA to zAtA rahe ja. paraMtu azAtAnuMya zAtAmAM parAvartana ane vidyamAna zAtAmAM milAvaTa zI rIte thaI zake ? (4) cotho muddo e che ke AtmAmAM rAgadveSa zAtAazAtA vagerenA pariNAmo to paDelA che, to eka sAthe e badhA udayamAM kema nahi ? pragaTa kema nahi ? zAtAnA anubhava vakhate azAtA kema nahi, ane ghora azAtAnA anubhava kALe ja zAtAno anubhava kema nahi ? paulika karmanI asara mAnanArA amAre tyAM badhuM samAdhAna che. kema ke e pudgala to evI cIja che ke koIno kALaparipAka thayo hoya, koIno nahi; koIno vipAkodaya cAle to koino pradezodaya cAle; koino kSayopazama hoya, to koino upazama hoya, to koino kSaya hoya. pudgalamAM A pariNAmo saMbhave che, tadanusAra jIvamAM pariNAma janme che. kema ke jIva upara nimittabhUta e karmapudgalanI asara thAya che. paNa evA karmayugalarUpI nimittanI apekSA vinA to ekalA jIvamAM e judA judA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 42 pariNAmo kyAMthI ghaTI zake ? (5) vaLI jIva to pUrva doSa ane navA doSa mATe enuM e ja dravya che. tethI emAM hajI kahI zako ke pUrva pUrva doSanA AdhAre navA navA doSa janme che; paraMtu udaya pAmatA karmapudgala e navA karma bananArI mULabhUta kArmaNa vargaNAnA pudgalo to judAM judAM dravya che. te ya anaMtA aNu dravyorUpa che; emAM zI rIte kArya-kAraNabhAva hoI zake ? tamAre to eka dravya bIjA judA dravya para kAMI karI zakatuM nathI. to pachI amuka amuka cokkasa svarUpane dharanArA navAM karma zI rIte banI zake ? kArmaNa vargaNAmAM rasa anaMta guNo vadhavAnuM, emAMthI te te jJAnAvaraNAdi bhinna bhinna svabhAvanA karmarUpe banavAnuM, ane tevI tevI amuka ja sthiti rasa nakkI thavAnuM - A badhuM zAnA AdhAre bane ? nimittanI asara mAnanAra to kahI zakaze ke, jIvanA kaSAyanA pariNAmathI kArpaNa pudgalomAM anaMta guNarasa vadhI jAya che. zuM ? pudgalano rasa jIvathI vadhI jAya che. jIvanA mithyAtvAdi bhAvothI navAM karmanA svabhAva-sthiti vagere nakkI thAya che." paNa nimittanI muddala asara na mAnanAra evA tame A nahi kahI zako. tyAre kadAca tame jo ema kahevA jazo ke - pra0 - kArmaNa pudgalomAMthI karma banavA mATe jIvanuM zuM kAma che ? pUrva karmanA udayathI karmanA vikArabhUta je mithyAtvAdi paryAyo thAya che, tethI navAM karma ane enA prakRti sthitirasa vagerenuM nirmANa thaI zake ne ? u0 - A kathana tamArA siddhAMtathI ja khoTuM che. kema ke e pUrvanA karma paNa A navA bananAra karma karatAM juduM dravya che, padravya che. paradravya navAM kAmaNa pudgala upara zuM karI zake ? Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 zI asara thaI zake ? tyAre have tamAre eTaluM kahevuM paDe ke - prava - navAM dravyanAM kramabaddha paryAya evA ja nakkI thaI gayelA che, kema ke dareka dravya svataMtra che ane enA paryAyonI hAramALAmAM paNa svataMtrapaNe kramasara paryAyo thavAnuM nakkI thaI gayuM che. emAM koI kAMI ja pheraphAra karI zakatuM nathI. pachI tevA prakRti-sthiti-rasAdi karma-paryAya banavAmAM zo vAMdho Ave? u0 - Ama kaho eno artha to tamAro siddhAMta cokho gozALAno bhavitavyatAvAda ja thayo ke bIjuM kAMI ? emAM moTo doSa eka e che ke pachI tame evuM nahi kahI zako ke "jIva ajJAnathI bhaTake che, dravyadRSTi keLave to tarI zake." AvuM na bolI zakAya. kema ke e to ema ja kahevuM paDe ke jIvanI bhavitavyatA ja evI che ke AjasudhI bhaTakato Avyo che, ne amuka vakhate e taraze. eTale pachI tyAM koI puruSArthane sthAna nahi rahI zake. evI rIte nItaratA bhavitavyatAvAdamAM kaho ke ekalA kramabaddha paryAyamAM arthAt ekAMta svAtaMtryavAdamAM 'hiMsAthI karma baMdhAya jUThathI karma baMdhAya...' evuM nahi banI zake. e to karmane banavAno evo paryAya te te kArpaNa pudgalanA kramabaddha paryAyanI hAramALAmAM nakkI hato te pramANe ja bane che. emAM nathI to jIvano hiMsA pariNAma kAraNa, ke nathI to udita jUnAM karma pudgalano paryAya hetubhUta. e to navA kAmaNa pudgalanI niyata kramabaddha paryAya ghaTanA che, ke tevA prakAranuM karma banI gayuM. Avo tamAro siddhAMta phalita thAya che. tyAM svabhAva, kALa, karma ane puruSArtha e cAra kAraNo uDI jAya che. e jaina mata na hoya. tyAre juo ke kharekhara. (13) samayasAra gAthA 127mImAM kahe che ke "rAgAdi Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ) bhAvomAM ahaMbuddhi karIne ajJAnI jIvo, dravyakarmanA hetubhUta je ajJAnAdi bhAvo tenA hetubhUta bane che." zuM kahyuM AmAM? dravyakarmanA hetubhUta ajJAnAdi bhAvo.' ajJAnAdibhAvo jIvanA paryAya che. e para evA karmadravyamAM kAraNa kahe che. zuM navA paMthanA svAtaMtryavAdamAM A ghaTe ? niyata thaI gayelA paryAyamAM A saMgata thAya ? jinamatamAM to e barAbara che. hajI AgaLa juo. (14) samayasAra gAthA 13pamImAM "AtmAnA mithyAtvAdibhAvo hetubhUta thatAM kArmaNa vargaNAgata dravya kharekhara jIva sAthe jyAre baMdhAya che tyAre jIva mithyAtvAdino hetu thAya che' AmAM paNa kArmaNa-vargaNAnA pudgala dravyono jIva sAthe baMdha thavAmAM kAraNabhUta AtmAnA mithyAtvAdibhAva kahyA! vaLI "jyAre e baMdhAya che tyAre jIva mithyAtvAdino hetu thAya che', ema kahIne e baMdhAyelA karmadravyane jIva mithyAtvAdi pariNAma kare emAM prayojaka kahyA "jayAre.. baMdhAya tyAre jIva...hetu thAya' eno artha ja e ke mithyAtvAdi bhAvono upAdAna tarIke hetu jIva ja che, paraMtu e hetu banavAnI zarata zI ? e ja ke karma baMdhAya tyAre jIva hetubhUta thAya. e karmabaMdhanI zarata ja karmanI apekSA sUcave che. (15) samayasAra gAthA 42mImAM kahe che ke, je yugalathI jIvane baddhaspaSTa (sAmAnya baMdhAyela ane gADa baMdhAyela) kahe che. te vyavahAra5kSa che; ane abaddhaspaSTa kahe che te nizcayapakSa che. samayasAra e baMnene atikrAnta che. kema ke pakSa mUkI devAthI vItarAgabhAva Ave.' AmAM koI eka pakSamAM na taNAI jatAM baMnethI alipta rahevAnuM samayasAra kahe che. emAM paNa nizcayapakSaneya mUkavAnuM kahyuM ! tyAre nUtana paMtha Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 145 kADhanAra nizcayane tANe che. vaLI abaddhaspaSTa pakSa mUkavAnuM kahyuM to ja vItarAgabhAva Ave ema kahyuM; to tyAM kyAM jIvano svAtaMtryapakSa rahyo ? tema niyata kramabaddha paryAyabhAva paNa kyAM rahyo ? kema ke kahyuM ne ke pakSa mUkI devAthI vItarAgabhAva Ave. eTale ke tamArA kramabaddha niyata (cokkasa) paryAya tarapha na juo; tame tamAre nimittarUpe pakSa mUkI devAno paryAya Ubho karo eTale enI pAchaLa avazya kAryarUpe vItarAgabhAvano paryAya Ubho thaze. niyata paryAyamAM thavAnuM hoya te ja bane, ApaNuM karyuM kAMI na vaLe. ahIM to nimitta ane puruSArthano mahimA gAyo. (16) samayasAra gAthA 149nA vivaraNamAM kahe che ke ajJAnI jIva puNyakarma prakRtine sArI samajIne tenA rAga ane saMsargamAM paDe che ane baMdhamAM paDI parAdhIna thaI saMsAranA duHkha bhogave che.' ahIM je kahyuM ke ajJAnI jIva ajJAnatAthI karmaprakRtinA saMsargamAM paDe che; arthAt ajJAnatAnA nimittathI karmabaMdhanuM kArya UbhuM thAya che; e ja nimittanI asara AvI. AtmadravyathI para evA jJAnAvaraNa-mithyAtvAdi karmadravya upara AtmAnI ajJAnatAnI asara AvI. vaLI kahyuM ke "baMdhamAM paDI parAdhIna thai" - eno artha e che ke jyAM mAtra potAnAmAM navA doSa janmatA hoya, tyAM pote e doSanA baMdha'mAM paDyo na kahevAya. "baMdha' to koI dravyano kahevAya. tyAM to "enA upArjanamAM paDyo, enI vRddhikAraka banyo' - evI koI bhASA vaparAya. paNa baMdhamAM paDyo' - kahe che, eno artha to 'padravyanA baMdhamAM paDyo" evo thAya. eTale ke pote potAnA saMbaMdhamAM Ave evA paradravyane UbhuM karyuM. vaLI jIvane parAdhIna thavAnuM lakhyuM tyAM paNa dravyano svAtaMtryapakSa UDI gayo. kema ke Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ) jIvadravya karmadravyane parAdhIna paDyo. A rIte nimittanI apekSA ane dravya-dravyamAM parAdhInatA, navA paMthIne game teTalI uDAvavI hoya paNa e to koTe vaLagyA jevA che. samayasAramAM Dagale ne pagale e AgaLa AvIne UbhI rahe che. potAnA bhASaNamAM paNa ThAmaThAma enuM samarthana ADakatarI ke sIdhI rIte thaI ja jAya che. (17) samayasAra gAthA 150mImAM kahyuM che ke "rAgI jIva karma bAMdhe che, virAgI jIva choDe che mATe karmamAM rAga na karo." Ama kahevAmAM to spaSTapaNe kahyuM ke rAgI jIva potAnA rAganI nimittathI karmarUpI paradravyane UbhuM kare che. e ja AvIne UbhI nimittanI ane pAradravyanI asara; tathA karmanI jIva para parAdhInatA ! jIva rAga kare to karma pariNAma Ubho thAya. "karmamAM rAga na karo A upadeza devAnuM kAraNa paNa zuM che ? jIvano rAga choDAvavA mATe kahe che. to upadeza e padravya-paryAya che enI AtmA para asara mAnI. pra0 -- paNa ahIM to rAgathI karma eTale bhAvakarma baMdhAya; arthAt azuddha AtmAno eka AMtarika pariNAma levAya ne ? u0 - nA. pUrve kahI AvyA tema e jo levo hota to tyAM bhAvakarma to doSarUpa che. tethI karma eTale ke doSa "bAMdhe che" evo prayoga na karata, tyAM to kaheta ke doSa "upArja che, doSa "vadhAre che. ahIM to "bAMdhe che" "choDe che' evo cokho prayoga je thAya che te paradravyanA saMyoga ane viyogane kahI rahyo che. bIjuM e paNa che ke e bhAvakarmanI sAtho sAthe dravyakarmano baMdha barAbara tevo ja je thAya che, e hisAbe to karma para jIvanI asara AvI ja. jIvanA rAgane parataMtra karmadravya banyuM. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 - (18) vaLI AgaLa samayasAra vivecanamAM kahe che ke "samyagdaSTi jIvane be dhArA che, karmadhArA ane jJAnadhArA. be ya potapotAnuM kArya kare che. zubhAzubha karmadhArA jeTalA aMze, teTalA aMze karmabaMdha. zuddha svarUpano vicAra (vikalpa) suddhAM karmabaMdhanuM kAraNa che. zubha pariNatirUpa jJAnadhArA ja mokSanuM kAraNa che." AmAM paNa "karmadhArA" "karmabaMdha' e zabdo AtmAthI judA karmadravyane sUcavI rahyA che, ke je paradravyanI upara AtmAnA rAganI ane vikalpanI asara paDe che, ema ahIM kahyuM. judAM karmadravya na levAM hota to "doSadhArA "doSotpatti' evA prayoga karI zakata. vaLI zubhAzubha karmadhArAmAM to vedanIyakarma Ave che, AyuSyakarma, zarIrakarma, zubhAzubha nAmakarma vagere Ave che, zuM ene AtmAnA doSa kaheze ? AtmAnA e karmajanya audayikabhAva ane baMdhana jarUra che; bAkI doSa tarIke to ajJAna, moha, avirati vagere gaNAya che. eTale, karmadhArAno artha anAdithI AtmAmAM cAlI AvatI karmadravyanA gADha saMbaMdhanI dhArA, evo samajavo joize. emAM jIva baddha karmadravyane parAdhIna rahevAno ja. vaLI kahyuM ke "zuddha svarUpano vicAra suddhAM karmabaMdhanuM kAraNa che' e paNa vicAravAna AtmA ane karmadravya - beno meLa sUcave che; eka kAraNa ane bIjuM kArya. bAkI je zuddha pariNatine mokSanuM kAraNa kahe che e zuddha pariNatinuM kAraNa emane pUcho; tema e kyAM eTale ke kayA guNasthAnake Ave te pUcho. kema ke zuddha pariNatimAM to e zubha vicArane, zubha vikalpane jarAya sthAna nahi Ape. arthAt tyAM manano upayoga ja nahi, mAnasika koi ciMtana nahi ema kaheze. to kaho, A dazA kyAM Ave ? A to nirvikalpa dazA thaI. e kAMI cothe-pAMcame-chaThe guNaThANe hoya nahi. tethI zuM samyagdaSTi, zuM zrAvaka, ke zuM sAdhu - badhA ja emanA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 mate mAtra karmabaMdha karanArA ! ane saMsAramAM rakhaDanArA ! vaLI nirvikalpa banavAnI bhAvanA paNa eka jAtano vikalpa che, tethI e paNa baMdhanakartA. Ama vikalpo to rahevAnA, tethI jIva uMco ja nahi AvavAno. AvuM emanA mate TharavAthI jIvane mokSanI ja asaMbhavitatA thaze ! ekalA "zuddha nizcaya-zuddha nizcaya'nuM gaddhApUcha pakaDI rAkhavAthI, juo, emanI kevI durdazA nIpaje che ! (19) vaLI, enI ja AgaLa samayasAra vivecanamAM kahe che ke "zubha pariNAmo (zuddha svarUpanA vicArone heyarUpa gaNI temAM pravarte che, paNa nirarthaka gaNI choDI detA nathI. kema ke svarUpa AlaMbanamAM hajI sthiratA nathI rahetI. zubhakarmone choDI azubhamAM pravartatA nathI.' ahIM zubha pariNAmane heya gaNyA, chatAM nirarthaka na gaNyA. ema Akho bAhya zubha vyavahAra bhale aMte heya chatAM, te pUrve jarAya nirarthaka nathI ema mAnavAmAM emane kyAM vAMdho Ave che ? ane jo sArthaka che to enI niMdA kema karI zakAya ? enI ekalI tyAjyatA kema upadezI zakAya ? bIjuM zubha pariNAmamAM paNa manodravyanI racanA che, enuM AlaMbana AtmAne sArthaka gayuM. A kevI padravyanI ne nimittanI sacoTa AvazyakatA ane asara sUcavI? bIjuM je e kahe che ke zubhaAlaMbanamAM sthiratA nathI rahetI, e sthiratA eTale zuM ? nirvikalpa avasthA ja ne ? to te lAvavA mATe vikalpanI jarUra kharI ne ? arthAt paranA TekAnI jarUra kharI ne ? to pachI emAM AtmadravyanuM svAtaMtrya kyAM rahyuM ? niyata kramabaddha paryAya kyAM rahyA ? A to "Ama kare to Ama thAya' e AvyuM. bIjuM je kahyuM ke "zubha karmone choDI azubhamAM pravartatA nathI." A kahevAmAM to hada vALI dIdhI! Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 potAnA ja bAhyavyavahAra-utthApaka siddhAMta upara kuThArA ghAta karyo ! prazna to e che ke zubha karmone choDavAnI vAta to pachI, paNa e to kaho ke zubha karmo AvyA zI rIte ? zubhakarmane UbhA zI rIte karyA ? ene kevA mAnIne AdaryA? jarUrI ke binajarUrI ! mokSahetu ke saMsArahetu ? zubhakarma UbhA karyA te sAruM karyuM ke khoTuM ? zubhakarmone choDI detA nathI eno artha to e thayo ke e upayogI bane che. eka bAju ATalI badhI spaSTa vyavahAranI ane paranimittanI AvazyakatA sUcavavI, ne bIjI bAju puNyakriyAone niMdavI, mUkI devI, mUkAvI devI - e keTaluM paraspara behUduM che ? enI niMdA ane tyAga karatAM emanuM moTuM ane kAyA kema na lAje ? jo upAdAna AtmA sivAya jaDakAyAnI zubha kriyA kAryamAM nimittaja nathI ane te aNasamajamAM pakaDAI gaI hatI, to e choDI kema na devI ? choDI denArane zuM nukazAna ? tyAre jo nukazAna hoya to tyAM paNa jaDakAyAthI zubhakriyAno tyAga e cetana AtmA upara nukazAnanI asara karanAro banyo ! paranimittanI asara kema nahi ? (19-ra1) samayasAra gAthA 173-76 TIkA-vivecanamAM lakhe che ke (19) "dravya AgnavonA udayane ane jIvane nimittanaimittikabhAva che...' (20) 'dravyAgnavono udaya thatAM jIva je prakAre emAM joDAya (tene je prakAre bhAvAgnava thAya) te prakAre dravyAgnavo navIna baMdhanA kAraNe thAya. bhAvAgnava na kare to baMdha thato nathI.' (21) "jayAM sudhI karmanuM svAmIpaNuM rAkhIne karmanA udayamAM jIva pariName che tyAM sudhI ja jIva karmano kartA che.' ahIM, (19) dravyaAsrava ane jIvano nimitta Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 150 naimittakabhAva eTale dravyaAsrava e nimitta ane bhAvAgnava e naimittika=kArya evo be vacce bhAva zAthI e moTo prazna che. bene zo evo meLa che ke A bhAva Ubho thayo ? jo asara ja nathI, kArya-kAraNapaNAno saMbaMdha ja nathI to nimi0 naimi0 bhAva zAno ? jo kaho ke, prava - meLa hAjarIno che ne ? naimittika che tyAM nimitta hAjara che. u0 - ema to jema naimittika che, tema eja vakhate jagatamAM bIjA kAryo paNa che to e nimitta hAjara hovAthI zuM e badhAnI pratye nimitta kahevAze ? dA.ta. ghaDo banyo tyAM cAkaDo hAjara che. to cAkane nimitta ane ghaDAne naimittika kahI be vacce nimitta-naimittika saMbaMdha mAno cho. have tyAM ja mAno ke varasAda paDyo, athavA prakAza patharAya che, ke vAyu cAle che, to zuM tyAM hAjara evo pelo cAkaDo e vRSTimAM, prakAzamAM ke vAyugatimAM nimitta kahevAze ? tyAre jo kaho, pra0 - varasAda vagere to bIje paNa banatA hoya che tyAM kyAM badhe cAkaDo hAjara che ? tethI e zAno emanI pratye nimitta kahevAya ? u0 - to e to kAraNanuM svarUpa kahI rahyA cho. khera! paNa jema ghaDo banavAmAM cAka hAjara ja hoya che tema e utpanna thatA ghaDAno AkAza sAthe saMyoga thavAmAM e badhe mojuda che, to zuM ghaTAkAzasaMyoganI pratye paNa cAkane nimitta gaNazo ? praha - cAkane zAnuM nimitta gaNAya ? kema ke e hAjara bhale hoya; paNa utpanna thatA ghaDAno ane AkAzano saMyoga thavAmAM cAka kAMI Avazyaka nathI gaNAto; tethI nimitta zI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 151 rIte kahevAya ? u0 - to, eno artha to eja ne ke je je naimittika jayAM jayAM utpanna thAya tyAM tyAM badhe je hAjara ane Avazyaka hoya, tene nimitta kahevAya ? ekalI hAjarIthI nimittatA nahi, paNa AvazyakatA sAthe joIe. ema je kaho cho tyAM "ekanA hovAmAM ja bIjuM janme, na hoya to na ja janme evuM thayuM; enuM ja nAma kAraNatA che. mATe ja "nimitta-naimittika saMbaMdha kaho ke "kArya-kAraNa" saMbaMdha kaho, eka ja vastu Thare che. hA, kyAMka "prayojaya-prayojaka' bhAvamAM paNa nimitta-naimittikatA kahI zakAya che. dA.ta. kahIe ke "bilADInA AgamanathI uMdara dekhAtA nathI' - AmAM, uMdaranA adarzanamAM bilADInuM Agamana prayojaka che, evuM ja e nimitta che, ema paNa kahI zakAya. paraMtu "nimitta, prayojaka ke kAraNa kazuM ja karatuM nathI' - e kahevuM khoTuM che. e vastu spaSTa che ke bilADInA Agamane ja uMdarone adazya karyA. eTale, tamAre kAraNanA lakSaNa badhAM ja levA che ane "kAraNa' zabda niSedhavo che, e to zabdavaira che. (20) dravyaAgnavono udaya thatAM jIva je prakAre emAM joDAya (tene je prakAre bhAvAgnava thAya te prakAre dravyAnnavo navIna karmabaMdhanA kAraNe thAya.' samayasAranA A kathanamAM paNa nimittanI keTalI spaSTa asara sUcavI che ! pahelAM kahyuM ke, dravyAmravano udaya thatAM jIva joDAya agara na joDAya', eno artha e ke "udaya na thatAM to na ja joDAya" mATe jIvane bhAvAnsavamAM joDAvAmAM kAraNa banyo dravyAmravano udaya. kyAM jIvadravya ane kyAM dravyAnsavanuM upAdAnabhUta karma - pudgaladravya be ya svataMtra chatAM ekanA AdhAre bIjAne cAlato mAnyo. khera !.. pachI kahyuM ke "jIva je prakAre joDAya te prakAre Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra dravyAnnavo navIna baMdhanA kAraNe thAya.' eTale ke dravyAsaivathI navIna karmabaMdha thAya kharo, paNa jIva je prakAre bhAvAgnava kare te anusAra baMdha thAya. Ama kahevAmAM nimittakAraNatAnI kyAM bAkI rAkhI ? kema ke karmapudgalano baMdha thavAmAM niyAmaka tarIke AtmAno bhAvAgnava-pariNAma gaNyo. e ja vastu spaSTa karIne pAchI kahI ke "bhAvAsrava na kare to baMdha na thAya." are bhalA ! baMdha e to karmapulano paryAya che, jayAre bhAvathI Asrava e azuddha jIvano paryAya che. jayAM tamAre to ekAMte niyata kramabaddha paryAyano siddhAMta che tyAM vaLI "AtmA bhAvAgnava na kare to karma na baMdhAya", e zuM ? bhAvAsrava hoya to baMdha thAya, na hoya to na thAya. enuM nAma "anvaya vyatireka che; ane te kAraNatAno nizcaya karAvanArA che. mATe nimitta e kAraNa avazya che. (21) kahe che ke "jyAM sudhI karmanuM svAmIpaNuM rAkhIne karmanA udayamAM jIva pariName che tyAM sudhI ja jIva karmano kartA che AmAM jIvane karmano kartA mAnyo ! karma pudgala che, enA baMdhamAM jIva kartArUpe kAraNa gaNyo; pachI bhale jIva karmanA udayamAM pariName to ja kAraNa; paratuM emeya kartA to kharo ja ne ? to pachI karmadravyanuM svAtaMtrya kyAM rahyuM ? vaLI je kahyuM ke "karmanA udayamAM jIva pariName che emAM paNa jIvane pariNamavAmAM karmapudgalano udaya-paryAya kAraNabhUta gaNyo; bhale svAmIpaNuM rAkhavAnI ajJAnatAthI jIva pariNamyo, paNa jIva pariNamyo emAM karmodaya kAraNa banyo ne ? AmAM nA nahi kahevAya. kema ke jIva pariNAmano paryAya karmaudayanA anusAra thayo ne ? enuM ja nAma paradravyanI kAraNatA; e ja nimittanI asara. ajJAnatA chatAM karmadravyano udaya na hoya to jIvadravya Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =153 - ( 153 pariNamatuM nathI; e ja sUcave che ke karmano udaya ati Avazyaka nimittakAraNa che. (22) Aja vAta samayasAranI gAthA 191mImAM karI che. "AgnavabhAva na hoya to karmano paNa nirodha, karma nahi to... saMsAra nahi." zuM kahyuM ? AtmAmAM bhAvAsrava rAgadveSAdi hoya tyAM sudhI AtmA para jaDa karmano baMdha ane manuSyapaNuM vagere saMsArI avasthA che. AtmAnI apekSAe karma e paradravya che, manuSyapaNuM eTale manuSyazarIrAdi, e paNa paradravya che. e baMnemAM AtmAnA bhAvAgnava pariNAmane kAraNa gaNyo; tethI ja karma e paradravya-AtmAne AdhIna banyAM. vaLI evA bhAvAgnava pariNAmanA abhAve karma ane saMsArano paNa abhAva gaNyo - A badhAmAM nimittanI prabaLa asara svIkArI. evI nimittakAraNatAne bIjI bAju navA paMthavALA uDAve e keTaluM badhuM emanA ja zAstrathI viruddha che ! (23) samayasAranI gAthA 194mImAM kahe che ke, paradravya bhogavatAM karmodaya nimitte jIvane zAtA-azAtA sukhadu:kha niyamathI utpanna thAya che. AmAM paNa AtmAne cokkho paradravyano bhoga mAnyo. emAM jevuM jevuM paradravya bhogamAM Avaze tevI tevI zAtA-azAtA AtmAnA anubhavamAM Avaze; e paradravyanI parAdhInatA thaI. to svAtaMtrya kyAM rahyuM ? dA.ta. mIThI sAkara khAtAM ke komaLa zayyA para sUtAM zAtA anubhavAze, kaDavo eLIyo ke aNIyALA bhaMThIyAvALI barachaTa jamIna upabhogamAM AvatAM azAtA anubhavAze. zAtAazAtAno pariNAma AtmAmAM thAya che. evA AtmapariNAmanI pratye paradravyo sAkara-eLIyo vagerenI kevI asara mAnI ! kevI kAraNatA mAnI ! pAchuM tyAM AMtarika kAraNa karmano udaya Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNyuM. arthAt sAkara dravyano saMyoga zAtA nAmanA karmapudgalane udayabhAva pAmavAmAM nimitta thAya che, A ya karma para paradravyanI asara AvI; ane e karma AtmAmAM sukhapariNAma janmAvavAmAM nimittabhUta bane che; e ya AtmA para paradravya karmanI asara thai. AvuM svIkAryA pachI ema kahevuM ke 'eka dravya bIjA dravyane kAMi karatuM nathI, nimitta kAMi karatuM nathI' e keTaluM svazAstra ane svasiddhAMtanI paNa viruddha che. 'amuka strI mArI janetA che, arthAt huM eno putra chuM' ema svIkAryA pachI kahevuM ke 'e strI vaMdhyA che', e pAgalatA ja ke bIjuM kAMI? moTA vyAkhyAna karavAnI to zuM; paNa bolavAnIya nAlAyakatA ja ne ? (24) samayasAranI gAthA 195mImAM kahe che ke ajJAnIne rAgadveSanA sadbhAvathI je pudgalakarmano udaya baMdhanuM kAraNa che, tene jJAnI bhogavato chato baMdhAto nathI.' AmAM e to nakkI mAnyuM ke rAgadveSanA sadbhAve ajJAnI jIvanA Atmadravya para paudgalaki karmadravyano udaya baMdhapariNAma karAve che. e jIvanI karmaudaya para parAdhInatA. to bhale ajJAnI jIva lIdho, paNa e jIvadravya to jaDa karmadravya karatAM juduM ja dravya che ne ? evA jIvadravya para baMdha pariNAma utpanna thavAmAM para evuM udaya prApta pudgala karmadravya kAraNa mAnyuM. vaLI junuM karmadravya udayamAM AvI navuM karmadravya janmAve che tyAM paNa baMdhAtI karma vyakti judI judI che, chatAM ekanI asara bIjA para gaNI, bIjA para pahelAne nimittakAraNa svIkAryuM. ahIM jIvamAM zAtA-azAtA ke rAgadveSAdi thavAmAM karmadravyane kAraNa gaNyuM enI sAme e prazna thai zake ke, samayasAra gAthA 196mImAM to samyagdaSTi jIvano pra0 154 - Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 viveka batAvatAM kahyuM che 'e rAgadveSAdibhAvo mArA arthAt jIvanA bhAvo nathI; paNa jIva to gALAmAvo huM sahamighno 'huM to mAtra eka jJAyakabhAvavALo chuM' enuM zuM ? u0 AnuM samAdhAna saraLa che. samakitI AtmA je viveka kare che te zuddha AtmAnI apekSAe che. arthAt zuddha AtmAno svabhAva mAtra jJAyakabhAva che; vastunuM araktaadviSTapaNe zuddha jJAna-darzana ka2vAno svabhAva che. AtmAnI zuddha avasthAmAM rAgadveSAdi bhAvo nathI hotA - AvuM samakitInA vivekanuM tAtparya che. paNa e tAtparya nathI ke 'jIva, zuM zuddha ke zuM azuddha, rAgAdibhAvovALo hoto ja nathI.' athavA e paNa tAtparya nathI ke 'azuddha avasthAmAM rAgAdivALo hoine enAmAM jIvapaNuM ja nathI; e to jaDadravya che.' Avo abhiprAya che ja nahi. to samyagdaSTino je viveka che, te zuddha jainamatane svIkAranArA zvetAMbaroe kyAM nathI mAnyo? mAnyo ja che. tethI to rAgadveSAdine pApasthAnaka kahI heya kahe che; vItarAgane bhajI vItarAga thavAnuM kahe che; mohaSTi tyajI jJAnadRSTi rAkhavAnuM kahe che. rAgadveSa choDavAnuM kahe che. pra0 - paNa jinamUrti, zAstra, dhArmika kriyAkAMDa vagere upara rAga karavAnuM ya e kahe che ne ? u0 ema to navA paMthavALAya samayasArAdi graMtho, pravacana zravaNAdi kriyAo vagere tarapha rAga janmAvI AkarSaNa kyAM nathI karatA ? kharI vAta e che ke prazasta rAga jIvane aprazasta rAgamAMthI choDAvI samyaktvAdi AtmaguNonI prApti, puSTi ane sthiratA karAvatA karAvatA aMte vAstavika sarvaviratibhAva ane apramAdanI parAkASThAe pahoMcADe che. pachI e rAga tyAM vaLAvAnI jema pAchA vaLI jAya che, arthAt ucca Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156 AtmaguNamAM sthiratA thavAthI eno upayoga nathI raheto, tethI dubalA paDI jaI kSaya pAmI jAya che. AmAM e juo ke jo prazasta rAgAdi hatA to ja aprazasta rAgAdi chUTIne samyaktvAdi guNomAM sthiratA thaI. nahitara to aprazastanuM jora eTaluM badhuM hatuM ke jIvane AtmaguNa nahi paNa AtmadoSo ane parabhAvamAM coMTADI sthira rAkhyo hato. tyAM samyaktvAdi guNanI prApti ja nahi, to vaLI sthiratAnI to vAte ya zI? zuM Aje navA paMthamAM sthira banelAne AtmAmAM aMdarakhAne navo paMtha kADhanAra upara, emanA pravacana upara, samayasArAdi graMtho upara ocho rAga che ? zuM e rAga ajANatA kare che? ke jANIne kare che ? jainadarzananI cauda guNasthAnakanI vastusthiti samajanArA jANe ja che ke rAgabhAva arthAt rAgano udaya TheTha dazamA guNasthAnaka sudhI hoya che, dazamAne aMte e TaLe che. pachI tyAM vItarAgI dazA kyAMthI cothA samyakatva guNaThANe ke chaThThA sAtamA sarvavirati guNaThANe AvI zakavAnI hatI ? bAkI tyAM vItarAga banavAnuM lakSa rAkhavAnuM to zvetAMbaro mAne ja che; mATe to vItarAga devane ane emanA ja zAsanane mAne che; paNa te saMbhavita, zakya ane pragati karAve evI sAdhanA mAne che. navo paMtha azakya, asaMbhavita tathA pIche haThaadhogati karAve evo mArga upadeze che. A ane AvA kAraNe navo paMtha e jaina mata nathI. AnA aMge vizeSa AgaLa navo paMtha e kema jaina mata nathI e prakaraNamAM juo. (25) samayasAra gAthA 203mImAM kahe che ke "karmanA kSayopazamanA nimitte zAnamAM bheda; chatAM tenuM svarUpa vicAratAM jJAna to eka ja che.' - AmAM paNa je karmano kSayopazama lIdho te bAhya karmapudgalano levo paDaze, nahi ke Atmika Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 Abhyatara bhAvakarmano. arthAt vibhAvadazAno; kema ke Atmika avasthAmAM to daLiyAM jevuM kAMI nathI, to emAM kSayopazama zuM ? emAM to kAM enI sattA, ke kAM eno kSaya hoya. kSayopazamamAM to kaMika vipAkodayano nirodha ane kaMika pradezodaya Ave. e vastu to pudgalanA daLIyAmAM ghaTI zake; kema ke pudgalane vipAka-avipAka eTale ke pAkavAnuM-na pAkavAnuM hoI zake; pugalamAM amuka amuka skaMdhanA pradezone pradezodaya tarIke nIrasapaNe udayamAM AvavAnuM hoya ane amukane udayamAM hamaNAM na AvavAnuM hoya; agara ugra rasa bhogavAvavA tarIke vipAkodaya pAmavAno hoya. A badhuM pudgalamAM ghaTI zake, ekalA svataMtra AtmadharmamAM zuM ghaTe ? AtmAmAM to doSa kAM mojuda hoya, ke kAM nAza pAmyA hoya. ene vaLI vipAka zuM? udaya zuM? pradezodaya zuM ? eTale ekalA Atmika vibhAvadharmamAM A na ghaTatuM hovAthI karma-pudgalanuM kahevuM paDe. have enA nimitte AtmAnA jJAna-pariNAmamAM bheda paDavAnuM kahyuM e spaSTapaNe pAradravyanI parataMtratA mAnI. paradravyane nimittakAraNa mAnyuM. bhale e "kAraNa" zabda na bole paNa "karmakSayopazamanA nimitte jJAnamAM bheda' ema kahevuM eno artha ja e che ke kSayopazaNanA kAraNe bheda. arthAt kSayopazamarUpa kAraNa na maLe to bheda nahi, jevo kSayopazama maLe tevuM tevuM jJAna thAya. AmAM spaSTapaNe kSayopazamane paradravya evA AtmAnA jJAnapariNAmamAM kAraNa mAnavuM ja paDyuM. ema ja juo ke, (26) samayasAra gAthA 214mImAM kahe che ke, "pUrvabaddha potAnA karmanA vipAkane lIdhe jJAnIne upabhoga hoya che. to bhale ho, paNa rAga na hovAthI te upabhoga parigrahabhAvane pAmato nathI." tyAM paNa spaSTa che ke karmano vipAka na hoya to upabhoga nahi. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 'karma vipAkane lIdhe jJAnIne upabhoga', e jJAnInA AtmAnI upa2 paradravya evA karmanA vipAkanI asara ja sUcave che ne ? pachI bhale jJAnI rAga na kare tethI parigrahabhAva na thAya, navo karmabaMdha na thAya paNa 'upabhoga' dharma to jJAnIno eTale ke AtmAno ja levo paDaze. to je 'jJAnIne upabhoga hoya che' evuM pratipAdana karI zakAya. ahIM paNa pUrve kahyuM tema vipAka karmano lIdho e paNa pudgalakarmano samajavAno che, paNa nahi ke koi Atmika AtyaMtara dharmano. kema ke kevaLa Atmikadharmane pAkavA-na pAkavAnuM zuM che ? e to pudgalanA skaMdhonI sthiti pAkIne UbhI rahe eTale e anudita (anudayavALI) avasthAmAMthI udita eTale udayavALI avasthAmAM Ave; ane AtmAne phaLa dekhADe. mATe ahIM paNa paradravyanI asara, apekSA, nimittakAraNatA, parataMtratA sAbita thAya che. (27) samayasAra gAthA 217mImAM kahe che ke baMdhaupabhogamAM nimittabhUta che saMsAra-zarIranA adhyavasAna rAgasukha.' AmAM paNa Atmikadharma je adhyavasAna eTale rAga-sukha lIdhA, temAM viSaya tarIke nimittabhUta saMsAra ane zarIra ja che. eTale tyAMya Atmadharmane para evA saMsAra-zarIranI apekSA AvI. saMsAra che, to ja eno rAga AtmAne che. mATe AtmAnA rAgapariNAmamAM saMsAra kAraNa banyuM ja. (28) gAthA 248mImAM kahe che ke 'AyuSyanA kSayathI jIvonuM maraNa jinezvaroe kahyuM che.' eTale ke jIvano maraNa-pariNAma AyuSyakarmanA kSaya upara nirbhaya rahyo. AyukSaya e pudgaladharma; enI asara jIva para thaine jIvanamAM maraNadharma upajyo. A paNa paradravyanI prabaLa nimittakA2NatA puravAra kare che. (29) samayasAra gAthA 212mInA vivecanamAM lakhe che ke, Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 'anicchA e aparigraha che. jJAnI azana icchatA nathI tethI azananA aparigrahI che. mAtra azananA jJAyaka che. ahIM prazna thAya ke muni AhAra to kare che to icchA che ke nahi? enuM samAdhAna e che ke (1) azAtA vedanIya karmanA udayathI jaTharAgnirUpa kSudhA upaje che. (2) vIryaMtarAyanA udayathI vedanA sahI zakAtI nathI. (3) cAritra mohanIyanA udayathI AhAra grahaNanI icchA thAya che. (4) te icchAne zAnI karmanA udayanuM kArya jANe che. (5) roga samAna jANIne tene maTADavA cAhe che. icchA pratye anurAgarUpa icchA jJAnIne nathI, mATe ajJAnamaya icchAno abhAva che.. A zudghanayanI pradhAnatAthI kathana jANavuM.' A lakhANamAM paheluM to e juo ke paraspara kevo virodha Ave che. pahelA kahe che ke 'muni azana icchatA nathI tethI aparigrahI che.' paNa AgaLa kahe che ke 'roga samAna jANI maTADavA cAhe che !' AmAM cAhavuM eTale icchA AvI ke nahi? vaLI tyAM spaSTa icchA paNa lakhe che ke 'cAritra mohanA udayathI AhAra grahaNanI icchA thAya che !' kevuM A agaDaMbagaDaM? 'icchatA nathI' 'cAhe che, icchA thAya che' e anyonya viruddha che. pAchuM A virodhano bacAva karavA jANe kahyuM ke 'paraMtu ajJAnamaya icchAno abhAva che.' are bhalA ! to to pachI kevalajJAnIne AhAra hovAmAM vAMdho zo Avyo ? tyAre jo kahe ke, game tevI jJAnamaya icchA paNa cAritra mohanuM kArya che', to to cAritra mohanA lIdhe rAga-anurAga avazya thavAno. to pachI ema kema kaho cho ke jJAnIne icchA pratye anurAgarUpa icchA nathI ? mohanIyanuM kArya anurAga che ja. khera ! paNa jema muni AhAranI icchAne karmanA udayanuM kArya jANe che ane roga samAna evI tene maTADavA cAhe che to evI jJAnamaya icchA Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 hovA chatAMya aparigrahI che, to pachI zrAvaka paNa e rIte karmaudayanuM kArya jANI roga maTADavA AhAra le to te paNa aparigrahI kharo ne ?... astu. A to jarA viSayAntara thayo. paNa muddo e che ke AvuM agaDaMbagaDe pratipAdana karavA jatAMya pAchuM nimittanI kAraNatA ane paradravyanI AdhInatA aMge keTaluMka sAcuM jANe ajANe kahevAI gayuM che. te A pramANe pahelAM kahyuM ke azAtA vedanIyanA udayathI munineya sudhA upaje che. AmAM sudhAvedanano pariNAma azuddha AtmAno eka paryAya che. have jo paryAya mAtra kramabaddha ane niyata che to ene hetunI jarUra nathI. pachI amukanA lIdhe, arthAt "azAtAnA udayathI" evuM zAthI ? vaLI azAtA karma e pudgala dravya che enI AdhInatA jIvane rahevAthI jIvamAM tamAruM mAneluM svataMtra dravyapaNuM kyAM rahyuM ? uparokta bIjA ane trIjA pratipAdanamAM paNa kAraNa tarIke vIryaMtarAya ane mohanIya karma lIdhA, te pudgala che, ane kArya tarIke asahyatA ane IcchA lIdhI, te to AtmAnA pariNAma che. tamArA hisAbe, AtmA para paradravya kazuM karI zake nahi, to A zuM kahI rahyA cho ? tamArA mate nimitta to mAtra hAjara hoya eTaluM ja e kAraNa nathI, to ahIM to tame spaSTa kAraNa mAnIne A pratipAdana karyuM, enuM kema ? cothI vAta je lakhI ke "te icchAne jJAnI karmanA udayanuM kArya jANe che emAM to spaSTa ja sUcavyuM ne ke icchA pratye karmano udaya kAraNa banyo ? te kAraNa kAMI upAdAna nathI; te to nimittakAraNa che. to pachI "nimitta e kazuM karI zakatuM nathI; e kAraNa banI zakatuM nathI evuM kayA moMDhe bolI zako cho ? "A karma A kare che, A karma A kare che', ema Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 spaSTapaNe nimittane ja mahattva ApI rahyA che, nimitta kAMika kare che evuM kahI rahyA cho. tyAre azAtAkarma, vIryaMtarAyakarma ane cAritra mohanIya karma e kAMi kSudhAvedana, icchAdinuM upAdAna che paNa nimitta nathI, evuMya nahi kahI zako. chevaTe, uparanA pratipAdanamAM 'A zuddhanayanI pradhAnatAthI kathana jANavuM' ema lakhIne to kharekhara kamAla karI ! kema ke zuddhanayathI AtmAne kSudhA, asahyatA, icchA vagere hovAnuM mAnyuM ! pAchuM te zudghanayathI azAtA karmathI kSudhA, vIryaMtarAyathI asahyatA, cAritra mohathI icchA, AvuM AvuM kahyuM. kharI rIte zudghanayamAM to AtmA jJAnAdiguNa svabhAvI che, ene kSudhAvALo, asahyatAvALo kahevo tene zudghanayanI pradhAnatAnuM kathana kema kahevAya ? juo emAM potAnI ja sAkSI (30) samayasAranI gAthA 272mI 52 lakhyuM ke, 'AtmAne paranA nimittathI je bhAvo thAya te vyavahAranayanA viSaya hovAthI, vyavahAranaya parAzrita che.' AmAM zudghanaya na letAM vyavahAranaya lIdho. vaLI ahIM paNa cokhkhuM ja kahyuM ke 'paranA nimittathI je bhAvo thAya;' eTale ? eja ke, AtmAmAM bhAvo-kSudhAvedana-icchA, rAga vagere - je thavAnA, temAM nimittakA2Na para che. ahIM kadAca bacAva karaze ke paNa e to vyavahArathI ne ? to enI sAme prazna e che ke tyAre tameya A badhuM kahevA karavAnuM karI rahyA cho e ya vyavahAra nathI to bIjuM zuM che ? mokSanA tamArA mAnelA je mArge dorI rahyA cho emAMya vyavahAra nathI AcarAvatA to bIjuM zuM che ? mAtra zrI sarvajJa prabhue pharamAvelA ane zvetAMbara mAnya zAstramAM maLatA vyavahAra pratye tamane suga hovAthI vyavahAranI niMdA karavAno dhaMdho ja lai beThA cho ne ? Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 (31) samayasAra gAthA 283-85nA vivecanamAM to vaLI spaSTa lakhe che ke "...mATe nakkI thayuM ke paradravya nimitta che ane rAgAdi bhAvo naimittika che." naimittika eTale kArya. emAM paradravyane nimittakAraNa mAnyuM. enA samarthanamAM ja vaLI lakhe che ke "ema jo na hoya to ekalA AtmAne rAgAdi bhAvonuM nimittapaNuM AvI paDatAM nitya kartApaNAno prasaMga AvavAthI mokSano abhAva Thare." arthAt paradravya karmane nimittakAraNa na mAne to to ekalA AtmArUpI kAraNe ja rAgAdi thayA ema bane. tethI jo AtmA nitya, to rAgAdibhAvono pote kartA tarIke paNa nitya, eTale sadA rAgAdibhAvo karyA ja karaze; tethI mokSa asaMbhavita banI jaze. AvuM na bane mATe ja mAnavuM paDe ke AtmA upAdAna sAthe paradravya evA " nimitta maLavAthI rAgAdi kArya thAya che. AmAM kyAM bAkI rahyuM ? have e nimitta kazuM karatuM nathI. evuM bole e bakavAda ke bIjuM kAMI ? unmatta vacana ja ne ? (32) samayasAra para vivecanamAM aMte lakhyuM ke "te (amRtacaMdrIya TIkA)nA vAMcanArA sAMbhaLanArAoe temano upakAra mAnavo paNa yukta che." kaho kevI ghelachA che ? eka bAju to, Aja sudhI je mahAna pUrvAcAryo, zAstro ane vyavahAramArganA AdhAre cAlI AveluM jinazAsana ahIM maLyuM, e sAcA upakArI che; are ! khuda tIrthakara bhagavAna upakArI che', ema mAnavAmAM mithyAtva kahevuM che ane bIjI bAju ahIM amRtacaMdrano upakAra mAnavo yukta kahevo che ! zuM A pAgalapralApa nathI? pAchuM emAM zI yuktatA che. tenuMya Ama samarthana kare che - "kAraNa ke tenA vAMcavA-sAMbhaLavAthI pAramArthika AtmAnuM svarUpa jaNAya che; tenuM zraddhAna-AcaraNa thAya che; mithyAjJAnAdi Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ( 163 dUra thAya che; paraMparAe mokSa prApta thAya che." AmAM juo ke kevI sarasa (1) cokhI vyavahAranI upayogitA kahI ! evuM ja, (2) paradravyanI asara, (3) dravyanI parataMtratA, (4) nimittanI sacoTa kAraNatA, (5) bAhyathI AtyaMtara vastunI prApti vagere keTakeTaluM sUcavyuM ! te A rIte - (1) TIkA graMtha sAMbhaLavAno cokkho bAhya vyavahAra karavAthI AtmasvarUpa jaNAya te yAvat mokSa maLe tyAM sudhI ema lakhyuM, e vyavahAranI aTala upayogItA sUcavI. (2) TIkA graMtha e paradravya che enI AtmA para.asara mAnI; (3) tyAM AtmadravyanI svataMtratAne badale parataMtratA kahI. (4) A TIkA vAMcavA-sAMbhaLavAthI jJAna, zraddhAna vagere kArya thavAnuM lakhyuM. temAM jJAnAdi kArya pratye vAMcavAdinI kriyAne sacoTa nimittakAraNa kahyuM. (5) vAMcana e bAhya che enAthI AMtarika vastune jJAna tenI prApti kahI. ATa ATaluM poteja svIkAravA chatAM zvetAMbaroe mAnelA zuddha jaina mArganI eja vyavahAropayogItA vagere vastu para khoTA prahAra karavA, sAcA zAstrakAra maharSio upara vyavahAramUDhatAnA Aropa mUkavA, evA siddhAMto bAMdhavA ke "nimitta kazuM karatuM nathI. dareka dravya svataMtra che, eka dravyanI bIjA para koI ja asara nathI; AtmAdinA sarvakAlanA paryAya kramabaddha niyata hovAthI emAM kAMI pheraphAra karI zakAto nathI (arthAta puruSArtha nakAmo che); jIvanA para koIno upakAra nathI; vyavahAra to anaMtIvAra AcaryA ethI zuM kalyANa thayuM ?..' AvuM AvuM mAnavuMbolavuM, paNa AcaravuM juduM; A badhuM keTaluM badhuM asamaMjasa, behUduM, mUrkhatA ane mUDhatAbharyuM ! tathA taddana pokaLa ane avizvasanIya che ! e sAmAnya akkalavALoya samajI zake ema Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 che, to prAjJajano ne vikasita buddhivALA mahAnubhAvo to jarUra samajaze. have emanA ja mAnelA pravacanasArAdi graMthamAM nimitta kAraNanuM kevuM samarthana che tenA thoDA namunA juo. (33) pravacanasAra gAthA 147mImAM kahe che ke "cAra prANathI jIve te jIva kahevAya." cAra prANamAM indriya, manavacana-kAyAnuM bala, zvAsozvAsa ane AyuSyakarma Ave che. zuM che A ? pudgala dravyo, enA AdhAre jIve tene ahIM jIva kahyo. jIvana jIvavA mATe paradravya pudgalanI jarUra paDI ! navA paMthanI viruddha A kevI sarasa paridravyanI asaranI ane jIvadravyanI parataMtratAnI vAta ! keTaluM sacoTa nimitta kAraNatAnuM pratipAdana! (34) pravacanasAra gAthA 148mImAM lakhyuM che ke "jIva karmaphaLa bhogavIne anya karmothI baMdhAya che." enA para emanA ja matavALA TIkAkAre spaSTIkaraNa karyuM ke "karmaphaLa" eTale "paudgalika karmanuM phaLa', karmothI baMdhAya che eTale paugalika karmothI baMdhAya che. kaho, AmAM jIvamAM phaLanA bhogavaTAno pariNAma je janme, temAM mukhya nimitta kAraNa paudgalika karmane gamyuM tyAM tathA jIva para navA karmano baMdha thAya tyAM, nimittanI kAraNatA ane paradravyanI AdhInatA spaSTapaNe kahevAmAM kAMI bAkI rAkhyuM ? (35) pravacanasAra gAthA 153mImAM lakhyuM ke "nara, nAraka vagere jIvanA paryAya (avasthA) nAmakarmanA udayathI thAya che." TIkAkAre vaLI spaSTa karyuM ke "nAmakarmanA udayathI" eTale ke "nAmakarma pudgalanA vipAkanA kAraNe'. AmAM paNa cokke cokkhI nAmakarmayugalarUpI paradravyanI asara taLe jIvamAM narakapaNuM-narapaNuM vagere paryAya thavAnI parataMtratA batAvI. tyAM Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 kyAM rahI emanI mAnelI dareka dravyanI svataMtratA ? narapaNuM nArakapaNuM vagere kAryanuM upAdAna to jIva che, paraMtu e thavAmAM mukhya kAraNa nAmakarmarUpI nimittane gaNyuM, tyAM kyAM UbhI emaNe svIkArelI nimittanI mAtra hAjarI ? kyAM rahI enI akAraNatA (kazuM na karI zakavApaNuM) ? 'narapaNuM-nA2kapaNuM vagere jIvanA paryAya nathI pudgalanA paryAya che', evuM emanAthI kahI zakAya ema nathI. kema ke jo ene jIvanA paryAya na mAne to pachI to jIvane siddha ja kahevo paDe. saMsArI kahI zakAya ja nahi. temaja gAthAmAMya spaSTapaNe jIvonA paryAya kahyA che, enI pratye cokkhA nAmakarmapudgalane kAraNa kahyA che. jo Ama nimittanuM ATaluM spaSTapaNe prAbalya jaNAvAya che, paNa nahi ke mAtra hAjarI, tema ja eka dravyano bIjA para upakAra darzAvAya che, to pachI puNyakarma, zubha AlaMbano, zubha anuSThAno, zubha vyavahAra vagerene AtmasAdhanAmAM kAraNa mAnavAmAM zo vAMdho Ave che ? enAthI jIva 52 upakAra thavAnuM svIkAravAmAM zuM naDe che, ke jethI ulaTuM ene uDAvIne svaparane enAthI vaMcita rAkhI mokSaprayANane badale bhavabhramaNa vadhArAya che? zubhane badale azubha vyavahAramAM gaLAbUDa DUbyA rahevAya che? (36) pravacanasAra gAthA 179mI cokhkhuM kahe che ke rAgI jIva karma bAMdhe che' arthAt jIvano rAgapariNAma karmapudgalanuM sarjana kare che. ahIM jo khAlI AtmadharmabhUta bhAvakarma levA hota, to to te bhAvakarma aMta to gatvA AtmAnA rAgarUpa banata. tethI ema ja kahevuM ucita hatuM ke 'rAgI jIva rAga bAMdhe che !' bIjuM 'bAMdhe che' e zabda baMdhana kriyA sUcave che te koi pudgala dravyathI ja hoya ne ? eTale AmAM paNa paradravya ane nimittanI asara kahI. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 (37) pravacanasAra gAthA 186mI para lakhe che ke, 'saMsAra dazAmAM azuddha pariNAmane nimittamAtra karIne karmapudgalaja jIvane grahe che.' ahIM pucho ke karmaraja jIvane grahe eTale jIvamAM koi paryAya, koi pariNAma utpanna thAya ke nahi. jo thAya to e thavAmA karma2ja-paradravya kAraNa banyuM ke nahi ? pravacanasAramAM kahyuM ke 'rAgI jIva karmane bAMdhe che, ane rAgarahita AtmA karmathI mUkAya che. A nizcayathI jIvono baMdha jANavo.' AmAM nizcayathI baMdhanuM lakSaNa je jaNAvyuM temAM paradravya evA karmano jIva sAthe saMbaMdha kahyo, eTale ke nizcayathI jIvamAM karmanimitte baMdhapariNAma utpanna thavAnuM mAnyuM. e paNa nimittanI prabaLa kAraNatA ja sUcavI ne ? enI ja mAphaka. (38) samayasAramAM eka sthAne kahyuM ke jema sUryakAMta maNi pote ja potAnA svabhAvathI agnirUpe pariNamato nathI, paraMtu temAM paDatuM sUryapratibiMba e agni-pariNAmamAM nimitta che. (agninuM upAdAna-dravya juduM che, sUryakAMta maNi nathI; paraMtu maNi ane sUrya kiraNano saMbaMdha e agnimAM prabaLa nimitta che.) evI rIte AtmAmAM thatA rAgAdi pariNAmanuM nimitta paradravya saMbaMdha ja che.' A paNa spaSTa tathA nimittakA2Na ane paradravyanI paradravya upara asara sUcavI rahyuM che. (39) pravacanasAre paNa gAthA 173mImAM kahyuM ke, 'ahiM puSpAtALa baMdho nIvasa rAnamAvIdina - sparzathI pudgalamAM baMdha thAya ane rAgAdithI jIvamAM baMdha thAya. arthAt jUnAM karmamAM navA karmano ekameka saMbaMdha thayo temAM kAMi karmanA rAgAdi kAraNa nathI, kema ke karmapudgalane rAga-svabhAva hoto nathI; emAM to anyonya sparza ane avagAha kAraNa che. paraMtu eja navA karmamAM je AtmAno baMdha-khIranIravat saMbaMdha thayo, emAM Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 kAraNabhUta AtmAnA rAgAdi pariNAma che.' kevo sarasa viveka karI batAvyo ! vAta paNa sAcI che ke navAM karmane baMne sAthe gADha saMbaMdha thAya che, (1) jUnAM karma sAthe, ane (2) jIva sAthe. emAM jIva sAthe saMbaMdha thavAmAM eTale ke e navAM karmamAM jIva saMbaMdhano paryAya utpanna thavAmAM nimittabhUta paradravya jIvanA rAgAdi pariNAma che. (40) tyAre, niyamAnusAra gAthA 53mImAM to vaLI spaSTapaNe ja kahyuM ke, 'sammattasa nimitte niputta, tasa jANayA purisA / aMtaraheyo (U) bhaNidA daMsaNamohassa vayavastuvI I' arthAt samyaktva utpanna thavAmAM be kAraNa, (1) eka bAhya nimittakA2Na te jinavacana ane tajJa puruSa; (2) bIjuM AtyaMtara kAraNa, te darzanamohanIyakarmano kSaya vagere. Ama kahevAmAM paNa emanA ja mAnelA niyamasAra zAstre Atmadravyane samyaktva pariNAma thavAmAM svAtaMtrya na mAnyuM ne? bAhya nimitta evA zrI jinavacana para ja parataMtra mAnyuM ne? paradravyabhUta mohanIya karmanA kSaya upara ja parAdhIna mAnyuM ne? (41) 'dhavalA'mAM zrI bhUtabali sUtra 93mAM kahe che ke 'mizrardaSTi, avirata samyagdaSTi, saMyatAsaMyata ane saMyata, guNasthAnamAM avazya (labdhi) paryAptA jIvo hoya che.' ahIM juo ke paryAptA eTale ? AhArAdi pudgalanA khAsa nimittathI AtmAmAM utpanna thatI AhArAdi pariNamAvavAnI zaktivALA te paryAptA. svasthAnayogya zaktio pUrNa karI zake te paryAptA. AvAja jIvone mizradRSTi vagere guNasthAna mAnyA. are bhalA! AtmAnA guNarUpI pariNAmamAM pudgalanA khAsa nimittanI zI jarUra hatI ? aparyAptA jIvone e guNa na hoya e ja sUcave che ke pudgalarUpI paradravyanI paNa prabaLa nimittakAraNatA ane Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 AdhInatA mAnavI ja paDaze. (42) samayasAra gAthA 193mImAM kahe che ke "samyagdaSTi IndriyothI cetana jaDadravyonA je upabhoga kare che te badhA nirjarAnuM kAraNa che." AmAM paNa juo ke indriyothI dravyono bhogavaTo e Atmadharma che, emAM apekSA rahI te te dravyonI; e paradravyanI parAdhInatA AvI ! kema ke jevAM jevAM dravyo haze tevo tevo upabhoga thaze. sAkarathI mIThAzano anubhava ane karIyAtAthI kaDavAzano bhogavaTo thaze. AmAM AtmadravyanuM svAtaMtrya kyAM rahyuM? bhogavaTArUpI kArya para nimitta kAraNanI moTI asara rahI, tyAM "nimitta nakAmuM kyAM rahyuM ? vaLI, A samyaktva sahita bhogavaTAne karmakSayanuM kAraNa kahyuM, tyAM paNa tevuM Atmadravya para evA karmadravyanA nAza pariNAmamAM nimitta kAraNa ja banyuM ! (43) paMcAstikAyamAM kahyuM che ke "jIva e cetana che, upayoga lakSaNavALo che, prabhu che, kartA, bhoktA tathA dehapramANa che ane jyAM sudhI karmasaMyukta che tyAM sudhI mukta nathI." AmAM AtmAne dehapramANa kahyo. tyAM jeTalo nAno-moTo ane jevI AkRtivALo deha haze, teTalo ane tevI AkRtivALo AtmAno parimANa banaze. AnuM nAma AtmadravyanI svataMtratA ke parataMtratA? kadAca kahezo ke, pra0 - paNa e to vyavahArathI ne ? u0 - to e kaho ke zuM e avAstavika sthiti che? zuM AtmA kharekhara dehapramANavALo nathI banato ? zuM A juThuM kathana che? nA, to pachI AtmA jyAM sudhI mokSa pAmI sarvathA karmamukta ane dehamukta nathI banyo, tyAM sudhI AtmA para bAhya zubha dravyonI asara kema na hoya ? kema zubhakriyAo AtmazuddhimAM Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 169 nimittakAraNa na bane ? AtmA karmasaMyukta che tyAM sudhI saMsArIpaNAnA paryAyavALo che, emAM paNa karmarUpI paradravyanI parAdhInatA AvI. karmane ja AdhAre jIvamAM saMsArI avasthA, eja jIvanI parataMtratA. (44) gomaTasAra jIvakAMDamAM kahyuM ke "jIva karmakhetara kheDI emAM aneka prakAranA sukha-duHkhanA pAka nIpajAve che. ahIM paNa spaSTatayA jIvadravyane karmadravya para asara karanAro mAnyo; ane karmadravyane jIvamAM sukha-du:kha karAvanAra tarIke mAnyuM. arthAt ekabIjAne parAdhIna banyA, tyAM svAtaMtrya kyAM rahyuM ? (5) "padmanaMdi paMca viMzati'mAM kahyuM ke "Ama to AtmAmAM krodhAdi vikAra na thAya, paNa jema raktamaNinA saMyogathI sphaTikamAM lAlAza dekhAya, tema karmanA saMbaMdhathI jIvamAM krodhAdi vikAro janme che." AmAM paNa spaSTapaNe jIva pariNAmamAM karmane nimittakAraNa kahyuM. (46) pravacanasAra gAthA 207mImAM kahyuM ke "vrata sahita kriyAmArgane sAMbhaLIne je emAM joDAya te zramaNa che." AmAM paNa zramaNaguNa to AtmapariNAma che, emAM vratasvIkAra ane kriyArUpI bAhya mArgane nimittakAraNa mAnyA ! AvuM kare to zramaNaparyAya, eTale ke paryAya niyata nahi, paNa AvA puruSArtha para AdhAra rAkhanAro mAnyo ! evuM ja. (47) gAthA ra26mImAM kahyuM ke "yogya AhAra-vihAravALo evo kaSAya rahita AtmA zramaNa che." - AmAM paNa bAhya evI zarIrarUpI paradravyanI AhAra-vihAra kriyAne AtmAnA zramaNapaNAmAM nimittakAraNa mAnyuM. kyAM rahI AmAM nimittanI mAtra hAjarI ? A to spaSTa kAraNatAja kahe che. evuM ja gAthA 228-2mI vageremAM bAhyatapa ane yogya AhAranuM svarUpa Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 =170) vistArathI pharamAvyuM che. (48) pravacanasAra gAthA 245mImAM spaSTa karyuM che ke "sama suththavaguttA avaguttA ra' - gAthA 260mImAM paNa kahyuM che ke, "amovamogara isuththavaguttA suddhovaguttA vA ? arthAt sAdhuo zuddha ane zubha baMneya upayogavALA hoya che. TIkAmAM paNa kahyuM ke zubha upayogavALAneya dharma hoya che. ahIM jyAre sAdhu jevAneya zubha upayoga mAnyo, ne azubha upayoga TALavA kahyuM to pachI gRhasthane zubha upayogamAM nukazAna kema ja kahI zakAya ? pahelAM zubha upayogathI azubhane TALavAnuM kema jarUrI na hoya ? zubhamArganI=puNyamArganI AcaraNA karI karIne zubha upayoga vadhAratA vadhAratA zuddha upayoga AvI jAya che. mATe to gAthA 246mInI TIkAmAM lakhyuM che ke zubha upayogavALA sAdhumAM zuddhanA anurAgavALuM cAritranuM svarUpa hoya che, tethI gRhasthane paNa sAMsArika Azaya-paugalika sukhanI AzaMsA na joIe; kema ke temAM upayoga zubha paNa raheto nathI. bAkI zubhopayogathI gRhastha paNa AgaLa vadhI zake che. to zubhanI paNa Ama nimittakAraNatA che ja. tethI nimitta kAMI karatuM nathI' ema kahevuM, e mUrdhavacana che. muni jevAne paNa pravacanasAra graMthe yogya AhAragrahaNAdi ghaNI zubhakriyAo avazya kartavya kahI che. bAhya kriyA ane bAhya nimitto jo napuMsaka jevA hota to zA mATe kartavya kaheta ? eTale ja bAhya zubhanimitta - zubhavyavahArane uDAvanArA nUtana paMthIo potAnA ja mAnelA pravacanasArAdi graMtho ane enA racayitA kuMdakuMdAcArya jevAno paNa bhayaMkara droha karI rahyA che. (49) pravacanasAra gAthA 265mImAM to tyAM sudhI lakhyuM ke "je zAsananA padArthanuM bahArathI ghasAtuM bole niMde, tathA Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 171 sAdhuonA abhyatthAnAdi (Ave tyAre UbhA thavuM vagere) vinaya na sAcave, emAM anumata-saMmata na hoya te naSTa cAritravALo bane che. tenuM cAritra nAza pAmI gayuM hoya che.' AtmAnA AMtarika guNasAdhupaNA pratye aniMdA ane vinayAdi bAhya nimittanI keTalI badhI sacoTa kAraNatA bhArapUrvaka mAnI !! pra- paNa e badhuM kathana vyavahArathI che ne ? nizcayathI kyAM pAramArthika che? u0 - ema? to pahelAM e to kaho ke tamArI A badhI vyavahAra uDAvanArI je bhASaNAdi pravRtti che, e nizcayadharma che ke vyavahAradharma che? jo ke ame to ene dharma nahi paNa nItarato adharma ja mAnIe chIe, jainadarzana paNa e badhAne adharma ja kahe che; chatAM tamArA mate paNa te mAtra vyavahAra Tharaze, nizcaya nahi. to vyavahAra vinA to tamAre ya cAlatuM nathI. tema tamArA zAstra paNa jyAre bAhya nimitta ane vyavahArane Avazyaka mAne che, to pachI zA mATe ene tame uDAvo cho ? nakAmA gaNo cho ? - prava - ame to e vicAravAnuM kahIe chIe ne ke zuddhanayathI mokSamArga kayo ? u0 - eTale zuM azuddhanayano mokSamArga anAcaraNIya kaho cho ? kiMmata vinAno kaho cho ? to pachI pravacanasAramAM evuM zA mATe kaheta ke zAsananA padArthonuM bahAra ghasAtuM bole ke sAdhuno bAhya paNa vinaya sAcavavAnI kriyAne na mAne enuM cAritra naSTa samajavuM. niMdA karavI ke vinayane na gaNavo, na sAcavavo, e to bAhya vyavahAra che. e vinaya AcaravA para eTalo badho bhAra kema mUkyo? ke enA vinA cAritrano nAza gaNyo ! to pachI evA zubha nimitta, zubhakriyA, zubhavyavahAranuM mUlyAMkana saheja Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 paNa ochuM karavAmAM zI buddhimattA che ? ulaTuM, enI ati upayogItAne jyAre zAsana paNa ThAmaThAma batAve che, temaja yukti paNa sAbita kare che, to pachI enA para sujJa mANase paNa bhAra mUkIne sva-paranI khUbaja AcaraNAmAM Utare, evuM karavuM ghaTe. mAtra e AcaraNAnI sAthe nizcayanuM lakSa rAkhavuMrakhAvavuM joIe, jethI e amRtakriyA bane; tAraka nimitta bane. mATe je mUrtipUjaka zvetAMbarane mAnya zAstromAM varNavelA satya jainatattva mujaba nizcaya mokSamArga uparAMta gRhastha ane sAdhuno bAhya vyavahAra dharma, AcAra-anuSThAna mArga, upAdAna uparAMta nimittakAraNanI prabaLa AvazyakatA vagere ja vyAjabI che. samayasArAdi graMthonA AdhAre nimitta kAraNatAnuM ane padravyanI asaranuM samarthana thayuM. have yukti ane dRSTAMtothI paNa evuM ja samarthana jarA joIe. kATa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittakAraNatA, puNyanI upayogitA, vyavahAranI upakArakatA ane paradravyaparataMtratA upara yuktio ane dAMto (1) siddha bhagavAnane samaye samaye je jJAna varte che, temAM viSaya tarIke jagata e nimittakAraNa che. kema ke samaye samaye jagata jevuM pariName che, jJAnane paNa barAbara tevuM ja pariNamavuM paDe che; arthAt breyanI vartanAne anusAre ja jJAnanI vartanA hoya che, nahitara jJAna khoTuM Thare. jJAnarUpI kAryanuM upAdAna kAraNa to AtmA che, paraMtu nimittabhUta viSayanI paNa mahAna apekSA rahI. enuM ja nAma nimitta paNa eka sacoTa kAraNa che. (2) siddha avasthAmAM AtmAnA pradezonuM avasthAna chevaTanA tyajela dehanA AkAra mujaba hoya che. arthAt mokSa pAmatI vakhate jo zarIra kAussagnamAM UbhuM, to mokSamAM Atmapradezo e rIte UbhA; jo kAyA beThelI padmAsane, to Atmapradezo paNa mokSamAM tevA AkAre hoya che. ahIM prazna e che ke mokSanA AtmAnA pradezomAM judA judA AkAre avasthAna thavAmAM niyAmaka koNa ? kahevuM ja paDaze ke judA judA pUrvanA dehanA AkAra eja niyAmaka, eja nimittakAraNa. (3) sahaja gatithI jema AtmA madhyalokamAMthI chUTI siddhazilA para pahoMcyo, tema tethI paNa AgaLa uMce alokamAM kema na gayo ? kahevuM ja paDaze ke tyAM gati sahAyaka dharmAstikAya dravya nathI. Ama gatiparyAyanuM upAdAna to AtmA pote che, paNa gatimAM ene paradravya dharmA dravyanI parataMtratA sevavI paDe Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1174 = = che. tethI ja alokamAM enA abhAve AtmA gati nathI karI zakato, ema kahI zakAya. (4) dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kAla dravyanI sArthakatA zAnA upara ? e dravyonI sAbitI zI ? kahevuM ja paDaze ke para evA jIva-pudgala dravyomAM thatA gati, sthiti, avagAha ane vartanA paryAyomAM kramaza: asAdhAraNa nimitta kAraNa tarIke e dravyo che. ethI enI siddhi ane sArthakatA che. vAta sAcI che ke jIvadravya gatipariNAmane dharmadravyamAMthI nahi le; e to jIva pote ja gatirUpe pariNamaze; chatAM e pariNamavAnuM jayAM sudhI dharmAstikAya dravya maLe tyAM sudhI ja thavAnuM. tethI ja alokamAM dharmanA abhAve jIva pudgalanI gati-sthiti nahi. to paradravyo prabaLa nimitta kAraNa banyA ja ne ? (5) pudgala paricayathI vadhelI rAgadazA e abhedaadhyAsa (kAyAmAM ja Atmabuddhi) pudgalanA tyAgarUpI vyavahAradharmathI ochA thaze. mATe to DaoNkaTara keTalAka kSayarogIne strIthI dUra gAme rahevAnuM kahe che. kema ke strI jo sAme haze to rogI vikArI thaze. dUra haze to zAMta raheze. zarIra sattva nahi gumAve. Ama bAhya tyAgathI AMtarika vikAranuM jora ochuM rahe che; bAhya saMsargathI vikAra puSTa rahe che, vadhe che. AnuM nAma AtmAnI vikAra aMge paradravya upara AdhInatA rahI. (6) nizALIo nizALe javAnA bAhya vyavahArathI nizALa ane vidyAbhyAsanA AMtarika mamatvavALo bane che. mATe AMtarika AtmaguNa para bAhya vyavahAra upakArI banyo. navIna paMthavALAno mithyAtva pariNAma para emaja Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 mithyAtvadezanAnA bAhya zravaNa vyavahArathI ane mithyAsAhityanA bAhya vAMcana vyavahArathI sRSTi-puSTi ane vRddhi pAmyo che. (7) navI paraNI AvelI patnI, patinA ane sAsu vagerenA bAhya vyavahAra vartAvanA AdhAre potAnuM valaNa ghaDe che; bhale pati-sAsu vagerenA aMtaramAM game te hoya, e vyavahAranI agatya sUcave che. (8) vyasanI mANasa kAMI ekAeka ugra vyasanI nathI banI gayo, paNa vyasananA bAhya vyavahAranA vadhatA jatA sevanathI banyo che. (9) nAnA chokarAnI bahu prazaMsA karavAno vyavahAra Acaro, to eno AtmA e sAMbhaLI garviSTha ane uddhata bane che. bAhya vyavahAra kevI ane keTalI asara kare che ! (10) bAhya tapanA vyavahAramAM caDhatA caDhatA AMtarika kSayopazama siddha thavAthI Atmateja-Atmasattva khIle che. eja vyavahAranI upayogItA. (11) jIvavipAkI karma-prakRtinuM phaLa konA upara ? dA.ta. jJAnAvaraNIya karmaprakRtinI asara jIvanA dravya para thAya che, kema ke jIvamAM ajJAnapariNAma pedA kare che. Ama paradravyane AdhIna jIvapariNAma banyo. (12) ghAtakarma khapI gayA eTale to AtmAmAM vItarAgasarvajJadazA AvI, badhA kusaMskAra naSTa thaI AtmA zuddha banI gayo, to have e saMsAramAM zA mATe? te, have aghAtI karmothI AtmAne zuM? have to e sIdho mokSa ja pAmI jAya ne ? pUrNa banyA pachI, zuddha banyA pachI paNa AtmAne saMsAra-avasthAmAM rAkhanAra aghAtI karma sivAya bIjuM koNa che ? koi ajJAna, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 mithyAtvAdi to che nahi. tethI ja AtmA upara para evA karmadravyanI parataMtratA mAno ja. (13) puNyanI upayogitA juo ke namaskAra mahAmaMtramAM "saba pAvappaNAsaNo' kahyuM paNa "salva kammappaNAsaNo' na kahyuM. kema ke karmamAM pApakarma to puruSArthathI nAza karavA yogya che; tyAre puNyakarma dA.ta. manuSyabhavanuM puNya sAdhanAnI anukULatA meLavavA upayogI che; tethI puNyanA nAzano udyama nathI karavAno. pachI vadhelAM puNya chevaTe mokSa javA pUrve saheje saheje nAza pAmI jaze, ne mokSa thaze. (14) puNyanI prabaLa upakArakatA juo ke (ka) mokSa mAtra manuSyabhavamAMthI ja thAya evuM zAthI ? eja sUcave che ke mokSa mATe mAnavabhavanI ne tenA yogya puNyanI jarUra che. (kha) eTaluM ja nahi paNa tyAMya kSapakazreNi mAMDavA pUrve AyuSya pUrNa thaI jAya to mokSa ja aTakI jAya che. eya sUcave che ke dIrgha AyuSyanA puNyathI paNa jarUra che. (ga) emAM paNa AMkhakAna kAma na karatA hoya to bicAro dharmaupadeza vAMcI-sAMbhaLI zakato nathI, tethI ArAdhanAmAM caDhI zakato nathI. e vastu paNa sAbita kare che ke te te indriyonA puNyanI paNa jarUra che. (gha) evA ja svastha ane cittabhrama vinAnA amUDha mananA puNyanI paNa khUbaja AvazyakatA che. nahitara gAMDo zuM sAdhe ? (Da) A badhuM che paNa zarIra janmathI bhAre rogagrasta che; to guruyoga, cAritra vagere kyAMthI pAmaze ? eTale ArogyanuM puNyaya jarUrI che. (ca) manuSyabhava, dIrdhAyuSya, pAMceya indriyo, svastha mana ane Arogya to maLyuM paNa AphrikAnA jaMgala jevA anArya dezamAM janma maLyo to e zuM dharmasamaja ane dharmasAdhanA pAmavAno ? kaMI ja nahi. mATe AryadezanA janmanA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 puNyanIya jarUra che. (cha) AryadezamAM paNa jo pleccha kuLamAM janma maLe to ya tyAM zuM sAruM pAme ? eTale AryakuLa ane vizeSe karIne jainakuLanA janmanuM puNya paNa Avazyaka che. (ja) emAM paNa jo sudhAraka ke nAstika kuLamAM janmyo ane ema ja ucharyo to sadguruno yoga, dharmazravaNa vagere nahi pAmavAno. tethI guruyoga, zravaNayoga pAmavAnuM puNya paNa joize ja. AtmA AvA AvA puNya vinA pAMgaLo che; puNyathI sazakta che. puNye ApelI sAmagrImAM dharmapuruSArtha sAro karI zake che. evA puNyane puNyAnubaMdhI puNya kahe che. puNyAnubaMdhI puNya tyAjaya nathI, paNa upAdeya che, enA upArjaka puNya mArgo upAdeya che. puNya aMte chUTavAnuM che, ne pachI ja mokSa thavAno che tethI karIne kAMI atyArathI na choDI devAya. bALakane cAlatAM zIkhavAnI ghoDI (ThelaNa gADI) pAchaLathI chUTI javAnI che, tethI kAMI pahelethI ghoDI vinA dhaDAdhaDa na calAvAya; nahitara hAtha-paga-mAthuM bhAMge. rogIne nirogI bance davA ane pathya chUTavAnA ja che tethI kAMI rogadazAmAM ja davA-pathya choDI na devAya. tema bALa AtmAne puNya e Teko che. mokSa thatAM AtmA sazakta banaze tyAM puNya chUTI jaze. saMsArI jIva rogI che, tethI puNyanA upacAranI jarUra che. nirogI thavAnI chellI ghaDIe AtmAnA atisAmarthyathI ane puNyakarmonI sthitiparipAkAdi avasthAthI puNya chUTI jaze. (15) "pAvAnuM mmamAM nidhAyaDrAI' kahyuM, paNa "TUMTM HIM...' na kahyuM. e sUcave che ke puNyano mArga baMdha nathI karavAno; alabatta UMcI UMcI kakSAnA niravadya mArge jatAM nIcalI kakSAnA puNya mArga chUTI jAya e yogya che. paNa tethI kAMI TheTha nIcenI kakSAe beThelAne e choDI na devAya. nIcenI Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 kakSAvALo e AcaratAM AcaratAM ja sAvagha (sapA5) manovRttithI chUTI niravadya (niSpApa) vRttivALo bane che. (16) kahe che ke puNya paNa beDI che, mokSarodhaka che, mATe tyAjaya che. paNa ene khabara nathI lAgatI ke khetaramAM ghauM vAvyA, have je pAka thaze temAM aMte grAhya to mAtra ghauMnA dANA che, ghAsa nahi. ghAsa to aMte kApI nAkhavuM paDaze. have e bIjamAMthI aMkuro phUTatAM prathama to ghAsa ugavA mAMDe che, to te zuM tyAre ja kApI nAkhavuM ? nA, to jema e ghAsa akabaMdha ugatuM vadhatuM rahe to enA para dANA phUTe, tevI rIte puNya ugatuM-vadhatuM rahe to enI anukULatA upara darzana-jJAnacAritranI sAdhanA zakya bane; ane jevI rIte dANA pakva thayA laNIne, ghAsa dUra karI dANAno upabhoga karAya che, tema darzanAdi pakva kSAyikabhAvanA thayA bAda puNya paDatuM mUkI mokSamAM e kSAyika jJAnAdino upabhoga karAya che. nahitara to, jo ema ja kaho ke je aMte tyAjaya che, te pahelAM paNa tyAjya hoya, to to tamArI mAnelI dravyadRSTinI vicAraNA, zuddha Atma-paryAyanI vicAraNA, nizcaya dharmanI sAdhanA-ityAdi badhuMya aMte tyAjya che. mokSAvasthAmAM kAMI e AdaraNIya nathI. to pachI zuM ene atyArathI choDI devA ? zuM atyAreya ene na AdaravA ? to ene jema Adaro cho, tema puNyamArgane kaI akkalathI choDo cho ? (17) peTamAM kacaro bharAI gayA pachI DAhyo mANasa aMdara bIjuM nAkhavAnuM baMdha kare che, paNa eraMDala tela khAsuM 45 tolA pI jAya che. kema vAru kacarA para vadhAro ? "pAcho e vadhArAne koNa kADhaze ? e ya kADhavAno to che ja; - evI ciMtA nathI karavI paDatI. kema ke e divela kacarAne sApha bahAra Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 kADhIne pote paNa saheje nIkaLI jAya che. tema pAparUpI kacarAne kADhavA mATe puNya e paNa eka sAdhana che. pApa nIkaLI jatAM e ya nIkaLI jaze. evI rIte pAparUpI gumaDA para dharmadavA lagADavA mATe puNya paTTInuM kAma kare che. gumaDuM maTI jatAM paTTIya maTI jaze. jo nimitta ane paradravya kAMi na ja karatuM hoya to (18) TapAlamAM Avelo kAgaLa vAMcatAM ja kema AtmAmAM tevA prakAranuM jJAna janme che ? aMdara beThelA rAgadveSa kema uchaLI uThe che ? (19) dArU ke klorophormathI kema jJAna-bhAna jatuM rahe che? (20) cazmAthI kema jovAnI zakti arthAt jJAnazakti jJAnamAtrA vadhe che ? (21) mAthuM bhIMte aphaLAyA barAbara kema AtmAmAM azAtA jAge che ? (22) darpaNamAM kema mULa vastunA anusAre ja pratibiMba paDe che ? (23) varasAda paDe to pAka ane sukALa, na paDe to dukALa, evuM zAthI ? pAkanuM upAdAna joie. to te bIja to paDyAM che. pachI nimittanI apekSA zI ? (24) sarpadaMza-viSabhakSaNathI AyuSyakarmano aMta zAthI? maratAM pahelAM koi utAranAra maLe to punaH Arogya zAthI ? bAhya evuM sarpajhera ke bAhya evI maMtrazaktirUpI nimittane AyuSyakSaya ke AyuSyasaMrakSaNarUpI kArya sAthe zuM lAge-vaLage ? chatAM e nimitta e kArya karyAnuM dekho cho ne ? Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 (25) pANIthI ThaMDakano ane agnithI baLatarAno ja anubhava kema ? anubhava to jJAnarUpa hoi Atmadharma che. emAM te te anubhavamAM tevuM tevuM ja dravya nimitta kema ? (26) enjina cAle to DabA cAle, ane enjina baMdha to DabA baMdha, evuM zAthI? DabAnI cAlavAnI kriyAnuM upAdAna to Dabo pote che. e svataMtra dravya che. enA pariNAmamAM bIjAnI apekSA zI ? (27) DabAnuM bAraNuM baMdha karatAM hAthanI AMgaLI kema sAcavo cho ? AMgaLI kapAI azAtA thavAnI haze to ya e azAtAnA kAryamAM upAdAna to AtmA che. emAM bAraNuM baMdha thavAne ke AMgaLI kapAvAnA nimittane zuM lAgevaLage ? paNa jarUra lAge-vaLage che. ema samajIne ja AMgaLIne sAcavo cho. eja sUcave che ke nimitta jabaradasta kAma kare che. (28) dIvAnA prakAzanuM upAdAna kAraNa to agni pudgalo che; paNa emAM tela ane vATanI jarUra zI ? athavA ilekTrIka dIvAmAM mULa mazIna, vAyara-kanekazana, cAMpa dabAvavAnuM vagere nimitta kAraNonI apekSA zA sAruM ? (29) haLadaranA pANImAM dhoLuM khaDI vagerenuM pANI paDavAthI pANI gulAbI raMganuM kema thAya che ? parasparanA pudgala upara paraspara nimittanI asara zAthI ? ane e baMne nimittonI pANI upara asara zAthI ? (30) sAmAnA zabdanA AdhAre enA hRdayanA bhAvanuM jJAna kema karAya che ? jJAnanuM upAdAna to AtmA che; ene e zabda nimittanI zI jarUra ? (31) sUrya asta pAmyA pachI ja ke udaya thavA pUrve ja Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 saMdhyA zAthI ? saMdhyAnuM upAdAna kAMI sUrya nathI ! to pachI sUryAsta sUryodayanA nimittanI zI jarUra ? (32) relavenA pATA DhIlA hoya ke enA para koI moTo pratibaMdha paDyo hoya to gADI kema UtarI ke uthalI paDe che ? (33) amuka prakAranA vanaspati, pAro, agni vagerenA cokkasa prayoganA nimittathI ja suvarNa bhasma vagere davAo kema taiyAra thAya che ? kema ekalA suvarNAdi upAdAnane badale bAhya prayoganA vyavahAranI tathA te te nimittabhUta dravyo ane kriyAnI jarUra rahe che ? (34) svastrIbhoktA ke svapuruSabhoktA e sadAcArI ane parastrI-parapuruSa-bhoktA e vyabhicArI, evuM zAthI ? sadAcAra-vyabhicAra e to AtmAnA saguNa-durguNa che. emAM bAhya nimitta para ja mApa kema ? aMtaramAM bhAva bagaDyA paNa hoya toya vyavahAra, zarama vagerethI jIva bAhya vyabhicArI kriyAmAM nathI joDAto, tyAM sudhI e kaMIka ThIka rahe che, e zAthI ? (35) zarIramAM marmasthAna para coMTa lAgavAthI AyuSyakarmano aMta jhaTa thAya che, ane bIjA sthAne vAgavAthI mRtyu jhaTa nathI thatuM, enuM zuM kAraNa ? (36) vakIla asIlano kesa barAbara yukti-kAyadAthI raju kare to ja asIla jIte, nahitara hAre enuM kAraNa zuM ? nimittakAraNo bhAre kAma kare che ke nahi ? hoziyAra vakIla lUlA kesane paNa kAyadAnI bArIkI ane dalIlanI chaTAthI jItADI Ape che ke nahi ? Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 182 (37) pANI DhALa maLe to nIcI gati kare che; aTakaNa maLe to aTakI jAya che, ema zAthI ? gati ke sthiratAnuM upAdAna to pANI pote che. emAM DhALa vagere nimittakAraNa kema asara kare che ? (38) aNIvALI ja soya kapaDuM sIve che, buThThI nahi, evuM kema? jagatamAM A ane AvAM AvAM to kaI bIjA aDhaLaka daSTAMtomAM nimittakAraNanI prabaLa asara siddha che, sAbita che, rojanA anubhavamAM Ave che. temaja karmasiddhAMtamAM AtmA para karmanimittanI asara aMge pUrve "samayasArAdimAM" nimittanA samarthana vakhate ghaNI yuktio ApI che. temAM ya khAsa karIne eno muddo bAramo khUba ja kahe che. jo bAhya kriyA, ne bAhya vyavahAra asadUbhUta hovAthI akiMcitkara che, to - (39) navA paMthavALAo brahmacaryanI pratijJAno bAhya vyavahAra zA mATe kare che ? tema brahmacArIne khAnagImAM paNa strIAliMganano niSedha zAthI ? AliMgana e to bAhya kriyA che; tenAthI AtmAnA brahmacaryaguNane zI asara thavAnI hatI? (40) kusaMga ane ku-vAtAvaraNa choDI su-saMga ane suvAtAvaraNamAM rahevAno bAhya vyavahAra paNa AtmA para khUba lAbha kare che, e kyAM ajANyuM che ? (41) roTalI niyamAM ATAnI banavAnI; paNa pANI, velaNa, vaNanAra, agni vagere nimittonI, paradravyonI, temaja kaNaka bAMdhavI, guMdavI, vaNavI, sIjavavI vagere lAMbA vyavahAranI jarUra kema rahe che ? (42) digaMbaroe paNa sAdhu ane zrAvakanA aneka bAhya Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 183 AcAra vyavahAra Avazyaka mAnyA che; mayurapiccha, zaucakamaMDalu, jJAnopagaraNa vagere nimitto paradravyo jarUrI mAnyA che; ghaNI ghaNI bAhya maryAdAo pALavAnuM pharamAvyuM che. emAM bAhya nimitta vyavahAra mArga kyAM ocho AdaraNIya rahyo ? paradravyanI asara kyAM ochI rahI ? (43) navInapaMthInA AzramamAM AlIzAna pravacana maMDapa, sonerI puMThAvALA AkarSaka samayasAranAM pustaka, mahemAnonI zirA-purIthI bhakti, Atmadharma mAsika-dainika patranAM niyamita prakAzana, niyamita samUha prArthanA, pravacanazravaNa, ityAdi ityAdi badhuM ja bAhya vyavahAranI prabaLa AvazyakatA, nimittanI kAraNatA ane paradravyanI parAdhInatA zuM nathI sUcavI rahyA ? eTaluM ja nahi paNa ema karIne e loko kramabaddha niyata thaI gayelA AtmadravyanA paryAyonA vizvAsa na rahetAM zuddha paryAya jAte ghaDavAnA puruSArthamAM lAgI gayA che. chatAM kramabaddha niyata paryAyanI vAta kare che te huM to bA ! boIe naThI, ne cAIe naThI' jevuM che; (44) sonInuM lakSa so TacanA sonA upara rahe che; paNa kriyA to azuddha sonA upara kare che. e zuddha lakSa sAthe bAhya kriyAnI AvazyakatA sUcave che. (45) digaMbaramuni mATe kahyuM ke zudranA hAthanuM jala tyaje, paNa udiSTa (sAdhunA uddezathI banAvelo) AhAra le to e muni nathI. AmAM bAhya vyavahAra mArga upara keTalo badho bhAra kema mUkyo ? ke e vinA munipaNuM kema niSedhyuM ! (46) zAstradAnane uttamadAna kahyuM e nimittanI prazaMsA karI. (47) pudgala pudgalane khAya che; AtmA khAto Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 nathI A daMbhInuM vacana che; kema ke jo AtmA khAto nathI to pachI "huM khAuM' AvA vikalpa paNa AtmAmAM uThavA na joie. uThe to che ja tethI bAhya AhArAdi levAnI kriyAnI AtmA para asara che. (48) rajasvalA strI maMdiramAM kema na jaI zake ? (49) strIne cAritra ane mokSa kema nahi? enA AtmadravyamAM zI khAmI che? jo kaho ke "strI zarIra hovAthI kapaDA joie tethI cAritra nahi;' to zuM cAritra nagna zarIramAM che? AvuM mAnavAmAM nimitta, vyavahAra vagere AgaLa kyAM na karyA? (50) abhavI jIvanI vANIthI bIjA jIvone samyagdarzanAdi thAya che e zuM nimitta kAraNanI balihArI nathI? nahitara to jo e jIvonI ja yogyatA ane puruSArtha para AdhAra hota to to abhavIno upadeza maLavA pahelAM kema e na thayA ane upadeza maLatAM ja kema jAgyA ? (51) saMsArI jIva mUrta ke amUrta ? sAMjana ke niraMjana? karmabaddha ke karmarahita ? amUrta-niraMjana-karmarahita kaho to prazna e thaze ke kyA hisAbe mokSapuruSArtha jarUrI ? ane jIva jo karmasahita-sAMjana ane mUrnAmUrta che, to e zAnA nimitte? (52) kArmaNa vargaNAmAMthI karma koNa banAve che ? jaDa ke jIva ? jIva ja banAve che. e sUcave che ke karmamAM upAdAna kArmaNavargaNA hovA chatAM, jIva karmamAM prabaLa nimittakAraNa che. (53) dravyalezyA-bhAvalezyAne zo saMbaMdha ? saMbaMdha che tethI ja jaDadravyanI jIvadravya para asara sAbita thAya che. nahitara to bhAvalezyAnuM upAdAna jIva che. mAtra jIvathI ja e kArya thaI javuM joie. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 185 (54) svabhAve karma udayamAM AvavAne badale karmanI udIraNA koNa kare che ? jIva. eno ja artha e ke paradravya karma para jIvanuM cAle che. tema paradravya jIva upara karmanuMya cAle che; tethI to kameM jIvane ajJAna, saMsArI, zarIrI vagere banAvyo che. (55) zrI AdinAtha cAritramAM digaMbaro kahe che ke prabhune 83 lAkha pUrva sudhI cAritranA pariNAma na thayA. pachI Indra mokalelI nilAMjanA devI nRtya karatAM vacamAM ja marI tyAM indra tarata ja bIjI devI racI nRtya cAlu rakhAvyuM. paNa prabhu avadhijJAnathI A jANI "aho dhikkAra che A capala saMsArane' ema vairAgya vadhavAthI cAritra pariNAmavALA banyA - A je kahyuM temAM nimittane sacoTa kAraNa kahyuM ke nahi ? AtmA para paradravyanI asara paDI ke nahi ? (pa6) loDhuM suvarNa thavAnuM upAdAna che, paNa pArasamaNino yoga karAya to. e sUcave che nimittakAraNatA ane vyavahAra. (57) indriyapravRttimAM mana kAraNa che e paradravya parAdhInatA AvI. (58) ajJAnI jIvane iSTa vastunA saMsargathI rAganA ane aniSTanA samAgamathI dveSanA vikalpa thAya che, tyAM jIvadravya svataMtra na rahyuM, paNa paradravyanI asara taLe ghasaDAyuM. mATe ja aMdaranI game tevI khAmI chatAM, ISTa dravyanA saMyoge dveSa na thayo, aniSTamAM rAga na thayo. jo ekalI AMtarika vibhAvadazA ja kAraNa hota to to rAga-dveSa baMneya aMdaramAM paDelA hovAthI beu thavA joitA hatA, agara rAga ke dveSa game te thavo Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 jo ito hato; paNa iSTamAM rAgaja, aniSTamAM dveSaja evuM niyataja kema ? (59) rAgadveSathI durgatinA bhava vadhI durgatinA zarIra kema banyA kare che ? (60) "sakhyatva sudhA" graMthamAM lakhyuM che ke kyAMka jevuM upAdAna tevuM nimitta hoya che; tyAM utkRSTa zubha-azubhano baMdha paDe che. kyAMka nimitta bIjA prakAranuM hoya, tyAM phaLa upAdAna pramANe thAya che. mATe vivekI manuSya parabhavanA sukha aMge nimitta to sAruM ja meLavavuM ane upAdAna sadAya sAruM rAkhavuM. sArA nimittathI paraMparAe upAdAna paNa zubha thaI jAya che ane kharAba nimittathI upAdAna paNa kharAba thaI jAya che. ema pratyakSa dekhIye chIe ke sArA kuLamAM utpanna thayela kuLavAna jIva nimittathI cora, jugArI, durAcArI, kulakSaNo - ema kharAba thato dekhIye chIe; ane sAmAnya kuLano jIva sArI saMgatithI UMca thaI sAro ane sukhI thato dekhIye chIe. mATe nimitta sadAya vivekI jIve sArAM rAkhavAnA upAya karavA yogya che. nimittathI upAdAnanI zuddhatA thAya che. jema ke, agninA nimittathI suvarNanA upAdAnanI zuddhatA thAya che; ane trAMbu Adi kanimittathI suvarNanA upAdAnanI malinatA thAya che. koI jagyAe nimittanI pradhAnatA hoya che. to koI jagyAe upAdAnanI pradhAnatA hoya che. to ekAMtane grahaNa na karavuM te samyajJAna che. (61) jIvamAM rAgAdinI malinatA svAbhAvika che ke aupAdhika (sanimittaka) ? jo svAbhAvika kaho to to te jIvamAMthI kadApi dUra na thAya, tethI mokSa ja na thAya. tyAre jo e rAgAdinI dazA aupAdhika che; to e kaho ke kaI Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (187 upAdhinA lIdhe, kayA nimittanA lIdhe rAgAdi dazA che e kaho. tyAM te mATe karmarUpI paradravya lAvavuM ja paDaze. nahitara vedAMtIne jema eka ja zuddha brahma (AtmA) upara svapnasama aneka jIvAtmA ane jagata kalpI kADhavA mATe kAlpanika (apAramArthika) ane anirvacanIya evI avidyA-mAyAno yoga mAnavo paDe che, tevuM tamAre thaze. ene tyAM eka brahma ja vastu sat che. bAkI kazuM ja sat nahi. eTale aneka jIvAtmAo tathA jagata to sat nahi kiMtu avidyA-mAyA vagere paNa sat nahi. chatAM enA yoge brahmano saMsAra mAnyo. eno artha e thaze ke je vastu pote ja sat nathI, enoya jo yoga mAnavo che, to te yoga haMmezano arthAt anAdi anaMta banaze. yoga che che ne che ja; ane jo bhaviSyamAM kyAreka nathI, to haMmezAM nathI nathI ne nathI. kAraNa eka ja che ke AkAza-kusumanI jema je vastu sat nathI tenuM hovuM zuM, ne dUra thavuM zuM? evuM tamAre jIvanI rAgAdi vibhAva-dazA karma upAdhinA saMbaMdhe che nahi; to svataMtra mAnelI rAgAdi vibhAvadazA kAM to sadA hoya, kAM hoya ja nahi. sadA hoya to kadI mokSa ja nahi thAya; ane jo vAstavika hoya ja nahi, to saMsAra paNa na ja hoI zake. jo vibhAvadazA kalpita vastu che to saMsAra paNa tevo ja Tharaze. mATe sat evo saMsAra ane rAgAdidazA sat evA karmadravyanI upAdhinA lIdhe che ema mAnavAthI karma TaLavAthI e TaLI jAya ne mokSa thAya e svAbhAvika che. (62) koIno relave vageremAM hAtha-paga kapAyo to hAtha-paganA dravya para relave Adi dravyanI asara thaI ke nahi? kapAvAnA kAryamAM relave vagere nimitta thayA ke nahi ? (63) jIva manuSya maTIne deva thAya emAM jIvano thatA Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 devapariNAmamAM pUrvanA manuSya-Ayuno kSaya ane navA devAyuno udaya asAdhAraNa nimitta kharuM ke nahi ? e ja nimittanI kAraNatA ane puNyanI balihArI ! AtmAnI jaDadravya para asara jo nahi, to cokkasa prakAranA karmanuM sarjana zI rIte ? karmabaMdha zAzvata kema nahi ? (64) rAgAdinI pariNatithI jIvanI viSayabhogamAM pravRtti kharI ? jo hA to bAhya zArIrika viSayasaMbaMdharUpa kAryamAM AtmA nimittakAraNa banyo ja. (65) buddhimAna kArIgarathI pudgala vadhu sAruM nirmANa thAya kharuM ? to emAM buddhimAna jIvanI asara jaDadravya para na thaI ? khAvAnI kriyA koNa kare che ? jo kaho ke zarIra, to e kriyA maDaduM kema nathI karatuM ? jo kaho ke cetanAvALuM zarIra e kriyAne kare che, to cetanAnI jarUra kriyAmAM paDI ke nahi? jo kaho ke e to avarjanIya saMnidhi che; arthAt durnivAra hAjarI che, paNa e kAraNa nathI, to pUrve kahyA mujaba e vadato vyAghAta" che. jema, koI kahe ke A strIe mane janma Apyo che paNa e mArI mAtA nathI. (66) nimittanI jarUra na hoya to, to tamAruM tattva, ajJAna jIvone samajAvavA tame mahenata zA sAru karo cho ? zuM enI bhavitavyatAthI e nahi samaje ? paNa tyAM to tamane AzA che ke samajAvavAthI samajaze, pachI nimittakAraNa uDAvavAnI AvI bhAMjagaDa zA mATe ? (67) kALa e nimittakAraNa kharuM ke nahi ? jyAre je paryAya thavAno nirNata che tyAre ja te thAya che, tyAre te thAya Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 189 ja che ema je kaho cho emAM "jyAre'no artha e che ke je kALa pAmIne paryAya thavAno che, emAM kALa nimittakAraNa banyuM ja. te kALe ja te kArya, eTale te kAryane thavA mATe te kALanI rAha jovI ja paDaze. (68) samyaktvano pariNAma to mokSamAM kAraNa mAno ja cho. e samyaktva kSAyikakoTinuM thavA pUrve kSAyopathamikabhAvanuM hoya che. have jaina prakriyA jo jANatA ho to khabara haze ke temAM zuddha karelA ujajavala samyakatva mohanIya karmanA daLIyAM (pudgala) anivArya kAraNa che. to e jaDa karma cetana jIvanA samakita pariNAmamAM nimittakAraNa banyA ja ne? (69) mAkhaNanuM upAdAna to dahIM che. paNa mAkhaNa kADhavA dahIMmAM pANI meLavavAnI ane ravaiyo halAvavAnI kema jarura paDe che ? e na karAya tyAM sudhI dahIMmAMthI mAkhaNa emane ema kema bahAra nathI paDatuM ? e sUcave che ke e nimitta kAraNo vinA kArya na thAya. (70) lAkaDAM baLIne kolasA thayA, emAM bALanAra agni zuM jabarajasta nimitta kAraNa nathI ? che ja. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara mUrtipUjaka mAnya jainadarzanamAM nizcayanaya ahIM sudhImAM zrI navA paMthInI DhaMgadhaDA vinAnI nizcayanI vAto tathA nimittanI a-kAraNatA, bAhya zubha vyavahAranI nirupayogItA, dareka dravyanI svataMtratA, puNyanI heyatA vagerenA managhaDaMta siddhAMtonuM khaMDana karyuM. have je e zvetAMbarone ekalA vyavahAramArgI mAnI vyavahAramUDha kahe che, enI sAme e joie ke zvetAMbaro paNa jainamatAnusAra nizcaya upara paNa keTalo badho bhAra mUke che. temAMya khAsa karIne prakhara nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya pU. zrI yazovijayajI mahArAjane e vyavahAramUDha kahe che. tethI pU. upAdhyAyajI mahArAjanA ja vacanomAMthI nizcayanuM samarthana joie. nizcaya-vyavahA2 garbhita zrI zAMtinAtha jina stavanamAM e mahApuruSa kahe che ke nizcaya-mArga kevo samartha che ? (1) 'karmavibhAva zakti je toDe, te svabhAva zakti zuM joDe; mAlA aNadekhI je bhamato, te dekhI hoe nijaguNa ramato.' arthAt nizcayamatanA mokSamArganI ArAdhanAthI, AtmA 52nI je karmajanya rAgAdi vibhAvazakti, eno nAza thAya che ane zuddha jJAnAdi svabhAva zakti pragaTa thAya che. kema ke emAM sAcuM AtmabhAna thAya che. dA.ta. mANase kaMThI DokamAM paherI hoya, paNa enI khabara na. rahevAthI bahAra zodhyA karato hoya ane na maLavAthI duHkhI thato hoya che. paraMtu koinI sUcanAthI ke svataH hAtha gaLA para jatAM kaMThI sparzavAthI jyAM kaMThI hovAnI khabara paDI ke tarata joine pAcho khuzamAM AvI jAya che. kharI rIte AmAM zuM gumAvyuM hatuM ane pachIthI navuM zuM maLyuM ? kAMi ja nahi. mAtra kaMThI bahAra hovAnI ajJAna dazA Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 dUra thai, potAnI pAse ja hovAnI jJAnadazA pragaTa thai eTaluM ja ! evI rIte AtmAnI ajJAnadazA dUra thai zuddha jJAnadazA pragaTe to nijanA sahaja zuddha guNomAM ramaNatA karanAro banI jAya. paraMtu A vastu UbhI karavA mATe mAtra zubhavyavahArakriyA ja nahi, paNa sAthe nizcayadRSTi joie. vaLI juo kahe che ke (2) 'nija pariNAmaja bhAva pramANyo vaLI oghaniryukta; Atama sAmAyika bhagavaimAM bhAkhyuM te juo jugate...' arthAt zrI oniyukti AgamamAM AtmAnA pariNAmarUpa bhAvanikSepAne mukhya gaNyo che. temaja zrI bhagavatI sUtramAM 'sAmAyika zuM ?' e praznanA uttaramAM prabhue AtmAne ja sAmAyika kahyuM. sama-samatAnA lAbhavALo AtmA, arthAt 'samatA svarUpa AtmA e ja sAmAyika' ema pharamAvyuM, te nizcayanayathI ja vAta thai. vyavahArathI kahevuM hota to to bAhya pratijJApUrvaka te te svAdhyAya AdimAM besavAnI kriyAne sAmAyika kaheta. (3) pannara bheda je siddhanA, bhAvaliMga siMhA eka; dravyaliMge bhajanA kahI...' Ama kahevAmAM dravyaliMga eTale ke bAhyaveza kriyAthI mokSasAdhakatA thAya ke na paNa thAya ema kahyuM. jyAre AMtarika bhAva sAdhupaNuM-nigraMthapaNuM AvyAthI nizcita mokSa sAdhakatA kahI. paMdara bhedamAM bhAvaliMga siddhino eka bheda ja gaNyo. AmAM keTalo badho bhAra AMtarika sAdhanA para mUkyo ! zuM A vyavahAramUDhatA che ? ke sAcI nizcaya-sAvadhAnI che ? (4) 'sAco jaina' e padamAM eozrI kahe che ke Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 'syAdvAda pUrana jo jAne, nayagarbhita jasa vAcA; guna paryAya dravya jo bUjhe, soi jaina he sAcA. kriyA mUDhamati jo ajJAnI, cAlata cAla apUThI; jaina dazA unameM hI nAhI, kare so sabahI DI.' arthAt sAco jaina te che ke je saMpUrNa syAdvAda jANe che; paNa adhUro nahi. eTale ke anekAMtanI ghaTanAne jaina amuka viSayamAM samaje ane bIjAmAM na samaje evuM nahi. dA.ta. nizcaya mArgamAM anekAMta na samaje paNa ekAMta pakaDI rAkhe evo e na hoya. evuM ja vyavahAramArgamAM ekAMta pakaDI rAkhI syAdvAda na samajato hoya, evuM ya sAcA jainamAM na bane. sarvatra syAdvAdanI vyApakatA samajato hoya. tethI enI vANI nayasApekSa hoya. (5) mATe to zrI AnaMdaghanajI yogIe kahyuM ke 'vacana-nirapekSa vyavahAra jUTho kahyo...' vacana eTale jinAjJA. enI apekSA vinAno vyavahAra asatya che, mithyA che ane apekSAvALo vyavahAra satya che. have jinavacana sunayAtmaka che; tethI sAco vacanAdi vyavahAra paNa jinAjJAsApekSa hoine sunayasApekSa hoya che. vaLI jene dravya-guNa-paryAyanI samaja che, te sAco jaina che. AmAM sAra e che ke sAco jaina mAtra AMkha mIMcIne kriyAmAM ghasaDAnAro na hoya paNa sAthe sAthe A A rIte jJAnamArga ane nizcaya sAdhanAno udyama karanAro hoya. mATe zrI upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke je ajJAnI AtmA mAtra kriyAmAM mUDhamativALo banyo che ane tethI AtmAne asparzI-cAle cAlyo jAya che ane AtmAmAM zuddhabhAvano aMza paNa sparzato nathI, enAmAM Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 jainadazA nathI. tethI e je Acare che te badhuM mithyA che." kaho AmAM ajJAna ane mUDhakriyA vyavahArane kevo nakAmo gaNyo ane nizcayanI keTalI badhI agatya gaNI ! ethI paNa kaMIka AgaLa kahe che. (6) "para pariNati apanI kara mAne, kiriyAgarve gahilo' - ekalA kriyAmArganI sAdhanAnA abhimAnathI ghelo banelo jIva to bicAro para pariNatine arthAt para evA pudgalanI pariNamanadazAne potAnI dazA karI mAne che ! paNa potAnA AtmAnI vizuddha-avizuddha pariNati tarapha dRSTi ja nAkhato nathI ! e joto nathI ke mArA AtmAmAM zuM pariNamyuM ? emAMthI azuddha pariNati rAgAdi azuddha paryAya dazA arthAt kaSAya pariNati ochI thaI ke nahi ? jJAna cAritrAdi zuddha paryAyadazA vadhI ke nahi, A na jotAM e to mAtra eTaluM joze ke mAre zarIrathI dharmakriyA keTalI thai ? tapathI zarIra keTaluM sUkavyuM ? dAnamAM dhana keTaluM gayuM ? bhaktimAM sAmAyikamAM kAyAne keTalI rokI rAkhI ? AvI kAyAdinI eTale ke mAtra paranI paryAyadazA-parapariNati tarapha joI enA AdhAre dharma karyAnuM pramANa mApaze ane mAtra enI vRddhi para garviSTa banaze. paNa AtmAnI paryAyadazAmAM sudhArA vadhArA tarapha jarAya nahi jue. sAcA jainanuM A lakSaNa nathI. ema kahI zAstrakAra maharSi kahe che ke, (7) "jJAna sakalanaya sAdhana sAdho, kiriyA jJAnakI dAsI; kriyA karata dharata hai mamatA, yAhI galemeM phAMsI." - arthAt sarvanaya sAdhanabhUta jJAnane avazya sAdho. kema ke kriyA to jJAnanI dAsI tarIke rahevAnI che. kriyA mArgane enI nokarI bajAvavAnI che. eTale ? kriyA karI karIne Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 jovAnuM e che ke jJAnamArga keTalo sadhAyo, keTalo puSTa thayo. e tarapha daSTi na nAkhatAM, ulaTo kriyA karI karIne jAtanI mamatA arthAt aheva-abhimAna tathA mAtra kriyAnuM mamatva je kare che, eNe bicAre to ethI AtmAnI azuddhi ochI karavAne badale kaSAya vadhAryA, eTale ke AtmAnI azuddhi ora vadhArI. potAnI ja kriyAthI potAnA ja gaLe phAMso lIdho, AtmAne kaSAyanA pAzamAM vadhu phasAvyo." kaho, AmAM jJAnamArganI ne nizcaya sAdhanAnI puSTi karavAmAM bAkI rAkhI ? AvA sunayasApekSa samyagu vyAkhyAtA maharSine sunanirapekSa kunayanI mithyAtvavAsita dezanA karanArA nUtana paMtha kADhanArA vyavahAramUDha kahevA nIkaLI paDyA che !!! (8) pU. upAdhyAyajI mahArAja anyatra kahe che ke - jI lAgI rahyo parabhAtameM ! viche mokSa karata nahi karanI, beTho mamatA vAlameM; cahe aMdha yuM jalanidhi taravA, beTho kANI nAume. - arthAt aphasosa che ke jIva parabhAvamAM=pa2pariNatimAM eTale ke paranA sArA-narasA paryAyamAM magna thai beTho che ! tethI mokSa IcchavA chatAM mokSa yogya jJAnamArganI - nizcayasAdhanAnI karaNI ke je svanA bhAvane arthAt AtmAnI pariNatine zuddha karanArI che, ene Acarato nathI, ane mamatAnA pavanamAM kheMcAyo jAya che. e kevo che ? to ke pravAsanA mArge AvatA samudrane tarI javA mATe jema koI kANI nAvamAM besI AgaLa vadhye jAya evo e che. arthAt svabhAvamAM eTale ke AtmAnI zuddha pariNatiyukta kriyAmArgarUpI akhaMDa nAvamAM pravAsa karavAne badale ekalI kriyAmArganI kANI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 nAvamAM musApharI karI rahyo che. 'nizcaya'nuM lakSa keLavIne sAdhanA tarapha AgaLa vadhavAnI kevI sarasa agatya batAvI ! AmAM 'nizcaya'ne kyAM avagaNyo che ? (9) vaLI juo, bIje zrI upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke'zAnI jJAnamagana rahe hai, rAgAdika mala khoya; (je) lIna bhayo vyavahArameM re, yukti upaje na koya; bahuvidha kiriyA klezaNuM re, zivapada lahe na koya re... jJAna sarUpI AtamAre; kare gyAna nahi ora; dravya karma cetana kare re, eha vyavahArakI dora re...' arthAt 'jJAnI puruSa jJAnasarova2mAM magna rahe che ane potAnA rAgAdi melane dhoi nAkhe che. bAkI je ene choDIne ekalA kriyAmArgamAM arthAt vyavahAramAM lIna thAya che ene taravAnI koi yukti nathI dekhAtI. kema ke ekalA bahuvidha kriyAmArganA kaSTa karavAthI koine mokSapada maLatuM nathI. kAraNa e che ke AtmA to jJAnasvarUpI che; tethI te jJAnamAM lIna rahenAro hoya, bIjAmAM nahi, evuM nizcayanaya kahe che. vyavahAranaya ema mAne che ke AtmA dravya karma-zubhAzubha kriyA karI zubhAzubha karma upArjanAro hoya che.' AmAM paNa nizcayamArga kyAM na sthapAyo ? kyAM eno mahimA na gAyo ? mAtra bahuvidha kriyAnA kaSTa karavAthI mokSa nathI maLato, AvuM kahenAra zrI upAdhyAyajI mahArAjane vyavahAramUDhanI gALa denAro pote ja kevo nAdAna ane svayaM matsa2mUDha tathA mithyAtvamUDha kahevAya? (10) vaLI juo, pU. u yazovijayajI mahArAja AtmasvarUpa ane pudgalanA khelano bheda batAvatAM kahe che ke, Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 ) cidAnaMda avinAsI. pudgala khela mela jo jagako, so to sabahI vinAsI; liMga, vesa, kiriyAke sabahI dekhe loka tamAsI; cinu mUrati cetana so citte, sAco sou saMnyAsI...' arthAt "cidAnaMda AtmA-jJAna ane sukha svarUpI AtmA avinAzI che. tyAre juo ke pudgalanA khela je jagatano mela che te badho ja vinazvara che. evA khelavALo ajJAna loka mAtra uparanA sAdhucihna sAdhuveza ane sAdhukriyA tarapha daSTi nAkhe che. kema ke kAyA pudgalanA e khela che. tethI e eno ja Adara kare che. jayAre sAco saMnyAsI, sAco sAdhu jJAnamUrti AtmA upara daSTi rAkhanAro hoya che. kevuM sarasa nizcayadaSTinuM pratipAdana ! vaLI bIje e kahe che ke, (11) kevala hiMgadhArI taNo, je vyavahAra azuddho re; AdarIe navi sarvathA, jANI dharmaviruddho re..." arthAt ekalA sAdhuvezane dharanArano zubha dekhAto evo paNa azuddha kriyA-vyavahAra e dharmaviruddha che, ema jANIne mAnavo-Adaravo nahi. tyAre, pU. upAdhyAyajI mahArAja nizcayanayanA abhiprAyane juo ke, kevo yukti purassara batAve che ! (12) "jima te bhUlo re mRga daza dizi phare, levA mRgamada gaMdha; tema jaga tUTe re bAhiradharmane, mithyAdaSTi re aMdha." arthAt jema kastUrInI gaMdha zodhavAne kasturI mRga vanamAM daseya dizAmAM bhaTake che, paNa potAnI pAse ja nAbhimAM kastUrI che, tenI tene khabara nathI ema khoTI dRSTivAlA mithyAtvI aMdha jIvo aMtarAtmAmAM rahelA dharmane jovAne badale Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 bahAra jagatamAM eTale ke jaDa sthAnomAM ne jaDanI kriyAmAM dharmane zodhe che ! vaLI pU. upATha mahArAja pharamAve che ke - (13) dharma na kahie ni tehane, je vibhAva vaDavyAdhi; pahele aMge re eNI pare bhAkhiyuM karame hoya upAdhi. je je aMze re nirupAdhikapaNuM, te te jANo re dharma; samyagdaSTi re guNaThANa thakI, jAva lahe zivazarma..." je mahAvyAdhirUpa vibhAvadazA che. tene nizcayathI dharma na kahevAya. ema zrI AcArAMga sUtramAM pharamAvyuM che. to pachI prazna thAya ke, pra0 - jJAnIe pharamAvelA dharmanA bAhya AcAronuM zuM ? u0 - emAM jeTalA jeTalA aMze AtmA jJAnAdi svabhAva tarapha vaLI, vibhAvathI khasato hoya ane nirupAdhika banato hoya, teTalA teTalA aMze dharmamAM che. cothA samyaktvanA guNasthAnakethI mAMDIne TheTha zivasukha pAme tyAM sudhI dharma A rIte samajavAno che. vItarAganI mUrtinA darzananI bAhya kriyA karI, emAM AtmA svakIya vItarAgadazAno kAMkSI banyo te dharma, rAgAdi doSone saheja paNa jo ghasanAro banyo to teTalo dharma. (14) AgaLa paNa juo ke nizcayadharmanuM svarUpa zAstrasAlI sAthe kevuM sarasa batAve che ! "bhagavAI aMge bhAbio, sAmAyika artha; sAmAyika paNa AtmA, dharo sudho artha. lokasAra adhyayanamAM, samakita munibhAve; munibhAve samakita kahyuM, nija zuddha svabhAve." Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 198 ) (14-ka) zrI vIraprabhuthI prAmANita caudapUrvanA racayitA zrI sudharmA gaNadhara bhagavAna, ke jene mithyAtvaaMdha, ullaMTha nUtana paMthavALA vyavahAramUDha kahe che e, juo ke, nizcayathI kevo sarasa zrI bhagavatI sUtramAM sAmAyikano padArtha batAve che. "mAthA sAma i mAya sAmAphiyasa ba bIjA dharmanI jema, sAmAyika paNa AtmasvarUpa che. "mAtmA sAmAyi' - AtmA e sAmAyika che. mAtra bahArathI saMsArano tyAga e sAmAyika nahi, kintu aMtarathI saMsAra saMbaMdhothI virAma pAmelo AtmA e sAmAyikano artha che.' nizcaya sAmAyikanI A kevI sarasa vAta zrI gaNadhara bhagavAne kahI ! (14-kha) vaLI eozrIe ja zrI AcArAMga sUtranA lokasAra adhyayanamAM kahyuM ke, 'jaM sammati pAsahA taM moNaMti pAsahA, jaM moNaMti pAsahA taM sammati pAsahA / ' ' arthAt je samyagu darzana karanArA che te maunapaNe-munibhAve jonArA che, je munibhAve jonArA che te ja samyaphapaNe jonArA che. tAtparya e che ke nizcayathI samyakatva amala vinAnI zraddhArUpa nathI. te amala paNa muninI bAhyakriyA nahi, kintu AMtarika apramatta munibhAva levAno che. vyavahAra karatAM nizcayane ahIM kevI UMcI agatya ApI ! tyAre juo ke, (15) pU. upAdhyAyajI mahArAja zrI sImaMdhara bhagavAnanI stuti karatAM kevuM suMdara nizcayatattvanuM samarthana kare che ! "svAmI sImaMdharA ! tuM bhale dhyAe, ApaNo AtamA jima pragaTa pAie. dravyaguNa pajavA tujha yathA niramAlA, Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 199 tima muja zaktithI jaivi bhava sAmalA, karma navi jIva navi mUla te navi chatA, khaDIyathI bhittamAM jima hoye jetatA. bhitti navi khaDIya navi teha bhramasaMgatA; deha navi vacana, navi jIva, navi citta che; karma navi rAga, navi dveSa, navi citta che. pugalabhAva pudgalapaNe pariName, paMthIjana lUMTatAM vATa jima lUMTIe. zuddhatA dhyAna Ima nizcaye ApanuM, tujha samApatti auSadha sakala pApanuM." arthAt he sImaMdhara svAmI ! tamane evI sArI rIte ame dhyAe ke jethI amAro AtmA zuddha svarUpe pragaTa thAya. Ama to jo ke huM malina bhavomAM bhaTakI rahyo chuM chatAM jema Apane pragaTapaNe zuddha Atmadravya, zuddha AtmaguNo, zuddha AtmaparyAyo che, tema mAre zaktirUpe e badhuM ja che. arthAt AtmAnA DhaMkAyelA paNa mULa svabhAvamAM to zuddha cetana dravyaguNa-paryAyapaNuM che; nahi ke jaDa kamaMdirUpatA. vastusvarUpe to AtmA e AtmA ja che, maulika chatAM (sa) paryAye jIva e karma nathI; karma e jIva nathI. baMnenA svarUpa svataMtra che, taddana vilakSaNa che. AtmAmAM je karmamayatA, khIranIrarUpe ekamayatA jaNAya che te upacArathI che. jema, bhIMta para cUno lagADyo to bhIMtamAM dhoLAza guNa bhAsyo. paNa kharI rIte e dhoLAza cUnAno ja guNa che; mAtra bhIMta sAthe cUno coMTI javAthI bhIMta dhoLI kahevAya che. bAkI cUno e bhIMta nathI, bhIMta e cUno nathI. tevI rIte jIva e zarIra nathI, vANI nathI, mana nathI, karma nathI, rAga-dveSa nathI e kAMI zarIrAdi rUpe Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 pariNamato nathI. zarIrAdi to pudgalanA paryAya che, to pudgala e rUpe pariName che. bAkI jIva to zuddha jJAna-darzanacAritra-sukha svarUpe pariName che. to prazna thAya ke, pra0 - jIva kema rAgamaya veSamaya lAge che ? jIva kema zarIrAdi sAthe tadAkAra banyo che ? u0 - e badhuM vyavahArathI che. jevI rIte koI raste musApharo lUMTAtA hoya to, lUMTAya che to e pravAsIo, paNa vyavahAra evo thAya che ke "bhAI ! amuka rasto lUMTAya che." parvata paranuM ghAsa baLatAM kahevAya che ke parvata baLe che, tevI rIte pudgalanA pariNAmano jIvamAM vyavahAra thAya che. nizcayathI jIva svakIya jJAnAdiguNarUpe ja pariName che... AvI rIte he prabhu ! zuddhatAnuM dhyAna e nizcayathI tAruM ja dhyAna che; ane ema aMtaramAM ekAkArapaNe tArI prApti je thAya che te sarva pApo dUra karanArI mahAna auSadhi che. kaho jouM, nizcayanayanI kevI spaSTa vicAraNA kavie mUkI ! kevuM sarasa samarthana nizcayadaSTie karyuM ! evA e maharSine vyavahAramUDha tejoSI, asatyabhASI ane anabhijJa ja ke bIjuM kAMI ? (16) nizcayatattva uparAMta nizcaya sAdhanA mATe paNa zrI upAdhyAya maharSi upadeza che ke, kaSTa karo saMjama dharo, gALo nija deha; zAnadazA viNa jIvane, nahi duHkhano che. rAgadveSa mala gAlavA, upazama jala jhIlo; Atama pariNati AdarI, para-pariNati pIlo. bAhiradaSTi dekhatAM bAhira mana dhAve; Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 201 AMtaradaSTi dekhatAM akSayapada pAve. pudgala kamadikataNo kata vyavahAre; kartA cetana karmano nizcaya suvicAre." AmAM sApha kahI dIdhuM, bAhya tapa saMyama vagerenA game teTalA kaSTa karI zarIra ogALI nAkho, paNa jJAnadazA vinA, nizcayatapa-nizcayasaMyama vinA jIvane duHkhano aMta nahi Ave. mATe rAgadveSa rUpI Atmamela haThAvavA mATe upazama jaLamAM snAna karo; parapariNatine AtmapariNati dvArA kacarI nAkho. kevaLa vyavahAra ane bAhya kriyA tarapha jotAM to mana AtmAnI bahAra ne bahAra doDe che. e to AMtaradaSTie joIe to e AtmAnI aMdara dRSTivALuM bane, ane aMte mokSapada maLe. vyavahArathI jIva pudgala kriyAno bhale kartA kahevAya, paNa nizcayathI to AtmA caitanyakriyA-jJAnakriyAno kartA che. to pachI AtmAe parabhAvanuM mamatva mUkI zuddha jJAnano pakSa kema na pakaDavo ? A kevI sarasa nizcayanI puSTi ! Aja pramANe juo; (17) pU. AcAryavarya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja zrI "SoDazaka' nAmanA graMthamAM lakhe che ke - "AzayabhedA hyete sarve'pi hi tattvato'vagantavyAH / bhavo'yamanena vinA, ceSTA dravyakriyA tucchA // " arthAt A praNidhAnAdi sarva Azayono tAttvika bodha avazya karavo joie. kema ke enA vinA to korI kriyAnA phaLamAM saMsAra ja Ubho rahe che. enuM kAraNa e che ke korI kriyA eTale ke dravyakriyA arthAt praNidhAnAdi bhAva vinAnI kriyA e to tuccha ceSTA mAtra che. dharmakriyAo zubha kriyA kahevAvA chatAM praNidhAna (kartavya nirNaya, ekAgratA, kartavyanI Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 jAgRti) vagere hArdika su-Azayo jo na hoya, to e nakAmI Thare che; jyAre Azayo dvArA to AtmA nizcaya dharma, nizcaya sAdhanA, nizcaya mokSamArge pahoMcI jAya che. ahIM nizcaya mArganI poSaka A AzayanI kevI mahAna agatya batAvI ! AmAM zvetAMbaronI kyAM ekAMte vyavahAra' pakaDI rAkhavAnI vAta che ? 'nizcaya'nA upara bhAra kyAM ocho mUkyo che ? (18) pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke, "dAna haraNAdika avasare, zubha azubha saMkalpe; dIe hare nija rUpane, mukhe anyathA jalpe." arthAt dAnamAM bIjAne dhana ApavAnI kriyA che, ane haraNamAM bIjAnuM dhana lAvavAnI kriyA che, ema upalaka dRSTi e para evA dhanadravyanI kriyA bhAse che. paraMtu kharI rIte tyAM hRdayamAM je zubha-azubha saMkalpo thAya che, e AtmAnI kriyA che. eTale nizcayathI to AtmA potAnA svarUpano denAro ke haranAro bane che. te A rIte - dAnamAM potAnI te dhana uparanA mamatvanI vibhAvadazAne denAro eTale ke potAnAmAMthI dUra karanAro bane che. tyAre dhana lai levAmAM tenA uparanA mamatvadazAnuM meluM svarUpa potAnA ja AtmAmAM ghAlanAro bane che. Ama dAnaharaNa kriyAnuM nizcaya dRSTinuM svarUpa jo AtmA lakSamAM le, to dAnamAM 'meM dAna karyuM' evuM abhimAna karavAnuM na rahe. kema ke ema karavAmAM to eka dhanamamatvanuM meluM svarUpa kADhIne bIjuM mAnakaSAyanuM meluM svarUpa AtmAmAM koNa ghAle ? evI rIte dhanaharaNamAMya AtmAnuM potAnuM svarUpa bagaDe che, emAM AtmAmAM kacaro pese che, to evuM haraNanuM kAma koNa kare ? vyavahAranA samarthanane badale padArthanI nizcayadaSTi batAvIne Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 suMdara nizcaya sAdhanAno rasto batAvanAra zrI upAdhyAyajI mahArAjane vyavahAramUDha eTale ke ekAMte vyavahArane pakaDI rAkhanArA kema kahevAya ? evo AkSepa karanArA e jUThA che. (19) hajI juo pU. upAdhyAya ma. pote ja kahe che ke nizcayadaSTi vinA ekalA vyavahAramAM to kevo goTo vaLe che. "koI kahe siddhAMtamAMjI dharma ahiMsA re sAra, kevala laukika nIti hoye, lokottara paMtha bhaMga." arthAt bIjA badhAM vacana choDI ekaluM ahiMsAnuM vacana pakaDe che, te to laukika paddhati che. lokottara paddhatimAM to sarve vacanone potapotAnA sthAne yojavAnA hoya che. te nizcayadaSTi rAkhavAthI bane. enA ja hisAbe ahiMsA traNa prakAre kahI. svarUpa ahiMsA, hetu ahiMsA ane anubaMdha ahiMsA - AmAM nizcayane kyAM ochuM mahattva ApyuM che ? (20) pU. zrI upAdhyAyajI mahArAja to nizcayasAdhanA lAvanArA bhAvadharmanI agatya batAvavAne lakhe che ke - "durbala-nagna-mAsa upavAsI, jo che mAyAraMga; to paNa garabha anantA leze, bole bIjuM aMga. apunabaMdhakathI mAMDIne jAva carama guNaThANa; bhAva apekSAe jina ANA, mAraga bhAkhe jANa." arthAt bAhya kaSTa-tapa vagere ghaNAM kare paNa aMtarAtmAmAM jo mAyAno raMga che, jo mithyAtva ane tIvra rAgadveSanI AdhInatA che, to e jIva anaMtavAra janma-maraNanA du:kha pAmaze evuM zrI sUtrakRtAMga nAmanuM Agama kahe che. kharI rIte mithyAtvavALI paNa apunabaMdhaka avasthAthI mAMDI chellA caudamA guNasthAnaka sudhImAM AtmAnA bhAvanI apekSAe eTale Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 pariNatinI apekSAe mokSamArganI kakSA hovAnuM jinavacana pharamAve che. arthAt guNaThANAnI pragatinuM mApa aMtaranA pariNAma upara nIkaLavAnuM; paNa nahi ke bAhya-kriyA upara, bAhya-vyavahAra upara. tyAM ekalA bAhya tapa ane bAhya kaSTa upara rAce e kyAMthI guNaThANe AgaLa vadhI zake ? ahIM zAstrakAra maharSie nizcayasAdhaka bhAvadharma sAdhavA para keTalo badho bhAra mUkyo ! evA emanA upara vyavahAramUDhatAno Aropa karavo e aMdhaceSTA ja ne ? hajI juo zuM kahe che - (21) "luMce keza; na maeNce mAyA, to vrata na rahe paMce, parapariNati potAnI mAne, varate Arata dhyAne; baMdha-mokSa kAraNa na pIchAne, te pahile guNaThANe." mahAvratadhArInA vyavahAra dharma ane dravyakriyAmAM je mAthAnA vALano loca karI nAkhatA hoya, paNa aMtarAtmAmAMthI mAyA na tyaje, tenAmAM vastugatyA pAMceyamAMthI ekeya mahAvrata rahetuM nathI. evI rIte AtmapariNati keTalI sudharatI Ave che e na jotAM, are ! ene sudhAravAno ke mAtra vicAravAno paNa prayatna na karatAM parapariNati potAnI karIne mAne, arthAt mAtra bAhyamAM otaprota hoya ane tethI ja ArtadhyAnamAM sabaDato hoya, tema ja karmano baMdha kyAM kyAM ane karmanI nirjarA kyAM kyAM enuM kAMI ja bhAna na hoya, te jIva pahelA mithyAtva guNasthAnakamAM ja khUMcelo che' - Ama kahIne paNa zrI upAdhyAyajI mahArAje zuddha AtmapariNati keLavavArUpa nizcaya sAdhanAne keTalI badhI agatya ApI ? ekalA korA vyavahArIyAne kevA mithyAtvamAM khUMcelA gaNyA ! AvuM bhAkhanArA e mahApuruSane vyavahAramUDha kahevA e gAlIpradAnanI rasikatA nahi to bIjuM zuM ? Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamatAnusAra nizcaya-vyavahAra baMnenI agatya pU. upA) zrI yazovijayajI mahArAje to potAnA saMskRta, prAkRta ane gujarAtI sAhityamAM anekAneka sthale nizcayanuM sAruM pratipAdana kareluM che. to pachI prazna e thAya ke, prava - pU. upAdhyAyajI mahArAje samarthelA nizcayanuM pratipAdana zrI nUtanapaMtha kADhanArA kare che, to nUtana paMtha khoTo kyAM rahyo ? u0 - AnuM samAdhAna sIdhuM che. nUtana paMtha avivekIpaNe jaina mata viruddha ekAMta nizcayanuM arthAt agaDaMbagaDe nizcayanuM samarthana kare che. tyAre pU. upAdhyAyajI mahArAja jainamatAnusArI anekAMtika nizcayanuM eTale ke vyavahArayukta nizcayanuM samarthana kare che. nUtana paMtha kADhanAra ekalA bhAvadharma upara ane ekalAM jJAnamArga upara jAya che, tyAre jainamata ane pU. upAdhyAyajI mahArAja dravyakriyA ane bhAvadharma, kriyAmArga ane jJAnamArga, baMnenuM pratipAdana kare che, baMnene yathAyogya nyAya Ape che, baMneyane kevI paddhatithI sAdhavA, te sAdhakane zIkhave che. nUtana paMthamAM AvuM kazuM nathI; emAM to vyavahAra, dravyasAdhanA ane kriyAmArgano uccheda che. sAdhanAnI prakriyAno koI viveka nathI, koI ja DhaMgadhaDo nathI. mATe e jainamata nahi chatAM jainamatano daMbha kare che. enA para vadhu vicAra karavA pUrve jarA pU. upAdhyAyajI mahArAje vyavahAra-nizcaya baMnene Apelo nyAya joie. parama vidvAna sva-para samayavettA pU. upAdhyAyajI mahArAja, pUrve kahyuM te jIvanA dravya-guNa-paryAyanI zuddhatA ane Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 (1) svataMtratAnuM dhyAna kevI rIte thAya te batAvatAM kahe che ke 'zudghanayadhyAna tehane sadA pariName, jehane zuddha vyavahAra hiyaDe 2me; jeha vyavahAra seDhI prathama chAMDato, eka e Adare Apamata mAMDatAM; tAsa utAvale nava TaLe ApadA, sudhita icchAe uMbara na pAce kadA. bhAva lava vyavahAra guNathI bhaLe, zudghanaya bhAvanA tehathI navi cale, zuddha vyavahAra guruyoga pariNatapaNuM, teha viNa zuddha nayamAM nahi te gaNuM; zuddha vyavahAra che gaccha kiriyA thiti, duppasaha jAva tIratha kahyuM che nIti, koI kahe muphti che vINatAM cIMtharA, koI kahe sahaja jamatAM ghara dahIMtharA; mUla e doya tasa bheda jANe nahi, jJAna yoge kriyA sAdhatAM e sahI.' Ano artha e che ke, zuddha nizcayanayanA hisAbe jIvanuM karma zarIra vagere pudgalathI taddana nirALuM ane zuddha jJAnAdi guNovALuM svarUpa che. tenuM dhyAna kone pariNamI zake ? to kahe che ke jenA hRdayamAM zuddha vyavahAra ramI rahyo che, tene haiyAmAM e nizcayanayanA tattvanuM dhyAna pariNAma pAmI zake. bAkI to je nUtana paMtha kADhanArA jevA 'aMte to vyavahAra choDavAno ja che ne ? heya tyAjya ja che ne ?' ema karIne vyavahAranI nisaraNIne pahelethI ja choDI de che ane potAno svataMtra mata mAMDI sIdho zuddha nizcayanaya AdaravA jAya che, enI utAvaLathI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 207 kAMI karmanI Apatti TaLatI nathI. jema, bhUkhyA mANasanI icchA che ke hamaNAM ne hamaNAM uMbara phaLa pAkI jAya. paNa tevI icchA mAtrathI kAMI phala kadIya pAkI jatuM nathI. ema AvA utAvaLIyAne kadI saMsAradu:kha TaLI mokSasukha maLatuM nathI. nisaraNIe caDhavuM pahelethI ja choDI de, e mahelanI upara zI rIte pahoMcavAno hato ? e to vyavahAranA guNane viSe aMtaranA bhAvano leza paNa bhaLe, to tyAM zuddha nayanI karelI bhAvanA TakI zake. arthAt jene eka bAju mAnavuM ema che ke jIvane pudgala sAthe kAMI ja nisbata nathI, jIva to zuddha jJAnAdi svabhAvavALo che." ane bIjI bAju evA pudgalane tyajI bAhya Avyetara tapa-tyAgano vyavahAra AcaravAne badale pugalanA upabhoga AcaravA che, pudgalamAM ALoTavuM che, tyAM e jIvanA zuddha svabhAvanI mAnyatA kyAMthI hRdayane sparzI TakavAnI hatI ? kema ke pugalanA paribhogamAM to evuM thavAnuM ke "AphUsa kerI sArI ne mIThI ane lIMboLI kaDavI; dUdha gaLyuM; ne karIyAtuM kaDavuM; mATe dUdha ne mIThI kerI sAthe purI khAuM, kaDavI lIMboLI ke karIyAtA sAthe nahi. sutarAu rezamI kapaDAM paheruM, jhADanI chAla nahi; AlIzAna pravacana maMDapamAM besuM, ghAsanA jhUMpaDAmAM nahi." Avo Avo bheda paDavAno, AmAM kyAM jIvana zuddha svabhAvanI bhAvanA bicArI UbhI rahe? e to vyavahAranI zuddhi para hRdayamAM sAcI zuddhanayanI bhAvanA sparzI zake che, TakI zake che. zuddha vyavahAra to gurunizrAmAM rahI mahAna saMyama svAdhyAya pratikramaNAdi yogomAM AtmAne pariNata karavAmAM che. te vinA zuddhanayamAM nahi AvI zakAya. vAta paNa sAcI che. pravacanasAramAM paNa bAhya mUlAcArane ati Avazyaka gaNyo Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 che; ane samayasAre paNa nizcayanI nirvikalpa dazA na pAmelA jIvone vyavahAre upadezavA yogya kahyA che. pAMcamA ArAne aMte thanAra pU.zrI duusahasUrijI mahArAja sudhI tIrtha (jainazAsana)nI hayAtI kahI che, te gacchavAsI munionI AcAra paraMparA vyavahAramArga ane kriyA paraMparAnA upara ja. zuddhanayanI bhAvanA sAthenI gacchanI kriyAnI paraMparA e zuddha vyavahAra che. eTale zuddhanayanuM lakSa ane zubha vyavahAra, beu jarUrI che. A na samajanAro eka varga ekalA vyavahAramAM paDI mAne che ke "vastrapaDilehaNAdi kriyAo khUbakaro. ethI mokSa maLI jaze.' bIjo kahe che ke "bAhya kriyAthI zuM vaLe ? AMtarika AtmapariNati sudhAro. arthAt bahArathI bhale dahIMtharA purI khAo, toya vAMdho nathI. jo aMtaramAM zuddha bhAvanA che' - A baMneya mokSamArganI mULa vastune ema samajatA nathI ke "mokSa khAlI cIMtharA (vastra) uMcAnIcA karavAthI maLe nahi ke dahIMtharA jamatAM zuddha bhAvanAnA daMbhathI maLe nahi, paNa jJAnayoga mizrita kriyAyogane sAdhavAthI maLe che. ahIM pU. upAdhyAyajI mahArAje zvetAMbara matamAM paNa AtmapariNati sudhAravAnuM lakSa bhUlI mAtra kriyAjaDa banI gayelAne ane kriyAne phagAvI daI ekalA nizcaya jaDa banelAne - ema baMnene cImakI ApI che. vaLI kahe che ke, (2) "saduhaNA anumodana kAraNa guNathI saMyama kiriyA; vyavahAre rahiyA te pharase, je nizcayanaya dariyA. jJAnayogamAM jasa mana varate, te kiriyA sobhAgI." arthAtu je AtmAo kharekhara nizcayanayanA samudra samAna che te potAnAthI azakya evI jinakalpAdinI ugra saMyama caryA para pUrNa zraddhA rAkhavI, e AcaranAranI anumodanA karavI, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 bIjAne saMyama mArgamAM preraNA, potAnAthI zakya evI UMcI saMyama kriyA pote ArAdhavI vagere vyavahAra mArgane avazya Adare che. tema kriyAno vyavahAra mArga paNa teno ja saubhAgyavaMto che, teno ja saphala che ke jenuM mana satata jJAnayogamAM ramI rahyuM che. arthAt nizcayano mAnasika upayoga ane zubha vyavahAranuM AcaraNa baMnenI jarUrIyAta che. (3) nizcayanA lakSa sAtheno vyavahA2mArga eja nizcayanI sAdhanAnuM kAraNa che. mATe nizcayarUpI kAryanA icchuke vyavahArarUpI kAraNane AdaravuM ja joie. pU. upAdhyAyajI mahArAja te kahe che, 'mukhyapaNe jima bhAve ANA tima tasa kAraNa teha; (jinavacanathI aMtarane bhAvita karavAnuM kare), kArya icchato kAraNa icche, e che zubhamati reha.' (4) nizcayadRSTi vinA vyavahArathI kAMi lAbha nahi, e vacana upara je ajJAnI ema kahe che ke 'AdarazuM ame jJAnanejI, zuM kIje paccakkhANa ?' ema karIne je vrata paccakkhANAdi kriyA choDI de che tenA mATe pU. upAdhyAyajI mahArAja lakhe che ke - 'kiriyA utthApI karIjI, chAMDI teNe lAja; navi jANe te upajejI kAraNa viNa vi kAja. nizcayanaya avalaMbatAMjI, navi jANe tasa marma; chAMDe je vyavahAranejI lope te jinadharma.' (5) zrI 'oniryukti' zAstramAM paNa kahyuM che ke, 'nicchayamavalaMbaMtA Nicchayao NicchayaM ayANaMtA / NAsaMti caraNakaraNaM bAhira karaNAlasA keI // ' arthAt nirNayAtmaka rIte nizcayanayane nahi samajatA Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 -- ---- - - -- keTalAko mAtra enuM AlaMbana karavA jAya che; te kharI rIte bAhya-kriyAnA ALasu hoya che ane nizcayanA oThA heThaLa vyavahAramArgane lopI potAnA caraNa-karaNa (cAritranA mULauttara guNo)no nAza kare che. (6) kharI rIte nizcayanI siddhi karavA mATe aneka prakAranA vyavahAramArga samartha che. enAthI vAstavika nizcayanI sAvadhAnI vikase che. te batAvatAM pU. upA0 mahArAja kahe che ke - sthavirakalpa-jinakalpanI kiriyA che bahubheda, kiriyA je bahuvidha kahI, tehaja karmapratikAra; roga ghaNA auSadha ghaNA, koIne koIthI upakAra." sAdhu be prakAre (1) vikalpI eTale ke gacchavAsI sAdhunI maryAdA pALanAra; ane (2) jinakalpI eTale jinezvaradevanA cAritranI maryAdAvALuM cAritra vahanAra. jinakalpI mAtra divasanA trIjA pahoramAM AhAra-nihAra-vihAra kare che, te paNa viziSTa abhigraha (niyama) sAthe; bAkI UbhA kAussagga dhyAne rahe che, emAM emane eTalo badho jAgRta Atmopayoga sAthe zrutano upayoga hoya che ke enA parathI ja keTalo samaya vItyo te jANI zake che. ghora upasargamAM paNa e aDaga rahe che. pUrve emaNe tapa-sattva-pairya vagere pAMca bhAvanA dvArA AtmAne khUba keLavyo che. eTale ahIM nizcayanI sAdhanAmAM sAvadhAna che. paraMtu Ano artha e nathI ke sthavira kalpInI sAdhanAnI kiMmata nathI. e paNa karma TALavAno mahAna upAya che. emAM paNa nizcaya sAdhanA dvArA nizcayanayanA cAritra pahocI zakAya che. paraMtu te badhuM vyavahAra cAritrathI AtmAne keLavIne ja bane che. jema jagatamAM roga ghaNAM che, to enA auSadha paNa ghaNAM che. koIne koI auSadhathI vyAdhi maTe che; Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- - - - - - - - - -- = 211 to bIjAne bIjAthI. evI rIte aneka prakAranI mokSasAdhaka kriyAo che; emAM koIne koIthI bhavaroga TaLe, to bIjAne bIjIthI. mAtra vastu eTalI ke tenI sAdhanA jJAnarUpI vaidanA kahyA mujaba thavI joie ane aMtima sAdhyanA lakSavALI joie. (7) eja vastu nizcaya-vyavahAragarbhita zrI sImaMdhara svAmInA stavanamAM kahe che - zibikAvAhaka puruSataNI pare kahyA re, nizcayanaya vyavahAra; miliyA miliyA re upakArI, navi jUjavA re... "zuddha azuddhapaNuM sarakhuM che beune re, nija nija viSe zuddha... para viSe azuddhatA... nizcayanaya pariNAmapaNAe che vaDo re, tevo nahi vyavahAra; bhAkhe bhAkhe re koIka ima te navi ghaTe re; je kAraNa, nizcayanaya kAraja ache re, kAraNa che vyavahAra...' zuM kahyuM? pAlakhI upADanAra be mANasanI jema nizcaya ane vyavahAra beu naya bhegA maLIne upayogI che; paNa chUTA chUTA nahi. kema ke "ekAkI naya saghaLA mithyAmati re, miliyA samakita rUpa' ema saMmatitarka zAstra paNa kahe che, tyAre ahIM koI prazna kare ke - pra0 - tema chatAM baMnemAM nizcayanaya e zuddhanaya kharA ne? u0 - zrI upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke baMne naya zuddha che ane baMneya naya azuddha paNa che. eTale ke zuddha nizcaya, zuddha vyavahAra, azuddha nizcaya, azuddha vyavahAra - ema cAra bheda paDe che. darekane potAnI viSe zuddhatA che, tyAre parane viSe azuddhatA che. ethI nizcaya-vyavahAra baMnenI upayogitA che. pra. - chatAM, nizcayanaya moTo ane mukhya kharone ? Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 tethI ja vyavahAranaya nAno ane gauNa paNa kharone ? to pachI moTAne ja pakaDavo sAro ke nahi ? u0 - baMneya naya sarakhA che, koI moTo ke koI nAno nathI. kema ke nizcaya e kArya che ane vyavahAra enuM kAraNa che. bemAMthI kone mukhya eTale upayogI ne kone gauNa eTale nirupayogI kahIe ? kArya e kAraNa vinA thaI zakavAnuM ja nathI, e daSTie kAraNa mukhya che, upayogI che. tyAre kAraNathI kArya nIpajAvIe to kAmanuM, nahitara ekalA kAraNane rAkhavAramADavAthI zuM ? aMte hAthamAM kArya rahevAnuM. e daSTie kArya mukhya che, upayogI che. dA.ta. agni ane rasoi, dhaMdho ane kamANI, e kAraNa-kAryo che; beu moTA che. navA paMthIo jainazAsanamAM A rahasya samajatA nathI ane ekalA nizcayane mukhya karavAmAM paDyA che. tethI te nizcayamUDha banI mithyAtvamAM rame che; paNa nizcayane kadI pAmI zakatA nathI. jema, bhojana choDI daI mAtra tRptinI raTaNA karanAro tRpti pAmI zakato nathI. (8) kharI rIte nizcayanA lakSathI hoMzathI vyavahAra sAdhatA sAdhatA pUrNatA Ave che; nahi ke vyavahArane choDI daIne athavA vyavahAramAM rasa na laIne. te batAve che - pATha-gIta-nRtyanI kaLA re, jima hoya prathama azuddha re, manavasiyA paNa abhyAse e kharI re." (hovata jAta vizuddha.) bALakane vidyAbhyAsa karavAmAM ke moTAne paNa saMgIta zIkhavAmAM ke nRtyamAM hoziyAra thavAmAM pahelAM to azuddha to azuddha paNa kriyA karavI paDe che. paraMtu eno abhyAsa (Practice) karatAM karatAM e zikSaNa pUrNa bane che; ne te te vidyA-kaLAmAM pAraMgata thavAya che. evI rIte nizcayanI dizAmAM vyavahAra kriyAnA khUba abhyAsathI nizcaya pamAya che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 (9) vaLI kahyuM che ke 'maNizodhaka zatakhAranA re, jima puTasakala pramANa.' azuddha ratnane zuddha karavA mATe kSAranA so puTa ApyA, tyAM pahelA-bIjA puTe to khAsa kAMi zuddhi nahotI thai; sarvathA zuddhi to 100mA puTe AvI. paNa tethI kAMi pUrvanA puTa nakAmA nathI gaNAtA. pUrvano eka paNa puTa anupayogI nathI. ema ja vyavahAranA aneka AcaraNathI zuddha nizcaye pahoMcAya che. (10) tethI kahyuM ke - - 'nizcaya phala kevala lage re, navi tyajIe vyavahAra; cakrI bhoga pAmyA vinA re, jima nija bhojana sAra re, guNavasIyA.' nizcayarUpI phaLa je kevaLajJAne Ave che, tyAM sudhI vyavahA2mArga choDavo nahi. jema, koine cakravartInA ucca bhojanAdibhoga bhogavavA che, paNa te na maLe tyAM sudhI jo potAnA cAlu sAmAnya bhojana karavAnuM mUkI de to vahelo jamAre pahoMcI jAya ! ane cakravartInA bhoga addhara rahI jAya! evI A ekAMta nizcayavAdIonI durdazA che ! e bicArA zreNika jevAnA dAkhalA le che. paNa navi te jANe re kiriyA khapa vinA, samakita guNa paNa tAsa.' zreNika jevAneya prabhu samAgama, jinavANI zravaNa, prabhunA Agamana samAcAre vadhAmaNIdAna, prabhubhakti, sAdhusevA vagere aneka kriyAthI samaktiguNa hato; kriyA vinA samyakatva nahotuM pragaTyuM ke nahotuM vikasyuM. (11) sAco jaina kriyA ane jJAna baMneno meLa sAdhanAro hoya enA upa2 pU. upA0 mahArAja pharamAve che ke Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 214 kriyA bina jJAna nahIM kabahu, kriyA jJAna bina nAMhI; kriyA jJAna doI mIlata rahata hai, jyau jala rasa jala mAMhI." kriyA vinA jJAna, jJAnanA rUpamAM rahI zakatuM nathI ane jJAna vinA sAcI kriyA hoI zakatI nathI. jema pANInI sAthe ja pANIno svAda bhaLelo che, tema jJAna ane kriyA baMne sAthe maLelA ja rahe che. ahIM baMne sAthe na paNa rahevAnA traNa prazna thAya che. pra. 1 - siddha bhagavAnane jJAna che paNa kriyA kyAM che ? u0 - emane kayuM jJAna che ? emane to rAgadveSa vinAnuM saMpUrNa vastu-svarUpanuM jJAna che, ene anurUpa kriyA svarUpa ramaNatAnI kriyA, udAsInatAnI kriyA, cothI ujAgaraNa dazAnI kriyA che, bAkI e siddha thayelA hovAthI "A sAdhanA mAre sAdhya che, A mAro mArga che' - evuM sAdhanAnuM jJAna emane nathI tethI emane koIpaNa sAdhanAnI kriyA zAnI hoya ? pra0 ra - khera ! jaina munino veza lIdhelA mithyAdaSTine cAritranI kriyA hoI zake che, paNa ene samyajJAna kyAM che ? u0 - mithyAdaSTine samyaktvano pAyoja nahi hovAthI vAstavika chaThThA cAritra (pramatta virati) guNa sthAnakanI kriyA mAnI nathI. jema, dA.ta. udAyI rAjAnuM khUna karavAnA IrAde muniveza lIdhelo vinaya ratna nAmano banAvaTI sAdhu, e zuM cAritra pALanAro kahevAya? e to bIjA khUnIo karatAM khUnanI bhUmikAnI eka judI jAtanI kriyA karanAro gaNAya; ane ene yogya jJAna enA dilamAM ramatuM ja hatuM. ene kAMI cAritrakriyA sAdhanAro gaNAya ja nahi. nahitara to khUnanI kriyA karanAra khUnIne oparezananI kriyA karanAro ane oparezananI kriyA karanAra DaoNkaTarane khUnanI kriyA karanAro kema na kahevAya ? Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra0 3 - ThIka. to paNa saMmUrcchima kriyA karanArane to malina irAdo-melo Azaya nathI, tethI melA AzayanI kriyA e nahi gaNAya; ane kriyA to e che ja. paraMtu tyAM jJAna kyAM che ? 215 u0 - jevI rIte e melA irAdAvALI kriyA nathI tevI ja rIte e zubha irAdAvALI, zubha upayogavALI paNa kriyA kyAM che ? e to ogha kriyA che, upayogazUnya kriyA che. tethI zubhAzayavALI jo kriyA nahi to ene anurUpa (sadeza) jJAna paNa zAnuM hoya ? zAnuM joie ? tyAre jevI kriyA che tevuM jJAna to che ja. pra A to badhuM barAbara. paraMtu kharo prazna to e che ke jJAna ane kriyA baMneya AtmAnI aMtaranA mAnIe to zo vAMdho ? jJAna AtmAnI aMdaranuM ane kriyA jaDa zarIranI zA mATe levI ? ulaTuM AtmAnuM jJAna ane jaDakAyAnI kriyA - e beno meLa maLe evo nathI. AtmAnI AMtarika kriyA sAthe ja jJAnane meLa hoya. to pachI jaDanI kriyA hovI ja joie evo niyama mAnavAnI zI jarUra ? - u0 tamAro niyama siddha bhagavAnanA AtmAnI dRSTie barAbara che; kema ke e azarIrI che. paNa ApaNe je zarIradhArI chIe tyAM zarIra AtmAne mAtra coMTeluM nathI; paraMtu AtmAnA pradeze pradeza zarIranA pradeze pradezanI sAthe khIra-nIra pere athavA loha-agnivat otaprota thai gayela che. tethI ja vItarAga sarvajJa banelA AtmAne paNa zarIra para ghA lAgatAM AtmAmAM azAtAno anubhava thAya che. jo bAhya jaDanI kriyAne AMtarika AtmAnA jJAna sAthe kAMi meLa ja na hota to zarIra paranA prahArathI AtmAne aMdara zAtAnuM saMvedana maTI azAtAnuM saMvedana thavAnuM bane ja kema ? ane e zarIra chUTI gayA pachI Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 enA para game teTalA ghA lAge paNa e nimitte jIvane kazuM saMvedana thatuM nathI. mATe zarIra sAthe ekarUpa banelA AtmAnA jJAnane zarIrakriyA sAthe saMbaMdha che, e mAnavuM ja joize. tethI to jIvatA mANasanuM zarIra gaLe koLIyo utAre che, ane maDaduM nathI utAratuM e spaSTa dekhAya che. kema vAru ema ? kaho ke, jIvatAno AtmA tyAM zarIra sAthe tadAtmaka rahelo chato tevuM jJAna kare che to ja e AtmA sAthe jANe abhedabhAve raheluM zarIra tevI kriyA karI zake che. mATe AtmAnuM AMtarika jJAna ane jaDazarIranI bAhya kriyA e beno saMbaMdha mAnavo ja joize. alabat vItarAga paramAtmAnI zarIrakriyA sAthe emanA AtmAmAM rAgadveSanI pariNati nathI, paraMtu pratyakSa jJAna ane zAtA-azAtAnA saMvedana jarUra che ja. eTale sAra e nIkaLyo ke kevaLa 'zuddha nayanuM jJAna karo, zuddha AtmadravyanuM jJAna karo' ema jJAnamArgano DhoMga karye nahi cAle. enI sAthe azuddha Atmaprayojaya arthAt rAgI-dveSI AtmAthI nIpajatI je khAnapAna raMgarAgAdinI tathA sAvadya vyApArAdinI zarIrakriyA, tene paNa baMdha karavI joize. nahitara e ema ja cAlu rahevAthI mAnavuM ja joize ke AtmAmAM jJAna paNa tevuM ja che. zarIranI vItarAga kriyAno tame cALo nahi karI zako. ema nahi kahI zako ke amArI zarIrakriyA vItarAgatA sAthenI che. jyAre sarAgatA sAthenI che, to sarAgadazA TALavA tevI khAnapAna, mohamaya duniyAdArI, AraMbha-parigraha vagere kriyAo choDavI joize; arthAt dAna-zIla-tapanI, vrata-niyamanI, tyAganivRttinI kriyA AdaravI ja joize. - (12) jJAna ane kriyAnA gADha saMbaMdha aMge enA eka padamAM pU. upAdhyAyajI mahArAja, juo ke kevuM suMdara lakhe che, Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 nikaTadazA chAMDI jaDa UMcI daSTa 2e tAkI; na kare kiriyA janakuM bhAkhe, nahi bhavathiti pAkI.' arthAt, jaDa mANasa, ajJAna mANasa najIkanI zakya avasthA choDIne TheTha UMce azakya tarapha dRSTi tAke che, nAkhe che. dA.ta. dhAro ke pacAsame pagathIe divAnakhAnuM che tyAM javuM che. have koi mUrkha jIva jo pahelethI ja mAtra sIdhA pacAsamA pagathIe paga mUkavAnI vAta rAkhe, paraMtu jyAM jamIna upara Ubho che tenI najIkamAM rahelA pahele bIje pagathIe caDhavAnI vAteya na rAkhe, to pachI pariNAma spaSTa che ke kramasara pahele pagathIethI caDhavA nahi mAMDavAthI e kadI pacAsame pagathIe pahoMcavAno nathI. evuM guNasthAnakamAM kramasara na caDhavAthI UMce javAya nahi. tyAre AtmasparzI guNasthAnakanI vastusthiti kAMi evI nathI ke ApaNe evo puruSArtha na karIe ane koi izvara ke bhAgya ApaNane sIdhA vimAnanI jema terame vItarAga-sarvajJatAnA guNaThANe pahoMcADI de. ajJAnI mANasa najIkamAM rahelI je dAnAdi kriyAo, prabhubhakti, sAmAyika, tyAga vagere kriyAo ane ethI nIpajatI thoDI thoDI paNa je Atma-pariNatinI sudhArAnI dazA, tene avagaNe che, tene Adarato nathI, ane pahelethI ja sIdhI teramA guNaThANAnI kevaLajJAna-yukta vItarAgadazA upara dRSTi nAkhe che; enA abhyAsano cALo kare che. ene bhAna nathI ke vItarAgadazA to samUla rAgadveSa haNyA pachI Ave ane rAgadveSano samUla nAza paNa pahelAM aprazasta rAgadveSane rokavAthI thai zake; temaja aprazasta rAga ane dveSa enI poSaka kriyAo baMdha karyAthI rokAya; paNa emane ema vAto karyAthI nahi. tyAre evI kriyA baMdha karI manameya pAchuM aprazastamAM na Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 taNAI javA devA mATe zubha kriyAo khUba AdaravI ja joie. jaDa ajJAnIne A kramanuM jJAna nathI,A kramanI kriyA AdaravI nathI ane lokone kahevuM che ke game teTalI kriyAkaSTI karo, paraMtu bhavasthitino paripAka thayA vinA tamArI kriyAo eLe javAnI che. tyAre jo e pAkI gaI che to jJAnadazAthI ja AtmAmAM guNasthAnaka sparzaze, paNa bAhya kaDakriyAthI nahi." Ama lokane e bharamAve che. paraMtu upara kahyuM tema nikaTamAM rahelI zakya evI tAraka kriyA ane ethI thatuM jJAnadazAnuM kramika ArohaNa Adarato nathI. mAtra uMcI jJAnadazA tarapha tAkI rahe che. e evI mUrkhAI che ke, (13) "bhAjanagata bhojana kou chAMDI, dezAMtara jiuM dore; gahata jJAnakuM kiriyA tyAgI." ucita kriyAne choDI UMcI jJAnadazAne je pakaDavA jAya che, te sAme bhANAmAM AvelA bhojanane tyajI bhojana mATe dezAMtare doDanArA mUrkha jevo che. to ene kAMI UMcI jJAnadazA maLI gaI che ke maLavAnI taiyArImAM che ane tyAga, tapasyA, sAmAyika vagere kriyAo jarUrI nathI, temaja bhogavilAsanI kriyAo enA AtmA para koI asara nathI karatI, evuM nathI; chatAMya bhogavilAsa na tyajavAnuM kAraNa e che ke tyAgatapasyAdinI kaSTamaya kriyA karavA tarapha ene kaMTALo che, akaLAmaNa che; bhogavilAsanI kriyAmAM ene TADhaka che, ThaMDaka che. tethI ja jJAnanI vAta koI kare to te tene game che; paNa koI kriyAnA suMdara phaLa varNavI kriyA sAdhavAnuM kahe to enuM tyAM mana bagaDe che; sukhamAMthI du:khamAM paDavAnuM ene lAge che. kharuM jotAM, kriyA vinA jJAnanI vAta e laMgoTIya vinA nagna zarIre mAthe pAghaDI paheravA jevI vastu che. samudramAM paDyA Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 taravAnI kriyA karyA vinA, taravAnI kaLA mAtra jANI rAkhavA jevuM, moTA taravaiyA tarIkenI DaMphAsa mAravA jevuM, ke taravA upara bhASaNa karavA jevuM che. (14) bIje ThekANe pUjyazrI kahe che ke iSTa nagare pahoMcavA mATe ghoDe caDhI tyAMnuM lakSya rAkhIne javAya che; ane nagare pahoMcyA pachI mahelamAM caDhavA mATe ghoDAnI jarUra nathI rahetI. tethI kAMi ema na kahevAya ke nagare pahoMcyA pahelAM rastAmAMthI ja ghoDo mUkI devo. evI rIte nizcaye pahoMcavAnA lakSyathI vyavahAramArga AdaratAM AdaratAM nizcaya mahelamAM pahoMcAya che. paNa te pahelAM ja vyavahAra mUkI devAya nahi. evuM karanAranI dayA khAtAM pU. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke nizcaya navi pAmI zake jI, pAle navi vyavahAra; puNyarahita te ehavAjI, tehane kavaNa AdhAra.' (15) chatAM nizcayanA lakSa vinAnA vezadhArInA kevaLa vyavahArane dharmaviruddha kahyo, 'kaivala liMga (muniveza) dhArI taNo, je vyavahAra azuddho re. AdarIe navi sarvathA, jANI dharma viruddho re.' (16) tyAre vyavahArane chAMDI nizcayanI japamALA gaNanAra mATe kahyuM, nizcayadharma na teNe jANyo, je zailezI (caudamA guNaThANA) aMte vakhANyo; dharma adharma taNo kSayakArI, zivasukha de je bhavajala tArI, tasa sAdhana tuM je je dekhe, nija nija guNaThANAne lekhe; teha dharama vyavahA2ne jANo, kAraja kAraNa eka pramANo.' Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 nizcaya dharma to caudamAnA aMte pahocatA Ave che. tyAre te puNya-pApano ane dharmapravRtti-adharma pravRtti baMneno aMta lAvI bhavasAgarane pAra mokSa pamADe che. paNa e sthitie pahoMcavA mATe potapotAnA guNasthAnakanI kakSAmAM je je vyavahAra sAdhanA che tene paNa tame dharma ja jANo. kAraNa ke kArya ane kAryamAM pariNamanAra kAraNa, baMneya ekarUpa che. athavA kAryanuM asAdhAraNa kAraNa paNa vyavahArathI kArya ja che. jema ke kharI rIte AyuSya e jIvana che, paraMtu havApANI e jIvana kahevAya che. AvI rIte zvetAMbara zAstromAM ThAmaThAma nizcaya ane vyavahAra baMnene agatya ApI che. dravyakriyA sAthe bhAvakriyA 52 pUrNa bhAra mUkyo che. e bhAvakriyAnA saMpAdanamAM nizcaya dRSTi rAkhavAnI hoya che. keTalAko bicArA evI ajJAnatAmAM ghasaDAya che ke 'zvetAMbara matamAM to ekalI kriyAnI majUrI karye javAnuM kahyuM che ane kyAMya navatattva, SaD dravya, naya, nikSepa vagere vastu samajI viveka karI nizcayadRSTi keLavavAnuM kahyuM nathI.' paraMtu AvI bhramaNAmAM paDatAM pahelAM e vicAravuM joie ke nizcayadRSTi eTale zuM ? zuM mAtra popaTapAThanI jema navattatvo vagerenA nAma gaNI jAya, bheda gaNI jAya, ane 'dravyadRSTi', 'svataMtra paryAya', 'nirvikalpa avasthA', 'vItarAgI dazA' vagere zabdo raTyA kare ethI kAMi nizcayadRSTi prApta thai na gaNAya. nizcayadRSTi mATe to azubha vyavahArane tyajI zubha vyavahArane joramAM AdaratA AdaratA sAthe saMsArasukhanI aruci keLavI svAtmAne karmabaMdhanathI mukta karIne zuddha siddha avasthA prApta karavAnuM sacoTa dhyeya rakhAvuM joie. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kAnajImata)nUtana paMtha e jaina mata nathI, paNa jainetara mata che. zAthI? nUtana paMthI mata je siddhAMto mAne che, je pratipAdano kare che, te ane kAMtavAdI vAstavika jaina siddhAMto ane jinoktatattvo tathA padArthono apalApa kare che, virodha kare che; tethI nUtana paMtha e bhale pote jaina mata hovAno dAvo rAkhe, paNa vastusthitie e dAvo daMbharUpa che. e mata Adhunika upajAvI kADhelo svataMtra mata che. e jaina mata nathI, jainetara mata che, ajaina mata che. te A rIte - zrI jinazAsane nizcayasAdhanA, nizcaya mokSamArga, nizcaya dharma, nizcaya AtmA, nizcaya samyakatva, nizcaya cAritra, nizcaya kAraNatA vagere je mAnyA che, tenI nUtana paMthIone gaMdha sarakhI nathI; ane bAMdhebhAre nizcaya' "nizcaya kUTyA kare che. vaLI nizcayano ekAMta pakaDe che. zrI zvetAMbara zAstromAM - zrI bhagavatIjI, zrI AcArAMga, zrI sanmati tarka, zrI vizeSAvazyaka, zrI anekAMtamata vyavasthA, zrI nayopadeza vagere mahAzAstromAM - nizcaya sAdhanAnuM, nizcaya tattvanuM ane nizcaya dRSTinuM zrI jinakathita yathArtha pratipAdana kareluM che. sAthe ja syAdvAda nItithI vyavahAradaSTi-vyavahAranayane paNa yathArthapaNe batAvavA sAthe mokSasAdhanAmAM vyavahAramArganI ati upayogItA batAvelI che, e nizcaya-vyavahAranA nirUpaNo vAstavika jaina mata che. nUtana paMthane e mAnya nathI, tethI e jainetara mata che; jaina mata nathI. (1) jinazAsane mokSa sAdhanAmAM pahelA guNasthAnakethI mAMDI zubha vikalpo vaDe kramazaH AgaLa vadhatAM dazamAM guNasthAnaka sudhInI sAdhanA ane agIyAra bAra-tera-caudame guNasthAnakoe Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 2 pUrNa vItarAgatAnI vyavasthita Atmasthiti batAvI che. paraMtu nUtana paMthIone to cothA guNasthAnake ja nirvikalpa dazA lAvavI che. mATe nUtana mata bALajIvone nirvikalpa dazAno upadeza de che ane zubha paNa vikalpone mokSa sAdhavA mATe upayogI mAnavAmAM mithyAtva manAve che. eTaluM ja nahi balka vAcika-kAyika, paudgalika kriyAne paNa nakAmI gaNe che, tyAre kharI rIte zubha vikalponI mAnasika pravRtti temaja zubha vAcika ane kAyika pravRtti ke je pugalanI kriyA gaNAya, enA dvArA jIvane cothe, pAMcame, chake ema AgaLa vadhavAnuM jaina mate jaNAvyuM che. nUtana mata ene mokSasAdhanAmAM taddana nirupayogI gaNe che; tethI e jainetara mata che. (2) potAne jaina mata tarIke oLakhAvanArA zvetAMbara mUrtipUjaka, sthAnakavAsI ane digaMbara matoe jJAnAcArAdi paMcAcAranA bAhya AcAro paNa avazya AcaraNIya mAnyA che, tyAre navo nIkaLelo nUtana paMtha to tene mokSasAdhanAmAM upayogI mAnavAmAM mithyAtva gaNAve che; ane tethI ja e pavitra AcArone mokSa-sAdhaka pAse e AcarAvato nathI. paMcAcAranA dAna-zIlatapa-bhAvanA anuSThAno, vrata-paccakakhANa, sAmAyika-pauSadha, prabhubhakti vagerenAM thokabaMdha anuSThAno guNasthAnakamAM AgaLa vadhAre che, evo jaina mata che. chatAM nUtanamatI kupaMthIone e nakAmA kahevA che. mATe ja nUtana paMtha e jaina mata nathI. (3) paradravyo evA paNa devanI, gurunI, zAstranI - ityAdi aneka prakAre zubha AlaMbanonI upayogItA ane upakArakatA jinazAsane prarUpI che. tyAre A navIna nUtana mata ene uDAvI dravyanI svataMtratA judI jAtanI prarupe che ane padravyane akiMcitkara kahe che. tethI e jainamata nathI. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 223 (4) zubhAzubha bAhyanimittanI asara ane kAraNatA navIna mata nAmaMjUra kare che; tyAre jainazAsana ene sArI rIte mAne che. tethI ja karmayugalanA saMyogathI ja jIvane saMsAra kahe che. jaina mata upAdAna zuddhi uparAMta zubha nimittonI asaranA aneka dRSTAMta kahIne khAsa karIne zubhanimitto sevavAnuM kahe che. evuM vezyAdi kusaMsargano tyAga, kharAba bhASAno tyAga, kAyika bAhya kuceSTAono tyAga, vagere vagere azubha nimittone tyajavAnuM upadeze che. (je tyAgane AcaravAnuM navInamatIne paNa kabUla karavuM ja paDaze. nahitara mAtra kAyAthI parastrInA AliMganamAM navIna mate zo vAMdho ?) paNa navIna mate e nimittonI asara nathI. tethI e mata jaina mata nathI. (5) jinazAsanamAM pAradravya evA puNya-pApa karmanA udayanI kiMcitkaratA jIva para mAnIne jIvamAM audayika-bhAva mAnyo che; tethI ja saMsArI jIvamAM zAtA-azAtA mAnavazarIrIpaNuM, devazarIrIpaNuM, uMca-gotra, yaza vagere aneka pariNAmo janme che. temaja puNyajanya mAnavabhavathI mokSa puruSArtha thAya che. navInamatIne puNya paNa nakAmuM kahevuM che. eTale e jainamata nathI. (6) zrI jinezvara devanA zAsane bhavitavyatAne niyataaniyata kahI che; niyata e rIte ke kevaLajJAnIe dITheluM avazya banaze; jJAnIe dIThelI vastu banavAmAM kAMI pheraphAra nahi thaI zake. aniyata e rIte ke jJAnIe evuM kema dIThuM? kAraNa e che ke jIvane amuka amuka karmano udaya anukULa haze, temAM jIva te te puruSArtha karaze tyAre ja tevuM tevuM pariNAma AvIne UbhuM raheze. mATe jJAnI tevuM jue che. arthAt te te pariNAma AvavAmAM jJAnInI dRSTi kAraNabhUta nathI. temaja Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 24 mAtra bhavitavyatA kAraNa nathI; kintu pradhAnapaNe to kyAMka karma-udaya kAraNa haze, to kyAMka jIvano udyama mukhya kAraNa banaze; kyAMka e badhuM hovA chatAM kALa pradhAna banaze. jema ke, AMbo Aje vAvyo, pANIya sicyuM, chatAM TheTha unALe kema phaLe che ? to kahevuM paDaze ke emAM kALa kAraNa che. garbha dhAravAno udyama karavA chatAM, putraprAptinI puNyAi hovA chatAM, nava mahinAnA kALe ja putra janme che. AmAM ema nathI manAtuM ke bhavitavyatA evI che, agara jJAnIe ema dIThuM che ke AMbo, garbha vagere tyAre ja phaLe, tethI evuM bane che." paNa navIna paMthamAM niyata kramabaddha paryAyano siddhAMta che; arthAt ekAMte 'bhavitavyatA hoya tevuM ja thAya" ema ekAMtika bhavitavyatAnI mahattA gavAya che. zrI sarvajJa prabhunA zAsanamAM to svabhAvakarma-kALa-udyama ane bhavitavyatA ema pAMceya kAraNane nyAya apAyo che. Ama jinazAsana to evA evA keI siddhAMto ane tAttvika padArtho prarUpyA che, jeno apalApa navIna matavALA kare che. tethI te jinazAsana mAnanArA nathI rahI zakatA; paNa ajaina evA mithyA zAsanane svIkAranArA Thare che. (7) navIna mata samyagdarzana ane samyapha cAritrano samyagu jJAnamAM samAveza karIne prAthamika avasthAmAM paNa zuddha upayoga (samyagU jJAna) e dharma ane e AcaraNIya ema kahe che. jaina mata samyagdarzana ane samyapha cAritrane paNa samyam jJAnanA sahakAramAM svataMtra dharma kahI jJAnanI jema e beyane khAsa AdaraNIya gaNe che. tethI jema "jJAnavairAgya mokSa jJAna ane vairAgyathI mokSa' evo siddhAMta mAnanAra darzana e jainetara darzana che, jaina darzana nathI; tevI rIte navIna darzana paNa jainetara darzana che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 (8) navIna mata dravyadRSTi kevaLa zuddha Atma dravyane trikAla avikArI a-parAdhIna, ityAdirUpe jovAnuM kahe che; tethI te sAMkhyamatanuM anukaraNa kare che. kema ke sAMkhyo paNa puruSa eTale ke AtmAne sarvadA niraMjana-nirAkAra-nirvikAra kuTastha nitya mAne che, ane e rIte bhAna keLavI prakRtithI bheda-zAna karavAnuM kahe che. jema sAMkhyamata e jainetara mata che, tema navIna mata e jainetara Thare che. jaina mata to anekAMta zailIthI paryAya dRSTi paNa jAgRta rAkhavAnuM kahe che. kema ke anekAMta zailIthI AtmA vikRta, sAkAra, sAMjana paNa che. emAM paNa saMsArI jIvamAM aprazasta vRttio ane baMdhanonA paryAyo joradAra che. eTale ke aprazasta rAga-dveSAdi ane pApakarmanA baMdhano khUba che. tyAM sAdhake e jotA rahevuM joie ke 'zrI vItarAga sarvajJa tIrthaMkara devoe ane emanA pagale cAlIne sadguruoe mane tattvadarzana karAvyuM, mArga sUjhADyo; tethI have to jagatane mUkI deva-gurunA ja Azare rahuM, emanI ja mamatA, ne emano ja pakSa dhara ane sAMsArika kAryavAhI choDI deva-gurue pharamAvelI kAryavAhIrUpa kAyika vAcika mAnasika anuSThAno AdaruM.' - A zuM karyuM? AtmAne pahelAM to azubha paryAyothI mukta karavA zubha paryAyovALo banAvavAnuM dhAryuM. pAchuM emAM keTakeTalI pragati thai te paNa jotA rahevAnuM karyuM. emAM zubhAnuSThAnane anulakSIne paryAyadRSTi jAgRta rAkhavAnI vAta AvI. are, ethI ya AgaLa juo ke potAnA AtmAne samayAMtara upayogavALA kevaLajJAna ane kevaLadarzana tathA kSAyika cAritranA zuddha paryAyavALo banAvavAnI dhAraNAmAM paNa azuddha paryAyo dUra karI zuddha paryAyo pragaTAvavAnI dRSTi AvI; eTale ke paryAyaSTi AvI. tyAM navIna mata ekalI dravyadRSTi keLavavAnuM kahe, ethI e jainetara mata Thare che. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina mate AtmAnI avagati unnatino itihAsa. nizcaya-vyavahAranI maryAdAe mokSamArganI sAdhanAnuM svarUpa pU. prakhara nyAyAcArya upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAjanI u52 zrI navIna mata kADhanAre karelA vyavahAramUDhatAnA AropanI pokaLatA batAvavAnA prasaMgane pAmIne ahIM sudhImAM samayasAra-pravacanasArAdi graMtha, tenA AzramanI pravRttio, enA bhASaNo ane emanA bhaktonA guNagAna, vagerenA AdhAre navA nizcayapaMthanuM ThIka ThIka Alocana karyuM. sAthe sAthe pU. upAdhyAyajI mahArAja zrIsarvajJakathita nizcayamArganeya keTalo badho Avazyaka mAne che, temaja vyavahArazUnya ekalA nizcayamArgane pakaDanAranI kevI ajJAnadazA sUcave che, e eozrInA vacanothI joyuM. chevaTe zrI navIna mata e kema jaina mata nathI ? enI leza vicAraNA karI. have prAMte vAstavika jaina mate AtmAnI avagatiunnatino itihAsa kevo che, emAM nizcaya-vyavahAranI maryAdA jALavIne mokSamArganI sAdhanA kevA svarUpe karavAnI kahI che, eno saMkSipta vicAra karavAmAM Ave che. - AtmAnuM asalI svarUpa : mokSa ane saMsAra zuM ? - anaMta jJAnI vItarAga paramAtmA zrI tIrthaMkara bhagavAna pharamAve che ke jagatamAM mukhya tattva be - cetana ane jaDa; arthAt jIva ane ajIva, AmAM cetana jIvatattva caitanyavALuM eTale ke jJAnAdiguNa saMpanna che. nyAyadarzanAdinA matanI jema A jJAnAdiguNo jIvamAM kAMi bahArathI navA AvIne utpanna nathI thatA; paraMtu Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 e jIvanA svabhAvabhUta guNo che. jIva jJAnAdisvabhAvavALo che. jema agnino bALavAno svabhAva hoya che, darpaNano pratibiMba pakaDavAno svabhAva hoya che, dIpakano prakAzavAno svabhAva che; tevI rIte jIvano anaMta jJAna, anaMta sukha vagereno svabhAva che; arthAt jIva zAnAdiguNamaya hovAnI vastusthiti che. eTale ke jIvadravya svAbhAvika rIte (1) anaMtajJAnamaya che, (2) anaMtadarzanamaya che, (3) avyAbAdha anaMtasukhamaya che, (4) anaMta cAritramaya che, (5) anaMta vIryamaya che, (6) akSaya (ajara amara) che, (7) arupI che, (8) agurulaghu che. jIvatattva nizcayathI mULarUpe (asalI svarUpamAM) AvuM AvuM che; paNa mULasvarUpamAM ajJAna, du:kha, rAga-dveSAdi, janma-maraNa ne zarI2AkArAtAnA svarUpavALuM nathI. A asalI anaMta jJAna sukhAdimaya avasthA jo pragaTa hoya to eja jIvanI mokSa avasthA che, siddha avasthA che, zuddha avasthA che. jo e pragaTa nathI, paNa pragaTapaNe to ajJAna, du:kha, dehadhArI vagere avasthA dekhAya che, to e enI saMsArAvasthA che, asiddha ane azuddha avasthA che. tyAre ahIM prazno e thAya che ke, - saMsArAvasthA konI ? 1. pra0 - zuM A saMsAra avasthA paNa jIvanI vAstavika sthiti che? ke svapnavat kevaLa bhramaNA che? u - saMsAra vAstavika rIte vidyamAna che. e ApaNe anubhavIe ja chIe. e jIvanI azuddha avasthA che. emAM jIva ajJAna che, du:khI che, zarIrI che, rAgI che, dveSI che vagere pratyakSa anubhavamAM che. jo e badhuM svapnanI jema bhramaNAnuM hota, to pAcho e prazna Ubho ja raheta ke e bhramaNA kone ? jo jIvane nahi paNa koi bIjAne; to pachI jIvane e bhramaNA paNa nahi hovAthI jIva to zuddha ja raheta, mokSasvarUpI ja Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 228 hota. tethI to pachI mokSa sAdhavAnI bhAMjagaDaja nathI rahetI. mokSa che ja. pachI "jIvanuM asala svarUpa oLakho... upAdhimAM na aTavAo...' vagere vagere upadeza zA mATe ? tyAre jo kaho ke nA, nA, e bhramaNA jIvane ja che, to bhale bhramaNAnI vastu kAlpanika hatI; paNa kamamAM kama bhramaNA to vAstavika vidyamAna kharI ne ? to e bhramaNA hovI eya saMsArAvasthA ja che, azuddha avasthA ja che. nizcayathI eTale ke asalI svarUpamAM jIva ApaNo anaMtajJAna-sukhAdisaMpanna hovA chatAM vartamAnamAM ApaNe jIva pote ja mithyAmati dharanArA, vikalpo karanArA, rAgISI bananArA chIe, mahAajJAna ane duHkhI chIe, e eka nakkara hakIkata che; rakhaDatA ane koi adazya tattvane parAdhIna chIe e vAstavika anubhavIe chIe. nizcayapremI navInamatIo Ane zuM kaheze? sAcuM ke bhrama? 2. pra0 - AtmAmAM A bagADo zAthI thayo ? u0 - bigADo che te mULa zuddha vastumAM para (bAhya) tattvanA praveza vinA thAya nahi, e niyama che. para upAdhinI asara vinA vastu vikRta ane azuddha bane nahi. jo evI koI ja paranI asara nathI ane chatAM vastu amuka svarUpavALI che, to to pachI e svarUpa enuM kAyamI svarUpa ja banI jaze ! enuM svabhAvagata svarUpa ja haze ! eTale to pachI anubhavAtI ajJAnAdi azuddha avasthA paNa jIvano asalI svabhAva mAnavo paDaze. kintu e asalI nathI e paNa cokkasa vAta che, ane jIvano che e paNa nakkara hakIkata che. duHkha, vikalpo, mithyAmati, rAga, dveSa vagere kAMI jaDanA dharma nathI. kema ke koI jaDa ane anubhavatuM nathI. ApaNe jIva ja ene anubhavIe chIe ane pAchA e jIvanA zuddha svarUpamAM to che Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 nahi. tethI ja sAbita thAya che ke koI para-tattvanI veTha jIvane vaLagI che, para-tattvanA sapATe jIva caDhyo che, ke jethI enuM ajJAna duHkhAdinuM azuddha svarUpa jIvamAM AvyuM che. karmanI asara vinA jIvamAM emane ema azuddhi nahi - paranI phasAmaNa vinA jIva kAMI mUrkha nathI ke emane ema pote ne pote potAnI jAte ja azuddha banI jAya; rAgAdi karato rahe ane manuSyAdi svarUpavALo banyo rahe. e to paradravyanI asara nIce ja bane. dUdhane bahAranI garama havAnI asara thAya che to bagaDe che; garamAgarama svAdiSTa cAhane cAra cha kalAka bahAranI ThaMDI havAnI asara thAya che, to bagaDe che; tema jIvane bahAranA eTale ke para evA karma dravyanI asara che, para evA karmapudgalanA vipAka-ke udayanI asara che, to e bagaDyo che; to ja enAmAM pragaTapaNe anaMtajJAnamayatA nahi, paNa ajJAnamayatA che; pragaTapaNe svAbhAvika sukhamayatA nahi, paNa duHkhanI rIbAmaNo che; pragaTapaNe vItarAgatA nahi, paNa rAga-dveSI avasthA che. jIvanI kevI karuNa dazA !! e karmanI beDIo tUTI jAya to A saMsArAvasthAno bigADo maTe ane mokSa avasthA, asalI saMpUrNa zuddha avasthA pragaTe. mATe ja tattvArtha-sUtrakAre "travartakSayo mokSa: " kahyuM. "samasta karmano kSaya' e mokSa kahyo, paNa "bigADAno kSaya e mokSa' ema na kahyuM. kema ke bigADAnuM khAsa kAraNa karma che. karma nAza pAmyathI bigADo to ApoApa mITI javAno che. eTale e AvyuM ke saMsAraavasthA e jIvanI potAnI vAstavika hakIkta che. e dazA eka evI vastu che ke je para evA karmadravyanI asarathI banelI che. karmanA nimittathI banelI che. tethI navIna mata je mAne che ke "paradravyanI asara paDI zakatI nathI, paradravya nimitta banI zakatuM nathI, te pramANa viruddha che, asatya che." Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 karmanI asara hovAmAM bIjuM kAraNa AnuM eka bIjuM paNa kAraNa e che ke jo karmanI asaranA hisAbe nahi paNa jIvanI potAnI mAtra pUrva pUrvanA rAgAdi azuddhinA hisAbe ja vartamAnamAM rAga, ajJAna, zAtA, yaza vagere azuddhi pragaTa dekhAya che, ema kahevAmAM Ave to prazna e uThe che ke kevaLajJAnI vItarAga banelA AtmAne to rAgAdi azuddhi maTI gaine ? to have emane vedanIya avasthA, zarIrAkAra avasthA, Ayu, yaza avasthA vagere zAthI ? bIjuM, pUrvano rAga vartamAnamAM rAga karAve e banne, paNa vartamAnamAM anubhavAtI pragaTa zAtA e pUrvanA kayA AMtarika kAraNe ? vartamAnamAM azAtA, indriyo, gamanAgamanAdi kriyA vagere kayA kayA kAraNe ? vaLI e karmanA udayane barAbara kema anusare che ? A badhAnuM samAdhAna para evA karmadravyanI prabaLa nimittatA mAnavAthI ja thai zake. to ja kahI zakAya ke vItarAga sarvajJa banelA AtmAne paNa hajI aghAtI karmanA udayarUpI baMdhana je varte che; te karma badhA kevaLajJAna pAmavAnI sAthe eka ja samayamAM pAkI jAya evAM nathI, paraMtu krame krame pAkI pAkIne udayamAM AvanArA che. tethI mokSa thavAne vilaMba lAge che. AtmA para karmanI asara che ja, enuM trIjuM kAraNa - ghAtI ane aghAtI karmomAM taphAvata paNa A rIte che ke ghAtI karmo AtmAnI zuddhatAne bagADe che; tyAre aghAtI karmo AtmAnI svataMtratAne Akrame che, dabAve che. tethI vItarAga-sarvajJatA AvIne, jIva zuddha banavA chatAM, enAmAM hajI svataMtratA nathI AvI, ene hajI aghAtI karmanI asara mujaba vartavuM paDe che. karma AtmAnI zuddhatA-svataMtratAne AkramatA na hoya to karmanA be vibhAga zA ? 52 dravyanI asara to tyAM sudhI che ke mokSa pAmatI vakhate ahIM zarIra jevA Asane hoya che, tevA ja Asane - Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA bahAra nIkaLI siddhazilA upara sadAkALa mATe avasthita rahe che. ema karmanI asara nIce AtmA saMsArIpaNe rahe che. 3. pra0 AtmAmAM saMsArAvasthA kyArathI thai ? u0 -jayArathI karmano saMbaMdha che tyArathI saMsArAvasthA che. 4. pra0 - karmano saMbaMdha kyArathI che ? u karmasaMbaMdha che. 231 jyArathI karmasaMbaMdha thavAnA kAraNo che tyArathI 5. pra0 - karmasaMbaMdha thavAnA zA kAraNo che ane jIve te kyArathI sevavA mAMDyA ? u0 - karmasaMbaMdha thavAmAM kAraNabhUta mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yogarUpI Asravo che. jIva e mithyAtvAdi Asavo seve che tethI karmanA baMdhanathI baMdhAya che. mithyAtva vagerene sevavAnuM kAraNa e mithyAtvAdine yogya pUrva karmanA udaya che, tema sAthe sAthe jIvano avaLo puruSArtha paNa kAraNabhUta che. 6. pra0 - to to mithyAtvanA hetubhUta e pUrva karma paNa mithyAtvAdine lIdhe ja baMdhAyA haze ne ? ane e mithyAtvAdi pAchA enAthI pUrvanA karmasaMbaMdhane lIdhe haze ? ema hoya to enI mULa zarUAta kyArathI thai ? karma ane karmakAraNanI ghaTamALa anAdithI - u0 vAta sAcI che ke vartamAnamAM thato karma-saMbaMdha jAgelA mithyAtvAdine lIdhe che. e mithyAtvAdi pUrva karmanA kAraNe jAge che. e pUrvanAM karma pAchA tyAM jAgatA mithyAtvAdinA lIdhe ja janmyA hatA. tyAMnA e mithyAtvAdi vaLI enAthI pUrvanA karmanA lIdhe jAgyAM hatAM. ema pUrve pUrve karma, mithyAtvAdi, Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 karma, mithyAtvAdi, karma, mithyAva... nI ghaTamALa anAdikALathI cAlI Ave che. pUrve koI vakhate AtmA ekalo tadana zuddha hato ane ene pachI mithyAtvAdi vinA emaja karma coMTI paDyA; ke karmanA udaya vinA mithyAtva-rAgAdi emane ema jAgI gayA;- e vastu banI zake ja nahi. nahitara to pachI mokSa thavA chatAMya kyAreka pAchI evI ghaTamALa zarU kema na thAya ? jo thAya to to mokSanI kiMmateya zuM ? kharI rIte sarvathA zuddhane koI kAraNa nathI ke jenAthI azuddhi rUpe kArya thaI zake. mithyAtva-rAgAdi azubha bhAvo e karmanA udayanuM kArya che; ane karmano udaya e karmasaMbaMdhanuM kArya che, tyAre karmasaMbaMdha e mithyAtvAdi bhAvonuM kArya che. kAraNa vinA kArya banI zake ja nahi. tethI karmasaMbaMdha mATe mithyAtvAdi, mithyAtvAdi mATe karmaudaya, karmaudaya mATe karmasaMbaMdha - ema cAlu ja che. Ama kyAreya pUrva kALe AtmAmAM karma nahotA, tema mithyAtvAdi nahotA, paNa pachI zarU thayAevuM mAnavuM yukti-yukta ja nathI. anAdi ghaTamALano aMta kema hoya - 7. pra. - A ghaTamALa jo anAdinI che, to eno aMta na thavAthI mokSa paNa na thAya ne ? u0 - nA, aMta thaI zake che, ne mokSa paNa banI zake che. alabatta pUrvanA karmanA lIdhe mithyAtvAdi jAge che kharA, paraMtu e mithyAtvAdine kacaranArA samyakatvAdi guNo che. tyAM jo. AtmA avaLA puruSArthane badale jAgRti sAthe savaLo puruSArtha kare to e mithyAtvAdinI teTalI prabaLa asara nathI rahetI. tethI enA pariNAme tevA gADha karma baMdhAtA nathI; paNa dubaLA karma baMdhAya che. pAchA e durbaLa karma udayamAM Ave che tyAM paNa AtmAno samyaktAdi mATeno savaLo puruSArtha ane jAgRti Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 enI ane mithyAtvAdinI asara atyaMta nabaLI pADI de che. ema karatAM karatAM mithyAtvAdi nAza pAme che. AtmAnI jAgRti ane sat puruSArthamAM e tAkAta che ke kei karmone asararahita banAvI de che; tema mithyAtvAdi bhAvoneya sAva maMda karI de che. krame karIne sat puruSArtha vadhI jatAM sarva mohano ane sarva karmano aMta AvI zake che; tethI mokSa thai zake che. mokSa asaMbhavita nathI. puruSArthamAM mithyAtvAdi doSonI virodhI zubha bhAvanAo ane zubha sthAnanA sevana sAthe samyaktvAdi guNo mATenI mahenata Ave; yogapUrvasevA, bhAvamalakSaya, apunarbaMdhakatA, mArgAnusAritA, yogabIjasaMgraha, yama-niyamAdi, samyaktva, dAnAdi, dezavirati, bhAvazrAvakatA, sarvavirati, paMcAcAra vagerenuM sevana Ave. eTale e AvyuM ke AtmAnI saMsArAvasthA kAlpanika nathI, paNa vastugatyA vidyamAna che. mATe ja mumukSue e TALavAno prayatna karavAno che. ene TALavA mATe upAyo che, ane te upAyo saphala thaine mokSa avasthA jarUra pragaTe che. to ahIM prazna e thAya ke, mumukSubhAva kema pragaTe ? - pra paheluM to e kaho ke mumukSubhAva arthAt mokSanI icchA zI rIte pragaTe ? u0 - mokSa uparano dveSa TaLyAthI mokSaruci jAge. pra0 mokSa uparano dveSa zI rIte TaLe ? u - jIvanI potAnI saMsAra-avasthAnA karuNa bayAnano khyAla karavAthI, evo saMsAra atyaMta asAra ane nirguNI bhAse che. eTale atyAra sudhI mokSa upara je abhAva, aruci rahetI Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 - hatI; te maTI jAya che. AtmAnA apakArI, bhayaMkaramAM bhayaMkara apakArI tarIke saMsAranI oLakha thAya che, tyAre evA saMsAra upara saheje tiraskAra chUTe che, Sa ane uga jAge che; jarAya e racato nathI. tethI AtmA emAM AkuLa-vyAkuLa rahe che. eTale mokSa uparanI aruci dvaSa) TaLIne evA saMsArathI chUTavAno eTale ke mokSa pAmavAno tIvra abhilASa jAge che. saMsAranuM karuNa bayAna kevuM? - pra0 - saMsAranuM evuM te zuM karuNa bayAna che ? u0 - saMsAramAM, upara kahyuM tema AtmAnI potAnI ja anaMtajJAna, anaMtasukha, anaMtavIrya vagere samRddhi dabAI gaI che. juo durdazA kevI ! ke lokAlokane joI zakavAnI tAkAtavALo AtmA bhIMtanI oThe paDyuM che te dekhI zakato nathI ! anaMtAnaMta kALanI ghaTanAone sAkSAt pekhI zakanAro AtmA mAtra eka kalAka pachI zuM banavAnuM che, ke hajI gayA ja bhavamAM pote koNa hato, kyAM hato, ne zuM zuM karyuM hatuM, eTaluM paNa najare dekhI zakato nathI! tyAre asalamAM AtmA anaMta sukhano dhaNI chatAM, Aje ene eka mAmulI sukha, dA.ta. rasAvAdanuM sukha meLavavA mATe, caNA lAvo, dALa banAvo, loTa banAvo, masAlA-basAlA nAkhI vesaNa taiyAra karo, tAvaDI lAvo, tela lAvo, cUlo lAvo, saLagAvo, bhajiyA karo, bahu unA nahi evI sAvadhAnIthI ene khAo... ema keTalIya veTha karavI paDe che ! teya peTa bharIne khAdhA pachI AnaMda to pAcho pUro thaI jAya che have jo vadhAre khAya to duHkha zarU thAya che. evI ekeka indriyanA ekeka viSayamAMthI sukha levA mATe dinarAta keTakeTalA kleza ane keTakeTalI parAdhInatA karavI paDe che ! chatAM mithyAtvanA kephamAM AtmA anaMta sukha bhUlI ghaDImAM AhAra karavAmAM sukha kahyuM che, to ghaDIkamAM viSayamAM; Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 235 to pachI vaLI parigrahamAM sukha mAne che, tyAre pAcho vaLI nidrAmAM sukha dekhe che. sAcA mokSanA sukhanuM ene bhAna sarakhuM nathI. yAda sarakhI nathI. koI yAda karAve to mAnavA taiyAra nathI. e to kRtrima dunyavI kSaNika sukhamAM lubdha che. tethI AhArAdimAM sukha jue che, eTaluM ja nahi paraMtu e AhAra, e viSayo, e parigraha, e nidrA tarapha pUrajozathI dhase che; emAM otaprota thaI pravarte che. e pravartavAnuM paNa hiMsA, jUTha, anIti, corI, kalaha, Aropa vagere bhayaMkara duSkRtyo ane krodha-mAnamAyA-lobha-irSA-mamatA vagere jAlIma durguNo sevIne kare che. AnA yoge ghora pApakarmothI e lepAya che ane ethI naraka nigodAdinA zarIra dhAraNa karI gajabanAka anaMta duHkhAgninI bhaThThIomAM dIghatidIrgha kALa sudhI e zekAya che !! tyAM pachI AhAra-viSayonIya sagavaDa sukAI jAya che ! dunyavI sukhanAya vAkhA paDe che ! tyAre, mokSanuM sukha to kyAMya dUra che ! anaMta samRddhivALA jIvanI A kevI duHkhada durdazA ! praDha - nigoda eTale zuM? u0 - lIla, phUga, baTATA, kAMdA vagere sthUla ane bIjA najareya na caDhe tevA sUkSma zarIro ke jenA asaMkhyAtamA aMzanA ekeka zarIramAM anaMtA ekendriya jIvo purAya che, te zarIrane nigoda kahe che. bahu pUrve jIve sUkSma nigodanI sthitimAM anaMtAnaMta pudgala-parAvartanA kALa kADhayA che. pra0 - pudgala-parAvarta eTale ? u0 - ekeke pugala-parAvartamAM asaMkhya varSo pramANa sAgaropamonI vIsa kroDa-kroDa saMkhyAthI banelA kALacakro anaMtA samAya che. keTalA ? anaMtA ! Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 236 ) pra0 - jIva uce zI rIte Avyo ? u0 - ekeka pula-parAvartamAM nigodapaNe ne nigodapaNe ja ke jayAM nArakI karatAM anaMtagaNuM duHkha che tyAM, jIve anaMtA janma-maraNa karyA. evA anaMtAnaMta pugala-parAvartAnA kALanA janma-maraNanA ane bIjA duHkhonA mApa keTalA ? e vItyA pachI bhavitavyatAnA yoge nigodamAMthI jIva bahAra nIkaLI ekendriyathI mAMDI paMcendriya sudhInA aneka jAtanA avatAramAM anaMtIvAra bhamyo ! dAkhalA tarIke, sUkSma ekendriya pRthvIkAyAdinI yonimAM Avyo. tyAMya nisTrIma duHkha ! pAchuM tyAMne tyAM janmavA-maravAnuM jarUra paDye asaMkhya vAra ! emAMthI pAcho nigodamAM, tyAMthI vaLI bAdara (sthUla) pRthvIkAyAdimAM; pharI nigode; teya jarUra paDye nigodapaNe agaNitavAra janmavAmaravAnuM ! pAchuM tyAMthI ke bIjA ekendriyapaNAmAMthI bahAra nIkaLIne hIndriya (be indriya)-trIndriya-caturindriyapaNe utpanna thayo. emAMya saMkhyAbaMdha bhavo karyA. e badhe jIvana kevuM ? AhAra-viSaya-parigrahanI lAlasA ane pravRttinuM. sAthe kaSAyo ane hiMsAdi che ja. pachI jo tyAMthI bahu khasyo to gayo nigodAdi ekendriyapaNAmAM. tyAM keTalAya janma-maraNAdinA trAsa bhogavI pAcho mAMDa UMce vikasendriyapaNAmAM Avyo. bhavonAM duHkha - pRthvI, pANI, vanaspati, agni, vAyu, kIDA, maMkoDA, mAkaNa, macchara vagere ekendriya-vikasendriyanA bhayaMkara duHkho to samajAya che ne ? kacarAmaNa, kapAmaNa, che dAmaNa, agnimAM baLavAnuM, ukaLatA pANImAM jIvatA baphAvAnuM, kaLakaLatA uSNa ghI-telamAM taLAvAnuM, ityAdi ityAdi pIDAono tyAM pAra nathI, evuM anaMtI-anaMtI vAra bhogavI jIva mAMDa UMco AvyathI tiryaMca-paMcendriyapaNuM pAmyo. teya jaMgalI Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 237 siMha-vAgha-varU jevA avatAre ! eTale ? AhAra-viSayaparigrahanI lAlasAmAM bhayaMkara kaSAyo ane ghora hiMsAdinA pApabharyA jIvana ! tethI marIne paTakAyo narakagatimAM. narakanA trAsanuM to pUchavAnuM ja zuM ? kalpanAmAM na AvI zake evA trAsa! paMcendriya jevA paMcendriya sAMgopAMga zarIre, dhobInA dhotIyAnI jema zilA upara vAraMvAra jhIkAvA-kuTAvAnuM ! agnimAM lAkaDAnI jema paTakAI bhaDabhaDa baLavAnuM ! zAkabhAjInI jema charIthI TUkaDe-TUkaDAmAM kapAI maravAnuM ! karavatathI UbhA vaherAvAnuM ! yaMtramAM zeraDInI jema pIlAvAnuM ! vagere vagere du:khomAM rIbAI rahevAnuM te asaMkhya varSo sudhI ! eTaluM anahada veThIne bahAra nIkaLI pAcho thayo tiryaMca pazu, koI mAchalo, maragho ke jayAM cavAvA-kapAvAnA aslIma duHkha. chatAM e veThI kadAca ugra krodhamAM na caDhayo to gayo devanA avatAramAM. paNa pAcho tyAMthI marIne pazu-paMkhI. eTale, eja kaSAyanA durguNo, eja hiMsAdi duSkRtyobharyA jIvana ! jo vadhu khasyo to TheTha ekendriyapaNe pahoMcyo. ema keTalAya AMTApherA pachI mAMDa mAnava-jIvana pAmyo. paNa kevuM ? anArya manuSya jIvana ! kasAI jevAM jIvana ! tyAM zuM karavAnuM jaDe ? eja saMjJAo, eja kaSAyo, eja hiMsAdi ! nathI ne kyAMka manuSya tiryaMcanA avatAre bahu kaSTa veThyA to devatAnA bhava paNa maLyA. paraMtu zuM karavA ? enI eja saMjJAdinI ramata ramavA! Ama saMsAranI cAre gatimAM jIva anaMta anaMta vAra bhaTakyo. navIna mata kyAM bhUle che ? - ahIM eka vastu khAsa dhyAnamAM e levAnI che ke A badhI vividha bhavo ane duHkhonI paristhiti jIvanI ja thayelI che, jaDanI nahi. eTale, nizcayanaye sahaja svarUpe jIva game teTalo zuddha, arUpI ane sukhasvabhAvI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S 238 chatAM, eja jIva saMsAranI gatiomAM parAdhInapaNe vividha dehadhArI ane duHkha bhogavanAro banyo che, e teTalI ja satya hakIkata che. evA evA dehanA ane bIjA saMyogonA kAraNe ja duHkhamAM rIbAyo che, e paNa sAcI ja bInA che. eTale kaho ke pudgalanA saMyogonI uMDI asara taLe e Avyo ja che. AtmA tevA tevA dehanA anusAre ja tadAkRtivALo banyo che, dehanA kapAvAchUMdAvA sAthe ja ghora trAsa pAmyo che. Ama paradravyanI bhArobhAra asara AtmA para paDI che. navIma mata "jIva zuddha svarUpI, zuddha svarUpI, svataMtra dravya, svataMtra dravya ene paradravyanI koI ja asara nahi asara nahi...' AvuM AvuM gokhAvI gokhAvIne bhUlAvAmAM pADI de che ! kema jANe pUrvokta cAre gatinA bhramaNa, vividha deho ane enA uparanA bhayaMkara duHkho e to badhuM pugala upara; jIvane kAMI lAge-vaLage nahi ! tethI e saghaLuM yAda karavAnI jarUra ja nahi ! navIna matanI bIjI bhUla - saMsAranAM kAraNa - eTaluM ja nahi paNa AgaLa vadhIneya navIna mata kyAM AkhI bhIMta bhUle che, e juo. kharI rIte pUrve kahyuM tema jIvane saMsAranI cAreya gatimAM kema bhaTakavuM paDyuM? kAraNa ke, AhAra, indriyanA viSayo rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabdanA thoka, dhanamAla, ghara, sthAna, kuTuMba, kAyA, kIrti vagerenA mamatva-parigraha, nidrA ArAmI-A cAranI saMjJAomAM enI ja vezyA ane lAlasAomAM jIva khUba mahAlyo. enI pAchaLa vaLI krodhAdi cAra kaSAyanI saMjJAmAM rulyo. jJAnInA nahi paNa lokanA dhoraNe cAlavA rUpa lokasaMjJAmAM ghasaDAyo; dazamI oghasaMjJAmAM taNAI ekendriya jevI sthitimAMya bhale vyakta, hiMsA-jUTha-corI vagere pApa AcaravAnAM nahotA, chatAM na e pApono koI tiraskAra, ke na enI koI virati (tyAganI Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 pratijJA) ! cAre gatimAM evuM ! mana vinAnI saMmUcchima avasthAmAM, bebhAna sthitimAM ke chatA mane paNa zUnya magaja ke anya lakSanI sthitimAMya odhasaMjJAnI asara heThaLa kevaLa jaDa tarapha pravarto; enuM ja pIMjaNa cAlu rAkhyuM. e dazeya saMjJA pAchaLa mArAmArI, kalaha, hiMsA, jUTha-DaphANa, anIti, anyAya, corI, jugAra, abrahma-maithunanI kAmaceSTAo, dhaMdhAdhApA, vepAra rojagAra, AraMbha-samAraMbha vagere anekAneka pApanI pravRttio hisAba vinAnI AcarI. are ! parigraha-viSaya-AhArAdinI saMjJAne vaza paDI dAna, tapasyA vagere dharmakriyAo paNa karI ! yAvat cAritra paNa lIdhuM, sAdhu banyo ! kaho, kevo bahAdura ! kiMtu e dAna, e tapa, e cAritrAdi zA mATe ? kAM svarganAM vaiSayika sukha levA, kAM ahIMja lakSmI levA, mAnapAna meLavavA, sArAM sArAM bhojana vagerenI sagavaDa prApta karavA mATe ! anaMta anaMta kALathI cAlatI 3 lata - (1) anaMta anaMta kALathI jIvane basa ekasarakhI laganI kevI ? 'khAuM, bheguM karuM, raMgarAga ane moja karuM, ArAma karyuM !' evI. (2) tyAre anaMta anaMta kALathI jIvanI lAgaNIo ekasarakhI kevI ? gussAbharI, ahaMkAramaya, mAyAvALI ane lobhalAlacanI ! svArtha sAdhavA dubaLA pratye rophabharI lAgaNI, sabaLA pratye dInatAbharI lAgaNI ! (3) tyAre ekadhArI mana-vacana-kAyAnI pravRtti kevI ? ekadhAryA vicAro zAnA cAle ? manoratho zAnA? hoMza zAnI ? kaho, AraMbha-samAraMbhanA, hiMsAnA, asatyanA, uThAvagIrInA, viSayabhoganA,aneka pApayojanAonA. to anaMta anaMtakALathI vANImAM ekasarakhuM zuM Utare ? tyAga, tapasyA ke vrata-paccakkhANa ? nA re nA; eja AraMbha-samAraMbha, asatya, anIti, viSayakrIDAo ane dunyavI dhaMdhAdhApA lakSmI , Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 240 vagerenI vAtoja vANImAM Utare che. pachI kAyAthI doDadhAma zAnI tarapha hoya ? e AraMbha-samAraMbhAdinI tarapha ! Ama, laganI, lAgaNIo ane hIlacAla badhI ja malIna vRttio, durguNo ane duSkRtyonI cAlI rahI che. anaMta anaMtakALathI Aja sudhI ema ja banatuM AvyuM che. tethI ja pAmara jIvane saMsAranA corAzI lAkhanA yonicakramAM bhaTakavuM paDyuM che !! paNa navIna matane A kAMI sUjhatuM nathI. tethI navIna matIne e cAlu rahe to vAMdho nathI. e to kahe che ke 'pUrve dharmakriyAo karI, tapa-dAnAdi puNyakriyAo karyo gayo, tethI jIva saMsAramAM rakhaDyo !" kevuM navIna matanuM kAramuM ajJAna ! e kahe che ke "eka jIva bIjAnI hiMsA kare che ema mAnavuM mithyAtva che ! jIbharUpI pudgala dvArA jIva asatya bhASaNanI kriyA kare che, ema mAnavuM mithyAtva che ! AraMbhasamAraMbhAdinA nimitte jIva jaDakarma upArje che, ne te karmanAM phaLa bhogave che, ema nimitta kAraNa ane pAradravyanI asara mAnavI e mithyAtva che ! AvA AvA mithyAtvanA lIdhe ja mokSa thayo nathI ane saMsAramAM bhaTakavuM paDe che - AvuM navIna mata kahe che. saMsAramAM vastugatyA bhramaNanI kAraNabhUta kyAM pelI AhAra-viSaya-parigrahanidrAnI laganIo, krodhAdinI lAgaNIo ne hiMsAdinI hilacAlI ane kyAM navIna mate kalpelI vrata-tapa-dAnAdi dharmakriyA pratye arucinI ane kalpita mithyAtvAdinI pokaLa vAto ! kevuM emanuM joradAra mithyAtva ! AnuM pariNAma e Ave che ke saMsArabhramaNanA je vAstavika kAraNo che ene TALavA-rokavAnuM ane mokSanA sAcA upAya sevavAnuM navIna matIone uttama mAnavabhavamAMya bAjue rahI jAya che, tethI emane saMsArabhramaNanA kAraNo sevAya jAya che ane bIjI bAju 'puNya kriyA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 241 nakAmI, para-dravya kAMi karatuM nathI, nimitta kAraNa nakAmuM che'...vagere vagere bhramaNAnA popaTa-pAThamAM jIvana veDaphAya jAya che ! to emanuM bhAvI kevuM thaze !! khUbI to juo ke, navIna mate Apatti - (1) navanamatIo khATAM, mIThAM ke tIkhA tamatamatA rasadAra bhojano karyo jAya to e bhojanakriyA to jaDanI kriyA che, enI kAMI asara emane AtmA upara mAnavAnI nathI, tethI emAM ochapa karavAnI zI jarUra ? tema ochapa karanArI kriyA jevI ke tapasyA, rasatyAga vagerenI emane tyAM zI yojanA ? (2) ema emanA siddhAMta mujaba lakSmI upArjavAnA, nokarI-vepAra-vakIlAta-DaoNkaTarI vagere upAyonI kAryavAhIne AtmAne zuddhAzuddha bhAvo sAthe kAMI lAgatuM-vaLagatuM nathI. tethI parigrahanI e kAryavAhI ochI karavAno ke mamatA kApanArI dAnAdi kriyAnI emane zI jarUra? (3) are ! AgaLa vadhIne vicArIe to emano nimittanI napuMsakatAno siddhAMta, emano-"jaDakriyAnI cetanAnA guNadoSa upara koI asara nahi'evo siddhAMta emane maithunanI kriyAya ochI karavAnuM zA mATe kahe ? kema ke kAma-pAtranAM game tevA aMga-gUMthaNa e to jaDa zarIranI kriyA che. enI para evA Atma-dravyanA rAga vAsanAdi upara emanA mate koI asara nathI ! tethI emane ene ochI karavAnI jarUra nathI! ochA to rAgAdine karavAnA ! bAhya kriyAne nahi ! vaLI e galIca kriyAo te te gAtronA pahelethI ja niyata thayelA kramabaddha paryAya che; ethI e kAMI AtmAnA vAsanA-kAmarAgAdi azuddha bhAvothI pravarte che evuM nathI. eTale ke vAsanAdi vinA paNa pravartI zake; ane emAM vAMdho zo ? Atmadravya juduM che, zarIra dravya juduM che; tethI AtmAnA rAgAdibhAvonI asara zarIra kriyA upara hoya ja nahi. eTaleya rAgAdibhAvo rahe ke na rahe, paNa zarIranI e kAma-ceSTAo Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (242 ochI karavAnI zI jarUra? AtmAne kAyika brahmacarya ane sadAcAra suddhAM pALavAnuM emanA mate koI phaLa nahi, to pachI enuMya pAlana zA sAruM ? Ama navIna mate AhAra-viSaya-parigrahanI pravRtti ochI karavAnuM ke tapasyA-zIla-dAnanI kriyAo AcaravAnuM AtmAne upayogI nathI; tethI ja emAM koI dharma nathI. eTale (4) enA badale "aMtarAtmAnI zuddhi karo, rAgAdi vibhAvo dUra karo, AtmAnA zuddha vItarAgI svarUpane oLakhI kyAMya kAvat devAdhideva paramAtmA ke sadUgara upara paNa rAgavALA na bano...' AvA AvA doDha DahApaNamAM navIna matInuM mahAmUluM mAnava jIvana veDaphAya che. (5) nathI ene zatruMjayAdi mahAtIrthonI ke zrI AdIzvaradAdA vagerenA adbhUta biMbo nI bhakti upAsanA karavAnI; ke (6) nathI ene AcAryo, upAdhyAyo ane munimaharSionI sevA zuzruSA karavAnI. ulaTuM, (7) ene to aho ! A pASANa ane A pAkhaMDIothI taravAnuM ajJAna ThIka cAlI paDyuM che !' ema mazkarI karI enI upAsanA karatA hoya to te mUkI devAnI che, ane kAmapAtra, rasamaya AhAra, viSayo, parigraha ane AraMbha-samAraMbhAdinI upAsanA karyo javAnI che ! (8) navIna matIne A badhA AhAra-viSayAdithI jarAya DaravAnuM nathI, e eka mahAna Azcarya che ! ene to DaravAnuM che dharmakriyAothI ! tyAga tapasyAthI ! dAnazIlathI ! vrata-paccakakhANothI ! mAnelA mithyAtvothI DaravAnuM che ! "rakhene e badhAthI bhAvavRddhi na thAya! vAha ! keTaluM bhayAnaka ajJAnatAMDavI keTalI kAramI gADha mithyAtvanI rIbAmaNa ! kevA bhayaMkara bhavabhramaNanI vRddhinA kArastAna ! be praveza: vyavahArarAzi ane caramAvarta - have ApaNe e joie ke vastugatyA AtmA kevI rIte uMce Ave che. jaina siddhAMta kahe che ke saMsAramAM be praveza ati muzkelIbharyA che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 (1) eka to anAdikALathI cAlI AvatI ekadhArI je nigodapaNe ja janmavA-maravAnI sthiti nAmanI avyavahArarAzi, emAMthI bahAra nIkaLI pRthvI-kAyAdi ekendriya, viklendriya ne paMcendriyapaNArUpI vyavahAra rAzimAM praveza karavAnuM maLe e ati muzkela che. (2) bIjo praveza acaramAvartakALamAMthI caramAvartakALamAM pesavAnuM maLe te kaThIna che. caramAvartakALa eTale ? - pahelo praveza hajI abhavya jIvane paNa maLI jAya che, paNa bIjo praveza to abhavyane maLato ja nathI. kema ke caramAvartikALa eTale mokSe javAnA samaya pUrvano eka pudgalaparAvartano kALa. caramAvartano artha saMsArakALano chello pudgala-parAvartana kALa. abhavya jIvano to kadIya mokSa ja thavAno nathI; eTale abhavyano saMsArakALa sadA cAlavAno hoi eno aMta AvavAno nahi hovAthI, enA saMsAra kALano koi pudgala-parAvartakALa chello che ja nahi. bhavya jIvane mokSa thAya che. tethI e thavA pUrveno je sAMsArika chello pudgala-parAvartakALa, ene caramAvartakALa (carama=chello; Avartakapugala-parAvarta) kahevAya che. enI pUrvanA enA badhA pudgala-parAvarte e acaramAvarte che. e vaTAvIne aMtima parAvartamAM praveza karavAnuM paNa moMgheruM che. kema ke e potAnA hAthanI arthAt udyamanI vastu nathI. e to kALanI vastu che. pUrvano eTalo anaMta anaMto kALa vIte, pachI chello Avarta AvIne Ubho rahe che. caramAvartanI pUrvanA acaramAvarta kALamAM ApaNe anaMtA pudgalaparAvarte duHkhamAM rIbAtA veThI AvyA chIe, e khAsa yAda rahe. acaramAvartamAM dharmakriyA ! - acaramAvarta kALamAM jIvanI Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 tra hoya che. che. pAtAnuM, mAlAmI!be re dazA pUrve kahyuM tema AhArAdi saMjJAomAM ekAkAratAnI hoya che. jIvanI dRSTi kevaLa saMsAranI hoya che; mokSadRSTinuM nAma-nizAna tyAM hotuM nathI ! vAstavika Atmahita mATenI koI lAgaNI jIvane tyAM jAgI zakatI ja nathI ! eka mAtra paugalika sukhanI ja bhUkha rahyA kare che. evA jIvane kadAca tIrthaMkaradeva jevA paNa maLI jAya, emanI joradAra dharmavANIya sAMbhaLe; paraMtu emAMthI bahu bahu to ene levAnuM eTaluM ja AvaDe ke "huM A dharmakriyA, A tyAga, A tapa, A cAritra sAdhuM to mane paNa sArAM sArAM mAnapAna maLe, bhojana maLe, vastrAdi maLe, paisA maLe. thAvat moTA ziSyAdinA parivAra ke bhaktonA samUha maLe ke parabhave svargAdinA sukha maLe.' mokSanI leza paNa zraddhA ene thatI nathI. rasa, Rddhi ane zAtA meLavavAnI ja gADha Asakti ene hoya che ! pachI te mATe e dharmakriyAo, tyAga, tapasyA vagere Adare paNa che. paraMtu e badhAnuM lakSya zuM? eja AhAraviSaya-parigrahanuM, rasa-Rddhi-zAtAnuM, mAna ane pAnanuM! ahAhA! kevI kaMgALa dazA jIvanI ! keTalI pudgalanI gulAmI ! sva samRddhinA vismaraNa sAthe kevI paranI laganI ! dharmakriyA karavAnA hisAbe te tyAM maLe paNa che; parabhavamAM paNa maLe che; paraMtu ahAhA ! e saMjJAnuM jora ! AsaktinI cikAza ! kaSAyonA tAMDava! hiMsA-jUThaanIti-kAmAMdhatA kuceSTA ane mithyAtvAdi pAponI bharacakatA! ityAdi sevIne phaLarUpe to cirakALa bhayaMkara durgatiomAM bhamavAnuM ja ne? A je bhavabhramaNa maLyuM e jIvanI kaI bhUlanA kAraNe? nahi ke nUtana mata kahe che tema dharmakriyA karavAnI bhUlanA kAraNe, nahi ke puNyanA mArga ArAdhavAnI bhUlanA kAraNe, nahi ke nizcayadharma visarIne vyavahAradharmanI rasikatA-nimittanI pradhAnadaSTi-paradravyanI asarakAratAnI mAnyatA vagere bhUlanA kAraNe. kiMtu bhUla e che ke svapna paNa mokSa jevI vastu che Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24pa eno khyAla nahi ! bhUlecUke paNa mokSa pAmavAnI icchA ja nahi ! balka mokSa pratye dveSa che. vAta mAtra paugalika sukho ane paudgalika unnati kamAvAnI ! ethI ja evA lakSya pAchaLa krodha-lobhAdi kuTila kaSAyonAM sevana kare che ane kaSAyo eTale ja bhAvasaMsAra; kaSAyo eTale saMsAranA mukhya kAraNo. mokSadaSTinA abhAve, jIva dharmakriyAo karato hoya tyAM, ke na karato hoya tyAre paNa eja paudgalika daSTi pAchaLa viSayAdi saMjJAo, kaSAyanI lAgaNIo ane hiMsAdi pApa-caraNo tathA gADha mithyAtvanA lIdhe ja saMsAramAM bhaTake che. mokSadaSTi caramAvartamAM ja - evo e acaramAvarta kALa pUro karIne jIva jayAre caramAvarta kALamAM eTale ke chellA pudgala-parAvartana kALamAM praveza kare che, tyAre enAmAM have mokSadaSTi jAgavAnI zakyatA UbhI thAya che, lAyakAta AvI zake che. paraMtu ahIM pAchuM evuM nathI ke caramAvartamAM praveze ke tarata badhAne mokSadaSTi jAge ja. koine jAge paNa kharI ane koIne na paNa jAge; te... caramAvartano keTaloya kALa pasAra karyA pachIya jAge; yAvat caramAvartanA cheDe paNa jAge ! paNa niyama evo che ke eka pudgala-parAvartathI adhika kALa bAkI hoya tyAM sudhI to mokSadaSTi jAge ja nahi. bIjA zabdamAM kahIe to mokSanI dRSTi jAgyA pachI mAtra eka pudgala parAvartanI aMdara jarUra mokSa maLe. eno artha evo nathI ke darekane eTalo kALa karavo paDe. e to vadhAremAM vadhAre kALa thAya to keTalo thAya enuM mApa che. bAkI to mokSadaSTi jAgyA pachI vaheloya mokSa thAya che. caramAvatamAM udyamanI mukhyatA - acaramAvarta kALamAM dharmanI sAmagrI maLe kharI, paNa dharmano udyama karavAnI lAyakAta Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ja jIvamAM nathI hotI. caramAvartamAM e lAyakAta Ave che; tethI puSpanA yoge dharmasAmagrI maLI jAya ane jIva jo satpuruSArtha Adare, dharmaudyama kare to mokSadRSTi jAge che, tethI e mokSamArganI ArAdhanAmAM ke mokSamArganA sAdhananI ArAdhanAmAM lAgI jAya che. zrI vItarAga sarvajJa paramAtmAnA dharma-zAsananA AlaMbane samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpI mokSamArga maLe che; athavA itara avItarAga asarvajJa dharmasthAnakanA zAsanane pAmIne mokSamArganA sAdhanabhUta mokSaruci, viSayavirAga, zama, dama, titikSAdi koi guNanI sAdhanA maLI zake che. game te, paNa caramAvartamAM sat udyama, puruSArtha upara moTo AdhAra che. satpuruSArthanuM paheluM kartavya - sadguruno saMyoga ke dharmanAM bIjA koi nimitta maLavAno puNyodaya jAge tyAre AtmAe mokSanI ruci jagAvI levAno puruSArtha pahelo karavAno che. mokSanI ruci, mokSanI prIti thavAnuM kArya saheluM nathI. kema ke e mATe AkhA saMsAra upara utkaTa udvega jAgavo joie, hADohADa aruci thavI joie ane mokSa uparano dveSa nAbUda thavo joie. AkhA saMsAramAM to devatAi sukho ke moTA rAja-rAjezvaranA sukha paNa Ave. enA upare ya bhAre kaMTALo ane abhAva jAgavo joie; to mokSa kharekhara game. e kyAre jAge ? ke, jo zuM sukhabharyo ke zuM duHkhabharyo, samasta prakArano saMsAra nirguNa-nissAra lAge ! apakAraka ane vizvAsaghAtI lAge ! to ja enA para abhAva thai jAya; ane to ja enI pratipakSI mokSaavasthA upara prIti jAge. - saMsAra kevo bhayaMkara ! - 'paudgalika sukha-duHkhabharyo saMsAra nirguNa che, guNarahita che, atyaMta asAra evI jaDamAyAthI bharelo che. enAthI AtmAne koi lAbha nathI, koi upakAra nathI. eTaluM Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 ja nahi paNa uparathI e AtmAne nukazAna karanAro che, enI anaMta jJAnasukhAdi samRddhi ane svataMtratAne dabAvanAro che. te paNa, AtmA enI pAchaLa marI phITe chatAM e to aMte AtmAne durgatinA duHkhanI ghaMTImAM ghAlI pIlanAro-pIsanAro hoI, upakAra upara apakAra karanAro che ! are eTaluM ja nahi kiMtu AtmAne vizvAsamAM rAkhIne anekAneka prasaMgamAM eno ekAeka droha karanAro che ! saMsAranA evA keTalAya saMyogo bane che ke je jIvane pUrNa vizvAsa ApIne vizvAsano akALe kAramo ghAta kare che ! (dA.ta. putra pacIsa varasanI uMmarano barAbara taiyAra thayo, bApane have enI pUrNa AzA che ke e sevA karaze; tyAM to saMsAranI vicitratA e putrane mota ApIne uThAvI le che !!) mokSarUcinI bhAvanA - AvazyakatA - AvuM AvuM saMsAranI asAratA nirguNatA, apakArakatA, vizvAsaghAtakatAnuM jIvane sacoTa bhAna thaI javAthI saMsAra upara tiraskAra chUTe che; hADohADa aruci pragaTe che. jIva pote temAM mohyo che, emAM potAnI mUrkhazekharatA bhAse che! emAM phasAyo che te badala potAnI pAmaratA lAge che ! have ene ema thAya che ke "pote kyAre emAMthI chUTe ! kyAre saMsAranI beDIo tUTI jyAM janma-maraNa nahi, deha nahi, duHkha nahi, pugala nahi, parAdhInatA nahi, evAM mokSanAM sAmrAjaya maLe !" ema mokSanAM mIThAM svapna Ave che, mokSa upara hArdika ruci jAge che. alabatta A mATe yoganI pUrvasevA khUbaja upayogI bane che. A mokSadaSTi ane mokSaruci jo jAgI to emAM sAcI nizcaya-sAdhanAno aMza che. tyAre navIna matIo je kare che, emAM sAdhanAnuM nAmanizAna nathI. mAtra TAyelAM ane asaMbhavita kalpanAo che. astu. bAkI A mokSadaSTi-mokSarUcinI pahelI AvazyakatA che. kema Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 ke e hoya to bIjI dharmasAdhanAo AtmAnI pragatikAraka bane che; AtmAne mokSa yogya avasthAnI najIka najIka lai jAya che. nahitara to jema pUrve tema ca2mAvartamAMya mokSaruci-mokSadaSTi vinAnI sAMsArika AzaMsAvALI dharmakriyAo to jIvanI anAdinI viSayAdi saMjJAo ane kaSAyarUpI durguNone poSe che; te jIvane kyAMthI UMce lAvI zake ? mATe ja mokSadaSTi ati jarUrI che. alabatta mokSadRSTi jagAvavAnA hetuthI karelI yogapUrvasevA saphala bane che. mokSaSTi jagADanArI - TakAvanArI sAdhanA - caramAvarta kALamAM AvelA evA ghaNA jIvo che ke jene mokSadiSTa jAgI hotI nathI. paraMtu e koi Aryadarzana (dharmapaMtha)nA saMta-sAdhu ke thoDA paNa jANakAranA saMsargamAM Ave che, eno mokSa-upadeza sAMbhaLe che tyAre e sAMbhaLIne enI AMkha uMcI thai jAya che. pote Aja sudhI bhUlyo evuM lAge che. emanA kahevA mujaba yoganI pUrvasevA sAdhe che. A upadezanuM AkarSaNa thAya che. e vastu saheje paNa bane che ane sakAraNa paNa bane che. jIva pote koi duHkhamAM AvI paDyo, ane tyAM hitopadeza sAMbhaLavA maLI jAya to ene enI asara thai jAya che. kyAMka vairAgyajanaka pustaka vAMcanathI ke anityabhAvanA azaraNabhAvanA vagere bhAvanA vicAravAthI athavA potAnA ke bIjAnA jIvanamAM koi Akasmika sAMsArika vikarALa ghaTanA joine paNa sasAra upara vairAgya ane mokSa upara ruci jAge che. Ama, mokSaruci jagAvavA mATe saMsAranI vicitratAo para uMDA ciMtana, anityAdibhAvanA, hitopadezazravaNa, vairAgyagraMthonuM vAMcana tathA yoganI pUrvasevA vagere sAdhana che. mokSaruci jAgyA pachI paNa ene TakAvI rAkhavA mATeya AgaLa kahevAze te sAdhano sevavAnI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 ) jarUra che. nahitara to saMsAranA pralobhaka saMyogo manane pheravI nAkhatAM vAra nathI lagADatA. e sAdhanAmAM yoganI pUrvasevAdinI sAdhanA uparAMta yama, niyama, vrata pratijJAo vagere AdaravA sArA lAbhakArI nIvaDe che. tyAM paugalika AzaMsA ane mithyA abhinivezana na joie. zakya pramANamAM e AdaravAthI e lAbha thAya ke jIva parApUrvanI AhArAdi saMjJAnI laganI, krodha, lobhAdinI azubha lAgaNI ane hiMsAdinI asat pravRttiomAM evo na phasAya ke je mokSadaSTi ja cUkAvI nAkhe. ahIM nUtana matanuM akriya jJAyakabhAvanuM sAyansa cAle evuM nathI. koi paNa AryadharmamAM - mokSadaSTinI sAdhanAnI A vastu game te AryadharmanA paMthamAM AvavAthI zakya bane che. kema ke Aryadharma alaga AtmatattvanA himAyatI che. enA praNetAo potapotAnA gajA mujaba mokSanuM svarUpa ane mokSa pAmavAnI sAdhanAno prakAra upadeze che. paraMtu sAmAnyathI sarva Aryadharmo AtmAne mukhya karatA hovAthI, ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigrahane sevanIya mAne che; sanAtana AtmAnA saMskAra sudhArI paralokahitane kare evI gurubhakti, devasevA, sadAcAra, tapa vagere yoganI pUrvasevA AcaravAnuM mAne che. tyAre vizeSata, zrI vItarAga sarvajJa paramAtmA sUkSmamAM sUkSma jIvonA prakAranuM svarUpa pratyakSa jue che, ane jagatane upadeze che. vaLI enA upara e bhagavAna sUkSmamAM sUkSma koTinI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigrahanAM svarUpa darzAve che; ane sAthe ene yogya paMcAcAranI upAsanAmaya zuddha cAritra jIvanasaraNIno kAryakrama batAve che. bAkI bIjAo arthAt asarvajJa dharmapraNetAo cUlarUpamAM ahiMsAdinuM varNana kare che. ema ja e tapa-svAdhyAya vagerenuM paNa pUlarUpe varNana kare che. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 250 ema ja ahiMsAdi pAMca e yama kahevAya che; ane tapa, svAdhyAya, izvara-praNidhAna (dhyAna); indriyajaya ane manaHzuddhi e pAMcane niyama kahevAmAM Ave che. svAdhyAya eTale zAstrAdhyayana, mahApuruSonA jIvanacaritranuM vAMcana tathA tattvapaThanAdi. AryonA A yamaniyamanuM pAlana emane anArya ane mleccho karatAM UMcI kakSAmAM rAkhe che. e pAlana pAchaLa jo koI sAMsArika lAbhanI AzaMsA nathI, to e mokSaruci jagADavAmAM, TakAvavAmAM ane vadhAravAmAM khUbaja sahAya kare che. mokSanI prIti evI sahelI vastu nathI ke virodhI saMyogonA joramAM emaja jAgI jAya ane TakI jAya ! kema ke sAcI mokSanI ruci eTale dunyavI saMyogajanya koI paNa sukha para ruci nahi; have e ruci kyAre jAge ke kyAre Take? saMsAranA ISTa saMyogonA jo teTalA ja bhoga-upabhoganA gherAvAnI vacamAM ratye javAya to anAdino UMdho TevAyelo jIva zuM pahelethI ja vItarAga dazAvALo banI zakaze ke jethI bahAranA saMyogonA upabhoganI ene koI asara nahi thAya ? zI rIte ema bane? anaMta anaMta kALanA AhAra viSaya parigrahanA iSTasaMyogobharyA jIvana, ane enI pAchaLa kAma-krodhAdinI pravRttinAM jIvana jIvI jIvIne AtmAmAM simenTa kroMkITanA pAye majabUta thayelI enI AsthA ane kusaMskAro, evAM ne evAM jIvana UbhA rahIne, zI rIte maMda paDe ? zI rIte maMda paDIne hRAsa pAmI cAlatA thAya ? kaho ke e bAhya jIvanamAM ochapa lAvavI ghaTe. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSaruci jagAvanArI vikasavAnArI sAdhanAo : sahaja bhAvamala-kSaya-- apunarbaMdhakatA-yogapUrvasevA-- yogabIja-saMgraha-mArgAnusAritAdi bhAvamalalaya : 3 lakSaNa caramAvartamAM jIva je UMco Ave che emAM zAstrakAra kahe che ke pahelAM to, AtmAmAM anAdino rahelo je 'sahaja bhAvamala' eTale ke tevA tevA pudgalano saMbaMdha thavAnI yogyatA, eno hrAsa thAya che; ane e thavAnA traNa lakSaNa pragaTe che. 1. du:khI jIvo para atyaMta dayA. 2. guNavAna upara adveSa, (koi paNa guNI jIva para dveSa na karavo) dIna du:khI vagere sau pratye aucitya pALavuM ane 3. sarvatra aucityanuM pAlana. (anucita na vartavuM). eTale, AmAM cAvI batAvI dIdhI ke jo tamAre anAdinA sahaja bhAvamaLano kSaya nakkI karavo hoya to A traNa guNa vize puruSArtha karo. AmAM je paheluM lakSaNa dayA, e kyAMthI AvI zake, jo 'eka Atmadravya bIjA Atmadravyane kAMi karI zakatuM nathI' ema navIna matAnusAre mAnI levAnuM hoya ? kema ke ema mAnI levAmAM to pachI ApaNI dayA bIjA jIvane koi ja lAbhanI nathI ema lAge. evI rIte guNavAna upara dveSa nahi karavo paNa prema rAkhavo, e paNa vastu navIna mate ayogya Thare; kema ke emAM to rAga ka2vAnuM AvyuM; ane rAga e to AtmAno doSa che ! tyAre Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 aucityapAlana to khAsa bAhya kAyika-vAcika pravRtti che. AtmAnA AMtarika udayamAM eno koi upayoga nathI, ema navIna mata kahe che. tyAre jaina mata to kahe che ke jIva cAhya jaina na hoya, ajaina hoya, to paNa enAmAM A dayA vagere traNa lakSaNa AvI zake che ane e kAraNe jIva caramAvartamAM hoi zake che. tethI ja enA AtmAnI paNa teTalA aMze unnati thai gaNAya che. apunabaMdhaka dazA : 3 lakSaNa - eTaluM ja nahi kiMtu jaina mata to tyAM sudhI kahe che ke hajI paNa AgaLa unnati sAdhato jIva bhale jaina mata svIkAranArona paNa banyo hoya chatAM enAmAM apunabaMdhaka dazA' AvI zake che. emAM AtmAnI yogyatA eTalI vadhI hoya che ke e jIva para pApakarmanA baMdhana utkRSTa sthitinA nathI lAgI zakatA. e dazAnA traNa lakSaNo hoya che 1. pApa tIvra bhAve na kare. 2. ghora saMsArane bahumAne nahi. 3. ucita saghaLuM kare. eTale ke, apunarbaMdhaka dazAmAM caDhavu hoya eNe A lakSaNo jIvanamAM utAravA joie. A paNa bIjI unnatinI cAvI batAvI. unnati kALanA prAraMbhika jIvanamAM kAMi pApakArya sarvathA chUTI nahi jAya; paraMtu ahIM kartavya e che ke kamamAM kama pApakArya karatI vakhate hRdayane tIvrabhAva-ugratAvALuM na karavuM; kiMtu 'are ! kyAM A karavuM paDyuM ! zuM thaze mAruM !' ema komaLa ne DaratuM rAkhavuM, pApanA DaMkhavALuM, pApanA pazcAttApavALuM rAkhavuM. Ano artha e ke bane eTalA bahAranA moTA pApa kArya choDe, ne na chUTe evA nAnA moTA pApakAryamAM potAnA ja AtmAnuM bahu bagaDI rahyuM che, eno bhaya rAkhe. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 A vastu paNa navIna matane anukUla nahi. kema ke e matamAM to bahAranI kriyAne AtmA sAthe saMbaMdha nathI. pApabhayAdi lAgaNIo nakAmI che. temaja badhuM niyata thayA mujaba banyA ja kare che, tyAM pApano pazcAttApa karavo nakAmo che. tyAre bIjuM lakSaNa je 'saMsArane ghora bhayAnaka mAnI enA para bahumAna na dharavuM', temAM saMsAra eTale bAhya paudgalika anukULa saMyogo, mohAMdha snehI saMbaMdhIo; bAhya AhAra-viSayaparigraha-kIrti vagere enA pratye haiyAno sadbhAva nahi. kema ke e badhuM AtmAne moha karAvI, kaSAyomAM 2mADI, karmanA baMdhanathI bAMdhIne durgatinI kedamAM purI de che-evuM A apunabaMdhaka jIva samajato hoya che. paNa navIna matIthI AvuM samajI zakAya ema nathI. kema ke emanA korA nizcayanA ane dravyasvataMtratAnA siddhAMtathI viruddha thA! tyAre trIjuM lakSaNa paNa emane jarurI nahi, kema ke emAM to je bAhya saghaLuM ucita kartavya bajAvavAnuM, te bAhya zarIranI kriyA hovAthI emanA hisAbe jIva dravyane upakArI nahi! pachI zI jarUra enI? yoganI pUrvasevA :- paNa kharI rIte anAdi anaMtA kALathI saMsAracakramAM bhamI rahelo jIva sahajamalakSaya ane apunabaMdhaka dazAnA lakSaNo jIvanamAM (AcaraNamAM) utAre tyAre uMce Ave che. mokSaruci jagADavA mATe eTaluM ja nahi, paNa jene yoganI pUrvasevA kahevAya e paNa khUba jarurI che. bIjA keTalAka darzanavALA bhogAdisukha nimitte yama-niyamAdi pUrvasevA karavAnuM upadeze che, paNa te to caramAvartanI pUrvakALeya maLe che. te ahIM nathI levAnI. ahIM to mokSaruci nimitte pUrvasevA AdaravAnI che. 'yoganI pUrvasevA' eTale yoga pamADanArI bhUmikAnI sAdhanA. emAM 'yoga' zabdano artha 'mokSa sAthe yojI ApanAra mArga' che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 yoga adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatva ane vRtti saMkSaya, e pAMca krame che. emAM ArAdhya samyagdarzana-zAna cAritra che. e prApta thavAnI pUrva bhUmikAmAM je sAdhanA karAya che, tene "yoganI pUrvasevA' kahevAya che. A pUrvasevA, AgaLa kahyuM tema, bIjAoe kAma-bhogAdi sukhanI prApti arthe batAvelI pUrvasevA ke je acaramAvarta kALamAMya maLI zake che, enA karatAM judI samajavAnI che. tethI AmAM koI paNa jAtanI paudgalika sukha, mAnapAnAdi meLavavAno uddeza nathI rAkhavAno; tema saMmUrNimAnI jema paNa A gabaDAvavAnI nathI. paraMtu nirAzaM bhAve zuddha hRdayathI karavAnI che. tethI ja A caramAvarta kALamAM ja maLe che. AnA cAra prakAra zAstrakAroe kahyA che - 1. guru-devAdi pUjana, 2. sadAcAra, 3. tapa ane 4. mukti pratye dveSano abhAva. 1. guru-devAdipUjana:- gurupUjanamAM "guru" zabdathI mAtA, pitA, kalAcArya, emanA saMbaMdhI vRddho ane dharmopadezaka guruo levAya che. emane trikALa namaskAra karavA, emanI vinaya-maryAdA sAcavavI, asthAne emanuM nAma na levuM, emanI niMdA sAMbhaLavI paNa nahi, sArA sArA vastrAdithI emanI bhakti karavI, dharmakAryamAM emane joDavA, dharmadezaka gurune dharmasAmagrI devI, e guruone aniSTa hoya te tyajavuM, iSTa AdaravuM, emanA AsanAdi ApaNe na vAparavA... vagere gurupUjanamAM Ave che, tyAre, devapUjanamAM jyAM sudhI koimAM khAsa vizeSa devapaNuM nizcita na thAya tyAM sudhI Agraha rahita "cArisaMjIvanI' nyAyathI sarvadevone pUjavAmAM Ave che. te puSpo, dhAnyabaLI, vastro vagerethI ane suMdara stotro tathA zraddhA ane pavitra manathI pUjAya che. mana pavitra banAvavA indriyo ane krodhAdi kaSAyo upara aMkuza mUkavo paDe che. jyAM sarvajJa-vItarAga-at devanI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2papa - samaja paDe che tyAM pachI emane ja vizeSarUpe pUje che; paNa sAthe bIjA devono tiraskAra nathI karato. gurudevAdi-pUjanamAM "Adi' zabdathI "dInAdivargane dAna" levAnuM che. te dAna paNa potAne ane potAnA poSyavargane vAMdho na Ave e rIte karAya che. emAM potapotAnA siddhAntAnusArI vratadhArI tyAgI sAdhuo, dInaduHkhI, aMdha, rogI vagerene dAna karavAnuM hoya che. kema ke "gharSasthAtiparva naM =dharmanuM paheluM pagathIyuM dAna che. 2. sadAcAra - yogapUrvasevAnA bIjA prakAra sadAcAramAM A A gaNAya che - lokaniMdAno bhaya; dInaanAthano uddhAra; kRtajJatA; sudAkSiNya khIlavavAM; koInI paNa niMdA na karavI; sAdhupuruSonI prazaMsA karavI; ApattikALe dIna-garIbaDA na banatAM dhIra banavuM; saMpattikALe namratA rAkhavI; avasare ja bolavuM; te paNa avasarane yogya ane parimita zabdomAM bolavuM; boleluM pALavuM; pratijJAo sAcavavI; Arya-kuLadharmonuM anusaraNa karavuM; khoTA kharca na karavA; yogya sthAne jarUra kharcavuM; mukhya kArya sAthe matalaba rAkhavI; pramAda na sevavo; lokAcArane na laMghavA; sarvatra aucitya jALavavuM; prANa jatAM paNa nirdhI pravRtti na karavI; -ityAdi badhA sadAcAra yoga-pUrvasevAmAM paLAya che. 3. tapa - vaLI trIjuM, pApano nAza karavA mATe yathAzakti tapa AcaravAmAM Ave che. tapa aneka prakAranA hoya che. dA.ta. cAndrAyaNa tapa eTale ke zuklapakSamAM ekeka koLIyo bhojanamAM vadhAratA jAya, ane kRSNapakSamAM ekeka ghaTADatA jAya;.. yAvat amAvAsyAne divase taddana bhojana baMdha hoya. evI rIte bIjA paNa kRccha tapa, atikRccha tapa, mRtyuMjaya japa sahita mRtyumna tapa, te te pAponA nAzaka vividha pApasUdana tapo. A badhA tapa paNa pUrvasevAmAM AcarAya che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 256 4. mukti vagere pratye dveSano abhAva:- yoganI pUrvasevAmAM cothuM e karavAnuM che ke mokSa, enA sAdhana ane sAdhaka pratyeno dveSa dUra karI devo joie. mokSa pratye hajIya anurAga kadAca na pragaTyo hoya e bane, kiMtu aruci to na ja joie. bhavAbhinandI eTale ke saMsArane ja bahumAnanAro jIva mokSa, mokSanA sAdhana ane enA sAdhako pratye ajJAnatAvaza dveSa karanAro hoya che. mUDhajIvonA zAstromAM paNa evA asapralApa Ave che ke mIMDA jevI zUnya mukti karatAM vRMdAvanamAM ziyALa thavuM sAruM...ityAdi. ethI ja caramAvartamAM AvelA te a-mUDha jIvone dhanya che ke jemaNe saMsAranA mukhya bIjabhUta saMsAranuM bahumAna tyajayuM che ane mokSa, mokSanA upAyo ane mokSamArgane AdaranArA pratyeno khAra, aruci choDI kalyANabhAgI banyA che. A cAre prakAranI yogapUrvasevA mokSaprItine jagAvI TakAvI zake che. paraMtu nUtana matIne to, jyAM bAhya kriyAne upayogI mAnavAmAM mithyAtva lAgI jatuM hoya tyAM, mahAdharma sarvavirati, dezavirati ke samyagdarzana to zuM, paNa yogapUrvasevAnI bhUmikAmAMya AvavAnuM ze bane ? bAkI saMsAranA uMDA kUvAmAMthI jIvo uMce Ave che te prAyaH A rIte pUrvasevA dvArA Ave che. yogabIja saMgraha - eTaluM ja nahi, paNa AtmAnI unnati sAdhavA mATe jene "yoganAM bIja' kahevAya, eno saMgraha karavo jarUrI rahe che. yoganAM bIja A pramANe che -(1) jina kahetAM rAgadveSAdi sarvadoSarahita vItarAga paramAtmAne viSe kuzaLa citta; vAraMvAra zubha ciMtanathI mana parovavuM. cittanI kuzaLatA mATe dunyavI sukhanI AzaMsAno tyAga, ane AhArAdi daza saMjJAono nirodha Avazyaka che; (2) jinane namaskAra, jinanuM pUjana-bhakti vagere; (3) AcAryAdino vinaya, pUjana Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 vaiyAvacca, sevA-zuzruSA; (4) saMsAra pratye svAbhAvika evo udvega; (5) aneka prakAranA indriya-manane kabaje karanArA niyamo, abhigraho, pratijJAo; (6) dharmazAstranA lekhana, pUjana, vAMcana, vAMcanAdi sahAya vagere. AmAMya moTe bhAge zuM che ? bAhya zarIranI kriyA, paradravyonuM AlaMbana, nimittanuM sevana vagere; ke je navIna matane AtmAnI unnatimAM jarAya upayogI nathI. kevuM Azcarya ! jaina to zuM paNa AryakoTimAM na AvI zake evo A navIna mata !! bhavAbhinaMditAtyAga - eTaluM ja nahi, paNa enI sAthe juo ke AtmA saMjJA, kaSAyo ane pApAcaraNanA kAramA vyasanamAMthI UMce AvavA zuM zuM kare che. AtmAne mokSadaSTi jAge che tyAM bhavAbhinandipaNAno aMta Ave che. bhavAbhinandipaNuM eTale saMsAra upara bahumAna sAthe saMsAranI rasikatA. enI pAchaLa jIva hRdayanI kSudratA, lobhamAM laMpaTatA, mahAdInatA,irSyA-52sukhadveSa, paraguNadveSa, dunyavI sukhasagavaDanI tIvra abhilASA pAchaLa bhAre bhaya, zaThatA, mUDhatA vagere doSonuM jora hoya che. paNa have mokSarucimAM enA pratipakSI guNo keLavAine e doSono nAza karavAmAM Ave che. e pratipakSanA guNa A-audArya, udAttatA, lobhamAM udvega, svAtmAnuM mUlyAMkana, pramodabhAva, maitrIbhAva, saraLatA, viveka.. vagere e pAchA ema ja nathI TakatA. ene yogya pravRtti AdaravI paDe che; are ! kaho ke AdarAi jAya che. anAdinA mananA melA valaNane pheravavuM ja paDe che, prAraMbhamAM jUnA UMdhA saMskAranI asarane lIdhe na mAnatA evA manane baLAtkAre guNa tarapha vALavuM paDe che. evI mathAmaNo keivAra thAya tyAre mananI sahaja pravRtti guNamAM thAya che. ahIM prazna thaze ke - Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 - - - - pra0 - bhavAbhinaMdipaNAnA doSo TALI, mokSadaSTine yogya guNo keLavavA-TakAvavAnI zI zI pravRtti che ? u0 - evI doSazoSaka ane guNapoSaka pravRttinA be prakAra paDI zake. (1) mAganusArI jIvana ane (2) yogadaSTinA vikAsaka yama-niyamAdi yoga-aMgo. - 35 guNovALuM mArgAnusArI jIvana - anAdinI khaMdhI saMjJAo, laDhabAja kaSAyo ane pAparasikatAno sAmano karavA jIvane keTakeTaluM karavuM paDe che ! jIvana mokSamArgane anusArI eTale ke mokSanA upAya tarapha sahelAIthI laI Ave evI zubha vRtti-pravRttivALuM jIvavuM joie che; teya dIrghakALa sudhI jIvavuM jarUrI che. mArgAnusArI jIvanamAM pAMtrIsa guNonuM jIvana Ave che. emAM 1nyAyasaMpanna vibhava, 2. Ayocita vyaya, 3. ucita ghara, 4. ucita vivAha saMbaMdha, 5. anubhaTa veza, 6. ajIrSe bhojana tyAga, 7. yogya kAle prakRtine aviruddha bhojana, 8. mAtApitAnI pUjA, 9. poSyanuM poSaNa, 10. dInaatithi-sAdhunI sevAzuzruSA, 11. cAritrazIla ane jJAnavRddhanI bhakti vagere pravRtti AdaravAnI hoya che. A AdaravAmAM jo bedarakArI rAkhe, je upekSA seve, to molaruci evI suMvALI cIja nathI ke emaja TakI rahe. jIve zubha pravRttinA AdhAre jIvavAnuM che. ekavAra haiyAnA Azaya cokhA karavA sAthe zubha pravRttimAM khUba lAgyA rahevuM joIe che. to ja azubhavRttio ghaTe. pachI zubha vRttimAMthI zuddhavRttimAM jaI zakAya. uparokta agIyAra guNa uparAMta 12. AMtara cha zatru (kAma krodhAdi) upara vijayanI pravRtti, 13. indriyonA nigrahanI pravRtti, 14. satsaMga, 15. dharmazravaNa, 16, buddhinA ATha guNa, 17-22. mithyA abhiniveza-niMdA-niMghavartAva-dharma-artha-kAmane paraspara bAdhA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 259 tophAnI sthAna-adezakAlacaryA-e chano tyAga. 23. dayA, 24. paropakAra, 25. saumyatA, 26. pApabhIrutA, ra7. dIrdhadaSTi, 28. vizeSajJatA, 29. balobala vicAraNA, 30. prasiddha dezAcAra pAlana, 31. lokayAtrA, 32. guNapakSapAta, 33. kRtajJatA, 34. ziSTAcAra prazaMsA ane 35. lajajA - A guNonI pravRttine paNa sArI rIte sevavI joie che. yoganA aMga yamaniyamAdi - mokSadaSTi jagADIne jyAre jIva anAdinI oghadRSTinA aMdhakArane TALI yogadaSTino prakAza prApta kare che, tyAre TheTha paramAtmA banavA sudhImAM ATha ATha pagathIe yoganA aMga, tattvasammukhatA ane mAnasika doSa tyAga sadhAya che. yama-niyama-Asana vagere ATha yogAMganA pagathI A che. adveSa-jijJAsA-zuzruSA-zravaNAdinA krame tattva-sanmukhatAnA ATha pagathIA che. kheda-udvega-kSepa-utthAna ityAdi mAnasika doSonA nAzanA ATha pagathIA che. emAM je pahelA be yogAMga-yama ane niyama che, enI pravRtti AtmAne sArI rIte vikAsanA raste caDhAvI-TakAvI zake che. pUrve kahyuM tema yama pAMca che. ahiMsA-satya-asteya (corIno tyAga)-brahmacarya ane aparigraha. prAraMbhamAM A sarvAze pALavAnuM na bane to paNa amuka amuka aMze pALavAnuM jarUra banI zake che ane banAvavuM ja joIe. to ja anaMtI-anaMtI vAra hiMsA-jUTha-corI-maithuna ane parigrahanI pravRttio karI karIne je AhArAdi saMjJAo ane krodhAdi kaSAyonI pariNatine poSya rAkhI che teno hrAsa thato Ave. vaLI yamanI sAthe niyamanuM pAlana paNa joie. niyamamAM Indriyajayamana zuddhi-tapa-svAdhyAya ane Izvara praNidhAna - e pAMca Ave che. AnI dhodhamAra pravRttio AtmAnI anAdi anaMta kALathI cAlatI AvatI indriya-paravazatA, mananI malinatA, yatheccha tRSNAo, jaDa pugalanI ja rAtadi' raTaNA, kAyAdinI ciMtA Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALajI vagerene kAbUmAM le che; enI latano hrAsa kare che ane e bahu jarUrI che. nahitara mokSadraSTinA e pAkA virodhI che. tyAre jo mokSadaSTi na TakI to to pachI jarAya UMce vadhavAno avakAza ja nathI. yama-niyamamAM AgaLa vadhatAM Asana eTale ke manaHsvairya ane prANAyAma eTale ke bAhyavRtti-nirodhapUrvaka AMtavRtti-vikAsane sAdhavAmAM Ave che. emAM to AtmAmAM eTaluM badhuM baLa UbhuM thAya che ke e jIvanamAM eka mAtra dharmane ja sarvasva mAne che. dharma khAtara prANa tyajavAnI taiyArI hoya che, paNa prANa bacAvavAnA lobhamAM dharma haragIja choDavA e taiyAra nathI. A sthitie pahoMcelo chatAM samyaktva na pAmyo hoya evuM ya bane che. chatAM tyAM mithyAtvanuM jora ghaNuM ghaNuM maMda paDI gayuM che. tyAre vicAro ke mithyAtvanI maMdatA karavAmAM samyaktvanI gerahAjarImAM paNa AtmAe keTakeTalI anekavidha zubha vRttio ane pravRttio dvArA keTalo badho vikAsa sAdhyo hoya che. e vRtti-pravRttiomAM ene mokSadaSTi jAgRta che tethI saMsAravRddhi nathI thatI, paNa UlaTuM saMsAra kapAi rahyo hoya che. mokSanI najIka jai rahyo hoya che. A badhI sAdhanAnI paravA na kare ane nizcayamArga -nizcayamArganA cakaDoLe caDhI jAya to saMsAramAM rUle ja ne? ke bIjuM kAMi thAya? 260 uparanI badhI sAdhanAmAM kyAMya durAgraha nathI hoto, temaja sAMsArika sukha kIrti vagerenI AzaMsA nathI hotI, e nizcaya taraphanI anukULatA che. samyaktva have Aveche samyaktvanuM pagathIyuM. emAM jine kahelA tattva upara ananya ruci jagAvavAnI che; tattvone haiyAmAM pariNata karavAnA che. e sthitie pahoMcavA mATe 'yogabIjanA saMgraha'mAM kahelI sAdhanA joradAra banavI joie. - Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 jaina-kulamAM janmelAne saheje jinezvaradeva e paramAtmA tarIke, nigraMtha sAdhu e guru tarIke ane jainadharmano paMtha maLe che. e pAmIne emane mahA kiMmatI samajI emanA upara ananya prIti bhakti keLavye javI joie. jinamUrtinI, UMcI UMcI vastuthI, khUba bhakti-pUjA-utsava, emanI AgaLa emanA anaMtaguNa ane upakAranA stavana tathA nijanA doSonA garhaNa, sadgurunA Adara-samAgama-dAna-upadezazravaNa, sAtakSetranI bhakti, dAnazIla-tapa-bhAvanI zakya ArAdhanA, zubha bhAvanA, tattva ciMtana, vairAgyavRddhi, jinezvara devo ane anya mahAtmAonA jIvana caritrano abhyAsa, dayA, paropakAra, zakya vrata niyamo vageremAMthI jeTaluM bane te saharSa sAdhavuM joie. AtmA janme jaina na hoya to paNa jyAre e mokSaSTinA prabhAve bahirmukha maTIne AMtarmukha bane che temaja enAmAM dinapratidina madhyasthatA guNa khIlato Ave che, tyAre ethI ene satya tattvanI vadhune vadhu jijJAsA jAge che. emAM kyAMka zrI vItarAga sarvajJa paramAtmA athavA emanA anuyAyIno samAgama maLI jAya che. tyAM emanI pAsethI satyatattva jANavAnI apUrva taka maLe che. tyAM kadAca potAnI jJAnazakti ochI hoya to potAnI buddhi, tattvonA vistAra ane TheTha uMDANamAM alabatta nathI pravezatI; chatAM zrI sarvajJa arihaMta prabhunI pichANa thavAthI sarvajJa-vacana upara evI hArdika zraddhA Atmika komalatA sAthe pragaTe che ke tyAM mithyAtvanA paDadA cIrAi jAya che ! mithyAtvanA aMdherA ulecAi jAya che ! naya nikSepAnuM, nava tattvanuM, anuyoga-anugamanuM vagere sUkSma ane vistRta jJAna hoya to ja samyaktva hoya evuM nathI. ulaTuM ema kaho ke evuM evuM jJAna to hoya paraMtu AMtara pariNati saMsArasukha ane enA sAdhano tarapha bhaya ane ghRNA-tiraskAravALI na , Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ra62 hoya, sarvajJokta tattva siddhAMta ane AcAra-mArga upara hArdika zraddhA na hoya, apekSA na hoya, to e vidvAna gaNAto AtmA paNa samyakatvane badale mithyAtvamAM athaDAI rahyo hoya che ! ahIM to jIvane samyakatva guNa pragaTe tyAre ke samyakatva guNa pragaTAvavAnI ruci jAge tyAre e saDasaTha prakAranA vyavahArane AdaravA mAMDe che. to kramazaH unnati sadhAya che. 67 prakAre samakitano vyavahAra - samyakatvano saDasaTha prakAre vyavahAra AdaravAno hoya che. emAM paramArtha-paricaya kusaMgatyAgAdi cAra saduhaNA, traNa liMga-joradAra tattva zravaNecchA, utkaTa koTinI cAritra dharmanI bhUkha, devagurunuM vaiyAvacca (sevAzuzruSA), traNa prakAre mana-vacana-kAyAnI zuddhi- jinabhakta je navi thayuM, te bIjAthI navi thAya' evo aTala manonirNaya, jina vacana eja satya, ene ja vaLagIne vacana vyavahAra, devatAI upasargamAM paNa samyakatva TakAvavAnI kAyAnI sahanavRtti hoya. vaLI saDasaTha vyavahAramAM zama-saMvegAdi pAMca lakSaNa ke jemAM anukaMpAmAM AtmA dravyadayA-bhAvadayA ubhayano khapI bane che, e Ave; tema pAMca bhUSaNa, pAMca dUSaNa-tyAga, ATha prabhAvakatA, cha-cha bhAvanA, AgAra, sthAna vagere Ave. samyakatvanI karaNI - samyatva nirmaLa karavA mATe keTalIka vizeSa karaNInI jarUra che. emAM roja traNa vAra jinezvara devanA zAzvata athavA vidhi pratiSThita bibanA darzana, uttama vastuthI pUjana, varSe ekavAra paNa tIrthayAtrA, sAtakSetramAM yathAzakti tana-mana-dhanathI bhakti, abhayadAna, dharmopakArI dAna, sAta vyasanono tyAga, zrI arihaMtano jApa zrI namaskAra maMtra-paMca parameSThI smaraNAdi karavAnuM hoya che. A badhuMya zubhavRttio ane zubhapravRttiono thoka mAge che. navIna Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 matane to zuddhano khapa hovAthI A badhuM anAvazyaka lAge che. tethI emane e lAbhaprada nathI lAgatuM. tethI enA vinA samyaktvaprakAza kyAMthI pAme ? zrAvakapaNuM dezavirati - samyaktva pAmIne AgaLa vadhatAM jIva pratijJApUrvaka sthUla ahiMsAdinA pAlana mATe enA pAMca aNuvrata svIkAranAro bane che. pratijJA e to mana 52 beDI che; yatheccha-pravRtti upara aMkuza che. pUrve yama-niyamanI vAta AvI te to icchA mujaba emane ema pAlana karavAnI vAta hatI. ahIM samyaktvanA pAyA upara pratijJAo karIne vizeSarUpe pALavAnI vAta che. eTale ahIM pAMca aNuvratanI sAthe traNa guNavrata, ane cAra zikSAvratanI paNa pratijJAo karAya che; ane enuM aticAronA zakya parihAra sAthe pAlana karAya che. guNavratamAM dizAparimANa, bhogopabhoganAM parimANa ane anarthadaMDanI pravRttithI viramaNa (nivRtti) karavAnuM Ave che. zikSAvratamAM sAmAyika, dezAvakAzika, pauSadha ane atithisaMvibhAgavrata Ave che. AtmAmAM nizcayathI zrAvakapaNAno pariNAma keTalIkavAra vrato lIdhA pachIya Ave che; ane vrato lIdhA pachI paDI ya jAya che. tethI ene jagAvavA-TakAvavA mATe A sAdhanA jarUrI che-(1) vratonuM nityasmaraNa, (2) adhikaguNInuM bahumAna, (3) hiMsAdi pApo 52 jugupsA, (4) sva-pariNatinI tapAsa, vratonA supariNAmanI vicAraNA, (5) tIrthaMkara bhakti, (6) sAdhu-bhaktisamAgama ane (7) uttara guNo 52 zraddhA. zrAvakanI nitya caryA A mujaba che - navakA2smaraNa sAthe nidrAtyAga, Atma smaraNa, caityavaMdana, Avazyaka pratikramaNa, maMdira gamana, pUjana, guruvaMdana, devaguru pAse paccakkhANa, gurune zAtA-pRcchApUrvaka niyaMtraNa, jinavANIzravaNa, tattvanirNaya, Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 supAtradAna, arhapUjA, bhojana, dharmapradhAna arthaciMtA, dharme dhanabuddhi, vidhi bhojana, paccakkhANa, pratikramaNa - cha Avazyaka, ziSTAcArazravaNa, sAdhubhakti, sAmAyikAdi yogano abhyAsa, namaskArAdi ciMtana, vidhinidrA, mohagarhA, sUkSmavicAraNA vagere. A zrAvakapaNuM ane zrAvakanI carcA paNa nizcaya yukta vyavahAranI sAdhanA svarUpa banI AtmAnI unnatine prere che. zrAvaka dharmanI yogyatAnA 21 guNa - jaina zAstrakAro kahe che ke dharma e ratna che; manuSyabhavarUpI bajAramAM ene kharIdI zakAya; paraMtu kharIdavA mATe guNorUpI sonAnANuM joie. evA guNo ekavIsa che. te A pramANe - (1) akSudratA, (2) surUpatA (paMcendriya paTutA), (3) saumyaprakRti, (4) lokapriyatA, (5) dayAlutA, (6) madhyastha saumyadRSTi, (7) akrUratA, (8) pApabhIrutA, (9) azaThatA, (10) sudAkSiNya, (11) lAlutA, (12) guNAnurAga, (13) pApakathA varjIsatkathArasa, (14) sudIrghadarzitA, (15) supakSa-yuktatA, (16) vizeSajJatA, (17) vRddhAnusaraNa, (18) vinItatA, (19) kRtajJatA, (20) parahitakAritA ane (21) labdhalakSyatA (dhyeyanI coksAi). A badhA athavA ochAvattA guNothI bhAvazrAvakapaNAnA pagathIe caDhI zakAya che. bhAvazrAvakanA kriyAgata lakSaNo-AtmAnI unnati sAdhanAro jIva have hRdayathI zrAvaka banIne mukhya cha lakSaNo ane enA aneka peTAbhedane kriyAmAM utAre che; tethI ene kriyAgata lakSaNa kahe che. tyAre bIjA sattara lakSaNa hRdayanA bhAvamAM utAre che; eTale e bhAvagata lakSaNa kahevAya che. kriyAgata lakSaNomAM - (1) vrata-karma karanAro, (2) zIlavAna, (3) guNavAna, (4) RjuvyavahArI, (5) gurunI zuzruSA karanAro ne Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 (6) pravacanamAM kuzala, eTale ke zrI sarvajJa jinezvaradevanA zAstramAM kuzala. A darekanA AvI AvI rIte peTAbhedo paNa che. emAM pahelA vratakArya aMge vrato saMbaMdhI (1) upadezazravaNa, (2) bodha, (3) grahaNa, (4) dRDhapAlana e cAra bheda che... bIjA 'zIlavattA'mAM 1. zIlarakSAnA sthAnanuM sevana, 2. paragRhapravezatyAga-anubhaTa veza, 3.vikArI vacanano tyAga ane 4. bAlIza krIDAtyAga ane kaThora vacana prayogano tyAga Ave. trIjA 'guNavattA'mAM Ama to guNo aneka prakAranA Ave, paNa ahIM khAsa kriyArUpI guNa levAnA che. (1) vairAgyadAyI zAstrAdhyayanaraTaNa vage2e, (2) tapa-niyama-vaMdanAdi, (3) guNIjanono vinaya, (4) gItArtha (utsarga-apavAdanA jJAtA) gurunA vacanane yathArtha mAnavArUpI abhiniveza ane (5) zraddhAsahita ene sAMbhaLavA te. ema pAMca che.... cothA 'RjuvyavahAra'mAM Ave, 1. yathArtha (sAcuM) bolavuM, 2. avaMcaka (nirdabha) kriyA, 3. chatAM nukazAnonuM prakAzana ane 4. hRdayanA sadbhAva sAthe maitrIbhAva. pAMcamA 'guruzruSA' lakSaNamAM A cAra peTAbheda che - 1. gurune dhyAnAdimAM bAdha karyA vinA sarva prakAre sevavA, 2. gurunI prazaMsA saMbhaLAvI, bIjAone gurusevaka karavAM; 3. gurune auSadhAdi saMpAdana ane 4. gurunA hArdika bhAvane anusaravApUrvaka gurupara sadA bahumAna. chaThThA 'pravacana kuzalatA' lakSaNanA 6 bheda - 1. zrAvakane yogya sUtronuM adhyayana, 2. arthazAna, 3-4 utsarga-apavAdanA viSaya-vibhAgano bodha, 5. sadA vidhivALA dharmAnuSThAna para pakSapAta ane 6. dezakALane anurUpa gItArtha vyavahAranuM jJAna. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 A suMdara vyavahAramArga kevaLa AtmakalyANanA uddezathI Adarato AtmA jarU2 samyagdarzana nirmaLa karato jAya che. sArAsArano jJAtA bane che; te tattvapAkSika thAya che. tethI suMdara pragati sAdhe che. paraMtu AvA AtmatAraka vyavahArathI rIsAyelA navIna matInuM zuM ? bhAvazrAvakanA bhAvagata 17 lakSaNa bhAvagata lakSaNo mukhyatve saMsAranA vividha bhAvo tarapha bhAvazrAvakanuM haiyuM kevuM kevuM hoya che te sUcave che. enA sattara bheda A mujaba che - (1) strI eTale ke kAmapAtrane e anarthanI khANa, caMcaLa ane narakanI vATa samAna samaje che. (2) indriyorUpa jaMgalI ghoDA upara jJAnanI lagAmathI aMkuza mUke che. (3) dhanane anartha klezakA2I mAnI emAM saheja paNa lapaTAto nathI. (4) saMsArane du:khamaya, duHkhalaka, duHkhaparaMparAdAyI ane viTaMbaNArUpa samajI enA pratye udvega dhare che. (5) viSayo para viSanI jema bhaya ane aruci rAkhe che. (6) sAdhunA nirAraMbha-niSpApa jIvanane vakhANato, tIvra AraMbho tyaje ane azakya AraMbhone anicchAe kare. (7) gRhavAsane pAradhIno pAza (phAMso) samajI cAritramoha toDavA mathe. (8) AstikyAdibhAva ane prazaMsAdi vaDe deva-gurunI prabhAvanA karI samyaktva nirmaLa kare. (9) lokaherI tyaje. (10) paralokasAdhanAmAM jinAgamane ja pramANa mAnI varte. (11) zakti gopavyA vinA dAnAdi cAra dharmane seve. (12) muDha jIvonI mazkarIne avagaNI ciMtAmaNi samAna nivadya (niSpApa) Atmahitakara dharma sAdhe. (13) dhana-svajana-ghara vageremAM udAsIna bhAve rahe. (14) upazamapradhAna vicAraNA rAkhato durAgrahamAM na phasAya. (15) lakSmI vagere sarva padArthonI kSaNabhaMguratA satta ciMtavI mamatva tyaje. (16) bhogothI kadI tRpti nathI thavAnI ema mAnI, sevavA paDe te mAtra bIjAnA hisAbe seve. (17) - Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 vezyAnI jema AjakAlamAM choDuM chuM evI sAvadhAnImAM gharavAsane pArakA tarIke ane DaMkhatA haiye seve. A sattaramAM paNa vAstavika nizcayadRSTi sahita vyavahAranuM pAlana che. evuM ja, zrAvakanI 11 paDimA AtmavikAsamAM AgaLa vadhatAM zrAvaka pahelI eka mAsanI, bIjI be mAsanI, trIjI traNa mAsanI... evI agIyAra pratimAnuM eTale ke bhISma pratijJAnuM kaThora pAlana karanAro bane che. emAM paNa nizcaya daSTino joradAra prakAza jhagamagavA sAthe nizcayanI najIka ne najIka laI janArA vyavahAranuM sacoTa pAlana che. agIyAra DimA A pramANe - 1. samyagdarzanadaDhatAnI, 2. niraticAra aNuvratonI, 3. sAmAyikanI, 4. parva pauSadhanI, 5. parvarAtri pratimAnI, 6. brahmacaryanI, 7. sacittatyAganI, 8. sAvagha AraMbhanA tyAganI, 9. bIjAnA dvArA paNa AraMbhano tyAga rAkhavAnI, 10. svAdhyAya-dhyAna-yoganI mukhyatA hovAthI potAnA nimitte banAvela AhAranA paNa tyAganI ane 11mI zramaNanI. devatAi upadrava Ave to paNa e potAnI te te pratijJAnI carcA pALavAmAM aDaga rahe che. zuM samajIne ? AtmAnI potAnI cIja jJAna-darzana-cAritra che, te hAthamAM AvelI zA mATe gumAvavI ? dehAdi saMyogo Ameya javAnA che. AtmA paranI mamatAmAM bhUlo paDI gayelo mAMDa ahIM samajaNo thayo che...' vagere vagere samajIne. AmAM nizcayadRSTinuM kyAM sthAna nathI ? 1 kramamAM pharaka - have ahIMthI AgaLa vikAsanuM pagathIyuM agAravAsa (gRhasthavAsa) choDIne aNagAra, tyAgI, sAdhu banavAnuM Ave che. ahIM eka vastu khyAla rAkhavAnI che ke badhAja jIvo 'bhAvamalakSaya'thI mAMDI barAbara Aja krame tyAgI sAdhutAe pahoMce che evuM nathI. karmalaghu ane parAkramI hoya te Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 vacalA koka pagathIyAM kUdIne ya uMce caDhe che. chatAM eTaluM to che ja ke sahajabhAvamalano kSaya, apunabaMdhaka dazA, bhavoga, mokSaruci ane samyakatva - eTaluM to avazya prApta karavuM ja paDe che. pachI samakitI jIva bahu parAkramI bane to zrAvakapaNuM pAmyA vinA agara pratibhAvahana vinA sAdhupaNuM lenAro thAya, evuM banI zake che. chatAM jayAre e prazna karavAmAM Ave ke - ApaNAmAM sahaja-bhAvamala-kSaya ane apunabaMdhaka dazA nakkI karavI hoya to zuM karavuM? to eno uttara e maLe ke e baMnenA traNa traNa lakSaNo jIvanamAM jIvavA mAMDo. ethI khAtarI thaze. evI rIte e jIjJAsA thAya ke, sAcI mokSarUci zI rIte jagAvavI? to enA mATe ema kahevAya ke yoganI pUrvasevAnuM jIvana ane mArgAnusArI jIvana jIvavA mAMDo. evI rIte, samyakatva pragaTa karavA ke nakkI karavA zuM karavuM ? e praznanA uttaramAM ema kahevAya ke emAM mokSarUci sAthe zrI vItarAga sarvaza tIrthakara bhagavaMtanA vacana upara ananya zraddhA kAma kare che. paraMtu e keLavavA mATe aneka upAyonI sAdhanA karavI joIe che. dA.ta. yogabIjono saMgraha, yama-niyama vagere yoganA aMgo, nigraMtha sAdhugurunA AlaMbane yoganI pUrvasevA, vagerenI sAdhanA jarUrI che. ene sAdA zabdomAM ema kahevAya ke jinendradarzana-vaMdana-pUjana, nigraMtha AcArya-upAdhyAya-sAdhu maharSionI upAsanA, samAgama-zuzraSA, maitrI Adi cAra bhAvanA, jinavANI-zravaNa, jaina zAstrAdhyayana, jaina tattvajJAna paricaya, ahiMsA satyAdi guNo-kaSAya nirodha-indriya nigraha ane anityAdi bhAvanA viSe sabaLa puruSArtha, dayA-dAna-zIla-tyAgatapa-paropakAra-vrata-paccakakhANa-sAmAyika-pauSadha... yAvat jarUra Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 paDye sAdhujIvananA abhyAsa sudhInI sAdhanAe pahoMce tyAM sAco samyaktva dIpaka pragaTe che; athavA emAMthI amuka sAdhanA thAya toya keTalAkane samyaktva pragaTe che. A badhI sAdhanA vakhate saMsAranI asAratAnuM, saMsAramAM jIvanI viTaMbaNAnuM ane mokSamAM jIvanI nizcita svasthatAnuM bhAna jarUrI hoya che. temaja saMsAra TaLI mokSa maLe to sAruM evI UMDe UMDe abhilASA hovI Avazyaka che. eTale ahIM nizcayadRSTi barAbara jAgatI rahIne saphala vyavahAramArga AdarAya che. tethI sAcu samyagdarzana udaya pAme che. enA upara aNuvratovALuM zrAvakapaNuM paLAvA dvArA sAcuM ja deza-virati-guNasthAnaka ane mahAvratovALuM sAdhujIvana jIvAvA dvArA kharekhara sarva virati-guNasthAnaka pragaTa thAya che. eTaluM khAsa dhyAna rAkhavuM ghaTe ke guNasthAnakanI vastu AtmAnI pariNati (valaNa-vRtti) rUpa che, mAtra jJAnarUpa nahi. tyAre naya, nikSepAnuM, nava tattvanuM, cha dravyanuM, dravya svAtaMtryanuM, nimittanI napuMsakatAnuM vagere jJAna, e to mAtra jJAnasvarUpa che. enAthI eTaluM ajJAna TaLe; paNa mithyA pariNati kema TaLe ? e TALavA to samyak pariNati joie; ane te pariNati uparokta vyavahAranuM satata savidhi, sAdara ane dIrgha sevana karyA vinA kema ja ghaDAi zake ? navIna matIo A samajatA nathI. ahIM, ma nizcayanI sAdhanA vinA ekalA vyavahAranI sAdhanAthI zuM vaLe ? u pAchA AmAM bhUlyA ! ahIM to nizcayasAdhanA ThAmaThAma che. dA.ta. bhAvagata lakSaNo zrAvaka je dharAve che, enI pAchaLa zrAvakanuM zuM lakSya che ? zI tattvamAnyatA che ? lakSya to te che je pahelethI jotAM AvyA chIe ke anAdi anaMta kALathI nijano AtmA nija-gha2 je mokSanI zuddha svataMtra avasthAne Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 gumAvI 52 ghara evA saMsAranI parataMtratAnI ne azuddha avasthAnI beDImAM jakaDAyo che ene e beDIomAMthI mukta karI mULa zuddha mokSanI avasthAmAM jhIlato karI devo, kaho jo A lakSyamAM nizcayadaSTinI kyAM gerahAjarI ke ochAza che ? sAdhaka TheTha yoganI pUrvasevAthI mAMDIne ahIM dezavirati yoganI upAsanA karavA sudhI pahoMcyo che, emAM badheja lakSya A che. hRdayanA koi khUNAmAM ene mokSanA badale svarganA sukha ne zuddhanA badale azuddha avasthA nathI joitI. tyAre tattvanI mAnyatA paNa kevI che ke potAno AtmA asalI svarUpe anaMta jJAna ane anaMtasukhAdi svarUpe hovA chatAM saMjJAo, kaSAyo, hiMsAdi pApakRtyo ane mithyAtvAdi Asravo sevI sevIne karmanA baMdhanamAM paDyo che ane tethI saMsAramAM bhaTakI rahyo che. jo ene emAMthI mukta karavo hoya to Asravo mUkI devA sAthe sarvajJa zrIjinezvaradeve pharamAvela dharmakartavyo (zubha Asrava), saMvara ane nirjarA-mArganuM ArAdhana karavuM joie. e ArAdhanA kramasara vadhatAM vadhatAM mithyAtva-saMjJA-kaSAya-pApavRttio nAmazeSa thatAM ArAdhanA parAkASThAe pahoMce che. tyAM AtmA 52mAtmA bane che! vItarAga anaMtajJAnI bhagavAna bane che ! kaho jo, tattvadarzanamAM kyAM khAmI che ? kyAM e kriyAmArga je ArAdhe che te mUDhanI jema ArAdhe che ? nirmaLa tattvajJAna, darzanazuddhi ane mahAvivekapUrvakanI enI samyak pravRtti che. nijanA AtmAne paramazuddha AtmA banAvavAnA ja eka lakSyathI jinAjJApAlananI ane jinezvaradeva tathA saMyamI mahAvratI guruonA guNagAnasatkAra-bhakti-bahumAna ane satata smaraNa-zaraNanI eTalI ene raDha lAgI hoya che ke e sAco nizcayayukta vyavahArane ArAdhe che. to ja te unnatinI parAkASThA sudhI caDhI zake che. sAdhu banavAnI yogyatAnA 16 guNa :- have gRhavAsa choDI nigraMtha saMnyAsa dIkSAnA mArge unnatino itihAsa joie to Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 pahelAM enAmAM dIkSAnI yogyatAnA soLa guNo joie; te A1. Aryadezajanma, 2. viziSTajJAtikuLa, 3. kSINaprAya azubha karmI, 4. vimaLabuddhi, 5. saMsAranI nirguNatAno jJAtA, 6. saMsArathI virakta, 7. alpakaSAyI, 8. alpahAsyAdi, 9. kRtajJa, 10. vinIta, 11. gRhavAsamAM rAjAdine mAnya, 12. drohakArI nahi, 13. akSata indriya aMgopAMgavALo, 14. mahAzraddhALu, 15. sthira ane 16. upasaMpanna. A yogyatAnA guNonI khIlavaNI karavA mATe AtmAne khUba khUba mathavuM paDe che. anAdinA gADha kusaMskArothI vAsita jIva to bhAre karmI, malinabuddhi, saMsArAsakta, mahAkaSAyI, hAsyAdipUrNa, abhimAnI vagere doSagrasta hoya che. enA e rIDha valaNa pheravavA mATe keTakeTalI samajavALI tapasyAnI prakriyAmAMthI pasAra thavuM paDe. nUtana matInI jema khAlI zuddha AtmA ane kramabaddha paryAyanI vAto karavAthI kazuM na vaLe. kharo nizcaya ahIM zAthI ? - A guNonI keLavaNImAM kharekhara nizcayamArganI ya ArAdhanA AvI jAya che. kema ke mahA nizcayamArga AtmAnA paramazuddha pariNAmane pragaTAvavAno che. e mATe azuddha pariNAmane sarvathA TALavAnA che. paNa e to ja zakya bane ke jo azubha saMjJA-kaSAya-hiMsAdinA pariNAma-valaNa maTe. e mATe zubha pariNAmakArI prabhubhaktityAga-tapa-vrata svAdhyAdi zubha pravRttionI utkRSTatAe pahoMcavuM paDe. enI taraphanA prayANa mATe upara kahelA yogyatAnA soLa guNo jarUrI che. enI jema, have je sAdhutA varNavAze enuM paNa AtmapariNamana e mahAnizcayanA mArge prayANa che. kyAM anAdinI AtmapariNAmanI kharAbakhasta azuddhatA ! kyAM A krame emAM thayelo jabaradasta hrAsa ! paNa te AvI sAdhanAothI ho, korI naya, nikSepA ne SadravyanI nUtana mate kahelI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 samajathI nahi ! sAdhanAmAM yogyatA ane mArga baMnenI sAdhanA joie che. hA, zAstra kahe che ke jema anyatra tema ahIM paNa dIkSA yogyatAmAM ema bane che ke pahelAM yogyatAnA soLe soLa guNa kadAca jovA na maLe, to paNa jo jaghanyathI, saMsAranI nirguNatAnuM sacoTa bhAna ane vratapAlanamAM daDhatAmAtra A be guNa hoya to eTalI yogyatAthI lIdhelA cAritranuM pAlana karatAM karatAM bIjA guNo ane bIjI yogyatA khIlI uThe che. ethI AgaLanI mahAvairAgya, mahAapramattatA, mahAna tattva ramaNatAdi siddha thavAnI bhUmikA sarjAya che. nigraMtha sAdhu jIvana - suyogya AtmA sAdhutA svIkAre che. tyAM pApamaya ne pApapoSaka gharavAsa tyajI bAhya dhanakuTuMbAdi sarva saMbaMdhanA graMtha (gAMTho) choDI nAkhe che; ane jIvanabhara mATe sarva sAvadya (pApavALI) pravRttinA navakoTi tyAganI bhIkha pratijJA svIkAre che. (navakoTi=mana, vacana, kAyA e darekathI sAvadya na jAte AcaravuM, na bIjA pAse AcarAvavuM, sAvadya AcaraNane ane e AcaratA bIjAne na anumodavA.) AmAM paNa aMtaranA pApasaMbaMdhonI gAMTha choDI nAkhe che. tethI e have nigraMtha sAdhu kahevAya che. vaLI e hiMsA, jUTha, corI, maithuna ane parigrahanA sarvathA tyAganA pAMca mahAvrata svIkAre che. pachI ene gurunI nizrAmAM jJAnAcAra-darzanAcAra-cAritrAcAra-tapAcAra ane vIryAcAra - e paMcAcAranuM jIvana jIvavAnuM hoya che. mahAvrato hRdayapUrvaka svIkAryAthI ane pALyAthI AtmAnI keTalIya mahA azuddhio TaLI jAya che. tyAre paMcAcAranA pAlanamAM AtmAmAM keTalIya tattva-pariNamananI ane svarUpa-ramaNanI pravRtti cAle che, AtyaMtara tapAcAramAM prAyazcittathI AtmAnA doSonuM saMzodhana-vinaya-vaiyAvaccathI AtmAnuM mahAna vinamrIkaraNa, svAdhyAyathI tattvajJAnanI prApti, dhyAna ane kAyotsargathI Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM sajJAnanuM pariNamana ane svarUpa thAya che. zuM che e badhuM ? AtmAne vAstavika zuddha banAvavAnA mArge sAcuM prayANa. nUtana matIne A badhuM khapatuM nathI, e eka bhayaMkara bhUla che. mokSamArganI sAcI sAdhanAnA sAdhu jIvanamAM paMcamahAvrata ane paMcAcAranA pAlana uparAMta pAMca indriyano nigraha, cAra saMjJA, cAra kaSAya ane hAsyAdi kaSAyano nirodha, nava brahmacarya guptinuM pAlana, zalya-gA2va-kulezyAdino parihAra, parIsaha-upasargonuM samAdhipUrvaka sahana, vageremAM joradAra puruSArtha cAlu hoya che. AmAM nizcaya-vyavahAra ubhayanI, kahevA mAtranI nahi paNa kharekharI amalI sAdhanA che. ethI AtmA kharekharI unnatimAM AgaLa vadhe che. AnA vinA navIna matInA behAla che !! 273 bhAva sAdhunA 7 lakSaNa - sAdhujIvanamAM aMtaramAM sAdhutAnI sparzanAnA rUpe A sAta jarUrI sAdhanA che (1) sarva mArgAnusArI kriyAnuM pAlana - jinAgamanI AjJAnuM ane saMvignAcAryanI AcaraNAnuM anusaraNa. (2) dharmamAM zreSTha zraddhAvidhisevA, jJAnatapa AdimAM atRpti, zuddhadharmadezanA, skhalanAonuM prAyazcittIkaraNa. (3) saraLa bhAve prajJApanIyatAutsargasUtra - apavAdasUtra - vidhisUtra - bhayasUtra vagere judI judI jAtanA sUtro gItArtha guru samajAve te ja pramANe durAgraharahita samajavAnI ane vizuddha darzanacAritra ArAdhavAnI lAyakAta. (4) kriyAomAM apramAda binasAvadhAnI, vikathA vagere tyajI vidyA-maMtranI jema cAritranI niSkalaMka sAdhanA. (5) zakyano puruSArtha azakya na AdarI asaMyamaapabhrAjanAthI bacAva; zakya sarva AcarIne prabhAvanA. (6) ucca guNAnurAga - paranA lezaguNamAMya mahAna guNabuddhi ane prazaMsA; jAtanA leza doSamAMya nirguNIpaNAno khyAla . (7) - - Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (274 ) gurunI parama ArAdhanA - gurucaraNakamale bhRgavat banI gurunI sevA zuzruSA karavI, gurunI AjJA ArAdhavAmAM lipsAsahita lInatA, guru para ati bahumAna... vagere. sApekSa yatidharma - A sAdhanAnuM ArAdhana karatAM AtmAmAM nizcaya tarapha suMdara pragati thAya che; ghaNI ghaNI para pariNationo vAstavika tyAga thAya che. Adarasahita vyavasthita vividha satata sAdhanAo vinA aMtarAtmAnI azubha pariNatio kyAMthI khase? te vinA tattvapariNamana (pariNati) kyAMthI thAya ? upara uparanuM tattvajJAna juduM ane aMdaranI tattvapariNati judI. ahIM sudhI varNavela sAdhupaNuM e sApekSa yatidharma kahevAya che, kema ke emAM gacchavAsa ane enI maryAdAonuM pAlana, gurunI ati nikaTa nizrA sahita emanA vacanane anusArI jIvana, avasare apavAda mArganuM sevana vagere AlaMbanonI apekSA sevIne yatidharma pALavAno hoya che. ahIM sudhImAM paNa gurunI AjJAnA pAlanamAM potAnA AtmAno mahAna upakAra ciMtavavAno hoya che. ema mAnavAmAM navIna mata kahe che tema mithyAtva nahi, paNa mahAsamyaktva che. kema ke enA dvArA nizcaya mokSamArganI nikaTa javAya che. ema sApekSa yatimAM bIjI paNa kaI nizcayopayogI sAdhanA hoya che. jevI ke mahAvratanA AtmapariNAmanuM rakSaNa, vizuddha samitigupti upayoga, sarvatra rAga&Sanigraha, brahmacaryavADonuM pAlana, kaSAyono anudaya jAgavA na devA tathA viphalIkaraNa, atisnigdha bhojana nahi, vibhUSAtyAga, upayoga pradhAnatA, tattvasvairya, Avazyaka yogamAM niyamitatA, vagere, e pAlanamAM pAraMgata thayethI gurunI AjJA meLavavApUrvaka nirapekSa yatidharmanI pAyarIe sAdhaka caDhe che. nirapekSa yatidharma - emAM have kevaLa utsarga mArganuM pAlana karavAnuM hoya che. paraMtu A mATe pahelAM potAnA AtmAne Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ( 27pa - dhRti, bala vagere pAMca 'tulanAthI tolavAno hoya che; vizeSa koTinI kaDaka sAdhanAomAMthI pasAra karavAno hoya che. talanA eTale evA prakArano abhyAsa ke jethI potAnA AtmAne toLI zakAya ke have e nirapekSa dharma pALI zakaze ke kema ? e mATe vividha prakAranA tapa, emAM upavAso ane pAraNe lakhI nIvI ane aMtamAMta AhAranA AyaMbila sudhI; te paNa amuka amuka abhigraho sAthe karavAnA. vaLI upAzrayamAM, bahAra tathA nirjana smazAnAdi sthalomAM rAtribhara kAyotsarga karavAnA. evI rIte kaSAyo paranA pUrNa vijayano abhyAsa=kaSAyonI saMlekhanA (kaSAyone ghasI nAkhavA) karavAnI; ema zarIra saMlekhanA; vaLI zrutajJAnanA parAvartanano evo abhyAsa karavAno ke jethI pUrI ekAgratA ane cokasAInA lIdhe amuka sUtrapATha-arthapAThanA AdhAre jANI zake ke emAM keTalo samaya pasAra thayo. vaLI parIsaha-upasargamAM TakavA mATe dhRti, baLa keLavavAnA... vagerenA ahIM vistArane avakAza nathI. paraMtu tulanAo sAdhI uttIrNa (pAsa) thayA pachI guruAjJAthI nirapekSa yatidharmamAM praveze che. have siMhanI jema gacchanI sahAya vagerenI apekSA vinA ekAkI vicare che. ahIM zarIranI koI mAvajata nahi. koI auSadha nahi. lagabhaga kAussagga dhyAnamAM rahevAnuM. mAtra divasanA trIjA pahoramAM AhAra, nihAra (vaDI nIti), vihAra. kyAMya apavAdanuM sevana nahi; dA.ta. nirjIva raste cAlatAM sAmethI siMha-vAgha AvatA dekhAyA to paNa te mArga mUkIne bAjunA kAcI mATI vanaspati vagerenA mArge javAnuM nahi. atialpa upakaraNa, divase rAtre nidrAdi tyajI dharmadhyAnamAM lInatA. vagere ArAdhanA karatAM jo dhyAnanuM baLa vadhI kSapakazreNi mAMDI to mohanIya vagere ghAtI karmono nAza karI kevaLajJAna ane pachI AyuSya vagere Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 aghAtI nAza pAme mokSa thAya che. dhyAnamAM kaMIka kamI rahe to svarga maLe che. tyAMthI pharI mAnavabhava, samyagdarzana, jJAnacAritranI sAdhanA... ema karatAM sarvakarmakSaye mokSa thAya che. upara kahyuM tema sAdhanAnI pagathI-pagathIe caDhe to nirapekSayati dharma ane kevaLajJAnadAyI dhyAna sudhI caDhI zake che. paraMtu hajI bALapothInuM ThekANuM na hoya ane nizcaya sAdhanAnA ema.e.nA vargamAM ghUsI jAya to ? AtmAnI unnatino A bahu TUMko itihAsa che; itihAsa zuM ? mAtra AchI chAyA che. eno sAra e che ke anAdi anaMta kALathI AtmAmAM svabhAva jevA thaI beThelA, saMjJAo mithyAtva-kaSAyo-pApAcaraNo vagerene taddana nAbUda karavA mATe anekAneka prakAranI kramika kAyika mAnasikAdi sAdhana jarUrI che. bhagavAna tIrthaMkara devanA virahakAlamAM emanI mUrti, emanAM Agama, emanA vacanabaddha AcArya bhagavaMtonA zAstro, nigraMtha guruo, zAstra ane paraMparAsiddha mokSamArganA AcAra-anuSThAnaAtmapariNati vagerenI khUba khUba upAsanA karI bhavya jIvo AtmakalyANane sAdho e ja eka zubhecchA. pU. paramopakArI gurudeva siddhAMtamahodadhi AcAryadeveza zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAjanI parama kRpAthI lakhela A nizcayavyavahAranA lakhANamAM kyAMya paNa pramAdanA yoge zrI jinavacanathI viruddha lakhAyuM hoya eno trividha trividha micchA mi dukkaDa devA sAthe nizcayanI bhramaNAvALI mAnyatAomAM phaselAo satyane ja samajI e nizcayabhramane tyaje ane zuddha jinamArgane ArAdhe evuM icchIne A lekha samApta karavAmAM Ave che. >> marda namaH | (samApta). Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 (peja naM. 42nuM anusaMdhAna cAlu) (1) paheluM, AzaMsA-praNidhAna e samasta zubha anuSThAnanuM kAraNa che. 'kAraNa hAjara hoya to ja kArya thAya,' - e nyAye koIpaNa zubhakriyA karatAM paheAla A atyaMta jarUrI che ke enI tIvra AzaMsA, utkaTa abhilASA, sacoTa praNidhAna karavuM joIe. te paNa hRdayamAM e bhAva rAkhIne ke bhagavAnanA prabhAve mAre A zubhAcaraNa prApta ho.' dA.ta. bhavanirveda jIvanamAM utAravo che, yA gurujananI sevA-bhakti AcaravI che, to pahelAM hRdaya enI tIvra cAhanA kare ke prabhunA pasAyathI mArA jIvanamAM bhavanirveda jhaLahaLo, mAre gurujanapUjA barAbara thAo.' evuM koI paNa guNa ke dharmanuM sevana, AcaraNa, anuSThAna, yA doSanI nivRttino prayatna AvI AzaMsA-cAhanA-praNidhAnapUrvakano joIe. praNidhAnanA lAbha : (1) AzaMsA-praNidhAna e pAyAnI vastu che. kemake ethI manamAM kalyANa kartavyano nizcaya nirdhAra thAya che. (2) kAryano utsAha-vIryollAsa-bhAvollAsa vadhe che. jAte svayaM tIvra cAhanA karI che eTale saheje A karavuM ja evI makkamatA 2he, ane te-utsAha bhAvollAsa-vIryollAsa sAthe karAtuM jAya. vaLI (3) hArdika AzaMsA UbhI karI eTale pachI kArya sAdhatAM sthitaprajJatA rahe, arthAt kAryanI sthirabuddhi rahe. cAhIne AzaMsA praNidhAna karIne e karIe chIe eTale pachI prajJA-buddhi DAmADoLa na thAya ke 'nA, hamaNAM AnI kAMI jarUra nathI. hAla bIjuM karUM.' mana nirutsAha ane asthira nahi thAya. temaja. (4) sthitaprajJatA AvI eTale kArya vakhate bIjA-trIjA vicAro nahi Ave. tIvra AzaMsAthI nakkI karyuM che ke mAre A joIe ja, Aja karavAnuM;' eTale citta have emAM ne emAM ja rahe e sahaja che. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 278 mULa, pAyAmAM zubha AcaraNanI AzaMsA tIvra karavI joIe. e vinAnuM AcaraNa Asevana niSphaLa jAya, kemake utkaTa AzaMsApraNidhAnanA abhAve (1) kartavya nirNaya, (2) utsAha, (3) varSollAsabhAvollAsa, (4) sthitaprajJatA, sthira buddhi ane mananI (5) acaMcaLatA-sajAgatA rahe nahi. tyAre e vinA to game teTalI pravRtti thAya, mahenata thAya, paNa phaLa sudhI kyAMthI pahoMcI zake ? koIpaNa guNa ke dharma siddha karavAnI pravRttimAM A jarUrI che ke, e (1) kartavyano nirdhAra, (2) karavAno utsAha vIrSollAsabhAvollAsa, (3) sthitaprajJatA ane (4) acaMcaLa manathI thAya, e badhuM utkaTa AzaMsAthI Ave che. (2) avazya mokSaphaLa : tIvra zuddha AzaMsAno to e prabhAva che ke e pravRtti uparokta kartavya-nirNayAdithI yukta karAvavA dvArA zubhAnubaMdha sAthe guNa ane dharmano uttarottara sAnubaMdha vikAsa sadhAvIne parAkASThAe TheTha mokSa sudhI pahoMcADe che. mAtra, A dhyAna rAkhavAnuM ke thoDo thoDo guNa ke dharma siddha thatI Ave tema tema vizeSa guNa-dharmanI zuddha AzaMsApraNidhAna utkaTa banyuM rahevuM joIe, jethI enI paNa pravRtti kartavyanirNayane varSollAsAdivALI banI AtmAne guNa-dharmanI UMcI UMcI kakSAe caDAve. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka bharata grAphiksa'-amadAvAda, phona : (079) 22134176, 22124723. ary org