Nischaya Vyavahara

SR No.: 004933
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhanuvijay
Publisher: Divya Darshan Trust
Total Pages: 322
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 31

XXX
અમાન્ય નથી. માત્ર એટલું છે કે સાતમા ગુણઠાણાથી આગળ મોક્ષમાર્ગ કેવા સ્વરૂપે હોય તેનું વર્ણન સમયસારમાં કરે ત્યાં તે સાતમાવાળો તે નયની અપેક્ષાએ નીચેના વ્યવહારનય માર્ગના ગુણઠાણામાં પટકાઈ ન જાય તેથી વ્યવહા૨મૂઢતા વગેરે શબ્દથી તેની નિંદા કરે તે સ્વાભાવિક છે. શિક્ષણસંસ્થાઓમાં વિદ્યાર્થીઓને પ્રોત્સાહિત કરવા આ રોજનો નિયમ જોવાય છે. વળી નિશ્ચય-નયની અપેક્ષાએ વ્યવહારનય અભૂતાર્થ કહેવાય તે બરાબર છે. પણ આમાં એવું ક્યાં આવ્યું કે નીચેના ગુણઠાણાવાળાનેય વ્યવહારનયમાર્ગ ઝેર સમાન છે ? તેમ તેમને પણ નિશ્ચયનયનો જ માર્ગ જોઈએ, એવું ક્યાં આવ્યું ?
શુક્લધ્યાનના બીજા પાયામાં કેવળ સંગ્રહનયની અપેક્ષાએ શુદ્ધ દ્રવ્યાત્મકનય સાપેક્ષથી આત્મામાં જ્ઞાનાદિ ગુણોનો પણ અભેદ ભાસે છે. આ સૂક્ષ્મ શબ્દનયના કોઈ ભેદની અપેક્ષાએ છે. ત્યારે છેલ્લે એવંભૂતનયના હિસાબે શૈલેશી મોક્ષમાર્ગ છે. આ નયના ઘરની વાત કરવા માટે સમયસાર ગ્રન્થ વ્યવહારના સ્વરૂપને જરાય મહત્ત્વ ન આપે, કે વ્યવહારને નકામો ગણે, એમાં ચમકવા જેવું શું છે ? શ્વેતાંબર અને દિગંબરો વચ્ચે અમુક મતભેદો હોવા છતાં બંને ય અનેકાંતવાદ ખાસ માને છે; અને તેથી જ તે તે નયની ભૂમિકામાં તેની તેની વાતો ઉપદેશે છે. પણ સોનગઢ મત કાઢનારને પૂર્વાવસ્થામાં સ્થાનકવાસી સંપ્રદાયમાં માત્ર મૂળ ૩૨ આગમ મનાતા હોવાથી આ બંનેના તેવા તેવા શાસ્ત્રોના પરિચય તેમજ ગુરુગમ મળ્યા નહિ; એટલે વિવિધ નયો, એની ભૂમિકાઓ અને એને માન્ય માર્ગો તથા પદાર્થોનો તલસ્પર્શી બોધ ક્યાંથી મળે ? પણ સમયસાર ક્યાંકથી હાથ પર ચઢી ગયો, અને એકલો તે વાંચતા તો ‘અધધ’ થઈ પડ્યું ! ‘ઞધનેન ધન પ્રાપ્ત' નિર્ધનને ધન મળ્યું, ને જેમ નાચવા-કૂદવા મંડી પડે, એમ આ સમયસાર પર જ મુસ્તાક બની માત્ર એને જ જૈન તત્ત્વ સમજી બેઠા. પછી જરા વ્યાખ્યાનશક્તિ હતી તેથી ભક્તો આકર્ષાયા. એ ભક્તો જૈનતત્ત્વોના દરીયાના સરાસર અજ્ઞાનને લીધે આમને ‘શ્રુતકેવળી’ ના બિરુદની લાણી કરવા નીકળી પડ્યા ! તેમજ એમની પરિભાષા ગોખી એના પર નાચવા મંડ્યા. ‘નિમિત્તઉપાદાન’, ‘દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય', એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યને કશું કરતું નથી',