Jain Gurjar Kavio Part 02

Author(s): Mohanlal Dalichand Desai, Jayant Kothari
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001031/1

Page #1

ÍÚUT Iધૃષ્ટ કૃમિ
HિITI-E
સંગ્રહિક આDૉ. સંપ્રયDSઝ નSિUIનાdદલીચંદ દેશાઈ
શ્રી મહાવીર UŽI વિધાલુય
મુંબઈ
Main Education International

Page #2

જૈન ગૂર્જર કવિઓ
ભાગ ૨
[ વિકમ સત્તરમા શતકના ગુજરાતી ભાષાના જૈન કવિઓની.
તેમની કૃતિઓ સહિત વિસ્તૃત સૂચી: ખંડ પહેલે]
સંગ્રાહક અને સંપ્રાજક મેહનલાલ દલીચદ દેશાઈ
સંશોધિત-સંવર્ધિત બીજી આવૃત્તિના સંપાદક
જયંત કોઠારી
મહાવીર જબ
કાલ
'
S
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય
મુંબઈ

Page #3

Jain Gurjar Kavio Vol. II Descreptive catalogue of Jain poets and their works in
Gujarati Language in 17th century : Part I Ed. Mohanlal Dalichand Desai, revised by Jayant Kothari
1987, Mahavir Jain Vidyalaya, Bombay બીજી સંશોધિત આવૃત્તિ માર્ચ ૧૯૮૭
નકલ પ૦૦ કિંમત રૂ. ૭૫ આવરણઃ શૈલેશ મોદી
વિક્રેતાઓ
આર. આર. શેઠની કંપની ૧૧૦-૧૧૨, પ્રિન્સેસ સ્ટ્રીટ, મુંબઈ-૨ ગાંધીમાગ, ફુવારા, અમદાવાદ-૧
નવભારત સાહિત્ય મંદિર પ૩૧, કાલબાદેવી રોડ, મુંબઈ-૨ = ગાંધીમાર્ગ, અમદાવાદ-૧
ગૂર્જર સાહિત્ય ભવન ગાંધીમાર્ગ, રતનપોળ નાકા સામે, અમદાવાદ-૩૮૦ ૦૦૧
રન્નાદે પ્રકાશન મહાલક્ષ્મીની પોળ, રાયપુર, અમદાવાદ-૩૮૦ ૦૦૧
ગ્રંથાગાર મ્યુનિસિપલ માર્કેટ સામે, નવરંગપુરા, અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૯
પ્રકાશક જયંતીલાલ રતનચંદ શાહ, જગજીવન પોપટલાલ શાહ
રમણલાલ ચીમનલાલ શાહ મંત્રીઓ, શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય ઑગસ્ટ ક્રાન્તિ માર્ગ, મુંબઈ-૪૦૦૦૩૬
મુદ્રક
ભીખાભાઈ એસ. પટેલ ભગવતી મુદ્રણાલય, ૧૯, અજય એસ્ટેટ, દૂધેશ્વર રોડ, અમદાવાદ-૧

Page #4

સાંકેતિક અક્ષરોની સમજ
[ભા.૧માં સાંકેતિક અક્ષરાની સમજ આપવામાં આવેલી, તે પછી આ ગ્રંથની સામગ્રીમાં કેટલાક નવા સાંકેતિક અક્ષરા વપરાયેલા જોવા મળ્યા છે તે આગળ નાંધેલા કેટલાક સાંકેતિક અક્ષરાની સમજમાં થેડી શુદ્ધિવૃદ્ધિ થાય એવી માહિતી મળી છે. અહીં પૂર્તિ રૂપે એ બધું તેાંધવામાં આવ્યું છે.
સાંકેતિક અક્ષરા જેને માટે પ્રયાાયા ન હેાય એવી નવી આધારસામગ્રીને! પણ અહીં નિર્દેશ કર્યો છે.
[] કૌડેંસમાં મૂકેલી સધળી સામગ્રી આ બીજી આવૃત્તિના સંપાદક તરફથી મૂકવામાં આવેલી છે. ]
અ. ડે.
આ.
આધારસામગ્રી અને તેના સાંકેતિક અક્ષરા
ઉ. વિ. સં. ના. ભ. (ચાણસ્મા)
૩. આ.
૪. મુ.
કલ. સે....લા,કૅટે.
તુ.
ચતુર.
ચા.

}
[અમદાવાદ ડેલાના અપાસરાના ભંડાર ? જુએ ડે. ભ...]
આમાદના યતિ ચંદ્રવિજય પાસે
ઈડર તપગચ્છ ભTM, [ઈડર (સંધ) ભ. ] ઉદયપુર યતિ ભ. [ વિવેકભ ?]
?
?
[કલ્યાણુવિજય મુનિ, જાલેાર હેાવા સંભવ] કલકત્તા સેન્ટ્રલ લાયબ્રેરી કૅટેલાગ કેશરવિજય ભ’., વઢવાણ
ખ. મુનિ સુખસાગર [જુએ મુનિ સુખસાગર]
[ મુનિ ચતુરવિજય ! ]
[ મુનિ ચતુરવિજય ?]
?
જયચંદ્રજી ભ., વીકાનેર

Page #5

| | | |
ના. વિ. ખભાત
31.
ડાયસ અ
ડા.મલ
પાલણપુર
3. અ.
1996 || | |
પદ્મસાગર ભ., જૈનશાળા, અમદાવાદ
પહેન વેલ, પંચાયતી જૈન શ્વેતાંબર ભાંડાર, જયપુર
પાટડી ભ
[પાટડીને કાઈ ભંડાર જણાય છે] પાટણના વાડી પાર્શ્વનાથને ભડાર બાલચંદ્ર યતિનેા (રામઘાટ) કાશી ભંડાર માવિજયજી
જીહ. રી.
ભૌ. વિકા.
મે.
।
11
જિનદત્તસૂરિ ભ, સુરત જૈન જ્યેાતિ માસિક જૈનશાળા, ખંભાત [જુએ લા.ભ.] જ્ઞાનભંડાર (જ્ઞા. ભ. વર્ધમાન ભંડારસ્થ) વિકાનેર
?

[ડાયરાના અપાસરાના ભંડાર, પાલણપુર]
ડિલાના અપાસરાનો ભ, અમદાવાદ?] તિલેાક મુનિ પાસે
નાત્તમદાસજી સ, વિકાનેર
માંઠિયા સંગ્રહ, ભીનાસર
[બુદ્લરના રીપોટ ]
?
ભાગ્યરત્ન, ખેડા જુએ ખેડા ભ.૨] માઁગલચંદ માલૂ સૌંગ્રહ, વિકાનેર માંડલની લાયબ્રેરી
મુકનજીસ, ખિક!નેર [જુએ યતિ મુકનજી શિ. જયકરણ, બિકાનેર]
અતિ
[માહનલાલને ભ. સુરત? જુઆ મે. (સુરત)] ચેતનસાગરજીને ભં, ઉદેપુર [તિ ચેનસાગર ભ ને બદલે છાપભૂલ થયેલી હાવા સંભવ] યતિ જયકરણ, બિકાનેર [જુએ નીચે] કૃતિ મુકનજી શિ. જયકરણ, બિકાનેર

Page #6

રાજકોટ યતિ. રામ. ભ.
વ.
વિકાનેર વ. ભ. વિકાનેર વઇ. ભં
T│

5
રાજકોટ યતિના અપાસરાના ભંડાર [રા.પૂ.અ. ?] રામલાલ સંગ્રહ, વિકાનેર
લઘુ ખરતરગુચ્છ ઉ. વિકાનેર
લીચ ભંડાર
વિ. વી. અમદાવાદ ?
વિ. વી. રાધનપુર ?
વિવેક ભ.
વીકાનેર ભ
વીરમ. લાય.
વૌ. ભ. વિદ્યા.
શેઠિયા.
સ. ભ.
[જ્ઞાનભંડાર વમાન ભંડારસ્થ, વિકાનેર ] વાડી પાર્શ્વનાથ ભું. પાટણ [જુએ પાટણ વાડી પાર્શ્વનાથ ભં.] [જ્ઞાનભડાર વધમાન ભંડારસ્થ વિદ્વાનેર ? ]
?
વિ. ધ. પ્રશસ્તિસંગ્રહ (અપ્રકટ)
વિવેકવિજય યતિને ભ`, ધૂમટાવાલા ઉપાશ્રય, ઉદયપુર
[જુઓ વીકા.]
વીરમગામ લાયબ્રેરી
[જુએ બૌ, વિકા,] [શેઠિયા લાયબ્રેરી ?]
દિગ‘ખર પન્નાલાલ ઐલક સરસ્વતી ભવન, મુખઈ સરસ્વતી ભવન [ઉપર જુઓ]
સંધ ભંડાર રાધનપુર [વિ.વી.સં. જ્ઞાનમ`દિર,રાધનપુર ] સિદ્ધિ મુનિજી પાસે
સુરત ભ. ગારજી રવિહ`સજી દ્વીપહંસજી, છાપરિયા શેરી, સુરત હરિસાગરસૂરિ પાસે, વિકાનેર હુકમમુનિ ભ. સુરત

Page #7

મહત્ત્વની શુદ્ધિવૃદ્ધિ [આ ગ્રંથની શુદ્ધિવૃદ્ધિમાં પણ 3. હરિવલ્લભ ભાયાણીને અત્યંત સભાવભર્યો પરિશ્રમ પડેલ છે તેની સાભાર નોંધ લેવી જોઈએ.' ૫./૫. શુદ્ધિ
પ્ર-પં. શુદ્ધિ ૭/૧૪ (૯૦૫) [+]
૬૨/૧૨ અપહ પરતું ૯૪ સતિ
૬૨/૧૮ હિયએ કહે ૧૧/૨૬ ઘરિ ભણું
૬૨/૧૮ દેસણ તહ રુદ્ધો ૧૧/૨૭ સમરીઈ
દિ૨/૧૯ ક ન નમસ્કરણી ૧૨/૨૦ દેહ ધરી
૬૬/ફિ.લા. સૌભાગ્યમડન ૧૩/૧૬ ગુણવિમલ
૭૩/૧૫ મણિ ૧૪/૧ (૨૧) [+]
૭૫૨૫ ષિદત્તા રાસ ૧૫/૧૯ ધૂ જિમ
૭૯૨ કેડ્યા ૧૬/૮ સીધ સકજ રૂપા
૮૦/૧૪ બ્રહ્મપુત્રી ૧૬/૯ ભેદાલગ
૮૭/૧ કડિલ ૧૬/૧૩ સીધ સાહ
૯૪/પ એક લવ દીઉ ૧૬/૧૫ ચિતરીઝવણ
૧૦૫/૩ વર સાલિ ૧૮/૫ (૨)
૧૦૯/૨૩ આત્મ પ્રતિ બેધ ૩૮૧ અભય
૧૧૩/૨૮ વલી ૩૯૫ વિ ભેગા
૧૧૮/૧૯ ૭૦૩ ૩૯૨૩ વાર તહ હિંડવાણુ ૧૨૦૨ કે કહસિ પ૩/૨૩ એદૂઉં
૧૨૮/૨૯ નેવરી ૫૮/૨૯ કરતવ
૧૨૯/૨૯ ઉપાશ્રય પ૯/૧ ગૃહી તપણિ
૧૪૪૩૦ ૩યણભૂષણ ૫૯/૬ જગ્ગો, નગ્ગો, બિલગેં ૧૪૫/૩૦ યણભૂષણ ૫૯)૨૨ હું ઈહ
૧૪૬/૨૩ ૨૧ણભૂષણ ૬૦/૩૦ ન ઘઉ જાહ
૧૪૭/૧૧ સરૂવામિણો સુહ વુર દ૨/ર જઈ ઉહુ
૧૬૬ ૨૬ ચંદ રે

Page #8

૧૬૭/૨૦ [એક એકથી ૧૭૧/૨૦ કુરબક ૧૭૧/૨૯ કુબેંક ૧૮૬/૧૬ સકલ સીદ્ધ
૧૮૭/૧૦ ભટ્ટારગપુરંદર ૨૦૦/૨૬ માલારોહણું ૨૦૦/૨૭ જિણુપુંગવાણુ
વૃદ્ધિ ૭/૩૦ પછી ઉમેરે : [પ્રકાશિતઃ સંપા. ભેગીલાલ સાંડેસરા, બુદ્ધિપ્રકાશ,
સપ્ટે. ૧૯૪૧.] ૧૩/૨૦ સુધારે : (૯૧૮) શીલવતી કથા અથવા લીલાવતી [પાઈ] ૧૩/૨૮ આ લીટી રદ કરો. ૧૩/૨૯ (૧) વિ.ધ.ભં.” એટલું રદ કરો. ૧૭/૭ પછી ઉમેરોઃ પ્રિકાશિતઃ સંપા. ઉદયસિંહ ભટનાગર.] ૧૮૮ સુધારઃ બે જુદી કૃતિઓ તરીકે મુકાયેલી તે વસ્તુતઃ એક જ કૃતિ
છે એમ મુરૂગૃહસૂચીની હસ્તપ્રત ચકાસતાં જણાયું છે.]

Page #9

અનુક્રમણિકા
૪૮ ४८
૪
પર
પ૩
૫૫
P
૧૩
૧૮ ૧૮
૧૯
)
સાંકેતિક અક્ષરોની સમજ મહત્વની શુદ્ધિવૃદ્ધિ ૪૩૮. કીર્તિરત્નસૂરિ ૪૩૯. તેજનસૂરિશિષ્ય ૪૪૦. સેમવિમલસૂરિ ૪૪૧. લકમીમતિ ૪૪૨. સુમતિ મુનિ ૪૪૩. સૌભાગ્યહર્ષસૂરિશિષ્ય ૧૧ ૪૪૪. દેવચંદ્ર ૪૪૫. જગા ઋષિ ૪૪૬. હેમરત્નસૂરિ ૪૪૭,
અજ્ઞાત ૪૪૮. ધર્મમેર ૪૪૯, પુણ્યસાગર ઉપા. ૪૫૦, વિમલચારિત્રસૂરિ ૪૫૧. સહજરત્ન વા. ૪૫૨. મતિસાર ૪૫૩. મતિસાગર ૪૫૪. કમલસાગર
૨૬ ૪૫૫. સિદ્ધિસૂરિ ૪૫૬. ધર્મમૂતિસૂરિશિ. ૪પ૭. હીરકલશ
૩૩ ૪૫૮. અજ્ઞાત ૪૫૯. આણંદવર્ધનસૂરિ ૪૬૦. કમલશેખર ૪૬૧. હેમરાજ
४४ ૪૬૨. વિવેકર્ડસ ઉ. ૪૬૩. ઉદયકર્ણ
૪૫ ૪૬૪. ઉદે
૪૫ ૪૬૫. હર્ષવિમલ ૪૬૬. વિમલ
૪૬૭. અજિતદેવસૂરિ
૪૭ ૪૬૮. હંસભુવનસૂરિ ૪૭ ૪૬૯. સમય દવજ ૪૭૦. દેવીદાસ ૪૭૧. સાધુઝીતિ વા. ૪૭૨. પ્રીતિવિજય ૪૭૩. ભાનુમંદિર શિષ્ય ૪૭૪. માલદેવ ૪૭૫. સૌભાગ્યમંડન ૪૭૬. હર્ષલાભ ઉ. ૪૭૭. પ્રમોદશીલશિષ્ય ૪૭૮, હષરાજ
૬૮ ૪૭૯. જયવંતરિ–
ગુણસૌભાગ્યસૂરિ ૬૯ ૪૮૦. કુશલલાભ વાચક ૮૦ ૪૮૧. અજ્ઞાત
૮૮ ૪૮૨. (બ) મેઘરાજ–મેઘમંડલ ૮૯ ૪૮૩. વિનયસાગર ૪૮૪. નન્નસૂરિ ૪૮૫. નરગ ૪૮. નયસુંદર
૯૩. ૪૮૭. સેમવિમલસૂરિશિ. ૧૧૧ ૪૮૮. જયસાર (?) ૪૮૯. આણંદમ ૪૯૦. મહિલદાસ
૧૧૪ ૪૯૧. દેવશીલ
૧૧૪ ૪૯૨. કમલસોમ[2] ૧૧૭ ૪૯૭ક. ધર્મહંસ
૧૧૭ ૪૯૩ખ. ધર્મહંસ
૧૧૮ ૪૯૪. જિનચંદ્રસૂરિ ૧૧૮ ૪૯૫. રંગવિમલ
૧૧૯
જ
૨૫.
ર૭
છે.
૧૧૨ ૧૧૨
૪૩
૪૫
૪૬
૪૬

Page #10

૧૩૭:
૪૯૬. ભીમ ભાવસાર-ભીમજી ૧૨૦ ૪૯૭ વેલા મુનિ ૧૨૪ ૪૯૮. સમયસુંદર (કવિયણ) ૧૨૪ ૪૯૯ રાજપાળ
૧૨૬ ૫૦૦. રત્નસુંદર
૧૨૭ ૫૦૧. હર્ષસાગર
૧૩૫ ૫૦૨. જ્ઞાનદાસ
૧૩૫ ૫૦૩. જ્ઞાન
૧૩૬ ૫૦૪. મૂલા વાચક ૫૦૫. કુંવરજી
૧૩૮ ૫૦૬. અજ્ઞાત કવિ ૧૩૯ ૫૦૭. હરજી
૧૩૯ ૫૦૮. સુમતિકીતિસૂરિ ૫૦૯. કનકસેમ
૧૪૭ ૫૧૦. રત્નભૂષણસૂરિ ૧પ૧ ૫૧૧. ભવાન,
(૧૫૨ ૫૧૨. રંગસાર
૧૫૩ પ૧૩. અજ્ઞાત
૧૫૪ ૫૧૪. ડુંગર
૧પપ ૫૧૫. કેશવજી
૧૫૬ પાક. ગુણરત્ન
૧૫૬ ૫૧૭, મહેશ્વરસૂરિશિષ્ય ૧૫૭૫૧૮. ચારિત્રસિંહ ૧૫૮ ૫૧૯. કમલવિજય ૧૫e. પર૦. ચંદ્રધર્મગણિ ૧૬૦ પર૧. રત્નવિમલ
૧૬૦ પ૨૨. જિનચંદ્રસૂરિશિષ્ય ૧૬૨ પર૩. નવરત્નશિષ્ય પર૪. દુર્ગદાસ
૧૬૩ ૫૫. જયનિધાન વા. ૧૬૪ પર૬. લક્ષ્મીરત્ન ૧૬૬
પર૭. પુણ્યરત્નસૂરિ ૧૬૬ પર૮. ધર્મભૂષણ
૧૬૮ પ૨૯. મંગલ માણેક ૫૩૦. હર્ષસાગર
૧૭૪ પ૩૧. વિનયકુથલ
૧૭૫ ૫૩. દેવેન્દ્ર
૧૫ ૫૩૩. હરખજી
૧૭૫ ૫૩૪. સારંગ
૧૫ પ૩૫ લાઈઅષિશિ. ૧૭૭ ૫૩૬. પદ્મસુંદર ઉપા. ૧૭૮ ૫૩૭. હીરકુશલ
૧૮૫ ૫૩૮. કમલહર્ષ
૧૮૬ પ૩૯. જિનવધન
૧૮-૬ ૫૪૦. નગાઋષિ
૧૮૭ ૫૧. વિજયશીલ ૧૮ ૫૪૨. ધર્મરત્ન
૧૯s ૫૪૩. અજ્ઞાત
૧૯૧ ૫૪૪. વચ્છરાજ
૧૯૨ ૫૪૫. સકલચંદ્ર ઉપાધ્યાય ૧૯૭ ૫૪૬. કલ્યાણદેવ
૨૧૯ પ૪૭. વિનયશેખર ૫૪૮. રાજસાગર
૨૧૨ ૫૪૯ ગુણવિનય ૨૧૩ ૫૫૦. વિનયસુંદર ૫૫૧. હેમશ્રી (સાવી) ૨૩૦ ૫૫૨. રંગકુશલ
૨૩૧ પપ૩ નયવિજય ૨૩૨ ૫૫૪, નયવિજય ૨૩૩ ૫૫૫. કુશલસાગર-કુંવરજી ૨૦૪ પપ૬, જયસો મગણિ ૨૩૫ ૫૫૭. મનજી ઋષિ ૨૩૮
૨૧૦
૨૩૦
૧૬૨
છે G

Page #11

૫૫૮. હીરવિજયસૂરિ ૨૩૯
૨૪૦
૫૫૯. હેમાણુ દ ૫૬૦. વિમલવિનય
૫૬૧. મલ્લિદેવ
૫૬૨.
૫૬૩.
૫૬૪.
પરમા
સજી
લબ્ધિકલ્લાલ
૫૬૫.
રત્નચંદ્ર
૫૬૬. લલિતપ્રભસૂરિ
૫૬૭.
વસ્તુપાલ વા.
૫૮.
દાકુશલ
૫૬૯. કલ્યાણચંદ્ર
૫૭૦.
પ્રીતિવિમલ
૫૭૧.
નયનસુખ
૫૭૨. પદ્મરાજ
૫૭૩. ધનવજય
૫૭૪. માહાવજી
૫૭૫. કલ્યાણુસાગરસૂરિ ૫૭૬ મતિચંદ્ર
૫૭૭.
વાદિચંદ્ર
૫૭૮. પદ્મસુંદર
૫૭૯.
સમયપ્રમાદ
૫૮૦. કૃષ્ણદાસ
૫૮૧.
હંસરાજ
૫૮૨. પદ્મવિજય
૫૮૩. જયમલ્લ
૫૮૪.
૫૫.
૫૮૬.
૧૮૭. ઊજલ
૧૮૮.
પરમાણુ દ
વિવેક નરેન્દ્રકીતિ
શિવનિધાન

10
૨૮૧
૨૮૩
ધ દાસ
પૂજા ઋષિ
૧૮૯.
૧૯૦.
૫૯૧ રત્નકુશળ
૫૯૨.
માનસાગર
૫૯૩. કલ્યાણુ(વિષય)
૧૯૪.
કુંવરવિજય .
જયવિજય
વીરવિજય
૨૮૫
૨૮૬
૨૮૮
૨૮૮
૨૮૯
૨૮.
૨૮૯
૨૯૨
૨૯૨
૨૯૩
૨૯૬
૨૯૭
૨૯૭
૨૯૮
૨૯૯
ન દાચાય -નર્મદાચાર્ય ૩૦૦
૩૦૩
૩૦૩
૩૦૫
૩૦૬
૩૮૧
૩૮૨
३८७
૩૮૮
૩૮૯
૩૯૦
૩૯૧
૩૯૩
૩૯૩
૩૯૪
૨૪૪
૨૪૫
૨૪૫
૨૪૬
૨૪૭
૨૫૧
૨૫૧
૨૫૪
૨૫૫
૨૬૦
૨૬૦
૨૬૩
૨૬૪
૨૬૬
૨૬૬
૨૬૮
૨૬૯
૨૭૦
૨૭૨ ૬૦૯. ગુણુ
૨૭૨
પ્રેમવિજય
}૧૦. ૨૭૫ ૬૧૧. સૂરચંદ્રગણિ
૨૭૭ ૬૧૨. વિદ્યાવિજય
२७८
૬૧૩. વિનયચંદ્ર
૨૭૮
૬૧૪. જયવિજય
૨૭૮
૨૭૮
૨૮૦
૧૯૫.
૫૯૬.
૫૭.
૫૮.
૫૯૯.
વસ્તુપાલ બ્રહ્મ
૬૦૦.
જયકુલ
૬૦૧. વિદ્યાપ્રભસૂરિ
૬૦૨.
ધનડ
જયદ્ર
જ્ઞાનસાગર
રત્નલાભ
૬૦૩.
૬૦ ૪.
૬૦૫.
૬૦૬. ક્ષેમકુશલ મુનિશીલ
૬૦૭,
૬૦૮.
શ્રવણુ (સરવણુ)
સમયસુંદર ઉપા.
૬૧૫. ભાવરત્ન
૬૧૬ આનંદયદ
૬૧૭, પદ્મકુમાર
૬૧૮. વિજયકુશલશિ. ૨૧૯. સહજકીતિ

૩૯૫

Page #12

જૈન ગૂર્જર કવિઓ
ભાગ ૨

Page #13

Page #14

વિક્રમ સત્તરમી સદી ૪૩૮. કીતિરત્નસૂરિ (તેજરત્નસૂરિશિ) (૯૦૦) અતીત અનાગત વતમાન જિન ગીત ૬ ઢાળ ૨.સં.૧૫૮૧ આદિ-
રાગ દેશોખ સકલ સુરાસુર જઈ જસ નામ, પયપંકજ પ્રણમું અભિરામ,
અતીત અનાગત વત્તમાન સાર, નામ સુર્ણતાં રે હર્ષ અપાર. ૧ અત -
(ઢાલ ૬ઠી) ગુમાસું પાટણ માંહિ ખંતિ, ભેટા શ્રી નારિગ પાસ રે, સંવત પૂરણ ઇંદુ એ નિરખુ, વસુ વસુધામાં ઉલ્લાસ રે. ૪ ચુ. આજ ફલુ ધરિ અંગણિ સુરતરૂ, ભલ ભેટયા જિન કેરા પાય રે, રતનચિંતામણ મુઝ કરિ ચડિલે, શુંણયા જિનવરરાયા રે. ૫ ચુ તુઝ નામિ ભય નાસિ સઘલા, પામઈ વંછિત મેવા રે, શિવસુખપૂરણ ભવદુખભંજણ, સુરનર કરિ તેરી સેવા રે. ૬ ચુ. જે ભણિ એ સ્તવન અને પમ, તે ઘરિ ઋદ્ધિવિલાસ રે, શ્રી કીરતિરત્ન સૂરીશ્વર પભણિ, પૂરો અમારી આસ રે. ૭ ચુ.
કલસ ઈમ નાભિનંદન જગત્રવંદન સ્વામિ શ્રી રિસહેસરો, શેત્રુજમંડણ દુરિતખંડણ વંછિતદાયક સુરત. સવિ આસપૂરણ દુખચૂરણું ધ્યાન તરૂં ચિત ધરે,
શ્રી તેજરતના સૂવિંદ સીસઈ, યૂણિયા એ મંગલકરે. (૧) શ્રીમાલી જ્ઞાતીય દે. વીરાસત દે. રવજી પઠનાથ. સં. ૧૬૭૦ને એક ગુટકે, જશ. સં.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૮૭-૮૮.] ૪૩૯ તેજરત્નસૂરિશિષ્ય
તપાગચ્છના તેજરત્નસૂરિને પ્રતિમાલેખ સં.૧૬૧પને મળે છે. (નાહર. ૨, નં.૧૩૦૭) આ ઉપરના નં.૪૩૮ના કીર્તિરત્નસૂરિ હેવાને

Page #15

સાવિમલસૂરિ
જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
સંભવ છે.
(૯૦૧) ગાડી પાર્શ્વ સ્તવન ૬૦ ઢી ર.સ.૧૬૧૬ કા.શુ.ર વિ
આદિ– સરસ વચન સરસતિ તણા, પામી અવિચલ મત
-
[૨]
શ્રી ગાડી પાર્શ્વ જિણ'ની, સ્તવæ· જિષ્ણુગુણુકીરત, મધરમંડણુ દેસમાં, પ્રગટા પાસ જિષ્ણુ દ પુરૂસાદાંણી જાગતા, ભવિષણુને આણુ દ.
3
અંત – સ ંવત સૌલ વસ અહૂઆ જાસણા, ફાગણ સુદ ખીજ રવિવાર ગણા, જે ભણસે ગુણસે નરનારી, પાસ નામ પામસે જયકારી, ૫૯ ઇમ ગાડીમંડળુ જગત્રવદન ભાવ ભગતે ગાઇએ મનઆસપૂરણ દુઃખચૂરણ વષ્ઠિત સુરતરૂ પાઇએ
ભલે ભાવ ભગત' ભલે! જગતે પુરિસાદાણી સ્તવ ભણી શ્રી તેજરતન સૂરિ૬ સીસાસ્તવા ગેડીપુર-ધણી. (૧) સં.૧૯૭૦ને ચેાપડા, જશ. સં.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૮૮. વસુ અમ્' એટલે વસુ = ૮, તે બમણાં = ૧૬ એમ અધટન થયું લાગે છે.] ૪૪૦,સામવિમલસૂરિ (ત. હેમવિમલસૂરિ-સૌભાગ્યર્થં સૂરિશિ.)
હેમવિમલસૂરિ તપગચ્છના પટ્ટધર. તેમની પાટે સૌભાગ્યહરિ થયા, અને તેમની પાટે સાવિમલસૂરિ નં.૫૮મા થયા. તેમને જન્મ ખભાતમાં સમધર મત્રી વહેંશજ રૂપવંતને ત્યાં તેની સ્રી અમરાદેથી થયું. જન્મનામ જસવંત. હેમવિમલસૂરિ પાસે સ.૧૫૭૪માં વૈશાખ શુક્ર ૩તે દિને દીક્ષા લીધી. દીક્ષાનામ સામવિમલ. પછી તે સૂરિએ સ. ૧૫૮૩માં સૌભાગ્ય ને સૂરિપદ આપ્યું ને સૌભાગ્યસૂરિએ પડિતપદ સે।મવિમલને શિરાહીમાં આપ્યું. અને વિન્તપુરમાં અમદાવાદના સંવે આવી ઉપાધ્યાયપદ અપાવ્યું. સં.૧૫૯૭માં આસેા સુદ ૫ ને ગુરુવારે અમદાવાદમાં સાવિમલને આચાર્ય પદ આપ્યું. અને બીજા લઘુઆચાર્ય સલહે સૂરિ સ્થાપ્યા. પછી ખભાતમાં ગચ્છનાયકપદ સામવિમલસૂરિને આપવામાં આવ્યું – સ,૧૬૦૫ મહા સુદ પાંચમને દિને, આ તેમના શિષ્ય આણુ દસામે સં.૧૯૧૯માં કરેલા ‘સેાવિમલસૂરિ રાસ' (જૈન ઐતિહાસિક ગૂર્જર કાવ્ય સ`ચય – શ્રીજિનવિજયજી સંપાદિત - તેમાં પ્રકાશિત)માંથી લીધેલું છે. સાવિમલસૂરિ સ`.૧૬૩૭ માશી માં સ્વ ભાક્ થયા. (૯૦૨) ધમ્મિલ રાસ ૨.સ.૧૫૯૧ પોષ સુદ ૧ રવિવાર ખંભાતમાં

૧
૬૦

Page #16

સત્તરમી સદી
[3]
આદિ- સરસતિ મઝ મતિ દિઊ ધણી, આણી અંગ ઉછાહ, પચપ ય સેવઇ સદા, જેનŪ સુરનરનાહ. આદિ સતિ શ્રી નેમિ જિન, પ્રગટ પાસ જિનય, સયલ ઋદ્ધિ મર્સીંગલ કરણ, પ્રણમું વીર જિ. પાંચઇ પરમેસર પ્રગટ, પ્રણમી પુવિ પ્રસિદ્ધ, અવર સર્વે જિનવર તમી, વલી વિશેષિ િસિદ્ધ
વસ્તુ
રિસહ જિવર રિસહ જિષ્ણુવર પાય પણમેવિ, વાંદવી શ્રી શાંતિ જિન નેમિનાથ દુહ-દુરિઅ-ખ’ડણુ, પાસ જિષ્ણુસર સેવીઇ, થ ́ભ તિત્થવર નયરમ ડણુ, વીર જિષ્ણુસર પય નમી, ચીસમુ જિજ્ઞેસ, ગાઉ સરસતિ મતિ ધરી, ધમિલચરીખ વિસેસ, અંત – શ્રી તપગણુશિણગાર, શ્રી રતનશેખરસૂરિ સાર,
સેવિમલસૂરિ
દુહા સકલ સિદ્ધિ મ*ગલકર, જિન ચઉવીસ નમેવિ,

૧
૨
સિરિ લખિસિસાગરસૂરિ, જસ નામઈ પાતક રિ. ધન. ૮૬ શ્રી સુમતિસાધુ સૂરિ, તસુ પઈં અભિનવ ચંદું,
નં. ૮૯
શ્રી હેમવિમલ સૂરિરાય, જસ પ્રણમŪ ભૂપતિ પાય. ધન. ૮૭ તસુ પઇ ધુરંધર ધાર, પય પ્રમઇ ભૂપતિવીર, શ્રી સેાભાગહરિષ સૂરીસ, કહઈ સાવિમલ તસ સીસ, ધન, ૮૮ સંવત ચદ્ર નિધાન વલી તિથિ સિ` કરીઅ પ્રધાન, પાસ માસ શુદિ સાર, વલી પડવે આદિત્યવાર, શ્રી ખ*ભનયર સુવિશાલ, તિહાં રચિ` રાસ રસાલ, જે ભઇ ચરીઅ પ્રધાન, તે પામઇ નવહે નિધાન. ધન. ૯૦ (૧) સં.૧૬૭૩પત્તનનગરે. પ.સ.૯, પ્ર.કા.ભ. ન,૭૭૭. (૨) પ.સ’.૧૨-૧૩, ડે.ભં. દા.૭૦ નં.૫૬. (૩) ૫.સ.૨૨-૧૫, વચમાં તૂટક, 1.એ.સે. ખી.ડી.૨૦૯ ન.૧૯૮૧, (૪) સ.૧૫૯૧ માહ્ય શુદિ ૧૦ ગુરૂ હૅĀિમલસૂરિ પદે સભાગૃહસૂરિ શિ, સેમવિમલગણિભિલિખાપિતા કૃતા ચ પાપકૃતિકૃતે ઉ વિ. સં. ના. ભ. ચાણસ્મા. [નુપુગૃહસૂચી.] (૯૦૩) + શ્રેણિક રાસ [અથવા ચાપાઈ] અથવા સમ્યકવસાર રાસ ગા.૬૮૧ ૨.સ.૧૯૦૩ ભા.જી. ૧ કુમરગિરિમાં
આદિ
3
૪
૧

Page #17

સમવિમલસૂરિ
[] જૈન ગૂજર કવિએ ર બ્રહ્મપુત્રી સરસ્વતી, માય પાય પ્રણમેવિ. ગેયમ ગણધરને નમું, વિધુ ન વિણ શૃંગાર
હમ સ્વામી નમું સદા, જસ શાખા વિસ્તાર. સાર સદાફલ ગુણ તણું, હું અવિચલ પટ્ટ અનુક્રમે પંચાવનમેં, જસુ નામે ગહગટ્ટ. હેમવિમલ તણું દીપતા, શ્રી સંમવિમલ સુરિંદ તેહ તણું ચરણ નમી, હયડે ધરી આનંદ. ચંદ પરે ચડતી કલા, લાજે જેને નામ, શિષ્ય સૌભાગ્યહષ સુરિંદવર, હરખિઓ તાસ પ્રમાણ. ૫ મુખ્ય અક્ષર જે કહ્યા, તે સવિ ગુરૂ પસાય, વણ માવિત્ર જેણે શીખવ્યું, તેના પ્રણમું પાય. ૬
" વસ્તુ. સકલ જિનવર સકલ જિનવર ચરણ વંદેવિ, દેવી શ્રી સરસતી તણા પાયકમલ બહુ ભક્તિ જુક્તિઓ, પ્રણમી ગાયમ સ્વામિવર, સુગુરૂપાયકમલ સ્તઓ, શ્રેણિક રાજા ગુણનિલુએ, નિર્મલ બુદ્ધિ વિશાલ;
૨ચિસુ રાસ હું તડ તણે, સુણીઓ અતિહિ રસાલ. ૭ અંત – તપગચ્છનાયક ગણધરૂ એ માહાતંતડે, સેમસુંદર સુરિરાય,
તસ પાટ ગચ્છ તે વ દક્ષ્યિએ મા, મુનિસુરિ સૂરિપાય. તસ શાખા સોલંકરૂ એ મા. રત્નશેખર સુરિંદ, તસ પાટે ગયણ દીપતિ એ મા, લમીસાગર સુરચંદ. સુમતિસાધુ સુરીસરૂ એ, મા. અજુઆલી ગુરૂ પાટ, સોભાગી સોહામણું એ, મા. તસ નામે ગહગાટ. હેમ પરે જગવલહુઓ, મા. શ્રી હેમવિમલસૂરિ, સૌભાગ્યહર્ષસૂરિ પાટધરા મા, નામિઈ સંપદ ભૂરિ. ૯૮ સેમવિમલસૂરિ તાસ પાટે, મા. પામી સુગુરૂ પસાય, શ્રી વીરજીણેશ્વર મહિમા ધરી એ, મા. ગાયો શ્રેણિકરાય. ભુવન(૩)આકાશ(૦)હેમકર કલા(૧૬) એ, મા. સંવત અહિનાણે, ભાદ્રવા સુદ સેહામણી એ, મા. પડવે ચડ્યો પ્રમાણ. કુમારપાળરાય થાપી મા. કુમરગિરિ પુર સાર, શાંતિ જિણુંદ પસાઉલે, મા. રચીએ રાસ ઉદાર.

Page #18

સત્તરમી સદી
[૫]
સાવિમલસૂરિ
દુહા ચાપાઈ વસ્તુ ગીત મા., સ મળી કીધેા માન, છસે' એકાશી આગલે એ મા. જાણે સહુએ જાણુ. અધકુ` આખું મેં ભર્યું એ મા., જે હોય રાસ મેાજર, તે પડિત સ` શેાધજ્ગ્યા એ, મા. આગમને અનુસાર. સુણી જે નરનારી ગાયસે એ, મા. સુષુસે આણુ રંગ, તે સુખ સંપદા પામસે એ, મા, ભેગ ભલી પરે ચંગ. જ્યાં લગે મેરૂ મહીધરૂ એ, મા. જ્યાં લગે શશધર તાર. ત્યાં લગે રાસ ચિર' જયુ એ મા. નિત્ય મંગલ જયકાર. (૧) ઇતિશ્રી શ્રેણિકરાજ સંબંધિ સમ્યકત્વસાર રાસે ચતુર્થાં ખંડે સંપૂણી કૃત. લિખિતં ચ શ્રી કુમરગિરિ તગરે શ્રી સેમવિમલસૂરિણા શ્રીરg. ૫.સ.૧૮-૧૭, ખેડા ભં.૩ (કર્તાની સ્વહસ્તલિખિત પ્રત). (૨) લિખિત ચ મિRsિસાણા નગરે, (કર્તાની સ્વહસ્તલિખિત પ્રત) પ.સ. ૩૧-૧૩, હા.ભ. ૬.૭૮ નTM,૩, (૩) સ.૧૬૫૦ પાસ વિદ ૭ લ. પાટણ સ્થાને ઋષિ ચાંપા શિષ્ય પદમકુસલ પડતા. ૫.સ’.૧૫– ૧૮, મુક્તિ. ન.૨૩૬૬. (૪) ૫.સ.૨૩-૧૬, ડે.ભં. દા.૭૦ ન.૯૨. (૫) ઉદ્દયપ્રભગણિના લ. રા.એ.સા. મુંબઈ, (૬) પ,સં.ર૬-૧૫, સધ ભ. પાટણ દા.૬૩ નં.૩૧. (૬) સં.૧૯૮૨ વા. વિનયચંદ્રગણિ શિષ્ય ઋષિ શિવચંદ્રગણિ શિ. મુ. ઉદયસાગર લિ. સમાપુરે પ.સ. ૭-૧૭, સીમધર. દા,૨૨ ન. ૨૯. (૭) તપગચ્છાધિરાજ કમલકલસસૂરિ જયકલ્યાણુસૂરિ વિશાલસામસૂરિ પદે પૂજયશ્રી લક્ષમીરત્નસૂરિ સીસ ૫. સુમતિકલસ શિ. મુનિ સિ*હમલેન લિ. સ.૧૬૫૧ અશ્વનિ વદ ૮ શુક્રવાસરે પુન સુ નક્ષત્ર શિવ નામ્નિ ચેાગે નાહીઅર ગામે શ્રી વીરજિન પ્રસાદાત્.પ.સં. ૧૫-૧૯, દે. લા. પુ. લા. નં.૧૩૨૬-૪૯૦, (૮) લિ. શ્રી કુમરગિરિ નગરે શ્રી સામવિમલસૂરિા શ્રીરતુ. શ્રી સયમધીરગણિ ગુરૂભ્યો નમઃ શુષ્ય ચેલા જયવંત લષિત. ચેનસાગર ભ. ઉદ્દયપુર. (૯) સ.૧૯૧૯ શ્રાવણ સુદ ૧૧. પ.સ'. ૨૧-૧૬, લી', ભ, (૧૦) રત્ન. ભ. (૧૧) પા. ભ ૩–૪. (૧૨) ડે.ભ. [જૈમણૂકરચનાએ ભા.૧, મુત્તુગૂRsસૂચી, હૅનૈનાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૫૩, ૩૯૩).]
પ્રકાશિત : : ૧, પ્રકા, શા. ટાલાલ મગનલાલ, અમદાવાદ. (૬) ચંપર્ક શ્રેષ્ઠી રાસ (કાન વિષયે) ર.સં.૧૬રર શ્રા.શુ.૭ શુક્ર
વિરાટ નગરમાં

Page #19

સેવિમલસૂરિ
[] જન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ આદિ- શ્રી વીર શારદાં નવા શ્રી હેમવિમલ ગુરુ
પાત્રદાને ચ કર્યો હું રાસક મુદા. કમલનયન તનયા વિમલ, કમલ કમંડલ જીત્ત, કમલિ નયન કમલામુખી, કવિ કમલા દિઈ પત્ત. હંસરાહનિ સરસતી, હંસગામિનિ કવિમાત, હંસવણિ સેહઈ સદા, હંસ સમ તેજ વિખ્યાત. ચરણકમલિ નતુ જેહનિ, કવીયણ રમલિ કરંતિ, હંસ પરિ લીણું સદા, તે પ્રણમી એકતિ. ભાવુિં જાગતિ ચિંતિ ધરી, તિર્થંકર યુવાસ, પ્રણમતાં જે પૂરવઈ, વંછિત સયલ જગીસ. અનુદિન સમરૂં જેહના, ચરણકમલિ રસિ લીણ, વલી વિશેર્ષિ વીર જિણ, જેહથી થયું પ્રવીણ. ચિત્તિ ચતુર માચઉ ગણ, લહઈ ખ્યાન વિજ્ઞાન,
જે ગિરુઆ શ્રી ગુરૂ થકી, તેહનું કશું વખાણુ. અ‘ત -
ઢાલ જયમાલાનું ઈમ દાનની મહિમા જાણી રે, દાન દે ભલીયણ પ્રાણી, ધન સારથવાહિ ધ્રુતદાનિ રે લહિઉ જિનવર પદ બહૂ માનિ. ૩૭૮ ખીરદાનિં ગોવાલઈ પામી રે ઋદ્ધિ શાલિભદ્ર મુનિ કામી, ઈહિ લેકિ ચંદનબાલા રે દીધા બાકુલદાનિ રસાલા. ૩૭૯ સાઢી બાર કેડિ સુવર્ણ રે તિમ અવર ઘણું આભઈ, જેઉ ચંદનબલઈ લહિયા રે ઈમ દાન તણું ફલ કહિયાં. ૩૮૦ સુણિ ચંપક દાન પ્રભાવઈ રે શ્રી લમીસાગર સૂરિંદ, બહુ શ્રુતિ ગુણ સાધુ રે સરિ સુમતિ સાધુ ગુણધાર. ૩૮૧ છત્રીસ ગુણે સંપૂરા રે જસ ઉજજવલ જિમ કપૂર ગેમ સમ ગુણહ નિધાન રે કલિયુગિ યુગહ પ્રધાન. ૩૮૨ જસ હેમવિમલ સમ દેવ રે, હેમવિમલસૂરિ ગુણગેહ, તસુ પટિ કમલિ દિણંદ રે, ગુરૂવાદી ગુરુડ ગોવંદ. ૩૮૩ સંઘનઈ દીઈ સોભાગ હર્ષ રે સૂરીસ્વર સેભાગહર્ષ, સેમવિમલ સૂરિ તસુ પદિ રે હેમવિમલ ગહિગદિ. ૩૮૪ તેણુઈ રચીઉ રાસ રસાલ રે, વરનયર વઈરાટ વિશાલ, વરસ બહુ નયન રસ ચંદરે, સવસર ઈણિ ઈહ નાસિંઈ. ૩૮૫

Page #20

સત્તરમી સદી
[૭]
સેમવિમલસૂરિ ઇતિ શ્રવતઈ શ્રાવણ માસ રે, શુદિ સાતમિ શુક્ર ઉલ્લાસિંઇ, રચિઉ રાસ ધરી આણંદ, સામ સૂરિ જિમ ગંભીરિંદ. ૩૮૬ તાં ચિર જયુ ચંદ ઇક રાશિ રે, સુણતાં સવિ પુતચઈ આસ, ભણતાં ભલી વાધઈ બુદ્ધિ રે, ગુણતાં તે ગિરયડિ સિદ્ધિ. ૩૮૭ શ્રી સરસતિ જિન વદ્ધમાન રે વલી શ્રીગુરૂનું લહી માંન, એ ચડીઉ રાસ પ્રમાણ રે, કવિ કઉ કવિત વિનાણિ. ૩૮૮ એ ચંપક ચતુર સુજાણ રે, ઇણિ પાલી જિનવર આણ, નામ લેતાં સફલ વિહાણ રે, શ્રી સંઘનઈ કરૂ કલ્યાણ. ૩૮૯ (૧) વડલા મથે લ. પ.સં. ૧૧-૧૫, ગે. ના. (૨) સં.૧૬ ૬૯ ફા. વદિ ૯ શુક્ર તપાગચ્છાધિરાજ સામવિમલસૂરિ શિ. ૫. સહિજપ્રમોદગણિ શિષ્ય પં. હંસપ્રમોદગણિ લ. દેકાવાડા ગામે શ્રી મહાવીર પ્રસાદાત.પ.સં. ૧૯-૧૭, લા. ભ. નં.૪ર૩. (૩) પં. સપ્રમોદગણિના લિ. સં.૧૬૨૬ પત્તન મહાનગરે. ૫ સં. ૧૭-૧૫, સુંદર પ્રત, વી. ઉ. ભ. દા.૧૭. [મુપુગૃહસૂચી.] (૯૦૫) ચસિમાં શબ્દના ૧૦૧ અથની સઝાય ૨.સં.૧૬૩૨ શ્રા.
સુ.૭ અમદાવાદમાં આદિ– પ્રણમઉ પરમ પુરૂષ પરભાવિ, મરથ સીઝઈ જાસ પ્રભાવિ,
અવિરલ વાણિ સદા વરસતી, સરસતિ મા વરસતિ. મોટુ ભારતિનુ ભંડાર, શબ્દારયણનઉ જિહાં નહીં પાર,
જેહથી લહીઈ અર્થ અનેક, ચસિમાં શતહું લઈ એક. અંત – પુહ અસિમાં કુગતિ પાપ કરીનઈ પ્રાણી,
સુખકર સાચઈ મનિ ધર્મ કરે હિત આણું, એ ચસિમાં બેલના અર્થ એકસ એક, શ્રી રામવિમલસૂરિ જપઈ કરી વિવેક. શ્રી વિક્રમ નૃપથી સંવત્સર શત સેલ, બત્રીસ શ્રાવણિ શુદિ સાતમિ રંગરોલ. નક્ષત્ર શુભ સ્વાતિ અહમદાવાદ અર્થ,
રચિયા એ ભણતા સીઝઈ સઘલા અર્થ. (૧) શ્રી સુવર્મગ છે . વિનયદેવસૂરિ (જુઓ નં.૨૩૭) તત્પટ્ટ ભ. વિનયકીર્તિસૂરિ શિ. ક. વરસિંહ શિ. ઋ. કુઅરજી લિ. ૫.સં.૧-૧૭, મુનિશ્રી જિનવિજયજી પાસે. (૯૦૬) મનુષ્ય ભવોપરિ દશ દષ્ટાંતનાં ગીતો

Page #21

સાવિમલસૂરિ
[4] જૈન ગૂજર કવિઓ: ૨
(૧) અમદાવાદમાં ૫. વિચારતુ સના શિષ્ય યાનસહજે લખ્યાં. પ્રવર્તિની ઉદ્દયસુંદરી શિષ્યાના પઠનાથે. પ.સ.૪, ભાં.ઇ. સને ૧૮૭૧૭૨ નં.૨૯૦. [આલિસ્ટઇ ભાર.]
(૯૦૭) ક્ષુલ્લકકુમાર રાસગા ૩૦૩ ૨.સ.૧૬૩૩ ભાદ્રપદ વદ ૮ અમદાવાદના રાજપુરમાં
આદિ –
વસ્તુ
સકલ મોંગલ સકલ મંગલ કરણ શ્રી વીર, ધીરપણુઈ જિણિ તપ તપી ષપી જિણુિ સિદ્ધ લિધિ, એકચિત્તિ ચિંતીતા હુઈ સયલ વંછિત સિદ્ધઅ, શ્રી હૈવિમલ સૂરિંદના ચરણકમલ વંદેદેવ, ગાઈસુ હુ. ક્ષુલ્લકકુમર સેવી સરસતિ દૈવિ. અંત – શ્રી ક્ષુલ્લકકુમર ચરિત્ર સુઇ ગાઈ તે પવિત્ર, સામસુંદર ગષ્ઠિ ગુણુધાર, શ્રી સામસુંદરસૂરિસર, મુનિસુંદર જસુ પરિવાર, સુનિસુદરસૂરિ ગણુધાર, જિમ રતન શિષર ચડયુ' સાહઈ, સૂરિ રતનશેષર મનિ માહઇ, ૩૦૩ જિમ લષમી સાગર આપઈ, તિમ ષિમીસાગરસૂરિ થાપઈ, ગુરૂ સુમતિ સાધુજન રાષઈ શ્રી સુમતિસાધુસૂરિ ઉપઇ. ૪ જિમ હેમવિમલ ગુણુ ગેહ તિમ હુમવિમલસૂરિ દેહ, સંઘનઇ દિઈ સેાભાગ હરિષ, સૂરિ સેાભાગહરિષ, હેમ સીસ તાસ પદ્મધાર, સૂરિ સાવિમલ ગણુધાર, તિણિ તવી ક્ષુલ્લકકુમાર, શ્રી સંધનઈ જયજયકાર. શ્રી ગૂજદેશ પવિત્ર, તિહાં નગર અશ્વ સુપવિત્ર, નાંમિ શ્રી અહમ્મદવાદ, સુરપુર સ્યું જે લિÛ વાદ. તિહાં પુર ઈં પવિત્ર અનેક, સિરિ રાજપુર સુવિવેક, તિહાં રચી રાસ રસાલ, જે ગાતાં સુખ વિશાલ. વસ્તુ દૂહા ચેપાઈ પરમાણુ, સત ત્રિણિ ત્રિડેત્તર ાણુ, શત ચ્યારિ પૉંચવીસ શ્લેક, ભણતાં હુઈ પુણ્યસિલેાક. સંવત્સર સાલ તેત્રીસ ૧૬૩૩ ભાદ્રવા વિદે આહિમ દીસ, શ્રી નેમિ જિષ્ણુસર સાંમી, તસુ નામ` નવનિધિ પાંમી, (૧) ઇતિ શ્રી ક્ષુલ્લકકુમાર રિષિ રાસ સંપૂર્ણઃ ઇલદૂગ નગરે પૂજ્યપ`ડિત શ્રી લક્ષમીકુલગણિ શિષ્ય મુ. રાજકુલ, ૫.સ.૮-૧૯, લી. ભ`. [લી હુસૂચી.]
૧૭

૧
૩૨
૫
દુ
૧
૮

Page #22

સત્તરમી સદી
[*]
(૯૦૮) કુમ-રિમ ડણ શ્રી શાંતિનાથ સ્તવન કડી ૩૮ આદિ – સરસ વચન દિઉ સરસતી, સતિ જિષ્ણુસર રાય, ભગતિ ભાખું વીનતી, પામી શ્રી ગુરૂપાય. અંત – સા(ડ)ત્રીસે દૂહે કરી, વીનવિદ્ધ અતિ જિષ્ણું;
શ્રી સાવિમલસૂરિ ઈમ ભણુઈ, કુમરગિરિઇ આણું૬, ૩૮ (૯૦૯)[+] પદ્માવલિ સઝાય ૨.સ.૧૬૦૨
(૧) વિદ્યા. [મુપુગૃહસૂચી.]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. પટ્ટાવલી સમુચ્ચય ભા...]
(૧૦) અન્ય સઝાય
લમૂત્તિ
૧. સઝાયઃ આદિ—કપૂર હૈાવે અતિ ઉલું. (મારી પાસે) ૨. સઝાય : આદિ—નગર રતનપુર જાણીયઈ, સુરવર સમવિડ જાણીયઈ. (મારી પાસે)
૧
(૯૧૧) દશવૈકાલિકસૂત્ર ખાલા.
(૧) પ.સ’.૩૪, ખેડા સંધ ભTM, દાર નં.૫૯. (૨) ૫.સ’.૪૦, ચં,ભ (૯૧૨) કલ્પસૂત્ર ખાલા,
(૧) સં. ૧૬૫૬ આસા વિદ ૬ શિન પન્યાસ જ્ઞાનવિજય ૫. સવસી લ. ૫ સ.૧૭૦, ખેડા ભ. (૨) પૃ.સ.૧૭૮, તિલક, ભ, પો.૭, (૩) ચિત્રમય, પ.સં.૧૦૦, વિજાપુર. (૩) ત્ર'.૪૦૦૦, ૫.સ’.૧૩૩, લ.સં. ૧૬૫૯, લી.ભં. દા.૮ નં.૧૨, (૪) ૫.સ.૧૪૪, લી.ભ, દા.૮ નં.૧૪. (૫) ૫૦૦૦, લ.સ’,૧૬૭૮, ૫.સં.૧૧૩, લી.ભ, દા.૧૨ ન.૪૦, (૬) લ.સ ૧૭૪૦, ૫.સ.૭૦, પ્ર.કાં.ભં. દા.૧૦૦ ન.૧૦૬૫. (૭) લ.સ’.૧૭૮૬, ૫.સ. ૧૪૭, પ્ર.કા.ભ’.દા.૮૪ ૧.૮૮૦. (૮) પ.સં.૧૭, ય.ભ. (૯) પુસ, ૧૪૩, પ્ર.કા.ભ. નં.૫૦૨. [મુપુગૃહસૂચી, લીંડસૂચી, હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૨, ૧૩૨, ૧૯૭, ૪૭૧).]

[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૧૮૩-૮૮ તથા ૬૦૨, ભાર પૃ.૫૯૩, ભા.૩ પૃ.૬૪૮-૫૨ તથા ૧૫૯૬. ‘કલ્પસૂત્ર ખાલા,’ની પ્ર.કા.ભની ત ૫૦૨ની હસ્તપ્રતમાં ૨.સ.૧૬૯૫ હેાવાનું નાંધાયું છે, પરંતુ એમાં કશીક ભૂલ જણાય છે.]
૪૪૧. લક્ષ્મીસ્મૃતિ (સકલડુ સૂરિશિ)
સકલહ સૂરિને આચાય પદ સં.૧૫૯૭. જુએ જૈન ગૂર્જર કવિઓ, પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૨, પૃ.૭૪૫,

Page #23

કલસ
સુમતિ મુનિ
[૧૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર (૧૩) શાંતિનાથ સ્ત, ભિવસ્થિતિગર્ભિત – કુમગિરિમંડની કડી ૭૦ આદિ- ત્રિભુવનપતિ જિનપય નમી, સંતિ જિણેસર રાય,
કર જોડી કરૂં વિનતિ, લહિ સહિગુરૂપસાય. અત –
ઇય સનિ જિનવર નમિતે સુરનર કુમાર ગિરિવરમંડણે, શ્રી સકલહરષ સુરિંદ સહકર સકલદુઃખવિહંડ, વીન ભગતિ ભાવ યુગતિ સુણ અચિરાનંદ,
શ્રી લછિમૂરતિ સસ કંપઈ દેહિ સુહ મણનંદણ. ૭૦ (૧) લિખિત મુનિવિજયેન. પ.સં.૧૨, તા.ભં. દા.૮૩ નં.૮૬. મુહુર્હસૂચી.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૫૦૩-૦૪.] ૪ર સુમતિ મુનિ (ત. હર્ષદાશિ) (૯૧૪) અગડદન રાસ ૧૩૭ કડી ૨.સં.૧૬૦? કાર્તિક શુ. ૧૧ રવિ આદિ- આદિ જિણેસર પ્રણમી પાય, સમરૂં સરસતિ સામિણિ માય
કર જોડી જઈ માગું માન, સેવકનઈ દેજે વરદાન. ૧ તુઝ નામઈ હુઈ નિરમલ જ્ઞાન, તુઝ નામઈ વાધઈ સવિ વાન, તુઝ મુખ સેહઈ પૂનિમ ચંદ, જાણે છહ અમીનઉ કંદ. ૨ મૃગલોચના કહીઈ સવિશાલ, અધર રંગ જિમ્યા પરિવાલ, વેણી જાણે જિસિહ ભુયંગ, કઠિન પયઉહર અતિહિ ઉજંગ. ૩ નવટિ ટીલી રણે જડી, મસ્તકિ મન મોહઈ રાષડી, કાને કુંડલ કરિ બહિરષા, હીઈ હાર સેહઈ નવલષા. ૪ તુઝ તનુ સેહઈ સવિ સણગાર, પાએ ઘૂઘરનઉ ઘમકાર, હંસગમનિ ચાલઈ ચમકતી, તું બ્રહ્માણી તું ભારતી.
હુ ગુણ કહતાં ન લહું પાર, સેવકનઈ દેજે આધાર.
સારદ નામિઈ રચઉં પ્રબંધ, સુણિ અગડદત્ત સંબંધ. ૬ અંત – સારદ નામ હીયાઈ ધરી, ચઈપઈબદ્ધ રાસ જે કરી
અધિકુ ઉછઉં કહિઉં હુઈ જેહ, ભવીયણ જણ સાંસઈજે તેહ. ૧૩૪ શ્રી ચંદ્રગ૭ સૂરીસર રાય, શ્રી સેમવિમલસૂરિ પ્રણમું પાય, એ ગુરૂ મહિમા મેરૂ સમાન, તાં ચિર નંદઉ ગયણે ભાણ. ૧૩૫ સંવત સેલ એક કાતી માસી, સુમતિ ભણુઈ મઈ કરિઉ ઉલ્હાસ, સુકલ ઈગ્યારસિ આદિત્યવારિ, એ ભણતાં હુઈ હરષ અપાર. ૧૩૬

Page #24

સત્તરમી સદી
[૧૧] સૌભાગ્યહર્ષસૂરિશિષ્ય અડદત્ત મુનિ તણુઉં ચરિત્ર, ભણતાં ગણતાં હુઈ પવિત્ર; પંડિત હર્ષદત્ત સીસ ઈમ કહઈ, ભણઈ ગણઈ તે સવિ સુષ
લહઈ. ૧૩૭ –ઇતિ અગડદત્ત રાસ. (૧) સં.૧૬૩૭ વષે આસો શુદિ ૧૨ ભોમે છકડી પાટક મળે લખ્યતં ઋ. સમા લખ્યાપિત પ્ર. શ્રી સત્યલક્ષ્મીગણિના વાચનાથ. પ.સં.૧૦-૧૪, લી.ભ. (૨) પ.સં.૪-૧૫, લી.ભં. [લીંહસૂચી.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ. ૧૮૧-૮૨.] ૪૪૩. સૌભાગ્યહર્ષસૂરિશિષ્ય (૯૧૫)+શ્રી ગચ્છનાયકપઢાવલી સ[અથવા સામવિમલસૂરિ ગીત)
(એ). ગા.૫૧ ૨.સં.૧૬૦૨ જેશુ.૧૩ આદિ- સરસતિ ૬ મતિ મુઝ અતિ ઘણ, હું છઉં સેવક નિજ તેહ ભણું.
ગાઇસુ વીર જિણેસર પાટ, જસુ નામિ હુઈ ગહગાટ. ૧ અંત– સંવત સેલ બત્તરિ એ રચી પટ્ટપરંપરા,
વર જેઠ માસિ મન ઉલાસિ તેરસિં રસિ સુખકરા. ૫૧ (૧) તપા. વિશાલસામસૂરિ મંડિત મંડલી સિરોમણિ પં. જયસુંદર શિ. પાનસુંદર લ. મુ. કીર્તિસુંદર પઠનાર્થ. સં.૧૭૦૦ કા.વ.પ.
પ્રકાશિતઃ ૧. ઐતિહાસિક સઝાયમાલા પૃ.૪૭થી પ૨.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૪૭.] ૪૪૪. દેવચંદ્ર (ત. વિજ્યદાનસૂરિ–વિદ્યાસાગરશિ.) (૧૬) સકેલ મહાકષિ સ, અથવા ગીત કડી ૧૩ કે પ૧
૨.સં.૧૬૦૨(૩૨) આસો આદિ- જમ્બુદ્વીપ મઝારિ, ક્ષેત્ર ભારત માંહિ, નયરી અયોદયા જાણીઇ એ
તિહાં શ્રી વિજયનરિદ, દેઈ સુત તેહના, વિજયબાહુ પુરંદરૂ એ. વિજયબાહુ કુમાર, ચાલિઉ ઘર થકી, ઈક દિન નાટાપુર ભણી એ
પરણી રાજકુમારિ, નામ મણે રમા, પરણુ વલીઉ ધાર ભણુ એ. ૧ અંત-કીરતિધર અભિરામ, સંયમ પાલીયાઈ, મુગતિ ગયા મનિ સમર છે એ
શ્રી મુકેશલ સાધુ, વલીય કીરતિધ૨, સેવકજનને સુખકરૂ એ સંવત સેલ સઈ(પા.સેલ) દય, આ મસવાડઈ, થાણું આ
દઈ મુનિપુંગવા એ શ્રી વિજયદાન ચરિંદ, શ્રી વિદ્યાસાગર, સેવક દેવચંદ ઈમ

Page #25

જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
ભણુઇ એ. ૧૩.(૫૧)
(૧) સં.૧૭૮૪ના એક ચાપડા, જશ. સ. (ર) સ.૧૯૯૦, ૫.સ. ૧, દાન. પેા.૬૬ [મુપુગૂ સૂચી, હે‰નાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૮૭, ૧૦, ૫૫૩).] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૪૭, ૭૩૨, ૧૦૭૨ તથા ૧૫૦૨ પહેલાં કૃતિ વિદ્યાસાગરને તેમજ દેવચન્દ્રને એમ એ નામે મુકાયેલી ત અંગે પછીથી વિદ્યાસાગર કે દેવચન્દ્ર કર્તા એવા પ્રશ્ન કર્યો છે. કડીસંખ્યા ફરક એક પ ́ક્તિની કડીને ૪ ૫ક્તિની કડી ગણવાને કારણે થયેલે દેખાય છે. રચનાસંવતના એ પાઠ મળે છે, પણુ વિજયદાન ના (સ.૧૫૮૭–સ.૧૬૨૨)માં રચાયેલી કૃતિ માનીએ તા ૨.સ.૧૬૦૨ જ સ્વીકારવી પડે. અન્ય સૂચિમાં કૃતિ દેવચન્દ્રને નામે જ નાંધાયેલી છે, પણ રચનાસંવત ને કડીસંખ્યા તા જુદીજુદી મળે છે. પૃ.૧૦૭૨ પ૨ આ જ કૃતિ ભૂલથી ભાનુયન્દ્રશિષ્ય દેવચન્દ્રત નામે મુકાયેલી.] ૪૪૫. જગા ઋષિ (ત. વિજયદાનસૂરિ–શ્રીપતિઋ વંશિ.) (૯૧૭) વિચારમ’જરી કડી ૧૨૮ ૨સં.૧૯૦૩
રાજ્યકાળ
જગા ઋષિ
[૧૨]
આમાં ૨૪ દંડકનું વર્ણન છે
આદિ–વ‘દિય વી૨ જિજ્ઞેસર દેવ, જાસુ સુરાસુર સારઇ સેવ,
પણિસુ દડક ક્રમ ચાસ એક એક પ્રતિ ખેત છવીસ. ૧ ગણધર રચના અંગ ઉપ્તાંગ પન્નવા સુવિચાર ઉપાંગ, તેડુ થિકી જાણી લવલેસ, નામઠામ જૂજૂઆ વિસેસ, અત ઇમ યુવીસે દ ંડક કરી, અન્તત અન્તતી હે ધરી, દેહે ધરી થર થઈ નહી વિક્કડી એ.
સાગર જાઈ અન્તત એ, નિગેાદ માંહિ વસંત એ. જંત એ એણી પર રલઇ સંસાર માહી એ, જિન આન્યા અગીકરઇ, સમકિત ધૂ આદરઇ આદરઇ તેહ તર સંસારથી એ,
ચંદ્રગચ્છિ ઉદ્યોતકરૂ, વઈરી સાખા મનેહરૂ એ; મારૂ શ્રી આણુ દુવિમલ સૂરીશ્વરૂ એ.
શ્રી વિજયદાન સૂરી દૃએ દીઇ હુઇ આણુંદ એ,
આણંદ એ સાથઈ ચરણકમલ નમું એ. શ્રીપતિ રિષિ પ`ડિત નમુ· દુસમકાલŪ ધનધનૢ એ, ધન ધન રત્નત્રય સિ' સેાભતા એ.

..
૨
૧૨૬

Page #26

સત્તરમી સદી
[૧૩]
એહ ભણીનઈ જે સહઇ રે, રત્નત્રય જુ તે લહઈ,
તે લહુઇ અવિચલ પદવી સિધની એ.
૧૨૭
(૫૫) પંડિત જગરૂષી ઊરિ. ૧૨૬ સંવત સાલ ત્રીડાતરિ ત્રીડેાતરિ વિચારમ’જરી એ રચી એ એહુ ભણી નિજ સહિ રે,
રત્નત્રય જુ તે લહિ તે લહિ અવિચલ પદવી સિધની એ.
(૧) ૫.સ.૭-૧૧, ગાડીજી ઉ. મુંબઈ ન.૧૦૫૭. (૨) ૫.સ. ૭–૧૧, વડા ચૌટા ઉ. સુરત પેા.૧૭. (૩) સં.૧૯૧૮ શાકે ૧૪૮૩ ભા. વ.૧૨ શિત. પુ.સં.૮ પ્ર.કા.ભ, વડા, તં.૧૧૬. (૪) સં.૧૭૩૧ માધ શુદિ ૪ ખ્રુધ લ. ગણિ શ્રી મતિવિમલ લિખાવિત શ્રી રાજનગર મધ્યે. પ.સ.૯-૧૧, ડાયરા ૩. પાલણપુર દા.૩૧ નં.૭૨. (૫) વેખર.૪ નં. ૧૯૬૪. (૬) સ’.૧૬૦૫ વર્ષે ચૈત્ર શુદ ૧ અહિમદાવાદ મધ્યે લેખિત વિવેક ભ. (૭) ગ્રંથાત્ર ૨૦૪, પ.સ'.૮, પ્ર.કા.ભં, [મુપુગૃહસૂચી, હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૫૯).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૧૮૨-૮૩, ભા.૩ પૃ.૬૪૭-૪૮. ત્યાં કાઈ કર્તાનું નામ ગુવિમલ આપે છે” એવી તૈધ છે પણુ એ નામ માટે કશે આધાર દેખાતા નથ...]
૪૪૬, હેમરત્નસૂરિ (પા. દેવતિલકસૂરિ-જ્ઞાનતિલકસૂરિ–પદ્મરાજ
હેમરત્નસૂરિ
(૨૦) મહીપાલ ચાપાઈ ગા.૬૯૬ ૨.સં.૧૯૩૬
(૯૧૮) શીલવતી કથા ૨.સં.૧૯૦૩ પાલીમાં
-
અ'ત – પૂનિમગળપતિ ગુણુનિતા શ્રી ન્યાતતિલક સુરીસ, જય પયપ કય સેવતાં પૂજ્યે સયલ જીસ. તસ યપંકજ સૂર સમ શ્રી હેમરન સૂરી, સીલકથા તિણિ અ કહી પ્રત જા' રવિચ‘દ. સંવત સાલત્રિરાતરે પાલી નયર મારિ, સીલકથા સાચી રચી પ્રવચન વચન વિચાર. (૧) લિષિત ગણુ કેશરવિમલગણિ શ્રી હાછવાસ મધ્યે. વિધ.ભ. (૯૧૯) લીલાવતી [ચાપાઈ] ૨.સ.૧૬૦૩
91
(૧) વિ.ધભ”, [મુપુગૃહસૂચી.]
(૧) પ.સં.૬પ, લી.ભ, દા.૩૯ ન.૧૬, [લી હુસૂચી.]

ગણિશિ.)
७०

Page #27

હસરત્નસૂરિ
[*] જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨
(૯૧) ગારામાદલ કથા અથવા પત્રમણી ચાપાઈ ૨.સ.૧૬૪૭(૧) ચૈ.વ.૧૪ ગુરુ સાદડીમાં
ટીપમાં ૧૬૪૫-સેલઈ સઈ પણયાલ.
દુહા. સકલસુષદાયક સદા સિદ્ધિ બુદ્ધિ સહિત ગુણેશ, વિધવિડારણુ રિધકરણ, પહિલી તુઝ પ્રણમેશ. બ્રહ્મ વિઘ્ન શિવ સૈ મુરૈ, નિતુ સમરે જસ નામ, તિષ્ણુ દેવી સરસતિ તણું, પજુગ કરૂં પ્રણામ. પદ્મમાજ વાચક પ્રકૃતિ, પ્રણમ્' સદગુરૂપાઇ, કૈલવંત સાચી કથા, તથા ન લાગે કાઇ, નવરસ દાહૈ” નવનવા, સયણ સભા સિંગાર, કવીયણું મુજ કીયૈ કૃપા, વદતા વયણુ વિચાર. વીરારસ સ્મૃગારરસ, હાસરસ હિત હેજ, સાંમિશ્રમ વિધિ સાંભલો, જ્યું વાધે તનતેજ. સીલ સાચ જિંગ ભાષીઇ, જસુ પ્રસાદિ શુષ હેાઇ, પદમણિ જિષ્ણુ પરિ પાલીયો, સાંલિૌ સહુ કાઈ, ગેરી* વાદલ રિંણુગહિલ, બિન્ધે સુહડ બલિવંત, ખાલિસ વાત ઈ યથા, સુયા સગલા સંત. રતનસેન રાજા તળું છલિ રાષી કુલટેક, ગૌરા વાદલ સૂરિમા, સતધારી સુવિવેક. સાંમિશ્રમ જ્યાં સાચવ્યો, વીરા રસ સવિસેષ, સુહડા નૈ. સાભા લહી, રાષી યત્રવટ રૈષ. યુદ્ધ જીતૌ, જસ ષટીયૌ, વસુ પુડિ હુઆ વિષ્ટાંત, ચિત્રકેટ ચાવી કિૌ, સુણ્યા તે અન્નદાત. નર નરપતિ પડિતસભા, સાંભલો સહુ કૅય, પરચા દાંભન ધન દીઇ, પ્રેમ સંત ધારી કાઈ, અંત ગેરા વાદલની એ કથા, કહી સુંણી પર પર યથ!, સાભલતાં મનવ છિત ફલ, રાગ સાગ દૂષ હંગ ટલૈ. સાંમધરમ સાપુરસા હેઇ, સીલ દિઢ કુલવતી જોઈ, હીન્દૂ ક્રમ સત પરમાંણુ, વાગા સુજસ તણા નિસાં. નિ નારી પદણુને સીલ, સટ માહિ પાલ્યા સીલ,
આદિ

૧
૩
४
૫
ૐ
७
૮
ટ
૧૦
૧૧
૯૦૧
૯૦૨

Page #28

[૧૫]
સીલપ્રતાપૈ ટૈ રાઈ, ગઢ રાખ્યા જસ ા સવાઈ. ધૃતિ ધારિ નર રજપૂત, સગલી વાત રાષે ભૂત, ઊતમ પુરસ ચરિત્ર સુલકંદ, સુણતાં લહીયે પરમાણુ ૬, ૯૦૪ પૂતિપક્ષ ગિરૂ ગણુધાર, દેવતિલકસૂરિ સુષકાર, ગ્યાંનતિલક સૂરીશ્વર તાસ, પ્રતપે પાટે બુદ્ધિનિવાસ. પદમરાજ વાયક પરધાંન, પુહવી પ્રગટ સકલ ગુણવાંન, તાસ સીસ મનરંગૈ ધણું, હેમરતન વાચક ઈમ ભણું. ૯૦૬ વાત રચી એ વાદલ તણી, સાંમધરમ અતિ સેાહાંમણી, વીરા રસ સિંગાર વિસેષ, સીલ સધર પદણ સુવિવેક. ૯૦૭ સુણતાં સુષ ચતુરાઈ વધે, નીતરીત સૂરાતન સથૈ, ઊજમ તેજ હુઇ અતિ ઘણા, વિવિધ કદી ન ી માઁત્રણા, ૯૦૮ (બીજી પ્રતમાં નીચે મુજબ છે.)
સ”વત સાલહ સે સૈતાલ, શ્રાવણ સુદિ પાંચિમ સૂવિસાલ. પેાહી પીઠ ઘણુ પરગડી. સબલપૂરી સાહૈ સાદડી, પ્રથવી પ્રગટ રાંણુ પ્રતાપ, દિન દિન ચઢતે તેજ વિખ્યાત, તસ મ་ત્રીસર જીધિનિધાન, કાવેઢા કુલતિલક સમાંત, સાંમધરમ ધૂર ભાંમેસાહ, વૈરી વંસ વિન્ધુસણુ રાહ, તસ લઘુ ભાઈ તારાચંદ, અવની જાણી અવતરીયા ઈંદ, ધૂજિમ અવિયલ પાલ ધરા, સત્રે સેહ કીધા પાધરા, તસ આદેસ લહી સદભાય, વાદલવાત રચી સદભાય. સૂણ્યો તિસૌ ભાષ્યો પરબધ, સાંમધર્મ વીરારસ સંબધ, ઉજમ અંગ હુથૈ અતિ ધણી, મેાહ કમ કર જાણે મંત્રી, સાંમધરમ પાલતા સદા, પામૈં નવનિધિ ઘર સ ́પદા; (સુર નર સદ્ પ્રસંસા કરે, વરમાલા લે લિષમી વ.) ષટ સિત ગાથા જેડ સબધ, સૂતાં પાંમૈં આણુંદક૬. કલસ કવિત્ત. હેમરતનકી બુદ્ધિ છંદ ચાપઈ પ્રથમ કીય, અબ કછુ વણુ વિશેષ મુવિ રાજસ ગુણુ થપીય, સુદ્રિઢ બુધ સગ્રામ, સૂર ચિતવેધક વાઇક, કવિત દૂહા ચેપઈ, ધરે નૌતન જહાં લાઈક, મહિલા ગ્રંથ ઉજ્જલ કલી ત્રીયસરૂપ ભૂષણ સજે,
સત્તરમી સદી

હેમરત્નસૂરિ

૯૦૩
૯૦૫
૯

Page #29

હેમરન સૂરિ
[૧૬] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ રંગ રેષ ભરે સિત્રામ, સિર ગુલ ક્યારી દરષત ઉપવન મ. ૯૧૦
દુહા કÉ દેહા કહુ ચેપઈ કહુ કહુ કવિત સુચંગ, વયણ નીર ક્યું મિલિ રહે, મનહું ત્રિવેણી સંગ. ૯૧૧ અમરાણ જેસીઘ સુત, તપે ભાંણ હીંદુવાણ, પ્રિીનાથ પૂમાણ પહ મોજલર મદિરાંણ. પાટ ભગત દિલી પુરા સામધરમ પરધાન; સીધ સકજ રૂપા સુતન, નિરમલ બુધિનિધાન, ૯૧૩ સૂરાતન વેધક ચતુર, ભેદા લગ ભૂપાલ, બલ છલ અણુકલ સાંમપ્રમ, વાદલ જર્યું વિરદાલ. ૯૧૪ ગુણગ્રાહક ગ્લાયક સુગણ, દત માં દરિયાવ, સીંધ સાહ રાઉં સદા, ભાગવિજયનું ભાવ.
૯૧૫ - તાસ પિઆરી ચેપઈ મનમાંની અતિમોજ તે દાતા પ્તિરીઝવણ બંધે કવિત્ત સચેજ વદિ ચતહ સાૐ વરસ તિથિ ચોદસિ ગુરૂવાર,
બંધે કવિત્ત સુવિત્ત પરિ, કુંભલમેર મઝાર. (૧) ઇતિ શીલાવિષયે સ્વામી ધરમ વિષયે ગોરાબાદલ ચેપઈ સં.૧૭ ૧ ચે.સુ.૧૦ સેમ પં. સુજાણનંદગણિ મહિમાચંદ્રગણિ ચરણ સેવક મલચંદગણિ લિ. આમાં અંતે એક ચોપાઈ વિશેષ છેઃ
શટ્રેશત છેડશ ગાથાબંધ, સુઈ ચતુર તસુ ભાખ્યઉ સંબંધ,
અધિકઉ ઉણુઉ જે હુવેઈ ઉચ્ચ, સયણ સધીનિ કરાયો ખરઉ. પ.સં.૬, સિનેર ભં. (પુનમિયાગીય પ્રાયઃ ભાટચારણ જેવા વહીવચાને બંધ કરતા હતા એમ ગુરુમુખે સાંભળ્યું છે – ચતુરવિજય) (૨) સં.૧૭૨૯ શ્રા. વિ. ૨ બુધે અજમપુરે અચલગચછે . અમરસાગરસૂરિ રાજ પ. પ્રતિકીર્તિ મુનિ વિમલકીર્તિ તત ભ્રાતૃ મુકિ લલિતકીર્તિ માનિ જયતકીર્તિ સહિતન લિ. ૫.સં. ૨૨-૧૭, રત્ન ભ. દા ૪૩ નં.૫૨. (૩) સં.૧૭૩૧ માગ. વ. ૧ રવિ કનકનિધાન શિ. હરવર્દન લિ.પ.સં.૧૨, અભય. પિ.૧૩ નં.૧૪૨, (૪) સં ૧૭૬૭ પિ. વ ૧૦ બહેરામપુરે. દે. લા. પુ. લા. નં.૩૭૨. (૫) વાદલ જયલક્ષમી વર્ણનનાંમ પ્રથમ ખંડ સંપૂર્ણ સં.૧૭૮૬ શાકે ૧૬૬૧ પૌષ શુ. ૯ તિથી ગુરૂવારે ખરતરગ છે ભટારકીયા કીર્તિરતનસૂરિ સખાવાં પુ હર્ષ ગણિ
૯૧૭

Page #30

સત્તરમી સદી
[૧૭]
હેમરત્નસૂરિ શિષ્યમુખ્ય વા. સાંતિકુસલગણિ શિ. પં. પૂરણપ્રભેગુ શિષ્ય માનરત્ન વાચનાર્થ. એક ચોપડો, છેલલાં પત્રો ૧થી ૨૪, અનંત અં. નં.૨. (૬) ઇતિ શ્રી ગોરાવાદલરિ એ કતિક વિષયે પદમણું સૌપઈ સંપૂરણમ. સંવત ૧૭૬૭ વર્ષે પોષ વદિ ૧૦ દિને લિપિચકે બ્રરાંમપુરવરે શુભ ભૂઇયાત્ દીર્ધાયુષ શ્રી રસ્તુ. પ્ર.કા.ભં. [અહીં નોંધાયેલી પુપિકા નં. ()ની હેવા સંભવ છે.] (૭) વિવેક ભં. (૮) દેલા. [મુપુગૃહસૂચી, હેઑશાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૪૩).]. (૨૨) સીતાચરિત્ર ૭ સર્ગ
ચોપાઈ મુખ્યપણે છે. દુહા પણ છે. કોઈકેઈ ઢાલ છે. દા. ત. ઢાલ બાલૂડાની, જયવંતીની, ત્રિપદી, હાલ સંધિની, વઈરાડી, ઉલાલાની, ફાગરી ઢાલ છે. આદિ
શ્રી ગણેશાય નમઃ દૂહા. શ્રી રિસોસર પઢમ જિણ, સોલમ સંતિ જિર્ણોદ, પાસ જિર્ણોદ (મહાવીરને), નમું અધિક આણંદ. સમરૂં સરસતિ સાંમિણું, રાજહંસ-રથરૂઢ, જસ પસાઈ કવિ હુઆ, મેટા જે (હતા) મૂઢ. પૂનિમગછ પરગડા, શ્રી દેવતિલક સૂરિંદ, જસ પય સેવિ સાસતા, વિબુધ નરેસર છંદ. તાસ સીસ સુખસંતિકર, શ્રી જ્ઞાનતિલક સૂરિસ, વિબુધસિરોમણિ વંદિસ્ય, વિદ્યાનિધિ વાગી. જસ જસ સહિ સિસિ જિસી, પદિ-તિ ચઈ જસ માંન, મદમસજ વાચક નમું, પ્રવચન વચન નિધન. સંઘ તણી હિવ સાંનિધઈ, નિજગુરચલણ નવિ, સરસ સકેમલ સાતના, ચરિત રચું સંખે વિ.
૬ પદમરાજ વાચક સુપસાઈ, પદમચરિત્ર ગ્રહી મન માહિ,
હેમસૂરિ છમ જં૫ઈ વાત, ત્રીજા સરગ તણા અવદાત. અત - સીતારામ તણુઉ નિરવણ, પુણ્યગિ ચડઉ પરિમાણ,
સીતા પુંહતી સુખ શું સરગ, અવતર! હુઉ સપ્તમ સગ્ગ. નિમગછ ગિરૂઉ ગણધાર, શ્રી દેવતિલક સૂરીસર સાર, તસ પટિ ચનિતિલક સૂરીસ, જપતાં પૂજઈ સયલ જગીસ.

Page #31

*
અાત
[૧૮] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ તાસ સીસ સૂરીસર સાર, હેમરત્ન ઈમ કહઈ વિચાર,
સીલ તણુઈ ફલ સીતાચરિત્ર, જે સુણતાં હુઈ પુણ્ય પવિત્ર
(૧) ઇતિશ્રી (સીતા) ચરિત્રે રામ સીતા દીખા વર્ણને નામ મોક્ષાભિગમને નામ સપ્તમ સ. જૂની પ્રત, ૫.સં. ૬૭-૧૩, મ.જે.વિ. નં. ૪૮૨. (૫) પ.સં.૬૩-૧૪, સાતમે સર્ગ ચાલી અપૂર્ણ, પ્રથમનાં બે પત્ર નથી, સેં.લા. નં.૧૭૫૭. [આલિસ્ટમાં ભા.૨.1.
પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૨૭-૧૧, ભા.૩ પૃ.૬૮૦-૮૨. “શીલવતી કથા” અને “લીલાવતી પાઈ બે જુદી કૃતિઓ હવા વિશે શંકા રહે છે.] ૪૪૭. અજ્ઞાત (૨૩) નાગિલ સુમતિ રસ ૧૦૭ કડી .સં.૧૬૦૪ આદિ- વીર જિણેસર પાએ નમી, પૂછઈ ગયમ સ્વામિ,
કિમ સુમતિ ભવ માંહિ ભમ્યો, નાગિક કિમ શિવઠાણિ. ૧ કુગુરૂસંગ સુમતિ કઉં, તુ ભવ ભયે અનંત,
નાગિલિ તે પુણુ પરિહરિઉં, જુઓ પામ્યા ભવઅંત. ૨ અત – સંવત સેલ મ્યાલઈ વલી રાસ રહ્યુ ઉદારૂ રે,
ભણઈ ગુણઈ જે સાંભલિ તેહ લહિ સુખ વારૂ એ. ૧૦૭ (૧) સં.૧૬૬૧ કા. શુદિ ૧. ૫.સં.૬-૧૧, ડા. પાલણપુર દા.૩૬.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૫૩.] ૪૪૮. ધીમેર (ખ. જિનભદ્રસૂરિ–સિદ્ધાંતરુચિ-સાધુસમ
- કમલલાભચરણધર્મશિ.) (૨૪) સુખદખ વિપાક સંધિ ૨.સં.૧૬ ૦૪ વિક્રમપુર (વિકાનેર)માં અંત- સંવત મનુ લોચન સઈ, ઊપરિ વલિ શ્યારિ
વિકમપુર માંહઈ, શુભ દિવસ શુભ વારઈ. મૂલ નાયક આદીસર, તિહુયણ નૃપ જેહ, તિહિં તણઈ પ્રસાદઈ. કીધી સંધિ જ એહ. હિવે ખરતરગચછપતિ શ્રી જિનભ મુણિંદ જિહના પય સેવઈ, ભગતઈ સુરનરવંદ. પાઠકવર શ્રી સિદ્ધાંતચિહિં તસુ સીસ, ચઉદય વિદ્યાનઉ જગ માંહિ તેહ અધીસ. તસુ સસ થયઉ વાચક, સાધુસેમ ઉદાર, મૃતસાગરનઉ લઈ, લીયઉ તિણિ પાર.

.

Page #32

સત્તરમી સદી
[૧૯]
તસુ સીસ કમલલાભ, વાચક મનિ આણુ, તસુ સીસ ચરણધમ, મહીયલ માહઈ વખાણુ. જિહિં તણુઇ પ્રસાદઇ, પામ્યઉ મઇ શ્રુતસાર, તિહના પય ભવિવિ, હેાજ્યા મુઝ સુખકાર. હિવ સંપ્રતિ શ્રી જિનમાણિકચસૂરિ સુજાણુ, જિણિ રાજઇ કરતઇ, દીપ્યઉ સધ જિમ ભાંગુ.
ઢોલ.
પુણ્યસાગર
૨૨
૨૩
...ણુ ધમ તણુઉ મુનિપ્રભ સીસ અભિનવ સુરતરા, ચિર જય મહીયલિ દ્રયની પરિ...ચ દિન એ મુનિવરા મુનિ ધ શેર ભણુંતિ જે નર સધિ હિયઈ ધરઈ, તે લડાઈ સમકિત સુણુ ભવિય ભવસમુદ્ર સુખઇ તરઈ. ૨૫ (૧) એકાદશમ અંગ વિપાક શ્રુત વિશતિ અયનાનાં સુખદુખ વિપાકાનાં સધિરિય* સમાસઃ ૫.સ.૨૧, જયપુર. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૫૦૨-૦૩.

૨૪
૪૪૯, પુણ્યસાગર ઉપા. (ખ. જનહ’સસૂરિશિ.)
આ પુણ્યસાગર સંબધી મુનિ કુલકૃત ગીત છે તે પરથી એ હકીકત મળે છે કે માતા ઉત્તમદે, પિતા ઉદયસિંહ, અને તેને જિન સ સૂરિએ સ્વહસ્તે દીક્ષા આપી હતી. (ઐતિહાસિક જૈન કાવ્યસ ગ્રહ, સ...પા. નાહટા.) તેમણે ‘પ્રશ્નોત્તરકાવ્યવૃત્તિ’ સ’.૧૬૪૦માં તે જંબુદ્રીપન્નતિ વૃત્તિ' સ.૧૬૪૫માં જેસલમેર રાઉલ ભીમરાજ્યે રચેલ છે.

ખ. જિહુ સસૂરિના પ્રતિમાલેખા સ,૧૫૫૭ અને ૧૫૬૧ના મળે છે અને તેમના પટ્ટધર જિનમાણિકસૂરિના સ.૧૫૮૩, ૧૫૮૪, ૧૫૯૩ અને ૧૫૯૮ના મળે છે. (ધા, પ્ર. સ. ભાગ ૧ અને ૨.) (૯૨૫) સુબાહુ સધિ ગા.૮૯ ૨.સ.૧૬૦૪ જેસલમેરમાં આફ્રિ – પણમી પાસ જિજ્ઞેસર કેરા, પયપકજ સુરતરૂ અધિકેરા,
જસુ સમરણુ સીઝÜ વખાણી, તે ગુરૂ સુર્યદેવી મન આણી. ૧ વીર જિષ્ણુદ ઇગ્યારમ અ ગઇ, સાહસ આગલિ સુખદુખ ભંગઈ, સુખ વિપાકિ બીજઇ સુચ ખધઇ, દસમ અઝયણુ તણુÛ પરબંધ”, પઢમ અઝયણુ સબાહૂ કેર, અઇ ભણે સંબંધ નવેર, તેડુઉ હિસ્સું સૂત્ર અણુસારð, જથા જોગિ સ`ખિત વિચારઇ. ૩ હત્શીયસીસ પુર આસિ પ્રસિદ્ધ, બહુજણુ ભુવણુ રયણુ કરિ રિદ્ધિ,

Page #33

પુયસાગર
[૨૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર "ફકર ડક તિહિ ઉજાણુ, નંદનવન સમ જાસુ વખાણ. ૪
ઢાલ સોભાગી જિણવરની, દેહા, રામ ગઉડી, ઉછાલે ઢાલ, દેસ દશારણ જાણવઈ એ હાલ. અત – ઇમ જ ખૂનઈ સેહમસામિઈ,એહ અજઝયણ ભણ્યઉં સિવકામિ,
તિમ સંબંધ એહ ગુણિ ભરિઉ, ઈગ્યારમ અંગહ ઊધરિયઉ. સંવત સેલ ચડેતર વરસઈ, જેસલમેરૂ નયર સુભ દિવસઈ, શ્રી જિનીં સસૂરિ ગુરૂ સીસઈ,પુણસાગર ઉવઝાય જગઈ. ૮૮ શ્રી જિનમાણિકસૂરિ આદેસઈ, સુબાહુચરિત ભણિયઉ
લવલેસઈ, પાસ પસાયઈ એ રિષિ થતાં, રિદ્ધિસિદ્ધિ થાયઉ જિતુ ભણતાં. ૮૯
(૧) ગા. ૯૦, મહ. સપ્રમોદ વા. શિ. ચારૂદત્ત લિ. ૫.સં.૫, અભય. પિ.૪ નં.૨૬૬. (૨) પ.સં. ૬, ગા.૮૯, પ્રત ૧૭મી સદીની, જિ. ચા. પો.૮૧ નં.૨૦૪૦. (૩) એક ચોપડી કે જે સં૧૬૮૯ અને સં.૧૬૯૦માં ગુણદાસ શિષ્ય ગેપાલ ઋષિએ લખી છે તેનાં ૫.ક્ર. ૬થી ૧૨, નાથાલાલ પાલણપુરાવાળા પાસેની. (૪) સં.૧૬૪૦ વિક્રમ નગરે જિનચંદ્રસૂરિ રાજ્ય પુણ્યસાગર મહે. શિ. પં. હર્ષકુલગણિશિ. હર્ષસિંહ મુનિના લિ, પ.સં.૫, કૂટક, નાહટા. સં. (૫) બાઈ કરમં પઠનાર્થ. ૫.સં. ૭-૧૨, લે. પાટણ. દા.૩ ક. (૬) લ.સ.૧૬૯૩, સેં. લા. (૭) સં. ૧૭૪૩ શ્રા. વ. ૮ વાકાનેર મળે. ૫.સં.૪-૧૫, પ્રથમ પત્ર નથી, સેં.લા. નં.૧૦૬૨. (૮) બાઈ મેનકા પડનાર્થ. ૫.સં.૫, અભય. નં.૩૦૭૮. (૯) બાઈ રૂપાં પડનાર્થ. ૫.સં.૫, અભય. નં.૩૧૬૨. (૧૦) લિખિતા વાચક દયાકીર્તિગણિ શિષ્ય પંડિત ગેડીદાસેને સં.૧ ૬૯૬ વષે શો સંગ્રામપુરે. ઉદયપુર ભં. (૧૧) પ્રકા.ભં. [આલિસ્ટમાં ભા.૧, મુપગ્રહસૂચી, હેજેશસુચિ ભા.૧ (પૃ.૪૬૮, ૫૯૨).] (૯૨૬) સાધુવંદના ગા.૮૮ આદિ – પંચપરમેષ્ઠિ પથકમલ વંદી કરી, ભાવબલિ ભાતલિ એહ
અંજલિ ધરી - સાધુ ભગવંતને નામગ્રહણ કરી, જન્મ સુપવિત્ત હું કરિસ શ્રુત
અણુસરી. ૧ અંત – ઈમ સુગુરૂશ્રી જિનહંસસુરિસ, તાંસુ સીસે અભિન
ઉવઝાય વરશ્રી પુન્યસાગર કહે. એ રિષિ સંથ

Page #34

સત્તસ્ત્રી સદી
[૧]
ઉપદેશ શ્રી જિનચંદ્રસૂરીસર તણું જે મુનિ થુષ્ટ્રે
८८
તસુ સાવંદણુ સુહાનદન હવઉ સિવસુખકારણે. (૧) સં.૧૭૧૧ લિ., ચાપડે, વિ.ને.ભ. ન.૪૩૩૫. (૨) ૫.સ.૫, કૃપા. ૪.૪૫ નં.૭૯૯. (૩) સેરૂણામધ્યે મહિમસાર લિ. પ.સં.૪, મહેર. પેા.૭. (૪) પ.સ’.૫, લખી ૧૭મી સદીની, મહર. પેા.૧. (૫) સં. ૧૭૨૯ પુ. ધ સેન લિ. ૫.સ.૪, ભુવન, પેા.૭, (૬) સં.૧૭૪૬ શ્રા. તેમીસુંદર લિ. મરાટ મધ્યે. . પસ'.પ, ચતુ. પે।.૧૧. (૭) પ.સં.૬, પ્રત ૧૮મી સદીની, જિ.ચા. પેા.૮૭ ન.૨૩૮૯, (૮) સં.૧૮૬૫ જે.વ.૧૧ વીકાનેર મધ્યે રૂપવિજય લિ. ખાઈ હસ્તા પડનાથઃ પ.સ.૮, દાન. પા.૪૦ નં.૧૦૪૩, (૯) સં.૧૯૦૦ ભા. સુ. ૧૧ વીકાનેર મધ્યે. પ.સં., મહિમા, પેા.૬૩. (૧૦) સં.૧૬૮૨ મૃગશિર શુ.૧૩ ગુરૂ આગરાનગરે જિસંહસૂરિ શિ. ૫. જીવર ́ગગણિના લિ. ચાપડા ગોત્ર શૃંગારહાર સુશ્રાવક સાહ સૂર્ય મલ્લ ભાર્યાં સુશ્રાવિકા મૃગાક્ષી પઠનાય. ૫.૪.રથી ૮, અભય. (૧૧) સં.૧૭૨૧ વૈ.શુ.૧૪ શુક્ર સિતપત્ર મધ્યે લિ. રાજલાભગણના. પ.સ.૩, અભય. ન.૨૮૭, (૧૨–૧૫) સં.૧૭૦૭ આસ્ વ. ૯ ૫. ગુવિમલ શિ. પ કનકનિધાન લિ. પ.સ.૬, અભય, નં.૩૯૪; સ`.૧૭૪૨ આસેા વ. ૧૧ ૫. દાનચણ લિ. સાલૂડા મધ્યે. પ.સં.ર, અભય. ન.૧૨૬૮; સ.૧૬૮૨
આ શુ. ૧૦ શિન ૫, જયકુશલ શિ. ૫. નદનમેરૂ મુતિના લિ. પ.સં.૪, અભય. ત. ૧૪૪૭; અને સ.૧૭૩૦ આસે શુ. ૭ થાવરવાસરે ૫. રામચંદ્રેણુ લિ. પ.સ'.૯, અભય. નં.૨૭૨૫. [જૈહાપ્રાસ્તા, મુપુગૃહસૂચી.]
વિમલચારિત્રસૂરિ
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૧૮૮, ભા.૩ પૃ.૬૫૩-૫૫.] ૪૫૦. વિમલચારિત્રસૂરિ (ત. હેમવિમલસૂરિ-સૌભાગ્યદ્ગષ સૂરિ --સામવિમલસૂરિ-સ’ધચારિત્રશિ.)
હેવિમલસૂરિ જુએ ન.૧૯૮ અને સામવિમલસૂરિ જુએ . ન.૪૪૦, (૯૨૭) નવકાર રાસ અથવા રાજસ`હું રાસ ર.સ.૧૬૦૫ શ્રાવણુ શુ. ૧ ગુરુ નટપદ્ર(ડિયાદ)માં આદિ – આણુ ઈ આદીશ્વરી, વહેંદી વસુધામાય,
નામિઈ સરસતિ સામિણી, સિરસા નિજ ગુરૂપાય. કવિઅણુ-માતા તુઝે નમું, પામુ ખ્રુદ્ધિભંડાર, જે કવિઅણુ આમિષ્ઠ કવઇ, તે સવિ તુઝ ઉપગાર. સકલ સદાલ શારદા, તૂફી દઈ વરદાન,

Page #35

વિમલચારિત્રસુરિ [૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨
અંબા તૂ પદમાવતી, ચસરિ સાવધાન. સાસનદેવી શ્રુતદેવતા, સમ્યગદષ્ટી દેવ, એહ તણઈ સુપસાઉલઇ, નવપદ સારૂ સેવ. રાસ રચઉ નવકારનું, ત્રિભુવન માંહિ ઉદાર, સાંભળતાં સુખ સંપદા, સુણતાં જયજયકાર. નવનિધિ લઈ લોકમાં, અવિચલ અનુક્રમ ઠામ, આઠ મહાસિધિ સાશ્વતી, સીઝઈ સઘલાં કામ. ત્રિણિ કથા ઈડ લોકની, પરલોકી છઈ દોઈ,
રાજસિંહ સંબંધ સ્પે, છઠી તે પણ જોઈ. અંત – તપગચ્છ કેરૂ રાજી રે, માહાતંતડિ, જગિ જણ પણુમઈ પાય,
| સુણિ સુંદરે જગશ્રી હેમવિમલ સૂરીસરૂ રે, મા. તસુ પાટિ સેહઈ રાય. ૬૮ સૌભાગ્યવરિષસૂરિ ગુણિસર રે, મા. મહિમા કેરૂ કંદ, સુ. તસુ પટિ સુવિહિત સુંદરૂ રે મા. સેમવિમલસરિંદ. સુ. ૬૯ પંડિતતારે ચંદલુ રે મા. બુદ્ધિઈ અભયકુમાર, સુ. સાધુશિરોમણિ દીપતા રે મા. ચારિત્ર પાલઈ સાર સુ. ૭૦ સંઘચારિત્ર નામઈ ભલા રે મા. મૂરતિ મહિણવેલિ સુ. પીહર તે પીડચા તણું રે મા. સાધુગુણ કેરઈ વેલી સુ. ૭૧ તાસ તણઈ સુસાઉલઈ રે, મા. નપદ્ધ રહી ચુંમાસી સુ. રાસ રચીએ નુકારને રે મા. સીષિઈ હિયયા ઉ૯લાસી. સુ૦ ૭૨.
ચુપ૮. સંવત સેલ પ ર સાર, સુદિ પડવઈ સોહઈ ગુરૂવાર સરવડિ વ૨સઈ શ્રાવણ માસ, જગ સધલાની પહુચઈ આસ. રાજસિહ રાસઉ જે ભણઈ, રત્નાવતી કથાસું ગણઈ
નવનિધિ મંગલમાલા મિલઈ, વિમલચારિત્રઈ વાંછિત ફલઈ.
(૧) પૂજ્યારાધ્ય શ્રી આચાર્ય ૨૧ શ્રી વિમલચારિત્ર ચરણસેવક હિમચારિત્રગણિ લ. પ.સં.૧૦-૧૫, સેંલા. નં.૫૪૯૬. (૨) નવકાર રાસ (3) પ્રાયઃ આ કવિકૃત, સં.૧૬૯૬ કા. શુ. ૧૧ ગણિ ન્યાયસાગર શિ. વીરસાગર લિ. ગઘાણીનગરે લિ. ગે ના. [આલિસ્ટઓઈ ભા..]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૧૮૮-૮૯, ભા.૩ પૃ.૬૫૮. પંચેતેર=૭૫ પણ થાય અને અન્યત્ર ૨.સં.૧૬ ૭૫ નોંધાયેલી છે, પરંતુ વિમલચારિત્ર

Page #36

સત્તરમી સદી
[૩]
સહજરતન વા સં.૧૬ ૦૩માં હયાત હોવાની માહિતી અન્યત્રથી મળે છે (જેન પરંપરાને ઇતિહાસ, ભા.૩ ૫.૮૨૩).] ૪પ૧, સહજરત્ન વા. (આં. ધર્મમૂર્તિશિ.)
અંચલગરછના ધર્મમૂર્તિસૂરિના પ્રતિમાલેખો સં.૧૬૨૯, ૧૬૪૪, ૧૬૫૪ના મળે છે. (જુઓ ધા.પ્ર.સં. ભાગ ૧ અને ૨) તેમને જન્મ સં.૧૫૮૨માં ત્રંબાવતી-ખંભાતના હંસરાજ વણિકની હાંસલદે નામની સ્ત્રીથી થયો. જન્મનામ ધમદાસ. દીક્ષા ૧૫૮૯માં, આચાર્યપદ અમદાવાદમાં સં.૧૬ ૦૨માં, અને તે જ વર્ષમાં ગરછનાયકપદ મળ્યું. સં.૧૬૭૦માં પાટણમાં સ્વર્ગસ્થ થયા. જુઓ પટ્ટાવલી. (૯૨૮) વૈરાગ્યવિનતિ ૨.સં.૧૬ ૦૫ કા.શુ.૧૩ રવિ, નિંધરારી ગામમાં આદિ- આજ સફલ મરથ મન તણું, ભગતિઈ ગુણ ગાઉ જિન તણું, શ્રીય કંથનાથ દેવ અતિહિં ચંગ, નધિરારિ નયર છઈ બહુઆ
રંગ. ૧ અંત - તૂ સ્વામીય દુખ ભયભંજણ, તૂઅ સ્વામી શિવપુરમંડણ,
સંવત્સર સેલ પ ત્તરઈ કાર્તિક શુદિ તેરસિ રવિ દિનઈ. ૧૩ વિધિપષિ ગછિ ગિરૂઅડિ ગુણભંડાર, શ્રીય ધર્મમૂરતિસૂરી
સુવિચાર; આગમ જે સુત્ર વિચારસાર, પડિબેહઈ ભવીયણ તે ઉદાર. ૧૪ ચાલિ–ઈય મંગલકારણ દૂરીનિવારણું તરણતારણ જગગરે, ની ધરાર ગામિઈ સુકૃત કાંમિઈ શ્રી શ્રીમાલી જયકરો. જેહ ભાવભગતિઈ એકચિત્તઈ કુંથુનાથ તીર્થકરું, વણારસ સહજરત્ન બેલઈ, એહ જિનવર સુરતરૂ. ૧૫ (૧) સં.૧૬૧૮ વર્ષે માહ વદિ ૧૩ શની. લક્ષાં. પ.ક્ર.૧૭૦-૭૧, પડો, વિ.ધ.ભં. (૯૨૯) ૨૨ હિરમાન સ્ત, ૨.સં.૧૬૧૪ આસો સુદ ૧૦ કાવિઠામાં આદિ- સરસતિ દેવીય નમય પાય, ઊલટ અંગિ અણીય;
મહીયલિ મહાવિદેહ ખેત્ર સાર, જિનવર ગુણ જાંણય. વિહરમાન વીસહ જિસુંદ, યુણિ જિન વગતિઈ,
શ્રી સીમંધરિ પ્રથમ દેવ ગુણ ગાઉં ભગતિઈ. અંત – સંવત સેલ ચૌદત્તરઈ એ, આ માસિ ઉદાર,
શુદિ દશમ વિજયા દિનિહિં શ્રી ધર્મભૂતિ ગણધાર. ૮

Page #37

અતિસાર
[૨૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ ચાલિ-ઈય આદિ જિણેસર, સયલ તિસર, વિહરમાન વસઈ
તવ્યા એ, દૂ કહૂં મન રંગિઈ ઉત્સવ ચંગિઈ કાવિઠાનયર સુણય, તેહ શિવસુખકારણ દૂરી નિવારણ તારણ શ્રીમધિર જિન, વંછીય સુહ આપઈ મહિમા વ્યાપઈ કહઈ સહજ વાચક
પ્રવર, ૯ (૩૦)+]૧૪ ગુણસ્થાનક ગતિ વીર સ્ત, કડી ૨૩ આદિ
ધૂરિ દુહા મહાવીર જિનરાયના, પય પ્રણમી સહકાર
ચઉદહ ગુણથાનક તણુઉ, કહીઈ કિંપિ વિચાર. અંત -
કલસ ઇય વીર જિનવર જગતહિતકર સિંહલંછણ સુરતરૂ, ભવભીડભંજન ભવિયરંજન દુરિયગંજણ સુહકરૂ, ગુણઠાણ ઈણિ પરિ સુપરિ જાણ, જિમ લહઉ સિવસુખ મુદા,
ગણિ સહજરત્ન મુર્ણિદ જે પઈ, વીર જિણ સેવઉ સદા. ૨૩ (૧) ૫.સં.ર-૧૩, તા.ભં. દા.૮૩ નં.૩૭.
[પ્રકાશિત ઃ ૧. સઝાયમાલા (લલુભાઈ). ૨. મોટું સઝાયમાલા સંગ્રહ
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૧૯૯-૨૦૦, ભા.૩ ૫.૬૭૨-૭૩.] ૪૫ર. અતિસાર
કદાચ જૈનેતર હેય યા નં.૨૪૧ના અતિસાગરથી અભિન્ન હેય. (૯૩૧) [+] કપૂરમંજરી રાસ ૨.સં.૧૬૦૫ ચૈત્ર શુ. ૧૧ રવિવાર આદિ – પ્રથમ ગણપતિ વણવીં, ગવરિ પુત્ર ઉદાર
લક્ષ લાભ જે પૂરવઈ, દેવ સવિતું પ્રતિહાર. સેવંત્ર જસ મુગટ ભર, સીદૂરઈ સહિ સિરીર સિદ્ધિ બુદ્ધિ નઉ ભરતાર જે, બુદ્ધિદાતાર વડવીર. કાશમીરપુરમંડની, સરસતિ સમરૂં માય તેહ તણુઈ સુપસાઉલઈ, બુદ્ધિ પામઈ કવિરાય. આગઈ કવિ જે વડા હૂઆ, તસ માગૂ અનુમતિ સદગુરૂ તણે ચરણે નમી, મન સિë ધરી બહુ ભત્તિ. એ સવિ હું આયસ લહી, માંડસુ કથા રસાલ,

Page #38

સત્તરમી સદી
[૨૫]
મહિસાગર રૂમાલ જે પૂતલી, કપૂરમજરી સાલ. તાસ રૂપ સેહામણુઉં, બાયસ મનનઈ કવિ,
બ્રહ્માણુ વર આલજે રખે અણુવઈ ડિ. અંત – કપૂરમંજરી કથા અભિનવી, સંવત સેલ પ ત્તર કવી,
ચૈત્ર શુદિ અગ્યારસિ રવિવાર, બેલઈ કવિ પંડિત મતિસાર. ૧૯૯ પુણ્ય તણઉં એવડઉં સરૂપ, પુણ્ય પસાઈ પામીઈ નિરૂપ, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ ધણ કણ પરિવાર, પુણ્ય પસાઈ જયજયકાર. ૨૦૦ સરસ કથા જિક એ સુઈ, માંન મહુત તવ વાધઈ (ધ)શુઈ,
સકલ સભાનાં દુરિત જ હરૂ, વિધનરાજ તહે રક્ષા કરૂ. ૨૦૧ (૧) પ.સં.૭-૧૫, ડે.ભ. દા.૭૦ નં.૧૧૨. (૨) તે એને બેડ મધ્યે લ. શ્રી ત્યવિજે સં.૧૭૮૪ માગ. શુ. ૪ સોમવારે. ૫.સં.૧પ-૧૧, ડા. પાલણપુર દા.૩૬. [મુપુન્હસૂચી.]
[પ્રકાશિતઃ ૧. ફાર્બસ ગુજરાતી સભા માસિક, જાન્યુ-માર્ચ તથા એપ્રિલ-જૂન ૧૯૪૧.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૫૭. કવિનામ સ્પષ્ટપણે મતિસાર મળતું હેવાથી નં૨૪૧ના મતિસાગરથી ભિન્ન ગણવા જોઈએ એમ લાગે છે.] ૪પ૩, અતિસાગર
નં.૨૪૧થી ભિન્ન. (૯૩૨) ચંપકસેન રાસ[અથવા ચેપાઈ]૩૮૮ કડી ૨.સં.૧૬૦૫ શ્રાવણ
આખા રાસમાં વસ્તુ, ચોપાઈ અને દુહા એ ત્રણ જ છંદ છે. આદિ
વસ્તુ પઢમ જિણવર પઢમ જિણવર પાય પણવિ, શાંતિ જિણેસર મનિ ધરી, નિમનાથ બહુભત્તિ જુતિય, જીરાઉલ જગ દીપત૭, પાસ દેવ મનિસિધિ થાય, મહાવીર યુવીસમઉ, પ્રણમી પાંચઈ દેવ; પંચ પરમિઠ ભાવિસુ, કરસુ અનુદિન સેવ.
ચુપઈ. સારદ સમરૂ મનનઈ ભાવ, રચિવા રાસ તણઈ પ્રસ્તાવિ, જેહનઈ સમરણિ લહઈ બુધિ, મનવંછિત સુકવિની સિધિ. ૧ વલી સદગુરૂ નમી આયસ લહી, દોઈ કર જોડી આગવિ રહિ, ચરણ નમું ચતૂરાઈ કાજિ, અજ્ઞાનપણું જિમ ભાઈ ભાજિ. ૨

Page #39

કમલસાગર
[$]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
તપ વ્રત સંજમ સૂઈ રહેઇ, અમર રિધિ તે નિશ્ચઇ લહઇ. શિવસુખ પાંનીજઇ સડી જેણિ, જિમ પામિઉ રાય થપકસેન. ૩ કવણુ ચંપક તે કેહું રાજ, કેણી પર તસ સીધઉ કાજ, આદિ વૃત્તાંત મૂલથી જોઇ, ખાલિસ સધલઉ જેહવઉ હાઈ
દૂા.
અ`ત –
૩૮૮
સંવત સાલ પચાતરઇ, (૧૯૦૫) રચીઉ શ્રાવણ માસિ. શ્રી શાંતિનાથ સુપસાઉલ, રચિઉ હ્ર ઉલ્હા સ. એહ જિ રાસ જે નર ભણુઇ, શ્રવણ સુણુઈં બહુ ખુદ્ધિ, કવિ મતિસાગર ઇમ ભણુ, ઘરધરિ મોંગલ ઋધિ. (૧) સં.૧૬૪૮ આસે વિદ ૧૩ ભૌમે પાલજ ગ્રામે આગમગછે ધૂંધૂકપક્ષે ૫. વીરપાલ લખિત, ચેલા વાસણુ ચેલા માંડણુ હિતેન સ્વપઠનાથ. ૫.સ.૧૪-૧૫, હા.ભ. દા.૮૨ ત.૨૦૮. (૨) સં.૧૬૪૯ મગસિર સુદિ ૧ શુક્રવારે જેષ્ઠા નક્ષત્રે સિલેાદ ગ્રામે રૂષિ ચાંપા સિધ્ય પદમકુસલ લખત.... પ.સં.૧૧-૧૭, હા.ભ`. દા.૮૨ નં.૧૩૦. (૩) ગ્રંથાગ્રંથ શ્લેક ૫૦૨ સંખ્યા, પ.સં.૧૪-૧૫, ખેડા ભ”. (તેમાં પ્રથમ પત્ર નથી.) (૪) મુ. કનકરતેન લ. પ.સ`.૧૪-૧૬, ઝીં, નં.૧૯૨. (૫) પ્રાયઃ આ કવિકૃત, સ.૧૭૯૯ આશ્વિન સુ. ૫ બુધે આદ્રઆણા ગ્રામે લિ. પ્રેમરત્ન પડના. નિ. વિ. ચાણુમા. (૬) પા.૩ [મુપુગૃહસૂચી, હેઝૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૩૯૪, ૪૩૧).]
૪
પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૫૦૩, ભા.૩ પૃ.૬૫૫-૫૬. પહેલાં મતિસારને નામે ર.સં.૧૯૭૫ દર્શાવીને મૂકેલી કૃતિ પછીથી મતિસાગરને નામે ફેરવી છે. કવિ ન.૨૪૧ના મહિસાગરથી અભિન્ન પણ હેાઈ શકે.] ૪૫૪, કૅમલસાગર (ત. વિજયદાનસૂરિહ સાગરશિ.) (૯૩૩) ૨૪ અતિશય સ્ત, ગા.૩૬ ૨.સ.૧૯૦૬ ફા,શુ.૧૧ આદિ – સુરના સુરના કિધા જોય, ઉસ અતિસય
-
તપગ૭નાયક મુગતિદાયક સુખદાયકશ્રી વિજયદાનસૂરિસરા ઉંઝાય મુનિવર હૈ સાગર તાસ ગઇ દિનકા
જિનજીના તુમ્હે સાંભલે એ. ૧
અ`ત ~ ઇંદુ સ બહુ લેસા કહી, એ સવછરસ`ખ્યા કહી, શ્રીગુરૂચરણ હઇ ધરી મનિ ધરી, ભગતિરાગ શ્રીમધિર તણ્ણા એ. કલસા

૩૮૭

Page #40

સત્તરમી સદી
[૨૭]
સિદ્ધિસૂરિ
સીસ કહે વંદન તાહરૂ' શ્રી કમલસાગર સાહએ તુઝ ચરણે મુઝ મને અતિહિં લીા જિમ ભમર માતિ મેહુએ, (૧) પ.સં.૩-૯, હા,ભં. દા.૮૨ નં.૧૭૨. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૦૦, ભા.૩ પૃ. ૬૭૩.]
૪૫૫. સિદ્ધિસૂરિ (બિવ'હણીકગચ્છ દેવગુપ્તસૂરિ-જયસાગરશિ.) દિનીકગચ્છ ઉકેશગચ્છની શાખા જાય છે, તેમાં થયેલ દેવગુપ્તસૂરિના પ્રતિમાલેખા સ.૧૫૬૭, ૧૫૭૦, ૧૫૭૩, ૧૫૯૩ અને ૧૫૯૯ના ધા.પ્ર.સ. બંને ભાગ તથા નાહરકૃત સંગ્રહમાં મળે છે. તેમાં તે સિદ્ધાચાર્ય - સંતાનીય ઓળખાયેલ છે.
(૯૩૪) અમરદત્ત મિત્રાનન્દ્વ રાસ ૫૨૩ કડી ર.સ`.૧૬૦૬(શક.૧૪૭૨) વૈ.વ.૪ રિવ ઉંઝામાં
આદિ
વસ્તુ
સકલ ગુણુનિધિ સકલ ગુણુનિધિ સકલ જિનરાય, પયપંકજ પ્રણમી કરી, ભલે ભાવે ભારતી તમેવીય, સહિગુરૂચરણે શિર નિમ એકચિત્તે કવિરાય સેવીય કલા ફૂલ જાણુવા મિત્રાન ચરિત્ર
૧૬
બેલિસિ બહુ બુદ્ધિ કરી સુર્યા સહુ ઈકચિત્ત. અ`ત – એવ‘દ્રુણીકગચ્છે સહિગુરૂ સાર, સકલ કલા કેરા ભડાર, શ્રી દેવગુપ્ત વક્રૂ સૂરીસ, કર જોડી કહે તેહના સીસ. સધ કથન થયાં ઉલટ ધણું!, રચ્યા રાસ મિત્રાનઃ તણા; ૐ થ્રુ જિષ્ણુસર તણે પસાય, રચી ચોપઇ ઉંઝા માંહિ, કુંણુ સંવત્સર કેહે માસ, રચ્યા રાસ તે કહું વિમાસ. સવંત સાલ છિડાત્તરા જાણુ, શાકે ચૌદ બહુરિ વખાણ,૧૮ ક્રિ વૈશાખ ચેાથિ તિથિ સાર, મૂલ નક્ષત્ર નિર્મલ રવિવાર તેણે દિને નિપાયા રાસ, સાંભલતા સવિ પુસે આસ, સ' ગ્રંથની સંખ્યા સુષ્ણેા, દુહા ચેાપઈ એકઠા ગુણ્ણા ગાહા વસ્તુ તેહ માંડે ભલી, શતકપંચ બાવીસાં મિલી. વસ્તુ એક ચેપઇ સા ચાર, વલી એકતાલીસ અધિક વિચાર; પ્રાકૃત ગાથા જાણા પંચ, દુહા પંચાત્તરના સંય અધિક્ત્ત એછે કહિયેા જેહ, સહિગુરુ સામે ખમાવું તેહ
૨૦
૨૧

૧૭
૧૯

Page #41

સિદ્ધિસૂરિ
[૨૮] જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
૫૨૩
કૃપા કરી કવિ ઉપર મહુ, ખરા કરીને ભણુયૅા સહુ. ભણે ભણાવે ભાવે જેહ, સકટ નાસે દૂરે તેડ એકમનાં સંભલિસે જેહ, મુતિ વિ લહસે તેહ. (પા.) એકમનાં સાંભલિ જે કાઇ, મનવાંછિત સુખ પાંમિ સાઇ. મેરુ મહીધર મહીઅલિ સાર, જિહાં પ્રતપિ દિનકર સ`સારિ, તાં એ રાસ સદા સુખકાર, જયુ જયુ શ્રી સંધ મઝારિ. ૫૨૪ (૧) ઇતિ શ્રી શાંતિનાથ ચરત્રાદુષ્કૃત્ય અમરદત્ત મિત્રાનંદ સંપૂર્ણમિતિ શ્રી સિદ્ધસૂરિભિઃ કૃતા રાસઃ સ.૧૬૫૩ વર્ષે ચૈત્ર શુદિ ૧૦ શુક્ર વાસરે વિદ્યાપુરે ચતુર્માસસ્થિતે લિખિતા રાસઃ દેવગણિના ૫. સૌભાગ્યમાણિકયગણિ શિ. પં. શ્રી સુ“દરગણિ શિ. પ. ગજહાઁગણિ શિ દેવહુ' લિખિતઃ ૫.સં. ૧૬-૧૫, ડે.ભ’. દા.૧૩ નં.૨. (૨) શ્રીમદ્અ‘ચલગચ્છે શ્રી ધમ્મમૂત્તિસૂરિ વિજયરાજ્યે ૫. શ્રી પદ્મતિલકગણ ઋ. શ્રી રંગમૂર્ત્તિગણિ ઋ. પુણ્યતિલક વાંચનાથ.પ.સં.૧૮-૧૫, હા.ભં. દા.૮૧ ન....૩૧. (૩) સ.૧૬૪૧ વર્ષ અઘેડ શ્રી નવાનગરે લિ. ૫.સ.૩૦-૧૧, જૈ.શા. દા.૧૩ નં.૪૧. (૪) પ.સ.૧૧-૧૫, મા. સુરત પે।.૧૨૬. (૫) સં.૧૯૯૩ ભાદ્ર.વ.૭ ૫.શ્રી સાષુવિજયગણિ શિ. મુનિ ઇંદ્રવિજય લ પાલ્હેણુપુર નગર મધ્યે. ૫.સ.૧૨-૧૯, ખેડા ભ. નં.૩. (૬) ૫.સ.૧૮૧૩, મ.ઐ.વિ. નં.૧૧૪, (૭) ૫.સ`.૨૫-૧૫, છેલ્લુ ૨૬મું પત્ર તથીઅપૂર્ણ, મ.ઐ.વિ. નં.૪૦૬, (૮) રાજકોટ યતિના અપાસરાના ભંડાર. [ડિકેટલાગભાઇ વા.૧૯ ભા. ૨, મુપુગ્રહચી (દેવગુપ્તસૂરિશિષ્યને નામે).]
આદિ
(૩૫) સિ‘હાસન બત્રીશી [થા અથવા રાસ અથવા ચાપાઈ ૨.સ.૧૬૧૬ વૈશાખ વદ ૩ રવિ ખારેજા (અમદાવાદ પાસે)માં વસ્તુ છે. વિશ્વજનની ૨ પાય પણમેવિ, સયલ વિશ્વસુખકારણી, મુગ્ધજનવ્રુદ્દિદાતા, કવિય-મત-આનંદની જગત્ર માંહિ તૂહિક વિખ્યાતા,
કર જોડી તુમ્હ વીનવું, દી મુઝ નિરમલ મત્તિ, કહું કથા વિક્રમ તણી, તે સુણજો એકચિત્તિ,

૨૩
ચોપઇ.
સરસતિ શુભ તિ દીએ મુઝ સદા, જિમ વિક્રમ ગુણ ગાઉ

૧

Page #42

સત્તરમી સદી
[૨૯]
પરઉપગારી રાજ જિય, તાસ કથા ખેાલીસ બહુભિય. ત્રિભુવન માંહિ વિક્રમરાય, સત્વવત રિ સહી કહવાય, ભૂમડલ ભડવાઈં કરી, જસ કીરતિ ત્રિભુવન વિસ્તરી, તાસ કથા બત્રીસે જેહ ભેાજ ભૂપ આગલ કહી તેહ, સવિ સબંધ અછે પ્રત્યેક, તે સુણજો સહુ ધરી વિવેક. સિહાસન બત્રીસી તેહ, લેાક માહિઁ સુપ્રસિદ્ધિ જેહ, તાસ કથા હું ખેાલીસ ભલી, સાંભલતાં પૂગી મનરલી. પહિલું સિંહાસન ઉત્પત્તિ, સાંભલયે તે સહુ એકચિત્ત, જોયણ લાખ તણે વિસ્તાર, જંબુદ્રીપ છે વૃત્તાકાર, અંત – જે છે . સ`સ્કૃતકથા પ્રમ`ધ, તે કહો લેખ્ખ તણા સંબંધ, પ્રાપ્ત રસ અધિકા જાણી, તેહ કારણ એહુ વખાણીઈં.૬૯ કહી કથા આગ જેવી, ખેતી કથા કહી કેલવી,
૭૧
કવિ કહે તેહમાં મ યા ખાડ, ખમાવીઈ વિહું કર જોડિ, ૭૦ કિણુ કારણ એ કહ્યો પ્રમધ, હું` ધરી સુદ્ઘાત્નીત (?) પ્રબંધ . ચતુર પુરૂષને કારણ કરી, કહી કથા વિવહરી, ગૂજ્જરદેશ દેશ માં િસાર શ્રી અહમદપુરવર સુવિચાર, તાસ પાસ ભારેજુ ભલુ, તહુ વખાણુ કરે" શ્વેતતું. તિહાં શ્રી સંધ તળે ઉપદેશ, રચી ચેપ ધર્મ વિશેષ, કવિ કર જોડી કહે... એણી પરે”, કહુ દિવસ તેવટિ ન વિસ્તરે. ૭૩. કુણુ સંવચ્છરે કેહે માસે, રચ્યા પ્રબંધ જે કહું વિમાસી, સવત સાલ સાલૈાતર જાણિ, શાક ચૌદ બ્યાસીએ વખાંણિ. ૭૪ વદિ વૈશાષ ત્રીજ તિથિ સાર, મૂલ નક્ષત્ર નિ`લ રવિવાર, શ્રી ગુરૂચરણપસાયે' કરી, એહ પ્રબંધ કવિએ વિસ્તરી. ૭૫ ખિલ ૠણીકગણે સહિગુરૂ સાર, શ્રી દેવગુપ્તસૂરિ વંદું ગણુહાર,. તાસ સીસ પડિત ગુણુનિલેા, શ્રી જયસાગર નામે' ભલે. ૭૬ તાસ સીસ કર જોડી કરી, સિદ્ધસૂરિ પભણે એહ ચરી, આણી ઉલટ આણુ પૂરિ, એહ સુણતાં દુખ જાયે દૂર, ભળું ભણાવૈ જે મનભાવે, સંપતિ સુષુતાં એણે પ્રસ્તાવે, જા' પ્રથવી અવિચલ થિર હાઇ, તાઈ કથા સુણા સહુ ક્રેઇ. ૭૮ જન ક્રૂ મંડલ શશિ દિનકાર, શેષ ધરે જિહાં મહીને સાર,

સિદ્ધિસરિ મુદ્દો,
૨

૩
૫
દુ
૭૨.
૭૭.

Page #43

સિદ્ધિસૂરિ
[૩૦] જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨ તિહાં એ રાસ સદા જયકાર, જય જય કવિ જયજયકાર. ૭૯ સિંહાસનબત્રીસી તણે, રો રાસ ઉલટ થયો ઘણે, ભણતાં સુણતાં નવનિધિ મિલી, સવિહું જનની આસ ફલી. ૮૦ આણું અતિ ઘણું ઉલર્ટિ અંગે કહી કથા તે મનને રંગે,
પભણ હરસ ધરી સિદ્ધસૂરિ, એહ કથા સુણતાં દુખ દૂરિ. ૮૧
(૧) પ.સં.૪૬–૧૫, છેલ્લું પત્ર નથી, સારી પ્રત, વી.ઉ.ભં. દા. ૧૭. (૨) પ્રે..સં. નં.૩૧ (વે). (૩) પહેલી કથાની પ્રત, પ.સં.૪– ૧૪, ખેડા ભં. દા.૭ નં.૬૪. (૪) લિ. મેંતીસાગરગણું પં. મેહનજી વાચનાર્થ. ૫.સં.૨૨–૧૪, ૧૫ કથાવાળી પ્રત, ખેડા ભ. દા.૭ નં.૬૩. (૫) ઇતિ સિંહાસન દ્વાત્રિશિકાયાં પદમિક્તા ભજસિંહાસન સ્થાપન વિધિ પૂર્વોક્ત ચરિત્ર-પ્રકટીકરણ દ્વાન્નિશત્તમા કથા સંપૂર્ણ. સં.૧૭૫૦ વર્ષે વિશાષ શદિ ૧૫ દિને અક્કે વાસરે પંડિત રામવિજયગણિ તત શિષ્ય ગણિ પ્રેમવિજય લિપિતા શ્રી મંગલપુરે. પ.સં.૪૮-૧૫, માં.ભં. (૬) ખં. ભં.૧. [મુપુગૃહસૂચી, જૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૫૬૧, ૬૨૭, ૨૮).] (૯૩૬) કુલ વજકુમાર રાસ ૨.સં.૧૬૧૮ શ્રા.વ.૮ રવિ આદિ– .
વસ્તુ. દેવિ સરસતિ દેવિ સરસતિ સુમતિદાતાર, ત્રિભુવનિ જનમનરંજની ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ બહુ બુદ્ધિ દાતાર, કવિમુખકમલ-નિવાસની વિબુધ જન વિસુહાં વિખ્યાત. તાસ ચરણ પ્રણમી કરી, કહિશિ રાસ રસાલ, કુલદવજકુમર તણુ સહી, ગુણ બોલેશ સુવિહાલ.
ચઉપઈ. પ્રણમું સરસતિ સુમતિદાતાર, જેહ નાંમિં ત્રિભુવન જયકાર, ભૂતલિ ભગવતિ તું ભારતી, મને હર તું મહાસતી. તૂ જગદંબા જ્ઞાલાધુરી, તું અંબા તૂ કવિસંકરા, તૂ તારા ત્રિપુરા તલા, તૂ બાલા ભૈરવ કકલા. ચામુંડા ચુસકી દેવિ, સુરનર કિનર સારઈ સેવ, તાસ તણું પય પ્રણામ કરી, બોલેશ કુલદવજ ફેયર ચરી. ૪
પહિલું સરસતિ પય નમી, લેઈ ગિરૂયા ગુરૂનામ, કુલદવજરાય તણાં સહીં, બેલેશ ગુણગ્રામ,

Page #44

[૩૧]
સીલવંત માંહિ રીં, ગુણનિધિ જે ગભીર, કુલમ ડણ કુલતિલક જે, વસુદ્ધાં તે વડવીર. તેહ તણાં ગુણ મેલસું, આંણી મનિ ઉલ્હાસ, સજન સઇ સાંભલુ, જિમ પુહુચિ સર્વિ આસ. ઢાલ-માલ તડવુ.
બિવિદણીગષ્ઠ ગુણુનિલુ પામી, શ્રી દેવશુસિરિરાય, સુ. ગપતિ ગણનિધિ ગુતિલુ એ, મા. સરમણિ સીસ કહિવાય, સુ. પ...ડિત શ્રી જયસાગરૂ એ, મા. જ્ઞાન તણુ ભંડાર. સુ. તસ પર્ણકમલ જ સેતુ એ, મા, સિદ્ધિસૂરિ ગણુહાર, સુ. કર જોડી તિ મિ કહિ એ મા. સીલ તણું સુવિચાર. સુ. ૬૨ કુમર કુલધજ ગાઈઆ એ, મા. જે કિંગ ગુહુ ભંડાર, સંવત ૧૬૧૮૨ાતરઇએ, મા, શ્રાવણ માસ રસાલ. દિ આઠમ તિથિ જાણીઇ એ, મા. રવિવાસર સુવિશાલ, ૬૨ તિઈ દિનિ એ રચિઉ રાસ એ, મા. હરષ ધરી મનર`ગ સુ. જે ભઈ સુઈ નરનારિ એ, મા. વિ સુખ તેહનઇ અગિ. ૬૩ તે લહિ વતિ સંપદા એ, મા. તેડુ ધિર હુઈ ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ, પુત્ર કલત્ર પરિવાર સિઉ એ, મા. વંતિ પામીજી રિદ્ધિ. (૧) ઇતિ શ્રી કુલધજકુમાર રાસ સોંપૂર્ણઃ યતિ શ્રી ન્યાતવિજય તત્ શિષ્ય ગ. વિનયવિજયેનાલેખી. ગુ.વિ.ભં, (૨) મુનિ રાજકુલ લપીકૃત. ૫.સ.૯-૨૧, વી.ઉ.મં. દા.૧૭. (૩) પ.સં.૨૦-૧૩, ખેડા ભ. ત.૩, (૪) પ્રાયઃ આ કવિકૃત.સ.૧૬૫૬ રત્નવિજયસૂરિ . મુ. માણકયવિજય લ. વાસણા ગ્રામે શ્રા.વ. ૫ દિને. તિ.વિ. ચાણસ્મા, (૯૩૭) શિવ(સČ)વ્રુત્ત રાસ અથવા પ્રાપ્તવ્યક(પ્રાપ્તિઓ)ના રાસ કડી ૨૯૫ ૨,સ,૧૬૨૭ ચૈત્ર ૬ રવિ વસ્તુ.
૬૪
આદિ
સત્તરમી સદી
અત -
સરસ સુવચન સરસ દીઉં સરસતિ,
શુભ મતિ ઉિ મુઝ શારદા, ધરી ધ્યાન જિનરાય કે", સુગુરૂ-આંણુ અહિતિશિ વહુ', કરૂં કવિત ઊટિ નવેરૂ, કર જોડી કવીયણુ કહઇ, તિસુણેા બાલગે પાલ,
કરમ કતૂહલ અભિનવુ, સ`ભલજો સુવિશાલ,
ચેપઇ.

સિદ્ધિસૂરિ

७
૧
www.jaineljbrary.org

Page #45

ધમભૂતિસૂરિશિ.
[૩૨]
જૈન ગૂજર કવિઓ: ૨
–
સરસ વચન દિઉ મુઝ સરસતી,તુમ્હે નામિ સર્વિ સુખસ પતિ, સરસતિ નામિઇ નિ`લ મતી, સંગતિ સરામણજીજિ સતિ. ૨ સા સરસતિનŪ પ્રણમી કરી, બાલિસિ કરમ તણું હું ચરી, કરમ તણુ બલિ ત્રિભુવન ધણું, કીચણુ કહિ હુ કેતુ ભણું. ૩ અંત – કુણુ સંવત નઈ કીઇ માસિ, કહી કથા મનનઈં ઉલ્હાસિ; સવત સાલ ત્રેવીસેા જાણિ, ચૌદ અઠયાસી શકે વખાણી. ચિત્તહરણ વારૂ ચૈત્ર માસ, સેવક કહઇ જનની પૂરઈ આસ, રિંતુ વસંત વણુરાજી કંથ, એણુઇ માસિ ચીફ એ ગ્ર'થ. ૯૧ હઠિ તણી તિથિ નઈં રવિવાર, ઇષ્ણુઇ દિન રાસ નીપા સાર, કર જોડિ કવીયણુ કહઈ સાસ, ભણતાં સુણતાં પુર્હુતી આસ. હર એવ દણીકષ્ટિ સુગુરૂ સુજાણ, શ્રી દેવશુપતિસૂરિ ઉદય ભાણુ, તાસ સીસ પડિત ગુણનિલૂ, શ્રી જયસાગર મુનિસર વિલૂ. ૯૩ તાસ સીસ કર જોડી કરી, સિદ્ધસૂરિ પલણુઈ એડ ચરી, પ્રાપતિયાના રાસ ઉદાર, ગુણતાં ભણુતાં હુઇ સાર. ૯૪ જે ભાવદ્ય ભવિષણિ નિતુ ભણુ, નિતુ સુખસંપતિ હુઇ તેહ તણ',
સડકટ સયલ તેહુ ધરિ ટલઇ, સહી મનવ`ષ્ઠિત અફલાં લઈ. ૨૯૫ (૧) ઇતિ પ્રાપ્તવ્યક રાસ. ઋ. ૫ ક્રીકાજી ચરણુપ્રસાદાત્ લ. ઋ. માંડણ પડના. પ.સ.૧૨-૧૪, ડે.ભ, દા.૭૧ ન.૪ર. (૨) સ૧૬૩૨ વર્ષ આષાઢ શુદિ ૧૩ લિ. દ્વિવંદણિકગ છે. ભટ્ટારકશ્રી દેવગુપ્તસૂરિ... ૫.સ.૧૦-૧૪, રા.એ.સા. ખી.ડી.૭ નં.૧૯૬૮. (૩) ઇતિશ્રી સવદત્તકથા સંપૂર્ણ સં.૧૯૬૭ વર્ષે આાસે સુદિ ૯ શુક્રે. ૫.સં.૮-૧૫, હા.ભ. દા.૮૨ નં.૬૯. (૪) ઇતિશ્રી પ્રાપતીને રાસ સં.૧૭૧૭ આસેા શુ. ૧૧ લિ. . રૂપજી ઋ. ખતજી સપઠેના અહમદપુર મધ્યે લિ. ખતજી (આમાં ઋષિના નામ પર હરતાલ છે. લખનાર ઋષિએ કર્તાના નામની કડીએ મૂકી દીધી છે.) ૫.સ.૧૨-૧પ, ખેડા ભ, દા.૬ ૧.૨૮,
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧, પૃ.૨૦૦-૦૧ તથા ૨૦૫-૦૭, ભા.૩ પૃ. ૬૭૩-૭૪ તથા {૭૭-૮૦. ‘અમરદત્ત મિત્રાનંદ રાસ' પહેલાં દેવગુપ્તસૂરિશિષ્યને નામે મૂકી પછીથી એના કર્તા સિદ્ધિસૂરિને જ ગણ્યા છે.] ૪૫૬, ધમમૂર્તિ સૂરિશિ. (આં.) (૯૩૮) વિધિ રાસ ૧૦૧ ગા. ર.સ.૧૬૦૬ ભા.શુ.૧૧ પિરાજપુરમાં

Page #46

સત્તરમી સદી
આદિ
[૩૩]
શ્રી થૂલિભદ્રના ફાગની દેશી, રાગ દેશાખ, સરસતિ સામિણિ વીનવુ. એ, ખઇ કર જોડેવિ, વિધિ રાસ સૂત્ર વિચાર, હરશે. પભણેવી. જ ખુઅઢીવ પન્નાત્તિયા એ, ઇગ જુગ સંવત્સર, પૂછિૐ" ગાયમસામિ, કહિ શ્રી વીર જિજ્ઞેસર. અંત – સ`વત સેાલીલેતરે એ, ભાદ્રવ સુદ ઇગ્યારસ, નગર પેરેાજપુરિ રાસ રચિએ, જિહાં ભાઉંડ પાસ વિધિ રાસ જે પહિં ગુણહિં બહુ ભાવત ભાવહિં, સકલેસ સર્વિ દુરિ... હિં, પરમાનંદ પાહિ અ‘ચલગચ્છ વિધિપક્ષ સકલ, તસુ કાઇ ન જીપઇ, શ્રી ધ મૂરતસૂરિ ગુણુગંભીર, બહુ દિન દિન દીપઇ, ચૂલિકા લિખ્યતે
શ્રી ગુરૂપ્રસાદિ' એ અરથ લઘા, નિમ્મલ સૂડનીકા, સૂત્ર ભાષ્ય ચૂરણુ નિરજુગતિ, પંચમ અર ટીકા,
*
જિ* મંદિર ગિરિ ચૂલિકા એ, સાહિ. અતિ ચંગી, વિધિ રાસ સવ રાસ ભલઉ, સુણીયહું મનરંગી. (૧) પ.સં.૫–૧૨, વમાન રામજી, મુંબઈ. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ. ૬૫૮-૫૯. ૪૫૭. હીરકલશ (ખ.
3
-
હીરલશ

૧
Ra
८७
८८
સાગરચંદ્ર–મહિમરાજ-દયાસાગર-જ્ઞાનમદિર-દેવતિલક ઉ.હુ પ્રભશિ.) (૯૩૯) કુમતિવિધ્વ‘સન ચાપાઈ ૨.સ.૧૯૦૭ કે ૧૬૧૭ જે.સુ. ૧૫ મુધ ક પુરી-કનકપુરી
આમાં અમૂર્તિ પૂજક લુકાને કુમતિ ગણી તેના નિરાસ કરવા પ્રયત્ન
થયા છે.
આદિ વંદું ચૌવીસે જિષ્ણુરાય, સમરી સરસતિ સામણિ પાય, આગમવચન કે. ચૌપઇ, સાંભલજ્યૌ નિશ્ચલ મન ધરી. અંગ ઇગ્યારહુ ભાર ઉષાંગ, ઈંદ્રગ્રંથ ષટ્ટે જ્ઞાન સુચંગ દસે પઈન્ના મૂલ વિચાર, નંદી તે અનુયાગકાર ઈશુ પરિ આગમ પૈતાલીસ, વરતમાન વરå સુજગીસ,
Le
૯૦
૧૦૧
૧

Page #47

હીરકલા
| [૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ તાસ ભણુણ વિધ કહીય જિનેસ, તે તુહ સુણી કÉ લવલેસ. ૩ અંત - જિનસાસન જિનપ્રતિમા નર્મ, સિવસાસન હરિમંદિર રમે,
મુસલમાન માનેં મહિરાબ, પૂછો લુંકા તુહ કુણુ જાબ. ૮૩ નવિ જિન નવિ સિવ નવિ તૌરકી, મત માંડયો સહુએ મન થકી, ન ગમે આગમ વેદ પુરાણ, ઉતર આપે ગલ પુરાણ. જિનપ્રતિમા પૂછ દ્રપદી, તિહાં લુકને ઉત્તર સદી, તિણ તે પૂછ પરણુણ ભણી, સુયાભર કરણી ઘણી. ૮૫ જધાચારણ જે અણગાર, તિહાં કહૈ લબધ તણે ભંડાર, ઇમ જે ભાખીને સૂત્ર ઈહાં, પાપી કહૈ અત્ર તિહાં. ૮૬ ખંડવો શક્ર સ્તવન યકાર, ખંડવો પડકમાણે આયાર પંડયા આગમ અંગ ઉપાંગ, તે નરને નવિ કીજે સંગ. ૮૭ મુખ બેલે એ સૂત્ર ઉદાર, અક્ષર કાના માત્ર મઝારિ, ઉછઈ ભણતાં હેઈ અતિચાર, તે પડિકમિલૈ સુણે વિચાર. ૮૮
હુકે એ ઊખાણે રહ્ય, અક્ષર કાન્હાઈ પણ લહ્યો, માહા આના વા દેષ ન કોઈ, પાખંડિયા ઈમ પ્રગટયા જોઈ. ૯૦ ઈણ મતરી સંભલ વાત, ગુજજરદેસ અમદાવાદ, લુક લેહે તિહાંકિણ વસે, મુનિવર પરત લિખે અહનિસૈ૯૧ પુસ્તક લિખી લિધે મુહમદી, સુખઈ સમાધઈ વસઈ તિહાં સદી, એક દિવસ નિસુણે તસુ વાત, લિખતાં પાના છેડ્યા સાત. ૯૨ મુનિવર પારતિખ દેખી ચુક, લુક હાથિ પેઠકી ભુખ, રીસાણે લેહે મન માંહિ, લંકા મત માંડવ્યા તિણુ ઠાઈ. ૯૩ સંવત પનરહ સઈ અઠે તરઈ, જિનપ્રતિમા પુજા પરહરે, આગમ અરથ અવર પરિહરઈ, ઈણ પરિ મિથ્યામતિ સંગ્રહ. ૯૪ લખમસીહ તસ મળિયો સીસ, વક્રમતી ને બહુલા રીસ, બિઉ મિલી નિષેધઈ દાન, વિનય વિવેક આણે ધ્યાન. ૯૫ ૫નહર ચેત્રીસૈ સમેં, ગુરૂ વિણ વેશ ધરી અનુક્રમઈ, સંધ માહિ તિણ કારણ નહીં, વીતરાગ ઇમ બેલે સહી. ૩૬ પરંપરા નવિ જાણે નાથ, જે કિમ લહૈ જિનસાસણ કામ, વિણ પરંપરા ન લાભઈ ધરમ, કહિ અનુજોગ સૂત્રના મમ. ૯૭

Page #48

સત્તરમી સદી
[૩૫]
હીરલશ
માહે।માહિ મિથ્યાી કહૈ, જિત વેલા સમકિત કિમ રહેઇ, મોટા ખરતર તપમત વૈર, માહે।માહિ ન ભાગૈ વર. બેટા લુકા બહુ મતમતી, બેટી કહે મ્હારે પાશ્ચ જતી, એક એક સહસા નિવિ મિલૈ, તિણુ ઘર સમકિત કિણુ પર પલૈ, પ
**
૧૦
સેાલહ હૈ સત્તોતર (પા. સતરાત્તર) વાસ, ફણુપુરી (કનકપુરી) તયરી ઉલ્હાસ, જેડિ પુનિમ ને બુધવારે, શ્રી સવેગિ જોગ અવતાર. ખરતરગ॰ સુવિહત સિગાર, શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ ગણુધાર, વાદીગંજન સિંધ અપાર, જેનિ કાઇ તસ્યા થૈકાર. ગુરૂશ્રી દેવતિલક ઉવઝાય, હરખપ્રભુ તસુ સીસ કહેવાઈ, તિષ્ણુ સહગુરૂને આયસ લહી, હીરકલસ એ ચાપઈ કહી. ૧૨ (૧) ઇતિ શ્રી કુમતિવિધ્વંસન ચેાપઈ સમાપ્ત, સં. ૧૭૫૮ વર્ષે ભાદ્રવા વદિ ૧ ક્રિને પંડિત શ્રી ૫ વૃદ્ધિવિજયગણિ શિષ્ય મુતિ ઉત્તમવિજય લિખિત' આસાપ નગર મધ્યે. મ.ખ. (૨) વિદ્યા. (૩) પ.સ.૧૩, પ્રત ૧૭મી સદીની, મહિમા, પો.૬૩. (૪) આપડાઉનગરે ૫. જીવકીર્ત્તિ લિ. ૫.સ.૧૩, અભય, પેા.૪ નં.૨૪૦. (૫) પ.સ’.૭, દાન. પેા.૧૩ નં.૨૫૮. (૯૪૦) મુનિપતિ ચરિત્ર ચાપાઈ ગા.૭૩૩ ૨.સ.૧૬૦૮ કે ૧૬૧૮ માહ વદિ ૭ રવિ વિકાનેરમાં
આદિ – જિન ચવીસે પય તમી, સરસતી (સમરી માય),
B
અત –
(વર્ણવું) ક્રુતિપતિ ચરીય ક્રૂ, સારદ માત પસાય. એ ચિરત્ર જિગ પરગડઉ, રિચ....... સૂતાં સવિ સુખ સ ́પજિ, પાતિગ ઇ દૂરિ. લેાભ અઇ પરિંગડઉ, ચિડું કષાય દુરેય, ......રંગ ભરિ, મુણિવરૂ તિજ ૬૩ તૈય. તિ જયતિ મુનિપતિ ઇમ તરઇ, તારઇ લેાક વિચિત્ર, અલેાભત...પદિ સુણ, સુનિતિ સાધુ ચરિત્ર. કિષ્નિ થાનકિ તે મુણિ દૂઉં, તહનઉ કવણુ વિચાર, હીરકલસ ઇષ્ણુ પરિ કહિ, તે સાંભલઉ ઉદાર. ઢાલ માલ તડીની
થીર જિષ્ણુસર તિવ સિ માલ્હેંતડી, સાહમ ગણહર વંશ,

૧૧

૧
૫

Page #49

હીરકલશ
[૩૬] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર શાખા વયરકમર તણું એ મા., ખરતરગચ્છ પ્રસંસ. ૨૪ શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ ગધણી એ મા. મહિયલિ માહિ વિખ્યાત, ભવિયણ પયસેવા કરઈ એ મા. મોટા જાસ્ અવદાત. ૨૫ સાગરચંદ્રસૂરિ મુણિવરૂ એ મા. તિહાં આચારિજ સાર, મહિમરાજ વાચક પ્રયા એ મા. તસુ તણું સસ વિચાર. ૨૬ તાસુ સસ ગુણમણિતિલઉ એ મા. દયાસાગર વણારીસ, મુનિગુણે સહિત વાચકવરૂ એ મા. જ્ઞાનમંદિર તસૂ સીસ. ૨૭ અનુક્રમિ ગુણમણિઆગરૂ એ મા. શ્રી દેવતિલક ઉવજઝાય, હર્ષપ્રભુગણુિં જાણીયઈ એ મા. તસુ તણુઉ સીસ સૂજાય. ૨૮ અંતેવાસી તેહનઉ એ મા. હીરકલસ મુનિ સાર, મુનિ પતિ મુણિવર ચઉપઈ એ મા, કીધી અતિ સુવિચાર. ૨૯ સંવત સેલ અકરેતરે (અઠતરઈ)એ મા, માહ વદિ સાતમ જાણિ, વાર રવિ હસ્ત નક્ષત્ર સિઉ એ મા. ચઉપઈ વડી પ્રમાણ. ૩૦ ગાથામાન હવિ બેલીઈ એ મા. સાતસિ ઉપરિ તેત્રીસ, મુનિ ૫તિ મુનિવર ચઉપઈ એ મા ભણતાં મનિ સુજગીસ. ૩૧ જાં લગઈ મેરૂ મહીધરૂ એ મા. જે લગિ દૂ સસિ ભાણ, તાં લગિ એ રિષિ ઉપઈ એ મા. વાપરઉ જગ માંહિ જા |િ ૩૨ ઇતિશ્રી મુનિપતિ રિષિ ચરીયઈ એ મા. શ્રી વીકાનયર મઝારિ, રિસહ નિણંદ પસાઉલઈ એ મા. રચિયઉ ચરિય ઉદાર. ૭૩૩
(૧) વિરમગામ સંઘ ભં. (૨) પ.સં.૧૬, મહિમા. પિ.૭૬. (૯૪) ૧૮ નાતાં સંબંધી સઝાય કડી પર ૨.સં.૧૬૧૬ શ્રા. શુ.
નવરંગદેસર આદિ
ધરિ દુહા વીર જિણેસર પાય નમિય, શારદા હિયઈ ધરેવિ, જે કવિયણ આગે દૂયા, તેહ નમઉ કર બેવિ. ચરમ કેવલી જાણિયઈ, જબૂ સેહમ સીસ, પ્રભવ ચેર જિણ બેહિયઉં, તેહ નમઉ નિસદીસ. ૨ ઇય ચરમ કેવલિ જ બૂસ્વામી, તાસુ ચરિય હિયઈ ધરે, નાતરા એ અટ્ટાર બેલ્યા, ગામ નવરંગદેસ રે. ૫૧ સંવત સેલહ સઈ સે ત્તર સુકુલ સાંવણ જાણ એ, શ્રી જિનચંદ્ર સૂરીસર પસાયઈ હીરકલસ વખાણ એ. પ૨

Page #50

સત્તરમી સદી
[૩૭]
હીરલશ (૧) પ.સં.૩-૧૧, વિ.ને.ભં. નં.૪પર૯. (૯૪૨) [ચંદ્રગુપ્ત] ૧૬ સ્વપ્ન સઝાય ના.૨૦ ૨.સં.૧૬૨૨ ભા. શુ.
૫ રાજદેસર આદિ- હરષઈ પ્રભુ ગુરૂ પ્રણમી કરી, સરસતિ માતા હિયડઈ ધરી,
સેલ સુપન તણી સજઝાઈ, ભણુતાં સુણતાં શિવસુખ થાઈ. ૧ અંત – સંવત સેલહ સઈ બાવીસ, ભાદ્રવ સુદિ પંચમીય જગીસ,
રાજલદેસર સંધાગ્રહઈ, એહ સિજઝાઈ હીર ઋષિ કહઈ. ૨૦
[રાહસૂચી ભા.૧]. (૯૪૩) આરાધના ચેપાઈ ૮૩ કડી ૨.સં.૧૬૨૩ માહ શુ. ૧૩ ગુરુ
નાગોરમાં આદિ – ચઉવીસે જિનવર પશુમેવી, સમરિય સહગુરૂ શરદ દેવિ,
આતમહિત પરહિત ઇકમના, પભણિસું અનુક્રમિ આરાધના. ૧ સંવત ભવણ નયણુ રિતિ શિશિ, જોજે નિપુણ હિ એ કિશી માહ શુકલ ગુરૂ પુષ્ય સંજોગ, તેરસ તિથિ તેમ રવિ જેગ. ૮૨ ખરતરગચ્છ જિણચંદ સૂરીસ, તાસુ રાજિ હર્ષપ્રભુ શીસ, હીરકલશ મુનિ પાસ પસાઈ, કહિં આરાધન અહિપુર માંહિ.૮૩ (૧) ૫.સં.૪, નાહટા સં. (૨) સં.૧૮૬૯ આ.વ.૧૩ પાડલીઉ. કપૂરભદ્ર લિ. પ.સં.૭, મહર, પો.. (૩) ૫.સં.૬, પ્રતિ ૧૭મી યા ૧૮મી. સદીની, જિ. ચા. પિ.૮૩ નં.૨૨૦૪. [જૈહાપ્રોસ્ટા, મુપુન્હસૂચી.] (૯૪૪) સમ્યકત્વ કૌમુદી રાસ ૬૯૩ કડી ૨.સં.૧૬૨૪ માહ શુ. ૧૫
- બુધ સવાલખમાં અંત – ઢાલ ધન્નારી ચઉપરી હિલી.
શાસનનાયક વી૨ જિણેસર, પૂજે જઈ નિતુ ચંદણકેસરિ, તસ પટિ સેહમવસિ, ગુણ વરણુઉં બધું કંઈ ન જાણુઉં, શાષા વયરકુમારની જાણું, ખરતરગછિ પ્રશંસિ.
૮૭ શ્રી જિણમાણિકસૂરિ ગુરૂ પાટ, નામ જપતાં હુઇ ગહગાટ, શ્રી જિણચંદ સૂવિંદ, જસુ નામિઈ સવિ વાદી ભાજઈ, કેસરિની પરિ ગુહિરૂ ગાજઇ, રાજઈ મુણિવરછંદ.
|
૮૮ શ્રી સાગરચંદ્રસૂરિ આચારિજ, એ કીયા મોટા જગિ કારિજ,

Page #51

D.
હીરલર
[૩૮] જેન ગૂજ૨ કવિએ ૨ જિણિ ઊથાપિ કુશીલ, થાપિઉં શીલવંત ગચ્છનાયક, એ છઈ મહીમતિ મોટાં વાયક, પાઈ નામઈ જસુ લીલ.
૮૯ મહિમરાજ વાચક તસુ સીસ, પાટિ તાસ વિલિ વાણુરીસ, દયાસાગર તસુ નામ, તાસુ સીસ પદવી વાણારી, ન્યાતમંદિર ગુરૂ મહાવિચારી, પુછવી સારી મામ. મહીયલિ તાસ પાટિ વિખાય, ગુરૂ શ્રી દેવતિલક ઉવઝાય, તાસુ સીસ સુષદાય, હર્ષપ્રભુ નામઈ મુનિરાય, હીરકલસ તસ સસ કહાય, પામી સુગુરૂ પસાય. સંવત સેલહ સઈ ચઉવીસ, માહી પૂનિમ બુધ સરીસ, પુષ્ય નક્ષત્રઈ લેહ, દેશ સવાલષ નયરી જેહ, ધર્મ તણ૩ જિહાં વધુ નેહ, તિહાં કઈ ચઉપઈ એહ. ઇતિ શ્રી સમકિતકૌમદિ ચરીય, મઈ સપઈ એ ઉદ્ધરિય, વિસ્તરિ ગુરૂમુષિ વાણિ, ભણઈ ગુણઈ જે સુઈ અનિશિ, ઘરિબડાં તસુ થાઈ સવિ વસિ,
રિદ્ધિ વૃદ્ધિ કલ્યાણ. (૧) સં.૧૬૫ર વર્ષે ભાદવા વદિ ૪ ભમવારે લિ. વનસુત પરીષ વીરદાસ સ્વપઠનાર્થ* લષાપિત ગ્રંથાગ્રં ૧૦૫૦ શ્લોક. ૫.સં.૩૧-૧૬, વિ.ધ.ભં. (૯૪૫) જંબૂ ચોપાઈ ૨.સં.૧૬૩૨ વાસડે નગરમાં
(૧) સં.૧૯૬૦ જે.સુ. સોમે અહિપુર (નાગોર) મધ્યે લિ. ચેલા ઈસર. ૫.સં.૧૭, મહિમા. પિ.૮૬. (૯૪૬) સિંહાસન બત્રીશી ૨.સં.૧૬૩૬ આસો વદ ૨ સવાલખ દેશમાં
મેડતામાં આદિ – આરાહિ શ્રી રિષભપ્રમ્ , યુગલા ધર્મ નિવાર,
કથા કહિસ્ર વિક્રમ તણી, જસુ સાકઉ વિસ્તાર, સાકઉ વરતિઉ દાંનથી, દાન વડો સંસાર, વલિ વિસેષે જિણસાસણે, બોલ્યા પંચ પ્રકાર.

Page #52

સત્તરમી સદી
[૩૯]
હીરલેશ અભવ્ય સુપાત્ર દાન બિહુ, પ્રાણી મોક્ષ સંયોગ, અણુકુંપા ઉચિય કરતિ ઉચિત, એ ત્રિહુ દાને ભોગ. ૩
યતઃ ગાથા અભયં સુપાદાંણું અણુકંપા, ઉચિય કીત્તિદાચ, દુત્રિ વિમુખે ભણિઉં, તિનિ વિભેગા ઈયં હેઈ. ભેદ અનંત જિનાગમેં, શ્રાવક કરણિ માંહિ, તે સવિ વિક્રમ સાચવ્યા, પ્રગટયા પૂન્ય પસાય. પૂરે શ્રી સિદ્ધસેન ગુરૂ, વિકમ ગુણ સંબંધ, કીધી સિઘાસણુકથા, બત્રીસે પરબંધ. સિંધાસણુરી પૂતલી, વિકમપ ગુણચૂર, ધારાધિપ આગળ કહ્યો, બેઠી સભા પહૂર. હીરકલસ મુનિ તસુ ચરિય, લે આગમ અનુસાર, સરસતિ ગુરૂ સુમસાઈલે, કીય ચઉપઈ ઉદાર. પુરૂષારથ ચઉ પરગડે, માલવદેશ મુઝાર, ધાર નયરી શ્રી ભેજનૃપ, પ્રજાલક સુષકાર. ન્યાતી ચઉરાસી તિહાં વસે, ધન વરચે નિરકંત, બેસે મહાજન તિહા મલિ, સાઢી બારહ પંતિ. શ્રીપુર ઉસ્યાંર મેડ ૩ પાલી કિરવાલ, જાઈતક વાંટ હરસિરિ૮ ટીંડૂ ડડૂવાલ.૧૦ વાલવધેર નરાણિયા૨ પંડેલે પંડેલ, સાઢી બારહ ન્યાતિ મલિ જિમે ગોડ મેલ. શ્રીમાલે એસ નામ નગરે પહેલીપુરે મેડો, વચ્ચે રતહિંડવાણુ નગરે પટ્ટાણકે પુષ્કરે, રાજનહર્ષ પુરે નરણ નગરે ડિડકે જાયલે;
પંડે ષડલિકે સ્થીતા દશમિતા સાવ દયા પંક્તયઃ ૧૩ અત -
ઢાલ ઈકવીસાની શ્રી ખરતરે ગણહર ગુરૂ ગેમ સમઉ, નિતિ ઉઠી રે જિનચંદ્ર
સૂરિ પય નમ: તસુ ગ૭ઈ રે સંપ્રતિ પાઠક ગુણનિલઉ, વડવાદી રે શ્રી વિજય.
રાજ વસુધાતિલઉ. ૧૪
છદ

Page #53

હીરકલશ
[૪૦] જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨ વસુધાતિલઉ તસ સીસ બલઈ સંધનઈ આગ્રહ કરી, દિસઈ સવાલિષ (ડે)હ નાયરા સદા જય આણંદ ભરી સંવત સેલે સે છત્રીસઈ બીજ આસો વદિ કથા, તિહ કહિય સિંહાસણ બત્રીસી હીરલસ સુણું યથા. ૧૫
ઈણ ચરિતે રે દૂહા ગાહા ચઉપઈ, સહુ કે રે બાવીસ સઇ; (પા. પનર સઈ (૧૫૨૪) બાવીસ (બાવન) થઈ) કંઈ અધિકઉ ઉછઉ જે ભાસિફ અલી, તે સદગુરૂ પાએ નમિ
કાંમઉ વલી. ૧૬
પાંમઉ વલી દૂ સંધ સઈ મુષિ માન છેડિય આપણુઉ, જે શાસ્ત્ર સાથઈ હવઈ મિલતાઓ, તહ નિરતઉ થાપણુઉ. એ ચરિત સાંભલિ જેય માંનવ દાન આપઈ નિજ કરઈ,
તે પુન્ય પસાયઈ સુષી થાયઈ રિદ્ધિ પામઈ બહું પરઈ. ૧૭ (૧) સં.૧૮૪૧ શાકે ૧૭૦૬ મૃગશિર વદ ૧૧ ચંદ્રવાસરે તૃતીય પ્રહરે, પંખુટ્યાલવિજોજી વાચનાથ. ગ્રાંમ સરીયારી મળે. પ.સં.૧૧૭૧૭, વિજાપુર જ્ઞાન ભ. નં.૬૨૪. (૨) સં.૧૮૩૮ વૈ. વદિ ૨ ૨વિ લિ. ચિરં. ભગવાન માછરામ વાચનાથે, તલવાડા મથે ચતુર્માસ ચ. પ.સં. ૮૦-૧૫, અનંત ભં. નં.૨. (૩) સં.૧૭૪૨ માર્ગ સિર શુ.૧ સામે બખ. જિનચંદ્રસૂરિ રાજયે કીરિત્નસૂરિ-સંતાનીય મહે. લલિતકીર્તિગણિ શિ. વા. વિજયરાજગણિ શિ. પં. કમલહષગણીના અંતેવાસી પં. જયચંદ્રણ લિ. ૫.સં.૭૪, નાહટા સં. (૪) સં.૧૮૧૯ જે.વ.૧૪ સાહડસર મળે રૂપવલભ શિ. માણિકયરાજ શિ. લબ્ધિકમલ દીપચંદ મહેસદાસ સહ લિ. ૫.સં. ૬૪, દાન. પિ.૧૩ નં.૨૫૨. (૫) સં.૧૮૬૪ ફા.સુ. વાકાનેર મધ્યે ઉદયરત્ન લિ. સુંદર અક્ષર, ૫.સં.૭૧, દાન. પ.૧૩. (૬) પ.સં.૭૪, જય. પિ.૬૭. (૭) ૫.સં.૨૬, પ્રથમ કથા, જિ.ચા. પિ.૮૨ નં.૨૦૭૪. (૮) લિ. હૈમાણું દેન પં. ભાનુવિજય વાચનાર્થ. ૫.સં.૧૯-૧૧, માત્ર એટલાં ૯૯થી ૧૦૯ પત્ર, જે.એ.ઈ. નં.૧૩૬૭. (૯) સં.૧૬૯૭ કા.સુ.૧૩ ભોમ. ૫.સં.૬૬–૧૬, મોબા; હાલ દે.લા.પુ.લા. નં.૧૪૪૯-૫૧૩. (૯) લ.સં. ૧૭૮૫, ૫.સં.૨૦, સેં.લા. નં.૫૮૨૭. (૧૦) સં.૧૯૬૫ ચે.શુ.૩ જેસલમેર મયે પં. ચરણકીર્તિ પં. દેવસાર પં. ગુણરાજ, ઉદેસંધ સપરિવારાત લિ. એક ગુટકા, નાહટા સં. (૧૧) ઇતિ શ્રી કલિયુગપ્રધાન દાનાધિકાર

Page #54

સત્તરમી સદી [૧]
હીરકલશ શ્રી વિક્રમરાઈ શ્રી ભેજનરેન્દ્ર સિંહાસણ બત્રીસી ચઉપઈ સંપૂર્ણ. સંવત ૧૭૧૬ વર્ષે ભાદ્રપદ માસે સિતેતર પક્ષે દિ દિશિ તિથી પૃથ્વી...વારે લિખિત મુનિશ્રી વૈરાગ્યસમુદ્રણ. શ્રી આગરા નગરે મુનિશ્રી કિયાસાગરગણિ વાચનાય લિખિત ગ્રંથાગ ૩૩૫૧ માજને. ગુ.વિ.ભં. (૧૨) વિદ્યા. (૧૩) સં.૧૯૦૧ માહ વ.૮ લિ. માંડવી મળે જેની વાસદેવ મુરારજી લિખાવિત ચિરંજીવી પઠનાર્થ તેનેદ પૂસ્તકં જ્ઞાનવૃદ્ધિકર. શુભ ભૂયાત પ.સં.૧૧૨–૧૨, બે.ભં. (૧૪) ઇતિશ્રી કલિયુગ પ્રધાનાધિકારે શ્રી વિક્રમરાય સિંહાસણ બત્રીસી ચરિત્ર ચેપઈ સંપૂર્ણ છે. સંવત ૧૬૭૬ વર્ષ માસે ચૈત્રે વદિ ૧૨ દિને શ્રી અચલગ છે વાચિકપ્રવર વાચિકશિરેમણિ વાચનાચાર્ય વા. શ્રી પ રાજકીર્તિગણિનાં બાંધવ પંડિત પ્રવર પંડિતશિરોમણિ પંડિતસિરિચક્રચૂડામણિ પંડિતત્તમઃ પં. શ્રી શ્રી ગુણવદ્ધનગણિ શિષ્ય મુનિશ્રી શ્રતસાગરગણિ મુનિ દયાકીર્તિગણિ મુ. વિજયકીર્તિ સહિત લખિત પાલિગ્રામ સુભસ્થાન મધે. મ.બ. (૧૫) અધૂરી પ્રત, પ.સં.૧૨૨૦, મા.ભં. (બત્રીસપુતલીની વાર્તા એ નામ છે.) (૧૬) ઇતિ શ્રી કળિજગ પ્રધાન દાંનાધિકારિ શ્રી વિક્રમરાઈ શ્રી ભેજનરિન્દ્ર સીગાસણ બત્રીસી ચરીત્ર ચઉપાઈ સંપૂર્ણ...સં.૧૭૧૦ વષે શ્રાવણ સુદિ ૪ એથિ દિનિ સોમિ ઉત્તરા નક્ષત્રિ યાદસા શ્રી સાહા જેહારાજિ શ્રી સમારથગછિ: ભણસાલી લાધાદાસ ભણસાલી લદ્દઆસુત લિષતું. હીર કાઉ વિક્રમચરીત, સાહિતિત્રીસ સતર સિલક, ભણિ ગુણિ ઈહરતે પરતિ, તિયા નર વંછિત થક. ૧ સમસ્ત કા ૩૩૭૦. મારી પાસે. (એક જ ને તે છેલ્લું પાનું છે તે પરથી) [આલિસ્ટ ઈ ભા.૨, કેટલીગગુરા, મુપુગૃહસૂચી.] (૯૪૭) જીભદાંત સંવાદ ગા.૪૧ ૨.સં.૧૬૪૩ માગ. વિકાનેર અંત- સેલ ચાલઈ મગસિરિ, વાંકાનેર મંઝારિ
હીરલશ રસણું-દસણ, જેડિ કરિ જસુમરિ. ૪૧ સં. [હેજેજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૧૨).] (૯૪૮) જોતિષસાર દુહામાં આદિ- સહગુરૂ સાનિધિ સરસતી, સમરી સુવચન સાર,
જોઈસના દૂહા કહિસ, બાલબોધ હિતકાર. તિથિ, વાર, નક્ષત્ર, ગ્રહ, રાશિ, મહુરત, ગ, એ સાતે ઇતિ જ્યોતિષે, કહિ સંખેર્પે ભેગ.

Page #55

અગત
[૪૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ પડિવા છઠિ ઇચ્ચિારસી, નંદા નામ કહાય,
બીયા સાતમિ બારસી, ભદ્દા નામ સુણાય. અંત –
અન્ય પુરૂષ જ્ઞાનં હીર કહે સસિ બુધ ગુરૂ, ભગુ તનુ ભુવન સુહાય, રવિ મંગલ શનિ રાહ જે, નરાકાર દુખદાય. ધન ભુવને સવિ ક્રૂર ગ્રહ, લચ્છી હાનિ કહેય, સૌમ્ય ગ્રહ સવિ હર કહે, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ ફલ દેય. ૨. સહજ ભુવને ક્રૂર સવિ, ભાઈ આપે હાણ, હીર કહે માસવે, આયા કરે કલ્યાણ.
(૧) અધૂરી પ્રત, ૫.સં.૨૧-૧૫, વિ.કે.ભં. (૨) સં.૧૭૫૩ શ્રા.શુ. ૧૦ પત્તન માથે ભક્તિવિશાલ શિ. મીતરાજ લિ. પ.સં.૧૪, ચતુ.પિ.૧. [મુપુન્હસૂચી (હીરને નામે પણ).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૩૪–૪૦, ભા.૩ પૃ.૭૨૫-૨૯ તથા ૧૫૧૦.] ૪૫૮, અજ્ઞાત (૯૪૦) ધર્મબુદ્ધિ પાપબુદ્ધિ પાઈ લ.સં.૧૬૦૮ પહેલાં
(૧) સં.૧૬ ૦૮ ભા.વ.૮ રવિ અઘેહ પત્તનમથે છે. લીબા સુત મેઘરાજ હીરા લિખાપિત. હર્ભ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ ૫.૬૫૯.] ૪પ૯, આણંદધનસૂરિ (ખ. ધનવર્ધનશિ.). (૯૫૦) પવનાભ્યાસ ચોપાઈ ગા.૧૨૭ ૨.સં.૧૬૦૮ આસો આદિ – આદિ સગતિ સેવું સારદા, કવિયણ વાણું મતિ સારદા,
કરૂણાસાગર મન સારદા, અહનિસિ નવિ છાંડુ સારદા. ૧ પરમ તેજ પણ મેં એકચિત્ત, જે માહિ ડીસઈ બહુલું ચિત્ત, જન હુઈ પિતઈ પૂરવ દત્ત, તઉ પામી જઈ એહજિ તત્ત. બ્રહ્મજ્ઞાન તણી ચઉપઈ, સાંભલો એકમનાં હુઇ, સાર પદારથ એહ જિ લઈ, પુન અવતાર ન પામુ ભઈ. ૩ ષ દરનિ નાયક જુજૂઆ, અછઈ એક પણિ નામિ દુઆ, પંડિત વાદ કરંતા મૂઆ, જણ જણ નવિ લાધુ તે કુઆ. ૪ ખરતરગચ્છનાયક સુરીસ. શ્રી ધનવદ્ધનનું જે સીસ, આણંદદ્ધન કરઈ જગીસ, વડી વાત લહિવા જગદીસ. ૫ દૂ તક મૂરખ નઈ મતિહીણ, હસું મ કરિફ્યુ જેહ પ્રવીણ.

Page #56

સત્તરમી સદી
[૩]
કમલશેખર રૂપાતીત થાન લયલી, મુગતિ ગયા તે કરમવિહીણ. ૬ અંત – સંવત સેલ અહેત૨ વરસિ, આ માસિ રાચઉં મન હરસિ, સુણિવું ભણવું એ મહા પુરસિ, અરૂ૫ યાનિ આરૂઢઈ તરસિ.
૧૨૪ જઉ હુઈ પિતઈ પાતક ઘણું, તઉ દુખ ભોગવીઈ આપણું, ધર્મ બહુલ સંચઈ ધામીઈ, ઈમ આણું વદ્ધ ન પામીઈ. ૧૨૫ પુણિય પાપિ અવતાર જિ સહી, જઉ લવલેશ પિતઈ તે નહીં, સમય માત્રિ જાઈ તઉ વહી, મુગતિ પ્રાણી કેવલિ કહી. ૧૨૬ કર્મ નિકાચિત જાઈ દૂરિ, અનંત ભવ ઊતરી પૂરિ,
એહવું તત્ત્વ ન જાણિ ભૂરિ, ઈમ કહઈ આણંદબદ્ધનસૂરિ. ૧૨૭ (૧) ૫.સં. ૧૦-૯, સીમંધર. દા.૨૦ .૧૧.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૦૦૦-૦૧] ૪૬૦. કમલશેખર (આં. વેલરાજ-પુણ્યલબ્ધિ અને લાભશેખરશિ.) (૯૫૧) નવતત્વ ચેપાઈ ૬૫ કડી ૨.સં.૧૬ ૦૯ આસો ૩ સુરતમાં આદિ- સરસતિ સાંમાણ સમરૂં માય, પાસ જિલર પણમું પાય,
કઠું નવતર સંબપિ વિચાર, જિણિ હુઈ સમકિત સાર. ૧ અત અંતરમદ્રત સમકિત ધરઇ, તે નર અરધુ પુદગલ કરઈ, વાચક કમલશેખર ઈમ કહઈ, ગણિઈ ભવિઈ સિદ્ધ પદવી
લહઈ. ૬૩ વિધિપક્ષિ ગછિ એ ઉદયુ ભાણ, શ્રી ધર્મભૂત્તિસૂરિ સુજાણ, તાસ પસાઈ લહીયા ભેય, બિસઈ છિન્દુત્તરિ દૂઆ તેઅ. ૬૪ સંવત સેલનાર વરસિ, સૂરતિ આસૂ ત્રિતીયા દિવસિ,
રચી ચુપઇ સોહામણી, ભણતાં ગણતાં હુઈ બુદ્ધિ ધણી. ૬૫
(૧) ૫. રવિચંદ્ર લ. સાધવી ગગાઈ પઠનાથ. ૫.સં.૨–૧૫, મજે.વિ. નં.૪૦૦. (૯૫૨)પ્રદ્યુમ્નકુમાર પાઈ સગા કડી ૭૮૩ ૨.સં.૧૨૬ કા. શુ.૧૩
માંડલમાં આખી કૃતિ દુહા તથા એપાઈમાં છે. આદિ
શ્રી જિનવર સવિ પય નમી, સમરી સરસતિ માય, રાસ રચું રલીયામણું, વલિ વંદી ગુરપાય.

Page #57

હંસરાજ
[૪૪] જૈત ગૂજર કવિઓ: ૨
સરસ કથા યાદવ તણી, કહિસ્યું તે કચિતુ, કુમર પજૂનહ તેહ તણું, નિરુણઉ ચારૂ ચતુિ. જમૃદ્વીપ મઝારિ વર, ભરહખિત સુપ્રસિદ્ધ, તે માંહિ સાહઈ ભલું, સારડ દેશ સમિ‚.
યતઃ
તીર્થાનિ તટિનીતેાય તરુણી તીરુલેાચના તાંબૂલ તાયધેલ મી સૌરાષ્ટ્રે રત્નપ`ચક
*
પ્રથમ મૈિં પરણી રૂખમિણી, કૃષ્ણ તણી વાત કહિ ઘણી, ખીજઉ સ` જ પ્રુતિ તથુ, વાચક કમલશેખર કહઇ અણુ. ૧૨૪ અંત – કેવલમહેાત્સવ દેવે કરિ, ધન્ય એ ચાદવકુલિ અવતરિક, ધન્ય એ સિ જિનેશ્વર સીસ, ઇંદ્ર સયલ જસ કરઇ જગીસ. ૭૮૯ વિધિપક્ષગછિ ધમ મૂત્તિસૂરિ, વિજયવંત તે ગુણુ ભરપૂરિ, કમલરોખર રહીયા ચઉમાસિ, માંડલ નયર ધણુઇ ઉહાસિ. ૭૯૦ સંવત સાલ વીસઈ કરી, દૂહા, ચુપઇ હીયડઇ ધરી, કાતી સુર્દિ નઇ દિન ત્રયાદસી, કીધી ચુપ′ મન ઉલ્ડસી. ૭૯૧ વારીસ વેલરાજ તણા, સીસ ઇ તેવુના ગુણ ઘણા, શ્રી પુણ્યલષિ ઉવઝાયાં ઇસ, બીન લાભશેખર વણારીસ.
૭૯૨

તાસ સીસિ રચી ચુપઇ, સુણિયા ભવીયાં હકમન થઈ, ચરિત્ર પ્રદ્યુમ્નકુમાર તણું, ભણુતાં સુષુતાં સુખ ઘણું. ૭૯૩ (૧) ૭૯૩ ગાથા સ્વર્ણગિરિ મધે, ઋ. લાલાજી લિખિત્ત. પસં ૨૪-૧૫, મ.ઐ.વિ. નં.૪૯૯. [હજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૫૦૮).] [પ્રકાશિત ઃ ૧. સંપા. મહેન્દ્ર ખા. શાહ.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૫૯-૬૧]
૪૬૧. હેમરાજ (જીવરાજઋષિશિ.) (૯૫૩ ૭) ધનારાસ ૨.સ.૧૬૦૯ દિવાળીદ્વિત
અંત – એ ચરમ જિનવર સંધ જઈકર ભાવ સિઉ ગુરૂ ગાઇયા, ** કઠિન સૂરિ ન્યાન પર અનંત સુખ તે પાયા જીવરાજ રૂષિ શિષ્ય સુણુ મુનિવર હીમરાજ વખાીંઇ, રચિ તેડુ સાનિન્દ્વ ધરીત્ર ગુણ બુદ્ધિ હરષ હયડઈ આણીઈ.
3

Page #58

સત્તરમી સદી
[૪૫]
વિવેકસ સુત નેહાલી દિન દીવાલી સંવત સોલ નોતરઈ.
નરનારી સમકિત ધારી ગાઈ ભવસમુદ્ર લીલા તરઇ. (૧) ગાથા ૩૪૪, ૫.સં.૧૫, લી.ભં. દા.૩૦ નં.૮. (૨) વિ.ધ.ભં. (તેમાં ટીલરાજ એ ર્તાનું નામ છે.) (૯પ૩ ખ) બુદ્ધિરાસ ગા.૫૫ ૨.સં.૧૬૩૦ શ્રાવણ
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૦૨, ભા.૩ પૃ.૬૭૪. પહેલાં કર્તા પરિચય આમ આપેલેઃ “એક હેમરાજ નામના વાચકે કાલિકાચાર્ય કથા” ગ્રંથ લખે છે (પાટણના ભંડારમાંની પ્રતિ). પ્રશસ્તિ લેખક તરીકે એમ આપી
છે કેઃ “સં.૧૬૦૯ વષે શ્રી ખરતરગચછે શ્રી જિનમાણિજ્યસૂરિ વિજયરાજયે શ્રી વિક્રમનગરે વા. શ્રી વિજયકત્તિ શિષ્ય વા. હેમરાજ.” તો આ અને તે બંને એક હવા સંભવે છે.” પછીથી કાવ્યને અંતભાગ મળતાં એ કર્તાપરિચય પેટે ઠરે છે.] ૪૬ર. વિવેહંસ ઉ. (૯૫૪) ઉપાસક દશાંગ બાલા, લ.સં.૧૬૧૦ પહેલાં
(૧) લ.સં.૧૬૧૦, ૫.સં.૨૮, પ્ર.કા.ભં. છાણી નં.૮૯૩.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧પ૯પ.]. ૪૬૩. ઉદયક (૯૫૫ ક) હરિકેસી બલ ચરિત્ર ગા૬૯ લ.સં.૧૬૧૦ પહેલાં
(૧) લ.સં.૧૬૧૦ ભા.સુ.૫ ૫.સં.૩, મહર. પા.૧.
પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ ૫.૬૮૯. ત્યાં આ અને પછીની કૃતિ “ઉદયકણ_ઉદે (પાચંદ્રશિ)ને નામે મૂકવામાં આવેલી, પરંતુ પાર્ધચન્દ્રશિ. ઉદા(ઉદયચંદ્ર) ઋષિ છે, ઉદયકરું નહીં. તેથી “હરિકેસી બલ ચરિત્ર'ના કર્તા જ ઉદયકણું અહીં ગણવામાં આવ્યા છે.] ૪૬૪. ઉદે (પાર્ધચન્દ્રશિ.) (૯૫૫) સનતકુમાર રાસ ૮૪ કડી ૨.સં.૧૬૧૭ શ્રાવણુ શુ. ૧૩ આદિ– સુખકર સતીસર નમુ, સદગૂર સેવ કરવું નિસદીસ તુ
તાસ પસાઈ અણુસરઉં, સિદ્ધિ સકલ મનની સજગીસ ત. ૧ સનતકુમાર સુહામણ૩, ઉતિમ ગુણમણિનઉ અહિઠાંણુ તુ ચકીસર ચઉથઉ સહી, ચતુરપણઈ મોહઈ સપરાંણુ તુ.
સનત. આંચલી. ૨ અત – સાલહ સઈ સતરેતરે, શ્રાવણ શુદિ તેરસિ અવધારિ તુ

Page #59

હર્ષવિમલ
[૪૬] જન ગૂર્જર કવિઓ : ૨ ઉત્તરાયણ સંપથી, વિરતિ (ચરિત) થકી કીધો ઉધાર તુ સં.૮૩ શ્રીપૂજિ પાસદ પાએ નમી, હરષ ધરી એ રચીયઉ રાસ તુ રિષિ ઉદઉ કહઈ જે ભણઈ, તિહાં ઘરિ મંગલ લીલ લછિ
નિવાસ તુ. ૮૪
સનતકુમાર સહામણે. (૧) સં.૧૬૨૮ વર્ષે લ. રિષિ દેવીદાસ શ્રાવિકા લીલાઈ પઠનાર્થ. ૫.સં.૪-૧૨, યતિ જયકરણ, બિકાનેર. (૨) ઋ. કાકાજી ચરણપ્રસાદાત્ લ. ઋષિ માંડણ પઠનાથ"પ.સં.૪-૧૨, મુક્તિ. નં.૨૩૭૬. (૩) ૫.સં.૪, મુકનજી સં.
[પ્રકાશિત ઃ ૧. ષટ્રદ્રવ્યનય વિચારાદિ પ્રકરણસંગ્રહ.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૮૯ જુઓ આ પહેલાં “ઉદયકર્ણ" પરની ધ.] ૪૬પ. હર્ષવિમલ (તા. આણંદવિમલશિ.) (૫૬) બારવ્રત સઝાય લ.સં.૧૬૧૦ પહેલાં અંત- તપગચછમંડણ જાણીઈ એ, મા. આણંદવિમલ સૂરીશ,
તસુ પાટઈ ગયમ સમા એ મા. વિજયદાન મુણિંદ. ૬૪ શ્રી આણદવિમલ તણુ એ મા. હર્ષવિમલ ગણીશ, સીસ કહઈ ભણતાં હુઈ એ મા. નવનિધિ તસુ નિશિદીસ. ૬૫ (૧) લ.સં.૧૬૧૦, ચોપડે, પ્ર.કા.ભં.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૧૯૧.] ૪૬૬. વિમલ (૫૭) મિત્રોચાડ રાસ ૩૪૪ કડી .સં.૧૬૧૦ આ શુ. ૧૦ શુક આદિ
વસ્તુ માત સરસતિ માત સરસતિ પ્રણમ્ એ દેવિ, કૌમારી કરૂ વંદના, વાગવાણિ દિઈ સરસ વાંણીય, તાસ જિમલિ દેવિ કે નહી નિપુણ બુદ્ધિમઈ તંઅ જાંણય, જગદંબા જગદીશ્વરી, કર રસના વાસ, અવરૂ ન માગું એકÉ, પૂરે મનચી આસ.
દૂહા. દેવ ગુરૂ સાંનિધિ કરી, પભણું મિત્રહ રાસ, માણિકા કિમ ખેપ કરી, સ્ત્રી કિમ ખેલી સાસ.

Page #60

[૪૭]
તે વરતાંત તુમ્હે સાંભલુ, નર નીમડઉ સુન્નણ, કિણિ થાનકિ તે કિમુ દૂઉ, કિહાં તેનૂ અહિડાંણુ.
-
અંત – ત્રણસઇ ચ્યાલીસ એ ચુપઇ, ભણતાં સુખી હુઇ સહી, સંવત્ ૧૬૧૦ તસ, આસે શુક્ર આસીઇ વિસ્તરાં. તિથિ દસમિ તઇ શુક્રવાર, વિમલ હાયેા જયજયકાર, અધિક ઉછઉ હુઇ જેહ, મિાદુકડ દઉં છઉં તેહ. અરિહંત દેવનૂ ધ્યાન જ ધરૂ, સદ્ગુરૂચરણુ સદા અણુસરે, ધ્યાતાં ધર્મ બહુ ધન ઝાઝૂ' મિલિઇ, કહિ વિમલ તે ઘરિ રિદ્ધિ મિલઇ. ૩૪૪ (૧) ઋ. સતાષી આત્માથે ન લિ. પુ.સ.૧૧–૧પ, વિમલ (કાળુશાની પાળમાંના) ભ, દા.૨૫ ન.૨૨.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૬૫]
સત્તરમી સદી
અત – ત્રણે કાલ પૂજો સદા એ, સપ્તેશ્વર શ્રી પાસ,
અજિતદેવસૂરિ
શ્રી હસવનસૂરિ એમ ભણે એ, પૂરે મનની આસ. સંવત ૧૬૧૦ સાલ દસાતરે એ, તવન રચીયૂં સાર,

૪૬૭. અજિતદેવસૂરિ (પલ્લીવાલગચ્છ)
‘કપૂરચક્ર' તેમણે કરેલું છે કે જેને નકશા મુનિ જશવિજય પાસે છે. (૯૫૮ ૩) સમકિતશીલ સંવાદ રાસ ર.સ.૧૬૧૦ (૧) પ.સં.૩, હું.ભ. ન.૧૦૯૭,
(૯૫૮ ખ) ચ‘દનમાલા વેલિ
(૧) સાધ્વી કેસાજી પદ્મનાથ સૌં.૧૭૮૦ આસાઢ શુ. ૧૧ ખુધે. પ.સ'.ર, અભય, ન’.૩૪૯૬.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ. ૬૭૫. શબ્દસૂચિમાં પલ્લીવાલગચ્છતા નિર્દેશ કર્યાં છે. જૈન સાહિત્યના સક્ષિપ્ત ઇતિહાસ' ફકરા ૮૫૬ પૃ.૫૮૫ પર પલ્લીવાલગચ્છતા અજિતદેવની સં.૧૯૨૭–૧૯૨૯ની સંસ્કૃત કૃતિએ નાંધાયેલી છે.] ૪૬૮. હ‘સભુવનસૂરિ
(૯૫૯) શખેશ્વર પાશ્વ સ્ત. કડી ૪૬ ૨.સ.૧૬૧૦ છતીઆરમાં આદિ – શાસનદેવી મન ધરી એ, ગાઉ` પાસ જિંદ, શ‘ખેશ્વરપુરમ ડણા એ, દીઠે પરમાણુ દ.

3
૩૪૨
૩૪૩
૪૪

Page #61

સમયધ્વજ
[૪]
શ્રી સંભવનાથ પસાઉલે એ, છનીઆર તયર મઝાર,
લસ
૪
શમેશ્વર શ્રી પાસ જિનવર વસ્યા સુખકર સુંદરી, અશ્વસેન નરપતિ વંશમાંડણુ દુરિતખંડણુ નેહુ કરી. જે જન આરાહે શ્યામ ધ્યાએ પાપ જાએ ભવ તણાં, શ્રી હ‘સજીવતસૂરિ ઇમ જપે શાશ્વતા સુખ દે ધણુાં. (૧) સં.૧૯૭૦ના એક ગુટકા, જશ. સં. (૨) સ'.૧૭૮૪ના ચાપડા, જશ. સં. (૩) લિ. બુદ્ધિનેન, ખીજો ચાપડે!, ૫.૪,૪૪, જશ. સં. (૪) ૫.સ.૨-૧૩, ડો.ભં. દા.૧૩ નં.૨૯. [આલિસ્ટઇ ભા.૨, સુપુગૃહસૂચી, લીહસૂચી, હેજૈન્નાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૫૩,૨૬૨, ૪૦૪).] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૬ર.]
૪૬૯. સમયધ્વજ
(૯૬૦) સાતા ચોપાઈ ર.સ’.૧૬૧૧ [મુપુગૃહસૂચી.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૬૫]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨
૪૫
૪૭૦. દેવીદાસ (દ્વિજ)
(૯૬૧)+ ષડારક [છ આરા] મહાવીર સ્તાત્ર [અથવા સ્તવન] ૨.સ.૧૬૧૧ આસે। શુદિ ૧૫ શુક્ર રાડદમાં
અંત
-
આદિ – સકલ જિષ્ણુંદ પાએ નમી, પાંમી પરમાણુ ૬; દાઈ કર જોડ વીનવું, ચોવીસમા જિચંદ ઉલાલાની ઢાલ. ઈમ હરષ ધરીનઈં સ્તવી વીર જિષ્ણુ ૬, શહબરપુર-મ ડણુ પાય પ્રમષ્ઠ સુરિંદ મઇ પુન્યપસાઇ પામ્યા જિનવરરાય, મુઝ પાપપડલ સિવ દુઃકૃત રિ જાઈં. શ્રી તપગચ્છનાયક શ્રી વિજયદાન સૂરિદ, તસ પાય પ્રણમીનઈં સેવઈ સુરનરવ્રંદ. તસ નામિ સુઝનઈં ટલીઉ ભરમ મિથ્યાત્ત, સેવતાં પામ્સ જિનધ` જગહ વિખ્યાત, સવત સાલ ઈન્ચારાત્તરા વરસહ કેરૂ' માત, આસા સુદિ પુનિમિ વાર સુ* સુભ થાન.

૬૧
દુર
૬૩
૬૪
કૃપ

Page #62

સત્તરમી સદી
[+]
કલશ,
ઈમ થુણુિઉ જિનવર વીર સુખકર રાહબરપુરમ ડણુ, તસ પાય પશુમી સીસ નામી, દુરિઅદુરગતિખ ડણુ, સેવઈ સુરાસુર, થુલ્યુઇ ભાસર, ગરભવાવિભ જણે. દ્વિજ ભઈ દેવીદાસ સેવક, સકલ સંધ મોંગલકા
દુઃ
(૧) પ.સં.૭–૧૦, સીમંધર. દા.૨૦ નં.૮૭. (૨) પ.સં.૪–૧૧, સીમધર. દા.૨૦ નં.પર. (૩) ૫.સં.૩, પ્ર.કા.ભ’. નં.૩૧૩. (૪) ભ. શ્રી રામચંદસૂરિ ચેલા રામજી લ. પાટણ મધ્યે. પ.સં.૮-૧૦, હા.ભં. દા.૮૩ નં.૧૩૮. (૫) સ.૧૭૩૫ માહ વદિ ૧૧ લિ. ૫, ભાવસાગરેણુ સાધ્વી પ્રેમલક્ષમી વાચનાય, પ.સં.૫, અભય, નં.૨૧૬૯.(૬) જીણુ પ્રત, સા,ભ પાટણું. (૭) પ.સં.૪, પ્ર.કા.ભ. (૮) વિ.ધ.ભ. [મુપુગૃહસૂચી, લી સૂચી, હેજૈનાચિ ભા.૧ (પૃ.૨૫, ૨૬૨, ૪૯૭, પર૦, ૫૭૮),]
પ્રકાશિત ઃ ૧. ચૈત્યવંદન સ્તુતિ સ્તવનાદિ સંગ્રહુ ભા.૩. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૦૨-૦૩, ભા.૩ પૃ. ૬૭૫.] ૪૭૧. સાધુકીતિ વા. (ખ. જિનભદ્રસૂરિશાખા મતિવષઁનમેરુતિલક-દયાકલશ-અમરમાણિકયશિ.)
(૯૬૨) સપ્તસ્મરણુ ખાલા. ર.સ.૧૬૧૧ દિવાલી વિકાનેર સ'ગ્રામ મત્રીના આદેશથી.
૪
સાધુકાતિ
(૧) જિ.ચા.
(૯૬૩) અજિત-શાંતિ સ્તવન માલા.
(૯૬૪) સત્તરભેદી પૂજા ર.સ.૧૬૧૮ શ્રા, શુ. ૫ અણુહિલપુરમાં આદિરાગ પરપૌ દુહા.
યાતિ સકલ ગિ જાગતી હૈ, સરસતિ સમરસુ ભ, સત્તર સુવિધિ પૂજા તણી, પણિસુ પરમાનદ,
માહા
નવષ્ણુ વિલેવ વથ જુગ, ગાઁધારાહણુ' ચ પુપ્સાહય માલારૂહણુ વન્તય ર, ચુન્ન પડાગાય આભરણે.
અંત – અણુહલપુર શાંતિ શાંતિ સબ સુખદાઈ, સે। પ્રભુ નવનિધિ
સિધિ વા‰. ૨ લ.
શ્રી જિનચદસૂરિ ગુરૂ ષતરિપતિ ધર્મ મનવચન તસુ રાજે,

Page #63

સાધુકાર્તિ
[૫૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ સંવત સેલ અઢાર શ્રાવણ સુદિ પંચમિ દિવસ સમાજે. ૩ ભ. દયાકલસ ગુરૂ અમરિમાણિક (ગુરૂ) તાસ પસાઈ સુવિધિઈ
હું ગાજે. કહૈ સાધુકરતિ કરત જિનસંસ્તવ, સવિ લીલા સવિ સુખ
સાજૈ. ૪ ભ. (૧) સં.૧૮૨૫ મિતિ જ્યેષ્ટ શુદિ ૧ શ્રી વિક્રમપુર . પ.સં.૪, પ્ર.કા.ભં. (૨) શ્રી વીકાનેર મધ્યે સંવત ૧૮૧૯ વર્ષે મિતિ જેક્ટ માસે કૃષ્ણપક્ષે કુતીયા દિને સેમવારે. ૫.સં.૮-૯, ક. મુ. (મારી પાસે છે.) (૩) મરેટ મધ્યે સુખહેમ લિ. ૫.સં.૩, પ્રતિ ૧૮મી સદીની, જિ.ચા. પિ.૮૩ નં.૨૧૧૭. (૪) સં.૧૮૬૩ માઘ શુ.૧૩ ગુરૂ અગાલા મહિમાપુરે લિ. ૫.સં.૬-૧૩, જિનદત્ત ભં. મુંબઈ પિ.૧૨. (૫) લ.સં.૧૮૬૬
હરસર મ. પ.સં.૪, ભુવન. પિ.૧૨. (૪) ૫.સં.૫, ચતુ. પિ.૩. (૬) સં.૧૭૭૫ ફા. શુ. લિ. અયાચંદ જેસલમેર મળે. ૫.સં.૧૧, અભય. નં ૬૪૪. (૬) સં.૧૭૨૭ કા. વ. ૪ લિ. ૫. એમનંદનેન સત્યપુરે ચાતુમસ. ૫.ક્ર. ૧થી ૩, કૂટક, અભય.નં.૭૬૧. [મુથુગૃહસૂચી.] (૬૫) આષાઢભૂતિ પ્રબંધ ૧૮૭ કડી .સં.૧૬૨૪ વિજયાદશમી
યોગિણુપુરમાં અત – ખરતરગચછ વાચક થયઉ, મતિવર્ધન નામ
મેરતિલક તસુ સીસ જે ગુણગણું અભિરામ, તાસુ વિનય ગુણ અ૭ઈ, દયાકલશ મુણુશ તાસુ સીસ રંગય કહઈ, સાધુકરતિ જગીસ. ૧૮૩ ધમ સેલહ અઉવીસઈ સમઈ યેગુણિપુર ઠાણિ, યિઉ વિજઈદશમી દિgઈ, યહુ ચરિત્ત વિનાણુ. ૧૮૪ એ પ્રસ્તાવ મનેહરૂ, નવ રસ સંબંધ, સાધુકરતિ મુણિવર રચ્યઉ, આષાઢ પ્રબંધ. ૧૮૫ પાપડ ગોત્રઈ પરવડઉ, શ્રીવશ શ્રી માલ સાહ તેજપાલ કરાવિયઉ, સંબંધ રસાલ.
૧૮૬ લહિસ્યઈ સુષ જે ગાવિષ્યઈ નરનારીવૃંદ, મુસલમંગલ અવચલ ઘરઈ, સુણતા આણંદ.
૧૮૭ (૯૬૬) નમિ રાજર્ષિ ચોપાઈ ૨.સં.૧૬૩૬ મા.શુ.૫ નાગોર
(૧) ૫.સં.૬, પ્રત ૧૭મી સદીની, દાન. પિ.૪૪.
૧૮૨

Page #64

કલશ.
સત્તરમી સદી [૫૧]
સાધુનીતિ (૯૬૭) ગુણસ્થાનક વિચાર ચોપાઈ કડી ૪૬ આદિ – પણમિય જિણવર ચઉવિડ ભય, સમરિ ગેયમ લબ્ધિ સમય,
ચઊદ ગુણઠiણ તણુઉ વિચાર, સંખેપઈ હૂં બેલિસ સાર. ૧ પહિલે ગુણઠાણે મિયાત, જે નવિ જાણે જિણધર્મવાત,
પંચમિથ્યા વાહ્યો ભમઈ, હરિ હર ગંભદેવ મનિ ગમઈ. ૨ અંત - ગુણઠાણાને એહ વિચાર, જે જાણઈ તે તરઈ સંસાર
વાચક સાધુકરતિ ઈમ કહે, તે નિશ્ચઈ સાસય સુખ લહૈ. ૪૬ (૧) સં.૧૭૭૮ મે. વ. ૪ લિ. શ્રી હુગલી બંદિર મધ્યે પં. રંગપ્રમોદ મુનિના, સુશ્રાવિકા પરમ ભક્તિવંત બીબી અને સ્વવાચનાથ. પ.સં.૫-૮, ગુ. નં.૬૬–૧૪. (૯૬૮) શત્રુજય (ત્રી) [અથવા પુંડરીક સ્ત, ૧૬ કડી આદિ– પય પ્રણમી રે જિણવરના શુભ ભાવ લઈ,
પુંડરગિરિ રે, ગાઇસુ ગુરૂ સુપસાઉલઈ. અ‘ત –
ઈમ કરીય પૂજય થાજે ગતિ સંઘ પૂજા આદરઈ, સાહગ્નિવચ્છલ કરઈ ભવિયાં, ભવસમુદ્ર લીલા તરઈ, સંપદા સેહગ તેહ માનવ, રિદ્ધિ વૃદ્ધિ બહુ લહઈ,
અમરમાણિક સીસ સુપરઇ, સાધુકરતિ સુખ લહઈ. ૧૬ (૧) પ.સં.૧–૧૫, મારી પાસે. [હાસ્યા .] (૮) પ્રભાતી ૪ કડી આદિ
- રાગ દેશાખ. આજ કષભ ઘરિ આવે, દેખે માઈ. અંત – ઉત્તમ દાન અમૃતરસ છીપમ, સાધુ કીરિ ગુણ ગાવે. ૪ આજ.
(૧) મારી પાસે. (૯૭૦) નાની કૃતિઓઃ (૧) મૌન એકાદશી સ્તોત્ર ૧૬ કડી ૨.સં. ૧૬૨૪ અલવરમા; (૨) વિમલગિરિ સ્ત. ૧૩ કડી; (૩) આદિનાથ સ્ત. ૧૧ કડી; (૪) સુમતિનાથ સ્ત. ૧૮ કડી; (૫) પુંડરીક સ્ત. ૧૩ કડી બીજે પારા; (૬) સ્થૂલભદ્ર રાસ ગા.૩૧; (૭) જિનાદિ કવિત ૨૧ (અદ્દભુત ઉદ્યોત સુરનર જેત જપ હેત ઝટ દિભુવન ઉજારતી); (૮) નેમિ સ્ત. ૪ કડી (ચંગારહાર સુહામણું મંડણ કંકણસાર); (૯) નેમિ . ૬ કડી (તરણ પશુ દેખિ કરિ, ચડિયે જબ ગિરનાર); (૧૦) આદિ

Page #65

પ્રીતિવિજય
[પર] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
કડી
સ્ત. ગા.૧૧ (નાભિ નરેસર કુલતિલ); (૧૧) નેમિ ગીત ૪ કડી (રાજ લરાણી પ્રિય પ્રતિ ઈમ ભણુ); (૧૨) તિમરી પાર્શ્વ સ્ત (ભગતિપર અમરનર અસુરવઇ વંદિઙ); (૧૭) નેમિ સ્ત, ૫ કડી (રાજુલ ભણુઈ સંભલિ સખી હે); (૧૪) સુમતિ સ્ત. ૧૮ કડી (અપર જિનવર સુમતિ જિં૬).
(૧) નં.(૧)થી (૧૧)ની કૃતિ ‘સત્તરભેદી પૂજા' સહિત – સં.૧૯૨૦ શ્રા.શુ. ૧૩ અમદાવાદે લિ. પાંઝિવજ્ઞાતીય ગંગાજલ પવિત્ર સા. વસ્તા સા. જોટા પડનાથ. જ્ઞા.ભ. વમાન ભડારસ્થ વિકા,
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૧૯-૨૧, ભા.૩ પૃ.૬૯-૭૦૦ તથા ૧૫૯૫. ઉપર નાંધાયેલ ‘ગુણસ્થાનક વિયાર ચેપાઈ' જિનદત્તસૂરિશિષ્ય સાધુકીતિ (આ પૂર્વે નં.૭૪, ભા.૧ પૃ.૬૯)ને નામે પણ નાંધાયેલ છે. એ કૃતિના કર્તા કયા સાધુકીતિ તે, આથી, સંદિગ્ધ બને છે.] ૪૭૨. પ્રીતિવિજય (ત. વિજયદાનસૂરિ–આનંદવિજયશિ.) (૯૭૧) ખારવ્રત રાસ ગા.૪૬૧ ૨.સ.૧૬૧૨[૨] માગ શુ.૧૩ ગુરુ સુહાલીમાં આદિ– પ્રભુમી સાંતિ જિષ્ણુસર સ્વામ, સંપતિ લહીઇ જેને નામ, શાંતિ જિષ્ણુંદ તણેા ઉપદેશ, સુણજ્યેા ભાવિકા કહું લવલેશ. ૧ પાઁચ પ્રમાદ રહિત જિનધમ, કીજે જિમ ટાલીજે કર્યું, જતી શ્રાવક ભેદે દાય, ધર્માં કરે તે સુખીયેા હાય, પ્રથમ ધરમ જતીનેા કહું, શાંતિનાથ ચરિત્રથી લડું, ક્ષિતિપ્રતિષ્ઠિત નગર મઝાર, ધને સા વાહ તિહાં સાર. ૩ અંત – સ ંવત સાલ મહેતા માન, માસિર સુદિ તેરસિ જાણુ, સુહાલા નગરે ગુરૂવાર, રજ્ગ્યા બારવ્રત રાસ ઉદાર, તપગણુગગવિભાસન-ભાણુ, શ્રી વિજયદાનસુરિ ગુણમણિ-ખાણ, તાસ સીસ પડિત પરધાન, આનવિજય ગણુિં ગુણુહ નિધાન. ૧૯ તસ ૫૬૫ કજ ભ્રમર સમાન, જસ નામે' સલે જસમાન, પ્રીતિવિજય કહે ભણતાં ઐહ, વછિત સ`૫૬ આવે ગેહુ. ૨૦ જિહાં લગે અવિચલ મેરૂ ભૂવરૂ, ગગને દીપે શિ દિનકર, તિહાં લગે પ્રતિપા એહ ચરિત્ર, ભણતાં સુણતાં ચિત્ત પવિત્ર. ૨૧ (૧) પ.સ.૧૬–૧૪, લી....ભ. [લીહુસૂચી.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૦૩, ‘બહેતરા'નું અ`ધટન સામાન્ય
૧૮
-

૨.

Page #66

સત્તરમી સદી
[૫૩]
ભાનુમદિ૨શિષ્ય રીતે ૭૨ થાય તેને બદલે ૧૨ કરવાનું કારણ એ જણાય છે કે વિજયદાનસૂરિ સં.૧૬૨૨ સુધી જ હયાત હતા.] ૪૭૩. ભાનુમંદિર શિષ્ય (વડતપગચ્છ ધનરત્નસૂરિ-ભાનુમંદિર) (૯૭૨) દેવકુમાર ચરિત્ર નં.૪ કડી ૧૨૨૯ ૨.સં.૧૬૧૨ ૧. શુદ ૩ રવિ
પુણ્યધારામાં આદિ– પં. શ્રી ૫ શ્રી શિવસુંદરગણિસ દ્દગુરૂભ્યો નમઃ
સરસતિ સામિણિ વિનવું, માગું નિરમલ બુદ્ધિ, કવિતા કરિસિ સેહામણું, દે વચન વિરુદ્ધ. મગધ દેશ તિહાં જાણીઈ, રાજગહ સુવિચાર, નવજેઅણુ વિસ્તરિ ભણું, "હુલું જઅણુ બાર. ન્યાયવંત ધર્મો ભલુ, દાતા નિ સુવિચાર,
શ્રેણિક નામિ રાજી, મંત્રી અભયકુમાર. (પાઈ, દુહા, રાગ ધન્યાસી, મારણ, વસ્તુ, ચોપાઈ, દુહા, ચોપાઈ)
કરકમલ જોડી કરી, શ્રેણિકરાઈ પૂઈતિ, સાત વ્યસન સંબંધ તુ, મુઝ પ્રતિ તેહ કહૃતિ. ૪૪
વસુધાપતિ પૂછિ વલી, કુણુ તે દેવકુમાર, કિણિ પરિ વ્યસન આદરી, કિમ પાંમિઉ મેક્ષ દૂઆર. ૬૧ વર્તમાન વાતું કહિ, સુણિ રાજન ! સુવિચાર, ચરિત્ર તાસ કૌતક ઘણું, કહીઈ તેહ વિચાર,
દૂહા. કૌતુકરસ કેરી કથા, અનિ વલીય વયરાગ,
સાંભલી સવિ આણંદ સિવું, એ દૂઉં નહિ મિલઈ લાગ. ૩૫૮ અn -
ઢાલ નરસૂયાનું શ્રમણ ધર્મ કેવિ આદરિ એ નરસૂઆ, જાણું અથિર સંસાર,
ચંદ્રગછિ ગુરૂ જાણ ન. શ્રી રતસિંહ સૂરી, નામિ નવનિધિ સંપજે, ન. દરિણિ પરમાણંદ. તસ અનુક્રમિ ગણધરૂ એ, ન. શ્રી ઉદયસાગરસૂરિ, લબ્ધિવંત ગરપતિ ગુણનિલુ એ ન. શ્રી લબ્ધિસાગરસૂરિ. ૬૩
ચુપઈ.

Page #67

ભાનુમદિર શિષ્ય [૫૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર
પંડિત શ્રી શિવસુંદર રાય, ભૂપતિ ભવિચણ નમિ તસ પાય, અલિય વિધન સવિ દૂરિ લઈ, સૌખ્ય પદારથ નાંમિ મિલઈ. ૬૪ ગુણવંતા તસ શિષ્ય જાણુઇ, જયપ્રભુ પાઠક વખાણુઈ, શ્રી મુનિસિંહ કહી મેટઉં નામ, ક્રિયાકલાપ કરિ નિતુ કામ. ૬૫ પ્રૌઢ પુણ્ય તણ જે ધણું, કીર્તિ જેહની દહ દસિ ઘણી, પંડિતજીના શિષ્ય સુવિચાર, વિદ્યા ચૌદ તણુ ભંડાર. ૬૬
.શ્રી ધનરત્ન સુરીશ્વર સાર. ૬૭ ગુરૂ દીસિ ગૌતમ અભિનવા, વચન સકેમલ સાકર લવા, યશકિરણ સઘલિ વિસ્તરિયાં, મેહતિમિર સવે નિસ્તયિા. ૬૮ મૂરતિવંતુ દીસિ ભાણ, મુખ ભેટિ હુઈ કલ્યાણ, પ્રથમ શિષ્ય પંડિત ગુણનિલુ, શ્રી ભાનુમદિગણિ ભલુ. ૬૯ તસ સેવકિ કીધી ચુપઈ, સંવત સેલ બત્તરિ હુઈ, વિશાખ સકલ ત્રીજ રવીવારિ, નગર પુણ્યધરા મઝારિ. ૭૦ શેભનયોગ નક્ષત્ર રોહિણ, શ્રી સંધિ સાનધિ કીધી ઘણું, દેવકુમાર કરિઉ ચરિત્ર, જે હુઉ છિ પુણ્ય પવિત્ર. ૭૧ યુગપ્રધાન જયવંતા જાણુ, નિત નવરસ તે કરિ વખાણ, શ્રી તેજરત્ન સૂરિસ્વર જયુ, ચરણકમલ ભેટિ સુખ થયું. ૭૨ ભણિ ગુણઈ સાંભલસિ જેહ, સુખ સુત સંપત્તિ પમસિ તેહ, દુરિત કષ્ટ દૂરિ જાઇસિ, માન મહત્વ મહીયલિ પામસિ. ૭૩
નિજ ગુરૂની અનુમતિ થકી, સુંદર બેલ્યા બેલ, સારદા પાસ પસાઉલિ, ન પડિઉ એકકે બોલ. ७४
વસ્તુ. રાઉ શ્રેણિક રાઉ શ્રેણિક સુણીય જિનવાણું, સમકિત સિઉં વ્રત આદરી, હર્ષ સહિત ગેહે આવઈ, ભવ્ય જીવ બીસવે એકચિત્તિ ભાવના ભાવઈ, દેવકુમાર ચરિત્ર વર, પરિપૂર્ણ હવુ રાસ,
ભાનુમદિ૨શિષ્ય ઈમ કહિ, ચતુર્થ હવુ ઉલ્લાસ. ૩૭૫. (૧) ઇતિ શ્રી વીરદેશનાયાં મહારાજશ્રી શ્રેણિકપ્રાપ્ત સત વ્યસનાધિકારે વેશ્યાવ્યસને મહાકૌતુકાશ્ચયે દેવકુમારચરિત્રે ચતુર્થોલ્હાસઃ સંપૂર્ણ પ્ર.૨૬૦, કિં.૨૨૭, તૃ.૩૫૭, ૨.૩૭૫ સર્વ.૧૨૨૯ સમાપ્ત. ૫.સં.૩૯–૧૩,

Page #68

સત્તરમી સદી
મદેવ
રે.એસ. બી.ડી. નં.૧૯૧૧.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૬૨-૬૪.] ૪૭૪. માલદેવ (વડગછ ભાવ દેવસૂરિશિ.)
આ બહુ સારા કવિ હતા. તેનો ઉલ્લેખ ઋષભદાસે પૂર્વના વિદ્વાન કવિ તરીકે “કુમારપાલ રાસ”માં કરેલ છે. (જુઓ મારે લેખ-જૈન કે. હેરલ્ડના જૈન ઈતિહાસ એક સને ૧૯૧૫માં ઋષભદાસ પર.) આ કવિની રચના સુંદર અને લલિત છે. તેના ગુરુ ભાદેવને ઉપાશ્રય હમણું પણ વિકાનેર રાજ્યમાં ભટનેર અને હનુમાનગઢમાં છે. તેના શિષ્યલોક સિધ્ધ અને પંજાબના મધ્યમાં રહ્યા કરતા હતા.
જયરંગ કવિએ સં.૧૭૨૧માં રચેલા “કયવન્ના (કુતપુણ્ય)ના રાસ'માં માલ કવિનાં સુભાષિત લીધેલ છેઃ
વાલંભ તણે વિહોહ, કિરતાર તૂ કદિ ભાજસી ? કહિ ને કદિ સંજોગ, કરસી તે નિરણે કહે, કેકિલ ને ક્યું મોરધ્વનિ, દક્ષણ પવન જ દંતી, ચંદ્રકિરણ બેરિસ, વિરહી એ ન સવંત. દુસહ વેદન વિરહકી, સાચ કહે કવિ માલ,
જિં જિંણકી જોડી વિછડે, તિણુકા કવણુ હવાલ. [જૈન પરંપરાને ઇતિહાસ ભા.૨ પૃ.૫૮૯ મુજબ ભાવદેવ સં.૧૬૧૩માં હયાત. ભાવદેવની પાટે શીલદેવ સં.૧૬૧૯-૧૬૪૪.] (૯૭૩) વીશંગદ ચોપાઈ (પુણ્ય વિષયે) ૭૦૪ કડી (૨.સં.૧૬૧૨ જે.શ.૯)
લ.સં.૧૭૦૧ પહેલાં આદિ–
ચુનરિ મેરી પાટકી એ ઢાલ. સતિ જિનેસર પય નમી સમરૂં સરસતિ ભાઈ રે કરૂં નવી દૂ ચઉપઈ, નિય ગુરૂનઈ સુપસાઈ રે. પુન્ય કરઉ તુહ્મ ભવિયઉ સહુ જેમ ભવપાર રે
મણયજનમ પામી કરી, પુન્ય પદારથ સાર રે–આંકણું અ‘ત –
વારી આપો અવણી, ચલ્લણ લાગે મિત તેરી વારી રે હિયા, નેડી આવઇ નિત્ત. હેમાંગદ પાલઈ શ્રાવક ધમ અખંડ તિહુ દેસ તણુઉ રાજા હૂવઉ બલચંડ
યતઃ.
1990

Page #69

૭૦૧
૭૦ર
૭૦૩
७०४
માલદેવ
[૫૬] જિન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ કેવલી વીરાંગદ સુમિત્ર સહિત પરિવાર સમેતશિખરિ ચઢિ સીધા સિવસુખકાર. બહુ પુણ્ય તણું મહિમા જેવઉ સંસારિ સુખ ભોગવિ વહુતા પહુતા પુણુ ભવપારિ ઈમ જાણું ભવિયણ પુણ્ય કરઉ સવિસેસ પામઉ મનવછિત ભવદુખ ટલઇ કિલેસ. શ્રી વડગછ ગચ્છહિ પુણ્યપ્રભ સુરીસ ભાવદેવ સૂરીસર, ભાગ્યવંત તસુ સીસ ઉપઈ પ્રબંધ ઇસઉ ઊલટ ધરિ અગિ શ્રી માલદેવ તસુ સસ કહઈ મનરંગિ. અધિક ઉછઉ ઉસૂત્ર કહ્યઉ જે અંત મિચ્છાદુક્કડ તે ખમિ સદા મહંત જે સુણિસ્થઈ ગુણિસ્યઈ ભાવ ધરંત
મનિ આણંદ હાસ્ય લહિસ્યાં સુખ અનંત. (૧) સં.૧૭૦૧ મગરિ સુદિ ૨ ભટરે દુગે ખરતરગછે સાગરચંદ્ર સૂરીશ્વરાણુમન્વયે વા. જ્ઞાનપ્રદગણિ શિ. ગુણનંદનગણિ શિ. પં. સમયમૂર્તિગણિનાલેખિ પં. મતિરત્ન સહિત ચતુર્માસી કૃતા. ૫.સં.૨૦૧૫, મ.જે.વિ. જશ.સં. ? (૨) પ.સં.૨૩, મહિમા. પિ.૩૭. (આ કવિની પદ્યરથ એપાઈ સહિત) [કેટલોગગુરા.] (૯૭૪) પુરંદરકુમાર ચોપાઈ [રાસ અથવા કથા] લ.સં.૧૬૫ર પહેલાં
આ કૃતિની સં.૧ ૬૬૮ની પ્રતમાં દુહા, સોરઠા ઉપરાંત નીચે પ્રમાણે ઢાળ છેઃ ૧. ચુનરી મેરી પાટકી, ૨. પ્રાણપિયા રે નેમિજી, ૩. ઝુંબકરાની ઢાલ, ૪. સૂવડો વાડિહિ હિલ્ય, ૫. જોગનાકી ઢાલ, ૬. રામચન્દકે બાગે (ચંપ મોર લીઔરી), ૭. પાસ જિણંદ જહારીઈ, ૮. રબારી કે છોકરા એ, ૯. ઢાલ-રંગરસ વિરવા રે. આદિ- વરદાયક સુરદેવતા ગુરૂપ્રસાદ આધાર,
કુમર પુરંદર ગાઇસ્ય શીલવંત સુવિચાર. નરનારી જે રસિક તે સુણિય સવે ચિત લાય, દૂઠન કબહું ઘુમાઈ વીણા સરસ તરૂવાય. સરસ કથા જે હોય તો સુનહિં સબહિ મન લાય, જ્યાં સુવાસ હવે કુસુમ, મધુપ તહાં હી જાય.

Page #70

સત્તરમી સદી
[૫૭]
(સુભાષિત)
નમણી ખમણી બહુગણી, રતિવશ વિશુદ્ધ, વિષ્ણુ પુણ્યે કિ પાઈએ, કરધત હી ધર મુધ. મીઠાં ભોજન શુભવચન મીઠાખેાલી નારિ, સજ્જનસગતિ માલ કહે કિહિ ન પ્ારે ચ્યાર. એક પુત્ર ગુણુવંત જો સે! તે સહસ સમાણુ, જિસ લેતી ચંદણુ હાઇ તરૂ ચંદન કુસુમ (એકસુ) પ્રધાન. મુએ સુત ખિણુ ઈક દહે, વિનુાયા ફુનિ તેઊ, હે જન્મ લગ્નુ મુઢ સુત, સે! દુખ સીઇ કેઉ, એક પુત્ર સિંહણુ જિસા કેઈ પ્રસર્વ નારિ, કકર ઘડ ભડ લાયે રહે તે સુરિ વિચાર, જોમન પ્રભુતા સ`પટ્ટા અરૂ ચતુરપણિ હેઇ, જે એ શ્યારા માલ કહે (તા) સ્વર્ગ ત વ છે કાઈ. મંજર મુખ સહિકાર શુષ્ક લઈ આયા જનુપતિ, ાઇસિ સિર વિધિના દીયા અવ વસંત શિર ઋત્ત. આયુ વિત્ત ગૃહ છિદ્ર અરૂ મેથુન ભેષજદાન, મિત્ર ન કહિયે આપણે! મહતા અને અપમાન. કામી ક્રોધી માનીયા ફિરે જુઆ રતિ માહિ, ભૂત ગ્રંથલ નિજ શુભ-અશુભ, હિએ વિચારે નાંહિ. જીવયા રિંગ જાણીઈ સબહી ધર્મ વિયાર. જીવદયા વિષ્ણુ માનવી કિમ તરીઈ સંસાર. જબ લગ વિષય ન છાંડહિ, ધર્મ કરે સર્વિ ફ્રોક હથ જુગ કહે એ માલ હું તે ન સમઝે લેાક. અસ્ત્ર શાસ્ત્ર હય નારી નર, રવિ એ વિષ્ણુજ કર લેય વીણા વાણી મંત્ર અરુ કિસહી અરૂ દેય. નિશ્ચેોલય પરનાર સૂર્ણાંક ગયે નિજ ડામ લગી ચેટ ન સમજહિ સા ાં મૂરખ નામ. સસનેહી તા દુખ સહે માલ તો પરારિ તવ લગ મથથિએ હી જબ લગ ઘીય મઝારિ, હરિણા કાસે કદ તા જો ચરે પરાયાં ખેત માલ જાતિ ઈં પરિહરા પરનારી શું હેત.

સાલદેવ

'
૧૧
૧૭
(૧૮)
૧૯
૨૦
૨૩
૫૧
૫૬
૫૭
૬૦
૬૩
૬૪
ch
૭૧

Page #71

૭૪
૭૫
ર૦
૯૮
૧૦૪
સાઉદેવ
[૫૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ પરતિય માલ ન રાચિએ કરહિ જ કપટ સનેહ બાહિર સોનાને ભરમ ભીતર પીતરિ એહ. માલ રૂપ પરનારિકે દેષિ પુલાવ ન ચિત્ત એ નિશે વિશવેલિફલ, ખાંડ ગલેફે મિત. રૂચિ અરૂચિ હુઈ દુવિધે સીસ ઘુમાવણ હોઈ અરૂચિઓ સંત મહંત રૂચિ વિરલા જાણે કે ઈ. જ સંપે તો પ્રાહણે જ શ્રાવણ તાં મેહ જાં સાસુ તો સસરો જ જોબણ તાં નેહ. કોઈ ન દેખ્યા હી ગમે, અનદેખ્યા હિ કેય, દેખ્યા અણદેખ્યા કેઈ સુજણચિત્ત હરિ લેય. રણે વાસો પિએણું સ્યું, વિધિ એતલે કરિજજ ધણ કણ કંચણ આલવણ, જે ભાવે તો દિજજ. અતિ પ્રીતમ જે વિરે તો ન મરણે જાઈ
હિયડા સાવરસિંગ યે દિન દિન નિથુર થાઈ. સેરઠા – પાણી તણે વિયોગે કાદમ હી ફાટે હીઓ
ઈમ જે માણસ હેઈ સાચે નેહે તે જાણીએ. ઍ વાલ વિયોગ પાણીવાફિણિ નીસરે
સાચે નેહે તે જોઈ જે લોયણ લાહી વહે. દુહા – જાં સાંજણ તાં નેડ જગિ અગે નયણહ. ભલા ભલેરા વિસરે ઉંઝર થિયા વણહ.
૧૦૯ શીખ કહ્યાથી માલ કહે ઉત્તમ કહે ગુણ દીઠ કબહિ ઉનાલે વસ્ત્ર કહું રંગ ન ચડે મજીઠ.
૧૨૬ માલ ન ગુણ છાંને રહે નિંદહિ જે મતિમંદ લઈ કુંડે કરિ છાઈએ છિ રહે કિતિ ચંદ.
૧૪૮ વસ્ત્ર વિભવ વિદ્યા વચન વધુ સુંદર આકાર
માલ જિહાં તહાં માનીઈ, જહ હેહિ પંચ વકાર. ૧૪૯ ગાથા – ખીરસ સકરાએ દાણ સૂયણસ્સ સંસો
કસ ન ભ પડિહાય પૂગેય નાગવલ્લી એ. માલ જે કરત વ કીજીએ એ તો જાણીએ આપ સાધુ ન ચેર ન કાહલે પાપી સંકહી પાપ.
૧૯૯ વૃદ્ધ તણી જે નારિ અરૂ, દીવહિ (દીવટ) હુવે સમાન
૧ ૦૫.
૦
૧૫૩
૧ ૫૩

Page #72

[૫૯]
૩૧૭
૩૧૯
કર ગૃહીતપણિ àાહિ તે પર ઉપગાર નિદાન. દુનલેાક ન હિ સકે પરધન સુખ પરિવાર વિધન કરે જીય દેખતાં નીય તણા આચાર. દિનદિન અધિકી સ ́પદા રાજતેજસનમાન મનવહિત સુખ સપન્ટે તે તેા પુન્ય પ્રમાણ. ઉક્ત ચ. હૈઠિ જરગા ઉપર નગા, તીરહ કડિ આઈ બિલગેા, ઇસર કરે સુ સહુવે છજો, અવર કરે તે ઢઢી બજરે. તિહું લેાકકા દીપ જિમ કહીઇ ધર્મ પવિત્ર દિનદીવા રવિ માલ કહે (જિમ) ત્રિમ કુલદીપ સુપુત્ર. ગુણવતા ગુણવંત સ્યું મિલ્યે પરમ સુખ એહુ અણુગમતા સ્યું માલ કહે કિમ ન વધે સને. શુદ્ધભાવ (ભાવસહિત) ગુરૂવંદના કરજે ભગતિ વિશાલ તિર્થંકર સમ હૈાહિ તે વાસુદેવ સમ (જિમ) સાલ, દ્રવ્યભાવ (ભાવસહિત) વિસ્તર કહે જિન પૂજે ત્રિકાલ તિર્થંકર પદવી લ શ્રેણિક જિમ તે માલ. ઢાલ – રંગરસ વિરવા રે.
સત્તરમી સદી
નિરતિચાર સંજમ સદા, વ્રત પાલેા રે કરતા ઉગ્ર વિહાર શીલવ્રત પાલે રે.
અંત – ભાવદેવસૂરિ ગુણુનિલેા, વ. ખડગછ કમલક્રિંદ શી. તાસ શિષ્ય શિક્ષા કહે, . માલદેવ આણું. શી. આમિ મિલતઉ જા* કહિઉ, ત્ર. અનુમેાદું તે ય, શી. જઈ વિરૂદ્ધ હુંù કહિઉ, ત્ર. મિચ્છાદુક્કડં દીય. શી.
સાય

૨૦૮
૩૧૨
૩૨૧
૩૨૬
૩૩૧
(૧) ૫.સ.૧૫-૧૩, દેલા. ન.૮૨૬/૪૪૯. (૨) ૫.સં.૧૨-૧૬, રા. એ.સા. બી.ડી.૯ નં.૧૯૩૬. (૩) ૫.સ.૨૦-૧૧, ડે.ભં. દા.૭૦ ન.૧૦૦. (૪) સં.૧૬૬૩, લેા.૩૯ર, પ.સં.૧૬, લી.ભં. દા.૨૫ ૧.૩૫. (૫) પ.સ’. ૧૩-૧૫, ખેડા ભ’. (૬) ૫.સ',૬-૨૨, જૂની પ્રત, વિ.ને.ભ. (૭) ૫.સં. ૧૩-૧૫, મે.મા. પાટણુંદા.૮ નં.૨૮. (૮) લિ. સાધૂ ઋષ અજીમગજ મધ્યે સં.૧૮૭૮, પૃ.સ.૧૩–૧૭, ગુ. નં.૧૩-૩. (૯) ૫.સ.૧૨-૧૪, ઝીં. પે.૪૦ ન.૨૦૯. (૧૦) એક સ`.૧૬૮૯-૯૦માં લખેલ ચેાપડી, પ.ક્ર. ૩૧થી ૪૯, નાથાલાલ પાલણપુરવાળા. (૧૧) સં.૧૬૬૩ વૈ.શુ.૩ સીતપુર મધ્યે માનસિંઘ શિ. સમયકલશ શિ. શ્રીધમ લિ, જિ.ચા. પેા.૮૧ ન
૩૩૦

Page #73

માલદેવ
[] જન ગૂર્જર કવિએ ૨ ૨૦૪૪. (૧૨) સં.૧૭૧૮ ફ.વ.૨ આસરાવા મળે મુનિ ધર્મચંદ લિ. જિ.ચા. પિ.૮૧ નં.૨૦૨૮. (૧૩) ૫.સં.૧૮, કૃપા.પ ૪૫ નં.૭૮૪. (૧૪) પ.સં.૧૪, પ્રત ૧૭મી સદીની, જિ.ચા.પિ.૮૦ નં.૨૦૦૮. (૧૫) પ.સં. ૧૦, અભય. નં.૯૦૫. (૧૬) ઇતિ શીલવિષયે પુરંદર કથા સમાપ્તા, સં. ૧૬ ૬૯ ભાદ્રમાસે શુદિ ૫ આગરા નગરે લિ. પૂજ્ય પૂરચંદ ઋષિ. શિ. કલ્યાણષિ . ૫.સં. ૨૫-૯, આગ્રા ભં. (૧૭) ઇતિશ્રી શીલ વિષયે પુરંદર નૃપ કથા...ચઉપાઈ સમાપ્તા. સં.૧૮૪૦ ચૈત્ર વદિ પંચમી દિન ગુરૂવારે. આગ્રા ભં. (૧૮) સં.૧૬ ૮૩ વષે. શ્રી સુમતિચન્દ્રસૂરિ વિજયરાજ્ય વાચનાચાર્ય શ્રી વિનયસાધુ શિષ્ય ચારિત્રવિમલેન રાસડયં લિખિત સ્વવાચનાય. પ.સં.૧૬–૧૫, લીં.ભં. (૧૯) સં.૧૭૧૭ લિ. ૫.સં.૧૩-૧૭, લીં.ભં. (૨૦) સં.૧૬૫૨ દ્વિતીય અષાઢ શુદિ દ્વિતીયા રવૌ દિને......રીશ્વર વિજયરાયે વા. શ્રી ૫ માણિજ્યચન્દ્રગણિ તત્ શિ. પં. વિનયચન્દ્રમણિ તત્ શિ. ઋષિ શિવચંદ્ર લિ. પ્ર.કા.ભ. [કેટલોગગુરા, મુપુગૂ વસૂચી, લીંહસૂચી, હેરૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૫૦, ૨૪૪, ૪૪૬, ૬૧૮).] (૯૭૫) ભેજપ્રબંધ પંચપુરીમાં આદિ- જાસુ અલક્ષ ૨૫ જગિ, મનિ ધ્યાવઉં ભગવંત,
રાજ ભેજ કથા કહઉં, સુનહુ સવઈ તુમ્હ સંત. દેવી પ્રગટ સરસતી, વાણી દેઉ રસાલ, તસુ પ્રસાદિ શ્રી ભેજકઉ, ચરિતુ કહઈ કવિ માલ. સજજન પંડિત રસિકકઉ, કથા સુણાવઈ એહ, ચતુરિ નારિ રંજઈ કિસહિ, જઉ પ્રિયકઉ ન સનેહ, ગુરૂ બિનુ મરમુ જનિયઈ, ધરમ કરમકઉ સર, બિનુ જ્યોતિષ કે કહિ સકઈ, ચંદ્રસૂર્યકલ પર્વ. પ્રીતિ નહીં જોબન વિના, ધન બિનુ નાહીં ઘાટ, માલ ધર્મ બિનુ સુખ નહીં, ગુરૂ બિનુ નાહીં વાટ. ગુરૂ દીવઉ ગુરૂ હિમકિરણ, ગુરૂ દિયરુ ગુરૂ દેહ, અ૫હ પરહ પરંપરહ, જેણિ પયાસિય ભેઉ. બલિહારી ગુરૂ આપણુઈ, દહાડી સઉ વાર, પત્થર ફેડિવિ દેવ કિય. કરત ન લાગી વાર. સુગુરૂ વચન દીવઉં જિસઉં, હિયડઈ નવા ઉજાંહ, પસુય પમાણિહિં લેયણિહિં, જગિ અંધારઉં તાંહ.

Page #74

[૬૧]
કથા કહ” જો ગુરૂ વિના, સે। અવસાણિ વિગૃત, કિસહિ હુઇ સેા બાપજી, દ્વારીકઉ જો પૂત, સિહાસન બત્તીસકી, કથા સરસ અવદાત, રાજ ભાજુ ન હેાત જ, કે। તસુ જાનત વાત. હુ દુરસત મહિં જાણિયð, રાજ ભેજ પ્રસિદ્ધ, મુનિ સુપાત્ર કહું દાનુ તિણિ, પૂર્વજનમિ જઉ દિંઢું રવિ સસિ છાંનાં કિ` રહÛ, જિન્હકી પ્રગટી જ્યેાતિ, પર-ઉપગારી માલ જો, તે પરછન્ન ન હેાતિ. જહાં વાંડા કે કહઈં, તહાં દેત ધનુ જાઇ,
સત્તરમી સદી
પુરવાળા.
(૯૭૬) વિક્રમચરિત્ર પંચડ કથા
આદિ
સાલદેવ

.

૧૦
માલ ન માંગŪ અઉર કહ્યુ, કથા સુણુહુ મનુ લાઇ. સખ પડિત સ્યઉ ખીનતી, માલ કહઈ કર જોડિ, ભ્રાજકથા તુમ્નિ આદરહુ, મનતે' મચ્છર ડિ. સરસ કથા જઇ હેાઇ ત, સુણિસ્યઇ આલસ છે, વસ્તુ ભલી જઇ હાઇગી, તઉ ગ્રાહક જિંગ ડિ.
oy
૫. ભરતખેતિ ઇણિ માલવ દેસ, કવડું ન હેાઇ દુકાલ પ્રવેસ, સદા સુવસે લખમી ભંડાર, સગલા દેસહ-કઉ સિગાર. મહત્તર જિષ્ણુ સુપસાઉલઇ, રાજ ભેજપ્રબંધ, માલ કિય શ્રી પ'થપુરી, તીજો એ સબધ. —૧૫૮૩ કડી સુધી પછી અપૂર્ણ, સં.૧૯૮૯-૯૦માં લખેલ ચાપડી આકારે પ્રતમાં, ૫.સ'.૨૭૮, ૫.૪.૨૦૮થી ૨૭૮, નાથાલાલ પાલણુ
...
૧૩૦૨
૧૧
૧૨
૧૩
૧૪
૧૫
દાહા
જો પુરૂષોત્તમ બ્રહ્મમય, દર્શન જ્ઞાન અનંત,
સિવસરૂપ બલ શક્તિ સ્યઉં, સે। તમીયઇ ભગવંત બહુતવર્ષિં જિઉ ધેનુ હુઇ, પરૂ પય એકે રૂપ, તિ” છ દર્શન બ્રહ્મ કહું, નહિ એક સરૂપ. ઉ હતઉ એક અનેક કરિ, જાનહિ જિન્હહિ ન સુદ્ધિ, પ્રતિઘટ માંહિ પ્રતિ ચંદ્ર જિઉં, માલ ન લખહિ કુદ્ધિ, ૩
યતઃ
૧૬
૧
૨.

Page #75

માલદેવ
[૬૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ જાતિ છતીસ ભરહિ સર પાની, ગગરિ નિપરત હેત બહુ વાંની, જઈઉ હું નીરૂ ઉલટિ સરિ નાંવહિ, મેર તાર કર ચીન્ડ ન પાવહિ.૪ જિહું સેનેકા ગઢયા જરીના, જિન સઈ બહુત નામ સવ દીના, ગાલે તે ફિરિ સેના હેઈ, આપહિ આપ વિચારહિ જોઈ. ૫ જ્ઞાનરહિત જિઉં ધેન પશુ, ચર્મ વકુ દેખિ, અધિક પ્રેમ તિસિસ્યુ કરઈ, શ્રવઈ દુધ સુવિશેષિ. ગુણસમુદ્ર સદ્દગુરૂ વિના, શિષ્ય ન જાણઈ મર્મ, બિનુ દીપકિ અંધાર માહિં, કરિ સકિય કિઉં કર્મ. શિવ રૂઠિ હિં રાખઈ સુગુરુ, ગુરૂ રૂઠે સિવ નહિ, શિવ તૂ સઈ ગુરૂકે વચન, ગુરૂ ગરઉ જગ માંહિ. ગુરૂ દીવઉ ગુરૂ ચંદ્ર રવિ, ગુરૂ કલિયુગમ મહિ દેઉ, અબ અરહં પરંપરહ, સુગુરૂ પયાસઈ ભેઉ. જ્ઞાનાંજનિ જે નયન, દેખત સબ પરતક્ષ, ગુરૂપ્રસાદિ જાણઈ સવઈ, વસ્તુ જિ લક્ષ-અલક્ષ. નમિયાં માલ અસંતક, સુણહ વાતકે મામ, તિસકે ભય સંત નર, કબહિ ન કરહિં અધમ.
ચતઃ ગાથા હિય એક એ હે વયણે ચઉંમુહે, દંસણે ન તહરૂદ્દો, કહન નમક કરણીઉ, દેવાયણિમ્મિઉ પિસુણો. સુણુણહાર જાણુઈ નહીં, ગુણ અવગુણુક ભેદ, માલ ન તોં ઉપદેશ કહુ, વ્યથા ન કરીયઈ ખેદ,
- યતઃ દેહા લાઘવ ગૌરવ ઠામ લહિ, હેઇ સગુણ વિસ્તાર, દર્પણ સરવર દેખિયઈ, માલ કરી આકાર,
યતઃ ઉક્ત ચ ષટ્રપદ કસ્તૂરી પરિમલ સુગંધ, ઈહું કહુ કયા કી જઈ, પૂછઈ તિ સહિ ગવાર, એહુ ખાજઇ કે પી જઈ. પુરૂષ નારિ સિરિ હિયઈ, કહાં સે નરૂ તિય ધારઈ, કહુ સિરિ જૂએ ન પરઈ, હદય કયા સેજ નિવારઈ. મૃગમદકઉ કે વેચણહાર, ગયઉ ઉઠિ એ વચન સુણિ, જહં પુરૂષ નારિ નિર્ગુણ બસઈ માલ રહઈ તહં કવણ ગુણિ. ૧૫

Page #76

સત્તરમી સદી
[૬૩]
માલય
સુણહિ કથા દુર્જન સુજન, દુજણ અવગુણુ લેહિ, સૂકર પાયસ ડિ કરિ, મુખ વિષ્ટા કહુ દેહિં. સુણિ સુણિ ગુણ અવગુણ ગ્રહૈ, જબસે મન પરિણામિ, ખાર૭ મીઠઉ પરણમઈ, ઘન બરસઈ જઈસઈ ઠામિ. રાજા વિક્રમકઉં ચરિતુ, સભા લેક એ સર્વ, સુણહુ લાઈ કરિ શ્રવણુ મન, માલ ન માંગે દબૂ. પૂર્વ ભવિ સિચાનિકા સેચનક સંબંધ, પાત્ર દાન અનુમોદના, કીય નરભવબંધ. જહાં જહાં ઉઇ અવતર્યા, જે જે પાયલે ઠામ,
કિયા જિદે અવદાત સબ, તિતે કહીયહિ નામ. અત - વલિ ન વિકમ કહ્યો રાજા તઉ અઉર રાજ કેઈ,
પરિ ચિંતા કપિત કિસહિ ગર્વ ન જગમેં રે સગઈકઉ હાઈ કિ. કલિજુગિ હુયઉ વિકમ વાઉ, રાજા નૃપતિ સિરમોર, જિણિ સંવછર આપણે, કી જગિરે અવ કઈ ન ઔર. ૧૯૧૨ વિકમચરિત કથા કહી, વડગછ ગભૂપાલ. ભાવ દેવ સૂરિંદ શિષ્ય, કહઈ ઇમરે સેવક મુનિ માલ કિ. ૧૭૧૩ શાસ્ત્ર મિલતઉ જઉ કહ્યઉ, સે સર્વ કરહુ પ્રમાણ
છદ્મસ્થ મઈ જે વિતથ ભાષ્યઉં, સો તુહ રે સોધયઉ સુજાણ કિ. (૧) ૫.સં.૬૧-૧૫, જૂની પ્રત, વિ.કે.ભં. નં.૪૪૬૭. (પ્રસ્તાવ ૧લે કડી ૩૦૩, ૨જે કડી ૧૩૫, ૩જે કડી ૧૪૧, ૪ કડી ૪૫૫, પમો કડી ૧૮૨, ૭મે ૪૮૬ કડી) (૨) ગ્રં.૧૭૩૭ લિ. શ્રી પૂજ્ય ગુણદાસ ઋષિ શિ. ગોપાલ ઋષિ સં.૧૬૦૦ કિં.વૈશાષ બદિ ૧૩ શુકે લિ. પ.ક્ર. ૧૨૨થી ૨૦૮ ૫.૨૧, ચોપડી આકારે પ્રત, નાથાલાલ પાલણપુરવાળા પાસેની. (૩) ગ્રં૨૪૮૫ ગા.૧૭૨૫ કણુભ્ર ઋષિ શશિ (સં.૧૭૦૨) આ. સુ. ભટનેર મધ્યે વા. સમયકલશ શિ. ધર્મગણિ શિ. મુનિમેરૂ શિ. થિરહષેણ. ૫.સં.૭૧, જય. પિ.૬૭. (૯૭૭) દેવદત્ત ચેપાઈ લ.સં.૧૬૬૮ પહેલાં આદિ– શ્રી જિનવર-મુખવાસિની, શતદેવી મહ માઈ
તસુ પસાઈ કવિતા કરઉં, સુનહુ ચિતર મન લાઈ. કહિય કિસિ આગિ તિહાં, જહ નિગુણ જિણ સવ, પ્રિય મૂરિખ આગઈ કરઈ, કિસઉં સુંદરી ગવ્ય.

Page #77

સાલદેવ
[૪]
ગુણી લઈ તહુ મહત્તુ કંઉ, લેાકમૂઢ જહું સન્મ ખમણાનઇ ગ્રામિ રજક, કિસઉ ઊપાવઇ દ્રવ્ય, વસ્ત ભલી જઈ આપુણી, ગ્રાહક તઉ જગુ હાઈ, ખાટઉ નાણુઉ આપણુઉ, તઅે તસ લેઇ ન કોઈ. જઉ કવિ સરસ કથા કહેછે, તઉ નર સુહિ અનેક, પણિ વિરલઉ કા માલ કહુઇ, મિલઇ ચતુર સવિવેક,
યતઃ
દુ
ઢ ઉ જગુ સાલહુ ન કાઈ, જિનિ સઉં મિલે પરમસુખ હાઈ માલ ચિતુર નર પ્રથી માઁડિત, મેર મનકી લખઇ સ પડિત, સુમતિ જિÌસર દેવલી, સમેાસરણુ મંડાણુ ભાવિક જીવ આગઈ કરઇ, ચિક્ષુ મુખિ જનુક વખાણુ. ભવ વલી ત્રષ્ણા કહી, તિષ્ણુિ છાયઉ એ જીવ, પરિગ્રહ જોડઇ નવનવા, વિનુ સંતાષ અતીવ. ધન સંખ્યું તેા લેાકમહિ, વ્રુષ્ણા કહી અનંત તુછ અસન વહુતી ખુધા, હાઇ કેમ ઉપસત. જીવ અસ`તાષી સદા, ધન ધન કરતઉ મૂઅ, વિરતિ ન લીધી સુશુમુખિ, અતિ નિધનપણિ અ.
જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
માલ કહઈ બહુ લેાકમઇ, તે પામશ્વ કલ્યાણુ. અંત – જે નર એહ કથા સુણુ, વિરતિ ખુદ્ધિ તસ હૈાઇ ૨ વિરતિ ભલી પરિ પાલતાં, ભવ આરાધઇ દઇ રે. દેવદત્ત જઉ સાહસી, વિરતિ તણા પ્રતિપાલ રે

3

૫
.
મૃતઃ
જગ આલઈ મીલઈ ટગટ માલઇ, ધાઇ ધાઇ ધનુ કરઇ વિહિં આધી રાતી કાઢી કાતી જ અધિઉં તે કાપી ધરમ. ૧૧ જઈ ધાય ધનુ હેાઇ, તઇ તું કિ` ધાઉ નહી જીવણ ભમતુ જોઈ, અરહુટીઉ આઠઈ પહેરઈ ગુરસ ગતિ વિન જીવનિ, વિરત ન કવહી હાઈ, વ્યાધિ ઉપસમ તઉ સહી, વદ મિલઈ જે કાઈ કિસ* જિતી શ્રાવક કિસ`, જઉ નહી સ તાષ અસ તાષ જિષ્ણુરિ કહિઉ, વડ જીવનિ દોષ દેવદત્ત તણી પરિ, કરઈ પરિગ્રહ માણુ
૯
૧૦
૧૨.
૧૩.
૧૪
૧૫
પરક

Page #78

સત્તરમી સદા
ચાલવ નરનારી જગ સાહિ જે, તિહિ નમ મુનિ માલ રે. પ૩૦ (૧) સં.૧૬૬૮ ચૈત્ર વદિ ૧૩, j૮૪૦, ૫.સં.૨૫-૧૩, સંધ ભ. પાટણ દા.૬૩ નં.૪૫. (૨) સં.૧૯૭૦ ફા..૧૫ શશીતવારે વિદ્યાપુરનિવાસિના બહાભટ જ્ઞાતિના નારાયણજિદાહરેન લિ. ૫.સં.૩૪-૧૫, વિજાપુર જેસા.ભં. નં.૬૧૯. (૯૭૮) પદ્યરથ ચોપાઈ (શીલ વિષયે) સં.૧૬૭૬ [પહેલાં ]
(૧) પસં. ૨૩, મહિમા, પિ.૩૭ (કવિની વીરાંગદ એપાઈ સહિત). ૯૭૮) સુરસુંદરી ચોપાઈ ગા.૬પ૨(૬૬૯) લ.સં.૧૬૯૦ પહેલાં
(૧) સં.૧૬૯૦ અ.વ.૯ ખ• જિનહિંસસૂરિ શિ. મહે. પુણ્યસાગર શિ. વસુંદર શિ. પશ્વચંદ્ર લિ. પ.સં.૧૮, જિ.ચા. પિ.૮૦ નં.૧૯૮૪. (૯૮૦) સાલવ શિક્ષા ચોપાઈગા, ૬૯ (૯૮૧)[+]સ્થૂલિભદ્ર ફાગ અથવા ધમાલ કડી ૧૦૭ લ.સં.૧૬૫૦ પહેલાં આદિ-પાસ જિનંદ જુહારીયઈ, સમરઉં સારદ માયા રે ગાઉં ફાગુ સુહામણુઉં, ધૂલિભઃ સુનિશિયા રે.
૧ લાલ મેહન મેરઈ જિય વસે, ધૂલિભદ્ર પિય પાયા રે તન મનુ નિછાવર કરઉં, બહુ દિન આયા રે. લાલ.
આંચલી. ૨ અંત - બહાચર્ય પાલઈ જિકે, તે વ્રત ચારિ આસધઈ રે
નરઇતિરી દુખ ના લહઈ, નર સુર સિવસુખ સાધઈ રે. ૧૦૫ લાલ. ઘરૂએ ડોલતઉ હી રહઇ, જઉ નિશ્ચલ હાઈ થંભલે રે ધરમ મહલકઉ જાયઈ, સીલ સબલ ઉભાઉ રે. ૧૦૬ લાલમાલદેવ ઈમ વીનઈ, નારીસંગ્રતિ હાલઉ ૨
લિ મુનિની પરઈ, સીલ મહાવ્રત પાલઉ રે, ૧૦૭ લાલ. (૧) પ.સ.૩-૧૩, ગે ના, (ર) પસંછ, ચતુ, પર. (૩) અપૂર્ણ, પ.સં.૨-૧૩, અનંત ભં. નર. (૪) સ.૧૬૫ ફી, વદિ ૧૪ રવો ગણિ વિદ્યાસુંદર શિ. રંગસુંદર લિ. ૫.સં.૩-૧પ, પ્રકાભ, નં ૭૭ી. (૫) સં.૧૭૧૩ ખરતર હેગડગ૭ વા. અતિસાગરગણિ શિ. શીલસાગર શિ. ખમાસાગર પં ાહણ લિ. મંત્રી સુભાવક શાશાહ દશરથ પઠનાય. એક ગુટકો, જિ.ચા. [મુપુગૃહસૂચી.].
[પ્રકાશિતઃ ૧. પ્રાચીન ફાગુસંગ્રહ].

Page #79

અમેદશીલશિષ્ય [૬૬] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ (૯૮૨) રાજુલ નેમિનાથ ધમાલ કડી ૬૫ લ.સં.૧૬૫૯ પહેલાં આદિ
ધમાલ જતિ સમુદ્રવિજઈ કે લાડીલા, તરણતઈ કિઉં ન જાઈ રે, મેરઉ કહ્યો અવગુણુ વસ્યઉ, પ્રીય તેરઈ મન માંહી મેરે પ્રાણ
પીયે રે નેમ. ૧ મુકતિ જાઈ દેઈ મિલે, રાજુલ અરૂ યદુરાયા રે, - જગિ જસુ જિનકઉ ગાઈયઉં, માલ નમઈ નિત પાયા રે. ૬૫
(૧) સં.૧૬૫૯ જેષ્ટ વદિ ૩, ૫.સ.૨, વિ.કે.ભં. નં.૪૫૩૬. (૯૮૩) શીલ બત્તીસી
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૦૫-૧૦, ભા.૩ પૃ.૮૦૭–૧૬. વીરાંગદ પાઈની રચના સંવત શા આધારે કોંસમાં આપી છે તે સમજાતું નથી.] ૪૭૫. સૌભાગ્યમંડન (ત. વિનયમંડનશિ.)
જુઓ જયવંતસૂરિ નં.૪૭૯. (૯૮૪) પ્રભાકર રાસ રસં.૧૬૧૨
તેહ તણઈ સાનિધિ કરી કહઈ પંડિત મહિરાજ ૧૦” એમ છે.
(૧) લ.સ.૧૬૧૬ વિનયભૂષણ શિ. રત્નભૂષણ લિ. કેશરવિજય ભં. વઢવાણ નં.૩૬. (વે.) .
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૭૫. ઉધૃત પંક્તિમાં “મહિરાજ' નામ હેવા છતાં કર્તા સૌભાગ્યમંડન કેમ ગણ્યા છે એ સમજાતું નથી.] ૪૭૬. હર્ષલાભ ઉ. (ગજલાશિ) (૯૮૫) અંચલમત ચર્ચા લ.સં.૧૬૧૩ પહેલાં
(૧) સં.૧૬૧૩ ફા. શુ.૧૧ જેમ લિ. ગજલાભ તેહના શિષ્ય હર્ષ. લાભ ઉપાધ્યાયે આંચલિયા ગુરૂનઈ કાન્તિ એ લિખ્યા છએ. અહે પિણ ઘણાઈ જાણુઉ છઉં. સં.૧૬૬૭ સાચઉરે. ૫.સં.૪, [?] ન.૨૧૮. (૨) (૨) પ.સં.૫, અભય. નં ૨૧૭..
પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૫૯૫-૯૬. નેધાયેલી પહેલી હસ્તપ્રતની પુપિકામાં બે લેખનસંવત કઈ રીતે આવેલ છે તે સમજાતું નથી.] ૪૭૭. અમેદશીલ શિષ્ય () સીમધર જિન સ્તોત્ર (વિચારસંયુક્ત) ૩૭ કડી ૨.સં.૧૬૧૩
ફાગણ શુદ ૧૦

Page #80

સત્તરમી સદી
[$9]
મેદશીલશિષ્ય
આદિ–સરસતિ સામિણિ એ કર જોડી, ગુણુ ગાયસુ આલસ સર્વિ છેડી, સીમંધર જિત રાય તુ, જયુજયુ સીમં
પુકલાવતી વિજયન્ નામ પુ ડરીકિણી તયરી અભિરામ, આસ મિ કરીયસુ શાભતુ-જયુજયુ સીમ
અનઇ સેલ તરાત્તરઈ સાર, શુદિ ફાગુણુ દસમી ઉઠ્ઠાર, ઈમ ગાયુ ઉલટ આંણી, તુમ્હે વંદઉ વિઅણુ પ્રાણી.
અત
૧
કલસ
૩૭
ઇય સીમંધર જિતવર તમિઈં, અસુરાસુર ભાસુર સમ જિનરાય તુહ, દુખદુ તિભ જણ જણુમથુર જળુ, ભવીયણુ પૂરિઈ તું સુહ, તપગચ્છ સહાકર ગુણમણિ-આગર, પ્રમેાદશીલ પંડિતષવર, તસુ શીસ ખાલઈ અમીય તાલઈ, સીમંધર જયકાર કર. (૯૮૭) ૨૦ વિરહમાન ખેાલ ૫ સયુક્ત ૧૭૦ જિનનામ સ્તવન ૨૬ કડી ૨.સ.૧૬૧૩ ફા. શુ. ૧૦ અંત – સંવત સેલ તરાત્તરઈ એ, ફાગુણુ શિંદે દસમી નિષ્ણુ, સત્તરિસુજિત સથુણ્યા એ, ઉલટ હીઅડઈ આણુ તુ. સત્તિરિસુ જિનવર તણું એ, સ્તવન ભણિઈ નરનારિ તુ, તે નર સુખસંપત્તિ લાહ” એ નિશ્ચિઈં તરઈ સ’સાર તુ. ૨૫
કલશ
.
ઇય સકલ જિષ્ણુ દંતુ દુઃખનિક દઉં, વંદઉ વિઅણુ ભાવ સિ* એ, દુખદુ તિભ જણ જણુમણુરંજ, જિષ્ણુગુણ ગાઉ હરષ સિઉ એ, તપગહુમંડણુ દુરીયવિહાઁડણુ, સાવિમલસૂરિ જયવિરૂ એ, પ્રમાદશીલહ સીસ જપઈ સંધ ચઉવિહ સહકરૂ એ (૯૮૮) વીરસેન સઝાય ૨૫ કડી
૨૬
૩૬

વિષય-ઉપશમ.
આદિ – સરસતિ સામિણિ પહિલું પ્રણમીઇ, અવિરલ વાંણી જેહ તામિ
પાંમીઇ,

૨૪
પામી' વાંણી જેહ નાં મઈં તેહના પય પ્રણમી કરી. ક્ષમાસ મધ હંઅ મેાલૂ સાભલજ્યેા ઊલટ ધરી. નયરીઅ ચંપા અહિં રૂડી, તિહાં જિતશત્રુ રાજી. પુર ગામ દેસહ કરી માટલુ સુજસ મહીઅલિ ગાઊ. અંત – ધૃણિ પરિ જેનર ઉપસમ આદર/તપજપસંયમ ભાવિઈ અણુસરિ
૧

Page #81

૨૫
[૮] જૈન ગૂર્જર કવિએ અણુસરી ઉપસમમ કરસિઈ, સંસારસાગુર છે રિઈ. ધર્મયાન સુધી જેહ કરિસુિઈ, મુગતિ રમણ હું તે વરિઇ, ક્ષમા અનઈ જિનધર્મ કરસિઈ, સુખ લહીસે તે નરા,
અમેદશીલ સીસ જઈ, ક્ષમા ધરૂ તુ નરવરા. (૯૮૯) ખધસૂરિ સુઝાય ૮ કડી આદિ – પંહિલૂ પ્રણમું સરસતિ સામિણ,ગજગતિ ચાલઈ હંસગામિણી,
ગજગતિ ચાલઈ હંસરામિણું. હંસગામિણિ નમી પહિલૂ પછઈ સહિગુરૂ મનિ ધરું, તે પ્રભાવિ ક્ષમાસંબધું શાસ્ત્ર જોઈ હું કરું, સાવ િનયરી ભલી નયરી રાજ શ્રી જિતાત્ર એ;
પુર ગામ દેસે કરી મોટઉ અંધક નામિઈ પુત્ર એ. અંત - ખંધસૂરિનિઈ ધાણુઈ ઘાલી પીએ, અગનિકુમાર પદવી પાવએ,
પાવએ પદવી દેધ કારણિ દેસ તિહાં બાલિઉ ઘણ3, દુડુકારણ્ય નામ દૂછું ક્રોધ ફલ એહવું સાણ, તેહ તણે શિષ્ય પાંચ સિઈ તિહાં મુગતિ હેલું સાહિ વરી,
અમેદશીલુહ શીસ પદ્ધ ધર્મ કરૂ ક્ષમા મનિ ધરી. ૮ [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા૧ પૃ.૧૯-૯૩] ૪૭૮, હર્ષરાજ (પી. ઉદયચંદ્રસૂરિ–મુનિચંદ્રસૂરિ-વિદ્યાચંદ્રસૂરિ
-લબ્ધિરાજશિ.) સાધુ પૂર્ણિમાગમાં વિદ્યાચંદ્રસૂરિ-મુનિચંદ્રસૂરિના પદે થયેલા લેખ સં.૧૫૯૬ મળી આવે છે. (લેખાંક ૧૧૧૮ ધા.પ્ર.સં. પહેલે ભાગ) (૯૯૦ ક) સુરસેન રાસ ૨.સં.૧૬૧૩ જેઠ શુ. ૨ શનિ અમદાવાદમાં આદિ
વિદ્યાવિલાસની ઢાલ પાસ જિણેસર ધુરિ પ્રણમીને, પ્રણમી શ્રી ગુરૂપાય રે, સુવિહ સંધ પસાય લહીને, ગાયસુ ક્ષત્રીયરાય રે. સુરસેન નામેં તે જાણું, દયા વિષઈ જસ ભાવ રે, દયા થિકી સવિ વંછિત લહઈ, જાઈ ભવનાં પાવ રે. નિમપક્ષિ ગરૂઆ ગચ્છનાયક, શ્રી ઉદયચંદ સૂરીદ રે, તસુ પાટિ શ્રી મુનિચંદ સુરીશ્વર, સેલ કલા જિમ ચંદ રે,
*
*
*,
*
*

Page #82

સત્તરમી સદી
જયવંતરિ તાસ પાટિ વિદ્યા ગુણ ભરીએ, શ્રી વિદ્યાચંદ સુરીસ રે.
સંપ્રતિ તે ગુરૂપાયે પૈસાઈ, પભણઈ છેષ મુનીસ રે. અત – સંવત સાહ તેરે તઈ એ (૧૯૧૩), જયેષ્ઠ માસ સુવિશાલ,
સુદિ પાક્ષિ દિન બીજનું શનિવારે રચું રેસાલ. ૨૯ શ્રી પાર્શ્વનાથ પસાઉલઈ, શ્રી ગુરૂનઈ ઉપગારિ, સાધુ પુનિમાં પક્ષિ મંડણ એ, ઉદયાચલ જિમ દિનકાર. ૩૦ સંગરંગિ મલપતા એ, શ્રી ઉદયચંદ ચૂરીંદ, તાસ પાટિ સોહાંકરે એ, તારક માંહિ જિમ ચંદ. શ્રી મુનિચંદ્ર સૂરીશ્વરૂ એ, તીસુ પાટિ પ્રગટ પ્રભાવિ, વિદ્યમાન વિદ્યાનિલું એ, ક્રિયાપાલ સુભ ભવિ.
૩૧
નૃપ માંહિ ચક્રીસરૂ એ, ભૂજાબલિ જિમ ગોવિંદ, સંપ્રતિ શ્રી ગુરૂ દીપા એ, શ્રી વિદ્યાચંદ ચેરી તાસ સીસ સેહામણું એ, પંડિત શ્રી લધિરજ, રાસ રચિઉ નિયમતિ કરી એ, પંડિત શ્રી હરાજ. ૩૭ ગુણિ મુનિ સુંદર ગુણનિલે એ, ભાવાંજ ઋષિરાજ, દેવરાજ મુનસરૂ એ, ચેલા શવની સાર.
૩૮ અહિંમદાવાદ નગર માંહિં એ, વિજય મુહુરત અભિરામ,
હષશજ પંડિત ભણઈ એ, સીઝઈ વંછિત કામ. ૩૯ (૧) સં.૧૬પર કા. શુ. ૯ ભૂગુવારે લિ. શ્રી ગધાર બંદિરે શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રસાદાત. પ.સં.૩૬-૧૩, લે. પાટણ દા.૮ નં.૧૫. (૨) સં. ૧૭૬૬ ફ. શુ. ૧૧ ભમે. પ.સં.૧૭-૧૯, રત્ન . દા.૪૩ નં.૬૪. (૩) પ.સં.૨૩, હા.ભં. દં.૮૨. (૪) પં. ભંડ૧. હિજૈજ્ઞાસંચિ ભા.૧ (પૃ.૪૬૮).] (૯૯ ખ) લૉકા પર ગરબા ૨.સં.૧૬૧૬
(૧) સ્વયં લિખિત ગુટકે, કૃપા. નં.૨૮.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૨૦૪, ભા.૩ ૬૭૫-છ૬.] ૪૭૯, જયવતસૂરિ–ગુણસૌભાગ્યસૂરિ (વડતપાગચ્છ વિનય
મંડન ઉપાધ્યાયશિ) વડતપાગચ્છના સ્થાપક વિજયચંદ્રસૂરિ થયા છે જેણે પહેલાં તપગચ્છીય (“નવીન કર્મગ્રંથ આદિના કર્તા) દેવેન્દ્રસૂરિ પાસે દીક્ષા લીધી હતી

Page #83

જયવ તસૂરિ
[90]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
ને ત્યાર પછી સૂરિપદ લઈ તેમના જ સમયમાં જુદી પ્રરૂપણા કરી પાતે ખંભાતમાં વડી પેાશાળમાં રહ્યા, તેથી તેમના ગચ્છ વૃદ્ધ પૌશાલિક તપગચ્છ અને ટ્રકમાં વડા તપગચ્છ તરીકે ઓળખાયા. (આ સ.૧૩૦૦ની પછીના ૨૫ વર્ષમાં બન્યું.) ત્યાર પછી આ વડતપગચ્છમાં રત્નાકરસૂરિ થયા કે જે પ્રસિદ્ધ રત્નાકર પચીશી'ના કર્તા ગણાય છે. તેમણે સં.૧૩૭૧માં શત્રુંજય પર સમરા શાહે કરાવેલી ઋષભદેવની પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા કરી. આ સૂરિના ગચ્છ રત્નાકરગચ્છ કહેવાયા. આ ગચ્છની ભૃગુકચ્છીય (ભરૂચી) શાખામાં અનેક આચાય થયા તેમાં વિજયરત્નસૂરિ નામના એક પ્રતિષ્ઠિત આચાય થયા કે જેના પ્રતિમાલેખે સ.૧૫૩૭ના ધા.પ્ર.સ. ભાગ પહેલાના લેખાંક ૩૪, ૫૮, ૫૨૭માં અને ભાગ બીજામાં સં. ૧૫૧૩, ૧૫૨૯ અને ૧૫૩૭ના અને નાહરકૃત સંગ્રહમાં સ.૧૫૩૦ના મળી આવે છે. તે પૈકી એક પરથી જણાય છે કે તેઓ વિજયધર્મસૂરિના પટ્ટધર હતા (વિજયધર્માંસૂરિ તે વિજયંતિલકસૂરિના પધર હતા). આ વિજયરત્નસૂરિના ધર્મરત્નસૂરિ નામના શિષ્ય થયા કે જેના પ્રતિમાલેખે સં.૧૫૪૪૫૩-૬૧-૬૫-૬૬ના ઉક્ત ભાગ બીજામાં મળી આવે છે. આ ધર્મ રત્નસૂરિએ સપતિ ધનરાજના સંધમાં આષુ વગેરે તીર્થાની જાત્રા કરી તે સધ સાથે મેદપાટ (મેવાડ)માં જઈ ચિત્રકૂટ (ચિતાડ) પર્વત ગયા ત્યાં તે વખતના મહાન સંગ(સૉંગ્રામસિંહ) રાણા(રાજ્ય સં.૧૫૬૫થી ૧૫૮૬)એ એમને મહા ઉત્સવથી પુરપ્રવેશ કરાવ્યા. તે નગરમાં પ્રખ્યાત કર્માશાના બાપ તેાલા શાહ ત સૂરિની ભક્તિ કરવા લાગ્યા. રાજસભામાં તે સૂરિએ પુરુષોત્તમ નામના બ્રાહ્મણુને વાદમાં પરાજિત કર્યાં. તાલા શાહે શત્રુંજય પર પહેલાં વસ્તુપાલે (સં.૧૨૯૮) કરાવેલી પ્રતિમા અને ત્યાર પછી સંગ્રામસિંહ સાનીએ સ’.૧૩૭૧માં ઉપરાક્ત રત્નાકરસૂરિજી પાસે પ્રતિષ્ઠિત કરાવેલી પ્રતિમા પર મુસલમાનેએ આક્રમણ કરેલ હોવાથી તેના ઉદ્ધાર કરવાની ઇચ્છા કરતાં ધર્મરત્નસૂરિએ જણાવ્યું હતું કે તે મનેરથ તેના પાંચ પુત્રામાંથી સૌથી નાના કર્માંશા પૂર્ણ કરશે અને તેની પ્રતિષ્ઠા પેાતાના શિષ્ય કરશે. પેાતે ત્યાં સ્વશિષ્ય નામે વિનયમ ડન પાઠક રાખી સંધુ સાથે ચાલી નીકળ્યા.. તે પાઠક પાસે કર્માશાએ ધાર્મિક અભ્યાસ કર્યાં. આ ધર્માંરત્નસૂરિના ખે પ્રધાન શિષ્યા હતા – એક વિદ્યામંડન (કે જેને સૂરિએ આચાર્ય સ્થાપ્યા) અને બીન ઉપરોક્ત વિનયમંડન.
–
ગુજરાતના બાદશાહ બહાદુરશાહને જ્યારે પોતાના મોટા ભાઈ સિકંદર

Page #84

સત્તરમી સદી
[૭૧]
જચવ તમાર
ગાદી પર હતા ત્યારે રિસાઈ ચિતાડ ગયા તે વખતે કર્માશાએ એને એક લાખ રૂપિયાની મદદ કરી હતી. પછી જયારે બહાદુરશાહ બાદશાહ થયા ત્યારે કર્માશાને ખેાલાવીને તેણે બહુમાન આપ્યુ.. કર્માશાએ ભાઇશાહનું ફરમાન લઈ શત્રુ ંજય પર ઋષભનાથ તથા પુંડરીકની મૂતિની સ.૧૫૮૭ વૈશાખ વિદ ૬ રવિવારને ક્રિને પ્રતિષ્ઠા કરી અને તે આ વિદ્યામંડનસૂરિના હસ્તે જ કરવામાં આવી. આ વિદ્યામંડનસૂરિના પ્રતિમાલેખ સ.૧૫૮૭ના ભાગ ખીજામાં અને સ‘૧૫૯૭ના ભાગ પહેલાના લેખાંક ૧૧૦૭માં મળે છે. આ સૂરિના શિષ્યા નામે જયમંડન, વિવેકમંડન, રત્નસાગર, સૌભાગ્યરત્ન (પછીથી સૂરિ થયેલા કે જેને પ્રતિમાલેખ ભાગ બીજામાં સં.૧૬૩૪ના મળે છે.) અને સૌભાગ્યમ`ડન હતા, કે જે બધા શત્રુંજય પર ઉક્ત ઉત્સવ પ્રસંગે હાજર હતા. આ પૈકી વિવેકમંડને ચિંતેાડમાં પાર્શ્વનાથ અને સુપાર્શ્વનાથનાં ઉક્ત કર્માશાએ મદિરા બંધાવેલાં તેમાં પ્રતિષ્ઠા કરી હતી.
વિનયમ ડન પાઠક ઉપાધ્યાયે પણ ઉપરોક્ત શત્રુ ંજયના ઉત્સવમાં સારા ભાગ લીધેા હતા. તેમના શિષ્ય વિવેકધીરણ અને આપણા કવિ જયવંતસૂરિ. વિવેકધીરે ઉક્ત ઉત્સવની પ્રશસ્તિ સૌંસ્કૃતમાં રચી. તે ઉપરાંત તે જ સમયમાં લાવણ્યસમયે (જુએ ન.૧૫૬) આ કર્માશાના ઉલ્હારની નાની પ્રશસ્તિ સંસ્કૃતમાં પેાતાના હસ્તથી લખી છે (સં.૧૫૮૭) કે જે પ્રશસ્તિ હાલ શત્રુંજય પર ઊતરેલી વિદ્યમાન છે. વિવેકધીરગણિ શિલ્પશાસ્ત્રમાં અપ્રતિમ નિપુણ હતા ને તેમણે ઉક્ત તીર્થંહારના કાર્યમાં સૂક્ષ્મ નિરીક્ષણુશક્તિ વાપરી છે તે શિલ્પીઓના નિર્માણુ પર પૂરી દેખરેખ રાખી છે કે જેનું સુફલ હાલ જૈન પ્રા ભાગવે છે. આ ગણિના ગુરુભાઈ જયવ`ત પંડિતે સં.૧૬૧૪માં ગુજરાતી કવિતામાં શૃંગારમંજરી’નામના એક ગ્રંથ બનાવ્યા છે કે જેની રચના ઘણી સરસ અને સુંદર છે. આમાં શીલવતીનું ચરિત્ર વર્ણવેલું છે. (આ હકીકત સાક્ષર મુનિમહારાજશ્રી જિનવિજયજીના શત્રુંજય તીર્થાદ્વાર પ્રબંધની પ્રસ્તાવના પરથી લીધી છે. વિશેષમાં ત્યાંથી જોઈ લેવુ'.) આપણા કવિએ પછી સૂરિની પદવી પ્રાપ્ત કરેલી જણાય છે. સ.૧૫૮૭માં શત્રુ જયાËાર વખતે ૨૦ વર્ષની ઉંમર ઓછામાં ઓછી ગણીએ, અને ૧૬૪૩ની તેમની કૃતિ મળી આવે છે તે પરથી તે એછામાં ઓછુ ૭૬ વર્ષ જીવ્યા જણાય છે. (આ કવિને માટે જુએ ‘આત્માનંદ પ્રકાશ'ના વીરાત્ ૨૪૫૦ના ૧૦મા અંકમાં પ્રગટ થયે

Page #85

[૨] જૈન ગૂજર કવિઓ: ૨
આ કવિએ કાવ્યપ્રકાશની ટીકા રચીલખી છે તેની પ્રશસ્તિ નીચે
અચવ તર
મારી લેખ.)
પ્રમાણે છેઃ
ટીકા જય તમુખ્યા વિલાકય તત્ સંગ્રહ ચ સાસંદ્ય સહૃદયમુદે પ્રયત્નાશ્રીગુસૌભાગ્યસુરિવર
ઇતિ સાહિત્ય ચક્રવત્તિલોહિત્યભટ્ટગોપાલવિરચિતાયાં સાહિત્યચૂડામણો કાવ્યપ્રકાશવિમશિખ્યા દશમ ઉલ્લાસઃ
આસન તપગચ્છું ગુરવા શ્રી ધમરનાયાતછિયા વિના ક્રિમ ડેનવરાસ્તેષાં વિનેયાંતિમઃ સૂરિઃ શ્રી જયંત એષ ગુણસૌભાગ્યા પરાાડસ્તિ યુચિંકાશે સમલીલિખદ્ વિવરણ કાવ્યપ્રકાશસ્ય સા શ્રી વિનયમંડનગુરાગિ રાશિશુવૈઽખવા ચારિત્રા આર્યાં વિવેકપૂર્ણ પ્રવૃતિની સુન્દરી જૐ. વિયેકલમસ્તસેવા હેવા કિન્યષ્યજાયત તનિયા વિયિની મ લક્ષ્મી: પ્રતિની. ટીકી કાવ્યપ્રકાશસ્ય સા લિલેખ પ્રમેાદતઃ ગુણસૌભાગ્યસૂરિણાં ગુરુાં પ્રાપ્ય શાસનમ્. —સવંત ૧૯૫૨ વર્ષે પોષ સુદિ ૧૩ બુધે સમાપ્તાય થા. (૯૯૧) [+] શૃંગારમજરી [રાસ] અથવા શીલવતી ચરિત્ર ૨૩૯૧ કડી ૨.સ.૧૬૧૪ આસે શુક્ર ૨ ગુરુ
આ સરસ છટાદાર રચના છે.
દૂહા. ચંદ્રવદન ચંપકવની, ચાલતી ગજગતિ, મયહુરાયમ`દિર જિસી, પય પણુમૂ સરસત્તિ. સાબિત ચૂડી કકર ધરી, ઊરવિર નવસર હાર, ખલકતિ સેવિન મેખલા, પય ઝાંઝર ઝમકાર. વેણીદડ પ્રચંડ એ, જિસુ શેષ ભુયંગ, અગ અભગ અનંગવુ, નાગ સુરંગ સમગ, પીન પયાધર ભાર ભર, કહિતટિ ઐણ લંકે, વિક્સત બજત નયલાં, ધણુંહ જિસિઉ ભવક. દાડિમકલી જિમ દંતડા, અધર પ્રવાલી રંગ,
આદિ

૨.
3
૧
3

Page #86

સત્તરથી સંદી
[૭૩]
નાશા દીપશિખા જિસી, નવું જિત્ત કુરંગ. કામલ કિશલય કમલ કર, કાને કનક તાંક (=કુંડલ), ધન પીન સ્તન જંધનયુગ, કેટલી કામલ જી. કમલ કમ`ડલ કિર ધરરણું, ધરણી (=પૃથ્વી) પ્રસિદ્ધ સમાન. સાદ સેવકસુખકરણિ, કરણિ ગતિ અભિરામ, સચરાચર વ્યાપ્ત રહી, અણુિનુ ભંડાર, ગુણુ અનત સરસતિ તણા, કહિતુ તે લેપાર સરસતિ યપ ય નમી, પ્રણમ્ શ્રી ગુરૂરાય, નાણુ દિાહિવ દેખવી, ટાલિઉ મેનુ ડાય. યુપઈ.
યતસૂરિ

७
૧૦
સહિગુરૂચરણુ નમું નિસિદ્દીસ, જેહથી પુહચિઇ સકલ જગીસ, જેહથી લહીઇ ધર્મવિચાર, સકલ શાસ્ત્ર સદ્ગુરૂ આધાર. ખાણું ઝીણું જૐ સકલક, કિમ જઇ ગુરૂ તુલ્ય મયક, દિન દિન ચડંત કલા અકલંક, કુમત રાહુનું ભજઇ વંક. ૧૧ સાયર ખારૂ રવિ આ, કામધેનુ પશુ પલ્લુિં પાથરૂ, કા(૮)રૂપ સુરતરુ જાણી', સહિગુરૂ કિમ વખાણીઈ. દૂ મૂરખ જે અક્ષર લહું, તે મહિમા સદ્ગુરૂનુ કહું, રતુ વસતિ કાયલિ-સર હાય, અબ મરિનું મહિમા સેાય. ૧૩ વડતગષ્ટિ અતિ મહિમાવત, શ્રી વિનયમ ડને ઊવંઝાય મહંત, સીલિ થૂલિભદ્ર સરસતિ બુદ્ધિ, ગૌતમની પરિ લબધિ પ્રસિદ્ધિ ચંદ્રકલા જિમ અતિ ઊજલી, જસ કીરતિ ચિનૢ દિસિ ઝલહલી, સૌભાગિ જિમ શ્રી વસુદૈવ, અહસિ નરવર સારિ સેવ, ૧૫ સાકર દૂધ સેલડી સદ્રાખ, જેહવી મીઠી આંખાસાખ, તેહવુ જસ વાણીપીયૂષા, નિરમલ ચંદ્ર સુચંદ્ર (કપૂર) મયૂષા. તે સહિગુરૂના પ્રણમી પાય, જયવત પંડિત એકચિત્ત થાય, ગ્રંથ કરૂ શૃંગારસજરી, ખેલૂ શીલવતીનું ચંરી. અદ્ભુત – દિન દિનિ ઉદય હુઇ ધણુ, સલઇ જયજયકાર, એ સવિ મહિમા શીક્ષનુ, માતિ સવિ ભૂપાલ. શાર્ણવતી ચિરતિ (ચરિતિ) કરી, અહં વખાહુિ શીલ, ભવિયણુ પાસુ એકનિ, જિમ પામુ સુખલીલ, વીર જિબ્રેસર સીસવર, હમસાત્રિ ગુરુવાર,
૧૭
૨૩૬૯
,
૧૨

Page #87

જયવતસૂરિ
[૭૪] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ સાધુ ગુણિ (ગણુિં) સોહામણું, જેહનું વંશવિસ્તાર. શ્રી કટિક ગુ(ગણ ચિર જયુ, વૈરી શાખ રસાલ, ચંદ્ર તણું પરિ ઊજલ્, શ્રી ચંદ્રકલ સવિશાલ. વૃધતપાપક્ષ જાણુઈ, શ્રી રત્નાકરગચ્છ, ક૯૫લતા જિમ વાધતી, દીસિ જિહાં ગુણગઇ. શ્રી તપગચ્છ-ઉદ્યોતકર, શ્રી વિજય રત્ન સૂવિંદ, જિમ સુરપતિ સુરઝંદમાં, જિમ ગ્રહગુ(ગ)માં ચંદ. ૭૩ શ્રી વિજય રત્ન સૂવિંદ ગુરૂ, પટ્ટ મહાદય ભાણ, શ્રી ધર્મરત્ન સૂરીશ્વરૂ, કેતૂ કરૂં વખાણ. વાદીકુલિં કરિકલ કેશરી, મુનિવર કુલશૃંગાર, વલ્લભ સંયમકામિની, ગુણગણુ-મણિભંડાર. તાસ સીસ સુરતરૂ સમા, સેવઈ નરવર પાય, શ્રી વિદ્યામંડન સૂરીશ્વરૂ, શ્રી વિનયમંડન ઉવજઝાય. ૭૬
વિદ્યામંડન સૂરીંદ ગુરૂ, સીસ સૌભાગી સાર, શ્રી સૌભાગ્યરત્ન સુરીસવર, વિજયમાન ગુણધાર. શ્રી વિનયમંડન ઉવઝાય ગુણિ, ગુણતાં ન લહુ પાર, વિદ્યાઈ સુરગુરૂ સમા, રૂપિ મયણ અવતાર. ભવિયણ-જનમન-મોહની, જસ વાંણ વિસ્તાર, લબધિ ગૌતમ ગુરૂ સમા, સુહમસ્વામિ પરિવારિ. જે શ્રી ગુરૂનુ વંશ પણિ, પરિઉ અતિ સુવિશાલ, સફલ સહાય સહામણ, જિમ તરૂ માહિ રસાલ. તે શ્રી સહિગુરૂ ગુણ તણા, કહિતાં નાવિ પાર, મુઝ મુખિ એક જ જીભડી, ગુણ તુ ઘણુ અપાર. કાગલ સસિહર ઉજલુ, જેહવું નિરમલ રૂપ, જસ યશ લિખિઉ દીસીઈ, મિય મય મિસિ સુરૂપ. પ્રથમ સીસ સોહામણું, સઘલા ગુણના થાય, વિજયમાન કુલમંડનહ, શ્રી વિવેકમંડન ઉવઝાય. ચંદ તણું પરિ વાધતા, બીજા સસ સુવિચાર, શ્રી સૌભાગ્યમડન પંડિતહ, ચતુર ભાગી સાર. અવર સવે પરિવાર જે, સાધ સાધવી અનેક... નામિ શૃંગારમંજરી, શીલવતીનું રાસ.

Page #88

સત્તરમી સદી
[૫]
જયવતસૂરિ શ્રી વિનયમંડન ગણિ સીસિ કીઉ, જયવંત લઘુ સીસ તાસ. મંદ મતિ અતિ લઘુવઈ, અતિરસ સરસ પ્રમણિ, કાંઈ અણઘટતુ કહિઉં, ખમજે તેહ સુજાણ. આગઈ જે કવીયણ હવા છઈ વલી હેસિ જેહ, દૂ સવિહૂની પગરેણુકા, હિયડઈ ધરો એહ. શ્રી વિનયમંડન મુણું, લઘુ સીસ ભૂમિપ્રસિદ્ધ, જયવત પંડિત અભિનવી, શુગારમંજરી કીદ્ધ. જાં રવિ સાયર ચંદ્રમા, ધરણું મેરૂ પ્રમાંણ, તાં ચિરંવ (ચિર નંદુ ગ્રંથ એ, પૃથી મંડાણ. ૯૦ સંવત સેલ ચીતર આ શુદિ ગુરૂ બીજ,
ક(વિ) કીધી શૃંગારમંજરી, જયવંત પંડિત હેજ. ૯૧ (૧) ગ્રં.૨૮૦૦ સં.૧૬૩૯ માર્ગશીર્ષ કુ. દ્વિતીયા ૨ શનિ પાનસર નગરી હારીજગ છે ભ. મહેશ્વરસૂરિભિઃ ૫.સં.૭૬–૧૫, રત્ન ભં. દા. ૪૨ ન.પ. (૨) વર્થ (૧) કાશ મુનિ કૃપા કર મિતે ૧૭૦૨ સંવત્સરે વિક્રમે માસે ફાલ્યુનિકે શમ્યાં શાં)કવિશદે પક્ષે દશમાં તિથી, પુષ્યાક વિનયાદિસાગરગણિ વિદ્વજજનાનંદિની શૃંગારાદિમંજરી સમલિખિત સ્વશ્રેયસે સાદરાત. પાટણના વાડી પાર્શ્વનાથને ભડાર (જૈન જ્યોતિ માસિક પુ.૧ અંક ૨ પૃ.૫૩-૫૪ પરથી આ પ્રશસ્તિ ઉતારી છે). (૩) અચલગચ્છે મનજી શિ. વિમલસાગર-ઉદયસાગરાભ્યાં લિ. ૧૬(૭૪) વર્ષે ફાગુદિ ૧૧ ભુગુવારે દીવ મળે... મુનિ ચીકા પઠનાર્થ. ૫.સં.૩૮–૧૭, પ્રથમનાં ચાર પાનાં નથી, સુંદર પ્રત, ખેડા ભ. દા.૭. (૪) પ.સં.૭૩–૧૫, અપૂર્ણ, વી.ઉ.ભં. દા.૧૭. (૫) જૈનશાળા, ખંભાત. (૬) ૫.સં.૨-૧૩, હે.ભં. નં.૮૭૭. [મુપુન્હસૂચી, હે જૈજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પૃ.૩૨૮).]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. સંપા. કનુભાઈ શેઠ.] (૯૯૨) [+] ત્રાષિદના દાસ [અથવા આખ્યાન] પ૬૨ કડી .સં.૧૬૪૩
માગશર સુદ ૧૪ રવિ આદિ
પ્રથમ નાથ દાતા પ્રથમ, જગગુરૂ પ્રથમ યુગાદિ,
પ્રથમ જિણુંદ પ્રથમ જ નમૂ, જેણિ કરી પ્રથમ પુણ્યાદિ. ૧ (બીજી પ્રતમાં નીચે પ્રમાણે આદિમાં છે.) દૂહા – ઉદય અધિક દિનદિન હવઈ, જેહનઈ લીધઈ નામ,

Page #89

જંયતસૂરિ
[] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ તે પાંચે પરમેષ્ઠિને, હું નિત કરું પ્રણામ. શાસન સેહ કરી સદા, શ્રી વિદ્યા શુભરૂપ, તે મન સમરૂ જેહમેં, સેવે સુરનરભૂપ. મિઠાઈ મુઝ વાણીએ, તેં દીધી છે ચંગ, વલી વિશેષે વીનવું દિએ રસરંગ એભંગ. ગાદિસ નિમલ થઈ તે નિજ સત્ય પ્રમાણ તસ આખ્યાન વષાણુવા દિઈ મુઝ નિર્મલ વાણિ. કવિતા મહિમા વિસ્તરે, ફલઈ વક્તા આસ, શ્રોતા અતિ ૨જે જિણે એ દિઈ વચનવિલાસ. વિવિધ રે કેલવણ, નિજ રમતિ અનુસાર તુઝ પથકમેલપ્રસાદથી, જગિ વાણીવિસ્તારે. પૂવે છે સુકવે કર્યા, એહન ચરિત પ્રસિદ્ધ, તાહુઈ રસિકજનાગ્રહે, એ મેં ઉદ્યમ કીધ. કેવલ લહી મુકતેં ગઈ, કીધ કલેકહ છેક,
તે ઋષિદત્તા સુરિત, સુણ સહુ સવિવેક. અંતે – વડતપગચ્છ સોહકરૂ હે, શ્રી વિનયમંડન ગુરાજિ, ત્નત્રય આરાધકો છે જે જગિ ધર્મ સહાયે.
ત્ર: જે જગિ ધર્મસંહાય ગુણાકર સુવિહિતનઈ ધરિ કિંધ
સ સીસ ગુણુભાગ સુનીમઈ, જયવંતસૂરિ પ્રસિદ્ધ, તેણુઈ રસીકજન આગ્રહ જાણી વિરચઉં સતીસુચરિત્ર, ઉત્તમ જન ગુણ સુણતાં ભણતાં, હુઈ જન્મ પવિત્ર પ૨૮ સંવત સેલ સહામહે છે, સાકરૂ ઉ હૈ ત્રિતાલઉદાર માગસર સુદિ ચઉદસિ દિનઈ હે દીપતુ રવિવા. ૫૬૧
દીપd રવિવાર સુરહિણિ સસિ, વરતઈ વૃષરાશિ.
એ નષિદત્તા ચરિત્ર વષણિઉ, જયવંતસૂરિ ઉડલાસિ, નૂન અધિક જે દૂઈ આગમથી મિછા દુક્કડ તાસ,
કવિતા વકતા શ્રોતાજનની, ફેલો દિનિ દિનિ આસ. પ૬૨ (૧) પ.સં.૩૦-૧૧, ડે.ભં. દા.૭૭ નં.૩૬. (૨) પ.સં.૨૫-૧૧, ડે.ભ. દા.૭૦ નં.૬૯. (૩) ૫.સં. ૧૩, અપૂ પ્રા, ડે.ભ. દા. ૦૦ ન.૭૦.

Page #90

સારસી સદી
જયવંતરિ () સં.૧૬૭૨ ૧. કૃષ્ણ પક્ષ ૧૩ શ્રી સિદ્ધક્ષેત્રે .સં.૨૮-૧૩, ડે.ભં. દા.૭૦ નં ૬૮. (૫) સં.૧૭૦૬ પિ. . પ ગુરમે લિ. સંથાગ્ર ૮પ૦, ૫.સં. ૩૦-૧૧, સીમંધુર. દા.૨૨ નં.૧. (૬) સં.૧૭૨૪ મિ.સિર વદિ સપ્તમી દિને સવારે સ્પામદુર્ગાર મળે સકલ પં. શ્રી દર્શન સૌભાગ્યચણિ શિ. માણિજ્યસૌભાગ્યચણિ તતુ શિષ્ય મુનિ સુંદરસોભાગ્યન લિ. ૫.સં.૧– ૧૫, વિ.કે.ભં. નં.૪પ૬પ. (૭) મહેપા. અમૃતવિનયગણિ શિ. દિપ્તિવિજયેન લિ. સં.૧૭૧૮ ક.વ. ૬ શનિ શ્રી સીર નગરે. ૫.સં.૧૬૧૭, વડા ચૌટા ઉ. સુરત પિ.૧૯. (૮) પ.સં.૩૧-૧૩, હા.ભું. દા.૭૯ નં. ૨૫. (૯) ૫.સં. ૧૯-૧૭, લી.ભં. દા.૨૬. (૧૦) પ.સં.૧૭-૧૧, ના.ભં. (૧૧) પાટડી ભં. (૧૨) ૫.સં.૪૦, તેમાં પ્રથમ નયસુંદરકૃત સુરસુંદરી રાસ સહિત, અભય..૧૩ .૧૩પ૨. (૧૩) પ.સં.૨૨-૧૫, ગુ.વિ.ભં. (૧૪) ગ્રંથાગ્ર ૯૦૦, ૫.સં.૪૯-૯, આ.ક.સં. (૧૫) સં.૧૭૦૬ વર્ષે ભાદ્રવા વદિ ત્રયોદશી વાર સામે ગ્રંથાગ્ર ૯૦૦. ૫.સં.૨૮-૧૪, બાલવિજયજી. (૧૬) ૫.સં.૧૯-૧૫, લીં.ભં. (૧૭) ૫.સં.૨૩-૧૩, માં.ભં. (૧૮) પ.સં.૩૫૧૨, વી.પા. [ડિકેટલીગભાઈ વો ૧૯ ભા. ૨, જેહાપ્રોસ્ટ, મુપુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી, હે જૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૬૭, ૩૯૪, ૩૯૭, ૫૦૦).]
[પ્રકાશિતઃ ૧. સંપા. નિપુણ દલાલ. (૩) [+]નેમિરાજુલ બાર માસ વેલ પ્રબંધ ૭૭ કડી અાદિ –
રાગ સુલ્હાર-ધૂરિ દુહા વિમલ વિહંગમવાહિની, માતા ઘઉં વરદાન, દ્વાદશ માસ સોહામણું, ગાઉં જિનગુણગાન. વેધક જનમન રીઝવઈ, માનનિ મેહશુલિ, ગુણસોભાગ સોહામણી, વાણી ઘઉ રંગરેલિ. મુગતિમાનિની મનિ ધરી, રાજુલિ ઇડિ નેમિ.
પિ વિછુરત જ કુરિયું, વિરહ દહઈ જિઉ નેમિ. અંત - બાર માસ ગુણ જિણ તણું હે ગાતાં મ કરે પ્રમાદ,
ઋદ્ધિ અનંતી આગમઈ હે, સુણતાં હુઈ આલ્હાદ, ત્રુટક-સુણતાં હુઈ આલ્હાદ સદાઈ, જિગુણ અતિહિં રસાલ,
મનનઈ ભાવિ તેહ જ ભણતાં દિન દિન મંગલમાલ, શ્રી વિનયમંડન વિઝાય અનેપમ, તપગચ્છગયણે ચંદ, તસુ સીસ જયવત સૂરિવર વાણું સુણતાં હુઈ આણંદ. ૭૭

Page #91

જયવ'તસૂરિ
[sc] જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨
(૧) ગણિ ઋદ્ધિસુંદર લિખિત શ્રી મસૂદા નગરે સવત ૧૭૦૯. પ.સ.૩-૨૧, વિ.ધ.ભ. (૨) ગ્રંથાત્ર બ્લેક ૧૭૫, ૫.સ.૪-૧૭, લી..ભ. (૩) ઢાલબદ્ધ, પ.સ’.૧૦, અમ, (૪) સ’.૧૬૯૭ આસા સુદિ ૫ શ્રી પાટણ નગરે સુશ્રાવિકા પુણ્યપ્રભાવકો શ્રા. રતભાઈ નામ્તાઃ પનકૃતે પં. ભાવહરષ લ. પ.સં.૧૩-૯ જૈ એ.ઇ. ન.૧૨૧૩. [મુપુગૃહસૂચી, લીંડસૂચી, હેજેતાસૂચિ ભા.૧ (પૃ. ૩૯૯).]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. પ્રાચીન મધ્યકાલીન ભારમાસા સંગ્રહ ભા.૧.] (૯૯૪) સીમંધર સ્તવન અથવા લેખ ૩૭ કડી આસા સુ. ૧૫ શુક્ર સીમધરસ્વામીને વિનતિ રૂપે છે.
આદિ
રાગ સામેરી.
સ્વસ્તિશ્રી પુ"ડરગિણી, મારા સુગુણ સીમધરસ્વામિ મુહ ખેાલતાં અમૃત ઝરે, મનેાહર માહન નામ ગુણકમલ તારે વેધીએ, મનભમર મુઝ રસ પૂરિ. તુઝ ભેટવા અલજો ધણા, ક્રિમ કરૂ થાનિક દૂરિ રે વાહલા તૂં પરદેસેં જઇ રહિઉ રે. દૂરિ નયન મેલાવડા રે, વાહલા તૂ.
૧
અંત – સાધુશિરે મણુિ જાણીએ તા, શ્રી વિનયમ’ડણુ ઝાય રે; તાસ સીસ ગુણ આગલે તા, બહુલા પંડિત રાય રે એહવા રે૩૬ આસેા શુદ્ધિ પૂતિમ દિને તેા, શુક્રવાર એકાંત રે.
કાગલ જયવ"ત પંડિતે તા, લિખીએ માઝિમ રાતિ રે— એહવા રે ગુણુ તુમ તણા, ૩૭
(૧) પ.સ’.૭, ગ્રંથમાન ૩૭, લી..ભ. દા.૨૯ ન.૩૮. (૨) સં. ૧૭(૦) ૫ કા. સિત ૨ દ્વિતિયા વાસરે લ. ગણુ ધર્ષણુ સાઝિત્રા નગરે. ૫.સ.૨-૧૫, તિલક, ભ. પેા.૯. (૩) પ.સં.૩, પ્રત ૧૭મી સદીની, રામ, ભ, પેા.૮, (૪) ૫.સ.૩-૧૩, માં.ભ. (૫) પ્ર.કા.ભ. [મુપુગ્રહસૂચી, લીહસૂચી, હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ. ૪૦૩).]
(૯૯૫) [+] સ્થૂલભદ્ર પ્રેમવલાસ ફાગ ૨૯ કડી
હૃદય ગમ કાવ્ય.
આદિ– સમરી સરસતી સામિની મતિ ધરી, સમરી પ્રેમવિલાસ, થૂલિભદ્ર કાશ્યા ગાય, જિનનિ પહેાયે આસ. ઋતુ વસંત નવયૌવન, ઉત્તમ તરૂણી વેશ,

Page #92

[૯]
સત્તરમી સદી
જ્યતસૂરિ પાપા વિરહ સંતાપિ, તાપે પીઉ પરદેશ. અંત – સ્થૂલભદ્ર કેશના કેરડુ ગાયો પ્રેમવિલાસ
ફાગ ખેલે સવિ ગોરડી, ઉજમ આવેં મધુમાસ, દિન દિન સજન મેલાવડે એ ગણતાં સુખ હેઇ,
જયવંતસૂરિ વખાણ રે સવિ સોહામણી હાઈ. (૧) પ.સં.૨, બીજી કૃતિઓ સાથે, સેં.લા. નં.૪૭૫૪ [આલિસ્ટ ભા.૨, હે જૈજ્ઞાચિ ભા.૧ (પૃ.૧૬૨).]
પ્રિકાશિતઃ ૧. પ્રાચીન ફાગુ સંગ્રહ.] (૯૬) સ્થૂલભદ્ર મેહનલિ
(૧) ગ્રં.૩૨૫, સં.૧૬૪૪, આષાઢ વદિ ૪ ગુરૂ લિ. આગમગીછે ધર્મરત્નસૂરિ લિ. દેપુર મથે. ૫.સં.૯, અભય. નં.૧૦૮૮. (૯૯૭) સીમધરના ચંદ્રાઉલા ૨૭ કડી આદિ- વિજયવંત પુષ્કલાવતી રે, વિજયા પુળ્યું વિદેહે
પુર પુંડરીક પુંડરગિણી રે, સુણતાં હુઈ સને સુણતાં હુઈ સનેહ રે હઈયઈ, સામિ સીમધર વીનણું કહીઈ ગુણુભાગિઈ ત્રિભુવન દીપઈ, કેવલજ્યાનિઈ કુમત જ
જીપઈ. ૧ છ જીવનજી રે, તું મનમોહન સામી
સુણુ વીનતી રે, લગડી રે સંદેસે માન્ય દૂરિથી રે. . અંત - અતિસય સયલ અલંકર્યા રે, સીમંધર જિનરાય
કેવલજ્ઞાનિઈ સવિ લહઈ રે, સુરનરસેવિત પાયે સુરનરસેવિત પાય જિણેસર, સવિ સુખદાયક અતિ અલવેસર
જયવતસૂરિ વયણ રસાલા, ભગતિઈ ગાઈ જિનગુણમાલા છે. ૨૭ (૧) પ.સં.૨-૧૬, મ. જે.વિ. નં.૮૧૪. (હે જીજ્ઞાસૂચિ ભા.૧(પૃ. ૧૫૪.) (૯૯૮) લોચનકાજલ સંવાદ ૧૮ કડી
સુંદર ગીત. આદિ- નયણાં રે ગુણરયણાં નયણાં, એ અણઘટતી જોડિ
કાલા કજજલ કેરઈ કારણિ, તુઝનઈ મોટી ખોડિ રે અસરિસ સરસી સંગતિ કરતાં, આવઈ ચતુરહ લાજ,
જેહથિ સુરજન માંહિ હુઈ હાસું, તસ મિ ભગુઈર્યું કાજ રે, દ્ર. અંત – મનમાન્યા ઢું સહી એ મિલતાં, મનિ બોલ ન ધરઈ

Page #93

કુશવલાભ વાચક [] જૈન ગૂર્જર કવિઓ ૨
જયવંત પંડિત એણુ પરિબેલઈ, મિલતા સાઈ મિલી રે..૧૮ (૧) ૫.સં.૨-૧૩, હું શું. નં.૮ણ૭.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫. ૧૯૩૬૮, ભા.૩ ૫, ૬૬-૭૨. “કાવ્યપ્રકાશવિમશિની' નામની ટીકા ગોપાલભટ્ટે રચી હેવાનું છે એની પ્રત ધર્મલકમી પ્રવૃતિનીએ લખી હવાને ઉલેખ છે, તેથી જયવ તસરિએ કાવ્યપ્રકાશની ટીકા રસી હેય એમ નહીં, પણું લખાવીને ભંડારમાં મુકાવી હેય એમ જણાય છે.) ૪૮૦, કુશલલાભ વાચક (ખ. અભયધર્મશિ.) ૯૯) + માધવાનળ કથા-પ્રબંધ-ચરિત અથવા માધવાનલ કામ - કુંદલા ચોપાઈ રાસ ૫૫ કડી ૨.સં.૧૬૧૬ ગણુ શુ.૧૩ રવિવાર
જેસલમેરવ્યાં
આદિ
વસ્તુ
દેવિ સરસતિ ૨ સુમતિદાતાર, કાસીર મુખચંડણું બ્રહ્મપુત્ર કર વિષ્ણુ સહે મેહન તરવરમંજરી મુખમયંક ત્રિભવન માહે પયપંકજ પ્રણમી કરી આણું મન આણંદ, સરિસ ચરિત્ર શૃંગાર રસ પભણસ પરમાણુંદ માધવાનલ ૨ રૂ૫ મકર. ચવદહ વિદ્યાધર ચતુર વિદુર જાણિ સુરગુરૂ વિચક્ષણ, નારદ તું વરનાદ ગુણ લહું અને બત્રીસ લક્ષણ. કલા મહુત્તર અતિકુશલ અભિન્ન અંકમાર;
સુગુરૂમુખે જિમ સાંભલું વિરચિત તેહ વિચાર, અંત-સંવત સેલ સેમહેતાઈ, સલમેર મઝરિક
ફાગણ સુદિ તેમિ દિવસે, વિરચી આદિતિવારિ. ગાહા દૂહા ને ચુપઇ, કવિત કથા સંબંધ; કામકલા કામિની, માધવાનલ પ્રબંધ. કક્ષાલલાભ વાચક કહઈ, સરસ ચરિત સુપ્રસિદ્ધ જે વાચઈ જે. સંભલઈ, તીઆ મિલઈ નવ નિધિ. ૫૪૭ ગાથા (ગ્રંથસંખ્યા પૂરાં છ) સાડા પાંચસઈ, એ ચુપઈ પ્રમાણ; તાહ (હ) સુણતાં સુષદાઈ, જિમ જિમ (ન) ચતુરસુજાણ.૫૪૮ રાજાલ (રાઉલમાલ-સુપાદ ઘર (માન પટોધરૂ) કૂયર શ્રી હરિરાજ,
૫૪૫
૫૪૬

Page #94

[૧]
વિરચ્યા એહ સિણુગાર રસ, તાસ કુતૂહલ કાજ, સારદ સુપસાઈ કરી, શીલ તલ્યુઇ અધિકારી, ભણુઈ સાઁભલઇ તેહ નર, સુષ પામઈ સસારિ.
સત્તરમી સદી
૫૫૫
—ઈતિશ્રી માધવાનલ કામકલા ચુપઈ રાસ સમાપ્ત. (૧) સં.૧૯૬૭ વૈ. શુ. ૧૧ શનૌ પૂર્ણિમાપક્ષે વા. કસુન્દર તત્ શિષ્ય મુનિ દેવસુ ંદર તત્ શિ. દયાસુંદર ચે. કાન્હજી લિખિત જાવાલપુર મધ્યે ચતુર્માસી કૃત. ૫.સં.૧૮, જેસલ. ભ. ભ. નં.૩૪૩. (૨) સ.૧૭૨૪ આસા સુદિ ૧૦ ભેામે લિ. મુનિ વૈરાગ્યસાગરેણુ અકબરાવાદ મહાનગરે પાર મધ્યે મુનિ ક્રિયાસાગર વાયના, પ્ર.૭૬૦, ૫.સં. ૧૯--૧૭, સીમંધર. દા.૨૦ નં.૧૮. (૩) સં.૧૭૩૧ ફ્રા. વ. ૧૩ શુક્ર ૫. ચદર(?)સુંદરગણિ શિ. ગણિ Àહણુસુંદર લિ. પ.સં.૨૦-૧પ, ખેડા ભ દા.૭ નં.૬૦, (૪) ૫. શાંતિસાગર શિ. ગ. નિત્યસાગર લિ. સ્ત નિગ્ધપુર મધ્યે સ.૧૭૩૨ માહ સુદ ૨ શુક્રે હેમતઋતૌ. .પ.સં.૧૩–૧૯, ડા. પાલણપુર દા.૩૬. (૫) સ’.૧૭૪૯ પેા. શુ. ૧૫ ગુરૂવારે પદ્મપુરા મધ્યે શ્રી વિજયસૌભાગ્યસૂરિ શિ. ગણિ પ્રમેાસૌભાગ્યન લિ. પ.સ.૨૦ -૧૪, મા. સુરત ૧૨૭. (૬) અમૃતસાગર લ. ૫.સ.૨૬-૧૪, ડા. અ. ભ. પાલણુપુર દા૬ નં.૬. (૭) લિ. શાંતિકુશલ (ખ. પુણ્યષના શિષ્ય જણાય છે) તેથી પ્રત સ.૧૭૩૬ આસપાસ, અપૂર્ણ સારી સુવાચ્ય પ્રત, પુ.સં.૯-૧૮, અનંત. ભ. નં.ર. (૮) સં.૧૭૬૨ . માગસર વિદ ૧૧ સુક્રે પુજ્યજી ઋષિ રાજસી હુ શિ. પુજ્યજી ઋષિ વસ્તાજી ૠષિ ક ચ જી ઋષિ ષનજી લિ. ઋષિ વાઘજી પડનાર્થ ગઢપાસે રાંણુપુર મધે લખે છે. પ.સં.૧૬–૧૫, મુક્તિ. ન.૨૩૮૫. (૯) સં.૧૭૬૯ ા.વ.૧૧, પ.સ. ર૮-૧૩, વિ.ને.ભ. નં. ૪૫૧૯. (૧૧) એક સં.૧૬૮૯-૯૦માં લખેલી ચેાપડી, ૫.૪.૯૭થી ૧૨૧, નાથાલાલ પાલણપુરવાળા પાસેની. (૧૨) સં.૧૮૦૧ કા.વ.૧૧ ૫. રૂપવિજય શિ. રજ્રવિજય શિ. ઉ. સિદ્ધવિજયે ૫.સ. ૧૯-૧૫, વિ.ને.ભ. નં.૪૫૧૮. (૧૦) લિ. ઋષિ કાર્ત્તિવિમલ. ૫.સ’. ૩૭-૧૨, વિ.ને.ભ. ન.૪૫૨૦. (૧૩) સંવત સતર યાલીસમે, મગસિર સિદ તેરિસ શુભવાર વાર ભલે શનિવારમેં લિષીતવ્ય જીવહિતકાર. જગમ યુગપ્રધાન જિષ્ણુરંગ, આયારિજ જિતચ તાસુ સીસ સુમતિનદનગણી, લિખ્યા ત્રથ સુખકંદ. પુ.સ’.૨૪–૧૩, મારી પાસે. (૧૪) લિ. ગણિ લાલવિયેત ચિરાદ
૨
દુ

કુશલલાલ વાચક
૫૪૯

Page #95

કુશલલાભ વાચક
[૨] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ નગરે. પ.સં.૧૯-૧૫, અનંત. ભં. નં. ૨. (૧૫) સં.૧૯૨૫ ચૈત્ર સુદી ૧ રવેઉ લ. વકીલ વરજલાલ વેણીદાસ શ્રી ખેટકપૂરે ભીડભંજન પાશ્વનાથ પ્રસાદાત આત્માથે . પ.સં.૧૯-૧૭, ખેડા ભં. દા.૮ નં.૧૦૦. (૧૬) સં.૧૬૮૬ અ.વ.૬ તિલકવિજય લિ. પ.સં.૧૬, મહિમા. પિ.૭૪. (૧૭–૧૮) સં.૧૭૩૧ જે.વ.૧૦ વાકાનેર મળે અનૂપસિંહ રાજ્ય એસવાલ છે ભાવકલશ શિ. વીકાજી શિ. દેવ શિ. રાયમલ શિ. વરસિંહ લિ. (તે વરસિંહ પાસેથી ૧૪ ટકામાં વેચાતી લીધી સં.૧૭૩૨ જેઠ) પ.સં.૨૧ તથા પ.સ.૨૨, જય. પિ.૬૯. (૧૯) સં.૧૭૩૭ ચૈ.શુ.૮ કૈરૂમ મયે હીરકીતિ શિ. રાજહર્ષ શિ. લક્ષમીચંદ લિ. ૫.સં.૧૨, ચતુ. પિ.૩. (૨૦) સં.૧૭૬૮ શ્રા.શુ.૧ ગુરૂ જૈતારણું મળે. ૫.સં.૧૮, સારા અક્ષરવાળી, દાન. પિ.૧૪ નં.૨૪૯. (૨૧) સં.૧૭૮૧ આ.શુ.૧૩ કટાલીયા મળે ચશવદ્ધન શિ. કુશલવિનય શિ. શાંતિસમેન લિ. ઉગરા પઠનાથે. પ.સં.૧૮, કૃપા. પ.૪૫ નં.૮૦૩. (૨૨) સં.૧૭૩૬ ભા.શુ.૭ મે ભાગ્યનગર મધ્યે પં. હર્ષવિજય શિ. પં. પ્રીતિવિજય લિ. બહનપુર વાસ્તવ્ય પ્રાગ્વાટ જ્ઞા. વૃદ્ધ શા. નિજભુજોપાર્જિત ધનવ્યયેન મગસી, ફલવધિ, રાણુગપુર, વકાણું પાર્શ્વનાથ, આબુ, અચલેશ્વર, ગેડી પાર્શ્વનાથ, શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ, શત્રુંજય તીર્થ સંઘાધિપતિ સંઘવી શા. રંગજી સુતરત્ન ચતુરશિરોમણિ ઔદાર્ય ધય ગાંભીય ગુણાદિગુણસુશોભિત સંઘવી શ્રી ગેડીદાસ વાચનાર્થ. જ્ઞાવિ. ખંભાત. (૨૩) પ.સં.૨૧-૧૩, ઈડર ભં. નં.૨૦૧. (૨૪) ઈતિશ્રી માધવાનલ ચઉપઈ સંપૂર્ણ.ગણિ કનકસાગર લિષિત. સંવત ૧૭૪૯ વર્ષે ફાગણ સુદિ તિજ ભોમવારે લિષિત ઠારીયા મળે. સિદ્ધિ મુનિજી પાસે. (૨૫) લિષત ગણિ સુમતિવિજય. ૫.સં.૧૭-૧૫, આ.ક.મં. (૨૬) સં.૧૮૪૮ જયેષ્ઠ શુદિ ૫ શની લ.મુ. ધર્મવિજય. પ.સં.૧૯-૧૮, માં. ભં. [કેટલોગગુરા, મુપુગૃહસૂચી, જૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ પૃ.૨૪૦, ૪૨૧ – ભૂલથી “હરિરાજ ને નામે).]
પ્રકાશિતઃ ૧. સાહિત્ય, સને ૧૯૧૫, છૂટક છૂટક. [૨. સંપા. મંજુલાલ ૨. મજમુદાર.]. (૧૦૦૦) [+] મારૂઢાલાની પાઈ [અથવા વાર્તા અથવા રાસ]
૭૦૦ કડી ૨.સં.૧૬૧૭ વૈશાખ સુદ ૩ ગુરવાર જેસલમેરમાં મારવાડમાં ઢોલામારુની લોકવાર્તા ઘણું જ પ્રસિદ્ધ છે. તેના સંબંધમાં જેસલમેરના રાઉલની પૃછાથી કવિએ આ કૃતિ બનાવી છે. કૃતિ રસ

Page #96

સત્તરમી સદી
ભરેલી અને કૌતુકી છે.
બારાટ કવિ ગાવિંદ ગિલ્લાભાઈ વાસૌ દર્ય'ના ૧૯૭૩ના માર્ગીશીષના અંકમાં (પૃ. ૧૭૭) જણાવે છે કે પેાતાની પાસે સ.૧૬૧૫ના વૈ. શુ. ૩ ગુરુવારે જેસલમેરના મહારાજ હરરાજજીની આજ્ઞાથી આ કવિએ બનાવેલી શુદ્ધ અને સંપૂર્ણ પ્રત છે. આ પરથી તેણે મારુ ઢઢેલાની વાર્તા'ના મથાળે વાર્તા લખી તેમાં પ્રકટ કરાવી છે.
અત
આદિ – સકલ સુરાસુર સામિની, સુષુિ માતા સરસત્તિ,
વિનય કરીને વીનવું, મુઝ ઘો અવિરલ મત્તિ,
જોતાં નવરસ પણુ જગિ, સવિહું ધ્રુરિ સિગાર, રાગે સુરતર રજીયે, અભલા તસુ આધાર. વયનવિલાસ વિનેદરસ, હાવભાવ રતિ હાસ, પ્રેમ પ્રીતિ સયાગસુખ, એ સિગાર આવાસ. ગાહા ગૂઢા ગીત ગુણુ, ઉક્તિ કથાકલેાલ, ચતુર તણા ચિતરીઝવષ્ણુ, કહિયે કવિ કલ્લાલ.
[૩]
-

કુશલલાલ વાચક

૧
ગાહાઃ
७००
મહર નવરસ મૐ સુંદરનારીણુ સરસ સંબંધ, નિરૂવમ કબહિ નિબદ્ધા ગુણુ તુ સયાજણા સુગુણા. નલવર નયર નિદે નલરાય સૂર્ય ઉય સહ કુમરવર. પિંગલરાય તસુ ધૂમ વિનતા મારવિણ વરણુ વસ્તુ. ગાથા સાતસĚ એહ પ્રમાણુ, દૂહા નઈ ઉપઈ વષાણુ; ચાદવ રાઉલ શ્રી હરિ(મેઘ)રાજ, જોડી તાસ કુતૂહલ કાજિ. જેણી પિર વિષ સંભલી, તિણિ પરિ માઁ જોડી મનલી; દૂહા કેઇ પુરાતન અ॰ઇ, ચઉપઇમ ધ કીઉ મ” પછઇ. (અધિકા જે જોડયો છે બદૂ, કવિયણુ તે સાંસહયેા સ, પાડેયે જિહાં વલી પાંત।. તેહ વિચારી કરજ્યા ખરા.) સંવત સાલ સચ સત્તાત્તરઈ, અષાત્રીજિ વાર સુરગુરૂÜ જોડી જેસલમેર મઝારિ, સુણતાં સુખ પામઇ સસારિ. ખરતરગચ્છ સુગુરૂ ગહગહઇ, વાયક કૅસલલાભ ઇમ કહુઇ, સારવણીની એ ચ૩૫ઇ, એ સુણીયેા એકમના થઈ. (સાંભલતાં પામે સંપદા, રિદ્ધિ વૃદ્ધિ સુખ તિતિ સદા.) (૧) સં.૧૭૫૫ ભાદ્રવા શુદિ ૧૧ ભૌમે નાંદડનેર લ. પં, સૌભાગ્ય
3
૪
૧
૨
૩

Page #97

કુશલલાલ વાચક
[Page #98

સત્તરમી સદી
[૫]
કુશલલાલ વાચક
સાલહ સઈ ઈકવીસઇ વરસિ,શ્રાવણ સુદિ પાંચમિ શુભ દિવસિ. ૮૭ સધિ રચ્યઉ નિજમતિ અનુસારિ, જિમ ગુરૂમુખિ સંભલ્યઉ વિચાર, અધિકઈ આઉ ભાખ્યઉ જેહ, મિચ્છાદુડ હુઇયા તેહુ. ૮૮ પાસનાહ સ્વામી સુપસાય, ગુરૂશ્રી અભયધરમ ઉવઝાય,
તાસ સીસ મતિ હરખઇ ધણુઈ, વાચક કુશલલાભ ઈમ ભગુઇ. ૮૯ (૧) ૫. કુસલધીર ચેલા જગા લિ. તત્કાલીન, પ.સ'.પ, વીકા. (૨) ગા.૯૧, પાઠાંતરવાળી, પ.સ'.૫, વીકા. (૩-૪) ૫.સં. અને પ.સ’.૫ મહિમા, પે,૮૭,
(૧૦૦૨) તેજસાર રાસ [અથવા ચાપાઈ] ૨.સ.૧૬૨૪ વીરમપુરમાં આદિદુહા. શ્રી સિદ્ધાર્થ કુલતિલુ ચરમ જિબ્રેશર વીર પાગ પ્રણમી તસ તણા સેાવિન્નવસિરીર. જિનવરૂ શ્રીમુષિં ઊપદિસઉ* વિકલેાકસુત્ર કાજિ જિનપ્રતિમા જિન સારષી ભાષિ શ્રી જિનરાજિ પ્રતિમા જિનની જિન પરિ આરાહિ એકતિ અહિવિ પરવિ સુષ લહઈ ઈમ ભાષઈ અરિહંત, જિહર જિનવર આગલિÛ પૂરઈ જિકા પવ તેજસાર નૃપ તણી પર સુષ ભાગઈ સદેવ. ચ્યાર રાજ તિષ્ણુિઈ પામીયા પૂર્જા તણુઈ પ્રમાણિ સર્વારથ સિધિ અર્ધે લાહસિ શિવનિર્વાણુ.
અંત – શ્રી ષરતરગચ્છિ સહિગુરૂરાય, ગુરૂ શ્રી અભયધમ ઉવઝાય સાલહ સ† ચઉવીસિ સાર, શ્રી વીરમપુર તયર મઝાર. ૧૫ અધિકારઈ જિનપૂજા તણુઇ, વાચક કુશલલાભ ઈમ ભણુઇ, જે વાંચઈ નઈ જે સાંભલઇ, તેહના સદૂ મારથ ફૂલઇ. ૧૬ (૧) સ`.૧૭૮૯ રા.શુ૧પ દિને લખ્યા છઈઃ ૫.... કમલસાગર શિ. ખિમાસાગર શિ. ખુસાલસાગર ભાઇ ધનસાગરેણુ લ. હગ઼ાદપુર મધ્યે લખ્યા ઈ. પાર્શ્વનાથ પ્રસાદાત્. ૫.સં.૨૩-૧૪, જે.એ.ઇ. (૨) સાંતલપર મધ્યે લ, ૫.સં.૨૦-૧૨, રત્ન ભ`. દા.૪૩ ૧.૪૫. (૩) સુંદર અક્ષરવાળી પ્રત, પ.સં.૧૬, કૃપા. પેા.૪૫ નં.૭૮૮. (૪) સ`.૧૮૫૭ ફા.વ.૧૧ ગરંગપ્રમાદ લિ. કુચાર મધ્યે. ૫.સ.૨૧, જિ.ચા. પો.૮૧ ન.૨૦૩૯. (૫) સં.૧૭૬૭ જ્યે. શુ.૧૧ સલધારગચ્છે ભ. માનદેવસૂરિ પદે ભ. ભાવસૂરિ પદે ભ. હીરા

૩
૫

Page #99

કુશલલાભ વાચક
[+]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨
ણુ દસૂરિ લિ. પ.સં.૫, અભય. પેા.૨૨ ન.૨૧૪૬. (૬) ભ. વિજયપ્રભસૂરિ – ૫. હ` વિજય – ૫. લક્ષ્મીવિજય – ૫'. રામવિજય – મુનિ હ"સવિજય લિ. (કચ્છ દેશે) ન‘ગી ગામે સ.૧૭૮૬ ભા.સુ.૧. વિ.વી. રાધનપુર. (૭) ઇતિ તેજસાર દીપપૂજા વિષયે રાસ સમાપ્ત, સં.૧૬૪૪ વર્ષ પેાસ સુ. ૧૪ ૨ાજપુર નગરે. તપાગચ્છાધિરાજ શ્રીશ્રી. પરમગુરૂ ભટ્ટારક શ્રી હેમવિમલસૂરિ, તત શિષ્ય મુખ્ય પડિત શ્રી સુમતિમંડણ ગણુિ. તત્ શિષ્ય (ચેલા) સહજવિમલેન લિખિતા અય રાસ. ૫.સ.૧૩-૧૫, ગુ.વિ.ભ. (૮) સવત ષાડેશ નવનતિ સવત્સરે માશી` માસે કૃષ્ણપક્ષે ચતુથી દિવસે તિથૌ બુધવાસરે વિધિપક્ષગગ્નેશ ભટ્ટારક મુગટામણિઃ શ્રીશ્રી ૫ ગજસાગર સૂરીદ્ર તત્ શિષ્ય પતિપ્રવર શ્રીશ્રી ૪ લલિતસાગર તત્સિભ્ય ઋષિ મતિસાગર દ્વિતીય ભ્રાતૃ ઋષિ જયસાગર પાર્શ્વ સતિ શ્રી તેજસાર નૃપરાસા લિષિતાડસ્તિ. ઈડર ખાઈના ભ. (૯) સંવત ૧૭૪ર વર્ષે શ્રાવણ વિદે ૧૨ દિને આદિત્યવારે. સકલગણિગજેંદ્રગણિ શ્રી શ્રી ૧૦૮ સૌભાગ્યવિજય ગણિ તશિષ્ય પ્રેમવિજય લિ. કઠારીયા મધ્યે. પ.સ.૧૬-૧૫, પાલણપુર. ભ, (૧૦) ડે. ભં. (૧૧) ધી.ષા. [આલિસ્ટઇ ભા.૨, મુપુગૃહસૂચી, હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (૨૪૫, ૬૨૫).]
(૧૦૦૩) અગડદત્ત ચાપાઈ અથવા રાસ ૨૧૮ કડી ૨.સ.૧૬૨૫ કારતક શુદ ૧૫ ગુરુ વીરમપુરમાં આદિ – પાસ જિજ્ઞેસર પાય નમી, સરસતિ મનિ સમરવિ, શ્રી અધમ ઉવઝાય ગુરૂ, પયપકજ પ્રણમેવિ. વીતરાગ શ્રીમુખે ભણુ, ધર્માંહુ ચ્યારિ પ્રકાર, દાન શીલ તપ ભાવના, વિવિધ ભેદ વિસ્તાર. દાન સુજસ સપતિ દીએ, સીલે સર્વિ સુખ હોય, ઉગ્ર તપે` ૩ટે અશુભ, સહિત ભાવ જી સાય
વસ્તુ
દાન ઉત્તમ ૨ ભણે ભગવત, સહિગુરૂસ ગમિ સંપજે, પણુ ન હેાઇ સપત્તિ પાખે; શીલ સુનિમ્મલ સેવસે રિદય સુધમ ન સબલ રાખે, ચ્ચલ અતિ ચરિત્ત પેખે કાર પરિહાર, અગડદત્ત મુનિવર તણુ, ચરિત લીધ અધિકાર.
ગાલા

૧.
૨
૩
૪

Page #100

[૭]
સત્તરમી સદી
કુશલલાભ વાચક કુંડિલ મહિલાલલીય પરિકલિયં વિમલબુધિરે ધીરા, ધન્ના વિરચીત્તા હવંતિ જહ અગઠદત્તાઈ.
૫ અંત – તિહ હુંતી ચવિષે ઉત્તમ ઠાંમિ, ઉત્તમ કુલે સંયમ અભિરામ,
ઘણા જીવ પ્રતિબંધિ કરી, અનુક્રમિ પાંમિસિ સિવપુરી. ૨૧ સંવત બાણ પક્ષ સિણગાર, કાતી શુદિ પૂનિમ ગુરુવાર, શ્રી વીરમપુરિ નયર મઝારિ, કરી ચૌપાઈ મતિ અનુસારિ. ૨૧૭ શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ ગુરૂરાય, ગુરૂશ્રી અભયધર્મ વિઝાય, વાચક કુશલલાભ ઈમ ભણે, સુખસંપતિ થાઓ અપ્પ તણે. ૨૧૮ (૧) ગ્રં.૩૧૦, ૫.સં.૧૧ તેમાં પહેલાં ૭ પાનાં, રત્ન.ભં. દા.૪૩ નં.૩૫ (છેલ્લાં ચાર પાનાંમાં ભદ્રસેનકૃત ચદનમલયાગીરીને રાસ છે). (૨) સં.૧૬૫૩ [ભં. ?] [ડિકેટલેંગભાઈ વ.૧૯ ભા.૨.] (૧૦૦૪) + સ્તંભન પાશ્વનાથ સ્ત, ખંભાતમાં આદિ – પ્રભુ પ્રણયું રે પાસ જિણસર થંભણે.
ગુણ ગાવા રે મુઝ મન ઉલટ અતિ ઘણે. જ્ઞાની વિણ રે એહની આદ ન કો લહે.
હું પણિ રે ગીતારથ ગૂરૂ ઈમ કહે અંત – ઈંમ સ્તવ્યો સ્થંભણ પાસ સ્વામી નયર શ્રી રંભાયતે,
જમ સહીગુરૂ શ્રીમુખ સુણિએ વાંણિ સાસ્ત્ર આગલ સંમતે, એ આદમૂરતિ સકલસુરતિ સેવતાં સુખ પામીએ,
મનભાવ આણિ લાભ જાંણિ, કસલલાભ પજપયે. (૧-૨) પ.સં.૪ અને ૩ની બે પ્રત, ગો.ના. (૩) સં.૧૪૩૮ ચિ.સુ૧૧ મે ખંભાયત મધ્યે ખરતરગચ્છ વા. કુશલલાભ ગણિ લિ. ૫.સં. ૨, અભય. નં.૪૧૫. (૪) પ.સં.૫-૯, આ.કા.ભં. [હેજે સૂચિ ભા.૧ (પૃ. ૨૬૦).] (૧૫) ગેડી પાશ્વનાથ સ્ત, [અથવા છંદ] ૨૩ કડી આદિ– સરસતિ સામની આપ સુરાણ, વચનવિલાસ વિમલ બ્રહ્માણી,
સકલ જોતિ સંસાર સમાણ, પાદપરણમું જોડિ યુગપાણિ, ૧ અંત -
તેણિ ધરા જસ તુઝ ઉદધિ તિહાં દિપ અસંખિત, વ્યોમ ધરણિ પાયાલ આણ સુર વહે અખંડિત, અસુર ઇંદ્ર નર અમર વિવિધ વ્યંતર વિદ્યાધર, સેવે તુઝ પાય સય નામ જસુ જપે નિરંતર,
કલસ.

Page #101

[<<]
જૈન ગૂજર કવિઓ: ૨
જગનાથ પાસ જિનવર જયા મનકામિત ચિંતામણી, કવિ કુશલલાલ સંપતિકરણ ધવલધીંગ ગાડીપણી. (૧) પ્ર.કા.ભં. (ર) વિ.ધ.ભ. (૩) ૫.સ’.ર-૧૪, હા.ભ'. દા.૮૩ નં.૧૬,
૨૩
[આલિસ્ટ' ભા.૨.]
અજ્ઞાત
(૧૦૦૬) + નવકાર છઢ [અથવા સ્નેાત્ર ૧૭ કડી આદ્ધિ – વંતિ પુરે વિવિધ પરે, શ્રી જિનશાસન સાર,
અત -
કલશ.
નિત્ય જપીઈ નવકાર સોંસાર સપતિ સુખદાયક; સિદ્ધમત્ર શાશ્વતા ઇમ જપે શ્રી જગનાયક, શ્રી અરિહંત સુસિદ્ધ શુદ્ધ આયા ભણુજે શ્રી ઉવઝાય સુસાધ્ પંચ પરમેષ્ઠી યુણિજે; નવકાર સાર સંસાર છે કુશલલાભ વાચક કહે, એક ચિત્તે આરાધીઈ વિવિધ ઋદ્ધિ વક્તિ લહે. (૧) ગુ.વિ.ભ’. [મુપુગૃહસૂચી, હૅજૈજ્ઞાચિ ભા.૧ (પૃ.૨૭૭),] [પ્રકાશિત : ૧. જૈત કાવ્યપ્રકાશ ભા.૧ તથા અન્ય સઝાયસ્તવન
સંગ્રહેામાં.]
-
(૧૦૦૭) + શ્રીપૂજ્ય વાહણ ગીત (ઐ.) ગા.૬૭ આદિ – પહિલે પ્રણમું પ્રથમ જિષ્ણુ, આદિનાથ અરિહંત, નાભિ નરેશ્વર કુલતિલક, આપઈ સુખ અનંત. પરતા પૂરણ પાસ જિજ્ઞેસર ચલણુઉ રે, શ્રી ગુરૂના ગુણુગાન હષ ભવિય ભણુઉ રે. કુશલલાલ કર જોડિ શ્રી ગુરૂય નમઇ રે,
અત
-
૧૭
૬૭
શ્રીપૂજ્ય વાહણુ ગીત સુણતાં મન રમઈ રે. પ્રકાશિત : ૧. ઐતિહાસિક જૈન કાવ્યસંગ્રહ પૃ.૧૧૦થી ૧૧૭. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૧૧–૧૬, ભા.૩ પૃ.૬૮૨-૮૭ તથા ૧૫૦૪.]

૧
૪૮૧ અજ્ઞાત
(૧૦૦૮) માલવી ઋષિની સઝાય [અથવા ગીત] (ઐ.) ઢાલખ ધ
૨.સ.૧૬૧૬ ભા.૫ વાસમાં આદિ– ગાયત્ર ગણુહર જ્ઞાનવંત, મુનિવર ચઉદસહસ ઋષિ મૂલગુ એ, તાસ તણા પયએ નમી ક્રોધ લેાભ ઉપશમી એ કવિત્તિ ઇંદ્રભૂતિ
ઉલગ્ન એ.

Page #102

સત્તરમી સદી
[૯] (બ) મેઘરાજ-મેઘમંડલ સામિણિ સારદા કુમતિ નિવારદા જઇનશાસનિ જેહુ સામિણી એ. તેહને પાએ લાગી અનુમતિ જસમાગી ભારતી હંસલાગામિણું એ.
ત્રુટક હંસલા ગામિણિ હૈઈ ધરીનઈ ગાઈસિઉં ઋષિરાય, જાસ કેરઉં નામ લેતાં પાપ દૂરિ પલાઈ. માલવી ઋષિ મહિમા વડુ રે જે હુઉ સઘલઈ દેસિ, તાસ કરઉં ચરિત્ર પભણ માનવફલ હું લેસ. એણુઈ દૂસમ આરઈ સેવે છલીયા પણિ એ રહિલ દઢ ધીર, પૂમિગઈ પરગટ એહ બાવન વીર. શિથલપણુઉ સઘલઉં અ ઈડી ક્રિયા જેણુઈ આદરી તેહનઉ સંબંધ ધરિંથી ગાયસિë ઊલટ ધરી. માલવ દેશ માંધ્ય દેવાસ ગામ નિધિ જેહની પરસિદ્ધિ જાણીએ, તેહનઉ દેસધણુ ઋદ્ધિ છઈ જાંસ ઘણું શિલાદીનરાય વખાણુઈ એ જેહનાઈ ભલરાજ માનીઈ સવિ કાજિ જયવલ્લભ ગુરૂ રાજીઉ એ,
ચૌદ વિદ્યાનિધિ ભગવાઈ રાજરિધિ ગુણનિધિ ગુરૂઅડિ ગાઉ એ. અત – સંવત રે સેલ વલી સેલોત્તરઈ રે ગાયુ ભાદ્રવ માસિ, પંચમી
દિનઈ રે, ભણતાં રે સુણતાં સુખ સવિ સંપજઈ રે
- શ્રી સંધનઈ જઇકર એકઈ મનિઈ રે.
એહવઉ ગિરૂઉ રે માલવી ઋષિવર રાજીઉ રે. (૧) લ.સં.૧ ૬૨૬માં, ચેપડે, ૫.૪.પ૮થી ૬૯, દે.લા.પુ.લા.નં.૧૧૨૫. [મુથુગૃહસૂચી, જૈજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પૃ.૪૦૦).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૭૬–૭૭.] ૪૮૨. (બ્ર.) મેઘરાજ-મેઘમંડલ (દિગંબર બ્ર. શાંતિશિષ્ય) (૧૦૦૮) શાન્તિનાથ ચરિત્ર લ.સં.૧૬૧૭ પહેલાં
આમાં જુદી જુદી દેશીઓ આપી છે તેને “ભાસ” એ નામ આપ્યું છે. જોડણીમાં હાલ પ્રમાણે એને ‘’ શબ્દના કાના માત્ર સહિત મૂકેલ છે. આદિ
વસ્તુ વીર જિણવર વીર જિણવર પાય પ્રણમુવિ, દુખમ કાલ ભવિજીવને દિવ્ય વાણિ પ્રતિબોધ દીધો. આયુ કર્મ સત્તરિ હુઈ વરસકાલ દૂઈ ગયો સિધો,

Page #103

(બ્ર.) મેઘરાજ-મેધસડલ
[*]
ગૌતમ ગણધર વિલ નમુ, સૌધમાઁ સ્વામિ સાર, અતિમ ધ્રુવિલ કિંગ દ્વા, ચેાંહુ જ બુકુવાર.
દૂહા.
સરસતિ સ્વામીણી વીનવું, દીગબર ગુરૂરાય, પરમગુર વિલ સરિસ', સાંત બ્રહ્મ તણા પાય. ભાસ ૧ જસેાધરની.
જૈન ગૂજર કવિઓ : ૨
શાંત પુરાણ કથા કહું, મન હરખે યંગ, ભયિણ જન તન્ને સાંભલે, ભાવ ધરી નિરગ દુન જન ો સાંભલિ, કરસે અતિ હાસ, આવડસે અણઆવડયું, મન પુરસે આસ. તેા દુન એ બાપડા, સુજનકી વારૂ, કવિત કરતા તેહને, લિ વિલય જુહાર. વલિ સુરૂતા જન વિનવું, કૃપા મઝ પરી આણ્ણા, આલુભાલુ સાંભલિ, મઝ કવિત વખાણા, માહા પૂરાણ જોઇ કરી, કથા કિધિય રાસે, જગ માહે ધરમ પ્રકાસીયા, સ્વામિ બ્રહ્મ અણુદાસે, તે અનુસાર લેઇ કરી, રાસ કરૂં હું વખાણી, અનેક કથા રસ વરવું, દેસી ભાષા પ્રમાણી. જમુદીપ મઝાર સાર, ભરતક્ષેત્ર તે જાણા,
આ ખંડ માહે મગધ દેસ, રાગ્રહ વખાણું. શ્રેણિક રાખ કરઈ રાજ, ચેલા તસ નારિ, સમકિત પાલે નીરમલા, કરે ધરમ ઉધાર.
દુહા
ક્ષાયક સકિત પામીયા, ઉપના બુધિપ્રકાસ, કર જોડી મેધેા કહે, તે મઝ ઘો સહાસ.
શાસ્ત્ર ન ભણીયાં મેં ધણાં, નવ નણું તત્ત્વા, છ દુખ ધ કવિતકલા નહીં, પીંગલ ભરભ
ત શાસ્ત્ર મે` નહીં ભણ્યાં, વ્યાકણું નામાંભીધાન, વલી ન હેાતું સવથા, અલકારતાં જાણું.

(શ્રેણિક રાજા મહાવીર પ્રભુ પાસે જઈ ઉપદેશ આપવા વિનતિ કરે છે, પ્રભુ શાંતિનાથની કથા સ`ભળાવે છે.)
અત -
૧

૨
3
૩

Page #104

[૧]
પુર્વાચારીજ હુવા શ્રી ગુરૂ, તેહકે વચન પ્રમાણુ, મેઘ મુનિ હરીષે કહે, કહીશું સાંતપુરાણુ, કથાકાસ નહી સાંભળ્યેા, નહી આગમને જ્ઞાન, અધ્યાતમ નહી. સાંભલ્યા, જોયે ન માહાપુરાણુ. ભક્તિભાવ છે માહારા, કમ્મક્ષયને કાજ,
સત્તરમી સદી
વિનયસાગ૨
ચરિત્ર શ્રી સાંતિ જિન તણેા, કીધા કહે મેઘરાજ
૫
(૧) ઇતિશ્રી સાંતીનાથ ચરિત્ર બ્ર. શ્રી શાન્તિદીપદેશ કવિષ્ણુધ મેઘમંડલ વિરચિત કથાસમુદ્ર ગ્રંથે પરિપૂર્ણ, સંવત્ ૧૬૧૭ વર્ષે માધ સુદિ ૩ શનૌ લિખિત`. (બીન અક્ષરમાં ઉમેરેલું) શ્રી મૂલસ ધે સરસ્વતીગચ્છે અલાત્કારગણું ભટ્ટારક શ્રી વિજયકીર્ત્તિ તપટ્ટે ભ. શ્રી સુભદ્રદેવ તત્ ગૂરૂભ્રાતા આ શ્રી શ્રી શ્રીભૂષણ તત્ સિષ્ય ખ્રાજનાય પડના હૂ બડ ન્યાતીય યુદ્ધ ગાત્રે ક્રૂડૂ વના ભાર્યા ધની સુત ઢૂંડૂ સ ́તેાષ ભાર્યાં સાભાગદે સુત કડૂચા ભાર્યા કરમાદે સુત કચરા અંતે જ્ઞાનાવરણી ક ક્ષયા શ્રી શાંતિપુરાણું લિખાયિ દત્ત. આશરે ૩૫૦૦ લેાક પ્રમાણુ, ૫.સ.૧૩૯-૧૨, ગુ. ન.૧૫-૨૫ (હવે ન.૨૧૬૪ બંડલ નં.૧૧૫૭). [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૯૦-૯૨.]
૪૮૩, વિનયસાગર (ખ. જિન`સૂરિસ તાનીય માનકીતિ – દેવકલશ-સુમતિકલશિ.)
(૧૦૧૦) સામચંદ્ર રાજાની ચાપાઈ ૩૨૧ કડી ર.સ.૧૬૧૭ શ્રાવણ શુદિ ૧૫ બુધ જૈનપુરમાં
અંત – સવત સેાલહ સત્તરઇ રે, સ`વચ્છર સુવિચાર, સાવણુ માસ સુહાવનઉ રે, પૂતિમ તિથિ બુધવાર. નગર જાણુપુર જાણીય રૈ, નદી ગામતી તીર, સકલ સધકઇ આગ્રહઇ રે, રચી કથા સુગંભીર. શ્રી જિણુમંદિર સેાભતા રે, અજિત જિષ્ણુસર નામ. વડખરતરગચ્છ ભલઉ રે, શ્રી જિનહ સતાન, શ્રીમાનકીત્તિ પાžક ભલા હૈ, વિદ્યારયણનિધાન. તાસ શિષ્ય સાહઈ ભલા રે, દેવકલસ મુનિરાય, શ્રી સુમતિકલસ મુનિ જાણીયઇ રે, નરવર વંઈ પાય. તાસ શિષ્ય મુનિ રંગ સુ રે, વિનયસાગર મુતિ નામ, સામઢ ભૂપાલકી રે, કરી કથા અભિરામ,

3
૧૫
૧૬
૧૭
૧૮
૧૯
૨૦

Page #105

નન્નસૂરિ
[૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ (૧) સાગર ભં. પાટણ. [હેજેશા સૂચિ ભા.૧ (પૃ.૩૯૬).] (૧૦૧૧) ચિત્રસેન પદ્માવતી રાસ
(૧) ડે.ભ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૨૧૮.] ૪૮૪. નન્નસૂરિ (કરંટગ છે કક્કસૂરિશિ.) (૧૦૧૨) ક્ષેત્રવિચાર તરગિણી કડી ૧૨૪ ૨.સં.૧૬૧૭ અંત – જે જિનવરની આન્યા હેઈ, હું મનિ સુધી જાણું સોઈ
પિતાનઈ છાંદઈ જે લહિ, તે જૂઠë ગીતારથિ કહિઉ. ૧૨૨ શ્રી કોરટગછ દી૫તુ, હેલાં મોહ માયણ જપતુ, શ્રી કક્કસૂરિગુરૂપય અણુસરી, એકચિત્તિ મઈ સેવા કરી. ૧૨૩ સંવત સેલ સઈ સતરેતરઈ, નગ્નસૂરિ કવિયણ ઉચ્ચાઈ,
એહ વિચાર સયલ જાણિવઉ, સાચઉ હુઈ તે મનિ આણિવ૬. ૧૨૪ (૧) ૫.સં.૫–૧૫, પ્રથમ પત્ર નથી, ડે.ભં. દા.૭૧ નં.૧૫૮.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૮૯-૯૦. ૪૮૫. નયરંગ (ખ. જિનભદ્રસૂરિ શાખા, સમય વજ-જ્ઞાનમંદિર
-ગુણશેખરશિ.) (૧૦૧૩) સત્તરભેદી પૂજા ૨.સં.૧૬૧૮ વિજયાદશમી ખંભાત
(૧) પ.સં.૪, અભય. પ.૧૫ નં.૧૬૨૨. (૧૦૧૪) ગૌતમપૃચ્છા દેહામાં ગા.૫૯ સં.૧૬૧(૭)૩ ઉ.વ.૧૦
સિંધુદેશે શીતપુરે આદિ- વીર નિણંદ તણું પય વંદિ, ત્રિકરણ શુદ્ધ કરી આણંદ,
ધર્મ અધમ તણે ફલ જાંણિ, શ્રી ગૌતમ પૂછે સુપ્રમાણ. ૧ કિણ કરમે જીવ નરકે જાય ?, તેહિ જ જીવ અમર કીમ થાય?
તિરિય તણું ગતિ કિણ પરિ લહે ?, માંસપણે કિમ સંગ્રહે? ૨ અંત - ગૌતમપૃછા એહવી, પ્રશ્નોત્તર અડયાલ,
ભવિલણ ભારેં સાંભલે, શ્રવણ સુધા સુવિશાલ. ભણે ગુણે જે ભાવ ધરિ, તિહાં ધરિ રંગ અભંગ, મનવંછિત સુહિલા ફલૈ, ઈમ પભ નયરંગ.
૫૯ (૧) ૫.સં.૨, જેસલ.ભ.ભં. નં.૨૨૭. (૨) પ.સં.૩, ગા.૪૫, પ્રત ૧૭મી સદીની, જિ.ચા. પિો.૮૩ન૮૨૨૦૬. (૩) ૫ ક્ર. ૩૩૦થી ૩૩૬,ચોપડે, મુક્તિ. નં.૨૪૭૨.
પટ

Page #106

સત્તરમી સદી
નયસુંદર (૧૦૧૫) ગૌતમસ્વામી છંદ ગા.૧૦૮ અંત – ઇલા લેક આણંદ સામિ વીર સુપરસાયાં,
ગરૂયા ગણધર નામિ જરામરણભય જાયઈ. પુવી માત પ્રસિદ્ધ જનક વસુભૂતિ જુગાઈ, ગૌતમ ગોત્ર ગોયાલ મેરૂ અવિચલ મહિ મત્તઈ. તપસીયા તિલક લીલા લબધિ જલધિ ઇમ નયરંગ જપઈ,
શ્રી ઇદ્રભૂતિ સંઘહ સહિત પુન્ન પનૂરઈ પ્રત્તપઈ. (૧) વિવેકવિજય ભં. ઉદયપુર. (૨) પ.સં.૪, પ્રત ૧૮મી સદીની, જિ.ચા. પિ.૮૩ નં.૨૦૯૪. (૧૯૧૬) કેશી પ્રદેશી સંધિ ગા.૭૧
(૧) પ.સં.૬, પ્રત ૧૭મી સદીની, રામ.પિ. ૮. (૧૦૧૭) ૧૪ જિનસ્તુતિ ગા.૩૩ આદિ – નાભિરાયા કુલચંદ મરુ દેવી કેરી નંદ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૬૯૮-૯૯, “ગૌતમપૃછા'ની રચનામિતિ તથા રચનાસ્થળને નિર્દેશ ઉદ્દધૃત ભાગમાં નથી.] ૪૮૬. નયસુંદર (વડતપગચ્છ ધનરત્નસૂરિ–ભાનુમેરુશિ.)
આ કવિવરનું ચરિત્ર મેં સવિસ્તર લખ્યું છે તે માટે જુઓ આનંદ કાવ્ય મહેદધિ” મૌક્તિક ૬ઠું, કે જેની અંદર આ કવિના જ રાસાઓ “રૂપચંદકુંવર રાસ', 'નળદમયંતી રાસ” અને “શત્રુંજય ઉદ્ધાર રાસ” પ્રકટ થયા છે. પ્રસ્તાવનામાં કવિચરિત્ર ઉપરાંત મેં આ “રૂપચંદકુમાર રાસને સાર પણ આપ્યો છે. (૧૦૧૮) યશોધર નુપ ચે. ૨.સં.૧૬૧૮ [૭૧? ૭૮ ?] પિષ વ. ૧ ગુરુ આદિ– નમઃ શ્રી જેનભારત્યે (લોક)
સુવિશદમનો યસ્ય વ્યાપ્ત શમામૃતસિંધુના નયનયુગલં યસ્યાપ્યાસીત કૃપાપયસાવિલમ, હરિરપિ ગુણાન યસ્ય પ્રેકતું ન યાતિ સમર્થતા સ મમ હૃદયે વીરસ્વામી સ્થિરી ભવતાશ્મિરમ.
પૂરણવિધુવર કૌમુદી, તેહથી ગુણે અનંત, અતિ નિર્મલ જિનભારતી, કુણ લહઈ તસ વૃત્તાંત. સા જિનવદન સરસ્વતી, સદી સદા સુપ્રસન્ન,

Page #107

નિયસુંદર
[૪]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
મુઝ માનસરિ ઝીલવા, કરૂ કૃપા અનુદિન. ચરમ જિર્ણદઈ ચરમ રસ, અગ્રિમ લહી ગુણરાશિ, જમ ક્ષણ ભિન્ન રહઈ નહીં, તિમ થાપ્ય નિજ પાશિ ૪ વીર જિનેશ્વર વીનતી, અવધારે મુઝ દેવ,
સે રસનું એકલ વદીઉ જમ સારૂં તુબ સેવ. અંત – વડત પગછ શૃંગાર, શ્રી ધન રત્ન અણુગાર,
તસ પટ્ટાચલ ભાણ, શ્રી અમરરતનસૂરી જોણુ. ગુરૂ તેજરત્ન પ્રધાન, મહિમા મેરૂ સમાન, શ્રી દેવરત્નસૂરિ વાણું, સુધા સમાંણ એ જાણું. દેવસુંદરસૂરિ દિનકર, વિજયસુંદરસૂરિ પટ્ટધર, શ્રી ધનરત્નસૂરિ સંતતિ, વૃદ્ધિવતી સદા શુભમતિ; શ્રી ભાનુમેરૂગણિ સીહ, જેહની અમૃત છહ, તસ સસ દુકર્મ પાચક, શ્રી ભાણિક્યરત્ન વાચક. તસ લધુ બંધવઈ એહ, રાસ રચ્યું સમગેહ, વસુધા વસુ મુનિ રસ એક, સંવત્સર સુવિવેક. પ્રતિપદ પૌષની અસિતા, કથા સંપૂરણ વિહિતા, સુરગુરુ વાસર સાર, પુષ્ય નક્ષત્ર ઉદાર. નયસુંદર ઉવઝાય, નિત વંદઈ તસ પાય, જે ગુરે સુમતિ પ્રકાશી, જસ મનિ જિનગુણે વાસી ૭૧
કલસ ચઉવીસ જિનવર સદા સુખકર ચરણ તાસ આરાઈ, સંભલી ગુણ શ્રી સાધૂછના એહ અરથિ ઊમાહિઈ, ઉવઝાય નયસુંદર સુવાણું ભણું ચિત્ત ચેખું કરી, વલી ગુણ સદ્ગણ સંભલુ, અઘ દહુ લહુ નિવૃત્તિ પુરી. (૧) યશોધર રાસ બંધેન કથા શમામૃત-ગંગા નાખી સમાપ્તા. ગ્રં. ૭૫૦, પ.સં ૨૨-૧૩, ડે.ભ. દા.૭૧ નં.૬. (૧૦૦) + રૂપચંદકુંવર રાસ ૨.સં.૧૬૩૭ માગશર શુદિ ૫ રવિ
વિજાપુરમાં આદિ-
ક. અહંતસિદ્ધગણે દ્રોપાધ્યાય સાધૂ શારદા, ગુરૂં પ્રણમ્ય સકૂપચંદ્રરાસં તો મહં.
૭૨

Page #108

[૫] શ ́ગારહાસ્યકરુણા ભૂતવીરભયાનકા, રૌદ્રબીભત્સશાંતાધ્ધદિમૈન વરસૈંયુ ત
વસ્તુ છે. આદિ જિવર આદિ જિવર અજિત અરિહંત, સંભવ અભિનદન સુમતિ પદ્મપ્રભ સુષાસ સસિપહ (ચંદ્રપ્રભ), સુવિધિ શીતળ શ્રેયાંસજિન વાસુપૂજ્ય જગદ્ગુરૂ વિમલતો, અન ત ધરમ શાંતિ કુંડથુ અર મહિલ્લ મુનિસુવ્રત સ્વામિ, નિમ નેમિ પાસ વીર જિષ્ણુ. વદુ' વાંછિત કામિ. પછી ૨૦ વિહરમાનજિન, 'ચપરમેષ્ઠી, ગણધરા, ચક્રેશ્વરી આદિ દેવીનું, ચાર કડીમાં સ્મરણ કરી પછી સરસ્વતીની તથા સુગુરુની સ્તુતિ ૩૫ કડીમાં કરી નીચે પ્રમાણે જણાવે છે;
૧
૩૬
આગે કવિજન હુઆ અપાર, તે સર્વેને કરી જુહાર, વિષ્ણુધ સંત જાણી ઉપકાર, કૂંડુ' હાચ ત્યાં કરો સાર. કવિત કવિત કરી સહુઢ્ઢા કહે, *વિત ભાવ તા વિરાગ લહે, સાઈ કવિત જેણે દુશ્મન દહે, ૫ તિજન પરખી ગહહે. ૩૭ શાદ માત વિસ મુજ અગિ, કરશું કવિતા રૂડે રંગિ, સુણતાં સરસ સુવેધક ખેાલ, હ તણા વધશે લેાલ. ઈષ્ટદેવ પ્રણમી ગુરૂષાય, ગાઈશું રૂપચંદ્ર ઋષિરાય, શ્રવણુસુધારસ રાસ પવિત્ર, સાંભળજો રૂપચ’... ચરિત્ર, શ્રોતા કવિ વાણુિં મત ધરા, રખે કાઈ વિચ વકથા કરા, અપ્રતિબદ્ધ સભા માંહિ જોય, કવિચતુરાઈ નિષ્ફળ હોય. જિમ નારી સેાળે શૃંગાર આગળ વિફળ અધ ભત્તુર, તે ભણી તુમે ચતુર છે સહુ, જાણ પ્રતેં શું કહિયે બહુ. ૪૧ નિદ્રા વિકથા છાંડિ દૂર, ઈંકચિત્તે સહુ આણુ પૂર, રૂપ' સુકથાકલેાલ, સાંભળો સહુ કરી નિરેલ. અંત – ઈમ જે રૂપચ દ મુનિ પરે, ભાગાદિક વિલસી પરિહરે, સાથે સાઇ કાજ આપણુ, ઈહ ભવે. પરભવે સુખ લહે ઘણું. ૧ રૂપચંદને ઈણી પરે રાસ, રચ્યા અંગે આણી ઉલ્લાસ, કવણુ શિષ્ય તે કવિતા હાય, કુણુ સંવત્સર કીધેા સેાય. શ્રી જિતવર શાસન સુવિવેક, દ્વા અભિનવ ગુચ્છ અનેક,
સત્તરમી સદી

નય દ્દર
૩૮
૩૯
૪૦
૪૨
૨.

Page #109

નયસુંદર
૬િ] જે ગૂર્જર કવિઓ: ૨ ચંદ્રગછ મૂળગે ઉદાર, સકળ ગચ્છમાં સોહે સાર. ૩ તે શ્રી ચંદ્રગ૭ શિણગાર, શ્રી ધનેશ્વરસૂરિ ઉદાર, ચિત્રપુરિ દેશના વિખ્યાત, પ્રતિબોધ્યા દિગપટ સયસાત. ૪ થાપ્ય ચેત્રગ૭ ઇતિ નામ, તિહાં ગુરૂ ભુવનચંદ્ર અભિરામ, સુરીશ્વર ગિફવા ગપતિ, તાસ શિષ્ય મહા મુનિવર યતિ. ૫ દેવભદ્ર ગુરૂ ગણિ-અવતંસ, વીરવચનમાનસસર-હંસ, સંવત બાર પંચાસીએ ચંગ, શુદ્ધ ક્રિયા તપ કર્યો અભંગ. ૬ શ્રી ગુરૂ દેવભદ્રગિણિરાય, જાવજીવ આંબિલ નિર્માય, વિઘાપુરિ તપ કરી એકમના, તપાગચ૭ કીધી થાપના. ૭ તાસ શિષ્ય શ્રી ગચ્છાધીશ, પૂજ્ય વિજયચંદ્ર સૂરીશ, જેહથી વૃદ્ધ તપાગચછ નામ, પ્રગટયો પુણ્ય પ્રબળ અભિરામ, ૮ તાસ પાટે ગિરૂઆ ગપતિ, શ્રી ક્ષેમક િસૂરીશ્વર યતિ, બઉત્કઢ૫ ટીકા અસમાન, કીધી સહસ બેતાલીસ માન. ૯ પરવાદીગજભેદનસિંહ, ગચ્છનાયક ગુરૂ અકળ અબીહ, તસ અનુક્રમે રત્નાકરસૂરિ, જસ નામે હેય પાતિક પૂરિ. ૧૦ રત્નાકર ગછ એનું નામ, એ ગુરૂથી પ્રગટયો ઉદ્દામ, તસ અનુક્રમેં જયતિલકસુરીંદ, તસ પરત ખ હુઓ ધરણિંદ. ૧૧ તાસ પટે જિમ ગેાતમ સ્વામિ, શ્રી રત્નસિંહસૂરિ સુખધામ, જિણે નિજ વચને વડે પાતશાહ, પય પ્રણમા અહમદશાહ ૧૨ તાસ પાટે ઉદયાચળ ભાણ, શ્રી ઉદયવલ્લભ સૂરીશ્વર જાણું, તસ પટ્ટાલંકરણ મુર્ણિદ, જ્ઞાનસાગરસૂરિ જ્ઞાનદિણુ દ. ૧૩ પટ્ટ પ્રભાવિક આણંદ પૂરે, વંદુ શ્રી ઉદયસાગરસૂરિ, તાસ પાટદીપક દિનરાજ, ગુરૂશ્રી લબ્ધિસાગર ગુરૂરાજ. ૧૪ તાસ પાટોદ્યોતક દિનકાર, ગ૭૫તિ ગૌતમ અવતાર, શ્રી ધનરત્નસૂરિ ગણધાર, જસ નામે નિતનિત જયકાર. ૧૫ તાસ શિષ્ય તસ પાટપ્રધાન, અમરરત્નસૂરિ સુગુણનિધાન, સતીર્થ શ્રી તેજરના સૂરીશ, સકળસરિ વંદુ નિશિદીસ. ૧૬ ગપતિ શ્રી અમરરત્ન સુરીંદ, તાસ માટે ગુરૂ તેજમુણિંદ, દેવરત્ન સૂરીશ્વરરાય, વિજયમાન વંદુ નિત પાય. ૧૭ શ્રી ધનરત્ન સૂરીશ્વર શિષ્ય, અંગે ગુણ સોહે નિશિદિશ. વિજયવંત વંછિત સુખકાર, શાસન સહ ચડાવણહાર. ૧૮

Page #110

સત્તરમી સદી
[૭]
નયસુંદર
૧૯
૧
૨૩
મુખ્ય વિખ્યાત સદ્ગુરૂ તણા, માણિકચરત્ન વિભ્રુધ ગુણ ઘણા, ગુરૂશ્રી ભાનુમેરૂ બુધરાય, તસ પદ્દપકજ મધુકર પ્રાય. લઘુ વિનયી નયસુંદર વાણિ, ઠ્ઠો ખંડ ચડયો પરિમાણિ, સુનિ શ’કરલેચન રસમાન, ભેળે ઇંદુ (૧૯૩૭) જો સાવધાન. ૨૦ એ સંવત્સર સંખ્યા કહી, માગ શીષ મસવાડા સહી, શુદિ પચમી નિર્માંળ રવિવાર, નક્ષત્ર ઉત્તરાષાઢ ઉદાર. વિજયમુદત વૃદ્ધિયોગ કહ્યો, તવ આ રાસ સંપૂરષુ થયા. ૨૨ વીજાપુર વર નયર મઝાર, રા રાસ શારદ આધાર, દૂ મૂરખ માનવી અજાણુ, જે માલ્યા તે માત્ર પ્રમાણુ. જે જગ વિષુધ સંત કવિપતિ, કર જોડી તસ કહું વીતિ, અસદ્ચન જે જાણે! અહીં, તે તમે સૂધા કરજો સહી, ક્રેતા ચરિત્ર માંહેલા ચરી, કેતા કહ્યો સ્વક્ષુબ્વે કરી, હૈતી વાત સુણી તે કહી, અધિકુ` આછું ખામ સહી, વીતરાગના વચન વિરૂદ્ધ, જે મેં કાંઈ કહ્યુ અશુદ્ધ, જિતવર સધ સામે જાણજો, તે મુજ મિથ્યા દુષ્કૃત હજો. ૨૬ પ્રથમ (શૃગાર) રસ થાપિયા, છેડા શાંતરસે વ્યાપિયા, ખાલ્યા ચાર પદારથ કામ, શ્રવણુસુધારસ રાસ સુનામ. ૨૭ એ ભણુતાં ગણતાં સુખસિદ્ધિ, એ સુતાં વાધે વરષુદ્ધિ, એ સુણતાં ાએ મતિ મ, એ સુણતાં ઉપજે આણુ દ. એ સુષુતાં સવિ આરતિ ટળે, એ સુણતાં મનવ ક્તિ મળે, આવે હુ તણા કલાલ, એ સુષુતાં મંગળ રગરાળ. એકમના આણી ઉલ્હાસ, નયસુંદર-નણી એ રાસ, જે નરનારી ભણે સાંભળે, તે ધર નિશ્ચે અફળાં ફળે. (૧) ૫.સ.૧૨૪-૯, મે. સુરત પા૧૨૨. (૨)પુ.સ’૭૨-૧૫, રત્ન ભ દા.૪૧ ત ૯. (૩) પ.સં.૪૯-૧૯, દેલા.પુ.લા. ન.૧૧૩૩/૪૭૨. [હજૈજ્ઞા સૂચિ ભા.૧ (પૃ. ૪૩૪).]
૨૮
૨૯
3.
પ્રકાશિતઃ ૧. આનંદ કાવ્ય મહૌધિ મૌ..

*,
(૧૦૨૦) શત્રુજય (સિદ્ધાચલ) [અથવા વિમલગરિ] ઉદ્ધાર રાસ ૨.સ ૧૬૩૮ આસેા શુદ્ધિ ૧૩ મગળ અમદાવાદમાં
આદિ
વસ્તુ ૭૬.
૨૪

૨૫

Page #111

નયસુંદર
[] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ વિમલગિરિવર વિમલગિરિવર, મંડી જિનરાય, શ્રી રિસહસર પાય નમિ, ધરિય ધ્યાન શારદા દેવિય; શ્રી સિદ્ધાચલ ગાયશું એ, હીયે ભાવ નિમલ ધરેવિય, શ્રી શત્રજગિરિ તીરથ વડે, સિદ્ધ અનંતી કેડી,
જિહાં મુનિવર મુર્તિ ગયા, તે વંદૂ બે કર જોડી. અંત – સેલ અડત્રીશે આશો માસે, શુદિ તેરસ કુવાર, અહમદાવાદ નયર માંહે, મેં ગાયો રે શત્રુંજય ઉદ્ધાર કે.
ભેટો. ૧૨૧ વડતપગચ્છ ગુરૂ ગષ્ણપતિ, શ્રી ધનરત્ન સુરિંદ, તસ શિષ્ય તસ પટ જયકરૂ, ગુરૂ ગ૭પતિ રે અમરરન સુવિંદ કે.
ભેટો . ૧૨૨ વિજયમાન તસ પટધરૂ રે, શ્રી દેવરત્ન સુરીશ, શ્રી ધનરન સુરીશ તણું રે, શિષ્ય પંડિત રે ભાનુમેર ગણેશ કે.
ભેટયો. ૧૨૩ તસ પદકમલ ભ્રમર ભણે, નયસુંદર (દે) આશીષ. ત્રિભુવનનાયક સેવતાં, હવે પુગી રે શ્રી સંઘ જગીશ કે. ભેટયો.
૧૨૪
૧૨૪
કલશ.
ઈમ ત્રીજગનાયક મુગતિદાયક, વિમલગીરીમંડણ ધણી, ઉધાર શેત્રુજે સાર ગાયો, સુણે જિન મુગતી ધણું,
મેરૂ પંડીત સીસ, દોઈ કર જોડી કહે, નયસુંદર પ્રભુપાયસેવા, દેહી દરીશણ જયકરૂ. ૧૨૫
(૧) ખરતરગચ૭ શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ વિજયરાજયે શ્રી ગુણલાભ મહોપાધ્યાયાનાં શિષ્યમુખ્ય શ્રી સૂર્યવિજયપાધ્યાય શિષ્યણ યશસુંદરેણ લિ. શ્રાવિકા પુણ્યપ્રભાવિકા નાંની પઠનાથ. ૫.સં.૬-૧૩, વિજાપુર જે. જ્ઞા. મં, નં-૭૬૧. (૨) પં. ન્યાનવિજયગણિ શિ. મેતિવિજે લપીકૃત શ્રી પાટણ નગર પંચાસરા પ્રસાદાત્ સં.૧૮૫૧ ભા.વ.૨ બાઈ રતન વાંચનાથે. પ.સં.૭, જશ. સં. (૩) સં.૧૮૬૦ દ્વિતીય સૈ.વ.૧૧ રવૌ શ્રી પાલીતાણા નગરે લિ. મુનિ આણંદશેખરેણુ પરોપગારાય સાધવી પ્રેમસિરી તછિ. ષણ અજબસિરી પઠનાર્થ. પ.સં.૫-૧૪, જે.એ.ઈ. નં.૧૦૩૯ (૪) સં.૧૮૮૬ આષાઢ સુ. ૯ ભેમ લ. મુ. બુધિવિમલ ખેટકપૂરે શ્રીમદ

Page #112

સત્તરમી સદી
[+]
નચસુદર
ભીડભજન પાર્શ્વનાથ પ્રાસાદે પ.સ.૯-૧૧, ખેડા નર દા.૧ નં.૧૨૧. (૫) ૫.. શ્રી વિજયગણિ શિ, અમૃતવિજયેત લિ. શ્રા. રામઞાઇ પઢનાથ". જૂની પ્રત, પ.સ’.૯-૯, મે.સેં.લા. (૬) ગ્રં.૧૧૮, લ.સં.૧૬૯૪, ૫.સ.૮, લી',ભ', દા.૨૯ ન.૪૦. (૭) પ.સં.૧૧, લી'.ભ, દા.૨૩. (૮) પાસ`.૧૧૯, મ.ઐ. વિ. નં.૪૯૩. (૯) પ.સ`.૧૫-૧૫, વ.રા. (૧૦) લિ. લખમિયદ સિધપુર નગરે સ.૧૮૫૫ વઇશાખ વદ ૮ મ‘ગલવાસરે. પ.સ’.૪-૧૭ [ભ*. ?] [કેટલાગગુરા, જૈડાપ્રેાસ્ટા, મુપુગૃહસૂચી, લીહુસૂચી, હેજૈનાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૩૩, ૧૪૩, ૧૫૪, ૨૪૨, ૨૬૧, ૨૬૨, ૨૬૯, ૨૭૨, ૨૮૨, ૩૯૪, ૫૦૮, ૫૬૪, ૫૯૯, ૬૨૪).]
પ્રકાશિત ઃ ૧. પ્રકા, શા. ભીમશી માણુક, ૨. આનંદ કાવ્ય મહૌધિ મૌ૬. [૩, સં. મેાતીલાલ કાપડિયા.] (૧૦૧૧) પ્રભાવતી [દાયન] રાસ [અથવા આખ્યાન] ર.સં.૧૬૪૦ આસે શુદ ૫ બુધ વિદ્યાપુરી (વિજાપુર)માં આદિ- પ્રથમ ઢાલ. વેલિના-આસાઉરી દૂહા. પ્રથમ નાથ દાતા પ્રથમ, જગગુરૂ પ્રથમ જુગાદિ, પ્રથમ જિષ્ણુંદ પ્રથમ નમુ’, જેણે કરી પુણ્યાદિ. અ`ત – ષટ્ સિત્તિરી વિદ્યાપુરીયે, મ રહીયા સુમાશિ, શ્રી સંઘને આગ્રહે ઉહી, જિત વીર વ`દી ઉલાસી. સાલ મ્યાલિશિ વરષ હરષે આસે પચમી ઉજલી, સુધવાર અનુરાધા નક્ષત્રે પ્રીતિયેાગે મનિલી. લઘુવૃત્તિ ઉત્તરાધ્યયનની વર ચૌદ સહસ્રી માંહિ, અધ્યયન જોઈ અઢારમું આખ્યાન રચ્યું ઉચ્છમાંહિ. આખ્યાન એહ પ્રભાવતીનું નૃપ ઉદાયી ચરિત્ર, પરમાદ પહેા પરિહરી, સાંભલેા પુણ્ય પવિત્ર. શ્રી વીરશાસન વર વિભાસન ચંદ્રગચ્છ વિશાલ, ગુરૂ ભવન'દ્ર વિનેય ગણીવર દેવભદ્ર દયાલ. સંયમ ક્રિયા શુદ્ધ ઉદ્દરી જેણે કરિએ તપ ઉદ્દામ, સંવત બાર પોંચાશીઈ થાપ્યું તપાગચ્છ નામ. જુગપ્રવર એ ત્રણઇ સીસ તેહનાં સૂરિ શ્રી જગંદ્ર, દેવેન્દ્રસૂરિ સુક્ષ ગણધર વિજચ'દ્રસૂરીદ. બૃહત્કલ્પ સુવૃત્તિને, અવસાંને એ અધિકાર,

૩૨૫
૨૬
૨૭
૨૮
૨૯
૩૦
૩૧

Page #113

નયસુંદર
[૧૦૦] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ શ્રી વિજયચંદ્ર સૂરીંદથી વૃદ્ધ તપાગચ્છ ઉદાર. મહા પ્રભાવક ગણધરૂ જસ નામે પરમાનંદ, પાટ્ટાનુપટ્ટ અનુક્રમે શ્રી રત્નસિંહ સૂરીશ. ગુરૂ વલ્લભ જ્ઞાનસાગર ઉદયસાગર સૂરિ, શ્રી લબ્ધિસાગર ગ૭પતી પ્રણમતાં પાતિક પૂરિ. તસુ પાટિ મહિમાવંત ગણધર શ્રી ધનરત્ન સુજાણ, શીષ અમરરત્ન સુરીસરૂ, વ્યાકરણ લીહ પ્રમાણ. તેજરત્ન સુરીવર ગુરૂ, સહેદર તાસ કેરા દેઈ, શ્રી દેવરતન સુરીસરૂ સહિગુરૂ પઢોધર જોઈ. ચારિત્રરયણભંડાર બુધ શ્રી ભાનુમેરૂ ગણદ, ધનરત્ન ગપતિ તણાં સેવક જયુ જા રવિચંદ. તસ શિષ્ય માંહિ દક્ષ પંડિત મુખ્ય માણિરત્ન, લઘુ બ્રાત કહે નયસુંદરે, કરૂં ભવિક ધર્મ યત્ન. દેહિલું માણસ જન્મ પામી, કરો આલસ દૂરિ, પૂજા કરે જિનરાજની, પ્રહિ ઉદય હૃતિ સૂરિ. અષ્ટપ્રકારી સતભેદી સારિઈ જિનની સેવ, પાપ સંઘ પરિહરી આરાધિ દેવાધિદેવ. લક્ષમી લહી કર વાવ, મમ થાઓ કૃપણ અજાંણ, પામી રે ધન મદ માણયે, મ કર આપ વખાણું સત્યવાણી સાર જાણું, વધું મીઠડી ભાષડી, તપ ભાવ ભગતે કરે સગર્ત, આરાધે વ્રત આષડી. પરનારિ દેશી ગુણ ઉવેષી, ચપલ મ કરો અબડી, અંગી અંગિ સુકતિ કારણિ જ્ઞાન દરશન પાંપડી. ક્રોધ તાપ શમવાને આરોગુ સરસ સમતા સેલડી, જિનઆણ સાધી કરો વરધી સિદ્ધિવધૂ શિ6 ગેલડી. પરમાંગ ચ્યારે લહી દુર્લભ પુણ્ય પાવડીએ ચડી, પરમાદ પાપી વશિ પડિને રષે જ લડથડી. નહિ વાર લાગે કાંમ જાગે હુંતા ઋહિ પીઆરડી, વરપુણ્ય કેરા કાજ કરિવા કે વિલંબ કરે ઘડી. સંધપૂજા સાહમીભગતિ પહિલી ચલાવુ ધર્મવાડી, ઓઢે સુશ્રાવી અલવિ અંગે દયા દક્ષણ ઘાટડી.

Page #114

સત્તરમી સદી
[૧૦૧]
નયસુંદર ગુણ સુણી સાધૂ ઉદાયી કેરાં જાલે કર્મ કાંથડી, આખ્યાન સુણું પ્રભાવતીનું સુકૃત સંચે ગાંઠડી. ૪૮ ગુણવંત ઋષિગુણ ગાયતાં જે પુણ્ય સંતતિ કરે ચડી,
તેણે વિબુધ નયસુંદર કહે શ્રી સંધ લહે સંપદ વડી. ૪૯ (૧) સં.૧૬૮૧ માગશિર શુ.૧ પૂર્ણિમા પક્ષે ચતુર્થશાખાયાં ભ. હર્ષસાગરસૂરિશિ ચેલા રવિજી લિખિત લાટાપલી મધે લિ. પ.સં. ૧૩-૧૫, સંઘ ભં, પાટણ દા.૬૩ નં.૨૪. (૨) સં.૧૭૪(૨) ફા.સુ.૭ રવિ રાજનગરે લ. સાવી મેધાં શિષ્યણી સારી વાલ્લાં. પ.સં.૧૫૧૫, લે. પાટણ દા.૯ નં.૧૬. (૩) અચલગચ્છે વા. મનજીગણ શિ. વિમલસાગરગણિભિક લિ. શિ. શ્રી ઉધવ પઠનાથ. પ.સં.૨૮-૧૩, ડે.ભં. દા.૪૩ નં.૭૫. (૪) ઇતિ સુશ્રાવિકા શ્રી પ્રભાવતી રાજ્ઞી આખ્યાન ચરમ રાજઋષિ ઉદાઈ સાધૂ ચરિત સંપૂર્ણ. ચેલા લાલસામ વાંચનાર્થ સં.૧૬૫૩ વષે પિસ માસે શુદિ પક્ષે ચતુદશી ગુરી લષિત. ૫.સં.૧૮-૧૧, લીં.ભં. (કવિના સમયમાં જ લખાયેલી છે.)[લીંહસૂચી, હેજેજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૫૦).] (૧૦૨૨) સુરસુંદરી રાસ ૨.સં.૧૬૪૬ જેઠ શુ.૧૩ આદિ
રાગ કેદાર–એકતાલી. આદિ ધરમને કરવા એ, ભીમ ભવોદધિ તરવા એ ભરવા એ સુકૃત ભંડાર ભલી પરે એ, ભવિયણ ભગત ઉદ્ધરવા એ, કમ કઠિન નિરજરવા એ,
વરવા એ શિવસુંદરી સ્વયંવરે એ. ત્રુટક – સ્વયંવરે શિવરામાં વરિયા કરવા ઉત્તમ કાજ,
મરૂદેવી માતાની કુખેં અવતરિયા જિનરાજ, આષાઢી વદિ ચૂથ તણે દિન અજૂઆળું જિણે કીધું,
ગરભ અવતરિ સુપન દેખાડી મહેનત માયને દીધું. પછી ઋષભનાથની સ્તુતિ છે. પછી –
શ્રી નવકારમંત્રને મહિમા આગમેં કહિ જિર્ણદે, કોડિ વરસ નું કોડિ જિહાએ નાવે પાર સુરિ દે, આગે જિણે એકચિત્ત થાય સે પરમાનંદ પાયે, સુરસુંદરી સતીએ સમયેં તવ તસ કષ્ટ ગમા. કવણુ સતી સા હુઈ સુરસુંદરી કિમ રાખ્યું તિણે શીલ, શ્રી નવકારમંત્ર મહિમાયે કિમ સા પામી લીલ,

Page #115

નયસુંદર
અત
[૧૦૨]
ચરિત તાસ પવિત્ર પભણેલું વંદી જિષ્ણુ ચઉવીસ, શ્રી શ્રુતદેવી કરે સાનિધિ પૂરા મનહુ જગીસ. સુણો સુઅણુ સરસ શુભ વાણી આણી પ્રેમ અપાર, કહે કવિજત વિશેષે વારૂ તે સરસતિ આધાર,
ઢાલ ૨૦મી, રાગ દેશાખ, અથવા ધન્યાશ્રી, ભાણેજનઇ રાજ દેઈ એ ઢાલની દેશી.
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
***
શ્રી વૃદ્ધતપગછે રાજિયા, ધનરત્નસૂરિ સુચંદ, તસુ પાટ દીપક દિનકરૂ, શ્રી અસરરત સૂરિંદ, ગુરૂ સહેાદર તસુ તણા એ શ્રી તેજરત્ન ગુણવંત, ગષ્ટપતિ પટાધર પ્રગટ શ્રી, દેવરત્નસૂરિ જયવંત. તસ ગણુવિભૂષણ ગણપતી, ભાનુમેરૂ પંડિત ભાણુ, સૂરીશ શ્રી ધનરત્ન કેરા, શિષ્ય સકળ સુજાણુ. તસુ શિષ્ય નયસુંદર કહે, સાભળા સાજણુ સાથે, અરિહંત દેવ આરાધિયે, ત્રિહું ભુવન દેરા નાથ.
*
સાળ શિયાળે વરસ વરૂ, જે શુદિ યાદશી, તેણે દિવસે ઉત્તમ ઉડ્ડ વિશાખા, સિદ્ધિયોગે મન હસી. એ ચરિત કીધું સાર લીધુ પુણ્યનું પણ જેહ, સુરસુંદરી ગુણુ સાંભળી અનુમેદજો સહુ તેહુ. એ સાંભળે સુખ ઊપજે સર્વિ ાય પાતક દૂરિ, કર જોડી વિ નયસુંદર, એમ ભણે આનદપૂરિ,

'

७.
4.
ビ
૨૦
૨૨
(૧) પ.સ’.૩૬-૧૧, ડે.ભ’. દા.૭૦ નં.૪૩. (૨) પ.સં.૩૫-૧૧, ડે.ભ. દા.૭૦ ન.૪૪, (૩) સ’.૧૬૬૪ વૈ. દિ ૫ શનિલ. ૫.સ.૩૪-૧૧, ડે.ભં દૃા.૭૦ ન’.૪૫. (૪) ૫.સ.૩૩-૧૧, ડે.ભ, દા.૭૦ નં.૪૬. (૫) સં.૧૬૬૬ આશ્વિન વદિ ૭ સામે દીવ મધે લ. પ.સં.૩૦-૧૧, ડે.ભં. દા.૭૦ ન.૪૭,. (૬) ૫.સ.૨૫–૧૩, ડે.ભ, દૃા.૭૦ નં.૪૮. (૭) પં, નરબદ ડાલૂછરા ચેલા લિ. મૂલત્રાંણ મધ્યે. ૫.સ.૨૪–૧૩, ડે.ભં. દા.૭૦ ન.૪૯, (૮) પ.સં. ૨૩-૧૩, ડે.ભ.. દા.૭૦ નં.૫૦. (૯) પ.સં.૧૮-૧૫, ડે. ભ. ક્રૂા.૭૦ નં.૫૧, (૧૦) પ્રીતિવિમલેન જવારદ મધ્યે લિ. ૫. યશેવિમલ શિ. ગ. પ્રીતિવિમલ લિ.પ.સ.૧૩-૧૭, ડે.ભં. દા.૭૦ ત..પર. (૧૧) પ.સં.
૨૧.

Page #116

સત્તરમી સદી
[૧૦૩ ]
નચસુદર ૧૩-૧૮, ડે.ભં. દા.૭૦ નં.૫૩. (૧૨) સં.૧૬૯ ભા.કૃ.૧૦ પુષ્પાર્ક ગે વિજાપુર સહપુર મધ્યે વા. વિનયચંદ્રગણુ શિ. રૂષિ શિવયંદ્રણ શિ. રૂષિ ઉદ્દયસાગરેણુ લિ. પ.સં.૧૩, પ્ર.કા.ભ. વડે. ભાષાગ્રંથસ ગ્રહ ન’.૧૪૨, (૧૩) સ’૧૬૭૫ શ્રા, શુદિ ૬ લ. ઋષિ મેધાજી ઋષિ સાહેાવજી. પ.સં.૧૭–૧૭, જશ.સં. (૧૪) સં.૧૯૮૬ [માસ નથી] વિદ ૧૩ રવી ભરૂચચ ગ્રામે ઋષિ રામા માહાવજી શિ. ઋ. એવા લ. આતમા અરથે ૫.સ. ૨૦-૧૬, મ.જે.વિ. ન.૪૦૪. (૧૫) સં.૧૬૯૩ માહ વિદ ૮ ગરો વીરમામે તપસ્વી પૂજ્ય ઋષિ સાઈથાજી શિ. પૂજ્યજી ઋષિ વડા વેલાજી શિ. ઋ. ચાંગદાસ લ. સહી ૩. પ.સ.૧૯-૧૬, ખેડા ભં. દા.૬ નં.૩૯. (૧૬) ૫.સ.૩૨-૧૧, ખેડા ભં. દા.૬ નં.૧ર. (૧૭) સં.૧૭૧૬ આશ્વિન સિત ૧૦ ૫. વિજયગણિ શિ તજવિજયનાલેખિ. ગણિ મણુંદ વિજય વાયન કૃતે અવરંગાબાદ નગરે. પ,સં.૨૭–૧૩, ખેડા ભં.૩. (૧૮) સ’. ૧૭૦૨ માધ શુદિ ૧પ ખુધે જાલી સ્થાને આદિનાથ ચૈત્યે કાષ્ટા સધે ન દીતટગછે વિદ્યાગÌભ. રામસેનાન્વયે તનુક્રમેણુ ભ. રત્નભૂષણ તત્ શિષ્યાચાર્યં નરેંદ્રકીત્તિસ્તભ્રાતા બ્ર. શ્રી હીરજી તત્ શિષ્ય બ્રહ્મ ભાનુસાગર બ્ર. મજી ખાઈ પૂરાંબાઈ અાઈ એતેષાં મધ્યે બ્રહ્મ ભાનુનેદ લિખિતમ્, પ.સ.૩૧-૧૧, ખેડા ભ..૩. (૧૯) સ’.૧૭૩૭ આશ્વિન શુક્લ પક્ષે દ્વિતીયા કમ્મ વાટત્યાં ખુંધવાસરે લિ. ૫.સ.૧૭-૧૯, ખેડા ભં.૩. (૨૦) ગણિ શ્રી સૌભાગ્યચંદ્ર લખિત શ્રી વટપદ્ર નગરે. પ.સ’.૨૭-૧૧, મુક્તિ. ન.૨૩૭૨. (૨૧) સંવત્ ૧૭૭૩ વાચક ઇંદ્રસૌભાગ્યગણિ શિષ્ય ૫. વીરસૌભાગ્યગણિ શિષ્ય મુનિ પ્રેમસૌભાગ્યેન સ્વવાચન કૃતે મહિઅલ ગ્રામે. ૫.સ.૩૦-૧૪, મુક્તિ. ન.૨૩૪૫. (૨૨) સ.૧૭૦૭ આસે વદી ૭ વિદ્યાપુરે ઉ. જયસુંદર શિષ્ય ૫. રત્નવિજય લિ. પ.સ’.૧૭, જેસલ. ભ. ભ. નં.૧૬૧. (આમાં રમ્યા સવત્ સાલ ચુઆલઇ' આપેલ છે.) (૨૩) ગ્રં.૮૦ Àાક, સં.૧૮૦૩ ફા.શુ.૨, ૫.સ.૨૮-૧૩, સીમંધર. દ્વા.૨૦. (૨૪) સ,૧૭૦૭ આશ્રિત સિત ૧૦ ગુરૂ ભૃગુકચ્છે ગ. દયા` શિ. ગણિ ધ`ષેણુ લ. ગણિ ગુણુ` પડેનાથ.. ૫.સ.૨૧-૧૪, વિ.તે.ભ. નં.૪૫૫૬. (૨૫) પ.સ'.૧૧-૨૦, જૂની પ્રત, વ.રા. (૨૬) સુમતિચંદ્ર લિ. પ.સ`.૨૧-૧૨, દેલા. ન.૧૪૭૬ -૫૦૪. (૨૭) ૫.સ’.૩૩-૧૧, ગુ. ન.૫૫-૭. (૨૮) વૃદ્ધિવિજયેન લિ. પ.સ.૧૫-૧૭, હા,ભ, દા.૮૦ નં.૩૯. (૨૯) સં.૧૬૪૯ કા.૧.૮ રાજપુર

Page #117

નયસુંદર
[૧૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ મળે લ. વ્યાસ સુરજી. ૫.સં.૨૦-૧૩, દે.લા. નં.૧૪૭૭–૫૦૪. (૩૦) પ.સં.૪૦, જયવંતસૂરિકૃત કષિદરા રાસ સહિત, અભય. પિ.૧૩ નં.૧૩૫ર, (૩૧) ૫.સં.૩૬, જય. પિ.૬૮. (૩૨) સં.૧૬પપ ફાઇશુ.૧ ગુરી રાજનગર મધે લિ. ૫.સં. ૧, ગૂ, અભય. નં.પ૭૨. (૩૩) પ.સં. ૨૩–૧૩, રત્ન.ભં. દા.૪૨ નં.૩૫. (૩૪) સં.૧૬૬૩ વષે વિશાષ વદિ ૧૦ રવ લિષિતં શ્રી આગમગ છે શ્રી સૌભાગ્યસુંદર શિષ્ય શ્રી ધર્મ રત્નસૂરિ શિષ્ય ચેલા ભરાજ પડનાર્થ દેકાવાડા મથે. પ.સં.૨૬-૧૪, લી.ભં. (૩૫) ૫.સં.૨૦–૧૪, લીંભ.(૩૬) ૫.સં.૧૧-૧૭, લીં.ભં. (૩૭) સં.૧૮૭૦ આસો શુ.૪ ભોમ લિ. શેઠ જેચંદ ધસી વાંકાનેર વસે છે. ૫.સં.૨૧-૧૪ ઘે. (૩૮) પ.સં.૨૭-૧૩, ભાવ. સં. [જેહાપ્રોસ્ટ, મુપુગુહસૂચી, લીંહસૂચી, હેરૈજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પૃ.૧૫૦, ૨૪૩, ૨૫૧, ૨૬૯).]
પ્રકાશિત ઃ ૧. આનંદ કાવ્ય મહૌદધિ મ.૩. (૧૯૨૩) + નલદમયંતી ચરિત્ર [અથવા નલાયન ઉદ્ધાર રાસ] ર.સં.
૧૬૬૫ પિષ સુદ ૮ મંગલવાર આદિ- આતમબુદ્ધિ ધરી મન સાથિંજી, વિશ્વ સંભાળ્યુ ત્રિભૂવનનાથિંજી,
પૂરવ જનમિ પારેવુ રાખ્યુજી, સે સ્વામી દયાધમ ભાગ્યું. ૧ ભાષ્ય દયાધર્મ દુખવિમોચક, સકલજનસુખકાર સો સોલમ તિથ્રેસરૂ, હું નમું વારિવારિ.
ઢાલ તૂટક. અચિરા ઉરિ અવતરી, જેણિ કરિ હિત એકાંતિ, જગ માહિ અહિત શમાવીઉં, તેણુઈ નામ પામ્યું શાંતિ. ૩
૧૩
ભારતીલબ્ધપ્રસાદ બુદ્ધ, શ્રી હરષ સરિષા જેહ, કવિતા રે કીરતિ જેહની, નવિ ત્રપતિ પામિ તેહ. માણિજ્યસૂરિ મહાયતી, તિણિ કરિઉ લાયણ ગ્રંથ, નવરસ-પોધિ વિરેલિવા, કરિ થયું જે સુરમંથ. સ્વસમય નિ પરસમયનું, એકત્ર જિહાં અધિકાર, શત સર્ગ જેહના વાંચતાં, ઉલાસ થાઈ અપાર. અનુસરી તેહનિ મુખિ કરી, અહ્મ ડિરૂં સંબંધ, મનરંગ એહવું ઊપનું, બલમ્યું પુણ્યપ્રબંધ. કિહાં સતી પ્રસિલોક કરતિ, કિહાં માહરી મતિ;

Page #118

સત્તરમી સદી
[૧૦]
૨૦
૮૪
૮૬
ઉત્તકીણુ મુક્તાફલ વિષિ, ગુંણુ તણી પરિ હું ગતિ. કહુ મંદ કિમ કવિયશ લહુઇ, કિમ ચઢઈ પર્યંત પશુ, તુલાઈ કહુ ક્રિમ તાલીઇ, વરસાલિ સરિસ કશુ. નિજ બુદ્ધિ સારૂ મેાલતા, હસતા રષે કવિ સાઇ; પૃષીઆ નિજ ભાષા વઈ, તસ કરઈ વારણુ કાઇ. અનુક્રમ નલાયન અનુકરી, ભાષસ્યુ. નલ અધિકાર, તિહાં સગુરૂ નઇ શ્રુતદેવતા, કવિ તણી કરયા સાર. અંત – સતી શિરોમણિના ગુણ કહિયા, જેવા ગુરૂપ્રસાદિ મિ` લહિયા, કહિ ધનદ્રસુર પૂર્વચરિત્ર, ગાયુ પુણ્યàાક પવિત્ર. એ મિ' અભિનવ મંગલકાર, ગ્રંથ નલાયન પેષી સાર, તે માંહિ' જેણી પરિ છિ અધિકાર,રચિઉરાસા લેઇ અનુસાર. ૮૫ નેમિચરિત્રાદિક માહઈ વલી, કાંઈ એક ભિન્ન કથા સંભલી, માહરૂ દ્વેષ ર ા લહી, પ્રભુ શત મુષ પંડિત કહિ. પ્રથમ બહુશ્રુત પૂછી કરી, સરસ કથા મન સાથઈં ધરી, ગ્રંથ નલાયનનિ અનુસરી, લિષી પુણ્યાકનું ચરી. વીતરાગનાં વચન વિરૂદ્ધ, જિ મતી કલ્પી હુઈ અશુદ્ધ, તે મિછાદુકડ વલીવલી, ષામૂ સાષિ સઇ કેવલી. ચતુર ચમકરવા ચિત માહિં, એ માઁ ગ્રંથ રચિ ઉછા, ગુણીઅણુ ગુણુ જાણી પરયા, વાચા વિષ્ણુદ્ધ જન હરયેા. ૮૯ સજ્જન દુજન છેિ જગ માહિં, પરગુણુ ષ ગ્રહિ સેા પ્રાહિ, સ્વાચિત કમ કરેસ્ટઇ દ્રોહ. નહીં મત્સર તસ ઊપર કાહ, ૯૦ જે ખશ્રુત ગત મત્સરી, તેનિ કહું છઉં પ્રણમી કરી, અશુદ્ધ હુઈ તિહેા કરયા શુદ્ધ, સે। મી* યમ સાકરદૂધ. ૯૧ સંવત સાલ પાંસરુઉ જાણી, પોષ શુદ્ધિ અષ્ટમી વાંણિ, તિણિ દિન મંગલ મંગલવાર, ઉત્તમ અશ્વની ઉદાર. ૯૨ કુંજે જયા તિથિ વાર સુયેાગ, ભૌમાની અમૃતસિદ્ધિ ચેગ, એકવીસમુ અમૃત ઉપયોગ, સુંદર સાધ્ય દિન યેાગ, તણિ દિનિ ગ્રંથ સંપૂરણ થયું, ક્વણું ગ॰ કુણુ ગુરૂ કવિ કહિ, ઋષાદિક જિનવર ચઉત્રીસ, પહિલૂ' તેઽહિને નાંમ્ સીસ, ૯૪ મહાવીર સાસન જયંત, પ્રથમ શીષ્ય ગૌતમ ગુણવત, સ્વામિ સુધર્માં પંચમ સીસ, ૪ ધ્રૂસ્વામિ નમૂ` નિસદીસ. ૯૫
८८
૯૩

નયસુંદર
૧૭
૧૮
૧૯
८७

Page #119

નયસુંદર
[૧૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ જ પ્રભવ શિવાજભવ શ્રુતકેવલી, યશભદ્ર વંદુ મનિ રૂલી, શ્રી સંભૂતિવિજય ભદ્રબાહુ ધૂલિભદ્ર શ્રુતકેવલી સાહુ. ૯૬ આય મહાગિરિ આર્ય સુહસ્તિ, વઈરસ્વામિની પ્રબલ પ્રશસ્તિ, વાઇરસેન તેહના સીસ રિ, ચંદ્ર નાગે નિવૃત્તિ વિચારિ. ૯૭ ચઉથી શાષા વિદ્યાધરી, એ માંહિ ચંદ્ર સબલ વિસ્તરી, એણી શાષાઈ ધનેશ્વરસૂરિ, ચૈત્રગછ થાપિઉ ગુણભૂરિ. ૯૮ ભવનચંદ્ર ગુરૂ કરૂં વષાણ, દેવભદ્ર ગુરૂ આગમ-જાણ, કામ પ્રમાદ સકલ પરિહરી, જિણિ જગિ શુદ્ધ ક્રિયા ઉઠરી. ૯૯ પ્રથમ સુરવર શ્રી જગચંદ્ર, સૂરીશ્વર બીજ દેવેંદ્ર, વિજયચંદ્ર ગુરૂ ત્રીજા ક, એક એક અધિકા ગુણ લહૂ. ૧૦૦ વિજયચંદ્ર સૂરીશ્વર તણું, વૃધતપાગચ્છ શાષા ભણી, ક્ષમાછી િસદગુરૂ તસ પાર્ટિ, પ્રજ્ઞા વયસ્વામિનિ ઘાટિ. ૧ બહત્કલ્પ ટીકા જેણિ કરી, સહિસ બિતાલીસ જગિ વિસ્તરી, હેમકલસ રત્નાકરસૂરિ, પ્રજ્ઞાઈ જીતુ સૂરસૂરિ.
૨ મુનિશેષર ધર્મદેવ મુણંદ, અભયસિંહ તપસી સૂવિંદ, જેહના તપનું ન લહું પાર, શ્રી જયતિલક સૂરિ ગણધાર. ૩ રત્નસિંહ શ્રી સદ્ગુરૂ તણું, અહમદસાહ ગુણ બેલિં ઘણું, પાતસાહપ્રતિબોધક સૂરિ, સપ્રભાવ વંદુ મદપૂરિ. ૪ ઉદયવલભ જ્ઞાનસાગર નામ, ઉદયસાગર ગુરૂ કર્યું પ્રણામ, લબધિસાગર ગુરૂ લિમ્પિનિધાન, શ્રી ધનરત્ન સૂરીસ પ્રધાન. ૫ શ્રી અમરરત્ન સુરી પ્રણમું પાય, શ્રી તેજરત્ન સૂરીશ્વરરાય, જિમ જિમ તે સદગુરૂ સંભરિ, તિમ તિમ હર્ષ હીયડિ વિસ્તરી. ૬ ગપતિ દેવનસૂરિ તણું, ગુણ સંભારઉં હીયડિ ઘણું, શ્રી દેવસુંદરસૂરિ આણંદપૂરિ, વિજયમાંન વિજય સુંદરસૂરિ. ૭ શ્રી ધનરત્ન સુરીશ્વર તણા, સીસ સકલ ગુણ સોહામણું, શ્રી ભાનુમેરૂ વિબુધ ગણિરાજ વદિ સીઝઈ વંછિત કાજ. ૮ તસ જામેય સીસ દેભાય, માણક્યરન જ્યષ્ટ ઉવઝાય, મહાતપશ્વર મુનિવરરાય, પરમ ભાવિ વંદુ તસ પાય. ૯ નયસુંદર લઘુ બંધવ તાસ, વાણી થાપિત વનવિલાસ, પુણ્યસિલેક સતી અધિકાર, ગાયુ ધનદ પૂર્વ અવતાર. ૧૦ સો સમકિતધર નિજ ગુણ સુણું, મન મ્યું પ્રેમ ધરી આફણી,

Page #120

૧૪
સત્તરમી સદી [૧૧૭]
નયસુંદર સંધ વિઘન અપહર ગુણી, મનિ કામિત દેય નિધિ ઘણી. ૧૧ રાજઋદ્ધિ રામા ભંડાર, જસ મહિમા જગ માંહિ અપાર, બાહરિ એહની કરતિ ભણિ, એ સવિ લહઈ પુણ્યઈ ઘણિ, ૧૨.
રાગ ધન્યાસી ઘણિ પુણ્યઈ લહી નરભવ, વીરવચન આરાધઈ, જિ(ન)રાજ કેરૂં લહી દર્શન, ભવ બેદ્ર ફલ સાધીઈ. ૧૩. જિનરાજ વાણી ચિત્ત આણ, અશુભ કર્મ ન બાંધીઈ, મહાસતી પુણ્યશલેક ગાઈ પુણ્ય રિદ્ધિ બાંધઈ.
ઉવઝાય નયસુંદરવાણું...(૫છીનું એક પાનું નથી.) (બીજી પ્રતમાંથી...)
વિઝાય નયસુંદર સુવાણી, ભવિક પ્રાણિ સંભલી, ઉપગાર મતિ મનિ કરી રાષ, દેષથી દૂરિ ટલુ, શ્રી શાંતિ જિનવર સદા સુષકર પૂજતાં સંપદ મલુ, એ ચરિત્રભા સુણે ગાવૈ, તાસ ઘરિ સુરતરૂ ફલુ. ૨૬
. ગ્રંથે સંખ્યા હવઈ બૌલુ સુદ્ધ, દૂહા લેક કાવ્ય ગાહા કિદ્ધ, ભાષા છંદ ષડ.....દે, સહસ્ત્ર તીનસઈ અઠાવ. ૨૭ સત પાંત્રીસ લોક અનમાંન, હર્ષ ધરી સહુ કરો ગાન, એ સંભલતાં શિવસુષ હેઈ, જ્ઞાનવંત વિચા(ર) જોઈ. ૨૮ ગ્રંથ નલાયનનું ઉદ્ધાર, નલચરીત્ર નવરસ ભંડાર,
વાચક નયસુંદર સુંદર સુભ ભાવ,એતલિ એ પેડસ પ્રસ્તાવ. ૨૯
(૧) સં.૧૬૯૪ કા. વદિ ૮ પં. વિદ્યાવિમલગણિ તથા પંડિત વિનયવિમલગણિ શિ. ૫. ધનવિમલ લિ. ગ્રં. ૩૫૦૦. પ.સં.૧૧૧–૧૩, રત્ન.ભં. દા.૪૧ નં.૨૪. (૨)સં.૧૮૧૯ ક. સુદિ ૧૦ બુધે રાત્રૌ લિ. મુ. ઐધિસાગરણ મુ. અમીવિમલસ્યાર્થ. ૫.સં.૭૬–૧૫, રત્ન. ભ. દા.૪૧ નં.૨૫. (૩) પ.સં.૯૯, ગુટક પણ ઘણું પ્રાચીન પ્રત, ખેડા. ભં. દા.૮ નં.૧૨૦(૪) લ.સં.૧૭૨૩, સારી પ્રતિ-ઉપાંત્ય એક પત્ર નથી, પ.સં.૧૪૮, ભાઈ. સન ૧૮૭૧-૨ નં.૨૯૪. (૫) સં.૧૯૫૫ ફા. સુદી પંચમી ગુરૌ. અચલગછે . અમરસાગરસૂરિ રાજ્ય પાલીતાણીવ શાખામાં પં. હરસહાય બ્રાહ્મણ ગૌરખંડેનાવૃત્ત લિખ્યતે હાલિ લેખે કલકત્તા. પ્રથમ લખાણું ૧૬૬૦માં. પ.સં.૮૨, ડી. કે. કલકત્તા સં. કોલેજ કે. ૧૯૦૯ વૈ.૧૦

Page #121

નયસુંદર
[૧૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ નં.૫૮ પૃ.૧૦૦. (૬) પ.સં.૧૦૨-૧૪, ડે.મં. દા.૭૦ નં.૧૪. (૭) સં.૧૬૮૫ શ્રા. વ. ૧૩ રવૌ. ૫.સં.૭૬–૧૬, ડા. પાલણપુર દા.૩૬. (૮) પ.સં.૧૨૧૧૩, ખેડા ભં. ૩. (૯) ઇતિશ્રી નલાયન ચરીત્ર સંપૂર્ણ. સંવત ૧૬૮૨ વર્ષ ફાગુ વદિ બીજ રવી. ઈડર મધ્યે લષિતં શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રસાદાત ઇતિશ્રી નલાયને દ્ધારે નચરીત્ર રાજ્યલાભ વૈરાગ્ય સંયમ ગ્રહણ સ્વર્ગગમન પ્રશસ્તિ વર્ણને નામ ષડસ પ્રસ્તાવ સમાપ્ત. ગ્રંથાગ્ર ૪૫૩૬, પ્રકા.ભં. (૧૦) પસં.૮૫–૧૫, મો. સુરત. [હેજેજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૪૮).]
પ્રકાશિતઃ ૧. આનંદકાવ્ય મહૌદધિ મો. ૬. (૧૦૨૪) શીલ શિક્ષા રાસ (વિજય વિજયા શેઠની કથાગર્ભિત) ૨.સં.
૧૬૬૯ ભાદ્રપદ અંત – વડતપાગચ્છ ધનરત્ન સૂરીસ કિ, પંડિત શ્રી ભાનુમેરૂગણિસીસ કિ,
તસ વિનયી નયસુંદરે દોઈ કર જોડી કહઈ ઉવઝાઈ કે સીલવંતહ તણું નિત નમું પાય કિ-૧૫ સીલ. દેવસુંદરસૂરિ પાટિ પ્રધાન કિ, સૂરિવરિ વિજય સુંદર વિજય
માન કિ, તાસ આદેસ લડી કરી, હૃદય થિર રાખવા રયુ એ રાસ કિ, સોલ ઉગેણે તિરૂઈ ભાદ્રપદ માસ કિ-૧૬ સીલ.
કલસ. ઈમી સીલ રળ્યા ગુણ પરિષ્યા સકલ શિષ્યા સંગ્રહી સિદ્ધાંતવાણી સાર જાણું આપ પર હિતનઈ કહી, બુધ ભાનુમેરૂ વિનય વાચક વદઈ નયસુંદર સદા મુઝ સુમતિ શુભ ફલ બેધિ નિમલ હ શિવસુખ સંપદા. ૧૭
(૧) પ.સં.૪ પ્ર.કા.ભં. (૨) ખંભ. ૧. લીંહસૂચી, હેજેસાસૂચિંભા.૧ (પૃ.૧૪૯.] (૧૦૨૫) + ગિરનાર ઉદ્ધાર રાસ દધિયામ(દેહગામ)માં આદિ –
વસ્તુ સયલ વાસવ સયલ વાસવ વસય પયમૂલ, નમસ્ડ નિરંતર ભક્તિભર સાંતિકરણ વીસ જિનવર. નેમિનાથ બાવીસમો સયલ યણ ભંડાર સહકર, તસ પયપંકજ આશુસરી મહિમગિરિ ગિરિનાર, સહગુરૂ આયસ સિરિ ધરી, કહિસું કિંપિ વિચાર.

Page #122

સત્તરમી સદી
[૧૦૯]
'ત – શ્રી ધનરત્નસૂરી’દ ગણાધિપ, વડતપગચ્છ સિગાર, અમરરત્નસૂરિ પાર્ટિ પ્રભાકર, દેવરત્ન ગણુધાર. ૧૮૧ ગિરવિષ્ણુધશિરામણિ ભાનુમેરૂણ શીશ ધરી આણું, શ્રી દધિગ્રામ માંહે દુખભંજણ, વિનવ્યા તેમાં જિષ્ણુંદ રે. ૧૮૨ ગિર. કરો કૃપા નચસુંદર ઉપરિ, દ્યો પ્રશ્ન સિપુર સાથ, હુયેા સંધ પ્રતિ સુખદાયે, સુપ્રસન્ન નેમીનાથ રે, ૧૮૩ ગિર. કલસ–ઈમ રૈવતાચલ યાત્રનાં ફલ કિંપી તસુ મહિમા ભણ્યા, ખાવીસમા ખલવંત સ્વામી નેસીનાયક સથુણ્યા; ભાનુમેરૂ ગણી સેવક કહે નયસુંદર સદા, સુવિસાલ દેવદયાલ અવિચલ આપીયે સુખસંપદા;
આપીð મંગલમુદ્દા.
(૧) રતલામ નગરે. સ.૧૮૪૬ મૃગસિર સુદિ ૪ શુક્ર ૫. કેસરવિજ્ લાપિત. પ.સ’.૮–૧૨, દે. લા. પુ. લા. (૨) ૫'. ધનવિજયગણિ શિષ્ય ગણિ ભક્તિવિજયેન. પ.સ.૭-૧૫, લલિતવિજયજીના ભ, મ.ઐ.વિ. ન.૧૦૦. (૩) સં.૧૮ તે ૪૪ વર્ષ આસુ સુદ ૮ શુક્ર, શ્રી ચીતલ સેહર મધ્યે પન્યાસ ત્યાનરૂચિણ સેવક મુનિ વિજયરૂચિ લ, ભ્રાતા દેવજીને વાસે(તે) પાના, પ.સ.૬-૧૬, યતિ તેમઃ (૪) ૫.સ.૬-૧૫, રા. એ. સા. ખી.ડી.૯૬ નં.૧૮૮૨. [મુપુગૃહસૂચી, લીહસૂચી, હૅનૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૫૧, ૨૭૨, ૨૭૫, ૪૦૪, ૪૯૨).]
પ્રકાશિત ઃ ૧. પ્રકા, મુનિ બાલવિજય, મારી પ્રસ્તાવના સહિત અને મારા સાધનવાળા.
(૧૦૧૬) આત્મ પ્રતિબાધ [ફલક] આદિ
રાગ કેદારૂ
શ્રી જિનશાસન પામીય, ગુરૂચરણે શિર નામીય, દામીય સેના અંતર રિપુ તણી એ;
સંભલજ્ગ્યા સદ્ન ધ્યામીય, મુગતિ તણા જે કામીય, ખાંમીય જીવ સતૢ સ્યું હિત ભણી એ.
અ`ત – સાચુ એ અધિકાર સુણીનઇ, જીવ હી સાસુ જાગુ, જુહાર મિત્ર સ્યું પ્રેમ ધરીનિ તેહનઇ વચને લાગુ. વડતપગષ્ટ ગિફ્ટ્સ ગુણુરાગી, શ્રી દેવસુદરસૂરિ,

નયસુંદર

७७

Page #123

નયસુંદર
[૧૧૦] - જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨
શ્રી વિજયસુ*દરસૂરિ પટ્ટોધર, વક્રૂ આણુ પૂરિ, સાધુસિરામિણ ભાનુમેરૂ ગુણી, પંડિત સકલ પ્રધાન, વડતપગછમડણુ વિરાગી, દૂઆ સુગુણ નિધાન. તાસુ સીસ નયસુંદર વાયક, સીખ દીઈ અતિ સારી, આપણા જીવ પ્રતિ હિતકારી, પાપ સતાપ નિવારી, એ આતમા પ્રતિબેાષ અનેાપમ, જે ભણુસિઇ નરનારી, સંભલિસ જે વલી સુખકારી, તે સહી તુષ્ટ સ`સારી. જુહાર મિત્ર સ્યું રંગિ મિલસિ, તે તરસઈં સંસાર, ધમપ્રભાવિ સદાલ સુંદર, નિતનિત જયજયકાર, (૧) પ.સં.૫-૧૧, હા.ભં. દા.૮૩ ન.૧૦૧. [મુપુગૃહસૂચી, હૅજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૪૨, ૫૧૦).] (૧૦૨૭) [+] શ ંખેશ્વર પાર્શ્વ સ્ત. [અથવા છં] ૧૩૨ કડી સ તથા ગુ. મિશ્રિત
૨
અત -
७८

૭૯
(છ) શ્રી સપ્રેસર પાસ પાસ ધણિદ સુહાવઇ, પસાવઇ મઈદ જાસક ગુણુ ગાવઇ; કલિયુગ કામિક દેવ હેવ પુરૂષોત્તમ પાયઉ,
કામધેનુ ઘટકામ હાથિ ચિંતામણિ આયઉ;
બુધ ભાનુમેરૂ સેત્રક ભણુઇ, સ્વામી મા સાચી કરે, નયસુંદર શિષ્ય સ`પતિકરણ જયઉ પાસ શ પ્રેસરૂ. ૧૩૨ (૧) પ.સં.૫–૧૪, પ્ર. કા. ભ. નવી પ્રત નં.૯૨૨. [àજૈનાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૩૯૮, ૧૦૮, ૬૧૫, ૬૨૪).]

८०
૮૧
[પ્રકાશિત ઃ ૧. ત્રણ પ્રાચીન ગુજરાતી કૃતિએ, સંપા. શાŕટે ક્રાઉઝે.] (૧૦૨૮) શાંતિનાથ સ્ત, ૬૪ કડીનું સુંદર કાવ્ય આદિ – જિતમુખ પંકજવાસિની, તત્ત્વમ્રુધ્ધિપ્રકાશિની, વિકાસિની, મુઝ મુખ઼તયણુ-કમલ સદા એ;
સા સામણિ હીડ ધરૂં, મિથ્યા મતિ સવિ પરિહ', સ્તુતિ કરૂં શાંતિ જિષ્ણુદ તણી મુદ્દા એ.
અંત – કલશ-ઇમ શાંતિ સ્વામી મૂગતિગામી સેાલમા તિથૅસરૂ, શ્રી રાજનગરે સુખ સુભરે દેવ જગમ સુરતરૂ,
શ્રી ધનરત્ન(સૂરિ) સેવક ભાનુમેરૂ સુણીસ;
૧.

Page #124

સત્તરમી સદી
[૧૧૧] સામવિમલસૂરિશિ. તસુ સીસ નયસુંદરઇ થર્યુ પ્રભુ સંધનઈ મંગલકરૂ. ૬૪
(૧) સં. ૧૭૩૫ આસો વદિ ૧૨ બુધે લિ. પ.સં.૫-૧૧, પ્ર.કા.ભં. નં.૮૬૦.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૫૪-૬૭, ભા.૩ પૃ.૭૪૮-૫૫. યશોધર નૃપ ચોપાઈના રચના સંવતદર્શક શબ્દ પાંચ છે, જે દેખીતી રીતે ભૂલ છે. તેથી શબ્દ વધારાને ગણુ તે પર વર્ષનું અર્થઘટન આધાર રાખે છે. કૃતિ મોડા સમયની હેય તે સંભવ વધારે છે.] ૪૮૭. સેમવિમલસૂરિશિ.
[સમવિમલસૂરિ સ્વ. સં.૧૬૩૭.] (૧૦૨૯) અમરદત્ત મિત્રાનંદ રાસ ૪૦૨ કડી ૨.સં.૧૬૧૮ ? (૧૬૩૭
પહેલાં માહ શુ.૫ પાટણમાં વસ્તુ, ચોપાઈ અને દુહામાં આ રાસ છે. આદિ-
શ્રી શારદાય નમઃ વસ્તુ - શાંતિ જિનવર શાંતિ જિનવર પાય પ્રણમેવ પંચમ ચક્રવર્તિ જાણીઈ, સોલસ કહિ જિસેસર સહિગુરૂસેવ નિતિ કરું, ધરું રીદય સરસતિ નિરંતર, કર જેડીનિ વીનવું, દીઉ મુઝ વચનવિલાસ અમરદત્ત મિત્રાનંદને, સુણો ભવીયણ રાસ.
-
ભ
બ
૪
સુમતિ દીઉ મુઝ સારદા, સેવકનિ આણંદ વાણી આપ નવનવી, જિમ હાઈ પરમાણંદ.
અમરદત્ત તે કિહાં હવે, કિહાં હવે મિત્રાનંદ, વિસ્તાર હવિ તેહને, સુણો ભવિયાં વૃદ. ભરત જબૂદીવ જ ભલું, તેહ માંહિ સુણ ગામ,
અમરતિલક નાંમિ કહું, પ્રથવી માટે અભિરામ. અત - શ્રાવક વ્રત પાલિ ખરાં, પાંમિ સરગનીવાસ
શાંતિનાથના ચરિત થકી, કીધે છિ એ રાસ. એહ રાસ મનોહ, ભાવ ધરી નરનારિ, એકમનાં ભણિ ગણિ, તે ઘરિ જયજયકાર. સંવત દંડ (ઈ૬) રસ જણાયઈ, દિન વસું વેસાર, માધ સુકલ પંચમી, ભરત દીપ જાણે ઉદાર.
૩૯૮
૩૯૯
૪૦૦

Page #125

જ્યસાર (?)
[૧૧૨] જે ગૂજર કવિઓ તપગચ્છનાયક દીપતિ, શ્રી વિમલ સુરિંદ રૂપિં છતા રતિપતિ, મુખ જસે પુનિમચંદ. કાસમીરપુરમંડ, શ્રીમુલનાયક પાસ તાસ પસાએઈ મિ રચો, મનેહરુ એ રાસ
૪૦૧.
એ રાસ મનહર અતિ સુંદર, સુંણે ભવીષણ એ સદા પામી રત છાતિ અહિ સુભમતિ, લહીય સરસુખસંપદા જે ભાવિ ભણસિ શ્રવણે સુણસિ પાંમિસિ નવનિધિ ધરી ઇમ કહિ કવીયણ તેલ ભવીય પાવહિ અનુક્રમિ સિવપુરિ. ૪૦૨ (૧) પ.સં.૧૫–૧૩, મુક્તિ . નં.૨૩૭૪.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૧૮-૧૯]. ૪૮૮, જયસાર (?) (તા.આનંદવિમલ-ધર્મસિંહ-જયવિમલશિ.) (૧૦૩૦) રૂપસેન રાસ રસ.૧૬૧૯ (નંદ ઈંદ રસ ઈંદુ)
(૧) ૫.સં. ૧૯, જય. પિ.૬૮.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ ૭૦૧] ૪૮૯, આણંદસોમ (ત. સેમવિમલસૂરિશિ.) (૧૦૩૧) + શ્રી સમવિમલસૂરિ રાસ ૧૫૬ કડી ૨.સં.૧૯૧૯ મહા ૧૦
નંદરબારમાં આને સાર સોમવિમલસૂરિ નં.૪૪૦ની નીચે આપે છે. આદિ- સકલ સદાફલ સેવાઈ, શ્રી ગૌતમ ગણધાર;
મણુહ મને રથ પૂરણ લબધિતણ ભંડાર. સરસતિ સામિણી તુઝ નમું, માગું અવિરલ બુદ્ધિ; જાસ પસાઈ સંપજઈ, વચન તણી વર સિદ્ધિ સમગ૭-ગણિ ગણિ, સેમવિમલ ગુણધાર; શ્રી સામવિમલસૂરિ તણુ, રચિસુ રાસ વિસ્તાર. સાર સુગુરુગુણ ગાયતાં, દુકૃત દૂરિ જાઈ; રિદ્ધિ વૃદ્ધિ સુખ સંપદા, નિધઈ નિય ઘરિ થાઈ. સુરતરૂ સમ સહિગુરૂ સુગુણ, સદાચાર વિચાર;
ભાવિ ભલઈ ભેટઉ ભવિક, જિમ પામું જયકાર. અત - લેટી ગણડે પાએ લાગું, ગુરૂસેવા અહનિસિ માગુ;
આણદસેમ પ્રણમઈ પાય, કરિ મઝ ગુરૂ સુપસાય. ૧૫૦

Page #126

સત્તરમી સદી
[૧૧૭]
રાગ મલ્હાર. મેારી આંખડી ફ્રૂકઇ ૨. એ ઢાલ. યુગપ્રધાન જાણુઈ સહુ, જિનશાસન સુરતાન રે. ગુરૂગુણુ ગાતાં સંપદા, સહી વાધઇ રે અધિક વાન. મેારા સહિગુરૂ વધાવું રે, સાહાવું રે તપગરાય, નિત પ્રણમુ` રે શ્રીગુરૂપાય, જિમ કીજઇ રે નિરમલ કાય, જિમ હુઇ રે બહુલું આય, મેરા સહિગુરૂ વધાવું રે. ધિત અમરાદે કૂખડી, રૂપરાજ કુલ ધિન્ન રે
આણંદસામ
પિન્ન સુર જીણુઈ દીખી, રૂડા ચુવિહ રે સાઁધ સુપ્રસન્ન મેા. પર સાભામહરિષસૂરિ પટિ જયુ, શ્રી હેમલવિમલસૂરિ સીસ રે. ચવિહ સંધ પણ પરિ ભણુઇ, જયુ ગપતિ રે કેાડિ વરીસ મેા. ૫૩ જાં ક્રૂ સાયર ચાઁદલુ, જા તપઈ તેજિ દિણિ રે; તાં સમવિમલસૂરિ ચિર જયુ, સુખસંપદા રે દઉ આણુંદ
૧૫૧
મા. ૫૪
આણુ દસામ ફલા મિલી, સંવત ઓગણીસઈ માધ માસિ રે, દસમી ગુરૂવારિ રચિઉ નદરબારે રે રાસ ઉલ્લ્લાસિ. મેા. ૫૫ મનર`ગ જે ભઈ ગુણુઈ, સાંભલઇ રાસ રસાલ રે, નવ નિધિ તસુ ધર અ ગઇ, સખિ ફુલીઉ રે અમર રસાલ રે.
મા. ૧૫૬
પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈન ઐતિહાસિક ગૂજર કાવ્યસ’ચય. (૧૦૩૨) સ્થૂલભદ્ર સ્વાધ્યાય ૫૩ કડી ૨.સ.૧૬૨૨ શ્રાવણુ શુદિ ૧૦ વેરાટમાં

વૈરાટ (બૈરાટ) જયપુર રાજ્યમાં આવેલું છે. અંત – તગચ્છિક નિ`લ ચન્દ્ર, શ્રી સામવિમલ સૂરિદ, તસ સીસ રચિઉ સઝાય, સાંભલતાં (મન) નિર્મલ થાય. પૃથિવી સ સંવત એહ, કુચ કણ પ્રમાણિ જેહ, શ્રાવણ શુદી દશમી દિવસિ, વચરાતિ યુણિક મન હરસ, જા તારા ગયણિ દિણંદ, જા" સાયર મેરૂ ગિરિદ, તાં પ્રતપુ` જાવલી સેામ, ઇમ ભણુઇ આણુંદસામ (૧) પ્ર.કા.ભં, [હેજૈજ્ઞાચિ ભા.૧ (પૃ.૧૪૨).] . [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૨૩–૨૫.]

Page #127

મહિલદાસ
[૧૧૪]
જૈન ગૂજર કવિઓ : ૨
૪૯૦, મલિદાસ (વિજયગચ્છ નૂના-વિજયરાજ-ખીમરાજ-પદ્મ
-દેવરાજશિ.) (૧૦૩૩) જ ભૂસ્વામી રાસ (પચભવચરિત્ર) ઢા.૩૦ ૨.સં.૧૯૧૯ આસા શુ.૩ ભૃગુવાર આદિ–સશ્યતિ સરસ સુવિ સક્તિ, ઉક્તિ અનેપમ આનિ, માહી મહા મહી માહની, દેવી ? વર ક્રાંનિ. સકલદેવ દાઈક સલ, શ્રી જિતવર ચીસ, સીસિરામિણ ગાઉતાં, ઉદ્દઉ' કરઈ જગદીસ. પૂરવ મુનિગણુ પાય નમી, સમરૂં સદગુરૂનાંમ, શ્રી દેવરાજ પ્રસાદતઈ, સીઝઈ વતિ કામ. ગૌતમ ગણધર ધ્યાન ધરિ, સુષુદ્ધિ સુલબ્ધિ લહેસુ, મનરજન મુનિરાય, જબુરિત કહેસુ.
અંત – વિજઈગઈ પ્રતિશ્રી નનઉ રિષિ, તસ ટિશ્રી વિજઈરાજ તાસ પાટઈં ધરધર, તસ પટે શ્રી ખીમરાજ, જજીવંતા તસ પાટિ પ્રગટ પ્રભુ, પદ્મસૂરિ ગણુધાર તાસ સીસ ગુણુવંત મનેાહર, શ્રી દેવરાજ સુસાર. તસ સેવક મહિલદાસ પ્રમેાઇ, રચિઉ ચરિત ગુણમાલ, અઈવ તી પાસ પસાઇ, પૂરીયઈ તીસ ઢાલ. સંવત સેલ ગુણવીસઇ કીતુ, આસુજ સુદિ ભગુવાર તિથિ તૃતીયા મ ચરમ કેવલી, ગાયુ જગ આધાર. ભવસુ પાઁચ સંબંધ વિચારી, સંવર ધરઇ નરનારિ તે ભવભ્રમણ પ્રપંચ નિવારી, પહુંચઇ મુક્તિ મઝારિ. (૧) સં.૧૬૬૮ મૃગશિર રૃ. જયાતિથી ભામે લિ. મુનિ ઝાંઝણેન હુસારીરકીટ મધ્યે. પુ.સં.૨૦-૧૫, હ.ભ. ન.૧૨૮૩,
૩૭
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૦૦-૦૧,]
૪૯૧, દેવશીલ (ત. સૌભાગ્યÑસૂરિ-સામવિમલસૂરિ–લક્ષ્મીભદ્રઉદયશીલ-ચારિત્રશીલ-પ્રમેાદશીલશિ.)

૧

ર
૪
૩૩
૩૪
૩૫
સામવિમલસૂરિ માટે જુએ નં.૪૪૦.
(૧૦૩૪) વેતાલ પ‘ચવીસી રામ [અથવા ચાપાઈ અથવા પ્રબંધ] ૮૨૨ કડી ૨.સં.૧૯૧૯ ખીજો શ્રાવણ વદ ૯ રિવ વડવા ગામમાં આ રાસ સ.૧૯૧૯માં રચાયેલા હાઈ એની ભાષા ૧૬મા-૧૭મા
૩૬

Page #128

સત્તરમી સદી [૧૫]
દેશીલ સૈકાની છે, અને વિમલપ્રબંધ” તથા “કાન્હડદે પ્રબંધ'ની ભાષા સાથે તે ઘણી રીતે મળતી આવે છે અને આથી તે-તે સૈકાની ભાષાનું સ્વરૂપ સમજવાને ઉપયોગી થઈ પડશે. કવિ શામળ ભટ્ટની મડાપચીસીની વાતો મૂળ રૂપે જૂની ભાષામાં આમાં છે. વેતાલપચીસી'નું મૂળ કથાસરિત્સાગર અને બૃહમંજરી વગેરે સંસ્કૃત ગ્રંથમાં છે; અને તેમાંથી હિંદી, મરાઠી, બંગાલી વગેરે અનેક ભાષાઓમાં તેમાં કંઈકંઈ ફેરફાર અને વધારા સાથે ગદ્યમાં કે પદ્યમાં ભાષાંતરે થયાં છે. બંગાળાના પંડિત જવાનંદ બી.એ. પ્રકાશિત “શ્રી જલદત્ત પ્રોત” પણ સંસ્કૃતમાં એક વૈતાલ પંચવિંશી છે. એ બધામાં વાર્તાઓની ઘટનામાં કંઈકંઈ ફેરફાર છે અને કોઈ કઈમાં એકબીજાથી જુદી જુદી વાર્તાઓ છે.”
–રા. જગજીવન દ. મોદી આદિ– સરસતી સામિણિ પય નમી, માગુ ઉચિત પસાય
કાસમીર મુખમંડણી, વાણું દિઉ મુઝ માય. બ્રહ્મપુત્રીનિ નમું, કમલ કમંડલ સાથ; એક કરિ વિષ્ણુ ધરી, પુસ્તક જમણિ હાથિ. હંસવાહિનિ હરખિ રમિ, કરિ જગ લીલવિલાસ; જે જગ મૂરખ માંનવી, તેહની પૂરે આસ. હીઈ સુખદુખીઆ નરા, સુખી સંપતિ કેડિ;
મૂરખનિ વિદ્યા દિઈ, જે સમરે પરહેડિ. અંત – તપગચ્છનાયક ભુવન-દિણંદ, શ્રી શ્રી સોભાગ્યહષ સુરિંદ,
તસ પટિ સોહિં ગુણગેહ, જયવંતા વિહરી જગમેહ. ૮૧૩ ગુરૂ શ્રી સેમવિમલ સુરિરાય, પ્રણમું અહનિસિ તેહના પાય, તસ પંડિતવર પ્રધાન, લક્ષ્મીભદ્ર નાં િસુવિહાંણ. ૮૧૪ સીસસીરામણિ પંડિતરાય, ઉદયશીલગણ પ્રણમું પાય, ચારિત્રશીલ પંડિત તસ સીસ, સપરિવાર વંદુ નીસદીસ. ૮૧૫ અમેદશીલ પંડિત ગુરૂરાય, તે સહિગુરૂની પ્રણમી પાય; કરી એપાઈ નાંમ વેતાલ, પચવીસે એ કથા રસાલ. ૮૧૬ સંવત સેલ ઉગણુસા વર્ષ, બીજે શ્રાવણ શામલ પખ; નુંમ તો દિન રવિવાર, નક્ષત્ર પુનર્વસુ આવ્યું સાર, ૮૧૭ વડ: ગાંમિં રહ્યા ચોમાસ, રચિઉ વાસુપુજ્યનિ પાસ; ચૌ પૈકથા સંબંધ વિદ, સાંભળતાં ઉપજે પ્રમોદ. ૮૧૮ દૂહા ગાહા બંધ પાઈ, આકસિં નિ ગ્રેવિસ જે હુઈ

Page #129

દેવશીલ
[૧૧] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ સાંભળતાં સંકટ સવિ ટલે, ભણતાં સવિ સુખ આવિ મિલે. ૮૧૯ નવિ ચાલે તસ ભૂત વેતાલ, સાહાસ તણું એ વાત રસાલ; વિનદરસ રચિ દેવસીલ, ભણતાં ગુણતાં લહીઈ લીલા ૮૨૦
સર્વિ માંહિ મૂરખ ધરી, હઈડે મત નહિં તેહની ખરી; અક્ષર આઘું પાછું કહ્યું, હીન અધિક પાયું નવિ લહૂ. ૮૨૧ ન કર જોડી પ્રણમું કવિરાય, સોધી અક્ષર ઠવો ઠાય; - જિહાં લગે તારા રવિચંદ, કથા રહિ જિહાં તપે જિણું. ૨૨ - (૧) સં.૧૬૪૮ આસે વદિ અમાસ ગુરૂવારે પત્તન મ લ. ઉ. વિદ્યારનગણિ શિ. સ. રત્નસુર લ. પ.સં.૧૮-૧૭, પ્રથમ પત્ર નથી, ગો.ના. (૨) સં.૧૬૮૪ ફા.શુ.૧૧ રલમપુરે સોમચન્દ્ર લિ. પ.સં.૨૮,
૯૦૦, અબીર. ૫.૯. (૩) લ. ઋષિ જેઠા ગામ પ્રાંતીજ મધ્યે લુકાગઈ કષ વીરચંદ પઠનાથે, સં.૧૮૧૭ આસે વ.૭ ગુરૂ લખિ છે, વાંચે તેને વંદણું છે શ્રીરસ્તુ. પ.સં.૨૧–૧૮, રાજકેટ મોટા સંધને ભં. (૪) લ.સં.૧૮૧૮, ઉત્તમ પ્રતિ છે, પ્રથમ પત્ર નથી, ભાં.ઈ. સન ૧૮૮૨– ૮૩ નં.૩૩૭. (૫) પં. કમલવિજયગણિ શિ. મેહનવિજયગણિ શિ. માણિક્યવિજયગણિ શિ. હસ્તિવિજયગણિ બ્રા પ્રતાપવિજયેન આત્માથે લ. ચેલા હીરાચંદજી વાંચનાથ સં.૧૮૭૧ શ્રા.શુ.૨ પ્રા. ગાંમ જાદૂગઢ મળે. ૫.સં૨૪-૧૮, સંઘ ભં, પાલણપુર દા.૪૭ નં.૧૨. (૬) પ.સં.૩૨, અપૂર્ણ પ્રતિ, જૈ.એ.ઈ. નં.૧૨૯૫. (૭) સં. ૧૭૬૬ ભા. સુદી ૧૩ સેમે ઋષિ નરસિંઘજી શિષ્ય ઋષિ મના લિ. રતલામ મળે. પ.સં.૨૩-૧૦, ગોડીજી નં.૩૨૯. (૮) ૧૮૨૮ વર્ષે ચૈત્ર શુદિ ૨ બુદ્ધ સિદ્ધિગે પં. શ્રી ૫ શ્રી રાજવિજયગણિ શિષ્ય પં. કૃષ્ણવિજયગણિ લિપિર્તા સાંતલપુરે શાંતિનાથપ્રસાદાતઃ .પ.સં.૨૧, પ્ર.કા.ભં. નં.૧૨૦. (૯) ઈતિ શ્રી વિક્રમ મહારાજેન્દ્ર ગુણકીર્તન વેતાલપંચવીસી કથામાં વિવિધવિનોદવાર્તામાં પંચવિંશતિ કથા સંપૂર્ણ સંવત ૧૬૯૧ વર્ષે ફાગણ શુદ્ધિ બીજ રવી શ્રી ૬ પુજ્યજી વરસિંઘજી લઘુ તસ્ય સીય પંડિતસમણિ 8. શ્રી ૫ વર્ધમાનજી તસ્ય શિષ્ય ૪. શ્રી પ. તુલસીદાસ તસ્ય સીસ્ય મુનિ કલ્યાણ લિષિત શુભ ભવતઃ ચેનસાગરજી ભ, ઉદયપુર. [મુપુગૃહસૂચી.]
પ્રકાશિત : સંશોધન કરી છપાવી પ્રસિદ્ધકર્તા રા. જગજીવનદાસ દયાળજી મોદી, સબ ડેપ્યુટી એજયુકેશનલ ઇન્સ્પેકટર ખાંભા મહાલ, વડેદરા રાજ્ય. સં.૧૯૭૨, કિંમત દેઢ રૂપિયો.

Page #130

૨૦.
સત્તરમી સદી
[૧૧૭]
કમલમ [2] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ૨૨૧-૨૩, ભા.૩ પૃ.૭૦૨ તથા ૧૫૦૮.] ૪૯૨. કમલસમ[3] (ખ. ધર્મસુંદરશિ.) (૧૦૩૫) બાર વ્રત રાસ કડી ૨૦ લ.સં.૧૬૨૦ પહેલાં આદિ- પણુમવિ વીર જિસિંદચંદ વલિ ગાયમ ગણહર
દેસવિરતિ વય આદરૂં, એ સમકિત મ્યું સુખકર દેવ બુદ્ધિ અરિહંત દેવ ગુરૂ સાધુ સુધર્મ
હરિ હર દેવ કુતિથિ -ન્હાણ ન કરૂં એ મમ્મ. અંત – ખરતરગછિ રે શ્રી જિનચંદ્ર સુરીસરૂ,
તસુ રાજઈ રે ધર્મસુંદર ગુરૂ સુખકરૂ તસુ ઉપદેસઈ બારડ વ્રત વિધિ સંગ્રહઈ,
મનરંગઈ રે વિમલાં મનવંછિત લહઈ. (૧) ઈતિ ઈચ્છા પરિમાણિ સંપૂર્ણ સં.૧૬૨૦ માગશીર્ષ વદિ ૫ દિને સારંગપુર મધ્યે બ.ખ. ગણે જિનચંદ્રસૂરિ રાજ્ય વાચનાચાર્ય ધર્મસુંદરગણિશિ. પં. કમલસમગણિના લિ. સુશ્રાવિકા વિમલાં પઠનાર્થ. પ.સં.૨-૧૩, અભય. નં.૩૯૩.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૦૭ તથા ૧૫૦૯. કર્તા-કૃતિ ભૂલથી બે વાર નેંધાયાં છે. વિમલા શ્રાવિકાએ બાર વ્રત લીધેલાં તે વિશેની આ કૃતિની પ્રતના લહિયા કમલસમગણિ જ કૃતિના કર્તા હોવાનું માન્યું છે તે વિચારણીય છે. એ કર્તા હોય તે લેખનમિતિને રચનામિતિ પણ ગણી શકાય.] ૪૩ ક. ધમહંસ (આગમગ૭ જ્ઞાનરત્નસૂરિ-હેમરત્નશિ.) (૧૦૩૬) નવવાડિ ઢાલ ૯ કડી ૫૭ સં.૧૬૨૦ લગભગ આદિ- આદિ આદિ જિણેસર નમઉં, મયણ(મોહ) મહાભડ લીલાં
(હેલાં) દમઉં. દમૂ. નવવિધિ વાડી જે બ્રહ્મની, જલવ તે કુમતિ કર્મની. ૧ યતી અનઈ શ્રાવક તે જાણિ, તે પાલઈ જિનવરની આણિ
આન્યાભંગિ સમકિત જાઈ, કાંજીથી કિમ દહી જ થાઈ. ૨ અંત - શ્રી આગમગછે મહિગહિઉ (ગુરૂ રાજી), શ્રી ન્યાયરત્ન સૂવિંદ રે
તાસ ગછ ગુણ રાજી, પૂજ્ય પંડિત રે હેમ મુણિંદ. જિનવર. ૧ તસ તણઈ સુપસાઉલઈ, ધમહંસ કવિ ભાખઈ રે જે નરનારી ભણુઈ ગુણઈ, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ રે મંગલમાલ. જિનવર.

Page #131

ધસહ સ
[૧૧૮]
જૈન ગૂજર કવિએ ઃ ૨
(પા.) એ નવવાડી બ્રહ્મની પઢિ ગુણિ તિણિ ધરિ ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ મગલમાલા રે. ૫૭ જિ.
(૧) સ’.૧૬૪૭ આસેા શુ. લિ. માતર ગ્રામે પ.સ’.૩-૧૩, મ‰. વિ. ન.૭૧૯. (૨) મુનિ વિશ્રામછગણિ શિ. મુનિશ્રી લબ્ધિસાગરજી લિ. સં.૧૭૧૪, પ.સ.૪-૧૨, મ.ઐ.વિ.ન.૭૬૦. (૩) સં.૧૭૮૪ને ચેાપડા, જશ. સં. (૪) ૫.સ.૪-૧૧, માં. ભ. (૫) સંવત ૧૭૨૨ વર્ષ જ્યેષ્ટ શુદિ ૧૧ રવી ક્રિને લતિ.... પ.સં.૪–૧૧, ડા. પાલણપુર દા.૩૯ નં.૧૩ર. (૬) અ’ચલગચ્છેશ વા, હરિચંદ્ર શિ. ૫. મતિસાગર શિ. ૫. શાંતિરત્નગણિ લિપિકૃત વા. આણંદજી પડતા. સ.૧૭૭૯ આસાઢ સુઃ । શુક્ર વૈરાટનગર મધ્યે. ૫.સ..૪-૧૩, પાદરા નં.૯૨. [મુપુગૃહસૂચી, લી સૂચી, હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૩૨૬).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૭૦૨-૦૩. ‘સંયમરત્નસૂરિ સ્તુતિ' અન્ય ધર્મ હંસની કૃતિ હાવાના સ`ભવ જણાતાં જુદી કરી છે.] ૪૯૩ ખ. ધર્માંહ`સ (આગમગચ્છ સયમરત્નસૂરિશિ.) [સયમરત્નસૂરિના સ.૧૫૮૦-સં.૧૬૧૬ સુધીના ઉલ્લેખા મળે છે.] (૧૦૩૭) [+] સ*યમરત્નસૂરિ સ્તુતિ (ઐ.) [હેજૈજ્ઞાચિ ભા.૧ (પૃ.૫૧૩).]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈન ઐતિહાસિક ગુર્જર કાવ્યસંચય.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૭ ૩. ત્યાં હેમરત્નશિ. ધર્માં સને નામે કૃતિ મુકાયેલી છે, પણ એમ માનવા માટે કૃતિમાં કશા આધાર નથી. ૪૯૪. જિનચંદ્રસૂરિ (ખ. જિનમાણિકયસૂરિશિ. ને પટ્ટધર)
વડલી ગામવાસી રીડ ગેાત્રીય શાહ શ્રીવ`ત પિતા અને સિરિયાદેવી માતાથી સ.૧૫૯૪માં જન્મ થયો. દીક્ષા સ`.૧૬૦૪માં લીધી. સ`,૧૬૧૨ના ભાદરવા શુદ્ધિ ને દિને જેસલમેરમાં ત્યાંના રાજા માલદેવે કરેલા ઉત્સવપૂર્ણાંક આચાર્ય પદ મળ્યું. ત્યાર પછી કમ ચંદ્ર મંત્રીના આગ્રહથી વિકારમાં જઈ ક્રિયાદ્વાર કર્યાં ને ત્યાંથી અમદાવાદ શત્રુજય જઈ ઉક્ત કાઁચંદ્રના આમંત્રણથી દિલ્હીમાં અકબર બાદશાહને પ્રતિખેાધી તેમની પાસેયા આષાઢ દિ ૯થી આષાઢ શુદ્ધિ ૧૫ સુધીના સાત દિવસા અમારિ – જીવવધનિષેધ હુકમ બહાર પડાવી ફરમાન લીધું હતું અને તે કરમાન બાદશાહે પેાતાના અગિયાર પ્રાંતામાં માકલી આપ્યું હતું. (આ ફરમાનપત્ર હિંદી ‘સરસ્વતી' માસિકના ઈ.સ.૧૯૧૨ના જૂનના અંકમાં પ્રસિદ્ધ થયુ` છે.) વળી

Page #132

સત્તરમી સદી
[૧૯]
રગવિમલ બાદશાહે તેમને “યુગપ્રધાન’ એ બિરુદ આપ્યું હતું. આ મહાપ્રભાવક આચાર્ય થયા છે અને જેનેન્નતિ માટે અથાગ પરિશ્રમ સેવી અનેક મહાન કાર્યો કર્યા છે. સં.૧૬૭૦ના આસો વદિ રને દિને બેનાતટમાં
સ્વર્ગસ્થ થયા. (૧૦૩૮) બાર ભાવના અધિકાર
(૧) જેસ. ભં. (૧૦૩૯) શિયલવતી
(૧) જેસ. ભં. (૧૦૪૦) સાંબ પ્રાગ્ન ચોપાઈ ૨.સં.૧૬૨૦ આસપાસ
પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૨૨૯-૩૦, ભા.૩ પૃ.૭૨૦. આ કવિને નામે મુકાયેલ દ્રૌપદી' પછીથી ખરતર વેગડ શાખાના જિનચંદ્રસૂરિને નામે અને બારવ્રતને રાસ એમના શિષ્યને નામે ફેરવી છે, તો જિનબિંબસ્થાપન સ્વતન' વસ્તુતઃ જિનલાભશિષ્ય જિનચંદ્રની છે. ઉપરની ત્રણ કૃતિઓ પણ આ જિનચંદ્રની કૃતિઓ હેવા વિશે અગરચંદ નાહટાને શંકા છે (જુઓ યુગપ્રધાન જિનચંદ્રસૂરિ).]. ૪૫. રંગવિમલ (ત. હીરવિજયસૂરિશિ.) (૧૦૪૧) દ્રૌપદી ચોપાઈ ૩૬૭ કડી .સં.૧૬ર૧ કાર્તિક શુ.૧૧ બુધ
પાટણમાં આદિ– સુમતિ જિણેસર પણમી પાય, વાણું આપુ ભારતિ માય,
તું બ્રહ્માણી નિ સરસતી, બાર નામ તે તું ભગવતી. ૧ હું માગું છું તારિ પાસ, સાચુઉ અક્ષર વચનવિલાસ,
સતી દ્રપદી તણું ચરિત્ર, કરતાં હુઈ જનમ પવિત્ર. ૨ અત - બીજી સીરમ છિએ તે ઘણી, દ્રપદી સતી મિ આદિ ભણું,
સઘલી સતીનાં લીજિ નામ, મુક્તિપુરીનું લાભિ ઠાંમિ. પર વીરપટ્ટ તે સુહમસામિ, તેહનુ શિષ્ય છિ જમ્ નામ, તે પૂજ્ય હવા કેવલી, પછઈ હવા તે શ્રુતકેવલી. ૩૫૩ કાકદી કેહિ ગણું ફલી, વરસ્વામિ દશપુરવી વલી, તેમની સાખા છિ વિસ્તાર, ચંદ્રગર તેહવુ ઉદાર. ૩૫૪ તપગચ્છ જણ મહિમા ભલું, આણદવિમલ લહવુ ગુણનિલુ, તસ પટ્ટધર ઉદયુ ભાણ, વિજયદાનસૂરિ પરધાન. ૩૫૫ તસ આચાર્ય છિ ગુણવંત, હરવિજયસૂરિ મહંત,

Page #133

ભીમ ભાવસાર-ભીમજી [૧૦] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
તાસ સીસ ચઉપઈ કહઈ, ભણિ ગુણિ તે નવનિધિ લહઈ. ૩૫૬ કેક હસિ બોલ ન કહ્યા ઘણું, તે ઊતર આપું મન તણું, ટબા માત્ર ચઉપઈ કહી, ગ્રંથ વાધિ તે માટિ સહી. ૩૫૭ સંવત સેલ એવી સિ જાણ, કાતિક સુદનુ માસ વખાણ, એકાદશી તિર્થી તે કહી, વાર બુદ્ધ ભલુઉ લાધુ સહી. ૫૮ રંગવિમલ કીધી મનિ રંગ, પશુનયરઈ દઈ ચંગ, જિહાં પંચાસરૂ છિ શ્રી પાસ, શવિહું જનની પૂરઈ આસ. ૬૦ ધર્મક્ષેત્ર અણહિલપુર જાણિ, જિગુહર બહૂ છઈ ઘણઈ મંડાણ, તિહાં ચઈપઈ દીધું નામ, ઘણું જીવનઈ બધિનું ઠામિ. ૬૧ હું મુખ છું તુહે કૃપાલ, કાઉનિ માયાઈ અમ્મરમાલ, તે અપરાધિ ખમઉ જિનરાય, મિછાદુકકડ દેઉં તાય. ઘર અણુવ્યું હું ન સકું રહી, તે હું કહી ખમાવું સહી, છોરૂ તેહું કરૂ હોય, માયતાય સાંસેવું સે સ. ૬૪ અધકું ઉછું કહ્યું અસાધુ, તે શ્રી સંધ ખમઉ અપરાધ, સૂત્ર વિરૂદ્ધ જ કાંઈ હોય, સુદ્ધ કરૂ ગીતારથ સય. ૩૬૫ એ કીધી ર્મિ સૂત્ર આધાર, કવિયણ પામઈ હર્ષ અપાર, સતી દ્રપદી લીધું નામ, સુખસંપદનું લાધું કામિ. ૬૬ એહ ચઉપઈ તાં ચિર નંદ, જાં દ્ર તારા મેરૂ ગિરીદ, ભણસઈ સુણસઈ જે નરનારિ, તિહિં ઘરિ મંગલ જયજયકાર. ૩૬૭
(૧) મુનિ સુરવન લિખિતં. પ.સં.૧૬-૧૩, સેં.લા. નં.૪૭૮૮. [આલિસ્ટઓઈ ભા.૨.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૦૪-૦૫. ૪૬. ભીમ ભાવસાર-ભીમજી (લેકાગછ વરસિંહશિ).
દીક્ષા લીધા પછી ભીમજી. (૧૦૪૨ ક) શ્રેણિક રાસ (ખંડ પહેલો) ર.સં.૧૬૨૧ ભા. શુ. વટપદ્ર
(વડેદરા)માં આદિ
રાગ કેદાર. ગતિમનઈ સિર નામય, મનવંછિત ફલ પામીય;
- સ્વામીય સેવકની દયા કરે છે. ૧ સારદાનઈ ચરણે લાગુ, સુદ્ધિ બુદ્ધિ માતા હું માગુ,
ઘો મુઝનઈ વાણી અને પમ રૂઅડી એ. ૨

Page #134

[૧૨૧]
ઉલાલઉ.
રૂડી તે વાણી આપે! મુઝ માતા, સિદ્ધાંત સૂત્ર વિસ્તાર લાખ જોયણન્ જ ખુદીપ, ભરતખંડ માંહિ સાર.
૩
અંત – વટપદ્ર નયર સંવત સાલ એકવીસઇ, ભાદ્રપદ સુદિ શુભ(ત) વારે
પ્રારભ દીસઇ,
સત્તરમી સદી
ભીમ ભાવસાર--ભીમજી
લસ.
કાંઇ એક કવિમતિ, કાંઇ એક સાસ્રગતિ સાધસંગતિ પામીઈ, શ્રેણિક રાસ કીઉ અતિ ઉલ્હાસઇ, જિનવાણી સિર નાંમાઇ. ૧ ગઉતમ પાએ, સારદામાએ, ચિત રાષુ ચરણે સમુ, ભાવસાર ભીમ કર જોડી ખેાલિ, સાધ સને ચરણે નમૂ", (૧) સં.૧૯૭૬ માહા વદ ૧૧ ભામે ઋ. કરમસીજી શિ. લિ. . રતનસી, પ.સ.૧૧-૧૫, રાજકોટ મોટા સંધના ભ. (સારી પ્રત છે.) (૨) પ.સ.૧૪–૧૧, ડે.ભ’. દા.૭૦ ન.૯૩. (૩) સંવત ૧૭૩ વર્ષે માધ વિદ ૧૪ ભૌમે લિષિત. ગુ. વિ. ભં. (૪) સંવત ૧૬૭૨ વર્ષે ફાગુણ વિદ ૮ શુદ્દે લિ. જેસી સવજી શ્રી સ્તંભતીર્થ સ્થાને લ. સુરત ભ. ગારજી રવિ સજી દીપહંસજી, છાપરિયા શેરી, સુરત પાસેની પ્રતિ. (મ. બ.) (૧૦૪૨ ખ) શ્રેણિક રાસ (ખંડ ખીજો) ૪૧૬ કડી ર.સ.૧૬૩૨ ભા. ૧.ર વડેદરા
આદિ–
વસ્તુ
માત સરસતિ માત સરસતિ તણુઈ સુપસાય રાજા શ્રેણિક તેહ તણુ પ્રમ`ધ રાસ રસાલ કીધઉ
ગુણી ગુરૂ શ્રી વરસિંઘ રષિ તણુઇ પ્રસાદિ સઉ અર્થ સીધઉ, પ્રથમ ખંડ પુરઉ કરિઉ, જિતવાણી સુપસાય ખીજઉ ખંડ પ્રાર*ભ કરૂં, વાંણુ ઘઉં મુઝ માય.
અંત – એક ખંડ પિહિલૂ· કીધઉ, જસ રે સારદા લીધઉં, ' ખીજઉ ખંડ ગૌતમ નામ”, મનેારથ સીધઉ. વટપદ્ર નરિ સંવત સાલ બત્રીસઈ ભાદ્રપદ વિર્દ સુક્ત” એ પ્રારંભ. ૯ કાંઇ સુવિમત્ય કાંઇ સુશાસ્ત્રઓગતિ, સાધુસ`ગતિ મિ લહી, કુપાલ ષિ અમ્હે રહ્યા ચમાસુ, કથા એ મુઝનિ કહી. ૧૦ કુરપાલ રષિ સખિ (શિષ્ય) પાહા મુનિવર, ભગતુ રિષ

૧
પુનિ. ૮
બીજઇ

Page #135

ભીમ ભાવસાર-ભીમજી
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
માણકય સહી
અનુક્રમ નવ જતી ત્રણ માહસતી, ચઉમાસિ ઘટપદ્ર રહી, ૧૧ તેહ સાધિ રચ્યઉ રંગિ ખીજઉ ખંડ સેાહામણુક, ત્રીજ ખંડ કરવા મન થાઇ, જુ વર હુઇ સારદ તણુઉ. ૧૨ જીવ રષિ પાર્ટિ શ્રી આચાય વરસિ’હ ઉદ્યોતકરા
[૧૨૨]
આવઇ શ્રી પુજ્ય શ્રી આચાર્ય વસિહનિ' પદ ધરા. ૧૩ જયવતા શ્રી પુજ્ય આચાય, ભાવિ ભગત સિર નાંમીઇ, ગુણવંત ગુણનિધિ તેડુ નામિ, મનવાંછિત ફલ પાીઇ, ગૌતમસ્વામી લખધિ આપઉ, જૈન વાણી ચરણુ ધરૂ; વરસિંહ રૂષિનું નામ રાસ રચીઉ ખરૂ. વરસ*હ ષિ સખિ ભીમજી કીધઉ રાસ એ રૂલીયામણુક, નરનારિ ભણુસઇ જેહ સુ ગુસ્યઇ, સિ મનેરથ મન તણુઉ. ૪૧૬ (૧) પ.સ’.૨૧-૧૧, સેં.લા. (૨) પ.સ'.૧૩-૧૬, ડે.ભં. દા.૭૦ ન. ૯૫. (૩) પ.સ’.૧૩-૧૦, ડે.ભં. દા.૭૧ ન’૩૦. (૪) ૫.સ.૨૨-૧૩, રા. એ.સા. ખી.ડી.૨૦૯ ન.૧૯૮૨.
(૧૦૪ર ગ) શ્રેણિક રાસ (ખંડ ત્રીજો) ર.સ.૧૬૩૬ આસે વિદ ૭ વિ આઢિ – સ્વામી એ સરવ સિંધ નમૂં કર જોડિ એ,
૧૪
ગાયમ આદિ સાધ સતૢ નમૂ` એ.
૧
-
'ત – સંવત ૧૬ સાલ ૩૬ છત્રીસઈ વરસઇ આસા વિદે રવિ સપ્તમી, શ્રેણીક રાસ ખંડ ત્રીજઉ કીધઉ, શ્રુતદેવ્યાનિ પરણમી. ૫૧

૧૫
*
માત સરસતિ નમી નિત્ય નિત્ય, ત્રીજ ખ ́ડ ઇણી પરિ કર્યું. ચથઉ ખંડ કરવા મન થાઇ, સેવક નઈ ચરણે ધર. ગૌતમસ્વામી લખધિ આપુ, સેવકનઇ ચરણુઈ રૂ
૧૩
દાએ કર જોડીનઇ ભીમજી ભણુઇ, ચતુર્વિધ સંધનઇ સુખ કર૬.૫૪ (૧) ઇતિશ્રી અનાથ મુનીસ્વરના રાસ ખંડ ત્રીજઉ શ્રેણીકના રાસન". સમાપ્ત.. પ.સં.૬-૧૫, રા.એ.સા. બી.ડી.૨૦૯, નં.૧૯૮૩, [આલિસ્ટઈ ભા.ર (બીજો ખંડ), મુપુત્રૂહસૂચી (પહેલા ખંડ).] (૧૦૪૩) નાગલકુમાર-નાગદત્તના રાસ ૨૦૧ કડી ૨.સં.૧૬૩૨ આસે
શુ.પ ભગુવાર વડાદરામાં
આઢિ –
રાગ અંચલ્યા-ઢાલ

Page #136

સત્તરમી સદી
અત
[૧૩]
(સાસણદેવી) પ્રથમ એ ગૌતમ
-
ભીમ ભાવસાર ભીમજી
નામ એ સીઝઈ સહુ કામ પ્રણામ કરૂ એ,
સ્વામીનુ
સક્તિ એ સારદા લાગું હું પાય રે, મયા કરણે માઈ પદમ ધ
કરૂ· એ. ૧
ઉલાલુ
પદબંધ કરૂ રઇ શ્રી ગુરૂ વાંદી જેહના બહુ ઉપગાર જિનવાણી સીધાંત સુણાવ્યા પામ્યા સમતિસાર. હંસ પખિ જિમ ના સેાભિજઈ, માનસર ગીતરા ગાન જાચિક કહુ કિણી પરિ સેાભિજઇ, દાતા નહી જિહાં દાન. ૩ સસીહર વિષ્ણુ કહુ નિશા કેહવી, ભાણુ વિષ્ણુ જિમ દીસ, ગુરૂ પાખિ ધર્મ મારગ તેવા, નથી તેહિન સીસ,
તેહિન ક્રેાધ માંન માયા નથી રઇ, લેાભ નથી લગાર જ્ઞાન દર્શન અનિ ચારિત્ર તપ સૂ, પાલે સૂધ આચાર. છત્રીસ ગુણ પુરણ સ્વામી, દયા તણા ભંડાર આપિઈ તર અનેક તાર્યાં એહવા સદગુરૂ સાર.
એહવા સદગુરૂ સાર સ્વામી મન્ન વચન કાચા નમું ગૌતમ સ્વામીનૂ નામ લીજઇ, સત્ય વચન આપિ સમુ, તપ કેમ બહુલા કરીન ગયા દેવલાક પાંચમ માહાલદે-ખેત્રઇ ચારિત્રપાલી મુગત્ય લહિસિ તીણિ સમિ. ૧૯૯ કાંએક કવીમતિ કાંઇએક શાસ્ત્રોગતિ ભગતિ કીધી સાધ તણી સુણીય રચ્યુ રાસ મનિ ઉલ્હાસ, ચરીત્ર એહ સેાહામણી. ૨૦૦ (નરનાર ભસિ જેહ સુસિ સુખ લહંસ તેહુ સહી સુધ સીલ પાલી ક ટાલી સહુ પુહુચિ મનની રૂલી.) વટપદ્ર સવત સાલ ખત્રીસિ, આસા સુદિ ભૃગુ પચમી ભીમ ભઇ મિ રચીઉ રગિ શ્રી ગુરૂનિ ચરણે નમી, (પા.) ભીમ ભણુઇ તિ રાસ રચી વરસિ`હ ઋષિ ચરણે નમી. ૨૦૧ (૧) સં.૧૬૯૦ માગશર શુદિ ૧૦ ગુરૌ ગ્રામ ખઇરવા મધ્યે આર્યા લાલભાઇ આર્યાં મેહણુદેછ તસ્ય શિષ્યણી પદમાં લિ. પ.સ.૯–૧૩, તિલકવિજય ભ`. મહુવા. (૨) પ.સં.૭–૧૬, ડે.ભં. દા.૭૧ નં.૧૪. (૩) આ વીા ત્ શિષની આ. રતન લિ. ૫.સ.૯-૧૨, ખેડા ભ`. (૪) પુ.સં. ૧૨–૧૧, દે. લા. પુ, લા. નં.૭૨૫-૪૪૧,

૫

७

Page #137

વૈલા મુનિ
[૧૨૪] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૬-૨૭, ભા.૩ પૃ.૭૦૫-૦૮.] ૪૯૭. વેલા મુનિ (ત. વિજયદાનસૂરિશિ) (૧૦૪૪) નવતત્ત્વ જેડી અથવા ચોપાઈ અથવા ચર્ચા [અથવા રાસ]
સં.૧૬૨૨ પહેલાં વિજયદાનસૂરિનું સૂરિપદ ૧૫૮૭, સ્વર્ગવાસ સં.૧૬૨૨. તેથી આ કૃતિ સં.૧૬૨૨ પહેલાંની છે. આદિ
મંગલ કમલાકંદુ એ ઢાલ. આદિ જિદ નમેવિ એ, નવતત્વ કહઉં સંખેવિ એ,
જીવ તણા દસ પ્રાણ એ, પંચUી પંચ પ્રાણ એ. અંત - ઇય નવતત્વ વિચારતાં, અધિક ઉછિ ભાષિ રે;
વોલી હુઈ અજાણવઈ, તે પામઉ સંધ સાષિ રે. તપગચ્છનાયક સિહગુરૂ, વિજયદાન ગણધાર રે.
વેલફ મુનિ તસુ આણુ ધરી કહઈ સ્વપર ઉપગાર રે. ૬૫ (૧) સં.૧૬૪૭ ભા.વ.૮ બુધે. પ.સં.૭, જય. પો.૬૯. (૨) પ.સં.૬, જેસલ.ભ.ભં. નં.૨૩૮. (૩) લ.સં.૧૬૭૫ ઘોઘા ભં. નં.૨૦. (વે.) (૪) પ.સં.૮-૧૧, વિ.ધ.ભં. (૫) સં.૧૬૫૮ વષે આષાઢ વદિ ૨ સોમે. ૫.સં.૮, પ્ર.કા.ભં. [મુપુગૃહસૂચી, હે જૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૩૯૪).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૨૫–૨૬, ભા.૩ પૃ.૭૦૩. એક પ્રતમાં મળતા ચેલૂ મનસત આણ ધરઈ એ પાઠને કારણે કર્તાનું અપરનામ “મનસત્ય હેવાનું પહેલાં નેધેલું પણ પછીથી એ તર્ક છેડી દીધો જણાય છે. વસ્તુતઃ ચેલૂ મનસત” એ “વેલૂ મુનિ તસ' માટે ભ્રષ્ટ પાઠ કે વાચનદેષ જ છે.] ૪૯૮. સમયસુંદર (કવિયાણું) (૧૦૪૫) સ્કૂલિભદ્ર રાસ ૪૧૧ કડી .સં.૧૬૨૨ હેમંત ૫ સ્થૂલિભદ્ર
દીક્ષા માસ બુધવાર આદિ- શ્રી પાર્શ્વનાથ નમઃ ઢાલ ધેડીને
સિરિ સસતિ સમિણિ કેરા પ્રણમ્ પાય વિરમતિ બુદ્ધિ આપો મુઝનઈ કરી સુપસાય વિદ્યાદાયક નિજ ગુરૂપયપંકજ પ્રણવિ સિરિ શુલિભદ્ર રિાષ ગુણ ગાયત્રુ ભક્તિ ધરેવિ. જિણિ મુણિવરિ કેશા સુ ધુરિ કીધે સુખવાસ

Page #138

સત્તરમી સદી
[૧૨૫]
તસુ સાથ” રમી બાર વરસ ધરવાસ જિણિ કાશા છાંડી પાલિ" અખડિત શીલ ગુરૂપદવી ભાગવીન” પામ્યાં સ્વસુખ લીલ.
*ત – તિહાં ગયાં વિતિઈ ચ્યાર પૂરવ કાલŪ ગુરૂ સ્વર્મિંઈ ગયા,
-
તસુ પદ્ધિ ગણધર થાપ્યા થુલિભદ્ર ગછનાયક ગુરૂ ગથ)યા. ભવિક નરનઇ પ્રતખાધદાયક મિથ્યાત્મ-તમહર દિયરા, તે શુલિભદ્ર સયલ સંધનઈ સમયસુંદર માઁગલકરી. ૩૩ ઢાલ ઘેાડીનેા
એણી પર શ્રી યુલિભદ્ર પાલઇ નિજ ગુરૂ વાટ. જસુ વ`ણિ કાજઇ આવઇ શ્રાવક ઘાટ.
સમયસુ ́દર (કવિયણ)
*
તિહાં પૂરસ્ય ઋષિજી આપણા મનચી આસ, સાય કુલિભદ્ર ઘઉં મુઝ મુગતિરમણિ ધરવાસ. એણી પરિ મદ્ય સ્તવીઉ થુલિભદ્ર સૂરિરાય, જસુ ગુણ ગાવતાં થાઈ નિર્મલ કાય. હવઇ શ્રી ગુરૂ સંધ આગલિ કવિયણુ કરઈ અરદાસ, તે સુણજ્યા તમ્હે સજ્જન ઉત્તમ મતિ સવિલાસ, જે આગઇ આ મોટા કવિજન કાડ,
અતિ ડાહા પડિત વીનવ' એ કર જોડિ.
એ કવિત રચતાં જે કવ્યઉ અક્ષર ફૂડ, જે હાઇ કાંઇ કુશબદ ચમક અરથઇ ફૂડ. મુઝે જાણતાં અજાણતા એ માંહિ જે ાઇ ખાડિ. તે જોઇ શુદ્ધ કરજ્યા ઈમ કદ બે કર જોડિ ક્રૂ' છઉં જિન ખાલક મૂરખ બુદ્ધિવિહીન, તહે છઉ અતિ ડાહા પ`ડિત ચતુર પ્રવીણ, તમ્હે છઉ મતિ ગુરૂઆ વિદુર ચકાર સુાણુ. એહ કવિત સાધીનઇ કરજ્યા સત્ય પ્રમાણુ. રાગ ધણુ ખેાલ્યા ભણી કે મમ કરા રીસ, જે જિહાં ખેાલ જોઈયઇ, તેહવા તે રચીયા વિસાવીસ. તેહ ભણી એણુઈ રાસÛ રિ મઇ કવીઉ રાગ, હાવભાવ મ” પેાષ્યઉ પ′ વલી તિસ્યઉ વઇરાગ.

૨.
૯૫
૩૯૬
૪૦૩
૪૦૪
૪૦૫
૪૦૬
૪૦૭

Page #139

૪૧૦
[ક] જન ગૂર કવિએ ૨ એહ રાસ અને પમ સુણતાં સરસ મીઠાસિ, જે કામીજન ડાહા તે કહસ્યઈ સાબસિ. તે ભણી મઈ રચીફ એ વિદજનપ્રીય રાસ, એ રાસ ભણતાં સુણતાં હસ્ય હર્ષ ઉલ્લાસ.
૪૦૮ ઇંદુ ૧ રસ ૬ સંખ્યાઈ એહ સંવછર માન, આદિનાથથી નેમિ જિન તે તણુઉ વરસ પ્રધાન. ઋતુ હેમંત ચૂલિભદ્ર દીક્ષા માસ સુચંગ, પંચમી બુધવાર ચીઉ રાસ સુરંગ.
૪૦ એહ શીલ તણુઉ વર સુંદર ધવલ સુચંગ, જે ભાવઈ ભણસ્ય શ્રાવક શ્રાવિકા ચંગ. તે લહસ્યઈ ઈહ ભવિ મનવંછિત સુખવાસ, વલી લહસ્યઈ પરભાવિ મુગતિરમણિ ધરવાસ. જે થિર પૃથવીતલ મેરૂ ગિરિ જજે આકાશ, જાં સાગરસુર સિકર દિનકર તેજપ્રકાસ. તાં ચિર જયઉ ચતુરવિધ શ્રી સંધ નું એહ રાસ, ઈમ જપઈ કવિયણ આણુ બુદ્ધિપ્રકાસ.
૪૧૧ (૧) પ.સં.૧૯-૧૭, મ.જે.વિ. નં.૫૧૩.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ ૫.૮૪૪-૪૬.] ૪૯. રાજપાળ (પિપ્પલક ગચ્છ, પૂર્ણ ચંદ્ર શાખા પતિલકસૂરિ
–ધર્મસાગરસૂરિ–વિમલપ્રભસૂરિશિ.) આ પીંપલગરછમાં જે બીજા ધર્મસાગરસૂરિ થયેલા અને જેના લેખ ધાતુપ્રતિમા પરના સં.૧૫૧૩, ૧૫૧૫, ૧૫૩૦, ૧૫૩૧ અને ૧૫૩૫ના મળી આવે છે, તે આ ગચ્છની ત્રિભવિયા શાખામાં થયેલા ધર્મસુંદરસૂરિ. ના પટ્ટધર છે જ્યારે અહીં પ્રશસ્તિમાં જણાવેલા ધર્મસાગરસૂરિ તે પીંપલગચ્છના સ્થાપક શાંતિસૂરિની ૧૫મી પાટે પૂર્ણચંદ્ર શાખામાં થયેલા પદ્ધતિલકસૂરિના પટ્ટધર છે. (૧૯૪૬) જ બુકમાર રાસ ૫૨૫ કડી ૨.સં.૧૬૨૨ માહ વદ ૭ રવિ આદિ- સકલ જિનવર સકલ જિનવર સકલ સુખકાર,
સકલકલાસાભિત વિમલ મુખ મયંક સમ અમલ સેહે, સકલ કર્મ સંખેપે કરિ મુગતિ નારિ સ્યુ રંગે મેહે, તસું પદપંકજ નિત નમું આણું મનિ ઉહાસ,

Page #140

સત્તરમી સદી
[૨૭]
રતનસુંદર - ગૌતમ ગણધર પ્રણમતાં આવે બુદ્ધિપ્રકાશ. અત – કણિકા ઉપદેશમાલથી ગુરૂમુખે હીયે વિચાર રે,
તેહ અરથ જાણ કરી મેં રચિઓ એ રાસસાર રે. વિક્રમરાયે થાપીએ સંવત ગડતુ ઈ જાણે રે, દઈ યુગ વરસ વિચાર માસ મને મધુઆણે રે. ૨૧ કૃષ્ણપક્ષ મુનિ તિથિ ભલી તિણિ દિન વાર જ સવિતા રે, ગુરૂ શારદ સુપસાઉલે, ચરિય રચ્યું કહે કવિતા રે. ચંદ્ર તણું શાખું દુઆ શાંતિસૂરિ ગુરૂરાય રે, પીપલગછ તેણે થાપીએ આઠ શાષ તિહાં થાય છે. ૨૨ શાસન દેવે ચકેસરી ગુરૂને સાંનિધિ આવે રે, મહિમા અતિહિં વધારતી શાસન જિનનું શોભાવે રે, કહી એ શાખા એ પાંચમી પૂણચંદ્ર ગુરૂનામ રે, દૂઆ પાટે પનરમે ૫તિલકસૂરિ નાંમ રે.
૨૩ શ્રી ધર્મસાગરસૂરિવર તસુ પાટે ગુણ ગાજે રે, શ્રી વિમલપ્રભ સૂરીવર સેહે જયવંતા એ રાજે રે. તે ગુરૂના પય પ્રણમી ગાય જ બુકમાર રે, મુનિ રાજપાલ ભણે ઈમ કીજે સફલ અવતાર રે. ૨૪
કલશ ઇય જ બૂ મુનિવર સકલ સુખકર ચરમ કેવલી જાણી, સોભાગસુંદર સુગુણમંદિર પાટિ તૃતીય વખાણ; તેહનઉ એહ પ્રબંધ ભણસઈ વલીય સુણસઈ જે નરા, તસુ દુખ દલસઈ સુખ મિલસઈ ઘરિ વિલસઈ ઈંદિરા. ૫૨૫
(૧) ગ્રંથાગ ચુપઈ પ૨૭ કલેક ૯૫૫. ૫.સં.૩૪–૧૩, રત્ન. ભં. દા.૪૫ નં.૨૪. (૨) સંવત ૧૬૮૫ કા. સુદિ ૧૫ ભમે ઘેલકા સ્થાને ઋષિ .......ષિ...પઠનાથે. (હડતાલ ફેરવી છે). પ.સં.૨૮-૧૪, મુક્તિ. નં.૨૩૩૬. (૩) લ.ભં. દા.૩૦ નં.૨૮. (૪) ડે.ભં. [લીંહસૂચી.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૧૮૯-૧૯૧, ભા.૩ પૃ.૬૬૧.] ૫૦૦. રત્નસુંદર (પી. ગુણમે રૂશિ)
પૂર્ણિમાગ૭ના ગુણમેરુસૂરિ તે સૌભાગ્યરત્નસૂરિના પટ્ટધર હતા. તેમના પ્રતિમાલેખ સં.૧૫૮૮ અને ૧૫૯૧ના મળે છે. (જુઓ લેખાંક -૧૦૭૦ ભાગ પહેલો અને લેખાંક ૨૯૨ ભાગ બીજે ધા.પ્ર.સં.)

Page #141

રતનસુંદર
[૧૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ (૧૦૪૭) પચાખ્યાન ચોપાઈ અથવા કથાકલ્પેલ ચે. [અથવા પંચ
કારણ રાસ) ૨.સં.૧૬૨૨ આ શુ.૫ રવિ સાણંદમાં ડે. હટલે પંચતંત્ર સંબંધી ઘણું જબરી ધખોળ કરી છે, તે પરનાં સર્વ પુસ્તકે દરેક ભાષામાંનાં જઈ જઈ સિદ્ધ કર્યું છે કે પંચતંત્રના મૂળ ઉત્પાદક જન છે. આ ચોપાઈ પણ તેમણે જોઈ છે. આદિ– પ્રણમ્ય પૂર્વ પરમાત્મનઃ પદ સરસ્વતી મીશસુતં ચ સદગુરું, સુદીપરૂપામિવ મૂઢમાનસે સુપચકાખ્યાનચતુષ્પદ બુવે.
દૂહા. આદિદેવ પ્રભુ આદિ ગુરૂ, શાન્તિ નામ જિન ધીર, પાસ આસ પૂરે ઘણ, પરમ પુરૂષ મહાવીર. સિદ્ધિ બુદ્ધિવર લબધિનિધિ, ગૌતમ ગુણભંડાર, કેવલ દર્શન પૂગ્વધર, જે પામ્યા ભવપાર. તરણતારણ ત્રય ભવનિ પતિ, અજર અમર પદ પાય, ગણધર મૃતધર સુકવિ કવિ, પ્રથમ નમું તલ પાય.
ગાથા જિનવયણ કમલવાસા પુલ્વરમાલા દકિપણું વરહસ્થા, હંસાસણિ ગયગમણું સરસઈ સા સુહદાઉ. અવિરલ શબ્દમહીંધા પ્રક્ષાલિત કલમનકલંકા, મુનિભિરપાસિતચરણું સરસવતી હરતિ મે દુરિતં. સરસ્વતિ મહાભાગિ વરદે કામરૂપિણિ, વિશ્વરૂપે વિશાલાક્ષિ દેહિ મે વિદ્યા પરમેશ્વરિ.
દેહરા ભારતિ ભગવતિ સરસ્વતિ, કર પુસ્તક વરમાલ, વિણ વાહણિ હસવર, આપે વચન રસાલ. કય ચંપક તન વાન જસ, તપે તેજ લખ સુર પીનંબર અંબર ભલ ભૂષણ અંગર...
ચઉપઈની ઢાલ ચરણ ચેલી ચિર દિવંગ, ધરે ત્રિવેલી નવરંગ, નવ અનાદિ રણકે લેવરી, થમકે જોડિ સેવન ઘૂઘરી. હાર દોર સોવનમેખલા, નલવટિ આધા શશિધર-કલા. કર કંકણ સોવન ટૂંદડી, કાન ઝબૂકે ત્યણે જડી.

Page #142

સસરા સદા
[૧૯] મસ્તકિ મહિને રાખડી, સિરિ સર્થે સોહે પકડી, નાસા અતિ મતિ નિમલ, પૂનિમચંદ્ર થકી મુખ ભલું. ૧૦ કમલનયણિ કાજલની રેહ, અધરરંગ પરવાલી ગેહ, દંતપંક્તિ દાડિમની કલી, કે જવર હીરે હું મળી. ૧૧ કમલનાલે ભુજદંડ પ્રમાણ, વણિદંડ વાસિગનું મેન, વાંકી ભમહિ ધનુષનું વંક, કટિપ્રદેશ ઠેશરિ લંક. ૧૨ કણકણમાં કુચ ય સમાન, કમઠ પીક પદ ગપતિ જન, મુખ તંબોલ કુંકુમરાલ, તન ઉગટ ચંદનરસ ધેલ. ૧૩ રમે રંગ જલ થલ આકાસિ, વસે વર્ણવા વનને વાસિ, પૂર આ કવિ મુખ અવતરી, સરસતિ સંરસ વાણિ દિ ખરી. ૧૪ સુગુરુચરણનું લહી ઘસાય, પૂમિપક્ષ પ્રવર શ્રેરાય ગિરૂઆ શ્રી ગુણંમર સૂરીશ, વચનસાર તસ બાલે શીસ. ૧૫
વચનસાર અતિ સરસ, દિઓ જનરંજને દેવ; વિઘનરહિત વિદ્યા વિભવ, આપિ સદા મુજ . સિદ્ધ વૈદ અગમ નિગમ, વ્યાકરણ સ્મૃતિ પુરાણ; તક છંદ લક્ષણ ભારત, જ્યોતિષ વૈદ્ય કુશ. કામ કઈ રતિરહય વિધિ, સ્વનિ શકુન લાખ 3કિ નીતિ સૃદ્ધિ વ્યુત બલ વિના, નવિ કોઈ જાણે ખેડી, શ્રુતસાયરતટ પામવા, નીતિ બુદ્ધિ દેઇ નાવ, ધર્મ કર્મનુ પામીએ, જે હાઈ બુદ્ધિપ્રભાવ વિષ્ણુશર્મા વડવ ભલે, શ્રીગોડ નાતિ સુજાણ સરસ કથા ૨સ વીનવે, નામે પંપાખ્યાને. નહિ વિશે બુદ્ધિ તેટલી, તે કવિ હ્યું વાદ કાંઈ છે અક્ષર લહું, તે ગુરૂચરણપ્રસાદ
એપઈ. જાતક અછે રહ માં હિં, નામે પશાકાત કહેવાઈ; જાણ અલ્પણ જિમ પ્રીછે બાલ, બાલિશ ચેપઈ માંહિ રક્ષાલ. ૨૧ ડેહલા સુપાશ્રયની પ્રતમાં આદિમાં નીચે પ્રથમ દુહે આપી ઉપર છપાયેલ કડી ૧૬મીથી ચાલું છે તેમ થાલુ છે

Page #143

રત્નસુંદર
શ્રી અખ શ્રી સારદા, શ્રી જિન શ્રી ગુરૂરાય ગણધર શ્રુતધર શું કવિ, પ્રથમ નમૂં તરુ પાય. અંત – (પહેલા અધિકાર)
[૧૩૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
પવ્યાખ્યાન પ્રથમ અધિકાર, મિત્રભેદ મેક્લ્યા વિસ્તાર; પક્ષ પુનિત્ર શ્રી ગુણુમૈસૂર, સુગુરૂ સીસ ખાલે રસપૂરિ. પર કુમર રહ્યા મનમાં રઝણી, વચન વિષ્ણુશર્માના સુણી; પ્રથમ કહ્યો મિત્રભેદ વિચાર, ભણી સુણી લહીએ જયકાર. —ઇતિ શ્રી પંચામ્યાન રાજનીતિઝુદ્દિશાએ મિત્રભેદ પ્રથમેાધિકારઃ
સ`પૂર્ણ મ.
(બીજો અધિકાર)
મિત્રપ્રાપ્તિ ખીજો અધિકાર, વિષ્ણુશર્મા કહે સુણા કુમાર, પુનિભગચ્છ શ્રી ગુણુક્ષ્મસૂરિ, રત્નસુંદર ખેાલે રસપૂરિ -ઇતિશ્રી પ ચાખ્યાને રાજનીતિભ્રુદ્ધિશાસ્ત્ર મિત્રપ્રાપ્તિ દ્વિતીયેાધિકાર: (ત્રીજ અધિકારને અંતે પહેલા .પ્રમાણે) (ચેાથેા અધિકાર)
પક્ષ પૂતિમ શ્રી ગુણુÀર, સુઉંદર સીસ ખાલે રસપૂરિ, (પાંચમા અધિકાર)
નીતિશાસ્ત્ર કહીઇ એ નામ, પચાખ્યાન ખીજઉ અભિધાન, તેહ ગ્રંથ અણુસારŪ કહી, વડા કૂયા પાસઈ એ સૂઇ. ૧૮૭૨ શ્લોક ચત્વારીહ સહસ્રાણિ તત્પર' ષટ્નતાનિ ચ, ગ્રંથસ્યાશ્ચ મયા માન" ગણિત' શ્લાકસંખ્યયા. ગુરૂપ્રસાદિ જે જે મઇં લી, કથાલેાલ નામઈ ચઉપઈ, ભણતાં બુદ્ધિ વાધઇ અતિ ધણી, સુણતાં સુખસંપતિ તે સુણી. ૭૪ સાલ બાવીસ વચ્છર સાર, સુદિ આસા પાંચિમ રિવવાર, સાણું નયર શાભઇ શુભઠામ, પૂનિમપખિ ગછ અભિરામ. ૭૫ શ્રી ગુણÀસૂરિ ગુરૂરાય, તાસ સીસ પ્રણમઇ નિતુ પાય, કરઈ ખરડુ સાનિધિ અતિ ઘણું, ટાલ વિધન તે સર્વિકહઇ
ભણ્યુ. ૭૬ હરઇ વિપદ આપઈ સૌંપદા, ઈસી દેવિ સમરી સારદા, તાસ પસાઈં વચનવિલાસ, લહીઇ નિતુનિતુ પુહચઇ આસ. ૭૦

Page #144

સત્તરમી સદી
[૧૩૧]
રત્નસુંદર કવિ નર સુકવિ મ દે એડિ ખમો દસ કદ્દ કર જોડિ, બુદ્ધિ માજનઈ બલિઉ બોલ, કવિતા કોઈ મ કરો આલ. ૭૮ હરષ ધરી સાંભલયે સદા, આપદ કષ્ટ ન આવઈ કદા, સંખ્યા લોક દૂહા ચઉપઈ, સતાવીસ સઈ પૂરા દૂધ. ૭૯ ભણઈ ભણાવઉ નિમલ બુદ્ધિ, નવ નિધિ અષ્ટ મહા લહઉ સિદ્ધિ,
ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ મંગલ નિશિદીસ, શ્રી ગુણરસૂરિ કહઈ સીસ. ૮૦ (૧) ગ્રં.૩૦૦૦, ૫.સં.૧૫-૧૮, ડે. ભ. દા.૭૦ નં.૧૭. (૨) સં. ૧૭૮૫ લિ. પ.સં.૧૩૫-૭, કલ. સં.કે. કેટે. ૧૦, નં.૧૩૫. (૩) સં.૧૬૪૮
આ. વ. ૬ ભૂમે. ઊણપુરે મુહરજી લિ. મહિમા. પિ.૩૩. (૪) તપાગ છે હિમવિમલસૂરિ શિ. પ્રમોદમંડણગણિ શિ. પં. હર્ષવિમલગણિ શિ. મુનિ સૌભાગ્યવિમલ તત ભ્રાતા મુનિ વૃધિવિમલ તથા સાવી લબ્ધિલક્ષ્મી વાંચનાર્થ સં.૧૬૯૨ પાલણપુરે લ. .સં.૯૪-૧૫, રત્ન, ભં. દા.૪૧ નં.૨૯. (૫) સં.૧૭૪૮ ૧. સુદિ ૩ અક્ષય તૃતીયા વાચનાચાર્ય શ્રી મતિરત્નગણિ શિ. પં. સમયમાણિજ્યગણિના વ્યલેખિ શ્રી સિંધુદેશે શ્રી હાજી ખાન દેરાયાં ગ્રં.૨૭૦૦, ૫.સં.૪૩, ત્રુટક, અભય. (૬) લ.સં.૧૭૫૦, સારી પ્રત, ભાં.ઇ. સને ૧૮૮૨-૮૩ નં.૨૮૮. (૭) ભ. શ્રી વિજયઋદ્ધિસૂરિ શિ. ૫. કનકવિજય શિ. પં. કૃષ્ણવિજય વિ. સં.૧૮૭૩ વ.૧૦ શ્રી વિરક્ષેત્રતઃ પ.સં.૧૦૮–૧૩, ફાર્બસ સભા નં.૧૮૭. (૮) પાસે.૩૧, પ્રથમ અધિકાર, જૂની પ્રત, સંઘ ભં. પાટણ દા.૩૬ નં૨૭. (૮) પ.સં.૨, ખંડિત, મો. સેં. લા. (૧૦) પ.સં.૭૮, અમ. (૧૧) વિ.ધ.ભં. મ્િપુગૃહસૂચી.] (૧૦૪૮) રત્નપતી ચોપાઈ અથવા રાસ ૪૦૩ કડી ૨.સં.૧૬૩૫
શ્રા.વ.૨ રવિ ખંભાતમાં આદિ
સકલ સિદ્ધિ નવનિધિ દીઇ, જિન ચઉવીસિ દેવ,
આપઈ વાણિ અતિ ભલી, સાચી સહિગુરૂસેવ. અંત - પતનપુર વરિ રૂડઈ ઠામિ, શ્રીમુખિ વીરિ પ્રકાસિઉં તામ
રાવતી સતી સંબંધ, નિસ્ણુ જીવ વાર્યા ભવબંધ. ૩૯૮ સલ પાંત્રીસિ શ્રાવણ માસિ, વદિ બીજ ૨વિ દિન ઉલ્લાસ ખભનયરિ શ્રી વૃંભણાપાસિ, રસ્તવતીનું રચીઉ રાસ. ૯૯ પક્ષ પૂણિમા તણું આતિભલુ, શ્રી ગુણસૂરિ ગુણનિલ તાસ સીસી રત્નસુંદરસૂરિ, રચીલું રાસ પ્રમોદ પૂરિ. ૪૦૦
-
૧

Page #145

નમુંદર
[૩૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ રે ભઈ ભણુવિ જે નરમારિ, તેહ ઘરિ મંગલ જયકાર રિદ્ધિ વૃદ્ધિ સઘલી સંપજ છે, જે જેને એકમના નિતુ ભજઈ. ૧ ચઉપઈ દૂહા અનિ પદબંધ, ઝિમક જડ જે રહિë પદબંધ અરથફેર બોલાણુઉ જેહ, મિષ્ઠા દુકડ હેયો તેહ. ૨ રત્નાવતી સતીનું ચરિત્ર, ભણતા ગુણતા પુણ્ય પવિત્ર
કવિતા કંઇ મ દેશુ બલિ, રત્નસુંદર પ્રણમઈ કર જોડિ. ૪૦૩
(૧) પત્તનગરે લ. પ.સં.૧૪, જય. પિ.૭૦. (૨) લિ. પત્તને પ.સં. ૧૪, જય. પિ.૬૯. (૧૦૪૯) શુકબહેતરી [સ્થા ચોપાઈ] ૧૬૩૮ આસો સુદ ૫ સોમ
ખંભાતમાં આદિ
ગાથા. સયલ સુરાસુર માયા, મંગલ કલ્યાણ સુજસે જય નિલય, વરવિજજાધણુદાયા સો શરદ પઢમ પણમાંમિ.
છપ્પય. આદિ રિસહ જિણનાહ, અજિય સંભ અભિનંદણ, સુમ પઉંમપહેદેવ, સુપાસ ચંદ૫હ વંદણ.
(સરસ્વતી સ્તુતિ મોટી છે. પછી ગુરુસ્તુતિ.) વસ્તુ – સહેલ મંગલ સયલ મંગલ કરણ જિમરાય,
ચઉવીસે પમી કરી, ધરિય ચિત્ત સરસ સમિણિ. ગુરૂ ગેઈમ ગણહર નમી, રિદ્ધિ બુદ્ધિ સુવિશુદ્ધ કરણિ, સરસ ઝમક પદબંધ સ્યું, કથનું કથા રસાલ
બહુરિ બુધે આગલી, સુણ બાલગોપાલ. દુહા – આગે કવિ કહેતાં રહે અધિવિચિ કાંઈ ઉં,
ધરિ હડે ઓછું અધિક, તેં કરયું પરિપુનિ. ચોપાઈ –સેલસૅ અઠત્રી સાર, આસો શુદિ પંચમિ શશિવાર,
પૂમિપક્ષ ગ૭પતિ ગણધાર, શ્રી ગુણરસૂરિ ગુરૂ સાર. ૩૫ તાસ સીસ પ્રણમી ગુરૂ પાય, કથા પંડિત દેખી જિ થાય, કથા તણે કીજે ઉદ્ધાર, ષ મ દેસે કઈ લિગાર. ૩૬ કં કવિત પુરૂં મનડિ, યુગતિ સંગતિ બાંધી જેહિ,
સરસ વચન સૂડાના સાર, કવિ મુખ કહહુ જ જયકાર. અંત - સારદ ગુરૂં પસાઈ કરી, ગુરૂ છપતિ પાએ અણુસરી,

-

Page #146

[૩૩]
સત્તરમી સદી
રતનસુંદર શ્રી ગુણમેર સૂરિવર સીસ, રત્નસુંદરસૂરિ કહે જગીસ. ૧૬ ગુજરદેશ બાવતિ ઠામ, થભણુ પાસ તીરથ અભિરામ, સાંનિધિ શ્રી જિનશાસણિ કરી, એ કહી કથા શુકબ હાતરી. ૧૭ છપય ગાહા દૂહા પઈ, વસ્તુ અડયલ પદબંધં થઈ, સંખ્યા સર્વ સુણે સહી, શત ચૌવીસ ઉપરિ એકહી.
(પા. પંચત્રીસ માજનઈ) ૧૮ પ્રસિદ્ધ નામ એ શુકબહુન્નરી, બીજે નામ એ રસમંજરી, મુજ શિરિ બુદ્ધિમતી નહી તેજીસી, રચું કવીશ્વરની પરિજિસી.૧૯ જ છું તારા શશિહર સૂર, જ્યાં મહિ મેરૂ જલનિધિ પૂર, ભણે ભણાવો નિમલ બુદ્ધિ, જિમ લહે મન વચ કાય જ સુદ્ધિ.૨૦ મંગલ પહિલે જિન ચૌવીસ બીજે મંગલ ગાયમસીસ, ત્રીજો મંગલ ગુરૂ અભિધાન, થે જિનશાસન પરધાન. ૨૧
(૧) ઇતિ શ્રી રસમંજરી કથા શુકબહુસ્તરી પછબદ્ધ. લિ. સં. ૧૮૪૦ માર્ગ. શુ. ૭ રવિ. શ્રી દ્વાફા મધે. રાજકેટ. યતિ. (૨) સં.૧૭૫૦ વર્ષે વૈશાખ માસે શુક્લ પક્ષે ચતુર્દશ્ય તિથી શનિવારે શ્રી જસનગર મથે લિખિત ગણિ ગિનાંનવિજય. ૫.સં.૧૧૦, યતિ ચેતનસાગરજી ભં. ઉદેપુર. (૩) અ. ડે. (૪) સં.૧૮૪૦ આસે વદ ૧૦ સોમે રામપૂરા ગ્રામે લ. ઉ, ધીરવિમલ પં. આણંદવિમલ મુ. હર્ષા ચેલા માનચંદ પઠનાર્થ. ૫.સં.૭૨-૨૦, ઝીં. પિ.૩૯ નં.૧૮૮. (૫) સં.૩૫૦૦, બાલચંદ્ર યતિને કાશી અં. નં.૨૯ (વે.). [મુગૃહસૂચી.]
(“સુડા બહુતરી કથા’ની ૫.સં.૪૭ની મારવાડી ભાષામાં ગદ્યમાં ઉત્તમ અક્ષરે લખેલી પ્રત કુલ ૪૭ કથાવાળી અને “સં.૧૭૮૫ રા વિષે મિતી આસૂ સુદિ ૧૧ દિને તિથૌ બુધવારે પલિલકા મ” લખેલી ભાં. ઈ.માં સન ૧૮૮૭-૯૧ નં.૧૪૭૧ છે; “શુક બહુત્તરી વાર્તા “સં.૧૮૦૪ પં. સભાચંદ લિ. વિકાનેર મધ્યેની પ્રત પ.સં.૫૬ની વચમાં સટક અભય. નં.૨૮૪૮ છે.) [આ ઉપરની રત્નસુંદરની કૃતિની નહીં પણ અન્ય અજ્ઞાતકર્તક “શુક બહેતરીની પ્રતાને નિર્દેશ જણાય છે.] (૧૦૫૦) સત વ્યસન પર ચોપાઈ ૧૩૭૦ કડી .સં.૧૬૪૧ પિષ
શુદ ૫ રવિવાર ખંભાતમાં આદિ- પ્રણમ્ય પરમ ભકત્યા જિનાન ચિવ સરસ્વતી,
વ્યસનનાં કથા કુવે ના રત્નપ્રદીપિકા.

Page #147

[૧૩૪]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨
ચુપઇ
૪
શ્રી જિન સિદ્ધ સૂરિ ઉવજઝાય, પ્રણમી સકલ સાવર પાય, શ્રી સારદા સુગુરૂ મતિ ધરી, મતિ બુદ્ધિ જે આપે હિત ધરી, ૨ ધવલ હંસવાહિને સુવિશાલ, કરે પુસ્તક વેણા વરમાલ, કાંતિ કરે તનુ ઝાકઝમાલ, સારહૃદેવી નમૂ` ત્રિણ કાલ. 3 મતિ વિષ્ણુ યશ માનૂ. કવિ તણું, હ ંસા રૂપે' મ હેાસિÙ ધણું, ઊર્ધ્વ વૃક્ષલ લેવા કાજિ, વામન પરિ ત્રિમાસિ` આજ. પાંડવ હરી ચક્રી નૃપ ચરી, અતુલ ઉદ્ધિ તરવુ ભુજે કરી, પત સિરિસી ભરવી બાથ, પુણ મુઝ સિરિ ́ સુગુરૂનેા હાથ, પ ગુરૂ દિયર ગુરૂ દીપ સરૂપ, ગુરૂ જંગમ તીરથ જગભૂપ, ગુરૂ વિષ્ણુ મારગ કૈં નવે લહે;, ઉભય લેાક સાધન ગુરૂ કરે. ૬ માઁત્ર યંત્ર માહન ગુરૂનાંમ, ગુરૂ હીઈં સકલ ગુણગ્રામ, તપ જપુ સિદ્ધિ સાધન ગુરૂસેવ, યુગપ્રધાન જ ગમ ગુરૂદેવ. ગચ્છપતિ શ્રી ગુણુમેરૂ સૂરી...૬, સકલ વિક વંદે મુનિવૃંદ, સુગુરૂચરણ પ્રણમ્' કર જોડિ, કરૂર કથા સાતે મન કાડ, ઘતકમાં આમિષ તે સુરા, આખેટક વૈશ્યા તસ્કરા, પરદારા સેવે. નર જા૮, વ્યસન સાત કહીએ... ઉવાટ. સાત વ્યસનનિ ગ્રુપઇનઇ ખંધિ, બાલ્યાં જે પ્રી છતાં સંબંધિ, સૂત્ર વિરૂદ્ધ હુઇ જે ખેાલ, તે મુઝ મિચ્છા દુડ તાલ. ચંદ્ર વેદ રસ પુહુવી માંન, વર માસ સિત પાષ પ્રધાન, પંચમ તિથિ રવિવાર દિણુંશ, ખ ભનચર શ્રી પાસ જિષ્ણુસ.૧૩૯૭ પક્ષ પુનિમિ શ્રી ગુણમૈસૂરિ, તાસ સીસ ભાખે' રસપૂર, ભણ્ણા ભણાવે એ ચાપઇ, શત ચઘ્ર સખ્યાએ થઇ. વણું માત્ર ગુરૂ લઘુ પદધ, કરયા સુકવિ ત શુદ્ધ સંબધ, અફેર જે ખેલીએ અલી, તે અપરાધ ખમૈયા વલી. સૂરિ રત્નસુંદરની વાણિ, વિષ્ણુધજને કરવી પરમાણુ, જે જિનઆણુ ધરે નિસદીસ, તસ ર સદા લગેં સુજંગીશ. ૭૦ (૧) સ’.૧૬૪૮ કા. વ. ૧૩ ગુરૂ લ. .કડી ૧૩૭૭, ૫.સં.૬૨-૧૩, પ્રથમ પત્ર નથી, ખેડા ભ`. ૩. (૨) ૨*ગવિજયગણિ શિ. ૫. હસ્તિવિજયેન લિ, સ’૧૯૭૧ ભા, રૃ. ૨ ગુરૂ પાટડી ગ્રાંમે લિ. ૧૪૦૦ ચોપાઈ, ૫.સ.. ૪૩–૧૭, રત્ન. ભ:. દા.૪ર નં.૪૩. [હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૪૩).]
૯
દુઃ
રત્નસુંદર
અત

G
'
૬૯

Page #148

સત્તરમી સદી
[૧૩૫]
હર્ષ સાગર
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૩૦-૩૪, ભા.૩ પૃ.૭૨૦-૨૫ તથા
૧૫૧૩-૧૪.]
૫૦૧. હસાગર (ત. વિજયદાનસૂરિશિ.) વિજયદાનસૂરિ સ`.૧૫૮૭-૧૬૨૨.
(૧૦૫૧) નવતત્ત્વ નવ ઢાલ ૧૫૭ કડી સં.૧૬૨૨ લગભગ આદિમ ગલ કમલા કંદુ ઐ-ઢાલ. આદિ જિષ્ણુ નમેવિ એ, નવતત્ત્વ કહું સખેવિ એ,
જીવ તણા દસ પ્રાણુ એ, પંચ ઇંદી પાંચ પ્રાણુ એ, ત્રિણિ ખલ મણુ વય કાય એ, સાસ નીસાસ સંજાઈ એ, આઉષ્મા સિઉ દસ હુઇ એ, પ્રાણુવિજોગિઈ પુણુ મરિષ એ. ૨ પ્રાણુ ધરઇ તે જીવ એ, ચેતન લક્ષણુ જીવ એ, ચઉદઇ જીવપ્રકાર એ, કહિસ્સું પરઉપગાર એ. ય નવતત્ત્વ વિચારતા, અધિકી ઊછી ભાલ રે, ખેાલી હુઇ અજાણુવઇ, તે ખામ સંધ સખિ રે. તપગચ્છ માહે સિરિ ગુરૂ, શ્રી વિજયદાપ્ત મુણિદ રે, હરખસાગર મુનિવર કહઇ, પભણતાં આણુંદ રે. (૧) ૫". સહજવિમલગણિ શિષ્ય ગણિ વિદ્યાવિશાલ લિ. ૧૭૫ ગ્રંથ. પ.સ.૫-૧૬, રાજકાટ માટા સંધના ભંડાર.
૧૫૩
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૩૮.]
અંત
૫૦૨. જ્ઞાનદાસ (લેાંકાગચ્છ નાનજીશિ.) (૧૦૫૨) યશેાધર રાસ ર.સ.૧૬૨૩ કાશુટ વિ વડોદરામાં આદિરાગ કેદારઉ
શ્રી ગેઈમને ચરણે નમું, ધ્યાન ધરી હઇડઇ સમુ, વીનવું ટાલી મન સુ આમલઉ એ,
જિનવાણી જે સરસ્વતી, મયા કરઉ મઝન અતી, સરસ્વતી વચન એક મઝ સાંભલુ એ.
ઉથલુ વચન એક સાંભલુ એમ મ્હારૂ ખેલ અમૃતવાણી, ક્રિપા કરઉ રે માતા મુઝનિ તું ત્રિભાવનિ પટરાણી. જેહતિ ક્રિયા કરિષ્ઠ તું માતા, તેહનુ સીઝઇ કાજ,

3
૧૫૨
૧
૧

Page #149

[15] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ આતમ ધ્યાન અગોચર યાઈ, પામઈ અવિચલ રાજ. ૨ રાજ રધિ રાણિ વિનવિ મું, માગુ અનઈ અરથભંડાર,
રાય જાધર ચરિત્ર બોલતાં, માહારી બુદ્ધિ કરે વસ્તાર. ૩ અંત -
રાગ ધવલ ધવલગિરિ વીર જિર્ણોદ ગેમ આગલિ, એ કહઈ ચાર ચરિત્ર, દાલિદ્રખંડણ દુખવિહંડણ એતઉ સુખ સમાધિ પવિત્ર. ૧
હે પ્રાણ સાંભલુ ચરિત્ર રસાલ ભલઈ ભાવિ સુણ સુવિશાલ, સુણી છાંડો હિંસા ઢાલ હે. ૧ આદિ ઉતપતિ જેવી લહીએ, કહીએ તેહવી દેષ મ દેસુ કોઈ, જે કા જાણ વિચિક્ષણ લહિ, સાચલ ઈ, હે. ૩ ગ્રંથી મોટા માહિથી પ્રબંધ કીધુ તેહથી, જસેધર વર્ણનસાર, હંસાઉથાએક દયાથાએક આપક પુન્ય ઉદાર હે. ૪ સંવત સેલ ગ્રેવીસઈ રયડઈ, કારતિગ સુદિ રવીવાર, અષ્ટમી તિથિ વડદરિ નીપનું, ચરીત્ર મનહર સાર. હે. ૫ પાપ દૂરિ પડઈ નવનધિ સાંપડઈ, આવડ જેડનઈ રાસ, લુંકગછિ દંતરિષિ નાનજી ઉત્તમ, તેહ સાંધિ (શિષ્ય) કહઈ
જ્ઞાનદાસ. હે. ૬ ' (૧) પ.સં.૨૮-૧૧, ડે.ભં. દા.૭૦. નં.૫૯. (૨) ૫૮૪ કડી, સં. ૧૭૦૮ વર્ષ કા. વદિ ૧ શુકે સિદ્ધ જેગે લખાવત આચારિજ પૂજ્ય ઋષિ ધનરાજજી તસ્ય શિષ્ય કન્ડજી લિખાં પૂજ્ય ઋષિ સુરાજી તત શિષ્ય ઋષિ મનહર ધડતા નગરે લિ. ૫.સં.૧૪–૧૯, મુક્તિ. નં.૨૩૪૬. [રાહસૂચી ભા.૧, હજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૫૦).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૪૮૦, ભા.૩ પૃ.૯૫૮-૫૯. ત્યાં આ પછીના સ્ત્રીચરિત્ર રાસ'ના કર્તા જ્ઞાન તે ઉપર્યુક્ત કર્તા જ હોવાનું ગણવામાં આવ્યું છે પણ એ માટે કૃતિમાં કશો આધાર નથી.] ૫૦૩, જ્ઞાન (૧૦૫૩) સ્ત્રીચરિત્ર રાસ લ.સં.૧૬૭૦ પહેલાં રત્નાગરપુરમાં અંત - નવરઈ એક નાટિક રચિઉં રત્નાગરપુર માંહિ
વંતિ કરીનિ રાષજ આયુ માનિ ઉચછાહિ. ચાન ભણુઈ હે ભાઈઓ સ્ત્રીચરિત્ર અપાર જે શ્યલ એહને છેતરઈ તે નર ધન્ય અવતાર.

Page #150

સત્તરમી સદી
[૧૩૭]
મૂલા વાચક
(૧) સં.૧૬૮૯ આસા વદ ૧૩ હસ્તાક દિને પ`ડિત શ્રી દનવિજયગણિ શિ. મુ. પ્રીતિવિજય લિખિત`. ઈડર બાઈઓના ભ', (૨) સ.૧૬૭૦, અમ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૪૮૦. જુઆ આ પહેલાંના જ્ઞાનદાસ પરની
નોંધ.
૫૦૪. મૂલા વાચક (આં, ધમમૂર્તિસૂરિ-રત્નપ્રભશિ.) (૧૦૫૪) ગજસુકુમાલ સધિ અથવા ચોપાઈ ૧૩૪ કડી ૨.સ.૧૯૨૪ ફા.જી.૧૧ સાચેારમાં આદિ – પણમિય વીર જિબ્રેસર સ્વાંમિ, હુંઈ નવનિધિ જસ લીધઇ નાંમિ, સ્વામી તણા પંચમ ગણુધાર, સાહમસ્વામિ કરઈં વિહાર. ૧ પહતા પુર સુર ચંપા થાંત, પૂણ્ભદ્ર જિહાં અઈ ઉદ્યાન, અમીય સમાણી વાણી જેહ, નિસુણી પરિષદ પહુતી ગેડ. ૨ અંત – એમ કહીનઇ ધરિ આવઈ, દિતદિન સાધ તણા ગુણુ ગાવઇ.
૧૩૩
સાંભલિ જમ્મૂ એહ વિચાર, વીરવગતથી કહું નિરધાર. ૧૩૦ સંવત સાલ ચઉથીસા વરસě, કાચુણુ સુદિ ઇગ્યારસિ દિવસ”, સાચઉરમ`ડણુ વીર્ પસાઇ, અલીય વિશ્વન સવિ દૂરિઇ જાઇ. ૧૩૧ ગાયું ગયસુકુમાલ મુનીસ, પૂરđ સંધ તણી જંગીસ, સંધિ ભણતાં હરષ અપાર, અ ચલગષ્ટિ ગિરૂ ગણુધાર. ૧૩૨ યુગપ્રધાન ગચ્છનાયક જાણુ, ધર્મમૂતિ સુરિંદ વષાણું, જસ નાં િમ હુઇ જઇકાર, વાયક રત્નપ્રભ શ્રુતધાર તાસ સીસ ઋષિ ભૂલઇ કીધ, ગસુકુમાલ તણી એ સધિ, એહ સંધિ જે ભણુઇ ભગાવઇ, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ તસ મદિર આવઇ.૧૩૪ (૧) સં.૧૬૯૯ કા.વદિ ૬ સામે બ્રહ્માવાદ નગરે, અ'યલગછે, પૂજય કલ્યાણુસાગર સૂરીસ્વર વિજયરાજ્યે તદ્દાજ્ઞાકારી વા. વીરચંદ્રગણિ શિ. પં, ધનસાગરગણિ શિ. મુનિવર કીર્ત્તિ ચંદ્ર મુનિ શ્રી ઉભયયદ્ર લિ. સૌંધવી ગન ભાર્યાં ગજમલ્લદે પાનાં. પૂ.સ.૫-૧૬, ધૃધા ભં. દા.૧૬ તા.૨૦. (૨) સ.૧૬૯૬ જ્યે. વ. લિ. સાધવી વ(મા)ણુભાઈ પડના કલ, સં. ડૅા. કેટ, વા.૧૦ નં.૯૮ ન.૨૦૬-૨૦૭, [મુપુગૃહસૂચી.] (૧૦૫૫) + [શાશ્વતાશાશ્ર્વત જિન અથવા વૃદ્ધ] ચૈત્યવદન ૮ ઢાળ આદિ – કૈવલનાણિ શ્રી નિરવાણી, સાગર મહાજસ વિમલ તે જાણી, સર્વાનુભૂતિ શ્રીધર ગુણખાણી, હૃત્ત દામોદર વા પ્રાણી.
૧

Page #151

કું’વરજી
અત -
અધા ઊ તે લેાક તીવ્ર જાણુ એ,
સાસય અસાસય જૈન પિડમા તે સર્વ વખાણું એ. ગચ્છ વિધિપક્ષ પૂજ્ય પરગટ, શ્રી ધર્મભૂત્તિ સરિંદુ એ, વાયક મૂલા કહે ભણતાં, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ આણુંદુ એ. [મુપુગૃહસૂચી ]
પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈન પ્રધ્યેાધ પુસ્તક પૃ.૩૨૦-૨૬, ૨. વિધિપક્ષ પાઁચ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર [૩. રત્નસાર ભા.૩.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૪૬૮-૬૯, ભા.૩ પૃ.૭૧૦ તથા ૯૪૧-૪૨. ભા.૩ પૃ.૭૧૦ પર ‘ગજસુકુમાલ સંધિ' ભૂલથી રત્નપ્રભશિષ્યને નામે મુકાયેલી. ત્યાં વે.ને આધારે વાધા ભરની પ્રત નં.૧૭ તેાંધેલી તે વસ્તુતઃ અહીં (૧)માં નાંધાયેલ પ્રત જ છે.]
અત
[૧૩૯]
કેસ.
છન્નું એ જિનવર છન્નું એ જિનવર,
જૈન ગૂજર કવિઓ ઃ ૨
૫૦૫. કુવરજી (લે. રૂપજી–જીવરાજશિ.)
(૧૦૫૬) સાધુવંદના ૨૪૬ કડી ૨.સ.૧૬૨૪ શ્ર.શુ.૧૩ ગુરુ આદિરાગ દેશાખ
-
ત્રિભુવન માહિ તિલક જિણિંદ, સીષાં મહીયલિ વલીય મુશ્િંદ, કાલ અનાદિ અનંતા જોઇ, નિતિ પ્રભુમઉ કર જોડી દયઇ. ૧ જબૂદીષ વર ભરહ મઝાર, ચવીસી સંપઇ અવધારિ, ચઉવીસઈ જિનવર ભવ કહી, પાય પ્રમઉં હરિષર્ટે ગહિગહિ. ર ગ્રહ અવયોગ ટલ્લુ તવ ર`ગઈ, પ્રગટ થયઉ ધર્મ પ્રવચન સંગઇ સાવા મુનિ આવિ નવિ લીષષ્ઠ, તિમતિમ સંયત પૂર્જા દી૫૪. ૪૨ ઉસવ'શ કુલિ દીપક કહીયઇ, ઋષિ શ્રી રૂપજી ગુણનિધિ લહીયઇ, પ્રવચન જોઇ ધર્મ પ્રકાસિ, સમ્યકત્વ શીલિ સંધ એ વાસિક, તાસ પાટિ જીવરાજ મુણીસ, હું તસુ સીસ ગાઉં નિશદીશ, મુનિ શ્રીચંદ મુનિ લાલજી કહીઇ, ગુણ ગાતાં એ બહુ ફુલ લહીયઇ. સેાલસ વચનઈ સાચઉં ભાખઇ, ચવીસઈ જિણુંઆણુ જિ દાખÛ નિમ્મ લ શ્રુત શ્રાવણિ સુખકાર, તરાસે ગુરૂ ગાઉં ગુણુસાર. ૪૫
કલસ રાગ ધન્યાસી
મુતિ રૂપ સુંદર દેવકુ અર જીવ તેજ સુભાસ એ, જગ મેધ જીવન જન આનંદન, તેજ સિસ રવિ દાસ એ,

Page #152

સત્તરમી સદી
[૧૩૯]
અજ્ઞાત કવિ ઇમ સુગુણ દાખીય નામ ભાખીય હરિષ સિë મુનિ ગાઈયઈ,
નર અમર શિવ સુખ સંપતિ વેગિ એણું પરિ પાઈયઈ. ૨૪૬ (૧) લ.સં.૧૬૨૭, પ.સં.૧૯, ગ્રંથ ૪૦૦, લીં.ભું. દા૨૩. (૨) ઋષિવંદના સમાપ્ત: પ.સં.૧૬-૧૨, સીમંધર, દા.૨૦ .૩૩, (૩) આચાર્ય ઋષિ કુંવરજી કૃતા શ્રી સાધુવંદના સંપૂર્ણ. સં.૧૬૮૧ કાર્તિક શુ. ૭ શુક્ર સિદ્ધપુર નગરે લિખિતંગ ઋષિ કેશવ સ્વયં વાચનાર્થ ઋષિ કાનજી પઠનાર્થ. આચાર્યજી શ્રી ૬ સંઘરાજજીયઈ શાહ હેમજીનઈ સુરજીનઈ આપી છઈ ભણવાનાં શ્રી સિદ્ધપુર મથે આવ્યા હતા ત્યારઈ આપી છઈ. મુખઈ જયણા કરીનઈ ભણવી એ પ્રતિ સાધુવંદનાની. તથા પાટ ૮નાં નામ લિખીયઈ છઈ. આચાર્યશ્રી ૬ રૂપજી ૧, આચાર્યશ્રી ૬ જીવ ઋષિજી ૨, આચાર્યશ્રી ૬ કુંવરજીજી ૩, આચાર્યશ્રી ૬ શ્રી શ્રીમલ્લજી ૪, આ ચાર્યશ્રી ૬ રતનાગરજી ૫, આચાર્યશ્રી ૬ કેસવજીજી ૬, આચાર્યશ્રી ૬ શિવજીછ ૭, તત્પટ્ટાલંકાર શ્રી ગુજરાતી લૌકાગશૃંગાર ગરછભૂષણ ગચ્છતિલક ગ૭મંડન શ્રી આચાર્યશ્રી ૬ સંઘરાજજીજી ચિરંજીવી એ ગુરૂ છે. પ.સં.૧૧-૧૫, મ.જે.વિ. ન.૧૨૯. [જૈહાપેસ્ટ, લી હસૂચી.]
| [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ ૫.૭૦૮-૧૦] પ૦૬. અજ્ઞાત કવિ (રંગવી સંઘવીને પુત્ર)
આ કદાચ ઋષભદાસની કૃતિ હોય. (૧૦પ૭) ધન્ના શાલિભદ્ર રાસ ૪૬ કડી ૨.સં.૧૬૨૪ આસો સુ. રવિ
સંવત સેલ ચઉવીસા સાર, આસો સુદ ૭ આદિતવાર રંગવી સંઘવીને સુત જ બોલિં, એહ સરલેક મેરૂનિ લિ. ૪૬ (૧) ઉદયપુર ભં.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૪૧. ઋષભદાસના પિતા સાંગણ સંઘવી હતા. “રંગવી એ “સાંગણને સ્થાને થયેલે પાઠદોષ હોઈ શકે એ ખ્યાલથી કર્તા તરીકે ઋષભદાસને તર્ક થેયે જણાય છે. પણ ઋષભદાસના સમય સાથે આ કૃતિના ૨.સં.૧૬૨૪ને મેળ ન બેસે. “ચઉવીસાને ૪૪૨૦ = ૮૦ ગણી ર.સં.૧૬૮૦ માનીએ તે આ કૃતિને ઋષભદાસની માનવામાં મુશ્કેલી ન રહે.] ૫૦૭. હરજી (બિવંદણિકગછ સિદ્ધસૂરિ-ક્ષમારન–લહમીરત્નશિ.) (૧૦૫૮) ભરડક બત્રીશી રાસ.સં.૧૬ર૪(૪૪) આસો શુ.૧૫ ગુરુ ઉણુકમાં

Page #153

PA
[qx9] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
આ કૃતિના રચનાસંવત ૧૫૦૦ આસપાસ ક્રાસ ગુજરાતી સભા ત્રૈમાસિક પુ.૩ અં.૩ પૃ.૩૨૦માં જણાવેલ તે યથાર્થ નથી. દિ - લેક
પ્રણમ્ય દેવ દેવસ્ય શ્રી ગુરૂધ્ધ તથા શ્રુત... દ્વાત્રિશત્ ભરટકાનાં કર્ત્તવ્ય. કૌતુકાંન્ મયા.
દૂહા કમલન દુત્ તરુ સુતા, પ્રભુમૂ' તેહના પાય, જિમ મુઝ મતવ છિત ફલે, આપે અચલ પસાય. જે સેવી સેવિ સુખદાઈ, આપે નિરમલ બુદ્ધિ, લાડકાડ પૂર્વ સદા, વિદ્યા તેં ધન રિદ્ધિ. સેવક જન પ્રતિપાલિકા, ભગવતિ સરસતિ માત, મે કર જોડી વીનવું, તુ છે. ત્રિજગવિખ્યાત. અવિરલ વાણી આપ મુઝ, હું છું તારા દાસ, ઊમાહુ મુઝ મનિ છુ, પૂરી મની આસ. કૈાતુક કથા બત્રીસ છે, તે ક" તુમ્ડ આધારિ, ઊપજે તુ જ અતિ ધણું, સુણતાં સતૢ નરનારિ. સાર માય મયા લહી, પ્રણમ્ સહિગુરૂપાય, અક્ષર માત્ર જે જાણીએ, તે ગુરૂચરણ પસાય. પૈ મૂર્ખ ચરિત્ર અઇ, કહું કથા નિજ ખ્રુદ્ધિ કલ્પિત છઈ જે કથા, સુયા સદ્ન કં છે યથા. ૮
સષેપિ' તેંડુ,
અંત – વેદ યુગ રસ ચંદ સ્યું, એ સંવત્સર જોઇ,
-

3

૪
૫
$
૭૬
વામ ગતિ ગયા સ, અંક તણી પર સેાઇ. દીપોત્સવ માસ જ ભલા, તિથ તિથ વિલ જાણિ, સુરગુરૂવાર સેાહામણા, પુષ્ય નક્ષત્ર વાણિ. તિણિ દિનિ એડુ કથા મઇં તવી, સંસ્કૃત ઊપરિ પ્રાકૃત કવી, નયર ઊર્જાક માંહિ ઉહાસિ, ભીડિભન્નણુ જિર્ણેશ્વર પ્રાસ. ૭૭* બિવ ઢણીગ ગિરૂએ સાર, શ્રી સિદ્ધસૂરિ ગુરૂ ગુણુભંડાર, તાસ ગષ્ઠિ સસિ સૂર સમાંન, વાચક લક્ષ્મીરત્ન અભિધાન. ૮૦ કર જોડી કહે તેહતા સીસ, સુયા એહ કથા નિસદીસ, કુમતિ ક઼દાગ્રહ દૂર જઇ, વિઘા ખ્રુદ્ધિ અનંતી થાઇ
७
૭૫
61

Page #154

સત્તરમી સદી
જ ક્રૂ મેરૂ મહીધર સૂર, તપે ચંદ જ સાયરપૂર, ગ્રહ નક્ષત્ર તપે જ લગે, કથા જઇવંતી એ સદો લગે. ૮૨ દૂહા કલેક અને ચુપઈ, શત અગ્યોરને મેં થઈ, જિમજિમ શ્રવણે સુણીએ એહ, વિદ્યા બુદ્ધિ જિમ વાધે દેહ. ૮૩
કલેક
યદક્ષરપદભ્રષ્ટ સ્વરવ્યંજનવજિત, તત્સવ* ક્ષમતાં દેવ પ્રસદ પરમેશ્વર:. તે માતા તે પિતા ચેવ ગુરૂ તંય દેવતા, વિદ્યાદાનપ્રદાનાય પંડિતાય નમોનમઃ.
ભરડક બત્રીસી કથા એ જાણિ, એતલે પૂર્ણ બત્રીસ વખાણિ,
મુનિવર હરછ કહે મન રંગે, ભણતાં સુણતાં આણંદ અંગે. ૮૬ (૧) સં.૧૫૦૦, સં.૧૭૦૨ શ્રા. વદિ ૨ દિને, પ.સં.૪-૧૫, રત્ન ભં. દા.૪૨ નં.૪પ. (૧૦૫૯) વિનેદ ચોત્રીશી કથા [અથવા રાસી ૩૪ કથા કડી ૧૯૦૦
લગભગ ૨.સં.૧૬૪૨ આધિન શુદ ૧૫ ગુર આદિ –
વસ્તુ પાસ જિનવર પાસ જિવર પાય પ્રણમેવ, આસ પૂરિ સહુકો તણે બુદ્ધિ સિદ્ધિ મવનિધિ આપિ, ત્રિભવતારણ એ સદા કૃપા કરી સેવક મિજે થાપિ.. સંખેશ્વર મુખમંડ, સેવિ સુરનર ઈદ, મનવછિત સવિ સુખ દીજી, લહીઈ પરમાણંદ.
શ્રી જિનવર ગામ નમી, પ્રણમું સરસતિ માત, કવિયણ-જનમનરંજની, જે છિ જગવિખ્યાત. બે કર જોડી વિનવું, સાંભલિ સરસતિ દેવ; વિનોદ કથા જે બોલતાં, સરસ વાણી દિઉ હેવ. પુરાણું મૃતિ આગમ વલી, કવિત છંદ નિ લેક, તિહાં તિહાં સરક્ષતિ વર્ણવી, સરસતિ વિણ દ્રોક. ૪ કેહવ કિ સાસતિ વલી, સુણ સહુ સુવિચાર, સંખેપિ કરી હું કહું, વર્ણવતાં નહી પાર.

Page #155

[૧૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨
વસ્તુ પ્રથમ પૂરી પ્રથમ પૂરી સ્વત શૃંગાર, ચતુર્ભુજ જપમાલિકા અમૃત પૂર્ણ કમંડલ ધરતીય; પુસ્તક વિણા કરિ ધરિ વાહન હંસ વિશ્વવદીતીય, દશે દિશિ અજુઆલતી, ચંદ્રવદન સુકમાલ; સરસતિ સામિણિ વીનવું, વાણી ઘો સુવિશાલ.
એવી સરસતિ મનિ ધરી, કહું વીનતી કર જોડિ, મનહર કથા હવિ બેલતાં, માતા રખે આવિ ખોડિ. સરસતિ ભાત મયા લહી, પ્રણમું સહિગુરૂપાય, માયતાથી ગુરૂ અધિક, ગુરુ સમ કુંણ કહેવાય. અડસઠ તીર્થ કહ્યાં અછિ, જાંણે મહિયલ માહિ, ગુરૂસેવા જેષ્ઠિ કરી તેણેિ, તથા સવે અવગાહિ. સહિગુરૂ-ચરણ જ અણુસરી, કહું કથા અતિસાર, વસુધામાં જાણે સહી, અનેક સંબંધ અપાર, શુક બહુરી કથા અછિ, નીતિશાસ્ત્ર વલી જાણિ, કથા વલી વેરાલની, ભારથસ્થા વખાણિ.
સિંહાસણુ બત્રીસી જોઈ, અનેક અવર કથા વલી હેઈ, વિદા સરખી કે નહી, જે સુણતાં સુખ ઉપજિ સહી. ૧૨ કવિ કહિ મુઝ સુણ સહુ વાણિ, કહું કથા મન ઉલટ આંણિ, મનિ વિદનિ હેતિ ધરી, સભા સહુનિ આશ્ચર્યા કરી. ૧૩
ક
૧૪.
મનેવિહેતૂનાં સભાહણ યથાશ્રુત, મયા કથાનાં ચુસ્વાનાં ક્રિય સંગ્રહ બુધ
ચાઈ કહીસ કથા સંખેપિ વિચાર, દક્ષ નર સંગ્રહ કર સાર, વસુધા માંહિ...થી તે જોઈ, સભા સમક્ષનિ કહીઈ સોઈ. જેવી સભા તેહવું આખ્યાન, ખરિ ખરિનાં છિ શાસ્ત્ર નિધન, વિદ...જે સંગ્રહ કરિ, નિફલ ન હોઇ તેહનિ શિરિ. ૧૬
લેક

Page #156

સત્તરમી સદી
[૧૪૩]
ત નાસ્તિ જગતિ કિંચિદ્ વાચ્ય યત્ન યથા.. અતા... કથિતા સંગ્રહાય ન નિઃફલ',
ચપઈ.

હજી
૧૮
ર
૬૬
સુયા કથા કહું અતિસાર, સ’ખેપિ મતિ કરી વિચાર કથા...ર્તિ હાસ્યભંડાર, એક ચિત્ત સૃણુજ્ગ્યા નરનાર. અંત – સુયા કથા રચી છિ જેહ, માસ સ વચ્છર કહું સર્વિ તેહ, ચદ્ર વેદ રસ એક હાય, અશ્વન માસ મનાહર જોય. તિથિ પુર્તિમ અતિ ગુરૂવાર, નક્ષત્ર અશ્વની આવ્યું સાર, તિણિ દિન રચી ચુપઇ એહ, સુણતાં દૂ`તિ નાઠી છેતુ. ૬૩ ભિવંદણિકગ ગિરૂઉ જાણિ, શ્રી સિદ્ધિસૂરિ ગુરૂ ગુણમણિખાંણિ. તાસ ગછ માંહિ પ્રવર પ્રધાન, સકલ ગુણે સંપૂર્ણ નિધાન. ૬૪ ક્ષિમારત્ન તે પડિત ણિ, દિન પ્રતિ હું કરૂ... પ્રણામ. જયવંતા વિચરે તસ સીસ, વાચક લક્ષ્મીરત્ન જગીસ. તાસ સીસ કર જોડી ભણુ, જે નરનારી શ્રવણે સુણિ, તે નર પામિ વિદ્યા બુદ્ધિ, સયલ કાજની થાઇ શુદ્ધિ. કાંઇ કવિ-મતિ શાસ્ત્ર-વિચાર, સરસતિ કેરા લહી આધાર, પાસ જિગ્રેસર પ્રણમી કરી, ગુરૂ-આજ્ઞા મેં મસ્તકિ ધરી, ૬૭ ચી ચુપઇ ઉલિટ આણુ ચુત્રીસિ એ કથા વખાણિ, ગ્રહ નક્ષત્ર અતિ ચંદ સૂર, જા રચાયરનાં જલપૂર. ત્રિસઠ સલાકા પુરૂષહુ નાંમ, તેન' સહુકા કરિ પ્રણામ, પ્રથ્વી ગયણુ તર્ષિ જ્યાં લિંગ, કથા સુણેા એ સહુ તાં સ્લિંગ. ૬૯ સ્વર માત્ર નિ` વ્યંજન જોય, વર્ણ પ્રકાર અચુકતા ડાય અધિક હીત કહ્યું હુઇ જેહ, જડ પ્રકાશ તણા સદેહ. તે સેાધીનિ કરયા ખરૂં, કવિય પ્રતિ હુઇ મઉ વરૂ, કર જોડીનિ કરૂ પ્રણામ, એહ સેવકનું કરયા કાંમ. દૂહા ગાથા શ્લાક સુપ”, શત ઓગણીશન' માનિ થઈ, સુણતાં શ્રવણે સંકટ ટિલ, ભણુતાં નવિધિ આવી મિલ, ૭૨ વિદ ચુત્રીસી એહ જો કથા, કહિ કવિતા અઅે જો યથા, મુનિવર હજી કહિ મનશુદ્ધિ, ભણતાં સુણતાં લહીઇ બુદ્ધિ. ૭૩ (૧) સ’.૧૭૪૭ કા.શુ.૩ શનિ હરીઆલા ગ્રામે તપાગચ્છે ભ. વિજયરત્ન ગણિગજેંદ્ર શિ. સેવક મુનિસેવક મુનિ હેમરત્નેન લિ. પ.સં.૫૧-૧૯, ખેડા ભ..૩. [મુપુગૃહસૂચી.]

૧૭
પ
૬૮
७०
૭૧

Page #157

સુમતિકીતિ સૂરિ
[૧૪૪] જૈન ગૂજર કવિએ : ૨
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૧૧-૧૬. ભરડકળત્રીશા'ની ૨.સ.૧૬૨૫(૪૫) દર્શાવેલી તે દેખીતી રીતે ભૂલ છે.]
૫૦૮ સુમતિકીતિસૂરિ (દિ.સરસ્વતીગછ જ્ઞાનભૂષણસૂરિ–
પ્રભાચદ્ર–શિ.)
(૧૦૬૦) ધમ પરીક્ષા રાસ ર.સ`.૧૬૨૫ માગશર શુદ ૨ હાંસોટ નગરમાં આદિ
-
અંત –
ઢાલ રાસની. ચ'દ્રપ્રભ સ્વામી તમીઈ, ભારતી ભુવનાધાર તુ; મૂળસ`ધ મહીયલિ મહીત, બલાત્કારગણુ સાર તુ. વિદ્યાનંદ સ્વામી વિષ્ણુધ, મહિલ્લભૂષણ મુનિરાય તુ; લક્ષ્મીચ'દ ગુરૂ ગુણુનિલે એ, પ્રણમીય તેહના પાય તુ. વીરચંદ્ર ચિત ચતુર, ભટ્ટારક ભુવિ ભાણુ તુ; જ્ઞાનભૂષણ જ્ઞાનિ ભલેા એ, વિદ્યાનું દીઈ દાન તુ. પાઁચ ગુરૂના પાય નમીય, રચ્યું. રાસ મનર ગિતુ; ધરમ તણી પરીક્ષા તણુ એ, શાસ્ત્ર જોઈ નિયંત તુ. ભવીયજી ભલી પરિ સાંભલા એ, ધરમાધરમ વિચાર તુ; દોષ મ લેસ્યા કેહ તણાં એ, કહિતાં ન લહું પાર તુ. દુહા.
મૂલસંધ મુનિવર ધણુા હવા, સરસતિગષ્ટિ શૃંગાર, કુંદકુ”દાચારિજ કુલિ, પદ્મના ભવતાર. ધ્રુવ દ્રકીરતિ યા આગલે, તહ પટાધર ચગ; વિદ્યાનદ સ્વામી જયા, મહિલ્લભૂષણ ઉત્તમ. લક્ષ્મીચંદ શ્રી ગુરૂ નમ્, દીક્ષાદાયક એહ; વીરચંદ વાંદું સદા, સીષ્ટદાયક તેહ, તેહ પાર્ટિ પટ્ટોધ, જ્ઞાતભૂષણુ ગુરૂરાય; આયારિજ પદ આપીયૂ, તેહનાં પ્રમ્ પાય. તેહ કુલકમલદિવસપતિ, પ્રભાચંદ્ર યતિરાય; ગુરૂ ગપતિ પ્રતા ધણું, મેરૂ મહીધરૂ જાવ. સુમતિકીરતિસૂરી રચ્યા, ધમ પરીક્ષા રાસ; શાસ્ત્ર ધણા કોઈ કરી, કીધું બહુ પ્રકાશ. રચભૂષણુ રાય રજહ્વા, ભજા મિથ્યા માગ; જિનભવનાદિક ઉધરઈ, કરઈ બહુવિધ ત્યાગ.

૧૧
૧૨
1333
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭

Page #158

[૪૫]
સુમતિકીતિસૂરિ
૧૯
મહુઆ કરી શ્રાવક ભલા, ધના આદિ ઉપદેસ; ખદૂ પ્રેરે પ્રારંભીયે, રચીયા તિહાં લવલેશ. પંડિત હે પ્રેર્યાં ઘણું, વણાયગ તિ વારદાસ; હાંસેટ નર પૂરા કર્યાં, ધર્મ પરીક્ષા રાસ. સડવત સાલ પ`ચવીસ નિ, માગ`સિર શુદિ ખીજ વાર; રાસ રૂડા રુલીયામણા, પૂણુ હવા છિ સાર ભવીયણુ ભાવિ ભાવિન્ત્યા, કીધા એહુ પ્રતિમાધ; ડાહ્યા હોઈ તે ટાલિજ્ગ્યા, જિહાં હૈ।ઈ શાસ્ત્રવિરોધ. પઢઈ ગુણિ જે સાંભલિ, લખઈ લખાવઈ જેહ; મુતિ મુતિ તે વર લહઈ, સુરે નર સેવઈ તેહ. ડા ને રલીયામણા, રાસ રમ્યા છિ એહ, છઠ્ઠો અધિકાર પૂરા હવા, ધમ્મ પરીક્ષા ગેહ. -ઇતિશ્રી ધર્મ પરીક્ષા ષષ્ઠાધિકારઃ સંપૂર્ણ સમાપ્તઃ
૧૩ (?)
(૧) ગ્રંથાગ્રંથ ૩૫૦૦ સં.૧૭૭૭ ચૈ.વ.૧૩ ગુરૂવારે શ્રીપણુનગર મધ્યે લ. સિંધવી હરખચંદ સૂરસિ ́ધ. પ.સં.૧૩૪-૧૩, વી.ઉ.ભ’, દા.૧૮. (૨) ગ્રં.૩૫૦૦ શ્રી અણુહિલ્લપતન વાસ્તવ્ય બાઇ કાડાઇ નાસ્તા સ્વવાચનાથ.. પ.સં.૧૭૧–૧૧, હા.ભ. દા.૭૯ નં.૩૧. (૩) ૫.સ..૮૩-૧૬, આ.ક.ભ. (૪) ખંભ`.૧. [મુપુગૃહસૂચી.]
(૧૦૬૧ ૭) બૈલેાકચસાર ચોપાઇ અથવા ધ ધ્યાન રાસ (સં.૧૬૨૭) આફ્રિ – ચપાઇબંધ ત્રિલેાકસાર લિખ્યતે.
-
સત્તરમી સદી
૧૦

૧૮
સરસતિ સદ્ગુરૂ સેવુ પાય, સુમતિનાથ પ્`ચમા જિનરાય, શૈલેફ્સાર ગ્રંથ જોઇ. કહું, તેહ વિચાર સુğા તમે સહું. ૧ અલેાકાકાસ માહિ છિ લેાક, અધેા મધ્ય ઉર્ધ્વ ઇ છિ થાક, દ્રવ્ય હએ ભર્યો લેાકાકાસ, અલાક માહિ કેવલ આકાસ. અંત – અતિત અનાગત તે વમાન, સિદ્ધ અનંત ગુણુના ધામ, ભાવે ભગતી સમરૂ સદા, સુમતિકીરતિ કહિ ન વીસરૂ" કદા. ૪૯ સુલસ'ધ ગુરુ લક્ષ્મીચંદ મુનિંદ તસ પાટિ વિરચંદ, નાંનભ્રષણુ તસ પાટિ ચંગ, પ્રભાચ ૢ વાંદ્ય મનર‘ગી. સુમતિકીરતિ યુતિવર કહિ સાર, શૈલેાકચસાર ધમ ચાંનવિચાર, જે ભણેં ગણે તે સુખિયા થાય, ચણુ ભુષણુ ધરી મુગતિ જાય.
૫૦

૨૦
૨૩ (?)
૨

Page #159

સુમતિકીતિસૂરિ [૧૪] જન ગૂર્જર કવિએ જ
(૧) સં.૧૯૧૨ માહા સુદ ૨ લિ. સાધુ ગંગાદાસ એલ.પાલણપુરે. પ.સં.૧૪-૧૧, પ્ર.કા.ભં. નં.પ. (૨) હસ્તાક્ષર અયાચી જેશંકર મૂળજી તે શ્રીમાળી બ્રાહ્મણ ગામ પાટણ મળે ઠેકાણુ પાન શામજીના પાડા મથે. પ.સં.૧૪-૧૧, પ્રકા.ભં. નં.૩૯. (૩) ગરણીજી કવસરીજી સા. નવલસરીજી લખાવેલ. ૫.સં.૧૪-૧૧, મુક્તિ. નં.૨૪૧૫. (૪) લિષીતંગ વૈષ્ણવ ગીરધારીદાસ આત્મારામ પાલણપુર મળે. લોક ૩૨૫, ૫.સં. ૧૫-૧૦, ડા. પાલણપુર દા.૩૬. [મુ પુણ્વસૂચી.] (૧૦૬૧ ખ) લેકામત નિરાકરણ ચોપાઈ ૨.સં.૧૬૨૭ શૈશુ.૫ રવિ
કેદાદાનગરમાં આદિ – અણહિલપુર પાટણ ગુજરાત, મહાજન વસઈ ચઉરાસી ન્યાત, .
લઘુ શાખી જ્ઞાતે પેરવાડ, લકે સોઠિ લીયે છિ ઘાલ. ૧ ગ્રંથસંખ્યાનાં કારણે વઢો, જૈન યતિ સું બહુ ચિડભિડયો, લકે લહે કીધા ભેદ, ધર્મ તણું ઉપજાયા છે. શાસ્ત્ર જાણે સેતબર તણું, કાલઈ બલ દીધા આપણું, પ્રતિમાપૂજા છેદ્યા દાન, ધર્મ તણી તેણુઈ કીધી હાણિ. ૩ સંવત પનર સત્તાવીસ, કામત ઊપના કહીસ
ગાથા પદને કીધો ફેર, વિવેક ધરી સાંભલિયે ફેર. ૭ ચમત –
વસ્તુ ભૂલસંઘઈ ભૂલસંઘઈ મુનિવર મહંત વિઘાનદિ વિદ્યાવિબુધ મહિલભૂષણ તેહ પઢોધર જ્ઞાનભષણ પદ્રિ તિલો પ્રભાદ યતિરાય
સુમતિકરતિ મુનિવર કહિ, રમણભૂષણ સેવિ પાય. દુહા – કેદાદા નગરે ભલે, શીતલ જિન પ્રસાદ
રાસ રમે રશિયામ, લેક તણે વિવાદ. સંવત સેલ સતાવીસ નિ, ચૈત્ર માસ વસંત સુદિ પક્ષે પાંચમી રવી, રો રાસ મહેત. સંઘ પુરા ન્યાત સંઘવી જનાકુલિં દાતાર નાન્હ ભાઈ સુત સહામણ, કુંઅરજી ધર્મ આધાર,
(૧) ૫.સં.૧૦, દાન. નં ૭૨. (નાહટાની ઉતારેલી નકલ પરથી) (૨) બિકાનેર બહત જ્ઞાનભંડાર જિ.ચા. ('ભાસ્કર' પત્રના ભાગ ૪ કિરણ

Page #160

સત્તરમી સદી [૧૭]
કનકસેમ ૧માં નાહટાજીના “લકાશાહ ઔર દિગંબર સાહિત્ય નામના લેખમાંથી પૃ.૩૮-૪૦.)
પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૨૨૭-૨૮, ભા.૩ પૃ.૭૧૦–૧૧ તથા ૧૫૦૯૧૦. “શૈલેયસાર ચોપાઈને સંવત અનુમાને મૂક્યો જણાય છે.] ૫૦૯ કનકસેન (ખ. અમરમાણિક્યશિ.) (૧૦૬૨ ક) જત પદ વેલિ ૨.સં.૧૬૨૫ આગ્રા.
(૧) વિકાનેર ભં. (૧૦૬૨ ખ) ૧૪ ગુણઠાણ વિવરણ એપાઈ ૯૦ કડી ૨.સં.૧૬૩૧ આસો
શુ.૧૦
આદિ-પંચ પરમિડ સિદ્ધ નમિઊ તહી ગુરૂં પરમતત્ત્વ,
ચઉદસ ગુણઠાણાણું, સરૂવં મણસુહેવુછું. શિવમંદિર ચડિવાનઈ કાજિ, ગુણઠાણું બેલા જિરાજિ,
ચડતી પડી નઈ પણું ધરઇ, તઉ સઈ હથિ સિવરમણ વરઈ. ૨ અત – સંવત સેલહ સઈ વરસ ઇકતીસઈ એ કિધું,
અસ્સાજહ સુદિ દસમ દિને, મણુયજનમફલ લિદ્ધ. ખરતરગચ્છહ મંડણુઉ એ, શ્રી જિનચદ મુણિંદ, વર્તમાન ગુરૂ તિણિ સમઈ એ, દયાકલસ મુનિચંદ. ૮૮ અમરમાણિજ્ય વાણાયરીય, સાસુ સસ બહુ જાણિ, સાધુકરતિ સુપસાઉલઇ એ, કનકસમ વખાણિ. ૮૯ શ્રાવક શ્રાવિકા જે પઢઈ એ, ગુણઈ ચઉપ ઉદાર, રિદ્ધિ સિદ્ધિ વૃદ્ધિ તે લહઈ એ, સયેલ સંઘ સુખકાર. ૯૦
(૧) સં.૧૮૮૨ શ્રા. વદી ૧૩ બુધે લિ. નિષ્ણા સ્વાલકેટ સહર મળે. કેટલોગગુરા, મુપુગૃહસૂચી.]. (૧૦૬૩) જિનપાલ જિનરક્ષિત રાસ ગા૫ર ૨.સં.૧૬૩૨ નાગોરમાં આદિ-સહગુરૂ પઈ પણમી કરી, સુઈદેવી મનિ થાઈ
જિનપાલક રક્ષત તણુ, ચરિત રચું સુભ ભાઈ. ૧ જિણ પરિ જ્ઞાતા અંગ મહિ, નવમધ્યવનિ વખાણિ
વદ્ધમાન જિનવર કહ્યા, સેહમસ્વામિ વખાણિ. અંત – સંક્ષેપ માત્રઈ છંદબંધઈ અરથ જે સદગુરૂ લહ્યા
એ રાસ સુણતાં અનઈ ભણતાં કનકસેમ આણંદ એ જે દોષ ટાલી સીલિ પાલઈ તાસુ સુર નર વંદે એ. ૫૧.

Page #161

કનકસામ
જૈન ગૂર્જર કવિઓ
[૧૪]
સંવત સાલહુ સઈ ખતીસઈ વરિષ ભાદવ માસ એ નાગર નગર એહુ કીધઉ મન ધરી ઉલ્લાસ એ
એ સકલ શ્રાવક આગહઇ કીયઉ સુગમ વિચારૂ એ
જે શ્રવણિ સુણિ અનુમાદ કરિસ્યઇ તિહાં એ મોંગલ ચારૂ એ. પર (૧) નાહટા સ
૧
ચતુર. ૨
W
૬૦
(૧૦૬૪) આષાઢભૂતિ સઝાય અથવા ધમાલ [અથવા ચરિત્ર અથવા રાસ] ૨.સ.૧૬૩૮ વિજયાદશમી ખંભાત (?) આઢિ – શ્રી જિવદનનિવાસિની, સમરી સારઢ માયા રે આષાઢભૂતિ ગુણ ગાવતાં, સામણિ કરઉ પસાયા રે. ચતુર સનેહી મેાહનાં. ચતુર સનેહી મેહતાં, સાગુણુંણુ સયાણા રે; આષાઢભૂતિ મહામુણી, દેખત ચિત્ત લુભાણા અંત – ઇષ્ણુ પરૢિ ભાવન ભાવીજઇ, તપ કરી દાન વિલ દીજઇ, જિનશાસનનઉ સિણુગાર, એ મુનિવર થયા ઉદાર. સંવત સેલ્ઇ અતીસઈ, દિન વિજયદસમિ સુજગીસઈ, કહિ કનકસમ સુવિચાર, સબશ્રી સંધરું સુષકાર (૧) પ.સં.૩, મહિમા, પેા.૬૩૫ (૨) સં.૧૬૯૭ વૈ.વ. કાર'ટગ છે. ૫. પીથાજી શિ. હરદાસ લખત.... ૫.સ.૩-૧૭, સે.લા. નં.૪૬૫૨. (૩) ઉદયસિંધુર લિ. સીપુર મધ્યે. પ.સં.૩, જિ.ચા. પો.૮૦ ન‘૨૦૦૧. (૪) લિ. ૫ યુક્તિસેન સ્વીફ્રાનેર પં. હ`ચન્દ્ર વાચનાથ. ૫.સ.૫, અભય. નં.ર૬૯૯. (૫) ભટ્ટાદિ ગીત સ.૧૭૨૫ ઉ. ભીમા લિ. પદ્માવતી (નગરે). પ.. પથી ૬, મુદ્રક, અભય. (૬) પ.સં.૩-૧૪, ક. મુ. (મારી પાસે છે.) (૭) વૃદ્ધ તપાગચ્છે ભટ્ટારક શ્રી ભુવનકીર્ત્તિસૂરિ તપદે ભટ્ટારક શ્રી રત્નકીર્ત્તિસૂરિશિષ્ય સુમતિવિજયેન સ.૧૭૨૨ વર્ષે શાકે ૧૫૮૭ િ શ્રાવણ કૃષ્ણપક્ષે સપ્તમી દિને રાજનગરે લિખિત, ૫.સ.૬-૧૧, ગુ.વિ. ભ. (૮) ખ’.ભ... (૯) અમ. [આલિસ્ટઇ ભા.૨, મુપુગૃહસૂચી, લી હુસૂચી, હેજૈનાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૬૭, ૨૬૮, ૨૭૦, ૨૮૮, ૩૦૯).] (૧૦૬૫) હરકેશી સધિ ગા.૧૧૭ ૨.સ.૧૬૪૦ કા. વૈરાટમાં આદિ – પણમીયુ પાસનાહ ચિંતામણી, મનિ સમરીય પઉમાથઇ સ્વામિણી, હરિકેશી રિષિ ચરિય વખાણિસુ, સુગુરૂ પસાય નવે રસ આણિસ. ૧ અંત – (ખરતર)હ ગછિ જિનભદ્ર સાખ, પદ્મસેરૂ મુણિદ,

૫૯

Page #162

સત્તરમી સદી [૧]
કનકસે મ " તત્પટિ મતિવર્બન ગુરૂ, મેરૂતિલક હે દયાકલશ ગયંદ. ૧૧૪ * : શ્રી અમરમાણિક વાચક, જસુ શિષ બહુ પરિવાર,
વર કનકસેમ ગણિએ રચ્યઉં, વઈરાઈ હે નગર મઝારિ. ૧૧૫ સંવત સેલહ ચાલ વરષહ, સુદ્ધ તીય માસ, જિનચંદસૂરિ પસાઉં નહિ, હરકેસી હે સંબંધ ઉલ્લાસ. ૧૧૬ જે ભણહિ ગુણહિ વખાણ, વાચહિ એ ચરિત રસાલ, કહિ કનકસમ મુનિ ધન, ધન તે, ફલઈ અંતરીગ હે તિહાં
સુખ રસાલ. ૧૧૭ જય. છે , –ઇતિ હરકેસી સંધિ નવરસાત્મક સ.
(૧) પ.સં.૪, જ્ઞાન. વીકા. (કુશલલાભની સંધિ સહિત). (૧૦૬૬) આદ્રકુમાર ચોપાઈ અથવા ધમાલ ૪૮ કડી ૨.સં.૧૬૪૪
શ્રાવણે પહેલે અમરસરમાં આદિ- સકલ જૈનગુરૂ પ્રણમું પાયા, વાગદેવ મુઝ કરહુ પસાયા,
ગાઈસુ આદ્રકુમાર રિષિરાયા, જિણિ મુનિ પાલી પ્રવચનમાયા. ૧ સકલ સુહાવા હેઈ વધાવા, આદ્રકુમર મુનિકે ગુણ ગાવા, મગધ દેશ ત્રિભુવનવિખ્યાતા, પુરવ સંત સેડ રચ્યઉ વિધાતા
વસઈ સામાઈક નામ કુટુંબી, સરલ ચિત્ત માયા ને વિટંબી. ૨ અિંત – સુઈ સૂયગડંગઈ એ ભણ્યઉ, સબ સંબંધ રસાલ,
- તિણિ અણસારઈ પરિસિ ગાઈ ઉં, જીવદયાપ્રતિપાલ, ધન. ૪૭
. સંવત સેલ ચમાલા શ્રાવણ ધુરઈ, નયરિ અમરસરિ સાર; | | કનકસેમ આણંદ ભગતિભરઈ, ભણતાં સબ સુખકાર. ધન. ૪૮ : (૧) લ.સં.૧૬૫૯ જે વદિ ૩, ૫.સં.૨, વિ.કે.ભં. નં.૪૫૩૬. (૨) સં.૧૬ ૭૮ શ્રાવદિ ૧૩ અચલગચ્છ શ્રી પૂજ્ય કલ્યાણસાગરસૂરિ વા. ધનમેરૂ. શિ. ૪. વિજયેમેરૂ શિષ્ય . ન્યાનમેરૂ પડનાર્થ. ૫.સં.૫, - પ.ક્ર.૩થી ૫ પં.૧૬, મ.જે.વિ. નં.૪૮૫. (૩) ૫.સં.૨, ચતુર. પિ.૩. (૪) વિમલસિદ્ધિ પડનાર્થ. પ.સં.૩, દાન. પિ.૪૦ નં.૧૦૪૮. (૫) સં. :૧૭૪૯ વૈશુ.૧૧ શુકે રિણીનિયરે ભ. જિનરત્નસૂરિ શિ. વા. વિજયલાભ શિ. વિજયશેખર મુનિ વિજયરાજાદિ લિ. અભય. નં.૩૦૫૮. (૬) પં. રંગકુશલ લિ. ૫.સં.૩, અભય. નં.૩૧૫૬. (૭) સં.૧૭૮૪ શાકે ૧૬૪૯ મિગસર સુદિ ૩ પં. રત્નસી લિ. સાધી કસ્તૂરાં વાચનાથ. ૫.સં.૩, . અભય. નં.૩૧૯૮. (૮) સં.૧૬૮૫ ચે.શુ.૩ શુક્ર પં. ગુણસેન લિ. ઋષિ

Page #163

કનકોમ
[૧૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ જ દેવરત્ન પઠનાથ. વીકા. (૯) પ.સં.૩-૧૫, જૂની પ્રત, મારી પાસે. (૧૦૬૭ ક) [+] મંગલકલશ ચોપાઈ [અથવા ફાગ) ગા.૧૪૨ ૨.સં.
૧૬૪૯ માગશર શુ. મુલતાણમાં. આદિ
ફાગ ઢાળ સાસણદેવીય સામિણું એ, મુઝ સાનિધિ કીજઈ, પુણ્ય તણું ફલ ગાઇએ, સુણતાં મન રીઝઈ, મંગલકલસ તણે પ્રબંધ, કરવા મુઝ રાગ,
શાંતિનાથ જિનચરિતથી, ઉધરિસ્ડ ફાગ. અંત - સંવત સેલહઈ ઉપરિ ગુણપચાસ, એ કીધે મંગલકલશ
ચરિત્રવિલાસ. ૧૩૯
દુહા અધિકઉ ઉસુઈ જે કાઉ, મિચ્છાદુક્કડ તાસ, મુલતાણ માહિ એ રચ્યઉં, મગસિર શુદિ ઉલ્લાસ. ૧૪૦ શ્રી જિનચંદ્ર સૂરીંદ ગુરૂ વર્તમાન ગણધાર, સુવિહિત મુનિચૂડામણિ યુગપ્રધાન અવતાર.
૧૪૧ ખરતરગચ્છ સુહાગકર અમરમાણિક ગુરૂ સીસ,
કનકસેમ વાચક કહઈ મંગલચરિત્ત જગીસ, (૧) સં.૧૬ ૫૮ અ.શુ.૨ શ્રાવિકા ગૂજરદે પઠનાર્થ. પ.સં.૯, જિ. ચા. પિ. નં.૨૦૧૨, (૨) પ.સં.૮, પ્રલ ૧૭મી સદીની, જિ.ચા. પિ.૮૧ નં.૨૦૨૪. (૩) સં.૧૭૮૮, ૫.સં.૭, ક્ષમા. નં ૩૮૧. (૪) પ.સં.૧૩, ક્ષમાનં.૩૮૪. (૫) સં.૧૮પર ફ.વ.૪ વિકાનેર મળે જેતસી લિ. કૃપા. પિ. ૪૬ નં.૮૧૮. (૬) પ.સં.૧૧, મહિમા.પિ.૩૪. (શ્રીસારકૃત સ્યાદવાદ સઝાય ગા.૨૧, રત્નસમુદ્રશિ. ક્ષમાપ્રમોદકૃત નિગેદ વિચાર સ્ત. ગા.૪૯ સહિત) (૭) નાગપુરે લિ. પ.સં.૩, મહિમા. ભં. પ.૩૬. (૮) સં.૧૮૧૫ માઘ વદિ ૧૩ શુક્ર મરોટકેદ્ર મથે લિ. ૫.સં.૩, નાહટા. સં. (૯) પંડિત સમયકતિગણિનાડલેષિ શ્રી મેદિનીતટે. ચેનસાગર યતિ ભં, ઉદયપુર. (૧૦) લિખિતં વાંકાનેર નરે. પ.સં.૭-૧૩, ક. મું. મારી પાસે). [કેટલોગગુરા, મુપુગૃહસૂચી, હજૈજ્ઞાસૂાચ ભા.૧ (પૃ.૩૯૫, ૪૨૫).]
[પ્રકાશિતઃ ૧. પ્રાચીન ફાગુસંગ્રહ.] (૧૦૬૭ ખ) થાવગ્યા સુકેસલગ ચોપાઈ ગા.૧૨૨ ૨.સં.૧૬૫૫ નાગ
પુર (નાગાર)
૧૪૨

Page #164

સત્તરમી સદી
[૧૫]
રત્નભૂષણસરિ
(૧) પ.સં.૭, પ્રતિ ૧૭મી સદીની, જિ.ચા. પો.૯૧ નં.૨૨૮૨. (૧૦૬૮) નમ ફાગ ગા.૩૦ રણથંભોરમાં આટ્ઠિ–શ્રી સિવાદેવી નંદન નેમિ, ભાવઇ પદપંકજ પણમેવિ,
ગાઇસિ જદુપતિ બ્રહ્મચારી, હરખિત સુણુઉ ભવિક નરનારિ. ૧ નેમિ ચલે અવિચલ પદઇ હૈ!, ધન ધન પ્રીતમ રાગ, નસેામ ઇણ પર રચ્યા, ગઢ રિત્રુથભર ફાગ (૧) વીકાનેર ભ. (૧૦૬૯) નાની કૃતિએ—શ્રીપૂજ્ય ભાસ ગીત ગા.૧૧ ૨.સં.૧૬૨૮, શ્રીપૂજ્ય ભાસ ગા. ર.સં.૧૬૨૮ (જિનચંદ્રસૂરિ વિશે), નવવાડી ગીત ગા.૨૯, આજ્ઞા સજ્ઝાય ગીત ગા.૧૭
(૧) નાહટા સ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૪૫-૪૭, ભા.૩ પૃ.૭૪૩-૪૬ તથા ૧૫૧૪. આ અને આ પૂર્વેના નં.૨૮૨ના કનક કવિ એક હાવાની સંભા વના કરવામાં આવેલી, પરંતુ એ યથા` નથી, બન્નેનાં સમય ને ગુરુપરપરા જુદાં છે.]
૫૧૦, રત્નભૂષણસૂરિ (દિ.જ્ઞાનભૂષણ-પ્રભાચંદ્ર-સુમતિકીર્તિશિ.) આમાંના સુમતિકીતિ(નં.૫૦૮)ના ગુરુભ્રાતા અને શુભચંદ્રના શિષ્ય સકલભૂષણે સ.૧૯૨૭માં ‘ઉ-દેશરત્નમાલા' નામના ગ્રંથ રચ્યા છે. (વેમ્બર .૩૦૦૮)
(૧૦૭૦) રુકિમણીહરણ સુરતમાં
અંત
૩૦
રાગ ધન્યાસી

૨
એક દિવસ ૨ શ્રેણિક પૂછીયું, તે ભાખ્યું શ્રી મહાવીર હરિવ‘શ મહામાંથી રે લેઇ, ઉધયુ· સુણુને બહુજન ધીર. ૧ શ્રી વીર પછિ રે ગૌતમ ઋષિ હવા હવા બન્નેં અનુક્રમ્ય સાર, પદ્મન દા રે યતીવર પ્રગટીયા, દૂરધર ત્યેા માર. તેહ પાટ રે દેવેન્દ્રકીરત હવા, શ્રી વિધાનન્દી મુનીંદ, હસ્ત વચન રે સિદ્ધ જૈનિ' ત્રિ, નમીત ચરણે રે સુરદ, શ્રી મહિલભૂષણ રે પાટિ તેિિન, વાદીવર વિખ્યાત લઘુપણિ સયમ સ્વામિઇ આદર્યાં, પરહરી તાત નિ માત. 3 શ્રી લક્ષ્મીચંદ રે હું ખડવ'શિ' હવા, જેણિ જાણ્યા શાસ્ત્રવિચાર, અંગ પૂરવના રે વેશ ભણાવીયા, તે શિષ્ય ન લાર્ભિ પાર.

૪

Page #165

ભવાન
[૧૫૨]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
તેહ તણું પાટિ રે વાદી વીરચંદ, જેહનું ચકૢ સમાન જ રૂપ અન્ન વ્યંજન રે વરસ આઢાર લિંગ', પરહરી રહે! રૂષિ ભૂપ. ૫ તેહ અનુક્રમિ રે વાદીવર હવા, શાસ્ત્ર તğા ભંડાર શ્રી જ્ઞાનભૂષણ રે જ્ઞાતિ શાભતાં, ગછ તા શૃંગાર, તેહ ર્તાણું પાટિ` રે પ્રગટયો પ્રભાદ્ર, જીત્યા જૅણિ લઘુપણિ
માર,
ખીમણુિહષ્ણુ વિચાર, ૯
શ્રી સુમતિકીરતિ રે સૂરિ તેણિ` ગછ હવા, ચારિત્ર ગુણુ નહિ પાર.૮ તેહ અનુક્રમિ` રે રત્નભૂષણસૂરિ રે, રત્નભૂષણ જેહ સાર શ્રી જ્ઞાનભૂષણુના ચરણ નમિ કહે શ્રાવણ વદિ રે સુંદર જાણિઈ, વિલ એકાદસી દીસ સુરત માંહિ રે એ રચના રચી, જહાં આટ્ઠિજિત જગદીસ, ૧૦ જે નર એનિ રે ભણસ ભાવસિ”, તેહ ઘર માઁગલ ચ્યાર શ્રી રત્નભૂષણ રે સૂરીવર ઇમ કહિ, શ્રી આદિ જિષ્ણુંદ જયકાર. ૧૧ (૧) પ.સ’.૮–૧૦, સ. ભ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૫૧૦-૧૧.]
૫૧૧. ભવાન (ત. સેામવિમલસૂરિશિ.) સેાવિમલસૂરિ જુએ ન. ૪૪૦.
(૧૦૭૧) વકચૂલ રાસ ૪૮૩ કડી ૨.સ.૧૬૨૬ [માસ નથી] શુ.૧૦
પાટણમાં
આદિ –
ઢાલ વિદ્યાવિલાસના રાસની
સક્સ સિધિ દાતાર જિષ્ણુસર, સુરનર સારઇ સેવ આદિ જિજ્ઞેસર સેત્રુંજમંડણ, દુરિયવિહંડળુ દેવ. તારંગે રંગે વંદીજે, લીજે નામ જિંદ, અજિત જિષ્ણુના જે ગુણ ગાવે, પામે તે પરમાણુ દ સુમતિનાથ મહિસાણે સાહે, તનુ જિમ ભાંગુ સંકટ વિકટ સેવતાં શૂરે, પૂરે નવે નિધાંન શ્રી ચંદ્રપ્રભ પણે દેવકે, સેવ કરો નરનારી, ભાવ ધરી. નિરંતર જ્યાએ, સુખ પામા ધરખારી શાંતિદેવ દહિદ્રિ જાણા, આણ્ણા હૈડે જ્યાંન, પારેવા પ્રભુ પરતખિ રાખિઉ, તિહાં દાખ્યા ઉદ્દયા દાંન. ભઅચે સુણિસુવિય વાંદીજે, કીજે સેવા સારી,

૧
૨.
૩
૫

Page #166

સત્તરમી સદી
[૧૫a]
G
એકચિતિ નિર ંતર યાએ, જિમ પામે ધ્રુવદ્વારી. તેમનાથનાંમે હુઇ નવનિધિ, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ દાતાર, ઉજલ ભાવે સીસ પુર્ણ નાંમિએ, તે પામે ભવપાર ગુડી થ"ભણ શ્રી શખેસર, પરમેસર પ્રભુ પાસ એ જિનવર સુખકર જગનાયક, દાયક શિવપુરવાસ. સાચારે શ્રી વીર જ વદે, ક પૂરવ પાપ, દાગ દુરગતિ દૂરે લાઇ, થાઇ નિરમલ આપ. સહિગુરૂપય પ્રભુમીને ખેાલિસ, વકફૂલને રાસ, સરસતિ સાંમિણિ પાઇ લાગું, માગું વચનવિલાસ, -અંત – સંવત સાલ છવીસમે, રાસ રચ્યા.ઉલ્હાસ શુક્લપક્ષિ દશમી દિને, સાહિઆ ચેામાસિ. તપષ્ટિ ગુરૂ એ ગુનિલેા, શ્રી સામવિમલ સૂરીસ, પરિવાર સહિત એ ગુરૂ વલી, પ્રતિપા ક્રેડિ વરીસ, કાસ્મીરપુર પાણિ, જિહાં મૂલનાયક પાસ, ચરણકમલ તેહના નમી, કીધા વ'કચુલ રાસ. ભાવે ભણે સુણે જે સદા, આંણી અંગિ ઉલ્હાસ નવનિાધ તસ ર નિલી, અનુક્રમે શિવપુર વાસ, એહ ચરિત્ર વ કચૂલનુ, મ" કહ્યું છે કર જોડિ, અધિકૂ છું જે કહિઉ, કૈાઈ મ દૈયા ખાડિ કહિ કીયણુ જે સાંભલે, હીઇ ધરી ખતૢ જ્યાંન તે પામે શિવસ’પદા, કહે કર જોડિ ભવાન,
૪૮૩
(૧) સં.૧૬૮૨ આષાઢ શુદિ ૭ ભૌમે આગમગચ્છે ધધૂકપક્ષે મેઘરત્નસૂરિ તપરિવારેન પસાગરી જઇસુંદર લિષિત. ૫.સં.૧૪-૧૬, રત્ન. ભ, દા.૪૩ ન.૯.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૧૬-૧૭.]
ર્ગસાર
૫૧૨. ર'ગસાર (ખ. ભાવહ શિ.)
(૧૦૭૨) ઋષિદત્તા સતી ચોપાઈ ૨.સ.૧૬૨૬ આસે જોધપુર
આદિ – પઢમ પણમિય પદ્મમ પણમિય તિર્થં ચીસ
-
હંસાસણ ગયગમણુ વાગવાણિ સરસતિ નમેવિ કરિ પુસ્તક વીષ્ણુ વર કલસ ચિન્હ સાસણુદેવિ તારુ તણુઉ સુપસાઉ હિં, હીયઇ હરષ ધરેવિ

८
૯
૧૦
४७८
૭૯
८०
૮૧
૮૨

Page #167

એd
[૧૫] જેન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ શ્રી વિદત્તા સતી તણ૩, ચરિત કહિસુ સંખેવિ. ૧ અંત – શ્રી મડેવર ડેવર મંડણુઉ સામીય સામીય પાસ કુમાર કઈ
ધનયર વિહિ જિહરઈ, નમતાં નમતાં મનિ આણુ દ કઈ. શ્રી મંડણઉ શ્રી ખરતર વિહારઈ, સ્વામિ મુનિસુવ્રત વલી શ્રી શાંતિ કે શું અનઈ વિમલ, જિન સુમતિ નમનાં મિનિ રલી સામિણ સરસતિ સુપ્રસાદઇ, એ પ્રબંધ રચ્યઉ ભલઉ સંવત સેલ છવીસ વછરિ, માસ આસૂ ગુણનિલઉ. ૧૪ શ્રી ખરતરગચ્છ રાજયઉ એ શ્રીય જિન જિનચંદ્ર ઉદાર કઈ શ્રી ભાવહરવ ગુરૂ ચિર જવઉ એ મહીયલિ મહીયલિ કરઈ વિહાર કઈ ગુણનિલઉ સુગુરૂ સફલ સુરતરૂ, સંઘ શાખા વિસ્તરઈ તસુ સીસ મુનિ રંગસા૨ જપઈ, એ પ્રબંધ ઇસી પરઈ જે ભવિય ભણયઈ અનઈ સુણસ્વઈ, તાહ ઘરિ હવઈ સુખ ઘણા
નવ નિધિ ઋદ્ધિ સમૃદ્ધિ થાયઈ, સદા વૃદ્ધિ વધામણા. (૧) ૫.સં ૭, પ્રતિ ૧૭મી સદીની, જિ.ચા. પો.૮૦ નં.૨૦૦૭. (૨) પ.સં.૮, અભય.પિ.૧૧ નં.૧૨ (૩ પસં.૮, પ્રત ઠીક છે, કૃપા.. પિ.૪૫ નં.૭૮૯.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૧૯-૨૦.] ૫૧૩, અજ્ઞાત (૧૦૭૩) સીતા પ્રબંધ (શીલ વિષયે) ૩૪૯ કડી ૨.સં.૧૯૨૮ રણથંભોરમાં આાદ – સંકલ મનોરથ સિધવર, પ્રણમીય શ્રી વર્ધમાન,
સીલ તણાં ગુણ વર્ણવઉં, પહુથી પ્રસિદ્ધ પ્રમાણ. સાયલિ સિવસુખ સંપજઈ, સંકટ જાઈ દૂરિ, દેવ દાણવ સેવા કરઈ, સીયલઈ સમરસ પૂર. સલિઈ જસ જગિ ગિહિગહિ, સીલઈ દિન દિન નામ, સીલઈ સિવસુખ સંપજઈ, સીલઈ જનમ પ્રધાન. સીલપ્રભાવિ ગ્ન ટલી, થાપાઈ નિરમલ નીર
સીતા જિમ પ્રભાવિ (હુ)યઉ, કહિસુઉં તે વર ધીર. ૪ અંત - તવ તે રામ નિ સીતા બેવ, વૈરાગિ જિન દખ્યા લેય,
તપ જપ સંયમ પાલી ખરઉ, રસિકર્મક્ષય કર્યઉ. ૩૪૭ વિકુંઠઈ પહુતા શ્રી રામ, સીતા દેવ થઈ અભિરામ, કરમક્ષય કરિ લહિસિ નિરવાણ, સીલ ઉપરિ એ કહિઉ પ્રબંધ

Page #168

સત્તરમી સદી
ડુંગર સંવત સેલ અઠવીસા વર્ષે, ગઢ રિણભર અતિહિ જગીસઈ.
સાહ ચેખા કહણથી કય૩, સેવકજનનિ સિવસુખ દીયઉ. ૩૪૯ (૧) સં.૧૬પ૩ કા. વદિ ૩ ગુરૂ નાગપુર મધે લિ. પ.સં.૧૧-૧૬, ગુ. નં.૬૬–૧૫. (હવે બંડલ ન ૪૩ નં.૪૮૮).
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૨૯-૩૦.] પ૧૪. ડુંગર (અંચલગચ્છ ધર્મમૂતિસૂરિ-ક્ષમાયાધુશિ.) (૧૦૭૮) હોલિકા ચોપાઈ ૮૩ કડી .સં.૧૬૨૯.વ.૨ બુધ સિકંદરાબાદમાં અંત - ઈણિ પરિ હેલી ઉતપતિ લહી, ચરિત થિકી સખેપઈ કહી,
અધિકઉ ઉછઉ કહિઉ જેહ મિછાદુક્કડ મુઝનઈ તેહ.
લઈ સઈ ગુણતીસઈ સાર, ચૈત્રહ વદિ દુતાયા બુધિવાર, નિયર શિકંદરાબાદિ મઝારિ, શ્રી નેમીસ્વરનઈ કરે ય જુહાર. ૮૧ અચલગચ્છ ગુણઈ ભરપૂર, ગછનાયક ધર્મમૂરતિસૂરિ, તરુ આજ્ઞા ગુણ કરીય અગાધિ, વાચકમંડણશ્રી ખિમાસાધ. ૮૨ તાસ સસ Éગર મનિ રલી, ભર્યું ચરિત્ર ગુરૂમુખિ સંભલી,
જે નરનારી સુણસ્થાઈ સદા, તિહ ઘરિ બહુલી હુઈ સંપદા. ૮૩ (૧) ૫.સં.૨. (ડે.ભં. ?) (૧૯૭૫) + ખંભાત ચૈત્ય પાંચપાટી કડી ૧૩ આદિ – સરસતિ સામિણિ કર૩ પસાઉ, મઝ એક રહાડે,
ખંભ નવરિ જિનભવન અછઈ, તિહાં ચૈત્ય પ્રવાડે, થંભણુપુરનઉં પાસ આસ ભવિણજણ પૂરઈ;
સેવકજન સાધાર સાર, સંકટ સવિ ચૂરઈ. અંત - થાનકિ બઈઠા જે ભાઈ મનિ આણી ઠાણિ,
પણમ્યાનઈ ફલ પામિસિ એ મનિ નિશ્ચલે જાણ; મનવંછિત ફલ પરિસિ એ, થંભણુપુર પાસે, ડુંગર ભણઈ ભવી અણુ તણી, તિહાં પુરાઈ આસે.
પ્રકાશિતઃ ૧. જૈનયુગ પુ.૧ ૫.૪૨૮. (૧૦૭૬) નેમિનાથ સ્તવન ૭૫ કડી આદિ – સારદા સમિણિ મનિ ધરેવિ, કર જોડીને કવિત કહેસુ,
ગાઈશું ગરૂઉ ગુણભંડાર, ત્રિભુવન તીરથ જિણવર સાર. ૧ ચતુર્વિધ નારી આઈ લવે, ગાઇસું ગુણ સુવિશાલ રે, મેઘ નવુ હર ગુણ આવતી, જીવદયાપ્રતિપાલ રે.
૧૩
૨

Page #169

[૧૫] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
સેરીપુર નયરી સુવિશાલ જનમિ જીવદયાપ્રતિપાલ રે, સમુદ્રવિજયરાય કુલિ અવતાર સિવાūવિ રાણીય મલ્હાર. ૩ અત બાલ બ્રહ્મચારી સજાણુ, આસા માવસ કેવલનાણુ, ખાવીસમઉ હઉ જિષ્ણુ દ્, પ્રણમઈ આપ અમૂલઇ કદ. શ્રી નેમિ રાણી રાચમઈ, મન સુદ્ધિદ્ધિ ગુણ ગાઉં કિમઇ, અનદિન ધ્યાઇ જિષ્ણુવરચરણુ, ભણુઇ હૂંગર મંગલકરણ. ૭૫ (૧) પ.સં.૬-૧૧, વિ.ધ.ભ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૩૮-૪૦, પાછળનાં બે કાવ્યામાં નામછાપ માત્ર ‘ડુંગર’ છે. એ ક્ષમાસાધુશિષ્યની કૃતિ હાવાનું નિશ્ચિત કહી ન શકાય.] ૫૧૫. કેશવજી (લેાં.) (શ્રીમલ્લજીશિ.)
[શ્રીમલજીના રાજ્યકાળ સ.૧૬૨૯-૧૬૬૬] (૧૦૭૭) + લાંકાશાહના સલાકા (ઐ.) ૨૪ કડી
૧
આદિ – વીર જિ ંદના પ્રણમી પાય, સમરી સરસતી ભગવતી માય, ગુરૂ પ્રણમી કરઈં સિલેાકેા, ઇકનિ કરી સુણજયા લે. પુત્ર સગુણુ થયા લખુ હરખી', શતચંદે સતસીતર વરણી’. ૧૧ અંત – સવતુ પન્નર સત અઃ વરષિ, સિદ્ધપુરીઈ શિવપદ હરષી, ખાલી થાપી` જિનમત શુદ્ધ, ‘લુ ક’ ગચ્છ હુએ પરસિદ્ધ. ઋણુ મત વિષયિ મડઈ વાદ, ન્યાયાધીશ કરઇ પક્ષપાત, શત પન્નર તેત્રીસ સાલઈ, છપ્પન વસિ' સુરધર મહાલઈ. ૨૦ શત પન્નર તેત્રીશની સાલઈ, ભાણુજીને તે દીકખા આલઇ, ભાણજી રીષી સતમત ફેલાવઈ, જીવદયાનું તત્ત્વ ખતાવઈ. ૨૧ રૂપજી જીવાજી ।"વરજી, વીરઇ શ્રીમલજી રૂષીવરજી, પ્રભુમી પૂજ્ય તણુઈ વર પાયા, ગાવઇ કેશવ નિત ગુરૂરાયા. ૨૪ (૧) મુંબઈ સમાચાર, ૧૮-૭-૩૬ના અ‘કમાં, ‘શ્રીમાન લેાંકાશાહ' પૃ.૨૩૮થી ૨૪૦.
કેશવજી
૭૪
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૦૯૪. આ અને રૂપસિંહશિષ્ય કેશવજી તથા ગણિ કેશર (બન્ને હવે પછી જુએ સત્તરમી સદીના અંતભાગમાં)ને ભૂલથી એક ગણવામાં આવ્યા હતા.]

૧૭
૫૧૬, ગુણરત્ન (ખ. જિણમાણિકયસૂરિ-વિનયસમુદ્રશિ.) (૧૦૭૮) સ’તિ-સ‘જય સધિ ગા.૧૦૬ ૨.સ.૧૬૩૦ શ્રા.શુ,પ આદિ – પણમિય રિસહ જિજ્ઞેસર સામી, પઉમાવઈ પ્રણમ્' સિર ના મી

Page #170

સત્તરમી સદી
[૫૭]. મહેશ્વરસૂરિશિષ્ય સંજય મુણિવર સંધિ ભણેસ, ઉત્તરઝયણ થકી સમરસુ. ૧
સૂત્ર અરથ જિમ નિરખીયેલ, પૂરવ સૂરિ પ્રણીત, તિમ પ્રબંધ મઈ એ રચ્યઉં, સાધુ-ચરણ ધરિ ચીત. ૧૦૧. ઢાલ-ખરતરગછિ ગુરૂ ગાજઇ એ, શ્રી જિનચંદસૂરિ રાજઇ એ
'છા જઈ એ ગૌતમ ઉપમા જેહનઈ. તેજઈ રવિ જિમ દીપતા, મેહ મહાભડ છપતા
છીપતા કસમલનવિ તેહનઈ. ૧૦૨ સીલઈ ભૂલભદ્ર સારૂ એ, રૂપઈ વયરકુમારૂ એ,
ઉદારૂ એ સુરગુરૂ સમવડિ મતિ કરી એ ધીરમ મદરગિરિ વર, ગંભીરમ ગુણસાગર
આગર દરસણ નાણું ચરણ ભરી એ. ૧૦૩. - તસુ આદેશ લહી રચ્યઉં, એહ પ્રબંધ સુગુણ ખચ્યઉ
શુભ સંગ્યઉ સંજય મુણિવર ગુણ ભણી એ. સંવત સેલ સઈ ત્રીસઈ એ. શ્રાવણ સુદિનઈ દીસઈ એક
જગીસઈ એ પંચમિ સંપૂરણ થયું છે. ૧૦૪ જિનામાણિકરિ સહગુરૂ, સીસ વિણય ગુણ સુરતરૂ
- ગણિવર વિનયસમુદ્ર મુનિવર ભલા એ તાસુ સીસ ઈમ સંથણઈ, મુનિ ગુણરતન સુગુણ ભણુઈ '
એ ગિઈ વચનવિલાસ સફલ સહી એ. ૧૦૫ પઢઈ ગુણઈ જે સંભલઈ, તિહાં ઘરિ નવનિધિ નિત મિલઈ -
આઈ મિલઈ કમલા કેલિ કરઈ ઘણી એ ' જ મહીયલ ધ્ર અવિચલ, ચંદ્ર તરણિ વિલિ નિર્મલ
નિશ્ચલ એહ સંધિ સંજય તણું એ. (૧) પ.સં.૪, નરોત્તમદાસજી સંગ્રહ, વિકાનેર.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૫૧૧-૧૨] ૫૧૭. મહેશ્વરસૂરિશિષ્ય (દેવાનંદગ૭) (૧૦૭૯) ચંપસેન રાસ ૨૫૫ કડી ૨.સં.૧૬૩૦ આષાઢ સુદ ૩ ગુરુ આદિ - ગણપતિ ગુણનિધિ વીનવ્, સરસતિ કરે પસાય,
તુઝ પસાઈ ગાયત્સ્ય, પ્રણમી યમપાય. નાર્મિ નવનિધિ પામીઈ, લબ્ધિ તણો ભંડાર ,

Page #171

ચારિત્રસિહ
[૧૫]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
ગૌતમ ગણધર સમરતાં, હુઇ જયજયકાર. અનુકંપા દાનિ ભલેા, ચંપક નામિ સેર્ડિ, એકમનાં સહુ સાંભલેા, ધમ તણી તસ ક્રેડિં. અંત – દાનેિ મહિમા ત્રિભુવનિ હાય, ભાવ સહિત દૈયે સદ્ ાય, દાર્તિ સદ્ન ા વઈ આસીસ દાનિ જીવા ક્રેડ રિસ.
પર
૫૩
સંવત સાલ ત્રીસા વ` સહી, આષાઢ શુદિ ત્રીજ દિન લહી, ગુરૂવાર તે દિનસાર, પૂરા રાસ તણે! વિસ્તાર. દેવાનઢગછિ ગુરૂ જાણિ, શ્રી મહેશ્વરસૂરિ પ્રગટ પ્રમાણિ, તેહ શ્રી ગુરૂપસાઈ કરી, રા રાસ મનિ ઊલટ ધરી. એ રાસ ભણતાં દુખ જાઇ, સુણતાં કાયા નિલ થાઇ, ભણ્ષ ગણુઇ મનિ ઊલટ હુઇ, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ ધરિ તેહુ તઈ.
૨૫૫
(૧) સં.૧૯૮૩ વર્ષ↑ દ્વિતીય શ્રાવણ શુદિ ૬ ભામે લિ.પ.સં. ૮-૧૫, લાભ’. નં.૪૧૨. (૨) ૫.સં. ૧૬, પ્ર.કા.ભ. ન.૮૯૫. (જેમાં કર્તાના ગુરુનું નામ હેમેત્રર આપ્યું છે.)
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૩૧ ]
૫૧૮, ચારિત્રસિહ (ખ. મતિભદ્રશિ.) (૧૦૮૦) ચતુ:શરણ પ્રકીર્ણાંક સધિ ગા.૯૧ ૨.સ.૧૬૩૧ (૧) જેસ. ભ
(૧૦૮૧) સમ્યકત્વસ્તવ માલા. ર.સ.૧૬૩૩_ઝઝ રપુરમાં
(૧) સં.૧૬૭૩ દ્વિ, આસ શુ. ૫ અ.ખ.ગચ્છે સાગરચંદ્ર શાખાયાં ચારૂધ ગણિ શિવા, સમયકલશ શિ. વા. સુખનિધાનગણિ શિ. ૫. ગુણુસન પદ્મનાથ · મહિમાવત્યાં. અંતિમ ખે પત્ર, અભય. (૧૦૮)+મુનિમાલિકા ર.સ.૧૬૩૬ મહા શુ.૪ રીણીમાં આદુ – રિષભ પ્રમુખ જિનપાયજુગ, પ્રણમું શિવસુખદાય કિ મન ઉલ્હાસ, પડરીક શ્રી ગતમ આદિક, ગણધર ગુરૂ મનકમલવિકાસ. ૧ પ્રહ સમઇ સુધા સાધુ નમું નિત, ભાવઈ શ્રમણુ સગુણ ભગવંત, નામ ગ્રહણ કરિ પાર્ષિ પખાલું. પરમાણુંદ સુમતિ વિકસંત. ૨ અત સ ંવત સેલ છત્રીસ અં, શ્રી વિમલનાથ સુરસાલ,
-
દિક્ષ કલ્યાણુક દનઈં ગ્રંથ શ્રી સુનિમાલ, રિણીપુર રલીઆંમણુઉ, શ્રી શીતલ જિનચંદ,
૫૪

સ. ૩૧

Page #172

સત્તરમી. સદી
[૧૫૯]
સૂરવિજય રાજ્યે સદા, સોંધ અધિક આણુ ૬. શ્રી મતિભદ્ર સુગુરૂ તઈ, સુપસાયઇ સુષકાર, ચારિત્રસ’ઘ વખાણીયઇ, શબ્દ શબ્દ જયકાર. મનેાહર શ્રી સુનિમાલિકા, ગુણગણુ પરમાત્મ પુર, કંઠ વઈ ઉત્તમ જિા, પામઈ સુષ ભરપુર. મહા મુનિસર ગાવતાં, સુરતર સફલ સંમણ, અષ્ટ મહાસિદ્ઘિ ઘર લઇ સદા કલ્યાણુ.
અંત
કમલવિજય
મ. ૩૨
—મહામુનિ નિત નમુ་જી. મ. ૩૫ (૧) પ.સં.૩-૧૦, મારી પાસે. (૨) જેસ.ભ. (એની ટીપમાં કિવના ગુરુનુ' નામ જિનચંદસૂરિ ખાટું આપ્યું છે.) (૩) પ.સં.પ, જૈ.વે.ભ. જયપુર પે।,૬૪. (૪) પ.સ.૧૭૮૩ જેસલમેરી લિ. પ. કાર્ત્તિોલ, ખાઈ સુખાં પઠનાં. પ.સ'.૧૧, તેમાં પ.ક્ર. ૧થી ૬ [ભ.... ?] | àજૈનાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.પ૯૮).
પ્રકાશિત ઃ ૧. રત્નસમુચ્ચય અને રામવિલાસ રૃ.૨૯૧-૯૫. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૪૨-૪૩, ભા.૩ પૃ.૭૩૬, ૧૫૧૪ તથા ૧૫૯૬-૯૭. ]
મ. ૩૩
૫૧૯ ક્રમવિજય (ત. દ્વીરવિજયસૂરિ–વિજયસેનસૂરિશિ.) (૧૦૮૩) દંડક સ્તવન ૨.સ.૧૬૩૧ (૧૦૮૪) [+] સીમધ સ્વામી વિજ્ઞપ્તિરૂપ સ્ત. [અથવા લેખ] ૧૦૫ કડી ૨.સં.૧૬૮૨ દિવાલી ગુરુવાર ઝાલેરમાં વિજયદેત્ર રાજ્યે આદિ– સ્વસ્તિ શ્રી પુાલવતીજી, વિજયઈ વિષય જયવંત, પ્રગટપુરી પુ′ડરિગિણીજી, જિહાં વિચરઇ ભગવંત. સેાભાગી જિત સાંભલયા સંદૅશ, હું તઉ લેખ લિખું' લવલેશ. મુઝ તુઝ આધાર જિનેશ, સાહિબજી સુણજ્યે તુઝ સ દેશ. સેા.૧
૧

મ. ૩૪

ઢાલ
સવત સેાલઇ બ્યાસીઈ હૈ, સુર ગુરૂવાર પ્રસંગિ, દીવાલી દિવસઈઁ લિખ્યા હૈ, કાગલ, કાગલ મનન” રગિ
કલશ.
સિરિ તવગણગયણ ગણુ-ક્રિષ્ણુયર સિરિ વિજયસેણ સૂરીશું, સીસેણ. સથુષ્ટિ", સરસ કવિ કમલજજએણુ. ચઉતીસાઈ સતિહી, અઠ મહા પાહેર પડિયુ@ા,
.
૧

Page #173

ચંદ્રધમ ગણિ
[૬૦]
સુરરઇઅ સમવસરણા, તિહુઅણુ જલલામણુાણુ દે. પુખલવÜઇ વિજએ, સામી પુંડરિગિણીઇ નયરી એ, સીમધર જિષ્ણુ દે, વિહરતા દેઉ મે ભમ્. (પા.) સંવત સાલ ચાસીઇ ૧૬૮૨ શ્રી જાલેાર મઝારિ ચૈત્ર ધવલ પ`ચમી નિ” બલવત્તર ખ઼ુધવાર, મણુ અક્કડ જતણુ કરણિ રખલભ જણુ કજ્જિ, વિજયસેન ગુરૂ પટ્ટધર વિજયદેવ ગુરૂ રજિ. વિવિ પરિમિ* વીનન્યેા સીમંધર સવિલાસ, વિજય કવિ ઈમ કહિ પૂરૂ પૂરણ આસ.
૩
(૧) સંવત ૧૬૯૪ વષે` માહ સુદિ ૧૨ યુધે વાલ્હી ગ્રાંમ મધ્યે . મુ. કેસવ લિષત. ગણિ શ્રી દેવવિજયજી તત્ શષ્ટિ ગણુ દીપવિજય વાચના.. યતિ ગુલાબવિજય ભ`. ઉદયપુર. (૨) ઇતિશ્રી સીમાઁધરસ્વામી લેખરૂપ` સ્તવન. લિ. માંડવગે. ૫.સં.૫-૧૩, આ.ક.ભ’. (૩) ૫.સ. ૩–૧૬, ચા. [મુપુગૃહસૂચી, હેજૈજ્ઞાયિ ભા.૧ (પૃ.૨૯૦, ૪૦૩).]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. જિતેન્દ્ર સ્તવનાદિ કાવ્યસ ંદેહ ભા.૧ પૃ.૨૫૭-૬૬.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૫૧૩–૧૪. દંડકસ્તવન' સમયદષ્ટિએ વિચારતાં અન્ય કાઈ કમલવિજયની કૃતિ હોવાનું સંભવે છે.] પર૦. ચદ્રધમ ગણુ (ત.)
(૧૦૮૫) યુગાદુિં વસ્તાત્ર પર માલા, લ.સ’.૧૬૩૩ પહેલાં
જૈન ગૂર્જર કવિઓ ઃ ૨
(૧) સં.૧૬૩૩ લિ. ભાં.ઇ. સન ૧૮૮૨-૩ ન.૨૩૮. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૫૯૬.]
આ ૨૫ સ. લાકમાં છે કે જેના છેલ્લા લેાકમાં ત. મુનિસુદર (સૂરિ), લક્ષ્મીસાગર (સૂરિ) અને શુભસુંદરના ઉલ્લેખ છે.
(૧૦૮૬) દામનક રાસ ૧૪૮ કડી લસં.૧૬૩૩ પહેલાં ખ’ભાતમાં આદિ
દૂહા
વચન સરસ ઉિ સરસતી, વિદ્ભજ્જનની માત, વીણા પુસ્તક ધારણી, હંસગમનિ વિખ્યાત. એકમના થઇ જેહ નર, જપિ નિરંતર નામ,

3
૫૨૧, રત્નવિમલ (ત. સૌભાગ્યહર્ષોં-પ્રમાદમ'ડન—વિમલમ’ડનશિ.) સૌભાગ્યહસૂરિ સં.૧૫૮૩માં ખ་ભાતમાં સૂરિપદ પામ્યા. તેને મહેાત્સવ સાહ સામસિંહે કર્યાં.
૧૦૦

Page #174

સત્તરમી સદી
'ત –
[૧૬૧]
તેનિ તુસિ ભારતી, જગિ વિસ્તારઇ નામ. ચુવીસિ જિવર નમ્, પામી પરિમાણુä, સકલ સુરાસુર માનવી, જમ્મુ સેવિ સવિ ઈંદુ. હૅવિમલ સમ દેહ જસ, સાચસૂરિ નામિ, પરમ Àાદમંડન ા, જે પ્રણમ્ · સ્વામિ. સહિગુરૂચલણુ નમૂ` સદા, વિમલસન જગ જેહ, અક્ષરપદ તુ પાંમીઈ, જુ તૂસિ કવિ તેહ. જિન સરસતિ ગુરૂ તેડુ તણા, પાયકમલ પણમેવિ, દામન્નગકુઅર તણુંઉ, રાસ રચિ* સંખેવિ. ઇહુઇ પહિલઉ* અવસર ક, ખડામધ સબધ. સકલ ધ ર જે વડુ, જીવદયા દૃઢ ખંધ. ઢાલ અઢીઆનુ
દામનગ અણુગાર, પાલી અક્ષુણુ સાર કિ કાયા પરિહરી એ, કિ ગયા અમરાપુરી એ. માહેદ્ર સુરાલય સાર, પામી સુખ અપાર કિ અમરાપુરી સિઉ રોમ એ, કિ નાટક નવનવિ એ. તિહાથી કરી અવતાર, માહવિદેહ માહિ સાર, મુનિવર થાઇસ એ, કિ મુતિ જાઇસિ એ. દામનગ રષિ રાસ, સુતા પૂરિ આસ, કિ ભણતાં સપા એ, ટાલિ આપદા એ. ભૂતલિ સ્વગ સમાંન, ખભનયર અભિરાંસ, કિ વિવહારી આસિ એ, પુણ્યિ ઉRsસિ એ. તિહાં એ રચીઉ રાસ, પ્રણમી શભળુ પાસ કિ ઉલટ આપણિ એ, કવિતા પ્રેમ ભાણુ એ. (પા.) ઊલટ આપણિ એ રસ્તષિય ભણુઇ એ.
રત્નબિસલ

૨
૩
૧૪૩
૧૪૪
૧૪૫
૧૪૯
૧૪૭
(૧) સં.૧૬૪ર ભા, વિદ ૨. મગલે લ, વેટકગ્રામે. ૨૧૦ ગ્ર’,, ૫.સ. ૪-૧૭, હા.ભં. દા.૮૦ નTM.પ. (૨) સ`.૧૬૩૩ માગસર શુદિ ૩ ૧. પ.સં. ૬-૧૬, ડા. પાલણુપુર. (ર્તાનામ રત્નવિમલ છેલ્લી કડીમાં આપ્યુ` છે.) [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૩૨-૩૪.]
૧૧
૧૪૮

Page #175

જિનચંદ્રસૂરિશિષ્ય [૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર
પર૨, જિનચંદ્રસૂરિશિષ્ય (ખ) (૧૦૮૭) બારવ્રતને રાસ ૯૪ કડી .સં.૧૬૩૩ ફ.વ.૫ આદિ –
નિગ્રંથી સાધુની ઢાલ પાસ જિણેસર પય નમીજી, નામઉં સહગુરૂ સીસ; દેસવિરતિ હું આદરે છે, મન માહિ ધરિય જગીસ. સુવિનાણી પ્રાણી શ્રાવકવૃતિ ચિત લાય, મુનિમારગ અતિ દેહિલઉ છે, એ સુખિ સિદ્ધિ ઉપાય. સુવિ.
–એ આંકણું. તિહ પહિલઉ સમકિત ખરઉ જ, જિમ મંદિર થિર થંભ,
સમતિ સુરસુખ પામિયઈ છે, સમકિત સિદ્ધિ સુલભ સુવિ. ૨ અંત – સંવત સેલહ સયા તેતસઈ, ફાગુણ વદિ પંચમિ ઉલ્લાસઈ,
ખરતરગછિ ગયઉ ગુણ રાજઈ, શ્રી જિણચંદસૂરિ ગુરૂ પાસિ. ૯૨ શ્રાવિકા ગેલીએ વ્રત લીધા, કીધા નરભવ સફલા આજ; પાસ પસાયઈ એ વિધિ કરતાં, પામિસિ સિવનગરીના રાજ, ૯૩ બારહ વ્રત સુધા પાલેવા, એમ કરઈ પરિગ્રહ પરિમાણ; લીલવિલાસ સદા સુખ પામઈ, વાધઈ દિનદિન કલાવિનાણ. ૯૪
(૧) ઇતિ શ્રી ઇચછાપરિણામટિપ્પનકે સંવત ૧૬૩૩ વષે ફાગણ વદિ પંચમી દિને શ્રીમટ્ટી ખરતરગચ્છાધિરાજ શ્રી જિનમાણિજ્યસૂરિ પદ્દાલંકાર શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ રાજાનાં સ્વહસ્તેન ગલી સુશ્રાવિકા ગૃહીતં. પ.સં.૧૩, આમોદના યતિ ચંદ્રવિજય પાસે. હાલ દે.લા.પુ.લા. નં.૯૨૧ -૪પ૦.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૨૯-૩૦ તથા ભા.૩ પૃ.૭૨૦. પ્રથમ જિનચંદ્રસૂરિને નામે મૂકેલી કૃતિ પછીથી એમના શિષ્યની ગણી છે. કતિમાં ઉલ્લેખાયેલ મિતિ તે વસ્તુતઃ ગેલી શ્રાવિકાએ બાર વ્રત લીધાં તેની મિતિ છે.] પર૩. નવરત્નશિષ્ય (વડતપગચ્છ) (૧૦૮૮) પ્રતિબંધ રાસ ૮૫ કડી .સં.૧૬૩૪ આસે શુદ ૧ મંગલ
હાલીસામાં આદિ -- સકલ સરસતિ પય નમી, માગું વચનપ્રકાશ,
સહિગુરૂ પાય-પસાઉલિ, ગાઉં પ્રતિબંધ રાસ. ભાવિક જન સદ્દ સાંભલુ, મનિ આણી બહુ ભાવ,

Page #176

સત્તરમી સદી [૧]
દુગદાસ એકમના હઈયડિ ધરૂ, ઊતરવા નધિ નાવ. અંત – એ બુધિ જે હઈયડિ ધરિ, જાંણસમણિ તેહ,
સર્વ સંધિ હુઈ એણે મતિ, નિરમલ થાઈ દેહ. વડાપગછિ મુનીવર સુણ, પંડિત નયન દખ્ય તાસ તણી અનુમતિ લડી, રાસ કરિઉ મનિ હરખ્ય. સોલ શુત્રીસા સંવરિ, અશ્વન માસ અતિસાર ચંદ્રોદય તથિ ઊજલી, રૂયડુ ભૃગુવાર. થોડી મતિ કર જોડિ કરિ, આણી મનિ ઉછાહિ, રાસ કઉ પ્રતિબંધનું, ગામ હાલીસા માંહિ. ચંદ્ર સૂરિજ ગગનિ ફરિ, જે દ્ર નિશ્ચલ હેઇ, તાં લગિ મનિ ભાવ જ ધરી, એ મનિ ધરૂ સહુ કે. ૮૩ એણી બુધિ વિદ્યા ઘણી, સુંદર આવિ મતિ મનિ આંણનિ હરષચું, ધ નશ્ચલ ચીતિ. ભણુ ગુણ હીયડિ ધરૂ, આણુ અતિ ઉલ્હાસ,
સા રધિ સીધિ મંદિરિ ઘણ, મંગલીક ઘરિ તાસ. ૮૫ (૧) પં. દેવજી શિ. મેધવજી લ. સંવત સતસઠા વરશે. પ.સં.૪– ૧૧, જૈનાનંદ નં.૩૩૧૯.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૩૪-૩૫] ૫૨૪. દુદાસ (ઉત્તરાધગચ્છ સરવર-અર્જુનમુનિશિ.) (૧૦૮૯) ખંધકકુમાર સૂરિ ચોપાઈ ૬૩ કડી ૨.સં.૧૬૩૫ ભા.વ.૫
લાહેરમાં દેહા, ચોપાઈ ઉપરાંત ઢાલ ધનાના ગીતની, ઢાલ પૂબ્યાં ગઉડી છે. આદિ – મુનિસુવત જિન વીસમઉ, પય પ્રમઉં જિનચંદ,
ખધકસૂરિ શિષહ તણું, ચરીય ભણવું આનંદ. ઉપશમિ શિવસુખ પામીઈ, કેબઈ દુર્ગતિ ઠામિ,
ખિમાધરમ આરાધતાં, સીઝઈ સઘલા કામ. અંત – ઈમ ખિમા મનિ આણુસી, તરિસ્થઈ તે સંસાર રે,
જ્ઞાન ક્રિયા જે પાલસી, પિતઈ પુ નિ અપાર રે. સાધ. ૬૦ ઉત્તરાધગમંડણ ગુરૂ, સરવર નામિ સુજાણે રે, તાસુ સસ અજજન મુની, મહિમંડલિ જનું ભાને રે. સાધ. ૬૧ તાસુ સસ દુર્ગાદાસ ગણું. લાહરિનયરિ મુનિ ધાયા રે,

Page #177

જયનિધાન
[૧૬] જૈન ગૂર્જર કવિએ રસ સંવત સેલ સવે પણતીસ, ભાદો વદિ પંચમિ ગાયા રે. દર ભણસઈ જે નર પંડિત, સાધ તણું ગુણસારે, વિવેક ઋદ્ધિ સુખ સંપદા, લહિસ્યઈ નર સુવિચારે રે; -
સાધુ સંતાપજિ ન કે કર૩, ૬૩ (૧) સં.૧૯૮૯-૯૦, ચોપડી આકારે પ્રત, પ.ક. ૨થી ૩૧, નાથાલાલ પાલણપુરવાળાની પાસેની.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૪૦.] પર૫. જયનિધાન વા. (ખ.જિનચંદ્રસૂરિ–સાગરચંદ્ર-રાજચંદ્રશિ.)
આ કવિએ સં.૧૬૫૫માં એક પ્રત લખી છે (ભાં.ઇ. સન ૧૮૮૬૯૩ નં.૧૨૧૦). (૧૦૯૦) અઢાર નાતર સઝાય ગા.૬૩ ૨.સં.૧૬૩૬ અંત – સંવત સેલ છતીસઈ વરસે, ખરતરગચછ જિનચંદ સુરીસ
રીહડ શાખા મેરૂ સમાન, તેજઈ દીપઈ અભિનવ ભાન. ૬૨. તાસુ સુપસાય કરી શુભ દિવસે, વાચક રાયચંદ સહગુરૂ સીસઈ
એ સંબંધ કહિઉ લવલેસ, ભણતાં નવનિધિ હુઈ નિસદીસ. ૬૩ (૧) ૫.સં.૩, જયચંદજી ભ. વીકા. (૨) ગાથા ૭૧, ૫.સં.૫, પ્રત ૧૭મી સદીની, મહિમા. પિ.૮૭. (૧૦૯૧) યશેાધર ચરિત્ર ચોપાઈ અથવા રાસ ૨.સં.૧૬૪૩ અંત ખરતરગછિ જિનચંદ્ર સુરિંદ, ઉદય અભિનવ સુરતરૂ કંદ,
તારુ પસાઈ જાધરચરી, સેહ સઈ તિયાલે કરી. પદ વાચક શ્રીગુરૂ રાયચંદ્રસીસિ, જયનિધાન મુનિ એ શુભ દીસિ.
ભણતાં ગુણતાં સુખ આપે સદા, જૈન ધર્મ શ્રી સંધહ મુદા. ૫૭ (૧) સં.૧૬૮૦ શ્રાવણ વદિ ૧૪ બુધવારે ખરતરગચ્છ મથેન વરધમાન લિખિત નાગપુર. ૫. જૈન . ભં. જયપુર પિ.૫૫. (ડા. ત્રિભોવનદાસના પ્રશસ્તિસંગ્રહમાંથી.) (૧૯૯૨) ધર્મદત્ત ચોપાઈ અથવા રાસ ગા.૩૨૦ ૨.સં.૧૬૫૮
- (૧) પ.સં.૧૬, ક્ષમા. (૨) પ.સં.૧૪, અમ. (૧૯૯૩) સુરપ્રિય ચરિત રાસ ૨.સં.૧૬૬૫ આસો વદ ૩ શુક્ર મુલતાનમાં આદિ– સરસ મધુર અમૃત જિસી, શ્રી જિનવરની વાણિ,
હદયકમલિ સમરી કરી, કહિસ કથા ગુણષાણિ. પાપકરમ કઈ જાણુતા, અણજાણત તિમ ઈ,

Page #178

સત્તરમી સદી
[૧૫]
જયનિધન કરિનઈ પછતાવઈ વલી, ભાવઈ ધરમ કરેઈ. સુરપ્રિયની પરિ તે સહી, સુખિ હુઈ નરનારિ, કલિમલ સવિ દૂરઈ કરી, પામઈ ભવનઉ પાર. સિદ્ધિરમણિ સવરિ વરઇ, પામી કેવલનાણ,
કથા સુણ૩ સુરપ્રિય તણી, ભવિયણ હુઈ સાવધાન. ૪ અંત – બાણ સરસ રસ સસધરઇ, સંવરછરિ રે આસોજોં માસિક
સામલ ત્રીજ દિનઈ ભલઈ, કવિવારિ રે પૂગી મન આસ. ભ. ૬૨ શ્રી જિનમાણિકસૂરિ તણુઈ, ખરતરગછિ રે પાટઈ ગુરૂરાય, શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ સૂરીસરૂ, જુગવર વડ રે સહુ સંધ સુહાઈ. ભ. ૬૪ તસુ પથકમલ પસાઉલઈ, સુરપ્રિયનઉ રે સંબંધ વિચાર, મુલિતાનાં મનરંગર્યું વર ન રઈ રે રચિયઉ સુહકાર. ભ. ૬પ સાગરચંદ્ર સૂરીસની સેહઈ સાષઈ રે સિરિ વાચક નામ, રાજચંદ્રગણિ ગુરૂ તણ, સુપસાયઈ રે સીસઈ ગુણ ઠામ. ભ. ૬૬ જયનિધાન વાચક ભણઈ નરનારી રે જે નિસુણઈ એહ, રિદ્ધિ વૃદ્ધિ ઘરિ સંપજઈ જસ મંગલ રે, સુખ વિલસઈ તેહ. ભ.૬૭ (૧) ઇતિ સુરપ્રિય ચરિત સમાપ્ત લિખિત સંવત ૧૬૬૮ લાભપરે. ૫.સં.૮-૧૪, આ.ક.મં. (૧૦૯૪) કુર્મા પુત્ર ચેપાઈ ૧૫૯ કડી .સં.૧૬૭૨ પિષ શુ દેરાવરમાં આદિ- - સંધિ ઢાલ
ત્રિભુવનપતિ વધમાન જિનેશ્વર, અતુલીબલ પ્રણમી પરમેશ્વર રાય સિધા૨થ ત્રિસલાનંદન, સેવકજનમન-દુખનિકંદન. ૧ કૂર્મા પુત્ર કુમર ગુણ ગાઉં, મનસુધ કેવલ ભાવને ભાઉં
ગૃહસઈ કેવલસિરિ વરિયઉ, ભવજલથી આપણ ઊધરિયઉ. ૨ અંત - સત્તરિ દુઈ અધિક સંબંધ, સોલહ સઈ અપહ સમછરિ
પિસહ સુદિ નવમી વાસરિ, દેરાવ૨ સોહઈ ભાસુર ૧૫૬ આદીશ્વર પ્રથમ જિર્ણોદ, પાઈ પ્રણમી મન આણંદ જિનકસલસૂરિ સુપસાયઉ, એ ચરિત્ર ભણિક મન ભાયઉ. ૧૫૭ ખરતરગછિ સાગરચંદ, આચારિજાખિ મુણિંદ વાચક રાયચંદ્ર સુસીસ, જયનિધાન સગુણ સુભ દીસ. ૧૫૮ જે વાચઈ ભણઈ ભણાવઈ, કેવલિ સંબંધ સુણુવઈ તેહનઈ ઘરિ મંગલ થાવઈ, જસ કરતિ બહુ મુખ પાવઈ. ૧૫૯

Page #179

લક્ષમીર
[૧૬] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ (૧) સં.૧૬૭૮ વર્ષ કાતી વદિ ૧૩ દિને મુનિ એર લિ. ઉચ્ચનગરે. પ.સં.૫, જય. પિ.૬૮. (૧૦૯૫) અન્ય કૃતિઓઃ ૨૪ જિન અંતરા રૂ. ૨.સં.૧૬૩૪(૨), સમેતશિખર સ્ત. ૨.સં.૧૬૫૦.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૧૩૭, ભા.૩ પૃ.૫૭૫, ૭૩૫-૩૬ તથા ૧૫૧૨.] ૫૬. લક્ષ્મીરત્ન (૧૦૬) આઠ કમર રાસ અથવા ચોપાઈ ૨.સં.૧૬૩૬ આસો સુ.પ
રવિ ઉમયાપુરે અંત – સંવત ૧૬૩૬ો આસો સુદી ૫ રવીવાર,
કીધી ઉપઈ ઉમયાપુર મઝાર શ્રીગુરૂ લીરત્ન ઋષિરાય. (૧) આચાર્ય હીરરત્ન શિ. વિનયરત્ન ભાઈ વિવેકરન પઠનાર્થ. વિ.વી.રાધનપુર.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૪૮૫. ત્યાં આ કર્તાની અન્ય લક્ષ્મીરત્ન સાથે ભેળસેળ થયેલી હતી.] પર૭. પુષ્યરત્નસૂરિ (આ. સુમતિસાગરસૂરિ-ગજસાગરસૂરિશિ.) (૧૯૯૭) સનતકુમાર રાસ ગા.૨૮૧ ૨.સં.૧૬૩૭ વૈ.વ.૫ રવિવાર આદિ
જય જય જગગુરૂ જગત, સંખેસવર પાસ ચઉથ ચક્રી ગાયતાં, સરસતિ પૂરઉ આસ. -
ઢાલ આષાઢભૂતિના રાસ-સિરિ સંતિ જિણેસર ચણપુર નયર અતિહિ અને પમ સાર વિકમયશ રાજા રાજ કરઈ સુવિચાર પાંચસિ રાણી વાણી સુધાય સમાન
રિદ્ધિ બુદ્ધિ પૂરા સૂરા બદૂય પ્રધાન અંત - વિધિપક્ષ ગછનઉ રાજ. શ્રી આરક્ષત સૂવિંદ રે,
ગુણ અરાણિ તપગુણતિલઉ સોલ કળા જો વદ રે. જયુ. ૬૮ તસ પાટિ જયસિંહસૂરિ ધર્મ જોષસૂરિ તાસ, મહિંદસીંહ વલી ગુણભર્યઉ, જેણઈ જનના પહઉચાડા આસ
જયુ. ૬૯ તિeઈ અનુક્રમિં અવતર્યા શ્રી સુમતિસાગરસૂરિ સાર રે,
૨

Page #180

સત્તરમી સદી
[૬૭]
પુણ્યરતનસુરિ શ્રી ગજસાગરસૂરિ તસ તણુઈ, પાર્ટિ જાણુઉ ઉદાર રે. જયુ. ૭૦ તાસ સીસ એ જાણજો, પુન્યરતનસૂરિ કહિ રાસ રે, ભણઈ ગઈ જે સ ભલઈ, તેની પુહતુવઈ આસ ૨. જયુ. ૭૧ સંવત સેલ તે જાણુ સાડત્રીસઉ તે સાર રે, વૈશાખ વદિ ભલા પંચમી, રાસ રચ્યઉ રવિવાર રે. જય. ૭૨ રાસરહજિયો એ વાંવાં લગઈ જ્યાંડાં ચંદ્ર અનઈ વલી સૂર, આસ તે જનના પૂરો વિઘન તે જાજ્યઉ દૂર રે. જયુ. ૭૩ એ સુણ વાણું પુણ્ય જાણી ભાવ આણું ભાવશિ તવ નિદ્ધિ સિદ્ધિ સુબુદ્ધિ સારી રિદ્ધિ વૃદ્ધિ તે પામશિ. જયુ. ૭૪ પાસ જિનવર અમર સુખકર તરણતારણ તતપરા, તસ્ય આસ પૂરઈ વિઘન ચૂરઈ સઘાસિરવર જિનવરા. જયુ. ૭૫
(૧) પ.સં.૧૦-૧૨, નવી પ્રત, સંઘ ભંડાર પાટણ દા.૭૨ નં.૭૪. (૨) પ.સં. ૬-૧૨, અપૂર્ણ, અનંત ભંને.૨. (૩) ઇતિ સનતકુમાર ચક્રવતી રાસ સંપૂર્ણ. પ.સં.૧૪-૧૩, આ.ક.મં. (૪) ચં.ભં. [લીંહસૂચી, હેજેજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૩૪).] (૧૦૯૮) સુધર્મા સ્વામી રાસ ૭૨ કડી .સં.૧૬૪૦ ફા.૧૩ ગુરુ
પેટલાદમાં આદિ- વીર જિનનઈ કરૂં પ્રણામ, સરસતિ મતિ આપુ અભિરામ,
ગાઉં ગણહર સેહમસ્વામિ, જઈ પાપ જસ લીધઈ નામ. ૧ ગણધર સઘલા ગુણનિલા, એકથી છઈ અતિ ભલા, પણિ આગમ જે વરતિઈ સાર, સેહમ્મસ્વામી ઉપગાર. ૨ હવડા વરતઈ જે અણગાર, તે સવિ સેહમનુ પરિવાર
અસી વાત મિં આગામિ લહી, ર, રાસ રસ આણી સહી. ૩ અંત – રૂડાં કાજ તે કીઈ, ગણી ઈ વિશેષઈ એહ,
પરવાર વારૂ વિસ્તરઈ, સજન સિઉ રે પણિ વિધિ નેહ કે. ૬૮ ચિંતા કલઈ રોગ ઉપસમઈ, ન નડે વયરી તાસ, નરનારી તિ નિત ગુણઉ, સેભાગી રે સહજમનું રાસ કે. ૬૯ સંવત સેલ તે જાણ, શ્યાલીસ નિરધારી, ફાગણ સુદિ તેરસિ ભલી, નક્ષત્ર રે પુષ્યનઈ ગુરૂવાર કે. ૭૦ વિધિપક્ષ ગ૭ઈ જાણુઈ, શ્રી સુમતિસાગર સુરીંદ, શ્રી ગજસાગરસૂરિ તસ તણુઈ, પાટઈ રે ઉદયુ દિણંદ કે. ૭૧

Page #181

ધર્મ ભૂષણ
[૧૬] જૈન ગૂજર કવિઓ: ૨
તાસ સીસિ પેટલાદમિ”, રચઇ પુણ્યરત્નસૂરિ, ઋષભદેવ પસાઉલિ, હુઇ આનંદ ભરપૂર કે
(૧) પ.સ.૩-૧૭, વ.રા. મુંબઈ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૪૩–૪૫, ભા.૩ પૃ.૭૩૬-૩૮. આ કવિને નામે પહેલાં મૂકેલ નૈમિ રાસ – યાદવ રાસ'ના કર્તા પુણ્યરત્ન પછીથી જુદા ગણ્યા છે. જુઓ આ પૂર્વે ન.૨૫૭ (ભા.૧ પૃ.૩૬૦).] ૫૨૮. ધ ભૂષણ (દિ. દેવેન્દ્રકીર્ત્તિ-ધ ચંદ્રશિ.)
દેવેન્દ્રકીર્તિના નામના સ.૧૯૦૪ને પ્રતિમાલેખ મળે છેઃ-સંવત ૧૬૦૪ જ્યેષ્ઠ વિદ ૩ સેામવારે કુરવશે મહારાજાધિરાજ શ્રીમત સ્યાહન રાજ્ય ભ. ચંદ્રકીતિ જી તપદે ભ. શ્રી દેવેન્દ્રકીત્તિ જી સદાસ્નાયે સરસ્વતીગચ્છે અલાત્કારગણુ કુંદાચાર્યાન્વયે શુભાં. (નાહર. નં.૩૨૫)
આમાં ઉલ્લેખેલા દક્ષિણ દેશના દેવેન્દ્રકીતિ આ જ હાવા સ ંભવ છે અને તેમના પ્રશિષ્ય આ ગ્રંથ પ્રતિમા સં.૧૬૦૪ની તથા પ્રત લખ્યા સ.૧૭૫૯ વચ્ચે લખ્યા હવેા જોઈએ તેથી આને સત્તરમી સદીમાં મૂકવામાં આવેલ છે.
(૧૦૯૯) ચંપકવતી ચા. અથવા શીલપતાકા ચોપાઈ વે.શુ.ર સુરાલ્ડણા માં આફ્રિ – દુહા પરમ પુરૂષ શાસનધણી, પ્રણમુ` શ્રી મહાવીર, શીલ તણા ગુણુ વર્ણવું, નિમ્મલ ગંગાનીર. દાન શીલ તપ ભાવના, શિવપુર મારગ ચ્યાર, સરખા છે તે પણ હાં, શીલ તણા અધિકાર. ભૂષણ માંહિ ચૂડામણી, દેવ માંડુિ જિમ ઇંદ્ર, શીલ વડા સિવ દનઇ, તારા માંહિ જિમ ચંદ્ર શીલ સુયશ હાવે ધણેા, સ્વગ તણેા... શ્રી સિદ્ધાંતિ પણિ વર્ણવ્યું, ચેાથે સંવરદ્વાર.
યુતઃ...
સાલ સત્તી ગ્રંથ” કહી, લેાક માંહિ પરસિદ્ધ, તે સરખી ચપાવતી, કથા કહુંઅ પ્રસિદ્ધ
७२

૧
3
४
અંત – ચપાવતીના જે ગુણ ગાય, તેહના લાભ ધણુંરા થાય, ચપાવતી ગુણતે નહી. પાર, મઈ ભાખ્યા માહરી મતિસાર. ૯૩
લશ
८

Page #182

સત્તરમી સદી
[૧૯]
મંગલ માણેક ગછ દિગબર સકલ સુખકર વૈશાખ સુદિ બીજ જાણીય દક્ષિણ દેશઈ સુરજાહણ શીલપતાકા વખાણઈ. ૯૪ દેવેદ્રકન્તિ પટધારી ધમચંદ્ર પટોધરૂ,
ધર્મભૂષણ રચી ચેપ નરનારી સુણો સુખકરૂ. ૯૫ (૧) સં.૧૭૫૯ ૫ પુરબંદિરે લિ. પં. તેજકુશલગણિ શિ. મુનિ હીરકુશલ લિખિત. પ.સં. ૨૦-૧૫, પ્ર.કા.ભં. નં.૭૬૪.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૪૬-૪૮.]. પરલ, મંગલ માણેક (આગમ-બિડાલંબગ૭ મુનિરત્નસૂરિ
આણંદરત્ન-જ્ઞાનરત્ન-ઉદયસાગરશિ) મુનિરત્નસૂરિના પટ્ટધર આણંદરત્નના પ્રતિમાલેખ સં. ૧૫૭૫, લેખાંક ૪૨૧ ભાગ પહેલે અને સં.૧૫૭૬ લેખાંક ૧૯૫ ભાગ બીજો ધા.પ્ર.સ.માં મળી આવે છે. [આ આખુંદરત્નના કવિ શિષ્ય હાય એ સંભવિત નથી.] (૧૧૦૦) વિક્રમરાજ અને ખાપરા ચારને રાસ સં.૧૬૩૮ મહા
સુદ ૭ રવિ ઉજજયિનીમાં અંત - વિકમ સિંહાસન છઈ બત્રીસ, કથા વૈતાલીણું પંચવીસ,
પંચદંડ છત્રની કથા, વિકમચરિત્ર લીલાવઈ કથા. ૨૯ પ્રવેસપરકાયની વાત, સીલમતી ખાપરની ખ્યાતિ, વિકમપ્રબંધ અછઈ જે ઘણા, કહઈતા પાર નહી ગુણા. ૩૦ ઈતિ ઊંમાહુ અંગિ હું ધરી, ગુરૂ કવિ સંત ચરણું અણુસરી, ગદ્યકથા રાસ ઉદ્ધાર, રચિ પ્રબંદ્ધ વીરરસ સાર. ૩૧ વિડાલવણ છ આગમ આણુંદરત્નસૂરિ અનુપમ્પ, તાસ સીષ્ય મંગલમાણિક્ય,વાચકઈ કરિશ્ય કથા આધિક્ય. ૩૨ સંવત સેલ આઠની ત્રીસ માઘ શુદિ સાતમિ રવિ દીસ,
અશ્લેષા શુભગિ રહી, ઊજેણઈ કથા એ કહી. ૩૩ (૧) સં.૧૭૧૮) વર્ષે માહા વદિ ૧૩ દિને વાર શુકે મહેપાધ્યાય શ્રી ૫ શ્રી વિજયરાજગણિ શિષ્ય ગ. શ્રી અમરવિજય લલિત દમણિ ગ્રામે. મ. બ. (૨) પ.સં.૧૦૦, માંડલની લાયબ્રેરી. (આની પ્રત છેલ્લી મુંબઈ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રદર્શનમાં નડિયાદના જયંતીલાલ મોરારજી મહેતાએ મોકલી હતી.) મુિપુન્ડચી.] (૧૧૦૧) [+] અંબડ કથાનક ચોપાઈ [અથવા રાસ) ૨૨૨૫ કડી

Page #183

મંગલ માણેક
[૧૭૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર ર.સં.૧૬૩૯ કા.શુ.૧૩ સેમ ઉજેણીમાં-નિઝામના રાજયમાં
(આરંભ સં.૧૪૩૮ જેઠ શુ૫ ગુરુ) આદિ
વસ્તુ, સદા સંપદ સદા સંપદ રૂપ કાર, પરમેષ્ઠી પંચઈ સહિત, દેવ ત્રણિ સારદા સેવિત; મહાજ્ઞાન આનંદમય બ્રહ્મ બીજ યોગી વંતિ, ભૂયણ ત્રણ ગુણત્રણિમય, વિદ્યા ચૌદ નિવાસ; હું પ્રણમ્ પરમાતમા, સર્વ સિધિ સુષવાસ.
દુહા પરમ ઘોતિ પરમેશ જે, શ્રી ગુરૂ સારદ માય, આદિ કવીશ્વર સંતજન, નિત વંદૂ તસ પાય.
ગાળ
અજ્ઞાનિઈ ભવિ ભૂલા જેહ, કથી શાસ્ત્ર પંથિ આપ્યા તેહ, તે કવિ સાધુ તણું ઉપદેશ, સહી કથા કરું લવલેશ. ૧૨ મિત્ર લાડજી દરીયાગુણી, કરી પ્રાર્થના તેણુઈ ઘણું, મુનિ લાવણના આદર વતી, અબડ કથા કદ્ધ રસવતી. ૧૩ વામન પરર્દ મંદ હૂં મૂલ, ઉંચા ફલ લેવા અનુકૂલ, વીરકથા કહિવા રસ થાય. તે ગુરૂ ભાનુભટ્ટ મહિમાય. ૧૪ વિડાલબીયા આગમ પક્ષ, શ્રી મુનિરત્નસૂરીશ્વર દક્ષ, અષ્ટવિધાની બિરદ જેહનું, અબડચરિત રચિઉં તેહનું. ૧૫ ગદ્ય પદ્ય બંધી તે કથા, તાસ સીસ સઇ સમઝઈ યથા, મંગલરૂપ રસિક પાવની, કહઈ વિશેષિઈ જનરંજની. ૧૬ અબડવાત જેણિ નવિ સુણિ. તે કિમ નામ ધરાવઈ ગુણી, નવરસરૂપ સુણઈ જવ એહ, અન્ય કથા આદરઈ ન તેહ. ૧૭ સંવત સેલ અઠતીસઈ સાર, જેઠ શુદિ પંચમી ગુરૂવાર, માંડિઉં રાસ મૂલ સિધિગિ, રહી ઊજેણિ પુરી સંગિ. ૧૮ અંબઇ વિદ્યાધરની કથા, સરસ વિનેદ બુધિમય યથા, આદર કરી ભણઈ જે નિત, સુણતાં સાહસીક હુઈ ચિત્ત. ૧૯ ધર્મઈ લષિની દીરઘ આય, ધમિઈ વિદ્યા નિર્મલ કાય, ધર્મઈ યશ પરમારથ સિધિ. ધર્મઈ અખંડ પામિઉ રિધિ. ૨૦ તે ક્ષિત્રિી કુણ થાનકિ ઉં, કિહાં ગયું સુખી કિમ થયું,

Page #184

સત્તરમી સદી
[૧૭૧]
મંગલ માણેક કરિઉ કિસ્યું કાજ કિહાં રહી, મૂલ કથા જોઈઈ તે કહી. ૨૧
વસ્તુ વીર અબડ વર અંબડ દૂ૩ વિષ્ણાત, વારઈ શ્રી જિન વીરનઈ, પ્રથમ વઈ તે દૂઉં નિર્ધન. ધન કારણિ તે સેવિવા, ગયુ પાસિ ગેરષ યોગિનિ, માત પરઈ તસ હિતકરી, દીધ સત્ત આદેશ,
સાહસબલિ તેણઈ કીયા, થિઉ બલવંત નરેસ. અંત - ભટીષાને નિઝામ પસાય, વિદ્યા ભણી ભાનુભટ પાય,
મિત્ર લાડજી સુણિવા કાજિ, વાંચી કથા વિડાલંબી રાજિ, કહઈ વાચક મગલમાણિક્ય, અબડ કથા રસઈ આવિષ્ય, તે ગુરૂ કૃપા તણે આદેશ, સાત માંહિ છઠો આદેશ.
શ્રી જિનવીર કથા એ કહી, ઉવવાઈ સૂત્રઈ તે ગ્રહી, એ પરૂપણું સવિ ગણધરે, કરી સદ્ધહી શ્રાવકિ પરે. ૧૩ ને અબડ અનશન ઉચ્ચરી, અંતકાલિ શુભ લેસ્થા ધરી, પંચમ દેવલોકિ ઇમ ગયુ, દેવાંગના સુષભોગી હુઉં. ૧૪
તે માટે આહાં આવ્યું આજ, તૂ છઈ ભાગ્યધણી મહારાજ, મઈ જાંણિઉં દીઠઉ ભંડાર, કરૂ વિચારી જે હુઈ સાર. ૨૮ વિક્રમસિંહ સંણ એ વાત, તુરબક સહિત લેઈ સહુ સાથ, ધનગિરિ ગયા ગિની ઠાહિ, કેષ દેખાડિઉ ધન જે માંહિ. ૨૮ ઊપરિ ધ્યાન કંડિકા ધરી, જેતલઈ તે લેઈ પાછી કરી, તવ અનાહત શબ્દ ની સરિઉં, તુ... હે જૂઠ પ્રયાસ કાં કરિઉ. ૩૦ ઊજેણુઈ વિકમ નૃપ હસઈ, એ ભંડાર તેહ વિલસસઈ, એવો ભાગ્યધણ નહીં કેય, બીજે જે ધન વિલસઈ લઈ. ૩૧ એ સવિ વાત જાણવી સાચ, એવી હુઈ દેવતાવાચ, સુણ વાંણિ પાછો નૃપ જાય. વિકમસિંહ આવિઉ નિજ ઠાય. ૩૨ જીવનવૃત્તિ કુરૂબકનઈ કરી, કઉ સુષી પ્રેમ મનિ ધરી, કુર્બલ તૂ બલ રાજા જાણિ, એહવી અછઈ શાસ્ત્રની વાણિ. ૩૩ જે વિજયી ઉજેણુ ઠાય, દૂઉ સાહસી વિકમરાય, તૂઠા જાસ અમ્રિતાલ, સોવનપુર સો દીધ વિશાલ.

Page #185

[૧૭૨] જૈન ગૂજર કવિઓ: ૨
૩૫
મણિમય સિંહાસન પૂતલી, ખત્રીસઈ જટિત તે વલી, આપિ પાટિ ખઇસિવા કાજ, કરી ભેટ વેતાલ† રાજિ. ઊપરિ વિક્રમાદિત્ય તે રાય, બઇ મસ્તકિ છત્ર ધરાય, પંચદંડ છત્રનૂં નામ, રિદ્ધિસિદ્ધિદાયક જય ડાંમ તે” પૃથિવી ઊરણ કરી, આજ લગઇ રહિઉં તે ચરી, સંવત્સર આંક તેહ તણેા, ચાલિઉ સયલ દેશિ છŪ ઘણા. ૩૭ વિક્રમ પછી ભૂમિગત કરિ, તે પીઠ જ વારઇ નીસર, સિંહાસન મઇસદ્િ સજ્જ ફ્રેંઇ, પૂતલી એ વારિઉ તા રહિ પૂતલી એ વિક્રમરાયના, સુગુંણુ તણી કીધી વર્ણના, તથા ત્રીસð પૂરી હુ, પછૐ પીડ અદશ થિં જઈ. એ બત્રીસ પૂતલી ચિરત્ર, જે સિંડાસતિ હતી વિચિત્ર. આદિ થિકી જાણિવી કથા, ત્રિદુષે કહી પ્રથમ સ થા. ઈમ શ્રી ગાર્ષ યાગિની તણી, પામી કૃપા અ ડિઇ ધણી, દૂઇ સિદ્ધિ ક્ષત્રી તેલુઇ સાત, કર્યા આદેશ વિશ્વવિખ્યાત.
૩.
૪૦
૪૧
વસ્તુ એહુ અ`ખડ એહ અ'બડ, સાત આદેશ,
કુલ શત શર વૃક્ષન્, અંધારી યાગી વષાણા, વિમલ રત્નહાર જસુ ગુણુ, વલી નવલષી માંકડી ાણે, રવિ ચંદ્ર દીપક સરવ, અરજ શંકર દંડ,
મુકુટ માંહિ પછે વડઉં, એ સર્વિ કીયા અખંડ
ચૌપઇ.
મગલમાણેક

૩૬

૩૯
એ ચિત્ર રૂપ આગઈં નવ દૂ, હાસ નહી તે કીયા જૂજૂઆ, સીધા જે જે વિકટ ઉપાય, તે સવિ સત્ત્વ તણે! મહિમાય, ૪૩ સુવિહિત ગચ્છ માગમીચા નાંમ, વિડાલ બી પાટન. ઠાંસ, તે અણુહિલપુર પાટ્ટણિ પાસિ, ગુજ્જર દેશિ મધ્યનઈં વાસિ. ૪૪ શ્રી મુનિરત્નસૂરિ ગધણી, આનંદરત્નસૂરિ પતિ ગુણી, જ્ઞાનરત્ન ગુરૂગણી ગાર, ઉદયસાગર વાચક પરિવારિ, તાસ પટ્ટિ મૉંગલમાણિકચ, વાચક વિદ્યા રસિ ચાણિક, પંડિત આગલિ તે મતિમંદ, ભાનુભટ્ટ ગુરૂ વિદ્યાવૃંદ. રચી ચઉપઇ તાસ પ્રસાદ, અખડકથા તણે અનુવાદ, લાડજીય સુત દરીયા તણા, કીધા સાંભલિવા ૧૫ ઘણું.
૪૨
૪૫
૪૬
૪૭

Page #186

સત્તરમી સદી " [૭૩]
મંગલ માણેક શિષ્ય સાધુ વાંચિવા કાજિ, ભણિવા સજજન તણી સમાજિક ઊમાહે અંગઈ અતિ ધરી, ગુરૂ કવિ સંત ચરણ અણુસરી. ૪૮ ગદ્યબંધ ઉપઈનઈ બંધિ, કીધો મિંલી નવે સંબંધિ, ઉછઉં અધિક કહિઉં મઈ જેહ, શુદ્ધ કરી સંત ગુરૂ તેહ. ૪૯ સાત આદેશે અબડ પર્વ, દૂહા ચેપઈ વસ્તુ થઈ સર્વ,
લોક સહિત સર્વ કઈ સહી, બાવીસ સઈ સવાતે દઈ. પ૦ બિસઈ ચઉરાસી પ્રથમાદેશ, બીજઇ બિસઈ અડસઠ અસેસ, બિસઈ નવ્યાસી ત્રીજઈ જણિ, ચૌથઈ ત્રણિસઈ છકક વષણિ. ૫૧ ત્રણિ પાંત્રીસ પંચમઈ જોઈ, છઠઈ બિસઈ છિયાસી હેય, ચૌસઈ સતાવન સાતમ, ચૌપાઈ સાત આદેશે સવઈ. પર સંવત સેલ ઉગણશ્યાલીસ, કાર્તિક સિત તેરશિ શશિદીસ, સિદ્ધિયોગ ઋક્ષ અશ્વિની, અબડાસ ઉપઈ નીપની. પ૩ ભણતાં બુદ્ધિ શરીરઈ લય, બુદ્ધિથિ કંઈ સિદ્ધિ સવિ હોય, સિદ્ધઇ દેવ ધર્મ ગુરૂભક્તિ, ગુરૂભક્તિથી પામીઈ મુક્તિ. ૧૪ નવરસમય અબડરાયની, શ્રોતા વક્તા જનપાવની, વીરકથા ભાવઈ જે કહઈ, શ્યારિ પદારથ સહિજઈ લહઈ. ૫૫ જા રહઈ અંબર અવની ચંદ, જાવિ તૂ તારા ગિરિ ઈંદ, સાગર શેષ દ્વીપને વાસ, તાં લગિ રહી એ કથાપ્રકાસ. ૫૬ ઊજેણઈ રહી માસિક કથા રચી એ શાસ્ત્ર વિમાસિક વિનોદ બુધિ વીર રસ વાત, પંડિત રસિક માંહિ વિખ્યાત. ૫૭ ભીષાન નઈજજામ પસાય, વિદ્યા ભણું ભાનુભટ પાય, મિત્ર લાડજી સુણિવા કાજી, વાંચી કથા વિડાલંબી રાજિ. પ૮ કહઈ વાચક્ય સંગલમાણિક્ય, અબડ કથા રસ અધિક્ય,
તે ગુરૂકૃપા તેણે આદેશ, પૂરા સાત દૂઆ આદેશ. ૧૯
ઇતિ શ્રી મુનિરત્નસૂરિ વિરચિતે શ્રી ગોરગિનીદર સપ્તાદેશ અંબડ કથાનક ચતુષ્પાદિકા સંપૂર્ણ
(૧) ઇતિ શ્રી મુનિરત્નસૂરીસ, ગોષિયોગિની દીધા સીસ, અબડકથાનકઈ આદેશ, કીધા સાતઈ કહિયા વિશેષ, સંવત ૧૭૬૪ વર્ષે વૈશાષ શુદિ દ્વિતીયા દિને વાર બુધે, શ્રી સુરેત બંદિર મધે લિષાપિતા. પ.સં. ૧૭૬–૯, આ.કા.ભં. [ડિકેટલૅગભાઈ વ.૧૯ ભા.૨.]
[પ્રકાશિતઃ ૧. સંપા. બ. ક. ઠાકર.]

Page #187

હર્ષસાગર
[૧૭૪] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૪૭–પર. કવિને ભાનુભટ્ટના શિષ્ય કહેલા પરંતુ ભાનુભટ્ટ એમને ભણાવનાર પંડિત જણાય છે. કવિ ઉદયસાગરના કે આણંદરત્નના જ શિષ્ય હવાનું દેખાય છે.] ૫૩૦. હર્ષસાગર (પૌ. પદ્રશેખરસૂરિ–જિનહર્ષસૂરિ–રત્નસાગર
સૂરિશિ.) (૧૧૨) ધનદકુમાર રાસ ૪૭૧ કડી ૨.સં.૧૬૩૮ આસો સુદ ૧૧ રવિ
લાડેલમાં આદિ– સરસતિ સામિણિ કરો પસાય, પ્રણમું ગપતિ સહિગુરૂરાય,
શ્રી રત્નસાગરસૂરિ ચરણે રહું, સરસ કવિત કથારસ કહું. ૧ આદિ શતિ શ્રી નેમિજિણ, પ્રગટ પાસ જિનચંદ, સયલ ઋ દ્ધ મંગલકરણ, પ્રણમ્ સુમતિ જિર્ણોદ. ૨ પાંચે પરમેસર પ્રગટ, પ્રણમી પુહરિ પ્રસિદ્ધ,
અવર સવે જિણવર નમી, વલી વિશેષિઈ સિદ્ધ. અંત – પુનિમખિ ધુરંધર ધીર, પય પ્રણમેં ભૂપતિ વીર,
શ્રી પદમશેખર સૂરિરાય, જેનો જગિ મોટે જવાય. ૪૬૨ ધન ધન ધનદચરિત્ર, ગાતાં વચણ પવિત્ર, જે સુણે ધરી ઉલ્લાસિ, તે પામેં સુખવિલાસ. શ્રી જિનહર્ષ સ્વીંદ, તસુ પટિ અભિન ચંદ, મહિમા મેરૂ સમાણ, વલી ઉદય અભિનવ ભાણુ. ૪૬૪ મહિમા કરે રે કલોલ, નામે હુઈ રંગરેલ, નામેં લહિ વંછિત કેડિ, પામેં અવિહડ જેડિ. નાગર વંસ પ્રધાન, સહિજલદે કૃખિ નિધાન, સાંહિ સાહજ...રે, ઊતારે ભવસુપાર.
૪૬૬ શ્રી રત્નસાગર સૂરીસ, કહે હર્ષસાગર તસ સીસ, સંવત ચંદ્ર નિધાન, અગ્નિ વસુ કરીય પ્રધાન. ४६७ લાડુલિ નારી ઉદાર, જિહાં વસે શ્રાવક સુવિચાર, ધન ધન મન ઉલાસિ, છ મુનિ સિ૬ રહિયા ચઉમાસિ. ૪૬૮ આસો સુદિ આદિત્યવાર, એકાદસી તિથિ ઉદાર, રચીઉ ધનદહ રાસ, ભણતાં સવિ પૂજઈ આસ. ૪૬૯ પંડિત જોઈ કર શુદ્ધ, જે કરિઉં હુઈ માંહિ અશુદ્ધ,
૪૬૩
૪૬૪
૪૬૫
૪૬૫

Page #188

સત્તરમી સદી
[૧૫]
વિનયકુશલ એકમનાં જે ભણસિ, તે મનવંછિત ફલ લહિસિ. ધનદકુમારહ રાસન, કહિઉ ચઉથુ પ્રસ્તાવ,
ભાવિઈ ભગતિઈ સંભલિ, તે પામે સુખવિલાસ. ૪૭૧ (૧) સં.૧૬૩૮ આસો સુદિ ૧૧ ર કૃતં લિખિતં. (આ કવિની સ્વહસ્ત લિખિત પ્રત છે.) પ.સં.૧૯-૧૨, રત્ન, ભં. દા.૪૩ નં ૬૩.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૩૮૫ તથા ૭૪૨-૪૩. બને સ્થાને બે જુદા કવિક્રમાંકથી આ એક જ કવિ મુકાયેલા છે. પૃ.૩૮૫ પર ગુરનામ રતિસાગરસૂરિ જણાવવામાં આવેલ છે, તે વાચનદેષ જણાય છે ને “૨.સં. ૧૯૩૮ ?' દર્શાવવામાં આવેલ છે તે નિધિ=૯ એ સમજથી, પણ કવિની
સ્વલિખિત પ્રત સં.૧ ૬૩૮ની હેઈ એ અર્થધટન છેડવું જ પડે.] પ૩૧, વિનયકુશલ (ત. લક્ષ્મી રુચિ-વિમલકુશલશિ.) (૧૧૩) જીવદયા રાસ ર.સં.૧૬૩૮ ત. વિજયસેનસૂરિરાજ્ય
(૧) ડે. અ. ભં. નં.૫૭ (વે.).
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૪૮.] પ૩ર, દેવેન્દ્ર (૧૧૦૪) યશેાધર ચરિત્ર રાસ ૨.સં.૧૯૩૮
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૪૮.] ૫૩૩ હરખજી. (૧૧૦૫) પુણ્ય પાપ રાસ લે.સં.૧૬૩૯ પહેલાં
(૧) લ.સં.૧૬૩૯. [É. 20
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૨૪૦.] પ૩૪, સારંગ (મડાહડગચ્છ પદ્મસુંદર તથા ગોવિંદશિ.)
આમણે પૃથ્વીરાજત “કિસન મ્યુકિમણીકી વેલી પર લાખા નામના ચારણે પ્રાચીન પશ્ચિમના રાજસ્થાની (પ્રાચીન ગુજરાતી)માં લખેલી બાલાવ
ધ નામની ટીકા પરથી વિ.સં.૧૬૭૮માં પાહણપુરમાં ફિરોજશાહના અમલ વખતે સંસ્કૃત ટીકા નામે “સુબોધમંજરી' રચી છે. અને તે સં.૧૭૮૧માં પ્રતિબિંબિત થઈ છે. આ અમૂલ્ય ટીકામાંથી 3. ટેસિટોરીએ થડાડા ઉતારાઓ આપ્યા છે પણ તેમણે મૂળ ટીકા પણ સાથે સાથે છપાવી હેત તે કાવ્યરસિક જનેને વિશેષ લાભ થાત. જુઓ “ગુજરાતીને ૧૯૭૮ને દિવાળી અંક પૃ.૭૨.

Page #189

સારંગ
[૧૭]
જૈન ગૂર્જર કવિએ ર
જુઓ આ પૂર્વે ભા.૧ પૃ.૩૮૩-૮૪. (૧૧૦૬) કવિ બિહણુ પંચાશિકા ચોપાઈ ૪૧૨ કડી .સં.૧૯૩૯
આષાઢ સુદ ૧ ગુરુ જાહેરમાં આદિ– પ્રણમું સાંમિણિ સારદા, સકલ કલા સુપ્રસિદ્ધ,
બ્રહ્મ કેરી બેટડી, આપઈ અવિરલ બુદ્ધિ, સુસ્વર અલાપઈ નાદરસ, હસ્ત વાવે વીણ દિનદિન અતિ આનંદભરિ, યેલ સુરાસુર લણ. આદિકરી આજ લગિ, બ્રહ્મા રૂદ્ર હે માત, અલખ અનંત અગોચરી, સુયશ જગ વિખ્યાત. કાસમીર મુખમંડણી, સેવક પૂરે આસ, સિદ્ધિ બુદ્ધિ મંગલકરી, સરસ વચન ઉહાસ. શ્રી સદ્ગુરૂ સુપસાઉલે, સમરિ અને પમ નામ, જાસ પસાઈ પામીઈ, મનવંછિત સવિ કામ. નારી નામે સસિકલા, તેહ તણુઉ ભરતાર, કવિ બિહણુ ગુણ વર્ણવુ, સીલ તણે અધિકાર. સીલઈ સવિ સુખ સંપજે, સીલેં સંપતિ હેઈ, ઈહભવ પરભવ સુખ લહે, સીલ તણે ફલ જેઇ. સીલપ્રભાવે આપદા, ટાલ પાપ નિકલંક,
કવિ બિહણ સુખ વિલસીઆ, સુણો મૂકી સંક. ૮ અંત -
હાસ્ય કોઈ મમ કરો તથા, મતિ અનુસરે બંધી કથા, ઓછે અધિક અક્ષર જેહ, પંડિત સુધે કર તેહ. ૪૦૭
૪૦૮
શ્રી મડહડગછ વર, વિદ્યમાન જયવંત, જ્ઞાનસાગરસૂરિ અછઈ, ગુહિર મહાગુણવંત. તાસ ગરિષ્ઠ અતિ વિપુલ, પઘસુંદર ગુરૂ સીસ, કવિ સારંગ ઈણિ પરિ કહે, આણુ મનહ જગીસ. એગુણલઈ વત્સરિ ઊપરિ સે વલિ સેલ સુદિ આષાઢિ પ્રતિપદા, કહું કવિતકલોલ. પુષ્ય નક્ષત્ર વાર ગુરૂ, યોગે અમૃત સિદ્ધ, શ્રી જાલોરપુરે પ્રગટ, કૌતિક કારણ કીધ.

Page #190

[૧૭૭]
સજણ જણુ જે સંભલે, ભણે ખતિ મનિ મણિ, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ પાંમે સદા, કુસલ ખેમકલ્યાણુ,
૪૩૨
(૧) ૫.સ.૨૧–૧૩, રત્ન. . દા.૪૩ નં.૨૫. (૨) કૃતા સાર ગણુ, પ.સં.૧૬-૧૭, રત્ન, ભ, દા.૪૩. નં.ર૬. (૩) સં.૧૯૭૫ પાસ વિદ્૧૦ ભદ્રાણા ગ્રાંમે વર્ધમાન લ, ચાપડા, ૫.ક્ર. ૧૯૪થી ૨૧૫, વિ.ને.ભ. નં. ૪૬૩૧. (૪) પુ.સ’.૧૪, પ્રત ૧૭મી સદીની, જિ.ચા. પા.૮૧ નં.૨૦૧૮. (૫) મારી પાસે. [મુપુગૃહસૂચી.]
(૧૧૦૭) ભેાજપ્રમ ધ ચોપાઇ [અથવા મુંજભેાજ પ્રમ] ર.સ. ૧૬૫૧ શ્રાવણ વદ ૯ મગળ લેારમાં અત – ભાજપ્રમ`ધ તણી ઉપઇ, સેલ ઈફાવન વરિ હુઈ, વડગચ્છ શાખા ચ’દ્રવિચાર, મડાહડગચ્છ ગ૰સિણગાર. ૫૪ સૂરિપદઈ જયવંતઉ જાણુ, ન્યાતસાગર સૂરીશ વખાણુ, તેહન' ગચ્છિ વાચક ગુણગેહ, દીપઈ જસુ ગુણનિર્મલ દેહ. ૫૫ પદ્મસુંદર નામઈ પરગડુ, ર લિગ ાસુ અનેાપમ ધડુ, ગુરૂભાઈ તસુ હઈ ગાવિદ, પુરિ જાલેરિ પ્રગટ આણું. ૫૬ તાસુ સીસ સારંગ સુવાણિ, વિમલ કિઉ નૃપ ભેજ વખાણુ, શ્રાવણ વદિ નવમી કુંજવાર, પ્રકટ કીઉ કૃપા પ્રચાર. (૧) લખ્યા સ ંવત ૧૬૫૭ વર્ષ આશ્વિનિ વદિ ૨ રવૌ શ્રી જાલેાર મધ્યે પૂર્ણિમાપક્ષે ભટ્ટારક શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિ વિજયરાયે વા. શ્રી વિનય સાધુ શિષ્ય ચારિત્રવિમલેન લિ, સાગર ભ. પાટણ. [àજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧. (પૃ.૩૯૫, ૪૪૬).]
૫૭
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૦૩-૦૪, ભા.૩ પૃ.૮૦૧-૦૨.] ૫૩૫. લાઈઆ-ઋષિશ.
સત્તરમી સદી
હીરવિજયસૂરિના સમયમાં કર્ણ ઋષિના ચેલા જગમલના ચેલા જગમાલ ઋષિના ચેલા લહુઆ ઋષિ હતા કે જેતેા ઉલ્લેખ ‘સૂરીશ્વર અને સમ્રાટ'માં પૃ.૨૯મે કરવામાં આવ્યા છે. તે અને આ લાઈઆ-ઋષિ એક હાવાના સ ́પૂર્ણ સંભવ છે. ઉપરોક્ત જગમાલ ઋષિએ સ.૧૯૩૦માં પેાતાના ગુરુ પાથી નથી આપતા એવી હીરવિજયસૂરિને ખારસદમાં ફરિયાદ કરી પણ એવી ફરિયાદ યોગ્ય નથી એમ જણાવ્યા છતાં તે ન સમજ્યા ત્યારે તેને ગચ્છ બહાર કર્યા તેથી જગમાલ પેાતાના શિષ્ય લહુ ઋષિને
૧૨

લાઈઋષિશિ.

Page #191

પાસુંદર
[૧૭૮] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ લઈ પેટલાદ જઈ ત્યાંના હાકેમને ફરિયાદ કરતાં હીરવિજયસૂરિને પકડવા સિપાઈઓ મોકલાયા વગેરે. આ સં.૧૬૩૦ને સમય ને કૃતિને લખ્યા સં.૧૬૪૦ બંને લગભગ મળે છે. (૧૧૦૮) મહાબલ રાસ લ.સં.૧૬૪૦ પહેલાં આદિ
રાગ કેદારો ગૌતમ દેવ નમ સદા, લહઈ સવિ સુખસંપદા સારદા વાણું આપુ નિર્મલીઇ.
ઉ૯લાસ નિર્મલી વાણુ મુઝનિ આપુ, યુક્તિઈ સહિત ગુણવંતી, સુરવર નરવર મથે દીપઈ, એવી સહી સમંતી. તેહ તણા પ્રસાદ થકી મહાબલનું આખ્યાન,
બેલિસિ યુક્તિ કરી નિસુયી, પુરૂસોત્તમ પરધાન. અંત - શ્રી ઋષિ લાઈયા મોટા મુનિવર તેહ સિધ્યિ રચિ9 રાસ રે,
સોહામણું,
ભણિ ગણિ ભાવિ કરી શ્રવણિ સુણતિ મતિ ઉહાસિ રે
સોહામણુ. ૩ વેગિ માહારા ભાઈડા, દયા રૂડી પરિ રાખિ રે સોહામણા. (૧) જેસી રણછોડ લખ્યાં. નં.૪૪ સં.૧૬૫૫ જે. કૃ. ૮ વાર બુધિ લ. દીવ બંદરેિ. પડનાર્થ ખાઈ વછાઈ હંસાઈ. ૫.સં.૪૦-૯, વિમલ (કાલુશા પોળને) ભં, દા.૨૫ નં.૧૮. (૨) સં.૧૬૪૦, વિદ્યા. [મપુહસૂચી (લાહિયા ઋષિને નામે).].
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૪૦, ભા.૩ ૫.૭૩૦-૩૧.] પ૩૬. પસુંદર ઉપા. (બિવંદણિકગચ્છ માણિક્યસુંદરશિ). (૧૧૦૯) શ્રીસાર ચોપાઈ અથવા રાસ ગા.૩૫૮ ૨.સં.૧૬૪૦ ચાડામાં અંત - તઈ મન મોહિવું રે નેમિજી એ ઢાલ.
ઈમ શ્રીસાર નરિંદનઈ, મનમેહના ધરિ નારિ, મોહ તણી પરિ એ કહી, નેટિ સાય? શીલ સંસારિ. ૩૫ર ભો ગણુ છે એ સહૂ મન જિમ આવિ રે હાંમિ, છેહડિ ધરમ ધારું સહી, અવસર આવિ રે કાંમિ. પ૩ ભ. દંતકથી ઈમ સાંભલી, સમંધ કસઈ આધાર, ચઉપે કહી મન રિંઝવા, ચાડા ગામ મઝાંરિ.
૫૪ ભ,

Page #192

સત્તરમી સદી
[૧૭૯]
પહિલુ મેાહ દીપાલીઉ, સરસ માયાનુ રાગ,
ધરમ કહિૐ પછિ અતિ ધણુ, મુગતિ તણઉ જિહાં માગ, ૫૫ ભ, મ કરૂ માહ ઇમ જાણીનઇ, પાલુ શ્રી જિનવાંણિ,
સંવત કમલિણિપતિકલા, સવછર બિ વીસ `ણિ, ૫૬ ભ. એ શ્રીસાર ગ્રુપઈ, કહી ગુરૂપસાય,
હીણું અધિક જે કૈા કહિઉં, તે મિાદુકડ ભાય. ૫૭ ભ.
કલસ
પ્રય રાય શ્રીસાર મનહÀહના પરિશ્ર્વ મન સ્થિર કીજીઇ, મન શુદ્ધ ભાવિ” એકયિતિંઇ નાંમ એહનાં લી∞J; સંસારસાગર ભવીયતારણુ મહિં મમતા વારી, નર મલિÛ ધરમŪ ઇહાં નરવિ આપ સેાહ...ઈં. (૧) ઇડર મધ્યે લિ. પ.ક્ર.૧થી ૯ ૫.૧૭, પ્રથમ પત્ર નથી, મા સુરત પો.૧૨૪.
૩૫૮
(૧૧૧૦) ઇશાનચંદ્ર વિજયા ચાપાઈ ગા.૫૧૧ ૨.સં.૧૬૪ર કા.શુ. ૧૫ ગુરુ ચાડામાં (તાર ગાજી પાસે) આદિ– અયલ અનંત અરિહંત જે, અલખ નિરંજન દેવ, ત્રિભુવન જન સુર અસુર નર, સારિઇ જિનની સેવ. તે ભગવંત હખડ ધરી, સાઢ માગઉ માંત, વિજત કેરી માડલી, આપુ મુઝે વરદાંત. મતિહીણુઉં મનસા કરૂ', જોડિ રચવા હુંસ, દેષી દી(ન) કૃપા કરૂ, સામણિ મૂંહનઈ તૂસિ. લઘુ દારધ જાણુઉ નહી, માઇ ન લ" મરમ, પણિ તાહરા પરતાપથી, જોડિ તણું લદૂ ધ વર દૈય્યા માતા શુઉં, દૂ' છઉં તારૂ દાસ, સમતિથી સુખ સનિ લિ, પૂરિ મનની આસ. સુગુરૂ-આંણુ સરિ નીતિ વર્દૂ, શ્રુત જોઇ આધાર, કથાકેાસિ ચુપે કહું, મતિ હાયા મુઝ સાર. બુદ્ધિ વિના ભૂલ મિ ક, પંડિત સુશુૐ સુ ણુ, અધિક ઉછવું કહીં હુઇ, તે સુધુ કરજો જાણું. જૈત ધરમ જિંગ દોહવુ, જાસ મૂલ સમકિત, પ્રથમ મનિઈ રાખુ ખરૂં, સxમિત્ર સમચિત્ત,

પદ્મસુદર

૧
૩
૪
૫
૧૦
૧૧
૧૨

Page #193

પદ્મસુદર
[૧૦]
જૈન ગૂજર કવિએ : ૨
અંત – કહિ કવિ મઇ સખેપિઇ કહિઉ, મતિસારૂ માઁ જેવુ હિંઉ, અધિકુ` છઉં ભાખઉં જે, પણમી પગે ખમાવ” તહ. ૫૦૩ તિહીણુ ભોલા માહિં વડુ, ખેાલિ નવિ જાણું પડવડુ, લાંખી જીભ નઇ ન સકુ` રહી, કાલિÛ ગહિલઇ ચુપે કહી. અક્ષિર હીણુ નાણઉ જિહાં, પંડિત સાચુ કરો તિહાં, ભયે ગુણ્યા સુણ્યા સહી, મુખથી નીતિ કેવી નહીં. ૫૦૫ સકિત જે સાચુ` પાસિ, આપિઈં આપ ને અજૂસ, અિવ‘દીક પડિત ગુરૂરાય, માંણિકયસુંદર પણુમી પાય. ૫૦૬ સંવત ચ...દ્રકલા જાંણીઇ, વરસ એહુ ઉઇઇ આંણીઈં, કરમ તણા બીજ જે સાર, ધરમ તણા જેતલા પ્રકાર. ઈમ સંવછર જાણુ સહી, માસ વરસ રિ જે કહી, તથિ સ`ખ્યાઇ થિ જાણ્યા સુરગુરૂ ઉસ્તાદ વાર માંનયેા. તારંગગિરિ છાયાઈ રહિ, ચાડા ગાંમ માહિઁ એ કહિઉ, પદમસુંદર બેલિ ઉવઝાય, સદ્ન પુણિ જંગ સુખી થાઈ. ચુપે વસ્ત ઢાલ નિ દૂહા, નવનવી ભાષાઈ કહિયા, ણિ સુણિ આણુદિ જેહ, મનવ તિ સુખ લિિસ તેડ. ૧૧૦
કલસ.
ઈંચ સાર સમકિત સબલ સાચુ' એકમના સંભાલીઇ, કુર કુદેવ કુમતિ વિસન સહિજિ દૂરછેં ટાલીઇ, રાય ઈશાંત વિજયસેના એહની પરિઇ સુખ લહી,
.
સભા માહિ (સુ)ગુરૂ બિટા સંધ પ્રતિઈં વલી વલી કહી. (૧) પ.૪.૨૫થી ૩૭, મેા. સુરત પેા.૧૨૪.
(૧૧૧૧) રત્નમાલા રાસ ગા.૧૩૮ ૨.સ.૧૬.૪૨ કા.શુ.૧૦ સેામ ચાડામાં આદિ – શ્રી જિવર રે પય પણમ ભાવ” કરી,
વલી સહિગુરૂ રે, અહિનસિ ચલણુાં અણુસરી, માય સારદા રે, આપુ વાણી સેાહામણી, સતી ગાઉં રે, ર૫ણુમાલા, રલીઆ મણી. રલીમણી તે રતનમાલા સીલ રાખિ જે િપરિ”, તે કહિસ ભાવઇ સુમન આવિધ ગ્રંથિ ખાલિઉં જેણિ પરિઈ, પ્રાણાંત આવિશ્વ ચિત ન ચલઈ તેહ ઉત્તમ નણીઇ, સેએ રતનમાલા ગુણવિસાલા, સુંણુ જે વખાંણી.

૫૦૪

૧
૨

Page #194

સત્તરમી સદી
અત
-
[૧૧]
* મૂરિખ રે મતિહીણુઉ છુ જે ક, લઘુ બાલક રે જે ખાલિ તે અભિનવ, તિમ પંડિત રે જોડ કરૂ" તે જાણયા,
આદિ –
ww
ખરિ ખેાટિઇ રે મન માંહિ કા માંચે.
અવતાર એ ધનધન ઇશાં શીલ જે પાલિ, તે ભિવ પરભવ કુલ આપણા અજૂઆલઇ, જોઉ રતનમાલા જિમ જાઈં અલી અંતરાય, એ ભણિય સુખ઼ય જે લીલા લખ પિર થાઇ. થાઈ લખ પર લીલ તેહનઈં રણુમાલા જે ગાઇ, એહવઉં સીલ ધરઇ નરનારી તે વક્તિ સુખ પાઇ, સામકલા સંવત સંવછર દાઇ અધિક યાલીસ, ગીતા છંદ ઇડાં એહ રચીઉ માંણિચક્ષુ દૂર સીસ, સીસ માણિકસુદરનુ પદમસુંદર ઉવઝાય, સુદિ દસમી સામઇ વરસા રે રિ માસ માહુઇ, એહ ગછ બિવ દણીક સિધિસૂરિ ગુરૂરાજ, વિજિવતા સીલનુ સુણતાં સીઝÜ કાજ. સીઝઈં કાજ સીલગુણુ ગાતાં ચાડા ગાંમ મઝારિ, કાકાસ માહ” એ કીધી શાસ્ત્ર મઝારિ,
પદ્મસુદર
વસ્તુ
....જેહુ વખ્યાત.
આસસે નૃપ કુલતિલક ફૂખ વાંમા સણગાર નાંણુઉ, પ્રભાવતી વર અતિ ચતુર પાસ દૈવ સામી વખાંણુ; પય પણુમી...તણા સહિગુરૂ અણુ વહેાસ, સરસતિ માત પસાઉલિ ચુથૈ સરસ રચેાસ. વીર જિજ્ઞેસર ચરણુ ક. એ ઢાલ શ્રી જિવર સઇ સુખિð કહિ એ જિતધરમ સુસાર,

3
અધઇકુ ઊણુ મૂઢ થક મ” કહિઉં હુઇ વલી જેડ, સંધ સાપ્તિ દિઉં છઉં હું તિકરણુ મિાદુકડ તેલ. (૧) પ.ક્ર.૧૪થી ૨૦ ૫.૧૭, મા. સુરત પે. ૧૨૪.
(૧૧૧૨) શ્રીપાલ ચોપાઈ રાસ ગા.૨૪૫ ૨.સ.૧૬૪૨ કા.વ.૭ ગુરુ
ચાડામાં
૧૩૫
૧૩૬
૧૩૭
૧૩૮

Page #195

[૧૨] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ છઈ દરસણ માહિ મૂલગુ એ, દઈ લીલ અપાર. તેહમાં છિ સહી મોટિકા એ, જિન કહિ ઈય પ્રકાર; દાંત સીલ તપ ભાવના એ, એહ જ જગિ ચ્યાર. ધરિ તેહ માહિ માંડીઈ એ ગુણનું નધિ દાન,
જેહથી ઘરિ લખિમી ઘણી એ, ત્રિહું ભુવને માન. - ન્યાંન લહી સવિ પુરિ પહુચસિ, પુનરપિ ભવ માહિં નવિ વસિ, સુખ સાસ્વતાં પાંસિ સહી, દાન ઊપરિ ચુપે એ કહી. ૨૩૯ સુણઈયો ભણુ સહુ હેત કરી, અધિક ભણો યે ચંતિ ધરિ, મૂઢ થકિઈ જે અધિકું લવિઉં, તે મીછાદુકડ દૂ કર્યું. ૨૪૦ આઠ દેએ સંવત બિ યાર, વરસ ધુરિઈ તે મારા વિચાર, સતમિ સાંમા નઈ ગુરૂવાર, ચડિ રાસ રચિઉ સુવિચાર. ૨૪૧ શ્રી શ્રીપાલ રાસ ગાઈઈ, જિમ નિરમલ આપિશું થાઈઈ, સુણસિ જે સુધઉં ચિતિ ધરી, આરતિ ચિંતા સવિ પરિહરી.
૨૪૨
ઉત્તમ એ શ્રીપાલ ચરિત્ર, સાંભલતાં માનવી પવિત્ર, લીલા લખિમી તસ ભરપૂર, વિધન સવે સહી નાસિઈ દૂર. ૨૪૩ કથાકસિ માંહિ એ લહિ, ઉવઝાય પદમસુંદર ઈમ કહિં, ઈસનચંદ્ર સમકિત ધુરિ કહિઉ, દાનફલ રાય શ્રીપાલિઇ
લહિઉ. ૨૪૪ કલસ વરિસવિ સુખ રાય શ્રીપતિ દીન દાંનિઈ ઊધરિઉ, સાબૂદાંનિ રાજ રામ ત્રણિ ૨ લીલાં વરિ6; આપદા સવિ દૂરી કીધી સંપદા વંછિત ફલી,
સહિત સમકિત દાન દેતાં દૂધ જિમ સાકર ભલી. (૧) પ.ક્ર.૯થી ૧૪ પં-૧૭, મો. સુરત નં.૧૨૪. (૧૧૧૩) સ્થાડ ચોપાઈ અથવા રાસ અસં.૧૬૪૨ માગ. વદ ૧ ગુરુ
વાડામાં આદિ- પરમ અરથ જેણિ સાધીઉ, તે પ્રણમ્ ત્રિણિ કાલ,
સરસતિ સુઝુર પસાઉલિ, કહું ચુપ રસાલ. તપ ઊપરિ સુંદર સસ, જેહથી છૂટિ કરમ, સઈ મુખિ કહિં જિણવર અસિઉ, તપ છિ ઊતમ ધરમ. ૨
૨૪૫

Page #196

સત્તરમી સદી
[૧૮]
પાસુંદર જેહ થકી પરતલિ ફલ, લહઈ લીલ અપાર, જુ ત્રવધિઈ ૨ પરિહરિ, જે કષાઈ છિઈ ચાર. જિનમત મનિ આણું ખરૂ, તપ કર ધર ધીર, કથાગૂડ તણી ઈરિઈ, તે પાંમિ ભવતીર તે થાચૂડ કુણ કિહાં દૂઉ, કિમ ત૫ કરિઉ સુસાર, ઘરે રહિ કેવલી થયુ, વણિ ચારિત્ર વવહાર. કથાકેસ માંહિ થકી, જોઈ ચુપૈબંધ, દૂ મૂરખ મતિહણ ક, સુંણ તે સંબંધ. માણિક્યસુંદર સીસ જે, કહિ કરી કર જોડિ,
આધકું ઊણું જેહવઉં, તે કે મ કહિ ડિ. અંત – વિસ્તાર કથા શાસ્ત્ર છિ ઘણું, કહી ન જાંણુ મૂરખ ભણું,
એણું પરિ સાચુ તપ જે કરિ, ઝહી થિક તે સાયર તરિ. કલા ચંદ દે અનઈ યાર, સંવત સંવછર એહ વિચારિ, સંવછર ધુરિ બીજુ માસ, ચાડિ ગાંમિ કહિઉ એ રાસ. શામાં પૂરવ તથિ ગુરૂવાર, બિવદણિક બેચરપુર સાર, પદમસુંદર કહિ ઉવઝાઈ, એ ભણતાં સુણતાં આણુંદ થાઈ.
કલસ. થાઈ આણંદ સુખ સંપતિ રિદ્ધિ વૃદ્ધિ સાહિજિઈ મલિ, સ્થાચૂડ નરિંદ ગાતાં સહી સંકટ દૂરિ ટલિ, સમકિત દાન સલહ તપ ભાવના સદાએ ગુણ ગાઈ, કહિ કવીયણ સુણઉ ભવીયણ લીલ વંછિત પાઈઈ.
(૧) પ.ક્ર.૨૦થી ૨૫ પં.૧૭, મો. સુરત પો.૧૨૪. (૧૧૧૪) કનકરથ રાસ ગા.૨૭૨ આદિ
સુગુરૂ સાનધિ સુગુરૂ સાનધિ નમું સરસતિ, જિણવર શ્રીમુખવાસની સયલ રધિ નવનિધિ આપિ, મતિહીણા મુઝ સરિખા વાણિ દેઈ જગિ...થપાઈ. અરિહંત સુવસઈ જ પઉં વંછઉં કવિ આસીસ,
દાન તણાં ફલ વર્ણવઉં કનકરથ નરઈસ. અંત --
વસ્તુ. થાકેસિઈ કથાકેસિઈ કહિઉ દષ્ટાંત,
વસ્તુ

Page #197

પાસુંદર
[૧૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ કરૂપઈ થઈ પરણઉ દાન પાત્ર પુહુવી પ્રસીધઉ, ગાહા સુણ સાચી ફલી ઘણું વરસ ગિરિ રાજ કીધઉ, ભવ પૂરવલઉ ભ(લુ) આરાધ્યાં વ્રત બાર, અણસણિ સુરપુરિ અવતરિયા, અછિ એક અવતાર. ૨૬૯
ચુપે હીણબુધિ કો અધિક્ કહિઉ, થાકેસિ કઈહીઉં (ક)ઈ રહિઉં, મિાદુકડ દિઉં કર જોડિ, કર સુધિ કાઢી એડિ. ૨૭૦ ભણો સુણ બહુ મન ધરી, દાન તણાં ફલ ઊપરિ કરી, કનકરથ જે ગુણ સંભલિ, નવનિધિ રિધિ તેહનઈ મલઈ. ૨૭૧
કલસ. ઇમ દાન નરવર કનકરથ વર ભવિ ઈણિ પરિ દીજી, એક મન કરિ ધરમ જિનવર જનમના ફલ લીજીઈ, સુણત ભાવઈ રિદ્ધિ આવઈ ફલઈ મનની આસ એ.
ઈહભાવિ પરભવિઈ મનહ વંછિત લહઈ લીલ વિલાસ એ. ૨૭૨
(૧) પ.ક્ર.૩૭થી ૪૪, મ. સુરત પિ.૧૨૪. (૧૧૧૫) શ્રીદર ચોપાઈ ગા.૪૬૧ ૨.સં.૧૬૪૨ આસો સુદ ૩ ગુરુ
ચાડામાં આદિ
રાગ મલહાર વધારાની ઢાલ. સરસતી ભગવતિ પાય પ્રણમું, દીઉ બુધિ ભંડાર, દૂ મૂઢ નિ મતિહીણ છઉં, પણિ આપિ તું આધાર. સાનધિ સહિગુરૂ શાસ્ત્ર જોઈ ગાઉ રાગવિરાગ, કરિ જોડિ વલી વલી વિનવઉં માય આપ મતિ ભાગ ૧ અહે કવિ કેરી સારદ માડલી–આંકણું. રાજરિદ્ધિ રાંણિમ લીલ વિલસી પછિ ઇંડયા ભેગ, ઉપસરગિ ન ચલિયા લેઈ અણુસણુ ઠામિ રાખિ યોગ, તેહના ગુણ કહું લવલેસ શ્રીદત્ત નામ કુમાર, કુણુ ઠાંમિ માવિત્ર કવણ તેહનાં, કિમ લહિઉ સંયમભાર. અહે. ૨ પંડિત માણિજ્યસુંદર શ્રી ગુરૂચલણ તાસ પસાય, સુજન સહુઈ ભાવિ સુણો, કહિ ઈંમ ઉવજઝાય. જબૂદીવ ભરહ આંણી નયરી ચંપા ઠામ, નવ બાર જયણ પ્રલંબ પહુલી, ઊત્તમનું વિશ્રામ.

Page #198

સત્તરમી સદી
[૧૯૫]
અંત – સંવત આઠ બિવાર, વરસ બિ નઇ ચાર, વાંમાંકિ” ગણુઉ એ સદ્નએ એ ભણુઉ એ. આસા માસ સપે(મે)ત ત્રીજ વાર ગુરૂ હેત, ચાહિએ કહિ એ ઉત્તમ નિ રહિઉ એ, (બેચરપુર અભિરામ મિત્ર દણિક ગછ નામ, શ્રીગુરૂ સાંનિધે એ, મુઝ થાડી ખુઇ એ) પદમસુંદર ઉવઝાય, સુણા ગ્રુપે રાય, રાગ વિરાગ ભલુ એ, શ્રીદત્ત ગુણુનિલુ એ. ઇમ મન રાખુ ઝાંમિ, એ કહી છિ ઇણિ કાંમિ, ધરમ થીરૂ ધરૂ એ, જિમ લીલા વરૂ એ.
૫૩૭, હીરકુશલ (ત. વિમલકુશલશિ.)
(૧૧૧૭) કુમારપાલ રાસ ર.સ.૧૬૪૦ અમપુરિમાં
આદિ
દૂહા પયપંકજ જસ પ્રણમતાં, પાંમીજિ સુરરિદ્ધિ, ત્રિશલાન દન દુષ હરઇ, નામ` મ`ત્રિ બહુ સિદ્ધિ. ગજગત સરસતિ સમરતાં, લહીઈ વચન રસાલ, કવિ કાટિ સેવા કરિ, નિમીલયાત મરાલ,

હારકુશલ

૪૫૬
કલસ.
શ્રીદત્ત મુનિવર સુગુણુ સૂંદર રાગ વિરાગ ઊપરિ રચિ, ઢાલ ચુપે દૂહા ભેલી મનહુ મેલી એ ચિઉ,
જિ ભણિ ભાવ” સુણિ ગાવÜ તસ મનવ તિ કુલિ, રાજરદ્ધિ રાણિમ સપરિવારહ ઈહાં ભિવ પરભવ મિલ.
(૧) ૫.ક્ર.૪૪થી ૫૪, મે.સુરત નં.૧૨૪. (૨) ૫.સ.૨૭-૧૧, કડી ૪૬૫, રત્ન. ભ. દા.૪૩ નં.૫૫.
(૧૧૧૬) ઉપશમ સઝાય પાંચ સઝાય કડી ૨૧ ૨.સં.૧૬૪૭ વૈ.વ.૧૦ ગુરુ ચાવંડ ગામમાં
અંત – સંવત સેલ સતતાલ નઈં રે, વિદું વૈસાખ વિસેસે, દસની ગુરૂવારઈ રચી રે, એછ મતઇ લવલેસે. લવલેસ કહી છઇ પાંચ સઝાઇ, પદમસુ ંદર માલઈ ઉવઝાઇ,
ચાઉ’ડ નયરે આણુંદ આવઇ, ઉપસમ સુ` સુછુયા ભાવઇ. ૨૧ [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૫૬-૬૪.]
૪૫૭
૪૫૯
૪૬૦
૧
૨

Page #199

જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨
[૧૬] નિજ ગુરૂના હૃદયે ધરી, વિમલકુશલ સુપવિત્ર, હીરકુશલ કહે કવિ જિ સુણીઉ, કુમારપાલ ચિરત્ર. ત્રિહું ભુવનિ જિશ તેહનું, શાં કીધાં તેણુ કામ, કહિતાં કવિજન સાંભલઉ, નામ ઠામ તસુ ગામ. અ′ત – શ્રી સામસુંદરસૂરિ સીસ વાચકવરૂ, તણિ કરિઉ' કુમરનૃપન
કમલહ
૫૩૮. કમલહ (આગમગચ્છ)
(૧૧૧૮) અમરસેન વયસેન રાસ ર.સ.૧૬૪૦ (૧) ભાં.ઇ. સન ૧૮૯૨-૯૫ નં.૬૧૪.
(૧૧૧૯) નમ દાસુંદરી પ્ર’ધ ર.સ.૧૬૪૩ કૌમુદી માસ શુ.૧૩ (૧) સં.૧૯૭૬ જે.વ.૮ ભામે કમલવિજય લિ. નરવિજય પદ્મનાથ જિ.ચા. પો.૭૯ ન.૧૯૫૬, ડિફૅટલૅાગભાઇ વૉ.૧૯ ભા.ર.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૪૮,]
ચરિત્ર,
તહ ઊપરિ રચિ સવત સેલાત્તરઈ વ ાલીસ અ પુરિ પર્વિત્ર. ૧૬ આ. પ્રવર તપગપતિ હીરવિજય ગુરૂ, જવિજય તત્ વિજયસેન સૂરી, જણે સાહમ જ બુસ્વામિ ગણુધરા સેવતાં સંપત્તિ સકલ પૂરી.૧૭ સુરવધૂ પતઈ કિર ભામણા. તસ ગચ્છ માંહિ તેજે કરી દીપતુ, જીપત્તુ કામરિપુ શીલ શુદ્ધિ, વિમલ યશ કુમર્ જસ લીધા ભિધા વિષ્ણુધપદ મંડલી માંહિ પ્રસિદ્ધો. ૧૮ ગ્રકલ સીદ્ધ કમલિ રમઈ ભમર પરિ,વીણિ મકરંદ પીઇ મનહ રગિ, હીરકુશલ કહિ કુમરનૃપ કૅર` રાસ ભણતાં હુઈ આણુ દ અગિ−૧૯ સુરવધૂ કુમર. (૧) સં.૧૭૦૨ કારતગ સુદ ૨ ૬નસન અઝૂવાડા મધે ફેષ્ઠારી અમયા લષ, ચા. ત’.૪૦-૧૩,
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૫૩]
પ૩૯. જિનવ`ન (કલ્યાણધીર વા.-શિ.)
(૧૧૨૦) + ઉપદેશકારક કક્કો
પ્રકાશિત ઃ ૧. સ, મા. ભી. પૃ.૩૩૭,

3

૪

Page #200

સત્તરમી સદી
[૧૮૭]
નગાઋષિ
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૫૧. ત્યાં કવિને ભૂલથી સં.૧૫૧૫ આસપાસ મૂકેલા. કવિ પાતાને કલ્યાણધીર વાચકના શિષ્ય તરીકે આ કૃતિમાં બતાવે છે અને કલ્યાણુધીર વાચકના અન્ય શિષ્ય ધર્મ રત્ન (ન..૫૪૨) સ.૧૬૪૧માં હયાત હોવાની માહિતી મળતી હાવાથી આ કવિને એ અરસાના ગણવા જોઈએ.]
૫૪૦, નગાઋષિ (ત. હીરવિજયસૂરિ-કુશલવધ શિ.)
આ નગષિએ ગાથાબંધ કલ્પાન્તર્વાસ્થ્ય' રચેલ છે તેની પ્રશસ્તિ ઃ ચ'દ્ર(૧) રસ(૬) બાણ(૫) સુનિ(૭) સમ વિરસે તવગણ
વિભાસકાણું,.
૬૫
ભહારગપુર દરસિરિવિજયસેનસૂરીણું. રજજે વિRsિએ ગંથા પડિયર કુશલવન્દ્રણગણીણું, સીસેણુ બાલમઈણા નગાભિહાણેણુ વરમહિમા.
હૃદ
વળી તેમની જ લખેલી તે જ પ્રત સાગરગચ્છના ભંડાર (પાટણ)માં છે કે જે ભડારમાં તેમના હસ્તથી લખેલાં કેટલાંક પુસ્તકા છે, તેમાં જણાવે છે કે:
સંવત ૧૬૫૭ વર્ષે ભાદ્રપદ સિત ત્રયેાદશ્યાં વાર યુધ પૂર્વીકૃતઃ લિખિતશ્રૃ શ્રી વટપલ્લીનગરે નર્લિંગણના.
આમણે સંસ્કૃતમાં દંડકાવસૂરિ' પણુ રચી છે. તેમની લખેલી ‘ઉપા સક દશાંગસૂત્ર' મૂળની પ્રતિ પાટણના સાગર ભંડારમાં છે તેની અંતે જણાવ્યું છે કે શ્રી વિજયસેનસૂરિ યુવરાજ્યે સકલપતિસભારંજન શ્રી ઉદયવદ્ધ ન તસ્પ્રિંય પં. કુશલવન, તચ્છિષ્ય નગથિંગણું,”
આ કવિએ ‘સ્થાનાંગસૂત્ર પર વૃત્તિ' નામે સ્થાનાંગ દીપિકા' સ ૧૬૫૭માં રચી છે. (ગાડીજી ભં, ઉદેપુર) (૧૧૨૧) સિદ્ધપુર જિન ચૈત્યપરિપાટી સ્ત. ર.સ.૧૬૪૧ ભા,શુ.
સિદ્ધપુરમાં
અ'ત – ચંદ્ર નઈ રસ જાણીઈ, તુ ભમરૂલી, વેદ વેલસિસ જોઇ
-
તે સત્ઝર નામ કહું તુ ભમરૂલી, ભાવ શુદ્ધિ કંઠ હાઈ
કલસ.
સીધપુર નયર મઝારી કિધિ ઈત પરિપાટી ભલી, જે ભગુદેં ભવિષણુ કહઈ કવિયણ, તાસ ધરિ સંપદ મિલિ,

Page #201

નગાષિ
[૧૮૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ તપગમંડન દુરિયખંડન શ્રી હીરવિજય સૂરીસરૂ,
કવિ કુસલવન સસ પભણુઈ, સકલ સંઘ મંગલકરૂ. ઇતિ સીધપુર જિનચૈત્ય પરિપાટી સ્તોત્ર સંપૂર્ણ
[મુપુગૃહસૂચી (કુશલવર્ધનશિષ્યને નામે), હે જૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૬૧, ૪૦૫– કુલવર્ધનને નામે, ૪૧૪).] (૧૧૨૨) રામ સીતા રાસ ૨.સં.૧૬૪૯
ચંદ્ર અનઈ રસ વેદ નિહાલુ, નંદ ભલુ હિમાલુ. (૧) હા.ભં. (૨) પા.ભં. (૩) ખંભ.૧. [હજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ. ૩૯૪).] (૧૧૨૩) અલ્પાબહત્વવિચાર-ગર્ભિત શ્રી મહાવીર સ્તવન ૩૯ કડી અંત -
હીરવિજયસૂરીસર. કવિ કુશલવદ્ધને સસ પભણુઈ, નગાગણિ વંછીય કરે. [જીજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ. ૪૦૭, ૪૧૮).] (૧૧૨૪) સંગ્રહણી ટબાથ ૨.સં.૧૬ ૫૩ ફા.વ.૧૩ ભૂવારે
(૧) વિજયસેનસૂરિ રાયે સ્વહસ્તે લખે, ચં.૫૬પ, પ.સં.૨૧, જશ. સં. (૧૧૨૫) ચતુર્વિશતિ જિન સકલ ભવ વર્ણન સ્તવ ૭૧ કડી
૨.સં.૧૬૫૭ શ્રા.શુ.૧૦ ગુરુ આદિ- સમરિય સરસતિ દેવિ સુગુરૂચરણ નમી,
ચઉવીસી જિણવર તણું એ. નિજ નિજ ભવ પરિમાણ, કઠણ થકી સુણું, નિરમલ ભગતિ ધરી ઘણી એ. ચંદ્ર અનઈ રસ જાણીઈ તુ ભમરલી, સુમતિ(સમિતિ) મુની
પરિમાણ, શ્રાવણ સુદિ દસમી ગુરૂ સા ભમરૂલી, વરિસ વાર તિથિ જાણ. ૭૦
કલસ ઈમ સયલ ભવ અડતીસ ઇગ સદ્ય યુણ્યા શ્રી જગદીસરા, શ્રી ઋષભ પમુહ નિણંદ સઘલા, ભવિય જણ સહાકરા, ત૫ગગયણ દિણેસ સમુવડ, શ્રી વિજયસેન સૂરીસરા.
કવિ કુસલવાદ્ધન સીસ પભણઈ, નગાગણિ વંછિયકરા. ૭૧ (૧) પ.સં.૩-૧૫, તિલક, ભં. પ.૧૩. [મુપગૂહસૂચી, હજૈજ્ઞાસુચિ

Page #202

સત્તરમી સદી
[૧૯]
વિજયશીલ ભા.૧ (પૃ.૪૦૫) – બન્નેમાં કુશલવર્ધનશિષ્યને નામે પણ (૧૧ર૬) (વડલી મંડન) બધહેતુગર્ભિત વીર જિન વિનતિ સ્તવન
- કડી પ૩ લ.સં.૧૬૯૮ પહેલાં આદિ- સકલ મનોરથ પૂરણો, વંછિત ફલદાતાર,
વીર જિણેસર નાયકૂ , જયજય જગદાધાર. શ્રી સિદ્ધાર્થ ભૂપતિ, કુલદીપક અવતંસ, ત્રિસલા માત મનેહરૂ, ઉમર સરોવર હંસ. ભમવાના કારણ ભણું, તું જાણુઈ જિનરાય, મૂલ પ્રકૃતિ આઠથ અવર અઠ્ઠાવન સોભાય. સત્તાવન હિતિ કરી, કરમબંધ વિચારિ, બંધણુ બાંધે ચેર જિમ, ભમીઉં અપાર. કરમવિપાક તણે ઘણે, અરથ કહ્યો તઈ જેહ,
ગુરૂમુખઈ મઈ શ્રવણઈ સુણ્યો, સુણો ભવિયણ તેહ. ૭ અંત - ઇય વીર જિનવર સયલ સુખકર નયર વડલીમંડ, મિં શુ ભગતિ પ્રવર યુગતિ (પા. ભલીય સુગનિં), રેગસેગ
વિહંડ. તપગચ્છ નિરમલ ગયણ દિણયર શ્રી વિજયસેન સુરીસરે,
કવિ કુશલવન સીસ પભણુઈ નગાગણિ મંગલ કરે. ૫૩ (૧) સુશ્રાવિકા સં. સેહાગરે પડનાર્થ. લિ. ગણિ શ્રી ઉત્તમસાગરેણું સં.૧૬૯૮ આશ્વિન સુદિ ૫ બુધે ઉગ્રસેનપુર મ. પ.સં.૫-૯, મો. મેદી સાગર ઉ. પાટણ દા.૮ નં.૪૦. (૨) સં.૧૭૧૦ લિ. ગંધાર બંદરે, સુશ્રાવિક મૂલિ પઠનાથ. ૫.સં.૫-૧૨, આ.કા.ભં. [હેરૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ. ૪૦૪, ૪૪૫).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૬૮-૬૯ તથા ૨૯૦, ભા.૩ પૃ.૭૯૦-૯૧ તથા ૧૬૦૦. “સિદ્ધપુર જિન ચૈત્ય પરિપાટી”ના કર્તા ભૂલથી કુશલવર્ધન બેંધાયેલા તેમ જ “વીર જિન સ્તવન” નગાઋષિ તથા કુશલવર્ધન બને. નામે મુકાયેલું]. ૫૪૧. વિજયશીલ (આ. હમશીલશિ.) (૧૧ર૭) ઉત્તમચરિત ઋષિરાજચરિત ચોપાઈ ૬૩૧ કડી ૨.સં.૧૬૪૧
ભા.વ.૧૧ શુક્ર ખલાવલિમાં અંત – શ્રી અંચલગચ્છશૃંગાર રે, શ્રી ગુણનિધાનસૂરિ સાર,

Page #203

[૧૯૦]
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
૬૨૭
૬૮
તસ પાટિ સદા ઉદયવંતા રે, સૂરિશ્રી ધસમ્રુત્તિ જયવંતા. ૨૬ તસ ગભૂિષણુ ભાણુ રે, જંગ મહિમાવંત સુજાણુ, શ્રી હેમશીલ મુનિરાય રૈ, વરવાચક વંશ સુહાયા. તસ સીસ ભણુ વિજયશીલ રે, રાસ સુષુતા લહી લીલ, સંવર સાલ એકતાલઈ રે, ભાદ્રા વિદ વરસાલિ. ઇગ્યારસ સુકરવારે રે, શ્રી શીતલજિન આધારઈ. (?)લાવલિપુર ચઉમાસિ રે, રાસ રચીઉં મનિ ઉહ્લાસિ. ૬૨૯ કવીયણુ હાજો સુપ્રસંત રે, સુઇ એક વલી વચન રે, કહિંઉ' અધિકઉ ઉછઉં. જેહ રે, ભણી ખરૂ કરી સદ્ન તેહ. ૬૩૦ ચકકેસરિ દૈવિ સાનિદ્ધિ રે, ઊપજઈ વર ઉત્તમ ખ્રુદ્ધિ, પભણુતાં રાસ રસાલ રૈ, હુઇ ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ સુવિશાલ. (૧) લ.વા. વિજયમૂર્ત્તિગણુિના સ’.૧૬૭૬ દ્દિશ્રા.વદ ૪ બુધ્ધે લ. વણથલી ગ્રામે સ્વવાચનાય. ૫.૪.૧થી ૧૩ ૫.૨૧, દે.લા.પુ.લા. નં.૧૧૦૦
૬૩૧
૪૬.
ધર્મરત્ન
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૭૭૪-૭૫.]
૫૪૨. ધર્મરત્ન (ખ. જિનમાણિકયસૂરિ-માણિકથમ`દિર-કલ્યાણુધીરશિ.) (૧૧૨૮) જયવિજય ચોપાઈ ૨.સ.૧૬૪૧ વિજયાદશમી સિતવાર આગરામાં
અંત – ખરતરગચ્છિ ઉદાર, ચેાપડા સાષિ શૃંગાર
પાટ ત્રેવીસમઈ રાજઈ, શ્રી જિનમાણિકર ગાજઇ, સીસ તેહનઉ સુંદર ગુણ ગણિ માણિકમદિર. શ્રી કલ્યાણધીર વાચક, નામઈ નાસએ પાતક સીસ તાસ વર ભાઈ ધરમરતન ગુણ ગાવઈ. શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ રાજઇ કથા કહી સુષ કાજઈ સવત સસિલા માનઇ ઈંગતાલઈ સુય પ્રધાન) આસ માસ ઊદારઇ વિજયદશમી તિવારઈ
આગરા તયર મઝારઈ સારદ તઈ આધારઈ (૧) ૫.સ.૨૩, કૃપા. પે.૪૫ ત`.૭૮૧. (૨) વિધ,ભર (૧૧૨૯) તેર કાઠિયા સઝાય

૪૦
૪૩

૪૨
૪૩
(૧) પ.સં.૨-૧૭, હા.ભ’. દા.૮૨ નં.૫૦. (ઋષિકત્તા રાસને અંત)
૪૪

Page #204

સત્તરમી સદી [૧૧]
અજ્ઞાત [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.ર૬૭-૬૮, ભા.૩ પૃ.૭૬૫.] ૫૪૩. અજ્ઞાત (૧૧૩૦) શ્રીદત્તને રાસ ૨૩૦ કડી ૨.સં.૧૬૪૧ ધનતેરસ [બુધ ]
ઘણુદીપિકા-ગણદેવીમાં આદિ-મંગલ મંગલ કરણ સિદ્ધાય. એ વીરહ વીર તણા રખવાલિ કે સુવચન-સંપદ-દાયકા એ સુંદર સુંદર રૂપની આલિ કે મંગલકરણ
સિદ્ધાયકા એ. ૧
ફૂટેક સિદ્ધાયગ વર મંગલકરણ જાહરણું કવિ તણી, વૈરાગ્ય રંગહ રાસ રચતાં આસ પૂરે મન તણું. વૈરાગ્યકારણ પાપવારણ સાંભલું સદૂ કે જના, આલસ ઇડી સંવર મંડી તે કથાનક એકમના. છવહ છવહ સયલ સંસારમાં એ બહુ ભમઈ (૨) કરમસંગિ કિ, કાલ અનંત વલીવલી એ, છૂટઈ એ (૨) નહિ કેઈ લોક કે
જીવહ સયલ સંસારમાં એ. ૩ સંસારમાં જીવ કરમ કારણિ પિતા પુત્રહ અવતરમાં, જે પૂત્ર હુઈ તે પિતા થાઈ નારિ ઉદરિ પ્રોઉ ધરઈ. જે સુતા નારી જણણિ સીરી તેહ સ્યુ વલી સ્ત્રીપણું, ઈમ જીવ જગ માંહિ ફરઈ ભવિભવિ કરમિ ઈહ ભયિ અતિ ઘણું, શ્રીદત્ત શ્રીદત્ત જિમ કરમઈ કરી એ વીતક વીતક અપાર કે ભોગવિ દૂઉ કેવલી એ, તરીઉ (૨) ભવજલપાર કે શ્રીદત્ત જિમ
કરમઈ કરી. ૫ શ્રીદત્ત તે કિમ હુઉ હુઉ કરમાઈ કવણ ખેત્ર કુણુ ઠામ એ, કુણ તાત માડી સુ વાત તેહની, સુણ અતિ અભિરામૂ એ. તહ ચરિત્ર જાંણ ભાવ આંણુ, પ્રાણું ધરમડ સ્યુ રમુ,
ક્રોધ લોભ માન અતીવ માયા, મન વચ કાયાથી ગમુ. ૬ અંત –
- રાગ ધન્યાસી ઢાલ ૨૧ શ્રીદત્તચરિત વરભાવ સ્યુ રચિત એ ખચિત વૈરાગ્યરયણે સુસાર જે સુણઈ નારિનર મન કરી તતપર અજર અમર લહિ પદ
-
ઉદાર, ૨૭ શ્રીદત્ત. પાપનું નાસન પૂન્યનું વાસન આસન દેઈ ભવજલધિ પાર,

Page #205

[૧૯૨]
જૈન ગૂજરૃર કવિએ : ૨
પાવનકરણ એ કરણુ ગત જેહનઇં, શરણિ ભવન્તમણિ એ વારવાર', સર્વ વિધતાંહર હિતકર શિવકર, ગુણુકર પ્રવર જેહમાં વિચાર”, નાગરચિતિ હુઇ સ્વાદના આગર, કૈવલ અમિઇ મઈ સુખપ્રચાર. ગ્રામ ઘનદીપિકા માંહિ ઉચ્છાહ સ્યૂ', વિરચિત ચરિત શ્રીદત્ત કેર, જ્યોતિ તારાગણુ ચંદ્ર રવિમંડલ, ભૂ અનઇ જિહા લગ” સુમેરૂ. સંવત શાંતિષ્ઠિત એકતાલઈ ચિ, માસ દીપાલિકા દ્વિતીય પક્ષ,
વચ્છરાજ
દિવસિ ધનતેરસિ પૂરણ મનરસિં, વાર તે વાણી ણિ
દક્ષ.
૨૩૦
(૧) વૈરાગ્ય રંગ વિષયે. ૫.સ.૧૩, વી..ભ, દા.૧૭. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૬૪,] ૫૪૪, વચ્છરાજ(પાચન્દ્રસૂરિ-સમરચંદસૂરિ-રત્નચંદચારિત્ર)
શિ.)
આ કવિએ શ્લેકબદ્ધ ‘શાંતિનાથ ચરિત્ર' રચેલ છે. જુએ નાગપુરીય તપાગચ્છની પદ્માવલિ, રાજચંદ્રસૂરિના મથાળા નીચે. (૧૧૩૧) સમ્યકત્વ કૌમુદી રાસ ૧૪૮૪ કડી ર.સ.૧૬૪૨ માઘ શુદિ પ ગુરુ ત્રંબાવતી (ખંભાત)માં
આદિ
વસ્તુ છંદ
વીર જિવર વીર જિષ્ણુવર સુગુણુ ભંડાર સર્વ સંધ કલ્યાણકર, જાસુ તિર્થં જયવંત ાગઇ, મનવ`છિત ફલ તે લહઈ, જય જીવ તસુ ચરણ લાગઇ, અકલ રૂપ તિહુયતિલઉ, ત્રિભુવનુ આધાર, ચીસ જિનપતિ નમું, જિમ લહઉ હું અપાર. વડ તપાગષ્ઠિ વડતપાગચ્છિ શ્રી પાસચદસૂરીસર તસુ પય પ્રણમી હું ર્ચ, સરસ સાર સંબંધ શ્રી સમાત ગુણ કામુઠ્ઠી, વિમલકથા પ્રબંધ
ચઉપઈ.
ગૌતમ ગણધરનઉ લ્યઉ નામ, શ્રી ચણુચંદ ગુરૂ કરૂ... પ્રણામ, બસ પસાંઇ અવિચળ સુધિ, સીઝ સબલી વતિ સિદ્ધિં, ૩ કહઉ સમકિત કૌમુદી વૃત્તાંત, અણુ ઇિ સાંભલિયેા સંત, સમકિત ધરતાં સુશ્રુતાં થાઇ, પાવ સવે તે દુર પલાઇ.
૪

..

Page #206

સત્તરમી સદી
અત –
133
૧૩
[૧૯૩]
ચુપે.
શ્રી મહાવીર સાહસ ગણુધાર, તાસ પરંપર આવ્યા સાર, વડતપગચ્છનાયક મુનિય૬, શ્રી પૂજ્ય પાસચંદસૂરિ,
૪૫

વચ્છરાજ
૫૦
તાસ પટાધર અધિક જગીસ, શ્રી સમરચ'દ સૂરીદ સુણીસ. તાસ પાટિ પ્રભાવક ભલા, શ્રી રાજચંદસૂરિ ચડતી કલા. ૪૬ શ્રી સમર દસૂરિ સીસ પવિત્ર, વાચક શ્રી રત્નચરિત્ર, તાસ સીસિ રચી ચુપઈ, ગુરૂપ્રસાદિ પૂરી થઇ. ગુરૂપ્રસાદિ ટલ અનાંન, ગુરૂપ્રસાદિ જગિ બહુમાંન, ગુરૂપ્રસાદિ સંકટ દૂર, ગુરૂપ્રસાદિ મહિમા ભરપૂર. ગુરૂ દીવઉ ગુરૂ તારણહાર, ગુરૂ છઈ ત્રિભુવનનુ દિનકાર, વાધઇ ચંદ્ર થીકી જિમ વૈલિ, તિમ ગુરૂથી વાંણી રસકેલિ. ૪૯ ત્ર'ખાવતી નગરી સુખવાસ, થ ભણુ શ્રી નવપલ્લવ પાસ, તાસ પ્રસાદિ રચી ચુસાલ, શ્રી સમક્તિગુણુ કથા રસાલ. ગ્રંથિ કહી કથા કેલવી, કહિઉ ઉષ્ટ અધિકઉ મેલવી, દૂષણ લાગું તે સંધ સાખિ, ખમાવ′ ચોખું ચિતિ રાખી. ૫૧ આધઉ પાછઉ અક્ષર જેહ, મિલતુ... જોતાં નાવઈ તેહ, રચિયા ઢાંમિ સાધી કવિ, કર જોડી વિ ભાખઇ દૂ. પર નવનવ રસ ઉત્તમ નવખંડ, સમતિ ગુણુ રચીયા અખંડ, ભણુઈ ગુણઈ સુષુપ્તે સહઈ, ઋષિ વૃદ્ધિ સુખ તે નર લઈ, ૫૩ ચંદ સૂર મેદની આકાસ, સુરગિરિ ધ્રુ તારણે સુવિકાસ, વત્તઇ અવિચલ એહ જિહાં જગઈ, એહ પ્રબંધ જયુ તિહાં લગ૪. ૫૪ સંવત સાલ અઈતાલા તણ, માધ માસ અતિ રલીયામણુ, ઊજલિ ખિ પ`મિ ગુરૂવારિ, સિધિ યોગ શુભ મનૂત્ત સાર. ૫૫ સમકિતકૌમુદી ગ્રંથ નિહાલિ, એહ ચુપ′ કીધી સુવિશાળ, એહ માંહિ અણુમિલતુ જેય, સેાધી સુધઉ કરિયા તૈય. કાવ્ય શ્ર્લાક દૂહા ચુપઇ, વસ્તુ છંદ સર્વિ એકઈ થઈ, ચૌદસઈ ચુરાસી હેાઇ, એહ ચઉપષ્ટની સંખ્યા જોઇ. સમકિત સહિત જિનભાષિત ધમ્મ, આચરતાં હુઈ શિવપદશમ, ઋષિ વછરાજ કહિ આણુંદ આણુ, નવખંડ ઊપરિ ચૂલિકા ન છુિં. ૫૮

४७
૪૮
૫
૫૭

Page #207

મછરાજ
[૧૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ (૧) સં.૧૬૫૮ ભા.વ.૧૧ બુધે દેવજી લિ. ૫.સં૫૭-૧૫, લે. પાટણ દા.૩ નં.૨૪. (૨) સં.૧૮૯૩ કિ.અસાઢ કૃ અમાવાસ્યા સુકે સૂર્ય પૂરે નગરે શ્રી શાંતિનાથ પ્રસાદેન, રાજવિજે સૂરીસ્વર છે પદ્દાલંકાર ભ. રત્નવિજૅઅ સુરિ પદે ભ. શ્રી હિરરત્નસુરિ પટ્ટે જયરત્નસૂરિ પદે ભાવરત્નસૂરિ પદે શ્રી દાનરત્નસૂરિ પદે કાર્તિરત્નસૂરિ શિ. મયારત્ન શિ. સૌભાગ્યરત્ન શિ. રાજેન્દ્રરત્ન શિ. મુનિ તેજરત્ન લ. રાજક પ્રેમચંદ જેઠા સુર્યપુર મધ્યે સં.૧૮૯૩ બિજા અસાઢ વદ શ્રી..પ.સં.૧૫-૧૫, ઝીં. દા.૩૪ નં.૧૫૯. (૩) ૫.સં.૧૭-૧૬, દે.લા. નં.૧૩૮૩-૪૯૩. (૪) વિવિજયગણિ શિ. તેજવિજય લિ. ૫.સં.૪૧, લીં.ભું. દા.૨૨. (૫) ૫. સં૫૮, ગં.૨૨૮૪, લી.ભં. દા.૪પ નં.૯. (૬) ઇતિ શ્રી સમ્યકત્વ કૌમુદી સુપઈ સંપૂર્ણ, સંવત સોલ ઉરાસી વિષે પિોષ માસે શુક્લપક્ષે ચઉથ દિને લિખિત . કુવરજી પઠનાથ. શુભ ભવતં. માબ. [લી હસૂચી, હે જૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૬૮ - ભૂલથી સમરચંદ્રને નામે).] (૧૧૩૨) નીતિશાસ્ત્ર પચાખ્યાન (પંચતંત્ર) પાઈ [અથવા રાસ]
૩૪૯૬ કડી ૨.સં.૧૬૪૮ આસો શુ.૫ રવિ આદિ- આદિ જિણવર આદિ જિણવર વિમલ ગુણગેહ
ત્રિભુવનમંડન જગિ જય૩, સકલ મંગલ વૃદ્ધિકારક, લોકાલોકપ્રકાશકર નાણુભાણુ જગજીવતારક, નાભિરાયમરૂદેવિસુત મનવાંછિત દાતાર, પરમપુરૂષ એ પ્રણમતાં સુખસંપત્તિ ફલ સાર. વિમલદેવી તણ વેલગઉ પ્રાગવંશસિગાર સિરિ પાસચંદસૂરી ભવિયણ સુહદાયણ જયઉ. ગુરૂ મોટા ગુરૂ સાગરૂ, ઉત્તમ મેરૂ સમાણ, ભવિયકમલ પડિબેહિવા, દિનકર મહામંડાણ. નિર્મલ મહિમા અતિઘણુ, પસરઈ કરતિપૂર;
શ્રી ગુરૂસેવા સાધતાં, દુરિવ પણસિ દરિ. સમકલા ગુણિ ચંદ્રમા, શ્રી પાસચંદ સૂરિરાય, ભવજલતારણ પિત સમ, પ્રણમું તેહના પાય. નમતાં શ્રી ગુરૂચરણકમલ, હિયડઈ હર્ષ ન ભાઈ, શ્રી ગુરૂનામ સુમંત્ર જિમ, સમરતાં સુખ થાઈ. ગુરૂ આધારઈ પામિયાં, ન્યાનકલા અભિરામ.

Page #208

સત્તરમી સદી
[૧૯૫]
વિનયવિવેક સર્વિ સ’પદા, વક્તિ સીઝઇ કામ. જગિ જે જે વિદ્યા અષ્ટિ, તે સર્વિ સુગુરૂ પ્રમાણિ, તલબિંદુ જિમ જલિ મિલ્યઉ, પસરઇ સંસયમાણુિ. જઉ ગુરૂ તૂસી ભાવ સ્પઉં, અક્ષર એક ક્રીયતિ, વટવૃક્ષના બીજ જિમ, સય સાખŪ પસર‘તિ. માતપતા ખંધવ સગા, જેતઉ હિત ન કરતિ, જગમ તીરથ અતિ ભલા, તેતઉ સગુરૂ કર`તિ. શ્રી ગુરૂસ`ગિઈં રંક જીવ, આરાધી ચારિત્ર, સ`પ્રતિ રાજા પામિય, રાજ વિશાળ પવિત્ર. કરઇ કરૂ એસિ હુ જીવની, ઉપગારી ઉલ્લાસ, તે ગુરૂ વદઉં ભાવ સ્પઊ', જેહથી ન્યાતપ્રકાસ. બ્રહ્મચર્ય' સુધઉ' ધરઇ, સીહ જેમ અખીહ, સત્યવત ગુણ નિ`લા, ધર્મવંત રિ લીહ. મધુકર લીનઉ કમલસિ, જિમ જલિ લીનઉ મીન, તિમ શ્રી ગુરૂપદ્રુપ કજઇ, મુઝ મનમધુકર લીન. ગુણુ ધણા શ્રી ગુરૂ તણા, વદનઇ જિા એક, તિણિ એહુ જાણુ વાનગી, પંડિત જણુ સવિવેક, શ્રી ગુરૂના પ્રસાદથી, અવિચલ અવિધન વાણિ, હુયા સાનિવિ મુઝ ભણી, ગ્રંથ કર`તાં જાણિ. ચુપઇ – શ્રી રયચંદ ગુરૂ પ્રણમી કરી, આણુંદ હિંયડઈ અધિક ધરી, પંચાખ્યાન તણી ચુન્નઈ, રચિસ્યું સાવધાન હું થઈ. ૧૭ કવિતા કહિ શ્રોતા સુાણુ લઈ, વિગતા અવિચારી ગ્રહ', ત્રિણિ ૨ ગ જુ એકડ મિલઈ, તુ સવિ કારિજ સહજઈં લઈ ૧૮ પંડિત મોટા ગિ આ, બુદ્ધિપ્રપંચ તહના જૂજૂઆ, તે આગલ મુઝ ખાલી બુદ્ધિ, પૂરી ન લઉં અક્ષર સુદ્ધિ. ૧૯ ઉત્તમ ગ્રંથ ભણી ઊમાહ, આવઈ મન માંહિ બહુ ઉછાડ, જેહથી વાધિ મહુલી બુદ્ધિ, લયિઇ ચિત્તું પુરૂષારથસિદ્ધિ. ૨૦ ગ્રંથજ્ઞાન થેડ છિ ચિત્તઇ, શાસ્ત્રરાગ પ્રેરઈ મુઝ પ્રતિÛ, કરઇકાઇલ જે મધુર નાદ, વિકસિત આંબા તણું પ્રસાદ, ૨૧ નીતિશાસ્ત્ર સુણુઉ દેઈ કાન, જહથી વાધિ કીરતિમાન, સંપત્તિ પામઇ કીરતિવંત, મહિયલિ હુવઈ મહિમાવત. ૨૨
૧૬

વચ્છરાજ
७
૮
દ
૧૦
૧૧
૧૨
૧૩
૧૪
૧૫

Page #209

થરાજ
[૧૯] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર મૃતસાગર ઊતરિવા પારિ, નીતિ બુદ્ધિ દઈ પ્રવહણુ ધારિ, જ પ્રજ્ઞાબલ ચિત્તિઈ હેઇ, ધર્મ કર્મ તે પામઈ દેઈ. ૨૩ પંચ અધિકાર હાં જાણિવા, આદર કરિ હિયડઈ આણિવા, જાણ અજાણુ જિમ સમઝઈ બાલ, ચઉપઈ તિમ કરિચ્યું સુવિશાલ
વિષ્ણુશર્મા બ્રાહ્મણ મતિનિલઉ, શ્રીગેડન્યાતિ વડઉ કુલતિલઉ, સરસ કથા તિણિ કહી કેલવી, પચાખ્યાન આપ્યા અભિનવી. ૨૫ કવિયણ કલ્પિત બેલ જે કહ્યા, રાજપ્રજારંજક તે લહ્યા, જેહથી દૂરજન નામઈ સીસ, દિનદિન વાધઈ અધિક જગીસ. ૨૬ તસુ ઉતપતિ ભાષી કુણ દેશ, ગામઠામ કહિસ્યઉં સવિશેષ, કથા કવિત રસ હિયડઈ ગ્રહી, વાત વિચારી વિગતિઈ લહી. ૨૭
ચઉપઈ નાંમ કથા કલોલ, પંચઈ તંત્ર રચ્યા અમલ ગુરૂપ્રસાદ સુંદર સંઘનું, તિણિ પ્રારંભ પૂરઉ નીપનું. ૪૩ વડત પગછ સેહઈ અતિભલા, શ્રી સાધુરતન પંડિત નિરમલા, તાસ સીસ શિરોમણિ રાય, શ્રી પાસચંદસૂરિ કેમલકાય. ૪૪ પોરવાડ વંશઈ સિણગાર, વેલગતાતકુલઈ અવતાર, વિમલા માતા ઉદાર, શ્રી પાસચંદ થયા ગણધાર. ૪૫ તાસ પાટિ દૂઆ મુનિ સુદ્ધ, શ્રી સમરચંદ સૂદિ પ્રસિદ્ધ, પાટપ્રભાવક તેહના સીસ, શ્રી રાજચંદસૂરિ અધિક જગીસ. ૪૬ શ્રી સમરચંદસૂરિશિષ્ય ઉદાર, શ્રી રતનચંદ પંડિત તસ વિચાર, શ્રી ગુરૂને પામી સુપસાય,ગણિ વછરાજ જિન પ્રણમઈ પાય. ૪૭ સંવત સેલ અડતાલા તણુઈ, આસૂ માસ અતિ રલીયામણાં, પંચમ તિથિ ઉત્તમ રવિવાર, શુભ મુહૂરત એ કીધી સાર. ૪૮ એહ રચાઈ બુદ્ધિ પ્રમાણિ, સુકવિ ખોડિન દેવિ જણિ, અણુમાત્રાનું અણજુગતુ જેહ, સાંઈ સૂધઉં કરિવઉં તેય. ૪૯ સરજલથી ઉપજે શતપત્ર, ગંધપવન વિસ્તાર તત્ર, તિમ ઉત્તમ કરઈ ઉપગાર, પરગુણગ્રહણરસિક સવિચાર. ૫૦. દૂહા ક કાવ્ય નઈ વસ્તુ, આર્યા ચઉપઈ મિલી સમસ્ત, સવ અંક ગણતાં ચઉપઈ, ચઉત્રીસ સય છનું સવિ થઈ. ૫૧. એ માંહિ બુદ્ધિપ્રપંચ અનેક, તે સુણીનઈ કરઉ વિવેક,

Page #210

સત્તરમી સદી
[૧૯૭] સકલચંદ્ર ઉપાધ્યાય પાપબુદ્ધિ સઘલી પરિહરઉ, ધર્મબુદ્ધિ નિજ હિયડઈ ધરઉ. પર પાપબુદ્ધિ તે અછિ અનાદિ, તેહનાં ફલ લહી ગ્રંથપ્રસાદિ, ઉત્તમ ધર્મબુદ્ધિ અભ્યાસ કરતાં પામિ શિવપુરવાસ. ૫૩ એહ માહિ અણુમિલતા જે અર્થ, તે ઈડઈ જાણું સમર્થ, મિલતા જુગતા વિગતા સહુ, તે જાણી મનિ પરિવા બહૂ. ૫૪ હરષિ ભણિ ભણવઈ સુણઈ, બુદ્ધિ વિચાર પામિ ગુણ ઘણુઈ, તિહાં ઘરિ સંકટ નાઈ કદા, અષ્ટ મહાસિદ્ધિ લહઈ સંપદા. ૫૫
ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ વંછિત કલ્યાણ, નવનિધિ પામઈ થાઈ જાણ, ભણતાં ગુણતાં અધિક જગીસ, શ્રી રણચંદનું બલઈ સીસ. ૫૬ પંડિત રતનચારિત્ર વદીત, પસર્યા નિર્મલ બહુ ગુણ ગીત, તાસ સીસ વછરાજ વષાણિ, પંચતત્ર કહિઉ ગુણજાણુ. ૫૭
(૧) સં.૧૮૧૩ ચિત્ર વદિ ૯ ભોમ લ. ખંભાયત બંદરે. ૫.સં.૧૬૧૧૩, રન.ભં. દા.૪૧ નં.૨૮. (૨) સં.૧૬૮૭, પ.સં.૧૪૬, જૂને સંગ્રહ સંધ ભં. પાટણ દા.૩૬ નં.૩૦. (૩) પ.સં.૩૨, અધૂરી, ડે.ભ. દા.૭૦ નં.૧૮. (૪) બાલચંદ્ર યતિ કાશી રામઘાટ ભં. નં.૨૫ (વે.). (૫) નીતિશાસ્ત્ર પંચાખ્યાન વિષ્ણુશર્મા પ્રણીત કથાકલોલ સંયુક્તમ્ પરીક્ષિતકારિનામા પંચમતંત્ર સંપૂર્ણ. પસં.૧૨૮-૧૫, વિ.ધ.ભં. (૬) સ વત ૧૭૬૨ વષે ચૈત્ર સુદિ ૧૧ દિને વાર શની લિખિત સહર પટ્ટણું કે મુકામ લસકરમ લિખૌ મયગલસાગરેણુ. ૫.સં.૮૫, વિ.ધ.ભં. [આલિસ્ટ ભા.૨, મુપુન્હસૂચી, હે જૈજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પૃ.૪૩૪).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ૨૬૯-૭૪, ભા.૩ પૃ.૭૬૭.] ૫૪૫, સકલચંદ્ર ઉપાધ્યાય (ત. હીરવિજયસૂરિશિા)
સકલચંદ કેઈ વખત વિજયદાનસુરિન ને કઈ વખત હીરવિજયસૂરિના પિતે શિષ્ય તરીકે જણાવે છે, તો પ્રથમને પિતાના દીક્ષાગુરુ અને બીજને પિતાના ધર્મગુરુ તરીકે પોતે સ્વીકાર્યા હોય એમ જણાય છે. તેમણે સંસ્કૃતમાં “પ્રતિષ્ઠાકલ્પ' રચે છે.
સકલચંદને શિષ્ય-પ્રશિષ્ય હતા. તેમના શિષ્ય લક્ષ્મીચંદ-મુનિચંદવૃદ્ધિચંદ-માનચંદ અને તેમના શિષ્ય તેજચંદે “પુણ્યસાર ચરિત્ર' વિજય દિવસૂરિના સમયમાં રચ્યું છે. તેજચંદ જુઓ આ સદીની આખરમાં. (૧૧૩૩) મૃગાવતી આખ્યાન અથવા રાસ ૪૨૧ કડી સં.૧૬૪૩ પહેલાં આદિ – રાગ ગુડી દેશી દિદિ દરિસન આપણું.

Page #211

સલય દ્ર ઉપાધ્યાય [૧૯૫]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
સિધારથ નરપતિ કુર્લિ અષાઢિ સુદિ છઠિ આયુ સુપિનાં દેષાડતુ, તખ તિસલા હુઇ તૂર્કિ. ક. ચૈત્ર શુદ્ધિ તેરસિં ાયુ, સૂરી ગાય હિર નિમક, સિર સુદિ દશમ વીરા, જોજેનેાસય શિમ રમ્યા. વિશાખી સુદિ દશમ કેવલ, જ્ઞાન ત્રિભોવન યશિ ભમ્યા કાત્તિકી વદિ અમાવાસ્યાÛ, તસ તમ્મે જિણિ ભવગમ્યા. ૨ અ`ત – ચેટક મહારાયની પુત્રી શતિશીલ-પવિત્રીજી, સકલચંદ્ર મુનિ ભાસઈ સમરૂ મૃગાવતી સપ્રવિત્રીજી. મૃગવતી સુસતી આખ્યાન, શીલ રખેાપા કીજેજી, સતી સર્વ તિતુ સુણયા ભણ્યા હીરવિજઈ ગુરૂરાજઈજી.
(બીજી પ્રતમાં)
૪૨૧
કલશ = પાપ પરધન સાહિ જોતાં બાંધી ઇમ મન માંકડા, સકલ મુનિ કહઇ પાત્રદાનઈં હાથ મ કરિયેા સાંકડા, શ્રી હીરવિજય સૂરીંદ્ર વદ્દી સુકૃત બાંધુ ગાંઠડા, સુગાવતી આખ્યાન સુણતાં ભરૂ પુણ્ય તણા ઘડા. (૧) ગ્રંથાત્ર ૫૫૮ શ્રી સાધગછનાયક પૂજ્ય વિનયદેવસૂરિ શિષ્ય ઋષિ મનજી લિ. ૧૬૪૪ માધ શુકલ અષ્ટમી ગુરૌ હૈબદપુરૂ મધ્યે સા માંગાસૂરજી ઉપાશ્રય લિ. પ.સ.૨૨-૧૨, ડે.ભ’. દા,૭૦ ૧.૭૪, (૨) ૫, આનદ વિજયગણિ શિષ્યાનુશિષ્ય ગ. પ્રીતિવિજયેન સ્વવાચના. ૫.સ.૧૨–૧૮, સારી પ્રત, વી..ભં. દા.૧૭, (૩) પ.સ.૧પ-૧૩, સારી પ્રત, ધેાધા ભ દા.૧૪ ન’.૬. (૪) સં.૧૭૬૦ લ. ભગતસાગરેણુ શ્રી ખીરપુર મધ્યે. અશુદ્ધ પ્રત, પ.સ’.૧૬-૧૭, જશ.સ. નં.૧૧૨૦. (૫-૬) ૫.સ`.૧૮ અને ૫.સ. ૧૮, જય. પા.૬૯. (૭)સ.૧૬૪૪ ચૈ.વ.૭ રવૌ લ, શ્રી વટપદ્રે સાહ વીરજી પડના, પ.સં.૧૮-૧૩, વડા ચૌટા . પેા.૧૮. (૮) ભાં.ઈ. સને ૧૮૯૫–૮ નં.૬૧૪. (૯) પ.સ.૨૨-૧૧, હા.ભ', ૬.૮૧ ૨૮. (૧૦) પ.સં.૧૬-૧૭, હા,ભ`. દા.૮૦ નં.૧૬. (૧૧) પ.સં.૨૩–૧૧, રા.એ.સે. ખી.ડી.૨૦૯ નં.૧૯૪૯. (૧૨) ઇતિ મૃગાવતી શીલવતી મહિમાવતી શીલવણું ન આખ્યાન સમાસમિતિ. શ્રા ૧૬૭૦ વર્ષે શ્રાવણ માસિ કૃષ્ણપક્ષે ત્રયાશ્યાં શનિવાસરે શ્રી પૂમિપક્ષે ચતુર્થાં શાખાયાં શ્રી શ્રી તિથી ભટ્ટારક શ્રી શ્રી શ્રી પૂજ્યશ્રી હસાગરસૂરિા શિષ્ય હરજી લિખિત

૧

Page #212

સત્તરમી સદી
[૧૯] સકલચંદ્ર ઉપાધ્યાય ખેડાવારા મધે લિખિતં, પ.સં.૧૩-૧૭, પ્રકા.ભં. (૧૩) ઇતિ મૃગાવતી આખ્યાનું સમાપ્ત સં.૧૬૪૭ વર્ષે શ્રાવણ સુદિ ૧૦ ગુર માલવદેશે તાજપુર નગરે પંડિત ભી વીરવિમલગણિ ગ. દાનવિમલેન. પ.સં.૧૩-૧૩, ગુ. વિ. ભં. (૧૪) સં.૧૬૪૩ વષે વૈશાષ સુદિ ૮ દિને લ. સ્થભતીથે મહિપાલેન. પ.સં.૨પ-૧૧, લી.ભં. (૧૫) પ.સં.૧૧-૧૬, લીં.ભ. (૧૬) ગ્રંથાગ્ર ૭૨પ, પ્ર.કા.ભં. (૧૭) ડે. ભ. [આલિઈ ભા.૨, લી હસૂચી.] (૧૧૩૪) વાસુપૂજ્યજન પુણ્યપ્રકાશ રાસ [અથવા સ્તવન ૪૧ ઢાલ
૪૫૬ કડી ખંભાતમાં જુદાજુદા રાગમાં છે. આદિ- રાગ. ગુડી. દિઈ દિઈ દરીસન આપણું – એ ઢાલ.
ઋષભ અજિત સંભવ જિને, અભિનંદન સુમતી,
પદમપ્રભ સુપાસે બીહા, ચંદ્રપ્રભ સુવિધી. ૧ ત્રાટક - સુવિધિ શીતલ જિન શ્રેયાંસ, વાસુપૂજ્ય જિર્ણોદર,
નમો વિમલ અનત ધર્મો, શાંતિનાથ મુકુંદ રે. કુંથુ અરજિન મહિલા સુવત, નમો શ્રી નમિ નેમ રે,
પાસ જિનવર વીર જગગુરૂ, ત્રિવિધ ધરિ સમરેમિ રે. ૨ અ‘ત –
ઢાલ ૬૧ રાગ ધન્યાસી શ્રીમદાનંદવિમલેદુ ગુરૂ વંદી, પટિ તસ શ્રી વિજયદાનસુરે. તારા પતિ પ્રશને ફૂપલે વંદીઈ, હીરવિજય ગુરૂ સુગુણિપૂરે
શ્રી. ૪૫૩ સકલ મુનિ મૂષકરો સકલાસંયમધરો દિનકર શ્રી તપાગચ્છ કેરો, હીરવિજય ગુરૂરાજથી આજ જગિ કેઈ અધિઅકુ ન દીસઈ
અનેરા શ્રી. ૪૫૪ શ્રી વાસુપૂજય પૂણ્ય પ્રકાશો વસુ શ્રવણું હૃદયાબુજે જાવ સૂરે, સકલમુનિ ચિંતિઉ શ્રીસંઘ સંતિઉં નિર્મલો સુરભિ યમ જ ગિ
કપૂરે-શ્રી. ૪પપ નગર બાવતી જેણિ બહુ ધનવતી, જ્યતિ જિહાં થાંભણે
પાસના હે સતત ધરણે પદ્માવતી પૂજિત સકલ સિરિ સંઘ સુખ
વિજય લાહે શ્રી. ૪૫૬ (૧) પ.સં.રર-૧૩, ખેડા ભ. દા.૭ નં.૮૦. (૨) લિ. પં. રંગવિજય

Page #213

સકલચંદ્ર ઉપાધ્યાય [૨૦૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ પં. શ્રી કૃષ્ણસત્યેન ભૂપુરે સં.૧૮૪૬ પિ.વ.૮ શકે. પ.સં.૧૮-૧૩, જશ. સં. (૩) ૫.સં.૩ર-૧૧, સારી પ્રત, સંધ ભં, પાલણપુર દા.૪૭ નં.૨૩. (૪) ૫.સં.૨૮-૧૧, સીમંધર, દા.૨૨ નં.૯. (૫) વિજયાણંદસૂરિ શિ. ગ. શાંતિવિજય લ. ઠાકર માઈદાસ પઠનાથ. પ.સં. ૨૬-૧૦, હા. ભં. દા.૮૨ નં.૨૦૬. (૬) સં.૧૬૭૧ શ્રા.શુ.૧૩ લિ. સા કરમચંદ દરડા લિ. શ્રી વિજયગણિ વાચનાથ. પ.સં.૨૪-૧૩, હા.ભં. દા.૪૮ નં.૧૧૮. (૭) પ.સં.૧૬–૧૪, રત્ન. ભં. દા.૪૩ નં.૧૦૧. (૮) પ.સં.૨૮-૧૧, જૂની પ્રત, વ.રા. (૯) ૫.સં.૩૨–૧૧, . મ. સાગર ભં. પાટણ દા.૬ નં.૩૧. (૧૦) ખં. ભં. (૧૧) પ.સં.૨૫-૧૧, વિ.ધ.ભં. (૧૨) ઉદયપુર ગોડીજીને ભંડાર. (૧૩) સં.૧૬૯૨ વર્ષે પેષ્ઠ શુદિ પંચમ્યાં રવિવારેણ. પંડિતશ્રી કીર્તિવિજયગણિતત શિષ્ય મુનિ અમૃતવિજય પડનાર્થ શ્રી નવાનગરમંડન શ્રી આદિદેવ સુપસાથે પરોપકારાય શ્રી નવાનગર વાસ્તવ્ય શ્રી શ્રીમાલજ્ઞાતીય વસા વસ્તા સુત રાજધર તત લઘુભ્રાતા કષભદાસ. શુભં ભવતુ. તપાગચ્છાધિરાજ સકલભટ્ટારકભાલતિલકાયમાન ભૂપામિની સકલ ભટ્ટારકપુરંદરશ્રી વિજયદેવ સૂરીશ્વર પ્રભઃ તસ્ય ગણે મહેપાધ્યાય શ્રી નયવિજયગણિ તત શિષ્ય પંડિત શ્રી કીર્તિવિજય તત શિષ્ય ગણિ લબ્ધિવિજય તત્ શિષ્ય મુનિ હર્ષવિજયમુનિ અમૃતવિજય મુનિ વીમાવિજય સમસ્યાને વાચનાર્થ. પ.સં.૧૮-૧૭, માં, ભં. (૧૪) પ.સં.૧૮-૩૪, લી. ભં. (૧૫) પ.સં.૩૪-૮, મે. [લહસૂચી, હેજેજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પુ. ૨૫૮, ૪૪૬).] (૧૧૩૫) + સત્તરભેદી પૂજા આદિ- અરિહંત મુખકજવાસિની, ભગવતિ ભારતી દેવિ, સમરિ પૂજાવિધિ ભણ, તુ મુખકજ સેવિ.
ગાહા. હવણ વિલેણ અંગમિ, ચબુજુઅલં ચ વાસપૂઆએ, પુફારોહણ માલા, રોહણું તહ વણયા રેહણું. ચુન્નારોહણ જિણj, ગવાણ (જઝયારેહણ) આહરણરહણું ચેવ, પુગિહ પુષ્કપગરં, આરતી મંગલપો . દીવો ધૂવખેવા, નેવજઝ સુફલાણ ઢોવણયં,
ગીયં નર્ટ વર્ઝ, પૂયાભેયા ઇમે સત્તર. અત – કળશ. ધનાશ્રી રાગેણ ગાયતે.

Page #214

સત્તરમી સદી.
[૨૦૧]
સકલચંદ્ર ઉપાધ્યાય
થણ થણયો રે પ્રભુ તું સુરપતિ જેમ યુણિયે, તીન ભુવન મનમોહન લોચન, પરમહર્ષ તબ જણિયે રે. પ્રભુ. ૧ એકશત આઠ કવિત નિત્ય અનુપમ, ગુણમણિ ગુંથી ગુણિયે, ભવિક જીવ તુમ થય થઈ કરતાં, દુરિત મિશ્યામતિ ખણિયે રે.
પ્રભુ. ૨ શ્રી તપગર-અંબરિ દિનકર સરિ, વિજયદાન ગુરૂ મુણિયે, જિન ગુરૂ સંધ ભગતિ કરી પસરી, કુમતિતિમિર સબ હણિયો
રે. પ્રભુ. ૩ ઈણી પરિ સત્તર ભેદ પૂજાવિધિ, શ્રાવકર્ક જિન ભણિયે, સકલ મુનસર કાઉસગ્ગ ધ્યાને, ચિંતવિ સબફલ ચણિયો રે.
પ્રભુ. ૪ (૧) લિ. પં. દેવેન સા વિમલચંદ પડનાર્થ શ્રી સૂરતિ મંદિરે સં. ૧૮૨૭ શ્રા.શુ.૮ ચંદ્ર. માણેક મુનિને એક ચોપડે. (૨) ૫.સં.૬-૧૧, હા.ભં. દા.૮૩ નં.૧૬૪. (૩) ટબા સહિત પ.સં.૧૯, વી.ઉ.ભં. દા.૧૭. (૪) પ.સં.૧૦-૧૩, વી.ઉ.ભ. દા.૧૭. (૫) ૫.સં.૮-૧૪, જે.એ.ઈ. ભં. નં.૧૩૩૬. (૬) ટબા સહિત સં.૧૮૩૭ પો.વ.૫ ૫. આણંદવિજૈ ઉત્તમસક લિ. મૂળની અંતે સં.૧૮૩૭ પ.વ.૩ શનિવારે. ૫.સં.૧૩, યશોવૃદ્ધિ. પ.૩૧. (૭) શ્રી પાટણ નગરે સં.૧૭૨૬ ચૈત્ર શુ.૧૫ મહે. લાવણ્યવિજય શિ. ઉ. લક્ષ્મીવિજયગણિ સતીર્થ પં. હું સવિજયગણિના પાન મહાનગર વાસ્તવ્ય સંધમુખ્ય સા. વલ્લભ સુતરત્ન સા. વીરદાસ પઠનાથ . એક ચેપડો, જશ. સં. (2) સંવત ૧૮૪ માહ સુદિ ૫ શનૌ ગાં. વડાવલી મધે પં. લલીતવિજયેન. પ.સં.૯-૧૬, જશ. સં. (૯) આગમ છે મહિમાવદ્ધનસૂરિ લ. પં. દેવરત્ન પ્રસાદેન. પ.ક્ર.૭૬થી ૮૪ પં.૧૩,પડે, પ્રકા.ભં. (૧૦) સં.૧૬૬૨ આ.રૂ.૯ નીલવાસ ગામે કીર્તિસાર શિ. જયસાર લિ. જય. નં.૧૧૪૨. (૧૧) લબ્ધિસાગર લિ. ૫.સં.૫, કૃપા. પિ.૫ર નં.૧૦૪૭. (૧૨) સં.૧૬૭૩ પિષ, ૫.સંક, કૃપા. પિ.૪૬ નં.૮૪૦. (૧૩) શ્રી સંભવનાથ પ્રસાદાત સં.૧૮૨૫ કા.વ.૧૦ શનિ શ્રી હરિપુરા મથે લિ. શ્રી હેમરાજ પઠનાર્થ શ્રી પાર્ધચંદ્રસૂરિગ છે. ૫.સં.૪–૧૩, વિરમ. લાય. (૧૪) સં.૧૮૭૫ આસો શુ.૨ શુક્રે લ. પં. હેતસાગરજી મુનિ લલિતસાગરજી પઠનાર્થ શ્રી સાગરગટે શ્રી શાંતિનાથ પ્રસાદાત સુમઈ બિંદરે લિ. પ.સં.૭-૧૦, ઘઘા ભં, દા.૧૦ નં.૪૧. (૧૫) સં.૧૯૦૪

Page #215

સફલચદ્ર ઉપાધ્યાય
[૨૦૨]
જૈન ગૂજર કવિએ : ૨
જે.વ. શ્રી પા(૬)લિપ્ત નગરે. ૫.સ.૯-૧૧, ધાઘા ભં. દા.૧૪ ન.૧૭. [મુપુઝૂડસૂચી, લી'હસૂચી, હેઝૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૯૫, ૧૪૭, ૨૪૬, ૨૦૧, ૨૭૪, ૪૩૨, ૫૦૧, ૫૧૬, ૫૪૨).
પ્રકાશિત ઃ ૧. વિવિધ પૂજાસંગ્રહ. [તથા અન્ય પૂજાસંગ્રહેામાં.] (૧૧૩૬) + એકવીસપ્રકારી પૂજા
દાહા.
આદિ -
-
પ્રણમું પ્રથમ જિદ્દને, ભગવતિ કર સુપસાય, પૂજા એકવીસ દ્રવ્ય શું, ભાવમંગલ ઉપાય. ન્હવણું વસ્ત્ર ચંદન કરી, કુસુમ વાસ પૂનાર, માલા અષ્ટમંગલ ભણી, દીપ ધૂપાક્ષત ધાર. ધર્મધ્વજ ચામર સહી, છત્રે મુકુટ વિશેષ, દ ણુ દર્શન દાખવે, નૈવેદ્ય ફલ સુગ્રહેશ. ગીત નમ્ર વાજિંત્ર શું, જન પૂજે જિન ઈંદ, કાઉસગ્ગધ્યાને જેણે કરી, પૂજા સફલ મુનિચંદ.
કળશ.
યુણિયા થુણિયો રે, પ્રભુ ચિત્ત અતરમે થુણીયા, ત્રણ ભુવનમાં નહીં તુજ તાલે, તે મેં મનમાં ધરિયા રે. પ્રભુ. ૧ એકશત પૉંચ કવિત કરી અનુપમ, તુજ ગુણ ગુથી ગુણીયા, ભવિક જીવ તુજ પૂજા કરતાં, દુરિતતાવ સવિ ટળિયા રે. પ્રભુ.ર એણીવિધ એકવીશ પૂજા કરતાં, શિવસુખફળ સહુ મળિયા, સકલ મુનીશ્વર કાઉસગ્ગન્યાને, ચિદાનંદ શુ ભળિયા રે. પ્રભુ. ૩ શ્રી તપગચ્છે દિનકર શે:ભે, વિજયદાન ગુરૂ ગુણિ, શ્રી હીરવિજય પ્રભુધ્યાને ધ્યાતાં, હેમહીરા જેમ જડિયે રે, પ્રભુ. ૪ [મુપુગૃહસૂચી, લી હુસૂચી.]
પ્રકાશિત ઃ ૧. વિવિધ પૂજાસંગ્રહ, [તથા અન્ય પૂજાસંગ્રહેામાં.] (૧૧૩૭) + માર ભાવના સઝાય
આદિ
અંત –

*
૧

૨
પીઠિકા રાગ રામગિરિ,
વિમલકુલ કમલના હંસ તુ` જીવડા, ભાવના ભાવ તું જો વિચારી; જેણ નર મનુજગતિ રત્ન નવિ કૅલવ્યું, તિણિ નરનારિમણુ કાડિ
હારી વિ. ૧
ર
૪

Page #216

સત્તરમી સદી
[૨૩]
સકલચંદ્ર ઉપાધ્યાય સર્વગતિ માંહિ વર નરભ દુલભે સર્વ ગુણરત્નો સેધિકારી; સર્વજગિ જતુ નઈ જેણિ હિત કીઆઈ રોઈ મુનિ વંદીઈ
સુભવિચારી, સકલ મુનિ વંદીઈ કૃતિ વિચારી. (અન્ય ઢાલોની પહેલી પંક્તિ)
૨જી ઢાલ – ભાવના માલતી ચૂશીયે. ૧ અનિત્ય ભાવના – મૂઝમાં મૂઝમાં મેહમાં જીવ તું, ૨ અશરણ ભાવના– કે નવિ શરણું કે નવિ શરણું. ૩ સંસાર ભાવના – સર્વ સંસારના ભાવ તું, ૪ એકત્વ , – એ તું હિ આપ તું હિ ધાજી, ૫ અન્યત્વ ,, - ચેતના જાગિ સહચારિણી, ૬ અશુચિ , –માંસ મલ મૂત્ર રૂધિરે ભર્યો,
આશ્રવ છે – જગ શુભાશુભ જેણે કમતતિ વેલિજે, ૮ તપ , - તાપે મણ ગલે જિમ માખણ,
૯ ધર્મ , - ધર્મથી જીવને જય હે, અંત -
રાગ પરજી. ન્યાન નય માંહિં ત્રિભુવન રૂપે, જેણિ જિન દીઠે લાગે,
અધે લેક છત્રીસ ન સમવડિ, ત્રીછો છલરી જાણી,
ઉદ્ઘલેક મુદગ સમાણો, ધ્યાનઈ સકલ મુનિ આણે. મુનિ. ૪ (૧) મુ યુદ્ધવિજય પઠનાથ. પ.સ.૭-૧૨, જિનદત્ત સં. મુંબઈ પિ.૧૦ નં.૩. (૨) પ.સં.૩-૧૭, પાલણપુર સંધ ભં. દા.૪૭ ન.૩૨. (૩) સં.૧૭૭૦ આસાઢ સુ.૨, ૫.સં.૮-૧૦, હા.ભં. દા.૮૨ નં.૧૦૬. (૪) પ.સં.૨-૧૩, પાંચમી સુધી, અપૂર્ણ, અનંત ભં. નં.૨. (૫) લિ. રાજનગરમધ્યે શ્રાવિકા પાંખડી પઠનાથ ખંભાયત મળે. ૫.સં૧૧-૯, દે.લા. નં.૯૧૯-૪૫૫. (૬) સ.૧૭૬૨ માગસર શુ.૪ શુકે લ. સુખસાગર શિ. મહિમાસાગર. ૫.સં.૬, અભય. નં.૨૧૮૧. (૭) રત્ન. ભં. (૮) જેસ. ભં. [મુપુન્હસૂચી, લીહસુચી, ઉર્જજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૮૬, ૩૯૯, ૪૧૧,૫૫૪, ૫૯૮)].
પ્રકાશિતઃ ૧. શલકાસંગ્રહ (ભી.મા.) ૨. સઝાય પદ સંગ્રહ. [૩. જૈન સઝાય સંગ્રહ (સારાભાઈ નવાબ) વગેરે..

Page #217

સકલચંદ્ર ઉપાધ્યાય [૨૦૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨ (૧૧૩૮) [+] વીર વદ્ધમાન જિનવેશી અથવા હમચડી [અથવા સુરલતા] અથવા જન્માદિ અભિષેક કલ્યાણક પાંચ વર્ણન
રૂપી સ્ત, ૬૬ કડી આદિ –
આશાઉરી રાગ. નંદનકું તિસલા હુલાવઈ, પૂતઈ મોહ્યા ઈંદો રે, તુઝ ગુણ લાડકડાના ગાવતિ, સુરનરનારિના વૃંદા રે, નંદનકું
ત્રિસલા હુલરાઈ. ૧
ઢાલ ૩–હમચીની. અમારી સરસ્સી પૂરની કુમરી, ટોલેઈ દેતિ ભમરી, પ્રભુનઈ ધ્યાનઈ હમચ્ચી ખુદ. વીર તણા ગુણ સમરી રે. હમચડી.૩૫ હમચ્યી વીર તણી જે ગાતી, નાકે મોતી જોતી,
જનની માતા રોતે રાખઈ, ટોલામાંથી જેતી રે. હમચડી. ૩૬ અંત – વર્ધમાન જિનગુણુ સુરવેલી, હી અડા કરી રે સહેલી, સકલ કહિ ગુણ મત્સર મેલ્હી, નિશદિન જિનગુણ સુર ખેલી રે.
હમચડી. ૬૫ વીર પટોધર શ્રેણિઈ આયો, હીરવિજય ગુરૂ હીરે, સલ કહિ એ સો નિતિ સમરે, ચરમ જિનેશ્વર વીશે રે.
હમચડી. ૬૬ (૧) લિ.૧૮૧૫ ભાદ્રવી અમાસ સેમવતી, પ.સં ૩–૧૧, આ.કભં. (૨) પ્ર.કા.ભં. (૨) સંવત ૧૬૮૩ વષે. પ.સં.૩૯-૧૧, ઘેઘા ભં. દા. ૧૪ નં.૨૯. (૪) વિ.ધ.ને મારી પાસે આવેલા એક ચપડે. (૫) ઉદયપુર ગેડીજી ભં. [મુપુગેહસૂચી, લહસૂચી, હજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૪૯, ૨૭૭, ૨૭૯, ૩૯૮, ૫૪૭).]
[પ્રકાશિતઃ ૧. જૈન સત્યપ્રકાશ પુ.૮ અં.૧૦ ૫.૪૪૧-૪૪૫.] (૧૧૩૯) ગણધરવાસ સ્તવન ૪૮ કડી આદિ-સે સુત તિશલાદેવી સતીને જસ પદ પૂજઇ રમણ સચી અત –
કલશ. ઈતિ વિગતમહં વિજિતકેહ ભુવનબાહ પારગે, સંસારમોહં કુગતિરહું વિજતસહં પારદ, કેવલાલેકં નમતલેકં વીર પુરૂષોત્તમ વરં,

Page #218

સત્તરમી સદી
[૨૫] સકલચંદ્ર ઉપાધ્યાય સિરિ વિજયદાન મુણિંદ સેવક સકલચંદ શુભાકર.
(૧) પ.સં.૩, પ્ર.કા.ભં. [લીંહસૂચી, હે જીજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૭૯, ૨૮૫, ૫૧૧).] (૧૧૪૦) સાધુ ક૯૫લતા અથવા સાધુવંદના મુનિવર સુવેલી ૧૪૪
કડી આદિ- તું જિનવદન કમલની દેવી, તું સરસતિ સુરનરપતિ સેવી,
તું કવિજન માતા સુઅદેવી, દીઈ મુઝ નિર્મલ પ્રતિભા દેવી. ૧ મઈ મુનિવર સુરવેલી કવિ, તિણિ કારણિ મે તું સમારેલી,
તિહાં પૂરવ મુનિસેણિ ગણેવી, તસ ગુણગતિનિત ભવિક જપવી.૨ અંત – શ્રી આણંદવિમલ ગુરૂપદે સિરિ વિજયદાન ગુરૂપદે,
સિરિ હીરવિજય વંદે, વંદઈ તે સકલચંદ મુણું. ૧૪૪ (૧) મહે. ભાવવિજયગણિ શિષ્યોપાધ્યાય ભાણુવિજયગણિ શિ. પં. રત્નવિજયગણિ લિ. રાજનગર. ૫.સં.૯-૧૧, હા.ભં. દા.૮૩ નં૧૫(૨) ૫.સં.૮–૧૩, સંધ ભં. પાટણ દા.૬૩ નં.૩૭. (૩) ૫.સં.૧૦-૧૧, ડા. પાલણપુર દા.૩૧ નં.૧૦૩. (૪) સં.૧૬૮૨ મૃગશિર શુદિ ૧૩ બહસ્પતિવારે આગરા નગરે યુગપ્રધાન જિનસિંહસૂરિ શિ. પં. જીવરંગગણિના લિ. ચેપડાગોત્રશૃંગારહાર સુશ્રાવક શાહ સૂર્યમલ તહ્માર્યા સમ્યકત્વમલ સ્કૂલ દ્વાદશ વ્રતધારિકા સુશ્રાવિકા પુણ્યપ્રભાવિકા મૃગાક્ષી પઠનાય. પ.ક્ર.૨થી ૮, નાહટા. સં. નં.૧૨૨. (૫) સં.૧૭૨- આ.વ.૫ નદરબાર કીર્તિવિજય લિ. પ્રાગ્વાટ બાઈ વીપ પઠનાર્થ”. પ.સં.૬, કૃપા. (૬) ગ્રંથાગ્ર ૨૦૦, ૫.સં.૬-૧૩, માં.ભં. (૭) વિદ્યા. [મુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી, હે જૈજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પૃ.૧૪૮, ૨૪૨, ૩૯૭).] (૧૧૪૧) હીરવિજયસૂરિ દેશના સુરેલિ ૧૧૫ કડી આદિ-
રાગ અસાફરી દુહા દેવ દેવ બ્રહ્મા શિવ, કષ વદિ પુરાણિ, ભાગવતિ પણિ સે ભર્યો, પણ મુનિ તસ વાણિ. પ્રણમે અજિત જિસરે, જિણિ હણિક સંગ્રામિ, મોહમલ જિમ રાવણે, હણિ લખમણ મિ.
ઇતિ ચઉવીસ જિનેશ્વર કીન, સુરનર નિત સેવીજે, હીરવિજય મુનિ અમૃત દેશના, સુરલી ચિત કીજિ
૨૮

Page #219

સલચદ્ર ઉપાધ્યાય
[૨૬]
અંત – શ્રી વિજયદાન સૂરીસ તસ ગુણુ હુનિધિ સીસ,
શ્રી હીરવિજય ગુરૂ વાંદીજી.
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ર
ફ્રા નાથી જાત જાયા જગિ વિખ્યાત, શ્રી ગુરૂ તપગ॰ રાજીઉજી, શ્રી વિજયસેન સર્વિદ પાટ ગગન સમ ચંદ્ર, ગુરૂ પાટિ` એ ગુરૂ ચિરજિજી સકલચદ્ર ઉવઝાય, નિસદિન તસ ગુણુ ગાય, તસ પ્રણમતાં શ્રી ગુરૂ સંધ સ્પેંજી. ગુરૂ દેશના-સુરવેલિ, ગાવતિ સેા મનગેલિ, તસર રિદ્ધિ વૃદ્ધિ સપજી,
૧૧૫
(૧) શ્રી મહેશપાધ્યાય શ્રી સકલચંદ્રગણિકૃતાસં.૧૬૯૨ ચૈત્ર શુ.૨ સામે લ, પાટણનગરે. પ.સં.૭-૧૧, પરચુરણની પ્રત, સંધના ભડાર પાટણુ દા.૭૫. હેજૈન્નાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૫૧, ૨૮૯, ૫૧૪).] (૧૧૪ર) સુનિશિક્ષા સ્વાધ્યાય ૨૦ કડી આદિ– શાંતિ સુધારસ કુંડમાં, તું રમે મુનિવર હંસ રે,
૧૧૧

૧૧૨

૧૧૩
ગારવ રેણુ'માં મમ રમે, મુકિ તું શિથલ મુનિ ક્રૂ'સ રે. અંત – ગુણવ ંત ગુણું રંજીઉ, દીનદુખ દેખિ દુખ ચૂર રે,
નિર્ગુણૢા દાસવિરતિ રહીઈ, સકલ મુની સૂ હિતપૂર રે. ૨૦ (૧) પ.સ.૨-૧૨, હા.ભ’. દા.૮૨ નં.૧૪૯. [લીંહસૂચી.] (૧૧૪૩) મહાવીર હીંચ [હીંડી] સ્તવન ૪૬ કડી આદિ – આસીન્મથી યસ્ય રસે પ્રશાંત, યસ્યાનુલક્ષા ક્ષાંતિરભ્ર દુપાંત; સુવર્ણકાંતે કૃતસંગવાંતે, નમોઽસ્તુ તે વીરવિભા નિશાંત. ચંદ્રાતપ પરિનિરમલી, ૠષભાર્દિક જિનવાણી, તુમ આણુઇ આવી મુઝ મતી, મ કરિશ તાણેાતાણી. હું સરસતિ તું ભગવતી, આગમ તુઝ બધાણુ, મુઝ મુષિ આવી તું રમે, મ કિરિસ મતિ કાંણ.
અંત -
ઢાલ. રાગ ધન્યાસી.
૧૧૪
હીંચિ રે હી`ચી રે હીંડાલડી રે ખારવસી પ્રભુ વીર્ હીંડી – આંચલી. વર તપાગચ્છ ગંગાધરા મુનિવરો, હીરવિજય જયા સૂરિજી હા, વૃદ્ધમાનાદર સકલમુનિ સ`કરા, સુઅધરા શમવરા અમૃતજી
હા. ૪૬
3

Page #220

સત્તરમી સદી
[૨૦૭]
સચદ્ર ઉપાધ્યાય
(૧) પ`ડિત પ્રવર શ્રી ૫ શ્રી ધીરચંદ્રમણિ શિ. ગણિ હીરચંદ્રણા લેખિ, અહમ્તદાનગરે સં.૧૯૬૦ વર્ષે ચૈત્ર વદે ૮ સધવી જતું પઠના પ.સ.૪-૧૦, વિ.ધ.ભ. (૨) સ.૧૯૮૩ વર્ષ°. પ.સ .૩૯–૧૧, ધેાધા ભ દા.૧૪ નં.૨૯. (૩) વિ.ધ.ના મારી પાસે આવેલા ચોપડામાંથી (મારી પાસે છે).
(૧૧૪૪) ઋષભ સમતા સરલતા સ્તવન ૩૧ કડી અંત – ઈય ઋષભ સમતા સુરલતા ચિંતવી સમ સુખ કરી, ગત પાર તાર સૉંસાર-સાગરતરણ કારણુ નર તરી,
વર નાણુ દ ́સણુ ચરણુ સુચી ગુણુ રયણુ મંડિત મુનિપુરી, સૂરી વિજયદાન સુણુિંદ સેવક સલ ૢ કૃપા કરી, (૧) પ્ર.કા.ભ. [લીંહસ્ચી.] (૧૧૪૫) વીર જિન સ્ત, અથવા ગૌતમ દીપાલિકા સ્ત. [અથવા
રા] ૭૬ કડી
આદિ
દુહા.
ઇંદ્રભૂતિ ગૌતમ ભઈ ત્રિસલા ફૂખે નિધાન, જ્ઞાતપુત્ર તું જનમ, ઘઉં મૃઝ મૂતિનું દાન. રાગ ધન્યાસી–મેવાડા, ઢાલ
સૂરિ મ`ત્રો ગુણા સકલ સૂરિસર, તપ કરી મુનિવરો સુનરનારી, દેવગુરૂભક્તિની યુક્તિ વર અનુસરા, સકલ કહે` હીરગુરૂ વિચારી, જિ. ૭૬
(૧) સુખસાગર શિ. મહિમાસાગર લિ. સ.૧૭૬૨ કા.૧.૩ મ`ગલ નડિઆદ મધ્યે. પ.સં.પ, અભય. ન.૨૧૭૮. (૨) સં.૧૬૮૩ વષૅ. ૫. સ.૩૯–૧૧, ઘેાષા ભં. દા.૧૪ નં.૨૯. (૩) લિ. વૃદ્ધિચંદૈન શ્રી ગેાડીજી સત્ય છે. પ.સં.૪–૧૨, આ.૪.ભ. (૪) લ.૧૭૮૫ વર્ષ, પ્ર.કા.ભ. [લીંહસૂચી, હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૪૩, ૩૯૪, ૪૦૬, ૪૯૯).] (૧૧૪૬) કુમતઢાષ વિજ્ઞપ્તિકા શ્રી સીમધર સ્ત.
અત -
-
અંત – ઇમ સદ્ શ`" સુધદાયક કુમત કર્માં સુધાકરા, મુઝ ભમમ કુક કદ મ ધર્મ તું સીમ ધરે,
નિજ ધ્યાનમ`દિરિ ધરી વિનવ્યે। કરિ સુનિ લ કિ કરા, સિરિ વિજયદાન સૂરિંદ, સેવક સકલચંદ કૃપા કરી. (૧) પ.સં.ર, પ્ર.કા.ભ. [આલિસ્ટઇ ભાર, લીંડુસૂચી, હેજૈજ્ઞા

૧

Page #221

સફલચદ્ર ઉપાધ્યાય
[૨૮]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨
સૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૭૬, ૨૬, ૨૭૧, ૨૭૯, ૩૯૯, ૪૦૩, ૫૬૩).] (૧૧૪૭) ગૌતમપૃચ્છા
આદિ– જિનવર રૂપ દેખી મન હરખી, સ્તનમેં દૂધ કરાયા, તબ મન ગૌતમ હુઆ અચભા, પ્રશ્ન કરણુકું આયા. ગણધર એ તા મેરી અમ્માં. અંત – શ્રી તપગચ્છ નાયક હીરવિજય સૂરીશ્વર દીઇ મનેાહર વાણી, સકલચંદ પ્રભુ ગૌતમ પૂ”, ઉલટ મનમાં આણી – ગણધર. ૧૧ (૧) પ્ર.કા.ભ.
(૧૧૪૮) નેમિ સ્તવન
(૧) મહિમાસાગર લિ. પ.સ'.પ, અભય. નં.૨૧૮૦. (૧૧૪૯) અન્ય સ્તવના
(૧) સીમધર સ્ત. ૩૨ કડી (પરમ મુણિ ઝાવણુ ગણુ પંચાગુણું). ૨. રંગાણી સ્વ. ૩૬ કડી (વિષ્ણુધ સુબુદ્ધિ વિધાયિનિ ખંભી ચિતિ ધરી જિનવાણી). ૩. સાધારણ જિત સ્ત. કડી ૨૭. ૪. ચતુર્વિ શતિ સ્ત. કડી ૩૭. ૫. સીમધર જિન સ્ત. કડી ૧૫. ૬. શ་ભુવર પ્રકૃતિ સ્તુતિ કડી ૧૪, ૭. સીમંધર જિન સ્ત. કડી ૨૯. ૮. વીરજિન સ્ત. કડી ૨૨, ૯–૧૦. સીમધર જિન સ્ત. કડી ૩૦ અને ૩૭, ૧૧. પાર્શ્વનાથ સ્ત. કડી ૩૧. ૧૨. સીમધર સ્ત. કડી ૩૩, ૧૩. પાર્શ્વનાથપ્રભાવ સ્ત. કડી ૨૧. ૧૪. સીમધર સ્ત. કડી ૨૪, ૧૫-૧૬, મહાવીર સ્ત. કડી ૨૧ અને ૫૦. ૧૭. સીમંધર સ્ત. કડી ૩૦.
(૧) સંવત ૧૬૮૩ વષૅ. પ.સ.૩૯–૧૧, વાઘા ભ`. દા.૧૪ નં.૨૯. (કવિનાં જ સ્તવનની પ્રત.) (૨) પ.સ.૨૧-૯, હા.ભં. દા.૮૩ ન૮૮. (૩) ૫.સ’,૬-૧૩, હા.ભ. દા.૮૩ ન૫૬. (૪) સં.૧૬૬૫ વર્ષે આ સુદિ ૧૩ ભામે. પ.સ.૨૨-૧૫, હા.ભં. દા.૮૩ ન.૧૦૦. (૫) સ’.૧૭૭૨ આસે દિ ૭ શન ૫. શ્રી નૈમિવિજય શિ. પ. આણુ વિજય લ. ધેાધા ખદિરે દાસી સિધજી વાચના". ગ્ર.૮૧૫, ૫.સ`.૨૩-૧૫, પુ.મ. [મુપુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી, હેજૈજ્ઞાચિ ભા.૧ (પૃ. ૪૦૩).]
[કેટલાંક સ્તવને સ્તવનસઝાયસ ગ્રહેામાં પ્રકાશિત છે.] (૧૧પ૦) સઝાયા
૧. વૈરસ્વામી સઝાય – સિદ્ધગિરિસીસ ધનગિરિસુતા વયરસામિ ધિન
સાઇ રે.

Page #222

સત્તરમી સદી
સચદ્ર ઉપાદયાય
૨. આત્મા ઉપરિ દયાનરસ સ. - તું જિનવદન ભવનની દેવી. ૩. સ્વાધ્યાય – પભણતિ જગગુરુ ત્રિજગદયાલા. ૪. , - સકલ જગજતુ તુષાણુણ જેતા. ૫. , ધન્યાસી – જેણિ બહુ ગુણભરી નૈવ કન્યા વરી બ્રહ્મચારીવરે,
વયરસ્વામી. ૬. , ગુડી – દિઈ દિઈદરિસન આપણું, તું સરસતિ મોરિ માઈ રે. ૭. ,, મારુણ – ગોવિંદ હમકું મારણ કારણિ, પાપિઆ રે તિ કાં
સરજ્યાં સાંમી પશું આ રે. ૮. , રામગિરિ – તુઠિ ઘઠડી ઘણું ચેતના નારિનું નાણ તાગી ઘણું
કાંઈ સૂતી. ૯. હીરવિજયસૂરિ સ. ધન્યાસી – ડિજ રે રે કુમતિ ડાયિણી, જિન
સુમતિ ધાયિણી તું વીછી ણિ. ૧૦. મેઘકુમાર સ. રામગિરિ – વીર જિર્ણ દિઈ પ્રકાસિઈ, કીધો જિણિ
ચિત દીવ રે. ૧૧. સ્વાધ્યાય ચઉપઈ – ભવિક જીવ ચિતિ યાનિ વિચારી ૧૨. , મારુણું – બહુ ગુણ લક્ષણ અભયા મઈ સુણી રે ૧૩. ઇ – ગાંઠડી કાઢી કાંજિયું બિહુ બાપની નારિ રે. ૧૪. , રામગિરિ – ગાંઠડી કાઢી કાંજિણી ઈમ કહઈ સબ. ૧૫. , રામગિરિ –એકઅ તુલા તુલા જેણિ નવિ બુઝિઈ, લીજિઈ તાસ
ફલ કેમ તેસિં. ૧૬. , ધન્યાસી – એક જગિ ઉંટડી દેવનિ કાંધડી, અતિ વડી જેણિ
પૃથિવી નમાડી. ૧૭. ,, કેદાર ગોડી – પુરિસા મત મે માથા સૂના છાયા બુઝે કાલ નમું. ૧૮ , રામગિરિ – અરે જતુ તૂ ચિંતિ ગ્યાન જે કરી, કધી ભી ન
ચિંતઈ રે તું ગ્યાન જેરી. ૧૯ ,, ધવલ ધન્યાસી – વિશાખ ધવલ એકાદશી બે, માઝિઆ પાપી આઈ બે.
(૧) પ.સં.૧૫-૧૧, વિ..ભ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૭૫-૪, ભા.૩ પૃ.૭૬૯-૭૪. “સાધુવંદના” અને “સાધુ કલ્પલતા” એવા બે નામથી ત્યાં એક જ કૃતિ ભૂલથી બેંધાયેલી.] ૧૪

Page #223

કલ્યાણદેવ
૫૪૬, કલ્યાણદેવ (ખ. જિનચંદ્રસૂરિ-ચરણેાદયશિ.)
(૧૧૫૧) વછરાજ દેવરાજ ચોપાઈ ર.સ.૧૬૪૩ વિક્રમપુર(વિકાનેર)માં
[૨૦] જૈન ગૂજર કવિઓ: ૨
રચના સાધારણ છે.
કલેશ.
આદિ – જિનવર ચરણુકમલ નમી, સુહગુરૂ ક્રિયઇ ધરેસિ; સમમાં સર્વિ સુખ સંપજઇ, ભાજઇ સયલ ક વાગવાણિ હિવ વીનવું, દે મુઝ વચનવિશ્વાસ; વિનય વિવેક વિલાસ સુખ, નિજિ સુધિ અધિક પ્રકાશ, બુધઇ સર્વિ સુખ પામિયઇ, બુધઇ લક્રિયઇ રાજ;
-
ઇ અતિ ગરૂઅડપણ, બુદ્ધિ સરઇ સર્વિ કાજ. બુદ્ધઇ અભયકુમાર મ, અથવા રાહક માલ; અધિક બુદ્ધિ જિણ કેલવી, રજવિયઉ ભૂપાલ, અંત – સંવત સેાલ ચાલી વરસઈ, પ્રબંધ કિય મનહુરસઇ, વિક્રમનયર રિષભ જિજ્ઞેસર, જસ સમરણ સવિ ટલઈ કલેસ. ૯૫ શ્રી જિનચંદ્રમૂરિ ગચ્છનાયક, સેવકજન વંતિ સુખદાયક; ચરણેાઢય ગુરૂ સીસ સુજાણ, મુકી કુમતિ કરાગ્રહ માણ. ૯૬ પઢઇ ગુણુઇ મતિ રેિય ઉલ્હાસ, તિહાં ધરિ લછિ કરઇ નિતિ વાસ; કહઇ કલ્યાણદેવ ગુરૂ ધ્યાવઇ, ઇડુ રતિ પતિ તણા સુખ પાવઇ. ૯૭ (૧) પ.સ’.૧૪-૧૫, ત્રુટક વયમાં, વડા ચૌટા ઉ. પેા.૧૯. (૨) માણેક ભ [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૭૫, ભા.૩ પૃ.૭૬૮]

૫૪૭. વિનયરોખર
(ધમમૂર્તિસૂરિ-કમલશેખર-સત્યશેખરશિ.)
(૧૧૫૨) યોાભઃ ચાપાઇ ર.સં.૧૬૪૩ મહા શુ.૩ વિ ખ ભણુવાડામાં આદિ – સયલ મનેરથ સિદ્ધ કર, શ્રી જિન ગઉડી પાસ, વામાનંદન સુખકરૂ, પૂરઈ વષ્ઠિત આસ.
લીય વિધન નાંમિ ટલઈ, દુરીય પાસઇ દૂર, તે જિનવર સમરૂં. સદા, નિન ઊગતઇ સૂરિ. કાસમીર મુખમંડણી, વાહન હંસ વિખ્યાત, સારદ વર સારૂ દીઇ, કીયણ કેરી માત, સા સરસતિ સુસાઉલઇ, સીલ તણા ગુણ સાર, પહિલું તે ગુણ પમણુસ્યું", પછઇ વયણુવિચાર. પ્રસ્તાવ સુખભાષડી, જઉ ખેલાઇ ભાય, તેનાં વર લ નીપજð, લાભ અનંત થાઈ.
૩

3
૪
૫

Page #224

સત્તરમી સદી
[૨૧૧]
વિનયશેખર યશભદ્ર રિષિરાયનું, વયણે સિરયું કાજ, બીજા પણિ બૂઝથા ઘણા, પંડરીકનઈ રાજિ. સલ તે કિણિ પરિ પાલી, વલી૩ વચનવિચાર,
સહિગુરૂ સાનધિ બેલીઈ, સુણિ સહય ઉદાર. અંત વિધિપખ્યનાયક મહિમનિધાન તપતે જિહાં જગિ ઉદયું ભાંણ
દરિસન દેખિઈ પરમાણંદ, વંદઉ ધરમમૂરતિ સરદ. ૧૩૯ વલિ વંદઉ સહિગુરૂ આપણુ, જેહનઈ નાંમિઈ નહી રિધિમણું, શ્રી શ્રી કમલશેખર વણરીસ, સમરૂ નામ તેહનું નિસિદીસ. ૧૪૦ તેહ તણા સિષ્ય જગિ જયવંત, સત્યશેખર મુનિવર ગુણવંત, જેહનઈ વદનિ વસઈ સરસતી, ચિર જીવઉ એહવા વરયતિ. ૧૪૧ તાસ પ્રસાદ આણંદ અંગિ, એક અધિકાર કહઉ મનરંગિ, સંવત સેલ ગઈકાલઈ વરસિ, મહા સુદિ તીજ આદિત્યનઈ
દિવસિ. ૧૪૨ દેસસિરોમણિ જેહ મેવાત, નવર અનોપમ તિહાં સુવિખ્યાત, બ્રહ્મવાદ વારૂ અહિડાણ, જિહાં બહૂ શ્રાવક અ૭ઈ સુજાણ.૧૪૩ તે િઈ પુરિ જિનવર શાંતીસરૂ, સદા સુખ આનંદ જયકરે, તસ સાનિધિ વિનયશેખર ભણઈ, એહ સુણતાં નવનિધિ
આંગણઈ. ૧૪૪ –શ્રી યશભદ્ર રિષિરાજ ચુપઈ. (૧) સંવત ૧૬૪૪ વર્ષે વૈશાખ શુદિ ૧૩ સોમે શ્રી અચલગચ્છ શ્રી ધર્મમૂર્તિ સૂરીશ્વર રાજ્ય વાયનાચાર્ય વા. શ્રી કમલશેખરગણિ તત શિષ્ય રિષિ શ્રી ૬ સત્યશેખર ગણિ તત્ શિષ્ય ૪. વિનયશેખરેણ લિખિત આગરાનગરે ઉવારે સુશ્રાવિકા પુણ્યપ્રભાવિકા સપિ વાચનાથ, તૈલાદ રક્ષેત જલા રહેત રક્ષત સ્થલબંધનાત, પરહતે ગતાદ્ રક્ષેત, એ વદતિ પુસ્તિકા. પ.સં. ૧, પ્ર.કા.ભં. નં.૩૪૯. (કવિની સ્વલિખિત પ્રત). (૧૧૫૩) શાંતિ મૃગસુંદરી ચોપાઈ ૩૩૧ કડી .સં.૧૬૪૪ શ્રા.શુ.૧૩
- રવિ આગ્રામાં આદિ – શ્રી જિનવદનનિવાસની, સમરૂં સરસતિ માય,
બ્રહ્માણી વરદાયની, તૂઠી કરઈ પસાઉ, સલ સિદ્ધ જિનવર નમી, પ્રણમી સહિગુરૂ પાય, ગુણવંતાં ગુણ ગાઈતાં, આણંદ અંગિ ન માય.

Page #225

રાજસાગ૨
[૧૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર ધરમિઈ ધણકણ પવર ધણ, ધરમિઈ રાજભંડાર, ધરમપ્રસાદિઈ પામીઈ, ઉત્તમ કુલિ અવતાર. જસકીરતિ ધરમિઈ ઘણી, નાવઈ દુખસંતાપ, ધરમ થકી નરનારિનઉ, વાધઈ અધિક પ્રતાપ. ધરમ જેણઈ જગિ આદરિ૩, દીધઉં દાન પ્રધાન,
તેણિ વહઈરઈ મુગસુંદરી, સુણિયો ગુણહ નિધાન. અંત – સ્ત્રીગર દયાંન વિલિ વેદિઈ, સંવછર સુલહી જઈજી,
શ્રાવણ શુદિ તેરસિ રવિવારઈ, સતીયાં સુગુણુ કહી જઈજી. ૩૨૬ યુગપ્રધાન જગિ અચલગપતિ ગુણમણિ રમણભંડારજી, શ્રી શ્રી ધર્મમૂરતિ સૂરીશ્વર, શ્રી સંધયું સુખકાર. ૨૭ સોમવદન સુપ્રસન મનરંજન, દીઠઈ અતિ લિઈ આણંદજી, સેવકજન નિય ચિત્તિ નિતવંઈ,પ્રતિપઉ જિહાં દિણંદજી. જિન.૨૮ તાસ તણુઈ પક્ષિ ગુણિ રાયણુયર, કમલશેખર વણારી સજી, ક્રિયાપાત્ર દૂઆ એણિ કાલિઈ, સઘલઈ કિત્તિ વિશેસજી. ૨૯ તેહના સષ્ય સદા સુખકારી, જયકારી જસ નામછ, સત્યશેખર મુનિવર પય નમતાં, સફલ ફલઈ સદૂ કામ. ૩૦ તાસ પસાઈ નયર આગર, રચીઉ રાસ રસાલજી, વિનયશેખર કહાં ભણતાં ગુણતાં, સુણતાં સંપદમાલ'. જિન.૩૧
(૧) સં.૧૬૪૮ પૌસ શુદિ ૩ બુધે અચલગ છે વા. કમલશેખર રિષિ સત્યશેખરગણિ શિ. રિષિ વિનયશેખર રિષિ વિવેકશેખર લિ. સાધી વિમલા સખ્યણી સાધી કુશલલમ વાચનાર્થ. ૫.સં.૧૨-૧૪, વી.ઉ. ભં. દા.૧૭. (૧૧૫૪) રત્નકુમાર રાસ
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૮૫, ભા૩ પૃ.૭૭૫-૭૭.] ૫૪૮, રાજસાગર (ત. વિજયદાનસૂરિ-હર્ષ સાગરશિ)
હર્ષસાગર જુઓ નં. ૫૦૧. (૧૧૫૫) લંકા મતની સ્વાધ્યાય કરી ૨૮ સં.૧૬૪૩ લગભગ આદિ- શખેશ્વર જિન કરૂં પ્રણામ, નિતુ સમરૂં સુગુરૂનું નામ,
બોલિસિ બેલ સિદ્ધાંતઈ ઘણું, ભવિક જીવન હિતકારણ. ૧
સંવત પનર અઠેત્તરઈ જોઈ, નામ લુ કે લખતો સોઈ,

Page #226

[૨૧૩]
ગુણવિનય
મુહિ માગ્યો ગરથ નાપિઉ કુણુઇ, જિનશાસનથી ફર્યાં તતખિણુ. ૩ લુટ સેઠ ખરૂ મુઝે નામ, બિરૂદ વહીનઈ ઊઠે તામ, જઇ મિલ્યે પાખિ લખમસી, તેહની બુદ્ધિ... તેણુ બિહું મિલી વિમાસ્યુ` કહ્યું, પ્રકટિ` નામ લુ‘ફામત ઈસ્યુ,
૪
સત્તરમી સદી
*
B
સંવત પનર ચઉન્નીસઈ વલી, વેષધર થાપ્યા તિણે ખિહું મિલી. અંત – શ્રી વિજયદાનસૂરિ પ્રવર સૂવિંદ, શ્રી હષ સાગર ઉવઝાય સુણિંદ, રાજસાગર કહઈ સુમતિ તિ ધર, ભવસાયર જિમ લીલાં તર. ૨૮
(૧) પ.સ.૨-૧૧, ખ. મુનિશ્રી સુખસાગર પાસે. [હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા. ૧ (પૃ.૪૧૨).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૭૬૮-૬૯. ]
૫૪૯. ગુણવિનય (ખ. ક્ષેમશાખા ક્ષેમરાજ ઉ.-વાચનાચાય પ્રમેાદમાણિકય-જયસેામ ઉ.-શિ.)
આ કવિએ સંસ્કૃતમાં ગ્રંથા બનાવ્યા છે તે પૈકી ખંડ પ્રશસ્તિ કાવ્ય વૃત્તિ – ટીકા' સં.૧૬૪૧, ‘દમય ́તીચ'પૂ વૃત્તિ – ટીકા' સં.૧૬૪૬, ‘રઘુવંશ ટીકા' સ.૧૬૪૬, પ્રાકૃત વૈરાગ્ય શતક ટીકા' સં.૧૬૪૭, સંખાધ સપ્તતિકા વૃત્તિ’ સ.૧૬૫૧, વિચારરત્ન સ’ગ્રહ લેખન' સ.૧૬૫૭, ‘લઘુ અજિતશાંતિ ટીકા' સ.૧૬૫૯, ઇંદ્રિયપરાજયશતક વૃત્તિ' સ.૧૬૬૪, ‘ઉત્સૂત્રેાદ્બટ્ટનકુલકખ’ડન' (તપાગચ્છના ખ`ડન અને ખરતરગચ્છના મંડન રૂપે) સં.૧૬૬પ. આ ઉપરાંત જેના રચનાસમય અજ્ઞાત છે એવી ખીજી રચનાએ 'જિનવલ્લભીય અજિતશાંતિ વૃત્તિ', ‘મિતભાષિણી વૃત્તિ’, ‘સમ્વત્થ શબ્દાર્થ સમુચ્ચય' ઇત્યાદિ. તે પરથી સત્તરમા સૈકામાં તે એક વિદ્વાન ટીકાકાર અને સાક્ષર હતા એ નિર્વિવાદ છે. વધુ માટે જુએ ઐતિહાસિક રાસ સંગ્રહ ભા.૩ અને જૈન અતિહાસિક ગૂર્જર કાવ્યસંચય. ભાષાનું કાવ્ય નામે કર્મચંદ્ર પ્રબંધ', કર્તાએ ખીજો સંસ્કૃતમાંને વંશપ્રમ ધ જોઈને કર્યાં છે. જુએ એમાં ટ્રક ૨૯૭. તેમણે સ`.૧૬૭૫માં વિમલાચલ પર જિનરાજસૂરિએ કરેલી આદિનાથની પ્રતિષ્ઠામાં હાજરી આપી હતી. જુ એપિગ્રાફીઆ ઇંડિકા ૨-૬૨-૬૩. આ શિલાલેખ માટે જુઓ મુતિ જિનવિજયજી સંપાદિત પ્રાચીન જૈન લેખસંગ્રહ ભા,ર લેખાંક ૧૮૧૯. ગ્રંથા વિશે સૂચિ માટે જુએ જેસલમેર ભડાર ગ્રંથસૂચિ, પૃ.૨૯

Page #227

ગુણવિનય
[૧૪] જન ગૂર્જર કવિએ સ અને પર. (૧૧૫૬) શત્રજય ચૈત્યપરિપાટી ત, (ઍ.) ૩૨ કડી .સં.૧૬૪૪ આદિ - સકલ સારદ તણે પાય પ્રણમી કરી,
ભણિયું જિણ ચૈત્ય પરિવાડિ ગુણ સંભરી. વીકનપર થકી વિમલગિરિ ભેટવા,
સંધ ઉછવ ધરઈ જેમ દુખ મેટવા. ૧
સંવત સેલ ચમાલ એ સુહકએ માહ ધુરિ શુભ દિવસિ હરિ.
વસ ચલએ, શુભ શકુન જઈ સંધ નીકળે. સાથે શ્રેયાંસ આદિન દેરાસરે લીધાં. માહ વદિ ચોથે સારુડે પ્રથમ જિનને વાંદ્યા. પછી વાવડી, પછી તિમરીપુર આવ્યા. મહા વદ ૯મીએ જિનપૂજા કરી, લાસા ગોવાલ ગામથી સિરોહીમાં મહા સુદ ૭ આવ્યા. માંકરડા, નિતેડા, નાવાડા, કથાવાડા, સંગવાડા, ખાખરવાડા, કાતરા, અંબથલ, મોડથલ, ઉડવાય, સિરેતર, વડગામ, સિધપુર, મેસાણા, પનસર, લવલા, સેરીસા, લોડણ પાર્શ્વનાથ - ત્યાં જિનચંદ્રસૂરિને વંદન કરી. અમદાવાદને સંપ ત્યાં આવ્યો. સંઘવી જોગી સમજી હતા. ધંધુકા, પછી પાલીતાણે. શેત્રુંજય ચૈત્ર વદ અને દિને ચડયા. આઠમે સત્તરભેદી પૂજા, ખરતરવસીમાં પૂજા કરી, પાછા વળતાં દ્રવ્ય ખર્ચતાં ખર્ચતાં અમદાવાદ આવ્યા. આસાઉલપુર, ઉસમાપુરનાં દેવ વાંદ્યા. ગોલ ગામથી આબુની યાત્રા કરી. જેઠ શુદિ ૧૩ રેહ ગામે જિનદત્ત સૂરિને નમ્યા. સ્વામીવાત્સલ જેઠ સુદ ૧૫ દિને કર્યું. અંત – ઈમ યાત્ર શ્રી સેવંજ કેરી, જિમ જસ વિસ્તરઈ,
શ્રી અબુદાચલ જેમ ભેટયા, પંચ ચેઈ જિણ પરઈ; તે ભણ્યા શ્રી જયમ સીસે સંભલ્યા જિમ જનમુ ખઈ. તિમ ગુણવિનયગણિ કહઈ ભણતાં સંપર્જ સંપદ સુખ. ૩૨.
(૧) ઋષિ જટા લિ. પ.સં.૨, અભય. પ.૧૮ નં.૧૮૩૮. (૨) પસં.૨, અભય. નં.ર૭૭૯. (૧૧૫૭) યવન્ના ચોપાઈ ૧૭૩ કડી ૨.સં.૧૬૫૪ શ્રા.શુ.૫ મહિમપુરે આદિ- પણમિય ૫સ જિણેસર પાયા, મન ધરિ મૃતધર શ્રી ગુરૂરાયા,
પભણિસુ કયવના પરબંધ, જિમ થાઅઈ સુભનઉ અનુબંધ. ૧ યારિ પ્રકારિ કહ્યઉ જિનધર્મ, દાન શીલ તપ ભાવના મર્મ,

Page #228

સત્તરમી સદી [૨૫]
ગુણવિનય ચારિ ગતિ વિરકન હેતુ, ભવસમુદ્ર તરિવાનઈ સેતુ. ૨ અત –
ઢાલ યુગપ્રધાન જિનચંદ્રસૂરિ રાજઇ, ગુરૂ અતિસય કરિ અધિક
વિરાજઈ, વેદ બાણ રસ સસધર વરસઈ, નેમિ જનમકલ્યાણિક દિવસઈ. શ્રી પરમાદમાણિક ગુરૂ પાટઈ, સોહઈ સસલર જિમ મુનિ થાઈ, વિઝાય શ્રી જયસમ યતીસ, તેનઉ શિષ્ય ધરી સુજગીસ. ૧૭૦ વાચકશ્રી ગુણવિનય વિશેષિ, ઠાણવશ્યક વિવરણ દેખિ, એહ સંધિ પ્રભણી સુખ કાજઇ, મહિમપુરઇ મહિમા કરિ રાજઇ. જિહાં શ્રી અજિતશાંતિ ગુણ ભરિયા, જાણે ચંદ-સૂર અવતરીયા, ભવ્ય જીવના તમભર હરિવા, જન આનંદ રયણિદિનિ કરિવા. ૧૭૨ એ પ્રબંધ પ્રભણઈ જે ભાવ, જિનકુશલસૂરિ અનુભાવઈ, દુરિય વિઘન સવિ દૂરિ પુલાવઈ, રિદ્ધિ વૃદ્ધિ મંગલ ઘરિ થાવઈ. ૧૭૩
(૧) ઋ. જટા લિ. પ.સં.૧૦, પ્રતિ ૧૭મી સદીની, ભુવન. પો.૧૨. (પછી ઉમેરેલ છે કેઃ સં.૧૭૦૬ માઘ વદિ ૬ રવિવારે શ્રી ઝડાઉ મધ્યે.) (૧૧૫૮) બારવ્રત જેડી કડી ૫૬ ૨.સં.૧૬૫૫ આદિ– જિનહ ચઉવીસના પાય પણુમી કરી,
સામિ ગાયમ ગુરૂનામ હીયડઈ ધરી, સમતિ સહિત વ્રત બાર હિલ ઉચકું,
સુગુરૂસા ખઈ વલી તત્ત્વ ત્રિશુઈ ધરૂં. ૧ અંત – શ્રી ખરતરગછિ ગયણદિણિદો, શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ સૂરિ દે,
એહની મસ્તકિ આણ વહિજઈ, સૂધૂ સમકિત ઈમ લહિજજઈ. ૫૪ સંવત સેલ પંચાવન વરસઈ, શ્રાવિકા જઉ નિય મનહરસઈ, શ્રી ગુણવિનય વાચક વર પાસઈ, સુણીઉ આગમ મનિ ઉલાસઈ. પપ કીધઉ બારહ વ્રત ઉચ્ચારહ, અણજાણઈ નહી દૂષણભાર,
ભણસઈ ગુણસઈ એ અધિકાર, તેહિ ધરિ મંગલ જયકાર. ૫૬ (૧) પરચુરણ એક પ્રત, સંધ ભં. પાટણ દા.૭૫. હિજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૪૯ - શ્રાવિકા જીવીને નામે). (૧૧૫૮) + કમચંદ્ર [મંત્રી] વસાવલી પ્રબંધ (એ.) ૨૯૯ કડી
૨.સં.૧૬૫૫ મહા વ.૧૦ સધરનગરમાં

Page #229

ગુણવિનય
[૨૬] જૈન ગૂર્જર કવિઓ ઃ ૨
આદિ- ફલધિ પાસ પ્રણામ કરિ, વાગવાણિ સમરેવિ. શ્રી જિનકુશલ મુણિ દપય, હૃદયકમલિ સુધરેવિ. શ્રી ખરતરગચ્છ રાજ્યઉ, યુગપ્રધાન જિષ્ણુચ'દ, શ્રી જિનસિ* મુનિ દવર, જિત ર્`જિય નૃપવૃંદ. તાસુ કથિત ઉવઝાય ગુરૂ, શ્રી જયસામ સુસીસ, વાચનાચારિજ ગુણવિનય, મન ધરિ અધિક જંગીસ, જિનશાસન ઉદ્યોતકર, કરમચંદ નૃપ, તેહની વંશપરંપરા, પ્રભણુઈ સાહગકંદ. તે નિરુણુઉ હરખઈ કરી, મ ંત્રીસર પરબંધ, ધરમવત ગુણ ગાવતાં, જિમ હુઈ શુભ અંકળ ધ આગે કુમરનરિંદના, વિમલ તણાં સુરસાલ; ગીતારથ ગુરૂ ગૂ`થિયા, ગુણુ સુણીયઇ સુવિશાલ. અંત – સાલહ સઈ પ’ચાવન તણુઇ, ગુરૂ અનુરાધા યાગઇ રે, માહ વદી દશમી દિનઈ, મત્રી વચન પ્રયોગઈ રે. રાજ કરમચંદ્ર મંત્રવી, સધર નગર તા સામઈ રે, સભવનાથ પશાઉલઈ, જિહાં સવિ વંછિત પામઇ રે. ૨૯૪ જિહાં જિનકુશલ સુગુરૂ તણેા, કરમમત્રિ કરાયા રે, શૂભ સકલ સંપતિ કરઈ, દિન પ્રતિ જે જસવાયે રે. પાઠક શ્રી જયસેામજી, સુગુરૂ જિહાં ચઉમાસઇ રે. શ્રી સધનઇ આગ્રહ થકી, નિવસ્યા ચિત્તઉલ્લાસઇ ૨. તસુ આદેશ લહી કરી, દેખી વ સપ્રશ્નધા રે, વાચક શ્રી ગુણવિનય કીધા એહ સરસ સંબધા રે. ચિર લગિ જો પ્રબંધ એ જ લગિ મેરૂ ગિરિધ ૨. શ્રી જિનકુશલ પશાઉલઈ, જા. લગિ ચંદ્ર ક્રિષ્ણુિદી રે. ૨૯૮ એ ગાવઇ પ્રમધ જે જિનશાસન જયકારે રે,
૨૯૩
તે પામઇ સુખસંપદા સાહસિરિ સિણુગારે રે.
૨૯૯
(૧) પ.સ`.૮, જિ.ચા. પેા.૮૦ નં.૧૯૯૬, (૨) પ.સં.૧૩, અભય. પે.૪ નં.૨૪૮. (૩) પ.સં.૧૫, કૃપા. પેપર ન૧૦૨૦. [હેજૈજ્ઞાચિ ભા.૧ (પૃ.૯૩, ૩૫૭),
[પ્રકાશિત ઃ ૧. ઐતિહાસિક રાસ સંગ્રહ હાસિક ગૂર્જર કાવ્યસ`ચય.]
ભા.૩. ૨. જૈન ઐતિ

૧.
ર
૩
૪
પ
૨૯૫
૨૯૬
૨૯૭

Page #230

સત્તરમી સદી
[૨૧૭]
ગુણવિનય
(૧૧૬૦) અંજનાસુ’દરી પ્રમધ ર.સ.૧૬૬૨ ચૈત્ર સુદ ૧૩ બુધ અંત – શ્રી ખરતરષ્ટિ પ્રગટ પડૂરિ, યુગપ્રધાન શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ, વિજયમાનિ શ્રી જિનસિંધસૂરિ, આયારિજ પાદશાહિ હજૂરિ. જાસુ દીયઉ ગુરૂઆઈ ગુરૂરાજઈ, શ્રી ક્રમચ`દ્ર વિરચિત સુદિવાજ. વઝાય શ્રી પ્રેમરાજના શિષ્ય શ્રી પરમાદમાણિક સુર વૃક્ષ. ૧ વાયકપદ સુંદર સુખકારી, તાસુ શિષ્ય વિજયી શ્રુતધારી, શ્રી જયસમ સુગુરૂ ઉવઝાય, વચનરસઈ રંજિય નરરાય. २ અકબર શાહિ સભાંઅઈ જાસુ, દસ દિસિ દૂઅઉ વિજયવિકાસુ, તાસુ શિષ્ય અઇ વિનીત, ગુણવિનયતિ જયતિલક સુવિદીત. ૩ તિહાં વાચક ગુણવિનચઇદીઓ, પૂર્વ પ્રબંધ જિસ્યઉ મધુ મીઠા, સાલહ સઈ બાસઠ્ઠા વરસઈ, ચૈત્ર સુદઇ તેરસિનઈ દિવસ. ૪ તૈરમ વિયાગઈ બુધવારઇ, ઢાલઇ બથઉ તસુ અનુસારઇ, શીલવંતની વાત જ સુણતાં એહ પ્રબંધ ભવી નિતુ ભણતાં. (૧) સં.૧૬૬૯ વષે શ્રી આગરા નગરે ૫, જયકીતિ લિખિત, વિવેક. ભ. (૨) ખભ. (૩) ચં.ભ. (૪) રાજનગરે લિ. પ.સ’.૭,પ્રત ૧૮મી સદીની, જિ.ચા. પો.૮૧ ન.૨૦૩૧, (૧૧૬૧) ઋષિદત્તા ચાપાઈ ૨૬૮ કડી ૨.સ.૧૬૬૩ ચે.શુદ્ધ વિ
૫
ખંભાતમાં
આદિ પુરૂષાદેય ઉદયકર, પમિય થ*ભણ પાસ,
--
જેહન નામ ગ્રહણ થકી, પૂજઈ[સંધલી આસ. ભગવત ભારિત હૃદય ધરિ, જિષ્ણુથી વચનવિલાસ, મીઠઉ અમૃત તણી પરઇ, મુખ થાયઈ રસવાસ. જિનવરચિહું વંદન કરિ, ભાખ્યા ધરમપ્રકાર, ચ્યારિ ચતુરગતિ છેદવા, ચતુર સુહુઉ સુવિચાર. બ્રહ્મવ્રત ખીજ(ઉ) ધરમ, પરમ ભણી ઈ તત્થ, તરીયાની પાંતઈ તિ જે, એ પાલઈ પરમત્યુ. દાનવ દેવ જિકે વડા, કિન્નર સિદ્ધિ જિ કેવિ, સીલવ ત-પય તે તમઇ, દુર કરમ કરેઇ. સીલવંત કુલ-આભરણ, રૂપવંત સુભસીલ, સીલવંત પડિંત કહ્યા, સીલધરમિ સર્વિ લીક,
*

૧.
૨
૩
૫

Page #231

ગુણવિનય
[૧૮] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર રિલિદત્તા મોટી સતી, સુણઈ સેહગકંદ, તેહ તણઉ પરબંધ હું, પ્રભણું ધરિ આણંદ,
૧૧ અંત
સંધિ ઈશું પરિ શ્રી રિવિદત્તા કેરઉ, વર વયરાગ અમૃતરસ વેર, જિણથી સિવપુર થાઅઈનેરઉ,ભાજઈ ભવિક તણઉ ભવફેરઉ.૨૬૧ ચરિત સુણી જઈ શાસ્ત્ર મઝારિ, દેખી તેહનઈ અનુસારિ, સંવત ગુણ રસ (રસ) સસિ વરસઈ, (પા. સંવત સેલ ગેસઠ વરસઈ) ચૈત્ર સુદઈ નવમીનઈ દિવસઈ૬૨. નવમઈ રવિયોગઈ વહમાનઈ, રવિ મેષઈ રવિવારિ પ્રધાનઈ, શ્રી ખભાયતિ ભણુ પાસ, ધરણ પમિ પરતખિ જસુ પાસિ.
શ્રી ખરતરગણુગગનનમણિ, અભયદેવસૂરિ પ્રકટિત સુરમણિ, ધન ખરચી બહુ બિંબ ભરાવિય, સાહસિવા છ કરાવિય. ૬૪ અચરિજ કરયૂ તરિ જસુ ઊપરિ, સરણાઈ વર ભેરિ વિવિધ પરિ, પાસ ભગતિ રસિ જિહાં જાવઈ, ગુરૂપ્રસાદિ રહ્યા સુખ ભાવઈ. ૬૫ દુરિત મહાતરૂ ગજ જિમ ચૂરઈ, જિહાં સદુઆ મનવંછિત પૂરઈ, યુગપ્રધાન જિનચંદ્રસૂરિ રાજઇ, શ્રી જિનસિંધસૂરિ કરિ રાજઈ.
શ્રી જયસેમ સુગુરૂનઈ સીસ, આવ્યા કુસુમમાલ ધરિ સીસઈ, વાચક ગુણવિનયઈ ગુણકારણ, ઢાલબંધિ પ્રભણ્યઉ ભવતારણ. ૬૭ એ સંબંધ સુકૃતવિસ્તારણ, સંભલિ સીલ ધરઉ દુખવારણ, જિણથી મંગલ ઉદય પ્રકાસ, દિનિધિનિ થાયઈ સુજસવિલાસ. ૨૬૮ (૧) સંપૂર્ણ શ્રી નવાનગર મ. કવિની હસ્તલિખિત પ્રત લાગે છે. પ.સં.૮, અભય. નં. ૨૧. (૧૧૬૨) જીવસ્વરૂપ રોપાઈ ૨૪૭ કડી ૨.સં.૧૬ ૬૪(૭) રાજનગરમાં આદિ –
શાતિનાથ પકમલ ધરિ, હૃદયકમલ સુભકાર, શ્રી ચિન્તામણિ પાસ પ્રભુ, પ્રણમી સહગસાર. સારદદેવિ પ્રસાદ લહિ, શ્રી જિનદત્ત સૂરિરાજ,
શ્રી જિનકસલ નમી કરી, સાધેવા સવિ કાજ. અંત – ઈમ બારહ નિતુ ભાવઉ, જિમ અવિચલ સુખ પાવઉછે,

Page #232

સત્તરમી સદી
[૧૯]
ગુણવિનય નવનવ સંપદ કરી સુહાવઉ, વાધઈ વૃદ્ધિ વધાવઉછે. શ્રી. ૨૪૪ અબુધિ કય રસાવનિ વરષઈ, શ્રી સંધ કરઈ હરષઈજી, યુગપ્રધાનશ્રી જિનચંદ્રસૂરિ ગુરૂ, રાજઈ ગુણ ઉતકરષઈજી. શ્રી.૨૪૫ શ્રી જિનસિંઘસૂરિ આચારિજ, જેડનઈ પાટઈ દીપઈજી, એહ ભાવ આગમ મહિદીસ, જિમ મુગાફલ સીપાઈ છે. શ્રી. ૨૪૬ ઉવઝાય શ્રી જયસેમ સુગુરૂનઈ, સીસઈ મતિ અનુસારીજી,
તે શ્રી વાચક ગુણવિનય પ્રભણ્ય૩, રાજનગરિ સુખકારી.૨૪૭ (1) ગ્રં.૪૦૦ શ્રી સ્તંભતીર્થ. પસં.૧૦-૧૫, પ્રથમ પત્ર નથી, નાહટા. સં. (૨) પ.સં.૧૩–૧૩, ગુ. નં.૧૩-૯. (૧૧૬૩) ગુણસુંદરી પુણ્યપાલ ચે. ૨.સં.૧૬૬૫ નવાનગર
(૧) પ્રાયઃ આ કવિત. સં.૧૭૮૬ જે.શુ.૧૫. ૫.સં.૭, સિનોર ભં. પિ.૧૦. (૨) પ્રાયઃ આ કવિકૃત. સં.૧૭૯૭ શાકે ૧૬ ૬૨ ફા..૮ કાવ્યવાસરે મુનિ ભાગ્યવિજયગણિ લિ. અંજાર નગરે શ્રી વાસુપૂજ્ય પ્રસાદાત. સંઘ ભં. રાધનપુર. (૩) સેં. લા. હિજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧પ૧).] (૧૧૬૪) [+] નલદમયંતી પ્રબંધ ૨.સં.૧૯૬૫ આ વ.૬ સોમ
નવાનગરે અંત – ઈણિ પરિ ગુણનિધિ શ્રી દવદંતી, ચરિત ભ ભવન-દવદંતી,
સેલહ સઈ ૫ઇસઠ વરસિ, શ્રી નવાનગર પવરિ મનહરખિ. આસૂ વદિ છઠ શશિધર વારે, મિગસર સિદ્ધિ રવિયોગ ઉદારે, યુગપ્રધાન શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ, નિર્મલ નિજમતિ જિત સુર-સૂરિ.૪૫ આચારજશ્રી જિનસિંહસૂરિ, કૃત પરમ દય ગુરુમણિ ભૂરિ, જિણ થાયે સંઇહસ્થ પટધારી, તેહને રાજ્ય સુયશ સુખકારી.૪૬ ઉવઝાયશ્રી જયમ સુધાકર, શીશઈ મોહતિમિરભર-દિનકર, શ્રી ગુણવિનયે શીલની લીલા, દેખિન હવઈ જિણથી હીલા. ૪૭ તિમ તુહ ધરિવો ભવિયણ સાચો, શીલધરમ હસે જિમ જાચો, જિમ પામો પરભવ શિવગ, અક્ષય અચલ અનંત અરોગ. ૪૮ ઇણ ભવ ઇણથી નિરૂપમ ભાગ, જસ બલઈ તસુ સહુએઈ લોગ, એહ પ્રબંધ સદા મુખિ ભણિ, અથવા ભણતાં નિશ્ચલ સુણિ.૪૯ શ્રી જિનદત્તસૂરિ સુપ્રસાદઈ, શ્રી જિનકુશલ સૂરીશ્વર સાદઈ, થતાં મંગલ દ્ધિવિલાસ, થાઓ ઇણિથી મહિમાવાસ. ૫૦ (૧) પં. છવકીર્તિગણિ લિ. શ્રી માલપુરે. ગ્રંપર૧, નાહટા. સં.

Page #233

ગુણવિનય
[કેટલાગગુરા.]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. સ’પા. રમણલાલ ચી. શાહ.] (૧૧૬૫) જ. રાસ ૨.સ.૧૬૭૦ શ્રા.શુ.૧૦ શુક્રવાર બાહડમેર આદિ- શ્રીરસ્તુ શ્રી શારદાયૈ નમ:
અત
[૨૦] જૈન ગૂજર કવિએ : ૨
પણમિય પાસ જિણિંદ પ્રભુ, શ્રી જિતકુસલ મુણિંદ, પ્રભુતાનિધિ સાહગતિલઉ, સમરી સુખનઉ કંદ. શ્રી જયસમ સુગુરૂ તણા, ચરણકમલ મન ભાવિ, મન ધરિ સારદ સારદા, જાગઇ જસુ પરભાવ. આઈ શ્રી ધમાન જિન, પાટઇ પ્રભુતાધાર, શ્રી સુધર્મા સ્વામી થયઉં, વર પંચમ ગણુધાર. તાસુ સીસ મહિમાનિલઉ, જગ મહિ જ બુકુમાર, જેહનઈ નામ ગ્રહ્યઈ હુવઇ, ભવજલનિધિનિસ્તાર. સિદ્ધિરમણિ જેહનઇ વરી, પરવર વરિવા તેમ, ગુણૅ અધિક પામી કરઇ, ગુરૂઆ ઐહાં પ્રેમ. તારુ રિય પ્રભુણિસુ ધરિય, શમસ`વેગ-વિલાસ, તે સ`ભલિવા વિક નર, કરવઉ મનઉલ્લાસ. જ"બુકુમરન તવ નયન, જિણિ દેખી તૃણુ જેમ, રૂપ બહુ આઠે વહુ, વરણુઇ જાણે હેમ. ધન ધન પ્રભવ દેખિ ધન કારી, જસુ વચનઇ સખ છેરી વે. ૯૬ ધન ધન બહડમેર કહાણા, જહાં શ્રી સુમતિ સુહાણા વે. ૯૭ જિનકી સામનરિ સેાહાય, ખરતર સંધ સવાયઉ વે. ૯૮ તસુ પરભાવઇ જમ્મૂ ચરિયા, પૂર્ણ ભઇ સુભ વરિયા વે. ૯૯ સત્તરિ અધિક સાલે સઇ વરસઇ, વધતઇ મનકઇ હરષઈ વે. ૧૦૦ યુગપ્રધાન જિનચ ́દ્રસૂરિ રાજઇ, અધિક દિવાજઇ વિરાજઇ વે.૧ પૂર્વ પ્રબંધકા દેખિ વિયારા, તિન કાલે અનુસારા વે. ૨ શ્રી જયસેામ મહા ઉવઝાયા, જિનકા લહિય પસાયા શ્રી ગુણવિનયઇ એ પરબધા, પ્રભણ્યા સુભ સબંધા શ્રાવણ સુદિ દસમી કવિવારઇ, રાધા ઉડ્ડ સ`ચારઈ એ પ્રબંધ વર પુણ્યપ્રયાગઇ, લિખીય રવિ સિધિયાગઇ વે. ૬ શ્રી જિનકુશલ શૂભ જિહાં જાયા, ઘઇ મનવંછિત વાચા વે. ૭ જસુ પરભ વઈ ધન ધન વરસઈ, જા` સવ જન તરસઈ વે, ૮
L9
વે. ૩
વે. ૪
વે. પ

3
૪
પ

Page #234

સત્તરમી સદી
[૨૧]
ગુવિનય
એ પ્રખ'ધ ભણતાં વલિ ગુણુતાં, કુસલ કુસલ કરઉ સુષુતાં વે. ૯ (૧) પ.૪.૬૪થી ૯૬, સંપૂર્ણ, અભય, પેા.૬ નં.૩૮૯. (૧૧૬૬) મૂલદેવ કુમાર ચાપાઇ ૧૭૦ કડી ૨.સં.૧૬૭૩ જે.શુ.૧૩ ભૃગુવાર સાંગાનેરમાં આર્દ્રિ – પમિય પદમપ્રભ ધણી, શ્રી જિનદત્ત સૂરિરાજ, શ્રી જિનકુસલ સૂરીસ ગુરૂ, સર્વ સાધુ સિરતાજ, ઉવઝાય શ્રી જયસેામ ગુરૂ, પયપકયપરભાવિ, દાન તણા ગુણુ વર્ણવું, શ્રી સારઢ અનુભાવિ. ધમૂલ જગમઈ ભણ્ય, મહિમા તણુ નિવાસ, સિદ્ધિ સુખાંત જે પહૂં, તે દાત કહું ઉલ્લાસિ. દાનઇ વયર સદ્ન મિટઇ, વિસ હેાવઇ સર્વ ભૂત, દાન સત્રુ દયામણા, થાયઈ મિત્ર નઇ સૂત. ધ હેતુ પાત્રણ દીયઉ, મિત્રઈ પ્રીતિવિતાન, ભૃત્ય ભણી દીધૐ દિયઇ, દાયકનઇ બહુ માન. નરપતિનઇ દીધઉ કરઇ, નિજ વસિ યાચિક દ્ધિ, મહિમા કરિ મેટઉ કરઇ, પુવઇ તેહ પ્રસિદ્ધ. ઇડલેાક પુણિ કુલ દીયઇ, દાન દીયઉ જગ માહિ, મૂલદેવની પરિ સુઉ, ભવિયાં મન-ઉચ્છાહિ. અંત – તિણિ જાણી પ્રાણી પરમ, દાન તણા ફલ ભાવ, સુલદેવની પર દયઉ, જેહનઉ અધિક પ્રભાવ. સધિ ઢાલ

૧૬

૧
2
3
૪
૫
ગુણ સુનિ રસ સસ વરસઇ ચારૂ, મૂલદેવ સ`બંધ વિચારૂ, શ્રી સાંગાનચરઇ મનહરઇ, જેઠ પ્રથમ તેરસિનઈ દિવસઈ. ૧૬૭ ભૃગુવારઈ સિયાગ ઉદારઈ, પૂર્વ પ્રબંધ તહુઈ અણુસારઈ, શ્રી પદમપ્રભ પુણ્ય પસાઅઈ, રાજમાનિ જિનસિંહ સૂરિરાઅઇ. વઝાય શ્રી જયસેમનઈ સીસઈ, આન્યા માલ ધરી નિજ સીસઈ, વઝાય શ્રી ગુણવિનચઈ બંધુર, પ્રભણ્યઉ ધિર ધરમાંમઈ એ ર. ખરતરગચ્છ-દિન-ઉદય-દિવાકર, શ્રી જિનદત્તસૂરિ દુરિતતમેાહર, શ્રી જિનસલસૂરિ સેહગધર, પઢતાં ગુણુતાં હુઉ વંછિતકર, ૧૭૦ (૧) ૫.જીવકીત્તિ ગણુ લિ. સુભટપુર. પ.સં.૭-૧૫, મુકનજી સ. (૧૧૬૭) કલાવતી ચાપાર્ક ૨૪૨ કડી ૨.સ.૧૬૦૩ શ્રા. સુ. ૯ શનિઃ
७.

Page #235

ગુનિય
[૨૨]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ ઃ ૨
સાંગાનેરમાં
આદિ – પણમી પદમપ્રભ ધણી, શ્રી જિનકુસલ સૂરિદ, જેહના ચરણકમલ ભજઈ, સર્વિ સુર-અસુર-નરિંદર શ્રુતદેવી સમરી કરી, સલ કરૂ નિય છ, સીલવ ́ત ગુણ ગાઈનઈ, જેહની ત્રિભુવન લીહ. ખીજઉ સવિ ત્રમ સાહિલ, દાનાદિક જગ માહિ, એહન દુષ્કર પાલિવ, મન રાખત સાહિ. મન ચંચલ મતથી હુઈ, એહ મનેાભવ તેણુ, કુણુ કહિએ બધી સકઈ, જગ સર્વિ જીતઉ જેણુ. ઈસર સાઇ ઇરિચરણ, જાઇ મનવા લગ્ન, પેખે તુઝ ઇસરપણુંઉ, દૃઅઉ' કહિ કણિમગિ વિહિ વિહિપુત્રી સ્યું રમ્યઉ, લાઈિસ્યું શ્રીપત્તિ બુદ્ધ, જે આરાધઇ સ જંગ, તે માલ્યા ઇણુ મુદ્ધિ, તિણિ એ કામવિડંબના, જિણિ નવિ લાધી ડાઇ, તેહના પય લુલિલિ નમું, સજઇ રિંગ સેાઇ, પુરૂષ સીલ પાલઇ પરમ, નિવ અરિજ ઇડાં કાઇ, જિણિ નિજ વસિ તે થાઇ નર...પરસિ હાઇ. તેહનઇ પાલિવઉ અતિ વિકટ, સીલ તણુઉ સંસારિ, તિષ્ણુ તેડુત વર્ણન કરૂ, જિહાં નહી કામવિકાર, જેહનઉ સીલપ્રભાવ કિંગ દીસઇ પુણ્ય પસાઇ, પરગટ તેહુ ભણીજીયઇ, ખીજી તે ન કહાઈ, નવ કરપલ્લવ જે હુઇ, સીલપ્રભાવ વિશેષિ, કલાવતી કર-છેદત, એ નવ કૌતુક દૃષિ તેહનઉ પ્રભણું હું હિવઇ, મૂલ થકી સંબધ, તે સલિ પરમાદ ત્યષ્ટિ, જિમ થાયઇ શુભ બંધ. સૉંધિ ઢાલ
અંત –

૧

૨
૩
+
પ
८
૧૦
૧૧
સુદ્ધિ ક્રિયા જેહની જગ કહીયે, તે ખરતરગછ પુણ્યઇ લહીયઇ, તસુ પ્રભુશ્રી જિનસિ’હસૂરિ રાજઇ, દસ દિસિજેહનૐસુજસ વિરાજ'.
સંવત સેલ તિહત્તરા વરસઈ, શ્રાવણુ સુદિ નવમીનઈ દ્વિસઈ, નવમઈ રવિયેાગઇ શનિવારઇ, પૂર્વ પ્રખધ તણુઇ અનુસારઈ.૨૩૫
૧૨

Page #236

સત્તરમી સદી [૨૩]
ગુણવિનય શ્રી પદમપ્રભ જિહર મંડિત, જેહની આન્યા અછઈ અખંડિત, જિહાં બહુશ્રી જિનકુલની સોભ, જિણિ કીધી ખરતરગછ થોભ. શ્રી સાંગાનયર જિહાં શ્રાવક, ખરતર ઉદયવંત સુપ્રભાવક, ગુરૂમુખિ જે શ્રુત સુણિવા તરસઈ, જલધર જિમ જે ઘનજલ વરસઈ. વિપુલ ફલોદય શ્રી પ્રેમ શાખ, જેડની ખરતરગચ્છમઈ સાખ, તિહાં શ્રી ખેમરાય ઉવજઝાય, જગિ જસુ જાગત કઈ જવાય.૨૩૮ તસુ પાટઈ વાચક પદધાર, બીજ તણી પરિ બહુ પરિવાર, શ્રી પરમેદમાણિક ગુરૂ તાસુ, નિરમલ જેલની સુબુધિવિલાસુ. સાહિ સભા મહિ જિણ જસ લીધઉ, પ્રતિવાદ્યનઈ ઊતર દીધઉ, પાટઈ વિજ ઇમાન મનુ સેમ, ઉવજઝાય શ્રીધર શ્રી જયમ. ૨૪૦ પાઠક ગુણવિનઈ તસુ સસઈ, પ્રગટ કીયઉ જસુ કઉ ન સરીસઈ, શ્રી કલાવતીય ચરિત નિધાન, જેફનરે અધિક અછઈ જગિ વાન. સીલ તણી એ મહિમા સાંભલિ, જતન કરઉ તિણિ પાલિવા ઈણિ કલિ, જિમ હવઈ જગમઈ જ જાચવું, સંપજઈ અવિચલ સિવસુખ
સાચઉ. ૨૪૨ (૧) પં. મહિમાકુમારણિના લિ. ૫.સં.૧૮-૨૦ (પ્રથમનાં ૧૪ પત્રમાં મતિકીર્તિત “અધટકુમાર એ પાઈ” અને “સુબુદ્ધિ ચોપાઈ' છે ને છેવટે આ કૃતિ છે), પાદરા ભં, નં.૬૨. (૧૧૬૮) પ્રશ્નોત્તરમાલિકા અથવા પાધચંદ્ર મત(દલન) ચોપાઈ
૨.સં.૧૬૭૩ સંગ્રામનગરે-સાંગાનેરમાં આદિ –
શ્રી પદમપ્રભ પય નમી, સમરી સારદદેવિ, શ્રી જિનવદનનિવાસિની, કરઈ જસુ સદ્દબઈ સેવ. સુદ્ધ માગ જિનવર તણઉ, આગમસાખ પ્રકાશિ, પરગટ કરિશ્યઉં સાંભલઉ, મન ધરિ હર ખ-ઉલાસ. કુમત-મહિષ મહિ પઈસ કરિ, ડહલ કીધઉ એહ, સાસન-સરવર નિરમલઉ, ધરિ અભિમાન છે. એકદેશ આગમ તણ, લઈનઈ દુરબુદ્ધિ, દુષઈ પૂરવ ગ્રંથનઈ, કિમ પામેસ્યુઈ સુદ્ધિ ? કેવલ મણુપજજવ અવહિ, પૂરણ શ્રુત વિષ્ણુ પ્રેમ, સુગુરૂ પરંપરિ બાહિરા, પભણઈ મૂરખિ કેમ?

Page #237

[૨૨૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
અભિનિવેશ મિથ્યાતનઉ, ખલ સબલઉ ધરિ ચિત્તિ, આંપણુ નામ પ્રકાસિ ત, કિમ પામેસ્યઇ મુત્તિ? અંત – દીપ્ર દીવાજઇ કરિ સેલ તિહત્તરઇ એ દેઈ શ્રુત સાખ, યુગપ્રધાન શ્રી જૈનસિ*હસૂરિની લહિ ભાખ; ઉવઝાય શ્રી જયસેામ સુગુરૂ સુપ્રસાદઇ સુંદર, ખાભી ન સકઇ કાઇ યૂગતિ વાત” જિમ મ`દર. સાંગાનયરિ વિરાજમાન પદમપ્રભસ્વામિ, તાસુ તજરી અમૃત ભરી એ મનવ તિ પામિ; શ્રી ખરતરગ૭ ઉદ્દયકરણ જિતકુશલ પ્રભાવ, એવ ચારિ યુગતિઇ ઉદાર મન કેરઈ ભાવઇ. વઝાય શ્રી ગુણવિનઈ ભણ્યઉ મિથ્યાતનઇ હરિવા, મુગધ લેાકનઇ હિત ભુણી, એ નયમાગિ ધિરવા; ઈંડાં સંસય મત ક્રોધ કરઉ જેણુ આતમભાવ, સતૢઆંતઇ સમભાવિ અછઇ ભવજલનિધિ-નાવ. (૧) ઇતિ ક્ષેમશાખાયાં ક્ષેમરાજ મહેાપાધ્યાય સિધ્ધ વાચનાચાય પ્રમાદમાણિકયગણિ શિષ્ય જયસેામ મહાપાધ્યાય શિષ્ય શ્રી ગુણવિનયેપાધ્યાયે પંડિત મતિકીતિ ગણિકૃત યુક્તિધટના સાહાયકૈઃ સ`ગ્રામનગરે વિક્રમતા ગુણ મુનિ ૨સ શશિ (૧૯૭૩) વર્ષાં શ્રી સંધાગ્રહાત કૃત થતુ. *સીકરનેકશાસ્ત્રકુસુમવાટિકાતઃ સમુચિતવયનકુસુમાન્યશ્ર્ચિતા સ્થિત્ય ગ્રથિતા પ્રશ્નોત્તરમાલિકા સ્વબુદ્દિગુણન પ્રિયતાં સ્વકંઠક દલેલ કરાય શ્રેયેાસ્તુ કલ્યાણમસ્તુ શ્રી જિનદત્તસૂરિ શ્રી જિનકુશલસૂરિ પ્રસાદાત્ ગ્રંથાત્ર ૧૩૦૦, (આ પછી છેવટનાં બે પાનાંમાં સ ંસ્કૃતમાં પાંચદ્રીય મતના ભાવાને જણાવી તા નિરાસ કરવા પ્રયત્ન કર્યાં છે.) પ.સં.૨૦-૧૨, વિજાપુર જૈન જ્ઞાનમંદિર ન’.૫૮૨.
૯૪
ગુણવિનચ
દ

૯૨
(૧૧૬૯) [+] ધના શાલિભદ્ર ચાપાઇ ર.સ.૧૯૭૪ માગ.૧૦ આગરા (૧) પ.સં.૪૮, કવિની સ ંશાધિત પ્રતિ, ૫૩-૩૭ મહિમા. [૫.સ. આગળ દર્શાવેલ છે, તેથી ૫૩-૩૭ ૫.સં. ન હેાય તે ન લખ્યું નથી એટલે ભંડારના પ્રતનંબર હાવાનુ જણાતું નથી.]

૯૩
[પ્રકાશિત ઃ ૧. સંપા. રમણલાલ ચી. શાહ.]
(૧૧૭૦) અ`ચલમત સ્વરૂપવન ર.સ.૧૯૭૪ માહ સુદ ૬ સુધ
માલપુરમાં

Page #238

સત્તરમી સદી [૫]
ગુણવિનય આદિ – વિમલપ્રભુ મતિ વિમલ કરિ, જિણ કરિ કરૂંએ વિચાર,
શાસ્ત્ર તણુઉ જિણિ જાણ થઈ, અઈ સાર-અસાર. વિક્ઝાય શ્રી જયસમ ગુરૂ, દેસિવ વિહિયહ એહ, દેખાઉં જિણિ અવિહિયહ, કેરી ભાજઈ રહ. અંચલથાપન જિણિ કરી, શાસ્ત્ર વિના નિરમૂલ, સાંભળતાં શ્રવણુઈ હુવઈ, મૃતધરનઈ સિરિ સૂલ. વચન માત્ર નિસુણુ કરી, મારગ છોડઈ સુદ્ધ, ધવલઉ સગલઉ મૂઢ મતિ, દેખી જાણઈ દૂધ. તેહનઉ ભાવ પ્રકાસ કરિ, નવપલ ડાઉ, મૂલ મગ્ન મહિ આંઢુિં , સુદ્ધ લેય હિવ વેઉ. ઈગ્યારઇ સઇ ગુણસઠ, પૂનમીયાંનઉ પક્ષ,
નરસિહ પાઠક તહનઉ, સંભલીયઈ પરતકખ. અંત – સેલહ સઈ ચઉત્તરઈએ, માધવ સુદિ છઠ્ઠિઈ,
બુધવારઈ નક્ષત્ર પુષ્યિ, સુંદર રવિ છઠ્ઠઈ, યુગપ્રધાન મહિમાનિધાન, શ્રી જિનસિંહસૂરિ, રાજઇ વાજઈ જાસુ સુજસ, ડિડિમ જગિ ભૂરિ. શ્રી ખરતરગછ દિન સમઉ એ, નવ દિનકર પરિ જેણ, સહાઉ તસુ તુલ્યતા, લહીયઈ ગુણ કરિ કેણ? માલપુરઇ પરકાસીયઉ એ, પહિલ પહલીતલિ, ઢાલબંધિ સુભ કર્મબંધ સંબંધ ઈહાં કેલિ, શાસ્ત્રવિચાર વિના વઘઉ એ, તેહનઉ જે દેશ, મિથ્યા દુત તિહાં હુવઉ એ, નવિ રાગ નઈ રોષ. કરૂણભાવ હૃદઈ ધરી એ, નવિ તસુ ઊપરિ ઠેષિ, રવિ પરગટ કરઈ વિશ્વ સવિ, ન કરઈ તાસુ ઉષ. શુદ્ધ માર્ગની ચાહ હુવઈ, તઉ ચાહઉ એહ, તાસુ કહ્યઉ મઈ નવિ લહ્યઉ, એ શ્રુતિ બીજી રે; એક ભાવ સાચઉ [અઉ એ, બીજઉ ઇઈO, તઉ સાચઉં ગિણિ કોણ, સિદ્ધ જઈ સીધઉ સિથ. સાચખેટ નાણાં તણી એ, જેમ કરઉ છઉ શુદ્ધિ, તિમ સામાચારી વિષઈ, વિવર કરઉ વિરુદ્ધ. ૨૫
છે
.

Page #239

ગુણવિનય
[૨૨] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ ખેમરાય ઉવઝાય રાયશ્રી પ્રેમની સાખઈ, સવિ સાખા મહિ જાસુ, સાખ પંડિત જન ભાઈ, દઅઉ પુહવિપ્રસિદ્ધ પાટઈ તસુ સુંદર, શ્રી પ્રમાદમાણિકશ્ય તાસ તસુ સીસ જયંકર. ઉવઝાય શ્રી જયસમ ગુરૂ તાસુ સીસિ અપ્રમાદિ,
ઉવઝાય શ્રી ગણિ ગુણવિનઈ શ્રી જિનકસલ-પ્રસાદિ. ૨૬ (૧) પ્રત જૂની સં.૧૭૦૦ લગભગની, મ.બ.સં. (૧૧૭૧) લંપકમતતાદિનકર ચે. ૨.સં. ૧૬૭૫ શ્રા.વ.૬ શુક્રવાર
સાંગાનેર લકા – અમૂર્તિ પૂ જકના ખંડન રૂપે કૃતિ છે. આદિ–
પણમિય પદમપ્રભ ધણું, વાણિદેવિ મનિ આણિ સમરી શ્રી જિનદત્ત ગુરૂ, વિધનવિદારક જાણિ. મહિમા મહિમંડલિ મહીં, નિરમલ ગુણ કરિ જાસુ પસરી કમલહાં વાસ જિમ, વિ જિનકુસલ ઉલાસુ. શ્રી જયસેમ સુગુરૂ તણી, સેવા મેવા જેમ મીઠા કરિ આગમ ગ્રહી, તત્વ દિખાઉ એમ. નવિ ઈહાં અમનઈ દેશ છઈ, નવિ રામતિનઉ કામ આગમવચન મનાવિવા, ફુઈ મુઝ મનિ હામ. કરૂણ પરઈ, કરિના તિણ એ બંધ કરિવા માંડયઉ છઈ નવલ, ગહિ આગમનઉ ખંધ. મુગધ લેક અજ્ઞાન તમિ, પૂરાણ જિમ અંધ તત્વ-અતત્વ-વિચારણ, કેરી ન લડઈ ગંધ. પૂર્વ પરંપર જેડની, ઊલાલી ધરિ ઠેષ જુગતિ જગ જાગ્યઈ તિકે, સુખિ કિમ સુવઈ નિમેષ. ઉતપતિ એહની સાંભલઉં, જિણ પરિ હુઆ એહ વેષધરા કિણ સમઈ હુઆ, યથાદષ્ટ કહું તેહ. પછઈ એ મત જઈજયો, છેડિ કદાગ્રહ ખાર
દીપક સમ આગમ ગ્રહી, જિમ લહઉ સાર-અસાર, અંત - સેલહ સઈ પચત્તરિ વરસઈ, જિહાં જલધર જલભર કરિ
વરસઈ

Page #240

સત્તરમી સદી
[૨૨૭]
ગુણવિનય
પ્રભવ નામિ સાવણ વદિ ઈ, વિસમ રવિયેાગ ઈવડિઈ શ્રી સાંગાનેરે કવિવારે,શ્રી પદ્મપ્રભ પ્રભુતા ધારે, જિહાં શ્રાવક જતુ સેવા સારે, પ્રતિદિન જે અતિ સાભ વધારે. ૬૬ શ્રી જિનકુશલસૂરિ ગુરૂ નિરખા, શુભરૂપ જિહાં સુરતરૂ સસરા, મનવાંછિત ફલ દેવા જેહ, સુખ અંકુર વધારવા મેહ. ૬૭ ખરિય પ્રસ્ન પણા જિહાં નિતુ રાજે, હરિ પરિ વાદેિશૃગાલિ ન ખાજે, નિર્મલ ગચ્છ જસ ડિડમ વાજે, તે શ્રી ખરતરગચ્છ શિવ કાજે. ૬૮ આદરાખી મત સર્વિ છાંડું, જલ ગ્રહિવા કીમ કાચું ભાંડુ દેખિ યુગતિ જિહાં જાણે ખાંડું, કુમતિ-કાતર મુંડિવ માંડુ ૬૯ તિણુ ગચ્છ તણા ધણી જિનરાજ, વીરને વસે શ્રી જિનરાજ સૂરીસર આયા સિરતાજ, કુમત-કુરગ-ભંગી મૃગરાજ, તેહુને રાજે વદત જસુ વારિજ, શ્રી જિનસાગર જિહાં આચારજ યુવરાજે રહ્યો જે છે આરિજ, પ્રતિખાધે વલિ જેહ અનારજ,૭૧ શ્રી પ્રેમસાખે શ્રી ખેસરાય, સુજસ કરિ સુપ્રસિદ્ધ ઉવજઝાય, તસુ પાટે વાચક પદ ધારી, શ્રી પ્રમેક્રમાણિક સુખકારી. ૭૨ તસુ પટ્ટિ શ્રી જયસાત્ર મહાયતિ, મહાઉવાય મૃડસ્પતિ સમ મતિ તસુ શિષ્યે પ્રભાવ પ્રકાસ્યા, રવિકર મતિતમ દૂરિ પ્રણામ્યા. ૭૩ શ્રી ગુણવિનયે કરિ પ્રયાસ, પુો કાઈ કાઈ ધરિ મનઆસ, જિષ્ણુધી મતિફિરતિ સુવિલાસ, વાધે દિનદિન સુખનિવાસ. ૭૪ (૧) પાંચાયતી જૈન વે. ભ', જયપુર પે.૧૮. (૨) સે.લા. (૧૧૭૨) તપા એકાવન એાલ ચોપાઈ ૩૮૨ કડી ૨.સ.૧૬૭૬
७०
રાડદ્રહપુર
A
આદિ – પણમિય અમિય સરિસ વણિ, અમિય ગુડ્ડાવલિગેહ, સાસનનાયક વીર જસુ, જાગઈ જગ જસરેહ, ખતરગચ્છમ`ડણુ હુઆ, શ્રી વધમાન સુકિ, સુગુરૂ જિજ્ઞેસરસૂરિ સમ, સૂરીસર જિચંદ તસુ પતિ તંત્ર અંગ વિવરણા, જિણિ કરી શ્’ભણુ પાસ, પરગટ કિય મનુ કલ્પતરૂ, પૂરેવી જનઆસ. અભયદેવ સૂરીસરૂ, જિનવલભ જિનદત્ત, તેહના ચરણે નમી કરી, જાણી અહિં જ તત્ત, જિહાં સ્વામી તુમ્હ આણુ પર, કી.પી અન્ય સરૂપિ

૬૫

૧
૨.
3
૪

Page #241

હાલ
૩૭૯
૩૮૦
ગુણવિનય
[૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓઃ સ - તે હું તુન્ડ વચને કરી, પરકાસું ઈણ રૂપિ. અત –
નિરમલ મતિના ધરણહાર તે સુધી નિરખઈ વિક્કમથી રસ મુનિ પજરિ શશિ પરિમિત્ત વરખઈ નયન માહિ ન સમાઈ રેણુ તિમ દોષ જે નિરખઈ ચિંતામણિ નઈ અન્ય મણિ કિમ થાયઈ સરિખઈ. ૩૭૮ હિમવત ભૂધર થકીય જિમ હુઅ ગગપ્રવાહા તિમ શ્રી વીર થકી હુઅઉ એ એ ગછ સુણિ ડાહા એરંડ સરખા અવર જત્તિ સન્નિઈ કરિ સુન્ન ગયર્નેડૂયણ જે સહઈ એ તે તરૂવર અન. તિણિ ગનઉ થંભ યુગપ્રધાન જિનરાજ સૂરીસર તસુ રાજઇ જિનસિંહસૂરિ પાટઈ સભાકર તેહના ચરણકમલ નમઈ એ ભાવઈ ભવિ નાગર મતિઆગર આચારિજ દીપઈ ગુણસાગર. શ્રી પ્રેમશાખઇ ખેમરાય પાઠક મહિમાધર પ્રતિવાદી વયણે અભ, જિમ વાતાઈ ભૂધર તસુ પાટિ વાચક શ્રી પ્રમાદમાણિક સંયમવરૂ તસુ પટિ શ્રી જયસેમ મહા-ઉવજઝાય કલપતરૂ. શ્રી ગુણવિનયઈ તાસુ સીસિ ડિપ્રહપુર વરિ શ્રી જિનદત્ત જિનકુશલસૂરિ પરભાઈ સુભ પરિ જિમ કલહસથી ખીરનીર વિવરઉ જગિ રાજઈ તિમ એ કરિય વિચાર ચારૂ ચતુરાં હિત કાજઈ. ૩૮૨
(૧) એકપંચશદ્ વિચારસાર ચતુપદિકા વૃત્તિઃ - તે પરથી તપટ લઇ વિચારસાર ગદ્યમાં વિવરણ રૂપે કરેલ છે. સં.૧૮૩૮ આગ્રાહિણિ માસે શુ.૯ લિ. પં. રત્નસુંદરેણ. પ.સં. ૮, જિ.ચા. (૧૧૭૩) ધર્મસાગર ૩૦ બાલ ખંડન અથવા ત્રિશ ઉસૂત્ર નિરા
* કરણ કુમતિ મત ખંડન ગદ્યમાં છે કે પદ્યમાં તે મૂલ જોયાથી જણાય.
(૧) પ.સં.૧૨, દાન. પ.૬૬. (૨) સં.૧૮૯૦ આ.શુ.૧૦ બુધ. પ.સં.૯, કૃપા. પિ.૪૬ નં.૮૧૧. (૧૧૭૪) જયતિહુઅણ સ્ત, બાલાવબાધ
૩૮૧.

Page #242

સત્તરમી સદી
[રર૯]
ગુણવિનય (૧) લાભપુર(લાહેર)માં સ્વયંલિખિત પ્રત, પ.સં.૧૩, રામ. ભં. પિ.૭ (અભય ભં). (૧૧૭૫) ૨૪ જિન સ્તવન માલપુરમાં અત –
ઢાલ સાત વિસન. ચઉવીસમ શ્રી વીર જિનેસર, સાસનનાયક વંદજી અચલ તણી પરિ અવિચલ હેઈ, તે વિરતાઈ નંદઈજી. ૧
સિદ્ધાચિકા સુરિ તસુ સુપ્રસન આઈ ઘર મહિ પૂરઈજી સંપદલીલા દિનિદિનિ વધતી, પૂરવ પુણ્યનઈ પૂરઈજી. ૨૪
કલશ ઋષભાદિ દેઈ વિરતાઈ નવનવઈ ઈદઈ કરી ચઉવીસ જિનવર સંથયા સિરિ માલપુરિ શુભરતિ. ૨૫ ઉવઝાય શ્રી જયસમ સુહગુરૂ, સીસ પાઠક ગુણવિનઈ
ખરતર મહાસંધિ ઉદઉ આપલે સુખ થાયઉ દિનિદિનઈ. (૧) ઈતિશ્રી ચતુર્વિશતિ નિસ્તવન પં. છવકત્તિ ગણિ લિ. અંત્ય પત્ર, નાહટા. સં. (૧૧૭૬) [+] ગુરુપટ્ટાવલી [અથવા ખરતરગચ્છ ગુર્નાવલી] ગા.૩૧ આદિ– પ્રણમ્ પાહિલી શ્રી વમાન, બીજઉ શ્રી ગૌતમ શુભવાન
ત્રીજી શ્રી સુધર્મ ચઉથલ, જબૂસ્વામિ વિચાર. અંત – પાતસાહિ અકબર પ્રતિબધીયઉં, અમર પડહ જગિ દિજી
પંચનદી જિણિ સાધી સાહસઈ, ચંદ્રધવલ જસ લિધો. ૨૮ યુગપ્રધાન પદ સાહઈ જસુ દીયઉં, શી જિનચંદ્ર સુરદોજી ઊવારી ખંભાયત માછલી, ચિર જયઉ જે રવિચંદજી. ૨૯ વીર થકી અનુકમિ પટ્ટઈ દુઆ, જે જે શ્રી ગધાજી નામ ગ્રહી તે પભણ્યા એહના, કુણુ પામઈ ગુણ પારો. ૩૦ જેસલમેર વિતષણ પાસજી, સુપ્રસાદઈ અભિરામજી
શ્રી જયસોમ સુગુર સીસઈ મુદા,ગુણવિનય ગણિ સુભ કામ. ૩૧ (૧-૨) બે પ્રત, એકએક પત્રની, નાહટા. સં.
પ્રિકાશિતઃ ૧. ઐતિહાસિક જૈન કાવ્યસંગ્રહ.] (૧૧૭૭) દુમુહ પ્રત્યેકબુદ્ધ ચોપાઈ
(૧) આદિ પત્ર, રામલાલ સં. વિકા.

Page #243

વિનયસુદર
જૈન ગૂર્ કવિએ : ર
(૧૧૭૮) અગડવ્રુત્ત રાસ આદિ – પણમિય પાંચમ સુમતિ જિન, પંચમગતિ સુખકાર પંચમ ન્યાન પ્રકાશધર, પંચબાણુ જયકાર. સમરિય શ્રી વાગીસરી, સરસ વચન સુવિલાસ જસુ પ્રસાદથી સંપજઇ, પૂરિવા મનની આસ. વિધન વિદ્યારિવા ધારિવા, શ્રી જિનદત્ત સૂરિરાય મન મહિ મહિમા જેહની, જગમઇં જાગઇ ભાય. શ્રી જિનકુસલ કુસલકર, ત્રિકરણ સુધિ અપ્રમત્ત તેહિ જ ભાવ પ્રકાસિસ્તુ, પ્રણમી નિરમલ ચિત્ત. શ્રી જયસામ સુગુરૂ હદઈ, ધરિ સુભ પિર પરમેદ છેરી દારી પુણ્યની, પ્રગટઈ જસુ સુપ્રસાદિ. પ્રથમ અંગિ સૂતા કહ્યા, જેઅ મુની મુનિરાય જાગત જગમઇ જાણિયા, એહિં જ પુણ્ય ઉપાય. તિહાં દ્રવ્યત સુવઉ કહ્યુ, નયન નિમીલઈ નિદ્િ મિથ્યાત્વાદિકિ માહિયા, તે સુણિ ભાવ ન નિદ્િ. દુઈ પ્રકારિ અવિવેક જિણિ, સૂતા છઈ તું સાધુ ગતાનુતિક દૂઈ કરી, મત સેાવઇ ખણુ આધુ. દ્રવ્યત નિદ્રા છેડિજે, નગઇ જિંગ તે દેખિ અગડદત્ત રૃપમર જ્યુ', પામઈ સુખ અશેષ. (૧) માત્ર એક પત્ર, પછીનાં નથી, નાહટા, સ, [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૨૬-૩૧, ભા.૩ પૃ.૮૨૪-૪૪. ધ સાગર ૩૦ ખેલ ખંડન' એ કવિની સંસ્કૃત કૃતિનું ગુજરાતી નામાંતર હાય એવી પણ શકન્યતા છે.
[૨૩૦]

૧
3.

४
૫.
૭
♦
૫૫૦. વિનયસુ‘દર
(૧૧૭૯) સુરસુંદરી ચોપાઈ ૨.સ.૧૬૪૪ જે.શુ.૧૩
(૧) સં.૧૬૬૩ ફા.શુ.૧૪ અ‘ચલગચ્છેદયાકીર્ત્તિ લિ. પ.સં.૧૮, જય. પેા.૫૪. [હેજૈજ્ઞાચિ ભા.૧ (પૃ.૩૯૭).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૭૭૮.]
ટ
૫૫૧. હંમશ્રી (સાધ્વી) (વડત. ધનરત્નસૂરિ–અમરરત્નસૂરિ–
ભાનુમેરુ-નયસુંદરશિષ્યા)

Page #244

સત્તરમી સદી
[૩૧]
ગકુશલ
(૧૧૮૦) કનકાવતી આખ્યાન ૩૬૭ કડી ૨.સં.૧૬૪૪ વૈ.વ.૭ મોંગલ આદિ– મહેઉપાધ્યાય શ્રી જયસૂંદર ગુરુજ્યેા નમઃ
રાગ રામગરી.
સરસતિ સરસ સÈામલ વાંણી રે, સેવક ઉપર બહુ હીત આંણી રે, શ્રી છનચરણે સીસ જ તાંમી રૈ, સહિગુરૂ કૈરી સેવા પાંમી રે, ૧ સેવા પાંમી સીસ નાંમી ગાંઉં મનઈ ઉલટ હુઈ, કથા સરસ પ્રબંધ ભસ, સૂજન મનઈ આણુંદતી, કનકાવતીની કથા રસાલી, ચતુરનાં ચતરંજની, વૈધક રસકસ ગુણી નર જે, તેહનાં મનમેાહણી. અંત – શ્રેણી પર તેહ પાલઈ નરનારી, તે તેહનું પરીમાણુ,
જુ ત મલઈ સાજન જુ એહવા, તુ કાજઈ ધરમ સૂન. ૩૬૨ વૃધ તપાગમંડન દીનકર, શ્રી ધનરત્ન સરીરાય, અમરરત્નસૂરી પાટપટાધર, ભાનુમેરૂ સભ્ય કહઇવાય. ગુણુગણુધર પ ́ડીત વઈરાગી, નચસુદર ષિરાય, વાચક માંહિ મુખ્ય ભણીજઇ, તસ સખ્યણી ગુણ ગાય. કથા માંહઈ કહુઉ રસાલુ, કનકાવતી સંબંધ, કનકાવતી આષ્ટાંત રચઉ મઈ, સૂઅણુાં સરસ સમ્બંધ. ૩૬૫ સવત ૧૬ ચુઆલઈ સ વચ્છર, વૈસાષ વદિ કુજવાર,
સાતમઈ દનિ સૂભ મુહરતઇ યાગઇ, રચઉ આષ્ટાંત એ સાર. ૩૬૬ ભણુ! ગુઈ સ ભલિ જે નાર, તેડુ રિ મંગલ ચ્યાર, હેમશ્રી હરષઈ તે ખેાલઇ, સૂખસ યોગ સૂસાર.
૩૬૭
(૧) ઇતિ કનકાવતી આપ્યાંન સમાપ્ત, સૂરતિ મધ્યે લષીત, ગ. રત્નવીજય લક્ષીત.. પ્ર.કા.ભ`. (૨) સુરતિ મધ્યે ગ, રત્નવિજય લ. પ.સં. ૧૧-૧૯, હા.ભં. દા.૪૮ નં.૧૪૦. [ખતે પ્રતા એક જ હોય એવું સમજાય છે.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૮૬, ભા.૩ પૃ.૭૭૭.]
પપર, ર્ગકુશલ (ખ. જિનભદ્રસૂરિવા. પદ્મમેરુ-મતિવ નમેરુતિલક-દયાકલશ-અમરમાણિકય-કનકસેામશિ.)

૩૬૩
કનકસેામ જુએ નં.૫૦૯,
(૧૧૮૧) અમરસેન વયસેન પ્રખધ ર.સં.૧૬૪૪ અસાડ શુ. સંગ્રામમાં આદ– એ' નમઃ શ્રી ગુરૂભ્યો નમઃ
શ્રી જિનમુખવાસિનિ સમરિ♥જઇ, સદગુરૂચરણપ‘કજ પશુમિજઇ;

૩૬૪

Page #245

નયવિજ્ય
[૩૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ પૂજા દાન તણું ફલ ગિજજઈ, અમર વાયરસેન ચરિયા ભણિજજઈ. ૧ અંત – સંવત સેલ વરસિ ચાલઇ, એહ સંબંધ રચ્યઉ સુરસાઈ
માસિ આસાઈ પરિખ ઉજવાઈ, પુરિ સંગ્રામ નગર સુવિસાલઈ. સિરિ ખરતરગછિ બહુ સનિમાનઈ, શ્રી જિનચંદ્ર રાજિ પ્રધાન શ્રી જિનભદ્રસૂરિ સંતાનઈ, શ્રી પારુ વાચક માનઈ. તાસુ સસ મતિવર્ધન રાજઇ, મેતિલક દયાકલશ નિવાઈ. અમરમાણિક વાચક વર સીસ, કનકસમગણિ લહઈ જગીસ. તાસુ સસ એ રચ્યઉ ચરિત, રંગ શાહ કહિ પુણ્ય પવિત.
(એ) સંબંધ કવ્યઉ ઉદાર, પઠત સુણત આણંદ અપાર.
(૧) પ.સં.૮, પ્રથમનાં ૭, અભય. નં.૭૦૦. (૨) પ.સં.૭, પ્રતિ ૧૮મી સદીની, જિ.ચા. પ.૭૯ નં.૧૯૬૨. (૧૧૮૫) મહાવીર સત્તાવીસ ભવ ૨.સં.૧૬૭૦ જે.વ.૧૩
(૧) પ.સં.૧૧, લધુ ખરતર ઉબિકાનેર,
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૭૮-૭૯.] ૫૫૩. નિયવિજય (ત. વિજયસેનસૂરિશિ.) (૧૧૮૩) સાધુવંદના (મોટી) ૨.સં.૧૬૪૪ આશા શુ.૧૦ પાટણમાં આદિ –
દૂહા. કુંદલી પરિ નિર્મલી, સકલકલાગુણવેલિ, મઝ મનમાનસિ ઝીલતી, હંસાસણિ કરિ કેલિ. * નમો શ્રી ઉસહ જિણ, સિદ્ધિવધૂ ઉરિ હાર, કેવલનાણ-દિવાયરૂ, સિદ્ધિબુદ્ધિદાતાર. સમરી સિદ્ધ જિન સ્મરિ, સવે આગમધર ઉવઝાય, અનાદિ અનંતા જે કહ્યા, આગામિ દૂ મુનિરાય. સંપ્રતિ નરખેત્રિ વિહરતા, જિહુ નાણુ મુણિ ડિ, જગગુરૂ ગુણનિધિ હીરજી, વંદુ બે કર જોડિ. તસ પદ્દાલંકાર હાર, શ્રી વિજયસેન ગણધાર,
તસ પદ પ્રણમી હું ચું, મુનિ વંદન વિસ્તાર. અંત – આનંદિ સાધુવદના ભવિજન, ભગતિ ભણી સહુ ભણે,
પંડિત ગુણનિધિ સાધુ શુદ્ધ કર, લાભારણિ સહુ ઋણો રે. પુણ્ય પવિત્ત પાટણ પુરવર્ડિ, ધુવંદના થર જાણ, સંવત ભૂ રસ જુગ વિરસિં, વિજયા દિમિં સુપ્રમાણ.

Page #246

સત્તરમી સદી
[૨૩૩]
નયવિજય
કલસ, શ્રી હીરવિજયસૂરિ પટ્ટ ધુરંધર, પ્રવર ગુણમણિ સાયરૂ, શ્રી વિજયસેન સુદિ તપગછતિલક સંધ સહકરૂ, તસ પાદપપરાગ-તિલક્તિ નયવિજય ગુરૂપદ ભજિ,
પરમેષ્ટિ થતાં સંપદી આનંદ સુખ વૃદ્ધિ સંપજે. (૧) પ.સં.૨૦-૯, હા.ભં. દા.૮૩ નં.૧૨૩. (૨) કૃપા. ગુટકા નં.૩.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૭૭–૭૮.] પપ૪ નયવિજય (કુશલવિજયશિ.) (૧૧૮૪) જબૂસ્વામી રાસ
(૧) સં.૧૭૮૦ પ.વ.૨ ગુરી લાવણ્યવિજયગણિ લિ. પ.સ.૪૯, ત્રુટક, અભય. [મુપુગૂહરચી.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૭૮. ધીરવિમલશિષ્ય નવિમલ(જ્ઞાનવિમલ)ને “જબૂસ્વામી રાસ (હવે પછી સં.૧૮મી સદીમાં) કુશલવિજયના કહેવાથી રચાયેલે હેવાને કૃતિમાં ઉલ્લેખ છે. “વિમલનું “નયવિજય થઈ ગયું હોય અને કુશલવિજય ગુરૂનામ ગણાઈ ગયું હોય એ સંભવ છે. મુપુગૃહસૂચીમાં એમ જ થયું છે.] ૫૫૫, કુશલસાગર-કુંવરજીગણિ (ત. વિજયસેનસૂરિ
હર્ષસાગર-રાજસાગરશિ.) (૧૧૮૫) કુલાવજ રાસ ૬૨૪ કડી ૨.સં.૧૬૪૪ આસે વદિ અમાસ
શુક્ર મુધામાં આદિ
દુહા. રાગ–અસાવરિ માહિ. સાંત્ય જિણેસર પાય નમું, જસ જન્મઈ હુઈ સાંત, સે સાંતિ જિણેસર પ્રણમતા, ટાલિ મનની ભ્રાંતિ. સયલ જિણેસર પાઈ નમી, ગણધર ધરી નિજ ચંતિ, વિહરમાન સારદ વલી, સમરી સા વર દે અંતિ. કાસમીર જાલામુખી, નમતા વાધિ ખ્યાત, અવિરલ વાણી આપજે, સે સરસત મુઝ માત. તું મુંઝ મુખિ આવી વસી, રસના રસ વરસંત, તે શ્રવણે સુણતા વલી, હરખિ બદ્દ ભવી જત. સરસ વચન અમૃત સમું, આપિ સરસતિ સાંતિ,

Page #247

કુશલસાગર-કુંવરજીગણિ [૩૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર
કુલધજના ગુણ ગાયતા, દૂસ આવી એકાંત. તપગચ્છ માહિ દીપ, શ્રી હરવિજિ ગુણવંત, વિજિયસેન સીસ તેહનું, રવિથી તેજ સર્ભત. ૨ાજસાગર ગુરૂ મનહરૂ, જમ ગ્રહ ચંદ્ર ઉપંત,
કુસલસાગ૨ ૨ગિ કરી, કુલધજ ગુણ ગાવત. અંત – મુગતિ રમણ પંગિ વરી, નારી સું તેણી વારજી રે,
વ્રત કરી કીરત વસ્તરી, સેવક જિન જઇકારજી રે. કુ. ૬૧૭ શ્રી હીરવિજિ સૂરીસ્વરૂ તણી, દિનદિન ચઢતી જગીસ રે, તસ કીરત જગ માહી દીપતી, નરપતી નામે સીસ. કુ. ૬૧૮, વિજિસેન સૂરીસ્વરૂ, પ્રતાપો કેડિ વરસ છે, તસ પર (રાજસાગર) ઉવઝાય ભલે, હરષસાગર મુનીસજી.કુ. ૬૧૯તપગચ્છ માહિ મુનિવરૂ, પંડિત શ્રી રાજપાલજી રે.. અધિક પ્રતાપિ દીપત, મુનિજન માહી સુવિશાલજી રે. કુ. ૬૨૦ શ્રી જિન ગુરૂ મંગલકર, કુસલસાગર નિસાર રે, કુલધજના ગુણુ જે સુણિ, તે જગિ હે સુખકારજી.રે. કુ. ૬૨૧ સુધા નગર માહિ વલી, કુલધજ સ્તરે કુમારજી રે, સંવત સેલ ચઉઆલહિ, આ વિદિ પુનમ સારછ રે. કુ. ૬૨૨. વાર સુકર રૂડે જાણીઇ, જગ માહી તેણુ વારજી રે, ચડતી દલિત સુધી સંઘ તણી, દિનદિન જગમાહિ અપારરે.કુ૬૨૩ ગણિ કુંઅરજી મંગલકર, સાસનાસુરી તેણીવાર જી રે,
કુલધજ નામિ સેવક વલી, પામિ મંગલ જિ કારજી રે. કુ. ૬૨૪ (૧) પ.સં.૨૩–૧૩, હા.ભં. દા.૭૯ નં.૧૧. (૧૧૮૬) સનત કમાર રાજષિ રાસ ૨.સં.૧૬૫૭ આષાઢ શુ.૫ અંત ઘનઘાતી ક્રમ ખિઈ કરી, પામ્યા કેવલજ્ઞાનજી રે,
ભાવીક જીવ તારી તરા, વાધો જગ માહી વાનજી રે. ૬૦ તપગચ્છનાયક દીપતિ, શ્રી વિજિએન સૂરંદજી રે, તસ પદ્રિ વિજિદેવ ગુણનલે, ટાલિ સઘલા દેદ રે. ૬૧ સંવત સેલ સતાવનિ, ગુણીઉ (સકતી) સનતકુમારજી રે, આસાઢ સુદિ પાચમ ભલી, રચીઉ રાસ ઉદારજી રે. ૨. જિનવર સતગુરૂ નામથી, રાસ ચઢો પ્રમાણુજી, સેવકજન મંગલ કરૂ, પાસ સંખેસર જાણુજી રે.
૬૩.

Page #248

સત્તરમી સદી
[૩૫]
જયસમગણિ. ભણિ ગુણે જે સાંભલિ, પામિ સાલી સીધજી રે, રાજસાગરનિ પસાઉલિ, મિ પામી સુખવીધજી રે. ૬૪ ઉવઝાય શ્રી શ્રી હર્ષસાગર, તાસ સીસ પંડિત ભલે, સોભાગ શ્રી રાજસાગર પ્રગટ કુલ મહાકુલતલે. તસ સીસ સેભાગી ગણિ કુંઅરજીઈ, સતી કુમરના ગુણ થના, દિઈ સંપદા સારી સુખકારી પાસ સરખેસર મિ સુના. ગણિ કું અરજી લષત સંવત ૧૬ ત્રિસઠા વરષ,
ચૈત્ર વદિ પાચમ ભેમે સનદ ગ્રામે લખ્યતં. (૧) ૫.સં.૨૬-૧૫, ઝીં. પ.૩૯ નં.૧૯૧. (કવિની હસ્તલિખિત
પ્રત)
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ ૫.૭૭૯-૮૦ તથા ૮૭૮. ત્યાં બને કૃતિએના કર્તા અનુક્રમે કુશલસાગર અને કુંવરજી અલગ ગણવામાં આવેલા પરંતુ પહેલી કૃતિમાં અને નામ વપરાયાં છે ને ગુરુપરંપરા એક જ છે તેથી સમજાય છે કે કર્તા બે નામ ધરાવે છે.] ૫૫૬. જયસેમગણિ (ખ. પ્રમોદમાણિજ્યગણિશિ.)
જયસોમે રચેલા સંસ્કૃત ગ્રંથ માટે જુઓ ફકરા ૮૮૪ અને ૮૬૩, જૈન સાહિત્યને સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ અને તેના શિષ્ય ગુણવિનય (ન. ૫૪૯) થયા તે ઉપરાંત તેની શિષ્ય પરંપરા સં.૧૬૭૭માં સામે તે કરેલી તાજિક ટીકાની પ્રતના લેખક જણાવે છે કે –
સંવત ૧૭૮૩ શાકે ૧૬૪૮ ચિત્ર વદિ ૨ રવિવારે સેમશખાયાં ઉપાકયાય જયસોમજી ગણિ વાચનાચાર્ય જયતિલકજીગણિ શિષ્ય વાચનાચાર્ય ગુણનિધાનજીગણિ શિ. ૫. ગુણવિમલગણ શિ. પં. હે મધીરગણિ શિ.. પં. રદયગણિ શિ. પં. કાન્હારામ મનરૂપ લિપિકૃતં. ૫.સં.૨૫, સંસ્કૃત ગદ્યપદ્ય, કમલમુનિ. (૧૧૮૭) [બાર] ભાવના સંધિ ૨.સં.૧૬૪૬ વિકાનેરમાં આદિ- આદીસર જિણવર તણાં, પદપંકજ પણવિ,
પભણિશુ બારહ ભાવના, સાનધિ કરિ શ્રુતદેવિ. દાન દયા જપતપ ક્રિયા, ભાવ પખઈ અપ્રમાણુ, લૂણ વિણા જિમ રસવતી, એ શ્રી જિનવરવાણિ. દાન શીલ તપ દેહિલા, કરતાં દૂસમ કાલિ, ભાવના ભાવઉ ભાવિકજન, પુણ્યસરોવરપાલિ.

Page #249

--જયસમગણિ
[૩૬] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ અનિત્યપણુઉ અશરણુપણુઉ, ભવસરૂપ એકત્વ, અન્યથઉ વલિ અશુચિપણ, આશ્રવ સંવરતત્વ. નવમી નિજજર ભાવના, ધર્મ સુરલોક સભાવ, બોધિ દલભ પરભવ ઈસી, બારહ ભાવન ભાવિ.
ઢાલ. ઈણિ પરિ બાહર ભાવન જાણ, આણુ જિનંદ તણે મનિ આણી, અહનિસિ જેહ ધરઈ મન માહિ, તે શ્રી જિનવધર્મ આરાઈ. ૭૦ રસ વારિધિ રસ સસીહર વસ્યુઈ, વીકનયરિનયરિ મનહરસઈ, શ્રી જિતચંદ્રસૂરિ ગુરૂ રાજઇ, એહ વિચાર ભયઉ હિતકા જઈ. ૭૧ પ્રમાદમાણિકગણિ સુહગુરૂ સીસ, ગણિ જયસેમકહઈ સુજગીસ,
આદીસર સુરતરૂ સુપસાઈ એહ ભણતાં સવિ સુષ થાઅઈ. ૭૨ (૧) સં.૧ ૬૯૫ જ્યેષ્ઠ શુકલ કૃષ્ણ (8) પક્ષ ૬ સેમે પારિખ પરતાપસી પાંચાણી લિખિતે શ્રી નગરથટે ખાઈ લાલ વાચનાર્થે. પ.સં.૮, -જેસલ.ભ.ભ. નં.૧૩૦. (૨) પ્રત ૧૭મી સદીની, ૫.સં.૩, રામ, ભં, પા.૮. (૩) સં.૧૭૬૩ આ.સુ.વિક્રમપુરે .સં.૩, જિ.ચા. પિ.૮૩ નં. ૨૧૦૦. (૪) ૫.સં.૯, જય. નં.૧૧૧૨. (૫) દ્વાદશ ભાવના વિવરણ સ્વાધ્યાય વા. જ્ઞાનનિધાન શિ. લાલચંદગણિ પં. વિદ્યાવિમલ લિ. સં.૧૭૨ ૬ મિગસર વદિ ૨ શનિ ભીમાસર મળે. ૫.સં.૯, અભય. નં.૧૮૦૬ (સમયસુંદરકત દાનાદિ ચે. સહિત). (૬) સાધ્વી ક્ષેમલિખી જલલિખમીવાચનાર્થ સાવી રાજ લિખમી. પ.સં.૫, અભય. નં.૨૭૩૧. (૭) સં.૧૭૪૬ - જે.વ.૨ રિણીનગરે-વા. વિજયહર્ષ શિ. ગોપાલજી લિ. શ્રા. વીરાંબાઈ વાચનાર્થ. ૫.સં.૫, અભય. નં.૨૬૮૪. (૮) પ.સં.૪-૧૧, ક.આ. (મારી પાસે છે). જૈહાપ્રાસ્ટ, મુપુગૃહસૂચી, હેજેજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પૃ.૫૧૯, ૨૪૭).] (૧૧૮૮) બારવ્રત ઈછા પરમાણુ શસ સં.૧૬૪૭ ૨-૩ - આદિ– ચઉવીસે જિણવર નમી, ભાઈ બેચમામિ
સદ્દગુરૂ શાસનદેવતા, નવનિધિ હવઈ જસુ નામિ. પભણિસ હિતકારણ સદા, સુંદર સમકિતમૂલ
બારહ વ્રત શ્રાવક તણા, સુખસંપતિ અનુકૂલ. અંત – જિનચંદ્રસૂરિ ગુરૂ શ્રીમુખ, શ્રાવિકા કહાં એહ
દરઇ બારહ વ્રત ઇસા, શુભ દિવસઈ રે મનહરષ ધરેવિ. ૧૧૮ સેલહ સઈ સઈતાલ, વઈસાખ સુદિ દિન ત્રીજ

Page #250

સત્તરમી સદી
[૨૩૭]
જયસમગણિ. ઈમ ઢાલ બંધઈ ગુંથીયા, શ્રાવક વ્રત રે સમકિત-બીજ. ૧૧૯ –પછીની કડીઓ નીચેની કૃતિ પ્રમાણે છે.
(૧) તત્કાલીન પ્રત, ૫.સં.૭, અભય. પિ.૧૬ નં.૧૬૨૭. (૨) કપડા પર લખેલ પ્રત, તિલાક મુનિ પાસે. (૧૧૮૯) પરિગ્રહ પરિમાણ વિરતિ રાસ રે.સ.૧૬૫૦ ક.ગુ.૩ આદિ- પૂર્વવત અંત - જિનચંદ્રસૂરિ ગુરૂ શ્રીમુખઈ, શ્રાવિકા રેખાં સાર
આદરઈ બારઈ વ્રત ઇસા, શુભ દિવસ રે મન હરષ અપાર. ૧૧૬ સેલહ સઈ પચાસમઈ, કાતી સુદિ દિન તીજ ઈમ ઢાલબંધ ગૂંથીયા, શ્રાવક વ્રત રે જિહ સમકિત બીજ. ૧૧૭ જિનદત્તસૂરિ ગુરૂ સાનિધઈ, જિનકુશલસૂરિ સુપસાઈ જયસેમણિ ઈણ પરિ વદઈ, સુભ ભાવઈ રે દિનદિન સુખ
થાઈ. ૧૧૮ જ લગઈ સૂરિજ ચંદ્રમા, જે લગ મેરૂ ગિરિંદ સાસનદેવતા સાનિધઈ, થિર થાયે રે મનિ જિનચંદ. ૧૧૯ (૧) કપડા પર લખેલી સુંદર પ્રત, જ્ઞાનભંડાર વિકાનેર. (૧૧૯૦) વયર(વજ)સ્વામી ચોપાઈ ૨.સં.૧૬૫૯ શ્રા સુ.પ જોધપુર: આદિ- વધમાન જિનવર વરદાઈ મન મહિ સમરિય સારદ માઈ
વયરસામિ મુનિવર વયરાગી, ગાઉં જિનશાસનિ સંભાળી. ૧ ગુન અનંત રસના ઈક મેરી, મહિમા અધિક મહા મુનિ કેરી
તઉહી કછુ મૃતનઈ અનુસાર, ગુણુ વરણું અપની મતિસારઈ. ૨. અંત - આવશ્યક અનુસારિ ચરિત ઈણિ પરિ કહ્યઉ રે
ઉપસમરસ સંવેગ સુધારસ કરિ ભયઉ રે રીઝઈ એ સંબંધ સુણું મન જેહનઉ રે તે નર અપ સંસાર સમઉ દિન તેહનઉ રે સેલહ સય ગુણસઠિઈ વછરિ શ્રાવણઈ રે નેમિ જનમ-દિનિ જાનિ હીયઈ હરષઈ ઘણુઈ રે
ધનયરિ જયમ સુગુરૂ ગુણ સંધુણઈ રે વાચક શ્રી પરમેાદ પ્રસાદ થકી ભણઈ રે રાજઇ જુગવર શ્રી જિનચંદ સૂરીસનઈ રે ભણતાં કુશલ સરીસ કરઈ સુખ દિનદિનઈ રે.

Page #251

મનજી ઋષિ
[૨૩૮]
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
(૧) જીવકીર્ત્તિ લિ. પ્રત ૧૮મી સદીની, ૫.સ'.૫, જિ.ચા. પેા.૮૧ નં.૨૨૮૩. (૨) પ.સ.૧૦, અભય, નં.૨૧૭૧. (૩) જિનકીત્તિ લિ. પ્રત ૧૮મી સદીની, પ.સ.૬, દાન. પેા.૪૫. (૧૯) ૯૬ તીથકર સ્ત, કડી ૨૬
આદિ – તમવિ ગુણરયણગણે ભરિય જિષ્ણુવરપય
(૧૧૯૨) પ્રશ્નોત્તર ગ્રંથ (ભાષામાં) સં.૧૬૫૦ આસપાસ લાહારમાં [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૪૯૩-૯૪, ભા.૩ પૃ.૯૭૩-૭૪ તથા - ૧૫૯૭.]
૫૫૭, મનજી ઋષિ (પા. પાર્શ્વચંદ્ર-વિનયદેવ-વિનયકીર્તિ'શિ.) (૧૧૩) [+] વિનયદેવસૂરિ રાસ ર.સ.૧૬૪૬ પોષ શુદિ ૭ ભૃગુવાર ખુહરાનપુરમાં
વિનયદેવ તે બ્રહ્મઋષિ કે જે પાર્શ્વચંદ્રના શિષ્ય થાય અને જેણે પેાતાના ગચ્છનું નામ સુધ ગચ્છ આપ્યું તેને આમાં વૃત્તાંત છે. આ બ્રહ્મ ઋષિની કૃતિ સબંધી જુએ ભા.૧ પૃ.૩૨૧થી ૩૩૩. વિશેષ હકીકત માટે જુઆ ઐ.રા,સ, ભાગ ૩, આગ્નિ – સકલ સિદ્ધિ આનંદકર,
જિનશાસન શ્રૃંગાર,
ચક્ર પૂરવના સાર એ, જિંગ પઉ મંત્ર નવકાર.
મ. ૨૪૦
અંત – પૂજય ચઉમાસૂ તિહાં રહ્યા એ લેાક કરે ધરમધ્યાન. મ. ૨૩૭ શ્રી વિનયદેવ પટ્ટધરૂ એ, શ્રી વિનયકીરતિ રાય, સુધર્મગછ આજ દીપતા એ, આદરયા મન ભાય. મ. ૨૩૮ નયર વરહાનપુર જાણીઇ, એ દેશવિદેશ-વિખ્યાત, સંવત સેાલ છંઇતાલૂઈ એ, સુઝુયેા વિયણુ વાત. મ. ૨૩૯ શ્રો વિનય(દેવ)કીરતિ સૂરીશ્વરૂ એ, રહ્યા તિહાં ચમાસિ, એક દિન ઉલટ ઉપતા એ, કીધઉ શ્રીપૂજ્ય રાસ. પાસ દિ સાતમ ાણીઇએ, ભગવાસર સુવિનાણુ, નક્ષત્ર રૈવતી મનિ ધરા એ, શિવયેાગ અતિહિ સુજાણુ. મ. ૨૪૧ મનજી રિષિ આણુ દસ્` એ ચેાથા રચ્યઉ પ્રકાશ, એહુ રાસ જિંગ નાંયા, એ જા` લિંગ મેરૂ થિરવાસ, ૫, ૨૪૨ ચવિહ સંધ સદ્ સુણુ, એ ભણ્યા નિતુ રાસ, ધવલ મ`ગલ ભલ પામીઇ એ, પુહુચઈ મનની આસ. [પ્રકાશિત ઃ ૧. ઐતિહાસિક રાસ સંગ્રહ ભા.૩.]

મ. ૨૪૩

Page #252

સત્તરમી સદી
[૩૯]
હીરવિજયસૂરિ [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૨૮૭-૮૮.] ૫૫૮. હીરવિજયસૂરિ (ત)
આ મહાપ્રભાવક અકબરબાદશાહપ્રતિબંધક જૈનાચાર્યના સવિસ્તર વર્ણન માટે જુઓ “સૂરીશ્વર અને સમ્રાટ’. તેમણે “જબૂદીપપ્રજ્ઞપ્તિ પર ટીકા સંસ્કૃતમાં રચી છે. તેમને જન્મ સં.૧૫૮૩ માગશર શુદિ ૯ વૃદ્ધશાખીય ઓસવાલ શા. કુરા(કુંવરજી)ને ત્યાં ભાર્યા નાથીથી થયે હતો. જમનામ હીરજી. દીક્ષા પાટણમાં વિજયદાનસૂરિ પાસે સં.૧પ૯૬ કાર્તિક વદિ ૨ સામે લીધી. સં.૧૬૦૭માં નારદપુરી–નાડલાઈમાં પંડિતપદ અને ત્યાં જ સં.૧૬૦૮ માઘ શુદિ પને દિને વાચકપદ અને સં. ૧૬૧૦ પૌષ સુદિ પને દિને શિરોહીમાં સૂરિપદ મળ્યું હતું. અકબર બાદશાહને ત્રણ વખત મળ્યા હતા. પહેલી મુલાકાત સં.૧૬૩૯ જેઠ વદિ. ૧૩ને દિને ફતેહપુર સિક્રીમાં લીધી ને બાદશાહે પ્રસન્ન થઈ પુસ્તકોને ભંડાર ભેટ ધર્યો કે જે આગ્રામાં રાખવામાં આવ્યું. પછીની મુલાકાતથી શ્રાવણ વદિ ૧૦થી ભાદરવા સુદિ ૬ એમ બાર દિવસ જીવહિંસા બંધ રહે તે માટે બાદશાહે ફરમાનપત્રો કાઢયાં હતાં. પછી ધીમેધીમે બાદશાહને જીવદયા પ્રત્યે વાળી લીધા હતા અને બાદશાહે પિતાના રાજ્યમાં એક વર્ષમાં છ માસ સુધી જીવદયા પાળવાના હુકમો બહાર પાડયા હતા. ઘેડા, ગાય, બળદ, ભેંસ અને પાડા વગેરે જેને વધ બિલકુલ બંધ કરાવ્યો હતો. ઘણુ પક્ષીઓને પાંજરામાંથી છૂટાં ક્યાં હતાં અને ઘણા કેદીઓને મુક્ત કર્યા હતા. આચાર્યના ઉપદેશના પ્રભાવે જિજિયા વેરે બંધ કર્યો હતો, શત્રજયાદિ તીર્થોને કરમુક્ત કર્યા હતાં ને આચાર્યને “જગદ્ગુરુ'નું બિરુદ પણ આપ્યું હતું. તેમના સંબંધમાં “હીરસૌભાગ્ય-મહાકાવ્ય' સંસ્કૃતમાં દેવવિમળગણિએ રચ્યું તેમાંથી તેમજ “કૃપારસકેશ”, “જગદ્ગુરુકાવ્ય” વગેરે પરથી અનેક ઉપગી હકીકત મળી આવે છે. તેમણે છેવટે ઉનામાં સં. ૧૬૫૨ના ભાદરવા સુદિ ૧૧ના દિવસે સ્વર્ગવાસ કર્યો અને ત્યાં તેમના સ્તૂપ માટે અકબર બાદશાહે વીસ વીઘાં જમીન આપી હતી અને ત્યાં લાડકીબાઈએ રતૂપ બનાવી પદસ્થાપના કરી હતી. હાલ તે મોજુદ છે. (૧૧૯૪) દ્વાદશ જલ્પ વિચાર [અથવા હીરવિજયસૂરિના ૧૨ બેલ
૨.સં.૧૬૪૬ પેજ સુ.૧૩ શુક્ર) (૧) પ.સં.૧૧, ગા.રપ૦, અમ. [હેજેજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પૃ.૨૬૭).] (૧૧૮૫) + પ્રભાતિયું

Page #253

હેમાસુદ
[૨૦]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
આદિ– અજબ જ્યોતિ મેરે જિનકી [અંત - હીરવિજય પ્રભુ પાસ શંખેસર, આશા પૂરે મેરે મનકી
પ્રકાશિતઃ જૈન પ્રબંધ પુસ્તક પૃ.૩૦૦ [૨૪૬]. (૧૧૮૬) અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ સ્ત.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૪૧-૪૨, ભા.૩ પૃ.૭૩૬. પહેલાં આ કવિને નામે ચાર કૃતિઓ મૂકી પછીથી નેંધ કરી હતી કે “આની નીચે મકેલી કતિઓ તેમની લાગતી નથી. તે કૃતિઓમાં તેના કર્તાની ગુરુપરંપરામાં આ સૂરિનું નામ જોયું કે વિશેષ તપાસ કર્યા વગર તેમનું નામ કર્તા તરીકે સૂચીકારોએ મૂકી દીધું લાગે છે. “શાંતિનાથ રાસ” રામવિજયકૃત (હવે પછી ૨.સં.૧૭૮૫) લાગે છે, “મૃગાવતી” તે સકલચંદ(નં.૫૪૫)ની કૃતિ જ જણાય છે.” “પ્રભાતિયું'ના કર્તા હીરવિજય સ્પષ્ટપણે જુદા અને અર્વાચીન જણાય છે ને “અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ સ્તવ'ના કર્તા પણ એ જ હેવાને સંભવ છે. દ્વાદશ જ૯૫ વિચાર' આ હીરવિજયસૂરિએ સં.૧૬૪૬માં કહેલા એવી નેંધ મળે છે.] ૫૫૯ હેમાણુંદ (ખ. હર્ષપ્રભ–હીરકલશશિ) (૧૧૯૭) વેતાલ પચીસી ૨.સં.૧૬ ૪૬ ઇન્દ્રોત્સવ દિન આદિ– પ્રણમ્ય દેવદેવં ચ વીતરાગ સુરાચિત,
લોકાનાં ચ વિદાય, કરિષ્યવહે કથામિમાં. નત્વા સરસ્વતી દેવી તાભરણભૂષિતાં, પદ્મપત્રવિશાલાક્ષી નિત્યં પદ્માસને સ્થિતાં.
ચોપાઈ સુવચન સાનીધકારી દેવ, સમરી સરસતી પાય પ્રણમુવિ, સુગુરૂ વચન મન માંહે ધરી, બેલીસ વિકમ રાજા ચરી. ૧ રાજા વિક્રમના અવદાસ, કવિયણ બોલે નવનવ ભાંતિ, તેમ હું સજજન સાંનિધિ યથા, કેહિસુ વેતાલપચીસી કથા. ૨ રાજા વિકમ ને વેતાલ, એકરયણ વનખંડ વિચાલ,
કથા કહી નવનવી પચીસ, સંભલતાં તે થાઈ જગીસ, ૩ અત – ઈતિ વેતાલપચિસીધે વિકમ ને વેતાલ, કથા કહી પંચવીસમી, હેમાણુંદ રસાલ.
૧૭ –ઇતિ શ્રી વેતાલપંચવીસી ચરિત્રે વિક્રમ કથિત કથા પંચવીસમી સંપૂર્ણ.

Page #254

સત્તરમી સદી
[૨૧]
હેમાણુંદ ચાઈ – સાહસવંત નિરવી નૃપરાઈ, તબ વતાલ કહે તિણિ ઠાઈ,
પરઉપગારી તે સમ લય, મેં તો અવર ન દીઠ ઈ. ૧ હું તે તુઠે તુઝ સાહસે, પિંણ તું જોગી મત વેસર્સ, દહે તુઝને ઘાલે પાસ, મુષે કહે તું ગુંણહ નિવાસ. ૨ મડ પુછ તુઝ કહસી તંતકરિ પ્રણામ ક્યું સિઝે મંત, તાં કહિ હું ન લહું ભેય, તું દિલ ક્યું જાણું તેહ. ૩ તિંણ વચને તે થારે કાજિ, ફિરી દિપાલે તતષિણ માંઝિ, ષડગ કરી થે છેદે સીસ, જિઉં મનવંછિત થાઈ જગીસ. ૪ સું સીલ તે લઈ મડે, આવિ રહિ યેગી મુષિ પડે, કરિ પ્રણાંમ યોગી હરષાવિ, આગલિ બેઠૌ રાજા ભાવિ. પ જેગી કહે સુણે રાજિંદ, દીયે પ્રદક્ષિણ હુ આણંદ, હું નવિ જોણું વિક્રમ કહે, તે તે આગે ઉઠી વહે. ૬ રાજાથે વૈતાલી વાત, ચીતારીને કીધો ઘાત, પૂરી વિદ્યા સીધી છ, સોવનપુરિસો હુએ તિસે. તિં પુરિસે વિક્રમ રાજેસ, પુલવી ઊરણ કરી વિસેસ,
રાજ પાલિ આઊ આપણે, સરગિ પહંત સહુકો ભણે. ૮ છંદ – ઇતિ શ્રીય વિકમ વેતાલહી કહિ એ વાત પચીસએ,
તિવિધહ સેલે સે છશ્યલે ઇન્દ્ર ઉછવ દીસ એ, ગુરૂ હરકલસ પસાય કરિને હેમાણંદ મુણિ ઉત્તમપુરી, તિહ રચીય વાત વિનોદની તે સયલ સજજન સુષકરી. ૯ (૧) ઇતિ વિતાલ પચવીસી ચરિત્રે પંચવીસી ચઉપઈ સંપૂર્ણમ. સં.૧૭૬૫ વર્ષે શાકે ૧૬૩૦ પ્ર. ચૈત્ર સુદિ ૫ ગુરૌ લિષિત. પં. સુજાણ હંમેન શ્રી જયતારણ મળે. પ.સં.૧૬-૧૭, ચા. (૧૧૯૮) ભેજ ચરિત્ર રાસ ૫ ખંડ ૧૦૨ કડી ૨.સં. ૧૬૫૪ કાર્તિક
પ્રથમ દિવાલી દિને ભદાણામાં આદિ
ધૂરિ દૂહા સમરિય સરસતિ સુગુરૂ પય, વંદિય જિણચંદ્રસૂરિ, કહિસ કથા હું ભેજ નૃપ, આણુ આણંદપૂરિ. જિનસાસણ સિવસાણુઈ, ધરમહિ દાંત ઉદાર, દીધઉ જિણ પરિ તિણુ પરઈ, સફલ કરઈ સંસાર.

Page #255

૩
[૨૪ર) જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ (પછી દાન ઉપર ગાથાઓ છે.) કરતિ હુઈ યાચક દિયે, પુયા ફલ હુયે પાત,
વયરીને દીધઉ થકઉં, વિલય કરઈ વ્યાધાત. અંત – વિસ્તાર ગુરૂમુખિ એહું ચરિત્ર, સુણું ભવિકજન હવઉ પવિત્ર,
મઈ બેલી સંક્ષેપે કથા, નિસુણી સહગુરૂવયણે યથા. ૧૧ પદ અક્ષર લહે કાંનઈ માત, અધિક છ મઈ ચવિ મિથ્યાત, તે સંવિ પંડિત ખમિયો તુહે, મિથ્યા દુકૃત દીધું અહે. ૧૨ વીરપટિ શ્રી સહમવંરિસ, તેહની સુવિહિત સાખિ પ્રસંસી, ખરતરગછિ ગુરૂ ગુણે પરિ, શ્રી શ્રી શ્રી જિનમાણિકસૂરિ. ૧૩ તાસુ પાટિ શ્રી જિણચંદ્રસૂરિ, વિજયરાજ જસુ આજ્ઞાપૂરિ, કુમતિ નાઠા જિહ ભલ દૂરિ, દિનદિન નિલવટ અધિકે તૂરિ. ૧૪ પાતિસાહ શ્રી અકબર રાજિ, કરમચંદ્ર મંત્રી તસુ કાજિ, લાભ દેખિ લાહેર બુલાઈ, પાતિસાહ સિë લિયો મિલાઈ. ૧૫ નયણે દેખિ કહઈ સુરતiણ, દરસણી એ સાચે દીવાણ, વાણું સંભલિ હરિખિય૩ હિયે, અભયદાન આવાં સવિ દિયે. ૧૬ ધન લાખો મુહિ કરઈ પસાઈ, દેખી ગુરૂ નિરમમ નિરમાઈ, સેલહ સઈ ગુણ(૫)ચાસંઈ વાસ, વદિ દસમી ને ફાગુનું
માસ. ૧૭ યુગપ્રધાન તેહ પદવી દેઈ, ફાગુણ સુદિ તિમ બીજ લહેઈ, માનસિંહ શ્રી જી ભાઈ, આચારિજ પદવી ઠાઈયઉ. ૧૮ શ્રી જિસિંહસૂરિ રે નામ, કરમચંદ તિહ ખરા દામ, જગપ્રધાન આચારિજ બિવે, ઉદયવંત હુઈયો સંધ સ. ૧૯
યતઃ
નવ હાથી દીન્હ નરેસ મદ સે મતવાલે, અઈરાકી પંચસે લેક હવે નિતુ હાલે. નવે ગાંમ બકસીસ સઈતુ સહુ કોઈ જાંશુઈ, સવા કેડિકા દાંમ મહલ કવિ સાચ વેખાંશુઈ, કે રાય ન રાંણા કરિ સકે, સંગ્રામનદન જે કીયા, જગપ્રધાનકે નામ કે, સુકરમચંદ ઇતના દીયા. તેહ તણુઉ આજ્ઞા કારિયર, છએ કાયને ઉપગારિ, હરપ્રભુ નાંમઈ મુણિરાઈ, હીરકલસ તસુ સસ કહાઈ. ૨૧
-
૨.૦

Page #256

[૪૩]
હેમાણુ ઢ
સીસ તાસુ મુનિ હંસાણું હૈં, તિણિ મનિ આંણી અધિક આણું, સંવત સાલહુ સઈ ચઉપનઈ, કાતિય પ્રથમ દિવાલી દિનઈ. ૨૨ ગામ ભદાંણે વાંત વરીસ, વસુધા વર ધારૂ મોંત્રીસ, તાસુ પુત્ર વરજાંગ વદીત, ધરમકરમ જો છ્યા પ્રીત. ષટ દરસણુ નિ આણુંદ ભાઉ, કરે ન્યાય ટાલે અન્યાય, તાસ પાટિ મંત્રી ગેપાલ, દાંત પુણ્ય તે અધિક રસાલ. તિણિ વણે એ ભેજપ્રબંધ, કહિઉ સંક્ષેપે ચપઇબંધ, ભણે ગુણે જે સુણે નિદાંત, તિયાં ધરિ આવૈ નવે નિધાન. ૨૫ દૂહા ગાડુ લેાક ચઉપઇ, પાંચ પ્રસ્તાવે પૂરી હુઇ,
સત્તરમી સદી
૨૩
ગાથા એમ સહસ એગવીસ, સાંભલતાં સહિ લે જગીસ. ૨૬ (૧) પ.સં.૪૨-૧૪, રત્ન ભ`. દા.૪૨ નં.૪૧. (૨) સં.૧૯૬પ પ્ર ભા.શુ.પ ઉ. ઉદયવલભ શિ. પદ્મસુંદર શિ. ભવનસેામ શિ. ઈસર શિ. મથુર લિ. પ.સ.૩૦, જિ.ચા. પેા.૮૧ ન.૨૦૩૬. (૧૧૯૯) અગ Žરકણ ચો. કડી ૨૨ ૨.સ.૧૬૩૯ દશરા આફ્રિ – શ્રી હરષપ્રભુ ગુરૂપય વર્દિ, જોડિસ ૢ ચૌપઈ છંદ, નરનારીના અંગ ઉપગાં ફુરૈ, તાસુ લાલ ચંગ.
અંત – સંવત નંદ ભવણ રસ ચંદ, દસરા હૈ દિન હેમાનદ, કહી વાત ફકણુ તણી, આગમ વાંણુ જિસી ગુરૂ ભણી. ૨૨ [મુપુગૃહસૂચી.]
(૧૨૦૦) દશાણ ભદ્ર ભાસ કડી પ૬ ૨.સ.૧૬૫૮ કા.શુ.૧પ રડવડી
આમાં

૨૪
અંત – એહ રિષિ શ્રાવકનુ થુણુઇ, છ પંચ આવસ્યક સાજિ રે; મંગલકારક તિણિ ભણી, રિદ્ધિ નઇ વૃદ્ધિ સિધિ કાજિ રે. ધ. ૫૩ શ્રી ખરતરગત્તિ રાજિયઉ, શ્રી જિચંદ્ર સૂરીસ રે;
શ્રી જિણસિંહસૂરિ તસુ પટÛ, વિજય રાજઇ નિસિ દીસ રે,ધ. ૫૪ સુગુરૂ આએસઇ વિચરતા સાલ અઠાવન વાસ રે. ભવિયતણુઈ આગ્રહિ કરી, રડવડી રહિયા ચમાસ રે, ૧૫ માસ કાતિગ સુદી પૂનમઇ, હીરકલશ સુગુરૂ સીસ રે, ભાસ હેમાણુદ મુનિ કહી, પ્રવયન વચન જગીસ રે, (૧) પ.સં.૫, વીકા
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૮૮-૮૯, ભા.૩ પૃ.૭૮૦-૮૩.]

૫૬

Page #257

વિસલવિનય
૫૬૦. વિમલવિનય (ખ. ગુણુશેખર-નયર’શિ.) નયરંગ જુએ નં.૪૮૫,
(૧૨૦૧ ૭) અનાથી સાધુ સધિ ગા.૭૧ ૨.સં.૧૬૪૭ ફાગણુ શુ.૩ કસુરપુરમાં
-
આરૢિ– શ્રી જિનશાસનનાઇક નીક, સિદ્ધિવધૂ સિરિ સુંદર ટીકઉ, યુદ્ધમાન જિતવર મનિ ધ્યાઈ, સાધુ સવે સમરું સુખદાઈ. ૧ વીસમઉ ઉત્તરાધ્યયન વિચાર, નાથ અનાથી તણૐ અધિકાર, સૂત્રસાખિ ગુરૂમુખિ જિમ સુણીયઇ, તિમ સંબંધ સયલ એ ભણીઇ, અંત – જસુ મહિમા(પા. સાસણુ)નિધિ એડ મુણુિં, ગુણ ભણતાં નિત પરમાણુ. સંવત સેલ સઈ સતતાલે, ફાગુણુ ત્રીજ દિવસ અજૂઆલઇ. શ્રી સુરપુર વર મન માહે, સાલમ શાંતિ જિજ્ઞેસર સેહે, શ્રી જિનશાસણુ એહુ મહંત, શ્રી જિનચદ્રસૂરિ જયવત. ૬૯ સહગુરૂ શ્રી ગુણુશેખર સીસ, વાચક શ્રી નચરંગ જતીસ, તાસ પસાય લહી ચિત્તય ગઇ, વિમલવિનઇ પભઇ મનર ગઇ. આગમ-અરથ જુગતિ સુવિચારી, એ સંબધ કહ્યો જયકારી,
[૨૪૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ : ર
જે ભાવદ્ય ગાવઇ નરનારી, તે પામઈ સુખ સંપતિ સારી, ૭૧ (૧) પ.સં.૮-૯, હા.ભં. દા.૮૨ નં.૧૩૮. (૨) ૫. જૈન શ્વે. ભ. જયપુર યા.૬૪. (૩) પ.સં.૪, પ્રતિ ૧૭મી સદીની, મહિમા પેા.૮૬. (૪) ૫.સ.૨, અભય. ૪ નં.૨૬૮. (૫) ભાં.ઇ. સન ૧૮૯૧-૯૫ નં.૧૫૭૫ (૬–૭) સુંદર લિ. વીકાનેર, ૫. જ્ઞાનવલ્લભ લિ. ૫.સ.૩, અભય, નં.૩૧૮૬[ડિકૅટલાગભાઇ વા.૧૯ ભાર.] (૧૨૦૧ ખ) અન્નક રાસ ગા.૬૬ ૪ ઢાલ આદિ- વમાન ચઉવીસમઉ, જિન વંદી જગદીસ, અરહ”નક મુનિવર ચરિત્ર, સૃિ ધરીય જંગીસ,
અંત – શ્રી ખરતરગચ્છ દીપતા, શ્રી જિનચ'દ મુણીંદ, જયવતા જિંગ નિષ્ણુએજી, દરસણુ પરમાણુ ૬. શ્રી ગુણશેખર ગુણનિલઉ, વાચક શ્રી નચર ગ, તાસુ સીસ ભાવઈ ભણુઈજી, વિમલવિનય મનરગિ એ સાઁબધ સુહામણેાજી, જે ગાવઈ નરનારિ, તે પામઇ સુખસદાજી, દિદિન જયજયકાર.

૧
૬૪
v
૬૬

Page #258

સત્તરમી સદી
[૨૪૫]
(૧) પ.સં.ર, મુકનજી સ. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૮૩-૮૪.]
૫૧. મલ્ટિદેવ
(૧૨૦૨) કવિપાક રાસ ૨.સ.૧૬૪૮
(૧) માણેક ભ
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૯૦. મલ્લિદાસ (અહીં નં.૪૦)ને નામે ‘જિનરત્નકાશ’ ‘ક વિપાક' નામની કૃતિ નોંધે છે, જે સસ્કૃત હોવાની પણ શકયતા છે. એ જોતાં ઉપરની માહિતી કદાચ અનધિકૃત હોય.] ૫૬૨. પરમા (લે. શ્રીપત–તેજસિંહ- સાભા મેાલ્ડા-વીરજી ધર્મદાસ-ભાનુ-ચતુર્ભુજ-રાજસિંહશિ.) (૧ર૦૩) પ્રભાવતી ચોપાઈ (શીલ વિષયે) ર.સ`.૧૬૪૮ મહા શુદ ૧૦ શનિવાર
મહિલદેવ
૮૬
અંત – સંવત સતરહ સય ઉનતાલ, માસ કુમાર સુહાવદા, સુદિ દશમી થિર થાવરવારે, સીલ તણાં ગુણુ ગાવ દા. દિનદિન પ્રતા શ્રી ગચ્છનાયક, શ્રીપત પટે ભાવદા, સાધુ સુધર્માંતે ગતિ ચલે, ગુણ છત્તીસ સુહાવદા. આચારજ ચિર જીવા તેજસિ`ઘ, ચૌરાસી ગચ્છ ગુણુ ગાવંદ., તાસ ગુચ્છ થેવર અતિ ઉત્તમ, તપજપક્રિયા-દ્વિપાવ દા, સાણા રહેણા મુનિવર સાહે, સાધુ-ધર્મ જીતાવ`દા, તાસ પટ થવર થિર થપ્યા, વીરજી સંઘુમન-ભાવદા. તાસ પટ સાધુગુણુગત, શ્રુતજ્ઞાને સેાહાવંદા, જે ધર્મદાસ થવર ગુણ ગાવે, સુખસ`પદ નિત પાવંદા. તાસુ સુશિષ્ય ગુને અતિ ઉત્તમ, થેવરપદે સુહાવદા, ભાનુ ભાનુ સમ તેજ વિરાજે, ચતુર્વિંધ સધ ગુણ ગાવ દા તખત ચતુર્ભુજ ગુરૂ થિર થાયા, જિમ વીર સુધઞ જિન દા, ચવિધ સંધમાં જયા સાઢું, જો તારા ખિચ ચંદા. તાસ પાટ અવિચલ ચિરજીવા, ખિમા ક્રિયા મન દેદા, ગુણુ સત્તાવીસ જામે. રાજે, સકલ સાધુ મહિ ઇંદા. ..તરનારી કે વૃંદા,
૯૦
૯૧
દિનદિન પ્રતપા શ્રી ગુરૂ મેરા, શ્રી રાસિંધમુનિંદા,

૮૫
८७
८८
૮૯
૯૨
૯૩

Page #259

સુજી
[૨૪]
તાસ શિષ્ય નિર્મલ મતિ જાકા, મુનિ ફેર જગ ભાવદા, તસુ સુત લઘુ ગુરૂભાઇ ૫રમા, શીલ તણા ગુણુ ગાવ દા. રખી શ્રાવક ભ ઉત્તમ, જૈન ધમ યિત દયાવદા, પરમે મુનિ ચેમાસાકીન્હે, સકલ સંધ મન ભાવદા.
જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨
લસ
મઈ સીલ ગાયા સકલ ભાયો તેમ માટે જગતમે, નરનારી પાલે મન ઉજલે ભાગવે સુખ મુક્તિ નરનારી ભણુસે ભાવે સુણસે સીલના અધિકાર એ, ઉત્તમ ગતિ જીવ તેહ પાવઇ, સંધ જયજયકાર એ.
(૧) જૈ.વે.ભ. જયપુર ૪.૫૫.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૯૧-૯૨.]

૯૪

૯૫
૫૬૩. સૂજી (લેાં, રતનશીશિ.) (૧૨૦૪) શ્રીપૂજ્ય રત્નસિ‘હુ રાસ (ઐ.) ૪૪ કડી ૨.સ.૧૬૪૮ ૧.
વ.૧૩ તાલનગરે મેવાડ
સ્ત્રીનું નામ બાઈજી, તેને તજી હાલારમાં નવાનગરમાં શ્રીમાલી વશે સૂરાજી સાહજિવ તને, સ્ત્રી હવદેથી રતનકુમાર થયા. નરપતિની પુત્રી સાથે સગપણુ. તેને તજી દીક્ષા લીધી.
આદિ– સરસતિ સામેણુ ઘઉં મતિ માય, હંસગણિ ગતિ આપા ભાય. ગૂણુ ગીમાં તણાં ગાયસ્ય, ગ્રુપતિ અક્ષર આણુયા ઠાય તુ, ગુણુ રતનાગર ગાયશ, એ આંકણી. અંત – સંવત સાલ અડતાલિછ જાણિ, માસ વિશાખ તે સગ્ર વખાણિ, તિહાં વદિ તરસિ ાણુયા, રતનસી ઋષિ ધર્માં સંયમભાર તુ.
ગૂ. ૪૨
તાલ નગર સેવાડ મઝારિ, પ્રતપિજી સંધલરાવ ખેગાર, સેવક સૂક્ષ્મ વિનવઇ, રચ્યઉ રાસ અતિહિ સુખકારી કિ. શૂ. ૪૩ સંધ ચતુવિધ દીય છિ આસીસ, રતનસી છયે કૈાડિ વરીસ, કાડયા તા ઊપરિ જાણયા, અનુક્રમ વસયા મૂતિ મઝાર તુ. ગૂજી રતનાગર ગાયસ્ય, ૪૪ (૧) પ.સં.ર-૧૭, ઈડર ભ. નં.૧૬૭. [મુપુગૃહસૂચી (‘સૂજઉ’ને નામે).] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૮૯-૯૦. દીક્ષાતિથિને અહીં રચનાતિથિ ગુણી છે એમ દેખાય છે. તે ઉપરાંત ‘જી'ને રતનશીશિષ્ય ગણવા કે
૯૬

Page #260

સત્તરમી સદી
[૨૭]
લબ્ધિકલ્લોલ ખેંગારના સેવક એટલે આશ્રિત કવિ ગણવા એ પ્રશ્ન છે.] ૫૬૪. લધિકલ્લોલ (ખ. કીરિત્નસૂરિશાખા હર્ષવિશાલ–
હર્ષધર્મ–સાધુમંદિર–વિમલરંગ-કુશલકલેલશિ.) રે.એ.સો.માં “ઉત્તરાધ્યયન વૃત્તિની એક પ્રત છે તેના લેખક આ કવિની પરંપરાના હાઈ આ પ્રમાણે જણાવે છે:
શ્રી ભૂગ્નિમુનિ ચંદ્રાખે (૧૭૩૧) વર્ષે ફાગણ સુદિ ચતુર્દશી તિર્થી માતષ્ઠવારે શ્રી ખરતરગચ્છાધિરાજ શ્રી ભટ્ટારક શ્રી જિનચંદ્ર વિજયરા.
આચાર્યા જિનશાસનન્નતિકરાર શ્રી કીર્તિ રત્નાહવયાઃ શ્રીમદ્દ હર્ષવિશાલવાચકવરાસ્તછિષ્ય મુખ્યાસ્તતિઃ તદ્દામાલપદ્મસૂર્યસદશાઃ શ્રી હર્ષધર્માભિધાઃ શ્રીમદ્ વાચક સાધુમંદિરવરા જાતા: તતઃ તપદે. તેષાં વિનેયા વિમલાદિરંગા માન્યા બભૂવુર્મનિસત્તામાનં શ્રી લબ્ધિકોલગણિરૂદીયે, પભવત વાચકવર્ગવર્યઃ તત શિષ્યા પાઠકાગ્રણ્યઃ શ્રીમલલિતકીયઃ અભૂવન સર્વવિદ્યાસુ ચતુર્દશસ પારગાઃ તેષાં વિનેયેષુ ચતુષે મુખ્યાઃ શ્રીમત્પદ વાચકમાદધાના શ્રી હરરાજગુર બભૂવઃ સમગ્રચારિત્રગુણું પ્રધાના શ્રીમદુદયહર્ષાખ્યાસ્ત૫ટ્ટે કવિ પુંગવાઃ
જયંતિ જગતીપીઠે સાંપ્રત ગુર મમ. તશિષ્ય પં. કપૂરલાભ મુનિ ૫. પ્રવર ભક્તિવિશાલ ગ. મુનિ પં. એમનંદન મુનિ પં. મતિવિમલ મુનિ તન્નાતૃ પક્ષેમવિમલ મુનિ સહિતૈઃ સપરિવાપઠનાર્થ લિખિતં હિતાય ક્ષેમાય લેખક પાઠકઃ શ્રી. (૧૨૦૫) + શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ અબર પ્રતિબંધ રાસ (એ.) ૧૩૬
કડી ૨.સં.૧૬૪૮(૫૮) જેઠવ.૧૩ અમદાવાદમાં આદિ
દેહા રાગ અસાવરી. જિનવર જગગુરૂ મન ધરિ, ગાયમ ગુરૂ પણ મેસુ, સરસ્વતી સદગુરૂ સાનિધઈ, શ્રી ગુરૂરાસ રચેસ વાત સુણે જિમ જનમુબઈ, તે તિમ કહિસ જગીસ, અધિક છે જે હુવઈ, કેય કરે મત રીસ, મહાવીર પાટઈ પ્રગટ, શ્રી સેહમ ગણધાર,

Page #261

અત -
લમ્પિકલ્લોલ
[૨૪] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ તાસ પાર્ટિ ચસિદ્ધિમાં, ગ૭ ખરતર જયકાર. ૩ સંવત સેલ બારેત્તરઈ, જેસલમેરુ મઝાર. શ્રી જિનમાણિકસૂરિને, થાપિઉ પાટ ઉદાર. માનિઓ રાઉલ માલદે, ગુણગિરૂઓ ગણધાર, મહીયલિ જસુ યશ નિરમલે, કોય ન લેપઈ કાર. તેજિ તપદ જિમ દિનમણિ, શ્રી જિનચંદ્ર સૂરીશ, સુરપતિ નરપતિ માનવી, સેવ કરઈ નિશદીશ. યુગપ્રધાન જગિ સુરતરૂ, સૂરિશિરોમણિ એહ, શ્રી જિનશાસનિ સિરતિલે, શીલ સુનિમ્મલ દેહ. પૂરવ પાટણ પામિયા, ખરતર બિરૂદ અભંગ, સંવત સેલ સતતરે (૧૬૧૭), ઉજવાઈ ગુરૂ રગિ. ૮ સાધુ વિહારે વિહરતાં, આયા ગુરૂ ગુજરાતિ, કરઈ ચઉમાસ પટણે, ઉચ્છવ અધિક વિખ્યાત.
રાગ ધન્યાશ્રી ઢાલ કનકકમલ પગલા ઠવઈ એ. પ્રગટ પ્રતાપી પરગડે એ, સૂરિ વડે જિણચન્દ, કુમતિ સવિ દૂરે ટલ્યા એ, સુન્દર સોહગકન્ડ. ૧૨૭ સદા સદ્ગુરૂ નમો એ, ઘઈ અકબર સુમાંન, સદા. આંકણું. જિનદત્તસૂરિ જગ જાગતઉ એ, ગુરૂને સાનિધકાર,
શ્રી જિનકુશલસૂરીશ્વરૂ એ, વંછિત ફલ દાતાર. સ. ૧૨૮ રહડ વંશઈ ચંદલઉ એ, શ્રીવન્ત શાહ મલ્હાર. સ. સિરીયાદે ઉરિ હંસલઉ એ, માણિકસૂરિ પટધાર. સ. ૧૨૯ ગુરૂને લાભ હુયા ઘણુ એ, હાસ્યઈ અવર અનંત, સ. ધરમ મહાવિધિ વિસ્તરઈ એ, જિહાં વિહરઈ ગુણવંત, સ. ૧૩૦ અકબર સમવડિ રાજયઉ એ, અવર ન કોઈ જાંણ, સ. ગરપતિ માંહિ ગુણનિલઉ એ, સૂરિ વડઉ સુરતણુ. સ. ૧૩૧ કવિયણ કહઈ ગુણ કેતલા એ, જસુ ગુણ સંખ ન પાર, સ. ચિરંજીવઉ ગુરૂ નરવરૂ એ, જિનશાસન આધાર, સ. ૧૩૨. જિહાં લગી મહીયલિ સુરગિરિ એ, ગયણ તપઈ શશિ સૂર. સ. જિનચંદસૂરિ તિહાં લગઈ, પ્રતા પૂન્ય પહૂર, સ. ૧૩૩ વસુ યુગ રસ શશિ વત્સરઈ એ, જેઠ વદિ તેરસ જાણિ, સ. શાંતિ જિનેસર સાનિધઈ એ, રાસ ચડિઉ પરમાણિ, સ. ૧૩૪

Page #262

સત્તરમી સદી
[૨૪૯]
લમ્પિકલ્લોલ આગ્રહ અતિ શ્રી સંઘનઈ એ, અહમદાબાદ મઝારિ, સ. રાસ રચ્યઉ રળિયામણુઉ એ, ભવિયણ જણ હિતકાર. સ. ૧૩૫ પઢઈ સુણઈ ગુરૂગુણરસી એ, પૂજઈ તાસ જગીસ, સ. કર જોડી કવિયણ કહઈ, વિમલરંગ મુનિ સીસ. સ. ૧૩૬ (૧) લબ્ધિકલોલ મુનિભિઃ સ્તંભતીર્થે પં. લકિમી પ્રમોદ મુનિનામાનં.
પ્રકાશિતઃ ૧. ઐતિહાસિક જૈન કાવ્યસંગ્રહ પૃ.૫૯થી ૭૮. (૧૨૦૬) રિપુમન (ભુવનાનંદ) રાસ ૨૦૮ કડી .સં.૧૬૪૯ વિજયા
દશમી ગુરુ પાલણપુરમાં આદિ– આદિ જિણેસર આદિ કર, સતીસર ગુણવંત,
નેમિ પાસ સિરિ વીર જિણ, પ્રણમી શ્રી ભગવંત. ૧ અત – પામી સંઘ તણુઉ આદેસ, જાણી સમ તણઉ લવલેસ,
રિપુમનનઉ રચીઉ રાસ, ભણતાં ગુણતાં લીલવિલાસ. ૨૦૦ શ્રી ખરતરગચછગયણદિણંદ, ઉદયઉ શ્રી જિનચંદ સુરીંદ, વાદી-ગજભંજણ કેશરી, સાનિધિ તાસુ રઉ મઈ ચરી. ૧ કીતિ રતનસૂરિ શાખઈ જયઉ, હર્ષવિશાલ તસુ વાચક થયઉં, હર્ષધમ વાચક તસુ સીસ, સાધુ મંદિર તસુ પાટ જગીસ. ૨ વિમલરંગ તસુ શિષ્ય સુજાણ, સુગુણ ૩ણુ ગુણ કેસરી ખાંછુિં, તસુ સવિનય કુશલકલ્લોલ, સીસ સુપરિ કહઈ લલ્પિકલાલ, ૩ ચંદ્રપ્રભ જિન સાનિધિ કરી, રઉ રાસ મુનિ ઉલટ ધરી, પાલણપુર વર નયર મઝારિ, શ્રી સરસતિ સામણિ આધારિ. ૪ સંવત સેલ ગુણપચાસઈ સંણિ, વિજયાદશમી ગુરૂવારિ વખાણિ, તિણિ દિન કીધઉ એહ જ રાસ, સાંભળતા સવિ પહુચઈ આસ. ૫ અધિકઉ ઉછઉ બોલિઉ જેહ, જિનવર શાખિ ખમાવું તેહ, કૃપા કરી મુઝ ઊપરિ બહુ, ખરૂં કરીનઈ ભણિજ્યો સહુ. ૬ અંતરિ આણ્યા સરસ સંયોગ, ગાથા દૂહા કાવ્ય સિલેગ, કવિમતિ કાંઈ શાસ્ત્રવિચાર, સુધ કરિયે પંડિત સુવિચાર. ૭ સાયર છું જિહાં મેરૂ ગિરિંદ, ગ્રહગણ તાસ જિહાં રવિચંદ, તિહાં લગિ નંદઉ એહ પ્રબંધ, ભણતાં ગુણતાં નિતુ આણંદ. ૮ (૧) પ.સં.૮–૧૫, રો.એ.સો. બી.ડી.૧૯૧ નં.૧૯૫૬. (૨) એક ગુટકા, જિ.ચા. (૧૨૯૭) કૃતક રાજર્ષિ ચોપાઈ ૪૦૭ કડી .સં.૧૬ ૬૫ વિજયા

Page #263

લમ્પિકલાલ
જૈન ગૂજરૃર કવિએ : ૨
દશમી વવ્વરપુરે (?) વાવરામાં
આદિ – અજર અમર અકલ`ક જિન, આદિ અનાદિ અનંત, તારક ત્રાતા ત્રિજગ-ગુરૂ, પય પ્રભુમી ભગવત. ઉવીસય જિવર નમી, ગૃહુર ગેય્યમસાંમિ, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ સુખ સંપજઇ, પ્રહ સમિ લેતાં નામ. સાંનિધ કરિ શ્રુતદેવતા, અક્ષર આણુઇ ડાય, કુયર કૃતમાં ગાયસુ, શ્રી સRsગુરૂ સુપસાયુ. પચસયાં દીનાર દે, પદ લીધઉ બહુ મેાલિ, પિતા પવા પુત્રનઈ, નિસિ નીશરીયઉ ખેાલિ. દાંન તણુઈ સુપસાઉલે, પરણી ત્રિઅે નાર, ત્રિù પદ્મ તિણિ પામીયા, સુહુઉ ચરિત સુવિચાર. અંત - એહ ચરિત્રથી સંબંધ ઉપર્ધા, રાસ ભવિયણ મેં કર્યાં, મેં કર્યાં રાસ ઉલ્હાસ જુગતે જેહ નર ભાવે સુણે. તસુ ઋદ્ધિ નવનિધિ સિદ્ધિ સૌંપન્ન વેગિ આવે અગણે, રિષિરાજ મેટા નહીય ખાટા દેશ ઈંટા કને, જિષ્ણુ યુગતિ વામિ સુગતિ પામી ધ્યાન ધરિ નિજ શુભ મને. ૪૦૪ ગુરૂએ ગુણનિધિ ખરતરગચ્છધણી, શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ શિરામણુિ, ગચ્છધણીય જુગવર જૈન શાણુ સાહિ અકબર માનિયા, તસુ વિજયરાજે સુકૃત કાજે સાધુ સુગુણ વખાણીયે. સિરિ કિત્તિયરયષ્ટ્ર સૂરી...દ પાટે હ`વિશાલ વાચક થયા, હષધમાં વાચક તાસુ પાટે સાધુમ`દિર ગુણનિલે તાસુ સીસ લિ વિમલરંગ મહામુણી, સીસ સુરિ કહે લબ્ધિકલ્લાલ ગણિ, સંવત સેાલ પઈસિડ વરસઈ, વિષયદસમી વાસરે, વવેર (વાવરા) પુરવર રાસ રચીયા, શાસ્ત્રસંમત સાદરે; શુદ્ધ કરિય ભણિયેા મયા કરિયા સંત સજ્જન જે ગુણી, વાંચતાં સુણતાં સુચિર ન, જામ સાયર દિનમણિ. (૧) લિ. રાજનગર મધ્યે અભયકુસલેન. પુ.સં.૧૯-૧૩, અનંત ભ. નં.ર. (૨) મેડતા નગરે લિ. પ.સ....૧૭, હરિસાગરસૂરિ પાસે વિકા, [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૮૪–૮૯. લબ્ધિકલ્લાલ પાતાને કુશલકલ્લેાલ ઉપરાંત મિલર`ગના શિષ્ય તરીકે પશુ ઉલ્લેખે છે એટલે પહેલી

[૫૦]

૧
૨
૩
૪
૫

Page #264

સત્તરમી સદી
[૨૫૧]
રતચંદ્ર
કૃતિના કર્તા એમને માનવામાં ખાટુ નથી. પહેલી કૃતિના રચનાસંવતદ કે શબ્દો ૧૬૨૮ કે ૧૬૪૮ જ બતાવે પરંતુ ૧૬૫૮ના તફ થયા છે તે જિનચંદ્રસૂરિને સં.૧૯૪૯માં યુગપ્રધાનપદ મળ્યું હતું એવી માહિતીને કારણે.
૫૬૫, રત્નચંદ્ર (વડતપગચ્છીય સમરચ'દ્રશિ.)
(૧૨૦૮) પચાખ્યાન [અથવા ૫'ચત`ત્ર ચોપાઈ ૨.સ'.૧૬૪૮ આ.૫ શિન (૧) પ.સં.૧૦૮, બાંડિયા સંગ્રહ ભીનાસર. [હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૮૮).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૯૦]
૫૬૬. લલિતપ્રભસૂરિ (પૌ. ભુવનપ્રભ-કમલપ્રભ-પુણ્યપ્રભ–વિદ્યા
પ્રભસૂરિશિ.)
આ કવિ પૂર્ણિમાગચ્છતી પ્રધાનશાખામાં થયા છે એવું પ્રતિમાલેખેા પરથી જણાય છે. તેમના ગુરુના ગુરુ પુણ્યપ્રભસૂરિના સ.૧૬૦૮ના પ્રતિમાલેખ મળી આવે છે. (જુએ લેખાંક ૧૨૪) અને ખુદ કવિને પ્રતિમાલેખ સં.૧૯૫૪નેા મળી આવે છે. (જુએ લેખાંક ૧૦૧ ધા.પ્ર.સ. ભા.૧) કવિના લેખ આ પ્રમાણે છે:
સ.૧૬૫૪ વર્ષે માધ વિ ૧રવૌ શ્રી શ્રીમાલજ્ઞાતીય દેસી વીરપાલ ભાર્યા પુજી સુત દેસી રહિઆર્કત શ્રી સૌભવનાથબિંબ કારાપિત શ્રી પૂર્ણિમાપક્ષે પ્રધાનશાખાયાં શ્રી વિદ્યાપ્રભસૂરિ પદે શ્રી લલિતપ્રભસૂરિભિઃ પ્રતિષ્ઠિત
આ લેખ ચાણુસમા ગામના મંદિરમાં ધાતુની પંચતીથી પર છે. (૧૨૦૯)+પાટણ ચૈત્યપરિપાટી ૨૩ ઢાળ ર,સ.૧૬૪૮ આસે વ.૪ રિવ આદિ
ચપઇ
-
અત -
સયલ જિજ્ઞેસર પ્રણમી પાય, સરસતિ સહગુરૂ હઈડઈ ધ્યાઇ, પાટણ-ચૈત્યપરિવાડી કહ્યું, જિનબિંબ નમતાં પુણ્ય જ લહું. ૧
ચાલ ૨૩
ગછિ પૂનિમ રે શાખા ચદ્ર વખાણીએ રે, શ્રી જીવનપ્રભસૂરિ, ગુણરયણે રે (૨) જલનિધિ જિમ હુઇ ગાજતુ રે;
તિમ સાહઇ રે કમલપ્રભ સૂરીસરૂ રે, તસુ પતિ પુણ્યપ્રભસૂરિ, દીપઇ રે (૨) તેજે દિનકર રાજતુ રે.

૯૯

Page #265

લલિતપ્રભસૂરિ
[૨૨] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ તસુ પાટઈ રે શ્રી વિદ્યાપ્રભ સુરીસરૂ રે, જેહવઉ પૂનિમચંદ, નંદન રે (૨) ગુરી માતા તેહ તણુઉ રે, જિમ ગગનઇ રે તારાગણ છેહ નહી રે, ગંગા વિલૂ ન પાર, ગુણપૂરઈ રે (૨) દેહ ભરિએ શ્રી ગુરૂ તણઉ રે. ૨૦૦ જ્ઞાનઈ રે ભરીઉ જિમ હુઇ જલનિધિ રે, ખમ દમ મદ્દવ સાર, કરતિ રે (૨) ભૂમંડલ માંહિ વિસ્તરી રે; તસુ શીસ જ રે લલિતપ્રભસૂરિ ઈમ ભણઈ રે, ધનધન ચૈત્યપ્રવાડિ. પાટણિ રે (૨) મનહર ચિત્ય જ ચિતિ ધરી રે. ૨૦૧ સંવત ૨ સેલ વલી અઠતાલડઈ રે, આ માસિ વિચારી, બહુલ પરિખ રે (૨) ચઉથિ તિથિ વલી જાણી રે. આદિત રે વાર અનોપમ તે કહિઉ રે, તિણિ દિન આદર આણિ, ભાવઈ રે (૨) જિનના ગુણ વખાણીઈ રે.
૨૦૨ જિનબિંબ જ રે જુહાર્યા નવ સહસ સુંદરૂ રે, શત પાંચઈ વિચારિ, અઠાણુઉ રે (૨) પરિ તે વલી હું ભણુઉં રે, એ સર્વ જ રે ગ્રામ નગર પુર જે કહ્યા રે, ધરીઆ સંખ્યા માનિ, અરચું રે (૨) આણંદ આણું મનિ ઘણુઉ રે. ૨૦૩
કલશ
ઈમ ચૈત્યપ્રવાડી મનિ રહાડી રચી અતિ સોહામણી, શ્રી પાસ પસાઈ ચિત્તિ ધ્યાઈ અણુહલપાટણતિક તણા; શ્રી સશુરૂ પામી ધરઉ ધામી સ્તવન રૂપિ સુધાકરે, સંખેસરૂ શ્રી પાસસ્વામી સયલ ભુવનઈ જયકરે. ૨૦૪ (૧) સં.૧૬૪૮ પોષ વદ ૧ સામે મુ. ગુણજી લિખિત [મુપુગૃહસૂચી.]
પ્રકાશિતઃ ૧. અમદાવાદની હંસવિજયજી જેન ફી લાયબ્રેરી ગ્રંથમાલા નં.૨૮, (૧૧૦) ચંદરાજાને શસ ૪ ખંડ ૨.સં.૧૬૫૫ માહ શુ.૧૦ ગુરુ
અણહિલપાટણમાં આદિ– મંગલકરણ પ્રણમ્ સદા, મહામંત્ર નવકાર,
નવપદ યાતાં પામીઈ, સંપદ યશ વિસ્તાર. સરસતિ ભારતિ મુઝ દીયુ, સુંદર વાણિવિલાસ, તુઝ પયયાનિ કવિય રસ, વિરચઈ મનઉલ્લાસિ. શ્રી સશુરૂચરણે નમી, ગાસ્ય શ્રી રવિરાય,

Page #266

સત્તરમી સદી
[૫૩]
શ્રી ચક્રધ્રુવલિ તે જયુ, નાં િમ નવિધિ થાઇ. આંબિલ વધુ માનતર્ષિ પાંમ્યુ ઋદ્ધિ વિસાલ, ઉત્સર્પિણિ વારે કૂઉ, શ્રી ચંદ સાધુ રસાલ ગૌતમ ગણધર ભાસિ’, ચેટક આગલિ જાણિ, તાસ ચરિત પભણું હિવઈ, સણુયા ચતુર સુજાણુ. અંત – ચતુર્થાં ખંડ સંપૂર્ણ
અથ ચૂલિકા - કનકકમલ પગલાં વઈએ – એ ઢાલ, રાગ ધન્યાસી. ગુણ ગાઇએ, તિહાં ગછ પૂનિસ સાર,
ચંદ્ર
૧
શ્રી ચંદ્રપ્રભુ સુરીસર્ એ, ગુણિહિ ગૌતમ અવતાર, ચદ્રપ્રભુ સુરીસરૂ એ. પ્રધાન શાખા તિહાં જાણીઇ એ, તસુ અદ્વિતિય વિશાલ, કમલવદન કમલાકર્ એ, કમલનયન પ્રભુ સાઇ, કમલપ્રભસૂરિપાટ ભણું એ, પુણ્યપ્રભ સૂરિરાય પુણ્ય પદ્મા પાંમીઇ એ, પુણ્યઇ સપતિ પાઈ. પુણ્યઈં નરપતિ પદ લહે પુણ્યે તેજ પ્રકાશિ, પુણ્યવંત ગુરૂસીસ ભણું એ, શ્રી વિદ્યાપ્રભસૂરિ ાસ. વિદ્યાઈ વિત પાંમીઇ એ, વિદ્યા રાય નમે પાચ વિદ્યા” દેવ વસિ હુઇ એ, અલિય વિધન વિ. જાઈ. જસ પાંમે વિદ્યા થિકી એ, વિદ્યા ધરમ ઉદાર મુગતિ લહઇ પર પરા એ વિદ્યા સુખ વિસ્તાર, તસુ સીસ એ ઇમ ભણુઇ એ, શ્રી લલિતપ્રભસૂરિ ભાવે તુ શ્રી ચદ્રચરિત તે જાણીઉં એ, ખેાલે ઉલિટ આવે તુ. સંવત સોલ પ`ચાવને એ, માઘ માસિ વિચાર તુ સુકલપક્ષ તસુ જાણીઈ એ, દમિ તિથિઇ તે સાર તુ. ગુરૂવારિ રચના કરી એ, રાહણી ક્ષેત્ર જોઇ ભણે ગુણે જે ભાવ સિલું એ, તસુ એ સુખકર હાઇ તુ અણુહલવાડે પાટણ એ ઢઢરવાડે જાણિતુ સામલા પાસ સાહાકરૂ એ, મિઈ આણું આણિ તુ તપ ઉપર એ ચરિત કહુ એ, તપથી સુખવિલાસ તુચ', તપ માટુ કિંગ જાણી' એ, તપ છે કલ્પ રસાલ. વિક શ્રાવક બહુ ભાવથી એ, આદર લહી તેહનુ સાર તુ.
૧૦
૧૨

લલિતપ્રભસૂરિ

૩
૪
૨.
3
૪
૫.
८
૯

Page #267

[૫૪] જૈન ગૂજર કવિઓ: ૨
૧૨
પાસ જિષ્ણુદ્દે પ્રભાવથી એ, રચીઉ રાસ ઉદાર તુ. તપ પુણ્ય મહિમા અતિ ઘણુા એ, સુણિયા આંણી પ્રેમ તુ, શ્રી ચંદ્ર સુણતાં ભાવ સિ` એ, હું અવિચલ ખેમ તુ. ૧૩ (૧) અણુહલ્લપુર પત્તને દવે સુરજીતુત અબાવીદાસેન મીદ' પુસ્તક” લેપ્પીકૃત. પ.સં.૬૧-૧૫, ડે.ભ. (ર) રત્ન ભ. [મુપુગ્રહચી.] (૧૨૧૧) ઘઘાણીનું સ્તવન (ઐ.) ૨૫ કડી ૨.સં.૧૬૬૯ માહ વદ૪ આદિ- શ્રી પદ્મપ્રભૂના પાય નામી, પ્રણમું શ્રી જિનરાય,
પ્રગટ થઇ પ્રતિમા ઘણી, વાધે જગ જસવાદ. વિક્રમ સવછર જાણીએ, છાસઠા ઘર સોલ, જે શુદ અગ્યારસે ભવિક હુઆ ર`ગરોલ.
-
અ`ત – સંવત સોલ ગણેતર વરસે માહા માસ મન આહ્વાજી, વદ ચેાથે જિતવરજી ભેટયા પૂન તાસુ એધાણાજી. વરદ્ધમાન પ્રાસાદે કહી એ મહિમા મહીમાં વ્યાપાજી, શ્રી લલિતપ્રભસૂરિ સુખદાયક સવ પૂર ઘર કરી થાપાજી. ક્રમ સુખદાયક જગત્રનાયક ઘઘાણી સાહએ, શ્રી પાસ પસાએ ધણા સ્વામી ભવિકનાં મન મેહુએ; દુખિ મૂરત સુ ંદર સુરના હરખ હૈઅડે ઉલટે, અધિષ્ઠાયક પ્રસને હવા એ સપન તેહને પ્રગટે, (૧) સ.૧૬૭૦ના એક ચાપડા, જશ. સ. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૨૦–૨૨, ભા.૩ પૃ.૮૨૫-૨૭.] ૫૬૭, વસ્તુપાલ વા. (પાર્શ્વચંદ્રસૂરિ–વિજયચ દ્રસૂરિ–હીરશિ.) (૧૨૧૨) હુ‘સવચ્છરાજ પ્રબંધ અથવા ચાપાઈ આફ્રિ – શ્રીગુરૂચરણકમલ નમું, સુમતિ-સુખ દાતાર, મુરખથી પંડિત હુવે, તે શ્રી ગુરૂ-આધાર. ગુરૂ તમડર નભામણી, સુદ્ધિ બુદ્ઘિ કરૈં પ્રકાસ, ગુરૂપ્રસાદે સૌંપશે, વિદ્યાવિનયવિલાસ. પ્રણમ્' જિણવાણી સરસ, વરમાઈ વરમાત, આગમ ર ગણુધર તમે, ભ્રામી લીપ વિખ્યાત. માતા જગ મેાટા કરે, આપૈ કીયણુ છુધ, દુખદાહગ દુરે હવૈ, તા સમરે નવ નિધિ,
વસ્તુપાલ

*

1
૨.
૨૩
૨૪
૨૫
૧
3
૪

Page #268

સત્તરમી સદી
[૫૫]
દયાકુલ કૌતુહલ મન આવીયે, કરૂં કથા પરબંધ, હંસ વછ બંધવ તણે, રચું સરસ સંબંધ. દાનૈ દુરીત સવી ટેલૈ, હંસ વછ જિમ જાણ, દાન થકી સંપદ લહ્યા, કરૂં તાસ વખાણે. કવણુ ઠામ તે નર થયા, કવણ જનમ કુણું તાત,
સુણે સંબંધ સહુ રસિક જન, મેલે નીદ્રા તાત. અંત – (પહેલા ખંડન)
પુન્ય વિના ઘરિઘરિ ફિરે, પર સુખ દેખી આવટ મરે, સોક તણે મન ઉપને સાલ, નિસદિને રીઝ રહ્યો ભુપાલ. ૩૪૮ મનને રંગ લાગે છે જિહાં, નિશદિન રાત રહે મન તિહાં, રૂપગુણે કરી મન રાચંત, વસ્તપાલ ઈણ પરિ ભણંત. ૩૪૯ શ્રીપૂજય પાસચંદ સુરીરાય, પાટ પટેબર સોભ સવાય, પુજ્ય શ્રી વિજયચંદ સુરિંદ, વિજયવંત સદા આણંદ. ૩૫૦ હંસ વછને એ પ્રબંધ, સુણતાં સરસ લાગે સંબંધ, સુરગુરૂ સમવડ શ્રી ગુરૂરાય, શ્રી હીર મુની તસ્ પ્રણમેં પાય. ૩૫૧ પહેલો ખંડ એ પુરે થયે, હસાવતી નૃપ મેલે હા, વણારસી કહે વસ્તુપાલ, પુર્વે પહુંચે મનોરથ માલ. ૩૫ર સેલમી ઢાલ એ પુરી થઇ, વીર વથા વિહું દુરે ગઈ,
સુણતાં ભણતાં લહજે ભોગ, મનવંછિત માનવસંજોગ. ૩૫૩ (૧) પ્રથમ ખંડ, પ.સં.૧૧-૧૫, સીમંધર. દા.૨૨ નં.૧૦.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૬૬-૬૭.] ૫૬૮, દયાકુશલ (ત. હીરવિજયસૂરિ–મેહમુનિ-કલ્યાણકુશલશિ.) (૧૨૧૩) વિજયસેનસૂરિ રોસ અથવા લાભેાદય રાસ ૧૪૧ કડી ૨.સં.
૧૬૪૯ આગ્રામાં આ રાસ ઐતિહાસિક દષ્ટિએ ઉપયોગી છે, તેની અંદર હીરવિજયસૂરિ અને અકબર આદિનું વર્ણન છે. અને તે રાસ અકબરના મરણ પહેલાં બાર વર્ષે રચાયે હોવાથી ખાસ મહત્ત્વનો ગણાય. તેમાં અકબર વિશે જણાવ્યું છે કે અકબર બહુ હઠી હતા. તેનું નામ સાંભળતાં જ લેકે ધ્રુજી જતા. તેણે ચિતાડ, કુંભલમેર, અજમેર, સમાણ, જોધપુર, જેસલમેર, જૂનાગઢ, સૂરત, ભરૂણ્ય, માંડવગઢ, રણથંભોર, સ્વાલકેટ અને રહિતાસ વગેરેના કિલ્લા લીધા હતા. વળી ગૌડ વગેરે ઘણું દેશો પણ

Page #269

દયાકુશલ
[૫૬] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ સ્વાધીન કર્યા હતા. મોટા મોટા રાજા-રાણાએ તેની સેવા કરતા. રોમી, ફિરંગી, હિંદુ, મુલા, કાજી, પઠાણ અને એવું બીજું કેઈ નહતું કે જે તેની આજ્ઞા લોપી શકે. આ રાસમાં અકબરબાદશાહે વિજયસેનસૂરિના ઉપદેશથી કરેલાં કાર્યોનું પણ વિસ્તૃત વર્ણન આપેલું છે. જુઓ “સૂરીશ્વર અને સમ્રાટ’ પૃ.૬૮ અને ૧૬૩, આદિ – શ્રી કલ્યાણકુશલ ગ. ગુરૂભ્ય નમઃ
સરસતિ મતિ અતિ નિરમલી, આપુ કરીય પસાય, જેસંગજી ગુણ ગાવતાં, અવિહડ વર દિલ માય. નાડેલાઈ નગરી ભલી, ધનધન શ્રી એસવંશ, સાહ કમાકુલિ ચંદલુ, સુરનર કરઈ પ્રસંસ. ધન કેડમદે જનમિઉ, તપગચ્છ તુ સુલતાન, અધિકઅધિક જિઈ સદા, વાધઈ જુગહ પ્રધાન. જસ મુખ સારદચંદલુ, છહ અમીનું ઘેલ, દંતપંતિ હીરા જિસી, અધર સકુંકુમ રોલ. અતિ અણીઆલી આંખડી, વાંકી ભમહ કમાન, સરલ સંકોમલ નાસિકા, મેહે ભાવિક સુજાણ. ગજગતિ ચાલઈ ચાલતુ, સકલ કલા ગુણપૂર, ગૌતમ સમ ગુરૂ જગિ જયે, નામ અને પમ તૂર. શ્રીગુરૂ હર સદા જ, તાસ તણું એ સીસ, રાસ રચું રલીઆમણું, પ્રભુમિ જિન ચઉવીસ. કલ્યાણકુશલ પંડિત જ, સકલ પંડિત સિરિ લહ,
દયાકુશલ તસ પય નમી, સકલ કરઈ નિજ જીહ. અંત – શ્રી વિજયસેન સુરિંદ, ચિર નંદુ મહા મુણિંદ,
જસ ગુણકુ ન લહું પાર, સોહમ જબ અવતાર. ૧૩૪ સકલ પંડિત શિરતાજ, કલ્યાણકુશલ ગુરૂરાજ, જ્ઞાની ગુણવંત મુનીશ, શ્રી મેહ મુનીંદકુ સીસ. ૧૩૫ સાહ લટકણ સુત ગુણનિલુ, લીલાદે જસ માય, કલ્યાણકુશલ ગુરૂ ભેટતાં, દારિદ્ર દૂરિઈ જાય. ૧૩૬ અહનિસિ જપતાં ગુરૂ નામ, સીઝઈ મનવંછિત કામ, કહઈ દયાકુશલ તસ સીસ, સુપ્રસનહ ગુરૂ નિસદીસ, ૧૩૭
રાગ ધન્યાસી

Page #270

સત્તરમી સદી
[૫૭]
દયા કુશલ ધન્ય ગુરૂ હીર ધન્ય ધન્ય તપગચ્છ એ,
ધન્ય જેસંગ જગમઈ વદીતુ; સાહી અકબર સદસિ જિણઈ નિજ અતુલબલિઈ,
થાપી જિનધર્મ વરવાદ જીત્યુ. ૧૩૯ ધ. કુમતિમુદ્દાલ જય વાદીતાલ તું,
અસમ સાહસીક તું સુદ્ધ ભાષી; હેમ ગુરૂ જેમ તઈ એણુઈ દુસમ સમય,
જઈનસાસન તણું માલ રાખી. ૧૪૭ ધ. આગ૨ સહરિ શ્રી પાસ પસાઉલઈ,
સંવત સોલ ઉગણપચાસઈ, કલ્યાણકુશલ ગુરૂરાજ કલ્યાણકર, સીસ દયાકુશલ મનરંગિ ભાસઈ.
૧૪૧ ધ. (૧) સં.૧૬૭૯ ફા. વદિ ૨ શનૌ ગણિ નયકુશલ વાચન કૃતિ. કવિની સ્વહસ્તલિખિત પ્રતિ લાગે છે. પ.સં.૧૦-૧૧, જે.શા. દા.૧૩ નં.૩૦. (છેલ્લે કવિનું વિજયસેનસૂરિનું ગીત છે.) (૨) પ.સં.૧૦, પ્રતિ ૧૭મી સદીની, જય. પિ.૫૮. (૩) વિદ્યા. (૧૨૧૪) તીર્થમાલા સ્ત. [અથવા પૂવદેશ ચૈત્યપરિપાટી સ્તવ
૨.સ.૧૬૪૮ આદિનાં પાનાં નથી સાંપડયાં. અંત – મથુરા દેખી મન ઓલસુ, મનહર થંભ જીહાં પાંસહ.
ગૌતમ જબુ પ્રભુ શ્યામ, જિનવરપ્રતિમા ઠામઠામ. ૪૦ મૂલ તીરથ વંદુ અતિ ઘણું, તે સઘલાં સેતામ્બર તણા, તીરથની એ રચના જેએ, આપમતે મત વાચો કોએ. ૪૧ સંવત ૧૬૪૩ દસી, અધકારી હુઉ દેવસી, ખમણગ-વસહીએ કીધા જેણ, રખે ભ્રમ કે ભૂલે તેણ. ૪૨ ચંદ્રકીરત નામે આએસ, સમતશિખર ગિરિ કીયો પરસ, મૂકી મૂરત ડીગાબર તણું, સંવત ૧૬ અડતાલે ઘણું. ૪૩ નવદે ખતપતી જે કે અ, પરતંત્રે ઘર ન વસે એ, જે પણ સાચુ હુવે સહી, ઉપદ તીહાં કે કરવી નહી. ૪૪ તીરથ દીઠે નિરમલ બુધ, તીરથ દીઠે સમકિત સુધ,
૧૭

Page #271

[૨૫]
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
૪૭
તીરથ દીઠે પૂગી રલી, તીરથ હાજો વલી વી. જૂના તીરથ જે મહેં દીઠા, તે સીધાંત કહી, વીરપટોધર હીાિવજે ગુરૂ, પૂનપસાએ લહી, સાહ અકબર સબલ મહીપતી, સુણી તે જસ ગુણુ ગાઈએ, જીવદયા તવરૂ પાઇ સીંચી, ‘જગદ્ગુરૂ' કહી ખેાલીએ. ઐહ મુનીસર સીસ સિરામણિ, વિષ્ણુધસભાસણગાર, કલ્યાણુકુશલ ગુરૂ તપાગચ્છમંડણુ, નિરમલ જ્ઞાનભંડાર, વસુ સાગર રસ સી મિત વરખે કીધી જાત્રા એહ, દાકુશલ કહે આણંદ આણી, નિતનિત સમરૂં તે. (૧) સ’.૧૬૮૯, કવિના હસ્તાક્ષરની પ્રત, પ્રે.ર.સં. (૨) સં.૧૭૧૧, તેમના શિષ્ય રવિકુશલ લિખિત, પ્રે.ર.સ. (આ બન્ને માહિતીને આધાર વે.ન....૨૭) (૩) સં.૧૬૮૨, રવિકુશલ લિખિત, આ.ક.ભ. (વે.નં.૫૪) (૪) શ્રી અખા મધે સંવત ૧૭પ૧ વરખે ભાદ્રા શૌક ૮ દિને લખત રાએચંદ રાએસંધ લિખિત અધકા ઉછે। કાને માતરે લખાણા હાએ તે મહામદૂકડ, શુભં ભવતું. ઊનાના વકીલ મેારારજીભાઈ પાસેથી આવેલ ચેપડે. (શ્રાવકે ચેપડા લખ્યા છે તે પરથી તે વખતે વાણિયા કેમલીટી દ્વારીને ગુજરાતી લિપિ લખતા તે આ ચેાપડા પરથી જાણી શકાય તેમ છે.) [હેજૈનાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૦૫).] (૧૨૧૫) ત્રેસઠશલાકાબદ્ધ પુરુષ [વચારગભિત સ્તાત્ર પ૯ કડી
૨.સ.૧૬૮૨
આદિ
ઢાકુશલ
અત
તુહુ જિન સમતા સુરલતા એ ઢાલ, શ્રી જિનચરણ પસાઉલે, મનડુ તણે ઉમાહલઈ, હું ધુણું ત્રિRsસ િશલાકાપુરૂષને એ.
કલશ.
૫૬૩).]
(૧૨૧૬) પદમહેાત્સવ રાસ ૨.સ.૧૯૮૫
તપગૃહપતિ શ્રી વિજયદેવ ગુરૂ આચારજ વિજયસ'ઘસૂરી, સાલ બિઆસીઈ ત્રિRsસઠિ શલાકા પુરૂષ તણી મેં કુત્તિ લહી, કલ્યાણકુશલ પતિ ગુણુમંડિત તાસ પસાઇ એહ કહું, દચાકુશલ કહે ઉલ્ડટ આણી, પરમાણુદ્દે સુખ સહીઅ લહું. પ (૧) પ.સં.૩-૧૩, માં.ભ. [હજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૦૭, ૧૧૯,

૪૫

૪

Page #272

સત્તરમી સદી
[૫૯]
તેમાં હીરવિજયસૂરિના પદમહેાત્સવનું વર્ણન છે.
(૧) વિદ્યા.
(૧૨૧૭ ક) [+] જ્ઞાનપ‘ચમી મિજિન સ્ત. ૩૦ કડી
આદિ
અત
દૂહા. શારદમાત પસાઉલે, નિજ ગુરૂચરણુ નમેવિ, પંચમી તવિવિધ હું ભણું, હિંડે હરષ ધરેવિ. એ તપ કીને લાભ લીજે વંદી જે તપગચ્છધણી પરતક્ષ ગૌતમસ્વામિ સરખી કીરત હીરસૂરિ તણી, તપગચ્છ પડિંત જ્ઞાનમંડિત પાપડિત તું જયા,
-
બુધ કલ્યાણકુશલ ગુરૂસેવ કરતાં દયાકુશલ આણુંદ થયા. ૩૦ (૧) જૈ.એ.ઇ.ભ. (૨) સં.૧૭૪૩ વષે માહ વધુિં ૮ દિને આણુંઃકુશલેન લિ. ૫.સં.૨૦૧૨, માં. ભ’. [મુપુગૃહસૂચી.]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈન પ્રાચીન પૂર્વાચાર્યાવિરચિત સ્તવનસ ંગ્રહ.] (૧૨૧૭ ખ) વિજયસિંહસૂરિ રાસ ૨૩૩ કડી ૨.સ.૧૬૮૫ આસે શુદ્ધિ
૧૫ રિવ
આદિ
=
ચાકુશલ
દૂહા રાગ દેશાખ તથા વેલાઉલ.
સરસ વચત રસ વરસતી, સરસતી ભગવતી દૈવ, તંત્ર પ્રસાદે ગુરૂજીણુ થુછું, હીયડે હરષ ધરેવિ. માતપિતા ગુરૂ દેવતા, ગુરૂ અતિ મતિદાતાર, ગુરૂ વિષ્ણુ ભવજલનિધિ તણેા, કવણું ઊતાર પાર. અનંત તીર્થંકર જે ક્રૂ, હાસે લી અનત, તે સદ્ સુગુરૂ પસાઉલે, ગુર્ગુણના નહિં અંત. ત્રિભુવનમાં જે જે કલા, ગુરૂ વિષ્ણુ તે નનવ કાએ, જિમ જલ વિષ્ણુ સવ બીજને, ઉદ્ભવ કદીઅ ન હોય. શુદ્ધ પરંપર શુદ્ધ ગુરૂ, પુણ્યે લગ્મે જેહ, શ્રી તપગ-રયણાયરૂ, જિહાં સતૢ લહીઇ તેહ. એગડિમે પાટે પ્રગટ આચારજ વિજેસિ’ઘ મહામુનીશ્વર તેહના, ગુણ ગાવા મુઝ રંગ.

૧.
૨
૩
४
૨૩૧.
અત – સાલ પંચાસી ઇસી રે અસાઢિ શુદિ પૂનિમ દિને એ, રૂડા તિહાં રવિવાર, રાસ રચ્યે મન ઉલટે. એઢાલ-રાગ ધન્યાશ્રી. હીંચે રે હી ંચે રે હીયય હીંડાલડે, એ દેશી.
૫

Page #273

કલ્યાણચંદ્ર
[૨૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર હિરજી હીરલો તાસ પટિ અતિ ભલો, શ્રી વિજયસેનસૂરીશ રાજે શ્રી વિજયદેવસૂરિ તાસ પટિ નિરમ, ભાગ્ય સૌભાગ્ય વૈરાગ્ય
- છાજે. ૨૩૨ થાપિએ જેણેિ નિજ પાટિ વિજયસિંહજી, સદા ઉદયવંત
ગુરૂ એહ ગાયે, કલ્યાણકશલ ગુરૂ શિષ્ય સુખરંગરસ, કહે દયાકુશલ સહી મેં
જ પાયો. ૨૩૩ (૧) વિજયસેન સૂરીશ્વર શિ. મહેપાધ્યાય શ્રી નયવિજયગણિ શિ. પં. કીર્તિવિજય પં. વીરવિજયગણિ પં. વિદ્યાવિજયગણિ. શ્રી લબ્ધિવિજયગણિ. પં. ખિમાવિજયગણિ લિ. સ્વવાચનાથે સં.૧૭૩૫ વષે. પ.સં.૧૧-૧૫, માં. ભં.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૮૬-૩૦૦, ભા.૩ પૃ.૭૯૭-૯૯, “તીર્થમાલા સ્તવનની રચના સંવત ૧૬૭૮માંથી સુધારી ૧૬૪૮ કરેલ છે.] ૫૬૯. કલ્યાણચંદ્ર (દેવચંદ્રશિ.) (૧૨૧૮) ચિત્રસેન પદ્માવતી રાસ ૨.સં.૧૬૪૯
(૧) ધર્મષ પદે કુમુદચંદ્ર પટ્ટ (3) નયશેખરગણિના સાંનિધ્યે લ.સં.૧૬૭૬. p.ર.સં. નં.૧૨ (વે.).
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૯૬.] પ૭૦. પ્રીતિવિમલ (ત. વિજયસેનસૂરિ-ધર્મસિંહ-જયવિમલશિ. (૧૨૧૯) મૃગાંકકુમાર પદ્માવતી ચોપાઈ [અથવા રાસ ર.સં.૧૮૪૯
ગુંદવચમાં અંત -
દુહા રાગ ધન્યાસી. હીરજી આમઈ શષિઈ, પ્રીત કહઈ પુન્યપાજ, અંગિ અલછિત આભડઈ, રાંનિ ભમતાં રાજિ. લિગે નિલટિ આપણિ, સ્યુ કરઈ દલિ સોય,
પ્રીતિ કહઈ હીર નામથી, રાનિ વેલાઉલ હાઈ. ઢાલ -
તપગચ્છમંડણ હીરલો હીરજી, તાસ પાટઈ વિજયસેનસૂરી, જાસ નામઈ નવનિધિ ઘરિ સંપજઈ પૂર્વ પાતિક જઈ દૂરિ. ૬૨ તાસ સેવક શુભ સાંભલ્યો સાચલે, ગણિ ધમસી ધરિ લગઈ
ધર્મધારી,

Page #274

સત્તરમી સદી
[૬૧]
પ્રીતિવિમલ તાસ સેવક ગણિ જયવિમલ કવિ નિરમલી ગોરી. . ૬૩ ગુદવચ ગ્રામ ગુણધામ ધરણિ, સંવત સેલ ઉગણુપંચાઈ, સકલ સંભલઈ સર્વ આસ્થા ફલઈ, પ્રીતિવિમલ મુનિ કહઈ
ઉલ્લાસઈ. ૬૫ (૧) ઇતિ શ્રી મૃગાંકકુમાર પદ્માવતી ચતુઃ ૫દી સંપૂર્ણમ ગણિ અમૃતસાગર શિ. ગજસાગરેણુ લિપિકૃતા. પ.સં.૭–૧૫, આ.કમં. (૨) પ. સં.૧૦–૧૪, સંઘ ભં. પાલણપુર દા.૪૬ નં.૨૯. (૩) ભાં.ઈ. સને ૧૮૯૧ -૫ નં.૧૬પ૩. (૧૨૨૦) + અષ્ટપ્રકારી પૂજા શસ ૨.સં.૧૬૫૬ ક્ષેમપુરમાં આદિ
દુહા રાગ અસાઉરી પ્રથમ તીર્થંકર પ્રથમ જિન પ્રથમ કરી પરિણામ, અષ્ટ પ્રકાર પુજા તણું પ્રબંધ કહું અભિરામ. સકલ સુરાસુર કિનરા, વિદ્યાધરની કેડી, જાસ વદન વાણુ ભણી પ્રણમે બે કર જોડી. સા વાણ મુજને હવે, આપે વર વરદાન.
અલવિ આળસ પરિહરી, સુણો સહુ સાવધાન. અ ત –
દુહા રાગ ધન્યાશ્રી. તપગપતિ ગુણગિરિ, શ્રી આણંદવિમલ સુરિસહ, વિચર્યો કુમત વિવારવા, અકંપ અડોલ અબીહ. સંવત પનર ખ્યાશીઓ, યતિપંથ પરગટ કીજ પરમાદ પરિગ્રહ પરહરી, રોપ્યા સમકિતબીજ,
૨૮ તાસ પાટિ વિજયદાનસુરિ, તાસ પટિ પ્રભુ હાર,
તાસ પાટિ વિજયસેનસુરિ, સાયર સમ ગંભીર. ૨૮ ઢાલ – સાંભળ્યું આઠ પુજા પ્રબંધા ભવી, અડકશ્મ-અરિભય દુરિ જાયે,
કલ્પતરૂ કામઘટ ધેનુ ચિંતામણિ, આંગણે આવીયાં પુણ્ય પસા. ૩૦ આણંદવિમલ વિજયદાન સુરીસર, તાસ માટે પ્રભુ હીર હરખે, સકલ જગિ જીવ પાદપ એહ સીંચવી, વચનસુધારસ-મેઘ વરસ્ય. ૩૧ તાસ પાટિ વિજયસેનસુરી નિધી, જાગતા જાસ જગિ મંજુ મહિમા, તાસ સેવક ધર્મસિં ધરિ લગે, જિનવર લોપી ન સીમા. ૩૨ તાસ સેવક ગણિ જયવિમલ સેવકે, પ્રીતિવિમલ ક્ષેમપુરી
ચઉમાસે,
૨૭

Page #275

પ્રીતિવિમલ
[૨] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ સંવત સેલ છપન વરસિં કવ્યા, સકલ સંધ માંહી બેઠે વિમાસે.૩૩
(૧) ઈડર તપગચ્છ ભં. (૨) ૫.સં.૪૧-૧૫. હા.ભ. દા.૭૮ નં.૯. [મુપુન્હસૂચી.]
પ્રકાશિત ઃ ૧. પ્રકા. છોટાલાલ મગનલાલ, અમદાવાદ. [૨. શ્રેણિક મહારાજને રાસ તથા અષ્ટપ્રકારી પૂજાને રાસ વિધિ સહિત.] (૧૨૨૧) દાન શીલ તપ ભાવના રાસ સં.૧૬૫૮ પછી
વિજયદેવસૂરિ – આચાર્યપદ સં.૧૬૫૮, ભટ્ટારકપદ સં.૧૬૭૧, સ્વ. સં.૧૭૧૩. આદિ–
દૂહા-રાગ સારંગ મલ્હાર. સરસતિ સામિની સમરતાં, આવઈ સુમતિનિધાન, દાન શીલ તપ ભાવના, ભાખું મન અભિમાન. સીમંધર સંયમ રહી, વિચરઈ શ્રી ભગવાન,
કર્મ નિકાચિત ક્ષય કરી, પામઈ કેવલજ્ઞાન. અંત – સાંભરી આ રે ગાવા ગુણ મુઝ હીરના રે–એહ ઢાળ.
સેમસ્વામી પરંપરા રે, તપગછગયણદિણંદ રે, શ્રી આણંદવિમલસૂરી રે, શ્રી વિજયદાનસૂરિ રે, આદરિયા. ૨૮ તસ પાટે પ્રગટ દુઓ ભલો રે, શ્રી હીરવિજય સૂરિરાય રે, શ્રી વિજયસેન સોહામણા રે, નામઈ નવનિધિ થાય છે. આ. ૨૯ શ્રી વિજયદેવસૂરિ સદા રે, તાસ પાટઈ પરધાન રે, મનવંછિત ફલ સુરતરૂ રે, સમર્યો દિઈ સાવધાન રે. આ. ૩૦ શ્રી આણદવિમલસૂરિ સેવકે રે, નામઈ શ્રી ધર્મસિંહ રે, તાસ સેવક કમલાકરૂ રે જયવિમલ ધનદીહ રે. આ. ૩૧ પ્રીતિવિમલ નિજ ભાવ હું રે, રાસ રચ્યઉ શ્રીકાર રે, ભણતાં સુણતાં ભાવ સું રે, ઉપશમરસભંડાર રે. આ. ૩૨
(૧) ૫.સં.૬-૧૩, ગા.નં. (૧૨૨૨ ક) + ગોડી પાર્શ્વ સ્ત, ૫ ઢાળ આદિ– વાણી બ્રહ્માંવાદની, જાગે જગવિખ્યાત,
પાસ તણું ગુણ ગાવતાં, મુઝ મુખ વસો માત. નારગે અણહિલપુર, અમદાવાદ પાસ, ગેડીને ધણું જાગતા, પૂરે સહુની આસ. શુભ વેલા શુભ દિન ઘડી, મહુરત એક મંડાણ,

Page #276

સત્તરમી સદી
અત
--
[૨૩]
પ્રતિમા તીતે પાસની, થઈ પ્રતિષ્ઠા જાણુ.
-
કલશ
તપગચ્છનાયક સુખદાયા શ્રી વિજયસેનસૂરીશ્વરા
તસ પાટ ઉદ્દયાચલેં ઉદયા શ્રી વિજયદેવ સૂ કરી, ઈમ થુણ્યા ગાડી પાસ જિનવર પભણેં પ્રીતવિમલ જયકરો, ભણે' ગણે તસ ધર મૉંગલ જયકરે.
નયનસુખ

(૧) લિ.૧૮૧૧ વૈ.વ.૧૩, ૫.સં.૩-૧૫, આ.ક.ભ. [જૈહાપ્રાસ્ટા (વિમલપ્રભને નામે), મુપુગૃહસૂચી, હેરૈનાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૫૬, ૫૯૩).] પ્રકાશિત ઃ ૧. રત્નસમુચ્ચય તથા રામવિલાસ કે જેમાં છેલ્લા કલશ નથી. [૨. પ્રાચીન સ્તવન રત્નસંગ્રહ ભાર.] (૧૨૨૨ ખ) [+] ઇર્યાપથિકા આલેાયણ સઝાય ૧૮ કડી
(૧) લ.સ.૧૭૩૬ ચૈ.વ.૬ શિન. ૫.સં.ર-૧૬, હા.ભ. દા.૮૩ નં. ૧૩૪. [મુપુગૃહસૂચી.]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. પ્રાચીન સઝાય તથા પદસંગ્રહ.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૯૪-૯૬, ભા.૩ પૃ.૭૯ ૬-૯૭.] ૫૭૧, નયનસુખ (કેસરાજપુત શ્રાવક)
(૧૨૨૩) વૈદ્ય મનેાત્સવ [અથવા વૈદ્યક સાર]૩૧૦ કડી ૨.સં.૧૬૪૯ ચૈ.સુ.ર ભૃગુવાર સીહનંદમાં
હિંદીમાં વૈદ્યક.
આદિ – સિવસુત પ્રભુમ્' હું સદા, રિદ્ધિ સિદ્ધિ નિતિ દેઇ, કુમતિવિનાશન સુમતિકર, મંગલ મુદિત કરેઇ. અલખ અમૂતિ અલખતિ, કિહિન પાયઉ પાર, જોતિ સકલ કવિજન કહિ, દૈહિ દેવ મતિસાર. વૈદ્ય ગ્રંથ સબ મથિંકે, રચિઉ સુભાષા આનિ, અરથ દિખાવું પ્રગટ કરિ, ઔષધ રોગનિદાન. મમ મતિ અલ્પ શું કહત હું, કવિમિત પરમ અગાધ, સુગમ ચિકિત્સા ચતુર ચિત, ખમહુ સખઈ અપરાધ. વૈંઘ મનેત્સવ નામ ધરિ, દેખી ગ્ર ંથ સુપ્રકાસ, કેસરાજસુત નયનસુખ, શ્રાવક કુલહિ નિવાસ. પ્રથમ નસા લક્ષણુ કહું, દેખિ ગ્રંથ મતિ સેાઇ, દુનિયાનઈ અનુભાવહીં, જઈસી મમ માત હાઇ. અંત – પરમત ગ્રંથ સમુદ્ર સમ, મમ મતિ ખેતિ પાર,
૩

૧
3

Page #277

૩૦૫
૩૦૭
૩૦૮
પરાજ
[૨૪] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ ઓષધરત્ન સુ તે ગહે કીએ પ્રગટ સંસાર. વૈદ્ય મનેત્સવ ગ્રંથ મહિ, કહિઉ સકલ નિજ આનિ, દુખકંદન કુનિ સુખકરણ, આનંદ પરમ નિધાનિ. ૩૦૬ કેસરજસુત નયનસુખ, કીય ગ્રંથ અમૃતકંદ, સુભ નગર સીહનદમઈ, અકબર સાહ નરિંદ. અંક વેદ રસ મેદની ૧૬૪૯ શુક્લ પક્ષ ચૈત્ર માસ, તિથિ દ્વિતીયા ભૃગુવાર ફનિ, પુષ્યચંદ્ર સુપ્રગાસ. ૩૦૮ માત્રા અંક સુણંદ કુનિ, કહિઉ અલ્પ મતિ સોઈ, ગુનિજન સબે સકારીઉ, હિત જહાં કુછ હાઈ. કાઉ પ્રગટ દધિમંથ, ઔષધ રેગનિદાન કુનિ,
સકલ સુધા સમ ગ્રંથ, કહ્યૌ સમઝિ આદિઅંતમ. ૩૧૦ (૧) સાત સમુદ્દેશમાં, ૫.સં.૧૦-૧૭, મજૈવિ. નં.૪૯. (૨) સં. ૧૭૮૬ ભા.વ.૧૦ પટણું મયે તત્વવલભ લિ. ભુવન. પિો.૧૦. (૩-૪) પ.સં.૧૩ અને ૧૭, કૃપા. પ.૧૯ નં.૩૬૯. (૫) સં.૧૮૪૮ મિ.સિર સુદી ૧ લિ. શ્રી વિજયમુનિ પઠન હેત શ્રી ભટનેર કેર મથે. ૫.સં. ૧૨, નાહટા. સં. [મુથુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી.].
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૯૨-૯૪.] ૫૭ર. પરાજ (ખ. જિનહંસસૂરિ-ઉપાધ્યાય પુણ્યસાગરશિ.)
પુણ્યસાગર માટે જુઓ નં.૪૪૯. (૧૨૨૪) સનતકુમાર , ૨.સં.૧૬૫૦ જેસલમેરમાં
(૧) વિ.ધ.ભં. (૧૨૨૫) અભયકુમાર પાઈ ૫૦૮ કડી ૨.સં.૧૬૫૦ જેસલમેરમાં આદિ – અવિચલ સુખસંપતિ કરણ, પ્રણમું પાસ જિર્ણોદ,
શાસનનાયક સેવી, વદ્ધમાન જિનચંદ. ગાયમ ગણધર પ્રણમી સવિ, સમરૂ સહગુરૂ પાય, સરસ વચનરસ વસતિ, સરસતિ કરઉ પસાય. સુણતાં ચિત અચરિજ કરઈ, બહુવિધ બુધિ વિસાલ,
મુનિવર અભયકુમારનઉ, ભણિસુ ચરિય રસાલ. અત –
(૭માં અધિકાર પછી) ચોપાઈ ઈમ શ્રી અભયકુમાર પ્રબંધ, પભણ્યઉ સુજસ કપૂર સુગંધ, તસુ ચરિત્ર આવશ્યક વલી, મૃત અનુસાર મઈ મનરલી. ૫૦૫

Page #278

[૨૬૫]
પદ્મરાજ
જે જિનવચન વિરૂદ્ધ કહાઇ, મિચ્છા દુક્કડં તે મુઝ થાય, સંવત સેાલહ સઇ (૫)ચાસિ, જેસલમેરૂં નરિ ઉલ્લાસિ, ૫૦૬ ખરતરગચ્છનાયક જિતહસ, તાસુ સીસ ગુણવંત વંસ, શ્રી પુણ્યસાગર પાઠક સીસ, પદમરાજ ૫ભણુઇ સુજંગીસ, ૫૦૭ યુગપ્રધાન જિનચ`દ્ર મુણિ ંદ, વિજયમાન નિરૂપમ આણુંદ,
સત્તરમી સદી
ભણુઇ ગુણુઇ જે ચરિત મહંત, રિદ્ધિ સિદ્ધિ સુખ તે પામત. ૫૦૮ (૧) ૫.સ.૨૫-૧૭, ડે.ભ, દા.૭૦ નં.૯૪. (૨) સં.૧૯૨૬ આ.સ. પ.સં.૪૫, ભૌ. વિકા. (૩) સં.૧૭૫૫ ફા.સુ.૧ ક્ષમાસુંદર લિ. દેરાજસર ગામે. ૫.સ.૧૩, જિ.ચા, પો.૮૦ ન.૧૯૯૫. (૪) પ.સં.૨૬, વિકા.વ.ભ', પેા.૧૯-૨૦-૨૧ ન.૧. (૫) પ.સ.૧૭, અભય. ન..૨૧૫૪. (૬) ભાવ. ભ, [હેજૈનાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૫૦૦).] (૧૬) ક્ષુલ્લક કુમાર રાજર્ષિ ચરિત્ર ર.સ.૧૬ ૬૭ ફ્રા.શુ.પ મુલતાન આદિ
દૂહા પાસ જિજ્ઞેસર પયકમલ, પ્રમિય પરમ ઉલ્લાસ, સુખપૂરણ સુરતરૂ સમ, જાગઇ મહિમા જાસ. ભવતરૂમૂલ વખાણિયા, જિનવર ચ્યારિ કષાય, લેાભ વલી તિણુમઇ અધિક, પાપ મૂલ કહાઇ. પ્રસઉ લેાભ જીપઇ કે, આણી તિ સંતોષ, મુનિવર ક્ષુલ્લકુમાર જીમ, તે પામઇ સુખપ્રેમ, ગાથા સુણી નટુજી કહિ, મનિ તસુ અરવિચાર, ચરિત નિશ્ચલ જો થયઉ, કહિયઇ તસુ અધિકાર. અંત – સાલહ સ† સતસઢા વચ્છરઇ, શ્રી સુલતાણ મઝારિ, ફાગુણ માસિ ધવલ પંચમી દિનઇ, સંધ સયલ સુખકાર, ધર્મ, ૫ ખરતરગચ્છ જિનહ"સ સૂરીસર, મહિમા ગુણ અભિરામ, તાસુ શીસ ઝાય શિરામણિ, પુણ્યસાગર ગુણુધામ, ધન- ૬ તસુ પદપંકજ મધુકર સમ સાહઇ, પદ્મમાજ ઉત્રઝાય, એ સંખ"ધ ભણુઇ સુખકારઇ, પાસ જિષ્ણુ દુ પસાય. ધન. ૭ યુગપ્રધાન જંગમાં હા પરગડા, શ્રી જિનચંદ્ર જતીસ, આચારજ જિતસિ·હ સૂરીસર, તસુ આદેશ જગીસ. નં. ૮ ભણુંઇ ગુણુઇ જે ભવીયણ સાંભલઇ, એ સંબંધ રસાલ, તે પામઇ કલ્યાણુ પર‘પરા, ઉતસુ પદેશ વિશાલ.
ધન. ૯

૧
૨
3
૪

Page #279

ધનવિજય
[ર૬૬]
જૈન ગૂજર કવિઓ ઃ ૨
(૧) સ.૧૭૩૦ ભા. સુદિ ૧૪ શુક્રે ચેલા જૈસિંધ લિ. પ.સ.૬, અમર. ભ. સિનેર. (૨) ભાં.ઇ. સને ૧૮૯૮-૯ ન’,૬૯, (૩) સ’.૧૭૫૭ કા.વ.પ સરાટ મધ્યે ૫. ખેતા નેતા લિ, ૫.સં.૪, જિ.ચા. પે.૮૧ નં. ૨૦૨૦. (૪) ૫.સ.૬, અભય. પેા.૪ ન.૨૪૯. (૫) પ.સ’.૭, ગ્રં.૨૦૫, અભય. પે.૧૩ નં.૧૨૭૭. (૬) ૫.સ..૭, મહિમા, પ,૬૩. (૭) પ.સ.૯, પ્રતિ ૧૭મી સદીની, અખીર. પા.૯. (૮) પૂ.સ.૯, ક્ષમા. નં.૨૦૫, (૯) ૫. જીવકીર્ત્તિ લિ, નવાનગરે. પ.સં.પ, અભય, નં.૪૦૦. (૧૦) સ`.૧૬૮૬ પ્રથમ આસાઢ વ. ૫ મરૂસ્થલી દેસે સેઙ્ગા સ્થાને વા. વિજયમંદિર શિ સૌભાગ્યમેરૂના લિ. શિ. ઇસર વાચનકૃત. પ.સ.૫, અભય. ન’.૩૧૪૮. (૧૧) સં.૧૭૦૨ વૈ.શુ.૪ ગુરૂ રાન્ત શ્રી મહેશદાસજી વિજયરાજ્યે ૫. લબ્ધિનિધાન લિ. ભીનમાલ મધ્યે સાધ્વી કીર્ત્તિલક્ષ્મી પદ્મનાથ. પ.સં.૬, અભય. નં.૩૭૫૪. (૧૨) એક ગુટકા, જિ.ચા.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૯૩, ભા.૩ પૃ.૮૭૫-૭૭.] ૫૭૩. ધનવિજય
એક ધનવિજય તે વિજયસેનસૂરિશિ, હતા તે જેમણે સ.૧૬૫૪ના વૈશાખ વદિ ૧૩ દિને પોતાના શિષ્ય ગુણવિજયને વાંચવા માટે અમદાવાદમાં હૈમવ્યાકરણ શ્રૃવૃત્તિ દીપિકા' લખી હતી, તે કદાચ આ ક કવિ હાય.
(૧૨૨૭) હરિષણ શ્રીષેણ રાસ સ.૧૬૫૦ આસપાસ (૧) પા. ભ'.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૯૬.]
૫૭૪. માહાવજી (કડવાગચ્છ શાહ રત્નપાલશિ.)
સં.૧૫૬૨માં કડવા શાહે જે પથ કાઢયો તે કડવા પથ કહેવાયે. આ કાળમાં કોઈ સાધુ નથી એવી તેમજ ત્રણ સ્તુતિની તેમની માન્યતા હતી. કડવા શા પછી ઉત્તરાત્તર ખીમ શા, વીર શા, જીવરાજ, તેજપાલ અને રત્નપાલ થયા. આ રત્નપાલ શાના ઉક્ત કવિ શિષ્ય લાગે છે, રત્નપાલ શા છઠી પાટે થયા. તેની પાટે જિષ્ણુદાસ અને જિષ્ણુદાસની પાટે તેજપાલ શા થયા કે જે સં.૧૬૮૪માં સ્વર્ગસ્થ થયા.
(૧૨૨૮) નર્મદાસુંદરી રાસ ૩૨૯ કડી સં.૧૬૫૦ લગભગ આદિ– પ્રથમ આદીશર પ્રણમતાં, ઊપન્નઉ આણુંદ

Page #280

સત્તરમી સદી []
માહાવજી નાભિરાયાં કુલિ ચંદલઉં, મરૂદેવ્યાનુ નંદ. અજિતાદિક ત્રેવીસ જિન, પ્રણમું મનિ ધરી ભાવ, ગચમ ગણહર પ્રમુખથી, સકલ સાધુ સુપ્રભાવ. સરસતિ દેવી પય નમી, પામી તાસુ પસાય, શીલ તણા ગુણ વર્ણવું, જેહથી સંપતિ થાય. શીલઈ ઉત્તમ કુલિ જનમ, શીલઈ સવિ પરિવાર, શીલઈ ઈંદ્રી પડવડા, રૂપ તણ૩ વિસ્તાર. તેજ પ્રતાપ શીલહ થકી, શીલઈ જસ જગિ હેઈ, શીલ વિધન દૂરિઈ કરઈ, શીલે જલણુ થાઈ તા. શીલઈ જસજય સદ્દ કરઈ, શીલઈ નહીં સંસાર, સિંધ સિંધુર વિસહર અલી, સેવા સારઈ સાર. શીલવંત જ બૂ ભલઉ, ચરમ કેવલી હેવ, આઠઈ નારી બૂઝવી, તેહની કરૂ નિત સેવ. પ્રાક્રમઈ પુરૂષ જ વલી, શીલ ધરઈ ગુણિલણ, નારી અબલા જે ધરિ, પરવસિ તે સુકુલીણ. સતી તણા ગ્રંથાંતરઈ, સંભલીઆ સંબંધ,
તેહ સરોમણિ નર્મદા, સુણ તાસુ પ્રબંધ. અંત – કરીએ એ જગિ સુંદર પ્રત, છંગરની પરિ રાસ રે આજ થકી વલી સહુકુ ભણ, મનિ ધરિડતિ ઉલ્હાસ રે.
૩૧૯ મનિ હરષ ધરી, ગાયુ નર્મદા સુંદરી તણુંય ચરી. મનિ. તીર તણું પરિ એ ભણિ તેથી, નાસિ દુખનું વ્યાપ રે ગણિ સદા જે મન આનંદિ, છલિ નહી તસ પાપ રે. મનિ. ૩૨૦ મનચિંતિત ઈહ કિ જિમ દીધ, ઘેન તરૂ મણિ સૌખ્ય રે સાશ્વત સુખ તિમ એહથી પામીઈ, હારી કર્મ અસંખ્ય રે. ૩૨૧ શ્રી વીર કેરઉ સીસ જે ગેમ રમ્ય પ્રથમ ગણધાર રે તસ પ્રસાદિ ગ્રંથ મિં એ કર્યો, નહી તિહાં કાંઈ વિચાર રે. ૩૨૨ પામી મિં જવ ગુરૂની વાચા, લસું શ્રત દેવી માન રે તમ રચ્યો એ ગ્રંથ અપૂરવ, સતી તણે ધરી ધ્યાન રે. ૩૨૩. સિદ્ધ કવીશ્વર જે જગ સારા, સકલ ગુણિ સુવિન્માણ રે મહારો ગ્રંથ કર્યું એ દેખી, હાશ મ કરસ્ય જાણ રે. ૩૨૪

Page #281

કલ્યાણસાગરસૂરિ [૨૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
વલિ વસેશિ જે એ ભણસિ, જીવ તે લિહિસિ કલ્યાણ રે. ઇમ તુમહેસીલના ગુણ દેખી, એ વ્રત ધરે ભવિ પ્રાણ રે. ૩૨૫ રાસ મને હર નર્મદા કેરઉ, સલાં સુખદાતાર રે કીરતિ પણ એ દિએ વલી રૂડી, ધરિ ગુણમાં શરદાર રે. ૩૨૬ વીર જીણેસર શાસનસુંદર, સતી નર્મદા તે જાણે રે દાસ વલી થી વધમાનનું, વ્રતધારક મનિ આણે રે. ૩૨૭ તે સંભારી બેહુ જાણુ મનિ, સીલ ધરઉ નરનારી રે, ઘાતિકર્મનું ક્ષય કરી જિમ, પામુ મોક્ષદ્યારી રે. ૩૨૮ આનંદ આણું નિ વખાણું, નર્મદા કેરૂ ચરી ભવિ તુહે સુણજોડનિ ભણુ, વલી ચિત્ત ચુર્ખ કરી. વલી એહ સંબંધડતિ મનોહર, છિ સહુનિ સુખકારે આનંદકારક સુખદાતા સંઘનિ મંગલકારો.
૩૨૯ (૧) ઇતિ નમદાસુંદરી રાસ સંપૂર્ણ સમાપ્તઃ (પછી ઉમેયું છે કે) પાછિલી ઢાલ ધન્યાસીની છિ તેહનિ પદના ધરલિ અક્ષરમાં કર્તાનું નામ છિ. તે એ જ. “કડુ આમતીના ગછ મધે સાહા શ્રી રતનપાલ તાસ સીસ માહાવજીઈ રાસ કીધુ એટલુ સંકેત છે. ૫.સં.૧૯-૧૧, વ. રા. મુંબઈ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૭૯૯-૮૦૧.] પ૭૫. કલ્યાણસાગરસૂરિ ()
અંચલગચછના પાટ પર ૬૪મા કલ્યાણસાગરસૂરિ થયા. લાડા ગામે કોઠારી નાગિની સ્ત્રી નામિલદેના કેડ નામે પુત્ર સં.૧૯૩૩માં જમ્યા. સં.૧૬ ૪રમાં ધવલપુરે દીક્ષા લીધી. સં.૧૬૪૯માં અમદાવાદમાં આચાર્યપદ. સં.૧૬૭૦માં પાટણમાં ગણેશપદ પામ્યા. તેમણે કરદેશના અધિપતિને પ્રતિબોધ આપી આડ – શિકાર મુકાવરાવ્યો. તેમના ઉપદેશથી નવાનગરમાં સં.૧૬ ૭૬માં લાલન ગોત્રે ઓસવાલ જ્ઞાતિના શા. વર્ધમાન પરમસીએ નવ લાખ મહમુદી ખચીને એક મોટો જિનપ્રાસાદ કરાવી તેમાં ૯૧ મોટાં બિંબ ભરાવ્યાં તથા ૪૪૧ બીજાં બિંબ ભરાવ્યાં તેમજ તે શેઠે શત્રુંજય પર એક મોટું જિનાલય કરાવ્યું ને બીજાં સાત દેરાસરની ત્યાં પ્રતિષ્ઠા કરાવી. વળી સં.૧ ૬૭૫ના વૈશાખ સુદ ૮ રવિએ નવાનગરવાસી ઓસવાલ જ્ઞાતિના નાગડા ગોત્રના શા. રાજસી એ ૫૫૧. જિનબિંબ ભરાવી એક મોટું બાવન જિનાલયવાળું ચિત્ય કરાવ્યું તેની

Page #282

સત્તરમી સદી
[૨૯]
મતિ દ્વપ્રતિષ્ઠામાં આ આચાર્ય હતા. તે રાજસીએ એક દેરાસર ઉપર નવ લાખ મહમુદી પચી અને બીજા મોટા ૨૧ પ્રાસાદ કરાવ્યા તેની પર ૮૪ લાખ કેરી ખચી. આ આચાર્ય આગરામાં ચોમાસું હતા ત્યાં એમના ઉપદેશથી કેનપાલ અને સોનપાલે ઘણું ધન સાત ક્ષેત્રે વાપર્યું, શ્રી સમેતશિખરજીને સંધ કાઢયો ને યાત્રા કરી સં.૧૬૭૧. આ આચાર્ય સં.૧૭૧૮માં ભુજમાં ૮૫ વર્ષની ઉંમરે સ્વર્ગસ્થ થયા. વધુ વૃત્તાંત “મોટી પઢાવલિ'માં તેમજ તેમના પર ઉદયસાગરે રાસ સં.૧૮૦૨માં રચેલે પ્રગટ થયો છે. તેમાંથી જોઈ લેવું. (૧રર૯) વીશી (૨૦ વિહરમાન જિન સ્તુતિ) આદિ– શ્રી સીમંધર સાંભલઉ, એક મેરી અરદાસ
સુગુણ સેહાવા તુમ વિના, ૩ણી હાઈ છ માસે, જીવન જગધણું અંત – કલ્યાણસાગર પ્રભુ નું રમિજી, હરીય ફરી મુઝ મીટ. ૫. તું.
–ભુજંગ સ્વામિ ગીત.
દરસન ઘઉ જિનવર તુહે, ભગવંત વછલ ભગવંત રે, કલ્યાણસાગર પ્રભુ માહારા, અતુલીબલ અરિહંત રે. ૬. ઘ. ૨૧
(૧) સં.૧૭૧૭ ભુજ નગર મળેલિ. મુનિ ભક્તિસાગરેણ- ૫.સ.. ૩-૧૭, સીમંધર. દા.૨૦ .૬૩. (૨) પ.સં.૭-૧૩, આ ક.ભં. (૩) પ.સં.૪, લીભ, દા.૨૩. [લી હસૂચી (અપૂર્ણ), હજીજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૯૧).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૪૭ તથા ૪૮૯-૯૦, ભા.૩ ૫.૪૬૭ તથા ૯૭૦. ભા.૧ ૫.૪૭ પર વીશીનાં ૧૪ ગીતો મળે છે ને બાકીનાં છ સૌભાગ્યને પૂરાં કરેલાં છે એવી નેંધ કરવામાં આવેલી, પરંતુ પછીથી
ધેલી હસ્તપ્રતમાં આ સ્થિતિ હેવાનું જણાવ્યું નથી, તે ઉપરાંત ન અંતભાગ ને છે. વસ્તુતઃ હજૈજ્ઞાસૂચિની પ્રત બધી સ્તુતિમાં “કલ્યાણસાગર” નામછાપ આપે છે. કલ્યાણસાગરને નામે “અગડદત રાસ” નોંધાયેલ તે એમના શિષ્ય સ્થાનસાગરની કૃતિ હેવાનું સમજાતાં અહીંથી, રદ કરેલ છે. જુઓ હવે પછી સં.૧૬૮૫ના ક્રમમાં.) ૫૭૬. મતિચંદ્ર (ગુણચંદ્રગણિશિ) (૧૨૩૦) કમગ્રંથ બંધસ્વામિવ બાલા.
અયં હિ બંધસ્વામિત્વ, બાલબાલ્પવિસ્તરઃ

Page #283

વાદિચ દ્ર
[૭૦]
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
લિખિતા મતિચ`દ્રેણ પરાપકૃતિઙેતવે.
(૧) પ.સ’.૮, વિજાપુર નં.૮૫. (૨) પ.સં.૧૭, ભાં.ઇ. સને ૧૮૭૩
૭૪ ન.૧૪૨. [મુપુગૃહસૂચી.] (૧ર૩૧) ષડશીતિ (ચેાથેા ક ગ્રંથ) માલા,
શ્રી પડશીતિકસ્યાર્થી લિખિતા દેશભાષયા મતિચંદ્રમુની કે પરાપકૃતિદ્યુતવે.
(૧) લ. દવે મેાતીરામ વિદ્યમાન પ્રાણુજીવન સ`૧૯૧૭ વૈ.શુ. ૧૫ ભૃગુવાસરે. ૫.સ.૪૦, મ.જૈ.વિ. નં. ૬૬.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૬૦૬-૦૭, અ’ચલગચ્છદિગ્દર્શન' (સ`પા. પાર્શ્વ, પૃ.૬૦૨) કમ ગ્રંથ' પર બાલાવબેાધ રચનાર અ’ચલગચ્છીય શ્રમણુ મતિચંદ્રની નોંધ લે છે તે કદાચ ઉપર્યુક્ત કવિ જ હાય. એ મતિચંદ્ર સં.૧૭મી સદી ઉત્તરા માં હયાત હવાનુ` સમાય છે.] ૫૭૭, વાદિચંદ્ર (દિ. મૂલસંઘ વિદ્યાન’ઢી-મલ્લિભૂષણુ-લક્ષ્મીચ'દ્ર
જુએ આ કવિના ગુરુભાઈ સુમતિકીતિ નં.૫૦૮. (૧૨૩૨ ૬) શ્રીપાલ આખ્યાન અથવા કથા ૨.સ.૧૬૫૧ આદિ – ૐ નમઃ સિદ્ધ. રાગ ભૈરવ
અત -
વીરચ’દ્ર–જ્ઞાનભૂષણ-પ્રભાચ દ્રશિ.)
આદિ દૈવ પ્રથમિ નમિ', અતિ શ્રી મહાવીર વાગ્યાદિત વદને મિ', ગઉ ગુણગંભીર અથ ચુપઈ
સરસતિ સુભમતિ પાયે અણુંસર, ગે।ર ગરૂઆ ગાયમ મિને ધિર, બેાલુ એક હું સરસ આખાંન, સુણજો સજજન સહુ સાવધાન. ૧ કુરવસિ પુજા ગલણિ, કુકુણ સેાભા કહું તે તણિ, સેનાપતિ શ્રી ભરત જ તણેા, જયકુમાર નામિ કવી ભણા. ૨ રાગ ધન્યાસી-દૂહા કથા સંક્ષેપિ` કહિ, વિસ્તર અતિ નહિ કીધ થાડિથી ઘણું જાણુયે, ભવીયણુ જનસૂ સીધ. જૂજૂયા મંગલ કિહિતાં, કામે ન આવિ છેડ, સક્ષેર્ષિ શ્રીપલનું, આખ્યાંન રચી એહ.
ચાલિ કાડ પૂરવનું આય જ પામી, સાજ્યાં રાયાં કૈાડજી,

૧
૧

Page #284

સત્તરમી સદી * [૭૧]
વાદિચંદ્ર શ્રીપાલ ચક્રી જમલ ન દીસિ, જગ માંહિં બીજી (જ)ડજી. ૩ સુરકૃત ભોગ ભોગવિ અનુદિન, દેવ કરિ ધરિ કામજી, છનુ સહસ્ત્ર રમણું મન મોહે, સુભગ સમૂરતી નામજી. અંત સમિ સંજ્યમ આરાધિ, મુગતિ લહિ શ્રીપાલજી, પૂરવ બ્રહ્મ સ્વરૂપી જાઉ, ભાંજે ભવજાલજી. સુભગ કથા સોયક સાંનિધિં, કહિ લચના નારિજી, સાચું માન્યું સંદેહ ભાગો, રીઝ તવ ભરછ. મૂલસંઘ માહિ ઉદયે દિવાકર, વિઘાનદી વિશાલ તાસ પટ્ટગુરૂ મહલી સુભૂષણ, વાણું અમીય રસાલજી. તસ પટ્ટ લક્ષમીચંદસૂરિ સહિ, મોહિ ભવીયણ મનજી, વીરચંદ્ર નામ જે જન જપિ, તસ છવું ધનધનજી. પ્રગટ પાસ તસુ પદિ ઉદયુ, જ્ઞાનભૂષણ જ્ઞાનવંતજી, તસ પટ્ટ કમલ ભ્રમર અવિચલ, જસ પ્રભાચંદ્ર જયવંતજી. ૮ જગમોહણ તસૂ પાટિ ઉદયુ, વાદિચંદ્ર ગુણાલય, નવરસ ગીત જિણુિં ગાઉ, ચક્રવત્તિ શ્રીપાલજી. ૯ સંવત સેલ એકાવના સે, કીધુ એય સંબંધછ, ભવીયણ થીર મન કરિ નિસુણ, નિતનિત એ સંબંધ. ૧૦ દાન દીજિ જિનપૂજા કીજિ, સમીકીત મન રાખિજે, નવકાર ગણુઈ સૂત્ર જ ભણીએ, અસત્ય વચન નવ ભાખી જિ. ૧૧ લોભ ત્યજી જે બ્રહ્મ ધરીજિ, સાંભલાનું ફલ એલજી, એ ગીત જે ન(૨)નારી સુણસિ, અનેક મંગલ તસ ગેહછે. ૧૨ સંધપતિ ધનજી સવા વચન કરી, કીધો એહ વિસ્તારજી, કેવલી શ્રીપાલ પુત્ર સહિત તહ્મ નિતનિત કરે જયકાર. ૧૩
(૧) ઇતિશ્રી વિદેહક્ષેત્ર શ્રીપાલ સોભાગી ચક્રવત્તિ હવે તેહની કથા સંપૂર્ણ. સં.૧૬૭૬ પોસ વદિ ૩ મૂલસંઘે સરસ્વતિગ છે બલાત્કારે ગણિ શ્રી કુંદકુંદાચાર્યો ભ. ગુણકીર્તિસ્તત્પદે ભ. વાદિભૂષણસ્તતપદે રામકીનિંગરૂપદેસાત્ બ્ર. વછરાજ. (છેવટે બીજ અક્ષરમાં–બ્રહ્મ શ્રી ૫ દેવદાસતસિષ્ય બ્ર. વછરાજસ્તત્ સિષ્ય બ્ર, રાયમલ્લાબેન દત્તોપં રાસ. શ્રી બ્ર, લાડકા પઠનાય દત્તક.) પ.સં.૨૪-૧૧, ગા.ના. (૧૨૩૨ ખ) ભરત બાહુબલી છંદ કડી ૫૮ અંત – કેશલદેશ અયોધ્યા સહીઈ, રાજ ઋષભ સહુ મન મોહીયઈ,

Page #285

પાસુંદર
[૨૭] જૈન ગૂર્જર કવિએ જ ઘરિ દે સેહીઈ અને પમ રાણ, રૂપકલા છપઈ ઈંદ્રાણું. ૧ અંત – ઉપાયે સદ કેવલન્યાન, જાણે લોકાલોક સમાન,
સાધે સીધ મગતિ ભરથારી, બહુબલિ કરઈ સંઘ જયકારી. ૫૬ તુમ પય લગી પ્રભાસચંદ્ર, વાણુ બોલિ વાદિચંદ્ર, ૫૭
કલશ બોલિ વાદીચંદ્ર ગણતુ કુણુ રત્નાકર, અવનિ એક તું મલ અચલ મહિમા મહિમાકર, તું અસલડ અરદેવ જિત ભવતારણ; આશ્રીતના જે લોક તેહનું નરકનિવારણ, ઋષભદેવ વંછિત ભલે, બાહુબલ જગ જાણી, ભગતિ પામી ભાવ શું તુમ ગુણ એક વખાણી ઈ.
૫૮ (૧) પ.સં.૧૦–૧૫, ડા. પાલણપુર દા.૪૦ નં.૪૫. આની સાથે લાવણ્યસમયકૃત મછંદ છે. [મુપુગૃહસૂચી, હજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૩૯૮).] (૧૨૩૩) આરાધના ગીત કડી ૨૮ આદિ – શ્રી સરસતી નમી વર પાય, ગોરૂઆ ગણધરરાય,
કહું આરાધના વિશેસ, સુણે પાપ ન રહે લવલેસ. હવે તુ ચાલે પરલોક, ૨પે ધરે મન માં શેક,
સહી જાએ ઉપને જીવ, તેલે ગયે કયમ રેહસું દીવ. અંત – વાદિચંદ્રસૂરિ પ્રતિબંધ, સુણ કર મ નિરોધ,
આરાધના કહ્યો વિચાર, સુણિ સાંચજે સુખભંડાર.
(૧) ઇતિ ભવાદિચંદ્રકૃતારાધના સાદરાપુરે મૂલસંઘે શ્રી પાર્શ્વનાથ ચિત્યાલયે મુ. ધર્મભૂષણ શિ. બ્રહ્મ વાઘજી લિ. ૫.સં.૪-૭, સ.ભ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૮૦૩-૦૫.] પ૭૮. પદ્મસુંદર (ખ. દેવતિલક ઉ.-વિજયરાજશિ.) (૧૨૩૪) પ્રવચન સારોદ્ધાર બાલા, ૨.સં.૧૬૫૧
(૧) જિ.ચા.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૫૯૭.] પ૭૯. સમયપ્રમાદ (ખ. જિનચંદ્રસૂરિ–જ્ઞાનવિલાસશિ.) (૧૨૩૫ ક) આરામશોભા એપાઈ ૨૭૦ કડી ૨.સં.૧૬૫૧.
વિકાનેર.
૨૮

Page #286

સત્તરમી સદી
[૭૩]
સમયપ્રદ રાયસિંહ રાજ્ય સં.૧૬૨૯થી ૧૬ ૬૭. આદિ-
શ્રી ગૌડી પાર્શ્વનાથાય નમઃ સયલ સુખાકર પાસ જિણંદ, પશુમીય તાસુ ચરણ-અરવિંદ જસુ સમરણિ ઘરિ નવય નિહાણ, મોહતિમિરભર-ભાણ સમાણ ૧ અતુલીબલદાતા અલસર, દુખદેહગદારિદગજકેસર ગઉડીયમંડણ સકલ સરૂપ, પ્રણમઈ જાસુ સુરાસુર-ભૂ૫. ૨ તાસુ પસાઈ કહિસુ મનરંગિઈ, જિણવર પુજ સુવિધિ સુખસંગઈ
સંભલિ ભવિયણ તાસુ વિચાર, પુજા રચઈ જિમ વારંવાર. ૩ અંત –
ઢાલ રાગ ધન્યાશ્રી જિણ આરામ કયઉ તઈ તિણિ વેલા નવ રે પ્રભુભગતઈ એ દેવ, નિત આરામ વહઈ તુઝ માથઈ અહનિસઈ રે, વશિવલિ સાઈ
સેવ, ૨૪૯ જિણ. એ ગુરૂ ચઉસઠમઈ પાટઈ વીરથી રે, ગચ્છનાયક જિણચંદ ઈણ કલિકાલઈ ગેયમસામી સારિખા, દીપઇ તેજ દિણંદ. ૬૩ જિણ. બબરવંશ નભોમણિ શ્રી શ્રી અકબરૂ રે, દીનદુની પતિસાહ જસ ગુણસંતતિ સંતનમુખ થકી રે, તેડયા અધિક ઉછાહ. ૬૪ ગુરૂમુખ ધર્મવિચાર સુણ કરી રે, હફતહ રેજ અમારિ કીની સયલ જ સીમઇ જેણઈ ભાવ સુ રે, જલચર છવ ઉવાર. ૬૫ ખરતરગચ્છ પરંપર મોટા ગુરાં તણું રે, સંભલિ મનહિ ઉલ્લાસ જગપ્રધાન પદ ગુરૂનઈ જિણુઈ દઉ રે, દીધઉ પ્રકટ પ્રકાસ. ૬૬ એક ભાઈ એહવા ગુરૂ તણું રે, કિમ ગુણ કહા અનંત શ્રી જિનચંદ સૂરીસર જુગવરૂ રે, ચિર જીવઉ જયવંત. ૬૭ ખરતરગચ્છનસર ગુણનિલઉ રે, શ્રી જિનચંદ સૂરીસ અંતેવાસી તેહ તણુઈ ગુણ-આગલી રે, જ્ઞાનવિલાસ સુસીસ. ૬૮ તસુચરણાંબુજ અહનિસિ ભમર સમઉ સહી રે, સમયઅમેદ સુરંગ આરામસભા સંબંધ કહઉ મનભાવ લઈ રે ઠાણ ગ્રંથ સુચંગ. ૬૯ સંવત ફડવી [પા. પવી] બાણ રકત [પા. સસી] રસ વછ
રઈ રે, વિકાનેર મઝારિ રાયસિધ રાજેસર રાજઇ એ રચ્યઉ રે, સાંભલતાં સુખકાર. ૨૭૦ (૧) ૫.સં.૯, અભય. નં.૩૩૩૯.
૧૮

Page #287

સમયપ્રસાદ
[૨૭૪] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
(૧૨૩પ ખ) સાહસી મુલક પર ટખ્ખા સ.૧૬૬૧ ફા.વ.૭ વિરમપુરમાં મૂળ કૃતિ અભયદેવસૂરિની,
(૧૨૩૫ ગ)+જિનચંદ્રસૂરિ નિર્વાણ રાસ ૭૦ કડી સં.૧૯૭૦ પછી આદિઆસાઉરી દૂહા
ગુણનિધાન ગુણુપાય નમી, વાગવાંણિ આધારિ યુગપ્રધાન નિર્વાણની, મહિમા હિંસિ વિચાર. યુગપ્રધાન જગમ જતિ, ગિરૂઆ ગુણે ગભીર શ્રી જિનચંદ્ર સુરિદ વર, રિ ધારી ધ`વીર. સવત પણર પચાનૂયૅ, રીહડકુલ અવતાર શ્રીવંત સિરિયાદે ધર્યાં, સુત સુરતાણુ કુમાર. અંત – સુખકારી હેા યુગવર નામે જયજયકાર
*

યુગવરના ગુણ ગાવતા હે! નવનવરંગ વિનેદ એહની આસા લે હે જપે સમયપ્રમેાદ, ૭. સુખકારી (૧) પ.સં.૩-૧૬, જિનદત્તસૂરિ ભ. સુરત. પેા.૯. (૨) સ.૧૮૫૩ લિ. રાજભદ્ર સ્વહેતવે શ્રી સુરત મધ્યે. ૫.સં.૪-૧૩, વડા ચૌટા ઉ. સુરત પેા.૧૯. (૩) શ્રી પીરાનપત્તન મધ્યે. સ.૧૭૬૩ આસ્ વ. ૧૪ વા. જયલાભગણિ શિ. ચતુરા લિ. પ.સ',૪–૧૪, પાદરા. ન‘.૪૫. (૪) સં. ૧૬૯૬ સમયસુ ંદર મહેા. શિ. વા. મહિમાસમુદ્ર શિ, ૫.વિદ્યાવિજયગણિ શિ. વીરપાલેન લિ. પ.સ'.૪, અભય. પે.પ ન.૩૧૩. (૫) પ.સ’.૩, અભય. પેા.૧૫ નં.૧૬૦૮,
પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈનયુગ પુ.૪ અંક ૧ પૃ.૬૩થી ૬૬, ૨. ઐતિહાસિક જૈન કાવ્યસંગ્રહ પૃ.૯થી ૮૬. (૧૩૬) ચઉપવી` ચાપાઈ પર૯ ગાથા ૨.સ.૧૯૭૩ આ.સુર ગુરુ જૂનાગામે (૧) ગાથા પ૨૯ ગ્રં.૭૬૧ સ્વયં લિખિત સિતપત્ર પુરે. ૫.સ.૧૯, મહિમા, પેા.૩૬. (૨) સ`.૧૬૭૭ આશુ.૬ નવા જસરાસર મધ્યે જ્ઞાનવિમલ લિ. ૫.સં.૧૮, દાન, પા.૧૪ તા.૨૫૭.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૯૭–૯૯, ત્યાં ‘આરામશેાભા ચેાપાઈ’ની ૨.સ.૧૬૫(?) દર્શાવવામાં આવેલી પરંતુ જિનચંદ્રસૂરિને યુગપ્રધાનપદ સં.૧૬૪૯માં મળ્યું હાઈ “પૃથ્વી બાણુ સસી રસ” એ પાઠ સ્વીકારી ૨.
3

Page #288

સત્તરમી સદી
[૨૭૫]
કુણુદાસ સં.૧૬૫૧ ગણવી જોઈએ. “સાહમ કુલક પર ટ ” ત્યાં ગુજરાતી કૃતિઓની યાદીમાં નથી પણ “ટબે' શબ્દ પરથી ગુજરાતી ગણી છે.] ૫૮૦. કૃષ્ણદાસ (૧ર૩૭) દુર્જનસાલ બાવની ૨.સં.૧ ૬૫૧ વૈશાખ સમ લાહેરમાં
કવિ ભોજક હતા. તેણે લાભપુર – લાહેરમાં આ કૃતિ દુર્જનશાલ પર લખી છે. તે દુર્જનશાલ ઓશવાલ વંશીય જડિયા ગોત્રને હતો અને તે જગુશાહને વંશમાં થયો હતો. જગુશાહને ત્રણ પુત્રો હતા – ૧ વિમલદાસ, ૨ હીરાનંદ અને ૩ સંધવી નાનુ. આ નાનુને પુત્ર દુર્જનશાલ. દુર્જનશાલના ગુરુ હીરવિજયસૂરિ હતા અને તેણે સૌરીપુરની યાત્રા કરી સંધની પૂજાભક્તિ કરી હતી અને જિનપ્રાસાદને ઉદ્ધાર અને પ્રતિષ્ઠા પણ કરાવી હતી. લાહેરમાં એક મંદિર કરાવ્યું હતું. આ સર્વ વાત આ બાવનીમાંથી સિદ્ધ થાય છે. જુઓ “સૂરીશ્વર અને સમ્રાટ, પૃ.૨૫૩–૨૫૪. આદિ – કાર અનંત આદિ સુરનર મુનિ યાવહિ,
જિકે પંચ પરમિષ્ટ હુસઉ સબઈ સામહિ પાવહિ, મહામંત્ર મુષિ એહ સિદ્ધ સાધિક સબ જાણુહિ, કવિત છંદ અનુગીત પ્રથમ ફુનિ કવિતા આણહિ, સે સિવરપાં નિરમલ બુદ્ધિ દે સકલેકમનભાવની, દુરજનસાલ સંધપતિ કહઈ વસુધા વિસ્તર બાવની. નિમ્મલ જડિયા ગીત રાઈસદ્ધાર ભણિજજઈ, જયૂસાહકઈ બંસિ અધિક તિસ ઉપમ દિજજઈ, ભઈયા દુરજનસાલ સાહિ અકબરિ થિર થપિ, મુકદમણિ જઉતરી હકમુ જિસુ સબઈ સમપિઉં, શ્રી વિમલદાસ હય બરબકસ હીરાનંદ આનંદ દરસ, સંધાધિપત્તિ નાનૂ સુતનું તિનિ પુર તિનઉં સરસ. ૨ મગિ ચલહિ નિમ્પલઈ ધમ કારણિ ધનુ અપહિ, સત્યવચન મુષિ વહિ અંગિ પૌરષ દિઢ થપહિ, ગરૂ અ ભાર અંગ વહિ આ દુFસ્થિય પાલહિ, આરંભ હિત કરહિ જનમ સાવઈ ઉજાલહિ, પિન્નઈ સુપાતકઉં જાનિ કરિઇ તે બેલ અંગીકરહિ, સંઘાધિપતિ નાનૂ સુતન મેઘરજ કુલ ઉધરહિ.
.

Page #289

કૃષ્ણદાસ
[૨૬] જન ગૂર્જર કવિએ ૨ અંત - સાયરકે ધરિ ચંદ સુરકા સિવ ઘરમંડને,
મન રાજ ધરિ મદનુ રામ રઘુપતિ દુષખંડન ચંદન ઘરિ ઘણુસાર ઈસ ઘરિ ભયા વિનાઈ પવન ઘરિ હિ હનવંત કરનું વિઘરિ નર નાઈક, કહિં કિશ્નદાસ સંધમુકુટ મનિ બુધિનિધાન જગિ ભોજસરિ, દુરજનસાલ દૂરજનદવનું જડિયા નાનૂ સાહ ઘરિ. ૫૨ હરવુ ધરિઉ મન મજિઝ જાત સરીપુર કિદ્ધિ, સંધ ચતુરવિધિ મેલિ લછિ સુભ મારગિ દિદ્ધિ, જિનપ્રસાદ ઉદ્ધરઈ સુજસ સંસારિહિ સંજઈ, સુપ્રતિષ્ઠા સંધ પૂજા દાનિ હિય દંસન રંજઈ, સંઘાધિપત્તિ નાનૂ સુતન દુરજનસેલ ધરમ્મધુર, કહિ કિન્નદાસ મંગલકરન હીરબિજય સૂરદ ગુર. ૫૩ લછિન અંગ બતીસ ચારિ દસ વિદ્યા જાણુઈ પાતિસાહિ દે માનું વાન સુલિતાન બષાણુઈ, લાહઊર ગઢ મજિઝ પ્રવર પ્રાસાદ કરાય૩, વિજયસેનસૂરિ બંદિ ભયે આનંદ સવાઉ, જ લગઈ સૂર સસિ મેર મહિ સુર સરિ જલુ આયા સિંધુઓ, કહિ કિન્નદાસ તાં લગ તપઈ દુરજનસાલ પ્રતાપ તુઅ. ૫૪ ષિતપતિ અકબર પાતિસાહિ થિરૂ રાજુ કરતહ ઉતલા સંબત્ત ચઈત નવરેજ વસંત, સેલહ સઈ ક્યાવના બીર બિક્રમ સંવછર મીનચંદ એ દસાબરન બિધિ બાવન અ૭૨, બઇસાષ માસ દિન સોમકઈ, કિરીયો કવિત વિકસિઉ કવલ, દુરજનસાલ પરવાર સઉં કલપવૃક્ષ જિઉ સુદલ ફલ. પપ મંગલશ્રી ભગવાન વીર જિનસાસન સ્વામી, મંગલ શ્રી વસુભૂતિ પુત્ર ગતિમ સિવગામી, મંગલ શ્રી સિકડલ નંદ યુલિભદ મુનીસર, મંગલ જડિયા ગત ઉસ બંસી પુલવીસર, નિમંગલ શ્રવણ સુકુંતિયા બાવન સુદ્ધ કવિત રસ,
દુરજનસાલ મંગલ સદા કવિજન કલ્ડ કરઈ સુજસ. ૫૬ (૧) ઈતિ બાવની સાત દુરજનસાલ જડિયા ગોત્ર તપાગચ્છકી. લિષત

Page #290

સત્તરમી સદી
[૨૭૭
હંસરાજ ભેજિગ કિસનદાસ લાભપુર મ સાહશ્રી બીણુદાસ પુત્ર સાત સંતોષી પઠનાથ. ૫.ક્ર.૯૭–૧૧૦, નાને ચોપડા, વિ.ધ.ભ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૦૦-૩૦૩. કૃતિમાં હિંદી ભાષાને પ્રભાવ - વરતાય છે.] ૫૮૧. હંસરાજ (ત. હીરવિજયસેનસૂરિશિ.) (૧૨૩૮) [+] [મહાવીર) વધમાન જિન [પંચકલ્યાણકી સ્ત,
૧૦૦ કડી સં.૧૬૫ર પહેલાં આદિ –
દ્વાલ સરસતિ ભગવતિ દિઉ મતિ ચંગી, સરસ સુરંગી વાણિ, તુઝ પ્રસાદે માય ચિત્ત ધરું હું, જિન ગુણ રચણની ખાણિ. ૧ ગિરૂઆ ગુણ વીરજી ગાઈસ ત્રિભુવનરાય,
જસ નામેં ઘરિ મંગલમાલા ચિત્ત ધરે બહુ સુખ થાય. ૨ અંત –
કલશ ઇય વીર જિનવર સયલ સુખકર નામે નવનિધિ સંપજે, ધરે અદ્ધિ વૃદ્ધિ સિદ્ધિ પામે, એકમન જિનવર ભજે, તપગચ્છ ઠાકુર ગુણ વિરાગર, હીરવિજય સૂરીશ્વરૂ,
હંસરાજ વંદે મન આણંદે કહે ધન મુઝ એહ ગુરૂ. ૭૪ (1) પ.સં.૪-૧૫, હા.ભં. દા.૮૨ નં.૫૮. (૨) પ.સં.૬-૧૩, તા.ભં. દા.૮૩ નં.૮૯. (૩) પસં૫-૧૬, ના.ભ. (૪) સં.૧૮૮૧ આસો શુદિ પ રઉં, લ. પત્તન નગરે પાડે કરમીઆ વાડા મધ્યે મેહેતા વૃજવલભદાસ સંપત્તરામ શ્રી ગોડીજી સત્ છે. ૫.સં.૬-૧૨, જશ. સં. [આલિસ્ટઓઈ ભા.૨, મુપુગૃહસૂચી, હજીજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૬૧, ૨૭૩, ૪ર૧, ૪૨૫, ૪૩૨, ૪૯૦, ૫૪૦, ૫૪૬, પપ૧).].
[પ્રકાશિત ઃ ૧. ચૈત્ય આદિ સં. તથા અન્યત્ર.1 (૧૨૩૯) + હીરવિજયસૂરિ લાભ પ્રહણ સઝાય ૭૨ કડી ખંભાતમાં આદિ– પ્રથમ જિણેસર મનિ ધરૂં, સમરૂં સરસતિ માય,
ગુણ ગાઉં તપગપતી, જસ નામિં સુખ થાઈ. અંત – ખંભ નગરનુ સંઘ વઈરાગર, પંચવિધ દાન દાતાર,
કનક ચીર સોમનહરી ગંઠેડા, વરસઈ જિમ જલધાર રે. ભ. ૭૧ જિહાજિહાં ગુરૂની આજ્ઞા વરતાઇ, તિહાંતિહાં ઉત્સવ થાવઈ, દિનદિન ચઢતાઈ રંગ સોહાવઈ, હંસરાજ ગુણ ગાવઈ રે. ભ. ૭૨

Page #291

પદ્મવિજય
[૨૭૮] જૈન ગૂજર કવિએ : ૨
(૧) હીરવિજય સૂરીશ્વર ચતુર્માંસક સંબંધી લાભ પ્રવણું સ`.૧૬૮૫ માશી` શુ.૧૦ સુધૌ લિ. દેવપત્તને, પ.સં.૪-૧૨, મારી પાસે. [હેજૈન્નાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૦૯).]
:
પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈનયુગ પુ.પ જેઠ-શ્રાવણ ૧૯૮૭ા ક. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૮૦૫-૦૬.]
૫૮૨. પદ્મવિજય (ત. હીરવિજયસૂરિશિ.) (૧ર૪૦) તીમાલા સ.૧૬૫૨ પહેલાં આદિ – સમરસિ સમરસિ સરસતિ, વસતિ વચનવિલાસ તૂ તૂટી મુઝ આપજે, સાચે વચનવિલાસ, વાણી વાણી ઇમ ભણે, તૂ. તૂડી એકતિ કવિ કેલવણી કેલવેઇ, કૈવલ આણુ ખતિ.
લસ.
૧
અત -
એ તીરથમાલા ગુણવિશાલા ક‘પીઠ જે વે તસ મુગતિમાલા અતિરસાલા વરણુ વરમાલા વે, શ્રી હીરવિજય ગુરૂ સુરપુરંદર સીસ પદ્મવિજય કહે, જે સગુણ ગુણુસ્યું અને સુણુસ્સે મંગલમાલા તે લહે. —હતી તીર્થમાલા ગુણસ્તવન સંપૂર્ણ. (૧) સં.૧૮૪૨ વષે કાર્તિક શુદ છ બુધવારે, લિખિત સકલ પડિતશિરામણિ પંડિત શ્રી ૫ ૫. હરિરૂચિગણિ તત્સિ ૫, વીરરૂચિ તત્ચરણસેવી સિષ્ય પર વિનાદરૂચિગણિના લિપિચક્રે સુશ્રાવક મનછારામ વાચનાથ"", પ્ર.કા.ભ. અથવા જૈ.એ.ઇ. (૨) લિ. સ.૧૮૫૫ જેઠ સુદ ૨, ૫.સ.૨૩, પ્રે.ર.સ. [હેજજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૫૦૨).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૦૪.]

૨
૫૮૩, જયમલ્લ (ચદ્રગચ્છ શક્તિર'ગશિ.) (૧૨૪૧) સમ્યકત્વ કૌમુદી ચાપાઈ ૨.સ.૧૯પ૨
(૧) સં.૧૬૫૭ ફા.વ.૭ સુલતાણુ સા. સેાનપાલ લિ. ૫.સ.૩૦, અભય. નં.૩૭૦૨,
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૨૨.]
૫૮૪ પરમાણુંદ (ત.આણુંદવિમલસૂરિ-શ્રીપતિ-હર્ષાણુ દશિ.) (૧૨૪૨) હીરવિજયસૂરિ નિર્વાણુ ર.સ.૧૬૫૨

Page #292

સત્તરમી સદી
[૨૭૯]
વિવેકહર્ષ આદિ – સમરી સરસતિ ભગવતિ શુભમતિ, આપે અવિરલ વાણીજી, હીરવિજ્યસૂરિ જગગુરૂ ગાઉં, પરમાણંદ ચિતિ આણજી
જય જય જય જગગુરૂ ગપતિ ગુરૂઓ. અંત - સંવત પનર (? સાળ) બાવને આ વદિ સાતમિ જાણજી રે
પરમાન દે ઉનાગઢ રચિઓ હરનિર્વાણજી રે. ૧૦૦ શ્રી આણદવિમલ સૂરીસર, તસ શ્રીપતિ ઋષિ સી જી રે, તસ પદપંકજમધુકર, હરષાણદ બુધ ઇસજી રે. ૧૦૧ તાસ ચરણસેવાકરૂ, પરમાણુંદ ભલ સીસે જી રે.
બેલ્યા ગુણ જગગુરૂ તણા, જયવંતા જ ગિ દીસે જી રે. ૧૦૨ (૧) સંવત ૧૬૫ર વર્ષે પિષ વદિ અમાસ સે શ્રી ઊનંતદુર્ગ ભાટજ્ઞાતી સખીદાસ લખિતં. શ્રાવિકા પૂતલી પડનાર્થે. (આ પરથી જણાય છે કે આ પ્રત કવિના રચનાસંવતમાં જ લખાયેલી છે.) પ.સં. ૬-૧૧, માં. ભં.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૧૦.) ૫૮૫. વિવેકહષ (ત. હર્ષાણુંદશિ.).
તેમણે “ષભ નેમિ સ્ત.” (પ.સં.૨, લે ૨૪, લીં.ભં. દા.૨૩) તથા “પરબ્રહ્મપ્રકાશ સાત પ્રકરણમાં (ડે. અ. સંધ ભંડાર, ભાવનગર–વે.) રચેલ છે. આ છેલ્લામાં પોતાને તપાગચ્છના વિજયદેવસૂરિના શિષ્ય તરીકે ઓળખાવેલ છે એટલે તેના રાજ્યમાં એ રચેલ ઘટે. (૧૨૪૩) + હીરવિજયસૂરિ (નિર્વાણ) રસ ૧૦૧ કડી ૨.સં૧૬પર
વિજાપુરમાં રાગ સામેરી. ઈમ ચિતી મનહ મઝારિ એ, પાટણથી કરઈ વિહાર એ
ગણધાર એ, રાજનગરિ પધારીઆ એ. ૧ શાહજદઉં શાહ મુરાદ એ, હીરનઈ વંદઈ અતી આલ્હાદએ
પ્રસાદએ, માગઈ હીરજીની દુઆ ઘણું. ૨ અંત –
રાગ ધન્યાસી. જયઉ જયઉ જગગુરૂ પટધરે, શ્રી હીરવિજય ગણધારજી, સાહ અકબર દરગાહમાં જિણિ પામ્ય જયજયકારજી. જય. જિહાં લગિ મેરૂ મહીધર, જિહાં લર્ગિ ગિરિવરની રાશિ રે ચિર પ્રત૫૩ ગુરૂ ગરધણી, શ્રી વિજયસેન સૂરીલજીજય. ૯૯
આદિ

Page #293

નરેન્દ્રકીર્તિ
[૨૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ હીર પટાધર ઉગિઉ, પ્રગટ પ્રતાપી સૂરજ કુમતિતિમિર દૂરઈ કરઈ ભવિઅણુ સુખ ભરપૂરજી. જય. ૧૦૦ વીજાપુર વરનયરમાં, પાંડવ નયન વરી જી રે, હર્ષ આનંદ વિબુધ તણે, સીસ દીઈ આસીસ.
વિવેકહર્ષ કહઈ સીસજી રે. જય. ૧૦૧ (૧) પં.અમરવિજયગણિ શિ. મુનિ ગુણવિજય લિપિકૃતં. શ્રી વિદ્યાપુરે પરોપકારાય. પ.સં.-૧૫, બાલ. [મુપુન્હસૂચી.]
પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈનયુગ પુ.પ પૃ.૪૬ ૦થી ૪૬ ૪. (૧૨૪૪)+ હીરવિજયસૂરિનિર્વાણ સ્વાધ્યાય સં.૧૬પર લગભગ
હીરવિજયસૂરિ સં.૧૯પરમાં સ્વર્ગસ્થ થયા. આની પ્રતિ ૧૬૫૬માં લખાયેલી ઉપર પ્રમાણે મોજૂદ છે, તેથી આ સ્વાધ્યાય સં.૧૬૫રના અંતમાં જ રચવામાં આવેલી જણાય છે. આદ -
રાજવલભ-રાગ. સરસ વચન ઘઉ સરસતી, પ્રણમી શ્રી ગુરૂપાય ગુણસ્ય જિનશાસનધણી, શ્રી હીરવિજય સુરીરાય રે જગગુરૂ ગાઈઈ, માન્યઉ અકબરશાહિ રે
જસ પટિ દીપતઉ, શ્રી વિજયસેન ગચ્છનાહ રે જગ. ૧ અત –
કલસ ઈમ શ્રી વીરશાસન જગત્રિભાસન શ્રી હીરવિજય સૂરીસરો જસ શાહિ અકબર દત છાજઈ બિરૂદ સુંદર જગગુરે જસ પટ્ટ પ્રગટ પ્રતાપી ઉગ્યઉ શ્રી વિજયસેન દિવાકરો
કવિરાજ હરષાણુદ પંડિત વિવેકહષ સુહંકર. ૨૨ (૧) શ્રી સં.૧૬૫૬ વષે આષાઢ સિતાત ચતુર્માસ દિને પંડિત પુન્યહર્ષગણિનાં શિશો મુનિ જયહષેણ દેવાસનગરે લિપીકૃતા. (૨) શ્રાવિકા ૨તના પઠનાર્થ સં.૧૭૬૯ વૈશુ.૭. પ.સં.૨, અભય. નં.૯૬૩. [હજૈશાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૦૯, ૫૧૪).]
પ્રકાશિતઃ ૧. જૈન ઐતિહાસિક ગૂર્જર કાવ્યસંચય.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૧૧-૧૨, ભા.૩ પૃ.૮૨૨.] ૫૮. નરેન્દ્રકીર્તિ (દિ. સકલભૂષણશિ.) (૧૨૪૫) અંજના રાસ ર.સં.૧૬પર માગશર સુદ ૧૩ જાફરપુર
(જાવરા)માં

Page #294

ઊજલ
સત્તરમી સદી
[૨૧] અંત – શ્રી હનુમંત કેવલી થ, કર્મ હણુનિ મુગતિ ગાયે,
અનંત સૌખ્ય પાંસે મુનિરાય, નરેન્દ્રકીરતિ પ્રણની તસ પાય. ૬૦ ભૂલ સંધ ઉદયાચલ ભાન, કુંદકુંદ ગુણહ નિધાન, અનુક્રમિં સકલકીતિ મુનીરાય, ભુવનકાત્તિ સુર પૂજિત પાય.
જ્ઞાનભૂષણ ગુણમંડિત દેહ, વિજયકીતિ ગુણ ન લહિં છે, શ્રી શુભચંદ્ર ભટ્ટારક ગુણી, સુમતિકીર્તિ સિંહાસન ધણી. દર ગુણકીરતિ પાટિ જયવંત, શ્રી વાદિભૂષણવંત, એ પ્રણમુ ગપતિ પદધાર, સુમતિકીરતિ ગુરૂબંધવ તાર. ૬૩ જંગમ તીર્થ જગ માહિ જાંણ, સકલભૂષણ સંજમકજ-ભાણિ, તેહ પદકમલ હૃદય નિજ ધરી, નરેન્દ્રકીરતિ ગુણમાલા કરી. ૬૪ મેદપાટ જનપદ માહિ વસે, જાફરપુર સુરનયરને હસિં, રૂપારેલ જિહાં અતિ ઘણી, સિ સભા બોલુ તેહ તણું. ૬૫ શ્રાવક ચતુર વસિં તિહાં ઘણા, જિહાં ધરિ દ્રવ્ય તણા નહિ (મણ)
ત્યાલય પૂરૂં જિન તણું, ત્રિસલાકા સુંદર અતિ ઘણું. ૬૬ સેલ બાવનિ માગસિર માસ, શુદિ તેરસ તિહાં કરી નીવાસ.
આદર નેમિદાસ બ્રહ્મ તણિ, કરી ગુણમાલા ઉદ્યમ ઘણિ. ૬૭ (૧) સં.૧૭૩૦, વર્ષે દ્વિતિય ભાદ્ર. શુ.૧૪ રવિ. પ.સં.૩૬–૧૦, પ્રથમ પત્ર નથી, સીમંધર, દા.૨૦ .૨.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૧૬-૧૭] ૫૮૭. ઊજલ (ત. વિજયસેનસૂરિશિ. શ્રાવક) (૧૨૪૬) રાજસિંહ કથા (નવકાર) રાસ ૬૩૧ કડી .સં.૧૬ પર વ.૭ ગુરુ આદિ
ધુરી દુહા વીર જિણેસર નિતિ નમ્, પ્રણમી ગાયમપાય, સરસતિ સ્વામિણિ સમરી, સુગુરૂ તણઈ સુપસાય. મહિમા પંચ પરમેષ્ટિનઉ, પભણિરું તે વિચાર, જગત માત તરહ વીનવું, કર એ ઉપગાર. બ્રહ્માસુતા ત્રિલોચના, ગૌરવરણ ગજગેલિ, માત શિરોમણિ સરવ તું, હંસગામિની હસે હેલિ. પાયે નેઉર રૂણઝણે, કટિ મેપલ ખટકાર, સવનચડિ ઝબકતી, બાંહે બહેરખ સાર.

Page #295

ઊજલ
[૨૮૨ જેન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ કાંને કુંડલ રવિકિરણ, હાર ગલે મુકતાલ, નિવટિ ટિલું તપતાઈ, ઝાલિ ઝબુકે ગાલ. સિર સેવનમય રાખડી, વેણિ વાસિગ તર, દ્રધનુષ ઓ૫ જિસિ, સિંથે સિરિ સિંદુર. સરલી નાશા નિરમલી, દીપશિખા તિલકુલ, દંતપંક્તિ મુક્તામણી, અધર પ્રવાલી મુલ. ચંદ્રવચણ મૃગલોયણું, પિતઈણુ જિષ્ણુ સુકમાલ, મુગફલી કર અંગુલી, સબ નખ રંગ રસાલ. કટિ કેસરલંકી હૃદય, ઉનત પયોધર કુંભ, સદલી સાથલ દીપતી, કદલી ગરભ સથંભ. ચીર સોમલ ઓઢીયા, પહિરિઉ સવિ શિણગાર વીજચમક્કઈ ચાલતી, હસાગતિઈં અપાર. કલસ કમંડલ કરિ ગ્રહી, ધરી પુસ્તક કરિ એક, જપમાલા જગ મેહતી, વીણાનાદ વિવેક. ધાંને ત્રિભુવન વસિ કરી, હરિ બંભ પુરંદર દેવ, કર જોડી આગલિ રહી, કર તુમારી સેવ. કાસમીર-મુખમંડણ, મારકંડિ મનરંગ, સેવક ભાગ ભલા કરે, ચંદન ચરચે અંગ. ચંપે ભરૂઓ મગરે, કરણી કેવડ ફુલ, માલ ચડાવે માતને, વિવિધ રચે જાસુલ. તુઠી કોડિ કવીસરા, વિદ્યા દીધ વિવન, કવિત કલા સ કેલવે, ષટ દરસણ પ્રસન્ન. કર જોડી કવિ વીનવે, દિલ વિદ્યા વર આર, છંદ કવિત ગુણ ગાઇ, તે સવિ તુઝ આધાર. શારદ ધ્યાન હૃદય ધરી, આવી સુપન મઝારિ, દીધી માતમ ચાકરે, વાણી વિવિધ પ્રકાર. પાય નમી ભગતિઈ તવી, તુઠી જગદંબાય, બોલે વયણ નિસંક તું, જે આવે તુઝ દાય. માતાવચન મનિ હરખીઓ, પાંમી વરહ વિશેક, આગે ઉલટ છે ઘણુંઓ, કરિના કવિતા અનેક. કાલ અનાદિ સાત, મહામંત્ર નવકાર,

Page #296

સત્તરમી સદી
[૨૩]
રિ જપીએ જિનવર કહે, ચઉદાં પુરવ સાર.
અંત – શ્રી નવકાર કથા મહામત્ર, ધન્ય પુરૂષ જે સમરે અતિ, જે જે ખેલ કહિયા કવિ સાર, તે શ્રી સરસતિને આધાર. ૬૨૫ કવિ કહે હું કાંઇ જાણું નહી, પણુિ અણુમેલ્યા ન સકુ` રહી, જે જે કવિ મોટા જગ માહ, હું તેના પગની રજ પાહિ. ૬૨૬ શ્રી નવકાર તણી ષટકથા, ષડાવશ્યક માંહિ જોયે તથા, ખાલાવખેાધિ અરથ જિઉ સહી, કહે ઉજલ મિલિ ઇણિ પરિ કહી. શ્રી નવકાર કથા સાસતી, કેતાં વચન કહિયા હૃદયથી, અધિક આ કહિઉ અસાધ, તે શ્રી સંઘ ખમા અપરાધ ૬૨૮ સંવત સેલ ૧૬ વરસ પર ભાવન, વૈશાખી સાતમિ ગુરૂ દિન, ષટ્ નવકાર કથાનું ચરી, ભગ઼યા કવિ રચાઉ ખપ કરી. ૬૨૯ તપગચ્છ અખર દિનકરરાય, શ્રી વિજયસેન ગુરૂ પ્રણમી પાય, તસ શ્રાવક જલ ઇમ ભણે, શ્રી નવકાર જાકે ભાંમળ્યું. ૬૩૦ શ્રી નવકાર જા ખપ કરેા, ભવસંસાર સાહિલા તરા, ષટૂ નવકાર કથા જુજુઇ, એ છ કથા સંપૂર્ણ હુઇ. (૧) સં.૧૬૯૬ કા.સુદિ ૧૧ ગણિ ન્યાનસાગર શિ, મુનિ વીરસાગર ગધાણી નગર મધ્યે લિ. પ.સં.૨૧-૧૭, ગા.ના. નં.૪૬. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૧૭–૧૯.] ૫૮૮. શિવનિધાન (ખ. હુÖસારશિ.) (૧૨૪૭) શાશ્વત સ્તવન (ગુ.) પર ખાલા,
૬૩૧
શિવનિધાન

ર.સ.૧૬પર શ્રા.વ.૪ શાકંભરી (સાંભર)માં
આફ્રિ– પ્રસાદ` ગુરૂરાજસ્ય હર્ષ સારાભિધસ્ય સત્ પ્રાપ્ય કુબ્વે શાસ્વતાહ ચૈત્યસંખ્યાસુવાર્ત્તિક.
૧
અંત – તે ષિણિ દેવેન્દ્ર મુનીદ્રÜ સ્તવી હુંતી. ભાવિક જીવનઇ સિદ્ધિ સુષ આપઉ, ઇતલઇ શાસ્વતી અશાસ્વતી જે જિનપ્રતિમા નામ તે સર્વ વાંદિવા પૂજિત્રા યેાગ્ય અણુિવા. ૨૪ ઇતિ શાસ્વત સ્તવન બાલાવબેાધા.
શ્રીમત ખરતરગચ્છે શ્રી જિનમાણિકચસૂરિ ગુરૂપદે, વિજ્રયિનિ યુગપ્રધાને શ્રી જિનચદ્રાભિધસુગુરૌ. શ્રી જિનસિંહમુનીશ્વરયુવરાજયે હષ સારગણિશિષ્યઃ અલિખત સ્વસ્મૃતિહેતાઃ સ્તત્રવાત્તાં શિવનિધાનગણિઃ
૨૦

૧
૨.

Page #297

શિવનિધાન
[૨૮] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ સંવત દ્વાપંચાત સમધિક ડિશ શત પ્રમિતિ ભાજિ શ્રાવણ કૃષ્ણ ચતુથી દિવસે શાકંભરીપુટ્ય.
૩ માનસિદ્ધિગણિની સુશિષ્યિણું પઘસિદ્ધિપઠનાર્થમૂહિતા
શ્રી જિનેશ્વરસુભક્તિભાજિક, શોધયંતુ વિધિવત્ વિચક્ષણ. ૪ (૧) પ.સં.૬, મ.જે.વિ. નં.૬૮૭. (૧૨૪૮) લઘુ સંગ્રહણી બાલા, ૨.સં.૧૬૮૦ કા.શુ.૧૩ અમરસરમાં
શાહી રાયે ખ. જિનરાજસૂરિ ધર્મસામ્રાજ્ય.
(૧) નિવિ. ચાણસમા. (કર્તા તરીકે “શીલચંદ્ર' જણાવવામાં પ્રદર્શન પ્રશસ્તિ સંગ્રહના સંપાદકની ગેરસમજ થઈ લાગે છે. જુઓ નીચેની પ્રશસ્તિ.) [મુપુન્હસૂચી.] (૧૨૪૯) કપસૂત્ર પર બાલા, ૨.સં.૧૬ ૮૦ અમરસરમાં અંત – શ્રી વિક્રમ સમયાત ખ-વસુ-કલાનિધિલા-પ્રમિત વષે
શ્રી અમરસરે નગરે વિશુદ્ધશુક્રા પક્ષ સુદિને. જિહંગીર-સાહિરાયે ખરતરજિનરાજ-ધર્મસામ્રાજવે શ્રી જિનરાજ-મુનીશ્વર-સંતાને શીલચંદ્રગુરઃ શિષ્ય દ્વિતથી જ પ્રથમ જિનભદ્રસૂરિરિતિ ગણપ: અપરતુ રનમૂતિઃ સંજાતઃ પૂર્વાંજે સ્માર્ક, શ્રી મેરૂસુદરે પાધ્યાય શ્રી ક્ષતિમંદરાસ્તદનું શ્રી હર્ષપ્રિય પાઠક શિષ્યો હદય વાફપઃ શ્રીમદકમ્બરસાહમિલનદ્ વિસ્તીર્ણવર્ણકીર્તિભરઃ વાફપતિારવ વા ગુરૂરિહ સક્રિયમુખ્યત્ર હસારગણિઃ ૫ તશિષ્યલેશ પાઠકરૂપ શ્રી શિવનિધાનગણિભિરિહ શાસ્ત્રાર્થ સાથે દટયા વિદધે શ્રી કલ્પબાલાબેધેડયું. ૬ નિર્યુક્તિ ટિપ્પનં જિનચરિતં પૂબ્ધસૂરિસંદષ્ટ વૃત્તિગ્રંથાનન્યાન દઈ દઈ" કૃતસ્થાય. યદુસૂત્રમનાભોગાત મતિમાંદ્યાદનાદરાત લિખિત લેખકેનવ ત૬ વિશેષ્ય કૃપાપડ
(૧) ગ્રં.૯૭૦૦, ૫.સં.૨૨, વીજાપુર. નં.૪૫૭. [મુપમૂહસૂચી.] (૧૨૫૦) ગુણસ્થાનગભિત જિન સ્ત. પર બાલા, ર.સં.૧૬૯૨
આષાઢ શુ.૩ સાંગાનેરમાં મૂળ કૃતિ ૧૯ કડીની જિનચંદ્ર-જિનસિંહસૂરિ શિ. રાજસમુદ્ર

Page #298

સત્તરમી સદી
[૮૫]
ધર્મદાસ.
પછીથી જિનરાજસૂરિષ્કૃત ર.સ.૧૬૬૫ માગશર વદ ૧૦ જેસલમેર ભાષામાં. અંત - ઇતિશ્રી જિનરાજગણાધિપવિહિતસ્તવવિવરણું કૃત' મયકા તેનાત્ર ભવ્યલેાકેા બંધનમુક્ત સુખી ભવતું. શ્રી હષ સારશિયેાપાધ્યાય શિવનિયાનેન શ્રી સગ્રામપુર-શ્રાવકલેાકાભ્ય નવિશેષણ, જીવરાજ ધર્મ પત્ની જીવાદૈશ્રાવિકાસુખાધા વિહિતા મયા પ્રયાસઃ સમ્યગ્ર થાનુસારેણુ. સંવદ્ દ્વિનથતિસમધિક-યાડશ-શતવત્સરે સિતાષાઢ તૃતીયા પુલ્યે પ્રથમાદશે કનકેાદા લિખત્.
૧
૨
(૧) સં.૧૬૯૪ માઘ શુ.પ બુધ ઉયપુરે વા. રાજસમુદ્રગણીનાં શિ. મુખ્ય પજ્ઞાનરાજ શિ. લખ્યાય મુનિ શિષ્યમુખ્ય જસહષ મુનિ લિખિતા. પ.સ’.૨૧, ગેા.ના. નં.૧૮૩. (૨) સં.૭૦૧૬ (૩૧૭૦૬) રાજનગરે યુગપ્રધાન જિનચંદ્રસૂરિ શિ. વા. ભુવનમેરૂગણિ લઘુભ્રાતૃ ૫. સુમતિર ગેણુ લિ. શિ. ૫.જયકુશલ મુનિ વાચનાથે કા.શુ.૧૩ ભેામે ભ, જિતસાગરસૂરિ રાજ્યે. વેબર. નં.૧૯૬૨, [હજૈનાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૫૮૫).] (૧૨૫૧) કૃષ્ણવેલી [અથવા ઋમિણીવેલી અથવા શ્રીવેલી અથવા પૃથ્વીરાજવેલી] પર માલા.
3
મૂળ પૃથ્વીરાજકૃત હિંદીમાં.
(૧) સં.૧૮૦૯ વૈ.સુદિ ૧૨. ૫.સ.૪૦, શેઠિયા. [કેટલોગગુરા, રાહુસૂચી ભા.૧ (લબ્ધિવિજ્ઞાન શિવનિધાનને નામે), હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૭૯, ૪૨૧).]
(૧૨પર) વિધિપ્રકાશ [અથવા ઉપાસનાવિધિ અથવા વડીદીક્ષાવિધિ] (૧) લ.સં.૧૮૩૭, ૫.સ.૧૧, પ્રકા,લ. નં.૧૫૨૪. [મુપુગૃહસૂચી. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૧૫૯૮-૧૬૦૦.]

૫૮૯. ધર્માંદાસ (લેાં. વસિ'શિ.)
(૧૨૫૩) જસવ”ત મુનિનેા રાસ (ઐ.) ર.સ.૧૬૫૨ ભાદ્રવા વદ ૧૦
ખઢેરામાં

આદિ – સકલ ગુણે કરી સારદા મન ધરી, માગુ'એ ખુદ્ધિ વિનઇ કરી, ૬૩ મુજઝ વાણીય, માગું મા બ્રહ્માણીય. રાણી અચુલ્લ હેમવતની એ, પદ્મદ્રહવાસિની,
નમા માતા સાસણી, ાસ પસાઇ ગુણ ગાઇસું એ.

Page #299

પૂજા હર્ષિ
[૨૬] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
ઉલાલુ ગાયસ ગુણ જસવંતછના, સુણુ ભવીયણ સાર, ને તાર મુનિવર તેહ છઈ, સર્વ જીવના આધાર. આધાર સર્વ જીવના નઈ મનમોહનરાય,
તાસ તણા ગુણ વર્ણવું, શ્રી વરસિંહ તણઈ પસાય. પ અંત – સંવત સેલ બાવન સંવછરઈ, ભાદ્રવ વદિ દશમી દિનઈ,
હાલાર મયે પુન્યવંત નગરઈ, ખઢરા નામઈ ભલિ. ૨ ઋષિ શ્રી બૂરા શિષ્ય સામલજી જીવરાજ ગુણસારૂ એ, તાસ સાંનિધિ રચીય રંગઈ, હઈએ હર્ષ અપારૂ એ. ૩ અતિ ભાવ આણું નિરમલ વાણી, દિનદિન પ્રતિ ગુણ ગાઈએ, ધર્મદાસ કહઈ તુમહે સુણ ભવીયણ, સાધુ સેવંતા સુખ પાઈએ. ૪ (૧) પ.સં૬-૯, લા.ભં. નં.૩૭૭.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૮૧૯-૨૦. ત્યાં કર્તાને બૂરા-શામલજીજીવરાજશિ. ગણવામાં આવ્યા છે, પરંતુ શામલજી-જીવરાજના સાનિધ્યમાં અને વરસિંહના પ્રસાદથી કૃતિ રચાયાને ઉલ્લેખ છે એથી કર્તાને વરસિંહશિ. ગણવા જોઈએ એમ લાગે છે.] ૫૯૦. પૂજા ઋષિ (પાર્ધચન્દ્રગચ્છ, હર્ષચંદ્રશિ.) (૧૨૫૪) + આરામશોભા ચરિત્ર ૩૩૨ કડી .સં.૧૬ પર આસે શુદ
૧૫ બુધવાર પાટણમાં આદિ
દુહા આદિ જિણેસર પાય નમી, શાંતી નેમિકુમાર, શ્રી પાસ વીર ઍવીસમઉ, વદિઈ જયજયકાર. શ્રી ગુરૂ ગૌતમ સમવડિ, શ્રી હંસચંદ સુજાણ, ચરણકમલ ગુરૂ વદિ કરિ, કરસિ કવિત ઘુ વાણિ. એક જ અક્ષર વંકડુ, જે ગુરૂનું સાદેઈ, અંધારઈ જિમ દીવડવું, ફરિફરિ જોતિ કરેઈ. ધરમિઈ ધણકણ સંપજઈ, ધર્મઈ લીલવિલાસ, ધર્મ ઈ સુખસંપતિ મિલઈ, ધર્મશું પૂગઈ આસ. દેવ ગુરૂ ધર્મ આરાધિ કરિ, કીજઈ જનમ પવિત્ર, તે સઘલઈ સુખ પામીઈ, એણુઈ ભવિ પરભાવિ મિત્ર. પુણ્ય થકી વલી પામીઈ, પૂર્વ ભવ સંબંધ,

Page #300

પંજા ઋષિ
સત્તરમી સદી
[૨૮૭ લીલાલચછી અતિ ઘણી, ધર્મઈ લહઈ સુખકંદ. સુર આવી સાંનિધિ કરઈ, રાજરધિ વલી દીધ, તીર્થ પૂજ્યા પ્રભાવના, સાતમીવસલ કીધ. (પૂરવ સંચય પૂન્યનઉ, ઉદય હુએ અભિરામ)
તેહ થકી તિણિ પામીયું, આરામસેભા નામ. અત –
ચુપઈ ભવિક જીવ પ્રતિબોધી કરી, છેડઈ અણુસણ ખેદ ઉચ્ચરી, આલઈ આરાધી કરી, બેઠું જણું પુહતાં અમરાપુરી. ૩૩ તિહાંથી ચવી વિદેહ અવતાર, સુધ જિનધર્મ કરસ્થઈ તે સાર, અનુક્રમિ લહઈસિ ભવનઉ પાર, સિધઈ સુખ અનંત અપાર. ૩૨૪ તવસંયમ જિનપૂજા કરી, સાહમવત્સલ ભગતિઈ ધરી, આરામસેભાની એ ચરી, સહૂકે સુણ આદર કરી. ૩૨૫ ગુજરદેશ અને પમ ઠામ, પાટણ નયર અછઈ અભિરામ, ધણઉવાસ તિહાં શ્રાવક તણઉ, દેવગુરૂધર્મ ઊપરિ મન ઘણુઉ. ૩૨૬ તિહાં વલી તીરથ પંચાસરઉ, સામલવાડી નારંગપુરઉ, પાસ જિણેસર ત્રેવીસમ, પ્રહ ઉઠીનઈ ભવિયણ નમઉ. ૩૨૭ સેલ સઈ બાવનઈ વલી, આસો માસ પૂનિમ નિરમલી, અશ્વની રખિ બુધવારિઈ કરી, ગુરૂપ્રસાદિ કરી પૂરણ ચરી. ૩૨૮ વડત પગછ નાગુરી સાખ, શ્રી સાધુરણ ગુરૂ મધુરી ભાષ, તાસ સીસ સદા સુવિચાર, ભવિક જીવનમાં આનંદકાર. ૩૨૯ શ્રી પાસચંદ્ર સૂરીસર રાય, સુરનર પ્રણમઈ તેહના પાય, તસુ પાટઈ શ્રી સોમચંદ્રસૂરિ, નામ લેવંતાં પાતિક પૂરિ. ૩૩૦ વિજયવંત શ્રી રાયચંદ્રસૂરિ, સંધ સહૂનઈ વંછિત પુર, પ્રહ ઊઠીનઈ સમરૂં નામ, નિત નિતુ તેહનઈ કરૂં પ્રણામ. ૩૩૧ શ્રી શ્રી માલી વંશે વખાણ, શ્રી હંસચંદ્ર વાચક ગુરૂ જાણ, તાસ સીસ રૂષિ પુજે કહઈ, ભણઈ ગુણઈ તે સિવસુખ લહઈ. ૩૩૨ એહ ચરી સંભલિ મનિ ધરઉ, વઈર વિરોધ મિથ્યા પરિહરશે, સાચઉ ધર્મ શ્રી અરિહંત, સિધિપુરી પહુતા ભગવંત. ૩૩૩
ચારિ ખંડ એણિ પરિ કરી, ચરી રચી ઉત્તમ ગુણ ભરી, પિંડિત જે વિચારી કરી, ખોટી હુઈ તે કી ખરી. ૩૩૪ (૧) સં.૧૬ ૬૨ ભાવદિ ૧૪ સોપે. શ્રી ચેલા આણંદ લ. પ્ર.કા.ભં.

Page #301

રતનકુશળ
[૨૮૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ પ્રકાશિતઃ ૧. સંશો. પં. લાલચંદ.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૨૦-૨૨.] પ૯૧, રત્નકુશળ (તા. મેહર્ષિ–દામષિશિ.)
આ કવિએ “પંચાશક વૃત્તિ સં.૧૬૫ર આશ્વિન સિત પંચમી દિને રવિવારે ઊંઝા ગામમાં લખી છે તેમાં પોતાને પંડિત મેહર્ષિગણિશિષ્ય શ્રી દામર્ષિગણિના શિષ્ય જણાવેલ છે. (અપ્રકટ વિ.ધ.પ્રશસ્તિસંગ્રહ.) (૧૨૫૫) + પાશ્વનાથ સંખ્યા સ્ત, સં.૧૬પર આસપાસ આદિ – શ્રી રાઉલિ નવખંડ પાસ વષાણ રે નામઈ લીલવિલાસ,
સંકટ વિકટ ઉપદ્રવ સવિ દૂરઈ લઈ રે મંગલ કમલાવાસ. શ્રી. ૧ અંત – ભાગસંયોગ તે પામઈ માનવ નવનવા રે જસ તૂસઈ શ્રી પાસ, ગણિ દામા શિષ્ય રતનકુશલ ભગતિ કહઈ રે આપે ચરણુઈ
વાસ. શ્રી ૨૦ પ્રકાશિત ઃ ૧. પ્રાચીન તીર્થમાલા સંગ્રહ પૃ.૧૬૯-૧૭૦.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૯૨.] પ૯૨. માનસાગર (તા. બુદ્ધિસાગરશિ.) (૧૨૫૬) ગુરુ ગુરુકુલવાસ] સ્વાધ્યાય ૧૬ છપ્પય વિજયસેનસૂરિ
રાજયે (સં.૧૬૫૨થી ૧૬૭૨ વચ્ચે)
નમસ્કારની દેશી સકલ મરથ પૂરવા, સુરતરૂ (પા. સમર્થ છે) સાચો, શાંતિ જિસર દેવ દેખી, મન માંહિ નાચે, આક ધતુરા સમ દેવ દેખી મમ રાચે, અચિર રાણિ રયણખાણિ જિમ હીરો જા. શાંતિ જિણેસર સેલમાં એ, તેના પ્રણમી પાય,
ભગતિભાવ આણ ઘણે, કહસ્ય ગુરૂ સજઝાય. અંત – શુદ્ધ પરૂપક સુદ સીલ, સમતારસ-ભરીe,
ચરણ કરણ ગુણરયણ રાશિ તેહને જે દરીઉ. ગછનાયકને ગુણ છત્રીસ અંગઈ છાજે, હીર પટાધર વિજ્યસેન સૂરિસર રાજે. મહિયલ માંહિ મુનિપતિ એ પ્રતાપે કેડિ વરીસ,
માનસાગર કવિ ઇમ કહઈ, બુધિસાગર ગુરૂ સીસ. ૧૬ (૧) પ.સં.૨–૧૩, રો.એ.સો. બી.ડી.૧૫૭ નં.૧૮૮૯. (૨) ૫.સં.
આદિ

Page #302

સત્તરમી સદી
[૨૯]
કલ્યાણુ(વિજય)
૨-૧૩, હા.ભ’. દા.૮૨ નં.૬૦. [આલિસ્ટ*ઇ ભા.૨, હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧
(પૃ.૪૧૧).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૫૦૪-૦૫.] ૫૩. કલ્યાણ(વિજય) (ત. વિજનસેનસૂરિશિ.) (૧૨૫૭) ચોવીસી
અત
કલશ
અંતિમ વીર જિતેશ્વર સંધ-સરાજ-સહસ્ત્રકરા, ચવીસ કવિત્ત વિનાદ (ન)વરસેં યિા ભુવણ-ચિત્તહરા. વિજયાદિમસેન મુણિંદ વિનય કહિ કવિ કલ્યાણકરા, કમલાદયકારણ કેવલનાણુ વિશ્વાસ જયંકર કીર્ત્તિધરા. (૧) સં.૧૮૧૮ વર્ષે વવિદ ૧૦ ભૃગુત્રાસરે લિખિત પ્રેમવિજયેન શ્રીરસ્તુ કલ્યાણમસ્તુ શ્રી પ્રેમવિજયજી પડતા. ૫.સં.૪, કમલમુનિ, [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૧૫૦૫.
૨૫
૧
૫૪. કુવરવિજય (ત. હીરવિજયસૂરિ-વિજયચંદ્ર-નયવિજયશિ.) (૧૨૫૮) + શ્રી હીવિજયસૂરિ સલેાકેા ૮૧ કડી સં.૧૬પ૨ પછી આદિ- સરસતી વરસતી વાણી રસાલ, ચરણકમલ નમી ત્રિકાલ, શ્રી ગુરૂપદપ કજ ધરાઉં, હીરવિજયસૂરી ગપતિ ગાઉં. અંત – હીરજીને ચેલે વલીય વખાંણા નામે વિજયચ'દ્ર પડિત જાણા, નવિજય પંડિત જગીસ, તસ સીસ ૐ અવિજય કવીસ. ૮૦ જગદ્ગુરૂ કેરા જે ગુણુ ગાવે, તસ મનછિત સફલ લાઈ, હીરજી હુઉ જિનસાસઙ્ગભાણુ, નાંમ જપ'તાં કુશલકલ્યાણુ. ૮૧ [હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૫૧૫).] પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈન ઐતિહાસિક ગૂર્જર કાવ્યસચય. (૧૨૫૯) ચોવીસ જિન નમસ્કાર
-
(૧) શ્લેા.૨૯, ૫.સ.૩, લી....ભ. દા.૨૩. [મુપુગ્રહચી, લી‘હસૂચી.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૧૩, ભા.૩ પૃ.૮૨૨.]
૫૫. જયવિજય (ત. હીરવિજયસૂરિ-કલ્યાણુવિજય ઉ. શિ.) આ કવિ જયવિજયજીએ સંસ્કૃતમાં શાભનસ્તુતિ' પર ટીકા (સ.૧૬૪૧) અને ‘કલ્પદીપિકા' રચેલ છે. ‘કલ્પદીપિકા'ના ઉલ્લેખ કવિ
૧૯

Page #303

જયવિજય
[૨૦] જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨ ઋષભદાસે હીરવિજયસૂરિ રાસ'માં કર્યાં છેઃ 'જવિજય વિજય પન્યાસ કટપદીપિકા કીધી ખાસ'. હીરવિજયસૂરિ અકબરની મુલાકાતે ગયા ત્યારે આ જયવિજયજી પણ તેમની સાથે જ ગયા હતા. (૧૨૬૦) + હીરવિજયસૂરિ પુણ્યખાણિ સઝાય સ૧૬પર પછી આદિ - રાગ રાગિરિ. પ્રભુમિઅ પાસ જિષ્ણુંદ દેવ, સંપયસહકારણ, સ પ્રેસરપુરમ ડણુઉ, દુહદુરીયનિવારણ.
ઉલાલઉ.
પુણ્યખાણિ ગુરૂ હીરની એ પભણુ મતિ મણુંદ, ભવિય જણુ સહુ સાંભલઉ જિમ લહુ પરમાણુ દ. અંત – સિરિ વિજયસેન સરિંદ રાય, સંપ્રતિ જયવંતઉ,
-
ભવિક જીવ પ્રતિષુઝવઈ, વિહરઇ મલપતુ, સુવિહિત જનનિ હિતકરૂ એ, કરૂણારસભંડાર, વિનય કરી જે વસઇ, લહુસઇ (તે) ભવપાર. સકલ કલ્યાણુ નિવાસ ગે, અતિ સુંદર સાહઈ, સિરિ કલ્યાણુવિજય વાચક પ્રતિ, દીઠઇ મન મેહઇ, તાસ સીસ જવિજય ભણુઇ એ પૂરૂ મનહુ જગીસ, સિરિ વિજયસેન સૂરીસર, પ્રતિપઉ કાર્ડિ વરીસ, [હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૫૧૨).] પ્રકાશિત : : ૧. જૈન ઐતિહાસિક ગૂર્જર કાવ્યસંચય. (૧૨૬૧) + કલ્યાણવિજયણના રાસ २७० કડી
અત

૨૩
આદિ – સકલ સિદ્ધિવરદાયક, સ જયા રિષભ જિષ્ણુદ, ભારત સંભવ વિઅજણુ, ખેાહુણુ કમલ દિણુ ૬. શાંતિ જિજ્ઞેસર મનિ ધરૂં, શિવકર ત્રિજગ મઝા રિ, સિદ્ધિવધૂ વરવા ભણી, વરીએ સંજમભાર.
ઢાલ ૧૪.
સાધુ શિરામણી વંદીએ, શ્રી કલ્યાણવિજય ઉવઝાય રે,
*
શ્રી હીરવિજયસૂરી રાજીએ, કલિયુગ જુગતુ પ્રધાન રે, સાહિ અકબર રાજણુિં જીઝવી, દીધુ ં છત્ર અભયદાન રે. સાધુ, ૨૬૪

૨૩
૨.સ'.૧૬૫૫ આસા જી.પ
૧
૨.

Page #304

સત્તરમી સદી [૨૧]
જયવિજય જસ પાટ જેસંઘજી જયુ, ગૌતમ સમ પ્રતિરૂ૫ રે, પ્રગટયો સવાઈ હીરલે, પરિખીઓ અકબર ભૂપ રે. સાધુ.૨૬૫ હીરજી શીશ જગિ વલહે, શ્રી કલ્યાણુવિજય ગુણગે રે, વાચકરાય મેં ગાઈઓ, જંગમ તીરથ એહ રે. સાધુ.૨૬૬ જવ લગી શેશ મહી ધરે, જાં સુર ગિરિ થિર થાય રે, જાં રવિશશિ ગ્રહગણ તપે, તો પ્રતાપ મુનિરાય રે. સાધુ.૨૬૭ સંવત સેલ પંચાવન, વત્સર આસો માસ રે, શુદ્ધ ૫ખ્ય પંચમિ દિને, રચીઓ અને પમ રાસ રે. સાધુ-૨૬૮ જગિ જયવંતા કલ્યાણ, પૂરે મનહ જગીસ રે, સેવા ચરણકમલ તણી, માગે જયવિજય શીશ રે. સાધુ.૨૬૯ ભણે ગુણે જે સાંભલે, ગુરુગુણ એકચિત્ત જાણું રે,
વાંછિત સર્વ સુખ અનુભવે, પામે તે કેડી કલ્યાણ રે. સાધુ ૨૭૦ (૧) ભાવ. ભં.
પ્રકાશિતઃ ૧. જૈન એતિહાસિક રાસમાળા ભાગ ૧. (૧૨૬૨) સમેતશિખર રાસ ર.સં.૧૬૬૪ આતપ માસ ૧૧ બુધવાર
આનું બીજું નામ “પૂર્વ દેશ ચૈત્ય પરિપાટી છે. આમાં વિજયદેવસૂરિના સમયમાં મથુરાના સંઘવી બિબુએ કાઢેલા સંધને પ્રસંગ છે. તે સંધ મથુરાથી નીકળી પિરોજાબાદ, ચંદવાડ, રેયડી, સોરીપુર, શાહજાદપુર, કૌશાંબી, ફતેપુર, વાણુરસી, સિંહપુરી, ચંદ્રાવતી, પાટલીપુત્ર તથા તંગિયા નગરીઓમાં યાત્રા કરતોકરતા સેહેર નગરમાં આવ્યો. ત્યાં રાય શિવરામને મળીને રસ્તામાં વાટ વિષમ હવાથી માર્ગદર્શકે તથા રક્ષક લીધા. લંગોટીવાલા તથા ઉઘાડા મસ્તકવાળા લેકે, કદલી વગેરે વૃક્ષોનાં વને તથા કૌતુકે જોતા જોતા સંઘ સમેતાલ આવ્યો. અહીં પાલગંજના રાજા પૃથ્વીચંદ્ર સાથે આવીને યાત્રા કરાવી. સંપ ત્યાંથી મગધદેશમાં થઈને પાછો ફર્યો. રસ્તામાં રાજગૃહી, પાવાપુરી, જબીગ્રામ, જઉણપુરી, અયોધ્યા, રત્નપુરી અને કપિલપુરમાં તીર્થયાત્રા કરીને સંધ સ્વસ્થાને – મથુરામાં પાછો આવ્ય. આદિ
રાગ રામગિરિ. પ્રણમી સહગુરૂ તણું પાય સહસંપતિકારી, સરસતિ સામિણિ વીનવું દિઉ મુઝ મતિ સારી, ચૈત્યપ્રવાડી ભણું ભાવિ પૂરવ દિસિ કેરી,

Page #305

વીરવિજય
અંત -
[૨૯૨] જૈન ગૂજર કવિઓ: ૨
જનમભૂમિ જિનવર તણી વંદુ ઊંદેરી,
કલશ.
તપગચ્છનાયક શુભમતિદાયક શ્રી વિજયસેન સુરિંદ, તસ પટગયણ-વિભાસણુ-દિનકર શ્રી વિજયદેવ મુણિંદ, વાચક સયલ ચૂડામણિ સાહઇ નિરમલ ન્યાનનિવાસ, શ્રી કલ્યાણુવિજય ગુરૂચરણપ્રસાદૃઈ હુવા મુઝ ખેાધપ્રકાશ. ૮૮ સિ રસ સુતિ વચ્છર આતપ એકાદિસિ બુધવારઇ, સીતાચલ મહાતીરથ કેરૂ! સ્તવન રહ્યું મતિસારઈ. પઢઈ ગુણઈ જે શ્રવણે નિસુશુઇ તીરથમહિમા ભાવઇ, જયવિજય વિષ્ણુધ ઇમ જપઈ સુખ અનંતા સા પાવઇ. ૯૦ (૧) સં.૧૭૮૦ આ.વ.૬ શ્રા. રત્ના પડતા. ૫.સં.૮, અભય. પા. ૧૬ ન.૧૬૭૮,
પ્રકાશિત ઃ ૧. પ્રકા, ચિમનલાલ ડાહ્યાભાઈ દલાલ એમ.એ. વડેાદરા ૨. પ્રાચીન તીમાલા સગ્રહ પૃ.૨૨-૩૨.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૧૭-૨૦, ભા.૩ પૃ.૮૨૫.] પ૬. વીરવિજય (ખ.)
(૧૨૬૩) સત્તરભેઢી પૂજા સ્ત. ૨.સ.૧૬૫૩ રાજધપુર (૧) શ્રાવિકા દુભાના પઠનાથ. પ.સં.૩, અભય. નં.૩૩૬૭. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૭૭.]
૫૯૭, ધનહ (ત. હીરવિજયસૂરિ-ધર્મવિજયશિ.) (૧૨૬૪) તી માલા સ્તોત્ર સ.૧૯૫૩ લગભગ
હીરવિજયસૂરિ સં.૧૯૫૨માં સ્વર્ગીસ્થ થયા તે સમયની જ આ કૃતિ છે.
૮૯
ધન્યાસી.
શ્રી વિજયદાન સૂરિંદ પટ્ટોધર, સૂરિ ગુરૂ હીરવિજયાભિધાના, નગર ગધારથી જેહ તેડાવિ, સાહિ શ્રી અબરિ દત્તમાના

શ્રી ૧
ધર્માંનું તત્ત્વ પૂછ્યુ. સવે તે કહ્યું, સાહ `રા અરિધર્મ ધીર્દિ, અતિ વિશેષિ પ્રકાસી કૃપા તિહાં ગુર્રિ, તેહ મનમાં ધરી ભૂપવારિ શ્રી ૨
પ` પન્નૂસણિ દિવસ દ્વાદશ લગિ, કુર્ણિ કુણુ જીવન વધુ ન કરવા,

Page #306

સત્તરમી સદી [૨૩]
જયચંદ્ર ઈસ્યાં ફરમાન કરિ સુગુરૂનઈ અપિ, નહિં કૃપા વિણિ કિસિં
- જન્મ તરવો. શ્રી.૩ દ્વાદશ કોશનું જે સદા જલ ભર્યું, નામ ડાબસરે જાણ દરિઉં, શ્રી હમાઊસુતઈ વલિઓ લખી અપિઅં જાલપ્રક્ષેપઈ નમિ ન :
કરિઉં. શ્રી ૪. માત નાથી તનુજ જગત-આનંદકર, જે સકલ જન ઉદ્યોતકારી, તાસ શિશુ ધર્મવિજયાભિધે બુધવરે, જે સદા વિમલતર ધર્મ
- ધોરી. શ્રી ૪ તાસ પદયુગ્મઅંભેજમધુકર સમ, તાસ શિશુ વિબુધ ધનહર્ષ
' ભાષઈ, પંચ એ શ્રી જિનાધીશ સંસ્કૃતિ થકી, પ્રગટ હુએ પુણ્યરસ
સુધા ચાઈ. ૬ (૧) ઇતિ શ્રી તીર્થમાલા સ્તોત્ર શ્રી શાંતિ તીર્થકર સ્તવન નામાધિકાર સંપૂર્ણ. શુભ ભવતુ. કલ્યાણમÚ. શ્રીરસ્તુ, આરોગ્યમસ્તુ દીધયુ. [ભ.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૩૧૨-૧૩... પ૯૮ જયચંદ્ર (પાર્ધચંદ્ર-સમારચંદ્ર-રાયચંદ્ર-વિમલચંદ્રશિ.)
આ કવિ વિમલચંદ્રસૂરિના પટ્ટધર હતા. વિમલચંદ્રસૂરિના મૂળ રાજનગરના શ્રીમાલી સંધવી રાજપાલ પિતા અને સુખમાદે માતા. તેમની દીક્ષા સં.૧૬પ૬ ..ને દિને, આચાર્ય પદ ખંભાતમાં સં.૧૯૬૯ વૈશુ.દને દિને પામ્યા ને સ્વર્ગે સં.૧૬૭૪ના આ શુદ ૧૩ને દિને ગયા. આ સૂરિના હાથથી પૂજાએ સં.૧૬૭૦ના અસાડ સુદ ૯ દિને રાજનગરમાં દીક્ષા લીધી. તે પૂજાએ મહા ઉગ્ર તપ કરી તપસ્વી તરીકે પ્રસિદ્ધિ કરી. તે પૂજા ઋષિએ આપણું કવિ જયચંદ્રસૂરિની પાસે રહી તપ કરેલું છે. કુલ ૧૨૩૨૨ ઉપવાસ કર્યા હતા. તપની સંખ્યા ઉપાધ્યાય સમયસુંદરજીએ કરેલ “\ા ઋષિને રાસ' અને મુનિ હીરરાજના શિષ્ય દલભટ્ટે કરેલ “પુંજરત્ન રાસ'માંથી મળી શકશે. જયચંદ્રસૂરિ મૂળ વિકાનેરના ઓસવાળ હતા. તેમનાં માતાપિતાનાં નામ જેતસિંહ અને જેતલદે હતાં. તેમને સં.૧૬૭૪માં આચાર્યપદ મળ્યું ને સં.૧૬૯૮ અસાડ સુદ ૧૫ દિને સ્વર્ગવાસ પામ્યાં. આમના વખતમાં અમદાવાદમાં શાંતિદાસ શેઠના પ્રયત્નથી સં.૧૬૮૦માં સાગરપક્ષ નીકળ્યો.

Page #307

જયચંદ્ર
[૨૯] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર (૧ર૬૫) + રસરત્ન રાસ ઐ) ૨૫૬ કડી .સં.૧૬૫૪ ખંભાતમાં
' આ રાયચંદ્રસૂરિના સંબંધમાં રાસ છે. આદિ –
ધરિ હિલી ૧–વસ્તુ છંદ. આદિ જિણવર આદિ જિણવર અજિત જિનનાથ, શ્રી સંભવ અભિનદન સુમતિ પદમપ્રભ સુપાસ સુંદર, ચંદ્રપ્રભ ઉલ્લાસકર સુવિધિ સીતલ શ્રેયાંસ સંકર, વાસુપૂજય નઈ વિમલજિન અનંત ધર્મ શ્રી સતિ; કુંથુ અર મહિલા મુનિસુવ્રત નમિ નેમી ઘનયંતિ. પાસ જિનવર પાસ જિનવર સુખકાર, વદ્ધમાન ચઉવીસમઉ સકલ લોકદુહરાશિ ભંજઈ; મોહ મહાભડ વસિ કરી મયણમાણપણ હેલિ ગંજઈ, ગૌતમ ગણધર તેહનઉ, લબધિ તણુઉ ભંડાર, સમરણ માત્રઈ જેહનઈ, હાઈ સુજય જયકાર. આસપૂરણ આસપૂરણ કલ્પતરૂ સાલ, શ્રી પાસચદ સૂરીસરૂ યુગપ્રધાન મહિમા વિરાજિત, પંચમકાલિ વિશાલ જિણિ મુગતિપંથ પ્રકટિય સુશોભિત, તાસુ તણા પકજ નમી, આણું મનઉહાસ, વડતપગચ્છ ગુરૂ ગાઈયઉં, પૂરઉ મનની આસ.
દુહા, શ્રી રાયચંદ સૂવિંદવર, પુરૂષારયણ અવતાર, મનમોહન મહિમાનિલઉં, કલા તણઉ ભંડાર. ભવિક કમલ પડિબેહણ, મિથ્યા તિમિર હરતિ,
છત્રીસી છત્રીસ ગુણ, અહનિસિ જે ધારંતિ. અંત – હાલ ૨૨ કનકકમલ પગલાં ઠવઈ-એ દેશી.
ચિર પ્રતાપઉ સૂરીસરૂ એ જ લગિ મેરૂ ગિરિંદ, જયચંદમણિ ઉચ્ચાઈ એ, ભગતિઈ મન એકંત, જયચંદ ગણિ.
૨૩૧
થંભ પુરવર પાસજી એ, ચિંતામણિ સમ જાણિ, તારુ તણઈ સુપસાઉલઈ એ, રસ્યઉ રાસ રસાલ. જય.૨૪૮ સંવત સેલ સર વેદ નઈ એ, સંવછરિ અભિરામિ,

Page #308

સત્તરમી સદી [૨૫]
જયચંદ્ર ભગતિ ભાવિ મઈ ગાઈધઉ એ, શ્રી રાયચંદ સુરિંદ. ૨૫૦ દેવેંદ્રાદિક જઈ મિલઈ એક પાર ન પામઈ તાઈ, તે ગુણ કેતા હું કહઉ એ, પણિ એ ભગતિ વિચારિ. જ્ય.૨પર જે આગમિસ્યઉં નહુ મિલઈ એ, મિચ્છાદુક્કડ તાસુ, હિવ દૂ માગઉં એતલઉં એ, પૂરઉ મનહ જગીસ, ગણિ જયચંદ છમ વનવઈ એ, સેવ કરઉં નિસિદીસ. જ. ૨૫૫
વસ્તુ ન્યાન ગુણનિધિ ન્યાન ગુણનિધિ સુગુરૂ વિખ્યાત, શ્રી રાયચંદ સરીસરૂ સકલસાર ગુણદેહ ભૂષિત. તાસ તણું ગુણ વર્ણવ્યા પાસનાહ સુપ્રસાદિ શોભિત, મુનિ કુંવરજી ગણિવરૂ પ્રાથનિ ભગતિ જગીસ,
ગણિ શ્રી જયચંદ વીનવઈ પૂરઉ મનહ જગીસ. ૨૫૬ (૧) સં.૧૯૬૩ વર્ષે વિશાષ વદિ ૬ શુક્રવારે, લિખિત કુંવરજીગણિના શ્રી અહમદાવાદ નગરે. (૨) પ.સં.૯, ગા.૨૫૫, લી.ભં. દા.૩૭ નં ૭૨.
પ્રકાશિત ઃ ૧. ઐતિહાસિક રાસસંગ્રહ ભા.૧. (૧૨૬૬) + રાયચંદ્રસૂરિ બારમાસ આદિ – .
દુહા. સુંદરરૂપ સુજાણવર, સેહગ-મંગલકાર, મનમોહન જિઓ વલહએ, પરતષિ સુર-અવતાર. શ્રી રાયચંદ સૂરીસરૂ, મહિઅલિ મહિમાવંત,
ગુણગર લીલા પવર, સારદસસિ જિમ સંત. અંત - શ્રી રાયચંદ સુરીસરૂ, જે સેવઈ નરનારિ,
ગણિ જયચંદ ઈમ ઉચ્ચરઈ, તસુ હુઈ જયજયકાર. ૩૯ (૧) ઉપરની કૃતિમાં નિર્દિષ્ટ પ્રત (૨).
પ્રકાશિતઃ ૧. ઐતિહાસિક રાસસંગ્રહ. [૨. પ્રાચીન મધ્યકાલીન બારમાસા સંગ્રહ ભા.૧.] (૧૨૬૭) પાશ્ચચંદ્રસૂરિના ૪૭ દુહા [અથવા છંદ જોધપુરમાં અત - પાશ્વ ચદ્ર પઢોધરણ, સમચંદ્ર ગુરૂ સૂર, પરતે ગુરૂને પાલીયા પંચ મહાવ્રત પૂર.
૪૪ સમરક્ષક ગુરૂ સારિખા, રાજચંદ્ર તિણુરાત,

Page #309

-
?
*
વસ્તુપાલ બ્રહ્મ
[૯] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ ખડગધાર ચારિત્ર ખરો ચઢે ધરા લગ બાત. ગ૭ધોરી ગાજે ગુહિર વિમલચંદ્ર વડવાર, પદ્રોધરણ પ્રગટીયો જયચંદ્ર જગે આધાર. જે રાજા પરજાહ જે સહુકે નામે શીષ,
જયચંદ્ર આ જોધપુર પુગી સબહિ જગીસ. [લીંહસૂચી.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૩૧૩-૧૬, ભા.૩ પૃ.૮૨૩.] ૫૯. વસ્તુપાલ બ્રહ્મ (દિ. સરસ્વતીગચ્છ સુમતિકીતિ-ગુણ
કીર્તિશિ.) (૧૨૬૮) રેહિણવ્રત પ્રબંધ ૨.સં.૧૬૫૪ આષાઢ સુદ ૩ સોમ
સાબલીમાં આદિ– વાસુપૂજ્ય જિન વાસુપૂજ્ય જિન, નમું તે સાર,
તીર્થકર જે બારમો મનવાંછિત બહુ દાન દાતાર સાર એ. અરૂણ વરણ સોહામણે સેવ્યાં દિધિ સુખનાર એ, બાલ બ્રહ્મચારી રૂવડે સતરિચા પઉન્નત સહુ જલ. વસુપૂજ્ય રાજય નંદન નિપુણ વિજયાદેવી માત કુક્ષિ નિરમલ, જસ પસાઈ જાણિયિ, કવિતકલા સુવિચાર.
વિધન સવિ દુરિ ટલિ, મંગલ વત્તિ સાર. અત - સાબલી નયર સાયામણુ, રાયદેશ મઝારિ, રાસ કરે તિહાં રૂવડે, કથા તણિ અણુસારિ.
વસ્તુ . મૂલસંધમંડણ (૨) સરસલિગ છસણુગાર, બલાત્કારગુણે આગલા શુભચંદ્ર સાર યતીશ્વર. તસ્ય પદ્દોધર જાણિયિ, સુમતિકીરતિ સાર સુખકર, તસ્ય પદપંકજ મધુકર ગુણકીરતિસુવિસાલ. . તસ્ય ચરણે નમી સદા બેલે બ્રહ્મ વસ્તપાલ,
વિક્રમરાય પછિ સુણે, સંવછર સેલ સાર, ચેપને તે જાણું, આષાઢ માસ સુખકાર. વેત પક્ષ સોહામણે રે તૃતીયા નિ સોમવાર, ; શ્રી નેમિજિન ભુવન ભલું રે, રાસ પુરૂ હો તારા

Page #310

સત્તરમી સદી
[૨૯૭]
3
ણિ ગુણ જે સાંતિ, મિન આણી બહુ ભાવ, બ્રહ્મ વસ્તપાલ સુધુ કહિ, તેનિ ભવજલનાવ. (૧) બ્ર. વછરાજ શિ. બ્ર. રાયમલ્લ લિ. પ.સં.૧૬-૧૦, સ.ભ. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૨૩-૨૪]
૬૦૦. જયકુલ (ત. લક્ષ્મીકુલશિ.) (૧૨૬૯) [+] તી માલા અથવા ઝૈલાકચજીવન પ્રતિમા સખ્યા સ્ત,
જયકુલ
W
કડી ૯૨ ૨.સ.૧૬૫૪ આસા ૧.૧૦ સેામ આદિ – પ્રમુ` માતાશ્રી સરસ્વતી, જે તુઠી આપઈ શુભ મતી, નિજ ગુરૂચરણકમલ વ`દૈવિ, વિદ્યાનાયક મનિ સમરેવિ. તીરથમાલ રચું મનર:િ, ઉલટ અચ્છઈ ધણુ મુઝે અ`ગિ, સુયા ભવીઅણુ જે ગિ જાણુ, ભગુચા પ્રહિ ગમતઇ ભાણિ. ૨ અંત – તપગ૭-ગણિ ચક્ષુ એ, મા. શ્રી હેમસામ સરિંદ સુ તાસ તણા પરિવારમાં એ મા. ૪પડિતના વૃદ્ધ સુ ८८ પડિતશિશિરામણી એ મા. લક્ષ્મીકુલણુ સીસ સુ. જયકુલ જનમ સલ કરૂ એ મા. ગાઈ શ્રી જગદીસ સુ. અસુધ હુઇ તે સાધયા એ મા, કવિ લાગું તુર્ભે પાય સુ. સંધ સહુ સાનિધ કરિ એ મા, તુ કવિ પંડિત થાય સુ. સંધ મેાટિમ જેહનઇ દી એ મા. તેહ જ મેરૂ સમાન સુ. તીર્થમાલા ભણિ ગુણિ એ મા. તેડુ બર નઈ નિધાન સુ.
૯૧
૧

૮૯
લસ
વિક્રમ ભૃપથી સવછર સાલ, ચઉપના વરસ આસે દિ . રગાલ, પૂર્ણા તિથિ દસમી સેામવારિ જયકાર, તવીઆ પ્રભુ ભગતિ હરષ ધરી અનિવાર. ૯૨ (૧) શ્રી ત્રૈલોકયભુવન પ્રતિમા સખ્યા સ્તવનઃ ૫.સ.૩-૧૯, મુનિ
સુખસાગર.

૯૦
[પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈત સત્યપ્રકાશ, વર્ષ ૮ અંક -૭, પૃ.૧૮૫-૯૧.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૨૪-૨૫.
૬૦૧. વિદ્યાપ્રભસૂરિ (પૌ. ત્રિમલચ'દ્રસૂરિશિ.)
આ સૂરિ કયારે થયા તે જાણવા માટે પ્રયત્ન કરતાં પૂર્ણિમાગચ્છની પ્રધાન શાખાના વિદ્યાપ્રભસૂરિના પટ્ટધર લલિતપ્રભસૂરિના સ.૧૬૫૪

Page #311

જ્ઞાનસાગર
[૨૮] જૈન ગૂર્જર કવિએ સ ધાતુપ્રતિમાલેખ મળી આવે છે (બુ.૧, લે.૧૦૧). આ વિદ્યાપ્રભસૂરિ અને પૂજાકાર વિદ્યાપ્રભસૂરિ એક જ હેવાને સંપૂર્ણ સંભવ છે તેથી. આ કૃતિને સમય ૧૭મા સૈકાના મધ્યમાં ગણી શકાય. (૧૨૭૦) સત્તર ભેદી પૂજા સં.૧૬૫૪ આસપાસ આદિ– શ્રી તીર્થકર ચરણનત્વા વગેરે પ્રથમ બે લેકે છે.
- રાગ ધવલ ધન્યાસી. પહિલી પૂજા સાર હવણ તણી જગિ જાણીએ એ. આઠ સરસ ચુસઠિ કલસ ભરી જલ આઈ એ. ગગા યમુના નીર, સિધુ નઈ સરસ્વતી,
તાપી મહીય ગંભીર, ક્ષીરસમુદ્રજલિ વિલસતી એ. ૨૪ અ’ત –
ધન્યાસી રાગ દ્રવ્યપૂજ શ્રાવકનિ કુલિ છાજિ, સાધુ કરિ ભાવપૂજા ભલેરી
તપબલિ દુષ્કૃત ભાજિ હે પૂમિપખિ શ્રી વિમલચંદસૂરિ, ગપતિગુરુગુણ ગાજઈ.
શ્રી વિદ્યાપ્રભસૂરિ વિરચિત એ વિધિ, દિનદિન ઉત્સવ રાજિ. (૧) પ.સં.૫-૧૯, પ્રકા.ભં. નં.૩૫૯.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૭૭–૭૮.] ૬૦૨. જ્ઞાનસાગર (તા.વિજયસેનસૂરિ–રવિસાગરશિ.)
એમણે “નરવર્મ રાજચરિત્ર'ની પ્રત સં.૧ ૬૫રમાં અમદાવાદમાં લખેલી છે. (ભાં.ઇ. સને ૧૮૯૧–૫ નં.૧૩૮૫) (૧ર૭૧) નેમિ ચંકાવલા ૧૪૪ કડી ૨.સં.૧૬૫૫ છગઢ (જુનાગઢ)માં. આદિ - સરસતિ ભગવતી મન ધરી રે, સમરી શ્રી ગુરૂ પાય,
નેમકુમર ગુણ ગાયવા રે, મુજ મન ઉલટ થાય. મુજ મન ઉલટ થાય અપાર, સ્તવણૂં યાદવકુલસિણગાર, બાવીસમો જિનવર બ્રહ્મચારી, જયજય નેમજી જગહિતકારી. ૧ રાજીમતી ભરતાર, વલીવલી વદીયે રે,
રેવતગિરિ હિતકાર, દેખ્યાં ચિત આણંદીયે રે; રાજમતી. ૨. અંત – સંવત સેલ પચાવને રે, કરણગઢ માસ,
રૈવતકાચલ ઊપરે રે, ઊજલ સમ કૈલાસ, ઉજજલ સમ કૈલાસ પ્રસાદ, દીઠાથી ટલિઓ વિષવાદ, નેમિ જિણેસર સામી શુણિઓ,તિલાંથી સફલ જમવારે ગણિઓ૨૦

Page #312

સત્તરમી સદી
[૨૯]
રત્નલાભ. તપગચ્છનાયક જગ જ રે, શ્રી વિજયસેન સૂરી, તપગચ્છ માં હિ ગાજતો રે, રવિસાગર મુનિંદ, રવિસાગર મુણિંદ સેભાગી, તપજતકિરિયા સુ લય લાગી,
સેવક ન્યાનસાગર સુષકારી, સ્તવીઓ નેમિ સ્વામી આધારી. ૭૩ (૧) સં.૧૬૬૬ માસિર વદિ ૨ ગ. ધીરસાગર લિ. ૫.સં.૮-૧૨, લે. પાટણ. દા.૧૧ નં.૭૫. (૨) પ.સ.૯-૧૨, મ.જે.વિ. નં.૧૧૭. (૩) પદ્ય ૧૪૪, પ.સં.૫, પ્ર.કા.ભં. વડોદરા. (૪) લિ. ધર્મવિજે- લક્ષમીવિજેજી સં.૧૯૩૨ સા.વ.૯ ભાવનગરે ઋષભદેવપ્રસાદત. પ.સં.૬–૧૪, ધા.ભં. (૫) પ.સં.૭, પૃ.૨.સં. [જીજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૬ ૭).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ ૫.૩૧૭, ભા.૩ પૃ.૮૨૫.] ૬૦૩. રત્નલાભ (ખ. અમરમાણિક્ય-ક્ષમારંગશિ.) (૧૨૭૨) ઢંઢણકુમાર ચોપાઈ ગા.૩૫ ૨.સં.૧૬૫૬ શ્રા.૮ ભૂગુવાર
જયારણમાં અંત - સંવત સેલ છપન્ના સાવઇ, આઠમિ તિથિ ભૃગુવાર,
શ્રી જયતારણ પુરવર પરગડઉ, મડવર શૃંગાર. ૩૪ તિહાં શ્રી વિમલનાથ સુપસાઉલે, ખિમારંગગણિશિષ્ય, રતનલાભ ગુણ ગાવતાં, પૂજઈ મનહ જગીસ.
૩૫. (૧) સં.૧૭૫૧ મિ.વ.૧૨ વા. રાજકીર્તિ શિ. રાજનિધાન લિ. એક ગુટકે, જિ.ચા. (૧ર૭૩) શ્રીપાલ પ્રબંધ ચોપાઈ ૨.સં.૧૯૬૨ ભા.વ.૬ આદિ
ઐ નમઃ સંધિ ઢાલ. ચકવીસે જિણવર મનિ યાઈ, સુયદેવી સમરૂં વરદાઈ, પભણિસ મહિમા માનવ પદ સાર, મંત્ર અને પમ શ્રી નવકાર. ૧.
સિદ્ધિચક્રનઉ એહજ મંત્ર, નવપદ આરાહઉ જે તંત્ર,
મયણાસુંદરિ જિમ શ્રીપાલ, આરાધત ફલિઉ તતકાલ. ૪ અંત- સંવત સેલસઈ બાસઠ વરસઈ, ભાદવ વદિ છઠી દિન હરષઈ. ૧૩
યુગપ્રધાન જિનચંદ્ર સૂરિરાજ રે, શ્રી જિનસિંહસૂરિ યુવરાજઈ, વયાયરિય અમરમાણિજ્યગણિ, ખિમારંગ તસુ સીસસિરોમણિ. રત્નલાભગણિ તેહનઈ સીસઈ, એહ પ્રબંધ ઉ સુજગીસઈ. ભણતાં ગુણતાં દુરિત પુલાઈ, શ્રી સંધ સહિત સુણઈ સુખ થાયઈ.

, WWW.jainelibrary.org

Page #313

નબુદાચાય -તમદાચાર્ય
[૩૦૦]
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
(૧) સં.૧૬૬૭ આસે શુ.૧૫ લાંબા મધ્યે કેસા લિ. પ.સં.૯, અભય. પેા.૪ ન’,૨૫૧,
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૯૧-૯૨.]
૬૦૪, નબુ દાચાય -નમદાચાય (ત. કમલકલશ શાખા, કમલકલશસૂરિ–મતિલાવણ્ય અને બીજા કનકશિ.)
લઘુ પેાશાલિક તપગચ્છપટ્ટાવલીમાં જણાવ્યું છે કે સુમતિસાધુસૂરિએ પ્રથમ ઇંદ્રનદી અને કમલકલંશ નામના એ શિષ્યાને આચાર્ય પદ આપ્યું હતું. પરંતુ પાછળથી તેમને સૂરિમ`ત્રના અધિષ્ઠાયક દેવે કહ્યુ કે આ મેને આચાર્ય પદ આપ્યું તે ઠીક નહી કર્યું', કારણકે એએ ગચ્છના ભેદ કરશે, તેથી સુમતિસૂરિએ ફરી એક નવા આચાર્ય બનાવ્યા અને તેમનું નામ હેવિમલસૂરિ એવું આપ્યું. સુમતિસૂરિના સ્વર્ગસ્થ થયા પછી ઉક્ત તે આચાર્યાંએ પોતપેાતાના જુદા સમુદાયો પ્રવર્તાવ્યા; જેમાંથી ઇંદ્રનદીસરની શાખાવાળા ‘તખપુરા' કહેવરાવા લાગ્યા અને કમલકલશસૂરિની શાખાવાળા કમલકલશ'ના નામથી ઓળખાવા લાગ્યા. મૂળ સમુદાય ‘પાલણપુરા'ના નામે પ્રખ્યાત થયા. એ જ કમલકલશસૂરિના શિષ્ય જયાણુસૂરિ થયા હતા કે જેમણે સં.૧૫૬૬ની ફાલ્ગુન શુર્દિ શમીએ આપ્યુ પર્યંત પર પ્રાગ્ગાટ જ્ઞાતિના સં. [સંધવી?] સહેસાએ અચલગઢ ઉપર મહારાજાધિરાજ જગમાલજીના રાજ્યમાં ચતુર્મુખવિહાર બનાવ્યો તેની પ્રતિષ્ઠા કરી -હતી તે વખતે તેમની સાથે ચરણસુંદરસૂરિ આદિ બીજો પણ કેટલાક શિષ્યપરિવાર હતા, જુઆલેખાંક ૨૬૩ અને ૨૬૮, મુનિ જિનવિજયજી સપાદિત પ્રાચીન જૈન લેખસ`ગ્રહ ભાગ ૨જો. કમલકલશા ગચ્છ સં ૧૫૭રમાં થયા એવું વિશ્વપુર વિદ્યાશાલાના ૩૧મા દાબડામાં એક પટ્ટાલિ છે તેમાં ચેાથે પાને લખ્યુ છે.
આ કવિએ સ્વહસ્તે “સ.૧૯૬૦ શકે ૧૫૨૫ મધ્યે સિતાનો પચમ્યાં દ્વિતીયવાસરે ગણિ @ાજસાગર વાયનાથે” ગ્રં.૧૩૮૦ની પ`ચાખ્યાનદ્દાર કથા' પત્ર ૭રની લખી છે. (ભાંઇ. સન ૧૮૭૧-૨ નં.૩૫૯.) (૧૨૭૪) કાકલા [શાસ્ત્ર] ચાપાઇ ૨.સ.૧૬૫૬ વિજયાદશમી મ્રુધ બુરહાનપુરમાં
આદિ
દૂહા
માતંગી મતિ આપીયે; જિમ કવિત કરૂ સુરસાલ, કાકકલા ગુણ વવું, પ્રીછે માલગાપાલ.

Page #314

સત્તરમી સદી
[૩૧] નબુદાચાર્યનમદાચાર્ય શ્રી શારદ તુટુ થાયઈ, અક્ષર આપે માય, કૃપા કરી મુખ અવતરો, જિમ ગુણ આવે ઠાઈ. જે નર પહિલી કવિ દૂયા, તે તાહરે પ્રસાદ, નામ જપતા સરસ્વતી, ભાજઈ દુખવિખવાદ. કવિત કરવા મન ઘણ, ખંતિ કરૂ દિણરાત, વાચા અવિચલ આપીયે, કીજે કવિત સુજાત, પિંગલ જોઈ બાધીય, ઉત્તમ કવિત પ્રમાણ, લધુ દીર્ધ ગતિ ગુણ ભલા, ચેપઈ ચાલ વખાણ. કેકશાસ્ત્ર કેકે કીય, તે જઈ સુવિચન,
કવિ નરબદ ઈમ ઉચાઇ, બેલૂ કવિત કથન્ન. અંત - હવે કવિ નરબુદ બેલે એ કથા, નામ ઠામ પોતાના યથા,
કવણ વંશ માઠું ઉપના, તેહ સંક્ષેપ બેલુ અધુના, ૫૯ ગુજર દેશ માંહિ અભિરામ, ધર્મધ્યાનને ઉત્તમ કામ, યતિ સતિ તપ આગમ જ્ઞાન, સર્વ લેક વર્સે સાવધાન. ૬૦ કલિયુગ ગંગા સાબરમતી, ઉત્તમ નીર વહે સાસ્વતી, સદા કાલે જલ પૂરણ વહૈ, સ્નાન પાપત નર દહૈ. ૬૧ કંઠ નગર વસં અભિરામ, અમદાવાદ શ્રી ઉત્તમ ઠામ, સર્વ વડૂ પામીજે જેહ, જબુદ્ધી૫ માંહિ ન મલે તેહ, ૬૨ શ્રી શ્રીમાલી તિહા વિવહાર, દેવરાજ નામે ઉપચાર, માન દીયે મહમદ સુલતાણ, મહિલા માહિ વડે બંધાણ. ૬૩ નેહ ધરે કુલવંતી સાર, વિપક્ષચૂરણ કુલવિખાત. રાજુલદે નામે ઉતરે, તેની કુખે દુ અવતર્યો. કર્મસંગે મારૂ દેશ, નગર શીરેહિ કીધ પ્રવેશ, તિહાં રહેવાને કીધો ઠામ, યોગા થયા લહ્યા ગુણગ્રામ. ૬૫ નવ વરષ શ્રી ગુરૂ તણું, પામ્યા ચરણ મનોરથ ઘણું, દીક્ષા લીધી શ્રી ગુરૂ પાસ, ભવબંધણ તે છેડયા તાસ. ૬૬ શ્રી તપગચ્છ માહિં જશવંત, કમલકલશ શાખા બોલત, ગચ્છનાયક શ્રી પૂજ્ય પ્રમાણ, જાણે ગગન ઉદેતા ભાણ. ૬૭ ધર્મધુરંધર શ્રી ગુરૂ નામ, કમલલશ શિષ્ય અભિરામ, મહા ગુણવંત મહા ગંભીર, પંચમહાવ્રત યુતિ સુધીર. ૬૮: પ્રઢ ભટારક પાટધારિ, જેહની કીરત યુગમાં ઘણી,

Page #315

[૩૦૨]
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
મહા ગુણવંતા ગણધર ભાવ, પૉંડિત શ્રી મતિલાવણ્ય ભાવ. ૬૯ બીજા પન્યાસ શ્રીગઘર...કહે સુખવાસ,
નબુદાચાય -નદાચાય
ત્રીજા ગણિ શ્રીપતિ પન્યાસ, કલ્યા ભાવ પ્રસિદ્ધ પ્રમાણુ, સૂરિશ્વરના ગણધર એડ, કેતલા નામ કહુ બહુ તેહ, ગષ્ટ માહિ ગુણવંત ગંભીર, યતિઅત કનક નમૈં ધીર. એહવા ગુરૂ ભટારક જેહ, કહુ ઉપમા સવાઈ તેહ, શિષ્ય નરખુદને કરૂણ કરી, દીધેા પ૬ તેં ઉતમ ધરી. ૭૨ દેઈ દીક્ષા ને દીધું! મત્ર શ્રી સરસ્વતી ખાંધ્યે તંત્ર, ધણા દિવસ મેં સેવા કરી, શ્રી સારદ કણ્ણા આદરી. વષે તેર મૈં આવ્યા માન, માતંગી દીધા વરદાન, શ્રી ગુરૂચરણ પસાઈ કરી, કવિજન મતિ નરદ આચરી. ઘણા દિવસ ગુરૂને સેવિયા, ભણી ગણીને પાઢા થયાં, વિહારકમ તિહાથી કીધ, શ્રી ગુરૂની અનુજ્ઞા લીધ. ક્ષણ દેશ પ્રતિકીયે। વિચાર, કાતુકર્યો આ દેશ અપાર, અનેક ખેાધવીયા જીવનૈ, કવિ. મંદગતિ પામિ દેશને. દેવયાગ ચાલતાં લહી, ખાનદેશમે આવ્યા વહી, ગઢ આસર તિહાં અભિરામ, અરહાપુર નગરના નામ. રાજ ખલવંત સુજાણુ, વેરીના ભા‰ ભડ ઠાણું, સદા અભાઁગ તરવારહ તેજ, જાતિ ફારક કલાવિવેક, મારાંહુ દલસાહ સુજાણુ, તાસ પૂત્ર બલવંત વખાણુ, મીરાં બહાદુરસાહ થારકી, કીરત ધણી ન જાણું લખી. સંવત સાલ છપને સાર, શક પનર એકવીસ મઝિર, ધાતુ અયમ દક્ષિણદ્દેિશ રવિ, શરદઋષતિ માહિ બાલકવિ. આસુ અધિક મહેછવ માસ, પક્ષ અજૂઆલે શશિપ્રકાશ. વિજયા દશમી મન આણુંદ, વાસર બુધ સુખ પરમાનદ, ઉત્તરા આષાઢ નક્ષત્ર સુવિચાર, શ્રી નર્મુદ ખેાલ કવિરાજ, કર્ક રાશિ ગુરૂ ગ્રહ ભાગવૈ, તુલે શિન આવણુ ચીતવૈ. સુભ મહુરત શુભ વેલા સાર, ઉત્તમ લક્ષણ તણા વિચાર, શ્રી નરખુદ બાલે' કવિરાજ, કવી ચેપઇ સંપૂરણુ આજ. ૮૩ શ્રી ગુરૂ તણી કૃપા આદરી, કાક ચેપઇ સંપૂર્ણ કરી, જે નર હેવે ચતુર સુજી, નારિ પ્રેમ વિલ્ધા પ્રમાણ.

७०
૭૧
૭૩
૭૪
૭૫
૭૬
७७
७८
૭૯
૮૦
૮૧
૮૨
૮૪

Page #316

[૩॰૩]
શ્રવણ (સરવણ)
૮૫
તે એ કથા સુણુસેં સહી, અયવા ન પાÂ સરસી લહી, સુણતાં ચિત્ત હાસ્યું આણું, પરમસુખ પામે પરમાણુ ૬. કાક તણા મદ લેઇ કરી, ચાલ ચોપઇ કવિ ઉચરી, બુરહાંતપુર નગરમાં થઈ, કાકદેવ નામે ચેપઇ. દશ પ્રકાર સ`પૂરણુ દૂ, વિગત કરિ કથા જૂજૂઆ, શ્રી માત ગીતે વરદાન, કરી ચેપઇ અમૃત સમાન., જે નર સ્ત્રીઆલુબધા હંસ, તહુ નામને ઈણી ગ્રંથૈ વસે', જિનકમલ માહિ ભમર રમૈ, ગુધ કેતકી છાંડ મૈ. નાના ગ્રંથ તણા મત જોય, કાક ચાપઇ કીધી સાય, શ્રી નરખુદ કહે કવિરાજ, એહ ગ્રંથ રિ હસ્યા સમરાજ, ૮૯ જે નર છું શ્રવણે સહી, ખુધીવિસ્તાર હાસૈ નર લહી, વિરહી તા ભાજસૈ દુઃખ, ભેગી જનને પ્રાપ્ત સુખ. જિહાં લગે... રવિ શશિ ગગનૈ ત હૈ, જિહાં લગેં મેરૂ મહિમધ્ય જપૈ. તિહાં લગે કથા રહસ્ય પુરાંણુ, કવિ નરખુદ કહે` કથાવખાણુ, ૯૧ કામશાસ્ત્ર અતિ ઉત્તમ એહ, દે ચિત્તને સુણુસે' જેહ, અનંત સુખ પામિસેં સદા, શ્રી નરમુદ કહે સુખસંપદા.
૯૦
સત્તરમી સદી
4;

८७
૯૨
(૧) ઇતિશ્રીમજ્જિનાચાર્ય શ્રી નરખુદાયાય વિરચિતે કાકશાસ્ત્રે દશમ પ્રકાર સ્થિતિવ પ્રકાર સંપૂર્ણ સ. ૧૭૯૨ વર્ષે કાર્તિક માસે શુલ પક્ષે દશમી તિથી ગુરૂવાસરે વડગામ મધ્યે. પ.સં.૪૬-૧૩, પ્રથમ પત્ર તથી, પ્ર.કા.ભ. નં.૨૨૧. (૨) સં.૧૮૭૯ પ્રથમ ચૈત્ર ભેામે લાલવિજય લિ. ભૃગુકચ્છે. પ.સ.૬૯, અભય. પે!.૧૬. [મુપુહસૂચી.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૨૩-૨૬, ભા.૩ પૃ.૮૨૭–૨૮.] ૬૦૫. શ્રણ .(સરવણુ) (પાર્શ્વચંદ્રશિ.) (૧૨૭૫) ઋષિવ્રુત્તા રાસ ૨.સ.૧૬૫૭ .શુપ પાટણમાં
(1) સ.૧૬૫૮ માશુ.૧૩ અમદાવાદે જયરાજ લિ. મેધરાજ નેપુરા પદ્મનાથ. ૫.સં.૧૮, સારી પ્રત, અભય. પેા.૧૨ નં.૧૨૩. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૭૮ ]

८८
૬૦૬, ક્ષેમકુશલ (ત.મેશિ.)
(૧૨૭૬) લૌકિક ગ્રંથાક્ત ધર્માંધ વિચાર સૂચિકા ચતુ:પાદિકા
ર.સ’૧૬૫૭ વૈ.શુ.૧૦ શુક્ર

Page #317

ક્ષેમકુશલ
[૩૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ આમાં જીવદયા, માંસત્યાગ, મત્યાગ, અતિથિ આદિ વીસ અધિકાર છે. આદિ– સરસતિ દેવિ સમરૂં નિશિદીસ, શ્રી ગુચ્ચરણે નામી સીસ,
બોલું ધર્માધર્મ વિચાર, જે જાણુઈ જીવ તરઈ સંસાર. ૧. સર્વ ધર્મ સાંભલવા સહી, એહિ વાત પરમેશ્વર કહી, તે મહિલે તત્વ વિચાર, ગ્રહી કી જઈ નિત આતમસાર. ૨ સાચું લઈ ધમ ઉપજઈ, દયાદાનિ સાચું નીપજઈ,
ક્ષમાવાડિ ૨૫ કરો, ક્રોધ લોભ રિપુ દૂરિઈ ધર. ૩ અંત – ઈદુ રસ બાણ મુનિ જાણિ, ઈસુ સંવત્સરિ ચહી પ્રમાણિ,
વિશાખ શુદિ દશમી શુક્રવાર, રવિગઈ વેદ પદિક સાર. ૪૬૨ અકબર સાહા પ્રતિબધ્ધ જેણ, સેવ્રજ મુક્ત કરાવ્યું તેણિ, વરસિ ષટમાસી અમારિ, જજિયા દાણ મુંકાવ્યા સાર. ૬૩
શ્રી હીરવિજયસૂરિ ત્રિજગ પ્રસિદ્ધ, નામિ લહઈ વંછિત સિદ્ધિ, • શ્રી જિનસાસન ઉદયે ભાણ, શ્રી વિજયસેનસૂરિ યુગપ્રધાન. પાટ પ્રભાકર શરદ દિણિંદ, જય જય વિજયદેવ સરિંદ, તપગચ્છમંડણ મેહ મુણિંદ, ક્ષેમકુશલ સુખ પરમાણંદ. ૬૫ જિહાં ગયણું ગણિ તારાચંદ, મહીયલિ દીપઈ મેરૂ ગિરીંદ, જિહાં લેકપ્રસિદ્ધ સાગર સાત, તિહાં જઉ ચઉપઈ જગવિખ્યાત
(૧) ઋષિ સુરવન લિ. ૫.સં.૧૯-૧૨, ડે.ભં. દા.૭૧ નં.૩૭. (૨) સં.૧૭૩૩ ચે.શુ.૧૦ સોમે પં. પ્રીતિવિજયગણિ શિ. મુનિ કેશરવિજય. લિ. રેહિડા નગરે. પ.સં.૧૨-૧૮, હા.ભં. દા.૮૧ નં.૩૭. [મુપુગૃહસૂચી.] (૧ર૭૭) રૂપસેનકુમાર રાસ ૪૬૨ કડી લ.સં.૧૬૮૨ પહેલાં આદિ
- રાગ-ભૂપાલ. રિષભ શાંતિ નેમીશ્વરા, પાસ વીર પરણામ, ઋદ્ધિવૃદ્ધિ સંપતિ મિલઈ, જસ લીદ્ધતિઈ નામ. સહગુરૂવચન સુહામણું, સુણતાં નાવઈ રીસ, ભૂપ નમઈ જગિ વસ્ય હુઈ, સહુકે નામઈ સીસ. હદયકમલ રાખું સદા, શ્રી જિનશાસનદેવિ, અહનિશિ સા આરહીઇ, વિઘન વિણાઈ હેવિ. વિમલકમલદલવાસિની, વંછિત પૂરઈ આસ, સા સાદ મનિ સમરતાં, આપઈ વચનવિલાસ.

Page #318

સત્તરમી સદી
[૩૦૫]
અત .
શ્રી સનમથ નૃપ કુલતિલઉ, રૂપસેન અભિધાન, તાસ તણી સુકથા કહું, સુણ્યઉ સહુ સાવધાન. દૂહા રાગ-ધન્યાસી. સંગતિ જઇ સાધની, ખેમકુસલ પૂછેવ, સમરી મંત્ર નવકાર પદ, રામરાય વિકસેવ. સું કીજઇ ન્યાયનું રસ રાખઇ બિહુ ઠાણુ, નામ ધરઇ નિજ ગુરૂ તણું, થિર સુખ લઇ નિર્વાણ. ૪૬૨ (૧) સં.૧૯૮૨ અ ચલગચ્છે ૠ. જીવરાજ લ. પ.સ.૧૭૧૬, વી. ઉ.ભ, દા.૧૭.
મુનિશીલ
(૧૨૭૮) શ્રાવકાચાર ચેાપાઈ ૭૮ કડી
દ્વિ– જગખ ધવ સામી જિરાય, ભગતિ કરી પ્રણમું તસુ પાય, શ્રાવક ભણી કહું હિતસીખ, દેસવિરતિ કહિયે જિનદીખ. અંત – જોઈ આગમ અરવિચાર, એ બોલ્યા શ્રાવકઆચાર,
૨૦

૫
૪૦
શ્રી જિનધમ કરઇ જે સાર, ખેમકુશલ તે લહઇ અપાર. ૭૮ (૧) ૫.સં.૩-૧૫, ભાગ્યરત્ન ખેડા. (ર) વા. સહજરત્નગણિ શિ. હલાભ મુનિના લિ. સા. સદા પડનાં શુભમસ્તુ. ૫.સ.૪-૧૧, જૂની પ્રત, મુક્તિ. નં.૨૪૪૬,
૪૨
(૧૨૭૯) વિમલાચલ [અથવા શત્રુંજય] સ્ત, ૪૨ કડી અંત – શ્રી હીવિજય સુરિદ રાજિ, વિજયસેન સૂરીશ્વરૂ, શ્રી પંડિત મેઘ મુણુિંદ સીસઇ, થુછ્યા ક્ષેમકુશલ કરૂ. (૧) ઇતિ શ્રીમત સકલતી મસ્તક મુકુટાયમાન વિમલાચલસ્ય કાલબહુમાનેકવિ તિ નામ સપ્તાÇાર' સધપતિ સિદ્ધસ`ખ્યાસૂચિત વિચારમય સ્તવન મહામ ગલમયમિતિ ભદ્રં સંપૂર્ણ", સમાપ્ત [ભ. ?] [મુપુગૃહસૂચી.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૪૬૯, ભા.૩ પૃ.૯૪૨-૪૪.] ૬૦૭. મુનિશીલ (આં. વિદ્યાશીલ-વિવેકમેરુશિ.) (૧૨૮૦) જિનપાલ જિનરક્ષિત સ ર.સ.૧૬૫૮ માહ વદ ૮ અંત – શ્રી અ‘ચલગચ્છ સુડગુરૂ સુરતરૂ સારિખાજી, શ્રી ધરમમૂરતિસૂરિ, તે સહગુરૂના ચરણકમલ નિતિ વાંદીઈજી, દેહગ નઇ દૂર્તિ. ૧૬ કરિ શર રસ ઇંદુ માસ કુમારઇ સલહી, બહુલ આમિ દિન ચાર, સંધિ રચી એ સંધ તણુઇ આગ્રહિત કરીજી રવિ શશ નયર
૧

Page #319

સમયસુંદર ઉપા. [૩૦૬] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
મારિ. ૧૭ સૂત્ર અરથથી જિમ ગુરૂમુષિ સાંભલિઉજી, અરથ વષાણિઉ એહ, ઓછઉ અધિકઉ મિછાદુક્કડ મુહનઈ સુકવિ ષમ તેહ, ૧૮ શ્રી વિદ્યાશીલ સીસ સુપરિ સહામણિ પંડિત પુહુવિ પ્રવીણ, વિવેકમેરૂગણિ સંયમગુણ કરિ વિચરતાજી, હું તસ્ય ચલણે
લીણ. ૧૯ ત્રિીજ જિનવર સંભવનાથ પસાઉલિઝ મુનિ જપઈ મુનિશીલ, જે નરનારી ભણસ્થઈ ગુણસ્થઈ સાંભલઈજી લષિ પરિ પામઈ
લીલ. ૨૦ (૧) સં.૧૬૮૪ વર્ષે ભાદ્રવ વદિ ૧૪ ગુરુ. ઈડર બાઈઓને ભં. (૨) પ.સં.૩, દાન. પિ.૪૫.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૯૨-૯૩, ભા.૩ ૫.૮૭૯.]. ૬૦૮. સમયસુંદર ઉપા.(ખ. જિનચંદ્રસૂરિ-ઉપા. સકલચંદ્રશિ.)
આ કવિ એક ઘણા પ્રતિષ્ઠિત અને ઉત્તમ કાવ્યકાર થયા છે. સં. ૧૬૪૯ના ફાગણ સુદ બીજે બહત ખરતરગચ્છના યુગપ્રધાન જિનચંદ્રસૂરિએ અકબર બાદશાહના કહેવાથી લાહોરમાં માનસિંહને આયાયપદ આપી તેમનું નામ જિનસિંહસૂરિ રાખ્યું તે સમયે તે જ જિનચંદ્રસૂરિએ સ્વહસ્તે કવિ સમયસુંદર તથા ગુણવિનય (જુઓ નં.૫૪૯) એ બે સાધુઓને ઉપાધ્યાયપદ આપ્યું. અકબર બાદશાહે લાહોરથી જિનચંદ્રસૂરિને પોતાની પાસે બોલાવ્યા ત્યારે તે સૂરિએ બાદશાહ પાસે જવા વિચાર કર્યો અને તે વખતે સાથે સમયસુંદર કવિ પણ હતા. આ વિહાર ગુજરાતથી જાલેર, મેડતા, નાગોર એમ મારવાડમાંથી પસાર થઈ લાહેર સુધીનો હતો. એટલે ૧૬૪૯ પહેલાં કવિ ગુજરાતમાં જ રહ્યા હતા અને ૧૯૪૯માં લાહોરમાં ઉપાધ્યાયપદ મેળવી પછી તે બાજ ને વિશેષમાં મેવાડ-મારવાડમાં પ્રવાસ કર્યો છે અને તેથી તેમની મુખ્ય ગુજરાતી ભાષામાં અનેક દેશના પ્રાંતીય શબ્દો, મારવાડી, ફારસી શબ્દ જોવામાં આવે છે. આ વાત તેમણે જે ગ્રંથ રચ્યા તેમાં રચનાલ જણાવેલ છે તે પરથી જણાઈ આવે છે. તેઓ સંસ્કૃત ભાષાના અચ્છા જ્ઞાતા હતા. તેમણે તેમાં રચેલા ગ્રંથે પરથી તેઓ એક સમર્થ વિદ્વાન, ટીકાકાર, સંગ્રહકાર, શબ્દશાસ્ત્રી, છંદશાસ્ત્રી અને અનેક ગ્રંથોના અવલોકનકાર હતા. તેમના ગ્રંથમાં ભાવશતક સં. ૧૬૪, પુણ્યનંદીકૃત રૂપકમાલા (ગુ.) પર સંસ્કૃત અવચૂર્ણિ સં.૧૬ ૬૩, કાલિકા

Page #320

સત્તરમી સદી
[૩૭] સમયસુંદર ઉપાચાર્યકથા સં.૧૬ ૬૬, સામાચારીશતક સં.૧૬૭૨ મેડતા, વિશેષશતક સં. ૧૬૭૨ મેડતામાં, ગાથાલક્ષણ સં. ૬૭૩ મેડતા, વિચારશતક સં.૧૬૭૪, અષ્ટલક્ષી શરૂ કર્યો સં.૧ ૬૪૯ અને પૂરો ર્યો સં.૧૬૭૬ લાહેરમાં કે જેમાં “રાજાને દુદત સૌખં' એ વાકયના આઠ લાખ અર્થો કર્યા છે (જઓ પીટર્સન ચતુર્થ રિપોર્ટ નં.૧૧૭૪ પૃ.૬૮), વિસંવાદશતક સં.૧૬૮૫, વિશેષસંગ્રહ સં.૧૬૮૫ લૂણકર્ણસરમાં, ગાથાસહસ્ત્રી સં.૧૬૮૬, જાતિહુયણ સ્તોત્ર પર વૃત્તિ સં.૧૬૮૭ પાટણમાં, દશવૈકાલિક સૂત્ર પર શબ્દાર્થવૃત્તિ સં.૧૬૯૧ ખંભાતમાં, વૃત્તરત્નાકરવૃત્તિ સં.૧૬૯૪ જાલોરમાં, તથા કલ્પસૂત્ર પર કલ્પક૯૫લતા નામની વૃત્તિ, રઘુવંશ પર વૃત્તિ, સંવાદસુંદર, ચાતુર્માસિક વ્યાખ્યાન, નવતત્ત્વ પર વૃત્તિ અને પ્રશ્નોત્તર સારસંગ્રહ આદિનો સમાવેશ થાય છે. સં.૧૬૪૧માં ભાવશતક ગ્રંથ રચ્યો અને સં. ૧૭૦૦માં ગુજરાતીમાં વૃદ્ધપણુમાં દ્રપદી સંબંધ' એ ગુજરાતી ભાષામાં રાસ રચ્યો ત્યારે ૧૬૪૧માં ૨૧ વર્ષની ઉંમર કવિની ગણીએ તો ઓછામાં ઓછું ૮૦ વર્ષનું આયુષ્ય ગાળ્યું હોય એમ પ્રાયઃ નિશ્ચિત થાય છે.
આ ઉપરાંત એ પણ જણાય છે કે તેમણે સં.૧૬૭૬માં રાણકપુર (સાદડી પાસે) જાત્રા કરી અને સં.૧૬ ૮૨માં જેસલમેર પાસેના અસલ રાજધાની લાદવપુરના વતની ઘેર ભણસાલીએ જેસલમેરથી શત્રુંજય જવાને સંધ કાઢયો હતો, તેમાં પણ તેમણે સંઘ સાથે રહી શત્રુંજય યાત્રા કરી હતી. તેમ બીજાં અનેક તીર્થોની જાત્રા કરી હતી. વૃદ્ધપણમાં અમદાવાદ અને તે આસપાસ ગુજરાતમાં જ રહી સ્વર્ગવાસ કર્યો હોય તેમ સંભવે છે.
સં.૧૬ ૭૨માં “વિશેષશતક સંસ્કૃતમાં રચેલ છે જેની પ્રશસ્તિ નીચે પ્રમાણે છે:
શ્રીમખરતરગચ્છ શ્રીમજિનસિંહસૂરિ ગુરાયે સામ્રાજયે કુવણે યુગપ્રધાનાખ્ય બિરુદધરે. વિક્રમસંવતિ ભેચન મુનિ દર્શન કુમુદબાંધવ પ્રમિતે, શ્રી પાશ્વ જન્મદિવસે પુરે શ્રી મેડતા નગરે. યુગપ્રધાન પદવી શ્રી અકબરસા હિના, ચેભ્યો દત્તા મહાભાગ્યાઃ શ્રી જિનચંદ્રસૂરયઃ તેષાં શિષ્યો મુખ્ય સ્વહસ્તદીક્ષી સકલચંદ્રગણિઃ
તછિળ્યસમયસુંદરસુપાઠકે તંતકમિદમ. (૧) સં.૧૭૨૭ વર્ષે શ્રાવણ ઘદિ ૩ દિને શનિવાર શ્રી ગુઢા મળે
-
:
છે
જ

Page #321

સમયસુંદર ઉપા.
[૩૦૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
૫. કલ્યાણનિધાનમુનિનાંતવાસિના ૫. લબ્ધિચંદ્રમુનિ લિપિયક્રે. વિધ.ભ. તેમની શિષ્યપરંપરામાં સ્વૈશિષ્ય હંનંદન બહુ વિદ્વાન હતા કે જેમણે ‘મધ્યાહ્નપદ્ધતિ’ નામના ગ્રંથ સ‘૧૬૭૩માં પાટણમાં રચ્યો છે, તેમાં પોતાનીપ્રશસ્તિ આપતાં સ્વગુરુ સમયસુંદર માટે વાચનકલાવિકલાનિષ્ણાત, ત વ્યાકૃતિસાહિત્યજ્યોતિ, સમયતત્ત્વવિદ્ એ યથા વિશેષણેા આપ્યાં છે અને વિશેષમાં જણાવ્યુ છે કે :
પ્રજ્ઞાપ્રક: માગ્વાટે પ્રતિ સત્ય વ્યાયિ યૈઃ યેષાં હસ્તાત્ સિદ્ધિઃ સંતાને શિષ્યશિષ્યાદૌ. અષ્ટલક્ષાનર્થીનેકપદે પ્રાપ્ય ચે તુ નિગ્રન્થાઃ સંસારસકલસુભગા વિશેષતઃ સર્વ રાજાનાં. આ પરથી જણાય છે કે સમયસુંદર પ્રાગ્ધાટ – પારવાડ વિક હતા. આ હન દતે ખરતરગચ્છની લવ્વાચાયી ય નામની આડમી શાખા જિનસાગરસૂરિએ સં. ૧૬૮૬માં કાઢી હતી તે બહુ વધારી. સમયસુંદરના પ્રશિષ્ય હકુશલ ઉપાધ્યાય થયા કે જેમણે કવિની ભાષાકૃતિ ધનદત્ત ચેપઈ' સશોધી હતી. વળી તેમની શિષ્યપરંપરામાં કુશલય*દ ઉપાધ્યાય થયા અને તેના શિષ્ય આલમંદ થયા કે જેમણે સં.૧૮૨૨ના માગશર શુદિ ૪ના દિન ‘સમ્યક્ત્વ કૌમુદી ચતુઃપદી' ભાષામાં રચેલ છે. જુએ ઓગણીસમી સદીમાં આગળ કવિ આલમંદ.
સમયસુંદરના સંતાનીય કીતિ વધન-અમવિમલ-અમલય દ્રભક્તિવિલાસ-જયરત્નશિ. કસ્તૂરચ`દે ૧૮૯૯માં જયપુરમાં જિનહેમસૂરિરાજ્યે ‘જ્ઞાતાસૂત્ર ટીકા' રચી. પ્ર.કા.ભ. નં.૯૦૨ (વે.)
આ કવિના સંબંધમાં અતિ વિસ્તારથી મેં કવિવર સમયસુંદર’ એ નામના નિંધ ભાવનગરની સાતમી ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદમાં લખી વાંચ્યા હતા અને તે જૈન સાહિત્ય સશોધક”ના ખંડ ૨ અંક ૩માં પ્રકટ થયેલ છે તે જોઈ લેવા વાચકને ભલામણુ છે.
(૧૨૮૧) [+] ચાવીસી ૨.સ.૧૬૫૮ વિજયાદશમી અમદાવાદમાં આદિરાગ મારૂણી.
અત -
રિષભદેવ મેરા હૈ, પુણ્યસ યેાગઇ પામીઆ

મઈ, દરસણુ તેરા હે. ઋષભદેવ મેરા હૈ. રાગ ધન્યાસિરી.

૧.

Page #322

સત્તરમી સદી
[૩૯] સમયસુંદર ઉપાતીર્થંકર રે ચકવીસે મઈ સંસ્તવ્યા રે, ૪ષભાદિક જિનરાય ઈણિ પરિ વીનવ્યા રે વસુ ઈશ્રી રે રસ રજનીકર વછરઈ રે, અહમદાવાદ મઝારિ વિજયાદશમી દિનઈ રે, ગુણ ગાયા તીર્થંકરના શુભ મનાઈ રે.
૧ તી. ખરતરગચ્છ રે શ્રી જિનચંદ સૂરીસરૂ રે, જિનસિંઘ સૂરીસ સકલચંદ મુનિવરૂ રે, સુપરસાયઈ રે સમયસુંદર આણંદકરૂ રે.
૨ તી. –ઇતિ શ્રી ચતુર્વિશતિ તીર્થંકરગીતાનિ.
(૧) પ.સં.૩, પ્રતિ ૧૭મી સદીની, જિ.ચા. પો.૮૭ નં.૨૩૯૩. (૨) પ.સં.૨૯, વિનયચંદ, જિનહર્ષ, દેવચંદકૃત ચોવીશીઓ સહિત, મહિમા. પિ.૬૩. (૩) ૫.સં.૮, કૃપા. પ.પર નં.૧૦૩૧. (૪) પ.સં.૫, પ્રતિ ૧૯મી સદીની, જિ.ચા. પિ.૮૫ નં ૨૨૬૫. (૫) ૫.સં.૫-૧૧, શુદ્ધ પ્રત, આ ક.ભં. [હેજેજ્ઞાચિ ભા.૧ (પૃ.૪૪૮).]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. ૧૧૫૧ સ્તવનમંજૂષા.૨.સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૨૮૨) સાંબપ્રદ્યુમ્ન પ્રબંધ (અથવા વાસ] ૨૨ ઢાળ ૨.સં.૧૬૫૮
વિજયાદશમી ખંભાતમાં આદિ– શ્રી નેમિસર ગુણનિલ, જગજીવન જિણચંદ,
બ્રહ્મચારી-ચૂડામણી, પ્રણમું પરમાણંદ. પુરસાદાણિ પાસજિણ, થંભણુપુરિ થિર ઠામ, તાસ જપતાં જેહનું, સીઝઈ વંછિત કામ. વદ્ધમાનસામી સધર, ધ્યાન ધરું નિસદીસ, જયવંતું તીરથ જેહનું, વરસ સહસ એકવીસ. તાસ સીસ ત્રિભુવનતિલઉ, ગણધર ગૌતમસામિ, અષ્ટ મહાસિધિ સંપજઈ, નિત સમરંત નામ. સકતિ નહી મુઝ તેડવી, બુદ્ધિ નહી સુપ્રકાશ, વચનવિલાસ નહી તિસ્યઉં, એ પણિ પ્રથમ અભ્યાસ. સંબ પ્રશ્નકુમર તણું, ચરિત અનેક અપાર, કહ9 કિંણ પરિ હું વર્ણવું, પણિ છઈ એ આધાર. નદી તરંત બેડલી, સમુદ્ર વાય સુવાય, તિમ મુઝ આલંબન અછઈ, સુગુરૂ તણઉ સુપસાય.

Page #323

સમયસુંદર ઉપા. [૩૧] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર
આઠમઈ અંગઈ એ કહ્યા, સંક્ષેપ સંબંધ, પણિ હું પ્રકરણથી કહિસિ, વિસ્તરપણુઈ પ્રબંધ. સાધ તણું ગુણ ગાવતાં, લાભ અણુતા હેઈ, પ્રથમ પ્રભુનકુમારગુણ, સાંભલયે સહુ કોઈ.
ઢાલ ૧૩.
સમયસુંદર કહઈ સાધન એ, ગુણ ગાયા બહુ ભાતિ, કુ.
પ્રથમ ખંડ પૂરઉ થયઉ એ, બીજાની છઈ ષાંતિ. કુ. ૧૯૧
સંવત ૧૬૫૮ વર્ષ વિજયદશમ્યાં શ્રી સ્તંભતીર્થે શ્રી બહતખરત ગછાધીશ્વર શ્રી ડિલીપતિ સાહિ જલાલદીન અકમ્બરસાહિપ્રદત્તયુગપ્રધાનપદધારક શ્રી ૬ જિનચંદ્ર સુરીશ્વરાણ, સા હિસમક્ષ સ્વહસ્તસ્થાપિત આચાર્ય શ્રી જિનસિંહસૂરિસ્પરિકરાણું શિષ્યમુખ્ય પંડિત સકલચંદ્રગણિ તરિષ્ય વા. સમયસુંદરગણિના શ્રી જેસલમેરૂવાસ્તવ્ય નાનાવિધ શાસ્ત્રવિચાર, પ્રદ્યુમ્ન પ્રબંધે પ્રથમ ખંડ સંપૂર્ણ.
દૂહા,
કાસમીર મુખમંડણ, પ્રણમું તારા પાય, હિવિ બીજો ખંડ બેલિસ્ડ, સાનિધિ કરિજે માય. સત્યભામા હરિભામિની, પ્રેષી કુમારપ્રતાપ, અણુષ અદેષાઈ કરઈ, સઉકિ મા સંતાપ. અન્ય દિવસ ભાગાસતી, ત્રસલઉ ચાડિ નિલાડિ, ત્રુટમુટલે પાટલઉ, પરી રીસાણી હાડિ. ગલહ દે ગાલસું, નયણે વરસઈ મેહ, ચિંતાતુર બUસી રહી, દુખિયાં લક્ષણ એલ.
ઢાલ ૨૧. સત્ર પ્રકરણ તણું સંમતિ, ગ્રંથ કીધઉ જાણિ રે, દેવગુરૂ મુઝ કરિ સાનિધિ, ચડઉ તેણુ પ્રમાણ રે. ૧૯
ઢાલ ૨૨ રાગ ધન્યાસરી. આઠમઈ અંગિ એ કહ્યઉં, સંબ નઈ અજુન અધિકાર, સહમસામી ઉપદિસ્યઉં, જબુનઈ સુવિચાર,
અંત -

Page #324

[૩૧]
સમયસુંદર ઉપા.
સુવિચારસુંદર મુનિપુર'દર, સેાભાગી મહિમા નિલા, ચારિત્રપાત્ર મહાંત મુનિવર, સકલ સાધુ ગુણે ભલા. ગિયા તણા ગુણુ ગાવતાં, મુઝ હીયઉ હરખઈ ગહગઘઉ, ગણિ સમયસુ દર કહઈં સંબધ, આદમઈ ગઈં કહ્યુ, સબ મજૂમ્ન ગુણુ ગાવતાં, દૂખ દેહગ ગયાં દૂર, રિદ્ધિ સમૃદ્ધિ સુખસંપદા, પ્રગટત્યઇ પુણ્યપદૂર, પ્રટિ પુણ્યપર ધરધિર રિલય રંગ વધામણાં, નવનવા ગીત વિાદ ઉવ, ધવલ મોંગલ અતિ ધણુાં. શ્રી કૃષ્ણનીંદણુ જગઆણુ છુ, ધ્યાન તસુ મનિ ધ્યાવતાં, ગણિ સમયસુંદર કહઈ આણુંદ, સાઁબ પ્રશૂન્ત ગુણ ગાવતાં. ૨ શ્રી ખરતરગચ્છ દીપતા દિનદિન અધિક” વાની, શ્રી જિનચંદ સૂરીસરૂ, જંગમ જુગહપ્રધાન, જંગમ જુગ પ્રધાન, પદવી પાતસાહ અકબર દીયઇ, જગ માંહિ જીવદયા તણુ, જસપડહ રિવ્યઉ જિયઇ. તસુ સીસ અતુલ પ્રતાપ, જિતસિહસૂરિ અરિયણુ જીપતા, ગણિ સમયસુંદર કહઇ નિદિન શ્રી ખરતરગચ્છ દીપતા. ૩ શ્રી સંધ સુજસ જગીસ એ હીયડઇ હરખ અપાર, થલણપાસ પસાઉલિ ખ"ભાયત સુખકાર,
સુખકાર સંવત સાલ એગુણઠિ વિજયદસમી દિન”, એકવીસ ઢાલઇ સાલ એ ગ્રંથ રચયઉ સુંદર શુભ મન”. (ભાવ, પ્રતમાં વધુ એ છે કે)
જિષ્ણુચંદ્રસૂરિ વિનેય પડિત, સકલચંદ સુસીસ એ,
સત્તરમી સદી
ગણિ સમયસુંદર એમ પભઇ, સધ સુજસ જગીસ એ. ૪ (૧) મહેા. દેવવિજયગણિ શિ. ગણિ ધર્મવિજય લિ. બુરહાનપુર નગરે ૫. શ્રીવિજયગણિ શિ.શિવિજયગણુ વાચનાં પુ.સ. ૨૬-૧૩, ડે.ભ. નં.૮૩. (૨) સં.૧૯૯૮ આસા વિદ ૫ ગુરૌ લ. આ. વીરજી. પ.સ.૨૧-૧૩, ડે.ભં. નં.૮૪. (૩) સં.૧૭૯૭ પ્ર. શ્રા. ર્વાદ ૨ શની રાજનગરે પ્રેમાપુર મધે લ. સવગગચ્છે સુશ્રાવક શ્રી પત્તનનગરનાં સા વમાન પુત્ર સા વાલમજી તત્ પુત્ર હીરાચંદ સા પડના.... [ભ.?] (૪) ગણી નવિજય શિ. મુ. ચંદ્રવિજય લિ. સં.૧૭૨૮ ૫.સ..૧૮-૧૬, ડે.ભ. ન',૮૭, (૫) સ’.૧૭૦૧ શાકે ૧૫૬૬ આસાઢ શુ.૧૩ ખીમેલ ગ્રામ મધ્યે.

૧

Page #325

સમયસુંદર ઉપા. [૧૨] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ પ.સં.૧૭-૧૩, ડે.ભં. નં. ૯. (૮) પં. કલ્યાણસાગર ગ. શિષ્ય પં. દાનસાગરગણિ ગણિ વીરસાગરેણુ લિ. બહણપુરે સં.૧૭૨૭ ભાદ્રવા સુદિ ૧૩. ૫.સં.૨૪, પ્ર.કા.ભં. નં.૪૭૬. (૯) સં.૧૬૫૯ વિજયદશમી દિને શ્રી સ્તંભતીથે..સં.૧૭૩૮ માગશર શ.૫ સોમવારે લિ. પં. શિવનંદન. પ.સં.૨૮-૧૩, .એ.સે. બી.ડી.૧૫૪ નં.૧૯૯૧. (૧૦) સં.૧૬૫૯ વર્ષ શ્રી વિજયદશમ્યાં દિને શ્રી સ્તભતીથે... વિક્રમ મહાનગરે લિખિત પ્રતિરિય. પસં.૨૦–૧૪, ડા.અ.ભ. પાલણપુર દા.૩૬. (૧૧) સં.૧૯૯૭ અશો વદી ૧ રવિ શ્રી તપાગચ્છના વિજયાણંદસૂરી રાજ્ય પં. દેવવિજયગણી શિ. તેજવિજયગણ શિ. રવી વમવિજય લિ. ૫.સં.૨૩–૧૫, રે.એ.સો. બી.ડી.૧૯૬ નં.૧૯૯૦. (૧૨) સં.૧૬૬૪ વૈશુ.૧ બુધે સ્તંભતીર્થે પ.સં. ૩૧-૧૧, ડા.અ.ભં. પાલણપુર દા.૩૬. (૧૩) સંવત ૧૭૩() લિ. રાજનગર મણે ગણિ ભાગ્યસાગર વાચનાથ. ૫.સં.૧૬-૧૭, મુક્તિ. વડોદરા નં.૨૩૬૮. (૧૪) સં.૧૬૫૯ વિજયદશમી દિને સ્તંભતીર્થે બહખરતરગચ્છાધીશ્વર ડિલ્લી પતિ સાહી શ્રી અકબર જલાલદીન સાહિ પ્રદત્ત યુગપ્રધાન પદધારક જિનચંદ્ર સૂરીશ્વરાણુ સાહિ સમક્ષ સ્વહસ્તસ્થાપિત આચાર્ય શ્રી જિનસિંહસૂરિ સપરિકરાણુ શિષ્યમુખ્ય પંડિત સકલચંદ્રમણિ તચ્છિષ્ય વા. સમયસુંદરગણિ ભિઃ કૃતા શ્રી સંબ પ્રદ્યુમ્ન પ્રબંધે દ્વિતીય ખંડઃ સંપૂર્ણ ઉભય ખંડ મિલને ગાથા પ૩૫ ઢાલ ૨૧ ગ્રંથાગ્ર ૮૦૦ શુભ ભવતુ. પ.સં.૧૯-૧૫, યતિ નેમચંદ. (૧૫) સં.૧૭૨૮ ક.વ.૭ શનિ શ્રી મહાવિર પ્રસાદાત શ્રી કેરટા નગરે. ૫.સં.૨૩-૧૪, ઝીં. પિ.૪૦ નં.૨૦૧. (૧૬) પ.સં.૧૪-૧૯, પુ.મં. (૧૭) અચલગ ભ, ધર્મમૂર્તિસૂરિ શિ. પંરૂપમગિણિ શિ. પં. અતિસાગર લ. ૫.સં.૨૬-૧૫, મ.જે.વિ. નં.પ૦૧. (૧૮) ૫.સં.૨૯-૧૨, મજે.વિ. નં.૫૦૦. (૧૯) શ્રી મેદપાટાધીશ મહારાણુ શ્રી જગતસિંહજી પ્રતિબોધક ભ. વિજયસિંહસૂરિ શિષ્ય ગણિ કમલવિજયેનાલેખિ. પ.સં.૨૪-૧૫, મુક્તિ. નં.૨૪૫૯, (૨૦) પ.સં. ૧૪-૨૦, ઘોઘા ભં. દા.૧૬ નં.૫. (૨૧) સં.૧૭૨૦ ક.વ.૧૩ અર્થવારે. પત્ર ૯ તથા ૧૧ નથી, પાદરા ભં. નં.૨૨. (૨૨) સં.૧૭૦૪ આસુ સુ.૧૩ પં. કનકનિધાન લિ. શ્રી તલવાડા નરે. પ.સં.૧૬, નાહટા, સં. નં.૨૬૩. (૨૩) સં.૧૭૮૦ માહા શુ.૪, ૫.સં.૮-૨૫, જૈનાનંદ નં.૩૩૨૨. (૨૪) પ.સં.૨૦, તત્કાલીન સારી પ્રત, મહિમા. પિ.૩૦. (૨૫) તત્કાલીન, પ.સં.૩૬, કૃપા. પિ.૪૪ નં ૭૭૪. (૨૬) પ્રત ૧૭મી સદીની, ૫.સં.૩૪,

Page #326

સત્તરમી સદી
[૩૧૩]
સમયસુંદર ઉપા. મહિમા. ૧.૭૪. (૨૭) પ્રત ૧૭મી સદીની, સાધ્વી પુનમા લ. પ.સં.૨૦, જિ.ચા. પે!.૮૫ ન.૨૨૩૯. (૨૮) સ.૧૭૯૪ વૈ.શુ.૧૩ ફલેાધી મધ્યે ઉ. નેમિસુંદર શિ. વા. ઉદયમૂત્તિ શિ, લીરામ શિ, જીણુ લિ. અખીર. પે.૯. (૨૯) સં.૧૭૮૩ ચૈ.શુ.ર. જય. ૫.૬૯. (૩૦) પુરાણી પ્રતિ, ૫.સ. ૨૬, અભય. પે.૧૫ નં.૧૫૨૬. (૩૧) ધર્માંસયમ શિ. રામજી લિ. સારી પ્રત, ૫.ક્ર.૨થી ૨૦, અભય. નં.૧૫૨૭ અને ૧૫૨૮. (૩૨) પ.સં.૨૦, અભય. પે.૧૫ નં.૧૫૯૭. (૩૩) સં.૧૮૧૨, ૫.સ.૧૪, ક્ષમા. નં.૩૯૯. (૩૪) સં.૧૮૯૫ આ.સુ.૧૦, ૫.સ.૨૧, અભય. ો.૧૨ નં.૧૦૩. (૩૫) તપા વિજયાણુ દસૂરિ રાજ્યે. ૫.સ.૧૦-૨૫, ખેડા.ભ', દા.૮ ન.૧૧૦. (૩૬) ૫.સ.૪૦, સુંદર ચિત્રો સહિત પ્રદર્શનમાં મૂકવા યોગ્ય, ભાગ્યરત્ન મુનિ. ખેડા પાસે. (૩૭) સં.૧૮૧૬ શકે ૧૬૮૦, ૫.સ.૨૫-૧૫, ગુ. ન’.૫૫-૧૫. (૩૮) ભાં.ઇ. સન ૧૮૭૫-૭૬ નં.૭૭૯. (૩૯) ૫.સ.૨૭-૧૧, ડે.ભ. દા. ૮૨. (૪૦) ૫.સં.૧૨-૧૭, વિ.ને.ભ. ન.૪૪૮૯. (૪૧) પ.સ`.૧૮-૧૫, વડા ચૌટા ઉ. સુરત. (૪ર) ૫.સ.૧૪-૧૭, વ.રા. (૪૩) પ.સ.૨૧-૧૫, મેમસાગર ઉ. પાટણ, દા.૮ નં.૧૮, (૪૪) સં.૧૬ ૬૪ વૈ.શુ.૭ ખ, જિનચંદ્રસૂરિ રાજ્યે સાગરચદ્રસૂરિશાખાયાં વા. મહિમરાજ વા. સામસુંદર વા, સાધુલાભ વા. ચારૂધ વા. સમયલશણ શિ. પ. સુખતિધાનગણિ શિ. મૈહન લિ. અંત પત્ર, અભય. (૪૫) સં.૧૬૪ર વિધિપક્ષગચ્છે વા. ચારિત્રલાભ–વા, ગજલાભ-ઋ. જયલાભ લિ, દેવપત્તન મધ્યે. જૈન વિદ્યાશાળા અમ. (આ સં.૧૬૪૨ સંવત્ આપવામાં જૈન સાહિત્ય પ્રદર્શન પ્રશસ્તિસંગ્રહની ન.૫૨૪માં ભૂલ થઈ જલુાય છે. અથવા આ રાસ અન્ય કૃત હોવા ઘટે.) (૪૬) સં.૧૭૨૨ પો.કૃ.૧૪ સામે નૂહન ચાતુર્માસે લિષવા માંડયો. ૭ પત્ર લિષ્યા પૂરા કીધા છઇ ચૂડિઆલ મધ્યે ગણિ રતનસેામ લિ. હ....ભ’. (૪૭) લિ. સં.૧૭૩૩ ફ્રા.શુ.૧૦ ૨ૌ સકલપડિતશિરામણિ ૫. શ્રી ૫ શ્રી જસવિજયગણિ શિ. ગ. જિતવિજયેન વજીરપુરીય સા સેમજી સુત સા. વીરચંદ પડના સિતાર ભં, (૪૮) સં.૧૭૩૪ ભા.વ.૮ પૂર્ણિમાપક્ષે કસૂંબી પાટક મધ્યે ઋ. હેતરાજ લિ. ચેલા પ્રેમજી વાયના, ગ્રં ૮પ૦, ઢાલ ૨૧ બંને ખંડ મલી, જૈન વિદ્યાશાળા અમ. (૪૯) સં.૧૮૫૮ પં. નેમવિમલગણુિના માઘ વ.૧૧ વીકાનેર મધ્યે. હં.ભ. (૫૦) સ.૧૭૮૦ માહા શુ.૪ ગણિ અમીવિજય શિ. રાવજે. લિ. પાર્શ્વનાથ પ્રસાદાત્. જૈતાનદ. (૫૧) ૫. અજિતસેામણિ શિ. જીનસેામ લ.સ.૧૭૬૯ માહ

Page #327

સમયસુંદર ઉ૫. [૩૧] જૈન ગૂર્જર કવિઓ વદિ પ. .સં.૨૩, ગોડીજી. નં.૩૯૨. (૫૨) ઇતિ સંવત ૧૬૫૯ વષે શ્રી વિજયદસમી દિને, શ્રી સ્તંભતીર્થે શ્રી બડત ખરતરગચ્છાધીશ્વર શ્રી દિલ્હીપતિ પતિસાહિ શ્રી અકબર જલાલદીન સાહિ પ્રદત્તયુગપ્રધાનપદધારક શ્રી શ્રી પ જિનચંદ્રસૂરીશ્વરાણુ સાહિસમક્ષ સ્વહસ્તપ્રસ્થાપિતાચાર્ય શ્રી જિનસિંહસૂરી સપરિકરાણ, શિષ્યમુખ્ય પંડિત સકલચંદ્ર ગણિ તચ્છિષ્ય વા. સમયસુંદર ગણિભિઃ શ્રી જેસલમેરૂ વાસ્તવ્ય નાનાવિધશાસ્ત્રવિવારે રસિક લેઢા સા.સિવરાજસમભ્યર્થના કૃતઃ, શાંબ પ્રદુ
ગ્ન પ્રબંધે દ્વિતીય ખંડઃ સંપૂર્ણ, ઉભય ખંડ મીલને ગાથા ૬૩૫, ઢાલ, ૨૧ લોકસંખ્યા ૮૦૦, પંડિત શ્રી પ માણિજ્યચંદ્રગણિ શિષ્ય પં. હેમચંદ્રણ લિપિચક્રે આસો વદિ સાતિમ દિને ઇતિ મંગલ. ઘણી જૂની – રચના સમયથી બાર દિન જ પછીની પ્રત, દે.લા. (૫૩) સંવત ૧૬૮૬ વર્ષે ફાગુન માસે શુકલપક્ષે ચતુણ્ય તિથૌ શનિવારે જેશી ગગદાસ લિષતું. બાઈ માના પઠનાર્થ. વિવેકવિજય યતિને ભં. (ઘૂમટાવાલે ઉપાશ્રય) ઉદયપુર. (૫૪) પ.સં.૩૮-૧૦, લી.નં. (૫૫) ૫.સં.૧૯-૧૭, લી.ભં. (૫૬) લિ. મુનિ દૂદા. પ.સં.૩૨–૧૦, વિ.ધ.ભં. (૫૭) સકલપંડિત શિરોમણિ પંડિતત્તમ પંડિત શ્રી શ્રી શાંતિવિજયગણિ શિષ્ય પં. પ્રતાપવિજય નિષિત કૃષ્ણગઢ નગરે ચિંતામણિ પાર્શ્વનાથ પ્રસાદાત સંવત ૧૭૮૭ વષે માસ ચત શુદિ ૬ શુક્રવાસરે શ્રીરતુ. ભાવ.ભં. (૫૮). સં.૧૭૬૧ પિસ વદિ ૧૩ લિ. ૫.સં.૨૫-૧૫, મો. (૫૮) કુલ ૨૩૮ કડી. લિખિતા શ્રી પણ નગરે સંવત ૧૭૧૨ વષે માઘ માસે શુકલપક્ષે ત્રયોદશી તિથૌ મંગલવારે શ્રી ખરતરગચ્છ શ્રી જિનમાણિક્યસૂરિશાખાયાં વાદીંદ્ર શ્રી ગુણરત્નમણિ તત્ શિષ્ય વા. શ્રી શ્રી રત્નવિશાલગણિગજીંદ્રાણું તત શિષ્યમુખ્ય વાચનાચાર્ય શ્રી ૫ લબ્ધિવિજયગણનામંતવાસિના. પં. મહિમદયગણિના લિખાવિત. લિખિત પં. કલ્યાણમુનિના. પપકરાય સુશ્રાવિકા પુન્યપ્રભાવિકા વીરો પઠનાય. શ્રી સીમંધરસ્વામિપ્રસાદાત.. પ.સં.૩૧-૧૧, અનંત. ભં. (૬૦) ગ્રંથાગ્રંથ સંખ્યા ૮૫૦. સંવત ૧૬૯૨ વર્ષે આ જ માસે સેત પણે વિતીયા તિથૌ સેપર નગરે લિષત ઋક્ષ શ્રી વણવીરજી. પ.સં.૧૪–૧૩, કવિના સમયમાં લખાયેલી, મારી પાસે.. (૬૧) બે ખંડ ઉભયખંડ મીલને ગાથા ૫૩૫ ઢાલ ૨૧ શ્લોક સર્વસંખ્યા ૮૦૦ અંકે આઠસિઈ પૂરા સંવત સોલ ૧૬૭૦ વર્ષે માર્ચ સિર માસે કૃષ્ણ પક્ષે પંચમી તિથૌ વાર સામે લખિત. સ્તંભતીથે લખિત સારી.

Page #328

સત્તરમી સદી
[૩૫] સમયસુંદર ઉપપ્રત ને જૂની પ્રત, પ.સં.૩૨–૧૧, લી.ભં. (૨) ગુ.વિ.ભં. (૬૩) રત્ન. ભં. [જેહાપેસ્ટ, લીંહસૂચી, મુગૃહસૂચી, જૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૩૯, ૨૪૦, ૪૨૦, ૫૦૦, ૬૦૦).] (૧૨૮૩) + દાન શીલ તપ ભાવના સંવાદ[અથવા રાસ, ચોપાઈ,
ચઢાળિયા] અથવા સંવાદશતક ૨.સં.૧૬૬૨ સાંગાનેરમાં. આદિ- પ્રથમ જિણેસર પાય નમી, પામી સુગુરૂપ્રસાદ,
દાન સીયલ તપ ભાવના, બેલિસ બહુ સંવાદ. વીર જિણંદ સમોસર્યા, રાજચહી ઉદ્યાન, સમોસરણ દે , બેઠા શ્રી વિદ્ધમાન. બેઠી બારહ પરષદા, સુણિવા શ્રી જિનવાંણિ,
ઘન કહે જગિ તૂ બડી, મુઝને પ્રથમ બખાંનિ. અંત - સેલે સે બાસઠ સમે રે સાંગાનેર મઝાર
પદમપ્રભૂ સુપસાઉલે રે, એહ થયે અધિકાર રે ધર્મ હિયે ધરે.
હમસામિ પરંપરા રે, ખરતરગચ્છ કુલચંદ યુગપ્રધાન ગુરૂ પરગડો રે, શ્રી જિનચદ સૂરી રે. ધ. તાસ સીસ અતિ દીપતા રે; વિનયવંત જસવંત આચારજ ચઢતી કલા રે, જિનસિંહસૂરિ મહંત. પ્રથમ શિષ્ય શ્રીપૂજના રે, સકલચંદ તસુ સીસ સમયસુંદર વાચક ભણે રે, સંધ સદા સુજગીસે રે. ધ. ૯ દાન શીલ તપ ભાવના રે, સરસ રહ્યો સંવાદ,
ભણતાં ગુણતાં ભાવ સું રે, રિદ્ધિ સમૃદ્ધિ સુપ્રસાદે રે. ધ. ૧૦ (૧) અકેલેસર ગ્રાંમ શ્રી શાંતિનાથ પ્રસાદાત્ ૧૮૪૩ સં. વૈ. વદી ૬ પ્રેમવીજે લ. ૫.સં.૭-૯, ખેડા ભ. દા.૮ નં.૧૦૭. (૨) સં.૧૮૩૯ ભાદ્ર. વ.૮ સેમ ઉ. જયસૌભાગ્યગણ શિ. હર્ષસૌભાગ્યેન. પ.સં.૫–૧૪, ડા. પાલણપુર દા.૩૬. (૩) લિ. પં. હરરાજ સં.૧૬૭૬ માહ શુ.૯ બલાહડા મધ્ય. ૫.સં.૪–૧૩, જશ.સં. (૪) સં.૧૬૮૪ માહા શુ.૧૧ અહદાવાદ મળે લ. રિષિ રાજકીર્તિ સાવી રાજશ્રી પઠનાર્થ. ૫.સં.૫-૧૨, પાદરા ભુ. નં.૪૩. (૪) પ.સં.૮, લીંભ. દા.૨૩, (૫) સં.૧૮૨૪ શ્રા. વ. અમાસ માનવિજય લિ. ૫.સં.૫–૧૨, ર.એ.સો. બી.ડી.૧૫૪ નં. ૧૯૦૯. (૬) સં.૧૭૩૮ આસો સુ.૧૪ પુણ્યપાપસર મથે પં. રત્નવિમલમુનિના લિ. અભય. નં.૧૫૪૫. (૭) રત્ન ભ. (૮) સં.૧૭૪૭ વર્ષ

Page #329

સમયસુંદર ઉપા. [૩૬] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ પ.સં.૫-૧૦, અનંત. ભ. (૯) પંડિત સુમતિ મણિના લિખિત સુશ્રાવિકા પુણ્યપ્રભાવિકા બાઈ કેસરી પઠનાય. ૫.સં.પ-૧૩, મારી પાસે. [આલિઈ ભા.ર, મુપુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી, હેજેજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ. ૧૫૨, ૨૪૫, ૨૫૦, ૨૫૧, ૨૫૭, ૨૬૭, ૨૮૧, ૨૮૨, ૨૯૩, ૪૩૪, ૪૮૭, ૫૧૨, પ૨૧, પ૬૩).]
પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈન પ્રબોધ પુસ્તક પૃ.૩૯૨. ૨, જૈન સઝાયમાળા પૃ.૩. ૩. ચૈત્ય. આદિ સં. ભા.૩. [૪. સમય સુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ. (૧૨૮૪) + ઘંઘાણી તીથ સ્તોત્ર ૪ ઢાલ ૨.સં.૧૬ ૬૨
ટૂંકમાં સાર એ છે કે ઘંઘાણી તીર્થની ઉત્પત્તિ સં.૧૬૬૨માં જ થઈ ને તે જ વર્ષના માહ માસમાં કવિએ તેની જાત્રા કરી. તે ગામ ધુમદેશ (૩) મંડાવર (8) સુરરાજાના દેશમાં આવેલું છે (આ સુરરાજા સિરોહીની ગાદી પર સં.૧૬૨૮થી ૧૬ ૬૭ સુધી રહેલા મહારાવ સુલતાન જણાય છે. જુઓ સિહીકા ઇતિહાસ” પૃ. ૨૧૭થી ૨૪૪) તે ગામમાં દૂધેલા નામનું તળાવ છે, ત્યાં ખોખર નામનું દેહવું હતું, તેની પાછળ બેદતાં એક ભોંયરું નીકળ્યું અને તેમાંથી પરંપરાગત મૂકેલે નિધાન મળી આવ્યો ને તેમાંથી પ્રતિમાઓ સં.૧૬૬૨ના જેઠ સુદ ૧૧ને દિને નીકળી (ચૈત્રી વર્ષ પ્રમાણે). સઘળી મળી ૬પ પ્રતિમામાં કેટલીક જૈન અને કેટલીક શૈવ હતી. જૈનમાં મૂલનાયક પદ્મપ્રભુ અને પાર્શ્વનાથ હતા, એક ચમુખ અને ૨૪ જિનની પ્રતિમા (ચઉવીસ) હતી. બીજી ત્રેવીસ જૈન પ્રતિમા કે જેમાં બેઉ કાઉસગ્ગિયા રહેતા તે સિવાય ઓગણીસ પ્રતિમા વીતરાગની – જિનની હતી. કુલ આમ ૪૬ જિનપ્રતિમા હતી. તે સિવાયમાં ઈંદ્ર, બ્રહ્મા, ઈશ્વર (શિવ), ચક્રેશ્વરી, અંબિકા, કાલિકા, અર્ધનારેશ્વરી, વિનાયક (ગણપતિ), જેગણું, શાસનદેવતા વગેરેની જન-જૈનેતર હતી. આ જિનપ્રતિમાઓ પાંચ રાજાઓ નામે ચંદ્રગુપ્ત, બહુસાર (બિન્દુસાર), અશોકચંદ્ર, કુણાલ અને સંપ્રતિ રાજાઓએ ભરાવી હતી અને તે પ્રતિમાને પરિકર -- ધૂપધાણું વગેરે પણ તે સમયને હતે. બે મુખ્ય પ્રતિમા પૈકી પદ્મપ્રભુની ઘણી સુંદર હતી. તે સંપ્રતિ રાજા કે જેને આરક્ષિતસૂરિએ પ્રતિબોધ કર્યો તેમની ભરાવેલી છે. વીરાત બસે ત્રણ આરક્ષિત સૂરિએ મહા સુદ ૮ ને રવિવારે શુભ મુદ્દત પ્રતિષ્ઠિત કરી એવી લિપિ તે પર જણાય છે. બીજી પ્રતિમા પાર્શ્વનાથની ત–અર્જુન સોનાની છે. એ અજૂન પાસ આ -અજુનપુરી – ઘંઘાણીના શણગારરૂપ છે તે ચંદ્રગુપ્ત ભરાવેલી અને વીરાત

Page #330

સત્તરમી સદી
| [૧૭] સમયસુંદર ઉપા૧૭૦માં ગુરુ ભદ્રબાહુએ પ્રતિષ્ઠિત કરી છે. આ તીર્થની ઉત્પત્તિ સં. ૧૬૬૨માં થઈ એટલે આ પ્રતિમાઓ અજબ રીતે મળી આવી એટલે ધંધાણું – અર્જુનપુરી નામના મારવાડના ગામમાં નવું તીર્થ થયું અને ગામેગામના સંધ ત્યાં આવવા લાગ્યા અને મહાવીર પછીના લગભગના સમયની પ્રાચીન પ્રતિમાનાં દર્શન કરવા સૌ કોઈ ભવિક ઊલટે એ સ્વાભાવિક છે. વિશેષ માટે જુઓ જૈન શ્વેતામ્બર કોન્ફરન્સ હેરલ્ડને નીચે ઉદ્ધત અંક. આદિ– પાય પ્રણમું રે શ્રી પદમપ્રભુ પાસના, ગુણ ગાઉં રે, આની
મન શુભ ભાવના, ઘંઘાણું રે પ્રતિમા પ્રગટ થઈ ધણી, તસુ ઉતપતિ રે સુણિજ્ય
ભવિક સહામણું.. સોહામણી એ વાત સુણજ્યો કુમતિ સંકા ભાજસ્થ નિરમલ થાસ્થાઈ શુદ્ધ સમકિત શ્રી છનશાસન ગાજસ્થ ધુમદેસ મ ડેવર મહાબલ સુરરાજા સાહએ,
તિડાં ગામ એક અનેક સ્થાનિક ઘઘણું મન મેહએ. ૧ અંત – સંવત સેલ બાસકિ સમઈ, જાત્ર કીધી હે મઈ માહ મઝારિ, જન્મ સફલ થયો માર, હિવ મુઝનઈ હે સામી પાર ઉતારિ
મે. ૨૩ કલસ, ઈમ શ્રી પદમપ્રભુ શ્રી પાસસામી, યુ સગુરૂપ્રસાદ એ, મૂલગી અનપુરી નગરી, વર્ધમાન પ્રાસાદ એ, ગછરાજ શ્રી જિનચંદસૂરિ, ગુરૂ શ્રી જિનસિંધ સુરિસરે,
ગણિ સકલચંદ વિનય વાચક, સમયસુંદર સુખકરે. ૨૪ (૧) ગુ.વિ. પાસેથી રા. ડાહ્યાભાઈ પ્રેમચંદ મોદીએ મેળવેલી પ્રત[હેજેજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૫૦૭).]
પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈ.વે.કે.હેરલ્ડની સં.૧૯૭૪ પુ.૧૪ અંક ૪-૫-૬ (સને ૧૯૧૮ના એપ્રિલથી મેને એકત્રિત અંક) પૃ.૧૭૮, મારી ટિપણી. વિવેચન સહિત. (ઉપરોક્ત પત્ર પરથી ઉતારેલી નકલ) [૨. સમયસુંદર, કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૨૮૫) + ચાર પ્રત્યેક બુદ્ધને રાસ [અથવા ચોપાઈ] ૪ ખંડ.
૪૫ ઢાલ ૮૬૨ કડી ૨.સં.૧૬૬૫ જેઠ શુ.૧૫ આગરામાં

Page #331

સમયસુંદર ઉપા.
–
આદિ – સિદ્ધારથ શકુલિતલે, મહાવીર ભગવત, વમાન તારથધની, પ્રણમાં શ્રી અરિહંત, તસ ગણધર ગૌતમ નમેા, લખધિ તણા ભંડાર, કામધેણુ સુરતરૂ મણી, વારૂ નામ વિચાર. વીણાપુસ્તકધારિણી, સમરૂ· સરસુત માય, મૂરષનૈ પડિંત કરે, કાલિદાસ કહિવાય. પ્રણમા ગુરૂ માતા પિતા, જ્ઞાનદષ્ટિદાતાર, કીડીથી કુંજર કરે, એ માટેા ઉપગાર, ગાડણીની મણિ ગ્રહે, તે જિમ મંત્રપ્રભાવ, તિમ મહિમા મુઝ ગુરૂ તણ્ણા, દૂં મતિમૂઢ સ્વભાવ. મુઝને સુમતિ જગાઇયેા, ઉ ઉડ રે ઊડ, ગુત વરણુવિ ગુરૂવા તણા, મૈં તુઝ પૂરસેા પૂ. તિણુ મુઝ ઉદ્યમ ઊપના, પછીતે જિમ પ*બ, એક લાભ વિલ કહે સુમતિ, દૂધભર્યાં લિ શુષ. કરકટૂ રાજા દુશ્રુષ નમિ તે નિગઈ સુદ્ધ, ઇષ્ણુ નામે ઉત્તમ દ્વા, ચારે પ્રત્યેક બુદ્ધ, ચારિ તી આચારે ચતુર, મેટા સાધુ મહ ંત, ચિ` ષડે કહાં ચરિત હૈં, જિન પાંમ્યું ભવ અંત ચ્યાર ષંડ એ ચઉપઈ ચિહું ખડે પરિસિદ્ધ, પ્રથમ ષડ કરકા, સાંભલા મને વિરુદ્ધ. અંત – (પ્રથમ ખંડ)
-
[૩૧૮] જૈન ગૂજર કવિએ : ૨

૧
૩

૪
૫
ૐ
ઊં
७
.
દ
ઢાલ ૧૦ રાગ ધન્યાસરી,
ઇમ વૃષભથી પ્રતિષુઝવ્યા, લિ કીધા મસ્તકિ લેચ, રાજરિદ્ધિ તૃણુ જિમ પરહરી, અતિ ભલે! એહ આલેચ, મુનિવર વદીયે રે કરક'ડુ સાધુ સુસુદ્ધ, પહલેા પ્રત્યેક બુદ્ધ-મુનિ. કલપડઉ ઉધા મુહપતી દેવતા દીધા વેસ,
૧૭
વચરાગે સંયમ આદર્યાં. ઘઈ ભવકજનનઈં ઉપદેસ. કરડુના કેંતા કર્દૂ એકે જીભે ગુણુ વાંન, એકઠા ચ્યારે થાઇસ્યઇ, એહુ ખંડ યથે જાન. ગષ્ટ વડા પરતર ગુરૂ વડા, જિનચંદ જુગપરધાન, જિનસિંહસૂરિ સુજસ ધણું, જસ દીયે અકબર માન. મુ. ૪
મુ. ૩
૧
મુ. ર

Page #332

[૩૧૯]
આગરે શ્રાવક દીપતા, શ્રીમાલી ઉસવાલ,
શ્રી વિમલનાથ પરસાદથી અતિ સુષી ચતુર ચઉસાલ. મુ. ૫ સંવત સેલે ચૌસઠે, વિલ માસ ફાગુન ચાર,
મુ. ૭
એ પ્રથમ ખંડ પૂરા થયા, સિદ્ધ ચાગ ને ખુદ્ધવાર, એ પ્રથમ શિષ્ય શ્રીપૂજ્યના ગણિ સકલચંદ્ર મુનિંદ, તે સતગુરૂ સુપસાભૈ, મુઝ સદા સુષઆનંદ. એ ઢાલ મૈ દસમી ભણી, ધન્યાસિરિ એ રાગ, ગણિ સમયસુ દર ઇમ ભળું, શ્રી સંધ સુજસ સુભાગ, મુ. ૮ —પ્રથમ ખંડ કરકંડુ રાજાનેા સ`પૂ. સવ ગાથા ૧૭૫, Àા.૨૨૫. (બીજો ખંડ)
ઢાલ ૮ સીલ કહÛ જગ હું વડઉ—રાહની ઢાલ. હુમહ નામ મુનિવર નમું, બીજો પ્રત્યેક ખુદ્દો રે, પ્રતિબુદ્દો ઇંદ્રધ્વજા થકી, સ ંજમ પાલે મન સદ્દો રે. (પા. ભવિક જીવ પ્રતિમાધવા) સવેગમારગ આદર્યો, વિચર્યાવલિ દેસપ્રદેસા રે. ભવિક જીવ પ્રતિખેાધવા. આપે ધર્મના ઉપદેસેા રે. ગુણ ગાતા મન ગહિંગહે, સુષુતાંવિત હ` અપાર રે, ચઉથે ષડે એકઠા હુસૈ, તિહાં ગાઇસેા ગુણવિસ્તારા રે. સંવત સાલ ચૌસદ્ધ સમૈ, ચૈત્ર વદ તેરસ શુક્રવારા રે, બીજો ષડ પૂરા થયા, આગરા નગર મઝારા રે, વડે ગુચ્છ ષરતર તણેા, ગુરૂ યુગપ્રધાન જિનચદા રે, શ્રી જિતાસહ સુરીસર, પ્રતા જિમ સૂરજંદા રે. સલચંદ સુપસાઉલે, મૈં પૂરા કીધા ષડા ૨, સમયસુંદર્ કહે સંધના, સદા તેજપ્રતાપ અષ‘ડી રે, ઢાલ ભણી એ આઝમી ધન્યાસિરી રાગે સાહે હૈ, સમયસુંદર કહે, ગાવત, નરનારી મનમેાહે ૨. -દ્વિતીય ષડ દુમહરાયને સંપૂર્ણ (ત્રીજો ખંડ)
સત્તરમી સદી
ઢાલ ૧૭ રાગ ધન્યાસી ખસી બનવે વનાં એ ઢાલ. મુનિવર પાય નમું, નસિરાજ રિષરાય, નમિરાજા સંજમ લીયા, ચઢત મન પરમાણુ.

સમયસુંદર ઉપા.

મુ.
૬. ૧
૩
૪

Page #333

સમયસુંદર ઉપા. [૨૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર
ચઉથે કંડ ચિહું સાધના, ગુણ ગાયસિ અભિરામ. ઈદ્રપ્રસંસા ઈમ સુણી, કીધો નહિ અહંકાર. ત્રીજે પ્રત્યેક બુદ્ધ એ, ક્રમ ક્રમ કરે વિહાર. વિમલનાથ પરસાદથી, શ્રી ઉગ્રસેનપુર માહિ, મુ. ગરૂ ગ૭ ખરતર તણો, દિનદિન અધિક ઉછાહ. યુગપ્રધાન ગુરૂરાજીયા, શ્રી જિનચંદ મુનિંદ, સકલચંદ સુપસાઉલૈ, મુઝ મન પરમાનંદ. ત્રીજો ખંડ પૂરે થયો, નમિરાજા અધિકાર,
સતરમી ઢાલ સુહામણું, સમયસુંદર સુષકાર. પ મુ. –નમિરાજાધિકાર તૃતીયપંડ સંપૂર્ણ. સર્વગાથા ૩૩૩. (ચોથે ખંડ) ઢાલ સુતા આઠમી. ગુ. ત્રટઈ કરમની કેડિ, સાધુગુણ ગુરૂવારે. ચરણ નમઈ ચિહું સાધના, ગુ. સમયસુંદર કર જોડિ. સા. ૨૫
ઢાલ નવમી. રિખભપ્રભુ પૂજિઈ એ એહની. કરકÇ ૧ દુમુહ ૨ નમીએ ૩ નગ્નય નામ પ્રસિદ્ધ,
મહામુનિ ગાઈએ એ ચિહુ ખંડે કરિ વર્ણવ્યા એ, ચ્યારે પ્રત્યેક બુદ્ધ મહામુનિ. ૧ ગાતાં પરમાણંદ, મુગતિસુખ પાઈયએ–પામીએ એ–આંકણી. ચારે ચઉગતિ દુખ હરઈ એ, તારણુતરણુસમથ–મ. નામ જપંતા જેહનઉને એ, જનમ જપતા જેહનઉ એ,
જનમ હુયઈ (હો) સુત્થ મ. ૨ સેલ સઈ પાંસઠ સમઈ એ, જેઠ પૂનિમ દિન સાર, મ. ચઉથઉ ખંડ પૂરઉ થયઉ એ, આગરા નયર મઝાર. મ. ૩ વિમલનાથ સુપસાઉલઈ એ, સાનિધિ કુશલસૃરિંદ,
ચ્યારે ખંડ પૂરા થયા એ, પામ્યઉ પરમાણંદ. દેસ પ્રદેસે દીપતા એ, નાગડગોત્ર શૃંગાર, શ્રી સંઘભારધુરંધરા એ, ઉદયવંત પરિવાર, ભારૂ સાહ ગુણે ભલા એ, સંધનાયક સુવિચાર. તેહ તણુઈ આગ્રહ કરી એ, કીધઉ ગ્રંથ અપાર. મ. ૬ શ્રી ખરતરગચ્છ રાજીઓ એ, યુગપ્રધાન જિણચંદ, શ્રી જિનસિંઘ સૂરીસરૂ એ, ચિર પ્રતાપઉ રવિચંદ.

Page #334

સત્તરમી સદી
[૬૨૧]
સમયસુંદર ઉપા.
મ. ૧૦૪
પ્રથમ શિષ્ય શ્રી પૂજ્યનઉ એ, સકલચંદ્ર મુણિંદ, તાસ સીસ વાચક ભણુઈ એ, સમયસુંદર આણુ ૬. ચ્યારે પ્રત્યેક યુદ્ધના એ, એ ચ્યારિહા ખંડ, ચ્યારે ખડ વિસ્તરઉ એ, ન રવિતેજ અખંડ. સાંભલતાં સુખસંપદા એ, ભણતાં અધિક ઉલ્લાસ, દિનદિન સંધ ઉદય ધણુઉ એ, આનંદૃલીલવિલાસ, (૧) સર્વાં ગ્ર.૧૨૧૯ ૫, લાવણ્યવિનયગણિ શિષ્ય પ’. મેરુવિનયગણિ શિ. પં. (?) વિનયગણિ લિ. શ્રી સીરેાહી નગરે. ૫.સ.૨૪–૧૭, સુંદર સુવાચ્ય પ્રત, ખેડા ભં. દા.૭ નં.૫૩. (૨) સ.૧૮૩૦ મૃગશિર સુદિ ૧૦ ભેામે લિ. ૫. જિનસાગરગણું વીશલનગરે વાસ્તવ્ય. ૫.સ.૨૯-૧૭, ખેડા ભ. (૩) સાનેથ નગરેપ, ચતુરવિજય શિષ્ય ગ. વિવેકવિજય લખિત સ.૧૭૫૩ અશ્વની વિદ ૧૧ રવૌ. પ.સ.૨૬-૧૪, ખેડા ભં.૩, (૪) સ ૧૭૧૫ વૈ. સુદિ ૧૫ માઁગલવારે. પ.સ.૨૧-૧૭, મ.જે.વિ. ન.૪૧૨, (૫) લિ. પાટણ મધ્યે. પ.સં.૩૭-૧૩, મુક્તિ. ન..૨૩૪૪. (૬) વિનયશીલગણિ લિ. સુશ્રાવિકા ધમલદે પદ્મનાથ નાઝુર નગરે. ૫.સ.૧૧-૧૫, મુક્તિ. ન.૨૨૩૭, (૭) ૫.સ'.૨૮–૧૫, અનંત. ભ. નર. (૮) પત્તન મધ્યે લ. પ.સં.૧૯-૨૨, ડા.પાલગુપુર દા.૩૬. (૯) સ`.૧૬૮૪ ચૈ.સુ.૧૪ સેામ પલ્હીયાવાસે ઋષિ ગગા લિ. જય. ા.૬૮. (૧૦) ૫.સ.૧૧, જય. ૫.૬૭. (૧૧) સં.૧૭૩૧ અસાડી ચેામાસું સુંદર અક્ષર, જય. પા.૬૭. (૧૨) સ’.૧૭૪૬ ચૈ.વ.૩ કાંનાસરે હમીર લિ. જીર્ણોદ્ધાર કરેલી સારી પ્રત, કૃપા. પેા.૪૨ ન..૭૪૫. (૧૩) સં.૧૭૭૦ વૈ.વ.૭ ઈસાનખાંન કાટ મધ્યે ખેતસી લિ. જિ.ચા. પેા.૮૫ નં.૨૨૪૦. (૧૪) સં.૧૮૦૪ વાગડાર મધ્યે સુખહેમ લિ. પ.સ'.૨૩, જિ.ચા. ૫.૮૫ ન.૨૨૪૮. (૧૫) પ.સં.૨૦, વ્રત ૧૮મી સદીની, જિ.ચા. પા.૮૧ નં.૨૨૬૦, (૧૬) ચેાથેા ખંડ, પ.સં.૧૨, જિ.ચા. પેા.૮૫ નં.૨૨૬૩. (૧૭) પ.સં.૨૯, અભય. પેા.૧૫ ન.૧૫૩૧. (૧૮) પ.સં.૨૯, જય. પેા.૬૯. (૧૯) પ.સં.૧૪, કૃપા. પેા.૪૫નં.૭૯૩. (૨૦) ૫.સ.૯, મહર. પેા.૬. (૨૧) સ’,૧૮૩૩ શક ૧૬૯૮ શ્રા,શુ.૯ ખુધ શ્રી સુરતિ બિદિરે લ. ૫.સ.૨૧-૧૭, સીમ ધર્. દા.૨૨ ન. ૨૮. (૨૨) ૫.સ`.૨૫-૧૫, ૨.એ.સે'. બી.ડી.૨૯૫ ન.૧૯૩૯. (૨૩) લિ, મનરા ભિંદર મધ્યે. પ.સ'.૨૫-૧૫, ૧. રા. (૨૪) સ.૧૬૯૫ .શુ.
૨૧

મ.
મ. ૮
સ.
મ. ૯
મ.

Page #335

સમયસુંદર ઉપા. [૨૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર બુધે સારી દેમાં સષ્યણું સાધવી પઘલક્ષ્મી પડનાર્થ. સ્ત્રી હસ્તાક્ષર, પ.સં.૩૩–૧૫, વ.રા. (૨૫) ૫.સં.૨૦-૨૧, જૂની પ્રત, ઝીં. પિ.૩૯ ને ૧૯૪. (૨૬) ૧(૪)૨૧ માહ સુદ ૧૧ મંગળવારે લિ. પ.સં.૩૯-૧૩, ડે. ભં. દા.૭૦ નં.૨૩. (૨૭) ૫.સં.૪૯-૧૧, ડે.ભ. દા.૭૦ નં.૨૨. (૨૮) પ.સં.૧૬-૧૧, ડે.મં. દા.૭૦ નં.૨૧. (૨૯) ૫.સં. ૨૧-૧૭, ડે.ભં. દા.૭૦ નં.૨૬. (૩૦) સં.૧૬૮૯ કા.શુ. આગરાસ્થાને ગેવિંદજી શિ. . મંગલજી શિ. જયરાજ લિ. પ.સં.૩૦-૧૬, ડે.ભં. દા.૭૦ નં. ૨૫. (૩૧) સં.૧૬૯૪ માગશર વ.૪ ખભતીથે. ૫.સં.૩૬-૧૩, ડે.ભં. દા.૭૦ નં.૨૪. (૩૨) સં.૧૭૧૬ આશ્વિન શુ.૨ ગુરૂ કચ્છદેશે મનરાબિંદરે લિ. યુગપ્રધાન આચાર્ય શિવજી શિ. સ. વર્ધમાન શિ. મુનિ પીથા લિ. પ.સં.૨૬, પ્ર.કા.ભં. નં.૪૬ ૬. (૩૩) સં.૧૮૧૩ .શુ.૩ ભૃગુવારે લિ. પં. રૂપવિજયગણિ સાંડેરાનગરે શ્રી શાંતિનાથ પ્રસાદાત ૫.સં.૩૧-૧૪, મ. સુરત પ.૧૬, (૩૪) સં.૧૯૧૦ આસે પૂર્ણિમા અર્ધવારે લિ. ૪. રૂપચંદ પીડિ મળે. પ.સં.૧૮-૨૦, ગુ. (૩૫) સં.૧૮૭૩ માગશર શુ.૩ શુક્રે સિધુ નદી તટે દેરાગાખાન મધ્યે પં. શ્રીચંદ પં. તલા લિ. પ.સં.૨૭, અભય. નં. ૨૪૩૯. (૩૬) આ પૈકી કરકંડે એપાઈ, ગા.૧૮૭, સં.૧૬૬૪ ફા.૧૨ બુધે આગરાનગરે. ગ્રં. ર૨૩. કવિની સ્વયંલિખિત પ્રત, પ.સં.૯, અભય. નં.૧૫૮૫. (૩૭) સં.૧૭૧૮ અસાઢ વદિ ૪ નવાનગરે લિ. પં. કુશલ. લાભેન. પ.સં.૨૩, ત્રુટક, અભય. (૩૮) સં.૧૭૦૦ માર્ગશીષ કૃ૨ ભગુવાસરે વિધિપક્ષગચ્છ ભ. ગજસાગરસૂરિ -પં. લલિતસાગર-ઝ. માણિજ્યસાગર–. ત્યાંનસાગર લિ. હું ભં. (૩૯) ઈતિશ્રી પ્રત્યેક પ્રબંધન માઈ પ્રત્યેક બુદ્ધ ચતુર્થ ખંડ સંપૂર્ણ ચતુર્થાપિ ખંડેષુ સર્વદ્વાલ ૪૫ સર્વગાથા ૮૨ સર્વ ગ્રંથાગ્રંથ લોક ૧૧૨૦ સંવત ૧૭૧૨ વર્ષે માગસર વદિ ૯ દિને સોમવારે શ્રી
બહત ખરતરગચ્છ શ્રી જિનરાજસૂરિભિ શિષ્ય માનવિજયલિખત શ્રી ઢબપુર મિથે લીપીકૃતં શ્રીરહુ કલ્યાણમતુ. ઘણું જૂની પ્રત, કચ્છી દ.ઓ. પાઠશાલા. (૪૦) સં.૧૮૯૯ ફાગુણ શુદિ ૧૦ શનિવાર, લિષતમ ગુસાઈ ગડારામ પઠનાથ સદાનંદ દુગડ એ સવાલ કુલે શુભ ભવતિ. નાને ચોપડે, દે.લા. (૪) સંવત ૧૭૭૦ વર્ષે મિતી કાતી સુદિ ૭ દિને પં. સમયધીરગણિ લિષત શ્રી હરદેસર ગ્રામ મળે. ૫.સં.૨૨-૧૭, આ.ક.ભં. (૪૨) ઇતિ શ્રી નગાઈ મહામુનિ સંબંધ સંપૂર્ણ. સવગાથા ૨૨૫ ચતુર્થ પ્રત્યેકબુદ્ધઃ સર્વગ્રંથાગ્રંથ ૧૨૦૦ સં.૧૭૭૧ વર્ષે ચૈત્ર વદિ ૯ શનૌવારે લિ. પં.

Page #336

સત્તરમી સદી
[૩૨૩]
સમયસુ ́દર ઉપા. ધનકેત. ૫.સ.૨૬-૧૬, ગા. ભ ́. (૪૬) ૫.સ’.૩૦-૧૫, લી’.ભ’. (૪૪) પ.સં.૩૦-૧૫, અનંત. ભ. (૪૫) ત્રીજો ખંડ મિરાસ, પુ.સં.૧૮-૧૧, વિ.ધ.ભ. (૪૬) ભા.ભ. (૪૭) ભભ’. (૪૮) રત્ન. ભ. (૪૯) આ. [મુપુગૃહસૂચી, લી હુસૂચી, હેન્ટેનાાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૬૯, ૩૯૫, ૪૮, ૫૫૧, ૫૮૮, ૫૯૩, ૬૧૬).]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. પ્રકા ભીમસિંહ માણુક. ૨. આનંદ કાવ્ય મહૌધિ.]
(૧૨૮૬) [+] મૃગાવતી ચાપાઈ[અથવા ચરિત્ર અથવા આખ્યાન] ૩ ખંડ ૩૮ ઢાલ ૭૪૪ કડી ર.સ....૧૬૬૮ મુલતાનમાં
આદિ – સમરૂં સરસતિ સામિની, પ્રમુ` સદગુરૂપાય, બે કર જોડી વીનવું, માગું એક પસાય,
સરસ વચત દીઉ સરસતિ, સુણતાં અમીય સમાણુ, સદગુરૂ પણિ સાનિધિ કા, નિરમલ દઉ મુજ ન્યાન. સબ મજૂનની ચોપઈ, પ્રત્યેક ખ્રુદ્ધ વાંણુ, જિમ પરમાણુઈ ચાડીયા, તિમ ચાડા પરમાણુ, દાન સીલ તપ ભાવના, ચ્યારે ધરમ પ્રધાન, સીલ સરીષા કે નહી, ઈમ ખેાલઇ ધમાન, કનકડિ ા દાન દિશ્વ, કનક તણા જિનગેહ, સીલ અધિક એ ખિડું થકી, ઈહાં કે નહી. સદૈડ. ચહસ ચરાસી સાધુનઈં, પડિલાભ્યાં ફુલ જેડ, સુક્લ કણુિ પખિ દંપતિ, જીમાડવાં લ તેહ. ચ િઇંદ્ર સેવા કરઇ, જે પાલઇ સુધ સીલ, ઈંહ ભવિ પૂજાફલ લહેઇ, પરવિ પાંમઈ લીલ. પ્રહ ઊઠી સહુ કે જપઈ, સીલવંતનાં નામ, બ્રાહ્મી ચંદનબાલિકા, ઇત્યાદિક અભિરામ. તેણુઇ કારણિ ભગતિ ભણુ, મૃગાવતી ચરિત્ર, સાવધાન થઈ સાંભલે, જનમ કરઉ સુપવિત્ર

૧.

3
४
૫
७
८
ઢાલ ૧૩-ઇતિશ્રી મૃગાવતી ચરિત્રે ભાર...ડપ બીસ હરણ, તાપસો૧૪ વર્ષીનિવાસ, કોસંબીનગરીસમાગમવર્ણના નામ પ્રથમ ખંડ:
શ્રમ
સંપૂ .
e

Page #337

સમયસુંદર ઉપા. [૨૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર
, શ્રી જિનકુસલ સરીસરૂ, સુણિ મોરી અરદાસ, મુઝનઈ આલસ ઉપજઈ, મતિ પણિ નહીં પ્રકાસ. ઉદાસીન મન માહરું, કહે કીમ કીજઈ ડિ. તું સદગુરૂ જગિ જાગતા, પૂરઈ વંછિત કેડિ. પરતે એક મઈ પિષીઉ, નગર મરેટ મઝાર, મેહ મા વૃકે તુરત, ઈમ અનેક પ્રકાર તેણુઈ તુજનઈ મઈ પ્રાર, સમરથ સાહિબ જણિ, મઈ બીજે ખંડ માંડીઉ, તું શિધ્ર ચાડિ પ્રમાણિ. ૪
ઢાલ ૧૩ રાગ ધન્યાસી દીઠે રે વામકે નંદન દીઠ એ દેશી. સીલ પાલઈ રી સુધ સીલ મૃગાવતી પાલઈ સુખસમાધિ વસઈ લેક સઘલા, ભય ઊપજતાં ટાલઇ રી. સુચંડપ્રદ્યોતકટક પડિલે બાહિરિ, વેરી સંગ્રામ ન હેઈ, ઉદયનકુમર મૃગાવતી રાણું, નગર માંહિ સહુ કોઈ રી. સુ. સીલપ્રભાવઈ સંકટ ટલઈ સઘલાં, સીલ સદા સુષ હેઈ, સીલરતન રાષો રૂડી પરિ, સીલઈ નવનિધિ થાઈ રી. સુજગપ્રધાન જિનચંદ્ર સૂરીસર, જિનસિંઘસૂરી જસવાદ, બીજો ખંડ ચડિઊ પરમાણિ સકલચંદ સુપ્રસાદિ રી. સુતેરમી ઢાલ રાગ ધન્યાસી, સુણતાં આણંદ પાવઈ, બીજે ખંડ થયો એ વારૂ, સમયસુંદર ગુણ ગાવઈ રી. સુ
-ઈતિશ્રી મૃગાવતી ચરિત્રે દ્વિતીય ખંડ સંપૂર્ણ. દુહા – શ્રી જિનદત્તસૂરિ જગત, હવાઈ પ્રણમું તલ પાય,
અખંડ કર અક્ષર થકી, યુગપ્રધાન કહિવાય. છતી ચસડિ જેગિણ, ક્ષેત્રપાલ બાવન, નામઈ ન પડઈ વીજલી, લોક કહઈ ધનધન્ન. પંડ બીજાં સાનિધિ કરી, જિમ શ્રી કલસરિંદ, તિમ ત્રીજઈ કર તુહે, હું. પણિ છું મતિમંદ.
સાવધાન થઈ સાંભલો, કહું ત્રીજે હવઈ પંડ, - વીર કંડ ધૃત પિણ મિલ્યાં, રસ ઉપજઈ પ્રચંડ. . . . રાગ ધન્યાસી સાંતિજિન ભામણુઈ જાઉં એ દેશી.
મૃગાવતી રાણું ગુણ ગાયા...

Page #338

સત્તરમી સદી
અત
[૩૨૫]
*
સહર વડા સુલતાણુ વિસેષા, કાન સુણ્યા અખ દેખ્યા છે, ૮૦ સુમતિનાથ શ્રી પાસ જિષ્ણુ'દા, મૂલનાયક સુખકા છે. મૃ. ૮૨ ખરતર સંધ ભલા મુલતાની, નગર મુખ્ય દીવાણી છે. સિંધુ શ્રાવક સદા સેાભાગી, ગુરૂગચ્છ કેરા બહુ રાગી છે. મૃ. ૮૩ જાણુ શ્રાવક તે જેસલમેરા, મરમ લહઇ ધર્મ કેરા, એ. કરમચંદ રીહડ જાણીતા, સાહ વસઇ સુવિદીતા છે. રૃ. ૮૪ સધિ પૂરવ સર ગુજરાતી, ઢાલ નવીનવ ભાતી છે, ચતુર વિચક્ષણ તુમ્હે હેાઈ, ઢાલ મ ભાંગયા કાઈ છે. ભાગી ચૂડિમ” નહી સકારા, તુટિ લિટમાઁ ન્હેં હારા છે. ભાગઇ મનિ ન સાહઇ વયરાગી, તિમ ન સેાહઈ ઢાલ ભાગી છે. મૃ. ૮૬ કનકમુદ્રડી તંગ વિઠ્ઠણી, રસવતી જેમ અલૂણી છે,
મૃ. ૮૫
કંત વિના જિમ નારિ વિર`ગી, રાગ વિષ્ણુ ઢાલ ન યંગી છે. મૃ. ૮૭ મીઠી ઢાલ રાગ સિ” મેલી, જિમ મિશ્રી દૂધ ભેલી ખે, તેહ ભણી ઢાલ રાગ સિ કહ્યો, ચતુર તુમ્હે જસ લેયા છે. મૃ.૮૮ બારમી ઢાલ ખેંડ ત્રીજાની, સમયસુંદ૨ મતિમાની છે. ૨૧ મૃ. શ્રી ખરતરંગછકમલ-ક્રિષ્ણુંદા, યુગપ્રધાન જિનચ’દા ખે, ૨૨ (૮૯) શ્રી જિનસિધસૂરિ સેાભાગી, પુણ્યસા જસુ જાગી છે. ૨૩ પ્રથમ શિષ્ય શ્રી પૂજ્યાં કેરાં, સકલચ'દ ગુરૂ મેરા એ, ૨૪ (૯૦) તસુ પ્રસાદિ થયા ગ્રંથ પૂરા, પ્રગટયા સુજસ પડૂરા છે. ૨૫ સાલ સઈ અડસઠ વરસે, હુઈ ચઉપઇ ધણું હરષે એ. ૨૬(૯૧) ગાવતી ચરણુ કહ્યા ત્રિહું ખંડે, ઘણું આનંદ ધમડે ખે. ૨૭ માહણુવેલિ ચઉપઇ સુષુતાં, ભણુતાં નઇ વલિ ગુણુતાં ખે. ૨૮ (૯૨) સમયસુ’દર ઘઈ સંધ આસીસા,રિદ્ધિ વૃદ્ધિ સુજંગીસા મે. ૨૯ (૯૩) (૧) સં.૧૯૮૭ શ્રી અ'ચલગચ્છે પૂજ્ય શ્રી કલ્યાણુસાગરસૂરિ રાજ્યે વૈ.શુ, પૂર્ણિમાયાં રવિ લિ. કલસે..લા.કૅટે. વા.૧૦ ન.૧૧૮(૨)પૃ.૨૪૧ ~૨૪૨. (૨) ૫.સ.૩૬-૧૩, ડા. પાલણપુર દા.૩૬. (૩) સ’૧૬૯૪ ભાદ્રવા સુદિ ૧૪ બુધે. ૫.સ`.૨૭-૧૫, ડે.ભં. દા.૪૩ ન`.૮૫. (૪) સ’.૧૭૯૪ વૈ. સુદિ ૨ દિને ૫. દનવિજય લિ. પ.સં.૨૫-૨૦, ઈડર ભ. નં.૨૦૯ (૫) સં.૧૭૧૫ લિ. ૫.સ.૧૮, જિ.ચા. પો.૮૫ નં.૨૨૬૨. (૬) સ`.૧૭૩૦ શ્રા.શુ.૧૩ બુધે સાગરચંદ્રસંતાને ઉદ્દે શિવદે શિ. ઉ, રાજચંદ્ર શિ. વા.

સમયસુ’દર ઉપા.

Page #339

સમયસુંદર ઉપા. [૨૧] જે ગૂર્જર કવિએ ર
જ્યનિધાન શિ. કમલસિંહ શિ. કમલરત્ન શિ. દાનચંદ્ર લિ. ગુદવચ મળે. મહિમા. પો.૩૬. (૭) હંસારકોટાત્ ઋષિ હરજી શિષ્ય-ભેજરાજજી લિ. સં.૧૨૪ વૈ. સુદિ ૪ રવૌ. પ.સં.૪૨–૧૪, ગુ. (૮) પ.સં. ૧૩-૧૪, ગુ. (૯) હર્ષકુશલગણિની પ્રતિ, ૫.સં૩૫, મહિમા. પિ.૩૭.. (૧૦) પ.સં૨૪–૧૪, મ.જે.વિ. નં.૪૧૬. (૧૧) સં.૧૮૧૬ વૈશુ.૧૩ મરોટ મધ્યે કપૂરચંદ લિ. મહિમા. પિ.૩૪. (૧૨) સં.૧૭૧૦ જેઠ વદિ ૭ ભૌમે ગાંગદાસ લપકૃતં. ૫..૩થી ૪૬ પં.૧૧, મુક્તિ. વડોદરા નં. ૨૪૬૧. (૧૩) ૫.સં.૨૮, કૃપા. પિ.૪૫ નં.૭૮૩. (૧૪) સાધવી પડનાર્થ. પ.સં.૩૫, કૃપા. પ.૧૫ નં.૧૫રર. (૧૫) પં. મહિમાકલેલ લિ.પ.ક્ર ૨થી ૧૯, અભય. નં.૧પ૨૩. (૧૬) પ.સં.૪૧, કૃપા. નં.૧૬ ૦૯. (૧૭) ૫.સં.૩૦-૧૬, વી.ઉ.ભ. દા.૧૭. (૧૮) ભાં.ઇ. સન ૧૮૭૭-૮ નં.૭૯. (૧૯) પ.સં. ૨૬-૧૫, યશવૃદ્ધિ. પિ.૪૦. (૨૦) શ્રી હણાતીયા મથે શ્રી જયચંદ્રસૂરિ શિ. સ. વર્ધમાનકેન લિ. સ. હેમરાજ વાચનાથ* શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રસાદાત. પ.સં.૨૬-૧૬, ડે.ભં. દા.૭૦ નં.૭૨. (૨૧) સં.૧૭૭૨ પ્રથમ શ્રા.ક.૮ બુધે વૃષચંદ્ર ગે પં. પ્રીતિવિજયગણિ શિ. પં. ભીમવિજયગણિ વિનેય પં. પુણ્યવિજયેન લિ. સેલંકી કંબોઈ ગામે. પ.સં. ૨૫-૧૩, ડે.ભં. દા.૭૦ નં.૭૩. (૨૨) પં. રંગસાગરગણિ શિ. મુનિ રવિસાગરગણિના લિ. ૫.સં.૨૫-૧૫, પ્રથમ પત્ર નથી, મુનિ સુખસાગર પાસે. (૨૩) સવગાથા ૨૧૧ ઇતિ મૃગાવતીચરિત્રે ચંડપ્રદ્યોતનવપ્રકારાપણુ, શ્રી વીરાગમન, મૃગાવતી દીક્ષા, ઉદયનશ્રાવકવ્રતગ્રહણ, મૃગાવતીચંદનાકેવ૫ત્તિ, તનિર્વાણવણને નામ તૃતીય ખંડ સંપૂર્ણ. ઢાલ ૧૨ ગાથા ૨૧૧.૫હે. લામાં ૧૩ ઢાલ, ગાથા ૨૬૬, બીજામાં પણ ૨૬૬ ગાથા ને ઢાલ ૧૩, ત્રીજામાં ઢાલ ૧૨ ગાથા ૨૧૧ સર્વ મળી ગાથા ૭૪૪ ઢાલ ૩૮. લષી સં.૧૬૯૪ ૫.સં.૨૫–૧૫. ગુ.વિ.ભ, (૨૪) રતન.ભ. (૨૫) જેસ.ભં. (૨૬) લીંભ. (૨૭) ઇતિ શ્રી મૃગાવતી ચેપઈ સંપૂર્ણ સવ વંડ ૩ ઢાલ ૩૮ ગાથા ૮૫૫ સર્વ લોક ૧૧૧૦ સં.૧૭૧૫ વર્ષેતિ મંગલ શ્રી બામરણિ મળે ગણિ વિનીતકુશલ લખિતં. શ્રીરહુ. ૫.સં.૨૧-૧૫, ભાવ. ભં. (૨૮) સં.૧૭૦૬ આ.વ.૮ ગુરૌ લિ. વીરમગામ છે. ૫.સં.૩૭– ૧૨, આ.ક.મં. (૨૯) સં.૧૮૭૧, ધો.સ.મં. (૩૦) સં.૧૬૯૦ વર્ષ આશ્વિનિ સુદિ ૩ દિને બૃહસ્પતિ વાર. શ્રી ષરતરગચ્છ શ્રી પૂજ્યશ્રી ૫ જિનસિંધસૂરિ પં. શ્રી લબ્ધિવર્ધનમુનિ તત શિક્ષ વા. શ્રી પષા રિષિ

Page #340

સત્તરમી સદી
[૨૭] સમયસુંદર ઉપાઉપાધ્યાય શ્રી ૫ શિવચંદ્ર તતશિક્ષ માનકીર્તિ લિષિત. વિ.પ.ભ. (૩૧) પ.સં.૩૧-૧૨, જુની પ્રત, અનંત. ભ. (૩૨) સંવત ૧૬૭૯ વષે શ્રાવણ માસિ કૃષ્ણ પક્ષે ત્રયોદશ્ય તિથૌ શનિવારે, શ્રી પૂર્ણિમાપક્ષે ચતુર્થશાખામાં શ્રી શ્રી શ્રી ભટ્ટારક શ્રી શ્રી શ્રી પૂજ્ય શ્રી હર્ષસાગરસૂરિણું શિષ્ય હરજી લિષિત. પેડાવારા મધે તિષિત. શ્રીર, કલાગુમડુ, દીર્ધાય ભવતુ લેખકપાઠકઃ ૫.સં.૧૩–૧૭, મારી પાસે. (આ પ્રત કવિના સમયમાં લખાયેલી છે.) [કેટલોગગુરા, જૈહાપ્રસ્ટ, મુરૂગ્રહસયી, લીહસચી.
[પ્રકાશિતઃ ૧. સંપા. અગરચંદ નાહટા, રમણલાલ ચી. શાહ.] (૧૨૮૭) [+] પ્રિયમેલક (સિંહલસુત) રાસ અથવા ચોપાઈ [અથવા
પ્રબંધ] ૧૧ ઢાલ ૨૩૦ કડી ૨.સં ૧૬૭૨ મેડતામાં આદિ
દુહા-સોરઠીય. પ્રણમું સશુરૂ પાય, સમરૂં સરસ્વતી સામિણી, દાનધરમ દીપાય, કહિસિ કથા કૌતુક ભણી. ધર્મ માંહિ પ્રધાન, દેતાં રૂડા દીસિય, દીધઉ વરસીદાન, અરિહંત દીક્ષા અવસરે. ઉત્તમ પાત્ર તો એહ, સાધુને દીજૈ સૂઝત, લહિયે લછિ અડ, અઢિલક દાન જો દીજીએ. અતિ મીઠા આહાર, સખરા દે સાધુને, સુખ લહિયે શ્રીકાર, ફલ બીજ સરિખા ફલે. પૃથ્વી માંહિ પ્રસિદ્ધ, સુણિયે દાનકથા સદા, પ્રિયમેકઅ પ્રસિદ્ધ, સરસ ઘણું સંબંધ છઈ.
સુણે મિલ્યો જે સંચ, એ સુણતાં જે ઉંધસ્થઈ, - ' ઉ માણસ અગલિંચ, કે મુઝ બચન ર્સ નહિ. " આ રાસની ઢાલ–(જૂની પ્રતમાંથી) ૧ રાગ રામગરી-નર દ્વારા મતિ કૃષ્ણ નરેશ. ૨ પાલરી-અથવા કરે રે વિલાપ મૃગાવતી, રાય કોય છોડાવું. ૩ વાલું રે સવા વયર હું મારું જી–મૃગાવતીની ચોપઈની ઢાલ. ૪ રાગ આસાઉરી–સહજિઈ છેડડ દરજણિ સહજિઈ તેહડે બાલા રે ભરજોબન માતી એહની ઢાલ. ૫ અલબેલાની. ૬ રાગ વઈરાડી. જલાલીયાની ઢાલ, ૭ સીમંધરસ્વામી ઉપદિસે. અથવા મે વૃઇરાગી સંગ્રહ્યો. ૯ સેહલાની રાગ મહાર. ૧૦ રાગ દેશોખ. ૧૧ રાગ મેવાડે ધન્યાસી, અત - ઢાલ ૧૧ મદનમિ વાસે માહવ માંડિઓ રે–એ દેશી. રાગ ધન્યાસી.

Page #341

સમયસુંદર ઉપા. [૨૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
દાન સુપાત્રિ શ્રાવક દીજીઈ રે દાને દેલતી હેઈ, દીધાં રી દેઉલ ચઢિ રે સાચ કહિ સહુ કોઈ. દાન. ૨૪ સંવત સેલ બહુત્તરિ, મેડતા નયર મઝારિ, પ્રિય મેલક તીરથ ચેપઈ રે, કીધી દાન-અધિકાર. દાન. ૨૫ કચરે શ્રાવક કૌતકી રે, જેસલમેરિ જાણે, ચતુરે જેડાવી જિણિએ ચોપાઈ રે, મૂલ આગ્રહ ભૂલતાણુ. દાન. ૨૬ ઈણિ ચોપઈ એહ વિશેષની, સગવટ સાલિ વામિ, બીજા ચોપાઈ બહુ દેખ રે, નહિ સગવટને ઠામ. દાન. ૨૭ શ્રી ખરતરગચ્છ સંહાવતાં શ્રી જિણચંદ સૂરીસ, સલચદ સદગુરૂ દીપતા રે, સમયસુંદર તસુ સીસ. દાન. ૨૮ જયવંતા ગુરૂ રાજિયા રે, શ્રી જિનસિંહ સુરીરાય, સમયસુંદર તસુ સાંનિધિ કરી રે, ઇમ પભણિ ઉવઝુઝાય. દાન. ૨૯ ભણતાં ગુણુતાં ભાવ સું રે, સાંભળતાં સુવિદ,
સમયસુંદર કહિ સંપજિઈ રે, પુણ્ય અધિકું પ્રમોદ, દાન. ૩૦
(૧) ૫.સં.૧૦, જૂની પ્રત, અભય. પિ.૧૫ નં.૧૫૫૩. (૨) ગ્રં. ૭૦૦ ગા.૨૩૦ સં.૧૬૭૨ કા.વ.૬ મેડતા મથે સાધ્વી ચાંપા લિ. કવિસંશોધિત, પ.સં.૧૨, અભય.પિ.૧૫ નં.૧૫૯૦. (૩) પ.સં.૮-૧૩, પ્રાયઃ તત્કાલીન,પાદરા ભં. નં.૨૬. (૪) સં.૧૬૯૮ ભા.શુ.૨ નવેન સારંગ લિ. ફલવધી મ. પ.સં.૭-૧૫, યશોવૃદ્ધિ. પિ.૧૨. (૪) સં.૧૭૦૭ ખરતરગચ્છાધિરાજ જગમ યુગપ્રધાન ભ. પુરંદર શ્રીમત શ્રી જિનરંગસૂરી વિજય રાજ્ય લિ. રંગવિનયેન કૃષ્ણદુર્ગે સાધુ કલ્યાણવિજય પડાથે. વિ.ને.ભં. (૫) સં.૧૭૧૭ પ્ર.જે.વ.૧૪ શનિ કાલૂ મધ્યે વિદ્યાકુશલ લિ. મહિમા. પિ.૩૬. (૬) સં.૧૭૧૩ મગસર સુ. ૧૧ જીવવિમલ લ. પ.સં.૯-૧૨, ઘેલા ભં, દા.૧૬ નં.૧૧. (૭) મુ. ઉદયતિલકલ, પ.સં.૭-૧૫, ઘોધા ભં. દા.૮ નં.૧૭. (૮) સં.૧૭૭૦ સૈ.સુર મંગલ કેટ મધ્યે ક્ષમાભક લિ. પ.સં.૬, જિ.ચા. પિ.૮૫ નં.૨૨૪૬. (૯) સં.૧૭૧૬ જે.વ.૧૦ સેત્તરા મણે રૂપરાજગણિ લિ. કુશલચંદ પડનાર્થ. ૫.સં૫, જિ.ચા.પિ.૮૫ નં.૨૨૪૭ (૧૦) સં.૧૭૭૦ શક ૧૬૩૫ ભાવ.૬ રવિ લિ. પરતનગરે, પ.સં.૯-૧૨, હા.ભં. દા.૮૨ નં-૨૦૯, (૧૧) સં.૧૭૭૩ ફીશુ.૩ ઉદાસર મયે લખણુસી લિ, સાળી જવાં વાચનાર્થ, પ.સં.૯, કૃપા. પિ.૪૬ નં. ૮૩૬. (૧૨) સં.૧૬૮૬ વૈ.વ.૧૪. ૫.સં.૮, જય. પિ૧૩. (૧૩) સં.૧૭૭૫

Page #342

સત્તરમી સદી
[૩૯] સમયસુંદર ઉપાપિશુ.૮ શુકે પાટણમધ્યે લિ.પ.સંહ,જય.પિ.૬૯, (૧૪) ૫.સં.૯ જય.. ૬૯. (૧૫) પ.સં.૧૦, જય. પિ.૬૬. (૧૬) સં.૧૭૬૦ .વ.૪ રવિ લિ. જેતા ખરતર. ૫.સં.૧૧, જય.પિ.૬૭. (૧૭) પ.સં.૧૦, કૃપા. પિ.૪૫ નં.૭૮૫. (૧૮) ૫.સં.૬, પ્રતિ ૧૮મી સદીની, જિ.ચા. પ.૮૧ નં.૨૨૫૧. (૧૯) પ.સં.૧૩, જિ.ચા. પિ.૮૧ નં.૨૨૫૨. (૨૦) સં.૧૭૮૦ લિ.પ.સં. ૮, જિ.ચા. પિ.૮૫ નં.૨૨૬૪. (૨૧) પ.સં.૧૦, ભુવન. પિ.૭, (૨૨) પ.ક્ર. ૧થી ૯, ત્યાર પછી શ્રીસારકૃત આણંદ શ્રાવક સંધિ અને ધર્મવિધનકૃત સુરસુંદરી ચોપઈ છે, કુલ ૫.સં.૪૧, અનંત. અં. નં.૨. (૨૩) ૫.સં.૮–૧૫, તા.ભં. દા.૮૨ નં.૪૮. (૨૪) પ.સં.૭-૧૫, લે. પાટણ દા.૩ નં.૫૩. (૨૫) ભાં.ઇ. સન ૧૮૭૦-૭૧ નં ૩૦૩. (૨૬) પંજૈન છે. ભં. જયપુર પ.૧૬૪. (૨૭) સં.૧૭૮૭ મિગસર વ. ૩ ચંદ્રવારે. ૫.સં. ૧૨-૯, વિ.કે.ભં. નં.૪૬ ૦૩. (૨૮) પ.સં.૧૦-૧૩, સીમંધર. દા.૨૨ નં. ૩૪. (૨૯) સં.૧૭૧૮ આસૂ વ.૧૦ સોમે વા. સુગુણકીર્તિગણિના લિ. રિણીનગર મળે. પ.સં.૭-૧૫, રે.એ.સે. બી.ડી.૧૯૧ નં.૨૯૯૪. (૩૦) સં.૧૭૨૨ શાકે ૧૫૮૭ દ્વિતીય શ્રા.શુ.૧૪ સોમે પં. પંન્યાસ પુન્યમૂત્તિ શિ. મુ. ધમદાસ લ. ચેલા મનજી પઠનાર્થ. ૫.સં.૮-૧૬, વડા ચૌટા ઉ. અથવા સીમંધર. દા.૧૨ નં.૩૯, (૩૧) સં.૧૭૨૬ માઘ વ.૪ રવિ ઉ. જયસુંદર શિ. ૫. ધનવિજય શિ. ૪. વિનયસુંદર લ.સ્વવાચનાર્થ વિદ્યાપુર મળે. ૫.સં.૧૯-૧૫, મેસેલા. (૩૨) ૫.સં.૫-૧૮, વડા ચૌટા ઉ. પિ.૧૯. (૩૩) સં.૧૭૬૪ પિ.વ.૨ સિહાનગરે મહે. અમૃતવિજયગણિ શિ. પં. મુક્તિવિજયગણિ શિ. પં. વિમલવિજયગણિ શિ. કેશરવિજયગણિ લિ. પ.સં.૮-૧૫, ડે.ભં. દા.૭૦ નં.૧૦૫. (૩૩) સં ૧૬૯૪ ફા.વ.૬ ગુરુ ઝાંઝર નગરે મુનિ જયરાજેન લિ. ૫.સં.૮–૧૫, ડે.ભ. દા.૭૦. નં.૧૦૬. (૩૪) સં.૧૬૧(૧૯)૨ વદ ૮ ગણિ રંગવિજય શિ. ગણિ મેરવિજય શિ. મુનિ ‘માણિકવિજય લિ. સીકંદરપુરનગરે ભંડાર લષીત. ૫.સં.૧૩-૧૩, ડે. ભં. દા.૭૦ નં.૧૧૦. (૩૫) ૫.સં.૧૨-૧૬, ચિત્ર સહિત, વિ.ને.ભં. નં. ૪૪૮૦. (૩૬) પં. વિજયેન લિ. મેડતાનગરે સં.૧૮૦૦ શ્રા.વ.૧૧ સાધી સરૂપાંખ વાચનાથ.પ.સં.૯-૧૫,વિ.ભં. નં.૪૪૮૨. (૩૭) સં.૧૮૯૪ શાકે ૧૭૫૯ આ શુ.૩ કુમુદવાસરે લિ. હીરવિજયેન લુણસરા મધે માનસિંઘ રાજયે. પ.સં.૧૭-૧૩, વિ.કે.ભં, નં.૪૪૭૯. (૩૮) સ.૧૬૭૧ માગશર વિ.૯ નાગપુર ચેલા જશવંત લિ. ૫.સં.૯, અભય નં.૨૮૭૯. (૩૯) સં.

Page #343

સમયસુંદર ઉપા. [૩૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ સ ૧૭૭૪ માગશર શુ.૧૧ ૫. દેવપીર શિ. પં. હું સહમ લિ. લુણકર્ણ સર. પ.સં.૧૦, અભય. નં૨૮૮૦. (૪૦) પ્રાયઃ આ કવિકૃત – ભ. વિજય સૂરિ-લબ્ધિવિજય ગ.-ગ. દીપવિજયેન લિ. ધમડકા નગરે શ્રી વીરપ્રસાદાત્ સં.૧૭૬૭ આષાઢ શુ.૭ ગુરૂ પં. રંગવિજય ગ. પ્રસાદાત્ લિ. દીપવિજયેન સ્વવાચનાથે કન્યાલને વહમાને. નિ. વિ. ચાણસ્મા. (૪૧) સં.૧૭૮૯, પ્રકા.ભં. (૪૨) [૨૮] (૪૩) સં.૧૯૯૭ વર્ષે ફાગણ માસે. કૃષ્ણપક્ષિ દ્વાદસિ ગુરૂવાસરે લષિત ભાગ્યવિમલન. ૫.સં.૮–૧૫, વિ.ધ. ભં. (૪૪) સં.૧૭૦૧ વષે આશ્વિન માસે તૃતીયા મંગલવાસરે વા. લબ્ધિવિજયગણિ શ્રી વીરવિમલ તતશિષ્ય મુ. કલ્યાણવિજય પીકૃત શ્રી સામલ પાર્શ્વનાથ પ્રસાદાત. ૫.સં.૫-૧૫, પાલણપુર ભં. (૪૫) સં.૧૭૮૪ વર્ષ માહ શુદિ પ દિને લિ. ગણિ બુદ્ધિવિજયેન શ્રી જિહનાબાદ નગર. મયે સાધ્વી વાચનાય. ૫.સં.૧૭-૧૧, ધે. ભં. (૪૬) સં.૧૮૦૩ જ્યેષ્ઠ વદિ ૨ સાધ્વી મલુકજી પઠનાર્થ. પ.સં.૧૩-૧૧, ધે. . (૪૭) ૫.સં. ૧૧-૧૩, ગા. ભ. (૪૮) ૫.સં.૯-૧૩, લી.નં. (૪૯) લ. ૧૮૧૮, લીં. ભં. (૫૦) પ.સં.૮-૧૨, શુદ્ધ ને ઘણું જુની પ્રત, કર્તાની સ્વયંલિખિત જણાય છે, આગ્રા ભં. [આલિસ્ટઔઈ ભા.૨, કૅટલે ગગુરા, જેહાપ્રોસ્ટા, મુપુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી, હજૈજ્ઞાચિ ભા.૧ (પૃ.૩૯૫, ૪૬૮, ૪૯૯).]
[પ્રકાશિત : ૧. સમયસુંદર રાસપંચક (૧૨૮૮) [+] પુયસાર ચરિત્ર અથવા ચે. ૨.સં.૧૬૭૩ ભાદરવામાં આદિ –
દૂહા સોરઠી સમરૂ શ્રી સરસતિ, સહગુરૂ પિણ સાનિધિ કર, આપ વચન કવિત્ત, કહું કથા કલોલ . પુન્ય કરૂ પુણ્યવંત, જિમ સુખ પામો જગતમઈ,
અવિહડ એહ અનંત, સુખસાતા ઘઈ સાસતા. પુણ્ય કીઉ પરલોક, મનશુદ્ધઈ જિઈ માનવી, થિર થાઈ બહુ થાક, વિદ્યા વલી વરાંગના. ઉત્તમ કુલ ઉતપત્તિ, લહઈ લીલ લવણિમ સદા,
પુયસાર સુપવિત્ત, સુણો કથા સંભાવ સું. અંત - મરણ સમાધિ મરી કરી, સદ્ગતિ ગયો સોઈ,
પ્રગટ ચરિત પુયસારને, લિખ સબ ઈ. ૯ શાંતિનાથ જિન સેલમ, તસુ ચરિત સાલ,

Page #344

સત્તરમી સદી
[૩૩૧] સમયસુંદર ઉપા એ મઈ તિહાંથી ઉછેર્યો, સંબંધ વિશાલ. ૧૦ પુસંવત સોલ તિહુત્તરઈ, ભર ભાદવ માસ, એ અધિકાર પૂરે કહ્યો, સમયસુંદર સુખવાસ. ૧૧
પુણ્ય કરે ભવિ પરગડે. (૧) ગ્રં.૩૦૦ સં.૧૭૩૧ ચૈત્ર શુદિ ૧૫ બુધે પં. અમરવિજયગણિ શિષ્ય ગણિ મેધવિજય લિ. પ.સં.૯-૧૭, ડે. ભ. દા.૭૧ નં.૫. (૨) સંવત વેદ શશિ સાગર ઈંદુ વર્ષે (૧૭૧૪) આષાઢ સિત ૪ શુક્રે. રાજલાભ લિ. ૫.સં.૧૨, અભય. નં.૨૫૯૨.
[પ્રકાશિતઃ ૧. સમયસુંદર રાસપંચક.] (૧૨૮૯) [+] નલદવદંતી રાસ [અથવા કથા અથવા ચોપાઈ1 ખંડ.
૬ ઢા.૩૯ ગા.૯૩૧ ૨.સં.૧૬૭૩ વસંતમાસ આદિ- સીમંધરસામી પ્રમુખ, વિહરમાન જિન વીસ,
અઠ્ઠી દ્વીપ માહિ સાસતા, જયવંત જગદીસ. કેડિ દેઈ વલી કેવલી, સહસ કે ડિ દેઈ સાધુ, સંપ્રતિ સંયમ પાલતા, ગુણમણિ સમુદ્ર અગાધ. આદિનાથ જિન આદિ દે, ચઉવીસઈ જિણચંદ, સહુ દિસઈ બાવન ચતુર, સહુ ગણધર સુલકંદ. જિન ચઉવીસ તણું યતી, લિડ્યા અઠ્ઠાવીસ લાષ, " અઠ્ઠતાલીસ સસ અધિક, સૂત્ર સિદ્ધાંતઈ ભાષ. ગણધર પહલી ગુંથીયા, પૂરવ ચઉદ પ્રધાન, તેહને સાર નમોકાર તે, ધરઈ સહુ કે દયાન, એ સહુનઈ પ્રણમી કરી, પ્રણમી સદગુરૂ પાય, સમરૂ સરસતિ સામિની, પામુ જેમ પસાય. તલ દવદંતી નારિના, સરસ ઘણું સંબંધ, છ ખંડ કહિસું છતા, નિરમલ સીલ સુગંધ. દવદંતી મેટી સતી, નામ થકી નિસ્તારિ, બીજી બઈઅર બાંપડી, કાં સરછ કિરતાર? આઉલ ફૂલે ફુટશે, પગે ન પૂજા હેઈ, ચંપા ફુલ અમૂલ ગુણ, સિર ચાડઈ * સહુ કોઈ.
જીભ પવિત્ર કરવા ભણે, કહીસું સતીચરિત્ર, ચડાવે.

Page #345

સસુદર ઉપા.
[૩૩૨] જૈન ગૂર્જર કવિઓ :૨
વિક તુમ્હે પણિ સાંભળેા, હાસિ` કાન પવિત્ર.
*
સ્વયંવરામંડપ, વીવાવ ના નામ પ્રથમ ખંડ સંપૂર્ણઃ
*
રાજ્યહારણ, દવદતીત્યાગવષ્ણુ ના નામ દ્વિતીય ખંડ સૌંપૂર્ણ, નલસૂ પાકરસવતીકલાપ્રગટ, વિપ્રસમાગમન, વદ'તીવિરહવિલાપ, સાથે રક્ષણ રાક્ષસરંજન-વણું ના નામ તૃતીય ખંડ સંપૂર્ણ.
*
ગુહાગમન, સા વાહતાપસપ્રતિખાધ, સિંહકેસરી સાધદૈવલેાત્પત્તિ, -નલદવદંતીપૂર્વ ભવવષ્ણુન, રાક્ષસીપ્રતિખેાધ, ધનદેવસારથવાંહસાહામ્ય, શ્રી અચલપુર સમાગમે નામ ચતુર્થાં ખંડ સંપૂ
*
નૃપસ’મીલન, ચારમેાચનપ્રતિખાધ, હરિમિત્રવિપ્રસમાગમન, સ્વયં વરમડપકારાપણુ. દધિપણુસા કુ་સમાગમન, કટિમૂલરૂપનલમેલાપક નામ પંચમ ખંડ સંપૂર્ણ :
તિલકાવ્યારજ કહી એહની, ટીકા સાત હજાર,
દસવિકાલિક મૂલ સૂત્રની, મહાવિદેહ ક્ષેત્ર મઝાર.
અંત – નલદવદંતી કેરા મઇં કહ્યા, પાંડવ તેમ ચરિત્ત હે, એ અધિકાર તિહાંથી ઉર્યાં ચંચલ કવિયણુ ચિત્ત હા, કવિયણ કરી કિહાં કણિ ચાતુરી, અધિક આખું એથિ ઢા, વીસર ભાલા જે ષિ કહ્યો, મિામુકડ તેથિ હેા, સંધ સમક્ષ તે મઇ આપી, નવમી ઢાલ રસાલ હા, છડા હૈ। ખંડ તણી પૂરી થઇ, વારૂ વચનવિલાસ હેા. સમયસુંદર ભણુઇ ભાવ સુ,
૧૦
ઢાલ ૧૦ દેશી ગીતાની છંદની સુધર્માંસ્વામી પર પરા, ચંદ્રકુલા વિચરીશાખ, કાટીકગચ્છ ગુણુ ખરતરે, ભટારી કીયા સું ભાખ. સુભાખ જુગપ્રધાન જિનચંદ, પ્રથમ શિષ્ય શિરામણ, જસ ગાત્ર રીહડ નામ પડિત, સલચક્ર પ્રસિદ્ધિ ધણી. તસ શિષ્ય પભણે સમયસુંદર ઉપાધ્યાય ઇર્સિ પરિ, વાચનાચારીજ હત`દન પ્રમુખ શિષ્યને આદરે

Page #346

સત્તરમી સદી
સમયસુંદર ઉપા
ગોત્ર ગેલવાછા ગહનહિ મેડતા નગરિ મઝારિ, દિનદિન સંઘમંઈ દીપતા, ખરતરગચ્છસિણગાર. સિણગાર ધર્મ તણું ધુરંધર, દેવગુરૂ રાગી ઘણું, રાયમલ પુત્રરત્ન અમીપાલ ખેતસી નેતસી ભણું. રાજસી તેજસી ભત્રિજા તિહાં કણિ નાસી આગ્રહ ઘણું, ચઉપઈ કીધી સમયસુંદરિ નલ દવતી ચરીત સણું. ૨ સંવત સેલ ત્રિપુરરે માસ વસંત આણંદ, નગરિ મનહર મેડા, જિહાં વાસુપૂજ્ય નિણંદ, વાસુપૂજ્ય તિર્થંકર પ્રસાદિ ગછ ખરત૨ ગહિગહિં. ગછરાય યુગપ્રધાન જિસિંધસૂરિ સદગુરૂ જસ લહઈ, ઉવઝાય પભણઈ સમયસુદર, કીએ આગ્રહ નેતસી,
છઉપઈ નલદવદતી કેરી, ચતુર માણસ ચિત વસી. ૩ (૧) સંવત ૧૬૮૧ ફા. સુદિ ૧ અણહિલ્લપુર પત્તને બ્રહખરતરગચ્છ જિનરાજસૂરિ રાજયે આચાર્ય કીર્તિરત્નસૂરિશાખાયાં શિ. લવયસીલે પાધ્યાય શિ. વા.પુણ્યધીરગણિ શિ. વા. જ્ઞાનકીર્તિગણિ શિ. વા. ગુણપ્રમોદગણિ શિ. વા. સમયકીર્તિગણિ શિ. પં. વિનયકલ્લોલગણિ પં. હર્ષકલ્લોલગણિ શિ. પં. ચંદ્રકીર્તિગણિ શિ. પં. ખેમરાજમુનિ સપરિવારેણ. પ.સં.૩૯-૧૧, જૈનાનંદ. નં.૩૩૩૪. (૨) સં.૧૬૮૬ ચૈ.શુ.. ૧૧ સામે શ્રી પુટભેદને પૂર્ણિમાપક્ષે ભીમપલી ભ. લક્ષમીચંદ્રસૂરિ તત પ્રથમ શિ. ગણિ વીરવિમલ શ્રી પૂજ્ય પ્રથમ વાચક વાચનાચાર્ય શ્રી લબ્ધિવિજય તત શિ. સૌભાગ્ય વિજય લિ. ૫.સં.૨૫-૧૮, ડા. પાલણપુર દા૩૬. (૩) સં.૧૬૯૦ લિ. ૫.સં.૨૪, મહિમા. પ.૩૪. (૪) સં.૧૭૦૦ પિ.વ.૫ સોમ કનકનિધાન લિ. તેરસ માંડી ૮ દિનમાં. જિ.ચા. પિ.૮૫. નં.૨૨૪૪. (૫) સં.૧૭૦.૦ માધ વ.૫ બુધે શ્રી ઉદયપુર મથે લિ. પં. જયાનંદગણિ શિ. મુનિ દેવાનંદેન સ્વવાચનકૃતિ. પ.સં.૨૫-૧૭, ઘેઘ ભં. દા.૧૪ નં ૭. (૬) સં.૧૭૧૬ શ્રા.કૃ. એકાદશી બુધવારે મરૂદ્ધર દેસ મધ્યમંડન બિલાડા મહાનગર પં. દાનવિજયગણિ લિ. મુ. ચંદ્રવિજય વાચનાર્થ. પ.સં.૨૭–૧૭, હા.ભં. દા.૭૯ નં.૨૭. (૭) સં.૧૭૨૬ રવિ ચતુથી દિને લ. પં. અમરવિજયગણિ શિ. મુનિ કેસરવિજયેન. પ.સં.૩૬–૧૬ વિ.ને.ભં. (૮) સં.૧૭૭૦ માઘ શુ. દશમ્યાં લિ. પં. રામવિજયગણિના. પસં.૨૯-૧૮, મો. સુરત. પિ.૧૨૬. (૯) સં.૧૭૭૧ આ.વ.૧૨ લિ.

Page #347

સમયસુંદર ઉપા.
[૩૩૪]
જૈન ગૂર્જર કવિઓ : ૨
નરસિંહદાસજી, મેહાજલ” વાયનાથ. જય. પે.૬૯. (૧૦) સ`.૧૭૮૭ હરદેસર મધ્યે લિ. જિ.ચા. પે.૮૧ ન`.૨૨૫૮. (૧૧) પ.સ'.૪૫, પ્રતિ ૧૮મી સદીની, ગ્રં.૧૩૫૦, જિ.ચા. પેા.૮૫ નં.૨૨૫૯. (૧૨) સં.૧૭૮૮ વસંત ઋતૌ ફ્રા. સિત થંડી રવિવારે સગરચંદ્રસૂરિશાખામાં વાયનાચાર્ય દેવધીરજીગણિ શિ. ૫. હ`હેમ શિ, ચતુરહ` લિ. બાઇ રેષાજી શિષ્યણી જગસા તત્ શિષ્યણી ખાઇ દીપા વાચતાં વિક્રમપુરનગરે. પ.સ.૧૧૧૫, વિ.તે.ભ. નં.૪૪૯૪. (૧૩) સ.૧૭૯૮ ચૈ.શુ.૮ વીકાનેર મધ્યે ૫. નયવિજય શિ. સુખરત્ન શિ. પં. દેવવન લિ. ૫.સં.૩૩, જય. પેા.૧૩. (૧૪) સં.૧૮૪૨ આસાઢ ૧.૮ બુધ નડુલાઇ મધ્યે લિ. ૫. અમીવિજય શિ. ૫. રામવિજય. ૫.સ.૨૦-૧૮, જૈનાન૬. (૧૫) સ`.૧૮૪૬ માગ. શુ.૧૧ સાચેરમધ્યે જગરૂપ લિ. પ.સ'.૫૬, દાન, પે।.૧૩ ન.૨૩૫. (૧૬) સ.૧૮પર કા.વ.૧૩ સામે. ૫.સ.૪ર, દાન. પા.૪૫. (૧૭) સ`.૧૮૯૬ માગશર વ.૬. ખૌ. (૧૮) ૫.સ..૨૩-૧૮, વડા ચૌટા. ઉ. પેા.૧૯. (૧૯) ૫. સં.૬૬-૯, હા... દા.૭૯ ન ́.૧૦, (૨૦) ૫.સં.૪૬-૧૩, ડે.ભ. દા.૪૧ ના.ર૬. (૨૧) પુ.સ’.૩૭-૧૬, રા.એ.સા. ખી.ડી.૧૨૬ નં.૧૯૧૭. (૨૨) લાડૂડી મધ્યે લિ. પ.સં.૩૩, અભય. પેા.૧૫ નં.૧૫૨૦. (૨૩) પુ.સં.૨૦, અભય. નં.૧૫૨૧. (૨૪) પ.સં.૩૭, અપૂર્ણ, જય. પેા.૬૭. (૨૫) પ.સં. ૪૫, ક્ષમા. નં.૨૯૬. (૨૬) સ.૧૬૯૪ કાસદરા ચઉમાસે ન દીવ નમાસ ૧૦ દિને વાર સામે . ઠાકુરજી ઋ. મહીયાજી લખાવિત. ૫.સ.૩૫૧૬, ડે.ભં. દા.૭૦ નં.૧૫. (૨૭) પ.સં.૧૫-૨૦, ડે.ભં. દા.૭૦ નં.૧૬. (૨૮) સ.૧૭૫૭ નભ શુકલપક્ષે ૫ તિથૌ ભામવારે લિ. ગ્રામ સપરહેટક મધ્યે. ૫.સ.૨૮–૧૫, પદ્મસાગર ભ.... જૈનશાળા અમદાવાદ. દા.૧૩ નં.૭. (૨૯) ખંડ ૬ ઢાલ ૩૯ ગા.૯૩૧ લેા.૧૪૦૦ પ્રમાણુ, સ’.૧૭૬૬ કા. કૃ.૩ સામે લિં, પૂજ્ય ઋ રાધવજી પૂજ્ય . નાગજી શિ. પૂજ્ય શ્રૃ. આસકણુજી શિ. મુ. રાયચંદ આત્માર્થે લિ, સેરીસા ગ્રામે. પ,સ....૩૦~ ૧૬, હા.ભં. દા.૮૧ ન.૪૫. (૩૦) લેા.૧૩૩૭ ૫, કાંતિવિજયગણિ શિ. -નાયકવિજચેન લિ. શિષ્યપ્રમાદાથે સં.૧૭૮૬ આસુ કૃષ્ણ ૧૩ વાગપ્તિવારે દીપચ્છવે સેભર ગ્રામ મધ્યે. પસ,૨૫-૧૮, ઈડર ભ. નં.૧૪૯. (૩૧) વા. જયનિધાનગણિના. પ.સં.૧૬, ત્રૂટક, અભય. (૩૨) સં.૧૮૦૪ શાકે ૧૬૬૯ શ્રા.વ.૧૦ સેામ લિ. ભીમવિજય ચપાવતીનગરે, પ.સં.૩૬, જય્. (૩૩) સં.૧૭૧૦ પાસ વિદ ૧ ગણિ જવિજય શિ. ગણિ કનક

Page #348

સત્તરમી સદી
[૩૩] સમયસુંદર ઉપાવિજય શિ. મુની દીપવિજય લિ. પ.સં.૩૦-૧૫, ગોડીજી. નં.૩૮૦. (૩) ઇતિ શ્રી નલદવદંતી શિપરિ ચઉપઈ સંપુર્ણ. ખંડ ૬ સર્વગાથા ૯૧૩, લેકસંખ્યા ૧૩૫૦, ઢાલ ૩૮. પ્ર.કા.ભ. (૩૫) ઇતિ શ્રી નલદવદંતીસંબંધે તાપસંદેવકૃત સપ્તકેટીસ્વર્ણવૃષ્ટિ નલકેશલાપ્રવેશઉછવ, નલદવદંતી દીક્ષા ગ્રહણ, સ્વર્ગપ્રાપ્તિ, કનકવતી સમીપ હંસસમાગમ, કનકવતીવસુદેવપરિણાયન, ગ્રહવાસ, કનકવતીકેવલેસ્પત્તિ, નલઆગામીભવસિદ્ધિગમનવર્ણને નામ ષષ્ટમ ખંડ સંપૂર્ણ પ્રથમ ખંડે ઢાલ ૭ ગાથા ૧૭૧ દ્વિતીય ખંડે ઢાલ ૫ ગાથા ૧૩૫, તૃતીય ખંડે ઢાલ ૪ ગા.૧૩૦ ચતુર્થ ખંડે હાલ ૬ ગાથા ૧૨૯, પંચમ ખંડે ઢાલ ૫ ગાથા ૧૭૬ ષષ્ટ ખંડે ઢાલ ૧૦ ગા.૨૦૫ સર્વગાથા ૯૪૧ ગ્રંથાગ્રંથ ૧૧૭૫. પંડિત શ્રી ૫ શ્રી કીર્તિમુસલગણિ શિષ્ય ગણિ છતકુશલ લષિત સહ માણિકદાસ તસુ સુત સાહ શ્રી સાંતિદાસ વાચનાય. સંવત ૧૭૬૬ વર્ષે કાતિ માસે કૃષ્ણપક્ષે તિથિ દસમિ દિને ભોમવારે લિપિકૃતિ. મુનિશ્રી નીતિવિજયજી પાસેની પ્રત, દે.લા. (૩૬) સર્વ હાલ ૪૧ સર્વગાથા ૯૩૭ સર્વપંડ ૬ ગ્રંથાગ્રંથ લોક સંખ્યા ૧૪૭૦ શુભ ભવતુ લિખત કાસોરીયા ગ્રામે રૂપારેલી કે પડિગણ: રાણાશ્રી હમિરસીંગજી રાજ્ય તત્ ઉ.... જેઠાડવંશ ઠાકરાં શ્રી સિવસીંઘજી તકુંવર શ્રી અને સિંધ તત્ કુંવર દેવીસિંઘેન સુખં ભૂયાત. પુસ્તિકા લેખીતા. શ્રી તપાગચ્છ રૂચિભાષામાં પંડિતરત્નાકર સકલ પંડિતત્તમ પંડિત શ્રી ૧૦૮ શ્રી સુર(?)પાલરૂચિ તતશિષ્ય પંડિત પ્રધાન સુજાંણરૂચિજી તત શિષ્ય કનકરૂચિ લિપિકૃતં સ્વપડણહેત્વર્થ સં.૧૮૩૦ વર્ષ શાકે ૧૯૯૫ પ્રવર્તમાન માસોત્તમ ચૈત્ર વદી પ બુધવારે દ્વિતીય પ્રહરે સંસુબેન તિષ્ઠતિ સર્વ મંગલં, પ.સં.૪૧-૧૩, આ.કા.ભં. (૩૭) પ્રથમ ખંડ ઢાલ ૭ ગાથા ૧૮૧ દ્વિતીય ખંડ ઢાલ ૫ ગાથા ૧૩૬ તૃતીય ખંડ ઢાલ ૫ ગાથા ૧૩૦ ચતુર્થ ખંડ ઢાલ ૬ ગા.૧૨૮ પંચમ ખંડઈ ઢાલ ૫ ગા.૧૭૬ ષષ્ઠ ખંડ ઢાલ ૧૦ ગાથા ૨૦૫ સર્વ ખંડ ઢાલ ૩૯ ગ્રંથાગ્રંથ ૧૩૫૦. ઇતિ ઋષિ માંડણની પ્રતિ થઈ. પ.સં.૩૭-૧૩, મો. (૩૮) ૫. ઉરબદ લિપીત મુલઆણુ મથે. વિ.ધ.ભ. (૩૯) ૫.સં.૩૦-૧૬, લી.ભં. (૪૦) ૫.સં.૨૩-૧૮, અનંત. ભં. (૪૧) પૂજય ઋ. માલજી તત શિ. પાંડવ તન્મથે લિપિકૃતં શિ. ૪. શિવજી માલજી ચેલા ઝવેરચંદ મેતીચંદ પડનાથે શ્રી ભુજનગરે રાહે શ્રી રાજ્યધણુ રાજ્ય સા. ૧૮૬૪ના કાત્તિક વદ ૫ ગુર. ૫.સં.૩૦-૧૫, રા.પૂ.આ. (૪૨) સર્વગાથા

Page #349

સમયસુંદર ઉપા, [૩૬] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર ૨૫૦. સં.૧૮૪૪ વરષે ફાગુણ સુદી ૩ વાર સોમવારે પ્રથમ ખંડે હાલ ગાથા ૧૭૧, દ્વિતીય ઢાલ ૫ ગાથા ૧૩૫ તૃતીય હાલ ૫ ગાથા ૧૦૨ ચઉથા ખં. ઢા.૬, ગા.૧૨૪ પંચ. ખં. ઢાલ ૫ ગા.૧૩૬ છઠા નં. ઢા.૧૦ ગાથા ૨૦૫ સરવઢાલ ૩૮ ગાથા ૯ સઈ ૧૩. સરવ ખંડ ૬ ગ્રંથાગ્રંથ ૧૨૫૦ શુભ ભવતુ. ૫.સં.૩૨-૧૪ અનંત. ભ. (૪૩) વિદ્યા. (૪૪) પા.ભં.૩.
[આ લિસ્ટમાં ભા.૨, કેટલોગગુરા, મુપુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી, હેજેજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૪૦, ૫૧૫, ૫૬૫, ૫૮૪).]
[પ્રકાશિતઃ ૧. સંપા. રમણલાલ ચી. શાહ.] (૧૨૯૦) [+] વકલચીરી રાસ અથવા ચોપાઈ ૨૨૫ કડી ૨.સં
૧૬૮૧ જેસલમેરમાં [કે મુલતાનમાં ) આદિ –
દુહા. પ્રણમું પારસનાથનઈ, પ્રણમુ સહગુરૂ પાય, સમરું માતા સરસતી, સદ્ગુ કર સુપસાય. વલલચીરી કેવલી, મોટાઈ સાધ મહંત, ચૂંપ કરી કહું ચુપઈ સાંભલો સદૂ સંત. ગુણ ગિરૂયાના ગાવતાં, વલિ સાધના વિશેષ, ભવ માહિ ભમીઈ નહી, લહિયઈ સુખ અલેખ. ભઈ સંધ્યમ લીધુ કિમઈ, પણિ ન પલઈ કરૂં કેમ, પાપ ઘણું પિતઈ સહી, અટકલ કી જઈ એમ. તઉપણિ ભવ તરિવા ભણી, કરિવઉ કેય ઉપાય,
વલકલગીરી વરણવું, જિમ મુઝ પાતિક જાય. અંત - જેસલમેરઈ નિપ્રાસાદ જિહાં ઘણું રે,
એમ વસુ સિણગાર ૧૬૮૧ વરસ વખાણીયે રે, ખરતરગચ્છ રે બિરદ ખરા જ ગિ જાણીયે રે. શ્રી જિણચંદસૂરિ રે જુગપ્રધાન જગિ પરગડા રે, રે તાસુ પ્રથમ શિષ્ય તેહ, સકલચંદ સુયંકર રે, સમયસુંદર રે, તાસુ સસ શોભાધરૂ રે.
શ્રી. ૬ રહડકુલ રે જિહાં જિણચંદસૂરિ ઉપના રે હે રે, તિણ કુલિ જસુ અવતાર મુલતાણુમાં વસઈ રે, સાહ કમચંદ રે જેસલમેરી સુભ જસઈ રે. શ્રી. ૭

Page #350

સત્તરમી સદી
[૩૩૭]
સમયસુંદર ઉપા પદ સગવટ રે વલલચીરી ચુપઈ રે. હાં રે કર્મચદ આગ્રહ મઈ કીધ, આણંદ અતિ ઘણુઈ રે, સુખ પામઈ રે, સમયસુંદર કહેઈ જે સુણઈ રે.
શ્રી. ૮ સર્વગાથા ૨૨૫. ઈતિ શ્રી વલકલચીરી ચુપઈ સમાપ્ત.
(૧) સં.૧૬૯૮ અચલગચ્છ પં. ગુણશીલ લિ. આગરા મધ્યે સાધવી વાહલાં પઠનાર્થ. પ.સં.૧૪, જિ.ચા. પ.૮૫ નં.૨૩૨૮. (૨) કનકનિધાન શિ. હીરવર્તન શિ. દેવરાજ લિ. ખીમસી પઠનાર્થ. ૫.સં.૧૦, પ્રત ૧૭મી સદીની, જિ.ચા. પિ.૮૫ નં.૨૨૪૫. (૩) ૫.સં.૧૧, પ્રત ૧૭મી સદીની, કૃપા. પિ.૪૬ નં.૮૩૫. (૪) સં.૧૭૫૨ કા.શુ.૧૦ ગુરૂ પૂર્ણિમાપક્ષે ભ. સૌભાગ્યચંદ્રસૂરિ શિ. ભ. ગુણચંદ્રસૂરિ પં. દેવવિજય મુનિ સુમતિવિજય મુ. લાલવિજય લઘુ શિ. કર્મચંદ હર્ષચંદ મયાચંદ ઠાણું ૭ ચાતુર્માસે સ્થિતાસ્તત્ર મુ. સુમતિવિજયેનાથ લિ. સુશ્રાવક સ. શ્રી વર્ધમાન ભાર્યા સુશ્રાવિકા પુંજી વાચનાર્થ. પ.સં.૧૫-૧૧, ડા. પાલણપુર દા.૩૬. (૫) સં.૧૭૮૪, પ.સં.૧૨, દાન. પિ.૧૩. (૬) ૫.સં.૫, મહિમા. પિ.૩૪. (૭) ૫.સં.૧૦, પ્રકા.ભં. નં.૬૩૪. (૮) લી.. [મુપુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી.]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. સમયસુંદર રાસપંચક.] (૧૨૯૧) + વસ્તુપાલ તેજપાલને રાસ ૪૦ કે ૫૪ કડી ૨.સં.૧૬૮૨(૬)
તિમરીપુરમાં આદિ સરસતિ સામિણિ પય નમી, પ્રણમી સહગુરૂપાય,
વસ્તપાલ તેજપાલને, રાસ કહું ચિત લાય. પિરવાડ વંશે પ્રગટ, જિનશાસનસિણગાર, કરણ મેટી જિણ કરી, સહુ જાણે સંસાર. ચંડ પ્રચંડ અનુક્રમે સેમ અને આસરાજ, વસ્તપાલ તેજપાલ બે, સુ નંદન શિરતાજ. માતા કુઅરિ ઉરરતન, પાટણ નગર નિવાસ, વિરધવલ રાજ તણા, મેહતા પુણ્યપ્રકાસ. વરસ અઢાર ગયા પછી, વરસ અઢારા સમ, વસ્ત૫ાલ તેજપાલ બે, ધર્મકરણી કરે ઈમ.
૪

Page #351

સમયસુંદર ઉપા. [૩૩૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
વરસ બાર સતરે પહલી શેત્રુજ યાત્ર, કીધી સબલ પડ઼ર મ્યું, તે કહિઈ લવમાત્ર.
૨૬ અંત – સરસ્વતીકંઠાભરણ બિરૂદચોવીસ બેલે ભટ્ટ સુશબ્દ. ૩૨ -
દલવા દુલ ડેરા તંગોટી, ફરહે નેજ ધા અતિ મોટી, સબલ આડંબર રાયની રીતિ, સંધ ચાલે સહુ સંતેષી. ૩૩ જયપતાકા તેવીસ વાર, સંગ્રામ કરીને પામી સાર, એવી સાઢી બારહ જાત્રા કીધી, શેત્રજ સંઘવી પદવી લીધી. ૩૪ હવે કહું પુન્યવરાની વાત, જે દ્રવ્ય ખરચ્યા તે કહાત, તેત્રીસ કટિ ચઉદ લાષ, અઢાર સહસ આઠમેં સાખ. ૩૫ હિં લેડહીએ ઉ| સેનઈયા, પુણ્યવરે ખરચ્યા તે કહિયા, જિનશાસનમાં સેતુ ચઢાઈ, બારસે અકાણું સુરગતિ પાઈ. ૩૬ વસ્તુપાલ તેજપાલ પુણ્ય પ્રધાન, જેને પગપગ પ્રગટયાં નિધાન, પુન્યથી પામી તેજમ તુરી, દક્ષિણાવર્ત આસ્થા પુરી. ૩૭ ઈમ ણી સહુ કે ધરમ સારૂ, ધન ષર વ્યવહારિયા વારૂ, સફલ કરે આપણો અવતાર, જિમ તુમે પામે ભવપાર. ૩૮ શ્રી ખરતરગચ્છ શ્રી જિનચંદ, શિષ્ય સકલચંદ નામે મુણિંદ, સમયસુંદર પાઠક તસુ સીસ, રાસ ભણ્ય શ્રીસંધ જગીસ. ૩૯ સંવત સેલે બયા(યાસીયા વરસે, રાસ કિધો તિમરીપુર
હરશે, વસ્તપાલ તેજપાલને રાસ, ભણતાં સુણતાં પરમ ઉલાસ.૪૦
(૧) પ.સં.૨-૧૨, આગ્રા. ભં. (૨) ફાર્બસ સભાનાં હસ્તલિખિત પુસ્તકેની સવિસ્તર નામાવલિ પૃ. ૪૫. (૩) ગા.૫૪, ખંભ.૩.(૪) માણેક, ભં. (૫) સં.૧૭૭૨ આસુ શુ.૧ શનિ ગારબદેસર ગ્રામે ચતુર્માસ પં. દયાવિનય પં. પુણ્યદયમુનિ ચિરં. હરજી વાચનાથ. ૫.સં.૨, અભય. નં. ૧૫૩૩. [મુપુગૃહસૂચી, હૈ જૈજ્ઞા સૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૪૨, ૪૯૨).]
પ્રકાશિતઃ ૧. જૈનયુગ પુ.૧ પૃ.૧૭થી ૧૯. [૨. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૨૯૨) [+] સીતારામ પ્રબંધ અથવા ચોપાઈ ખંડ ૯ કડી ૨૪૨
૨.સં.૧૬૮૭ મેડતામાં આદિ –
સ્વસ્તિ શ્રી સુખસંપદા, દાયક અરિહંત દેવ,

Page #352

સત્તરમી સદી
[૩૩૯]
સમયસુંદર ઉપા. કર જોડી તેહને કરું, નમસકાર નિવમેવ. નિજગુરૂ ચરણકમલ નમું, તીન તત્ત્વ દાતાર, કીડીથી કુંજર કીયે, એ મુઝને ઉપગાર. સમરૂં સરસતિ સામિણી, એક કરૂં અરદાસ, મારા દેજે મુજઝને કરૂં વચનવિલાસ. સંબ મજૂન કથા સરસ (૧), પ્રત્યેકબુદ્ધ પ્રબંધ (૨), નલદવદતિ (૩) મૃગાવતી (૪), ચઉપઈ ગ્યાર સંબંધ. આઈ તું આવી તિહાં, સમર્યા દીધા સાદ, સીતારામ સંબંધ પણિ, સરસતિ કરે પ્રસાદ, કલંક ન દીજે કેહને, વલી સાધને વિશેષિ, પાપવચન સહુ પરિહરે, દુખ સીતાનું દેખિ. સીલરતન પાલ સહૂ જિમ પામ જસવાસ, સીતાની પરિ સુખ લહૈ લાભ લીવિલાસ. સીતારામ સંબંધના નવ ખંડ કહિસિ નિબંધ, સાવધાન થઈ સાંભલ, સીલ વિના સહુ ધંધ.
અત્ર આ પ્રબંધની દરેક ખંડમાંની દેશીઓ આપેલી છે? (પ્રથમ ખંડમાંની દેશીઓ) ઢાલ ૧ સાહેલી આંબો મેરી-રાગ સારંગ, ગૌતમસ્વામી સમોસર્યા.
૨ પુરંદરરી વિસે ખાલી-સાધુને આલ કૂ દી. ૩ સોરઠ દેશ સોહામણો સાહેલડી રે, દેવો તણે નિવાસ–
ગયસુકુમાલની ચઢાલીયાની. ૪ ઘરિ આવો રે મનમોહન મોટા. ૫ બિંદલીરી.. ૬ રાગ ગાડી. જતિ જકડીની વિસખાલી. ૭ જાતિ ત્રાટકવેલિની.
પહેલે ખંડ થયે એ પૂર, સાત ઢાલ સુસવાદ, જગપ્રધાન જિણચંદ પ્રથમ શિષ્ય, સકલચંદ સુપ્રસાદ ગચ્છનાયક જિનરાજ સૂરીસર, ભટ્ટારક વડભાગ, સમયસુંદર કહે સીલ પાવંતાં વાધે જસસોભાગ. –સર્વગાથા ૧૪૬ સીતાવિવાહવને નામ. પ્રથમઃ ખંડઃ

Page #353

સમયસુંદર ઉપા [૪૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ
હિવ બીજો ખંડ બેલયું, બિહુ વાધે બહુ પ્રેમ, સાંનિધિ કરિજે સરસતી, જોડું બે ગે જેમ. સીતારામ સભાગિયા, ભોગવે ભોગસંજોગ,
લીલાના એ લાડિલાડિલા, ઘણું વખાણે લેગ. (બીજા ખંડની દેશીઓ) ઢાલ ૧ કેયે પૂજ્ય પધારિયે-એ ગીતની. ૨. જાતિ જત્તિની. વલી તિમરી પાસે વડલું ગામ. વલી પ્રત્યેક
બુદ્ધની બીજ ખંડની આઠમી ઢાલ. જબૂદીપ પૂરવ સુવિદેહ,
એહની ઢાલ, ૩ રાગ આસાઉરી સિંધૂડે મિશ્ર. ચરણાલી ચામુંડા રણે ચડે,
ચુખ કરી રાતા ચાલે રે, વિરતિ દાનવદલ વિચિ, ધાઉ દીયે ઘમરોલે–ચરણાલી. એહની ઢાલ. ૪ વરસાલે સાંભરે. ૫ ચેત ચેતન કરી. અથવા પ્રત્યેક બુદ્ધના પહેલા ખંડની આઠમી
ઢાલ-ધન પદમાવતી–એહની ઢાલ. ૬ લગડીની-રાગ મલ્હાર. ૭ થાકી ઓલ આવેછે.
સાતમી ઢાલ પૂરી થઈઝ, રામ રહ્યા વનવાસ, સમયસુંદર કહે સહુ મિલીજી, ભરતને ઘો સાબસિ. ૧૮ બીજે ખંડ પૂરો થઇ, સાંનિધિ શ્રી જિનચંદ, સકલચંદ સુપસાઉલેજી, દિનદિન અધિક આણંદ. શ્રી ખરતગછ રાજીએજી, શ્રી જિનરાજ સૂરીસ, સમયસુંદ૨ પાઠક કહે છે, પૂરે સંધ જગીસ. -સર્વગાથા ૧૯૨ રામસીતાવનવાસવર્ણ નામ દ્વિતીયઃ ખંડઃ ત્રિણ વિણુ ગીત ન ગાઈએ, ત્રિણ વિણ મુગતિ ન હોઈ, કહું ત્રીજો ખંડ તે ભણી, જિમ લહે સવાદ સહુ કોઈ. ૧ રામચંદ આશ્રમે રહ્યા, પહેલી રાતિ મઝાર,
આવી આગલિ ચાલતાં અટવી ડંડાકાર. (ત્રીજા ખંડની દેશીઓ)
ઢાલ ૧ રાગ રામગિરી. અને અહારો પ્રિય ગમેકાજી મહમદના

Page #354

સત્તરમી સદી
[૪૧]
ગીતની ઢાલ.
૨ રાજીમતી રાણી ઇષ્ણુ પરિ ખાલે, તેમ વિના કુંણુ ઘુંઘટ ખાલે—એહની ઢાલ.
સમયસુંદર ઉપા
૩ સુણે મેરી સજની, રજની ન જાવે રે-એહની ઢાલ, અથવા પ્રિયુડા માના ખાલ હમારા રે-એહની ઢાલ,
૪ ચંદાણિની-પણિ દુઙે દુહે ચાલિ. રાગ કેદાર. રાગ ગાડી. ૫ રાગ મલ્હાર, મેારા સાહિમ હે શ્રી સીતલનાથ કે, વીતિ સુણિ એક મારડી-એહની, અથવા રાજેસર હેા સુષુિ વીતિ એક કે મતવંછિત પૂરે માહરા.
૬ ઈડરિયે ઇડરિયે એલગાણું આખુ ઉલ ગ્યા રે–આ. લાલ. ૭ નાહલિયા મજાએ ગારી રેવણ હટે. રાગ મલ્હાર.
*
ત્રીજ ખડની સાતમી રા. ઢાલ પૂરી થઇ તેહ ત્રીજો ખંડ પૂરા થયા રા. સમયસુંદર કહે એહ. પ્રિ. —સ ગાથા ૧૬૮ સીતારામ સંબધે વનવાસે પાપકારવણુ ના નામ તૃતીયઃ ખંડ :
દાન શીલ તપ પણ ભલા પણિ વિષ્ણુ ભાવ ન સિદ્ધિ તિ કારણે કહેા જોઇજે ચેાથા ખડ પ્રસિદ્ધ.

લખમણ સીતા રામ સહુ, ગયા આઘેરા જેથિ, ગાજવીજ કર વિરસવા, લાગા જલહર થિ. (ચેાથા ખંડની દેશીઆ)
ઢાલ ૧ વેસર સેાનાકી, ર્િ દે ચતુર સાનાર, વે. વેસર પહેરી સેાતાકી રઝે નંદકુમાર છે. એન્ડ્રુ ગીતની. રાગ અસાઉરી.
૨ રાગ વયરાડી. ના ૨ે ખાંધવ તું વડે—એ ગૂજરાતી ગીતની ઢાલ.
૧
૩ દેખા માઈ આસા મેરે મનકી સયલ ફલી રે, આણુંદ અગિ ન માય—એ ગીતની ઢાલ.
૪ ચાપઇની ઢાલ. રાગ ગાડી.
પ રાગ ઉડી, બાજયા ખાન્યા માંદલા ધેાંકાર-એ ગીતની જાતિ.
૬ રાગ ગાડી, જખૂંદીપ મઝાર-એ સુખાર્દૂ સ`ધિની ઢાલ,
૭ રાગ કેદાર ગાડી. કપૂર હુયે અતિ ઉજયું રે, વિલ અનેાપમ

Page #355

જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
સમયસુંદર ઉપા. [૩૪]
ગંધ–એ ગીતની ઢાલ.
સાતમી ઢાલ પૂરી થઈ રે સાંભલ એકમન્ન ચોથે ખંડ પૂરો થયો રે સમયસુંદર સુવચન. –સર્વગાથા ૨૨૦ દેવલિમહિમાવણને નામ ચતુર્થઃ ખંડઃ હિવ બેલું ખંડ પાંચમો પાંચ મિલ્યા જસવાદ પાંચા માંહિ કહીયે પરમેસર-પરસાદ. સીતારામ દૂ વલી આગે ચાલ્યા ધીર,
દંડકારણ્ય વને રહ્યા, કન્ઝરવાને તીર. (પાંચમા ખંડની દેશીઓ) ઢાલ ૧ રાગ કેદાર ગોડી. આ જુહારો રે, અજારો પાસ, મનની
પૂરે આસ-એ ગીતની ઢાલ. ૨ સુણે રે ભવિક ઉપધાન વૃતાં વિણ કિમ સૂઝે નવકાર-એહ
સ્તવનની ઢાલ. (આ કવિનું પોતાનું સ્તવન છે.) ૩ રાગ મારૂણી. તારા કીજે મહાકાલાલ, દારૂ પીજે , પડવે પધારો મહાકાલાલ, લસરક લે છે.તેરી અજબ સૂરતિ
હાં કે મનડે રં રે લોભી લંજ્યા–એ ગીતની ઢાલ. ૪ સેહર ભલો પણિ સાંકડે રે, નગર ભલે પણિ દૂર રે, હઠીલા વયરી; નાહ ભલે પણિ નાન્હડે રે, આવિઓ આવિ જોબનિયાંકે પૂર રે-હઠીલા વયરી. હીરો રે હરપાલદે રે લોલ–એહની
ઢાલ. નાયકાની ઢાલ સરિખી છે પણિ અકણી લહરકે છે. ૫ રાગ મારૂણી. માઝિરે બાબા વીર ગોસાંઈએ ગીતની ઢાલ, ૬ રાગ બંગાલે. ઈમ સૂણું દૂત વચન, કોપી રાજા મન-એ
મૃગાવતીની ચોપઇની બીજા ખંડની દસમી ઢાલ. ૭ જગે છે ઘણાય ઘણેરા, તીરથ ભલાય ભલેરા–એ સ્તવનની ઢાલ.
એહવે સાતમી ઢાલ, પૂરી થઈ તતકાલ, સમયસુંદર ઈમ બોલે, સીતાને ન કે તલે. પાંચમો ખંડ રસાલ, પૂરો થયો સાત ઢાલ સમયસુંદર કહે આગે, કહતાં દિન ઘણું લાગે. –સર્વગાથા ૨૪૮ સીતાસં હરણ નામા પંચમઃ ખંડ:
-

Page #356

સત્તરમી સદી
[૩૪૩]
માતપિતા પ્રણમું મુદ્દા, જનમ દીયેા મુઝ જેણુ, વાંદું દીક્ષાગુરૂ વલી, ધરમરતન દિયા તેણુ. વિદ્યાગુરૂ વાંદુ. વલી, જ્ઞાનદષ્ટિ દાતાર, જગમાંહિ મોટા ણિજ્યા, એ ત્રિદુંના ઉપગાર. એ ત્રિદુંને પ્રણમી કરી, છો ખંડ કહેસિ
ડરસ મેલી એકલા સગલા સ્વાદ લહેસિ.
૨ રાગ મારૂણી.
૩ પ૬ડી છંદની.
૪ રાગ સેાર, જાતિ જંગડાની
પ ઢાલ ખેલાની.
૬ પ્રેાહતિથારી-અથવા સંધવીરી.
(છઠ્ઠા ખંડની દેશી)
ઢાલ ૧ રાગ રામગરી. ભગે માદરી દૈત્ય દશકંધ સુણુિ—એહ ગીતની ઢાલ, અથવા ચડયો રણ ઝુઝવા ચંડપ્રદ્યોત નૃપ-એ બીજા
પ્રત્યેક યુદ્ધના ખંડની ઢાલ.
સમયસુંદર ઉપા.
*
૧.
છ રાગ મલ્હાર. શ્રાવણુ માસ સહામણા-એ ચામાસિયાના ગીતની ઢાલ.
૨

—સ ગાથા ૪૪૪ રામરાવણુયુદ્ધ વિશયાકન્યા સમુદ્દ્ભુત લક્ષમણુશક્તિ ૨ રાવણુસમારાધિતબહુરૂપિણીવિદ્યાદ્વિ વસ્તુના નામ ષષ્ઠઃ ખંડ: સાત ક્ષેત્ર મિલે... સામડાં તા સગલા સુખ હાઈ
તિક્ષ્ણ કારણિ કહું સાતમા ખંડ સુણા સદ્ કાઈ. હું નહિં થાતા આખતા જોડ'તાં એ જોડ, રામાયણ મેાટા મહિ' સુણિયેા આલસ છેડિ (સાતમા ખંડની દેશીઓ)
ઢાલ ૧ રાગ રાગિરી, છાના ને છિપીને વાલ્હા કિહાં રહ્યો-એહની. ૨ હાં રંગ રલિયાં હૈ। રંગ રલીયા.

૧.
૩ રે રંગ રત્તાકર હલા મેા પ્રીઉ રત્તો આણિ, હું તા ઉપરિ કાદ્ધિને પ્રાણુ કરૂ...કુરખાણુ-સુરંગા કરતાં રે, મા પ્રીઉ પા વાલિ, મજીઠ્ઠા કરા ૨-એ ગીતની ઢાલ. રાગ મારૂણી. ૪ રાગ ગાલેા. જાતી ઐતા માન ન કીજે-એ ગીતની ઢાલ.
૨

Page #357

સમયસુંદર ઉપા. [૩૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨
૫ રાગ પરછ–કાલહરે મિ. સિહરાં શિરહાર મધુપુરી રે,
ગઢા વડે ગિરનારિ રે, શણ્યાં સિરહર રૂકમણી રે, કુંવારાં નંદકુમાર રે, કંસાસુરમારણ, આવિને પ્ર©ાદ ઉધારણુ રાસરમણે ધરિ આજે, ઘરિ આ હે ઘરિ આ હે
રામજી રાસરમણે ઘર આયે–એ ગીતની ઢાલ. ૬ રાગ મલ્હાર-વધાવારી ઢાલ. ૭ આંબો મોર્ય છ હે જિણ ભણે-એહ ગીતની. રાગ સારંગ.
–સર્વગાથા ૩૧૨ રાવણવધ ૧ સીતાપીવાદાયન ૨, શ્રી રામલમણાયાધ્યાપ્રવેશ ૩, સીતા કલકપ્રદાન ૪ વર્ણને નામ સપ્તમઃ ખંડ:
આઠ પ્રવચન માતા મિલ્યાં સૂધ સંયમ હેઈ,
આઠમો ખંડ કહું ઈહાં સલહે સીલ મ કાઈ. (આઠમા ખંડની દેશીઓ) ઢાલ ૧ રાગ મારૂણી. અમાં હાંકી ચિત્રાલિંગી જોઈ, એમાં અમા હાંકી.
મારૂડે મેવાસી કે સાદ સોહામણું રે લ–એ ગીતની ઢાલ. ૨ રાગ મારૂણિ ઝાખર દીવા ન બલે રે, કાલરિ કમલ ન હોઈ,
છોરિ મૂરખ મોરી બાંહરી, મીયા જેરે પ્રીતિ ન જોઈ. ૧ કઈયા બે, ઈયાર બાસિયા, જવન જાસિયા બે, બહુર ન
આસિયા-એહની ઢાલ. એ ગીત સંધિમાહે પ્રસિદ્ધ છે. ૩ ખારા ગીતરી. ને ખારા ગીત મારૂયાડિ ઢંઢાડિ માંહે
પ્રસિદ્ધ છે. ૪ ચોપઈની, રાગ તિલંગ ધન્યાસિરી. કોઈ પૂછે બંભણ જેસી રે,
હરિકો મિલણ કદિ હસી રે–એ ગીતની ઢાલ. પ રાગ ખંભાયતી. મુંબરા તું સુલતાણ, બીજા હે થારા સુબરાં
લગ્ન –એ ગીતની ઢાલ. એ સંબરાના ગીતની ઢાલ જોધપુર મેતા નાગર નગરે પ્રસિદ્ધ છે. ૬ રાગ ખંભાયતી. સેહલાની છતિ અમાં મોરી મેહિ પરણાવિ
હે અમાં મોરી જેસલમેરા મેરા જાદવા હે, જાદવ મોટા રાય, જાદવ મેટા રાય હે, અમાં મારી કડિમડીને ઘોડે ચડે છેએહ ગીતની ઢાલ.

Page #358

સત્તરમી સદી
[૩૪૫]
સમયસુંદર ઉપા.
–સર્વગાથા ૩૨૩ સીતા પરિત્યાગ ૧, વજજઘડાનયન ૨, કુશલવકુમારાયોધ્યાપ્રવેશવર્ણને નામ અષ્ટમઃ ખંડઃ
હિવ નવમો ખંડ બેલિમ્યું નવરસ મિલ્યાં નિદાન,
મનવંછિત સુખ પામીયે, નિરમલ નવે નિધાન. '(નવમા ખંડની દેશીઓ) ઢાલ ૧ તિલ્લીરા ગીતરી ઢાલ. મેડતાદિક દેસે પ્રસિદ્ધ છે. ૨ રાગ રારૂણી. ગલિયા રે સાજણ મિલ્યા મારૂાય, દે નયણાદે
ચેટ રે, ધણુવારી લાલ, હસિયા પણિ બોલ્યા નહી માફરાય, કાંઈક મન માંહે બેટ રે. ૧ ઘણુવારીલાલ, આજ રો રંગ.
મહાલમે મારૂરાય, એ ગીતની ઢાલ. ૩ રાગ કનડે. ઠમકિ ઠમકિ પાય રૂરી બજાવે, ગજગતિ બાંહ,
ગ. લુડા–૧ રંગભીની ઝાલણ આવે–એ ગીતની ઢાલ. ૪ રાગ હુસેની–ધન્યાસિરી મિશ્ર. ઢિલ્લી કે દરબારમેં લખ આવે લખ જાઈ, એક ન આવે નવરંગખાન જાકી પઘરિ ઢલિ ઢલિ
જાઈ બે-૧ નવરંગ બઈરાગીલાલ–એ ગીતની હાલ. ૫ રાગ ગાડી, જાતિ જકડીની. શ્રી નઉકારમનિ ધ્યાઈએ—એ ગીતની. ૬ રાગ કેદાર ગોડી. મિશ્રી. વીરા હે થારે સેહર મા પુરૂષ
ચિયાર લાડણ વી. વીવાહર ગીતરી ઢાલ. ૭ રાગ ધન્યાસિરી. સીલ કહે જગિ હું વડું, મુઝ વાત સુણો એક મીઠી રે–એ સંવાદશતકની બીજી ઢાલ અથવા પાસ જિણિંદ
જુહારિયે-એ સ્તવનની ઢાલ, અંત – સીતારામની ચોપાઈ જે ચતુર હુઈ તે વાંચે રે,
રાગ રતન જવાહર તણે, કુણ ભેદ લહે નર કાચે રે. સી. ૧ નવરસ પડ્યા મેં ઇહાં, તે સુઘડે સમજિ લેજો રે, જે જે રસ પિષ્યા ઈહાં, તે ઠાગ દેખાડિ દે રે. સી. ૨ કે કે ઢાલ વિષમ કહિ તે દુષણ મત ઘો કઈ રે, સ્વાદ સાબુણ જે હુવે ને લિંગ હદે દે ન હાઈ રે. સી. ૩ જે દરબારે ગયે હસે ઢંઢાડિ મેવાડ ને દ્વિલી રે, ગુજરાતિ મારૂઆડિમેં તે કહિએ ઢાલ એ ભલ્લી રે. સી. ૪ મત કહે મેટિ કાં જોડી, વાંચતાં સ્વાદ લહેસે રે, નવનવા રસ નવનવિ કથા સાંભળતાં સાબાસ દેસે રે. સી. પ

Page #359

[૩૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
૯
સી. ૧૦
ગુણુ લેયા ગુણિયલ તણા મુઝ મસકતિ સામે. જોયે રે, અણુસહતાં અવગુણુ ગ્રહિ મત ચાલણિ રિખા હેાજ્યો રે. સી. ૬ આલસ અભિમાન છેડિતે સુધિ પ્રતિ હાથ લેઇ રે, ઢાલ લેયે તુમ્હે ગુરૂમુખે વિલ રાગના ઉપયોગ દેઇ રૅ. સી. ૭ સખર સભા માંહિ વાંચજે બે જણા મિલિ મિલતે સાદે રે, નરનારિ સહુ ઝિસે' જસ લહસેા ગુરૂપ્રસાદે રે. સી. ટ આદરમાંન ઘણુંા હુસે` વલિ ન્યાન દરસનના લાભો રે, વાંચણહારાનૌ જસ વિસ્તરસ્ય જિગ્ન જલ આભેા રે, સી. નવ ખઉંડ પૃથવિના કહ્યાં તિક્ષ્ણ ચેાપઇના નવ ખંડ ૨, વાંચણહારા ના તિહાં પસર પ્રતાપ અખડા રે. સીતારામની ચેપ વાંચીને એ લાભ લેજો રે, સાંભલહારાને તુમ્હે કાંઈ સિલવ્રત સુ` સંદેો રે. સી. ૧૧ જિનસાસન શિવસાસને સિતારામ ચરિત્ર સુણીજે રે, ભિન્ન ભિન્ન સાસન ભણી કા કા વાર્તા ભિન્ન કહિજે રે, સી. ૧૨ જિનસાસન પણિ જૂજૂયાં આચારિજનાં અભિપ્રાયા રે, સિતા કહિ રાવણુ સૂતા તે પદ્મચરિત્રથી કહેવાયા હૈ. સી. ૧૩ પણિ વિતરાગદેવે કહ્યો તે સાચ્' કાર સરદહજ્યા રે, સિતાચરિતથી મેં કહ્યુ` માહરા છેહડાં મત ગ્રહયા રે. સી. ૧૪ હું મુઢમતિ કિસ્` જાણું સુઝ વાંણુ પણિ ન સવા પણ જે જોડ મેં રસ પડયો તે દેવગુરૂતાં પરસાદે રે. સી. ૧૫ હું સિલવંત નહિ તિસેા, મુઝ પોતે બહુ સંસારા રે, પણિ સિલવંતને જસ કહેતાં, મુઝ થાસે સહિ નિસ્તારી રે. સી. ૧૬ ચપલ કવીસરનાં કહ્યાં એક મન ને વચન એ એક રે, કવિ કલ્લેાલ ભભણ કહે, રસના વાલા પણુ કેઇ રે. સી. ૧૭ આખું અધિક પણિ મે કહ્યું, કાંઈ વિરૂદ્ધ વચન પણિ હાઇ રે, તે મુઝ મિચ્છામિ દુક્કડં સંધ સાંભલજો સહુ કાઇ રે. સી. ૧૮ ત્રિણ હજારને સાતસે માઝને સઇ ગ્રંથનું માનેા રે, લિખતાં ન લખાવતાં પામિજે જ્ઞાન પ્રધાને રે. ખરતરગછ માંહિ દિપતા શ્રી મેડતા નગર મઝારા રે, ગાત્ર ગલેાછા ગૃહગહે સામગ્રીમે સિરદારે રે. નગર ઘટે ઘણું નામ ગયું, અતખાર ઘણું દરબારા ૨,
રે,
સી. ૧૯
સી. ૨૦
સમયસુંદર ઉપા.

Page #360

[૩ ૪૭]
સમયસુંદર ઉપા.
સી. ૨૧
સી. ૨૩
ગુરૂગછના રાગી ઘણું, ઉતમ ઘરને આચારા રે. પૂત્રરતન રાયમલ તણા તે લઈ લખમીને લાહા રે, અસીપાલને નેતસી ભલે ભત્રીજ રાજસી સાહે। . સી. ૨૨ સીતારામની ચેપઈ એહુને આગ્રહ કરિ કીધી રે, દેશપ્રદેશે વિસ્તરિ જ્ઞાનવૃદ્ધિ લિખાવતાં લિધિ રે. શ્રી ખરતરગચ્છ રાજિયા યુગપ્રધાન જિનચંદો રે, પ્રથમ શિષ્ય શ્રી પૂજ્યના ગણી સકલચ`દ સુખકંદે રે, સી. ૨૪ સમયસુંદર સી તેહના શ્રી ઉપાધ્યાય કહિશે રે, તિષ્ણુ એ કિધિ ચેાપઈ, સાજણ માણસ સલહજે રે. સી. ૨૫ વત્ત માન ગછના ધણી ભટ્ટારક શ્રી જિનરાજે રે, જિનસાગર સૂરીસરૂ આચારિજ અધિક દિવાજો રે, સી. ૨૬ એ ગુરૂને સૂપસાઉલે એ ચઉપઇ ચઢિ સુપ્રમાણેા રે,
ભણતાં સુણતાં વાંચતાં હુઈ આણંદ કાર્ડિ કલ્યાણેા રે. સી. ૨૭ ઇતિ શ્રી સીતારામ પ્રભુધે નવમા ખંડ સમાપ્ત, ઇતિ શ્રી રામસીતા રાસ સંપૂર્ણ .
સત્તરમી સદી
(૧) પ્રતિ ૧૭મી સદીની, ૫.સ.૩૨, અપૂર્ણ, મહિમા. પા.૮૭. (૨) સં.૧૭૦૯ આ.સુ.૧૧ વા. તેજસાર શિ. જીવવિજય શિ. ગુણવિમલ શિ. નકનિધાન લિ. વિસરારે. ૫.સ.૮૪, વૌ.ભ. વિકાનેર. પા.૧૦ ન,૬૫, (૩) સ’,૧૭ર૧ કા.વ.૧૦ ભેામે. પ.સં.૬૦-૧૮, ધણી સારી તે ચાખી પ્રત, રાજકીટ માટાસંધ ભ. (૪) સ.૧૭૩૬ ઝઝુ મધ્યે રામચંદ્ર લિ. પ,સં.૪ર, અભય. પેા.૧૫ ન.૧૫૧૮. (૫) ૫.સ.૫૮, અભય. ન.૧૫૧૯. (૬) સં.૧૭૪૭ માધ શુ.૯. ૫.સ.૭૪-૧૭, ગુ. નં.૧૧-૪. (૭) સ.૧૭૫૩ કા,શુ.૧૧ ૫. ભાવસાગરગણિ શિ. ગ. ચંદ્રસાગરણ લિ. પ.સં.૮૦-૧૬, વિ.ને.ભ. ન.૪૫૮૨. (૮) સં.૧૭૫૩ ફા.શુ.૧૧ જેસલમેરે વમાન લિ, પ.સં.૯૫, મહિમા. પેા.૩૪. (૯) ગા.૨૪૧૨, ગ્રં.૩૭૦૦, પ્રત ૧૮મી સદીની, ૫.સ.૧૨૨, જિ.ચા. ૫.૮૫ ન.૨૨૫૦. (૧૦) સં ૧૮૩૭ ફા.શુ.૬ ગુરૂ મહેવાદેસે તલવાડા મધ્યે બૃહત્ ખરતરગચ્છે ભ. જિનચંદ્રસૂરિરાજ્યે કીર્ત્તિરત્નસૂરિશાખાયાં . જયસૌભાગ્યગણિ શિ. પ ચારિત્રોદયજી લઘુભ્રાતૃ પ. માણિકયોદય લિ. ચિર', ભગવાન કાંતા મેાછરાંમ ઋષભદત્ત હેતવે. પ.સ.૬૫-૧૭, અનંત. ભ`, નર. (૧૧) સ.૧૮૪૦ વૈશ્યુ.૧૨ ઉઢરામસર મધ્યે વિનયચંદ લિ. પ.સં.૭૪, જય. પેા.

Page #361

સમયસુંદર ઉપા. [૩૪] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ ૬૧. (૧૨) સં.૧૮૪૧ પ્રથમ ચિ.વ.૪ બુધે તપાગચ્છ ભ. કીર્તિરત્નસૂરિ શિ. મુ. બુદ્ધિનેન લિ. શ્રી સૂર્ય પુરે શ્રી શાંતિનાથચરણે લિ. પ.સં.૮૪-૧૬, ઝીં. દા.૩૪ નં.૧૫૮. (૧૩) સં.૧૮૮પ લિ. પ.સં.૧૫૬-૧૩, ગુ. નં.૧૨૧૧. (૧૪) સં.૧૮૯૫ મૃગશિર શુ.૩ મંગલ લિ. અજીમગંજ નગર મધ્યે આર્યાજી શ્રી નંદૂછ તચિ૭ષ્યનું શ્રી ચનણા(ચંદના)જી તત શિ. ચિમના લિ. પાર્શ્વનાથ પ્રસાદાત્ ભાગીરથી તટે. પ.સં.૧૦૩–૧૪, મો.સેં.લા. (૧૫) ભાં.ઈ. સને ૧૮૭૦-૧ નં.૨૮૨. (૧૬) પ.સં.૭૨–૧૫. અપૂર્ણ, દે.લા. નં ૭૨. (૧૭) પ.સં.૯૬-૧૫, જે.એ..ભં. નં.૧૩૫૧. (સુંદર જૂની કવિના સમયની પ્રત લાગે છે.) (૧૮) ૫.૨૧થી ૬૮, અભય. પિ.૧૩ નં. ૧૪૪. (૧૯) સં.૧૯૨પ જે.વ.૪ ચંદ્રવારે લી. વકીલ વરજલાલ વેણુદાસ આત્માથે ખેટકપુરે ભીડભંજન પાશ્વનાથ પ્રસાદાત. ૫.સં.૮૦–૧૬, ખેડા ભં. દા.૮ નં.૧૧ ૬. (૨૦) પ.સં.૯૬-૧૩, સારી પ્રત, રાજકોટ મેટા સંઘ ભં. (૨૧) પ.૪.૨૮થી ૯૯, પ્રથમનાં ૨૭માં પાંચમા ખંડની ઉપાંત્ય ઢાલ સુધીનું નથી ને ૯૯ સુધીમાં નવમા ખંડની છ ઢાલ સુધી છે, ફાર્બસ સભા, મુંબઈ નં.૮૮. (૨૨) સં.૧૭૩૮ કા.શુ.૨ બુધે કાંહાસર મધ્યે ભ. જિનચંદ્રસૂરિરાજ્ય સાગરચંદસૂરિસંતાનીય વા. સુખનિધાન શિ. પં. ગુણસેન શિ. પં. યશોલાભગણિના લિ. પ.સં.૮૧, ગુટક, અભય. (૨૩) સં. ૧૭૯૬ શાકે ૧૬ ૬૧ આસે શુ.૯ રવિ લિ. વિદ્યાકુશલગણિ યાહીનગરે શિ. પાર્શ્વદત્ત શિ. મહિમાવલ્લભ વાચનય. જે.વિ.શા.શા.ભં. અમ. (૨૪) સંવત ૧૮૮૬ના વર્ષે સાકે ૧૭૫૧ નાના પ્રવર્તમાને માસોત્તમ માસે સુભકારી ચૈત્ર માસે સુક્લપક્ષે ત્રીયોદશી તીથી ભગુવાસરે લીપીકૃતં પં શ્રી શ્રી શ્રી ૧૦૮ શ્રી કલ્યાણવાદ્ધનગણ તસષ્ય પં શ્રી ૫ મેઘવદ્ધનગણ તત સીસ્ય પં. શ્રી ૫ વિવેકવદ્ધનગણી તસષ્ય પં. શ્રી ૫ ધર્મવદ્ધનગણી તસષ્ય પાયરજ રેણુસમાન પં. શ્રી ૫ માવર્ધનગણું વાંચનાથ.
જબ લગ મેરૂ અડગ હે જબ લગ રસીયર સુર,
તબ લગ એ દેનું તપે લેખક પાઠક દેય. લખીત વઢવાણ નગરે શ્રી ઋષભદેવ પ્રસાદા શુભં ભવતુ કલ્યાણમસ્તુ. દે.લા. (પં. કમલવિજય શિ. પદ્મવિજય પાસેની પ્રત.) (૨૫) પં. રૂપા લિખિતે શ્રી મહેટકેટ મધ્યે સં.૧૬૮૧ વર્ષે આસૂ સુદિ ૩ દિને પ.સં. ૯૮-૧૫, આ.કાભં. (૨૬) પ.સં.૧૧૯-૧૪, આ.ક.મં. (૨૭) આગ્રા ભં. (કવિની સ્વહસ્તલિખિત પ્રત છે.) [મુગૃહસૂચી, હેત્તાસૂચિ ભા.૧ (પુ.

Page #362

સત્તરમી સદી
[૩૯] સમયસુંદર ઉપા૪૩૧, ૫૯૪).]
પ્રકાશિત : ૧ સંપા. અગરચંદ નાહટા.] (૧ર૮૩) બારવ્રત રાસ ૨.સં.૧૬૮૫ (૧૨૯૪) પડાવશ્યક સૂત્ર બાલા.
(૧) સંવત ખ નિધ મુનિ ચંદ્ર (૧૭૯૦) નભસ્ય માર્સ પરિષદાનિઘાઝ વારે શ્રી જિનકુશલસૂરિશાખામાં વાચના(ચ)ય શ્રી કનકનિધાનગણિ તત મુખ્ય વાચનાચાર્ય શ્રી ક્ષમાસુંદરજીગણિ તત્ શિષ્ય ચિરં પં. નેમવલ્લભ લિ. શ્રી કાલૂ ગ્રામે મુરત્વરી મધે. છેલું પત્ર, નાહટા. સં. [મુગૃહસૂચી.] (૧૨૯૫) યતિ આરાધના ભાષા ૨.સં.૧૬ ૮૫ રિણીમાં
બાણાષ્ટ રસે મા ૧૬૫૮ રિણું નગરસંસ્થિતિ: શ્રીમત્યારાધના ચક્રે સમયાદિમસુંદરૈઃ. યદ્યત્યારાધના કૃત્વા પુણ્યોપાર્જનકૃત
તેને પ્રાંતવેલાયાં માદયમુપત્ય સા. (૧) ગ્રં.૩૫૧, સં.૧૯૪૪, પસં.૧૯, યશવૃદ્ધિ. (૧૨૯૬) + શત્રજય [સિદ્ધાચલ] રાસ ૨.સં.૧૬૮૬ શ્રાવણ સુદ નાગોરમાં. આદિ
શ્રી વરસહસ૨પાય નમી, આણી મન આનંદ, રાસ ભણું રલિયામણે, શત્રુંજય સુખકંદ. સંવત ચાર સત્યેતરે, હુવા ધને સરસૂરિ, તિણે શત્રુંજય મહાતમ કહ્યું, શિલાદિત્ય હજુર. વીરજિણંદ સમાસ, શત્રુંજય ઉપર જેમ, ઈંદ્રાદિક આગલ કહ્યું, શત્રુંજય મહાતમ એમ. શત્રુંજય તીરથ સારિખું, નહિ છે તીરથ કેય,
સ્વર્ગ મૃત્યુ પાતાલમેં, તીરથ સઘલાં જોય. અંત -
ઢાલ ૬ શત્રજય મહાતમ સાંભલીએ, રાસ રચ્યા અનુસાર, જે ભવી ગાવે ભાવ શું એ, આનંદ હાય અપાર. શ. ૨૦શત્રુંજય રાસ સહામણે એ, સાંભલજે સહુ કેય, ઘર બેઠાં ભણે ભાવ શું એ તસુ જાત્રાફલ હેય. શ. ૨૧. ભણશાલી થિર અતિ ભલો એ, દયાવંત દાતાર,
દોહા

Page #363

સમયસુંદર ઉ૫. [૫૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨
શત્રુંજય સિંધ કરાવી એ, જેસલમેર મઝાર. શ. ૨૨ શત્રજય મહાત્મય ગ્રંથથી એ, રાસ ર સુખકાર, [ભાવ ભકત ભણતાં થકાં એ, પામીજે ભવપાર સંવત સોલ છયાશી એ, શ્રાવણશુદ્ધિ સુખકાર.] રાસ ભણ્યો શગુંજ તણે એ, નયર નાગર મઝાર. શ. ૨૩ ગિરૂઓ ગચ્છ ખરતર તણે એ, શ્રી જિનચંદ સુરીશ, પ્રથમ શિષ્ય શ્રીપુજ્યના એ, સકલચંદ સુજગીસ. શ. ૨૪ તાસ શિષ્ય જગ જાણી એ, સમયસુંદર ઉવજઝાય,
રાસ ર તેણે રૂડો એ, સુણતાં આનંદ થાય. શ. ૨૫
(૧) સં.૧૭૬૩ જ્ય.વ.૪ રવિ ઉ. રત્નસુંદરગણિ શિ. ૫. લક્ષ્મીચંદ પં. તારાચંદ્રકેન લિ. ૫.સં.૭–૧૨, ગુ. નં.૫૫-૨૨. (૨) સં.૧૯૦૮ ફા.શુ. સા. જ્ઞાનસરી વાચનાર્થે. પ.સં.૮-૧૦, ડા. પાલણપુર દા.૩૬. (૩) સં.૧૮૪૭ માગસિર શુ.૧૪ પંન્યાસ પં, અમેદવિજેગણી શિ. મૂર્તિ ભવાનવિજે લ. ગામ પીસ્તડીયાદ. ૫.સં.૫-૧૪, પાદરા ભં. નં.૨૭. (૪) સં.૧૮૫૬ અ.વ.૧૪ રાજગે જે મહિમાસોમેન લિ. પ.સં.૬, જિ.ચા. પ.૮૫ નં.૨૨૬૬. (૫) સં.૧૮૬૮ જે.વ.૩ રૂપચંદ લિ. ૫.સં.૬, ચતુ. પિ.૨. (૬) ૫. સં.૪-૧૫, વિજાપુર. નં.૬૧૨. (૭) પ.સં.૬-૧૧, સેં. લા. (૮) સં.૧૯૦૬ માગ.વ.૧૦ રવિ લિ. દેવીચંદ શ્રી દાદાજી પ્રસાદાત, ૫ ૪.૪૩થી ૪૯, ફાર્બસ સભા નં.૮. (૯) સં.૧૬૮૩ વિકાનેર પં. પંચાઈશું લિ. ૫.સં.૫, અભય. નં.૩૧૭૯. (૧૦) સં.૧૭૫૯ રિણીમયે પં. કલ્યાણસાગર પં. દેવધર લિ.પ.સં.૫, અભય. નં.૩૨ ૮૩. (૧૧) લિ. ભક્તિવિશાલેન એસીયાં મધ્યે યેશુ.૧ શુક્ર. ૫.સં.૩, અભય. નં.૧૫૪.(૧૨-૧૬) અનુક્રમે પ.સં.૫, ૫, ૬, ૭, ૩, અભય. અનુક્રમે નં.૧૫૩૬થી ૪૦. (૧૭) સં.૧૬૯૬ શ્રા.શુ.૧૫ થાવરવારે પં. રજવિજય શિ. રૂ હિષેણ લિ. ૫. ફ૩થી ૬, અભય. નં.૬૩૭. (૧૮) સં.૧૮ ૫૩ વ.વ.૭ લિ. પં. હેમપ્રભ પં. ખુશ્યાલચંદ્રણ ગેરસરનગર. ૫.સં.૮, અભય. (૧૮) સં.૧૮૫૭ યે. શુ.૭ શુકે લિ. ધર્મનાથ પ્રસાદાત અવરંગાબાદ નગરે. ૫.સં.૫, સંપૂર્ણ, અભય. [આલિસ્ટઈ ભા.ર, મુપુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી, હજૈજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પૃ.૨૪૫, ૩૯૪, ૪૩૩, ૪૮૭, ૫૦૪, ૫૯૩, ૬૨૮).]
પ્રકાશિત : ૧. પ્રકા. ભીમસહ માણેક. ૨. રત્નસમુચ્ચય પૃ.૨૭૦૮૦. [૩. શત્રુંજય તીર્થ ઉદ્ધારાદિક રાસોને સંગ્રહ. ૪. સમયસુંદર

Page #364

સત્તરમી સદી
[૩૧] સમયસુંદર ઉપા. કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૨૯૭) થાવગ્યાસુત ચોપાઈ ૨ ખંડ ૩૦ ઢાળ ૪૩૭ કડી .સં.
૧૬૮૧ કાર્તિક વદી ૩ ખંભાત ખારવાવાડામાં આદિ-
નમઃ સિદ્ધભ્યઃ નેમિનાથના પાય નમું, પામ્ પરિઘલ પ્રેમ, થાવગ્રસ્ત રિષિ , જનમ સફલ હુઈ જેમ સાવધાન થઈ સાંભલઉ, યુગતિ સ્વં બે કર જોડિ, કાન પવિત્ર પણિ કીજી, કરમની તૂટે કોડિ. વિકથા કરિ મત વિચઈ, અમૃતમઈ વિષે એહ, આસાતન પણિ ઊપજઈ, નાસઈ કંથક સનેહ. ચતુર સુઈ ચિત લાઈનઈ, જાણુઈ અરથજુગત્તિ, ભાવભેદ પ્રીછઈ ભલઉ, તેહનઈ મુગતિ તુરત. સાધુકથા વલિ સૂત્રમાં, મીઠી અભિય સમાણ,
સાવધાન થઈ સાંભલઈ, જનમ સફલ તસુ જાણ. અંત - હાલ દસમી. શાંતિજિણઉ ભામણુઈ જાઉં અથવા મૃગાવતી સેલ
સ્રરંગા એહની ઢાલ. પાંચસઈ શિખ્ય સૂણી વાત વેગી, સેલગ થયા સંવેગી બે, સેલગ શેત્રુજઈ સીધા, માસ સંથારા કીધા છે. રસે. ૧
એહ સંબંધ છે અતિ સારા, ન્યાતાધરમ મઝારા બે. ૧૫ સુધમસામિ કહે અણગારા, જખૂનઈ હિતકારા બે. ૧૬ થાવા સુસેલગ સારા, એ મોટા અણગારા બે. ૧૭ એહને ગુણ મઈ ગાયા ન હંતા, પણ આજ મને રથ પાયા. બે. ૧૮ સંવત સેલ ઈકાણું વરશે, કાતી વદી જહ હરશે બે. ૧૯ શ્રી ખભાઇત ખારૂવાડઈ, ચઉમાસિ રહ્યા સુદિહાડઈ છે. ૨૦ ખરતરગચ્છ જિણચંદ સુરીસા, સકલચંદ તસુ સીસા બે. ૨૧ સમયસુંદર તસુ સીસ પ્રસિદ્ધા, શિષ્ય પ્રશિષ્ય સમૃદ્ધા છે. ૨૨ (૧) પ્રથમ ખંડે ઢાલ ૨૦ ગા.૨૧૬, દ્વિતીય ખંડે ઢાલ ૧૦ ગાથા ૨૩૧ ગં.૪૫૫. સં.૧૭પ૬ ફા.શુ.૧૫ પં. મયાચંદ સ્વણગિર મધ્યે. પ. સં.૧૬-૧૩, વિ.કે.ભં. નં.૪૫૧૧. (૨) ગ્રં લોક ૬૫૦ સં.૧૭૬ર ચે. વ.૬ રવી દીપચંદગણિ શિ. કલ્યાણચંદ્ર લ. માંડલ નગરે. પ.સં.૧૩–૧૫,

Page #365

સમયસુંદર ઉપા. [૩૫૨] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ સીમંધર. દા.૨૦ .૧૨, (૩) પ.સં.૧૯-૧૩, ડાહ્યાભાઈ વકીલ, સુરત. (૪) સં.૧૭૦૨ ફા.સુ.૧૪ બુધે લિ. ચં.પપપ. પ.સં.૨૪-૧૧, વડા ચૌટા. ઉ. પિ.૧૮. (૫) ભાં.ઇ. સને ૧૮૯૧-૫ નં.૧૬૨૦. (૬) સં.૧૭૨૩ પત્તન મળે. ૫.સં.૧૩–૧૪, સુંદર સુવાચ્ય પ્રત, ખેડા ભં. દા.૬ નં.૩૬. (૭) સં.૧૭૦ ૮ વિ.વ.૯ શુકે મૂલતાન મધ્યે સમયસુંદર શિ. વા. મહિમા સમુદ્ર શિ. પં. ધર્મસિંહ લિ. આલમચંદ સંઘવી વાચનાર્થ. ૫.સં.૨૩, અભય. પિ.૧૫ નં.૧૫૨૪. (૮) પ.સં.૧૧, અપૂર્ણ, અભય. નં.૧પ૨૫. (૯) સં.૧૭૬૬ આસો વદ ૧૧ રવિ પં. આણંદધીર લિ. વીકાનેર. ૫.સં.૯, અભય. નં.૨૪૪૩. (૧૨૯૮) ગૌતમપૃચ્છા એપાઈ ૭૪ કડી ૨.સં.૧૬૯૫ ચાંઠ આદિ –
ઢાલ પહિલી ચઉપઇની. શ્રી મહાવીરનઈ ગૌતમસામિ, પ્રસન કરઈ મન આણંદ પામિ, કરમવિપાક કડઉ હિતકાર, સુભનઈ અસુભ દીસઈ સંસાર. ૧ ભગવંત ભાષઈ ગૌતમ ભણું, પણિ સહુ સુણુઉ ગરજ આપણી,
પાપકરમ દૂરિ પરિહરઉ, નિશ્ચય સેતિ જિમ નિસ્તરઉ. ૨ અંત – ઢાલ ૫ પાસ જિર્ણદ જુહારીયઈ એની ઢાલ. રાગ ધન્યાસીરી.
પુણ્ય કરઉ તુહે પ્રાણીયા, જિમ પામઉ સરલા સુખે રે, પાપમારગ તુહે પરિહર, જિમ પામઉ નહિ કદઉ દુખો રે. ૧ પ્રસનપડુત્તર પરગડા, ઈહા કણિ છ અઠતાલીસે રે, ગુરૂ મહાવીર ઉત્તર દીયા, અનઈ પૂછયા ગૌતમ સીસ રે. ૨ કરમવિપાક ઈહાં કહ્યા, સુભઅશુભના બિહું પરકારો રે, સુભના ફલ મીઠા કહ્યા, અનઈ અસુભના કઠુઆ અસારો રે. ૩ સહજઈ સુખદુખ સંપજઈ, પરમેસરિ પણિ કરઈ પક્ષે રે, તે મતિ મન માહે માણિયે, પુણ્યપાપના ફલ પરત રે. ૪ પહહણપુરથી પાંચે કેસે, ઉત્તર દિસિ ચાંઠ ગામે રે, તિહાં વરત શ્રાવક વસઈ, સાહ ની બઉ જસવત નામો રે. ૫ તેહનઈ આગ્રહ તિહાં રહ્યા, દિન પનરહ સીમ ત્રિઠાણું રે, તિહા કીધી એ ચઉપઈ, સંવત લઈ પચાણું રે. ૬ પુણ્ય ક્રતૂત જિકે કરઈ, તે આપણ! નિસ્તારઈ રે,
સમયસુંદર સાચું કહઈ, ગૌતમપુછા અણુસારઈ રે. ૭ (૧) પૂર્વગાથા મિલને સર્વગાથા ૭૪. સંવત્ ૧૬૯૬ વર્ષે આષાઢ,

Page #366

સત્તરમી સદી
[૩૫૩]
સમયસુંદર ઉપા. વિદ ૧ અમદાવાદનગરે હાાપટલ પેાલિ મધ્યે ખરતરગછાધીશ્વર યુગપ્રધાન શ્રી જિનચંદ્રસૂરિ પ્રથમ શિષ્ય પં. શ્રી સકલચ`દ્રગણિ શિષ્ય મહેાપાધ્યાય શ્રી સમયસુંદરગણિભિલિ ખાપિતા. ૫.સ.૬-૧૧, લ.સુ. (ર) રચનાસ્થાન ‘આખેટ' આપેલુ છે, પ.સ.૬, જયસામકૃત ખારભાવના સધિ સહિત, અભય. પે।.૧૫ ન.૧૫૩૨.
(૧૫૯૯) [+] ચ'પકશ્રેષ્ઠીની ચાપાઈ ૨ ખંડ ૨૧ ઢાલ ૫૦૭ કડી ૨.સ.૧૬૯૫ ઝાલારમાં
આફ્રિ – જાલેર માહે જાણીયઈ, પારસનાથ પ્રતક્ષ, પ્ર ઉડીન' પ્રણમતાં, સાંનિધિ કરઈ સમક્ષ ગઢ ઊપર ગડિ નિલઉ, સેાવનગર સિણુગાર, મહાવીર પ્રણમું મુદ્દા, દેઉલ તિનઉ દાતાર, માતપિતા પણિ મનિ ધરૂ', જિષ્ણુ દીધઉ અવતાર, નામ લેઇનષ્ઠ ગુરૂ નમું, દીમાં ન્યાત દાતાર. કર જોડી પ્રણમી કરી, કહિસિ ધણું શ્રીકાર, *પક સેડની ચઉપપ્ત અનુકંપા અધિકાર.
સંપૂર્ણઃ
દૂહા
-
૨૩
હિંવ બીજઉ ખંડ ખેલસ્યું, ચંપક પાની ઋદ્ધિ, એ અનુકપા દાનતી, સગલી જાણુ` સિદ્ધિ. છનું કાડ તણુઉ ધણી, થયઉ ત ચ'પકસે, વૃદ્ધદત્ત વિવહારિય, તિણિ તક કીધી વેડેિ. ચવદહુ ડિસાના તણી, આપણી માતા વૃદ્ધ, ઉજેણીથી આણિનઈ, સગલી ભેલી કીધ. 'પકસેડ ચ પાપુરી, ભાગવઈ લીલવિલાસ,
૧
*
સહુકા લાક લહઈ છઈ સરજ્યું, તે ખાલ કેતા વાંચું, ઉદ્યમ છઈ ઇમ પણિ ભાવી અધિ, સમયસુ"દર કRsઇ સાચુ· રે. ચિ. ૨૫

ર
પહિલઈ ખંડ થયઉ એ પૂરઉ, પણિ સંબંધ અધૂર, સમયસુંદર કહઈ ખીજઇ ખંડઇ, સંબંધ થાસ્યઇ પૂર રે.ર્ચિ.૨૬ —તિ શ્રી અનુક ંપાદાનાધિકારે ચંપક શ્રેષ્ટિ સબધે પ્રથમ ખંડ

3
૧
૨

Page #367

સમયસુંદર ઉપા. [૫૪] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
વ્યાપારઈ વા યઉ ઘણું, પ્રગટયઉ પુણ્યપ્રકાસ. અંત – ખંડ બીજે ઢાલ ૭મી રાગ ધન્યાસિરી સીતારામની ચાઈ
એહની ઢાલ.
અનુકંપા ઉપર કહ્ય૩, ચંપક સેકનઉ દ્રષ્ટાંતિ રે, અનુકંપા સહુ આદરઉ, એહથી છઈ મુગતિ એકાંત રે. કે. ૧૪ સંવત સેલ પંચાઈમઈ ઝાલર માટે જોડી રે, ચંપક સેઠની ચઉપઈ અંગિ આલસ નઈ ઉંધ છેડી રે. કે. ૧૫ શ્રી ખરતરગચ્છ રાજીયઉ, શ્રી જુગપ્રધાન જિણચંદે રે, પ્રથમ શિષ્ય શ્રી પૂજ્યના, સકલચંદ મુણિ દે રે, કે. ૧૬ સમયસુંદર શિષ્ય તેહના તિણ ચઉપઉ કીધી એહ રે, શિષ્ય તણુઈ આગ્રહ કરી જે ઊપરિ અધિક સનેહ રે. કે. ૧૭ નરનારી રસિયા હુસ્મઈ તે સાંભલિસ્વઈ સદા આવી રે,
સુઘડ સુકંઠી બે જણા, વાચ ભલી વાત છણાવી રે. કે. ૧૮ (૧) સં.૧૭૪૯ વર્ષ અશ્વયુજિ માસે શુ.૧૨ મેડતા મથે લે. ૫.સં. ૧૫–૧૬, ગો.ના. (૨) પ્રથમ ખંડે ઢાલ ૧૩ સર્વગાથા ૩૪૪ દ્વિતીય ખંડે ઢાલ ૮ ગાથા ૧૬૩ સર્વગાથા ૫૦૭ છે, લોક સર્વસંખ્યા ૬૫૧ છે, સં.૧૮૬૭ શાકે ૧૭૩૩ ફા. શુક્લ એકાદશી ભૌમવારે ઉ. જયસૌભાગ્યગણિ શિષ્ય ઉ. ચારિત્રૌદયગણિ શિષ્ય પં. યુકતજય વિ. શ્રી શિણધરી મધે. ચતુર્માસ ચક્રે શિષ્ય ધમ્મવિલાસ વાચનાથે હેતાર્થ લિષી છે. પ.સં.૧૪-૧૫, અનંત ભં. નં.૨. (૩) સં.૧૭૨૩ ઉ.વ.૧ કનકનિધાન શિ. હરવર્દન લિ. પ.સં.૧૩, જિ.ચા.પિ.૮૫ નં.૨૨૬૧. (૪) સં.૫૭૪૮, પ.સં.૨૫, ક્ષમા. નં.૧૯૩. (૫) ખેતસી એગ્યું કેટ મધ્યે. પ.સં.૧૧, પ્રત ૧૮મી સદીની, જિ.ચા. પિ.૮૫ નં.૨૨૪૨. (૬) ૫.સં.૧૬, જિ.ચા. નં. ૨૨૪૩. (૭) પ.સં.૧૧, જય. પ.૬૮. (૮) ૫.સં.૮, અભય.પિ.૧૫ નં. ૧૫૯૯. (૯) સં.૧૬૯૫ ફા.શુ.૧૪ શ્રી ભદ્દાણયામેં શ્રી સમયસુંદરી પાધ્યાય શિ. પં. મેઘવિજય ગણિના લેખિ પં. શંકરાચાર્ય શિ. પં. શુભકર વાયનાથે. પ.સં.૧૪-૧૫, જશ. સં. નં.૧૫૮. (૧૦) સં. ૧૭૬૫ રાજનગર મધે પં. કનકવિમલ મુનિના લિ. ૫.સં.૨૯-૧૧, રત્ન ભ. દા.૪૩ નં.૫૩. (૧૧) સં.૧૭૮૪ વૈ.શુ.૧૩ ફલવદ્ધ પુરે. પ.સં.૧૦, અભય. નં.૧૫૮૯. (૧૨) પારેવડા મથે પં. હવે વિમલ લિ. અંતપત્ર, અભય. (૧૩) પૂર્વોક્ત ગાથા

Page #368

સત્તરમી સદી [૫૫] સમયસુંદર ઉપા. ૧૪૪ ગાથા મીલને સર્વગાથા ૧૬૧ પ્રથમ ખંડ ૩૪૪ ગાથા મીલને ખંડÁય સર્વગાથા ૫૦૬ ગ્રંથાગ્રંથ લેક ૭૦૦ સં.૧૬૯૯ શ્રા.વ.૫ લિપીકૃતા. પ.સં.૨૩-૧૪, આ.ક.મં. (૧૪) ગ્રંથાત્ર ૫૦૬, ૫.સં.૧૫, ધો.ભં. (૧૫) ડે. ભ. (૧૬) લિષિતા એવં પંડિત ચારિત્રવિજય. વિવેક ભં. (૧૭) ઈતિશ્રી દાનાધિકારે ચંપક શ્રેષ્ઠી ચતુઃ૦૫દી સંપૂર્ણ. સં.૧૮૭૬ના વષે શાકે ૧૭૪ર પ્રવર્તામાને શ્રી જૈડિયા બિંદર મથે લિ. પૂજ્ય ઋષિ માલજી તતશિ. પાંડવ તમધે લિ. . શિવજી માલજી શિષ્યાથે પઠનહેત. ૫.સં.૧૩-૧૫, રા.પૂ.અ. [મુગૂડસૂચી..
[પ્રકાશિતઃ ૧. સમયસુંદર રાસપંચક.] (૧૩૦૦) [+] ધનદત્ત ચોપાઈ અથવા વ્યવહારશુદ્ધિ ચોપાઈ ૨.સં.
૧૬૯૬ આમાં અમદાવાદમાં આદિ- શાંતિનાથ જિન સલમે, પ્રણમું તેના પાય,
વ્યવહારસુદિ ઉપરિ કહઉ, ચઉપઈ ચિત લગાય. ભગવંત ભાષઈ બે ભાવિક, મોટો સાધન ધર્મ, જેહથી મુગતિ જાઈઈ, સાસતાં લહિયઈ સમ. દીસઈ તે અતિ દેહિલે, સૂરવીર કરઈ કેઈ, શ્રાવકને ધર્મ સોહિલે, દેવલોકસુખ દેઈ. શ્રાવકનાં વ્રત તે પલઇ, જે હુંઈ ગુણ ઈકવીસ,
નામ તુમે તે સાંભલો, વરૂ વિસવાવીસ. અંત – સંવત સેલ છનું સમઈ એ, આસુ માસ મઝારિ,
અમદાવાદઈ એ કહ્યઈ એ, ધનદત્તનઉ અધિકાર. શ્રી ખરતરગચ્છ રાજીયઉ એ, શ્રી જિણચંદ સૂરીસ, પ્રથમ સીસ જગિ પરગડા એ, સકલચંદ તસુ સીસ. સમયસુંદર સંબંધ કહ્ય૩ એ, જિનસાગર સૂરિરાજ,
(પ. ભવજનનાં હિત કાજ) ભણતાં ગુણતાં ભાવ સુ એ, સીજઈ વંછિત કાજ. (પા.) સમકિતનું ફલ માગીઈ એ ધનદત્ત રિષિનઈ પાસિ, સં.
તુમડુ પામવું તે આપો એ મુઝ મનિ પૂરો આરસ, સં. સમયસુંદર સંબંધિ કહિઉ એ જિનસાગર સૂરિરાજ, સં.
ભણતાં ગણતાં ભાવ એ સીઝઈ વંછિત કાજ, સં. (૧) ગા.૧૬૧ સં.૧૭૧ ૫ મા.શુ.૨ ઉયન ગરે ૫. કનકનિધાન શિ.

Page #369

સમયસુંદર ઉપા. [૫૬] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર હીરવર્લ્ડન લિ. પ.સં.૬, જિ.ચા. પિ.૮૫ નં.૨૨૪૧. (૨) J૨૧૨ સં. ૧૭ર૭ મગસર સુ.૧૩ સોમ વિકાનેર મધ્યે લિ. શાંતિકુશલ મુનિના.પ.સં. ૭–૧૫, અનંત ભં. નં.૨. (૩) સં.૧૭૭૦ સૈ.શુ.૨ ઈસામઈખાનમઈ કેટે. પ.સં.૪, અભય. પ.૧૫ નં.૧પ૯. (૪) ભુવનસાર લિ. ૫.સં. ૬, સુંદર પ્રતિ ૧૯મી સદીની, જિ.ચા. પો.૮૫ નં.૨૨૫૩. (૫) ૫.સં.૪–૧૯, દે.લા. નં.૧૨૪-૪૭. (૬) પ.સં.૯-૧૩, હા.ભં. દા.૮૩ નં.૮૫. (૭) પ.સં. ૮-૧૨, હા. ભં. દા.૮૩ નં.૧ ૨૮. (૮) સં.૧૭૯૮ આસૂ ૧.૪ પં. મયાચંદ લિ. વાંકાનેર નરે. તિવિંદ ભગવાનદાસ પાસે. (૯) સર્વ. ગાથા ૧૬૧ શ્રી સમયસુંદર મહાપાધ્યાયાનાં પૌત્રણ પં. હર્ષકુશલગણિના સંશોધિતા સા. હરજી ધનજી સુશ્રાવકાહેણ. હા.ભં. (૧૦) લિ. સૌભાગ્યવિજયગણિ (લાલવિજય શિ.) લિ. કા. કેસરબાઈ વાચનાર્થ. ૫.સં.૧૧૧૧, ઘે. (૧૧) પ.સં.૫-૯, અમ, (૧૨) સં.૧૭૪૯ વર્ષે કાર્તિક વદિ ૨ બધે વ્યવહારશુદ્ધિ વિષયે. પ.સં.૬-૧૯, વિ.ધ.ભં. (૧૩) સં.૧૭૨૪ વરષે આષાઢ સુદિ ૧૫ દિને લિખિત મહોપાધ્યાય શ્રી ૫ શ્રી અમૃત વિજયગણિ શિષ્ય ગણિ દીતિવિજયેન. ઉદયપુર ભં. (૧૪) વિવેક. ભ. [મુપુગૃહસૂચી.]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. સમયસુંદર રાસપંચક.] (૧૩૦૧) સાધુવંદના ૧૮ ઢાલ ૫૧૮ કડી ૨.સ.૧૬૯૭ ચૈત્ર અમદાવાદમાં આદિ– શાંતિનાથ જિન સેલમઉ, પ્રણમું તેહના પાય,
સુગમ કરે સાધુવંદના, પામી ગુરૂ પસાય. પહિલી કઈ સાધુવંદના, પણિ જુદઈ ભેદિ જાણિ, સૂત્રના સાધુ નાણ્યા સ૬, કિણ સૂત્રો વિણ આણિ. જિનસાસણમઈ જાણિયાઈ, આગમ પડતાલીસ,
હું વાંદિસિ સાધ તેહના, તુરત સંસાર તરીસિ. અંત – સગલા સાધુનાં વંદના, મઈ કીધી અધિક ઉછાહે રે,
વલી બીજા પિણ જે કેઈ, પઈતાલીસ આગમ માંહે રે. પUતાલીસ આગમ કહ્યા, પણિ સાધુ છS સતરે ઠામે રે, ઢાલ અઢારે સંતવ્યા, મઈ અધ્યયન ઉદેસ નામો રે. ૨
શ્રી જિનચદ સૂરીસરૂ, ગણિ સલદ શુભ કાજે રે, શ્રી ખરતરગચછ દીપતઉ, જિનસાગર સૂરિરાજે રે.

Page #370

સત્તરમી સદી
[૩૫૭ સમયસુંદર ઉપસંવત સેલ સતાણુઅઈ, ચૈત્ર માસ અહમદવાદે રે,
સમયસુંદર કહઈ મેં કરી, સાધુવંદના સુગુરૂ પ્રાસાદા રે. ૯
(૧) ૫.સં.૧૭, કમલમુનિ. (૨) અપૂર્ણ, જે.એ.ઈ.ભં. (૩) ઢાલ ૧૮ ગાથા પ૧૯ ગ્રંયાગ્રં ૭૫૦, ૫.સં.૨૪-૧૩, સુંદર પ્રત, તા.ભં. દા. ૮૩ નં. ૧૦૮. (૪) તત્કાલીન પ્રત, ગ્રંથાગ્ર ૮૦૦, ૫.સં.૩૫, કૃપા. પ.૪૬ નં-૮૫૦. (૫) સં.૧૭૩૫, ૨, ૮૦૦, ૫.સં.૨૩, લીં ભં. દા.૪૪ નં.૭. (૬) ગા.૫૧ ૬ ઢાલ ૧૮, ૫. કલ્યાણ લિ. સીરે (હી) મહાનગરે. ૫.સં.૧૬, પ્રતિ ૧૮મી સદીની, જિ.ચા. પો.૮૫ નં ૨૨૪૯. (૭) ૫.સં.૨૧ (૫૮૧ નામ છે), ચતુ. પો.પ. (૮) સં૧૮:૫ કા.શુ.૧૦ જગલુ મધે ગજવિનય લિ. પ.સં.૨૦,કૃપા. પિ.૪૪ નં.૭૬૫. (૯) પ.સં.૧૬, વિકા. વઈ. ભં. પિ.૨૫. (૧૦) ૫.સં.ર, મધુર. પિ.૧. (૧૧) સં.૧૭૩૩ વ.વ.૯ સામે વા. સમયકલશ શિ. સુખનિધાન શિ. ગુણસેન શિ. શિવનંદન લિ. મુલતાણુ કટારિયા ગોત્ર સાત પદમસી પડનાર્થ. અભય. ગુટકા નં.૮. (૧૨) હુકમમુનિ ભ. સુરત. [જેહા સ્ટા, મુપુગૂાહસૂચી, લીંહસૂચી, હજૈસા સૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૯૨).] (૧૩૦૨) + પુજા ઋષિ રાસ (અ.) ૨.સં.૧૬૯૮ શ્રા.શુપ આદિ- શ્રી મહાવીરના પય નમી, ધ્યાન ધરૂ નિસદીસ,
તીરથ વરત જેહને, વરસ સહસ એકવીસ. સાધુ સાધુ સહુ કે કહે, પણ સાધુ છે વિરલે કે, દુસમ કાલેં હિલુ, પ્રબલ પુજે મિલે સોઈ.
એ તપસી આગે હૂઆ, પણ હવે કહું પ્રસ્તાવ, આજને કાલે એ હૂઆ, પૂજે ઋષિ મન ભાવ. શ્રી પાસચંદના ગ૭ માંહિ, એ પૂજે ઋષિરાજ, આપ તરે ને તારવે, જિમ વડ સફર જિહાજ પૂજે ઋષિ પ્રી ધર્મ, સંયમ લીધે સાર, કીધા તપ જપ આકરા, તે સુણો અધિકાર. સંવત સેલ અઠાણયે, શ્રવણ પંચમી અજવાઈ રે, રાસ ભર્યો રળીયામણે, ગણી સમયસુંદર ગુણ ગાઈ રે ઋષિ. ૩૬
પ્રકાશિતઃ ૧. જૈન રાસ સંગ્રહ પ્રથમ ભાગ (ભ્રાતૃચંદ્રસૂરિ ગ્રંથમાલા પુ.૩૦થી ૩૯) પૃ.૧૬૪થી ૧૬૭. [૨. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.]

Page #371

સમયસુંદર ઉપા. [૫૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ (૧૩૦૩) મયણરેહા રાસ
“ચાર પ્રત્યેક બુદ્ધ રાસ'માં અંતર્ગત (૧૩૦૪) દ્રૌપદી સંબંધ [અથવા રાસ] ૩ ખંડ ૩૪ ઢાલ ૬૦૬ કડી
૨.સં.૧૭૦૦ માહ માસ અમદાવાદમાં આદિ
શાંતિનાથ પ્રણમ્ સદા, પ્રણમું સદગુરૂ પાય, મૃતદેવી સાનિધિ કરી, અલગ ટલઉ અંતરાય. માતપિતા પણિ માનીચઈ, જિણ દીધઉ અવતાર, દીક્ષાગુરૂ વિદ્યા તણુઉ, એ મેટઉ ઉપગાર. પહિલું સાધુ-સતી તણું, કીધા ઘણા પ્રબંધ, હિવ વલી સૂત્ર થકી કહું, દ્રપદીનઉ સંબંધ. એક સૂત્ર બીજુ સતી, ઉત્તમ એહની જેડ, સુણતાં આનંદ ઊપજ, કરમની ત્રુટઈ કોડિ. વૃદ્ધપણુઈ મઈ ચઉપઈ, કરિવા માંડી એ, સૂત્રસતીનઈ સાધણ્યું, મુઝ મનિ અધિક સનેહ. મત કરઉ ઉંધ નઈ વારતા, સાંભળતાં સહુ કેય, આપ ન પ્રીછઈ અન્યનઈ, અંતરાય પણિ હેય. જ્ઞાતાસૂત્ર અરથ થકી, ભાષ્યઉ શ્રી ભગવંત, સુધરમસામી ગુથિયઉં, સૂત્ર થકી મતિમંત. કર જોડી જંબૂ કહઈ, સુધરમસામિનઈ એમ, પનરમઉ ધનાન કહ્યઉ સલમઉ અધ્યયન કેમ. સુધરમસામી ઈમ કહઈ, સુણિ જ બૂ સુવિચાર,
મહાવીર મુઝનઈ કહ્યઉં, તિમ કહું તે અધિકાર અંત – ત્રીજો ખંડ ઢાલ સાતમી-રાગ ધન્યાસિરી. પાસ જિર્ણોદ જુહારી
થઈ એહની. સુધરમસામી પાંચમઉ ગણધર જંબૂનઈ ભાષઈ રે, ન્યાતાસૂરનઈ સોલમઉ, એ અધ્યયન સહુની સાષઈ રે. ૧ દ્રપદીની એ ચઉપઈ મઈ, વૃદ્ધપણુઈ પણિ કીધી રે, શિષ્ય તણુઈ આગ્રહ કરી, મઈ લાભ ઊપરિ મતિ દીધી રે. .
એક સતી વલી સાધવી એ વાત બાઉ ઘણું મોટી રે, દ્વપદી નામ લેતાં થકાં, તિણ કરમની તૂટઈ કેટી રે. ૨

Page #372

સત્તરમી સદી
[૩૫] સમયસુંદર ઉપ• એક સંખ દૂધમઈ ભયઉ, માનીતી સુત સ્યું મહઈ રે, સૂત્ર ગુણઈ સખરાઈ કંઠ તસુ સુરનરના સુખ સહઈ રે, ૩ ધનવંત વિનયધરમ વલી, એક બાપ નઈ સંયમ ધારી રે, વૃદ્ધ ગીતારથ ગુરૂ વલી એહની મનિ આવઈ સારી રે. ૪ અમદાવાદ નગર માહે, સંવત સતર સઈ વરષે રે, માહ માસ થઈ ચઉપઈ હંસી માણસને હરશે રે. . ૫ વાચક હરષદના વલી હરકુસલઈ સાનિધિ કીધી રે, લિષણ સઝણ સાહસ્ય થકી, તિણ તુરત પુરી કરી દીધી રે. . ૬ શ્રી જિણચંદ સૂરીસરૂ, શ્રી સકલચંદ તસુ સીસે રે, સમયસુંદર શિષ્ય તેહના, શ્રી સંધનઈ ઘઈ આસીસો રે. . ૭ ખરતરગચ્છ તણુઉ ધણી, જિનસાગરસૂરિ વિરાજઇ રે, સમયસુંદર કહઈ ચિર જીવલે, દિન દિન પ્રતિ સબલ દિવા જઈ
રે. દૂ. ૮ ત્રિણ ખંડ ઈણ ચઉપઈ, વલી અતિ ભલી ચઉત્રીસ ચઉત્રીસ ઢાલે રે,
સમયસુંદર કહઈ વંદના સીલ પાલઈ તેહનઈ ત્રિકાલો રે. . ૯
(૧) ઇતિશ્રી સમયસુંદર મહોપાધ્યાય વિરચિતે દ્રપદીસતી સંબંધે ત્રિતીયઃ ખંડઃ સમાપ્તઃ તત્સમાપ્ત સમાતા ચેય ચતુઃ ૫દી પ્રથમ ખંડે હાલ ૧૫ સર્વગાથા ૩૧૧ દ્વિતીય ખંડે ઢાલ ૧૨ સર્વગાથા ૧૫૧ તૃતીય ખંડે ઢાલ ૭ સવગાથા ૧૪૪ સર્વાગ્રં. ઢાલ ૩૪ સર્વાગ્રં. ગાથા ૬૦૬ સંવત ૧૭૦૫ વષે આષાઢ વદિ ૧૩ શુક્રે લિખિત. પ.સં.૩૦-૧૩, સેં. લા. (૨) સં.૧૭૭૫ આસો વદ ૩ બુધે અચલગચ્છ વા. માહાવજીગણિ શિ. માણિકલાભગણિ શિ. સત્યલાભ લિ. અંજાર નગરે. પ.સં.૧૮-૧૮, વ.રા. (૩) કર્તાની સ્વહસ્તલિખિત લાગે છે. ૫.સં.૧૮-૧૬, અનંત ભ. નં.૨. [આલિસ્ટઑઈ ભા.૨, મુપુષ્પહસૂચી.]
હવે આ સુપ્રતિષ્ઠિત વિદ્વાન કવિની નાની મીઠી કતિઓની ટીપ નીચે પ્રમાણે છે. [જેમાંની ઘણું “સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ'માં પ્રકાશિત થયેલી છે.' (૧૩૦૫) પિષધવિધિ સ્તવન ૩૮ કડી .સં.૧૬ ૬૭ માગશર શુ.૧૦
ગુરુ મોટમાં અંત – ઉત્કૃષ્ટી પિષા તણી વિધિ કહી ઉપગાર,
જેસલમેરી સંધનઈ હે, આગ્રહ કરી સુવિચાર. ૩૬

Page #373

સમયસુંદર ઉપા. [૩૦] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
લઈ સઈ સતસઠિ સમઈ હે નગર મરેટ મઝારિ, મગ સરિ સુદિ દશમા દિનઈ હે, શુભ દિન સુરગુરૂવારિ. ૩૭ શ્રી જિનચંદસૂરિ હે, શ્રી જિનસિંઘ સૂરીસ,
સકલચંદ સુપસાઈ હે સમયસુંદર ભણઈ સીસ. ૩૮ (૧) પ.સં.૩, હા.ભં. દા.૮૨. (૨) લિ. તત્પૌત્રણ. પ.સં.૪–૧૧, ગુ. નં.૧૩-૨૦. (૩) કલ. સંકે.કેટે. વૈ.૧૦ નં.૬૫ પૃ.૭૬-૭૭. [ઉજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૫૮૩).] (૧૩૦૬) + કમ છત્રીસી ૨.સં.૧૬૬૮ માહ સુદ ૬ મુલતાનમાં આદિ
રાગ આસાઉરી કર્મ થકી છુટે નહીં પ્રાણી, કમ સબલ દુખ ખાણજી,
કર્મ તણે વશ જીવ પડયા સહુ, કર્મ કરે તે પ્રમાણજી. કરમ. ૧ અંત – શ્રી મુલતાન નગર મૂલનાયક, પાર્શ્વનાથ જિણ જયજી,
વાસુપૂજ્ય શ્રી સુમતિ પ્રસાદે, લેક સુખી સહુ કેયજી. ક. ૩૩ શ્રી જિનચંદસૂરિ જિનસિંઘસૂરિ, ગ૭પતિ ગુણભરપૂરજી. સિંધુ જેસલમેરી શ્રાવક, ખરતરગચ્છ પડુરજી. ક. ૩૪ સકલચંદ સશુરૂ પસાયે, સાલ સે અડસઠજી, કર્મછત્રીસી એ મઈ કીધી, માહ તણું સુદ છઠ્ઠીજી. ક. ૩૫ કમછત્રીસી કાને સુણીને, કરજે વ્રત પચ્ચખાણજી,
સમયસુંદર કહે શિવસુખ લેશો, ધર્મ તણે પરમાણજી. ક. ૩૬ (૧) સં.૧૭૦૧ સા.વ.૮ મુલતાણુ મધ્યે લિ. શ્રાવિકા રાણી પઠનાય. ૫.સં.૨, કમલમુનિ. (૨) પં. હર્ષકુશલ લિ. શ્રી વીરાં પઠનાથ. ૫.સં. ૨, અભય. નં.૨૯૭૮. (૩) જુએ દયાછત્રીશીની નીચે. (૪) જઓ ક્ષમાછત્રીશીની નીચે. (૫) જુઓ આયણછત્રીશીની નીચે. જૈિહાસ્યા, મુપુન્હસૂચી, હેરૈજ્ઞાસચિ ભા.૧ (પૃ.૨૫૫, ૨૯૩).] (૧૩૦૭) [+] પુણ્ય છત્રીસી ૨.સં.૧૬ ૬૯ સીત(ધ)પુરમાં આદિ– પુણ્ય તણું ફલ પરતખિ દેખઉ, કરૂ પુણ્ય સહૂ કેઈજી,
પુણ્ય કરતાં પાપ પુલાઈ, જીવ સુખી જગ હેઈજ. ૧ પુણ્ય. અંત – સંવત નિધિ દરસણ રસ સહિર, સીત(ધ)પુર નગર
મઝારિજી,
શાંતિનાથ સુપ્રસાદઈ કીધી, પુણ્ય છત્રીસી સાર રે,

Page #374

સત્તરમી સદી
[૬૧] સમયસુંદર ઉપા. યુગપ્રધાન સવાઈ જિનસિઘસૂરિ સકલચંદ શિષ્ય;
સમયસુંદર કહઈ પુણ્ય કરઉ સદુ, પુણ્યનાં ફલ પરીક્ષજી. ૩૬ (૧) પં. જૈન છે. . જયપુર પિ.૬૪. (૨) સં.૧૭૮૪, ચોપડે, જશ. સં. (૩) પ.ક્ર.૩૩૬થી ૩૩૮, ચોપડે, મુક્તિ. નં.૨૪૭૨. (૪-૭) જઓ દયાછત્રીશી, શીલ છત્રીશી, ક્ષમા છત્રીશી અને આલોયણ છત્રીશીની નીચે. જૈિહા બેટા, મુગૃહસૂચી, હે જૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૬૧૭).]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. રત્નસાર ભા.૨. ૨. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૩૦૮) [+] સંતોષ છત્રીશી ૨.સં.૧૬૮૪ ચોમાસું લુણુકરણસરમાં આદિ-- સાંહામી સ્યઉં સંતેષ કરી જઈ, વયરવિરોધ નિવારી,
સગપણ તે જે સાહાંસી કે, ચતુર સુણ્યઉ સુવિચારીજ. ૧ સાં. અંત – જિમ નાગેરે ક્ષમા છત્રીસી, કરમછત્રીસી મુલતાનજી,
પુણ્ય છત્રીસી સિદ્ધ(ત)પુર કીધી, શ્રાવકને હિત જાણજી. ૩૨ તિમ સંતોષ છત્રીસી કીધી, લુણકરણસર માંહિજી, મેલ થયે સામિ મહેમાંહે, આણંદ અધિક ઉછાહજી. ૩૩ પાપ ગયો પચાસ વરસને, પ્રગટયો પુણ્યપÇરજી, પ્રતિસંતોષ વધ્યો માંહોમાંહે, વાગે સિંગલતૂરજી. સંવત સીલ ચેરાસી વરસે, સર માહિ રહ્યા ચોમાસુ, જસસૌભાગ્ય થયે જગ માંહિ, સહુ દીધી સાબાસજી. જુગપ્રધાન જિણચંદ સૂરીસર, સકલચંદ તસુ સીસજી,
સમયસુંદર સંતોષાછત્રીસી, કીધી સંધ જગજી. ૩૬ (૧) સં.૧૭૮૪ને ચોપડે, જશ. સં. (૨-૪) જુઓ દયાછત્રીશી, શીલ છત્રીશી તથા ક્ષમાછત્રીશીની નીચે. [મુપુગૃહસૂચી.]
પ્રિકાશિત ઃ ૧. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૩૦૯) દયા છત્રીશી
(૧) કર્મછત્રીશી, પુણ્ય છત્રીશી, સંતોષછત્રીશી અને ક્ષમા છત્રીશીની સાથે. શ્રી ગામ દેલવાડા મધ્યે લ ચેલા જીવણ સં.૧૮૪૪ પિશુ.૧૨ રવિ. પસં૫–૧૯, ખેડા ભ૩. (૧૩૨૦) શીલ છત્રીશી
(૧) પ.સં.૧૦, અમ. (૧૩૧૧) + ક્ષમા છત્રીસી નાગારમાં આદિ– આદર છવ ક્ષમાગુણ આદર, મ કરિશ રાગ ને દેપાળ,

Page #375

સમયસુંદર ઉ૫. [૩૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ
સમતા શિવસુખ પામીજે, ક્રોધે ગતિ વિશેષજી. આ. ૧ અંત – નગર માંહે નાગેહર નગીને, જિહાં જિનવરપ્રાસાદજી,
શ્રાવક લેક વસે અતિ સુખીયા, ધર્મ તણે પરસાદજી. આ. ૩૪ ક્ષમાબત્રીશી ખાંતે કીધી, આતમપર-ઉપગારજી, સાંભળતાં શ્રાવક પણ સમજ્યા, ઉપશમ ધર્યો અપારજી. આ. ૩૫. જુગપ્રધાન જિણચંદ સુરીસર, સકલચંદ તસુ શિષ્યજી,
સમયસુંદર તસુ શિષ્ય ભણે ઈમ, ચતુવિધિ સંઘ જગીશજી.આ.૩૬ (૧) કર્મછત્રીશી, પુણ્ય છત્રીશી અને સંતોષ છત્રીશીની સાથે. ઉ. અમૃતવિજય શિ. વિદ્યાવિજય લિ. નેમિદાસ પઠનાર્થ. ૫.સં.૯-૧૨, વી.ઉ.ભં. દા.૧૭. (૨-૩) જુઓ દયાછત્રીશી અને શીલત્રીશીની નીચે. [આલિસ્ટઑઈ ભા.ર, મુપુન્હસૂચી, લીંહસૂચી, હજીજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૧૬૧, ૨૧૪, ૨૪૭, ૨૫૪, ૨૫૫, ૨૭૭, ૨૭૯, ૨૮૧, ૨૯૨, ૨૯૩, ૪૦૨, ૫૧૧, પ૨૧, પ૭૯).]
પ્રકાશિતઃ ૧. જૈ.પ્ર. પૃ.૩૯૯. [૨. જૈન સઝાયમાલા (બાલાભાઈ) ભા.૧, ૩. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૩૧૨) [+] આલયણ છત્રીસી ૨.સં.૧૯૮૮ અહમદપુરમાં (અમદાવાદમાં) આદિ- નગર સુદર્શણ અતિ ભલો એહની ઢાલ.
પાપ આલોયું આપણુ, સિદ્ધ આતમ સાખિ, આલેયાં પાપ છૂટીયે, ભગવંત ઇમ ભાષ. પાપ. ૧. સાલ હીયાથી કાઢજો, જિમ કીધાં તેમ,
દુખ દેખિસિ નહિતરિ ઘણાં, રૂષી લખણ જેમ. પાપ. ૨. અંત – સંવત સેલ અઠણુઈ, અહમદપુર માંહિ,
સમયસુંદર કહે મેં કરી, આલયણ ઉછાહિ. ૩૬ (૧) પ.ક્ર.૩૪૧-૩૪૨, ચોપડે, મુક્તિ . નં.૨૪૭૨. (૨) પ.સં.૨-૧૧, મારી પાસે. (૩) પ્ર.કા.ભં. નં.૮૬૨. (૪) કર્મછત્રીશી અને પુણ્ય છત્રીશીની સાથે. પ.સં.૬-૧૩, હા.ભં. દા.૮૨ નં.૫૫. [જૈજ્ઞાચિ ભા.૧ (9 ૨૪૭, ૨૫૪, ૪૩૨, ૪૮૭, ૨૪૨, ૫૯૨).]
[પ્રકાશિતઃ ૧. સદ્દવિચારરસંગ્રહ. ૨. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૩૧૩) તીર્થભાસ છત્રીશી
૧ [+] શેત્રજ આદિનાથ ભાસ સં.૧૬૪૪ ચૈત્ર વ.૪ બુધ જાત્રા આદિ- ચાલઉ રે સખી સેત્રજ જાયઈ રે તિહાં ભેટી શ્રી રિષભ.

Page #376

સત્તરમી સદી
સમયસુંદર ઉપા
જિણિદ રે. ૧ અંત – સંવત સેલ ચિમાલમાં રે ચૈત્ર માસિ વદિ ચઉથિ બુધવાર રે
જિણચંદસૂરિ જાત્રા કરી રે, ચતુરવિધિ શ્રી સંઘ પરિવાર રે. ચા.૮ શ્રી આદિસર રાજી રે, શ્રી શેત્રુંજગિરિસિણગાર રે,
સમયસુંદર ઇમ વીનવઈ રે, હુ મનવંછિત દાતાર રે. ચા. ૯ [પ્રકાશિતઃ ૧. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.]
૨ શેત્રજા તીર્થ ભાસ ૨.સં.૧૬૪૪ ચૈત્ર આદિ- રાગ મારૂણી ધન્યાસિરિ, જાતિ ધમાલની.
સકલ તીરથ માહિ સુંદરૂ, સેરઠ દેશ શૃંગાર, સુરનર કેડિ સેવા કરઈ, સેત્રુજ તીરથ સાર
ચાલઉ ચાલઉ વિમલ વેગિરિ જાઈયઈ રે. અંત – ધન ધન જોગી સે માજી ધન ધન તુમ્હ અવતાર,
શેજ સંઘ કરાવિયઉં, પુણ્ય ભર્યઉ સુભંડાર. સંવત સેલ ચિમાલમ માસ સુચૈત્ર મઝાર, શ્રી જિણચંદ સુરીસરૂ, જાત્ર કરી સપરિવાર. શ્રી શેત્રજ ગુણ ગાવતાં, હીયડઈ હરષ અપાર, સમયસુંદર સેવક ભણુઈ, રિષભ જિણુંદ સુખકાર. ૧૧. ૩ + રાણકપુર ગીત ૨.સં.૧૬૭૨ માગશર યાત્રા આદિ- રાણપુર રળિયામણા રે લાલ, શ્રી આદિસર દેવ મન મોહ્યું રે.. અંત – સંવત સેલ બિહુઈ લાલ મગસિર માસ મઝારિ, મ.
રાણપુરઈ જાત્રા કદી રે લાલ સમયસુંદર સુખકાર. ૭ મ..
પ્રકાશિત : ૧. જૈન પ્રબોધ પુસ્તક પૂ.૭૦. ૨. રત્નસમુચ્ચય પૃ.૨૩૨.. [૩. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.]
૪ શેત્રુંજમંડન શ્રી આદિનાથ ભાસ ૫ કડી અંત – સ્વામી વિમલાચલ શિણગારજી, એક વીનતડી અવધારિ,
મરૂદેવી માત મલ્હારજી, સમયસુંદરનઈ સુખકારછ. ૫ [+] શેત્રુજ તીરથ આદિનાથ ભાસ ૯ કડી ૨.સં.૧૬૫૮
ચિત્ર શુ.૧૫. આદિ– મુઝ મન ઊલટ અતિ ઘઉ મન માઉં રે
સેજ ભેટણ કાજિ લાલ મન મોહ્યલું રે. અંત- સંવત સેલ અઠવાઈ, મન. ચૈત્રી પુનિમ સાર લાલ મન.

Page #377

સમયસુંદર ઉપા.
[૩૬૪]
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
આજ સફલ દિન માહરઉ મન. જાત્ર કરી સુખકાર લાલ મન. ८ દુરગતિના દુખ ભય ટળ્યા મન. પૂગી મનની આશ લાલ મન. સમયસુંદર પ્રણુમઇ સદા મન. સેત્ર જ લીલ વિલાસ લાલ મન. ૯ [પ્રકાશિત ઃ ૧. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] ૬ ગિરિનાર તીથ નેમિનાથ ઉલભા ભાસ ૪ કડી આદિ – દૂર થકી મારી વણા, જાણુંજ્યા જિનરાય નેમિજી માઉ કરિ આવીય, પણિ કાઇ અંતરાય, તેમિજી. અંત – સમયસુ ́દર કહુઇ નેમિજી, વેગી ફ્રેન્ચે ભેટિ
૧
તેમિજી. ૪
-
૭ નેમિનાથ ઉલ’ભા ઉત્તારણ ગિરિનાર તી ભાસ ૪ કડી આદિ -- પરતખિ પ્રભુ મેારી વંદના, આજ ચડી પરમાણુ નેમિજી અંત – શ્રી ગિરનાર બત્રા કરી, સમયસુંદર સુવિહાણ
–
૮ ગિરનાર તી ભાસ ૮ કડી
૧
આદિ- શ્રી નેમિસર ગુણતિલક ત્રિભુવનતિલક રે ચરણ વિહાર પવિત્ત. ૧ અત - સમુદ્રવિજય નૃપ નંદનાં, કૃત વંદના, સમયસુંદર સુખકાર, જ. ૮ ૯ [+] આબૂ તી ભાસ ૨.સ.૧૯૭૮ આદિ આબૂ પરવત રૂડઉ, આદીસર, ઉંચઉ ગાઉ સાત. અંત – જાત્રા કરી અચોતરઇ, આદી. શ્રીસંધ પૂજા સનાત્ર રે આ. સમયસુંદર કહેઈ સાસતી, આદી. ભાસ ભણ્યા હુયઇ જાત્ર રે આ. ૭ [પ્રકાશિત ઃ ૧. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] ૧૦ [+] અષ્ટાપદ્મ તી ભાસ ૬ કડી ૨.સ.૧૬૫૮ અમદાવાદ આદિ – મારૂં મન અષ્ટાપદ સ્યું મેહ્યુ', કટિક રતન અભિરામ મેરે લાલ. ૧ 'ત - સવત સાલ અઠવના વરષે, અમદાવાદ મઝારિ, મેરે, સુષ્ણુિ સખા અષ્ટાપદ મ`ડાવ્યઉ, મનજી સાહ અપાર. તે અષ્ટાદ નયણે નિરખ્ય, સીધા વંછિત કાજ,
-
સમયસુંદર કહઇ ધન્મ દિવસ તે, તિહાં ભેટું જિનરાજ મેરે. ૬ [પ્રકાશિત ઃ ૧. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.]
૧૧ + અષ્ટાપદ તીર્થં ભાસ
આદિ – મનડા અષ્ટાપદ માહ્વો માહુરજી, નામ જપું નિર્દેશજી. અંત – દૈવ ન દીધી મુઝને પાંખડી, આવું કેમ હજૂરજી, સમયસુંદર કહે વંદનાજી, પ્રહ ઉગમતે સૂરજી. પ્રકાશિત :
: 1. રત્નસમુચ્ચય પૃ. ૩૪૨.

પ્

Page #378

સત્તરમી સદી
[૬૫] સમયસુંદર ઉપ૧૨ તીર્થાવલી ભાસ ૧૬ કડી આદિ – સેત્રજ સિખ સમેસર્યા, ભલા ગુણ ભર્યા રે સીધા સાધુ
અનંત. ૧ અંત – તીરથજાત્રા જે ફલ તિહાં, હુઈ તે બહાં રે સમયસુંદર કઈ
એમ. ૧૬ ૧૩ તીવલી ભાસ ૧૦ કડી રાગ પ્રભાતી આદિ- શ્રી શેત્રજિ શિખર સમોસર્યા ત્રેવીસ તીર્થંકર શ્રી અરિહંત. ૧ અંત – જે જિણવર તીર્થંકર પ્રતિમા, પ્રણમતિ સમયસુંદર સુખકાર. ૧૦
૧૪ તીર્થ ભાસ ૫ કડી આદિ– મ્હારી બહિની હે બહિની હારી સુણિ એક મોરી વાત છે. ૧ અંત - સફલ કીયઉ અવતાર હે ભણઈ સમયસુંદર ઇમ ભગતિ મ્યું. ૫
૧૫ તીર્થ ભાસ ૬ કડી આદિ– સખી ચાલ હે સખો ચાલઉ હે ચતુર સુજાણ
ભાવઈ હે આ હે ભાવે હે તીરથ ભેટસ્યાં. અંત – લઈ ઈમ બલઈ સમયસુંદરગણુ.
૧૬ પુમિતાલમંડન શ્રી આદિનાથ ભાસ ૪ કડી આદિ– ભરતનઈ ઘઈ ઉલંભડા રે, મરૂદેવી અનેક પ્રકાર છે. અંત – સમયસુંદર સુપ્રસન સદા રે, આદીસર જિનરાજ રે. ૪ - ૧૭ ફલોધી પાર્શ્વનાથ ભાસ રાગ પ્રભાતી આદિ– પ્રભ કુલવધી પાસ પરભાતિ પૂજઉ દુની મઈ નહી કે ઈસઉ દેવ દૂજઉ.
૧ પ્રો. અંત – પ્રત્યે પ્રણમતાં પરમઆણંદ પાવઈ, ગુણ સમયસુંદર કર જોડિ ગાવઈ.
૪ પ્ર. ૧૮ નડલાઈમંડન શ્રી નેમિનાથ ભાસ કડી રાગ સારંગ આદિ – નટુલાઈ નિરખ્યઉ જાદવઉ ન. અંત – સમયસુંદર કહઈ સમુદ્રવિજય સુત
પ્રભુ જલધર સમઉ પરખ્યઉ નિરખ્યઉ. ૧૯ મગલોરમ ડન શ્રી નવપલ્લવ પાર્શ્વનાથ ભાસ ૫ કડી નવપલવ પ્રભુ નયણે નિરખ્યઉ. પ્રગટઉ પુણ્યનઈ હીયડઈઉ હરખ્યઉ. નવ. વલભી ભગઈ મૂરતિ આણી, મારગિ બે અંગુલી વિલંબાણી. ૨

Page #379

સમયસુંદર ઉપા. [૩૬] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨
વલીય નવી આવી તે જાણવું, નવપલવ તે નામ કહાણુઉ. ૩ મંગલેરગઢ મૂરતિ સેહઈ, ભવિયણ લેય તણું મન મેહઈ. ૪
જાપ કરી શ્રીસંઘ સંધાતિ, સમયસુંદર પ્રણમઈ પરભાતિ. ૫ ૨૦ વાડી પાર્શ્વનાથ ભાસ ૩ કડી આદિ– ચઉમુખ વાડી પાસજી સુંદર મૂરતિ સોઈ અંત – સમયસુંદર સેવક જનનઈ પરતખિ તૂઠા વાડી પાસ મેરે લાલ.
૩ ચ9. ૨૧ અજાહરઉ પાશ્વનાથ ભાસ ૪ કડી આદિ – આવઉ જહાઉ રે અજાહરઉ પાસ. અંત – તીરથ જૂનઉં રે અજાહરઉ જાણિ, સમયસુંદર મુખવાણું. ૪
૨૨ દેવકાપાટણમડણ દાદા પાર્શ્વનાથ ભાસ ૪ કડી આદિ-દેવકઈ પાટણિ દાદી પાસ, સખી મઈ જહારિઉ
હારી પૂગી આસ. ૧ દેવ. અંત - દઉલતિ આવઈ દાદઉ પાસ, સમયસુંદર પ્રભુ લીલ. ૪ દેવ.
૨૩ કસારામ ડણ ભીડભંજણ પાર્શ્વનાથ ભાસ ૪ કડી આદિ – ચાલઉ સખી ચિતાહ સું, ચંપા(બ)વતી નગરી તથિ રે, કંસારી કેરઉ જાગતઉ તીરથ છઈ જેથિ રે.
૧. અંત – ભીડભંજન સામી, તે ઠિય૩, સખી પ્રહ ઉગમતઈ સતિ
સમયસુંદર કહઈ સુણઉ, ભયભંજણ શ્રી ભગવંત રે ૪ ભી. ૨૪ શખેશ્વર પાર્શ્વનાથ ભાસ ૩ કડી રાગ ધન્યાશ્રી આદિ- સંસ૨ઉ રે જાગત િતીરથ જાણીયાં રે, અંત – ઇમ બોલઈ સમયસુંદર સાનિધિ કરે છે. ૩ સંખેસ.
૫ ગ્રામંડણ શ્રી વિમલનાથ ભાસ ૪ કડી આદિ – દેવ જુહારણ દેહરઈ ચાલી, સહિય સમાણી સાધિ રી, અંત – સમયસુંદર કહઈ મનવંછિત સુખ, તે પામઈ ભવપાર રી. ૪
૨૬ પુષ્કલાવતીવિજયમંડણ શ્રી સીમંધરસ્વામી ભાસ ૬ કડી આદિ – વિહરમાણુ સીમધર સામી, પ્રહ ઊંઠી પ્રણમું શિર નામી. વિ. ૧ અંત – સકલ સેમ સંદેહ પરંતા, સમયસુંદર વાંદઈ વિહરતા. ૬
૨૭ ચંદબારીમંડન ચંદ્રપ્રભ ભાસ રાગ વસંત આદિ– ચંદ્રપ્રભ ભેટયઉ મઈ ચંદવાર જમુના કઈ પારિ. ચં. અત - સમયસુંદરનઈ ભવસમુદ્ર તારિ.

Page #380

સત્તરમી સદી
[5] સમયસુંદર ઉપા. ૨૮ સેરીપુરમંડન નેમિનાથ ભાસ ૪ કડી રાગ ગૂજરી આદિ– શેરીપુર જાત્ર કરી પ્રભુ તેરી,
જનમકલ્યાણ ભૂમીકા ફરસી, મનસા ફલી મેરી. ૧ સે. અંત – સમયસુંદર કહઈ અબ નેમીસર, રાખિ સંસારકી ફેરી. ૪ સે. ૨૯ ખંભાયતમંડન શ્રી ભીડભંજણ પાશ્વનાથ ભાસ ૩ કડી
ભીડભંજણ રે દુખગંજણ રે, રૂડી મૂરતિ જણમણરંજણ રે, નિરખી જઈ પાસ નિરંજણ રે. ૧ દરસણ મનવંછિત દાતા રે, પ્રણમીજઈ ઉઠિ પ્રભાતા રે, કસારી નામ કહાતા રે, ખંભાયત માંહિ વિખ્યાત રે. ૨ ભીડ ચિંતા આરતિ સવિ ચૂરઈ રે, પ્રભુ સહુના પરતા પૂરઈ રે,
દુખદ હિંગ ટાલઈ દૂરિ રે, સમયસુંદર પુણ્ય પડૂઈ રે. ૩ ભીડ. ૩૦ શંખેશ્વર પાશ્વનાથ ભાસ ૫ કડી રાગ ભૈરવ આદિ– સાચઉ દેવ તઉ સંખેસરઉ, ધ્યાન એક ભગવંતનઉ ધરઉ. ૧ અંત – સમયસુંદર કહઈ જિમ નિતરઉ. ૩૧ સેરીસામંડન પાર્શ્વનાથ ભાસ ૩ કડી સકલ મૂરતિ સેરીસઈ, પાસ દરમિ પારસનાથ ભેટવર્ષ,
દેવનામી, દેહરઉ દીસ. ૧ પ્રતિમા લેડતિ જાઈ પાતાલાઈ, ધરણિ આઉં ધિરઈ સંસઈ, ભાવભગતિ ભગવંતની કરતાં, હરષ ઘણુઈ હીયડ હિસઈ. ૨ પટણી પારિખ સૂરજી સંઘ મું, જાત્ર કરી ભલી સુજગીસ, સમયસુંદર કહઈ સાચઉ માઈ જાણ્યઉ, વીતરાગ વસાવીએ. ૩ ૩૨ પાર્વાવીર ભાસ રાગ ધન્યાશ્રી ૩ કડી
પદમાવતી સિર ઊપરિ, પારસનાથ પ્રતિમા સોહઈ રે, નગર નલલઈ નિરખતાં, નરનારીનાં મન મોહઈ રે. ૧ પદમા. ભુરા માહિ અતિ ભલી, મહાવીરની પ્રતિમા માંડી રે, ભગતિ કરઉ ભગવંતની, મોક્ષમારગની એ દાંડી રે. ૨ પદમા. લોક જાયઈ જાત્રા ઘણ, પદમાવતી પરતા પૂરઈ રે,
સમયસુંદર કહઈ જિન બેઊ તે, આરતિ ચિંતા ચૂરઈ રે. ૩ પદમા. ૩૩ અસાઉલી ભાભા પાર્શ્વનાથ ભાસ ૨ કડી
ભાભઉ પારસનાથ મઈ ભેટયો, આસાઉલિ માહિ આજ રે. દુખદેહગ દૂરિ ગયા સગલા, સીધા વંછિત કાજ રે.

Page #381

સમયસુંદર ઉપા. [૬૮] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
શ્રાવક પૂજા સનાત્ર કરઈ સપૂરવ ઝાલ પખાજ રે,
સમયસુંદર કહઈ હું સેવક તાર૩, તું મેરે સિરતાજ રે. ૨. ૩૪ ગૌડીમંડણ પાર્શ્વનાથ ભાસ ૩ કડી આદિ–
રાગ અસાઉલિ ગઉડી પારસનાથ તું ગાઈ, વારૂ એકલમલ વિરાજઇ. ૧ ગ. અંત – સમયસુંદર કઈ પ્રભુ, સહુનઇ નિવાજઈ.
૩ ગ. ૩૫ ચિંતામણિ પાશ્વનાથ ભાસ ૩ કડી રાગ ભૈરવ આદિ-ચિંતામણિ હારી ચિંતા ચુરિ, પારસનાથ મુઝ વંછિત પૂરિ. ૧. અંત – સમયસુંદર કહઈ કરિ તું પહૂર.
૩ ચિંતા. ૩૬ ભાભા પાર્શ્વનાથ ભાસ ૩ કડી રાગ ભૈરવ ભાભા પારસનાથ ભલું કરે, ભલું કરે ભાભા ભલું કરે, અલિય વિઘન હારાં અલગાં હરે.
૧ ભાભા પા. કુસલખેમ કરે મુઝ ઘરે, રિદ્ધિવૃદ્ધિ વાધઈ બહુ પરે. ૨ ભાભા પા.
સમયસુંદર કઇ મત કિહાં ડરે, ધ્યાન એક ભગવંતનું ધરે. ૩ (૧) ઇતિ તીરથ ભાસ છત્રીસી સમાપ્તા. સં.૧૭૦૦(૦) વર્ષ અષાઢ વદિ ૧ દિને લિષિત. ૩૬. (આ પછી આ ૩૬ ભાસની પહેલી લીટીની અનુક્રમણિકા આપી છે.) સં.૧૭૦૦ વષે આષાઢ વદિ ૧ દિને શ્રી અમદાબાદ નગરે હાજા પટેલ પિલિ મચવર્તિ વૃદ્ધોપાશ્રયે યુગપ્રધાન શ્રી જિનચન્દ્રસૂરિ પ્રધાન શિષ્ય પંડિતશ્રી સકલચંદ્રગણિ શિષ્ય પંડિતશ્રી સમયસુન્દરપાધ્યાય લિખિતા વાદિવૃન્દાદ્કન્દમુદ્દાલ શ્રી વાચનાચાર્ય હર્ષનંદન ગણિ સહિત ૫.સં.૧૧-૧૩ રે.એસ. બી.ડી. ૨૬ નં.૧૯૦૬. (આ કવિની
સ્વહસ્તલિખિત પ્રત જણાય છે. તેમાં જુદાં જુદાં તીર્થોનાં વર્ણન વિગેરે છે.) (૧૩૧૪) [+] સત્યાસિયા દુષ્કાળ વર્ણન છત્રીસી ૨.સં.૧૬૮૭
(૧) સં.૧૮૧૬ આસો શુ.૧ શુકે. પ.સં.૫, અભય નં.૧૫૮૮. [હેજેજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૬૧૧).]
[પ્રકાશિતઃ ૧. જૈનયુગ પુ.પ અં.૧-૨-૩ અને ૯.૨. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૩૧૫) નાકેડા સ્તવનાદિ પદ ૨૨
(૧) સાધી ખેમી પઠનાથ. પ.સં.૬, અમય. નં.૨૭૬૬. (૧૩૧૬) અન્ય સ્તવનાદિ
૧ + અમર સરપુરમંડન શીતલનાથ સ્ત. ૧૫ કડી

Page #382

સતરમી સદી
[૩૬૯] સમયસુંદર ઉપા. આદિ – મોરા સાહેબ હે શ્રી શીતલનાથ કિ, વીનતી સુણે એક મોરડી. અંત – ઈમ અમર સરપુર સંધસુખકર માત નદાનંદ,
સકલાપ સીતલનાથ સામી સકલ જણ-આનંદણ; શ્રી વલંછન વરણ કંચણ રૂ૫ સુંદર સેહએ,
એ તવન કીધઉ સમયસુંદર સુણત જનમન મેહએ. ૧૫ (૧) પ્ર.કા.ભ. (૨) મારી પાસે. પ્રકાશિત ઃ ૧. રત્નસાગર પૃ.૧૪પ.
૨ + મહાવીર સ્ત, (વિનતિ રૂપે) ૧૯ કડી જેસલમેરમાં આદિ – વીર સૂણે મુજ વનતિ, કર જોડી હે કરૂં હું મનની વાત, બાલકની પરે વીનવું, મોરા સામી હે તૂ ત્રિભવનતાત,
વીર સૂણો મરી વીનતી. ૧ અત –
કલશ ઈમ નયર જેસલમેરમંડણુ, તીર્થકર વીસમો સાસનાધીશ સિંહલંછન સેવતા સુરતરૂ સમ જિનચંદ ત્રિશલામાતનંદન સકલચંદ કલાનિકે,
વાચનાચાર્ય સમયસુંદર, સંશુ ત્રિભુવનતિલો. ૧૯
(૧) શ્રી બાબા મધે સં.૧૭૫૧ વરખે ભાદ્રવા સુદ ૮ દન લખત રાએચંદ રાસંધ. ઉનાને વકીલ મેરારજીભાઈના મારી પાસે આવેલા એક ચેપડામાં. (૨) પ.સં.૨-૧૪, આ.કે.ભં.
પ્રકાશિતઃ ૧. રત્નસાગર પૃ.૧૫૪. ૨. રત્નસમુચ્ચય પૃ.૧૮૩.
૩ + દાદાજી (જિનકુશલસૂરિ) સ્ત આદિ – આ આજી સમરતા દદેજી આ.
પ્રકાશિતઃ ૧. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.]
૪ પ્રતિમા સ્ત, ૭ કડી આદિ- શ્રી જિનપ્રતિમા છે જિન સરખી કેડી, એ દીઠ આણંદ. અંત - પારસનાથ હે તુઝ પરસાદથી, સદ્દવહન મુઝ એહ,
ભવભવ હેજો હે સમયસુંદર કહે, શ્રી જિનપ્રતિમા શું હજી શ્રી, (૧) મારી પાસે. ૫ + શત્રજયમંડન (આલોયણગર્ભિ૧) આદિ બહસ્ત. ૩૧ કહી આ સ્તવન પિતે શત્રુંજયની યાત્રા કરી ત્યારે કર્યું છે. તે માટે

Page #383

સમયસુંદર ઉપા. [૩૭૦] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ “શત્રુંજય રાસ” પિત કર્યો છે તેમાં આયણ ઉલ્લેખ જુઓ. આદિ – બે કર જોડી વિનવું, સુણિ સામી સુદીત,
કૂડકપટ મૂકી કરીછ, વાત કહું આપવીત. અંત –
કલશ ઈમ ચઢિય શેત્રુજ ચરણ ભેટયા, નાભિનંદણ જિણ તણું, કર જોડિ આદિ જિર્ણોદ આગઈ, પાપ આલયા આપણા, શ્રી પૂજ્ય જિણચંદસૂરિ સદગુરૂ, પ્રથમ શિષ્ય સુજસ ઘણુઈ, ગણિ સકલ સુસીસ વાચક, સમયસુંદર ગુણ ભણઈ. ૩૧ (૧) મારી પાસે,
પ્રકાશિતઃ ૧. રત્નસમુચ્ચય પૃ.૨૩૫થી ૨૩૭. ૨. ચૈત્ય આદિ સં. ભા.૨.
૬ + સકલ શાશ્વત ચિત્ય નમસ્કાર સ્ત, ૫ ઢાળ આદિ – રિષભાનન વધમાન, ચંદ્રાનન જિન, વારિણુ નામે
જિણુએ. ૧ તેહ તણું પ્રાસાદ ત્રિભુવન સાસરા, પ્રણમું બિંબ સહામણુ એ. ૨ અંત
ઈમ શાસતા પ્રાસાદ પ્રતિમા સંથથા જિનવર તણું, ચિહું નામ જિનચંદ તણું ત્રિભુવન સકલચંદ સુહાવણું; વાચનાયારિજ સમયસુંદર ગુણ ભણે અભિરામ એ, ત્રિહું કાલ ત્રિકરણ શુદ્ધ હેયો સદા મુઝ પ્રણામ એ. પ્રકાશિત ઃ ૧. રત્નસમુચ્ચય પૃ.૨૨૦થી ૨૩૦. [૨. અભયરત્નસાર.]
૭ + મહેવામંડણ પાર્શ્વનાથ સ્ત, અથવા છંદ ૮ કડી આદિ- આપણુ ધર બઈડા લીલ કરઉ, નિજ પુત્ર કલત્ર હું પ્રેમ ધરઉ,
તુહે દેસ દેસંતર કાંઈ દ્રઉડઈ, નિત નામ જપઉશ્રીના કોડઈ. ૧ અંત – શ્રી પાસ અહેવાપુર નગરે, મઈ ભેટયઉ જિણવર હરષ ભરે,
ઈમ સમયસુંદર કહઈ ગુણ જોડઉ, નિત. (૧) મારી પાસે. પ્રકાશિત : ૧. જૈ.પ્ર. પૃ.૨૬૨.
૮ વિકાનેરમંડણ ઋષભજિન સ્ત, આદિ– ઢાલ ઝિરમિર વરસૈ મેહ હે રાજા પરનાલે પાણી વહૈ- દેશી
વિકમપુર સિણગાર હે લાલ, રિષભ જિજેસર ગુણભર્યો,
કલશ.

Page #384

સત્તરમી સદી
[૩૭૧]
સમયસુંદર ઉપા.
મોરા લાલ, નાભિરાયાં કુલચંદ, મરૂદેવી માતા ઉર ધર્યો-૧ મા. (૧) અપૂર્ણ, મારી પાસે. ૯ પાર્શ્વનાથ જિન પંચકલ્યાણક સ્ત, ૫૧ કડી ૨.સં.૧૬૫૬
વૈ.સુ.૩ જેસલમેરમાં આદિ – પુરિસાદાણું પરગડ, જેસલમેર જિણંદ,
પંચ કલ્યાણક તેહના, પભણિસ પરમાણંદ. જિનવરના ગુણ ગાવતાં, લહિયઈ સમકિતસાર, ગોત્ર તિર્થંકર બાંધિયઈ, લહુ તરિયાઈ સંસાર. રાગ ભેદ રશિયામણું જાણુઈ ચતુરસુજાણ,
ભાવ ભગતિ ગુણ ગાવતાં, જીવિત જનમ પ્રમાંણ. અત –
રાગ ધન્યાસિરી. ઈમ થુષ્ય જેસલમેરૂમંડન, દુરિતખંડન સુભ મનઈ, રસ કરણ દરસણ તરણિ વરસઈ, આદિ જિણ પારણ દિનઈ.૫૦ જિનચંદસૂરતિ સકલચંદન મૃગમદા કેસર કરી,
પ્રહ સમસુદર પાસ પૂજઈ, તેહની ધન્યાસિરી. ૫૧ (૧) ૫.સં.૧–૧૧, મારી પાસે.
૧૦ + તોથમાલા સ્ત, આદિ- શ્રી શેત્રુંજે ૪ષભ સમોસર્યા, ભલા ગુણભર્યા રે,
સીધા સાધુ અનંત, તીરથ તે નમું રે. અંત – શેત્રજાની કેરણી નવાનગરમાં રે, શ્રી રાજસી ભરાવ્યા બિબ, તી.
તીરથયાત્રા ફલ તીહાં હે મુજ ઈહાં રે, સમયસુંદર કહે એમડી. (૧) મારી પાસે. [મુપુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી, હજૈજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પૃ.૨૮૧).]
પ્રકાશિત ઃ ૧. રત્નસમુચ્ચય પૃ.૫૮૫. [૨. જૈન કાવ્યપ્રકાશ ભા.૧. ૩. અભયરત્નસાર.]
૧૧ [+] સાચેરમંડન વીર સ્ત. ૨.સં.૧૬૭૭ માહ માસ આદિ– ધન્ય દિવસ મેં આજ જહા, સાચે રે મહાવીરજી, અંત – ઈમ નયરશ્રી સાચેરમંડન, સિંહલંછન સુખકરે.
સકલાપ મૂરતિ, સકલ સૂરતિ માત ત્રિશલા ઉરિ ધરો, સંવત સેલે સે સત૨ માસ મનેહરો, . વીના પાઠક સમયસુંદર પ્રગટ તું પરમેસરે.
૧૪

Page #385

સમયસુંદર ઉપા. [૩૭૨] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
(૧) મારી પાસે. [પ્રકાશિતઃ ૧. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.]
૧૨ [+] મુનિસુવ્રત સ્વામી સ્ત, ૧૪ કડી આદિ- જબૂદીવ સેહામણ, દક્ષિણ ભારત ઉદાર,
રાજગૃહ નગરી ભલી, અલકાપુરી અવતાર. શ્રી મુનિસુવ્રત સામિજી, સમરતાં સુખ થાય,
મનવાંછિત ફલ પામીયાં, દેહગ દૂરિ પલાય. અત –
કલશ ઈમ પંચ કલ્યાણિક ત્રિભુવનરાય. મુનિસુવ્રત સામી વીસમે, જિનવરરાય વીસમે, જિણવરરાય જગત્રગુરૂ, ભયભંજણ ભગવંત, નિરાકાર નિરંજન નિરૂપમ અજરામર અરહંત શ્રી જિનચંદ વિનય સિરમણ સકલચદગણી સીસ, વાચક સમયસુદર ઈમ પભણઈ, પૂરઉ મનહ જગીસ. ૧૪ (૧) વા. સમીદાસગણિ લિષતું. ૫.સં.૧-૧૫, મારી પાસે, પ્રકાશિત : ૧. રત્નસમુચ્ચય પૃ.૫૧૪. '
૧૩ + સીમંધર સ્વામી સ્ત, આદિ– ધનધન ક્ષેત્ર મહાવિદેહછે, ધન પુંડરિક ગિરિ નામ,
ધનધન તેહના માનવીછ, નિત ઉડી કરે રે પ્રણામ. અંત - સમયસુંદરતી વંદનાજી, માનજે વારેવાર,
બે કર જોડી વીનવુંછ, વીનતડી અવધાર.. શ્રીમદિર સ્વામી કહીઈ રે, હું મહાવિદેહ આવી સ,
જયવંતા જિનવર કહીઈ રે, હું તું મને વાંદીસ. (૧) અનંત ભં. (સઝામાં) પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈ.પ્ર* પૃ.૩૧૪.
૧૪ + મૌન એકાદશી સ્ત, ૧૩ કડી ૨.સં.૧૬૮૧ જેસલમેરમાં આદિ
ચોપાઈની દેશી સમવસરણ બેઠા ભગવંત, ધર્મ પ્રકાશે શ્રી અરિહંત,
બારે પરખદા બેઠી રૂડી, માગસર સુદી અગીયારસ વડી. ૧ અંત - જેસલ સોલ ઇકપાસી સમે, કીધું સ્તવન સહુ મન ગમે,
સમયસુંદર કહે દાહાડી, માગસર સુદી અગીયારસ વડી. ૧૩

Page #386

સત્તરમી સદી
| [૭૩]. સમયસુંદર ઉપાજૈિહાપ્રોસ્ટા, હે જીજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પુ.ર૭૯).]
પ્રકાશિતઃ ૧. ચૈત્ય. આદિ સંગ્રહ ભા.૩ ૫.૫૪. ૨. રતનસાગર પુ. ૧૪૪. ૩. રત્નસમુચ્ચય પૃ.૧૭૨.
૧૫ + જ્ઞાનપંચમી વૃદ્ધ (મોટું) સ્ત, ૩ ઢાલ ૨૫ કડી આદિ– પ્રણમું શ્રી ગુરૂ પાય, નિર્મલજ્ઞાનઉપાય,
પંચમી તપ ભણું એ, જનમ સફલ ગિણું એ. અંત – ઈમ પંચમીતપફલપ્રરૂપક વદ્ધમાન જિસરે,
મઈ થયો શ્રી અરિહંત ભગવંત, અતુલબલ અલવેસર, જયવંત શ્રી જિનચંદસૂરિજ, સકલચંદ નમંસિયો, વાચના ચારિજ સમયસુંદર, ભગતિભાવ પ્રશંસિયો. [લહસૂચી, હેજેજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ. ૨૫૬, ૨૬૦, ૫૦૨).]
પ્રકાશિતઃ ૧. રત્નસમુચ્ચય પૃ.૧૬૮. ૨. રત્નસાગર પુ.૧૩૭. ૩. શ્રી જ્ઞાનપંચમી (જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા). [૪. જૈન કાવ્યપ્રકાશ ભા.૧.]
૧૬ + જ્ઞાનપંચમી પર લધુ . ૫ કડી આદિ- પંચમી તપ _મેં કરે રે પ્રાણી, નિર્મલ પામ જ્ઞાન. અ ત – પાશ્વનાથ પ્રસાદ કરીને, મહારી પૂરો ઉમેદ રે,
સમયસુંદર કહે હું પણ પામું, જ્ઞાનને પંચમો ભેદ રે–પંચમી. પ્રકાશિત ઃ ૧. રત્નસાગર પૂ.૧૭૦. ૨. જૈન પ્રબંધ પૃ.૯૦. ૧૭ + ઉપધાન તપ સ્ત,
૭ ઉપધાનનું ટૂંકું વર્ણન. આદિ– શ્રી મહાવીર ધરમ પરગાસે, બેઠી પરષદ બારજી,
અમૃત વચન સુણી અતિ મીઠા, પામે હરષ અપારજી. ૧ સુણે સુણે રે શ્રાવક ઉપધાન વહ્યા વિન કિમ સૂઝે નવકાર. ઉતરાયયન બહુ શ્રત અધ્યયને, એ ભણ્ય અધિકારછે. સુ. ૨ મહાનિશીથ સિદ્ધાંત માંહે પિણ, ઉપધાનતપ વિસ્તારજી,
અનુક્રમે શુદ્ધ પરંપર દીસે, સુવિહિત ગ૭ આચારછે. સુ. ૩ અ ત –
કલશ. ઇમ વીર જિણવર ભુવણુદિયર માતા ત્રિશલાનંદણે, ઉપધાનનાં ફલ કહે ઉત્તમ ભવિયજનઆનંદણે, જિનચંદ યુગ પરિધાન સદગુરૂ સકલચંદ્ર મુનીસરે, તસુ રસીસ વાચક સમયસુંદર ભણે વંછિત સુખકરે. ૧૮

Page #387

સમયસુંદર ઉપા. [૩૭] જિન ગૂર્જર કવિઓઃ સ
પ્રકાશિત : ૧. રત્નસમુચ્ચય પૃ.૫૫૧. ર.રત્નસાગર ભાગ ૧ પૃ૪૮૨.
૧૮ + દાનશીલ તપ ભાવ પર પ્રભાતી આદિ- રે જીવ જૈનધર્મ કીજીયે, ધર્મના ચાર પ્રકાર,
દાન શીયલ તપ ભાવના, જગમાં એટલું સાર રે. ૧ પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈન સઝાયમાળા. ૨. ચત્ય. આદિ સં. ભા.૩.
૧૯ આદીસર વિનતિ આદિ- આદીસર હે સેવનકાય, તેજઈ રવિ જિમ દીપતિ,
સુર કિનર હે સેવઈ પાય, મોહ મહાભડ છપતો જે. અહનિશિ હે પ્રણમે સામિ, ત્યાં ઘર સદા વધામણું, ચઉગઈ દુખ છે ટાલણહાર, જિનવર નામ સુહામ. ૨ વીનતડી હે ઈક અવધારિ, કર જોડી કવિયણ કહે,
તું સમરથ હે ઈણ સંસારિ, તુઝ કીતિ જગિ મહમહે. ૩
(૧) અપૂર્ણ, મારી પાસે. (૧૩૧૭) સઝા
(૧) વા. ઉદયરત્નગણિ લિ. ૫.સં.૨, અભય નં.૧૫૫૨. [મુથુગૃહસૂચી, હે જીજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૧૦, ૫૯૫).]
૧ + માયા પર સ. આદિ- માયા કારમી રે માયા મ કરે ચતુરસુજાણ.
[પ્રકાશિતઃ ૧. સઝાયમાલા (લલ્લુભાઈ). ૨. જૈન સઝાયસંગ્રહ (સારાભાઈ નવાબ).]
૨ + જીવરાશિ ક્ષમાપના [અથવા પદ્માવતી આરાધના]
આ સઝાય સ્વતંત્ર નથી પણ તે “ચાર પ્રત્યેકબુદ્ધ રાસમાં નેમિરાજર્ષિના ખંડમાં છે. આદિ- હવે રાણી પદમાવતી જીવરાશિ ખમાવે. અંત - રાગ વરાડી જે સુણે, એ ત્રીજી ઢાલ સમયસુંદર કહે પાપથી, છૂટે તતકાલ.
હવે. ૩૩ [મપુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી, હે જૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.ર૬૯, ૨૭૧, ૨૮૯, ૪૨૮, ૪૩૨, ૪૩૪, ૬૨૫, ૬૨૯, ૪૧૦).]
[પ્રકાશિતઃ ૧. સદ્દવિચાર સંગ્રહ. ૨. જૈન પ્રબોધ પુસ્તક વગેરે.]
૩ અહંનક સઝાય ૯ કડી આદિ- વેરણ વેલા પાંગર્યા રે હૈ, ધૂપ તમે અસરાલ, મેરે અરહના,

Page #388

સત્તરમી સદી
[૩૫] સમયસુંદર ઉપાધરતી વલી ઉની ઘણું રે, હાં મુનિવર અતિ સુકુમાલ. મેરે. ૧ અંત – રાતી શલા અણસણ લીએ રે હાં, ચડતે મન પરિણામ. મેરે.
સમયસુંદર કહે તેને રે હાં, ત્રિકરણ સુદ્ધ પ્રણામ. મેરે. ૮ ૪ + નિંદાવરક સ. ૫ કડી આદિ- નિંદા ન કરજે કોઈની પારકી રે, નિંદાનાં બોલ્યાં મહા પાપ રે.
[લી હસૂચી.] પ્રકાશિતઃ ૧. રત્નસમુચ્ચય. ૨. જૈ.પ્ર. [૩. સઝાયમાલા (લલ્લુભાઈ).]
૫ + અનાથી ઋષિ સ, ૯ કડી આદિ- શ્રેણિક રાયવાડી ચઢો, પેખિયો મુનિ એકત, વરરૂપ કાંતિએ મેહિયે, રાય પૂછે રે કહે વિરતત
શ્રેણિકરાય હું રે અનાથી નિગ્રંથ. ૬ + બાહુબલ સ. ૭ કડી આદિ- રાજ તણું અતિ લે ભિયા, ભરત બાહૂબલ ઝૂઝે રે, મૂઠ ઉપાડી મારિવા, બાહૂબલ પ્રતિબુઝે રે.
-વીરા મારા ગજ થકી ઉતરે. ૧ ૭ + અરણિક (અહંક) મુનિ સ. ૮ કડી આદિ- અરણુક મુનિવર ચાલ્યા ગોચરી, તડકે દાઝે સીજી,
પાયે ઉવરાણું રે વેલૂ પરજલે રે, તન સુકુમાલ મુનીસેઝ-અરણક. ૧ પ્રકાશિતઃ ૧. રત્નસમુચ્ચય.
૮+ શાલિભદ્ર સ. આદિ– પ્રથમ ગવાળિયા તણે ભવેછ, દીધું મુનિવર દાન.
[મપુન્હસૂચી.] ૧, જે.પ્ર. પૃ.૩૬૯. [૨. આનંદ કાવ્ય મહદધિ મૌ.પ.]
૯ + મેઘરથરાય સ, આદિ- દશમે ભવે શ્રી શાંતિજ, મેઘરથ જીવડે રાય રૂડા રાજા.
(૧) સ.મા. પૃ.૧૩૦.
૧૦ + પ્રસન્નચંદઋષિ સ, આદિ– મારગ મૂઝને મિલ્ય ઋષિ રૂડે રે, સુધે તે સાધુ નિર્મથ,
| ઋષિસર રૂડો રે. ૧. ૧૧ + ગજસુકુમાલ સ, આદિ- નયરી દ્વારામતિ જાણીયેજી.

Page #389

સમયસદર ઉપા.
૧૨ + રાજુલ સ. આદિ– રાજુલ ચાલી રંગ રે. ૧૩ + રેવતી સ.
આદિ– સેવન સિંધાસણ રેવતી. (૧) આ.ક.ભ.
૧૪ + યાબીડા પર સઝાય
આદિ ધેાખીડા તું ધેાજે મનનું ધાતિયું રે.
[૧. સઝાયમાલા (લલ્લુભાઈ). ૨. ચૈત્ય. આદિ સં. ભા.૩.] ૧૫ + ચેલા સતી સ. ૬ કડી
આદિ વાર વાંદી વલતા થકાંજી, ચેલણા દીઠઉ રે નિથસમયસુંદર કહે ચેલાજી, પામીયા ભવ તણેા પાર
અત
વીરે વખાણી રાણી ચેલણુાજી. ૬ (૧) મારી પાસે, [‰હાપ્રાસ્ટા, મુપુગૃહસૂચી, હેજૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૫૯૩),]
[૩૭૬]
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
પ્રકાશિત ઃ ૧. સઝાયમાલા (લલ્લુભાઈ), ૨. જૈન સઝાયસ`ગ્રહ (સારાભાઈ નવાબ).]
૧૬-૧૯ + ચાર પ્રત્યેક યુદ્ધની સઝાય
(પહેલાની)
આદિ– ચંપા નગરી અતિ ભલી હું વારી, દધિવાહન ભૂપાલ રે, હું. અંત – સમયસુ ́દર કહે સાધુને, હું પ્રણમ્યા પાતક જાય રે. હું. ૫ (બીજાની)
આદિ- નગર ક`પિલાના ધણી રે, જયરાજા ગુણજાણુ, નિત નિત પ્રભુમૈ પાય, દુ.
અંત – સમયસુ ́દર કહું સાધુને રે,
(ત્રીજાની)
આદિ- નગર સુદÖન રાય હાજી, મણુિથ રાજ કરે તિહાં, અંત – સમયસુંદર કહે સાધુને,

(ચેાથાની)
આદિ– પુંડરવર ધનપુર રાછા, મ્હાંકી સહિયર, સિ`ઘરથ નામ
નરેદ રે.
અંત – સમયસુ′′દર કહે સાધુ, ચોથા પ્રત્યેકબુધ એ-મ્હાં. ૨૦ [+] ચાર પ્રત્યેક યુદ્ધ સ. (ભેગી)
८

Page #390

સત્તરમી સદી
[૩૭૭] સમયસુંદર ઉપા. આદિ- ચિહું દિસથી ચ્યારે આવીયા, સમકાલે હે યક્ષ દેહરા માંહિ. અંત- ઉત્તરાયયને તે કહ્યો, સૂત્ર માહે હે ચ્યારે પ્રત્યેકબુધ,
સમયસુંદર કહે સાધુના, ગુણ ગાયા હે પાટણ પરિસિધિ. (૧) મારી પાસે. [જૈહા સ્ટા, મુપુન્હસૂચી, હજીજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૮૭).].
[પ્રકાશિતઃ ૧. સઝાયમાલા (લલુભાઈ).] (૧૩૧૮) શાશ્વતા તીર્થંકરાદિ ગીત ૨.સં.૧૭૦૪ મહા શુ.૩ સેમ લાહોર
(૧) પં. રાજસમ લિ. ગુટકે, અભય. નં.૮. (૧૩૧૯ ક) પદસંગ્રહ ૧૮ પદ
(૧) પ.સં.૫, અપૂર્ણ, ૧૭મી સદીની, દાન. નં.૭૯૬. (૧૩૧૯ ખ) ગીતો-પદા
૧ નાગલા ગીત આદિ- ભવદેવ ભાઈ ધરિ આવી રે, પ્રતિબૂઝવી મુનિરાય રે, નવપરિણીત મુકી નાગલા, ભવદત્ત વાંદે મુનિના પાય રે. ૧
અદ્ધમંડિત ગોરી નાગલા. અંત– નારી નાગલાઈ પ્રતિબૂઝ રે, વૈરાગ ધરી બહુ માન રે,
ભવદત્ત દેવલોક પામી રે, સમયસુંદર વાંદે પાય રે. ૭ અ. (૧) મારી પાસે.
૨ યૂલિભદ્ર ગીત આદિ– પીઉડા ! માને બોલ હમારો રે.
૩ નલદવદંતી ગીત ૬ કડી આદિ– નલદવદંતી નીસર્યા, જુવટે હારી દેશ, નલરાજા,
વન માંહે રાતિવાસે વસ્યા, સૂતાં ભૂમિપ્રદેશ, નલરાજા. ૧ અંત- દમદંતી પીહર ગઈ, પાલ્યો નિરમલ સીલ, ન.
સમયસુંદર કહઈ પિઉ મિલ્યો, લીધા અવિચલ લીલ, ન. ૬ - ૪ નમાજ ગીત આદિ- જી હે મથુરા નગરીને રાજી, જી હે હયગયરથ પરિવાર, અંત- જી હે ઉત્તરાધ્યયને એવું છે કહે, નમિરાજા અધિકાર,
જી હે સમયસુંદર કહે વાંદતાં, હે પામીજે ભવપાર. ૭ ૫ સનતકુમાર ગીત આદિ– જોવા આવ્યા રે દેવતા, રૂપ અને પમ સાર,

Page #391

સમયસુંદર ઉ૫. [૩૭૮] જૈન ગૂર્જર કવિએ ગરવ થકી વિણસી ગયે, ચક્રવત્તિ સનતકુમાર,
યણ નિહાલો રે નાહલા. ૧ અંત- સનતકુમાર મુનીસરૂ, ના નેહ લગાર,
કાજ સમાય રે આપણુ, સમયસુંદર કહે સાર. ૫. ન. (૧) મારી પાસે.
૬ અહંસક ગીત અંત– અધિકાર ભો મઈ એનઉ, સમયસુંદરનઈ ધ્યાન તેહનઉ. ૭ મહા
૭ ઉદયન રાજષિ ગીત ૨૦ કડી અત – મુગતિ પદૂતા મુનિવરૂ, ભગવતિ અંગે વિચાર મુ.
સમયસુંદર કહઈ પ્રણમતાં, પામી જઈ ભવપાર. ૨૦ મુ. (૧) મારી પાસે. ૮ [+] ચાર શરણાં ગીત [પ્રકાશિતઃ ૧. પ્રાચીન સ્તવન સઝાયાદિ સંગ્રહ]
૯ ષભનાથ ગીત આદિ– રીષભકી મેરે મન ભગતિ વસી રી.
૧૦ ગૌતમ ગીત ૭ કડી આદિ – મુગતિ સમે જાંણી કરી, જી રે થે વીરજી મુંઝને મૂક્યઉ દુરિજે, મૈ અપરાધ ન કે કયઉ, જી. વીરજી રહત તુમ્હ હજૂરિ રે,
વીરજી વીરજી કિહાં સ્ય(હ)ઉ. અંત – ગૌતમ કેવલ પામી છે. ત્રિભુવન હરખા સુરનર કેડ રે,
પાયકમલ ગૌતમ તણું છે. પ્રણ સમયસુંદર કર જોડિ રે. ૭ વી. ' (૧) મારી પાસે.
૧૧ દાદા (જિનકુશલસૂરિ) ગીત આદિ – દાદ તો દરસણ દાખે, દાદે સેહિલા સુખી રાખે.
૧૨ ધન્નાશાલિભદ્ર ગીત ૮ કડી આદિ – ધન્નો શાલિભદ્ર બેઈ, ભગવંતને આદેશ લે છ હે, હે
મુનિવર ધસંવેગ સૂધ ધરેઈ, વૈભારગિરિ ઊપરિ ચડવા છ હે. ૧ હે. અંત – મહાવિદેહ મઝારિ, મુગતિ જાસ્યઈ મુનિવર જ છે, વંદના કરું વારવાર, સમયસુંદર કહઈ હું સદા છ હે.
૮ હે મુનિજેહાસ્યા.]

Page #392

સત્તરમી સદી [૩૯]. સમયસુંદર ઉપા- ૧૩ [+] સ્થૂલભદ્ર ગીત ૨.સં.૧૬૮૯ ભાદરવો મીર મીના
રાજયે અકપુર (અમદાવાદના)માં આદિ – મનડઉં તે માઉં માહરૂં રે, કહઈ ઈમ કેશ્યા તે નારિ રે,
આઠે તે પહુરઈ પાંપલે રે, ચટપટ ચિત્ત મઝારિ રે. ૧ મન. અંત – સંવતિ સેલ નવ્યાસીયાઈ રે, મીર મેજાચું રાજ રે,
અ કપુર માંહિ રહી રે, ભાદ્રવઈ જેડી છS ભાસ રે. મન. ૫ યુલભદ્ર કયા પ્રતિબુઝવાઈ રે, ધરમ ઉપરિ ધર૩ રાગ રે,
પ્રેમબંધન નેઠિ પાડયે રે, સમયસુંદર સુખકારિ રે. મન. ૬ (૧) મારી પાસે.
૧૪ પદ આદિ- મુખનીકે સીતલનાથકે.
૧૫ શાંતિનાથ પદ આદિ- આંગણ કપ ફલ્ય રી હમારે.
[કેટલાંક પ્રકાશિત ઃ ૧. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૩૧૯ ગ) સાંઝી રવ ગીત આદિ– શ્રી સંધનઈ મંગલ કરેઉ એ, મંગલ ચાર પરમ કે,
અરિહંત સિદ્ધ સુસાધજી એ, કેવલિ ભાષિત ધરમ ક. ૧ શ્રી. અંત – સાંઝી ગીત સોહામણાં, એ થઈ ગાયાં એકવીસ રે,
સમયસુંદર કહઈ સંધનઈ, નિત પૂરવઉ મનહ જગીસ રે. ૪ (૧) મંગલ ગીત, આદિનાથ ગીત, ગજસુકુમાલ ગીત, રહનેમિ ગીત, ભવદેવ ગીત, અનાથી ગીત, ધૂલિભદ્ર ગીત, સુભદ્રા ગીત, છકાયાપ્રતિબોધ ગીત, જીવપ્રતિબોધ ગીત, હીયાલી ગીત, સીમંધરસ્વામિ ગીત, જુગમંધરસ્વામિ ગીત, શાંતિનાથ ગીત, નેમિનાથ ગીત, શ્રી પાર્શ્વનાથ ગીત, શ્રી મહાવીર ગીત, શ્રી ગૌતમ સ્વામિ ગીત, યુગપ્રધાન શ્રી જિનચંદ્રસુરિ ગીત, આચાર્ય શ્રી જિનસિંહસૂરિ ગીત, સાંઝી ગીત, ઇતિ ૨૧ ગીત. લિ. ઈલદુર્ગદ્રગે. ૫.સં.૭-૧૩, ડા. પાલણપુર. દા.૩૯ નં. ૧૩૩.
[કેટલાંક પ્રકાશિત : ૧. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.] (૧૩૧૯ ઘ) ૩૬ ગીતો લ.સં.૧૬૭૦માં યા તે પહેલાં
જુદાજુદા રાગમાં પદ જેવાં. ૧. ક્રોધનિવારણ-જીયુરા તું મ કરિ કિણ સું રોસ. ૨. માનનિવારણ—મૂરિખ નર કાફે તું કરત ગુમાન.

Page #393

સમયસુંદર ઉપા. [૩૮૦] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨
૩. માનનિવારણ–કિસીકું સબ દિન સરીષે ન હેઈ. ૪. માયા નિવારણ–બહુ મેરા, જીવ તું વિમાસે નહિ કછુ તેરા. ૫. લોભનિવારણ–રામા રામા ધન ધન, ભમતી રહઈ તું રાતિદિનં. ૬. લેભનિવારણ-ચેલા ચેલા પદ પદ, પુસ્તક પાના લોભ મદ. ૭. મનશુદ્ધિ-એક મનશુદ્ધિ વિણ કોઉ મુગતિ ન જઈ. ૮. જીવપ્રતિબધ–જાગિ ગિ તું જતુયા, તું કાઈ નિચિંતા સેવે રી. ૯. જીવપ્રતિબંધ-રે જીવ વખત લિખા સુખ લહિયઈ. ૧૦. આતિનિવારણ–મેરે જાયુ આરતિ કાંઈ ધરઈ. ૧૧. નિંદાપરિહાર–નિંદા ન કીજઇ જીવ પરાઈ, નિંદા પાપે પિંડ
ભરાઈ. ૧૨. હુંકાર પરિહાર–જહાં તહાં ઠઉર હું હું હું. ૧૩. કામિનીવિશ્વાસનિવારણ-કામિની કહિ કુણુ વેસાસા. ૧૪. જીવનટાવા–દેખિ દેખિ જીવનટાવે ઐસે નાટક મંડ રી. ૧૫. સ્વાર્થ–સ્વારથકી સબ હે રે સગાઈ, ૧૬. પારકી-હેડનિવારણુ–પારકી હેડ તું મ કરિ રે. ૧૭. જીવવ્યાપારી-આએ તીન જણે વ્યાપારી. ૧૮. ઘડી લાખીણધડી લાખણી જાઈ બે, કુછ ધરમ કરે ચિત
લાઈ છે.
૧૯. ઘડિયાલા–ચતુર સુણે ચિત લાઈકે કહા કહે ઘરિયારા. ૨૦. ઉદ્યમ-ભાગ્ય-ઉદ્યમ ભાગ વિના ન ફલે, બહુત ઉપાય કીયે
કયા હાઈ. ૨૧. સર્વ ભેખ મુગતિગમન–હાં માઈ હરકે ઉભેખ મુગતિ પાવે. ૨૨. કર્મ–હાં માઈ કરમથી કે છૂટે નહી. ૨૩. નાવા(નાવિક)–નાવાની કારી ચલે નીર મઝાર. ૨૪. જીવદયા–હાં હે જીવદયા ધર્મવેલડી, રોપી શ્રી જિનરાય. ૨૫. વીતરાગસત્યવચન–હાં હૈ જિન ધર્મ ધર્મ સહુ કહે, થાપે
અપર્ણ વાત. ર૬. મરણનિવારણ—મરણ તણે ડર ન કરિ મૂરિખ, જિણ વાટે
જગિ જઈ રે. ૨૭. સદેહ– કરમ અચેતન કિમ ય૩ કર્તા, કહે કિમ શકિયે થાપ રે. ૨૮. સૂતાજગાવણ –ાગિ જાગિ જાગિ ભાઈ જાગિ રે તું જાગિ.

Page #394

સત્તરમી સદી [૩૮૧]
ગુણહર્ષ ૨૯. જગતસૃષ્ટિકરણ પરમેશ્વર પૂછા–પૂછું પંડિત કહે કાહકી કંત,
આ જગત સૃષ્ટિ કિશુ કીધી રે. ૩૦. ભણનપ્રેરણ–ભણે રે ચેલા ભાઈ ભણે રે ભણે. ૩૧. ક્રિયાપ્રેરણ–ક્રિયા કરે ચેલા ક્રિયા કરે. ૩૨. પરમેશ્વરસ્વરૂપદુર્લભતા-કુણું પરમેશ્વર સ્વરૂપ કહે. ૩૩. આવકમસંબંધ–જીવ ને કરમ માહામાહિ સંબંધ. ૩૪. પરમેશ્વર લઘુ-હાં હે એક તિલ દિલમેં આવ તું, કરે કરમને
નાશ. ૩૫. નિરંજન ધ્યાન–હાં હમારે પરબ્રહ્મ જ્ઞાન, ૩૬. દુખમયકાલે સંયમપાલન–હાં હે કહે સંજમપંથ કિમ પલે.
(૧) આ સર્વ ગીતોની પ્રત તેની છેવટે અનુક્રમણિકા સહિત, પ.સં. ૭-૧૧, લ.સં.૧૬૭૦ પ્રથમ ચૈત્રી શુદિ ૧૦ ગુરૂ લિખિતં. મારી પાસે. મુથુગૃહસૂચી, હજૈજ્ઞાસુચિ ભા.૧ (પૃ.૪૪૮).]
[કેટલાંક પ્રકાશિતઃ ૧. સમયસુંદર કૃતિ કુસુમાંજલિ.]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૩૧-૯૧, ભા.૩ પૃ.૮૪૬-૭૫, ૧૫૧૪૧૫ તથા ૧૬ ૦૭. ત્યાં આ કવિને નામે લીંબં.ને આધારે “ગુણરત્નાકર છંદ' નોંધાયેલ, પરંતુ લીંહસૂચીમાં સહજસુંદરની જ આ નામની કૃતિ સેંધાયેલી છે. એટલે અહીં કંઈક માહિતીષ થયે લાગે છે. “સસઢ રાસ” પછીથી એમની શિષ્ય પરંપરાના સમયનિધાનની કૃતિ ગણી છે (જુઓ હવે પછી સં.૧૭૩૧ના ક્રમમાં). આથી આ બંને કૃતિઓ અહીંથી રદ કરી છે. બારવ્રત રાસ'ની અધિકૃતતા પણ શંકાસ્પદ જણાય છે. સીતારામ ચેપાઇને દર્શાવેલ રચના સંવત અનુમાને મૂકેલો જણાય છે. અન્યત્ર જુદાં અનુમાન પણ થયાં છે.] ૬૦૯ ગુણહર્ષ (ત. વિજયદેવસૂરિશિ.)
વિજયદેવસૂરિ આચાર્યપદ સં.૧૬૫૮ પાટણ, ભટ્ટારકપદ ૧૬ ૭૧ સ્વ. ૧૭૧૩.. (૧૩ર૦) [+] મહાવીરનિર્વાણ [દીપાલિકા મહેસવ) સ્તવન ૧૦ ઢાલ,
જિન તું નિરંજને સજનરંજન દુખભંજન દેવતા, ઘો સુખ સ્વામી મુક્તિગામી વીર તુજ પાએ સેવતા. તપગચ્છગચણદિણંદ દશ દિશે દિપતા જગ જાણું, શ્રી હીરવિજયસૂરિંદ સહગુરૂ તાસ પાટ વખાણીએ.

Page #395

પ્રેમવિજય
[૩૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ શ્રી વિજયસેન સૂરીશ સહગુરૂ શ્રી વિજયદેવ સૂરિશરૂ, જે જપે અહનિશે નામ જેહનું વધમાન જિણેશરૂ. નિર્વાણ તવન મહિમા ભવન વીરજિનનું જે ભણે,
તે લહે લીલા લબધિ લક્ષ્મી શ્રી ગુણહર્ષ વધામણે. (૧) શ્રી હીરરત્નસૂરિ શિ. ધનરત્નજી શિ. તેજરત્ન શિ. નેધરના શિ. લાવણ્યરત્ન શિ. ગેવિંદરને લીપિકૃત સં.૧૮૬૧ શક ૧૭૨૬ જેક્ટ માસ કૃષ્ણ પક્ષે પંચમ્યાં ચંદ્રવાસરે સાયલે ચોમાસું રહીને અજીતનાથ પ્રસાદાત ઝાલા શ્રી પ વિક્રમસંધ રાજ્ય. જે.એ.ઈ.ભં. (૨) પં. મેહનવિજય શિ. ઉદયવિજય લિ. સં.૧૮૨૮ પ.શુ.૩ કુંજયારે. પ.સં.-૧૬, હા.ભં. દા.૮૩ નં.૧૫૫. (૩) સં.૧૮૮૮ શ્વે(વે)રાટનારે શાંતિનાથ પ્રસાદાત ભ. આણંદસોમ સૂરિરાયે તત શિ. સૌભાગ્યસોમ લ. ૫.સં.૧૧–૧૨, ખેડા નં.૨, દા.૨ નં.૧૧૬. [આલિસ્ટઑઈ ભા.ર, મુપુગૃહસૂચી, લીંહસૂચી, હે જૈજ્ઞાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૧૭, ૨૪૮, ૨૬૧, ૨૬૫, ૩૨૬, ૪૦૩,૪૧૩, ૪૩૨, પ૦૭, ૫૫૦).]
[પ્રકાશિત ઃ ૧. ચેત્યવંદન સ્તુતિ સ્તવનાદિ સંગ્રહ ભા.૧, ૨, ૩ તથા અન્યત્ર.].
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૫૯૫, ભા.૩ પૃ.૧૦૮૮] ૧૦. પ્રેમવિજય (ત. વિજયસેનસૂરિ-વિમલહર્ષ શિ.) (૧૩૨૧) તીથમાલા (એ.) કડી ૪૧ ૨.સં.૧૬૫૯ પોષ વદ ૧ ગુરુ ખંભાત આદિ- સરસતી ભગવતી માત, જે જગ માંહિ વિખ્યાત,
સુરનર તાહરા પાસ, કવિજન પૂરૂ એ આસ. અંત – સંવત સસિ રસ સાર, ભણુ વેદ ભલઈ વ૨,
પિસ વદિ ગુરૂવાર, પડવેનુ દિન સાર. ગાથા શ્યાલીસ નિ એક, ભણો ગુણ વવેક, ત્રબાવતી માંડઈ મિં કીધું, મનછિત કામ સીધું. ૩૭ તપગપતિ ગુરૂ હિર, ઉતારિ ભવતીર, તસ પાટિ જેસંગજી દીપિ, મુમતીનાં વૃંદ ઝીપ ૩૮ શ્રી વિજયસેન ગુરૂ સરે, સકલ ગુણિ કરી પૂરે, અવર નૃપ શર નાંમિઈ, જોતાં ત્રિપતિ ન પ્રાંમિ. હીર જેસંગ ભલી જોડ, જેણિ જગ ટાલી એ ખાંડ, નરનારી જોઈ હરખી, વાર વાર મુખ નિરખી.

Page #396

સત્તરમી સદી
[૩૮૩]
શ્રી વિમલહર્ષ શરતાજિઇ, વાચક પદવી છાજઇ, તસ સીસ પ્રેમવિજય નામ, માગિ શિવપુરિ ઠામ. (૧) પ.સ.૨-૧૧, હા.ભં. દા.૮૩ નં.૧૨૭. (૧૩૨૨) + આત્મશિક્ષા ભાવના ૧૮૫ દુહા ૨.સ.૧૬૬૨ વૈશુ.૧૫
ગુરુ ઉજેણીમાં
આદિ
દૂહા
શ્રી જિનવરમુખવાસિની, જગમે જયાતિપ્રકાશ, પદમાસન પરમેશ્વરી, પૂરે વંછિત આશ. બ્રહ્મસુતા ગુણ આગલી, કનક કમંડલુ સાર, વીણા પુસ્તક-ધારિણી, તું ત્રિભુવન જયકાર. શ્રી સરસતિ જિનપાય નમી, મન ધિર હ અપાર, આંતશિક્ષા ભાવના, ભણું સુણેા નરનાર. અંત – શ્રી વિજયસેન ગુરૂરાય વર, શ્રી વિજયદેવ સરિદ, વિજયસાન ગુરૂવંદિએ, જિમ સૂરજ ઉર ચંદ. તપગચ્છ વાચકમિ વરૂ, શ્રી વિમલહંષ શિરતાજ, નામે નવિનિધ સપને, ધ્રુણ સીઝે કાજ, આતમશિક્ષા ભાવના, તાસ શિષ્ય મનરંગ, પ્રેમવિજય પ્રેમે કરી, ઉલટ આણી અંગ. રત્નહષ` વિમુખ્ય મુઝ, ખંધુ તાસ પસાય, તાસ સાંનિધ ગ્રંથ મેં કર્યાં, મન ધરી હ` અપાર.
પ્રેમવિજય

૪૧
૨
3
૧૭૯
૧૮૦
*
સંવત સાલ બાસઠ, વૈશાખ પુન્યમ જોય, વાર ગુરૂ સહિ દિન ભલે!, એ સંવત્સર હાય. નગર ઉજેણીમાં વળી, આતશિક્ષા નામ, મનભાવ ધરીને તિહાં કરી, સિધાં વષ્ઠિત કામ. એકશત એંશી પાંચએ, દુહા અતિ અભિરામ, ભણે સુણે જે સાંભળે, તે લહે શિવ કામ, [હેનૈનાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૧૬).]
પ્રકાશિત ઃ ૧. જૈન પ્રખાધ પુસ્તક પૃ.૩૭૭થી ૩૯૩. [૨. આત્મકૃહતશિક્ષા પસંગ્રહ તથા ચતુર્દેશ નિયમાવલી.] (૧૩૨૩) વસ્તુપાલ તેજપાલ રાસ ૨૫ ઢાલ ૫૦૪ કડી ર.સં.૧૬૭૭
૧૮૧
૧૮૩
૧૮૪

Page #397

પ્રેમવિજય
[૩૮] જૈન ગૂર્જર કવિએ રૂ
આ સુદ ૧૦ આદિ – શ્રી હીરવિજય સુરીશ્વર ગુરૂભ્ય નમઃ દૂહાની ઢાલ.
પ્રથમ રીષભ જિનરાય મુની, પ્રથમ આદિ દાતાર, જગલા ધર્મ નીવારણે, નાભિપકુલ-સણગાર. પુરવ ભવ નીજ તન દીયો, પારેવા કાજ અપાર, સે શાંતિ જિણેસર વાંદીધ, અભયદાનદાતાર. હરી મૃગ સીષાની પરિ, હીડેલ પોખંત, યાદવકુલ તે દિનમણ, શ્રી નેમિનાથ ભગવત. કમઠ હઠ મદ ગાલી, ઉરગ પનગ કી ધરણુદ, અભયદેવ રોગ ટાલીયો, તે જયો જયો પાસ જિર્ણદ. ૪ સૂર જેણિ હાર મનાવીય, ઉર ઊતાર્યો તસ નીર, ચલણે મેર કંપાવી, તે જય જય શ્રી મહાવીર.
વસ્તુ. નમીય સુરપતિ નમીય સુરપતિ પાય પ્રણમેવિ. કાસીમેર મુખમંડણી હંસવાહણ જસ બાર જોયણું. બ્રહ્માસુતા ગુણ આગલી, કર પુસ્તક વિણું તેય વખાણું. સરસ વચન દીયે પ્રેમનિ, આણ ઊલટિ અંગિ.
વસ્તપાલ તેજપાલ તણે, રાસ રચું મનોરંગિ. અંત - ધર્મકર્મના રાજ, હીર અકબર તે દેઈ,
રવિ સસી સમાલિ, સુંદર તે અતિ સોઈ. સા કરેહ માઉ, તાસ નંદન ગુણવંત, નાથા ઉર વેગમ, જાયા પુરૂષારતન. ધન તે નરનારિ, જે િવદ્યા ગુરૂ હીર, તેહિ કર્મરાસ વે, કીધા તે સહુ દૂરિ. ધન તે નરનારી, હીરડાથિ સીસ ધરાય, તીર્થકર સમોવડિ, સીવપુરી સાધન પાયે. હીરપાટપટાધર, વિજયસેન સૂરંદ, જગમોહનમૂરતિ, સોલ કલા મુખચંદ. લખ્યણ અંગ પુરે, સુણ સહિસધાર, વાદી વસ કીયા, આર(?) તણી ખરિ ધાર. ગુરૂ લાભ ઉદિ ઘણે, તે મુખ કહ્યો ન જાય, સૂરી પદ ઠવીયે, તવ તણે અધિક મુઉ છાય.

Page #398

પ્રેમવિજ્ય
સત્તરમી સદી
લોકાના ગછપતી, નમયો હિરને પાય. તીરથ પ્રમ(?)જગિ સમસણું તે જાણ, તે વિજયસેનસૂરી, પૂરવ પુન્ય પ્રમાણું. દિલીપતી પ્રણિમિ ચીરંજીલે ગુરૂ અભિરામ, સાહા અકબર ૨ગિ, પ્રતિબો તે તામ. વિજિસેન સુરીના, મહિમા સુણે મનરંગ, તે મિ સાહા અકબર, મન ધરી ઉલટ અંગ. અકબર સાહા આગિ કી શ્રી ગુરૂવાદ, વાદી વસિ કીયા, ટાલ્યા તસ ઉનમાદ. જિપતા કાવરી તવ, વરત્યે જિજિકાર, વિજિસેન સૂરીના, ગુણ ગાય નરનારિ. છ દેસ પ્રતિબંધી, જતીને કીયે બાહાર, જિનધર્મ દીપાબે, તાર્યા બહુ નરનારિ. આચારજ ની તપગચ્છ-તિલક સમાન, રૂપાઇનંદન દિન દિન ચઢતિ વાન. વિજયસુરીસર, વિસોધા માહિ વિખ્યાત, સવિ સાધ સિરમણી, મોટે એ જગમહંત. એહુ પણિ વિરાગી, લાધો સંયમભાર, નિજ જણણી સાથિ, મન ધરી હરખ અપાર. વિદ્યા દસચ્ચારિ તે તો નિજ મુખ આવિ, વિજયસેનસૂરીનિ, વિદ્યા વિજિ મન ભાવિ. સંવત સહી સેલિ, સતાવને તે જાણ, વિસાક સુદિ ચેથિ, પદ દીધુ પરમાણ. હરખા નરનારિ ઉછવ ઘર ઘરબારિ, દેવિદેવ સૂરીનું નામ જપિ નરનારિ. શ્રીમાલ વંસ દીપાવણ સાડા દીપચંદ, તસ નંદનનિ દીધું, વિમલહષ મુણંદ. સવે વાચકમાત્રિ ......... સીહ શાસ્ત્રિ ત૫ગછમાસ.........જસ લીહ. દેહવાન કાંતે જાણિ, રૂપિ ગઉતમ સામિ,

Page #399

સમયસુંદર ઉપા.
[si]
ગુરૂનામ જપતા, સીઝિસધલા કામ. લાંક બહુ વાલ્યા, સમઝાવી સાસ્ત્રસાર, સંખ્યા સર્વે જાણા, નરનારી સિપાંચ. ગણીવર ગણીરીડા, તેના સીસ સુજાણુ, પંડિતવરભૂષણ, રત્નહર્ષ ગુણખાણું. તસ પાય પ્રસાદિ, કીધે! એ મિ રાસ, નરનારી સુણયા, ભાવ ધરી ઉહેાલાસ, જિહા મેર મહીધર, જિહાં ગગન સસીભાણુ, જિહા ગ્રહ તર્યંત્ર, તારા ગગનમંડાણુ. જિહાં પ્રથવી સાયર, ૬ તારા અવિચલ વાસ, જિમ એ પ્રતિષેા તામ, પ્રતિપા એ વર રાસ. એ રાસ ણિ સુણિ, ભાવ ધરી નરનાર, તે નવનધિ પ્રામિ, નિતનિત હાય જિકાર રાગ સાગ દાલિદ્ર દુખ, ન આવિ તેનિ લગાર, અનુક્રમિ પ્રાપ્તિ તરભવના પાર.
જૈન ગૂજર કવિએ : ૨
રાસ ગાથા સંખ્યા, પાંચસિ ઉગણીસ ચ્યારિ, ઢાલ પંચવીસ સરસ અતિ સુણા નરનારિ. તસ ધર રીધિ મેહાલી, કામધેન ધરમાર, દુઝિ મનર`ગિ, મચ્છુ મેાતી ભંડાર. સંવત વિધુ રસ, લેશ્યા વાર પ્રમાણ, આસા સુદિ દસમી, સુણુયા ચતુર સુજાણુ. એ સ`વત સમઝ નર અથવા વલી નારિ, તે ચતુરિસામણી કહીઇ હરખ અપાર.

L

૮૮
८०
૯૧
૯૨
કલસ.
વસ્તુપાલ તેજપાલ સમેાડ, એણિ જગ નહી કાય એ, જસ દાન આગલિ દેવ હારિ, સુણેા ભવીજન સેાય એ. આસરાજનંદન જગઆણુંદન તાસ કુઅર માય એ,
કહિ પ્રેમવિજય મુનિ પ્રેમઇ આણી ભત સુષુત સુંખ થાય એ. (૧) પ.સં.૩૭-૧૧, વિ.ને.ભ. ન.૨૩૦૩, (૧૩૨૪) + શત્રુજય સ્તવના (આદિનાથ વિસ્તૃત રૂપ) આફ્રિ – પ્રમિઅ સયલ જિષ્ણુદાય મનવાંછિત કાંમિ,
૯૩

Page #400

સત્તરમી સદી
[૩૭]
સુરચંદ્રગણિ સકળ તિરથને રાજીયેજી, પ્રણમું સિર નાંમિ. અંત - તપગચ્છનાયક ગુણનલ એ, ગુરૂ હીરજી રાયા,
મનમોહન વિજયસેનસુરી, તેહના પ્રણમું પાયા, વિમલહરખ શિષ્ય પ્રેમવિજય, કહે નિસુણે દેવ, ભવભવ શાગિરિ તણી એ, મુઝ દેજો રેવ. ૨૨
કલશ,
ઇમ થી સ્વામી, મુક્તિગામી, અદિજિન જગદેવ એ, નિત્ય નમે સુર નર, અસુર વ્યંતર, કરે અહેનિશ શેવ એ, જે ભણે ભગતે ભલી યુકર્ત, તસ ઘર જયજયકાર એ, કહે કવિયણ સુણો ભવિચણ, જીમ પામે ભવપાર એ. (૧) કલ.સં.કો. કૅટે. વૈ.૧૦ નં.પર. (૨) પ.સં.૨–૧૫, ર.એ.સો. બી.ડી.૧૫૪ નં.૧૮૬૮. [મુપુન્સૂ ચી, હજૈસા સૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૬૦, ૪૧૩).]
[પ્રકાશિતઃ ૧. શત્રુંજય તીર્થમાલા રાસ અને ઉદ્ધરાદિકને સંગ્રહ.] (૧૩૨૫) ધનવિજય પચાસ રાસ (ઐ.)
(૧) ખં ભં.૧. (૧૯૨૬) + સીતા સતી સ.
[હેસાસૂચિ ભા.૧ (પૃ.૨૪૪ – પ્રેમહર્ષને નામે).]
પ્રકાશિતઃ ૧. સ.મા.ભી. પૃ.૧૫૪. [૨. જૈન સઝાય સંગ્રહ (સારાભાઈ નવાબ).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૯૭-૯૮, ભા.૩ પૃ.૮૮૫-૯૦.] ૬૧૧. સૂરચંદ્રગણિ (ખ. જિનસિંહસૂરિ–ચારિત્રોદય–વીરકલશશિ.) (૧૩૨૭) શૃંગારરસમાલા ગા.૪૧ ૨.સં.૧૬૫૯ વૈશુ.૩ બુધ નાગારમાં અત – નવ સર રસ સસિ વછરઇ, આખતી જ બુધવાર,
નાગપુરમાં સિંગારરસ, માલા ગૂથી સાર. હીરકલસ આગ્રહ કરી, ચતુરાં રંજણ ચાહ, સૂરચંદ ઈશું પરિ કહઈ, આણ અધિક ઉછાહ. ચારિ વણ ઉલી ચિહું જઈ મંડઈ ધુરિ જાશું, તે તસ પદ કહતાં તુટત, તે પણિ કવિત...
૪૧ (૧) પ.સં.૧, યતિ મુકનજી શિ. જયકરણ બિકાનેર. (૧૨૮) જિનસિંહ સૂરિ રાસ કડી ૬૫ લ.સં.૧૬૬૮ પહેલાં આદિ- શ્રી શાંતિસર સેવિયઈ, સલમ જિનવર સાર,

Page #401

વિદ્યાવિજય
| [૩૮૮] જૈન ગૂર્જર કવિએ સ ચક્કીસર પંચમ પ્રગટ, યેલ સંઘ સુખકાર, વાગ્યાણી વર સરસતી, સમરી સદ્ભરૂપાય, શ્રી વડખરતરગચ્છધણી, યુગવર જિણચંદ રાય. તાસ સીસ સભાગનિધિ, સુગુણ શિરોમણિ સાર, શ્રી જિનસિંહ સૂરીશ ગુરૂ, સેવક સુખ દાતાર. તાસ ગુરૂ ગુણ ગાઈશું, કરિસ્યું કવિતકલેલ,
એકમનાં થઈ સાંભલઉ, ભગતઈ ભવિયણ ટોલ. અંત – તાં લગિ શ્રી જિનસિંહ ગુરૂ એ, ચિર જીવઉ જયવન્ત,
ચારિત્રઉદય વાચકવરૂ એ, તાસ સીસ ગુણવન્ત. વીરકલશગણિ સુન્દરૂ એ, પદકજ-મધુકર તાસ,
સુરચદગણ ઈમ ભણઈ એ, શ્રી સંધ પૂરઈ આશ. ૬૫. (૧) સં.૧૬૬૮ પૂગલકેટે યુગપ્રધાન ગુરૂ જિનચંદ્રસૂરિ શિ. વાચનાચાર્ય કલ્યાણકમલગણિ શિ. પં. મહિમસિંધુરગણિ શિ. વિનયવર્ધન મુનિના લેખિ. શ્રાવિકા ચાંપાં પઠનાથ. ૫.સં.૪, અભય. નં.૩૬૦૯ (નાહટાજીએ ઉતારેલી નકલ પરથી).
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૯૦-૯૧.] ૬૧૨ વિદ્યાવિજય (ત. વિજયસેનસૂરિ–નયવિજયશિષ્ય)
સં.૧૬૭૧ની એક પ્રત આ વિદ્યા વિજયની માલિકીની આકર્ભમાં છે. તેના શિષ્ય વિનયવિજયગણિએ સં.૧૬૯૯માં લખેલી પ્રત ઉદયપુર ગોડીજી ભ.માં છે – નં.૪૧૮(વે.). (૧૩ર૯) [+] ૨૪ જિન પંચકલ્યાણક સૂચિત સ્ત, ૪૧ કડી .સં.૧૬૬૦ અંત- વીર પારંગતાય ગણઉ સિવ દિવસિ, એહ પદ સરવ જિનનામ સાથિં. ગણઉકલ્યાણક દિવસિ પદ સહસ બેં, તપ કરી લેઈ જિમ મુગતિ
.
હાર્થિ. ૩૦ પૂ. ચંદ્ર રસ રિતુ ગગન વરસિ, કલ્યાણક તવન કીધું ભાવિક ભણત
ભાવઈ, કીતિ કોટિ કલ્યાણ સુખસંપદા, સિદ્ધિ સૌભાગ્ય મિલી વેગિ
આવઈ. ૪૦ પૂ.
કલસ:
.
તપગચ્છ અધિપતિ નમત નરપતિ રૂપ રતિપતિ સુંદર, શ્રી વિજયસેન સુરીદ વિહિત મુકુટ ગુણમણિ આગર

Page #402

સત્તરમી સદી
[૩૯]
વઝાય શ્રી નવિજય સીસÙ થુણીયા સકલ જિનેસરા, દિઊ મુઝ મહેાદય વાસ વિદ્યાવિજય સંપ૬ સુખકરા, ૪૧ (૧) પૂ.સ’.૩–૧૪, મારી પાસે (છેલ્લુ' પાનું). [મુપુગૃહસૂચી.] [પ્રાશિત ઃ ૧. જૈન પૂર્વાચાર્યો રચિત સ્તવનસ ́ગ્રહ પૃ. ૮૫-૮૯.] [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૮૩, ભા.૩ પૃ.૮૭૯.]
૬૧૩. વિનયચ’દ્ર (ત. મુનિચ'દ્રશિ.)
(૧૩૩૦) ખાર વ્રતની સઝાય ૬૮ કડી ર.સ.૧૯૬૦ ચૈત્ર શુક્ર ૬ સામ એ દિવસે દીવમાં કપાલ વણિક કીઠાની પુત્રી મેલાઈએ જૈન ધર્મ સ્વીકારી માર વ્રત અંગીકર્યા તેની ટીપ આમાં કરી છે તે આ પ્રત પણ તે ભાઈ મેલાઈ માટે જ લખાઈ છે.
આદિ –
વિનયચંદ્ર
વસ્તુ
પ્રણમું જિનવર પ્રણમું જિનવર પાસ અઝાર, પાસે દીવ બંદિર અઇ, સુવિધિનાથ દીપતા દીસ. ધણુ કશુ ક ચણુ બહુ પરે, ધ ડાંમ છઇ વસા વીસ', અમરમિથુન પર શાભતા, નરનારીના હૃદ ભાવ ભગતિ ભલી પરે, પૂજઇ સુવિધિ જિષ્ણુ ૬, પાઁચ મહાવ્રત પચ મહાવ્રત, ધરઇ ગણુધાર, શ્રી વિજઈસેન સુરીસ્વરૂ, વિજયદેવ સુરીસ મંડણુ. જિનગુરૂપાયપંકજ નમી, માશું અતિ આણુંદ. પડિતશ્રી સુનિચ'દ્રગણિ, વદી તેહના પાય, વિનઈચંદ ભાવે કરી, કરસ્યુ વ્રત સઝાય. સાલ સંવત સાલ સંવત સાહિ સવરે, ચૈત્ર શુદિ ડીઅ દિને, સામવાર સુખકાર કહીએ. કપેલ વંશ કીકા સુતા, મેલાઈ સુવિચાર, જિનવર ધર્મ રીદષ્ટ ધરી, ચરી વ્રત ખાર. ભણતાં સુણતાં શ્રવણુનě, રઢિ લાગઇ નરનારિ, અંત – નીમભ`ગિ હું નિરતિ કરીનઇ, નેકરવાલી એક અવધારૂજી, વિનઈચ'દ કરી ટીપ ભલેરી, હેમ ટટકા ચિત ધારૂજી.
કલસ
તપગચ્છના એક વિજઇસેનસૂરિ વિજઈદેવ સૂરીસ્વરા, તસ નામ જપીએ કમ ખપીએ વષ્ઠિત પૂરણ સુરતરૂ.

૧
૬૭

Page #403

જયવિજય
[૩૦]
જૈન ગૂજર કવિએ : ૨
એ વ્રત વઇરાગર સુખસાગર જે તરતારી સૂધાં ધરઈ, પડિત મૂનિચંદ સીસ જ પઇ સિવપદ સુખ તે અણુસરઇ. ૬૮ (૧) હીરા વસ્તા લષિત, બાઇ મેલાઇ પડના, ઉપગારાય, શુભ ભવતુ. પ.સ.૫-૧૧, જશ.સ’.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૭૯-૮૧.]
૬૧૪, જયવિજય (ત. દેવવિજયશિ.)
"
આ જયવિજયગણિએ ‘સંગ્રહણી' મૂળની પ્રત સ.૧૬૬૮માં લખી (ભાં.ઇ. સન ૧૮૯૨-૯૫ ન.૮૭૫) અને શૈક્ષેાપસ્થાન વિધિ'ની પ્રત સ ૧૬૭૧માં લખી. (ભાં.ઇ. સન ૧૮૮૪-૭ ન.૧૨૩૦) (૧૩૩૧) + શકુન [દીપિકા] ચાપાઈ ર.સ.૧૬૬૦ આસે! શુદ ૧૫ ગિરિપુર-વાગડમાં
૩૮
આદિ – સકલ બુદ્ધિ આપઇ સરસતિ, અમી સમી વાણી વરસતી, અજ્ઞાનતિમિર આરતિ વારતી, તમે તમા ભગવતી ભારતી. ૧ સહિષ્ણુરૂચરણુ નમીનઇ કહ્યું, શુકન તણા જે ભેદ જ લખું, શુકન શુકન મુખ સહુકા કહઇ, શુકન ભાવ જ વિરલા લહઇ. ૨ શુકન સખલ બિહું ભેદે કહ્યા, ગાંમ માંહિ પુર બાહિર લહ્યા, ગાંમ માંહિલા શુકન જે સાર, સંભલયેા ત કહું ઉદાર. વાગડ દેશ વિશ્વરાગર નાંમ, જિહાં ષટ દરશણુના વિશ્રામ, રાજધાનીનું રૂડઉ દામ, દેશ ધ્ય ગિરિપુર વલી ગાંમ. ગઢમઢ મદિર પેાલિ સુયંગ, જૈન શિવ પ્રાસાદ ઉત્તંગ, રાજ કરઈ રાજ ગુણતિલુ, દાની માંની ભાગી ભલુ. કવિતા શ્રોતા વિરતા જાણુ, સૂરવીર ધીર શાંણિ, સહસમલ રાઉલ ભૂપાલ, પ્રથવી પ્રા તણુઉ પ્રતિપાલ, ૪૦ તસ સુત કુયર કમસીહ જેહ, ચઉદ વિદ્યા ગુણુ જાંણુ' તેહ, કીતિ તેજ અનઇ પરિવાર, શત શાખા વાધઇ વિસ્તાર, ૪૧ જસ રિ ગાંધી સંધ પ્રધાન, પરઊપગારી ન ધરઇ માત, પુત્ર પૌત્ર કરŪ નિતુ કૈલિ, મંગલીકની વધતી વેલિ સંધરન પુત્ર જોગીદાસ, તેહન ભણવા કાર્જિ કરી,
'ત -
ww

3

૩૯
૪૩
શુકન શાસ્ત્રનુ કરઇ અભ્યાસ, પ્રાકૃતબ`ધ ચઉપઈ એ પરી. યેામ રસ રતિ [ઋતુ] ચંદ્ર વાંણિ, સંવછર હઇડઈ એ આંણિ, સરદરત નઇ આસા માસ, રાક! પૂર્ણચંદ્રકલાવાસ.
૪૨.
*68

Page #404

સત્તરમી સદી [૩૧].
ભાવન વિબુધ પુષ્ય દક્ષ આઈ, પંડિત દેવ જ જગિ જંણી, તાસ સીસ કર જોડી કહઈ, સુકન ભણતાં સવિ સુષ લહઈ. ૪૮ ભણતાં સવિ લહીઈ રિદ્ધિ, એ ભણતાં પાંમઈ વલી બુદ્ધિ,
જયવિજયનઈ પરમાણંદ, ભણતાં ગુણતાં સદા આનંદ. ૪૯ (૧) સં.૧૬૭૫ ફ.શુ.૭ બુધે પાડલા ઇટાવાલના ગ્રામત પંચોલી સહાસલ ગૃહ લિ. પં. શ્રીપાલગણિ શિ, પં. જીવરાજેન પ.સ.૧૩-૧૫, જે.શા. દા.૧૩ નં.૪૭. (૨) સં.૧૬૮૪ વૈ.વ.૧૦ શનિવારે ખંભાતિ ન મેઢ ચાતુરવેદી રા. મેઘજી લ. પ.સં.૧૧-૧૫, ડે.મં. દા.૭૦ નં.૧૦૪. (૩) પ.સં.૮-૧૬, જૂની પ્રત, વિ.કે.ભ. (૪) પ.સં.૧૦-૧૭, જૈ.એ.ઈ. નં.૧૩૩૭. (૫) જયકમલગણિના લિખિતું. ઉદયપુર યતિ ભંડાર. [મુપુગૃહસૂચી.]
પ્રકાશિતઃ ૧. આનંદ કાવ્ય મહૌદધિ મૌ૭.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૩૯૪, ભા.૩ પૃ.૮૮૧.] ૬૧૫. ભાવરત્ન (ત. હેમવિમલસૂરિ-અનંતહંસ (નં.૨૦૪)–હીર
હંસ-વિનયભૂષણ–રત્નભૂષણશિ.) (૧૩૩૨) કનક શ્રેષ્ઠીને રાસ ૫૦૬ કડી .સં.૧૬૬૦ બીજા આસો વદ
૭ રવિ આદિ- સૌભાગ્યસુંદરસૂરિ પટ્ટે ધર્મરત્નસૂરિ ગુ. દૂહા.
વિમલ વાણિ વાણિ દીઓ, કવિજન પૂરે આસ, હંસવાહિની ગજગામિની, દેવે બુદ્ધિપ્રકાશ. તું ભારતિ તું ભગવતી, તું શારદ વિખ્યાત, વાસરિકોમારિકા, તું છે વિદુષી માત. બ્રહ્મચારિણું તુંહ જે કહિ, બ્રહ્માણી બ્રહ્માણી, ભાસ્થાને શ્રુતદેવતા, તે ગૌરી ગુણખાંણિ. એ ષોડશ નામે સ્તવી, તું માતા અભિરામ, કામિક સેવક પૂર, વર માંગું ધરી હામ.
શાસનદેવતા દેવ સવિ પ્રણમી તેહને પાય, રાસ રચું રૂલીયામણે, કનકસેઠિ ગૃહીરાય. કવણું દેસ તે કિહાં દૂઉ, કિમ રાખ્યું તેણે નામ, અવિચલ કરણ સ્યાં કર્યા, તેહનું કેવું ઠામ.

Page #405

ભાવન
[૩૨] જેની પૂજા કવિઓ: ૨ એકમનાં જે સાંભલે, ભણે ગણે સવિસેસ, અવિચલ લીલાં સો લહે, વિલસે ભોગ વિશેષ.
૧૬ અંત – તપગછગયણદિણંદ તામરસ રે ભવાયણ નાવિક સાવિવા રે,
શ્રી હેમવિમલ સૂરદ, વીરપાટે રે મહીયલિ એ દીપક હુવા રે. ૯૭ તાસ સીસ ઉવજઝાય શ્રી અને તહસ રે હંસ પરિ ઉન્માલિતા રે, ભવિજન કમલ કલાપ આગમ અંગ ઉપાંગ સહાયતા રે. ૯૮ પંડિત શિષ્ય અવસ, હરહંસ રે અપર સતીર્થ ગુણસાગરૂ રે, 'વિનયભૂષણ પંન્યાસ, તત શિષ્ય રે ભૂભામિનિ ઉર અલંકરૂ રે. ૯૯ શ્રી રત્નભૂષણ પંડિત દક્ષ, સેવક રે ભાવરત્ન ભાવે ભણે રે, ભાવિક કરે જિનધર્મ જેહથી રે, સવિ સુખ હુઈ ઘર આંગણે રે. ૫૦૦
કલેક. દેવપૂજા દાન તીર્થયાત્રા જપસ્તપ: સત્ય પરોપકાર) મૃત્યુજન્મફલાષ્ટકં.
હાલ એ ધમ રે સાધુ માનવભવ લહી રે કામક્રોધ કરે દૂરિ, મદ મત્સર રે મેહ માયા વિરમે સહી રે,
કનક પરિ સંપદા લહે ભૂરિ. ૨ સંવત રસ ને ચંદ્ર યુગ્મ ત્રીસે રે મેલી લાહે સંવત્સરે રે, આસો દ્વિતીય (પા. વદિ તીજ) ચંદ સાતમિરે શુભ યોગે રવિ
- વાસરે રે. ૩ રાયરાષ્ટ્ર મઝારિ સાંભર નયણે ઉપકંઠે સોહામણું રે, મથુરાને અણસારે મુહુરિનમે રે તિસી પરિણામે બહુ ગણી રે. ૪ તસ મંડન શ્રી પાસ, પય પ્રણમી રે રાસ રચ્ય રૂલીયામણું રે, પહચે સઘલી આસ, ભાવરત્ન રે કહે ભવિયાં ભાવે સુણે રે. ૫ કવિ મા કર હાસ્ય, થોડી મત રે સારો સૂચક તવિઓ રે,
સૂદ્દ કરો રાસ, કવિજન રે પય પ્રણમી ઇમ વીનવ્યો રે. ૬ (૧) સં.૧૯૬૫ ચૈત્ર વદિ ૭ દેકપર મધ્યે લષતું. ૫.સં.૨૫-૧૫, રત્ન ભં. દા.૪૩ નં.૫૪. (૨) લીં.ભં. (૩) ડે.ભં.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૪૫, ભા.૩ પૃ.૭૪૦-૪ર. રચનાસંવતનું અર્થઘટન પહેલાં ૧૬૩૨ કરી પછીથી ૧૬૬૦ કર્યું છે – યુગ્મત્રીસ એટલે ૨૪૩૭=૬૦ એ રીતે.]

Page #406

સત્તરમી સદી
[૩૩]
આનદચદ ૬૧૬ આનંદચંદ (પાર્ધચંદ્ર પટ્ટે સમરચંદસૂરિ–પૂર્ણ ચંદ્રશિ.) (૧૩૩૩) સત્તરભેદી પૂજા ૨.સં.૧૬ ૬૦ નગીનામાં આદિ- શ્રી જિનચરણકમલ નમી, સમરી શ્રી ગુરૂ ભક્તિ,
જાસ પસાઈ સંપ, વચનચતુરિમા યુત્તિ. સુવિજયાદિક, શ્રી જિનપૂજા કીધ,
સત્તરભેદિ અતિ વિસ્તરે, જીવિત ફલ લીધ. અંત -
રાગ ધન્યાસી. વંદ વંદે રે શ્રીગુરૂ મંગલકારી, જાસ પસાઈ ચરિતાનુવાદિઈ, પૂજા સત્તરભેદ ધારી. વંદ. ૭૮ ચંદ્રગચ્છ સિગાર, ગણાધિપ પાસચંદ્ર સૂરિરાયા. તાસ પાટિ શ્રી અમરચંદસૂરિ, બોધિબીજ ફલદાયા ૨. ૭૯ તાસ પાટિ શ્રી માનસસરવર, રાજહંસ સુપ્રકાશા, જયવંતા શ્રી રાજચંદ્રસૂરિ કંચરુ સમ તનુભાસા રે. ૮૦ શ્રી સમરચંદસૂરિ શિષ્ય પ્રવરવર, ઉવઝાય પૂર્ણ ચંદ, તાસ પદાબુજ સેવક મધુકર, પભણે આનંદચંદ રે. ૮૧ સંવત સોલ સાઠિ શુભ અબ્દ, શુભ મુહુરે શુભ વેલિ, નગર નગીને એ યુતિ કીધી, સંભાલિ દેખ કર મેલિ. ૮૨ જિનશાસની ઠાકુર લખ નામિઈ, જયત વિહારીદાસ, , એહ તણે પ્રાર્થને કીધી, આણુ ચિત્તિ ઉલ્લાસ. ૮૩ ધનધન શ્રી જિનશાસન ભુવનિઈ, ધનધન શ્રી જિનવાણિ, રાજૈ ત્રિણિ ભુવન ભાસંતી, લહીયે પુણ્ય પ્રમાણિ. (૧) પ.સં.૮-૧૩, વિજાપુર જૈન જ્ઞાનમંદિર નં.૩૦૦.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૮૧-૮૨.] ૬૧૭, પદ્યકુમાર (ખ. પૂર્ણ ચંદ્રશિ.) (૧૩૩૪) મૃગદેવજ ચો. ૮૪ કડી લ.સ.૧૬૬૧ પહેલાં આદિ- પણમિય સિરિ ગેયમ ગણહર મણહ ખાય,
દૂ ગાવસિં ગિરૂયા મૃગદવ જ મુનિવરરાય, સાવસ્તી નગરી અમરાવતી સમાણ,
તિહાં રાજ કરછ જિતશત્ર નરેસર જાણ. અંત – મૃગદવ જ મુનિ તણુઉ ચરિત્ર, સુણતા દૂઈ જનમપવિત્ર,
શ્રી નેમિનાથ વારઈ એહ, રિષિ દૂયા ગુણગણગેહ.
૮ ૩

Page #407

વિજયકુશલશિ. [૩૪] જૈન ગૂર્જર કવિએ
ધનધન મૃગદવજ મુનિરાય, પણ ઉઠી પ્રણમું પાય, તસુ નામઈ નવઈ નિધાન, પામી જઈ સુષસંતાન. ખરતરગચ્છ સહગુરાય, શ્રી પૂર્ણ ચંદ્ર ઉવ ઝાય, તસુ સસ સદ્ સુવિચાર, ઇમ બોલઈ પદમકુમાર. ૮૫
(૧) સાહા હાંસા પડનાથ. ૫.સં.૩-૧૯, લે. પાટણ દા.૩ નં.૫૧(૨) ડો.અ.ભં. ભાવનગર નં.૫૯. (3.) (૩) પ.સં.૪, મુકનછ સં. (૪) શા. તેજપાલ લાલિણ લિખત. સં.૧૬૬૧. વિ.ધ.ભં. [હજૈજ્ઞા સૂચિ ભા.૧ (પૃ.૪૬૮).]
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૪૬૨, ભા.૩ પૃ.૯૩૭–૩૮.] ૬૧૮. વિજયકુશલશિ. (ત. વિજયદેવસૂરિ–વિજયકુશલ) (૧૩૩૫) શીલરત્ન રાસ ૨.સં.૧૯૬૧ આરંભ સામેરમાં ને પૂર્ણ મગશીજી
તીર્થમાં અંત –
માલવદેશ મનહરૂ, દીકિ મેહિ મન, શેલડી સ્માલ્ય ગોધુમ ઘણું, એહવઉ દેશ તન્ન. શ્રી મગસી પાસ પસાઉલિ, કીધઉ રાસ રતન, ભવિક જીવ તમે સાંભલી, કર શીલજતન. સામેર નગર સેહામણું, નયર ઉજાણું પાસ, વાડી વન સર શોભતું, છતાં છિ દેવનીવાસ. આરંભ૩ આદર કરી, શીલ તણુઉ ઊપદેશ, મદન તણુઉ મદ આપવ, દુહભવ્યઉ વાલી વેસ. સંવત સેલ એક(સ)ઠિ, કીધઉ રાસ રસાલ, શીલ તણું ગુણ મિં કહી, મુકી આળપંપાલ. નામ ઠવ્યું મેં રાસનું, શીલરત્ન નાગરરાસ, ભણતાં નવનિધિ સંપજિ, સુણતાં લીલવિલાસ, તપગચ્છનાયક ગુણનિલઉ, શ્રી હીરવિજય સૂરી, મહામંડલ મહા દીપતઉ, જિમ તારા મહીં ચંદ. તાસ પાટ સુલંકરૂ, વિજયસેન સૂરદ,
ન્યાયનિધિ નિપુણપણિ, જીત્યા વાદીર્વાદ. શિલાંગરથ શિરોમણી, શ્રી વિજયદેવ સુરીરાય, જિમજિમ દરસણ દેખી ઇ, તિમતિમ આણંદ થાય.

Page #408

સત્તરમી સદી
[૩૫]
સહજકીતિ વિજયકુશલ વૈરાગ્યથી, જાણું અથિર સંસાર, છતી ઋદ્ધિ છાંડી કરી, લીધઉ સંયમભાર. તપતેજિ કરી દીપતઉ, મહા મુનિસર રાય, કર્યું રાસ રલીઆમ, પ્રણમી તેહના પાય. આગિ જે મુનિવર હુઆ, કુલ જગ મહીં કેઈ કવિ, તું દિઠિ તે સાંભર્યા, સરખા સરખી જોડિ. તું મહિં માહિથી મઈ લહ્યો, મુનિજન સયલ વિવેક, પિહિલ્યું હું નવિ જાણતલ, અક્ષર માત્ર ન એમ. પંડિત પ્રવર માગવંશ, કુલશોભન કુલઈશ,
સર્વ સિદ્ધ તુંથી હુઈ, પભણિ તેનુ સીસ (૧) ગણિ લાલવિજય પઠનાર્થ દેવાસ મથે લિ. ૫.સં.૭૬-૧૧, પ્રથમ પત્ર નથી, રત્ન. ભં. દા.૪૨ નં.૬.
[પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૩ પૃ.૮૮૩-૮૪.]. ૬૧૯ સહજકીતિ (ખ. ક્ષેમશાખા જિનસાગર-રત્નસાર–રત્ન-.
હર્ષ–હેમનંદનશિ.) આ કવિની સંસ્કૃત કૃતિઓ માટે જુઓ મારે જૈિન સાહિત્યને સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ”. (૧૩૩૬) સુદર્શન શ્રેષ્ઠી રાસ ૪૩૧ કડી ૨.સં.૧૬૬૧ બગડીપુરમાં આદિ
કેવલ કમલાકર સુર, કેમલ વચનવિલાસ, કવિયણકમલ-દિવાકરૂ, પણમિય ફલવિધિ પાસસુરનર કિનર વર ભમર, સુણત ચરણકજ જાસ, સરસ વચનકર સરસતી, નમીયાઈ સેહગવાસ. જાસુ પસાયઈ કવિ લહઈ, કવિજનમઈ જસવાસ, હંસગમણિ સા ભારતી, મુઝ વચનવિલાસ. ભવજલનિધિ પડતાં સદા, ધારઈ જેહ સુરત, સકલ સિવંકર તેડનઈ, ધમ કહઈ ભગવંત. ચઉગતિનઈ જે નિર્દી લઈ, જીપઈ ચારિ કષાય, તેહ ભણવઉ ભેદ કરિ, ધર્મ કહઈ જિણાય. આપણિ થાનકિ સહી, એ ચ્યારે થઈ મુખ, એ કેકઉ આરાધતાં, ઘઈ મનવંછિત સુખ.

Page #409

સહજકીતિ
[3&$]
આપદ ગદ દૂરઈ ટલઈ, તે લહુઇ જતમઈ હીલ, સીલ પસાચ દિનનિષ્ઠ, પામઇ અવિચલ લીલ. કુલકલંક સહુ ઊતર, હુઇ સમાધિ વર ડીલ, સરઇ જસકીરતિ ઘણી, પામ્યાં નિમ્મલ સીલ, કષ્ટ પિંડ જે નવ ચલઇ, સીલ થકી સુવિચાર, સીલવંત હિજ ખરા, ગરૂઆ ઇણિ સંસારિ શેઠ સુદરસણુ ચિર જયકુ, કૈવલકમલાક ત, સીલવંત સિરિ સેડર, નમીયઇ નિત ગુણવંત. સેડ સુદરસણુની પરઇ, પાલઉ સીલ અખડ, મનવ`છિત ફલ જિમ લહુક, તાડઉ કમ્ ય ડ, કષ્ટ પડચઇ રાખ્યઉ સુદૃઢ, સીલરયણ અતિ ચંગ, સેઠ સુદરસણુ જિષ્ણુ પરઇ, તે નિરુઉ ાર રંગ.
અંત – શ્રી ખરતરગચ્છ કમલવિકાસણ દિનમણી રે, ‘જુગપ્રધાન’પદ-ધાર.
-
જૈન ગૂર્જર કવિએ : ૨
७

८
૯

૧૦
૧૧
ગુણનિધિ રે (૨) શ્રી જિનચંદ્ર મુનસરૂ રે.
પાતિસાહ અકબર ભૂમિપતિ માનીયે રે, દેખી જસુ અનુભાવ, અભિનવિ રે (૨) સકલ જીવ આનંદકરે રે.
૪૨૩
તસુ પાટઈં સુભ ધાઇ વિ જુ દીપતઉ રે જસવંતઉ સુવિચાર સદ્ગુરૂ હૈ (૨) શ્રી જિનસિંહ મહાયતી રે,
૪૨૪
શ્રી જિનચંદ્ર સુરીસર રાજઈ 2 શ્રી જિતસિહ મુણિ ૬, સુખકરૂ રે જુવરાજઈ નભૂપતી રે. જસુ ધ્યાનઈ ધરણુ દુ ધણિપતિ આવીયઉ રે, દીધઉ જસુ વરદાન, ગુરુવર રે (૨) કુમતીભર જીપતઉ રે.
૧૨
ગચ્છવૃદ્ધિ કીધી વતિ સુરસાનિધિ લહી હૈ શ્રી ગુરૂ ગુરૂ ગુણુધાર, વિદ્યુત રૅ (૨) ક્ષેમકત્તિ ગુરૂ દીપતઉ રે.
૪૨૫
તસુ સાપ્ન” શુભ્ર ભાખઈં સદ્ગુરૂ ચિર જયઉ રૅ શ્રી પાડ઼ક-પદ ધાર, સુભમતિ રે (૨) શ્રુતધરમ ચિંતામણિ રે.
કનકતિલક ગુરૂરાજ ગુણાકર સુભકરૂ રે પંચમહાવ્રતપાલ, ધરણી રે (ર) જસુ કીરતિ દીસઇ ધણી રે.
૪૨૬
તસુ પાટઇ અચક મહિમાનિધિ અભિનવક રે લક્ષ્મીવિનય મુનીસ, યતિવર ૨ (૨) જસુ નામઇં સુખ પામીયઇ રે. પૂરવ દેવિદેશ વિહાર કરિ જિણિ નિજ ખલઇ રે, પ્રતિબેાધ્યા જનવૃ ંદ,

Page #410

સત્તરમી સદી
[૩૯૭].
સહજકીતિ દેખત રે (૨) માનીયાઈ સિર નામીયઈ રે.
૪ર૭ તાસુ સસ વાચક ગુણમણિ મહિ રયણાકરૂ રે અદ્ભુત ભાગ્યનિવાસ, હિતકર રે (૨) સકલ જીવનમાં જે સદા રે. જસુ દરસણ દેખત સજજન જન સુખ લહઈ રે, ચંદઈ જેમ ચોર, પ્રતિપ3 રે (૨) રતનસારગણિ ગુરૂમુદા રે.
૪૨૮ રત્નહર્ષગણિ વરવિદ્યાનિધિ ગુણનિલઉ રે, હેમદનગણિ ધીર, સોહઈ રે (૨) તાસુ સસ દેઉ ભલા રે, સુભ આચારઈ રંજઈ સજન ભવિયણું રે પ્રતિપઉ મુઝ આસીસ, દિન પ્રતિ રે (૨) જાગ જસુ ચઢતી કલા રે. ૪૨૯ તસુ વિનેય સુખ જાણી સંત મહંતના રે ગુણ કહતાં અભિરામ, હવઈ રે (૨) દિનદિન અધિક સંપયા રે. સહજકીર્તિ મુનિ ભાષ્યઉ તિણિ હેતઈ કરી રે, સાધુ
સુદરસણ રાસ, ભવિયણ રે (૨) સુણતાં થાયઈ ગુણ સયા રે.
૪૩૦ શ્રી વગડી પુરિ સુવિધિ જિણિંદ પસાઉલઈ રે
સંવત હરિ રસ કાય ચંદઈ રે. ભાષ્યઉ એ રલિયામણુઉ રે, સીલ તણું ગુણ જાણુઈ જનિ સુણઈ ભણઈ રે તસુ ઘર વાધઈ ઋદ્ધિ,
દ્રો જિમ રે (૨) નિતનિત રંગ વધામણ3 રે. ૪૩૧ (૧) ગ્રં ૬૩૧, ૫.સં.૧૩–૧૫, વી.ઉ.ભં. દા.૧૭. મુિપુગૃહસૂચી.] (૧૩૩૭) કલાવતી રાસ ગા.૧૨૨ ૨.સં.૧૬૬૭ (રસાચલ)
(૧) પ્રત ૧૭મી સદીની, પ.સં.૭, જિ.ચા. પિ.૮૧ નં.૨૨૮૧. (૧૩૩૮) વ્યસન સત્તરી ગા.૭૧ ૨.સં.૧૬૬૮ નાગોર
(૧) ભુવન, પ.નં.૧૨. (૧૩૩૯) દેવરાજ વછરાજ એપાઈ [અથવા પ્રબંધ ૨.સં.૧૬૭૨
ખામીભર નગરમાં શીલવિષયે. આદિ
પરમાદય કારણ પવર, જગદાનંદન પાસ, શ્રી કુલવધપુરમંડણુઉં, પણમી સુકૃતનિવાસ. હંસગમણિ પરમેસરી, સફલા જસુ અવદાત,
ૐ નમઃ

Page #411

સહજકીતિ
[૯] જૈન ગૂર્જર કવિઓ: ૨ વીણાપુસ્તકધારિણી, પણમું સરસતિ માત. જાસ પસાયઈ તતખિણઈ, મુરખ પિણ કવિ હોઈ, ચિર નંદઉ સા ભારતી, કાલીદાસ પરિ જોઈ. તુમ પસાય વિણ જે કરઈ કવિત કથા અરૂ વાદ, લૂણ વિના જિમ રસવતી, હવઈ તેમ નિસવાદ. દૂ બાલક છું તાહરઉ, સરસતિ કર સુપસાય, તુઝ સુપસાયઇ જે કહ્યું, સરસ સહી તે થાય. કીરતિ કમલા સગુણ સંત, સુમતિ અંગ નીરાગ, પુણ્ય પસાયઈ ઈણિ ભવઈ, લહીયાઈ સકલા ભેગ. પુણ્ય પસાયઈ પરભવઈ, પામીઈ દેવવિમાન, કેવલસિરિ લહિ કે મુદા, કે પામઇ નિરવાણું. પુણ્યક૯૫તરૂ સેવતાં, ફલઈ મનોરથ સન્ત, પુણ્યવંત ઈલાં સંભલ, વચ્છરાજ દષ્ટાંત. જિણ પરિ દીઠઉ શાસ્ત્રમઈ, સુણીયું શ્રી ગુરૂ પાસિં,
તિરું પરિ દૂ દિછંત તે, કહિસું મનઉલ્લાસિ. અંત - રાગ ધન્યાસી. કુમર ઈસું મન ચીંતવે રે–એ દેશી.
ઇણ પરઈ ધર્મ ભણઉ સુણી, મહિમા અને પમ વેગ, સેવીઆઈ ધર્મ સવી સદા, જિમ લહીયઈ હે સુખ અભંગ. ૬૦ સિવપુરલીલા સાસતી ૨, પામી જઈ હો ધરમ પસાય-આંચલી, સુખકાર ખરતરગચ્છધણી, શ્રી જિનસિંહ મુણીંદ, જસ દીયઉ જુગવરપદ તલનું, શ્રી સાહિઈ હે મછુઆણંદ. સુધ ક્રિયાકારક ગુણનિધિ, આગમ તણાં આધાર, શ્રી કનકતિલક મુનિસરૂ જયંતી, પાઠક-પદ-ધાર. ૬૨ સિવ. તસુ સસ વાયકપદધરૂ, લિખમીવિનય ગુણવંત, જિષ્ણુ કરિ વિહાર પડી તલઈ, પ્રતિબોધ્યા હે બહુ શ્રાવક સંત. ૬૩ તસુ સસ સદ્ગુરૂ ગુણતિલ૩, શ્રી રતનસાગર મુનીસ,. મહાપીઠ જસુ જસ મહઈ, જસ નામઈ હે સુખ હુઇ નિસદીસ. ૬૪ ગણિરત્ન દર્પ મનેહરૂ, ગણિ હેમનદન ધીર, એ સીસ તાસ સુલંકરૂ, નિત પ્રતિપઉ હે ગુણગંભીર. ૬પ સિવ. શ્રી હેમનદન ગણિ તણુ, સુપ્રસાદ લહિં અભિરામ, ગુણિ સહજકીરાતિ ધર્મના એ, ભાષા હૈ ફલ સુખકામ૬૬ સિવ.

Page #412

સત્તરમી સદી
[૨૯].
સહજકીતિ શ્રી ખામભર નગરઈ ભલઈ, શ્રી સંતિજિન સુપ્રાસાદિ, નયન વારિધિ રસ શશિ, શુભ વરસઈ હે વડી પરમાદ. ૬૭ સિવ.
જે કહિયે આગમ સંમતઈ, અનુમદીયઈ તે સુદ્ધ, મિચ્છામિદુકડ તેહનઉ જે, કહિયઉ હે આગામે વિરૂદ્ધ. ૬૮ સિવ. પુણ્યવંત શ્રી વછ મુનિ ભણુઇ, જે સુણઈ એ ચરિત,
તે લઈ લીલા દિનદિનઈ, વલિ હવઈ હે જનમ પવિત્ત. ૬૮ સિવ.
(૧) સં.૧૭૮૨ કા.વ.૭ દિને શ્રી વજાત દેષિપાકૃતા. ૫.સં.૨૭ ૫૭થી ૧૭, કલ.સં.કો.કેટે. વૈ.૧૦ નં.૧૨૬ પૃ.૨૫૮-૨૬૧. (૨) સં. સિદ્ધિદુ સંયમ (૧૭૧૮) આશ્વિન સુ.૩ ભૂવારે લિ. વી. જીવકીનિં. ગણિભિઃ પ.સં.૩૭, અભય. નં.૨૩૬. [મુગૃહસૂચી.] (૧૩૪૦) સાગર શ્રેષ્ઠી કથા ૨૩૨ કડી ૨.સં.૧૬૭૫ વિક્રમપુર
(વિકાનેર)માં સુપાત્રદાનવિષયે. આદિ – શ્રી ગણેશાય નમઃ ધરિ સોરઠઉ.
પ્રણમું ફલવધિ પાસ, સકલ સદા જસુ સાનિધઈ, લહીયઈ લીલવિલાસ, ધનધન સિરિ ધરબિંદ જિમ. ભલઉ નમાવી ભાલ, ભાવઈ પ્રણમું ભારતી, વિબુધ કરઈ જે બાલ, હંસગમણિ આરતિ હરઈ. પ્રણમું નિજ ગુરૂપાય, ભલી પરઈ જિણિ મુઝ ભણી, સફલઉ કરી સુપાય, કીડીથી કુંજર કીયઉ. દુખ લખ ભંજઈ દાન, કમલાસુખ સંપતિ કરઈ, વાધઈ બુધિવિના, કહઈ ઈસઉ શ્રુતકેવલી. પિટ ભરઈ કરિ પાપ, કઈક કમ સકતિ કરી, સહિ બહુ લઉ સંતાપ, ભરઈ પેટ કે ભાવતી. કઈ કઈ કલોલ, લખમી લહિ લીલાવતી, પહિજ દાન અમોલ, જાણી જઈ ફલ જગતમઈ. શ્રી પાની સુવિલાલ, ખરચ જે નરી ખંતિ શું, માખી જિમ મહુઆલ, ઘસિયાઈ હાથ ગએ ઘણું. સાચર સેઠિ સુણિ, વડદાતા પામિઉ બિરૂદ, કૃપણ તણું તજિ કાનિ, ચતુર સુણ૩ તિહુનઉ ચરિત. ૮ નિસુણ્યઉ જિમ નિસદીસ, નિજ ગુરૂ પાસઈ તિમ નમી,
મુ *

Page #413

સહેજકીતિ
[૪૦૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ સ બેલિસિ વિસવાવીસ, કલપિત કાઈ નવિ કહું. આખર સગવટિ આણિ, પદપદ માંહે પરગડી, ગરૂ આના ગુરુગાન, કરિસિ સુગુરૂ થિર ચિત કરી. કવિનઉ મૂરખ કામ, કવહિં ન જાણુઈ દેલવી,
વ્યાવર તણુઉ વિરામ, વાંઝિણિ કિમ જાણુઈ વિદુર. અંત – ઈમ ફલ જાણું આગમઈ એ, દાન દીયઉ દાતાર,
દીય૩ દરમતિ દલઈ એ, સહુ જાણઈ સંસાર. ૨૪ મૂલનાયક મહિમા ઘણી એ, આદીસર અરિહંત, પ્રકટ વિક્રમપુર એ, દિન દિન સુખ દીપંત. શ્રી ખરતરગચ્છમઈ ધણી એ, શ્રી જિનરાજ સુરિંદ, વિજયરાજઇ વધઇ એ, અધિક સકલ આણંદ. ૨૬ મ. શ્રી ગુરૂ ગુણનિધિ સુખકરૂ એ, રતનસાર ગુરૂ રંગ, નમી જઈ નિત પ્રતઈ એ, સુથિર સુબુધિ સુચંગ. ૨૭ સીસ તાસ ગુણનિદ્ધિ સહી એ, હેમદન સુખહેત, કહઈ સીસ તસુ કવી એ, ચરિત એહ થિર ચિત. ૨૮ મ. સમતિ જલધિ રસ સસિ સમયઈ સાયરનઉ સંબંધ, રસિક રલીયામણુઉ એ, સુકૃત સફૂલ સુગંધ. અણદંતઉ આગમ પખઇ એ, આણ્યઉ જેહ અસુદ્ધ, તુરત કરૂં તેહનઉ એ, મિચ્છામિ દુક્કડ સુદ્ધ. ૩૦ મ. તુમ્હનઈ ઢાલ એ તેરમી એ, રંગ ધન્યાસિરી રાગ,
કહી સંપતિ કરઈ એ, સુણતાં સુખ સેભાગ. ૩૧ મ. (૧) ગા.૨૩૨ ગ્રં.૩૧૨ પૂજ્ય ભં. દેવરત્નસૂરિ શિ. મુનિ ઉદયવિજય લ.પ.સં.૧૦-૧૪, દે.લા. નં.૧૪૧૦/૫૦૦. (૨) સં.૧૭૬૯ આ.સુ.૧૩ સુલતાણું મળે સુખહેમ લિ. ૫.સં.૧૩, જિનહષકૃત શ્રી પાલ ચોપાઈ સહિત, જિ.ચા. પો.૮૩ નં.૨૦૦૬. (૩) સં.૧૭૪૩ શ્રા.શુ.૧૨ ગુરૂ સાંગાનેર મળે. ૫.સં.૧૦, અભય. નં.૨૮૮૨. (૪) ૫.સં.૧૦, ૫. જૈન વે. ભં. જયપુર પો.૫૫. (૫) માણેક ભં. (૧૩૪૧) + જિનરાજસૂરિ ગીત
(૧) લેખિ કૃતં ચ ૫. સહજકીર્તિગણિના. પસં.૨, નં. અભય. નં.૩૪૮૩.
પ્રકાશિતઃ ૧. ઐતિહાસિક જન કાવ્યસંગ્રહ પૃ.૧૭૪થી ૧૭૬. (૧૩૪૨) જેસલમેર ચિત્ય પ્રવાડી ૭ ગીત ૨.સં.૧૬ ૭૯

Page #414

[૪૦૧]
તમક પ્યાર મનકરૂ પ્યારઉ એહની તિ. સાધુ સાધવી શ્રાવક શ્રાવી, શ્રી સંધનઇ પરિવાર રે માઇ, શ્રી જિનરાજ સૂરીસર હરષઈ, જેસલમેરૂ મઝાર રે માઇ, ચેત્ર પ્રવાડિ કરઇ વિધિ સેતી, વાજઇ વાજિંત્ર સાર રે, ગાવઇ ગીત મધુરસર ગારી, ખરતરગચ્છ જયકાર રે માઇ. ચેત્ર ૨ અંત – ઇમ કરી ચેત્રપ્રવાડિ સુંદર, મુનિરાજશ્રી તિરાજ, આવીયા પૂજ ઉપાસરઇ, ખરતરગષ્ટ-સિરતાજ. દિતદિન ઉય આનં≠ અધિક, નિદિન વધઉ બહુ તેજ, આસીસ સહજકીતિ કહેઇ, આણિ હીયઇ ઘણુઉ હેજ. (૧) ઇતિશ્રી જેસલમેર ચૈત્યાવલી નમકરણુ વિધિ ગીતાનિ સપ્ત લિખિતાનિ વા. સહજકીર્ત્તિગણિના. શ્રાવિકા માનાદે પડનાય. સંવત
. ૬
७
સત્તરમી સદી
આદિ
-

સહજકીતિ
૧૪૭૯.
(૧૩૪૩) શત્રુ ંજય માહાત્મ્ય શસ ૬ ખ`ડ ર.સં.૧૬ ૮૪ આસણિકાટમાં અંત – શ્રી ખરતરગચ્છસૂરિ જિÌસર, વીરપાટ દીપાવઈ,
ખરતર્ બિરદ લહિઉ ગુણ સાચઇ, જસકપૂર મહેકાવઇ રે. ૬૯ અનુક્રમ તસુ પાટઈ જસ ખાટય, જુગપ્રધાન ગુણચાવઇ, શ્રી જિનચંદ્ર સૂરીસર સદગુરૂ, નામમંત્ર જસુ ધ્યાવઇ રે. ge શ્રી જિનસિ*હ સિંહ જિમ ક્રિપ્ટઉ, તસુ પાટઈ ચિત લાવઈ. અકબરસાહિ સભામન રંજી, જલનિધિ મીન છુડાવઇ રે. ૭૧ વિજયમાન ગુણ જાણ ભટારક શ્રી જિનરાજ સુહાવઈ, વિદ્યાક્ષ અતિસય ખલ સખલઉ, સહુનઈ આણુ મનાવઇ રે. ૭ર આચારિજ પધાર અમૃતરસ, મીઠાં વચન સુણાવ, શ્રી જિનસાગર સાગર જિમ નિજ, ગુણુ ગંભીર ગવાવઇ રે. ૭૩ મેમસાખ દિનદિન ઉદયવ'તા, મહિમા અધિક વધાવઇ, રતનસાર વાચક ગુણનિધિ ગુરૂ, અતિસય અધિક જણાવઇ રે. ૭૪ રતનહરષ વાચક હેમન જૈનસીસ ભગતિ ચિત ડાવઈ, સહજકીરતિ વાચક વિમલાચલ ગિરિવર એમ મલ્હાવઇ રે. ૭૫ સંવત સાલ ચઉરાસી વરસઇ, શ્રી નેમિનાથ પ્રભાવ, આણિકાટ શ્રાવક બહુ સુખીયા, ધરમઈ ચિત્ત લગાવઈ હૈ. ૭૬ વાચાસૂર અધિક ગુણવંતા, ધરમપક્ષ સમઝાવઈ, અધિક આનંદ અધિક ર`ગરતીયાં, શ્રી જિનધરમ વધાવઇ રે. ૭૭ જૈ. ગૂ. ક. ૨૬

૧.

Page #415

સહજનીતિ
[૪૨] જૈન ગૂર્જર કવિએ ર છઠેઈ ખંડઈ ઢાલ એ દશમી, પુણ્ય ફંખ હે પાવઈ,
સહજકીતિ પુંડરીક મધુરસ, ગુણજલધર વરસાવધ રે. વિ. ૭૮ (૧) ઇતિ શ્રી શિત્રુંજય માહાગ્યે શ્રી પાર્શ્વનાથ પંચકલ્યાણિકવર્ણન, શ્રી ભાવશ્રેષ્ટિતાવડાસંબંધ તત્કૃતોદ્ધારવર્ણન, કલકીસંબંધ તતસુતદત્તદ્વારવર્ણન, પંચમારકાંત્યસ્થિતિવર્ણન, દુપ્રસહનામાંત્ય યુગપ્રધાનવર્ણન, તત્ શ્રાવક વિમલવાહનવિહિત દ્ધારવણનાધિકાર નામ ષષ્ટઃ ખંડ સમાપ્ત. સં.૧૮૪૫ ફા..૫ દિને ચીરાલા મથે. પ.સં.૧૨૮-૧૪, ગુ.વિ.સં. (૧૩૪૪) શીલવાસ ૮૧ કડી ૨.સં.૧૬૮૬ શ્રા.શુ.૧૫ કૃષ્ણકટમાં
(૧) ગા.૮૧, ગ્રંથાગ્રંથ ૨૫૦, ૫.સં.૭, નાહટી. સં. (૧૩૪૫) [+] પ્રીતિ છત્રીસી ૨.સં.૧૬૮૮ વિજયાદશમી સાંગાનેરમાં આદિ– ઉપશમતરૂ છાયા રસ લીજ-એહની ઢાલ.
પ્રીતિ ન કિણિી જીતી જાયઈ, ઇકઈ વિષ્ણુ અરિહંતજી,
ભાવઈ કડિ ઉપાય કરેઉ કોઈ, લાગઈ અંત ન તંતજી. પ્રી. ૧ અંત - સંવત સેલ વરસ અઠયાસી, જિહાં હુઉ સબલ સુકાલજી,
વિજયેદસમિ સાંગા(ને) પુરવરિ, એહ વિચાર રસાલજી. પ્ર. ૩૫ પ્રીતિ છત્રીસી એ વયરાગિ, ભવિક ભણિ હિતકાર, વાચક સહજનીતિ કહઈ ભાવઈ, શ્રી સંઘ જયજયકાર. ૩૬
(૧) ઇતિ શ્રી પ્રીતિ ષટત્રિ શિકા. પં.રાજકીર્તિગણિતશિષ્ય પં. તિલકવિજય તશિષ્ય ગેદા લિખિત. શ્રાવિકા સભલદે પડનાર્થ. પ.સં. ૨-૧૫, પ્રકા.ભં. નં.૮૦. [મુગૃહસૂચી.]
[પ્રકાશિતઃ ૧. ષટ્રદ્રવ્યનયવિચારાદિ પ્રકરણસંગ્રહ] (૧૩૪૬) હરિશ્ચંદ્ર ચોપાઈ ૧૭ ઢાલ ૨.સં.૧૬૯૭ આદિ– પ્રણમું ફલવધિ પાસજિન, પ્રણમું જિણવરિ વાણિ,
પ્રણમું સદ્ગુરૂ આપણે, નિરમલ ભાવ પ્રમાણ. દાન વખાણ્યો બહુ પરઈ, સાયરનઈ અધિકાર, વચ્છરાજ નર દેવ તિમ, ચરિત અધિક વિસ્તાર સેઠ સુદરસણ ચરિત કહિ, અધિક વખાણે સીલ, કલાવતી અધિક તિમ, લાધી સિવપુરલીલ. જિણવરપૂજાફલ કહ્યા, રાઈપણિ ઉધાર, મહાતમ સેત્રજ તણે ભાગે વિવિધ પ્રકાર. ઉત્તમ નરના ચરિત કહિ, સફલ કીધ અવતાર,

Page #416

સત્તરમી સદી
અંત –
[૪૦૩]
સલી કીધી જીભ એ, સફલ કીધે આધાર. સત સાહસ જગમઈ સુથિર, ધરમ તણા બે અંગ, ઉત્તમ નરહિ જ ખરા, કરઈ તિહું સુ` સંગ માનવ સત સાહસ સહિત, ધરમકરણનઈ દ્વેગ, નર સત સાહસ વાહિરા, બારસમા કહુઇ લાગ. લખમી સત્ત સાહસ ધરાં, ઘર નિત કરઇ કલ્લાલ, ઘેાડા રથ પાઇક ઘણા, હાથી વચત અમેાલ. હિર સરસ રઇ ઘણુ મેહુ જિમ, નાટકના દૈાંકાર, સુખસાતા બહુ ભગવઇ, એ સતનાં ફલ સાર. માન મહાતમ નીંગમઇ, સત સાહસ કરિ હીન, કા જન સાધઇ એક રતી, સદૂ કહુઇ મસકીન. એહ મરમ જાૠણી હીયઇ, મત સત છડા કાઈ, હરિચ૬ રાજાની પરઇ, સુખસંપતિ થિર હાઇ. હરિચંદ રાજા જિહાં ઉ, સત દૃઢ રાખ્યા જેમ, સાંભલિયેા સંબંધ સહુ, અતિ રસાલ બહુ પ્રેમ. ઢાલ ૧૭મી.
સહજકીતિ
દેખી ઊંચઉ દેહરઇ, જૂના અતિ સુવિસાલ રાજા, હરખિત ચિત દેખઇ સર્દૂ, નમઈ નમાવી ભાલ રાજા. દેખી.

૫
७
7
८
૯
૧૦
*
૧૩
૧૪
ગુણ ગાયા હરિચંદના, પવિત્ર થઇ એ જહુ રાજા, સફલ માસ એ મુઝ ઉ, સફલ ઘડી વિલ દીહ રાજા. સંવત સાલ સત્તાણુયઈ, પરિધલ જિહાં ક્રૂ ધાન રાજા, સગલઇ દેસ વિદેસમઈ, ઉચ્છવ રંગ પ્રધાન રાજા. વાચક શ્રી રત્નસારજી, હેમન"જૈન મુનિરાય રાજા, સહજકીરતિ એ ગુણુ કહ્યા, સદગુરૂનઇ સુપસાય રાજા. મહાપુરૂષ ગુણ ગાવતાં, દિનદિન મૉંગલમાલ રાજા, જસ ઇંદ્રો જિમ સાસતી, જાણુઇ બાલ ગેાપાલ રાજા. પારસનાથ ચરિતમઈ, જિન દીઠઉ અધિકાર રાખ્ત, જોડ બંધ કર મિતિ કહ્યો, અવિચલ મોંગલકાર રાજા. (૧) જવહર મધ્યે લિ. પ્રતિ ૧૮મી સદીની, પ.સં.૧૨, અખીર. પેા.૯. [પ્રથમ આવૃત્તિ ભા.૧ પૃ.૨૮૭ તથા પર૫-૨૬, ભા.૩ પૃ.૧૦૧૬
૧૭
૧૧
૧૨
૧૫
૧૬

Page #417

સહેજકીતિ
[૪૦] જૈન ગૂર્જર કવિએ ૨ ૨૪. ભા.૧ ૫.૨૮૭ પર “સાગર શ્રેષ્ઠી કથા' ભૂલથી રત્નસારને નામે ૨.સં.૧૬૪૫ સાથે મુકાયેલી. એ કૃતિમાં સહજકીર્તિ નામ નથી પણ પિતાને હેમનંદનશિષ્ય કહેલા છે. “હરિશ્ચન્દ્ર ચોપાઈમાં કવિએ પિતાની પૂર્વની સઘળી કૃતિઓને નામોલલેખ કર્યો છે તે પરથી સમજાય છે કે સાગર શ્રેષ્ઠી કથા” એમની જ રચના છે.]

Page #418

= સ શાનો-સાહિત્ય તપના સુંદર સમન્વય
| સ્વ. શ્રી મોહનલાલે દલીચદ દેશાઈકત જૈન ગૂર્જર કવિઓ ભાગ ૧નું છે. જયત | ઠારી સરોધિત-સંવર્ધિત બીજી આવૃત્તિનું કાશન જૈન સાહિત્યના બે સ શાક અભ્યા
એના તપનો સુંદર સમન્વય છે. સજ ન હોય 'સાધન, અનુગામીના પ્રયત્ન જ નવાવતાર
માં પૂર્ણ તાના શ"ગ પર આરૂઢ થાય તે પિણા સાહિત્યની સુદીર્ઘ પ્રર' પરા છે.... આવા વાવતારે સજન જેટલા સ"શાધનક્ષેત્રે પણ. -રૂરી અને ઉપયોગી છે. આ પ્લાબત કદાચ ! પુણને એાછી સમજાઈ છે. એથી તો કોઈ ક વિષય અને ક્ષેત્રનું સ‘શાધન હોય એ
ને વન ૨હી જાય છે. તે જયારે કોઈ સાધકે જીવનસમગ્રના શ્યાસતપના નિચોડ કોઈ એક ગ્રંથમાં આપ્યા ચ છે ત્યારે તેની પૂરેપૂરી અભ્યાસનિષ્ઠા છતાં લધુ સામગ્રીની અને કાલગત મર્યાદા અને છેતેમાં કંઈક સાં પ્રતની દષ્ટિએ અપૂર્ણાં તા ફાતિ રહેતી હોય છે. આથી તો આ પ્રકારના શાધન માં પણ અનુગા મીનાં નિષ્ઠી, સૂઝ અને શ્વાસભર્યા તપનું ઉમેરણ થવું જરૂરી છે. પણ એક વિષયના અભ્યાસી પોતાની અંગત ૨ત પૂરતા કેટલીક સુધારાવધારા તેના ચાગના પૂર્વ પ્રચલિત સંદર્ભ ગ્રંથમાં કરી લેતા 1 છે, પરંતુ તે કાર્યને કાળની એક અનિ- તા સમજીને સર્વસુલભ ફરી આપવાની પુરા નથી તે નવી દિશાના ઉઘાડ છે. જયત રી સંપાદિત જૈન ગૂર્જર કવિઓ ” . ૧થી થાય છે.
| ડું, હસુ યાજ્ઞિક ( શ૦-દસૃષ્ટિ, જાન્યુઆરી ૧૯૮૭ )

www.jainelibrary.o