Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhana zrI mahAvI kendra ko kobA. // amataM tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aanndaashrmsNskRtgrnthaavliH| granthAGkaH 25 zrImatskandapurANAntargatA suutsNhitaa| shriimaadhvaacaaryprnniittaatprydiipikaavyaakhyaasmetaa| (tatrA''yaM khaNDatritayam ) etatpustakaM ve zA0 rA. rA. paNazIkaropAdvai rvAsudevazAstribhiH saMzodhitam / tacca mahAdeva cimaNAjI ApaTe ityanena puNyAkhyapattane AnandAzramamudraNAlaye AyasAkSarairmudrayitvA prakAzitam / khristAndAH 1893 (asya sarve'dhikArA rAjazAsanAnusAreNa svAyattIkRtAH) mUlyaM sArdharUpakatrayam / For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AdarzapustakollekhapatrikA | athAsyAH saTIka sUtasaMhitAyAH pustakAni yaiH parahitaikaparatayA saMskaraNArthaM pradattAni teSAM nAmAdIni pustakAnAM saMjJAzca kRtajJatayA prakAzyante / (ka.) iti saMjJitam - mUlaM saTIkam, antimabhAge kiMcidapUrNa, muMbApuranivAsinAM ve0 zA 0 rA0 rA0 'jayakRSNa mahArAja' ityeteSAm / patrANi 282 / ekapatrasthAH paGkayaH 13 | ekapaGkisthAnyakSarANi 52 / lekhanakAlastu sArdhazatavatsarAtpurato'stItyanumIyate / (kha) iti saMjJitam -- mUlaM saTIkaM kiMcidapUrNa, muMbApura nivAsinAM ve0 zA0 rA0 'jayakRSNa mahArAja' ityeteSAm / patrANi 395 / paGkayaH 13 / akSarANi 35 / lekhanakAlastu sAdharzatavatsaramita ityanumIyate / (ga) iti saMjJitam -- mUlaM saTIkaM kiMcidapUrNa, baDalIgrAmanivAsinAM cidambaradIkSitakulotpannAnAM ve0 zA 0 rA0 'mArtaNDadIkSita' ityeteSAm / patrANi 332 / paGkayaH 13 | akSarANi 47 | lekhanakAlastu pAdonazatavatsaramita ityanumIyate / (gha) iti saMjJitam -- mUlaM saTIkaM pUrNa, aSTegrAmanivAsinAM rA0 rA0 " govindarAva limaye" ityeteSAm / patrANi 428 / paGkayaH 10 | akSarANi 60 / lekhanakAlaH zatavatsaramito'stItyanumIyate / (Ga) iti saMjJitam - mUlaM saTIkaM pUrNaM, meNavalIgrAmanivAsinAM rA0 rA0 ' rAvasAheba phaDaNIsa' ityeteSAm | patrANi477 / paGkayaH 13 | akSarANi 48 / lekhanakAlaH zatavatsaramita ityanumI | puNyapattananivAsibhiH 'rAjavADe' ityupA haiH ve0 zA0 rA0 ' kRSNazAstrI ' ityetairekaM pustakaM pradattaM, tasyApi mudraNakAle zodhanArthamatIvopayogaH saMvRttaH / samApteyamAdarza pustakollekhapatrikA | For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir OM tatsabrahmaNe namaH zrImatskandapurANAntargatA suutsNhitaa| zrImAdhavAcAryapraNItatAtparyadIpikAvyAkhyAsamaMtA / zivamAhAtmyakhaNDam / praNamAmi paraM brahma yato vyAvRttavRttayaH / avicaurasahaM vastu viSayIkurvate dhiyaH // 1 // zrImatkAzIvilAsAkhyakriyAzaktIzasevinA / zrImatryambakapAdAbjasevAniSNAtacetasA // 2 // vedazAstrapratiSThAtrA zrImanmAdhavamantriNA / tAtparyadIpikA sUtasaMhitAyA vidhIyate // 3 // kriyate tattatmakaraNatAtparyaprathanapUrvakaM vizadam / viSamapadavAkyavivaraNaM mandadhiyAmanugrahAya bhaktyA ca // 4 // iha hi bhagavAnbAdarAyaNo lokAnugrahaikarasikatayA perazivasvarUpAviSkaraNapradhAnAM saMhitAmArabhamANo mahataH puruSArthasya pratyUhaprAcuryAttanivRttaye ziSTAcArAnumitazrutibodhitakartavyatAkaM parazivasya praNidhAnapraNAmalakSaNaM mahalAcaraNaM svayaM kRtaM ziSyazikSAyai granthAdAvupanibadhnAti / aizvaramitizlokadvayena / dvividhaM hi pAramezvaraM rUpam / niSkalaM sakalaM ceti / tatra niSkalaM zuddham / sakalaM zaMbhuliGgamUrtirUpaM svaprakAzAkhaNDasacidAnandaikarasamadvitIyaM svapratipattiphalaM tatmaNidhAnaM prathamArdhena / niSkalasvarUpaM bodhAnandamayaM praNidheyatvenoktaM zaivAgame " paraikyapApakaM jJAnaM vacmi samyagghitAya vH| cidAnandaghanaM pUrNa pratyagbrahmAtmanA sthitam / / 1 ga. vRttiv| 2 Ga, cArAsa / 3 gha. dhiyA / 4 ga. 'Na mudhiyaa| 5 kha. prmaash| 6 ga. 'dhaM paa| For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taatprydiipikaasmetaa| [1zivamAhAtmyakhaNDe jaganmUlamakartAraM bodhAnandamayaM vibhum / niSkalaM svaprakAzaM ca saMcintya paramaM zivam" iti // tatraiva vRttaH sAkSitayA vRttiprAgabhAvasya ca sthitH| bubhutsAyAstathA jnyo'smiityaapaatjnyaanvstunH|| asatyAlambanatvena satyaH sarvajaDasya tu / sAdhakatvena cidrUpaH sadA premAspadatvataH // AnandarUpaH sarvArthasAdhakatvena hetunA / sarvasaMbandhavattvena saMpUrNaH zivasaMjJitaH // jIvezatvAdirahitaH kevalaH svapramaH zivaH / iti zaivapurANeSu kUTasthaH pravivecitaH " // taduktaM mRgendrasaMhitAyAM zivaM prakRtya jagajjanmasthitidhvaMsatirobhAvaikakAraNam / bhUtabhautikabhAvAnAM niyamasyaitadeva hi" iti / / aizvaraM paramaM tattvamAdimadhyAntavarjitam / AdhAraM sarvalokAnAmanAdhAramavikriyam // 1 // tatra aizvaraM rUpamaparamacalatanayAdhupAdhiviziSTam / paramaM nirastasamastopAdhikaM svapratiSThamakhaNDaM saccidAnandaikarasamadvitIyaM tattatvam / traikAlikabAdhazUnyam / mithyAbhUtaparikalpitasvarUpamAyAtakAryasaMsparzavirahAt / nanu * gha. saMjJakapustaka eva itaHpUrvamekAdazapadyAni maGgalAcaraNarUpeNopalabhyante teSAM saMprahazca yathA-, saumyaM mahezvaraM sAkSAtsatyavijJAnamadvayam / vande saMsArarogasya bheSajaM paramaM mudA // 1 // yasya zaktirumA devI jaganmAtA trayImayI / tamahaM zaMkaraM vande mahAmAyAnivRttaye // 2 // yasya vinezvaraH zrImAnputraH skandazca vIryavAn / taM namAmi mahAdevaM sarvadevanamaskRtam // 3 // yasya prasAdalezasya lezalegalavAMza kam / labdhvA mukto bhavejantustaM vande paramezvaram // 4 // yasya liGgArcanenaiva vyAsaH sarvArthavittamaH / abhavattaM mahezAnaM praNamAmi ghRNAnidhim // 5 // yasya mAyAmayaM sarve jagadIkSaNapUrvakam / taM vande zivamizAnaM te norAzimumApatim // 6 // yaH samastasya lokasya cetanAcetanasya ca / sAkSI sarvAntaraH zaMbhustaM vande sAmbamIzvaram // 7 // yaM viziSTajanAH zAntA vedAntazravaNa dinA / jAnantyAtmatayA vande tamahaM satyacitsukham // 8 // harabhakto hiraNyAkSaH zaivapUnAparAyaNaH / klAntAklezaharaH (?) klIba IzapUjAparAyaNaH // 9 // OMkAravallabho lubdho lolupo lolalocanaH / mahAprAjJA mahAdhImAnmahAbAhurmahodaraH // 10 // zaktimAJzaktidaH zaGkaH zaGkakarNa. zanaizcaraH / bhagavAnbhanapApazca bhavo bhayabhavApahaH // 11 // 1 Ga. 'va sAkSirUpatayA vRtteH praag| 2 Ga. smItyajJAta / 3 Ga, paraM srvjnyvaayu| For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH 1] suutsNhitaa| mAyAkAryeNa kAlenAvacchedAdeva kathaM tadasaMsparza iti tatrA''ha / AdIti / svabhAgabhAvAvacchinno bhUtakAla AdiH / svAvacchinno vartamAnakAlo madhyaH / svapradhvaMsAvacchinno bhaviSyatkAlo'ntaH / etatritayavarjitam / kalAtavasahabhAvi hi kAlatattvam / uktaM hi / puMso jagatkartRtvArtha mAyAtastattvapavakaM bhavati kAlo niyatizca tathAbhUtayadRcchAsvabhAvAzca / tathA ca kalAsahamAvI kAla eva nAsti / kuto niSkalaparamazivasya tatkRtaparicchedAzaGkatyabhiprAyaH / itthaM niSkalamaNidhAnaM kRtam / sakalamapi dvividham / samastajagadAtmakam / samastajaganiyantR / samastajagadAtmakamupAdAnatvAt / jaganiyantRlIlAvatArarUpeNa ca namaskAraH kRtaH / tatra jagadAtmanA praNAmamAha dvitIyAdhaina / AdhAramiti / yathaiva hi jagatAM niyantA sattvamAyopAdhivazAttamaupAdhivazAjagadAtmakaH / evaM rajoguNopAdhivazAjagadAdhAro'pi / ukte hi jaganiyantRtvajagadAtmakatve paramezvarasya-"zivo dAtA zivo bhoktA zivaH sarvamidaM jagat" iti // __ "sthitisaMyamakartAca jagato'sya jagacca saH" iti|shruteshc"so'kaamyt bahu syAM prajAyeya" iti / tena hi so'kAmayateti nimittatvam / bahu syAmityupAdAnatvam / tathA pAramarSa sUtramapi "prakRtizca pratijJA dRSTAntAnuparodhAt" iti / yathaiva sarvalokAnAmayamAdhAra evamasyApi kazcidanya AdhAra iti bhramaM vyudasyati / anAdhAramiti / svAtiriktAdhArarahitaH / sa bhagavaH kasminpratiSThita iti sve mahinIti svamahimapratiSThatvazruteH / nanu jagata AdhArazcedAdheyajagadAtmanA dharmeNa upAyApAyavattAvikArittvaM tasya syAt / / "upayanapayandharmo vikaroti hi dharmiNa" iti nyAyAditi tatrA''haavikriyamiti / kalpitatvena jagato na svAzrayavikArahetutA / nahi marumarIcikAjalairmarubhUmirArdIkriyata ityarthaH // 1 // anantAnandabodhAmbunidhimatavikramam / ambikApatimIzAnamanIzaM prnnmaamyhm||2|| idAnI jaganiyantRtve lIlAvatArarUpeNa praNidhAnamAha-ananteti dvitIpazlokena avatAro hi dhyAnapUjAdyarthamapi zivena svIkriyate / taduktaM mupabhede // 1 ka. kha. ga. gha. pustakeSu svapradhvaMsAvacchinnakAlo bhaviSyadantaH / svAvachinno vartamAnakAlo madhyaH iti vyastamupalabhyate / 2 ga. svabhAvazca / 3 gha. dAnaM syAt / 4 ru. kaH / evaM rjo| 5 ka.. gha. zrUyate ca / / 6. bhrmmud| 7 ga. 'manizaM / 8 . niyntlii'| For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikA sametA / [1 zivamAhAtmya khaNDe yatInAM mantriNAM caiva jJAninAM yoginAM tathA / dhyAnapUjAnimittaM hi tanuM gRhNAti mAyayA " iti / adbhutA vikramAtripuradahanAdayo yasya tam / ambikAyAH pArvatyAH patirambikApatistamiti ca / vijayapariNayanAdayaH paramezvarasya lIlA darzitAH / tarhi prAkRtapuruSavadeva rAgadveSAdidoSapAratantryAtsaMsAryevAsau tatrAha / IzAnamanIzamiti / saMsAriNo hi anIzitRtvAtpuruSAntaraparatatratvAcca svayamanIzA Izavantazca | zivastu lIlayaiva vijayapariNayanAdivyApArAnAcarannapi rAgadveSAdivirahI sarvajagadIzitA ca / na puruSAntaraparatantra iti / na laukikasama ityarthaH / nanu lokavadeva sarve'pi vyavahArAH zivasyApi zrUyante / ata eSAM lIlArUpataiva kuta ityata Aha- ananteti / antaH paricchedastadrahitayorAnandabodhayorambunidhiH samudrazca tatkRtaparicchedavirahAt / pAramezvarayorAnandajJAnayorna laukikAnandajJAnavadutpattivinAzavattvam / vastukRtaparicchedavirahAzca tayorakhaNDaikarasatvam / atizAyino vastvantarasyAbhAvena niratizayitvaM ceti kuto laukikavyavahArasAdhAraNAzaGkAvakAza ityarthaH / yadyapyapAM nidhirantavAnsAtizayazca tathA'pi laukikAnAM samudre'ntavattva sAtizayattvavirahAbhimAnAttadabhimatadRSTAntenaiva paramezvarasyApyanantatvaM niratizayatvaM pradarzayitumambunidhinA rUpakaM kRtamiti / nanu laukikA api sarvAtmakAdIzvarAdabhinnA eveti kathaM tadIyau jJAnAnandau na tatsadRzAviti / satyam / tatsadRzau / ajJAnenAvRtatvAttu tatsAdRzyaM na te jAnanti / uktaM hi "ajJAnenAvRto rAmaH sAkSAnnArAyaNo'pi ca / svasvarUpaM tu nAjJAsIt" iti / atastirohitajJAnatvAlaukikAnAM vyApArAdduHkhamayA eva na lIlAH / anAvaraNaparamAnandajJAnatvena tu paramezvarasya vijayapariNayanAdivyApArA lIlA evetyabhiprAyaH / atra niSkalazivasya tapatayAvasthAnameva praNAmaH / sakalaspa tu dhyAnastuti pUjAtmakaH / taduktaM suprabhede -- " dhyAnapUjAvihInaM yanniSkalaM tadvidhAyakam / tattasmAtsakalaM zambhuM niSkalaM saMprapUjayet" iti // 2 // satrAvasAne munayo vizuddhahRdayA bhRzam / naimiSIyA mahAtmAnamAgataM romaharSaNam // 3 // itthaM maGgalAcaraNaM vidhAya RSisUtasaMvAdAtmanA purANamArabhate / satrAvasAna For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 1] suutsNhitaa| ityAdi / nanu vyAsena sUtAya prAgevopadiSTAnyaSTAdazapurANAni / adhunA tatpunarmunayaH zRNvanti sUto vyAcaSTe / vyAsastu kurute maGgalAcaraNamityasaMgatamucyate / vyAsaH sUtAya purANAni prAgupadizyApi tAnyeva saMprati munimUtasaMvAdAtmanA nibaMdhAti svayaM kriyamANanibandhanAdau svayameva maGgalamAcaratIti kimanupapannam / atha sUtAya svAtmana upadezarUpaM parityajya vyAsena munimUtasaMvAdAtmanA nibandhane kiM prayojanam / ucyate / purANapratipAdyAyAstatvavidyAyAH prabhAvAtizayAviSkaraNaM prayojanam / tathAhi itthaM prabhAveyaM vidyA yatsUtaH prAma. hokanIyAnapi vyAsAtpurANamukhAdenAmadhigamya agrajAnAmapi munInAM svayaM tattvopadezakartA jAta iti / tatra satrAvasAne vizuddhahRdayAH prasannendriyamAnasA iti padatrayeNa munInAM paravidyocitAdhikArasaMpattinirUpaNam / tathAhi zrutismRtItihAsapurANapratipAditavedAnuvacanayajJadAnatapovratAdibhiH prakSINasakalakaluSasyAta eva zuddhabuddhe nijijJAsasya parazivasvarUpavidyAyAdhikAraH / ata IgvidhavidyAgrahaNAdhikAre kAraNaguNagaNA ucitatvAdAviSkartavyAH / tatra satrAvasAna ityanena zrautasakalakarmAnuSThAnaM vidyApatibandhakasakalapApApanayanarUpavizuddhahRdayatve kAraNa mucyate / caturvidhA hi somayAgAH / ekaahaahiinstraaynaatmkaaH| ekaidinasAdhyA agniSTomAdaya ekAhAH / dvirAtrAdaya ekAdazarAtrAvasAnA ahInAH / dvAdazAhastu satrAhInobhayAtmakaH / trayodazarAtrAdIni satrANi / saMvatsarasAdhyAnyayanAni / ayaneSvapi ca satramayogo dRzyate / gAvo vA etatsatramAsata vizvasRjaH samAH satramAsateti tathA // "naimiSe nimiSakSetre RSayaH zaunakAdayaH / / satraM svargAya lokAya sahasrasamamAsata" iti // tadiha naimiSIyaiH kriyamANasyAnekasaMkhyAsaMvatsarasgadhyasyAyanatvepi satrapadaprayogopapattiH / satraM ca paramo dharma ityapareSAmapi mahatAM vedAnuvacanAnAM dAnatapovratAdInAmupalakSaNam / teSAmapihi cittaddhidvArA vividiSAkAraNatvamiSyamANavedanakAraNatvaM ca zrUyate / " tametaM vedAnuvacanena brAhmaNA vividiSanti yajJena dAnena tapasA'nAzakena" iti / tathA pAzupatavratasyApi parazivasAkSAtkArakAraNatvamatharvazirasi dRzyate / agnirityAdinA bhasma gRhItvA nimRjyAGgAni saMspRzettasmAdbratametatpAzupataM pazupAzavimokSAyeti / uktasya satrapadopalakSitasya karmarAzerbuddhizuddhau kAraNabhAvamAha-vizuddhahRdayA iti / hRdayaM 1 kha. 'dinA / na / 2 ka. stra. ga. gha. 'badhAtIti / 3 ka, ga. gha. hAnkanI / 4 dha. 'Natvamu5 gha. 'yogAH dRshynte| For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 tAtparyadIpikA sametA | [1 zivamAhAtmyakhaNDe buddhistasya vizuddhirnAma saMcitaduritApanayanena tanibandhanasya duHkhaspa nirAsaH | naimiSIyA iti / brahmaNA visRSTasya cakrasya nemiH zIryate kuNThIbhavati yatra tatremiSaM nemiSameva naimiSam / tathAcoktaM vAyavIye // "" etanmanomayaM cakraM mayA sRSTaM visRjyate / yatrAsya zIryate nemirnaimiSaM tacchubhAvaham || ityuktvA sUryasaMkAzaM cakraM sRSTvA manomayam / praNipatya mahAdevaM visasarja pitAmahaH // dspi hRSTatarA viprAH praNamya jagatAM patim / prayayustasya cakrasya yatra nemirvyazIryata || " tadvanaM tena virUpAtaM naimiSaM munipUjitam" iti / naimiSameSAM nivAsa iti naimiSIyAH / tathA prasannendriyamAnasA iti / manasaH prasAdo nAma rajastamobhyAmanabhibhavAdAvaraNa vikSepeviraheNa tattvapraNidhAna aikA - yam / indriyANAM prasAdo nAma prasannatA mainaH prAtikUlyaparihAreNa pratyuta tadAnukUlyenaiva vartanam / zrUyate hi 46 yastvavijJAnavAnbhavatyamanaskaH sadA zuciH / tasyendriyANyavazyAni duSTAzvA iva sAratheH // yastu vijJAnavAnbhavati samanaskaH sadA zuciH / spendriyANi vazyAni sadazvA iva sAratheH" iti // pataJjalirapyAha" svaviSayAsaMprayoge cittasvarUpAnukAra ivendriyANAM pratyAhAraH" iti / itthamiha janmani janmAntare vA vihitairbratadAnAdibhiH saMcitaduritanirAsadvArA rajastamobhyAmanabhibhUtahRdayAstattvajijJAsavo vidyAgrahaNAdhikAriNo darzitAH / vidyopadeze tu sUtasyedAnImadhikAritAmAha - mahAtmA - namAgatamiti / ubhayaM hi tatrApekSitam / anugrahasAmarthyamanugrahazIlatvaM ceti / tatra mahAtmAnamiti mahAdevaprasAdAdAsAditaparazivasya sAkSAtkAranibandhanamanugrahasAmarthyamuktam / Agatamiti viziSTAdhikArilAbhAttaduddharaNArthamanAhutasyApi svayamevAbhigamanAtparamakAruNikatvAdanugrahazIlatvamuktam / yathA janakaMprati yAjJavalkyasyeti // 3 // 1 gha. Mndhasya / 2 kha. 'paparihAreNa / 3 ka. gha. manaHpratikUlapari / ga. Ga. manaH prati prAtikUlya N / 4 ka. kha. gha. 'nibhavAddhRda / 5. gha. mahattapaH prakarSAdAsAditapara zivasA / For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 1] sUtasaMhitA | dRSTvA yathA saMpUjya prasannendriyamAnasAH / papracchuH saMhitAM puNyAM sUtaM paurANikaM mudA // 4 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha vidyAgrahaNAdhikAra saMpannA munaya upadezocitagurulAbhanibandhanepA prItyA taM paripUjya svajijJAsAmAviSkRtavanta ityAha- papracchuriti / uktaM hi "tadviddhi praNipAtena paripraznena sevayA / upadekSyanti te jJAnaM jJAninastattvadarzinaH" iti // 4 // evaM pRSTo munizreSThaiH sUtaH sarvArthadAyinam / mahAdevaM mahAtmAnaM dhyAtvA vyAsaM ca bhaktitaH // 5 // evaM munibhiH pRSTo munInAM purANasaMhitAzravaNe mukhyAdhikAra siddhaye parazivapraNidhAnapuraH sairAM ziSyAvalokanarUpAM cAkSuSIM dIkSAmakArSIdityAha --evaMpRSTa ityAdi / uktA dyAgameSu cAkSuSI dIkSA _________________ " cakSurunmIlya yattattvaM dhyAtvA ziSyaM samIkSate / pazubandhavimokSAya dIkSeyaM cAkSuSI matA" iti // "yasya deve parA bhaktiryathA deve tathA gurau / tasyaite kathitA hAthIH prakAzante mahAtmanaH " // iti zvetAzvatarazruteH parazivapraNidhAnavadgurupraNidhAnamapi vidheyamityAhavyAsaM ceti // 5 // samAhitamanA bhUtvA vilokya munisattamAn / vakumArabhate sUtaH saMhitAM zrutisaMmitAm // 6 // saMhitAM zrutisaMmitAm | sakala parthasaMgrahAtmikAmityarthaH // 6 // sUta uvAca -- brAhmaM purANaM prathamaM dvitIyaM pAdmamucyate / tRtIyaM vaiSNavaM proktaM caturtha zaivamucyate // 7 // vivakSitAyA asyAH saMhitAyA vyAsamukhAdAgatatvena prAmANyaM sthApayituM nAnAmuni gIta sakalopapurANa mUlabhUtAnAmaSTAdazAnAM purANAnAM vedazAkhAvibhAgaspa ca praNayanena vyAsasyai sarvajJatvamata eva tasya mAhezvarAvatAratvaM ca pratipAdayitumaSTAdazapurANAnyanukrAmati -- brAhmamityAdi / brahmasaMbandhi brAhmam | 'taspe 1 Ga. 'natayA / 2 gha. 'saraM shi| 3 gha. 'tvA tattvaM sa 4 ka. saMmatAm / 5 Ga. praNIta / 6 ka. kha. gha. 'sya saarv| 7 Ga. sya mheN| For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikA sametA | [1] zivamAhAtmyakhaNDe dam' ityaNi 'nastaddhite' iti Tilopasya anniti prakRtibhAvena nirAse'pi 'brAhmo'jAto' iti nipAtanATTilopaH // 7 // tato bhAgavataM proktaM bhaviSyAkhyaM tataH param / saptamaM nAradIyaM ca mArkaNDeyaM tathASSTamam // 8 // AgneyaM navamaM pazvAdbrahmavaivartameva ca / tato laiGgaM varAhaM ca tataH skAndamanuttamam // 9 // vAmanAkhyaM tataH kaurma mAtsyaM tatparamucyate / garuDAkhyaM tataH proktaM brahmANDaM tatparaM viduH // 10 // granthatazca caturlakSaM purANaM munipuGgavAH / aSTAdazapurANAnAM kartA satyavatIsutaH // 11 // // 8 // 9 // 10 // granthatazca caturlakSamiti saGkhyAbhidhAnaM prakSepaviplavaparihA rAya // 11 // kAmikAdiprabhedAnAM yathA devo mahezvaraH / aSTAdazapurANAni zrutvA satyavatIsutAva // 12 // kAbhikakAraNAdInAmAgamasaMhitAnAM zivenaiva praNayanAtprAmANye yathA vizvambha evaM nArAyaNAvatAreNa vyAsena praNayanAtpurANeSvapyasArvaviziSTa ityAhaaSTAdazapurANAnAmiti / nAnAmunipraNItAnAmupapurANAnAmapyetanmUlatvAdateSAM praNeturvyAsasya sArvajJayaM kiM vaktavyamityAha- aSTAdazapurANAni zrutveti // 12 // anyAnyupapurANAni munibhiH kIrtitAni tu / AdyaM sanatkumAreNa proktaM vedavidAM varAH // 13 // dvitIyaM nArasiMhAkhyaM tRtIyaM nAndameva ca / caturthaM zivadharmAkhyaM daurvAsaM paJcamaM viduH // 14 // SaSTaMtu nAradIyAkhyaM kApilaM saptamaM viduH / aSTamaM mAnavaM proktaM tatazvozanaseritam // 15 // tato brahmANDasaMjJaM tu vAruNAkhyaM tataH param / tataH kAlIpurANAkhyaM viziSTaM munipuGgavAH // 16 // 1 ka. vartamucyate / 2 Ga. vikalpapari / 3 Ga Nyena yaM / 4 kha. 'vavaziSTa / 5 ma. ga. vAmanaM 1. For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH1] suutsNhitaa| tato vAsiSThalaiGgAkhyaM proktaM mAhezvaraM param / tataH sAmbapurANAkhyaM tataH sauraM mahAdrutam // 17 // pArAzaraM tataH proktaM mArIcAkhyaM tataH param / bhArgavAkhyaM tataH proktaM sarvadharmArthasAdhakam // 18 // upapurANAnyaSTAdazAnukrAmati-AdyaM sanatkumAreNa proktamityAdinA // // 13 // 14 // 15 // 16 // 17 // 18 // lakSaM tu granthasaMkhyAbhiH sarvavijJAnasAgaram / skAndamadyAbhivakSyAmi purANaM zrutisaMmitam // 19 // paDvidhaM saMhitAbhedaiH paJcAzatkhaNDamaNDitam / AdyA sanatkumAroktA dvitIyA sUtasaMhitA // 20 // athedAnI vivakSitAM sUtasaMhitAmavatArayitumanukrAntAnAM purANAnAM madhye trayodazasya skAndapurANasya saMhitApadavibhAgamAha-skAndamadyAbhivakSyAmIti // 19 // 20 // tRtIyA zAMkarI viprAzcaturthI vaiSNavI mtaa| tatparA saMhitA brAhmI saurA'ntyA saMhitA matA // 21 // granthataH pnycpnycaashtshsrennoplkssitaa| AdyA tu saMhitA viprA dvitIyA SaTsahasrikA // 22 // tRtIyA granthatastriMzatsahasreNopalakSitA / turIyA saMhitA paJcasahasreNAbhinirmitA // 23 // tato'nyA trisahasraNa granthenaiva vinirmitA / anyA sahasrataH sRSTA granthataH pnndditottmaaH||24|| saurA'ntyeti / sUrasaMbandhi sauram / tadasyAmastIti saurA 'arzaAdibhyo'n' ityajantaM matvarthIyAntATTAp / sUrasyeyaM saMhiteti vyutpattau 'tasyedam' ityaNantAnDIpA bhavitavyamiti // 21 // 22 // 23 // 24 // 1 ga. 7. lennoplkssitaa| For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikA sametA [1 zivamAhAtmyakhaNDe dvitIyAM saMhitAM vakSye sarvapApapraNAzinIm / munibhirdevagandharvaiH pUjitAmatizobhanAm // 25 // itthaM vibhAgamabhidhAya vivakSitAM saMhitAM sUtaH pratijAnIte // dvitIyAM saMhitAM vakSya iti // 25 // caturdhA khaNDitA sA'pi pavitrA vedasaMmitA / zivamAhAtmyakhaNDAkhyaH prathamaH parikIrtitaH // 26 // yadyapi khaNDAntareSvapi zivamAhAtmyamucyate tathA'pi prathamasya tatmAdhAnyAttena vyapadezaH // 26 // dvitIyo jJAnayogAkhyaH sarvavedAntasaMgrahaH / tRtIyo muktikhaNDAkhyazcaturtho yajJavaibhavaH // 27 // dvitIyo jJAnayogAkhya iti / jJAnasya yogA upAyA yamaniyamAdayo jJAnayogA AkhyAyante 'sminityAkhyaH / ' Atazcopasarge' iti kapratyayaH / jJAnayogAnAmAkhya iti saMbandhasAmAnyapaSTayAH samAsasya tu prakRte saMbandhavizeSe karmatve yogyatAbalAtparyavasyati / naca karmaNi SaSThacaiva samAsaH sa kiM na spAditi vaktavyam / 'karmaNyaN' ityanena pareNa bAdhApAtAditi / yajJavaibhavakhaNDe tu yajJAyajJavizeSA vakSyante te sarve jJAnAtmakA eva yajJAH / iha tu tadupAyA yamaniyamAdaya ityasaMkaraH / yajJavaibhava iti / yajJAnAM vaibhavaH prabhAvo'sminniti yajJavaibhavaH // 27 // AdyaH saptazataM prokto granthataH paNDitottamAH / dvitIyo granthataH saptazataM triMzattato'dhikam // 28 // tato'dhikaM ca saptaiva munayaH parikIrtitaH / tRtIyaH SaTzataM viprAH saptatriMzadvivarjitaH // 29 // AdyaH saptazatamiti / saptAnAM zatAnAM samAhAraH saptazatamiti samAhAre dviguH | akArAntatvena prAptaM strIliGgatvaM 'pAtrAdibhyaH pratiSedhaH' ityanena niSidhyate / nanveko'yaM khaNDaH kathaM saptazatasamAhArAtmakaH / ata ukta granthata iti / granthadvArA svAvayavabhUtAnAM granthAnAM saptazata samAhArAtmakatvAttadabhedena svayamapi saptazatamityarthaH / tato'dhikamiti / adhikaM ca kiMcidastIti For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH1] suutsNhitaa| sAmAnyenopakramya kiyattAdAta jijJAsAyAM trizaditi 'zakyamAlibhiH pAtuM vAtAH ketakigandhinaH' itivat // 28 // 29 // caturthastu munizreSThAH sahasrANAM catuSTayam / uparyadhobhAgabhedAvidhAbhUtaH sa ucyate // 30 // caturtha iti / caturthakhaNDa uparibhAgo'dhobhAga iti bhedena dviprkaarH||30|| AdyatrayodazAdhyAyo dvitIyo viNshtistthaa| tRtIyo nava viprendrAzcaturthastu tathaiva ca // 31 // prakRtasaMhitAgatakhaNDacatuSTayasyAdhyAyavibhAgamAha-AdyatrayodazAdhyAya iti / AdyaH khaNDo'dhyAyaistrayodaza granthataH saptazatamitivat / natu prayodazabhiradhyAyairiti 'diksaMkhye saMjJAyAm' ityuktatvAt / iha ca dvigusamAsanimittAnAM saMjJAdInAmabhAvAt / AdyatrayodazAdhyAya iti tu pAThaH zreyAn / tatra hi trayodazeti pRthakpadam // 31 // saptaSaSTiH samastAnAM vedAnAmartha AstikAH // asyAmeva sthitaH sAkSAtsaMhitAyAM na sNshyH||32|| tatra prathame khaNDe prathame'dhyAye grnthaavtaarH| dvitIye pAzupatavratam / tRtIye nandIzvaraviSNusaMvAdenezvarapratipAdanam / caturtha Izvara pUjAvidhAnaM devapUjAphalaM ca / paJcame zaktipUjAvidhiH / SaSThe zivabhaktapUjA / saptame muktisaadhnm| aSTame kAlaparimANatadanavacchinna svarUpakathanam / navame pRthivyuddharaNam / dazame brahmaNA sRSTikathanam / ekAdaze hirnnygrbhaadivishesssRssttiH| dvAdaze jAtinirNayaH / trayodaze tIrthamAhAtmyam // // dvitIyakhaNDe viMzatiradhyAyAH // tatra prathame'dhyApe jJAnayogasaMpradAyaparaMparA / dvitIya AtmanA sRSTiH / tRtIye brahmacaryAzramavidhiH / caturthe gRhasthAzramavidhiH / paJcame vAnaprasthAzramavidhiH / SaSThe saMnyAsavidhiH / saptame prAyazcittam / aSTame dAnadharmaphalam / navame pApakarmaphalam / dazame piNDotpattiH / ekAdaze nADIcakram / dvAdaze nADIzuddhiH / trayodaze'STAGayoge yamavidhiH / caturdaze niyamavidhiH / paJcadaza AsanavidhAnam / SoDaze prANAyAmavidhiH / saptadaze pratyAhAravidhAnam / aSTAdaze dhAraNAvidhiH / ekonaviMze dhyAnavidhiH / vize samAdhiH // ||tRtiiye muktikhaNDe nvaadhyaayaaH|| tatra prathame muktimuktyupAyamocakamocakapadacaturvidhamaznaH / dvitIye 1 sva. pUjApratipAdanaM / - For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 12 tAtparyadIpikA sametA [1 zivamAhAtmyakhaNDe muktibhedakathanam / tRtIye muktyupAyakathanam / caturthe mocakakathanam / paJcame mocakamadakathanam / SaSThe jJAnotpattikathanam / saptame gurUpasadanazzuzrUSaNa mahimA / aSTame vyAghrapure devAnAmupadezaH / navama IzvaranRtyadarzanam // // caturthakhaNDe saptaSaSTiradhyAyAH / tatra pUrvabhAge saptacatvAriMzat / tatra prathame'dhyAye sarvavedArthapraznaH / dvitIye parAparavedArthavicAraH / tRtIye karmayajJavaibhavam / caturthe vAcikayajJaH / paJcame praNavavicAraH / SaSThe gAyatrIprapaJcaH / saptama AtmamanaH / aSTame SaDakSaravicAra: / navame dhyAnayajJaH / dazame jJAnayajJaH / ekAdazAdipaJcasvadhyAyeSu jJAnayajJavizeSAH / SoDaze jJAnotpattikAraNam / saptadaze vairAgyavicAraH / aSTAdaze'nityavastuvicAraH / ekonaviMze nityavastuvicAraH / viMze viziSTadharmavicAraH / ekaviMze muktisAdhanavicAraH / dvAviMze mArgaprAmAoyam | trayoviMze zaMkaraprasAdaH / caturviMzapaJcaviMzayoH prasAdavaibhavam / pAsze zivabhaktivicAraH / saptaviMze parapadasvarUpavicAraH / aSTAviMze zivaliGgasvarUpakathanam / ekonatriMze zivasthAnavicAraH / triMze bhasmadhAraNavaibhavam / ekatriMze zivaprItikaraM jIvabrahmaikyajJAnam / dvAtriMze bhaktyabhAvakAraNam | trayatriMze paratatvanAmavicAraH / catustriMze mahAdevaprasAdakAraNam / paJcatriMze saMpadAye paraMparAvicAraH / SaTtriMze sadyomuktikarakSetra mahimA / saptatriMze muktyupAyavicAraH / aSTAtriMze muktisAdhanavicAraH / ekonacatvAriMze vedAnAmavirodhaH / catvAriMze sarvasiddhikaraidharmavicAraH / ekacatvAriMze pAtakavicAraH / dvicatvAriMze prAyazcittavicAraH / tricatvAriMze pApa zuddhayupAyAH / catuzcatvAriMze dravyazuddhivicAraH / paJcacatvAriMze'bhakSyanivRttiH / SaTcatvAriMze mRtyusUcakam / saptacatvAriMze'vaziSTapApasvarUpakathanam // // caturthakhaNDasyottarabhAge viMzatiradhyAyAH // tatra prathame brahmagItiH / dvitIye vedArthavicAraH / tRtIye sAkSizivasvarUpakathanam / caturthe sAkSyastitvakathanam / paJcama Adezakathanam / SaSThe daharopAsanam | saptame vastusvarUpavicAraH / aSTame tacvavedanavidhiH / navama AnandasvarUpakathanam / dazama Atmano brahmatattvapratipAdanam / ekAdaze brahmaNaH sarvazarIrasthitiH / dvAdaze zivasyAhaMpratyayAzrayatvam / trayodaze sUtagItiH / caturdaza AtmanA sRSTiH / paJcadaze sAmAnyasRSTiH / SoDaze vizeSasRSTiH / saptadaza AtmasvarUpakathanam / aSTAdaze sarvazAstrArthasaMgrahaH / ekonaviMze rahasyavicAraH / viMze sarvavedAntasaMgrahaH / iti sAmAnyenAdhyAyArthAH kathitAH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 gha. "yatri / 2 kha. ga. rakarmavi / 3 ga. ghAyaH / ca 4 gha dravyazuyupAyaH / 50 kha. giitaa| dvi / / 6 ka. kha. brahmatva pra 7 ga. Da. 'gItA / ca / 86. 'zAstrasa~ / For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH1] suutsNhitaa| sakalazrutyarthasaMgrahAtmakatvAdasyAM saMhitAyAmavazyamAdaro vidheya ityAha samastAnAmiti zlokaizeSeNa // 32 // sargazca pratisargazca vaMzo manvantarANi ca / vaMzAnucaritaM caiva purANaM paJcalakSaNam // 33 // nAnAvidhopAkhyAnapratipAdanaparyavasite purANe kaH prasaGgo vedArthasya tatrA''. ha-sargazcetyekena / brahmaNastaTasthalakSaNatvena sRSTisthitipralayA eva vede pradhAnaM prameyam / "Atmaivedamagra AsIt" "sa aikSata" iti mahAsargaH / "neha nAnAs sti" iti mahApralayaH / anyatsavaM sthityavasthAvilAsaH / itthamevaM purANe'pi vaMzamanvantaravaMzAnucaritAni sthityavasthAta eveti // 33 // yazcaturvedavivipraH purANaM vetti nArthataH / taM dRSTvA ayamAnoti vedo mAM pratariSyati // 34 // vedArtha eva cetpurANe sa vedenaiva siddhaH kiM purANeneti tatrA''ha / yazcaturvedavidvipa iti / tatra sthitasyApyarthasya tAvataiva duradhigamatvAttadupabRMhaNAya purANamityarthaH / anupabRMhaNe bAdhamAha-taM dRSTveti / viplavasya duSpariharatvaM darzayituM vede bhayAropaH / pratariSyati viplApayiSyatIti bibheti / atastaM samupadvhayedityanvayaH // 34 // itihAsapurANAbhyAM vedaM samupadvhayet / vedAH pramANaM prathama svata eva tataH param // 35 // sarvathA purANAdikamapekSitaM cettenaiva paryAptam / kiM vedaiH / na / vedAnAM svataH prAmANyAttanmUlatayaiva purANAdeH svarUpalAbhAdityAha--vedAH pramANaM prathamamiti // 35 // smRtayazca purANAni bhArataM munipuGgavAH / anyAnyapi munizreSThAH zAstrANi subahUni ca // 36 // anyAnyapi / ArSasmRtipurANamUlAni / tadarthaM saMgrahazAstrANItyarthaH // 36 // sarva vedAvirodhena pramANaM nAnyavarmanA / eka eva dijA vedo vedArthazcaika eva tu // 37 // vedAvirodhena / 'virodhe vanapekSaM syAdasati hanumAnam' iti hi jaiminIyaM Da. kavizeSeNa / 2 kha. ga. gha. 'vastha eveti / For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe sUtram / mUlabhUtavedAnumAnena smRtyAdeH prAmANyaM tadvirodhe tvanumAnameva nodetIti mUlAbhAvAdupekSaNIyam / athavA yAvanmUlopalambhaM pratyakSazrutiviruddhasmR. tyAvartho nAnuSTheya iti sUtrArthaH / vedAvirodhena cetmAmANyaM tarhi Rgvede'nuditahomaM ninditvoditahomo vidhIyate "prAtaH prAtarataM te vadanti purodayAjjuhvati pe'grihotram / divAkIrtyamadivAkIrtayantaH sUryo jyotirna tadA jyotireSAm" iti / / pajurvede sUditahomanindayA'nuditahomo vidhIyate "yathA'tithaye pradrutApa zUnyAyAvasathAyA''hArya haranti tAhektadyadudite juhoti" iti / ataH parasparavirodhAdvedadvayamapramANaM syAdityatrAha / eka eva dvijA veda iti / sarvo'yameka eva vedastatkutaH parasparavirodhaH / nacaivaM svavacanavyAghAtaH / SoDazigrahaNAgrahaNavacanavadvikalpAbhiprAyatvAdityarthaH // 37 // tathA'pi munizArdUlAH zAkhAbhedena bheditaH / anantA vai dvijA vedA vedArtho'pi dvijottmaaH||38|| kathaM tarhi bhedavyavahAraH "aGgAni vedAzcatvAro mImAMsA nyAyavistaraH" itismRtiH / "vedA vA ete anantA vai vedAH" iti ca zrutirityata Aha / tathA'pIti / ekasyApyaparimitasya vedasya kenacidapyekena rUpeNAdhyetuM tadarthasya cAnuSThAtumazakyatvAdekaM vedamRgyajuHsAmAthavabhedena caturdhA vibhajya tatraikaikaH punaraitareyAdizAkhAbhedena bhedita ityarthaH // 38 // ananto vedavedyasya zaMkarasya zivasya tu / mAyayA na kharUpeNa dijA hA devavaibhavam // 39 // nanu vedazAkhA eva vedasaGkhyAtAH kathaM tarhi "eka eva rudro na dvitIyApa tasthe" iti taittirIpaka zrutiH / "ahamekaH prathamamAsaM vAmi ca bhaviSyAmi ca / nAnyaH kazcinmatto vyatiriktaH" ityatharvazirasi vacanamityata Aha / vedavedyasyeti / mAyayA na svarUpeNeti / paramArthato zAdvitIyo rudra ityuktam / atastenaiva lIlayA nirmitaspa mAyAmayasya na vAstavena tadadvaitena virodha ityarthaH / nanvetAdRzI lIlA kvacidapi loke na dRSTacarItyata Aha / dvijA 1 kha. tADageva tdy| For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAya: 1] sUtasaMhitA / hA devavaibhavamiti / " aha hetpaddhate khedeM" ityabhidhAnam / anyatrAdRSTatvamadutasyAlaMkAro na dUSaNamityarthaH // 39 // brahmANaM munayaH pUrva sRSTvA tasmai mahezvaraH / dattavAnakhilAnvedAnAtmanyeva sthitAnimAn // 40 // nanvapauruSeyA vedAH 'vAcA virUpa nityayA' 'anAdinidhanA nityA vAgutsRSTA svayaMbhuvA' iti zrutismRtI iti te kathaM nirmitAH kazcaitA etAvatI grahISyati yasya kRte nimaperannityata Aha-- brahmANaM munayaH pUrvamiti / svayameva lIlayA sakalavedagrahaNasamarthaM brahmANaM nirmAya svAtmani nityamavasthitA eva vedAstasmai dattA ityarthaH / na ca nityasiddhavedasamarpaNe zivasyopAdhyAyatulyatA / upAdhyAyo hi svayamanyato labdhvA ziSyAnadhyApayati | zivastu naivamanyato'dhIte svAtmani nityamavasthitAnAmeva teSAM brahmadvArA saMpradAyaM pravartayati / "yo brahmANaM vidadhAti pUrvaM yo vai vedAMzca prahiNoti tasmai " iti sthitAnAmeva vedAnAM prApaNazruteH // 40 // 15 brahmA sarvajagatkartA zivasya paramAtmanaH / prasAdAdeva rUdrasya smRtIH sasmAra suvratAH // 41 // smRtipurANAdInAmapi tarhi zivenaiva prApaNaM cedvedasAmyaM na vedaprAmANyaM tatrA''ha -- brahmA sarvajagatkarteti / vede hi dvau bhAgau karmabhAgo jJAnabhAgazceti / AdyaspArthaH smRtimukhena brahmaNA zivAjJayaiva vyAkhyAtaH / dvitIyasya tu viSNunA vyAsarUpeNAvatIryaM purANamukheneti smRtipurANAnAM vedamUlatA na svAtatryamityarthaH / yadyapi smRtiSvapi vidyAnirUpaNamasti tathA'pi tatmAsaGgikaM dravyazuddhiprasaGgena hi kathitam - "kSetrajJa spezvarajJAnAdvizuddhiH paramA matA" iti / For Private And Personal Use Only caturthAzramadharmaprasaGgena caupaniSadatattvanirUpaNaM kRtamiti / purANAnAM tu vidyAprAdhAnyaM prAsaGgikaM karmanirUpaNam / purANeSu hi jagadutpattisthitilayakAraNatvaM zivaspAbhipretyotpattikAraNatvaM sargeNoktam / lapakAraNatvaM ca matisargeNa | sthitikAraNatvaM ca vaMzamanvantara vaMzAnucaritanirUpaNena / tatprasaGgAdAzramadharmA AgatA iti / ata eva dharmaviSaye smRtipurANavipratipattau smRtInAM prAbalyaM tatra tAsAM tAtparyata iti tatvajJAnaviSaye purANaprAbalpamiti vivekaH // 41 // 16. nirmAyeran /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe viSNurvizvajaganAtho vizvezasya zivasya tu / AjJayA parayA yukto vyAso jajJe gururmama // 42 // vyAsena purANAnAM praNayanaM prAguktaM tasya tu viSNoravatAratvamidAnImAha / viSNurvizvajagannAtha iti // 42 // sa punardevadevasya prsaadaadmbikaapteH|| saMkSipya sakalAnvedAMzcaturdhA kRtvaandijaaH||43|| na kevalaM vedopabRMhaNAya purANapraNayanam / mahato vedasyAlpabuddhibhirduravagAyatvAttattacchAkhAvibhAgaM kRtvA saMpradAyapravartanamapi tenaiva kRtamityAha-sa punardevasyeti // 43 // RgvedaH prathamaH prokto yajurvedastataH paraH / tRtIyaH sAmavedAkhyazcaturtho'tharva ucyate // 44 // ekaviMzatibhedena Rgvedo bhedito'munaa| yajurvedo dvijA ekazatabhedena bheditaH // 45 // atharvazabdo'kArAnto'pyasti / 'atharvAya jyeSThaputrAya pAha' iti prayogAttena loke prAcuryeNa proktatvAdvedo'pyatharvaH / proktArthe vA'Ni kRte 'saMjJApUrvako vidhiranityaH' iti vRddhiprakRtibhAvayorabhAvaH // 44 // 45 // navadhA bhedito'tharvavedaH sAma shsrdhaa| vyastavedatayA vyAsa iti loke zruto muniH||46|| gItivizeSaH sAma / gItiSu sAmAkhyeti hi jaiminiH / tadAzrayamantrayogAdvedo'pi sAma / ukte vedavibhAge vyAsanAmanirvacanameva pramANamAha / vyastavedatayeti / vedAnvibhajyA''samantAcchidhyebhyo vyasyatIti vyAsaH / vyAGAvupasau pacAyac / vyastA vedAH zivenaiva kartA maharSirUpeNa nijenaivAvatArAntareNa karaNeneti karaNe vA ghaJ / / 46 // kha. 'ssnnorevaavtaar| 2 Ga. purANAnAM prnn| 3 kha. thoM vedaH / gha, Ga. 'to'tharvA vedaH 4 ka. kha. ga. 'dhyeysytii| For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH1] suutsNhitaa| ayaM sAkSAnmahAyogI vyAsaH sarvajJa iishvrH| mahAbhAratamAzcarya nirmame bhagavAnmuniH // 47 // sarvajJatvaM draDhayituM sAkalyena caturvidhapuruSArthaprakAzakasya mahAbhAratasya tenaiva praNayanamAha / ayaM sAkSAnmahAyogIti / uktaM hi / "dharme cArthe ca kAme ca mokSe ca bharatarSabha / yadihAsti tadanyatra yannehAsti na tattvacit" / idameva hi mahAbhAratamaNayanaM sa sAkSAdviSNoravatAra ityatra gamakam / yadAhuH "kRSNadvaipAyanaM vyAsaM viddhi nArAyaNaM prabhum / ko hyanyaH puNDarIkAkSAnmahAbhAratakRdbhavet" iti // 47 // tasya ziSyA mahAbhAgAzcatvAro munisttmaaH| abhavansa munistebhyaH pailaadibhyo'ddaacchrtiiH||48|| tebhyo'dhItA zrutiH sarvaiH sAdhvI viprAH sanAtanI / tayA varNAzramAcAraH pratto vedvittmaaH||49|| purANAnAM pravaktAraM sa munirmI nyayojayat / tasmAdeva munizreSThAH purANaM pravadAmyaham // 50 // pailAdibhyaH pailavaizampAyanajaiminimumantubhyazcaturo vedAndatvA te yathA tatmavartane niyuktAH / evaM purANAni mahyaM datvA'haM niyukta iti tadAjJayaiveyaM mayA vyAkriyata ityarthaH // 48 // 49 // 50 // zraddhayA parayA yuktAH zRNudhvaM munipuGgavAH / iti zrutvA munizreSThA naimiSIyAH snaatnaaH||51|| zRNudhvamiti vyatyayenA''tmanepadam // 51 // praNamya mUtamavyagraM pUjayAmAsurAdarAt / so'pi sarvajagaddhetuM zaMkaraM paramezvaram // 52 // ambikApatimIzAnamanantAnandaciddhanam / dhyAtvA tu suciraM kAlaM bhaktyA paravazo'bhavat // 53 // 1 ka. ga. gha. sArvatyaM dr| 2 Ga. 'tasyaitena prI 3 kha. kastvanyaH / For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 18: tAtparyadIpikAsametA [1 zivamAhAtmyakhaNDe praNamyeti / pUrvaM dRSTvA yathArhamiti darzana nibandhanA pUjA / iha tu zravaNArambhanibandhane praNAmapUje munInAm / itthamevaM pRSTo munizreSThairityatra sUtena zivasya praNidhAnaM cAkSuSadIkSArtham / iha tu praNidhAnaM purANArambhAyeti / sarvajagaddhetumiti jagatAmupAdAnarUpeNa / zaMkaraM paramezvaramiti nimittarUpeNa | ambikApatimiti lIlAvatArarUpeNAnantAnandacidvanamiti niSkalarUpeNa praNidhAnamiti // 52 // 53 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir namaH somAya rudrAya zaMkarAya mahAtmane / brahmaviSNusurendrANAM dhyAnagamyAya zUline // 54 // bhaktipAravazyAdeva tanmukhAdamayatneneyamudgatA stutiH / namaH somAyeti / somazcandraH zivasya saptamI mUrtiH / idaM ca pRthivyAdi mUrtyantarasaptakasyApyupalakSaNam / umayA vA sahitaH somaH / rudamaniSTaM saMsAraM drAvayatIti rudraH / uktaM ca vAyavIyasaMhitAyAm " rudduHkhaM duHkhahetuM ca vidrAvayati naH prabhuH / rudra ityucyate tasmAcchivaH paramakauraNam" iti // na kevalamaniSTanivRttAviSTaprAptAvapi sa eva kAraNamityAha - zaMkarAyeti / bhaktivyatiriktairupAyasaha trairapyagamyatvakathanAya tasya niratizayaM prabhAvamAha - mahAtmana iti / tadupapAdanAya bhaktivirahe prabalAnAmapi prayatnAstatra kuNThitA ityAha- brahmaviSNu surendrANAmiti / uktaM hi talavakAropaniSadi "brahma ha devebhyo vijigye " ityArabhya para zivAnugraheNaiva prAptavijayA indrAdayaH svamAhAtmyanibandhanameva taM vijayaM menire / zivazca teSAM vinAzahetuM madamapanetuM dUre divyena jyotirmayena rUpeNA''virAsItkimidaM lokottaraM rUpamiti vimRzanto'pi te taM nAjJAsiSuH / tadAha tanna vyajAnata kimetadyakSamiti yakSaM yajanIyaM pUjArhamiti tatastajjijJAsayA gatayoramivAyvoH pratihatayoH svayaM gatAyendrAya devo darzanamapi na prAdAt / tato vyapagatamadAya niratizayabhaktiyuktAya tatraiva haimavatIrUpeNAvatIrya vyAhArSItpara zivo'yaM bhavatAM vinAzahetuM madamapanetumanugraheNA''virAsIditi / tadidamuktaM dhyAnagamyAyeti // 54 // bhaktigamyAya bhaktAnAM viduSAmAtmarUpiNe / svAnubhUtiprasiddhAya namaste sarvasAkSiNe // 55 // 1 ka. kha. ga. 'heturvA vi| 2 kha. kAraNa iti / 3 Ga. yaSTavyaM / For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH2] suutsNhitaa| iti zrIskandapurANe zrImUtasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe granthAvatArakathanaM nAma prthmo'dhyaayH||1|| bhaktigamyAyeti bhakteH phalabhUtaM jJAnayogamAha-viduSAmAtmarUpiNa iti viduSo nijasvarUpajJAninaH svAtmAnameva prApayatItyarthaH / itthaMbhUtasya zivasya svarUpamAha-svAnubhUtiprasiddhAyeti / svayaM svatantra eva bhAsate na prakAzAntareNa / svAtiriktasya ca sarvasya bhAne svayameva heturbhavati / "na tatra sUryo bhAti na candratArakaM nemA vidyuto bhAnti kuto'yamagniH / tameva bhAntamanubhAti sarvam"iti ca zruterityarthaH // 55 // iti zrImatkAzIvilAsakriyAzaktiparamabhaktazrImatryambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe granthAvatArakathanaM nAma prathamo'dhyAyaH // 1 // dvitiiyo'dhyaayH| naimiSIyA UcuH-- sarvaM jagadidaM vidanvibhaktaM kena hetunA / utpanaM kenacittasmAdanityaM ca tataH pazuH // 1 // atha pAzupatavratapUrvakaM devopadezAdanubhavaparyantaM bodho bhavatIti vaktuM dvitIyo'dhyAya Arabhyate / tatrAsti kiMcijagataH kAraNamiti sAmAnyato jAnanta idaM taditi vizeSeNAjAnanto munayastajijJAsayA sUtaM papracchu:-sarvaM jagadidaM vidvaniti / prazropapattaye sAmAnyato jJAnahetumAha-utpanna kenaciditi / anityatvAdeva jagadutpattimadutpattizca na vinA kAraNena / ato'sti kiMcitkAraNamiti sAmAnyato jJAtamityarthaH / adhunA vizeSeNa jJAne kAraNamAha / tataH pazuriti // 1 // 1 ka. kha. 'daM brhmnvi| 2 Ga. jagadutpattizca / 3 gha. kAraNatvena / For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparSadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe ajJatvAnnaiva hetuH syAna ca prakRtireva ca / ataH sarvajagaheturanya eva tapodhana // 2 // tamasmAkaM mahAbhAga brUhi puNyavatAM vara / ajJatvAditi / jagata upAdAnAdijJAnamantareNa tatkartRtvAsiddherjIvasya paricchinnajJAnatvAtmakRtezca jaDatvena tadabhAvAnna tatkAraNatopapattirityarthaH / malamAyAkarmalakSaNapAzatrayabaddhA jIvAH pazavaH / tatra malapAzamAtrabaddhA vijJAnakalAH / te dvividhAH / samAptakaluSA asamAptakaluSAzca | AdyA vidyezAH / dvitIyAH saptakoTimahAmantrAtmakAH / malakarmalakSaNapAzadvayabaddhAH prlyklaaH| te'pi malakarmaNoH paripAkabhAvAbhAvAbhyAM dvividhaaH| yeSAM tatparipAko nAsti te karmavazAnAnAyoniSu jAyante / yeSAM tu malakamaparipAko'sti teSu keSucidIzvarAnugrahAdruvanapatayo bhavanti / pAzatrayabaddhAstu klaadiyogaatsklaaH| tatrASTAdazAdhikazatasaMkhyAkAH zivAnugrahAnmantrezvarA bhavanti / tatra zatarudrAH zatamaNDalino'STau krodhAdayo'STau zrIkaNThavIrezvarau ceti / tadyatiriktAnAM madhye yeSAM malatrayaparipAkastAnAcAryarUpeNa ziva eva dIkSayA'nugRhNAti / aparipakamalAMstu malaparipAkArthaM bhogAya nAnAyoniSu viniyute / ete sarve'pi pazavaH satyapi jJAnotkarSataratamabhAve sArvayAbhAvAna jagataH kartAraH / prakRtestu jaDatvAttadUrata eva kartRtvam / ato'nyenaiva kenacitsarvajJena jagataH kA bhavitavyam // 2 // sUta uvAca purA viSNvAdayo devAH sarve saMbhUya kAraNam // 3 // vicArya jagato viprAH saMzayAviSTacetasaH / atIva sukhadaM zuddhaM raudraM lokaM samAgaman // 4 // ko'sAviti munInAM jijJAsA / atrottaramatharvazirasi sthitayA''khyAyikayaiva sUta Aha-purA viSNvAdayo devA iti / atIva mukhadaM zuddhamiti / tathA ca zrutiH "devA ha vai svarga lokamagaman" iti / tadAhuH-- "yana duHkhena saMbhinnaM na ca astamanantaram / abhilASopanItaM ca mukhaM svargapadAspadam" iti // 3 // 4 // 1. jJAnavattvAt / 2 kha. 'mavipA / 3 kha. 'nmantrezA bh'| 4 ka. kha. ga. krodhAdyAdayo / For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH2] suutsNhitaa| teSAM madhye mahAdevaH saMsAradrAvako hrH| rudraH paramakAruNyaH svymaavirbhuuvijaaH||5|| adRSTapUrva taM dRSTvA devA vissnnupurogmaaH| praNipatya mahAdevamapRcchanko bhavAniti // 6 // paramakAruNyaH karuNaiva kAruNyam / caturvarNAdibhyaH svArthe iti vyaJ / tamAvirbhUtaM rudraM devAH ko bhavAnityapRcchan / tadAha zrutiH "te' devA rudramaTacchanko bhavAniti" iti // 5 // 6 // so'bravIdbhagavAjudraH pazUnAM patirIzvaraH / sarvajJaH sarvatattvAnAM tattvabhUtaH sanAtanaH // 7 // pazUnAM patiH / uktalakSaNAnAM trividhAnAM pazUnAmanugraheNa pAlanAtpatiH / uktaM hi mRgendrasaMhitAyAm "athAnAdimalApetaH sarvakRtsarvaka shivH| pUrvaM vyatyAsitasyANoH pAzajAlamapohati" iti / pAzAnAM svavyApAre sAmarthyAdhAnAtpazUnAM bhogApavargapradAnAcca teSAmISTa itIzvaraH / yathA''hurAgamikAH "bhuktiM muktimaNUnAM svavyApAra samarthanAdhAnam / jaDavargasya vidhatte sarvAnugrAhakaH zaMbhuH" iti / sarvatattvAnAM tattvabhUta iti / ApalayamavasthitAni tattvAni pralaye'pyavasthAnAttu sanAtanaH zivaH sarvatattvAnAM tattvabhUtaH / taduktam "ApalayaM yattiSThati sarveSAM bhogadAyi bhUtAnAm / tattattvamiti proktaM na zarIraghaTAdi tattvamataH" iti // 7 // ahameko jagaddhAturAsaM prthmmiishvrH| vAmi ca bhaviSyAmi na matto'nyo'sti kshcn||8|| rudrasyottaram / ahameka iti / jagaddhAturbama'NaH sakAzAdapi prathamamahamAsaM vartAmi bhaviSyAmi ca / ekaikakAlakRtaparicchedavirahAbhiprAyaM natu kAlatrayasaMva ndhAbhiprAyamahameka iti na matso'nya iti ca / svAtiriktasya kAlasyApi nirAsAt / ata eva caika ityapi dvivyAdisaMkhyAsaMbandhanirAso vivakSito 1. taM / 2 gha. 'dramApR 3 ga. gha. gddhetu| 4 kha. 'hmnno'pi| 5 kha. mi ca bhii| For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 22 tAtparyadIpikAsametA [1 zivamAhAtmyakhaNDe naikatvasaMbandhaH / yadAha zruti:- " ahamekaH prathamamAsaM vartAmi va bhaviSyAmi ca nAnyaH kazcinmatto vyatiriktaH" iti // 8 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir manmAyAzaktisaMkRtaM jagatsarva carAcaram / sA'pi mattaH pRthagviprA nAsyeva paramArthataH // 9 // kathaM tarhi lokasya carAcarajagadgocaro'nubhava ityata Aha- manmApAzaktisaMkRptamiti / tarhi tayaiva mAyayA sadvitIyatvaM cenna / tasyA api paramArthataH sattvAbhAvAdityAha -- sA'pIti / ayamabhisaMdhiH / yadanuviddhAni hi yAnyavabhAsante tatra tAni parikalpitAni yathA'yaM sarpo'yaM daNDa iyaM dhAreti rajjvA idamaMzenAnuviddhatayA bhAsamAnAH sarpadaNDadhArAdayastatra parikalpitAH / sadanuviddhaM cedaM sakalaM jagadavabhAsate sanghaTaH sanpaTa iti / ataH sanmAtrarUpe parazive vizvaM parikalpitam / naca tasya sanmAtrasyAnavabhAsane tadanuvedhena kalpitAvabhAsaMbhava iti sadaiva tasya prakAzo'bhyupagantavyaH / naca tasya prakAzakAntaraM kiMcidasti / svavyatiriktasya sarvasya kalpitatayA jaDatvAt / ataH svaprakAzatayA tadeva cidrUpam / tathAca zrUyate "saddhIdaM sarvaM satsaditi / ciddhIdaM sarvaM kAzate kAzate ca" iti / tasya ca svAtmano'natirekAdAtmanaH paramapremAspadatvena paramAnandarUpatvAt / zrutibhizca parAnandaikarasatvaM pratipAditam / itthaM saccidAnandaikarasaH paramAtmA manmAyetpatra macchabdenocyate / kalpitasya jagato'nAdyanantatve sarvadopalambhaprasaGgAca kAdAcitkatvam / kAdAcitkasya ca kAraNApekSatvAttadanurUpaM kiMcitkalpitamupAdAnamaGgIkartavyam / satyopAdAnatve kAryasyApi kalpitatvavyAghAtAttasya ca kAraNasyA''dimattve tAdRkkAraNAntarakalpanAnava sthApAtAdanAdyeva tarasvIkartavyaM seyamucyate mAyeti / sA ca sattvarajastamoguNAtmikA'pi na sAMkhyAbhimatapradhAnavatsvatantrA kiMtvIzvarasya paratantretyAzayena zaktirityuktam / zaktiriti paratantratAmAheti vivaraNAcAryAH / te ca guNAH parasparAbhibhavAtmakAH / uktaM hi gItAsu - " rajastamazcAbhibhUya sattvaM bhavati bhArata / rajaH sattvaM tamazcaiva tamaH sattvaM rajastathA" iti // tena sA mAyA tredhA bhavati / rajastamasoratyantAbhibhavena vizuddhasattvAtmikA tAvadekA / ISaduddhatAbhyAM rajastamobhyAM malinasattvAtmikA dvitIyA / 1 ka. kha. ga. bhAse t| 2 kha. no'vyti| 3 ka. kha. ga. 'tmanazca pa 4 Ga. saGgAtkAdA 5. sthAvyAghAtA / 6Ga0 tena ca / For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH2) suutsNhitaa| tamaso'tyantamudbhavenAtyantAbhibhUtayoH sattvarajasorasatmAyatvAtkevalatamomapI tRtIyeti / tatra manmAyetyatra macchabdopalakSitaM mAyAtItaM sacidAnandaikarasaM parazivasvarUpam / vizuddhasattvapradhAnA tu mAyA mAyinaM na vazIkaroti / kiMtu tasya vaze vartate / tathAca svAdhInamAyopAdhiviziSTaM tadeva parazivasvarUpamiha macchabdenAbhidhIyamAnamIzcaro jagatkartA sarvajJo bhogamada ityAdizabdairucyate / uktaM hi vyAsena "phalamata upapatteH" iti / malinasattvapradhAnA tu mAyinaM vazIkaroti / tadvazIkRtaM ca caitanyaM jIvaH saMsArI kartA bhoktetyAdibhirucyate / kevalatamomayI tu svAzrayamasatmAyaM kRtvA bhUtabhautikajagadAtmakabhogyarUpeNa ca vivartate / tatra macchabdenAbhihito ya Izvaro bhogapradastatparatatrA mAyA manmAyAzaktirityuktA / tayaiva dvitIyAM dazAM prAptayopAdhibhUtayA viziSTA bhotAro jIvazabdenoktAH / tathaiva tRtIyAM dazAM prAptayopAdhibhUtayA viziSTaM bhogyaM jaDaM jagadacaramityucyate / itthaM bhogapadabhotRbhogyavibhAgakalpikAyA mAyAyAH kalpitatvAnmAyAtItaparazivavyatirekeNa paramArthato na bhova iti / taduktaM zvetAzvataropaniSadi__ "bhoktA bhogyaM preritAraM ca matvA sarvaM proktaM trividhaM brahmametat" iti / yAvadbrahma na jAnAti tAvatperayitA bhogapada IzvaraH / bhoktA jIvaH / bhogyaM jagaditi vibhAgaH / brahma matvA tu sthitasyaitatrividhaM brahmaiva bhavati / ato mAyAzaktisaMskRptamityarthaH / AgamikA apyAhuH "zivo dAtA zivo bhoktA zivaH sarvamidaM jagat / zivo yajati yajJaizca yaH zivaH so'hameva hi" iti / mAyAtItaH ziva eva svamAyayA bhogadAtA bhoktA bhogyaM ca bhavati / yadA tu bhoktA zivaM sAkSAtkurute tadA vibhAgahetubhUtAyA mAyAyA nAzAtsvayaM zivarUpatAmeva pratipadyata ityarthaH / ayamarthaH sarvo'gre prapaJcena bhaviSyati // 9 // mAmevaM vedavAkyebhyo jAnAtyAcAryapUrvakam / yaH pazuH sa vimucyeta jJAnAvedAntavAkyajAt // 10 // uktamAyAparihAreNa zivasvarUpaprAptAvupAyamAha-mAmevamiti / vedavAkyebhya iti / tattvamasItyAdibhyaH / sa eMva mukhya upAyaH / "taM tvaupaniSadam" iti zruteH / AcAryapUrvamiti / "AcAryavAnpuruSo veda" iti zruteH / 'yo jAnA__1 sva. 'dishbdairu| 2 ka. stra. 'tmbhogy'| 3 ka. kha. jIvAzvarazande / 4 Ga. jgshcraacr| 5 ga. bhavati / 6 Ga. 'jha caitat / 7 . mtvopsthi| 8 kha. mAmeva ved| 9 gha. tshaastrjaa| 10 ka. kha gha eva hi mu| For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 tAtparyadIpikAsametA zivamAhAtmyakhaNDe ti so'jJAnAnmucyate' iti / 'brahma veda brahmaiva bhavati' iti / 'tameva viditvA'ti mRtyumeti' / 'tamevaM vidvAnamRta iha bhavati nAnyaH panthA vidyate'yanAya' iti ca zruteH // 10 // ityuktvA bhagavAjudraH svaM pUrNa rUpamAvizat / nApazyanta tato rudraM devA viSNupurogamAH // 11 // itthaM gurUpadezAdeva jJAtavyaM svarUpamupadizya tatsAkSAtkArasAdhanAnAM pAzupatavratapaNavapaJcAkSarajapAdInAM zAstrata eva devaijJAtuM zakyatvena kartavyAbhAvAcchivaH svapratiSTho'bhavadityAha-ityuktvA bhagavAjudra iti // 11 // atharvazirasA devmstuvNshcordhvbaahvH| anyairnAnAvidhaiH sUktaiH zrImatpaJcAkSareNa ca // 12 // punaH sAkSAcchivajJAnasiddhayartha munipunggvaaH| agnihotrasamutpannaM bhasmA''dAyA''dareNa tu // 13 // nidhAya pAtre zuddha tatpAdau prakSAlya vAriNA / dirAcamya munizreSThAH sapavitrAH samAhitAH // 14 // upadezaparituSTAstuSTuvurityAha-atharvazirasA devAMmati / yo vai rudra ityAdinetyarthaH / tadAha zrutiH-tato devA rudraM nApazyaMste devA rudraM dhyAyanti / tato devA UrdhvabAhavaH stuvanti yo vai rudraH sa bhagavAnityAdi / alabhyalAbhanibandhanasya harSotkarSasya liGamUrdhvabAhutvam / anyairnAnAvidhaiH sUktairiti / zatarudriyAdibhiH // 12 // 13 // 14 // omApaH sarvamityetanmantramuccArya bhktitH| dhyAtvA viSNuM jalAdhyakSaM gRhItvA bhasma vAriNA // 15 // OMmApaH sarvamiti / 'OMmApo jyotI raso' mRtaM brahma bhUrbhuvaH svarom' ityetanmatramityarthaH / sarvazabdenArthadvArA jyotirAdayaH zabdA gRhyante // 15 // vimRjya mantrairjAbAlairagniriyAdisaptabhiH / samAhitadhiyaH zuddhAH zivaM dhyAtvA shivaamaapi||16|| amirityAdIti / saptabhiriti zabdaparo nirdezaH / Adizabdena jalamiti sthalamityAdayo gRhyante // 16 // 1 kha. suvarom / 2 ka. kha. 'ti bhasma sth| For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH2] suutsNhitaa| saMmudbhUlya munizreSThA ApAdatalamastakam / sitena bhasmanA tena brahmabhUtena bhAvanAt // 17 // lalATe hRdaye kukSau doddede ca surottmaaH| tripuNDdhAraNaM kRtvA brahmaviSNuzivAtmakam // 18 // evaM kRtvA vrataM devA atharvazirasi sthitam / zAntA dAntA viraktAzca tyaktvA krmaannisuvrtaaH||19|| brahmabhUteneti / brahmatvena bhAvyamAnatayA brahmIbhUtenetyarthaH // 17 // 18 // 19 // vAlAgramAtraM vizvezaM jAtavedasvarUpiNam / hRtpadmakarNikAmadhye dhyAtvA vedavidAM varAH // 20 // sarvajJaM sarvakartAraM samastAdhAramadrutam / / praNavenaiva mantreNa pUjayAmAsurIzvaram // 21 // vAlAgramAtramiti / atisUkSme daharAkAza upalabhyamAnatvAdIzasya vAlAgramAtratvam / jAtamAvirbhUtaM vedo jJAnaM tadeva svarUpaM tadvantam / yadvA caramasAkSA. kAravRttyabhivyakteH sakAraNaM saMsAraM dahatIti jAtavedA ityagnitvAropaH / zrUyate hi-'vAlAgramAtraM hRdayasya madhye vizvaM devaM jAtavedaM vareNyam' iti // 20 // 21 // atha teSAM prasAdArtha pazUnAM ptiriishvrH|| umArdhavigrahaH zrImAnsomArdhakRtazekharaH // 22 // nIlakaNTho nirAdhAro nirmalo nirupaplavaH / brahmaviSNumahezAnarupAsyaH paramezvaraH // 23 // atha teSAmiti / prasAdo nairmalyaM saMskArAvidyAnivRttistadarthamityarthaH / nanu vratAdibhyaH pUrvamapi devaiH zivaH sAkSAtkRtaH sannupadidezetyuktam / vratAdibhiH ko vizeSo jAta iti / na / sakalaM rUpaM tatra sAkSAtkRtam / niSkalaM tu zivenopadiSTaM sacchabdataH parokSatayaiva jJAtam / adhunA tu vratAdibhiH pratibandhakaduritaprakSayAdyatmAkparokSatayA jJAtaM tadeva niSkalaM tattvaM pratyakSato'pazyaniti vizeSaH / nanvatrApyumArdhavigrahaH somArdhakRtazekhara iti sakalameva rUpamucyate / na / yaH pAgdRSTaH sakala umArdhavigrahAdirUpa ityanUdya sa eva nirAdhAratvanirmalatvAdinA 1 gha. samuddhRtya For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDa niSkalarUpeNa sAkSAtsAMnidhyamaparokSajJAnaviSayabhAvamakaroditi vidhAnAt / nirAdhAraH / svamahimapatiSThatvAt / sa bhagavaH kasminpratiSThita iti sve mahimnIti zruteH / mAyApAratanyalakSaNakAluNyavirahAnairmalpam / ata eva mAyAkAryasaMsAropaplavavirahAnirupaplavaH // 22 // 23 // sAMnidhyamakarodrudraH saakssaatsNsaarnaashkH| yaM prapazyanti vedAntaiH svarUpaM sarvasAkSiNam // 24 // tameva zaMkaraM sAkSAdadRzuH sursttmaaH|| yaM na pazyanti durvRttAH zrautasmAtavivarjitAH // 25 // tameva zaMkaraM saakssaadddRshurdevpunggvaaH| yatprAptyartha hijairvedA adhIyante samAhitaiH // 26 // tameva rudramIzAnaM dadRzustridazA bhRzam / yaM yajante munizreSThAH zraddhayA braahmnnottmaaH||27|| tameva paramaM devaM dadRzuH svargavAsinaH / yaM prapazyanti devezaM yogino dagdhakilbiSAH // 28 // tameva sarvamAnandaM ddRshurloknaaykaaH| yasya prasAdAdbhagavAnviSNurvizvajagatpatiH // 29 // tameva sarvalokezaM dadRzuH puruSAdhikAH / yatprasAdAhijA brahmA sraSTA sarvasya suvratAH // 30 // tadeva sAkSAtkriyamANaM niSkalaM rUpaM sakalAdvivicya vizadIkartumAha-paM prapazyantItyAdibhiH / vedAntaH 'satyaM jJAnamanantaM brahma' ityAdibhiH padArthapadairavAntaravAkyagataistattvamasyahaM brahmAsmItyAdibhirmahAvAkyagataizca padairabhidhAvRttyA saguNaM rUpaM jJAtvA lakSaNayA niSkalaM rUpaM pazyantItyarthaH / tathAhi satyajJAnAnantAnandazabdAH parAparajAtivAcinastadAdhArabhUtAmekAmAnandavyakti brahmatvena lakSayanti / tattvamasyahaM brahmAsmItyAdau ca tadAdIni padAni sarvajJasvajagatkAraNatvAdiviziSTaM tvamAdIni ca saMsArAdiviziSTamabhidhAya viruddhaM vizeSaNAMzadvayaM parityajyAkhaNDaikarasaM lakSayanti / svarUpamiti / svaM nirastasamastopAdhikaM rUpamityarthaH / sarvasAkSiNamiti / yathA sAkSI vyavahArAna For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH2] suutsNhitaa| 27 nupaviSTa udAsIna evaM saMsArAnanupaviSTamudAsInamityarthaH / atrApi zaMkaramiti sakalaM rUpamanUca tasya tameva sAkSAddadRzuriti niSkalarUpatayA sAkSAdarzanamucyate / yadvA zaM mukhaM saMsAriNAM muktAnAM ca karotIti zaMkaraH / tathAhi zubhakarmopasthApitaviSayendriyasaMprayogajanitAntaHkaraNavRttI para evA''nandaH saMsAriNAM mAtrayA vyajyate / zrUyate hi 'etasyaivA''nandasyAnyAni bhUtAni mAtrAmupajIvanti' iti / sakalasaMsAranivRttau ca sAkalyena vyajyate / 'eSo'sya paramAnandaH' iti zruteH / taduktaM tattvavidbhiH "svamAtrayA''nandayadatra jantUnsavAtmabhAvena tathA paratra / yacchaMkarAnandaparaM hRdabje vizvAjate tadyatayo vizanti" iti // yatprAptayartha dvijairvedA adhIyante / yaM yajanta iti / 'tametaM vedAnuvacanena brAhmaNA vividiSanti yajJena' iti zruteH / rudramIzAnamiti zaMkarapadavadanuvAdatvameva / yadvA rudaM duHkhaM drAvayatIti rudrH| aparatatratvAdIzAnazceti niekalaparatayA vyAkhyeyam / na kevalaM vividiSanti vidanti cetyAha-paM prapazyanti devezaM yogina iti / yasya prasAdAditi / padviSNorjagataH paripAlane sAmarthya yabrahmaNastatsRSTau sAmarthya tadubhayaM zivaprasAdAdevetyarthaH // 24 // 25 // 26 // 27 // 28 // 29 // 30 // tameva saMyamIzAnaM dadRzuH sattvasaMyutAH / atha taM tuSTuvurdaivAH sAmbaM sarvaphalapradam // 31 // saMsArarogaduHkhasya bheSajaM gdgdsvraaH| atha devo mahAdevaH sAmbo devairabhiSTutaH // 32 // vilokya devaankhilaanpriito'smiitybrviiddhrH| punardevAnsamAlokya rudro viSNupurogamAn // 33 // sattvasaMyutA vizuddhasattvAH / zrUyate hi-'jJAnaprasAdena vizuddhasattvastatastu, taM pazyate niSkalaM dhyAyamAnaH' iti / atha taM tuSTuvuriti / iyamaparokSajJAnalAbhanibandhanA stutiH / atharvazirasA devamastuvaniti tUpadezataH parokSajJAnalAbhanibandhanA stutiriti / sarvaphalapadamiti / niratizayAnandatvena sukhajAtasya samastasyAtraivAntarbhAvAt / zrUyate hi-'yo veda so'znute sarvAnkAmAnsaha' iti // 31 // 32 // 33 // 1 Ga. tadeva / 2 Ga. yogaajni| 3 Ga. virAjate / 4 kha. yajJena dAnena / 5 kha. srvbhii| 6 ga. pshyti| For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe prAha gambhIrayA vAcA bhgvaankrunnaanidhiH| ahameva paraM tattvaM matto jAtaM jagatsurAH // 34 // mayyeva saMsthitaM naSTaM matsamo nAdhikaH sdaa| matsvarUpaparijJAnAdeva sNsaarnirhtiH||35|| nanUpadezena parokSajJAnaM devAnAM zivena prAgeva janitam / prAguktapAzupatavatAdisAdhanaizca taistaniSkalaM rUpamaparokSatayA jJAtam / kimataH paramahameva paraM tattvamityAdinA tebhyaH zivenopadeSTavyam / atha tasya taniSkalarUpasya sAkSAskRtasyApi vA svasmAdabheda upadizyata iti / na / tasyApyahameko jagaiddhAturityAdinA prathamata evopadiSTatvAt / satyam / yeyaM mama niSkalarUpatA bhavadiH prAgupadezato jJAtA saiveyamidAnI bhavadbhiH sAkSAtkRteti devaiqhatAyA api zivena pratyabhijJApyamAnatvAt / matto jAtamiti / 'yato vA imAni bhUtAni jAyante / yena jAtAni jIvanti / yatprayantyabhisaMvizanti' iti shruteH| matsamo nAdhikaH sadeti / muktau dvitIyasyaivAbhAvAtsaMsAre sato'pi dvitIyasya zivAdapakRSTatvAnna kadAcidapi paraH zivena samo'sti kuto'bhyadhikasya kathA / zrUyate hi-'na tatsamazcAbhyadhikazca dRzyate' iti / jJAnasya mokSahetutvaM yatmAgupadiSTam 'yo jAnAti sa mucyate' iti tatmatyabhijJApayati-matsvarUpaparijJAnAditi // 34 // 35 // mama jJAnaM ca vedAntazravaNAdeva jaayte|| mumukSovrataniSThasya prazAntasya mahAtmanaH // 36 // jJAnasya vedAntahetukatvamupadiSTam 'jJAnaM vedAntavAkyajam' iti tatmatyabhijJApayati--mama jJAnaM ceti / tadapi zravaNamabhihitavratAdikSapitakalmaSasyaiva phalaparyantaM bhavati nAnyasyetyAha-mumukSAtrateti / vividiSAparipanthipApApanayanaM yajJAdinA / utpannavividiSasya mumukSaurvedanaparipanthipApApanayo vratAdineti // 36 // yatakarmakalApasya dhyAnaniSThasya shuulinH| yajJadAnAdibhiH kSINamahApApArNavasya ca // 37 // tyaktakarmeti / vikSepakatvena karmakalApasya dhyAnavirodhitvAt / zUlina iti karmaNi SaSTI / zivagocaraM yaddhayAnaM taniSThasyetyarthaH // 37 // 1 gha. nitiH / 2 ka. gddhetu|| 3 kha. dinA kss| 4 ka. kha. ga. gha. yajjJAnaM / For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobatirth.org Acharya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAta / adhyAyaH2] suutsNhitaa| evaM mAM yo vijAnAti sa sarva veda netrH| uktaM vedAntavijJAnaM yuSmAkaM surpunggvaaH||38|| sa sarva vedeti / ekavijJAnena sarvavijJAnazruteH / uktAdhikArakAraNAbhAve jAtamapi jJAna meSaranikSiptaM bIjamiva niSphalaM bhavedityAha-netara iti / 'yeSAM tapo brahmacarya yeSu satyaM pratiSThitam / teSAmasau virajo brahmaloko na yeSu jihmamataM na mAyA ca' iti zruteH / brahmaiva loko niSkalaH ziva ityarthaH // 38 // vrataM pAzupataM cIrNa yaidijairAdareNa ca / teSAmevopadeSTavyamiti vedAnuzAsanam // 39 // ___ ata eva vratAdibhirjanitAdhikArANAmevopadeSTavyamityAha-vrataM pAzupataM cIrNa. miti / lokaraJjanamAtraprayojanatayA dAmbhikaiH kRtamapi vratAdikaM niSphalamevetyAha-AdareNeti / iti vedAnuzAsanamiti / "kriyAvantaH zrotriyA brahmaniSThAH svayaM juhvata ekAeM zraddhayantaH / teSAmevaitAM brahmavidyAM vadeta zirovrataM vidhivadyaistu cIrNam' ityAdizruteH / atrakarSihomazirovratAdikamadhyayanadharmatvAdAtharvaNikAnAmeva / anyeSAM tu kriyAvattvAdikameva vidyAdhikArakAraNam / taduktaM vyAsena 'svAdhyAyasya tathAtvena hi samAcAre'dhikArAcca savavacca taniyamaH' iti // 39 // sUta uvAcaityuktvA bhagavAbudrastatraivAntaradhIyata / tato devA munizreSThA devadevasya vaibhavam // 40 // viditvA taM jagahetumamanyantAnasUyavaH / tasmAdyUyamapi zreSThAH sarvajJaM paramezvaram // 41 // jagataH kAraNaM budhdA bhajadhvaM sarvakAraNam / so'pi sarvajagadvetuH somaH somArdhazekharaH // 42 // prasAdAbhimukho bhUtvA brahmaviSNvAdibhiH saha / sAMnidhyaM vedaviccheSThAH kariSyatyakhilezvaraH // 43 // ataH sarvajagaddheturanya eveti munibhiH prazne yanirdiSTaM tadetaddevebhyaH zive 1 kha. ga. yo'bhijA / 2 ka. kha. Ga. muubr| 3 ka. sa. Ga. zrutiH / For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 30 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe nopadiSTamiti sUtaH pratyabhijJApayannupasaMharati-itIti / taM jagaddhetumamanyanta iti / munizreSThA iti saMbodhanam / he munizreSThA devA amanyantetyanvayaH / anasUyava iti / asUyA hi cittasya malam / malinacittAstu na budhyante / ata eva cittasya malanirAsakArikarmANyuktAni pataJjalinA / maitrIkaruNAmuditopekSANAM mukhaduHkhapuNyApuNyaviSayANAM bhAvanAtazcittaprasAdanamityAdIni / mukhiteSu maitrI bhAvayataH parakIyamapi mukhaM svakIya mevetyabhimAnAcittagatamIyAmalaM nivartate / duHkhiteSu karuNAM bhAvayataH svayaM duHkhotpAdanahetudveSamalaM nivartate / puNyakRtsu muditAM bhAvayato guNeSu doSAropaNarUpamasUyAmalaM nivartate / pApiSTheSUpekSAM bhAvayatastatsaMsargatyAgAtsaMsargajadoSamalaM nivartata iti / zivasya devaiH saha saMvAdopanyAsasya phalamAha-tasmAdyUyamiti / bhajanaphalamAhaso'pi sarvajagaddheturiti // 40 // 41 // 42 // 43 // iti zrutvA mahAtmAno naimissaarnnyvaasinH| mahAdevasya mAhAtmyaM zrImatpAzupatasya ca // 44 // hRSTacittA mahAtmAnaM mUtaM sarvArthasAgaram / praNamya pUjayAmAsurbhaktyA vijJaptisiddhaye // 45 // iti zrIskandapurANe zrIsUtasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe pAzupatavrataM nAma dvitI yo'dhyaayH||2|| sUtamunisavAdamupanyastaM vyAsa upasaMharati iti zrutveti / vijJaptIti / jJapeH 'sanIvantardha' iti sanIDAgamavikalpAt 'yasya vibhASA' iti niSThAyAmukto yo niSedhaH saH 'RlvAdibhyaH ktiniSThAvadbhavati' iti niSThAvadbhAvAktinyapi bhavati // 44 // 45 // iti zrImatkAzIvilAsakriyAzaktiparamabhaktazrImatryambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsUtasaMhitAtAtparya dIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe pAzupatavrataM nAma dvitI yo'dhyAyaH // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra adhyAyaH 3] www.kobatirth.org sUtasaMhitA / tRtIyo'dhyAyaH / naimiSIyA UcuHbhagavankaH suraiH sarvairasuraiH siddhakiMnaraiH / munibhiryakSagandharvaistathA'nyaiH sarvajantubhiH // 1 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viraktAH zivasevayA tattvajJAnena mucyantAm / yetu na kevalaM mokSaM bhogAnapyapekSante taiH ko devaH sevya iti munayaH sUtaM pRcchanti bhagavankaH surairiti // 1 // bhuktyarthe ca vimuktyarthaM pUjyaH puNyavatAM vara / tamasmAkaM mahAbhAga brUhi sarvArthavittama // 2 // 31 bhuktaparthamiti / prathamato bhuktyarthaM krameNa muktyarthaM ca / athavA sarveSAM madhye keciduktayarthamaparairmuktaparthamiti vibhAgena sarvairubhayArthamityarthaH / kramamuktirapi hi zrUyate - 'sa sAmabhirunnIyate brahmalokaM sa etasmAjjIvaghanAtparAtparaM purizayaM puruSamIkSate ' iti // 2 // sUta uvAca sAdhu sAdhu mahAprAjJAH pRSTametajagadvitam / vakSye taM zraddhayopetAH zRNudhvaM munipuGgavAH // 3 // svayamupatacittaiH kevalaM mokSApekSairapi bhavadbhiH karuNayA bhogArthibhyo hitametatpRSTamityAha - jagaddhitamiti // 3 // purA viSNurjagannAthaH purANaH puruSottamaH / mAyayA mohitaH sAkSAcchivasya paramAtmanaH // 4 // 1 gha. sattama / puruSottama iti / puruSeSUttama iti puruSottamaH / ' yatazca nirdhAraNam' iti vihitayA nirdhAraNasaptamyA samAsaH / puruSazcAsAvuttamazceti sAmAnAdhikaraNye hi 'sanmahatparamottama' iti prathamAnirdezAtpUrvanipAta uttamapuruSa iti syAt / puruSANAmuttama iti nirdhAraNaSaSThyAM tu 'na nirdhAraNe' iti samAsaniSedhaH / ato For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 32 tAtparyadIpikA sametA [1 zivamAhAtmyakhaNDe yathokta eva vigrahaH / viSNorapyetAdRzI dazA kaivAnyasya katheti vivakSayA viSNUdAharaNam // 4 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ahameva jagatkartA mayyevedaM jagatsthitam / matsamazcAdhikazvApi nAsti sarvatra sarvadA // 5 // mama zaktivilAso'yaM jagatsarva carAcaram / ahameva samArAdhyaH sarvadA sarvajantubhiH // 6 // mohamUlavacanamAha - ahameva jagatkarteti // 5 // 6 // - ityahaMmAnasaMchannaH svAtmabhUtaM mahezvaram / avijJAyAmbikAnAthamanantAnandaciddhanam // 7 // atIvA''jJApayAmAsa brahmAdInakhilAnhariH / atha devo mahAdevaH sarvAtmA sarvabhAsakaH // 8 // nanvahameva jagatkarteti jIvezvaratAdAtmyapratipAdakamidaM mahAvAkyaM tadanusaMdadhAne'sya viSNoH kathaM vyAmoha ityata Aha- ityahaMmAnasaMchanna iti / vApArthaparityAgena lakSyasya cidAnandaghanasyAnusaMdhAne na vyAmohaH / ahaMkAraviziSTaM tvAtmAnaM manyamAnasya tasyAsadeva sArvajJayaM bruvataH kathaM na vyAmoha ityarthaH // 7 // 8 // saMjahAra miti // 9 // tasya zaktiM samAhRtya mohayAmAsa zaMkaraH / tatastatpramukhAH sarve brahmAdyAH pazavo bhRzam // 9 // avimarzadazAyAM vyAmuhyato'pi viSNorvimarzakAle vivekaH syAttamapi zivaH brahmAdisakalalokavyAmohajananAparAdhanimittenetyAha - tasya zakti mohitA mAyayA zaMbhorvivazAzva vizeSataH / etasminnantare zrImAnandI zaMkaravallabhaH // 10 // sarvavijJAnaratnAnAmAkaraH karuNAlayaH / samAgatya haribrahmapramukhAnamarAdhipAna // nandI devAnapyanugrahItuM samartha ityAha - sarvavijJAneti / na kevalamanugraha 11 // 1 kha. 'ti trayANAM saMbandhaH / 2 Ga. rthasya pari / 3 ga. nAya bAgha / For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 3] sUtasaMhitA / samarthaH / anugrahazIlo'pItyAha karuNAlaya iti / ubhayatra kAraNamAhazaMkaravallabha iti // 10 // 11 // bodhayAmAsa sarvajJaH paraM bhAvaM zivasya tu / nandikezvara uvAca ---- viSNo vizvajagannAthaH zaMkaraH paramezvaraH // 12 // sarvasAkSI mahAnandaH sarvAtmatvena saMsthitaH / sa eva sarvajantUnAmAtmA sarvAvabhAsakaH // 13 // paraM bhAvamiti / bhAvo sattA / zivasya yaH paro bhAvo niSkalaM rUpaM taddhi svarUpaM pAramArthikatvAtsadityucyate / tadeva svAtmani parikalpiteSu samastavastuSu satsadityanugamAtsattetyucyate / jalataraGgacandrapratibimbeSvanugataM candrarUpaM yathAM tadvat / sA cAnugamyamAnavastupahitA'paro bhAvaH / upAdhyapagame tvanugataM sanmAtraM satparo bhAvaH / sakalaM vA vizvAdhikaM so'pi svetarasamastavastvatizApitvAtparo bhAvaH / vizvAdhiko rudro maharSiriti hi zrutiH / afazvAdhikatve vizvasya svatvaM tasya ca svAmitvamiti svasvAmibhAvalakSaNaM kAraNamAha - vizvajagannAtha iti / bhogApavargapradAnalakSaNaM zaMkara iti / niyamanasAmarthyaM paramezvara iti / sarvajJatvaM sarvasAkSIti / nityatRptatAmAhamahAnanda iti / svAtmanyadhyastasya sarvasya sattAsphUrtipradatvaM sarvAtmatveneti / na kevalaM bhogyavargasya api tu bhoktRvargasyApi sa evA''tmetyAha-sa eva sarvajantUnAmAtmeti / naca tadAtmakasya tanniyantRtvAdya saMbhavaH | vAstavaM hi tAdAtmyam / lIlAkalpita vibhAganibandhanaM tu niyantRtvAdIti / ata eva hi zrUyate - antaH praviSTaH zAstA janAnAM sadAtmeti / Atmatve sattApradatvaM kAraNamAha-- sarvAvabhAsaka iti / svasattayaiva labdhasattAkaM krotiitprthH|| 12 // 13 // 33 1 kha. 'mityatra bhA N / 2 ka. kha. ga. yathA candratvamityucyate / 3 ga. satratmeti / 5 For Private And Personal Use Only - asya prasAdalezasya lavalezalavena tu / idaM viSNupadaM labdhaM tvayA nAnyena hetunA // 14 // anyeSAmapi sarveSAM padamasya prasAdataH / anenedaM jagatsarva vinA na bhavati svayam // 15 // -
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [zivamAhAtmyakhaNDe vizvAdhikatvaM vaktuM zivasyotkarSamuktvA tadanyasyApakarSamAha- asya masAdeti // 14 // 15 // ayaM dhAtA vidhAtA ca sarvadA sarvavastunAm / yathA vaizvAnareNeddhamayo dahati bhAti ca // 16 // dhAtA poSakaH / vidhAtA nirmAtA / atastena poSyatvaM nirmAyamANatvaM ca tadanyasya tato'pakarSe heturityrthH| vastunAmiti 'saMjJApUrvako vidhiranityaH' ityadIrghatvam / anyeSAmapi svopajIvinaH prati yatpoSakatvAdi tacchivaprasAdalabdhatvAcchivaspaivetpatra nidarzanamAha-yathA vaizvAnareNeti / ayaso yaddagdhRtvaM bhAnaM ca tadyathA vahvereva tathetyarthaH / uttaratra cAyaM dRSTAntaH / ayaso yathA dAhaprakAzI vaDherevaivaM viSayAnandAH sarve'pi zivasyaiva svarUpabhUtA iti // 16 // tathA'nena bhavatyetajagatsarva vibhAti ca / asyA''nandasya bhUtAni lezamanyAni sarvadA // 17 // ___ asyA''nandaspeti / etasyaivA''nandasyAnyAni bhUtAni mAtrAmupajIvanti' iti zruteH // 17 // labdhvA saMtoSamApanAnyatIva brhmvittmaaH| asyaivA''jJAlavAkRSTaM jaganityaM pravartate // 18 // asyaivA''kSeti / etasya vA akSarasya prazAsane gAgi dyAvAprathivI vidhRte tiSThata ityAdizruteH // 18 // avijJAyainamAtmAnaM bhavAnatyantamohitaH / ahaMkArAbhibhUtazca bhavatA mohitaM jagat // 19 // atastvaM bhrAntimutsRjya svAtmabhUtaM mahezvaram / ArAdhayA''dareNaiva saha devairumApatim // 20 // sUta uvAca---- ityuktvA munayaH zrImAnandI zaMkaravallabhaH / agamadrathamAruhya zrImatkailAsaparvatam // 21 // ahaMkArAbhibhavo viSNoH prAstenoktaH / adhunA tu nandineti na paunarukya m // 19 // 20 // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 35 adhyAyaH3] suutsNhitaa| tato vizvAdhika rudraM maharSi sarvasAkSiNam / brahmaviSNvAdayo devAH pUjayAmAsurAdarAt // 22 // maharSimiti / darzanAdRSiH / RSirdarzanAviti yaaskH| tasya mahattvaM sarvajJatvAt // 22 // tathA lakSmyAdayo devyastathA'nye srvjntvH| pUjayAmAsurIzAnaM puruSa kRSNapiGgalam // 23 // athaiSAM purataH zrImAnambikApatirIzvaraH / AvirbabhUva sarvajJaH zaMkaro vRSavAhanaH // 24 // dRSTvA taM brahmavinmukhyAH pazUnAM patimIzvaram / brahmaviSNvAdayaH sarve praNamya bhuvi daNDavat // 25 // zirasyaJjalimAdhAya prsnnendriymaansaaH| astuvanmuktidaM bhaktyA bhuktidaM bhavabheSajam // 26 // devA UcuH---- namaste devadeveza namaste karuNAlaya / namaste sarvajantUnAM bhuktimuktiphalaprada // 27 // namaste sarvalokAnAM sRSTisthityantakAraNa / namaste bhavabhItAnAM bhavabhItivimardana // 28 // puruSamiti / antaryAmitvena sarveSAM hRdaye'vasthAnAtpUrSu zarIreSu zeta iti purussH| zrUyate hi 'sa vA ayaM puruSaH sarvAsu pUrSu purizayaH' iti / kRSNapiGgalamiti / kaNThe kRSNaH / lalATe piGgalaH 'puruSaM kRSNapiGgalam' iti hi zrutiH // 23 // 24 / / 25 // 26 // 27 // 28 // namaste vedavedAntairarcanIya dvijottamaiH / namaste zUlahastAya namaste vahnipANaye // 29 // namaste vizvanAthAya namaste vizvayonaye / namaste nIlakaNThAya namaste kRttivAsase // 30 // 1 kha. tatheti / 2 ga. 'hirUpiNe / For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyavIpikAsametA zivamAhAtmyakhaNDe vedavedAntairiti / vedAntaiH pAramArthikena rUpeNa jJApanamarcanaM vedaiH stutyatvena ceSTavyatvena vA'bhidhAnam // 29 // 30 // namaste somarUpAya namaste sUryarUpiNe / namaste vahnirUpAya namaste jalarUpiNe // 31 // namaste bhUmirUpAya namaste vAyumUrtaye / namaste vyomarUpAya namaste hyAtmarUpiNe // 32 // namaste somarUpAyetyAdinA'STamUrtitvakathanam / AtmarUpiNa iti / AtmA yajamAnaH // 31 // 32 // namaste satyarUpAya nmste'styruupinne| namaste bodharUpAya namaste'bodharUpiNe // 33 // namaste sukharUpAya namaste'sukharUpiNe / namaste pUrNarUpAya namaste'pUrNarUpiNe // 34 // namaste satyarUpAyetyAdibhAvAbhAvaprapaJcasya samastasya zive parikalpitasvAcchiva eva tasya pAramArthikaM rUpaM rajatAderiva zuktyAdItyarthaH / asatyalapiNa ityAcakArapazleSo dvitIyapAdeSu sarvatra / mukharUpAya paramAnandarUpAya / pUrNarUpAyAnantAya // 33 // 34 // namaste brahmarUpAya namaste'brahmarUpiNe / namaste jIvarUpAya namaste'jIvarUpiNe // 35 // jIvarUpApA''tmarUpAya // 35 // namaste vyaktarUpAya namaste'vyaktarUpiNe / namaste zabdarUpAya namaste'zabdarUpiNe // 36 // namaste sparzarUpAya namaste'sparzarUpiNe / namaste rUparUpAya namaste'rUparUpiNe // 37 // namaste rasarUpAya namaste'rasarUpiNe / namaste gandharUpAya namaste'gandharUpiNe // 38 // 1 ka. sva. ga. jalamUrtaye / For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH3] suutsNhitaa| namaste deharUpAya namaste'deharUpiNe / namaste prANarUpAya namaste'prANarUpiNe // 39 // namaste zrotrarUpAya namaste'zrotrarUpiNe / namaste vaksvarUpAya namaste'tvaksvarUpiNe // 40 // namaste dRSTirUpAya namaste'dRSTirUpiNe / namaste rasanArUpa namaste'rasanAtmane // 41 // namaste ghrANarUpAya namaste'ghrANarUpiNe / namaste pAdarUpAya namaste'pAdarUpiNe // 42 // namaste pANirUpAya namaste'pANirUpiNe / namaste vAksvarUpAya namaste'vAksvarUpiNe // 43 // namaste liGgarUpAya namaste'liGgarUpiNe / namaste pAyurUpAya namaste'pAyurUpiNe // 44 // satyajJAnAnandAtmAnantazabdA atajaDaduHkhAnAtmatvAntavattvavyudAsadvArA brahma lakSayantIti yuktaM vyAsena ' AnandAdayaH pradhAnasya ' ityatra / tatra dezakAlavastukRtaparicchedanirAsavAcinA'nantazabdena vastukRtasyApi paricchedasya nirAsAdbhAvAbhAvAvapi vastutaH paramAtmano na pRthagitpabhiprAyeNa bahudhA bhAvAbhAvarUpatAbhidhAnam // 36 // 37 // 38 // 39 // 40 // 41 // 42 // 43 // 44 // namaste cittarUpAya namaste'cittarUpiNe / namaste mAtRrUpAya namaste'mAtRrUpiNe // 45 // mAtRrUpAyetyAdi mitiH pramA tasyAH kartA mAtA // 45 // namaste mAnarUpAya namaste'mAnarUpiNe / namaste meyarUpAya namaste'meyarUpiNe // 46 // namaste mitirUpAya namaste'mitirUpiNe / namaste sarvarUpAya namaste'sarvarUpiNe // 47 // karaNaM mAnam / viSayo meyam / tadrUpAyetyarthaH // 46 // 47 // For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA zivamAhAtmyakhaNDe rakSa rakSa mahAdeva kSamasva karuNAlaya / bhaktacittasamAsIna brahmaviSNuzivAtmaka // 48 // rakSa rakSeti / ahameva jagatkartetyAdi yaduktaM yaccAnyaistathA pratipanaM tamaparAdhaM kSamasva tanibandhanAdanAca rakSa / yatastvaM karuNAlaya ityarthaH / "hRdi apamAtmA" 'IzvaraH sarvabhUtAnAM hRddeze'rjuna tiSThati' iti zrutismRtidarzanAt / sarveSAM citteSu yadyapyasti tathA'pi bhaktacitteSu vizeSata ityAha-bhaktacitteti / brahmaviSNuzivAtmaketi / sa brahmA sa zivaH sa hariH' iti zrutiH // 4 // sUta uvAca iti brahmAdayaH stutvA praNamya bhuvi daNDavat / bhaktipAraM gatA devA babhUvuH paramezvare // 49 // bhaktipAramiti / piyAtizayavazAcittasya viSayAntaravyAvRttasya tadekaniSThatAM bhakteH pAram // 4 // devadevo mahAdevaH sarvabhUtahite rtH| anugRhyAvazAndevAnambikApatirIzvaraH // 50 // pranRtya paramaM bhAvaM svakaM samyakpradarzayan / brahmaviSNvAdibhiH sAkaM zrImaddhyAghrapuraM gataH // 51 // aMta eva vyavahArAntarAkSamatvamAha-avazAniti / IdRgdazopalambhena devAnmukhyAdhikAriNo jJAtvA paratattvaviSayaM sAkSAtkAraM teSAmanvagrahIdityAha-anugRhyeti / IdRzI hi dazA sAkSAtkArAdhikArakAraNamuktA pataJjalinA-vizeSadazina AtmabhAvabhAvanAvinivRttiriti / bhAvo devAdiviSayA ratiH / yadAhuH___ratirdevAdiviSayA vyabhicAriyA'rjitA / bhAvaH prokta iti / sa ceha viSayasya zivasya paramAnandarUpatvAttadviSayaH svayamapi paramaH / taM svAtmani vartamAnaM paramaM bhAvamaminayena vizadaM darzayituM devaiH saha nRtyocitaM sthAnaM zrImayAghrapuraM gata ityAha--pravRtya paramaM bhAvamiti / yathA ratyAdisthAyibhAvakAryasya varNanenAbhinayena vA pradarzane sa ratyAdirabhivyaktaH saJzRGgArAdirasarUpatAmApadyate / uktaM hi 5 na. devadeva iti / bhaktyA'dhInAnAM devAnAM cyv| 2 ka. 'tagA'aitaH / For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 3] sUtasaMhitA / 'vyaktaH sa tairvibhAvAdyaiH sthApI bhAvo rasaH smRtaH' iti / evaM paratattvasvarUpaviSayo bhAvo'pi tatkAryeNAbhinayena vizadIbhUtaH prakarSeNa dRzyata iti / pradarzayatriti 'lakSaNahetvoH kriyAyAH' iti hetau zatRpratyayaH / nartanaM draSTumicchayeti saMbandhaH // 50 // 51 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tatra sarve surA viprAH zraddhayA draSTumicchayA / avartantAkhilezasya nartanaM bhuktimuktidam // 52 // 39 parAparapuruSArthaikasAdhanatve necchA na punarautsukyamAtreNetyAha - zraddhayeti / bhuktimuktidamiti / bhogamokSasAdhanopadezAya hyayamadhyAya AdAvedAvatAritaH // 52 // bhavanto'pi mahAdevaprasAdAya munIzvarAH / pUjayadhvaM mahAbhaktyA mahAdevaM ghRNAnidhim // 53 // iti zrutvA munizreSThA naimiSIyAstapodhanAH / praNamya daNDavaDUmau sUtamAtmahitapradam // 54 // jajJire devadevo'sau zaMkarastvambikApatiH / pUjanIya iti zrImAnsarvadA sarvajantubhiH // 55 // teSAM ziSyAH praziSyAzca tathA'nye sarvajantavaH / mahAdevaH sadA sarveH pUjya ityeva jajJire // 56 // iti zrIskandapurANe zrIsUtasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe nandIzvaraviSNusaMvAdenezvarapratipAdanaM nAma tRtIyo'dhyAyaH // 3 // For Private And Personal Use Only bhavanto'pIti / pUjayadhvamitimadhyamapuruSAkSiptasya yuSmacchabdasyApi - nAsaMbandhaH / bhavanta iti zatrantam / yUyamapi devavadbhaktiparavazAH santaH pUjayadhvamityarthaH / pUjya ityeva jajJira iti phalAbhisaMbandhaviraha evakArArthaH / tAdRzI hi pUjA sAttvikI / uktaM hi gItAmu 'aphalAkAGkSibhiryajJo vidhidRSTo ya ijyate / yaSTavyameveti manaH samAdhAya sa sAtvikaH' iti / 1 kha tatreti /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 40 tAtparyadIpikAsametA zivamAhAtmyakhaNDe jajJira iti 'anupasargAjjaH' ityAtmanepadam / / 53 // 14 // 55 // 56 // iti zrImatkAzIvilAsakriyAzaktiparamabhaktazrImatryambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrImatasaMhitAtAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmpakhaNDa na. ndIzvaraviSNusaMvAdenezvarapratipAdanaM nAma tRtIyo'dhyAyaH // 3 // cturtho'dhyaayH| naimiSIyA UcuH bhagavandevadevasya nIlakaNThasya zUlinaH / brUhi pUjAvidhi vidvankRpayA muktimuktidam // 1 // pUjyasvarUpAparijJAne pUjAyA mandaphalatvAdadhyAyadvapena munayastatsvarUpaM jJAtvA pUjAM jijJAsante-bhagavandevadevasyeti // 1 // sUta uvAca---- vakSye pUjAvidhi viprAH zRNudhvaM bhuktimuktidam / zrutismRtyuditaM karma kRtvA zraddhApuraHsaram // 2 // tanityanaimittikasyaiva pUjAdhikAra ityAha-zrutismRtIti / zraddheti / tAsu__ "azraddhayA hutaM dattaM tapastaptaM kRtaM ca yat / asadityucyate pArtha na ca tatmetya no iha" iti // 2 // snAlA zuddhe same deze gomyenoplepite| samAsInaH sadA maunI nizcalodaGmukhaH sukhI // 3 // nAtveti / smArtakarmAGgatvena vAruNaM snAnaM kRtavatA'pi zivapUjAGgatvena bhasmanAnamapi kAryamityarthaH / atha vA 'SNA zauce' ityataH snAtveti padaM niSpanam / ataH paJcasu zuddhIvidhAyetyarthaH / Aha somazaMbhuH 1 kha. jyasya svI For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH4] suutsNhitaa| 'itthamAtmAzrayadravyamaliGgavizuddhiSu / kRtAsu devadevasya pUjanaM nAnyathA bhavet' iti // sadeti paavtpuujaakaalmityrthH| nizcalazcAsAvudaGmukhazca / udaGmukhatvaM coktaM somazaMbhunA 'devadakSiNadigbhAge saMniviSTaH sukhAsane / uttarastho vinItAtmA nyastamantrakaradvayaH' iti // udaGmukhatve kAraNamuktaM jJAnaratnAvalyAm 'na mAcyAmagrataH zaMbho!ttare yoSidAzraye / na pratIcyAM yataH pRSThaM tasmAdakSaM samAzrayet' iti // dakSaM devasya dakSiNabhAgam / taM cA''zrita uttarAbhimukha eva bhavati // 3 // vicitramAsanaM tatra nidhAya brhmvittmaaH| Agastyenaiva zAstreNa proktalakSaNalakSitam // 4 // vicitramiti / sthiraliGga AdhArazaktyAdizivAsanaparyantarvividhavyAptibhAvanAviSayazcitramityarthaH / caraliGge tUktarUpaM sthirAsanaM snAnArthaM SaDutthaM calAsanaM ca dattvetyarthaH / Agastyeneti nAnAgamopalakSaNam / liGgalakSaNamuktaM zrIkAlotarAdiSu 'sthiraline sadAkArya siddhikAmaiH prayatnataH / bhuktimuktipadaM puMsAM caraliGge zivArcanam / / sarvatra saMsthitaH pUjyaH sarvAdhAreSu sarvadA / tathA'pi line bhagavAnpUjAM gRhNAti dhUrjaTiH // asaMpUrNA kRtA pUjA mannadravyakriyAguNaiH / tathA'pi line saMpUrNA pUjA bhavati SaNmukha / / lIyante yatra bhUtAni nirgacchanti yataH punaH / tena liGgaM paraM vyoma naSkalaH paramaH zivaH / / liGgayate cintyate yena bhAvena bhagavAzivaH / yogibhistatridhA liGgaM vyaktAvyaktobhayAtmakam // vyaktaM tatsakalaM jJeyamavyaktaM niSkalaM matam / jJAnajyotirmayaM liGgaM vyaktAbyaktamidaM smRtam / / 1 kha. 'vanayA vi| For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 42 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA sphATikaM trividhaM jJeyaM sUryacandrAnalAtmakam | zvetaM raktaM ca pItaM ca kRSNacchAyaM dvijAstriSu || tripaJcavAraM yasyaiva tulAsAmyaM na jAyate / tadA bANaM samAkhyAtaM zeSaM pASANasaMbhavam // nadyAM vA prakSipeyo yadA tadupalakSyate / bANaliGgaM tadA viddhi' iti // tathA tatraiva mRnmayAdiliGgAnAmuttarottarotkarSAbhidhAnaprastAve - 'saMsthApya bANalihaM tu ratnAskoTiguNaM bhavet / rasaliGge tato vANAtphalaM koTiguNaM smRtam // ko guNAcasaliGgasya vaktuM zaknoti zAMkari / siddhayo rasaliGge syuraNimAdyAH susaMsthitAH' iti // 4 // [ 1 zivamAhAtmyakhaNDe AdAya zraddhayA viprAH zivaliGgaM samAhitaH / tatraivA''vAhya devezaM praNavena hRdi sthitam // 5 // proktalakSaNalakSitaM zivaliGgamAdAya dIkSApuraHsaraM parigRhya | AvAhyeti / AvAhanaM liGge'bhivyaktyanusaMdhAnam / visarjanaM tu nijarUpeNAvasthAnacintanam | ukta hi-- 'AvAhanamabhivyaktiH zaktibhAvo visarjanam' iti / AvAhanaM tadAdisaMskAradazakopalakSaNam / yathA''hurAgamavidaH - 'AvAhanaM sthApanaM ca sAMnidhyaM saMnirodhanam / sakalIkAramamRtIkaraNaM cAtha pAdyakam // tata AcamanaM cArghyaM puSpaM ca daza saMskriyAH' iti / praNaveneti / tena hi yatkRtaM tadazeSairmantraiH kRtaM bhavati / zrUyate hi - 'yaH praNavamadhIte sa sarvamadhIte' iti / tathA 'etadvai yajuvayoM vidyAM pratyeSA vAgetaparamamakSaram' iti // 5 // For Private And Personal Use Only ardhya datvA munizreSThAH pUrvoktenaiva mantrataH / pAdyamAcamanaM caiva punaH pUrvoktamantrataH // 6 // pUrvokteneti / praNavena / mantrato mantreNa paJcAkSareNa // 6 // 1 Ga. zaktyamA / 2 Ga. m / saMka
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 4 ] sUtasaMhitA | punaH prApya mahAdevamApohiSThAdibhistribhiH / tathA puruSasUktena zrImatpaJcAkSareNa ca // 7 // punarAcamanaM dattvA pratiSThApyAsssane haram / dattvA vastraM munizreSThAH praNavena samAhitaH // 8 // upavItaM punardattvA bhUSaNAni ca sAdaram / gandhaM puSpaM tathA dhUpaM dIpaM caivA''dareNa ca // zrImatpaJcAkSareNaiva praNavena yutena ca / havirnivedya devAya pAnIyena saMhA''darAva // 10 // punarAcamanaM dattvA tAmbUlaM sopadaMzakam / mAlyaM dattvA'nulepaM ca praNamya bhuvi daNDavat ||11|| 9 // paJcAkSareNa ceti / cakArAdanyairapi zatarudriyAdibhiH // 7 // 8 // 9 // // 10 // 11 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir laukikaivaidikaiH stotraiH stutvA hRdi visarjayet / praNavena mahAdevaM sarvajJaM sarvakAraNam // 12 // 43 praNavena hRdi visarjayediti hRdi svapratiSThitatayA zivamanusaMdadhyAdityarthaH / hRdayaM tasya niyataM sthAnam / 'IzvaraH sarvabhUtAnAM hRddeze'rjuna tiSThati' iti smRteH / hRdayaM tadvijAnIyAdityArabhya ' tasyAH zikhAyA madhye paramAtmA vyavasthitaH ' ' sa brahmA sa zivaH sa hariH sendraH so'kSaraH paramaH svarAT' iti zrutezca / itthaM saMgraheNa zivapUjAvidhiruktaH / etAvatA'pyasau pUrNa eva / For Private And Personal Use Only 'bahvalpaM vA svagRhyeoktaM yasya yAvatprakIrtitam | tasya tAvati zAstrArthaM kRte sarvaH kRto bhavet' itinyAyAt // prapaJcastu purANAntarAdAgamAntarebhyazvokto'viruddha upasaMhartavyaH || 12 || brahmacArI gRhasthazca vAnaprasthazca suvratAH / evaM dine dine devaM pUjayedambikApatim // 13 // ukta pUjAvidhAvAzramabhedena mantra vyavasthAmAha - trahmacArIti // 13 // 1 kha tu / 2 Ga, sadA''da / 3 kha bhagavadukteH / 4 Ga. 'dayamityA |
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 44 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe saMnyAsI devadevezaM praNavenaiva pUjayet / namontena zivenaiva strINAM pUjA vidhIyate // 14 // paJcAkSarapUjAyAM strIzUdrANAM vizeSamAha-namonteneti // 14 // viraktAnAM ca zUdrANAmevaM pUjA prkiirtitaa| anyeSAmapi sarveSAM narANAM munipuGgavAH // 15 // anyeSAmiti / saMkarajAtInAM devAlayaM dRSTvA tasya devAlayasya praNAma eva pUjA prakIrtitA // 15 // pUjA devAlayaM dRSTvA praNAmastasya kiirtitH| evaM pUjA kRtA yena saphalaM tasya jIvitam // 16 // purANAntareSu strIzUdrAdInAM sarveSAM praNavamAtraM parityajyAvaziSTena paJcAkSareNaiva pUjA'bhihitA / yathA''ha vasiSThaH-- "brahmacArI gRhasthazca vAnaprasthazca bhikSukaH / sadoM namaH zivAyeti zivamanaM samAzrayet / / paJcAkSaraH sapaNavo dvijarAjJorvidhIyate / viTzUdrajanmanAM vA'pi strINAM nirbIja eva hi // sabIjaH sasvaraH saumya vipakSatriyayordvayoH / netareSAmitIzAnaH svayamevA''ha shNkrH|| durvRtto vRttahIno vA patito'pyantyajo'pi vaa| japetpazcAkSarauM vidyAM japenaivA''nuyAcchivam" iti // zaivapurANe zivo'pyAha-- "samantrakaM tu patito hArcapedyadi padmaja / nArakI syAnna saMdeho mama paJcAkSaraM vinA / / mayoktametaddhi purA pavitraM paJcAkSaraM mantramimaM zivAyai / sAdhAraNaM padmaja vedasAraM mamA''jJayA sarvamidaM sureza" iti // nandIzvaro'pi 'zRNuSvAtirahasyaM te vadAmi munipuGgava / hitApa sarvalokAnAM patitAnAM vizeSataH // samantrakaM sakRdvA'pi patitaH pUjayedyadi / nArakI syAna saMdehaH zaivapaJcAkSaraM vinA' iti / For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH4] suutsNhitaa| itthamuktA pUjA / tatphalamAha-evaM pUjA kRtA yeneti // 16 // pUjayA bhuktimAmoti pUjayA muktimApnuyAt / purA kazcinmahApApI pulkasaH puruSAdhamaH // 17 // brAhmaNAnAM kulaM hatvA gavAM vedavidAM varAH / apatdRtya dhanaM mArga prANihiMsApura saram // 18 // svacchandaM nighaNo viprAzcacAra pRthivItale / tasya mitramabhUtkazcidvAhmaNo gaNikApatiH // 19 // tatrA''darAtizayArthamAkhyAyikAmAha-purA kshcidityaadinaa| pulkasalakSaNamatraiva vakSyate 'jAtaH zUdreNa rAjanyAM vaidehAkhyaH sa pulkasaH' iti / pulkasakRtapApaprapaJcavarNanaM tAhagapi danasabhAdarzanamAtrAdeva vimukta iti sabhAdaniprabhAvotkarSajJApanAya // 17 // 18 // 19 // tasmai dattaM dhanaM kiMcitpulkasena dvijottmaaH| sa punarbrAhmaNastuSTo matiM tasmai pradattavAn // 20 // brAhmaNa uvAcasubandho mama durbuddhe tvayA pApAni nirdhnn| kRtAni sarvadA mUDha vaM ho kiM te phaliSyati // 21 // ityevaM bahudhA vipraH pulkasaM pratyabhASata / so'pi vipravacaH zrutvA bahuzaH pnndditottmaaH||22|| mati tasmai pradattavAniti / dAtuM pravRttavAn / AdikarmaNi ktavatuH / anyathA 'aca upasargAttaH' iti satve prattavAniti syAt / AdikarmaNi tu 'pradattaM cA''dikarmaNi' iti ktena ktavatorapyupalakSaNAttatvapratiSedhe dadAdeza eva bhavati / yadi vA brAhmaNena pulkasaM prati buddhidAnaM bahuzaH vRtaM tadalam / matidAnasya prArambhamAtraM tato'pyatizayitasyAparimitasya kartavyasya saMbhavAskRtasyA''rambhamAtratvamityAdikarmAbhimAyaH // 20 // 21 / / 22 / / 1 ga. ityuktA / 2 i. 'zayena pUrvamA' / 3 Ga. 'ta iti / aa'| For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 46 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikA sametA kAlena mahatA dAntaH pulkasaH puruSAdhamaH / janmAntarasahasreSu kRtapuNyavazena ca // 23 // praNamya daNDavamiM papraccha brahmavittamAH / [1 zivamAhAtmyakhaNDe pulkasa uvAca deva vipra subandho me mayA sarvatra sarvadA // 24 // mahAghorANi pApAni kRtAni mama nAyaka / kiM karomyahamadyAsmi~lloke mUDho'tinirghRNaH // 25 // taddadAtibhayAviSTaM mAnasaM mama saMtatam / brAhmaNa uvAca - sAdhu sAdhu tvayA'dyoktaM tava vakSye hitaM zRNu // 26 // puNyakSetre mahAtIrthe purANe vasudhAtale / munibhiH siddhagandharvairamaraizva susevite // 27 // zrImayAtrapure' yatra pranRtyatyambikApatiH / tatra bhaktiparo bhUtvA srAtvA prAtaH samAhitaH // 28 // dRSTvA sabhAM dUre praNamya bhuvi daNDavat / yoginAM bhoginAM nRNAM dattvA sarvasvamarjitam // 29 // sthAnasyAsya bhaye jAte rakSaNaM kuru yatnataH / sUta uvAca - For Private And Personal Use Only evaM dvijottameneoktaH pulkasaH puruSAdhamaH // 30 // zrImadyAtrapuraM puNyaM gataH zraddhApuraHsaram / brAhmaNo'pi sahAnena zraddhayA munipuGgavAH // 31 // prAptavAnetadatyantaM zraddhayA sthAnamuttamam / pulkasaH zraddhayA srAtvA brAhmaNA vedavittamAH // 32 // 1 khare ramye pra
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH4] suutsNhitaa| yogibhyazca tathA'nyebhyo dattvA sarvasvamarjitam / zrImadabhrasabhAM nityaM brAhmaNA vedpaargaaH||33|| dAnta iti / dama indriyANAM niSiddhavyApAroparamaH / viprajanitopadezena jAtanirvede manasyuparate tadadhInavyApArANi tasmAdyApArAdupAramannityarthaH // 23 // 24 // 25 // 26 // 27 // 28 // 29 // 30 // 31 // 32 // 33 // dUre dRSTvA namaskRtvA paJcakrozAbahirdijAH / uvAsa suciraM kAlamevaM kRtvA dine dine // 34 // namaskRtveti / nama iti zabdaparo nirdezaH / nama ityetatpadaprayogaM kRtvetyarthaH / namaskRtyeti tu pAThe'rthaparasya namaHzabdasya gatisamAse 'namaspurasorgatyoH' iti satvam / namaskRtveti tu pAThe ktvA'pi cchandasIti lyapo'pavAdaH ktvAdezazchAndasaH // 34 // evaM ciragate kAle pulkasaH puNyagauravAt / sthAnasaMrakSaNavyAjAttatraiva maraNaM gataH // 35 // sa punarmaraNAdUrdhva bhutlA bhogaannekshH| zrImadyAghrapurezasya prasAdAdambikApateH // 36 // sthAnasaMrakSaNavyAjAditi / vyAjazabdena nimittamAtraM lakSitam / saMrakSaNAdetorityarthaH // 35 // 36 // avApa paramAM muktimavighnena dvijottmaaH| brAhmaNo'pi tathaivAsminsthAne prAtaH smaahitH||37|| snAnaM kRtvA mahAdevamambikApatimIzvaram / pUjayAmAsa pUrvoktaprakAreNa mahezvaram // 38 // tasyApi brahmavicchreSThAH pUjayA prmeshvrH| zrImaddabhrasabhAnAthaH pradadau muktimIzvaraH // 39 // bahavo vedaviccheSThAH pUrvoktenaiva vrtmnaa| zivaliGgArcanaM kRtvA vimuktA bhavabandhamAt // 40 // 1 ga. brAhmaNAnvedapAragAn / For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 40 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe brAhmaNo'pIti / gaNikApatirapi brAhmaNaH sabhAdarzanamAtreNa kRtaprAyazcitta iti pUrvoktamakAreNa praNavena pUjayAmAsetyuktam // 37 // 38 // 39 // 40 // kecidArANasI gatvA''pUjya pUrvoktavarmanA / mahAdevaM mahAtmAnaM vimuktA bhavabandhanAt // 41 // kecicchrIsomanAthAkhyaM kecitkedAramadbhutam / kecicchrIparvataM mukhyaM kecidroparvataM narAH // 42 // kecidakSiNakailAsaM kecidagnIzvarAbhidham / kecicchIharatIrthAkhyaM kecidvRddhAcalAbhidham // 43 // kecidalmIkamAzcarya keciddhAlAsyasaMjJitam / kecidrAmezvaraM puNyaM kecitkAntAramAdarAt // 44 // prApya pUrvoktamArgeNa zivaM pUjya dvijottmaaH| anAyAsena saMsArAdimuktA vedvittmaaH||45|| kSetrANAM prabhAvotkarSataratamabhAvasaMbhave'pyuktapUjAvidhAnamAhAtmyAniratizayazraddhApUrvakAtsamameva phalamapavargalakSaNaM pratipannA ityAha--kecidvArANasImiti / aapuujyetyaakaarprshlessH| zivaM pUjyetyasamAse'pi lyabAdezazchAndasaH // 41 // 42 // 43 // 44 // 45 // kecitsve skhe gRhe devaM samArAdhya yathAbalam / pUrvoktenaiva mArgeNa vimuktA bhavabandhanAt // 46 // yathAbalamiti / balaM sAmarthya manatikramya vidyamAnasAmarthyamavaJcayitvA / ata eva gRhe zivaM samArAdhya vimuktaaH| bhavo janma sa eva duHkhamayasaMsArabandhahetutvAindhanaM janmAbhAve hi duHkhAbhAvo'pavargo bhavati / uktaM hi gautamena 'duHkhajanmapravRttidoSamithyAjJAnAnAmuttarottarApAye tadanantarApAyAdapavargaH' iti / zAstrajanitatattvajJAnAdahaM manuSya iti mithyAjJAnApAye rAgAdidoSApAyAddharmAdharmayoH pravRttyabhAvena tanibandhanajanmAbhAvAdAtyantikaduHkha nivRttirUpo'pavargoM bhavatItyarthaH // 46 // kecidrogecchayA devaM pUrvoktenaiva vrmnaa| zraddhayA''pUjya devezaM bhuktvanto mahAsukham // 47 // For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH 4 ] sUtasaMhitA / kimatra bahunoktena zrUyatAM munipuGgavAH / pUjayA sarvajantUnAM bhogamokSau ca nAnyathA // 48 // bhogecchayeti / bhogApavargasAdhanaM zivapUjeti yuktam // 47 // 48 // tasmAdbhavanto'pyamunA pUrvoktenaiva vartmanA / pUjayadhvaM mahAdevaM bhuktimuktiphalapradam // 49 // iti zrutvA munizreSThAH sUtaM sarvArthasAgaram / praNamya pUjayAmAsuH zaMkaraM zazibhUSaNam // 50 // teSAM putrAzva pautrAzva jJAtayaH suhRdo janAH / pUjayAmAsurIzAnaM munibhistaiH pracoditAH // 51 // tasmAditi / bhavanta iti zatrantam / yUyamapi prAguktA iva santaH pUjayadhvamityarthaH // 49 // 50 // 51 // 49 pUjayA sadRzaM puNyaM nAsti lokatrayeSvapi / pUjayaiva mahAdevaH zaMkaraH paramezvaraH // 52 // nIlakaNTho virUpAkSaH zivo nityaM prasIdati / pUjite devadeveze purANe sarvakAraNe // 53 // pUjayaiveti / yathAdhikAraM prAguktayA mAnasyA bAhyayA vA // 52 // 53 // pUjitA devatAH sarvA iti vedAntanizvayaH / bhogaM mokSaM ca labhate nAtra kAryA vicAraNA // 54 // iti zrIskandapurANe zrIsUtasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDa IzvarapUjAvidhAnaM nAma caturtho'dhyAyaH // 4 // For Private And Personal Use Only pUjitA devatAH sarvA iti vedAntanizcaya iti / uktaM hyatharvazirasi zive - naiva 'mAM yo veda sa sarvAndevAnveda' iti // 54 // iti zrImat kAzIvilAsakriyAzaktiparamabhakta zrImatrayambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakema mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsUtasaMhitA tAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmpakhaNDa IzvarapUjAvidhAnaM nAma caturtho'dhyAyaH // 4 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zivamAhAtmyakhaNDe tAtparyadIpikAsametA pnycmo'dhyaayH| naimiSIyA UcuHbhagavansarvazAstrArthaparijJAnavatAM vara / brUhi pUjAvidhi zakteH parAyAH saMgraheNa tu // 1 // sUta uvAcavakSye pUjAvidhi zakteH parAyA aastikottmaaH| ayantazraddhayA sArdha zRNudhvaM bhuktimuktidam // 2 // uktabhogApavargalakSaNaM phalaM paramezvaraH svazaktyaiva dAtuM zakto nAnyathA / taduktam "zakto yayA sa zaMbhurbhuktau muktau ca pazugaNasyAsya / tAmenAM cidrUpAmAdyAM sarvAtmanA'smi nataH" iti // ata uktazivapUjAphalAvAptaye'vazyApekSitAM munayaH zaktipUjAM pRcchantibhagavansarvazAstrArtheti / asti kAcitparA zaktirnAma yatpUjayA zivapUjA moktaphalA bhavatIti sAmAnyato jJAtvA zaktisvarUpatadvibhAgatatpUjAvidhIMzca vizeSato jijJAsUnAM munInAmayaM praznaH / dAhapAkaprakAzAdiviSayAH zaktayo vahnayAdAvapi santi / iyaM tu zivasya jagannirmANAdiviSayeti parAyA iti vizeSaNam / atyanta zraddhayeti / zivapUjAyA jJAtatvAtmAsaGgikIyaM jijJAseti mA bhUt / tatsAphalyasya tadadhInatvAdanAvizayena bhavitavyamityAzayaH / yathA daNDacakAdayaH svarUpeNa tathA vyapadizyamAnA api kAryaghaTAdipratiyoginirUpyeNa rUpeNa kAraNAnItyucyante / evaM parazivasvarUpeNa tathocyamAno'pi kRtyapazca. kalakSaNazakyena nirUpyamANaH parA zaktirityucyate / uktaM hi tasya kRtyapazvakam "paJcavidhaM tatkRtyaM sRssttisthitisNhRtitirobhaavaaH| tadvadanugrahakaraNaM proktaM satatoditasyAsya" iti // paramArthatastu sA ca zaktiH zaktimataH zivAdabhinnaivetyAgameSu bahudhA prapazcitam ga. . tAmetAM / 2 kha. bhAvanniti / 3 Ga. 'giruu| 4 kha. 'bhinetyaa| For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtpayedApikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe mAtRkAvyatirekeNa mantrA naiva hi sttmaaH||8|| uktopacArajAtasya zaktipUjAmantrasya sarva mAtRkayeti / tayaiva karaNe kAraNamAha--mananAyiketi / tata evoddhRtya hi sarvamantrA nIyanta ityarthaH / mAtRkAvyatirekeNeti / nahi mAtRkAyAmananupaviSTamakSaramasti na cAnakSarAtmako matro'pyasti / ato mAtRkayA kRtaM sarvaireva mantraiH kRtaM syAdityarthaH // 7 // 8 // mAtRkA ca tridhA sthUlA sUkSmA sUkSmatarA'pi ca / gurUpadezato jJeyo nAnyathA shaastrkottibhiH||9|| prathamamadhyamottamAnAmadhikAriNAM svAdhikArAnusAreNa mAtRkArUpapUjAkaraNamityabhipretya tasyAsvarUpyamAha-mAtRkA ca vidheti / prathamo'dhikArI sthUlayA mAtRkayA pUjayet / madhyamaH sUkSmayA / uttamaH sUkSmatarayeti vibhAgaH / sthUlAdirUpatrayaM caivamavagantavyam / niyatakAlaparipAkAnAM hi mANikarmaNAM madhye paripakkAnAmupabhogena prakSayAditareSAM cAparipakkAnAM bhogAbhAvena tadarthAyAH sRSTeranupayogAtmAkRtamalaye prastasamastamapaJcA mAyA svapratiSThe niSkale parazive vilInA yAvadavaziSTakarmaparipAkaM vartate / uktaM hi "pralaye vyApyate tasyAM carAcaramidaM jagat" iti // tathA-"jagatmatiSThA devarSe pRthivyapsu pralIyate / tejasyApaH pralIyante tejo vAyo pralIyate // vAyuH pralIyate vyoni tadavyakte pralIyate / avyaktaM puruSe brahma niSkale saMpalIyate" iti // avyaktaM mAyA tasyAzca samyakpalayo nAma muktAviva nA''tyantiko naashH| kiMtu muptau sati mAyAgocarapravRttInAmapyabhAvAtsvapratiSThaparamAtmaprakAzasyApyatyantanirvikalpatayA lagalAdbhAsamAnAyA appapratibhAtapAyatvaM na punaranavabhAnameva pratibhAsamAtrazarIrasya hi mithyAvastuno'navabhAne satyabhAva eva syAditi / na cAbhAva evAstu / uttarasargAnupapattimasaGgAditi / avaziSTaiH prANikarmabhizca tasyAM mAyAyAM vilIyaiva krameNa prAptaparipAkaiH svaphalapradAnAya paramezvarasya simRkSAtmikA mAyAvRttirjanyate / saiSA mAyAvasthekSaNakAmatapovicikIrSAdizabdairabhidhIyate / 'tadaikSata bahu syAM prajAyeya' iti cchA 1. 'jAmAtrasya / 21, vaa| For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH5] suutsNhitaa| 53 ndogye 'sa aikSata lokAnnu muje' ityaitareyake / 'so'kAmayata bahu syAM majAyeya' iti taittirIyake / 'tapasA cIyate brahma' iti muNDake / "vicikIrSurghanIbhUtA kvacidabhyeti bindutAm" iti prapaJcasAre / aparipakvakarmAbhedAdanIbhAvastadarthavyApAro vicikIrSA / paripakvakarmAkArapariNatamAyAviziSTaM bindustadidamavibhAgAvasthamavyaktamucyate / ata eva tasyotpattiH smaryate 'tasmAdavyaktamutpannaM triguNaM dvijasattama' iti / sa eva jagadaDUrAkAro'dhyAtmaM cA''dhArAdIvabhivyajyamAnaH kuNDalyAdi. zabdairucyate / yadAhuH "zaktiH kuNDalinIti vizvajananavyApArabaddhodyamAM jAtvetthaM na punarvizanti jananIgarbhe'rbhakatvaM narAH" iti / "kuNDalI sarvathA jJeyA muSumnAntargataiva sA" iti / bindoH kAlakrameNa cidacidaMzavibhAgAtraividhyaM tatraivoktam'kAlena vidyamAnastu sa bindurbhavati tridhA // sthUlasUkSmaparatvena tasya traividhyamiNyate / sa bindunAdabIjatvabhedena ca nigadyate' iti // acidaMzaH sthUlo bIjam | cidacinmizraH sUkSmo nAdaH / sa eva puruSazcidaMzaH paro binduH sa evezvaraH / tasya ca tridhAvibhAgasamaye zabdabrahmAparanAmadheyasya ravasyotpattiruktA 'bindostasmAdbhidyamAnAdravo vyaktAtmako bhavet / sa ravaH zrutisaMpannaiH zabdabrahmeti gIyate' iti // sa eva zabdabrahmAtmako ravo jagadupAdAnaM bindutAdAtmyena sarvagato'pi mANinAM mUlAdhAre'bhivyajyata ityuktam - 'sa tu sarvatra saMsyUto mUle vyaktastathA punaH / Avirbhavati deheSu prANinAmarthavistRtaH" iti // deheSviti mUlAdhArapadeze tasyAnusyUtasya ravasya sNsthitpvnblenaabhivyktiraavibhaavH| tatra hi pavanasyotpattiruktA "dehe'pi mUlAdhAre'sminsamudyati samIraNaH" iti / jJAtamartha vivakSoH puruSasyecchayA jAtena prayatnena mUlAdhArasthaH pavanaH saMskRtastena pavanana sarvatra sthitaM zabdabrahma tatrAbhivyajyate / 1 kha, ga, IkSata / 2 ka. ga. ha. daanaabhyaami| For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe tadabhivyaktaM zabdabrahma kAraNabindvAtmakaM svapratiSThatayA nispandaM satparA vAgityucyate / tadeva nAbhiparyantamAgacchatA tena vAyunA'bhivyaktaM vimarzarUpeNa manasA yuktaM sAmAnyaspandaprakAzarUpiNI kAryabindutattvAtmikA'dhidaivamIzvararUpA pazyantI vAgityucyate / tadeva zabdabrahma tenaiva vAyunA hRdayaparyantamabhivyajyamAnaM nizcayAtmikayA buddhyA yuktaM vizeSaspandarUpanAdabindumayyadhidaivataM hiraNyagarbhakapA madhyamA vAgityucyate / tadevA''syaparyantaM tenaiva vAyunA kaNThAdisthAneSvabhivyajyamAnamakArAdikSakArAntavarNamAlArUpaM parazrotragrahaNayogyaM bIjAtmakamadhidaivaM virADUpaM vaikharI vAgityucyate / taduktamAcAryaiH 'mUlAdhArAtmathamamudito yastu bhAvaH parAkhyaH pazcAtpazyantyatha hRdayago buddhiyumdhymaakhyH| vake vaivaryatha rurudiSorasya jantoH suSumnAM baddhastasmAdbhavati pavanaH prerito varNasaMjJaH' iti / / tatra vaikharI sthUlA mAtRkA sA prathamAdhikAriNaH pUjopakaraNam / madhyamA sUkSmA mAtRkA madhyamAdhikAriNaH pUjopakaraNam / kAraNakAryabindvAtmikA parApazyantIrUpA sUkSmatarA mAtRkottamAdhikAriNaH pUjopakaraNam / mAtRkAtraividhyaM sarvamantropalakSaNam | atazca sarvamantrA uktarItyA sthUlasUkSmasUkSmatararUpAH prathamamadhyamottamAdhikAriviSayA ityarthaH / bahuvaktavyazcAyamarthaH / kicittu prakRtopayogAdAviSkRtamiti / gurUpadezata iti / upadezamantareNa zAstrairduradhigamatvAttathaiva ca phalAtizayatvAcetyarthaH // 9 // athAbhyantarapUjAyAmadhikAro bhavedyadi / yaktvA bAyAmimAM pUnAmAzrayedaparAM budhaH // 10 // prathamamabhidhAnAdvAhapUjaiva mukhyetarA jaghanyetinamanirAsAya mulabhatvanimittaM bAhAyAH prathamamabhidhAnam / uttamA vitaraivetyAha-athAbhyantareti / pUjAsvarUpasya zAstrataH samyakaparijJAnaM cittaspaikAgratA vaa'dhikaarH|| 10 // pUjA yA'bhyantarA sA'pi dvividhA prikiirtitaa| sAdhArA ca nirAdhArA nirAdhArA mahattarA // 11 // manasA parikalpitamUrtAvAdhAre saccidAnandaikarasasya zivasyA''vAhanAcA 1 ka. ga. gha. Ga. 'kRtAdityarthaH / gu For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH5] suutsNhitaa| tmikA yA sA sAdhAretyAha-sAdhAreti / AdhArakalpitamantarega sAkSAttasyaivAnusaMdhAnaM nirAdhArA / ata eva mahattaretyuktam // 11 // sAdhArA yAtu sAdhAre nirAdhArA tu sNvidi| AdhAre varNasaMskRptavigrahe paramezvarIm // 12 // ArAdhayedatiprItyA guruNoktena vrmnaa| yA pUjA saMvidi proktA sA tu tasyAM mnolyH||13|| kalpitAdhArasvarUpamAha-AdhAra iti / mUlAdhAramukhodgatabisatantunibhaSabhAprabhAvitamudhiyAdhAravistRtalipijAtAhitamukhakaracaraNAdikAyAM mudrAkSamAlAmRtakalazapustakahastAyAM mUrtI saMvidyAvAhanAdibhirArAdhayedityarthaH / sA tu tasyAmiti tuzabdenA''dhAravanmAnasopacArakalpanAyA api virahalakSaNaM vaila. kSaNyamAha / kiM tasyAH pUjAyA rUpamityata Aha-tasyAM manolaya iti / viSayAntaravyAvRttyA tadekaviSayacittapravAhAnuvRttirityarthaH // 12 // 13 // saMvideva parA zaktirnetarA prmaarthtH| ataH saMvidi tAM nityaM puujyenmunisttmaaH||14|| kathamasyA nirAdhArateti cetpUjyatadadhiSThAnayorAtyantikAnedavirahAvityAhasaMvideveti / zaktisvarUpaM tu 'vakSye pUjAvidhi zakteH parAyAH' ityatroktam / zaktizaktimateMdavyavahAro'pyaupAdhikAdeva bhedAna vAstavAdityAha-netareti / ata evAtaH saMvidi tAM nityamityapi bhedavyavahAra AdhArAntaravirahanibandhana eveti / sa bhagavaH kasminpratiSThita iti sve mahini' itivat // 14 // saMvidrUpAtirekeNa yatkiMcitpratibhAsate / sa hi saMsAra AkhyAtaH sarveSAmAtmanAmapi // 15 // ukte nirAdhArAyA mahattve saMsArasAgarottAraNahetutvakAraNamAha-saMvidrUpAtirekeNeti / sAdhArAyAmiva pUjyapUjAdhikaraNapUjakapUjopakaraNAdiprapaJcalakSaNasaMsArasamullAsavirahAtsaMsAranAzahetutveneyaM mahattaretyarthaH // 15 // ataH saMsAranAzAya sAkSiNImAtmarUpiNIm / ArAdhayetparAM zakti prapaJcollAsavarjitAm // 16 // 1 kha. mityatra du| 2 kha. 'riti dvayorarthaH / 3 kha. 'ntikabheda / 4 kha. ga. 'tulaM kaa| For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 56 tAtparyadIpikAsametA [1 zivamAhAtmyakhaNDe sAkSiNImiti / sAkSyaprapaJcollAsavirahe'pi sAkSitvaM svarUpoparokSAbhiprAyaM tadullAsasamayabhAvi vA tadvirahadazAyAmasadapyupalakSaNatvenopAdIyate // 16 // saMvidhAcakazabdena saMvidrUpAmanAkulaH / arcayedAdareNaiva zivAmAdau mahAmatiH // 17 // nirastasamastopAdhau nirvikalpikAyAM saMvidi cittamavatArayitumupAyakramamAha - saMvidvAcaketi | saMvidvAcakazabdAH praNavatllekhAdimantrAH / praNavo - kArokAramakArairjAgratsvapra suSuptisAkSiNIM bindunAdazaktizAntaizca turIyaturIyAtItazaktizAntAtmikAM saMvidaM pratipAdayanniSprapaJcasaMvidi paryavaspati / evaM Regarmospi hakArarephekArabindunAdazaktizAntalakSaNaiH saptabhirmArgairiti / anayozcaite bhAgA Agame pradarzitAH www Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'akArazcApyukArazca makArI bindureva ca / nAdaH zaktizva zAntazca tArabhedAH prakIrtitAH // hakAro repha IkArI bindunAdau tathaiva ca / zaktizAntau ca saMproktAH zakterbhedAstu samedhA' iti // saMvidrUpAmiti | saMvideva hi hRllekhAmantrapratipAdyA devatoktA 'bodhasvarUpavAcI saMvittatraiva devatA gurubhiH' iti / praNavasya tu saMvidvAcakatA sakalazrutismRtipurANetihAsairuddhoSyata eva / ata Adau prathamAvasthAyAM vikSepakaviSayavyAvRttena cetasA yathoktamantrarUpaiH saMvidvAcakazabdairnirvikalpAyAM saMvidyavataredityarthaH // 17 // punaH samastamutsRjya svapUrNAM parasaMvidam / svAtmantraivAnusaMdhAya punastaca visarjayet // 18 // atra yoge niSNAtasyAnantarakakSAmAha - punaH samastamitipAdatrayeNa / Alamba - namAtraparityAgena jAgarAdikramaparityAgena ca paramAyAmeva saMvidi pratyayAvRttiM kRtvetyarthaH / tRtIyAM kakSAmAha -- punastacca visarjayediti / itthamanusaMdhAnena sAkSAtkRtaparasaMvitsvarUpaH svayaM tadAtmA bhUtvA dhyAnadhyAtRdhyeyavibhAgAnusaMdhAnamapi parityajedityarthaH / dvitIyakakSAyAM hi pratyayA apyanusaMdhIyante / iha tu svarUpataH sato'pi tAnanusaMdhAya pratyetavyamevAnusaMdhIyata ityetAvAneva vizeSaH / pratyayasvarUpasyApyabhAve tu suSuptitaH samAdheravizeSApAtaH // 18 // 1 Ga. 'pAparokSyAmi / 2 Ga. ma~ceti / 3 ga0 rudbodhyata / 4 ga. svapUrNa / For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH5] suutsNhitaa| svAnubhUtyA svayaM sAkSAtsvAtmabhUtAM mahezvarIm / pUjayedAdareNaiva pUjA sA puruSArthadA // 19 // / parityajya kathaM tiSThedityata Aha-svAnubhUtyeti / pratyayAnAmapyanavamAse parAnandaikarasasvaprakAzasaMvidAtmanA svayamaparokSatayA'vabhAsamAno'vatiSThatIti / iyaM hi saMvidaH paramA pUjA / eSA ca sakalasaMsArakAraNAvidyAnirAsena yAvadArambhakakarmasaMskArAnuvRttistAvajjIvanmuktilakSaNaM tanivRttau parakaivalyalakSaNaM ca puruSArtha dadAtItyarthaH // 19 // pUjAvidhirmayA zakteH prokto vedaikdrshitH| pUjayadhvaM bhavanto'pi mudA tAmuktavarmanA // 20 // iti zrIskandapurANe zrIsutasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe zaktipUjAvidhirnAma paJcamo'dhyAyaH // 5 // vaidaikadarzita iti / zvetAzvatare dhyAnayogasyaiva parazaktisAkSAtkArahatutoktA 'te dhyAnayogAnugatA apazyandevAtmazaktiM svaguNainigUDhAm' iti / eko mukhpaH kevalo vA saMdarzita ekadarzitaH / vedenaikena darzita iti vigrahe 'pUrvakAlai kasarvajaratpurANanavakevalAH samAnAdhikaraNena' iti prathamAnirdezAdekazabdasyaiva pUrvanipAta ekavedadarzita iti syAt / pUjayadhvamitimadhyamapuruSeNA''kSiptasya yuSmaccha. bdasyApinA'nvayaH / bhavanta iti tu prathamAnirdeze zatrantam / yUyamapi tAM saMvidamuktavarmanA tadrUpAH santo'labhyalAbhanibandhanayA mudopetAH puujydhvmityrthH|| 20 // iti zrImatkAzIvilAsa kriyAzaktiparamabhaktazrImatrayambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe zaktipUjA vidhirnAma paJcamo'dhyAyaH // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [1zivamAhAtmyakhaNDe tAtparyadIpikAsametA ssssttho'dhyaayH| naimiSIyA UcuHbhagavazivabhaktasya kathaM pUjA prkiirtitaa| phalaM ca kIdRzaM proktaM pUjAyAstadA''darAt // 1 // vedena mukhyatayA darzitasaMvitpUjAvidhau ye na samarthAsteSAmapi sAmarthyAtiranAyAsena tatphalaprAptizca yayA zivabhaktapUjayA bhavati sA kIdRzIti munayaH pRcchanti-bhagavaniti / aSTavidhA bhaktistanmadhye'pi zivabhaktapUjaiva prathamata uktA zivapurANe 'madbhaktajanavAtsalyaM pUjAyAM cAnumodanam / svayamapyarcanaM bhaktyA madartha cAGgaceSTitam / / matkathAzravaNe bhaktiH svrnetraanggvikriyaa| mannAmakIrtanaM nityaM yazca mAM nopajIvati' iti // 1 // sUta uvAcavakSye pUjAvidhi viprAH zivabhaktasya sAdaram / zRNudhvaM zradvayopetAH kurudhvaM yatnataH sadA // 2 // __ alpena sukareNopAyena paramapuruSArthaH kathaM sidhyedityanAzvAsAttacchravaNe karaNe vA'nAdaro na vidheya ityAha-zRNudhvaM zraddhayopetA iti // 2 // yena kena prakAreNa zivabhaktasya jAyate / manastRptistathA kuryAtpUjA saiva mayoditA // 3 // saMgraheNa pUjAmAha-yena keneti / / 3 / / zuddhatoyaM samAdAya zivabhaktasya sAdaram / pAdaM prakSAlayetsA'pi pUjA viprA garIyasI // 4 // tailAbhyaGgaM tathA pUjAM pravadanti manISiNaH / gAtramardanamapyasya zivabhaktasya suvratAH // 5 // 1 ka. kha. ga. bhagavaJzivabhaktasyeti / 2 kha. ti // 1 // vakSya iti / / 3 gaNe vA / 4 gha. Ga, zuddhaM to| For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH6] suutsNhitaa| annapAnapradAnaM ca proktA pUjA garIyasI / arthadAnaM ca pUjA syAhastradAnamapi dijAH // 6 // sakvandanAdidAnaM ca vanitAdAnameva ca / bhUmidAnaM ca godAnaM tiladAnamapi vijAH // 7 // jalapAtrapradAnaM ca gRhadAnaM tathaiva ca / tAlavRntapradAnaM ca pAtradAnaM tathaiva ca // 8 // chatrapAdukayordAnaM zayyAdAnaM tathaiva ca / zivabhaktasya pUjeti pravadanti vipazcitaH // 9 // prapaJcapati-zuddhamityAdinA // 4 // 5 // 6 // 7 // 8 // 9 // purA kazcidahijA vaizyaH smRddho'bhuunmhiitle| tasya putrAH samutpannAzcatvAro vedavittamAH // 10 // saMgrahavivaraNAbhyAmabhihitAyAM pUjAyAmAzcAsAtizayajananAya purAvRttAnyudAharati-purA kazcidityAcadhyAyazeSeNa // 10 // teSAM jyeSThatamaH putraH satyavAdI mahAdhanaH / sarvabhUtAnukampI ca brahmacaryaparAyaNaH // 11 // satyadayAbrahmacareva zivabhaktirlabhyetyAha-satyavAdIti // 11 // zivabhaktaH sadA viprAH prasanno niyatAzanaH / janmamRtyubhayAkrAntastvaramANo vimuktaye // 12 // zrImahArANasImeya brahmaviSNvAdisevitAm / svadhanaM zivabhaktebhyaH pradattvA zraddhayA saha // 13 // pUjayA zivabhaktAnAM vimuktaH karmabandhanAt / dvitIyo vaizyaputrastu dhaniko'tIva suvratAH // 14 // somanAthaM mahAsthAnaM sarvakAmaphalapradam / samAgatya saha svasya bhAryayA vedvittmaaH||15|| 1 ga. arghyadAnaM / 2 ga. "nti hi pnndditaaH| 3 ga. Ga. 'zva dh| For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA zivamAhAtmyakhaNDe sarvasvaM zivabhaktebhyaH pradattvA zraddhayA saha / pUjayA zivabhaktAnA tathA muktimavAptavAn // 16 // putrastRtIyo vaizyasya projjhitAzeSabAndhavaH / anyAyenaiva mArgeNa vartamAnazciraM dijAH // 17 // mahAdhanapatirbhUtvA pUrvapuNyabalena sH| zrImayAghrapuraM puNyaM samAgatya dvijottamAH // 18 // tatpasAdavatAmeva sakalapANisAdhAraNAvapi janmamRtyU bhayahetutvena bhAsate ityAha-janmamRtyubhayeti / zrUyate hi-vivekina nAciketasaM prati saMtuSTasya mRtyorvacanam 'na sAMparAyaH pratibhAti bAlaM pramAdyantaM vittamohena mUDham / ayaM loko nAsti para iti mAnI punaH punarvazamApadyate meM' iti / / 12 // 13 // 14 // 15 // 16 // 17 // 18 // annapAnaM tathA vastraM candanaM puSpameva ca tAmbUlaM zivabhaktebhyaH pradattvA zraddhayA saha // 19 // saMvatsaratrayaM kRtvA pUjAmeva dvijottmaaH| pUjayA zivabhaktAnAM vimuktaH karmabandhanAt // 20 // vaizyaputrazcaturtho'pi braahmnnaanvicaartH| hatvA sarvadhanaM teSAM samAdAya munIzvarAH // 21 // viTAnAM ca naTAnAM ca gAyakAnAM tathaiva ca / mUrkhANAmapi dattvA sa sadA vezyAparo'bhavat // 22 // sa punaH sarvarogA" gRhIto brhmrksssaa| evaM ciragate kAle pitA tasya mahAdhanaH // 23 // putrasnehena saMtaptaH satvaraM vijapuGgavam / sarvazAstrArthatattvajJaM samAgatya munIzvarAH // 24 // praNamya daNDavadvipraM dattvA tasmai mahAdhanam / punarvijJApayAmAsa putravRttamazeSataH // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAya H 6 ] sUtasaMhitA / zrutvA vRttaM dvijastasya brAhmaNaiH paNDitottamaiH / vicArya suciraM kAlaM vinizcityAbravIdvijAH // 26 // pradatveti | saMjJApUrvakasya vidheranityatvAdvayababhAvaH // 19 // 20 // 21 // 22 / / 23 / / 24 / / 25 / / 26 / / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir brAhmaNa uvAca - zrImadRddhAcalaM nAma sthAnaM sarvaniSevitam / sarvopadravanAzAya zaMkareNa vinirmitam // 27 // brahmaviSNvAdibhirnityaM sevitaM sarvadA''darAva | narANAM darzanAdeva vatsarAdbhuktimuktidam // 28 // alpadAnena sarveSAM mahAdAnaphalapradam / brahmahatyAsurApAnasvarNasteyAdinAzanam // 29 // agastyena ca rakSArtha lokAnAM pUjitaM purA / maNimuktAnadItIre sarvatIrthasamAvRte // 30 // asti tatsahaputreNa samAgatya mama priyaH / nadyAmasyAM svaputreNa saha snAtvA dine dine // 31 // zrImadRddhAcalezAnaM daNDavatpraNipatya ca / kRtvA pradakSiNaM bhaktyA zatamaSTottaraM haram // 32 // prasAdayitvA sadvaizya brAhmaNaM cAnyameva ca / zivabhaktaM samArAdhya sthAne'smi zraddhayA saha || pUjayA zivabhaktasya putramuddhara yatnataH // 33 // 61 vArANasIsomanAthavyAghra puravRddhAcalalakSaNAni mahattamAni tIrthAni prAptAnAmapi taddhalAllabdhavivekAnAbhantataH zivabhaktapUjayaiva paramapuruSArthaprAptirjAteti purAvRttacatuSTayodAharaNa tAtparyam / ata eva hi tadabhAve teSAmapi na phalavatteti vakSyati - 1. na. priya / ga. priyA / 2 ka. kha. ga. mantaH zi For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDa "adattvA muSTimAtraM yo deze'sminmunipuGgavAH / yo bhute tasya saMsArAnahi muktiH kadAcana" iti / / 'pUjayA zivabhaktAnAM bhogamokSau ca nAnyataH' iti // 27 // 28 // 29 // 30 // 31 // 32 // 33 // sUta uvAca evamuktastu vaizyo'pi brAhmaNena samAhitaH / sahaputreNa cArthena bhAryayA bandhubAndhavaiH // 34 // zrImaddhAcalaM puNyaM samAgatya muniishvraaH| maNimuktAnadItoye mahApApavinAzane // 35 // bandhubAndhavairiti / bandhUnAM saMbandhino bAndhavAH / bandhubhistadvandhubhizcetyarthaH // 34 // 35 // srAnaM kRtvA mahAdevaM zrImadRddhAcalezvaram / bhaktyA pradakSiNIkRtyaM nityamaSTottaraM zatam // 36 // manoramaM maThaM kRtvA dattvA tacchivayogine / nityaM prapUjayAmAsa zivabhaktAnatipriyaH // 37 // dhanena dhAnyena tilena taNDulaistathaiva tailena tathodakena ca / dukUlapuSpAbharaNairapi dijA manonukUlena ca pUjanena // 38 // aSTottaraM zatam / vArAniti zeSaH // 36 // 37 // 38 // evaM saMvatsare'tIte putro nIrogatAM gtH| pUjayA zivabhaktAnAM nivRtto brhmraaksssH||39|| sa punaH zivabhaktebhyaH pradattvA dhanamarjitam / asmindeze vimukto'bhUtpUjayA parayA'nayA // 40 // pitA tasya mahAdhImAndezasyAsya tpodhnaaH| jJAtvA mAhAtmyamAhAdAtsarvasvaM vedvittmaaH||4|| 1 ka. kha. nisattamAH / 2 kha. nAnyatheti / 3 Ga. 'tya zivama / For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH6] suutsNhitaa| pradattvA zivabhaktAnAM vimuktaH karmabandhanAt / tasya bandhujanAzcaiva zivabhaktasya pUjayA // 42 // anAyAsena saMsArAdimuktAstatra suvrtaaH| asmindeze pradattaM yanmuSTimAtramapi dvijAH // 43 // tadanantaM bhavatyeva nAtra kAryA vicAraNA / adattvA muSTimAtraM yo deshe'sminmunisttmaaH||44|| yo bhuGkte tasya saMsArAbahi muktiH kadAcana / agastyaziSyo dharmiSThaH zvetAkhyo bhgvaanmuniH||45|| vaizyaputrasya vaizyasya bandhUnAmapi muvrtaaH| zrutvA muktimagastyena prerito munisattamAH // 46 // prApyatacchraddhayA sthAnaM zrImaddhAcalAbhidham / maNimuktAnadItoye snAnaM kRtvA smaahitH||47|| arkavAre tathA'STamyAM parvaNyAHdine tathA / maghaH ca mahAdevaM zrImadRvAcalezvaram // 48 // nIrogatAM gtH| nivRtto brahmarAkSasa iti / na kevalaM paramaphalamapavarga evAvAntaraphalamArogyAdikamapi zivabhaktapUjayA bhavatItyarthaH // 39 // 40 // 41 // 42 // 43 // 44 // 45 // 46 // 47 // 48 // pUjayAmAsa dharmAtmA maNimuktAnadIjalaiH / tajalaM pUjitaM tena zvetenaivAbhavanadI // 49 // nAmnA zvetanadItyuktA sarvapApavinAzinI / punaH zveto muniH zrImAnzraddhayA parayA saha // 50 // pUjayAmAsa dharmajJaH shivbhktaannekdhaa| devadevo mahAdevaH shriimdRddhaacleshvrH||51|| sAMnidhyamakarottasya bhaktAnAM pUjayA tthaa| munizca devadevezaM zrImadRddhAcalezvaram // 52 // For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 64 www.kobatirth.org tAtparyadIpikA sametA pUjayAmAsa puSpeNa patreNaivodakena ca / etasminnantare viprAH zivasya paramAtmanaH // 53 // prasAdAcchivabhaktAnAM pUjayA parayA tathA / avApa paramAM muktiM muniH zveto mahAmatiH // 54 // bahunA kimuktena brAhmaNA vedavittamAH / pUjayA zivabhaktAnAM bhogamokSau na cAnyataH // 55 // iti zrutvA mahAtmAno naimiSAraNyavAsinaH / sAdaraM pUjayAmAsuH zivabhaktAnanekadhA // 56 // pUjayAmAseti / jalaM samaya pUjayAmAsa 'lyablope paJcamI'* tenaiva ca kArana tajjalaM loke pUjitamabhUt / tenaiva nimittena sA nadyapi nAmnA zvetanadI - tyuktA'bhavadityarthaH // 49 // 50 // 51 // 52 // 53 || 54 || 55 || 56 // pUjayA zivabhaktAnAM prasannaH paramezvaraH / nanarta puratasteSAM munInAmambikApatiH // 57 // munayo devadevasya zaMkarasya zivasya tu / dRSTvA''nandamahAnRttamavazA abhavanmudA // 58 // iti zrIskandapurANe zrIsUtasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe zivabhaktapUjAvidhirnAma SaSTho'dhyAyaH // 6 // B Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nanarteti / abhinayenaiva parAnandasAkSAtkAropadezo nRttAbhiprAya iti prAgeva vyAkhyAtam / tenopadezena janitasAkSAtkArANAM munInAM bAhyaviSayAsphuraNena tatparavazatAnuvRttimAha dRSTvA''nanda mahAnRttamiti / / 57 / / 58 / / [1zivamAhAtmyakhaNDe iti zrImatkAzIvilAsakriyAzaktiparamabhakta zrImatrayambakapAdAbja se - vAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrI sUtasaMhitA tAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe zivabhakta - pUjAvidhirnAma SaSTho'dhyAyaH // 6 // For Private And Personal Use Only * etadvyAkhyAnAnurodhena mUle maNimuktAnadIjalA ditipaJcamyanta eva pATho'vagamyate /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra adhyAyaH 71 www.kobatirth.org sUtasaMhitA / saptamo'dhyAyaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir naimiSIyA UcuHbhagavaJzrotumicchAmaH sarvatattvavizArada / kecitkevalavijJAnaM prazaMsanti vimuktaye // 1 // zivenAbhinaya rUpopadezena vizadIkRtaparatattvA jIvanmuktAH kRtakRtyA api munayaH sakalalokopakArAya sulabhaM muktisAdhanaM jijJAsamAnAH saMzayabIjabhUtA buddhervipratipattIrudAharanti - bhagavaJzrotumicchAma iti / kevalavijJAnamiti vedAntatatvavidaH // 1 // 65 kecitsamucitaM karma jJAnena brahmavittama / keciddAnaM prazaMsanti tathA kecidvrataM budhAH // 2 // samucitaM karmeti / tadekadezinaH 'vidyAM cAvidyAM ca yastadvedobhayaH saha / avidyayA mRtyuM tIrtvA vidyayA'mRtamaznute' // 'yathA'nnaM madhusaMyuktaM madhu cAnena saMyutam / evaM tapazca vidyA ca saMyuktaM bheSajaM mahat' | ityAdyAH zrutismRtayo mokSakarmasamuccayA iti manyamAnAH / keciddAnamiti 'kiM bhagavantaH paramaM vadanti' iti prastutya 'dAne sarvaM pratiSThitaM tasmAddAnaM paramaM vadanti' iti zrutau zraddhadhAnAH / kecidratamiti 'na kaMcana vasatau pratyAcakSIta tahataM tasmAdyayA kayA ca vidhayA bahvanaM prApnuyAt' 'annaM na nindyAtadvratam' ityAdi pazyantaH // 2 // kecidyajJaM prazaMsanti tapaH kecittapodhanAH / brahmacaryAzramaM kecidrArhasthyaM bhuvi kecana // 3 // For Private And Personal Use Only kecidyajJamiti / 'pajJena hi devA divaM gatAH' ityArabhya 'tasmAdyajJaM paramaM vadanti' iti zrutimAdriyamANAH / tapaH keciditi / tapa iti 'tapo nAnazanAtparam' ityArabhya 'tasmAttapaH paramaM vadanti' iti zrutimudAharantaH / brahmacaryAzramamiti 'yeSAM tapotrahmacaryam' / 'naiSThiko brahmacArI vA vasedAmaraNAnti 1 ka. kha. pustakayostasmAdityArabhyetyAdiparyanto grantho nahi /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe kam' ityAdizrutismRtI parizIlayantaH / gArhasthyamiti 'aikAzramyaM tvAcAryAH pratyakSavidhAnAdgArhasthyasya' iti gautamavacasA vaJcitAH // 3 // vAnaprasthAzramaM kecitsaMnyAsaM bhuvi kecana / tIrthasevAM prazaMsanti svAdhyAyaM muvi kecana // 4 // vAnaprasthAzramamiti / "tapaHzraddhe ye hupavasantyaraNye zAntA vidvAMso bhaikSacayA~ carantaH" iti zrutimabhyasantaH / saMnyAsamiti / nyAsa iti brahmetyupakampa 'tAni vA etAnyavarANi tapAsi nyAsa evAtyarecayat' iti shrutitaatpryvidH| tIrtha sevAmiti / 'tIrthe snAti tIrthameva samAnAnAM bhavati' iti zrutidArzanaH / svAdhyAyamiti / 'apahatapApmA svAdhyAyo devapavitraM vA tasmAtsvAdhyAyo'dhyetavyo yaM yaM RtumadhIte tena tenAsyeSTaM bhavati' iti shrutimdhiiyaanaaH||4|| kecitsthAne mahezasya viziSTe vartanaM sadA / evamanyAni loke'sminprazaMsanti vimuktaye // 5 // eSAM yatsarvajantUnAM kartuM zakyaM vimuktidam / tadasmAkaM mahAbhAga vada sUta hite rata // 6 // kecitsthAna iti / 'saMprApya kAzI zivarAjadhAnI maGktvA tadane maNikarNikAyAm / dRSTvA'tha vizvezvaramekadA''rye spRSTvA praNAmaH paramo hi dharmaH // ityAdivacanasahasrANi vyAharantaH / evamanyAnIti / 'yaH punaretaM trimAtreNomityetenaivAkSareNa paraM puruSamabhidhyAyIta' ityArabhya 'parAtparaM purizayaM puruSamIkSate' ityAdizrutIvizantaH praNavadhyAnAdikameva prazaMsanti // 5 // 6 // sUta uvAca zRNudhvaM munayaH sarve samAdhAya manaH sadA / purA nArAyaNa vyAsaH zrIvaikuNThanivAsinam // 7 // 1 ke. kha. 'mRtIH pA For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ___www.kobatirth.org www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH7]] suutsNhitaa| praNamya daNDavagatyA paryapRcchadidaM budhaaH| so'pi nArAyaNaH zrImAnatIva prItamAnasaH // 8 // samutthAya mahAlakSmyA brahmaNA ca sh| vedavyAsena kailAsamagamatparamarSayaH // 9 // sUtastvAkhyApikayaivottaramAha-purA nArAyaNaM vyAsa ityAdinA // 7 // // 8 // 9 // tatra devyA samAsInaM nIlakaNThamumApatim / tejasA bhAsayansarvaM caturvargaphalapradam // 10 // bhAsayaniti dvitIyArthe prathamA / tejasA sarva bhAsayanyazcaturvargaphalapadastamiti prakRtyarthavizeSaNaM vA zobhanaM paThatItikriyAvizeSaNavat / viSNurvA bhAsayanastu // 10 // IzvarANAM ca sarveSAmIzvaraM paramezvaram / pati patInAM paramaM devatAnAM ca daivatam // 11 // smRtimAtreNa sarveSAmabhISTaphaladAyinam / satyaM vijJAnamAnandaM saMpUrNa sarvasAkSiNam // 12 // praNamya parayA bhaktyA papracchedaM jagaddhitam / mahAdevo'pi sarvajJaH sarvabhUtahite rataH // 13 // prAha sarvAmarezAno vAcA madhurayA budhaaH| Izvara uvAca sAdhu sAdhu mahAviSNo bhavatA pRSTamacyuta // 14 // purA devI jaganmAtA sarvabhUtahite rtaa| mAmapRcchadidaM bhaktyA praNamya paramezvarI // 15 // yataH sarveSAmIzvarANAmIzvaro'taH paramezvaraH // 11 // 12 // 13 // 14 // 15 // tadidaM kRpayA vakSye tava sarvajagadvitam / jJAnameva mahAviSNo mokSasA te // 16 // viditapraznAbhiprAyaH zivaH mulabhaM sarvAdhikAraM ca muktisAdhanaM vaktuM pratijA For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 68 tAtparyadIpikA sametA [1 zivamAhAtmyakhaNDe nIte - tava sarvajagaddhitamiti / sulabhasya sukarasya sarvAdhikArasya ca vivakSitatIrthajAtasya jJAnadvArA muktisAdhanatAM ca vaktuM sAkSAnmokSasAdhanatvaM jJAnasyaivetyAha-jJAnameva mahAviSNo iti / 'tameva viditvA'ti mRtyumeti nAnyaH panthA vidyate'yanApa' iti zruteH // 16 // jJAnaM vedaziroddhRtamiti me nizcitA matiH / anekajanmazuddhAnAM zrautasmArtInuvartinAm // 17 // tadapi jJAnamupaniSadvAkyAdevetyAha-veda zirodbhUtamiti / 'taM tvaupaniSadaM puruSaM pRcchAmi' iti / 'vedAntavijJAna sunizcitArthAH' iti zrutam / tasya tu jJAnasya vakSyamANopAyarahitaiH prayatnAtizayalabhyatAmAha -- anekajanmeti / niSkAmakRtAni hi karmANi bhagavadArAdhanadvAreNaiva tattvajJAnaM sAdhayanti / phalaM tu tattvajJAnamanyadvA zivaprasAdAdeva bhavati / uktaM hi -- phalamata upapatte - riti // 17 // jAyate tacchivajJAnaM prasAdAdeva me hare / nivRttidharmaniSThastu brAhmaNaH paGkajekSaNa // 18 // zivajJAnamiti / madIyaniSkalatattvajJAnamityarthaH / uktajJAnasAdhaneSu tAratamyenAdhikArivibhAgamAha - nivRttidharmeti / nivRttidharmaH saMnyAsapUrvakaM zravaNamananAdikam / yAjJavalkyaH pravatrAja | 'draSTavyaH zrotavyo mantavyo nididhyAsitavyaH' iti zrUyate // 18 // ukto mukhyAdhikArIti jJAnAbhyAse mayA hare / anye ca brAhmaNA viSNo rAjAnazca tathaiva ca // 19 // vaizyAzva tAratamyena jJAnAbhyAse'dhikAriNaH / dvinastrINAmapi zrautajJAnAbhyAse'dhikAritA // 20 // anye ceti / akRtasaMnyAsAdikAH / tAratamyeneti / nyUnAdhikabhAvena taratamazabdAbhyAM taratamapratyayavAcakAbhyAM tadarthAvatizaya lakSyete / tatrApi dvayoratizayAttaravarthAdvahUnAmatizayastamabartho'dhika iti tadbhAvastAratamyam / dvijastrINAmiti / 'atha hainaM gArgI vAcaknavI pamaccha' ityAdau gArgyadividyAvyacahAradarzanAt / astipadasya pUrvArdhena saMbandhaH // 19 // 20 // 1 kha. jJAnasAdhanaM / 2 Ga. "yasahitapra | For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH7] suutsNhitaa| asti zUdrasya zuzrUSoH purANenaiva vedanam / vadanti kecididvAMsaH strINAM zUdrasamAnatAm // 21 // zUdrasya zuzrUSoriti / svadharmaniSThasya dvijazuzrUSA hi zUdrasya mukhyA vRttiH / 'zUdrasya dvijazuzrUSA tathA jIvanvaNigbhavet' itismRteH / purANenaiveti / vedavAkya zravaNasya niSiddhatvAt / 'atha hAsya vedamupazRNvatatrapujatubhyAM zrotrapratipUraNam' iti / idamevoktaM vyAsena 'zravaNAdhyayanArthapratiSedhAtsmRtezca' iti / strINAM zUdrasamAnatAmiti / yathA''huH 'strIzUdradvijabandhUnAM trayI na zrutigocarA / iti bhAratamAkhyAnaM kRpayA muninA kRtam // iti / gArgImaitreyyAdInAmapi zrutivAkyAnna tattvabodhaH kiMtu pauruSeyaireva vAkyairjAtastattvAvabodha AkhyAyikArUpayA zrutyA vyavahRta ityetAvaditi hi te manyanta ityarthaH // 21 // anyeSAmapi sarveSAM jJAnAbhyAso vidhIyate / bhASAntaraNa kAlena teSAM so'pyupkaarkH||22|| yeSAM tu hInajAtInAM purANe'pyanadhikArasteSAmapi svadezabhASayA tattvavidyAyAmastyadhikAra ityAha-anyeSAmiti / nacaiva sarveSAM phalasAmyam / kA. lasaMnikarSaviprakarSAdikRtavaiSamyasaMbhavAdityAha-kAleneti // 22 // yeSAmasti parijJAnaM vineha jJAnasAdhanam / kalpyaM tatsAdhanaM teSAM pUrvajanmasu sUribhiH // 23 // nanu nivRttidharmazravaNAdikaM vinaiva vAmadevAdegarbhasthasyaiva svato bodhaH zrUyate-'garbhe nu sannanveSAmavedam' iti prastutya garbha evaitacchayAno vAmadeva evamuvAceti tatkathaM zravaNAdeH sAdhanateti tatrA''ha-yeSAmastIti // 23 // mukhyAdhikAriNAM naNAM prtibndhvivrjitm| jJAnamutpadyate'nyeSAM pratibaddhaM vijAyate // 24 // sarveSAM phalasAmyAbhAvAya vaiSamyAntaramAha-mukhyAdhikAriNAmiti // 24 // pratibaddhaM parijJAnaM neha muktiM prayacchati / vizuddhaM brahmavijJAnaM vizuddhasyaiva sidhyati // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 70 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe pratibaddhena kiM kriyata iti cet / anekajanmavyavadhAnamityAha-pratibaddhaM parijJAnamiti / uktaM hi vyAsena-aihikamapyamastutapratibandhe tadarzanAt' iti / bhagavAnapyAha 'anekajanmasaMsiddhastato yAti parAM gatim' iti / iha janmani janmAntare vA muktizcesidhyati kiyAnvizeSa iti cet / 'iha cedavedIdatha satyamasti na cedihAvedInmahatI vinaSTiH' iti talavakAropaniSadi mahato vaiSamyasya darzanAdihApi jAyamAne vA'dhikAribhedena vailakSaNyamAhavizuddhamiti / uktamukhyAdhikAriNo'parokSAnubhavaparyantaM jJAnamitarasya tu svA. dhikAratAratamyana parokSamapItyarthaH // 25 // ataH sarvamanuSyANAM nahi muktirayatnataH / yajJadAnAdikarmANi na sAkSAnmuktisiddhaye // 26 // adhikAravaicityamupasaMharati-ataH sarveti / yAni kaizcinmuktisAdhanAnyuktAni tAnyatyantavipakRSTAnyevetyAha-yajJadAnAdIti / niSkAmakRtAnyapi hi yajJAdIni pratibandhakapApanirAsadvArA sattvazuddhimAtraM janayanti tena ca viSayadoSadarzanaM tato vairAgyaM tena ca zrepasi jijJAsA tataH saMnyAsapUrvakAnmanananididhyAsanopAkRtAcchravaNAttattvajJAnenApavarga iti / atasteSAM paramatattvAbhidhAnamapi paraMparAsAdhanatAbhiprAyameva / tathAca-'tametaM vedAnuvacanena brAhmaNA vividiSanti yajJena dAnena tapasA'nAzakena' iti yajJAdInAM vividiSAmAtre sAdhanatvaM na vedane'pi kimuta tatphale mokSe / 'vidyAM cAvidyAM ca yastadvedobhayara saha' ityatrApyavidyAzabdAbhidheyasya karmaNo vidyayA sahopAyopeyabhAvena vedana eva sahabhAvaH zruto na punaranuSThAne / ato jJAnakarmaNoH kramasamuccaya eva / yAnyapyanyAni jJAnakarmasamuccayavacanAni tAnyapyuktarItyA kramasamuccayaparANyeva / ato jJAnameva sAdhanam / taccAdhikArivaicicyAtsAdhanaprayatnavaicitryAccAnekatAratamyopetamiti prakaraNArthaH // 26 // tasmAdayatnato muktiH sarveSAM yena hetunA / taM vadAmi mahAviSNo hitAya jagatAM zRNu // 27 // santi loke viziSTAni sthAnAni mama mAdhava / teSAmanyatame sthAne vartanaM bhuktimuktidam // 28 // For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 7] sUtasaMhitA / zrImaddArANasI puNyA purI nityaM mama priyA / yasyAmutkramamANasya prANairjantoH kRpAbalAt // 29 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 71 yadartho'yaM prapaJcastamidAnIM tIrthavizeSaprabhAvaM varNayitumArabhate - tasmAdayanata ityAdinA // 27 // 28 // 29 // tArakaM brahmavijJAnaM dAsyAmi zreyase hare / tasyAmeva mahAviSNo prANatyAgo vimuktidaH // 30 // prANatyAga iti / vakSyamANatIrthavizeSeSvapIti zeSaH // 30 // sthAnaM dakSiNa kailAsa samAkhyaM satkRtaM mayA / yatra sarvANi tIrthAni sarvalokagatAni tu // 31 // suvarNamukharItoye pavitre pApanAzane / mAsi mAsi vyatIpAte magharkSe mAghamAsi ca // 32 // arkavAre'pyamAvAsyAM snAnaM kRtvA mahezvaram / zrIkAlahastizailezaM pUjayenmAM surezvaram // 33 // tAni krameNAssha -- sthAnaM dakSiNa kailAsetyAdinA // 31 // 32 // 33 // ---- For Private And Personal Use Only yatra saMvatsaraM bhaktyA yo vA ko vA dine dine / dRSTvA dakSiNakailAsavAsinaM karuNAnidhim // 34 // bhuGkte tasya mahAviSNo jJAnaM tasya vimuktidam / jAyate maraNe kAle tena mukto bhavennaraH // 35 // zrImadvyAghrapure nityaM yo vA ko vA mahezvaram / praNamya daNDavamau mAsaddAdazakaM mudA || 36 || tasya siddhA parA muktirna hi saMzayakAraNam / zrImadvAcale bhaktyA vartate vatsaraddayam // 37 // yo vA ko vA mahAdevaM zrImadRdvAcalezvaram / pradakSiNatrayaM kRtvA praNamya paramezvaram // 38 // 1 Ga. haram / 2 Ga. saMsArakAraNam /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe tasya muktirayatnena sidhyatyeva na saMzayaH / sthAne vartanamAtreNa viziSTe mAnavo'cyuta // 39 // ayanena vimucyeta svasaMsAramahadrayAt / tasmAdimuktimanvicchannayatnenaiva mAnavaH // 40 // bhajedanyatamaM sthAnameteSAM zraddhayA saha / sUta uvAcaiti zrutvA haribrahmapramukhairamarairapi // 41 // vedavyAsena lakSmyA ca saha vedavidAM vraaH| praNamya parayA bhaktyA bhavaM aktapriye ratam // 42 // vihAya padmasaMbhUtaM pArAzarya surAnapi / zrImaddakSiNakailAsaM sarvadezottamottamam // 43 // paJcayojanavistIrNa dazayojanamAyatam / brahmaNA ca sarasvatyA vajriNA nIlayA tathA // 44 // kAlena hastinA caanyairdevgndhrvraaksssaiH| munibhiH pUjitaM sthAnaM bhuktimuktiphalapradam // 45 // avApa padmayA viSNuH saha sarvajagatpatiH / brahmA vedavidAM mukhyaH zrImadRdvAcalaM mudA // 46 // yo vA ko veti / prAguktAdhikArAdivaiciyanibandhano'pi na vizeSaH kazcidastItyarthaH // 34 // 35 // 36 // 37 // 38 // 39 // 40 // 41 // 42 // 43 // 44 // 45 // 46 // prAptavAnAzu bhAratyA prasannaH pApanAzanam / vedavyAso muniH zrImAnvizvavijJAnasAgaraH // 47 // prAptavAnAdareNaiva zrImahArANasI purIm / tathA sarve surA viprAH prasannA bhuktimuktidam // 48 // 1 Ga, bhkthite| For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH7] suutsNhitaa| zrImadyAghrapuraM bhaktyA prAptavanto muniishvraaH| tathA'nye munayo vyAghrapuraM pUrvatapobalAt // 49 // avApuryatra devezaH pranRtyatyambikApatiH / ahaM vyAsavacaH zrutvA zraddhayA parayA saha // 50 // vizvavijJAnasAgara iti viSNoraktArabhedasya vyAsasya vizeSaNaM tadIyAdaraviSayabhUtAyA vArANasyAH sarvata utkarSAbhiprAyeNa // 47 // 48 // 49 // 50 // zrImadakSiNakailAse'pyuSitvA vatsaraM budhaaH| puNDarIkapure tahacchrImadRddhAcale tathA // 51 // vArANasyAmapi jJAnaM labdhavAnAtazobhanam / bhavanto'pi yathAzraddhaM vartadhvaM paNDitottamAH // 52 // eSAmanyatame sthAne viziSTe muktisiddhaye / bahavo vartanAdeSu vimuktA bhavabandhanAt // 53 // iti zrIskandapurANe zrIsUtasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe muktisAdhanaprakAro nAma sptmo'dhyaayH||7|| ata eva sUtaH svayamapi dakSiNakailAsavyAghrapuravRddhAcaleSu vatsaraM vatsaramuSitvA vArANasyAmave paramapuruSArthaM prAptavAnasmItyAha-zrImadakSiNakailAse'pIti // 51 // 52 // 13 // iti zrImatkAzIvilAsa kriyAzaktiparamabhakta zrImatryambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe muktisAdhanaprakAro nAma saptamo'dhyAyaH // 7 // - For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [zivamAhAtmyakhaNDe tAtparyadIpikAsametA assttmo'dhyaayH| naimiSIyA UcuHkAlasaMkhyA kathaM vidvankathitA kAlavedibhiH / kaH kAlenAnavacchinno vada kAruNyato'naya // 1 // uktatIrthasevayA janitatattvajJAnAnAM muktAnAmapi kAlaparicchedaM saMsAribhyaH sakAzAdavizeSaprasaGgAdvizeSajJAnAya paricchedakaM kAlasvarUpaM tadanavacchinnasvarUpaM ca munayo jijJAsante-kAlasaMkhyA kathamiti // 1 // sUta uvAcakAlasaMkhyA mayA vaktuM na zakyA jnmkottibhiH| munIndrarapi devazca zivenApi mahAtmanA // 2 // tathApi saMgraheNAhaM vakSye yuSmAkamAdarAt / kASThA paJcadaza proktA nimeSAH paNDitottamAH // 3 // tAsAM triMzatkalA tAsAM triMzanmauhUrtikI gtiH| muhUrtAnAM dvijAstriMzadivArAnaM tu mAnavam // 4 // sargapralayaprayAhasyA''nantyAdiyadina iyanmAsa iyadvarSa eva vA kAla iti hi paricchedarUpA kAlasaMkhyA bhavadbhirjijJAsitA sA nAstyeva / asatI ca sA mayA munIndraiH zivena vA kathaM vaktuM zakyA / nahi naraviSANasya parimANaM kenacidaktuM zakyamityAha-kAlasaMkhyA mayeti / yugamanvantarakalpamahAkalpAnAM varSAdisaMkhyA cetpRcchayate sA kathyata ityAha / tathA'pIti / aparijJAtaparimANaM kalpAdikaM jJApayituM parijJAtaparimANaM nimeSAdikamArabhate-kASThA paJcadazeti / divArAnaM tu mAnavamityevamantaM sAvanamAnAbhiprAyam / sauracAndranAkSatramAneSu manuSyANAM rAtriMdivavibhAgavyavahArAbhAvAt / sa hi vibhAgavyavahAraH sUryasAvane mAnavAnAm / cAndramAne pitRNAm / sauramAne devAnAm / tathAhi sUryadarzanAdarzanopalakSitayohi kAlabhAgayordivArAtrizabdo vyutpannau / tau ca sUryodayamArabhya STighaThikAtmakakAlamadhye manuSyANAM bhavataH / candraddhikSayAvacchinnastu kA 1 ga. eva kaa| gha. etAvAnkAla / Ga. eva hi kaa| 2 ka. kha. gha. nimeSamArabhate / 3 ka. kha. ga. gha. mataM saa| For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH suutsNhitaa| lazcAndro mAsaH / tatra pitRNAM kRSNASTamyAM sUryodayaH / darzo'hamadhyam / zuklASTamyAmastamayaH / paurNamAsyAM rAtrimadhyamiti sa cAndro'horAtraH // 2 // 2 // 4 // ahorAtrANi viprendrAH pakSaH paJcadazaH smRtH| pakSadvayena mAsaH syAnmAsaiH SabhirdvijottamAH // 5 // ahorAtrANi viprendrA iti tithyabhiprAyam / teSu hi zuklapratipadAdiporNamAspanteSu mAnavAnAM shuklpkssvyvhaarH| zeSe kRSNapakSavyavahAra iti / 'pakSadvayena mAsaH syAt' iti tu cAndramAsAbhiprAyam / sa hi yathoktapakSadvayAtmakaH / sAvanastu mAso yadA kadAcidArabhya triMzatsUryodayAtmakaH / saurastu sUryasyaikarAzibhogamAtrAtmaka iti na to pakSadvayAtmakatvena vyavahriyate mAsaiH SaDbhirityArabhya sauramAnena // 5 // ayanaM de'yane varSa kramAtte dkssinnottre| rAtrirdivaukasAM pUrva divA caivottarAyaNam // 6 // __ yadyapi cAndrAdInAmapi dakSiNottarAyaNe vidyete tathA'pi na tayormAsaSadvAtmakatvam / nApi tahayasya varSAtmakatvam / kramAtte iti / karkaTAyanamArabhya makarApaNaparyantaM dakSiNAyanam / tasminkhalu kAle kAntamaNDalasyottaramavasAnamArabhya dine dine sUryo dakSiNata eti makarAyaNaparyantam / tadArabhya dine dine krAnte dakSiNAvasAnamArabhyottarata eti karkaTAyanaparyantamiti taduttarAyaNam / pUrva dakSiNAyanaM devAnAM raatriH| uttarAyaNaM teSAmaharityarthaH / nanu meSAdirAziSaTuM nirakSadezAduttaratazcarati tatrasthaM sUryaM sadA devAH pazyanti / atasteSAM tadahaH / tulAdirAziSaTaM nirakSadezAikSiNatazcarati tatrasthaM sUryamasurA nityaM pazyanti devA na kadAcidato devAnAM sA rAtriH / uktaM hi sUryasiddhAnte 'surAsurANAmanyonyamahorAtraM viparyayAt' iti / ata uttarAyaNAnupraviSTe makarakumbhamInamAsatraye devAnAM sUryadarzanAbhAvAtkathaM sakalamusarAyaNaM teSAmaharityucyate / tathA karkaTakasiMhakanyAmAsapUktadakSiNAyanAnupraviSTeSu devAH sadA sUryaM pazyantIti teSAM kathaM rAtrirucyata iti tatra brUmaH / uktAnupapattibalAdevAtra zloka uttarAyaNazabdena makarAdimAsaSaTuM na gRhyate / kiMtUttaragolabhUtaM meSAdimAsaSaTkam / taddhi nirakSadezAduttarataH sthitamiti / tatra vartamAnaH sUryo gatena pratyAgatena ca sadA nirakSadezAducarata etIti tadu , ka. kha. sUryasyodayaH / For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 76 tAtparyadIpikAsametA [1 zivamAhAtmyakhaNDe tarAyaNamatra vivakSitam / tatra ca sUryaM sadA devAH pazyantIti meSAdimAsaSaTuM devAnAmahariti / etena tulAdimAsaSTuM devAnAM rAtririti vyAkhyeyam / yadvA'tra divAzabdena sUryasyonnatakAlo gRhyate / rAtrizabdena ca tasya natakAlaH / makarAdimAsaSaGkaM hi devAnprati sUryasyonnatakAlatvAddivetyuktam | karkaTAdimAsaSaTuM tu tAnprati natakAlatvAdrAtrirityuktamiti / tadevaM dakSiNAyanottarAyaNazabdau vA sUryasya nirakSadezAdakSiNottaragolagamanAbhiprAyau / rAtridivAzabdau vA devAnprati sUryasya natonnatakAlAbhiprAyAviti sarvaM samaJjasam // 6 // manuSyANAM yathA tadvaddevAnAmapi sUribhiH / pakSamAsAyanAbdAnAM vibhAgaH kathito dvijAH // 7 // manuSyANAM paJcadaza tithayaH pakSaH / pakSadvayaM cAndro mAsaH | sUryasyaikarAzibhogastu sauro mAsaH / rAziSaTmogo'yanam / ayanadvayaM saMvatsara iti / yathA mAnuSaH saMvatsara evaM devAnAM svamAnenAhorAtrastadanusAreNaiva pakSamAsAyanAvdA api draSTavyA ityAha- manuSyANAmiti // 7 // divyairdvAdazasAhasrairvarSeH proktaM caturyugam / kRtaM tatra yugaM viprAH sahasrANAM catuSTayam // 8 // tasya saMdhyA ca saMdhyAMzaH proktazcASTazatA'naghAH / tribhirvarSasahasraistu tretA divyaiH prakIrtitA // 9 // kRtArthaM dvAparaH proktastadarthaM kalirucyate / kramAtsaMdhyA ca saMdhyAMzasturIyAMzavivarjitaH // 10 // tretAdvAparatiSyANAM yugAnAM munipuGgavAH / evaM dvAdazasAhasraM proktaM viprAzcaturyugam // 11 // divyairdvAdazetyAdi / divyAbdAnAM sahakhadvAdazakena kRtatretAdvAparakalinAmakaM yugacatuSTayaM bhavati / tatra dvAdazasahasramadhye catuH sahasrANyaSTau zatAni cAbdAH kRtayugapramANam / AdAvavasAne ca zatadvayaM zatadvayaM ca saMdhyA / tatsaMnikRSTaM zatadvayaM zatadvayaM ca saMdhyAMzaH / tanmadhyavarti sahasracatuSTayaM yugazarIram / tribhirityAdi / kRtapramANaM pAdonaM tretA / kRtArdhaM dvAparaH kRtacaturthAMzaH gayaM sN| 2 ga. yaM ca / For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAya: suutsNhitaa| kaliH / kRtasaMdhyAsaMdhyAzau pAdonau tretAyAH kRtavadabhito draSTavyau / ardhAkRtau dvAparasya caturthAzaH kaleriti / uktaM hi sUryasiddhAnte-- 'divyairdvAdazasAhasrabhinnairekaM caturyugam | yugasya dazamo bhAgazcatuniyekasaMguNaH / / kamAtkRtayugAdInAM SaSTho'zaH saMdhpayoH svakaH' / iti // 8 // 9 // 10 // 11 // yugAnAmekasaptatyA manvantaramihocyate / manavo brahmaNaH proktA divase ca caturdaza // 12 // yugAnAmiti / uktacaturyugAnAm // 12 // brAhmamekamaharviprAH kalpa ityucyate budhaiH / tAvatI rAtrirapyuktA brahmaNaH pnndditottmaaH|| 13 // brAhmamekamahariti / kalpAdAvekaH saMdhiH / manvantarAvasAne caikaika iti paJcadaza saMdhayaH kRtayugapramANAH kRtacaturthAMzazca kaliriti caturguNitaiH paJcadazabhiH SaSTiH kalipramANAni bhavanti / dazabhiH kalipramANairekaM caturyugamiti SaSTyA SaTcaturyugAni bhavanti / caturdazaguNitayA caikasaptatyA SaDUnaM sahasraM bhavati / militaM yugasahasraM brAhmamekamahaH sa kalpa ucyata ityarthaH / tadavasAne ca bhUrbhuvaH svariti lokatrayaM lIyate / tadrAvyavasAne ca lokatrayaM sRjyate / sA ca sRSTiranantarAdhyAye vakSyate // 13 // trizataiH SaSTibhiH kalpairbrahmaNo varSamIritam / varSANAM yacchataM tasya dviparArdhamihocyate // 14 // trizatairiti / tAvattAvadrAtriyuktairitparthaH // 14 // brahmaNo'nte munizreSThA mAyAyAM lIyate jagat / tathA viSNuzca rudrazca prakRtau vilayaM gatau // 15 // brahmaNazca tathA viSNostathA rudrasya suvrtaaH| mUrtayo vividhAH skheSu kAraNeSu layaM yyuH||16|| brahmaNo'nta iti / sthUlabhUtakArya jagatsthUlabhUteSu tAni sUkSmabhUteSu / 1 kha. a|nau| 2 Ga. 'te / rAjya For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 78 www.kobatirth.org tAtparyadIpikAsametA 'jagatpratiSThA devarSe pRthivyapsu pralIyate / tejaspApaH pralIyante tejo vAya pralIyate // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAyuH pralIyate vyomni tadavyakte pralIyate' ityuktadRzetyarthaH / tathA viSNuzceti / brahmaviSNurudrANAmavatAramUrtayaH svakAraNeSu mAyAyA raja:sattvatamoguNeSu pravizanti / svayaM tu paramezvarAtmanaiva vartante // 15 // 16 // mAyA ca pralaye kAle parasminparamezvare / satyabodhasukhAnantabrahmarudrAdisaMjJite // 17 // malaye kAla iti / prAkRte pratisaMcare / yasya nantarabhAvI sargoM dazamaikAdazAdhyAyayorvakSyate - satyabodheti / satyajJAnAnandaikarasatvaM zivasyoktaM dvitIyAdhyAye manmAyAzaktisaMkRptamityatra // 17 // [1 zivamAhAtmyakhaNDe abhedena sthitiM yAti hetustatra sudurgamaH / anyathAbhAnahetutvAdiyaM mAyeti kIrtitA // 18 // AtmatattvatiraskArAttama ityucyate budhaiH / vidyAnAzyatvato'vidyA mohastatkAraNatvataH // 19 // sadvailakSaNyadRSTayeyamasadityuditA budhaiH / kAryaniSpattihetutvAtkAraNaM procyate budhaiH // 20 // -- abhedena sthitiM yAtIti / yathA tasyA bhedena nAvabhAso yathA ca nAsstpantiko nAzastathoktaM paJcamAdhyAye mAtRkA ca tridhetyatra / nanu kAryaprapaJcavatkAraNabhUtA mAyA'pi kasmAnna vilApyate kimiti tayA'vasthAtavyam / uttarasargArthamiti cet / atha tasya svamahimapratiSThasya kimuttarairapi sa~rgaistatrA''ha - hetustatra sudurgama iti / taduktamAcAryaiH 'bhogArthaM sRSTirityanye krIDArthamapi cApare / devasyaiSa prabhAvo'pamAptakAmasya kA spRhA' iti / uktaM vyAsena lokavattu lIlAkaivalyamiti / viSNupurANe'pi - 'krIDato bAlakasyaiva ceSTAstasya nizAmaya' iti / * kha. gha. 'miti caa| nanu kAryaprapaJcasya kAraNe layo'stu kAraNaM tu mAthaiveti / kutaH / asadavyaktAdizabdaiH zrutismRtipurANeSu kAraNasyAnekadhAvipratipattidarzanAdityAzaGkaya For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH8] suutsNhitaa| pravRttinimittabhedena mAyAdizabdA ekamevArtha pratipAdayantItyabhipretya pravRttinimittabhedamAha-anyathAbhAnetyAdinA // 18 // 19 // 20 // kAryavadyaktatAbhAvAdavyaktamiti gIyate / eSA mAhezvarI zaktirna svatantrA parAtmavat // 21 // anayA devadevasya zivasya paramAtmanaH / uditaH paramaH kAlastadazAH sarvajantavaH // 22 // parAtmavaditi / yathA paramAtmA svatantro naivameSA svatatrA / ata eva hi zaktirityuktam / paramaH kAla iti / dvividho hi kAlaH paramo'paramazceti / zivamAyAsaMbandharUpaH parama iti / vakSyati dhuttarakhaNDe 'kAlo mAyAtmasaMbandhaH sarvasAdhAraNAtmakaH' iti / sa eva kalpamanvantarasaMvatsaramAsAdyAtmanA padArthAnparicchindanaparaH kAla ityucyate / taduktam 'bhAvi bhavadUtamayaM kalayati jagadeSa kAlo'taH' iti / tadAha-tadvazAH sarveti / mAyAvadanAdirapyasau tadadhInanirUpaNatayA tayodita ityucyate // 21 // 22 // so'pi sAkSAnmahAdeve kalpito mAyayA sadA / sarve kAle vilIyante na kAlo lIyate sadA // 23 // ata eva mAyAvattatsaMbandharUpaH kAlo'pi kalpita ityAha-so'pIti / yathA mAyA mAyAdRSTayaiva kalpitA tathA tatsaMbandho'pi / yadAhurAcAryAH 'asyAvidyatyavidyAyAmevA''sittvA prakalpyate / brahmadRSTayA tvavidheyaM na kathaMcana yujyate' iti / nanu mAyAzivasaMbandhAtmanaH kAlasya mAyAta uditatve jagadiva so'pi vinAzIti parimitatvAtkathaM tatparimANaM zivenApi jJAtumazakyamityuktamityata Aha-sarve kAla iti / yena kAlaH paricchettavyaH sa sarvaH kAlenaiva paricchidyata iti kAlasya paricchedakAbhAvAdaparimita ityuktamityarthaH / udita iti na janmAbhimAyam / kiMtu mAyAvatsadA sadbhAvAditi / prAgasataH sattAsaMbandhavAcako jhudayazabdaH prAgabhAvAMzaM parityajya sattAsaMbandhAMzamAtraM lakSayati / yathau 1 ga. ysyaa| For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 80 tAtparyadIpikAsametA [1 zivamAhAtmyakhaNDe tpattikastu zabdaspArthena saMbandha iti jaiminisUtra utpattizabdaH / tathAhi tatra vyAkhyAtaM zAbarabhASya autpattika iti nityaM brUma iti // 23 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAlo mAyA ca tatkAryaM zivenaivA''vRtaM budhAH / zivaH kAlAnavacchinnaH kAlatattvaM yathA tathA // 24 // kAlasya kadAcidapi vilayAbhAvAtkathaM kalpitatvamuktam | jJAnavilApyasyaiva kalpitavaniyamAdityata Aha- kAlo mAyeti / mAyAkAryaM ca mAyA ca tatsaMbandharUpaH kAlazca tritayamapi zivatattvajJAnena vilIyata eva / tadvyatiriktopAyairna vilIyata ityabhiprAyeNa tu na kAlo lIyate sadetyuktamityarthaH / kAlasya sarvaparicchedakatve sarvAntarbhAvAcchivasyApi tena paricchedo na zaGkanIya ityAha- ziva: kAleti / yathA kAlaH kAlena na paricchidyate tathA zivo'pIti // 24 // tathA'pi kAlo'satyatvAnmAyayA saha lIyate / zivo na vilayaM yAti dvijAH satyasvabhAvataH // 25 // kAlazivayorubhayorapi kAlAnavacchedasAmye'pi satyAsatyatvakRtaM vailakSaNyamityAha - tathA'pIti // 25 // utpannAnAM pranaSTAnAmutpAdyAnAM tathaiva ca / zivaH kAlAnavacchinnaH kAraNaM tviti kIrtitaH // 26 // kAlasAmAnpena zivasthAnavaccheda uktaH / kAlavizeSaistu sutarAmanavaccheda ityAha-- utpannAnAmiti / zivAdeva hi jagajjAyate tasminneva vartate tatraiva lIyate / ato jagataH prAgapi satvAnna vartamAna bhaviSyatkAlAbhyAmavacchidyate / sthitikAle'pi satvAnna bhUtabhaviSyaddhayAM vinAzottaraMmapi sattvAna bhUtavarta - mAnAbhyAmiti // 26 // prasAdAdasya devasya brahmaviSNvAdikaM padam / tadadhInaM jagatsarvamityeSA zAzvatI zrutiH // 27 // nanu jagadutpattisthitilayakAraNaM brahmaviSNurudrAstatkathaM ziva ityucyata ityata Aha -- prasAdAdasyeti / zivAyattakAlAvacchinnA brahmAdayo'pi na svata 1. kha. gharakAlama / For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org [adhyAyaH 8] sUtasaMhitA / 81 zrAH / kAlasya hi zivApattatA zrUyate - 'etasya vA akSarasya prazAsane gAgi nimeSA muhUrtA ardhamAsA mAsA iti vidhRtAstiSThantIti / itizabdo'nuktasakalakAlabhAgasaMgrahArthaH // 27 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir asaMkhyA vilayaM yAtA brahmANaH paNDitottamAH / asaMkhyA viSNavo rudrA asaMkhyA vAsavAdayaH // 28 // brahmAdInAM bhUtakAlaparicchedamAha- asaMkhpA vilayaM yAtA iti // 28 // eka eva zivaH sAkSAtsRSTisthityantaMsiddhaye / brahmaviSNuzivAkhyAbhiH kalpanAbhirvijRmbhitaH // 29 // tatkiMbhUte kAle brahmAdayaH svatantrAH / na / tadA'pi tadrUpeNa zivasyaiva sargAdikartRtvAdityAha - eka eveti // 29 // rajoguNena saMchanno brahmAdhiSThAya taM guNam / sraSTA bhavati sarvasya jagataH paNDitottamAH // 30 // guNena tamasA channo viSNuH sattvaguNaM budhAH / adhiSThAya bhavetsarvajagataH pAlakaH prabhuH // 31 // tathA sattvaguNacchanno rudro viprAstamoguNam / adhiSThAya bhavedvantA jagataH satyavAdinaH // 32 // kalpanAvaicitrye guNavaicitryaM kAraNamAha - rajoguNeneti / brahmA hi raktavarNatvAddhahI rajoguNena saMchannaH pravRttizIlatvAdantarapi tamevAdhitiSThati / indranIlazyAmatvAdviSNurantastamasA saMchanno jagataH pAlanena bahiH sattvamadhitiSThati / candrakoTiprakAzatvAdudro'ntaH saccena saMchannaH sakalasaMsArasaMhArAddha histamoguNeneti / guNavaicitryaM brahmAdInAM guNatrayanibandhanaM / raktakRSNazvetarUpamiti sUtagItAsu dvitIyAdhyAye vakSyati / satyavAdina iti munInAM saMbodhanam || 30 || 31 // 32 // 13 brahmaNo mUrtayo'nantA jAyante guNabhedataH / tathA viSNostathezasya guNabhedena suvratAH // 33 // nanu brahmAdInAM bhUtakAlaparicchede kathamadhunAtano bhaviSyanvAsargAdIrityata Aha-brahmaNo mUrtayo'nantA iti // 33 // 1 Ga. 'giyAM vA ni / 2 gha Ga. ntahetave / For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparpadIpikAsametA [zivamAhAtmyakhaNDa kAzcitsattvaguNodrekAdiziSTA mUrtayo dvijAH / kAzcittamoguNodrekAnihantryo vedavittamAH // 34 // mahAsargANAmAnantyAtpatimahAsarga brahmAdisRSTestanmUrtInAmAnantyam / na kevalaM brahmAdayo'parA apyanantAH zivasya mUrtayo guNabhedena vicitrA ityAhakAzcitsattvaguNodrekAditi 'ye aneSu vividhyanti ye pathAM pathirakSayaH' ityAdayo hi nigrhaanugrhvyaapaaraaH| zivamUrtayo'nantAH zrUyanta ityarthaH // 34 // parasparopajIvyAH syurhitAya jagatAM dvijaaH| sarvamUrtiSvayaM sAkSAcchivaH satyAdilakSaNaH // 35 // parasparopajIvyA iti / saMhAraikaguNatve hi na sargo'bhivardheta / sattvaikaguNa tve ca darpaNa vinazyeyuH / ataH parasparopajIvanaM jagato hitam / itthaM mUrtInAMguNavaicityeNa zAntaghoramUDhateti / tetra sarvatrAnugatasya zivasya svarUpAdacyutimAha - sarvamUrtiSviti // 35 // apracyutAtmabhAvana sadA tiSThati suvrtaaH| tamahaMpratyayavyAjAtsarve jAnanti jantavaH // 36 // sarvatrAnugame kimityanupalambhastatrA''ha--tamahaMpratyayeti / ahaMpatyayo hi sarvapratyaktvaM viSayIkaroti / sarvAntaratvaM ca zivasya svarUpam / zrUyate hi'antaH praviSTaH zAstA janAnAM sarvAtmA' iti / ato'hamiti pratyagAtmano jJAnaM tatsarvaM zivasyaivetyarthaH // 36 // tathA'pi zivarUpeNa na vijAnanti mAyayA / prasAdAddevadevasya zrutyutpannAtmavidyayA // bahUnAM janmanAmante jAnantyeva zivaM budhAH // 37 // tarhi sarve prANinaH kRtakRtyA iti kiM zAstrairAcArveti tatrA''ha-tathApIti / nirupAdhikazivasvarUpajJAnaM hi puruSArthaH / na tatteSAmasti mAyayA mohitatvAdityarthaH / kathaM tarhi mAyAM jitvA zivamavApnuyuriti tatrA''ha-prasAdAditi // 37 // 1 ka, kha, ga. tacca / 2 gha.sarvAntaraH sarva vi| For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 8] sUtasaMhitA / prasAdahInAH pApiSThA mohitA mAyayA janAH / naiva jAnanti devezaM janmanAzAdipIDitAH // 38 // keSAM cidAtmavidyAyA anudayakAraNamAha-- prasAdahInA iti // 38 // yAM yAM mUrti samAzritya brahmabhAvanayA janAH / ArAdhayanti te sarve kramAjAnanti zaMkaram // 39 // 83 tarhi tattaddevatAbhAjo na prApmuryureva kiM zivaM netyAha - yAM yAmiti | zivabuddhA sarvAsu mUrtiSu kriyamANAssrAdhanA zivasyaivetyarthaH / uktaM hi gItAsu " yo yo yAM yAM tanuM bhaktaH zraddhayA'citumicchati' ityAdi // 39 // rudrasya mUrtimArAdhya prasAdAtkramavarjitAH / ayatnenaiva jAnanti zivaM sarvatra saMsthitam // 40 // taka sarvAsu mUrtiSvekarUpameva phalamiti netyAha - rudrasyeti // 40 // rudramUrtiSu sarvAsu zivo'tIva prakAzate / anyAsu tAratamyena zivaH sAkSAtprakAzate // 41 // tatra kAraNamAha--- rudramUrtiSviti // 41 // Adarza nirmale yaddadRzaM bhAti mukhaM dvijAH / tathA'tIva mahAdevo bhAti zuddhA mUrtiSu // 42 // tAratamyena prakAze kAraNamAha - Adarza iti // 42 // For Private And Personal Use Only kAnicidavAkyAni brAhmaNA vedavittamAH / rudramUrtiM samAzritya zive paramakAraNe // 43 // paryavasyanti viprendrAstathA vAkyAni kAnicit / viSNumUrtiM samAzritya brahmamUrti ca kAnicit // 44 // AyIM mUrtimAzritya zrutivAkyAni kAnicit / sUryamUrti tathA'nyeSAM mUrti cA''zritya kAnicit // 45 // nAnAdevatApratipAdakAnAM tattanmUrtidvArA parazive paryavasAnamAha- kAnicidvedavAkyAnIti / zrUyate hi - 'sarve vedA yatpadamAmananti' iti ||43|| 44 ||45 |
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA zivamAhAtmyakhaNDe purANairdazabhirviprAH proktaH zaMbhustathaiva ca / caturbhirbhagavAnviSNubhyiAM brahmA prakIrtitaH // 46 // agnirekena vipredrAstathaikena divaakrH| evaM mUryabhidhAnena dvAreNaiva munIzvarAH // 47 // pratipAdyo mahAdevaH sthitaH sarvAsu mUrtiSu / sa eva mocakaH sAkSAcchivaH satyAdilakSaNaH // 48 // tathA'pi zivamUrtipveva bhUyasAM purANAnAmAdara ityAha-purANairiti / yAnyapi dazabhyo'vaziSTAni purANAni teSAmapi tattanmUrtayo dvAramAtram / paryavasAnaM tu paraziva evetyAha-caturbhirityAdi / sarveSAM purANAnAM sAkSAtparaMparayA vA parazive paryavasAne kAraNamAha-sa eva mocaka iti / mocako mokSapadaH sa eva sAkSAnmokSapadaH / anye tadvArA // 46 // 47 // 48 / / brahmaviSNumahAdevairupAsyaH sarvadA dvijAH / ato'nyadAta viprendrA avinAzyo'yameva hi // 49 // nanu zivaH sarvAtmakaH zrUyate / 'sarve vedA yatraikaM bhavanti' ityArabhya 'antaH praviSTaH zAstA janAnAM sarvAtmA' iti zruteH / ato brahmAdInAmapi tadAtmakatve kiMnibandhanamidamupAsyopAsakamAvalakSaNavalakSaNyamityata Aha-brahmaviSNviti / nirastasamastopAdhikaM saccidAnandaikarasaM parazivasya svarUpaM tadeva tattaduccAvacopAdhiviziSTaM sadbrahmAdaya ityucyate / tatropAdhInAmantavatvena tadviziSTarUpANAmapyantavattvam |shivsy tu nirupAdhikatvenAnantavatvamityetadvailakSaNyamityarthaH / 'eSa ta AtmA'ntaryAmpamRto'to'nyadArtam' iti zruteH // 42 // ayamAtmavidAmAtmA hyayamajJAninAmapi / asmAdeva samutpanaM sthitamasmindijottamAH // asminaSTamidaM sarva jaganmAyAmayaM budhAH // 50 // nanu viziSTasyAntavattve tadantaHpAtitvena vizeSaNasyApi tathAtvAtkathaM sarvAtmateticet / viziSTAkArasya kalpitatve'pi svarUpAkArasya cetanAcetana. jagadadhiSThAnatvenAkalpitatvAnnaivamityAha-ayamAtmavidAmityAdi // 50 // 1 kha. ktvaadn| For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAya:] suutsNhitaa| pratikalpaM munizreSThA brahmanArAyaNAdayaH // 51 // asmAdeva vijAyante vilIyante yathA purA / ayameko mahAdevaH sAkSI sarvAntaro hrH||52|| nanvanAdau saMsAre kadAcidAsIbrahmAdInAM layo na vA / AsIccetkathamidAnI tadupalambhaH / na ceditaH paraM bhaviSyatIti kaiva pratyAzetyata Aha-pratikalpamiti / asya tu na tathAvidhatvamityAha--ayameka iti / sarvAntaratvenAdhiSThAnatvAna tathAtvamityarthaH / eSa ta AtmA sarvAntaraH' iti zruteH // 51 // 52 // ambikAsahito nityaM niilknntthsrilocnH| candrArdhazekharaH zrImAnzrImayAghrapure tthaa||53|| vArANasyAM tathA somanAthe vRddhAcalAbhidhe / vedAraNye ca valmIke zrImatkedArasaMjJite // 54 // zrImaddakSiNakailAse srvsthaanottmottme| nityaM saMnihito bhktairkhilairmreshvraiH|| upAsyaH sarvadA viprAH sarvairnityatvakAkSibhiH // 55 // nanUktanirupAdhikazivasvarUpaM vAGmanasayoragocaratayA zrUyate--- 'yato vAco nivartante / aprApya manasA saha' iti tatkathamarvAcInarupAsanIyamityata Aha-ambikAsahita iti / svIkRta. divyAvatArasya tasya sthAnavizeSeSu sukaramupAsanamityarthaH / / 53 // 54 // 15 // ko'nyaH saMsAramanAnAmupAsyo mocakaH prabhuH // 56 // Rte sAkSAnmahAdevamityeSA zAzvatI shrutiH| ataH sarvaprayatnena bhavadbhirmunisattamaiH // 57 // kAlapAzavinAzAya zaMkaraH shshishekhrH| upAsanIyaH zrotavyo mantavyazca dvijottmaaH||58|| tasyaivopAsanIyatve zrutimarthata udAharati-ko'nya iti / 'yadA carmavadAkAzaM veSTapiSyanti mAnavAH / tadA zivamavijJAya duHkhasyAnto bhaviSpati' iti zrutiH / For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 86 tAtparyadIpikAsametA [1 zivamAhAtmyakhaNDe atrApyeSA zrutirbhaviSyati / uktopadezasya phalamAha - ataH sarvaprayatneneti / upAsanIya iti / upaniSacchabdAnAM zaktitAtparyAvadhAraNanyAyAnusaMdhAnaM zravaNam / vastutathAtvavyavasthApakanyAyAnusaMdhAnaM mananam | zravaNamananAbhyAmavadhRte'rthe Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vijAtIyapratyayAvyavahitasajAtIyamatyayasaMtAnAnuvRttirnididhyAsanamupAsanA | 'AtmA vA are draSTavyaH zrotavyo mantavyo nididhyAsitavyaH' iti hi darzanamanUca tatsAdhanatvena zravaNAdIni hi zrUyante // 56 // 57 // 58 // iti sUtavacaH zrutvA naimiSAraNyavAsinaH / zivaH kAlAnavacchinna ityajAnanta paNDitAH // 59 // iti zrIskandapurANe zrIsUtasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe kAlaparimANatadanavacchinnasvarUpakathanaM nAmASTamo'dhyAyaH // 8 // kaH kAlenAnavacchinna iti yatpRSTaM tasyottaramuktamupasaMharati / zivaH kAleti / / 59 / / iti zrImat kAzIvilAsa kriyAzaktiparamabhakta zrIma tryambakapAdAbja sevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsUtasaMhitA tAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe kAlaparimANatadanavacchinnasvarUpakathanaM nAmASTamo'dhyAyaH // 8 // navamo'dhyAyaH // naimiSIyA UcuH-- bhagavanviSNunA toyAtkathaM bhUmiH samuddhRtA / tadasmAkaM samAsena vada sarvArthavittama // 1 // brAhmamekamahaH kalpa ityuktabrahmadinAvasAne lInasya pRthivyAdilokatrayasya tadIparAtryavasAne punarutpattiprakAraM jijJAsamAnA munayaH pRcchanti bhagavaviSNuneti / varAharUpeNAharAdau hi brahmA varAharUpo bhUtvA salile magnAM bhuvamuddhRtya punarbrahmaiva bhUtvA lokatrayamasRjaditi zrUyate 'Apo vA idamaye sali For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH9) suutsNhitaa| lamAsatti sminprajApatirvAyurbhUtvA'caratsa imAmapazyattAM varAho bhUtvA'harattAM vizvakarmA bhUtvA vyamArTa sA'prathata sA pRthivyabhavat' ityAdi / viSNupurANe'pi 'toyAntaH sa mahIM jJAtvA jagatyekArNave prbhuH| anumAnAttaduddhAraM kartukAmaH prjaaptiH|| akarotsa tanUmanyAM kalpAdiSu yathA purA / matsyakUrmAdikAM tadvadvArAhaM rUpamAsthitaH' iti // 1 // sUta uvAcaAsIdekArNavaM ghoramavibhAgaM tamomayam / zAntAnalAdikaM sarva na prAjJAyata kiMcana // 2 // sUtastu pUrvakalpAvasAnaprakArAbhidhAnapuraHsaramuttaraM vaktumArabhate-AsIdeketi / tamomayamiti / candrAdityAdijyotiSAmabhAvAt / ata eva vibhAgAparijJAnAdavibhAgam // 2 // tadaivaikAmbudhau naSTe jagati sthAvarAdike / viSNuH sAkSAtsamadbhatastadA tasminmahodadhau // 3 // sa punarvedavicchreSThAH sahasrAkSaH sahasrapAt / sahasrazIrSA puruSo dvijA nArAyaNAbhidhaH // 4 // jagatIti / jagati pRthivyAdilokatrayAtmake yatsthAvarajaGgamajAtaM tasmi nsasmiJjalaplute / ata eva janalokanivAsino'stuvaniti vakSyati / viSNuH sAkSAditi / brahmA baharavasAne viSNurUpI zeSaparyaGkazAyI sthitvA varAharUpeNa bhuvamuddhRtya svenaivA''tmanA punarlokatrayamasrAkSIt / ataeva vakSyati - 'visRjya rUpaM vArAhaM svayaM brahmA bhavaddhariH' iti // 3 // 4 // suSvApa salile sAkSAcchivaM paramakAraNam / RtaM satyaM paraM brahma puruSaM sAmbamIzvaram // 5 // UrdhvaretaM virUpAkSaM hRdi dhyAyanmahezvaram / imaM codAharantyatra zlokaM nArAyaNaM prati // 6 // RtaM satyamiti / umAsahAyamUrdhvaretasaM trinetraM mahezvaramRtasatyAbhidheyasUkSmasthUlabhUtopalakSitasamastajagadAtmakaM puruSaM paripUrNa paraM niSkalaM dhyAyan // 5 // 6 // 2 18. 'ta tatpRyi / 2 ga. 'jl'| For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 88 tAtparyadIpikAsametA zivamAhAtmyakhaNDe Apo nArA iti proktA Apo vai narasUnavaH / tA yadasyAyanaM tena prokto nArAyaNaH svayam // 7 // sa punardevadevasya zivasya paramAtmanaH / AjJayA salile manAM mahImuddhartumicchayA // 8 // vArAhaM rUpamAsthAya mahAparvatasaMnibham / aTTahAsaM dijAH kRtvA pravizya ca rasAtalam // 9 // daMSTrAbhyAmujahArainAM mahImantargatAM jle| tasya daMSTrAgravinyastAmaNuprAyAM mahImimAm // 10 // dRSTvA vismayamApannA janalokanivAsinaH / te punarvedavicchreSThAH siddhA brahmarSayo harim // 11 // astuvazraddhayA viSNuM mhaablpraakrmm| brahmarSaya UcuHnamaste devadevAnAmAdibhUta sanAtana // 12 // puruSAya purANAya namaste paramAtmane / jarAmaraNarogAdivihInAyAmalAtmane // 13 // brahmaNAM pataye tubhyaM jagatAM pataye namaH / lokAlokasvarUpAya lokAnAM pataye namaH // 14 // zaGkhacakragadApadmapANaye viSNave nmH| namo hiraNyagarbhAya zrIpate bhUpate nmH|| 15 // naro hiraNyagarbhastata utpannatvAdApo narasUnavaH / yata AhuH-- 'apa eva sasarjA''dau tAsu vIryamavAsRjat' iti / janaloketi / pRthivyAdilokatraye jalaplute'pi caturthe mahaloMke nivasatAM paJcame janaloke gatatvAjanalokanivAsina ityuktam / janalokaM prayAntyete maharlokanivAsina ityuktam / lokAloketi / sakalabhUtAtmakaikapAdarUpAya svapratiSThatripAdrUpAya ca / " 'pAdo'sya vizvA bhUtAni tripAdasyAmRtaM divi' iti zruteH // 7 // 8 // 2 // 10 // 11 // 12 // 13 // 14 // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH9] suutsNhitaa| namaH svayaMbhuve tubhyaM sUtrAtmAdisvarUpiNe / / virAdaprajApateH sAkSAjjanakAya namo namaH / / 16 // sUtrAtmAdIti / sUtrAtmA kriyAzaktipradhAnaH prANopAdhikaH / Adizabde. nAntaryAmI jJAnazaktipradhAno manaupAdhiko hirnnygrbhH| virAT samaSTirUpaH sthUlazarIraH // 16 // vizvataijasarUpAya prAjJarUpAya te nmH| jAgratsvaprasvarUpAya namaH suptyAtmane nmH||17|| itthaM samaSTirUpavaizvAnarahiraNyagarbhezvararUpatAmuktvA vyaSTirUpavizvataijasamAjarUpatAM tadavasthArUpatAM cA''ha-vizvataijaseti / avasthAtrayaviziSTo vizvAdiH // 17 // avasthAsAkSiNe tubhyamavasthAvarjitAcyuta / turIyAya vizuddhAya turyAtItAya te namaH // 18 // avasthopalakSitastadraSTA tatsAkSI / tadapyapazyansvapratiSTho'vasthAvarjitaH / sAkSiNaM vivRNoti-turIyAyeti / sa hi vizvAditrayApekSayA cturthtvaatturiiyH| avasthAvivarjitaM vivRNoti-turyAtItAyeti // 18 // prathamAya samastasya jagataH paramAtmane / OMkArakasvarUpAya zivAya zivada prabho // 19 // sarvavijJAnasaMpanna namo vijJAnadAyine / jagatAM yonaye tubhyaM vedhase vizvarUpiNe // 20 // OMkAreti / 'etadvai satyakAma paraM cAparaM ca brahma yadoGkAraH' iti hi zrRyate / praNavapatIkatvAttatyatipAdyatvAdvA tatsvarUpaH // 19 // 20 // nityazuddhAya buddhAya muktAya sukharUpiNe / namo vAcAmatItAya namo'gamyAya te namaH // 21 // aprameyAya zAntAya svayaMbhAnAya sAkSiNe / namaH puMse purANAya zreya prAptyaikahetave // 22 // 1 ka, kha. para / ga. pare / Ga. param / 2 kha. turyAya te vi| For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe namo vAcAmiti / 'yato vAco nivartante / aprApya manasA saha' iti zruteH // 21 // 22 // AkAzAdiprapaJcAya namastadpazaMkara / mAyArUpAya mAyAyAH sattAheto janArdana // 23 // mAyAyA iti / yato'dhiSThAnamantareNa mAyA'pi na sidhyati // 23 // namaH pradyumarUpAya namaH saMkarSaNAtmane / namo'niruddharUpAya vAsudevAya te namaH // 24 // yogAya yogagamyAya yogAnAmiSTasiddhaye / namaste matsyarUpAya namaste kUrmarUpiNe // 25 // namastubhyaM varAhAya nArasiMhAya te namaH / namo vAmanarUpAya namo rAmatrayAtmane // 26 // namaH kRSNAya sarvajJa namaste kalkirUpiNe / karmiNAM phalarUpAya karmarUpAya te namaH // 27 // karmakartre namastubhyaM namaste karmasAkSiNe / namo vijJaptirUpAya namo vedAntarUpiNe // 28 // guNatrayAtmane tubhyaM namo nirguNarUpiNe / adbhutAyAmarezAya zivaprAptyaikahetave // 29 // namo nakSatrarUpAya namaste somarUpiNe / namaH sUryAtmane tubhyaM namo vajradharAya te // 30 // namaste padmanAbhAya namaste shaarnggpaannye| namastubhyaM vizAlAkSa namaH zrIdhara nAyaka // 31 // namaH saMsArataptAnAM tApanAzaikahetave / zrautasmAtakaniSThAnAmacirAdeva muktida // 32 // anyeSAmapi sarveSAM saMsAraikapradAvyaya / namo'suravimardAya namo vidyAdharArcita // 33 // 1 ka. kha. ga. shrutm| 2 ka. ga.gha. yoginAmiSTasiddhida / For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH9] suutsNhitaa| kSIrodazAyine tubhyaM namo vaikuNThavAsine / namo rAgAbhibhUtAnAM vairAgyaplavadAyine // 34 // sUta uvAca-itthaM brahmarSibhiH siddhaiH sanakAdyairabhiSTutaH / prasAdamakarotteSAM zrIvArAhazarIrabhRt // 35 // tataH pUrvavadAnIya mahIM saakssaanmhiiptiH| visRjya rUpaM vArAhaM svayaM brahmA'bhavaddhariH // 36 // sA mahI saMsthitA viprA jalasyopari naurikha / tasyAM brahmA mahAdevaprasAdAdeva suvratAH // 37 // pUrvasargotthavidhvastAnakhilAnamaraprabhuH / yathApUrva vijAH sraSTuM matiM cakre prajApatiH // 38 // iti zrutvA munizreSThA naimiSAraNyavAsinaH / pUjayAmAsuratyartha mUtaM sarvahitapradam // 39 // iti zrIskandapurANe zrImatasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe pRthivyuddharaNaM nAma nava mo'dhyAyaH // 9 // namaH pradyumnAyeti / sarvAtmakatve'pi vibhUtimatsu saMnidhAnAttadAtmakatvena stUyate / smaryatehi 'yadvibhUtimatsattvaM zrImadUrjitameva vA / tattadevAvagaccha tvaM mama tejoMzasaMbhavam' iti // 24 // 25 // 26 // 27 // 28 // 29 // 30 // 31 // 32 // // 33 // 34 // 35 // 26 // 37 / / 38 // 39 // iti zrImatkAzIvilAsakriyAzaktiparamabhaktazrImatryambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrI sUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe pRthivyuddharaNaM nAma navamo'dhyAyaH // 9 // - - - 1 ga. mhrssibhiH| For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [1zivamAhAtmyakhaNDe tAtparyadIpikAsametA dshmo'dhyaayH| naimiSIyA UcuH kathaM brahmA'mRjavidvajagatsarva carAcaram / saMgraheNa tadasmAkaM brUhi puNyavatAM vara // 1 // aharavasAne dhvastasya lokatrayasya tannivAsinAM ca pRthivyuddharaNasamanantarabhAvisargakramaM munayaH pRcchanti-kathaM brahmeti / brahmA prajApatiH // 1 // sUta uvAcasisakSorbrahmaNastasya brAhmaNA vedavittamAH / abuddhipUrvakaH sargaH kalpAdiSu yathA purA // prAdurbhUto'mbikAbharturAjJayaiva tamomayaH // 2 // simrakSoriti / atraiSa sargakramaH / brahmaNa AyuravasAne grastasamastaprapaJcAyA atyantanirvikalpikAyA mAyAyA jaDatvena svapratiSThaM nirastataraGgasamudrakalpaparabrahma yAvatmANikarmaparipAkamavatiSThate / paripakkeSu tu karmasu tasya parabrahmaNaH sargAbhimukhe prathamaparispande jJAnecchApayanavirahAdabuddhipUrvake sraSTavyamANikarmapreraNayaiva pravartite tadviSayatayA savikalpakatvena tadAvaraNamAyAyA yatsphuraNaM so'yamabuddhipUrvakastamasaH sargaH prathamaH / yadadhikRtyocyate 'tasmAdavyaktamutpannam' iti / zrUyate ca 'nAsadAsIt' ityArabhya 'tama AsIttamasA gRhaLamane iti / eSa ca tamaHsargaH paJcame zaktipUjAdhyAye'smAbhiH prapaJcitaH / tato'tyantanirvibhAgAyAM tasyAM mAyAyAM tamaHzabdAbhidheyAyAM mohamahAmohatAmilAndhatAmistrAparaparyAyA asmitArAgadveSAbhinivezAzcatvAro viparyayAH pramuptatayA vartante / pathA tattvalInAnAM hi / uktaM hi pAtaJjale / avidyAsmitArAgadveSAbhinivezAH / avidyAtrayamuttareSAM prasuptatenuvicchinnodArANAm / tathA ___ 'prasuptAstattvalInAnAM tanudagdhAstu yoginAm / vicchinnodArarUpAstu klezA viSayasaGginAm' iti // tatrAnAtmani dehAdAvAtmatattvaviparyayo'smitA sa mohaH / tena ca dehabhogopakaraNe sakcandanAdAvabhilASo rAgaH sa mahAmohaH / tatmAptiparipanthini 1 gha. 'tnudgdhvi| For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH10] suutsNhitaa| dveSaH sa tAmitraH / tadidamahitamiti jJAtvA'pyajJavadaparityAgo'bhinivezaH so'ndhatAmistraH / padvA 'tamo'viveko mohaH syAdantaHkaraNavinamaH / mahAmohastu vijJeyo grAmyabhogasukhaiSaNA / / maraNaM AndhatAmisraM tAmikhaM krodha ucyate / avidyA paJcaparvaiSA prAdurbhUtA mahAtmanaH' iti / tasmAdavibhAgApannaguNatrayAdavyaktAttamasaH sakAzAdantarvibhAgasthaguNatrayAsmakasya mahataH sargo dvitIyaH / atredamucyate 'avyaktAdantarhitatribhedagahanAtmakam / mahannAma bhavettattvaM mahato'haMkRtistathA // iti tasmAddhahivibhAgaguNatrayAvasthasyAhamastRtIyaH sargaH / atredamucyate 'vaikArikastaijasazca bhUtAdizcaiva tAmasaH / trividho'yamahaMkAro mahattatvAdajAyata' iti // tatra bhUtAdinAmakAttAmasAdahaMkArAdrajasopaSTabdhAtpaJcatanmAtrANAM sargazcaturthaH / vaikArikanAmnaH sAttvikAdahaMkArAdrajasopaSTabdhAdekAdazendriyagaNasya sargaH paJcamaH / yadAhuH sAMkhyAH 'sAttvika ekAdazakaH pravartate vaikRtAdahaMkArAt / bhUdAdestanmAnaM sa tAmasastaijasAdubhayam' iti // zaivAstu sAttvikAdahaMkArAnmanaso rAjasAdindriyadazakasya sargamAhurispetAvAnvizeSaH / yadAhuH 'sAttvikarAjasatAmasabhedena sa jAyate punasnedhA / sa ca taijasavaikArikabhUtAdikanAmabhiH samucTrasiti / / taijasatastatra mano vaikArikato bhavanti cAkSANi / bhUtAdestanmAtrANyeSAM sargo'yametasmAt' iti // indriyadazakAdhiSThAtRdevasargaH SaSThaH / SaDime prAkRtAH sargA IzvarakartRkAH / uktaM bhAgavate-~ 'Adhastu mahataH sargo guNavaiSamyamAtmanaH / dvitIyastvahamo yatra ;vyjnyaankriyodyH|| 1 kha. t|| 2 ka. kha. 'sthsymhtst| 3 ka. la. ytred| 4 ka. kha. diny| For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe bhUtasargastRtIyastu tanmAtro dravyazaktimAn / caturtha aindriyaH sargo yastu jJAnakriyAtmakaH // vaikAriko devasargaH paJcamo yanmayaM manaH / SaSThastu tamasaH sargo yastvabuddhikRtaH prabhoH // paDime prAkRtAH sargA vaikRtAnapi me shRnnu| iti / vastugatyA prathamasyApi tamaHsargasyAbuddhipUrvakasya buddhipUrvakasargapaJcakAnantaramupanyAsAdupanyAsakramAnusAreNa SaSThatvamiti / ayamevAbuddhipUrvakastamaHsargaH / svasRSTau prajApatinA'pi prathamaM sRSTastato vRkSAdimukhyaH sargastatastiryaksrotaH pazvAdiH |tt urdhvasroto devaadiH| tato'ksrioto mAnuSastato bhUtapretAdiriti SaDbaikRtAH prAkRtavaikRtAtmaka ekaH kaumAra iti / tatra prajApateH sva. sRSTau prathamaM tamaHsargamAha-abuddhipUrvakaiti / abuddhiravidyA sA pUrvA yasyAsmitAdeH sa tathoktaH athavA'buddhirananusaMdhAnaM tatpUrvako'ta eva brahmaNaH mAdurbhUta ityAha natu brahmA taM sasarjeti / mahAkalpAdiSu yathA paramAtmanaH sakA zAtpaJcaparvA'vidyA prAdubhavatyevamavAntarakalpe svasRSTau brahmaNo'pi prAdurabhUt / bhavAntarakalpeSu cAtIteNvanantareSu yathA prAdurAsIdevamasminnapi kalpa iti||2|| tamo moho mahAmohastAmisro dhndhsNjnyitH||3|| avidyA paJcapavaiSA prAdurbhUtA mhaatmnH| paJcadhA'vasthitaH sargaH pravRttastAmaso dvijAH // 4 // tAnyeva paJcaparvANyAha-tamo moha iti / tamAdInAM svarUpaM prAguktam / tadA tu mohAdInAM viparyayANAmanutpannatvAtmamuptatayA vRttiruktA / ihatu samudAcaradRttitA'pItyetAvAnvizeSaH / paJcadheti / tAmaso yaH sarga uktaH sa paJcapakAra ityarthaH // 3 // 4 // antarbahizca vedajJAstvaprakAzastathaiva ca / stabdho niHsaMjJa evAyamabhavanmunipuGgavAH // 5 // adhunA vRkSAdimukhyasargamAha-antarbahiriti / ayamiti / sthAvarAdirmukhyaH sargaH / sargAnukramaNyAmasya krame 'caturtho mukhyasargAkhyo mukhyastu sthAvarAbhidhaH / iti vakSyamANatvAt / ayamiti prakRtatamaHparAmarze tu sthAvarasargasya , Ga. atI 2 kha. sargAdikA For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 25 adhyAyaH10] suutsNhitaa| pRthaganabhidhAnAdanupanyastasyaiva tadanukramaNaM syAditi / vRkSAdirhi cchedana AdAnAdijanitaduHkhasukhamAtrajJAnavatve'pi tatpatIkAraM tadupAyaM cA''ntara bAbamapyajAnanprakRSTajJAnAbhAvAdaprakAzaH / nAmAparijJAnAniHsaMjJaH vyApArAsamarthatvena stabdhazcocyate / ata evemaM mukhyasarga prakRtya viSNupurANam 'bahirantazcAprakAzaH saMvRttAtmA nagAtmakaH / mukhyA nagA yatazcoktA mukhyasargastatastvayam' iti // 5 // taM dRSTvA bhagavAnbrahmA simRkSuH srvmaastikaaH| - asAdhaka iti jJAtvA punaH so'paramIzvaraH // 6 // asAdhaka iti / aihikAmuSmikahitAhitatadupAyatatpatIkAravirahAdapyasAdhakatvam / sargAntaramAha-punaH so'paramiti // 6 // amanyatAsya vedajJA brahmaNo dhyAyataH punH| sargo'vartata duHkhAdyastiryasrotaH prjaapteH||7|| pazvAdiH sa tu vijJeyastiryaksrotaH samAsataH / taM cAsAdhakamityevaM jJAtvA'manyatparaM prabhuH // 8 // tiryagbhUtaM sroto gamanamAhArasaMcArAdyarthamasyeti tiryaksrotAH / hasvatvamArSam / samAsata iti / vyAsatastu purANAntare tadbhedA assttaaviNshtirshitaaH| sIntaramAha-taM ceti / amanyadamanyata // 7 // 8 // punazcintayatastasya sAttviko vartata dvijAH / Urdhvasrota iti khyAtaH sargo'tIva sukhAvahaH // 9 // devasarga:iti khyAtaH sa tu satyaparAyaNaH / tamapyasAdhakaM matvA brahmA brahmavidAM verAH // 10 // sAttvikatvAdeva devasargasyordhvasrotastvam 'UvaM gacchanti sattvasthAH' iti gItAmu / bhogabhUmau hi devA vartante na karmabhUmau / atastadIyasargasyAsAdhakatvam // 9 // 10 // amanyata paraM sarga rAjasaM vaidikottmaaH| tasya cintayataH sRSTiM prAdurAsIcchivAjJayA // 11 // 1 kha. mpyjnyvtprkRssttH| 2 sa. dhyAnataH / 3 ka kha. duHkhAnyasti / 4 1. kha. 'pate / 5 Ga. varaH / For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDa aksriota iti khyAtaH sargoM viprAstu mAnuSaH / punazcintayatastasya brahmaNaH parameSThinaH // 12 // rAjasamiti / rAjaso hi rAgeNa karmaNi pravartamAno'sau sAdhako bhaviSyatIti sraSTurabhiprAyaH / uktaM hi-- "rajo rAgAtmakaM viddhi tRSNAsaGgasamudbhavam / tannibadhAti kaunteya karmasaGgena dehinam" iti / devalokAdarvAcIne manuSyaloke gamanameSAmityarvAstrotaso manuSyAH / a. vAMgyA putrapautrAdirUpapravAharUpeNa gamanameSAmiti / yadyapyetatpazvAdAvapi samAnaM tathA'pi manuSyeSu rUDho'yaM zabdaH / gacchatIti gauriti yathA pazuSu / sAdhakatvena manuSyasarge nAstyaparitoSaH // 11 // 12 // mahAdevAjJayA viprAH sargo bhUtAdiko'bhavat / iti paJcavidhA sRSTiH pravRttA parameSThinaH // 13 // bhUtAdika iti / Adizabdena pretapizAcAdayaH / iti paJcavidheti / mukhyasargo vRkSAdiH prathamaH / tiryaklotaH pazcAdirdvitIyaH / Urdhvasroto devasargastR. tIyaH / aksrioto manuSyasargazcaturthaH / bhUtAdiH paJcamaH / iti vaikRtAH sargAH paJca / yastu prajApateH prathamastAmasaH sargaH so'buddhipUrvaka iti buddhipUrvakavaikRtasargeSu na gaNanIya iti / ata eva prAkRteSvapi paramAtmanaH sakAzAdavya. tAkhyasya tamasaH sargo na gaNanIyaH // 13 // sargastu prathamo jJeyo mahato brahmaNastu saH / dvitIyo vedavicchreSThAstanmAtrANAM ca bhautikaH // 14 // antarbahirvibhAgaguNatrayAtmanormahadahaMkArayorantarbahirvibhAgalakSaNavizeSaparityAgena guNatrayavibhAgAtmanakIkaraNAnmahataH sargaH prathamaH / mahato yaH sargoM brahmaNaH paramAtmanaH sakAzAdityarthaH / sUkSmabhUtAnAM tanmAtrANAM zabdAdInAM sargo dvitIyaH // 14 // vaikArikAkhyo vedajJAstRtIyaH prikiirtitH| so'yamaindriyakaH sarga ityete prAkRtAstrayaH // 15 // 1 ga. sarge viprastu / For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAya H 101 sUtasaMhitA / caturtho mukhyasargAkhyo mukhyastu sthAvarAbhidhaH / tiryaktrotastu pazvAdiH paJcamaH parikIrtitaH // 16 // SaSThastu devasargAkhyaH saptamo'rvAkprakIrtitaH / aSTamo munizArdUlA bhUtapretAdisaMjJitaH // 17 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 97 indriyatadadhiSThAtRdevatAsargayorvaikArikatvenaikI karaNAdindriya sastRtIyati prAkRtAstrapaH / vaikArikAkhya iti / iha purANe'haMkArasya mahataH pRthagupAdAnAttanmAtragatajJAna kriyAzaktiMjanakatvameva vaikArikazabdArthaH / ayaM cArtho'grata eva hiraNyagarbhaM vakSyAmItyatra spaSTIbhaviSyati / uktA mukhyasargAdayo vaikRtAH paJcetyaSTau vaikRteSu prathamasyApi mukhyasargasya prAkRtAMstrInapekSya caturthatvam / evaM tairyagyonyAdInAM paJcamatvAdikamiti // 15 // 16 // 17 // kaumAro navamaH proktaH prAkRto vaikRtazva saH / eSAmavAntaro bhedo mayA vaktuM na zakyate // 18 // kaumAraH sanakAdira vakSyamANaprabhAvAtizayayogAtprajApatinA sRSTatvAca prAkRtavaikRtobhayAtmakaH / iti sargA nava / yadyapi munibhirbhUmyuddharaNAnantarabhAviprajApatikRto vaikRta eva sargaH pRSTaH sUtena svayamapi sisukSorbrahmaNa ityAdinA sa eva vyutpAditastathA'pi sargAnukramaNaprastAvena prAkRtamapi sargatrapamupanyastamiti tena saha sargA navetyuktam / purANAntareSu mukhyasargaH SadvidhaH / tairyagyonyo'STAviMzatibhedo devasargo'STavidha ityAdyuktam / iha tadanabhidhAne kAraNamAha - eSAmavAntara iti / na zakyata iti / neSyata ityarthaH // 18 // alpatvAdupayogasya dvijA nAdya vadAmyaham / sanakaM ca dvijazreSThAstathaiva ca sanAtanam // 19 // sanandanasamAkhyaM ca tathaiva brahmavittamAH / RbhuM sanatkumAraM ca sasarjA prajApatiH // 20 // brahmaNo mAnasAH putrA ime brahmasamA dvijAH / mahAvairAgyasaMpannA abhavanpaJca suvratAH // 21 // For Private And Personal Use Only 1 ga. mukhya: 'khyAvarajAbhi / 2 kha. gha. 'ktijalaM / ga. 'tijaDala' Ga. 'ktijJatvaM / 3 ga. pradhAnasyA / 4 ga tiry| 5 ga. tirtha / 13
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA zivamAhAtmyakhaNDa akatmiAnusaMdhAnAjAtA ete prjaapteH| zivadhyAnaikamanaso na sRSTau cakrire matim // 22 // anicchAkAraNamAha-alpatvAditi / kaumArasya sargasya vibhAgamAhasanakaM ceti // 19 // 20 // 21 // 22 // sRSTayartha bhagavAnbrahmA lokaanaammbikaapteH| mumoha mAyayA sadyastaM dRSTvA purussottmH||23|| sanakAdayazcetsRSTau matiM na cakrire brahmA vA kimiti klezAtmikAyAM matimakarodityata Aha-sRSTayarthamiti / sa hi zivAjJayA svayaM sRSTau niyukta iti tenAvazyaM sA kartavyetyarthaH // 23 // bubodha putraM brahmANaM dvijA nArAyaNaH pitaa| prabodhitazcaturvako viSNunA vizvayoninA // 24 // mahAvoraM tapazcakre dhyAyanviSNuM sanAtanam / evaM ciragate kAle na kiMcitpratyapadyata // 25 // tataH krodho mahAnasya brhmnno'jaaytaa''stikaaH| krodhena tasya netrAbhyAM prapatanazrubindavaH // 26 // etasminsamaye tasya brahmaNaH prmeshvrH| adadAtkRpayA buddhiM bhagavAnkaruNAnidhiH // 27 // sa punardevadevasya prsaadaadmbikaapteH| tatApa paramaM ghoraM tapo vipraashcturmukhH||28|| bubodha bodhayAmAsa // 24 // 25 // 26 // 27 // 28 // sRSTyartha brahmaNastasya bhruvormANasya madhyataH / avimuktAbhidhAddezAtsvakIyAttu vizeSataH // 29 // trimUrtInAM mahezasya dvijA vedaarthvittmaaH| asaMbhUto mahAdevaH sarvadevanamaskRtaH // 30 // ardhanArIzvaro bhUtvA praaduraasiiddhRnnaanidhiH| tamajaM zaMkaraM sAkSAttejorAzimumApatim // 31 // For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH10] suutsNhitaa| sRSTayarthamiti / sRSTyarthaM tapatastasya brahmaNo bhruvormANasya ca madhye yadavimuktAbhidhAnaM kSetraM trimUrtInAM brahmaviSNumahezvarANAmupalabdhisthAnatvena sAdhAraNamapi vizeSato mahezvarasya svakIyam / tatrAsaMbhUto'nAdirapi paramezvaraH kRpayA'rdhanArIzvaraH sanmAdurAsIt / bhruvomA'Nasya ca madhyaM zaivavimuktAbhidhamiti hi jAbAlopaniSadi zrUyate-'atha hainamatriH prapaccha yAjJavalkyaM ya eSo'nanto'vyakta AtmA taM kathamahaM vijAnIyAmiti / sa hovAca yAjJavalkyaH so'vimukta upAsyo ya eSo'nanto'vyakta AtmA so'vimukte pratiSThita iti so'vimuktaH kasminpratiSThita iti varaNAyAM nAsyAM ca madhye pratiSThita iti kAvai varaNA kA ca nAsIti sarvAnindriyakRtAndoSAnvArayati tena varaNA bhavati sa nindriyakRtAnpApAnnAzayati tena nAsI bhavatIti katamaM cAsya sthAnaM bhavatIti bhruvorghANasya ca yaH saMdhiH sa eva dyaurlokasya parasya ca saMdhirbhavatIti' 29 // 30 // 31 // sarvajJaM sarvakartAraM nIlalohitasaMjJitam / dRSTvA natvA mahAbhaktyA stutvA hRSTaH prjaaptiH||32|| uvAca devadevezaM sRjemA vividhAH prajAH / brahmaNo vacanaM devaH zrutvA vishvjgtptiH||33|| sasarja svAtmanA tulyAzivo rudraandijottmH| taM punazcA''ha devezaM brahmA vizvajagatprabhuH // 34 // nIlalohitamiti / kaNThe nIlo'nyatra lohitaH // 32 // 33 // 34 // janmamRtyubhayAviSTAH mRja deva prajA iti / evaM zrutvA mahAdevaH prahasya karuNAnidhiH // 35 // provAcAzobhanAH srakSye nAhaM brahmanprajA imAH ahaM duHkhodadhau manA uddharAmi prajA imAH // 36 // janmamRtyubhayeti / tathAvidhA eva pravRttyabhimukhA yataH // 35 // 36 // samyagjJAnapradAnena gurumUrtiparigrahaH / tvameva mRja duHkhAMdyAH prajAH sarvAH prajApate // 37 // gurumUrtIti yojayati pare tattve sa dIkSayA''cAryamUrtisthaH' iti yuktam // 37 // 1 kha. eSe.'vyakto'nanta AtmA / 2 Ga. tamaccAsya / 3 kha. duHkhAnyAH / For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe ityuktvA'ntarhitaH shriimaanbhgvaaniillohitH| tatastasya prasAdena nivArya kamalAsanaH // 38 // rudrAnayantakalpAyUnprajAsRSTau pravartakAn / zabdAdIni ca bhUtAni paJcIkRtya dvijottamAH // 39 // rudrAnIlalohitena sRSTAnivArya zabdAdIni tanmAtrAparaparyAyANi sUkSmabhUtAni prAgeva paramAtmanA sRSTAni paJcIkRtya viyadAdInAM paJcAnAM bhUtAnAM madhya ekaikaM paJcAtmakaM kRtvA / yathA viyadAdikamekaikaM dvidhA dvidhA vibhajya tatra dvidhAto dvitIyabhAgaM caturdhA vibhajya vAyvAdibhUtacatuSTayaprathamabhAgeSvekaikaM yojayet / evaM vAyorapi dvitIyabhAgaM caturdhA vibhajya vAyuprathamabhAgaM parityajya vAyuvyatiriktabhUtacatuSTayapathamabhAgeSu yojayet / evaM tejasa udakasya pRthivyAzca dvi. tIyaM dvitIyaM bhAgaM caturdhA vibhajya svasvaprathamabhAgaM parityajyAvaziSTabhUtacatuSTayaprathamabhAgeSu yojite satyekaikabhUtasyAdhaM svakIyama, svetarabhUtacatuSTayAtmakamityekaikasya pazcAtmakatve'pi bhAgAdhikyAtpRthivyAdivibhAgavyavahAra iti / uktaM vyAsena-vaizeSyAttu tadvAdastadvAda iti // 38 // 39 // tebhyaH sthUlAmbaraM vAyuM vahni caiva jalaM mahIm / parvatAMzca samudrAMzca vRkSAdInapi suvrtaaH||40|| tebhya iti / tebhyo'paJcIkRtebhyaH zabdAdibhyaH sakAzAtpaJcIkaraNena niSpannAni sthUlAdInyAkAzAdIni bhUtAni bhautikAni parvatAdIni ca sasarjetyarthaH // 40 // kalAdiyugaparyantAkAlAnanyAnapi prabhuH / sRSTvA vedavidA mukhyAH saadhkaansRjtprbhuH||41|| kalAdIti / kalAkASThAmuhUrtAdikAlavibhAgAnAM bahvalpatapanaparispandopAdhikRtatvena paJcIkaraNottarakAlabhAvitvam / kAlasvarUpamAtrasya tu mAyAparamAtmasaMbandhamAtrAtmakatvena prAgeva siddheH // 41 // marIciM ca svanetrAbhyAM hRdayAgumeva ca / ziraso'GgirasaM caiva tthodaanaadvijottmaaH||42|| pulastyaM pulahaM vyAnAdapAnAtkratumIzvaraH // dakSaM prANAttathaivAtriM zrotrAbhyAM munipuGgavAH // 43 // For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [adhyAyaH10] suutsNhitaa| 101 samAnAca vasiSThAkhyaM saMkalpAddharmasaMjJitam / evametAnajaH zrImAnasRjatsAdhakottamAn // 44 // tAneva sAdhakAnAha-marIci cetyAdi // 42 // 43 // 44 // punastadAjJayA viprA dharmaH saMkalpasaMjJitaH / mAnavaM rUpamApannaH sAdhakaistu pravartitaH // 45 // sAdhakairmarIcyAdivasiSThAntairnavabhiH pravartito dharma eva manurUpatAM prApta ityA ha-punariti // 45 // tatazcaturmukhaH svasya jghnaadsuraandijaaH| sRSTvA mUrti punassyaktvA zarIrAntaramAptavAn // 46 // tatazcaturmukha iti / asurAnsRSTvA brahmaNA parityaktaM taccharIraM rAvyAtmakamAsIt / tathAhi taittirIyake 'idaM vA agre naiva kiMcanA''sIt' iti brahmaNo'. harAdau lokatrayasRSTiM prakamyoktam ' sa jaghanAdasurAnasRjata tebhyo mRnmaye pAtre'nnamaduhadyA'sya sA tanUrAsIttAmapAhata sA tamisrA'bhavat ' iti // 46 // sA tanurbrahmaNA tyaktA rAtrirUpA'bhavannRNAm / punarbrahmA''ptadehasya mukhAtsattvavijRmbhitAva // 47 // sRSTvA surAnajastacca zarIraM tyktvaanpunH| tatpunarvedavicchreSThA abhUnnRNAM dinaM zubham // 48 // mukhAtsattvavijRmbhitAditi / Urdhvasrotaso hi sAttvikA ityuktam / zrUyate hi- sa mukhAddevAnasRjata tebhyo harite pAtre somamaduhat / yA'sya sA tanUrAsIcAmapAhata tadaharabhavaditi / / 47 // 48 // punazca sattvasaMyuktaM zarIraM bhagavAnajaH / AsthAya brahmavinmukhyAH pitRRnsRSTvA vihAya tt||49|| zarIrAntaramApanazcaturvakraH zivAjJayA / syaktA mUrtirdijAH sA tu saMdhyA tenaabhvddijaaH||50|| punazca sattvasaMyuktamiti / pitRRndevapitRRn RtUna 'RtavaH khalu vai devAH pitaraH' iti zruteH / manuSyapitarastu tadA na jAtA eva / tAnsRSTvA tyaktaM zarIraM saMdhyA jAtA / zrUyate hi-sa upapakSAbhyAmevartanasRjata tebhyo rajate For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 102 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDa pAtre ghRtamaduhat / yA'sya sA tanUrAsIttAmapAhata so'horAtrayoH saMdhirabhavaditi // 49 // 50 // brahmaNo vigrahAdeva rajasA pariveSTitAt / jajJire manujAH sarve tyaktaM tadvigrahaM punH||51|| jyotsnArUpeNa niSpanaM punardehAntaraM gataH / brahmA tasya zarIrAttu rajasA sahitAdvijAH // 52 // kSutpipAsAbhibhUtAzca rAkSasAH pannagAstathA / bhUtagandharvarUpAzca samutpannA balAnvitAH // 53 // rajasA pariveSTitAditi / aksriotaso hi rAjasA ityuktam / zrUyate hi 'sa prajananAdeva prajA asRjata' ityArabhya 'tAbhyo dArumaye pAtre payo'duhadyA'sya sA tanUrAsIttAmapAhata sA jyotsnA'bhavat' iti / rajasA sahitAditi / rajaso rAgAtmakatvAcato jAtA rAkSasAdayaH kSutpipAsAdiparItA jAtAH // 51 // 52 // 53 // punardehAntaraM gatvA tato vishvjgtptiH| vayAMsi gardabhAnazvAnmAtaGgAnAsabhAnmRgAn // 54 // tattatvaSTavyAnurUpaM taM taM dehaM svIkRtya zeSaM sarva sRSTavAnityAha-punardehAntaraM gatveti // 54 // sasarjAnyAMzca vizvAtmA tathaivaugAtrameva ca / RcaM caiva trivatsomaM tathA caiva rathaMtaram // 55 // audgAtramudrAtRkarma / RvaM yajJam / trivRdAdIni yajJAGgAni / zrUyate hi 'idaM sarvamasRjata yadidaM kiMca Rco yajUMSi sAmAni cchadAMsi yajJAnmajAM pazan' iti // 55 // agniSTomAdikaM sarva sahAGgena prajApatiH / tathaiva sarvanAmAni nirmame vedazabdataH // 56 // vedazabdata iti / tathA coktaM purANe 'RSINAM nAmadheyAni karmANi vividhAni ca / vedazabdebhya evA''dau nirmame sa mahezvaraH' iti // 56 // For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 10] sUtasaMhitA / paJcIkRtAni bhUtAni brahmaNA munayaH purA / sarveSA kAraNatvena proktAni brahmavAdibhiH // 57 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 103 yAni purA brahmaNA paJcIkRtAni bhUtAni tAnyevoktasya zabdArthaprapaJcajAtasya kAraNamityarthaH // 57 // evaM vicitraM jagadantarAtmA prajApatiH svaprasamaM sa sRSTvA / prasAdatastasya mahezvarasya punastamorUpamavApa sadyaH // 58 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe brahmasRSTikathanaM nAma dazamo'dhyAyaH // 10 // evaM vicitramiti / niratizayajJAnavairAgyasaMpanno hi prajApatiH / yatredamucyate'jJAnamapratimaM yasya vairAgyaM ca jagatpatteH / aizvaryaM caiva dharmazca saha siddhaM catuSTayam' iti / saha svabhAvata eva / evaMbhUto'pi sRjyaprANikarmabhiH pravartitasya paramezvarasyAssjJayA mAyAmayaM jagannirmAya prabhorAjJAM niSpannAM manyamAnaH svAbhAvika svarUpapratiSThAM prApat | tattvaniSTheva ceyaM laukikadRSTInAmaviSayatvAttamorUpaNA tirucyate / uktaM gItAmu 'yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgarti saMyamI / yasyAM jAgrati bhUtAni sA nizA pazyato muneH' iti // 58 For Private And Personal Use Only iti zrImatkAzIvilAsa kriyAzaktiparamabhakta zrIma tryambakapAdAbjasevAparAyanopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsUtasaMhitA tAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe brahmasRSTikathanaM nAma dazamo'dhyAyaH // 10 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 104 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyaskhaNDe ekAdazo'dhyAyaH -amnaimiSIyA UcuHevaM sRSTvA punarbrahmA sthAvarANi carANi ca / bhagavanbhagavAnIzaH kiM cakArA''zu tadvada // 1 // prajApateH svapratiSThatve'va ziSTasRSTiH sRSTaparipAlanaM sAMpratikasaMsAropalambhazva kathaM syAditi jijJAsamAnA munayaH pRcchanti / evaM sRSTuti // 1 // sUta uvAcasaMhArahetubhUtena tamasA pariveSTitaH / vihAya tattamorUpaM sRSTAnAmabhivRddhaye // 2 // hiraNyagarbhasaMjJasya brahmaNo rUpamApa sH| hiraNyagarbha vakSyAmi tathA'nyadapi suvratAH // 3 // saMhArahetubhUteneti / jagatkartari prajApatau svarUpapratiSThe hi 'jagatpratiSThA devarSe' ityuktarItyA sakalaM jagadavyakte lIyate / ata uktaM saMhArahetubhUtaM tmH| tena pariveSTitastadupAdhikaH sa sRSTAnAmabhivRddhaye tattamorUpaM vijahau / ayamAzayaH / avidyAsmitArAgadveSAbhinivezalakSaNaklezapaJcakamUlo hi karmAzayaH pANibhirihAmutra ca loke bhoktavyaH / yaduktaM pataJjalinA / klezamUlaM karmAzayo dRSTAdRSTajanmavedanIya iti / yAvacca karmaNAM mUlabhUtaM klezapaJcakamanuvartate tAvattasya kamAzayasya trividhaH paripAko bhavati nAnAvidhayoniSu janmamAptizcA''yuzca sukhaduHkhalakSaNaphalopabhogazceti / tadapyuktaM tenaiva 'sati mUle tadvipAko jAtyAyurbhogAH' iti / tatra pUrvodIritasRSTayAM keSAMcijjanmahetukarmaNAM caritArthatve'pyavaziSTAnAM cA''yurhetUnAM ca karmaNAM phalamadAnAnurUpasargaparyantAnAM prabhorAjJAmanusaMdadhAnastadarthaM hiraNyagarbhAparaparyAyasya brahmaNo rUpaM prApaditi / yadya'pi brahmA hiraNyagarbharUpa eva tathA'pi sUtaH prA. kRtasargazeSaM vivakSurajijJAsitAbhidhAne'navadheyavacanatApAtAttadviSayAM jijJAsAM munInAmutpAdayituM hiraNyagarbhasaMjJasyeti vizinaSTi / amunaiva vizeSaNena munI jJAta jijJAsAnAkalayyApRSTo'pi sUtaH svayameva vaktuM pratijAnIte / hiraNyagarbhamiti / tathA'nyaditi / sUtrAtmAnamantaryAmiNaM trayANAmapekSitamupAdhitrayaM tadutpattiprakAraM cetyarthaH // 2 // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH11] suutsNhitaa| paJcabhUteSu jAteSu zabdasparzAdiSu dvijaaH| vijAtAsteSu sattvena guNena jJAnazaktayaH // 4 // tathA samaSTibhUtAnAM dvijAH khAnAM rajoguNAt / zabdasparzAdibhUteSu vijAtAH kRtizaktayaH // 5 // bhUteSu saMsthitA jJAnazaktayaH paJca sNyutaaH| samaSTibhUtaM sarveSAM mAnasaM karaNaM bhavet // 6 // tadrato bhagavAnbrahmA trimUrtInAM dvijrssbhaaH| hiraNyagarbha ityukto munibhiH sUkSmadarzibhiH // 7 // paJcabhUteSviti / ayamarthaH / abuddhipUrvakaM tamorUpamavyaktamutpannamiti yadavAdiSma tadadhiSThitaniSkalaH paraziva IzvaraH saguNaM brahmeti cocyate / tata utpannaM yanmahattattvaM prAkRtasargamadhye prathamam 'sargastu prathamo jJeyaH' iti prAgutaM tasya guNatrayAtmakatvAttata utpannAni zabdasparzarUparasagandhatanmAtrAparaparyApANi sUkSmabhUtAnyapi guNatrayAtmakAnyeva / atasteSu sattvaguNanibandhanA yAH paJcajJAnazaktapastAH pratyekaM zrotratvakArjihvAdhANalakSaNAni jJAnendriyANi paJca jananti / teSveva paJcamu sUkSmabhUteSu rajoguNAtsamaSTibhUtAnAM khAnAM vApANipAdapAyUpasthalakSaNAnAM karmendriyANAM kAraNabhUtAH paJca kriyAzaktayo jAyante / tatheti kathanAtsamaSTibhUtAnAM khAnAmityetatpUrvatrApi yojanIyam / tatra tu zrotrAdInAM jJAnendriyANAM kAraNabhUtA jJAnazaktaya ityarthaH / samaSTibhUtAnAmiti vyaSTivyavacchedArtham / tathAhi / vyaSTibhUtasthUlabhUtasUkSmakAraNopAdhibhirupahitaM tattvaM vizvataijasapAjJazabdairabhidhIyate / samaSTibhUtaistai rupahitaM tattvaM vaizvAnarahiraNyagarbhezvarapadairabhidhIyate / tathA jhuttaratApanIyopaniSadi zrUyate 'vizvo vaizvAnaraH prathamaH pAdastaijaso hiraNyagarbho dvitIyaH pAdaHprAjJa IzvarastRtIyaH pAdaH' iti / tadiha hiraNyagarbhasya vivakSitatvAtsamaSTibhUtAnAmityuktam / tatra samaSTisUkSmabhUteSu paJcasu sthitA jJAnazaktayo militvA manobudhyaparaparyAyaM samaSTibhUtamantaHkaraNaM janayanti / paJcabhUtagatajJAnazaktyAtmakasyApi manasazchandogopaniSadi yadannamayatvAbhidhAnam 'annamayaM hi saumya manaH' iti tadannaprAcuryAbhiprAyam / annanibandhanopacayAbhiprAyaM vA / tathAca tatraiva paJcadazAhAni mA'zIrityAdinA'nnahAnopAdAnAbhyAM cittasyApacaMyopa 1 ga. i. 'littvaanmno'| 2 Da. 'cayo codaa| For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe cayAvevodAharanti / amunavAbhiprAyeNa yajJavaibhavakhaNDa uparibhAge paJcamAdhyAye ___'annenA''pyAyite muktenAdhItaM tasya bhAsate' / ityApyAyana evAnnasyAsAdhAraNakAraNatAM vakSyati / tadupahitaH paramAtmA hiraNyagarbha ityucyate / sa eva ca brahmaviSNurudrAkhyamUrtitrayamadhye brahmetyucyate // 4 // 5 // 6 // 7 // tathaiva brahmaviccheSThAH saMyutAH kRtizaktayaH / samaSTibhUtaH prANAnAM bhavetprANaH zivAjJayA // 8 // tathA sUkSmabhUtapaJcake yatkriyAzaktipaJcakaM tanmilitaM tatsamaSTibhUtaM prANApAnAdipaJcavRttikaM pANaM janayati / ApomayaH prANa ityappannamayavatmAcuryAbhiSAyamupacayAbhiprAyaM vA // 8 // tatrastho bhagavAnviSNuH sUtrAtmeti prkiirtitH| ubhayatra sthitaH sAkSAtrimUrtInAM mahezvaraH // 9 // antaryAmIti vedeSu gIyate vedvittmaaH| hiraNyagarbharUpaM yaH prAptaH zrutiSu nizcitaH // 10 // tadupahitaH paramAtmA sUtrAtmetyucyate / sa eva ca brahmAdimartitrayamadhye viSNuriti / ubhayatreti / kriyAjJAnapavibhAgamantareNa bhUtazaktipaJcakotpanne parihRtamana:pANavibhAga ekasminnupAdhau sa eva paramAtmA'ntaryAmIti / sa ca brahmAdimU. titrayamadhye mahezvara ityucyate / avibhaktajJAnakriyAzaktitvAvizeSAtkAraNopAdhika Izvaro'pyantaryAmIti kathyate / 'eSa sarvezvara eSa sarvajJa eSo'ntaryAmyeSa yoniH sarvasya prabhavApyayau hi bhUtAnAm' iti hi zrUyate / vedeSu gIyata iti / bRhadAraNyake paJcamAdhyAya uddAlakayAjJavalkyasaMvAde saptamabrAhmaNe praSTAramuddAlakaM prati yAjJavalkyenoktam / ' yaH pRthivyAM tiSThanpRthivyA antaro yaM pRthivI na veda yasya pRthivI zarIraM yaH pRthivImantaro yamayatyeSa ta AtmA'ntaryAmya mRtaH' ityAdibhirbahubhiH paryAyairantaryAmI nirUpitaH / tathA vAyurvai gautama tatsUtramityAdinA pANaH sUtrAtmA nirUpitaH / tathA 'hiraNyagarbhaH samavartatAne' iti hiraNyagarbho'pi zrutiSu giiyte| hiraNyagarbharUpamiti / brahmA hi trimUrtimadhyavartinA brahmANDAbhimAnivirADAtmanA ca vyapadizyate / tadubhayamavyavacchedena samaSTisUkSmopAdhikavivakSayA yaH prAgghiraNyagarbharUpaM prApta ityudita ityuktam // 9 // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH11] suutsNhitaa| sa punarbhagavAnbrahmA mAyayaiva svakaM punaH / vidhA kRtvA munizreSThA ardhana puruSo'bhavat // 11 // dvidhA kRtveti / yadAha manu: 'dvidhA kRtvA''tmano dehamardhena puruSo'bhavat / ardhena nArI tasyAM tu virAjamamRjatpabhuH // iti / iyatparyantaM prAkRtasargavizeSaH / avyaktamahadahakAratanmAtrANi baSTau prakRtaya ityucyanta ityArabhya vaikRtasargavizeSaH / vikAraSoDazakAntaravartipaJcIkRtabhUtakAryoM hi brahmANDaH // 11 // ardhena nArI tasyAM tu viraajmsRjtpunH|| punazca bhagavAnasyAM svarADAkhyaM tathaiva ca // 12 // samrADAtmAbhidhaM viprA amRjallokanAyakaH / te punastena viprendrA brahmANDenA''vRtAtrayaH // 13 // virAmamiti / samaSTirUpasthUlabhUtapaJcamayabrahmANDAbhimAninam / svarADAkhyamiti brahmANDAntaravartisamaSTiliGazarIrAbhimAninam / saMmrADAtmeti tadubhayakAraNAvyAkRtAbhimAninam / tena sraSTrA hiraNyagarbhana brahmANDenA''vRtA ityukapakAreNa || 12 // 13 // prAdhAnyana virADAtmA brahmANDamabhimanyate / svarAT svarUpamubhayaM samrADiyabravIcchratiH // 14 // uktameva prakAramAha-prAdhAnyeneti / svarUpamiti | svarUpaM samaSTiliGasvarUpaM samaSTiliGgazarIraM taddhyAsaMsAramanuvRtteH svarUpamityucyate / yadAha vyAsaH / tadApIteH saMsAravyapadezAditi / ApItirappayo mAyAyAstatparyantamApIteriti / abravIcchratiriti / taittirIyakopaniSadi Apo vA idaM sarvam ' iti prakramya ' samrADApo virADApaH svarADApaH' iti tritayAtmakatvenApa stuti kurvANA zrutiruktasamrADAditritayaM vyavahRtavatItyarthaH / anya. trApyate bahuSu pradezeSu zrutyA vyavahiyante uparavAbhimantraNe 'virADasi sapanahA samrADasi bhAtRvyahA svarADayabhimAtiheti / tathA 'virAijyotiradhArayatsamrAjyotiradhArayatsvarADjyotiradhArayat' iti // 14 // 1 kha. vapuH / 2 ka. kha. she| 3 Ga. 'jatprabhuH / 4 Ga. te yatho / For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 108 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe virAT svAyaMbhuvaM viprA asRjanmanumAstikAH / asRjadyoginI nArI zatarUpAM tapasvinIm // 15 // sA punarmanunA tena gRhItA'tIva zobhanA / tasyAM tena samutpannaH priyavRttastathaiva ca // 16 // uttAnapAdasaMjJazca tathA kanyAdayaM punaH / uttAnapAdajAM kanyAM dvijA dakSaprajApateH // 17 // AkUtiM dattavAzuddhAM mAnasasya prajApateH / AkUyAM mAnasasyAbhUdyajJo viprAzca dakSiNA // 18 // vaikRtasRSTeH prastutatvAdvikArarUpabrahmANDAbhimAninA virAjaiva kRtaM sargamAhavirAT svAyaMbhuvamiti / virAibrahmA so'pi svazarIraM strIpuMsAtmakaM kRtvA tadbhAgAveva manuzatarUpe kRtavAnityarthaH / taduktaM bhAgavate 'kasya rUpamabhUdvedhA yatkAyamabhicakSate / tAbhyAM rUpavibhAgAbhyAM mithunaM samapadyata // yastu tatra pumAnso'bhUnmanuH svAyaMbhuvaH svarAT / strI yA''sIcchatarUpAkhyA mahiSyasya mahAtmanaH // iti / kasya virADbrahmaNa ityarthaH / zrutirapyAha-'sa dvitIyamaicchatsa haitAvAnAma yathA strIpumAMsau saMpariSvaktau sa imamevA''tmAnaM'dvedhA pAtayattataH patizca patnI cAbhavatAm' iti prakramya 'tAM samabhavattato manuSyA ajAyanta' ityAdi / svayaMbhuvo virAjo'patyaM svAyaMbhuvo manuH / tenaiva hyuktam 'tapastattvA'sajA tu sa svayaM puruSo virAT / / taM mAM vittAsya sarvasya sraSTAraM dvijasattamAH' // iti / __ vRttaM vrataM priyavRttaH priyavrataH / uttAnapAdajAmiti / uttAnapAdAnujAM jAtAM prasUti kanyAM dakSaprajApataye / mAnasasyeti / ruciprajApataye / yadAhAnyatra 'dadau prasUti dakSAya AkUti rucaye purA / prajApatiHsa jagrAha tayoryajJaH sadakSiNaH' iti // 15 // 16 // 17 // 10 // yajJasya jajJire putrA munayo dvAdazAstikAH / dakSAjAtAzcatasrazca tathA pujyazca viMzatiH // 19 // 1 ga. Ga, jo prA For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH11] suutsNhitaa| 102 dharmasya dattA dakSeNa zraddhAdyAstu trayodaza / tathaiva tena saMpannAH zraddhAdyAH kanyakA daza // 20 // tAbhyaH khyAtyAdayo viprAvaziSTAH SaTca paJca ca / evaM karmAnurUpeNa prANinAmambikApateH // AjJayA bahavo jAtA asaMkhyAtA dvijarSabhAH // 21 // __yajJasyeti / dakSiNAyAmiti zeSaH / dakSAjjAtA iti / cturviNshtiknyaaH| tatra zraddhAdyAstrayodaza dharmasya patnyaH / yadAha parAzaraH 'zraddhA lakSmIkRtistuSTiH puSTirmedhA tathA kriyaa| buddhirlajjA vapuH zAntiH siddhiH kIrtistrayodazI // patnyarthaM pratijagrAha dharmo dAkSAyaNIH prabhuH' iti / tAbhyaH zraddhAdibhyatrayodazabhyo'vaziSTAH khyAtyAdaya ekAdaza / tAsvaTau dakSavyatiriktebhyaH prajApatibhyo'STabhyo bhavAyaikA pitRbhya ekA vahnaya ekA / yadAha praashrH| 'tAbhyaH ziSTA yavIyasya ekAdaza sulocanAH / khyAtiH satpathasaMbhUtiH smRtiH bhItiH kSamA tathA // sannatizcAnasUyA ca UrjA svAhA svadhA tathA / bhRgurbhavo marIcizca tathA caivAGgirA muniH / pulastyaH pulahazcaiva kratuzcarSivarastathA / atrirvasiSTho vadbhizca pitarazca yathAkramam / khyAtyAdyA jagRhuH kanyAH' iti // 19 // 20 // 21 // svabhAvAdeva saMbhUtaM samastamiti kecana / tana sidhyati viprendrA dezakAlAdyapekSayA // 22 // na kenacitsRSTaM svAbhAvikamevaitajjagaditi lokAyatikAstamupanyasya niraspati / svabhAvAdeveti / kAzmIreSveva kuGkamamiti dezApekSA / ahanyeva kamalAnAM vikAsaH / rAtrAvevotpalAnAmiti kAlApekSA / Adizabdena puNyakRta evaM mukhaM pApina eva duHkhamityadRSTApekSA / sarvamidamIzvarecchayetIzvarApekSA / sarvamevaitatsvabhAva iticet / na / Igvidhasya lokAyatapakSasya vaidikamatAvizeSAt // 22 // 1 ga. stdup| For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 110 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikA sametA karmaNaiva samutpannaM samastamiti kecana / tacchrutismRtivAdasya viruddhaM munipuGgavAH // 23 // [1zivamAhAtmyakhaNDe karmaNaiveti / anIzvaravAdinaH / zrutismRtivAdasya viruddhamiti / nanu puNyo vai puNyena karmaNA bhavati pApaH pApeneti vAjasaneyopanipadi karmaNaiveti pakSaH svIkRtaH / na / IzvarAdhiSThitayoreva tayoH svarUpalAbhaH svakAryakaretvaM cetyapi zrutAvevodIraNAt / zrUyate hi / eSai u eva sAdhu karma kArayati taM yamebhyo lokebhya unninISati / eSa u evAsAdhu karma kArayati taM yamadho ninISatIti / vyAso'pIzvarAdeva phalaprAptimAha - phalamata upapatteriti / smaryate ca 'ahaM sarvasya prabhavo mattaH sarvaM pravartate' iti // 23 // purA himavataH pArzve muniH satyavatIsutaH / sumantu jaiminizcaiva vaizaMpAyana eva ca // 24 // pailaH kapilasaMjJazca tathA viprAH pataJjaliH / akSapAdaH kaNAzva tathaivA''Ggiraso muniH // 25 // mukundo mocakazcaiva mahAkAlI mahAmatiH / kAlarUpaH kalAmAlI kAmarUpaH kapidhvajaH // 26 // vedajJo vaidiko vidvAnviMdveSI veNuvAhanaH / bolvo bakulo vahnirvadaNDaH paraMtapaH // 27 // pApanAzaH pavitrazca tathA'nye ca maharSayaH / parasparaM vicAryAtha zraddhayA paramarSayaH // 28 // saMzayAviSTamanasastapazverurmahattaram / etasminnantare rudraH prasannaH karuNAnidhiH // 29 // svayamAvirabhUtteSAM purataH paramezvaraH / For Private And Personal Use Only taM dRSTvA munayaH sarve prasannendriyabuddhayaH // 30 // praNamya parayA bhaktyA bhagavantaM trilocanam / kRtAJjalipuTAH sarve papracchuH paramezvaram // 31 // 1 ka. kAraNaM / 2 gha. raNaM ca 3 . pa eva tu sA / 4 kha. vidveSo / 5 Ga. bilvalo
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH12 suutsNhitaa| devadevo mahAdevaH sarvajJaH krunnaanidhiH|| kapardI nIlakaNThazca kAlakAlo mheshvrH|| 32 // ukte'rthe munInAM saMzayApanayanAya paramezvaravAkyamudAhatuM saMzayAnAnmunInanukrAmati / purA himavata ityAdinA // 24 // 25 // 26 // 27 // 28 // 29 // 30 // 31 // 32 // somAdhuzekharaH somaH somasUryAgnilocanaH / uvAca madhuraM vAkyaM munInAM saMzayApaham // 33 // Izvara uvAca na svabhAvAjagajanmasthitidhvaMsA muniishvraaH| na mayA kevalenApi naca kevalakarmaNA // 34 // prANinAM karmapAkena mayA ca munisttmaaH| jagataH saMbhavo nAzaH sthitizca bhavati dvijAH // 35 // evaM karmAnurUpeNa jagajanmAdi ynmyaa| eSa svabhAvo viprendrA iti vedArthanirNayaH // 36 // mUta uvAcaevamuktvA mahAdevaH sarvajJaH karuNAnidhiH / anugRhya munizreSThAMstatraivAntarhito'bhavat // 37 // munayazca punarviprAH samAbhASya parasparam / atIva prItimApanA agamanvedavittamAH // 38 // bhavanto'pi munizreSThAH praannikrmaanuruuptH| sRSTvA saMharatIzAna iti vitta jagatsadA // 39 // iti zrutvA munizreSThA naimissiiyaastpodhnaaH| prasannahRdayAH zarva pUjayAmAsurAdarAt // 40 // iti zrIskadapurANe sUtasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe hira NyagarbhAdivizeSasRSTirnAmaikAdazo'dhyAyaH // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe munInAM yathopanyastaH saMzayastanirAsAya paramezvarapraNidhAnaM ca zvetAzvataropaniSadi zrUyate'kAlaH svabhAvo niyatiryadRcchayA bhUtAni yoniH puruSa' iti cintyam / 'saMyoga eSAM na tvAtmabhAvAdAtmA'pyanIzaH mukhaduHkhahetoH / te dhyAnayogAnugatA apazyandevAtmazaktiM svaguNairnigUDhAm' iti // 33 / / 34 // 35 // 36 // 37 // 38 // 39 // 40 // iti zrImatkAzIvilAsa kriyAzaktiparamabhakta zrImatryambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe hiraNyagarbhAdivizeSa sRSTi maikAdazo'dhyAyaH // 11 // haadsho'dhyaayH| naimiSIyA UcuHbhagavansarvazAstrArthaparijJAnavatAM vr| jAtinirNayamasmAkaM vada vaidaikdrshitm|| 1 // prANinAM karmapAkena mayA cetyuktatvAtkarmaNAM ca jAtibhedena vyavasthitatvAjAtibhedaM jijJAsamAnA munayaH pRcchanti / bhagavanniti / vedaikadarzitamiti / smRtipurANAnAmapi mUlabhUtavedAnumApanenaiva dharme pramANatvAt / vedaikapramANako dharma iti jaiminirapyAha-codanAlakSaNo'rtho dharma iti // 1 // mUta uvAca-- vakSye lokopakArAya jAtinirNayamAdarAt / agastyo'pi purA'pRcchatpraNamya vRSavAhanam // 2 // agastyo'pIti / sa zivaM yadapRcchattasmai zivenoktaM tadahaM vo vacmItyarthaH // 2 // 1 kha. 'maanenaiv| For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir madhyAyaH12] suutsNhitaa| purA sarve munizreSThAH pralaye vilayaM gte| andhakArAte loke viSNoraMzo mahAdyutiH // 3 // sahasrazIrSA puruSo viSNurnArAyaNAbhidhaH / kSIrAbdhau cintayandraM suSvApa brahmavittamAH // 4 // kadAcitpaGkajaM viprAstaruNAdityasaMnibham / tasya muptasya devasya nAbhyAM jAtaM mahattaram // 5 // hiraNyagarbho bhagavAnbrahmA vishvjgtptiH| AsthAya paramAM mUrti tasminpo samudrubhau // 6 // pralaya iti / naimittikAlayAvasare lokatraye vilayaM gate sati mukhApetyanvayaH / pralayakAle vA vilayaM prApte // 3 // 4 // 5 // 6 // tasya vedavidAM zreSThA brahmaNaH parameSThinaH / mahAdevAjJayA pUrvavAsanAsahitAnmukhAda // 7 // sargAvasare brahmaNo mukhAhrAhmaNA jAtA ityanenAnvayaH / mukhADrAhmaNA iti zrUyate hi 'bAhmaNo'sya mukhamAsIdbhAhU rAjanyaH kRtaH / UrU tadasya yadvaizyaH padyAM zUdro ajAyata' iti // 7 // brAhmaNA brAhmaNastrIbhiH saha jaataastpodhnaaH| tasya hastAtsaha strIbhirjajJire pRthivIbhujaH // 8 // UrubhyAM sahitAH strIbhirjAtA vaizyAH zivAjJayA / padbhyAM zUdrAH saha strIbhirjajJire vedavittamAH // 9 // brAhmaNA ityAdi jAtyabhiprAyamata uktaM saha strIbhiriti // 8 // 9 // svastrISu svasya vaidhena mArgeNotthaH svayaM bhavet / avarAmUttamAjAtastvanulomaH prakIrtitaH // 10 // asaMkIrgasya jAticatuSTayasya lakSaNamAha--svastrISviti / prAmaNyAM brAhmaNasya kSatriyAyAM kSatriyasyetyAdi / smaryate hi 'savarNebhyaH savarNAma jAyante hi svajAtayaH' iti / 1 kha. ga. vizvo nArA / 2 ga. 'tyarthaH / / 3 ka. kha. 'dvijAtayaH / For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 114 tAtparya dIpikA sametA [1] zivamAhAtmyakhaNDe vaidheneti / vivAhAdi vidhyuktena / anyathA jAtAnAM kuNDagolakAdInAM satyapisavarNatve zUdradharmatvaM smaryate 'zUdrANAM tu sadharmANaH sarve'padhvastajAH smRtAH' iti / saMkIrNAnanulomajAnAha / avarAsviti / kSatriyavaizyazUdrAmu brAhmaNasya / vaizyazUdrayoH kSatriyasya / zUdrAyAM vaizyasyetyarthaH // 10 // uttamAsvavarAjjAtaH pratiloma iti smRtaH / varNastrISvanulomena jAtaH syAdAntarAlikaH // 11 // varNAsu pratilomena jAto vrAtya iti smRtaH / brAhmaNyAM sadhavAyAM yo brAhmaNena dvijottamAH / jAtazvaryeNa kuNDo'sau vidhavAyAM tu golakaH // 12 // uttamAsviti / brAhmaNyAM kSatriyAditrayAt / kSatriyAyAM vaizyazUdrAbhyAm / vaizyAyAM zUdrAdityarthaH / varNISviti / anulomapratilomajAH striyo vyavacchinatti varNAsvatyapi / kuNDagolakayorlakSagamAha brAhmaNyAM sadhavAyAmiti // 11 // 12 // nRpAyAM brAhmaNAjjAtaH savarNa iti kIrtitaH // 13 // cauryAsyAmaneottho nAmnA nakSatrajIvanaH / vaizyAyAM brAhmaNAjjAto niSAdo vedavittamAH // 14 // pAyAmiti | kSatriyAyAmanulomajo vidhinA jAtazcetsavarNaH / cauryeNa cennakSatrajIvItyarthaH // 13 // 14 // * asyAmanena cauryeNa kumbhakAro'bhijAyate / UrdhvanApita evAsau nAmnA vedavidAM varAH // 15 // zUdrAyAM brAhmaNenottho dvijAH pArazavaH smRtaH / cauryeNAsyA niSAdo'bhUnnAmnA vedArthavittamAH // 16 // kumbhakArasyaiva nAmAntaramUrdhvamApita iti // 15 // 16 // brAhmaNAjAta ApItAkhyo bhaveddijAH / AyogavyAM tu vipreNa piGgalo nAma jAyate // 17 // dauSyantyAmiti / zUdrAyAM kSatriyAjjAto dauSyanta iti vakSyati / tajjAtiH For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH12] suutsNhitaa| strI dauSyantI / AyogavyAmiti / zUdrAdvaizyAyAM jAta AyogavaH / tajjAtA jyAyogavI / etAvatparyantaM brAhmaNAbrAhmaNyAdiSu cauryajA acauryjaashcoktaaH||17|| viprAyAM kSatriyAjAtaH mRta ityucyate budhaiH| cauryeNAsyAmanenottho sthakAra iti smRtaH // 18 // bhatriyeNa brAhmaNyAdiSu pUrvavadvividhAnAi-viSAyAM ksstriyaadityaadinaa||18|| kSatriyastrISu vaizyAttu bhojazcauryAdijAyate / vaizyAyAM kSatriyAjAto mAhiSyo'mbaSThasaMjJitaH // 19 // cauryeNAsyAmanenottho bhavedavirasaMjJitaH / zUdrAyAM kSatriyAjAto dauSyantyAkhyo bhvedvijaaH||20|| mAhiSya ityamghaSTha iti nAmadvayenokta ityarthaH // 19 // 20 // cauryeNAsyAmanenotthaH zUliko bhavati dvijAH / brAhmaNyAM vaizyato jAtaH kSattA bhavati nAmataH // 21 // vaizyAhAhmaNyAdiSu pUrvavadvividhAnAha-brAhmaNyo vaizyato jAta. ityAdinA // 21 // asyAmanena cauryeNa mleccho viprAH prajAyate / jAto vaizyAvRpAyAM yaH zAliko mAgadhazca sH||22|| asyAmanena cauryeNa pulindo jAyate budhaaH| maNikArastu vaizyAyAM cauryAdezyana jAyate // 23 // zUdrAyAM vaizyato jAta ugra ityucyate budhaiH / asyAmanena cauryeNa kaTakAraH prakIrtitaH // 24 // zAlikamAgadhazabdau paryAyo / / 22 // 23 // 24 // zUdrAdiprAGganAyAM tu caNDAlo nAma jAyate / asyAmanena cauryeNa bAhyadAsastu jAyate // 25 // zUdrAdrAmaNyAdiSu pUrvavadvividhAnAha-zUdrAdvipAGganAyAmityAdinA // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 116 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe jAtaH zUdreNa rAjanyAM vaidehAkhyazva pulkasaH / asyAmanena cauryeNa velavAkhyo vijAyate // 26 // jAtaH zUdreNa vaizyAyAM bhavetpattanazAlikaH / anenAsyai rasoi cauryAhmavidAM varAH // 27 // rAjanyAM rAjanyAyAm / vaideha pulkasazabdau paryAyau // 26 // 27 // cauryAcchUdreNa zUdrAyAM jAto mANaviko bhavet / ambaSThAyAM samutpannaH savarNena dvijottamAH // 28 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aparA api nAnAvidhAH saMkarajAtIrAha - - ambaSThAyAmityAdinA / ambachAyAM kSatriyAdvaizyAyAM jAtAyAM savarNena brAhmaNAtkSatriyAyAM jAtena // 28 // AgneyanartakAkhyaH sa iti prokto mahAtmabhiH / karaNAyAM tu viprendrA mAhiSyAdyo vijAyate // 29 // sa takSA rathakArazva proktaH zilpI ca vardhakI / lohakArazca karmAra iti vedArthavedibhiH // 30 // viprAyAmugrato jAtastakSavRttiH prakIrtitaH / vaizyAyAM tena niSpannaH samudro nAma jAyate // 31 // brAhmaNyAM yo niSAdena janitaH sa tu nApitaH / nRpAyAM yo niSAdena jAto'dhonApitaH smRtaH // 32 // viprAyAM nApitAjAto veNukaH parikIrtitaH / rAjyAM yo janitastena karmakAraH sa ucyate // 33 // dvijottamAyAM dauSyaMntAGgAgalabdhaH prajAyate / vaizyAyAM tu niSAdena suniSAdo'bhijAyate // 34 // brAhmaNyAM yo munizreSThA vaidehena prajAyate / sa nAmnA rajako jJeyaH paNDitaiH paNDitottamAH // 35 // 1 kha. 'pyanvAdvA' For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 117 adhyAyaH12) suutsNhitaa| dvijottamAyAM caNDAlAdyaH pumAJjAyate bhuvi / zvapacaH sa tu vijJeyaH sarvazAstravizAradaiH // 36 // zvapacAdiprakanyAyAM guhako jAyate sutH| vaizyAyAM yastu caNDAlAjAto dantakavelakaH // 37 // janito'nena zUdrAyAM viprA AzramakaH smRtH| pratilomaniSAdAdyaH zUdrAyAM sa tu bhairavaH // 38 // zUdrAyAM mAgadhAjjAtaH kukundaH procyate budhaiH| nRpAyAM mAgadhAjjAtaH khanakaH parikIrtitaH // 39 // khanakAdrAjakanyAyAmadvandhA nAma jAyate / ayogavena brAhmaNyAM carmakAraH prajAyate // 40 // vipravrAtyAttu viprAyAM bandiko nAma jAyate / kSatravrAtyAnRpAyAM tu khello mattazca mallakaH // 4 // mallAttu picchalastena naTAkhyo jAyate bhuvi / naTAtkaraNasaMjJastu karaNAkarmasaMjJitaH // 42 // tena mila utpano nRpAyAM vedvittmaaH| vaizyavrAtyAttu vaizyAyAM sudhanvA jAyate dvijAH // 43 // anenAvAryasaMjJastu AruSo bhAruSAdapi / dvijanmA jAyate tasmAnmaitro maitrAttu sAtvataH // 44 // karaNAyAmiti / zUdrAyAM viza utpannAyAm / mAhiSyAditi / ambaSThAparaparyAyAt / ucyata iti / zUdrAyAM vaizyato jAta ugra ityucyate tasmAtteneti // 29 // 30 // 31 // 32 // 33 // 34 // 35 // 36 // 37 // 38 // // 39 // 40 // 41 // 42 // 43 // 44 // maitrAdvaidehako jAtaH sa mAtaGgazca kIrtitaH / mAtaGgAjAyate sUtaH mUtAisyuH prajAyate // 45 // 1 ga. cANDAlAdyaH / 2 kha. 'zramikaH / 3 . mallo / 4 kha. bhaaruusso| For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 118 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe dasyorjAto munizreSThA mAlAkAraH samAkhyayA / pratilomaniSAdena kaivartAkhyo vijAyate // 46 // tilakAristriyAM jAta Ayogena dvijottmaaH| nIlAdivarNavikretA nAnA vedArthavittamAH // 47 // kArau cArusamAkhyAyAM niSAdena munIzvarAH / carbhajIvI samutpannaH sarvavijJAnasAgarAH // 48 // mAtaGgAditi / vaizyAyAmityanuvartate // 45 // 46 // 47 // 48 // yuSmAkaM saMgraheNaiva mayokto jAtinirNayaH / yathA'gastyAcchUtaH pUrva sadguroranuzAsanAt // 49 // IdRzAnAmanuktAnAmanantAnAM bhedAnAM saMbhavAdAha-saMgraheNeti // 49 / / khajAtyuktaM yathAzakti kurute karma yaH pumAn / muktistasyaiva saMsArAditi vedAnuzAsanam // 50 // jAtinirNayaprayojanamAha-svajAtyuktamiti / vedAnuzAsanamiti / 'dharmoM vizvasya jagataH pratiSThA dharme sarvaM pratiSThitam' iti hi vedavAkye'nuziSyate / svajAtyukta eva hi dharmaH // 50 // sarveSAM janmanA jAti nyathA krmkottibhiH| pazvAdInAM yathA jAtirjanmanaiva na cAnyathA // 51 // janmanibandhanA etA jAtayaH santu karmanibandhanAstu kIdRzya ityAzaya tA na saMbhavantyevetyAha-sarveSAmiti / tatra dRSTAntamAha pazcAdInAmiti // 51 // sA'pi sthUlasya dehasya bhautikasya na cA''tmanaH / __ tathA'pi dehe'haMmAnAdAtmA viprAdisaMjJitaH // 52 // padi janmanibandhanaiva jAtistarhi janmarahitasyA''tmanaH sA kathaM bhavetadabhAve vA tasya kathaM jAtipayuktadharmeSu niyoga ityata Aha-sA'pi sthUlasyeti / sUkSmabhUtakAryasya liGgazarIrasyApyAtmavajAtyabhAvAbhiprAyeNa sthUlasyetyuktam / jAtimaddehAditAdAtmyAdhyAsAdajAterapyAtmano vipratvAdivyavahAra ityarthaH // 12 // ga. Da. ayogena / For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112 bhadhyAyaH12]] suutsNhitaa| svasvarUpAparijJAnAdehe'haMmAnaM aatmnH| aparijJAnamapyasya brAhmaNA vedvittmaaH||53|| Adimanna bhavatyantastasya jJAnena suvrtaaH| jJAnaM vedAntavijJAnamiti sadgurunirNayaH // 54 // __ adhyAsopAdAnamajJAnamAha-svasvarUpeti / ajJAnasya tarhi ko hetuH / anAditve vA tasyA''tmavadanto'pi na syAditi cenna / yathA prAgabhAvasyAnAderbhAvena nivRttirevamanAderajJAnasya jJAnena nivRttirityAha-aparijJAnamiti / lokAyatAdizAstroktamajJAnAdajJAnanivRttiM vArayitumAha-jJAnamiti / yathArthadarzino yathAdRSTArthavAdinazca vyAsAdayaste sadguravaH / lokApatAdayastu vipralambhakatvAdajJatvAcca naividhA ityarthaH // 53 // 54 // yasyAparokSavijJAnamasti vedAntavAkyajam / tasya nAsti niyojyatvamiti vedaarthnirnnyH|| 55 // jJAninastahi jAtyabhAve kathaM tasya tatmayuktau vidhiniSedhAviti cenna sta eva tasya tAvityAha / yasyAparokSeti / vedArtheti / ' sa na sAdhunA karmaNA bhUyAno evAsAdhunA kanIyAniti ' vAjasaneyazrutiH / eSa nityo mahimA bAmaNasya na karmaNA vardhate no kanIyAn ' iti kAThakazrutiH // 55 // varNinAmAzramAH proktAH sarvazAstrArthavedibhiH / teSAM varNAzramasthAnAM vedakiMkaratA sadA // 56 // varNadharmavadAzramadharmo'pi tattvajJAnavirahiNAmevetyAha-varNinAmiti / vedakiMkaratA vedena karmasu niyojyatA // 56 / / asti cedbrahmavijJAnaM striyA vA puruSasya vA / varNAzramasamAcArastayornAstyeva sarvadA // 57 // strItvAdInAmapi varNAzramavadehadharmatvena dehAdhyAsavirahe sati karmasvaniyojyatve na tatkRtaH ko'pi vizeSa ityAha-asti cediti // 7 // 1 kha. i. 'nmaatm| ra ga. vrnnaanaa| For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 120 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe avijJAyA''tmasadbhAvaM svavarNAzramamAstikAH / jahAti yaH sa mUDhAtmA patatyeva na saMzayaH // 58 // tasmAtsarvaprayatnena zraddhayA saha sarvadA / kartavyo varNibhirdharmaH zrautaH smArtazca muktye|| 59 // saMzvAsau bhAvazca sadbhAvaH pAramArthika rUpamAtmanastadasAkSAtkRtya karmaparityAge pAtityamAha-avijJAyeti // 58 // 59 // ityAkarNya munIzvarA zrutigataM mUtopadiSTaM paraM satyAnantasukhaprakAzaparamaM brahmAtmavijJAnadam / zrutvA jAtivinirNayaM sakalalokAmbhodhipAraM sadA satyAsteyadayArjavAdisahitAstuSTA babhUvurdhazam // 60 // iti zrIskandapurANe satasaMhitAyAM zivamAhAtmyakhaNDe jAtinirNayo nAma dvAdazo'dhyAyaH // 12 // satyAnanteti / jAtinirNayo hi tatprayuktakarmAnuSThAnadvArA tttvjnyaanhetuH||60|| iti zrImatkAzIvilAsa kriyAzaktiparamabhakta zrImatryambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe jAtinirNayo nAma dvAdazo'dhyAyaH // 12 // tryodsho'dhyaayH| naimiSIyA UcuHbhagavastIrthamAhAtmyaM sarvazAstrArthavittama / brUhi kAruNyato'smAkaM hitAya prANinAM mudA // 1 // tattvajJAnamantareNa karmatyAge pAtityamuktam / pramAdAjAtasya tasya nirNejane tIrthasevA sukaropAya iti manyamAnA munayastIrthamAhAtmyaM jijJAsantebhagavastIrthati // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH13] bhuutsNhitaa| 121 sUta uvAcavadAmi tIrthamAhAtmyaM saMgraheNa munIzvarAH / zRNudhvaM sarvazAstroktaM zradvayA parayA saha // 2 // gaGgAdAraM mahAtIrtha sarvadevaniSevitam / tatra nAtvA khau meSe sthite'zvinyAM munIzvarAH // 3 // yathAzakti dhanaM dattvA zraddhayA zivayogine / upoSya sarvapApebhyo mucyate mAnavo dvijAH // 4 // somatIrthamiti khyAtaM somanAthasya saMnidhau / samudre pazcime viprAH sthitaM yojanamAyatam // 5 // vistIrNa yojanaM viprA vizvairdevairniSevitam / parvaNyA dine'STamyAM vyatIpAte tathA dvijAH // 6 // arkavAre caturdazyAM snAtvA dattvA'dha bhojanam / praNamya somanAthAkhyaM somaM somavibhUSaNam // 7 // upoSya rajanImekAM bhasmadigdhatanUruhaH / sarvapApavinirmuktaH zaMkaraM yAti mAnavaH // 8 // vArANasyAM mahAtIrtha nAmnA tu maNikarNikA / tatra sAtvAM mahAbhaktyA prAtareva samAhitaH // 9 // dRSTvA vizvezvaraM devaM karuNAsAgaraM haram / yathAzaktyA'napAnAdi dattvA mukto bhvennrH|| 10 // prayAgAkhyaM mahAtIrtha bhavarogasya bhessjm| bharaNyAM kRttikAyAM tu rohiNyAM vA vishesstH||11|| tatra snAtvA vo meSe vartamAne munIzvarAH / yathAzakti dhanaM dattvA vimukto mAnavo bhavet // 12 // kha. 'vA nage bhI For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 122 tAtparyadIpikAsametA zivamAhAtmyakhaNDe ArdrAyAM mRgazIrSe vA gaGgAsAgarasaMgame / nAtvA madhyaMdine dattvA yathAzakti dhanaM mudA // 13 // sarvapApavinirmuktaH zivasAyujyamAmuyAt / narmadA ca mahAtIrtha narakahAranAzakam // 14 // brahmaviSNvAdibhirnityaM sevitaM zaMkareNa ca / tatra sAtvA yathAzakti dhanaM dattvA''dareNa ca // 15 // brahmalokamavApnoti naro nAtra vicaarnnaa| yamunA ca mahAtIrtha yamenApi niSevitam // 16 // zraddhayeti / tadvirahe tIrthAnAmapi niSphalatvam 'matre tIrthe dvije deve daivajJe bheSaje gurau / yAdRzI bhAvanA patra siddhirbhavati tAhazI' ityAhuH // 2 // // 3 // // 4 // 5 // 6 // 7 // 8 // 9 // 10 // 11 // 12 // 13 // 14 // 15 // 16 // tatra snAtvA naro bhaktyA khau vRSabhasaMsthite / vizAkhe sUryavAre vA dattvA viprAya bhojanam // 17 // sarvapApavinirmuktaH zivena saha modte| sarasvatIti vikhyAtA nadI sarvavarapradA // 18 // yasyAM vAgIzvarI devI vartate sarvadA''darAt / tasyAmAdine sAtvA yasiicacchivayogine // 19 // dattvA putrAdibhiH sArdha naraH svargamavApnuyAt / godAvarIti yA loke suprasiddhA mahAnadI // 20 // siMharAzau sthite sUrya siMhayukta bRhsptau| tasyAM snAtvA yathAzakti dhanaM dattvA tu mAnavaH // 21 // gaGgAyAM dvAdazAbdasya nityaM snAnaphalaM labhet / kRSNaveNIti yA loke proktA viprA mahAnadI // 22 // 1 gha. Ga. zanam / 2 kha. tatra / gha. yasya / 3 kha. siMharAzigute sUrye siMhasthe ca bRhaspatau / For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH13] suutsNhitaa| 123 vizAkha iti / vizAkhAnakSatrayukte sUryavAre / 'nakSatreNa yuktaH kAlaH' ityaN / saMjJApUrvakasya vidheranityatvAdAdivRddhayabhAvaH / sUryavArasya vizeSasyopAdAnAt 'lubavizeSe' iti na lup / ata eva yuktavadyaktivacane na bhavataH / atha vA sUryabAre vizAkhe syAtAM cedityarthaH // 17 // 18 // 19 // 20 // 21 // 22 // sarvayogIzvarArAdhyA sadyAdevodgatA zubhA / indranIlagiriryasyAM snAtvA'bhUcchaMkarAsanam // 23 // niyaM yasyAM mahAdevaH snAlA viSNvAdibhiH saha / tasmingirikhare zrImAnvartate zivayA saha // 24 // snAtvA tasyAM naraH parvaNyupoSya brhmvittmaaH| yathAzakti dhanaM dattvA mucyate bhavabandhanAt // 25 // suvarNamukharI nAma nadI saMsAranAzinI / samastaprANinAM bhuktimuktisiddhyrthmaastikaaH|| 26 // kevalaM kRpayA sAkSAcchivena paramAtmanA / nirmitA maghanakSatre mAghamAsi dvijottamAH // 27 // yasyAstIre mahAdevaH zaMkaraH zazibhUSaNaH / zrImahakSiNakailAse zivayA pasyA saha // 28 // vartate tAM samAlokya suvarNamukharI nadIm / yasyAM saMbhUya tIrthAni svapApadhvastisiddhaye // 29 // sAnaM kRtvA mahAbhaktyA maghaH mAghamAsi ca / yathAzakti dhanaM dattvA zradvayA zivayogine // 30 // zrIkAlahastizailezaM zivaM zivakaraM nRNAm / zrImadakSiNakailAsavAsinaM vAsavArcitam // 31 // praNamya daNDavadbhaktyA vimuktA yadhapaJcarAt / nAtvA tasyAM naro bhaktyA magharkhe mAghamAsi c||32|| 15 ga. 'yogezva For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 124 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe sarvapApavinirmuktaH zivasAyujyamAmuyAt / kampA nAma nadI puNyA kamalAsananirmitA // 33 // yasyAM dvijottamAH sAtvA zaMkaraM zazizekharam / dRSTvA bhaktyA naraH sadyo mucyate bhavabandhanAt // 34 // AdiliGge mahAviSNuryasyAM snAtvA mahezvaram / samArAdhya sthitastatra devadevasya saMnidhau // 35 // nirIkSya zraddhayA viprA nadI tAmacyuto hariH / tasyAM snAtvA'rkavAreca brAhmaNAH zraddhayA saha // 36 // sahyAditi / sabaparvatAt // 23 // 24 // 25 // 26 // 27 // 28 // // 29 // 30 // 31 // 32 // 33 // 34 // 35 // 36 // haste vA bhaganakSatre tathA parvaNyapi dvijaaH| viprAyAnAdikaM dattvA naraH svarge mahIyate // 37 // kuTilA nAma yA loke prasiddhA mahatI nadI / yasyAstIre munizreSThA vIrAkhyA vedvittmaaH|| 38 // zrAvaNyAM paurNamAsyAM tuM bhadrakAlI dRDhavratA / adhikAsaMjJitAM ramyAM purImAdityanirmitAm // 39 // bhaganakSatra uttaraphalgunyAm // 37 // 38 // 39 // apsarogaNasaMkIrNAmAzritAmasuraiH suraiH / abhyetyAzeSadevAnAmAdibhUtaM mahezvaram // 40 // pratiSThApya jalenAsyAH snApya zraddhApuraHsaram / prArthayAmAsa dharmajJA devadevaM ghRNAnidhim // 11 // yaH pumAndevadevAsyAM snAtvA zraddhApuraHsaram / zrAvaNyAM paurNamAsyAM vA dRSTvA stutvA'bhivandya c||42|| kha. pampA nA 2 kha. vaa| 3 kha. vedavecha / For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH11] suutsNhitaa| 125 dadAti viduSe vastraM dhanaM dhAnyaM yathAbalam / tasya bhuktiM ca muktaM ca prayacchAzeSanAyaka // 43 // sUta uvAcavIrayA prArthito devo viprendrA brhmvittmaaH| tathA bhavatviti prAha zivo gambhIrayA girA // 44 // tasyAM snAtvA'rkavAre yaH zraddhayA parayA saha / dadAti dhanamanyadvA sa mukto nAtra saMzayaH // 45 // maNimuktA nadI divyA mahAdevena nirmitaa| yasyAM viSNuzca rudrazca brahmA vahnizca maarutH||46|| vizve devAzca vasavaH sUryo devaH purNdrH| Aditye cApasaMyukte zraddhayA''rdrAdine dvijAH // 47 // snAnaM kRtvA dhanaM dattvA zrImadRddhAcalezvaram / praNamya daNDavaDUmau lokAnAM hitakAmyayA // 48 // prArthayAmAsurIzAnaM zrImadRddhAcalezvaram / durvRtto vA suvRtto vA mUl vA paNDito'pi vaa||49|| brAhmaNo vA'tha zUdro vA caNDAlo vA'nya eva vA / asyAmasmindine snAtvA zraddhayA zivayogine // 50 // yathAzakti dhanaM dattvA dhAnyaM vA vastrameva vaa| zrImadRdvAcalezAya brAhmaNA vedavittamAH // 51 // upoSya prAtaravezaM zrImahRvAcalezvaram / yo namaskurute tasya prayaccha paramAM gatim // 52 // ityevaM prArthitaH sarvaiH zrImadRddhAcalezvaraH / tathaivAstviti saMtuSTaH prAha gambhIrayA girA // 53 // tasyAmAdine nAti zraddhayA mAnavo dvijAH / tasya saMsAravicchittiH siddhA nAtra vicAraNA // 54 // For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 126 tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDa zrImadvyAghrapure ramye mahAlakSmyA niSevite / zivagaGgeti vikhyAtaM taTAkaM tIrthamuttamam // 55 // tasya dakSiNatIre zrIzaMkaraH zazizekharaH / pranRtyati parAnandamanubhUyAnubhUya ca // 56 // yasminbrahmAdayo devA munayazca dine dine / snAnaM kRtvA pranRtyantaM bhavAnIsahitaM zivam // 57 // praNamanti mahAbhattyA bhavaroganivRttaye / yasminsAkSAnmahAdevo bhavAnIsahito haraH // 58 // brahmaviSNvAdibhiH sArdhaM mavarkSe mAghamAsi ca / snAnaM karoti rakSArthaM prANinAmIzvarezvaraH // 59 // a~psa raipsarobhizva na kAdAcitkatvaM saMkIrNatvaM kiMtu niyatavAso'pi tAsAmiyaM purItyarthaH // 40 || 41 || 42 || 43 || 44 // 45 // 46 // // 47 // 48 // 49 // 50 // 51 // 52 // 53 // 54 // 55 // 56 // / / 57 / / 58 / / 59 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tasminbhaktyA naraH snAtvA dadAti dhanamAdarAt / sa sarvasamatAmetya brahmApyeti dvijottamAH // 60 // gRhyatIrthamiti khyAtaM samudre vedavittamAH / zrImadvyAghrapurasyAsya prAgudIcyAM dizi sthitam // 61 // ekayojanavistIrNamekayojanamAyatam / samudratIramArabhya brahmaNA viSNunA tathA // 62 // rudreNAzeSadevAdyairmunibhizva niSevitam / purA vedavidAM mukhyA varuNo jalanAyakaH // 63 // pramAdAdvAhmaNaM hatvA tatpApavinivRttaye / vyAghrapAdadvacaH zrutvA tvarayA parayA saha // 64 // * asuraiH surairapsarobhizcetyapekSitamiti pratibhAti / For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 11] sUtasaMhitA | guhyatIrthamidaM gatvA magha mAghamAsi ca / tatra snAtvA mahAbhaktyA varuNo dagvakalmaSaH // 65 // etasminnantare zrImAnnIlakaNTho'mbikApatiH / prasAdamakarottasya varuNasya kRpAbalAt // 66 // varuNo'pi mahAdevaM vAJchitArthapradAyinam / prArthayAmAsa dharmAtmA lokAnAM hitakAmyayA // 67 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 127 varuNa uvAca bhagavandeva matpUjAM magharkSe mAMghamAsi ca / kRtvA yaH zraddhayaivAsmiMstIrthe snAtvA dadAti ca // 68 // sa sarvasamatAmetyeti / samatvalAbho hi mahattaraM phalam / tathA ca gItAsu'suhRnmitrAryudAsInamadhyasthadveSyabandhuSu / sAdhuSvapi ca pApeSu samabuddhirviziSyate ' iti // 60 // 61 // 62 // // 63 // 64 // 65 // 66 // 67 // 68 // For Private And Personal Use Only tasya muktiM prayacchA''zu brAhmaNasyAntyajasya vA / sUta uvAca - devadevo mahAdevo vAGmanogocaro haraH // 69 // tathaivAstviti viprendrAH prAha gambhIrayA girA / atra parvaNi yaH snAtvA dadAti dhanamAdarAt // 70 // samasta pApanirmuktaH sa yAti paramAM gatim / bahavo'tra munizreSThAH snAtvA parvaNi parvaNi // 71 // vihAya sarvapApAni vimuktA bhavabandhanAt / brahmatIrthamiti khyAtaM taTAkaM brahmaNA kRtam // 72 // zrImadrahmapurAkhyasya madhyame supratiSThitam / romazo bhagavAnyasmiMstaTAke vedavittamAH // 73 // Ga. mAsi mA / 2 kha. lomazo |
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 128 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparya dIpikA sametA [1 zivamAhAtmya khaNDe snAtvA nityaM mahAbhaktyA tatApa sumahattapaH / yasminbrahmA dvijAH snAtvA kalpAdau paramezvaram // 74 // pUjayAmAsa lokAnAM sRSTisthityarthamAdarAva | tatra snAtvA'rkavAre ca grahaNe caiva parvaNi // 75 // yo dadAti dhanaM bhaktyA sa yAti paramezvaram / sUryapuSkariNI nAma tIrthamatyantazobhanam // 76 // zrImadbahmapurAkhyasya pazcimasyAM dizi sthitam / yatra snAtvA'rkavAre ca grahaNe candrasUryayoH // 77 // viSuvAyanakAleSu parvaNyAdrIdine tathA / pUSA dakSAdhvaradhvastadantAllabdhvA priyaM gataH // 78 // purA rAvaNaputrastu vijitya sakalaM jagat / indrajidrathamAruhya pramattaH paNDitottamAH // 79 // gacchannatyantavegena vyomni laGkAM prati dvijAH / tIrthasyAsya rathastIre dakSiNe susthito'bhavat // 80 // so'pi tatprekSya viprendrA vicArya suciraM sudhIH / pUjayAmAsa tatraiva zraddhayA paramezvaram // 81 // devadevo mahAdevo rAkSasAnAM mahAdhanam / tatraivAste svayaM prIyA bhavAnIsahito haraH // 82 // indrajitpunarAdAtuM na zazAka tamIzvaram / sa punaH suciraM kAlaM vicArya paramezvaram // 83 // pradakSiNatrayaM kRtvA samAruhya rathottamam / vivarNo vivazo'tIva dvijA laGkApurIM gataH // 84 // asminparvaNi yaH snAtvA bhojayedvAhmaNaM mudA / sarvapApavinirmuktaH zivalokaM sa gacchati // 85 // 1 Ga. mahAtapaH / For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH13] suutsNhitaa| 129 yaH snAti vedavicchreSThAH kaaveryuddhisnggme| sarvANi tasya pApAni vinazyanti na saMzayaH // 86 // zvetAraNye tathA kumbhakoNe madhyArjune dijaaH| AmratIthai hadi sthAne tathA maGgalavaMzake // 87 // trikoTihAkhye kAverI variSThA srvkaamdaa| eSu sthAneSu kAveryA snAtvA parvaNi yaH pumAn // arkavAre tathA viprAH praNamya paramezvaram // 88 // dadAti dhanamanyadA mahApApAtpramucyate / pApiSTho vA variSTho vA yaH pumAnmaraNaM gataH // 89 // eSu sthAneSu viprendrAH sa mukto nAtra sNshyH| bahavo maraNAnmuktA eSu sthAneSu saptam // 10 // kSIrakuNDamiti khyAtaM bhavarogasya bheSajam / sarvatIrthottamaM puNyaM sarvapApapraNAzanam // 91 // sarvakAmapradaM divyaM zrImadalmIkamadhyagam / uttare phAlgune mAsi brahmaNA viSNunA tathA // 92 // zaMkareNa tathA devairmunibhiH sarvajantubhiH / sevitaM somasUryAbhyAM svargAdalmIkamAgatam // 93 // vAmanogocara iti / vaaddmnsaa'gocrH|| 69 // 70 // 71 // 72 // 73 / / 74 // 75 // 76 / / 77 // 78 // 79 // 80 // 81 // 82 // 83 // 84 // 85 // 86 // 87 // 88 / / 89 // 90 // 91 // 22 // 93 // yaH snAti phAlgune mAsi zraddhayaivottare dine / tasya sarvANi pApAni vinazyanti dvijottmaaH||94|| yaH snAlAMtra vyatIpAte dadAti dhanamAdarAt / tasya muktirayatnena siddhayatyeva na saMzayaH // 95 // 1 Ga. nAtvAtu vya / 17 For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [1zivamAhAtmyakhaNDe devatIrthamiti khyAtaM kSIrakuNDasya pazcime / devarAjaH purA yatra snAtvA parvaNi parvaNi // 96 // vatsarAnte mahAdevaM valmIkAvAsamAdarAva / pradakSiNatrayaM kRtvA praNamya bhuvi daNDavat // 97 // visRjya devarAjatvaM vimuktaH karmabandhanAt / yatra snAtvottare martyaH zraddhayA mAsi phAlgune // 18 // pradakSiNatrayaM kRtvA valmIkAvAsamIzvaram / dadAti dhanamalpaM vA mucyate bhavabandhanAt // 99 // arkavAre yathAyAM kRSNASTamyAM vizeSataH / yaHsnAti devatIrthe'sminsa yAti paramAM gtim||10|| setumadhye mahAtIrtha gandhamAdanaparvatam / yatra snAtvA mahAbhaktyA rAghavaH saha siityaa||101|| lakSmaNena tathaivAnyaiH sugriivprmukhairvraiH| munibhirdaivagandharvairyakSavidyAdharAdibhiH // 2 // rAkSasezavadhotpannAM brahmahatyAM vihAya sH| pratiSThApya mahAdevaM zrImadrAmezvarAbhidham // 3 // viditvA tIrthamAhAtmyaM dattavAndhanamuttamam / yatra snAkhA vyatIpAte grahaNe candrasUryayoH // 4 // uttare dina iti / vizAkhe sUryavAre caitivaDyAkhyeyam // 94 // 25 // // 16 // 17 // 28 // 99 // 100 // 101 // 102 // 103 // 104 // arkavAre bhRgore parvaNyAIdine tathA / viSuvAyanakAleSu SaDazItimukhe tathA // 5 // arghodaye'thavA viprAH sumuhUrteSu cAstikAH / yathAzakti dhanaM dattvA dRSTvA rAmezvaraM zivam // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 13] sUtasaMhitA | laukikairvaidikaiH stotraiH stutvA vedArthapAragAH / pradakSiNatrayaM bhaktyA yaH karoti dvijottamAH // 7 // brahmahatyAdibhiH pApairmahadbhiH sa vimucyate / kRtaghnnAzca vimucyante yadyatra maraNaM gatAH // 8 // snAtvA'traiva mahAbhaktyA mAsamAtraM dine dine / dRSTvA rAmezvaraM dattvA suvarNa niSkamAdarAt // 9 // upoSya rajanImekAM mAsAnte parvaNi dvijAH / brahmahatyA surApAnasvarNasteyAdipAtakaiH // 10 // buddhipUrvakRtairmaryo mucyate nAtra saMzayaH / kRtArthAH snAnamAtreNa bahavo'trAbhavandvijAH // 11 // sUta uvAca - etAni tIrthAni puroditAni vedeSu zAstreSu zivAgameSu / dRSTvA bhavAnIpatirambikAyAH provAca kAruNyabalena devaH // 12 // devI punaH prAha gRhasya zaMkarI guho viriJcAya caturmukhastataH / gurormamA zeSajagatprasiddhaye gururmamApArakRpAmahodadhiH // 13 // yuSmAkaM paramakRpAbalena viprA asmAbhiH kathitamidaM jagaddhitAya / ziSyANAM satatamidaM mudA bhavadbhi 131 For Private And Personal Use Only rvaktavyaM paramazivaprasAdasiddhaye // 14 // ya idaM tIrthamAhAtmyaM paThate sumuhUrtake sarvapApavinirmuktaH sa yAti paramAM gatim // 15 // ya idaM zRNuyAnnityaM sumuhUrteSu vA punaH / sarvapApavinirmuktaH zivaloke mahIyate // 16 // 1 tatvA /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 132 tAtparyadIpikA sametA [1 zivamAhAtmya khaNDe tIrtheSu zrAddhakAle vA ya idaM zrAvayenmudA / dAridyaM sakalaM tyaktvA sa mahAdhanavAnbhavet // 17 // yaH zRNvandevatApUjAM karotIdaM mudA naraH / tasya brahmA harizvApi prasIdati mahezvaraH // 18 // bhagavAndevakIsUnuH sarvabhUtahite rataH / mahAdevaprasAdArthamidaM paThati nityazaH // 19 // tasmAdbhavadbhirmunayaH zraddhayA parayA saha / paThitavyamidaM nityaM prasAdArtha trizUlinaH // 20 // evamuktvA munIndrebhyaH sUtaH sarvArthavittamaH / atIva prItimApannaH somaM somArdhazekharam // 21 // sarvajJaM sarvakarttAraM saMsArAmayabheSajam / surAsuramunIndraizva praNatAGghrisaroruham // 22 // dhyAtvA ratpaGkaje bhaktyA prasanendriyamAnasaH / praNamya daNDavabhau mahAdevaM jagadgurum // 23 // vedavyAsaM ca saMsArasamudrataraNaplavam / vihAya munizArdUlAnkailAsa macalaM gataH // 124 // iti zrIskandapurANe zivamAhAtmyakhaNDe tIrthamAhAtmyakathanaM nAma trayodazo'dhyAyaH // 13 // SaDazItimukha iti / mithunakanyAdhanamInarAziSu ravisaMkrame // 5 // 6 // 7 8 // 9 // 10 // 11 || 12 || 13 || 14 || 15 || 16 / / 17 / / 18 / / 19 // 20 // 21 // 22 // 23 // 124 // iti zrImatkAzI vilAsa zrIkriyAzaktiparamabhakta zrImatrayambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena mAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsU Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tasaMhitA tAtparyadIpikAyAM zivamAhAtmyakhaNDe tIrthamAhAmyakathanaM nAma trayodazo'dhyAyaH // 13 // samAptamidaM zivamahAtmyasvaNDam | For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIH // atha dvitIyaM jJAnayogakhaNDam | kailAsazikhare ramye nAnAratnasamAkule / nAnApuSpasamAkIrNe nAnAmUlaphalodake // 1 // nAnAvallIsamAkIrNe nAnAmRgasamAkule / nAnAvRkSasamAkIrNe nAnAyogisamAvRte // 2 // nAnAsiddhasamAkIrNe nAnAmunisamAvRte / nAnAdevasamAkIrNe nAnAcAraNasevite // 3 // nAnoyakSasamAkIrNe nAnAgandharvasevite / sukhAsInaM suprasannaM sunetraM susmitaM zucim // 4 // svatejasA jagatsarve bhAsayantaM bhayApaham / sarvazAstrArthatattvajJaM vedavedAGgapAragam // 5 // bhasmodbalitasarvAGgaM tripuNDrAGkitamastakam / rudrAkSamAlAbharaNaM jaTAmaNDalamaNDitam // 6 // jitendriyaM jitakrodhaM jIvanmuktaM jagadgurum / vyAsaprasAdasaMpannaM vyAsavaddigataspRham // 7 // vedamArge sadA niSThaM vedamArgapravartakam / RjukAyazirogrIvaM nAsagranyastalocanam // 8 // svayaM svameva dhyAyantaM sUtaM buddhimatAM varam / viSNuvRddho vizAlAkSo velsaH kuNDina AruNiH // 9 // jAbAla jamadagnizca jarjaro jaGgamo jayaH / pakkaH pAzadharaH pAraH pAragaH paNDitottamaH // 10 // 1. pakSisa / 2Ga. trinetraM / 3 ka. kha. dAntapAka. gha. sAdhe nya / 50 Ga. vatsaku / 2-17 For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDe mahAkAyo mahAgrIvo mhaabaahurmhodrH| uddAlako mahAsena Arta AmalakapriyaH // 11 // ekapAdo dipAdazca tripAdaH pdmnaaykH| ugravIryo mahAvIrya uttamo'nuttamaH paTuH // 12 // paNDitaH karuNaH kAlaH kaivalyazca kalAdharaH / kalpAntaH kaGkaNaH kaNvaHkAlaHkAlAgnirudrakaH // 13 // zvetabAhumahAprAjJaH shvetaashvtrsNjnykH| eSAM ziSyAH praziSyAzca pAzavicchedane rtaaH||14|| vicAryamANA vedArtha viSaNNA vivazA bhRzam / samAgamya samAdhisthaM daNDavatpraNipaya ca // 15 // jJAtavyaM vastu prathamakhaNDe nopadizya jJAnopAyaM vaktuM dvitIyakhaNDamAraMbhatekailAsetyAdinA / kailAsetyArabhya munaya UcurityetadantaM vyAsavAkyam // 1 // // 2 // 3 // 4 // 5 // 6 // 7 // 8 // 9 // 10 // 11 // 12 // 13 // // 14 // 15 // stotraiH stuvA mahAtmAnaM papracchuH pnndditottmaaH| munaya UcuH bhavatA kathitaM sarva saMkSepAdvistareNa ca // 16 // idAnIM zrotumicchAmo jJAnayogaM sahetukam / sAkSAdiSNorjaganAthAtkRSNadvaipAyanAguroH // 17 // avAptajJAnayogastvaM na vettA khAmRte bhuvi / tasmAtkAruNyato'smAkaM saMkSepAdaktumarhasi // 18 // iti pRSTo munizreSThaiH sUtaH paurANikaH prabhuH / sAkSAtsarvezvaraM sAmba saMsArAMmayabheSajam // 19 // 1 ya. gha. 'rabhyate / 2 cha. 'rityantaM / 3 sva. 'vApto jJA'| 4 gha. 'raabhy'| For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH1] suutsNhitaa| sarvajJaM sarvagaM zarva sarvabhUtahite ratam / vyAghracarmAmbaradharaM vyAkhyAnaikarataM vibhum // 20 // caturbhujaM zarabadracandrikAdhavalAkRtim / gaGgAdharaM virUpAkSaM candramauliM jaTAdharam // 21 // nIlagrIvaM ciraM smRtvA vyAsamapyamitaujasam / prahRSTaH parayA bhaktyA paripUrNamanorathaH // 22 // laukikaidikaiH stotraiH stutvA smyksmaahitH| vaktumArabhate sarva praNipatya mahezvaram // 23 // saMkSepavistarAbhyAmupadiSTasyApi tattvasyAnAdibhavaparamparopAttaduritopahatacittairduradhigamatvAduritapakSayadvArA teSAmapi tadadhigame ka upAya iti munayo jijJAsante / bhavatA kathita miti / yoga upAyaH / sopAyaM jJAnasAdhanaM zuzrUSAmaha ityarthaH // 16 / / 17 // 18 // 19 // 20 // 21 // 22 // 23 // sUta uvAca zRNudhvaM munayaH sarve bhAgyavantaH smaahitaaH| etadeva purA'pRcchadrAiM nAtho mahezvaram // 24 // girAM nAtho bRhaspatiH / sakalalokahitAyAvazyapraSTavyamarthamasau bRhaspatiH pRcchati // 24 // devo'pi devImAlokya karuNAviSTacetasA / prAha gambhIrayA vAcA gurave munipuGgavAH // 25 // Alokyeti / devyAlokanAbhiprAyaH // 25 // devyA aGke samAsInaH skando'pi shrutvaaNstdaa| skandAdasiSThaH saMprAptaH pUrvajanmatapobalAt // 26 // vasiSThAllabdhavAzaktiH zakteH prAptaH praashrH| vAnvyAsasaMjJitaH // 27 // . 1. gha. sarve / 2 ga. 'devamA / 3 gha Ga. 'shresstthaadbhg| For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 136 tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDe tadahaM zrutavAnvyAsAjanmAntaratapobalAt / vakSye vedavidAmadya yuSmAkaM tadyathAzrutam // 28 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe jJAnayogasaMpradAyaparamparAkathanaM nAma prthmo'dhyaayH||1|| vakSyamANopAye samAzvAsajananAya zivAdivaktraparamparopanyAsaH // 26 // // 27 // 28 // iti zrIsUtasaMhitATIkAyAM jJAnayogakhaNDe jJAnayogasaMpradAya paramparAkathanaM nAma prthmo'dhyaayH||1|| Izvara uvAca avAcyametadvijJAnamatiguhyamanuttamam / AmnAyAntaikasaMsiddhamazeSaklezanAzanam // 1 // sopAyajJAnayoge zradvAvata evAdhikAro netarasya / uktaM hi"azradvayA hutaM dattaM tapastaptaM kRtaM ca yat / asadityucyate pArtha na ca tatmetya no iha" iti // atastatra jJAne zraddhAtizayajananAya svarUpataH phalatazca tasya niratizayamutkarSamAha-avAcyAmityAdibhiH / azeSaklezanibarhaNatvena nityaniratizayAnandaprApakatvena cAtyantamuttamatvAdatiguhamatirahasyamidaM jJAnaM yatra tatrAnadhikAriNi na vaktavyam / na vidyAmUkhare vapedityarthaH / tatra ca jJAne trividhA adhikAriNaH / vizuddhasattvAH samAhitacetasa uttamAH / teSAM vedAntazravaNamAamevopAyastadAha-AmrAyAntaikasaMsiddhamiti / vakSyati ca saptamAdhyAyAvasAne 'sarvadA sarvamutsRjya vedAntazravaNaM kuru ' iti // 1 // anantAnandamokSAkhyabrahmaprAptyekasAdhanam / AzramairakhilairyuktamaSTAGgairapi saMyutam // 2 // 1. 'rghisN| 2 ga. saMyutaH // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH2] suutsNhitaa| ye tu vivekavairAgyasaMpannA api rajolezAnuvRttyA vikSiptacetaso madhyamA. dhikAriNaH sahasaiva cetasa ekAgratvaM na labhante teSAmaSTAGgayogo jJAnasAdhanam / taMca dazamAdhyAyamArabhya khaNDazeSeNa vakSyati / ye tu prabalataraduritapratibaddhacittA autsukyamAtreNa pravRttA apyapratiSThitajijJAsA adhamAdhikAriNasteSAM jijJAsApratiSThAtha varNAzramadhermANAM kathaMcidyatikrame tanimittaM tena vizuddhAnAM dAnadharmAdikaM copAyaH / ' vividiSanti yajJena' -ityaadishruteH| sa cAyamu. pAyo dazamAdarvAcInenAdhyAyajAtenopadizyata iti sakalo'yaM khaNDo jJAno. pAyapratipAdakaH // 2 // vakSye kAruNyataH sAkSAcchRNu vaacspte'dhunaa| AsIdidaM tamomAtramAtmAbhinnaM jagatpurA // 3 // tataH sattvaguNakSobhAnmahattattvamajAyata / eka eva zivaH sAkSAttisro mUrtIrdadhau punaH // 4 // rajoguNaM samAsthAya brahmA syAtsRSTikAraNam / sattvamAsthAya viSNuH syAtpAlanArtha bRhspte||5|| tamasA kAlarudrAkhyaH sarvasaMhArakAraNam / asaMkhyA mUrtayasteSAM vijAyante pRthakpRthak // 6 // uttamAdhamarUpeNa guNa vaiSamyamAtrataH / zabdAdIni ca bhUtAni zrotrAdIndriyapaJcakam // 7 // vAgAdipaJcakaM tadvatprANApAnAdipaJcakam / manobuddhirahaMkArazcittaM ceti catuSTayam // 8 // avyaktAtkAlaMpAkena prajAyante pRthakpRthak / sarve kAlaparAdhInA na kAlaH kasyacidaze // 9 // tatraitasminnadhyAye varNAzramadharmeNa sRSTiM vaktuM mahadAdikrameNa hiraNyagarbhotpattimAha / AsIdidamityAdi / eSa ca sargakramo gatakhaNDe'STamAdiSvadhyAyeSu apazcita iti neha punarucyate / tatra tu sUtena munibhyaH svavacanenaivoktaH / iha 1 gha. tatra / 2 ka. gha. 'dharmAH ka / 3 Tu. 'vakAragakA / 4 Ga. 'larUpeNa 'traiva ta / 6 ke. kha. ga. cha, 'dharmANAM hirnnygrbhnn| / 5 . For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 138 tAtparyadIpikAsametA- 2jJAnayogakhaNDetu zivena bRhaspataya upadiSTapakAravarNanamevetyetAvAneva vizeSaH // 3 // 4 // 5 // // 6 // 7 // 8 // 9 // kAlo mAyAtmasaMbandhAtsarvasAdhAraNAtmakaH / hiraNyagarbho bhgvaanpraaduraasiitprjaaptiH||10|| hiraNyagarbha iti / yathoktasUkSmabhUtendriyakaraNopAdhiko hiraNyagarbhaH paJcIkRtabhUtamayazarIraH prajApatirUpeNa prAdurAsIdityarthaH // 10 // sa vai zarIrI prathamaH sa vai puruSa ucyate / tena brahmANDamutpannaM tanmadhye'yaM bRhaspate // 11 // bhuvanAni ca devAzca zatazo'tha shsrshH| sthAvaraM jaGgamaM caiva tathA varNAzramAdi ca // 12 // sAmba sarvezvaraM dhyAtvA prasAdAttasya nirmme| prasAdena vinA devAH prasAdena vinA narAH // 13 // prasAdena vinA lokA na sidhyanti mahAmune / prasAdAddevadevasya brahmA brahmatvamAgataH // 14 // prathamaH zarIrIti sthUlabhUtamayazarIrasaMbandha eva / tasyaiva yataH prathama ityrthH| prajApatipadaprApakeNa tapasA sarvANi pApAni pUrvamoSatIti puruSaH / zrUyate hisa yatpUrvo'smAtsarvasmAtsarvAnpApmana auSattasmAtpuruSaH, iti // 11 // 12 // // 13 // 14 // viSNurviSNupadaM prApto rudro rudratvamAgataH / varNAzramAcAkhatA puruSeNa mahezvaraH // 15 // ArAdhyate prasAdArtha na durvRttaiH kadAcana / yasminprasanne sarveSAM puSTirjAyeta puSkalA // 16 // evaM varNAzramAcArANAmutpattimabhidhAya tadAcaraNopayogamAha-varNAzramA. cAravateti // 15 // 16 // gha. 'bheva vi / 2 kha. 'smAtsarvAnpA / i. 'smArapUrvo'smAtyApmana au| For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH2] suutsNhitaa| aho tena vinA lokazceSTate'nyatra mAyayA / brahmacaryAzramasthAnAM yatInAM ca vizeSataH // 17 // vAnaprasthAzramasthAnAM gRhasthAnAM vazo haraH / varNAzramasamAcArAtprasanne paramezvare // 18 // sAkSAttahiSayaM jJAnamacirAdeva jAyate / jJAnAdajJAnavidhvastirna karmabhyaH kadAcana // 19 // ajJAne sati saMsAro jJAne sa kathamucyate / tasmAjjJAnena muktiH syAdajJAnasya kSayAnmune // 20 // caturNAmAzramANAM zivaprasAdadvArA jJAnopayogamAha-brahmacaryAzrameti // 17 // // 18 // 19 // 20 // sarva saMkSepataH proktaM mayA vedavidAM vr| tasmAttvaM ca mahAbhAga varNAzramarato bhava // 21 // sUta uvAcaiti zrutvA munizreSThAH praNamyaM paramezvaram / stotumArabhate viprAH prasAdArtha trizUlinaH // 22 // sarva saMkSepata iti / ayamupAyo'nuSTheya iti saMkSepeNoktamityarthaH / anu. ThAnaprakArastu prapaJcena vakSyate---varNAzramarata iti / tatprayuktadharma rata ityarthaH / tatra varNadharmAH-'bAhmaNo bRhaspatisavena rAjA rAjasUyena yajeta vaizyo vaizyastomena' ityAdayaH / AzramadharmAH--'AhUtazcApyadhIyIta' ityAdibrahmacAridharmAH / 'kSaume vasAnau jAyApatI agnimAdadhIyAtAm' ityAdayo gRhasthadharmAH / araNyavAsAdayo vanasthadharmAH / zravaNAdayo yatidharmAzceti // // 21 // 22 // bRhaspatiruvAca namo harAya devAya trinetrAya trizUline / tApasAya mahezAya tattvajJAnapradAyine // 23 // 1. 'mya jagadIzca / 2 . zramaNA' / For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 140 tAtparya dIpikA sametA [2jJAnayogakhaNDe varNAzramadharmANAmutpatti saMgraheNa svarUpaM ca zrutavAnapi bRhaspatistatmapaJca zuzrUSayA devaM tuSTAva -- namo harAya devAyetyAdinA // 23 // namo mauJjAya zubhrAya namaH kAruNyamUrtaye / namo devAdidevAya namo vedAntavedine // 24 // namaH parAya rudrAya supArAya namo namaH / vizvamUrte mahezAya vizvAdhArAya te namaH // namo mAyeti / muJjA annaM 'Urvai muJjA' iti zruteH / tacca bhogyamiti tatsaMbandhI bhogaprada Izvarastasmai / muJjapadena muJjavAnvA himavataH zikharapradeza upalakSyase / so'sya nivAsa iti mauJjastasmai / 'paro mauJjavatotIhIti zruteH // 24 // 25 // 25 // namo bhaktabhavacchedakAraNAyAmalAtmane / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAlAya kAlakAlAya kAlAtItAya te namaH // 26 // jitendriyAya nityAya jitakrodhAya te namaH / namaH pASaNDabhaGgAya namaH pApaharAya te // 27 // kAlAya bhAvikAlavadbhUtamayaM kalayati jagadeSa kAlo'tastadAtmane | kAlakAlAya / tamapi kalayate tasyApi paricchedakAya / kAlAtItAya svayaM kenacidapyaparicchinnAya || 26 // 27 // namaH parvatarAjendrakanyakApataye namaH | yogAnandAya yogAya yoginAM pataye namaH // 28 // yogAnandAyeti / yogaH samAdhiH / 'yujasamAdhau ' iti dhAtuH / tatrAbhivyajyamAno ya AnandastadrUpAya | yogAya samAdhirUpAya | yoginAM pataya iti / yogasamAdhiSThAnAM samAdhiphalapradAnena pAlakAya ca nama ityarthaH // 28 // prANAyAmaparANAM tu prANarakSAya te namaH / mUlAdhAre praviSTAya mUladIpAya te namaH // 29 // prANAyAmeti / zvAsaprazvAsayorgativiccheda: prANAyAmastadabhyAsaparANAm / 1 gha. mauA / 2 ka, kha, ga. va. 'vibhava' / For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH2] suutsNhitaa| 141 tehi yadA kaNThAdisthAneSu lakArAdibhUtavarNaiH saha prANaniyamamabhyasyanti tadI te kAlaM vazcayanti / uktaM hi 'kaNThe bhrUmadhye hRdi nAbhau sarvAGge smretkrmshH| lavarasamIraNaSavagairanilasamA kAlavaJcaneyaM syAt' iti / atasteSAM vaJcitakAlAnAM yA prANarakSA bhavati sA'pi tvatprasAdala. bhvetyarthaH / mUlAdhAra iti / parA hizaktimUlAdhArAdAmastakamudgatA tatra candramaNDalasaMsparzAtravadamRtadhArayA saha svayamapi punarmUlAdhAraM pravizati / yadAhuH"mUlAlavAlakuharAduditA bhavAni nirbhidya SaTsarasijAni taDillateva / bhUyo'pi tatra vizasi dhruvamaNDalenduniSpandamAnamukhabodhasudhAsvarUpe" iti / tasyAH zakteH zaktimAzivo'pyabhinna iti hi nirUpitam / ataH so'pi mUlAdhAre praviSTa ityarthaH / mUladIpAyeti / somasUryAnayo hi sarva dIpayantIti dIpAste hi cittakAzena pratibhAtamevA) dIpayituM zaknuvanti nAnyathA zrUyate hi"na tatra sUryo bhAti na candratArakaM nemA vidyuto bhAnti kuto'yamamiH / / tameva bhAntamanubhAti sarvaM tasya bhAsA sarvamidaM vibhAti" iti / atazcitmakAzo mUladIpastadAtmane // 29 // nAbhikande praviSTAya namo hRddezavartine / saccidAnandapUrNAya namaH sAkSAtparAtmane // 30 // nAbhikanda iti / tatra tayorapi sthAnayobhivyaktihetutvAt // 30 // namaH zivAyA[tavigrahAya te namaH zivAyAitavikramAya te / namaH zivAyAkhilanAyakAya te namaH zivAyAmRtahetave namaH // 31 // sUta uvAca ya idaM paThate niyaM stotraM bhaktyA susaMyataH / tasya muktiH karasthA syAcchaMkarapriyakAraNAt // 32 // vidyAthA labhate vidyAM vivAhArthI gRhI bhavet / vairAgyakAmo labhate vairAgyaM bhavatArakam // 33 // 1 ga. gha. ha, manama / 2 Ga. 'dA kevalaM te / 3 gha. 'ndraspa / 4 gha. 'kaNThe pr| For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 142 tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDeamRtahetava iti / amRtaM puNyaphalaM svargAdi vidyAphalaM cApavargaH / tadubhayahetave / tathAtvaM ca gatakhaNDe tRtIyAdhyAye varNitam // 31 // 32 // 33 // tasmAdine dine yUyamidaM stotraM smaahitaaH| paThantu bhavanAzArthamidaM hi bhavanAzanam // 34 // iti zrIskandapurANe mutasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDa AtmanA sRSTinirUpaNaM nAma dvitIyo'dhyAyaH // 2 // paThanviti puruSavyatyayaH // 34 // * iti zrIskandapurANe sUtasaMhitATIkAyAM jJAnayogakhaNDa AtmanA sRSTinirUpaNaM nAma dvitIyo'dhyAyaH // 2 // Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi brahmacaryAzramaM mune| AmnAyaikasusaMsiddhamAdarAcchRNu suvrata // 1 // viditabRhaspatyabhimAyaH zivo varNAzramadharmAnmapaJcayati-tatra brahmacaryapUrvakatvAdAzramAntarANAM taddharmAneva prathamamAha-athAtaH saMpravakSyAmIti / yato brahmacayaM prathama Azramo'to bRhaspaterjijJAsAnantaraM taddharmAnsaMpravakSyAmi / AnApaiketi / 'aSTavarSaM brAhmaNamupanayIta' ityaadishruteH|| 1 // upanIto dvijo vedAnadhIyIta smaahitH| daNDaM yajJopavItaM ca mekhalAM ca tathaiva ca // 2 // kRSNAjinaM ca kASAyaM zuklaM vA vastramuttamam / dhArayenmantrato vidvAnvasUtroktena vartmanA // 3 // upanIto dvija iti / adhyApanasya vRddhayarthatayA prAptatvenAvidheyatvAt 'upanIya tamadhyApayIta' itivAkye prayojakavyApAravAcibhyAmapanayanAdhyApanadhAtubhyAM prayojyavyApAralakSaNayA 'upagacchetso'dhIyIta' itihi vyAcakSate // 2 // 3 // * saMhitAyAzca sUtasya vyAzyAM tAtparyadIpikAm // susthitAmanugRhaNAtu vidyAtIrthamahezvaraH // 1 ka. yAteti hi vA / kha. 'yatityasminyAko / For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH3] suutsNhitaa| 143 bhikSAhAro yathAkAmaM guruzruzrUSaNe rtH| dhArayedvailvapAlAzau daNDo kezAntiko dvijaH // 4 // AzvatthaM vA Rju saumyamavaNaM tvagvibhUSitam / sAyaMprAtarupAsIta saMdhyAM vipraH samAhitaH // 5 // bailvapAlAzau vikalpitau / kezAntikAviti / kezAnAmantiko / puruSaziraHsaMmitAvityarthaH // 4 // 5 // kAmaM krodhaM tathA lobha mohaM caiva vivarjayet / agnikArya dvijaH kuryAtsAyaM prAtaH svasUtrataH // 6 // kAmamiti / madamAtsaryayorapyupalakSaNam // 6 // devAnRSInpitantrAtvA tarpayedbrAhmaNottamaH / samidAgnisamutthena virajAnalajena ca // 7 // agnihotrasamutthena asmanA sajalena ca / agnirityAdibhirmantraiH SabhirvA saptabhiH krmaav||8|| vimRjyAGgAni sarvANi samudrUlya tataH param / tiryatripuNDramurasA lalATena kraaditH||9|| samiddhAnisamuntheneti / samiddho'miH zivAgnistadutthena bhasmanA / ukta zaivAgameSu "zuddhaM gomayamAdAya sadyojAtena bhasmavit / paJcagavyAtmakaM piNDaM kRtvA vAmena caambubhiH|| zivAgninA dahadvoraM cAlanyA caulayetparam / smarannIzaM nave kumbhe bhasma mUlena saMcayet / / tataH kiMcitsamudatya japtvA zastreNa saptadhA / kramazaH zirasaH kArya tenAlaughapagharSaNam // tatazca pAvatA snAnaM tAvaduhRtya mantrayet / kalAbhirbhasma gAyacyA brahmADaizca shivaannunaa"| * cAlayentaram (?) iti sarvapustakeghu dRzyate / 16. 'ye tataH ku| 2 ka. kha. ga. gha. 'taM hi cA''ga' / 3 kha. cAlinyA / 4 ga. zAstreNa / For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 144 tAtparyadIpikAsametA [2jJAnayogakhaNDe 'OM sadyojAtAya vidmahe vAmadevAya dhImahi / tanno ghoraH pracodayAt' iti bhasmagAyatrI / virajAnalajeneti / "jyotirahaM virajA vipApmA bhUyAsaH svAhA " ityetairmantrairhRto'nirvirajAnalastadutthena || 7 || 8 || 9 || -doors Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir grIvAyAM ca zucirbhUtvA zivaM dhyAtvA zivAM tathA / medhAvItyAdibhirmantrairdhArayedbrAhmaNaH sadA // 10 // 'medhAvI bhUyAsaM' 'tejasvI bhUyAsam' ityAdayo mantrAH || 10 // triyAyuSaM jamadagneriti mantreNa vA dijaH / mahAdevArcanaM kuryAtpuSpAdyA patrato'nyataH // 11 // mAtaraM pitaraM vRddhaM tathA jyeSThaM svakaM gurum / adhyAtmajJAninaM nityaM zrayaivAbhivAdayet // 12 // anyata iti / anyairakSatacandanAdibhiH // 11 // 12 // asAvahaM bho nAmAsmi samyakpraNatipUrvakam / AyuSmAnbhava saumyeti vAcyo vipro'bhivAdane // 13 // AkArazcAsya nAmno'nte vAcyaH pUrvAkSaraH plutaH / vyatyastapANinA kAryamupasaMgrahaNaM guroH // 14 // abhivAdane kRte abhivAditaizca gurvAdibhiH 'AyuSmAnbhava saumya devadattA3' ityAdikrameNa pratyabhivAdanaM ca kAryamityAha / AyuSmAnbhaveti // 13 // 14 // savyena savyaH spraSTavyo dakSiNena tu dakSiNaH / laukikaM vaidikaM cApi tathA''dhyAtmikameva ca // 15 // AdadIta yato jJAnaM tatpUrvamabhivAdayet / mAtApitrozca vaMzyAMzca guruvaMzyAnguNAdhikAn // 16 // anuvarteta manasA vAcA kAyena sAdaram / guruM dRSTvA samuttiSThenamaskRtvA kRtAJjaliH // 17 // tenaivAbhihitaH pazcAtsamAsItAnyabhAgataH / satyameva vadennityamadhItaM ca na vismaret // 18 // For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH3] suutsNhitaa| 146 nityaM naimittikaM karma mokSakAmanayA'thavA // vidhyuktamiti buddhayA vA zAnto bhUkhA samAcaret // 19 // vyatyAsameva darzayati / savyeneti // 15 // 16 // 17 // 18 // 19 / / bhikSAmAhRtya viprebhyo lAbhe varNAntareSvapi // nivedya gurave'zrIyAdbrahmacArI dine dine // 20 // viprebhya iti / tadalAbhe varNAntareSu // 20 // bhavatpUrva caredrekSyamupanIto dvijastathA // bhavanmadhyaM tu rAjanyo vaizyastu bhavaduttaram // 21 // abhizasteSu sarveSu bhikSAM nityaM vivarjayet // prAGmukho'nAni bhuJjIta sUryAbhimukha eva vA // 22 // bhavatpUrvamityAdi / bhavati bhikSAM dehIti brAhmaNaH // bhikSAM bhavati dehIti kSatriyaH / bhikSAM dehi bhavatIti vaizya ityarthaH // 21 // 22 // prakSAlya caraNau hastau dirAcamyAnabhumbhavet // prANAyetyAdibhirmantrairtutvA prANAhutIdijaH // 23 // vedAbhyAsaikaniSThaH sthAnAnyamantrarato bhavet // evamabhyasatastasya vairAgyaM jAyate yadi // 24 // pravrajetparame haMse mokSakAmanayA dvijaH // naiSThiko vA gRhI vA'pi bhavekAmI yathAruci // 25 // iti zrIskandapurANe mutasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe brahmacaryAzramavidhikathanaM nAma tRtIyo'dhyAyaH // 3 // prANAyeti / prANAya svAhA'pAnAya svAhetyAdayo mantrAH // 23 // 24 // 25 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitATIkAyAM jJAnayogakhaNDe brahmacaryAzra mavidhikathanaM nAma tRtIyo'dhyAyaH // 3 // 1 ga. ' bhvettaikssmu| 2 ga. c| For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDe (atha caturtho'dhyAyaH ) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi gArhasthyaM saMgraheNa te // adhIya vedAnvividhAnpUrvoktenaiva vrmnaa||1|| brahmacaryadharmAnsaMgraheNoktvA gRhasthadharmAnvaktuM pratijAnIte-athAta iti / yatazcaritabrahmacaryasyaiva vivAhaH / yathA''hu: 'vedAnadhItya vedau vA vedaM vA'pi yathAkramam // aviplatabrahmacaryoM lakSaNyAM triyamudhet' iti // aMtastadanantaraM gRhasthadharmA ucyante // 1 // AcAryAnujJayA yuktaH snAtvA gArhasthyamAvizet // anukUle kule gotrapravarAdivivarjite // 2 // sUtroktenaiva mArgeNa varayetkulajAM striyam // sarvalakSaNasaMpannAM sAdhvImanyAM vivarjayet // 3 // RkSasaMjJAM nadIsaMjJAM vRkSasaMjJAM ca varjayet // tayA dharma carenityaM sahitaH saMyatendriyaH // 4 // snAtvA samAvartanaM kRtvA / pravarAdivivarjita iti / 'asamAnArSagotrajAm' iti smRteH // 2 // 3 // 4 // RtukAle'GganAsevAM kuryAtprAjJaH samantrakam // devAgnyatithibhakSyArtha pacenaivA''tmakAraNAt // 5 // samantrakamiti / 'amohamasmi sA tvam' ityAdayo mntraaH||5|| AtmArtha yaH pacenmohAnarakArtha sa jIvati // dharmArtha jIvanaM yeSAM saMtAnArtha ca maithunam // 6 // te mucyante hi saMsArAcAnye nArakiNaH sadA // yAjanAdhyApanAbhyAM ca vizuddhebhyaH pratigrahAt // 7 // AtmArthamiti / 'nAryamaNaM puSyati no sakhAyaM kevalAgho bhavati kevalAdI' iti zruteH / 'na pacedannamAtmanaH' iti smRtaH // 6 // 7 // 1 sva. mAcaret / 2 ka. kha. ga. gha. yatasta / For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH4] suutsNhitaa| yAtrArthamarjayedartha yAgArtha vA dvijottamaH // nirjane nirbhaye deze viNmUtrAdi visarjayet // 8 // prakSAlayedgudaM zinaM pAdadvaMdaM karadvayam // mRjalAbhyAM yathAzakti gandhalepanivRttaye // 9 // yAvanmAnaM manaHzuddhistAvacchaucaM vidhIyate // pazcAdAcamanaM kuryAdantakASThaM ca bhakSayet // 10 // dirAcamya punaH sAtvA kRtyazeSa samAcaret // prANAyAmatrayaM kuryAtsAvitrI ca japedbudhaH // 11 // upasthAnaM tataH kuryAnmadhyAhne'pyevamAcaret // brahmayajJaM dijaH kuryAdedapArAyaNe rataH // 12 // anyAni yAni karmANi nityaM tAni samAcaret // AgnikArya dijaH kuryAdvalikAdika tathA // 13 // yAtrArthaM zarIrayAtrArtham / / 8 // 9 // 10 // 11 // 12 // 13 // nityazrAddhaM tathA dAnamazaktAnAM ca rakSaNam // dayAM sarveSu bhUteSu kuryAdrArhasthyamAzritaH // 14 // yatisaMrakSaNaM kuryAdannapAnAdibhiH sadA // yatizca brahmacArI ca pakvAnasvAminAvubhau // 15 // tayorannamadattvA tu bhuktvA cAndrAyaNaM caret // yatihaste jalaM dadyAdrekSaM dadyAtpunarjalam // 16 // taTTaikSaM meruNA tulyaM tajjalaM sAgaropamam // ekavAraM gRhI nityamaznIyAduttamaM hi tat // 17 // divAraM vA kSamo'zrIyAdvAtriMzadmAsamanvaham // kukaTANDapramANena na tdRSTo naM viSAdavAn // 18 // dayAM sarveSu bhUteSviti / yato gRhasthAzramaH sarveSAmupajIvyaH / zrUyate hi 1. 'kSyaM da / 2 gha. 1, 'samAtram / 3 . na prmaad| For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 148 tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDegRhasthAzramamuddizya-"ayamAtmA sarveSAM bhUtAnAM lokH| sa yajjuhoti yadyajate tena devAnAM lokaH / atha yadanubrUte tena RSINAm / atha yatpitRbhyo nipRNAti yatmajAmicchate tena pitRNAm / atha yanmanuSyAnvAsayate yadebhyo'zanaM dadAti tena manuSyANAm / yadasya gRheSu zvApadA vayAMsyApipIlikAbhya upajIvanti tena teSAM lokaH" iti // 14 // 15 // 16 // 17 // 18 // home jape ca muktau ca guruvRddhAdyupAsane // tathaivA''camane yajJopavItI syAna cAnyathA // 19 // vaiNavIM dhArayedyaSTiM sodakaM ca kamaNDalum // udbhUlanaM sakRtkuryAtsarvadevoktavarmanA // 20 // na cAnyatheti / upavItarahito na syAdityarthaH // 19 // 20 // traiyambakeNa mantreNa satAreNa zivena ca // tripuNDU dhArayenityaM gRhsthaashrmmaashritH||21|| tenAdhItaM zrutaM tena tena sarvamanuSThitam // yena vipreNa zirasi tripuNDraM bhasmanA dhRtam // 22 // tripuNDraM dhArayedbhaktyA manasA'pi na laGghayet // zrutyA vidhIyate yasmAttattyAgI patito bhavet // 23 // traiyambakeNeti / satAreNa zivena sapraNavena paJcAkSareNa // 21 // 22 // 23 / / rudrAkSaM dhArayenityaM rudrAkSANAmiti zrutiH // liGge samarcayenityaM devadevaM mahezvaram // 24 // agnInAdhAya vidhivatkuryAdyajJAnanantaram // yajJaiH sarvANi pApAni vinazyanti na sNshyH||25|| prakSINAzeSapApasya zuddhAntaHkaraNasya tu // devadevaparijJAne vAJchA jAyeta suvrata // 26 // rudrAkSANAmiti zrutiriti / smRtyanumita zrutirityarthaH / / 24 // 25 // 26 // svargakAmo yadi svarga yAti yajJAdvijottamaH // putramutpAdayetsvasyAM pitRRNAmRNazAntaye // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH4] suutsNhitaa| 149 niSkAmasya jijJAsAjanakA pajJAdaya ityuktam / sakAmasya svargAdikaM janayantItyAha-svargakAma iti / yadi svargakAmastahi yajJAtsvarga yAtIti 'svargakAmo yajeta' 'yajJena vividiSanti' iti zrutidvapAdiyaM vyavasthA // 27 // satyaM brUyAtpriyaM brUyAtsarvabhUteSu sarvadA // evaM samAcaranvipro viraktazcedRhAzramAt // 28 // saMnyasetsarvakarmANi vedAntAbhyAsayatnavAn // vedAntazravaNAbhAve patito'yaM bhavedbuvam // 29 // gRhAzramAtsaMnyasediti ca / "brahmacarya samApya gRhI bhavet / gRhAdvanI bhUtvA pravrajet / yadi vetarathA brahmacaryAdeva pravrajedgRhAdvA vanAdvA" iti // 28 // 29 // virakto'pi mumukSuzcedvaMse vA saMnyasehI // bahUdake vA zaktazcenyasevipraH kuTIcake // 30 // virakto'pIti / mumukSuzcetparamahaMso bhavet / amumukSurapi zaktazcedaMsau bahU dako vA bhavet / azaktazcetkuTIcako bhavedityarthaH // 30 // avirakto gRhI cAnte vAnaprasthaM samAzrayet // athavA yAvadAyuSyaM gArhasthyaM samyagAcaret // 31 // avirakto gRhIti / ato gArhasthyAdvAnaprasthAzramamAzrayedityarthaH / yAvadAyuSyaM vA samyaggArhasthyamAcaret // 31 // gRhasthAdAzramAH sarve samutpannAH surakSitAH // tasmAdRhastha eva syAdavirakto dijaH sadA // 32 // iti zrImUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe gRhasthAzramavi dhinirUpaNaM nAma caturtho'dhyAyaH // 4 // gArhasthyasya prAzastye hetuH / gRhasthAdAzramA iti / yata AzramAntarANAM sarveSAM svarUpalAbhaH svadharmaparipAlanaM ca gRhasthAzramanibandhanam / ataH prazasta ityarthaH // 32 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe gRhasthAzramavidhinirUpaNaM nAma caturtho'dhyAyaH // 4 // 1 Ga. 'so vA va For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 150 www.kobatirth.org tAtparya dIpikAsametA ( atha paJcamo'dhyAyaH ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [2jJAnayogakhaNDe Izvara uvAca - athAtaH saMpravakSyAmi vAnaprasthAzramaM mune // putre bhAryA vinikSipya gRhItvA vA samAhitaH // 1 // zuklapakSe zubhe vAre zubhanakSatrasaMyute // sumuhUrte vanaM gacchedgRhasthazvottarAyaNe // 2 // brahmacaryAttamaM gArhasthyamabhidhAya tato'pyuttamaM vAnaprasthAzramaM ca vaktuM pratijAnIte - athAta iti / yato gRhasthAduttamo vanasthaH / padA''Du: - 'brahmacArI gRhasthazca vAnaprastho'tha bhikSukaH // catvAra AzramAH proktA yo yaH pazcAt uttamaH' iti // ato gRhasthadharmAbhidhAnAnantaraM vAnaprasthadharmAbhidhAnamityarthaH // 1 // 2 // yamAdisahitaH zuddhastapaH kuryAtsamAhitaH // zAkamUlaphalAzI syAttenezaM pUjayedudhaH // 3 // nezamiti / tapaHprabhRtikaM hi vanasthasya svadharmaH / svadharmAnuSThAnamevezvarasya pUjA // 'svakarmaNA tamabhyarcya siddhiM vindati mAnavaH' ityuktam // 3 // grAmAdAhRtya vA'zrIyAdvAsAnSoDaza buddhimAn // jaTAzca bibhRyAnnityaM nakhalomAni notsRjet // 4 // SoDazeti / yata Ahu: "aSTau grAsA muneH proktAH SoDazAraNyavAsinaH // dvAtriMzat gRhasthAnAM yatheSTaM brahmacAriNAm" iti // 4 // For Private And Personal Use Only vedAbhyAsaM sadA kuryAdyAgyataH susamAhitaH // agnihotraM ca juhuyAtpaJca yajJAnsamAcaret // 5 // cIravAsA bhavetkuryAtnAnaM triSavaNaM budhaH // sarvabhUtAnukampI syAtpratigrahavivarjitaH // 6 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 151 adhyAyaH5] suutsNhitaa| paJca yajJAniti / zrUyate hi-'paJca vA ete mahAyajJAH / devayajJaH pitRyajJo bhUtayajJo manuSyayajJo brahmayajJa iti / yadagnau juhotyapi samidhaM tadevayajJaH saMti te / yatpitRbhyaH svadhA karotyapyapastapitRyajJaH saMtiSThate / yadbhUtebhyo baliM. harati tadbhUtayajJaH saMtiSThate / yadrAhmaNebhyo'nna dadAti tanmanuSyayajJaH saMtiSThate / yatsvAdhyAyamadhIyItakAmapyUcaM yajuH sAma vA tadbrahmayajJaH saMtiSThate' iti // 5 // 6 // varjayenmadhamAMsAni aumAni vanajAni ca // ekavAraM samaznIyAdrAtrau dhyAnaparo bhavet // 7 // jitendriyo jitakrodho bhveddhyaatmcintkH|| bhUmau zayIta satataM sAvitrI ca japedbudhaH // 8 // bhaumAnIti / zazAdIni / vanajAnIti / vanaM jalam / jalajAni kacchapA "paJca paJcanakhA bhakSyA godhAkacchapazallakAH // zazazca nakulazca" iti gRhasthasyAbhyanujJAtAnyapi / tathA madhu mAkSikaM ca vanasthena varjanIyamityarthaH // 7 // 8 // krodhapaizUnyanidrAdi dUrataH parivarjayet // kRcchre cAndrAyaNaM kuryAnmAsi mAsi vane sthitH||9|| kRcchaM cAndrAyaNamiti / kRcchralakSaNAni manunokAni "yahaM prAtastryahaM sAyaM vyahamadyAdayAcitam / vyahaM paraM tu nAznIyAtmAjApatyaM carandvijaH" iti // ekabhaktAdiSu grAsasaMkhyA''pastambena 'sAyaM dvAviMzatisAH prAtaH SaDriMzatiH smRtaaH|| caturviMzatirAyAcyAH paraM nirazanaM smRtam' iti // tatpamANamapi tenaivoktam 'kukkuTANDapramANena yathAcA''syaM vizetsukham' iti // cAndrAyaNaM paJcavidham / pipIlikAmadhyaM yavamadhyamRSicAndrAyaNaM zizucAndrAyaNaM paticAndrAyaNaM ceti / pipIlikAmadhyamAha vasiSThaH 'mAsasya kRSNapakSAdau grAsAnadyAccaturdaza / grAsApacayabhojI sanpakSazeSaM samApayet // For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- 2jJAnayogakhaNDe tathaiva zuklapakSAdau grAsaM bhuJjIta cAparam // grAsopacayabhojI sanpakSazeSaM samApayet' iti / yadA''ha yamaH 'ekaikaM hAsapiNDaM kRSNe zukle ca vardhayet / etatpipIlikAmadhyaM cAndrAyaNamudAhRtam / / vardhayetpiNDamekaikaM zukle kRSNe ca hAsayet / etaccAndrAyaNaM nAma yavamadhyaM prakIrtitam / / trIstrInpiNDAnsamaznIyAniyatAtmA dRDhavrataH / haviSyAnnasya vai mAsamRSicAndrAyaNaM smRtam / / caturaH prAtaraznIyAccaturaH sAyameva vaa| piNDAnetaddhi bAlAnAM zizucAndrAyaNaM smRtam // piNDAnaSTau samaznIyAnmAsaM madhyaMdine ravau / yaticAndrAyaNaM zetatsarvakalmaSanAzanam' iti // 9 // grISme paJcatapAzca syAvarSAsvabhAvakAzagaH // ArdravAsAstu hemante kramazo vrdhyNstpH|| 10 // paJcatapA iti / paJca tapAMsi tApakAni dikcatuSTaye'naya uparyAdityazceti yasya sa pazcatapAH / anAvakAzaga iti / anadarzanavAnavakAzo'bhrAvakAzo gRhabAhyazcatvarAdikastatra gata ityarthaH // 10 // upaspRzya viSavaNaM pitRdevAMzca tarpayet // ekapAdena tiSTheta vAyubhakSo'bdamadhyame // 11 // payaH pibecchuklapakSe kRSNapakSe ca gomayam // jIrNaparNAzano vA syAtkRcchai; vartayetsadA // 12 // yogAbhyAsaparo bhUtvA dhyAyetpazupati zivam // kRSNAjinI sottarIyaH zuklayajJopavItavAn // 13 // upaspRzya snAtvA / upapUrvaH sTaziH snAne prayujyate triSavaNamudakopasparzI caturthakAlapAnabhaktaH spAdityAdau / vAyubhakSaH pavanAhAraH / tadazaktau payaHprabhRti zaktyanusAreNa kuryAdityarthaH / smaryate hi'mUlaM phalaM paya Apo vAyurAkAza iti / uttarayuttaraM jyAyaH' iti / abda. For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAya: 5 ] sUtasaMhitA | 153 madhyama ekasyAbdasya saMvatsarasya madhye sadA vAyumeva bhakSayannityarthaH // 11 // // 12 // 13 // athavA'grInsamAropya svAtmani dhyAnatatparaH // anagniraniketaH syAnmunirmokSaparo bhavet // 14 // adhunA caturthAzramamAha / athavA'grInityAdi / smaryate hi'AtmanyagrInsamAropya brAhmaNaH pravrajedgRhAt' iti / "anagniraniketaH sthAdazarmA'zaraNo muniH" ityApastambo'pyAha // 14 // sadopaniSadabhyAsaparo vA syAtsamAhitaH // tripuNDronUlanaM kuryAdgRhasthasyoktamantrataH // 15 // gRhasthasyeti / gRhasthasya ya uktastrayambakamantraH sapraNavaH paJcAkSarazca tenetyarthaH // 15 // yadA vairAgyamutpannaM tadeva pratrajedanI // bahUdake vA haMse vA mumukSuH parahaMsake // 16 // yadeti / eSA ca matrajyA satyeva vairAgye kAryA / bahUdake vetivacanAtmAtanI kuTIcakaviSayA kuTIcakabahUdakAdicAturvidhyaM ca vakSyamANata taddharmAnuSThAnasAmarthyAnusAreNa vyavasthayA vikalpyate // 16 // sarve saMgraharUpeNa samyaguktaM bRhaspate // tasmAtsarvaprayatnena zraddhayA viddhi suvrata // 17 // iti zrImUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe vAnaprasthAzramavidhinirUpaNaM nAma paJcamo'dhyAyaH // 5 // saMgraharUpeNeti / saMnyAsabhedAnAmuddezamAtramatra vanasthenAnuSTheyatayA vanasthadha ffort kathitam / saMnyAsadharmamapaJcastvanantarAdhyAye vakSyate // 17 // iti zrImUtasaMhitA tAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe vAnaprasthAzramavidhinirUpaNaM nAma paJcamo'dhyAyaH // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 154 [rajJAnayogakhaNDe tAtparyadIpikAsametA- (atha SaSTho'dhyAyaH ) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi saMnyAsaM munisattama // caturvidhAstu vijJeyA bhikSavo vRttibhedataH // 1 // kuTIcako munizreSThastathaiva ca bhuudkH|| haMsaH paramahaMsazca teSAM vRttiM vadAmi te // 2 // vanasthaprasAr3henoddiSTameva kuTIcakAdicatuSTayaM taddharmAbhidhAnAya punaranuvadati / adhAta iti / ata uktamAzramatrayaM dharmaskandhaH sAMsArikaphalaviSaya eva / zrUyate hi-trayo dharmaskandhA yajJo'dhyayanaM dAnamiti / prathamastapa eva / dvitIyo brahmacAryAcAryakulavAsI / tRtIyo'tyantamAtmAnamAcAryakule'vasAdaya sarva ete puNyalokA bhavantIti / atastato viraktasyAnantaramapunarAvRttirUpabrahmaprAptaye jJAnaskandhaH saMnyAsa ucyate / zrUyate hi-"brahmasaMstho'mRtatvameti" iti / brahmaNi saMsthA samyaniSThA yasya caturthAzramiNaH sa brahmasaMsthaH sa evAmRtattvamapavarga prApnoti / AzramAntarANAmapi brahmasaMsthAMtyasaMbhavaM prApayya parihRtaM hi tattvavidbhiH "lokakAmyAzramI brahmaniSThAmarhati vA navA / yathAvakAzaM brahmaiva jJAtumarhatyavAraNAt // ananyacittatA brahmaniSThA'sau karmiNe katham / karmatyAgI tato brahmaniSThAmarhati netaraH" iti / vivRtaM caitataireva trayo dharmaskandhA ityatrA''zramAnadhikRtya "sarva ete puNyalokA bhavanti" iti / AzramAnuSThAyinAM puNyalokamabhidhAya "brahmasaMstho'mRtatvameti" iti mokSasAdhanatvena brahmaniSThA pratipAdyate / seyaM brahmaniSThA puNyalokakAmina AzramiNo'pi saMbhAvyate / AzramakarmANyanuSThAya yathAvakAzaM brahmaniSThAyAH kartuM mukaratvAt / na hi lokakAmI brahma na jAnIyAditi niSedhossti, tasmAdasti sarvasyA''zramiNo brahmaniSThateti prApte brUmaH-brahmaniSThA nAma sarvavyApAraparityAgenAnanyacittatayA brahmaNi smaaptiH| nacAsau karmazUre saMbha 1 Ga. sthAvaM sN| 2 gha. prApya / 3 Ga. 'zrabho bA 4 Ga. hsyvaa'| 5 Ga. 'lokaanbhi'| 6 ga. ha. "sti sI For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 6 ] sUtasaMhitA | 155 vati karmAnuSThAnatyAgayoH parasparavirodhAt / tasmAtkarmatyAmina eva brahmanicheti / vRttibhedata iti / AcArabhedataH || 1 || 2 | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kuTIcakazca saMnyasya sve sve vezmani nityazaH // bhikSAmAdAya bhuJjIta svabandhUnAM gRhe'thavA // 3 // zikhI yajJopavItI syAtridaNDI sakamaNDaluH || sapavitrazca kASAyI gAyatrI ca japetsadA // 4 // sarvAGgoDUlanaM kuryAtripuNDraM ca trisaMdhiSu // zivaliGgArcanaM kuryAcchradvayaiva dine dine // 5 // tatra kuTIcakasya vRttimAha- kuTIcakazceti // 3 // 4 // 5 // bahUdakazca saMnyasya bandhuputrAdivarjitaH // saptAgAraM caredvaikSyamekAnaM parivarjayet // 6 // bahUdakasya vRttimAha -- bahUdakazceti // 6 // - govAlarajjusaMbaddhaM tridaNDaM zikyamadbhutam // pAtraM jalapavitraM ca kaupInaM ca kamaNDalum // 7 // AcchAdanaM tathA kanthAM pAdukAM chatramaDatam // pavitramajinaM sUcIM pakSiNImakSasUtrakam // 8 // jalapavitraM jalazodhanavastram || 7 || 8 || yogapaTTe bahirvatraM mRtkhanitroM kRpANikAm // sarvAGgoddhUlanaM tadvatripuNDraM caiva dhArayet // 9 // mRtkhanitrImiti / mRtkhanyate yayA snAnAdyarthaM tAM kRpANikAM kRpANAkAra - tIkSNalohaghaTitAM yaSTim // 9 // zikhI yajJopavItI ca devatArAdhane rataH // svAdhyAyI sarvadA vAcamutsRjetsthAnatatparaH // 10 // svAdhyAyIti / svAdhyAya evotsRjamAno vAcamityApastambaH // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 156 tAtparyadIpikAsametA- rajJAnayogakhaNDesaMdhyAkAleSu sAvitrI japankarma samAcaret // haMsaH kamaNDaluM zikyaM bhikSApAtraM tathaiva ca // 11 // kanyAM kaupInamAcchAdyamaGgavastraM bahiHpaTam // ekaM tu vaiNavaM daNDaM dhArayanityamAdarAva // 12 // tripuNDrolanaM kuryAcchivaliGgaM samarcayet // aSTagrAsaM sakRnityamanIyAtsazikhaM bhavet // 13 // saMdhyAkAleSu sAvitrIjapamadhyAtmacintanam // tIrthasevAM tathA kRcchaM tathA cAndrAyaNAdikam // 14 // haMsasya vRttimAha-haMsaH kamaNDalumiti // 11 // 12 // 13 // 14 // kurvanyAmaikarAtreNa nyAyenaiva samAcaret // parahaMsastridaNDaM ca rajju govAlanirmitam // 15 // zikyaM jalapavitraM ca pavitraM ca kamaNDalum // pakSiNImajinaM sUcI mRtkhanitrI kRpANikAm // 16 // zikhAM yajJopavItaM ca nityakarma parityajet // kaupInAcchAdanaM vastraM kanyAM zItanivArikAm // 17 // yogapaDheM bahirvastraM pAdukAM chatramadrutam // akSamAlAM ca gRhNIyAdaiNavaM daNDamatraNam // 18 // paramahaMsasyA''ha-parehaMsastridaNDamiti // 15 // 16 // 17 // 18 // AgniriyAdibhirmantraiH kuryAdudbhUlanaM mudA // omomiti ca triH procya parahaMsastripuNDrakam // 19 // omomiti | ajapAsahitena praNavena triruktena tripuNDraM kuryAt // 19 // mRtpAtraM kAMsyapAtraM vA dArupAtraM ca vaiNavam // pANipAtraM ca gRhNIyAdAcamyaiva tathodaram // 20 // heyopAdepavibhAgavivakSayA prathamaM sAdhAraNyena saMbhavatpAtrajAtamuddizati , Da, pivet / 2 ka. kha. gha. 'rmhN| 3 . bhvaatpaa| For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH6] suutsNhitaa| mRtpAtramiti / etaccAlAbupAtrasyApyupalakSaNam / 'mRtpAtramalAbupAtraM dArupAtraM vA' ityAruNizruteH / uddiSTamadhya upAdeyamAha-dArupAtramiti / etacca kAMsyavyatiriktasyoktasyopalakSaNam / upAdeyamanyadapi samuccinoti-tathoparamiti // 20 // bahUdakAnAM haMsAnAM pANipAtraM tathodaram // kAMsyapAtraM na vidhyuktaM mRtpAtramiti hi zrutiH // 21 // mAdhUkaramathaikAnnaM parahaMsaH samAcaret // nAtyanatastu yogo'sti na caikAntamanazrataH // 22 // tasmAdyogAnuguNyena bhuJjIta parahaMsakaH // abhizastaM samutsRjya sArvavarNikamAcaret // 23 // uttarottaralAbhe tu pUrva pUrva parityajet // guruzuzrUSayA nityamAtmajJAnaM samabhyaset // 24 // etacca na kevalaM paramahaMsAnAmevetyAha-bahUdakAnAmiti / pAtrAntaramapi samuccinoti-pANipAtramiti / yathodaraM tathA pANipAtraM cetyarthaH / tathAcA''ruNizrutiH-'pANipAtramudarapAtraMca' iti / upAdeyamabhidhAya heyamAhakAMsyapAtraM neti / mRtpAtra miti hi zrutiriti yathodIritAruNizrutiH // 21 // // 22 // 23 // 24 // nAnaM zaucamabhidhyAnaM sayAnRtavivarjanam // kAmakrodhaparityAgaM harSaroSavivarjanam // 25 // satyAttavivarjanamiti / asatyavatsatyamapi vyavahAraM zakyaM vivarjayet / cittaikApavirodhAdityarthaH / zrUyate hi-tamevaikaM jAnatha AtmAnamanyA vAco vimuJcaya' iti / smaryate ca___"tyaja dharmamadharmaM ca ubhe satyAsate tyaja / ubhe satyAte tyaktvA yena tyajarsi taM tyj"| iti // 25 // 1 ga. "tikramasyo / 2 . 'varjitam / 3 Da, jAnIya / 4 ga. 'si ttyn"| For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 158 tAtparyadIpikAsametA [2jJAnayoga khaNDe lobhamohaparityAgaM dambhadarpAdivarjanam // cAturmAsyaM ca sarveSAM vadanti brahmavAdinaH // 26 // cAturmAsyamiti / varSAsvekatra vAsaM catvAro mAsAzcAturmAsyam / taddhitArthe dvigu: / 'caturvarNAdibhyaH svArthe' iti SyaJ || 26 || kuTIcakAzca haMsAzca tathaiva ca bahUdakAH // sAvitrImAtrasaMpannA bhaveyurmokSakAraNAt // 27 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sarveSAM caturvidhAnAM yatInAM paramahaMsavyatiriktasya pradhAnaM japyamAha -kuTIcakA iti / mokSaM prayojanamuddizya sAvitryaiva tattvamanusaMdadhyurityarthaH ||27|| praNavAdyAstrayo vedAH praNave paryavasthitAH // tasmAtpraNavamevaikaM parahaMsaH sadA japet // 28 // paramahaMsasya praNavaikaniSThatAM vivakSuH praNavasyotkRSTatAmAha - praNavAdyA iti / OMmiti brAhmaNaH pravakSyannAha"brahmopApravAnIti" "brahmevopAproti" iti zruteH / praNave paryavasthitA iti / praNavasya vedatrayasAratvAttatpratinidhitvam / tathAtvaM ca zrUyate chandogopaniSadi bahUvRcabrAhmaNe ca / lokadeva vedavyAhRtyakSaratrayasAratvaM praNavasya / taittirIyopaniSadi ca brahmayajJaprakaraNe " OMmiti prapadyata etadvai yajuari vidyAM prati" iti // 28 // saMdhyAkAleSu zuddhAtmA praNavena samAhitaH // SaTprANAyAmakaM kuryAjjapedaSTottaraM zatam // 29 // viviktadezamAzritya sukhAsInaH samAhitaH // yathAzakti samAdhistho bhavetsaMnyAsinAM varaH // 30 // SaDiti / SaNNAM prANAyAmAnAM samAhAraH SaTprANAyAmam | 'pAtrAdibhyaH pratiSedhaH' iti na GIp / svArthe kapratyayaH || 29 // 30 // kramAdvA'kramato vidvAnuttamAM vRttimAzrayet // uttamAM vRttimApanno na nIcAM vRttimAzrayet // 31 // kramAditi / "brahmacaryaM samApya gRhI bhavedgRhAdvanI bhUtvA pravrajet" iti 1 gha. "haMsAtiriM / 2 ka. kha. ga. Ga. mantrAdibhyaH / For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 6] sUtasaMhitA / 159 jAbAlazrutiH | akramato veti / " yadi vetarathA brahmacaryAdeva pravrajedgRhAdvA" iti tatraiva // 31 // uttamAM vRttimAzritya nIcAM vRttiM samAzritaH // ArUDhapatito jJeyaH sarvadharmabahiSkRtaH // 32 // pravrajantaM dvijaM dRSTvA sthAnAJcalati bhAskaraH // eSa me maNDalaM bhittvA brahmalokaM gamiSyati // 33 // rUpaM tu dvividhaM proktaM caraM vA'carameva ca // caraM saMnyAsinAM rUpamacaraM mRnmayAdikam // 34 // yasyA''zrame yatirnityaM vartate munisattama // na tasya durlabhaM kiMcitriSu lokeSu vidyate // 35 // durvRtto vA suvRtto vA mUrkho vA paNDito'pi vA // veSamAtreNa saMnyAsI pUjyaH sarvezvaro yathA // 36 // brahmacaryAzramasthAnAM brahmA devaH prakIrtitaH // gRhasthAnAM ca sarve syuryatInAM tu mahezvaraH // 37 // vAnaprasthAzramasthAnAmAdityo devatA matA // tasmAtsarveSu kAleSu pUjyaH saMnyAsinAM haraH // 38 // mRte na dahanaM kArye parahaMsasya sarvadA // kartavyaM khananaM tasya nAzaucaM nodakakriyA // 39 // // 32 // 33 // 34 || 36 || 36 || 37 // 38 // 32 // azvatthasthApanaM kAryaM taddeze'dhvaryuNA mune // azvatthe sthApite tena sthApito hi mahezvaraH // 40 // darzanAtsparzanAttasya sarve nazyati pAtakam // anyeSAmapi bhikSUNAM khananaM pUrvamAcaret // 41 // 1 ga. bAlizru / 2 kha. 'karma' / 3 kha ca / For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDe-- pazcAhI yathAzAstraM kuryAdahanamuttamam // azvamedhaphalaM tasya nAnamAtrAdizuddhatA // 42 // sarvamuktaM samAsena tava ziSyasya dhiimtH|| tasmAdetadvijAnIhi vedAntArthaprakAzanam // 43 // iti zrIsUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe saMnyAsavidhi nirUpaNaM nAma SaSTho'dhyAyaH // 6 // azvatthe sthApita iti / tenAdhvarguNA / tatrAzvatthasya sthApanamAtreNApi zivaliGgasthApanena yatphalaM tallabhyata ityarthaH / tasya prakRtasya tasminsthAne sthApitasyAzvatthasya mahezvarasya vo darzanasparzanAbhyAM sarvapAtakanAza ityarthaH // 40 // 41 // 42 // 43 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe saMnyAsavidhini rUpaNaM nAma SaSTho'dhyAyaH // 6 // ( atha saptamo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi prAyazcittaM smaastH|| doSANAmapanuttyartha sarvabhUtAnukampayA // 1 // nityadharmAbhidhAnAnantaraM naimittikadharmAbhidhAnAyAdhyApAntaramArabhyate-- athAta iti / yata uktasya vidhiniSedhAtmakasya nityasya dharmasya pramAdAdinA vyatikrame tanimittaprAyazcittApekSA'to nityAnantaraM taducyata ityarthaH // 1 // brahmahA madyapaH stenastathaiva gurutlpgH|| ete vedavidAM zreSThA mahApAtakinaH smRtaaH||2|| apnodniiyaanprdhaandossaannukraamti-brhmheti| tathAca cchAndogyopaniSadi 'steno hiraNyasya surAM pivaHzca gurostalpamAvasanbrahmahA caite patanti catvAraH paJcamazcA''caraMstaiH" iti // 2 // 1. ca / 26. ramate / For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH7] suutsNhitaa| ebhiH saha vasedyastu saMvatsaramasAvapi // brahmahA nirjane'raNye kuTIM kRtvA vasennaraH // 3 // hAdazAbdAni saMtaptaH sarvadA vijitendriyaH // bhikSAmAhRtya bhuJjIta svadoSaM khyApaMyantraNAm // 4 // vasediti vacanAtsahavAsAdinaiva saMvatsarAtpAtityam / pAjanAdhyApanayaunasaMbandhaistu sadyaH pAtityam / yadAha yAjJavalkyaH "saMvatsareNa patati patitena sahA''caran / yAjanAdhyApanAdyaunAnna tu pAnAzanAditaH" iti / uktanimittAnAmuddezakrameNa prAyazcittAnyAha-brahmahA nirjana ityAdi // 3 // bhuJjIteti // 4 // zAkamUlaphalAzI vA kRtvA zavazirodhvajam // saMpUrNa dvAdaze varSe brahmahatyAM vyapohati // 5 // akAmakRtadoSasya prAyazcittamidaM mune / kAmatazcenmunizreSTha prANAntikamudIritam // 6 // athavA munizArdUla paapshuddhyrthmaatmnH|| grAmAdanalamAhRtya pravizetparitApataH // 7 // pazcAdanazano bhUtvA dharmayuddhe'tha vA'nale // apsu vA munizArdUla mahAprasthAnake'pi vA // 8 // brAhmaNArthe gavArthe vA samyakprANAnparityajet // surApAnAdidoSo'pi nazyatyetena suvrata // 9 // agnivarNI surAM taptAM prANavicchedanakSamAm // pItvA naSTazarIrastu surApAnAtpramucyate // 10 // gomUtraM vA ghRtaM toyaM gozakadrasameva vA // atitaptaM pibettena mRto mucyeta doSataH // 11 // 1 gha. Ga. 'pye| 2 ga. 'm / yaja / 3 gha, Ga, nayonisaM. / 4 kha. 'nAdannapAnAzanAsanAtU" ii| 5 gha. uktAnAM ni' / 6 ga. 'nAmanu / 7 Ga. 'tApitaH / 8 gha. 'zyate te / 21 For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 162 tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDesuvarNasteyakatsAkSAdrAjAnamabhigamya tu // svakarma khyApayanbUyAnmAM bhavAnanuzAstviti // 12 // AyasaM musalaM tIkSNaM gRhItvA svayameva tu|| hanyAtsakRtprayogeNa rAjA taM puruSAdhamam // 13 // zavazirodhvajamiti / smaryate hi-- 'ziraHkapAlI dhvajavAnbhikSAzI karma codayan' iti // 5 // 6 // 7 // // 8 // 9 // 10 // 11 // 12 // 13 // mucyate steyadoSeNa nAsti rAjJo'pi pAtakam // avagRhastriyaM taptAmayasA nirmitAM naraH // 14 // svayaM vA zizravRSaNAvutpAvyA''dhAya caanlo|| dakSiNAM dizamAgacchedyAvatprANavimocanam // 15 // avagRhediti / AzliSet // 14 // 15 // anena vidhinA yukto mucyate gurutalpagaH // taptakRcchre carettaptaH sNvtsrmtndritH|| 16 // mahApAtakinAM nRNAM saMsargAtsa vimucyate // mAtaraM mAtRsadRzI bhAgineyIM tathaiva ca // 17 // saptakRcchamiti / taptakRcchralakSaNamuktaM yamena 'yahamuSNaM pibedambhakhyahamuSNaM payaH pibet / vyahamuSNaM pibetsarpirvAyubhakSaH paraM vyaham // taptakRcchaM vijAnIyAcchIte zItamudAhRtam' iti / / ambhaHprabhRtInAM parimANamuktaM parAzareNa 'SaTpalaM tu pibedambhatripalaM tu payaH pibet // palamekaM pibetsarpistaptakRcchU vidhIyate' iti // 16 // 17 // mAtRSvasAramAruhya kuryAtkRcchAtikRcchrakau // cAndrAyaNaM ca kurvIta tatpAvinivRttaye // 18 // kRcchAtikRcchrakAviti / dvirAvRttaM kRcchAtikRcchrakaM kuryAt / tallakSaNamuktaM yAjJavalkyena , Ga, pasya ni| For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH7] suutsNhitaa| 163 'kRcchAtikRcchraH payasA divasAnekaviMzatim' iti / ekabhaktanatAyAcitadivaseSu yo bhojanakAlastasminneva kAle kevalamudakena vA vartanaM kRcchrAtikRccho bhavatItyarthaH // 18 // khasAraM munizArdUla gatvA duhitaraM tu vA // kRcchaM sAMtapanaM kuryAdoSazuddhayarthamAtmanaH // 19 // kacchaM sAMtapanamiti / tallakSaNamAha yAjJavalkyaH -- "gomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kuzodakam / ekarAtraM copavasetkRcchaM sAMtapanaM bhavet" iti // 19 // bhrAtRbhAryAbhigamane cAndrAyaNacatuSTayam / / caretpApavizuddhayartha saMtapto brAhmaNottamaH // 20 // paitRSvaseyIgamane mAtulAdusthitAM striyam // cAndrAyaNaM caredekaM kAmato'kAmato'pi vA // 21 // avaziSTAsu sarvAsu dvijastrISu mahAmune // gatvA kRcchU carettaptamekaM tadoSazAntaye // 22 // kSatriyANAM ca vaizyAnAM strISu gatvA dijazcaret / kRcchramanyAsu bahuzo gatvA kRcchre cairedvijaH // 23 // brahmacArI striyaM gatvA kAmato munisattama // saMvatsaraM carephrekSyaM vasitvA gardabhAjinam // 24 // svapApakIrtanaM kurvannAtvA triSavaNaM punH|| tasmAtpApAtpramucyeta SaNmAsAkAmavarjitaH // 25 // agnikAryaparityAge retotsarge samAhitaH / / nAlA praNavasaMyuktAM vyAhRtI ca tathaiva ca // 26 // sAvitrI sazirAM maunI japedayutamAdarAda / / yatInAmindriyotsarge nAlA zuddhaH samAhitaH // 27 // 1 ka. ga. 'seyAga / 2 gha. crevudhH| 3 ga. kuryAtmAtvA / For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- rajJAnayogakhaNDepraNavaM paramAtmAnaM japedayutamAdarAt // dijastrIgamane bhikSuravakIrNivrataM caret // 28 // anyAsu buddhipUrva cettaptakRcchre samAcaret // hatvA vaizyaM ca rAjAnaM brahmahatyAvrataM caret // 29 // kramAnmAsatrayaM pUrva pANmAsikamanantaram // brAhmaNastu vimucyeta zUdraM hatvA'rdhamAsataH // 30 // vihitAkaraNe tahatpatiSiddhAtisevane // vedaviplAvane caiva gurudrohe'nyakarmaNi // 31 // taptakRcchaM carettena mucyate srvdosstH|| atha vA sarvapApAnAM vizuddhayartha samAhitaH // 32 // kurvazuzrUSaNaM nityaM vedAntajJAnabhASiNAm // zraddhAvinayasaMyuktaH zAntidAnyAdisaMyutaH // 33 // // 20 // 21 // 22 // 23 // 24 // 25 // 26 // 27 // 28 // 29 // // 30 // 31 // 32 // 33 // yAvajjJAnodayaM tAvadvedAntArtha nirUpayet // nAsti jJAnAtparaM kiMcitpApakAntAradAhakam // 34 // mAsamAtrAvinazyanti kSudrapApAni suvrata // SaNmAsazravaNAtsavai nazyatyevopapAtakam // 35 // mahApAtakasaMghAzca nityaM vedAntasevanAt // nazyanti vatsarAtsarve satyamuktaM bRhaspate // 36 // nAsti jJAnAditi / uktaM gItAmu"yathaidhAMsi samiddho'gnirbhasmasAtkurute'rjuna / jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute tathA" iti // 34 // 35 // 36 // yaH zraddhayA yuto niyaM vedAntajJAnamabhyaset // tasya saMsAravicchittiH zravaNAditi hi shrutiH||37|| 1 ka. sva. ga. 'vai SaNmA / 2 Ga. nivedayet / For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH7] suutsNhitaa| yaH zraddhayeti / zravaNAcchabdezaktitAtparyAvadhAraNanyAyAnusaMdhAnamukhena vedAntajJAnamabhyaset / tasya saMsAravicchittirityasminnarthe zrutirastItyarthaH / sA ceyam "vedAntavijJAnasunizcitArthAH saMnyAsayogAdyatayaH zuddhasattvAH / te brahmaloke tu parAntakAle parAmRtAtparimucyanti sarve" iti // 37 // evamabhyasatastasya yadi vino'bhijAyate // sarvalokAnkramAmuktvA bhUmau vipro'bhijAyate // 38 // evamabhyasata iti / arjunaM prati bhagavatoktam "prApya puNyakRtAllokAnuSitvA zAzvatIH smaaH| zucInAM zrImatAM gehe yogabhraSTo'bhijAyate" iti // 38 // sarvalakSaNasaMpannaH zAntaH satyaparAyaNaH // punazca pUrvabhAvena vidvAMsaM paryupAsate // 39 // punazceti / 'pUrvAbhyAsena tenaiva hiyate jhavazo'pi saH" iti / paryupAsate / paryupAste / zapo lugabhAvazchAndasaH // 39 // tatsaMparkAtsvamAtmAnamaparokSIkRto muniH // svamAdiva vimucyeta svsNsaarmhoddheH||40|| tasmAtsarvaprayatnena svamukyartha bRhaspate // sarvadA sarvamutsRjya vedAntazravaNaM kuru // 41 // iti zrIsutasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe prAyazcittavi vinirUpaNaM nAma saptamo'dhyAyaH // 7 // aparokSIkRta iti / saMpadAditvAdAve kvim / AtmAnaM prati yadaparokSIkaraNaM tasmAdityarthaH // 40 // 41 // iti zrImatasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe prAyazcitta vidhinirUpaNaM nAma saptamo'dhyAyaH // 7 // 1 ka. ga. Ga. 'bdtaa| For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDe (athASTamo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi dAnadharmaphalaM mune // sarveSAmeva dAnAnAM vidyAdAnaM paraM smRtam // 1 // vidyayA prANinAM muktistasmAttahAnamuttamam // bhUmidAnaM ca godAnamarthadAnaM tathaiva ca // 2 // kanyAdAnaM ca mukhyaM syAdannadAnaM tathaiva ca // dhanadhAnyasamRdAM yo bhUmiM dadyAddijAya saH // 3 // iha loke sukhI bhUtvA preya cA''nanyamaznute // aranimAtrAM vA bhUmiM dadyAdbrahmavide naraH // 4 // uktamAyazcittaiH parihRtamatibandhakapApajAlasya puruSasya yairdAnairdhamaizca yAni yAni phalAni prApyante tAni tAni vaktuM pratijAnIte-athAta iti / yataH pratibandhakApagame satyeva sAdhanaM svakArye samarthamataH prAyazcittAnantaramityarthaH // 1 // 2 // 3 // 4 // sarvapApavinirmuktaH saMsAramativartate // vinItAyopasannAya viprAya zradvayA yutaH // 5 // yo dadyAdaidikI vidyAM na sa bhUyo'bhijAyate // yataye zraddhayA nityamannaM dadyAdyathAbalam // 6 // brahmalokamavApnoti na punarjAyate bhuvi // maThaM vA yataye dadyAnna sa bhUyo'bhijAyate // 7 // vinItAyopasannAyeti / zrUyate hi"tasmai sa vidvAnupasannAya samyakpazAntacittAya zamAnvitAya / yenAkSaraM puruSaM veda satyaM provAca tAM tattvato brahmavidyAm" iti // viSAyeti traivarNikopalakSaNam / vidyAgrahaNAdhikAravibhAgo hi gatakhaNDasaptamAdhyAye "nivRttidharmaniSThastu brAhmaNaH" ityatropavarNita iti // 5 // 6 // 7 // ka. 'smAddAnamanuttamam / 2 kha. 'taiH pra / 3 ga. Ga. psNpnnaa| 4 ka. damAnvitAya / gha. samanvitAya / For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAya: 8 ] sUtasaMhitA / amAvAsyAM munizreSTha brAhmaNAyAnasUyave // annaM dadyAnmahAdevaM samuddizya samAhitaH // 8 // so'kSayaM phalamAproti mahAdevasamo bhavet // yastu kRSNacaturdazyAM zraddhAbhaktisamanvitaH // 9 // ArAdhayedvijamukhe mahAdevaM sa mucyate // trayodazyAM tathA snAtvA brAhmaNaM bhojayenmudA // 10 // brahmalokamavAproti brahmaNA saha mucyate // dvAdazyAM tu dvijaH srAtvA viSNumuddizya bhaktitaH // 11 // brAhmaNAya vinItAya dadyAdannaM samAhitaH // sarvapApavinirmukto viSNulokaM sa gacchati // 12 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 167 - tithidevatAvizeSeNAnnadAna phailAnyAha - amAvAsyAmityAdinA / amAvAspApAm / "kAlAdhvanoratyantasaMyoge" iti dvitIyA // 8 // 9 // 10 // // 11 // 12 // ekAdazyAmupoSyaiva dvAdazyAM pakSayorapi // vAsudevaM samuddizya brAhmaNAnbhojayennaraH // 13 // saptajanmakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati || dazamyAmindramuddizya yo dadyAdvAhmaNe zucau // 14 // annaM vA taNDulaM vA'pi sa devendramavAnuyAt // navamyAM dharmarAjAnamuddizya brAhmaNe zucau // annaM dadyAdyathAzakti dharmarAjaH prasIdati // aSTamyAM zaMkaraM pUjya brAhmaNaM bhojayennaraH || 16 || sarvapApavinirmuktaH zivasAyujyamApnuyAt // saptamyAM candramuddizya brAhmaNAnbhojayedvijaH // 17 // 15 // For Private And Personal Use Only 1. kssyyNph| 2Ga, mukhairmahA 3 ga phalamAha / 4ka. kha. ga. gha. 'hmaNaM bhoja | 5. hmaNaM pUja /
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 168 tAtparyadIpikAsametA [2jJAna yogakhaNDe candralokamavAproti nAtra kAryA vicAraNA || SaSThayAmAdityamuddizya brAhmaNAneva bhojayet // 18 // sUryalokamavAproti sukhamakSayyamaznute // paJcamyAM pArvatIM viprAnuddizyAnnena bhojayet // 19 // sarvapApavinirmuktaH samyagjJAnamavApnuyAt // caturthyA brAhmaNAJzuddhA lakSmImuddizya bhojayet // 20 // dAridryaM sakalaM tyaktvA mahAlakSmImavApnuyAt // tRtIyAyAM dvijaH snAtvA brAhmaNAnbhojayetsakRt // 21 // tasya brahmA harizvApi mahAdevo vazo bhavet // dvitIyAyAM vizuddhAyAM brAhmaNAnbhojayennaraH // 22 // tasya vAci sadA vedA nRtyanti sma mahAmune // sarvapApavinirmuktaH samyagjJAnamavApnuyAt // 23 // prathamAyAM pavitrAyAM parabrahmArpaNaM dvijaH // yo brAhmaNamukhe kuryAcchraddhAbhaktisamanvitaH // 24 // pakSayorapIti / yattu 'zuklAmeva sadA gRhI' iti tadgRhastho'pi zuddhAM zuddhAM kAmAnupahatAmiti hi vyAcakSate / yadAhu: " sakAmAnAM gRhasthAnAM kAmyatrataniSedhanAt " iti || 13 || 14 || 15 // // 16 // 17 // 18 // 19 // 20 // 21 || 22 || 23 || 24 // sa sarvasamatAmetya brahmApyeti sanAtanam // brAhmaNAya mudA dadyAcchukAM gAmuttamAM naraH // 25 // sarvapApavinirmuktaH sAkSAdvahma sa gacchati // yo dadyAtkanyAM zuddhAM brAhmaNAya vibhUSitAm // sarvapApavinirmuktaH zivalokaM sa gacchati // 26 // yena kena prakAreNa yaM yaM devaM samarcayet // taM taM devaM samAproti nAtra kAryA vicAraNA // 27 // 1 . NAnbhojayedvijaH // 38 // sU / 2Ga, bhivA / 3 ka. kha. "yedvijaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH8] suutsNhitaa| sa sarvasamatAmiti / "muhRnmitrANudAsInamadhyasthadveSyabandhuSu / sAdhuSvapi ca pApeSu samabuddhirviziSyate / / nirdoSaM hi samaM brahma tasmAdbrahmaNi te sthitAH" iti gItAsu // 25 // 26 // 27 // yaM yaM kAmayate lokaM taM tamuddizya bhaktimAn // AtmajJaM dharcayanityamAtmajJamiti hi shrutiH||28|| AtmajJamiti hi zrutiriti / muNDakopaniSadi"yaM yaM lokaM manasA saMvibhAti vizuddhasattvaH kAmayate yAMzca kAmAn / taM taM lokaM jAyate tAMzca kAmAMstasmAdAtmajaM varcayetikAmaH' iti // 28 // krimikITapataGgebhyaH zreSThAH pazvAdayastathA // pazvAdibhyo narAH zreSThA narebhyo brAhmaNAstathA // 29 // brAhmaNebhyo'tha vidvAMso vidvatsu kRtbuddhyH|| kRtabuddhiSu kartArastebhyaH saMnyAsino varAH // 30 // teSAM kuTIcakAH zreSThA bahUdakasamAzritAH // bahUdakAharo haMso haMsAtparamahaMsakaH // 31 // parahaMsAdapi zreyAnAtmavitrAstyato'dhikaH // tasmAdAtmavidaH pUjyAH sarvadA sarvajantubhiH // 32 // tasmAdAtmavidaH pUjyA iti yaduktaM taMtra hetutvenA''tmavidyAyAH sarvataH pAzastyamAha-krimikITetyAdinA / manurapyAha "bhUtAnAM pANinaH zreSThAH prANinAM buddhijIvinaH / buddhimatsu narAH zreSThA nareSu brAhmaNAstathA // brAhmaNeSu ca vidvAMso vidvatma kRtabuddhayaH / kRtabuddhiSu kartAraH kartRSu brahmavAdinaH // brahmavibhyaH paraM kiMcinna bhUtaM na bhaviSyati" // 29 // 30 // 31 // 32 // 1. kRtanizcayAH / 2 ka. sva. ga. i. taca / For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDebrahmavarcasakAmastu brahmANaM puujyennrH|| ArogyakAma AdityaM balakAmaH samIraNam // 33 // kIrtikAmo'nalaM tadvanmedhAkAmaH sarasvatIm // jJAnakAmo mahAdevaM siddhikAmo vinAyakam // 34 // bhogakAmastu zazinaM mokSakAmastu zaMkaram // vairAgyakAmo vidyAsaM puSTikAmaH zacIpatim // 35 // tithibhedena devatAbhedAH prAguktAH / kAmanAbhedene tAnAha-brahmavarcasakAma ityAdinA // 33 // 34 // 35 // vratAnyAcarataH zraddhAbhaktibhyAM saMyataH shuciH|| zIyante pApakarmANi kSIyante'syeti hi shrutiH||36|| jyotiSTomAdikaM karma yaH kuryAvidhipUrvakam // sa devatvamavApnoti nAtra kAryA vicAraNA // 37 // yaH zraddhayA yuto nityaM zatarudriyamabhyaset // agnidAhAtsurApAnAdakRyAcaraNAttathA // 38 // kSIyante'syeti hi zrutiriti / kaThavallISu hi zrUyate "bhidyate hRdayagranthizchidyante sarvasaMzayAH / / kSIyante cAsya karmANi tasmindRSTe parAvare' iti // 36 // 37 // 38 // mucyate brahmahatyAyA iti kaivalyazAkhinaH // zatazAkhAgataM sAkSAcchatarudriyamuttamam // 39 // kaivalyazAkhina iti / zrUyate hi kaivalyopaniSadi-"yaH zatarudriyamadhIte so'nipUto bhavati, murApAnAtpUto bhavati, brahmahatyAyAH pUto bhavati, kRtyAkatyAtpUto bhavati' iti / sAkSAtpratyakSabhUtA yAH zatasaMkhyAkA adhvaryuzAkhAstAsu sarvAsu gatamityarthaH / zataM rudrA devatA asyetyarthe 'zatarudrAddhazca' 1 i. 'na daivatA' / 2 gha. 'ti vai dhru| 3 ka. kha. yamadutam / 4 kha. ga. 'yaatpto| For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH8] suutsNhitaa| 171 iti ghaH / zataM sahasramityaparimitaparyAyAH 'sahasrANi sahasrazo ye rudrA adhibhUmyAm' iti hi zrUyate // 39 // tasmAttajapamAtreNa sarvapApAtpramucyate // camakaM ca japediddAnsarvapApaprazAntaye // 40 // camakaM ceti / vasordhArAm 'anAviSNU sajoSase' ityAdikAm // 40 // sahasrazIrSAsUktaM ca zivasaMkalpameva ca // japetpaJcAkSaraM caiva satAraM tAraNakSamam // 41 // trisaptakulamuddRtya zivaloke mahIyate // tatra nAnAvidhAnmogAnmuktvA karmaparikSayAt // 42 // zivasaMkalpam / 'yenedaM bhUtaM bhuvanaM bhaviSyat' ityAdikam // 41 // 42 // bhUloke jAyate puNyaM pApaM vA kurute punaH // yAvajjJAnodayaM tAvajAyate mriyate'pi ca // 43 // yAvajjJAnodayamiti / jJAnamudeti yasmindine tajjJAnodayaM tadyAvadApAti tAdityarthaH // 43 // asukhe sukhamAropya viSaye'jJAnato naraH // karoti sakalaM karma tatphalaM cAvazo'nnate // 44 // aho mAyAvRto lokaH svAtmAnandamahodadhim // vihAya vivazaH kSudre ramate kiM vadAmi tam // 45 // tasmAnmAyAmayaM bhogamasAramakhilaM naraH // vihAya vimalaM nityamAtmAnandaM samAzrayet // 46 // sarvasaMgraharUpeNa sasnehaM samyagIritam // tasmAttvaM sakalaM tyaktvA svAtmAnande kuru shrmm||47|| iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe dAnadharmaphalakathanaM nAmASTamo'dhyAyaH // 8 // ajJAnata ityArope hetuH // 44 // 45 // 46 // 47 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogavaNDe dAna dharmaphalakathanaM nAmASTamo'dhyAyaH // 8 // 1 ka. kha. ga. gha. ha. 'dayastAva' / For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 172 [2jJAnayogakhaNDe tAtparyadIpikAsametA- (atha navamo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi pApakarmaphalaM mune // kharoSTrasUkarAjAvigajAzvamRgapakSiNAm // 1 // caNDAlapulkasatvaM ca prApnoti brahmahA kramAt // dasyUnAM viDbhujAM yoni pakSiNAM ca tathaiva ca // 2 // krimikITapataGgAnAM surApaH prApnuyAdijaH // rAkSasAnAM pizAcAnAM coro yAti sahasrazaH // 3 // kravyAdadaMSTriNAM yoni tRNAdInAM tathaiva ca // krUrakarmaratAnAM ca prAmoti gurutalpagaH // 4 // brAhmaNasya dhanaM kSetramapatdRtya narAdhamaH // brahmarAkSasatAM yAti zatazo'tha shsrshH||5|| svargApavargasAdhane vihite dharmajJAne upAdAnAyAbhidhAya hAnAya niSiddhaM karmAbhidhAtuM pratijAnIte-athAta iti / yato hi vihitakAriNAmapi niSiddhAparityAge narakaH / ato vihitAbhidhAnAnantaraM hAnAya niSiddhamucyata ityrthH| bahutaranarakopabhogAnantaraM zeSeNa kharoSTrAdijanmaprAptiH // 1 // 2 // 3 // 4 // // 5 // dhAnyacoro bhavedAkhurjalaM dRtvA plavo bhavet // kAMsyaM hatvA bhavedasaH zvA rasaM nakulo ghRtam // 6 // payaH kAkA bhavanmAsaM hatvA gRdhro bhvettthaa| cakravAkastu lavaNaM bakastailApahArataH // 7 // pUva iti / plavo maNDUkaH / pacAyac // 6 // 7 // kauzeyaM tittiriH kSomaM dRtvA dardurasaMjJakaH // patrazAkApahAreNa barhiNaH syunarAdhamAH // 8 // 1 cANDA' / 2 gha. 'bhidhAnA' / 3 gha. taittiriH / For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH9] suutsNhitaa| 173 zvA'naM tdRtvA bhavetpuSpaM markaTaH syAttathaiva ca // yAnApaharaNAduSTaH pazuM hatvA bhvedgjH||9|| darduro bhekaH // 8 // 9 // zavabhakSaNato rAjA vaizyaH pUyAzano bhavet // zyenAzano bhavecchUdro jalUko raktapo bhavet // 10 // zavabhakSaNato rAjeti / yohi rAjA nyAyena prajAH paripAlayati sa brAhmaNA. danantaraM prazasyate / smaryate hi 'zreyAnpratigraho rAjJo mAnyeSAM brAhmaNAhate' iti / yastvanyAyakArI krUro rAjA sa ucyate zavabhakSaNato rAjeti / sa hi mUnicakridhvajivezyAbhyo'pi nikRSTaH smaryate "pratigrahe sUnicakridhvajivezyAnarAdhipAH // duSTA dazaguNaM proktAH pUrvAdete yathAkramam" iti / tathA "dazasUnisamazcakrI dazakrisamo dhvjii|| dazadhvajisamA vezyA dazavezyAsamo nRpaH" iti / evaM vaizyazUdrayorapi nikRSTayorihAbhidhAnam / nyAyavartI tu zUdraH sAdhuH niyaH sAdhurityAdidarzanaM vidyate / vaizyo'pi nyAyavartI tulAdhArastIrthasevino jAjalibrAhmaNAdutkRSTaH smaryate / tasya hi jAjaliM pratyetadvAkyam "jAjale tIrthamAtmaiva mAsma dezAtithirbhava" iti // 10 // naitAvatA'laM viprendra pApakarmaphalodayam // narake vartanaM cAsti mahAghore'tidAruNe // 11 // hastadaMdaM dRDhaM baddhvA tataH zRGkhalayA tathA // kSipyate dIptavahnau ca brahmahA''candratArakam // 12 // atitaptAyasairdaNDaiH pIjyate yamakiMkaraiH // prANihiMsAparo gADhaM kalpakoTizataM mune // 13 // taptatailakaTAheSu baDhdA hastau padaddayam / / kSipyate yamadUtena tailaMcauro mahAmune // 14 // 15. zvA vai huuN| 2 ka. 'pahAra | 3 ka. bhaveda naH / 4 kha. ga. gha. 'lacAro / For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- jJAnayogakhaNDepApakarmaNaH phalamudeti yasminvatane tadityarthaH / adhikaraNa erc| tadvartanametAvatA nAlamityanvayaH // 11 // 12 // 13 // 14 // taptatAmrakaTAheSu kSipya mithyAbhizaMsinam // jihvAmutpATayantyAzu bahuzo yamakiMkarAH // 15 // mithyAbhizaMsinamiti / avidyamAnaM doSamAropayantam // 15 // taptatAmrajalaM tIkSNaiH pibetyuktvA''yasAyudhaiH // chidyate yamadUtaistu surApAnarato nrH|| 16 // chittvA chittvA punardagdhvA piNDIkRtya punastathA // kSipyate pUyapUrNe'sminkaTAhe gurutalpagaH // 17 // mAtaraM pitaraM jyeSThaM gurumadhyAtmavedinam // mahAdevaM tathA vedaM viSNuM brahmANameva ca // 18 // AdityaM candramagniM ca vAyuM nindanti ye nraaH|| kalpakoTizataM divyaM pacyante narakAlaye // 19 // yatihaste jalaM cAnnaM na dattaM yairnarAdhamaiH // ikSuvatsaMprapIDyante mudgarairmunisattamAH // 20 // pAde cA''sye tathA pArzve nAbhau zizne gude'kSiNi // nikhanyante mahAtaptaiH zaGkubhizvArthahAriNaH // 21 // ayasA nirmitAM kAntAM sutaptAM jhajharIkRtAm // gADhamAliGgayate maryaH paradAraparigrahAt // 22 // duzcAriNyaH striyazcApi sutaptaM puruSaM tathA // zrautasmAtavihInA ye niSiddhAcaraNe ratAH // 23 // pacyante narake tIvra kalpakoTizataM sadA // ye zivAyatanArAmavApIkUpamaThAdikam // 24 // 1 kha. ga. gha. tete ta / 2 ka. kha. 'tatailaka' / 3 ka. kha. ga. 'tama | // 20 // pA : For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH9] suutsNhitaa| upadravanti pApiSThA nRpAstatra ramanti c|| vyAyAmodartanAbhyaGgasnAnapAnAnabhojanam // 25 // // 16 // 17 // 18 // 19 // 20 // 21 // 22 // 23 // 24 // 25 // krIDanaM maithunaM dyUtamAcaranti madodvatAH // te ca tadvividhairyaurairikSuyantrAdipIDanaiH // 26 // Acaranti prakRte devAlayAdau // 26 // nirayAniSu pacyante yAvaccandradivAkarau // vedamArgaratAcAryanindAM zRNvanti ye narAH // 27 // drutatAmrAdibhisteSAM karNa ApUryate'nagha // 28 // nirayA narakA evAmayasteSu // 27 // 28 // ghorAkhye narake kecitpacyante pApakarmataH // sughorAkhye tathA kecidatighore ca kecana // mahAghorAbhidhe kecidghorarUpe ca kecana // 29 // karAlAkhye tathA kecittathA kecidyAnake // kAlarAtrau mahApApAstathA kecidyotkaTe // 30 // keciccaNDAbhidhe kecinmahAcaNDAbhidhe sadA // caNDakolAhale kecitpracaNDAyAM ca kecana // 31 // tathA padmAbhidhAyAM ca padmAvatyAM ca kecana // tathA kecana bhImAyAM kecidISaNasaMjJite // 32 // karAle tu tathA kecidikarAle ca kecana // vajre trikoNasaMjJe ca padmakoNe ca kecana // 33 // sudI vartulAkhye ca saptabhaume ca kecana // aSTabhaume ca dIpte ca raukhe caiva kecana // 34 // ghorasughorAdayo narakavizeSAH // 29 // 30 // 31 // 32 // 33 // 34 // 1 ka. ga. tu| For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 176 tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDekecidanyeSu pApiSThAH pacyante vivazA bhRzam // aho kaSTaM mahAprAjJa pApakarmaphalodayam // 35 // pApakarmaNAM phalamurdeti yasminnarakajAte tatpApakarmaphalodayam // 35 // evaM pApaphalaM jJAtvA mune jJAnarato bhava // jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute mune // 36 // aho jJAnaM parityajya mAyayA parimohitAH // narakeSu hi pacyante svaprakalpeSu duHkhitAH // 37 // ihajanmani janmAntareSu ca kRtasya pAparAzerepazamopAyasya durjJAnatvAtmA. tisvikamAyazcitsakaraNAsaMbhavAtsakalapApaniharaNasya sukaramekamupAyamAha-evaM pApeti // "parokSamAtmavijJAnaM zAbdaM dezikapUrvakam / / buddhipUrvakRtaM pApaM kRtsnaM dahati vahnivat // aparokSAtmavijJAnaM zAbdaM dezikapUrvakam // saMsArakAraNAjJAnatamasazcaNDabhAskaraH" / / iti vakSyati // 36 // 37 // evaM pApaphalaM bhuktvA mahAdevaprasAdataH // pazcAdbhUmau vijAyante mAnuSye karmasAmyataH // 38 // iti zrIskandapurANe mutasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe pApakarmaphalanirUpaNaM nAma navamo'dhyAyaH // 9 // mAnuSye manuSyaloke / karmasAmyataH puNyapApakarmaNorubhayorapi yugapatparipAke / 'samAbhyAM puNyapApAbhyAM mAnuSyaM prApnuyAnaraH' itpagre vakSyati // 38 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe pApa karmaphalanirUpaNaM nAma navamo'dhyAyaH // 9 // 1. rUpA / 2 Ga. 'niviinn'| For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH10] suutsNhitaa| ( atha dazamo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi dehotpattiM mahAmune // zRNu vairAgyasiddhayarthamAtmazuddhayarthameva ca // 1 // evamuttamAdhikAriNAM vedAntavAkya zravaNamadhamAdhikAriNAM ca karmANi jJAnasAdhanamabhidhAya karmabhiH prakSINapratibandhakaduritAnAmapi rajasA vikSiptacetasAM sahasA manasa aikAgryAsaMbhavAttadarthaM nADIzuddhipuraHsaramaSTAGgayogaM vaktuM prathama piNDotpattimAha-athAta iti / yata uktapApakarmaphalajJAnavadehotpattijJAnamapi vairAgyopayogi, atastadanantaramityarthaH / dehotpattikamakathane hi garbhaklezavarNanAdvairAgyaM jAyate / ata eva ca yogasAdhanapravRttidvArA brahmajJAnamapi sidhyatItyarthaH // 1 // puNyairdevatvamAnoti pApaiH sthAvaratAmiyAt // samAbhyAM puNyapApAbhyAM mAnuSyaM prApnuyAnaraH // 2 // puNyairdevatvamiti / 'puNyena puNyaM lokaM jayati pApena pApamubhAbhyAmeva manupyalokam' iti zruteH // 2 // tatrA''huyA ravirnityaM vardhate munisattama / sUryAdRSTirvijAyeta vRSTaroSadhayaH kramAt // 3 // tatrA''hutyeti / yadAhuH 'anau prAstA''hutiH samyagAdityamupatiSThate / / AdityAjjAyate vRSTirvRSTeranaM tataH prajAH' iti // 3 // oSadhIbhyo'tramannaM ca niyaM bhuGkte ca mAnavaH // paJcabhUtAtmakaM bhuktaM kiTTasArAtmanA dvidhA // 4 // punardidhA bhavetsAraH sthuulsuukssmvibhedtH|| kimatrapurISAsthimedasnAyyAtmanA bhavet // 5 // paJcabhUtAtmakaM bhuktamiti / zrUyate hi-'annamazitaM tredhA vidhIyate / taspa 15 mnnaadhi| 2 . bhukte kITaksArA / For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 178 tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDeyaH sthaviSTho dhAtustatpurISaM bhavati, yo madhyamastanmAMsaM, yo'NiSThastanmanaH / ApaH pItAstredhA vidhIyante / tAsAM yaH sthaviSTho dhAtustanmUtraM bhavati, yo madhyamastallohitaM, yo'NiSThaH sa prANaH / tejo'zitaM tredhA vidhIyate / tasya yaH sthaviSTho dhAtustadasthi bhavati, yo madhyamaH sa majjA, yo'NiSThaH sa vAgiti' / atra ca bhuktAnAM sthUlAdInAmannAdInAM manaAdikaM pratyupacayamAtrahetutvam / upAdAnatvaM tu sUkSmabhUtAnAmeveti gatakhaNDa ekAdazAdhyAye 'hiraNyagarbha vakSyAmi' ityatroktam // 4 // 5 // purISamUtre visRjedanilaH kramazo mune // sArayoH sthUlabhAgasya paJcabhUtAMzakaiH kramAt // 6 // kramAditi / samanantaravakSyamANAvakAzadAnAdikrameNetyarthaH // 6 // vardhante dhAtavaH sarve teSAM madhye mahAmune // AkAzAdvAtavaH sarve vardhante vAyunA balam // 7 // agninA vardhate majjA lohitaM vardhate jalAva // bhuvA mAMsasya vRddhiH syAditthaM dhAtuvivardhanam // 8 // tameva kramamAha-AkAzAddhAtava iti / avakAzadAnadvArA''kAzasya vRddhihetutA / vyUhanadvArA vaayoH| pAkadvArA'gneH / kledanadvArA jalasya / ghanIbhAvadvArA bhuva iti draSTavyam // 7 // 8 // avaziSTo rasAMzazca vidhA sattvaguNena ca // rAjasena guNenApi bhavetsattvaM tapodhana // 9 // avaziSTaH sArayoH sUkSmaH / dvidheti / sattvarajobhedena // 9 // tayoH sattvapradhAnasya bhUmibhAgAnmahAmune // ghANendriyasyApAnasya vardhakazca sadA bhavet // 10 // upasthasyApi viprendrA jihvAyAzca jalAMzakaH // agnivicakSuSozcarmahastayoranilastathA // 11 // tatra sAttvikasya sArasya paJcabhUtAtmakasya yaH pRthivyaMzaH sa prANApAnayo 1 gha yo nikRssttst| 2 ga. nabhUtatvaM : 3 gha. 'tytraivokt'| 4 gha. 'NAkA ! 5 kha. ga. 'satyata / For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH10] suutsNhitaa| 179 vardhakaH / evamebAcaMzA api catvArazcaturNA jJAnakarmendriyayugmAnAmityarthaH // 10 // 11 // AkAzo vardhakaH pAdazrotrayormunisattama // sarvAzI vardhakazcAntaHkaraNaprANasaMjJayoH // 12 // sarvAMzo vardhaka iti / pRthivyAdyazapaJcakaM sAttvikaM manaH prANavAyvorupaSTambhakam / vizeSeNa tu pRthivyabazau manaHprANayoH pAJcabhautikayorappannamANayorvizeSeNopacayahetutvAdeva "annamayaM hi saumya manaH / ApomayaH prANaH" iti zrutiH, iti gatakhaNDe kathitam / nanu jJAnendriyapaJcakaM manazca pratyevazaktidvArA sattvasya hetutvam / karmendriyapaJcakaM pANaM ca prati tu zaktidvArA rajasa iti prAguktam / sattvasya kAraNatA kathamucyata iti / satyam | mUkSmabhUtagatayoH sattvarajasomanaHprANau jJAnakarmendriyANi ca prati vibhAgenopAdAnatvaM tatroktam / iha tu sthUlabhUtasAratarAMzagatasya sattvasyAvibhAgenopaSTambhakatvamucyata iti ko virodhaH // 12 // vizeSeNa mahIbhAgo varSako manaso bhavet // toyaM prANasya vahnayaMzo vadanasya vizeSataH // 13 // nanu tejovAyvAkAzAnAM manaHprANAvapi prati kAraNatve tejomayI vAgityAdi vAgAdimAtrakAraNatvavyavahAraH kathamityAzaya tadapi vizeSAbhiprAyamityAha-vahnayaMzo vadanasyetyAdi // 13 // vAyvaMzaH pANimUlasya pAdamUlasya cAmbaram // tathA rajoguNagrasto rasAMzaH kAlakarmataH // 14 // sAttvikarasabhAgasyendriyamanaHprANopaSTambhakatAmabhidhAya rAjarsarasabhAgasya raktAdikrameNa dhAtUtpAdakatAmAha-tathA rajoguNagrasta iti // 14 // bhavedraktaM mahAprAjJa rakta mAMsaM bhavetpunaH // mAMsAnmedastataH snAyustasmAdasthi samudgatam // 15 // indriyANAM sargAdAvevotpannatvAttAni pratyupaSTambhakatvamAtramatroktam / dhAtUnAM tu pratizarIramidAnImevotpattestAnpratyutpAdakatvamiti vibhaagH| * raktAnmAMsamityapekSitam / 1 ka 'mabAhyaMzA / kha. i. mabvAyvaMzA / 2 gha. NaM pra / 3 gha. 'tyAdimA / 4 gha, 'sasya bhA' / Ga. sasya rs| For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 180 tAtparya dIpikA sametA 'tvagasRGmAMsamedosthi majjA zukrANi dhAtavaH' / iti tvagAdayaH zukrAntAH sapta dhAtavaH kathyante / tatrA''dyAH SaTkozatvenocyante | majjAsthisnAyavaH zukrAdraktAttvamAMsazoNitanIti SaTTauzikaM nAma deho bhavati / iha tvannarasAdeva pacyamAnAtkiTTasArAtmanA tvagrasayorutpattiriti kiTTabhUtAM tvacamanAdRtya rasa evaM raktaM bhavatIti tadArabhya medasaramAvasthA snAyupadena pRthagdhAtvAtmanA kozAtmanA ca svIkRtya kozagatapaTsaMkhyA dhAtugata saptasaMkhyA ceti draSTavyam // 15 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [2jJAnayogakhaNDe tato majjodbhavastasmAdbalaM pazcAtsamudgatam // balAcchoNitasaMyuktAtprajA kAlavipAkaH || 16 || balamiti / zukram | balAcchoNita saMyuktAditi / mAtRbIja sahitAtpitRbI - jAt / kAlavipAkata iti / sa kalalAdipariNAmakrameNa // 16 // RtukAle yadA zukraM nirdoSaM yonisaMgatam // kadAcinmArutenaiva strIraktenaikatAmiyAt // 17 // zukrazoNitasaMyuktaM kalalaM budbudaM tathA // piNDaM bhavedRDhaM tadvacchiraH pazcAtpadadvayam // 18 // tathA'GgulyaH kaTI kukSistaddatpRSTAsthisaMdhayaH // cakSuSI nAsikA zrotre pazcAjIvaprakAzanam // 19 // tadAha - RtukAla ityAdinA / nirdoSamiti / dhAtuSu nityaM sthitAnAmapi vAtapittazleSmaNAM pratikUlatve satyeva doSatvam | anukUlatve tu guNatvameva / yaduktam 'kAlena janturbhavati doSAstvanuguNA yadi ' iti / mAruteneti / taduktamAgame -- For Private And Personal Use Only "svasthAnatayutAcchukrAdvindumAdAya mArutaH / garbhAzayaM prApayati yadA tulyaM tadA paraH // * ka. kha. ga. pustakeSu zukrazabdasthAne sarvatra zuklamiti vartate / 1 gha. MdraktatvaG N / 2 Ga. 'tAt / SaM / 3 ga. gha. zca rasAvasthA / 4 ka kha. Da bhavet !
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 10] sUtasaMhitA / ArtavAtmasamaM bIjamAdAyAsyAzca mUlataH // yadA garbhAzayaM neSyatyatha saMmizrayenmarut" iti // 17 // 18 // 19 // aGgapratyaGgasaMpUrNa bhavettu kramazo mune // ekAhAtsaptarAtreNa tathA paJcadazena ca // 20 // ekadvitrikrameNaiva mAsAnAM tadvivardhate // itthaM pariNato garbhaH pUrvakarmavazAnmune // 21 // uktakalalAdipariNAmasya kAlaparimANamAha - ekAhAtsaptarAtreNetyAdi / taduktaM garbhopaniSadi - " ekarAtroSitaM kalalaM bhavati, saptarAtroSitaM bududaM bhavati, ardhamAsAbhyantareNa piNDo bhavati, mAsAbhyantareNa kaThino bhavati, mAsadvayena ziraH kurute, mAsatrayeNa pAdapradezo bhavati / atha caturthe mAse'GgulijaThara kaTipradezo bhavati, paJcame mAse pRSThavaMzo bhavati, SaNmAse nAsAMkSi zrotrANi bhavanti, saptame mAse jIvena saMyukto bhavati, aSTame mAse sarvasaMpUrNo bhavati // 20 // 21 // mahadduHkhamavAproti rauve narake yathA // tAM pIDAM ca vijAnAti tadA jAtismaro bhavet // 22 // jAtismara iti / kAraNakarmaparijJAnena duHkhAbhivRddhaye tAnyeva karmANi pUrvajanmAntarANyapi smArayantItyarthaH / zrUyate hi tatraiva - " navame mAsi sarvalakSaNasaMpUrNo bhavati, pUrvajAtIH smarati, kRtAkRtaM ca karma bhavati, zubhAzubhaM ca karma vindati" iti // 22 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 181 nAnAyonisahasrANi purA prAptAni vai mayA // AhArA vividhA bhuktAH pItAzca vividhAH stanAH // 23 // aho duHkhodadhau magno na pazyAmi pratikriyAm // yadi yonyAH pramuJcAmi taM prapadye mahezvaram // 24 // adhyeSyAmi sadA vedAnsAGgAzuzrUSayA guroH // nityaM naimittikaM karma zraddhayaiva karomyaham // 25 // For Private And Personal Use Only 1 ka. kha. ga. gha. 'vettatkrama N / 2 ka. kha. 'gulyajaThara kaThina / gha. 'gulya jaTharakaTima' / 3. sAkSiNI zrI / 4 ga. Ga. tathA /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 182 tAtparyadIpikAsametA- 2jJAnayogakhaNDekRtadAraH punaryajJAnkaromyAtmavizuddhaye // yajJairdagdhamalo bhUtvA jJAtvA saMsAraheyatAm // 26 // vairAgyAtizayenaiva mokSakAmanayA punaH // nirasya sarvakarmANi zAnto bhUtvA jitendriyH||27|| virajAnalajaM asma gRhItvA cAgnihotrajam // agniriyAdibhirmantraiH SabhirAtharvaNaiH kramAva // 28 // vimRjyAGgAni mUrdhAdicaraNAntAni sAdaram // samudbhUlya sadA''cArya praNipayA''tmavidyayA // 29 // garbhopaniSadarthaM saMgrahNAti-nAnAyonItyAdi / itthaM hi zrUyate "nAnAyonisahasrANi dRSTAzcaiva tato mayA / AhArA vividhA bhuktAH pItAzca vividhAH stanAH // jAtazcaiva mRtazcaiva janma caiva punaH punaH / aho duHkhodadhau mano na pazyAmi pratikriyAm / padi yonyA pramuJcAmi sAMkhyaM yogaM samAzraye / azubhakSayakartAraM phalamuktipadAyinam / yadi yonyAM pramuJcAmi taM prapadye mahezvaram" ityAdi // 23 // 24 // 25 // 26 // 27 // 28 // 29 // saMsArasAgaraM ghoraM lngghyaamyhmaatmnH|| itthaM garbhagataH smRtvA yoniyantraprapIDanAt // 30 // jAyate vAyunA yAti vismRtiM vaiSNavena ca // ajJAne sati rAgAdyA dharmAdhamau ca tadazAt // 31 // dharmAdharmavazAtpuMsAM zarIramupajAyate // jJAnenaiva nivRttiH syAdajJAnasya na karmaNA // 32 // itthaM garbhagata iti / tadAha saivopaniSat- 'yonidvAreNa saMprApte yatreNA''. pIDyamAno mahatA duHkhena jAtamAtrastu vaiSNavena vAyunA saMspRzati tadA na smarati' iti // 30 // 31 // 32 // 1 gha. dRSTvA caiva / 2 gha. tastu / For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 183 adhyAyaH10] suutsNhitaa| yadyAtmA malinaH kartA bhoktA ca syaatsvbhaavtH|| nAsti tasya vinirmokSaH sNsaaraajnmkottibhiH||33|| yadyAtmA malina iti / malinasattvapradhAnamAyopAdhikatvamAtmano mAlinyaM tanibandhanazca bhoga iti prAguktaM tadyadi svAbhAvikaM syAttadA na muktirityarthaH // 33 // AtmA'yaM kevalaH svacchaH zAntaH sUkSmaH snaatnH|| asti sarvAntaraH sAkSI cinmAtrasukhavigrahaH // 34 // kathaM tarhi vinirmokSastatrA''ha-AtmA'yaM kevala iti / anena zodhitastvaMpadArtho darzitaH // 34 // ayaM sa bhagavAnIzaH svayajyotiH sanAtanaH // asmAdi jAyate vizvamatraiva pravilIyate // 35 // tasya tatpadArthatAdAtmyarUpaM mahAvAkyArthamAha-ayaM sa bhagavAniti // 35 // ayaM brahmA zivo viSNurayamindraH prajApatiH // ayaM vAyurayaM cAgnirayaM sarvAzca devtaaH|| 36 // ya evaMbhUtamAtmAnamanyathA pratipadyate // kiM tenaM na kRtaM pApaM caureNA''tmApahAriNA // 37 // ayaM brahmeti / zrUyate hi 'sa brahma sa zivaH sa hariH sa indraH so'kSaraH paramaH svarAT' iti // 36 // 37 // brAhmaNyaM prApya loke'sminnamUko'badhiro bhavet // nApakAmati saMsArAtsa khalu brahmahA bhavet // 38 // brAhmaNyaM prApyeti / amUkaH zAstrANyadhyetuM zaktaH / abadhiraH zrotuM kSamaH / itthaM jJAnasAmagrIsadbhAve'pi, AlasyAdinA saccidAnandaikarasamAtmAnamajAnAnaH punaH punaH saMsAre pAtayati yaH sa brahmaghAtaka ityarthaH // 38 // AtmAnaM cedijAnIyAdayamasmIti puurussH|| kimicchankasya kAmAya zarIramanu saMjvaret // 39 // 11 svasthaH / 2 kha. Ga. 'smAdvijA / 3 kha. ga. 'vAkyamA' / 4 ga. 'na niSkRtaM / For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184 tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDe__ aviduSaH saMsAraprApsyA''tmaghAtakatAmuktvA viduSastadvirahatAmAha-AtmAnaM cediti // 39 // bhidyate hRdayagranthizchidyante srvsNshyaaH|| kSIyante cAsya karmANi dRSTe hyAtmani suvrata // 40 // jJAninastApahetuzarIrendriyAdisaMbandhavirahe kAraNamAha-bhidyata iti // 40 // yato vAco nivartante aprApya manasA saha // jJAtvA''tmAnaM parAnandaM na bibheti kutazcana // 41 // tasmAtsarvaprayatnena zraddhayA gurubhktitH|| utsRjya prAkRtaM bhAvaM zivo'hamiti bhAvayet // 42 // etaddhi janmasAphalyaM brAhmaNAnAM vishesstH|| prApyaitatkRtakRtyo hi dijo bhavati nAnyathA // 43 // kutazcaneti / vihi tAkaraNAdavihitakaraNAdvetyarthaH / zrUyate hi-"etaM ha vAva na tapati kimahaM sAdhu nAkaravaM kimahaM pApamakaravam" iti||41||42||43|| sarvavedAntasarvasvaM mayA proktaM bRhaspate // zradvayaiva vijAnIhi zraddhA sarvatra kAraNam // 44 // zraddhayaiveti / zraddhA hi samAdhilAbhadvArA puruSArthasAdhanamuktA pAtaJjale 'zraddhAvIryasmRtisamAdhiprajJApUrvaka itareSAm' iti // 44 // sUta uvAca iti zrukhA munizreSThA girAM nAthaH smaahitH|| stotumArabhate bhaktyA devadevaM triyambakam // 45 // bRhaspatiruvAca namaH zivAya somAya saputrAya trizUline // pradhAnapuruSezAya sRSTisthityantahetave // 46 // sarvajJAya vareNyAya zaMkarAyA''tihAriNe // namo vedAntavedyAya cinmAtrAya mahAtmane // 47 // 1 Ga. hatvamA / 2 gha. 'muktaM paa| For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhanyAyaH10] suutsNhitaa| 185 devadevAya devAya namo vizvezvarAya ca // RtaM satyaM paraM brahma puruSa kRSNapiGgalam // 48 // UrdhvaretaM virUpAkSaM vizvarUpaM namAmyaham // vizvaM vizvAdhikaM rudraM vizvamUrti vRSadhvajam // 49 // namAmi satyavijJAnaM hRdayAkAzamadhyagam // candraH sUryastathendrazca vahnizca yamasaMjJitaH // 50 // nirRtirvaruNo vAyurdhanado rudrsNjnyitH|| sthUlA mUrtimahezasya tayA vyAptamidaM jagat // 51 // yasya prasAdalezena devA devatvamAgatAH // taM namAmi mahezAnaM sarvajJamaparAjitam // 52 // namo digvAsase tubhyamambikApataye namaH // umAyAH pataye tubhyamIzAnAya namo namaH // 53 // // 45 // 46 // 47 // 48 // 42 // 50 // 51 // 52 // 53 // namo namo namastubhyaM punarbhUyo namo nmH|| OMkArAntAya sUkSmAya mAyAtItAya te nmH||54|| namo namaH kAraNakAraNAya te namo namo maGgalamaGgalAtmane // namo namo vedavidAM manISiNA mupAsanIyAya namo namo namaH // 55 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe piNDo tpattikathanaM nAma dazamo'dhyAyaH // 10 // OMkArAntAyeti / OMkArasya hyanto nAdastatyatipAdyatayA niSkalaH zivo'pi tathocyate // 54 // 55 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe piNDotpatti kathanaM nAma dshmo'dhyaayH|| 10 // ga. gha. Ga, sthuulm'| 2 cha, 'bhyamIzAnAya namo n| For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 186 [2jJAnayogakhaNDe tAtparyadIpikAsametA(athaikAdazo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi nADIcakramanuttamam // zraddhayA gurubhaktyA ca viddhi vAcaspate'dhunA // 1 // yataH zarIrasaMsthAnajJAnAMdhInaM nADIjJAnaM tadadhInaM ca tacchodhanavijJAnamataH zarIrotpattikathanAnantaraM nADIcakrAbhidhAnaM pratijAnIte.-athAta iti // 1 // zarIraM tAvadeva syAtSaNNavatyaGgalAtmakam // manuSyANAM munizreSTha svAGgalIbhiriti zrutiH // 2 // paNavatyaGgaleti / atrAGgulIzabdena zarIrAyAmasya SaNNavatitamAMzo'bhidhIyate // 2 // dehamadhye zikhisthAnaM taptajAmbUnadaprabham // trikoNaM manujAnAM tu satyamuktaM bRhaspate // 3 // gudAttu baGgalAdUrdhva medAttu vyaGgalAdadhaH // dehamadhyaM vijAnIhi manuSyANAM bRhaspate // 4 // tAdRzAnAmaMzAnAmapyaSTacatvAriMzattamamadhastAdupariSTAcca parityajya madhye mUlAdhArastamAha-~-dehamadhya iti / zikhisthAnamagnisthAnam / tadAhurAgamikAH "paNNavatyAtalotsedho dehaH svAGgalimAnataH // pAMyantAGgalAdUrva liGgAcca baGgalAdadhaH // madhyamekAlaM yacca dehamadhyaM pracakSate' iti // 3 // 4 // kandasthAnaM munizreSTha mUlAdhArAnavAGgalam // caturaGgalamAyAmavistAraM munisattama // 5 // kukaTANDavadAkAraM bhUSitaM ca tvagAdibhiH // tanmadhyaM nAbhirityuktaM sune vedAntavedibhiH // 6 // 1 5. nAnandInA' / 2 ya. 'jya m| 3 gha. pAyuM tavya' / For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH11] suutsNhitaa| 187 kandasthAnamityAdi / taduktamanyatra"navAGgalordhvatastasmAdasti kando'NDasaMnibhaH / caturaGgalavistAra utsadhenApi tatsamaH // tvagasthibhUSitaH kandastanmadhyaM nAbhirucyate" iti // 5 // 6 // kandamadhye sthitA nADI maSaneti prkiirtitaa|| tiSThanti paritastasyA nADayo munisattama // 7 // disaptatisahasrANi tAsAM mukhyAzcaturdaza // suSumnA piGgalA tahadiDA caiva sarasvatI // 8 // pUSA ca vAruNI caiva hastijihvA yshsvinii|| alambuSA kuhUzcaiva vizvodArA payasvinI // 9 // zakhinI caiva gAndhArI iti mukhyAzcaturdaza / / tAsAM mukhyatamAstisrastisRSvekA varA mune // 10 // pavanasya suSumnApravezalakSaNaM yogamaye vivakSuH suSumrAyA nADyantarebhyaH prAdhAnyamAha-kandamadhya iti // 7 // 8 // 9 // 10 // brahmanADIti sA proktA mune vedAntavedibhiH // pRSThamadhye sthitenAsthnA vINAdaNDena suvrata // 11 // brahmanADIti / brahmalokaprAptidvAratvAt / tathAcA''tharvaNopaniSadi-"zataM caikA ca hRdayasya nADyastAsAM mUrdhAnamabhiniHmataikA / tayordhvamAyanamRtatvameti viSva'GanyA utkramaNe bhavanti" iti / amRtatvaM chAtra brahmalokamAptirmatA / "AbhUtasaMplavaM sthAnamamRtatvaM hi bhASyate" / ityAhuH / uktAnAM nADInAM saMsthAnamabhidi (dhi)tsuH prathamaM suSubhrAmAhapRSThamadhya iti // 11 // sahamastakaparyantaM suSumnA supratiSThitA // nAbhikandAdadhaHsthAnaM kuNDalyA yaGgalaM mune // 12 // pavano hi mUlAdhArAdutthita iDApiGgalAbhyAM bahirastameti / taduktam15. zvodarA / 1 i. nAnyavI / 3 dha, 'thA chAndogyopa / 4 gha, dhvagandhA / For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 188 tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDe"dehe'pi mUlAdhAre'sminsamudyati samIraNaH / nADIbhyAmastamabhyeti prANato dviSaDaGgale" iti / tatra mUlAdhArAdutthitasya vAyoH svasaMmukhAvasthitamadhyavarti suSumnAdvAraparityAgena pArzvasthitayoriDApiGgalayoH saMcAre kAraNaM suSumnAdvArasya kuNDalyA svaphaNAgreNApidhAnamabhidhAtuM kuNDalyAH sthAnaM svarUpaM vyApAraMca kameNA''hanAbhikandAditi // 12 // aSTaprakRtirUpA sA kuNDalI munisattama // yathAvahAyuceSTAM ca jalAnAdIni nityazaH // 13 // aSTaprakRtIti / "mUlaprakRtiravikRtirmahadAdyAH prakRtivikRtayaH sapta" ityuktA aSTau prakRtayaH / tatra mUlapakRtyAtmikA kuNDalI tasyAH suSumnAve. STanAni mahadAdisaptaprakRtivikRtyAtmakAnItyaSTaprakRtirUpatA / sA iSTadhA kuNDalIkRtA tiSThati / yadAhuH "kuNDalI paritastasmAdaSTadhA kuNDalIkRtA / aSTaprakRtirUpA sA muptasarpasamAkRtiH" iti / evaM svarUpamuktvA vyApAramAha-yathAvaditi // 13 // paritaH kandapArtheSu nirudhyaiva sadA sthitA // svamukhena sadA''veSTaya brahmarandhramukhaM mune // 14 // mUlAdhArAdutthitasya pavanasya sAkSAtsvasaMmukhamuSumnAdvArasaMcArAdiyathAvadvAyuceSTatAmiyaM niruddhi / koSThagatasya yazitapItAdermUlAdhArasthajvalanavyavadhAyakatvena tvarayA pAkamatibandho jalAnAdInAM nirodhaH / svamukheneti / mukhena suSumnAmUlarandhaM pidhAyASTadhAkuNDalIbhAvena svagrIvAM pariveSTaya zeSakAyaM vaMzAsthisaMbandhamupari nItvA pucchena brahmarandhaM pidadhAtItyarthaH / taduktam "kandanAbheradhorandhe nidhAya svaphaNAM dRDham / saMnirudhya marunmArga pucchena svamukhaM tathA // brahmarandhaM ca saMveSTaya pRSThAsmA saha musthitA" iti // 14 // suSumnAyA iDA savye dakSiNe piGgalA smRtA // sarasvatI kuhUzcaiva suSumnApArzvayoH sthite // 15 // 1 Ga, prIvAyAM p| For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH11] ___ suutsNhitaa| gAndhArI hastijihvA ca iDAyAH pUrvapArzvayoH // pUSA yazasvinI caiva piGgalApRSThapUrvayoH // 16 // kuhvAzca hastijihvAyA madhye vizvodarI sthitA // yazasvinyAH kuhormadhye vAruNI supratiSThitA // 17 // pUSAyAzca sarasvatyA madhye proktA peyasvinI // gAndhArAyAHsarasvatyA madhye proktA cshkhinii||18|| udghATanIyadvArAyAH muSumnAyAH saMsthAnamabhidhAya niroddhavyadvArayoriDApiilayorAha-suSumnAyA iti / sarasvatItyAdinADIsthAnasaMnivezAbhidhAnasya prayojanaM pramAdAttatra praviSTasya pavanasya pravezamArgeNaivApakRSya suSumnAyojanamiti / sarasvatIti / suSumnAyAH purataH sarasvatI / taduktam "suSumnApUrvabhAgasthA jihvAntasthA sarasvatI / pRSThatazca kuhUH" iti // 15 // 16 // 17 // 18 // alambuSA sthitA pAyuparyantaM kandamadhyataH // pUrvabhAge suSumnAyA medAntaM saMsthitA kuhUH // 19 // adhazcordhva sthitA nADI vAruNI sarvagAminI // piGgalAsaMjJitA nADI yAmyanAsAntamiSyate // 20 // pUrvabhAge muSumnAyA iti / pRSThata utpannA'pi suSumnAyAH pUrvabhAgaM samAgatya bheTrAntaM gtetyrthH|| 19 // 20 // iDA cottaranAsAntaM sthitA vAcaspate tathA // yazasvinI ca yAmyasya pAdAGguSThAntamiSyate // 21 // pUSA yAmyAkSiparyantaM piGgalAyAstu pRSThataH // payasvinI tathA yAmyakarNAntaM procyate budhaiH // 22 // sarasvatI tathA cordhvamA jihvAyAH sthitA mune // hastijihvA tathA savyapAdAGgaSTAntamipyate // 23 // - - - . ga. gha. yshstinii| For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 190 tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDezakhinI nAma yA nADI savyakarNAntamucyate // gAndhArI savyanetrAntA proktA vedaantvedibhiH||24|| vizvodarAbhidhA nADI tuNDamadhye vyavasthitA // prANo'pAnastathA vyAnaH samAnodAna eva ca // 25 // yAmyasya pAdeti / yAmyasya pAdasya yo'GgaSThastatparyantamityarthaH // 21 // 22 // 23 // 24 // 25 // nAgaH kUrmazca kekaro devadatto dhanaMjayaH // ete nADISu sarvAsu caranti daza vAyavaH // 26 // teSu prANAdayaH paJca mukhyAH paJca ca suvrata // prANasaMjJastathA'pAnaH pUjyaH prANastayormune // 27 // daza vAyava iti / tatrA''dyA nava dehasthitihetavaH / dazamo dhanaMjayastu laukikaH / yadAhuH"dhanaMjayAkhyo dehe'sminkuryAdrahuvidhAnaravAn / sa tu laukikavAyutvAnmRtaM ca na vimuJcati" iti // 26 // 27 // AsyanAsikayomadhye nAbhimadhye tathA hRdi // prANasaMjJo'nilo nityaM vartate munisattama // 28 // vyApinAmapi prANAnAM sthAnavizeSeSu kAryabhedakaratAmabhipretyA''ha-Asya. nAsikayoriti // 28 // apAno vartate nityaM gudmedrorsNdhissu|| udare vRSaNe kavyAM nAbhau jaMghe ca suvrata // 29 // vyAnazrotrAkSimadhye ca kRkavyAGgaSThayorapi // ghrANasthAne gale caiva vartate munipuMgava // 30 // udAnaH sarvasaMdhistho vijJeyaH pAdahastayoH // samAnaH savadahaSu vyApya tisstthtysshyH|| 31 // UrusaMdhirvaGkSaNaH // 29 // 30 // 31 // 1 gha. kRklo| For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH11] suutsNhitaa| nAgAdivAyavaH paJca vagasthyAdiSu saMsthitAH // udgArAdiguNaH prokto nAgAkhyasya bRhaspate // 32 // nimIlanAdi kUrmasya kSutaM tu kRkarasya ca // devadattasya karma syAttandrIkarma mahAmune // 33 // dhanaMjayasya zokAdi karma proktaM bRhaspate // niHzvAsocchAsakAsAdi prANakarma bRhaspate // 34 // apAnAkhyasya vAyostu viNmUtrAdivisarjanam // samAnaH sarvasAmIpyaM karoti munisattama // 35 // nAgAdivAyava iti / nAgAdInAM bAhyakozavartitvaM prANAdInAmantaHkozavatitvaM coktamanyatra "ete prANAdayaH paJca madhyakozeSu saMsthitAH / svagAdipaJcakozasthA nAgAdyA bAhyavAyavaH" iti // 32 // // 33 // 34 // 35 // udAna UrdhvagamanaM karoyeva na saMzayaH // vyAno vivAdakRtprokto mune vedaantvedibhiH|| 36 // vivAdakRditi / vivAdaH prANApAnayoH parasparapratibandhAdumayAbhAvaH / taduktaM chAndogye---"yadvai prANiti sa prANo yadapAniti so'pAno'tha yaH prANApAnayoH saMdhiH sa vyAnaH, yo vyAnaH so vAtasmAdaprANannanapAnanvAcamabhivyAharati' ityAdi // 36 // suSumnAyAH zivo deva iDAyA devatA hriH|| piGgalAyA viriJciH syAtsarasvatyA virANmune // 37 // pUSA digdevatA proktA vAruNI vAyudevatA // hastijihvAbhidhAyAstu varuNo devatA bhavet // 38 // yazasvinyA munizreSTha bhagavAnbhAskaro mune // alambuSAbhimAnyAtmA varuNaH parikIrtitaH // 39 // 1 ka. kha. ga. sa / 2 gha, mune / For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 192 tAtparpadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDekuhoH kurdevatA proktA gAndhArI candradevatA // zakhinyAzcandramAstadvatpayasvinyAH prjaaptiH||40|| uktanADInAmadhiSThAtRdevatA Aha-suSumnAyAH ziva ityAdi // 37 // 38 // 39 // 40 // vizvodarAbhidhAyAstu bhagavAnpAvakaH patiH // iDAyAM candramA nityaM caratyeva mahAmune // 41 // dinarAtriSu viSuvAyanagrahaNAni dehe darzayituM teSAM candrasUryAyattatvAttayoreva tAvadehe'vasthAnamAha-iDAyAM candramA iti / ata eveDAyAM pavanasyodgamakAlo rAtriH / pravezakAlastvahaH / rAtrAvahani ca paripUrNasya candrasyodayAstamayaniyamAt / piGgalAyAM tu pavanasyodgamo dinaM pravezo rAtriH / taduktaM prapaJcasAre--- "dehe'pi mUlAdhAre'sminsamudyati samIraNaH / nADIbhyAmastamabhyeti ghANato dviSaDaGgale // ahorAtraminendubhyAmUrdhvAdhovRttiriSyate" iti // 41 // piGgalAyAM ravistadvanmane vedavidAMvara // piGgalAyA iDAyAM tu vAyoH saMkramaNaM tu yat // 42 // taduttarAyaNaM proktaM mune vedArthavedibhiH // iDAyAH piGgalAyAM tu prANasaMkramaNaM mune // 43 // piGgalAyA iti / prAGmukhasthitasya hi puruSasya piGgalA dakSiNadizi bhavati / iDA tUttaradizi / makarAyanasamaye ca dakSiNadigasthitaH sUryaH karkaTAyanaparyantaM nityamuttaro gacchatIti taduttarAyaNaM ythaa| evaM piGgalAyAM sthitaH pavanaH sUryAtmA yAvatsAkalyeneDA saMkrAmati tAvaduttarAyaNamityarthaH / itthaM dakSiNAyanamapi draSTavyam / taduktaM prapaJcasAre "vAmadakSiNanADIbhyAM syAdudagdakSiNAyanam" iti / kAlottare ca _ 'uttaraM dakSiNaM proktaM vAmadakSiNasaMjJitam' iti // 42 // 43 // dakSiNAyanamityuktaM piGgalAyAmiti zrutiH // iDApiGgalayoH saMdhiM yadA prANaH smaagtH||44|| 1 gha. 'ttaraM ga' / i. 'tare gA For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAya H 11] sUtasaMhitA / 193 iDApiGgalayoriti / amAvAsyAyAM hi candrArkau sahevodayaM sahaivAstaM ca pratipadyete / iDAvartI ca prANazcandraH piGgalAvatIM sUryaH saMdhisamaye cobhapatra prANaH sama eva vartamAnaH sahaivodeti sahaiva cAstametIti sAmAvAsyA // 44 // amAvAsyA tadA proktA dehe dehabhRtAM vara // mUlAdhAraM yadA prANaH praviSTaH paNDitottama // 45 // I mUlAdhAramiti / sUryo hi prANaH / tathA ca praznopaniSadi - " Adityo ha vai prANo rayireva candramAH" iti / sa ca prANo mUlAdhArapravezAnantaramudeti / mUrghapravezAnantaraM prANato dviSaDaGgale cAstameti / devAnAM cA''dyaviSuve mepApane sUryodayaH / viSuvAntare tulAyane cAstamaya iti // 45 // tadA''yaM viSuvaM proktaM tApasaistApasottama // prANasaMjJo munizreSTha mUrdhAnaM pravizeyadA // 46 // prANodayAstamayasamayau viSuvadvayatvenoktau / atrAmAvAsyAtvenokto yaH saMdhisamayaH sa eva viSuvadvayatvenoktaH / dvizatikAlottare - " madhye tu viSuvaM proktaM puTadvaya viniHsRtam " iti / tatra dakSiNAdvAmagamanasamaye yaH saMdhiH sa uttarAyaNamadhyavartitvAdAdyaviSuvakAlaH / itarastu dakSiNAyanamadhyavartitvAdvitIya viSuva kAla iti // 46 // tadA'ntyaM viSuvaM proktaM dhArmikaistattvacintakaiH // niHzvAsocchrAsanaM sarva mAsAnAM saMkramo bhavet // 47 // saMkramakAlamAha - niHzvAseti / iDAcAriNAM niHzvAsocchvAsAnAM tataH sakAzAdyaH suSunnApravezakAlastatazca punaH piGgalApravezakAlastataH punaH suSumnApravezakAlaH punariDApravezakAla iti / te'vizeSeNa saMkramakAlA ityarthaH / taduktaM kAlottare 'saMkrAntiH punarasyaiva svasthAnAnilayogataH' iti / svasyAnilasya yAnIDApiGgalAmupunnAsthAnAni teSAM tadyogata ityarthaH / tathA ca spaSTIkRtaM tatraiva "iDA ca piGgalA caiva amA caiva tRtIyakA | suSumnA madhyame hyaGga iDA vAme prakIrtitA / piGgalA dakSiNe hyaGga eSu saMkrAntiriSyate " iti / amA suSumnA / tatra hi sUryAcandramasoH sahaivodayAstamayau bhavata iti // 47 // 25 For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 194 tAtparyadIpikAsametA [2jJAnayogakhaNDa. iDAyAH kuNDalIsthAnaM yadA prANaH samAgataH // somagrahaNamityuktaM tadA tattvavidAM vr||48|| iDAyA iti / iDAsaMcAriNaH prANasya candrAtmakatvAttasya muptasAkArakuNDalIsthAne'ntahitatvAnsa somagrahaNakAla ityarthaH // 48 // tathA piGgalayA prANaH kuNDalIsthAnamAgataH // yadA tadA bhavetsUryagrahaNaM munisattama // 49 // nayA piGgalayeti / piGgalAcAriNaH prANasya sUryAtmakatvAtpUrvavadeva tasyApi grahaNam // 49 // zrIparvataH zirasthAne kedAraM tu lalATake // vArANasI mahAprAjJa dhruvorghANasya madhyame // 50 // yoginaH zarIragatasthAnabhedAnAmeva tattattIrthavizeSatAmAha-zrIparvata iti // 50 // bhruvormANasya yaH saMdhiriti jAbAlakI zrutiH / kurukSetraM kucasthAne prayAgo hRtsaroruhe // cidambaraM ca hRnmadhya AdhAraH kamalAlayaH // 51 // jAbAlakI zrutiriti / "atha hainamatriH papraccha yAjJavalkyaM ya eSo'nanto'vyakta AtmA taM kathamahaM vijAnIyAmiti / sa hovAca yAjJavalkyaH so'. vimukta upAsyo ya eSo'nanto'vyakta AtmA so'vimukte pratiSThita iti / so'vimuktaH kasminpratiSThita iti varaNAyAM nAsyAM ca madhye pratiSThita iti / kA vai varaNA kA ca nAsIti sarvAnindriyakRtAndoSAnvArayati tena varaNA bhavati sarvAnindriyakRtAnpApAnAzayati tena nAsI bhavatIti kartamaM cAsya sthAnaM bhavatIti bhruvoNisya ca yaH saMdhiH sa eSa dyaurlokasya parasya ca saMdhirbhavati" iti hi tatra zrUyate // 51 // AtmasthaM tIrthamutmRjya bahistIrthAni yo vrajet // karasthaM sa mahAralaM tyaktvA kAcaM vimArgati // 52 // uktatIrthAnAM bAhyatIrthebhyo vizeSamAha-Atmamiti / vimAti gaveSate // 5 // ga. 'mlaa| 2 Ga. tmccaasy| For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 11] sUtasaMhitA | bhAvatIrtha paraM tIrthaM pramANaM sarvakarmasu // anyathA''liGgayate kAntA bhAvena duhitA'nyathA // 53 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 195 nanu bAhyAni tIrthAni pratyakSato nirIkSyanta AntarANi tu bhAvanAmAtrasiddhAnIti kathaM tatasteSAmutkarSa ityata Aha-bhAvatIrthamiti / bhAvaH zAstrapratipAditeSu prAkRtatIrtheSvAstikpabuddhiH / sA ca saMsa.rottaraNakAraNatayA tarantyaneneti tIrthaM tadviSayIkRtasyArthasya paramArthatvAtpramANaM ca / bAhyatIrthasnAnadAnAdiSu sarveSvapi karmasu satyeva bhAve phalasAdhanatA nAnyatheti tasya sarvatra pramANatetyarthaH / karmaNa ekarUpatve'pi bhAvabhedasyaiva niSedhAniSedhavaiSamyahetutvamudAharati / anyathA''liGgayata iti // 53 // tIrthAni toyapUrNAni devAnkASThAdinirmitAn // yogino na prapadyante svAtmapratyayakAriNaH // 54 // bahistIrthAtparaM tIrthamantastIrthe mahAmune // AtmatIrtha paraM tIrthamanyatIrtha nirarthakam // 55 // cittamantargataM duSTaM tIrthasnAnairna zudhyati // zatazo'pi jalairdhItaM surAbhANDamivAzuci // 56 // svAtmapratyayeti / svAtmanyeva zAstrAdIritatIrthAdivizvAsavanta ityarthaH // / / 54 / / 55 / / 56 / / viSuvAyanakAleSu grahaNe cAntare sadA // vArANasyAdike sthAne svAtvA zuddho bhavennaraH // 57 // ataH prAguktapuNyaikAleSu prAguktatIrthasnAneSu cittasthApanalakSaNameva snAnaM kAryamityAha - viSuveti // 57 // For Private And Personal Use Only jJAnayogaparANAM tu pAdaprakSAlitaM jalam // pApazudvayarthamajJAnAM tattIrthe munisattama // 58 // tIrthe dAne tapoyajJe kASThe pASANake sadA // zivaM pazyati mUDhAtmA zivo dehe pratiSThitaH // 59 // 1 ka. kha. ga. 'Su prakR / 2 kha Sedha N / 3 ga. strodita' / 4 ga NyalokeSu /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 196 tAtparyadIpikAsametA [2jJAnayogakhaNDe sarvatrAvasthitaM zAntaM na prapazyanti zaMkaram // jJAnacakSurvihInatvAdaho mAyAbalaM mune // 60 // AtmasthaM yaH zivaM tyaktvA bahisthaM yajate zivam // hastasthaM piNDamutsRjya lihetkUrparamAtmanaH // 61 // ukta yogAsamarthAnAmapi laghuprazastaM copAyamAha - jJAnayogeti // 58 // / / 59 / / 60 / / 61 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zivamAtmani pazyanti pratimAsu na yoginaH // ajJAnAM bhAvanArthAya pratimAH parikalpitAH // 62 // pratimAnAmupayogamAha - ajJAnAmiti // 62 // apUrvAnaparaM brahma svAtmAnaM satyamadvayam // prajJAnaghanamAnandaM yaH pazyati sa pazyati // 63 // apUrvaM kAraNarahitamanaparaM kAryarahitaM niSkalamakhaNDamadrayaM saccidAnandaikarasamityarthaH / sa pazyatIti / tadIyameva darzanaM phalavadityarthaH // 63 // sarvabhUtasthamAtmAnaM vizuddhajJAnadehinam // svAtmanyapazyanbAhyeSu pazyannapi na pazyati // 64 // antaryogAbhAve kevalabahiryogasya vaiphalyamAha - sarvabhUteti // 64 // devatAM mahatImanyAmupAste svAtmano naraH // na sa veda paraM tattvamatha yo'nyAmiti zrutiH // 65 // mahatIM devatAM parazivAtmikAM svAtmanaH sakAzAdanyAM ya upAste bhedena sa mUDhaH pazurityarthaH / atha yo'nyAmiti zrutiriti / vAjasaneyake hi zrUyate - " atha yosnyAM devatAmupAste, anyo'sAvanyo'hamasmIti na sa veda yathA pazurevaM kha devAnAM yathA ha vai bahavaH pazavo manuSyaM mukhyurevamekaH puruSo devAnbhunaktye kasminneva pazAvAdIyamAne'priyaM bhavati kimu bahuSu / tasmAdeSAM tanna priyaM yadetanmanuSyA vidyuH" iti // 65 // I nADIputraM sadAsAraM narabhAvaM mahAmune // samutsRjyA''tmanA''tmAnamahamityavadhAraya // 66 // 1 gha. 'vo mAnuSyaM bhejure' | For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH11] suutsNhitaa| 197 bhedena cennopAsanIyaM tarhi kathamityata Aha-nADIpuJjamiti / nara iti bhAvo'. hamabhimAno yasmistaM nADIpulaM tadupalakSitaM zarIratrayamupAdhibhUtamAtmanA samu. tsRjya buddhayA vivicyA''tmAnamahamityavadhAraya paramAtmAnaM pratyaktAdAtmpenAnusaMdhehItyarthaH // 66 // azarIraM zarIreSu mahAntaM vibhumIzvaram // AnandamakSaraM sAkSAnmatvA dhIro na zocati // 67 // ukte'rthe kAThakazrutimarthata udAharati-azarIramiti / zrutipAThastvevam "azarIraM zarIreSvanavastheSvavasthitam / mahAntaM vibhumAtmAnaM matvA dhIro na zocati" iti / matvA jJAtvA // 67 // vibhedajanake jJAne naSTe jJAnebalAnmune // Atmano brahmaNo bhedamasantaM kaH kariSyati // 68 // tAvataiva zokAbhAve kAraNamAha-vibhedeti / niratizayAnandaparazivasvarUpasya hi jIvasya tathAtvAparijJAnanibandhano yo bhedaH sa eva sAMsArikasakala. klezaheturaikAtmyajJAnena tAhagajJAnanivRttau brahmaNaH sakAzAdAtmano jIvasya nibandhanabhedAbhAvAnihetukaH saMsArazoka ityarthaH // 68 // sarva samAsataH proktaM sAdaraM munisattama // tasmAnmAyAmayaM dehaM muktvA pazya svamAtmakam // 69 // sUta uvAca iti zrutvA girAM nAtho bhaktyA parakhazaH punaH // stotumArabhate devamambikApatimadrutam // 70 // bRhaspatiruvAca jaya deva parAnanda jaya citsatyavigraha // jaya saMsArarogana jaya pApahara prabho // 71 // jaya pUrNa mahAdeva jaya devArimardana // jaya kalyANa deveza jaya tripuramardana // 72 // kha. 'dhitrayabhU / 2 gha. 'ndIzvaraM / 3 gha. 'navatAM mune / For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 198 tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDejayAhaGkArazatrughra jaya mAyAviSApaha // jayaM vedAntasaMvedya jaya vAcAmagocara // 73 // jaya rAgaharazreSTha jaya deSaharAgraja // jaya sAmba sadAcAra jaya sarvasamAdbhuta // 74 // jaya brahmAdibhiH pUjya jaya viSNo parAmRta // jaya vidyAmahezAna jaya vidyArpadAnizam // 75 // jaya sarvAGgasaMpUrNa nAgAbharaNabhUSita // jaya brahmavidAM prApya jaya bhogApavargada // 76 // jaya kAmahara prAjJa jaya kAruNyavigraha // jaya bhasma mahAdeva jaya bhasmAvaguNThita // 77 // jaya bhasmaratAnAM tu paashbhnggpraaynn|| jaya hRtpaGkaje niyaM yatibhiH pUjyavigraha // 78 // sUta uvAcaiti stutvA mahAdevaM praNipaya bRhaspatiH // kRtArthaH klezanirmukto bhaktyA paravazo'bhavat // 79 // ya idaM paThate nityaM saMdhyayorubhayorapi / bhaktipAraMgato bhUtvA paraM brahmAdhigacchati // 8 // gaGgApravAhavattasya vAgvibhUtirvijRmbhate // bRhaspatisamo buddhayA gurubhaktyA mayA samaH // 8 // putrArthI labhate putraM kanyArthI kanyakAmiyAt // brahmavarcasakAmastu tadApnoti na saMzayaH // 82 // tasmAdbhavadbhirmunayaH saMdhyayorubhayorapi // japyaM stotramidaM puNyaM devadevasya bhaktitaH // 83 // 1 Ga. 'ya vijJAnasaM" / 2 . prakAzana / 3 Ga. bhaktidam / For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH12] suutsNhitaa| iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe nADIcakranirUpaNaM nAmaikAdazo'dhyAyaH // 11 // // 69 // 70 // 71 // 72 // 73 // 74 // 75 // 76 // 77 // 78 // // 79 // 80 // 81 // 82 // 83 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe nADIcakrani rUpaNaM nAmaikAdazo'dhyAyaH // 11 // (atha dvAdazo'dhyAyaH) IzvarauvAca athAtaH saMpravakSyAmi nADIzuddhiM samAsataH // vidhyuktakarmasaMyuktaH kaamsNklpvrjitH||1|| yamAdyaSTAGgasaMyuktaH zAntaH stypraaynnH|| guruzuzrUSaNarataH pitRmAtRparAyaNaH // 2 // yato nADIcakrajJAnAdhInaM tatra cittapaNidhAnapUrvakaM nADIzodhanamatastadanantaraM tatkathana miti pratijAnIte-athAta iti / pApanibandhanasya zodhanasa. maye nADIskhalanasya parihArAyA''ha-vidhyukteti / cittavikSepanibandhanasya parihArAyA''ha-kAmeti // 1 // 2 // khAzrame saMsthitaH samyagjJAnibhizca suzikSitaH // parvatAne nadItIre bilvamUle vane'thavA // 3 // jJAnibhiriti / zodhane'nubhavaparyantaM jJAnavadbhiH / aikAyyAnukUlaM dezamAhaparvatAgra ityAdi // 3 // manorame zucau daze vedaghoSasamanvite // phalamUlaiH susaMpUrNa ribhizca susaMyute // 4 // suzobhanaM maThaM kRtvA sarvarakSAsamanvitam // trikAlasnAnasaMyuktaH zraddadhAnaH samAhitaH // 5 // 1 ga. 'DhIstavana / Ga. 'DIsaMvalana / 2 ga. 'ne tathA / For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 200 tAtparya dIpikA sametA [2jJAnayogakhaNDe virajAnalejaM bhasma gRhItvA vA'gnihotrajam // agnirityAdibhirmantrairjAbAlaiH saptabhirmune // 6 // SaDabhirvA''tharvaNairmantraiH samudbhUlya tataH param // tiryaktrapuNDamurasA zirasA bAhumUlataH // 7 // dhArayetparayA bhaktyA devadevaM praNamya ca // sarasvatIM susaMpUjya skandaM vighnezvaraM gurum // 8 // candramAdityamanilaM tathaivAtriM mahAmune // Aruhya cA''sanaM pazcAtprAGmukhodaGmukho'pi vA // 9 // pAvanatvAya vaidikAdhiSThitaM dezamAha-vedaghoSeti / natu yogAbhyAsasamaye vedaghoSApekSA | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "same zucau zarkarAvahnivAlukAvivarjite zabdajalAzrayAdibhiH / manonukale natu cakSupIDane guhAnivAtAzrayaNe prayojayet" iti zvetAzvatarazruteH // 4 // 5 // 6 // 7 // 8 // 9 // samagrIvaziraH kAyaH saMvRtAsyaH sunizcalaH // nAsAgre zazabhRdvimbaM bindumacca turIyakam // 10 // sravantamamRtaM pazyennetrAbhyAM susamAhitaH // iDayA prANamAkRSya pUrayitvodarasthitam // 11 // samagrIveti / tathAca gItAsu - " samaM kAyazirogrIvaM dhArayannacalaM sthiraH / saMprekSya nAsikAgraM svaM dizazcAnavalokayan // prazAntAtmA vigatabharbrahmacArivrate sthitaH / manaH saMyamya maccitto yukta AsIta matparaH" iti / nAsAgra iti / nAsAgre candrabimbaM tatra yatturIyakaM yakArAccaturthaM vakAraM sabindukamamRtastrAviNaM smaranetrAbhyAmapi tameva dezaM pazyannityarthaH / taduktamAgame ga. 'Thaka bhI 2Ga, vizvezvaraM / For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH12] suutsNhitaa| "nAsAgre maNDalaM cAndraM jyotsnAjAlasamanvitam / nAdabinduyujA madhye vakAreNa virAjitam // dhyAyanprapUrayedvAyum" iti // 10 // 11 // tato'gniM dehamadhyasthaM dhyAyajvAlAvalImayam // bindunAdasamAyuktamagnibIjaM vicintayet // 12 // pazcAdirecayetprANaM mandaM piGgalayA budhaH // punaH piGgalayA''pUrya vahnibIjamanusmaran // 13 // punarvirecayeddImAniDayaiva zanaiH shnaiH|| tricaturvatsaraM vA'tha tricaturmAsameva vA // 14 // SadkRtva AcarenityaM rahasyevaM trisaMdhiSu // nADIzuddhimavApnoti pRthakcihnopalakSitAm // 15 // bindunAdasamAyuktamiti / binduranusvAraH / nAdastadanugato dhvniH||12|| // 13 // 14 // 15 // zarIralaghutA dIptirvahnarjaTharavartinaH // nAdAbhivyaktirityetacihna tatsidvisUcakam // 16 // nAdAbhivyaktiriti / anAhatanAdaH sphuratItyarthaH // 16 / / yAvadetAni saMpazyettAvadevaM samAcaret // __ athavaitatparityajya svAtmazuddhi samAzrayet // 17 // vivekajJAnAdhikAravatastu tadeva paryAptaM nADIzuddhayAdibhirna prayojanamityAha-athavaitaditi / pUrvoktA vizruddhirnADIgatapittazleSmAdizoSaNena dehazu. ddhimAne hetuH / vivekajJAnaM tu nADIparirvataM sthUlaM dehaM tatra vyAptaM liGgazarIraM tadubhayopAdAnaM cAvidyAmAtmanaH sakAzAtparizodhya viviktaM saccidAnandaikarasamAtmatattvaM vyavasthApayatIti pUrvasmAdidaM prazastataramityarthaH // 17 // AtmA zuddhaH sadA nityaH sukharUpaH svayaMprabhaH // ajJAnAnmalino Ati jJAnAcchuddho vibhAtyayam // 18 // , Ga. 'bIjaM munIzvara / 2 ka. gha. Ga. 'kSitAm / 3 gha. sphuTatI / 4 gha. 'vRte s5 / 5 ga. 'nndrsaatmt| For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 202 tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDeajJAnamalapaGka yaH kssaalyejjnyaantoytH|| sa eva sarvadA zuddho nAjJaH karmarato hi saH // 19 // vastubhUtazleSmAdimalanirasanaM hi vastubhUtenaiva pavanena bhavati / nityazuddhasvaprakAzacidAnandaikarasa AtmA tvavidyAmalenaiva malina iti vidyayA tannirAse svAbhAvikI tasya zuddhirvyavatiSThata ityAha-AtmA zuddha iti // 18 // 19 // na buddhibhedaM janayedajJAnAM karmasaGginAm // karma kartavyamityevaM bodhayettAnsamAhitaH // 20 // iti zrIskandapurANe mUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe nADIzuddhinirUpaNaM nAma dvaadsho'dhyaayH||12|| iyameva yadi prazastA kimiti tarhi bhUtapUrvA zuddhiH zAstrairupadizyata ityata Aha-na buddhibhedamiti ! ajJo hi karmANa sakto jJAnAnadhikRta iti tasya kRte sA'pi zuddhirvaktavyetyarthaH // 20 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe nADIzuddhi nirUpaNaM nAma dvAdazo'dhyAyaH // 12 // (atha trayodazo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi tavASTAGgAni muvrata // yamazca niyamazcaiva tathaivA''sanameva ca // 1 // prANAyAmastathA vipra pratyAhArastathA prH|| dhAraNA ca tathA dhyAnaM samAdhizvASTamo mune // 2 // yata uktanADIzodhanasAmANi yamAdInyaSTau yogAlAnyatastadanantaraM tadabhidhAnamiti patijAnIne-azAta iti // 1 // 2 // ga. shsccidaa| For Private And Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH13] suutsNhitaa| 203 ahiMsA satyamasteyaM brahmacarya dayA''rjavam // kSamA dhRtirmitAhAraH zaucaM ceti yamA daza // 3 // uddezakrameNa yamasya lakSaNamAha-ahiMsetyAdi // 3 // vedoktena prakAreNa vinA satyaM tapodhana // kAyena manasA vAcA hiMsA hiMsA na cAnyathA // 4 // "na hiMsyAtsarvA bhUtAni" iti niSedhaH sa rAganibandhanAyA eva hiNsaayaaH| ataH "agnISomIyaM pazumAlabheta" iti vidhinibandhanA hiMsA na niSidhyata ityAha-vedokteneti / agnISomIyasya hi somayAgAdatvAttaddhiMsA vidhinivandhanA / "iyenenAbhicaranyajeta" ityatrApi zyenayAgAGgabhUtapazuhiMsA vidhinibandhanaiva na niSidhyate / yA tu tenAbhicArayAgena zatruvAtmikA hiMsA sA dveSanibandhanaiveti vidhyasaMsparzAniSidhyate / zArIrahiMsAyA eva hiMsAtvaM na puna cikamA sayoriti bhramanirAsAya tadbhedAnAha-kAyeneti / sA'pyekaikA trividhA / svayaM kRtA'nyena kAritA kriyamANA kevalamanumoditA ceti navadhA / tatrApyekaikA trividhA / lobhamUlA krodhamUlA'jJAnamUlA ceti saptaviMzatidhA / sA'pyekaikA trividhA / mRdumAtrA madhyamAtrA'dhikamAtrA cetyekAzItirhi hiMsAbhedA vitrknaamaanstyktvyaaH| tattyAgopAyazca teSAM niratizayaduHkhahetavastattvajJAnapratibandhakAzceti praNidhAnam / etacca satyavacanAdivitarkAntareSvapi draSTavyam / taduktaM yogazAstre___ "vitarkabAdhane pratipakSabhAvanam" 'vitarkA hiMsAdayaH kRtakAritAnumoditA lobhakrodhamohapUrvakA mRdumadhyAdhimAtrA duHkhAjJAnAnantaphalA iti pratipakSabhAvanam' iti // 4 // AtmA sarvagato'cchedya adAhya iti yA mtiH|| sA cAhiMsA parA proktA mune vedaantvedibhiH||5|| kAyikAdihiMsAyA varjanamuktvA''tmahiMsAyA varjanamAha-AtmA sarvagata iti / "acchedyo'yamadAhyo'yamakledyo'zoSya eva ca / nityaH sarvagataH sthANuracalo'yaM sanAtanaH' iti / uktasyA''tmasvarUpasyAjJAnamAtmahiMsA / yadAhuH ka. te / zarI / 2 kha. nasikayo / 3 ka. kha. gha. dhikamA / For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 204 tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDe"yo'nyathA santamAtmAnamanyathA pratipadyate / prAyazcittaM na pazyAmi yena zudhyetsa AtmahA" iti / ato jJAnena tannirAsaH paramA'hiMsetyarthaH // 5 // yattvaduSTendriyaidRSTaM zrutaM vedavidAM vara // tasyaivoktirbhavedipra satyatA nAnyathA bhavet // 6 // ahiMsAvatsatyamapi paramaparaM ceti dvividham / tatrAparamAha-yattvaduSTeti / bhramadRSTAbhidhAnaM pramANadRSTasyApi rAgAdibhiranyathAbhidhAnaM caastymityrthH||6|| sarva satyaM paraM brahma na cAnyaditi yA mtiH|| tatsatyaM paramaM proktaM vedAntajJAnabhAvitaiH // 7 // paramaM satyamAha-sarva satyamiti / sarvaM vastu brahmasvarUpeNaivaM satyaM pRthakkenAsatyamiti yajjJAtvA'bhidhAnaM tatsatyamityarthaH // 7 // anyadIye tRNe ratne kAJcane mauktike'pi vA // manasA'pi nivRttiryA tadasteyaM vidurbudhAH // 8 // asteyamapi dvividham / tatrA''dyamAha-anyadIya iti / mRdumadhyAdhikamAtrA ityuktabhedopalakSaNatvena tRNAdivibhAgakathanam // 8 // Atmano'nAtmabhAvena dyapahAravivarjanam // yttdsteymityuktmaatmvidbhirmhaatmbhiH||9|| dvitIyamasteyamAha--Atmana iti / anAtmA dehendriyAdistadrUpatayaivA''tmano yatparijJAnaM sa aatmaaphaarH| "yo'nyathA santamAtmAnamanyathA pratipadyate / kiM tena na kRtaM pApaM coreNA''tmApahAriNA" ityuktam / tadvivarjanaM dehendriyAdivyatiriktAtmAnusaMdhAnaM paramamasteyamityarthaH // 9 // kAyena manasA vAcA nArINAM parivarjanam // RtusevAM vinA svasyAM brahmacarya taducyate // 10 // aparaM brahmacaryamAha-kAyeneti / anurAgapuraHsarANi nArINAM sparzabhASaNacintanAnyabrahmacaryam / uktaM hi-- 1 gha. 'dRzyasyA / 2 gha. va samyak / For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra adhyAyaH 13] www.kobatirth.org sUtasaMhitA / 'smaraNaM kIrtanaM keliH prekSaNaM guhyabhASaNam / saMkalpo'dhyavasAyazca kriyAnirvRttireva ca // etanmaithunamaSTAGgaM pravadanti manISiNaH / viparItaM brahmacaryam' iti Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Rtau svabhAryAsevA tu brahmacaryameva / RtAviti vihitakAlopalakSaNam / zrUyate hi -- "prANaM vA ete praskandanti ye divA ratyA saMyujyante / brahmacaryameva tadyadrAtrau ratyA saMyujyate " iti // 10 // brahmabhAve manazvAraM brahmacaryaM paraM tathA // AtmavatsarvabhUteSu kAyena manasA girA // 11 // anukampA dayA saiva proktA vedAntavedibhiH // putre mitre kalatre ca ripau svAtmani saMtatam // 12 // brahmabhAva iti / brahmAtmaikatve manasazcaraNaM brahmacaryam / zrUyate hi "yeSAM tapo brahmacaryaM yeSu satyaM pratiSThitam / teSAmasau virajo brahmaloko na yeSu jihmamanRtaM na mAyA ca " iti / atra paramaparaM brahmacaryaM vivakSitam // 205 Atmavaditi / anukampA rakSAbhimukhI buddhiH / yaduktamAgame --- " rogArtasya riporvA'pi mitraspAnyasya vA punaH / tadrakSAbhimukhI buddhirdayaiSA bhASitA budhaiH" iti / putre mitra iti / taduktaM gItAsu - "muhRnmitrAryudAsInamadhyasthadveSyabandhuSu // sAdhuSvapi ca pApeSu samabuddhirviziSyate " iti // 11 // 12 // For Private And Personal Use Only aikarUpyaM mune yattadArjavaM procyate mayA // kAyena manasA vAcA zatrubhiH paripIDite // 13 // kAyeneti / tribhirapi karaNaiH pIDane cittavikSepavirahaH kSamA / / 13 / / cittakSobhanivRttiryA kSamA sA munipuMgava // vedAdeva vinirmokSaH saMsArasya na cAnyathA // 14 // 1 gha. prANA vA / 2 gha. aikyarUpaM / -
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 206 tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDevedAdeveti / vedaviplAvakavacaneSu satsvapi vedaviruddhadharmaparihAreNa vaidikadhameSu sthairyamaparamA dhRtiH // 14 // iti vijJAnaniSpattidhRtiH proktA hi vaidikaiH // ahamAtmA na mo'smItyevamapracyutA matiH // 15 // paramAmAha-ahamAtmeti / uktA hi dhRtidehAdviviktAtmaviSayeti paramA dhRtiH // 15 // yA sA proktA dhRtiH zreSThA mune vaidaikavedibhiH // alpamiSTAzanAbhyAM tu nAsti yogaH kathaMcana // 16 // alpeti / alpAzane tu dhAtusaMkSobhaH / adhike'jINaM nidrAlasyAdi vA / ato mitAhAro yogAmiti / uktaM ca "annena kukSedvIvaMzau pAnenaikaM prapUrayet / pANasaMcaraNArthaM tu caturthamavazeSayet / / gurUNAmardhasauhityaM laghUnAM nAtitRptatA" ityAdi vaidyazAstroktaM draSTavyam // 16 // tasmAdyogAnuguNyena bhojanaM mitabhojanam // svadehamalanimokSo mRjalAbhyAM mahAmune // 17 // svadeheti / "zaucaM tu dvividhaM proktaM bAhyamAbhyantaraM tathA / mRjalAbhyAM bhavedAcaM bhAva shuddhistthaa''ntrm'| iti smaraNAt // 17 // yattacchauMcaM bhavedbAhyaM mAnasaM mananaM viduH|| ahaM zuddha iti jJAnaM zaucaM vAJchanti paNDitAH // 18 // ahaM zuddha iti / "sthAnAdvIjAdupaSTambhAnniSpandAnnidhanAdapi / kAyamAdheyazaucatvAtpaNDitA hyazuciM viduH"| atastadaviveka evAzaucaM tadvivekajJAnaM zaucamityarthaH // 18 // atyantamalino deho dehI cAtyantanirmalaH // ubhayorantaraM jJAtvA kasya zaucaM vidhIyate // 19 // 1 gha. nivRtti / For Private And Personal Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir suutsNhitaa| 207 adhyAyaH14] jJAnazaucaM parityajya bAhye yo ramate naraH // sa mUDhaH kAJcanaM tyaktvA loSTaM gRhNAti suvrt||20|| jJAnAmbhasaiva zuddhasya kRtakRtyasya yoginaH // kartavyaM nAsti loke'sminnasti cennasa tattvavit // 21 // vivekajJAnasyaiva zaucatve hetumAha-atyantamalina iti // 19 // 20 // 21 // lokatraye'pi kartavyaM kiMcitrAsyAtmavedinaH // ihaiva jIvanmuktAsta iha cediti hi zrutiH // 22 // tasmAtsarvaprayatnena mune hiMsAdisAdhanaiH // AtmAnamakSaraM brahma viddhi jJAnAttu vedajAt // 23 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe yamavidhinirUpaNaM nAma tryodsho'dhyaayH||13|| kiNciditi| kimapi nAsti / ihaiva jIvanmuktatve zrutimudAharati-iha cediti / __ "iha cedavedIdatha satyamasti na cedihAvedInmahatI vinaSTiH" iti talavakAropaniSadItyarthaH // 22 // 23 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe'STAnayoge yamavi dhinirUpaNaM nAma trayodazo'dhyAyaH // 13 / / ( atha caturdazo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi niyamAnmunisattama // tapaH saMtoSa AstikyaM dAnamIzvarapUjanam // 1 // sidvAntazravaNaM caiva hImatizca japo vratam // ete ca niyamAH proktA yogavidbhirmahAtmabhiH // 2 // 1 Ga. 'raraJjanam / For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 208 tAtparya dIpikAsametA [2jJAnayoga khaNDe yato yamavaniyamA api yogAGgamatastadanantaraM tAnvaktuM pratijAnIte - - athAta iti // 1 // 2 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAnahaM kramazo vakSye zRNu zraddhApuraHsaram // vedoktena prakAreNa kRcchracAndrAyaNAdibhiH // 3 // aparaM tapa Aha - vedokteneti / kRcchracAndrAyaNAdisvarUpaM prAguktam // 3 // zarIrazoSaNaM yattattapa ityucyate budhaiH // ko'haM mokSaH kathaM kena saMsAraM pratipannavAn // 4 // ityAlocanamarthajJAstapaH zaMsanti paNDitAH // yadRcchAlAbhato nityaM prItiryA jAyate nRNAm // 5 // paramaM tapa Aha - ko'hamiti / uktaM hi "manasazcendriyANAM ca aikAuyaM paramaM tapaH / tejyAyaH sarvadharmebhyaH sa dharmaH paramo mataH" iti // 4 // 5 // taM saMtoSaM viduH prAjJAH parijJAnaikatatparAH // brahmAdilokaparyantAdviraktasya parAtmani // 6 // priyaM yattanmahAprAjJAH saMtoSaM paramaM viduH // zraute smArte ca vizvAso yattadAstikyamucyate // 7 // nyAyArjitaM dhanaM cAnnaM zraddhayA vaidike dvije // anyadvA yatpradIyeta taddAnaM procyate mayA // 8 // avaidikAya viprAya dattaM yanmunipuGgava // nopakArAya tattasya bhasmanIva hutaM haviH // 9 // paramaM saMtoSamAha - brahmAdIti / zrUyate hi - "te ye zataM bRhaspaterAnandAH, sa ekaH prajApaterAnandaH, zrotriyasya cAkAmahattasya " iti // 6 // 7 // 8 // 9 // brahmANaM viSNumIzAnaM vaizyakSatriyavADavaiH // yathAzaMktyarcanaM bhaktyA yattadIzvarapUjanam // 10 // 1 gha. tajjayaH / 2 ga, raktaH paramAtma / 3 . ga. dha. zaktyA'cana / For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH14] suutsNhitaa| 209 rAgAdyapetaM dRdayaM vAgaduSTA'nRtAdinA // hiMsAvirahitaH kAya etaccezvarapUjanam // 11 // brahmANamiti / vaizyairbrahmANaM kSatriyairviSNum / vADavA brAhmaNAstairIzAnaM svIkRtya yadarcanaM tadityarthaH // 10 // 11 // satyaM jJAnamanantaM ca parAnandaM dhruvaM param // pratyagityavagatyantaM vedAntazravaNaM budhAH // 12 // pratyagiti / avagatirAparokSyam // 12 // siddhAntazravaNaM prAhurdijAnAM munisattama // zUdrANAM ca viraktAnAM tathA strINAM mahAmune // 13 // siddhAntazravaNaM proktaM purANazravaNaM budhaiH // vedalaukikamArgeSu kutsitaM karma yadbhavet // 14 // tasminbhavati yA lajjA hrIstu saiveti kIrtitA // vaidikeSu hi sarveSu zraddhayA sA matirbhavet // 15 // tathA strINAmiti / traivarNikastrINAM tu zraute vikalpa uktaH // 13 // 14 // 15 // guruNA copadiSTo'pi tantrasaMbandhavarjitaH // vedoktenaiva mArgeNa mantrAbhyAso japaH smRtaH // 16 // kalpe sUtre'tha vA vede dharmazAstre purANake // itihAse'nuvRttiryA sa japaH procyate mayA // 17 // upadiSTo'pIti / na punaH pustakapAThAdimAtreNa jJAta ityarthaH / tantrasaMbandheti / kApAlaM nAkulaM vAmamityAdivedaviruddhAgamasaMsparzarahita ityarthaH // 16 // 17 // yA vedabAhyAH smRtayo yAzca kAzca kudRSTayaH // sarvAstA niSphalAHpretya tamoniSThA hi tAH smRtaaH||18 vedaviruddhatasaMbandhatyAge kAraNamAha-yA vedabAhyA iti // 18 // 1 gha. Ga. "dabhiH / / hiN| 2 ga. jape / 3 gha. se ca vR'| Ga. se nivR| 4 i. 'aprdndh'| 27 For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 " . tAtparyadIpikAsametA- rajJAnayogakhaNDezreyAnsvadharmo viguNaH paradharmAtsvanuSThitAt // svadharme nidhanaM zreyaH paradharmo bhayAvahaH // 19 // tasmAtsarvaprayatnena vedamantraM sadA japet // japazca vividhaH prokto vAciko mAnasastathA // 20 // vedoktadharmasamyaganuSThAnAzaktasyApi yathAzakti tadanuSThAnameva na tu viruddhatatrArthAnuSThAnamityAha-zreyAnsvadharma iti // 19 // 20 // vAcikopAMzuruccaizca dvividhaH parikIrtitaH // mAnaso mananadhyAnabhedAdaividhyamAsthitaH // 21 // uccai pAdupAMzuzca sahasraguNa ucyate // mAnasazca tathopAMzoH sahasraguNa ucyate // 22 // vAcikopAMzuriti / saMdhizchAndasaH / / 21 // 22 // uccairjapastu sarveSAM yathoktaphalado bhavet // nIcaiHzrutona cetso'pi zrutazceniSphalo bhavet // 23 // uccai pAdupAMzujapaH phalena sahasraguNa ukta uccairjapastu kiyatphala ityata Aha --uccai pastu sarveSAmiti / yo mantrajapo yAvaMtaH phalasya sAdhanatvena zAsne kathitaH sa tAvatphalastatsahasraguNastanmantropAMzujapa ityarthaH / uccai - po'pi yathA nIcaimleMcchaina zrUyate tathA'raNyAdau viviktadeze kriyate ceduktaphalo bhavati / pramAdAttaiH zrutazcettasya yathoktApa phalaM nAstItyAha-nIce. riti // 23 // RSi chando'dhidaivaM ca dhyAyamAno japenaraH // prasannaguruNA pUrvamupadiSTaM tvanujJayA // 24 // dazamaM niyamatratamAha-prasanneti / pratibandhakapAnirAsadvArA cittazuddhaye puNyopacayadvArA phalAnukUlyAya ca gurvanujJayA kriyamANamupavAsAdikaM vratamityarthaH // 24 // dharmArthamAtmazuddhayarthamupAyagrahaNaM vratam // athavA''tharvaNemantrairgrahItvA asma pANDuram // 25 // 1 ka. na. ga. gha. gunno'stukt| 2 . yAvaraphala / 3 5, zrutasyaitasya For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH14] sUtasaMhitA / 211 vratazabdasyArthAntaramAha-athaveti // 25 // sarvAGgoDhUlanaM yattataM proktaM manISibhiH // etaddedazironiSThAH prAhuH pAzupataM mune // 26 // etadvedeti / atharvazirasi-"anirityAdinA bhasma gRhItvA nimRjyAGgAni saMspRzedratametatpAzupatam" ityuktamityarthaH // 26 // kecicchirovrataM prAhuH kecidatyAzramaM viduH // kecittahatamityUcuH kecicchAMbhavamaizvaram // 27 // vratapadasya matabhedenArthAntarANyAha-keciditi / "zirovataM vidhivadyaistu cIrNam" ityodharvaNikA AhurityarthaH / keciditi / "atyAzramibhyaH paramaM pavitram" iti zvetAzvatarazAkhino vyvhrntiityrthH| vrataM nAma zAMbhavAmityanye, aizvaramityapare kathayantItyarthaH / athavA yathoktapAzupatavratameva zirovatAtyAzramazAMbhavaizvarazabderAparvaNikAdibhirabhidhIyata ityarthaH / / 27 / / asya vratasya mAhAtmyamAgamAnteSu saMsthitam // sarvapApaharaM puNyaM samyagjJAnaprakAzakam // 28 // AgamAnteSvapareSvapi bahuSu vedAnteSu / / 28 // yaH pazustatpazutvaM ca vratenAnena na tyajet // taM hatvA na sa pApIyAniti vedaantnishcyH||29|| yaH pazuriti / mukarasarvabhogopakaraNaM paramapuruSArthasAdhanaM caitatpAzupatavratam / amunA vratena yaH pazuH svAtmanaH pazutvaM na jahAti sa AtmaghAtakatvAdAtatAyI / ataH "AtatAyivadhe doSo hantu styeva kazcana" iti vedavidaH smarantItyarthaH // 29 // sarvamuktaM samAnena niyamaM munisattama / / anena vidhinA yukto bhasmajyotirbhaviSyati // 30 // 1 ga. 'yAdyA / 2 cha, 'mAntareSu / 3 5. 'nAnyena ! For Private And Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 212 tAtparyadIpikA sametA iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe niyamavidhikathanaM nAma caturdazo 'dhyAyaH // 14 // bhasmajyotiriti / bhasmaivoktarItyA tattvAvabodhahetutvAjjyotiryasya sa tathoktaH // 30 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [2jJAnayoga khaNDe iti zrI sUtasaMhitA tAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe niyamavicikathanaM nAma caturdazo'dhyAyaH // 14 // ( atha paJcadazo'dhyAyaH ) Izvara uvAca AsanAni pRthagvakSye zRNu vAcaspate'dhunA // svastikaM gomukhaM padmaM vIraM siMhAsanaM tathA // 1 // bhadraM muktAsanaM caiva mayUrAsanameva ca // sukhAsanasamAkhyaM ca navamaM munipuMgava // 2 // yamaniyamAnuktvA kramaprAptamAsanaM bRhaspatiM prati vaktumIzvaraH pratijAnIteAsanAnIti / tAni nava tAvaduddizati svastikamiti // 1 // 2 // jAnUrvorantare vipra kRtvA pAdatale ubhe // samagrIvaziraskasya svastikaM paricakSate // 3 // svastikaspa lakSaNamAha - jAnUvariti / dakSiNajAnUrumadhye vAmapAdatalaM vAmajAnUrumadhye dakSiNapAdatalaM ca vinyasya RjukAya upavizedetatsvastikAsanamityarthaH // 3 // For Private And Personal Use Only savye dakSiNagulphaM tu pRSThapArzve nivezayet // dakSiNe'pi tathA savyaM gomukhaM tatpracakSate // 4 // savye vAme tasminpRSThapArzve dakSiNagulphe dakSiNe ca pRSThapArzve savyaM vaumaM vinyasetomukhAsanam // 4 // 1 gha. 'nitA / 2 gha Ga. vAmagulphe vi /
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 213 bhadhyAyaH15] suutsNhitaa| aGguSThAvapi gRhNIyAdastAbhyAM vyutkrameNa tu // Urvorupari vipendra kRtvA pAdataladdayam // padmAsanaM bhavedetatpAparogabhayApaham // 5 // aGgaSThAvapIti / dakSiNasyororupari vAmapAdatalaM vinyasya tadIyamaGga; pazcimapathA gatena vAmahastena grahIyAt / evaM vAmasyorarUpari nyastasya dakSiNapAdatalasyAGgaSThaM pazcimapathA gatena dakSiNahastenetyetatpabAsanamuktaphalamityarthaH // 5 // dakSiNottarapAdaM tu savya UruNi vinyaset // RjukAyaH sukhAsIno vIrAsanamudAhRtam // 6 // dakSiNamuttarapAda nAma pAdAgraM savye vAma Urau vinyaset / etaccopalakSaNam / savyaM vAmaM dakSiNa UrAvetadvIrAsanamityarthaH / dakSiNottarapAdaM tu dakSiNoruNi vinyasediti pAThAntaram / Agame cobhayamuktam-Urvorupari kurvIta pAdo vIraM ceti // 6 // gulphI ca vRSaNasyAdhaH sIvanyAH pArzvayoH kSipet // dakSiNaM savyagulphena vAmaM dakSiNagulphataH // 7 // hastau ca jAnvoH saMsthApya svAGgalIzca prasArya ca // nAsAgraM ca nirIkSeta bhavetsiMhAsanaM hi tat // 8 // sIvanyA vAmapArce dakSiNagulpha dakSiNapArce ca vAmagulpha prasAritAliistau jAnumUovinyasya nAsAgradarzanaM siMhAsanam // 7 // 8 // gulphI ca vRSaNasyAdhaH sIvanyAH pArzvayoH kSipet // 9 // pArzvapAdau ca pANibhyAM dRDhaM baddhvA sunishclH|| bhadrAsanaM bhavedetadviSarogavinAzanam // 10 // bhadrAsanamAha-gulphI ceti / sIvanyA vAmapArzve vAmagulpho dakSiNapArthe dakSiNagulpho yathA bhavati tathA pAdatale parasparAbhimukhe sIvanyA adhastAdvinivezya dakSiNor3eM dakSiNapANinA vAmoraM ca vAmapANinA samyaniSpIDyAvasthAnaM bhadrAsanamityarthaH // 9 // 10 // 15. 'raM vAmapAdA) 2 ka Da. nirIkSyeta / For Private And Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 214 tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDenipIjya sIvanI sUkSmAM dakSiNottaragulphataH // vAmaM yAmyena gulphena muktAsanamidaM bhavet // 11 // medropari vinikSipya savyagulpheM tatopari // gulphAntaraM ca saMkSipya muktAsanamidaM bhavet // 12 // sIvanyA adhastAdvAmo gulphastasyAdhastAdakSiNaH / athavA mehsyopari savyo gulphastasyopari dakSiNa iti dvedhA muktAsanamityAha-nipIDya sIvanImiti // 11 // 12 // kUrparAgrau munizreSTha niHkSipennAbhipArzvayoH // bhUmyAM pANitaladvaMdaM niHkSipyaikAgramAnasaH // 13 // samunnatazirampAdo daNDavadyoni sNsthitH|| mayUrAsanametatsyAtsarvapApapraNAzanam // 14 // kUrparAgrAviti / tathA cA''game "bhuvi pANitale kRtvA kUparau nAbhipArzvagau / samunnataziraHpAdaM daNDavayomasaMzrayam / / kuryAdehamiti proktaM mAyUraM pApanAzanam" iti // 13 // 14 / / yena kena prakAreNa sukhaM dhairya ca jAyate // tatsukhAsanamityuktamazaktastatsamAzrayet // 15 // yena keneti / tathA ca pAtaJjalaM sUtram-"sthiramukhamAsanam" iti // 15 // AsanaM vijitaM yena jitaM tena jagatrayam // AsanaM saMkalaM proktaM mune vedavidAM vara // 16 // jagatrayamiti / Asanajayasya cittaikAgyahetutvAt / zItoSNAdidvaMdvairanupaghAtAcha / Aha pataJjaliH-"tato dvaMdvAnabhighAtaH" iti // 16 // ___ anena vidhinA yuktaH prANAyAmaM sadA kuru // 17 // iti zrIskandapurANe satasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe AsanavidhinirUpaNaM nAma paJcadazo'dhyAyaH // 15 // 1ga. Ga. vAmena / 2 ga. pAdatala' / 3 Ga. saphalaM / For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAya H 16] sUtasaMhitA / 215 aneneti | Asanavataiva hi prANAyAmaH kartavya ityAha - vidhineti / zvAsaprazvAsayorgativicchedaH prANAyAma iti || 17 | iti zrImUtasaMhitA tAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe, AsanavidhinirUpaNaM nAma paJcadazo'dhyAyaH // 15 // ( atha SoDazo'dhyAyaH ) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi prANAyAmaM yathAvidhi // prANAyAma iti prokto reca pUrakakumbhakaiH // 1 // varNatrayAtmakAH proktA recapUrakakumbhakAH // sa eva praNavaH proktaH prANAyAmazca tanmayaH // 2 // yato jitAsanasyaiva prANAyAmo nirupadravaH sidhyati, atastadanantaraM tatpratijAnIte / athAta iti || 1 || 2 || iDyA vAyumAkRSya pUrayitvodarasthitam // zanaiH SoDazabhirmAtrairakAraM tatra saMsmaret // 3 // uktaM varNAtmakatvaM vivRNoti - iDayeti / mAtraimatrabhiH / tallakSaNamuktam'kAlena yAvatA svIyo hastaH svajAnumaNDalam | paryeti mAtrA sA tulyA svayaikazvAsamAtrayA' iti / akAraM brahmAtmakam || 3 // pUritaM dhArayetpazcAccatuHSaSTyA tu mAtrayA // ukAramUrtimatrApi saMsmaranpraNavaM japet // 4 // yAvaddA zakyate tAvadvArayajJjapasaMyutam // pUritaM recayetpazcAnmakAreNAnilaM budhaH // 5 // zanaiH piGgalayA vipra dvAtriMzanmAtrayA punaH // prANAyAmo bhavedeSa tatazcaivaM samabhyaset // 6 // 1Ga saniHzvA / 2 gha, trAdibhiH / 3. gha. timAtrA / For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 216 tAtparyadIpikAsametA ukAramUrti viSNumUrtim // 4 // 5 // 6 // punaH piGgalayAsspUrya mAtraiH SoDazabhistathA // makAra mUrtimatrApi smaredekAgramAnasaH // 7 // dhArayetpUritaM vidvAnpraNavaM viMzatidvayam // japedatra smarenmUrtimukArAkhyAM tu vaiSNavIm // 8 // akAraM tu smaretpazcAdrecayediDayA'nilam // evameva punaH kuryAdiDayApUrya buddhimAn // 9 // makAramUrti rudram // // 8 // 9 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [2jJAnayogakhaNDe evaM samabhyasennityaM prANAyAmaM yatIzvaraH // athavA prANamAropya pUrayitvodarasthitam // 10 // praNavena samAyuktAM vyAthatIbhizca saMyutAm // gAyatrI saMjapecchuddhaH prANasaMyamane trayam // 11 // punazcaivaM tribhiH kuryAdRhasthazva trisaMdhiSu // brahmacaryAzramasthAnAM vanasthAnAM mahAmune // 12 // praNavavyAhRtipUrvikAM gAyatrIM vA kumbhake japitvetyAha--athaveti // 10 // // 11 // 12 // prANAyAmo vikalpena prokto vedAntavedibhiH // dvijavatkSatriyasyoktaH prANAyAmo mahAmune // 13 // For Private And Personal Use Only vikalpeneti / uktavikalpenetyarthaH / kSatriyavaizyayorapi vaidikamantrAdhikArAdvipravadeva praNava gAyatrIbhyAM prANAyAma ityAha-dvijavaditi // 13 // viraktAnAM prabuddhAnAM vaizyAnAM caM tathaiva ca // zUdrANAM ca tathA strINAM prANasaMyamanaM mune // 14 // namontaM zivamantraM vA vaiSNavaM vA na cAnyathA // nityamevaM prakurvIta prANAyAmAMstu SoDaza / / 15 / / 1 Ga, kAraM vi N / 2 ga gha 'rtimAtrA / 3 kha tu /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH16] suutsNhitaa| 217 brahmahatyAdibhiH pApairmucyate mAsamAtrataH // SaNmAsAbhyAsato viprA vedanecchAmavApnuyAt // 16 // zUdrANAmiti / vedAnadhikArAt // 14 // 15 // 16 // vatsarAdbrahma vihAnsyAttasmAnityaM samabhyaset // yogAbhyAsarato nityaM svadharmaniratazca yaH // 17 // prANasaMyamanenaiva jJAnAnmukto bhaviSyati // bAhyAdApUraNaM vAyorudare pUrako hi sH|| 18 // saMpUrNakumbhavahAyordhAraNaM kumbhako bhavet // bahirvirecanaM vAyorudarAnecakaH smRtaH // 19 // prasvedajanako yastu prANAyAmeSu so'dhamaH // kampanaM madhyamaM vidyAdutthAnaM cottamaM tathA // 20 // pUrva pUrva prakurvIta yAvaduttamasaMbhavaH // saMbhavatyuttame prAjJaH prANAyAme sukhI bhavet // 21 // yogAbhyAseti / yaH svadharmanirataH sanyogAbhyAsarato bhavati tasya prANApAma evoktarItyA jJAnadvArA mokSasAdhanamityarthaH // 17 // 18 // 19 // // 20 // 21 // prANAyAmena cittaM tu zuddhaM bhavati suvrata // citte zuddha manaH sAkSAtpratyagjyotiSvavasthitam // 22 // prANazcittena saMyuktaH paramAtmani tiSThati // prANAyAmaparasyAsya puruSasya mahAtmanaH // 23 // prANAyAmena cittamiti / Aha-pataJjaliH "tataH kSIyate prakAzAvaraNaM dhAraNAmu yogyatA manasaH" iti // 22 // 23 // dehazcottiSThate tena kiMcijjJAnAdibhuktatA // recakaM pUrakaM muktvA kumbhakaM nityamabhyaset // 24 // 13. sAdhyAsato viprve| For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 218 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikA sametA [2jJAnayogakhaNDe sarvapApavinirmuktaH samyagjJAnamavApnuyAt // manojayatvamApnoti palitAdi ca nazyati // 25 // prANAyAmaikaniSThasya na kiMcidapi durlabham // tasmAtsarvaprayatnena prANAyAmaM samabhyaset // 26 // viniyogAnpravakSyAmi prANAyAmasya suvrata || saMdhyayorbrAhmakAle vA madhyAhne vA'thavA sadA // 27 // kiMcijjJAnAditi / prANAyAmo hi sattvazuddhiM janayati / tayA jJAnaM bhavati / zrUyate hi - " jJAnaprasAdena vizuddhasattvastatastu taM pazyate niSkalaM dhyAyamAnaH" iti || 24 || 25 || 26 || 27 || bAhyaprANaM samAkRSya pUrayitvodare'nagha // nAsAgre nAbhimadhye ca pAdAGguSThe ca dhArayet // 28 // nAsAgraM nAbhimadhyaM pAdAGgaThaM ca cintayatastatra cittaM dhRtaM bhavati tena ca prANo jIyata ityarthaH / etadyogaprakAra: savizeSamanyatroktaH - " iDayA vAyumAkRSya pUrayitvodare dRDham | vAmAGghyaGguSThake nAbhau nAsAgre dhArayetsthiram // punaH piGgalayA''pUrya dakSAdhyaGguSThake'nilam / nAbhau nAsAgrake prAgvaddhArayeddhayAnasaMyutaH // puTAbhyAmathavA vAyuM pUritaM dhArayetsthiram / anenAbhyAsayogena prANavAyurjito bhavet' iti || 28|| sarvarogavinirmukto jIvedvarSazataM naraH // nAsAgradhAraNAdvAyurjito bhavati suvrata // 29 // sarvarogavinAzaH syAnnAbhimadhye ca dhAraNAt // zarIralaghutA vipra pAdAGguSThanirodhanAt // 30 // jihvayA vAyumAkRSya yaH pibetsatataM naraH // zramadAhavinirmukto bhavennrIrogatAmiyAt // 31 // dhAraNAtrayasya pRthakphalamAha - nAsAyeti // 22 // 30 // 31 // For Private And Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH 16] sUtasaMhitA / jihvayA vAyumAkRSya jihvAmUle nirodhayet // pibedamRtamavyayaM sakalaM sukhamApnuyAt // 32 // iDayA vAyu mAkRSya bhruvormadhye nirodhayet // yaH pibedamRtaM zuddhaM vyAdhibhirmucyate hi saH // 33 // iDayA vedatattvajJa tathA piGgalayAM'pi ca // nAbhau nirodhayettena vyAdhibhirmucyate naraH // 34 // jihvAmUle nirodhayeccittaM dhArayet / samevAtyantazItalamamRtamayaM vAyumavyayaM zanaiH pibet // 32 // 33 // 34 // For Private And Personal Use Only 219 mAsamAtraM trisaMdhyAyAM jihvayA''ropya mArutam // amRtaM ca pivennAbha mandaM mandaM nirodhayet // 35 // vAMtapittAdijA doSA nazyantyeva na saMzayaH // nADIbhyAM vAyumAkRSya netradvaMdve nirodhayet // 36 // netrarogA vinazyanti tathA zrotranirodhanAt // tathA vAyuM samAropya dhArayecchirasi sthiram // 37 // jihvayAssropyeti / jihvAgrasaMsparzI yathA vAyurbhavati tathA kAkaca vadoSThau kRtvA mAdaM mandaM vanamAkarSanAma cittaM dhArayedityarthaH // 35 // 36 // 37 // zirorogA vinazyanti satyamuktaM bRhaspate // svastikAsanamAsthAya samAhitamanAstathA // 38 // saMmukhIkaraNa yoga mAha-- svastikAsanamityAdi // 38 // apAnamUrdhvamAkRSya praNavena zanaiH zanaiH // hastAbhyAM bandhayetsamyakkarNAdikaraNAni vai // 39 // UrdhvamAkRSyAsskuJca zanaiH zanaiH / tvarayA hi kRte nADyantarapraviSTaH pavano vyathayet // 32 // aGguSThAbhyAmubhe zrotre tarjanIbhyAM tu cakSuSI // nAsApuTAvathAnyAbhyAM pracchAdya karaNAni vai // 40 // 1 kha. yA punaH // nA N / 2 ga gha Ga. vAyupiM / 3 ga. mAkRSya nAbhau /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 220 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikA sametA AnandAvirbhavaM yAvattAvanmUrdhani dhArayet // prANaH prayAtyanenaiva brahmarandhaM mahAmune // 41 // [2jJAnayogakhaNDe - vAmadakSiNahastAdguSThAbhyAM zrotre / tarjanIbhyAM cakSuSI / madhyamAbhyAM ca nAsApuTau ca nirudhya yAvadAnandAvirbhAvo bhavati tAvaddahmarandhe cittaM dhArayataH prANaH suSumnAM pravizatItyarthaH // 40 // 41 // brahmarandhre gate vAyau nAdazvotpadyate'nagha // zaGkhadhvaninibhazvo'dau madhye meghadhvaniryathA // 42 // ziromadhyagate vAyau giriprasravaNaM yathA // pazvAccittaM mahAprAjJa sAkSAdAtmonmukhaM bhavet // 43 // nAdazvotpadyata iti / tadbhedA haMsopaniSadi dazadhA kathitAH / ciNIti prathamaH / ciNaciNIti dvitIyaH / ghaNTAnAdastRtIyaH / zaGkhanAdazcaturthaH / paJcamastannInAdaH / SaSThastAlanAdaH / saptamo veNunAdaH / aSTamo bherInAdaH / navamo mRdaGganAdaH / dazamo meghanAda ivi || 42 || 43 // For Private And Personal Use Only punastajjJAnaniSpattistayA saMsAraninutiH // dakSiNottaragulphena sIvanIM pIDayecchirAm // 44 // savyetareNa gulphena pIDayedbuddhimAnnaraH // jAnvoradhaH sthitaM saMdhiM smRtvA devaM ca tryambakam // 45 // vinAyakaM ca saMsmRtya tathA vAgIzvarIM punaH // liGganAlAtsamAkRSya vAyumavyagrato mune // 46 // praNavenAgniyuktena binduyuktena buddhimAn // mUlAdhArasya viprendra madhyame tu nirodhayet // 47 // niruddhavAyunA dIpto vahUnirdahati kuNDalIm // punaH suSumnayA vAyurvahninA saha gacchati // 48 // eva mabhyasatastasya jito vAyurbhaveddhruvam // prasvedaH prathamaH pazcAtkampanaM munisattama // 49 // 1 Ga. dhApayet / 2 gha. zvAsau maM / 3 ga. dhane // 47 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH16] suutsNhitaa| 221 utthAnaM ca zarIrasya cihnameta jite'nile // evamabhyasatastasya mUlarogo vinazyati // 50 // bhagaMdaraM ca naSTaM syAttathA'nye vyAdhayo mune // pAtakAni vinazyanti kSudrANi ca mahAnti ca // 51 // utkarSaprANAyAmamAha-dakSiNottareti / vAmena gulphena pIDayitvA jAnvoradhaH sthitaM tameva vAmagulphasaMdhiM dakSiNagulphena pIDayitvA zivavinAyakavAgIzAnsmaralli~GanAlaM samAkRSya niruddhasya pavanasya nADyantarapravezaparihArArthamAkuJcitolbaNabandhaM kRtvA rephabinduyuktaM praNavamanusmaranmUlAdhArapavanaM nirodhayet / mUlAdhArAkuzcanalakSaNaM mUlabandhaM kuryAdityarthaH / ayamutkarSaprANAyAmayoga Agame savizeSo darzitaH "athotkarSAbhidhAnasya prANAyAmasya saMyamaH / iDAdhaH sIvanI sUkSmAM pIDayedvAmagulphataH / / tadrulphopari nikSipya dakSagulphaM samaM sthiram / jaGghorusaMdhi nicchidrAM baddhvA''sIta samAhitaH / / mUlAdhAra catuSpatre raktakicalkazobhite / manasA praNavaM dhyAyandakSagulpheM vilokayan // pAvanmanolayastasmistAvadvAyuM nirodhayet / apAno'nena yogena vahnisthAnaM vrajettadA / Agneye maNDale rakte trikoNe dehadhArakaH / vaizvAnaro vasatyagnirannapAnAdipAcakaH // apAnamaninA sArdhaM prANaM tatraiva nizcalam / dhArayetpaNavaM dhyAyanyAvadagnirjito bhavet // jAte'gnivijaye samyagUz2a tadvahnimaNDalAt / kandanAbheradhastAcca svAdhiSThAne ca SaDdale / / prANApAnau samAropya nizcalaM vahninA saha / nAbhi vilokayandRSTayA manasA praNavaM smaran / yAvanmanolayastasmiMstAvadvAyuM nirodhayet / tato'ninA'bhyAvartena prabodhaM yAti kuNDalI // 1 ga, Ga. te'nale / 2 ga. thA'nyA vyaa| For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDeprabuddhA kuNDalI kandanAbhirandhAtphaNaM svakam / apAkaroti tenaitatsuSumnAmUlarandhrakam // vivRtaM bhavati kSipraM tasminvAyuM prapUrayet / zanaiH sAniM suSumnAyAmA mUrdhnaH praNavaM smaret // dhArayenmArutaM sAmi muSumnArandhramUrdhani / marutA''pUrite dehe musAle savahninA // tadAtmA dRzyate mUrdhni yathA''kAze prabhAkaraH" iti // 44 // // 45 // 46 // 47 // 48 // 49 // 50 // 51 // naSTe pApe vizuddha syAcittadarpaNamuttamam // punarbrahmAdilokebhyo vairAgyaM jAyate hRdi // 52 // anena yogena na kevalamArogyaM kiMtu samAdhAnaM jJAnamapyapavargaphalaM bhavatItyAha-punarbrahmAdIti // 12 // viraktasya tu saMsArAjjJAnaM kaivalyasAdhanam // tena pAzApahAniH syAjjJAtvA devamiti shrutiH||53|| aho jJAnAmRtaM muktvA mAyayA primohitaaH|| parizrAnti gaMgare sadA'sAre narAdhamAH // 54 // jJAtvA devamiti / "jJAtvA devaM sarvapAzApahAniH kSINaiH klezairjanmamRtyumahANiH" iti zvetAzvataropaniSadityarthaH / / 53 // 54 / / jJAnAmRtaraso yena sakRdAsvAdito bhavet // sa sarvakAryamutsRjya tatraiva paridhAvati // 55 // jJAnAmRtarasaH prAyastena nA''svAdito bhavet // yo vA'nyatrApi ramate tadihAyaiva durmatiH // 56 // asArasaMsAraparibhramaNaM jJAnAmRtarasAparijJAnAdityuktam / tatparijJAnavatastu tadvirahamAha-jJAnAmRteti // 55 // 56 // jJAnasvarUpamevA''hurjagadetadicakSaNAH // arthasvarUpamajJAnAtpazyantyanye kudRSTayaH // 57 // 5 ga. 'ye mastaH saa| For Private And Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 16] sUtasaMhitA / yajJairdevatvamAproti tapobhirbrahmaNaH padam // dAnairbhogAnavApnoti jJAnAdvahmAdhigacchati // 58 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 223 carAcarajagajjAtasya parazivaparikalpitatvena vastutastanmayatAM tattvavidaH pazyantItyAha - jJAnasvarUpamiti / "saddhIdaM sarvaM satsaditi / ciddhIdaM sarvaM kAzate kAzate ca" iti tApanIyazrutiH / jJAnAtpRthagarthasya pAramArthikatvAbhimAnastvavidhaika nibandhana ityAha- artheti // 57 // 58 // karmaNA kecidicchanti kaivalyaM munisattama // te mUDhA munizArdUla vA hyeta iti zrutiH // 59 // AtmaivedaM jagatsarvamiti jAnanti paNDitAH // ajJAnenAssvRtA martyA na vijAnanti zaMkaram // 60 // ajJAnapAzabaddhatvAdamuktaH puruSaH smRtaH // jJAnAttasya nivRttiH syAtprakAzAttamaso yathA // 61 // plavA hyeta iti // For Private And Personal Use Only "lavA hyete adRDhA yajJarUpA aSTAdazottamavaraM yeSu karma | etacchreyo ye'bhinandanti mUDhA jarAmRtyuM te punarevApiyanti " iti muNDakazrutirapavargasya karmasAdhyatAM pratikSipatItyarthaH // 59 // 60 // 61 // AtmasvarUpavijJAnAdajJAnasya parIkSayA // kSINe'jJAne mahAprAjJa rAgAdInAM parikSayaH // 62 // rAgAdyasaMbhave prAjJa puNyapApopamardanam // tayornAze zarIreNa na punaH saMprayujyate // 63 // azarIro mahAnAtmA sukhaduHkhairna bAdhyate // klezamuktaH prasannAtmA mukta ityucyate budhaiH // 64 // tasmAdajJAnamUlAni sarvaduHkhAni dehinAm // jJAnenaiva nivRttiH syAdajJAnasya na karmabhiH // 65 // nAsti jJAnAtparaM kiMcitpavitraM pApanAzanam // tadabhyAsAdRte nAsti saMsAracchedakAraNam // 66 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 224 tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDe-- jJAnAnmithyAjJAnanivRttau tannibandhanarAgAdyabhAvena dharmAdharmapravRttivirahe tadubhayaphalabhoganimittasya zarIraparigrahasyAbhAvAhuHkhAtyantanivRttirapavargo bhavatItyAha--AtmasvarUpeti / tathA ca gautamasUtram- "duHkhajanmapravRttidoSamithyAjJAnAnAmuttarottarApAye tadanantarApAyAdapavargaH" iti // 62 // 63 / / / / 64 / / 65 / / 66 / / sarvamuktaM samAsena tava snehAnmahAmune // gopanIyaM vayaivaiSa vedAntArtho mahAmune // 67 // iti zrIskandapurANe mUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe prANAyAmavidhinirUpaNaM nAma SoDa zo'dhyAyaH // 16 // gopanIyamiti / jJAnasyaiva hetutvaM karmaNAmahetutvaM ca yadyapi sakalavedAntArthastathA'pi murkheSu na prakAzanIyam / "na buddhibhedaM janayedajJAnAM karmasaGginAm / joSayetsarvakarmANi vidvAnyuktaH samAcaran" iti gItAmu bhagavatoktamityarthaH / / 67 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe prANAyAmavidhi nirUpaNaM nAma SoDazo'dhyAyaH // 16 // ( atha saptadazo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi pratyAhAraM mahAmune / / indriyANAM vicaratAM viSayeSu svbhaavtH||1|| yato jitaprANasyaivendriniyamanahetupratyAhArasaMbhavaH, atastadanantaraM sa ucyata ityAha-athAta iti / lakSaNamAha-indriyANAmiti / Aha-pataali:-"svaviSayAsaMprayoge cittasvarUpAnukAra ivendriyANAM pratyAhAraH" iti // 1 // kha. gha. nIyastvayai / 2 kha. 'nIya iti / 3 gha. sNyo| For Private And Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAya H 17] sUtasaMhitA / balAdAharaNaM teSAM pratyAhAraH sa ucyate // yadyatpazyati tatsarvaM brahma pazyetsamAhitaH // 2 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJeyaprapaJcasya sarvasya jJAnAdavyatirekAnusaMdhAnamindriyaniyamanAdapi prazastaH pratyAhAra ityAha--padyaditi / "brahmaivedamamRtaM purastAdbrahma pazcAdbrahma dakSiNatazcottareNa / azvovaM ca sRtaM brahmaivedaM vizvamidaM variSTham " iti hi muNDakopaniSat // 2 // pratyAhAro bhavatyeSa brahmavidbhiH puroditaH // yadi zuddhamazuddhaM vA karotyAmaraNAntikam || 3 || sarvavyApArajAtasya brahmaNi samarpaNalakSaNamaparaM pratyAhAramAha-yadi zuddha miti / " yatkaroSi yadaznAsi yajjuhoSi dadAsi yat / yattapasyasi kaunteya tatkurudhvamarpaNam // zubhAzubhaphalairevaM mokSyase karmabandhanaiH " 225 iti hi gItAsu || 3 // tatsarvaM brahmaNe kuryAtpratyAhAro'yamucyate // athavA nityakarmANi brahmAvanabuddhitaH // 4 // niSiddhAni varjayitvA nityAnAM kAmyAnAM ca phalAnabhisaMdhAnena bhagavadArAdhanabuddhyA'nuSThAnalakSaNamaparaM pratyAhAramAha- athavA nityeti // 4 // ---- kAmyAni ca tathA kuryAtprayAhAraH sa ucyate // athavA vAyumAkRSyaM tattatsthAne nirodhayet // 5 // dantamUlAtpAdAGguSThaparyantaM prANasyApakarSaNarUpamaparaM pratyAhAramAha -- athavA vAyumiti / pUrvasthAnAdaparaM sthAnaM prati vAyumAkRSyaikaikatra sthAne yAvadakhi - lospi prANa Agatya sthiro bhavati tAvazcittaM dhArayet / anantaramava sthAnAntaraM nayedityarthaH // 5 // For Private And Personal Use Only 1. prataM / prasiddhaM / 2Ga tataH / 3. gha. 'bya sthAnAtyAnaM ni | kRpa sthAnAntasthaM ni 4 . kathA / 5 gha. "rameva sthA / 29
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [rajJAnayogakhaNDe -- dantamUlAttathA kaNThe kaNThAdurasi mArutam // urodezAtsamAkRSya nAbhikande nirodhayet // 6 // nAbhikandAtsamAkRSya kuNDalyAM tu nirodhayet // kuNDalIdezato vidvAnmUlAdhAre nirodhayet // 7 // tathA'pAne kaTibaMTe tathorudayamadhyame // tathA jAnudaye jaGgha pAdAGgaSThe nirodhayet // 8 // tAni dhAraNAsthAnAnyavaroheNA''ha-dantamUlAditi // 6 // 7 // 8 // pratyAhAro'yamityuktaH pratyAhAraparaiH purA // evamabhyAsayuktasya puruSasya mahAtmanaH // 9 // pratyAhAro'yamiti / dantamUlamArabhyoktasthAnakrameNa prANasya pAdAGgaSThapatyAharaNaM pratyAhAraH // 9 // sarvapApAni nazyanti bhavarogAzca suvrata // athavA tava vakSyAmi pratyAhArAntaraM mune // 10 // nADIbhyAM vAyumAkRSya nizcalaH svastikAsanaH // pUrayedanilaM vidvAnApAdatalamastakam // 11 // pazcAtpAdadaye tadanmUlAdhAre tathaiva ca // nAbhikaMde ca hRnmadhye kaNThakUpe ca tAluke // 12 // bhruvormadhye lalATe ca tathA mUrdhani rodhayet // akAraM ca tathokAraM makAraM ca tathaiva ca // 13 // nakAraM ca makAraM ca zikAraM ca vakArakam // yakAraM ca tathoGkAraM japeddhaddhimatAM vara // 14 // pavanasya pAdadvayamArabhyA''roharUpaM pratyAhArAntaramAha-athavA taveti / pAdadvayAdisthAnanavake pUrvapUrvasthAnajayAnantaramuttarottarasthAnakrameNAkArAdivarNanavakena saha cittasya dhAraNamityarthaH / eSa ca pavanadhAraNarUpaH pratyAhAra Agame darzitaH 1 ka. sva. ga. gha. dhArayet / For Private And Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 227 bhadhyAyaH17]] suussNhitaa| "cittAtmyaikyadhRtasya prANasya sthAnasaMhatiH sthAnAt / pratyAhAro jJeyazcaitanyayutasya samyaganilasya" iti / dhAraNAsthAnAni tu tatra kAnicidadhikAni "aGgaSTagulphajAnudvitayAni gudaM ca sIvanI mer3ham / nAbhirhRdayaM grIvAsalambikAyaM tathaiva nAsA ca / bhUmadhyalalATAgraM suSumnAdvAdazAntamityevam // utkrAntau parakAyapravezane cA''gatau punaH svatanau // sthAnAni dhAraNAyAH proktAni marutprayogavidhinipuNaiH" iti // 10 // 11 // 12 // 13 // 14 // pratyAhAro'yamityuktaH paNDitaiH paNDitottama // athavA munizArdUla pratyAhAraM vadAmi te // 15 // viSayAdibhyaH pratyAhRtya buddharAtmani dhAraNarUpaM pratyAhArAntaramAha-athavA munizArdUleti // 15 // dehAdyAtmamati vidvAnsamAkRSya samAhitaH // AtmanA''tmani nide nirvikalpe nirodhayet // 16 // pratyAhAraH samAkhyAtaH sAkSAddedAntavedibhiH // evamabhyasatastasya na kiMcidapi durlabham // 17 // AtmanA buddhayA // 16 // 17 // tasya puNyaM ca pApaM ca nahi satyaM bRhaspate // ayaM brahmavidAM zreSThaH sAkSAddevezvaraH pumAn // 18 // tasya puNyaM ceti / pApavadbhogakAraNaM puNyamapi saMsArAvahatayA heyameva / "tadA vidvAnpuNyapApe vidhUya niraJjanaH paramaM sAmyamupaiti" iti muNDakazrutiH // 18 // pratyAhAraH samAkhyAtaH saMkSepeNa mahAmune // gopanIyastvayA nityaM guhyAdguhyataro hyayam // 19 // iti zrIskandapurANe mutasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe pratyAhAravidhAnanirUpaNaM nAma sptdsho'dhyaayH||17|| For Private And Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 228 tAtparyadIpikAsametA [2jJAnayoga khaNDe guhyAtpavanapratyAhArAdapi vimarzarUpasya pratyAhArasya vizeSamAha - gopanIya iti // 12 // iti zrIsUtasaMhitA tAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe pratyAhAravidhAnanirUpaNaM nAma saptadazo'dhyAyaH // 17 // ( athASTAdazo'dhyAyaH ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi dhAraNAH paJca suvrata // dehamadhyagate vyoni bAhyAkAzaM tu dhArayeva // 1 // prANe bAhyAnilaM tadvajjvalane cAgnimaudare // toyaM toyAMzake bhUmiM bhUmibhAge mahAmune // 2 // heyavaralakArAkhyaM mantramuccArayetkramAt // dhAraNaiSA mayA proktA sarvapApavizodhinI // 3 // yataH pratyAhAreNa vazIkRtasya cittasya dhAraNAsu yogyatA, atastadanantaraM tA ucyanta iti pratijAnIte - athAta iti / tatra zarIrAntarvartiSu viyadAdiSu pavara lavarNairbhUta bIjaiH saha bAhyavipayAditAdAtmyena buddhirdhArayitavyA / eSA ca dhAraNA saha phalena zvetAzvataropaniSada varNitA ' "pRthvya tejAMnilakhe rumutthite paJcAtmake yogaguNe pravRtte | na tasya rogo na jarA na mRtyuH prAptasya yogAgnimayaM zarIram" iti // 1 // 2 // 3 // jAnvantaH pRthivIbhAgo hyaSAM pAyvanta ucyate // hRdayAntastathA'gnyaMzo bhrUmadhyanto'nilAMzakaH // 4 // AkAzAntastathA prAjJa mUrdhAntaH parikIrtitaH // brahmANaM pRthivIbhAge viSNuM toyAMzake tathA // 5 // 1 gha haravala N / 2 ga. zoSiNI // 3 // 3 . haravala N / 4 . viyadAdi / 5 kha. *. 'catasia' For Private And Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 18 ] sUtasaMhitA | uktAnAM viyadAdInAM zarIre dhAraNAvasthAnavizeSAtsaha tattadevatAbhirAhajAnvanta iti // 4 // 5 // agnyaMze ca mahezAnamIzvaraM cAnilAMzake // AkAzAMze mahAprAjJa dhArayettu sadAzivam // 6 // mahezAnaM rudraM paJcadhA vibhakteSu pAdAdiSu zarIrapradezeSu pRthivyAdipaJcabhUtAsmakatAM teSu ca brahmaviSNurudrezvara sadAzivarUpatAM ca sadA bhAvayedityarthaH ||6 // athavA tava vakSyAmi dhAraNAM munipuMgava || manasInduM dizaH zrotre krAnte viSNuM bale harim // 7 // athavA taveti / manaHprabhRtyAdhyAtmikazarIrabhAgeSu candrAdInyAdhidaivikarUpANi tAdAtmyena bhAvayet / krAnte kramaNenopalakSite pAde | harimindram ||7| I vAcyagniM mitramutsarge tathopasthe prajApatim // tvaci vAyuM tathA netre sUryamUrti tathaiva ca // 8 // 222 utsRjatya nenetyutsarge'pAnaM tatra // 8 // jihvAyAM varuNaM ghrANe bhUmidevIM tathaiva ca // puruSe sarvazAstAraM bodhAnandamayaM zivam // 9 // dhAraye buddhimAnnityaM sarvapApavizuddhaye // eSA ca dhAraNA proktAM yogazAstrArthavedibhiH // 10 // puruSe jIve | sarvazAstAraM paramAtmAnam / "antaH praviSTaH zAstA janAnAM sarvAtmA" iti zruteH // 9 // 10 // brahmAdikAryarUpANi sve sve saMhRtya kAraNe // sarvakAraNamavyaktamanirUpyamacetanam // 11 // sAkSAdAtmani saMpUrNe dhArayetprayato naraH || dhAraNaiSA parA prokA dhArmikaidapAragaiH // 12 // For Private And Personal Use Only - dhAraNAntaramAha -- brahmAdIti / brahmAdInAmapi cidaMzAH svasvakAraNaparaMparayA mAyAyAM lIyante / mAyA ca paramAtmani / brahmAdayastu paramAtmarUpeNaiva nyavati 1 ga. ktA vedazA / 2 0 . ga. maci /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- 2jJAnayogakhaNDe-- Thanta iti bhAvayedityarthaH / avyaktamanabhivyaktam / nAmarUpAnikapyamanirvacanIyam / acetanaM jaDam // 11 : 12 // indriyANi samAhRya manasA''tmani dhArayet // kaMcitkAlaM mahAprAjJa dhAraNaiSA ca pUjitA // 13 // dhAraNAntaramAha-indriyANIti / manasaiva viSayebhya indriyANi vyAvRtya mana Atmani dhArayedityarthaH / iyaM ca kaThavallISu savizeSaM darzitA"yacchedvAGmanasI prAjJastadyacchejjJAna Atmani / jJAnamAtmani mahati niyacchettadyacchecchAnta Atmani" iti / / 13 // vedAdeva sadA devA vedAdeva sadA nraaH|| vedAdeva sadA lokA vedAdeva mahezvaraH // 14 // vedAdeveti / devAdayaH sarve vedazabdabhya eva sRSTAH / "ete asRgramindavastiraHpavitramAzavaH" iti / atra mantra eta iti vai prajApatirdevAnasRjata / asamiti manuSyAn / indava iti pitRRn / tira pavitramityanyAH prajA iti zruteH / "RSINAM nAmadheyAni karmANi ca pRthakpRthak // vedazabdabhya evA''dau nirmame sa mahezvaraH" iti smRtAvapi RSipadasya sarvasraSTavyopalakSaNArthatvAt / mahezvaro'pi vedAdeva jJAtavyaH "nAvedavinmanute taM bRhantaM sarvAnubhavamAtmAnaM saMparAye" iti||14|| iti cittavyavasthA yA dhAraNA sA prakIrtitA / brahmaivAhaM sadA nAhaM devo yakSo'thavA naraH // 15 // ne dehendriyabuddhayAdirna mAyA nAnyadevatA // iti buddhivyavasthA'pi dhAraNA seti hi shrutiH||16|| sarva saMkSepataH proktaM sarvazAstravizArada // AgamAntaikasaMsiddhamAstheyaM bhavatA sadA // 17 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe dhAraNA vidhinirUpaNaM nAmASTAdazo'dhyAyaH // 18 // 1. gha. 'va mahAdeva ve / 2 ka. sa. 'nubhuva / 3 kha. dehendriymnobuddhirn| 4 gha. mA ceti / For Private And Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadhyAyaH19] suutsNhitaa| 231 brahmaivAhamiti / "ayamAtmA brahma" iti zrutAvAtmanaH paramAtmatAdAtmyAbhidhAnenaiva taditarasamastavastvAtmakatvAvagamAdityarthaH // 15 // 16 // 17 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe dhAraNAvidhinirUpaNaM nAmASTAdazo'dhyAyaH // 18 // (athaikonaviMzo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi dhyAnaM saMsAranAzanam // AkAze nirmalaM zuddhaM bhAsamAnaM suzItalam // 1 // somamaNDalamApUrNamacalaM dRSTigocaram // dhyAtvA madhye mahAdevaM paramAnandavigraham // 2 // umArdhadehaM varadamutpattisthitivarjitam // zuddhasphaTikasaMkAzaM candrarekhAvataMsakam // 3 // trilocanaM caturbAhuM nIlagrIvaM parAtparam // dhyAyenityaM sadA so'hamiti brahmavidAM vara // 4 // yato dhAraNAbhyAsena parityaktacApalasya manaso dhyAnayogyatA, atastadanantaraM taducyata ityAha-athAta iti / tacca saguNanirguNalakSaNaviSayabhedena dvividham / tatra saguNadhyAnAnyAha-AkAza ityAdi / AkAze vartamAnamutalakSaNaM sakalalokadRSTigocaraM candramaNDalaM prathamato dhyAtvA tanmadhye "vijJA. namAnandaM brahma' iti zrutyuktaM saccidAnandaikarasaM parameva brahmomAsahAyatvAdi. yathoktalakSaNaM svIkRtalIlAvatAraM zivamAtmatvena dhyAyedityarthaH / tathA ca vAjasaneyake-bolAkyajAtazatrusaMvAde-"ya evAsau candre puruSa etamevAhaM brahmopAse" iti bAlAkinokte naitaniSkalazivasvarUpaM kiMtu svIkRtalIlAvatAraM sakalamidaM rUpamityabhiprAyavatA'jAtazatruNoktam "mA maitasminsaMvadiSThA bRhapANDaravAsAH somo rAjeti vA ahametamupause" iti // 1 // 2 // 3 // 4 // 10. bAlasyAjA / 2 gha. pAsate" / For Private And Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 232 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAtparyadIpikA sametA athavA''kAzamadhyasthe bhrAjamAne suzobhane // AdityamaNDale pUrNe lakSayojanavistRte // 5 // [2jJAnayoga khaNDe - candramaNDalavadAdityamaNDalamapyAkAze dhyAtvA tatra svIkRta divyAvatAraM para zivamevaM dhyAyedityAha - athavA''kAzeti // 5 // sarvalokavidhAtAramIzvaraM hemarUpiNam // hiraNmayaM zmazrukezaM hiraNmayanakhaM tathA // 6 // hemarUpiNamiti / udgIthavidyAyAmAdityasthasya puruSasya katicididoktA hemarUpatvAdiguNAH zrUyante - " ya eSo'ntarAditye hiraNmayaH puruSo dRzyate / hiraNyazmazrurhiraNyakeza o praNakhAtsarva eva suvarNastasya yathA kapyAsaM puNDarIkamevamakSiNi" iti // 6 // kapyAsyAsanavedvaktraM nIlagrIvaM vilohitam // AgopAlaprasiddhaM tamambikArdhazarIriNam // 7 // kapyAspAsanavaditi / kapInAM hi kaMSAMcidAsyamAsanaM ca raktavarNaM tathA raktavarNa mukhamityarthaH / AgopAlamiti / zrUyate hi rudrAdhyAye - "utainaM gopA ahazanadRzannudahAryaH / utainaM vizvA bhUtAni sa dRSTo mRDayAti naH" iti // 7 // so'hamityanizaM dhyAyetsaMdhyAkAleSu vA naraH // athavA vaidike zuddhe'pyagnihotrAdimadhyage // 8 // AtmAnaM jagadAdhAramAnandAnubhavaM sadA // gaGgAdharaM virUpAkSaM vizvarUpaM vRSadhvajam // 9 // caturbhujaM samAsInaM candramauli kapardinam // rudrAkSamAlAbharaNamumAyAH patimIzvaram // 10 // gokSIradhavalAkAraM gRhyAdruhyataraM sadA // atyadbhutamanimabuddhyA vicintayet // 11 // For Private And Personal Use Only ka. ga. Apa A nakhA / 2. draktaM nI /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH19] mRtsNhitaa| 233 uktalakSaNaM parazivamagnau vA svIkRtavakSyamANadivyAvatAraM dhyAyedityAhaathavA vaidika iti / parabrahma saguNamanAvupAsyatvenoktaM hi bAlAkinaiva-"ya evAyamagnau puruSa etemavAhaM brahmopAse" iti / uktAzcandrAdityAgnayaH zivamUtitvenA''gameSvapi prasiddhAH "kSmAvahriyajamAnArkajalavAtendukhAni ca // kIrtitA mUrtayo hyaSTau" iti // 8 // 9 // 10 // 11 // athavA'haM hariH sAkSAtsarvajJaH puruSottamaH // sahasrazIrSA puruSaH sahasrAkSaH sahasrapAt // 12 // AdityamUrtivadviSNumUrtAvapi parazivasya vakSyamANalIlAvatArasya svAtmya. tAdAtmyena dhyAnamAha-athaveti / tatra prathamato viSNumUrterapi svAtmatAdA. ramyAnusaMdhAnamAha-ahaM haririti / sahasrazIrSA brahmAdipipIlikAntasarvaprANiSu vartamAnAni sahasrANyanantAni zIrSANi zirAMsi yasyeti sa tathoktaH / puruSaH pUrNaH / sahasrAkSaH sahasrANyanantAni prajAsaMbandhInyakSINIndriyANIti sahasrAkSaH / evaM sahasrapAditi // 12 // vizvo nArAyaNo devaH akSaraH paramaH prabhuH // iti dhyAtvA punastasya hRdayAmbhojamadhyame // 13 // vizvo vizvatvena sthitaH / nArAyaNaH 'nU naye' pacAdyac / naro netA sarvasya svAmI / tasyApatyAni nArAH sarve cetanA acetanAzca / apatye'N / tepAmayanamadhiSThAnatvenA''zrayabhUtaM jalacandrANAM bimbacandravatkaladhautAdInAM zuktikAdivaditi / nArAyaNaH pUrvapadAtsaMjJAyAmiti Natvam / devo devanazIlaH / akSaro na kSaratIti sarvamazruta iti vA'kSaraH / azeH sarapratyaye'kSaram / paramaH sarvotkRSTaH / yadvA'kSaraH paramaH paramAkSaraH paramavyApako vyApakAnAmapi vyApakaH / prabhuH sarveSAM prakarSaNa bharaNakSamaH / tadAtmakasya svAtmano hRdayAmbhojamadhye "padmakozamatIkAzaM hRdayaM cApyadhomukham" itizrutyukte // 13 // prANAyAmairvikasite paramezvaramandire // aSTaizvaryadalopete vidyAkesarasaMyute // 14 // recakamANAyAmena vikAsIkRtya, uurdhvmukhiikRtprmeshvrmndire| tatra hi parame 1 kha. 'nyakSANI / 2 ka. ga. gha. RSyaNa / 3 gha. kAdInAM zuktikAvadi / 4 ka. kha. "ti caakss| For Private And Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 234 tAtparyadIpikAsametA- jJAnayAgakhaNDezvaro dhyAtavyatvena vakSyate / aNimAdInyaSTaizcaryANi dalAni tairupete tattvavidyArUpaiH kesarairyute // 14 // jJAnanAlamahatkanda praNavena prabodhite // vizvArciSaM mahAvahiM jvalantaM vizvatomukham // 15 // zAstraviSayaM jJAnaM nAlaM yasya tasminmahattattvameva kando yasya tasminpraNavena prabodhite prAguktavikAse praNavadivAkarasya kAraNatocyate / uktahRdayakamalamadhyagatamuSumnAyAmantarvakSyamANavahnizikhAyAH kAraNabhUtaM mUlAdhArasthaM vaizvAnaramAha--vizvArciSamiti / vizvArciSaM sarvataHmasarajjvAlam / vizvatomukhaM vizvAvakAzodIrNamukhasAmarthyam // 15 // vaizvAnaraM jagadyoni zikhAtanvinamIzvaram // tApayantaM svakaM dehamApAdatalamastakam // 16 // nirvAtadIpavattasmindIpitaM havyavAhanam // nIlatoyadamadhyasthaM vidyullekheva bhAsvaram // 17 // jagadyonim / yaddhi jagadupAdAnaM paramAtmajyotistatpatIkatvena tadAtmakamidaM mUlAdhArasthaM jyotistena jagadyonirityucyate / tatpatIkatvaM ca zrUyate chAndogye-"atha yadataH paro divo jyotirdIpyate" ityArabhya "idaM vAva taryAdadamantaH puruSa jyotiH" iti / zikhAM tanotIti ziAkhatanvinam / auNAdiko vinipratyayaH / tApayantamiti | zrUyate ca taittirIyopaniSadi"saMtApayanti svaM dehamApAdatalamastakam" iti // 16 // 17 // nIvArazukavadrapaM pItAbhAsaM vicintayet / / tasya vahnaH zikhAyAM tu madhye paramakAraNam // 18 // paramAtmAnamAnandaM paramAkAzamIzvaram // RtaM satyaM paraM brahma sAmbaM saMsArabheSajam // 19 // UrdhvaretaM virUpAkSaM vizvarUpaM mahezvaram // nIlagrIvaM svamAtmAnaM pazyantaM pApanAzanam // 20 // tasya vartariti / zrUyate ca tasyAH zikhAyA madhye tu paramAtmA vyavasthita iti // 18 // 19 // 20 // 1 nyAyaizca / 2 ka. ga. vitI / 3 ka. ga... "nvitam / 4 ga. lalizi / For Private And Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 235 adhyAyaH19] suutsNhitaa| brahmaviSNumahezAnaya'yaM dhyeyavivarjitam // sohamityAdareNaiva dhyAyedyogI mahezvaram // 21 // svayaM brahmAdibhiryeyaM svAtmanA dhyAtavyenAnyena varjitam // 21 // ayaM muktemahAmArga AgamAntaikasaMsthitaH // athavA'haM munizreSTha brahmA lokpitaamhH||22|| iti smRtvA vahanmadhye zivaM paramakAraNam // sAkSAdedAntasaMvedyaM sAmba saMsArabheSajam // 23 // dhyAnasya mokSahetutve zrutiH pramANamityAha-AgamAnteti / "omityevaM dhyAyatha AtmAnaM svasti vaH pArAya tamasaH parastAt" iti zrUyate / viSNumUtiriva svayaM brahmamUrtirbhUtvA svahRdaye zivaM dhyAyedityAha-athavA'hamiti // 22 // 23 // ahaMbuddhyA vimuktyartha dhyAyedIzAnamavyayam / / athavA satyamIzAnaM jJAnamAnandamadayam // 24 // anantamamalaM nityamAdimadhyAntavarjitam // tathA'sthUlamanAkAzamasaMspRzyamacakSuSam // 25 // sarvAdhAratvajagatkAraNatvAdiviziSTavAcakasya sa iti padasya buddhayAdiviziSTa pratyakcaitanyavAcakasyAhaMpadasya ca sAmAnAdhikaraNye satyakhaNDaikarase lakSye yatra vAkyArthe paryavasAnamataH sohamiti mahAvAkyenAnusaMdadhyAditi / niSkalaviSayaM dhyAnamAha-athavA satyamiti // 24 // 25 // na rasaM na ca gandhAkhyamaprameyamanUpamam / / sarvAdhAraM jagadrUpamamUrta mUrtamavyayam // 26 // tatrAhaMpadavAcyasya buddhayAdiviziSTapratyakcaitanyasya sakalalokapratyakSatve'pi sa ityetatpadavAcyasya parokSatvenAmasiddhatvAtsarvAdhAramityAdinA padajAtena tanirdezaH / tataH prAktanena ca samityAdinA lakSyasyAkhaNDaikarasapradarzanaM so'hamiti ca lakSaNAbIjasya sAmAnAdhikaraNyanirdeza iti vibhAgaH / tatrAda 15 mahAbhAga A / For Private And Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDepamasthUlamanAkAzamityAdayodvaitAdiniSedhamukhena lakSye paryavasyanti / satyAdayastu svArthArpaNapraNADyeti vizeSaH / taduktamAcAryaiH-- "tatrAnanto'ntavadvastuvyAvRttyaiva vizeSaNam / svArthArpaNapraNADyA tu pariziSTe vizeSaNam" iti / vAjasaneyazrutirapyatadyAvRttimukhenaivaitadeva lakSyaM nirdizati "etadvai tadakSaraM gAni brAhmaNA abhivadantyasthUlamanaNvahasvamadIrghamalohitamasnehamacchAyamatamo'vAyvanAkAzamasaGgamasparzamagandhamarasamacakSuSkamazrotram" ityAdi |prkRtyaasmuurtmpi mAyayA mUrtam // 26 // adRzyaM dRzyamantasthaM bahiSThaM sarvatomukham // sarvataHpANipAdaM ca sarvakAraNakAraNam // 27 // sarvajJAnAdisaMyuktamahAmityeva cintayet // ayaM panthA munizreSTha sAkSAtsaMsAranAzane // 28 // evamadRzyaM dRzyamavyayaM tattvAvabodhaparyantamanivRttopAdhikam / antasthamiti / "antarbahizca tatsarvaM vyApya nArAyaNaH sthitaH" iti hi zrutiH // 27 // // 28 // athavA saccidAnandamanantaM brahma suvrata // ahamasmItyabhidhyAyeddhayeyAtItaM vimuktaye // 29 // ukte vAcyArthapUrvakalakSyAnusaMdhAnekSaNe sati vAcyAnusaMdhAnapi tyaktvA lakSya evArtho'nusaMdheya ityAha-athavA saJciditi / saccidAnandAdayaH zabdA lakSaNayA'khaNDaikarasameva svarUpaM samarthayanti // 29 // idaMtayA na devezamabhidhyAyenmanAgapi // brahmaNaH sAkSirUpatvAnedaM yaditi hi zrutiH // 30 // evaM dhyAnaparaH sAkSAcchiva eva na cAnyathA // anena sadRzo loke nahi vedavidAM vara // 31 // prakSINAzeSapApasya jJAne dhyAne bhvenmtiH|| pApopahatabuddhInAM tabArtA'pi sudurlbhaa||32|| 1 gha. 'ziSye vi / 2 ka. gha. Ga. 'rapyeta' / 3 gha. nirdezayati / 4 kha. gha. Ga. samarpayanti / For Private And Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH19] suutsNhitaa| pratyaktAdAtmyenaivAnusaMdhAnaniyame kAraNamAha-idaMtayeti / nedaM yaditi hi zrutiriti / "yaccakSuSA na pazyati yena caDhUMSi pazyati / tadeva brahma tvaM viddhi nedaM yadidamupAsate" iti talavakaropaniSatparAktvena brahmaNo'nusaMdhAnaM pratyAcaSTa ityarthaH // 30 // // 31 // 32 // athavA viSNumavyaktamAdhAraM devanAyakam // zaGkhacakradharaM devaM padmahastaM sulocanam // 33 // kirITakeyUradharaM pItAmbaradharaM harim // zrIvatsavakSasaM viSNuM pUrNacandranibhAnanam // 34 // padmapuSpadalAbhoSThaM suprasannaM zucismitam // zuddhasphaTikasaMkAzamahamityeva cintayet // 35 // etacca durlabhaM proktaM yogshaastrvishaardaiH|| athavA devadevezaM brahmANaM parameSThinam // 36 // akSamAlAdharaM devaM kamaNDalukarAmbujam // varadAbhayahastaM ca vAgdevyA sahitaM sadA // 37 // kundendusadRzAkAramahamityeva cintayet // athavA'niM tathA''dityaM candraM vA devatAntaram // 38 // sakalaniSkalAtmakasya zivasya tAdAtmyA dhyAnAnyuktvA viSNvAdInAmapi sakaladhyAnAnyAha-athavA viSNumityAdi / niSkalaM tu vizeSAbhAvAttadeva bhaviSyatIti na pRthaguktam // 33 // 34 // 35 // 36 / / 37 // 38 // vedoktenaiva mArgeNa sadA'hamiti cintayet // evamabhyAsayuktasya puruSasya mahAtmanaH // 39 // kramAvedAntavijJAnaM vijAyeta na sNshyH|| jJAnAdajJAnavicchittiH saiva tasya 'vimukttaa||40|| 1 Ga. pratyagAtmye / 2 ka. pazyanti / 3 gha. 'nusaMdhAnA / 4 Ga, viviktatA / For Private And Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 238 tAtparyadIpikAsametA [2jJAnayogakhaNDe sarvamuktaM samAsena mayA vedAntasaMgraham // matprasAdAdvijAnIhi mAzaGkiSThAH kadAcana // 41 // iti zrIskandapurANe sutasaMhitAyAM jJAnayoga khaNDe dhyAnavidhinirUpaNaM nAmaikonaviMzo'dhyAyaH ||19|| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atra saguNadhyAnAni cicaikAthryadvArA pApakSayadvArA vA niSkalasAkSAtkAre kAraNam / niSkalaM dhyAnaM tvavyavadhAnenetyAha - evamabhyAseti // 39 // 40 // // 41 // iti zrIsUtasaMhitA tAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe dhyAna vidhinirUpaNaM nAmaikonaviMzo'dhyAyaH // 19 // ( atha viMzo'dhyAyaH ) Izvara uvAca - athAtaH saMpravakSyAmi samAdhiM bhavanAzanam // samAdhiH saMvidutpattiH parajIvaikyatAmatiH // 1 // yataH sAdhanabhUtadhyAnasvarUpajJAnAyaittA tatphalasaMvidaH samAviparyAyAMyA utpattiH / atastadanantaraM tadabhidhAnamiti pratijAnIte -- athAta iti / mahAvAkyalakSyasvarUpasAkSAtkAra eva samAdhiriha vivakSita ityarthaH // 1 // yadi jIvaH parAdbhinnaH kAryatAmeti suvrata // acittvaM ca prasajyeta ghaTavatpaNDitottama // 2 // vinAzitvaM bhayaM ca syAdvitIyAdA iti zrutiH // nityaH sarvagato hyAtmA kUTastho doSavarjitaH // 3 // dhyAnaphalabhUta va vimarza svarUpaphalamAha - yadi jIva iti / " kasmoddhayamedvatIyAdvai bhayaM bhavati" iti vAjasaneya zrutirityarthaH // 2 // 3 // ekaH sa bhidyate bhrAntyA mAyayA na svarUpataH // tasmAdadvaitamevAsti na prapaJco na saMsRtiH // 4 // 1 ka. kha. 'vaikatA N / 2 Ga. ya tattat / 3. yAnutpa4 gha tatva / 50 mAya meM / For Private And Personal Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH20] suutsNhitaa| 239 yathA''kAzo ghaTAkAzo mahAkAza itiiritH|| tathA bhrAntairdidhA prokto hyAtmA jIvezvarAtmanA // 5 // sa bhidyata iti / mAyayA'jJAnena janitA yA bhrAntiviparItajJAnaM tayA bhedo gRhyate / prameyabhedagrahaNasya "neha nAnAsti" itizrutibAdhitatvena bhrAntitvAdityarthaH // 4 // 5 // nAhaM deho na ca prANo nendriyANi tathaiva ca // na mano'haM na buddhizca naiva cittamahaMkRtiH // 6 // avidyayA''tmatAdAtmyenAdhyastasya dehendriyamanaHprANAdevimarzajanitena vivekajJAnena nirAsamabhinayena darzayati-nAhaM deha iti // 6 // nAhaM pRthvI na salilaM na ca vahnirna cAnilaH // na cA''kAzo na zabdazca na ca sparzastathA rsH||7|| nAhaM gandho na rUpaM ca na mAyA'haM na saMmRtiH // sadA sAkSisvarUpatvAcchiva evAsmi kevalaH // 8 // yathA bhUta kAryaspa dehAdeviveka evaM tatkAraNasya pRthivyAdibhUtajAtasya cetyAha-nAhaM pRthvIti // 7 // 8 // iti dhIryA munizreSTha sA samAdhirihocyate // athavA paJcabhUtebhyo jAtamaNDaM mahAmune // 9 // bhUtamAtratayA dagdhvA vivekenaiva vahninA // punaH sthUlAdibhUtAni sUkSmabhUtAtmanA tathA // 10 // sakAraNAdbhutabhautikaprapazcAdAtmAnaM buddhayaiva vivicya vivikte tasminsamAdhiruktaH / adhunAtaM prapaJca buddhayaiva pavilApya parAiMzaSTe tasminnadvitIye samAdhimAhaathavA paJceti / "tadananyatvamArambhaNazabdAdibhyaH" iti nyAyena bhautikaM brahmANDaM paJcIkRtabhUtAtmanA tAni ca bhUtAnyapaJcIkRtabhUtAtmanA // 9 // 10 // 'vilApyaivaM vivekena tatastAnyapi buddhimAn // mAyAmAtratayA dagdhvA mAyAM ca pratyagAtmanA // 11 // 15. i. sta3 / 2 2. 'nayatvena / 3 5. vivAzyevaM / For Private And Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDeso'haM brahma na saMsArI na matto'nyatkadAcana // iti vidyAtsvamAtmAnaM sa samAdhiH prkiirtitH||12|| tAnyapIti / "paryAyeNAnukramo'ta upapadyate ca" iti nyAyena pRthivyAdikrameNa mAyAyAM tAmapyAtmani buddhayaiva pravilApya pariziSTe'dvitIye kevalamAsmani svAtmatAdAtmyenAnusaMdhAnaM samAdhirityarthaH // 11 // 12 // athavA yoginAM zreSTha praNavAtmAnamIzvaram / / varNatrayAtmanA vidyAdakArAdikrameNa tu // 13 // vAcyavAcakaprapaJcasya brahmaNi parikalpitatvAtmaNavavAcyasthUlasUkSmaprapazvasya sakAraNasyopasaMhAradvArA niSkalabrahmaNi samAdhimabhidhAya vAcakapaNavAvayavAnAmakArokAramakArArdhamAtrArUpANAM sakAraNAnAM pravilApanaM brahmaNi samAghimidAnImAha--athavA yoginAmiti / "praNavo hyaparaM brahma praNavazca paraM smRtam / evaM hi praNavaM jJAtvA vyaznute tadanantaram" iti jhuktam // 13 // Rgvedo'yamakArAkhya ukAro yarjurucyate // makAraH sAmavedAkhyo nAdastvAtharvaNI shrutiH|| 14 // akArokAramakAranAdAnAM vedacatuSTayAtmakatvamAha-Rgveda iti // 14 // akAro bhagavAnbrahmA tathoGkAro hariH svayam // makAro bhagavAnrudrastathA nAdastu kAraNam // 15 // teSAmeva brahmaviSNurudratatkAraNAtmakatAmAha-akAra iti / / 15 // agnayazca tathA lokA avsthaavsthaastryH|| udAttAdisvarAH kAlAzcaite varNatrayAtmakAH // 16 // teSAmeva gArhapatyadakSiNAhavanIyasaMvartakAgnirUpAtmakatAmAha-agnaya iti / lokA iti tu pRthivyantarikSAsomalokAtmakatAM darzayati / avasthA iti jAgratsvapnamuSuptaturIyAtmakatAmAha / AvasathA iti nAbhihRdayakaNThamUrdhAtmakatAmAha / traya iti saMvartakAdInAM caturthAnAmapyupalakSaNam / udAttAdIti, 1 ga. gha. 'ti / viparyayeNa tu k'| Ga. ti| viparyayeNAnukramo nop| 2 . 'tmakA vi| 3 ka. kha. gha. 'cyapra / 4 gha svAtprANavA' / 5 a. 'jureva ca / ma / 6 ka. 'ruupk|| 7 ku. 'turyaatm| For Private And Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAya H 20 ] sUtasaMhitA | udAttAnudAttasvaritaika zrutyAtmakatAmAha / kAlA iti bhUtabhaviSyadvartamAnasAdhAraNakAlatAmAha / varNatrayeti nAdasyApyupalakSaNam / RgvedAdyAtmakatA cAkArAdInAM zrUpate - " tasya ha vai praNavasya yA pUrvA mAtrA pRthivyakAraH sa Rgvedo brahmA vasavo gAyatrI gArhapatyaH / dvitIyA'ntarikSaM sa ukAraH sa yajurbhiryajurvedo viSNurudrAstriSTubdakSiNAgniH / tRtIyA dyauH sa makAraH sa sAmabhiH sAmavedo rudrA AdityA jagatyAhavanIyo yA'vasAne'sya caturthyardhamAtrA sA somaloka OMkAraH sA''tharvaNairmantrairatharvavedaH saMvartako'gnirmaruto virADeka RSiH" iti / tathA - "jAgarite brahmA svaze viSNuH suSuptau rudrastu - rIyamakSaram" iti ca / tathA'nyatra - nAbhihRdayaM kaNTho mUrdhA ceti // 16 // iti jJAtvA punaH sarvamakSaratrayamAtrataH // 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vilApyAkAramadvaMdvamukArAkhye vilApayet // 17 // ukAraM ca makArAkhye mahAnAde makArakam // tathA mAyAtmanA nAdaM mAyAM jIvAtmarUpataH // 18 // jIvamIzvarabhAvena vidyAtso'hamiti dhruvam // eSA buddhizva vidvadbhiH samAdhiriti kIrtitA // 19 // yathA phenataraGgAdi samudrAdutthitaM punaH // samudre lIyate tadvajjaganmayyeva lIyate // 20 // 31 241 uktarUpopetamakAraM tathAvidha ukAre taM ca tathAvidhe makAre taM nAde taM mAyAyAM tAM ca tadupAdhike jIve taM ca paramAtmanaikIkRtya tadrUpeNAvatiSThata ityarthaH // 17 // 18 // 19 // 20 // tasmAnmattaH pRthaGnAsti jaganmAyA ca sarvadA // iti buddhiH samAdhiH syAtsamAdhiriti hi zrutiH // 21 // iti hi zrutiriti / " idaM sarvaM yadayamAtmA" iti hi zrUyate // 21 // yasyaivaM paramAtmA'yaM pratyagbhUtaH prakAzitaH // sa yAti paramaM AvaM svakaM sAkSAtparAmRtam // 22 // 1 ka. kha. 'bhihRdayakaNThaM mUM / ga. bhihRdayaM kaNThamU / For Private And Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 242 tAtparyadIpikAsametA- [2jJAnayogakhaNDe-- uktasamAdhiniSThasya phalamAha-yasyaivamiti / paramaM bhAvamityetadgatakhaNDatRtIyAdhyAye nirUpitam // 22 // yadA manasi caitanyaM bhAti sarvatragaM sadA // yogino'vyavadhAnena tadA saMpadyate svayam // 23 // yadA sarvANi bhUtAni svAtmanyevAbhipazyati // sarvabhUteSu cA''tmAnaM brahma saMpadyate tadA // 24 // yadA sarvANi bhUtAni samAdhistho na pazyati // ekIbhUtaH pareNAsau tadA bhavati kevalaH // 25 // yogina iti / vyavadhAyakasyAjJAnasya nirAsAtsvayaM brahma saMpadyata ityarthaH // 23 // 24 // 25 // yadA sarve pramucyante kAmA ye'sya hRdi sthitAH // tadA'sAvamRtIbhUtaH kSemaM gacchati paNDitaH // 26 // __ yadA sarva iti / tajjJAnenAjJAnanirAsAttatkAryanivRttau "yo'kAmo niSkAma AptakAma AtmakAmo na tasya prANA utkrAmantyatraiva samavanIyante" "brahmaiva sanbrahmApyeti" iti zrutyuktaM brahma saMpadyata ityarthaH // 26 // yadA bhUtapRthagbhAvamekasthamanupazyati // tata eva ca vistAraM brahma saMpadyate tadA // 27 // yadA bhUteti / bhUtAnAM pRthivyAdInAM yaH pRthagbhAvo bhedaH sa sarva ekasminneva brahmaNi pralayadazAyAM tAdAtmyena sthitvA punaH sRSTau tata eva vistAraM pratipadyata iti yaH pazyati sa brahma saMpadyata ityarthaH / zrutipurANayorayaM samAnaH pAThaH // 27 // yadA pazyati cA''tmAnaM kevalaM paramArthataH // mAyAmAnaM jagatkRstraM tadA bhavati 'nirvRtaH // 28 // yadA janmajarAduHkhavyAdhInAmekameSajam // kevalaM brahmavijJAnaM jAyate'sau tadA zivaH // 29 // 1 ka. kha. ga. gha. 'tIbhAvaH ksse| 2 ka kha. gha. 'valIya' / 3 ga. Ga. sthitaH / 4 gha, nirvRtiH / 5 i. 'te'smai t| For Private And Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 20 ] sUtasaMhitA | tasmAddijJAnato muktirnAnyathA karmakoTibhiH // karmasAdhyasya nityatvaM na sidhyati kadAcana // 30 // jJAnaM vedAntavijJAMnamajJAnamitaranmune // aho jJAnasya mAhAtmyaM mayA vaktuM na zakyate // 31 // atyalpo'pi yathA vahniH sumahannAzayettamaH // jJAnAbhyAsastathA'lpo'pi mahatpApaM vinAzayet // 32 // nirvRtastRpto mukta ityarthaH || 28 || 29 // 30 // 31 // 32 // yathA vahnirmahAdIptaH zuSkamAtrai ca nirdahet // tathA zubhAzubhaM karma jJAnAgnirdahati kSaNAt // 33 // padmapatraM yathA toyaiH svasthairapi na lipyate // tathA zabdAdibhirjJAnI viSayairna hi lipyate // 34 // mantrauSadhibalairyadvajjIryate bhakSitaM viSam // taddatsarvANi pApAni jIryante jJAninaH kSaNAt // 35 // pazyaJzRNvanspRzaJjighrannaznangacchansvapanzvasan // pralapanvisRjangRhNannunmiSannimiSannapi // 36 // akartA'hamabhoktA'hamasaGgaH paramezvaraH // sadA matsaMnidhAnena ceSTate sarvamindriyam // 37 // itivijJAnasaMpannaH saGgaM tyaktvA karoti yaH // lipyate na sa pApena padmapatramivAmbhasA // 38 // ye dviSanti mahAtmAnaM jJAnavantaM narAdhamAH // pacyante raurave kalpamekAnte narake sadA // 39 // zuSkamA ceti / parasparavirodhinoH zubhAzubhaporekarUpeNa jJAnena dAhe nidarzanam // 33 // 34 || 36 || 36 || 37 || 38 // 39 // durvRtto vA suvRtto vA mUrkhaH paNDita eva vA // jJAnAbhyAsa paraH pUjyaH kiM punarjJAnavAnnaraH // 40 // 16. jJAnaM vijJA' / For Private And Personal Use Only 243
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 244 tAtparyadIpikA sametA [2jJAnayoga khaNDe jJAnAbhyAsapara iti / jJAnasAdhanayogAGgayamAdyabhyAsavAnapi pUjyaH kiM puna rjJAnItyarthaH // 40 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirapekSaM muniM zAntaM nirvairaM samadarzinam // anuvrajAmyahaM nityaM pR'yeyetyaGghrireNubhiH // 41 // yathA rAjA janaiH sarvaiH pUjyate munisattama // tathA jJAnI sadA devairmunibhiH pUjya eva hi // 42 // yasya gehaM samuddizya jJAnI gacchati suvrata // tasya krIDanti pitaro yAsyAmaH paramAM gatim // 43 // yasyAnubhavaparyantA buddhistattve pravartate // taddRSTigocarAH sarve mucyante sarvakilbiSaiH // 44 // kulaM pavitraM jananI kRtArthA vizvaMbharA puNyavatI ca tena // apArasaccitsukhasAgare sadA vilIyate yasya manaHpracAraH // 45 // nirapekSamiti / vivekavijJAnAtiriktasya niSkalatvAvadhAraNAdvivekavijJAnasya prAptatvAtkaMcidapyapekSArahitamityarthaH / samadarzinamiti / tathAca bhagavatoktam "suhRnmitrAryudAsInamadhyasthadveSyabandhuSu / sAdhuSvapi ca pApeSu samabuddhirviziSyate " iti // 41 // 42 // 43 // 44 // 45 // mahAtmano jJAnavataH pradarzanAt surezvaratvaM jhaTiti prayAti // virhAya saMsAramahodadhau narA ramanti te pApabalA ho mune // 46 // mahAnidhiM prApya vihAya taM vRthA viceSTate mohabalena bAlakaH // yathA tathA jJAninamIzvarezvaraM vihAya mohena caranti mAnavAH // 47 // 1 ga. 'darzana' / 2 ma, Ga. pUjayetya / 3 Ga. hArasaM / For Private And Personal Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH20] suutsNhitaa| 245 aho mahAntaM paramArthadarzinaM vihAya mAyAparimohitA nraaH|| hitAya loke vicaranti te mune viSa pibantyeva mahAmRtaM vinA // 48 // bahunoktena kiM sarva saMgraheNopapAditam // zraddhayA gurubhaktyA vaM viddhi vedAntasaMgraham // 49 // mahAtmana iti / zrUyate hi muNDakopaniSadi"yaM yaM lokaM manasA saMvibhAti vizuddhasattvaH kAmayate yAMzca kAmAn / taM taM lokaM jayate tAMzca kAmAMstasmAdAtmajJaM harcayedbhUtikAmaH" iti / itthaM sakalazreyomUlasya tasya parityAgenAnyatra pravRttiH saMcitaduritaikahetuketyAha-vihAyeti / / 46 // 47 // 48 // 42 // yasya deve parA bhaktiryathA deve tathA gurau // tasyaite kathitA hyAH prakAzante na saMzayaH // 50 // gurubhaktastatra kAraNatve zvetAzvatarazrutimudAharati-yasya deva iti // 50 // sUta uvAca ityevamuktvA agavAMstUSNImAste mahezvaraH // vaktavyAbhAvamAlokya munayaH karuNAnidhiH // 51 // bRhaspatizca munayo vedAntazravaNAtpunaH // AnandAklinnasarvAGga AtmAnandavazo'bhavat // 52 // bhavanto'pi mahAprAjJA mttHpraaptaatmvednaaH|| abhavankRtakRyAzca mA zaMkadhvaM kadAcana // 53 // sthApayadhvamimaM mArga prayatnenApi he vijAH // sthApite vaidike mArge sakalaM susthitaM bhavet // 54 // sUto munInsaMbodhyA''ha-ityevamuktveti // 51 / / 52 // 53 // 54 // yo hi sthApayituM zakto na kuryAnmohato naraH // tasya hantA na pApIyAniti vedAntanirNayaH // 55 // For Private And Personal Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 246 tAtparyadIpikAsametA- jJAnayogakhaNDam yaH sthApayitumudyuktaH zraddhayaivAkSamo'pi sH|| sarvapApavinirmuktaH sAkSAjjJAnamavApnuyAt // 56 // yaH svavidyAbhimAnena vedamArgapravartakam // chalajAyAdibhirjIyAtsa mahApAtakI bhavet // 57 // ya imaM jJAnayogAkhyaM khaNDaM zraddhApuraHsaram // paThate sumuhUrteSu na sa bhUyo'bhijAyate // 58 // jJAnArthI jJAnamApnoti sukhArthI sukhamAThayAt // vedakAmI labhevedaM vijayArthI jayaM labhet // 59 // rAjyakAmo labhedrAjyaM kSamAkAmaH kSamI bhavet // tasmAtsarveSu kAleSu paThitavyo mniissibhiH||60|| iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM jJAnayogakhaNDe samAdhirnAma viMzo'dhyAyaH // 20 // kRtakRtyasya kiM sthApanapravRttyA'pItyata Aha-yohi sthApayitumiti / svayaM kRtakRtyenApi paramakAruNikena zatrorapi bhavadalpamapyaniSTaM na soDhavyaM kimuta sakalalokasya prAptaM vidyAsaMpradAyocchedalakSaNaM mahattaramaniSTamityarthaH // 15 // // 56 // 57 // 58 // 59 // 6 // saMhitAyAzca sUtasya vyAkhyAM tAtparyadIpikAm / / musthirAmanugRhNAtu vidyAtIrthamahezvaraH // 1 // iti zrImatkAzIvilAsazrIkriyAzaktiparamabhaktazrImatryambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena zrImAdhavAcAryeNa viracitAyAM zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnayogakhaNDe samA. dhinirUpaNaM nAma viMzo'dhyAyaH // 20 // samAptamidaM jJAnayogakhaNDam / For Private And Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ||shriiH|| // atha tRtIyaM muktikhaNDam // saumyaM mahezvaraM sAkSAtsatyavijJAnamahayam // vande saMsArarogasya bheSajaM paramaM mudA // 1 // yasya zaktirumA devI jaganmAtA trayImayI // tamahaM zaMkaraM vande mahAmAyAnivRttaye // 2 // yasya vighnezvaraH zrImAnputraH skandazca vIryavAn / taM namAmi mahAdevaM sarvadevanamaskRtam // 3 // yasya prasAdalezasya lezalezalavAMzakam // labdhvA mukto bhavejantustaM vande paramezvaram // 4 // yasya liGgArcanenaiva vyAsaH srvaarthvittmH|| abhavattaM mahezAnaM praNamAmi ghRNAnidhim // 5 // yasya mAyAmayaM sarva jagadIkSaNapUrvakam // taM vande zivamIzAnaM tejorAzimumApatim // 6 // yaH samastasya lokasya cetanAcetanasya ca // sAkSI sarvAntaraH zaMbhustaM vande sAmbamIzvaram // 7 // yaM viziSTA janAH zAntA vedAntazravaNAdinA // jAnantyAtmatayA vande tamahaM satyacitsukham // 8 // evaM jJAnopAyamabhidhAya jJAnaphalabhUtAyA mukteH paramaprayojanatvAttasyAH sopakaraNAyA abhidhAnArambhe saparivArazivapraNidhAnapraNAmalakSaNaM malAcaraNaM kRtamupanibadhAti vyAsaH zlokASTakena saumyamityAdinA / sakalakalyANa guNagaNanidherapi bhagavato muktipadAnAvasare tadupAdhikaguNaviziSTatayaiva praNidhAnamu. citam "taM yathA yathopAsate tathaiva bhavati" iti zruteriti saumyatvasatyajJAnatvasaMsAravaidyatvaguNAnAmupanyAsaH // 1 // 2 // 3 // 4 // 5 // 6 // 7 // 8 // gha. tasya / 2 gha. tasya / 3 ga. sAkSAtsarvetaraH / 4 gha. kRpayA t|5 ka. kha. gni| 6 ga. Ga, zrutiri / 7 gha. ti sAmya / i. 'ti saumytrtv| For Private And Personal Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 248 www.kobatirth.org tAtparyadIpikAsametA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 3 muktikhaNDe - harabhakto hiraNyAkSaH zaivapUjAparAyaNaH || ambikAcaraNasneha IzvarAGghriparAyaNaH // 9 // mukteH paramaprayojanatvena tatrossdarAtizayajananApa jijJAsUnAM harabhaktAdInAM munInAM bhUyasAmupanyAsaH | harabhakta ityAdimaharSayaityantena // 9 // klAntaH zaharaH klIba IzapUjAparAyaNaH || kAravallabho lubdho lolupo lolalocanaH // 10 // mahAprAjJo mahAdhImAnmahAbAhurmahodaraH // zaktimAJzaktidaH zaGkuH zaGkukarNaH zanaizvaraH // 11 // bhagavAnbhanapApazca bhavo bhavabhayApahaH // bhagnadarpo bhavaprIto bhAgajJo bhaGgarAzuaH // 12 // agnivarNo japAvarNo bandhUkakusumacchaviH // virakto virajo vidvAnvedapArAyaNe rataH // 13 // samacittaH samagrIvaH samaloSTAzmakAJcanaH // zAkAzI phalamUlAzI zatru mitravivarjitaH // 14 // kAlarUpaH kalAmAlI kAlatattvavizAradaH // oNamANDo munizreSThaH somanAthaH priyaH sudhIH // 15 // vedavidvedavinmukhyo vidvatpAdaparAyaNaH // vizAlahRdayo vizvo vizvavAnvizvadaNDadhRt // 16 // pavitraH paramaH paGgaH paGkajAruNalocanaH // lambakarNo mahAtejA lambapiGgajaTAdharaH // 17 // grAhyAyaNasuto grISmI grAhabhaGgaparAyaNaH // lokAkSitanayodbhUto lokayAtrAparAyaNaH // 18 // For Private And Personal Use Only 1 gha. MtrAti N / 2 gha. "tyArabhya ma' / 3 ga. 'daH zaMbhuH zaGkukarNaH zanaizvaraH / gha. 'daH zaGkhaH zaGka / 4 ka. sva. ga. va. bhagadapa / 5 aDipA / 6 ga Ga. 'mo graha / 3 ka. logAkSi / Ga. laugAkSa / 3
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 1] suutsNhitaa| __242 jaigISavyasya putrazca prAtaHsnAyI jitendriyH|| vatsaputro munizreSTho vaMzakANDaprabho muniH // 19 // UrdhvaretA umAbhakto rudrabhaktazca velkalI // AzvalAyanasUnuzca brahmavidyArato muniH // 20 // mukundo mocako mukhyo musalI muulkaarnnH|| sarvajJaH sarvavitsarvaH sarvaprANihite rataH // 21 // atyugro'tiprasannazca prmaannjnyaanvrdhkH|| AruNeyo mahAvIra AruNyupaniSatparaH // 22 // AtmavidyArataH shriimaashvetaashvtrputrkH|| zvetAzvatarazAkhAyAH zraddhayaiva pravartakaH // 23 // zatarudrasamAkhyazca zataseMdriyabhaktimAn // paJcaprasthAnahetujJaH zrImatpaJcAkSarapriyaH // 24 // zivasaMkalpabhaktazca shivmuktprvrtkH|| liGgasUktapriyaH saakssaatkaivlyopnisstpriyH|| 25 // jaabaalaadhyyndhvstpaappnyjrsuNdrH|| purANaH puNyakarmA ca puruSArthapravartakaH // 26 // maitrAyaNazrutinehI mahAmaitrAyaNo muniH // bASkalAdhyayanaprItaH zAkalAdhyayane rataH // 27 // sarvazAkhArataH zrImAnsaMgamAdimaharSayaH // dviHsaptatisahasrANi saha dvAdazasaMkhyayA // 28 // sarve zamadamopetAH shivbhktipraaynnaaH|| agnirityAdibhirmantrairbhasmoddhUlitavigrahAH // 29 // rudrAkSamAlAbharaNAtripuNDrAGkitamastakAH // liGgArcanaparA niyaM zaMbhoramitatejasaH // 30 // // 10 // 11 // 12 // 13 // 14 // 15 // 16 // 17 // 18 // 19 // // 20 // 21 // 22 / / 23 // 24 // 25 // 26 // 27 // 28 // 29 // 30 // ___ gha. vallakI / 2 ga. aruNeyo / Ga. aruNo yo / 3 ga. aarnnyu| DA. araNyu / 4 gha. 'ratiH shrii| 5 gha. Ga, rudriiy| 6 Ga. 'sUtrapra' / 32 For Private And Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 250 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDesatrAvasAne saMbhUya merupArzve vickssnnaaH|| parasparaM samAlocya zraddhayA suciraM budhAH // 33 // muktiM muktarupAyaM ca mocakaM mocakapradam // tapazcerumahAdhIrAH zaMkaraM prati sAdaram // 32 // prasAdAdeva rudrasya zivasya prmaatmnH|| vyAsaziSyo mahAdhImAnsUtaH paurANikottamaH // 33 // AvirbabhUva sarvajJasteSAM madhye mahAtmanAm // munayazca mahAtmAnamAgataM romaharSaNam // 34 // dRSTvotthAyAtisaMbhrAntAH saMtuSTA gadgadasvarAH // praNamya bahuzo bhaktyA daNDavatpRthivItale // 35 // pAdaprakSAlanAdyaizca zradvayA''rAdhya satvaram // samAzvAsya ciraM kAlaM prasanaM karuNAnidhim // 36 // parasparamanujJApya muktyAdikaM satramAlocyoddizya taM jijJAsavaH zaMkaraM prati tapazceruH // 31 // 32 // 33 // 34 // 35 // 36 // sarvajJaM sarvajantUnAM nizcitArthapradAyinam // papracchuH paramAM mukti muktyupAyaM ca mocakam // 37 // mocakapradamanyacca vinayena saha dvijAH // zrutvA munInAM tadAkyaM lokAnAM hitamuttamam // 38 // mUtaH paurANikaH zrImAndhyAtvA sAmbaM triyambakam // vedavyAsaM ca vedArthaparijJAnavatAM varam // 39 // praNamya daNDavadbhUmau bhaktyA paravazaH punH|| vaktumArabhate sarva sarvabhUtahite rataH // 40 // 1 Ga, zaMkaram / For Private And Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 251 adhyAyaH 2] suutsNhitaa| iti zrIskandapurANe mutasaMhitAyAM muktikhaNDe muktimuktyupAyamocakamocakapadacaturvidhaprazna nirUpaNaM nAma prthmo'dhyaayH||1|| muktiH sAyujyAdi / tadupAyo jJAnam / mocakaH zivaH / tatpradastajjJApaka AcAryaH / anyacceti ca SaSThAdhyAyAdiSu vakSyamANajJAnotpattikAraNAdi / / 37 // 38 // 39 // 40 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM muktikhaNDe muktimuktyupAyamocakamocakapadacaturvidhapraznanirUpaNaM nAma prthmo'dhyaayH||1|| (atha dvitIyo'dhyAyaH) sUta uvAca zRNudhvaM vedavinmukhyAH zraddhayA saha suvrtaaH|| purA nArAyaNaH zrImAnsarvabhUtahite rataH // 1 // kirITakeyUradharo rtnkunnddlmnndditH|| pItavAsA vizAlAkSaH shngkhckrgdaadhrH||2|| kundendusadRzAkAraH srvaabhrnnbhuussitH|| upAsyamAno munibhirdevagandharvarAkSasaiH // 3 // paryanuyuktaH sUto munibhyo vaktumArabhamANo vaktavyaspa muktyAdicatuSTayasyAtyantadurlabhatvena tatra teSAM zraddhAtizayajananAya svagarvaparihArAya yathAvadupasannAya jijJAsamAnAya viSNave zivenoktaireva vacanaistaccatuSTayaM pratipAdayitumAhazRNudhvamityAdinA // 1 // 2 // 3 // zrImaduttarakailAsa parvataM parvatottamam // smaraNAdeva sarvasya pApasya tu vinAzakam // 4 // 1 gha. 'saM gato vai pvto| For Private And Personal Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 252 ___ tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeanekajanmasaMsiddhaiH zrautasmArtaparAyaNaiH // zivabhaktairmahAprAjJaireva prApyaM mahattaram // 5 // avaidikaizca pApiSTharvedanindAparairapi // devatAdUSakairanyairaprApyamatizobhanam // 6 // anekakoTibhiH kalpairmayA madguruNAM'tha vA / brahmanArAyaNAbhyAM vA na zakyaM varNituM budhaiH // 7 // prApya sAkSAnmahAviSNuH sarvalokezvaro hriH|| tatApa paramaM ghoraM tapaH saMvatsaratrayam // 8 // tataH prasanno bhagavAnbhavo bhaktahite rataH // sarvalokajagatsRSTisthitinAzasya kAraNam // 9 // uttarakailAsamiti / kSetravizeSakRtena tapasA kSapitakalmaSANAmeva yathoktaviSaya upadezaH kriyamANaH phalaparyanto bhavati nAnyatheti vivakSayA tadupanyAsaH // 4 // 5 // 6 // 7 // 8 // 9 // sarvajJaH sarvavitsAkSI sarvasya jagataH sadA // paramArthaparAnandaH parajJAnaghanAdayaH // 10 // zivaH zaMbhumahAdevo rudro brahma mahezvaraH // sthANuH pazupatirviSNurIza IzAna IzvaraH // 11 // paramArtha iti viSayAnandavannAbhimAnamAtrasiddhaH paramAnandaH / parajJAnaghana ityakhaNDaikarasatvam / / 10 / / 11 / / paramAtmA paraH pAraH puruSaH prmeshvrH|| purANaH paramaH pUrNastattvaM kASThA parA gatiH // 12 // kASTheti / "puruSAnna paraM kiMcitsA kASThA sA parA gatiH" iti kAThakazrutiH // 12 // 13. siddhapai zrI' / 2 ga. 'NA tathA / 3 Ga. varNitaM / 4 ka. kha. ga. budhaaH| For Private And Personal Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 2 ] sUtasaMhitA | patirdevo haro hartA bhartA sraSTA purAtanaH // mahAgrIvo mahAdhAraH attA vizvAdhikaH prabhuH // 13 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 253 mahAdhAra iti / mahAnanavacchinna AdhAro vistAro yasya sa mahAdhAraH svAtmani parikalpitasya mAyAtatkAryaMjAtasya rajjuriva sarpaderAzrayaH / atteti / "yasya brahma ca kSatraM ca ubhe bhavata odanaH / mRtyuryasyopasecanaM ka itthA veda yatra saH" iti kAThaka zrutiH // 13 // maharSirbhUtapAlo'gnirAkAzo hariravyayaH // 4 prANo jyotiH pumAnbhImaH antaryAmI sanAtanaH // 14 // bhUtapAla iti / " eSa bhUtapAla eSa seturvidhAraNa eSAM lokAnAmasaMbhedAya" iti kANvazrutiH / agniriti / "tejo raso niravartatAniH " iti hi zrUyate / AkAza iti / "AkAzo hyevaibhyo jyAyAnAkAzaH parAyaNaH" iti cchAndogyam / prANa iti / " prANo'smi prajJAtmA taM mAmAyuramRtamupAssva" iti kauSItakI zrutiH / jyotiriti / " taddevA jyotiSAM jyotirAyurhopAsate'mRtam" iti mAdhyaMdinazrutiH / antaryAmIti / " eSo'ntaryAmyeSa poniH sarvasya " iti mANDakyopaniSat // 14 // akSaro daharaH sAkSAdaparokSaH svayaMprabhuH // asana AtmA nirdedaH pratyagAtmAdisaMjJitaH // 15 // akSara iti / " etadvai tadakSaraM gArgi brAhmaNA abhivadanti" iti vAjasaneyazrutiH / dahara iti / "daharo'sminnantarokAzaH" iti cchAndogyopaniSat // 15 // umAsahAyo bhagavAnnIlakaNThastrilocanaH // brahmaNA viSNunA caiva rudreNApi sadA hRdi // 16 // upAsyamAnaH sarvAtmA sarvavastuvivarjitaH // kRpayA kevalaM viSNuM vizvamUrtirvRSadhvajaH // anugRhyAbravIddiprA devo madhurayA girA / kimarthaM taptavAnviSNo mahAghoraM tapazciram // 18 // 17 // // 16 // 17 // 18 // For Private And Personal Use Only 1 gha. 'rtA sraSTA pAtA / 2 ga. mahAdhIro / 3 Ga. "sya mAyAra / 4 ga. gha. 'niva / 56. 'rAtmA''kA' /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 254 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeatyantaM prItavAnasmi tava tadvada me'nagha // ityuktaH zaMkareNAsau viSNurvizvajaganmayaH // 19 // pradakSiNatrayaM kRtvA daNDavatpRthivItale // praNamya bahuzaH zrImAnbhaktyA paravazo hriH||20|| sAmbaM zaivaM parAnandasamudraM puruSottamaH // netrAbhyAmAgalaM pItvA kaMcitkAlaM dijrssbhaaH||21|| // 19 // 20 // 21 // pramattaH zaMkarAdanyaM na kiMcideda suvratAH // tataH prabuddho bhagavAnprasannaH kmlekssnnH||22|| pramattaH prakarSeNa hRSTaH / tataH prabuddha iti / harSapAravazyaM muktvA prakRtisthaH // 22 // apRcchaddevamIzAnaM kRpAmUrti jagatpatim // viSNuruvAca bhagavanbhUtabhavyajJa bhavAnIsakha zaMkara // 23 // muktiM muktarupAyaM ca mocakaM mocakapradam // tathaivAnyacca me brUhi zraddadhAnasya zaMkara // 24 // praSTavyaparamakASThAmasau viSNuH pRcchati-bhagavaniti // 23 // 24 // sUta uvAca evaM pRSTo mahAdevo viSNunA vizvayoninA // vilokya devImAhAdAdambikAmakhilezvarIm // 25 // prahasya kiMcidbhagavAnbhavAnIsahito hrH|| prAha sarvAmarezAno viSNave munisttmaaH||26|| Izvara uvAca 1gha prvRttyp| For Private And Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 2] suutsNhitaa| 255 bhadraM bhadraM mahAviSNo tvayA pRSTaM jagadvitam // vadAmi saMgraheNAhaM tacchRNu zraddhayA saha // 27 // vilokyeti / devyAlokanAbhimAyaH / AlAdAt / halAdi sukhe ca' / AlAdata ityAlAdaH / pacAdyaca // 25 // 26 // 27 // bahudhA zrUyate muktirvedAnteSu vicakSaNa // ekA sAlokyarUpoktA dvitIyA kamalekSaNa // 28 // bahudhA zrUyata iti / sAlokyasAmIpyasArUpyasAyujyasvarUpAvasthAlakSaNAH paJca muktayaH / vedAnte viti / "tapaHzraddhe ye ghupavasantyaraNye zAntA vidvAMso bhaikSacayA~ carantaH / sUryadvAreNa te virajAH prayAnti yatrAmRtaH sa puruSo bavyayAtmA" iti muNDakazrutiH / tatra hi sUryadvAreNeti sUryopalakSitenAcirAdimArgeNa gatvA yatra satyaloke sa puruSo brahmA vartate tatra yAntIti / sAmIpyametadUrdhvaretasAM svAzrameSu yathoktadharmAnuSThAnavatAm / sAlokyasArUpyasAyujyaka. pAmu timRSu muktiSu "etAsAmeva devatAnAM sAyujya5 sASTitAsamAnalokatAmAmoti" iti taittirIyakazrutiH / atrahi pratimAdiSu viSNvAdidevatAnAmiva tatsamAnalokatvaM sAlokyam / antareNaiva pratIkaM svAtmanaH pRthaktvenaizvaryavizeSaviziSTatayA devatAyA upAsakasya sArTito samAnarUpatA sArUpyam / saguNaM devatArUpamahaMgraheNopAsanIyasyopAsyadevatAtAdAtmyaM sAyujyam / etAzcatasro muktayaH karmaphalabhUtA anityAH sAtizayAzca / yA tu jJAnaphalabhUtA niyaniratizayAnandAbhivyaktilakSaNA sA paJcamI / tatrApi "ya evaM vidvAnudagayane pramIyate devAnAmeva mahimAnaM gatvA''dityasya sAyujyaM gacchatyatha yo dakSiNe pramIyate pitRNAmeva mahimAnaM gatvA candramasaH sAyujya: salokatAmApnotyeto vai sUryAcandramasomahimAnau brAhmaNo vidvAnabhijayati tasmAdbrahmaNo mahimAnamA. moti" iti taittirIyake / atra hi kevalakarmiNAM candralokaprAptiruktA / ya evaM vidvAniti vidvacchandAbhihitapatIkAdyupAsanAtrayavato devAnAmeva mahimAnamiti sAlokyasArUpyasAyujyalakSaNAstisro muktaya uktAH / brAhmaNo vidvAniti brahmaniSThastattvajJAnavAnucyate / etau karmopAsanApApyatvenokto sUryAcandramasomahimAnau / etau vai, etAdRzau khalu sAtizayatvAvRtatvAnityatvAdidoSopetatvAt / "dvitIyAdvai bhayaM bhavati" "sa eko mAnuSa 1 . viSNuzivAdi / 2 Ga. 'tA samAnATitA sa' / 3 ka. Ga. pitRRNA / For Private And Personal Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 256 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeAnandaH" "tadyatheha karmajito lokaH kSIyate" "lavA hyete adRDhA yajJarUpAH" "ato'nyadAtam" "vAcArambhaNaM vikAraH" "te taM bhuktvA svargalokam" "kAmAtmAnaH svargaparAH" "kSaranti svarga vaidikyo juhotiyajatikriyAH" "A brahmabhuvanAllokAH" "svargo'pi yaccintane vighno yatra nivezitAtmamanaso brAhmo'pi loko'lpakaH" "yAvadvikAraM tu vibhAgo lokavat" ityAdizru. tismRtinyAyaprasiddhau mamiAnahI buddhvA brAhmaNo vidvAnprakRtiprAkRtamalairanAskanditaM paraM brahmA''tmatayA tadbhAvaM gato brAhmaNo'bhijayatyabhitaH parAkaroti / yadvA, etau mahimAnau sUryAcandramasorjJAnAdaizvaryAvirbhAvalakSaNau vidvAnbrAhmaNo'bhijayatyAtmatvena prApnoti / svAtmAnaM jJAnAtizayatvAttayorAnandAdimahinoH svAtmanyeva pazyati / etasyaivA''nandasyAnyAni bhUtAni mAtrAmupajIvanti" iti / "so'znute sarvAnkAmAnsaha" "tameva bhAntamanubhAti sarvam" "eSa u eva vAmanIH" "eSa u eva bhAmanIH" "yadyadvibhUtimatsattvam" "yAvA. nartha udapAne" ityAdizrutismRtibhyaH / tasmAdbrahmaNo mahimAnamApnoti / yena samyagjJAnenAvacchedakavizvAdisarvopAdhInAmAtmamAtratayA pravilApya tadupahitajJAnAnandAdInsvAtmamAtratayA pazyati vidvAn / tasmAdbrahmAtmaikatvajJAnAdbrahmaNo nirastasamastopaplavAnantasatyaparamAnandabodhaikatAnasya paramAtmanaH svarUpabhUtamahimAnaM mahattvamapAstasamastAtizayaparamAnandaikatAnalakSaNaM svAtmatvenA''pnoti / ekatvajJAnena vyavadhAyikAvidyAnivRttirevA''pnotItyupacaryate / "brahmaiva sanbrahmApyeti" ityAdizrutibhyaH / tatra pratIkopAsakasya muktimAha-ekA sAlokyeti // 28 // sAmIpyarUpA sArUpyA tRtIyA puruSottama // anyA sAyujyarUpoktA sukhaduHkhavivarjitA // 29 // UrdhvaretasAM svAzrameSu yathoktadharmAnuSThAnavatAM muktimAha-sAmIpyeti / antareNaiva pratIkaM svAtmanaH pRthaktvena vividhaizvaryopetadevatopAsakasya muktimAha-sArUpyeti / ahaM grahopAsakasya muktimAha--anyA sAyujyeti / itthaM catasraH karmaphalabhUtA muktaya uktAH / jJAnaphalamuktimAha-mukhaduHkheti / anyetyanuvartate / duHkhena kSayAtizayavatA vaiyikamukhena ca varjitam / nityaniratizayaparAnandalakSaNatvAdvidyAphalasya muktarityarthaH // 29 // ka. hybhv| 2 ga. 'zvarya deva / 3 ga. asaMna / For Private And Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 2 ] sUtasaMhitA / SaDbhAvavikriyAhInA zubhAzubhavivarjitA // sarvadvaMdvavinirmuktA satyavijJAnarUpiNI // 30 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 257 vaiSayika sukhaduHkhavirahe tadayogyatvaM kAraNamAha-- SadbhAveti / jAyate'sti vipariNamate vivardhate'pakSIyate vinazyatIti SaDbhAvavikArAH / vaiSayikasukhaprAptau vA duHkhanivRttau vA ete syuH / " upayannapayandharme vikaroti hi dharmaNam" iti nyAyAnnityaniratizayAnandasvarUpasyA''tmanaH svarUpAbhivyaktirUpAyAM muktau naitatsaMbhava ityarthaH / vaiSayika sukhaduHkhavirahe kAraNamAha--- zubhAzu bheti / vihitaM yAgAdi zubham / pratiSiddhaM hiMsAdyazubham / tadubhayaM viduSo nAsti " nainaM kRtAkRte tapataH" ityAdizrutibhyaH / dvaMdvAntaravirahasyApyupalakSaNamityAha -- sarveti / rAgadveSau mAnAvamAnau zItoSNAvityAdidvaMdvairna spRzyata ityarthaH // 30 // kevalaM brahmarUpoktA sarvadA sukhalakSaNA // na heyA nApyupAdeyA sarvasaMbandhavarjitA // 31 // atmanaH svarUpatvena hAtumazakyatvAdadeyA'taeva nityaprAptatvAtropodAtavyA'pItyAha--na heyeti // 31 // For Private And Personal Use Only * na dRSTA na zrutA viSNo na cA''svAdyA na tarkitA || sarvAvaraNanirmuktA na vijJeyA nirAzrayA // 32 // vAcyavAcakanirmuktA lakSyalakSaNavarjitA // sarveSAM prANinAM sAkSAdAtmabhUtA svayaMprabhA // 33 // na dRSTeti / " adRSTo draSTA'zrutaH zrotA'mato manvA'vijJAto vijJAtA, eSa ta AtmA'ntaryAmyamRtaH" ityAdizrutibhyaH / nanu mahAvAkyAtmikayA zrutyA lakSaNayA vedyatvAtkathama zrutatvamityata Aha-- sarvAvaraNeti / avidyayAssvRtasyaiva svarUpasyAssvaraNa nirAsAya lakSaNayA vAkyajanyajJAnaviSayatvAnnirastasamastopAdhikasya tvAvaraNena lakSyatvena zrutijanyajJAnena ca nAstyeva saMbandhaH / tathAvidhasvarUpaceha mukta ityucyate / " yadvAcA'nabhyuditam " ityAdibhirjJAnAviSayasyaiva vastutvena vyavasthApanAt / nanvevaM tasyaiaupaniSadajJAnaviSayatve'vastutvAdavastuni nopaniSadAM prAmANyamaviSayatve ca sutarAmiti 1 ga. naikaM / 2 ka. AtmAnaM / 3 kha. 'pAdeyA'pI' / 4 ga. lakSaNalena / 5 DanacainaM / 33
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 258 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDekathamopaniSadatvaM vastuna ucyate "taM tvaupaniSadaM puruSaM pRcchAmi" iti / satyam / vastu jJAnAviSaya eva / "yato vAco nivartate, aprApya manasA saha" iti vAmanasAtItasyaiva vastutvena vyavasthApanAt / aupaniSadatvaM tu, upaniSajanyAntaHkaraNavRttyA svAtmAnamapyaviSayIkurvatyA vastutattvamAtrAkArayA pratibandhakAjJAnanivRttau svarUpabhUtasphuraNenaiva vastuno'vabhAsamabhipretyoktamiti na doSaH / tadidamuktaM svayaMprabheti // 32 // 33 // pratibandhavinirmuktA sarvadA paramArthataH // avicAradazAyAM tu pratibaddhA svamAyayA // 34 // svarUpAtiriktasya pratibandhasyAGgIkAre tenaiva dvaitApattistanivRttaye karmApekSA ca syAt / nahi vastujJAnena nivartate yato jJAnamajJAnasyaiva nivartakamityata Aha-pratibandheti / ajJAnasyaivaM pratibandhakatvAbhidhAnAdvAstavapratibandhakAnaGgIkArAnna yathoktadoSa ityarthaH // 34 // eSaiva paramA muktiH proktA vedArthavedibhiH // anyAzca muktayaH sarvA avarAH parikIrtitAH // 35 // prAktanamukticatuSTaye tarhi pratibandhakasyAjJAnasyAnivRtteH kathaM tA muktaya ityata Aha-eSaiveti / iyameva mukhyA muktiH / anyAstu kiyatyaH kiya. to'pi duHkhasyoparamAnmuktitvenoparitA ityarthaH // 39 // janmanAzAbhibhUtAzca tAratamyena sNsthitaaH|| spardhayopahatA nityaM paratantrAzca sarvadA // 36 // tAsAmamukhyatve kAraNamAha-janmetyAdi / duHkhasaMpRktatvenAvizuddhatvAkSayitvAtsAtizayatvAcca na tA mukhyA muktayaH / iyameva ca tadvirahAnmukhyA / yaduktam "dRSTavadAnuzravikaH sa hyAvizuddhikSayAtizayayuktaH / tadviparItaH zreyAnvyaktAvyaktajJavijJAnAt" iti // janmanAzeti vinAzitvam / tAratamyaneti sAtizayatvam / sAtizayatvasya 1 gha. 'daM / 2 Ga. 'ndhakani / 3 gha. va vastubhutasya pra / 'syaivAstu pr'| 4 gha. 'novAca / 5 gha. 'vdo| For Private And Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 259 adhyAyaH 2] suutsNhitaa| doSatAmAha- spardhayeti / upakaraNapAratacyAdapi tAsAM na mukhyatvamityAhaparatatrA iti // 36 // sukhottarA api zreSThA duHkhamizrAzca sarvadA // etAzca muktayo'nyeSAM keSAMcidadhikAriNAm // 37 // vizrAntibhUmayaH sAkSAnmukteH proktAH krameNa vai // __ atyantazuddhacittAnAM nRNAmetA vimuktayaH // 38 // avizuddhimAha-sukhottarA apIti / kathaM tarkhetA muktitvena parigaNitA ityAzaGkaya mandAdhikAriviSayatvenetyAha-etAzceti / sAkSAnmukterarvAcInA etAH krameNa tAratamyenopetA vizrAntibhUmitvasAmyAnmuktaya ityupacaritA ityrthH| AsAM muktitvamupacaritamityapi vivekina eva jAnanti / avivekinastu svargavadbhogabhUmIretA eva muktitvenAbhimanyante / karmiNo hi svargamapi muktitvena vyavaharanti / "apAma somamamRtA abhUmAganma jyotiravidAma devAn" iti / tadIyAbhimAnasya bhramamUlatvaM muNDakAdiSu zrUyate"avidyAyAM bahudhA vartamAnA vayaM kRtArthA ityabhimanyanti bAlAH / yatkarmiNo na pravedayanti rAgAttenA''turAH kSINalokAzcayavante" ityAdi // 37 // 38 // bhavanti viSNo bhogArtha svargavattAzca nshvraaH|| etAzca bahudhA bhitrA viddhi paGkajalocana // 39 // kAzcicchaMkarasArUpyarUpAH proktA vimuktyH|| kAzcinmukundasArUpyarUpAH kAzcijanArdana // 40 // brahmasArUpyarUpAzca tathA kaashciddimuktyH|| brahmaviSNumahezAnAmarvAgrUpasamAH smRtaaH||41|| kAzcitsadAzivAdInAM rUpeNa sadRzA hre|| kAzcidanyasamA viSNo muktayaH parikIrtitAH // 42 // kAzcicchaMkarasAmIpyarUpAH proktA vimuktyH|| viSNusAmIpyarUpAzca kAzcidviSNo vimuktyH||43|| 1 kha. 'kAravi' / 2 i. "tamyope / For Private And Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDebrahmasomIpyarUpAzca tathA kaashcidimuktyH|| vibhUtirUpasAmIpyarUpA jJeyA vimuktyH||44|| zivasAlokyarUpAzca proktAH kaashcidvimuktyH|| viSNusAlokyarUpAzca kAzciddiSNo vimuktyH||45|| brahmasAlokyarUpAzca tathA teSAM janArdana // vibhUtirUpasAlokyarUpA jJeyA vimuktayaH // 46 // camamuktInAM svarUpabhedaM vivekibhistAsAM hAnAya vyutpAdayati-etAzca bahudheti // 39 // 40 // 41 // 42 // 43 / / 44 // 45 // 46 // evaM bahuvidhA jJeyA muktayaH puruSottama // etAsvazuddhacittAnAmicchA nityaM prajAyate // 47 // nRNAM vizuddhacittAnAM kramamuktau janArdana // vAJchA vijAyate teSAM sidhyatyeva parA gtiH||48|| trividhA hyadhikAriNaH / avizuddhacittA vizuddhacittA atIva zuddhacittAzceti / AdyA bhramamuktimicchanti / dvitIyAH kramamuktim / tRtIyAH sAkSAnmuktimityadhikAribhedena muktirvibhajyate-etAsvazuddheti // 47 // 48 // atIva zuddhacittAnAM prasAdAdeva me hre|| icchA sAyujyarUpAyAM muktau samyagvijAyate // 49 // sAkSAtprasAdahInAnAM muktau necchA vijAyate // vedamArgakaniSThAnAM madbhaktAnAM mahAtmanAm // 50 // sAyujyarUpAyAmiti / atra sAyujyapadena nirguNabrahmAtmabhAva eva vivakSito na devatAtAdAtmyamiti // 49 // 50 // zraMddhA pravRttiparyantA sAkSAnmuktI vijAyate // sAyujyarUpA paramA muktirjIvaparAtmanoH // 51 // vivRNoti-sAyujyarUpA parameti // 51 // 1 gha. 'saaruupy| 2 ka. ga. gha. Ga. vizuddhacittAnAM naNAM / 3 ka. ga. gha. Ga, prasAdahI. nAnAM sAkSAnmuktau / 4 ka kha, ga, gha, Ga, pravRttiparyantA zradvA / For Private And Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 2] suutsNhitaa| 261 pAramArthikatAdAtmyarUpA'pyajJAnanAzataH // mumukSoya'jyate samyagiti vedAntanirNayaH // 52 // vedAnteti / "brahmavidApnoti param" "brahma veda brahmaiva bhavati" ityAdizrutiH // 52 // yasya svabhAvabhUteyaM muktiH sAkSAtparA hare // abhivyaktA sa evAhamiti me nizcitA mtiH||53|| vAdAtmyasya svAbhAvikatvenAvidyAmAtranibandhanA tadaprAptirvidyayA tannivRttireva prAptirevAbhivyaktetyuktam // 53 // yasya muktirabhivyaktI svaatmsrvaarthvedinii|| tasya prArabdhakarmAntaM jIvanmuktiH prakIrtitA // 54 // jJAnenAvidyAnivRttau tatkAryamANadehadhAraNalakSaNajIvanasyAsaMbhavAtkathaM lokavedayorjIvanmuktiriti vyavahAra ityata Aha-yasya muktiriti / dvividho hyavidyAvyApAraH / dRzyasyAvabhAsakatvaM tasya vastutvAbhimAnajanakatvaM ceti / tatra yasmizarIre vidyodayastadArambhakakarmAvasAne jAtA vidyA dehAbhAsajagadavabhAsAvapi nivartayati / yA tvArambhakakarmazeSe satyeva vidyA jAyate sA tena karmaNA pratibaddhA jAtA'pi dRzyasya vastutvAbhimAnameva vyavacchitti na svarUpAbhAsaM sA jIvanmuktiH / svAtmanyadhyastaM sarva svarUpaprakAzenaiva vettIti svAtmesarvArthavedI tasya ca muktiH svarUpabhUtaiva / yadAhuH "nivRttirAtmA mohasya jJAtatvenopalakSitaH / upalakSaNahAne'pi syAnmuktiH pAcakAdivat" iti // ataH sA sarvArthavedinItyabhivyakteti cocyate / prArabdhakarmaNo'nto'vasAnaM tadavadhikA jIvanmuktirityarthaH / zrUyate hi "tasyAbhidhyAnAdyojanAttattvabhAvAdyazcAnte vizvamAyAnivRttiH" iti / tisro hi mAyAvasthAH / dRzyasya vAstavatvAbhimAnAtmikA prathamA / sA~ yuktizAstrajanitavivekajJAnAnivartate / tanivRttAvapi prAgiva sAbhinivezavyavahAraheturdvitIyA / sA tattvasAkSAtkArAnivartate / tannivRttAvapi dehAbhAsajaga 1 sva. 'tAtma e| 2 ga. Ga. 'revA / 3 ka. kha. ga. 'ktA svataHsiddhAtmarUpiNI / 4 kha. A. ha. 'pAvabhA / 5 ka. kha. ga. 'tmve| 6 ga, gha. 'raatmmo'| 7 kha. ga. sA mukti / For Private And Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 262 tAtparyadIpikA sametA [ 3 muktikhaNDe - davabhAsaheturUpA tRtIyA / sA prArabdhakarmAvasAne nivartata ityarthaH / "svataHsiddhAtmarUpiNI" iti pAThAntaram // 54 // svataH siddhAtmabhUtAyA mukterajJAnahAnataH // abhivyaktermahAviSNo badatvaM dagdhavastravat / / 55 // prapaJcasya pratItatvAjjIvanaM puruSottama // phalopabhogAtprArabdhakarmaNaH saMkSaye hare // 56 // dagdhavastraM prAvaraNAdivyavahArajananAkSamamapi tadAkArapratibhAsamAtreNa yathA castramityucyate / evaM jJAnAgninA dagdhamapaJcaH prAgivAbhinivezAjanako'rpi, avabhAsamAtreNa baddha ityucyate / abhinivezAbhAvAdeva cA''tmano muktatvamityarthaH // 55 // 56 // pratibhAso nivarteta prapaJcasya na saMzayaH // yasya dRzyaprapaJcasya pratibhAso'pi kezava // 57 // iyaM cejjIvanmuktiH kA tarhi paramA muktirityata Aha-yasya dRzyeti // 57 // nivRttaH svapravatso'yaM mukta eva na saMzayaH // bhUtapUrvAnusaMdhAnAnmukta ityucyate mayA // 58 // bandhazvedavastutvena na kadAcidapyasti tarhi na tasya nivRttiriti kathaM tannivRttirUpA muktirityucyata ityata Aha-bhUtapUrveti / yathA vastuto'sato'pi bandhasyA''vidyakaM sattvamevaM tannivRtterapItyarthaH / na ca nivRtteravastutve nivatyaimavatiSThata iti vAcyam / yathA''huH " mithyAbhAvena bhUtaM kiM mithyAnAzAna nazyati" iti // 58 // saM na mukto na baddhazca na mumukSurna cAparaH // ya evamAtmanA''tmAnaM sudRDhaM veda kezava // 59 // vastutastarhi kathamityata Aha- sa na mukta iti / taduktamAcAryaiH"na nirodho na cotpattirna baddho na ca sAdhakaH / na mumukSu vai mukta ityeSA paramArthatA " iti / 1 Ga. nane'pi / 2 kha. pi, AbhA / 3 Gayameva ti / 4 gha0 tiSTheteti / 5Ga, na sa mu / For Private And Personal Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 263 adhyAyaH 2] suutsNhitaa| ya evamiti / nityanivRttAyA mAyAyAH nivRttimAtmasvabhAvabhUtatA svarUpaprakAzenaivaM veda, evaM jAnIyAt // 59 // sa eva paramajJAnI netaro maayyaa''vRtH|| evaM jAnAmi sudRDhamiti yo vetti kezava // 60 // itarastu jJAnaviSayatAmaviSayasyA''tmano manyamAna AtmAnamajAnaneva jAnAmIti vyavahArAdvazcaka ityarthaH / uktaM talavakAropaniSadi "yasyAmataM tasya mataM mataM yasya na veda saH / avijJAtaM vijAnatAM vijJAtamavijAnatAm" iti // 60 // sa mUDha eva saMdeho nAsti vijJAnavaJcakaH // muktisvabhAvo vedAntairmayA ca paribhASitum // 61 // azakyaH svAnubhUtyA ca maunamevAtra yujyate // muktiruktA mayA viSNo mahatyA zraddhayA tava // 62 // tvamapi zradvayA vidvi zreyase bhUyase sadA // sUta uvAca evaM nizamya bhagavAnviSNurvedArthamuttamam // 63 // sarvajJaM sarvabhUtezaM sarvabhUtapriye ratam // pradakSiNatrayaM kRtvA bhavAnIsahitaM haram // 64 // praNamya daNDavadbhaktyA bhavaM bhavaharaM zivam // stotraiH stutvA mahAdevaM pUjayAmAsa suvratAH // 65 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM muktikhaNDe mukti bhedakathanaM nAma dvitiiyo'dhyaayH||2|| muktisvabhAva iti / mukterAtmasvarUpatvAttasya ca vAGmanasAgocaratvAnmaunameva tatra zobhata ityarthaH / zrUyate hi-"avacanenaiva provAca" iti // 61 // 62 / / // 63 / / 64 // 65 // 1 ha. svarUpabhAvabhUtasya svarUpaprakAzavenaivaM / 2 gha. 'ntairmAyayA pa / For Private And Personal Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeiti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM muktikhaNDe muktibhe dakathanaM nAma dvitIyo'dhyAyaH // 2 // (atha tRtIyo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi muktyupAyaM smaastH|| zraddhayA saha bhaktyA ca viddhi paGkajalocana // 1 // yata upeyAbhidhAnAnantaraM tadupAyajijJAsA'tastadanantaraM sa ucyata iti pratijAnIte-athAta iti // 1 // AtmanaH paramA muktirjJAnAdeva na karmaNA // jJAnaM vedAntavAkyAnAM mahAtAtparyanirNayAt // 2 // jJAnAdeveti / yadyapi jJAnameva muktisAdhanaM na karmAdikamiti prathamakhaNDe saptamAdhyAye'pyuktaM tathA'pi sAdhanabhUtasya tasya jJAnasya ca svarUpaM yathA ca tasya sAdhanatvaM sa prakAraH saikalo varNanIya ityayamArambhaH / mahAtAtparyeti / tattvaMpadArthayorekaikasya svarUpe "satyaM jJAnamanantaM brahma" "yo'yaM vijJAnamayaH prANeSu hRdyantajyotiH puruSaH" ityAderavAntaravAkyasya yattAtparya tadavAntaratAtparyam / zodhitapadArthadvayasya tAdAtmye'khaNDaikarasarUpe tattvamasyAdivAkyasya yattAtparya tanmahAtAtparya tanirNIyate / yena vedAntamImAMsAnyAyasaMdarbheNa tanirNayastasmAdityarthaH // 2 // utpannAyAM manovRttau mahatyAmambujekSaNa // abhivyaktaM bhavedetadbrahmaivA''tmA vicaartH||3|| viSayasyAkhaNDaikarasasya paramapuruSArthatvena tadviSayA manovRttirmahatI vicArata utpannAyAmiti saMbandhaH // 3 // anenaivA''tmano'jJAnamAtmanyeva vilIyate // vilIne svAtmano'jJAne detaM vastu vinazyati // 4 // 1 gha Ga, sya jnyaa| 2 ga. sa lokv| 3 ka kha. ga. gha. 'vaa''tmvi| 4 ka. ga. gha. dvaitata / For Private And Personal Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 3] suutsNhitaa| 265 anenaiveti / yadyapi brahma svAtmanyadhyastasya mAyAtakAryajAtasya svarUpasphuraNenaiva prakAzakamata eva yaH sarvajJaH sarvavidityapyucyate tathA'pi tadeva brahma yathoktarUpAyAM vRttau pratibimbitaM sattasyaiva mAyAtakAryajAtasya vinAzakaM bhavati / ekasyApyavasthAbhedena tatprakAzakatvaM tannivartakatvaM cAviruddham / tathA hi "prakAzayati mA bhAno] tUlatRNAdikam / sA sUryakAntasaMkrAntA taddahantyupalabhyate" iti // ajJAnavinAze tatkAryatvena dvaitavastuno vinAzaH // 4 // daitavastuvinAze ca zobhanA'zobhanA matiH // kSIyate matinAzena rAgadveSau vinazyataH // 5 // tayornAze mahAviSNo dharmAdharmI vinazyataH // dharmAdharmakSayAdeho viSayANIndriyANi ca // 6 // yathoktatattvajJAnenAjJAnanivRttAvupAdAnanAzAdeva saMcitasya dharmAdharmAdeziH / nUtanasya tu nirupAdAnatvAdanutpattireva | rAgadveSau vinazyata ityAdau nAzazabdau vinetyucyate // 5 // 6 // nazyantyeva na saMdeho jJAtvA devamiti zrutiH // ghaTajJAnAvaTAjJAnaM yathA loke vinazyati // 7 // jJAtveti / "jJAtvA devaM mucyate sarvapAzaiH" iti zvetAzvatarazrutirityarthaH / jJAnasyAjJAnanivartakatve ghaTajJAnaM dRSTAntaH // 7 // tathA''tmajJAnamAtreNa nshytyjnyaanmaatmnH|| rajvajJAnavinAzena rajjuso vinazyati // 8 // tathA''tmAjJAnanAzena saMsArazca vinazyati // tasmAdajJAnamUlasya saMsArasya kSayo hare // 9 // ajJAnanAzAmanivRttau rajjusarpanyAyaH // 8 // 9 // AtmanastattvavijJAnAttatvaM brahmaiva kevalam // yathA sarpadamaMzasya tattvaM daNDAdi kevalam // 10 // gha. 'thA hyajJA ! ------- -- ---- 34 For Private And Personal Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 266 tAtparyadIpikAsametA- [ 3 muktikhaNDenanu kathamAtmajJAnAdajJAnatatkAryanivRttiH saMsAradazAyAmahaM kartA'haM bhoktetyAdAvahamityAtmani bhAsamAne satyeva tatrA''ropitasaMsArAvabhAsAdityata AhaAtmanastattveti / ajJAnaM hi niraMzamappAtmAnamaMzavantamiva kRtvA tatraikamaMzamAvRNoti netaram / yannA''vRNoti sa viznamadazAyAmahamityavabhIto camatatkAraNayoradhiSThAnam / tanmAtrAvabhAso bhramasya hetureva na nivartakaH / yaM punarAvRNoti niratizayAnandarUpamadvitIyaM tadajJAnasya viSayamAtmanastattvaM brahmaiva tajjJAnAdajJAnasya nivRttirnAdhiSThAnajJAnamAtrAdityarthaH / adhiSThAnajJAnasya bhramAnivartakatve vizeSajJAnasya ca nivartakatve nidarzanamAha--yathA sarpati / ayaM sarpa iti vibhrame'vaibhAsamAno daNDasya tanudIrghatvAdisAdhAraNAkAro'dhiSThAnam / AvRtastu daNDatvAdirasAdhAraNAkAro viSayazcedamaMzasya pAramArthikaM rUpaM tena rUpeNa daNDasya jJAnAdvibhramanivRttiryathetyarthaH // 10 // asya saMsAriNastattvaM tathA brahmaiva kevalam // ajJAnamUlaM kaLadikArakajJAnanirmitam // 11 // dAntike yojaryAta-asyeti / karmaNaH saMsAranivartakatvena tanmUlAjJAnAnivartakatvaM kAraNamAha-AjJaneti // 11 // ajJAnabAdhakaM karma na bhavedambujekSaNa // karmaNA paramA muktiryadi sidhyati kezava // 12 // sA vinazyatyasaMdehaH svargaloko yathA tathA // tasmAna karmaNA muktiH kalpakoTizatairapi // 13 // na kevalaM karmaNaH svamUlatvAdajJAnaM pratyanivartakatvaM nivartakatve'jJAnanivRttirUpAyA mukteH karmajanyatvena svargavadanityatvaprasaGgAdapi tadanivartakatvamityAha-karmaNeti / ___ "karmaNaiva hi saMsiddhimAsthitA janakAdayaH" / ityAdibhirapi na karmaNo muktihetutocyate / kiMtu samyasidhyatyanayA muktiriti vidyA saMsiddhipadenocyate / tatpatibandhakapAnirAkaraNadvArA para* Ga, pustake-'tasmAnna karmaNA muktirna jJAnAdeva kevalAt // karmaNevAparA muktiH kalpakoTizetairapi' / iti vilomapATho dRzyate / gha. bhAte bhr| Ga. 'bhAsate nN| 2 gha. "vsthaamaa| 3 Ga. 'nvdii| 4 gha. 'ssyaaccaid| 5 gha. cha. 'veta / 6 dha. majeI / 7 ca.. loka yA 8 ka. kha. ga. gha. dvAreNa vidyaasaa| For Private And Personal Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 267 adhyAyaH 3] suutsNhitaa| muktau sAdhanatA karmaNo'bhidhIyata iti mantavyam // 12 // 13 // karmaNaivAparA muktirna jJAnAdeva kevalAt // tatra karma vidhA viSNo vijAnIhi vicakSaNa // 14 // ekaM karmA''ntaraM bAhyamaparaM paGkajekSaNa // vAcikaM kAyikaM bAhyaM karma mAnasamAntaram // 15 // kamarNaH sAkSAtparamamuktAbasAdhanatve vaiyarthyameva prAptamiti cenna / vicitraM hi karma tatra kiMcitsAkSAdasAdhanamapi jJAnadvArA paramuktau sAdhanam | kiMcitpunarapi paripakvajJAnasahakRtamaparamuktau / kiMcittu kevalaM bhogasAdhanamityAdiprakArabhedena tdupyogsNbhvaadityaah-krmnnaivaapretyaadiprpnycen| karmaNA sahaiva jJAnAdupAsanArUpAdaparipakvAtmajJAnAdvA tayoranyataralAbhamAtreNa karmatyAgenAkaraNanimittapratyavAyAttadupAyapi pratibadhyeta paripakkAtmajJAnaM punaranAdibhAvaparaMparopArjitaM saMcitamapi nirdahet / na kenacitpatibadhyate / zrayate hi"etara ha vAva na tapati / kimahaH sAdhu nAkaravam / kimahaM pApamakaravamiti / sa ya evaM vidvAnete AtmAnaH spRNute" iti / smaryate ca__"jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute'rjuna" / nahi jJAnena sadRzaM pavitramiha vidyate" iti / vibhAgenopayogaM darzayituM karma vibhajate-tatra karmeti // 14 // 15 // tatra sarva paraM brahma na cAnyaditi yaH pumAn // upAste zraddhayA nityaM sa samyagjJAnamAmuyAt // 16 // Antarasya karmaNaH phalamAha-tatra sarvamiti // 16 // yaH pumAndevadevezaM trinetraM candrazekharam // umAvigrahaM zuddha nIlagrIvaM mahezvaram // 17 // tasyaiva viSayabhedena phalAntaramAha-yaH pumAniti // 17 // brahmaviSNumahAdevairupAsyaM guNamUrtibhiH // upAste tasya vijJAnaM jAyate pAramezvaram // 18 // pAramezvaramiti / paramezvarasya sakalarUpaviSayasAkSAtkArakrameNa niSkalApaviSayaM cetyarthaH // 18 // 1 i. 'raM brhmm| For Private And Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 268 tAtparyadIpikAsametA [ 3 muktikhaNDe - athavA cittakAlupyAcchivasArUpyamacyuta // labdhvA muktvA mahAbhogAnante vijJAnamaizvaram // 19 // rAgAdyanupahatacittasyoktam / tadupahatacittasya punarAha - athavA citte - ti // 19 // labdhvA tena mahAviSNo prApnoti paramAM gatim // yaH zivaM guNamUrtInAmupAste zraddhayA saha // 20 // guNamUrtInAmiti / brahmaviSNurudrANAM madhye yo rudramupAsta ityarthaH // 20 // sa labdhvA rudrasArUpyaM kramAjjJAnena mucyate // yo rudrasyAparAM mUrtimupAste zraddhayA saha // 21 // sa labdhvA rudrasArUpyaM bhuktvA bhogAnatipriyAn // cittapAkAnuguNyena zivasArUpyameva ca // 22 // agrahAdivaicitryeNa sAyujyAdivyavasthA prAguktarItyA draSTavyA ||21||22|| zivasAyujyamAproti zivajJAnena kezava // atyantAparamAM mUrti yaH pumAnIzvarasya tu // 23 // upAste rudrasAlokyaM sa labdhvA puruSottama // bhuktvA bhogAnkramAddiSNo rudrasArUpyameva ca // 24 // atyantAparamAmiti / pratIkamatyantAparamaM phalArtham / tattadguNaviziSTama paramam || 23 || 24 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmIpyamanyaddA sAyujyaM vidyayA''nuyAt // athavA viSNulokAdInavApya puruSottama // 25 // tatra tatra mahAbhogAnavApya kamalekSaNa // pRthivyAM jAyate zuddhe brAhmaNAnAM kule naraH // 26 // svAbhAvikaM paramaM pratIkopAsakaH kramAtsvarUpopAsanaM labhata ityAha - vidya peti // 25 // 26 // yaH pumAJzraddhayA nityaM tvAmupAste janArdana || sa zuddhacittastvAM viSNo prApya kAlena mAmapi // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAya: 3 ] sUtasaMhitA / 269 viSNvAdipratIkAdiSvAha - yaH pumAniti / anantaroktamidaM ca niSkAmasakAmaviSayamiti draSTavyam // 27 // bhuktvA bhogAnpunarjJAnaM labdhvA mukto bhavennaraH // athavA cittavaikalyAdviSNusArUpyameva vA // 28 // viSNusAmIpyamanyaddA viSNusAlokyamApnuyAt // yastavAparamAM mUrtimupAste zraddhayA naraH // 29 // tava sAmIpyamApnoti krameNaiva vimucyate // atyantAparamAM mUrti ya upAste tavAcyuta // 30 // sa labdhvA tava sAlokyaM punaH sAmIpyameva vAM // sArUpyaM vA punazcittaparipAkAnukUlataH // 31 // mAmavApya parijJAnaM labdhvA tena pramucyate // athavA cittakAluSyAdbrahmAdibhavanaM gataH // 32 // vaikalpAditi / rAgAdiyogAt // 28 // 22 // 30 // 31 // 32 // tatra bhuktvA mahAbhogAMnkamADUmau vijAyate // yaH pumAnhRdaye nityaM brahmANaM paGkajekSaNa // 33 // akSamAlAdharaM zubhraM kamaNDalukarAmbujam // varadAbhayahastaM ca vAcA sahitamIzvaram // 34 // upAste brahmasArUpyaM sa yAti puruSottama // vizuddhacittazcenmartyastvAmavApya tataH param // 35 // prApya mAmadvayaM jJAnaM labdhvA tena pramucyate // athavA'pakvacittazvedbrahmaloke mahAsukham // 36 // bhuktvA bhUmau mahAprAjJaH sadAcAravatAM kule || jAyate pUrvabhAvena brahmadhyAnarato bhavet // 37 // brahmaNaH paramAM mUrti ya upAste janArdana // brahmasAmIpyamA proti nAtra kAryA vicAraNA // 38 // 1 Ga. 'pyamucyate / 2 kha. ga. ca / 3 Ga. gAnkAmAdbhUmau prajA / 4 ka. kha. gha. Ga. hANo'parauM / For Private And Personal Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDevizuddhahRdayo martyaH kramAnmAmAcyAdare // avizuddho vijAyeta krameNa vasudhAtale // 39 // atyantAparamAM mUrtiM brahmaNaH parameSThinaH // ya upAste sa sAlokyaM yAti zuddhastu mucyte||40|| azuddhA jAyata bhUmA kramAdruktvA mahAsukham // yo devatAntaraM nityamupAste zraddhayA saha // 41 // cittapAkAnuguNyena mUryutkarSabalena ca // sAlokyAdipadaM labdhvA punarbrahmapadaM hare // 42 // labdhvA viSNupadaM vA'pi mama rUpaM mhttrm| maMtto labdhvA mama jJAnaM tena mucyeta bandhanAt // 43 // athavA malinastatra bhuktvA bhogAnanekazaH // bhUmau vijAyate maryaH satyameva na sNshyH||44|| sarvamUrtiSu mAM buddhvA zraddhayA parayA saha // ya upAste mahAviSNo mUryutkarSakrameNa tu // 45 // cittapAkAnuguNyena hare zIghra krameNa tu // avApya paramAM mUrti mama sarvottamAM naraH // 46 // // 33 // 34 // 35 // 36 // 37 // 38 // 39 // 40 // 41 // // 42 // 43 // 44 // 45 // 46 // labdhvA maMttaH zivajJAnaM tena yAti parAM gatim // evameva kramAdiSNo naro bAhyena karmaNA // 47 // mAmavApya zivajJAnaM labdhvA tena pramucyate // avizuddho'pi bAhyena karmaNA tatra tatra tu // 48 // 15. 'nmA prApnu / 2 ga. i. tato / 3 kha. martyaH / 4 gha. vamAdika / For Private And Personal Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 3] suutsNhitaa| 271 sAlokyAdi padaM labdhvA puNyakarmakSaye punH|| bhUmau vijAyate pazcAtkurute karma pUrvavat // 49 // bAhyena karmaNA muktiH kramAkAlena sidhyati // AntareNAcirAdeva karmaNA muktiracyuta // 50 // mAnasakarmoktanyAyaM vAcikakAyikakarmaNoratidizati-evameva kramAditi // 47 // 40 // 49 // 50 // yathA''ntaropacAreNa narANAM vallabhAH striyaH // tathA''ntareNaM dhyAnena vallabhA mama jantavaH // 51 // bAhyaM karma mahAviSNo jJAnecchotpAdakaM bhavet // tyAgazca karmaNAM tadvanmahAviSNo zamAdayaH // 52 // mAnasasya bAhyAdvizeSe nidarzanamAha-yathA''ntareti / / 51 // 52 // ihaiva samyagjJAnAGgamityeSA zAzvatI zrutiH // vArANasyAdike sthAne viziSTe pAramezvare // 53 // vartanaM kevalaM viSNo narANAM maraNAtparam // samyagjJAnapradaM divyaM satyamuktaM janArdana // 54 // nityaM dvAdazasAhasraM praNavaM yo japatyasau // matprasAdAnmama jJAnaM maraNAdUrdhvamApnuyAt // 55 // zrImatpaJcAkSaraM mantraM praNavena SaDakSaram // nityaM dvAdazasAhasraM yo japecchraddhayA saha // 56 // sa punamaraNAdUrdhva mama jJAnaM mahattaram // matto labdhvA parAM muktiM tena yAti na sNshyH||5|| yaH pumAzatarudrIyaM japati zraddhayA saha // dine dine mahAviSNo maraNAdUrdhvamaizvaram // 58 // 1 gha. muktirucyate / 2 Ga, Na jJAne / 3 Ga paramAtparam / For Private And Personal Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 272 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA [ 3 muktikhaNDe - jJAnaM labdhvA sa vijJAnAdeva yAti parAM gatim // yAni karmANi bAhyAni maraNAdUrdhvamacyuta // 59 // zAzvatI zrutiriti / karmaNo jJAnecchAmAtrajanakatve " tametaM vedAnuvacanena brAhmaNA vividiSanti yajJena dAnena" ityAdizrutiH / zamAdInAM jJAnaM pratyantaraGgatve " zAnto dAnta uparatastitikSuH samAhito bhUtvA''tmanyevAsstmAnaM pazyet" iti zrutiH / tyAgasya tu " tyAgenaike amRtatvamAnazuH " iti / saMnyAsavadvArANasyAdau zarIratyAgaH praNavAdimantrajapo'pi sAkSAjjJAnasAdhanamityAha - vArANasyAdika iti // 53 // 54 // 55 // 56 // 57 // / / 58 / / 59 / / For Private And Personal Use Only - mama jJAnapradAnIti kathitAni mayA tava // tAni kalyANavRttasya viddhi nAnyasya kasyacit // 60 // pApiSTAnAmapi zraddhAvihInAnAM janArdana // muktidaM maraNAdUrddha zivakSetrakavartanam // 61 // purA kolAhalo nAmnA vRSalo vidhicoditaH // kAmena pIDitaH svasya pitaraM paGkajekSaNa // 62 // hatvA mAtaramAdAya gatvA mohena kezava // vedAraNye yathAkAmaM caritvA maraNaM gataH // 63 // tatra vartanamAtreNa sa punaH puruSAdhamaH // pranaSTapApaH zuddhAtmA vedAraNyavato mama // 64 // prasAdAdeva vedAntajJAnaM labdhvA'mRto'bhavat // tasmAdvimuktikAmAnAM viziSTeSu janArdana // 65 // zivakSetreSu madbhaktyA vartanaM kevalaM param // sUta uvAca - evaM mahezvareNokaM nizamya puruSottamaH // 66 //
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 273 adhyAyaH 3] suutsNhitaa| praNamya parayA bhaktyA papracchedaM punardijAH // viSNuruvAca vedAraNyasya mAhAtmyaM zrotumicchAmi zaMkara // 6 // tadadya bhagavanbrUhi mama kAruNyavigraha // Izvara uvAcavadAmi tava viSNo zrIvedAraNyasya vaibhavam // 68 // atIva zraddhayA sArdhaM zRNu sarvajagadvitam // zrImaMdalmIkasaMjJasya mama sthAnasya dakSiNe // 69 // japAdibhyaH zivakSetrANAM vizeSamAha-tAni kalyANavRttasyeti // 6 // / / 61 // 62 // 63 // 64 // 65 // 66 // 67 // 68 // 69 // samudratIre madbhaktairakhilarAvRtaM sadA // purA sarge mahAviSNo pralaye vilayaM gate // 70 // kalpAdau vedAnAM zarIriNAM prathamAvatArasthAnatvena tasyaiva vedAraNyamiti prasiddhirityAha-purA sargaityAdi // 70 // mayi saMskArarUpeNa sthitA vedAH snaatnaaH|| kalpAdau pUrvavanmattaH pravRttA vimalAH punaH // 71 // samastalokarakSArtha hare bhUtvA zarIriNaH // zraddhayA sahitAH zrImaddedAraNyaM mahattaram // 72 // avApya vedatIrthAkhye samudre saMsthite hare // ardhayojanavistIrNe pAdayojanamAyate // 73 // snAnaM kRtvA'rkavAre ca sadA parvaNi kezava // pUjayAmAsurIzAnaM zrIvedAraNyanAyakam // 74 // zrIvedAraNyanAtho'pi saha devyA janArdana // prasAdamakarotteSAM vedAnAmambikApatiH // 75 // 1 Ga. 'grahAt ||ii 2 ga, Ga, madvAlmI / 3 Ga, prasRtA / For Private And Personal Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 274 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeskandazca matsutastasmiMstIrthe sAtvA mahattare // zrIvedAraNyanAthAkhyaM samArAdhya prasAdataH // 76 // nihatya tArakaM viSNo mahAvIryaparAkramam // pradadau sarvalokAnAM paramaM sukhamacyuta // 77 // nArado muniratraiva nAtvA parvaNi zaMkaram // zrIvedAraNyanAthAkhyaM zraddhayA parayA saha // 78 // matto matsakAzAt / spaSTo'dhyAyazeSaH // 71 // 72 / / 73 // 74 // // 75 // 76 // 77 // 78 // samArAdhyA''tmavijJAnaM saMsAracchedakAraNam // sanatkumArAtsarvajJAdAptavAnambujekSaNa // 79 // yAjJavalkyo munistatra snAtvA tIrthe mahattare // vedAraNyezvaraM bhaktyA prAtaHkAle samAhitaH // 8 // parvaNyArAdhya tasyaiva prasAdAdeva kevalAt // yogIzvaro'bhavadImAnacirAdeva kezava // 81 // tathA gArgI ca maitreyI tatra tIrthe mahattare // vedatIrthAbhidhe snAnaM kRtvA parvaNi kezava // 82 // zrIvedAraNyanAthAkhyaM zaMkaraM liGgarUpiNam // pradakSiNatrayaM kRtvA praNamya vasudhAtale // 83 // prasAdAdeva tasyaiva jJAnayogaM vimuktidam // acirAdeva sarvajJAdyAjJavalkyAdavApatuH // 84 // zvetaketurmunistatra snAnaM kRtvA'mbujekSaNa // pradakSiNatrayaM kRtvA vedAraNyAdhipaM haram // 85 // praNamya daNDavadbhUmau bhaktyA paramayA saha // pituruddAlakAtsAkSAdAtmavijJAnamacyuta // 86 // 1 ga. hare / For Private And Personal Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAyaH 3 ] sUtasaMhitA / avApa sarvasaMsArakAraNAjJAnanAzakam // varuNo vedatIrthe'sminparvaNi zraddhayA saha // 87 // snAnaM kRtvA mahAdevaM zrIvedAraNyanAyakam // samArAdhya prasAdena prAptavAnAtmadarzanam // 88 // tasya putro bhRgustasmiMstIrthe khAtvA mahattare || vedAraNyAdhipaM devaM vedavedAntanAyakam // 89 // ear pradakSiNIkRtya zradvayA''rAdhya zaMkaram // prasAdAttasya vijJAnaM brahmAtmaikyaprakAzakam // 90 // aparokSaM piturlebhe varuNAdRSisattamaH // trizaGkurvedatIrthe'smiJzraddhayA saha parvaNi // 91 // nAnaM kRtvA mahAdevaM vedAraNyAdhipaM haram // pradakSiNatrayaM kRtvA praNamya vasudhAtale // 92 // lebhe paramavijJAnaM sudRDhaM sarvaduHkhanut // bahavo vedatIrthe'sminvedAraNye'tizobhane // 93 // snAnaM kRtvA'mbikAnAthaM zrIvedAraNyanAyakam // dRSTvA pradakSiNIkRtya brahmavijJAnamacyuta // 94 // avApurvedajaM tasya prasAdAdeva muktidam // atra bhUmipradaH sAkSAdrudraloke mahIyate // 95 // AvAsabhUmido raudraM padamAnotyasaMzayam // dhanadhAnyaprado martyo dhanadena samo bhavet // 96 // annadAnaparaH zrImAnarogI bhavati dhruvam // tiladAnAnmahApApAnmucyate nAtra saMzayaH // 97 // kanyAdAnapradAnena pArvatIlokamAmuyAt // vastradAnena devendro bhavatyeva na saMzayaH // 98 // 1 ga. "kyaprasAdaka" | Ga. "kyaprasAdataH // 90 // a' / 2 ka. sva. ga. gha. NAdAzu sa / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only 275
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 276 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeviSuvAyanakoleSu grahaNe somsuuryyoH|| vyatIpAte tathA parvaNyAAyAminduvAsare // 99 // nAtvA yo vedatIrthe'smiJzraddhayA parayA saha // pradakSiNatrayaM kRtvA vedAraNyAdhipaM zivam // 100 // praNamya daNDavattasmai pradattvA dIpamacyuta // niSkamAtraM dhanaM dattvA zradvayA zivayogine // 1 // upavAsaM karotyatra sa mukto nAtra sNshyH|| sumuhUrteSu yastatra snAtvA dRSTvA mahezvaram // 2 // zivayogikare dattvA paNamAtraM dhanaM mudA // brahmahatyAdibhiH pApairmucyate nAtra sNshyH||3|| atraiva maraNaM prApto vimukto bhavati dhruvam // sarvarogaharaM sthAnamidaM bhaktimatAM nRNAm // 4 // mayA ca mama devyA ca mama bhktairmhttmaiH|| pUjitaM puNyadaM sthAnametadbhuktivimuktidam // 5 // muktyupAyo mayA proktaH sarvavedAntasaMgrahaH // zraddhAhInAya maryAya na deyo'yaM tvayA'cyuta // 6 // sUta uvAca iti mAhezvaraM vAkyaM nizamya kamalekSaNaH // praNamya devamIzAnaM paritRpto'bhavadariH // 107 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM muktikhaNDe muktyupAyakathanaM nAma tRtiiyo'dhyaayH||3|| // 79 // 80 // 81 // 82 / / 83 // 84 // 85 // 86 / / 87 // 88 // // 89 // 90 // 91 // 22 // 93 / / 94 // 95 / / 96 // 97 // 98 / / // 99 // 100 // 1 // 2 // 3 // 4 // 5 // 6 // 107 / / iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM muktikhaNDe muktyupAyakathanaM nAma tRtiiyo'dhyaayH||3|| 1 Ga, kAle ca / 2 ga. tatraiva / For Private And Personal Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra adhyAyaH 4 ] www.kobatirth.org sUtasaMhitA | ( atha caturtho'dhyAyaH) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 277 Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi mocakaM puruSottama // zradvayA ca mahAbhaktyA viddhi vedaikadarzitam // 1 // purA sarasvatI devI sarvavidyAlayA zubhA // akArAdikSakArAntairvarNairatyanta nirmalaiH // 2 // AvirbhUtasvarUpA zrIrjJAnamudrA kerA parA // akSamAlAdharA haimakamaNDalukarAmbujA // 3 // sarvajJAnamahAratnakozapustakadhAriNI // kuMdendusadRzAkArA kuNDaladvayamaNDitA // 4 // prasannavadanA divyA vicitrakaTakojjvalA // jaTAjUTadharA zuddhA candrArdhakRtazekharA // 5 // puNDarIkasamAsInA nIlagrIvA trilocanA // sarvalakSaNasaMpUrNA sarvAbharaNabhUSitA // 6 // upAsyamAnA munibhirdevagandharvarAkSasaiH // mAmapRcchadidaM bhaktyA praNamya bhuvi daNDavat // 7 // yato muktisvarUpatadupAyaparijJAnAnantaraM muktipradAtari jijJAsA / atastadanantaraM tatkathanaM pratijAnIte - athAta iti / vedaikadarzitamiti // 1 // // 2 // 3 // 4 // 5 // 6 // 7 // ahaM ca parayA yuktaH kRpayA puruSottama // avocaM mocakaM devyai hitAyAkhiladehinAm // 8 // bandhaihartRtvaM vimocakatvam / taduktamuttaratApanIye - svAtmabandhahara iti / garbhopaniSadyapi - For Private And Personal Use Only 1 Ga. 'karI pa' / 2 ka. gha. 'hartRtvaM mo gandhakartRtvaM hi mo / Ga, hartRtvaM hi mo / 3 kha. svAtmAddauM /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 278 tAtparyadIpikAsametA- [4 muktikhaNDe"azubhakSayakartAraM pAzamuktipadAyinam / yadi yonyAM pramuJcAmi taM prapadye mahezvaram // 8 // brahmAdyAH sthAvarAntAzca pazavaH parikIrtitAH // teSAM patirahaM devaH smRtaH pazupatirbudhaiH // 9 // pazupAzavimocanakartAraM mocakaM vaktuM baddhAnpazUnAha-brahmAdyA iti / karmaparipAkAtmAgbhogapradAnena karmaparipAkAnantaraM mokSapadAnena ca pAti pazUnataH svayaM pazupatirityAha-teSAM patiriti // 9 // mAyApAzena badhnAmi pazUnetAnsarasvati // teSAM pazUnAM sarveSAM mocako'haM sulocane // 10 // bandhanivartakamAtmAnamuktvA bandhakAraNamAha-mAyeti // 10 // mAmeva mocakaM prAha zrutiH sAdhvI snaatnii|| zrutirbalIyasI proktA pramANAnAM sulocane // 11 // nanu vihitakaraNAdakaraNanimittapApAnudayAtkAmyakarmIkaraNena ca bhogahe. tupuNyAnudayAtpUrva kRtapuNyapApayozca bhogena prakSayAdayatnasiddhA vimuktiH kiM tatra mocakena / yadyavazyaM mocakena bhavitavyaM tathA'pi ziva eveti kutH| anyo'pi hi yaH kazcidbhUyAtsvayameveti tatra kutto nizcaya ityata Aha-mAmeveti / zrutistva zubhakSayetyAdikA samanantarodAhRtA garnopaniSat / AptavacanAdibhyaH zruteH prAbalye vizeSamAha-zrutirbalIyasIti / jJAnasya svataHprAmANyAna svataHzruteranAditvena kAraNAbhAvAnna kAraNadoSAdapyaprAmANyamityarthaH / / 11 / / svatazca parato doSo nahi tasyAH kadAcana // anyeSAmakSajAdInAM pramANAnAmavidyayA // 12 // doSasaMbhAvanA'styeva tatasteSAM sulocane // virodhe vedavAkyena prAmANyaM naiva sidhyati // 13 // zrutivyatirikteSu pratyakSAdiSu kAraNadoSasaMbhavazcetkathaM tarhi tatra prAmANyavyavahAra ityata Aha-anyeSAmiti / avidyAkAryatvenAvastveva viSayIkurva 1 kha. ga. Ga. 'maatmjnyaanmu| 2 Ga, dAnnirmuktiH / 3 gha. 'dibhyo'tra shru'| 4 gha ditvAt / na kA / 5 ga. Ga, nAsti / For Private And Personal Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAya: 4 ] sUtasaMhitA | tomeSAM vyAvahArikameva prAmANyam / upaniSadastu vastuviSayatvAttattvAvedanala kSaNaM prAmANyam / yadAhuH - " pratyakSAdipramANAnAM prAmANyaM vyAvahArikam / AzrityAyaM prapaJcaH syAdalIko'pi pramANavAn // advaitAgamavAkyaM tu tattvAvedanalakSaNam / pramANabhAvaM bhajatAM bAdhavaidhuryahetutaH " iti / tathA suMdarapoNDyavArtikamapi - 279 " dehAtmapratyayo padvatpramANatvena saMmataH // laukikaM tadvadevedaM pramANaM tvAtmanizcayAt" iti // 12 // 13 // smRtayazva purANAni bhAratAdIni suMdari // vedamUlAnyatastena virodhe mUlinAmapi // 14 // smRtipurANAdInAM tu vedAvirodhenaiva prAmANyamiti prathamakhaNDasya prathamAdhyAye varNitam / anumitavedamUlAnAM smRtipurANAdInAM yAvanmUlopalambhanaM pratyakSazrutivirodhenAnanuSThAnalakSaNamaprAmANyamuktam // 14 // na sidhyatyeva suzroNi prAmANyaM sUkSmadarzaneM // pAJcarAtrAdimArgANAM vedamUlatvamAsti // 15 // paJcarAtrAdInAM taiH svayameva vedamUlatAnaGgIkArAdvedaviruddhAne kAryopadezAcca smRtipurANAdivanna yAvanmUlopalambhaM kiMtu sarvathaivAprAmANyamityAha - pAJcarAtreti // 15 // nahi svatantrAste tena bhrAntimUlA nirUpaNe // tathA'pi yoM'zo mArgANAM vedena na virudhyate // 16 // vedamUlatvaM nahi kintu svatantrAH / hizabdo vedamUlatvavirahe tadIyazAstraprasiddhimAha / ApAtataH pramANavadAbhAse'pi nirUpaNe bhrAntimUlA evetyarthaH / vedAviruddhAze prAmANyaM kiM na syAdityAzaGkya tadbhavatyevAdhikAri vizeSaM pratItyAha - tathA'pi ya iti // 16 // For Private And Personal Use Only so'zaH pramANamityuktaM keSAMcidadhikAriNAm // atyantagalitAnAM tu prANinAM vedamArgataH // 17 // tAnevAdhikAriNa Aha - atyanteti // 17 // 1 gha. 'tAmeteSAM / 2 ka. gha. NaM yaM / 3 gha. pANDavA / 4 ghane // paca /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 280 tAtparyadIpikAsametA- [4 muktikhaNDepaJcarAtrAdayo mArgAH kAlenaivopakArakAH // tAntrikANAmahaM devi na labhyo'vyavadhAnataH // 18 // teSAmapyupakArakatve zrutisAmyameva ta_tyata Aha-tAtrikANAmiti / avyavadhAnena na labhyaH kiMtu vyavadhAnenaiva // 18 // kAlena devatAprAptidvAreNaivAhamAstike // labhyo vedaikaniSThAnAmahamavyavadhAnataH // 19 // tadeva vyavadhAnamAha-kAleneti // 19 // tatrApi karmanibhyo jJAnaniSprasya saMdari // labhyo na jJAninAM labhyasteSAmAtmaiva kevalam // 20 // karmaniSThebhya iti / teSAM karmabhiH pApakSaye jJAnaniSThAdvAreNaiva labhyaH / jJAnaniSTebhyo jijJAsubhyaH sakAzAjjJAninAM vizeSamAha-na jJAninAmiti / teSAmAtmatvena labdhatvAnna labdhavya ityarthaH / anyeSAmAtmabhUto'pyajJAne na vyavahitavAllabhya eva na tu labdhaH // 20 // sarveSAmAtmabhUto'hameva sNsaarmockH|| na matto'nyaH pumAnajJa ityeSA zAzvatI zrutiH // 21 // vyavadhAnAvyavadhAnAbhyAM mocanIyapazuvaicitryavanmocakena vaiciyamityAhasarveSAmiti // 21 // mAmRte sAmbamIzAnaM mocako'nyo na vidyate // ahamaprAptasaMsAraH sarvajJazca svbhaavtH||22|| tava tarhi ko mocaka iti tatrA''ha-ahamaprApteti / tathA ca mRgendre "athAnAdimalApetaH sarvakRtsarvadRkzivaH // pUrva vyatyAsitasyANoH pAzajAlamapohati" iti // 22 // madanye tvAtmavijJAnavihInA maayyaa''kRtaaH|| sadA saMsAriNo mocyAH prakRtiH kevalaM jddaa||23|| zivAdanyasya mocakatvaM saMsAriNo vA prakRterveti / nA''dya ityAha1 i.tmatantreNa la' / 2 ka. kha. ga. gha. 'cayitavyapa / 3 kha. hi mocakaH ka iti / For Private And Personal Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 4] suutsNhitaa| 281 madanya iti / svayaM baddhAH kathamanyaM mocayeyurityarthaH / nanu mocyatvaM mocakatvaM ca prakRtereveti sAMkhyAH / yadAhuH "rUpaiH saptabhirevaM banAtyAtmAnamAtmanA prakRtiH / saiva ca puruSasyArthe vimocayatyekarUpeNa" iti // tatrA''ha-prakRtiriti // 23 // tasmAtpazUnAM sarveSAmahaM sNsaarmockH|| na matto'nyaH pumAnsatyamityeSA zAzvatI zrutiH // 24 // evaM nizamya mahAkyaM mahAviSNo sarasvatI // pUjayAmAsa mAM bhaktyA jaganmAtA trayImayI // 25 // tvamapyatyantakalyANo madbhaktazca vizeSataH // khayA nAsti samaH kazcilloke viSNo mahAmate // 26 // nityamuktaH zivastadvilakSaNAnAM jIvAnAM bhogamokSalakSaNasvAbhimatapuruSArthapApaka iti kAThake kathitamityAha-zAzvatI zrutiriti / evaM hi "nityo nityAnAM cetanazcetanAnAmeko bahUnAM yo vidadhAti kAmAn / tamAtmasthaM ye'nu pazyanti dhIrAsteSAM zAntiH zAzvatI netareSAm" iti // 24 // 25 // 26 // tasmAdeva mayA proktastava saMsAramocakaH // vedamArgakaniSThAnAM dhArmikANAmamAninAm // 27 // madbhaktAnAM vizuddhAnAM dvijAnAmambujekSaNa // mayokto'rthastvayA deyo na deyo yasya kasyacit // 28 // sUta uvAca evaM nizamya puruSottama AdibhUta__ mambAsahAyamamalendukalAvataMsam // sarvAmarairakhilayogibhirarcanIyaM saMsA ramocaka iti pratipadya bhaktyA // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 282 tAtparyadIpikAsamaitA- [3 muktikhaNDenatvA parAparavibhAgavihInabodhaH satyAmRtAdayazivAbhidhasarvanAtham // stutvA girA paravazo'bhavadambujAkSaH ziSTAdRtaM zivakaraM zivamAdareNa // 30 // amAninAmiti / nirahaMkAriNAM na deya iti / yadAhu rukkAH-"vidyA ha vai brAhmaNamAjagAma gopAya mA zevadhiSTehamasmi / asUyakAyAjave jaDAya nemAM brUyAdvIryavatI tathA syAm" iti // 27 // 28 // 29 // 30 // zRNudhvamanyavakSyAmi mocakatvaprasAdhakam // zraddhayA sahitA yUyaM munayo munisttmaaH||31|| purA kazciddijazreSThaH zraddhayA karma vaidikam // kRtvA pradagdhapApastu vizuddhahRdayo bhRzam // 32 // bhIto janmavinAzAbhyAmatIva munipuMgavAH // krameNa sakalAndevAnsvasaMsAravimocakAn // 33 // matvA''rAdhya punaH sarvAnanmanAzavRtAnimAn // parityajya vicAreNa bhagavantaM trilocanam // 34 // pralambitajaTAbaddhaM candrarekhAvataMsakam // nIlagrIvaM zaraccandracandrikAbhirvirAjitam // 35 // gokSIradhavalAkAraM candrabimbasamAnanam // susmitaM suprasannaM ca svAtmatattvaikasaMsthitam // 36 // gaGgAdharaM zivaM zAntaM lasatkeyUramaNDitam // sarvAbharaNasaMyuktaM sarvalakSaNasaMyutam // 37 // vIrAsane samAsInaM vedayajJopavItinam // bhasmadhArAbhirAmaM taM nAgAbharaNabhUSitam // 38 // zRNumiti / mocakasvarUpajJApakamAkhyAnAntaraM vakSyAmItyarthaH // 31 // // 32 // 33 // 34 // 35 // 36 // 37 // 38 // 1 kha. kArANAM / 2 ka. kha. gha. vatIstathA / 3 ka. ga. 'ksvsvruu| For Private And Personal Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 4] suutsNhitaa| 283 vyAghracarmAmbaraM zuddhaM yogapaTTAvRtaM zubham // sarveSAM prANinAmAtmAjJAnApasmArapRSTataH // 39 // vinyastacaraNaM samyagjJAnamudrAdharaM haram // sarvavijJAnaratnAnAM kozabhUtaM supustakam // 40 // AtmAjJAneti / AtmatattvaviSayaM yadajJAnaM tasyaiva tattvavidyApatibandhamapasmArarUpeNa prAptasya pRSThe vAmapAdaM dedhAnamityarthaH // 39 // 40 // dadhAnaM sarvatattvAkSamAlikAM kuNDikAmapi // svAtmabhUtaparAnandaparazaktyardhavigraham // 41 // dharmarUpaSopetaM dhArmikairvedapAragaiH // munibhiH saMvRtaM mAyAvaTamUlAzritaM zubham // 42 // IzAnaM sarvavidyAnAmIzvarezvaramavyayam // utpattyAdivinirmuktamokArakamalAsanam // 43 // svAtmavidyApradAnena sadA saMsAramocakam // rudraM paramakAruNyAtsarvaprANihite ratam // 44 // upAsakAnAM sarveSAmabhISTasakalapradam // dakSiNAmUrtidevAkhyaM jagatsargAdikAraNam // 45 // samAgaya mahAbhaktyA daNDavatpRthivItale // praNamya bahuzo devaM samArAdhya yathAbalam // 46 // rudra yatte mukhaM tena dakSiNaM pAhi mAmiti // uktvA punaH punardevaM pUjayAmAsa bhaktitaH // 47 // punardevo mahAdevo dakSiNAmUrtirIzvaraH // pradattvA svAtmavijJAnaM tasmai viprAya suvrtaaH||48|| tasya saMsAravicchedamakarodambikApatiH // bahavo dakSiNAmUrtiprasAdAdeva jantavaH // 49 // 1 ka. kha. ga. gha. dadAna / 2 i. 'm // zaMkaraM dakSiNAmati ja / 3 i. 'tvA brahmavi' / For Private And Personal Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 284 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeanAyAsena saMsArAdimuktAH prmrssyH|| bhavanto'pi mahAdevaM mahAnandasvarUpiNam // 50 // saMsAramocakaM buvA bhajadhvaM sarvabhAvataH // asyaiva bhajanAdeva sarva sidhyatyasaMzayam // 51 // iti zrutvA vijAH sarve zraddhayA parayA saha // praNamya sUtaM sarvajJaM pUjayAmAsuradrutam // 52 // iti zrIskandapurANe mutasaMhitAyAM muktikhaNDe mocaka kathanaM nAma caturtho'dhyAyaH // 4 // // 41 // 42 // 43 // 44 // 45 // 46 // 47 / / 48 // 49 // 50 // // 51 // 52 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM muktikhaNDe mocakakathanaM nAma caturtho'dhyAyaH // 4 // (atha paJcamo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi tavAhaM mocakapradam // atIva zraddhayA sArdha zRNu paGkajalocana // 1 // yata Izvaro'pyAcAryopadezAdavagata eva mocako bhavati / ato mocakAbhidhAnAnantaraM mocakapadAcArya vakSyAmItyAha-athAta iti // 1 // AcArya eva saMsAramocakaprada ucyate // AcAryoM nAma vedaantvicaarnnaaN''ptvednH||2|| tamapyanekadhA viddhi zraddhayA puruSottama // uttamo madhyamastabadhamazvAmbujekSaNa // 3 // AcArya eveti / IzvaraH saMsAramocaka iti yadyapi zrutismRtipurANAdibhirapi jJAtuM zakyate tathA'pi tatkharUpamAcAryamukhAdeva jJAtaM phalaparyantaM bhavatIti 1 kha. mAzcarya / 2 ga. 'gaa''tmve| For Private And Personal Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 5] suutsNhivaa| 285 tathaiva jJAtavyam / zrUyate hi-"AcAryAdaiva vidyA viditA sAdhiSThaM prApat" iti // 2 // 3 // uttamo brAhmaNaH prokto madhyamaH kSatriyastathA // adhamo vaizya ityuktaH sarvazAstrArthavedibhiH // 4 // adhamo'cyuta vaizyasya zUdrasyApi gurubhavet // madhyamo madhyamasyApi tathA vaizyasya kezava // 5 // zUdrasyApi guruH proktaH zuzrUSorAtmavedibhiH // uttamo brAhmaNasyApi kSatriyasya tathaiva ca // 6 // vizAM zUdrasya zuzrUSorgururityucyate mayA // zUdrANAM ca tathA strINAM gurutvaM na kadAcana // 7 // yadyapi varNAnAM brAhmaNo gururiti kvacidrAhmaNasyaiva gurutvaM smaryate tathA'pi zrutismRtyantarapalocanayA samanantaravakSyamANavibhAgenetareSAmastItyabhidhetyoktam / sarvazAstreti // 4 // 5 // 6 // 7 // vaizyasyApi tathA rAjJo vidyotkarSabalena ca // gurutvaM kecidicchanti svottamaM prati kezava // 8 // uttamaH paJcadhA prokto gururbrahmAtmavedibhiH // brahmacArI gRhasthazca vAnaprasthazca bhikSukaH // 9 // ativarNAzramI ceti kramAcchreSThA vicakSaNa // azreSThAnAM hare zreSThA guravaH parikIrtitAH // 10 // brahmacArI gRhasthasya vanasthasya yaterapi // vidyotkarSabalenaiva gururbhavati nAnyathA // 11 // gRhastho'pi vanasthasya yaterapyambujekSaNa // vidyotkarSabalenaiva gururbhavati nAnyathA // 12 // / ka. ga. gha. 'yA'dhigatA / 2 gha. mo'pyuta / 3 Ga. rityuktaM tadrA / 4 6. 'nti motta' / 5 Ga. 'sthaya / For Private And Personal Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 286 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDevAnaprasthAzramastho'pi tathA saMnyAsinAM hre|| vidyotkarSabalenaiva gurubhavati nAnyathA // 13 // rAjJo gurutvaM keciditi / bRhadAraNyake dRptabAlAkeAhmaNasya kSatriyamajAtazatru prati sa hovAca gArya upa tvA yAnItyupagamAbhidhAnadarzanAttathA kaikeyaM kSatriyaM prati prAcInazAlAdInAM SaNNAM munInAM vaizvAnaravidyAlAbhAyopagamapravRttidarzanAte, uttamaM brAhmaNaM pratyapi vidyotkarSavataH kSatriyasya gurutvamastIti tessaamaashyH| anye tu "pratilomaM vai tadyahrAhmaNaH kSatriyamupeyAt, brahma me vakSyatIti / vyeva tvA jJApayiSyAmi" iti kSatriyeNAjAtazatruNA gurutvamaGgIkRtya gAgyaM prati vijJApanadarzanAttathA prAcInazAlAdInapi kaikeyena "tAnhAnupanIyaivaitaduvAca" iti upasadanamantareNaiva vaizvAnaravidyAbhidhAna. darzanAduttamenAbhihitamapi gurutvaM kSatriyA~dinA nAGgIkartavyamiti manyante / ata uktaM keciditi // 8 // 9 // 10 // 11 // 12 // 13 // ativarNAzramI prokto guruH sarvAdhikAriNAm // na kasyApi bhavecchiSyo yathA'haM puruSottama // 14 // ativarNAzramI sAkSAdgurUNAM gururucyate // tatsamo nAdhikazcAsmilloke'styeva na saMzayaH // 15 // brahmacaryAdInAmAzramamAtrarUpatvAtsvottamaM pratyapi vidyotkarSasaMbhave gurutvamaGgIkRtam / varNAzramAtikramastu niratizayajJAnotkarSa eveti tadvantamapekSya kasyApi vidyotkarSAbhAvAtsa gurureva na ziSya ityAha-ativarNAzramIti // 14 // 15 // yaH zarIrendriyAdibhyo vibhinnaM sarvasAkSiNam // pAramArthikavijJAnasukhAtmAnaM svayaMprabham // 16 // pratijJAtaM tasya sarvotkarSamupapAdayituM tallakSaNamAha-yaH zarIreti // 16 // paratattvaM vijAnAti so'tivarNAzramI bhavet // yo vedAntamahAvAkyazravaNenaiva kezava // 17 // vijAnAti vizeSeNa jAnAti sAkSAtkarotItyarthaH / itthaMbhUto hi lokasaM. 1 Ga. ta, kaikeyaM kSatriyamutta / 2 Ga, anyatheti / 3 ga. veda / 4 ga. i. 'lAdInAmapi / 5 Ga. 'keyaantaanhaa| ka. kha. gha. yAdInAM nA / For Private And Personal Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 5] suutsNhitaa| 287 grahAya varNAzramadharmAnAcarannanAcaranvA sarvottamatvena gururevetyarthaH / tAdRzasyApi hi tadAcaraNaM bhavati / "saktAH karmaNyavidvAMso yathA kurvanti bhArata / kuryAdvidvAMstathA'saktazcikIrSurlokasaMgraham" iti // yo vedAnteti / "taM tvaupaniSadam" iti zruteH // 17 // AtmAnamIzvaraM veda so'tivarNAzramI bhavet // yo'vasthAtrayanirmuktamavasthAtrayasAkSiNam // 18 // paratattvasAkSAtkArasya manananididhyAsanAGganibandhanatvAdvedAnadhikRtAnAM bhASAdimukhena jJAnamapi krameNa vedAdhikAramAptidvAreNaivopakArakamiti hi prAgu. kam "anyeSAmapi sarveSAM jJAnAbhyAso vidhIyate / bhASAntareNa kAlena teSAM so'pyupakArakaH" iti / tamevA''tmavedanakramamAha-yo'vastheti // 18 // mahAdevaM vijAnAti so'tivarNAzramI bhavet // varNAzramAdayo dehe mAyayA parikalpitAH // 19 // deha iti / dehasaMbandhopAdhinibandhanA Atmani kalpitAH // 19 // nA''tmano bodharUpasya mama te santi sarvadA // iti yo veda vedAntaiH so'tivarNAzramI bhavet // 20 // bodhAtmAkalpanayA santo'pi vastuto na santi / bodhottarakAle tva-bhavato'pIti sarvadetyuktam // 20 // AdityasaMnidhau lokazceSTate svayameva tu // tathA matsaMnidhAveva ceSTate sakalaM jagat // 21 // nanvavasthAtrayavirahe svasyA''tmano'kartRtvAdIcarasya ca jagatkartRtvAtkathamAtmAnamIzvaraM vedeti tatrA''ha-Adityeti / ya Izvaro'pi vastuto na kartA tasminnadhiSThAne savyApArasya jagataH kalpitatvAdeva tasya jagatkartRtvavyavahAraH / yathA''dityasya saMnidhau lokasya pravRttidarzanAdapravartake'pyAditye pravatakatva vyavahArastadvat // 21 // 1 ga. gha. kalpitA / 2 gha. patvAnmama / 3 ka. ga. 'nubhave'pI / Ga. 'nubhAve'pI / For Private And Personal Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 288 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeiti yo veda vedAntaiH so'tivarNAzramI bhavet // suvarNe hArakeyUrakaTakasvastikAdayaH // 22 // kalpitA mAyayA tabajaganmayyeva sarvadA // iti yo veda vedAntaiH so'tivarNAzramI bhavet // 23 // parasparavyAvRttaM cetyaM sarvamanuvRtte cidrUpe kalpitamityatra nidarzanamAhamuvarNa iti / zrUyate hi-"ciddhIdaM sarva kAzate kAzate ca" iti // 22 // 23 // zuktikAyAM yathA tAraM kalpitaM mAyayA tathA // mahahAdi jaganmAyAmayaM mayyeva kalpitam // 24 // mahadAdInAmapi sati pramAtaryabAdhyatve satyatvamiti manyamAnaM prati satyeva pramAtari bAdhyamAnaM zRktirUpyamudAharati-zuktikAyAmiti // 24 // iti yo veda vedAntaiH so'tivarNAzramI bhavet // caNDAladehe pazcAdizarIre brahmavigrahe // 25 // ekasminneva rUpe vicitraM vastu yathA kalpitaM tathA tadupAdhikaM tAratamyamapItyatra nidarzanamAha-caNDAladeha iti // 25 // anyeSu tAratamyena sthiteSu puruSottama // vyomavatsarvadA vyAptaH sarvasaMbandhavarjitaH // 26 // ekarUpo mahAdevaH sthitaH so'haM praamRtH|| iti yo veda vedAntaiH so'tivarNAzramI bhavet // 27 // sUcIpAzAdisaMbandhe tadupAdhikaM tAratamyamAkAze yathA kalpitaM tadvadityarthaH // 26 // 27 // vinaSTadigbhramasyApi yathApUrva vibhAti dik // tathA vijJAnavidhvastaM jaganme bhAti tannahi // 28 // nanvativarNAzramasya tattvajJAnena sakAryasyAjJAnasya nivRttau ziSyamapazyataH kaM prati gurutvaM ziSyapratibhAne vA tatkAraNamajJAnamanubhavannAsau vidvAniti cena / viduSo'pi bAdhitAnuvRttisaMbhavAdityabhipretya tatra nidarzanamAha-vina 1 ga. Ga, 'lena sa' / 2 ga. gha, Ga. "dhikatA / 3 ka. kha. ga. 'bhavaMstenAsau / For Private And Personal Use Only
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAya: 5 ] sUtasaMhitA | 289 STeti / tisro jJAnasyAvasthAH / ekA tAvaddRzyaM sarvaM satyamityabhimAnahetuH / sA yuktizAstrajanitAdvivekajJAnAnnivartate / tannivRttAvapi yathApUrvamabhinivezena vyavahAraheturdvitIyA sA tattvasAkSAtkArAnivartate / tannivRttAvapi saMskAramAtreNa dehAbhAsajagadavabhAsahetustRtIyA bAdhitAnuvRttirityucyate / sA carama - sAkSAtkAreNa nivartate / etadavasthAtrayaM krameNaiva zrUpate "tasyAbhidhyAnAdyojanAttattvabhAvAdbhUyazcAnte vizvamAyAnivRttiH" iti / tatra tRtIyakakSAyAM sthitasyAtivarNAzramasya viduSo'pi ziSyAdidarzanAdupadezasaMbhavAdgrahanakSatra gatyAdidarzanAnnivRtto'pi diGmohaH saMskAramAtrAdyathA bhAsata evamiha saMskAramAtrAcchiSyAdibhAvAdupadezopapattidvaitAbhAvasya yuktizAstrAnubhavairava dhRtatvAdvidvattA'pItyarthaH // 28 // iti yo veda vedAntaiH so'tivarNAzramI bhavet // yathA svapraprapaJco'yaM mayi mAyAvijRmbhitaH // 29 // tathA jAgratprapaJco'pi paramAyAvijRmbhitaH // iti yo veda vedAntaiH so'tivarNAzramI bhavet // 30 // nanu bAdhitasya kathamanuvRttiH / anuvRttau vA kathaM bAdhaH / abhAvabodho hi bAdhaH / na ca bhAvena sahAbhAvo bodhArha ityata Aha-yathA svapreti / bodhotarakAlaM bAdhitaH svapraprapaJcaH prAgapyasattvena pratIyamAno'pi prAkkAla saMbandhitayA smRtyA yathA viSayIkriyate / evaM vartamAnaprapaJco 'sattvenAnubhUyamAno'pi saMskAravazAttatkAlasaMvandhitayA kiM na bhAsetetyarthaH // 29 // // 30 // yasya varNAzramAcAro galitaH svAtmadarzanAt // savarNAnAzramAnsarvAnatItya svAtmani sthitaH // 31 // yo'tItya svAzramAnvarNAnAtmanyeva sthitaH pumAn // so'tivarNAzramI proktaH sarvavedAntavedibhiH // 32 // nanu varNAzramAcArAtikramazceditthamutkarSakAraNaM jitaM pASaNDairityata Ahayasya varNAzrameti / tattvasAkSAtkAreNa vigalitadehAdyAtmatvAbhimAno dehena sahaiva taddharmANAM varNAzramANAmatikramAdativarNAzramI / IdRkparamakASThAmaprA 1 gha dehabhA' / 2 ka. gha. tryeNai / 36. mavi / 4 kha ga gha bhAnAdu / 5 gha. "dviduSo'pI / 37 For Private And Personal Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 290 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeso'pi nAstikaH pramAdAlasyAdibhistyajannakaraNanimittapratyavAyopacayAdadhaH patati / ata eva hi mAgatraivoktam "varNAzramAcAravatA puruSeNa mheshvrH| ArAdhyate prasAdArtha na durvRttaH kadAcana" iti / prAptaprasAdastvativarNAzramIti mahadvaiSamyam // 31 // 32 // na deho nendriyaM prANo na mano buddhayahaMkRtI // na cittaM naiva mAyA ca na ca vyomAdikaM jagat // 33 // na kartA naiva bhoktA ca na ca bhojayitA tathA // kevalaM citsadAnandaM brahmaivA''tmA yathArthataH // 34 // uktasyAtivarNAzramasyAnubhavaM vizadayati-na deha ityAdinA // 33 // 34 // jalasya calanAdeva caJcalatvaM yathA kheH // tathA'haGkArasaMbandhAdeva saMsAra AtmanaH // 35 // tasmAdanyagatA varNA AzramA api kezava // AtmanyAropitA eva bhrAntyA te naa''tmvedinH||36|| tattvaviSayaM tadIyamanubhavaprakAra muktvA dRzyaviSayamidAnImAha-jalaspeti / Atmani kartRtvabhoktRtvAdikaM pazyannapyaupAdhikabhramakalpitatvAdasattvenaiva sa pazyatItyarthaH // 35 // 36 // na vidhina niSedhazca na vAvaya'kalpanA // AtmavijJAninAmasti tathA nAnyajanArdana // 37 // varNAzramayoH kalpitatvena tadupajIvinovidhiniSedhayostadadhInayorhAnopAdA. nayozca tathAtvamityAha-na vidhiriti / tathA nAnyaditi / laukikavyApArajAtamapi // 37 // AtmavijJAnino niSThAmIzvarImambujekSaNa // mAyayA mohitA mAM naiva jAnanti sarvadA // 38 // itthamiyaM niSThA prazastA cetkimiti sarvairnA''zriyata ityata Aha-Atmavi 1 Ga. samArAdhayaH / 2 gha, "dibhiH // 36 // t| 3 ga. jJAnaniSThAnAmIhazIma / gha. jJAninA nisstthaamiidRshiim| For Private And Personal Use Only
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 5] suutsNhitaa| 291 jJAnina iti / zrUyate hi-"iSTApUrta manyamAnA variSThaM nAnyacchrepo vedayante pramUDhAH / nAkasya pRSThe te sukRte'nubhUtvemaM lokaM hInataraM vA vizanti" iti // 38 // na mAMsacakSuSA niSThA brahmavijJAninAmiyam // draSTuM zakyA svataHsiddhA viduSaH saiva kezava // 39 // na mAMseti / yato mAyAmohitAnAM mAMsamayaM cakSurdarzanasAdhanamiyaM tu niSThA svAnubhavaikavedyetyarthaH // 39 // yatra suptA janA niyaM prabuddhastatra saMyamI // prabuddhA yatra te vidvAnsuSuptastatra kezava // 40 // yatra sudhA iti / tattvasvarUpe janA nityaM suptAstatra saMyamI nityaM prabuddhaH / yatra dRzyaprapaJce lokAH prabuddhAstatra vidvAnmuSuptaH / uktaM hi bhagavatA-- "yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgarti saMyamI / yasyAM jAgrati bhUtAni sA nizA pazyato muneH" iti // 40 // evamAtmAnamahaMbaM nirvikalpaM niraJjanam // niyaM zuddha nirAbhAsaM saMvinmAnaM parAmRtam // 4 // nirvikalpaM vikSeparahitaM niraJjanamAvaraNarahitam // 41 // yo vijAnAti vedAntaiH svAnubhUtyA ca nizcitam // so'tivarNAzramI nAnA sa eva gururuttamaH // 42 // yasya na zabdajJAnamAtraM kiMtvanubhavaparyantamapItyAha-svAnubhUtyeti // 42 // sa eva vedavittamaH sa eva mocakapradaH // sa eva sarvamocakaH sa eva sarvakAraNam // 43 // vedavittama iti / karmajJAnavanto'pi vedavidaH / vedavittamastvaupaniSadatatvajJAnavAneva / yajjaganmUlakAraNaM tattvajJAnapradAnena mocaka Izvaro yazca tamIzvaraM jJApayati mocakapada AcAryatritayavibhAgo'pyavidvadRSTayaiva / viduSastu bhedahetorajJAnasya vinAzAtso'pi vibhAgo'pi nAstItyAha-sa eva sarvamocaka ityAdi / 43 // For Private And Personal Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 292 tAtparyadIpikAsametA- [ 3 muktikhaNDesa eva satyaciddhanaH sa eva muktiruttamA // sa eva sarvamuktidaH sa eva sarvamacyuta // 44 // iti tava paramArthaH sarvavedAntasiddhaH sakalamunivarANAM devatAnAM narANAm // paramapuruSa sAkSAnmuktisiddhayai mayoktaH paramakaruNayaiva prArthitena tvayaiva // 45 // sUta uvAca evaM nizamya bhagavAnvAsudevo jaganmayaH // svamUrdhni caraNadaMdaM zivasya paramAtmanaH // 46 // vinyasya brahmavijJAnaM vedAntoktaM vimuktidam // labdhvA bhUmau mahAbhaktyA vivazo gdgdsvrH||47|| praNamya bahuzaH shriimaanslilaardrsulocnH|| kRtArtho'bhavadIzAnaprasAdAdeva suvratAH // 48 // bhavanto'pi dijA evaM zraddhayA mocakapradam // viditvA tasya zuzrUSAM kurudhvaM yatnataH sadA // 49 // yasya deve parA bhaktiryathA deve tathA gurau // tasya proktA dijA hyAH prakAzante mhaatmnH||50|| iti zrIskandapurANe mutasaMhitAyAM muktikhaNDe mocakapra dakathanaM nAma paJcamo'dhyAyaH // 5 // na kevalamasya mAyopAdhikaM jagatkAraNatvaM kiMtu mAyAtItasaccidAnandaikarasatvamapItyAha-sa eva satyeti / nanu mukterasatyatve tadavApterapuruSArthatvAdanyatve vA kathaM sa eva satyamityuktamityata Aha-sa evamuktiriti / yadyapi sAlokyAdikamapi muktistathA'pi tanmAyAvasthAvizeSa eva / uttamA tu muktiH svarUpameva / yadAhuH-"AtmaivAjJAnahAnirvA" iti / anyatrApi 1 ga. sarvamucyate / 2 ga. tasyaite kathitA hyaaH| 3 ka. gha. i. 'jA arthAH / For Private And Personal Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 6] suutsNhitaa| "nivRttirAtmA mohasya jJAtatvenopalakSitaH / upalakSaNahAne'pi syAnmuktiH pAcakAdivat" iti // evaM tattvadRSTayA'tivarNAzramasya svarUpamuktam / mAyAdRSTayA tu bhogapradatvaM bhoktRbhogyarUpatA ca tasyaivetyAha--sa eva sarvamiti // 44 / / 45 // 46 // // 47 // 48 // 49 // 50 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM muktikhaNDe mocakapadakathanaM nAma pnycmo'dhyaayH||5|| (atha SaSTho'dhyAyaH) IzvarauvAca athAtaH saMpravakSyAmi jJAnAnutpattikAraNam // zRNu tvaM zraddhayA yuktaH parihArAya kezava // 1 // yadupAdeyamuktyAdicatuSTayasvarUpajJAne'pi pratibandhakarUpAparijJAne tatparihAro na zakyaH / atastadanantaraM tadabhidhAnaM pratijAnIte--athAta iti // 1 // zivadrohastu vijJAnAnutpattermUlakAraNam // zivabhaktAparAdhazca zivajJAnasya dUSaNam // 2 // tripuNDrodbhUlanadveSastadanuSThAnavarjanam // rudrAkSadhAraNAbhAvo jJAnAnutpattikAraNam // 3 // tava drohastvadIyAnAM pradeSazca janArdana // tvadIyadhanavAJchA ca jJAnAnutpattikAraNam // 4 // brahmadrohastadIyAnAM pradeSazca janArdana // tadIyadhanavAJchA ca jJAnAnutpattikAraNam // 5 // kAmaH krodhazca lobhazca moho dambhastathaiva ca // Alasyamapi mAtsarya jJAnAnutpattikAraNam // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 294 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDedharmAdharmezvarAstitva saMdehazca tathaiva ca // teSAmabhAvabuddhizca jJAnAnutpattikAraNam // 7 // mAtRsaMrakSaNAbhAvo mAtRdrohazva kezava // mAtRsaMtApakAritvaM jJAnAnutpattikAraNam // 8 // vedavedAntavidveSastadhyayanavarjanam // zrotriyasyAparAdhazca jJAnAnutpattikAraNam // 9 // vedAGgAnAM ca vidveSaH smRtInAM ca tathaiva ca // purANAnAM ca vidveSo bhAratasya tathaiva ca // 10 // teSAmadhyetRvidveSasteSAM bAdhazca kezava // teSAmarthApahArazca jJAnAnutpattikAraNam // 11 // // 2 // 3 // 4 // 5 // 6 // 7 // 8 // 9 // 10 // 11 // vAmapAzupatAdInAmazrItAnAM parigrahaH // pAJcarAtrAzrayazcApi jJAnAnutpattikAraNam // 12 // ziSTAnAmasadAropaH ziSTasaMsargavarjanam // aziSTatA ca madbhaktarjJAnAnutpattikAraNam // 13 // durvRttairapi saMsargo durvRttAnAM ca poSaNam // durvRttatvaM ca bhUnAtha jJAnAnutpattikAraNam // 14 // pitRdrohazca zuzrUSAbhAvastasya tathaiva ca // pitRsaMtApakAritvaM jJAnAnutpattikAraNam // 15 // gavAM saMrakSaNAbhAvo gavAM hiMsA tathaiva ca // gopracArasthale bAdho jJAnAnutpattikAraNam // 16 // prANisaMcAramArgasya nirodhastasya bAdhanam // tatra kaNTakanikSepo jJAnAnutpattikAraNam // 17 // 1 Ga. bhAratasya pugaNAnAM jJAnAnutpattikAraNam / For Private And Personal Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH6] suutsNhitaa| 295 vRSTivAtAtapaklezaihaprAptasya varjanam // tadrakSAkaraNaM cApi jJAnAnutpattikAraNam // 18 // vApIkUpataMDAgAdibAdhastajaladUSaNam // tathA tajalacaurya ca jJAnAnutpattikAraNam // 19 // vyAghacorAdibhItasya rakSaNAkaraNaM tathA // sAdhUnAM bhayakAritvaM jJAnAnutpattikAraNam // 20 // vazyAkarSaNavidveSastambhoccATanakAritA // abhicArakriyA cApi jJAnAnutpattikAraNam // 21 // azrautAnAmiti / zrautaM hi pAzupataM jJAnotpattikAraNatvena mahatA prabandhena apazcitam // 12 // 13 // 14 // 15 // 16 // 17 // 18 // 19 // 20 // // 21 // akSayUtavinodazca nRtyagIteSu mohanam // apazabdaprayogazca jJAnAnutpattikAraNam // 22 // varNAzramaviziSTAnAmavamAnastathaiva ca // teSAM zuzrUSaNAbhAvo jJAnAnutpattikAraNam // 23 // putramitragRhakSetrabhrAtRbandhujane ratiH // aratigurupAde ca jJAnAnutpattikAraNam // 24 // abhakSyabhakSaNazraddhA tathA'bhakSyasya bhakSaNam // abhakSyabhakSaNaspRSTirjJAnAnutpattikAraNam // 25 // parastrIdarzanazraddhA parastrIgamane ratiH // parastrIgamanaM cApi jnyaanaanutpttikaarnnm|| 26 // khastrIdarzanavidveSaH svastrIdarzanavarjanam // svastrIbAdhazva kalyANa jJAnAnutpattikAraNam // 27 // 1 kha. ga. 'taTAkAdi / 2 ga. dibhistasya / 3 gha. modanam / For Private And Personal Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 296 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeguroraniSTAcaraNaM guroriSTavivarjanam // gurozca sevAkaraNaM jJAnAnutpattikAraNam // 28 // Izvare ca gurau vede jJAne cAbhaktiracyuta // tathA svagurusaMtAne jJAnAnutpattikAraNam // 29 // svAcAryAya mahAbhaktyA svadehasyAnivedanam // nivedanaM tathA'nyasmai jJAnAnutpattikAraNam // 30 // AcAryanindAzravaNaM tadvAdhasya ca darzanam // vivAdazca tathA tena jJAnAnutpattikAraNam // 31 // AcArya'nIzvarajJAnamupekSA ca tathaiva ca // taduktavismRtizcApi jJAnAnutpattikAraNam // 32 // apazabdeti / "tasmAdbrAhmaNo na mlecchitavai nApabhASitavai / mleccho havA eSa yadapazabdaH" iti hi zrUyate // 22 // 23 // 24 // 25 // 26 // // 27 // 28 // 29 // 30 // 31 // 32 // AcArya bAlabuddhizca narabuddhistathaiva ca // aziSTabuddhirbhUnAtha jJAnAnutpattikAraNam // 33 // azaktAnAmarakSA ca tathA'zaktAparAdhanam // azaktAnAM ca nindA ca jJAnAnutpattikAraNam // 34 // arthahInasya nindA ca tathA tasyAparAdhanam // tasya saMkocasaMtuSTiAnAnutpattikAraNam // 35 // rUpahInasya nindA ca tathA tasyAparAdhanam // vairUpye tasya saMtuSTirjJAnAnutpattikAraNam // 36 // sUta uvAca evaM mahezvarAdiSNurjJAnAnutpattikAraNam // zrutvA praNAmaM kRtavAnbhaktyA paramayA saha // 37 // For Private And Personal Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 7] suutsNhitaa| 297 bhavanto'pi zivajJAnasiddhayartha munipuNgvaaH|| parihRtyaiva vartadhvametAnarthAnazeSataH // 38 // iti zrIskandapurANe mUtasaMhitAyAM muktikhaNDe jJAnAnu tpattikAraNakathanaM nAma ssssttho'dhyaayH||6|| AcArya bAlabuddhiriti / "ziva eva hyAcAryarUpeNAnugRhNAti" ityAgameSu prasiddham / yadAha "yojayati pare tattve sa dIkSayA''cAryamUrtisthaH" iti / anyatrApi"gurudevatAnAmAtmaikyaM saMbhAvayansamAhitadhIH" iti / ataH sa manuSyabuddhayA na grAhyaH / ata eva vayasA kanIyAnapi jyAyastvenaiva pratipattavyaH / tasya kRtakRtyatvena varNAzramaviraheNa ca kartavyAbhAvAdvihitAkaraNanimittamaziSTatvamapi tasminna mantavyamityarthaH // 33 // 34 // 35 // / / 36 // 37 // 38 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM jJAnAnutpattikAraNakathanaM nAma SaSTho'dhyAyaH // 6 // (atha saptamo'dhyAyaH) Izvara uvAca athAtaH saMpravakSyAmi tavAhaM puruSottama // vidacchuzrUSaNaparaM zRNu zraddhApuraHsaram // 1 // purA kazciddijazreSThaH shshivrnnsmaahvyH|| pAkayajJasamAkhyasya tanayaH pApakarmakRt // 2 // tamobhibhUtacittazca brahmavijJAnadUSakaH // vedanindAparaH sarvaprANihiMsAparo'dhamaH // 3 // zivanindAparaH sarvadevatAdUSakaH sadA // dharmanindAparastadadvArmikasyAparAdhakRt // 4 // For Private And Personal Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 298 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhnnddevrnndhrmvinirmuktstthaivaa'shrmvrjitH|| mAtRhA pitRhA tadbhAtRdrohI yathAbalam // 5 // gonazcaiva kRtannazca mahAnAstikyagarvitaH // kSetradAraharastadvadagnido garadastathA // 6 // caNDAlastrIpatistadvanmadhumAMsAdibhakSakaH // mahAdhIro mahApApmA cacAra pRthivItale // 7 // hotavyatvena jijJAsite vidyApatibandhakAraNe jJAte sati yato vidyotpatti kAraNe vidvacchuzrUSAdau pravRttiH svaphalajJAnAyattA / atastadanantaraM tadabhidhA. namiti pratijAnIte-athAta iti // 1 // 2 // 3 // 4 // 5 // 6 // 7 // pitarastasya mUrkhasya brahmalokagatA api // svargalokagatAzcAnye vivazA narakaM gtaaH||8|| pitarastasyeti / vihitAkaraNAdinA hi pitRRNAmadhaH patanaM smaryate"adharmAbhibhavAtkRSNa" ityArabhya "patanti pitaro hyeSAM luptapiNDodakakriyAH" ityantena // 8 // zazivarNo'pi kAlena vyAdhibhiH pIDito'cyuta // apasmArapizAcAdigrahagrasto'bhavadRzam // 9 // pAkayajJaH pitA tasya mama bhakto mhttrH|| nizamya tanayaklezaM nirgataprANavatsudhIH // 10 // patito bhUtale viSNo rodmaano'tiduHkhitH|| taM dRSTvA devabhaktAkhyo muniH sarvArthavittamaH // 11 // kRpayA pAkayajJAkhyaM babhASe vAkyamuttamam // uttiSThottiSTha mA bhaiSIH pAkayajJa bhavapriya // 12 // tvatputrasyApi vakSyAmi zreya prAptestu sAdhanam // zrImadroparvate ramye zivaprAptyaikasAdhane // 13 // // 9 // 10 // 11 // 12 // 13 // 1 ka. sva. hAtavyena / Ga, jJAtavyatvena / For Private And Personal Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 7] suutsNhitaa| 299 SoDazakrozavistIrNe tAvanmAtrAyate vare // zivazaktirumAdevI yatra goparvatezvaram // 14 // ArAdhya zraddhayA saMjJAM cakAra paramezvarI // zaktIzvara iti svasya saMjJayA bhavanAzinI // 15 // yatra zaktIzvaraM bhaktyA brahmA''rAdhya yathAbalam // zaktimAnabhavatsRSTau jagatastatprasAdataH // 16 // yatra zaktIzvaraM pUjya prasAdena puraMdaraH // adhipaH sarvadevAnAmabhavattArako'suraH // 17 // yatra zaktIzvaraM pUjya prabalo'bhUnmahItale // urvazI yatra zaktIzaM bhaktyA pUjyendravallabhA // 18 // yatra vAcaspatirdevaM zaktIzAkhyaM yathAbalam // samArAdhyAbhavatsAkSAdevendrasya purohitaH // 19 // yatra pUjyo'bhavacchukaH zaktIzAkhyaM mahezvaram // ArdrAyAM nairRte sAkSAdasurANAM purohitaH // 20 // yatra parvaNi devezaM dRSTvA zaktIzvarAbhidham // pradattvA dhanamanyaddA naraH sAkSAcchivaM vrajet // 21 // yatra puNyeSu kAleSu zraddhayA paramezvaram // praNamya zivabhaktebhyaH pradattvA dhanamuttamam // 22 // naro muktimavAproti zaktIzasya prasAdataH // yatra dRSTvA mahAdevaM zaktIzAkhyaM dhanaM mudA // 23 // dattvA bhogAnavApnoti vijayaM cApi maanvH|| yatra zaktIzvaraM nityaM dRSTvA saMkalpapUrvakam // 24 // pradattvA muSTimAtraM vA prasthaM vA sikthameva vA // taNDulaM brahmaviddhaste vimukto mAnavo bhavet // 25 // // 14 // 15 // 16 // 17 // 18 // 19 // 20 // 21 // 22 // 23 / / // 24 // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeyatra sarvamahApApayukto'pi maraNaM gataH // naro muktimavApnoti zaktIzasya prasAdataH // 26 // yatra sAkSAnmahAyogI srvvedaantpaargH|| mahAkAruNiko nAnA mhaanndpraaynnH||27|| Aste taM vedavicchreSThaM pAkayajJa svasUnunA // saha dRSTvA mahAbhaktyA praNamya bhuvi daNDavat // 28 // tasya zuzrUSaNaM nityaM kuru tattArakaM bhavet // ityukto devabhaktena muninA paGkajekSaNa // 29 // pAkayajJaH pitA putraM zazivarNasamAhvayam // atIva prItimApanaH zrImadroparvataM gataH // 30 // punaH zaktIzvaraM devaM saha putreNa parvaNi // dRSTvA pradakSiNIkRtya zradvayA'STottaraM zatam // 31 // prasAdAttasya sarvajJaM jIvanmuktaM jagadgurum // ativarNAzramaM dhIraM mahAnandaparAyaNam // 32 // dRSTvA dUre svaputreNa saha bhUmau muhurmuhuH // praNamya daNDavadbhaktyA pAkayajJaH kRtaanyjliH||33|| sarva vijJApayAmAsa puNDarIkanibhekSaNa // so'pi sAkSAnmahAyogI mhaakaarunnikottmH||34|| svAtmAnandAnusaMdhAnapramodena sahAcyuta // vilokya putraM pApiSThaM zazivarNasamAhvayam // 35 // ziSyatvenAgrahIviSNo brahmavidyAbalena tu // tasyAvalokanAdeva zazivarNasya kAnicit // 36 // vinaSTAni ca pApAni tatparigrahakAraNAt // kAnicitkalmaSANyasya so'pi nIrogatAM gtH||37|| // 26 // 27 // 28 // 29 // 30 // 31 // 32 // 33 / / 34 // 35 // // 36 // 37 // For Private And Personal Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH7]] suutsNhitaa| punaH kASThaM tRNaM toyaM zAkamUlaphalAni ca // dine dine samAdAya gurave dattavAnmudA // 38 // tasya go rakSaNaM cApi zazivarNaH smaahitH|| akarottena pApAni naSTAni subahUni ca // 39 // punastasya ca zuzrUSAM pAdamardanamacyuta // tailAbhyaGgaM ca vastrAdizodhanaM cAkaronmudA // 40 // tenaiva hetunA'pyasya zazivarNasya kezava // mahattarANi naSTAni pApAni subahUni ca // 41 // tataH prasannaH sarvajJo mahAyogIzvarezvaraH // svabhuktazeSaM kAruNyAdadau tasmai priyeNa saH // 42 // taduktazeSAmRtapAnazAntasarvAghatApo gurumAdareNa // natvA'tha zuzrUSaNamasya ziSyazcakre sadA'tIva mahAnubhAvaH // 43 // // 38 // 39 // 40 // 41 // 42 // 43 // tataH prasanno gururasya vihA nsvaziSyamenaM zazivarNasaMjJam // pranaSTapApaM parizuddhacittaM pragRhya bhUtyA sitayA'sya deham // 44 // uddhUlya tasmai pradadau mahAtmA vedAntavijJAnasunizcitArtham // buddhvA hRSIkeza mama prasAdA cchiSyo'pi mAmAtmatayA'parokSam // 45 // 1 Ga. 'ni niSThAsu ca / 2 ka. 'dA tiivrm| For Private And Personal Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDe-- mukto'bhavattasya pitA'pi viSNo zrutvA balenaiva mama prasAdAt // zuzrUSayA tasya vilakSaNasya vidyAmavApyA''zu vimuktimApa // 46 // pitarastasya parAtmavidyayA narakAdeva samuddhRtA hre|| kulamapyasya pavitratAM gataM pRthivI puNyavatI vizeSataH // 47 // bhuktA purA tena mahAnubhAva caNDAlakanyA'pi divaM praviSTA // neSTA narA bhUdhara nAkamuSThe vidyAbalenAsya sukhaM pryaataaH||48|| zRNuSva cAnyatparayA mudA hare tavAhamadyAbhivadAmi sdguroH|| vilakSaNasyA''tmavido mahAtmanaH zarIrazuzrUSaNa mahAphalam // 49 // purA mahApApabalAtpurAtanA nihatya vezyA subhagAbhidhA patIn // dhanAni teSAmabhivAJchayA sadA hare samAdAya muhRjanairapi // 50 // // 44 // 45 // 46 // 47 // 48 // 42 // 50 // svadAsavagaiH saha putrakaiH svakai stathA'mbayA muktavatI mahAsukham // Ga. bhraSTA / For Private And Personal Use Only
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 7] suutsNhitaa| pizAcikAbhiH paripIDitA punaH sadA mahAvyAdhibhirapyatIva sA // 51 // nidrA'pi nAbhUtpUruSottamAsyAH kaSTAM dazAmApa saha svkiiyaiH|| tasyA gRhaM cakradharAtividA__ nrutpIDito vivazaH saMprapede // 52 // anekajanmArjitapuNyakarmaNA vilakSaNaM brahmavidaM gRhAgatam // vilokya sA bhUmitale samAhitA praNamya tatpAdasaroruhaddayam // 53 // svAntargRhe zItalagandhatoyaiH prakSAlya pAdodakamAdareNa // AdAya pItvA subhagA vimuktA pizAcikAbhizca samastarogaiH // 54 // // 51 // 52 // 53 // 54 // tataH prazAntaM suagA'tivismitA ___ mahAnubhAvaM paramArthavedinam // apUpazAlyodanapUrvakaivaraH subhojitaM candanakuGkamAdibhiH // 55 // prazAntaM dRSTvA / ataH 'zamo'darzane' iti darzanaparyudAsAna mittvam // 55 // vastraiH susUkSmaizca sugandhapuSpai stAmbUlavallIdalapUrvakaizca // ArAdhya bhaktyA saha suprasannA taM prArthayAmAsa parAtmaniSTham // 56 // 1 gha. 'taH prpshytsubh| For Private And Personal Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 304 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDetvadarzanenaiva samastarogato vimuktadehA'hamatIva nirmalA // atazca mAmAmaraNAdatiprabho subhukSva dAsyaM karavANi te sadA // 57 // ityevaM prArthitaH samyaktayA prIto janArdanaM // prArabdhakarmaNA nItastathA cakre matiM budhaH // 58 // sA'pi nityaM mahAviSNo zraddhayA parayA saha // atIva pUjayAmAsa svAtmanA ca dhanena ca // 59 // vatsarANAM trayaM pUjAM kRtvA tasya mhaatmnH|| subhagA sA tathA jJAnaM labdhvA muktA'bhavaddhare // 60 // tasyAH putrAzca pautrAzca suhRdo bndhubaandhvaaH|| dAsavargAzca mAtA ca svargalokaM gatA hare // 61 // bahavo brahmavidvAMsaM samArAdhya yathAbalam // tena brahmAtmavijJAnaM vedAntArthavimuktidam // 62 // aparokSamavApyA''zu vimuktA bhavabandhanAt // yatra nityaM vasejjJAnI tatrAhaM sarvadA sthitH||63|| sudUramapi gantavyaM yatra mAhezvaro jnH|| prayatnenApi draSTavyastatrAhaM sarvadA sthitaH // 64 // nimeSaM vA tadardha vA yatra jJAnI hare sthitaH // tatra tIrthAni sarvANi tiSThantyeva na sNshyH||65|| yo'niSTaM brahmaniSThasya karotyajJAnato'pi vA // vimUDhaH sa mamAniSTaM karotyeva na saMzayaH // 66 // // 56 // 57 // 58 // 59 // 60 // 61 // 62 // 63 // 64 // 65 // 1 kha. 'na // aar'| 2 Ga. pUjA kRtaat| For Private And Personal Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 7] suutsNhitaa| 305 ambikAyAH priyo'tyartha mama jJAnI sadA hre|| bahiSThAH sarvadA sarve jJAnI vAtmaiva me sadA // 67 // AtmaniSThaM ca mAM viSNo vibhinna pravadanti ye|| te mUDhA eva manujA nAtra kAryA vicAraNA // 68 // // 62 // 63 // 64 / / 65 // 66 // 67 // 68 // tasmAdAtmavidaH sarvaiH pUjanIyA vizeSataH // vedavedAntavAkyAnAM mayA'rthaH saMgraheNa te // kathitaH sArabhUto'yaM zeSo'nyo grnthvistrH|| 69 // zAstrANyadhItya medhAvI gurorabhyasya tAnyapi // palAlamiva dhAnyArthI yjedgrnthmshesstH|| 70 // tasmAdAtmavida iti / zrUyate hi-"yaM yaM lokaM manasA saMvibhAti vizuddhasattvaH kAmayate yAMzca kAmAn / taM taM lokaM jayate tAMzca kAmAMstasmAdAtmajJaM varcapeddhatikAmaH" iti // 69 // 70 // yAvAnartha udapAne sarvataHsaMplutodake // tAvAnsarveSu vedeSu brAhmaNasya vijAnataH // 71 // pAvAnartha iti / sarvasminbhUmaNDale jalaplate sati pipAsorudapAne kUpe yathA na kiMcitprayojanamevaM tattvavidAM vedaistatpatipAditakarmabhirvA na kiMcitprayojanamityarthaH // 71 // durlabhaM prApya mAnuSyaM tatrApi brahmavigraham // brAhmaNyaM ca tathA viSNo vedAntazravaNAdinA // 72 // ativarNAzramaM rUpaM saccidAnandamaMdayam // yo na jAnAti so'vidvAnkadA mukto bhaviSyati // 73 // vidyaiva zreyasI cetkimiti vedaiH karmANi prapaJcena pratipAditAni / teSAmapyarthavattve vA kathaM vaiphalyavacanamityAzaGkaya "tilatailameva miSTaM yena na dRSTaM ghRtaM kvApi" iti nyAyena vidyAnadhikRtAnAM sAMsArikamukhAya tAtkAlikaduH. khaparihArAya ca karmANi kathitAni / adhikRtasya tu paramapuruSArthasAdhanatayA vidyaiva zreyasItyAha-durlabhaM prApyeti / 1 Ga. variSThAH / 2 na. 'mavyayam / For Private And Personal Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 306 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikAsametA "bhUtAnAM prANinaH zreSThAH prANinAM buddhijIvinaH / buddhimatsu narAH zreSThA nareSu brAhmaNAdayaH " / [ 3 muktikhaNDe - ityuktadRzA manuSyatvameva tAvaddurlabham / tatrApi brahmavigrahamiti / brahma vedasvadarhavigrahaM traivarNikatvaM prApyetyarthaH / vedAnta zravaNAdinA brAhmaNyaM brahmaniSThatAm / "maunaM cAmaunaM ca nirvidyAtha brAhmaNaH" iti brahmaniSThatA brAhmaNyapadArthatvena zrutA // 72 // 73 // yadA carmavadAkAzaM veSTayiSyanti mAnavAH // tadA' vijJAya ca zivaM duHkhasyAnto bhaviSyati // 74 // jJAnavyatirekeNa karmakoTibhirapi mukterabhAvamAha -- padeti / avijJAyeti cchedaH // 74 // bahUnAM janmanAmante mahApuNyavatAM nRNAm // prasAdAdeva me vAkyAjjJAnaM samyagvijAyate // 75 // vidyAnadhikRtAnAmapi niSkAmAnAM vidyAvAptidvArA karma kAraNa mastItyAhabahUnAmiti / / 75 / / yasmindehe dRDhaM jJAnamaparokSaM vijAyate // taddehanAzaparyantameva saMsAradarzanam // 76 // nanvajJAnI vidyAmupadeSTuM na zaknoti / jJAnI tu muktaH sandRzyamAtra na pazyati kimuta ziSyAdIn / tatkathaM vidyAsaMpradAyapravRttiH / jJAnino'pi vA saMsAradarzane kenedAnIM muktirityata Aha- pasmindeha iti / vidvaddehArambhakavyatiriktakarmaNAmeva hi vidyayA nivRttiH / ArambhakANAM tu viduSo jIvanmuktasya dehAbhAsajagadavabhAsau jainayatAmAsthAvirahiNA bhogAbhAsenaiva nivRttiH / uktaM hi vyAsena - " anArabdhakArye eva tu pUrve tadavadheH" iti / " bhogena tvitare kSapayitvA saMpadyate " iti ca / zrUyate ca - " tasya tAvadeva ciraM yAvanna vimokSye, atha saMpatsye " iti / ato jIvanmukto'tivarNAzramI vidyAsaMpradAyapravartaka ityarthaH // 76 // For Private And Personal Use Only purA'pi nAsti saMsAradarzanaM paramArthataH || kathaM taddarzanaM dehavinAzAdUrdhvamaMpyuta // 77 // 1 Ga. 'pi tAnsaMsA' / 2 ga. jagatA / 3 ga. Ga. 'macyuta /
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra adhyAyaH 7 ] www.kobatirth.org sUtasaMhitA / tasmAdbrahmAtmavijJAnaM DhaM caramavigrahe // jAyate muktidaM zuddhaM prasAdAdeva // 78 // sUta uvAca - dehanAzAnantaraM saMsArAdarzane kaimutikanyAyamAha - purA'pIti / purA viva mamAtreNa darzanaM pazcAttu tadapi nAstItyarthaH // 77 // 78 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ityevamuktvA paramezvaro haratrayImayo'bhISTaphalaprado nRNAm // trilocano'mbAsahitaH kRpAkaro na kiMcidapyAha punardvijottamAH // 79 // nizamya vedArthamazeSamacyutaH praNamya zaMbhuM zazizekharaM haram // pragRhya pAdAmbujamAstiko hariH svamUrdhni vinyasya karadvayena saH // 80 // atiprasAdena zivasya kezavaH samasta saMsAravivarjito'bhavat // pranRtya devo'pi mukundasaMnidhau punaH surendrairakhilaiH samAvRtaH // 81 // puNDarIkapuramApa zaMkara statra sarvagaNanAyakaiH punaH // puSparAzibhiraharnizaM mudA pUjitazva bhagavAnsabhApatiH // 82 // evaM sUtavacaH zrutvA munayo vedavittamAH // praNamya sUtaM sarvajJaM sarvadA karuNAkaram // 83 // 1 . ca naravi / 2 ga. vamacyu / For Private And Personal Use Only 307
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 308 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDetasya zuzrUSaNe niyaM matiM cakruH smaahitaaH|| 84 // iti zrIskandapurANe mRtasaMhitAyAM muktikhaNDe gurUpasadanazuzruSAmahimakathanaM nAma sapta mo'dhyAyaH // 7 // na kiMciditi / vaktavyasya paripUrNatvAdvaktavyAntarAbhAvAca // 79 // 8 // // 81 // 82 // 83 // 84 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM muktikhaNDe gurUpasadanazuzrUSAmahi makathanaM nAma saptamo'dhyAyaH // 7 // (athASTamo'dhyAyaH) munaya UcuH evaM mahezvarAjjJAnaM labdhvA viSNuH sanAtanaH // tataH kimakarovidvAnvada kAruNyavigraha // 1 // mUta uvAca zRNudhvaM tatpravakSyAmi munayaH saMzitavratAH // mahAdevaM namaskRtya viSNurvyAghrapuraM gataH // 2 // laukikavaidikaiH stotraiH stutvA'nujJAmavApya ca // Aruhya garuDaM viprA amarairakhilairhariH // 3 // stUyamAno mahAviSNurdRSTo vaikuNThamApa sH|| tatastaM sarvalokazaM zaGkhacakragadAdharam // 4 // zrIpatiM bhUpati viprAH surA brhmpurogmaaH|| praNamya daNDavadrUmau bhaktyA paramayA saha // 5 // kRtAJjalipuTA bhUtvA papracchuH paGkajekSaNam / / devA Ucu*bhagavanIzvarAtsarva bhavatA zrutamacyuta // 6 // * ayaM zlokaH ( ka ) pustake nAsti / For Private And Personal Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 8] suutsNhitaa| 309 tatsarva zrotumicchAmo brUhi naH saMgraheNa tat // viSNuruvAca bhavadbhiryacchrataM devAstadvitaM sarvadehinAm // 7 // tathApi nAhaM vakSyAmi ziva evaM prvkssyti|| bhavantaH zraddhayA sArdhaM puNDarIkapurobhidham // 8 // tathA labdhaM zakyAyA api vidyAyA dezikavizeSanibandhanaM kSetravizepanibandhanaM cotkarSAtizayaM varNayituM puNDarIkapuravAsinaM zivaM prati jijJAsUnAM devAnAM viSNunA prasthApanaM vivakSustadarthaM munInAM praznamavatArayati-munaya Ucuriti / evaM mahezvarAditi // 1 // 2 // 3 // 4 // 5 // 6 // 7 // 8 // svarATsaMjJasya devasya tdRtsaroruhamadhyagam // dine dine'thavA pakSe pakSe vA mAsi mAsi vaa||9|| svarATsaMjJasyeti / zivo hi paJcIkRtabhUtakAryasamaSTirUpasthUlazarIramabhimanyamAno virAT / tadyApakamapaJcIkRtabhUtakAryasamaSTirUpaM saptadazakaM liGgazarIramabhimanyamAnaH svarAT / ubhayakAraNamavyAkRtamabhimanyamAnaH samrADiti prathamakhaNDa ekAdazAdhyAye varNitam / tatra svarATsaMjJasya devasya hRtsaroruhaM hRdayapuNDarIkaM tanmadhye vartamAnaM puraM puNDarIkapuram / "hRdyayamiti tasmAdadayamiti / hRdi zeSa AtmA / atha yadidamasminbrahmapure daharaM puNDarIkaM vezma" "IzvaraH sarvabhUtAnAM hRddeze'rjuna tiSThati" itizrutismRtiparyAlocanayA yasminneva zarIramadeze zivo nityaM vizeSataH saMnihitaH sa eva pradezo hRtpuNDarIkam / vyApakasya ca svarAdzarIrasya madhye vyAghapure zivo nityaM saMnihita iti tadeva svarAjo hRtsaroruhaM tanmadhyagatamityarthaH // 9 // SaNmAsAnteSu vA'bdAnteSvAzarIravimokSaNAt // dRzyate prANinA yena zraddhayA tasya muktidam // 10 // acirAtsarvapApaghnaM bhogadaM bhogakAminAm // upetya sumahattIrtha tapaH kRtvA suduzvaram // 11 // 1 Ga. rAdhipam / 2 gha. 'raNaM mAyAkR' / For Private And Personal Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 310 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDezrImatpaJcAkSaraM mantraM satAraM sarvasiddhidam // sarvamantravaraM nityaM zatarudrIyamadhyagam // 12 // japitvA lakSamekaM vA zrImaddabhrasabhApatim // dRSTvA paJcAkSareNaiva satAreNA''stikAH surAH // 13 // pUjayadhvaM mahAdevaM yuSmAkaM karuNAkaraH // ambikApatirAnandamahAtANDavapaNDitaH // 14 // sarvAdhAravaTacchAyAniSaNNo bhUtibhUSaNaH // somAdhuzekharaH somaH somasUryAgnilocanaH // 15 // kapardI kAlakaNThazrIrvedayajJopavItavAn // gaGgAdharaH supra vaH susmito nAgabhUSaNaH // 16 // dIrghabAhurvizAlAkSastundabandhavirAjitaH // hArakeyUrakaTakanUpurAdivibhUSitaH // 17 // // 10 // 11 // 12 // 13 // 14 // 15 // 16 // 17 // bhasmAdhAradharaH zrImAnakakuNDalamaNDitaH // pavitrapANirbhagavAnpuNDarIkatvagambaraH // 18 // kvaNatkikiNisaMyuktakalakAJcIvirAjitaH // sarvAbharaNasaMyuktaH sarvalakSaNasaMyutaH // 19 // gokSIradhavalAkAraH kuMdendusadRzaprabhaH // saMsArabhayabhItAnAmekenaivAbhayapradaH // 20 // puNDarIkatvagambaro vyAghrAjinavasanaH // 18 // 19 // 20 // anyena pANinA sarvabhaktaprANiparigrahaH // tadanyakarasaMlagnasaMmyagDamarukadhvaniH // 21 // sarvAnbhaktAnpANino'bhimatavarapradAnena parigRhNAtyanugRhNAtIti sarvabhaktapANiparigrahaH / pacAdyac // 21 // 1 gha. 'mahattANDavamaNDi / 2 gha. 'samaM Dama / For Private And Personal Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAya H 8 ] sUtasaMhitA | vAmabhAgordhvapANistha mahAdIptahutAzanaH // kRpayaivA''tmamAyotthaghorApasmArasaMsthitaH // 22 // kRpayaiveti / svamAyayotthito yo ghoro'pasmArastaM pAdenAsskampa vartata iti yattadapi tasminkRpayaiva / pAdasparzena sa kRtArtho bhavatvityeva hetunetyarthaH // 22 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svasvarUpamahAnandaprakAzApracyuto haraH // prasannaH sarvavijJAnamupadekSyati sa prabhuH // 23 // sUta uvAca - puNDarIkapuramApurAstikAH zraddhayaiva saha yatra nRtyati // ambikApatirazeSanAyaka zvandramaulirakhilAmarA mudA // 24 // tataH surAzratIva sattamA vilakSaNA bhUtivibhUSitAzviram // vratAni dAnAni tapAMsi cA''darAnmunIzvarAH sarvajagatpriye ratAH // 25 // For Private And Personal Use Only 311 paJcAkSaraM paramamantramazeSavedavedAntasAramatizobhanamAdareNa // japtvA surAH praNavasaMyutamambikezaM dRSTvA sabhApatimazeSaguruM praNamya // 26 // yata evaM ghorApasmAraH pAdenAsskrAntaH / ataeva mahAnandaprakAzAdapacyutaH || 23 || 24 / / 25 / / 26 / / bhaktyA pUjya mahezvarAkhyamamalaM muktipradaM bhaktidaM zaktyA yuktamatiprasannavadanaM brahmendrapUrvAH surAH //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 312 tAtparyadIpikA sametA [ 3 muktikhaNDe - nityAnandaniraJjanAmRtaparajJAnAnubhUtyA sadA nRtyantaM paramezvaraM pazupatiM bhaktyaikalabhyaM param // 27 // laukikena vacasA munIzvarA vaidikena vacasA ca tuSTuvuH // devadevamakhilArtihAriNaM brahmavajradharapUrvakAH surAH // 28 // munIzvarA mahezvaraH samastadevanAyakaH surezvarAnnirIkSaNAnnirastapApapaJjarAn anugraheNa zaMkaraH pragRhya pArvatIpatiH samastavedazAstrasArabhUtamuttamottamam // 29 // // nityAnandeti / AtmanaH svabhAvabhUto'pi hyAnando dazAbhedena dvividhaH / anityo nityazca / mAyayA nityamAvRtaH saJzubhakarmopasthApitaviSayendriyasaMprayogajanitavRttyabhivyaktalakSaNaH sphuranvyaJjakavRttivinAze punastirobhavannanitya ityarthaH / parazivasvabhAvabhUtastu niratizayAnandaH kadAcidapyanAvRttatvA nityaH / itthaM jJAnamapi svabhAvabhUtaM mAyayA tirohitaM sadvatyabhivyaktamanityam / zivasvarUpabhUtaM tu jJAnaM mAyAparanAmnAJjanenAnAvRttatvAnna kadAcidapi mriyata ityamRtam | kSaNikebhyo vRttijJAnebhyo niratizayotkarSAttatparaM jJAnaM nityamakhaNDaikarasaM vastvatyantAnukUlyena parapremAspadatvAdAnanda iti svasvetaravyavahArakAraNaprakAzatayA jJAnamiti ca vyapadizyate / tasya ca svaprakAzasya svabhAvabhUto yaH prakAzaH sa evAnubhUtiranubhavo nRtyasya kAraNamityarthaH / nRtyasya ca parAnandAbhinayAtmakatvaM varNitaM prathamakhaNDe dvitIyAdhyAye // 27 // 28 // 29 // pradarzayannaTezvaraH samastadevasaMnidhau svanartanaM vimuktidaM mahattaraM mahezvaraH // samastalokarakSakaM mahAtmanAM hRdi sthitaM nirIkSaNAhamIzvaro'karotsabhApatiH zivaH // 30 // pazupatitANDavadarzanAtsurAH paramamudA vivazA viceSTitAH // Ga. 'pi nityAna / 2 gha nAzo yatasti / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra adhyAyaH 8 ] www.kobatirth.org sUtasaMhitA / punaramalA mahezvaraM praNamya priyavadanaM vinayena saMyutAH // 31 // nirikSaNArhamiti / anugrAhmANAM devaanaamprokssjnyaanjnnlkssnnphlaaddhetonRtymkroditynvyH|| 30 // 31 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir papracchuH paramezvaraM pazupatiM pArzvasthitAmbApatiM sarvajJaM sakalezvaraM zazidharaM gaGgAvaraM sundaram || vijJAnaM nikhilAH surAH zrutigataM saMsAraduHkhApahaM nirdedo bhagavAJzavo guruguruH provAca kaarunnytH||32|| Izvara uvAca 40 313 vakSyAmi paramaM guhyaM vijJAnaM surasattamAH // yuSmAkaM zraddhayA sArdhaM zRNudhvaM tatsamAhitAH // 33 // // 32 // 33 // AtmA tAvatsurA asti svasaMvedyo nirAspadaH // AnandaH pUrNacaitanyaH sadA so'haM na saMzayaH // 34 // dehendriyAdivyatiriktasyA''tmanaH sadbhAve hi bahavo vipratipannAH / ata eva naciketA yamaM prati vyatiriktAtmasadbhAvasaMzayameva prathamamudAjahAra - "yeyaM prete vicikitsA manuSye'stItyeke nAyamastIti caike / etadvidyAmanuziSTastvayA'ham" iti / yamo'pi tasya duradhigamatAmeva prathamamAha - "devairatrApi vicikitsitaM purA nahi suvijJeyamaNureSa dharmaH" iti / tadastitvameva ca prathamato jJAtavyamityAha taittirIyakazrutiH - " asti brahmeti cedveda / santamenaM tato viduH" iti / kAThake'pi - " astItyevopalabdhasya tattvabhAvaH prasIdati" iti / ataH paramezvaro devAnpratyAtmanaH sadbhAvameva tAvadAha - AtmA tAvamurA astIti / asti tAvatsvatastasya svarUpapramANaprakAravizeSA apyagrata evocyanta iti tAvacchabdArthaH / svamasAdhAraNaM rUpamAha - nirAspada iti / mAyAtatkAryajAtaM sakalamAtmAspadam / AtmA tu " sa bhagavaH kasminpratiSThita 1 ca. 're dha' / For Private And Personal Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 314 tAtparyadIpikA sametA [ 3 muktikhaNDe - iti sve mahini" iti zruteH svamahimapratiSThitatvAdananyAspada iti / tadeva tasyAsAdhAraNaM rUpamityarthaH / pramANamAha- svasaMvedya iti / "yato vAco niva rtante / aprApya manasA saha" iti vAGmanasaviSayAtivartini tasminbhagavati svabhAvabhUtaH prakAza eva mukhyaM pramANamityarthaH / jJAnAtiriktasya jaDatvena jJAnasyaiva svayaMprakAzatvAttasya ca kSaNikatvAttadrapasyA''tmano'pi tathAtvamiti maM vyudaspati- pUrNacaitanya iti / vRttyavacchedena hi caitanyaM kSaNikamiva bhavati / tenavacchinnaM tu paripUrNa tannityamityarthaH / itthaM duradhigamasya prayanato'dhigame phalamAha - Ananda iti / itthamuktarUpasya jJAtavyasya tattvasya jJAturAtmanaH pRthaktvaM vArayati so'hamiti / prAkpRthagbhUtasyaiva jIvasya zivatAdAtmyamupAyairlabhyamiti kecana bhrAntAH / yadAhuH "A mukterbheda eva syAjjIvasya ca parasya ca / muktasya tu na bhedo'sti bhedahetorabhAvataH " iti / tAnvArayati -sadeti / atrAstIti satyatvam / svasaMvedya iti jJAnatvam / pUrNa ityanantatvam | Ananda iti sukhatvam / so'hamiti matyaktvamiti rUpapaJcakamuktam / tena satyajJAnAnantAnandAtmatvalakSaNena rUpapaJcakenAnRtajadAntavattvaduHkhAnAtmatvabhramavyudAsenAkhaNDaikarasaM svarUpamupadiSTamiti draSTavyam // 34 // tasya kAcitsurAH zaktirmAyAkhyA'sti vimohinI // vicAravelAyAM sA''tmA bhavatyeva na cAnyathA // 35 // itthamekara se tasminvastuni kathaM dehAbhAsajagadavabhAsAviti tatrA''ha - tasya kAciditi / tadAzritamAyAvilAsamAtrametattathAtvaM ca vicArajanitajJAnanivartyatvAdityarthaH || 35 // tadabhedena so'pyAtmA pralaye jagataH sthitaH // tasminprapaJcasaMskAraH sthitaH sarvaH surottamAH // 36 // prAkRtapratisaMcare tarhi mAyAyA api naSTatvAtkutaH punaH prAdurbhAva ityata Aha - tadabhedeneti / grastasamastaprapaJcA mAyA svapratiSThatvAdatyanta nirvikalpakena caitanyena vivicyamAnA'pi tAdAtmyAdhyAsAtmakAzenaiva prakAzamAnA vartata eva / " avyaktaM puruSe brahmaniSkale saMpralIyate" ityapi vivekAvabhAsavirahamAtrAbhi 1 ka kha ga gha 'tanyasya kSa / 2 ga. Ga. tadavacchinnaM / 3 ka. cAritAyAM sAcAtmA / ka. tasminkathaM / 5 ga gati sthi / 6 ga. 'tiSThitA / For Private And Personal Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 315 adhyAyaH 8] suutsNhitaa| prAyameveti mapaJcitaM prathamakhaNDe paJcamAdhyAye / tadavasthAyA mAyAyA yathApUrva jagadutpattau bIjamAha-tasminniti / paripakvasya karmaNo bhogapradAnena kSINatvAditarasya cAparipAkAdrogyaH prapaJcaH sakalo'pi mAyAzabalite tasminnAtmani lInaH saMskArarUpeNa vartamAnaH punaH sargasya bIjam // 36 // svabhAvAdeva saMkSubdhA vAsanA karmaNA bhavet // tatastatkSobhayuktAtmA'vikriyo'pi svabhAvataH // 37 // saMskArAparapaMryAyavAsanAvazAtprAptaparipAkena karmaNA kSubdhA kAryAbhimukhyaM prApitA bhavatItyarthaH / paripakvasya hi karmaNaH svabhAva eva sa yadvAsanAkSobhakatvam / kUTasthanityatayA svato nirvikAreNApi vikRtavAsanAsaMyogAdvikAramiva prAptenA''tmanA kSobhaM kAryAbhimukhyaM nIyata ityAha-tatastatlobheti // 37 // kSobhakaH kAlatattvasya punaH kAlena saMyutaH // IkSaNaM pUrvavatkRtvA punarbrahmAdikaM jagat // 38 // "kAlo mAyAtmasaMbandhaH" ityuktalakSaNaH kAlaH / IkSaNamiti / kAlakarmayuktazcA''tmA "sa IkSata lokAnnu sRjA iti" ityAdizrutyuktaparipATyA pAktanasargaparaMparAsadRzameva sagaM karoti / "sUryAcandramasau dhAtA yathApUrvamakalpayat / divaM ca pRthivIM cAntarikSamatho suvaH" iti zruterityarthaH // 38 // sRSTvA'nuprApya tanmohAtsurAH saMsAramaNDale // jJeyajJAtrAdike'zuddhe svapratulye mahattare // 39 // anAdyante'vazo bhUtvA surAH karmAnurUpataH // vicitrAM yonimAsAdya sukhaduHkhAdipIDitaH // 40 // sRSTvA'nupApyetyAdi / mAyAtItaH paramAtmA prANikarmapreraNAjanitalIlAsargapravRtto vizuddhasattvapradhAnamAyopAdhikaH sraSTA bhUtvA rAjasatAmasamAyAmayaM bhoktabhogyalakSaNaM prapaJca sRSTvA tattAdAtmyAbhimAnaM tadanupravezaM ca vidhAya sukhaduHkhamayaM saMsAramanubhavati | "idaM sarvamasRjata tatsRSTvA tadevAnuprAvizat" ityAdizratarityarthaH // 39 // 40 // .. 1 ka. ga. gha. 'sthAmA / 2 5. 'paryAyaprApta / ka kha. ga. paryAyA vA / 3 ka. gha, 'ta imAlokA / 4 ga. 'daM ca s| For Private And Personal Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 316 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDepUrvajanmArjitAtpuNyAnaro bhUtvA mahItale // matprasAdena vedoktaM karma kRtvA vizuddhadhIH // 41 // vicArya sarva duHkhAdyamanityaM sArakharjitam // virakto mokSamAkAGkSanmokSopAyaM mahattaram // 42 // vedena darzitaM samyaksaMpAdyAsmatprasAdataH // AtmamAtrAM parAM muktiM prApnotyAtmA svayaM suraaH||43|| itthaM saMsarato jIvasyApavargaprakriyAmAha-pUrvajanmetyAdi // 41 / / 42 // sarveSAmAtmavijJAnAdeva muktirna cAnyataH // jJAnAdanyatsurAH sarva vijJAnasyaiva sAdhanam // 44 // jJAnakarmaNorubhayoruktatvAtsamasamuccayanamanivartanAya kramasamuccaya ityAhasarveSAmiti // 44 // tatra zAntyAdikaM sarvamihaiva jJAnasAdhanam // mama sthAne mRtiH zuddhe vArANasyAdike suraaH||45|| ayogyAnAM ca yogyAnAM narANAM maraNAtparam // vizuddhabrahmavidyAyAH sAdhanaM surasattamAH // 46 // zrImatpaJcAkSaro mantrI mntraannaamuttmottmH|| mArgANAM vedamArgazca prApyAnAM muktiruttamA // 47 // devatAnAmahaM mukhyaH sthAnAnAM sursttmaaH|| mama sthAnAni mukhyAni teSAM vArANasI tathA // 48 // zrIkAlahastizailAkhyaM zrImadRddhAcalAbhidham // puNDarIkapuraM tadvacchromadalmIkamuttamam // 49 // vadAraNyasamAkhyaM ca sthAna mukhya surottmaaH|| eSAM mukhyatamA khyAtA zrImahArANasI purI // 50 // 1 ga. gha. Ga. sNsaarto| 2 Ga. sAMkhyAdikaM / 3 gha. 'raannaamgraatp| For Private And Personal Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 8] suutsNhitaa| puNDarIkapuramapyatipriyaM vitta sarvasurasattamA mama // muktimuktikaramAzu dehinAM bhaktilabhyamatizobhanaM sadA // 51 // viduSAmupAyamabhidhAya vidvadavidvatsAdhAraNamupAyamAha-mama sthAna ityAdi // 45 // 46 // 47 / / 48 // 42 // 50 // 51 // asmAbhiH surasattamA abhihitaM vijJAnamatyadbhutaM yuSmAkaM munipuMgavairapi tathA sarvArthapAraM gataiH // madbhaktairatizobhanaM puravaraM saMsevanIyaM naraimuktyartha paramAstikairiti parA sAdhvI zrutirvakti hi 52 sUta uvAca evaM mahezvaraH saakssaacchriimddbhrsbhaaptiH|| devadevo jagannAthaH pazupAzavimocakaH // 53 // AmnAyAntaikasaMvedyaH sAkSI sarvasya sarvadA // ambikAsahitaH zrImAnprovAca jJAnamuttamam // 54 // devAzca brahmavijJAnaM vedAntotthaM vimuktidam // zrukhA sarvezvaraM viprAH praNipatya mahItale // 55 // laukikaivaidikaiH stotraiH stutvA bhaktyA sabhApatim // pUjAM pracakrire devAH zrImatpaJcAkSareNa vai // 56 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM muktikhaNDe vyAghra pure devopadezakathanaM nAmASTamo'dhyAyaH // 8 // sAdhvI zrutiriti / "sa bhagavaH kasminpratiSThita iti varaNAyAm" ityA. diketyarthaH // 52 // 53 // 54 // 55 // 56 // iti zrIsUtasaMhitAtAtparyadIpikAyAM muktikhaNDe vyAghrapure devopadezaka dhanaM nAmASTamo'dhyAyaH // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 318 [ 3 muktikhaNDe tAtparyadIpikAsametA(atha navamo'dhyAyaH) munaya UcuH bhavatA sarvamAkhyAtaM saMkSepAdistarAdapi // bhavatprasAdAdasmAbhirvijJAtaM ca vicakSaNa // 1 // tathA'pi devadevasya zivasya paramAtmanaH // vizvAdhikasya rudrasya brahmaNaH sarvasAkSiNaH // 2 // nartanaM draSTumicchAmaH zaMkarasyAmbikApateH // ataH kAruNyato'smAkaM tadupAyaM vadAitam // 3 // uktamuktyupAyajAtamadhye bhagavannRtyadarzanasyaiva sukaratvaM mulabhatvaM mahAphalatvaM ca nizcinvatAM munInAM tadupAyagocaraM praznamavatArayati-bhavatA sarvamiti // 1 // 2 // 3 // sUta uvAca zRNudhvaM tatpravakSyAmi zraddhayA vedvittmaaH|| purA nandIzvaraM dhImAnapacchacchaunako muniH // 4 // so'pi kAruNyataH zrImAnandI vedavidAM varaH // zaunakAyAbravItralA mahAdevaM ghRNAnidhim // 5 // nandikezvara uvAca kailAse saMdhyayoH zaMbhuH karoyAnandanartanam // tacchivA kevalaM pazyatyanyastatra na pazyati // 6 // pRSTamupAyaM bruvANaH sUtastatra pratyayadAkya purAvRttamudAharati-puretyAdi // 4 // 5 // 6 // puNDarIkapure rudraH zaunakA''nandanartanam // zrImaddabhrasabhAmadhye karoti bhagavAnsadA // 7 // 1 ka. kha. 'ktayuktyu / 2 kha. vicinvatAM / ga. vinizcinvatAM / For Private And Personal Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 9] suutsNhitaa| 319 kailAse nityaM sato'pi nartanasya darzanaM durlabhamiti yatra sthAne mulabhaM tadAha-puNDarIkapura iti // 7 // tatrApi zaunakAmbA'pi skando vighnezvaro'pi ca // kSetrapAlo mayA sAdha pazyatyanyo na pazyati // 8 // ambA'pi gauryapi // 8 // yeSAM prasAdo devasya zaunakAsti mhttrH|| te prapazyanti tatraiva mahAnartanamaizvaram // 9 // tasmAtprasAdasiddhayartha zaunaka zraddhayA saha // puNDarIkapuraM gatvA kho cApasthite sati // 10 // ArdrAyAM prAtareva tvaM zucirbhUtvA samAhitaH // zivagaGgAbhidhe tIrthe snAnaM kRtvA mahattare // 11 // yathAzakti dhanaM dhAnyaM dattvA'nyadA'nasUyave // upoSya dinamekaM vA zrImUlasthAnanAyakam // 12 // bhaktyA pradakSiNIkRtya praNamya bhuvi daNDavat // zrImatpaJcAkSaraM mantraM japitvA'yutamAdarAt // 13 // dine dine mune'bdAnte snAnaM kRtvA yathA purA // praNamya devamIzAnaM zrImUlasthAnanAyakam // 14 // punarnityaM mahAbhaktyA zrImaddabhrasabhApatim // pradakSiNatrayaM kRtvA praNamya bhuvi daNDavat // 15 // zrImatpaJcAkSaraM mantraM japitvA pUrvavatpunaH // vatsarAnte yathAzakti dhanaM dattvA sabhApateH // 16 // pUjAM paJcAkSareNaiva kuru zraddhApuraHsaram // punaH prasAdaste tasya bhaviSyatyeva zaunaka // 17 // 1 ga. 'nyadrAhmaNAya ca // u / 2 Ga. 'datastasya / For Private And Personal Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 320 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikA sametA [ 3 muktikhaNDe - bahavo devadevasya nRtyamatra prasAdataH // dRSTvA svavAJchitaM sarvaM prAptavanto munIzvarAH // 18 // sUta uvAca - evaM nandIzavacanaM zrutvA'sau zaunako muniH // sarvaM kRtvA krameNaiva zraddhayA munisattamAH // 19 // prasAdena mahezasya nartanaM sarvasiddhidam // dRSTvA sabhAmadhye bhavAnyA saha zaunakaH // 20 // atIva prItimApannaH stotraiH stutvA yathAbalam // bhaktyA paravazo bhUtvA kiMcitkAlaM mahAmuniH // 21 // puNDarIkapure darzanalA bhopAyamAha - yeSAmiti // 9 // 10 // 11 // 12 // // 13 // 14 // 15 // 16 // 17 // 18 // 19 // 20 // 21 // punazva dRSTvA devezaM nRtyantaM devanAyakam // pramodena svayaM viprA akaroddaNDanartanam // 22 // devadevo'pi saMtuSTaH zaunakAya dvijottamAH // prAha gambhIrayA vAcA zaunaka tvaM mahAmune // 23 // daNDanartanamiti / daNDapraNAmaiH sahitaM harSotkarSanimittavazapravRttaM nRttamisparthaH // 22 // 23 // vedAnAmAdibhUtasya Rgvedasya mamA''jJayA // ava nirvAhakastatra zAkalyasya vizeSataH // 24 // evamAjJApitastena zivena munisattamaH // zaunako bhagavAnviprAstathA nirvAhako'bhavat // 25 // bhava nirvAhaka iti / ata eva mahAvrate hotRprayogasya nirvAha: zaunakena kRtaH / zAkalyasyeti / zAkalya kRtapadavibhAgAnusAreNa hi zaunaka RgvidhAnabRhaddevatAmahAvrataprayogAdigranthAnakArSIdityarthaH // 24 // 25 // 1 gaGa nRtyami / 2 Ga. zAkalasya / For Private And Personal Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 9] suutsNhitaa| 321 tasya ziSyastu viprendraastddaakyaadaashvlaaynH|| pUrvoktenaiva mArgeNa bhagavantaM triyambakam // 26 // zrImaddabhrasabhAmadhye nRtyantaM devanAyakam // dRSTvA praNamya medhAvI prasAdena zivasya tu // 27 // abhavatsUtrakRviprAH zAkalyasya mhaamuniH|| evaM pUrvoktamArgeNa zraddhayA bahavo janAH // 28 // dRSTvA bhrasabhAmadhye nartanaM zaMkarasya tu // kRtArthA vedavicchreSThA abhavannacireNa tu // 29 // tasmAdbhavanto'pi puroktavarmanA zivasya nRttaM zivayA nirIkSitam // dRSTvA mahezasya harasya zUlinaH __ prasAdamAtreNa vimuktibhaaginH||30|| bhavata paramatattvaprAptyupAyo mayoktaH sakalaguruvarANAmuttamo vyAsasaMjJaH // avadadatirahasyaM me purA zraddhayaiva pravaraguNanidhAnaH padmanAbhAMzabhUtaH // 31 // evamuktvA munIndrebhyaH sUtaH paurANikottamaH // kRSNadvaipAyanaM vyAsaM sasmAra zraddhayA saha // 32 // na kevalaM svayamakArSIt / kiMtu svaziSyamAzvalAyanamapi tathAkaraNe niyuktavAn / sa AzvalAyano'pi tathA kRtavAnityAha-tadvAkyAdAzvalAyana ityAdi // 26 // 27 // 28 // 29 // 30 // 31 // 32 // etasminnantare zrImAnmahAkAruNikottamaH // kRSNAjinI sottarIya ASADhena virAjitaH // 33 // bhasmoddhUlitasarvAGgaH zuddhatiryavitrapuNDdhRt // rudrAkSamAlAbharaNo japanpaJcAkSaraM mudA // 34 // For Private And Personal Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir __tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeziSyastAdRgvidhairyukto mahAtmA svymaagtH|| taM dRSTvA paramaprItyA praNamya bhuvi daNDavat // 35 // sUtaH svaziSyairmunibhiH saha satyavatIsutam // tatpAdapaGkajavaMdaM nidhAya zirasi kramAva // 36 // cakSuSorhRdaye caiva saMtoSAgadgadasvaraH // pAdaprakSAlanaM kRtvA pavitraM tajalaM punaH // 37 // ASADheneti / "ASADho batinAM daNDaH" iti halAyudhaH // 33 // 34 // / 35 // 36 // 37 // pItvA yathArha saMpUjya vyAsaM ziSyagaNAvRtam // tadAkyaM vedavatsatyaM vaziSyAnvedavittamAn // 38 // tadvAkyaM vyAsavAkyam // 38 // zrAvayitvA mahAdhImAnsaha tenAkhilairapi / zrImadyAghrapuraM divyamavApa puruSArthadam // 39 // punaH sarve munizreSThA vedvyaaspurogmaaH|| cApe sUrye sthite raudre nakSatre zraddhayA saha // 40 // vyAghrapuraprabhAve'tizayanakSatram / raudre nakSatra AAyAm // 39 // 40 // snAnaM kRtvA mahAtIrthe zivagaGgAbhidhe vare // yathAzakti dhanaM dattvA brAhmaNAnAM manISiNAm // 4 // upoSyaikaM dinaM dRSTvA zrImUlasthAnanAyakam // pradakSiNatrayaM kRtvA praNamya dharaNItale // 42 // SaDakSareNa mantreNa zrImUlasthAnanAyakam // samArAdhyAyutaM nityaM japitvA mantramuttamam // 43 // 1 ga, 'bhuulaasthaa| For Private And Personal Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAya: 9 ] sUtasaMhitA | vatsarAnte ca tIrthe'smintrAnaM kRtvA mahattare || pradattvA pUjya devezaM zrImUlasthAnanAyakam // 44 // tataH sabhApatiM nityaM praNamya bhuvi daNDavat // mantraM SaDakSaraM nityaM japitvA'yutamAdarAva // 45 // vatsarAnte dhanaM dattvA brAhmaNAnAM yathAbalam || zrImatpaJcAkSareNaiva satAreNa mahezvaram // pUjayAmAsuratyantaM zraddhayaiva sabhApatim // 46 // tataH prasanno bhagavAnmahezvaro munIzvarANAmapi dRSTigocaraH // pranRtyamAno'bhavadambikApatiH samastavedAntasabhApatiH zivaH // 47 // vyAsAdayo vedavidAM verA haraM divAkarANAM zatakoTikoTibhiH // samAnatejaskamatIva nirmalaM vizAlavakSasthalamArtihAriNam // 48 // dRSTvA prasAdena mahattareNa te praNamya sarve bhuvi daNDavatpunaH // prajalpya bhaktyA vivazA viceSTitA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nivRttabandhA abhavanprasAdataH // 49 // puSpavRSTirabhavanmahattarA svastimaGgalapuraHsarA'pi ca // kAhalAdikhapUritaM jaga toSitA api surAsurA janAH // 50 // 1 Ga. varaM / For Private And Personal Use Only 323
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 324 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAtparyadIpikA sametA AgatA api surAsurA janA apsarobhirakhilairanuttamaiH // zaMkarazca bhagavAnsabhApatiH sarvalokahitakAmyayA'mbayA // 51 // [ 3 muktikhaNDe - saha parikarabandhaM vedamantreNa kRtvA nikhilabhuvananAtho nIlakaNThastrinetraH // sakalajanasamUhaiH sevyamAnaH svabhaktai stanayayugalayukto nandinA''nanditena // 52 // mahotsavavinodena bhagavAnparamezvaraH || puNDarIkapuraM divyaM prAdakSiNyakrameNa saH // 53 // caritvA zivagaGgAyAM zaMbhustANDavamaNDitaH // snAnaM kRtvA dadau tIrthaM sarveSAM prANinAM hrH|| 54 // surAsurAdayo yasminzivagaGgAbhidhe vare || zraddhayA saMnidhau tasya snAnaM kRtvA yathAbalaM // 55 // dhanaM dhAnyaM ca vastraM ca tilaM gAM bhUmimuttamAm // pradattvA zivabhaktebhyaH zaMkaraM zazibhUSaNam // 56 // // 41 // 42 // 43 || 44 || 45 || 46 || 47 || 48 // 49 // 50 // / / 51 / / 52 / / 53 || 54 || 55 || 56 // nIlakaNThaM virUpAkSaM tuSTuvuzca surAdayaH // namaste rudra manyava utota iSave namaH // 57 // namaste astu dhanvane karAbhyAM te namo namaH // yA te rudra zivA tanUH zAntA tasyai namo namaH // 58 // For Private And Personal Use Only namaste rudra manyava iti / rakSAyAM sAkSAdupakaraNatvena rudrasaMbandhibhyo manyudhanurbANahastebhyo namaskAraH / manyuriha svaparipanthiviSayaH // 57 // 58 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org adhyAya: 9 ] sUtasaMhitA / namo'stu nIlagrIvAya sahasrAkSAya te namaH // sahasrapANaye tubhyaM namo mIduSTamAya te / / 59 / / kapardine namastubhyaM kAlarUpAya te namaH // namaste cA''ttazastrAya namaste zUlapANaye // 60 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mISTamA zreSThatama || 59 // 60 // hiraNyapANaye tubhyaM hiraNyapataye namaH // namaste vRkSarUpAya harikezAya te namaH // 61 // harikezAya haritavarNakezAya // 61 // 325 pazUnAM pataye tubhyaM pathInAM pataye namaH // puSTAnAM pataye tubhyaM kSetrANAM pataye namaH // 62 // puSTAnAmiti / bhAve niSThA / puSTAnAM vAkpuSTijJAnapuSTyAdInAM dazapuSTInAM pataye // 62 // AtatAvisvarUpAya vanAnAM pataye namaH // rohitAya sthapataye vRkSANAM pataye namaH // 63 // AtatAyisvarUpAyA''tatenAdhijyena dhanuSA jagadavatItyAtatAvI / avateNiniH / tasmai / tiSThati pAtIti sthapatistasmai // 63 // 1 namaste mantriNe sAkSAtkakSANAM pataye namaH // oSadhInAM ca pataye namaH sAkSAtparAtmane // 64 // kakSANAM kakSA gahanA dezagahanA bhASAgahanA dharmAdharmAdi gahanAsteSAM pataye / yadvA girinadIgahvaragulmAdayazca kakSAsteSAM svAmine tatra sthitAnAM vA rakSakAya / / 64 / For Private And Personal Use Only uccairghoSAya devAya pattInAM pataye namaH // sattvAnAM pataye tubhyaM dhanAnAM pataye namaH // 65 // sahamAnAya zAntAya zaMkarAya namo namaH // AdhInAM pataye tubhyaM vyAdhInAM pataye namaH ||66 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 326 tAtparyadIpikAsametA- [3 muktikhaNDeuccai?SAya / ucchritazabdAyocchUitastotrAya / pattInAm "ekebhaikarathA vyazvA pattiH" ityamaraH / tAsAM pataye / saccAnAM saha sIdatAM mahApramathagaNAnAM pataye // 65 // 66 // kakubhAya namastubhyaM namaste'stu niSaGgiNe // stanAnAM pataye tubhyaM kRtrimAya namo namaH // 67 // kakubhAya / kakubho dizo vAsatvenAsya santItyarzaAditvAdan , tasmai taskarANAM namastubhyaM pataye pApahAriNe // vaJcate parivaJcate stAyUnAM pataye namaH // 68 // vaJcate gacchate / vacirgatyarthaH / parivaJcate paritaH sarvatra gacchate / stA. yUnAm / chadmacAriNo ye vastrAdInapaharanti kapaTasAdhuveSAste tAyavaH "uta. smainaM vastramathiM na tAyum" ityAdau darzanAt / tatra vA sakAralopaH / atra vA sakAropajanasteSAM pataye // 68 // namo nicerave tubhyamaraNyapataye namaH // uSNISiNe namastubhyaM namaste paramAtmane // 69 // vistRtAya namastubhyamAsInAya namo namaH // zayAnAya namastubhyaM suSuptAya namo namaH // 70 // prabuddhAya namastubhyaM sthirAya paramAtmane // sabhArUpAya te nityaM sabhAyAH pataye namaH // 71 // namaH zivAya sAmbAya brahmaNe sarvasAkSiNe // 72 // sUta uvAca evaM surAsurairanyaiH zaMkaro'bhiSTutaH punaH // kRtlA prasAdaM sarveSAM tatraivAntarhito'bhavat // 73 // asya tIrthasya mAhAtmyaM sthAnasyAsya sabhApateH // yo vetti zraddhayA mukti siddhA tasya mahAtmanaH // 74 // For Private And Personal Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sUtasaMhitA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAyaH 9 ] yaH paThecchRNuyAdA'pi muktikhaNDamimaM sadA // sa sAkSAnmuktimAproti prasAdena sabhApateH // 75 // namo vyAsAya gurave mama vijJAnadAyine // namaH zivAya somAya sAkSiNe pratyagAtmane // 76 // iti zrIskandapurANe sUtasaMhitAyAM muktikhaNDa IzvaranRtyadarzanaM nAma navamo'dhyAyaH // 9 // 327 nicerave nibhRtaM nitarAM caraNazIlAya // 69 // 70 // 71 // 72 // // 73 // 74 // 75 // 76 // For Private And Personal Use Only iti zrImatkAzIvilAsa zrIkriyAzaktiparamabhakta zrI madhyambakapAdAbjasevAparAyaNenopaniSanmArgapravartakena zrImAdhavAcAryeNa viracitAyAM sUtasaMhitA tAtparyadIpikAyAM muktikhaNDa IzvaranRtpadarzanaM nAma navamo'dhyAyaH // 9 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samAptimagamadeva tRtIyaM muktikhaNDam / For Private And Personal Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUtasaMhitAyakhaNDatrayAntargatazlokAdyacaraNavarNAnukramaH / 270 zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH a ajJAne sati saMsAraH... ... 139 atastvaM bhrAnti mutsRjya ... 34 akartA'hamabhoktA'haM .... .... atitaptAyasairdaNDaiH ... ... 173 akAtmAnusaMdhAnAt........ atiprasAdena zivasya kezavaH akAmakRtadoSasya ... ativarNAzramaM rUpaM .... .... akAraM tu smaretpazcAt ativarNAzramI ceti .... .... akAro bhagavAnbrahmA .... ativarNAzramI proktaH .... akSayUtavinodazca .... .... 295 ativarNAzramI sAkSAt .... 286 akSamAlAdharaM devaM atIva pItimApannaH .... akSamAlAdharaM zubhaM .... atIva zuddhacittAnAM .... akSaro daharaH sAkSAt .... atIva zraddhayA sArdham / agastyena ca rakSArtha .... atIvA''jJApayAmAsa agnayazca tathA lokAH.... atyantaM pItavAnasmi agnikAryaparityAge .... 255 atyantamalino dehaH .... 206 aminA vardhate majjA ... agnirityAdibhirmaraiH.... ... 156 atyalpo'pi yathA vahniH ... 243 atyantAparamAM mUrtim amirekena viprendrAH atyugro'tiprasannazca .... anivAM murAM taptAM .... agnivarNoM japAvarNaH atraiva maraNaM prAptaH ... agniSTomAdikaM sarva ataH saMsAranAzAya .... ataH sarvamanuSyANAM .... agnihotrasamutthena atha teSAM prasAdArthaM ... agnInAdhAya vidhivat.... atharvazirasA devaM .... agnyaMze ca mahezAnaM..... athavA''kAzamadhyasthe aGgapratyaGgasaMpUrNam ... athavA''nInsamAropya aGguSThAbhyAmubhe zrotre .... athavA cittakAluNyAt aGgaSThAvapi gRhNIyAt ... 213 athavA tava vakSyAmi.... acirAtsarvapApaghnam 309 athavA malinastatra .... .... 270 ajJatvAnnaiva hetuH syAt 20 athavA munizArdUla ... ajJAnapAzabaddhatvAt .... .... 223 athavA yoginAM zreSTha ... 240 ajJAnabAdhakaM karma .... .... 266 athavA viSNumavyaktam .... 237 ajJAnamalapahUM yaH ... ... 202 athavA saccidAnandaM ... .... .... ..... ... 25 24 4 ... .... .... For Private And Personal Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 27 04 sUtasaMhitAdyakhaNDatrayAntargatazlokAyacaraNAnAM zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH athavA'haM hariH sAkSAt .... 233 annaM vA taNDulaM vA'pi ... 167 athAtaH saMpravakSyAmi 142, 146, annadAnaparaH zrImAn .... 150, 154,160,166, 172, manapAnaM tathA vakhaM ... 177, 186, 199, 202, 207, annapAnapadAnaM ca .... 215, 224, 228, 231,238, anyadIye tRNe ratne ... 264, 297, 277, 284,293, anyAni yAni karmANi athAbhyantarapUjAyA .... .... 54 anpAnyupapurANAni.... athaiSAM purataH zrImAn .... 35 anyAmu buddhipUrva cet adRzyaM dRzyamantastham ... 236 anyena pANinA sarvaadRSTapUrva taM dRSTvA ... ... 21/anyeSAmapi sarveSAM .... adhamo'cyuta vaizyasya 285 anyeSAmapi sarveSAM adhazcordhva sthitA nADI .... 189 anyeSAmapi sarveSAM .... adhyeNyAmi sadA vedAn 181 anyeSu tAratamyena ... anantamamalaM nityam .... .... 235/aparokSaM piturlebhe ... anantAnandabodhAmbu..... 3 aparokSamavApyA''zu anantAnandamokSAkhya- .... 136 apAnamadhyemAkRSya .... ananto vedavedyasya .... .... 14 apAnAkhyasya vAyostu anayA devadevasya .... 79 apAno vartate nityam anAdyante'vazo bhUtvA 315 apUrvAnaparaM brahma anAyAsena saMsArAt- 63 apRcchaddevamIzAnam ..... anAyAsena saMsArAt .... 284 apacyutAtmabhAvena anukampA dayA saiva .... 205 aprameyAya zAntAya anugRhAbavIdviprAH ... 253 apsarogaNasaMkIrNA anuvartata manasA .... .... 144 abhakSyabhakSaNazraddhA ... anekakoTibhiH kalpaiH.... .... 252 abhavatsUtrakRdvimAH .... anekajanmasaMsiddhaiH .... .... 251 abhizasteSu sarveSu ... .... 145 anekajanmArjitapuNyakarmaNA 303 abhedena sthiti yAti anena vidhinA yuktaH .... 162 amanyata paraM sagaM ..... anena vidhinA yuktaH .... .... 214 amanyatAsya vedajJA.... anenAvAryasaMjJastu .... .... 117 amAvAsyA tadA proktA anenaivA''tmano jJAnam 264 amAvAsyAM muni zreSTha .... antarbAhazca vedajJAH .... .... 24 ambikApatimIzAna antaryAmIti vedeSu .... .... 106 ambikAyAH piyo'tyartha .... 305 annaM dadyAdyathAzakti ... .... 167 ambikAsahito nityaM ... 85 For Private And Personal Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 08 . .. 252 263 7. vrnnaanukrmH| zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdhacaraNAni pRSThAGkAH ayaM dhAtA vidhAtA ca ... 34 avApya vedatIrthAkhye..... .... 273 ayaM brahmA zivo viSNuH .. 183 avijJAyA''tmasadbhAvam .. 120 ayaM sa bhagavAnIzaH .... .... 183 avijJAyainamAtmAnaM .... .... 34 ayaM sAkSAnmahAyogI.... 17 avidyA pazcaparveSA ..... apanena vimucyeta .... 72 avirakto gRhIcAnte.... ayanaM dve'yane varSa ... 75 avaidikAya vimAya .... apamAtmavidAmAtmA .... 84 avaidikaizca pApiSThaiH .... ayasA nirmitAM kAntAm 174 avyaktAtkAlapAkena.... ayogyAnAM ca yogyAnAM 316 azaktAnAmarakSA ca arkavAre caturdazyAm .... .... 121 azakyaH svAnubhUtyA ca arkavAre tathA viSAH .... .... 129 azarIraM zarIreSu ... .... 197 arkavAre tathA'STamyAM .... 63 azarIro mahAnAtmA.... arkavAre'pyamAvAsyAM 71 azuddho jAyate bhUmau.... arkavAre bhUgore .... ... 130 azvatthasthApana kAryam ... 159 arkavAre yathA''IyAm .... 130 aSTaprakRtirUpA sA .... ... 188 adhyaM dattvA munizreSThAH 42 asaMkhyA vilayaM pAtA .... 81 arthahInasya nindA ca .... 296 asAvahaM bho nAmAsmi ardhanArIzvaro bhUtvA .... ... 98 asukhe mukhamAropya .... ardhena nArI tasyAM tu.... 107 asti cedbrahmavijJAnam / ardhodaye'thavA viprAH.... 130 asti tatsahaputreNa .... akssriota iti khyAtaH 96 asti zUdrasya zuzrUSoH alambuSA sthitA pAyu- .... 189 astuvajazraddhayA viSNuM / alpatvAdupayogaspa .... 97 asmAdeva vijAyante.... .... alpadAnena sarveSAM ... 61 asmAbhiH surasattamA avaziSTAmu sarvAmu .... 163 asminnaSTamidaM sarva .... avaziSTo rasAMzazca .... .... 178 asminparvaNi yaH snAtvA .... 128 avasthAsAkSiNe tubhyaM.... 89 asya tIrthasya mAhAtmyaM avAcyameAdvajJAnam ... 136 asya prasAdalezasya ...... avApa pAyA viSNaH.... 72 asya vratasya mAhAtmyam avApa paramAM muktiM .... 47 asya saMsAriNastattvaM avApa sarvasaMsAra- .... 275 aspAmanena cauryeNa .... avApuryatra devezaH .... 73 asyAmanena cauryeNa ..... avApurvedajaM tasya ... .... 275 ahaM ca parayA yuktaH... .... avAptajJAnayogastvam .. .. 134 ahaMbuddhacyA vimuktyartham .... 235 .... 144 .... 171 5.. 0 0 oc .... For Private And Personal Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 4 zlokAdyacaraNAni sUtasaMhitAdyakhaNDatrayAntargata zlokAdyacaraNAnAM pRSThAGkAH | zlokAdyacaraNAni 21 AtmA tAvatsurA asti 32 AtmAnaM cedvijAnIyAt 203 AtmAnaM jagadAdhAram ahameko jagaddhAtuH ahameva jagatkartA ahiMsA satyamasteyam.... aho jJAnaM parityajya .. aho jJAnAmRtaM muktvA aho tena vinA lokaH aho duHkhodadhau magna...... aho mahAntaM paramArthadarzinam.... aho mAyAvRto lokaH ahorAtrANi viprendrAH A AkArazcAsya nAmno'nte AkAzAdiprapaJcAya AkAzAntastathA prAjJa AkAzo vardhakaH pAdaH AkUtiM dattavAJzuddhAm AgatA api surAsurA janAH .... AgneyaM navamaM pazcAt .. AgneyanartakAkhyaH saH.... AgneyI mUrtimAzritya ..... AcArya eva saMsAraAcAryanindAzravaNam AcAryAnujJayA yuktaH .... AcAryenIzvarajJAnam AcAryai bAlabuddhiva AcchAdanaM tathA kanthAm AtatAvisvarUpAya AtmatatvatiraskArAt AtmanastattvavijJAnAt AtmaniSThaM ca mAM viSNo AtmanaH paramA muktiH... AtmavijJAnino niSThAm AtmasthaM tIrthamutsRjya AtmasthaM yaH zivaM tyaktvA 6000 .... 4.00 6330 .... .... ODBG 0000 2000 **** 2000 01.0 .... ... 1900 0000 0000 **** 10.3 4800 .... 1940 70.0 0936 **** 4000 0.00 3000 .... 08.0 6000 www.kobatirth.org 2016 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .... 176 | AtmAnamIzvaraM veda 222 Atmano'nAtmabhAvena 139| AtmasvarUpavijJAnAt 181 AtmA'yaM kevalaH svacchaH 245 AtmArthaM yaH pacenmohAt 171 | AtmA vidyArataH zrImAn 75 AtmA zuddhaH sadA nityaH | AtmA sarvagato'cchedyaH 144 AtmaivedaM jagatsarvam .. 90 | AdadIta yato jJAnam.. 228| Adarza nirmale yadvat.. 179 AdAya zraddhayA vimAH 108 AdityaM candramaniM ca 324 | AdityasaMnidhau lokaH 8 Adimanna bhavatyantaH..... 116 AdiliGge mahAviSNuH 83 | Adya trayodazAdhyAyo.... 284 AdyaH saptazataM prokto 296 AnandAvirbhavaM yAvat 146 | Apo nArA iti proktA 296 AmnAyAntaika saMvedyaH.... 296 AyasaM musalaM tIkSNam 155 ArAdhayedatiprItyA 325 ArAdhyate prasAdArtham 78| ArAdhayedvijamukhe 265 ArAdhya zraddhayA saMjJAM 305 ArdrAyAM prAtareva tvaM .... 264 ArdrAyAM mRgazIrSa vA 290 AvAsabhUmido raudram 124 AvirvabhUva sarvajJaH 126 | AvirbhUtasvarUpA zrIH .... ..... For Private And Personal Use Only www. 0000 0000 ... ... 8900 80.0 04.0 4003 .... 0000 0000 6000 10.0 2900 0950 pRSThAGkAH 313 183 232 287 204 223 183 .... 1000 95.0 0000 .... .... 2000 **** **** .... 6600 **** ODED 0106 9000 0000 0038 .... .... BSET 146 249 201 203 223 144 83 42 174 287 119 124 11 10 220 88 317 162 55 138 167 299 319 122 275 250 277
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra .... zlokAdyacaraNAni azvatthaM vA RjuM saumyam AsanaM vijitaM yena AsanAni pRthagvakSye AsanAvAhane cAghyaM . AsIdekArNavaM ghoraM Aste taM vedavicchreSThaM.... AspanAsikayormadhye..... .... GOO .... .... 0900 0000 .... 0000 .... i 0000 iti cittavyavasthA yA iti jJAtvA punaH sarvam iti tava paramArthaH sarvavedAntaiti dhIryA munizreSTha iti pRSTo munizreSThaiH iti brahmAdayaH stutvA iti mAhezvaraM vAkyam iti yo veda vedAntaiH..... iti vijJAnaniSpattiH iti vijJAnasaMpannaH iti zrutvA girAM nAthaH iti zrutvA dvijAH sarve iti zrutvA mahAtmAno iti zrutvA mahAtmAno iti zrutvA munizreSThA iti zrutvA munizreSThAH iti zrutvA munizreSThA ... iti zrutvA munizreSThAH iti zrutvA munizreSThAH iti zrutvA munizreSThAH iti sUtavacaH zrutvA iti stutvA mahAdevam... iti smRtvA svahRnmadhye itihAsapurANAbhyAM itthaM samastadevAnAM itthaM brahmarSibhiH siddhaiH 0000 0800 **** 9134 0600 .... .... 6600 .... 9900 **** 9900 **** 288 8940 0.00 **** .... .... .... 0.00 DEEV .... 0000 vrnnaanukrmH| pRSThAGkAH 143 ityahaM mAnasaM channaH..... 214 | ityAkarNya munIzvarAH.... 212 ityAlocanamarthajJAH BROI 0134 .... 0989 www.kobatirth.org .... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 49 zlokAdya caraNAni pRSThAGkAH 32 300 ityuktvA bhagavAnudraH 190 ityuktvA munayaH zrImAn | ityevaM prArthitaH samyak 230 ityevaM prArthitaH sarvaiH .... 241 ityevaM bahudhA vipraH 222 ityevamuktvA paramezvaro haraH 239 ityevamuktvA bhagavAn 134 | idaMtayA na devezam 38 idAnIM zrotumicchAmaH 276 indrajitpunarAdAtum .... 282 indriyANi samAhRtya 206 | iDayA vAyumAkRSya 243 | iDayA vedatattvajJa 197 iDAyAH kuNDalIsthAnam 284 iDA cottaranAsAntam 30 iha loke sukhI bhUkhA 64 | iva samyagjJAnAGgam 39 91 4000 www. 51 ityuktvA'ntarhitaH zrImAn . 87 ityuktvA bhagavAnrudraH * For Private And Personal Use Only sase 46.0 .... | IzAnaM sarvavidyAnAm .... 111 IzvarANAM ca sarveSAM 139 Izvare ca gurau vede | u 9900 Coope 184 85 ukAraM ca makArAkhye 198 ukta mukhyAdhikArIti 235 uccairghoSAya devAya 13 uccairjapastu sarveSAm 51 | uccairjapAdupAMzuzca 91 uttamAdhamarUpeNa 00 9306 **** **** 120 208 100 24 29 34 304 125 45 307 245 236 134 128 230 215-219 219 194 189 166 271 9400 8000 0.00 9300 0000 0000 0800 .... 0010 .... 8888 .... *** ***P 6000 0.00 .... 0000 8000 0.00 9900 6100 **** 4000 0000 0000 .... 283 67 296 241 68 325 210 210 137
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUtasaMhitAyakhaNDatrayAntargatazlokAyacaraNAnA zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH uttamAsvavarAjjAvaH .... ... 114 UrdhvaretaM virUpAkSam.... .... 234 uttamAM vRttimAzritya.... .... 159 UrdhvaretA umAbhaktaH.... .... 249 uttamo bAmaNaH proktaH .... 285/ R uttamaH paJcadhA proktaH.... ..... 285 RkSasaMjJA nadIsaMjJAma.... .... uttarottaralAbhe tu ... ... 157 RgvedaH prathamaH prokto .... 16 utthAna va zarIraspa .... .... 221 Rgvedo'yamakArAkhyaH .... 240 utpabAnAM pranaSTAnAM .... ... 80 RtukAle'nAsevAm .. 146 utpanAyAM manovRttiH.... ... 264 RtukAle yadA zukam .... 180 uttAnapAdasaMjJazca .... .... 108 Rte sAkSAnmahAdeva-.... .... 85 udAna urdhvagamanam .... .. 191 RSi chando'dhidevaM ca ... udAnaH sarvasaMdhisthaH .... .... 190 uddhRlpa tasmai pradadau mahAtmA 301 ekaM karmA''ntaraM bAhyam .... upadravanti pApiSThAH .... ... 175/eka eva zivaH sAkSAta .... 81 upabhIto dvijo vedAn .. 142 ekadvitrikrameNaiva ........ upavAsa karotpatra .... .... 276 ekapAdo dvipAdazca .... .... 43 ekayojavistIrNam .... upasthasyApi vimendrAH .... 178 ekarUpo mahAdevaH .... .... 288 upasthAnaM tataH kuryAt ..... 147/ ekaviMzatibhedena .... .... upaspRzya viSavaNam.... .... 152 ekAdazyAmupoNyaiva ..... .... 167 upAsakAnAM sarveSAm .... ... 283 ekaH sa bhidyate bhrAntyA ... upAste brahmasArUpyam.... 169 etaca durlabhaM proktam ... .... upAste rudrasAlokyam .... 268 etAddha janmasAphalyam .... 184 upAsyamAnA munibhiH... .. 277 etasminnantare zrImAn .... 127 upAsyamAnaH sarvAtmA....... 253 etasminsamaye tasya .... .... 98 upoSya pAvarevezam ... 125 etAni tIrthAni puroditAni upoSya rajanImekAm .. 121-131 ebhiH saha vaseghastu..... ... upoNyeka dina dRSTvA ... .... 322 evaM karmAnurUpeNa ... ... 111 umAIdehe varadam ... .... 231 evaM kRtvA vrataM devA.... .... 25 umAsahAyo bhagavAn .... ... 253 evaM ciragate kAle .... .... 47 uvAca devadeveza ... .... 99 evaM dhyAnaparaH sAkSAt .... 236 evaM nandIzavacanaM .... UrubhyAM sahitAH strImiH 113 evaM nizamya puruSottama .... UrdhvaretaM virUpAkSaM .... .... 87 evaM nizamya bhagavAn..... Urdhvare virUpAkSam .... ... 185 evaM nizamya madvAkyam .... .30 For Private And Personal Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vrnnaanukrmH| zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH evaM bahuvidhA jJeyA .... .... 260 evaM pApaphalaM jJAtvA .. .... 176 kakubhAya namastubhyam .... 326 evaM pApaphalaM bhuktvA .... .... 176 kathaM brahmA'sajadvidvan .... 92 evaM pRSTo mahAdevaH ... 254 kadAcitpanja vimAH .... evaM pRSTo munizreSThaiH kanyAM kaupInamAcchAcam ... evaM mahezvaraH sAkSAt ... 317 kandamadhye sthitA nADI .... evaM mahezvarAjjJAnam .... .... 308 kandasthAnaM munizreSTha .... .... 186 evaM mahezvarAdviSNuH ... ... 296 kanyAdAnaM ca mukhyaM syAt .... 166 evaM mAM yo vijAnAti .... 29 kanyAdAnapradAnena .... .. 275 evaM vicitraM jagadantarAtmA .... 103 kapardine namastubhyam ..... .... evaM saMvatsare'tIte .... .... 62 kapardI kAlakaNThazrI..... .... evaM samabhyasenityam .... 216 kapyAsyAsanavadvaktraM .... .... evaM surAsurairanyaiH 326 karAlAkhye tathA kecit .... evaM sUtavacaH zrutvA 307 karAle tu tathA kecit evaM sRSTA punarbamA .... .... 104 karmakatre namastubhyaM .... evamabhyasatastasya .... .... 165/karmaNA kecidicchanti evamabhyasatastasya 220 karmaNaiva samutpannam .... evamAjJApitastena 320 karmaNaivAparA muktiH ... .... evamAtmAnamadvaMdvam 291 kalAdiyugaparyantAn.... evamuktastu vaizyo'pi.... 62 kalpitA mAyayA tadvat evamuktvA mahAdevaH .... 111 kalpe sUtre'thavA vede... evamuktvA munIndrebhyaH 132 kramAdvA'kramato vidvAn evamuktvA munIndrebhyaH .... 321 krmaadvedaantvijnyaanm| eSAM yatsarvajantUnAM .... ... 66 kamAnmAsatrayaM pUrvam .. eSAmanyatame sthAne .... .... 73 kravyAdardaSTriNAM yonim eSu sthAneSu viprendrAH .... .... 129 krimikITapataGgAnAm eSaiva paramA muktiH .... .... 258 krimikITapataGgebhyaH.... krIDanaM maithunaM dyUtam ..... ekarUpyaM mune yattat ..... .... krodhapaizUnyanidrAdi ... kAntaH klezaharaH kIbaH kaNakikiNisaMyukta kSatriyastrISu vaizyAttu ... omApaH sarvamityetat ...... .... 24 kSatriyANAM ca vaizyAnAM oSadhIbhyo'namannaM ca.... .... 176 kSArakuNDamiti khyAtaM aizvaraM paramaM tattva. ... ... For Private And Personal Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUtasaMhitAdhakhaNDatrayAntargatazlokAyacaraNAnAM___zlokAdyacaraNAni pRsstthaangkaaH| zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH kSIrodazAyine tubhyaM .... .... 91 kundendusadRzAkAraH .... ... 251 kSutpipAsAbhibhUtAzca ... ... 102 kurvanzuzrUSaNaM nityam .... 164 kSobhakaH kAlatattvasya .... 315 kurvanyAmakarAtreNa ....... 156 kAnicidadvevAkyAni.... .... 83 kulaM pavitraM jananI kRtArthA .... 244 kAmaM krodhaM tathA lobham 143 kuhoH kurdevatA proktA .... kAmikAdiprabhedAnAM .... .... 8 kahAzca hastijivhAyAH .... 189 kAmaH krodhazca lobhazca .... 293 kUrparAgrau munizreSTha .... .... kAmbAni ca tathA kuryAt .... 225 kRtadAraH punaryajJAn ... .... kAyena manasA vAcA .... .... 204 kRtAJjalipuTA bhUtvA .... 308 kAro cArusamAkhyAyAm .... 118 kRtAdhaM dvAparaH proktaH kAryavadyaktatAbhAvAt .... .... __79 kRpayA pAkayajJAkhyaM.... .... kAlapAzavinAzAya .... .... 85 kRSNAjinaM ca kASAyam .... 142 kAlarUpaH kalAmAlI.... 248 keciccaNDAbhidhe kecit kAlasaMkhyA kathaM vidvan 74 kecicchirovrataM pAhuH kAlasaMkhyA mayA vaktuM 74 kecicchIsomanAthAkhyaM kAlena devatAprApti-.... .... 280 kecitsamucitaM karma .... kAlena mahatA dAntaH.... 46 kecitsthAne mahezasya kAlena hastinA cAnyaH 72 kecitsve sve gRhe devaM kAlo mAyA ca tatkAyeM 80 kecidanyeSu pApiSThA..... kAlo mAyAtmasaMbandhAt 138 kecidakSiNakailAsaM .... kAzcicchaMkarasAmIpya- 259 kecidbhogecchayA devaM..... kAzcicchaMkarasArUpya- 259 kevidyajJaM prazaMsanti .... kAzcitsattvaguNodrekAt 82 kecidvalmIkamAzcarya ..... kAzcitsadAzivAdInAm .... 259 kecidvArANasI gatvA .... kimatra bahunoktena .... .... 49 kevalaM kRpayA sAkSAt kirITakeyUradharam .... .... 237 kevalaM brahmarUpoktA ... .... kirITakeyUradharaH .... .... 251 kailAsazikhare ramye .... ... 133 kIrtikAmo'nalaM tadvat 170 kailAse saMdhyayoH zaMbhuH .... kukkuTANDavadAkAram .... 186 ko'nyaH saMsAramanAnAM kuTilA nAma yA loke ... 124 kaumAro navamaH proktaH .... 97 kuTIcakazca saMnyasya .... .... 155 kauzeyaM tittiriH kSaumam .... 172 kuTIcakAzca haMsAzca ... ... 158 kuTIcako munizreSThaH .... ... 154 kundendusadRzAkAram .... .... 237 khanakAdrAjakanyAyAm .... 117 For Private And Personal Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ...... 168 vrnnaanukrmH| zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH) zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH caNDAlatrIpatistadvat ... 298 caNDAlapulkasatvaM ca.... ... 172 gaGgAdvAraM mahAtIrtham.... gaGgAdharaM zivaM zAntam caturthastu munizreSThAH .... .... gaGgApavAhavattasya caturtho mukhyasargAkhyo gaDAyAM dvAdazAbdasya caturdhA khaNDitA sA'pi gaccha natyantavegena ... 12caturbhuja zaraccandra-.... .... 135 gandhapuSpaM tathA dhUpaM .... caturbhujaM samAsInam ......... gavAM saMrakSaNAbhAvaH .... candramAdityamanilam gAndhArI hastijihvA ca candralokamavApnoti .... guNatrayAtmane tubhyaM ... caritvA zivagaGgAyAM ... guNena tamasA chano .... cittakSobhanivRttiA ..... ... gudAttu yaGgulAdUrdhvam.... cittapAkAnuguNyena ..... cittamantargataM duSTam .... guruNA copadiSTo'pi cIravAsA bhavetkuryAt guroraniSTAcaraNam .... cauryAcchUdreNa zUdrAyAm gulpho ca vRSaNasyAdhaH cauryAdasyAmanenotthaH .... guhyatIrthamiti khyAtam 126 cauryaNAsyAmanenotthaH guhyatIrthamidaM gatvA .... 127 cauryaNAsyAmanenotthaH .... gRhasthAdAzramAH sarve .... gRhastho'pi vanasthasya .... 286pAdakayordAnaM ... ... 59 gokSIradhavalAkAram .... .... 225 jitvA chitvA punardagdhvA .... 174 gokSIradhavalAkAram .... gokSAradhavalAkAraH .... jagataH kAraNaM buddhvA gonazcaiva kRtaghnazca ... gomUtraM vA ghRtaM toyam.... jajJire devadevo'sau .... janito'nena zUdrAyAm govAlarajjusaMbaddha ........ 115 janmanAzAbhibhUtAzca ....... 258 granthatazca caturlakSaM .... .... janmamRtyubhayAviSTAH .... granthataH paJca paJcAzat japitvA lakSamekaM vA.... grAmAdAhRtya vA'znIyAt jaya kAmahara prAjJa .... grAmAyaNasuto grISmaH jaya deva parAnanda .... grIvAyAM ca zucirbhUtvA jaya pUrNa mahAdeva ... grISme paJcatapAzca syAt jaya brahmAdibhiH pUjya jaya bhasmaratAnAM tu ... cakSuSohRdaye caiva .... .... 322 jaya rAgahara zreSTha .... . For Private And Personal Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUtasaMhitAyakhaNDatrayAntargatazlokAdhacaraNAnAM zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH jaya sarvAGgasaMpUrNa .... ... 198 tato'gniM dehamadhyastham .... 101 jayAhaGkArazatrughna .... .... 198 tato'dhikaM ca saptava... ... 10 jalapAtrapadAnaM ca .... .... 59 tato'nyA trisahasreNa .... 9 jalasya calanAdeva .... .... 290 tato brahmANDasaMjJaM tu ... ... 8 jAtaH zUdreNa rAjanyAm tato bhAgavataM proktaM .. jAnorantare viSa .... .... 212 tato majjodbhavastasmAt .. 180 jAnvantaH pRthivIbhAgaH ... tato vAsiSThalaiGgAkhyaM jAbAlAdhyayanadhvasta- .... 249 tato vizvAdhikaM rudraM ... 35 jAbAlo jamadagnizca .... tataH krodho mahAnasya jAyate tacchivajJAnaM .... .... 68 tataH pUrvavadAnIya .... .... 91 jAyate vAyunA yAti .... .... tataH prazAntaM subhagA'tivismitA303 jitendriyaM jitakrodham 233 tataH prasannaH sarvajJaH .... ... 301 jitendriyAya nityAya .... 140 tataH prasanno gururasya vidvAn 301 jitendriyo jitakrodhaH ... 151 tataH prasanno bhagavAn .... 252 jihvayA vAyumAkRSya .... 228, 229 tataH prasanno bhagavAnmahezvaraH.... 323 jihvAyAM varuNaM ghANe..... .... 229 tataH sattvaguNakSobhAt .... 137 jIvamIzvarabhAvena .... .... 242 tataH sabhApatiM nityaM .... 323 jaigISavyasya putrazca .... .... 249 tataH murAzceruratIva sattamAH.... jJAnaM vedazirodbhUta- ... 68 tatra tatra mahAbhogAn .... jJAnaM labdhvA sa vijJAnAt 272 tatra devyA samAsInaM ... jJAnaM vedAntavijJAnam.... tatra bhuktvA mahAbhogAn jJAnanAlamahatkande .... 234 tatra vartanamAtreNa .... jJAnayogaparANAM tu .... tatra zAntyAdikaM sarvam jJAnazaucaM parityajya .... .... 207 tatra sarva paraM brahma .... .... 267 jJAnasvarUpamevA''huH... 222 tatra sarve murA viprAH jJAnAmRtaraso yena ... 222 tatrastho bhagavAnviSNuH / / jJAnAmbhaseva zuddhasya .... ... 207 tatra mAtvA ravI meSe... ... 121 jJAnArthI jJAnamApnoti .... 246 tatra sAtvA naro bhaktyA jyotiSTomAdikaM karma..... 270 tatrApi kaniSThebhyaH .... .... 280 jyotsnAraNepa niSpanna 202 tatrApi zaunakAmbA'pi tatrA''hutyA ravirnityam taM dRSTvA bhagavAnbrahmA .... .... 95 tatsaMpatsvimAtmAnam .... taM saMtoSa viduH prAjJAH.... .... 208 tatsarva brahmaNe kuryAt .... .... tatazcaturmukhaH svasya .... .... 101 tatsarvaM zrotumicchAmaH .... ... . .... 67 .... 272 m For Private And Personal Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 0000 .... 4000 20.0 .... 0900 zlokAdyacaraNAni tathA gArgI ca maitreyI..... tathA'GgulyaH kaTI kukSiH tathA jAgratprapaJco'pi..... tathA''tmajJAnamAtreNa tathASStmAjJAnamAtreNa tathA'nena bhavatyetat ..... tathAspAne kaTidvaMdve tathA padmAbhidhAyAM ca .. tathA'pi kAlo'satyatvAt tathA piGgalayA prANaH. tathAspi devadevasya tathA'pi nAhaM vakSyAmi tathAspi munizArdUlAH tathA'pi zivarUpeNa tathAspi saMgraheNAhaM tathA lakSmyAdayo devyaH tathA satvaguNacchalo..... tathA samaSTibhUtAnAm tathaiva brahmavicchreSThAH tadadya bhagavanbrUhi tadanantaM bhavatyeva tadabhedena so'pyAtmA tadahaM zrutavAn tadA''dyaM viSuvaM proktam tadA'ntyaM viSuvaM proktam tadidaM kRpayA vakSye taduttarAyaNaM proktam tAmbudhau naSTe tadgato bhagavAnbrahmA Conne .... 105 tasmAdeva mayA proktaH taduktazeSAmRtapAnazAnta- 301 tasmAdine dine yUpam lakSyaM meruNA tulyaM tadvadAtibhayAviSTaM taptakRcchraM carettena taptatAmrakaTaheSu .... 16 6805 0000 4040 4000 3000 0000 2.2. 8030 6000 0000 7000 .... 9935 2000 0806 9600 0000 **** .... 0800 0.00 6000 01.0 .... pRSThAGkAH 274 | taptatAmrajalaM tIkSNaiH, 180 taptatailakaTAheSu 289 tamapyanekadhA viddhi 265 tamasA kAlarudrAkhyaH 265 | tamasmAkaM mahAbhAga 9000 0000 0004 6030 0000 **** 4040 2000 www. **** .... **** .... BORG www.kobatirth.org **** varNAnukramaH / 6000 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 11 zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH 174 173 1000 0000 For Private And Personal Use Only .... 8000 34 | tameva paramaM devaM 226 | tameva rudramIzAnaM 175 tameva zaMkaraM sAkSAt 80 | tameva satyamIzAnaM 194 tameva sarvamAnandaM 318 | tameva sarvalokezaM 309 tamobhibhUtacittazca 14 tamo moho mahAmohaH 82 tayorannamadattvA tu 74 tayornAze mahAviSNo.... 35 tayoH sattvapradhAnasya .... 81 tava drohastvadIpAnAm 105 tava sAmIpyamApnoti 106 taskarANAM namastubhyam 273 | tasmAttajjapamAtreNa 63 tasmAtpazUnAM sarveSAm 314 tasmAtprasAdasiddhayartham 136 tasmAtsarvaprayatnena 6000 9300 0000 9900 www. ... 0000 ..... 0800 6000 0000 aded 193 193 |tasmAdajJAnamUlAni 67 tasmAdanyagatA varNAH 192 tasmAdapatnato muktiH 87 | tasmAdAtmavidaH sarvaiH 0.00 .... 0500 0000 0000 6000 0000 0000 6986 0.00 BODO 6860 BROG 1960 Des B005 8080 6604 0000 .... 9000 0000 120 0006 165, 184, 207, 210 223 290 0000 9000 .... 0000 0000 284 137 20 26 26 26 27 0000 70 305 281 142 307 .... 26 26 297 94 147 265 178 0.00 293 269 326 171 147 | tasmAdbrahmAtmavijJAnam 132-198 46 tasmAdbhavadbhirmunayaH 164 tasmAdbhavanto'pi puroktavartmanA 321 174 | tasmAdbhavanto'pyamunA 49 281 319
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 sUtasaMhitAvakhaNDatrayAntargatazlokAyacaraNAnAM zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH tasmAdyogAnuguNyena ... 157-206 tIrthe dAne tapoyajJe ... .... 195 tasmAdvijJAnato muktiH .... 243 tIrtheSu zrAddhakAle vA... .... 132 tasmAnmattaH pRthaGnAsti .... 241 tRtIyA granthatastriMzat basmAnmAyAmayaM bhogam ... 171 tRtIyA zAGkarI viprAH tasminbhaktyA naraH sAtvA .... 126 tena dramila utpannaH .... .... 117 tasminbhavati yA lajjA .... 209 tenAdhItaM zrutaM tena .... tasmai dattaM dhanaM kiJcit .... 45 tenaiva hetunA'pyasya .... tasya kAcitsurAH zaktiH .... 314 tenaivAbhihitaH pazcAt .... .... tasya gorakSaNaM cA'pi .... 301 tebhyo'dhItA zrutiH sarvaiH tasya dakSiNatIre zrI- 126 tebhyaH sthUlAmbaraM vAyuM tasya puNyaM ca pApaM ca .... 227 te mucyante hi saMsArAt .... 146 tasya putro bhRgustasmin 275 teSAM kuTIcakAH zreSThAH tasya brahmA harizcApi .... teSAM jyeSThatamaH putraH tasya muktirayatnena ..... teSAM putrAzca pautrAzca .... .... tasya vAci sadA vedAH teSAM madhye mahAdevaH ... tasya vedavidAM zreSThAH ... 113 teSAM ziSyAH praziSyAzca tasya zaktiM samAhRtya.... 32 teSAmadhyetRvidveSaH .... tasya ziSyastu viprendrAH 321 teSu prANAdayaH paJca ... tasya ziSyA mahAbhAgAH tailAbhyaGgaM tathA pUjA tasya zuzrUSaNaM nityaM.... 300 trikoTihAkhye kAverI tasya zuzrUSaNe nityaM .... 308 tripuNDraM dhArayedbhaktyA tasya saMsAravicchedam.... 283 tripuNDroDUlanaM kuryAt vasya saMdhyA ca saMdhyAMzaH 77 tripuNDroDUlanadveSaH .... tasya siddhA parA muktiH .... 71 trimUrtInAM mahezasya.... ... 98 tasyAM snAtvA'rkavAre yaH 125 triyAyuSaM jamadagneH .... tasyApi brahmaviccheSThAH.... trilocanaM caturbAhum.... tasyAmAdrIdine nAti.... .... 125 trizataiH SaSTibhiH kalpaH .... 77 tasyAH putrAzca pautrAzca.... .... 304 triHsaptakulamuddhRtya .... ... 171 tAnahaM kramazo vakSye.... .... 208 netAdvAparatiSyANAM.... tAbhyaH khyAtyAdayoH vipA-... 109 trayambakeNa mantreNa ..... tArakaM brahmavijJAnaM .... .... ___71 tyaktakarmakalApasya .... tAsAM triMzatkalA tAsAM .... 74 tvatputrasyApi vakSyAmi ... 298 tilakAritriyAM jAtaH .... 118 tvadarzanenaiva samastarogato ... 304 tIrthAni toyapUrNAni ....... .... 195 tvamapi zraddhayA viddhi ... 263 47/trio For Private And Personal Use Only
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vnnaanukrmH| 213 .... 317 978 zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH tvamapyatyantakalyANaH .... 281 devatIrthamiti khyAtam .. 130 devadevAya devAya ... ... 185 daMSTrAbhyAmujjahArenAM ... ... 88 devadevo'pi saMtuSTaH .... .... 320 dakSiNAyanamityuktam .... 192 devadevo mahAdevaH .. 38-127 dakSiNottaspAdaM tu ... 128-111 dattvA putrAdibhiH sArdham 122 devasarga iti khyAtaH .... .... 95 dattvA bhogAnavApnoti.... ... 299 / devARSIMnpitannAtvA .... 143 dadAti dhanamanyadvA .... .... 129 devAzca brahmAMvajJAnam .... dadAti viduSe vastram .... .... 125 devI punaH prAha guhasya dadhAnaM sarvatattvAkSam .... 283 devo'pi devImAlokya .... dantamUlAttathA kaNThe .... 226 devyA aGke samAsInaH darzanAtsparzanAttasya .... 159 dehAdyAtmamati vidvAn dasyorjAto munizreSThAH 118 dehamadhye zikhisthAnam dAriyaM sakalaM tyaktvA 168 dehazvottiSThate tena ... dine dine mune'bdAnte 319 doSasaMbhAvanA'styeva .... divyadvAdazasAhasraH .... .... 76 doSantyAM brAhmaNAjjAtaH .... 114 dIrghabAhurvizAlAkSaH ..... .... 310 drutatAmrAdibhisteSAm .... durlabhaM prApya mAnuSyam .... 305 dvAdazAbdAni saMtaptaH .... duzcAriNyaH triyazcApi ..... 174 dvijottamAyAM caNDAlAt durvRttairapi saMsargaH .... .... 294 dvijottamAyAM doNyantAt .... 116 durvRtto vA muvRtto vA.... 159-243 dvitIyaM nArasiMhAkhyaM.... .... dUre dRSTvA namaskRtvA .... 47 dvitIyAM saMhitAM vakSye / dRSTvA taM brahmavinmukhyAH .... 35 dvitIyo jJAnayogAkhyaH .... 10 dRSTvA dabhrasabhAM dUre .... .... 46 dvirAcamya punaH snAtvA .... 147 dRSTvA danasabhAmadhye .... 321 dvivAraM vA kSamo'znIyAt .... dRSTvA dUre svaputreNa .... .... 300 dvisaptatisahasrANi .... .. dRSTvA pradakSiNIkRtya .... 275 dvaitavastuvinAze ca .... .... dRSTvA prasAdena mahattareNa te .. 323 dRSTvA yathAha saMpUjya .... .... ___7dhanaMjayasya zokAdi.... dRSTvA vizvezvaraM devam .... .... 121 dhanaM dhAnyaM ca vastraM c| dRSTA vismayamApanA .... .... 88 dharmarUpavRSopetam .... dRSTotthAyAtisaMbhrAntAH .... 250 / dharmasya dattA dakSeNa ..... devatAM mahatImanpAm ..... ... 196/dharmAdharmavazAtpuMsAm ..... devatAnAmahaM mukhyaH ... .... 316 dhArmadharmezvarAstitve .... ... For Private And Personal Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .... 185 .... 14 sUtasaMhitAyakhaNDatrayAntargatazlokAdhacaraNAnAM zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH dharmArthamAtmazuddhayartham .. 210 namaste satyarUpAya ..... .... dhAnyacoro bhavedAnuH... .... 172 namaste sarvalokAnAM.... dhArayetparayA bhaktyA .... .... 200 namaste mukharUpAya ... .... 36 dhArayetpUritaM vidvAn .... ... 216 namaste somarUpAya .... ... 36 dhArayebuddhimAnityam 229 namaste sparzarUpAya .... dhyAtvA hRtpAje bhaktyA .... 132 namAmi satyavijJAnam .... 185 na mAMsacakSuSA niSThA.... .... na kartA naiva bhoktA ca.... ... 290 namo digvAsase tubhyam nakAraM ca makAraM ca .... ... 226 namo nakSatrarUpAya .... .... natvA parAparavibhAgavihInabodhaH 282 namo namo namastubhyam / na dRSTA na zrutA viSNo 257 namo namaH kAraNakAraNAya te.... na dehendriyabuddhayAdiH 230 namo nicerave tubhyaM .... .... na deho nendriyaM pANaH .... 290 namo bhaktabhavaccheda-.. ... 140 na buddhibhedaM janayet .... ... 202 namo mauznAya zubhrAya ... 140 namastubhyaM varAhAya .... 90 namontaM zivamanaM vA..... namaste astu dhanvane .... .... 324/namo vyAsAya gurave.... .... 327 namaste prANarUpAya 37 namo'stu nIlagrIvAya namaste cittarUpAya .... .... 37 namo'stu harAya devAya .... 139 namaste dRSTirUpAya 37 namaH kRSNAya sarvajJanamaste devadeveza namaH parAya rudrAya .... namaste deharUpAya ... 37 namaH parvatarAjendra-.... .... 140 namaste padmanAbhAya 90 namaH pradyumnarUpAya ... .... namaste pANirUpAya namaH zivAya sAmbAya ... namaste brahmarUpAya namaH zivAya somAya.... .... namaste bhUmirUpAya ... 36 namaH zivAyAdutavigrahAya te namaste mAnarUpAya .... 37 namaH saMsArataptAnAM .... .... namaste mitirUpAya .... .... 37/namaH somAya rudrAya.... .... 18 namaste matriNe sAkSAt 325 namaH svayaMbhuve tubhyaM.... .... namaste rasarUpAya .... .... 36 naro muktimavApnoti .... ... 299 namaste liGgarUpAya .... 37 na rasaM na ca gandhAkhyam namaste vizvanAthAya 35 nartanaM draSTumicchAmaH ..... namaste vedavedAntaiH 35 navadhA bhedito'tharva..... ... namaste vyaktarUpAya .... .... 36 na vidhina niSedhazca ... .... 290 namaste zrotrarUpAya 37 nazyantyeva na saMdehaH .... ya ... .... 000707 For Private And Personal Use Only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vrnnaanukrmH| zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH na sidhyatyeva muzroNi .... 272 niruddhavAyunA dIptaH ..... ... naSTe pApe vizuddhaM syAt .... 222 niprativaruNo vAyuH....... 185 na svabhAvAjagajanma.... .... 111 nirvAtadIpavattasmin .... ... 234 na hi svatatrAste tena 279 nivRttaH svapnavatso'yam nAgaH kUrmazca kakaraH .. 190 nizamya vedArthamazeSamacyutaH.... mAgAdivAyavaH paJca .... 191 nihatya tArakaM viSNo.... .... nADIputraM sadAsAram .... 196 nIlakaNThaM virUpAkSaM .... ... nADIbhyAM vAyumAkRSya 226 nIlakaNTho nirAdhAro .... nA''tmano bodharUpasya 287 nIlakaNTho virUpAkSaH...... nAnAyakSasamAkIrNa .... 133 nIlagrIvaM ciraM smRtvA .... .... nAnAyonisahasrANi ... .... 181 nIvArazUkavadrUpam .... .... 234 nAnAvallIsamAkIrNe .... 133 nRNAM vizuddhacittAnAm .... nAnAsiddhasamAkIrNe 133 pAyAM brAhmaNAjjAtaH nAbhikandAtsamAkRSya .... 226 netrarogA vinazyanti.... ... 219 nAbhikande praviSTAya .... .... 141 naitAvatA'laM viprendra.... .... 173 nAnA zvetanadItyuktA.... 63 nyAyArjitaM dhanaM cAnnam nArado muniratraiva .... nAhaM gandho na rUpaMca.... 239 pacyante narake tIne ... nAhaM deho na ca prANaH 239 paJcabhUteSu jAteSu .... nAhaM pRthvI na salilam .... 239 paJcayojanavistIrNa .... .... nAsti jJAnAtparaM kiMcit .... 223 paJcarAtrAdayo mArgAH..... nityaM dvAdazasAhasram ... .... 271 paJcAkSaraM paramamabramazeSaveda-.... 311 nityaM naimittikaM karma.... .... 145 paJcIkRtAni bhUtAni .... ... nityaM yasyAM mahAdevaH.... .... 123 paNDitaH karuNaH kAlaH .. 134 nityazuddhAya buddhAya .... .... 89 patito bhUtale viSNo.... .... 298 nityazrAddhaM tathA dAnam .... 147/patidevo haro hato .... .... 253 nidrA'pi nAbhUtpUruSottamAsyAH. 303 padmapatraM yathA toyaiH .... nidhAya pAtre zuddha tat .... 24 padmapuSpadalAbhoSTham .... nipIDya sIvanI sUkSmAm ... 214 papracchuH paramezvaraM pazupati nimIlanAdi karmasya ...... .... 191 payaH kAko bhavenmAMsam / nimeSaM vA tadadhaM vA .... .... 304 payaH pibecchuklapakSe nirapekSa muni zAntam.... .... 244 paratattvaM vijAnAti .... .... 286 nirayAmiSu pacyante .... .... 175 paramAtmAnamAnandam ... nirIkSya zraddhayA vimAH .... 124 paramAtmA paraH pAraH ....... 252 300036 234 For Private And Personal Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .. . 16 sUtasaMhitAdyakhaNDatrayAntargatazlokAyacaraNAnA ___ zlokAdyacaraNAni pRsstthaangkaaH| zlokAdhacaraNAmi pRSThAGkAH parastrIdarzanazraddhA .... .... 295 puNDarIkasamAsInA ...... .... parasparopajIvyAH syuH .... puNyakSetre mahAtIrthe ..... .... parahaMsAdapi zreyAn .... .... puNyairdevatvamAnoti .... paritaH kandapAryeSu ... .... 188 putramitragRhakSetra- ... .... 295 paryavasyanti viprendrAH ... 83 putrastRtIyo vaizyasya..... .... 60 parvaNyArAdhya tasyaiva ... .... 274 putrasnehana saMtaptaH ... .... 60 pavitraH paramaH paGgaH .... 248 putrArthI labhate putram ..... .... pazupatitANDavadarzanAtsurAH 312 punarAcamanaM dattvA ... pazanAM pataye tubhyam ... .... 325 punarAcamanaM dattvA pratiSThApyA- 43 pazcAtpAdadvaye tadvata .... ... 226 punardevo mahAdevaH .... .... 383 pazcAdanazano bhUtvA .... .... 161 punardehAntaraM gatvA ...... .... 102 pazcAdUgRhI yathAzAstram punavidhA bhavetsAraH .... pazcAdvirecayetmANam .... .... 201 punarnityaM mahAbhattyA .... .... 319 pazyaJzRNvanspRzakSighran 243 punarvirecayeddhImAn pazcAdiH satu vijJeyaH.... .... 95 punazca dRSTvA devezam .... .... pAkayajJaH pitA tasya.... .... 298 punazca sattvasaMyukaM .... pAkayajJaH pitA putraM .... punazcintayatastasya .... pAdaprakSAlanAdyaizca .... punazcaivaM tribhiH kuryAt .... pAde cA''sye tathA pArzva ..... 174 punastajjJAnaniSpattiH / pApanAzaH pavitrazca ... punastasya ca zuzrUSAM.... pApiSThAnAmapi zraddhA .... 272 punaH kASThaM tRNaM toyaM .... pAramArthikatAdAtmya- 261 punaH piGgalayA''pUrya .... pArAzaraM tataH proktaM .... 9 punaH zaktIzvaraM devaM .... pArzvapAdau ca pANibhyAm ..... 213 punaH samastamutsRjya .... .... 56 piGalAyAM ravistadvat .... 192 punaH sAkSAcchivajJAna- .... 24 pitarastasya parAtmavidyayA .... 302 punastadAjJayA vimA ..... pitarastasya mUrkhasya .... .... 298 punaH sarve munizreSThAH ..... .... 322 pitA tasya mahAdhImAn .... 63 punaH snApya mahAdevaM ... .... 43 pitRdrohazca zuzrUSA .... .... 294 purA kazcidvijazreSThaH.... 282-227 pItvA yathArha saMpUjya .... .... 322 purA kazcidvijA vaizyaH puNDarIkapure rudraH .... .... 118 purA kolAhalo nAmnA ... 272 puNDarIkapuramapyatipriyaM ___.... 317 purANAnAM pravaktAraM .... .... puNDarIkapuramApa zaMkaraH .... 307 purANairdazabhirviprAH ... ... 84 puNDarIkapuramApurAstikAH .... 311 purA devI jaganmAtA ... For Private And Personal Use Only
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vrnnaanukrmH| 17 zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH purA'pi nAsti saMsAra- ... 306 pailaH kapilasaMjJazca ... ... 110 purA mahApApabalAtpurAtanAt 302 prakSAlayeddaM ziznam ... ... 147 purA rAvaNaputrastu ........ 128 prakSAlya caraNo hastau .... 145 purA viSNurjagannAthA ... 31 prakSINAzeSapApasya ... 148,236 purA sarasvatI devI .... .... 277/praNamanti mahAmatyA .... 126 purA sarve munizreSThAH 113 praNamya daNDavattasmai.... .... 276 purA himavataH pArthe .... praNamya daNDavadbhaktyA 67,123,263 purISamUtre visajet .... 178 praNamya daNDavadbhUmau.... 250,274 puruSAya purANAya praNamya daNDavadvimaM .... ...46,60 pulastyaM pulahaM vyAnAt praNamya parayA bhaktyA 67,110,273 puSpavRSTirabhavanmahattarA .... 323 praNamya bahuzaH zrImAn .... 292 pUjayadhva mahAdevam .... .... 310 praNamya sUtamavyagraM .... pUjayA bhuktimAnoti .... 45 praNavaM paramAtmAnam .... .... pUjayAmAsa dharmajJaH .... 63 praNavAdyAstrayo vedAH pUjayAmAsa dharmAtmA .... .... 63 praNavena samAyuktAm . pUjayAmAsa puSpeNa .... .... 64 praNavenAgniyuktena ... pUjayAmAsa lokAnAm .... .... 128 pratipAdyo mahAdevaH .... pUjayA zivabhakAnAM.... ....59-64 pratibaddhaM parijJAnaM ..... .... 69 pUjayA sadRzaM puNyaM .... .... 45 pratibandhavinirmuktA .... pUjAM paJcAkSareNaiva ... .... 319 pratibhAso nivarteta ....... pUjA devAlayaM dRSTvA .... .... 44 pratiSThApya jalenAsyAH ... 124 pUjA yA'bhyantarA sA'pi .... 54 pratyAhAraH samAkhyAtaH .... 227 pUjAvidhirmayA zakeH.... ... 57 pratyAhAraH samAkhyAtaH saM-.... 227 pUjA zataH parAyAstu 51 pratyAhAro bhavatyeSa ..... .... 225 pUjitA devatAH sarvAH.... 49 pratyAhAro'yamityuktaH 226,227 pUritaM dhArayetpazcAt ... .... 215 prathamAya samastasya .... .... 89 pUrva pUrva prakurvIta .... 217 prathamAyAM pavitrAyAm ... 168 pUrvajanmArjitAtpuNyAt 316 pradakSiNatrayaM kRtvA 128,130,254 pUrvasargotthavidhvastA .... 91 pradattvA muSTimAtraM vA... ... 299 pUSA digdevatA proktA.... 191 pradattvA zivabhaktAnAM.... .. 63 pUSA ca vAruNI caiva .... 187 pradarzayannaTezvaraH samastadevasaMnidhau312 pUSA yAmyAkSiparyantam 189 pravRtya paramaM bhAvaM ... .... 38 pUSAyAzca sarasvatyAH .... ... 189 prapaJcasya pratItatvAt .. 262 paitRSvaseyIgamane ........ 163 prabuddhAya namastubhyam .... 326 PRG For Private And Personal Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 sUtasaMhitAyakhaNDatrayAntargatazlokAdhacaraNAnAM zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH pramattaHzaMkarAdanyaM .... ... 254 mApya pUrvoktamArgeNa .... ... 48 pramAdAbrAhmaNaM hatvA ... .... 126 prApya mAmadvayaM jJAnam ... 269 prayAgAkhyaM mahAtIrtham 121 prApya sAkSAnmahAviSNuH .... pralambitajaTAmadhyam .... .... 282 prApyatacchraddhayA sthAnaM .... 63 pravrajantaM dvijaM dRSTvA .... 159 prArthayAmAsurIzAnam .... pravrajetparame haMse .... 145 mAha gambhIrayA vAcA prasannavadanA divyA .... 277 mAha sarvAmarezAno .... ... prasAdayitvA sadvaizya- 61 priyaM yattanmahAprAjJAH.... prasAdahInAH pApiSThAH.... 83 provAcAzobhanAH srkssye| prasAdAcchivabhaktAnAM ... ... 64 ba prasAdAttasya sarvajJaM .... .... 300 balAdAharaNaM teSAm ... prasAdAdasya devasya .... 80 bahavo devadevasya .... prasAdAdeva tasyaiva .... 274 bahavo brahmavidvAMsaM ...... prasAdAdeva rudrasya .... 250 bahavo vedaviccheSThAH .... prasAdAdeva vedAnta- .... 272 bahistIrthAtparaM tIrtham prasAdAbhimukho bhUtvA ..... 29 bahudhA zrUyate muktiH .... prasAdena mahezasya ... 320 bahunA'tra kimuktena .... prasAdena vinA lokAH.... 138/bahunoktena kiM sarvam .... prasvedajanako yastu .... 217/bahUdakazca saMnyasya ... prahasya kiMcidbhagavAn .... 254 bahUdakAnAM haMsAnAm .... mANasaMyamanenaiva .... 217/bahUnAM janmanAmante ... prANAyAmaparANAM tu .... 140 bAhyaM karma mahAviSNo prANAyAmastathA vipra.... 202 bAhyamANaM samAkRSya ... prANAyAmena cittaM tu... 217 bAina karmaNA mukiH.... prANAyAmaikaniSThasya .... 218 buddhipUrvakRtairmartyaH .... prANAyAmaivikasite .... 233 bubodha putraM brahmANaM .... prANAyAmo vikalpena.... 216 bRhaspatizca munayaH .... prANinAM karmapAkena .... 111 bodhayAmAsa sarvajJaH .... prANisaMcAramArgasya ... .... 294 brahmacaryAzramasthAnAm .... .... 159 pANe bAhyAnilaM tadvat 228 brahmacArI gRhasthazca prAdhAnyena virADAtmA .... 107 brahmacArI gRhasthasya .... prAptavAnAdareNeva ........ 72 brahmacArI striyaM gatvA.... prAptavAnAzu bhAratyA ..... .... 72 brahmaNazca tathA viSNoH / prAptavAnetadatyantaM ... .... 46 brahmaNAM pataye tubhyaM .... .... For Private And Personal Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zlokAcaraNAni brahmaNo'nte munizreSThAH brahmaNo mAnasAH putrAH brahmaNo mUrtayo'nantAH brahmaNo vigrahAdeva brahmaNaH paramAM mUrtim.... brahmadrohastadIyAnAm .... brahmanADIti sA prokA brahmabhAve manazcAram aur ad arat brahmalokamavApnoti brahmavarcasakAmastu brahmaviSNu mahAdevaiH brahmaviSNumahezAnaiH brahmaviSNvAdibhirnityaM brahmaviSNvAdibhiH sArdham brahmahatyAdibhiH pApaiH brahmasAmIpyarUpAzca **** .... 968 8000 1000 0904 4004 brahmasArUpyarUpAzca brahmasAlokyarUpAzca brahmahA madyapaH stenaH..... brahmANaM munayaH pUrva brahmANaM viSNumIzAnam brahmAdikAryarUpANi **** 0000 0000 .... 0000 2986 0000 2000 0.00 .... 0810 6690 9030 .... 0800 122-166-167 bhagavankaH suraiH sarvaiH 170 | bhagava zivabhaktasya 84-267 |bhagavaJzrotumicchAmaH. 235 | bhagavandevadevasya 61-122 bhagavandeva matpUjAm 126 | bhagavanviSNunA toyAt 131-217 bhagavansarvazAstrArtha260 bhagavansarvazAkhArtha259 bhagavAndevakIsUnuH 260 | bhagavAnbhanapApazca 160 bhajedanyatamaM sthAnaM 15 bhadraM bhadraM mahAviSNo 208 | bhadraM muktAsanaM caiva 229|bhavata paramatattvaprAbhyupAyo 278 bhavatA sarvamAkhyAtam. 15 bhavatpUrvaM caredvaikSyam 7 bhavanti viSNo bhogArtham 172 bhavanto'pi dvijA evam 45 bhavanto'pi mahAdeva 113 | bhavanto'pi mahAprAjJA 167 bhavanto'pi munizreSThAH 161 bhavanto'pi zivajJAna169 bhavedraktaM mahAprAjJa 125 bhasmAdhAradharaH zrImAn 183 bhasmoddhUlita sarvAGgam...... .... 0000 40.0 .... 0000 0000 8000 .... 0556 brahmAdyAH sthAvarAntAzca brahmA sarvajagatkartA brAhmaM purANaM prathamaM brAhmaNasya dhanaM kSetram brAhmaNAnAM kulaM hatvA brAhmaNA brAhmaNastrIbhiH brAhmaNAya vinItAya brAhmaNArthe gavArthe vA brAhmaNebhyo'tha vidvAMsaH brAhmaNo vA'tha zUdro vA brAhmaNyaM prApya loke'smin... 1000 .... .... .... .... 0000 6000 2000 .... 0190 D000 1300 www.kobatirth.org 9930 varNAnukramaH / pRSThAGkAH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 19 zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH 116 116 77 77 brAhmaNyAM yo niSAdena 97 brAhmaNyAM yo munizreSThAH 81 brAhmamekamaharviprAH 0.00 For Private And Personal Use Only 187 bhaktyA pradakSiNIkRtya 205 bhagaMdaraM ca naSTaM spAt 220 bhagavaMstIrthamAhAtmyam 102 bha 269 | bhaktigamyAya bhaktAnAM 293 bhaktyA pUjya mahezvarAkhyamamalaM 0000 0.00 8040 0000 1000 1000 .... .... .... .... 6000 2000 0440 0300 .... 0000 Ge .... 88 4020 .... .... 0000 0000 0300 6000 .... 9000 0000 .... .... 0000 0000 0.0 9606 6000 0000 3300 0.00 1000 198 18 311 319 221 120 31 58 65 40 127 86 50 112 132 248 72 255 212 3.21 318 145 259 292 39 245 111 297 179 310 133
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .... 164 20 sUtasaMhitAyakhaNDatrayAntargatazlokAyacaraNAnAM zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH bhAvatIrtha paraM tIrtham .... .. 195 marIci ca svanetrAbhyAM .... 100 bhikSAmAhRtya viprebhyaH .. 145 mallAttu picchalastena .... 117 bhikSAhAro yathAkAmam ... 143 mahaduHkhamavApnoti .... .... bhidyate hRdayagranthiH ..... .... 184 maharSirbhUtapAlo'gniH..... ..... 253 bhIto janmavinAzAbhyAm .... 282 mahAkAyo mahAgrIvaH..... ... 134 bhuktA purA tena mahAnubhAva- 302 mahAghoraM tapazcakre .... .... bhuktyarthaM ca vimuktyarthaM 31 mahAghorANi pApAni... bhuktvA bhUmau mahApAjJaH .... 269 mahAtmano jJAnavataH pradarzanAt 244 bhuktvA bhogAnpunarjJAnam .... 269 mahAdevaM vijAnAti .... .... 287 bhute tasya mahAviSNo 71 mahAdevAjJayA viSA: ... .... 96 bhuvanAni ca devAzca .... .... 138 mahAdhanapatirbhUtvA .... ... 60 bhUtamAtratayA dagdhaH .... ... mahAnidhiH prApya vihAya taM vRthA 244 bhUteSu saMsthitAjJAna-..... .... 105 mahApAtakasaMghAzca bhUloke jAyate puNyam mahApArtAkanAM nRNAm bhogakAmastu zazinam mahAprAjJo mahAdhImAn bhrAtRbhAryAbhigamane .... mahotsava vinodena .... bhruvorghANasya yaH saMdhiH 194 mAtaraM pitaraM jyeSThaM ..... .... bhruvormadhye lalATe ca .... .... 226 mAtaraM pitaraM vRddham .... mAtRkA ca tridhA sthUlA maNimuktA nadI divyA 125 mAtRSvasAramAruhya matvA''rAdhya punaH sarvAn 282 mAtRsaMrakSaNAbhAvaH .... .... madanye tvAtmavijJAna- ... 280 mAdhUkaramathaikAnam .... madbhaktAnAM vizuddhAnAm .... 281 mAmavApya parijJAnam / .... 269 manuSyANAM yathA tabda- .... 76 mAmavApya zivajJAnam manorama maThaM kRtvA ... 62 mAmevaM vedavAkyebhyo .... 23 manorame zucau deze .... 199 mAmRte sAmbamIzAnam ..... 280 mantrauSadhibalairyadvat ... 243 mAmeva mocakaM prAha ...... manmAyAzaktisaMskRptaM .... 22 mAyA ca pralaye kAle mama jJAnaM ca vedAnta-.... 28 mAyApAzena badhnAmi...... mama jJAnapradAnIti .... 272 mAsamAtraM trisaMdhyAyAm mama zaktivilAso'yaM.... 32mAsamAtrAdvinazyanti .... 164 mayA ca mama devyA ca 276 mukundo mocakazcaiva ..... mayi saMskArarUpeNa .... 273 mukundo mocako mukhyaH .... mayayeva saMsthitaM naSTaM .. .... 28 mukti muktarupAyaM ca ..... . .... 144 ... 294 .... 157 .... 270 From66 For Private And Personal Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 0000 .... varNAnukramaH / pRSThAGkAH zlokAcaraNAni 0000 zlokAdyacaraNAni mukti mukterupAyaM ca ..... 254 yatra zaktIzvaraM pUjya mukto'bhavattasya pitAspi viSNo 302 yatra zaktIzvaraM bhaktyA 276 yatra saMvatsaraM bhaktyA .... mukyupAyo mayA proktaH mukhyAdhikAriNAM nRNAM mucyate brahmahatyAyAH . mucyate steyadoSeNa munayazca punarvidhAH munayo devadevasya munIzvarA mahezvaraH samasta- .... 312 yathA''ntaropacAreNa 69 patra sarva mahApApa170 yatra sAkSAnmahAyogI.. 162 yatra suptA janA nityam 111 | yattvaduSTendriyairdRSTam 64 | yathAsskAzo ghaTAkAzaH .... 2001 | .... mRte na dahanaM kArya mRtpAtraM kAMsyapAtraM vA dropari vinikSipya maitrAdvaidehako jAtaH maitrAyaNazrutisnehI mocakapadamanyacca mohitA mAyayA zaMbhoH ya yaM yaM kAmayate lokam yaM viziSTA janAH zAntAH ya idaM tIrthamAhAtmyam ya idaM paThate nityam. ya idaM zRNuyAnnityam ya imaM jJAnayogAkhyam ya evaMbhUtamAtmAnam yajJasya jajJire putrAH devatvamApnoti yatisaMrakSaNaM kuryAt pratihaste jalaM cAnnam yato vAco nivartante yattacchaucaM bhavedbhAhyam... yatra parvaNi devezam yatra puNyeSu kAleSu yatra pUjyo'bhavacchukraH yatra vAcaspatirdevam DRO 2000 PAR 0000 3000 .... 0000 .... 0000 100 9900 0900 0000 0000 **** .... 1984 4000 6000 300 0000 ange 2080 6000 0000 .... .... .... 9000 10.0 4040 0001 **** .... 0.00 8086 0000 .... www.kobatirth.org 32 yadA janmajarAduHkha | yadA pazyati cASStmAnam 169 |yadA bhUtapRthagbhAvam ..... 247 yadA manasi caitanyam 131 yadA vairAgyamutpannam.... 141,198 yadA sarvANi bhUtAni 131 | yadA sarve pramucyante .... 246 | yadi jIvaH parAdbhinnaH 183 | yadyAtmA malinaH kartA 108 yamAdisahitaH zuddhaH 8000 **** Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .... BUGS For Private And Personal Use Only .... 159 yathA phenataraGgAdi 156 | yathA rAjA janaiH sarvaiH 214 | yathA vahnirmahAdIptaH 117 yathAzaktidhanaM dattvA 249 yathAzakti dhanaM dhAnyam 250 yadA carmavadAkAzam .... .... 223 yamAdyaSTAGgasaMyuktaH 147 yazasvinyA munizreSTha 174 yazcaturvedavidvipraH 184 yasminde dRDhaM jJAnam 206 yasminbrahmAdayo devAH 299 | yasya gehaM samuddizya. 299 yasya deve parA bhaktiH 299 yasya prasAdalezasya 299 | yasya prasAdalezena 900 0010 **** 0000 www. 0000 Deco 0000 **** 0000 300 291 204 239 271 241 244 243 .121-125 319 306 242 242 242 242 153 242 242 238 183 150 199 191 13 306 126 244 245-292 247 185 **** 0000 888 0000 0000 6000 1030 .... .... 0800 DUBO 2000 1000 .... 0000 9000 0000 0004 9000 0904 0000 21 pRSThAGkAH 299 299 71 300 o.co Onco 0000 .... .... 0000 0000
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22 sUtasaMhitAyakhaNDatrayAntargatazlokAdhacaraNAnAM zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni- pRSThAGkAH yasya mAyAmayaM sarvam ..... ... 247 yogibhyazca tathA'nyebhyo .... 47 yasya mukirabhivyaktA .... ... 261 yo'tItya svAzramAnvarNAn ... 289 yasya liGgArcanenaiva ... .... 247 yo dadAti dhanaM bhaktyA ... 128 yasya varNAzramAcAraH.... 229 yo dadyAdvaidikI vidyAm ... yasya vighnezvaraH zrImAna .... 247 yo'niSTaM brahmaniSThasya.... .... 304 yasya zaktirumAdevI .... .... 247 yo bhute tasya saMsArAta .... 63 yasya svabhAvabhUteyam ... 261 yo vA ko vA mahAdevaM .... yasyAnubhavaparyantA .... .... 244 yo hi sthApayituM zaktaH .... 245 yasyAparokSa vijJAna-.... 119 yaH paThecchRNuyAdvA'pi .... yasyA''zrame yatinityam .... 159 yaH pazustatpazrutvaM ca..... .... 211 yasyAstIre mahAdevaH ... .... 123 yaH pumAndevadevAsyAm .... 124 yasyAM dvijottamAH snAtvA .... 124 yaH pumAndevadevezaM ....... 267 yasyAM vAgIzvarI devI 122 yaH pumAzatarudrIyam ... yasyaiva paramAtmA'yama.... .... 241 yaH pumAzraddhayA nityam .... 268 yAM yAM mati samAzritya .... 83 yaH zarIrendriyAdibhyaH .... 286 yAjJavalkyo munistatra .... 274 yaH zRNvandevatApUjAm .... 132 yAtrArthamarjayedartham ...... yaH zraddhayA yuto nityam 164, yAvajjJAnodayaM tAvata.... .... 164 yaH samastasya lokasya .... 247 yAvadetAni saMpazyet.... yaH sthApayitumudyuktaH .... yAvadvA zakyate tAvat yaH nAti phAlgune mAsi yAvanmAtraM manaHddhiH.... .. 147 yaH nAti vedavicchreSThAH .... 129 yAvAnartha udapAne ... .... 305/yaHnAtvA'tra vyatIpAte .... 129 yA vedabAyAH smRtayaH .... 209 yaH svavidyAbhimAnena..... yA sA proktA dhRtiH zreSThA .... 206 yugAnAmekasaptatyA. ... .... 77 rakSa rakSa mahAdeva ... yuSmAkaM paramakRpAbalena viSAH 131 rajoguNena saMchanno .... ... yuSmAkaM saMgraheNaiva ... .... 118 rajoguNaM samAsthAya .... ye dviSanti mahAtmAnam .... 243 rAkSasezavadhotpannAm .... yena kena prakAreNa ....58.168-214 rAgAdapetaM hRdayam .... yeSAM prasAdo devasya .... .... 319 rAgAdyasaMbhave prAjJa .... yeSAmasti parijJAnaM .... .... 69 rAjyakAmo labhedrAjyam yogapaDheM bahirvastram .... 155-156 rudramUrtiSu sarvAmu yogAbhyAsaparo bhUtvA.... .... 152 rudra yatte mukhaM tena .... yogAya yogagamyAya .. .. 90 rudrasAmIpyamanyadvA .... .... For Private And Personal Use Only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zlokAdyacaraNAni rudrasya mUrtimArAdhya rudrAkSaM dhArayennityam..... .... rudrAkSamAlAbharaNAH rudrAnatyantakalpAyUnrudreNAzeSadevAdyaiH rUpaM tu dvividhaM proktam rUpahInasya nindA ca ..... la 9949 9000 00: .... 3030 **** 0000 6000 0000 0004 .... **** 0000 **** .... 13.0 6024 3000 296 |viprAyAM nApitAjjAtaH viprAyAmugrato jAtaH 9 vibhedajanake'jJAne 130 vimrajya mantrairjAbAlaiH.... 268 vimRjyAGgAni mUrdhAdi 270 vimRjyAGgAni sarvANi 270 viraktasya tu saMsArAt 34 viraktAnAM ca zUdrANAM 25 viraktAnAM prabuddhAnAm ... 275 virakto'pi mumukSuzcet 0000 .... 0000 **** **** .000 0000 0000 .... 182 143 222 44 216 149 200 .... 182 108 239 .... 27 lakSaM tu granthasaMkhyAbhiH lakSmaNena tathaivAnyaiH labdhvA tena mahAviSNo labdhvA mattaH zivajJAnam labdhvA viSNupadaM vA'pi labdhvA saMtoSamApannA lalATe hRdaye kukSau lebhe paramavijJAnam lokatraye'pi kartavyam lobhamohaparityAgam laukikena vacasA munIzvarAH. laukikairvedikaiH stotreH 131, 135, 308, va vicArya jagato viprAH vicAryamANA vedArtham .... vicArya sarvaM duHkhAdyam vicitramAsanaM tatra vidyAnAM ca naTAnAM ca viditvA taM jagaddhetu-... viditvA tIrthamAhAtmyam vidyayA prANinAM muktiH vidyArthI labhate vidyAm vinaSTadigbhramasyApi 288 | viSuvAyanakAleSu 128, 195, 276 vinaSTAni ca pApAni ... ..... 300 viSNurvizvajagannAtho vinAyakaM ca saMsmRtya .. 158 285 207 virajAnalajaM bhasma 158 virajAnilajaM bhasma 312 virATsvAyaMbhuvaM viprAH 43 vilApyaivaM vivekena 317, vilokya devAnakhilAn | viviktadezamAzritya ..... 20 vizAM zUdrasya zuzrUSoH 134 | vizvaddhahRdayo martyaH 316 | vizeSeNa mahIbhAgaH ..... 41 vizrAntibhUmayaH sAkSAt 60 | vizvataijasarUpAya 29 vizve devAzca vasavaH 130 | vizvodarAbhidhA nADI 166 | vizvodarAbhidhAyAstu ..... 270 0289 179 9900 259 89 125 190 192 141 vizvo nArAyaNo devaH 233 **** 19.8 1000 16 .... 220 | viSNurviSNupadaM prAptaH,... 0000 varNAnukramaH / pRSThAGkAH | 0000 0300 6000 www.kobatirth.org .... 0900 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zlokAdyacaraNAni 83 vinAzitvaM bhayaM ca syAt 148 viniyogAnpravakSyAmi 249 vinyastacaraNaM samyak 100 vinyasya brahmavijJAnam 126 vipravrAtyAttu viprAyAm 159 vimAyAM kSatriyAjjAtaH For Private And Personal Use Only 0000 2040 0000 10.0 0000 0000 0.00 0000 **** 0000 0.00 10.0 8000 600* 6000 23 pRSThAGkAH 238 218 6106 0800 0800 .... 2000 .... 0100 0000 2000 .... 2014 20.4 **** .... **** 0000 9048 .... 0000 0000 2000 283 292 117 115 116 116 197 24 138
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 sUtasaMhitAdhakhaNDatrayAntargatazlokAdhacaraNAnAM zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH viSNusAmIpyamanyadvA ... 269 vAcyAni mitramutsarge ..... .... 229 visRjya devarAjatvam ..... .... 130 vAtapittAdijA doSAH .... 219 vistIrNa yojanaM viprAH .... 121 vAnaprasthAzramaM kecit .... 66 vistRtAya namastubhyam ... ... 326 vAnaprasthAzramasthAnAm ...139-159 vihAya padmasaMbhUtaM .... 72 vAnaprasthAzramastho'pi .... 28 vihAya sarvapApAni .... 127 vApIkUpataDAgAdi vihitAkaraNe tadvat .... ... 164 vAmanAkhyaM tataH kauma .... vakSyAmi paramaM guhyam ... .... 313 vAmapAzupatAdInAm .... .... 294 vakSye kAruNyataH sAkSAt .... 137/vAmabhAgordhvapANistha- .... vakSye pUjAvidhi viprAH .... 40,58 vAyvaMzaH pANimUlasya ... 179 vakSye pUjAvidhi zakteH .... 50 vArANasyAM tathA soma- .... 85 vakSye lokopakArAya .... ... 112 vArANasyAM mahAtIrtham.... vatsarANAM trayaM pUjAM .... .... 304/vArANasyAmapi jJAnaM .... .... 73 vatsarAdbrahma vidvAnsyAt 217 vArAhaM rUpamAsthAya .... vatsarAnte ca tIrthe'smin 323 vAlAgramAtraM vizvezaM .... vatsarAnte dhanaM dattvA..... .... 323 vIrayA pArthito devaH .... vatsarAnte mahAdevam .... 130vIrAsane samAsInam .... vadAmi tIrthamAhAtmyam .... 121 vRSTivAtAtapaklezaiH .... varuNo'pi mahAdevam .... vedajJo vaidiko vidvAn varjayenmadhumAMsAni .... vedamArge sadAniSTham .... varNatrayAtmakAH proktAH vedavidvedavinmukhyaH .... varNadharmavinirmuktaH .... vedavedAntavidveSaH .... varNAzramaviziSTAnAm .... .... 295 vedavyAsaM ca saMsAra-.... ... 132 varNAsu pratilomena ... vedavyAsena lakSmyA ca.... varNinAmAzramAH proktAH 119 vedAGgAnAM ca vidveSaH ...... vartate tAM samAlokya .... 123 vedAdeva sadA devAH ... vartanaM kevalaM viSNo ... 271 vedAnAmAdibhUtasya ..... vardhante dhAtavaH sarve .... .... 178 vedAbhyAsa sadA kuryAt vazyAkarSaNavidveSaH .... .... 295 vedAbhyAsaikaniSThaH syAt vasiSThAllabdhavAzaktiH 135 vedAraNyasamAkhyaM ca .... vastraiH susUkSmaizca sugandhapuSpaiH 303 vedena darzitaM samyak.... .... vAgAdipaJcakaM tadvat .... .... 137 vedoktena prakAreNa .... vAcikopAMzuruccaizca ... .... 210 vedoktenaiva mArgeNa .... .... vAcyavAcakanirmuktA ... .... 257 vaikArikAkhyo vedajJAH .... 96 ..... 282 ... 499 For Private And Personal Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * * 5 5 vrnnaanukrmH| zlokAdhacaraNAni pRSThAGkAH zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH vaiNavI dhArayeSTim ... .... 148 ziromadhyagate vAyau .... .... 220 vaidikI tAtrikI ceti .... 51 zirorogA vinazyanti ... 219 vairAgyAtizayenaiva .... ... 182 zivakSetreSu madbhaktyA ... .... vaizyaputrazcaturtho'pi .... ... 60 zivadrohastu vijJAnam .... 293 vaizyaputrasya vaizyasya..... 63 zivanindAparaH sarva- ... 297 .... vaizyasyApi tathA rAjJaH 285 zivabhaktaH sadA viprAH vaizyAzca tAratamyena .... 68 zivamAtmani pazyanti vaizvAnaraM jagadhonim ... .... 234 zivayogikare dattvA .... vyAghracarmAmbaraM zuddham ... 283 zivasaMkalpabhaktazca .... vyAghacorAdibhItasya.... .... 294 zivasAyujyamApnoti .... vyAnazrotrAkSimadhye ca .... 190 zivasAlokyarUpAzva .... vyAsAdayo vedavidAM varA haram 323 zivaH zambhumahAdevaH..... vrataM pAzupataM cINe .... .... 29/ ziSTAnAmasadAropaH .... vratAnyAcarataH zraddhA .... .... 170 ziSyatvenAgrahIdviSNo .... 300 ziSyaistAdRgvidhairyuktaH .... 322 zaMkareNa tathA devaiH .... 129 zuktikAyAM yathA tAram zaGkhacakragadApana- ... ... 88 zukrazoNitasaMyuktam ...... zalinI caiva gAndhArI 187 zuklapakSe zubhe vAre ... .... kinI nAma yA nADI .... 190 zuddhatoyaM samAdAya ... .... 58 zatarudrasamAkhyazca .... 249 zUdrasyApi guruH proktaH zanaiH piGgalayA viSa.... 215 zUdrAdvipAGanAyAM tu.... zarIraM tAvadeva syAt .... 186 zUdrAyAM brAhmaNenotthaH .... 114 zarIralaghutA dIptiH .... .... 201 zUdrAyAM mAgadhAjjAtaH .... 117 zarIrazoSaNaM yattat .... .... 208 zUdrAyAM vaizyato jAtaH .... 115 zarIrAntaramApatraH .... 101 zRNudhvaM tatpavakSyAmi.... 308-318 zavabhakSaNato rAjA .... 173 zRNudhvaM munayaH sarve .... 66-135 zazivarNo'pi kAlena zRNudhvaM vedavinmukhyAH .... 251 zAkamUlaphalAzI vA ... ..... 161 gRNudhvamanyadvakSyAmi .... 282 zAkhANyadhAtya medhAvI .... 305 zRNuSva cAnyatparayA mudA hare 302 zikyaM jalapavitraM ca .... 156 zraddhayA parayA yuktAH .... zikhAM yajJopavItaM ca.... 156 zraddhA pravRttiparyantA... .... zikhI yajJopavItI ca..... .... 155 zrAvaNyAM paurNamAsyAM tu .... 124 zikhI yajJopavItI syAt .... 155 zrAvayitvA mahAdhImAn .... 322 zirasyaJjalimAdhAya ... ... 35 zrIkAlahastizailAkhyaM ... 5 5 5 ch aa k 704000.046 r ` a s 'm .... a For Private And Personal Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .. .. 26 sUtasaMhitAvakhaNDatrayAntargatazlokAdhacaraNAnAM zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH zrIkAlahastizailezam .... 123 SaNmAsAnteSu vA'bdAnte ... 309 zrIpati bhUpati vimAH .. 308 SaSThaM tu nAradIyAkhyaM .... zrIparvataH zirasthAne .... .. 194 SaSThastu devasargAkhyaH.... .... zrImatpazcAkSaraM mantram271-310-319 SoDazakozavistIrNe.... ... zrImatpaJcAkSareNaiva .... .... 43 zrImatpaJcAkSaro mantraH......... 316 saMvatsaratrayaM kRtvA ..... zrImadutvarakailAsam .... .... 251 saMvideva parA zaktiH .... zrImaddakSiNaphailAse .... ....73-85 saMvidrUpAtirekeNa .... zrImahAsabhAmadhye ... .... 321 saMvidvAcakazabdena .... zrImadbrahmapurAkhyasya .... 127-128 saMzayAviSTamanasaH .... zrImadvAraNasI puNyA ... .... 71 saMhArahetubhUtena ... zrImadvArANasImetya .... 59 siMharAzau sthite sUrya zrImavRddhAcalaM nAma .... 61 saMsAramocakaM buddhvA zrImadRddhAcalaM puNyaM.... 62 saMsArarogaduHkhasya .... zrImavRddhAcalezAnaM .... 61 saMsArasAgaraM ghoram .... zrImadvayAghrapuraM puNyaM ... 46 sa eva paramajJAnI ... zrImadvayAghrapuraM bhaktyA 73 sa evavedavittamaH .... zrImadyAghrapure nityaM .... 71 sa eva satyaciddhanaH zrImadvayAghrapure yatra ... 46 sa takSA rathakArazca .... zrImadyAghapure ramye ... 126 satyaM jJAnamanantaM va... zrIvedAraNyanAthAkhyam 274 satyaM brUyAtmiyaM brUyAta zrIvedAraNyanAtho'pi.... 273 satrAvasAne munayo .... zrutvA vRttaM dvijastasya .... 61 satrAvasAne saMbhUya .... zreyAnsvadharmo viguNaH .. 210 sadopaniSadAbhyAsazvapacAdvipakanyAyAm.... 117 sabailakSaNyadRSTayeyaM .... zvA'naM hatvA bhavetpuSpam 173 sa na mukto na baddhazca ... zvetaketurmunistatra 274 sanandanasamAkhyaM ca ... zvetabAhurmahApAjJaH .... 134 santi loke viziSTAni zvetAraNye tathA kumbha- 129 saMdhyAkAleSu zuddhAtmA 158 SaTkRtva Acarenityam .... 201/saMdhyAkAleSu sAvitrIm ... 156 SaDakSareNa mantreNa .... .... 322 saMdhyAkAleSu sAvitrI .... 156 SaDbhAvavikriyAhInA... 257 saMnyasetsarvakarmANi .... ... 149 SaDbhirvA''tharvaNairmatraiH .... 200 saMnyAsI devadevezaM .... .... 44 DidhaM saMhitAbhedaiH .... .... 9sa punardevadevasya ... 16,88,28 .00 .... .. . For Private And Personal Use Only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 vrnnaanukrmH| zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdhacaraNAni pRSThAGkAH sa punarbhagavAnbrahmA .... ... 107/ sarva saMkSepataH proktam.... .... 230 sa punarbharaNAdUrdhvam ....47,271 sarva saMgraharUpeNa ... .... 153 sa punarvedavicchreSThAH ... 87 sarvajJaM sarvakartAraM ... sa punaH zivabhaktebhyaH ... 62 sarvajJaM sarvabhUtezam ... sa punaH sarvarogAtoM 60 sarvakAmapradaM divyam saptajanmakRtaM pApam 167 sarvakAmapadaM puNyam saptaSaSTiH samastAnAM 11 sarvajJaM sarvagaM zarvam .... samacittaH samagrIvaH 248 sarvajJaM sarvakartAram .... 132 samAhitamanA bhUtvA 7sarvajJAnamahAratna- ..... 277 samagrIvazirakAyaH 200 sarvajJAnAdisaMyuktam .... .... 236 samastapApanirmuktaH .... 127 sarvajJAya vareNyAya .... ... 184 samasvalokarakSArtham .... 273 sarvatrAvasthitaM zAntam ... 196 samAgatya mahAbhaktyA .... 283 sarvapApavinirmuktaH .... 122, 122 samAnAJca vasiSThAkhyaM.... 1.1 124,166,167,168, samArAdhyA''tmavijJAnam 274 sarvapApAni nazyanti.... .... 226 samutthAya mahAlakSmyA .... 67 sarvabhUtasthamAtmAnam .... .... 196 samulya munizreSThAH .... .... 25 sarvamuktaM samAsena .... 160,211 samudratIre madbhaktaH 273 224, 238 samunnataziraHpAdaH .... 214 sarva mUrtiSu mAM buddhvA sa mUDha eva saMdehaH ... 263 sarvayogIzvarArAdhyA .... saMpUrNakumbhavadvAyoH .... 217 sarvarogavinAzaH syAt samyagjJAnapradAnena .... 99 sarvarogavinirmuktaH samrADAtmAbhidhaM vimAH ... 107 sarvalakSaNasaMpannaH ... ... 165 sarasvatI tathA cordhvam 189 sarvalokavidhAtAram ..... sargazca pratisargazca .. 13 sarvavijJAnasaMpanna- .... sargastu prathamo jJeyo ... 96 sarvavedAntasarvasvam .... sarva jagadidaM vidvan .... 19 sarvazAkhArataH zrImAn / sarvajJaM sarvajantUnAM .... 250 sarvasaMgraharUpeNa .... sarvajJaH sarvavitsAkSI .... 252 sarvasAkSI mahAnandaH .... sarva mAtRkayA kuryAt .... 51 sarva satyaM paraM brahma .... sarva vijJApayAmAsa .... 300 sarvasvaM zivabhaktebhyaH.... sarva vedAvirodhena .... 13 sarvAGgodhUlanaM kuryAt sarva samAsataH proktam ..... .... 197 sarvAGgodhUlanaM yattat ... ..... sarvaM sakSepataH proktam .... .... 139/ savAdhAravaTa 139 sarvAdhAravaTacchAyA .000 ... 270 .000 .000 .000 In For Private And Personal Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1000 . .... 175 sUtasaMhitAyakhaNDatrayAntargatazlokAyacaraNAnAM zlokAyacaraNAni pRSThAGkAH) zlokAdyacaraNAni sarve zamadamopetAH ....... 249 sAlokyAdi padaM labdhvA .... sarveSAM janmanA jAtiH .... 118 sA vinazyatyasaMdehaH ... ... 266 sarveSAmAtmabhUto'ham ..... .... 280 siddhAnta zravaNaM caiva ... ... sarveSAmAtmavijJAnAt .... .... 316/siddhAnta zravaNaM pAhuH.... .... 209 sa labdhvA tava sAlokyam 269 siddhAnta zravaNaM proktam ..... sa labdhvA rudrasArUpyam 268 sisRkSorbrahmaNastasya...... savai zarIrI prathamaH .... .... 138 suvarNamukharI nAma .... .... 123 savyetareNa gulphena .... 220 sukhottarA api zreSThAH.... savye dakSiNagulpha tu ..... 212 sughorAkhye tathA kecit savyena savyaH spaSTavyaH 144 mudIrgha vartulAkhye ca..... sasarja svAtmanA tulyAn .... 99/sudUramapi gantavyaM ..... .... sasarjAnyAMzca vizvAtmA .... 102 subandho mama durbuddhe .... ... 45 sa sarvasamatAmetya .... .....168 surAmurAdayo yasmin saha parikarabandhaM vedamantreNa kRtvA 324 suvarNamukharItoye .... .... 71 sahamastakaparyantam .... .... 187 suvarNasteyakRtsAkSAt .... 162 sahamAnAya zAntAya .... .... 325 muzobhanaM maThaM kRtvA .... sahakhazIrSA puruSaH .... ... 113 suSumnAyA iDAmadhye.... .... 188 sahasrazIrSAsUktaM ca .... 171 suSumnAyAH zivo devaH .... sAkSAdviSayaM jJAnam.... 139 suSvApa salile sAkSAt / sAkSAtmasAdahInAnAm 260 sUtaH paurANikaH zrImAn sAkSAdAtmani saMpUrNe.... 229 sUtaH svaziSyairmunibhiH sAdhArA yAtu sAdhAre.... .... 55 sUtroktenaiva mArgeNa .... .... 146 sAdhu sAdhu mahAprAjJAH.... ... 31 sUryalokamavApnoti ... sAMnidhyamakarottasya .... .... 63 sRSTavyarthaM brahmaNastasya..... sAMnidhyamakaroThThadraH .... 26 sRSTayarthaM bhagavAnbrahmA sA tanubrahmaNA tyaktA ..... 101 sRSTvA'nupApya tanmohAt .... sA'pi nityaM mahAviSNo .... 304 sRSTvA surAnajastacca .... .... 101 sA'pi sthUlasya dehasya .... 118 setumadhye mahAtIrtham .... sA punarmanunA tena ... .... 108 so'kSayaM phalamApnoti .... 167 sA mahI saMsthitA viprA 91 so'pi tatprekSya vipendrAH | sAmIpyarUpA sArUpyA.... 256 so'pi kAruNyataH zrImAn sAmbaM zaivaM parAnanda-.... .... 254 so'pi sAkSAnmahAdeve .... sAmbaM sarvezvaraM dhyAtvA ... .... 138 so'bravIdbhagavAnrudraH ... .... sAvitrI sazirAM maunI... .... 163 somatImiti khyAtam .... 121 For Private And Personal Use Only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vrnnaanukrmH| zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH zlokAdyacaraNAni pRSThAGkAH somanAthaM mahAsthAnaM ..... ... 59 svatazca parato doSaH .... .... 278 somamaNDalamApUrNam .. .... 231 svataHsiddhAtmabhUtAyAH .... somAdhuzekharaH somaH .... .... 111 svadAsavagaiH saha putrakaiH svakaiH so'haM brahma na saMsArI .... 240 svabhAvAdeva saMbhUtam .. .... so'hamityanizaM dhyAyet 232 svayaM vA ziznavRSaNau .... so'zaH pramANamityuktam .... 279 svayaM svameva dhyAyantam saumyaM mahezvaraM sAkSAt .... 247 svayamAvirabhUtteSAm ... skandazva matsutastasmin .... 274 svargakAmo yadi svargam stUyamAno mahAviSNuH .... 308 svapApakIrtanaM kurvan ...... stotraiH stutvA mahAtmAnam .... 134 svabhAvAdeva saMkSubdhAH / sthAnaM dakSiNakailAsa- .... 71 svarAsaMjJasya devasya sthAnasyAsya bhaye jAte .... 46 svasAraM munizArdUla .... ... sthApayadhvamimaM mArgam .... 245 svasvIdarzanavidveSaH .... .... 295 snAtvA tasyAM naraH puNya- ... 223 svastrISu svasya vaidhena .... 113 snAtvA'traiva mahAbhaktyA .... 131 svasvarUpAparijJAnAt sAtvA nityaM mahAbhaktyA .... 128 svAcAryAya mahAbhaktyA .... 296 mAtvA yo vedatIrthe'smin ... 276 svAtmavidyApradAnena .... .... nAtvA zuddhe same deze ... 40 svAtmAnandAnusaMdhAnasnAnaM kRtvA dhanaM dattvA ... 125/ svAnubhUtyA svayaM sAkSAt .... snAnaM kRtvA mahAtIrthe ... 322 svAntahe zItalagandhatoyaiH.... snAnaM kRtvA mahAdevaM ...47, 62, svAzrame saMsthitaH samyak 275, 275 svasvarUpamahAnanda-.... .... 311 nAnaM kRtvA mahAbhaktyA .... 123 hatvA mAtaramAdAya .... .... 272 nAnaM kRtvA'mbikAnAtham .... 275 hayavaralakArAkhyam .... .... 228 nAnaM kRtvA'rkavAre ca .... 273 harabhakto hiraNyAkSaH. nAnaM zaucamabhidhyAnam .... 157 hastadvaMdvaM dRDhaM baddhvA .... smRtayazca purANAni ....31, 279 haste vA bhaganakSatre .... .... 124 smRtimAtreNa sarveSAM .... ... 67/hastau ca jAnvoH saMsthApya... 213 srakcandanAdidAnaM ca ... 59 hiraNyagarbho bhagavAn lavantamamRtaM pazyet .... .. hiraNyagarbhasaMjJasya ... .... svajAtyuktaM yathAzakti hiraNyapANaye tubhyam .... svacchandaM nighRNo viprAH .... 45 dRSTacittA mahAtmAnaM... .... 30 svatejasA jagatsarvam ..... .... 133 home jape ca bhuktoca .... 148 68A2mwar For Private And Personal Use Only
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) sAMprataM mudraNAvasthAyAM vartamAnAni pustakAni / pAlakApyamuniviracito hastyAyurvedagranthaH, jayapuramahArAjAzritena saMskR. tapAThazAlAdhyApakena ve0 zA0 dAdhIcapaNDitazivadattena saMzodhitaH / dhanvantarIyanighaNTu rAjanighaNTusahito bhASASaTragataparyAyazabdasametadravyAvalivarNAnukramakozasahitaH sapariziSTazca, ve0 zA0 rA0 rA0 vaidyopanAmakainArAyaNazAstribhiH saMzodhitaH / etatsthUlavarNapaGkteratho yAni pustakAni kramazaH pradattAni santi, tAnyasmAbhiH sAMprataM saMzodhyante / atastAni pustakAnyepvanyatamaM vA yasya kasyApi sakAze syAceta, tarhi tenAvazyamasmatsakAzaM preSaNIyam / tenAsmadupari tasya mahatyupakRtiH syAt / vayamapi tasya tatpustakaM zodhanamudraNAnantaraM mudritapustakasametaM preSayiSyAmaH / zrIzArGgadevakRtaH saMgItaratnAkarazvaturakallinAthaviracitaTIkAsametaH / varAhamihiraviracitA bRhatsaMhitA bhttttotplkRtttiikaasmetaa| aparAkakRtaTIkAsametA yAjJavalkyasmRtiH / taittirIyazAkhIyAnAM saMhitAbrAhmaNAraNyakAni zrImatsAyaNAcAryakRtabhA pyasametAni / vidyAraNyakRtA chAndogyopaniSaddIpikA bRhadAraNyakopanipadIpikA ca / nityAnandakRtA bRhadAraNyakopaniSanmitAkSarA / aSTAdazapurANAntargataM brahmapurANam / kusumAvalyAkhyaTIkAsaMcalito vRndamAdhavaH / tathA nA dhAH zatasaMkhyAmitA upaniSadazca / ( ityetAni pustakAni sAMprataM saMzodhyante ) iyaM granthAva rna praatimaasikii| asyAM bahubhiH pustakairgranthasya parizodhanaM bhavati / yadA- zA me sarvebhyo grAhakebhyo dIyate / niyata mUlyaM dvAdazANakA For Private And Personal Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5) gRhyante / teSAM pustakaprepaNAdyartha dhanavyayo naiva bhavati / aniyatagrAhakebhyastu zatapRSTAnAM mUlyameko rUpakaH / pustakameSaNAdyartha dhanaM ca gRhyate / pustakamUlyanahaNaM pustakapreSaNAtpUrva pazcAdvA na, kiMtu pustakapApaNasamaya eva / niyatAniyatagrAhakebhyaH pustakAni vhyAlupebalapoSTamArgeNa preSyante / kevaladazopaniSadAM pustakAnyapi sahavAsmAbhirdIyante, teSAM mUlyaM sAdhaiMkaviMzatirUpakAH santi, tathA dazopaniSadaH, adhikaraNamAlAsametazArIrazAMkarabhASyaM ceti prasthAnadvayamapi saheva dIyate tasya mUlyaM trayastriMzadrUpakAH / pustakapreSaNArtha dhanaM tu grAhakasakAzAdeva gRhyate / pustakAni vhyAlupebalapoSTamArgeNa preSyante / tasya dhanavyayo'pi grAhakasakAzAdeva gRhyate / etadbhanthAvalIgatapustakagrahaNecchubhiH puNyapattanasthAnandAzramamudraNAlaye, athavA muMbApuryA zrI0 rA0rA0 'mahAdeva cimaNAjI ApaTe' ityeteSAM gRhe, tathA tatraiva muMbApuryA ' jyeSThArAma mukuMdajI ' ityeteSAM rAmavADIsaMjJakacatuppathasthitapustakavikrayaNAlaye patraM preSaNIyam / paraM ca kevaladazopaniSatpustakagrahaNecchubhiH prasthAnadvayagrahaNecchubhiztha, AnandAzramamudraNAlaye vA'smadgRha eva patraM preSaNIyam / grAhakANAM patramApaNasamaya evAvilambena pustakakrayaNaniyuktajanebhyaH pustakapreSaNaM bhaviSyati / mahAdeva cimaNAjI ApaTe, bI. e. el. el. muMbaI yunivharsiTIce phelo, va muMbaI hAyakorTAce vakIla. For Private And Personal Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Serving JinShasan 027212 gyanmandir@kobatirth.org For Private And Personal Use Only