Book Title: Auppatiksutram
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009334/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ESon gsaxxi nainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlajI-mahArAjaviracitayA-pIyUpavarpiNyAkhyayA vyAkhyayA samala kRtam hindIgurjarabhASAnuvAdarahitam aupapAtika-sUnnam / AUPAPAATIKA SUTRA PARS niyojaka saMskRta-prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni paNDitamuni zrIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH / 25 LTobamSURANUSROJURawunnua prakAgakA a. bhA. zve. sthA. jainazAstroddhAra samiti-pramukhaH "zreSThi-zrIzAntilAla-magaladAsabhAI-mahodayaH mu. rAjakoTa (saurASTra) prathama AvRtti : prati 1000 cIra saMvata 2485 vikrama saMvata 2015 IsvIsan 1959 mUlyam-rU. -00 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prApti sthAna : zrI a. bhA. ce, sthAnakavAsI jaina zAsroCAra samiti grInaleAja pAse, rAjakoTa prathama AvRttiH prata 6000 vIra savata .. 2495 201pa vikrama satata : isvI sana : 1959 mudrakaH guNuvaMta ke. krAThArI mudraNusthAna subhASa prinTarI, OM TakAriyA roDa, amadAvAda. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya 1 maGgalAcaraNa | 2 zAstropodaghAta | 3 campAnagarI-varNana | 4 pUrNabhadracaitya-varNana / 5 vanapaNDa-varNana | viSayAnukramaNikA **** 3031 ... 6 vRkSa-varNana | 7 azokavRkSa-varNana | 8 tilakAdivRkSa-varNana / 9 padmalatA - AdikA varNana.... 10 pRthvIzilApaTTaka varNana 11 kUNika rAjAkA varNana / 12 dhAriNI devIkA varNana | 13 bhagavAna ke vihAra Adi samAcAra lAne ke liye niyuktapravRttitryAta - puruSa aura usake adhIna puruSoMkA varNana / 14 upasthAna zAlA meM sthita rAjA krUNika kA varNana / 15 bhagavAna mahAvIra svAmI kA varNana / .... 16 bhagavAna ke Agamana ke samAcAra ko jAna kara pravRttivyApRta kA rAjA kUNika ke samIpa jAnA aura upanagara grAma meM bhagavAna ke Agamana vRttAnta kA nivedana karanA / ... ... ... 19 pUrNabhadra - udyAna meM bhagavAna kA Agamana / 20 bhagavAna ke antevAsiyoM (ziSyoM) kA varNana | ... .... **** 17 bhagavAna kA Agamana vRttAnta suna kara kUNika rAjA ko harpa honA, aura apane rAjacihnoM ko chor3a kara, bhagavAna kI tarapha mu~ha kara, donoM hAtha joDa kara siddhoM ko aura bhagavAna mahAvIra svAmI ko 'namotthu NaM' denA, aura kUNika rAjA dvArA pravRttivyApRta kA satkAra / 18 pUrNabhadra - udyAna meM bhagavAna ke padhArane kA vRttAnta nivedana karane ke liye pravRttivyApRta ko kUNika kI AjJA / ... ! ... 98. .... pRSTha **** 1 - 3 3-4 4-19 20-26 26-28 29-41 39-41 42-44 44-45 45-49 49-58 58-62 63-65 65- 67 68-104 105 - 110 138 .... 139 - 141 142-203 111-137 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya 21 bhagavAna ke ziSyoM kA vAyAbhyantara napa-upadhAna kA varNana / ... 22 bhagavAna mahAvIra svAmI ke anekavidha ziSyoM kA varNana | 23 asurakumAra devo kA bhagavAna ke samIpa Agamana, aura unakA varNana 24 nAgakumArAdi bhavanavAsI devoM kA bhagavAna ke samIpa Agamana, aura unakA varNana | 15 vyantara devoM kA bhagavAna ke samIpa Agamana, aura saet varNana | .... **** *** ... WORK .... 26 jyotiSka devoM kA bhagavAna ke samIpa Agamana, aura unakA varNana | 335-341 **** 27 bhagavAna ke samIpa vaimAnika devoM kA Agamana, aura unakA varNana ... 340-346 28 campA nagarI ke vAsI logo kA bhagavAna ke darzana kI utsukatA, aura unakA bhagavAna ke samIpa jAnA | 7225 pRSTa 283-306 306-321 363-365 ... 29 pravRttivyAta dvArA kRNika kA bhagavAna ke Agamana kA parijJAna, aura rAjA kRNika dvArA pravRtti vyATata. kA satkAra | ..... 30 rAjA kUNika - dvArA balavyAta ( senApati) kA AhvAna, aura use hAthI, ghoTA, ratha Adi tathA nagara ke sajavAne kA Adeza | 366-369 31 calatryAta - dvArA hastivyAta ko hAthI sajAne kA Adeza aura hastivyAta - dvArA hAthiyoM kA sajAnA / 32 balavyApRta-dvArA yAnazAlika ko yAna - sajAne kA Adeza, aura yAnazAlika - dvArA yAno ko sajAnA / 33 balavyApRta-dvArA nagaraguptika ko nagara sajAne kA Adeza, aura nagaraguptika- dvArA nagara ko sajAnA / 34 AbhiSekya hastiratna - Adi kA nirIkSaNa kara ke balavyAta kA kUNika rAjA ke pAsa jA kara unheM bhagavAna ke darzana ke liye jAne kI prArthanA karanA / .... 322-230 ... karanA, daNDanAyaka honA, aura sabhI darzana ke liye 330-333 35 kUNika rAjA kA vyAyAmAdi karake snAna Adi se pariveSTita ho gajarAja para AruDha prakAra ke ThATa-cATa ke sAtha bhagavAna ke prasthAna karanA, ucita pratipatti ke sAtha bhagavAna ke samIpa pahu~canA, aura paryupAsanA karanA / - 338-338 32-363 378-377 * 385-- 388 377-382 383-385 ,388-435 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya 36 subhadrA Adi rAniyoM kA apanI 2 dAsI Adi parivAra ke darzana ke sAtha saja-dhaja kara pUrNabhadra udyAna meM bhagavAna ke liye ucita pratipatti ke sAtha jAnA aura khaDI 2 bhagavAna kI paryupAsanA karanA | .... .... 1402 37 bhagavAna kI dharmadezanA / .... 38 anagAra - dharma kI nirUpaNA / 39 bhagavAna ke pAsa bahutoM kI pravrajyA lenA aura bahutoM kA gRhastha .... dharma svIkAra karanA / 40 paripada kA apane 2 sthAna para jAnA / 41 kUNika rAjA kA apane sthAna para jAnA / 42 subhadrA Adi rAniyoM kA apane 2 sthAna para jAnA ... **** ... 779 **** .... ... **** 1 gautamasvAmI kA varNana | 2 gautamasvAmI kA bhagavAna ke samIpa jAnA / 3 pApakarma ke viSaya meM gautamasvAmI kA prazna, aura bhagavAna ... ... // iti samavasaraNa nAmaka pUrvArdha kI viSayAnukramaNikA || // atha uttarArdha kI viSayAnukramaNikA // *** kA uttara / ...* 4 mohanIya karma ke dhandha ke viSaya meM gautamasvAmI aura bhagavAna kA praznottara | 5 mohanIya karma ke vedana karate hue ke karmabandha ke viSaya meM gautamasvAmI aura bhagavAna kA praznottara | 6 trasa - prANaghAtiyoM ke naraka meM upapAta ke viSaya meM gautama .... **** ... **** .... .... pRSTha 435-442 442-473 474-483 ... 484-486 486-488 489-490 491-493 494-498 499-502 aura bhagavAnakA praznottara | **** 7 asaMyatoM ke upapAta -viSaya meM gautama svAmI aura bhagavAna kA praznottara, tathA asaMyatoM ke devarUpa meM upapAta hone meM bhagavAna dvArA hetu kA kathana / 508-512 8 aNDubaddhaka- Adi ke viSaya meM gautama aura bhagavAna kA praznottara / 513-520 9 prakRtibhadraka - Adi ke upapAta - viSaya meM gautama aura bhagavAna kA praznottara | 502-503 504 505-506 507 521-523 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha , .. viSaya 10 antaHpurikA-Adi striyoM ke viSaya meM gautama aura bhagavAna kA prshnottr| .... .... 524-528 11 dakadvitIya Adi manuSyoM ke upapAta ke vipaya meM gautama aura bhagavAna kA prshnottr| .... ... ... .... 528-531 12 vAnaprastha-Adi tApasoM ke viSaya meM gautama svAmI aura bhaga vAna kA praznottara / .... ... .... ....532-536 13 pravajita zramaNa ke upapAta ke vipaya meM gautama svAmI aura bhagavAna kA prshnottr| .... .... .... .... 536-538 14 sAMkhya-Adi parivrAjako kA aura unake bheda karNa-Adi brAhmaNa parivAja koM kA aura zIladhI-Adi kSatriya parivrAjakoM kA varNana / 539-541 15 karNa-Adi aura zIladhI-Adi kA sakala-vedAdi-zAstra bhijJatA kA vrnnn| .... .. .... .... 541-543 16 karNa-Adi aura zIladhI-Adi parivAsakoM ke AcAra kA varNana / 543-556 17 karNa-Adi aura zIladhI-Adi parivrAjakoM kI devalokasthiti kA varNana / ... ... ... ... .. 557-558 18 ambaDa parivrAjaka ke ziSyoM kA vihAra / .... .... 558-563 19 ambaDa parivrAja ke ziSyoM kA saMstAraka-grahaNa / .... 563-573 20 ambaDa parivrAjaka ke ziSyoM kI devalokasthiti kA varNana!.... 573-574 21 ambaDa parivrAjaka ke vipaya meM bhagavAna aura gautama kA sNvaad| 674-625 22 AcArya, kula aura gaNa-Adi-virodhI pravajita zramaNoM ke viSaya me bhagavAna kA kathana / .... ... ... 625-628 23 jalacara Adi saMjJi-paJcendriya-tiryagyonika-paryAptaka ke viSaya - meM bhagavAna kA kathana / ... .... ... 628-631 24 dvigRhAntarika-trigRhAntarika-Adi AjIvaka ke viSaya me bhagavAna kA kathana / .... .... 631-633 25 Atmotkarpika-paraparivAdika Adi pravrajita zramaNoM ke viSaya me bhagavAna kA kathana / ... 634-635 26 bahurata-Adi nihanavoM ke viSaya meM bhagavAna kA kthn| .... 636-640 27 alpArambha-Adi manuSyoM ke vipaya meM bhagavAna kA kathana / ... 640-654 28 anArambha-Adi manuSyoM ke viSaya me bhagavAna kA kathana / .... 655-658 29 IryAsamiti-Adi-yukta sAdhuoM ke vipama meM bhagavAna kA kathana / 658-663 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTha 30 sarvakAmavirata-Adi sAdhuoM ke viSaya meM bhagavAna kA kthn| 664-665 31 kevalisamuddhAta ke viSaya meM gautama svAmI aura bhagavAna kA praznottara / .. 665-691 32 kevalI ke siddhigati-prApti kA kramanirUpaNa / .... .... 691-697 33 siddhasvarUpavarNana / .... .. ... .... 698-700 34 siddhoM ke sAdyaparyavasitatva-Adi kA varNana / .. .... 701-702 35 siddhigati pAne vAloM ke saMhanana aura saMsthAna kA varNana / .... 702-703 36 siddhigati pAne vAloM ke uccatva aura Ayu kA varNana / .... 704-705 37 siddhoM ke nivAsasthAna ke vipaya me gautamasvAmI aura bhagavAna kA praznottara / 706-711 38 IpatprAgbhArA pRthivI ke svarUpa kA varNana / .... .... 711-712 39 IpatprAgbhArA pRthivI ke bAraha naam| .... 713 40 IpatyAgbhArA pRthivI ke svarUpa kA varNana / ... ...... 714-715 41 siddhsvruup-vrnnn| .... .... 716-717 42 zAstropasaMhAra / ... .... ... .... 718-737 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkkathana yaha mAnava sAmAjika prANI hai| samAja kI suvyavasthA hI mAnavajAti kI unnati kA mUla mantra hai| samAjakI suvyavasthA mAnavajIvana kI naitikatA ke apara suvyavasthita hai / naitikatA ko anuprANita karane vAlA dharma hai| dharmAnurUpa naitikatA hI mAnava ke aihika aura AmuSmika zubha-dAyinI hotI hai| dharma se hI mAnava aihika aura pAralaukika zubha phalakA adhikArI hotA hai / isI dharmAnuprANita naitikatA ke Upara mAnavasamAjarUpI bhitti suvyavasthita hai| parantu kAlakrama se usa meM durvalatA Ane lagatI hai| mAnavasamAjarUpI bhitti lara-kharAne lagatI hai, 'aba girI-taba girI' jaisI dazA upasthita ho jAtI hai| aisI sthiti meM koI eka mahAprANa mahAmAnava kA prAdurbhAva hotA hai, jo samAjameM dharmAnurUpa naitikatA ko sajaga kara mAnavako durgati ke gartameM par3ane se bacAtA hai| hama jaba Aja se aDhAI hajAra varSa pUrvakAla kI ora dRSTi dete haiM to usa samaya kI sAmAjika paristhiti bilakula astavyasta dikhAyI detI hai / usa samaya dharmAnuprANita naitikatA vilupta sI hotI jA rahI thii| jisa ke phalasvarUpa choTI 2 guTabandI, narasaMhAra, pazuhatyAyeM -Adi kI jar3a balavatI hotI jA rahI thii| aise samaya meM mahAprANa mahAmAnava bhagavAn mahAvIra svAmI kA prAdurbhAva huA / bhagavAn mahAvIra svAmI ne mAnavasamAja ko suvyavasthita karane ke liye AjIvana duSkara tapazcaraNa kiyA, samAja ko suvyavasthita karane ke liye unhoMne niyama banAye, logoMmeM dharmAnurUpa naitikatA kI vRddhi ke liye AryAvarta meM viharaNa kara dharmopadeza diyA, 'jIvamAtra ko sukha-zAnti mile' aisA sarvottama dharmakA pracAra kiyaa| / unakA dharmopadeza kevala mAnava ke liye hI hitakAraka nahIM, api tu jIvamAtra ke liye hitakAraka thA / unakA dharmopadeza trasa-sthAvara jIvoM meM bhrAtRtva-bhAvanA kA saMcAra karatA thaa| usI dharmopadeza kI pratidhvani Aja bhI hame sunAyI detI hai khAmemi sacajIve, savve jIvA khamaMtu me| mittI me savvabhUesu, ve majjha na keNaI // maiM sabhI jIvoM se kSamA cAhatA hU~, sabhI jIva mujhe kSamA kreN| merA sabhI jIvoM ke sAtha maitrIbhAva hai, kisI ke bhI sAtha vairabhAva nhiiN| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 bhagavAn mahAvIra svAmI ne jo upadeza diyA vaha bhagavAn mahAvIra svAmI aura gautama gaNadhara ke saMvAdarUpa meM saMgRhIta huA / isa saMgrahako 'Agama ' nAma se kahA jAtA hai / sthAnakavAsI - mAnyatA - anusAra isa samaya yattIsa Agama upalabdha haiM, 11 aGga, 12 upAna, 4 mUla, 4 cheda aura 1 Avazyaka / yaha prastuta Agama upAna hai aura yaha AcArAga kA upAGga hai / kyoM kiAcArAGga ke prathama adhyayana ke prathama uddezaka meM kahA gayA hai-' evamegesiM No NAyaM bhava-atthi me AyA ovavAie, natthi me AyA ovavAie, ke ahaM AsI ?, ke vA io cue iha peccA bhavissAmi !' arthAt-kitaneka jIvoM ko yaha jJAta nahIM hotA hai ki merI AtmA aupapAtika hai, yA merI AtmA aupapAtika nahIM hai, maiM pUrva me kauna thA ?, aura phira yahA~ se cyuta hokara kyA hoU~gA ? | vahA~ para jo AtmAko aupapAtika kahA hai, usIkA yahA~ para vizada - rUpa meM pratipAdana kiyA gayA hai / isIliye isa AgamakA nAma 'aupapAtika' rakhA gayA hai / 'upapAta' zabdakA kA artha - devajanma, nArakajanma aura siddhigamana hai / ' upapAta' ko lekara banAyA gayA sUtra 'aupapAtika' kahalAtA hai / isa sUtra meM 'jIvoMkA kina karmoM ke karane se naraka meM janma hotA hai, kina karmoM se devaloka meM janma hotA hai, aura kisa prakAra karmakSaya karane se siddhigati prApta hotI hai / ' - isakA vistArapUrvaka pratipAdana hone se 'aupapAtika' yaha nAma sArthaka hai / isa aupapAtika sUtrakA prArambha - bhAga varNanAtmaka hai / isa meM nagara, caitya, vanaSaNDa, rAjA, rAnI, sAdhu, deva, devI, samavasaraNa, dharmakathA - AdikA varNana bahuta sundara DhaMga se kiyA gayA hai / isake adhyayana se yaha spaSTa pratIta hotA hai ki tAtkAlika bhArata kA saba se adhika zaktizAlI rAjA kUNika kA bhagavAna mahAvIra svAmIke prati kaisA ananya bhaktibhAva thA / tabhI to unhoMne apane rAjyasaMcAla vibhAga meM eka sA vibhAga kholA thA, jisakA adhikArI aura usake hAtha ke nIce kAma karane vAle anya hajAroM kAryakara bhagavAna ke vihAra kA samAcAra rAjA ke pAsa sarvadA pahu~cAte rahate the / rAjA kI ora se unheM pUrI jIvikA kA prabandha thA, aura samaya samaya para rAjA pUrNa rUpa se pAritoSika pradAna kara unakA satkAra bhI karatA thA / janasamudAyakA bhI bhagavAna ke prati ananya bhAva thA, tabhI to bhagavAna ke AgamanakA samAcAra pAte hI janasamudAya unake darzana ke liye umar3a paDatA thA / AbAlavRddha strIpuruSa bhagavAna ke darzana - nimitta udyAna meM pahu~cate the / bhagavAna unhe dharmopadeza dete the, usakA prabhAva yaha paDatA ki kitaneka sarvavirati aura kitaneka dezavirati hote the, aura kitaneka sulabhavodhi ho jAte the / bhagavAna ke batAye hue upadezAnusAra apane jIvana ko parivarttita Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara ve deza, samAja sabhIkA kalyANa karate the, aura apane ihaloka aura paraloka kI siddhiko bhI prApta karate the| ____ dvitIya bhAga meM bhagavAn gautamasvAmI aura bhagavAn mahAvIrakA praznottararUpa saMvAda hai| isa saMvAda ke adhyayana se yaha jJAta hotA hai ki kina karmoM se jIva narakagAmI hote haiM, kina karmoM se devalokagAmI hote haiM, aura kaise siddhigAmI hote haiN| isa prakAra yaha sUtra paramopAdeya hai| varNana kI dRSTi se yaha to samasta jainAgamoM kA varNanakoza hI hai| kyoM ki anya AgamoM meM jahA~ kahIM bhI nagara, caitya, rAjA, rAnI AdikA varNana AtA hai, vahA~ saMkSepa meM hI AtA hai, aura vahA~ 'aupapAtika sUtra' se hI varNanAtmaka sandarbha leneke liye nirdeza kiyA jAtA hai / isa dRSTi se bhI isakI atyanta upAdeyatA hai| sabhI jIva sarvadA yahI cAhate haiM ki 'sarvadA me mukhaM bhUyAda dAkhaM mA'stu kadAcana' arthAt-mujhe sarvadA sukha mile, duHkha kabhI bhI nahI mile| sukha ahisAdi satkarma se yA Atyantika karmavimokSa se hI milatA hai, aura duHkha hisAdi asatkarmoM se milatA hai| narakAdika dukha jina kamoM se milate haiM tathA devalokAdika sukha jina kamoM se milate haiM una karmoM kA parijJAna isa zAstra ke adhyayana se hotA hai| naparijJA se sukhadAyI aura duHkhadAyI karmoM ko jAnakara jIva pratyAkhyAnaparijJA se duHkhadAyI karmoM ko chor3akara, AsevanaparikSA se sukhadAyI karmoM kA Asevana karatA hai, aura kramika Atmavizuddhi se siddhigAmI hotA hai| isa duSTi se to isakI upayogitA advitIya hI hai| aise anupama isa sUtra kI sarvajanagamya vyAkhyA kI nitAnta AvazyakatA thii| isa abhAvako dUra karane ke liye pUjya zrI 1008 ghAsIlAlAjI ma. sA. ne isa sUtra kI 'pIyUSavarpiNI' nAmaka sarala saMskRta vyAkhyA racI hai| jo sAdhAraNa saMskRtajJoM ke liye bhI subodha hai| hindI aura gurjara-bhASI janatAko isa sUtrakA abhiprAya saralatayA jJAta ho, isaliye isakA hindI-gurjara anuvAda bhI kiyA gayA hai| isa prakAra mUla, saMskRta vyAkhyA, hindI aura gujarAtI anuvAda-sahita yaha 'aupapAtikasUtra' mudrita ho kara Apa zAnapremI mahAnubhAvoM ke samakSa prastuta hai / Apa isa ke svAdhyAya se apane jIvana kA carama utkarSa sAdhana kara isa durlabha mAnava jIvana ko saphala kare, yahI hamArI Antarika bhAvanA hai / iti zam / ahamadAbAda -muni kanhaiyAlAla tA. 24-10-58. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GA 10,000 ApanA Adya surakkhIzrI, samitinA pramukha; dAnavIra zeThazrI zeTha zA tilA la t maga La dA sa tA I a ma aa thA da Page #12 -------------------------------------------------------------------------- Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja-racita " sUnI TIkA zrI-vadhamAna-zramaNa-saMghanA AcArya pUjyazrI AtmArAmajI mahArAjazrIe A pela sammati patra te ma ja anya mahAtmAo, mahAsatIjIo, adyatana-paddhativALA kolejanA prophesare te ma ja zAstrajJa zrAvakanA abhiprA. ke grIna leja pAse | gareDIyA kuvADa rAjakeTa saurASTra zrI akhila bhArata pe sthA jene zAstroddhAra samiti Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( zrI dazavaikAlikasUtrakA sammatipatra. ) // zrIvIragautamAya namaH // vi sa 1990 phAlgunazukralayodazI - manale ( alavara sTeTa) * sammati - patram. mae paDiyamaNi - hemacaMdeNa ya paDiya - mUlacandavAsa - cArA pattA paDiyarayaNamuNi- ghAsIlAle viraiyA sakaya-hiMdI-bhASAhi juttA siri- dasaveyAliya-nAmaare AyaramaNimajUsA vittI avaloiyA, imA maNoharA atthi / ettha sahANa asatto atyo vaNio, vijajaNANa pAyayajaNANa ya paramovayAriyA isA cittI dIsaha / AyAravisae vittIkattAreNa aTsayaputra ulleho kaDo, tahA ahiMsAe sarUna je jahA - tahA na jANati tersi imAe vittIe paramalAhI bhavissara, kasuNA patteyavisayANaM phuDarUveNa vANa kaDa, tahA muNiNo arahattA imAe vittIe avaloNAo ayajuttA sijjhai / sakyachAyA suttapayANa payaccheoya suvohadAyago asthi, patteyajiNNAsuNo imA vittI daduvvA / amhANa samAje erisavijja-puNirayaNANa sanbhAva samAjassa ahobhagga atthi / kiM 1, utta vijjamuNirayaNANa kAraNAo, jo amhANa samAjo muttapAo, amhakera sAhica ca lutappAya atthi, tesi puNovi udao bhavissa, jassa kAraMNAoM bhaviyappA mokkhassa joggo bhavittA puNo nitrANa pAvihis | aoha AyAramaNi- majUsAe katuNo puNo puNo dhannAvA demi - // maha } -1 C ii uvajjhAya- jaraNa-bhrUNI AyArAmo ( pacanaIo) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAgamavettA jainadharmadivAkara upAdhyAya zrI 1008 zrI AtmArAmajI mahArAja tathA nyAya vyAkaraNa ke jJAtA parama-paNDita munizrI 1007 zrI hemacadrajI mahArAja, ina donoM mahAtmAoMkA diyA huA zrI upAsakadazAha sUtrakA pramANapatra nimna prakAra hai-- sammaivattaM siri-cIranivvANa savacchara 2458 AsoI (puNNamAmI) 15 sukavAro uhiyANAo / mae muNihemacadeNa ya paMDiyarayaNamuNisiri-yAsIlAlaviNimmiyA siri-uvAsagattassa agAradhammasajIvaNI - nAmiyA nittI paDiyamUlacanda vAsAo ajovata suyAsamIINa, iya vittI jahA NAma tahA guNevi dhArei, sacca, agArANa tu imA jIvaNa (majamajIraNa) dAI eva athi / nittikattaNA mUlamuttarasra bhAvo ujuselIo phuDIkao, bhahaya uvAsayassa sAmaNNavisesadhammo, NayasiyavAyayAo, kammapurisa havAo, samaNovAsayatsa dhammadaDhattA ya, icAivisayA asi phuDarIio vaNiyA, jeNa katuNo paTihAe suTTappayAreNa paricao hoDa, taha iihAsadiTTiovi sirisamaNassa bhaganao mahAvIrassa samae RmANa - bharahavAsarasa ya kattuNA visayappayAreNa citta cittita, puNo sakyapAThINa, vaTTamANakAle hindINAmiyAe bhAsAe bhAsIga ya paramovatyAro kaDo, umeNa kaNo arihattA dIsaha, kattuNo eya kaja paramappamasaNijjamatthi / patteyasatyabhAna assa suttassa avaloyaNamaIva lAppaya, avi u sAvayasya u ima sattha saJcarasameva asthi, ao kattuNo aNegakoDIso dhannavAo atthi, jehiM acataparissameNa jaiNajaNatovari asImovayAro ruDo, aha ya sAvayasya vArasa niyamA u patteyajaNassa paDhagijjA athi, jesiM pahAyao vA gahaNAo AyA nivvANAhigArI bhavai, tahA bhaviyanva - yAvAo purisakAraparakkamavAmo ya avarasameva dasaNijjo, kiM bahuNA ! imIse vittIe patteyavisayassa phuDasadehiM vaNaNa kaya, jai annovi eva amhANa pasutapAe samAje vijja bhavejjA tayA nANassa carittassa tahA saghassa ya khippa udao bhavissai, eva ha manne // bhavaIouvajjhAya - jaiNamuNi- AyArAma- paMcanaIo, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammatipatra " , ta ( bhASAntara ) // zrInIranirmANa I 2458 Asoja zuklA (pUrNimA) 15 zukravAra ludhiyAnA maine aura paMDitamuni hemacandrajIne paMDitaratnamunizrI ghAsIlAlajIkI racI huI upAsarudagAga sUtrakI gRhasthadharmajIvanI nAmaka TIkA paDita mUlacandrajI vyAsase AdyopAnta sunI hai / yaha vRtti yathAnAma tathAguNavAlI acchI banI hai / 'saca yaha gRhasthoMke to jIvanadAtrI - sayamarUpa jIvanako denevAlI hI hai| TIkAkAra ne mUlasUtra ke bhAva kA sarala rIti se varNana kiyA hai, tathA zrAvaka kA sAmAnya dharma kyA hai ? aura vizeSa dharma kyA hai? isakA khulAsA isa TIkAmeM acche DhaMga se T lAyA hai / syAdvAda svarUpa karma - puruSArtha - nAda aura zrAvakako dharmake andara dRr3hatA kisa prakAra rakhanA, ityAdi viSayokA nirUpaNa isame bhalIbhA~ti kiyA hai| isase TIkAkArakI pratibhA khUba jhalakatI hai / aitihAsika dRSTise zramaNa bhagavAn mahAvIrake samaya bhAratavarSa meM jainadharma kisa jAhojalAlI para thA ' isa viSayakA to ThIka citra hI citrita kara diyA hai / phira saMskRta jAnanevAloko tathA hiMdIbhASA ke jAnanevAloko bhI pUrA lAbha hogA, kyoMki TIkA saMskRta hai usakI sarala hindI karadI gaI hai| isake paDhanese katI yogyatA patA lagatA hai ki vRttikArane samajhAnekA kaisA acchA prayatna kiyA hai| TIkAkArakA yaha kArya parama pAsanIya hai / isa mUtrako madhyastha bhAva se tet eat parama lAbhakI prApti hogI / kyA kaheM bhAvako (gRhasthI ) kA to yaha sUtra sarvatra hI hai, ata TIkAkArako koTiza dhanyavAda diyA jAtA hai, jinhoMne atyanta parizrama se jaina - janatAke Upara asIma upakAra kiyA hai| isame zrAvakake raha niyama pratyeka strI-puruSa ke pahane yogya haiM, jinake prabhAva se athavA yathAyogya 1 - 4 grahaNa karanese AtmA mokSakA adhikArI hotA hai| tathA bhavitavyatAvAda aura 1 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JwngePloyeezy! J Uaeu y\UkngPig wanthii kA 6,000 ApanAra Adha mubIzrI 14-02-05 : k diiaicch Mthai-fiel d.- 6-542 - 454 khdiikhnaikk (va) zeTha harakhacaMda kAlIdAsa vArIyA bhA Na 1 3 -4888 esiiyaicch Page #18 -------------------------------------------------------------------------- Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSakAraparAkramavAda hara ekako avazya dekhanA caahiye| kahAM taka kaheM, isaTI kAme pratyeka viSaya samyak prakAra se batAye gaye hai / hamArI suptamAya ( soI huIsI) samAjame agara Apa jaise yogya vidvAna phira bhI koI hoge to jJAna, cAritra tathA zrIsakA zIghra udaya hogA, aisA maiM mAnatA hU~ ApakA upAdhyAya jainamuni AtmArAma paMjAbI. + isI prakAra lAhora meM virAjate hue paNDitavarya vidvAna munizrI 1008 zrI bhAgacandajI mahArAja tathA pa. munizrI trilokacandajI mahArAjake diye hue, zrI upAsakadazAGga mUtrake pramANapatrakA hindI sArAMza nimna prakAra hai 1 zrI zrI svAmI ghAsIlAlajI mahArAja - kRta zrI upAsAdazAha sUtrakI saMskRta TIkA na bhASAkA avalokana kiyA, yaha TIkA atiramaNIya va manoranjaka hai, use Apane baDe parizrama va puruSArtha se taiyAra kiyA hai so Apa dhanyavAda ke pAtra / Apa jaise vyaktiyokI samAjame pUrNa AvazyakatA hai| ApakI isa legvanIse samAjake vidvAn sAdhuvarga paDhakara pUrNa lAbha uThAyeMge, TIkAke paDhanese hamako atyAnanda huvA, ora maname aise vicAra utpanna hue ki hamArI samAjameM bhI aise 2 suyogya ratna utpanna hone lage- yaha eka hamAre liye baDe gauravakI bAta hai / vi. sa. 1989 mA. Azvina kRSNA 13 vAra bhauma lAhora. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jJAtAdharmasthAna sUna kI, 'anagAradharmA'mRtararpiNI TIkA para, ra , jaitadivAkara, sAhityaratta jainAgamaranAkara, paramapUjya zraddheya : TE , jainAcArya zrI, AtmArAmajI mahArAjA E TIF sammatipanna !,' PERITTE ludhiyAnA, tA. 4-8-51. maine AcAryazrI, ghAsIlAlajI ma. dvArA nirmita nagAradharmA'mRta-varpiNI' TIkA vAle zrI jJAtAdharmakathA sUtrakA muni zrI ratnacandrajIse AdyopAnta zrapaNa kiyaa| yaha ni sandeha kahanA paDatA hai ki yaha TIkA AcAryazrI ghAsIlAlajI ma ne baDe parizrama se likhI hai / isameM pratyeka zabdakA prAmANika artha aura kaThina sthaloM para sArapUrNa vivecana Adi kaI eka vizeSatAyeM hai / mUla sthaloko sarala banAneme kAphI prayatna kiyA gayA hai, isase sAdhAraNa tathA asAdhAraNa sabhA saskRtaja pAThakoM ko lAbha hogA, aisA merA vicAra haiN| . - HTTERT IITFITTE ___mai svAdhyAyapremI sajjanoM se yaha AzA karugA ki ve 'vRttikAraka parizrama ko saphala banAkara zAstrameM dIgaI anamola zikSAoM se apane jIvanako zikSita karate hue paramasAdhya mokSako prApta karege / ma ' Fr[ RIPTIPE zrImAnjI jayavIra ' ApakI sevAme poSTa-dvArA pustaka meja rahe hai aura isapara AcArya zrIjI kI jo sammati hai vaha isa patrake sAtha bheja rahe hai, pahu~cane para samAcAra deve / / "," " . zrI AcAryazrI AtmArAmajI ma. ThAne 6 susAzAntise: virAjate hai / pUjya zrI "ghAsIlAlajI masA. ThAne 4 ko hamArI orase bandanA' arjakara sukhazAtA pUche / - pUjya zrI ghAsIlAlajI' ma jI kA likhA huA vipAkasUtra mahArAjazrAjI dekhanA cAhate hai, isaliye 1 kApI Apa bhejane kI kRpA kareM, phira Apako vApisa bheja devege| Apake pAsa nahIM ho to jahA se mile vahAse 1 kApI jarUra bhijavAne kA kaSTa kare, uttara jalda denekI kRpA kareM / yogya sevA lirAte rhe| yudhiyAnA tA 4-8-51 nivedaka" pyArelAla jaina Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAgamAridhi - jainadharmadivAkara - upAdhyAya - paNDita - muni zrIAtmArAmajI mahArAja (panAna)kA AcArAdgamUtra kI" AcAracintAmaNi TIkA para sammati-patra / maine pUjya AcAryavarya zrIghAsIlAlajI (mahArAja)kI banAI huI zrImad AcArAhastra ke prathama adhyayana kI AcAracintAmaNi TIkA sampUrNa upayogapUrvaka sunii| yaha TIkA-nyAya siddhAnta se yukta vyAkaraNa ke niyama se nibaddha hai| tathA isame prasaMga 2 para krama se anya siddhAnta kA saMgraha bhI ucita rUpa se mAlUma hotA hai| TIkAkArane anya sabhI vipaya samyak prakAra se spaSTa kiye hai, tathA mauDha viSayoM kA vizeparUpa se saskRta bhASA meM spaSTatApUrvaka pratipAdana adhika manoraMjaka hai, etadartha AcArya mahodaya dhanyavAda ke pAtra hai| ." meM AzA karatA hU~ ki-jijJAsu mahodaya isakA bhalIbhAti paThana dvArA jainAgama-siddhAntarUpa amRta pI-pI kara mana ko harpita kareMge, aura isake manana se dakSa jana cAra anuyogoM kA svarUpajJAna paayeNge| tathA AcAryavarya isI prakAra dasare bhI jainAgamoM ke vizada vivecana dvArA zvetAmbara sthAnakavAsI samAja para mahAna upakAra kara yazasvI bneNge| vi sa 2002 / jainamuni-upAdhyAya AtmArAma mRgagara sudi 1 ludhiyAnA (pajAba) / / 1. T i - * - zubhamastu / vIkAnerapAlA samAjabhUpaNa zAstrajJa bherudAnajI zeThiAkA abhimAya . "Apa jo zAstrakA kArya kara rahe hai' yaha baDA upakArakA kArya hai / isase jainarjanatA ko kAphI lAbha pahuMcegA. ', ' (tA 28-3-56 kA patra meM se) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI // jainAgamavAridhi- jainadharmadivAkara-- jainAcArya-pUjya-zrI AtmArAmajImahArAjAnA paJcanada-(pajAma )sthAnAmanuttaropapAtikamUtrANA marthavodhinInAmakaTIkAyAmidam sammatipatram. AcAryavarthe zrI ghAsIlAlamunibhi saGkalitAanuttaropapAtikamUtrANAmarthabodhinInAnI saMskRtavRttirupayogapUrvaka sakalA'pi svaziSyamukhenA'zrAvi mayA, iyaM hi vRttirmunivarasya vaiduSya prakaTayati / zrImadbhirmunibhi sUtrANAmarthAn spaSTayitu ya prayatno vyadhAyi tadarthamanekazo dhanyavAdAnahanti te / yathA ceya vRtti saralA subodhinI ca tathA sAravatyapi / asyA svAdhyAyena nirvANapadamabhIsubhirnirvANapadamanusaradbhirjJAna-darzana-cAritreSu prayatamAnarmunibhi zrAvakaizca jJAnadarzanacAritrANi samyak samprApyA'nye'pyAtmAnastatra pravartayiSyante / 'AzAse zrImadAzukavirmunivaro gIrvANavANIjupA viduSA manastopAya jainAgamasUtrANA sArAvabodhAya ca anyeSAmapi jainAgamAnAmittha saralA suspaSTAzca vRttIvidhAya tAstAna sUtragranthAn devagirA muspssttyissyti| ante ca "munivarasya parizrama saphalayitu saralA subodhinI cemA sUtravRtti svAdhyAyena sanAyiSyantyavazya suyogyA hasanibhA pAThakA / " ityAzAste---- vikramAbda 2002 zrAvaNakRSNA pratipadA ludhiyAnA. upAdhyAya AtmArAmo jainamuni / aisehI - madhyabhArata sailAnA-nivAsI zrImAn ratanalAlajI DosI zramaNopAsaka jaina likhate haiM ki - zrImAna kI kI huI TIkAvAlA upAsakadazAga sevaka ke dRSTigava huvA, sevaka abhI usakA manana kara rahA hai| yaha grantha sarvAga-mundara evam uccakoTi kA upakAraka hai| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya nirayAvalkA mUtrakA AgamavAridhi-sarvatantrasvatantra - jainAcArya-pUjyazrI AtmArAmajI mahArAjakI tarapha kA AyA huvA sammatapatra ludhiyAnA tA 11 navambara 48 zrIyuta gulAnacandajI pAnAcadajI ! sAdara jaya jinendra | patra ApakA milA / nirayAnalikA viSaya pUjyazrIjIkA svAsthya ThIka na hone se unake ziSya pa. zrI hemacandrajI mahArAjane sammatipatra likha diyA hai, Apako bheja rahe hai | kRpayA eka kaupI nirayAvalikA kI aura bheja dIjiye aura koI yogya sevA - kArya likhate raheM / bhavadIya. gujaramala-calavatarAya jaina // sammatiH // (lekhaka jainamuni pa zrI hemacandrajI mahArAja ) sundarodhinITIkayA samalaGkRtaM hindI - gurjara bhApAnuvAdasahitaM ca zrInirayAvalikA medhAvinAmalpamedhasA copakAraka bhaviSyatIti sudRDha me'bhimatam, saskRtaTIya saralA sudhA sulalitA cAta eva anvarthanAmnI cApyasti / suvizadatvAt sugamatvAt pratyeka duryodhapadavyAkhyAyutatvAcca TIkaipA saMskRtasAdhAraNajJAnavatAmapyupayoginI bhAvinItyabhimaimi / hindI - gurjara bhApAnuvAdAvapi etadbhApAvijJAnA mahIyase lAbhAya bhavetAmiti samyak sabhAvayAmi / jainAcArya - jainadharma divAkara pUjyazrI - ghAsIlAlajI - mahArAjAnA parizramo'ya prazasanIyo, dhanyavAdAzca te munisattamAH / evameva zrIsamIramalajI - zrIkanhaiyAlAlajI - munivareNyayorniyojanakAryamapi zlAghya, tAvapi ca munivarau dhanyavAdA svaH / } 'sundaramastAvanAviSayAnukramAdinA samalaGkRte sUtraratne'smin yadi zabdakopo'pi dattaH syAttarhi varatara syAt / yato'syAvazyakatA sarve'pyanveSaka vidvAso'nubhavanti / pAThakAH saphalayiSyantItyAzAsmahe / iti / sUtrasyAsyAdhyayanAdhyApanena lekhakaniyojakamahodayAnA parizrama Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazAha sUtra para jainasamAja ke apragaNya painadharmabhUSaNa mahAna vidvAna sato eva vidvAna dhAvakone sammati bhejI hai, una ke nAma nimna likhita haiN| (1) ludhiyAnA-samvat 1989, Azvina pUrNimA kA patra, zrutajJAna ke bhaDAra Agama ratnAkara jainadharmadivAkara zrI 1008 zrI upAdhyAya zrI AtmArAmajI mahArAja, tathA nyAyavyAkaraNavettA zrI 1007 tacchiSya zrI muni hemacandrajI mahArAja (2) lAhaura-vi0 sa0 1989 Azvina vadi 13 kA patra, paNDita ratna zrI 1008 zrI bhAgacandajI mahArAja tathA tacchiSya paNDitaratna zrI 1007 zrI trilokacadajI mahArAja . (3) khIcana se tA 9-11-36 kA patra, kriyApAtra sthavira zrI 1008 zrI mArataratna zrI samarathamalajI mahArAja (4) bAlAcora-tA 14-11-36 kA patra, parama prasiddha bhArataratna zrI 1008 zrI zatAvadhAnIjI zrI ratanacandajI mahArAja (5) bambaI-tA 16-11-36 kA patra, prasiddha kavIndra zrI 1008 zrI kavi nAna candrajI mahArAja (6) AgarA-tA 18-11-36, jagad-vallabha zrI 1008 zrI jainadivAkara zrI cauthamalajI mahArAja, guNavanta gaNIjI zrI 1007 zrIsAhityapremI pyAgcandajI mahArAja (7) haidrAbAda (dakSiNa) tA 25-11-36 kA patra, sthavirapadabhUSita bhAgyavAna puruSa ' "zrI tArAcandajI mahArAja tathA prasiddha vaktA zrI 1007 zrI sobhAgamalajI mahArAja (8) jayapura-tA 26-11-36 kA patra, saMpradAya ke gauravavardhaka zAtatvabhAvI zrI 1008 zrI pUjya zrI khUnacandajI mahArAja 18) mAlA-tA 29-11-36 kA patra, parama pratApI pajAba kesarI zrI 1008 zrI pUjya zrI kAzIrAmajI mahArAja Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) selAnA-tA 29-11-36 kA patra, zAstroM ke jJAtA zrImAn ratanalAlajI DhomI (11) khIcana-tA 9-11-36 kA patra, paDitaratna nyAyatIrtha muzrAvaka zrIyut mAdhavalAlajI ' tA 25-11-36 sAdara jaya jinendra ApakA mejA huvA upAsaphadazAga mUtra tayA patra milA / yahA~ virAjita pravartaka vayoTaddha zrI 1008 zrI tArAcadajI mahArAja paNDita zrI kizanalAlajI mahArAja Adi ThANA 14 mukhazAti meM virAjamAna haiM / Apake vahA virAjita jainazAsAcArya pUjyapAda zrI 1008 zrI ghAsIlALajI mahArAja Adi ThANA nava se hamArI vandanA arja kara mukhazAti puuche| Apane upAsakadazAga mUtra ke vipaya me yahA virAjita munivaroM kI sammati magAI usake pipaya meM vaktA zrI somAgamalajI mahArAja ne pharamAyA hai ki vartamAna meM sthAnakavAsI samAja meM anekAneka vidvAna muni mahArAja maujUda haiM magara jainazAstra kI vRtti racane kA sAhasa jaisA ghAsIlAlajI mahArAja ne kiyA hai vaisA anya ne kiyA ho aisA najara nahIM aataa| dUsarA yaha zAstra atyanta upayogI to yoM hai ki saMskRta mAkRta hindI aura gujarAtI bhApA hone se cAroM bhASA vAle eka hI pustaka se lAbha uThA sakate haiM / jaina samAja me aise vidvAnoM kA gaurava baDhe yahI zubha kAmanA hai| AzA hai ki sthAnakavAsI sagha vidvAnoM kI kadara karanA siikhegaa| yogya likheM, zepa shubh| bhavadIya . jamanAlAla rAmalAla kImatI AgarA se: zrI jainadivAkara prasiddhavaktA jagavallabha muni zrI cothamalajI mahArAja va paDitaratna suvyAkhyAnI gaNIjI zrI pyAracanda jI mahArAja ne isa pustaka ko atIva pasanda kI hai| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrImAn nyAyatIrtha paNDita . .. ... . ' - 1 mAdhavalAlajI khIcana se likhate haiM ki:una paMDitaratna mahAbhAgyavata puruSoM ke sAmane unakI agAdhatacagaveSaNA ke viSaya me-maiM nagaNya kyA sammati de sakatA hai| parantu : hagirI mere do mitroM ne jinhoMne isako kucha paDhA hai bahuta sarAhanA kI hai| vAstava me aise uttama va sabake samajhAne yogya; anyoM kI bahuta AvazyakatA hai aura isa samAja kA to aise grantha hI gaurava bar3hA sakate hai-ye donoM anya vAstava meM anu"pama haiM aise granyaratnoM ke samakAza se yaha samAja amAvAsyA ke. ghora andhakAra 'meM dIpAvalI kA anubhava karatI huI mahAvIra ke amUlya, vacanoM kA pAna karatI pahuI apanI unnati meM agrasara hotI rhegii|- Fr T ... / tA 29-1:1-36 . ambAlA (pajAba) patra ApakA milaa| zrI zrI 1008 , pajAba kesarI pUjya zrI kAzIrAmajI mahArAja kI sevA meM paDha kara sunA diyaa| ApakI bhejI huI upAsakadazAGga sUtra tathA gRhidharmakalpataru kI ekaeka prati bhI prApta huii| dono pustakeM ati upayogI tathA atyadhika parizrama se likhI huda hai, aise grantharatnoM ke pramAzita karavAne kI bar3I ArazyakatA hai| ina pustakoM se jaina tathA ajaina savakA upakAra ho sakatA hai| ApakA yaha puruSArtha sarAhanIya hai| ApakA * zAzibhUpaNa zAstrI - adhyApaka, jaina hAI skUla ambAlA zahara. - Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bieeeeeeeeSeeSeeeeeeeea 3 5,51 ApanAra Adya murabbIzrI, - - - - - pllvllllmllS che ka na lA la bhA va sAra zA ma ii dA sa a ma da vA da hadhilila living India hulriri haritri"li Nandi'livil Tirt a R Page #28 -------------------------------------------------------------------------- Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAtasyabhAgI gamyamUrti tasvavAridhi dhairyavAna zrI jainAcArya pUjyavara zrI zrI 1008 zrI nanandajI mahArAja sAyane mUtra zrI upAsakadazAganI ko dekhA / Apane pharamAyA ki paNDita muni ghAmIlAlajI mahArAja ne upAsamadazAga sUnako TIkA limbane meM vaTA hI parizrama kiyA hai / isa samaya hama prakAra prayeka mUokI mazodhanapUrvaka sarala TIkA aura zuddha hindI anuvAda hone se bhagavAna nirgandhoM ke pravacanoM ke apUrva rasa kA lAma mila saphatA hai vAlAcora se bhArataratna zatAvadhAnI paDita muni zrI 1008 zrI ratanacandajI mahArAja pharamAte hai ki - uttarottara jotA mUla sUnanI maskRta TIkAo racavAmA TIkAkAre stutya prayAsa kayoM che, ne sthAnakavAsI samAja mATe magarUrI lenA jevu che, calo karAcInA zrI save sArA kAgalamA ane sArA TAipamA pustaka upAvI pragaTa kayu che, je eka prakAranI sAhityasenA vajAvI che bambaI ahera meM virAjamAna kari muni zrI nAnacanda jI mahAgajane pharamAyA hai ki pustaka sundara he, prayAsa acchA hai| khIcana se sthavira kriyApAra muni zrI ratanacandajI mahArAja aura paDitaratna muni samarayamalajI mahArAja pharamAte haiM ki-vidvAna mahAtmA purapokA prayatna sarAhanIya hai| jainAgama zrImad upAsakadazAGga satra kI TokA, eva usakI sarala subodhanI zuddha hindI bhASA baTI hI sudaratA se likhI hai| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI vItarAgAya namaH // ' zrI zrI zrI 1008 jainadharmadivAkara jainAgamaratnAkara zrImajjainAcArya zrI pUjya ghAsIlAlajI mahArAja 'caraNavardana svIkAra ho| / aparaJca-samAcAra yaha hai ki Apake bheje hue 9 zAstra mAsTara zobhAlAlajI ke dvArA prApta hue, etadartha dhanyavAda ! ApazrIjIne to aisA kArya kiyA hai jo ki hajAroM varSoM se kisI bhI sthAnakavAsI jainAcArya ne nahIM kiyaa| Apane sthAnakavAsI jainasamAja ke Upara jo upakAra kiyA hai vaha kadApi bhulAyA nahIM jA sakatA aura nahIM bhulAyA jA skegaa| ____ hama tInoM muni bhagavAna mahAvIra se athavA zAsanadeva se prArthanA karate haiM ki ApakI isa vajramayI lekhanI ko uttarottara zakti pradAna kareM tA ki Apa jainasamAja ke Upara aura bhI upakAra karate rahe, aura Apa ciraJjIva ho / .. hama haiM Apa ke muni tIna Dadepura _ muni satyendradeva-muni lakhapatarAya-muni padmasena itavArA bAjAra nAgapura tA 19-12-56 prakhara vidvAna jainAcArya munirAja zrI ghAsIlAlajI mahArAja-dvArA jo AgamoddhAra huA aura ho rahA hai sacamuca mahArAjazrI kA yaha stutya kArya hai / hamane pracArakajI ke dvArA nau sUtroM kA seTa dekhA aura kaI mArmika sthaloko paDhA, paDhakara vidvAna munirAjazrI kI zuddha zraddhA tathA legvanIke prati hArdika prasannatA phUTa pdd'ii| vAstava meM munirAjazrI jainasamAja para hI nahIM, itara samAja para bhI mahA upakAra kara rahe haiM / jJAna kisI eka samAja kA nahIM hotA hai, vaha sabhI samAja kI anamola nidhi hai, jise kaThina parizrama se taiyAra kara janatA ke sammukha rakkhA jA rahA hai, jisakA eka eka seTa hara zahara gAva aura gharaghara meM honA Avazyaka hai| sAhityaratna mohanamuni sohanamuni jaina Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 / 15 zrI dazavaikAlika sUtranuM sammatipatra, zramaNama dhanA mahAna AcAya . AgamavAridhi satantra svataMtra jainAcAya pUjyazrI AtmArAmajI mahArAje ApelA sammatipatrane gujarAtI anuvAda me tathA pati muni hemacandrajIe paDita mulaca cha vyAsa-nAgaura mAravADa vALA dvArA maLelI paritna zrI dhAmIlAlajImuni viracita saMskRta ane hindI bhASA sahita zrI dazavaikAlika sUtranI AcAramaNima jUSA TIkAnu avaleAkana karyuM A TIkA sudara khanI che. temA pratyeka zabdane atha sArI rIte vizeSa bhAva laI ne samajAvavAmA Avela che tethI vidyAneA ane sAdhAraNa buddhivALA mATe A TIkA parama upakAra karavAvALI che TIkAkAre muninA AcAra viSayanA sArA ullekha karela che, je ahiMsAnA svarUpane yathArUpathI nathI jANutA, temane mATe ahiMsA zu vastu che ?' tenu sArI rIte pratipAdana karela che vRttikAre sUtranA pratyeka viSayane sArI rIte mamAvela che. A vRttinA avaleAkanavI vRttikAranI atizaya ceAgyatA siddha thAya che AvRttimA eka bIjI vizeSatA e che ke mUlasUtranI sa kRtachAyA hovAthI sUtra, sUtranA pada ane padaccheda sumedhadAyaka anela che pratyeka jIjJAsue A TIkAnu avaleAkana avazya karavu joIe vadhAre zu kahevu ?, amArA samAjamA AvA prakAranA vidvAna muniratnanu hAvu e samAjanu ahAbhAgya che adyatana suptaprAya-suteaA mamAja ane luptaprAya eTale leApa pAmelu sAhitya e bannene AvA vidvAna muniratneAnA kAraNe pharIthI udaya thaze jenAthI bhAvitAtmA meAkSane ceAgya banaze ane nirvANu padane pAmaze. A mATe ame vRttikArane vAravAra dhanyavAda ApIe chIe : vikrama sa vata 1990 phAlguna zukala tera magaLavAra ( alavara sTeTa ) ti ** upAdhyAya jainamuni AtmArAma paMcanadIya Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIbaDI saMpradAyanA sadAnadI munizrI choTAlAlajI mahArAjane abhiprAya zrI vItarAgadeve, jJAnapracArane tIrthaMkaranA gotra bAdhavAnuM nimitta kahela che jJAnapracAra karanAra, karavAmAM sahAya karanAra ane tene anudAna ApanAra jJAnAvaraNIya karmane laya karI, kevaLa jJAnane prApta karI paramapadanA adhikArI bane che zAstrajJa, paramazAnta ane apramAdI pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja pote avizrAntapaNe jJAnanI upAsanA ane tenI prabhAvanA aneka vikaTa prasa gemAM paNa karI rahyA che te mATe teozrI anekazi dhanyavAdanA adhikArI che, vadanIya che temanI jJAnaprabhAvanAnI dhagaza ghaNA pramAdione anukaraNIya che jema pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja pite jJAnapracAra mATe avizrAnta prayatna kare che temajazAstroddhAra samitinA kAryavAhake paNa emAM sahAya karIne je pavitra sevA karI rahela che te paNa kharekhara dhanyavAdanA pUrNa adhikArI che e samitinA kAryakarone mArI eka sUcanA che ke - zAstroddhAraka pravara paDita apramAdI sa ta ghAsIlAlajI mahArAja je zAstroddhAranuM kAma karI rahela che, temAM sahAya karavA mATe-paDite vigerenA mATe je kharco thaI rahela che tene pahecI vaLavA mATe sArU-sarakhu phaDa joIe enA mATe mArI e sUcanA che ke - zAstroddhArasamitinA mukhya kAryavAhake, je banI zake te pramukha pite ane bIjA be traNa jaNAe, gujarAta, naurASTra ane kacchamAM pravAsa karI membare banAve ane Arthika sahAya meLave je ke atyAranI paristhiti viSama che vyApArIo, dha dhAdArIone potAnA vyavahAra sAcavavA paNa muzkela banyA che chatA je sabhAvita gRha pravAse nIkaLe to jarUra kArya saphaLa kare evI mane zraddhA che Arthika anukULatA thavAthI zAstroddhAranuM kAma paNa vadhu saralatAthI thaI zake pUjyazrI zAmIlAlajI mahArAja jyA sudhI A tarapha vicare che tyA sudhImAM emanI jJAnazakitane jeTalo lAbha levAya teTalo laI le kadAca saurASTramAM vadhu vakhata rahevAthI temane have bahAra viharavAnI IcchA thatI hoya te zAntibhAI zeTha jevAe amadAvAda padharAvavA mATe vinatI karavI, ane tyAM anukULatA mujaba be-traNa varSanI sthiratA karAvIne temanI pAse zAstroddhAranuM kAma pUrNa karAvI levuM joIe cheDA vakhatamAM jAmajodhapuramAM zAsoddhAra kamiTI maLavAnI che te vakhate uparanI sUcanA vicArAya te ThIka Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 karI zAstro dvAccha pUjya ghAmalAlajI mahArAjane emanI A sevA ane parama kalyANakAraka pravRttine mATe vAvAra abhina dana che zAsananAyaka deva temanA zarIrAdine sazakta ane dIrdhAyu che jethI teo samAja dharmanI vadhu ne vadhu sevA karI zake OM astu cAturmAsa sthaLa lI baDI ke ma 2010 zrAvaNa vada 13 guru dAna dI renamuni choTAlAlajI zrIvadhamAna saMpradAyanA pUjyazrI pUnamacaMdrajI mahArAjane abhiprAya zAavizArada pUjya AcArya mahArAja zrI ghAmalAlajI mahArAjazrIe jainaAga upara je saskRta TIkA vagere racela che te mATe teozrI dhanyavAdane pAtra che temAM Aga upagnI vatatra TIkA racIne thAnakavAsI jaina samAjanuM gaurava vadhAryuM ke Agama upagnI temanI sAskRtIka, bhASA ane bhAvanI daSTie ghaNuMja sudara che saskRtaracanA mAdhurya temaja ala kAra vagere guNothI yukta che. vidyAnee temaja jenasamAjanA AcAryo, upAdhyAye vageree zAstrI upara racelI A amRtaracanAnI kadara karavI joIe, ane dareka prakArane sahakAra Apavo joIe AvA mahAna kAryamAM paDitaratna pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja je prayatna karI rahyA che te alaukika che temanu Agama uparanI samaskRta TIkA vagere cavAnuM bhagIratha kArya zIdhra saphaLa thAya e zubhechA sAthe amadAvAda tA 22-4-56 ravivAra, muni pUrNacaMdrajI mahAvIra jaya tI kha bhAta sapradAyanA mahAsatIjI zAradAbAI svAmIne abhiprAya lakhatara tA 05-4-56 zrImAna zeTha zAtIlAlabhAI magaLadAsabhAI pramukha sAheba, akhila bhArata e sthA jainazAstroddhAra samiti mu amadAvAda ame atre devagunI kRpAe sukharUpa chIe vi.mA ApanI samiti-dvArA pUjya AcArya mahArAja zrI ghAsIlAlajI mahArAja sAheba je sUtronuM kArya kare che te pachInA sUtromAMthI upAsadazAga sUtra, AcArAga sUtra anuttarapAtika sUtra, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika sUra vigere sUtre joyA te sU maskRta hindI ane gujarAtI bhASA emAM hovAne kAraNe vidvAna ane sAmAnya janene ghaNa ja lAbhadAyaka che te vAcana ghaNuja su dara ane mane jaka che A kAryamAM pUjya AcAryazrI je agAtha puruSArthathI kArya kare che te mATe vAraMvAra dhanyavAdane pAtra che A sU samAjane ghaNu lAbhanuM kAraNa che haMsa-samAna buddhivALA AtmAe svaparanA bhedathI nikhAlasa bhAvanAo avalokana karaze te A sAhitya sthAnakavAsI samAja mATe apUrva ane gaurava levA jevuM che mATe dareka bhavya AtmAone sUcana karU chu ke A sUtro potapotAnA gharamAM vasAvavAnI sudara takane cUka nahi AvA zuddha pavitra ane svaparapana ne puSTIrUpa sUtro maLavA bahu muzkela che. A kAryamAM ApazrI thA samitinA anya kAryakare je zrama laI rahyA che temAM mahAna nirjarAnu kAraNa jovAmAM Ave che te badala dhanyavAda. eja lI zAradAbAI svAmI kha bhAta sa pradAya baravALA - pradAyanA viduSI mahAsatIjI meghIbAI svAmIne abhiprAya dha dhukA tA 27-1-pada zrImAnazeTha zAntIlAla ma gaLadAsa pramukha a bhA dhe tathA jainazAstroddhArasamiti mu rAjakeTa atre birAjatA gu gu nA bhaDAra mahAsatIjI viduSI moghIbAI svAmI tathA hIrAbAI Adi ThANA bane sukhazAtAmAM birAje che Apane sUcana che ke apramatta avasthAmAM rahI nivRtti bhAvane meLavI dhama dhyAna kararojI eja AzA che vizeSamAM amane pUjya AcArya mahArAja zrI ghAmalAlajI mahArAjanA racelA sUtro bhAI popaTalAla dhanajIbhAI taraphathI bheTa tarIke maLelA te sUtro tamAma AyAta vAcA, manana karyo ane vicAryA che ne sUtra sthAnakavAsI samAjane ane vItarAgamArgane khUbaja unnata banAvanAra che temAM ApaNI zraddhA eTalI nyAyarUpathI bharelI che te ApaNA samAja mATe gaurava levA jevuM che hasa samAna Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUA. 5,251 ApanAra Adya surIzrI, - - - *. - ja , ke ke ThArI ha ra ga vI da bhA i je ca da e ja ke Ta Page #36 -------------------------------------------------------------------------- Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA jJAnajharaNAothI AtmarUpa vADIne vikasita kaze dhanya che Apane ane mamitinA kAryakarane je samAja utthAna mATe kaMInI paNa paravA karyA vagara jJAnanuM dAna bhavya AtmAone ApavA nimittarUpa thaI rahyA che. AvA samartha vidvAna pAevI pUrNa kArya purU karAvaze tevI AzA che eja li baravALA sapradAyanA viduSI mahAsatIjI meghIbAI svAmI nA pharamAnathI lI kheDIdAma gaNezabhAIdha dhukA sthAnakavAsI jaina saMghanA pramukha adhatana paddhatine apanAvanAra vaDedarA kelejanA eka vidvAna prephesarano abhiprAya. sthAnakavAsI saMpradAyanA munizrI ghArIlAlajI mahArAja jainazAstronA saMskRta TIkAddha, gujarAtImAM ane hindImAM bhApAta karavAnA ghaNA vikaTa kAryamAM vyApta thayelA chezAstro pikI je prasiddha thayA che te huM joI zaka chu munizrI pite saskRta, ardhamAgadhI, hindI bhASAonA niSNAta che, e emane 8 paricaya karatA sahaja jaNAI Ave chezAstronuM saMpAdana karavAmAM temane potAnA ziSya vargane ane vizeSamAM traNa paThitene sahakAra maLe che, te joI mane Ana da thaye sthAnakavAsI ma pradAyane ane e paDitene sahakAra meLavI ApI munizrInA kAryane saraLa ane ziSTa banAvyuM che sthAnakavAsI-samAjamAM vidvattA ghaNI ochI che te digabara, mRrtipUjaka tAbara vagere janadarzananA pratinidhionA ghaNA samayathI paricayamAM AvatA hu virodhanA bhaya vagara kahI zaku pU mahArAjanA A prayAsa sthAnakavAsI sa pradAyamAM prathama che evI mArI mAnyatA che saMskRta spaSTIkaraNe sArA ApavAmAM AvyA che bhASA che ema huM cokkasa kahI zakuM chuM gujarAtI bhASAtare paNa zuddha ane saraLa thayelA che ane vizvAsa che ke mahArAjazrInA A stutya prayAsane janasamAja uttejana Apaze ane zAstronA bhASAtarane vAcanAlayamAM ane kuTuMbamAM vasAvI zakAya te pramANe vyavasthA karaze pratApaga ja, vaDedarA kAmadAra kezavalAla himatarAma, tA 27-2-1958 ema e Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 subainI e kaoNlejonA prophesarAnA abhiprAya mukhai tA 31-3-56 zrImAna zeTha zAMtIlAla magaLadAsa pramukhazrI akhila bhArata vethA jainazAsoddhAra samiti, rAjakATa pUjyAcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAje taiyAra karelA AcArAga, dazavaikAlika Avazyaka, upAsaka zAga vagere sUtro ame joyA. A sUtro upara saskRtamAM TIkA ApavAmA AvI che ane sAthe sAthe hindI ane gujarAtI bhASAtarA paNa ApavAmA AvyA che, saskRta TIkA ane gujarAtI tathA hindI bhASAtarA jotA AcArya zrInA A traNe bhASA paranA ekasarakhA asAdhAraNa prabhutvanI saceTa ane surekha chApa paDe che. A sUtragraMtheAmA pAne pAne pragaTa thatI AcAryazrInI apratima vidvattA mukhya karI de tevI che gujarAtI tathA hindImA thayelA bhASAtaramA bhASAnI zuddhi ane saraLatA nAdhapAtra che. ethI vidvajana ane sAdhAraNa mANusa ubhayane sa tApa Ape evI emanI lekhinInI pratIti thAya che. 32 sUtromAthI haju 13 sUtro pragaTa thayA che khIjA sAta sUtro lakhAine taiyAra thaI gayA che A badhA ja sUtro jyAre emane hAthe taiyAra thaIne pragaTa thaze tyAre jainasUtra-sAhityamA amUlya sa pattirUpa gaNAze emA sa zaya nathI AcAryazrInA A mahAna tAne jaina samAjanA-vizeSata sthAnakavAsI samAjane sa pUrNa sahakAra sApaDI raheze evI ame AzA rAkhIe chIe ramaNulAla cImanalAla zAha senTa jheviyarsa kaoNleja, sukhai, prA tArA ramaNalAla zAha. sAphIyA koleja, sukhai. rAjakoTanI dhamendrasihajI kAlejanA prophesara sAhebane abhiprAya jayamahAla jAganAtha plATa rAjakAya, tA 184-56 pUjyAcArya 5 muni zrI ghAsIlAlajI mahArAja Aje jainasamAja mATe eka evA kAryamA vyApta thayela che ke je samAja mATe bahu upayogI thaI paDaze munizrIe taiyAra karelA AcArAga, dazavaikAlika, zrIvipAkazruta vime joyA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 A sUtro netA pahelI-4 najare mahAgajazrInA saskRta, ardhamAgadhI, hindI tathA gujarAtI bhASA uparanA sAdhAraNa kAbU jaNAi Ave che. eka paNa bhASA mahArAjazrIthI antathI nathI ApaNe jANIe chIe ke e sUtro ucca ane prathama koTinA che tenI vastu gabhIru, vyApaka ane jIvanane talaspazI che. ATalA gahana ane marvagrAhya sUtreAnu bhASAtara ! ghAmIlAlajImahAgaja jevA ucca koTinA munirAjane hAthe vAya che te ApaNA aheUbhAgya che ya travAda ane bhautikavAdanA A jamAnAmAM jyAre dhama bhAvanA osaratI tvaya che eve vakhate AvA tattvajJAnaAdhyAtmikatAthI bharelA sUtronu bharaLa bhASAmA bhASAtara dareka jIjJAsu, mumukSu ane sAdhakane mArgadarzaka thaI paDe tema che. jaina ane jainetara, vidvAna ane sAdhAraNa mANasa, mAdhu ane zrAvaka darekane samajaNa paDe tevI spaSTa, saraLa ane zuddha bhASAmA sUtro lakhavAmA AvyA che . mahArAjazrIne jyAre joI e tyAre temanA A kArya mA ma phaLAyelA oie chIe e uparathI munizrInA parizrama ane dhagazanI kalpanA karI zakAya tema che temanu jIvana sUtromA vaNAI gayu che munizrInA A asAdhAraNa kArya mA peAtAnA ziSyAnA tathA pa ciMtAnA sahakAra maLyA che mane AzA che ke je dareka mumukSu A pustakAne peAtAnA gharamA vasAvaze ane peAtAnA jIvanane sAcA sukhane mArge vALaze te mahArAjazrIe uThAvelA zrama sa pUrNa paNe saphaLa thaze rasikalAla kasturacaMa gAdhI ema e ela ela dharmendrasiMhajI kaoNleja rAjakoTa ( saurASTra ) subai ane ghATakoparamAM maLelI sabhAe bhInAsara kenpharansa tathA sAdhusa melanamAM meAkalAvela TharAva hAla je vakhate zvetAkharasthAnakavAsI jaina sala mATe Agama-sazAdhana ane svataMtra TIkAvALA zAstronI atiAvazyakatA che ane je mahAnubhAvAe A vAta dIrgha draSTithI pahelI peAtAnA magajamA laI te pAra pADavA mahenata lai rahyA che tevA muni mahArAja phitaratna zrI ghAsIlAlajI mahArAja ke jeone sAdaDI adhivezanamA sarvAnumate sAhityamatrI nImyA che teozrInI dekharekha nIce a bhA ne sthA jainazAstroddhAra samiti je eka meATI vagavALI kamiTI che tenI mAraphate kAma thai rahyu che jene pradhAnAcAryazrI tathA pracAra matrIzrI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tathA aneka anubhavI mahAnubhAvoe pitAnI pasadagInI mahera chApa ApI che ane chellAmAM chellA vaDedarA yunivasITInA prophesara kezavalAla kAmadAra (ema e) e pitAnu savistara pramANapatra ApyuM che te zAstroddhArakamiTInA kAmane A samelana tathA kenpharansa hArdika abhinaMdana Ape che ane temanA kAmane jyAM jyAM ane je je jarUra paDe-paDitanI ane nANAnI pAsenA phaDamAthI ane jAhera janatA pAsethI madada maLe tevI IcchA dharAve che A zAstra ane TIkAone jyAre ATalI badhI praza sApUrvaka pasaMdagI maLI che tyAre te kAmane madada karavAnI A konpharansa potAnI pharaja mAne che ane je kAI truTI heya te 5 2 zrI ghAsIlAlajI mahArAjanI sAnidhyamAM jaI batAvIne sudhAravA prayatna kare che kAmane Talle caDhAvavA jevuM kaMI paNa sattA uparanA adhikArIonI vANI ke vartanathI na thAya te jovA pramukha sAhebane bhalAmaNa kare che (sthA jaina patra tA 4-5-56) svata vicAraka ane niDara lekhaka "jaina siddhAtanA tatrIzrI zeTha nagInadAsa gIradharalAlane abhiprAya | zrI sthAnakavAsI zAstroddhAra samiti sthApIne pU zrI ghAmalAlajI mahArAjane saurASTramA belAvI temanI pAse batrIsa sUtro taiyAra karAvavAnI hilacAla cAlatI hatI tyAre te hilacAla karanAra zAstrajJa zeTha zrI dAmodaradAsabhAI sAthe mAre patravyavahAra cAlate tyAre zeTha zrI dAmodaradAsabhAIe temanA eka patramA mane lakheluM ke ApaNA sUtronA mULa pATha tapAsI zuddha karI saskRta sAthe taiyAra karI zake tevA sthAnakavAsI sa pradAyamA munizrI ghAsIlAlajI ma sivAya mane keI vizeSa vidvAna muni jevAmAM AvatA nathI lAbI tapAsane ane me muni zrI ghAsIlAlajIne pasaMda karelA che . zeTha zrI dAmodaradAsabhAI pote vidvAna hatA, zAstrajJa hatA tema vicAraka paNa hatA zrAvake temaja munie paNa temanI pAsethI zikSA vAcanA letA, tema jJAnacarcA paNa karatA evA vidvAna zeThazrInI pasadagI yathArtha ja hoya ema Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 navAI nathI ane pU zrI dhAmIlAlajInA banAvelA sUtro zvetA sau phAine khAtrI thAya tema che ke dAmeAdaradAsabhAIe temaja sthAnakavAmIsamAje evI AzA zrI ghAsIlAlajI ma. pAsethI rAkhelI te kharAkhara phaLIbhUta thayela che zrIva mAna ~ zramaNusa dhanA AcArya zrIAtmArAmajI mahArAje zrI ghAmIlAlajI ma nA sUtra mATe khAsa prazaMsA karI anumati Apela che te uparathI ja zrI ghAmIlAlajI ma nA sUtronI upayogitAnI khAtrI thaze A sUtro vidyAthIne, abhyAsIne temaja sAmAnya vAcakane sarvane eka sarakhI rIte upayegI thaI paDe che. vidyArthIne temaja abhyAsIne mULa tathA saskRta rIkA vizeSa karIne upayegI thAya tema che tyAre mAmAnya hindI vAcakane hindI anuvAda ane gujarAtI vAcakane gujarAtI anuvAdathI Akhu sUtra saraLatAthI samantaI jAya che. keTalAkAne evA bhrama che ke sUtre vAcavAnu ApaNu kAma nahi, sUtro ApaNane samajAya nahi mA bhrama tadna khoTI che. bIjA koIpaNu zAsrIya pustaka karatAM sUtro sAmAnya vAcakane paNa ghaNI saraLatAthI samajAI jAya che. sAmAnya mANusa paNa samajI zake teTalA mATe ja bha mahAvIre te vakhatanI leAkabhASAmA (ardhamAgadhI bhASAmA) sUtro khanAvelA che. eTale sUtro vAcavAmA temaja samajavAmA ghaNA saraLa che. mATe koI paNa vAcakane evA bhrama hoya te te kADhI nAkhavA ane dharmanu temaja dharmanA siddhAMtanu sAcu jJAna meLavavA mATe sUtro vAcavAne sUkavuM nahi, eTalu ja nahi paNa jarUrathI pahelA sUtroja vAcavA. sthAnakavAsIomAM A zrI sthA. jaina zAsroddhAra samitie je kAma karyuM che ane karI rahI che tevuM kAi paNa masthAe Aja sudhI karyuM nathI sthA jaina zAoddhAra samitinA chellA ripeATa pramANe khIjA cha sUtro lakhAyela paDayA che, e sUtro anuce gadvAra ane ThANAga sUtro lakhAya che te paNa thaiDA vakhatamAM taiyAra thaI jaze te pachI bAkInA sUtro, hAtha dharavAmA Avaze taiyAra sUtro jaldI chapAI jAya ema IcchIe chIe ane sthA madhu samitine uttejana ane sahAyanA ApIne temanA sUtro dharamA vasAve ema IcchIe chIe jaina siddhAnta me 1955 * Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 " jaina siddhAMtanA > taMtrIzrInA abhiprAya. sthAnakavAsIAmAM pramANabhUta sUtro khahAra pADanArI A ekanI eka sasthA che. ane enA A chellA ripoTa uparathI jaNuAya che ke teNe ghaNI sArI pragati karI che te joI Anada thAya che mULa pATha, TIkA, hindI tathA gujarAtI anuvAda sahita sUtro bahAra pADavA e kAi sahelu kAma nathI e eka mahAbhArata kAma che. ane te kAma o zAoddhArasamiti ghaNI saphaLatAthI pAra pADI rahI che te sthAnakavAsI samAja mATe ghaNA gauravane viSaya che ane rkAita dhanyavAdane pAtra che '' samiti taraphathI nava sUtro bahAra paDI cUkayAM che, hAlamA traNa sUtro chapAya che nava sUtro lakhAI gayA che ane jamuddIpaprapti tathA na dIsUtra taiyAra thaI rahyA che vhAlamA matrI zrI sAkaracaMda bhAica samitinA kAmamAM ja temanA AkhA vakhata gALe che ane samitinA kAmakAjane ghaNe vega ApI rahyA che temanI khata mATe dhanyavAda ane A mahAbhArata kAmanA mukhya kAryakartA te che vAvRddha paDiMta munizrI dAsIlAlajI mahArAja mULa pAThanuM saMzodhana tathA mastRta TIkA teozrIja taiyA2 kare che. munizrIne A upakAra AkhAya sthA. jaina namAja upara ghaNuM mahAna che. e upakAranA badale te vALI zakAya temaja nathI paraMtu A samitinA membara banI, tenA bahAra paDelA sUtrI gharamA vasAvI tenu adhyayana karavAmA Ave te ja mahArAjazrInu thaiDuM RNa adA karyuM gaNAya bhagavAne kahyuM che ke vaDhama bALa sago cApahelu jJAna pachI dayA, dayA dharmane yathAtha samajavA hoya te bhagavAnanI vANIrUpa ApaNA sUtro vAcavAja joie tenu adhyayana karavu joIe ane tene bhAvAya yathArtha samajavA joie eTalA mATe A zAsraddhA samitinA sarva sUtro dareka sthA jaine pAtAnA gharamA vasAvavAja oie. sadharmajJAna ApaNA sUtromAja samAyelu che, ane sUtro sahelAithI vAcIne samajI zakAya che, mATe dareka sthA. jaina A sUtro vAce e khAsa jarUratu che " jaina siddhAMta " DIsembara-pada Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUA. 5,001 ApanAra Adha murabbIzrI, -- ); NO S -- () zeTha dhA rasI bhA i cha va Na bhAI me lApura Page #44 -------------------------------------------------------------------------- Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 zrI upAJakadazAMga sUtrane mATe abhiprAya mULa sUtra tathA munizrI dhAmIlAlajIe khanAvela saskRta chAyA tathA TIkA ane hiMdI tathA gujarAtI anuvAda sahita prakAzaka-a. bhAve sthAnakvAsI jaina zAohAra rspati, gareDIo kuvA rADa, grIna leAja pAse, rAjakoTa (saurASTra). pRSTha 616 bIjI AvRtti bevaDu (mATTu) ka. pAku puThu jekeTa sAthe sane 1956 kiMmata 8-8-0 agasatra ApaNA mULa bAra aga sUtromAnu upAsakadAga e sAtamu che, emA bhagavAta mahAvIranA daza upAsake zrAvakenA jIvanacarane ApelA che, temA paDelu caritra Anada zrAvakanu Ave che Anada zrAvake jainadhama aMgIkAra karyo ane khAra vrata bhagavAna mahAvIra pAme agIkAra karI pratijJApratyAkhyAna lIdhA tenu savistara varSoMna Ave che tenA atagata aneka viSacA jevA ke, abhigama, leAkAlezrvarUpa, navatattva, naraka, devaveka vagerenuM varNana paNa Ave che AnaMda zrAvake bAra vrata lIdhA te bAre vratanI vigata, aticAranI vigata vagere adhu Apelu che. te ja pramANe bIjA nava zrAvakanI paNa vigata Apela che Anada zrAvakanI pratijJAmAM astittvAr zabda Ave che mUrti pUjakA mUrti pUjA siddha karavA mATe tene atha arihaMtanu caiyA (pratimA) evA kare che paNa te artha taddana khATI che ane te jagyAe AgaLa pAchaLanA saMbadha pramANe tene e khATo athA dha esatA ja nathI te munizrI ghAsIlAlajIe temanI TIkAmA aneka rIte pramANA ApI sAbita karela che ane ati vaicAra nA artha sAdhu vAya che te batAvI Apela che A pramANe A sUtramAthI zrAvakanA zuddha dharmanI mAhitI maLe chete uparAMta te zrAvakAnI Rddhi, raheThANa, nagarI vagerenA vaNune uparathI te vakhatanI sAmAjika sthiti, rItarivAja, rAjyavyavasthA vagere khAkhatAnI mAhitI maLe che eTale A sUtra dare zrAvake avazya vAcavu joIe, eTalu ja nahi, paNu vAravAra adhyayana karavA mATe gharamA vasAvavu joie pustakanI zarUAtamAM vamAna zramaNu saghanA AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjanu sumatipatra tathA bIjA sAdhue temaja zrAvakAnA samatipatra ApelA che, te sUtranI pramANabhUtatAnI khAtrI Ape che . " jaina siddhAMta " jAnyuArI, pacha Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seMkaDo saTIphIkeTa uparAMta hAlamAM maLelA keTalAka tAjA abhiprAye zA stro dhAranA kAryane vega Apo tavIsthAnethI (janajAti) tA. 15--57 pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja ThANuM 4 hAlamAM amadAvAda mukAme sarasapurano rathA jaina upAzrayamAM birAjamAna che. teozrI zAstroddhAranuM kArya khUba ja khata' ane utsAhathI vRddhava paNa karI rahyA cheteozrI vRddha che chatA paNa A divasa 'zAenI TIkAo lakhI rahyA che Aja sudhImAM temaNe lagabhaga 20 jeTalA zAstranI TIkAo lakhI nAkhI che ane bAkIne sUtranI TIkA jema bane tema jaladI pUrNa karavI evA mane ratha sevI rahela che, sthA. jaina samAjamAM zAstro upara sAskRta TIkA lakhavAne A prathama ja prayAsa che ane te prayAsa saMpUrNa bane evI ame zAsanadeva pratye prArthanA karIe chIe Aja sudhI ghaNA munivaree zAstronuM kAma zarU karela che paNa keIe pUrNa karela nathI pUjyazrI amulakhIjI mahArAje batrIse zAstro upara hindI anuvAda karela ane sapUrNa banela tyArabAda AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjazrIe hindI TIkA keTalAka zAstra upara lakhela paNa ghaNA zAstro bAkI rahI gayA pUjya hastimalajI mahArAje eka be zAstro uparanI TIkAone anuvAda karela pUjya zrI javAhiralAla mahArAjazrIe sUyagaDAgasUtra TIkA sahita hindI anuvAda sAthe prakAzita karela zrI sAbhAgyamalajI mahArAje AcArAganI hindI TIkA lakhela paNa sa pUrNa zAo upara saskRta TIkA hajI sudhI sthA jaina sAdhuo taraphathI thayela nathI jyAre pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAjazrIe 20 zA upara sAskRta TIkA tene hindI gujarAtI anuvAda karAvela che AthI have AzA badhAya che ke teozrI batrIse bAvIsa zAo upara sAskRta TIkA lakhavAmAM saphaLa thaze ane zAstroddhAra samitie Aja sudhI 10 thI 12 zAstro chapAvI paNa dIdhA che ane hajI paNa te zAstro vizeSa jaladI chapAya te mATe zAstroddhAra samiti saMpUrNa prayatna karI rahela che te dhanyavAdane pAtra che jainazAeddhArasamitinA rU 251 bharIne lAIpha membara thanArane tamAma zA zAstroddhAra samiti taraphathI bheTa maLe cheA rIte eka patha ane do kAja baMne rIte lAbha thAya tema che rU 251 thI pa00 rUpiyAnI kiMmatanA zAe maLe e paNa maTe lAbha che ane pravacananI prabhAvanA karavAne dharmalAbha paNa maLe che Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sAle pUjya ghAsIlAlajI mahArAjanA suziSya 5. munizrI kanveyAlAlajI mahArAja malADa mukAme cAturmAsa birAje che ane teozrI zAstronA membara karavA mATe athAga prayatna karIne pravacananI sevA bajAvI rahyA che ane atyAra sudhImAM muMbaI temaja parAonA lagabhaga 40 jeTalA guha lAIpha membara banI gayA che ane muMbaImA lagabhaga 300 jeTalA membaro thAya te IcchavA yogya che zrImata gRhastha hajAra rUpiyA pitAnA ghara kharcamA temaja mijazekhanA kAmamAM temaja vyAvahArika kAmamAM vAparI rahyA che te AvI zAstroddhAra jevA pavitra kAryamAM rUpiyA vApaze te dharmanI sevA karI gaNAze ane badalAmAM uttama Agama sAhityanI eka lAyabrerI maLI jaze jenu vAcana karavAthI AtmAne zAMti maLaze ane cAAjJA--pramANe vartavAthI jIvana saphaLa thaze Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zatAvadhAnI sunizrI jayaMtIlAlajI mahArAjazrIne amadAvAdane patra "sthAnakavAsI jaina tA 5-9-57nA a mAM chapAela che je nIce mujaba che. sUtranA mULa pAThamAM pheraphAra hoI zake khare? tA 7-8-57nA ja atre birAjatA zAstroddhAraka AcArya mahArAjazrI ghAmalAlajI mahArAja pAse, mArA upara Avela eka patra laIne hu gayo hato, te samaye mAre pU ma sA sAthe je vAtacIta thaI te samAjane jANa karavA sArU lakhuM chuM zAnuM kAma eka gahana vastu che apramAdI thaI temA avirata prayatno karavA joIe, sapUrNa zAstranuM jJAna temaja dareka prakAranI khAsa bhASAonuM jJAna hoya teja AgameddhAranuM kArya saphaLatAthI thAya A prakArane prayatna hAla amadAvAda khAte sarasapura jaina sthAnakamAM birAjatA pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja karI rahyA che zA-lekhananuM A kArya thaI rahyuM che, temAM aneka vyaktione aneka prakAranI zAkAo thAya che te paikI zAstranA mULa pAThamAM pheraphAra thAya che ? karavAmAM Ave che? e prazna paNa keTalAkane thAya che ane te prazna thAya te svAbhAvika che, kemake amuka munirAje taraphathI pragaTa thayela sUtronA mULa pAThamAM pheraphAra thayelA che jethI A kAryamAM paNa samAjane zIkA thAya paNa kharI rIte jotA, atyAre je zAstroddhAranuM kAma cAlI rahyuM che te viSe samAjane khAtrI ApavAmAM Ave che ke, zAstroddhArasamiti taraphathI atyAra sudhImAM pragaTa thayelA AgamanA mULa pAThamA jarApaNa pheraphAra karavAmAM Avela nathI ane bhaviSyamAM je sUtro pragaTa thaze temAM pheraphAra thaze nahi tenI samAja nedha le zatAvadhAnI zrI jayata muna-amadAvAda Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 " zrI akhila bhArata zvetAmbara sthAnakavAsI jaina zAsrAddhAra samitine TuMka paricaya '' sthAnakavAsI samAjanI A ekanI eka sasthA che ke jeNe atyAra sudhImA tera sUtreA chapAvI bahAra pADI dIdhA che. sAta sutro chaSaya che ane bInta keTalAka chApavA mATe taiyAra thai cUkayA che. A pramANe A sasthAe mahAna pragati sAdhI che tene TuMka paricaya A patrikAmA Apela che te vAcI jaI sarva sthA jaina bhAIbahena e. A sasthA ne yathAkita madada karI tenA hAya ne hajI vizeSa vegavAna banAvavAnI jarUra che I ' 'khAlI dhaDA vAge ghaNA' ema sthA TrAnpharansa jema kheATA aNugA phUMkanArI sasthAnI phAI kiMmata nathI, tyAre na kAma karanArI A nAoddhAra samitine dareka prakAre uttejana ApavAnI dareka sthAvAmI jainanI anivArya pharaja che ane A sarvAM sUtro taiyAra karanAra pUjya munizrI ghAsIlAlajI mahArAjanA sthAnakavAsI samAja upara ghaNeA mahAna upakAra che. vAvRddha hovA chatA teozrI je mahenata laI sUtro taiyAra karAve che tevu kAma hajI sudhI khIjA koI e karyuM nathI ane khIju kAI karI zakaze ke nahi te paNa zakAbharyuM che pUjya munizrInA A mahAn upakAranA vicita badalo samAje A zAstroddhAra slamatine anI zakatI sahAya karIne vALavAnA che. sthAnakavAsI samAja jJAnanI kadara karavAmA pAchA heThe tema nathI evI ame AzA rAkhIe chIe * " jainasiddhAta " patra ekaTombara 1957 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dazavaikAlika tathA upAsaka dazAMga saMyo - gujarAtI bhASAmAM anuvAda thayelA pUjya zrI ghArIlAlajI mahArAja viracita uparokata be sutro jainadharma pALatA dareka gharamAM levA ja joIe te vAcavAthI zrAvaka dhama ane zramaNa dharmanA AcAranuM jJAna prApta thaI zake che ane zrAvake pitAnI niravA ane eSaNIya sevA zramaNa pratye bajAvI zake che vartamAnakALe zrAvakema te jJAna nahi hevAne lIdhe aMdhazraddhAe zramaNavarganI viyAvacca te karI rahela che paraMtu "kak5zu ane akalpazu enuM jJAna nahi hovAne lIdhe piote sAvadya sevA apI pitAnA svArtha khAtara zramaNavargane potAne sahAyaka thavAmA ghasaDI rahyA che ane zramaNavarganI prAya kusevA karI rahyA che temAthI bacI lAbhanu kAraNa thAya ane zramaNane yathAtathya sevA ApI temane paNa jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanA karavAmAM sahAyaka thaI, potAnA jJAna darzanacAritranI ArAdhanA karI sugati meLavI zake zramaNanI yathAtathya sevA karavI te avazya gRhasthanI pharaja che pUjya zrI ghAsIlAlajI ma zAstroddhArane anuvAda 'traNa bhASAmAM rUDI rIte karI rahyA che ane rUpiyA 251 bharI membara thanArane rU 400-500 laga bhaga nI kImatanA batrIse Agama phrI maLI zake che te te rUA 25 bharI membara thaI batrIse Agame dareka zrAvakaghare meLavavA joIe batrIse zAstronA lagabhaga 48 pustake maLaze te te lAbha pitAnI nirjarA mATe, punyAnuba dhI punya mATe jarUra meLave uparokta ane sutronI kImata samiti kaIka ochI rAkhe te harakoI gAmamAM zrImata hoya te sUvo lAvI aradhI kImate, maphata athavA pUrI kI mate lenAranI sthiti joI dareka gharamA vasAvI zake --eka gRhastha noMdha -uparanI sUcanAne ame AvakArIe chIe AvA sUtro dareka gharamA vasAvavA yogya temaja dareka avake vAcavA lAgyA che. tatrI "ratnata" patra tA 1-10-17 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 zrI sthA. jaina zAstroddhAra samitinI kAryavAhaka kamITIne ahevAla. me mahinAnI zarUAtamAM zA mAragamitinI mITIMga amadAvAdamAM maLI hatI tene hevAla amane maLe che temAM samitie sarasa kAma karyuM che A uparathI samajI zakAya che ke sthAnakavAsI samAjamAM Aja sudhI koIe paNa nathI karI zakahyuM evuM mahAbhArata kAma 5 zrI ghAmIyAlajI mahArAja tathA zAstroddhArasamiti ghaNI saphaLatAthI karI rahI che ane teo cheDA vakhatamAM mAthe lIdhela sarva kAma pUrNa rIte pAra utAraze evI amane khAtrI che AvA uttama kArya mATe samasta sthAnakavAsI jainoe zAoDhArasamitine pitAnAthI banI zake te rIte saMpUrNa Teke Apavo joIe, te temanI pharaja banI rahe che jene mATe sUtre e pahelI pharajIAtanI vastu che savanA AdhAre ja dharmajJAna maLe che Aja sudhI je ApaNane aprApya hatA te ApaNA jainasUtro pU zrI bAsIlAlajI mahArAje tathA zAstroddhArasamitie sulabha karI ApyA che te have sthAnakavAsI janoe zAstroddhArasamitinA sabhAsada banI samitinuM kAma banatI utAvaLe pUrU thAya tema karavAnI khAsa jarUra che vAcakemAthI jeothI banI zake temaNe pahelA varganA zAstroddhAra samitinA sabhya banI javuM joIe tethI samitinA kAmane uttejana maLavA uparAta sabhyane ane A seTa maphata meLavavAno lAbha maLaze ane sUtro vAcIne dhamarAdhana karavAne je lAbha maLaze te te amUlya ja che. mATe samitinA sabhya thai javAnI amArI dareka gyA jenane khAsa bhalAmaNa che. jaina siddhAta" julAI-1958 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zAstroddhAra samitinA Agamo aMge abhiprAya. dakSiNa, uttarapradeza, dilhI ane pajAbamAM ugra vihAra karIne hAlamAM gujarAtasaurASTramAM vicarI rahelA ugra vihArI pU mahAsatIjI zrI bhAkuvarajI tathA prasiddha vyAkhyAnI vividhabhASAvizAradA pU mahAsatIjI zrI sumatikavarajIne, pUjya zrI 1008 zrI ghAsIlAlajI ma sA nirmita jenAgamonI saraskRta TIkA tathA hindI-gujarAtIbhASAtara para abhiprAya name siddhANa zAstravizArada zraddheya paDita ratna pUjya AcArya munizrI ghArIlAlajI mahArAja sAheba jenAganA eka vidvAna, vRddhavicAraka ane uttama lekhaka che sAhityasarjana e temanA jIvanano eka uttama sa5 che. sAmAjika- - apacAthI dUra rahI, athAga parizrama dvArA viracita, sapAdita ane anuvAdita temanA aneka graMtha prakAzita thayA che, je tamAma jainone mATe citana, manana ane adhyayana-adhyApana mATe eka apUrva sAdhanarUpa che ovuM uttama sAhitya taiyAra karIne teozrIe sAhityanevInA mahAna padane dIpAvyuM che ? AgamanA rahasyothI anabhijJa ajANa) AjanI prajAmAM zraddheya zrI mahArAja sAhebanuM sAhitya atyaMta upayogI che, tema huM mAnuM chuM ! amadAvAda tA 1-5-58 AryAnnumatikuvara nakaza000 chIkgram Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alavarathI zrI zramaNa sa ghanA upAdhyAya kavi munizrI amara dajI mahArAjane kalpasUtra mATe Avela patra zrIyuta bhAgIlAlajI-amadAvAda. 39 jayavIra Apane tyA magajamAna parama zraddheya zrI zrI 1008 zrI pUjyapAdathI ghAsIlAlajI mahArAja Adi badhA matAnI sevAmA vadana sukhazAnti nivedana che Ape mekalela kalpasUtra" meLavone zradveSa vijIe pramannatA pragaTa karI che ane mAdara yathAyogya abhinadanapUrvaka lakhAvyu che ke "tapasUtranuM prakAzana bahu ja utkRSTa keTanu che tenI TIkA sudara vistArapUrva sArI rIte lakhela che TAima maLatA adhyayana karavA mATe prayatna karavAmA Avaze chApavAmA Avela AvRtti mATe TikeTa dhanyavAda ApavAmAM Ave che kavizrIjInuM svAsthya sArI rIte cAle che pahelAnI apekSAe kaI sArUM che. A patra vilambathI lakhavAmA Avela che te kSamA karo alavara (rAjasthAna) tA 9-8-1958 11111117331T1 } bhavadIya ratanalAla sacetI (hindInA gujarAtImAM anuvAda) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u6 zajI * '' zAstroddhAra samitinA Agama aMge abhiprAya. * dakSiNa, uttarapradeza, dilhI ane 5 jAbamAM ugra vihAra karIne hAlamAM gujarAtasaurASTramAM vicarI rahelA ugra vihArI pU mahAsatIjI zrI rabhAkuvarajI tathA prasiddha vyAkhyAnI vividha bhASAvizAradA pU mahAsatIjI zrI sumatika virajIne, pUjya zrI 1008 zrI ghAsIlAlajI ma sA nirmita jenAmAnI saskRta TIkA tathA hindI-gujarAtIbhASAtara para abhiprAya - * namo siddhANuM zAstravizArada zraddheya paDita ratna pUjya AcArya munizrI ghADIlAlajI mahArAja sAheba jenAganA eka vidvAna, vRddhavicAraka ane uttama lekhaka che sAhityasarjana e temanA jIvanane eka uttama saka5 che. sAmAjika - prapa thI dUra rahI, athAga parizrama dvArA vicita, sapAdita ane anuvAdita temanA aneka graMtha prakAzita thayA che, je' temAma jainone mATe ci tana, manana ane adhyayana-adhyApana mATe eka apUrva sAdhanarUpa che AvuM uttama sAhitya taiyAra karIne teozrIe sAhityasevIno mahAna padane dIpAvyuM che ? AgamanA rahasyathI anabhijJa (ajANu) AjanI prajAmAM zraddheya zrI mahArAja sAhebanuM sAhitya atyaMta upayogI che, tema huM mAnuM chuM ! amadAvAda tA 1-5-58 AryA-sumatikavara provchaLa Socchaass cha Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 // zrI vItagagAya namaH // 'jainAcArya'-'jainadharmadivAkara'-pUjya-zrI-ghAsIlAlajImahArAjaviracita-pIyUpavapiNyArayayA vyAkhyayA samalaDkRtam aupapAtikasUtram.. (maGgalAcaraNam) mAlinIchanda / bhavinanahitakAraM jJAnavittakasAra, kRtabhavanidhipAra naSTakarmAribhAram / apaharaNasamIraM duHkhadAvAgminIra, vimalaguNagabhIra nomi vIra sudhIram // 1 // opapAtikasUtrakI pIyUpavarpiNI TIkA kA hindI-bhApAnuvAda / maGgalAcaraNajAnAvaraNa Adi cAra ghAtiyA karmoM ke sarvathA cinAga se udbhUta kevala jJAnarUpI anata acinya antaragavibhUtinigiSTa, bhavyanIyA ke amAdha AtmakalyANa kA ujvala mArgapradarzana karanese sadA hitakAraka, svaya mamArarUpI apAra pArAvAra se pAra hokara anya jIvoMko bhI vahAse pAra karanevAle, tRNAdika ko uDAnevAlI vAyukI taraha pApapuja ko uDAneke liye anAdhagativAle, Adhi, vyAdhi eva upAdhijanya aneka du soko rAzirUpI pracaNDa agnikI jvAlAko dhvasta karane ke liye nirmala salila jaise, aise dhIra vIra antima tIrthakara zrInIgprabhuko--jo kSAyikaguNoM se sadA otaprota bane hue hai- maiM bhaktipUrvaka namana karatA hU~ // 1 // aupapAtikasUtranI piyuSavarSiNI TIkAne gujarAtI-anuvAda bhgvaanyjJAnAvaraNa Adi cAra ghAtiyA karmonA sarvathA vinAzathI utpanna thayela kevaLajJAnarUpI anata acitya atara gavibhUtirUpa, bhavyajInA abAdha AtmakalyANanA ujjavala mArga pradarzana karavAthI sadA hitakAraka, pite sa sArarUpI apAra samudra pAra karIne bIjI jAne paNa temAthI pAra karavAvALA, jema vAyu tRNane uDADI nAkhe tema pApapujane uDADavAmAM abAdha gativALA, Adhi vyAdhi temaja upAdhijanya aneka du banI zazirUpI pracaDa agninI javAlAne zAta karavA nirmala jaLa jevA, evA dhIra vIra atima tIrthaMkara zrI vIraprabhu ke je nirmala sAyika guNothI sadA otaprota banelA che temane huM bhaktipUrva4 namana karU chu (1) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TIkA pahalAparaNam. aaryaa-gaathaa| jayaNa mutpatti, madoraga vadhae muhe ni / jo mukarAgadoso, vade te guruvaraM mRddha // 4 // anuSTup / jainI sarasvatI navA, ghAsIlAlena tanyate / aupapAtismRtrasya, vRttiH pIyUpavarpiNI // 5 // ayopapAtikamatram-opapAnikamiti ka padArtha ? iniceduSyate-devajanma nairayitra janma midvigamanazcetitrayam upapAta , tamupapAtamadhikRtya pRtamabhyayanam aupapAtipham, etat aupapAnimnupAna, kammAt / asya AcArAGgasya samIpavarttivAt, tatra hi praya meM sadA una gurudeva ko namaskAra karatA hU~ ki jinhoMne chaharUAya ke jIvoM kI yatanAnimitta apane muntha para TorAsahita mukhapattiko sadA yAgha rakhA hai / tathA minaphI dRSTi me zatru aura mina evaM nindapha aura yanvA donoM samAna hai| aise rAgaDepa se maThA pare rahanevAle zuddha gurudeva ko maiM namaskAra karatA hU~ // 4 // zrI jinendra ke mukhakamala se nirgata dvAdamAgIlapa vANI ko namana kara meM ghAsIlAla muni aupapAtikasUtraphI pIyUpavarSiNInAmaka TIkA gcatA hU~ // 5 // pra0-- 'aupapAnika' isa padakA kyA artha hai| u0- devojhA janma, nAjhiyoga janma eva siddhigati me gamana, ve tIna upapAta haiM / inako lephara race gaye mUtrakA nAma aupapAtika hai / yaha aga nahIM hai upAna hai| hu badA te gurUdevane namaskAra karuM chuM ke jemaNe chakAyanA jIvonI yatanA nimitta pitAnA mukhapara doga hita mukhapattine sadA bAdhI rAkhe che, tathA jemanI daSTimA zatru ane mitra temaja nidaka tathA prazAsaka bane samAna che evA rAgadveSathI sadA para rahevAvALA zuddha gurUdevane huM namaskAra karU chu (4) zrI jinendranA mukhakamalathI nIkaLelI dvAdazAgarUpa vANIne namana karIne huM ghAsIlAla muni opapAtisUtranI pIyUSavarSiI nAme TIkA cu chuM (5) pra- pAtika e padane zuM artha che? u0- devanA janma, nArakionA janma temaja siddhigatimA gamana e raNa upapAta che temane laIne banAvelA sUtranuM nAma opapAtika che A aga nathI, upAga che tene upAga e mATe kahe che ke te AcarAgasUtra Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasantatilakA / saMsicya dharmatarusadmacirA''lanAlam / AnantarA''gamasudhArasanirjhareNa, svargApavargasukharAziphala vitIrya, our frea mokSaM gataM tamiha gautamamAnamAmi // 2 // drutavilamvitam / vimalavodhidodhavivodhakam / guruvaraM sadayaM maNamAmyaham // 3 // anantarAgamarUpI nirmala sudhArasa ke pravAha se varmarUpI vRkSake samyagdarzanarUpa vAla (tri) ko sIMcakara jinhoMne bhavyajanoMke liye usake phalasvarUpa svarga eva mokSa ke sukharUpa phaloM ko vitarita kara (dekara) unhe kalyANasthAname lagAyA, aise mokSaprApta una gautamasvAmI ko maiM bhaktipUrvaka namana karatA hU // 2 // kamalaphomalamajjupadAmburja, mukhasuzobhisadorakavastri, jinake ubhaya sundara caraNakamala kamala jaise komala hai / jo nirmae aft arthAt samyaFast tathA zrutacAritrarUpa boko dene vAle hai| jinake mukhake Upara dorAsahita mukhapatti chahakAya ke jIvoMkI rakSA ke nimitta sadA badhI huI rahatI haiM, aise dayAla guruvara ko maiM bhaktipUrvaka namana karatA hU // 3 // ana tarAgamarUpI nima La amRtanA pravAhathI dharUpI vRkSanA samyagdarzanarUpa AlavAla (kayArI) ne sicana karIne jemaNe bhavyajanA mATe tenA phalasvarUpa svaga temaja mekSanA sukharUpa phleTanuM vitaraNa karI temane kalyANu-sthAnamAM lagAyA evA meAkSaprApta te gautamamvAmIne huM bhaktipUrvaka namana 33 4 (2) jemanA te sudara caraNakamala kamala jevA namaLa che, je nilaeAdhi eTale samyakatvane tathA zrutacAgnirUpa bedhane ApavAvALA che, jenA mukha upara rArArvita murkhatta kAyanA jIvAnI rakSAnA nimitta sadA khAdhelI rahe che evA dayALu gurUvane huM bhaktipUrNAMka namana karU chu (3) Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- pIyUSayapiNI-doSa sa 1 campAvarNanam hotthA, rithimiyasamiddhA pramuiyajaNajANavayA ADaNNatasmina kAle tasmina mamare aba manamyarthe nRtIyA prAsnauyA kAlmamayayoloMkoto payAyave kaya yugapanirdeza / ktha na yA punaraktiTopa / atra samAdhAnamAha-'kAla' iti vartamAnAvasarpiyAdhatuyAMkarakSaNa , mamayastu hIyamAnala laga / yatra kAle mA campA'bhUt sa kogiko rAjA cava, zrIpardamAnamyAmI ca bhagavAna AsIt / athavA 'teNa' iti tRtIyaikavacanAnta-tena kATena tena mamayena hetumatena manasarpigIcaturthA''rakalakSagana upalakSinA campAnAmikA nagarga AsIna / nanu sA nagarI mapra yapi vartate tahiM aupapAtikamUtraprApaNAsAhe'pi 'AmIt ini 'agni iti vaktavyam, takadamuktam AsIt / iti cet, ucyate--avamarpiNIcA kAlasya prastutopAmagranthanakATe varNanIyacampAnagarI tAhagI vakSyamANavizeSagaviziSTA nA'bhUditi * asti' ityanuktvA''mIdiyutam / campApurI vayete-'Rddha-sthimiya-samiTA sadantimitamamudrA RdA-vibhavamAnAdibhivRddhimupagatA, stimitA-svaparacakrabhayarahitA, sthiti yAvata, samRdA dhanadhAnyasamedhitA ebhinimi padai karmacArayasamAsa , RdrA cAmau stimitA cAsau samRdA ceti tathA, vibhavavistIrgA prazAntisampanA ceyartha , 'pamuDaya-jaNa-jANatrayA' pramudritajanajAnapadA, pramuditA pramoda prAtA janA=nAgarikA AnapadA -azepadezavAmino yasyA sA tathA, iSTaprabhRtapiNI kAla ke caturtha Are meM aura hIyamAna usa samaya meM campA nAma kI nagarI thI, usameM koNika rAjA rAjya karate the, aura bhagavAna vicara rahe the| vaha nagarI kaisI thI? isakA varNana karate hai-vaha nagarI (ddhi-sthimiya-samiddhA)Rddha-vibhavaNya mayanAdikA kI viziSTa vRdi se spnnthii| stimita-imame nivAsa karane vAle logoM ko svacaka aura paracakra kA bhaya bilakula hI nahIM thaa| janatA yahA kI mukha kI nIMda sotIaura mukha ko nIMda se uThatI thii|smRdaa~ yaha nagarI akhaDa dhana eva dhAnya se sadA paripUrNa thii| (pamuiya-jaNa-jANavayA) isIliye yahA ke samasta nAgarika jana eva azepa dezanivAmI mAnA sarvadA AnaTha me mAna cothA ArAmAM ane hIyamAna te samayamAM cA nAme nagarI hatI, temAM keNika rAjA rAjya karatA hatA ane bhagavAna mArA vicArI rahyA hatA te nagarI kevI hatI ? tenuM varNana karavAmAM Ave che te nagarI (dvityimiy-smiddhaa) Rtu-visavatebhara sapanAhinI viziSTa vRddhidhAtanagamapanna itA stimita-tamA nivAsa 12vAvosana khayaha taya pazyanA (AR bhaya nahote tyAnI prajA sukhe nidrA karatI ane sukhe nidrAthI uThatI hatI sarA mA nagarI mama dhana dhAnyathA mahA pariSu tI (pamuiya-aNa-ANevayA) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - auSapAtikamare mAdhyayanasya prathamodezake-'evamegesi No NAya bhavai-asthi me AyA auvavAie, nasthi me AyA okvAie, ke aha AsI? ke vA io cue iha peccA bhavissAmi?' ityAdi, aA''cArAgasUtre yadAtmana aupapAtikatvamupAttam tadevA'tra pratanyate, tena tadupadiSTArthasya savistara puSTikaraNarUpa sAmIpyamiha vartate, ata evAcArAgopAgatA midhyati / asyopAGgasya ayamupodghAta - mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nAma nayarI TIkA-'teNaM kAleNa' ityaadi| 'teNaM kAleNa teNa samaeNa' ise upAga isaliye kahA hai ki yaha AcArAgasUtrakA samIpavartI hai, arthAt AcArAga sUtra ke prathama adhyayana ke prathama uddeza me "evamegesi No NAya bhavai-asthi me AyA ovavAie, natthi me AyA ovavAie, ke aha AsI ? ke vA ibho cue iha pecA bhavissAmi?" arthAt-kinhI kinhI jIvoM ko yaha jJAna nahIM hotA ki merA AtmA utpattizIla hai yA merA AtmA utpattizIla nahIM hai? mai pahale kauna thA aura yahAse marakara paraloka me kauna hoU~gA 1, ityAdi sUtra jo kahA hai, aura isameM AtmA ke jisa aupapAtikapane kA kathana karane meM AyA hai isIkI isa upAga me vistArake sAtha puSTi karane meM AI hai, ata yaha puSTikaraNarUpa samIpatA isameM hai, isIliye isameM AcArAgasUtra kI upAgatA siddha hotI hai| isa upAgakA upodAta isa prakAra hai-'teNa kAleNa' ityAdi / (teNa kAleNa teNa samaeNaM capA nAma NayarI hotthA) usa avssamIpavatI che eTale AcArAgasUtranA prathama adhyayananA prathama udezamA " evamegesi No NAya bhavai-asthi me AyA ovavAie, nathi me AyA oravAie, ke aha Asi? ke vA io cue iha peccA bhavissAmi " saTo- artha ane e jJAna nathI hotu ke mAre Ama utpattizIla che ke nathI, huM prathama koNa hatA ane ahithI mRtyubAda parabhavamAM hu keNa thaIza ItyAdi sUtra je kaheluM che, tathA emAM AtmAnuM je aupapAtikapaNAnuM kathana karavAmAM AvyuM che tenI A upAgamA vistAra sahita puSTi karavAmAM AvI cheAma A prikararUpa samIpatA AmA che te mATe AmA AcArAgasUtranI upAgatA siddha yAya cha Bun Sund mA Are cha-'teNaM kAleNa' tyA (teNaM phAleNa teNa samaeNa caMpA NAma NayarI hotthA) te mapasInA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F pIyUSavarSiNI-TIkA sa 1 campAvarNanam " , kukkuDa-saMDeya-gAma-paurA ucchu-java - sAlika liyA go-mahisa-gavelagappabhUyA AcAravaMtacesya juvaDa - viviha-saNNividya bahulA ukkoDi'kukuDa- saDeya - gAmapaurA' kukkuTapANDeyagrAmapracurA-kukkuTAkSa pANDeyA laghugopatayakSa kukuTapANDeyA, teSA AmA = mamRga te pracurA = prabhUtA yasyA mA tathA / 'ucchu-jatramAli-kaliyA' kSuyavAlikA zAlibhi karinA = yuktA, anena prajAyA poSagahaturabhihita / riktodarAgA hi kAryakSamatA na bhavati / ' go-mahisa- gavelaga-ppabhUyA gomahipagavelakaprabhUtA - gAno, mahiSya, gavelakA = mepA, te prabhUtA yasyA mA tathA 1 'yAravata ceDayajuvaDa - vividha-sapNiviTTha-bahulA' AkAgvacceyayuvanivividhamanniviSTabahulA - AkAravanti =mundarAkRnikAni yAni udyAnAni tathA yuvatInA vividhAni sannipiSTAni=nartakyAdInA manivezanAni bhavanAni bahulAni yanyA sA tathA, hai, ata setusImA ko huI thI / ( kukkuTa - saDeya - gAmapaurA ) isa nagarI meM kukkaTa eva choTe-choTe maoNDha nahuta the / (unchu - java-sAli= kaliyA )ikSu, java eva gAlI kA Dhera kA Dhera yahA ke khetoM meM lagA rahatA thA isase prajAjana ke poSaNa ma kisI bhI prakAra kI bAdhA kimI bhI samaya upasthita nahIM hotI thiiN| bAta bhI ThIka hai-bhUkhe peTa kucha bhI nahIM ho sakatA / ( go-mahisa-gavega-ppabhUyA ) gAya aura bhaiMsoM ko pakti kI pakti isa nagarI ma dRSTipatha hotI thI, isase dUdha aura ghI kA abhAva janatA meM kabhI bhI dikhalAI nahIM paTatA thA / mepa bhI yahA~ adhika mAtrA meM the ( AyArabatacesya - jubaDa - vividha-saNNiviTTa - bahulA) yahA baDe 2 sundara udyAna the, eva yuvati nartakiyoM ke aneka bhavana bhI the / (ukoDiya - gAyagaThibheyaga-bhaDa - takkara-khaDakkha 7 prakAranA vivAda pedA thAya che eTale maitusImA zvAmA AvI hatI (kukkuDa- saDeya - gAmaparA ) mA nagarImA bhurgA tebhana nAnA nAnA sAda ghAlA hutA ( ucchu- java - sAli - kaliyA) zeraDI, 4va tebha4 zAsImonA Dhagaye DhagalA sahI nA khetaramA lAgelA rahetA hatA, tethI prajAjananA poSaNamA koI paNa prakAranI khAdhA TAIpaNa samaye upanthita thatI naheAtI vAta paNa kharAkhara ke bhUkhyA peTe methI artha thAya nahi (go-mahisa-gavelaga - pabhUyA ) gAya bhane le sonI hAranI hAra A nagarImA najare jovAmA AvatI hatI tethI dUdha ane ghIne abhAva janatAmA kaDhI paNa levAmA AvatA na hatA gheTA paNa ahI vadhAre prabhAzubhA hatA (AyArava taceiya - juvai-viniha-saNNiviTTha-bahulA) tyA bhoTA bhoTA sudara udyAna (bhAga) hatA temaja yuvatI nakae (nAca karanArae)nA aneka bhavana pazu tA (ukoTina- gAyagaThibheyaga-bhada-takkara - khaDaraksa - rahiyA) bhA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - aupapAtikapatre jaNa-maNussA halasayasahassa-saMkiSTa-vikiTa-la-paNNata-seusImA vastusaulanyAtpramodamAnanikhilajaneti yAvat / 'AiNNanaNa-maNusmA' AkarNijana manuSyA, sakhyAtirekAt sakulatayA parasparopamaghaTitamanuSyaprANiparipUrNeyartha / atra janeti ___ jAtasAmAnyavAcitvAtprANIti nirvakti, tato manuSyacAso janabheti pharmadhAraye rAjadantA dhonAmAkRtigagatvAt manuSyabhandasya eraprayoga , tena AkorNAcyAmA-AkarNijanamanuSyA, Arya yAt-AkorNagandasya pUrvaprayoga , 'halasayasahassa-sakiTa-vikTi-laTa-paNNa naseusImA' halagatasahasrasakRSTavikRSTaraSTaprajamasetusImA, gatAni ca sahasrANi ca zatasahasrANi, halAnA zatasahasrANi, athavA zatamitAni sahasrANi lakSamiti yAvat , tairhalazatasahasra sakRSTA vikRSThA-dvivAra kRSTA trivAra kRSTA ata eva laTA-mRSTA pratanukRtaloSTA manojJA prajJaptA iyamasya karpakasye '-ti nidiSTA setusImA kSetrapAlIrUpA mImA yasyA sA tathA, setubhaGge kRpIcalAnA sImAvivAdo mA bhUditi setusImA prajamA, iti bhAva , bane hue the| (AiNNa-jaNa-maNussA) yahA kI medinI (bhUmi) sadA adhika se adhika mAnavajanasakhyA se AkIrNa banI rahatI thI-mArgoM para bar3I bhIr3a lagI rahatI thI / (halasayasahassa-sakiTa-vikiha-laha-paNNatta-seusImA.) yahA kI bhUmi saikaDoM athavA hamAroM athavA lAkhoM haloM dvArA jotI jAtI thI, do tIna bAra jutane se khetoM kI miTTI bilakula pisa sI jAtI thI, prAya vaha kakara patthara rahita tho, isase vaha bahuta hI manojJa pratIta hotI thii| yaha isa karpaka kI bhUmi hai, yaha isa karSaka kI bhUmi hai| isa prakAra se vahA prayeka kisAna ke khetako sImA nirdhArita meDadvArA pharane meM AI thii| kheta me meDadvArA sImA nidhArita yadi na kI jAya to isase kisAnoM me apane kheta kI sImA ke bAre meM aneka prakArase vivAda upasthita ho jAtA AthI ahInA samasta nAgarikajana temaja bAkInA badhA dezanivAbI manuSpo sahA AnabhA bhI thA tA (AiNNajaNa-mANussA) mahInI bhUmi mahA padhArene padhAre bhAnavasabhyAyI sarI hetI tI (halasayasahassa-sakida-vikiTTa-la-eNNatta-seusImA) manI bhUmi me4 21 athavA lAkhe haLAthI kheDAtI hatI be traNa vAra kheDavAthI khetaranI mATI bilakula pIsAI jatI hatImukhyata kAkarA patthara rahita hatI tethI te ba ja manejha pratIta thatI hato A A kheDUtanI bhUmi che, A A kheDatanI bhUmi che e prakAre tyA pratyeka kheDUtanA khetaranI sImA meDansImAcihna dvArA nakakI karavAmAM AvI hatI khetaramAM meDImAcika dvArA je nakkA na karavAmAM Ave te tethI kheDUtomAM pitA potAnA khetaranI sImAnA aneka Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSayaSiNI-ThokA. sa 1 campAtharNanam, gaDa-NadRga-jalla-malla-muThiya-velaMvaga-kahaga-pavaga-lAsaga-AikkhagalaMkha-maMkha-tUNailla-tuMvavINiya-aNegatAlAyarANucariyA ArAanekakoTikauTumbikAkarginirdRtamukhA, anakakoTigyArayeyai kauTumbiA -anaka-putrAdiparivAravadvirAkArgA-jyAmA cAmI nirvRtamurA-mampanamorayA caMti tathA, janatAyA bAhulye'pi mukhamAmagrI na tara durlabheni bhAva / 'gaDa-gahaga-jalla-malla-muTTiya-velavaga-kahagaparaga-lAsaga-Aukhaga-lakha-magva-tUNaTalla-tuvINiya-aNegatAlAyarANucariyA' naTa-natteka-jalla-malla-mauSTika-viDamcaka-kathaka-plavaka-lAsakA-cakSaka-lada-mana-- tUgAvattumbAgikAnekatAlAcarAnucaritA, tara naTA nATakakArakA , nartakA nekavidhanRtyaniSNAtA , jallAparikrIDanagAga, mallA:-mallajhADAkArakA , mauSTikA-muSTinizcintarrAti se muvikI nidrA liyA karatI thii| (aNegakoDikuTuMbiyAiNNaNi buyAhA ) kor3A kuTumbA se isa nagarI ke vyApta hone para bhI unhe yahA kisI bhI prakAra ke kaSTakA anubhava nahA hotA thA / unhe yahA~ prayeka jIvanopayogI sAmI mulabha thii| (gaDa-gaTTaga-jalla-malla-muTThiya-velavaga-kahaga-pagalAsaga - Aikkhaga - lakha-makha - tUNailla-tupavINiya-aNegatAlAyarANucariyA) naTa-nATaka karanevAloM se, nartaka bhanaka prakArako nRtyakriyA meM niSNAta vyaktiyoM se,jalla rassI para caDhakara vividha prakAra ke khela tamAse dikhalAkara janatA kA manorajana karanevAle naTose,malla-mallakIDA maMnipuNa pahalavAnoM se, mauSTika-muSTi se prahAra karanevAle mauSTikoM se, viDambaka-vepa evaM bhASA mAdi dvArA dUsarA kI nakala karake svaya hasanevAle tathA dUsaroM ko bhI unake cittako anurajita karake hasAnavAle bahurUpiyA se, kathaka-aneka prakAra kI nizcita te subhanI nidrA setA to ( aNegakoSThikuTuMthiyAiNNaNi cuyasuhA) 42 mAthI 2 navyA hApA chata para tebhane sahI koIpaNa prakAranA kadane anubhava thato nahi temane ahI pratyeka jIvanaupygii thI *tu hara bhagatI tI (gaDa-gaTTA-jala-malla-mudviya velayaga-kahaga-pavaga-lAsaga-Aiksaga- lamba-maMgvapUNadalla-tuMgavINiya-aNegatAlAyarANucariyA) naTa-nATa 4ApAmAthI nartaka-mana: 42nI mRtyayAsamA niSNAta evA pAtrothI, kada-deraDA para caDIne vividha prakAranA khelanamAmA khADIne janatAne marajana karavAvALA nathI, mAM--tmalakrIDAmAM nipuNa pahela pAnAthI, mauSTika-mudhthiI prahAra 42vAvANA bhauSTizathI, viDambaka lepa tebhA lASA bila) dvArA bIjAonI nakala karIne pite hase tathA bIjAone paNa khuzI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSadhAviyo ya-gAyagaMThibheyaga-bhaDa-takara-khaMDarakkha-rahiyA khemA NisvadavA subhikkhA vIsatthasuhAvAsA aNegakoDikuDaMviyAiNNa-Nivuya-suhA 'ukoDiya-gAyagaThibheyaga-bhaDa-takara-khaMDarakkha-rahiyA aukoTikagAtrapranthimetakabhaTa-taskara--khaNDarakSa-rahitA, unkoTarakocaryavaharanti te autkoTiphAracagrAhiNa , gAtrA pharipradezAde sakAzAd andhi mindantIti gAragrathibhedakA guptarItyA pranthihAriNa , bhaTA-haThAlchaNTAkA , taskarA -caurA khaNDarakSA zulkapAlA, dezasImAyA sthitvA ye rAjakara gRhanti te, etai rahitA-eteSAmupadavairvarjitA savopadravavirahitetyartha , ataeva 'khemA' kSemA-kuzalatvarUpA azubhAbhAvAt , 'NiruSavA' nirupadrayA, svckrprckrobhyckRtopdrvvirhitaa| 'subhikkhA' subhikSA-su-sulamA bhikSA bhikSaNA yatra sA tathA, 'vIsatyamuhAvAsA' vidhastamukhAvAsA-vizvasta-vizvAsamupagata nizcita surasa AvAse nivAsasthAne yasyA sA tathA, 'aNegakoDikuDuviyAiNNa-Nincuya-suhA' rahiyA) isameM kisI bhI prakArakA bhaya nahIM thA, na to lAca lene vAle jana yahA the aura na guptarIti se gATha kataranevAle anthicchedaka luTere yahA the / na yahA bhaTa-- jabaradasto laTane vAle DAka the aura na taskara-cora hA the / aisA bhI koI yahA nahIM thA jo dezakI sImA meM khar3A hokara rAjA ke Taksa ko logoM se jora-julma dvArA apaharaNa karanevAlA ho / tAtparya yaha hai ki yaha nagarI samasta prakAra ke upadravoM se rahita thii| isIliye yahA para (khamA NirubaddavA mubhikkhA vIsatyamuhAvAsA) kSemA kuzalatA banI rahatI thI, nirupadrayA-svacakra aura paracakra kA bhaya yahA nahIM thA / mubhikSA-bhikSuoko bhikSA bhI sadA sulabha thii| vizvastasukhAvAsAyahA kA nivAsa janatA ko sukhakAraka thaa| makAnakA daravAjA kholakara bhI rAtri ko janatA koI paNa prakArane bhaya nahote nate lAca levA vALA ane ahI hatA ke na te khIsAkAtarU luTArA ahIM hatA nahotA ahI bhaTajabaradasta lUTavAvALA DAkao ke nahatA taskaracAra ke evA paNa koI ahIM nahatA ke je dezanI hadamAM ubhA rahIne rAjAnA karane loko pAsethI je rajulamathI paDAvA levAvALA hoya tAtparya e che ke A nagarI samasta prakAranA upadrathI rahita hatI saTasA bhATe mahA (khemA jiravaddavA subhiksA vIsasthasuhAvAsA) kSemAduzalatA AyabharatI tI, nirupadravA-baya ane parasya nA laya sahI nahAtI samikSA-bhibhubhAne mikSA 5 mA tI vizvastasukhAvAsA-mahInA nivAsa janatAne sukhakAraka ha mananA, bAraNuM ughADA rAkhAne paNa leke rAtrimAM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNo-TIkA sU. 1 campAvanama . bhappagAsA ubiddha-viula-gaMbhIra-khAyaphalihA caka-gaya-mu. vappiNagaNopapetA , tatra Agmanti-kIDanti yatra te ArAmAH mAlatIprabhRtilanAvAtatarusamUhasametA pradezA, udyAnAni-kumumastarakA'vanatalaghutampagmiNDitAni sthAnAni, aTA:-kUpA , taDAgAH jalAzayavizeSA, dIpikA pApya vappiNA:-jalajhoDAsthAnAni kSetrANi vA, 'vappiga' iti dezIya ganda , eteSA gaNAH-samUhA , guNA vAramagIyatAdaya , tai upapetA=yuktA sA, 'nadaNaraNasannibhappagAsA'nandranayanamanibhaprakAzAnandanavana-meroddhitIyavana, tasannibhaprakAga taprakAzasaTaza prakAgo yasyAmA tathA,nandanayanasadRzasukhasampannA campAnagarI-iyartha / 'ubiddha-ciula-gabhIra-gvAyaphalihA' udvimUvipulagambhIragvAtaparikhA-udviddham-ut-ukaga viddham ayadha sAnitam 'atiuNDa ' iti bhASAprasiddha ' vipula-vistRtam, gambhIram adRzyAdhastalam, gvAtamuparivizAlam saGkucitAdhastalam , parisA ca-caturdina golAkAragnAtarUpA 'khAI' iti bhASAprasiddhA yasyA sA tathA, khAtaparikhApariveSTiteyartha / 'cama-gaya-musuTi-oroha-sayagdhijamalakavADaghaNaduppavesA' cakragadAmusuNDhayavarodhazatatIyamalakapATaghanaduSpravezA, vaveyA nadaNavaNasannibhappagAsA ) ArAmo-mAlatIlatA Adi ke samUhoM se eva vRkSarAji me maTita pradezo-se, udyAnoM-puppoke gucchoM ke bhArase avanata choTe 2 vRkSA se parimaNDita sthAnoM se, ATa-kUpoM-se, taDAga-saronaroM se, dIpikA bApiyoM se, vappiNajalakrIDA karaneke vizeSa sthAnoM se vaha nagarI suzobhita thI, isaliye meru ke nadanavana jaisI vaha zobhAkA dhAma banI huI thii| (undhiddha-viula-gabhIra-khAyaphalihA, cakkagaya-mumuDhi-oroha-sayagvi-jamalakavADaghagadapapavesA)udviddha-isa nagarI ke cAroM ora jo golAkAra sAI yIvaha bahuta hI gaharI thI, vipula vistRta thI, gabhIra-jisakA adhastala adRzya thA aisI thI, eva yAtaparikhA-Upara vistRta aura nIce makucita thI / isakA jo cAroM ora kA latA AdinA samUhathI temaja vRkSarAthiI zobhatA pradezathI, udyAne puSpanA gunA bhArathI lacI paDelA nAnA nAnA vRkSothI vI TAelA sthAnethI, avaTakUvAothI, taDAga lavarathI, dIIinA vAthI vakipaNa-jalakrIDA karavAnA sthAna vizeSathI te nagarI suzobhita hatI tethI merUnA nadanavana jevI te zobhAnuM dhAma manI 5 tI (uviddha-viula-bhIra-sAyaphalihA, cakA-ya-musuDhi-oroha-sagdhi-jamalakavADaghaNaTupposA ) mA nagarAnI vyAre 12 2 42 khAI hatI te ghaNuM ja uDI hatI, vistAravALI hatI, ga bhAra-jenuM taLiyuM adaya hetu evI hatI, temaja upara pahoLI ane nIce sa kucita Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikapatre mujjANa-agaDa-talAga-dIhiya-vappiNagaNovaveyA naMdaNavaNa-sannipraharaNazIlA , viDambakA:=pabhASAdibhi parAnukaraNena hasanahAsanazIlA , kathakAHvividhakathAkArakA gAyakA vA, plavakA utplavanazIlA -nayAditaraNagIlA vA, lAsakA: - rAsamIDAkAriNa , AcakSakA zubhAzubhazakunAbhidhAyakA , laGkAH-dArdhavAzirasi krIDanazIlA , mahA:-citraphalaka dAyitvA bhikSAgrAhiNa , tUNArantaH tUgAbhidhAnavAdyavAdakAH, tumbavINikAH-vINAvAdakA , aneke ca te tAlAcarAH-kASThakaratAlAdibhistAlAn dadato lokAnA''caranti anuraJjayanti ye te tathA, etairnaTAditAlAcarAntairanucaritAyuktA yAsA tathA / 'ArAmu-jjANa-agaDa-talAgadIhiya-cappiNagaNovaveyA' ArAmodyAnAvaTataDAgaDhApikAkathAkahAniyoM ke kahane me kuzalamativAle kathAkArakoM se, athavA vividha prakAra kIgAnakalA meM nipuNa sagItavidyAke jAnanevAloM se, plavaka-kUdanevAlasi athavA tairane kI kalAmeM pAragata aneka tairAkoMse, lAsaka-rAsa racaneme nipuNa vyaktiyoM se,AcakSaka-zubha aura azubha zakuna ko prakaTa karane me vizeSadakSa naimittikA se, lasa-baDe baDe yAsoM ke agrabhAga para caDhakara vahA aneka prakArakI krIDA karake disAnevAle naTo se, masa-sundara citroM ko dikhalAkara janatAme bhikSA grahaNa karanevAle bhikSukose, tUNailla-tUNA nAmake vAdyavizeSa ko bajAne vAle bAjIgaroM se, tumbavINika-vINA ke bajAne me vizeSa paTu vIgAvAdako, eva tAlAcara-kASTha-- karatAla AdidvArA tAla dekara logoMko anurajita karanevAle tAlAcaroM meM anucaritA-vaha nagarI kabhI bhI zUnya nahIM rahatI thii| ( ArAmu jANa agaMDa-talAga-dIhiya-cappiNagaNo 4zana sAve sevA 73pAmAthI, kathaka-mane anI 4thA-pAta uvAmA kuzalamativALA kathAkArothI, athavA vividha prakAranI gALAmAM nipuNa evA sabhAtathI, plavaka-pAnI vidhAmA pUrNa nipuNatA prAsa resI DAya tekA chanArAsAthI, athavA tapAnI jamApA gata mane sAthI, lAsaka-rAsa 2yapAmA nipuNa vyaktiothI, Acazubha ane azubha zakuna kahevAmAM bahuja dakSa evA naimittikethI, moTA moTA vAsanI Toca upara caDhIne tyA aneka prakAranI kIDA karIne dekhADavAvALA naTothI, ma-sudara suMdara citrone dekhADIne loke pAthI likSA aDa 42vApAmA likSumAthI, tRnnil-tuup| nAmanA vAcavizeSa mA 55 gazathI, tumpINika-pIra nAmA vizeSa pravINa mevA vI418 thI, temA tAlAcara-41442tAsa mAhidA tAnAjIne bhuzI 42vApAmA tATAyarathI anucaritA-te nagarI 4hI para zUnya rahetA nahAtI (ArAmu-jjANaagaha-talAga-dIhiya-yapiNa-gaNovaveyA nadaNavaNasannibhappagAsA) sArAbhA-bhAratI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TIkA su. 1 campAvarNanama. bhappagAsA uvvaDa - viula-gaMbhIra-khAyaphalihA cakka -gaya-mu vapigagagopapetAH, tana Aramanti kIDanti yana ne ArAmAH = mAlatIprabhRtinAbAtatarusamUhamametA pradezA udyAnAni kusumanta kAnanamparimaNDitAni sthAnAni, avaTA:=kRpA, taDAgAH =jandAyavizeSA, dafone are afpaNA:-jalkoDA * sthAnAni kSetrANi vA 'si' iti dezIya teSA gaNAH samUhA, gugA vA= ramaNIyatAdaya, te upapaMtAyuktA mA, 'nadaNavaNasannibhappagAsA' nandanavanamannibhaprakAzAnandanavana - merodvitIyavana tasanibhaprakAza prakAzamA prakAzo yasyA mA tathA, nandanavana sahAsukhasampannA campAnagarI-iyartha / ' ucihna - viula- gabhIra - khAyaphalihA ' uDivipulagambhIravAtaparivA-uddim utkarSega vidam = ayapa khAnitam 'atiuNDa ' iti bhASAprasiddha 'pipula - vistRtam, gambhIram = ayyAstanm, khAtam = uparivizAlam saGkucitAdhastalam, parisA ca caturdikSu golAkAramAtamyA ' khAI ' iti bhApAprasiddhA yatyA sA tathA, khAtaparikhApariveSTite yartha / 'cakra-gaya-mumuhi oroha-sayagnijamalakavADavaNaduSpavesA' cakragadAmumuNThcavarodhazataghnIyamala kapATaghanaduSpravezA, * 11 vaveyA nadaNavaNasannibhappagAsA ) ArAma - mAlanIutA Adi ke samUhoM me eva vRkSarAji me maTita pradezoM me udyAnoM- puSpoMke gucchoM ke bhArane avanata choTe 2 vRkSoM se parimaNDita sthAnoM me, avaTa-kUpoM me, taDAga-sarovaroM se, dIrghikA vApiyoM se, vappiNajarhist karaneke vizeSa sthAnoM meM vaha nagarI suzobhita thI, isaliye meru ke naMdanavana jaimI vaha zobhAkA dhAma banI huI thI / ( unniddha-viula-gaMbhIra-khAyaphalihA, cakagaya-mumudinIroha-sayagni jamalakavADapa duSpavesA) udviddha - isa nagarI ke cAroM ora jo golAkAra khAI thI vaha bahuta hI gaharI thI, tripula-vistRta thI, gabhIra-jisakA adhastala madRzya thA aisI thI, eva vAtaparikhA - Upara vistRta aura nIce makucita thI / isakA jo cAroM ora kA latA AdinA samUhothI temaja vRkSagathiI gAbhatA pradezothI, udyAnA puSpAnA gumbenA bhAratha lacI paDelA nAnA nAnA vRkSeAthI vI TAmelA sthAnethI, avaTakUvAothI, taDAga maLavAthI, drIdhiMDA-vAvAnI viSNu-jalakrIDA karavAnA svAna vizeSathI te nagarI sugebhita hatI tethI menA nadanavana jevI te zelAnu dhAbha anI gadha hutI (ucciddha-viuna gabhIra- sAyaphalihA, cama-gaya-musuMdi-oroha-sayagyi-jamalakavADaghaNa duppavesA ) yA nagarInI yAre aura ne gauNAbhara khAI hatI te ghaNIja uDI hatI, vistAravALI hatI, gabhAra jenuM taLiyu adRzya hatu evI hatI, temaja upara paheALI ane nIce sa kucita Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para aupapAtikako suMDhi-oroha-sayagghi-jamalakavADaghaNaduppavesA dhaNukuDila-vaMkapAgAra-parikkhittA kavisIsagavaTTaraiyasaMThiyavirAyamANA adyAlayatA-cakrANi-rathAnAni, gadA gastravizeSA mumudayaH-alavizeSA eva, avarodha - rathyAdvAre pratibhitti , zataghnyaH -yA uparitanadezAnipAtitA saya puruSagatAni manti tA, yamalakapATAni-samabhAgadrayopetAni kapATAni, tAnyeva ghanAni-sAndrAgi-dRDhAni vA"ghana sAnDe dRDhe dADhya vistAre mudgre'myude|" iti hamakozAt / etai paracakrAdInA duSpravezA-du khena praveSTuyogyA paracakrAdiparAbhavarahitetyartha , 'dhaNukuDilabakapAgAraparikkhittA' dhanu kuTilavakrAkAraparikSiptA-kuTila ca tadnu -dhanu kuTilam,ApatvAdvizeSaNasya paranipAta , kuTiladhanuSo'pekSayA'pi vakreNa prAkAreNa parikSiptA yuktetyartha , 'katrisIsagavaTTaraiyasaThiyavirAyamANA' kapizIrSakavRttaracitamasthitavirAjamAnA, tA-kApazIrSakA AkArAprabhAgA 'kagurA, iti bhASAprasiddhA vRttaracitA =golAkAreNa nirmitA masthitA -sundaramasthAnayuktAstairvirAjamAnA-sundarakapizIrSakatayA zobhAgAlinItyartha , aTTAlaya-cariya-dAra-gopura-toraNa-samuNNaya-muvibhatta-rAyamaggA' aTTAlaphacarikAdvAragopuratoraNasamunnatasuvibhaktarAjamArgA, koTa thA vaha cakra, gadA, musudI, aura avarodha-radhyAdvAra ke pAsakI doharI bhIta se, zataghnI-jinake upara se girAne para maikaDoM vyakti cUrNita ho jAte hai aise anavizeSoM se yA topoM se, aura yamalakapATaghana-majabUta,sama yugala kapAToM se yukta thA, ata eva duSpavezA usa nagarI me zatru praveza nahIM kara sakate the| (dhaNukuDila-caka-pAgAra-parikkhittA) isa nagarI kA prAkAra (kilA) ki jisase yaha pariveSTita thI vaha vakra hue dhanuSa me bhI adhika vakra thA / (kavisIsagavaTTaraiyasaThiyacirAyamANA adyAlaya-cariya dAra-gopura-toraNa-samuSNaya-suvibhattarAyamaggA) kapizIrSaka-koTa ke kagUre gola AkAra ke the eva raga-virage the| isa koTa ke hatI tenI cAre kora je keTa hatuM te cakra, gadA, muDhI, ane avarodha-dvAranA pAsenI bevaDI bhIta-thI, zatAnI-jene uparathI pADI nAkhavAthI te kaDe vyakti cUrecUrA thaI jAya che evA astravizeSathI, athavA tethI, ane majabUta sama yugala kapATethI yukta hatI A kAraNathI te nagarImA zatru praveza karI zakatA nAtA (dhaNukuDila-vaka-pAgAra-parikkhittA) mA nagInA prAdhAra (Hieal) nAthI ta gharAyasI tI te 4 pyetA dhanuSayI 59 padhAre pAtA (kavisI sagavaTTaraiyasaThiyavirAyamANA aTTAlaya cariya-dAra gopura toraNa-samuNNaya-suvibhatta-rAyamagA) nA BARI mAnA 6 222 ruta mAranA upara adAlikAo (agAsIo) banAvelI hatI keTanA madhyabhAgamA jyA daravAjA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayaSiNI-TIkA sa 1campAvarNanam cariya-dAra-gopura-toraNasamuNNayasuvibhattarAyamaggA cheyAyariyaraiyadaDhaphalihaiMdakIlA vivaNivaNichettasippiyADapaNaNivvuyasuhA tana-mAlakA -prAkAroparivartisthalavizegA, carikAH astapramAgA satidurgAtarAlvatimArgA 'dAra dvAgagi-pramidAni, gopugagi-gopugagi hi nagarasya maunyAya pratidvAgane nirmitAni vicitragomAsampannAni progadvAgagi togNAni asiddhAni, etairahAlakAdibhi - unnatA -darzanIya gAdigugasampannA muribhaktA -tattatsyAne gamanAya vimAgarUpega racitA rAjamAgA yasyA saa| 'cheyAyariyaraTyadaDhaphaliidakIlA' ThekAcAryaracitadRDhaparighendrakIlA chekAcAryaga nipuNagilpinA, racita kRta , parigha = argalA, indrakIla =mayojitakapATadvayadRDhIkaraNAya lohamayakIlavizeSa yaTA-kapATadRDhIkaragAya lauhmayakaNTakapizeSa , yasyA mA tathA, 'vivaNivaNinchettasippiyAiNNaNivyamUhA' vipaginagikakSetragisyAkIrNanirvRtamukhA, tana-vipaNInA-haTAnA vaNijA ca 'chetta' kSetra-sthAnarUpA yA sA, pracurahApracuruyApAriMgagasampane yartha , tathA-gimpimi = kumbhakAratantunAyAdibhi -AkIrgA=paripUrgA, ataeva janAnA prayojanasiyA nivRtaUpara aTTAlikAe~ banI huI thIM, koTa ke madhyabhAga me jahA para daranAje the vahA ATha hAtha-pramANa cauDA mArga yaa| koTame pradhAna tarasAje the, jahA se nagarI me pravega kiyA jAtA thaa| dvArA para tora ga bahuta unnata the / bhinna 2 sthAno para pahu~cane ke liye alaga 2 mArga bane hue the| (cheyAyariyaradayadahaphalihadakIlA) nipuNa zilpIke dvArA racita-kRta argalA se eva indrakIlA-donoM kiMgADAko parampara meM dRDha karane ke liye lagAye gaye lohanirmita kIloM se isa nagarIke dvAra yukta the / (vivaNivANichettasippiyAiNNaNivvuyasuhA) isake bAjAra aneka dukAnoM eva vyApAriyoMse AkIrNa rahate the / nagarImeM kumAra aura tantuvAya-julAhe bahuta the, isase hatA tyA ATha hAthanA mApanA pahoLA rastA hatA koTamAM mukhya daravAjA hatA jemAthI nagarImAM praveza karAte hate hAre upara tarapha ghaNA sarasa hatA, judA judA sthAne para pahoMcavA mATe judA judA mArga banelA hatA (cheyAyariyaraiyadaDhaphalihaidakIlA) nipuNa zipAthI sanAvada mA ( bhaagbIyA)thI temaja IdakIlA-bane kamADene parasparamAM daDha karavA mATe lagADavAmAM Avela leDhAnA banAvela kalA (bhegaLa) thI A nagarInA dvAre yukta sal ( vivaNivaNichettasippiyAiNNaNivvuyasahA) sanI 2 mana AnA temaja vyApArIothI bharacaka rahetI hatI nagarImA ku bhAra ane vaNakara Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 tearneas prekSaNIyA, zobhAsanbhAragAlitayA nagarga parayadbhirnimeSA prAyo na pAtyate / 'pAsAIyA' prAsAdAyA- prasAdo mana prasannatA prayojana yasyA mA prAsAnIyA hArdikollAsakAriNIti yAvat ' darisaNijjA' darzanIyA ramaNIyatayA kSaNe kSaNa draSTu yogyA, 'abhirUcA ' abhirUpA - abhimatamanukUla rUpa yasyA sA tathA, 'paDirUvA' pratirUpA - rUpyate epo'yamiti nizrIyate'nenatirUpamAkAra - abhimatam asAdhAraNa rUpa yasyA yA abhirUpA-sarvathA darzakajananayanamanohAriNIti niSkarSa // sU 1 // zobhA - apalaka - nirnimeSa dRSTi se hI dekhane yogya zrI - yaha nagarI itanI adhika sundara thI kI jise nirnimeSa hokara loga nihArA karate the phira bhI nahIM aghAte the / (pAsAIyA) dekhakara maname baDAhI prasannatA hotI thI / ( darisaNijA) pradarzinI kI vastu jaisI yaha banI huI thA / ati ramagIya hone kI vajahase yaha kSaga 2 me dekhaneke kAmila thI / (abhiruvA paDirUpA ) isakA rUpa anukula yA - manako ruce aisA thA / isIliye yaha abhirUpa ena pratirUpa thA - darzakajanake manako sana prakArase AnaMda pradAna karanevAlA thI / bhAvArtha avasarpiNI kAlake caturtha AremeM capA nAmakI nagarI thI / isame Uce 2 makAna the / use yaha maMDita thI / kisIbhI prakArakA yahA bhaya nahIM thA / janatA haraeka prakArase nirbhaya hokara isame nirvighna se rahA karatI thI / nagarImeM aisA koI bhA sthala nahA thA jo bhAgyagAlI janasamUha se AkIrNa na ho| isake nagarInI zAbhA nirnimaSa dRSTie ja jovA lAyaka hatI ( dekhAI AvatI hatI ) A nagarI eTalI te vadhAre sudara hatI ke AkhanuM maTakuM bhAryA vagara yA 4 4ratA tA chatA thADatA nahotA ( pAsAIyA) lene manabhA yUpatra prasannatA thatI hutI ( darimaNijjA ) aharzanInI vastu nevA e anI gaI hatI. atiramaNIya hovAne kAraNe e kSaNe kSaNe jovA cegya hatI (abhikhyA paDinA) tenu upa anuja tu-manane ye bheSu tu, tethI te te abhirUSa temaja pratirUpa hatI jenAra leAkAnA manane ma prakArathI Anada pradAna karAve tevI hatI bhAvArtha-avasarpiNI kAlanA cAcA ArAmA capA nAme nagarI hatI temA uMcA uMcA makAna hatA RddhithI te ceAbhanI hatI kei paNa prakAranA ahI bhaya nahelA hareka prakArathI nirbhaya khIne temA niviMnne rahetA hatA. nagarImAM evu kAI paNa sthaLa nahetu ke je bhAgyazALI janasamRhuthI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayarSiNI-TokA sU 1 campAyarNanama vAhirakI jamAna hajAga halo se jutA karatI thI / prayeka mausamakA dhAnya umame hotA yA / gAya-bhaimAMkA isameM kamI nahA yo / nagarIkI mImAme gAva bahuta najadIka base hue the| ikSu Adi kI upaja isama adhika mAtrAme honI thii| paDe sundara eva vizAla bagIce the / isame janatAko kaSTa denevAlAkA nAmoniyA taka bhI nahIM thA / na yahA laoNca lene vAle the, na pranthicchedaka the, na uco luTera hI the| isameM nartakiyoMke sthAna bhI aneka the| bhikSuAko prayeka samaya yahA bhikSA mulabha thii| kulaparamparAse zrImata logoMkA yahA abhAra nahIM thA / manovinoda ke sAdhana bhI isa nagarIme jagaha2 para ye| naTa the, nATakakAra the, mallayuddha karanevAle ye, muSTiyuddha karanevAle the / kathAkahAnI sunAkara logomeM mupta zudapurapArthako jagAnevAle janabhI yahA ye { rAsa racAkara mAnavoM kA Anadita karane vAle khilATI vyakti bhI yahA rahA karate the / tAtparya yaha ki prayeka manovinoda kI sAmagrI yahA satata prastuta nhA karatI thii| nagarI ke vAhira-bhItara kA pradeza ArAmA, udyAnoM, kunA, vAvaDI eva jalAzaya-tAlAva Adi se suzobhita thaa| bharelu na hoya tenI bahAranI bhUmi hAre haLathI kheDAyA karatI hatI pratyeka mosamanA dhAnya temAM utpanna thatA hatAM gAyabhe sonI temA beTa nahetI nagarInI sImAmAM gAmaDA bahu najIkamAM vaselA hatA zeraDI AdinI upaja temAM vadhAre pramANamA thatI hatI moTA sudara temaja vizAla bagIcA hatA temAM lekane kai devAvALAnuM nAmanizAna paNa nahotu na te ahIM lAca levA vALA hatA ke na khissAkAtarU hatA vaLI luTArA paNa nahotA temAM nAcanArIonA sthAna paNa ghaNA hatA bhikSuone pratyeka samaya ahIM maheje bhikSA maLI rahetI hatI kuLapara parAthI zrImata lokone ahI -abhAva naheAte mane vinodanA sAdhana paNa A nagarImA ThekaThekANe hatA naTa hatA, nATyakAra hatA, mallayuddha karavAvALA hatA, mukhiyuddha karavA vALA hatA, kathAvAratA saMbhaLAvI lokamAM DhakAI rahelo zuddha-purUSArtha jAgRta karAvavAvALA laDe paNa ahI hatA rAsa racAvIne mAnavene AnaMdita karavAvALA khelADI vyaktio paNa ahI rahetA hatA tAtparya e ke pratyeka manovidanI sAmagrI ahI satata prastuta rahyA karatI hatI nagarInI bahAra temaja adaranA pradeza Agama uvAne kuvA vAvaDI temaja jalArA-taLAva AdithI suzobhita hatA. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -. - .. - - - - - - .. - - - . - - - - - - - - - - - - aupapAtikamare isa nagarI ke bAhira eka vizAla aura bahuta gaharI sAI thii| nagarI kA koTa vakra dhanuSakI apekSA bhI adhika vakra thA, jisameM prayeka AtmarakSaga ke sAdhana the / kile meM baDe 2 daravAje the, daravAjoM me vana jaise majabUta kiyADa the, kiMvADoM meM nukIle kIle lage hue the| koTa ke Upara jo aAlikAe~ thIM uname aneka prakAra ke astra __ aura zastroM kA spraha kiyA gayA thaa| vaha vahA sadA surakSita rahatA thA / naga rIme vistRta bAjAra the, bAjAra meM bar3I 2 dukAne thIM, dukAnoM meM kraya vikraya kI bahumUlya pratyeka AvazyakIya vastue~ sagRhIta thIM / nagarI ke rAjamArga hara samaya ___ apAra janako bhIDa se, hAthiyoM se, pAlakiyoM se, rathoM se, aura tAmajAma Adi se saku lita bane rahA karate the / yahA ke makAna dhavala cunAse pute hue rahane ke kAraNa baDe hI suhAvane mAlUma hote the, tAtparya yaha hai ki yaha nagarI bahuta hI sundara aura citta ko lubhAnevAlI thii| saba prakAra se yahA janatAko ArAma thaa| kisI bhI trilokagata vastu kA yahA abhAva nahIM thaa| amarAvatI jaisI yaha bhalI mAlama tenI zI A nagarInI bahAra eka vizAla ane ghaNI uDI khAI hatI nagarIne pharato vAku dhanuSa karatA paNa vadhAre vAke keTa hatuM jemAM dareka AtmarakSaNanA sAdhana hatA kiTalAmA meTA meTA daravAjA hatA daravAjAmAM vaja jevA majabUta kamADa hatA kamADamAM AgaLIA tathA bhegaLo lagAvelA hatA keTanA upara je aTArio hatI temAM aneka prakAranA astro tathA zastro ne saMgraha karela hatuM te tyAM sadA surakSita rahe te hete nagarImAM vistRta bajAra hatI bajAramAM meTA meTI dukAne hatI dukAnamAM jya-viyanI bahumUlya ( kimatI ) pratyeka AvazyakIya vastuo sa gharelI hatI nagarInA rAjamArga dareka samaya apAra mANasanI bhIDathI, hAthIothI, pAlakhIothI, thI ane tAmAma AdithI bharacaka rahyA karatA hatA ahInA makAna sapheda cunAthI pitAyelA rahevAnA kAraNe khUba ja nikadAra lAgatA hatA tAtparya e ke A nagarI bahuja suMdara ane cittane khecavAvALI hatI dareka prakArathI ahI lokone ArAma hato ke I paNa trikagata ( traNa lokamA thatI ) vastune ahI abhAva naheto amarAvatI jevI A sarasa lAgatI hatI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - pIpavapiNI-sa 1 campAvarNanam zakA-kAla aura samaya to eka ho artha ke vAcaka hai phira stra meM " teNa kAleNaM teNaM samaeNaM aisA prayoga sUrakAra ne kyoM kiyA ra uttara yaha hai-'kAla' ganna se aramarpiNo kAlake caturtha Are kA grahaNa hotA hai, aura 'samaya' zabda se yahA~ hoyamAna liyA jAtA hai, tathA ghaDI ghaTA pakSa mAsa savatsara AdirUpa se parivartita hone vAlA pariNamana liyA jAtA hai, athavA-jisa prakAra sarat aura mitI sAto Adima lIkhI jAtI hai, ThIka isIprakAra yahA para bhI samajhanA cAhiye / yaha capA nagarI to aba bhI hai phira " asti" aisA na kahakara sUtrakAra 'AsIt ' isa bhUtakAlika kriyA kA prayoga kyoM karate hai ? arthAt-- jisa samaya aupapAtikamUnakI racanA huI usa samaya mebhI vaha nagarI thI, phira 'asti' aisA na kahakara 'AsIt' aisA kyoM kahA ? isakA uttara yaha hai ki jisa samaya isa upAga rUpa Agama kI vAcanA huI thI, usa samaya yaha nagaro sUtra meM kahe hue vizeSagoM se sarvathA yukta nahIM thI, na isa samaya vaisI hai, imaliye 'asti' kriyApadakA prayoga na karake mUlakAra ne AsIta isa mRtakAlika kriyApadakA prayoga kiyA hai / sU 1 // zakA -kAla ane mamaya te ekaja arthanA vAcaka che chatA sUtramAM " teNa kAleNa teNa samaNNa" yA prayoga sUtradhAra bhaya cha ? Sir kAla' zabdathI avasarpiNI kAlanA cethA ArAne artha grahaNa thAya che, ane "samaya" zabdathI ahI hIyamAna levAya che, tathA ghaDI kalAka pakSa mAsa sa vatsara Adi rUpathI parivartita thanAra pariNamana levAya che athavA je prakAre sa va tathA mitI copaDA AdimAM lakhavAmAM Ave che tevI ja rIte ahI yA paNa samAna 21 22 pA nagarI toDala cha chata * asti' sabha na 4tA ' AmIt' ma bhUtalipiyAno prayoga bha 42 cha ? eTale ke je samaye opapAtika-mUtranI racanA thaI te samayamAM paNa te nagarI hatI te paNa zakti ema na kahetA ANIta kema kahyuM? tene javAba e che ke, je samaye A upAgarUpa AgamanI vAcanA thaI hatI te samaye A nagarI sUtramAM kahelA vizeSaNothI sarvathA yukta na hatI ane A samaye paNa tevI nathI rahI e mATe ati kriyApadane praga na karatA sarakAre A evA bhUtakAlika kriyApadane prayoga karyo che (1) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - auSapAtikamare isa nagarI ke bAhira eka vizAla aura bahuta gaharI sAI thii| nagarI kA koTa vakra dhanupakI apekSA bhI adhika vakra thA, jisameM pratyeka AtmarakSaga ke sAdhana the / kile me baDe 2 daravAje the, daravAjoM me bana jaise majabUta kivADa the, kivAdoM meM nukIle kIle lage hue the| koTa ke Upara jo aTTAlikAe~ thIM uname aneka prakAra ke astra aura gastroM kA sgraha kiyA gayA thaa| vaha vahA sadA surakSita rahatA thaa| nagarIme vistRta bAjAra the, bAjAroM meM baDI 2 dukAne thIM, dukAnoM meM kraya vikraya kI bahumUlya pratyeka AvazyakIya vastue~ sagRhIta thIM / nagarI ke rAjamArga hara samaya apAra janakI bhIDa se, hAthiyoM se, pAlakiyoM se, rathoM se, aura tAmajAma Adi se sakulita bane rahA karate the / yahA ke mahAna dhavala cUnAse pute hue rahane ke kAraNa baDe hI suhAvane mAlUma hote the, tAtparya yaha hai ki yaha nagarI bahuta hI sundara aura citta ko lubhAnevAlI thii| saba prakAra se yahA janatAko ArAma thaa| kisI bhI trilokagata vastu kA yahA abhAva nahIM thaa| amarAvatI jaisI yaha bhalI mAlama hotI thii| A nagarInI bahAra eka vizAla ane ghaNuM uDI khAI hatI naga rIne pharate vAku dhanuSa karatA paNa vadhAre vAke keTa hato jemAM dareka AtmarakSaNanA sAdhana hatA killAmAM moTA moTA daravAjA hatA daravAjAmAM vaja jevA majabUta kamADa hatA kamADama AgaLIA tathA bhagaLe lagAvelA hatA keTanA upara je aTArio hatI temAM aneka prakAranA astro tathA zastro ne saMgraha karela hatuM te tyA sadA surakSita rahete hate. nagarImA vistRta bajAra hatI bajAramAM moTI moTI dukAne hatI dukAnamAM ya-vikrayanI bahumUlya ( kimatI ) pratyeka AvazyakIya vastuo sa dharelI hatI nagarInA rAjamArga dareka samaya apAra mANasenI bhIDathI, hAthIothI, pAlakhIethI, rathAthI ane tAmajAma AdithI bharacaka rahyA karatA hatA ahInA makAna sapheda cunAthI pitAyelA rahevAnA kAraNe khUba ja nakadAra lAgatA hatA tAtparya e ke A nagarI bahuja suMdara ane cittane khecavAkALI hatI dareka prakArathI ahI lokone ArAma hato koI paNa trilokagata ( traNe lokamAM thatI ) vastune ahI abhAva nahote amarAvatI jevI A sarasa lAgatI hatI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 pIyUpayapiNI-TIkA sU 2 pUrNabhapracaityavarNanam, sacchatte sajjhae saghaMTe sapaDAge paDAgAipaDAgamaMDie salomahatthe krayaveyadie lAulloiyamahie gosIsasarasaratacaMdaNadadaraviditam / ' sanutte' manchAm-umaNDitam / 'sajjhae ' madhvaja-bajocchAya mazrIkam / 'sabaTe' saghaNTam / 'sapaDAge' sapatAkam / 'paDAgAupaDAgamaDie' patAkA'tipatAkAmaNDitam-patAkA laghupatAkA anipatAkA vizAlapatAkA , taabhirmnndditm| 'salomahatye' magemahAta-mRdupramA nikayA mhitm| 'kayaveyadie' kRtanitardikam citavedikam / 'lAulloiyamahie'-lApitolocitamahitam , tara lApita-gomayAdibhiraGgaNamityAderlepanam, ullocitama-paSTikAdinyairbhityAdInA cAphacisyayuktakaraNam / thA, (phittie) logoM dvArA gItaraha taraha kI kiMvadatiyoM (dantakathAo) se yaha kIrtita ho rahA yaa| (NAe) aimA koI bhI jana nahIM thA jo usake nAmase aparicita ho| sarvatra janoM meM yaha rayAtiprApta sthAna thaa| (sanchatte ) vaha unasahita thaa| (sajjhae ) dhvajAoM se yukta yA, (saghaTe) ghaTAoM se viziSTa yA (sapaDAge) patakAoM se usakI zobhA apUrva bana rahI thii| usameM (paDAgAipaDAgamaDie) koI 2 choTI patAkAe thIM aura koI 2 vizAla patAkAe~ thIM, jinase vaha maDita thA / ( salomahatye) mRdupramA nikA-mayUrapicchakI pAThI se hI umajhI saphAI hotI thI, ata itastata ve hI vahA ragbI huI rahatI yauM, kaThina buhAriyA nahA / (kayaveyadiye) isame vedikA banI huI thI (lAulloiyamahiya) isake Agana kI jamIna lApitagomaya se lipI huI rahatI thI, usakI bhAte ullocita-sapheda sadiyA se putI gho| puraanne| cha meM 34thI prasiddhi-moTimA mApI gayo tA (kittie) lakA dvArA paNa jAtajAtanI kivadaMtiothI-datakathAothI te kIrtita (adhyAta) 25 2ho to (NAe) savA 4 5 mA nahAtA hai je enA nAmathI aparicita hoya sarvatra lokomAM A khyAti pAmeluM sthAna tu (sacchatte) te mAhita tu (sajjhAe ) sAthI yuta tu ( saghaTe ) ghaTAyAthI viziSTa tu (sapaDAge) patAsAthI tenI zAlA sarva tha62DI tI tamA (paDAgAipaDAgamaMDie) 35 nAnI ptaa| hatI mane vizAla 54mA tIrathI te zAmatu tu (salomahatye) mRduprabhA nizA-mAranA pIchAnI bhI chIthI tanI sarAI thatI tI, AthI ahI tahI te tyA rAkhavAmAM AvatI hatI, kaThaNa sAvaraNI nahi (kayaveyadie) tamA hinAvesI DatI (lAulloiyamahie) tenA mAgAnA bhUmi lApita-chatthI dIpAmesI 2tI tI tanI sItA ullocita-sa36 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - aupapAtikasane mUlam---tIse NaM caMpAe NayarIe bahiyA uttarapurathime disIbhAe etthaNaM puSaNabhadde NAmaM ceDae hotthA, cirAIe puvapurisapaNNatte porANe sadie vitie kittie NAe TIkA-'tIseNa' ityAdi / 'tIseNacapAe NayarIe' tasyA salu campAyA nagaryA -na karo'STAdazavidhastannivAsinA rAjJe deyo yasyAmA nagaro, aba kakAramya gakArarUpovarNaviparyAma pR. podarAditvAt, aSTAdazavidha karo'smAbhirantakRdamAgasUtra prathamasUtrasya munikumudacandrikAThIkAyAmuktastato vijJeya / 'vahiyA vAdye, 'uttarapuratyime uttarapaurastye-uttarasyA pUrvasyA antarAleaizAnye koNa iti yAvat / ' disIbhAe ' digbhAge / 'puNNabhadde NAma ceie hotyA' pUrNabhadra nAma caitya-vyantarAyatanamAsIt / tat kIdRzam ? ityAha-'cirAIe / cirAdikam cirakAlikam ataeva-'pucapurisapaNNatte' pUrvapuruSaprajJantam, pUrvapuruSai prAcInapuruSai prajaptama-kathita bahukAlata prasiddham ityartha / yata porANe-purAtanamatiprAcInam 'sadie' zandita-gabda -prasiddhi saJjAto yasya tat-anditamprasiddhiprAptam / 'cittie' vittikam-vitta-prasiddhirasyAstIti vittikam prasiddhamityartha / 'phittie' kIrtitam-pravarNitam 'NAe' prakhyAtatayA jJAta-sakalajana tIse Na capAe NayarIe0' ityaadi| (tIse Na capAe gayarIe) usa capA nagarI ke (bahiyA) bAhira (uttarapurasthime disIbhAe) uttara aura pUrva dizA ke bIca IzAnakoNameM (puNNabhadde NAma ceie hotthA) pUrNabhadra nAma kA eka caiya-yakSAlaya thaa| (cirAIe punyapurisapaNNatte ) vaha bahuta prAcIna thA / baDe-bUDhe purAne puruSa bhI isako tArIpha karate A rahe the| isaliye yaha (porANe ) bahuta purAnA thaa| (sadie ) isI prakAra se isakI prasiddhi bhI calI ArahI yo| aura isI kAraNa se vaha (vittie) bahuta purAnA hai-isa rUpase prasidri-koTi me A gayA tIse Na caMpAe NayarIe0 4tyAdi (tIse Na caMpAe NayarIe) te yA nagInA (bahiyA) mahAra (uttarapurasthime disIbhAe) uttara bhane pUrva hizAnI ye-zAnabhA (puNNabhadde NAma ceie honthA) manAmanA : yetyayAlaya ut| (cirAIe puvvapurisapaNNate) me ghaNe prAcIna te ghaNu buddA purANA purUSa paNa tenI prazaMsA karatA AvatA tA, te bhATe te (porANe) bho| purANo to (sadie) mevI zatanI prasiddhi pakSa sAkSI bhApatI tI ane se rathIta (vittie) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIguafont-TIkA va 2 pUrNabhadracetyavarNanam 23 dAmakalAve paMcavaNNasarasasurabhimukkapupphapuMjovayArakalie kAlAgurupavarakuMduskaturukka dhUvaDajyaMtamaghamaghaMta gaMdhunuyAbhirAme sugaMdhavara athAt-uparyadhonissRtAnulapralambamAnakumumamAlA kalApa = samUho kalApopetam / yatra tat. 'pacaraNasarasamura himuphapujIvayArakalie ' vaahare 3 surabhimuktapuSpapuJjopacArakalitam paJcanAMni kRganAlapItaraktaceta kAntiyuktAni marasAni muramaNi-sugandhIni ca tAni muktAni - vikIrNAni yAni puSpANi teSA pulairupacAga - racanAvizeSA te rulita yukta vidhivarNakusumaracanAsampannamiyartha, 'kAlAgurupavarakuduruturukavaData mayamatratAyAbhirAme' kAlAgurupranarakundarukaturakadhUpadadyamAnAtizayagandhodbhUtA'bhirAmama- kAlAguru kRSNAguru, prabarakundurupha zreSThagandhadravyavizeSa, turuSka = sinhaka 'nAna iti bhASAyAm, dhUpagandhadravyamayogajanya padArtha, ete dadyamAnA agnI prakSipyamANAstepA 'maghamaghata' atizayito yo gandha 'udaya' uddhRta =sata prasUta tena abhirAmam = manoharam 'mugadhavaragadhamahadAmakalAve ) yakSAyatana meM bhItoM ke Upara aura nIce sarvana vistIrNa eva golAkAra laTakate hue kusumakI mAlAoM ke kalApa kI sajAvaTa ho rahI thI / ( pacavaNNasarasarabhimukapupphapujovayArakalie ) pratisthAna para yahA pacavarNa ke sarasa eva sugaMdhita puSpoM ke pujoM se aneka prakArakI racanA racane me AI thI / ( kAlAgurupavarakuduruturu madhUDijyatamaghamagha taga yuddhayAbhirAme ) usa yakSA--- yataname kRSNAguru, prabarakundurapha-zreSThagandhadravyavizeSa, turuSka-senhArasa logana aura dhUpa ye saba sugaMdhita padArtha agni se samaya 2 para prakSipta huA karate the, isaliye cahA adbhuta vizeSa gadha bharI rahatI thI, isaliye vaha sadA atizaya malladAmaphalAve ) yakSAyatanabhA lItonI upara tathA nIce sarvatra vistIrtha temaja gAlAkAra laTakAvelI puSpAnI mALAenA kalApanI sajAvaTa (zeAbhA ) yaha rahI hatI ( pacavaNNa sarasasurabhimukapuSkapujovayArakalie ) 624 sthAna para ahI paca vahunA sarasa temaja sugaMdhita puSeAnA DhagalAthI aneka prakArnii rathanA manAvavAbhA bhAvI hunI (kAlAgurupavarakuTuruSa turukka dhUvaDajjhatamaghamata yAbhirAme) te yakSAyatanamA kRSNAgu, pravaramunDuSTha-zreSDa gadhadravya vizeSa, turUpaka-sehAra-lekhAna ane dhUpa, e badhA sugadhita padAtha agnimA vAravAra nAkhavAmA AvatA hatA, tethI tyA badhuja sugadhabhI rahetI hatI AthI te maghamaghatuM -badhI taraphathI suga dhIthI sugeAbhita manI rahetu sA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 aupapAtikamare - - diSaNapaMcaMgulitale uciyacaMdaNakalase caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAe AsattosattaviulavaTevagdhAriyamallatAbhyA mahita yuktam / 'gosIsasarasarattacadaNadadara diNNapacAlitale' gozIrpamarasaraktacandanapracuradattapaJcAGgulitalam, gogIrSa-gorocana sarana raktacandanam, etena candanasya pItavarNatA raktatA ca vyanyate, tena pAtaraktasarasacandanena dardara-pracura yayA syAttathA datta paJcAnAmaGgalInA talacyAyatapaJcAGgulapAgitala capeTArUpam aGkana cihna yatra tat tathA / 'uciyacaraNakalase' upacitacandanakalagam-maGgalArtha nyastacandanalimaghaTam / 'cNdnnghddmuphytornnpddiduvaardesbhaae| candanaghaTasukRtanoragapratidvAradezamAgam-candanaghaTAzca suSTu kRtatoragAni ca pratihAradezabhAge yasya tattathA, yatra pratidvAre candanalisakalazA sundaratoraNAni ca santIyartha , 'AsattosattaviulapabagdhAriyamalladAmAlAve' AsaktosaktavipulavRttA'matAritamAlyadAmakalApam--Asakto bhUminasakta usakta ~ uparimamakta , vipulo vistArNa , 'caTTo' vRtto-tulo golAkAra, uparidezAt-avatArita pralambamAnIkRta ,'maladAmAlAve' mAlyAni-kusumAni, tepA dAmAni-mAlA puSpamAlA , tevA mAlyavAnnA rahatI thii| isa kAraNa sUba mahita-camakatI rahatI thii| (gosIsasarasarattacadaNadadaradiNNapacAlitale ) bhittiyoM meM jagaha 2 para gorocana aura sarasa raktacadana ke pracuramAtrA me hAthe lagAye hue the / ( upaciyacadaNakalase) usa rakSAlayame magala ke nimitta cana se lima kalaza sthApita the| (cadaNaghaDakayatoraNapaDiduvAradesabhAe) prayeka dvAroM para caDhana ke ghaTa rase hue the, eca acchI taraha se banAe gaye sundara toraNa daravAjoM ke Upara suzobhita ho rahe the, athavA cadana ke choTe 2 kalazo se daravAjoM para toraNoM kI racanA karane meM AI thii| ( nAsattosattaviulabaTavagdhAriyamaDIyA pAtAyatIkhatI tI tAra tejUna mahita-yamatI nItI (gosIsasarasarattacadaNadadaradiNNapacAlitale) sItamAze gAyana bhane sarasa 24tayahananA thApA bhUma pramANabhA dagAvatA utA (aciyacadaNakalase) te yakSAlayamA bhagasanA nimitta nyana use AyApita ta (cadaNaghaDa sayatoraNapaDiduvAradesamAe ) pratye: dvAre 752 yahANA baTa rAmelA hatA temaja sarasa rIte banAvelA sudara teraNa daravAjAnI upara suzobhita laTakI rahelA hatA athavA caMdana lagAvelA nAnA nAnA kaLathI daravAjA 52 tAzanI sthanA 42vAmA mApI unI (AmatosattavilavaTaaran Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI TIkA. sU 2 pUrNa bhadracetyavarNanam jAnapadasya = janapaDhajAtasya Ahussa ANi pAhuNine accaNije baMdaNije nama'saNije pUyaNije sakAraNije sammANaNije kalANaM maMgalaM devayaM ceiyaM viNaNaM paJjavAsaNije divve sacce saccovAe saSNihiyapADihere vizrutakArttikam - bahujanastha= paurasya, arthAt-nAgarikANA devanAminA ca vizrutakIrtikam - pramidriyuktam, 'bahujaNamsa' bahujanassa, 'Ahussa' Ahotu tu dAnazIlasya bahujanamya, 'AhuNijje' AhavanIyam Ahvayate dIyate smmai ini AhavanIya-sampradAnarUpam, " pAhuNijje' prAvIyam prakRSTatayA 'sampradAnarUpam,'acaNijje' arcanIyam - AtmAnam, 'badaNijje' candanIya - stuniyogyam, 'namamaNije ' namasyanAyam, 'pUyagijje' pUjanIya - prazamanIyam, 'sakAraNijje ' satkaraNIyam, 'sammANaNijje ' sammAnanIyam, ' kalANa " kalyANam ' magalaM ' maGgalam 'devaya' daivatam, 'cezya 'ceyam' viNaNa' vinayena, 'pajjuvAsa Nijje ' paryupAsanIyam, 'divve' divyam, 'sacce' satya 'saccovA e' sayAvapAta - saphalasevam, vayassa visyakittie) isa yakSAyanana kA prasiddhi aneka purasAmiyoM eva nagaranivAsiyoM taka thI / ( bahujaNamsa Ahussa AhuNijje ) bahuta loga isa me dAna diyA karate the / ( vadagine NamasaNijna avaNije pUyaNije sakAraNije sammANa Nijje ) yahA ke loga isa yakSako vandanIya, namaskaraNIya, arcanIya, pUjanIya, sakaragIya, aura sammAnanIya mAnate the / ( kalAga maMgala devayaM ceiya vigaNa pajjuvAsaNijne divve sacce sacovAe saNihiyapADihere jAgasahassabhAgapaDinchae0 ) tathA kalyANa, magale, daivata mAnate the, aura caitya arthAt logoM kI abhilASA ko jAnane vAle mAnate the, vinaya se upAsanA karane ke yogya mAnate the, divya aura saya mAnate the, saphala sevA mAnate the, jagaha 2 isake vayassa nisyakittie) mA yakSAyatananI prabhiddhi bhane pugvA sIo tebha aneGa ngrvaaniio| sudhI thahothI hatI ( bahujaNassa Ahussa AhuNijje ) ghayA boje khebhA dvAna bhAyyA uratA utA ( vadaNijje NamasaNijje aJcaNinje pUyaNijje sakAraNijje sammANaNijje ) mahInA boje yA yakSane vahanIya, namaskaraNIya, arcanIya, pUjanIya, satkaraNIya, ane sammAnanIya mAnatA hatA (kalyANa maMgala dejaya ceiya niNaeNa pajjuvAsaNijje divve sacce saccovAe saNNihiyapADihere jAgasahassabhAgapaDicchae ) tathA udayAlu, bhagala, daivata mAnatA hatA ane caitya arthAt lAnI abhilASAne jaNavAvALA mAnatA hatA, vinayathI upAsanA karavA yogya mAnatA hatA, divya ane matya mAnatA hatA, saphala - 25 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSapAtikamatre gaMdhagaMdhie gaMdhavaTibhUeNaDa-gaTTaga-jalla-malla-muTTiya-velaMcaga-pagakahaga-lAsaga-Aikkhaga-laMkha-maMkha-taNaDala-tuMvacINiya-bhuyagamAgaha-parigae bahujaNajANavayassa vissuyakittie bahujaNassa gadhie' sugandhavaraga-vagadhitam-nAnAvidhapuSpasampAditagandhadravyai muvAsitam / 'gavaTibhUe' gandhapatibhUta-gandhadravyaguTikAsadRzam-saurabhyAtizayAt gandhadravyanirmitavad bhAsamAnam / 'paTagaTTage'-tyAdi, atraiva prathamasUne vyAkhyAtam, navaram--' bhuyagamAgahaparigae' bhojakamAgadhaparigatam , bhojakA -sevakAH mAgadhA stutipAThakA , tai parigata vyaaptm| 'pahunagajANatrayassa vissuyakittie' bahujanajAnapadasya sugadhi se suzobhita banA rahatA thaa| (sugaMdhaparagadhie) anaka prakAra ke sugadhita puSpoM ko gadha se bhI vaha sadA suvAsita hotA rahatA thA (gavaTibhUe) isaliye yaha gadhI battI jaisA ho rahA thaa| aisA jJAta hotA thA ki yaha sugadhita dravyoM ke cUrNa se hI mAno piracita kiyA gayA hai| (gaDa-gaTTaga-jalla-malla-muTThiya-velavaya-ityAdi ) nRtya karane vAloM se, nATaka karane vAloM se, DorI para nAcane vAloM se, muSTiyuddha karane vAloM se, badara kI taraha kUdane vAloM se, bhADa ke jaisI nakala karane vAloM se, tathA kahAnI kahane vAloM se, rAma racane vAlA se, zubhAzubha prakaTa karane vAloM se, vAsake apabhAga para khelane vAloM se, citrapaTa disalA kara AjIvikA kagna vAloM se, cogA vajAre vAloM se, tuvI bajAne vAloM se, bhojakoM-sevakoM-se, aura mAgadhoM-stutipAThakose vaha madira sadA yukta banA rahatA thA / (bahujaNajANa tu (sugadhavaragadhie) mane praa|| sudhita pAnI thI patameza suvAsita tu tu (gadhanaTTibhUSa) methI te gadhanA vAtI thaI rahyuM hatuM emaja lAgatu hatu ke e sugadhita dravyenA cUrNathI ja jANe manA yucha (gaDa-jaga-jala-malla-muSTriya-velaaya-ityAdi ) nRtya nArAmAthI, nATayakArethI, dorA upara nAcavAvALAethI, mukhiyuddha karanArAothI, vAdarAnI peThe kUdavAvALAothI, bhADa (bhavAyA) jevI nakala karavAvALAethI, tathA vArtA kahevAvALAothI, rAma karanArAothI, zubhAzubha prakaTa karanArAothI, vAganI Toca para ramanAgaothI, citrapaTa dekhADIne AjIvikA kaththAvALAothI, vINA vagADanArAothI, tu bura vagADanArAothI, bhejavAthI ane bhAjapA-tutimAthI te bha62 mA 1254 2hetu tu ( bahujaNajANa Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapaNI TIkA. sU 2 pUrNamadrasyavarNanam Ahussa AhuNine pAhuNine accaNije baMdaNine nama'saNije pUyaNije sakAraNije sammANaNije kalANaM maMgalaM devayaM ceiyaM viNaNaM pacavANije divve sacce saJcovAe saviNahiyapADihere vizrutakIrttikam -- bahujanasya=paurasya, jAnapadasya=janapadajAtamya arthAt-nAgarikA dezanAminA ca vizrutakIrttikam - pramidriyuktam, 'bahujaNamsa' bahunanamma, 'Ahumsa' Ahonu - dAtu -dAnagaramya bahujananya, 'AhuNijje ' AhavanIyam AhUyate dIyate Dammai itei AhavanIya-mampradAnarUpam, 'pAhuNije ' prAhava gIyam prakaTanayA manpradAnarUpam,'acaNijje' arcanIyam - AdagpAnam, 'caMdaNijje' vandanIya-stutiyogyam, 'namasaNije ' namamyanIyam, 'pUyaNijje' pUjanIya zragamanIyam, 'sakAraNijje' makaraNIyam, 'sammANaNijje ' sanmAnanIyam, 'kalANa' kalyANama 'magalaM ' maGgalam 'devaya'daivanam, 'ceya 'caiyam' viNaNa ' vinayena, 'pajjuvAmaNijje ' paryupAsanIyam 'divve' divyam, 'sace' maya, 'sacovAe' mAyAvapAta - maphalasenam yasa vimyattie) isa yanAyatana kI prasiddhi aneka pugnAmiyoM evaM aneka nagaranivAmiyoM taka thI / ( bahujaNassa Ahumsa AhuNijje ) bahuta loga isa me dAna diyA karate the / ( vadaNine NamaMsaNijje avaNine pUyaNije sakAraNijje sammANaNije ) yahA ke loga hama yakSako vandanIya, namaskaraNIya, arcanIya, pUjanIya, satkaraNIya, aura sammAnanIya mAnate the / ( kallA magala deva ceyaM triNaraNaM pajjuvAsaNije divve sacce sacovAe saNihiyapADhihere jAgasahamsabhAgapaDinchae0 ) tathA kalyANa, maMgala, daivata mAnate the, aura caiya arthAt logoM ko abhilASA ko jAnane vAle mAnate the, vinaya se upAsanA karane ke yogya mAnate the, divya aura saya mAnate the, saphala sevA mAnate the, jagaha 2 isake vayam vimyakittie) mA yakSAyatananI prasiddhi bhane puravAsIyo bha ane! nagaravAsIo sudhI pothI hutI ( bahujaNassa Ahussa AhuNije ) yA boTo sebhA hAna sAdhyA iztA hatA ( vaNijje NamasaNijje acaNijje pUyaNijje sakAraNijje sammANaNibje ) mahInA hone yA yakSane pahanIya, namaskAya, arcanIya, pUjanIya, satkaraNIya, ane sammAnanIya mAnatA hatA (kalyANa maMgala devaya cedraya viNaeNa pajjuvAmaNijne dive sacce sacceopAe saNNihiyapAhichere jAgamahasabhAgapaDhicchae) tathA dayAlu, bhagava, haivata mAnatA hatA ane caitya arthAt lekanI abhilASAne jANavAvALA mAnatA hatA, vinayathI upAsanA tavA ceocca mAnatA hatA, divya ane satya mAnatA hatA, sAla - 25 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 aupapAtikamare tivvacchAe ghaNakaDiyakaDicchAe ramme mahAmehaNikuraMba 'ghaNakaMDiyakaDicchAe' 'ghnkttitkddicchaayH|-prspr zAkhAnAmanupravezAd dhana-sAndra , kaTita kaTAcchAdita iva nibiDa -bahulanirantaracchAya ityartha / ramya -ramaNIyaguNayukta / 'mahAmehaNikuravabhUe' mahAmeghanikuramyabhUta -mahAnta -vizAlA, meyAH-jaladharA , teSA nikurambam-mahAmeghanikurambam sajalajaladavRndam tathAbhUta tasadRza -mahAmeghanikuramvabhUtaH-mahAjaladavRndopama sazrIka zyAmatamo vanapaNDa iti yAvat // sU 3 // para itanI cikanI thI ki logoM ko isakI prabhA meM bhI cikanAI lakSita hotI thI / varNAdika se yaha tItra eva tItra chAyAvAlA thA / (ghaNADiyADicchAe ramme 'mahAmehaNikuravabhUe ) yahA jitane bhI vRkSa the una sabakI zAkhAe~ eka dUsare vRkSoM kI zAkhAoM se paraspara meM mila gaI thIM, isase yahA chAyA kI ayata saghanatA rahA karatI thii| yaha vana baDA hI suhAvanA lagatA thA / aisA mAlUma paDatA thA ki mAno mahAmeghoM kA yaha eka vizAla samudAya hI hai| athavA (kiNhe ) ityAdi padoM kI vyAkhyA isa prakAra bhI ho sakatI hai-atyata sadhana hone se isa vanakhaDa me mUrya kI kiraNoM kA praveza taka bhI nahIM ho sakatA thA isaliye isame cAroM ora adhakAra chAyA rahatA thA, ata yaha kAlA jaisA pratIta hotA thaa| jaise mayUra kA kaTha nIlA hotA hai yaha bhI usI taraha nIlA thA / isame hare2 pattoM kI pracuratA thI isaliye isa vanako kAti bhI tote ko pAkhoM-jaisI harI jJAta hotI thii| vana kA hatI ke lokene jenI prabhAmA paNa cikAza lAgatI hatI varNAdika(rUparaga)thI se tIna tabhana tAtrachAyAvANe! utA (ghaNakaDiyakaDicchAe ramme mahAmehaNikuravabhUe ) DI resA vRkSA u te adhAyanI mAya eka bIjA vRkSanI zAkhAo sAthe paraspara maLI gaI hatI AthI ahI chAyA bahu ja ghATI thaI rahI hatI A vana ghaNu ja zobhAyamAna lAgatuM hatuM ema jaNAtuM hatuM ke jANe mahAmene e eka mATe samudAya ja che sayA (kiNhe) tyAhi pAnI vyAbhyA abha pa 25 za cha , satyata ghATu hevAthI A vanakhaDamAM sUryanA kiraNane praveza mAtra paNa thaI zakato nahi ethI temAM cAre tarapha adhikAra chavAI raheto hato tethI te kALA jevuM pratIta thatuM hatuM jemAM morane kaTha lIlo hoya che tema A paNa lIluM hatuM emAM lIlAchama pAdaDA bahuM ja hatA, tethI A vananI kAti paNa pipaTanI pAche jevI lIlI jaNAtI hatI vanane sparza kaDo e kAraNathI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 pIyUpapiNI-TIkA ra 4 ghRkSavarNanam ..--mUlam-te NaM pAyavA mUlamaMto kaMdamaMto khaMdhamaMto tayAmaMto sAlamaMto pavAlamaMto pattamaMto pupphamato TIkA:-'teNa pAyavA' iyaadi| 'ta' tasambandhina -tacchandasya lakSaNayA tasambandhina ityartha , tacchandena buddhisthavipayaparAmAt vanasaNDasya parAmarza / vanakhaNDasambandhina ityartha , pAdapA vRkSA , kIdRzAste vRkSAH' ityatrA''ha'mUlamato' mUlyanta -mUlAni santi pAm iti mUlyanta mUlsambaddhA vRkSA ityartha / 'kadamato' kandavanta -mUlAnAmupari pranthirUpA kandA , te santi yepA te tathA / 'khadhamato' skandhavanta -zAkhAvibhAgasthAna skandha , te skandhA sannyepA te skandhavanta / 'tayAmato' tvagyanta -svaco-cakalAni santyepAmiti te tathA / 'sAlamato' zAlAvanta -zAlA zAkhA sanyeSAmiti / 'pavAlamato' pravAlavanta -pravAlAyAlasparza gIta isaliye yA ki yahA latAoM kA kuja adhika thaa| mAsana ke samAna yaha sparza meM cikana thaa| prabhA ke prakarSa se isakI prabhA bhI tIna thii| kRSNa eva kRSNAvabhAsa ina do vizeSaNoM se sUtrakAra kA yaha abhiprAya hai ki yahA para jo kRSNatA thI vaha gADha thii| // sU0 3 // 'te Na pAyavA0' ityAdi-- (te Na pAyavA mUlamato) usa vanakhaDa ke ye vRkSa jamIna ke bhItara gaharI phailI huI baDI 2 jaDoM vAle the| (kadamato khadhamato tayAmato sAlamato papAlamato pattamato pupphamato phalamaMto vIyamato) kada-mUloM ke Upara gATha-vAle the / skava-gAkhAoM ke rahane ke sthAnavAle the| tvacA-chAla yukta the| zAlAo--gAsAoM se viziSTa the / pravAla-kaoNpala sahita the| patroM se bhare hue the, puSpoM se yukta the / hatuM ke ahI latAonA ku ja vadhAre hatA mAkhaNanA je tene sparza cikaNe hate ujAsa vadhAre hovAthI tene ujAsa paNa tIvra hare kRSNa temaja kRSNavabhAsa e be vizeSaNothI sUtrakArane e abhiprAya che ke ahIM je kALAza hatI te gherI hatI (sU 3) 1 'te Na pAyavA' tyAdi !! (te Na pAyavA mUlamatoM) me nama umA ! vRkSa bhInanI 2042 6. 3sAe gayesA moTA moTA bhUgapAtA (kadamato sadhamato tayAmato sAlamato pavAlamato pattamato pupphamato phalamaMto bIyamato) 46-bhU 52 18-4 oal, ka dha-zAkhAone rahevAnA sthAnarUpa hatA tvacA-chAlayukta hatI, zAlAozAkhAethI viziSTa hatA, pravAla-kupaLavALA hatA, patra-pAdaDAthI bharelA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasne tivvacchAe , ghaNakaDiyakaDicchAe ramme mahAmehaNikuraMva 'ghaNakaDiyaphaDicchAe' 'ghanakaTitakaDinchAyaH'-paraspara zAsAnAmanupravezAd dhana - sAndra , kaTita -kaTAcchAdita iva niviDabahulanirantaracchAya ityartha / ramyaM -ramaNIyaguNayukta / 'mahAmehaNikuraMvabhUe' mahAmedhanipharamyabhUta --mahAnta -vizAlA, meghAH-jalaparA , teSA nikurambam-mahAmeghanikuramyam sajalajaladavRndam ' tathAbhUta tasadRza --mahAmeranikuramvabhUtaH mahAjaladavRndopama sazrIka zyAmatamo vanapaNDa iti yAvat // sU 3 // para itanI cikanI thI ki logoM ko isakI prabhA meM bhI cikanAI lakSita hotI thI / varNAdika se yaha totra eva tIna chAyAvAlA yA / (ghaNakaDiyaphaDinchAe ramme mahAmehaNikuravabhUe ) yahA jitane bhI vRkSa the una sakI zAkhAe~ eka dUsare vRkSoM kI zAkhAoM se paraspara me mila gaI thIM, isase yahAM chAyA kI Ayata saghanatA rahA karatI thI / yaha vana baDA hI suhAvanA lagatA thaa| aisA mAlUma par3atA thA ki mAno mahAmeghoM kA yaha eka vizAla samudAya hI hai| athavA (kiNhe ) ityAdi padoM kI vyAkhyA isa prakAra bhI ho sakatI hai-atyata saghana hone se isa vanakhaDa me mUrya kI kiraNoM kA praveza taka bhI nahIM ho sakatA thA isaliye isame cAroM ora adhakAra chAyA rahatA thA, ata yaha kAlA jaisA pratIta hotA thaa| jaise mayUra kA kaTha nIlA hotA hai yaha bhI usI taraha nIlA thA / isame hare2 pattoM kI pracuratA thI isaliye isa vanako kAti bhI tote kI pAkhoM-jaisI harI jAta hotI thI / vana kA hatI ke lekene jenI prabhamAM paNa cikAza lAgatI hatI 'varNAdika(rUparaMga)thI ye tIna mA tachAyAvA to (ghaNakaDiyakaDicchAe ramme mahAmehaNikurababhUe ) sahI rakSA vRkSA tA' te mAyanI sAmAnya eka bIjA vRkSanI zAkhAo sAthe paraspara maLI gaI hatI AthI ahI chAyA bahu ja ghATI thaI rahI hatI A vana ghaNu ja bhAyamAna lAgatu hatu ema jaNAtuM hatuM ke jANe mahAmeghane e eka moTe samudAya ja che mayA (kiNhe) chatyAhi honI vyAcyA gabha 555 matyata ghA hovAthI A vanakha DamAM sUryanA kiraNane praveza mAtra paNa thaI zakato nahi ethI temAM cAre tarapha adhikAra chavAI raheto hato tethI te kALA jevuM pratIta thatu hatuM jema merane kaTha lIlo hoya che tema A paNa lIluM hata emAM lIlAchama pAdaDA bahuM ja hatA, tethI A vananI kAti paNa popaTanI pAche jevI lIlI jaNAtI hatI vanane sparza ThaDe e kAraNathI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyapapiNI-TIkA sa 4 ghRkSayarNamama mUlam-te NaM pAyavA mUlamaMto kaMdamaMto khaMdhamaMto tayAmaMto sAlamaMto pavAlamaMto pattamaMto pupphamato TIkAH-'te Na pAyA' iyaadi| 'te' tasambandhina -tacchandasya lakSaNayA tasambandhina dartha, tandena budisyaviSayaparAmagAMt vanasaNDasya parAmarza / vanakhaNDasambandhina iyartha , pAdapA vRkSA , kIDagArate vRkSAH' ityatrA''ha'mRlamato' mUlapanta -mUlAni santi pAm iti mUlapanta mUlamambaddhA vRkSA ityartha / 'kaMdamato' kandavanta -mUlAnAmupari prandhirUpA kandA , te santi yepA te tthaa| 'khaMghamaMto' skandhavanta -gAsAvibhAgasthAna skandha , te skandhA manyepA te skandhavanta / 'tayAmato' tvagamanta co-cakAni sannyepAmiti te tathA / 'sAlamato' zAlAvanta -gAlA zAkhA sannyepAmiti / 'pavAlamato' pravAla panta -pravAlAbAlasparza gIta isaliye thA ki yahA latAoM kA kuja adhika thaa| maksana ke samAna yaha sparza meM cikana thaa| pramA ke prArpa se isakI prabhA bhI tIna thI / kRSNa eva kRSNAvabhAsa ina do vizeSaNoM se sUtrakAra kA yaha abhiprAya hai ki yahA para jo kRSNatA thI vaha gADha thii| / / sU0 3 // 'te Na pAyavA0' ityAdi-~ (te Na pAyavA mUlamato ) usa vanakhaDa ke ye vRkSa jamIna ke bhItara gaharI phailI huI vaDI 2 jaDoM vAle the| (kadamaMto khaMdhamato tayAmato sAlamato pavAlamaMto pattamaMto pupphamato phalamato bIyamato) kada-mUloM ke Upara gATha-bAle ye / skaMdha-zAkhAoM ke rahane ke sthAnamAle the| svacA-ThAla yukta the| zAlAoM-gAsAoM se viziSTa the / mavAla-kopala sahita the| patroM se bhare hue the, puSpoM se yukta the| hatuM ke ahIM latAone kuja vadhAre hatA mAkhaNanA je tene sparza cikaNe hate ujAsa vadhAre hovAthI tene ujAsa paNa tIvra hato kRSNa temaja kRSNavabhAsa e be vizeSaNathI sUtrakArane e abhiprAya che ke ahI je kALAza hatI te gherI hatI (sU 3) __ 'te Na pAyavA' tyATi, (te NaM pAyA mUlamato) vana ubhA / vRkSa bhInanI 2542 631 3 gye| bhArI moTara bhUpatA (kadamato sadhamato tayAmaMto sAlamato pavAlamato pattamato pupphamato phalamato vIyamato) 46-bhU 52 13-pAsa tA, ska dha-zAkhAone rahevAnA sthAnarUpa hatA tvacA-chAlayukta hatA, zAlAe zAkhAethI viziSTa hatA, pravAla-kapaLavALA hatA, patra-pAdaDAthI bharelA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika kSetre , patta-pallava-komala-ujjala-calaMta - kisalaya- sukumAla pavAla-sohiyavaraMkura - ggasiharA NiccaM kusumiyA NiccaM maUriyA NiccaM pallaviyA ndhakAra - gambhIra - darzanIyA - navena haritena bhAsamAno - dIpyamAno ya patrabhAra -patrasamUha, tena andhakArA =sAndhakArA, ataeva gambhIradarzanIyA - gambhIram -' idamIdRg' iti vivektumazakya yathA syAttathA dRzyante iti gambhIradarzanIyA / 'uvaNiggaya-Nava-taruNa-patta-pallava-komalaujjala - calata-kisalaya- sukumAla pavAla-sohiya-barakura-ggasiharA upanirgata navataruNapatra-pallava-komalo -jjvala-calakisalaya - sukumAra - pravAla- zobhita - varA'GkurA'prazikharA - tatra - upanirgatAni - sadya prakaTitAni, navataruNAni - navInAgatataruNatAsampannAni patrapalAni - patrarUpANi guccharUpANi tai, tathA komalojjvalai - mRdunirmale, caladbhi, kisalayai sadyojAtai patravizeSai sukumArapravAlai komalapallavai, zobhitavarA'GkurANi= sundarAGkura-zobhitavarA'GkurANi=sundarAGkura-yuktAni agrazikharANi - uparitanabhAgA yeSA te tathA / atra vizeSaNe aGkurapravAlapallavakisalayapatrANi svalpabahubahutarAdikAlakRtAvasthA medAdbhinnAnIti ' Nica kusumiyA' nitya kusumitA - sadA sarvartusajAtakusumopetA na tu Rtubheda - bhAva 1 32 " mala-ujjala calata-kisalaya sukumAla pavAla-sohiya-varakura - naga siharA ) inake jo patra eva pallava the ve navIna nikalane kI vajaha se navInataruNatA - sapanna the, kumhalAye yA murjhAye hue nahIM the / ina para jo kisalaya- kopale thIM ve komala thIM ujala thIM tathA mRdu pavana ke jhoke se hilatI rahatI thIM / inameM jo pravAla the ve bahuta hI komala the / isa prakAra patroM se, pallavoM se, koMpaloM se aura pravAloM se inake uttama akura zobhita ho rahe the, ina akuroM se ina vRkSoM kA agrabhAga lahalahA rahA thA / [ Nicca kusumiyA ] ye vRkSa sadA sarva RtuoM ke puSpoM se phUle rahate the / azasya tu (aNiggaya Na-taruNa patta-pallava- komala ujjala calata-kisalaya - mukumAlapanAla - sohiya- carakura - gAsiharA ) senA ne pAna tebhana paTavatA te navIna ugavAnA kAraNathI navIna taotA-sapanna hatA karamAi gayelA ke cImaDAI gayelA naheAtA tenA para je kisalaya-ku paLeA hatA te kAmaLa hatA, ujjavaLa maDha pavananI laherIthI halatA hatA temA je pravAla te bahu ja kAmaLa hatA A prakAre patrAthI, palavAthI, kupaLAthI ane pravA leAthI temanA uttama kuraiza cAbhI rahetA hatA e akurAthI e vRkSAnA bhAgajanA lAga suzolita hato ( Nicca kusumiyA ) me vRkSa hamezA sarva RtuyonA puSpothI jisI rahesA rahetA huMtA ( Ninca maUriyA) sarvahA se hatA tathA hatA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI TIkA ra 4 vRkSayarNanama NicaM thavaDayA NicaM gulaDayA NicaM gocchiyA NicaM jamaliyA NicaM jubaliyA NicaM viNamiyA NicaM paNamiyA NicaM kusumiyapratinandhitakumumA / 'Nica maUriyA' nitya mayUritA -mayUga sanyeSAmiti mayUritAH niya mayUrayuktA iyartha / 'Nija pallaviyA' niya pallavitA -sandA pallaramampannA / 'Nica yaTayA' niya stamakinA -niya stanakananta , gucchyanta ityartha / 'Nica gulaiyA' niya gulmitA jAtiyUyikAnasamallikAdilatAnta , ' Nica gocchiyA' ni ya gunchitA sadApuSpagucchayuktA / 'Nica jamaliyA' niya yamalitA samapaktitayA sthitA -athavA yamalA yugmatayA jAtA , te santi yepA te yamalitA / 'Nica jubaliyA' niya yuganditA-yugalanayA sthitA / 'gica viNamiyA' niya pinamitA - phalapuSpAdimAreNa natA / ' pica paNamiyA' niya pragamitA kecit prakarSaNa namrIbhUtA / [gica maUriyA ] sarvadA ina vRkSoM para mora rahate the / (NiJca pallaviyA ) ye vRkSa niyapallarita rahate the, akAla meM patajhaDa iname nahA hotA thaa| (Nica thavaiyA) gucchA se ye hamegA ancita bane hue rahate ye[Nica gulaiyA / inapara sadA navamallikA Adi latAe lipaTI rahatI thIM / 'Nica gonchiyA' ye hamezA phUloM aura phaloM ke gucchoM se yukta rahate the| Nica jamaliyA Nica jubaliyA' ye jitane bhI vRkSa yahA para the ve sara joDe sahita eka sI katAra me AjU-bAjU sar3e hue the / "Nica viNamiyA' aisA koI sA bhI samaya nahIM thA ki jana ye phala eva puSpAdika ke bhAra se jhuke na rahate ho| 'Nica paNamiyA' koI 2 vRkSa to aise bhI the jo puSpAdiko ke bhAra se vilakula jamIna taka bhI jhuke hue the| [ Nicca-kusavRkSA 52 bhA2 rahetA utA (Ninca pallaviyA) ye vRkSA hamezA 58savita rahyA 42tA to humA 54 temanA pAna marata nahAtA (Nicca yavaiyA) sudhAthI te bheza mama2 2DetA hutA (NiccaM gulaiyA) tamanA 52 sahA napa. bhadisA mAti satAyA (aal) vATAyetI rahatI utI (Nicca gocchiyA)ta bhaiyUDI mane jAnA zurachAthI yuta 2tA utA (NiccaM jamaliyA Ninca juraliyA) meramA vRkSA mahI ta pA lene me DAramA mAnugumA mA u (piccaM riNamiyA) savA 75Y samaya nahatuM ke jyAre teo phakta temaja puSpAdikanA bhArathI jhukelA na rahetA hoya (Nica paNamiyA) vRkSa to sevA pazu tAne puNyAhanA sArathI jisa bhIna sudhI nabhI gayesA hutA (Nicca-kusamiya-maUriya Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasane patta-pallava-komala-ujjala-calaMta-kisalaya-sukumAla-pavAla-sohiyavaraMkura-ggasiharA NiccaM kusumiyA NicaM maUriyA NicaM palaviyoM ndhakAra-gambhora-darzanIyA -navena haritena bhAsamAno-dIpyamAno ya paramAra -patrasamUha , tena andhakArA =sAndhakArA , ataeva-gambhIradarzanIyA-gambhIram-'idamIdRg' iti vivettumazakya yathA syAttathA dRzyante iti gambhIradarzanIyA / 'uvaNiggaya-Nava-taruNa-patta-pallava-komalaujjala-calata-kisalaya-sukumAla-pavAla-sohiya-gharakura-ggasiharA' upanirgata-navataruNapatra-pallava-komalo-jvala-calakisalaya-sukumAra - pravAla - gomita - varA'GkurA'prazikharAtatra-upanirgatAni-sadya prakaTitAni, navataruNAni-navInAgatataruNatAsampannAni patrapallagAnipatrarUpANi guccharUpANi tai, tathA komalojjvalai -mRdunirmalai , caladdhi , ' phisalaya - sadyojAtai patravizeSai sukumArapravAla - komalapallavai , zobhitavarA'murANi=sundarAGkura-- yuktAni agrazikharANi-uparitanabhAgA yeSA te tathA / atra vizeSaNe aGkurapravAlapallAphisalayapatrANi svalpabahubahutarAdikAlakRtAvasthAbhedAdbhinnAnIti / bhAva / 'Nica kusumiyA' nitya kusumitA -sadA sarvartusajAtakusumopetA -na tu satubhedamala-ujjala-calata-kisalaya sukumAla-pavAla-sohiya-varakura-ggasiharA) inake jo patra eva pallava the ve navIna nikalane kI vajaha se navInataruNatA-sapanna the, kumhalAye yA mujhaye hue nahIM the| ina para jo kisalayakoMpale thIM ve komala thIM ujjala thIM tathA mRdu pavana ke jhoke se hilatI rahatI thIM / iname jo pravAla the ve-bahuta, hI komala the / isa prakAra patroM se, pallavoM se, koMpaloM se aura pravAloM se inake uttama akura zobhita ho rahe the, ina akuroM se ina vRkSoM kA agrabhAga lahalahA rahA thA / [NiJca kusumiyA ] ye vRkSa sadA sarva RtuoM ke puSpoM se phUle rahate the / bhazaya tu (upaNiggaya Na-taruNa patta-pallava-komala ujjala-calata-kisalaya-sukumAlapavAla-sohiya-carakura-gasiharA) menA pAna tabha04 58sa tAta navIna ugavAnA kAraNathI navIna tarUNatA- panna hatA karamAI gayelA ke cImaDAI gayelA rahetA tenA para je kisalaya-kupaLe hatA te komaLa hatA, ujjavaLa hatA tathA mada pavananI laherIthI halatA hatA temAM je pravAla hatA te bahu ja komaLa hatA A prakAre patrathI, palathI, kupaLAthI ane pravAlAthI temanA uttama akure zebhI rahetA hatA e a kurAthI e vRkSone mAgaNanA lAga suzolita to (Ninca kusumiyA) se vRkSo meyA sarva atamAna pyAthI milI 29sA rahetA utA (Nicca maUriyA) sahI se Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI TokA sa 4 vRkSayarNanam NicaM thavaDayA NicaM gulaDayA NicaM gocchiyA NicaM jamaliyA NicaM juvaliyA NicaM viNamiyA NicaM paNamiyA NicaM kusumiyapratibandhitakumumA / 'Nica maUriyA' niya mayUritA -mayUga sanyepAmiti mayUritAH niya mayUyuktA ityartha / 'gina pahaviyA' niya pallapitA -sarvadA pallayasampannA / 'NiJca yavadayA' niya stanakitA -niya stanakAnta , gucchayanta ityartha / 'Nica gulaiyA' niya gunmitA jAtiyUyikAnasamallikAdilatAvanta , ' Nica gocchiyA' niya gunchitA madApuppagunchayuktA / 'Nica jamaliyA' niya yamalitA samapaktitayA sthitA -athavA yamalA yugmatayA jAtA , te santi yepA te yamalitA / 'Nica jubaliyA' niya yugaThitA-yugalanayA sthitA / 'gica viNamiyA' niya vinamitA - phalapuSpAdimArega natA / ' pica paNamiyA' niya praNamitA -kecit prakarSaNa namrIbhUtA / [Nica maUriyA ] sarvaDhA ina vRkSoM para mora rahate the / (Nicca pallariyA) ye vRkSa nityapallavita rahate the, akAla meM patajhaDa inameM nahIM hotA thaa| (Nica thavaiyA) gucchA se ye hamegA anvita bana hue rahate ye [Nica gulaiyA ] inapara sadA nasamallikA Adi latAe lipaTI rahatI thIM / 'Nicca gonchiyA' ye hamezA phUloM aura phaloM ke gucchA se yukta rahate the / ' Nica jamaliyA Nica jupaliyA' ye jitane bhI vRkSa yahA para the ve sana joDe sahita eka sI katAra me AjU-bAjU sar3e hue the / "Nica viNamiyA' aisA koI sA bhI samaya nahIM thA ki jaba ye phala eva puppAdika ke bhAra se jhuke na rahate ho| 'Nica paNamiyA' koI 2 vRkSa to aise bhI ye jo puppAdiko ke bhAra se bilakula jamIna taka bhI jhuke hue the / [ Nicca-kusavRkSA 52 bhA2 rahetA utA (Nicca pallaviyA) ke vRkSa umeza58sakti rahyA utA utA hubhA para tamanA pAna patA nahAtA (Nicca thavaiyA) zu-chAthI te ubheza sama2 24tA tA (Nicca gulaiyA) tamanA 52 sahA navabhatijI mAha batAyA (aal) pITAyesI 24tA hatI (Nicca gocchiyA) te bhezA se mane gAnA zurachAthI yuvata rahetA utA (Nicca jamaliyA Ninca jupaliyA) mA vRkSA maDI hutAta dhAnna na 4 DAramA mAnnupAntumA tA (Nicca viNamiyA) mevo 75 abhaya nahatuM ke jyAre teo phula temaja puSpAdikanA bhArathI jhukelA na rahetA hoya (Ninca paNamiyA) 03 vRkSa to sevA para tA 2 puNyAni bhArathI jisasa bhIna sudhI nabhI gayesA // (Nicca-kusamiya-maUriya Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikatre patta-pallava-komala-ujjala-calaMta-kisalaya-sukumAla-pavAla-sohiyavaraMkura-ggasiharA NiccaM kusumiyA NicaM maUriyA NicaM palaviyA ndhakAra-gambhora-darzanIyA -navena haritena bhAsamAno-dIpyamAno ya patramAra -patrasamUha , tena andhakArA =sAndhakArA , ataeva-gambhIradarzanIyA-gambhIram-'idamIdRg' iti vivektumazakya yathA syAttathA dRzyante iti gambhIradarzanIyA / 'uvaNiggaya-Nava-taruNa-patta-pallava-komalaujjala-calata-kisalaya-sukumAla-pavAla-sohiya-varakura-ggasiharA' upanirgata-navataruNapatra-pallava-komalo-jjvala-calatkisalaya-sukumAra - pravAla - zobhita - varA'GkurA'prazikharA - tatra-upanirgatAni-sadya prakaTitAni, navataruNAni-navInAgatataraNatAsampannAni patrapallagAnipatrarUpANi guccharUpANi tai, tathA komalojjvalai -mRdunirmale , caladdhi , 'kisalyai - sadyojAtai patravizeSai sukumArapravAlai - komalapallavai , zobhitavarA'GkarANi-sundarAkura-- yuktAni aprazikharANi-uparitanabhAgA yepA te tathA / atra vizeSaNe aGkurapravAlapallavakisalayapatrANi svalpabahubahutarAdikAlakRtAvasthAbhedAdbhinnAnIti / bhAva / 'Nicca kusumiyA' nitya kusumitA -sadA sarvartusajAtakusumopetA na tu Rtubhedamala-ujjala-calata-kisalaya-sukumAla-pavAla-sohiya-varakura-ggasiharA) inake jo 'patra eva pallava ye ve navIna nikalane kI vajaha se navInataruNatA-sapanna the, kumhalAye yA mujhaye hue nahIM the| ina para jo kisalaya-kopale thIM ve komala thIM ujjala thIM tathA mRdu pavana ke jhoke se hilatI rahatI thIM / iname jo pravAla the. ve bahuta, hI komala the / isa prakAra patroM se, pallavoM se, kopaloM se aura pravAloM se inake uttama akura zobhita ho rahe the, ina akuroM se ina vRkSoM kA agrabhAga lahalahA rahA,thA ; [Nica kusumiyA ] ye vRkSa sadA sarva RtuoM ke puSpoM se phUle rahate the / ma4ya tu (paNiggaya-Na-taruNa patta-pallama-komala ujjala calata-kisalaya-sukumAlapapAla-sohiya-carakura-gasiharA) sanA 2 pAna tabha0 58sa tAta navIna ugavAnA kAraNathI navIna tarUNatA-sapana hatA karamAI gayelA ke cImaDAI gayelA nahotA tenA para je kisalaya-kupaLo hatA te kemaLa hatA, ujjavaLa hatA tathA mada pavananI laherIthI halatA hatA temAM je pravAla hatA te bahu ja komaLa hatA A prakAre patrothI, palathI, kupaLAthI ane pravAlothI temanA uttama a kure zelI rahetA hatA e A kurAthI e vRkSone mAna lA suzolita Sat (Ninca kusumiyA) me vRkSa humezA * sarva tamAna pyAthI milI 27 / 22tA tA (Nicca maUriyA) sAme Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyapapiNI TIkA sa . ghRkSavarNanama. surammA saMpiDiya-dariya-bhamara-mahayari-pahakara-parilita-mattachappayakusumAsava-lola-mahura-gumagumaMta-guMjaMta-desabhAyA abhitara-pupphazannonnata-madhura-zvagnAnitA / nara-gukA prasiddhA , nahiNa =mayuga , madanagAlA-sArikAvizeSA 'mainA' iti prasiddhA, kokilA -pramiddhA , kobhagakA -pakSivizeSA , bhRGgArakA -pazivigeSA , koNDakA -patipigapA , jopanInakA -cakorapabhiNa , nandImusA - pakSiviropA, kapilA -pativigegA , pigalAlakA -pakSivizeSA, kANDakA -pakSivizepA , cakravAkA --cakavA iti pramitA , kalahmA , mAramA -pramiddhA, zukAdisAramAntA ye'nake pagi gAntepA mithunAni strIpusayugmAni, tairiracitA =kRtA zabdonnatA unatAndAH-dAgA madhugyagantainAritA -vividhapatikRtamadhuramvaniyuktA pAdapA ityartha, 'murammA muramyA -atApa magAyA / sapiDiya-dariya-bhamara-mahuyari-pahakara-parilitamattachappaya kumumAsAlola-mahura-gumagumata-gujata-desabhAyA' mampiNDita-dara-bhramaramadhukarI-prakara-parimilanmattapaTpada-kumumAsava-lola-madhura-gumagumeti gunadezabhAgA , tA-sampiNDitA parasparamaminitA ,dRptAnA manmatAnA bhramagaNA madhukarIgA-bhramarIgA prakarA =samUhAstai prapharai parimilato ye mattapaTpadA , ta eva puna kumumA''saralolAzca puSparamA''svAdavahiNa-mayUra, madanagAra-mainA, kokila-koyala, kobhagaka-pakSivizeSa, bhRgAraka-pakSivizeSa, koTalaka-pakSivizepa, jIvajIna-cakora, nadImusa-pakSivizeSa, kapila-tItara, piMgalAkSaka-baTera, kAraNTa, cakravAka-cakanA, kalahasa-vataka, sArasa-ityAdi aneka pakSiyo joDo kI unnata eva madhurasvagyAlI dhvaniyoM se yukta the| [murammA) isaliye bar3e hI AnadapraTa the, desanevAloM ko bahuta hI suhAvane lagate the| ( sapiDiyadariya-bhamara-mahuyari-pahakara-parilita-mattachappaya-kusumAsava-lola-mahura--gumagumata-gujata-desabhAyA) mada se unmatta bhramara aura bhramariyoM ke samudAya jo puSpoM ke rasa ke pAna se unmatta bane hue the, athavA puppoM ke rasa ko pAna karane ke liye NAiyA)ye hA popaTa pahi-mayUra, bhahanAsa-bhenA ADisa-yA, la4pakSivizeSa, mRgA-pakSivize5, sa-pakSivizeSa, 010- 2, nahIbhupa-pakSivizeSa, pitA-tatara, vizAlAkSa4-maTe2, 41234, 2414-201aa, ulahesa-vataka, sArasa ityAdi aneka pakSIonA jeDAnI unnata temaja madhu2 paravANI pANIthI yutatA (sarammA) tathA bhUma kA bhAna bhaya utA janArana gahu suha2 sAgatAtA (saMpiDiya-dariya-bhamara-mahuyari-pahakara-pAralita mattaThappaya-kusumAsara-lola-mahara-gamagamata-gujata desa bhAyA) mahathI unmatta bhrabhara ane bhamarIone samudAya je punA rana pIne unmatta banyA hatA athavA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtikasU maUriya-pallaviya-thavaiya-gulaiya-gocchiya - jamaliya - juvaliyaviNamiya- paNa miya- suvibhatta-piMDa - maMjarI - varDisaya-dharA suya-varahiNamayaNasAla - koila ko bhagaka-bhiMgAraga - koDalaga - jIvajIvagaNaMdImuha- kavila- piMgalakkhaga - kAraMDa - cakkavAya - kalahaMsa-sArasaaNega-sauNagaNa-mihuNa-viraiya-sadguNNaiya - mahura - sara-NAiyA 'Nicca - kusumiya-maUriya-pallaviya - thavaiya-gulaiya-gocchiya - jamaliya- jubaliyaviNamiya- paNamiya- suvibhatta - piMDa - majarI - barDisaya-dharA' niya-kusumita-mayUrita- pallavita - stanakita - gulmita - gucchita - yamalita - yugalita-vinamita-praNamita- yunibhaktapiNDa - maJjaryavatasakagharA, atra -- kumumitAdi-praNamitAnta pratipada pUrvaM vyAkhyAtam, kusumitAdaya praNamitAntA ye pAdapAnte kIdRgA ityAha- muvibhatta ityAdi, suvibhaktA pRthak-pRthak sthitA piNDA = piNDIbhUtA - ghanIbhUtA yA maJjaryastA evAvatasakA - zirobhUSaNabhUtA iva tAsA dharA - dhArakA ityartha / punaste pAdapAH kIdRzAH ? ityAha- ' suya-varahiNa -mayaNasAlakoila - kobhagaka- bhiMgAraga - kauDalaga - jIvajIvagaNaMdImuha-kavila- piMgalakkhagakAraDa-cakkavAya- kalahasa-sArasa- aNega - sauNagaNa - mihuNa-niraya-saduSNaiyamahura-sara-gAiyA' zuru carhi - madanagAlA - kokila ko bhagaka-bhRGgAraka-koNDalaka-jIvaJjIvakanandImukha-kapila piGgalAkSaka-kAraNDa-cakravAka - kalahasa -sArasA'neka zakunagaNa-mithuna - viracitamiya-maU riya-pala viya-thavaya- gulaiya-gocchiya- jamaliya- jubaliya-viNamiya-paNamiya suvibhatta-piMDa- majarI - varDisaya-dharA ] isa prakAra ye saba ke saba kusumita, mayUrita, pallavita, stabakita, gulmita, gucchita, yamalita, vinamita, yugalita aura praNamita vRkSa, pRthak pRthak ghanIbhUta majarIrUpa zirobhUSaNoM se sadA yukta vane hue the / (muya-varahiNa-mayaNasAla-koila-ko bhagakabhiMgAraga koDaga - jIvajIvaga nadImuha-kavila- piMgalakkhaga - kAraDa - cakkavAya- kalahasasA rasa aga- sauNagaNa-miNa viraiya- saduSNaya-mahura-sara-gAiyA) ye vRkSa guru -[ totA] pahnaviya - thavaiya- gulaiya-gonDiya - janaliya junaliya nigamiya paNamiya suvibhatta piMDa majarI - vaDisa - dharA) yA are te tabhA nabhAbha vRkSo kusumita, bhakti, padasavita stakita, kumita, zucchina, yamalita, yugalita, vimita ane praNamita thaI luhA luhA ghATA bhan3ya zirobhUSaNothI sahA yunta manelA utA ( suya vara ddiNa-mayaNasAla-koila kobhagaka bhiMgAraga koDaga - janajIvaga-domuha-kapila piMgalaksa ga-kAraDa-cadhayAya- kalahasa - sAgma aNega-saugagaNa mihuNa-viraiya-saduSNaiya-mahura-sara 34 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ pIyUSaSiNI TIkA ra 4 vRkSavarNanama vesiya-ramma-jAla-harayA piMDimaNIhArimaM sugaMdhi suha-surabhimaNaharaM ca mahayAgaMdhaddhaNi muyaMtA NANAviha-guccha-gumma-maMDavagavinirmitamaNDapairya ramyA =ramagIyA gobhitA = zobhAsapa nAzca te tathA / 'vicittamuhakeubhUyA' vicitramukhaketumUtA -vicitramusAnA siMvidhamusAnA ghrANanayanaramanAhRdayapramodAnA ketubhUtA / 'vAtrI-pukkhariNI-dIDiyAmu ya sunivesiya-ummajAla-harayA' vApI-puSpharigI-dIpikAmu ca munivezita-mya-jAla-gRhakA , tara-cApIpu-- catuSkoNarUpAsu puSpharigIpu-golAkArAmu kamalapatIpu vA, dIpikAsu AyAmarUpAsu 'munivesiya' sunivezitA -suSTuprakAreNa racitA , 'rammajAlaharayA' ramyA -sundaga jAlagRhA -gavAkSA 'jAlI jharogyA' iti mApAprasiddhA yaiste tathA / 'piDimaNIhArima 'iyAdi, piNDimanihArimA-zubhapudgalasamUharUpega dUradezagAminIm / 'mugadhi' sugandhi-gobhanagandhavatIm / 'suhasurabhimaNahara' zubhamurabhimanoharA zreSThasugandhamanohAriNI ho rahI thii| (vicittamuhakeubhUyA) vicitra susoM ke kendra bane hue the| (vAvI-pukkhariNI-dIhiyAsa yamunivesiya-ramma-jAla-harayA)vanapaNDa meM jitanI bhI vApI-cArakone vAlI bAvaDiyA eva puSphariNI-golAkAra tathA kamalaniyoM se yukta vAvaDiyA tathA dIpikAye-rambe AkAravAlI vAvaDiyA thIM, ina sana para vRkSoM ke yathAyogya sanivezase sthAna 2 para sundara jAlI-jharokhe bane hae the / arthAt vAvaDiyoM ke Upara rahe hue ye vRkSa jAlI-jharokhe ke AkAravAle dIsate the / isa vanakhaDa meM kitaneka aise bhI vRkSa the jo (piDimaNIhArima ) zubha pudgaloM ke samUharUpa se dUra 2 taka phailanevAlI, (mugadhiM) tathA jisameM acchI gandha AtI thI tabhanI zAlA manobhI tha6 27tI utI (vicittasuhakeubhUyA) vicitra su bhAnu ndra mAnA gayAitA (vAvI pussariNI-dIhiyAsu ya sunivesiya-ramma-jAla harayA) vinaDamAM jeTalI e vAvo-cAra khUNAvALI vAvaDio temaja puSkariNuM-lAkAra tathA kamalinIothI yukta vAvaDio tathA dIdhikAo-lAbA AkAravALI vAvaDio hatI e badhI upara vRkSonA yathAyogya sa nivezathI ThekaThekANe sudara jALI-jharekhA banAvelA hatA arthAt vAvaDionI upara jhUkI rahelA e vRkSe jaLa jharekhAnA AkAravALA dekhAtA hatA A vanakha DamAM keTalAka bhavA 55 2 tai 2 (piDimaNIhArima) zuma gAnA samUDa35thA 62 62 sudhA sA nArI (sugadhi) tathA mA sArI sugadha mAvatA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtiSa sUtre 36 phalA vAhirapattocchaNA pattehi ya pupphehiya occhannavalicchattA sAuphalA niroyayA akaMTayA NANAviha-guccha gumma-maMDavaga-rammasohiyA vicittasuhake bhUyA bAvIpukkhariNIdIhiyAsu ya sunilolupA teSA madhura yathA tathA gumagumetyavyaktanAdAnukaraNe tairmadhurabhRGgasaGgItairguJjan dezabhAgo yeSA pADhapAnA te tathA / ' arbhitarapupphaphalA ' abhyantarapuSkaphalA - abhyantare puSpaphalamabhRtA / bAhirapattocchaNNA' bAhyapatrAvacchinA hi majAtapanasamUhapracchannA / ' pattehi ya' patraizra, 'pupphehi ya 'puSpaica, 'occhannAlicchate' avacchanapraticchanna - sarvathA''cchAdita / 'sAuphalA ' svAduphalA ' niroyayA ' nIrogakA gItanidyadAtapAdijanitopaghAtarahitA , akaTayA akaNTakA kaNTakarahitA, " 6 nAnAvidha -- guccha - gulma-maNDapaka pANAviha guccha - gulma- maDavaga-ramma- sohiyA ' ramya-zobhitA -nAnAvidhairbahuprakAraiH = puSpastanaka-latApratAna avyaktanAda se gU~jate [ bAhira pattocchaNNA ] the / (pattehi ya puSphe hi ya occhannamAlUma hotA thA ki ye ( sAuphalA ) ye patra aura lAlAyita ho rahe the, unake ' gumaguma' isa prakAra ke rahate the / [ abhitarapupphaphalA ] bhItara me puSpa eva phala se tathA bAhira meM pattoM se ye vRkSa vyApta ho rahe valicchatte ) isaliye dekhanevAloM ko aisA puSpoM se hI AcchAdita ho rahe haiM / mAThe phalavAle the, ( niroyayA ) nAroga the arthAt inako na to kabhI vidyutpAta kA bhaya thA aura na kabhI Atapa-janita pIDA kA hI trAsa thA / [ akaTayA ] kaTaka-rahita the / [ NANAviha- guccha - gumma - maDavaga - ramma - sohiyA ] ye aneka prakAra ke gucchagulmoM- puSpa stava se maMDita latApratAno ke nikujoM se yukta the, isase inakI zobhA nirAlI pIvAne mATe akhI rahetA hatA tenA gaNagaNATanA avyakta nAdathI cujIta hRtA (abhitarapuSpaphalA) haranA lAgabhA puSya tebhana sAthI ( vAhirapattocchaNNA) tathA mahAnA bhAgamA pAnathI A vRkSA vyAsa banI rahelA hatA (pattehi ya puSphe hi ya occhannavalite) sAthI nenArAgane mebha bhAtu tu yA vRkSo dhAna bhane puNyothI hamesA rahe che (sAuphalA) se bhI javAjA utA, (niroyayA) niroga letA arthAt temane na to uTTI virajI paDavAno laya hato ne na to tauThAnI thIDAnA trAsa hateo (akaTayA) DATA rahita utA (nANAviha gun- gumma-maDaga ramma sohiyA ) me mane ahAranA zubhcha zukSmA-puSpa stavakeAthI zAbhatA lattApratAnAnA niphannethI yukta hatA tethI " gucchagulmamaNDapakai Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayarSiNI-TImA ra 5 azokavRkSavarNanam yaNA surammA pAsAIyA darisaNijjA abhiruvA paDirUvA // 10 // mUlam-tassa Na vaNasaMDassa vahumajjhadesabhAe ettha NaM mahaM ekke asogavarapAyave paNNatte, kusa-vikusa-visuddha-rukkhamUle abhirUpA -mundagakRtimanta , 'paDisbA ' pratimpA -abhimatarUpapanta =sakala janacittAkarSakA vanapagTamya vRkSa santIyartha |muu04|| TIkA-samorakSavarNanamAha- 'tamsa NaM vaNasaMDassa' dayAdi / tamya salu vanapaNDanya-pUrvapaNitavanapaNTamya 'bahumayadezabhAe' bahumavyadezamAge-sarvathA madhyabhAge iyartha, 'patya NaM' ara gvala-vanaSaNTamadhyapradeze 'maha' mahAnatizayamamunnata 'eke eka pradhAna asogavarapAyave' agokavarapAdapa: azoka-nAmaka zreSThavRkSa 'paNNatte' prajama , kIdRzaH saH dayAha 'kusavikusavimudvarukravamUle kuza-pikuzavizujhamUlaH-kuza damAH, pikumAH kuzaminAstatmadRzAmtRgavizeSA eva, taipizudranirahita-nRgArjitami yarthaH, samUla-vRkSA'dha:mthala yamya azokapAdapamya sa tathA / punaH kIdRzaH maH ? A'dh-'mUlamate' mUlapAn , 'kadamate' kandavAn 'jAva' yAvacchadAthRdaya-AhAdaka, darzanIya, mundara AkRti se yukta eva yatheccharUpaviziSTa pratibhAmita hote ye // mU0 4 // 'tamsa Na vagasaDamsa0' ityAdi [ tamsa aa vagasaDassa bahumajhadesabhAe ] isa vanakhaDa ke ThIka bIcopIcavAle pradeza ma (etva Na) Tasake mivAya anyatra nahIM (maha ekke asogavarapAyave pagatte ) eka vistRta azoka nAmakA zreSTha vRkSa thA / (kusa-vikusa-visuddharukkhamUle) isakA ayobhAga kurA eva kuza-jaise anya tRNAdiko se rahita thaa|(muulmte hadayAladaka, darzanIya, sudara AkRtithI yukta temaja yatheccharUpaviziSTa bhAgatA hatA ( 4) tassa Na vaNasaDamma tyAha, (tassa Na raNasaMDasma bahumajhadesabhAe) mA banama unA marAma2 cyAvanyanA bhAgamA (etya Na) tenA sivAya mI? naDi (maha ekke asogavarapAyace paNNatte) ma. piNa mI nAmanu zre4 vRkSa tu (kusa-vikusa-visuddha-raksamUle) tenI nIceno bhAga kuza temaja kureza jevA anya tRNAdikethI rahita hete (mUlamane kaMmate jAra parimoyaNe) 2 sAnA viSayanu parjuna yAthA bhUtramA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasUtre 38 " gharaga- suhaseu-u-bahulA aNega-raha- jAMNa-jugga-siviMya - parimogA~ 'mahayAgadhaddhaNi' mahAgandhabhAgim - gandha eva bhAgi arthAt gandhatRpi mahatI cAso gandhadhAgistA ' muyatA' muJcanta puna kIdRzA vRkSA 'anAha-' NAgAviha guccha gumma-maMDanaga- gharaga suhaseu-u-bahulA' nAnAvidha-guccha gulma- maNDapaka-gRha-yugmasetu-ketu bahula:nAnAvidhagucchagulmAnA maNDapakA, gRhakA musA sukhakArakA setana = mAgA ketavatha patAkA bahulA = pracurA yeSu te tathA, 'aNega-raha- jAga-jugga siviya-parimoyaNA' anekaratha- jAna-yugya-zibikA pranimocanA, anake rathA, yAnAni = athAdAni, yugyAni zakaTAdIni, zinikA - puspavAhyayAnavizeSA - ' pAlakhI ' iti prasiddhA, tAsA sthAdizivikAntAnA parimocana - -sthApana yatra tAdRgA, krIDAdyarthamAgatAnA janAnA rathAdayastana tiSThantIti bhAva / surammA suramyA - atiyaramaNIyA / pAsAIyA ' prasAdIyA darisaNijjA ' darzanIyA draSTu yogyA, / ' abhirUvA sugadhI se jo maDita thI, aura isIlie ( suhasurabhimaNahara ) jo apanI isa zubhasurabhise mana ko Anadita karatI thI aisI ' ( mahayAgadhadvaNi) nimiSTe gadhatrANi - sugaMdha kI paramparA ko (muyatA) choDate the| (NANAviha - guccha - gumma - gaDavaga- gharaga-suhaseukeu - bahulA ) isa prakAra ye vRkSa gucchoM aura gulmoM se bane hue aneka maDapa, ghara, sundara mArga aura pAtakAoM se sadA muzobhita the ('aNega-raha- jAga-jugga- siviyaparimoyagA ) inake nAce vanakrIDA ke nimitta Aye hue vyaktiyoM ke aneka ratha, yAna, yugya - tAgA-vagairaha, pAlakhI Adi sanAriyoM ke sAdhana rakhe jAte the (surammA, pAsAIyA, darisaNijjA, abhiruvA, paDiruvA, ) isaliye ye vRkSa baDe hI suramya, " 2 4 hRdayaprasAdakArakA, + " hatI sugadhathI ne saresI hutI mane tethI 4 ( suhasura bhimaNahara ) ne potAnI A zubha suvAsathI manane Anadita karatI hatI evI (mahayAgaMdhadvaNi) viziSTa gaMdhaprAzi-sugadhanI para parAne ( muyatA ) chor3atA hatA hi-guru-gumma-maDavarga - gharaga- suhaseja yeu nahulA ) se bhare the vRkSo zu ane gulmAthI anelA aneka ma Dapa, ghara, sudara mA ane patAkAothI sahA suzobhita rahetA hutA (aNega-raha- jANa - jugga- siviya - parimoyaNA), khebhanI nIce vanakrIDAne nimitte AvelI vyaktionA aneka rathayAna, khagI, TAgA bagere, pAsaNI Ahi savAriyonA bhAdhana rAbhavAbhA bhAvatA utA (surammA, pAsAIyA, darisaNijjJA, abhirUvA, paDhiruvA) methI te vRkSo mahuna surabhya, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpiNI TIkA sa 6 azokavRkSavarNanam 41 dhavehi caMDhaNehiM ajjuNehiM NIvehiM kuDaehiM kalaMyehi savvehiM phaNasehi dADimehi sAlehi tAlehiM tamAlehi piyaehi piyagUhiM purogehi rAyasvakhehiM naMdistakhehiM savvao samaMtA saMparikkhatte // suu06|| ti 'ulehiM' nakuLe 'lauehiM' lakuce nihArAdidezeSu (bahara) iti rayAtai - 'uttovehi' unope - vRkSavizepe / 'sirI mehiM' girIpai prasiddhe puSpavRkSa / 'sattatraNehiM' samaparNa, 'dariNehiM' dadhivarge vRkSavizeSai / 'lodvehiM' lo-khetaraktakumumayuktairnRvize / 'verhi' ghane prasidvai / 'cadaNehiM' candranai 'ajjuNehiM ' arjune vRkSani / 'NIrehiM' nApai = kadam | 'kuDa ehiM' - kuTaja - gaganamalikApAye / 'kahi' kamne / 'savve hiM' satryai vadairvRkSani / 'phaNase' panamai / 'dADimehiM' dADimai / sAlehiM' gAle / 'tAlehiM' tAle / 'tamAlehiM' tamAlai / 'vihiM' priye 'piyagRhiM' priyaGgubhi vRkSanizepai / 'purovagehiM' pugepagairnRkSabhede' / 'rAyarusakhehi' rAjavRkSairazvatyaiH / ' NAdiruskhe hi ' nandivRkSai / 'savvao' marpata sarvadikSu - 'samatA' samantAt parita / ' saparikkhitte' samparikSima - samyaka prakAreNa veSTita || mU0 6 // 1 66 caTahara daviNehiM loddhehiM dhavehi ) lakuca, ( vihAra Adi degA me ise kahate hai ) upa-vRkSavizepa, girIpa, saptaparNa, dadhivarNa, lobha, dhana ( caDhaNehiM ajjuNehiM, NIvehi, kuDaehiM kahiM savvehiM, phaNasehiM, dADimehiM ) caMdana, arjuna, nIpa, kuTaja, kadamna, sajya, panasa, DhATima - anAra ke vRkSa, ( sAlehiM tAlehiM tamAlehiM piehiM piyamUrhi purovagehiM rAyarukkhehiM nadirurakhehiM ) zAla, tAla, tamAla, priya, priyagu, puropaga, pIpala aura nadivRkSa, ina vRkSoM se yaha azoka vRkSa ( savvao ,, sattANNehiM hiraNehiM, loddhehiM bavehiM ) samuya, ( mihAra Adi dezobhA tene vRkSa, uDura TuDe che ) chatrASa-vRkSavizeSa, zirISa, saptayartha, dadhivANu, bodha, dhava, ( caNe, ajjuNehi, NIvehi, kuDaehi, kalavehiM, savvehiM, phaNasehiM, dADimehiM ) zahana, arjuna, nIya, muga, uhabhNa, savya, panasa, hAubha-anAgnA ( mAlehiM tAlehiM tamAlehiM piehiM piyagRhiM, purogehiM rAjarumsehi nadim+khehi ) gAsa, tAsa, tamAsa, priya, priyagu, yuropaNa, pIpala bhane nahivRkSa, me vRkSothI te goDa vRkSa (savyao samatA sapariksitte ) sarva dizAoobhA thAre Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika sUtre mUlamaMte kaMdamaMte jAva parimoyaNe suramme pAsAIe darisaNije abhirU paDive // sU. 5 // 40 tAnA janAnA mUlam - se NaM asogavarapAyave aNNehiM bahUhiM tilaehiM baulehiMlauehiM chattAvehiM sirIsehiM sattavaNNehiM dahivaNNehiM lohiM skandha-tvak- gAlA-prabAla - patra - puSpa - phala - bIjAnAmapi grahaNam, ' parimoyaNe ' parimocanaH - anekarathAdivAhanAnA parimocana sthApana yatra sa tathA, krIDAdyarthamAgarathAdayastatra tiSThantIti bhAvaH / ' suramme ' suramyaH - atizaya - ramagIyaH / 'pAsAIe' prAsAdIyaH - prasAdAya hitaH prasAdIya: sa eva, manaH prasannatAhetubhUtaH 'darisa Nijje ' darzanIyaH - draSTu yogya: / ' abhiruve ' abhirUpa:- abhimata rUpa yasya sa tathA / 'paDirUve' pratirUpa - prati viziSTam - asAdhAraNa rUpa yasya sa tathA // mU05|| TIkA- ' se Na asogavarapAyave ' ityAdi / sa khaccazokavarapAdapaH= pUrvavarjitaH azokanAmakaH zrekSaH, anyaiH bahubhiHbahuvidhairvakSairveSTitaH tathAhi 'tilaehiM ' , kadamate jAva parimoyaNe ) jo vRkSoM ke nipayakA varNana caturtha sUtrameM AyA hai, usa samasta varNana se yaha yukta thA / isaliye yaha bhI [ suramme pAsAIe darisaNijje abhirU paDirUve ) suramya, cittAhnAdaka, darzanIya, abhirUpa eva viziSTa AsAdhAraNa zobhA - sapanna thA // sU 5 // ' se Na asogavarapAyave0 ' ityAdi ( se Na asogavarapAyave ) yaha sundara azoka vRkSa ( aNNehiM bahUhiM ) anya aneka prakArake vRkSoM se pariveSTita thA, uname se kitaneka vRkSoMke nAma ye hai - (tilaehiM baulehiM ) tilaka, vakula ( lauehiM chattovehiM sirIsehiM sattavaNNehiM karavAmA Avelu che e samasta varNanathI te yukta hetu tethI te paNa (suramme pAsAIe darisaNijje abhirUve paDirUve) surabhya, zittAisAha, darzanIya, abhirUpa temaja viziSTa asAdhAraNa zAbhA-sa panna hatu (sU 5) ' se Na asogavarapAyave ' tyAhi ( seNa asogavarapAyave ) mA sudura azo4 vRkSa ( aNNehiM bahUhiM ) manya aneka prakAranA vRkSeAthI vITaLAelu hatu temAthI keTalAka vRkSeAnA nAma A pramANe (tilaehiM baulehiM ) tisaha, amula ( lauehiM chattovehi sirIsehiM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayapiNI TokA sa 7 tilakAdivRkSayarNanama darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // sU0 7 // mUlam-te NaM tilayA jAva NaMdirukkhA aNNehi vahahiM paumalayAhiM NAgalayAhiM asogalayAhiM caMpagalayAhiM te tathA, krIDAdarthamAgatAnA janAnA rathAtyastatra tiSThantAti bhAvaH / 'murammA' suramyA:-atIvaramaNIyAH / 'pAsAIyA' prAmAdIyAH-dRDhayoplAsakAH, 'darisaNijnA' darzanIyAH draSTu yogyA 'abhirUyA' abhirUpA:-abhimatasundarAkRtimantaH / 'paDiyA' pratirUpA:--asAdhAraNasaupantaH // mU0 7 // TIkA-~-ayamA vaktanyo'yaM -yathA'zokavarapAdapo vahuvidhaimtilakAdivRkSa parito veSTita , tathaiva te veSTakakSA api anyAbhirvasyamANAbhi bahuvivAbhilatAbhi pariveSTitA amUvana / kAstA pariveSTanasAdhanIbhUtA latA ityavAha-' te Na' te khalu azokanarapAdapasya pariveSTakA 'tilayA jAyaNadiruskhA' tilakA yAvanandivRkSA paJcaviMzatijAtIyA iyarthaH, te puna kIdRzA ? ityAha-'aNNehiM vahahiM ' anyAbhihIbhi - jisa prakAra rayA se lekara zinikAparyanta ke vAhana rakhe jAte the vaise hI ye sana vAhna ina vRkSoM ke bhI adhomAga me rakhe hue rahate the| (surammA pAsAIyA darisaNijnA abhiruvA paDirUbA) ye vRkSa bhI suramya, prAsAdIya, darzanIya, amirUpa eva pratirUpa-asAdhAraNa saundaryavAle the / mU 7 // 'te Na tilayA jAra' ityAdi, jisa prakAra azoka vRkSa aneka prakArake tilakAdika vRkSoM se cAroM ora se ghirA huA thA usI prakAra ye tilakavRkSa se lekara nadivRkSatakake samasta azokavRkSako pariveSTita karanevAle vRkSa bhI (aNNehiM vahahiM paumalayAhi) anya aneka vAhana rAkhavAmAM AvatA hatA, te ja prakAre te badhA A vRkSanI nIce para rAjapAmA mApatA utA (surammA pAsAIyA darisaNijjA abhirUpA paDirUvA) me vRkSa para surabhya, prAsAhIya, zanIya, gali35 tebha04 prati35-- asAdhAraNa saundaryavALA hatA (sU 7) 'te Na tilayA jAya' chatyAla, je prakAre azoka vRkSa aneka prakAranA tilakAdika vRkSathI cAre bAjuthI rAela hatu te ja prakAre A tilaka vRkSathI mAMDIne nadivRkSa sudhInA samasta vRkSo 27 ma4 vRkSane pITA gayesA hutAta pa ( aNNehi bahUhi, paumalayAhi / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. aupapAtikamatre malam-te NaM tilayA vaDalA lauyA jAva NaMdirukkhA kusavikusavisuddharukkhamUlA mulamaMto kaMdamato eesi vapaNao bhANiyavvo jAva siviyapaDimoyaNA surammA pAsAIyA TIkA-tasya pUrvavarNitasyA'zokavRkSasya pariveSTakA tilakA pUrvavarNitA'zokavRkSavad varganIyAH, tathA bakulA lakucA yAvat--gabdasyopAdAnAt nandivRkSebhyaH pUrvavavartinaH chatropagirIpasaptaparNAdayo rAjavRkSAntAH sarvaM vRkSA grAhyA , nandivRkSAH, ete vRkSAH kIdRzAH / ityAha-'kusavikusavisuddhaskhamUlA' kuza-vikuza vizudbhavRkSamUlAdarbhAditRNApanayanAt nirmalatarutalAH, etepA padAnA 'vaNNao' varNaka -varNanam , 'bhANiyo ' bhaNitavyaH caturthamUtravat kathanIya iti yAvat , 'jAva' yAvat 'siviyaparimoyaNA' zivikAparimocanA:-rathAdizinikAnta-vAhanAnA parimocana sthApana yatra samatA saparikkhitte) saba dizAoM me cAroM ora se acchI taraha ghirA huA thA // sU 6 // 'te Na tilayA baulA' ityAdi, (te Na tilayA baulA lauyA jAva) yaha saba tilakabakula lakucavRkSa se lagAkara nadivRkSa-paryanta-vRkSasamUha (kusa-vikusa-visuddha-rukkhamUlA) apane 2 nIce bhAga me kusa eva anya kusa jaisI ghAsa Adi se rahita thA (mUlamato kadamato eesi vaNNao bhANiyavyo jAba siviyaparimoyaNA) pahile 4 caturthamUtra meM jo " mUlamaMta kadamata" ityAdi pada vRkSA ke varNana karane me kahe gaye hai una sabhI padoM kA adhyAhAra ina vRkSoMke varNana karane me bhI kara lenA caahiye| una vRkSoM ke nIce bAjuthI sArI rIte gherAyeluM hatu (sU 6) 'te Na tilayA baulA' chatyAla, (te Na tilayA baulA lauyA jAva) sAdhA tivamA sayavRkSathI mADIne nahi sudhInA vRkSasabhUha (dusa-vikusa-visuddha rabasamUlA) pAtapAtAnA nIyanAbhAbhA jusa tebhara bhI isakA ghAsa mAhiyA 2Dita tA (mUlamato kadamato eesiM vaNNao bhANiyavyo jAva siriyaparimoyaNA) yAthA sUtramA mUlamata kadamata" ItyAdi vRkSonA varNana karavAmAM je pada kahelA che te badhA padone adhyAhAra A vRkSanA varNanamA paNa karI levuM joIe te vRkSanI nIce je prakAre rathI mADIne zibiDA (pAlakhI) sudhInA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pIyUSaSiNI TIkA su 9 pAlatAdivarNanama. jAva vasiyadharAo pAsAIyAo darisaNinAo abhiruvAo paDiruvAo / / sU. 9 // mUlam-tassa NaM asogavarapAyavassa heTA Isi kumumitA sadAmAtapuSpA / 'jAra vaDisayagharAno' yAraTharatamakathaga -gigebhRSaNamRpitA iva dRzyamAnA , yApa chandopAdAnAta-'majariyalabadhyavarAyagulaTaya0' dayAdi draSTavyam, mayUritapallapitastapakitagunmitATAni vizeSagAni latAmyapi yo yAni, ataeva-tAmyo latA--'pAmAIyAo' prAmAdIyA -cittapramantAkAriNya / 'darisaNijAo' darzanIyA iTu yogyA : 'abhiruvAmA' abhipA, abhimata-rUpavaya 'paDisvAyo' pratirUpA -prativiziSTarUpAya // 9 // TIkA-'tamsa Na asogavarapAyavassa' dayAdi / tamya ayopharapAdapanya 'Isi khapasamallINe' Ipata skandhapagrIna --vRkSamkandhamamIpapatI ya 'hevA' agrokayukta thiiN| (jAra vasiyArAo) ataNva premI jJAta hotI thI ki mAnA inhoMne zigebhUpaga hI dhAraNa kara rakhA hai / yahA yAvat 'zada se " magni-pallavita-stavakita-gulmita " iyAdi vizeSagokA grahaga huA hai| ataeva ye ratA bhI (pAmAIyAo darisapijjAno abhiruvAo paDiscAo) dekhane vAle ke cittako pramanna karanavAla devane yogya, amirUpa eva asAdhAraNa zobhA se yukta thIM / m 9 // _ 'tassa NaM asogavarapAyavassa heTThA' ityAdi, (tassa pA asogavarapAyavassa heDA) usa uttama azokakSa ke nIce (isi gvadhasamallINe) mkandha (peDa) se kucha dUrI para (etya Na) kintu umIke apa bita supyAthI yu hatI (jAva vaTisayadharAo) tethI mema sAtuDatu ke jANe teoe zibhUSaNa (mukuTa ) ja dhAraNa karelA che ahI yAvata. thI 'mayarita pallarita staraphita gulmita ' tyA vishesso| sIdhedA cha tethI dAtAmA 59 (pAmAIyAo darisaNijjAo abhiruvAo pttisvaao)lnaagaonA cittane prasanna karavAvALI, jevAgya, abhirU5, temaja asAdhAraNa zobhAyukata hatI (sU 9) " nasma NaM asogararapAyavassa hevA" ALE, itama asogavarapAyavassa hedA) ttama mI vRkSanI nIye (Isi sadhasamalTI) nya (vRkSa) yI 1262 ( etya Na) 5 tanA mAnyatA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 - LitilH opapAtika cUyalayAhi vaNalayAhi vAsaMtiyalayAhi aimuttayalayAhiM kuMdalayAhiM sAmalayAhi savvao samaMtA saMpariskhitA // sU 8 // ___ mUlam-tAo NaM paumalayAo NicaM kumumiyAo bahuvidhAbhi / 'paumalayAhi pAlatAbhi / 'gAgalayAhi-nAgalatAbhi / 'asogalayAhiM' agophalatAmi |'cpglyaahiN ' campaphalatAbhi , 'cuyalayAhi AmralatAmi , 'vaNalayAhiM' vanalatAmi , ' vAsaMtiyalayAhi / vAsantiphalatAbhi , 'aDamuttayalayAhi' animuktaka matAmi 'kudalayAhiM' kunTalatAmi / 'sAmalayAhi / zyAmalatAmi , dvamAbhirdazajAtIyA ' bhilatAbhi, 'sababho samatA saparikkhittA' sarvata samantAtsamparikSimA -sarvadikSu parita samyaka pariveSTitA // mU0 8 // 'tAo Na paumalayAo' tA khala pAlatA --yAmistilakAdinandivRkSAntA vRkSA parito veSTitA tA latA kIdRzya / aAha-NiJca kusumiyAo' nitya prakArakI padmalatAoM me (NAgalayAhiM ) nAgalatAoM se, (capagalayArhi) capakalatAoM se (cUyalayAhiM) Amra-latAoM se, (vaNalayAhi) vanalalAoM se (vAsatiyalayAhiM ) pAsatIlatAoM se, (aimuttayalayAhi ) atimuktalatAoM se (kudalayAhiM) kundalatAoM se aura (sAmalayArhi) zyAmalatAoM se (sabao samatA sapanirigvattA) samasta dizAoMme cAroM ora se ghire hue the | sa 8 // 'tAo Na paumalayAo' ityAdi, ye pamalatA Adi latAe~ ki jinase tilakase prArabhAra nadivRkSa takake samastavRkSa pariveSTita bane hue the, ve (NiJca kusumiyAo) nitya praphullita puSpoM sa mI mana: prAranI pAvatAmAthI ( NAgalayAhi ) nAtAmAthI ( capagalayAhi ) yakSatAmAthI (yalayAhi ) bhAbhradAtAsAthI (vaNalayAhi ) vana satAmAthI (vAsatiyalayAhiM ) pAsa tIsatAmAthI ( aimuttayalayAhi) ati bhuta dAtAsAthI (yudalayAhi ) satAsAthI bhane ( sAmalayAhi ) zyAma sAmAthI ( savyao samatA sapariksittA) samasta hizayAmA yAre 2thI zayesA // (sU 8) " tAo Na paumalayAo" ityAdi - A paghalatA Adi latAo ke jenAvaDe tilakathI mAMDIne navRikSa sudhIna sabhAta vRkSo vINA mezA (NiccaM kusumiyAo) nitya Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapaNI-TIkA sa. 10 pRthvIzilApaTTakavarNanama asaNA-saNabaMdhana-NILuppalapattanikara-ayasikusuma-ppagAse maragayamasAra- kalittaNaya NakIya-rAvipaNe NighaNe aTThasire Aya ha 1 nAmako vRkSa: / dhanaH- nIlajaladharaH / kRpANa :- khaGgaH, upalaya-nIlakamalam, haladharakauzeya - balabhadrakauzeya caldevavatram | AkAza dUratayA-nAlA'nabhAsam / kezAH tarugasamvadrA eva teSAmatikRSNacAt / kArAgI-phanalagRha yatra pAne phajala sthApyate, kajalakRpikA iti yAvat / saJjana - khaJjananAmA kRSNapakSivizeSa / gRhabhedaH mahipazRGgakhaNDaH / riSTaka-nIlavargaratna / jambUphalam - atipakam - jambUphala nantima bhavati / 'asaNaga' asanaka:bIyakAbhidhAno vRkSavizeSaH / dhana-vRntam / nIlotpalapananikaraHnIlakamalpasamUhaH / atasIma 'alasI phUla' uti bhASApramiddha puSpam / atra - aJjanA - catasImAntAnA prakAr sa rai yamya sa tathA, aJjanAdisadRzayyAmavarNavAn pRthivI zilApaTTaka ityarthaH / tathA-'maragaya-masAra-phalita-NayaNakIya-rAsivaNNe' marakana-masAra- kaTina-nayanakanInikA-gaNivargaH / tatra marakata nIlamaNiH pannA iti bhASAyAm / masAra:- pASANasya cikIkaraNAye freetees ra athanA - kapapa:- kasauTIti lokekhyAtaH, kaTina-kRSNacarmaNa eva nirmitam / nayanakanInikA -nayakanInikA- eteSA rAzi:= punaH, tasya varNa va varNA yasya sa tathA giddhaghaNa' snigdhaghana:- sajalamegha iva caladevakA catra, AkAga, keza - yugapuruSa ke nAla, kajalAGgI - kAjala rakhane kI DibiyA, khajanapakSa, zRgabheda--mahipa ke yuga kA TukaDA, riTaka-nIlavarNa kA ratna, jambUphala-atizaya pakA huA jAmuna, asanaka-vIyaka nAmaka vRkSavizeSa, sagabandhana-sanake phUla kA veMTa, nIlotpalapaanikara-nIlakamala ke patroM kA samUha, aura atasIkusuma - alasI kA puSpa -- ina sana ke prakAza jaisA thA / arthAt pRthivIzilApaTTa aJjana se lekara alasI phUla ke samAna zyAmavarNa thA / [ maragaya-masAra - kalitta gayaNakIya-rAsivaNNe ] IthANu-talavAra, duvasaya-nIsambhala, iladharauzeya-yasa hevanAvastra, AkAza, dezayuvAna puSanAvA, sAgI - rANavAnI uNNI, anna-mananapakSI, bhRgabhedavse sanA thI gunA uTabha, riTau-nIsavarNAnA ratna, 14 juilatizaya pADela jAbu, asanaka-khIyaka nAme vRkSavizeSa, sanamandhana-mananA phUlAnA beTa, nIzcAtyalapatranikara-nIla kamalanA pAnane mamUhu ane ataJIkusuma-aLamInA puSpa e madhAnA prakAza jevA hatA. arthAt pRthivIcalApaTTe ajanathI mADIne aLasInA phUlanA jevA zyAmavarNanA hatA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikakhatre' " khaMdhasamallINe ettha NaM mahaM ekke puDhavisilApaTTae paMNNatte vikkhaMbhAyAmaussehasuppamANe kiNhe aMjaNa- ghaNa - kivANa- kuvalaya-halahara-kosejA-gAsa-kesa - kajalaMgI khaMjaNa-siMgabheda - riTTaya-jaMbUphalavRkSasya adha pradeza, AsIditi zeSa ' ettha Na maha eke puDha visilApaTTae paNNatte ' atra - asmin - adha pradeze 6 maha ' mahAn, ekke' eka ' puDhavisilApaTTae ' pRthvI gilApaka --- pRthvI gilApIDa ityartha / ' paNNatte ' prajJapta kathita / sa pRthvIgilApITha kIdRza' ityAha--'vikkhabhA-yAma - usseha - suppamANe ' viSkambhAss-yAmotsedha- supramANa, viSkambha - pRthutva-parito vizAlavam / 'AyAmo' dIrgha'vam / 'utsedha ' -ucca vam / etairviSkambhAssyAmotsedhai su-suSTupramANa yasya sa niSkambhAssyAmosedhamupramANa, 'kasyApi ' prameyasya tridhA parimANa bhavati, teSu viSkambha pRthutva - sthUlava, AyAmo dairghyam, utsedha uccaistvam, etaikhibhi pramANai muTu yukta nAtinyUnanAtyadhikapramANayukta iti bhAva / tathA - 'kiNhe' kRSNa - kRSNavarNa nIla iti yAvat / kIdRza kRSNa 2 atrAha - ' ajaNaghaNa- kivANa - kuvalaya- halaharakosejjA - gAsa kesa - kajjalaMgI khajaNa - siMgabhedaridrya - jaMbUphala-asaNaga- sagavadhaNa - pIluppalapattanikara-aya sikusuma - pagAse ' aJjana-ghana-kRpANa - kuvalaya - haladhara kauNA - kAga - keza - kajalAgI khaJjana, zRGgameda - ripTaka --jambUphalA-sanaka--gaNanandhana-nIlopalapatranikarA'-tasI - kusuma - prakAzaH, tatra -aJjana: 46 1 pradeza me (maha) vizAla ( ekke puDha visilApaTTae paNNatte ) eka pRthivIzilApaTTa thA / (vivakhabhA-yAma - usseha - muppamANe ) yaha lambAI, cauDAI, eva UcAI meM barAbara pramANavAlA thA, hInAdhika-pramANavAlA nahIM thA / (kiNhe) varNa isakA kRSNa - zyAma thA / (ajaNa- ghaNa- kivANa- kuvalaya halaharakomejjA - gAsa kesa - kajjalagI khajaNa siMgabhedariTThaya-jabUphala - asaNaga- saNavadhaNa - gIluppalapattanikara- aya sikusuma-ppaMgAse ) ata isakA prakAza ajanavRkSa, dhana- nIlamegha, kRpANa - talavAra, kuvalaya-nIlakamala, haladharakauzeya 7 pRthivIziyA bhAgamA (mahaM ) vizAsa ( ekke puDhanisilApaTTae paNNatte ) me yaha to ( viksabhA yAma usseha suppamANe ) me samAI honAMdha tebhana uyA bhA saramA bhAyavANI huto sochA padhAre bhAyano nahoto (kinche) vAlu tena dRSNa-zyAma ( aNo ) ito ( ajaNa ghaNa kivANa kuvalaya halaharakosejjA gAsa kesa kajjalagI sajaNa si gabheda riTThaya- javUphala-asaNaga-saNabadhaNa nIluppala patanikara ayasikusuma pagAse) Abha teno aAza sAl nevo, nIsabhedha, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI-TIkA sU 11 pRzyIzilApaTTayarNanam Naga-rUya-cUra-NavaNIya-tUla-pharise sIhAsaNasaMThie pAsAIe darisaNije abhiruve paDirUve // sU. 10 // mUlam-tattha NaM caMpAe NayarIe kUNie NAmaMrAyA parivasai IhAmRgAdipAlatAntAnA bhaktayaH-racanApizepAzcitrANi, tAmizvinaH sundaraH / 'AINagaruya-pUra-NavaNIya-tUla-pharise' aajink-st-yuur-nvniit-tuul-sprbhH| tatra Ajinakacarmamayavatram, rUta-mRdukArpAsavizeSaH, bUro-vRkSavizeSaH, navanItam-'makkhana' iti pramidam, tUlam-ajaitUlam , pratepA mparya Dara spA yamya zilApaTTakasya sa Ajinakaruna-cUra-nagnIta-tUla-sparNa-atyantakomala ilayaH, 'sIhAsagasaThie' siMhAsanamasthita siMhAsanAkAraH / 'pAsAIe' prAgaTIyaH-hRdayaharpakaH / 'darisaNine' darzanIyaH-netrAlAdajanakaH 'abhiruve' abhirUpaH, 'paDirUva' pratirUpaH // sU 10 // TIkA-'tatya Na capAe NayarIe 'ityAdi-tatra salu campAyA nagaryAm, camara, kuJjara hAyA, vanalatA eva padmalatA ina marake citroM se yaha sundara thA / (AINaga-ruya-cUra-gavaNIya-tUla-pharise) isakA sparga Ajinaka-carmamayavatra, rUta-ruI, pUra-vRkSapiropa, nagnIta-makkhana aura tUla-atUla inake sparza ka mamAna thA / tAtparya yaha ayanta komala sparzavAla thaa| (sIhAsanasaThie ) isakA AkAra siMhAsana jaisA thA / [pAsAIe darisaNije abhiruve paDirUve ] hRdaya ko harpa denevAlA, netroko AhlAdita karanavAlA, eva sundara-AkRti sapanna yaha pRthinIzilApaTTa apUrva zobhAsapana thA // sU0 10 // 'tattha Na capAe NayarIe' ityAdi, (tattha Na capAe NayarIe ] usa capAnagarA me (RNie NAma rAyA) to (AINaga rUya-cUra-NapaNIya-tala-pharise) tanA 25za mAnina-yama bhayavasa, 2-mRdukapAsa, bUra-vRkSavizeSa, navanIta-mAkhaNa ane tUla-atUla (AkaDAnu 3) tenA jevuM hatuM. matalaba ke te atyanta kAmaLa sparzavALe hato (sIhAsanasaThie) tenA bhAjAra siMhAsana ra tI (pAsAIe darisaNijje abhirUna paDirUve) ityane 5 pabhAunA2, netrAne mAmA 24 tamA suhara AkRtisa pana A pRthivIzilApada apUrva zAbhAyukta hate (sU 10) 'tatya Na capAe NayarIe' (tyAhi, 5 Na capAe NayarIe) ta ya pAnagarImA (kUNie NAma rAyA) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - m man aupapAtikamA sayatalovame suramme IhAmiya-usabha-turaga-Nara-magara-vihaga-bAlagakiNNara-ruru-sarabha-camara-kuMjara-vaNalaya-paumalaya-bhatti-citte AIzyAmaH / AkArastasya kIdRza ityAha-'asire' aeziraska:-aSTakoga ityarthaH / 'Ayasayatalorame AdarzatalopamaH-Adarzatalasya-darpagatalasyopamA yasya sa tathA muramme atiivrmgiiyH| 'hAmiya usama-turaga nara-magara-vihaga-pAlaga-kiSNAra-rulsarama-camarakujara-vaNalaya-paumalaya-bhatti-citte' hAmRga-pama-turaga-nara-makara-viga-vyAlakakilara ruru-garama camarapura bnltaa-ppltaa-bhkti-cirH| tara IhAmRgA:-kAH 'bhediyA' iti bhApAprasiddhA / vRSabhAH-alIpardA, turagA:-azvAH, narA:-manuSyA, makarAH pAhAH, vihagA:-pakSigaH, vyAlakA:-sarpA:, kinarA:-yantaradevAH, ruravaH-- mRgAH zarabhA:-aSTApadAH, kuJjagaH-hantinaH, unalatA:-prasiddhA, pamalatA -kamalalatAH, -- -- - marakata-pannA, masArapatthara ko cikanA karane vAlA patthara athavA kasauTI, kaTitrakRSNacamaDe kI banI huI vastuvizaSa aura nayanakIkA-netra kI kanAnikA-inasaba ke puja jaiyA isakA varga yaa| (giddhayaNe ) vaha sajala-megha ke samAna zyAma thA / [asire ] ATha isake kona the| [ Ayasayatalovame } isakA talabhAga Adarza-kAcadarpaNa jaisA camakIlA thA / (surambhe) isase yaha dekhane meM vizeSakara smagIya lagA thaa| (IzAmiya usama-turaga-nara-magara vihaga-vAlaga kiSNara-ruru-sarama-camara-kujara-vaNalayapaumalaya-bhatti citte) dahAmRga-vRka-bheTiyA, vRpabha--balAvarda,turaga-azva, nara-manuSya, makara-Aha, vihaga-pakSI, vyAlaka-sarpa, philara-yantaradeva, rura-mRga, sarama--aSTApada, (maragaya masAra-kalitta jayaNakIya-rAsi-yapaNe) 124ta-pannA, masA2-pattharane thie! karavAvALA patthara athavA kaTI, kaTiva-kRSNa cAmaDAnI banAvelI vastuvizeSa ane nayanakIkA--ApanI kanInikA-e badhAnA puja je tene varNa to (NidvaghaNe) ta 48 meghanA vo zyAma to (aTrasire) 218 tenA e! utA (Ayasayatalopame) meno tajiyAnI mAga mAza- 5-6 vA camakIlo hato (ku) tethI te jovAmAM vizeSa karIne ramaNIya lAgatuM hatuM. (ihAmiya-sama-turaga-nara-magara-biga-bAlaga-kiNNara-hara-sarama-camara kujara - vaNalaya - paumalaya-bhatti-citta) DAbhRga-34, vRSabha- 401, tu25---1, nara-manuSya, bha72 bAla visa-pakSI, vyAsa , niyanta25, 33, sa2ma-mAI, zamara, kujara-hAthI,vanalatA temaja padmalatA e badhAnA citra vaDe e sadara Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSadhaSiNI-TIkA 8 11 phaNivarNanama hisitte mAupiusujAe dayapatte sImaMkare sImaMdhare khemaMkare khemaMdhare maNusside jaNavayapiyA jaNavayapAle jaNavayapurohie nItidayAdAkSiNyAdibhi samRddha =sampanna , 'muiye mudrita =prasanna , athavA 'muiye' iti nidropamAtRkAthoM dezogana / ukta ca 'muTaye je hoTa joNisuddhe' iti / niToMpamAtRka -nihApAyA mAturapaya pumAna / 'yattie' kSatriya -zuddhakSatriyagogopanna / 'muddhAhisitte' mUdAbhiSikta -marvarapi prayantagajai pratApamasahamAnairnAnyathA'smAka gatiriti pagbhiAvya mUrdabhirmastakairabhiSikta sammAnito mUdrAbhiSikta / 'mAupiumujAe' mAtApitramujAta - mAtRbhakta pitRnidegakArako minItazca 'dayapatte' TayAgrAma --nisargakAruNika / 'sImaphare' sImAkara -sImA kulamaryAdA, tasyA kara kAraka / 'sImaMdhare' sImApara =kulamaryAdAdhAraka 'khemaMkare 'kSemaddara : lalyavastupAlanagIla / 'khemadhare' kSemadhara -kSemasya dhAraka , landhasya paripAlana kSema - citta rarA karate the| athavA niToMpa mAtA ke ye puna ye| (sattie) zuddha kSatriya paza me ye upanna hue the / (muddhAhasite ) unake prabala pratApa ko sahana karane ma asamartha ho unake rAjya kI caturdigvatI sImAoM ke rAjA loga unake caraNoM ma apanA zira namAte the| (mAupiumujAe) yaha mAtAke bhakta eva pitA kI AjA ke paramapAlaka the| (dayapatte sImakare sImadhare khemakare khemadhare ) ye svabhAva se dayAla the, yaha kulamaryAdA ke kAraka the, tathA umaphA ArAdhaka bhI the, landha vastu ke pAlaka eva usake dhAraka bhI the / arthAt-prajA-hita ke yogya vastuoM ko prApta karate the, aura prApta vastuoM kA rakSaNa karate the, una para svaya samRddha (muiye) te sahA prasannacitta 2 // 42tA utA mayA nirdoSa bhAtAnA te putra chata (sattie ] zuddha kSatriya mA te utpanna yayA utA (muddhAhisitte) tamanA asa tApane mana 42vAmA samartha, tamanA rAjyanI cArebAjunI sImAonA rAjAlake temanA caraNomAM potAnA 12 nabhAvatA tA (mAupiusujAe) ta bhAtAnA Hd, tabhI pitAnA mAnAnA 52ma pAsa itA (dayapatte sImakare sImadhare khemakare semavare ) A vabhAve dayALu hatA teo kuLamaryAdAnuM pAlana karatA karatA ane sArAdhaka paNa hatA meLavelI vastunA pAlaka temaja tenA gharAka paNa hatA arthAt prajAhitane cagya vastuone prApta karatA hatA ane Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikamare mahayA - himavaMta-mahaMtamalaya-maMdara-mahiMdasAre acaMtavisuddhadIha-rAyakula-vaMsa-suppasUe NiraMtaraM rAyalakSaNa-virADayaMgapaJcaMge bahujaNavahumANapUie savvaguNasamiddhe khattie muie muddhA'kUNie NAma rAyA parisaTa' kRNiko nAma rAjA parivasati sma, kUNiko bhUpa kIdRza / iyAha-'mahayAhimavata-mahaMtamalaya-madara-mahiMdasAre' mahAhimavanmahAmalayamandaramahendrasAra mahAhimavanmahAmalaya-mandara-mahendrANAm etanAmaulAnA sAra zaktiriva sAro yasya sa tthaa| 'aJcatavisuddha-dIha-rAyakula-sa-suppamUe' atyantapizuddha-dIrgha-rAjakula-vA-suprasUta ayantapizuddhau sarvAtigAyinirmalau dArthIatipugatanau yau rAjA kulazau-mAtApitRvazI tana su-muTu prasUta =prAdurbhUta -samutpanna iti yAvat , 'Niratara' nirantaram, 'rAyalakhaNa-virAyagapaJcage' rAjalakSaNavirAjitAGgapratyaga -rAjalakSaNe = sAmudrikazAstroktairvirAjitamaga-hastAdika pratyaGgamagulyAdika yasya sa tathA / 'bahujaNabahumANapUie' bahujanavahumAnapUjita - bahubhirjanaibahumAnaratizayasatkRta , ' savvaguNasamiddhe sarvaguNasamRddha -sarve =azepai guNe = kUNika nAma ke rAjA [ parivasai ] rAjya karate the| ( mahayA-himavata-mahatamalayamadara-mahiMdasAre) yaha mahAhimarata parvata, mahAmalaya parvata, mera parvata, aura mahendraparvata ke tulya zreSTha the| (acatavisuddha-dIDa-rAyakula-casa-muppamUe ) ayata pizuddha eva atiprAcIna mAtApitA samadhI kula eca vazame inakA janma huA thaa| (Niratara-rAyalakkhaNa-virAiyagapaJcage)asaDita rAjacihnoM se inake aga eva upAga muzobhita the| (bahujaNavahumANapUie) anekajanoM dvArA ye bahumAnapUrvaka satkRta hote rahate the| ( saccaguNasamiddhe ) aneka nIti, dayA eva dAkSiNyATika sadguNoM se samRddha the| ( muiye ) ye sadA prasana nAmai 2 (parivasai) 20ya 420 // tA (mahyA-himavata-mahata-malaya-madaramahi da-sAre) me bhADibhapata parvata, mahAbhalaya pati, bhe3 parvata, mane bhAIparvatArama 24 tA (accata visuddha dIha rAyakula basa suppasUe) satyata vizuddha temaja ati prAcIna mAtApitA sa ba dhI kuLa temaja 5zamA bhanI ma thayo ta (Nigtara-rAya lakramaNa virAiyagapaJcage) pati zinAthI tamanA 25 sabhA 64131 suzAlita ! (bahujaNabahamANa-pUie) mane Ratan te mAna pUrva ma12 yAmata ta (savvaguNasamiddhe) mane nIti tebha kSiya mAhi sAthI padhAre Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUpiNI TIkA. s 11 phUNikarNa nama catuSTayakArakeSu janeSu paramArthacintakatayA'premara / 'purisasIhe' puruSasiMha , puruSa siMha ira, siMha iva nirbhayo calavAzca iyartha , 'purisaragve' purupatryAtra-jyAnasadRzazUra ityartha , "purisAsIvise ' purupAgIvipa -aadhyakopavAda bhujaGgatunya / 'purisapuMDarIe' purupapuNDarIka -puruSa puNDargakamiva zvetakamalamiva mRduhRdayavatvAta , janAnA sukhakaratvAca / __'purisabaragaghahatthI' puspAragandhahastI-vipakSapakSamardakatayA rAjA purupavaragandhahastItyucyate / 'aDDe' ADhaya -pracugdhanasyAmi vAt , 'ditte' sa -darpavAn-zatruvijayakAritvAt, svadezasvadharmAbhimata vaac| 'vitte' vitta -prakhyAta , 'vicchiNNa-viula-bhavagasayaNA-saNa-jANa-cAhaNAdaNe' vistIrNa-vipula-bhavana-gayanA''-sana-yAna-vAhanAkIrNa , manuSyoM kA grahaNa huA hai| uname zreSTha ye isaliye the ki ye koga eva sainyabala Adi se samRddha the| purupa zabda se cAroM puruSArthoM ko sAdhana karanevAle manuSyavizeSa kA grahaNa huA hai, unameM ye pradhAna isaliye the ki ye paramArtha ke cintaka the| ( purisasIhe purisanagye purisAsIvise purisapuDarIe purisavaragaMdhahatthI aDDe ditte vitte vicchiNNa-viula-bhavaNa-sayaNA saNa-jANa-vAhaNA-iNNe) puruSasiMha ye isaliye the ki puruSoM me ye siMha ke samAna nirbhaya eva baliSTha the| puruSavyAghra ye isaliye the ki ye puruSoM meM vyAghra ke samAna zUra the| puruSAzIviSa ye isaliye ye ki ye puruSoM meM sarpa ke samAna avasyakopavAle the / puruSoM meM puDarIka tulya ye ane purUmA pradhAna-mukhya hatA "nara" A zabdathI ahIM sAdhAraNa manuSyone artha levAya che temanAmAM zreSTha teo eTalA mATe hatA ke teo keza temaja sainyabala AdithI samRddha hatA "purUSa" zabdathI cAre purUSArthIne sAdhana karavAvALA manuSya vizeSane artha grahaNa karAye che temanAmAM teo pradhAna (mukhya) eTalA mATe hatA ke teo paramArthanA cintaka hatA (purisasIhe purisavagdhe purisAsIvise purisapuDarIe purisavaragadhahatthI aDhe ditte vitte nicchiNNa viula bhavaNa sayaNA saNa-jANa vAhaNA-iNNe) 535si teo eTalA mATe hatA ke purUmAM teo sihanA jevA nirbhaya temaja baliSTha hatA purUSazvAgha teo eTalA mATe kahevAtA ke teo mA vAghanA jevA zUrA hatA purUSAzIviSa eTalA mATe hatA ke purUSomAM jevA saphaLa-kepavALA hatA purUmA DarIka tulya teo e manu hadaya garIba prati dayA-kamala hatu, temaja sAdhA teo sapanA jevA saphaLa-kepavALA heta 3 mATe hatA ke temanuM hRdaya garIba prati ke Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtikasUtre seukare keukare Narapavare purisavare purisasIhe purisabagghe purisAsIvise purisapuMDarIe purisavaragaMdhahatthIaDDhe ditte vittevicchiNNatasya phArako dhArakazcetibhAva / 'maNussiTe' manupyendra --manuSyeSu indra iva paramaizvaryavAn / 'jaNazyapiyA' janapadapitA-janapadasya-janapadavAsinA janAnA pinayazikSApradAnAdrakSaNAt bharaNapopaNa-zIlatayA ca pitev-pitaa| 'jaNavayapAle' janapadapAla --janapadavAsijIvamAtrapratipAlaka / 'jagavayapurohie' janapadapurohita - janapadasya-janapadavAsinA janAnA zAntikAritayA purohita va purohita , 'seukare' setukara -mArga setuH maryAdA'pi setu , tadugayasya kara karttati yAvat / 'keukare' ketukara =cihnakAraka , adbhutakAryakaraNAt, 'Narapavare' narapravara -narA sAdhAraNA tepu pravara kogasainyabalazAlitayA zreSTha , 'risavare' purupavara -purupeSu-puruSArthadekha-rekha rakhate the / [maNusiMde jaNavayapiyA jaNavayapAle jaNavayapurohie ] manuSyoM me ye indra samAna paramaizvaryazAlA the| janapadanivAsiyoM ko vinaya savadhI zikSA ke dAtA hone se eva unakA acchI taraha se rakSaNa karane se tathA bharaNapoSaNa karane se ye deza ke pitA tulya the| isIliye ye janapadapAlaka aisA viruda dhAraNa kiye hue the| aura isIliye ye prajAjana ke liye purohita-sabase pahile hita meM sAvadhAna rahane vAle the| [ seukare ] ye unmArgagAmI manuSyoM ko mArga para lAte the aura unheM maryAdA me sthira karate the| [ keukare ] ye akSata kAryoM ke karane vAle the| [ garapavare ] ye manuSyo me zreSTha the, (purisavare ) aura puruSoM me pradhAna the| " nara " isa zabda se yahA sAdhAraNa 1stumAnu 2kSA 42tA tA temanA 52 gate bhare rAmatA ta (maNusside jaNavayapiyA jaNayayapAle jaNagyapurohie ) manuSyAmA te chandra samAna parama ezvaryazAlI hatA janapada nivAsIone vinaya sa ba dhI zikSA devA vALA hovAthI temaja temanuM sArI rIte rakSaNa karavAthI tathA bharaNapoSaNa karavAthI teo dezanA pitA-tulya hatA te mATe ja teo janapadapAlaka evuM birada dhAraNa karatA hatA ane eTalA mATe ja prajAjanane mATe purohitagarvathI paDadA khitamA sAvadhAna 2vAvA tA (seukare) tasA bhAgAbhI manuSyAne bhAga 52 sApatA tA mana bhane mAhAmA niya2 42tA tA (keukare) tasA mAta DAyo 42 naa2| utA (Narapapare) te manuSyAmA zreSTha utA (purisavare) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpiNI TIkA. s 11 phUNikavarNanam catuSTayakArakeSu janapu paramArthacintakatayA'gresara / 'purisasIhe' purapasiMha , puspa siMha ina, siMha va nirbhayo calyAzca Tayartha , 'purisavagve' puruSatryAna -vyAnasadRzazUra ityartha, 'purisAsIvise ' puruSAzIviSa -apandhyakopa yAda bhujagAtunya / 'purisapuDarIe' puspapuNDarIka -purupa puNDarIkamiva zvetarumalamiva mRduhRdayavatvAta , janAnA sukhakaratvAca / 'purisavaragadhahatthI' purapavaragandhahastI-vipanapakSamardakatayA rAjA puruSavaragandhahastI tyucyate / 'aDDhe' Adya -pracugdhanasvAmi vAta, 'dine' ma -darpavAn-zatruvijayakAri vAta, svadezamvadharmAbhimata vAca / 'vite' cita -pragyAta , 'vicchiNNa-viula-bhavaNasayaNA-saNa-jANa-vAhaNATaNNe' vistIrNa-vipula-bhavana-zayanA''-sana-yAna-vAhanAphakIrNa , manuSyA kA grahaga huA hai| unameM zreSTha ye isaliye the ki ye koga eva mainyAla Adi se samRddha the| puruSa zabda se cAroM puruSArthoM ko sAdhana karanevAle manuSyavizeSa kA grahaNa huA hai, uname ye pradhAna isaliye the ki ye paramArtha ke cintaka the| ( purisasIhe purisabagghe purisAsIvise purisapuDarIe purisavaragadhahatthI aDDhe ditte vitte vicchiNNa-viula-bhavaNa-sayaNA-saNa-jANa-vAhaNA-iNNe) purupasiMTa ye isaliye the ki purupo me ye siMha ke samAna nirbhaya eva baliSTha the| purupatryAghra ye isaliye ye ki ye purupA me vyAna ke samAna zUra the| puruSAzIviSa ye isaliye ye ki ye puruSoM meM sarpa ke samAna avasyakopavAle the / puruSoM meM puDarIka tulya ye ane purUmA pradhAna-mukhya hatA "nara" A zabdathI ahI sAdhAraNa manuSyone artha levAya che temanAmAM zreSTha teo eTalA mATe hatA ke teo keza temaja sainyabala AdithI samRddha hatA "purUSa" zabdathI cAre purUSArthone sAdhana karavAvALA manuSya vizeSane artha grahaNa karAve che temanAmAM teo pradhAna (mukhya) eTalA mATe hatA ke teo paramArthanA cintaka hatA (purisasIhe purisavagdhe purisAsIvise purisapuDarIe purisavaragadhahatthI aDDhe ditte vitte picchiNNa viula-bhavaNa-sayaNA saNa-jANa vAhaNA iNNe) 535bhiDa teo eTalA mATe hatA ke purUSomAM teo sihana jevA nirbhaya temaja baliSTha hatA purUSavyAgha teo eTalA mATe kahevAtA ke teo nA jevA zarA hatA purUSAzIviSa eTalA mATe hatA ke purUSamA jevA saphaLa-kepavALA hatA purUmA pu DarIka tulya teo e manuM hRdaya garIba prati dayA-komala hatu, temaja sAdhA vAdhanA teo sarSanA jevA saphaLa-kepavALA hatA parAma mATe hatA ke temanu hadaya garIba prati dayA-kamala Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtikasUtre seukare keukare Narapavare purisavare purisasIhe purisavagdhe purisAsIvise purisapuMDarIe purisavaragaMdhahatthI aDDhe ditte vittevicchiNNatasya kArako dhArakazcetibhAva / 'maNussiTe' manuSyendra -manuSyeSu indra ina paramaizvaryavAn / 'jaNazyapiyA' janapaDhapitA-janaparasya-janapaDhagAsinA janAnA vinayazikSApradAnAdrarakSaNAt bharaNapoSaNa-zIlatayA ca piten--pitaa| 'jaNayapAle' janapadapAla -janapadavAsijIvamAtrapratipAlaka / 'jagaNyapurohie' janapadapurohita - janapadatya-janapadavAsinA janAnA zAntikAritayA pugehita Tava purohita , ' seukare' setukara -mArga setuH maryAdA'pi setu , tadubhayasya kara kati yAvat / 'keukare' ketukara =cihnakAraka , adbhutakAryakaraNAt , 'Narapavare' narapravara -narA sAdhAraNA teSu pravara =kozasainyabalazAlitayA zreSTha, 'purisavare' puruSavara -puruSeSu-puspArthadekha-rekha rakhate the / [ maNusside jagavayapiyA jaNavayapAle jaNavayapurohie ] manuSyoM me ye indra samAna paramaizvarthazAlI the| janapadanivAsiyoM ko vinaya sbadhI zikSA ke dAtA hone se eva unakA acchI taraha se rakSaNa karane se tathA bharaNapoSaNa karane se ye deza ke pitA tulya the| isIliye ye janapadapAlaka aisA viruda dhAraNa kiye hue the| aura isIliye ye prajAjana ke liye purohita-sabase pahile hita me sAvadhAna rahane vAle the| [seukare 1 ye unmArgagAmI manuSyoM ko mArga para lAte the aura unhe maryAdA me sthira karate the| [ keukare ] ye akSata kAryoM ke karane vAle the| parapavare ] ye manuSyA meM zreSTha the (purisavare) aura puruSoM me pradhAna the| " nara" isa zabda ne yahA sAdhAraNa pastumAnu 2kSa 42 tamanA 52 ta marema rAmatA tA (maNusside jaNAyapiyA jaNayapAle jaNayapurohie ) manuSyobhA te ndra samAna parama ezvaryazAlI hatA janapada nivAsIone vinaya sa ba dhI zikSA devA vALA hovAthI temaja temanu sArI rIte rakSaNa karavAthI tathA bharaNapoSaNa karavAthI teo dezanA pitAtulya hatA te mATe ja teo janapadapAlaka evu birada dhAraNa karatA hatA ane eTalA mATe ja prajAjanane mATe purohita-sarvathI paDasAhitabhA sAvadhAna 22pApAtA (seukare) tasA bhAgAbhI manuSyAne bhArga 52 sAvatA utA bhane bhane bhADAmA thi2 42tA tA (keukare) tamA mAbhuta Ayo 42naa| tA (garapavare) teyA manuSyAmA zreSThatA (purisavare) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapiNI-TIkA. sa 11 phUNikayarNanama bahu-dAsI-dAsa-go-mahisa-gavelagappabhUe paDiputaNa-jaMta-kosakohAgArA--udhAgAre valavaM dubalapaccAmile ohayakaMTayaM nihayabhattapANe' picchatipracurabhaktapAna -picchardite datte pracura bahula bhaktapAne AhArapAnIye yena sa tathA, vitIrNAhutarAnnajala Tayartha / 'bahu-dAsI-dAsa-go-mahisagavelagappabhUe' bahu-nAmI-dAsa-go-manpi-gavelakaprabhRta -bahano dAmyo dAmA gAvo mahinyo gavelakA =mepAzca, tai prabhUta =suvRddhimupagata / 'paDipuNNa-jata-kosa-koTThAgArA-upAgAre' pratipUrNa-yantra-koza-koSTAgAga-ss-yupA''gAra , tana-yantra-zilpAdisAdhanarUpa-jalayantrAdika antaraprakSepaNAdirUpa ca, kogo-nAnAra-ratnAdibhANDAgAram , koSTAgAra-dhAnyagRham , AyudhAgAra-vividhayavAnagRha ca pratipUrNa yasya sa tathA / 'balaba' valvAn - tanubala-dhananala-sainyabalamampanna / 'duvvalapacA mitte' durbalainake rasoI ghara meM itanA bhaktapAna banatA thA, ki sabake bhojana kara lane para bhI bahutasA baca jAtA thA, jo garAnoM ko de diyA jAtA thaa| (bahu-dAsI-dAsa-gomahisa-gavelaga-ppabhUe) inakI sevA ke diye bahuta se TAsI dAma inake pAma sadA rahate the| aura unakI pazuzAlA meM gAya, bhasa tathA mapAkA jhuNDakA jhuNDa rahatA thaa| (paDipugNa-jata kosa-koTThAgArA-upAgAre) unakA yantrAgAra yantrA se-ginya ke mAdhanA se, phuhArA ke sAdhanoM se, tathA payara phekane ke sApanoM se paripUrNa thA, unakA phoga suvarNamudrA rana Adi se bharA rahatA thA, janeka prakAra ke vAnyoM se inakA koSTAgAra paripUrNa yA, tayA unakA zastrAgAra anaka prakAroM ke astrazastrA se sadA bhaga rahatA thaa| (balava) ye rAjA vizeSa balamAna the, athAt tanunala eTalI te raI banatI hatI ke badhA bhejana karI lIdhA pachI paNa ghaNIe mAdhavadhI 5utI tI mAna mApI hevAmA bhAratI (bahu-dAsIdAma-go mahisa gavelga-ppabhUe) tabhanI yepA bhATe dhAmI tamanI pAse arvadA rahyA karatA hatA temanI pazuzAlAmAM gAya bhesa tathA gheTAnA TamAnA TA2tA utA (paDipuNNa-jata-kosa koSThAgArA udhAgAre) tamanA ytraagAra yatrothI-zi5nA sAdhanathI, phuvArAnA mAdhanathI, tathA patthara pheMkavAnA sAvanothI paripUrNa hatA temane prajAne nAnA sikkA ane AdithI rahetuM hatuM aneka prakAranA dhAthI temano koThAra paripUrNa hatA - temanuM zastrAgAra aneka prakAranA astrazastrothI sadA bhareluM rahetuM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - aupapAtikamare viula-bhavaNa-sayaNA-saNa-jANa-vAhaNAiNNe bahudhapaNa-bahujAyarUvarayae AogapaogasaMpautte vicchaDDiya-paurabhattapANe nistIrgAni-vistAramupagatAni, vipulAni-pracurAgi, bhavanAni gRhA , gayanAni-gayA , AsanAni, yAnAni-rathA , vAhanAni-adhAnya , taigakIrNa paripUrNa bahudhaNNAhunAyarUvarayae' bahudhAnyabahujAtamparajata -bahUni dhAnyAni yasya sa bahudhAnya , bahUni jAtarUparajatAnijAnarUpANi munagAni rajatAni-rUpyANi ca yasya sa bahumAtarUparajata, bahudhAnyathAsau bahujAtarUparajatazceti tathA, bahudhAnyavahumuvarNarajata-paripUrNa ityartha / 'Aoga-paoga-sapautte' Ayoga-prayogasamprayukta -Ayogo dhanalAbha, tasya prayogo vyavahAra , tara samprayuktovyAta -kRtodyama ityartha / 'vinchaDiyapauraisaliye the ki inakA hadaya garIboM ke prati dayA-komala thA, eva sAdhAraNa se bhI sAdhAraNa manuSya ke liye ye sukhakArI the| puruSoM meM uttama gadhahastI ke tulya ye isaliye the ki ye zatruoM ke mardaka the| pracura dhanakA svAmI hone se ye ADhaya the| zatruoM ke jItanevAle hone se ye dasa the| svadeza eva svadharma kA pAlaka hone se ye vitta-prAyAta the| unake aneka vistRta prAsAda the| bahuta adhika aneka prakAra ke zayyA, Amana, yAna aura vAhana inake pAsa the / [bahudhaNNa-bahujAyasvarayae] inakA kozAgAra gAli godhUmAdi dhAnyoM se bhaga rahatA thA / tathA inakA bhaNDAra sone cAndI se sadara bharA rahatA thA / [ Aogapaogasapautte ] dhanake lAbhake vyavahAra meM ye sadA udyamazIla rahate the / (vicchaDDiya-paura-bhatta-pApo) raNamAM paNa sAdhAraNa manuSyane mATe teo sukhadAtA hatA purUmAM uttama gadhahastInA jevA teo e mATe hatA ke teo zatruone mardana karanArA hatA ghaNA dhananA svAmI hovAthI teo Akya hatA zatruone jItavAvALA hevAthI teo dasa hatA svadeza temaja svadharmanA pAlaka hovAthI teo vitta-prakhyAta hatA temanA aneka moTA moTA mahele hatA bahuja vadhAre aneka prakAranI zayA, mana, yAna (ratha) ane vAhane temanI pAse utA (pahadhaNNa-bahujAyaca-rayA) bhanI 198112 (B82) zAdira ma Adi dhAnyathI bharelA rahetA hatA tathA temane bhaDAra sonA cAdIthI sadA la252 rahetA to (Aoga-paoga-sapautte) dhananA sAmanA vyavahAramA tamA umeza dhamIsa 23tA sit (vicchar3iya-paura-bhatta-pANe) manA 2217155 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSa piMNI - 11 kRNikavarNanam maliyasattuM uddhiyasattuM nijiyasattuM parAiyamuttuM vavagayadubhikkhaM mAribhayavippamukkaM khemaM sivaM subhikkhaM pasAMta DiMvaDamaraM rajjaM pasAsemANe viharai // sU. 11 // 57 kaNTakA, pratApabhayAda avidyamAnA yahA upaghAta - nihanana - malanoddhAraNakriyAbhinirmUlITatA kaNTakA yasmin tattathA / ' oDayasattu' upahatazatru-upahatA =pattiharaNAdibhispaghAta prAptA vo yatra tat upahatAnu rAjya zAsana thA, 'nihayasattu ' nihatAnu nihatA = nandhAdibhirdaNDa prAptA zanavo yatra tattathA, ' maliyasattu ' matidhuprahArAnibhirmalitA = mathitA zaravo yatra tattathA, 'udbhiyasattu' uddhRtagatru - svadezahiSkRtaganu / ' nijjiyasattu' nirjitazatru-ta sainyamahArAdibhi paribhUtazatru / 'parAiyasattu' parAjitazatru parAjitA gayo yatra tattathA vazIkRtAtru ityartha / 'vavagayadubhikkha' vyapagatadurbhikSam - durlabhA bhikSAdurbhikSA, vyapagatA-durbhikSA yasmAt tad vyapagatadurbhikSa bhikSAdaurlabhyarahitamityartha, 'mAribhayavippamukaM ' mArIbhayanipramuktam = marakIbhayarahitam / 'khema ' kSemam-kSemayukta sakugalam 'sipa' ziva-nirupadravam / 'subhikkha' subhikSa- sulabhA bhikSA yatra tattathA / 'pasAtaDiMvaDamara ' prazAnta " ina upAyoM dvArA taskara Adi kAToM se rahita hokara sarvathA akaTaka banA huA thA / ( ohayasa niyattu maliyasattu uDiyasattu nijiyasattu parAgryasattu ) isI prakAra inakA rAjya upahatazatru, nihatAnu, mathitazatru, uddhRtazatru, nirjitazatru evaM parAjitazatru thaa| [ vavagayadubhikkha mAribhayaniSpamukka] inake rAjya meM bhikSukoM ko bhikSA kI durlabhatA nahA thI / marakI kA bhaya bhI janatA ko pIDita nahIM karatA thA / ata rAjya meM sarjana ( kSema ) kuzalatA kA sadbhAva thA / (siva ) yahA kI janatA me kuzalatA chAne kA eka yaha bhI thA ki yahAM kisI bhI kAraNa nyu tu ( ohayasattu nihayasattu maliyasattu udviyasattuM nijjiyasattaM parAiya sattu) the prAre 4 tenu rAnnya upahatazatru, niDutazatru, bhathitazatru, uddhRta zatru, nirbhitazatru tema 4 pazaktizatru hetu ( bavagayadubhiksa maaribhyvippmuja) tenA rAjyamA bhikSukAne zikSA maLavI durlabha nahAtI marakInA bhaya amane huma bhApatI nahi sA rAjyamA sarvatra (kSema) kuzajatAnA sahabhAva utA (siva) mahInI alabhA duzaNatA chavAI vAnu me zu e paNa hatu ke ahI kAipaNa prakAranA upadrava nahAtA upadravanA abhAva Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasane kaMTayaM maliyakaMTayaM uddhiyakaMTayaM akaMTayaM ohayasa nihayasatuM pratyamitra -durbalA balahInA pratyamitrA =gAyo yasya sa durvalapratyamitra / ata para sarvAgi vizeSagAni rAjyasya, prazAsaditi kriyAyA vA santi, tasmAd vizeSaNAnA napusakatva dvitIyaikavacanAntatva c| 'ohayakaTaya' upahatakaNTakam--upahatA = mapattiharaNAdibhi upaghAta prAptA kaNTakA kaNTakavat anta praviSTatayA vedanApradA taskarAdayo yasmin rAjye, zAsane vA, tat tthaa| 'nihayajhaTaya' nihatakaNTakamnihatA bandhanAdimirdaNDa prAptA kaNTakA yatra tat 'maliyakaTaya ' malitakaNTakammalitA prahArAdibhirmathitA kaNTakA yatra tt| 'uddhiyakaTayaM' udRtakaNTakamuddhRtA =nijajanapadAbahiSkRtA kaNTakA yatra tat tathA / 'ajhaTaya' akaNTakamdhanabala eva mainyabala se mapanna the / (dubalapacAmitte) inake jitane bhI vairI the ve saba durbala-balahIna the |raajy bhI inakA (ohayakaTaya nihayakaTaya maliyakaTaya uddhiyakaTaya) upahata kaTaka-bhItara praviSTa hokara cubhanevAle kATokI taraha pajAko pIDita karanevAle taskara AdikoM se sarvathA rahita thA / nihatakaTaka imaliye ki jitane bhI rAjya meM cora Adi the ve saba badhanadvArA varakara kArAvAsa meM banda kara diye gaye the / malitakaTaka isaliye thA ki rAjya me jo bhI cora Adi the ve sana prahAroM dvArA mathita kara diye gaye the| uddhataphaTaka isaliye thA ki rAjya ke samasta cora Adi apane janapada se bAhara kara diye gaye the| isaprakAra inamA rAjya ( akaTaya ) tu (valava) mA rAta vizeSa maNavAna utA arthAt tanusa (zArIri4 maNa) dhanamasa tebhA sainyasthI sapanna utA (duvbalapaccAmitte) tamanA / vezAtayAmAsa saDIna utA tebhanuzanya 54 (ohayakaTayaM niyakaTaya maliyakaMTaya uddhiyakaTaya)paData484242mAratA rahI hujyA 42 tevA ghaTanA prajAne dukhapIDA karanAra taskara AdithI sarvathA rahita hatu nihataka TakaeTalA mATe ke rAjyamAM je kaIcAra Adi hatA teo badhAne ba dhanathI bAdhIne kArAvAsamA purI mukelA hatA malitaka Taka eTalA mATe hatu ke rAtyamAM je koI ceTara Adi hatA teo badhAne prahArothI mathita karavAmA (mAravAmA) AvyA hatA udadhRtaka Ta8 eTalA mATe hatu ke rAjyanA tamAma cora Adine pitAnA dezathI bahAra karI devAmAM AvyA hatA A prakAre temanuM rAjya (akaTaya) ye pAyo / ta242 mAhi sAmAna DhIne sarvathA ni44 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI-TIkA sU 12 dhAriNIvarNanama rIrA lakkhaNa- caMjaNa-guNotraveyA mANu- mmANa-ppamANa- paDipuNNasujAya - savvaMga - suMdaraMgI sami-somAkAra kaMta piya- daMsaNA surUvA 59 nAtirpAnAni nAtikRzAni paJca indriyANi yatra tadahInaparipUrNapaJcendriya tAdRga garIra yasyA sA ahAnaparipUrNapaJcendriyazarIrA-nyUnAdhikavai kanyAdidoSarahitalakSaNasahita-paJcendriyapUrNasutArA iti yAvat / 'lavaNa-vajaNa -guNovaveyA' lakSaNa vyaJjanagugopapetA, tatra-lakSaNAni cihnAni hastagvAdirUpANi svastikAdIni vyaJjanAni-magatilAni, tAyeva guNA prastarUpA tairapapetA = susampannA | 'mANu- mmANa- pamANaparipuraNa sRjAya savvaga daragI' mAnonmAna pramANa- pratipUrNa sujAta sarvAGga sundarAGgI, mAna=jalAtriparipUrNakuNDAtripraviSTaM puraSAdau yadA droNaparimita jalAdi nissarati tadA sa purAdirmAnavAnucyate, tasya zarIrAvagAhanAvizeSo mAnamana gRdyate / unmAnam= UrdhvamAna yat tulAyAmAgeSya tolane'rdhabhArapramANa bhavati tat / pramANa = nijAGgulIbhiraTorugNatAGgulpirimitocchrAya, mAna ca unmAna ca pramANa ceti mAnonmAnapramANAni, tai pratipUNAni==pannAni, ata eva sujAtAni yathocitAvayavamanivezayuktAni, sarvANi= sara gani, aGgAni = mastakAdArabhya caraNAntAni yasmiMstat tAdRgam - ata eva sundara dIrgha aura pAcoM indriyoM se paripUrNa thA / ( lakkhaNa - vajaNa - guNovaveyA ) lakSaNahastaresAdikarUpa eva vyajana - masatila AdirUpa cihnoM se yaha sumpanna thI / ( mANummANa - ppamANa- paDipuNNa- sRjAya - savvaga - mudaragI ) mAna, unmAna evaM pramANa se paripUrNa hone ke kAraNa yathocita avayavoM kI racanA se isake mastaka se lekara caraNataka ke samasta aga ena upAga baDe hI suhAvane the, ata isakA zarIra sarvAMgasundara thA / ( sasi- somAkAra - kata - piyadasaNA ) cadramA ke tulya isakA svarUpa jhApu TuDe nahi teSu mane pAyeya indriyothI paripUrya hetu (lakrANabajaNa-guNonaveyA) lakSAyu-ibhta reNAhin3ya tema 4 vyannana-bhasA tala mAhi 35 vikSodhI te subhapanna hutI (mANu-+mANa- pamANa paDipuNNa-sujAya savvagasudaragI) bhAna, unbhAna tebha na prabhAthI paripUrNa hovAnA naro yatho cita avayavAnI racanAthI tenA mAthAthI laIne paga sudhInA samasta aga tema ja upAge ghaNA ja sudara hatA tethI tenu za.Ira sarvAMgasudara hatu samAna tenu svarUpa hAvAthI te (sasi momAkAra-kta piyadasaNA ) sadabhA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasUtre mUlam tassa NaM koNiyassa ranno dhAriNI NAmaM devI hotthA, sukumAlapANipAyA ahINa-paDipuNNa-paMcidiyasa 58 1 , DimbaDamaram - vighnakalahAbhyA rahitam eva yathA syAttathA, evabhUta cA rajja rAjya - ' pasAsemANe ' prazAsat - pAlayana ' vihara: viharati tiSThati // sU 11 // ; TIkA ---tassa NaM koNiyassa ranno' tasya sala kogikasya rAja ' dhAriNI NAma devI hotthA ' dhAriNI nAma devI - rAtrI AsIt sA dhAriNA rAjJI kIdRzI ? atrocyate--' sukumAlapANipAyA ' sukumArapANipAdA-pAnI ca pAdau ca pANipAdam, prANyaGgatvAdekavadbhAva, tata sukumAra = komala pANipAda yasthA sA tathA, sukomalakaracaraNA / 'ahINa-paDipuNNa-parvidiya-sarIrA' ahIna paripUrNa-paJcendriya-gagerAlakSaNato'honAni= sampUrNalakSaNAni, svarUpata paripUrNAni=nAtihUsvAni nAtidIrghANi abhAva bhI isaliye thA ki ( subhikSa ) ( pasAtaDivaDamara ) vighna aura kalahakA athavA aise [ rajja pasAsemANe viharai ] rAjya karate the // sU0 11 // / prakAra kA upadrava nahIM thA / upadrava kA isame logoM ko khAdyasAmagrI sulabha thI yahA~ nAma bhI nahIM thA / isa prakAra, rAjya kA pAlana karate hue koNika rAjA 6 tassa Na koNiyassa rano' ityAdi, d ( tassa Na koNiyassa rano ) usa koNika rAjA kI ( dhAriNI NAma ) dhAriNI nAma kI ( devI ) rAnI ( hotthA ) thI / ( sukumAlapANipAyA ) isake hAtha aura paira donoM hI baDe sukumAra the / ( ahINa-paDipuNNa-parcidiya-sarIrA ) isakA zarIra lakSagase ahIna eva svarUpa se paripUrNa-na atihasva aura na atipazu bheTalA bhATe to (mubhikya) tebhA boDIne bhAvAnI sAmagrI susala hRtI (pasAtaDi baDamaraM) vina bhane saha (kumAnu nAma nizAna ja nahotu yA prAre athavA sevA (rajJa pasAmemANe viharai ) rAjyanu pAlana karatA thakA kANika rAjA rAjya karatA hatA (s 11) "tasa Na koNissa raNNo" ityAhi (tassa Na koNissa raNNo ) te aNi zantanI (dhAriNI NAma) dhArienAmanI (devI) zazI (hotthA) utI (sukumAla - pANi-pAyA) tenA hAtha ane yaga manneya maDu pepara (abhaNa) utA (ahINa-paDipuNNa-pacidiya- sarIrA) tenu zarIra vaSoAthI ahIna tema ja svarUpathI paripUrNa-bahu nAnu nahi tema bahu moTu Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayapiNI-TokA sU 12 dhAriNIvarNanama rIrA lakkhaNa-baMjaNa-guNovaveyA mANu-mmANa--ppamANa-paDipuSaNasujAya-savvaMga-suMdaraMgI sami-somAkAra-kaMta-piya-daMsaNA suruvA nAtipInAni nAtikRzAni paJca indriyAgi yatra tadahInaparipUrNapaneTiya, tAdRza zarIra yasyA sA ahInaparipUrNapaJcendriyagarIrA-nyUnAdhikavaiphalyAdidoparahitalakSaNasahitapaJcendriyapUrNasundarazarIga iti yAvat / 'lavaNa-vajaNa-guNovareyA' lakSaNa-jyannanagugopapetA. tatra-lakSaNAni-cihAni hastaregvAdirUpANi svastikAdIni, vyasanAnimmAtilAdIni, tAnyeva guNA -prAratarUpA tairupapetA-mumampannA / 'mANu mmANa-ppamANapaDipuNNa sujAya sambaMga-mudaragI' mAno mAna-pramANa-pratipUrNa-mujAta-sAta-mundarAma, mAna jalAdiparipUrNakuNTAdiprapiTa purapAdau yadA droNaparimita jalgaTi nissarani tadA sa purapAdirmAnavAnucyate, tasya garIgavagAhanAvizeSo mAnamana gRhyate / unmAnamaHUrvamAna yat tulAyAmAropya tolane'rdhabhAgapramANa bhavati tat / pramANa-nijAmulImiraTotarazatAGguliparimitIcyAya , mAna ca unmAna ca pramANa ceni mAnonmAnapramANAni, tai pratipUrNAnimmapannAni, ata eva mujAtAni yathocitAvayavamanivegayuktAni, sarvANi= sara gani, agAni-mastakAdArabhya caraNAntAni yasmintat tAdRzam-ata eva mundaradIrdha aura pAcau indriyoM se paripUrNa thaa| (lakhaNa-cajaNa-guNoparayA) lakSaNahastarekhAdikarUpa eva vyajana-masatila Adipa cihI se yaha mumpana thI / (mANummANa-ppamANa-paDipuNNa-bhujAya-sanyaga-mudaragI) mAna, unmAna eva pramANa se paripUrNa hone ke kAraNa yathocita avayavoM kI racanA se isake mastaka se lekara caraNataka ke samasta aga eva upAga baDe hI muhAvane the, ata isakA zarIra sAgasundara thaa| (sasi-somAkAra-kata-piyadasaNA) cadramA ke tulya isakA svarUpa sAmu na mane pAyeya dhandriyothI paripUrvA tu (laksaNacajaNa-guNovaveyA) kSA-sta 36435 tema 4 vyAna-masA ta mAhi 35 yinIyA sumapannatI (mANu-mmANa-ppamANa paDhipuNNa-sujAya savvagasudaragI) bhAna, unmAna te pramANuthI paripUrNa pAna 420 kyo cita avayavonI racanAthI tenA mAthAthI laIne paga sudhInA samasta aga tema ja upAge ghaNuM ja suMdara hatAtethI tenuM zarIra samasudara hatu (masi-somAkAra-kata piyadasaNA) yadramA samAna tenu sva35 pAthI te Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSapAtikamaMtra karayala-parimiya-pasattha-tivalI-valiyamajyA kuMDallu-lihiya-gaMDalehA komuiya-rayaNiyara-vimala-paDipuNNa-somavayaNA siMgArAgAramaGga-vapuryamyA sA tathoktA 'sasi-somAmAra-kata-piya-dasaNA' zagi saumyAkArakAnta-priyadarzanA, zIva candra iva saumya =mundara AkAra yarUpa yasyA sA tathA, kAntA kamanIyA-manoharA, priya hutyAhAdaka darzana yasyA sA tathA / tata padanayasya karmadhAraya / 'mukhvA' surUpA-yobhana rUpa yasyA sA tathA / 'karayala-parimiya-pasatya-tivalI-caliya-majjhA' karatala-parimita-prazasta-rivalI-calitamadhyA-karatalena parimita -pramANita -muSTigrAhya ityartha , sa cAsau prArata zubha , nipalIvalita =udaropari vartamAnA tirekhA trivalistayA valito-yukto madhyo madhyabhAgA yasyA sA tayA / 'kuDalu-lihiya-gaDalehA' kuNDalo-llipita-gaNDalekhA, kuNDalAbhyAmullikhitA ghRSTA gaNDalekhA-kapolamaNDale racitA patrAvalI yasyA sA tathoktA, 'komuiya-rayaNiyara-vimala-paDipuNNa-somavayaNA' kaumudita-rajanIkara-vimala-paripUrNasaumyavadanA, kaumudita zaraccandrikAsahito yo rajanIkara =pUrNacandrastadvad vimala hone se yaha dekhanevAloM ke liye baDI hI kAnta-manohara lagatI thI, isaliye isakA darzana hRdaya kA AhlAdaka hotA thA / (suruvA) aura yahI kAraNa thA ki jisakI vajaha se yaha surUpA thii| (karayala-parimiya-pasatya-tivalI caliyamajjhA) isakA madhyabhAga--kaTipradeza karatalaparimita arthAt mUThI meM Asake itanA patalA thA, prazasta thA, tathA isakA udara trivalIyukta thaa| ( kuDalu-llihiya-gaDalehA komuiya-rayaNiyara-vimala-paDipuNNa-somavayaNA )isake kapolmaTala para jo patrAvaLI racita thI vaha kAno me pahire hue dono kuNDalI se ullikhita-ghRSTa hotI rahatI thii| isakA jo saumyavadana-sundara mukha thA vaha candrikA se samanvita rajanIkara arthAt nAgao mATe ghaNI ja kAta manahara lAgatI hatI tethI tenuM darzana hRdayane mAsA yatu tu (suruvA) bhane 4 thI te su3|| hatI (pharayala parimiya-pasatya tipalI-baliyamajjhA) tenA madhyamA-ripradeza 42tsparimita eTale muThThImAM samAI zaMke evo pAtaLo hato, prazasta hatA tathA para vipakSI (ary Rel) pANu tu (kuDalu lihiya gaDalehA komuiya rayaNiyaravimala paDipuNNa somavayaNA) tena pAlama 6 ( gAla) 522 matrAkSI zobhA vadhAravA banAvela racanA) banAvelI hatI te tenA kAnamAM paherelA bane kuDalathI ghasAtI hatI tenuM je saumya vadana cukha hatuM te cadrikAthI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayarpiNI-TIkA sa 12 dhAriNIyarNanam cAruvesA saMgaya-gaya-hasiya-bhaNiya-vihiya-vilAsa-salaliya-saMlAva -NiuNa-juttovayAra-kusalA suMdara-ghaNa-jadhaNa-vayaNa-kara-caraNaparipUrNa maumya vadana musa yamyA sA tathA / 'siMgArAgAracAmvepA' zRGgArA''gAracArapA, gRGgAramya zRGgAgrasasya agAramiva gRhamiva cAra yobhano vepo=napathyavavAdiracanA yasyAH sA tathA / 'sagaya-gaya-hasiya-bhaNiya-vihiya-vilAsasalaliya-salAma-NiuNa-juttozyAra-kusalA'-sadgata-ta-hasita-bhagita-nihitavilAsa-salalita-manApa-nipuNa-yuktopacAra-kugalaga, pagateyu-mamucitepu gata-hamitabhagina-pihita-pilAsa-salalita-mlApeSu nipuNA, tara-gata=gamana gajahasAdinat, hamita=smita, bhaNita-cacana kokilpINAdisvareNa ca yukta, vihita ceSTita, vilAsoneraceSTA, salaritamlApa --vakroktyAyaladAMgNa sahita paraspagbhASaNa, teSu nipuNA-caturetyartha , tathA--yuktopacAreSu sayavahArepu kugalA dakSenyarthaH, tataH padadvayacandramA ke samAna nilakula vimala thaa| [siMgArAgAracAruvesA] isakA nepathya arthAt vepa gRgAra kA dhara thA / [ sagaya-gaya-hasiya-bhaNiya-vihiya-vilAsasalaliya-saMlAva-NiuNa-juttovayAra-kusalA] dasakI gati gaja eva hasAdikA kI gati jaisI manomugdhakArI thI, isakA smita bahuta sundara thA, eva isakA bhASaNa kokila aura vINA Adi ke svara jaisA karNapriya thA, isakI ceSTAe~ aura vilAsa ati manohara the, tathA salalitamalApa-parasparamabhASaNa vakrokti Adi ala kAroM se yukta thA / matalaba kahane kA yaha hai ki yaha ina gamanAdika kriyAoM meM vizeSa catura yI / sAtha 2 yogya sayavahAroM ma bhI yaha kuzala yii| [mudara-thaNa-jayaNa-vayaNazolatA yamA samAna misaTI nirbha tu [si gArA-gAra-- cAruvesA] tenA nepathya arthAt 25 to zAnu 52 hetu (sagaya gaya hasiya bhaNiya vihiya pilAsa salaliya salAva NiuNa juttovayAra - kusalA) tenA cAla gaja (hAthI) tema ja hasa AdikanI gati jevI mane mugdhakArI hatI tenuM smita (hasavuM) ati sundara hatuM tenI bolI keyala ane vINA AdinA svara jevA karNapriya hatA tenI ceSTAo ane vilAsa ati manahara hara tathA salalitasa lApa-paraspara sa bhASaNa-vakrokita Adi ala - kArovALA hatA kahevA matalaba e che ke te gamana (cAla) Adika kriyAemA bahu catura hatI sAthe sAthe ucita sadvyavahAramAM paNa te kuza Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - bhopapAtikama nayaNa-lAvaNNa-vilAsa-kaliyA pAmAIyA darimaNijA abhiruvA paDirUvA, kogieNaMraNNA bhaMbhasAraputteNa saddhi aNuratA avirattA, iTe saha-pharisa-rasa-rUva-gaMdhe paMcavihe mANussae kAmabhoe paJcAbhavamANI viharai // sU. 12 // sya karmadhAraya / 'sudara-thaNa-jaghaNa-bayaNa-kara-caraNa-nayaNa-lAvaNNa-vilAsa kaliyA' sundara-stana-aghana-badana-kara-caraNa-nayana-lAgaNya-pilAsa-kalitA 'pAsAIyA' prAsAdIyA-'darisaNijjA' darzanIyA / 'abhisyA' abhirUpA 'paDi rUvA' pratirUpA, 'koNieNa raNNA bhabhasAraputteNa' koNikena rAjA bhabhasArasudraNa 'saddhiM' sAda-saha / 'aNurattA' anuraktA-anurAgavatI, 'avirattA' aviraktA-patyo pratikRle'pi koparahitA, 'iTe' ipTAn-mano'nukulAn, 'sada-pharisa-rasa-rUva-ga' zabda-sparza-rasa--rUpa-gandhAna , 'pacavihe' paJcavidhAn , 'mANussae kAmamoe' mAnuSyakAn-manuSyasambandhina kAmabhogAn , 'paJcaNubhavamANI' pratyanubhavantI-bhunAnA 'viharaI' viharati sma iti // mU0 12 // kara-caraNa nayaNa-lAvaNNa-vilAsa-kaliyA ] imake payodharayugala puSTa, jaghana kadalAmtabha jaise, vadana rAkAgazi jaisA arthAt pUrNimA ke candra jaisA thA, kamala jaise komala isake kara caraNa the, nayanalAvaNya anupama, eva vilAsa manohara thA / [pAsAIyA ] yaha rAjA ke citta ko pratisamaya pramudita karatI rahatI thI / draSTavya vastuoM me yaha mA eka [darisaNijjA ] draSTavya vastu thii| [ abhi rUvA paDirUvA ] abhirUpa eva pratirUpa thii| (koNieNa raNNA bhabhasAraputtega . saddhiM aNurattA avirattA ihe sadda-pharisa-rasa-rUva-gave pacavihe mANumsara kAmabhoe pacaNubhavamANI viharai ] yaha rAnI apane priyapati kogika rAjA ke sAtha, kutI [sudara-thaNa-jaghaNa-cayaNa-kara-caraNa-nayaNa-lAvaNNa - vilAsa - kaliyA] tenA banne stane puSTa, jaghana keLanA ta bha jevA, vadana-mukha rAkAzaziarthAt pUrNimAnA cadra jevu hatu kamaLa jevA suvALA hAtha paga hatA natranu sApazya anupama tama 4 visAsa manAu2 &0 (pAsAIyA) satanA cittane haravakhata khuzI karatI rahetI hatI joI zakAya tevI vastuomAM te pAsa (darisaNijjA) nevAsAya tI [abhiruvA paDiruvA] mali35 mA prati35 tI (koNieNa raNNA bhabhasAraputteNa saddhiM aNurattA avirattA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayarpiNI-TIkA ra 13 magaramavRttizyAvRtapuruSaparNanam, mRlam-tassa NaM koNiyassa rapaNo eke purise viulakayavittie bhagavao pavittivAue bhagavao tadevasiyaM pavitti NivedeDa // suu013|| TIkA-'tagsa Na koNiyamsa raNo' ityAdi / tasya pala koNikamya gana 'paye.' ka 'purise' purupa 'diulAyarittie' vipulatattika: pulA adhikA tA vRttirAjIvikA yasmai sa pipulagatavRttika-dattapracurajIrika , bhagAo' bhagavata marmavidhaizvaryasto mahAgIrasya 'pavittiyAue' pravRttinyApUta -pravRttI yAAyA nA to viTatya pha prAme nagare vA samavasata / etadpAyAm-jyAta niyukta 'bhagavanI' bhagarata - mahAvIrasya tadevasiya tadaivasikI-tasmin divase bhavA tadevamikI-tAm , arthAt asmin divase'mmAnagarAd vihatyA'sminagare bhagavAn virAjate, ityetadrUpA diyamasambandhinI 'pavitti' pravRtti vArtA "NivedeI' nivedayatikathayatIti // ma0 13 // jo bhabhasAra (gika) kA putra thA, anurakta hoto huI, usake krodhita hone para bhI pratikUlatA se cimusa bana, icchita zabda, sparza, rasa, rUpa eva gandharUpa pAcoM indriyoM ke mAnavocita pradhAna kAmabhogoM kA anubhava karatI huI Anada se, apanA samaya vyatAta karatI yA // sU0 12 // 'tassa Na koNiyassa ' ityAdi, / tassa Na kogiyassa raNo ] una koNika rAjA ke yahA { eke purise ] eka aisA puruSa niyukta thA jise rAjA kI ora se [viulaphayavittie ] baDI iThe sada-pharisa-rasa-ruva-gadhe paMcavihe mANussae kAmabhoe paccaNubharamANI viharai) 2. 2 potAnA priyapati pazu rAta ke samabhAra (yis) ne putra hato tenI sAthe anurakata premALa hatI rAja kodhita thAya te paNa te pratikULatAthI vimukha hatI, eTale anukaLa hatI manane game tevA zada, sparza, rasa, rU5 tema ja 3 dharUSa pAca ItionA mAnacita mukhya kAmane anubhava karanI Ana dathI potAno samaya vyatIta 42lI tI (sU 12) "tassa Na koNiyassa" chatyAdi (tassa Na koNiyassa raNodita sAne tyA eke purise ] 4 - - Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika mUlam tassa NaM purisasta vahave aNNe purisA divaNabhai-bhata-veNA bhagavao pavittivAuyA bhagavao taddevasiaM pavittiM NivedeMti / sU0 14 // T TIkA--tassa Na purisassa' ityAdi, tasya bhagavadvArtAharasya puruSasya bhRtyasya ' vahave aNNe purisA' bahavo'nye puraSA -- rAjasevakA, te kAdRzA' ityAha-'diNNa - bhai bhatta-veyaNA' datta-mRti-bhakta-betanA -bhRti svarNamudrAdirUpA, bhaktamamilatI thI / ( bhagavao paricinAue ) bhagavAn AjIvikA "" kana kahA se nihAra kara kisa grAma meM samavasRta hue hai isa samAcAra ko jAnane ke liye vaha niyukta kiyA gayA thA / tathA [ bhagavao taddevasiya paritti fract ] bhagavAn ke dainika vRttAnta kA bhI - arthAt Ajadina bhagavAn isa nagara se vihAra kara isa nagara meM virAja rahe haiM isa prakAra ko unakI dainika vihAravArtA kA bhI dhyAna rasatA thA / yaha vRttAnta rAjA ke nikaTa nivedana karatA thA // sU0 13 // ' tassa paNaM purisassa vahave' ityAdi, t [ tassa - purisaMssa bahave aNNe purisA ] ima puruSa ke hAtha ke nIce aura bhI bahuta se aneka puruSa ki jinhe ( diSNa - bhai - bhatta - veyaNA ) isakI tarapha se suvarNamudrAdirUpa bhRti, evaM annAdirUpa bhakta isa prakAra donoM taraha kA yethe| 53Sa raabheo| to Denene gala tarathI ( niulakayavittie) bhoTI bhAluviDA bhajatI itI [ bhagavao pavittivAue ] bhagavAna kyAre kayAthI vihAra karI kayA gAmamA samavata thayA che" e samAcAra jANavAne bhATe tenI nibhAyuddha 4resI hutI tathA [ bhagavao taddevasiya paviti Nivedei ] bhagavAnane dainika vRttAnta=arthAt jarAja bhagavAna A nagarathI vihAra karIne A nagaramAM migaje che e prakAranI tenI dainika ( divasa ma badhI ) vihAravArtA nuM paNa dhyAna rAkhatA hatA A vRttAnta rAjAnI pAse nivedana urato to ( sU 13 ) 16 tassa Na purisassa bahave ' dhatyAhi ( tassa Na purisamsa bahave aNNe purisA) te puruSanA hAtha nIce mIla ghAyuSo hatA bhane ( diNNa-bhai-bhatta-veyaNA ) tenA tarasthI suvarNa mudrArUpa bhUti temaja annAdirUpa bhakta-khArAka ema banne prakAranuM vetana Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayarpiNI-TokA ma 15 sthAnazAlAgatakUNikaparNanam. mUlam-~teNaM kAleNaM teNaM samaraNaM koNie rAyA __ bhaMbhasAraputte vAhirayAe ubaTTANasAlAe aNega-gaNaNAyaga-daMDa anarUpam-iTa dvitira vetana-jAvikA ratta yebhya , te dattamRti-bhaktaretanA 'bhagavao pavittivAunA'-bhagavata pravRtti yAtratA -bhagavanihArasamavasaragAdivRttAnta-nivedana niyuktA, bhagaratastadaivamikI pravRtti nivedayanti-kathayantAni yArat , nokena mRtyena tAdRgapratibandhavihAriNo bhagavata vihAramamayamaraNAtAnivedana mulabham iti hetopatra kArye vahavo niyuktA iti bhAva // mU0 14 // TIkA-'teNa kAleNa teNaM samaeNa' ityAdi, tasmina kAle tasmin samaye 'koNie rAyA bhabhasAraputte' kogiko gajA bhabhasAraputra --aya koNiko nRpo bhabhamArasya-zreNikAparanAmaratA nRpamya puna , 'bAhiriyAe ubaTTANasAlAe' bAhyAyAmupasthAnazAlAyAma-nAye mamAgRha-'aNega-gaNaNAyaga-daDaNAyaga-rAI-sara-talavara-mADavetana liyA jAtA thaa| (bhagavao) ve bhagavAn mahAvIra ke ( pavittivAuyA ) vihAra aura mamavamaraNa Adi vRttAnta kA nivedana karana ke liye niyukta the, [bhagavao nadevasiya pavitti Niti ] isaliye ve bhagavAn kI vihAgmavadhI eva samavamaraNamadhA nAtA pratidina Aphara ke nivedana karate the / sU0 14 // teNa kAleNa teNa samaeNa' ityAdi / (teNa kAleNa teNa samaeNa ) usa kAla usa samaya (koNie rAyA bhabhasAraputte) mabhasAra-Nika nRpa ke putra koNika rAjA (vAhirayAe uvaTThANasAlAe) bAhara kI upasthAna zAlA me (aNega-gaNaNAyaga-daDaNAyaga(52) mApAmA mAtu (bhagarao) tayA sApAna mahAvIrana (pavittipAuyA) vihAra bhane samaksara mAhi vRttAMtanu nivana 425 // bhATa rANesA hutA ( bhaganamo taddenesiya pavitti Nivedeti ) tathA tayA sApAnanI vihAra badhI temaja samavasaraNa e badhI vArtA dararoja AvIne nivedana karatA hatA (sU 14) " teNa kAleNa teNa samaeNa" tyAhi. (teNa kAleNa teNa samaeNa) te Darate samaye (koNie rAyA bhabhasAraputte) ma samA2-zrepi na putra ANi gala (nAhirayAe uvaTThANasAlAe) mahA2nI yAna zAlAmA (aNega-ANaNAyaga-daDaNAyaga-rAI-sara-talapara-mADa Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - aupapAtikasUtre NAyaga-rAI-sara-taLavara-mADaMbiya-koDaMviya-maMti-mahAmaMti-gaNagadovAriya-amacca-ceDa-pIDhamada-nAgara negama-sehi-seNAvai-sasthavAha-dUya-saMdhivAla saddhi saMparibuDe viharai // sU0 15 // niya-koviya-matti mahAmati gaNaga-dogAriya-amanca-veDa-pIDhamada-nAgara negama-seTiseNAvaha satyagaha-dUya-saMdhikAla sadi aneka-gaganAyaka-daNDanAyaka rAjezvara-tatrara-mADambika-kauTumbika mantri-mahAmantrimANaka-dIpArikA-'mAtya-ceTa-pIThamarda-nAgara-naigama-zreSThi-senApati-sArthavAha-dUta-sandhipAlai sArdham , tara aneke ye gaNanAyakA samutpanne prayojane ye gaNa kurvanti te gaNanAyakA , gaNapradhAnA ityartha , daNDanAyakA-daNDanAtAra , rAjAna-maNDalA'dhipA, IzvarA-aizvaryasampannA yuvarAjA , talcarA-tala-sauvarNapadabandha , parituSTanarapatipradattena tena talena barA , talaparA --santuSTabhUpapradattapaTTayandhasuzobhitarAjakanyA ityartha, 'mADariya' mADambikA , grAmapaJcazatIpataya ityartha , yadvA-sArdhakoza-dayaparimitaprAntavilchiya vicchidya sthitAnA prAmAgAmadhipataya , koDupiya-kauTumbikA bahukuTumbabharaNatatparA , mantriNa - rAI-sara-talavara-mADaviya-koDaviya-mati-mahAmati-gaNaga-dopAriya-amaJca ceDapIDhamaha-nAgara-negama-sehi-seNAvai-satyavAha-daya-sadhivAla saddhiM saparivuDhe viharai) aneka gaNanAyakoM se-ayojana upasthita hone para jo gaNa taiyAra karate the aise logoM se, daNTanAyako se, mANDalika rAjAoM se, IzvaroM se yuvarAjoM se, talavaroM se rAjAne saMtuSTa hokara jina logoM ko suvarNakA paTTabandha diyA, usa paTTabandha se suzobhita rAjAtulya purupoM se, mAinikoM se-pA~ca sau grAmoM ke adhipatiyoM se, athavA DhAI DhAI kogamA antara jina do gAmoM ke bIca me hotA hai aise aneka gAmoM ke adhipatiyoM se, kauDambhikoM se-kuTumba ke bharaNa-poSaNa me tatpara vyaktiyoM se viya-koDupiya-mati-mahAmati-gaNaga-dobAriya-amacca-cer3a-pIDhamada nAgara-negama-- sedvi-seNAyai-satyavAha-dUya-saMdhivAla sadvi saparivuDe viharai) mane gnaaykethI projana upasthita thAya tyAre je gaNuM taiyAra karatA hatA tevA lokethI, daDanAyakezI, mADalika rAjAethI, IzvarethI yuvarAjothI, talavathI rAjAe sa tuSTa thaIne je lokone suvarNa padRba Ape hoya te pabadhathI suzobhita rAja jevA purUthI, mADambikAthI pAca gAmanA adhipatiothI athavA ahI ahI gAunuM atara je be gAmonI vacce hoya evA aneka gAmanA adhipatiothI, kauTuMbikethI kuTuMbanA sarae 52 vyatimAthI, mAnasAthI,yinI sabhI (nirNaya ) Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 pIyUpayapiNI-TIkA sU. 15 upamyAnazAlAgatakRNikayanam . kartavyAlocana mantra , so'myAstIti mantrI, bahumalyakA mantriNa , vicArakArakA ityartha , mahAmantriNa -mantrimaNDalapradhAnA -sUkSmAtimUkSmavicArakA ityartha , gaNaga-gaNakA -jyotipikA -zubhAzubhaphAdezakAriNa , ' dobAriya' dauvArikA dvArapAlA , amAtyA -rAjyahitacintakA -aSTAdazAnA prakRtInA-nAgarikagInA mahattarA iti yAvat , ceTA dAsA , pIThamA -agamavAhakA --AmanasamIpanatina -senakA, nAgarA =nagaravAsino nAgarikA, nagamA -pauravagija , zeSThina -lakSmIkRpAsUcakapAlakRtakA pradhAnanyavahAriNa ' seNAvaDa' menApataya -caturaGgasenAyAzcaturvimA adhipA , sArthavAhA -sAtha samAnatryavasAyisamUha vAhayanti yogakSemAbhyA rakSanti iti athAt-samUhana dUradeza gavA krayavikrayakartAra / dUtA-mandezahaga , mandhipAlA-yudhyamAnena rAjJA kRta sandhi ta pAlayantIti sandhipAlA / etepA dvandva vidhAya tairgaganAyakAdimandhipAlA'ntai sArddham , atra ArpanAt sandhipAlagandottaravartitRtIyAvibhaktelopa , 'saparikhuDhe' samparivRta -sa-- samyak samantAdveSTita 'viharaI' viharati-sugvena kAla nayati smeti bhAva // sU0 15 // mantriyoM se kartavya kI samIkSA karanevAle vicAravAna purupoM se, mahAmantriyoM se samAtimU mavicArazIla mantrimaNDala ke pradhAnoM se, gaNoM se zubha, azubha phala pA nivedana karanevAle jyotipiyoM se, dauvArikI se dvArapAloM se, amAtyoM se rAjya ke hita cintako se arthAt aThAraha prakRtiyoM-jAtiyoM ke mukhiyoM se, ceToM se dAsoM se, pIThamaIkoM se aGgamaIko se arthAt samIpa meM rahanevAle senako se, nAgaroM senAgarika purupoM se, naigamoM se-pauravaNigajanoM se, pThiyoM se lakSmI kI kRpA kA sUcaka paTTa se suzobhita muraya muraya seThoM se, senApatiyoM se-caturaGgiNI senA ke nAyakoM se, sArthavAhoM se, dUtoM se, tathA-sandhipAloM se zatru rAjAoM ke sAtha sandhi karane ke liye niyukta adhikArI purupoM se parivRta hokara vaThe hue the / sU0 15 // karanArA vicAgyAna purUthI, mahAma triothI sUkSmAtisUma vicArazIla matrima DalanA pradhAnethI, gaNakethI=zubha azubha phalanA nivedana karavAvALA jyatiSiethI, dauvArikethI dvArapALothI, amAtyothI, rAjyahitacitakethI arthAt aDhAra prakRti-jJAtionA mukhiothI, ceTethI=dAsethI, pIThamakethIagamardakethI arthAta pAse rahevAvALA (hajurIA) vakethI, nAgarothI= nAgarika purUSAthI, nigamothI=para vaNika janathI, zreSThiothI=lakamInI kRpAnA sUcaka paTTathI suzobhita mukhya mukhya zeThethI, senApatiothI caturagiNI senAnA nAyakethI, sArthavAhothI, datathI tathA adhipAsethI zatru rAjAonI sAthe saMdhi varavAne mATe nimaNuMka karelA adhikArI purUthI vITaLAIne beThA hatA (sU 15 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 taurfara mUlam -- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahA ------ TIkA' teNa kAleNa ' ityAdi / adhunA caramatIvara bhagavanta , zrI mahAvIrasvAmina varNayati - ' te ' iti satreNa / sa garchu bhagavAn vacanAgocaraguNanikararuciro mahAvIro'pratinandhavihArakameNa pUrNamadramuvAna samavamartukAma campAyA nagaryA samIpa grAmamupAgata iti varNyate ' teNa kAlena teNa samaeNa ityAdi / tasmin khalu kAle caturikalakSage tasmin samaye = kogikabhUpazAmanasamaye, 'samaNe' zramaNa - zrAmyati - tI tapasi yatate iti zramaNa | 'bhagana' bhagavAn samagraizvaryasampanna, 'mahAvIre' mahAvIra - mahAvIranAmnA prasiddha dharamatIrthakara, guganiSpannamida nAma, adhunA mahAvIrazabdayutpattimAha-nizepana zivapadamiyarti gacchatIti vIra apanA vidArayati ' teNa kAlena teNa samaeNa samaNe bhagavaM mahAvIre' ityAdi, aba caramatIrthaMkara bhagavAna mahAvIra svAmI kA 16 ityAdi 16 ve sUtradvArA vargana kiyA jAtA hai / isame sarvaprathama prazasta guNoM ke samUha se virAjita ve prabhu apratibaMdha vihAra karate nAma ke udyAna me padhArane ke nimitta capAnagarI ke samIpavatA grAma me padhAre / te kAle " vacana - agocara hue pUrNabhadra Are ke usa zramaNa - tItra ( teNa kAlena teNa samaraNa ) avasapiMgI kAlake caturtha ki jisa samaya mai koNika rAjA rAjya karate the, ( samaNe ) karanevAle ( bhagava ) bhagavAna - samagra aizvarya rApanna ( mahAvIre ) mahAvIra - jo rAgamanarUpa se zivapada ko prApta karate haiM ve vIra hai, karmazatruoM kA jo samaya me tapasyA apuna - vidAraNa " teNa kAlena teNa samaraNa samaNe bhagana mahAvIre " ityAdi. 37 have yarabha tIrthajare lagavAna mahAvIra gvAbhInu pani " teNa kAleNa' ityAdi 1mA sutradvArA karavAmA Ave che temA mathI prathama vacana agAcara-prazasta guNNAnA nagRhathI virAjamAna te prabhu apratibandha vihAra karatA karatA pUrNa bhadra nAmanA udyAnamA padhAravAnA nimitte ca pAngriinaa naluGanA gAbhA yadhAyA ( neNa kAlena teNa samaraNa) avasarpiNI kAlanA cAthA ArAnA te samaye ke je samayamA Nika rAjA rAjya ratA hutA, (samaNe ) zrabhayu - tIvra tapasyA svAvAjA ( bhagana ) lagavAnasamaya bhaizvaryasa yanna ( mahAnIre ) mahAvIra ne apunarAgamana - 35thI ziva padmane prApta kare che te vIra che, kazatruone je nAza kare che te vIra che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyRparSiNI TokA na 16 bhagavanmahAvIrasvAmivarNanam 69 vIre Aigare titthagare sayaMsaMbuddhe purisuttame purisasIhe purisa ripumaya miti vIra | yahA - ananyAnubhRtamahAtapa zriyA virAjate iti vIra, yA jantaraGgamohamahAnanilanAmanantataponI yApArayati iti nAra sAmAnyajina, tadapekSayA mahAcAsau vAra mahAvIra / mahatyaguNayuktanIramasya nipariSahopamarganipAte'pi nivAt janmamamane nijAdguSThena megethaalnaac| 'jAigare' Adikara AdI prathamata svanAmanApebhayA zrutacArinadharmalakSaNa kArya karoti tacchIla Adikara / 'titthagare' tIrthakara tIryate- pAryate sasAramoha mahoda karate haiM-ve cIra hai, jo ananya sadRza tapasyA kI zobhA se virAjamAna hote hai cora hai, jinhoMne antaraga - anta sthita mohake mahAcala kA nAza karane ke liye apane ananta tapa vAryA prayoga kiyA hai ve cIra hai / isa prakAra ke vIroM - sAmAnya jinakI apekSA bhagavAna mahattva guNoM se yukta hai, isaliye ve mahAvIra haiN| aneka paripaha upasarga upasthita hone para bhI ve nithala the, janma samaya meM apane agUThe se meru ko hilAyA thA yahI inakA mahatva hai / aise antima tIrthaMkara mahAvIra prabhu jona nimnalikhita vizeSaNa se sapanna hai ve capAnagarI ke samIpastha grAma meM padhAre, isa prakAra isa sUnakA sava lagAnA cAhiye / ve mahAvIra prabhu kaise he ' isa bAta ko nIce likhe hue vizeSaNoM dvArA sarakAra spaSTa karate haiN| ve prabhu (Aigare ) jAkira - svazAsana kI apekSA zrutacArinarUpa dharma kI Adi karane vAle haiM, ( titthayare ) tIrthakara hai - jisako prApta kara jIva sasArarUpI mahAsamudra pAra karate hai je ananya-maza tapasyAnI AbhAvaDe virAjamAna che te vIra che jeee A tara ga~~a ta sthita meAhanA makhalanA nAza zvAne mATe peAtAnA anata tapavIya ( khala )nA prayAga karyo che te vIra che e prakAranA vIrAnI--sAmAnya jIneAnI apekSA bhagavAna mahattva guNAthI yukta che, tethI tee mahAvIru je aneka parISaha upanaga upasthita thatA paNa te nizcaLa rahetA, janma samaye peAtAnA a guhAvarDa merU parvatane halAvyeA hateA eja temanu mahattva che evA atima tIrthaMkara mahAvIra prabhu ke je nimna likhita vizeSaNAthI napanna che te capAnagarInA najIkanA gAmamA padhAryA e prakAre A sUtranA samaya ghaTAvavA joIe te mahAvIra prabhu jevA che te vAtane nIce lakhelA vizeSaNeAdvArA satrakAra spaSTa kare che te prabhu (Aigare ) mAhira zAsa nanI apekSA zrutathAstriya dharmane mAhi uvAvAjA che, ( titthayare ) tIrtha Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A~papAtikatra 3 dhiryena tat tIrtham caturnidha saGgha takarazIlayAta tIrthakara / 'sayasamuddhe' svayasambuddha - svaya paropadezamantareNa sambuddha - samyaktayA bodha prAma svayasambuddha / ' purimuttame ' puruSottama - puruSeSu uttama zreSTha jJAnAyanantavatyAtpurupottama / ' purisasIhe ' purupasiMha - puspeSu siMha - rAgadvepAdizatruparAjaye dRSTA'dbhuta parAkramAt iti yadvA-puruSa siMha iva iti purapasiMha / ' purisararapuDarIe' purupavarapuNDarIkam - puNDarIka dhavalakamala, varaJca tatpuNDarIka varapuNDarIka = dhana lakamalapradhAna, puruSo varapuNDarIkamivetyupami - tasamAse puruSanarapuNDarIkam, bhagavato varapuNDarIkopamA ca nirnirgatA'silA'zubhamalImasa tvAt sarve zubhAnubhAvai parizuddhatvAcca yadvA yathA puNDarIka pAjAtamapi salile varddhitamapi cobhayasamnandhamapahAya nirlepa jalopari ramaNIya sadRzyate nijAnupamaguNagagabalena surAsura-nara-nikara- girovAraNIyatayA'timahanIya paramasusAssspadaJca bhavati F 05 + aise caturvidha sagharUpa tIrtha ke karttA haiM ( sayasamuddhe ) paropadeza ke binA svayameva bodha ko prApta hue hai, isaliye svayasaddha haiM, ( purimuttame ) jJAnAdika anantazuddha guNoM kI jAgRti - viSTi hone se puruSoM me uttama hai, ( purisasI he ) rAgadveSAdika zatruoM ke parAjita karane me advitIya - parAkrama pradarzita karane ke kAraNa purupasiMha hai / ( purisavarapuDarIe) puruSavaramudarIka-samasta prakAra kI malinatA ke abhAva se pusyoM meM zreSTha zubhra kamala jaise hai / yahA bhagavAn ko jo varapuDarIka kI upamA dI gaI hai usakA bhAva yaha hai ki jisa prakAra kamala kIcaDa se udbhUta hone para eva jala me varddhita hone para bhI ina donoM (kIcaDa aura jala ) ke sabadha se rahita hokara nirlepa hotA hai, jala se bhinna hokara usIme rahatA huA bho jaise kara che. jene prApta karIne jIva sa sArarUpI mahAsamudra pAra kare che evA aturvidha saghasya tIrthanA rtA che ( sayasabuddhe ) paropadezanA vagara potAnI bheNe zodhane Apta yo che tethI svayasamuddha che ( purisuttame ) jJAnAhiGa ananta zuddha guNonI lagRti- viziSTa hovAthI pu3SAmA uttama (purisasI hai) raga dveSAdika zatruone parAjita karavAmA advitIya parAkrama anAvavAnA kAra guthI pu3Sa-siddha che ( purisanarapuDarIe ) 3Savara urI - samasta ajaranI malinatAnA abhAvathI purUSAmA zreSTha zubhra kamala jevA che. ahIM bhagavAnane je varapu DarI nI upamA ApelI che tenA bhAva e che ke je prakAre kamala kIcaDathI utpanna thAya che temaja jalamA vadhatu jAya che chatA paNa e ane ( kIcaDa ane jala)nA sakha dhathI rahita thaI te nilepa rahe che jalathI judA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpafrpaNI TIkA va 16 bhagavanmahAvIrasvAmivarNanam 71 varapuMDarIe purisavaragaMdhahatthI loguttame loganAhe logahie logatathA'ya bhagavAna karmapadAnAto bhogA'mbhopati sanapi nirlepastadubhayamativartate, guNasampadAmpatayA ca kevalAdiguNabhAnAdasi bhayajanazirodhAraNIyo bhavatIti / 'purisavaragadhatthI' puruSAragandhahastI gandhayukto hastI gandhahastI carathAsI gandha hastI caragandhahastI puruSo varagandhahastIya- puruSavaragandhahastA, gandhahastilakSaNa yathAyasya gandha samAnAya palAyante para gajA | ta gandhahastina vidyAnnRpatevijayAvaham // iti // ata eva yathA gandhahastigandhamAnAya anye gajA itastato druta palAyya kyApi tadacinyAtizayaprabhAnavazAd viharaNasamAraNagandhasambandhagandhato'pi - iti nilIyante sundara disatA hai aura mura, amura eva naroM dvArA apana girapara dhAraNa kiye jAne se atimahanIya eva ayata prazamanIya hotA hai, usIprakAra prabhu bhI karmarUpa paka se udbhUta hona para eva bhogarUpa jaTa meM varddhita hone para bhI ina donoM se nirlisa hI hai evaM jJAnAdikaguNarUpI sampatti ke sthAna hone se arthAt kevalajJAnAdika guNoM se niSTi hone se samasta bhavyajanoM dvArA girodhArya hai / ( purisatrarahasthI ) bhagavAn puruSoM meM gadhahastI jaise haiM / jisakI gadha se anya gaja dUra bhAga jAneM usakA nAma gadhahastI hai / yaha hastI jima rAjA ke pAsa hotA hai vaha niyama se zatruoM ke bIca meM rahane para bhI vijayalakSmI prApta karatA hai | hamA prakAra prabhu ke bihAra kI gaMdha se bhA usa 2 sthAna se umara-marakI Adi upadrava rahIne paNa temAja rahetA chatA jema sudara lAge che ane sura, asura temaja manuSyadvArA potapeAtAne mAthe dhAraNa karavAmA AvatA atimahunIya temaja atyata prazasanIya ane che, tema prabhu paNa karUpa 57 ( kIcaDa ) thI utpanna thayA chattA temaja bhAgarUpa jalamA vRddhi pAmyA chatA paNa e bannethI nike paja vhelA che temaja jJAnA iguNarUpI sa pattinu hAvAthI arthAt Devala jJAnAdika guNeAthI viziSTa hAvAthI samanta bhavya jIve dvArA zirodhArya anesA he ( purisavaragadhahatthI ) lagavAn yu3pobhA gadhaDastI jevA che, jenI gadhathI khIjA hAthIe dUra bhAgI jAya tenu nAma gadhahastI che. A hAthI je rAjAnI pAse hoya che te niyamathI zatruonI vacamA rahevA tA paNu vijayalakSmI prApta kare che evI ja rIte prabhunA vihAranI gaMdhathI paNa sthAna Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtikasUtre Tamara-marakAdaya upadravA dAga dikSu prasvantIti, gandhagajAzritarAjagad bhaganadAzrito bhavyagaga sarvadA vijayavAn bhavatIti bhavayubhayoryukta sAdRzyam / 'loguttame' lokottama -lokepu=bhavyasamAjeSu uttama =utkRSTatama , catusliMgAdatizayapaJcariMgadANIguNopetatvAt / 'loganAhe ' lokanAtha -lokAnA=mavyAnA nAtha =netA--yogakSemakaratvAt / 'logahie' lokahita -loka =ekendriyAdi sarvaprAgigagastasmai hita -tadopAyapradarzakatvAt / 'logapaIve ' lokapradIpa -lokasya bhanyajanasamudAyasya pradIpa , tanmano'bhiniviSTAnAdimithyA patama paTalavyapagamena viziSTAtmatattvaprakAzakavAt, yathA pradIpasya sakalajIvArtha tulyaprakAzakatve'pi cakSuSmanta eva tatprakAzasusamAjo bhavanti na tvandhAstathA bhavyA eva bhagavadanubhAvasamudbhUtaparamAnandasandohabhAjo bhavanti nAbhanyA iti bhI itastata bhAga jAte hai / eva bhagavAna kA bhaktajana bhI sarvadA vijayazIla rahA karate hai / (loguttame) cautIsa atizaya aura paiMtIsa vANIgugoM se yukta hone ke kAraNa bhagavAna bhavyarUpI loka me ukRSTatama hai| (loganAhe) lokA ke arthAt bhavyoM ke yogakSema karanavAla hona se bhagavAna lokanAtha hai / ( logahie ) sabhI prAgiyoM kI rakSA ke upAya nisalAne ke kAraNa bhagavAn loko ke arthAta ekendriya Adi sabhA prAgiyo ke hitakAraka hai| isaliye ve lokahita he / ( logapaIve) bhagavAn logoM ke bhanyoM ke mana meM base hue anAdimithyAtva puJja ko dUra kara viziSTa Atmatatva prakAzita karana ke kAraNa lokapradIpa hai / jaise-pradIpa yadyapi sabhI jIvoM ke liye tulyaprakAza dene vAlA hai, tathApi netravAn manuSya hI usake prakAza kA Ananda le sakatA hai, usI prakAra bhavyaloga hI te te sthAnamAthI Damara, marakI-Adi upadrava paNa Amatema bhAgI jAya che, temaja sajavAnanA satAne 55 sahA viyazI 24aa ucha (loguttame) yAtrIsa atizaye ane pAtrIsa vANI guNothI yukta hovAnA kAraNe bhagavAna bhavyarUpI zobhA GTatama cha, (loganAhe) sonA arthAta navyAnA yogakSema 42 // vANA hAvAthA bhagavAna nAya cha (logahie) tamAma prANImAnI 2kSAnA upAya batAvanAra hovAnA kAraNe bhagavAna lokonA arthAt ekendriya Adi tamAma prANImAnA ti4124 cha te bhATakholita cha (logapaIve) lagavAna lokonA-bhavya jenA manamAM vaselA anAdi mithyAtvapujane dUra karIne viziSTa Atmatattva prakAzita karanArA hovAnA kAraNe lokapradIpa che jemake pradIpa je ke badhA jene mATe samAna prakAza ApavAvALo hoya che, te paNa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayarSiNI TIkA s 16 bhagavanmahAvIrasthAmiyarNanama. paIve logapajjoyagare abhayadae cakkhudae maggadae saraNapratiyopayitu pradIpadRSTAnta anANya lokapadena bhatryAnA grahNam / 'logapajjoyagare ' lokapradyotakara -lokagadenAtra lokyate-dRzyate kevalgalokena yathAvasthitatayeti yupatyA lokAlokayorubhayorgrahaNam tena gokasya-lokAlokala gaNasya mApadArthamya pradyota -lokAlokapradyotasta ragatI yeva gIge lokAlokapradyotakara sarvalokaprakAzakaragagIta / tAjIce kartari Ta prayaya / 'abhayadaye ' abhayadaya - na bhayam-abhayam , bhayAnAmabhAno vA-amayam-amomala maga Amano'vasthApigepo mokSasApanamUtamukRSTapairyamiti yAvata, dayate-dadAtAti nya abhayasya daya amayadaya, yahA-abhayA-bhayarahitA-dayA-sarpajInasapaTapratimocanasvarUpA'nukampA yasya seo'bhayanya / 'cakkhuDhaye' cakSurdaya -cakSurmAna-nivilavastutatvA'prabhA-katayA bhagavAna ke prabhAra-janita paramAnanda ke bhAgI hote hai, abhavya nahA / (logapajjoyagare) bhagavAn lokAlokarakSaNa mabhI padArthoM ke prakAzaka hai, umaliye ve lokapradyotakara hai| (abhayadae ) bhagavAn abhayaDhaya hai-AtmAkI abhIbhapariNani kA nA abhaya hai| dUsare gaTa meM dase mozakA sAdhanabhUta udRSTa dhairya bhI kahate hai| prabhuma dase pradAna karate hai, ata ve abhayadaya kaha gaye he / athavA bhayarahita dayA jinake pAsa hai ve abhayadaya ha / bhagavAna kI dayA samasta jIvA ko makaTo se chuDAna vAlI hotI hai, damaliye prabhu abhayadaya he / (cakkhudaye) bhagavAna cakSudeya hai| jima prakAra hariNAdi jagalI jAnavarga se yukta vana meM coroM dvArA TUTe gaye aura netravALe manuSya ja tenA prakAzane Anada laI zake che, te prakAre ja bhavya leDa ja bhagavAnanA prabhAvajanita paramAnandanA bhAgI thAya che, abhavya nahi (logapajnoyagare) mAvAn ma sakSae tamAma pahAyoMnA prAza cha, tathA teso pradyota cha (abhayadaye) bhagavAna malayahAtA che mAtmAnA kSebhahitapaNAnI paNitinu nAma abhaya chebIjA zabdamAM tene mokSanA sAdhanabhUta uda dhaya paNa kahe che prabhu tene pradAna karavAvALA che tethI teo abhayadaya che athavA bhayarahita dayA jenI pAse che te abhayadaya che bhagavAnanI dayA samasta chene kaTathI iMDAvavAvALI DAya che te jarAthI prabhu samayakSya (cakkhudo) bhagavAna yaya cha je prakAre haNi Adi jagalI jAnavarothI yukta vanamAM cadvArA luTavAma Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhapapAtakasUtre cakSu sAdRzyAt tasya dayo dAyakacakSurdaya yathA hariNAdizaraNye'raNye guNTAkaluNTitebhya paTTikAdidAnena cakSapi pidhAya hastapAdAdi baddhvA tairgarte pAtitebhya kavipaTTikApanodena cakSurdatvA mArga pradarzayatIti tathA bhagavAnapi bhavAraNye rAgadvepaluNTAka - luNTatAss maguNadhanebhyo durAgrahapaTTikA''cchAditajJAnacakSubhyamidhyAtvagarte pAtitebhyastadapanayanapUrvaka jJAnacakSurdatvA mokSamArga pradarzayati / etadeva prakArAntare gA''ha ' maggadae ' mArgadaya - samyagratnatrayalakSaNa givapurapatha, yadvA - viziSTaguNasthAnaprApaka kSayopagamabhAvo 74 7 AkhoM ke Upara paTTI bAdhakara evaM hAtha paira bAdhakara khaDDe meM paTake gaye prANiyoM ko koI dayAlu sajjana unakI AkhoM kI paTTI sola kara eva unheM khaDDe se nikAla kara mArga disalAtA hai aura isa apekSA jaise vaha unhe vyAvahArikarUpa se cakSu kA dAtA kahA jAtA hai usI prakAra bhagavAn bhI isa sasArarUpa araNya meM rAgadvepa Adi coroM dvArA jinakA AtmaguNarUpI dhana haraNa kiyA jA cukA hai eva durAgraharUpI paTTI dvArA jinake jJAnarUpI ne Dhake hue hai tathA jo mithyAtvarUpI khaDDe meM paDe hai aise prAgiyoM ko usa mithyAtvarUpI khaDDe se nikAlakara jJAnarUpI cakSu dekara unheM muktimArga dikhalAte hai, ata prabhu cakSurdaya hai / isI bAta ko prakArAntara se sUnakAra puna pradarzita karate hai - ( maggadae ) ve prabhu mArgadaya he - samyagdarzanAdi tnatraya mukti kA mArga hai, athavA viziSTa guNasthAnoM kA prApaka kSayopazamabhAva bhI mArga hai / prabhu isake dAtA hai / ( saraNadae ) karmarUpI zatruoM se vazIkRta hone ke kAraNa AvelA ane AkhAnA upara paTTI mAdhIne temaja hAtha paga mAdhIne khADAmA nAkhI devAmA AvelA prANione kAi dayALu sajjana temanI AkhAnI paTTI kheAlIne temaja temane khADAmAthI khahAra kADhIne raste matAve che ane te apekSAe te jema tenA vyAvahArikarUpathI cakSune dAtA kahevAya che, teja prakAre bhagavAna paNa A Ja sArarUpa araNyamAM rAgadveSa Adi cArA dvArA jenA AtmaguNurUpI dhana hugNa karavAmA AvI cukelu che temaja durAgraharUpI paTTIDhArA jenA jJAnarUpI netra DhAkI dIdhelA che tathA je mithyAtvarUpI khADAmA paDayA che tevA prANione te mithyAtvarUpI khADAmAthI kADhIne jJAnarUpI cakSu ApIne temane muktimArga batAve che tethI prabhu cakSu ya che A vAtane prAzantarathI sUtrAra ne aharzita ure che, ( maggadae ) tethe| (prabhu) bhaagdRya che-samyagdarzanAdi ratnatraya muktine mAga che athavA viziSTa guNasthAnAne Apta uzavanAra kSayopazamalAva pazu bhArga he prabhu tenA hotA hai ( saraNa Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyapapiNo-TokA sU 16 bhagavanmadAyIrasvAmiyarNanam dae jIvadae vohidae dhammadae dhammadesae dhammanAyae dhamma mArga , tasya daya -dAtA, 'saraNadae / araNaDhaya -AraNa-paritrANa karmaripuvagIkRtatayA vyAkulAnA prAginA ranaNasthAna yA tamya daya / 'jIvaDhae' jIvaDhaya-jIvepu-ekedriyAdisamastaprANiSu dayA-saiTamocanala paNA yasyeti, yadvA-jIvanti munayo yena sa jIra -syamajIrita tasya daya / 'bAhidae / bodhiDhaya-bodhi-ninapraNItadharmamUlamUtA tatvArthazraddhAnalakSNasamyagdarzanandapA tasyA daya / 'yammadae' dharmadaya -dharma -durganiprapatajantusarakSaNalakSaNa zrutacAgniAmakantasya vya / 'dhammadesae' dharmadezaka - dharma =prApratipAditalakSagastasya dezaka =upadezaka / 'dhammanAyae' dharmanAyaka - vyAkula hue prANiyoM ko prabhu nirbhaya sthAna ke pradAyaka hai, (jIvadae ) bhagavAn kI DhayA kevala sajI pacendriya nIvoM taka hI sImita (vyAma ) nahIM hai kintu ekendriya se Tekara samasta sannI amanI pacendriya prANiyotaka bhI vaha ekarasa hokara yaha rahI hai, isaliye ve jIvadaya hai / athavA-munijana jima jIvanase jIte hai aisA jo sayamarUpa jIvita hai usake prAtA hone se prabhuko jIpadaya kahA gayA hai / (cohidae) bhagavAna mamakinarUpI borako dene vAle hai / (dhammadae) durgati meM girate hue prANiyAMpho jo dhAraNa arthAt rakSaNa kare vaha zrutacAritrAtmaka dharma hI dharma hai| bhagavAna usa dharmaka dAtA hai| (cammadesae) bhagavAn uktasvarUpa dharmake upadezaka hai / (dhammanAyae) bhagavAna usa dharmake nAyaka-netA arthAt prabhavasthAna hai / g) karmarUpI zatruothI vaza karAelA havAnA kAraNe vyAkula thaelA prANimAne prabhu nirbhaya yAnanI prAya: che (jInadaye) bhagavAnanI yA kevala sannI pace driya jIvo sudhI ja vyAsa (maryAdita nathI, para tu ekediyathI mADIne samasta cagI asanI pacedriya prANIo sudhI paNa teo enagna thaIne vahe che, te mATe teo jIvadaya che athavA munijana jevu jIvana jIve che tevuM AyamarUpa jIvana je che tenA pradAtA hovAthI prabhune 016ya uDesA cha (bodiye) bhagavAn samalita3pI mAdhane vApAkA ( yammadae) gatimA 5utA prAzmiAnA 60 maryAt 2ksse| 43 te zrutasyAstriAtma dharma ra bhagavAn ta dhanA hotA le ( dhammadesae) bhagavAne 752 49sA 135 dharmanA upadeza cha (vammanAyae) bhagavAna te dharmanA nAyanetA arthAt prasapAyAna che (dhammasArahI) sajavAna dharma35 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtika 76 sArahI dhammavaracAuraMta cakkavaTTI dIvo tANaM saraNagaI paDaTThA dharmasya nAyaka = netA prabhana iti yAvat / 'dhammasArahI ' dharmamArathi -mya sAthi, bhagati sArathitvAropeNa dharme svatvAropo yayata iti paramparitarUpakAladvArastasmAd yathA sArathI sthadvArA tatsthamadhvanIna sukhapUrvakamabhISTa sthAna nayati unmArgagamanAditazra pratiruNadri tathA bhagavAna dharmadvArA mokSamyAnamiti bhAva | 'dhammAra - cAurata cakravahI ' dharma varacAturantacakartA - dAna - zIla- tapo - bhAvai catasRNA narakAdigatAnA caturNI yA kapAyANAmanto nAzo yasmAt, athavA - catasro gatArthatura kaSAyAn vA'ntayati nAgayatAti, yadvA-caturbhirdAnagIlatapobhAyai kRtvA'nto ramyo'yavA cacAro dAnAdayo'ntA - avayavA ( dhammasArahI ) bhagavAn dharmarUpa rathakA sacAlana karanevAle haiM / bhagavAname sArathicakA Aropa karanese dharmame rathatvakA Aropa vyaJjita hotA hai, isaliye yahA~ paramparitarUpaka alakAra samajhanA cAhiye / isakA abhiprAya yaha hai ki, jaise sArathI sthadvArA ratha para baiThe hue pathikoMko sunapUrvaka unake abhISTa sthAname pahu~cAtA hai, unmArgagamana Adise unako rokanA hai, usI prakAra bhagavAna bhI dharmarUpa rathameM bhavya prANiyoM ko baiThAkara usake dvArA unheM unakA abhISTa mokSa sthAnataka susapUrvaka pahu~cA dete haiM aura unhe unmArgase rokate hai / isaliye bhagavAn dharmasArathi kahe gaye hai / ( dhammavaracAuratacakkavaTTI ) dAna, zAla, tapa, eva bhAva una dharmake jina cAra pAyoM dvArA cAra narakAdi gatiyAkA athavA cAra kodhAdi rupAyAkA nAza hotA hai, athavA cAra gatiyoMkA eva cAra kapAyAkA jo nAga karatA hai, athavA dAna, zIla, tapa eva rathanA sacAlana karavAvALA che bhagavAnamAM sArathitvanA Aropa karavAthI dharmamA rathatvanA AreApa vyajita (pragaTa) thAya che tethI ahI para pati358 ala kAra samajave joie tenA abhiprAya e che ke jema sArathI ratha dvArA ratha para beThA beThA pathikAne sukhapUrvaka tenA abhISTa sthAne paheAcADe che, ADA--avaLA mArgathI tene reke che, te ja prakAre bhagavAnapaNu dharmarUpa rathamA bhavya prANione besADIne te dvArA temane temanA abhISTa mAsa sthAnasudhI sukhapUrvaka pahecADI de che ane temane kheATA mAthI zake che AthI lagavAna dharmasArathi uDevAya che ( dhammacaracAuratacakkyaTTI hAna, zIsa, taya, temaja bhAva e dharmanA je cAra pAyA che te vaDe cAra narakAa gatinA athavA cAra kaSAyAne nAza thAya che athavA cAra gatine temaja cAra Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ugustNo-TIkA 16 gamAvIrasvAmivarNanama yamya, yadvA-cavAri dAnAdIni antAni svarUpANi yasya, 'anto'vayace svarUpe ca' iti hamacandra / sa caturanta sa eva svArthike prajJAdyaNi cAturanta cAturanta evaM caka janmajarAmara gondakacena katulyavAna varaca tat-cAturantacaka varacAturantacakram, carapadena rAjacApekSayA'sya veSTava vyaya lokasAdhakatvAt, dharma eva caracAturataca dharmaracAturanta tAmya dharmA'tiriktasyAsambhavAt / ataeva mogatAti-dhamAbhAsanigama teSA tAtvikArthapratipAdakavAbhAvena zreSTavAbhAvAt dharmacaracAturantacakrega vartitu gI yasyeti dharmavaracAturantacakravartI, cakravarttipadena SaTkhaNDAdhipatisAhayya vyAyate, tathAhi cavAra uttaradigi himavAn zapadikSu copAdhibhedena samudrA atA sImAnasteSu svAmivena bhavadhAturanta cakreNa - ratnabhUta-praharaNavizeSasadRzena cAniratnena vartitu zIla yamya sa cakravartI, cAturantathAsau cakravartI ca cAturantacakravartI, , + , varacAturantacaka " aisA pada cakakA apekSA zre prakaTa karaneke 2 64 bhAva ina cArako lekara jo ramya-zreSTha hai, athavA dAnAdika cAra jisake avayava hai, athavA dAnAdika cAra jisake svarUpa hai, vaha caturanta hai, caturanta gandase svArtha meM aNU prayaya karane para cAturanta " bana jAtA hai, cAturantahI janma, jarA aura maraNakA ucchedaka honese eka caka hai, ise cara zabdake sAtha savadhita karane para bana jAtA hai, vara pada isa cAturantacakako rAjaliye diyA gayA hai / rAjacaka to kevaLa isa 44 lokakAhI sAdhaka hotA hai tana ki yaha cAturantacaka ihaloka aura paraloka ina donoM " antar sAdhaka mAnA gayA hai| ana isa milAne para " dharmabaracAturantacakra " isa 'varacAturantacakra " padako dharmake sAtha prakArakA paDha nippanna ho jAtA hai, - kAryanA je nAza kare che athavA dAna zIla, tapa temaja bhAva e cArane laIne je ramya- zreSTha che athavA dAnAdika cAra jenA avayave che athavA dAnAdika cAra jenu svarUpa che te caturanta che caturanta zabdathI svArtha mA jJA pratyaya gyAthI cAturanta ane che cAturanta ja janma jarA ane macchune nAga takhtAra heAvAthI cakra che, tene vara zabdanI sAthe joDavAthI ' vacAturatacaka' evu pada AnI jAya che vara padma A cAturantacakrane rAjacakranI apekSAe zreSTha prakaTa karavA mATe Apelu che rAjyakatA kevala Aja leAkane sAdhaka ane che jyAre A cAturantacakra hileAka ane paraleka e banne leArone sAdhaka mAnavAmA Ave che. have A 'varacAturantacaka ' padmane dharmanI sAthe teDavAyA dharmavaracAturantacakra' A prakAranuM pada Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika ' sthita appasihaya-vara-nANa- daMsaNa-dhare viyadRcchaume jiNe jAvae tiSNe dharmeNa - nyAyena varaH zreSTha itaratIyiMkAspekSayeti dharmaparaH, dharmA puNya-yama- nyAya svabhAnAsscArasomapA, ityamara, sa cAsau cAturantacakravartI ca / yA cAturanta ca tacaka cAturantacakra, varazca taccAturantacaka varacAturantacaka dharmoM paracAturantacakamina dharmaracAturantacakra, tena vartitu vartayitu vA gola yasya sa tathA / 'dIvo' dvIpa - masArasamudre nimajjatA dvIpacyatvAt / 'tANa' trANa karmakadarthitAnA bhagyAnA rakSaNasamartha / ata eva tepA ' saraNagaI ' garaNagati - AzrayasthAnam / ' paDDA' pratiSThA - kAlajaye'pyavinAzivena appa Dihaya-bara- nANa- dasaga - pare ' apratihata rajJAnadarzanadhara-pratihata jisakA artha " dharmahI varacAturantacaka hai " aisA hotA hai / anya saugatAdika dharma dharmavaracAturantacaka nahIM hai, kyoki uname tAttvikatA kA abhAva hai / isakA bhI kAraNa eka yahI hai ki ve yathAvasthita arthakA yathArtha pratipAdana nahIM karate hai / isa dharmavaracAturantacakake anusAra jisake vartana karanekA svabhAva hai vaha dharmaparacAturantacakravartI hai, ata eva bhagavAn dharmAracAturantacakravartA hai | bhagavAn sasAra samudrame inanevAle prANiyoM ke dvIpatulya hai, isaliye ve svaya ( dIvo) dvIpa hai / ( tANa ) karmoM se kati bhayoMke prabhu rakSaka hai isaliye trAtA kahe gaye hai, aura isI kAraNa ve ( sa gaI ) bhavyoMke liye garaNasvarUpa hai / ( paTTA ) prabhu svaya pratiSTAsvarUpa isaliye hai ki tInoM kAlo ma bhI unakA kabhI bhI vinAza nahI hotA hai / ( appa - Dihaya - bara - nAga - dasaNadhare ) prabhukA anatajJAna eva anata darzana apratihata- niraaniSpanna thAya che. jeneA adhama ja vacAturantAka' che eveza thAya che bInta saugata Adi, dharmAMdha varacAtuntacakra nathI, kemake temA tAttvi tAne abhAva che tenu paNa kAraNa eka te e che ke tee yathAvasthita ane yathArtha (arAkhara) pratipAdana karatA nathI A dharmava cAturantacakrane anusarIne jenA vartana karavAnA svabhAva che te dharmavaracAturantacakravartI che eTale ja bhagavAna dharmavaracAturantacakravattI che bhagavAna Ja sAra samudramA DUmavAvAjA prANiyonA dvIpa nevA che tethI tethe pote ( dIno) dvIpa hai ( tANa ) bhothI harthita labhyonA prabhu 24 he te bhATe teso trAtA rahe vAya che, ane te jarathuthI tethe (saraNagaI ) lavyAne bhATe zarazumbhva34 che ( paTTA ) alu pote pratiSThA-sva bheTalA bhATe chetra ajamA pazu tebhano hI vinAza yato nathI (avpaDiya - vara nANa-damaNa - vare ) prabhunu 78 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSayapiNo-TIkA sU 16 bhagayanmahAvIrasvAmiyarNanam 79 tArae buddhe bohae mutte moyage savvannU savvadarisI siva-mayalabhittAdyAvagyasmalita na pratihatam-apranihana, jJAnaJca darzanaJcati jAnadarzane, vare zreSTha ca te jJAnadarzane-paranAnadarzana-kevalajJAnaphevaladarzana, apratihate varajJAnadarzana-apratihatavaranAnadargana, dharatAti dhara -apratihArajJAnadarzanayordhara --apratihataparajJAnadarzanadhara - AvagNarahita kevljaankenndhaarii| 'viyahanchaume' vyAvRttacchamA-chAdyateAtriyate kevalajJAna ke darzanAcA mano'nanati uma-dhAnikakarmanda-jJAnAvaraNIyAdirUpa karmajAtam, vyAvRtta-nitta ma yasmAt sa vyaavRttcchmaa| 'jiNe' jina - rAgadvepazatruvijetA / 'jAyae' jApapha -jApayati gagadvepAdigavUna jayanta bhavyajIvagaNa dharmadezanAdinA prerayatAti jApaka / 'tiNNe tAga-svaya 'mArogha tIrNa -uttIrNa / 'tArae' tAraka -tArayati-janto'nyAna bhavyajAvAn prerayatAti tAraka / 'buddha' vudra -svaya paraga eva vara zreSTa hai jathAt prabhu AparaNarahita kevalajJAna, kevaladarzana ke dhAraka haiN| (viyahanchaume ) kevalajJAna eva kailAnAdika jisake dvArA AvRta hote hai vaha yahA uA gaTasa gRhAta huA hai, ata isa dRSTi se 'chama' zabdakA artha ghAtika karma hotA hai, yaha uma prabhukA AmAse mayA nivRtta ho cukA hai, isaliye prabhu vyAyanA he / (jiNe ) gagArika antaraga zatruoM para vijaya pAna se prabhu jina hai| (jApae) jAnanevAle bhAyajogoM ko prabhu ne apanI dharmadezanA dvArA AtmakanyAga ke mArga kA bhora prerita kiyA, isaliye prabhu jApaka-jitAnevAle hai / (tiNNe) sasArasamudra se pAra hona kI vajaha se prabhu svaya tIrNa hai| (tArae) bhagavAna ne samArasamudra se pAra hona ke icchAle jIyo ko prerita kiyA isaliye ana tajJAna temaja anata darzana apratihata-nirAvaraNa temaja vara zreSTha che arthAta prabhu AvaraNahita kevalajJAna ane kevala darzananA dhAraka che (riyaTTacchaume) upasanAna tara upasa zanAhi nA dvArA taya cha te ahI ja nAdathI levAmAM Avela che Ama e daSTithI chadma zabdano artha ghAtikarma thAya A cha prabhunA AtmAthI sarvathA nivRtta thayela che mATe prabhu vyAvRtta-cha% che (zi) gagAdika atara ga zatruo para vizya bhegavAyI prabhu kina cha (jAyae) tAvA bhavya chavAne prasubhe pitAnI dharmadezanA dvArA AtmakalyANanA mArganA tarapha prerita karyA te mATe prabhu 445-- 0 4 D (tipaNe) 1 mAra samutthI pAra thavAnA // 2 prabhu pAta taley (tArae) mAvAne sa sAra samudrayA pAra pAnA pAyAne Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 aupapAtikamatre bodha prApta / 'bohae' bodhaka budhyamAnAn anyAn bhavyajIvAn prerayatIti bodhaka 'mutte' mukta -amoci sthaya karmapanarAditi mukta / 'moyae' mocaka-mudhyamAnAnanyAn bhanyajIvAn prerayatIti mocaka / 'savaNNU' sarvaja -sarva saphaladravyaguga-paryAyalakSaga yastujAta yAthAtathyena jAnAtIti sarvana / 'savvadarisI' sarvadarzI-sarva samasta padAryasvarUpa sAmAnyena draSTu zIlamasyA'mo sarvadagI / 'siva' zina nikhilopadravarahitatyAcchiva-kanyAgamaya, sthAnamityasya vishessgmidm| zivAdInA sarveSA dvitIyAntAnAmagetanena sapAviukAme ityanena sambadha / 'ayala' acala svaabhaavikpraayogikclnkriyaashuunym| 'aruya' arujam-avidhamAnA rujo yasya tAraka hai| (yuddhe) svaya bova ko prApta hone ke kAraNa bhagavAn buddha hai, (bohae ) vubhyamAna aneka bhavya jIroM ko prerita karane se ve bodhaka hai, (matte) bhagavAna ne svaya karmarUpI pIjare se mukti prApta kI, isaliye mukta haiM / (moyage) aura karmarUpI poMjare se mukta hone kI icchAvAle jogoM ko unhoM ne mukta kiyA isaliye ve mocaka hai / (savaNNa) saphaladravyoM ke samasta guNa aura paryAyA~ ko yugapat hastAmalakavat yathArtha jAnana se prabhu sarvajJa haiM / (sannadarisI) __ tathA sAmAnyarUpa se trikAlavartA samasta dravyoM ke draSTA hone se prabhu sarvadarzI he / (siva-mayala-maruya-maNata-makkhaya-manyAvAha-mapuNarAvatti siddhigaDaNAmaya ThANa sapAviukAme ) nikhila upadrava rahita hone se ziva-kanyAgamaya, svAbhAvika eva prAyogika calanakriyA se zUnya hone ke kAraNa acala, garAra tathA mana se prerita karyA tethI teo tAraka che (phuDha) pate bedha pAmelA chApAnI ro lApAna bhuddha che (vohae) sudhyamAna bhane saya vAne mAdha bhATe prerita 42pAyI tamAmA cha (mutte) pAne pote bhI pArAbhAthI bhumi prApta tathA teso bhuta cha (moyage) ane meNrUpI pI jarAmAMthI mukata thavAnA IchAvALA jIvone teoe mukata karyo tethI tesI bhAya: cha (savaNNU) masa dravyo (pahAthInA) mabhanta guera bhane paryAyane yugapat hastAmalakavatuM yathArtharUpe jANavAthI prabhu sarvajJa che (savvadarisI) tathA sAmAnya 35yI trisaratI sabharata dravyAnA draSTA hAvAthI prAsazI cha (siva-mayala-maruya-maNata-maksaya-mavvApAha-mapuNarApatti siddhigaiNAmadheya ThANa saMpAviukAme) s4|| upadrava 2Dita DAvAthI zipacyAe maya, svAbhAvika temaja prAdezika calana kriyAthI zUnya hevAnA kAraNe acala, Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayapiNI-TokA sU 16 bhagavanmadAyIrasthAmiSaNanama masya-maNata-makkhaya-mavvAvAha-mapuNarAviti siddhigaDaNAmadheya ThANaM saMpAviukAme arahA jiNe kevalI sattahatthussehe samacau tat-apiyamAnagarIramanaskatyAt-AdhivyApihitam iyartha / 'aNata' anantamavidyamAno'nto nAgo yamya tat / ata epa 'asvaya' abhaya-nAsti laMgato'pi kSayo yasya tat-agniAgI yartha / 'anvAgaha-avyArAdha na vidyate vyAgAdhA-pIDA dravyato bhArataca yatra tt| 'apuNarAvitti' apunarAvRtti-avidyamAnA punarAvRtti -sAre punarapatagNa yammAta tat, yatra ganA na kadAcidrapyA mA pinivartate, samAmnAtamanyavA'pi-na sa punagavartata, na ma punagavartata-iti / dayamuktazipacADhivizeSagavigiTa-siddhigaTanAmoya' middhigatinAmadheya-sidrigatiriti nAmadheya= pragasta nAma yasya tat , 'ThANa' myAnam-syIyata'smin ti sthAna lokAgralakSagam / 'sapAviukAma samprAptukAma samyak prAptu prayananAn iyartha / 'arahA' aghA --avidyamAna raha -tirohita pastujAta yasya so'ghA , ' arahas' iti sakAganta gada , kevalanAnagalAt hastAmalakIkRtalokAlokavartivastukalApa iti yAvata / 'jiNe' nina -rAgahepAdivijetA / 'kevalI' kelI kevalajJAnasampanna / 'sattahatthusse he'saptahastosedha -usepa ucaisca rahita hone ke kAraNa araja-ApitryApihita, anana-nAgarahita, ataNya akSaya, atryAnApa-dravyapIDA eva bhAvapITAse sarvathA nirmukta, apunagavRttisvarUpa-jahA prApta hone para puna masAra me vApisa jIpa kA AnA na ho aise svarUpavAle, sidbhigati isa prazasta nAma se prasiddha sthAna-lokAgrasthAna ko prApta kagna vAle [ arahA] kevalajJAna ke cala me lokAlokArti mamasta vastujAta. ko hastAmalakavata jAnana vAla ve prabhu hai, eva (jiNe) rAgadvepAdike vijetA hai [ kevalI ] kevalajJAna-panna hai / [ sttzarIra tathA manathI hita hevAnA kAraNe arUja-Adhi-vyAdhi-rahita, ana ta-nAza rahita, ane teTalA mATe akSaya, avyAbAdha-vyapIDA temaja bhAvapIDAthI sarvathA nimukta, apunagavRttisvarUpa-tyA pahoMcyA pachI pharIthI saMsAramAM pAchA jIvanamAM AvavuM na thAya evA svarUpavALA siddhigati e prazata nAmayI abhiddha sthAna-bADA sthAnane prAta 42vAvA (arahA) usa jJAnanA baLathI lAvatI samasta vastujAtane hastAmalaDavat jANavAaALA te prabhu, tabhA (jiNe) 35 mAhinA vi- (kavalI) sajJAnasapanna (sattahatthussehe) mAta DAya yA (sama-caurasa-saThANa-saThie) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasUtre raMsa-saMThANa-saMThie vana-risaha-nArAya-saMghayaNe aNulomavAuvege kaMkaggahaNI kavoyapariNAme sauNiposa-piTTatarorupariNae paumusaptahasta utsedho yasya sa saptahastotsedha -saptahastocchita ityartha / 'sama-cau-rasasaThANa-saThie' sama-caturasra-masthAna-masthita -samA:-tulyA anyUnAdhikA , catalo'srayA-hastapAdoparyadhorUpAzcatvAro'pi vibhAgA [zubhalakSaNopetA] yasya (masthAnasya) tat samacaturasra-tulyArohapariNAha taca masthAnam-AkAravizepa iti samacaturasrasasthAna, tena sasthita -yukta / 'vaja-risaha nArAya-saghayaNe' vApabhanArAcasahanana -- vaja-kIlikAkAramasthi, Rpama -tadupariveSTanapaTTA''kRtiko'sthivizepa, nArAcamubhayatomarkaTabandha , tathA ca dvayorasthno pariveSTitayorupari tadasthitraya punarapi dRDhIkartuM tatra nikhAta kIlikA''kAra vajranAmakamasthi yatra bhavati tad vajampabhanArAca tat shanam-sahanyante dRDhIkriyante garIrapudgalA yena tatmahananam-asthinicayo yasya sa vajaRpabhanArAcasahanana / 'aNulomavAuvege' anulomavAyuvega -anulomo'nukUlo vAyuvega =zarIrA'ntarvartI vAyuvego yasya sa tathA, vAyuprakoparahitadeha ityartha , 'kakaggahaNI' kakagrahaNI-kaGka pakSivizeSa , tasya grahaNIva grahaNI yasya sa kaDpagrahaNIkakagudAzayavad gudAzayavAn / 'kavoyapariNAme' kapotapariNAma -kapotasyeva pariNAma AhAraparipAko yasya sa tathA, yathA kapotasya jATharA'nala pASANakaNAnapi pAcayati tathA tasyApi jATharAnalo'ntaprAnvAdisarvavidhA''hAraparipAcaka / 'sauNihatthussehe ] sAta hAtha u~ce hai| ( samacaurasa-saThANa-saThie) samacaturasrasasthAnavAle [vaja-risaha-nArAya-saghayaNe ] vajra-upabha-nArAca-sahanana se yukta [aNulomavAuvege] anukUla garIrAntarvartI vAyu ke vega se samancita, [ kakaggahaNI] kakapakSI ke gudAgaya ke samAna gudAzayavAle, [kavoyapariNAme | kapota kI jaTharAgni jisa prakAra kakara patthara ke kagoM ko bhA pacA detI hai usI prakAra prabhu kI jaTharAgni bhI saba prakAra ke AhAra ko pacA detI hai aisI jaTharAgni vAle, sabhayatarasa sa sthAnakAta (vajja-risaha-nArAya-saghayaNe) 10--nArAyasahananathI yuta (aNulomavAuvege) manu zarIrAtatI vAyunA vegathI samata(kakaragahaNI) 53 pakSIna guhAzayanArA guziyA kiyoyapariNAme) pAtanA 14ni 2 42 4321-pattharanI ThaNIyAne paNa pacAvI de che te ja prakAre prabhune jaTharAgni paNa anta prAntaAdi sarva prakA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapapiNI-TIkA sa 16 bhagavanmahAvIrasyAmivarNanam ppala-gaMdha-sarisa-nissAsa-surabhi-vayaNe chavI nirAyaMka-uttama-pasa posa-pitaroru -pariNae' zakuni-posa-pRSTAntarorupariNata -zakune pakSiNa pomavat purIpasamparpharahito nirupalepa posa -gudAgayo yasya sa zakuniposa , pRSTaca antare capRSThodarayorantarAlavartinI ane-pAzvAviti yAvat , UrU ca j| etepA prANyagatvAsamAhAradvandve-pRSThA-uttaroru pRSThapArvajam tat pariNata-viziSTapariNAmavat-sujAta yasya sa tathA, zakuniposazcAsau pRSTAntarorupariNataca sa zakuniposapRSThA'ntarorupariNata -nirlepamaladvAramundarapRSTapArdhajAvAn-iyartha / 'paumu-ppala-gadhasarisa-nissAsa-surabhi-vayaNe' padmopala-gandha-sadRza-ni zvAsa-surabhi-madana --pAkamalam , utpala-nIlakamala tayorgandha, athanA padma-padmakAbhidhAna gandhadravyam , upala ca upalakuSTa tayorgandha , tena sadRza -samo yo ni zvAsa -- zvAsolTvAsapavana tena surabhi-saurabhamaya vadana-mukha yasya sa tathA, parimalamayapadArthasaurabhasambhArasammRtazvAsocyAsamurabhitamukha iti bhAva / 'chavI' chapichavimAn-dImidedIpyamAnagarIra ityartha / 'nirAyapha-uttama-pasatya-ai. seya-niruvama-pale' nirAta hottamaprazastA'tizvetanirupamapala , tatra-Atako rogo nirgatI yasmAt tannirAtaka nIrogam , uttamam-ukRSTatamam ata eva prazastam , atizvetam( sauNiposa-pidvataroru-pariNae ) zakuni-pakSI ke gudAzaya kI taraha purISa ke utsarga ke masarga se rahita gudAzayavAle, eva sundara pRSTha, pArzva aura jaghAvAle (paumu-ppala-nissAsa-surabhivayaNe) padma-kamala eva utpala-nIlakamala athavA padma-pAkanAmaka gadha dravya aura utpala-utpalakuSTa-sugandhadravya vizeSa, inakI sugadha ke samAna ucvAsavAyu se surabhitamusavAle [vI ] kAntiyukta zarIravAle, [nirAyapha-uttama-pasatya-aiseya-niruvama-pale ] rogamukta, sarvottamaguNayukta, 2nA mAhArane payAvI cha sapA zipAyA cha (sauNi-posa-pitarorupariNae) zani-pakSInA zuzayanI pe bhajana samAthI 2Dita gudAzayavALA temaja sudara pRSTha (pITha) pArtha (paDakhA) ane ja ghA pAsa (paumu-ppala-nissAsa-surabhi-vayaNe) 56bha-4bha tabha04 58-nasabhA , athavA padama-5) nAmaka gadha dravya ane utpala-utpala kudasugandha dravya vizeSa, memanI sugadhanA 21 pAsa pAyathI suralita-sugadhita bhumAyA (jvI) tayuta zarIrakA (nirAyaka-uttama-pasatya-aiseya-nisvama-pale) rogamuta, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika stha-aiseya-niruvama-pale jala-mala - kalaMka seya-raya-dosa- vajjiyasarIra-niruvaleve chAyA - ujjoiyaga- paJcaMge ghaNa-niciya subaddha-lakkhaNupaNa - kUDAgAranibhapiMDiya - sirae sAmalivoMDa-ghaNani ciya-cchoDiyarogamuktamattama 84 / - zarIra-nirupaleve' ganda mala - Ja atizayazu guNayukta, nirupamam-anupama pala mApa yasya guNayuktazvetanirapama-mAsanAn-ityartha / 'jalla malla-kalaka - seya-raya-dosa vajjiyajala-mala - phalaba - sveTa - rajodopa- varjita garIra-nirapalepa, tana-jala - zarIramala zupphasvedarUpa 'jalla ' iti dezIya garIggata prayatnavizeSApaneya kaThinIbhUta raja, kalaGga - duSTamagatilAdirUpa, kheda - prasveda, raja-dhUli, tepA yo dopa - malinIkaraNa tena varjitam atana nislepanirmala zarIra yasya sa tathA vividhamalakalaGgha sveTareNudoparahitatayA nirlepanirmalazarIravAnityartha / " chAyA - ujjogya-gapaccage ' DAyodayotitAGgapratyaGga chAyayAkAntyA udyotitAni - cArucikyayuktAni aGgapratyaGgAni - aGgopAGgAni yasya sa tathA, anupamakAntyA deDhopyamAnA'GgaprayaGga iyartha / 'ghaNa-niciya-mubaddha-la+khaNu NayakUDAgAranibha-piMDiya sirae' ghana - nicita-mudra - lakSa gonnata - kRTAsskAranibha - piNDitaziraska, tana-ghanam-atizayena nicita ghananicitam - atinibiDam, suSThu - atizayena ma zveta eva nirupama mAsanAle [ jala-mala - kalaka - seya-raya - dosa - vajjiya - sarIrafreeda ] vividha prakAra ke maila - zukasvedarUpa jala kaThinIbhUta raja svarUpa malla, duSTa mA tila AdikAla phalamA, eca- sveta aveda raja-dhUli ke doSa se carjita zarIra hone se nirmala garIvAle, [ chAyAujjoiyagapaccage ] kAnti se camakate hue agopAgavAle, ( ghaNaniciya - subaddha-lakgvaNu-NNaya-kraDAgAranibha-piMDiya-sirae) atininiTa, spaSTarIti se prakaTita zubhalakSaNa -- panna, unnata kRTAkAra tutrya eva sarvottamaguNuyukta, zveta, tebhara niuyama bhAgavANA ( jala-mala - kalaka - seyaraya-dosa - vajiya-sarIra- nirajaleve ) vividha ajaranA bheTala-sunayelA paramevA itha jala, RNu banela rajasvarUpa mala, duSTa masA tala Adi rUpa la, temaja sveda-prasveda raja dhULanA doSathI virjita zI hAvAthI niLa zarIravALA (chAyA - ujjoiyagapaca) atithI yabhArA bhAratA yAgavANA (ghaNa-niciyasunadva-laksaNu-NNaya- kUDAgAranibha - piMDiya- sirae) atiniSiGa, spaSTa tithI prakati zubhalakSaNa--sa panna, unnata phUTAkAra tulya temaja nirmANa nAmanA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNI TIkA sa 16 bhagayanmahAvIrasyAmivarNanam miu-visaya-pamattha-suhuma-lakvaNa-sugaMdhi-suMdara-bhuyamoyaga-bhiMganela-kajala-pahaha-bhamaragaNa-Niddha-nikuruva-niciya-kuMciya-payAbaddhAni-asthitAni prakaTatayA vidyamAnAni lakSaNAni zira mambandhizubhalakSaNAni yatra tat mubadalabhagama , unanama-madhyabhAga ucca yata kaTa tasya ya AkAramtannibhamunnatakuTAkAgmadRgamiti bhAra / piNDita-nimAgarma gA "yojita gige yasya sa ghana nicina-mupaddha-lakSa gonata-maTAkAranibha-piNDita-giAmka / 'sAmaliyauMDa-ghaganiciya choDiya-miu-visaya pasattha-muhama-lakkhaNa-mugadhi-gudara bhuyamoyaga-bhiMga-nela-kajala-paha-bhamaragaga-Nidra-nikuruSa-niciya-kuciya-payAhiNAvatta-muddha-sirae' yAmaliboNDa-dhananicita-nchoTina-mRdu nigaha-pragAta-mUkSma-nAga-mugandhi-sundara-bhujamocaka-bhRGga-nailakalana praSTa - bhramaggaga - nigya - nikuramya - nicita - kucita - prAbhigA''vate - mUrddhagiroja zAmali vRzira, tamya goNDa-phala, ghananicitam-aniniviTa, choTitasphoTita-tRllyApta zAlmali phalapaNTa nadvata mRdava --madulA:-iti AtmaliNDaghananicitacchontimRdava , apanale zigebhAga kaThina , upagbhiAge gAnmaliphalapaNDagata-tUlavanmRdulA kegA iti bhAva / tathA-pizadA -nirmalA , prAstA -uttamA sadamA -- tanutarA , lakSagA --mulkSagavanta , muganyaya --goganagandhayuktA, mundarA -manoharA , tathA bhujamonakarata nIlagnavizeSa isa, bhRGgavat-bhramagvan , eva nailarat-nAlI vikAravadnirmAganAma karma hAga suracita aise mastakagale, [ sAmaligoMDa-yaNaniciya-cchoDiya-miu-visaya-pasatya-suhuma-lakavaNa-sugadhi-mudara-bhuyamoyaga-miMga-nelakajala-paTTa-bhamaragaNa-giddha-nikumva-niciya ~ kuciya - payAhiNAvatta-muddhasirae] maravRkSa ke phalAntargata tUla ke samAna mRdula nigaDha-nirmala, prazasta-uttama, sadama-tanutara ( patale ), lakSaga-sulakSaNayukta, sugandha-zobhanagadha panna, sundara-manohara tathA nAla ratnazipa kI taraha lacchedAra, nIlagulikA kI taraha nIle, kajala kI bhathA suzthita sevA bha-si (sAmaliboDa-dhaNaniciya - cchoDiya-miurisaya-pasatya-suhama-lasaNa-sugadhi sudara-bhuyamoyaga-bhiga-nela-kajjala-pahanu bhamara gaNa-niddha-nikaruSa-niciya-kuciya-payAhiNAvatta-muda - sirae ) sebhara vRkSanA kulanI aMtargata rUnA jevA ke maLa, vizada-nirmaLa, prazasta-uttama, sUkSama haLava, pAtaLA, lakSaNa-sulakSaNayukta, sugadha-zobhanaga dhana panna, suda-manahara thA nIla ratnavizeSanI peThe lakedAra, nIlalitAnI jema lIlA, kAjaLanA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikamare hiNAvatta-muddhasirae dAlimapupphappagAsa-navaNijja-sarisa-nimmala. suNiddha-kesaMta-kesabhUmI chattAgAruttimaMgadese NivvaNa-sama-lahamaThTha-caMdaddha-sama-NiDAle uDuvai-paDipuNNa-sommavayaNe allINa. nIlIgulikAyat, kannalapat-mapIvat , pradRSTa-bhramara-gagavat-sollAsa-bhramara-vRndavat snigdha-kAntiyuktam-atIvasyAmamityartha , nikuramna-samUho yepA te bhujamocaka-bhRGga-nailakajala-prahaSTa-bhramara-gaNasnigdhanipurambA , te ca punarnicitA paraspara ziSTA kuJcitA = vakrIbhUtA -kuNDalavadartalAkArA pradakSiNA''pattA -pradakSiNam Avartante te tathA mUnimastake, zirojA -kezA yasya sa tathA zAlmali-phalakhaNDava komalAtizyAmala-kRSNamaNi-- bhramarakajjalapatkRSNatara-parasparazliSTa-pradakSiNAvarta kuzcita-mastakakezavAniti yAvat / kezotpattisthAna varNyate-'dAlima-puSpha-ppagAsa-tavaNija-sarisa-nimmala-muNiddhakesata-kesabhUmI' dADima-puSpa-prakAza-tapanIya-sadRza-nirmala-musnigdha-kezAntakezabhUmi, tA-dADima-puSpa-prakAgA raktavarNetyartha, tapanIyasadRzI-agnipratapta suvarNasadRzAna, tathA nirmalA-ujjaralA, musnigdhA-sucikagA, kezAnte kezasamIpekezamUle kezabhUmi --kegotpattisthAna-mastakavak yasya sa tathA, pUrvoktameva-vizeSaNa prakArAntareNAha-'chattAgAruttimagadese' chatrA''kArottamAGgadeza -chA''kAra --vartulonata vagugayogAcchA''kRti -uttamAGgadeza -mastakapradezo yasya sa , ayunatottamAGgavAn iti taraha kAle, prahaSTabhramaragaga kI taraha kAntiyukta, paraspara me mazliSTa-virale nahIM, TeDhe kuNDala kI taraha bartula AkArayukta dakSiNAvarta kezoM se yukta the, arthAtghugharavAlvAle the / [dAlimapuppha-ppagAsa - tapaNijasarima - nimmala-suNiddhakesata-kesa-bhUmI] bhagavAn ke mastaka kI tvacA dAdima ke puSpa ke samAna lAla, tathA tAye hue suvaNe ke samAna nirmala eva snigdha-cikaNa thii| (chattAgAruttimagadese) bhagavAna kA mastaka chatra samAna golAkAra thaa| (nnitrnn-smjevA kALA, prahaNa bhramarAnI peThe tAtiyukta, parasparamA mazliSTa, vila nahi, vAkA kuDalanI peThe vartuLa AkAravALA dakSiNAvarta kezathI yukta bhagavAna hatA sAta dhugharavAsa pAtA (dAlimapuppha-pagAsa tavaNijja sarisa nimmalamaNiddha-kesata ksa bhUmI) bhagavAnnA mantanI kyA [ yAma1] haaubh| puSpanA jevI lAla, tathA tAvelA suvarNanA jevI nirmaLa temaja snigdha ziDI tI, (chattAgAruttimagadese) mavAnanu bhasta chananI peThe gosAra Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 pIyUpavapiNo-TIkA sa. 16 bhagayanmahApIrasyApriyarNanam . pamANajutta-savaNe sussavaNe pINa-maMsala-kabola desabhAe ANAmiya-cAva-ruhala-kiNhavbharADa-taNu-kasiNa-giha-bhamuhe avadAbhAva , 'gibaga-sama-la-maTTha-baddha-sama-giDAle nirvaga-sama-laSTa- mRSTa-candrAIsama-lalATa tatra-nirvaga-atahita tayA vagakigarahita, sama-viSamatArahita, laTa-sundara,mRSTa-zuddha candrA'Isamam-aSTamA-candra-maNDalA''kAram , lATa-mAlasthala yamya ma, aSTamIcandra-maNDala-samAnAkAra-sundara lalATa-iti bhAva / 'uDuvai-paDipuNNa-sommavayaNe' uTupati-pratipUrNa-maumyavadana uDupati -gAgyapUrNacandrastait paripUrNa-pramAmamUhasammRta, saumya-sundara, vadana-mukha yasya ma tathA, gAradapUrNacandra-samAna-sundara-mukha ityartha / 'allINa-pamANajutta-savaNe AlIna pramANayukta-zravaNa -samucitapramANakargayukta , ata eva-'mussavaNe' muzravaNa , yobhanargavAn 'pINa-masala-kavola-desabhAe' pIna-mAsalakapola-dezabhAga -pIno-puSTau, mAsalI mAsapUrNI kapoladezabhAgo-kapolAvayavI yasya sa tathA-supuSTakapocyukta iti bhAra / 'ANAmiya-cAva ruTala-kiNhAbharATa-taNukasiNa-Niddha-bhamuhe' AnAmita cApa-racira-kRSNAnarAji-tanu-kRSNa-snigdha-bhU -AnAmita cApa cakrIkRnadhanu , tadvadaracira-sundare tathA kRSNA-bhrarAjI iva zyAmameghapatI iva ___ tanU-sUkSme, kRSNezyAme, snigdhe-cikaNe- dhruvau yasya sa tathA, vakRSNamUdamacikkaga laha-maTTha-cadaddha-sama-giDAle ) bhagavAna kA bhAlasthala braga ke cihna me rahita, viSamatA me varjita, sundara, zuddha eva aSTamI ke cadramA ke samAna thA / [ uDuvai-paDipuNNa-sommatrayaNe ] pramu kA musa zarada katu ke pUrNacandramaNTala samAna mundara aura AhAdaka thaa| [ allINa-pamANa-jutta-savaNe ] kAna pramAgayukta the| [ mussavaNe ] imaliye bhagavAna mundara kAnavAle the / (pINa-masala-kavola-TesabhAe) bhagavAna ke puSTa eva bhare hue sundara kapoTha the / (ANAmiya-cAva-ruTala-phiNDabharATa-taNu-kasiNa-giddha-bhamuhe ) vakrita dhanupa ke samAna sacira, tathA kRSNamedha tu (NivyaNa-sama laTTha maTTa cadaddha-sama-NiDAle) lagavAnanu sATa nAnA cihnathI rahita, viSamatAthI varjita, suMdara, zuddha temaja aSTamInA cadra nAre tu (uDupai-paDipuNNa-somma-cayaNe ) prabhunu bhuma 224satunA pUya drabha sa mamAna suha2 tathA mAiyA tu (allINa- pamANa-juttasavaNe) DAna bhApama2 utA (sassapaNe) tathA bhagavAna suhAnavANA jatA (pANa-masala kapola-desabhAe) sapanA puSTa tabhI sasA suha2 gADI nA (ANAmiya-cAra-ila-kiNhavmarAi-taNu-kasiNa-Nidva-bhamuha) 43 yayatA dhanuSanA jema rUci, tathA kRSNamegha (kALA vAdaLA) nI hAranA jevI Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSapAtikamare liya-puMDarIya-NayaNe koAsiya-dhavala-pattalacche garulAyaya-ujju __ tuMga-NAse uvaciya-silappavAla-vivaphala-saNNibhAharohra paMDura sasi-sayala-vimala-Nimsala-saMkha-gokkhIra-pheNa-kuMda-dagaraya-muNA - - bhUyukta ityartha / 'abadAliya-puMDarIya NayaNe' adalita puNDarIka-nayana -apalitevikasite, puNDarIke-zvetakamale Dara nayane-nere yasya sa , vikasitazcetakamalamadRzanetra iti bhAva / 'koAsiya-dhAla-pattalacche vikasita dhavala-pAlA'kSa kamalapada vikasite dhavale-zvete, parale--padamayukte, abhimAno yasya sa , vizAlanagAnityartha / 'garulA-yaya-ujju-tuga-gAse' garudA-yava- tuga-nAsika -garuTasyeva-gasTapakSicaJcuvadaAyatA-dIghA, majvI-saralA, tuGgA-unnatA, nAsikA yasya sa tathA, garuDacaJcuvIrghasaralocanAsikAnAn ityartha / 'uciya-silappAla-riphala-saNNibhA-harohe' upacita zilApravAla bitraphala-sannimA'dharoSTha -upacita kRtamaskAra yacchilAprapAla-vidruma, vimbaphala-raktAtirakta tayo sannibha -sadRzo rasna adharoSTho yasya sa , atiraktoSTavAnityartha / 'paDura-sasi-sayala-vimala pimmala-sakha-gIkAvIra-pheNa-kuda-dagaraya muNAliyA-dhavala-dataseDhI' mANDara-gazi-zakala-vimala nirmala-TAgya gokSIra-phena-kunTha-ThakakI pakti ke samAna kAlA, patalI aura cikanI bhagavAna kI bhauheM thIM / (aradAliya- puDarIya-NayaNe) vikasita zvetakamala ke mamAna netra the| (koAsiyadhavala-pattalarache) ve netra-vikasita, svaccha eva padamala-sundara pIpI vAle the / (garulA-yaya-ujju-tuga-NAse) garaDa pakSI kI cacu samAna dIrgha, sarala eva unnata nAsikA thI / ( uciya-silapavAla-piMdhaphala-saNibhAharohe) ra skArayukta vidruma eva raktAtirakta atizaya lAla kuraphala ke samAna adhageSTha thA / (paDura-sasisayala-vimala-gimmala-makha-gokkhIra-pheNa-kuda-dagaraya-mugAliyA-. 4ii, pAtamI mana xiet sabhare tI ( apadAliya-puDarIya-NayaNe) bhIvetA zveta ubhajana ne netra tA (koAmiya-dhavala-pattalacche ) te nara visamA 7 tebhara 56 (sudara pAzupANI ) khata (garalA-yayaT-tuga-NAse) 37 pakSInI yAya samAna sAmI 120 tebhara nAsikA tI (uvaciya--silappabAla-ciMcapara maNibhA-haroSTe) sArayu vikrama temaja rakatAtirakta-atizaya lAla kudura phalanA je adhareSTha (8) to ( paDura-samisayala-vimala-Nimmala-saba-gopIra-pheNa--kuda-daga Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpavarSiNI-TokA va 16 bhagavanmahAvIrasyAmivarNanam. 89 liyA-dhavala- daMtaseDhI akhaMDadaMte apphuDiyaDhaMte aviraladaMte suNivadaMte sujAyadaMte egaDhaMtaseDhIviva agadaMte huyavaha- Nitarajo- mRNAlikA dhavaLa-dantayegi pANDura-veta yat-zaziphala - candrakhaNDa, tad vimalA, tathA nirmala-atisvaccha, yasa prasiddha, gokSIra- godugdham, phena jaloparivartamAno navanItasama , kunda-nAmaka vetakumumam-Takaraja-jalakaga, mRgAlikA-nisinI tad vavalAmahAzvetA, dantazreNidantapaktiryasya sa tathA, zubhrAtizubhradantapaGktimAdantakanyAbhAvAt ' apphuDiyadate ' asphuTitadanta dantapaGktau dantAnA dezato'pi bhaGgAbhAva 'aviralada te ' aviraladanta - antarAvakAzarahitadanta 'mudite' susnigdhadanta - cikkaNadantAn, 'sujAyadate' sujAtadanta sundaradantAn datyartha / ' egadataseDhIvitra aNegaHte ' ekadantazreNInA'nakadanta, ' hutavaha- giddhata-poya-tatta-tavaNijna-rattatala - tAlujI ' hutaraha - niSmAta-cIta tamatayanAya -- rakatara - tAlujiha -huta hana- vahninApUrva nimmAta - niHzepega nayojita pazcAjjalAdinA dhItam, ata eva tapta-vahitApa prApta - niyartha / 'AvaDate' anta-dantapaTko / kusuma, dhavala - datasehI ) veta candrasaDake ke samAna nimala, tathA nirmala zakha, gokSIra, phena, janakaga, evaM mRNAla ke samAna dhavala dantapaktiyA~ thIM / ( akhaDaDane ) bhagavAna ke daoNta asaNDa the, ( apphuDiyadaMte ) atruTita the, ( aviralaDate ) kAga rahita the / ( guNiddhadate ) cikkaga the, ( sujAyadate ) sundara the, / (egI aNegate ) eka daoNta kI zreNI ke samAna sabhI dA~tamAma hote the / ( huyavaha- giddhata - coya - tattatavaNijna - ratatala - tAlujIhe ) pahale agni ma tapAye gaye pazcAt jalAdika dvArA dhoye gaye puna agni me tapAye - mugAliyA - dhavala-data- seDhI) zveta zudraNa unA levI vibhasa, tathA nirmANa zakha, gAyanuM dUdha, lu, zvetapuSya, san ( pANInA yuddha ) tebhana bhRNAsa nA levI saha hAtanI dvAra hutI ( asaDadate ) bhagavAnanA hAta amara hutA ( apphuDiyaDhate ) tUTayA vagaranA dAta hatA ( aviralate ) avakAza ( posa ) hita hatA, ( suNiddhate ) ( sujAyate ) sudara hatA, ( egadataseDhI vina agadate ) zreNI ( hAra ) nA prema jadhA hAta hemAtA hutA (huta ha-dvita-dhoya-tattataNijja-ra --rattatala tAlujI ) paDesA vyagnibhA tathAvesA pAchasathI bhajAhidvArA cikaNA hatA, eka dAtanI ja Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikamare dhoyatattatavaNija-rattatala-tAlujIhe avaDiya-suvibhatta-citta-maMsU maMsala-saMThiya-pasattha-sadUla-viula-haNue cauraMgula-supyamANa-kaMdhuvara-sarisaggIve varamahisa-varAha-sIha-sadala-usabha-nAgavara-paDiyattapanIya-suvarNa tadvad raktataram-atIvarakta, tAla ca jitA ca yasya sa tathA, atiraktatAlajihvAcAn ityartha / 'avadviya-muvibhatta-citta-masU' avasthita-mugmikta-cirazmazru avasthitAni-avarddhanazIlAni, suvibhaktAni-dvibhAgAbhyA vibhaktatayA sthitAni, citrANi-zobhAsampannAni zmazrUNi-'dADhI mUcha' iti bhASAprasiddhAni yasya sa , avardhanazIla-suvibhakta-suzobhitasmazruvAn ityartha / 'maMsala-saMThiya-pasatya-sadadala-viulahaNue' mAsala-sasthita--prazasta-zArdUla-vipula-hanu-tatra-mAsala -puSTa , sasthita -sundarAsSkAra, prazasta -atiramaNIya ,zArdUlasyeva vyAvasyeva, vipula -dIrgha hanu -cicuka yasya sa tathA-zArdula-vatsundara-suvizAlacivuka iti bhAva / 'cauragula-suppamANa-kaMcuvarasarisa-ggIve' caturaGgula-supramANa-kambuvarasadRza-grIva-bhagavadagulyapekSayA caturakulasupramANA kamkhuvarasadRzI-unnatatayA trivalisadbhAvAca zreSThazavasadRzI grIvA yasya satathA, caturajhulapramANopetazreSThazaGkhasadRzagrIvAvAn ityartha / 'ghara-mahisa-varAha-sIha- salausama-nAgavara-paDipuNNa-piula-khaMdhe' varamahiSa-vagaha siMha-zArdUla-vRSabha-nAgavara-paripUrNagaye sone ke samAna ayatarakta tAla aura jihvA thii| (avaTThiya-suvibhatta-cittamana) avarddhanazIla eva dobhAgoM se vibhakta hokara alaga 2 rahI huI dADhI eva mUche thiiN| (masala-saMThiya-pasatya-sadla-viula-haNue) puSTa, sundara AkAra yukta, eva atiramaNIya siMha jaisI vipula dAdI thii| (cauragula-muppamANakaMvarasarisa-ggIve) bhagavAna kI agulI kI apekSA cAra agulapramANavAlI eva zakha ke samAna trivalIviziSTa grIvA thii| varamahisa-varAha-sIha-sala-usamachAlA supadhunI peThe satyata ale dug sane ma ta (avaTThiya-sudhibhatta-citta-masU) sanI lebhA me mAmAthI vimA 42 mA mAga rahesI hAdI tamA bhuch| tI [ masala-sahiya-pasatya-saddUla-viula e] puTa, su42 sA2pANI tabhI mati 2bhadhIya sisakI vipula sAhItI (caragula-suSpamANa-kadhuvarasarima-gIve) sapAnanA mAkAnI apekSAe cAra AgaLAne mApavALI temaja zakhanI peThe trivalI ( traNa pANI 18 (126) tI [ varamahisa-varAha-sIha-sadUla-usabha nAga Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyapapiNI TIkA sU 16 bhagavanmadAyIrasvAmiyarNanam puNNa-viulakkhaMdhe jugasannibha-pINa-raiya-pIvara-pauTTha- susaMThiyasusiliTa-visiTTa-ghaNa-thira-suvaddha-saMdhi-puravara-phaliha-vaTTiya-bhue vipulaskandha -zreSThamahipaparAha siMhavyAtravRpa gajavarAgAmiva pratipUrNI-pramANayuktau-vipulau bistI # sAmudrikazAstroktalakSaNayukto skandhau yasya ma tathA, 'siMhalyAgadivatsAmudikoktalAyagayuktagramAgamahitavizAlamkandhavAn iti bhAva / 'jugasannibha-pINa-raiyapIcara-pauDha-musaThiya-musiliTTha-visiTTha-paga-thira-muvaddha-sadhi-puravara-phaliha-ghaTTiyabhue' yugamanima-pIna-ratida-pIcara-prakoSTha-susasthita muzliTa-viziSTa-ghana - sthira-subaddha-sandhi-puravaraparigha-vartitabhuja , yugenAkaTApAyAmasthitakApTena sanibhI-tunyo, pInau-puSTI, ratidau prAtipradI, pIparaprakoSThau-kaphoNe 'khUNI' iti prasiddhAdadhastAnmaNipandhaparyanta prakoSTha , pIro puSTau prakopchau yayorbhujayosto, susasthitau-sundaramasthAnavantau, puna kIdRzau |-mushlissttaa mayuktA , viziSTA -pradhAnA ,dhanA -saghanA , sthirA -dRDhA -subaddhA =supchu baddhA snAyubhi sandhaya -sasthisayogasthAnAni yayostI-muzliSTaviziSTayanasthirasuvaddhasandhI, puna -pugnaparighavat nagarazreSThA-lAvat vartitau-catulo bAhU-mujau yasya sa tathA, mundaranagarArgalAnat dRDhadIrghamujavAn iti bhAva / 'bhuyagIsaraviula-bhoga-AyANa-palihaucchTa-dIDa-vAhU-bhujagezvara-vipula-bhogA -dAna-paryavakSipta-dIrghanAgavara-paDipuNga-viula-khadhe) zreSTha mahipa, varAha, siMha, zArdUla, vRSama, eva zreSTha hAthI ke rUpa jaise vipula skandha the, (jugasannibha-pINa-raiya-pIvara-pauTThasusaMThiya-susiliTTha-visiTTha-ghaNa-thira-sunaddhasadhi-puravara-phaliha-baTiyabhue) gADI ke jue ke samAna prItiprada, pIparaprakopTayukta-puSTapaucAvAlI, sundara AkRtimapanna aise, eva muzliSTa-syukta-milI huI, viziSTa-uttama, ghana-gaThIlI, majabUta, sthira-snAyuoM se musaddha aisI ladhiyoM vAlI, tathA nagara kI parighA-bhogala-jaisI vartula mujAyeM yauM / ( muyagIsara-viulabhoga-AyANa-palihaunbUDha-dIha-vAhU) vAJchita vastu vara-paTipuNNa-viula-sadhe ] zreSTha pAsa, 12, mi, zAIsa, 6, tamA zreSTha chAyAnA vA vipakSa mAdha hutI (jugasannibha-pINa-raiya-pIvarapaThaTTha-susaThiya-susiliTTha-visiTTha-ghaNa-thira-subaddha-saMdhi-puravara-phaliha-ghaTTiyabhue ) gADAnA dhasarA jevI puSTa, prItiprada, pIvara prakeSTha-puSTa kArDa vALI, sudara AkRtivALI temaja suzliSTa yukta-milita, viziSTa-uttama, ghana-bharAuM, sthira--majabUta snAyuothI susa baddha sadhiovALI tathA nagaranI bhagaLa sabha gANA2 sunA tI [bhuyagI-sara-viulabhoga-AyANa-palihaucchUDha Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikamare bhuyagIsara-viula-bhoga-AyANa-palihaucchaDha-dIha-vAha ratatalo. vaiya-mauya-maMsala - sujAya lakkhaNa-pasattha-acchiddajAla -pANI pIvara-komala-varaM-gulI AyaMvataMva-taliNa-sui-ruDala-Niddha-Nakhe bAhu, bhujagezvara -sarparAja , tasya vipulabhoga -vigAladeha , ma ca AdAnAya-vAnchitavastugrahaNAya 'palihaucchUDha' paryanakSipta prerita -sarvathA TAimaprasArita , tadvat TI-lambIvizAlau, bAhU-bhujau yasya sa tathA, lambavizAla pAhumAna-Tanyartha / 'rattatalI-baiyamauya-masala-sujAya-lakhaNapasatya-acchidda-jAla-pANI' raktatalo pacita-mRdu-mAsalasujAta-lakSaNapragantA-cchidrajAla pANi , tara raktanalI-rakte tale yayostI tathA, talamAge raktavarNayuktau ityartha , upacitau pRSThabhAge unnatau, mRduko-komalau, mAsalI-puSTau, sujAtI-mundarau prazastalakSaNau-zubhacibayutau, acchidrajAlau-cchidrajAlaparjito, pAgI-hastau yasya sa tathA, 'pIvara-komala vara-gulI' pIvara-komala-varAguli -pIcarA -puSTA, komalA -mRdulA , dharA -zreSThA , agulayo yasya sa tathA, 'Ayapa-tapa-taliNa-sui-rudala-Niddha-Nakhe' 'AtAmra-tAmra talina-zuci rucira-snigdhanarasa -AtAmratAmrA =IpadraktA , talinA =pratalA zucaya =zuddhA , sacirA manojA , snigdhA =sarasA , nasA yasya sa tathA, 'cadapANilehe' candrapANiresa -cadrAkArA pANau rekhA yasya sa , candrarekhAcihnitahastavAnityartha , ko grahaNa karane ke liye phailAye hue sarparAja ke garAra samAna dIrghabAhu the| (rattatalo-vaiya-mauya-masala-sujAya lakSaNa-pasatya-acchiddajAla-pAgI) talabhAga meM lAla, pRSThabhAga meM unnata, komala, puSTa, zubhacihnA se yukta, eva chidroM se rahita hAtha the| (pIvara-komala ghara-gulI) hAyA kA aguligA puSTa, komala eva sundara thaa| (Ayapatara-taliNa-muda-sTala-giddha-Nakhe) Ipadrakta, patale, zuddha, sundara, eva cikane nagya the| (cadapANilehe) hAthoM me candrarekhA thii| dIha-yAhU] | Uti pantu sevAne bhATe 3vArasA sapanA zarIra samAna an mAI ta (rattatalo-vaiya-madhya-masala-sujAya-lamsaNa-pasatya acchida-jAla-pANI] tazIyAnA mAgamA sAsa, pAnA mAgamA unnata, komaLa, puSTa, zubha cihanethI yukta temaja chidro vagaranA hAtha hatA ipIvara-komala-yara-gulI ] sAyAnI mAjIsA 14, omaNa tebhara suhara tI [Ayaratara-taliNa-sui-ruila-piva-gase] parata pAtA , zuddha, suhara tabha4 yinapata (cadapANilehe ) DAyAmA yandraramA tI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNI TIkA sa 16 bhagavanmahArasthAmivarNanama. caMdapANilehe sUrapANilehe saMkhapANilehe cakrapANilehe disAsotthiyapANilehe caMda-sUra-saMkha-cakka-disAsotthiya-pANilehe kaNaga-silAyalujjala - pasattha-samatala-uvaciya-vicchiSNapihalavacche sirivacchaMkiyavacche akaraMDuya-kaNaga-ruyaya-nimmala'sasapANilehe' gaDgapANigya ThAisaMgvAyuktahasta iyartha , 'cakpANilehe' cakrapANiresa -cakragmAyuktahasta , 'disAsotthiyapANilehe ' dikvastikapArgirekha - dakSiNA''vartasvastikA''kAra-sA-yukta-hastamAn iti bhAva / 'cara-sara-sakha-cakkadisAsotthiya-pANilehe' candrasUragaDyacakraTiksvastikapAgiresa candrasUryAdihastarekhA haste vidyamAnA prazastaphalapradA bhavanti, tAbhizcandrAdiresAbhizcihnitahastavAni yartha , 'kaNaga-silAyalu-jala-pasatya-samatala-uvaciya-vicchiNNa-piDulabacche' kanakagilAtalo-javala-prazasta-samatalo-pacita-vistIrNa-pRthula-vakSaska - kanakagilAtalavat sauvarNapaTikAvat , u bala dedI-yamAna prazasta sulakSagopeta samatalamca-unnatA''natarahitam , upacita-puSTa, vistIrNapRthulam , ativizAla, vakSa -urasthala yasya sa tathA, (marapANilehe) sUryarakhA thI, ( sakhapANilehe ) zakharesA thI, (cakapANilehe) cakrarekhA thI, (disAsotthiyapANilehe) dakSiNAvarta svastika rekhA thI, (cada-- mUra-saMgva-caka-disAsotthiya-pANilehe) isa prakAra candramA, sUrya, zakha, cakra eva dakSiNAvarta svastika kI rekhAyoM se bhagavAna ke hAya suzobhita the| (kaNagasilAyalu-jjala-pasatya-samatala-uvaciya-vicchiNNa-pihula-vacche) kanaka zilA ke samAna-suvarNa ke pATa ke samAna dedIpyamAna, zubhalakSaNoM se yukta, sama, puSTa, vistIrNa eva ativizAla vakSasthala thaa| vaha vakSasthala (sivicchakiyavacche) (sRrapANilehe ) sarya re tI [sasapANilehe ] 252 // tI (cakka pANilehe ] yaremA tI, (disAsotthiyapANilehe) dakSiNAvarta pati4 remA DatI (cada-sUra-sasa-caka-disAsotthiya-pANilehe ) se prAraM yadramA, sUrya, za kha, cakra temaja dakSiNAvarta svastikanI rekhAothI bhagavAnanA hAtha subhAlita tA (kaNaga-silAyalu-jjala-pasatya-samatala-upaciya-picchiNNa pihula-vacche) 4 zikSA samAna-monAnI paTanA 27 vIpyamAna, zubhalakSaNavALuM, sarakhu, puSTa, vizALa temaja bahu pahoLu vakSasthaLa [chAtI] tu te pakSastha (sirivacchaMkiyavacche ) zrIvatsanA zivAyu tu bhane Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - -- - - 94 aupAtikamatre sujAya-niruvahaya-deha-dhArIasahamsa-paDipuNNa-varapurisa-lakSaNadhare saNNayapAse saMgayapAse suMdarapAse sujAyapAse miyamAiya'siribacchaMkiyavan' thApasAvitarakSaka -zrIrasena=zubhaciharizepega aGkitacihinata-vakSa - hAyasthala yasya sa tathA, 'apharaDuya-kaNaga-syaya-nimmala-mujAyaniruvahaya-deha-dhArI, apharaNDuka-kanaka-racaka-nirmala-mujAta-nirupaddata-dehadhArI, akaraNDaka -- karaDuya ' iti dezoya pada, adRzyamAna karaNDaka pRSThabhAgAsthika yasya dehasya sa akaraNDuka, tathA kanakarucaka -suvarNavarNayukta, tathA-nirmala, sujAta, nispahata =rogAdiyAdhArahito yo dehasta deha dharatItyeva jIlo ya sa tathA, ' ag sahassa-paDipuSNa-carapurisa-lakkhaNa-dhare / aSTasahasra-pratipUrNa-varapurupa-lakSagadhara - aSTottara sahasram-aSTasahasra, pratipUrNam-anyUna, varapuruSANA lakSaNa-svastikAdikam, tasya dhara -dhAraka , mahApuruSANAmaSTottarasahasraparimitAni mulakSagAni santi, teSA sarveSA dhAraka --iti bhAva / 'saNNayapAse' sannatapArzva-sannatauadho'dho'gnatau pArthI-pArzvabhAgau yasya sa sannatapArzva , ' sagayapAse' saGgatapArzva -saGgatau-pramANocito, pAbhujamUlAdadha pradezau yasya sa , pramANayuktapArzvapradezavAniti bhAva / 'sudarapAse' sundarapArzva-darzanIyapArzvayukta , 'sujAyapAse' sujAtapArzva -sundarapArzvavAnityartha / zrIvatsake cihna se yukta thaa| aura prabhukA zarIra (apharaDuya-kaNaga-ruyaya-nimmalamujAya-niruvahaya-deha-pArI) apharaNDuka-adRzyamAna pRSThabhAga kI haDDIyukta, tathA suvarNa ke jaisA nirmala eva rogAdika bAdhA se rahita thaa| bhagavAn (aTThasahassapaDipuNNa-vara-purisa-lakravaNa-dhare) nyUnatArahita aise 1008 svastikAdika uttama puruSoM ke yogya lakSaNoM ke dhAraka the| bhagavAna ke zarIrakA pArzvabhAga (saNaNayapAse sagayapAse suMdarapAse sujAyapAse miyamAjhya-pINa-raiya-pAse) kramika avanata prabhunu za2 ( akaraDaya-kaNaga-yaya-nimmala-sujAya-niruvahaya-deha-dhArI ) araDuka-adRzyamAna-na dekhAya tevI rIte vAcA-baraDA-nI reDavALu tathA nAnA varNa jevu nirmaLa temaja gAdikanI pIDA vagaranuM hatu bhagavAna (adRsahassa paDipuNNa ghara-purisa-rasaNa-dhare) nyUnatADita sevA 1008 svastika Adika uttama purUne egya lakSaNonA dhAraka hatA bhagavAnanA zarIranA 57mAnI lA (saNNayapAse sagayapAse suMdarapAse sujAyapAse miyamAiya pINa iya pAse) bhathI nabheDA tA, ti prabhA / utA, suhara Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNo-TokA sa 16 bhagavanmahAvIrasthAmivarNanama pINa-raDaya-pAse ujjuya-sama-sahiya-jacca-taNu-kasiNa-NiddhaAija-laDaha-ramaNija-roma-rAI jhasa-vihaga-sujAya-pINa-kucchI jhasoyare suikaraNe pauma-viyaDa-NAme gaMgAvattaga-payAhiNAvatta'miyamAiya-pINa-raiya-pAse' mitamAnika-pona-ratida-pArtha, tatra-mitamAtrikosamucitaparimANavantau, pInI-puSTI, ratidau-ramyau, pA-kakSAbhyAmadho cAmadakSigagarIrabhAgau yasya ma tathA, 'ujjuy-sm-shiy-jcc-tnnu-ksinn-nniddh--aaij-lddhrmnnij-romraaii| juka-sama-mahita-jAya-tanu-kRSNa-snigdhA-''deya-lalitaramaNIya-romarAji, RjukANA-saralAnA, samanahitAnA--militAnA, jAyAnAsvajAtIyepUttamAnA, tanunA-sUkSmANA, snigdhAnA-sarasAnAm, AdeyAnAm upAdeyAnA, 'ladaha ' lalitAnA ramaNIyAnA-manoramANA roggA rAji -patiryasya sa tathA, saglasUdama-kRSNa-sarama-ramya-romarAjimAn iyartha / 'jhasa-vihaga-gujAya-pINa-kucchI jhapa-vihaga-sujAta-pIna-kukSi matsya-pakSigoriva mujAta =sundara , pIna -puSTa , kukSi udara yasya sa tathA, 'jhasoyare' jhapodara -mInavatsundaroTaravAn iti bhAva / 'suikaraNe" zucikaraNa -zucIni-pavitrANi, karaNAni-indriyANi yasya sa , indriyANA malavAhitve'pi bhagavatigayAd-nirmalatayA nirmala-nirupalapendriyavAn iti bhAva / 'pauma-viyaDathA, ucita pramANa se yukta yA, sundara thA, zobhana thA, tathA-parimita mAtrAvAlA, puSTa epa ramya thaa| romarAji (ujjuya-sama-sahiya-jacca-taNu kasiNa-Niddha-Araja-laDaharamaNina-roma-rAI) sarala, paraspara me milita, uttama, patalI, kAlI, cikanI, upAdeya eva ayanta manohara thii| unakI kukSi (jhasa-vihaga-sujAya-pINa-kucchI) matsya eva pakSI ke samAna sundara aura puSTa thii| (jhasoyare) unakA udara matsya ke jaisA sundara yaa| (suikANe) indiyo yadyapi svabhArata malavAhinI hai, tathApi atigaya ke prabhAva hato, zebhana hatuM, tathA maryAdita ghATane puSTa temaja ramya hate remarAji (NNR S52nA panI pati) (ujjuya-samasahiya-janya-taNu-kasiNa--NiddhaAijja-laDaha- ramaNija-roma-rAI ) sarabhI, 52252mA bhaNI gayesI, uttama, pAtaLI, kALI, cikaNI, upAdeya temaja bahuja mane hara hatI temanI kAkha (Dis) (jhasa-vihaga-sujAya-pINa-yucchI) matsya tebhana pakSInavI muhara mane paTa khutI (jhasoyare) tabhanu 62 (paTa) mA sInA su2 tu (muikaraNe ) 4diyo mAthI bhasavAhinI cha to 5 matizayanA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasa naraMga-bhaMgura-ravi-kiraNa taruNa-bohiya-akosAyaMta-pauma-gaMbhIra-viyaDa-NAbhe mAhaya-soNaMda-musala-dappaNa-Nikariya-vara-kaNagaccharusarisa-daravaira-valiyamajhe pamuiya-varaituraga-sIha-vara-vaTTiya-kaDI NAme pama-piphaTa-nAma-panakozavad pikaTA-gambhIrA nAbhiryasya sa tathA, 'gagAvattagapayAhiNAvatta-taraga-bhagura-ravi-kiraNa-taruNa-gohiya-akosAyata-pauma-gabhIra-viyaDaNAme' gaGgA''vartaka--pradakSiNA''parta-taraga-bhaGgura-ravi-kiraNa-taruNa-bodhitavikasatpadma-gambhIra - vikaTa-nAma-tatra - gaGgA''rtakasambandhipradakSiNAvartataragavadgurA cakrAkAravartulA, ravikiraNataruNabodhitavikasatpadmavad gambhIrA, vikaTA=vizAlA ca nAbhiryasya sa tathA, 'sAhaya-soNada-musala-dappaNa-Nikariya-parakaNagancharusarisa-barasaira-baliya-majjhe' mhata-sonanda-musala-Tarpaga-nikarita-carakanakasarusadaza-varavana-calita-madhya -mahata--kSimamadhya yat-sonanta=nikASThikA, musala -prasiddha , darpaga-darpagadaNDa, nikaritavarakanakatsaru =nikarita-sArIkRta sarvathA mazopita yad varakanaka-zreThasunarga, tasya saha-samuSTi , etepAmitaratarayogadvanda , tai sadRza -carase bhagavAna kA indriyA~ nirlepa rahatA thiiN| (paumariyaDagAme) nAbhi panakoza ke samAna gabhAra thA, (gagAvattaga-payAhiNAvatta-taraMga-bhagura-ravi-kiraNa-taruNa-yohiya-akosAyatapauma-gabhIra-viyaDa-gAbhe) tathA-gagAvartaka-sabadhI pradakSiNAvartayukta taraga kI taraha bhagura, cakasamAna gola, ma yAhnakAlke sUryako kiraNoM dvArA vikasita pama ke samAna gabhIra eva vizAla thI / (sAhaya-soNada-musalandappaNa-Nikariya-varakaNagaccharasarisa-varavaira-baliya majjhe) kaTipradeza nikASThikA ke madhyabhAga samAna, mUsala ke madhyabhAga samAna, darpaNa ke daNDa ke madhyabhAga samAna, calate hue sonekI pramAthI sagavAnanI chadriyo ni 5 22tI utI (paumariyaDaNAbhe) nAli pazavI mIra tI (gagAvattaga-payAhiNAvatta-taraga-bhagura-ravi kiraNataruNa-bohiya-akosAyata-pauma-gabhIra-viyaDa-NAbhe) tathA jApata samAdhI pradakSiNAvartayukta tara ganI peThe bha gura, cakanA jevI... goLa, madhyAhnakALanA sUryanA kiraNethI vikalA padma samAna gaNI temaja vizALa hatI ( sAhaya soNaDha-musala dappaNa Nikariya varakaNaganja-sarisa-varavaira-baliya-majhe) kaTipradeza trikASThikA (gheDI athavA tirapAI)nA madhyabhAga je, mUsalanA madhyabhAga jevuM, darpaNanA daDanA madhyabhAga je, caLakatA sonAnI kha; Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIpUSavarSiNo-TokA sU 16 bhagaya mahAvIrasvAmivarNanam vara-turaga-sujAya-gujjha-dese AiNNa-hauvva Niruvaleve varavAraNa-tulla-vikama-vilasiya-gaI gaya-salaNa-sujAya-sannibhorU vana iva valita =kSAma -kRza, madhya =madhyabhAgo yasya sa tathA, 'pamuiya-varaturagasIha-cara-cahiya-kaDI' pramudita-caraturaga-siMhavara-vartita kaTi -pramuditasya rogAdirahitatayA pramannasya, varaturagasya-zreSTahayasya, tAzasya siMhasya cetra vaga=zreSThA vartitAvartulA, kaTiryasya sa tathA, 'vara-turaga-sujAya-gujjha-dese' vara turaga-sujAta-guhyadeza -- varasya zreSThasya azvasyeva sujAta -mundaro guhyadezo yasya sa tthaa| 'AiNNahaunca Niruvaleve' AkarNihaya iva nirapalepa -AkIrNa =pulakSaNayukta uttama-jAtIyo yo hya =aca, sa iva nirapalepa =nirgata upalepAt-malinasamparkAt iti nirapaThepa -nirmala ityartha / 'vara cAraNa-tulla-viSama-vilasiya-gaI' vara-vAraNa-tunya-vikrama-vilasitagati -varavAraNasya zreSThagajasya tunya =mamAna vikrama =pagakrama , tathA tattucyA vilamitAcaraNasacaraNagNanarahitA gatirgamana yasya sa , gajendravadatularalagAlI lalitagamanazIlazceti mAvaH / 'gaya-sasaNa-sujAya-sanimorU' gaja-zvasana-sujAta-sannibhoru -gajazvasanasyahastizuNDAdaNDasya sujAtasya suSThatpannasya hastizvasanasyaiva sannibhau-sadRgau khaDgamuSTi ke madhyabhAga samAna aura brajake madhyabhAga samAna patalA thA / tathA (pamuiya-caraturaga-sIharara-vaTTiya-kaDI) kaTipradeza rogAdikarahita hone se prasanna zreSTha ghoDe ke samAna aura siMha ke samAna gola thaa| (vara-turaga-mujAya-gujjha-dese) guhya pradeza sundara ghoDe ke guhya pradeza ke samAna thaa| (AiNNahaucca NiruSaleve) AkIrNa jAtIya ghoDeke guhya pradeza ke samAna bhagavAnakA guhya pradeza nirupalepa thaa| tathA (vara-vAraNa-talla-vikama-vilasiyalAI) bhagavAnakA parAkrama uttama hAthI ke samAna thA, tathA unakI gati bhI usIke samAna sundara thii| (gaya-sasaNa-jAya-sanibhosa)hastizuNDA muThInA madhyabhAga che ane vajInA madhyabhAga jevo pAtaLo hoM tathA (pamuiya-caraturaga-sIha-cara-paTTiya-kaDI) TiMpradeza 2 mAhithI rahita pAthA prasanna zreSTha ghorAnI peThe sane siDanI pe go hato (varaturaga-sujAya-gujjha-dese) guheza su42 ghosanA gubaprazanA navA ut| (AiNNahauvya Nirupaleve ) Alf-pAna ghoDAnA zuhyapradezanA / sAgapAnanA guhyapradeza ni355 to tayA (vara-vAraNa-tulla-viSama-vilasiya-gaI) bhagavAnanuM parAkrama uttama hAthInA jevuM hatuM, tathA temanI cAla paNa tenA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 aupapAtikasUtre samugga- Nimagga- gUDha - jANU eNI - kuruviMdA catta-baTTA - Nuputra-jaMghe saMThiya-susiliTa - visiha - gUDhagulphe supaTTiya kumma cAru-calaNe eNI-kura vinda UrU yasya sa tathA, sundara - gajazuNDAdaNDasadRzohayugala vAniti bhAga, 'samuggaNimagga gUDha - jANU samudga-nimagna- gUDha jAnu samudga - sampuTaka-tamyopatinAthastanarUpayorbhAgayo saMdhivat nimagnagUDhe = azyantAvRte mAmapuTe ityartha, tAdRze jAnunI 'ghaTanA' iti prasiddhe yasya sa tathA, upacita nAdadRzyamAna jAnvasthika ityartha / ' eNI - kuruviMdAvatta- vahA - Nupunna- jaghe' varna vRttAnupUrvyajaeNyA - hariNyA iva kuruvinda - tRNavizeSa, vanai = yUnalanaka ca, te iva ca vRtte - vartule, AnupUrvyeNa tanurUpe jo yasya tathA yadvA-paNI - kuruvindAvartta vRttAnupUrvyajaGgha - iti chAyA, tana - eNyA iva kuruvindAvartta = bhUSaNavizeSa iva ca vRtte = vartule AnupUryeNa tanusvarUpe jaGghe yasya sa tathA, 'saThiya-musiliTTha - visiddha - gUDha gupphe' sasthita - suzliSTa-viziSTa--gUDhagulpha -sasthitau -musasthAnavantI, sa sulipTodaNDa ke samAna una prabhukI donA jaghAeN thIM / (samugga-nimagga- gUDha-jANU) Dibbe ke samAna prabhuke ghuTane guptaDhakanI se yukta evaM antara rahita honese sundara the / arthAt upacita honese prabhuke jAnu kI asthiyA~ dRSTigocara nahIM hotI thIM / (eNI - kuruviMdA - vatta- vaTTA - Nupuvva - jaghe) eNI - hiraNI kI jaGghA samAna, tathA kuruvinda-tRNavizeSa aura DorI ke balake samAna athavA kuruvindAvartta nAmaka bhUSaNake samAna gola patalI - Upara se moTI nIce kI ora utaratIM 2 patalI prabhukI dono jaghAeN thIM / (saThiya-musiliTTha - visiddha - gUDha - gupphe ) zobhana AkArayukta, acchI hastizu DAda DanA jevIja sudara hatI ( gaya sasaNa-sujAya - sannibhoru ) (hAthInA sUr3hanA) nevI te prabhunI bhanne dhAma hutI ( samumA - NimamA gUDha " jANU) umAnI peThe asunA ghuTazo gupta DhAkaNavALA temaja attara rahita hAMvAthI sudara hatA, arthAt ucita heAvAthI prabhunA ghuMTaNunA hADakA hemAtA naDutA (eNI kuruviMdA--vatta vaTTA-Nupuvva--jaye) melI - hiralInI , samAna, tathA mu3vi tRNuvizeSa, bhane horInI pakSa samAna, athavA vinhAya nAmaka bhUSaNa samAna geALa pAtaLI uparathI jADI temaja nIcenI tarapha utaratI utaratI pAtaLI prabhunI banne dhAo hutI ( saThiya-susi liTTha visiTU - gUDha gupphe ) zolAyamAna bhAazvAjA, sArI rIte bhaNesA tebhan dhA 3 / 3 - Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayarpiNI-TIkA s 16 bhagava-mahAvIramyAmiyarNanam aNupuvva-susaMhayaM-gulIe upaNaya-taNutaMva-Niddha-Nakkhe rattuppalapatta-mauya-sukumAla-komala-tale naga-nagara-magara-sAgara-cakamumilito, gaDhI-mAsala vAtadRnyau gunpho yanya sa tayA, puSTatayA tirohitagunpha / 'muppaTaTThiya-kumma-carucalaNe' mupratiSThita-kRrgacAru-jagNa -supratiSThitau zobhanarUpeNa sthitI, karmavat-kacchaparan cAra mundarI caggI yasya sa tathA, sakocitAka papRSThayacaraNavAniti bhAva / 'aNuputra-musahaya-gulIe' AnupUrvya-su-hatA'Gguloka -AnuvyaMga-krameNa hIyamAnA varddhamAnA vA, tathA sumahatA -pibhinnA api mamilitA agulya =caragAnunyo yasya sa tathA, 'uNNaya-taNu-tA-NiddhaNarakhe' unata-tanutAmra-snigdha-nasa -samunnata-pratala-raktacitraNa-nasa-yukta iyartha, 'ratuppala-patta-mauya-murumAla-komala-tale' raktopala-para mRduka-sukumAra-komalatala raktakamaladalyadanikomalAraNavarNacaraNatalapAni yartha / 'naga-nagara-magara-sAgara-cakAvaragamagala-kiya-calaNe naga-nagara-makara-sAgara-cakAi-barAda-magalAhita-caraNa ,tana-naga =parvata , roti se milita eva gRDha-mAsala-puSTa honese anya aise prabhuke donoM pairoMke gulpha ye / (muppaidviya-kumma cAru-calaNe) prabhuke pAra sakuca kara baiThe hue kaccha ke samAna mundara ye / (aNuputra-susahaya-gulIe) anukramase ucita AkArarayAlI eva bhinna 2 hone para bhI paraspara me samilita prabhuke caraNokI aguliyA thiiN| (ubhaya-taNu-tara-giddha-Naskhe) samunnata, pratala, rakta eva cikkaga prabhuke nasa the / (rattuppala-patta-mauya-sukumAla-komala-tale) raktakamalake dalake samAna ati komala lAlaparNake prabhuke caraNoMke tale ye / (naga-nagara-magara-sAgaracaka ka-paraga-magala-phiya-calaNe) naga-parvata, nagara-pura, makara-jalacarajIvavizepa, gUDha mAla puSTa hovAthI na dekhAya evA prabhunA banne paganA goThaNo hatA (suppaiTThiya kumma-cAra calaNe) pramunI 5 // manyAIna DemA ayamAnI 8 suha2 hatA (aNupuca susahya gulIe) manubhayo layita mAjAvAjI temaja judI judI hovA chatA paNa parasparamAM joDAelI prabhunA caraNenI syA hutI (unnaya taNu tara -Niddha-Nakhe) samunnata, pratA, sAda tabha 26 prasunA na utA (rattuppala patta-mauya-sukumAla- komala tale), rakta kamalanA dalanA jevA atizaya kamaLa lAla varNanA prabhunA caraNenA Atul tA (naga-nagara-magara-sAgara- caka varaga-magala-kiya-calaNe ) naga parvata, nagarapura, makara-jalacara jIva vizeSa, sAgara-samudra ane caka Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikatre varaMga-maMgalaM- kiya-calaNe visiharuve huyavaha- niddhUma-jaliya - taDitaDiya taruNa-ravi-kiraNa - sarisa - tee aNAsave amame akiMcaNe 100 nagara-pura, makara = jalacarajIvizeSa, sAgara = samudra, caka-prasiddham, etAnyeva aGkAlakSaNAni, tathA varAGgAtha==zubhasUcakasvastikAdilakSaNAni, maGgala zubhalakSaNavizeSatha, tairalaGkRtau muzobhitau caraNo yasya sa tathA naganagaramakarAdicihna - svastikA - dicihna maGgalaciharUpa-zubhalakSaNasuzobhitacaraNayugavAniti bhAva / 'visigurUce' vizirUpa-atisundara, 'huyatraha- niddhama- jaLiya taDitaDiya taruNa-ravi-kiraNa-sarisa tee' hutavaha nirdhUma - jvalita - taDitaDi taruga - ravi-kiraNa sadRga tejaska, hutavahanidbhUmajvalitasya=agnernirdhUmajvAlAyA, taDitaDita - dhArAvAhikatayA puna punarvidyotitavidyuta tathA taruNa ravikiraNAnA --sadRza= samAna teja -dIptiryasya sa tathA, aNAsave > anAsava -- avidyamAnA AsravA yasya sa tathA, karmAgamarahita ityartha, 'amame' amama mamatvarahita 'akiMcaNe' azvina -nAsti 6 - AL = sAgara-samudra aura cakra inake zubha cihnoM se, svastikAdi zubha cihnoM se tathA maGgala nAmaka zubha cinase suzobhita prabhuke donoM caraNa the / (visiTTarUpe) prabhukA rUpa viziSTa - asAdhAraNa arthAt anupama thA / (huyatraya - piDUma- jaliya - taDitaDiya taruNa-ravi-kiraNa sarisa - tee) nirdhUma agni ke samAna, bAra bAra camakalI huI bijalA ke samAna tathA madhyAhRnakAlika ravikiraNoM ke samAna prabhukA teja thA / (aNAsave) navIna karmoMke Asravase prabhu sarvathA rahita the / ( amame ) prabhuke kisI bhI para padArthame mamatva nahIM thA / (aciNe) prabhu akiMcana-parigraharahita the / (chinnasoe) bhagavAnana apanI bhavaparamparAko naSTa kara diyA thA / enA jIbha cihnothI-stidi zubhacihnothI, tathA ma gaLanAmaka cihnathI suzolita prabhunA bhanne yara hutA (visiTurUce) prabhunu 35 viziSTa asAdhA 2 arthAt anupama tu ( huyavaha NiDUma jaliya taDi taDiya naruNa ravi - kiraNa- sarisa tee) ghubhADA vagaranA agninA vu, vArapAra gaNatI vinhInA jevu tathA madhyAhna kALanA sUryanA kiraNe! jevu prabhutu teja hatu (aNAsave) navIna darbhAnA yAsavathI alu sarvathA rahita hunA ( amame ) asuna apa para yahArthamA bhabhatva nahotu (akiMcaNe) alu abhivya-pari zuddha vagaranA utA ( jinnasoe ) lagavAne potAnA lavapara parAno nAtha varI 7 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSarSiNI-TIkA va 16 bhagavanmahAvIrasvAmivarNanama chinnasoe niruleve vavagaya-pema-rAga-dosa- mohe niggaMthassa pavayaNassa desae satyanAyage paTTAvae samaNagapaI samaNaga 101 kizcana yasya sa tathA, parigrahapranthirahita / 'chinnasoe ' TinasrotA -nivartitabhavapravAha, 'niruvaleve' nirupalepa - upalepo - mAlinya, tad dvividha dravyarUpa bhAvarUpaJca, tAdRzAd dvividhAdupalepAt-nirgato nirupalepa, dravyato nirmalagarIra, bhAvata karmavandhahatubhUtopaleparahita / pUrvoktamevArtha vizeSata spaSTayanA''ha 'vavagaya-pema-rAga-dosa- mohe ' vyapagatapremarAgadvepamohaH- prema ca rAgathe dvepatha mohatheti premarAgadvepamohA, prema-AsaktilakSaNam, rAga - viSayeSu anurAgarUpa, dveSa - aprItirUpa moha - ajJAnarUpa, ete premAdayo vyapagatA - vinaSTA yasya sa tathA, 'niggayassa pavayaNassa desae ' nirmanthasya pravacanasya dezaka-nirmanyasya nirgata pratyAd dravyata suvarNAdirUpAra, bhAvato mithyAcAdilakSaNAt nirmantha tasya nirmanyasya, pravacanasya - prakarSeNa - ucyate--paramakalyANAya kathyate iti pravacanam - tasya pravacanasya dezaka -upadezaka - nirArambha- niSparigraha- dharmopadeza iti bhAva / ' satyanAyage ' sArthanAyakaH - sArthasyamokSaprasthitamavyasamRhasya, netA - svAmI yartha 'paiTThAvae ' pratiSThApaka - zrutacArinalakSaNadharmamasthApaka / ' samaNagapaI' zramaNakapati - zrAmyati = sosAha 6 karmanirjarArthaM (fread) dravya eva bhAva rUpa donoM prakArakI malinatA se prabhu isI bAta ko puna vizeSa rUpase ina vizeSaNoM se pema-rAga-dosa- mohe) bhagavAnane apanI AtmA se kara diyA thA / ( Niggatharasa patrayaNassa desa) prabhu nirprandha sUtrakAra spaSTa prema, rAga dveSa the / (satthaNAyage) mokSakI ora prasthita bhanyasamUhaka bhagavAna netA the / ( par3agrar) raatva dharmake prabhu sthApaka the / (samaNagapaI) bhagavAn tapa eva dIghA to ( Niruvaleve ) dravya tebhana lAva3ya bhanne prahAranI bhasinatAthI prabhu varjita hatA A vAtane pharIne vizeSa rUpathI temanA a geTanA vizeSaSNeAthI sUtrakAra spaSTa 42 che ( vavagaya pema -rAga-dosa mohe ) lagavAne peAtAnA AtmAmAMthI prema, rAga, dveSa temaja meAhunA nAza karyAM hatA ( Niggathassa pavayaNassa desae) prabhu ( satyaNAyage ) bhokSanA tara3 bajesA ( paisAvae ) zruta zAstriya dharmanA nirbhantha pravacananA upadezaka hatA avyayabhUnA lagavAna netA alu sasthApaka itA ( samaNagapaI ) hetA varjita the / karate hai - (vavagaya eva mohako naSTa pravacanake upadezaka Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtikasUtre viMda-pariyaDhie cautIsa-buddhA-isesa-patte, paNatIsa-saJcavayaNAzrama kurvanti tapa--svAdhyAyAdipu ini amagA --ta eva zramagakA , teSA pati - caturvidhasadAdhipatiriti bhAva , 'samaNaga-viMda-pariyaDhie' zrama gama-vRnda-parigardakazramaNakAnA caturvidhAnA, vRnda-sama-tasya parivaIka-nikArI / athavA ' pariyA' paryaTaka -apresara, yadvA payAyaka-nai paripUrNa / 'cauttIsa-yuddhAimesa patte' catusliMgad-cudAtiropa-prApta =caturmigat-catuliMga-rayakA ye budAnA tIrthakarAgAm atizeSA -atizayA tAn prApta , tara-amRddhisvabhAvaka kegazmazrugemanagmamiti prathamo'tizaya , anye'pyatigayA samavAyAGgasUtre'bhihitAstato'vagantatryA / 'paNatIsa--sacarayaNA:sesa-patte' paJcatriMzasatyavacanA'tigepaprAna -paJcariMga sarayakA ye sayavacanasya atizepA -atigayA tAn prApta , athAt paJcariMgavANIguNayukta iti bhAva / paJcaviMzadvANIguNA AcArAgasUtrasya matkRtA''cAraci tAmagirTIkAyA prathamAdhyayane svAdhyAya Adi kriyAome karmanirjarAke liye parizrama karanevAle zramaNoM ke svAmI ye| (samaNaga-biMda-pari yaDie) caturvidha pike ghe prabhu barddhaka the / athavA usake agresara yA usase paripUrNa the / (cauttIsa yuddhAisesa-patte) tIrthakaroMke cautIsa atigayoMse prabhu virAjamAna the| iname naga, keza eva zmazru-dADhI-ukA nahIM baDhanA yaha pahalA atizaya hai, avaziSTa atizaya samavAyAga sUtra se jAna lenA cAhiye / ' (paNatIsa saJcavayaNA-dasesa-patte) vAgAke paitAsa guNoM se prabhu yukta the / 35vANIguNarUpa atizaya AcArAga sUtrake prathama adhyayanakI AcAracitAmagi TIkA me kahe haiM, ata vahA se jAna lenA cAhiye / (AgAsagaeNa cakvega) AkAzagata bhagavAna tapa temaja svAdhyAya Adi niyAomAM kamanijerAne mATe para zrama 42vA zramazonA svAbhI chata (samaNaga vida pariyaDDhie) yatu vidha saMghanA te prabhu viddhaka hatA athavA tenA agresara che tenAthI pari pUrNatA (cauttIsabudvA isesapatte) tIthazana yAtrIsa gatizayothI prabhu birAjamAna hatA temAM nakha keza temaja macchu-dADhI mUchanu na vadhavuM e pahele atizaya che, bAkInA atizaya samavAyAga sUtrathI jANI levA na (paNatIsa sanca rayaNAisesa-patte ) pANInA pAtrIsa suzothI prabhu yukta hatA 35 vANI guNarUpa atizaya AcArAga sUtranA prathama adhya nanI AcAra citAmaNi TIkAmAM kahelA che, eTale tyAthI te jANI levA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 - _pIyUpayapiNI-TIkA s 16 bhagayanmahAyorasAmiyarNanam isesa-patte AgAsagaeNaM,cavaNaM AgAmagaeNaM chatteNaM AgAsamiyAhiM cAmarAhi AgAmagaeNaM phAliyAmaeNaM sapAyavIDeNaM sIhAsaNeNa dhammajjhaeNaM purao pakaDhijamANeNaM caudasahi samaNasAhassIhi chattIsAe ajiyAsAhassIhi saddhi saMpaDibuDe yAgyAtA , 'AgAsagaeNa cavega' AkAgaganena cakrega / 'AgAsagaeNautteNa' AkAgagatana onn| 'nAgAmamiyAhiM' AkAzamitAbhyA prAptA-yA, 'cAmarAhi' cAmagabhyAna-manigaraprabhAgAcamAdibhimparakSita dati bhAra | 'AgAsagaeNa phalinAmaeNa' AkAAgatena mphaTikamana-AkAzasthitena sphaTikanirmitena 'sapAyavIDhaNa' sADhapIThana-pAdamyApanapIThamahitena 'sIhAsaNeNa' siMhAmanena, 'yammajhaeNa' dharmadhvajana, 'puro' purata -agrata , ' paDhinnamANeNa ' atizayamahimnA prakaTayamAnana 'caumahiM samaNasAhassIhiM ' caturdazabhi -amagasAhasrImi zramagAnA caturdazamahaDhe 'uttIsAe paniyAsAhassIhi ' paTtriMzatA AryikAsAhasrAmi -AyikANA paTariMgasahI 'sarddhi' sA-maha / 'sapaDituDe' mamparimRta - cakase, (AgAsagaraNa utteNa) AkAzagata rA se (AgAsamiyAhi cAmarAhi) AkAzagata cAmarga se ve prabhu upalakSita the| (AgAsagaeNa phaliyAmaeNa sapAyavITeNa - mIhAsaNeNa dhammajjhaeNa purao paphaDhijamANeNa) AkAgagata, sphaTikamaya eva pAdapAThasahita aise siMhAsana se eva atizaya kA mahimA se prakaTita aura Aga 2 calanavAle aise dharmadhvajA se yukta, tathA-(caunsahiM samagasAhassIhi uttIsAe ajjiyAsAhassIhiM saddhi saparivuDhe) 14 hajAra amaNoM ke, eva ne (AgAsagaeNa cakkeNa ) mAgata yayA ( AgAsagaeNaM chattaNa) PAISA chatrAthI (AgAsamiyAhiM cAmarAhiM ) mAgata yAmazathI ta prabhu sakSita (Sudi) chata (AgAmagaeNa phalyiAmaeNa sapAyapIDheNa sIhA maNeNa dhammajjhaeNa purao paDhiJjamANeNa ] mAta, Timaya tamA pApITha nahita evA siMhAsanathI temaja atizayanI mahimAthI pragaTita bhane 2mA mA yAsana avA tathA yuta [cadasahi samaNasA hammohiM uttImAe asjiyAmAhammIhiM maddhiM saparisuDe ] 14 zramAnA tabhanA 'trIsahajAra ArthIonA paaiArathI yukta bhagavAna zrI mahAvIra prabhu Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSapAtikaba puvyANuputri caramANe gAmANuggAmaM dUijamANe suhaMsuheNaM viharamANe caMpAe NayarIe vahiyA uvaNagaraggAmaM uvAgaeN caMpa nagari puNNabhadaM ceiyaM samosariukAme // sU0 16 // 104 bhagavAn zrImahAvIra, putrANuputra' pUrvAnupUrvyA-tIrthakara paripATyA - tIrthaGgaraparamparayA / ' caramANe ' caran - viharan, 4 gAmANuggAma' grAmAnuprAmam ekasmAd grAmAd grAmAntaram, 'duijjamANe ' dravan- gacchan ekasmAd grAmAdanantara grAmamanuladhayannityartha, 'suhasuNa ' surAsukhena-nayamacAdhArahitena, ' viharamANe ' viharan - apratinaddhavihAra kurvan, 'capAe nayarIe ' campAyA nagaryA, ' bahiyA' bahi 6 ugagaraggAma ' upanagaragrAmam nagarasamIpavarttina grAmam / utrAgae ' upAgata -samavamRta, kimarthamupAgata ityAha- ' capa gayariM ' campAyA--campAnAmyA nagaryAM ' puNNabhadda vezya samosa rikAme ' pUrNabhadra = pUrNamadanAmaka caityam = udyAna samabasartukAma - AgantukAma san upAgata iti sambandha // sU016 // " " uttIsahajAra AryikAoM ke parivAra se yukta bhagavAn zrImahAvIra prabhu (puntrANuputri caramANe ) tIrthaMkaroM kI paraparA ke anusAra vihAra karate hue ( gAmANuggAmaM dUijmANe ) ekaprAma se dUsare grAma padhArate hue ( suhasuddeNa viharamANe ) sukha sukha se vicarate hue (capAe NayarIe vahiyA uvaNagaraggAma uvAgae ) capAnagarI ke bAharabhAga kI ora sthita, parantu vahA se bahuta dUra nahIM, kintu thoDI dUra para rahe hue aise grAma meM padhAre, yahA Ane kA kAraNa unakA yaha thA ki prabhu (capa yariM puNNabhada cezya samosariukAme) capAnagarI ke pUrNabhadra nAmaka udyAna meM padhAranevAle the // sU0 16 // (puvyANupavi caramANe ) tIrtha 4ronI para parAne anusarIne vihAra puztA 42tA (gAmANuggAma dUijjamANe ) 4 gAmathI bIje gAma padhAratA ( suhasuheNa viharamANe ) subha subheyI viyaratA ( capAe jayarIe bahiyA ubanagaraggAma uvAgae ) thapA nagarInI mahAranA lAga tara paraMtu menAthI jahu krUra nahi paNa jarA dUra AvelA evA gAmamA padhAryA ahIM AvavAnu araNu tebhane me hutu de te prabhu ( capa NayariM puNNabhadda caya samosarikAme) caMpAnAItA pUrNabhadra nAmanA udyAnamAM padhAravAvALA hatA [sa 16] Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpavarSiNo- dIkA va 17 pravRttivyApRtasya kUNikarAmasamIpagamanam 105 mupAgata tadanantara- tapazcAta, se mUlam - tae NaM se pavittivAue imIse kahAe laTTe samANe haTTa tuTTa-citta-mANaMdie -citta-mANaMdie poimaNe paramasomaNassie TIkA- 'tae Na' iyAdi tata yala-yadA bhagavAn - campAnagarIsamIpagrAma - pavittivAue ' ma pravRttitryApRta = sa pUrvokta - bhagavadyArttA''nayana niyukta imIse kahAe ' asthA kathAyA 'laTThe samANe ' lamdhArtha san-jJAtabhagavadAgamanavRttAnta san, 'haTTa tudu-citta-mANadie ' dRSTa-tuSTa-cittA-nandita - dRSTatuSTa atituSTam, yadvA dRTa - harpitam tuSTam prAptasantopatAdRza citta yasya sa dRSTatuSTacitta, ata eva Anandita = Ananda prApta sajAtamAnasollAsa ityartha / sune 'cittamANadie ' ityatra makAra prAkRtatvAt / 'pIimaNe ' prItimanA - prIti -tRmirmanasi yasya sa prItimanA - tRptamAnasa | 'paramasomaNa ssie ' paramasaumanasthita - paramam-utkRSTa ca tat saumanasya prasannacittatA ceti paramasaumanasya tadasya sajAta paramasaumanasthita paramAnurAgapUrNamanaska ' ' 'tara Na se pavittivAue ' ityAdi ( tae Na ) java bhagavAn capAnagarI ke samIpavartI grAma meM padhAre taba ( se patrittivAue ) bhagavAna kI vArtA ke lAne ke liye niyukta kiyA huA vaha puruSa ( imIse kahAe ) isa samAcAra ko ( laddhaDe samANe ) jAnakara ki bhagavAn capAnagarI ke samIpavartA grAma meM Akara virAjamAna ho cuke hai, ( haTTa tuTucitta - mANadie ) isase usake citta ma atyanta harSa aura santoSa huA / ata vaha atyanta AnaMdita huA, ( pIimaNe ) mana me prema chA gayA, (paramasomaNassie) ayata anurAga se usakA mana bhara gayA ( harisa - vasa - visappamANa - hiyae) apAra " 'tae Na se pavittivAue' ityAhi (tae Na) nyAre bhagavAna ya pAnagarInA sabhIpavartI gAmamA padhAryA tyAre ( se pavitinAue ) bhagavAnanI vArtA- samAcAra saha vA bhATe nibhAyelA te 3 ( imI se kahAe ) the sabhAyArane (laTTe samANe ) laeyA hai lagavAna ca pAnagarInA samIpavatI gAmamAM AvIne birAjamAna thai cUkayA che, ( haTTa tuTTha citta mANadie ) sAthI tenA bhanabhA atyaMta huM ane satASa thayo bhane tethI te mahu Anaha pAbhyo, ( pIimaNe ) manamA prema chavAI gayo, (parama somaNa ssie) atyaMta anurAgathI tenu mana bharAI gayu Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 aupapAtikasa 1 - , harisa-vasa- visappamANa-hiyae hAe kayavalikamme kaya- kouyamaMgala- pAyacchitte suddhappavesAI maMgalAI vatthAI pavara parihie appa-mahagghA-bharaNA-laMkiya- sarIre sayAo gihAo paDiNikkha'harisa-vasa-visappamANa- hiyae' harSa-yaza- nisarpa hRdaya harpavazana visarpat-parita ucchalada hRdaya yasya sa tathA bhagavadarzanAdamandAnandataraGga samucchalitacitta ityartha / " vhAe ' snAta - kRtasnAna, ' kayapalikamme ' kRtanalikarmA - snAne kRte pazupasyAparthaM kRtAnnabhAga ' kaya- kouya-maMgala-pAyacchitte ' kRta-kautukamaGgala- prAyazcitta - kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittAni -du svapnAdivighAtArthamavazyakaraNIyatvAt yena sa tathA, tatra kautukAni =mapItilakAdIni maGgalAni tu siddhArthadadhyakSatAdIni / 'suddhappavesAI' zuddhapravezyAni - zuddhAni prakSAlitatvAt nirmalAni, pravezyAni rAjasabhApravezA''rhANi - rAjasabhAyogyAni 'magalAi ' maGgalAni - maGgalakArakANi, 'vatthAi' vastrANi - vividharUpaprakArANi - 'patrara'-pravarANi - mUlyato mahArghANi, rUpata ujjvalAni mRdUni sAndrANi ca, prAkRtatvAd nimakterlopa, 'parihie ' parihita garAre yathAsthAna yojita | 4 'appa - mahagghA bharaNA-lakiyasarIre ' alpa-mahArghA bharaNA - DalakRta - zarIra - alpAni= harSa se usakA hRdaya uchalane lgaa| phira usane koNika rAjA ke pAsa jAne kI taiyArI kii| usane ( hAe ) snAna kiyA, ( kayavalikamme ) pazcAt pazupakSI Adi ke liye anna kA vibhAgarUpa balikarma kiyA, ( kaya- kouya-magala- pAyacchite ) dusvapnAdi nivAraNa ke lie mapItilakAdi kiye aura dahI akSatAdi dhAraNa kiye / (suddhappavesAi magalAI vatthAi pavara parihie ) pazcAt usane svaccha, rAjasabhA meM jAne yogya, mAgalika, bahumUlya, tathA rUpa se ujjvala vastroM ko dhAraNa kiye / (appa - mahagghA - bharaNA - lakiya - sarIre ) vastra pahira cukane ke anantara phira usa ( harisa yasa visappamANa hiyae) yahI tethe aziDa rAmanI pAse , ( kayabalikamme ) pachI pazu jalirbha ( kaya - kouya-magala - pAyacchitte ) hu svapnAhi raNane mATe maSI-tilaka aAdi karyA ane dahI akSata Adi dhAraNa karyA (suddhappavesAi magalAi batyAi pavara parihie ) bhI tethe svaccha, zanTasalAbhA paherI javA cAgya, mAlika, bahumUlya tathA rUpathI ujjavala vo dhAraNa arthA (appa - mahagghA bharaNA lakiya sarIre) vastra paherI sIdhA pachI tero sochA apAra harSathI tenu hRdaya bhavAnI taiyArI jarI pakSi yAhi ne bhATe to chajavA sAgyu ( NhApa ) snAna annanA vibhAgarUpa hoSanA - nivA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyapapiNI-TIkA su 17 pravRttiyApRtasya kUNikarAjasamIpagamanama 107 mai, paDiNikvamittA capAe NayarIe majhamajheNaM jeNeva koNiyassa raNNo gihe jeNeva vAhiriyA uvahANasAlA jeNeva kUNie rAyA bhiMbhasAraputte teNeva uvAgacchai, uvAgacchi parimAgato nyUnAni, mahAgi-mahAn atizaya --adhamUlya yepA tAni, Abhiyantai samyag dhAryanta iyAbharaNAni- alakArA , tairalakRta garIra yasya sa tathA, anpanahumUlyabhUSaNabhUSitadeha ityartha , 'sayAo gihAo' svakAra gRhAd, 'paDiNikkhamai' prtinisskraamyti-nirgcchti| 'paDiNikkhamittA' pratinikramya-nirgaya, 'capAe NayarIe' campAyA nagaryA, 'majjhamajhaNa' madhyamadhyena-caturviMgapekSamadhyabhAgena, 'jeNeva koNiyassa raNNo gihe| yauva kogikasya gano gRha-bhavanam, 'jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA' yauva bAhyA upasthAnazAlA-AsthAnamaNDapa , 'jeNeva kUNie rAyA bhiMbhasAraputta' yatraira koNiko rAjA bhisAraputra , 'teNeva uvAgacchai' tatraivopAgacchati, "uvAgacchittA' upAgaya, 'karayalaparigahiya' bhAra se anya eva bahumUlya AmaraNa bhI garIra para dhAraNa kiye| isa prakAra saja-dhaja kara vaha (sayAo gihAo paDiNikkhamai) apane ghara se nikalA, (paDiNikkhamittA capAe NayarIe majhamajjheNa jeNeva koNiyassa raNo gihe) ghara se nikalakara yaha capAnagarI ke ThIka madhya ke mArga se hokara jahA koNika rAjA kA prAsAda thA, (jeNeva vAhiriyA uvaTThANasAlA) jahA para bAharI upanyAnagalA thI, aura (jeNeva kRNie rAyA bhabhasAraputte teNeva uvAgacchada) uma upasthAnagAlA meM, jahA~ bhabhasAra ke putra koNika rAjA baiThe hue the, vahA phuNcaa| (uvAgacchittA) vahA~ pahu~cate hI sarvaprathama usane (karayalapariggahiye vajananA temaja bahumUlya AbharaNa paNa zarIra upara dhAraNa karyA A zAra ugana te (sayAo gihAo paDiNisamaI) pAtAne gharathI nInyo (paDiNisamittA capAe gayarIe majjhamajheNa jeNeva koNiyassa raNNo ji) gherathI nIkaLIne te pAnagarInA barAbara madhyabhAgamA thaIne jya Ayis ane mahesa to (jeNeca bAhiriyA ubaDhANasAlA) mane tyA mA 75sthAna sA nI, tathA (jeNeva kUNie rAyA bhaMbhasAraputte teNeva upAgacchai) te upasthAna-zAlAmAM jyA bhabhasAranA putra koNika rAjA beThA hatA tyA paay| (uyAgacchittA) tyA pahAyatA sa prathama tere (karayalapariggahi Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 - aupapAtika ttA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaDe jaeNaM vijaeNaM vaddhAveDa, vaDAvittA evaM bayAsI // suu017|| mUlam-jassa NaM devANuppiyA daMsaNaM kaMkhaMti, jassa karatalaparigRhIta-karatalena karatala parigahIta-parampara saziSTam / 'sirasAvatsa' ziraAvartam-girasi=ziraso'prabhAge A-mamatAda vartate-paribhAmyati iti giraAvartastam / 'anali' samilinakamyugam / 'matthae' mastake lalATadeza, 'kaTTa'-kRvA 'jaeNa' jayena-jaya =u karpaprAmirUpa tena-'jaya jaya mahArAja' iti rUpeNa, 'vijaeNa' vijayena-vizie pracaNDaanunigraharUpo jayo vijaya tena-arthAt-vijayamva vijayasva mahArAja iti rUpega 'baddhAveDa' garddhayati-jayena vijayena varddhanveti vRddhikAmanAmpAmAziSa prayukta sma, varddhayitvA 'eva cayAsI' eva vakSyamANaprakAraNa avAdIt // sU0 17 // TIkA-bhagavadvihArAdivAnivedaka puspa koNikanRpa jhimavAdIt / ityAha'jassa Na' ityAdi, yasya bhagavata zrImahAvIrasya galu-nizcayena, he devAnupriyA / 'dasaNa' darzana sabahumAna rUpAvalokana bhavanta 'kakhati' kAkSantisirasAvatta matthae ajali kaTu jaeNa' vijaeNa baddhAveDa, baddhAvittA eva vayAmI) donoM hAtha joDakara aura aJjalirUpa me pariNata unhe mastaka ke daoNye-bAye ghumAkara pazcAt unhe mastaka para lagAphara arthAt namaskAra kara " jaya ho mahArAja kI, vijaya ho mahArAja ko "-usa prakAra jaya vijaya zabdoM dvArA rAjA ko bdhaayaa| badhAne ke bAda phira vaha isa prakAra bolA-sU0 17|| 'jassa Na devANuppiyA' ityAdi-- (devANuppiyA) he devAnupriya / (jassa Na) jinake sadA Apa (dasaNa karakhati) darzanoM kI icchA kiyA karate hai (jassa Na devANupiyA ya sirasAvatta matthae ajaliM kaTTa jaNNa vijaNNa baddhAveda baddhAvittA eva vayAsI) baMne hAtha joDIne ane temane mastakanI jamaNI ane DAbI bAjue ravIne a jaLi rUpamAM pariNata karI mAthe lagAvIne arthAt namaskAra karIne jaya he mahArAjAne, vijaya he mahArAjAne" e prakAre jaya vijaya zabdo dvArA rAjAne vadhAvyA ane vadhAvyA pachI te nIce pramANe bele (sU 17) 'jassa Na devANuppiyA' tyAhi(devANuppiyA 1 ) 3 hevAnupriya / (jassa Na) manA saha! Apa (dasaNa Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - pIyUSayaSiNI-TIkA sa 18 bhagavadupanagaramAmAgamanavRttAntanivedanam 109 NaM devANuppiyA daMsaNaM pIhaMti, jassa NaM devANuppiyA dasaNaM patthaMti, jassaNaM devANuppiyA daMsaNaM abhilasaMti, jassaNaM devANuaprApta prAptumicchanti 'jassa khalu devANuppiyA damaNa pIhati' he devAnupriyA / yasya bhagavata zrImahApIrasya gala darganAya bhavanta mpRhayanti=kadA me bhagavadarzana bhaviSyatIyutkaNThA satata dharanti, prApta sat punamta parityaktu necchantIti bhAva / he devAnupriyA / yasya bhagavata galu 'dasaNa' darzana 'patyati' prArthayanti-bhavanto yAcante-he bhagavana / bhavadarzanAdeva mama jamana saphalatA syADhato bhavantazcagNapaGkaja darzayantu-uni hasi puna puna prArthanA urvanti, yadvA-asmatsadRzebhyo janebhya satata yAcante-bhagavadarzana kArayateti bhAva / 'jassa Na devANuppiyA dasaNa abhilasati' yasya khallu devAnupriyA darzanamabhilapyanti kadA'ha bhagAsamIpamupagaya taparyupAsana kariSyAmIyamilApamanta karaNe upanto bhAnta mnti| 'jamsa Na devANuppiyA dasaNaM pIhati) jinake Apa denAnupriya darzana karane kI sadA spRhA rakhA karate hai-kana mujhe bhagavAn ke darzana hega isa prakAra kI ukaThA nirantara kiyA karate hai, (jassa Na devANuppiyA dasaNa patthati) he devAnupriya ' jinake darzanA kI yAcanA kiyA karate hai, arthAt-ha bhagavan / Apake darzana se hI merA janma saphala hogA, isaliye Apa kRpA karake apane caraNakamala kA darzana dAjiye, isa prakAra / ekAnta me Apa bAra 2 prArthanA kiyA karate hai, athavA-hamAre jaise logoM se Apa prArthanA karate hai ki mujhe bhagavAna kA darzana kraao| (jassa Na devANuNiyA dasaNa abhilaseMti ) he devAnupriya / Apa jinake darzanoM kI cittameM sadA abhilApA dhAraNa kiye rahate haiM ki kaba mai prabhu ke caraNoMmeM upasthita hokara unakI - kasati) zanI yA 42 // ch|, (jassa Na devANuppiyA / dasaNa pIhati) jemanA A5 darzana karavAnI madA nRhA rAkhe che ke jyAre mane bhagavAna nanA zana tharI- jAnI Great nita2 4Auchau , (jarasa Na devA NumpiyA / dasaNa patthati) he devAnupriyA manAzanAnI yAyanA 4aa 42 / che, arthAt he bhagavAn ! ApanA darzanathI ja mAre janma saphala thaze. e mATe apa kRpA karIne ApanA caraNa kamalanA darzana Apaze e prakAre ekAtamA Apa vAra vAra prArthanA karyA kare che, athavA-amArA jevA loko pAse A5 prArthanA 42 / ch| u bhane manapAnanA haizana zo (jassa Na devANuppiyA / dasaNa abhilasati) hevaanupriy| Apa nAzanAnI bhanamA sh| lilASA dhArasya Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 anurasa ppiyA nAmagoyassavi savaNayAe haTTa - tuTTa - jAva - hiyayA bhavati, se NaM samaNe bhagavaM mahAvIre puvvANuputri caramANe gAmANugAmaM dUijamANe caMpAe NayarIe uvaNagaraggAmaM uvAgae caMpa NayariM puSNabhadaM ceiyaM samosariukAme / taM evaM devANuppiyANaM piyaTTayAe piyaM Nivedemi, piyaM te bhavau // sU0 18 // nAmagoyassavi savaNayAe haTTa tudu-jAba - DiyayA bhavati ' yatya bhagavata valu he devAnupriyA ! nAmagotrasyApi - nAma - ' mahAvIra ' iti, gotra vaza kAzyapa gonam iti tayorityartha, zravagatayA - zravaNena ityartha, svArthikastApratyayaH prAkRta zailIprabhava iti, hRSTa-tuSTa-yAvat - hRdayA bhavanti, ' se Na samaNe bhagava mahAvIre' sa khalu zramaNo bhagavAn mahAvIra - atigayamahimAncita zramaNa - sAdhu, bhagavAn -paramaizvaryasampanna mahAvIra iti anvarthanAmA 'puntrANuputri caramANe gAmANugAma dUijamANe capAe yarIe utraNagaraggAma uvAgae ' pUrvAnupUrvyA caran grAmAnugrAma dravan-campAyA nagaryA upanagaragrAma-nagarasamIpavartina grAmam upAgata -samAgata / kimartham agrAha'caMpa NayariM puNNabhadda ceiya samosariukAme ' campA nagarI pUrNabhadranAmakam upAsanA karU~gA, (jassa Na devANuppiyA nAmagoyassavi sanraNayAe haTTa -tujAva - hiyayA bhavati ) he devAnupriya / jinakA nAma tathA gotra- yA sunakara bhI * ApakA hRdaya ha tuSTa huA karatA hai, (meNa samaNe bhagava mahAvIre) ve zramaNa bhagavAn = paramaizvarya sampanna, guganiSpanna nAmavAle mahAvIra (puntrANupurvitra caramANe 1. gAmANugAma dUijamANe capAe NayarIe uvaNagaraggAma uvAgae ) pUrvAnupUrvarUpa se vihAra karate hue, eka grAma se dUsare grAma meM vicarate hue Aja capA nagarI ke samIpa grAma meM padhAre hue haiM, (capa NayariM puNNabhadda ceiya samosariukAme ) aura karyA karI che ke kayAre hu prabhunA caraNAmA upasthita thaine temanI upAsanA 43, ( jassa NaM devANuppiyA / nAmagoyassavi savaNayAe haTTha-tuTTha-jAva-hiyayA bhavati ) he devAnupriya / hebhanu nAma tathA gotra-vaza sAlaNIne pazu Ayanu hRdaya hRSTa-puSTa ya laya che, (se Na samaNe bhagava mahAvIre) te zrama lagavAn paramezvaryaM sa panna, guluniSyanna nAbhavAlA bhaDAvIra ( puvvANupuvi caramANe gAmANugAma dUijjamANe capAe NayarIe uvaNayaraggAmaM uvAgae ) pUrvAnupUrvI 35thI vihAra karatA karatA eka gAmathI bIje gAma vicaratA vicaratA Aja ya pAnagarInI sabhIpanA gAbhA padhAya che ( capaM jayariM puNNabhadda ceiya i 2 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSavarSiNI-TIkA sU 19 tavRttAntazravaNena kUNikasya harSa 111 mulam-tae NaM se kUNie rAyA bhaMbhasAraputte tassa pavittivAuyassa aMtie eyama socA Nisamma haha-tu-jAva uyAna mamavamartukAma ta evaM devANuppiyANa piyaTThayAe ' tadeva devAnupriyAgA priyArthanayA unkaNThAviSayacAunukUlArthanayA, evam amunA prakArega tad vRttam 'piya Nivedemi' priya-prItikAraka niveDhayAmi-mavinaya kathayAmIti bhAva / 'piya te bhavau' priya te maratu mU0 18 // TIkA-'tae Na se RNie rAyA maMbhasAraputte' ityAdi / tata = tadanantara khalla ma kRgiko rAjA mamamAraputra 'tassa pavittivAuyarasa atie' tasya pravRttitryApRtasya bhagavadvihAranivedakamya purupasya antike-samIpentanmugvAditi bhAva , 'eyama' tamartham-bhagavadAgamanarUpam-'socA dhruvA-pragaviSaya 'kRvA, "Nisamma' nigamya-dRti vA 'haThThantuddha-jAva-hiyae' hA-tuSTa-yAvad-hRdaya hapanicampAnagarI ke pUrNamadracaiya meM padhAreMge, (taM eva devANuppiyANaM piyaTTayAe piya NiveTemi piyaM te bhavau ) imaliye ha devAnupriya / mai Apako yaha priya AmahitakArI samAcAra Apake hitake liye mavinaya nivedana karatA hai| ApakA kanyANa ho // sU0 18 // ___ 'tae Na se kUNie rAyA' iyAdi--- (tae NaM me kaNie rAyA maMmasAraputte) usake bAda bhamasAra kA putra vaha kogika rAjA (tassa pavittivAuyassa aMtie ) uma sadezavAhaka ke mukha se (eyamaTTa socA) ' bhagavAna pAra hai ' isa karNapriya samAcAra ko sunakara (Nisamma ) aura hRdaya me acchI taraha dhAraNa kara (TTha-tuddha-jAva-hiyae) samosariukAme ) bhane ya pAnagInA pUla thatyamA padhAraze (ta evaM devAguppiyANaM piya Nivedemi piya te bharau) mAthI pAnupriya / Apane A priya AtmahitakArI samAcAra ApanA hitane mATe savinaya nivedana 43 7 mApanu atyAdhu yAyo (s 18) __ 'tae Na se kUNie rAyA' ityAdi (tae Na se kUNie rAyA bhaMmasAraputte) tyA25 sAlasAnA putra A@i4 2 (tassa pavittivAuyassa atie) ta mazavAnI bhubhayo (Nyama socA) bhagavAna padhAryA se 45priya samAcAra sAlajIne (Nisamma ) ana eyabhA bhAgate dhAraNa 2 (ha-tuha-jAva-hiyaNa) Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - aupapAtikabaDe hiyaedhArA-haya-nIva-surahi-kusumaMva caMcumAlaiya-usaviya-romakUve viyasiya-vara-kamala-NayaNa-vayaNe payaliya-vara-kaDaga-tuDiya keUrazayena pramuditahadaya , 'dhArA haya-nIva-murahi-kusumava caMcumAlaiya-usaviya-romakU' dhArA-hata-nIpa-murabhi-kumumamiya romAvito-cchita-romakRpa, tara-dhArAmijaladharajaladhArAbhi Ahata masikta yat-nIpasya-kadambasya murabhi parimalayukta kusuma-puSpama tadiva 'cacumAlaiya' iti dezIya zabda, romAJcita ityartha , ataeva-ucchita --uccatA gato romakRporomasthAna yasya sa ucchritaromakUpa , tata padadvayasya karmadhAraya / 'rimasiya-vara-kamala-NayaNa-cayaNe' rikasita vara-kamala nayana-badana -vikasitavarakamalavannayanavadana yasya sa tathA, 'payaliya-vara-kaDagatuDiya-keUra-mauDa-kuMDala-hAra-virAyata-raiya-bacche' pracalita-vara kaTaka-truTita-keyUramuphuTa-kuNDala hAra-virAjamAna-racita-cakSaka -pracalitAni-prakampitAni vara-kaTaka-truTitakeyUra-mukuTa-kuNDalAni yasya sa tathA, tAmbarau=zreSThI, kaTako valayo, truTite. vAharakSakabhUSaNe, keyUro-nAhubhUpaNa bhujagandharizepo, mukuTa-zirobhUSaNam, kuNDalekarNabhUSaNe-iti, tathA hAra =aSTAdazasarikAdika , virAjamAna =gobhamAna , racita =vinyasta - bahuta hI dRSTa tuSTa eva Anandita hue, (dhArA-haya-nIva-surahi-kusumava cacumAlaiya. Usaviya-romakUve ) jisa prakAra barasAta kA dhArA se sIMce jAne para kadamba ke sugandhita phUla ekadama vikasita ho jAte hai, usI prakAra bhagavAn ke padhArane kA samAcAra sunakara rAjA ke roma khaDe ho gaye, (viyasiya-vara-kramala-gayaNa-vayaNe) unake netra aura mukha dono kamala ke samAna vikasita ho gye| (payaliya-varakaDaga-tuDiya-kejara-mauDa-kuDala-hAra-virAyata-radaya-bacche) apAra harSa ke mAre kampita inake zarIra para dhRta zreSTha donoM valaya, dono truTita-bAhurakSAbhUSaNa, gha haTa tuTa temA mAna hita yayA [dhArA-ya-nIva-surahi-kusumava cacu. mAlaya- Usapiya-romakUve) mAre 12sAhanI dhArathI sI yaaye|| 44manA sugadhita kula ekadama khIlI nIkaLe che te ja prakAre bhagavAnanA padhAravAnA samAcAra sAbhaLIne rAjAnA rame rema AnadathI pulakita thaI ubhA thayA, (viyasiya bara-kamala-jayaNa-bayaNe) tamanA netra tathA bhupa bhanne 4masanA rebha vizsI gayA (paliya-para-phaDaga-tuDiya-kekara-mauDa-kuDala-hAra-virAyataraiya-pacche) apAra apane sapane pAyamAna yatA tamanA zarI2 52 pAraNya karelA chebanne valaya (kaDA), bane truTita-bAhurakSaka bharaNa, bane keyUra Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpapapiNI TIkA sU 19 kRNikasya tatkAlIvitAcaraNam mauDa-kuMDala-hAra-virAyaMta-raiya-vacche pAlaMvapalaMbamANa-gholaMtabhUsaNadhare sasaMbhamaM turiyaM cavalaM nariMde sIhAsaNAo anbhuTei, anbhuhitA pAyapIDhAo paccoruhaDa,paccoruhittAveruliya-variTa-riTThaparigRta vAsi-usa sthale yasya sa tathA, tata padadrayasya karmapAgya / 'pAlaya-palyamANa-polata-bhUsaNa-pare' prAlamba-pralambamAna-pUrNamAna-bhUpaNa-- dhara - prAlamba kaNThAbharaNavizeSa, sa eva pralambamAna-lambAkAra pUrNamAna dolAyamAna bhUSaNa tasya dhara -dhAraka , etAdRzaza 'nariMde' naMgendra kRNikanRpa 'sasabhama' sasambhrama-sAdara yathA syAt, "turiya' carita-bhInatayA yayA syAt , 'cavala' capala-caJcalatayA yathA syAt tathA 'sIhAsaNAo atbhuTeDa' siMhAsAnadabhyuttiSThatiavatarati, 'amuhitA' abhyuthAya-avatIrya 'pAyapIDhAo paJcomhai' pAdapIThApratyAgehani-avatarati, pratyayasya-asatIrya pAdapIThAdayo'vatArya 'pAuAo omuai' pAduke aamuJcati, kIdRze pAduke / tyAha-' veruliya' dayAdi, 'veliya-cariThThaTonA keyUra-cAjUvanda, mukuTa, donoM kuNDala, eva 18 larakA hAra, jo vakSasthala me dhAraNa kiyA huA thA aura jisakI zobhA se vakSa sthala suzobhita ho rahA thA, ye sana ke sana AbhUSaNAdi kapita ho uThe / (palya-pAlanamANa-polata-bhUsaNa re) harpa-janita kampa se calAyamAna unakA pralambamAna kaNTAbhagNa unakI zobhA ko baDhA rahA thaa| bAda me ( sasabhama turiya cakla nariMde) gajA vaDe hI sabhrama se-AdarapUrvaka, arthAt ekadama jaise baiThe the vaise hI, gItra hI cacala jaisA hokara (sIhAsaNAo anbhuTeDa) apane siMhAsana se uThe, aura (anbhudvittA pAyapIDhAo pacoruhai ) uTha kara pAdapITha para paira rakhakara nIce utare, (paJcoruhitA veruu(bAjuba dha), mukaTa, bane ke Dala temaja 18 sarane hAra je vakSa sthaLa upara dhAraNa karavAmAM AvyuM hatuM, ane jenI zebhAthI vakSa sthala suzobhita thaI rahyuM tu, te tamAme tamAma mAbhUSA mAhi hudI rahA to, ( pAlaMba palanamANa gholata-bhUsaNa-bare) pathA utpanna yatA 4 thI yasAyamAna yatA tenA mAmA paherelA lAbA laTatA hAra tenI zobhAmAM vadhAre karI rahyA hatA pachI (sasaMbhama turiya carala nariMde) zata pAsa prabhathI-mAthI arthAt amaravA mesA ta tapAv Saqat yA thane (sIhAsaNAo abbhu?I) pAtAnA viDAmA 52vI yA, mana (avbhudvittA pAyapIDhAo pancorahai ) hIne pAhA: 52 51 rAmAnanIya utA, (pancorahittA-veliya-cariTTha-riTTha Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 aupapAtikatre " aMjaNa- niuNo-vaya- misimisaMta-maNi rayaNa-maMDiyAo pAuyAo omuyai, omuttA avahaddu paMca rAyakakuhAI, taMjahA-khaggaM 1, chattaM 2, upphe 3, vAhaNAo 4, bAlavIyaNaM 5 / egasADiyaM riTTha- ajaNa- niugotriya - misimisaMta- maNi- rayaNa-maDiyAo' ceharya-cariSTariSTatha-jana- nipuNA'naropita - cikicikAyamAna- maNiratna- maNDite, tana-pariSTAni = zreSThAni baiDuryANi riSTAni aJjanAni - etannAmakAni ratnAni yayo pAdukayoste dhairya-cariSTariSTAJjane, vairyAdibhizvitite ityartha, puna ' nipuNAvaropita - cikicikAyamAnamaNi - ratna- maNDite - nipuNena = zilpakalAkuzalena anaropitAni=parikarmitAni - saskAritAni yathAsthAnajaTitAni yAni cikacikAyamAnAni = cAkacikyamayAni maNiratnAni tairmaNDite, tata padadvayasya karmadhAraya, avamucya, 'anahaddu paca rAyakakuhAi ' apahRtya paJca rAjakakudAni - avatArtha paJcamakhyakAni rAjacihnAni, tAnyeva pRthak parisakhyAti-tathathA - tAni - imAni 1' khagrga' saGga tyajati, 2 - 'chatta ' chatra-jahAti / 3 - upphesa - mukuTam - avatArayati, 4 vAhaNAo - upAnahau, pUrvaparityakte pAduke atra ' vAhaNAo ' iti padena gRhyete tyajati / 5--' vAlavIyaNa liya-variTU-ri-ajaNa-niuNo viya- misimisata-maNi-rayaNa-maDiyAo pAuyAo omuyai ) nIce utara kara inhoMne phira donoM pairoM se pAdukAeN utAroM, ye pAdukAe~ zreSTha vaidurya, riSTa eva ajana nAma ke ratnoM se khacita thIM, tathA zilpakalA kuzala aise kArIgarA dvArA yathAsthAna nivezita camakate hue aneka ratnoM se maMDita thA / ( omuttA avahaTTu paca rAyakakuhAi ) pAdukAe~ utArane ke bAda inhoMne pAca rAjacihnoM kA bhI parityAga kara diyaa| ve pAca gajacihna ye hai - ( samga chatta upphesa vANAo vAlavIyaNa ) kharge, chana, upphesa = mukuTa, donoM pairoM ke jUte - pAdukAe~ ajaNa-niDaNo-viya - misimisata-maNi- rayaNa-maMDiyAo pAuyAo omuyai) nIce uttarIne pachI temaNe mane pagamAMthI pAdukAo utArI nAkhI, e pAdukAo zreSTha vairya, riSTa temaja ajana nAmanA ratnothI jaDelI hatI tathA zilpakalAmA kuzaLa evA kArIgaro dvArA yathAsthAna esADelA camakAra mAratA aneka ratnAthI te zaiAbhita hatI ( omuttA avahaTTu paca rAyakakuhAi ) pAhunao utAryA pachI temaNe pAca rAjacihnonA paNa parityAga karyuM te pAca arka zu yig, dal-(um sa cher argument arezitan) chatra, uphesa-mukuTa, khanne paganA jeDA-pAdAe temaja cAmara pachI Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayarSiNI TIkA ma 19 kRNikasya tatkAlocitAcaraNam 115 uttarAsaMgaM kareDa, karittA aMjalimauliyahatthe titthagarAbhimuhe sattadRpayAI aNugacchaDa, aNugacchittA vAmaM jANaM aMceDa, aMcittA dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi sAhaTu tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi bAlanyajana-cAmayugala tyajati / tyastyA 'egasADiya uttarAsaga kareDa' ekazATikamuttagasaGga kageti, ekagATikam-asphATinamayojita syUtarahitam uttarAsagam=uttarIyavatra mugyopari yatanAtha karoti-dharati 'karittA' vA 'ajalimauliyahatye' analimukuditahasta -analinA analiyanyanena mukulito-kamalamukulatulyau, hastau yasya sa tathA uddhAJjalipuTa ityartha / 'titthagarAbhimuhe' tIrthaGkarAbhimusa -yasyA tigi mahAvIrapramurvatate tasyA digi kRtamupa 'sattadrupayA aNuganchai' sama aSTa padAni anugacchati-AnukUlyena vrajati-siMhAsanAtprabhusammusa saptATapadAni gacchati, 'aNugacchittA' anugamya 'vAma jANu aMcei' yAma jAnu AkuJcayati-uz2a karoti, 'acittA' vAma jAnvAkulya-uvAkaya, 'dAhiNa jANu dharaNitalasi sAha?' dakSiNa jAnu dharaNitale satya-adha sasthApya, 'tiraputto' trikRva -nirAvRtta-trivAramiti yAvat-'muddhANaM dharaNitalasi eva donoM cAmara / phira (ephasADiya uttarAsaga karei) pazcAt asphATita, ayojita-pinA sIye aise uttarIyAtra ko musa ke Upara yatanAnimitta dhAraNa kiyA / (karittA) dhAraNa kara (ajalimauliyahatthe titthagarAbhimuhe sattaTThapayAi aNugacchaDa ) baddha kamala ke samAna aJjalipuTa karake jisa digAme tIrthakara virAjamAna the usa ora sanmusa hokara sAta ATha paga Age gaye, (aNuganchittA vAmaM jANu aceDa) jAkara vahA unhoMne apane vAye ghuTane ko Upara kiyA aura (dAhiNa jANu dharaNitalasi sAha1 ) dAhine ghuTane ko jamIna para rakhakara (tikhutto (egasADiya uttarAsaga karei) maTita, (28yA 12) mayArita bhyUta rahita (sIvyA vagaranuM ) evA uttarIya ane mukha upara yatana nimitta pA25 yu (karitA) pA295 4gane (ajalimauliyahatye tityagarAbhimuhe sattaTThapayADa aNugacchai) 15 bhanI peThe masieTa parIne hizAmA tIrthakara birAjamAna hatA te tarapha sanmukha thaIne sAta ATha pagalA AgaLa gayA, (aNugacchittA vAma jANu acei ) 44ne tyA tabhaNe pAtAnA sme| dIya 52 rAjyo mana (dAhiNa jANa dharaNitalasi sAhaTTa) mA DhI yathune samAna 752 samIna (timkhutto muddhANa dharaNitalasi nisei) na pAra Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 aupapAtikasUtre niveseDa, nivesittA IsiM paccuNNamaDa, paccuNNamittA kaDagatuDiya - thaMbhiyAo bhuyAo paDisAharai, paDisAharitA karayalajAva-kahu evaM vayAsI || sU. 19 // niveseDa' mUrdAna dharaNitale nivezayati-nijamastaka bhUmisalagna karoti / 'nivesittA' nivenya, 'Isi paccuNNamaDa' Ipat prayunamati - apanamI bhUtakAyo bhavati, 'pancuNa mittA' prayunnamya-anyanatrIbhUtakA yo bhUvA 'kaDaga-tuDiya-pabhiyAo bhuyAo paDisAharai' kaTakatruTitastambhitau bhujI pratimharati, phaTakayuTitAbhyA kaGkaNa-bhujarakSakAbhyAstambhitau stambharUpauyau bhujau to pratisaMharati uccai nayati uthApayatI yartha, 'paDisAharitA' pratimahatya-utthApya, 'karayala jAva kaTTu ' karatala yAvat kRtvA, atra yAvacchandenaparigRhIta- paraspara samilita giraAvarta mastake'JjaliM kRtveti bodhyate, 'evaM vayAsI' eva vakSyamANaprakAreNa avAdIt // sU0 19 // muddhA dharaNitalaMsa nivesei ) tInavAra apane mastaka ko jamIna para jhukAyAjamIna se mAthe ko lagAyA / ( nivesittA Isi paccuNNamai ) lagAne ke bAda phira ye thoDe se uThe, (paccuNamittA kaDaga-tuDiya-thamiyAo bhuyAo paDisAharar3a ) usake pazcAt inhoMne apane donoM hAthoM ko ki jo raNa eva bhujarakSaka alakAroM se stambhita the, u~cA kiyA, ( paDisAharitA karayala - jAva - kaTTu eva vayAsI ) U~ce karane ke bAda phira ye mastaka para ajalipuTa rakha kara isa prakAra bolebhAvArtha-saMdezahara se prabhu ke Agamana kI vArtA sunakara koNikarAjA mAra atizaya Ananda ke kAraNa ullamina ho gaye / isa samAcAra ko sunate ho ye romAJcita ho uThe / kamala ke samAna musa AnandAtireka se sila uThA / nayanoM ne potAnA bhaktAne bhInayara nabhASyu-kabhInane bhAthu asabhyu ( nivesittA IsiM paccuNNamai ) maDADA pachI tethe 4 yA (pancuNNamittA kaDaga tuDiya-thabhiyAo muyAo paDisAharaDa ) tyAra pachI teyo yotAnA janne hAtha ke jeka kaNa temaja kaDA bhujarakSaka vagere ala kArAthI svabhitta hatA te tathA ya ( paDisAharitA karayala jAva kaTTU eva kyAsI) yA 4rIne pachI teoe mastaka upara ajalipuTa rAkhIne A pramANe karyu - bhAvAsa dezavAhakadrArA prabhunA AAgamananA samAcAra sAbhaLIne kaiANika rAja atizaya Anada thavAnA kAraNe ullAsamA AvI gayA e samAcAra sAbhaLatA ja teo mAcita thai gayA. kamalanI peThe mukha Ana denA Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpavapiNo-TIkA su 20 kRNikatA midvAnA mahAvIrasya ca stuti 117 mUlam-Namotthu NaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM AigarANaM titthaTIkA-'namothu Na' iyAdi 'namotyu Na' namo'stu khalu, 'arihatANaM' arihantRbhya - arIn-rAdirUpAn-zatrUn nanti-nAgayantIti vyupatyA'tra midATatorubhayorarihantRpadena grahaNa bodhyam, tebhya , 'bhagavatANa' bhagaramya , bhagaH-1 jJAna-sarvArthaviSayakam , mA mugva kA mAtha diyA / hatika ke kAraNa unakA sampUrNa garIra kampita hone lagA, isa hatu dhAraNa kiye hue AbhUpagAdika bhI cacala ho utthe| ye ekadama siMhAsana se uThe, uThakara pAdapIThapara paira rasakara nIce utre| magi-vaiDUrya-sacita donoM pAdukAe~ utArI / khA Adi rAjacihnoM kA parityAga kara ye ekagATika uttarAsaga kara jisa dizA kI tarapha ve mahAvIra prabhu nigajamAna the usa dizAkI ora sAta ATha paira Age jAkara namaskAravidhi ke anusAra pramukI parokSa vadanA karane lge| usameM yaha pATha bole--|| sU0 19 // 'namotthu Na' ityAdi (namotyu Na arihatANa) rAgAdikarUpa zatruoM para vijaya pAnevAle arihatoM ko namaskAra ho| (bhagavatANa) bhagavAna ke liye namaskAra ho, bhaga jinake ho ghe bhagavAna hai| bhaga ganna ke dasa (10) artha hai / ve isa prakAra hai-jJAna atirekathI khilI uThayuM netroe paNa mukhane sAtha Ape harSAtireka thavAnA kAraNe temanuM AkhuM zarIra dhrujavA lAgyuM ane tethI zarIra para dhAraNa karelA AbhUSaNAdika paNa ca cala (calAyamAna thaI gayA teo ekrama Asana uparathI uThayA ane uThIne pAdapITha para paga rAkhIne nIce utaryA maNirRrya jaDelI ane pAdukAo utArI khaDaga Adi rAjacihno parityAga karI teo eka zATika uttarAsa ga dhAraNa karI je dizA taraka te mahAvIra prabhu birAjamAna hatA te dizA tarapha sAta ATha pagalA AgaLa jaIne namaskAra vidhi anusAra prabhunI pakSa vadanA karavA lAgyA tabhA 1 13 mAsyA (sU 18) 'namotthuNa' ityAdi (namotthu Na arihatANaM) sA4i35 shtrus| 52 viya bha vANA maritAne nabha-2 (bhagavaMtANa) lagavAnane nabhan42 hai| mene laga hoya te bhagavAna che bhaga zabdanA 10 artha che, te A prakAre che 1 jJAna-mamanta manA pahAyane yugapata lagunA2 jAna, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w aupayAtiko purupavarapuNDarIkaza purapavarapuNDarIkaJceyAdirI yeka purapavarapuNDarIkAgi tebhya / bhagavato varapuNDarIkopamA ca vinirgatA'silA'zumamalomasa vAsarva zubhAnumAvai parizudutvAca, yadvA yathA puNDarIkAgi pahAjAtAnyapi salile vardhitAnyapi cobhayasambandhamapahAya nilepAnIva jalopari ramaNIyAni sandRzya te nijAnupamaguNagagavalena murAsuranaranikaragirodhAraNIyatayA'timahanIyAni paramamusA''spadAni ca bhavanti, tayeme bhagavanta karmapaTvAnnAtA bhogA'mbhogar3itA santo'pi nilepAstadubhayamatiyartante, guNasampadAspadatayA ca kelAdiguNabhAvAdakhilabhanyajanazirodhAragIyA bhavantIti, vistarastu zAstrAntare'valokanIya / 'purisavaragaMvahatyIga' puruSavaragandhahastinya - upamA se yukta kiyA hai usakA kAraNa yaha hai ki prabhu kI AtmA se samasta azubha malina karma naSTa ho gaye hai eva zubha anubhAvoM se pramu sabhI prakAra se zuddha haiN| dhavala kamala jisa prakAra kIcaDa se udbhUta hone para aura jala meM vardita hone para bhI una donoM se alisa rahatA hai, jalake Upara bahuta hI ramaNIya pratibhAsita hotA hai, tathA sura asurAdiko dvArA zirodhArya hone se vaha atimahanIya eva parama sunya kAAspada hotA hai usI prakAra pramu bhI nAmakarma ke udaya se, karmarUpa papha se paidA hone para eva bhogarUpa jala se savadita hone para bhI ina donoM ke sabadha se sarvathA nirlepa rahA karate hai, eva guNarUpasapatti ke Aspada hone se tathA kevalajJAna kI jAgRti hone se ve akhila bhavyajanoM dvArA zirodhArya bhI hote hai| (purisavaragadhahatthINa) puruSoM meM uttama gadhahastI ke samAna jo hote hai ve purupavaragadhahastI kahe jAte hai, je varapu DarIkanI upamA ApI che tenuM kAraNa e che ke prabhunA AbhAmAthI samasta azubha kAlimAM naSTa thaI gayI che temaja zubha anubhavathI prabhu sArI rIte zuddha che, zveta kamala je prakAre kIcaDathI utpanna thAya che ane jalamAM vadhe che chatA paNa te banethI alipta rahe che, jalanI upara bahuja ramaNIya pratibhAmita thAya che, tathA sura asura AdithI gira5ra dhArita hovAthI te atimahanIya temaja parama sukhane ApanAra bane che, tevI ja rIte prabhu paNa nAma kamanA udayathI, karmarUpa pakathI pedA thavA chatA temaja garUpa jalathI savardhana pAmavA chatA paNa e bannenA sa ba dhathI sarvathA nilA rahyA kare che temaja guNarUpa saMpattinA ApanAra hevAthI tathA kevala nAnanI jAgRti thavAthI teo tamAma bhavyajane dvArA zidhArtha paNa thaI laya (purisa-vara-gadha-havINa) 53yAma tama gantInA pAhAya Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TokA sru 20 kuNikatA siddhAMnA mahAvIrasya ca stuti 121 purisavaragaMdhahatthINaM loguttamANaM loganAhANaM logahiyANaM logagandhayuktA hastino gandhahastina, varAdha te gandhahastino varagandhahastina, puruSA varagandhahamtina iva puruSavaragandhahastinamtemya, gandhahastilakSaNa yathA- yasya gandha samAnAya palAyante pare gajA / ta gandhahastina vidyAnnRpatervijayAvaham // iti / pracchannasthAna ataeva yathA gandhahastigandhamAnAya gajAntarANItastato druta palAyya prApnuvanti, tadvadacinyAtizayaprabhAvavazAd bhagavadviharaNasamIraNagandhasambaddhagandhato'pi - iti- umara - marakAdaya upadravA drAg dikSu pradravantIti, gandhaganA''zritarAjad bhagavadAzrito bhavyagaNa sarvadA vijayavAn bhavatIti bhavatyubhayeo sAdRzyam / ' loguttamANa' lokottamebhya, lokeSu - bhavya samAjeSu uttamAzcatustriMzadatiunake liye namaskAra ho, gahastIkA lakSaNa isa prakAra hai 46 yasya gandhaM samAghrAya palAyante pare gajAH / ta gahasvinaM vidyAnnRpatervijayAvaham " // jisakI gaMdha ko sUghakara bhI anya hAthI bhAga jAte haiM vaha gadhahastI kahalAtA hai / yaha jisa rAjA ke pAsa hotA hai vaha avazya hI yuddha meM vijaya prApta karatA hai / tAtparya yaha hai ki - jisa prakAra gaMdhahastI kI gadha ko sUghakara anyagaja bhAga jAte hai usI prakAra prabhu ke vihAra kI gadha sUgha kara arthAt prabhuke bihAra kI vAyu ke sabadha se iti, umara aura marakI Adi upadrava bilakula zAta ho jAte haiM / (loguttamANa) che te purUSavaraga dhahastI kahevAya che temane namaskAra hA gaMdhahastInu lakSaNa are he 66 'yasya gandha samAdhAya palAyante pare gajA ta gandhahastina vidyAnnRpatervijayAvaham " jenI gaMdha sudhavAmAtrathI bIjA hAthI bhAgI jAya te gaMdhahastI kahevAya che te je rAjAnI pAse hAya che te avazyameva yuddhamA vizvaya prApta kare che. tAtparya e che ke je prakAre gaMdhahastInI gaMdhane sudhIne bIjA hAthI bhAgI jAya che tevI ja rIte prabhunA vihAranI gaMdhane sudhIne arthAt prabhunA vihAranA vAyunA Ja khadhathI iti Thumara ane marakI Adi upadrava misaGkula zAta yaI laya che (loguttamANa) yAtrIza atizayo tebha4 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasUtre. zayapAnadvAgIguNopetatyAt, tebhya 'loganAhANa lokanAthebhya, lokAnAM = yogakSemakAritvAditi lokanAyAstebhya / "logahiyANa bhanyAnA nAthA = netAro lokasya = bhanyajanasamudrAyasya viziSTAtmatatvaprakAzaka lokahitebhya loka - ekandriyAdi sarvaprANigaNastamme hitA rakSopA pathapradarzakabA lokahitAstebhya / 'logapaI rANa' lokapratIpebhya, pradIpAstanmano'bhininiSThAnAdimiyA tama paTala yapagamena tvAtpradIpatu yAstebhya / yathA pradIpasya sakalajanArthaM tulyaprakAzakatrepi cakSuSmanta eva tatprakAzasukhabhAjeo bhavanti nAstathA bhaJyA eva bhagavadanubhAgamamudabhUtaparamAnandasandoha bhAjeo bhavanti nA'bhacyA iti pratinadhi pradIpaTAnta, ata eva cA, lokapadena bhanyAnAmena graham / 'logapajjoyagarANa' lokaprayotakagbhya - cautIsa atizayoM evaM peMtIsa vANI ke guNoM se yukta hone se prabhu lokottama kahalAte hai, aise unake liye 'namaskAra ho / ( loganAhANa ) bhavyajIvoM ke yogakSema-kArI hone se lokanAtha prabhu ko namaskAra ho / ( loga hiyAga ) ekendriya prANiyoM se lekara pacendriya paryanta samasta jIvoM se vyApta isa gloka ke liye rakSAke upAyabhUta mArga ke pradarzaka hone se lokahitasvarUpa pramukke liye namaskAra ho / (logapavANa) bhavyajanoM ke mana me anAdikAla se ThasAThasa bhare hue mithyAtvarUpI andhakAra ke paTala ke vinAza se niziSTa Atmatattva ke prakAzaka hone se bhagavAn pradIpatucya hai, jisa prakAra dIpaka sakala jIvoM ke liye samAna prakAzaka hotA huA bhI cakSuSmAna jIvoM ke liye vizeSa Anadaprada hotA hai usI prakAra prabhu ko lakhakara bhavya jIva hI amanda Anada ke sadroha se sukhI huA karate haiM, aise loka ke pradApasvarUpa ko namaskAra ? LET 1-1 pAtrIza vANInA guNAthI yukata hAvAthI prabhu leAkeAttama kahevAya che, ' temane namaskAra hai| (loganAhANa ) lavya lavonA yogakSema DaranAra hovAthA boDanAtha alune namas42 ho (logahiyANa) bheDedriya ANizothI bhADIne pathedriya panta samasta jIvAthI vyApta A lAkanA mATe rakSAnA upAyabhUta mAnA aharza hovAthI boDaDitasya prabhune nabhasvAra se (logapaInANa) lavya banAnA manamA anAdikAlathI sAThasa bharelA mithyAtvarUpI a dhakAranA samUhanA vinAgathI viziSTa AtmatatvanA prakAzaka hovAthI bhagavAna pradIpa samAna che, jema dIvA badhA jIvAne samAna prALaka hoya che chatA cakSuvALA jIvAne vizeSa Ana prazna thAya che tevI rIte prabhune joI bhavya jIvA ja ghaNe! Anada meLavIne sukha Apsa 4re che, mevA boDanA ahIyaspazyane namAra hai| [loyapajjoyagarANa ] 2 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUparapiNI TokA sa 20 pU.NikakRtA siddhAnA mahAyorasya ca stuti' 123 parDavANaM logapajjoyagarANaM abhayadayANaM cAkhudayANaM maggadayANaM lokagadenA'tra lokyate-dR-yate kepalA''lophena yathAnasthitatayeti vyupatyA lokAlokayorubhayorSa gam , tena lekasya-lokAlokalamaNasya sakalpaDhArthasya pradyota -lokAlokapradyotasta kartuM zIla yepA te lokAlokapradyotakarA lokAlokasaphalapadArthaprakAgAra gagIgamtebhya / 'abhayadayANa' abhayadayebhya -na bhayam abhayam, bhayAnAmabhAno vA abhayam , abhobhalakSaga Amano'prasthApigepo mokSamAdhanabhUtamukRSTadhairyamiti yApata, dayante dadanAni dayA , dayadhAto katIre pacAdivADhac, abhayamga dayA abhayadayA , yadA abhayA bhayavirahitA dayA sarvajIcamaTapratimocanamvarUpA anukampA yepA te'bhayadayAstebhya / 'cAbuDhayANa' cakSurdaye-ya cakSu-jJAna-nivilayastutatvA'vabhAsakatayA cakSusAdRzyAta , tamya nyA -dAyakAca-surdayAmtebhga , gayA hariNAdizaraNye'raNye lunnttaaphho| (loyapanoyagarANa)lokAlokaparUpa saphalapaDhAyoM ko prakAza karaneke svabhAvapAle lokapradyotakarI ke liye namaskAra ho| (abhayadayANa) abhayadayoM ke liye namaskAra ho| AtmA ko akSobhalakSaNa avasthAnizeSa kA nAma abhaya hai, ise mokSasAdhanarUpa utkRSTa dhairyasvarUA jAnanA cAhiye / ise pradAna karanenAle hone se prabhu abhayadaya kahe gaye hai| athavA-jinakI dayA bhayarahita hai arthAta bhagavAn dvArA pratipAdita dayA samasta jIvoM ke sakaToko dUra karanevAlI hai, bhagavAnane isa prakAra kI dayAkA svarUpa prakaTa kiyA hai ki jisase jIvoM ke Upara koI bhI sakaTa nahIM A sakatA hai| (cakkhudayANa ) jJAnarUpacakSu ke dAtAra ko namaskAra ho| prabhu cakSurdaya isaliye kahe gaye he ki jisaprakAra hariNAdi jantuoM se vyApta jagala me luTero se TUTe gaye kAleka svarUpa sakala padArthone prakAza ApavAnA svabhAvavALA lokapradyo ne nabha2 hA abhayadANa] samayayAne nbh24||2 . mAtbhAnA maanlalaNa avasthAvizeSanuM nAma abhaya che, ene mekSa sAdhanarUpa utkRSTa dharyasvarUpa jANavA joIe enuM pradAna karavAvALA hovAthI prabhu abhayadaya kahevAya che athavA-jemanI dayA bhayarahita che arthAt bhagavAna dvArA pratipAdita dayA samasta jIvonA saMkaTane dUra karavAvALI che bhagavAne e prakAre dayAnuM svarUpa prakaTa karyuM che ke jethI jI upara koI paNa sakaTa na AvI zake (camkhudayANa) zAna35 yakSunA hotArane nabhanDAra hA prabhu yacaya merA mATe kahevAya che ke je prakAre hariNa Adi jAnavarathI vyApta jagalamAM luTArAthI luTAyelA 5chI Akhe para pATA bAMdhIne khADA AdimA dhakkA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 aupapAtika sUtre luNTibhya paTTikAdidAnana nakSapi pidhAya hastapAdAdi yA tairgarta pAtitebhya kazcipaTTikAyapanodanena ca devA mArga pradarzana tathA bhagavanto'pi bhavA'raNye rAgadveSaluNTA kaluNThitAss/maguNadhanebhyo dugagrahapaTikAditajJAnacakSurmyA mithyAmArge pAtitebhyastadapanayanapUrvaka jJAnacakSurdacyA mokSamArga pradarzayanti / etadeva bhadyantareNA''ha ' maggadayANa ' mArgadrayebhya -mArga = samyagurananayalakSaga ganapurapatha, yadvA-niziSTa pazcAt AkhoM para paTTI bAdhakara garta Adi meM dhakA dekara paTake gaye mAnavoM ke liye koI dayAlu mAnava unakI AsoMkI paTTI solakara cakSurdAtA bana unheM mArgakA pradarzana karAtA hai, usI prakAra prabhu bhI isa agaraNa bhavarUpa araNya me rAgadveSa Adi luTeroM dvArA AtmaguNarUpa dhanoM ke apaharaNa hone se dInahIna bane hue samasta sasArI jIvoMko ki jinako jJAnarUpa AsoM para durAgraharUpI paTTI karmAne vAgha rasI hai aura isIse jinakA jJAnarUpa netra AcchAdita ho rahA hai aura isIke vajaha se jo unmArgarUpI garta me dhakela diye gaye hai, prabhune apane divya upadeza dvArA unheM sat jJAna diyA, isase unakA durAgraha naSTa ho gayA, aura jJAnarUpa antaraga netra nirmala ho jAne se prabhune unhe mokSamArga dikhAyA / isaliye prabhu unake cakSurdAtA samAna mAne gaye hai / isI viSaya ko vizeSa spaSTa karane ke liye sUtrakAra prakArAntara se kahate hai - ki ( maggadayANa ) mokSamArga me lagAnevAloM ke liye namaskAra ho / yahA ratnatraya yahI mokSamArga hai, athavA -- guNasthAnoMkI prApti karAnevAlA kSayopazama daine nAkhI devAyelA mANasane jema kAI dayALu mANasa tenI AkhAnA pATA kheAlIne cakSurdAtA banI tene mAga khatAve che teja prakAre prabhu paNa A azaraNa bhavarUpa araNyamA rAgadveSa Adi lUMTArA dvArA AtmagurUpa sapatti luTAI jatA dInahIna anelA samasta sa sArI jIvAte ke jemanI jJAnarUpa AkhA para durAgraharUpI pATA karmoMe khAdhI rAkhelA che ane tethIja jenA jJAnarUpI netraDhaDAI gayA che ane eja kAraNathI je khATA mArUpI khADAmAM dhakelAI gayA che temane prabhue peAtAnA divya upadeza dvArA sat jJAna Apyu, tethI temanA durAgrahe nAza pAmyA ane jJAnarUpa ataraganA netra nirmaLa thaI javAthI prabhue temane meAkSamArga dekhADaye tethI prabhu temanA cakSudAMtA samAna manAya che. Aja viSayane vizeSa spaSTa karavA mATe sUtrakAra aAzatarathI he che F ( maggadayANa ) bhokSa bhArgabhA sagADavAvAjAne namaskAra ho ahI ratnatraya e ja meAkSamAga che athavA guNasthAne)nI prApti karA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " pIyUpavarSiNI- TIkA. va. 20 kRNikakRttA siddhAnA mahAvIrasya ca stuti' 125 saraNadayANaM jIvadayANaM vohidayANa dhammadayANaM dhammadesayANaM guNasthAnaprApaka kSayopagamabhAvo mArgastasya dayA - dAtArastebhya / saraNadayANa garadayemya - gara=pArivANa- karmaripunagIkRtatayA vyAkulAnA prANinA rakSagasthAna vA tasya dayAstebhya / 'jIvadayANaM ' jIvadayemya -- jItreSu - ekendriyAdisamastaprANiSu dayA-saGkaTamocanalakSaNA yeSAmiti, yadvA - jIvanti munayo yena sa jIna -sayamajIvitaM tasya dayAsteya | ' bohidayANa' bodhidayebhya - bodhirjinapraNItadharmamUlabhUtA- tavArthazraddhAnalakSaNasamyagdarzanarUpA tasyA dayA vodhidayAstebhya / ' dhammadrayANa' dharmadayemya - dharma - durgatiprapatantumarakSaNalakSaNa zrutacAritrAtmakastasya dayAstebhya / bhAvarUpa mArga hai, bhavya jIvoMke liye prabhu isake dAtAra hai / isaliye prabhu mArgadaya hai / (saraNadayANa) zaraNadAtAroM ke liye namaskAra ho / prabhu zaraNadAtAra isaliye hai ki unhoMne karmarUpI ripu dvArA vagokRta honeke kAraNa vyAkula bane hue samasta prANiyoM ko nirmaya sthAna meM pahueNcanekA upadeza diyA, athavA tumhArI rakSA kaise ho sakatI hai isakA upAya batalAyA / ( jIvadayANa) jIvoM ke Upara dayA rasane kA upadeza denevAloM ke liye, athavA-sayamarUpa jIvana ko pradAna karanevAloM ke liye namaskAra ho / ( bohidayANa ) bodhike dAtAroko namaskAra ho / prabhune samasta sasArI jIvoM ko jo mokSAbhilApI the unheM tattvArtha ke zraddhAna karane rUpa bodhi ko pradAna kiyA, kyoMki AtmakalyANa ke mArga meM sarvaprathama yahI eka pradhAna sAdhaka hai / isaliye prabhu isa apekSA se bodhidAtAra kahe gaye hai / ( dhammadayANa) dharmake vanArA kSaye|pazamabhAvarUpa mArga che. bhavya jIvAnemATe prabhu tenA dAtAra che tethI prabhu bhAgadhya che (saraNadayANa) zarazuhAtArIne nabhasara ho abhu shrshudAtAra eTalA thATe che ke temaNe karUpI ripudvArA vazIbhUta thaI javAnA kAraNe vyAkula banI gayelA samasta prANiyAne nirbhaya sthAnamA paheAcavAnA upadeza karyAM, athavA temanI rakSA kema thai zake tenA upAya matAnyeA (jIvayANa) vanA para hayA rANavAnA upadeza devAvAjA athavA bhayabhaya lavana pradAna I2vA vAjAne nabhasTAra ho ( bohidayANa ) modhinA hAtAzene namAra ho prabhue samasta sasArI jIvezane je meAkSAbhilASI hatA temane tattvArthazraddhAnarUpa AdhipradAna karyuM, kemake AtmakalyANanA mAmA sauthI prathama Aja eka mukhya sAdhana che e mATe prabhu e apekSAe edhi hAtAra ur3evAya che ( dhammadayANa ) dharmanA hAtArIne nabhasjara ho durgatibhA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikamA - - - - dhammanAyagANaM dhammasArahINaM dhamma-vara-cAuraMta-caka-baTTINaM dIvo ihokteSu vizeSaNeSu ta dayante ityapanyAgyAnam , ' adhIgaryadayezAm ' iti karmaNi zepacavivakSAyA papyu patte / opavA'vivakSAyA tu, dvitIyAyA satve'pi 'kamaNyaNa' ityaNupatyA abhayadAyebhya irayAdhanieprayogApatte?vAratvAta / 'dhammadesayANa' dharmadezakebhya -dharma prApratipAditalakSaNa , tamya dezakA upadezakAstebhya / 'dhamma nAyagANa' dharmanAyakebhya --dharmasya nAyakA netAra -janAnAmanta karaNe dharmapracArakaraNAd iti yAvata-dharmanAyakAstebhya / 'dhammasArahINa' dharmasArayibhya --dharmasya sArathaya dharmasArathayastebhya , bhagavAsu sArathivA''ropeNa dharme rathatvAgepo vyayate iti paramparitarUpakamalabArastasmAdyathA sArathayo rathadvAga rathasthAn pathikAn mukhapUrvakamabhISTa sthAna nayantyunmArgagamanAditaca pratisndhate, tathA bhagavanto dharmadvArA mokSasthAnadAtAroko namaskAra ho| durgati meM par3ane se jIvoMko rokanevAlA eka sarvana vItarAga prabhu dvArA pratipAdita zrutacAritarUpa dharma hI hai| prabhune aise ,dharmakA jIvoM ko apanI divyavANI dvArA upadeza diyA, ata ve dharmake dAtAra khlaaye| (dhammadesayANa) dharmadezakoM ke liye namaskAra ho| (dhammanAyagANa) dharmake nAyakoM ke liye namaskAra ho| pramu dharma ke nAyaka isaliye kahalAye hai ki unhoMne , janatA ke anta karaNa meM dharmakA pracAra kiyA hai| (dhammasArahINa ) dharmake sArathiyoM ko namaskAra ho| yahA paramparitarUpakAlakAra hai| kyoM ki bhagavAna me sArathiva kA, jana Aropa kiyA gayA hai to dharmameM rathatvakA Aropa prakaTa hotA hai| isaliye jisataraha sArathI ratha dvArA rathasya pathika ko sukhapUrvaka abhISTa sthAna para pahu~cA .. DhiyA , karatA hai, paDavAthI jIvene rokavAvALA eka sarvajJa vItarAga prabhudvArA pratipAdita thata cAritrarUpa dharmaja che prabhue evA dhamane jIne pitAnI divyavANI dvArA upadeza mAthyo, bhATe sAdhanA ra vAyA (dhammadesayANa ) dharmaziDI ne nabha2412 / (dhammanAyagANa') ghanA nAyane namAra ho prabhu dharmanA nAyaka eTalA mATe kahevAya che ke temaNe janatAnA A te karaNamAM dhabhano prayAsa jyA cha (dhammasArahINa) dharmanA sAthiyAne nabhA2 'ddoahI para parita-rUpaka alakAra che, kemake bhagavAnamAM 'sArathitvane Apa karavAthI dharmamAM rathane Apa prakaTa thAya che A mATe jevI rIte arajI radrArA rathamAM besanAra pathikane 'sukhapUrvaka abhISTa sthAne pahoMcADI de che temaja beTA mArgethI tenI rakSA kare che tevI ja rIte prabhue paNa Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - * pIyUuafont-TIkA sa 20 kRNikakRtA siddhAnA mahAvIrasya ca stuti 127 mitibhAva / ' dhamma - para cAuraMta-caba-bahINa 'dharma-para-vAturanta cakra cartibhya dAnazIlatapobhAvaidhanasUNA narakAdigatInA catuNI vA rupAyANAmanto nAgo yasmAt, athavA catasro gatIcatura kaSAyAn vA antayati = nAgayatIti yahA -- caturbhirdAnagIlatapobhAvai kRpA antogya, ' mRtAvavasite ramye samAptAvanta iSyate ' iti forestra | arar cAro dAnAdayo'ntA = avayavA yasya, yA catvAge dAnAdaya antA svarUpANi yasya, 'antosara svarUpe ca' iti hamacandra sa caturanta sa eva cAturanta svArthika prajAyaNa, cAturanta eva caka , 3 eva unmArga gamana se usakI rakSA karatA hai, usI prakAra prabhu ne bhI dharmadvArA jIpoM ko unake abhISTa sthAnarUpa muktisthAna meM pahu~cAyA hai, evaM kumArga-kudharma - se unakI rakSA kI hai / (dhamma-vara cAurata - cakabaDDINa ) dAna, zIla, tapa eva bhAva ina cAra kA sahArA lekara cAra narakAdigatiyoM kA, athavA cAra krodhAdika kapAyoM kA jisase nAga hotA hai, athavA-cAra gatiyoM evaM cAra kapAyoM kA jo vinAza karatA hai, athavA dAna, zIla, 'tapa eva bhAva inako lekara jo ramya hai, athavA ye cAra dAnAdika jisake avayava hai, athavA-ye cAra dAnAdika jisake nijasvarUpa hai vaha cAturanta hai / anta ke kopoM me " mRtAvavasite ramye samAptAnta iSyate " " anto'vayave svarUpe ca isa prakAra aneka artha he / unhIM arthoM ko lekara yahA PS6 "1 anta zanda ke hai / svArtha meM aNa pratyaya zanda " artha kA spaSTIkaraNa kiyA gayA " aisA pada nippanna ho jAtA 1 karane se " cAturanta dharmedrArA jIveAne temanA abhISTa sthAnarUpa mukitasthAnamA pahoMcADayA che tebhara humArga dudhamaMthI tebhanI rakSA urI che ( dhammavara cAurata cacha vaTTINa ) dAna, zIla, tapa, temaja bhAva e cAte Azraya laIne cAra narakAde gati enA, athavA cAra krodhAdi kAyAnA je vinAza kare che, athavA hona, zIla, tapa temaja bhAva e laIne je ramya che, athavA e cAra dAnAdika jemanA avayava che, athavA e cAra dAnAdika jenA nijasvarUpa che te cAturanta che anta zabdanA kAryamA " mRtAvasite ramye samAptAvanta " anto'vayave svarUpe ca " e prakAre aneka artha che te arthA ipyate " laIne mahI ta zabdanA arthanuM spaSTIkaraNa karavAmAM Avelu che svArthamAM jJa pratyaya karavAthI se cAturanta " evu padya niSpanna thaI jAya che A pAturanta ja eka cakra che, kemake cakra je prakAre bIjAnA uccheda kare che Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikatre 7 janmajarAmaraNocchedakavena catunyavAt vara ca tacAturantacaka paracAturatacakram, carapadena rAjacakAspekSayAstr zretva vyajyate lokadrayasAdhakacAt dharma eva varacAturantacaka dharmavaracAturantacakra, tAdRgasya dharmAtiriktasyA'sambhavAt, ataeva saugatAdidharmAssbhAsanirAsa, tepA tAtvikArthapratipAdakacAbhAvena zreSTavAbhAvAt, dharmavaracA turantacakeNa vartitu gola yepAmiti dharmavaracAturatacakArtinastebhya | cakravartipadena paTkhaNDAdhipatisAdRzya vyazyate, tathA hi cacAra = uttaradizi himavAn zeSadikSu copAdhibhedena samudrA antA sImAnasteSu svAmitvena bhavAthAturatA, cakreNa ratnahai / yaha cAturanta hI eka caka hai, kyoM ki caka jisa prakAra para kA ucchedaka hotA hai usI prakAra yaha "cAturantacakra" bhI jIvoM ke janma, jarA eva maraNa kA ucchedaka hai / isaliye isameM naka kI upamA sArthaka hotI hai| 'vara' zabda kA artha utkRSTa hai, yaha cAturatacaka meM utkRSTatA dhotita karatA hai / rAjacaka kI apekSA yaha ca utkRSTa hai / kyoM ki yaha loka meM hita kA sAdhaka hotA hai / dharma hI eka utkRSTa cAturanta cakra hai, anya nahIM / isa kathana se anya saugatAdika samata dharma meM dharmAbhAsatA hone se tAtvika artha ko pratipAdana karane kA abhAva kathita huA hai, ata unameM zreSThatA nahIM hai / isa dharmavaracAturantacaka ke anusAra jinakA nartana karane kA svabhAva hai ve dharmavaracA turantacakravartI kahe gaye haiM / " cakravartI " pada se paTkhaDa ke adhipati kA sAdRzya abhivyakta hotA hai / "catvAraH antAH- caturantAH " yahA anta zabda kA artha sImA hotA hai / uttaradizA me himavAn eva zeSa tIna dizAoM meM upAdhi ke bheda se tIna samudra ye caturanta pada se gRhIta 128 teja prakAre A cAturantacakra paNa jIveAnA janma, jarA temaja maraNane uccheda kare chethe bhATe bhAbhA yaUnI upamA bhArtha thAya che 'vara' zabhano artha utsRSTa che. A pada cAturantucakramAM utkRSTatA ghotita kare che. rAjyakanI apekSAe A cakra utkRSTa che kemake A banne leAkamA hitanuM sAdhaka thAya che dharmaja eka utkRSTa cAturantacakra che, bIjI nahi ! A kathanathI khIjA saugata Adika gamata dharmImAM dharmAMlAgatA haiAvAthI tAttvika ane pratipAdana karavAta abhAva kahevAmA Avye che, mATe temA zreSThatA nathI A dharmavara cAturantacakra anusAra jenuM vartana karavAne svabhAva che te dhavaracAturanta cakravatI kahevAya che "thapatI" pahaMthI paTa (cha) paDanA adhipatinu LI abhivyakta thAya catvAra antA caturantA. " sahI bhanta mAdRzya zabdanA artha sImA thAya che uttaradizAmA himavAna temaja zeSa ( bAkInI ) Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNI TIkA su. 20 kRNikakRtA siddhAnA mahAvIrasya ca stuti 129 bhUtaprahara ganizeSamadRzamamyakcAgnirUpagnana vartitu gIla yeSA te cakArtina cAturatAca te cakarttina cAturantacakravartina, dharmeNa - nyAyena vaga zreSTA itaratIrthikAspeyeti dharmaga, dhamA prAgAtipAtAdinivRttidAnazIlAdirUpA, 'dharmAH puNyayama-nyAya-svabhAvA''cAra - somapA - iyamara, tairnaga = zreSTA anyatIrthikApeyeti dharmavaga, te ca te cAturatacakarattinaceti parmavaracA turantacakravarttina / yahA cAturataca taca cAturantacaka, varana tacAturantacanA varacAturantacaka, dharmo varacAturantacakramiva dharmaparacAturantacaka tena vartitu vartayituvA gIla yeSA te dharmaracAturantacakravarttinastebhya, 'dIvo' dvIpebhya -masArasamuLe nimanatA ddIpatulyavAt / 'tANa' nANamya - karmakada - , vartana karane kA aura prANAti kiye gaye hai / ina cAra sImAoM ke jo svAmI hai ve cAturanta haiM / cakragada kA artha gnarUpa praharaNa- zeSa hai / cakana ke caudaha ranoM meM eka ratna caka bhI hotA hai / cakravartI ke cakaranasadRga samyaJcAritrarUpI ratna se jinakA svabhAva he ve cakatI hai / dharma an kA artha nyAya pAtAdi-nivRtti, dAna, zIva, Adi bhI hai / dharma se nyAya se, pAtAdi-nivRtti, dAna, zIla-Adi se jo anyatIrthikA kA ve dharmaracAturantacakaratA haiM / athavA cAturantacakrasadRga dharma se jinakA varttane kA svabhAva hai ve dharmaracAturantacakravartI haiM / aise dharmAracAturanacakravartiyoM ke liye namaskAra ho / 'dIvo' mArasamudra me DUbate hue prAgiyoM ke jo dvIpa ke samAna AdhAra hai aise prabhu ke liye namaskAra ho / ( tAga ) karmoM se kadarthita prANiyo athanA- prANAtiapekSA uttama hai traNa dizAmA upAdhinA bhedyathI traNa samudra e caturanta padmathI levAyu che A cAra sImAenA je svAmI che te cAturanta che. cakra zabdanA artha ratnarUpa praharaNa arthAt zastravizeSa che. cakravatInA cauda ratnAmA eka ratna ca paNa hAya che cakravatI nA cakraratnamadRza samyA ritrarUpI ratnathI vartana karavAnA jenA svabhAva che te cakravatI che dharma zabdane a nyAya ane prANAtipAtArdinivRtti, dAna, zIla Adi paNa che dharmAMthI, nyAyathI athavA prANAtipAtArdinivRtti, dAna, zIla AdithI je anyatIthikAnI apekSAe uttama ke te dharmavaracAturantacakravatI che athavA varacAturantacakrasadRza dharmathI jene vavAnA svabhAva che te dharmAMvaracAturantacakravatI che evA dharmavaracAtuntacakravattI Ane namaskAra ho (dIpo ) bhasArasamudramA DUmatA AzrayAne dvIpanA samAna ne sAdhAra Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 auSapAtikasUtre tANaM saraNagaI paDadyA appaDihaya-vara-nANa-dasaNa-dharANaM viyaharthitAnA bhavyAnA rakSasakSaNebhya / ataNva teSA bhatryAnA 'mrnngii| araNagatibhya - AzrayasthAnebhyaH, 'paiTThA' pratiSThAbhya -kAlaye'pi apinAginAn sthitebhya , 'dIvo' ityAdIni 'paiTThA' ityantAni caturthyarthaM prathamAntAni, akavacana napumakava srautva cAvivakSitam / 'appaDiyahaya-vara-nANa-dasaNa-dharANa' apratihatapara-jJAna darzana-dharebhya -pratihata-bhityAyAvaraNaspalita-na pratihatam-apratihata, jJAnaJca darzanazceti jJAnadarzane, yato'pratihate ataeva vare-zreSThe ca te jJAnadarzane varanAnadarzane kelajJAnakevaladarzane, apratihate varajJAnadarzane apratihataparajAnadarzane, tayordharA - apratihatavarajJAnadarzanadharA - samyUgAragarahitakevalanAnakevaladarzanadhArigastebhya / 'viyadRcchaumANa' vyAvRttacchamabhya - chAyate-Aniyate kevalajJAnakevaladarzanaguNAdyAmano'neneti chadma-jAnAvaraNIyAdika karmApTaka, vyAvRtta-nivRtta chama yebhyaste vyAva ke jo trAtA hai aise prabhu ke liye namaskAra ho| (saraNagaI) bhavyoM ke liye AzrayasthAnasvarUpa prabhu ke liye namaskAra ho / (paihA) kAlatraya meM bhI avinazvarasvarUpa prabhu ke liye namaskAra ho (dIvo) yahA se lekara (paidvA) taka ke samasta vizeSaNa caturthI vibhakti ke artha me prathamAnta prayukta hue hai / yahA ekavacana, napusakatva eva strIca avivakSita hai| (appaDihaya-vara-nANadasaNa-dharANa) jo apratihata ananta jJAna aura ananta darzana ke dhAraka hai, unake liye namaskAra ho| (viyadRcchaumANa) jinake dvArA AtmA kA svabhAvabhUta kevalajJAna eva kevala darzana AvRta hotA hai aise AThoM hI karma 'chama' zabda se gRhIta hue hai, yaha chadma jinakI AtmA se sadA ke liye dUra ho cukA hai sevA prabhuna nabha2412 Do (tANa) 4AthI athAta prANiyAnA ra trA marthAta rakSA che sevA prabhune nbh-4|2 Do (saraNagaI ) savyAne bhATe mAzraya sthAnasva35 prabhune nabha2712 Do (paiTThA) trANe 4mA avinAzI2135 prabhune nama 2412 Do (dIyo) paDI thI badhane (paiTThA) sudhInAmA vizeSa yatuthA vitina arthamAM prathamAnta vaparAyelA che, ahI ekavacana napusakatva (nAnyatara jAti) sabhI sIva [ na ti ] mavipakSita cha [appaTihaya para nANa dasaNa dharANe] 2 apratihata anatajJAna ane ane te darzananA dhAraka che temane namaskAra ho (viyaTracchaumANa) bhanI / mAmAnA svAbhUta para zAna tama04 kevala darzana AvRta thAya che evA ATheya kama "cha" zabdathI gRhIta thAya Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - / 'moyagANa, sattANa , mukta aura vyAvRttaThamapAle pIyUpagapiNI TIkA su 20 phUNikakRtA midvAnA madAyIramya ca stuti 131 cchaumANaM jiNANaM jAvayANaM tiNNANaM tArayANaM yuddhANaM vohayANaM muttANaM moyagANaM savvaNNUNaM savvadarisINaM siva-mayalatachamAnastebhya / 'jiNANa' jinabhya -sthaya rAgadvepazatrunetRbhya , 'jAyapANa' jApakebhya -jApayanti karmaganUn jayanta bhavyajInagaNa dharmadezanAdinA prerayantIti jApakA, jidhAtoNI 'kIr3ajInA No' datisUtreNa Ane puki jApi iti NyantAddhAtovuli jApakapadasiddhi , tebhyo jApakebhya / 'tinnANa' tarNebhya - svaya sasAraughasasArArNava tIrgA -uttINAstebhya / 'tArayANa' tArakebhya -tArayantyanyAn iti tArakAntebhya / 'buddhANa' buddhebhya --sthaya cora prAptebhya / 'bohayANa' bodhakebhya -yodhayanyanyAn iti codhakAstebhya / 'muttANa' muktebhya -amocipata svaya karmabandhAditi muktAstebhya / 'moyagANa' mocakebhya -mucyamAnAna anyAn prerayaaise vyAvRttachamanAle siddha prabhu ke liye namaskAra ho| (jiNANa) rAga dveSa Adi ataraga ganuoM ke vijetA se prabhu ke liye namaskAra ho| (jAvayANa) jo maganuoM ke jItane ke liye udyata bhavyagaNoM ko dharmadezanAdi dvArA prerita karate haiM ve jApaka hai, aise jApaka siddha prabhu ko namaskAra ho| (tinnANa) sya "sAra samudra se jo pAra huA hai ve tIrNa hai, aise tIrNa mida prabhu ko namaskAra ho / (tArayANa) jo para ko pAra kara dete he ce tAraka hai, aise tAraka pramu ko namaskAra ho| (yuddhANa ) rapaya bodha ko prApta jo hote hai ve buddha kahalAte hai unako namaskAra ho| (yohayANa ) para ko bodha karane vAle prabhu ke liye namaskAra ho / ( muttANaM ) mukta prabhu ke liye namaskAra ho| (moyagANa) che A chA" jemane AtmAthI sadAne mATe dUra thaI cukelA che evA vyAvRttvaa mi prabhune nabha-412 DI (jiNANa) rAgadveSa yA mata2 bhanumAna vitA vA si prabhune nabhara hai| (jAvayANa) 2 4bhshtruene jItavAne mATe udyata taiyAra) bhavyagaNone dharmadezanA Adi dvArA rita 42 che te 154 cha mevA 14s ni prabhune nama2412 / (tinnANa) pine sasAra samudrathI pAra thaelA che te tIrNa kahevAya che evA tIrNa siddha prabhune nabha.2 DI (nArayANa) - bhItane pA2 cha ta tA24 cha sAtA24 prabhune nbh24||2 ko (khadvANa) pAta mAdhana prAta thayesA che te mucha upAya cha bhane nabha-42 Do (pohayANa) jItane mAgha 42vAvA pramuna namA2 Do (muttANa) bhuta prabhune nabhannA2 Do (moyagANa) mAnane Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtikamA maruya-maNaMta-maskhaya-mavvAbAha-mapuNarAvitti siddhigaDanAmadheya ntIti mocakAstebhya , sabannUNa' marebhya --sa-mAdra yaguNa paryAyalakSaNa vastujAta yAthAtathyena jAna tIti sarvajAratebhya , sampadarisINa' sarvadarzibhya -- sarva samasta padArthamvarUpa sAmAnyena draSTu zIla yeyA te mazinaratebhya , sthAnavizeSaNamAha-'si' ziva-nikhilopAvarahita gAvyi-galyANamayam, 'ayala ' acalam svAbhAvikaprAyogiphacalanakriyAzUnyam, 'aruya' arujam avidyamAnA rajA yatra tat , aridamAnazarIramanakatvAd AdhivyApirahitami yatha, 'agata' anantamavidhamAno'nto nAzo yasya tat, ata eva-akhiya' akSayam-nAnti legato' pi kSayo yasya tat-avinAzIyartha , 'anyAgAha' atryAnAdham-na vidyate vyAgAdhA--- pIDA dravyato bhAvatazca yatra tat / 'apuNarAvitti' apunarAvRtti na masAre punarAvRtti =punaravataraNa yasmAt tat , yatra gavA na kadAcidapyAnmA nivartate, samAnAtamanyadUsaroM ko mukta karAne vAle sid prabhu ke liye namaskAra ho| (savaNNUNaM sabadarisINa) sarvaja- samasta guNaparyAyasvarUpa vastusamUha ke yugapat yathArtha jAtA ke liye namaskAra ho, evaM yathArtha draSTA ke liye namaskAra ho| vizeSAkAra bodha kA nAma jJAna eva sAmAnyAphAra bodha kA nAma darzana hai| (siva-mayala-masyamaNata-maravaya-manbAvAha-mapugarAvitti siddhigahanAmaya ThANa sapattANa) nikhila upadravoM se rahita hone ke kAraNa gira-kalyANamaya, acala svAbhAvika evaM prAyogika kriyA se zUnya, aruja-zArIrika evaM mAnasika vyAdhi aura Adhi se sarvathA parivarjita, ananta, avinAzI, ataeva akSayasvarUpa, avyAbAdha-dravya aura bhAva donoM prakAra kI pITA se nirmukta, apurAvRtti--jahA jAkara phira masAra me bhuta 42vAyANa siddha pramune namAra Do (saraNNUNa mavvadarimINa) sarvajJa samasta-guNa-paryAya-svarUpa vastumamUhanA yugapat yathArtha jJAtAne namaskAra ho, temaja yathArtha kAne namaskAra ho vizeSAkAra baMdhanuM nAma jJAna tama bhAbhA-yAst dhanu nAma darzana cha (sira mayala-masya-maNata-maksaya-mayAmAha-mapuNarAvitti siddhigainAmadheya ThANa mapattANa) sa41 padayAthI rahita hovAnA kAraNe ziva-kalyANamaya, acala-svAbhAvika temaja prAyogika kiyAothI zUnya, arUja-zArIrika temaja mAnasika vyAdhi ane AdhithI sarvathA rivati sukata), anaMta, avinAzI ane tethI akSaya-svarUpa,avyAbAdha dravya ane bhAva banne prakAranI pIDAthI nimuna, apunarAvRtti-jyA jaIne pAchu Pre Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayarSiNI-ThokA ma 20 kRNiraphanA midvAnA mahAvIrasya va stuti 133 ThANaM saMpattANaM, namotthu NaM samaNasta bhagavao mahAvIrassa trApi- 'na ma punagavartate na ma punagavartate '-iti / ityam-uktazivavAdivizeSaNaviziSTam / 'midrigaTanAmaveya' midvigatinAmadhayam , sidvigatiriti nAmadheya-nAma gamya tata. midrigatinAmakam 'ThANa myAnama-syIyate'mmina iti sthAnalekAgrala gaNama , ' sapattAga ' mamprAptA -mamAzritabhya / Tyadaradhi-samuccayena sarvamidApe yA vizeSagopAdAnapUrvaka namakAravAyamabhivAya samprati bhaganmahAvArodezyaka namakA mabhi patte-namotyu Na' namo'stu pala-samaNassa bhagavao mahAvIrassa' amaNAya bhagavane-mahAvAgaya, aba amaNagadenAyamayoM yodavya --parakRtasthAna-nivAsAdaggasama , pargapopamadhyaprakampa pAdagigmima , tapastejomara nAdanalasama , gambhIratvAdjAna kA apatagga nahIM hone se midvigati nAmaka sthAna ko-loka ke agrabhAga ma sthita mukti thAna ko-prApta hue zrI midrAM ko namaskAra ho / yahA taka ke ina vizeSagoM se samanna midroM kI apekSA se namaskAra kA kathana kiyA gayA hai| ana bhagavAna mahAvAra ko uya kara ka yahA se namaskAra karane kA kathana sUtakAra karate hai-( namotthu Na samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAdigarassa titthagarassa jAva sapAriukAmamsa mama pammAyariyassa dhammovadesagamsa ) zramaNa bhagavAna mahAvIra ke liye namaskAra ho| zramaNa ganda se manakAra ne prabhu mahAvIra meM ina vizeSatAoM kA kathana kiyA hai, ve kahate hai bhagavAna mahAvAra marpa kI taraha parakRta sthAna meM nivAsa karane ke kAraNa sarpa-sadRza hai| parIpaha eva upasagA ke Ane para bhI prabhu aprarupa the, ata ve girisama he / tapa eva tejake dhAraka hone se prabhu agni-jaise pratApazAlI hai| gAbhIrya eca jJAnATikarUpa saMsAramAM jIvane avatavu na thAya evA siddhigati nAmanA sthAnane lokanAM agrabhAgamAM rahelA muktisthAnane prApta thayela zrIsiddha prabhune namaskAra ho ahI sudhInA A vizeSaNothI samasta siddhonI apekSAe namAranuM kathana karyuM che have bhagavAna mahAvIrane uddezIne ahI thI namaskAra karavAnu kadana matra 42-(namotthu Na samaNassa bhagavao mahAvIrassa Adigarama titya garamma jAna mapAnikAmassa mama dhammAyagyissa dhammosTesagarasa) bhae lagavAn mahAvIrane namaskAra he zramaNa zabdathI sUvAre prabhu mahAvIramAM A vize patAonuM kathana karyuM ke teo kahe che ke bhagavAna mahAvIra sarpanI peThe bIjAe karelA nivAsasthAnamAM rahevAne kAraNe sarSa jevA che "huM temaja upasargo AvatA paNa prabhu prajI jatA nahiM, mATe te parvata Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 apapAtika Adigarassa titthagarassa jAva saMpAviukAmassa mama dhammAyajJAnAdiranArayAt maryAdAdhArakAta sAgarasama / nigalambana nAda gaganasama | sukha gayoradagitavikArabhAvAd vRkSasama / aniyatavRttiyAd bhramagsama | sAmbhayognivAt mRgasama / sarvasahatvAda dharagisama / kAmabhogodabhavane'pi viSayaviraktatayA padajalopari vartamAnakamalAnnirlepayAta kamalasama / lokAlokayorabhizeSa nena prakAzakacAdanisama | sarvanA" pratihatagatiyAtpavanasama / sa evabhUto bhaganAnastIti bhAna / bhagavate - samayaizvaryayuktAya, mahAnArAya - mahAthAsau bAra 'vIra vikAntI - ammAdvAtorigupadha vAkapratyaye vIra - rupAyAdimahAripunijetA iyartha, tasmai mahAvIrAya = asyAmavasarpiNyA caturniMgatitamacaramatIrthaGkarAya / 'Adigarassa' AdikarAya 'titthagarassa' tIrthakarAya, 'jAtra sapAvikAmassa' yAvat samprAptukAmAya - yAvacchabdAt- 'sayamavudrassa' ityArabhyaratnoM se bhare hue hone ke kAraNa, eka mayAdA ke dhAraka hone ke kAraNa prabhu samudratulya hai / gagana kI taraha nirAlaya, vRkSakI taraha susa eva dukha meM adarzitavikArabhAvayukta, bhramara kI taraha aniyatavRttimapanna, mRga ko taraha isa bhaDAra ve prabhu haiM kAraNa paka se sArarUpA bhaya se ayata nasta, dhariNI kI taraha kSamA ke prabhu kAmabhoga se upanna hai to bhI viSayoM se virakta hone ke utpanna eva jala se mArjita kamala ko taraha bilakula vaiSayika bhAvoM se nirlipta isaliye vAyu jaise apratihata- vihArI hai, bhagavAn hai / prabhu eka hai, isaliye prabhu kamala jaise he / prabhu loka aura aloka ke samAnarUpa se prakAhai, isaliye ravitulya he / prabhu sarvatra haiM / prabhu samagra aizvaryasampanna hai, isaliye mahAvIra hai, jevA che tapa temaja tejanA dhAraka hovAthI prabhu agni jevA pratApazAlI che 'gAbhIya temaja jJAnAdika35 ratnAthI bharelA heAvAnA kAraNe, temaja maryAdAnA dhAra hovAnA kAraNe prabhu samudra samAna che. AkAzanI peThe nirA lakha, vRkSanI peThe sukha temaja du khamA na dekhAya jenA vikAra evA, bhramaranI peThe niyatavRttisa panna, mRganI peThe A - sa sArarUpI bhayathI atyata trAsI gayelA, dharanInI peThe kSamAnA bhaDAra, te prabhu che prabhu kAma bhAgathI utpanna thayelA che te paNa viSayeAthI virana heAvAnA kAraNe kIcaDathI peDhA thayela temaja jalathI vadhelA maLanI peThe bilakula viSayanA bhAvezathI nilepa che, tethI prabhu kamala jevA che prabhu leAka ane alAkanA samAnarUpathI prakAzaka che tethI vi (sUrya) samAna che prabhu samaya-bhaizvarya - sapanna che tethI bhagavAna che prabhu eka mahAna vIra che, kemake temaNe kaSAya Adika Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayaSiNI TIkA sa 20 kRNikatA midvAnA mahAvIrasya ca stuti 135 'siddhigainAmadheya ThANa iyavidhi grAhyam / atAvAn vizeSa -'ThANa sapattANa' sthAna maprAptebhya -iti prAguktam . yaha tu 'sapApiukAmassa' prAptukAmAyamokSagAmine-Tatyucyate, caramasya tAryakarasya kRNikanRpazAsanakAle vidyamAnavAta / 'mama dhammAyariyassa' mama dhamA''cAryAya-jJAnAcArAdipaJcavinAcArapArakAya, na tu kalAcAryAya, kyoM ki unhoMne kapAyAdika antaraga zatruA para vijaya prAma kA hai / mahAvAra prabhu isa apasarpigI kAra ke caunIsameM antima tIrthakara ha / "Adigarassa" isa pada-dvArA prabhu meM apane zAsana kI apekSA dharma kI AdikartRtA prakaTa kA gayI hai / bhagavAna mahAvAra caturvidha :gha ke sthApaka hai / "jAva" padase " mayasayuddhassa" yahA se lekara "siddhigaTanAmadheya ThANa" yahA takakA pATha sagRhIta kiyA gayA hai| yahA isa pATha meM itanI vizeSatA pahile pATha kI apekSA jAna lenI cAhiye ki pahile pATha meM "ThANa sapattANa-sthAna samAptebhyaH" aisA paDha rasA gayA hai aura yahA para "ThANa sapAriukAmamsa-sthAna samAptukAmAya " aisA pATha __ rakhA hai, kyoMki prabhu mahAvIra abhI usa sidvigatinAmaka sthAna kA prAmi karanevAle hai| 'mama yammAyariyassa-koNika kahate hai ki ye amaga bhagavAna mahAvIra prabhu, ___ jo ki jJAnAcArAdi pA~ca prakAra ke AcAro ke dhAraka hone ke kAraNa mere dharmAcArya hai, kalAcArya nahIM, unake liye namaskAra hai| isase yaha sUcita hotA hai ki jo jAnAcArAdi pA~ca prakAra ke AcArA ke dhAraka hai ve hI dharmAcArya kahe jAte hai| atara ga zatruo para vijaya prApta karyo che mahAvIra prabhu A avasarpiNI khAnA yAvIsabhA matima tIrtha42 cha. "Adigarassa" ye 54thI pramubhA pitAnA zAsananI apekSAe dharmanA AdikartApaNu pragaTa karyuM che bhaga pAna mahAvIra yatuvidha saghanA sanyA5 cha 'jAva' 54thI " sayasadvassa" mahI thI bane "sidvigainAmadheya ThANa" gADI sudhiin| 8 serAmA vyA che ahI A pAThamAM eTalI vizeSatA pahelA pAThanI apekSAo jANavI. na paDesA pAumA " ThANa sapattANa "-sthAna saprAptebhya " meSu yaha 15sayu cha bhane mADI " ThANa sapAviukAmassa-sthAna samApnukAmAya " / pATha lIdhe che, kemake prabhu mahAvIra haju te siddhigatinAmaka sthAnane prApta upAya cha mama dhammAyariyassa" 4i4 cha 3 te zramaNa bhagavAn ke je jJAnAcArAdi pAcaprakAranA AcAranA dhAraka hovAnA kAraNe mArA dharmAcArya che, kalAcArya nathI, evA prabhu ne namaskAra ho AthI ema sUcita thAya che ke je jJAnArArAdi pAcaprakAranA AcanA dhAraka hoya Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikamUtre riyassa dhammovadesagassa, vadAmi NaM bhagavaMtaM tattha gayaM ihagae, pAsau me bhagavaM tatthagae ihagayaMti-kaTu baMdaha NamaMsaha, vadittA dharmAcAryatvameva prakaTIkaroni-'dhammopadesagarasa' dharmApadezakAya, sunacAribana magarUpadharmaprarUpakAya, 'padAmiNa bhagata tatyagaya dagae' vande galu bhagata taragatamihagata -Taha gata -campAnagarAsthito'ham kogika ,tagata campA nagarAmamApa--grAma sthita bhagara ta mahAvIra, vande-pUrvoktastulA sutiviSaya karomi / 'pAsau me bhagA tatyagae dahagaya tik?' pazyatu mA bhagavAn tagata dahagatamiti kRcA-manana gAt tatragato-dUrasthito bhagavAn ihagata vyavadhAnena sthita mA pazyatu iti kRpA-pratyutvA-'padai Namamada, vadittA NamasittA' vandate-stauti, namasyati-paJcAganamanapUrvaka pragamati, vandi nA namasthinA 'dhammovadesagassa' bhagavAna vAra zrutacAritrarUpa dharmakA upadeyA karate haiM, isaliye ve dharmopadezaka hai, ata aise vIraprabhu ke liye namatkAra ho| kogika gajA isa prakAra kahakara pramuvAra ko parokSa vadana karate hai phi-(tatthagaya dahagaetti kaTu badai Namasai) ve vIraprabhu ki jinheM mai usa samaya namaskAra kara rahA hU, yadyapi mere prayakSa nahIM hai tathApi ve isa cpaangr| ke pAsa ke grAma me nirAjamAna hai aura mai yahA para ha, ata yahA capAnagarI me rahA huA bhai upanagaragrAma me pirAjamAna vIra prabhu ko namaskAra karatA huuN| " pAsau me bhagava tatthagae ihagaya" ve prabhu vahA para virAjamAna hote hue vyavadhAna se rithata mujhe apane jJAnarUpA netra dvArA dese| isa prakAra kahakara kogika rAjAne prabhu ko vaDhana kiyA etra namaskAra kiyApaMcAganamanapUrvaka namaskAra kiyaa| (vadittA namasittA sIhAsaNavaragae puratyAbhimuhe cha bhane 1 yAyAya ukAmA Ave cha "dhammovadesagasma" sagavAna mahAvIra zrutacAritrarUpa dharmanA upadezaka che tethI teo dharmopadezaka che, mATe evA mahAvIra prabhune namaskAra he keNika rAjA A prakAre kahIne prabhu vIrane parokSa pahana re cheu (tatthagaya ihagaetti kaTTa vadai Namasai) te vIra prabhu ke jemane hu A samaye namaskAra karI rahyo chuM te che ke mane pratyakSa nathI te paNa teo A ca pAnagarInI pAsenA gAmamAM che ane ha ahI chu, AthI huM ahI ca pAnagarImAM rahIne upanagara gAmamA virAsmaan vIra prabhune nabhA2 -3 pAsau me bhagava tatthagae igaya ] prabhu tyA virAjamAna hovA chatA dUra rahelA e mane pitAnA jJAnarUpI netradvArA jue A prakAre kahIne leNika rAjAe prabhune vadana kayA, Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayapiNo-TokA sa 20 kRNikakRta. pravRttinyApRtamatkAra NamaMsittA sIhAsaNavaragae puratthAbhimuhe nisIyai, nisIittA tassa pavittivAuyassa aTruttara sayasahassaM pIidANaM dalayai, dalaDattA sakAreDa mammANeDa, sakAritA saMmANittA evaM vayAsI // sU0 20 // 'sIhAsaNAragae ' siMhAsanaparagata , 'puratyAbhimuhe ' pauratyAbhimusa ,-pUrvAbhimukha sana 'nisIyaTa' nipAdati-upavigati, 'nisITattA' nipadya-upavisya 'tassa pavittivAuyamsa' tasmai pravRttivyAtAya-bhagavanAgamananivedakAya, 'aThuttara sayasahamsa pITaDhANa dalayada' aSTottara zatamajha prItidAna dadAti-aSTAdhika lakSamita rAjatamudrArupa prItidAna=tuSTidAna pAritoSika dadAti / 'dalaittA sakAreDa samANeDa' ravA satkaroti yatrAdinA, samAnayati AsanAdinA, dAna vidhisahitameva bhatryamya bhapati-iti bhAra / 'sakAritA sammAgittA evaM vayAsI' satkRya= santoSya, samAnya sammAna vidhAya, eva-vakSyamANaprakAreNa avAdIt // sR0 20 // nisIyaDa) paDhana namana karake vaha koNika rAjA apane siMhAsana para pIche jAphara pUrva kA tarapha mugya karake baiTha gye| (nisIittA tassa pavittivAuyassa aTThattara sayasahamsa pITadANa dalayaDa) baiThakara phira unhAna usa dezavAhaka ko prItidAna me-pAritopikarUpase 1 lAya 8 cAdI kI mudrAe~ dii| (dalaittA sakArei sammANeTa) dekara usakA khUba satkAra kiyA aura samAna kiyA, (sakAritA samANittA epa bayAsI) Adara satkAra kara cukane para phira rAjAne usase isa prakAra khaa-suu020|| tebhara nabhA2 4aa-5 -namana-pUrva nabha2412 4aa (vadittA namasittA sIhAsaNavaragae puratthAbhimuhe nisIyai ) vahana nabhaP2 4Ina te a4i2sanna pitAnA siMhAsana para pAchA jaIne pUrva tarapha mukha karIne besI gayA (nisIittA tassa pavittinAuyassa ahuttara sayasaharasa pIidANa dalayai) mesIna pachI temaNe te saMdezavAhakane prItidAnamA pAritoSika (InAma) rUpe 1 saya 8 mudAya mApI (dalaittA sakAreDa samANei) chane tenA bhUma 2 yo yane sanmAna yu (sakArittA samANisA eva vayAsI) Adara satkAra karI cukyA pachI rAjAe tene A prakAre kahyu -(sU 20) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ 138 (20 21-pravRptighyAvRtaM prati pUNikasyAdezaH ) auSapAtikatane mUlam-jayA NaM devANuppiyA / samaNe bhagavaM mahAvIre ihamAgacchejjA, iha samosarijjA, iheba caMpAe NayarIe vahiyA puNNabhadde ceie ahApaDisva oggahaM ogiNihattANaM arahA jiNe kevalI samaNagaNaparivuDe saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharejjA, tayA NaM tuma mama eyamadvaM nivedijjAsi-ti kaTu visajie // sU0 21 // TIkA-rAjA kUNiko bhagavadvAnivedaka purupamAdizati 'jayA Na ' ityAdi / yadA khala devAnupriya ! zramaNo bhagavAna mahAvIra ihA''gacchet , iha samavasaret / ihaiva campAyA nagayA bAhye pUrNabhadre caiye yathApratirUpamavagrahamavagRhya arahA jina kevalI zramaNagaNaparivRta sayamena tapasA''mAna bhAvayan viharet , tadA khalu mahyametama) nivedayeritikRtvA visarjita // sU0 21 // 'jayA paNa ityAdi (devANuppiyA) he devAnupriya ! (jayA ) jisa samaya (samaNe bhagavaM mahAvIre) zramaNa bhagavAn mahAvIra prabhu (ihamAgacchejjA) yahA para vihAra karate hue padhAreM, (iha samosarijA) yahA~ samayasRta ho, aura (iheva capAe NayarIe pahiyA puNNabhade ceie ahApaDirUva oggahaM ogiNhittANa arahA jiNe kevalI samaNagaNaparicuDhe sajameNa tavasA appANa bhAvemANe viharejjA) isa capAnagarI ke bAhara pUrNabhadra nAmaka udyAna me yathApratirUpa-sAdhu ko kalpane yogyaavagraha-vasati kI AjJA vanamAlI se grahaNa kara ve zramaNagaNa se parivRta arahA jina 'jayA Na' tyAhi (devANuppiyA) / hevAnupriya / (jayA Na) 2 samaye (samaNe bhagava mahAgIre, zrama lagavAna mahAvIra prabhu (ihamAgacchejjA) viDAra 42tA 42tA mahI padhAra, (iha samosarijjA) sahI samasta thAya, mane (iheva capAe NayarIe pahiyA puNNabhadde ceie ahApaDirUva oggahaM ogiNhittANaM arahA jiNe kevalI samaNagaNaparikhuDe sajameNa tasA appANa bhAvemANe viharejA) / ca pAnagarInI bahAra pUrNabhadra nAmanA udyAnamAM yathApratirUpa-sAdhune kalpavA ye avagraha-vastInI AjJA grahaNa karIne teo zramaNagaNathI vI TaLAelA arahA jina kevalI bhagavAna mahAvIra svAmI sattara prakAranA sayama vaDe Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSapiNI TIkA sU 22 pUrNamadrodayAne bhagavadAgamanam mUlam-tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kalaM pAuppabhAyAe rayaNIe phulluppala-kamala komalu-mmIliyammi ahapaMDure pahAe rattAsoga-ppagAsa-kiMsuya-suyamuha-guMjadvarAga-sarise kama TIkA-'tae Na' dayAdi / tatastadanantara glu amago bhagavAn mahAvIra 'kalla' kanye dvitIyadivase 'pAuppabhAyAe rayaNIe' prAduSprabhAtAyA prakaTIbhUta-prabhAtAyA rajanyA 'phulluppala-kamala-komalu-mmIliyammi'phulo-spala kamala-komalonmIlite-phulla-vikasita ca tat-utpala-padma, kamalazca-citramRga -hariNavizeSa, tayo komala-mRdakam , unmIlitapatrANA nayanayodhonmIlana yasmin tattathA tammina , ra prabhAtavizeSaNam / 'aha' atha-anantara-rajanIparyavasAnA'nantaram-'paDure' pANDera-zukle 'pabhAe' prabhAta-pAta kAle, atha sUryavizeSaNAnyAha-rattAsoga' ityAdi / 'rattAsoga-ppagAsa-kiMsuya-suyamuha-gujaddharAga-sarise' raktA'goka-prakAza-kiMguru-gurumugma - guJjA'rdrarAga-- sadRze, raktAs kevalI bhagavAna mahAvIra svAmI manaha prakAra ke mayama se aura bAraha prakAra ke tapa se apanI AtmA ko bhAvate hue jara vicare, (tayA Na) tara tuma nizcaya se (mama eyamaha nivedinAsi) mujhe yaha samAcAra nivedita karanA, (ttikuTu visajie ) aimA kahakara use visarjita kara diyA muu021|| 'tae Na' ityAdi--- (tae Na) tadanantara (samaNe bhagava mahAvIre) zramaNa bhagavAn mahAvIra (kallaM) dUsare dina (pAuppabhAyAe rayaNIe) jisame prabhAta prakaTa ho cukA hai aisI rajanI ke hone para (phullu-ppala-kamala-komalummIliyami ahapaDure pahAe) tathA phisita kamalapatroM eva citramRga ke nayanoM kA unmIlana jimame ho cukA hai aise zubhra AbhAyukta prAta kAla ke hone para, tathA (rttaasog-ppgaas-phiNsuyane bAra prakAranA tapa vaDe pitAnA AtmAne bhAvita kaztA jyAre vicare (tayA Na) tyAre ta 432 (mama eyamaTTha nivedijAsi) bhane the sabhAyAra nivahana. 4200 (ttikaTTa sijie) sema 4DIne tene vihAya jyA [sU 21] 'tae Na' tyA (tae Na) tyA2 pachI (samaNe bhagara mahAvIre) zrabhA lagavAna mahAvIra (kalla) bhI hipaye (pAuppabhAyAe rayaNIe) te rAtrinu natyAre prabhAta ghaTa thayu, (phullu-ppala-kamala-komalu-mmIliyami ahapaDure pahAe) tathA vikaselA kamalapatro temaja citramRganA nayana jyAre ughaDI cukyA hoya evI zula sAmAvAko prAta 4 thayo, tathA ( rattAsoga-pagAsa-kiMsuya-suyamuha Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. aupapAtikamare lAgara-saMDa-bohae uhiyammi sUre sahassAssimmi diNayare teyasA jalaMte, jeNeva caMpANayarI, jeNeva puNNabhadde cehae,jeNeva vaNasaMDe, zoka =pramiddhavRkSa -jasya prakAza prabhA, ma mAyokaprakAra macakiguru-parAgapuSpa, zurumukha ca, gunA-raktakaga phalapigepa -- ca kA bhAga , tapA yo gagaraktavarNa tena sadRza -samAna tasmina-tattunyatAlipayukta, 'malAgara-saDa-bAhae' kamalA''kara-paNTa-bodhake-kamAnAmAkaga -kamalo pattimyAgI naTAgAnya , tepu-smanAkagyu yAni paNDAni-kamalayanAni, tapA noka vikAzaka tasmina-kamala-mAvikAgakArigA yartha , 'udviyammi' uyite-udite 'mare' marya, puna kIdRze 'sahasasimi diNayara teyasA jalate' sahasrarazmau dinako tejasA calati-mana-mahamraparimitA ramaya =phiraNA yasya sa tasmin tAdRze dinakare--divasakArake, tesA-vigNapugnena, calati-jA-nyamAna sati, 'jeNeva capA NayarI' yauva campA nagarI vartata iti zepa / 'jera pugabhade cedae' yauva pUrNabhadra caiyamudyAnamasti / 'jeNeSa vaNasaDhe' yatra, vanapagTa, 'jeNeva asogavarapAyave' yatraivAzophavarapAdapa , 'jeNeva puDhavisilApaTTae' yauna pRthvI suyamuha-gujaddharAga-sarise kamalAgara-saDa-yohae ) rakta-azoka ke prakAgatulya, palAzapuSpa ke samAna, zuka ke musa ke samAna aura gujA ke Adhe bhAga kA lalAI ke samAna, kamalavanoM ko vikasita karanevAlA prabhAta hone para (uhiyami sUre) AkAza meM sUrya kA udaya hone para, aura pazcAt (sahassarassimi diNayare teyasA jalate) sahasrakiraNavAlA dinakara jaba apane tejase AkAza me camakane lagA tara (jeNepa capANayarI jeNeva puNNabhade cehae jeNeva vaNasaDe jeNeva asogavarapAyave jeNeva puDhavIsilApaTTae teNeva uvAgacchada) jahA~ vaha capAnagarI thI, jahA~ vaha pUrNabhadra udyAna thA, jahA~ vaha azoka varavRkSa thA, jahA~ pRthiyAzilApaTaka thA, vahA gujaddharAga-sarise) 24 mazIna praza sabhAna, izu-muDAnA puNya mAna, zukamukha-pipaTanA mukhya samAna, ane gu jAnA ardhabhAganI lAlAza samAna (kamalAgarasaDabohae) masanA banAne mIsApANu prabhAta // (uTThiyammi sUre) sAzamA sUrya nA 6ya yatA bhane pachI (sahasmarasimi diNayare, teyamA jalate ) shspipaann| sUrya nyAre pAtAnA te45, mAsamA yamakA yo tyAre, (jeNeva capANayarI jeNegha puNNabhadde cehae jeNeva vaNasaDe jeNeva asogavarapAyave jeNeva puDhavIsilApaTTae teNeva uvAgacchaDa) jyA te .pAnagarI hatI. jyA te pUrNabhadra udyAna hatuM, jyA te azeTha varavRkSa hatuM ane jyAM Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI-TokA sR 22 pUrNabhadrodayAne bhagavadAgamanam 141 jeNeva asogavarapAyave jeNeva, puDhavIsilApaTTae teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA ahApaDirUvaM oggahaM ogivhittANaM asogavarapAyavassa ahe puDhavimilApaTTagaMsi puratthAbhinuhe palipaMka nisanne - arahA jiNe kevalI samaNagaNaparivuDe saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai // sU0 22 // 4 ' , * milApakossti, teNeva uvAgaccha tatrainopAgacchati, upAgaya, ' ahApaDiruva ' yathApratirUpam-yathAsAnurupa, ' oggaha' avagraham - AjJAm, 'ogivhittA paNa avagRhya-gRhIcA sala ' asosAyavamsa ahe ' azokaparapAdapasya agha = adha pradege, 'puDhavi silApagasi' pRthvI gilApaTTake - pRthvI gilApa kopari, 'purasthAbhimu he ' paurabhamusa - pUrvAbhimu ' paliyaka nisanne' pacya niSaNNa - panyaGkena-pala yAtira na AsanavizeSeNa niSaNNa upaniSTa, 'arahA' arahA -javidyamAna raha = phAntamAsya so'rahA - kevalajJAnanalena sarvajJa, 'jiNe' jina - rAgadvepavijetA, 'kevalI' prApta kevalajana, 'samagamagaparivaDe 'zrama gagagaparita mAdhuparivAramayukta 'sajamega tatratA appAga bhAvemANe ' yamena tapasA AtmAna bhAnayana ' viharaTa ' viharati sma // sU0 22 // pdhaare| (uMvAgacchittA ahApaDi oragaha ogihANa asogavarapAyavassa ahe puDhacI silApaTTAsi puratyAbhimuhe paliyakanisanne arahA jiNe kevalI samaNagaNaparivuDe sajameNaM tatrasA appANa bhAvemANe vihara: ) padhArana ke bAda ve prabhu sAdhusamAcArI ke anusAra vanamAlI kI AjJA lekara azokavRkSa ke nIce pRthIzilApaTTa para pUrvakI ora musa kara paryaGka Asana se ( palathI mAraka ) virAjamAna hue / tathA zramaNagaNoM se parivRta ve arahA kecalI jina mahAvIra prabhu tapa eyama se apanI AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lage || sU022 // pRthivIriAlApaTTeka hateA, tyA padhAryA ( AgacchittA ahApaDirUna oggaha ogivhittANa asoganarapAyanassa ahe puDhanIsilApaTTagasi puratyAbhimudde paliyaka nisanne arahA jiNe kevalI samaNagaNaparicuDe sajameNa tavasA appANa bhAvemANe viharai ) padhAryA paDI te sAdhu-sabhAcArI pramANe vanabhAsInI bhAjJA laI ne aze-vRkSanI nIce pRthivIzilApaTTaka upara pUrva dizA tarapha mukha rAkhIne paka AmanathI (paleAThI vALIne) virAjamAna thayA tathA zramaNugaNeAthI vITaLAI ne arahA kevalI jina mahAvIra prabhu, tapa temaja sa yamathI potAnA AtmAne bhAvita karatA vicaravA lAgyA sU 22 r Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4ra aupapAtika - - - - - -- - mRlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI vahave samaNA bhagavaMto, appegaDayA ugga TIkA-campAyA nagayA pUrNabhaTodyAne yadA bhagavata zrImahAvIrasya samavasaraNamabhUt tadA tena sArdhaM samAgatAnA zramaNAnA varNana kurvanAha-'teNa kAleNa' ityAdi / tasmin sala kAle tasmin sala samaye ca zramaNasya bhagarato mahAvIrasya zrImahAvIrasvAmina antevAsina --ante samApe cAritrakriyAyathaM vastu gola-svabhAvo yeSA te'nte-- vAsina -ziSyA, 'vahave 'mahaba -bahumakhyakA , 'samaNA' zramaNA -sAdhava 'bhagavato'-bhagavanta -vairAgyeNa zrutacAritralakSaNadharmega ca yukta vAt zramaNA api bhagavanta ityucyante / 'appegayA' apyeke-api -samucaye, ephe kecidityartha / 'uggapavaiyA' ugrapranajitA-ugrA AdinAthena ye nagararakSAravena ArakSakavena niyuktAstadAjA pratrajitA = dAkSitA , una ini kSatriya jAtibheda , tadanta umA ucyante, te prAjitA ityartha / 'teNa kAleNa' ityAdi ___ 'teNa kAleNa teNa samaeNa' usI kAla aura usI samayameM (samaNassa bhagavao mahAvIrarasa atevAsI vahave samaNA bhagavaMto) zramaNa bhagavAn mahAvIra ke bahuta se yamaNa bhagavata antevAsI-samIpa meM raha kara cAritrakriyA Adike ArAdhana karane vAle ziSya the| ziSyoM kA vizeSaNa jo " samaNA bhagavato" hai, usakA abhiprAya yaha hai ki ve mara amaNa-sAdhu the, aura vairAgya se, eva dhrutacAritrarUpa dharma se yukta the| iname (appegaiyA) phitaneka (uggapapaiyA) ugravaza ke-AdinAtha prabhune pahile jinheM nagarA kI rakSA ke liye niyukta kiyA thA una puruSoM ke vazake the| kitoka " teNa kAleNaM ' tyA (teNa kAleNaM teNa samaeNa) te 4 bhane ta samayamA (samaNassa bhagAo mahAvIrasma atevAsI bahave samaNA bhagavaMto) zrabhara lagavAna mahA vIranA ghaNAya zramaNa bhagavata a tevAsI samIpamAM rahIne cAritrakriyA AdinA ArAdhanA karavAvALA ziSya hatA ziSyonu vizeSaNa je rAmanA bhagavato cha, tanA aliprAya se che taya mA zrama-sA to mana zAyara tayAstri35 dharmathA yuta ta tazAmA (apegiyaa|) sAmme (ugapavvaiyA) pazanA-mAhinA adhure paDelA samAna nagaranI rakSA mATe niyukta karyA hatA te purUSanA vazanAhatA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 - pIyUSaSiNI-TIkA. sa. 23 bhagavadanteyAmigharNanama pavvaiyA, bhogapavvaiyo, rAipaNa-NAya-koravva-khattiya-pavvaiyA, bhaDA johA seNAvaI pasatthAro seTTI inbhA, aNNe ya vahave 'bhogapavaiyA' bhogaprajitA -kapabhadavena ye pUrva gurutvena sthApitAstadvarAjA bhogA ityupyante, bhogAtha te pratrajitA dIkSitA bhogaprAjitA , bhogakulopannA dIkSitA ityartha / 'rAiNNa-NAya-kAraba-khattiya-pannaiyA' rAjanya-jAta-kaurava-kSatriya pranajitA -ye tenaiva mitravena vyavasthApitAstadvayanAtha gajanyA ucyante, jAtA ikSvAkuSaNapizepe jAtA , kauravA -kurunagopanA , khattiya kSatriyA -kSatAta trAyante iti kSatriyA , te rAjanyAdaya pratrajitA , 'bhaDA'-bhaTA-cAgbhaTA -padAtaya , 'johA 'yodhA -bhaTabhyo viziSTatarA sahasraparimitairapi ripusainikairekAkino'pi yoddhu samA / 'seNAI' senApataya -sainyanAyakA , 'pasatyAro' prayAstAra -zAsakA nAtizAstradhurIgA , "seTTI' zreSThina - lakSmIdevatA'dhyAsitasauvarNapadramaNDitamastakA, 'ibhA' ibhyA ubho hastI tapramANaparimitamuvarNAdirAzisvAmina / ete sarve prAjitA anteyAsino jAtA / ye-ca(bhogapavaiyA) jinhe AdinAtha prabhune gururUpa se sthApita kiyA yA una bhogA ke kA ke the / kitaneka (rAiNNa-NAya-koraba-vattiya-pavaiyA) prabhune jinhe apane mitrarUpa se sthApita kiyA thA una rAjanyoM ke vA ke the, kitaneka jJAta-udayAkupA ke the, kitaneka kaurava-kuruvA ke the, kitaneka kSatriyavaza ke the| aise hI (bhaDA johA sepAvaI pasatyAro seTThI inbhA) bhaTa-sAmAnyavAra, yodhA akele hI hajAroM zatrusainikoM se yuddha karane meM samartha vIra, tathA senApati, prazAstA nyAyAdhIza, seTha-sarvApekSA adhika dhanI hone kA sUcaka rAjapradatta paTTabandha ko dhAraNa karane vAle nagaraseTha, aura ibhya= hAthI pramANa suvarNAdi rAzike svAmI bhI bhagavAn ke samIpa prabajita hue the| sAma (bhogapavvaiyA ) bhane mAhinAya pramuga zu33ye sthApita ryA tata sAgapazanA latA mAge (rAiNNa-NAya-koravya-sattiya pavyayA) prabhue jemane pitAnA mitrarUpe sthApita karyA hatA te rAjanya-vazanA hatA keTalAeka jJAta= IkvAkuvazanA hatA keTalAka kaurava kuvazanA hatA, 21 kSatriyazanA tatabhA (bhaDA johA seNAvaI pasatyAro seTThI ibhA) bhaTa sAmAnyavIra yoddhA-ekalAja hajAre zatru sinika sAthe yuddhakaravAmAM samarthanIra, tathA senApati, prazAstA-dhArAzAstramAM nipuNa, seThasarvanI apekSAe vadhAre paisAdAra hovAnuM sUcaka rAjyataraphathI apAela paga dha (IlakAba) dhAraNa karavA vALA nagarazeTha, ane ibhyanhAthI jevaDA suvarNanA DhagalAnA svAmI paNa bhaga pAna pAse prati yayAtA (aNNe ya yahavo evamAiNo) lApAnI pAse gIta Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 aupAtika __ evamADaNo uttama-jAi-kula-ruva-viNaya viSNANa-vaNNa lAvaNNa-vikrama-pahANa-sobhagga-ti-juttA vaha dhaNa-dhaNNapuna 'aNNe' anye-utAtiriktA , 'pahare' vahA - yakA / 'emAiNo' evamAdaya va prakArA , ' uttama-nAi kula-sva-viNaya viNNANa paNNa-vikama pahANasobhagga-kati juttA' uttama-jAti-kura-rUpa-vinaya vijJAna-varga-lApaNya-vikrama-pradhAnamaubhAgya-kAnti-yuktA -uttamA -zreSThA jAyAnyo vikramAntA , tara-jAtimAtuza , kulapitRvA, rUpa-garIrA''kAra , vinaya kAyika-yAcika-mAnasika pizudinamratA ca, vijJAnanasArA'mAratArUpaM viziSTajJAna, varNa kAyaphAnti ,lAvaNyam-AkArasyaipaspRhaNIyatA, vikramaH parAkrama , pradhAne-zreSThe ye saubhAgyazAntI-somAra-mundagbhAgyam , kAnti -TImi -etAbhyAm saubhAgyakAntibhyAm , tathA uttamanAyAdibhiyuktA uttamajA yAdimanta prAjitA , tathA 'bahu-dhaNa-dhaNNa-Nicaya-pariyAla-phiDiyA' bahu-dhana dhAnya-nicaya-paricAra(aNNe ya pahabo evamATaNo) bhagavAna ke samIpa aura bhI bahuta se pratrajita hue the, ve sara (uttama-jAi-kula-rUpa-viNaya-viSNANa-vaNNa-lAvaNa-vikamapahANa-sobhagga-kati juttA) uttamajAti-nirmalamAtRvA, uttamakula=nirmalapitRvaza, uttamarUpa-sundara AkAra, vinaya-kAyika vAcika mAnasika vizuddhi, athavA namatA, vijJAna-mapAra ko asAra samajhane kA buddhi, varNa-garIrakAnti, lAvaNya-garIra kA jagamagAhaTa, vikramaH-gArIrika pala, zreSTha maubhAgya aura uttama dAti se yukta the| (vahu-dhaNa-dhaNNa-Nicaya-pariyAla-phiDiyA paravaDa-guNA-daregA icchiyabhogA muhasapalaliyA) kitaneka isa ziSyamaDalA me aise bhI the jo dIkSita hone ke pahile gaNima eva dharimarUpa dhana kI eva zAlA Adi dhAnya kI rAziyoM se, aura pAya prajita yA latA temA mayA (uttama jAi-kula rUva viNaya viNNANa vaNNa lAvaNNa-vikama-pahANa-sobhagga kati-juttA) uttabhavati-nibhaM bhAtRza, uttama kuLanirmaLa pitRvaza, uttamarUpasuMdaraAkAra, vinaya=kAyika vAcika mAnasika vizaddhi, namratA, vijJAna-sasArane asAra samajavAnI buddhi, varNa=zarIranI kAti, lAgya=zarIrane jhagamagATa, vikama zArIrikabala, zreSTha saubhAgya tathA uttama sivANA tA (padhaNa dhaNNa Nicaya pariyAla phiDiyA paravai-guNA-iregA liyamogA suhasaMpalaliyA) 32vAme, 20 zidhyama vImA kA patA je dIkSita thayA pahelA gaNima temaja dharimarUpa dhananA, temaja zAlI Adi dhAnyanA DhagalAthI ane dAsadAsIo Adi parivAra samudAyathI rAjanI Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayapiNI-TIkA sa 23 bhagavadante dhAmirarNanama Nicaya-pariyAla-phiDiyA paravaDa-guNA-DaregA icchiyabhogA suhasaMpalaliyA kiMpAgaphalovamaM ca muNiya visayasokhaM, jalamphuTinA , tatra-dhanAni-gagima-dharimADhIni, dhAnyAni-yAnyAdIni tepA nicayA rAzaya , vaharathAmA dhanapAnyAnacayAca, parivArA-dAsITAmAdiparikarA , te sphuTitA pramAgitA , 'naravaDa-guNAdaregA' nagpani-guNA-tirekA, narapatiguNanimAvilAsAtibhiratireka ASizya yepA te tathA, 'inchiyabhogA' ipmitamogA -ImitA -vAJcitA bhogAmuyanta iti bhogA sadarUpADhayo viSayA yeSA te tathA, paramarillamina , 'muhasapalaliyA' mugyamampragaritA -mugna-anukUlavedanIyena-zubhapariNAmopArjitAnukUlagandArijanakapuNyapunjena mAlAritA -mamyak vardhitA , evavidhA pUrva musino'pi pratrajitA , kiM kRtyA prajitA ityAha-'kipAgaphalobama ca' hayAdi / kimpAka-phalopama-kiMpAko vRkSavizepamtapharanunyama, kimpAphaphala darzana AsvAde ca manorama pariNAme prAgahAraka bhavati tadvadityartha / 'visayasorasa' vipayasaupyam-viSayANA-gandaspAdInA saugya sukha 'muNiya' nAvA, ca-puna 'jala-yucuya-samANa' jala cubuDha-samAdAsIdAma Adi parivAra samudAya se rAjasI ThATha vAle the, jo vAnchita zabdarUpAnika ripayoM meM tallIna ye, parama pilAsI the, eva puNya ke puja se hI jinakA mAno lAlana-pAlana hotA rahatA thaa| (kiMpAka-phalo-cama ca muNiya pisayasokagva jalagubya-samANa kusagga-jala-biMdu-cacala jIriya ya NAUNa) unhoMne kyA samajhakara ka tIkSA dhAraNa kI / isa prana kA samAdhAna karate hue sUtrakAra kahate haiM-unhoMne yaha samajhA ki ye vaiSayika surasa kiMpAkaphalake samAna pariNAma me aniSTakAraka hai, aura yaha mAnavajIvana pAnI ke bulabule ke samAna maNabhagura hai, eva kuza ke agra para rahe hue jala ke pindu ke samAna cacala hai ThAivALA hatA, je manavAchita zabdarUpa Adika vighAmAM tallIna hatA, bahuja vilAsI hatA, temaja puNyanA DhagalAthI ja jANe jemanuM lAlana pAlana thatu hetu tu (kiMpAga-phalo-bama ca muNiya nisayasomsa jala-junyuya-samANa kusa gga-jala-niMdu-cacala jIpiya ya NAUNa) tesa se zu samAna hakSA dhArI hatI ? e praznanuM samAdhAna karatA sUtrakAra kahe che teo ema samajyA ke A viSayasukha kipAtakalanI peThe pariNAme aniSTakAraka che, ane A mAnava jInana pANInA parapoTAnI piThe kSaNabhaMgura che, temaja kuzanA cheDA para rahelA pAena pAnI peThe yasa cha ma tIna (addhavamiNa rayamiva paDagga Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikavaNe bubbuyasamANaM kusagga-jala-viMda-caMcalaM jIviyaM ca NAUNa, addhavamiNaM rayamiva paDaggalaggaM saMvidhuNittANaM, caitA hiraNNaM, ciccA suvaNaM, ciccA dhaNaM, evaM dhaNaM valaM vAhaNaM kosaM kohAnam-yathA jale vuvuDhA prAdurbhavanti jhaTityeva nazyanti ca tadvat AzupinAgi, tathA 'kusagga-jalandui -cacala' kuzAgra-jalabindu-cazcala-kuzA'gre-darbhapanAprabhAge yo jalabindu tadvaccaJcala-jhaTiti patanazIla, 'jIriya' jApita-manuSyajIvanam , 'NAUNa-jAtvA-avagatya, 'apamiNa' adhruyamidam-iTa viSayasaurayadhanAdisaJcayA''dikam , adhruvam aniyatarUpa, 'paDaggaLagga' paTAnalagna, 'rayamira-raja iva-dhUlikaNamiva 'sapidhuNittANa' savidhUya-samyak-vizeSarUpega, pRthakkRtya, tathA 'caittA' tyaktyA, 'hiraNNa ' hiraNya-rUpyam, 'ciccA suvaNNa' tyatkyA suvarNam, 'ciccA dhaNa' tyaktvA dhanam , 'eva' evam-anena prakAreNa 'dhaNNa'-dhAnya-ThAlyAdisaJcayam , vala-caturvidha sainyam , 'vAhaNa' vAhana-rayAdikam , 'kosa' kozam-svarNarajatAdigRham , ' koTThAgAra' koSThAgAra dhAnyarAzigRham' 'rajja'-rAjya-rAjAdhikRtadezam aisA jAnakara (addhavamiNa rayamiva paDaggalagga savidhuNittANa) tathA ye viSayasukha eva dhana Adi kA sacaya saba ke saba adhruva-anityasvarUpa hai, aisA vicAra kara, unhoMne paTake agrabhAga meM lagI huI dhUli ke samAna unhe bhAvata mana se sarvathA dUra kara diyaa| aura ye dravyata bAhyarUpa se bhI (cadattA hiraNa, ciccA suvaNNa, ciccA dhaNa eva dhaNNa bala vAhaNa kosa koTThAgAra rajja raha pura ateura ciccA, viula-dhaNa-kaNaga-rayaNa-maNi-mottiya-sakha-silappavAla-rattarayaNamAiya sata-sAra-sAvateja vicchaDDaittA vigovaittA, dANa ca dAiyANa paribhAyaittA, muDA bharittA,agArAo aNagAriya pavvaiyA) hiraNya-cAndI kA parityAga kara, suvarNa kA parityAga kara,sonAcAndI se atirikta dhana kA parityAga kara, isI taraha dhAnya kA, lagga savidhuNittANa ) tathA yA viSayasumatamA ghana mAhinA savyaya tmaametamAma adhava-anityasvarUpa che, ema vicArIne teoe vastranA cheDA upara lAgela dhULanI jema temane bhAvapUrvaka manamAthI tadana tyAga karyo ana tasA dravyathA mAdha3the para (caittA hiraNNa, cicA supaNNa, ciccA vaNaM, eva dhaNNa vala vAhaNa kosa koTThAgAra rajja ra? pura ateura ciccA, viula-dhaNa kaNaga-rayaNa-maNi-mottiya-sasa-silappavAla-rattarayaNa-mAiya sata-sAra-sAvatejja vicchaiittA vigoraittA, dANa ca dAiyANa paribhAyaittA, muDA bhavittA, agArAo aNagAriya pavvaiyA) hi29ya yAhInA parityAga 4rIne,supae nI parityAzana, Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI-TIkA sa 23 bhagavadanteyAmiyarNanam 147 gAraM rajaM raha puraM aMteuraM ciccA, viula-dhaNa-kaNaga-rayaNamaNi-mottiya-saMkha-silappavAla-rattarayaNa-mAiyaM saMta-sArasAvatenaM vicchaDDaittA vigovaDattA, dANaM ca dAiyANaM paribhAyaekabhUpAnAvAvartidezam / 'raha' rASTra-dezam, 'pura-prAkArayukta nagaram / 'ateura' anta pura-rAjanIgA nivAsagRham , / 'cicA' tyakyA 'viula-paNa-kaNagasyaNa-maNi-mottiya-saba-silappAla-rattarayaNa-mAiya , pipula--dhana-kanaka-ranamagi-mauktika-maja-zilAprapAla-raktaranA''dikam , tatra-vipulAni dhanAni-gopAdIni, kanaka suvarNam-aghaTitasuvarNamamUham, gnAni-karkenanAdIni, magaya -candrakAntAdaya , mauktikAni-muktAphalAni, gAhA -pamADsAdaya , gilgaprapAlAni-nidrumANi, raktaratnAni-pArAgATIni, AdizadAt zayAsiMhAsanAdipagniha / eta sarvasArabhUta kathayati-'sata-sArasAvatena' sasArasvApateyam-san-vidyamAna sAro=bahumUlyatA yatra tat sasAra, svapatau sAdhu svApateya-dhana, sasAraca tasyApateya sasArasvApateya pradhAnadhana tyaktvA, puna 'vinchaDaittA' vidvaMya-pariyaga, picchardavat kRtyartha / 'vigovaDattA' vigopya __caturvidha sainya kA, rathAThipharUpa vAhanakA,svarga rajata Adi ke sthAnabhUta kozakA,koSThAgAra kA, rAyakA, dezakA, purakA, anta purakA parityAga kara, eva vipuladhana-govRpabhAdikakA, kanaka-sAmAnya suvarNakA, ratna kA, maNi-mauktikakA, zakha-pazakha Adi kA, zilApravAla--vidruma kA, raktaratna-padmarAgAdika maNiyoM kA, Adi zabda se gRhIta zayyAsiMhAsana vagairaha ina sanakA parityAga kara, tathA uttamasArabhUta-kohInUra jaise bahumUlya hone se jisame sAra vidyamAna hai aise sthApateya-pradhAnadhana ko bhI choDakara, vamana ke samAna usase mamatva buddhi haTAphara, eva jo khajAne me bhI pahile se gupta enA cAndIthI atirikta dhanane parityAga karIne, ane evI rIte dhAnyane, caturvidha anyane, ratha Aphiya vAhanane ne cAdI AdinA sthAnabhUta khajAnAne, keSThAgAno, rAjyane, dezane, pune, ata purane parityAga karIne, temaja vipula (maha) dhananI-gAya maNa mAhinA,4no-sAmAnya supae no, 2lanA, maNimetIne, za khapadmaza kha Adine, zilApravAla--vidyuma, raktastra -padyarAga Adi, maNione, Adi zabdathI ema samajavAnu ke pyA sihAsana vagere e badhAne parityAga karIne, tathA uttama sArabhUta kehInUra jevA kimatI hovAthI jemA sAra majuda che evA svApateya-mukhya dhanane paNa cheDIne, vamana (ulaTI) nI peThe temAthI mamatva buddhi haTAvI daIne temaja je khajAnAmAM paNa pahelethI ja gupta dravya hatuM tene paNa bahAra Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati mA hAna hAtA' muNDA prajitA amaryAyA kI, prathamo abhapayAMyA / 248 auSapAtikasUtre ittA, muMDA bhavittA, agArAo aNagAriyaM paccaDayA; appegaiyA addhamAsapariyAyA, appegaDayA mAsapariyAyA, evaM dumAsayadapi gupta-nidhI nikSipta dhana prAgAsIt tadapi praphaTI yani mArya, udAratApUrvaka 'dANa' dAna datvA, 'dAiyANa' dAyAdebhya --svagoribhya 'paribhAyaittA' vibhAgagodatvA ca 'muDA bhapittA' muNDA bhUvADavyata giroTucanena, bhArata krodhAyapanayanana ca muNTitA bhUtyA, 'pavyayA' prAjitA -zramagA jAtA hayartha / 'appegaThayA' apyeke-kecid 'addhamAsapariyAyA' ardramAsaparyAyA kavadhi prAgavasthAyAgena avasthAntarA''sau paryAya , sa paryAyo janmanA dIkSayA ceti dvividha , prathamo jamaparyAya , dvitIyo dIkSAparyAya , atra dIkSAparyAyo gRhyate, keciDhaImAsAd gRhItanyamaparyAyA / 'appegaiyA / apyeke-kecana, 'mAsapariyAyA' mAsaparyAyA -mAsA'dhe kAlAd gRhItazramaNaparyAyA / evam-amunA prakAreNa kecidvimAsaparyAyA , kecit nimAsadravya thA use bhI bAhara nikAla kara, aura udAratApUrvaka use dAna meM vyaya karake tathA sagotriyoM meM vibhakta karake, muDita ho-dravyarUpa se mastaka lucitakara eva bhAvarUpa se krodhAdika kA parihAra kara pravajita hue the| (appegadayA) kitaneka (addhamAsapariyAyA) iname aise the jinhe dAkSA grahaNa kiye kevala ardhamAsa hI huA thaa| (appegadayA mAsapariyAyA era dumAsapariyAyA timAsapariyAyA jAva ekArasamAsapariyAyA) isI prakAra kitaneka aise the jinhe dIkSA liye hue do mAsa hue the, kitaneka aise the jinhe dIkSA liye 3 mAsa hue the, kitaneka aise the jinhe cAra, pAca, chaha, sAta, ATha, nau, daza eva 11 gyAraha kADhIne ane udAratApUrvaka tene dAnamAM vyaya karIne tathA sAtriomA. vahecI daIne muDita thaIdravyarUpathI mastakane lucita karIne tathA bhAvarUpathI apAhine choDana prati yayA to (appegaiyA ) usAse ( addhamAsa pariyAyA ) semA sevA utA mAne DAsA sIdhAne mAtra mr| mahinA 4 thayo to ( appegaiyA mAsapariyAyA etra dumAsapariyAyA timAsapariyAyA jAya ekkArasamAsapariyAyA ) tevI04 zata mAse tamAmA sevA utA jeone dIkSA lIdhAne eka mAsa thaye hote, keTalAka evA hatA ke jeone dIkSA lIdhAne be mAsa thayA hatA, keTalAka evA hatA ke jeone dIkSA lIdhAne traNamAsa thayA hatA, keTalAka evA hatA jemane cAra, pAca, cha, sAta mA, nava, iza tabhA mAgamAra malinA yA utA (appegaDyA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSayapiNI-dIkA su 23 bhagavadanteyAsiyarNanama pariyAyA, timAsapariyAyA jAya ekArasamAsapariyAyA, appegaiyA vAsapariyAyA, duvAsapariyAyA, tivAsapariyAyA, appegaiyA aNegavAsapariyAyA saMjameNaM tavasA apANaM bhAvamANA viharati / / sU. 23 / / paryAyA yAvadekAdayamAmapAyA , kecirpapayAyA , kecid dvivarSaparyAyA , kecit trivarSapayAyA, kecidanekavarSaparyAyA , 'majameNa 'yamena samadarAvidhana, tapasA karmanivArakeNa dvAdazavidhena 'appANa' AtmAna 'bhAvemAgA' bhAvayanto piharanti / / sU0 23 // mahine hue the / (appegaiyA vAsapariyAyA duvAsapariyAyA tivAsapariyAyA) kitaneka iname aisebhI ye ki jinhe dIkSA liye hue 1 rpa, 2 varSa, eva tAnaparSa Adi ho cuke the| ( appegadayA aNegAsapariyAyA) kitaneka ese bhI munijana the jinha dIkSA lie hue aneka varSa vyatIta ho cuke the| ye sabake sana munijana (sajameNa tavasA appANa bhAvamANe viharati) 17 prakAra ke mayama se eva 12 prakArake tapase apanI AtmAko bhApita karate hue vicarate the / bhAvArtha-bhagavAn mahAvIra prabhukI ziSyamaDalI me aneka munijana the| koI upakulake the, koI bhogagulake the, koI rAjanyakulake the / koI kaurava vaza ke the, koI kSatriyavaza ke the| kitaneka bhaTa-sAmAnya vIra, yodhA, sApati, pagAsaka, zreSThI aura ibhya Adi the| vinaya vijJAna Adi aneka sadguNA se sapanna ye munijana dIkSA lene ke pahile aneka prakAra ke dhanAdika se, eva bhogopabhoga kA sAmanA vAsapariyAyA duvAsapariyAyA tivAsapariyAyA) sAme tamAmA sevA pakSa hatA ke jemane dIkSA lIdhAne 1 varSa, 2 varSa, temaja traNa varSa Adi thaI gayA hutA (appegaiyA aNegAsapariyAyA) sAye mevA pazu muni hatA jeone dIkSA lIdhAne aneka varSa vItI gayelA hatA te tamAme tamAma munijane (saMjameNa tapasA apANa bhASemANA viharati) 17 pra42 yamayI tebhara 12 prakAranA tapathI pitAnA AtmAne bhAvita karatA thatA vicaratA hatA bhAvArtha-bhagavAna mahAvIra prabhunI ziSyama DalImAM aneka munijane hatA keI ugrakuLanA hatA, koI bhegakuLanA hatA, keI rAjanyakuLanA hatA, kaI kaurava vazanA hatA ke kSatriya vaMzanA hatA, keTalAeka bhaTa sAmAnyavIra, ddhA-viziSTavI, senApati, prazAsaka, zreSThI ane Ibhya Adi hatA vinaya vijJAna Adi aneka sadguNothI saMpanna evA A munijana dIkSA lIdhA pahelA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasane - - mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao TIkA-'teNaM kAleNa' ityAdi, tasmin kAle tasmin samaye zramagasya bhagarato mahAvIrasya 'atevAsI' se yukta the| inakA vaibhavavilAsa rAjAoM ke vaibhavavilAsa tunya thaa| inhoMne apane jIvana meM yaha vicAra kiyA thA ki ye sAsArika viSayamoga kiMpAkaphala ke samAna bAhara se hI manoTara lagate haiM, pariNAma me ye jInako mahAn dukhadAyI hai| jalabindu ke samAna ye kSaNavinazvara haiM / kuzAprabhAgameM sthita osakI cUda ke tulya dekhate 2 naSTa ho jAte haiN| ata inakA parityAga hI sarvazreyaskara hai| aisA samajha kara hI inhoMne samasta dhanadhAnyAdika parigrahakA parityAga kiyA aura pramu ke pAsa dIkSita ho gye| inameM kitaneka munijanAkI dIkSAparyAya 15 dina, ekamAsa Adi kI thI, kitaneka munijanoM kI 1 varSa 2 varSa Adi kI thI, eva kitaneka munijanoM kI aneka varSa kI thI // sU 23 // 'teNa kAleNa ' ityAdi0 (teNa kAleNa teNa samaeNaM) usa kAla meM aura usa samayameM (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) zramaNa bhagavAn mahAvIra ke (vaha) aneka (aMtevAsI ) ziSya aneka prakAgnA dhana Adika temaja bhegopabheganI sAmagrIvALA hatA temanA vibhava vilAsa rAjAonA vibhavavilAsa jevA hatA teoe pitAnA jIvanamAM ema vicAra karyo hato ke A mAsArita viSayaga ki pAkakalanI peThe bahArathI ja manahara lAge che, pariNAmamA te A jIvane dukhadAyI che pANInA TIpAnI peThe te kSaNamA nAza pAme tevA che kuzanA agrabhAgamAM rahelA osanA TIpAnI piThe jotajotAmAja nAza pAmI jAya che AthI temane parityAga ja sarvazreyaskara che ema samajIne teoe tamAma dhana dhAnya Adika parigrahane parityAga karyo, ane prabhunI pAse dIkSita thaI gayA teomAM keTalAka munijanonI dIkSA paryAya 15 divasa, eka mAsa vagere mudatanI hatI, ane keTalAka munIjanonI dIkSA paryAya 1 varSa 2 varSa AdinI hatI, temaja keTalAka munijanenI aneka varSanI hatI (sU 23) " teNa kAleja" tyA (teNa kAleNa teNa samaeNa) tesamA mate samayamA (samaNassa bhagavao mahAvIrarasa) abhaya sagavAn bhaDApIranA (bahave) mana (atevAsI) Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNo-TIkA sa 24 bhagayadanteyAsiyarNanam mahAvIrasma aMtevAsI vahave niggaMthA bhagavaMto, appegaiyA AbhiNiyohiyaNANI jAva kevalaNANI, appegaiyA maNavaliyA antevAsina -ziSyA 'vahave' bahana-bahusarayakA , 'niggayA' nimranyA -pranyo dvividha Abhyantaro bAyazca, tA-pAyAdirUpa Abhyantara , dhanadhAnyAdiparigraharUpo vAhya , tena dvividhaina bAhyAbhyantararUpeNa anyena nirmuktA nirmanyA , apanA granthAnirgatA nimranyA -krodhAdibhirdhanAdibhizca muktA ityaya , bhagavanta 'appegaDayA' apyekakekecit 'AbhiNiyohiyaNANI' AbhininodhikanAnina -' abhi' iti Abhimugye, 'ni' -iti naiyatye, tatazca-abhimurago vastuyogyadezA'vasthAnA'pebhI bodha - abhinivodha , sa eva Abhiniyodhikam , svAya pinayAditvAt ikaN pratyaya , kavi svArthiko'pi pratyaya prakRti vacanacAtivartate, tena abhinigorasya pustve'pi Abhiniyopikasya napusakatya, yathA vinaya eva vainayikam , Abhininodhika ca tajjJAnam AbhinivodhikajJAnam, tadastyepAmityAbhininodhijJAnina, 'jAva' yAnat 'kevalagANI' kevalajAnina - kerala - zuddha - nirmala - saphalA''raNamalakalaGkarigamasambhUta mAt, athavA the, jo (niggathA) vAhya eva antaraga parigraha ke sarvathA tyAgI the, tathA (bhagavato) tyAga eva vairAgya se jinakA anta karaNa bharapUra thA / iname (appegaiyA) kitane (AbhigiyohiyanANI) Abhiniyodhika jJAnI the / jo jJAna abhimusa eva yogyakSetra meM sthita vastu ko idriya aura manakI sahAyatA se jAnatA hai vaha abhiniyova hai, abhininona hI Abhinirodhika hai / Abhinirodhika jJAna kA dUsarA nAma matijJAna hai / isa jJAna se jo yukta the ve AbhiniyodhikajAnI kahe gaye hai| (jAva kevalaNANI) kitaneka zrutajJAnI the, kitaneka avadhijJAnI the, kitaneka mana paryayajJAnI the aura kitaneka kevalajJAnI zidhyA ta (niggathA ) 2 mA tama mata parihanA savathA tyA tA, tathA (bhagavato) tyAgatamA vaizayathA bhn| yata 4291 sarapUra tA. temAbhA (appegaiyA) 3Ame (AbhiNiyohiyanANI) minimaadhijJAnI hatA je jJAna abhimukha eTale gya kSetramAM rahela vastune Idriya ane mananI sahAyatAthI jANe che te abhiniSedha che abhinibaMdha eja Aminibedhika che Abhinidhika jJAnanuM ja bIju nAma matijJAna che A jJAnathI je yukta hatA temane ja AbhinidhijJAnI kahevAmAM Ave cha (jAya kevalaNANI)seal.8 zrutanAnI tA, sA savadhimAnI utA, keTalAeka mana paryayajJAnI hatA, tathA keTalAeka kevalajJAnI hatA kevala Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 - opaniya vayavaliyA kAyavaliyA NANavaliyA daMsaNavaliyA cAritava 6 sakala-paripUrNa-sampUrNajJeyamAhilAta, yadvA kevalam asAdhAraNa tAdhyA'parajJAnAbhAvAt, kevalaca tad jJAna kevalajJAna, tadasti yeSA te kAlajJAnina / atra - AbhiniyodhikannAnikevalajAninormadhye yAvaccha dAnmayavadhi- mana paryayajJAnino'pi gRpante, nistarabhayAdepA vyAgyAto viramyate, 'appegajhyA' apyekake- kecit 'maNanaliyA' manonalikA - anukula pratikUlaparipahe'pi tatsahanazIlatayA manovaladhAriNa, 'yaliyA' vAgnalikA - pratijJAtArthanirvAhakSamA, kAyaliyA 'kAyanalikA kSudhAdi - pariSahapu tAneSu glAnirahitadehA, ' NANavaliyA ' the / kevala gadakA zuddha paripUrNa athavA asAdhAraNa aisA artha hai / yaha jJAna zuddha isaliye kahA gayA hai ki yaha AtmA me caturvidha dhAtikramoM ke sarvathA vinAza se udbhUta hotA hai / paripUrNa-napUrNa isaliye hai ki yaha nikAlagata samasta jJeyarAgi ko yugapat jAnatA hai / asAdhAraNa isaliye hai ki isake jaisA aura koI dUsarA jJAna nahI hai / yaha kevalajJAna jinake AtmAmeM abhivyaktarUpame vidyamAna hai ve keralajJAnI hai | ( appegaiyA maNanaliyA vayavaliyA kAyana liyA ) kitaneka manonaladhArI the / isanala ke prabhAva se hI anukUla eva pratikUla paripaToM ke sahanemeM zakti AtmA ko milatI hai / kitaneka vacanabala ke dhArI the / pratijJAta artha ko nirvAha karane kI kSamatA isa baladvArA AtmA ko prApta hotI hai / kitaneka kAyabala ke dhArI the / isake dvArA tItra kSudhAdika parIpahA ke hone para bhI dehame thoDIsI bhI glAni udbhUta nahA hone pAtI hai / ( NANavaliyA daMsaNana liyA cAritavaliyA) kitaneka nirati I zabdane artha zuddha paripUrNa athavA asAdhAraNa evA che A jJAna zuddha eTalA mATe kahevAmA Avyu che ke te AtmAnA catuvidha ghAtikAnA sarvathA vanAzathI utpanna thAya che, paripUrNa -sa pUrNa eTalA mATe che ke te traNe kALamA samasta jJeyarAzine yugapat jANe che asAdhAraNa eTalA mATe che ke tenA jevu bIju kAI jJAna nathI A DevalajJAna jenA AtmAmA abhivyakta3pamA vidyamAna te ThevalajJAnI 3 ( appegaiyA maNabaliyA vayabaliyA kAyabaliyA ) uTAmera bhanomasadhArI hutA, mI asanA prabhAvathIja anukULa temaja pratikULa parISAne sahana karavAnI zakti AtmAne maLe che keTalAeka vacanakhalanA dhArI hatA, pratijJAta arthAt pratijJA karelA anu pAlana karavAnI kSamatA A khalathI ja AtmAne prApta thAya che. keTalAeka kAyabalanA dhArI hatA tenA dvArA tIvra kSudhA Adi pariSahA AvatA pazu Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayapiNI-TIkA sa 24 bhagavadanteyAmivarNanama liyA, appegaDayA maNeNaM sAvA-guggaha-samatthA, evaM vaeNaM jJAnavalikA -niraticArajAnavanta / 'dasa gAliyA' darzanavalikA darzana-zraddhA tadrUpa balamasyepAmiti darzananalikA - murairapi samyavarmatazcAlayitumazakyA ityartha, 'cArittapaliyA' cAritranalikA -dRDhacAritavalayuktA , 'appegaiyA' apyekakekecita, 'maNeNa sArA-Nuggaha-samatyA' manasA zApA'nugraha-samaryA-manasaiva manobhAgAnnaiiva paMgpA gApA'nugraho-nigrahA'nugrahI kartuM mamathA , 'eva' evam-anena prakAreNa 'vaeNa kAeNa' vAcA kAyena ca nigrahA'nugrahayo samayA / 'appegaDayA' apyekake-'khelosahipattA' khelIpapiMprAptA-khela -- lepmA, ma evauSadhi saphalarogAdayacArajAnanAna ye / kitanaka zraddhApanalavapanna the| isa bala kA prAmi hone para samyAna se calAyamAna karane ke liye koI bhI zakti kAryakara nahA ho sakatI hai| kitaneka cAritrarUpanalapiziSTa the / isa zakti kI jAgRtime AtmA apane gRhIta cAritra se racamAtra bhI ziyalita nahA hotA hai| (appegalyA maNeNa sAvA-guggaha-samatyA era vaeNa kAyeNa ) kitaneka mana se hI zApa eva anugraha karane me samartha the / isI taraha vacana aura kAya se bhI samajha lenA cAhiye / (appegaiyA khelosahipattA, eva jallosahipattA, vipposampattA, AmosahipattA, sabosahipattA) kitaneka aise ye jinhe gvelopavirUpa ravi prApta thii| isa ladhimAle munijana kA svedaja mala bhI samasta zArIrika DAvoM kA apahAraka hotA hai| kitaneka aise the jinhe vigruDopari prApta thii| isa labdhivAle muni ke thUka kI bUDhe taka bhI rogAMpara oSadhikA hemA 421-22Iya sAni tpanna yatI nathI (NANAliyA dasaNavaliyA cArittapaliyA) sAmeDa nitiyAra jJAnavAna hutA sAme shrddhaa35bala-sa panna hatA, A bilanI prApti thatA sabhyatvathI calAyamAna karavAne keI paNa samartha nathI keTalAeka cAritrarUpa balaviziSTa hatA A zaktinI jAgRtimAM AtmA pite grahaNa karela AritrathI cheDe paNa zithila thata nayA (appegaiyA maNeNa sAvANuggahasamatthA eva vaeNa kAyeNa) sAme manathI ja zApa tema ja anugraha karavAmAM samartha hatA evI ja rIte vacana mane AyAthI para sabha sevA naye (appegaiyA khelosahipattA, eva jallo sahipattA viposahipattA AmosahipattAsavyosahipattA) sAye mevA tApamAna jaladhi ladhi prApta hatI A labdhi siddhi)vALA munijananA da (parasevA)nA mala paNa samasta rArIrika upadono nAza kare chekeTalAka evA hatA Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinazyantiAya sakalavyAdhipAlIsahipattA' jaDAna sarve gegA vina yApana 154 aupapAtika kAeNaM, appegaiyA khelosahipattA, evaM jallosahipattA, vipposahipattA,AmosahipattA,sabbosahipattA,appegaDayA kovuddhI,evaM narthopazamanahetu vAt, tA prAptA , yepA glepmasparzena sarve gegA vinazyanti te iyartha , evam-amunA prakAreNa 'jallosahipattA' jallopaviprAmA -- 'jalla-svedajo mala sa evauSadhi sakalalyAdhiprazamanahetu pAttA prAptA, yepA svaTajamalasparzana rogA vinazyanti te iti bhAva , 'pipposahipattA' pruiDopavitrAmA -vigrupa -niSThIvanAdivindava , tadrUpA opadhistA prAptA , 'AmosahipattA' AmIpadhiprAmA - AmarSaNam-Amarpa-haratAdimasparza iti, sa opapiriva ityAmapidhistA prAmA / 'sanyosahipattA' sarvopadhiprAptA -sarve selajallapiguTakezanasADhayaste sarva evI padhayastA prAptA , epu ekaikasya sarvavidharogopazamakatayopadhi vA''ropa / 'appegaiyA' apyekake-kecit-' koTThasuddhI' koSTanuddhaya -koSThapat-kuzUlagat sUnA'therUpadhAnyasya yathAlandharayA'vismRtasya AjIvanadhAraNAt koSThamudvaya , yayA dhAnyakAma karatI hai / kitaneka aise the jinheM Amopadhi prApta ho cukI thii| isa radhi ke prabhAva se isa ladhiprApta munijana kA hastAdika sparga aupadhi kA kAma karatA hai| kitaneka aise bhI munijana the jinhe sarvauSadhi nAmakI landhi prApta ho cukI thii| isa labdhiprApta munijana ke khela-zleSmA, jalla-svedaja mela, vigruT-yUka Adi ke kaNa, keza aura nakhAdika saba auSadhi kA kAma karate hai / ina saba ko auSadhi isaliye kahA gayA hai ki jisa prakAra aupadhiyA rogopazAmaka hotI hai usI prakAra ye saba bhI rogopazAmaka hote hai / ( appegaiyA kodvayuddhI, eva vIyavuddhI, paDavuddhI, appegaiyA payANusArI, appegaiyA sabhinnasoyA) kitaneka aise the jinhe kosstthjemane viprapadhi labdhi prApta hatI A ladhivALA muninA zUkanuM TIpu paNa oSadhInu kAma kare che keTalAka evA munijana hatA jeone AmaSaSadhi prApta hatI A labdhinA prabhAvathI A labdhivALA munijananA hastAdikane sparza paNa eSadhInu kAma kare che. keTalAka evA paNa munijana hatA, jemane savauSadhi nAmanI labdhi prApta hatI A labdhivALA munijananA khela-kapha, jalla-daja la. vikaTa-bUka AdinA keNa, keza ane nakha Adi badhu oSadhinuM kAma kare che e badhAne oSadhio eTalA mATe kahevAmAM Ave che ke je prakAre auSadhIo mAna bhAI cha 4 are ye pay samasta roga mA cha (appegaiyA kohabuddhI, evaM vIyadvI, paDasuddhI, appegaiyA payANusArI, sabhinnasoyA) usAse Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayarpiNI-TIkA sU 24 bhagavadanteyAsivarNanam 155 buddhI paDabuDI, appegaiyA payANusArI, appegaiyA saMbhisambhRtakuzUlA iSTadevatA'nugrahaprabhAvAtsadA pUNA Amate tathA pravardhamAnamedhA paripUrNAste'pyantevAsina iti bhAva / ' evam ittham 'vIyamuddhI' bIjavuddhaya - nividhasUnA'rthAgamarahamyAdhigamanigAlTakSajananAda bIjamiva buddhiryeSA te bIjavuddhaya - alpenApi padena bahUparthapratipAdakavuddhizAlina iti bhAva / ' paDabuddhI' paTavudraya -atra paTazandena paTasadRgA vistIrNA sUnArthaM gadyante tadviSayikA buddhiryeSA te tathA, tantusamudAyAtmakaJzvava prabhUtamanAgrihasamarthajJAnayanta ityartha / ' appegaiyA payANusArI ' apyekake padAnumAriMga - padenekenaina samapadena tadanukUlAni taDhAkAGkSitAni padagatAnyabuddhi prApta thI / jisa prakAra koThA dhAnya se iSTadevatA ke anugrahavaza sadA bharA huA rahatA hai usI prakAra isa buddhi kI prApti se munijana bhI sUtrArtharUpa dhAnya se jIvanaparyanta bhaMga hue rahate hai | vaha unhe kabhI bhI vismRta nahI hotA hai| kitaneka aise the jinheM najabuddhi prApta thI / jisa prakAra sUkSma se bhI sUkSma bIja se vizAlanRkSa taiyAra ho jAtA hai usI prakAra isa buddhi ke dhAraka munijana bhI nividha sUtroM ke arthoM ke arthAt AgamoM ke rahasyoM ke jJAtA ho jAte hai / alpapada se bhI ye vistRta artha ke pratipAdana karane kI yogyatA se viziSTa bana jAte haiN| kitaneka paTabuddhi ke dhAraka the / paTa ganda me yahA vistRta sUnArtha gRhIta hue hai| jisa prakAra vastra tantuoM kA samudAyAtmaka hotA hai usI prakAra usa buddhi ke prabhAva se munijana bhI vistRta sUtrArtha ke jJAnaviziSTa hote hai | kitane padAnusArI the / eka hI sUna ke pada se itara tadanukUla eca usa sUtra evA hatA ke jemane vruddhi prApta hatI, je prakAre iSTadevatAnA anugrahathI kAThAra dhAnyathI mA bharelA rahyA kare che teja prakAre A buddhinI prAptithI munijana paNa sUtranA artharUpa dhAnyathI jIvanaparyaMnta bharelA rahyA kare che temA tene kadI paNa bhUlI jatA nathI keTalAeka evA paNa hatA ke jemane khIjabuddhi prApta hatI je prakAre samamAM paNa sUkSma khIjathI vizAla vRkSa taiyAra thai jAya che te ja prakAre A buddhinA dhAraka munijana paNa vividha sUtronA arthane eTale AgamAnA rahasyAne jANanArA thai jAya che a55thI paNa vistRta anu pratipAdana karavAnI ceAgyatAvALA banI jAya che keTalAeka paTabuddhinA dhAraka paTa zabdathI ahIM vistRta sUtrA lIdhela che je prakAre vastra e tatuonu samudAyAtma hAya che teja prakAre A buddhinA prabhAvathI munijana paNa vistRta sUtrArthanA jJAnaviziSTa thAya che phelApha paTTAnusArI hatA eka ja sUtranA tA Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 aupapAtikasUtre kAeNaM, appegaiyA khelosahipattA, evaM jallosahipattA, vipposahipattA, AmosahipattA, savvosa hipattA, appegaiyA koTTabuddhI, evaM nathapazamanahetutvAt, tA prAptA, yepA zleSmaspargena sarne rogA niyati te iyartha, evam - amunA prakAreNa ' jallosahipattA ' jallopaniprAtA jala - seTajeo mala sa evopadhi sakalavyAdhiprazamanahetunAtA prAptA, yepA sveTajamalaspIna rogA vinazyanti te iti bhAva, 'vipposahipattA ' vipruDopadhiprAmA - nigrupa - niSTIvanAdivindava, tadrUpA oSadhistA prAptA, ' Amosa hipattA ' AmarSopadhiprAmA AmarpaNam - Amarpa - hastAdvimasparza iti sa oSadhiriva iyAmapapadhistA prAptA / ' sancosahipattA' sarvepathiprAptA sarve selajalanikezanasAdayaste sarva evaupadhayastA prAptA epu ekaikasya sarvavidharogopazama katayau padhizcA''ropa / ' appegaiyA' adhyekake-kecit -' koTTanuddhI' koSThadraya koSTAt - kuzUlAt sUnA'rtha - rUpadhAnyasya yathAlabdhasyA'vismRtasya AjIvanadhAraNAt konudraya, yathA dhAnyakAma karatI hai / kitaneka aise the jinheM AmarSopadhi prApta ho cukI thI / isa lani ke prabhAva se isa landhiprApta munijana kA hastAdika sparga auSadhi kA kAma karatA hai / kitaneka aise bhI munijana the jinhe sarvopadhi nAmakI landhi prApta ho cukA thI / isa labdhiprApta munijana ke khela - zleSmA, jala-svedaja mela, nipruT - thUka Adi ke kaNa, keza aura nakhAdika saba auSadhi kA kAma karate hai / ina sana ko auSadhi isa - liye kahA gayA hai ki jisa prakAra auSadhiyA rogopazAmaka hotI hai usI prakAra ye saba bhI rogopagAmaka hote hai| (appegaiyA kobuddhI, eva bIyabuddhI, paDabuddhI, appegaiyA payANusArI, appegaiyA sabhinnasoyA) kitaneka aise the jinhe koSTha 1 - jemane viSuDAdhi labdhi prApta hatI A labdhivALA muninA cUkanu TIpu paNa oSadhInu kAma kare che. keTalAeka evA munijanA hatA jeAne AmaauSadhi prApta hatI . A labdhinA prabhAvathI A labdhivALA munijananA hastArdikane spa paNa oSadhInu kAma kare che keTalAka evA paNa munijana hatA, jemane sau Sadhi nAmanI labdhi prApta hatI A labdhivALA munijananA khela-kak, jala-svedaja mela, viput--zU ka AdinA kaNa, keza ane nakha Adika badhu oSadhinu kAma kare che e badhAne oSadhae eTalA mATe kahevAmA Ave che ke je prakAre auSadhIo rogane bhaTADe chetena prAre me pazu samasta roga bhaTADe che ( appegaiyA kobuddhI, eva bIyabuddhI, paDanudvI, appegaiyA payANusArI, sabhinnasoyA) DeTalA bheDa Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 pIyUpaSiNI-TIkA sa. 24 bhagavadanteSAmivarNanam gaiyA sappiyAsavA, appegaDayA akkhINamahANasiyA, evaM madhuravacanAnyAsravanti yepA te tathA, 'appegaTayA sappiyAsamA apyekake sarpirAsravA -ghRtavalotagA snahAtizayasampAdakA, sonumehAnizayamapAdakavAdeva te kSIrAsravamacyAbavebhyo bhedena kathitA, 'appegaDagA apavINamahANasiyA' apyekake akSIgamahAnasikA - akSIgamahAnamIM nAma laci prAptA, atra mahAnasam-annapAphamyAna, tadAyitatyAdannamapi mahAnamamunyate, asIga-bhilAryamAgatAya ladhivizeSa dhAriNe mAdhave'ne pradatte sati tanyaziSTamanna puspAtasahasrebhyo'pi dIyormana nakSIyate, yAvattadannasvAmI svaya na bhukte, apica bhikSApAragata tadanna landhivizeSaprabhAgAdeva sAdhugatasahasrebhyo'pi pariviSyamANa na kSIyate yAvat tadannabhiyAgrAhaka svaya na bhukte, nikalA karate the| sIrAbavalandhi kA kAma yahI hai ki yaha jise prApta hotA hai vaha kSIra ke samAna madhura vacanoM ko sadA boga karatA hai| kitaneka aise munijana the jo madhvAnava the, jinake musaphamala se madhu ke tulya madhura vacana nikalA karate the| kitaneka aise ye jo marpirAsrava the-ghRta ke samAna snehApAdana karanagAle vacanoM ke prayoktA the| kitaneka akSINamahAnasika the / isa landhiprApta munijana kA yaha prabhAva hotA hai ki yaha jisa ghara se mikSA le Ave usa ghara kA apaziSTa anna jabataka denevAlA svaya na yA leye, taratapha lAgya AdamiyoM ko bhI vitarita karane para sUTatA nahIM hai / tathA usa sAdhudvArA lAyA gayA vaha bhikSAna bhI jabataka lAnevAlA sAdhu svaya na nA leve tabataka lArasa sAdhuoM dvArA AhArita hone para bhI zrotAjananA prati didhapAka jevA madhura-mIThA vacana nIkaLyA karatA hatA kSIrasava ladhinuM kAma e ja che ke te jene prApta thAya che te dUdhapAka jevA madhura vacane ja sadAya bolyA kare che keTalAka evA paNa munijane hatA je mevAsava hatA jemanA mukhakamalamAthI madhanA jevA madhura vacana nIkaLe che te madhvAsa che keTalAka evA hatA ke je sarpirAsrava hatA, vInI peThe nehApAdana karavAvALA vacane bolanArA hatA keTalAeka akSaNamahAnasikalabdhidhArI hatA, A labdhiprApta munijanane e prabhAva hoya che ke te je gherathI bhikSA laIne Ave te gharanuM bAkInuM anna jyA sudhI devAvALo pate na khAya tyA sudhI lAkho mANasomAM vahecI Ape te paNa khUTI jatu nathI tathA te sAdhue lAvelu te bhilAnu anna paNa te laI AvanAra sAdhu pite khAya nahi, tyA sudhI lA sAdhuo tene AhAra kare teya paNa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 opapAtipatre - - nasoyA, appegaDayA khIrAsavA, appegaiyA mahuyAmabA, appenusaranti tanThIga / apenA'gApApakA iyartha / ' apegaDayA saMminasAyA' apyekake gabhinnayonAra --mabhi nAna gaTAna-gRyA 2 yugapazyanti ini bhina zrotAra , yadvA sabhinnAni-nTena sarahAti pAhAgi gotAmi-sAMgIndriyAgi yepA te mabhinnazrotama | 'appegaDayA sIrAmayA' anyake bhIrA'SA -- madhuratvena kSIravad-dugdhotraNA mugakagaNi vacanAnyAnaranti-gugga-yo pinigacchanti yepA te sarA''nayA , 'appegaDayA mayAsamA' ayeke majAlanA - madhuvat meM AkAkSita anya saikaDI padoM kA bhI jo anusaraNa karanevAle hote hai ve padAnusArI kahalAte hai / phitaneka gaminnayotA ye / sabhinna zrotA munijana aneka bhedo se bhinna 2 gadoM ko bhI yugapat pRthaka 2 rUpa se suna liyA karate hai| eka hI sAtha aneka zabda ekatra ho rahe ho, to bhI bhinnazrotA una gandI ko pRthak 2 rUpa se yugapat jAna liyA karate hai, athavA 'zrotam' gaddha samasta indriyoM kA vAcaka hai, isase yaha artha lapa hotA hai ki mabhinna zrotA munijana kI samasta indriyA~ gando se sanada rahA karatI hai, arthAta vaha ora--indriyakA kAma zeSa cAra indriyoM se bhI lete hai, eka indriya se anya indriyoM kA kAma lete haiN| ( appegacyA gvIrAsavA appegaiyA mahuyAsA appegalyA sappiyAsamA appegaiyA arakhINamahANasiyA) kitaneka aise bhI the jinake musa se yotAjanoM ke prati kSIra ke jaise madhura-mIThe vacana padathI bIjA tene anukaLa temaja te sUtramAM Akasita anya se kaDe padanA paNa je anusaraNa karavAvALA hoya che te padAnusArI kahevAya che keTalAeka sabhinna-zrotA hatA bhinnazrotA munijane aneka bhedovALA judA judA zone paNa yugapata judA judA rUpathI sAbhaLI le che ekIsAthe aneka zabada ekatra thaI jAya che te paNa sa bhinnazrotA te gAdene judA judA rUpathI yugapata jANI le che athavA zrota zabda Ini vAcaka che tethI evo artha nIkaLe che ke sabhina-zrotA munijananI samasta Ikrio paddha sAthe sabaddha rahyA kare che (jeDAelI rahe che), arthAta te zrotra IdriyanuM kAma bIjI cAra Idri pAethI paNa le che eka Idriya pAse bIjI InTiyonu malecha (appegaiyA sIrAsanA appegaDayA mayAsamA appegaiyA sapiyAsavA appegaiyA aspINamahANasiyA) usAse mepA 55 hutA, 2bhanA bhugathI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI TIkA su. 24 bhagavadanteSAmivarNanama 157 gaiyA sappiyAsavA, apegaiyA akkhINamahANasiyA, evaM madhurAcanAnyAyanti yeSA te tathA, 'appegaDayA sappiyAsavA' apyekake marpirAsravA ghRtanacchrotRRNA mohAtizayamapAkA, zrotRhAtizayamapAdAna te kSamAbhyo bhedena kavitA ' apegaDA ammI mahANasiyA ' apyekake akSINamahAnasikA - akSIgamahAnasA nAma lapi prAptA atra mahAnasam - annapAkasthAna, tAnAmapi mahAnamamucyate, alIga-bhinArthamAgatAya ladhivizeSadhAriNe sAdhane'nne prattte mati tatyaSTimanna puruSAnamahatrebhyo'pi tayormana na kSIyate, yAvattadannasvAmI svayaM na bhuGkte, apica bhikSApAnagata tadanna prabhAvAdeva sAdhu 1 , mahasrebhyo'pi pariniSyamANa na kSIyate yAvat tannabhiyAgrAhaka svayaM na bhuGkte, nikalpa karate the / kSIrAsa kA kAma yahI hai ki yaha jise prApta hotA hai vaha kSIra ke samAna madhura vacanoM ko sadA bolA karatA hai| kitaneka aise munijana ye jo madhyAna the, jinake mukhakamala se madhu ke tulya madhura vacana nikalA karate the| kitane aise the jo marpirA - ghRta ke samAna snehApAuna karanevAle vacanoM ke prayoktA the| kitaneka akSINamahAnasika the / isa laniprApta munijana kA yaha prabhAva hotA hai ki yaha jisa ghara se milA le Ave usa ghara kA avaziSTa anna janataka denevAlA svaya na sA lene, tanataka lAsa AdamiyoM ko bhI vitarita karane para sUTatA nahIM hai / tathA usa sAdhudvArA lAyA gayA vaha bhikSAna bhI janataka lAnevAlA mAdhu svaya na sA lene tabataka lAya sAdhuoM dvArA AhArita hone para bhI zrotAjanAnA prati pAka jevA madhura-mIThA vacana nIkaLyA karatA hatA kSIrAva labdhinu kAma eja che ke te jene prApta thAya chaeN te dUdhapAka jevA madhura vacane ja sadAya khAlyA kare che. keTalAeka evA paNa munijanA hatA je ma'vAsava hatA jemanA mukha-malamAthI madhanA jevA madhura vacana nIkaLe che te mavAsava che. keTalAeka evA hatA ke je sarpiAsrava hatA, gInI pe snehApAdana karavAvALA vacanA melanA hatA keTalAeka akSINamahAnasika labdhidhArI hatA, A labdhiprAsa munijanane evA prabhAva hoya che ke te je gherathI bhikSA laine Ave te gharanu bAkInu anna jyA sudhI devAvALe peAte na khAya tyA sudhI lAkhA mANAmA vahecI Ape te paNa khuTI jatu nathI tathA te sAdhue lAvelu te bhikSAnu anna paNa te laI AvanAra sAdhu te khAya nahi, tyA sudhI lAkheA sAdhue tenA AhAra kare teya paNa Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 aupAtikamare ujjumaI,appegaDayA viulamaI viuvvaNiDhipattA cAraNA vijAevam 'ujjumaI' jumataya --manana mani , modanamiyartha -7ii sAmAnyagrAhigI matiyepA te majumataya / ardhatRtIyocyAlanyUnamanupyakSetramartisajipaJcendriyamanovyapratyakSIkaraNahetumana paryayajJAnavizeSAnta ityartha / RjumatinAmaphaladhivizeSadhAriNa iti bhAva / appegaiyA piulamaI apyekake pipulmataya - pipulA savizeSaNavastumAhitayA vistIrgA mati -mana paryayajJAna yepA te vipulamataya / majumativipulamatimatAmaya tAtviko bheda, pipulamataya -- ghaTeA'nena cintita , sa ghaTo dravyata - suvarNaghaTita , kSetrata - pATaliputranagarasya, kAlata -- zAradIya , bhAvata -pItavarNa ityenamazeSavizeSaNayukta vastu jAnanti, Rjumatayastu sAmAyata eva jAnanti / arddhatRtIyocchyA'gulanyUne manujakSene vartamAnAnA sajipaJcendrikhUTatA nahIM hai / (eva ujjumaI, appegaiyA viulamaI viubaNiDhipattA cAraNA vijAharA AgAsAivAI ) isa prakAra kitaneka tapasvI ziSyajana Rjumati-mana paryavajJAnavAle the / majumati-mana paryavajJAnI sAmAnyata manI-pacendriya ke mana ke bhAvoM ko jAnate hai / kitaneka vipulamati-mana paryava ke dhAraka the-vizeSaNasahita vastu ko grahaNa karane kI buddhivAle the| jaise kisI ne dravya kI apekSA suvarNa kA, kSetra kI apekSA pATilaputra kA, kAla kI apekSA zaradakAla kA aura bhAva kI apekSA pIta varNakA ghaTa cintita kiyA, vipulamati ina samasta vizeSaNoM sahita usa ghaTa ko jAna lete hai / arddhatRtIya agulase nyUna isa manuSya kSetrameM vartamAna saji pacendriya jIvoM ke manameM sthita vastu kA sAmAnyata jAnanevAlA majumati-mana paye bhUTata nathI (eva ujjumaI appegaiyA viulamaI viudhvaNiDiDhapattA cAraNA vijjA harA AgAsAjhAI) te mAre sAme ta52vI ziSyana bhati mana paryavajJAnI hatA Rjumatina -pardhavajJAnI sAmAnyata sI-5 cedriyanA mananA bhAvene jANe che keTalAka vipulamati-mana paryAvana dhAraka hatA, vizeSaNasahita vastune jANanArI buddhivALA hatA jema ke keIe dravyanI apekSA suvarNanA, kSetranI apekSAe pATaliputranA, kAlanI apekSAe zaradakAlanA, ane bhAvanI apekSAe pILA raMganA ghaTanu citavana karyuM, tyAre vipulamati e badhA vizeSa sahita te ghaTane jANI le che addhatRtIyae guLanUna A manuSya kSetramAM vartamAna sannI pace kriya jInA manamAM rahela vastune sAmAnyata jANavAvALA Rjumati-mana paryava jJAna thAya che, temaja saMpUrNa manuSyakSetramAM vartamAna Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 pIyUSapiNI TIkA sa 24 bhagayadanteyAsiyaNanam yAgA mano'sthinavastuna mAmAnyatA prAhikA majumati / sampUrNe manujakSetre'ropavizeSavastumAhikA vipulamati / pipulamatinAmaphalannivizeSAriga iti bhAva / 'viuvvaNihipattA' NirdiprAptA -pipurvagA-caikriyakaggalapi saiva Rdi , tA prAptA ye te tathA / ' nirva' vikriyAm iti pAribhASika sautro dhAtu , asmAddhAtoyucpratyaye pikurvaNA, nAnArUpA nikriyA- racane yatha, vAhyaGgalAna bhavadhAragIyazarIrAnapagADhakSetrapradezavartinA kriyamamuddhAtena gRhIvA ekA vikurvagA kriyate, evam AbhyantarapuGgA bhavapAriNIyenaudArikeNa vA zarIreNa ye kSetrapradezamavagADhAsteSveva ye vartante tAn gRhInA vijJeyA / eva vAdyAntarapudgalyogena tRtIyA vikurvagA vaayaa| myAnADgamUtre-(3 ThA 130) savistara varNitA / 'cAraNA' cAraNA -caraNa gamanam atizayayuktamasti yepA te cAraNA , 'jyomnAdibhyo'g' iti pAginimUtrAnmatvarthIyo'Nprayaya / AkAzagamanAgamanarUpaladhisampannA ityartha / te dvividhA -vidyAcAraNA, jayAcAraNAzca / natra vidyA-pUrvagatapipakSitazrutajJAnAza , tadabhyAsasamaye paSThapaSThanirantavajJAna hotA hai, eva sampUrNa manupyakSetra meM vartamAna samasta vastuoM cAdara padArthoM ko vizeSarUpa se jAnanevAlA vipulamatimana paryavajJAna hotA hai| kitaneka vaikriya-landhi ke dhArI ye / vaiziyalandhi aneka prakAra kI hotI hai| isa Rddhi ke dhArI munijana aneka prakAra se apana zarIra kI vikurvaNA kara lete hai| isakA vizepa varNana sthAnAga sUtra ke tRtIya ThANe ke prathama udezaka meM kiyA gayA hai| kitaneka cAragalandhi ke dhAraka the| cAragalandhi ke dhArI munijanA kA gamana atizayasapanna hotA hai / isa sadvi ke dhAraka muniyoM kA gamanAgamana AkAza meM hotA hai| cAraNaddhidhArI munijana do prakAra ke hote haiM- eka vidyAcAraNa, dUsare jaghAcAraNa / 14 pUrtI me vivakSita zrutajJAna samasta vastuo bAdara padArthone vizeSarUpe jANavAvALA vipulamati-mana paryavajJAna thAya che keTalAeka vayilabdhinA dhAraka hatA vaikriyalabdhi aneka prakAranI thAya che e RddhinA dhAraka munijane aneka prakArathI pitAnA zarIranI vimurvaNa kare che Anu vizeSa varNana sthAnAga sUtranA tRtIya ThANA prathama uddezakamAM karela che keTalAka cAraNalabdhinA dhAraka hatA cAraNalabdhinA dhAraka munijanenu gamana atizayasa panna hoya che A RddhinA dhAramunionuM gamanAgamana AkAza mAge thAya che cAraNa-kSaddhidhArI munijana be prakAranA thAya che-eka vidyAcAraNa ane bIjA ja ghAcAraNa 14 pUrvemAM vivakSita zrutajJAnanuM aza vidhA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 aupapAtika ratapa karaNena dvicAriMzadopavarjanapUrvakasAmigrahA tanAnnatuhiNarUpayA piNDavizuddhayA ca vidyAcAraNanAmakadhiraparyaMte, ye tathA layA yuktAste vidyAcAraNA ucyante / yadyapi piNDavizudrAtika sarvepA mAdhUnAmapekSya tathA tAtAdimA bhigrahaNamAca-yakamiti nizeSa / vidyAcAraNAstiryaggayA prthmenopaate| mAnuSottara parvata gacchanti, tato dvitIyo pAtenASTama nandIzvara gacchanti, tata para tepA gatirnAsti, nandIzvaradvIpAt pratinivartamAnA ekenai ropAtena svasthAnamAyAnti / te purUgayA meruM jigamiSana prathamekA aganiyA hai / isa vidyA ke abhyAsa ke samaya meM munijana antararahita paTha paSTha tapasyA karate hai, aura pAragA ke dina 42 doSoM ko TAlakara antamAnta eva tuccha - rUkSAdika AhAra grahaga karate haiN| isapara bhI abhigraha rakhate haiN| isa taraha unheM vidyAcAraNa nAmakI la iprApta hotI hai / isa ladhi se yukta munijana vidyAcAraNa kahe gaye hai / yadyapi piNDAdaka kI vizuddha samasta sAdhuoM ke liye sApekSa he, tathApi isa ddhi kI prApti ke liye sAbhigraha anta - prAntAdi AhAra kA grahaNa karanA Avazyaka hai | vidyAcAragaddhi ke dhAraka munijana yadi tirache gamana kareM to isa Rddhi ke prabhAva se prathama utpAta me mAnuSottara parvata taka cale jAte haiM / dvitIya utpAta se AThane nadIzvara dvIpa taka jAte haiN| isase Aga unakA gamana nahIM hotA hai / puna eka hI utpAta se ye nadIzvara dvIpa se vApisa apane sthAnapara A jAte hai / yadi ye Upara kI ora gamana kare, aura meru parvata para jAne ke icchuka hoM to prathama upAta se naMdanavana taka jAte hai aura dvitIya utpAta se T che. A vidyAnA abhyAsanA samayamAM munijana atararahita TheTha tapasyA kare che. ane pAraNAne divase 42 doSathI rahita ataprAta temaja tuccha rUkSa Adika AhAra grahaNa kare che te uparAta paNa abhigraha rAkhe che AvI rIte temane vidyAcAraNu nAmanI labdhi prApta thAya che A labdhivALA munijana vidyAcAraNu kahevAya che je ke 5 DAdikanI vizuddhi namantra sAdhue mATe sApekSa che, te paNa A RddhinI prApti mATe sAbhigraha a tamAtAdi AhAra grahaNa karaveA Avazyaka che. vidyAcAraNu RddhinA dhAraka munijana jo tirachA gamana kare te A RddhinA prabhAvathI prathama utpAtamA mAnuSettara parvatasudhI cAlyA jAya che, khIjA utpAtamA AThamA naMdIzvara dvIpa sudhI jAya che tenAthI AgaLa temanu gamana thatu nathI pAchA eka ja utpAtathI e nadIzvara dvIpathI pAtA ! sthAne AvI jAya che jo teo uparanI taraph gamana OM ane merUparvata para jAvAnI icchA hoya te prathama utpAtathI na danavana Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 pIyUpayarpiNI-TIkA sU. 24 bhagavadanteyAmivarNanama nopAtena nantanAna gacchanti, tato dvitIyo pAtena paNTakacanama, tata pratinivartamAnA ekenanotpAtena grasthAnamAgacchanti / paNDakapanAdRrSa teSA gatinAsti / ye'mASTamanirantaratapa karaNenA'' mAna bhAvayanti teSA jayAcAgNanAma:landhi samupadyate, ye tayA lacyA yuktAnta jaDyAcAggA ucyante / jayAcAraNAstiryagagayA kenopAtenaMtatrayoTA macakavIpa gacchanti, tata para tepA gatirnAsti, tata praninivartamAnA prathamopAtena nandIzvaravA TIpamAgaunni, dvitIyopAtena svasthAnam / te punarcagayA me jigamipara mvanyAnAdeko patyA paNTakavanamapigehanti / tata pratinivartamAnA prathamopAtena nantanAnamAgacchanti, tato dvitIyo pAtena svasthAnamAyAnti / paNDakAnAdRcaM jaTyAcAraNAnAmapi gatirnAsti / paNDaUrana taka cale jAte haiN| phira vahA me lauTakara eka hI ulAga meM apane sthAna para vApima AjAte hai / paNDakarana se Age TanakA gamana nahA hai / japAcAraNa nAmakI landhi una mAdhujanoM ko prApta hotI hai, jo nirantara-antarahita aSTama kI tapasyA karate haiN| Tama layisapanna munijana yadi nigche gamana kare to prathama hI utpAta meM terahavA dvApa jo rucakara dvIpa hai vahA taka pahuMca jAte haiM, isake Age nahIM jAte hai / kyoM ki Age inakI gati nahIM hotI hai| vahA se vApisa hokara ye prathama upAta meM nandIzvara dvIpa A jAte haiM aura dvitIya utpAta meM apane sthAna para A jAte haiN| yadi ye Upara kI ora uDe aura mesparvata para jAne kI icchAvAle ho to apane sthAna se eka hA upAta me paNDakapana meM pahu~ca jAte haiN| vahA se jana ye vApisa hote he to prathama upAta meM ye nadanagana AjAte hai aura phira dvitIya upAta se apana sthAna para / paNDakarana se Age japAcAraNavAloM kI bhI gati nahIM hai| sudhI jAya che, ane bIjA utpAtathI 5 Dakavana sudhI cAlyA jAya che pachI tyAthI pAchA AvatA eka ja chalAgamA pitAnA sthAna para pAchA AvI jAya che paDakavanathI AgaLa temanu gamana nathI jaMghAcAraNa nAmanI labdhi e sAdhuone prApta thAya che ke je niratarasatata aSTama-adamanI tapakhyA re che A labdhivALA munijane je tirachA gamana kare te prathama ja utpAtamA terame dIpa je rUcakavara nAme dvIpa che, tyA sudhI pahoMcI jAya che, tenAthI AgaLa nathI jatA, kema ke AgaLa temanI gati thatI nathI tyAMthI pAchA vaLatA teo prathama utpAtamAM nadIdharadIpa AvI jAya che, ane bIjA utpAtamA pitAnA sthAna para AvI jAya Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika cAraNaladhisampanno hi sAdhu salu bhagavadvarNitagaNitAnuyoga vijAya, svena svena gamya dvIpananAdika nilokayitumau mugyavazAt svaspalandhi sphoTayivA tatra tatra jigamipati / gavA ca tatra tatra yathAbhaganadvarNita dIpananAdika vilokya satrAtAhUlAdakSaiyAni vandate, athAt bhagavato'nantAni jJAnAni stauti, stuyA pratinivartate, pratinitya iha svasthAnamAgacchati, Agaya iha ceyAni vandate--arthAt jJAnAni stauti / jJAnAnantyAd bahuvacanam / sarvametad bhagavatImRne'bhihitam / adhikajijJAsubhistana draSTavyam / ' bijjAharA' niyAdharA - rohiNIprajJayAdivinidhaniyAvizeSadhAriNa / 'AgA dUra cAraNaladhimapanna sAdhujana prabhudvArA varNita gaNitAnuyoga ko jAna karake apane 2 dvArA gamya dvIpavanAdika ko dekhane ke liye ukaThA ke vazapatI ho, apanIra landhi ko pragaTa karate hai aura bahAra jAte hai / bhagavAn ne dvIpavanAdika kA svarUpa jaisA kahA hai vaisA ve vahA use dekhate hai aura apAra AnaMda se pulakita hote hai / prabhu ke apAra jJAna kI atizaya stuti karate hai / phira vahA se vApisa apanI jagaha para AjAte hai / Akara yahA para bhI caityoM kI arthAt prabhu ke jJAna kI stuti karate hai / yaha saba prakaraNa bhagavatImUna me kahA huA hai / jinheM adhika jAnane kI icchA ho vaha vahA se dekha leveM | kitaneka muni rohiNI - prajJapti - Adi vividha prakAra kI vidyAoM ke dhAraNa karanevAle I che je tee uparanI tarapha uDe ane merU parvata para javAnI IcchA kare te peAtAnA sthAnathI eka ja utpAtamA paDakavanamA paheAcI jAya che tyAthI jyAre teo pAchA vaLe tyAre prathama utpAtamA nadanavana AvI jAya che, ane pachI bIjA utpAtamA peAtAnA sthAna para Ave che paDakavanathI AgaLa ja ghAcAraNavAlAnI paNa gati hAtI nathI cAraNA dhama panna sAdhujana prabhue va velA gaNitAnuyAgane jANIne pAMtapAtAthI gamya dvIpavana Adikane jovA mATe utkaTAne vazavatI thaIne potapotAnI labdhine pragaTa kare che, ane tyA tyA jAya che bhagavAne dvIpavana AdinA svarUpa jevA kahelA che tevA ja tee tyA jue che, ane apAra AnadathI pulaketa thAya che prabhunA apAra jJAnanI atizaya stuti kare che. pachI tyAthI pAchA peAtAnA sthAne AvI jAya che AvIne ahI paNa caityanI arthAt prabhunA jJAnanI stuti kare che keTalAeka muni rAhiNI prapti Adi vividha prakAranI vidyAonA dhAraNa karavAvALA hatA keTalAeka munijana Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 pIyUvavarSiNI-TokA su 24 bhagavadanteyAmivarNanama harAAgAsAivAI,appegaDayAkaNagAvalitavokamma paDivaNNA,evaM egAvali khuDDAgasIhanikoliyaM tavokamma paDivaNNA,appegaDayA sAibAI ' AkAzAnipAtina -AkAga-vyoma atipatanti-atikAmanti-AkAzagAmividyAprabhAvAt-ye te tathA / 'appegaDayA maNagAvalitabokamma paDivagyA' anyekake kanakAvalItapa karma pratipannA , 'eva ' evam-janena prakAreNa 'egAvaliM' ekAvalI pratipannA , ekAvarInAmakatapa karmaNa AnignyatroktA-dati na mA viviyate / 'khuDAgamIhanikIliya vosamma paTivaNNA' suddhaka-siMha-nikIDitam-julaka-laghu, siMhaniSkrIdina-siMhagamana tadina yattapannan mihanI kroTinam , etattapo vakSyamANamahAnihaniSkrIDitA'pekSayA mulaka, siMhagamanacca atikAntadezA'valokamato bhani, evamanikAntatapa sevanena apUrvatapamo'nuSThAna yammin tat mihnisskriiye| kitaneka aise munijana ye jo AkATAgAmI the| unake pAsa AkArAgAminI vidyA thii| umake hI pramAva se ye AkAgameM uDate the| (appegaTyA kaNagAvalitavAphamma paDivaNNA eva egAvali khuDDAgasohanikIliya tavophamma paDivannA) kittaneka aise munijana the no kanarAvalI tapa ko tapate the, aura kitaneka muninana ekAvalI tapa tapate the| kitaneka aise ye jo lamusiMhaniSkrIDita tapa kI ArAdhanA karate the| isa tapa ke sAtha "zullaka" pada kA prayoga huA hai mo mahAmihaniSkrIDita tapakI apekSA samajhanA cAhiye / jisa prakAra siMha apane dvArA atikAnta devA ko avalokana karate hue Age 2 gamana karatA hai| usI prakAra hama tapa ma bhI atikrAnta tapa ke sepana kI apekSA rakhate hue apUrva 2 tapoM kA anuSThAna kiyA jAtA hai / evA hatA je AkAzagAmI hatA temanI pAse AkAzagAminI vidhA hatI nA? asAthI ta mADAmA tA tA (appegaDayA kaNagAlitavokammaM paTiraNNA, eva egAraliM khuhAgasIhaniskrIliya tamosamma paDi pannA) sAme sapA muninA tA ? unAsI ta5 tapatA to, ane keTalAka munijana ekAvalI tapa tapatA hatA keTalAka evA hatA je laghusiha- niSkrIDina tapanI ArAdhanA karatA hatA A tapanI sAthe mullaka" padano prayoga thaye che, te mahAni haniSkrIDita tapanI apekSAe samaje joIe je prakAre siMha pitAthI atikAta dezane jete the AgaLa AgaLa gamana kare che te ja prakAre A tapamA paNa atikrAta tapanA sevananI apekSA rAkhatA apUrva apUrva tapenuM anuSThAna kuvAmA Ave che Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 opapAtika , mahAlayaM sahanikkIliyaM tavokammaM paDivaNNA, bhaddapaDimaM mahAbhaTusi savvabhapaDimaM AyaMbilavaddhamANaM tavokammaM paDivapaNA, mAsiyaM bhikkhupaDimaM, evaM domAsiyaM paDimaM, timAsiya Dita tapa karma pratipannA, 'appegaiyA mahAlaya sIhanIpIliya tokamma paDi vaNNA' adhyekake mahAsiMhaniSkIDita tapa karma pratipannA, ' bharapaDima' bhaI pratimA ' mahAbhaddapaDima' mahAbhadrapratimA, 'saccaobhaddapaDima' sarvatobhadrapratimA pratipannA, 'AyanilabaddhamANa tavokammaM paDivaNNA' AcAmAmlAI mAnaka tapa karma pratipannA / ' mAsiya bhiksupaDima' mAsikI bhikSupratimA - mAsaparimANA mAsikI tA bhikSupratimAm - abhigraharUpAm, tatra hi mAsa yAvadekA datti -aSTadAnam, arthAt - anicchinnadhArayA karasyAnyAdibhya yad bhakta pAna ca patati sA. - (appegaiyA mahAlaya sIhanIkIliya tavokamma paDivannA) kitaneka munijana mahAsiMhaniSkrIDita tapa karate the / ( bhaddapaDima mahAbhaddapaDima sanyadapaDima AyavilavaddhamANa tavokamma paDivaNNA) kitaneka muni aise the jo bhadrapratimA, mahAbhadrapratimA eva sarvatobhadrapratimA-rUpa tapa kA ArAdhana karate the / kitaneka aise bhI the jo AyabilavarddhamAna tapa ko karate the / inakA vistRta varNana anya zAstroM meM hai ! ( mAsiya bhikkhupaDima, eva domAsiya paDima timAsiya paDima jAva sattamAsiya bhikkhupaDima paDivaNNA) kitaneka munirAja aise the jo ekamAsika bhikSupratimA ke dhArI the / isa pratimA meM eka mahine taka eka datti hotI hai / bhikSApAtra meM avicchinnadhArApUrvaka jo mikSA dAtA ke hAtha athavA vAlI Adise giratI ( appegaiyA mahAlaya sIhanI kIliya tavokamma paDivannA) beTasA bhunilana mahAsi niSkI ita tapa karatA tA ( bhaddapaDima mahAmadapaDimaM savvaobhadda paDima AyavidvANa tavokamma paDivaNNA) neTasArakhe muniyo sevA hatA. ke jee bhadrapratimA mahAbhadrapratimA temaja satAbhadrapratimA rUpa tapanuM. ArAdhana karatA hatA keTalAka evA paNa hatA je yakhilavamAna tapa 4ratA tI khAnu vistArapUrva varNana anya zAstromA che ( mAsiya bhikkhupaDima, eva domAsiya paDima timAsiya paDima jAna sattamAsiya bhikkhupaDima paDi yA keTalAeka munirAja evA hatA ke je ekamAsika bhikSupratimAnA dhAraka hatA A pratimAmA eka mahInA sudhI eka itti thAya che bhikSA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 pIyUpapiNI TIkA su 24 bhagavadanteyAmivarNanama paDima jAva sattamAsiyaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, paDhamaM sattarAIdiyaM bhikkhupaDimaM paDivapaNA jAva taccaM sattarAIdiyaM bhikkhudatti, pava dvitIyAdyA samamyantA ekattidviyuktA / eva 'domAsiya paDima' dvaimAsikI pratimAm pratipannA / 'timAsiya paDima' traimAsirphI pratimA pratipanA / --jAya sattamAsiya bhinAyupaDima paDivaNNA' yAvat samamAmikI mithupratimA pratipannA / 'pahama sattarAdiyaM bhignupaDima paDivaNNA jAra tanca sattarAidiya bhisupaDima paDivaNNA ' prathamA samarArindrivA bhikSupratimA pratipannA-yAvattRtIyA saptaganindiyA bhikSupratimA pratipannA / tatra samarAtrinTivAhai usakA nAma datti hai / isa prakAra 1 mahAna taka AhAra kI eka datti aura pAnI kI eka datti grahaNa kI jAtI hai| isI prakAra domAsa pramANapAlI-bhi pratimA ko, tIna mAsa kI pramANanAlI bhikSupratimA ko yAta mAtamAma pramANavAlI bhikSupranimA ko pAlana karanevAle munijana the / dvimAsika bhikSupratimAma 2 dattiyA AhAra kA 2 dattiyA~ pAnI ko rI jAtI hai / ima kramika vRddhi se sAtamAsa-pramANanAlI satamabhikSupratimA meM 7 dattiyA AhAra kI aura sAta rattiyA pAnI kI lI jAtI haiN.| (paDhama sattarAidiya miksupaDima paDivaNNA jAva taca sattarAidiya bhikkhupaDima paDivannA) aura pahalI mAta dinarAta kI mithupratimA ke, dUsarI sAta dinagata kI mi-supratimA ke, tathA tImarI sAta dinarAta kI bhikSupratimA ke dhArI the / ina tInoM - pAtramAM avicchinna-dhArApUrva8 je bhikSA dAtAnA ho athavA thALIthI paDe che tenuM nAma datti cheA prakAre eka mahinA sudhI AhAranI eka datti ane pANInI eka dakti grahaNa karAya che e prakAre be mAsanA pramANa vALI bhikSu-pratimAnu, traNa mAsa pramANavALI bhikSupratimAnu, cAvat sAta mAma pramANa vALI bhikSupratimAnuM pAlana karavAvALA munijana hatA dvimAhibhikSupratimAmAM 2 datti AhAgnI, 2 datti pANInI levAmAM Ave che A prakAre kramika vRddhithI sAta mAsanA pramANavALI nakhama bhikSupratibhaamaa 7 hatti mAhAranI bhane 7 tti pAenI devAbhA mA che (paDhama maMttarAidiya bhikkhupaDima paDiraNNA jAna tanca sattarAidiya bhikkhupaTima paTipannA) ane pahelI sAta divasa rAtanI bhikSupratimAnA, bIjI sAta divasa-rAtanI bhikSupratimAnA tathA trIjI sAta divasarAtanI bhikSupratimAnI dhAra hatA A traNeya sAta divasa-rAtanI bhikSupratimAonI vivi A prakAre che - Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 opafo paDimaM paDivaNNA, ahorAiMdiyaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, eka sapta ganindivAni = ahorAnA yasthA sA saptarAnidivA saptAhorAtra pramAgA / prathamAyA ca caturthacaturthena pAnakA''hAranirahita uttAnako yA pArzvagAyI yA nipayopagato vA prAmAdibhyo vahirviharati / dvitIyA saptarAninyiA'pyevanidhaina, navaram - daNDA''yato vA lagaNDazAyI vA yuTuko vA viharati / eva tRtIyA saptarAnindivA'pi nagara vIrAsssaniko vA godohikasthito yA Amrakujako vAssste / ' ahorAIdiya bhikkhupaDima -- sAta dinarAta kI bhikSupratimAoM kI vidhi isa prakAra hai-prathama saptarAnindiva bhikSupratimA meM- aSTamI bhikSupratimA meM- ekAntara cauvihAra upavAsa karate hue grAma se bAhara kAyotsarga kare, aura tIna Asana kare | unake nAma (1) uttAnAsana - citta hokara sonA (2) ekapArzvAsana - eka karavaTa se sonA, aura (3) nipadyAsana - paryaGkAsana se rahanA / dUsarI aura tAsarI sAta dinarAta kI bhinupratimAye - navamI tathA dasamI bhikSupratimAyeM bhI isI prakAra kI hai / kevala Asana ke bheda hai| naumI ke tIna Asana - daNDAsana, lagaNDAsana, utkuTukAsana / (1) daNDAsana daNDa ke samAna sIdhe zayana karanA / (2) lagaNDAsana - TeDe kATha ke jaise zayana karanA arthAt mastaka aura eNDI ko pRthvI para saTA kara poTha ko aMdhara rakha kara sonA, (3) utkuTukAsana - pairoM ke bala baiThanA / dasamI ke tona Asana -- vIrAsana, godrohikAsana, AmrakubjakAsana / (1) vIrAsana = pRthvI para paira rakha kara siMhA-' prathama samarAtri diva bhikSupra tamAmA-aSTamI bhikSupratimAmA-ekAntara cauvihAra upavAsa karatA gAmathI bahAra jaI kAyAtsaga karavA ane traNa Asana karavA temanA nAma-(1) uttAnAsana-cittA thaIne suvu (2) yeuyAvasana -meDa paDa rahI suvu, ane (3) niSadyAsana -parya asanathI rahevu khIjI ane trIjI sAta divasa-rAtanI bhikSupratimAonaumI ane dazamI bhikSupratimAe-paNa A prakAranI che. kevala AsanamA krUra che navI pratibhAnA trayu zAsana-da DAsana, saga DAsana, uthuTu asana (1) 6 DAsana - TruDanI peThe sIdhA suI javu, (2)laga DhAsanAkA lAkaDAnI peThe zayana karavu arthAt mAthu ane eDI (pAnI ) ne pRthvIpara lagADI pIThane adhara rANI suvu, (3) utkuTu asana-bhaganA mAthI ( lauDa page ) mesavu . drazamI pratimAnA traNa Asana-vIrAmana, geAdehikAsana, AmrakuMjakAsana (1) vIrAsana-pRthvIpara paga rAkhIne sihAsana para beThelAnI peThe Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavaSiNI TIkA sU 24 bhagavadanteyAsiyaNanam 167 rAiMdiyaM bhikkhupaDimaM paDivaNNA, sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM, paDivaNNA' ahorAninTivA bhikSupranigA etipannA -AhogatrikImityartha / atra-rAtridivagando rAniparo bocya / asyAJca papThopavAsiko prAmAdibhyo yahi pralambabhujastiSThati / 'ekarAidiya bhisupaDima paDivaNNA' pharAnindivAm ekarAtrapramANA bhikSupratimA pratipannA , agapi 'rAtrindira' gaTo gatriparo bodhya / asyA cA'Tama bhaktiko prAmAd vahirIpadavananagAno'nimipanayana zuSkapudgalaninadRSTirjinamudrAsthApi__ sana para baiThe hue ke samAna ghuTane alaga 2 rasakara binA sahAre sthira rahanA, (2) goTohikAsana-goTohika ke samAna baiThanA arthAt jaise gAya dRhane vAlA jaba dUdha dRhatA hai tara vaha apane donoM pairoM ke agrabhAga ke sahAre baiThatA hai, usI prakAra baiThanA / (3) AbakuljakAsana-Amraphala ke samAna kRpaDe hokara sthira rahanA / AThanA naumI dAmI pratimA meM tIna 2 Asana batAye hai, una tIna tIna meM se kisI eka Asana se rahe / tathA (ahorAidiya bhiskhupaDima paDivaNNA) gyArahavIM ahorAtrika bhikSupratimA ke dhAraka the| isameM cauvihAra velA kiyA jAtA hai, aura gAma ke bAhara ATha praharI taka kAusaga kiyA jAtA hai| (ekarAidiya bhikkhupaDima paDivaNA) vAhinI ____ekarAtrika bhikSupratimA ke dhAraka the| isame caunihAra tele ke dina gAma se bAhara zmazAna bhUmi meM jAkara kisI eka pudagala para dRSTi sthira karake cAra praharoM taka jhAyosarga kiyA jAtA hai / ina sabhI pratimA-abhigrahavizeSoM meM sabhI kA goThaNe judA judA rAkhIne Teke lIdhA vinA sthira rahevuM, (2) dehinAmanagadehikanI piThe besavu arthAta jema gAya dehavAvALe jyAre dUdha dohe che tyAre te potAnA banne paganA agrabhAgane Teke bene che, tevI ja rIte besavu (3) AmrakujanAmana-AmraphalanI peThe kubaDA thaIne sthira rahevu AThamI nemI ane dazamI pratimAmAM traNa traNa Asana batAvyA che te traNa traNamAMthI koI 5 yo sAmanayI 29 tayA (ahorAidiya bhikkhapaTima paDivaNNA) mahAzatra. divasarAtanI agyAramI bhikSupratimAnA dhArake hatA AmA cauvihAra 74 Aya cha, bhane gAmanI mA2 2mA pArana! IG41 rAya cha (ekkAidiya bhikkhupaTima paDipaNNA) sArabhI rAtri lina pratibhAnA ghA24 gal AmA cauvihAra tathA amane divase gAmathI bahAra zamazAna bhUmimAM jaIne eka pudagalapara daSTi sthira karIne kAyotsarga karAya cheA badhI pratimAomAM Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 aupapAtikasUtre tapAda pralampitabhujasti uti / tAmu pratimAmu na sarvaSAmadhikAra, kintu viziSTamananavatAmeva / Aha ca, 'paDijjaDa evAo, samayagadhijuo mahAsato / paDimAuM bhAviyappA samma gurugA annA // 1 // iti, 'satasatamiva mimyupaDima' saptamamamikAM bhikSupratimA-sapa saptamAni dinAni yasyA sA sapanAmikA, iya ca samabhirdinAnA samakairbhavati arthAt - saptabhi saptA'hairiti / tatra ca prathamadine ekA dattirbhatasya, ekai datti pAnakasya, eva dvitIyAdipu ne kame ke katiyA samamadine sama dattaya / evam adhikAra nahA hai, kintu viziSTa sahananA ho ina pratimAoM kA ArAdhana kara sakate hai / kahA bhI hai-' paDivajjai eyAo, saghayaNa - thii - juo mahAsatto / paDimAu bhAviyappA, samma guruNA aNunnAo // " DAyA-pratipadyate etA mahanana- dhRtiyuto mahAsatva / pratimA bhAvitAtmA, samyagguraNA anujJAta // arthAt -- mahAsatvazAlI, sahanana aura dhairya se yukta bhAvitAtmA munijana hI guru se samyak anujJAta hokara ina pratimAoM ko svIkAra karate hai / tathA ( sattasattamiya bhiksupaDima) sAta, hai sAtaveM dina jisame aisI bhikSupratimA ke arthAt UnapacAsa dina ko bhithupratimA ke dhAraka the | yaha pratimA sAta saptAhoM meM kI jAtI hai / isame prathama saptAha ke prathamadina me eka datti AhAra kI aura eka datti pAnI kI lI jAtI hai, dvitIya: dina me do dattiyoM AhAra kA aura do dattiyoM pAnI kI lI jAtI hai / isI tarahapratidina eka eka datti ko vRddhi se sAtave dina sAta dattiyA~ AhAra kI aura abhigraha vizeSAmA badhAnA adhikAra nathI, paraMtu vizisa hunarnavAlA ja A badhI pratimAonu ArAdhana karI zake che kahyu paNa che " paDivajjai eyAo, savayaNa-dhii-juo mahAsatto / paDamA bhAvippA samma guruNA aNunnAo " // ' yA pratipadyane etA sahanana dhRtiyuto mahAsatva / pratimA bhAvitAtmA, samyagguruNA anujJAta // 21 arthAt mahAsattvazAlI mahanana ane dhairyathI yukta bhAvitAmA munijana samyak anujJAta thaine arthAt gurUnI AjJA laIne, pratimAonA svIkArI 42 che tathA ( sattasattamiya bhikkhupaDima) sAtache sAtamo hivasa bhebhA sevI bhikSupratimAnA arthAt ogaNapacAsa divasanI bhikSupratimAnA dhAraka hatA, A pratimA mAta maptAhAmA karAya che temA prathama saptAhanA prathama divase eka vrutti AhAranI ane eka dRtti pANInI levAya che khIje t Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yUSavarSiNI-TIkA sU. 24 bhagaSadanteyAsiyarNanam ahamiyaM bhikkhupaDima, NavaNavamiyaM bhikkhupaDimaM, dasadasaaTThaamiyaM 'bhikkhupaDima' aSTA'STamikA bhikSupratimAm , 'gavaNAmiya' navanAmikA bhupratimAm, 'dasadasamiya' dazadazamikA bhikSupratimAm , navaram-dattivRddhi ta datiyA~ pAnI kI lI jAtI hai| isI prakAra dUsare saptAha se lekara sAtave tAha taka kI dattiyoM ke viSaya meM bhI samajhanA cAhiye / isa prakAra AhAra aura nI kI saba dattiyA 392 hotI hai / tathA ( aduamiya bhipasupaDima) aSTApTaka bhikSupratimA ke dhAraka the / yaha bhikSupratimA ATha aSTAho me arthAt causaTha noM meM kI jAtI hai / isameM prathama aSTAha ke prathama dina meM ekadatti AhAra 1 aura eka datti pAnI kI lI jAtI hai| pratyeka dina meM eka eka datti kI ddhi hone ke kAraNa AThaveM dina me ATha dattiyA AhAra kI aura ATha dattiyA~ pAnI 1 lI jAtI haiN| isI prakAra apaziSTa sAto aSTAhoM ke bAre ma bhI samajhanA caahiye| sa prakAra AhAra aura pAnI kI kula dattiyA 576 hotI hai| tathA (navanavamiya bharasupaDima) navanavamikA bhikSupratimA ke dhAraka the| yaha mithupratimA nau navAhoM , arthAt 81 dinoM meM pUrI hotI hai / pratyeka nau dinoM ke antima dina meM eka eka tti kI vRddhi hone se nau dattiyA AhAra kI aura nau dattiyA pAnI kI hotI hai / divase be ditti AhAranI ane be datti pANInI levAya che evI rIte pratidina eka eka dattinA vadhArAthI sAtame divase 7 datti AhIranI ane 7 datti pANInI levAya cheA prakAre bIjA saptAhathI laIne 7 mAM saptAha sudhInI dattionA viSayamAM paNa samajI levuM joIe A prakAre AhAra mane pANInI gadhI httim| 382 yAya tathA (aduamiya bhikkhupaDima) aSTAthamika bhikSupratimAnA dhArake hatA A bhikSupratimA ATha aSTAhAmAM athAt cosaTha divasamAM karAya che temAM prathama achAhanA (aThavADiyAnA ) prathama divase eka datti AhAranI ane eka datti pANInI levAya che pratyeka divase eka eka dattine vadhAre thavAnA kAraNe AThame divase ATha dattio AhAranI ane ATha dattio pANInI levAya che eja prakAre bAkInA 7 aSTAho ( aThavADiyA )nA bArAmAM paNa samajavuM joIe evI rIte AhAra ane pANInI kula dattio 576 thAya che tathA (nanananamiya bhikkhupaDima) navanavabhiDa nikSupratibhAnA dhaa| utA ! bhikSupratimA navanavAhomA arthAta 81 divasamAM pUrI thAya chepratyeka nava Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 - bhopapAtikamA miyaM bhikkhupaDima, khuDDiyaM moyapaDima paDivaNNA, mahaSTiyaM moyapaDima paDivaNNA, javamajhaM caMdapaDimaM paDivaNNA, vairasakhyAkrameNa kaaryaa| kecin 'suhiyaM moyapaTima paDigNA' kSuchikA mokapratimA pratipannA , asyA kSullakaca mahatyapekSayA yodhyam / tayA 'malliya moya. paDima paDiNNA' mahatI mokapratimA pratipannA / anayo pratimayonyAzyA prathAntare vilokniiyaa| 'jayamajha cadapaDima paDipaNNA' yavamanyA cadrapratimA prati pannA -yavasyeva madhya yamyA sA yavamadhyA, candra iva kalAvRtihAnibhyA yA pratimA sA candrapratimA, tathA hi zuklapratipadi-eka kavalam abhyavaddaya pratiTinamekaikaisa prakAra AhAra aura pAnI kI saba datiyA 810 hotI hai / tathA (dasadasamiya bhikkhupaDima) dazadazamikA bhikSupratimA ke dhAraka the| yaha bhikSupratimA daza DhagAhA meM, arthAt sau dinoM meM pUrI hotI hai| isameM pratyeka dazaveM dinameM dasa dattiyA AhAra kI aura dasa dattiyA pAnI kI hotI haiN| isa prakAra AhAra aura pAnI kI kula dattiyA 1100 hotI hai / kitaneka munijana (khuDDiya moyapaDima paDivaNNA) kSullaka mokapratimA ke dhAraka the| tathA-(mahalliya moyapaDima paDivaNNA) mahAmokapratimA ke dhAraka the| tathA phitaneka munijana (javamajjha cadapaDima paDivaNNA) yavamadhya candrapratimA ke dhAraka the / isa pratimA me zukla pakSa kI ekama tithi meM eka kavala AhAra kiyA jAtA hai / pratidina eka eka kavala kI vRddhi se pUrNimA meM 15 kavala AhAra divasenA AtanA divase eka eka dattinI vRddhi thavAthI nava daktie AhA ranI ane nava dattio pANInI thAya cheA prakAre AhAra ane pANInI sadhI huttiyA 810 thAya che tathA (dasadasamiya bhikkhupaDima) yazabhi bhikSu pratimAnA dhArake hatA A bhikSupratimA daza daza hemA arthAta se divasamAM pUrI thAya che emAM pratyeka dazamA divase daza dattIo AhAranI ane daza dattio pANInI heya che A prakAre AhAra ane pANInI kula dattio 1100 zAyarasA munina (khur3iya moyapaDima paDivaNNA) kSuTasabhApratibhAnA dhA24 gal tayA ( mahalliya meAyapaDima paDivaNNA ) mahAbhA4 pratibhAnA ghA24 tA tathA 84 munina (javamajha cadapaDima paDivaNNA ) adhyaca drapratimAnA dhAraka hatA A pratimAmAM zuklapakSanI ekama tithimAM ka, keLione AhAra karAya che pratidina eka eka kaLiAne vadhAre Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSapiNI-TIkA sa 24 bhagavadanteyAsivarNanam 171 majjhaM caMdapaDima paDivaNNA, vivegapaDimaM viosaggapaDima uvakavalavRddhayA paJcadaza paurNamAsyA, kRSNapratipadi ca paJcadazaira bhukyA dvitIyAdau pratidinam ekaikakAlahAnyA amAvAsyAyAmekameva yasyA bhukte sA sthUlamadhyatvAd yavamadhyeti tA pratipannA / 'paira-(pannAmajjha cadapaDima paDipaNNA' vajramadhyA candrapratimA pratipannA -vajrasye madhya yasyA sA tathA, yasyA hi kRSNapratipadi pazcadaza kAlAn muktvA tata pratidinamekaikahAnyA amAvAsyAyAmeka, zuklapratipadyapi ekameva, tato dvitIyAdau punarekekavRddhayA paurNamAsyA paJcadaza bhuGkte sA tAmadhyatvAd vajramabhyA iti tA pratikiyA jAtA hai| tathA kRSNapakSa kI ekama tithi me 15 kavala AhAra kiyA jAtA hai, aura dvitIyA se eka eka karala ghaTAne se amAvAsyA tithi meM mAtra eka kavala AhAra kiyA jAtA hai| jaise-yava kA madhyabhAga sthUla hotA hai, usI prakAra isa pratimA kA bhI madhyabhAga pUrNimA aura kRSNa pakSakI ekama, pandraha pandraha kavala AhAralene ke kAraNa sthUla hai / isaliye isa pratimA ko ' yAmadhyacandrapratimA' kahate haiN| tathA-kitaneka munijana (vairamajjha cadapaDima paDivaNNA) vajramadhya candrapratimA ko dhAraNa kiye hue the| yaha pratimA kRSNapakSa kI ephama ke dina pandraha kapala AhAra kara ke prArambha kI jAtI hai / pratidina eka eka kavala ghaTAne se amAvAsyA me eka kapala tathA zuklapakSa kI ephamatithi me epha kAla AhAra kiyA jAtA hai| phira pratidina eka eka kapala kI vRddhi se pUrNimA ke dina pandraha karala AhAra liyA jAtA karavAnuM hovAthI pUnamanA divase 15 Lione AhAra karAya che, tathA kRSNapakSanI ekama tithie 15 kaLiAne AhAra karAya che, ane bIjathI eka eka keLiAne AhAra ghaTADatA amAvAsyA tithimAM mAtra eka keLiAne AhAra karAya che jema yavane madhyabhAga sthUla hoya che tevI ja rIte A pratimAmAM paNa madhyabhAga pUnama ane kRSNapakSanI ekama, 5dara padara keLiA AhAra levAne kAraNe, sthUla che, tethI A pratimAne "yavamadhya yadrapratibhA' 4 cha tayATasa munina (vairamajha cadapaDima paDivaNNA) vaja madhyaca drapratimAne dhAraNa karavAvALA hatA A pratimA kRSNapakSanI ekamane divase padara keLiA AhAra laIne zarU karAya che pratidina eka eka koLio AhAra ghaTADatA amAvAsyAne divase eka koLio tathA zukla pakSanI ekama tithie eka koLie AhAra karAya che pachI pratidina Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papAta 172 hANapaDimaM paDisaMlINapaDimaM paDivaNNA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharaMti // sR. 24 // pannA / tathA - kecita 'vivegapaDima' nipanimA-vivecana nivezyAgama antarAgA pAyAhInA yAnAca gaMgAganucitabhaktapAnAdInAm, tasya pratimA = prati pattirvineka pratibhA tA, 'riosaggapaDima ' yu sargapratimA=kAyo sargapratimAm, 'uvahANapaDima' upadhAnapratimAm - mokSa prati upa= sAmIpyena dadhAti = nayatItyupadhAnam - anazanAdika tapastadviSayA pratimA-abhihastAM, tathA 'paDisaMkINapaDima ' pratimacInapratimA= kodhAdvinirodhA'bhigraha 'paDivaNNA' pratipannA bhayamena tapasA AtmAnam bhAvayanta viharanti // sU0 24 // I hai / jaise vajrakA madhyabhAga patalA hotA hai usI prakAra isa pratimA kA bhI madhyabhAga amAvAsyA aura zuklapakSa kI ekaga, eka eka kavala AhAra lene ke kAraNa patalA hai, isIliye isa pratimA ko 'vajramadhyacandrapratimA' kahate hai / tathA kitaneka munijana " vivegapaDima' niSekapratimAne arthAt Abhyantarika kapAyAdikoM ke, tathA gaNa, svazarIra aura akalpanIya bhaktapAnAdikoM ke vyAga kI pratimA ke, 'viosaggapaDima ' vyutsargapratimA ke, athAt kAyotsargapratimA ke, 'uvahANapaDima' upadhAna pratimA ke arthAt anazanAdirUpa umra tapasyA kI pratimA ke, tathA - ( pa DilINapaDima ) pratisalIna pratimA ke athAt krodha Adi kapAyoM ke nirodha karane ke abhipraha ke ( paDivaNNA) dhAraka the / pUrvokta sabhI prakAra ke munirAja satraha prakAra ke sayama se eka eka koLie vadhAratA jaI pUnamane divasa pattara koLiA AhAra levAya che jema vAnA madhyabhAga pAtaLe hAya che tevI ja rIte A pratimAmA paNa madhyabhAga--amAvAsyA ane zukla pakSanI ekama, eka eka koLi AhAra levAnA kAraNe pAtaLA che, e mATe ja A pratimAne " vamadhyaydrprtibhaa " muDevAya che tathA usame bhuninna ( vivegapaDima ) vive:pratimAnA arthAta Abhya rika kaSAya AdinA, tathA gaNanA, peAtAnAshriirnaa bhane samsthanIya lobhana pAna sAhinA tyAganI pratibhAnA (viosaggapaDima) vyutsargapratibhA bheTale AAyotsarga pratibhAnA, ( uvahANapaDima) upadhAnapratibhAnA arthAt anazana sAhi35 ugra tapasthAnI pratibhAnA, tathA ( paDilINapaDima) pratisa lInapratimAnA arthAt koSa Adi kAyAnA nirodha karavAnA abhigrahanA (paDinaNNA) dhA24 hRtA bhUtheta sarva abharanA munirAna sattara ajharanA saya Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI-TIkA sa 25 bhagavadantevAmiyarNanama 173 mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI vahave therA bhagavaMto jAisaMpaNNA kulasaMpaNNA valasaMpaNNA rUvasaMpaNNA viNayasaMpaNNANANasaMpaNNA daMsaNasaMpaNNA TIkA-'teNa kAleNa' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye amaNasya bhagavato mahAvIrasya 'aMtevAsI' antenAsina -gipyA vahava sthagirA = ciratarakAlapAlitazrAmaNyaparyAyA, bhagavanta =sayamagobhAzAlina, epA vizeSagAnyAha-'jAisapaNNA' jAtisampannA uttamamAtaphavazayuktA , evam 'kulasapaNNA' kulasampanA -zreSThapaitRkavaNayuktA , palasapaNNA' balasampannA -cala-mahananasamutthita parAkrama , tena sampannA - yuktA , 'svasaMpaNNA' rUpasampannA - rUpam-AkRti -sundarA''phArastena yuktA / 'viNatathA bAraha prakAra ke tapa se AtmA ko bhASita karate hue vicarate the| mU0 24 // 'teNa kAleNa teNa samaeNa' ityAdi. (teNa kAleNa teNaM samaeNa) usakAla usa samaya me (samaNassa bhagavao mahApIrassa atevAsI bahave therA bhagavato) zramaNa bhagavAn mahAvIra ke antevAsI-ziSya aneka sthavira bhagavanta ye / dIkSApayAya se yukta eva dharma se pracalita ko puna dharma me sthira karanevAle ko sthavira kahate haiN| sayamayobhAse jo yukta hoM Tanhe 'bhagavanta' kahate hai| ye (jAisaMpaNNA) jAtisapanna-uttamamAtRvaza ke ye, aura (kulasapaNNA) kulasampanna-uttamapitRvaza ke the| (valasaMpaNNA) sahanananAmakarmase prApta bala se viziSTa the| (rUbasapaNNA) sundara AkRtivAle the| (viNayasapaNNA)jisase aSTavidha karmamala mathI tathA bAra prakAranA tapathI AtmAne bhAvita karatA vicAratA hatA ( 24) 'teNa kAleNa teNa samaeNa' tyAta (teNa kAleNaM teNa samaeNa) te 48 ta samayamA ( samaNassa bhagavao mahAvIrassa atevAsI bahave therA bhagavato) bhae savAn bhddaapiirn| atevAsI-ziSya aneka sthavira bhagavate hatA dharmathI calAyamAna thatA sAdhuone karIthI dharmamAM sthira karavAvALAne sthavira kahe che je saMyamashaalaavaa hAya tebhana mApata 4 cha tasA (jAisapaNNA) tisa panna-uttama bhAtRzanA hatA, bhane (kulasapaNNA) samapanna-uttama pitRpa zanA to (valasapaNNA ) sanananAma bhathA prApta thayeTa masa viziSTa tA (rUpasapaNNA) suhara mAtivANA (niNayasapaNNA) nAthI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 aupapAtikatare - carittasaMpaNNA lajjAsaMpaNNA lAghavasaMpapaNA oyaMsI teyaMsI yasapaNNA' vinayasampanA -vinIyate'panIyate- sAlegakArasamaSTavina karma yena sa vinaya - abhyutthAnAdi-gurusevAlakSaNa tena yuktA , 'NANasapaNNA' jJAnasapanA , jJAna-zrutacAritralakSaNa tena yuktA , 'dasaNasapaNNA' darzanasampanA-darzana-samyaktva tena yuktA 'caritta sapaNNA' caritrasampannA caritra-samitigupyAri ka tena yuktA ,lannAsapaNNA' lagjA-sampannA lajjA-sayamanirAdhanAyA hRdayasakocarUpA tayA yuktA , 'lAghavasapaNNA' lApasampannA lAghava dravyato alpopadhitA, bhAvato gauravanayatyAga -tena yuktA , 'oyasI' ojasvina, ojo-mAnasI zaktistadanta , teyasI tejasvina-seja antarbahirdedIpyamAna ra tejolezyAdi vA tadvanta , 'vacasI' vacastina , vaca --Adeyavacana-saubhAgyAdhupetamepAmastIti te vacasvina , apanIta-naSTa hotA hai vaha vinaya hai, aise vinaya se yukta the| guruoM ke Ane eva jAne Adi para khar3e honA ityAdika kriyAe~ saba vinaya ke hI antargata haiN| (NANasapaNNA) viziSTajJAna se mapanna the| (dasaNa-sapaNNA) viziSTadarzanase-samyaktva se sapanna the| (carittasapaNNA) samiti-gumi-AdirUpa cArita se sapanna the| (lajjAsapannA) sayamavirAdhanAme jo svAbhAvika hRdayakA makoca use lannA kahate haiM, usase ve yukta the| (lAghavasapaNNA) anpa-upadhirUpa dravyalAghava eva tIna gauravakA parityAgarUpa bhAvalAdhara se yukta the| (oyasI) ye ojasvI the, arthAt tapa aura sayama ke prabhAva se yukta the| (teyasI) ye tejasvI the, arthAt bhItara aura bAhara dedIpyamAna the, athavA dravyabhAvarUpa tejolezyA Adise yukta the| (vacasI) ye Adeyavacana se, aSTavidha kamala apanIta-naI thAya che tene vinaya kahe che evA vinayathI yukta hatA gurUo Ave tema ja jAya tyAre ubhA thavuM vigere kriyAo adhA vinayanI / matagata cha (NANasapaNNA) viziSTajJAnatA (dasaNasaMpaNNA) viziSTa zanathA-sabhyatvathA saMpannatA (caritasapaNNA) samitizusi-mAhi35 yAtrithA sapanna tA (lajjAsapaNNA) sayabhapirAdha nAmA je svAbhAvika hadayane sa keca thAya tene lajajA kahe che tenAthI yukta hutA (lAdhavasapaNNA) 85-padhi35 dravyamA tamA na gorakhanA parityAga35 lAvasAyI yuta satata (oyasI) tasA kI tA, sAtata5 bhane sayamana prasAqatt 8tA (teyasI) tasA tesva utA ata a dara ane bahAra dedIpyamAna hatA, athavA dravyabhAvarUpa te jetezyA mANita (ghacasI) mA mAdhyayana, athavA ta5 sayabhanA Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNo-TIkA su 25 bhagavadanteyAsivarNanam 15 vaccaMsI jiyakohA jiyamANA jiyamAyA jiyalobhA jiiMdiyA jiyaNiddA jiyaparIsahA jIviyAsa-maraNa-bhaya-vippamukkA vayaathavA-carca teja prabhAva -tadvanto varcasvina / 'jasasI' yazasvina tapa sayamasamArAdhanakhyAtiprAptA / 'jiyakAhA' jitakrodhA -jita krodheA yaiste jitakodhA , krodhajaya -udayaprAptajhopaviphalIkaraNato jJAtavya / 'jiyamANA' jitamAnA , tanamAna -manyate'neneti mAna -abhimAna nAnAdinA ahamanupamo'smItyabhimAnarUpa --garna iti yAvat / 'jiyamAyA' jitamAyA - tatra mAyA-paravaJcanAbhiprAyega zarIrAkAranapathyamanogAmAyakauTinyakaraNarUpA, sA jitA yaiste tathA, udayaprAptaparavaJcanakarmaviphalIkArakA , 'jiyalobhA' jitalobhA 'jiDadiyA ' jitendriyA 'jiyaNiddA' jitanidrA 'jiyaparIsahA ' jitaparIpahA 'jIviyAsa-maraNa-bhaya-vippamukA' jIvitA''zA-maraga-bhaya-vipramuktA -jIvitasya-prANaathavA tapamayamake pratApame yukta the| (jasasI) ye yazasvI the, arthAt tapa aura sayamakI ArAdhanA se prasiddhi pAye hue the| (jiyakohA) krodhako jinhoMne jIta liyA thaa| (jiyamANA) mAnako jinhoMne dUra kara diyA thA, arthAt " mai jJAnAdika guNoMse anupama hU~" isa prakAra abhimAnarUpa garvako jinhoMne parAsta kara diyA thaa| (jiyamAyA) dUsaroko vacana karaneke abhiprAyase vepa banAnA, eva mana-vacana aura kAyako kuTilatAme pariNata karanA isakA nAma mAyA hai, isa mAyAkA bhI jinhoMne apanI zubhaparigati dvArA nivAraNa kara diyA thA / (jiyalobhA) isI prakAra lobhako bhI jinhoMne naSTa kara diyA thaa| (jidaMdiyA) indriyoko jinhone acchI taraha apane vazame kara rasA thA / (jiyaNidA jiyaparIsahA) nidrA aura parIpaho ko jinhoMne jIta liyA thaa| (jiviyAsa-maraNa-bhaya-vippamukkA) jInekI AzA eva maraNake pratAya tA ( jasasI) tayA yazasvI tA, yarthAt ta5 mane sayabhanI mArAdhanAthI prasiddhi pAmelA hutA (jiyakohA) jodha bhae tyo cha (jiyamANA) bhAna resA (2 429 cha, marthAt IzAnAdi guNothI manupama chu ' vA manibhAna35 gavanesAsa parAsta 4yo cha (jiyamAyA) bIjAnI vacanA- chetarapiMDI karavAnA hetuthI veSa banAvavA tema ja mana vacanakAyAthI kuTilatA karavI tenuM nAma mAyA che A mAyAnu paNa jeoe pitAnI zulaparizutithI nivA24 4yu cha (jiyalobhA) tevI 04 zata vAmana pay reyAya nAza syA cha (jiidiyA) mA sAzagata driyAne pAtAne 12 4 bAdhA DatI (jiyaNiddA jiyaparIsahA) nidrA bhane pazaSaDAne yAme tI Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 aupatibra ppahANA guNappahANA karaNappahANA caraNappahANA NiggahappahANA nicchayappahANA ajavappahANA madavappahANA lAghavappahANA dhAraNasya-AyA jIvitA''gA, maraNasya bhaya-trAsa , patAbhyA pipramuktA , ' vayappahANA' vratapradhAnA-vata-sayama pradhAnam-uttama-AgyAnimikSakA'pekSayA nimrantha vAda yepA te pratapradhAnA , athavA vratena-sayamena pradhAnA zreSTA -nirmanthazramaNA ityartha / te ca na kevala vyavahArata eca ityata Aha-' guNappahANA' gugapradhAnA -guNA kAraNyAdaya , yathokta'paropakAraikaratinirIhatA, vinItatA sayamanu yacittatA / zrute vinoTo'nudina na dInatA, guNA ime satvaratA svabhAvajA / iti, pratairguNai pradhAnA / 'karaNappahANA' kagNapradhAnA -karaNa=kriyA, taceha piNDavizuddhayAdigrUpa, tena pradhAnA , athavA karaNa-piNDavizu yAdirUpa pradhAna yepA te karaNapradhAnA, 'caraNappahANA' caraNapradhAnA-caraNa-mahAvratAdimUlaguNarUpa tapradhAnA , 'jiggahappahANA' nigrahapradhAnA -indriyanoindriyadamanapradhAnA, 'nicchayappahANA' nizcayapradhAnA -nizcaya -tatvanirNaya , tara pradhAnA , athavA avazyakaraNIyAsu mayamakriyAsu nizcitacittA, 'ajarappahANA' ArjanapradhAnA --Arjaya-mAyArAhitya tatpradhAnA , karpUravadanta hinirmalA , ' mahavappahANA' mArdavapradhAnA -mArdava-mAnobhayase jo sarvathA vipramukta the / (vayappahANA)vratapAlana karaneke kAraNa pradhAna the, (guNa pahANA) kSAntyAdi guNoMse pradhAna the, (karaNappahANA) piNTavizuddhayAdi rUpa muniyoMkI kriyAme pradhAna the, (caraNappahANA) mahAnata Adi mUla guNoMse pradhAna the, (NiggahappahANA) indriya, noindriya (manake) damana karaneme pradhAnathe, (NicchayappahANA) tattvanirNaya tathA avazyakaraNIya sayama kriyAme pradhAna the| (ajjavappahANA) saralatAme pradhAna the, arthAt kapUra ke tulya antara bAhara nirmala the| (maddavappahANA) mAnake udayakA nirodha karanevAle sIdhA hatA, (jIviyAsa maraNa bhaya-niSpamukkA) vAnI mA tabha04 bharanA layathA yA sarvathA bhuta utA (vayappahANA) pratapAdAna 72vAnA dhAraNe pradhAna utA, ( guNappahANA) kSanti mAhi guthA pradhAna (bhujya) utA, (karaNappahANA) vivizuddhi-mAhi35 bhuniyAnI jyAmA pradhAna hatA, (caraNappahANA) mahAnata yAhi mRtazuNethI pradhAna hutA, (NiggahappahANA) pAya nAvadriyanu bhana 72pAmA pradhAna utA, (micchayappahANA) aa niya tathA avazya 42vAnI sayamaDiyAmA pradhAna utA (anavappahANA) saralatAmAM pradhAna hatA, arthAt kapUranI peThe atara bahArathI nirmaLa hatA, (mahavappahANA) mAnanA jyne| nirodha 42115 mA satyAhi ma18 Hot Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI-TIkA sa 25 bhagavadanteyAsivarNanam 177 khaMtippahANA muttippahANA vijjApahANA maMtappahANA veyappahANA vaMbhappahANAnayappahANA niyamappahANA saccappahANA soyappahANA dayanirodha , tatpradhAnA -jAyAvaSTavidhamaTavarjitA , 'lAyAppahANA' lAghavapradhAnA , lAghavadravyato'popadhiva bhArato gauravAyatyAga, tapradhAnA / ' khatippahANA' kSAntipradhAnA - kSAnti -kropodayaniropa-tatpradhAnA / 'muttippahANA' muktipradhAnA -muktiobhodayanirodha , tatpradhAnA , nirlobhA ityartha / 'vijApahANA' vidyApradhAnA -vedana vidyA-sasAdhanA rohiNIprajamiprabhRtirdevyadhiSTitA sA pradhAna yepA te vidyApradhAnA / 'matappahANA' mantrapradhAnA, 'veyappahANA' vedapradhAnA -vedyate jJAyate jInAjInAdisvarUpamebhiriti vedA - AcArAgAdaya AgamA , tapradhAnA , 'yabhappahANA' nahmapradhAnA , brahma-brahmacarya-kugalAnuSThAna ta pradhAnA / 'nayapyahAgA' nayAdhAnA -nayanti bodhayanti anaruvamAtmanastuna ekAgam iti nayA naigamAdaya sapta, tatpradhAnA , 'niyamappahANA' niyamapradhAnA , niyamodravya-kSetrakAlabhAvato vividhAbhigrahagrahaNam tatpradhAnA , 'sacappahANA' sAyapradhAnA -jIvAarthAt jAyAdi ATha prakArake madase rahita the| (lAghavappahANA) dravyase anpaupadhiyukta hone kAraNa tathA bhAvase gauravazyarahita honeke kAraNa pradhAna the / (khatippahANA) krodhake udayakA nirodha kagnama pradhAna ye / (muttippahANA) lobha ke udayakA nirodha karane meM pradhAna the / ( vijApahANA ) rohiNI prajJapti Adi vidyAoMse pradhAna the| (matappahANA) mantrAse pradhAna the| (veyapahANA) AcArAGga Adi zAstroM se pradhAna ye / (vabhapyahANA) brahmacarya se pradhAna ye / (nayappahANA) naigamADhi sAta-nayoMke svarUpa nirUpaNa karanema pradhAna the| (nigamappahANA) dravya kSetra kAla bhAvase vividha prakAra ke abhigraha karanema pradhAna the| (saccappahANA) jIvA2nA mahathA 2Dita tA, (lAgharappahANA) dravyathI 5-5dhivAjA hAvAnA 20 tathA mAthI ra gaurapathI 2ti pAnA 4260 pradhAna utA (sati ppahANA) adhanA hayanA nirodha 42vAmA pradhAna hatA, (muttiApahANA) bolanA uhayanA nirodha 42pAmA pradhAna utA, ( vijApahANA) roDiepI prati mAha vidhAmamA pradhAna hutA (matappahANA) bhatrothI pradhAnatA (veyappahANA) manyArA| mAhi strothI pradhAna utA (vabhappahANA) prAyathA pradhAna utA, (nayappahANA) nAma mA sAta nyon| 2135 ni3555 42vAmA pradhAna l (niyamappahANA) dravya-kSetra-sa-mAthI vividha prajA2nA maliaDa 42vAmA pradhAna utA, ( saccApahANA) 04 1894 mAha pahAnA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 aupanivato cAruvaNNA lajjA-tavassI-jiiMdiyA sAhI aNiyANA appAsuyA jIgadipadArthAnA yathAvasthitasvarUpakathana saya tapradhAnA, 'soyappaDAgA' zaucapradhAnA - zaucam-anta karaNazudvirUpam , ta pradhAnA / yamapyatra caraNakaraNagrahaNe'pyArAdika gRhota bhavati, tathApi ArjavAdInA pRthakathana pradhAnatAlyApanArtham-hatyanagantavyam / 'cAruvaNNA' cAruvarNA -varNakAnti , kIrti , matizca cArvaNoM yepA te, gauravarNayuktA, athavA uttamakIrtimanta , prazastamatiyuktA thA, 'lanA-tava-smI jiidiyA' lajAtapa --zrI-jite. ndriyA-lanayAdhyayamavirAdhanAyA dayasakocarUpayA tapa priyA tapastejasA jitAni indriyANi yaiste tathA, yadhapi jitendriyA iti prAgupta, tathApyatra lajAtapa zrIvigeSita vAna punaruktidoSa / 'sohI' zodhaya -zodhiyogAt zodhirUpA --zudA akalapaDadayA unyathe, joyAdi padArthoke yathAvasthita svarUpakathanako saya kahate haiM, usase ve pradhAna the| (soyappahANA) anta karaNakI zuddhiko zauca kahate hai, usameM ve pradhAna the| (bhAruvaNNA) varNazabdakA prayoga kAnti, kIrti eva manime hotA hai / isa apekSAse ye saba gauravarNa viziSTa the, athavA uttamakIrtimapanna the, yA uttamabuddhi-AtmakalyAName Agara adhikAdhikarUpase preraNA karanevAlI buddhise yukta the / (lajjA-taba-sI-jiDadiyA) lajjA-sayamavirAdhanAmeM sakoca, eva tapa zrI ke prabhAvase inhoMne indriyoMko jIta liyA thaa| yadyapi "jiiMdiyA" isa pada-dvArA unameM jitendriyatA prakaTa kara dI gaI hai, phira bhI yahA para jo puna jitendriyatA varNita huI hai, yaha rajA evaM tapake prabhAra se unameM jitendriyatA thI yaha vizeSarUpase kathita huA hai, ata isa kathaname puna yathAvasthita svarUpanuM kathana satya kahevAya, temA teo pradhAna hatA jora pahANA) 46:20nI zuddhine zIya 43 cha, tamA tasA prdhaan| utA (cAravaNNA) zahanA prayAsa ti, ta tamA bhatibhA thAya(r) A apekSAe teo badhA gauravarNaviziSTa hatA, athavA uttama kItisanna hatA, athavA uttamabuddhi-Atma kalyANamAM AgaLa AgaLa vadhAremAM padhAre 35thA ra 42pAlI bhuddhivANA tA (lajA-tavassI-jiIdiyA) lajajAH yamavirAdhanAmA sa keca tema ja tapazrInA prabhAvathI teoe dhAnyAne tI dIdhI tI ne " jiidiyA" se pahathI tamanAbhA nitdriyapaNa prakaTa karI dIdhela che, chatA paNa ahI je pharIne jite diyatAnuM varNana karavAmAM AvyuM che te lajajA temaja tapanA prabhAvathI temanAmA jitedriyapaNuM hatuM tenuM vizeSarUpathI kathana karyuM che mATe A kathanamAM pana Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyRpavarSiNI-TIkA sU0 65 bhagavadantevAsivarNanam 179 ahilesA appaDilessA susAmaNNarayA daMtA iNametra NiggaMthaM pAvayaNaM puraokAuM viharaMti // sU0 25 // 2 yA - suhRda - prANimAnasya minarUpA ' aNiyANA ' anidAnA - nidrAyate - dvidyate mokSaphamanena iti nidAna - svargAdviprArthanam, na vidyate nidAna yeSA te anidAnA, 'apposuyA' anpau mukyA alpam - apagatam ausukyam - utsukatA yeSA te - anpau sukyA - tripautsukyarahitA, 'anahillesA' anahirlezyA -sayamAdavahirbhUtA lezyA manorRttayo yepA ityartha / 'appaDilessA' apratilezyA - avidyamAnA pratilezyA - sadRzamanovRttayo yeSA te - apratizyA pravardhamAnapariNAmasampannA, 'susAmaNNarayA' suzrAmaNyaratA - zramaNasya bhAva zrAmaNya, gomana zrAmaNya suzrAmaNya-sampUrNa sakalasAvadyanivRttirUpa sayama tasmin ratA = salagnA, " datA ' dAntA -indriya-noindriyaDhamanaparAyaNA iti bhAva / ' iNameva ' idameva ' Nigaya ' nairgranthya - nirgranthAnA bhAvo nairmanyya - zramaNadharmamayam ' pAvayaNa ' pravacana-pra=prakRSTatayA-ucyate jIvAdisvarUpa yasmin tatpravacana jainAgama tat ' puraokAu ' puraskRtya = pramANIkRya ' viharati ' hiranti // sU0 25 // ruktidoSa nahIM AtA hai / ( sohI ) ye zodhi - akaluSahRdayavAle the, athavA prANimAtra misvarUpa the / ( aNiyANA) mokSarUpa phala jisake dvArA kATa diyA jAtA hai vaha nidAna hai, isa nidAnase ye sarvathA rahita the / (apposuyA ) inameM viSayasambandhI koI usukatA nahIM thI / ( avadillesA ) inakA mAnasika vyApAra sayamakI ArAdhanA se bAhirakI ora thoDA bhI nahIM jAtA thA / (appaDilessA) manake sAdhAraNa pravRttiko pratilezyA kahate hai, parantu ve apratilezyA se pravarddhamAna manake zubha pariNAmasi yukta the / (musAmaNNarayA) ve suzrAmaNya meM rata the, arthAt sakala sAvayako 3kti hoSa bhAvato nathI ( sohI ) tethe zodhi-bhaduSita hRhayavAjA tA athavA prANibhAvanA bhitrabhva35 hatA ( aNiyANA ) bhA3pa isa lenAthI kapAI jAya che tene nidAna kahe che, tevA nidAnathI te sarvathA rahita hatA, ( apposuyA ) tebhanAbhA viSayama adhI me utsuutA nahotI, ( abahillesA) temanA mAnasika vyApAra sayamanI ArAdhanAthI khahAranI tarapha jarApaNu jatA nahoto (apaDilessA) bhananI sAdhAraNa pravRttine prativezyA he che, paratu teyo apratidvezyAthI=pravarddhamAna bhananA zula pariyAbhothI yukta hatA (susAmaNNarayA) te suzrAmathryabhA 2 ( sAgI rahesA) tA, arthAt sabaNA sAvadhanI nivRttiya sayamabhA tethe sahA bhalagna rahetA hatA, (dutA) hAnta itA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 180 opapAtika mUlama-tesiNaMbhagavaMtANaMAyAvAyAvi viditA bhavaMti, paravAyA vi viditA bhavaMti, AyAvAyaM jamaittA nalavaNamiva TIkA-tesi Na bhagatANa' ityAdi / teyA gala zrImahApariziyANA bhagavatA-sayamavibhUpitAnAm 'AyAyA ni' A mAdA api-svamimAntavAdA apiAItavAdA bhapI yartha , viditA-ninAtA bhavanti, 'parasAyAni viditA bhavati' paravAdA bhapi viditA bhavanti-parepA-gAsyAdInA pAdA-gatAni viditA bhavanti, svapara-- nivRttirUpa sayamame ye sadA salagna rahate the| (datA) dAnta the, arthAt indriya aura noindriya-mana ke damana karanevAle the / (igameva giggaya pArayaNa puraokAu viharati) ye munijana isI nirghanya pravacanako Age ragakara vicarate the, arthAt inakI saba pravRtti AgamAnukula hI hotI thI / sU0 25 // 'tesi Na bhagavatANa' ityAdi (tesi NaM bhagavatANa) bhagavAn mahAvIra ke sayama se vibhUSita una ziSyoM ke (AyAvAyA vi) AtmavAda-svasiddhAntapratipAdita -AItavAda bhI (viditA bhavaMti) vidita thA, arthAt bhagavAn mahAvIra ke ye ziSya svasiddhAnta-pratipAditatatyoM ke pUrNa jJAtA the / ( paravAyA vi viditA bhavati ) tathA zAsyAdikoM kA kyA siddhAnta hai, yaha bhI inhe vidita thaa| matalana kahane kA yaha hai ki ye munijana svaparasiddhAnta ke pUrNavettA the| aisA koI bhI siddhAnta nahIM thA jo inakI arthAt driya 42 nadriyanu bhana 42vAvA uttA, (iNameva jigaMdha pAyayaNaM purao kAu viharati) te munizana mA ninya apayanane mAga rAkhIne vicaratA hatA, arthAt temanI sarve pravRtti Agamane anukuLa ja thatI utI (sU 25) 'tesi Na bhagavatANa tyAha (tesi Na bhagavatANa) sayamathI vibhUSita bhagavAna mahAvIrana ta zidhyA (AyAvAyAvi) yAtmavAha-vasiddhAta-pratipAdita tatva-yAtavAha para (viditA bhavati) sagutA tA, yarthAt lagavAna mahAvIrana te shissye| svasiddhAtapratipAti tatvAnA se pUrNa sAta tA (paravAyAvi viditA bhavati) tathA zAkaya Adikene zu siddhAta che te paNa teo jANatA hatA kahevA matalaba e che ke te munijane svapara-siddhAtanA pUrNa jJAtA hatA evo koI paNa siddhAta naheta ke je temanI najara bahAra hoya haju teo kevA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1814 pIyUSaSapiNI-TIkA sa 26 bhagavadantevAsigharNanam mattamAtaMgA acchidapasiNavAgaraNA rayaNakaraMDagasamANA kuttiyA siddhAntapravINatayA na kiJcidapidita tepA bhavatAti bhAra / punaste kIdRzA ? ityanakai vizeSaNai kathayati-'AyAvAyaM jamaittA' AmagAdAn yamayitvA-svasiddhAntAn puna punarabhyasya-atiparicitAn vidhAya, 'nalavaNamira mattamAtagA' nalavanamiva mattamAtagA-krIDAtha puna puna pravezena kamalapana yathA madonmattA gajendrA atiparicita kurvanti tathaiva te puna punarabhyAsena nijasiddhAnta paricita kRtavanto'taste tattulyA ityartha / 'acchida-pasiNa-cAgaraNA' acchidra-prazna-vyAkaraNA-acchidrA-nirantarA --dhArAvAhikarUpA praznA, nirantarANyuttarANi yepu tAdRzAni vyAkagNAni-vistArayuktavyAkhyAnAni yepA te-acchidrapraznanyAkaraNA-puna puna praznottarasamucitatryApyavinipuNA , ata eva- rayaNa-karaDaga-samANA' rana-karaNDaka-samAnA ratnAnA-magimAgikyAdInA karaNDako maJjUSA tasya samAnAstattalyA , karaNDako yathA bahuvidharatnapUrNo bhavati dRSTi se bAhara ho| aura bhI ye kaise the ? so isa bAta ko Age ke vizeSaNoM dvArA sUtrakAra kahate hai-(AyAvAya jamaittA nalavaNamiva mattamAyagA) jisa prakAra madonmatta gajarAja sarovara Adi meM krIDA karane ke liye puna puna praveza kara kamalavana se pUrNa paricita ho jAte hai usI prakAra ye bhI jJAnarUpI sarovara meM krIDA karane ke liye puna 2 praveza kara svapara-siddhAntarUpI kamalapana se pUrNa paricita the| (acchidda-pasiNa-cAgaraNA) java ye pravacana karate the taba usameM zrotAjana dhArAvAhikarUpa se prazna kiyA karate the, unakA uttara bhI ye usI Dhaga se dete the / (rayaNa-karaDaka-samANA) isaliye ye aise jJAta hote the ki mAno ratnakaraNTaka hai, jaise ratnoM kA karaNDaka aneka prakAra ke uttamottama amUlya ratnoM se bharapUra hotA setA ta pAta mAjanA vizeSAdvArA sUtra42 49 cha-( AyAvAya jamaittA nalavaNamiva mattamAyagA) 2vI zata mahonmatta 42 / 01 sarA12 mAhimA krIDA karavA mATe vAra vAra praveza karIne kamalenA vanathI pUrNa paricita thaI jAya che, tevI ja rIte teo paNa jJAnarUpI sarovaramAM kIDA karavAnA kAraNe vAra vAra praveza karIne vaSara-siddhAtarUpI kamalavanathI pUrNa paricita hatA (acchida-pasiNa-vAgaraNA) nyAre tasA avayana 42 // tA tyAre tamA shrotaajane ekadhArI rIte prazna karyA karatA hatA ane tenA uttara paNa teo tevI ja rIte mApatA to (rayaNa karaDaga-samANA) methI tasA savA sAgatA na ratnane karaDio hoya jema rane pharaDie aneka prakAranA ucAmAM ucA Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 / aupAliyo vaNabhUyA paravAipamahaNA AyAradharA codasapuvI duvAlasaMgiNo tathaiva te'pi munivarA samyagjJAnAdignapUrNA sati / punaste kIdagA / iyAha-'kaSiyAraNabhUyA' kRtrikA''paNabhUtA =kanA-pargamaryapAtAlagamInA trika, kuvika, tAsyAt tadavyapadeza iti kRtvA tatra sthita vastvapi kurikamucyate,kunikasya ApaNa kunikApaNa / devAdhiSThitatvena svargamartyapAtAlalokatrayasamavivastusampAdakahA ityartha, taratA-samAhitArtha sampAdanalabdhiyuktatvena tattulyA iti bhAva. / 'paravAipamaraNA' paravAdipramardanA -paravAdinA - zAkyAdInA matanirAkaraNena vijetAra ityartha / 'AyAradharA' AcAraparA -AcArANasUtrasyadhArakA yAvadvipAkasUtradharA , 'codasaputrI' caturdazaviNa caturdaza pUrvANi vicante yeSAM te caturdazapUviMga paDguNahAnivRdrirUpasthAnamasthitA paraspara bhavanti nyUnAdhikyena, tathAhi-yaH kazcit sakalAmilApyavastuveditayA caturdazapUrvI sa utkRSTa, tato'nye sUnArthatadubhayarUpatAratamyAcaturdazapUrvadharA |'duvaalsginno dvAdazAgina dvAdazAni-aGgAni AcArAnAdIni santi hai usI prakAra ye sAdhujana bhI samyagdarzana eva samyagjAna Adi vividha guNarUpa ratnoM se bharapUra the| (kuttiyAvaNabhUyA) ye kutrikApaNa tunya the| jisa ApaNa ( dUkAna ) meM svarga mayaM, pAtAla-tInoM loka kI vastue~ rahatI haiM, usako 'kutrikA paNa' kahate hai| usa kutrikApaNa se sabhI abhilaSita vastue~ milatI hai| usI prakAra ye abhilapita tAnoM loka ke padArthoM ke sampAdana karane ko labdhiyoM se yukta the| ata eva kutrikApaNa-tulya the| (paravAipamadaNA) paravAdiyoM ke mata ko nirAkaraNa karane se ye unake vijetA the| (AyAradharA) AcArAga sUtra se lekara vipAkasUtrataka ke AgamoM ke ye dhAraka the| (yodasapanI) cauDhahapUoM ke ye pAThI , the| isa prakAra ye saba ke saba (duvAlasagiNo) dvAdazAga ke vettA the| (smttkimatI ratnathI bharapUra hoya che tema e sAdhujane paNa samyagdazana temaja sabhyazAna mA vividha zuSa35 2tnAthI - sarapUra tA, (kuttiyAvaNabhUyA)-- teo kutrikA5Na jevA hatA je ApaNa (dUkAna)mAM ravarga matyuM ane pAtALatraNe lokonI vastuo rahetI hoya tene "kutrikA paNa kahe che te kutrikApaNamA badhI Icchita vastuo maLe che, tevI rIte teo paNa traNe lokanA Icchita, padArtho meLavavAnI labdhiovALA hatA ethI teo kutrikA5Na jevA hatA (AyAradharA) mAyArAgasUtrathI bane vipAsUtra sudhInA mAgamAnA tyA pAra4 DatA (cohasapuvvI) yauha pUrvAnA maannaa| to me ghAre me tamAma tamAma (duyAlasagiNo) MAITna sAta sal (samattagaNipiDagadharA) samasta Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TIkA va 26 bhagavadantevAsivarNanam ..samattagaNipiDagadharA savvakkharasaNNivAiNo savvabhAsANugAmiNo ajiNA jiNasaMkAsA jiNA iva avitahaM vAgaramANA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA vihati // sU0 26 // 183 - yeSA te dvAdazAGgina - dvAdazAGgAgamajJAtAra, dvADhagAGgajJAtRtve'pi samasta zrutadharatva na sidhyatImata Aha-'samattagaNipiDaMgavarA 'mamantagaNipiTaka narA - gaNe- gaccha guNagaNeo vA'syA'stIti gaNI - AcArya tasya piTaka iva piTaka sarvasvamityartha, samastasya gaNipiTakasya gharA : - dhArakA / ataeva 'savvakkhara -saNNivAiNA' sarvA'kSarasannipAtina, yadyapi na kSarati-svabhAvAnna kadAcitpra cyavate ityakSara para tattva kevalajJAnAdirUpam, tathApyatra akSara- gandA svaravyaJjanamedena bhinne varNasamudAye, tatazca - akSarANA mannipAtA mayogA svavargaparavarge mamIlanAni - akSarasannipAtA', sarve cate'kSarasannipAtA, te santi yeSA te sarvA'kSarasannipAtina sarvAkSarajJAnananta itibhAva | 'savvabhAsANugAmiNA' sarvabhASAnugAmina - sarvAtha tA bhASA :- bhASaNAni, yadvA bhAgyante iti bhASA = vyaktavacanAni, AsA bhASANA sakRtaprAkRtA''daya AryAsnAryAdayeo cahavA bhedA bhavanti, tA sarvabhASA anugacchanti eva zIlA sarvabhApAnugAmina, 'ajiNA' ajinA - asarvajJatvAditi bhAva / jayanti karmaripUn iti jinA = sarvajJA, ye jinA na bhavanti te aninA - asarvajJA, tathApi - 'jinasakAsA, jinamaGkAzA - jinasahA pRSTanirvacana kArigaNipiTaga - dharA) samastagaNipiTaka ke dhAraka the / (savvakravara saNNivAiNo ) yadyapi kevalajJAnAdirUpa tattva-akSara zabda se gRhIta honA cAhiye thA, parantu aisA akSara yahA gRhIta nahIM huA hai, kintu svara eva vyajana ke bheda se bhinna varNasamudAya kA hI yahAM akSara zanda se grahaNa kiyA gayA hai / sannipAta ganda kA artha sayoga hai / 1 kyA artha hotA hai, usake jJAtA the / ye munijana, sarva prakAra ke akSaroM ke sayoga se ( santra - bhAsA - NugAmiNo ) Arya eva anArya saba deza kI bhASA ke ye saba jAna - kAra the| (ajiNA) ye sarvajJa to nahIM the para ( jiNasakAsA) sarvajJa ke jaise the / gazipiTanA tetheo dhAra hutA (savvaksarasaNNivAiNA) le ThevasajJAna AdirUpa tattva-akSara zabdathI levA joitA hatA, paraMtu evA akSara ahI levAyA nathI, pazu svara temaja vyaMjananA bhedathI judA vasamudAyaja ahI akSara zabdathI levAmA Avye che. sannipAta zabdane atha sacAga che e munijanA sarva prakAranA akSarAnA sayAgathI zu atha thAya che tenA jJAtA utA (samva bhAsA - NugAmiNo ) Arya tebhana manAyeM gadhA dezanI lAdhAnA tethe adhA laghuara utA (ajiNA) tethe sarvajJa to nahotA, yA (jiNasaMkAsA) Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao . mahAvIrassa aMtevAsI vahave aNagArA bhagavaMto, iriyAsamiyA tvAd aninAdivacanatvAceti bhAva / jiNA iva avitaha vAgaramANA' jinA iva avitatha vyAkurmAgA - jinavad yAthAtayyena yadvastu yAdRgena tathA kathayanta 'saMjameNa' sayamena - sAvayayoganiramaNalakSaNena 'tarasA' tapasA 'appANa bhAvemANA viharati AtmAnaM bhAvayanto viharanti // su0 26 // T 184 TIkA- 'teNa kAleNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye zramagasya bhagavato mahAvIrasya antevAsino bahavo'nagArA, 'bhagavate' bhagavanta - payamazobhAvanta, 'iriyAsamiyA' IryAsamitA IraNa- gamanamIryA, tasyA samitA pamyakpravRttA gamane ( jiNA ina avitaha vAgaramANA ) jina - sarvajJa - prabhu jisa prakAra yathArtha kI prerUpA karate hai usI prakAra ye bhI atitha jo vastu jaisI thI usI taraha se usakI vyAkhyA karane vAle the / (sajameNa tavasA appANa bhASemANA viharati ) ye saba ke - saba sAdhujana sAvadyayogaviramaNalakSaNarUpa 17 prakAra ke sayama se eva anazanAdi 12 prakAra ke tapa se AtmA ko bhAvita karate hue prabhu ke sAtha vicarate the ||mU0 26|| ' teNa kAlena tega samaNa ' ityAdi --- ( teNa kAlena teNa samaeNa ) usa kAla aura usa samaya meM ( samaNasa bhagao mahAvIrassa) zramaNa bhagavAn mahAvIra ke ( atevAsI ) pAsa meM rahanevAle ( bahave aNagArA bhagavaMto ) sabhI anagAra bhagavAna ( iriyAsamiyA ) 1 IryAsamiti se yukta the, arthAt anya jIvoM kI kisI bhI prakAra se virAdhanA na sarvajJa nevA hutA (jigA iva avitaha vAgaramA NA) ni-sarvajJa-prabhu ke aThAre yathAnI prarUpaNA kare che teja prakAre te paNa avitatha-je vastu jevI tI tevI tathA tenI vyAcyA uranArA hatA (sajameNaM tavasA appANaM bhAve mANA viharaMti) tetheo tamAma sAdhunA sAvadyayoga virabhaNu sakSa35 17 prakAranA sa yamathI tema ja anazana Adi 12 prakAranA tapathI AtmAne bhAvita dvaratA karatA prabhunI sAthe vicaratA hatA (s0 26) " teNa kAlena teNa samaeNa " tyAdi " " ( teNa kAlena teNaM samaeNa ) te jaNa ane te sabhayabhA (samaNassa bhagavao mahAvIrarasa ) zrabhANu bhagavAn mahAvIranA (atevAsI) pAse rahevAvAjA ( have aNagArA bhagavateA ) dhA anagAra bhagavAna ( iriyAsamiyA ) ryAsabhiti Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSava piMNI-TIkA sU 27 bhagavadantevAsivarNanama I bhAsAsamiyA saNAsamiyA AyANa-bhaMDa-matta - nivakhevaNA-samidattAvadhAnA iyartha, yathA'nyajIvasya kathamapi nirAdhanA na bhavet tathopayogapUrvakagamanazIlA iti bhAna / 'bhAsAsamiyA' bhASAsamitA - bhASAsamitiyuktA - bhASAsamitirniravadyavacanapravRttistayA yuktA iyartha / 'esaNAsamiyA' epagAmamitA - epaNAyAmudgamAdidvicacAriMgaddApanarjanena samiti - samyakpravRttirepaNA samitistayA yuktA, nizudrA''hArAdigrahaNAntreSa gopayeogayuktA iya | 'AyANa-bhaDa-matta-nikhevaNA-samiyA' ADhA nabhANDamAna-nikSepa gAmamitA AdAna- grahaNa - asya bhANDamAnayorityanena sambadha-prayAsattinyAyAt, sAhacayAdayA / dehalIDhIpanyAyAcA bhANDamAnandasya AdAnanikSepAmyA bhANDamAnayo - bhANDasya = pAnasya, mAnasya = patrApakaraNamya cetyartha, ho isa prakAra upayogapUrvaka gamana karane ke svabhAvavAle the / ( bhAsAsamiyA ) nigvadyavacanapravRtti se yukta the / ( emaNAsamiyA ) eSaNA meM udgamAdika 42 doSoM kA parivarjanapUrvaka pravRtti karanA isakA nAma epaNAsamiti hai / isa samiti se yukta paNAsamita hai / ye sAdhujana vizuddha AhArAdike grahaNa me ena anveSaName upayoga - viziSTa the / ( AyANa-bhaDa - matta - nikkhevaNA-samiyA ) AdAna kA artha grahaNa hai / isakA sAtha prayAsattinyAya se, athanA sAhacarya se bhANDamAtra ke sAtha hai / athanA - bhANDamAna kA sambandha ' dehalI - dIpaka nyAya se AdAna aura nikSepa ina donoM ke sAtha hotA hai| ye sAdhujana bhANDa-pAna evaM mAnavastrAdika upakaraNa ke AdAna -grahaNa aura nikSepaNa - rakhanA rUpa samiti se yukta the / vALA hatA, arthAt khIjA jIvAnI rAI paNa prakAre virAdhanA na thAya evI te upayogapUrva jamana harakhAnA svalAvavAjA hatA ( bhAsAsamiyA ) niravaya vayana-pravRttivAjA hatA (esaNAsa miyA ) sepalAmA ugama Adi 42 hopInA parivarjanapUrvaka pravRtti karavI tenu nAma eSaNAsamiti che A samitithI cuta je che te eSaNAsamita che te sAdhujanA viSNuddha AhArAdika levAmA tebhala tenA manyeSAyubhA upayogaviziSTa tA, (AyANa bhaDa matta nimnaNA-samiyA ) AdAna zabdanA artha grahaNa che, tene sa kha dha pratyAkSattinyAyathI athavA sAhacarya thI bhADamAtranI sAthe che athavA bhADamAtra zabdane sa madha dehalIdvIpa' nyAyathI AdAna ane nikSepa e enI mArca thAya che, te munie bhADapAtranA ane vaAdi upakaraNanA AdAna=grahaNu ane nikSepaNu= mUvArUpa samitithI yukta hatA, arthAt pAtra temaja vastrAdika upakaraNAnA manandha, 185 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 aupapAtikatare yA uccAra-pAsavaNa-khela-jalla-siMghANa-pAriTAvaNiyA-samiyA maNaguttA vayaguttA kAyaguttA guttA gutiMdiyA guttabaMbhayArI amamArkitayonikSepaNe--avasthApana samitA -mupranilesana-pramArjanAcupayogapUrvakapravRttiyuktA , 'uccAra pAsavaNa-khela-jalla-siMghANa-pAridvAraNiyA-samiyA' ucAra-pranapaNa- lepma-jala zivANa-pariThApanikA-samitA , tana-ucAra -purIpam, prasavaNa-mUna, sela leSmA, upalakSaNa tvAniSThIvanasyApi grahaNam , jala-sveTajamalam , gihANa-nAsikAmalam , eteSA pariSTApanikApariSThApanA-parityAga -saiva pariSTApanikA, svArtha ka , tasyA samitA , zuddhasthaNDilAzrayaNAsamyagupayuktA / 'maNaguttA' manoguptA -(1) nividhA manoguptayaH-AtaraudradhyAnAnubandhikalpanAjAlaniyoga prathamA (2) zAstrAnusAriNI paralokasAdhikA dharmadhyAnAnubandhinImAdhyasthya pariNatidvitIyA, (3) saphalmanovRttinirodhena yoganirodhA'masyAbhAvinI-AmaramaNarUpA arthAt pAtra eva vastrAdika upakaraNoM ke supratilekhana pramArjanAdika meM ye saba upayogapUrvaka pravRtti karane vAle the| (uccAra-pAsavaNa-khela-jalla-siMghANa-pArihA paNiyA-samiyA) uccAra-purIpa, prasravaNa-mUtra, khela-lepmA, upalakSaNa se niSThIvana thUkanA, jalla-svedaja mela, ziMghANa-nAsikA kA mela, ina sarake pariSThApana-rUpa samiti se yukta the| (maNaguttA vayaguttA kAyaguttA) gupti tIna prakAra kI hai-manogupti, vacanagupti aura kAyagupti, inameM manogupti tIna prakArako hai-Arta eva raudradhyAna kA parityAga karanA prathama manogupti hai, zAstra ke anusAra, paraloka kI sAdhaka aura dharmadhyAna ke sAtha anubandha rakhane vAlI mAdhyasthyapariNatirUpa dvitIya manogupti hai| sakala manovRtti ke nirodha se yogoM kI nirodhAvasthA meM honevAlI pariNati-AtmA meM ramaNarUpa pariNati supratilekhana ane pramArjana AdikamA te badhA upagapUrvaka pravRtti karavAvALI utA (uccAra pAsavaNa-khela jalla sighANa pAridvAraNiyA-samiyA) pyAra-purISa, prasavaNa-mUtra, khelaleSmA, upalakSaNathI niSThIvana-dhUkavu, jala-parasevAne mela, ziMdhA-4ne bhesa, ma sadhAna parihAyana35 samitithI yuti // (maNaguttA vayaguttA kAyaguttA) ati jAnI bhanAzuti, payanapti mane ayazusi, temAM mane gupti traNa prakAranI che--ArtA temaja rauda dhyAnane parityAga karavo e prathama managupti che, zAstrane anusaranArI paralekanI sAdha8 ane dharmadhyAnanI sAthe anuba dha rAkhanArI mAdhyayyapariNatirUpa bIjI mane gupti che badhI mane vati mAtranA nidhathI meMgenI nirAdhAvasthAmAM thanArI pariNati-AtmAmA Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 poyupapiNI-TIkA sU0 27 bhagavadantevAsiyarNanama tRtIyA / ukta ca yogazAstre-~~ vimuktakalpanAjAla samave supratiSTitam / AmArAma manastajjemanogumisdAhRtA dti|| tayA manogupyA yuktA -manoguptA / 'vayaguttA' vacoguptA vacanaguptiyuktA , vacanagumicaturvidhA, ukta ca-- sacA taheva mosA ya saccAmomA tahena ya / cara thI asacamosA ya, vayaguttI caubvihA / / (utta0 a 24 gA 22) chAyA-sayA tathaiva mRpA ca sayamRpA tathaiva c| caturthyasatyamRpA ca vacogumizcaturvidhA // vacogumi = vacanagupticaturvidhA-sayA, mRpA, sayamRpA asatyamRpA ceti / jIna prati-'aya jIva ' iti kathana satyA, jIna prati 'ayamajIva ' iti kathana mRSA, pUrvamanirNIya vadati-'adyAsmin tIsarI manogumi hai| yogazAstra meM yahI bAta kahI hai vimuktakalpanAjAla samave supratiSTitam // AtmArAma manastajairmanAgumiradAtA // isa manogupti se yukta hone kA nAma manogupta hai| vacanagupti se yukta honA __ so vacanagupta hai| bacanagumi 4 prakAra kI hai __ " saccA tahera mosA ya, sacAmosA taheva y|| cautthI asacamosA ya vayaguttI caumvihA // ( utta0 a0 24 gA 22) artha isa gAthA kA isa prakAra hai| satya, mRpA, satyamRpA aura asatya___mRpA, isa prakAra vacana 4 prakAra ke hota hai, (1) jisa vastu kA jaisA svarUpa ramaNarUpa pariNati e trIjI ane gupti che gazAstramAM eja vAta kahI che vimuktakalpanAjAla, samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastasa, - manoguptiradAhatA // A mane guptithI yukta hevAnuM nAma mane gupta che vacanaguptithI yukata vacanagupta che vacanagupti 4 prakAranI che saccA taheva mosA ya sancAmosA taheva ya / cautthI asamosA ya payaguttI cauvyihA / / (utta0 a004mA0 20) gAthAno artha A prakArano che satya 1, mRSA 2, satyamRSA 3 ane asatyamRthA 4-e prakAre vacana 4 prakAranA thAya che (1) je vastunuM jevuM svarUpa heya te vastune te ja svarUpathI prakAzita Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 -- - auSapAtikatare yA uccAra-pAsavaNa-khela-jalla-siMghANa-pAridyAvaNiyA-samiyA maNaguttA vayaguttA kAyaguttA guttA gutidiyA guttavaMbhayArI amamAakitayonikSepaNe-avasthApana samitA --supranirasana-pramAnanAghupayogapUrvakaprattiyuktA , 'ubAra pAsavaNa-khela-jalla-siMghANa-pAridvAraNiyA-samiyA' ugAra-pravaraNa-zleSma-jala zivANa-pariNApanikA-samitA , tara-ucAra -purIpam, prasavaNa-mUna, peTa lepmA, uparabhaNa lAniSThIvanasyApi grahaNam ,'jala-svedajamalam , zikSANa-nAmikAmalam , etepA pariSTApanikApariSThApanA-parityAga -saiva pariSTApanikA, svArtha ka , tasyA samitA , zudasthaNDilAzrayaNAtsamyagupayuktA / 'maNaguttA' manoguptA -(1) vividhA manogumaya:-AsarodradhyAnAnubandhikalpanAjAlariyoga prathamA (2) zAstrAnusAriNI paralokasAdhikA dharmavyAnAnuvandhinImAvyasthya pariNatiditIyA, (3) sakalamanovRttinirodhena yoganirodhA'vasthAbhAvinI-AmaramaNarUpA arthAt pAna eva vastrAdika upakaraNoM ke supratilesana pramArjanAdika meM ye saba upayogapUrvaka pravRtti karane vAle the| (uccAra-pAsavaNa-khela-jalla-siMghANa-pAddhiA vaNiyA-samiyA) uccAra-purIpa, prasavaga-mUtra, khela-leSmA, upalakSaNa se niSprovana thUkanA, jalla-svedaja mela, ziMghANa-nAsikA kA mela, ina sabake pariSThApana-rUpa samiti se yukta the| (maNaguttA vayaguttA kAyaguttA) gupti tIna prakAra kI hai-manogupti, vacanagupti aura kAyagupti, iname manogupti tIna prakArakI hai-Arta eva raudradhyAna kA parityAga karanA prathama manogupti hai, zAstra ke anusAra, paraloka kI sAdhaka aura dharmadhyAna ke sAtha anubandha rakhane vAlI mAdhyasthyapariNatirUpa dvitIya manogapti hai| sakala manovRtti ke nirodha se yogoM kI nirodhAvasthA me honevAlI pariNati-AtmA meM ramaNarUpa pariNati supratilekhana ane pramArjana AdikamA te badhA upagapUrvaka pravRtti karavAvALA DatA (uccAra pAsavaNa-khela jalla siMghANa pAridvAvaNiyA-samiyA) yAra-dhurISa, prasavaNa-mUtra, khela zleSmA, upalakSaNathI niSThIvana-dhUkavu, jala-parasevAne mela, zidhA-nAne mesa, mAyAnA pariThApana35 abhitithI yuti // (maNaguttA vayaguttA kAyaguttA) rApti na prAnI cha bhanAzusi, payanasisane yamusi, temA masi traNa prakAranI che-Ad temaja raudra dhyAnane parityAga karavo e prathama mane gupti che, zAstrane anusaranArI paralekanI mAdhaDa ane dharmadhyAnanI sAthe anuba dha rAkhanArI mAdhyacca pariNatirUpa bIjI mane pti che. badhI manevRtti mAtranA nirodhathI yenI nirodhAvasthAmAM thanArI pariNati-AtmAmA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TIkA va 27 bhagavadantevAsivarNanam 189 pratilekhanApramArjanAdisamayoktakriyAkalApapura sara jayanAsanAdi vidheyam, tata zayanAsananikSepAdAnAdiSu svecchayA ceSTAparihAreNa niyatA = zAstraniyamAnusAriNI yA kAyaceSTA sA dvitIyeti / ukta ca-upasargaprasaGge'pi kAyotsargapo mune / sthirIbhAva garIrasya kAyaguptirnigadyate // 1 // zayanAsananikSepAdAnasakramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyama kAyaguptistu sA parA // 2 // iti|| tayA yuktA / 'guttA' guptA - azubhayoganigraho guptistayA yuktA, ' gutiMdiyA ' guptendriyA - guptAni - asayamasthAnemya surakSitAni - indriyANi yaiste guptendriyA, 'guttaathavA bhUmi ADhikI pratilesanA eva pramArjana karate samaya jo apanI icchAnusAra zArIrika ceSTAoM kA parityAga karanA hai, eva guru Adi kI AjJAnusAra zayana, Asana, nikSepaNa eva AdAnAdika meM kAyaceSTA kA niyamana karanA hai vaha dUsarI kAyaguti hai / kahA bhI hai- upasargaprasage'pi, kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAya guptirnigadyate // 1 // zayanAsana nikSepA, dAnasakramaNeSu c| sthAneSu ceSTA niyamaH kAyaguptistu sA parA ||2|| zlokoM kA artha Upara liye bhAvake anusAra hai / ye sAdhujana kAyaguni ke ArAdhaka the / ata eva ( guttA ) azubha yoga ke nigraharUpa gupti se ye munijana yukta the / ( gutiMdiyA ) asayamasthAnoM se indriyA ko surakSita rasanenAle the, isaliye inheM guptendriya kahA gayA hai / ( guttavabhayArI ) nau nivRttirUpa pahelI kAyagupti che. gurune pUchIne zArIrika kriyAonI (zaucAdinI) nivRttinA samaye athavA bhUmi AdinI pratilekhanA temaja pramAnA karavAnA samaye je peAtAnI IcchApramANe zArIrika ceSTAone parityAga karavAnA che, temana guru bhAhinI AjJA anusAra zayana, Asana, nikSepaNu, tebhana dAnAdikamA kAyaceSTAnu niyamana kavAnu hAya che, te bIjI kAyagupti che 4- upasargaprasaGge'pi, kAyAtsargaju mune / sthirabhAna zarIramya, kAya guptirnigadyate // zayanAsananikSepA, - dAnasakramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyama kAyaguptistu sA parA // zveAkeAnA artha upara lakhelA bhAva pramANe che te sAdhujane kAyaguptinA mArAdha hutA bhATena ( guttA) azubhayoganA nivaDa35 zutithI te bhunine yukta utA (gutiMdiyA) asayabhanA sthAnothI driyAne surakSita rAbhavAvAjA Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 aupapAtikaas nagare zata bAlakA jAtA ' iti kathA yA 'svAyAyamama tapA nAsti ' iti kathana caturthI asatyA, yAcana na maya nApi pA mA caturthIti, cinayoganivRttirva coguptiriti gAva / ' kAyaguttA' kAyaguptA - gamanAgamanapracalanAdikriyAyA gopana - kAya gupti, phAyaguptirdvidhA - caSTAnivRttirUpA, yathAgama ceSTA- niyamarUpA ca / tatra parIpaTTopasargAdigane'pi yata kAyorgakaraNAdinA kAyasya nitharatAruraNam, sarvayoganirodhA vasyAyA vA sarvathA yat kAyacegganirodhana sA prthmaa| gurugAnuSTya garIgmastArakabhUmyAdihai usa vastu ko usI svarUpa se prakAzita karanevAlA vacana samyavacana hai, jaiseyaha jIva hai / (2) jIna ko ajIra kahanA mRSAvacana hai / (3) mizritavacana saya mRpA vacana haiM, jaise- 3 - Aja isa nagara meM sau bAlaka janme hai / yaha vacana mizrarUpa isaliye hai ki isame so kA nirNaya nahIM hai (4) jo vacana mRpA bhI na ho aura satya bhI na ho aise vacana kA nAma asayamupA hai, jaise- svAdhyAya samAna tapa nahIM hai "-aisA vacana na satya hai aura na asaya hI hai, arthAt vyavahAra vacana hai / isa 4 prakAra ke vacanayoga kA vacanaguni meM nirodha ho jAtA hai / gamana-Agamana Adi kiyA kA jisameM niroga hai vaha kAyama hai / yaha kAyagumi 2 prakArakI hai - ceSTAnivRttirUpa 1, yathA-Agama- ceSTAniyamanarUpa 2 / parISad eva upasarga ke Anepara bhI zarIra se mamatva kA parityAga kara jo use nithala karanA hai, athavA sarvayogoM kI nirodha-avasthA me jo sarvathA kAya kI ceSTAoM kA nirodha karanA hai yaha ceSTAniSTa tirUpa pahalI kAyagupi hai / guru se pUchakara gArIrika kriyAoM kI nivRtti ke samaya, karavAvALu vacana satyavacana che jemake A jIva che (2) jIvane ajIva kahevu e mRSAvacana che. (3) mizravacana satyamRSAvacana che, jema ke Aje A nagaramA se khALaka janmyA che. A vacana mizrarUpa eTalA mATe che ke emA sane nirNaya nathI (4) je vacana mRSA paNa na hoya ane matya paNa na hoya evA vacananu nAma asatyamRSA che, jema " svAdhyAyanA jevu tapa nathI ' evA vacana nathI tA satya ke nathI asatya, arthAt vyavahAravacana che. A cAra prakAranA vacanayogane vacananusimA nirAdha thai jAya che gamana-Agamana~mAdi kriyAone jemA nirAdha hoya tene kAyagupti kahe che. A kAyapti e prakAranI 1 ceSTAnivRttipa, ane ra yathA-Agama-ceSTAniyamanarUpa parISaha temaja upasanA AvavA chatA paNa zarIrathI mamatvano tyAga karIne je tete nizcala karavuM, athavA sa yAgAnI nirAdha-avasthAmA je sarvathA phAyanI ceSTAone nirodha karavu te ceSTA Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSapiNI-TIkA sU 27 bhagavadanteyAsiyarNanam pratilekhanApramArjanAdisamayoktakriyAkalApapura sara zayanAsanAdi vidheyam, tata gayanAsananikSepAdAnAdipu svecchayA cepTAparihAreNa niyatA gAstraniyamAnusAriNI yA kAyaceSTA sA dvitIyeti / ukta ca-upasargaprasaGge'pi kAyotsargajupo mune / sthirIbhAva garIrasya kAyaguptirnigadyate // 1 // zayanAsananikSepAdAnasakramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyama kAyaguptistu sA parA ||2||dti|| tayA yuktA / 'guttA' guptA -azubhayoganigraho guptistayA yuktA , 'gutiMdiyA' guptendriyA -guptAni-asayamasthAnebhya surakSitAni--indriyANi yaiste guptendriyA , 'guttaathavA bhUmi AdikI pratilesanA eva pramArjana karate samaya jo apanI icchAnusAra zArIrika ceSTAoM kA parityAga karanA hai, eva guru Adi kI AjJAnusAra zayana, Asana, nikSepaga eva AdAnADika me kAyaceSTA kA niyamana karanA hai vaha dUsarI kAyagupi hai / kahA bhI hai-upasargaprasage'pi, kAyotsargajupo muneH| sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirniMgadyate // 1 // zayanAsananikSepA, dAnasakramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyamaH kAyaguptistu sA parA // 2 // lokoM kA artha Upara line bhAvake anumAra hai| ye sAdhujana kAyagumi ke ArApaka the| ata eva (guttA) azubha yoga ke nigraharUpa gupti se ye munijana yukta the| ( guttidiyA) asayamasthAnoM se indriyoM ko surakSita rakhanevAle the, isaliye inhe guptendriya kahA gayA hai| ( guttavabhayArI) naunivRttirUpa pahelI kAyamusi che gurune pUchIne zArIrika kriyAonI gaucAdinI) nivRttinA samaye athavA bhUmi AdinI pratilekhanA temaja pramArjana karavAnA samaye je pitAnI IcchApramANe zArIrika ceSTAone parityAga karavAne che, temaja guru AdinI AjJA-anusAra zayana, Asana, nikSepaNuM, temaja AdAnAdikamAM kAyaSTAnuM niyamana karavAnuM hoya che, te bIjI DAyagupti che 4ghu 55 cha - upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajupo mune / sthirIbhAva zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // zayanAsananikSepA,-dAnasakramaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyama kAyaguptistu sA parA // kene artha upara lakhelA bhAva pramANe che te sAdhujane kAyaguptinA mArA sA bhATera (guttA) mazubhayoganA ni35 atithI te munirn| yuTata tA (gutiMdiyA) abhayamanA syAnAthI chadriyAne surakSita rAmapApAmA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 opapAtikako caNA akAhA amANA amAyA aleobhA saMtA pasaMtA uvasaMtA pariNidhvuyAaNAsavAagaMthAchipaNaggaMthA chipaNasAyAniruvalevA, vabhayArI' guptanamanAriNa -gupta navanirmAcaryaguptimI rakSita prahA-maithunaniramaNaM caranti taccholA , 'amamA' agamA -mama varahitA , 'akiMcaNA' abhimAnA-nAsti kiMcana yepA te akiJcanA -dhamoMpakaraNAtiriktamasturahitA / 'akIhA' akorA koragarmitA, , 'amANA' amAnA = mAnarahitA , 'mAyA' amAyA = mAyAnarjitA, alomA' alobhA -lobharahitA, 'satA' zAntA -pahiyA zAtiyuktA, 'pasatA' prazAntA - antarvRtyA gAntiyuktA , ana epa 'upasatA' azA-tA =gInImUnA 'pariNibhuyA' parinirvRtA = karmakRtanikArarahita vAt svasthIbhUtA , ataNya 'aNAmayA' anAsravA = AsravarahitA , 'AgayA' atra yA =ni yA, 'jiggagayA' chinamanthA granthAti vanAti AtmAna karmaNeti grantha , sa dvividha- dravyabhAvamedAt , dravya-hiraNyAdi / vATikA-sahita brahmacarya ke dhAraka the, isaliye gumanahmacArI the| (amamA) mamatva se rahita the| (akiMcaNA) dharmopakaraNa se atirikta aura inake pAsa kucha nahIM thaa| (akohA) krodharahita the| (amANA) mAnarahita the| (amAyA) mAyArahita the / (alobhA) lobharahita the| (satA) nAharase zAntiyukta the, (pasatA) bhAbhyantara se zAntiyukta the, ata eva (uvasatA) gItImRta the| (pariNinyuyA) karmakRta vikAra se rahita hone ke kAraNa svastha the, ata eva (aNAsA) Asrava se rahita the| (aggathA) nimrantha the| (chiNNagathA) jo AtmA ko karmoM se jakaDe (bA~dhe) usakA nAma grantha hai| yaha do prakAra kA hotA hai| 1 dagAtha, dUsarA bhAyagrantha / hiraNyAdi dravyagrantha hai| tA, tethI tabhane guptedriya uDe che (guttavabhayArI) nATist 413) saDita kSayaryanu pAsAnaM. 2nAra hutA (amamA) bhabhatpathI 2Dita tA (akiMcaNA) dharnA54264thI yatiriData temanI pAye nahAtu (akohA) opaDita hutA (amANA) mAnaDita tA (amAyA) bhAyADita tA (alobhA) marahita ha (satA) mahArathI zAntiyuta utA (pasaMtA) sAmyantarathI zAntiyuta tA, mata meva (upasatA) zAnta-tIbhUta sanha2. mane mahArathI zItala tA (pariNinnuyA) umeta vidhArathI DApAne raho 212tha hatA, mmata meva (aNAsavA) pAkhathI 2Dita tA (aggathA) niyatA (ciNNagathA) 2 yAtmAna thI 14ii rAje (Adhe) tenu nAma grantha che e be prakAranA thAya che 1 dravyagrantha ane 2 bhAvagrantha , Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pIyUSayapiNI-TIkA sa 27 bhagavadanteyAmivarNanama 191 kaMsapAIva mukatoyA, saMkhaiva niraMgaNA, jIvo viva appaDihayagaI. bhAvo mithyAgAdi , sa dviviyo grantha channo yaiste tathA / 'DiNNasoyA' chinasrotasa -chinnasamArapravAhA / 'niruvalevA' nirapalepA -karmanandhahaturupalepo rAgAdistena rahitA , nirupalepatAmeva 'kasapATara' dayAdi--'mudyayAsaNo iva' ityantaispamAnopameyamAnai pradarzayati, tara kasapAIva mudhanoyA' kAsyapAnAra muktatoyA-mukta-tyakta toyamiva sasArabandhahatuvAtsneho yaiste tathA, yayA kAmyapAtryA patitamapi jala lipta na bhavati tathA mamArabandhahetusteSu limo na bhavatAti bhAra, 'sAna itra niragaNA' gaDa ina mithyAvAdi bhAnagranya hai| ina donoM prakAra ke granthA se rahita hone ke kAraNa ye 'chinnagrantha' kaha gaye haiN| (DiNyAsoyA) sasAra kA pravAharUpa srota inase alaga ho cukA thaa| (NiruvalevA) karmana meM kAraNabhUta rAgAdika lepa se bhI ye rahita the, isaliye nirapalepa the| isI bAta ko jAge ke 'sapAIva' se lekara 'suhayahuyAsaNo iva' yahA~ taka ke upamAna padoM ke dvAga sUtrakAra prakaTa karate hai / ( kasapArTava muktoyA) kaoNse kA bhAjana jisa prakAra pAnI ke sasarga se sarvathA rahita hotA hai usI prakAra jala ke tunya sneha ko masAra kA vadhana kA hetu hone se jinhoMne sarvathA choDa diyA, athavA kaoNse ke bhAjana me giga huA jala jaise lisa nahIM hotA umI prakAra sasAranapanahatu Avava jinameM lipta nahA hotA, ata ve kA~se ke bhAjana ke samAna nirapalepa kahe gaye hai| (sasa ina niragaNA) zakha me hiraNya Adi dravyagra tha che mithyAtva Adi bhAvagrantha che A bane prakAranA grothI rahita hovAnA kAraNe teone chinnagrotha kahevAmAM AvyA cha (chiNNasoyA) samAranA prapA 35 srota temanAthI yasa yaI yudhyA tA (NiruvalevA) 4 mA 4127 bhRta rAmApithI 5 temA 2Dita hatA, tathA ni3535 mA pAtane mAnA 'kasapAtra' thI sAdhana 'suhuyahuyAsaNI iva' hI sudhiin| bhAnapAthI sUtrA2 548 42 cha (kasapAIna muktAyA) sAnu pAsa rema pANInA nasAthI sarvathA hita DAya cha teja rIte jalanA tulya neha je, sasAranA ba dhanane hetu che tene jemaNe sarvA cheDI dIdhe, athavA kAsAnA vAsaNamAM paDelA pANI jema lipta thatA (TatA nathI, tevI ja rIte na sAba dhanane hetu Ava jemAM lipta thato nathI, tethI teone vAsAnA vAsaNanI pi nirUpalepa kahevAmAM Avyo che (sasa iva niragaNA) AmamA bhaI 2 // hAtI nayI tevI zata Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 auSapAtikako - jaccakaNagaMpiva jAyarUvA, ATarisaphalagA iva pAgaDabhAvA,kummA nIraGgaNA -gaNa-rAgAyuparambhana tasmAnirgatA , go yathA phigapi rakhanadravyaM sthiti na labhate tathaitepcanagArapu rAgADhayo na tiSTa tI yartha / 'jIko citra appaDiThayagaI' jIva iva apratihatagataya -jIyo yathA zubhAzubhakarmaprazAda yAhataga yA sarmana yAti tathA apratihatA gatiryeSA te tayA, dezanagagaTiyu apani pavitaritvena vAdAdiSukutIrthikamatagiragasAmadhyopatatvena ca aramparitagataya , 'jayaNaga piva jAyasvA' jAtyakanakamiva jAtara.pA --godhitamurgamiva nirmalA -gagAdirahitA iyartha / 'AdarisaphalagA isa pAgaDabhAgA' AdarzapharakA hara gakaTamAyA -prakaTA =prakaTitA, bhAvA -utpADhavyayadhrauvyasvabhAvakA jIvAjIgAdipadArthA yaiste tathA, AdarzaphalakA jaise koI bhI raga sthiti nahIM pA sakatA, usI prakAra rAgAnika bhI una anagArA meM Thahara nahIM sakate the / ata ye zasa ke samAna nIraGgaNa kaha gaye haiM / (jIvA viva appaDihayagaI) jIva jisa gaphAra zubha aura azubha karma ke caza prerita hokara avyAhata gati se sarvatra calA jAtA hai umI prakAra inakA bhI deza, nagara AdimeM apratihatagatimihAra hone se va vAda-vivAra Adi me kutIrthika matA ke nirAkaraNa karane kI sAmarthya se yukta hone se ye bhI jIva ke samAna askhalitagativAle the| (jaccakaNaga piva jAyarUbA) zoSitasuvarga ke samAna ye pinkula nirmala the| (AdarisaphalagA iva pAgaDabhAvA) Adarza arthAt kAca jisa prakAra patibimbita mukhAdika avayavoM ko yathAvasthita prakaTa karatA hai usI prakAra ye bhI apane jJAna ke dvArA utpAda vyaya evaM dhrauvya-viziSTa jIvAjIvAdika padArthoM ko prakaTa karate the| inakI rAgAdika paNa te anagAramAM rahI zakatA nathI, tethI teo za khanI piThe nI2 ra 4upAya che (jIvAviva appaDihayagaI) bha zubha mane zubha karmavaza prerita thaIne avyAhata gatithI sarvatra cAlyo jAya, tema teonI paNa deza nagara AdimA apratihatagati-vihAra hovAthI temaja vAdavivAda AdimA kuvIthikamanu nirAkaraNa karavAnuM sAmarthya hevAthI teo paNa jIvanI peThe akhalitagativALA hatA (jaccakaNaga piva jAyarUvA) sodhelA supathanA vA tasA milA nirbharatA (AdarisaphalagA iva pAgaDabhAvA) AN arthAt maga ma pratinimita a Adika avayane yathAvasthita prakaTa kare che (dekhADe che, tema teo paNa pitAnA jJAna dvArA utpAda, vyaya tema ja prauvya-viziSTa jIva-achava Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - __ poyUSaSiNI-TIkA sU 27 bhagavadantai dhAsivarNanam iba guttidiyA, pukharapattaM va niruvalevA, gagaNamiva nirAlaMbaNA, yathA prativimvitAna mukhAdyavayavAn yathAvasthita prakaTIkunti, tathA yavRtadezanayA janAnA cittadarpaNe jopAnIhimAlapaDhAyAM muspaSTa prakArAnte iyartha / 'kummo iva gutidiyA' kUrma iva guplendriyAmoM yathA mayahetau mani matamarvendriyo bhavati tathA samArabhramaNamayAda gumAni-pipatrakapArebhya mAmitAni indriyAgi yeSA te guptendriyA / 'pusmvarapatta va niruvalevA' puSkarapatramiva nimpalapA -yathA kamalapatra nirlipta sat jalopari tiSThati tathA nispanpA -pahajaratunyasvajanaviSayamambanparahitA bhavantIti bhAva / 'gagaNamiva nirAlyaNA' gaganamina nigalandhanA -kulagrAmanagagadyAlambanavarjitA , jIpAjIvATiniSayaka deTAnA aisI hotI thI ki jisase manuSyoM ke cittarUpI darpaNa meM upAdAdi-svamAna vAle samasta jIvAdika padArtha acchI taraha spaSTarUpa se pratibhAsita hone lagate the| (kummo iva gutidiyA) kacchapa jima prakAra bhaya ke kAraNoM ke upasthita hone para mamasta indriyAM ko gopina kara letA hai usI prakAra ye munijana bhI samArapagbhrimaNa ke bhayase viSaya-kapAyoM kI ora se apanI 2 indriyoM ko surakSita kiye hue rahate the| (pukkharapattava niruvalevA) jisa prakAra kamalapatra jala me nilima hokara uma ke Upara rahatA hai aura kIcaDa se utpanna hone para bhI jaise vaha usake mbara se rahita hotA hai usI prakAra ye sAdhujana bhA kIcaDa era jantunya svajana, eva viSayoM ke satra se bilakula rahita the| (gagaNamiva nirAlyaNA) AkAga kI taraha ye kula, grAma aura nagara Adi ke mahAre kI apekSA nahIM rakhate the| (aNilo iva nirAThayA) pavana kI taraha ghara Adika padArthone prakaTa karatA hatA. temanI avAjIvAdi viSayanI dezanA evI thatI hatI ke jethI manuSyanA cittarUpI darpaNamA utpAda Adi svabhAvavALA samasta jIvAdika padArtha sArI rIte spaSTarUpe pratibhArita thatA hatA (kummo jha gutiMdiyA) yavo ma nayanA ddaa2ye| mApI 57tA samasta iTione saMgapita karI le che tema e munijane paNa sAra--paribhramaNanA bhayathI viSayakakSAnI taraphathI pitapanAnI Ikrione surakSita rAkhatA hatA (pusparapatta va nimbalenA) bha ubhApatra reii niHi dhana tenI 60 gahe che ane kIcaDathI utpanna thAya che te paNa jema te tenA sa ba dhathI rahita hoya che tevI ja rIte sAdhujana paNa kIcaDa tema ja jalatulya Part tebha vipayAnA sapathI misasa hita hutA ( gagaNamiva nirAlapaNA) mAtArAnI pe teso cha, gAma bhane nA mAhinA mAzrayanI Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -mra 194 aupapAtikako aNilo iva nirAlayA, caMdA iya somalessA, sUgeDava dittateyA, sAgaro iva gaMbhIrA, vihaga Dava savvao vippamukA, maMdaro iva __ appakaMpA, sArayasalilaMca suddhahiyayA. khaggivisANaM va egajAyA, 'aNilo itra nirAlayA' anila iva nirAlyA -papana va gRharahitA , ' cado ina somalessA' candra iva saumyaTezyA -anupatApaddatumana pariNAmadhAriNa , 'mUro ina dittateyA' sUrya iva dIpatejasa -vyata zarIracyA bhAvato jAnena ca dedIyamAnA / 'sAgara ina gabhIrA' sAgara hara gambhIrA -rpayokAnikAraNa-yoge'pi nirvikAracittA / 'vihaga isa samvo vippamuvA' vihaga iva sarvato cipramuktA -pariyArapari yAgAt niyatavAsarahita vAceti bhAva / 'madaro iva appApA' manTara hava aprakampA -meruvat paripahopasargapavanairacalitA / 'sArayasalila va suddhaDiyayA' zAradasalilamina zudahRdayA -yathA zaradRtI jala nirmala bhavati tathA paramanirmadvayA iti bhAra / 'saggivisANaM se rahita the| (cado dasa somalessA) candra ke samAna inakI lezyA saumya thii| (mUro isa dittateyA) sUrya ke samAna ye dIpa tejapAle the| zArIrika kAti dravyateja, eva jJAna yaha bhAvateja hai| (sAgara iva gabhIrA) sAgara ke tulya ye gabhIra prakRti ke the / harpa zopha Adi ke kAraNoM ke upasthita hone para bhI inake citta meM kisI bhI taraha kA vikAra utpanna nahIM hotA thaa| (vihaga iva sabao vippamukkA) pakSI kI taraha ye niyamita nivAsa se rahita the| (madaro iva appakapA) meruparvata kI taraha parIpaha eva upasargarUpa parana se ye acalita the| (sArayasalila va suddhahiyayA) zarada Rtu ke jala samAna unakA hRdaya nirmala thaa| (khaggivisANa va egajAyA) khaDgI apekSA rAyatA nahatA (aNilo isa nirAlayA) pavananI peThe dharathI rahita utA (cado iva somalesmA) yadranI pe tamanI vezyA saumya tI (sUro iva vittateyA) sUryanI pe tezyAhIsa-tejasvI tata zAzati dravyatA tabhA jJAna se mAvata cha (sAgara iva gabhIrA) sAnA vA galI2 prtin| teo hatA harSa zeka AdinA kAraNe AvI jatA paNa temanA cittamAM kaI pa tana vidhA2 atyanna thatI nahAtA (vihaga iva savvao vippamukkA) pInA cAhatamA niyamita nivAmathI 2Dita tA (madage isa appakapA) meru parvatanI pa parISaha temaja upasarapa pavanathI teo acalita hatA / sArasalila va sudahiyayA) A26 RtunA sanI pe tamanAya nirbha hatA (saggivisANa va egajAyA) manI (ge) zI gaDAnI peTha, Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. pIyUSapiNo-TIkA sa 27 bhagavadanteyAsiyarNanam bhAraMDapAkhIva appamattA, kuMjaro iva soMDIrA, vasabho iva jAya va egajAyA' yaDigaviSA gamiphajAtA -sadgI AgNyajIva -tamya viSAga zudga, tadekameva bhavati, taTiya ekajAtA --kImatA-gagArisahAparitA , suTunyAdimAhAgyavarjinA Tayartha / 'bhAraDaparavIra appamattA' bhAgaNTapasInA'pramattA -bhAraNTapakSI bhAgATacAmopathI ca bhAgaNTapakSI, ayadijIvakavicaraNavAna dvAbhyA grIvAbhyA dvAbhyAmugyAbhyA ca yukta , yonIpayogakamepoTara bhavati,to cAyantamapramattanagara nivAha lbhete| yadi kaTAci vAt nauko'pijIva pramAda kagati, tatA ubhayo yo bhavati, tammAta marmadA cakitacittau pramAhitI to tiSTata / tadapramattA -tapa sayamAdidharmarakSaNa pramAdarahitA ityartha / 'kujarI iva soDIrA' kunnara va gaugDIrA -damtIra zUrA -kapAyAdiripubhaJjanazIga / 'vasamo va jAyatthAmA' vRpama va jAtasthAmAna -jAta myAma-baTa yepA te jAtasthAmAna -nRpabhapasajAtaparAkamA (geMDA) ke sIMga kI taraha, ye rAgAdikoM kI sahAyatA se hita hone ke kAraNa, ekasvarUpa the| (bhAraDapakAtIva appamattA) bhAraTa pakSI kI taraha ye apramatta the| yaha pasI do jIvavAga hotA hai / isake tIna paira hote haiN| grIvA aura muga isake do hote hai| udara athA paTa ekahI hotA hai / ye donoM jIva ayata apramatta hote hai| yadi kadAcita eka jIna pramAda kara to donoM kA nAma hove / isaliye apramattacitta hokara ye donoM bahuta hI sAvadhAnI se rahate hai| usI taraha ye munijana bhI tapa eva sayamAdika dharma ke rakSaNa karane meM pramAdavarjita ye| (kujaro iva soDIrA) kujara ke samAna ye kapAyAripha ke bhajana maM zauNTIra-zUravIra the| (vasamo iva jAyatthAmA) vRSabha ke tesozAlinI mahAyatAyI 2Dita DAvAna 412, 135 tA (bhAraMDapakpIna apamattA) mA 4 pakSInI pe tayA apramatta utA mA pakSI jIvavALA hoya che tene traNa paga hoya che keka ane mukha tene be hoya che udara (peTa) tene eka ja hoya che te bane jIva bahu apramatta hoya che je kadAcita eka jIva pramAda (bhUla) kare che te bannene nAza thAya che tethI apramattacina (catura) thaIne te banne bahu ja sAvadhAnIthI rahe che tevI ja rIte e munijane paNa tapa temaja mayama Adi dharmanA rakSaNa 32pAmA prabhADita tA (kujaro jha soMDIrA) 2 (hAthI )nI pe teo apAya AdikanA bhAga (nAza) karavAmAM gau DIra-gRthvIra hatA. (vasabho isa jAyathAmA ) vRpalAnI pe teso mati tA (sIho ina duddha Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - aupapAtikamA tthAmA, sIho iba duddharisA, vasuMdharA iba mavyaphAsavisahA, suhuyahuyAsaNo iva teyasA jalaMnA // sU0 27 // ityartha / 'sIho isa durisA 'mira ina TuyA -mityaparIpadAdigo Tyartha / 'vasudharA jha savaphAsapisahA ' yamudhaga ra sampapipA-gRthvI yathA ma sagamasahya vA sparza sahate sarvamahati co yate tayata sAmo'pi anurUpratiparIpahopamaga susahA bhvti| 'mudyayAsaNo isa teyasA jalaMnA' muTutAtAgana Dara tejamA jvalanta -suhuta =muTu huta --tApAhutibhistarpito yo hutAzano badri -tadvattejasA-tapa-- sayamatejasA jvalanto dIpyamAnA iti bhAva / / ana upamAnasamAharum ida gAthAdvayam --~-- 'kase 1 mase 2 jIce 3, jace kaNage ya ? Airise 5 / kumme 6 puzparapate 7, gayaNe 8 agile 9 ya caTa 10 sure ya 11 // sAgara 12 vihage 13 madara 14, sArayasalila ca 15 saggI ya 16 / bhAraDe 17 gaya 18 vasahe 19, sIha 20 vasudharA 21 suhuyahue 22 // 2 // iti // sU0 27 // samAna ye baliSTha the| (sIho iva duddharisA) siMha ke samAna ye durdharpa the| siMha jaise mRgAdikoM se apradhRSya hotA hai, usI prakAra mRga jaise parIpahAdikoM se ye bhI calitacitta nahIM hote the| (vasudharA iva sabaphAsavisahA) pRthivI ke samAna sarvasparzasaha the| pRthivI jisa taraha sahane yogya athavA nahA sahana karane yogya aise bhI sparza ko sahatI hai usI prakAra ye munijana bhI anukUla eva pratikUla parIpahoM ke upanipAta ko acchI taraha sahana karate ye (suhuyahayAsaNo iva teyasA jalatA) muhuta agni kI taraha ye tapa aura sayama ke teja se dedIpyamAna the // 27 // risA) sinAvAtamA dudha tA sirama bhR| mAthi 55 dhaSya hoya che tevI ja rIte mRgasamAna parISaha AdithI teo paNa calita yitta yatA naDA (vasudhaga iva savvaphAsavimahA) pRthivInI 8 A uN sahana karatA hatA pRthivI jema sahevA gya athavA na sahana karavA gya evA paNa sparzane sahana kare che tevI ja rIte e munijane paNa anukuLa tema ja pratikULa parISahonA upanipAta ne sArI rIte sahana karatA hatA (mahayahayAsaNo iva teyasA jalatA) suData malinI teyo ta5mane se yamanA tejathI dedIpyamAna hatA (sU0 27) Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 pIyUpaSiNI-TokA sa 28 bhagavadanteya mitharNanama mUlamna tthi NaM tesi NaM bhagavaMtANaM katthai paDibaMdhe bhavai / se ya paDibaMdhe caubihe paNNate, taMjahA-davvao khetao kAlao bhaavo| davvaoNaM-sacittAcittamIsiesu TIkA' natyi' ityAdi / nAsti aya pala , yat khalu tesi Na bhagatANaM / teSA sala bhagavatAm-zrImahAvIrasvAmina ziSyANAm katthai / mApi-kasminnapi vipaye 'paDiyo bhAi' pratina-1 -Asakti bhavatIti, zrI mahAvIrasvAmino'ntegAsinA sayamaprativandhIbhUta ko'pi hetu kunA'pi na bhavatIti bhAva / " se ya paDiyo cauvi paNNatte sa ca pratinadhazatarvidha prajama ta jahA' tayathA-bhedaprakArace yam-yata kSetrata kAlato bhAvatazca / teSu 'dayo Na dravyata khalu sacittAcitta-mIsiera davyemu' sacittA'citta-mizritepu prayepu / tana-sacitta-ziSyAdikam , acitta vATikam, mizritam-ziSyasahitavatrAdikam, eteSu dravyeSu, 'khettao kSetrata -- 'nathi NaM' ityaadi| (tesi NaM bhagaratANaM) bhagavAna mahAvIra ke samIpa me rahanevAle una sthavira bhagantA kA (kathA) kisI bhI viSaya me (paDiyadhe) pratibaMdha (natthi) nahIM thaa| arthAt bhagavAn vIra prabhu ke ye sagasta munijana sayama ke vighAtaka kisI bhI piya + Asakti nahIM rasate the| (se ya paDiraye caubihe paNNatte ) yaha prativadha cAra prakAra kA kahA gayA hai, (tajahA) vaha isa prakAra hai-(dapao khettao kAlo bhArao) hai ya se, kSetra se, kAla se eya bhAra se / (dao sacittA-cina-mIsiesu davasu) dravya se patibaMdha 3 prakAra kA hai-(1) sacitta (2) acitta (3) scittaacitt| - - natyi Na' tyAha (tesi Na bhagavaMtANa) sApAna mahAvIranA sabhIyA sapApA te sthAvara satAne (katthai) Apa viSaya (paDiyadhe ) prati (natthi ) na hota, arthAta-bhagavAna vIraprabhunA te samasta munijane sa yamanA vighAtaka khAya vA pazu viSayamA mAsahita mata nahAtA (se ya paDiyadhe paccihe paNNatte) pratiyAra prahAra khesA cha (tajahA) mA 42 7 (davao settao kAlao bhAvao) dravyathI, kSetrI, 4thI tabha0 mAthI / (dava sacittA-citta-mIsiesa davyesu) dravyathI prati prAranA (2) acitta, (3) sacirAcita, ziSya Adika sacita che Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 aupapAtikamutre tthAmA, sIhA iva ducharisA, vasuMdharA iva mavyaphAsavimahA, suhuhuyAsaNA iva teyasA jalaMtA // sU0 27 // pa se' | 'sIst statsA ' siMha duI , 4 } vasudharA va sAsarasahA vasudhA sarvasvani - pRthvI yathAsa masahya vA sparza sahate sarvamahani cocyate tathaiveta so'nupasarga susahA bhavati / 'muhuhuyAsaNI itra teyasA jastA ' gunA tejamA jvalanta -suhuta = muTu huta-- ghRtAdyAhutibhistarSito yo hutAzano cAhi tatejasA-tapasayamatejasA jvalanto dIpyamAnA iti bhAna // atra upamAnasagrAhakam ida gAyAdayam ' kase 1 se 2 jIve 3, jacce kaNage ya 4 Aharise 5 / kumme 6 pukharapatte 7, gayaNe 8 agile 9 ya ca 10 sure ya 11 // sAgara 12 vihage 13 maTara 14, sArayasalila ca 15 saggI ya 16 / bhAraDe 17 gaya 18 vasahe 19, sIha 20 vasudharA 21 muhuyahue 22|| 2 || iti // sU0 27 // samAna ye lie the / (sIho iva duddharisA ) siMha ke samAna ye durdharSa the| siMha jaise mRgAdikoM se aprabhRSya hotA hai, usI prakAra mRga jaise parIpahAdiyoM se ye bhI calitacitta nahIM hote the / ( vasudharA iva savvaphAsavisahA ) pRthinI ke samAna sarvasparzasaha the / pRthivI jisa taraha sahane yogya athavA nahIM sahana karane yogya aise bhI sparza ko sahatI hai usI prakAra ye munijana bhI anukRna eva pratikRtra parIpahoM ke upanipAta ko acchI taraha sahana karate the ( suhuyahuyAsaNI iva teyasA jalatA ) suhuta agni kI taraha ye tapa aura sayama ke teja se dedIpyamAna the // 27 // risA) siddhanA vA teso hurdharSa hatA siddha prema bhRga AAhijeyI' ya dhuSya hAya che tevI ja rIte mRgasamAna parISaha AdikezathI te pazu calita citta thatA nahotA ( vasudharA ina savyAsa visahA ) pRthivInI yehe sarva sparza sahana karatA hanA pRthivI jema mahevA yAgya athavA na sahana karavA yAra evA paNa spardhAne sahana kare che tevI ja rIte e munijane paNa anukULa tema ja pratikULa parISahonA upanipAta ne sArI rIte sahana karatA hatA ( suhuhuyAsaNo iva teyasA jalatA ) suhuta agninI peThe tethe tapa bhane sayabhanA tejathI daidIpyamAna hatA (s0 27) Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayaSiNI-TokA sU 28 bhagavadanteya sitharNanama 197 mUlam-natthi NaM tesi NaM bhagavaMtANaM katthai paDibaMdhe bhavaDa / se ya paDivaMdhe caubihe paNNatte; taMjahA-dabao khettao kAlao bhaavo| davvao NaM-sacittAcittamIsiesu TIkA- natyi' ityaadi| nAsti aya pakSa , yat khalu 'tesi Na bhagatANa' tepA salu bhagatAma-zrImahAvAsyAmina ziSyANAm 'kathai' mApi-kamminnapi pipaye 'paDiyo bhAi' pratima- -Asakti bharatIti, zrI mahAvIrasvAmino'ntepAminA sayamapranina-gIbhUta ko'pi hetu kutrA'pi na bhavatIti bhAva / ' se ya paDiyo caubihe paNNane ' sa ca prativandhazcaturvidha prajama 'ta jahA' tathayA-bhedaprakArace yam-nyata kSetrata kAlato bhAvatazca / tepu 'dabao ' dravyata khalu 'sacittAcitta-mIsiemu davyesu' sacittA'citta-mizritepu dravyeSu / tara-sacitta-ziSyAdikam , acitta vastrAdikam, mizritam-ziSyasahitakabAdikam, etepu dravyeSu, 'khettao' kSetrata - 'natyi NaM' ityaadi| (tesi Na bhagatANa) bhagavAna mahAvIra ke samIpa meM rahanevAle una sthavira bhagantoM kA (katyA) kisI bhI cipaya meM (paDipadhe) pratibadha (natthi) nahIM yaa| arthAt bhagAn vIra prabhu ke ye samasta munijana sayama ke vighAtaka kisI bhI viSaya + Asakti nahIM rasate the| (se ya paDipe cauvihe paNNatte ) vaha prativadha cAra prakAra kA kahA gayA hai, (tajahA) vaha isa prakAra hai-(dadhao khettao kAlo bhAvao) dravya se, kSetra se, kAla se ena bhAna se| (damao Na sacittA-citta-mIsiesu davesu) dravya se pratinadha 3 prakAra kA hai-(1) sacitta (2) acitta (3) sacittAcitta / __'natthi Na' tyAdi (tesi Na bhagatANa) mAvAna mahAvIranA sabhIpamA 2vA sthapi2 mApatAne (kathai) viSayamA (paDibadhe) prati55 (nasthi) na hote, arthAt -bhagavAna viraprabhunA te samasta munijane sayamanA vighAtaka DAya sevA viSayamA mAsahita mata nahAtA (se ya paDibadhe caubihe paNNatte) te pratiyAra prahAranA 4sA cha (tajahA) te mAre cha (davvao khettao kAlao bhAvao) dravyathI, kSetrathI, 4thI tabha04 sAthI (davyao NaM sacittA-citta-mIsiesu davvesu) dravyathA pratimAya ! 42 / cha-(1) mathitta, (2) yayitta, (3) sathittAyitta, ziSya mAviDa sathita che Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - mewome auSapAtikamA davvesu / khettao-gAme vA Nayare vA raNe vA khette vA khale vA ghare vA aMgaNe vA / kAlao-samA vA AvaliyAe vA ANA'gAme vA grAme yA, 'Nayare vA nagare vA 'raNNe gANye kA, 'khepA kSetrayA, gare gAyamama danasamognasthAne vA, 'ghare gANe gA gahe yAmamA kAThamo samapayA ApaliyAe vA' kAlana --samaye sarvato jaghanye kAle, samapanya vino'rtha upAsakadamAganyAgAradharmamanovanIvRttito'aseya / AvalikAyAm ameyAtasamaya rUpAyAma ,'ANApANue kA AnaprANe vAziSyAdika sacina hai| vastrAdika ajIva pahArya acitta hai| miSyasahita yanATika sacittAcitta haiN| inameM ina munijanoM ko bilakula bhI Amakti nahIM thii| (kheto gAme vA Nayare vA raNe vA khette pA sale pA ghare vA aMgaNe pA) isI taraha kSetra kI apekSA-grAma meM, nagara meM, jagala meM, kSetra meM, salamAnyAdika ke kUTane aura phaTakane ke sthAna aise khalihAna meM, ghara meM apanA Agana meM pratinadha nahIM thaa| (kAlamA samae vA AvaliyAe vA ANApANue vA thove vA lave vA muhutta vA ahorate vA pakkhe vA mAse vA ayaNe vA aNNayare vA dIhakAlasajoge) kAlakI apekSA se samaya-saba se choTe kAla me, ima samaya aura kAlakA vistRta artha 'upAsakadazAga' kI 'agAradharmasajIvanI' vRtti meM kahA hai, vahA se jAna lenA caahiye| AvalikA meM, anarayAta samayakI eka ApalikA hotI hai, ucchvAmanizvAsakAlarUpa AnaprANa meM, stokame--saptaprANapramANanAle kAlapizeyame-mAta ucchvAsame, lyme-saatvaAdika ajIva padArtha acitta che ziSyasahita Adika sacittAcita che tabhA se munizanAne misa mAmati nahAtI (settao gAme vANayare vA raNe vA khette vA cale yA ghare vA agaNe vA) tevIza kSetranI apekSA gAbhamA, nagaramA, 4 mA, tabhA, majha-dhAnya porena TayA khADavAnA sthAnabhUta evA khaliphAnamAM, gharamAM, AgaNAmAM pratibadha naheAte (kAlao samae vA AraliyAe vA ANApANue vA thore vA lave vA muhatte cA ahorate vA pakkhe vA mAse vA ayaNe vA aNNayare vA dIhakAlasajoge) bAnI apekSAe samaya-sauthI cheDA kALamAM (A samaya ane kAlane vistRta a upAsakadazAganI" "agAradhasa jIvanI vRttimAM kahe che tyAthI jANI levuM joIe),AvalikAmA (asa khyAta samayanI eka AvalikA thAya che, ucchavAsanizvAsa-kAlarUpa AnaprANumAM, saeNkamA-saptaprANanA pramANa Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pIyUSaSiNI-TokA sa 28 bhagayadanteyAsivarNanam pANue vA thove vA lave vA muhatte vA ahoratte vA pakkhe vA mAse vA ayaNe vA aNNayare vA diihkaalsNjoge| bhAvao-kohe vA mANe vA mAyAe vA lohe vA bhae vA hAse vaa| evaM tesiMNa bhavai // sU0 28 // udhAmani zvAsakAla Tayartha , 'thove vA' stophe yA samaprANamAne vA kAlavizepe, 'satta pAgAgi se bore' i yukte / 'lave vA'-'satta thobAgi se lave' iti sastokamite kAla vA, 'muhutte vA' muharte vA-lapAnA sanamatipramANe kAle, 'ahoratte vA' arogane vA-rAtridivasapramANe kAle thA, 'parakhe vA' pakSe-paJcadagadivasapramANake kAle vA 'mAme vA' triMthadivasapramANake kAle vA, 'ayaNe vA' apaneuttarAyaNadakSiNAyanabheTAidvividhe paNmAsapramite kAle thA, 'aNNayare vA dIhakAlasajoge' ayattarasmin vA dIrghakAlamayoge-uktaprabhedAda minne vA sabasarAdirUpe kAle / 'bhAvao' bhArata -'kohe pA' kodhe vA 'mANe vA'-mAne yA, 'mAyAe vA'-mAyAyA vA, 'lohe vA' lome vA 'bhae vA' bhaye vA, hAse vaa| 'eva tesiM Na bhavaDa' eva tepA na bhavati, evaM pUrvavarNitaprakAreNa tatra tatra pratibandha -AsaktisteyA munInA na bhavati ||muu0 28 // stoka arthAt 49 ucchavAsa--pramina kAlameM, muhUrtama-77 laboMse pramita kAlameM, ahorAnama, pakSa-15 dinake kAlame, mAma-30 dina-pramANa samayame, ayaname-uttarAyaNadakSigAyana rUpa cha cha mahinoMme, eva aura bhI matsarAdirUpa bRhatsamayame prativadha nahIM thaa| (bhAvao) bhAvakI apekSAse (kohe yA mANe vA mAyAe vA lohe vA bhae vA hAse vA eva tesi Na bhavai) kopame, mAnameM, mAyAme, lobhame, bhayame, athavA hAsyame una munijanoko kisIbhI tarahakA pratibadha nahI thA / sU0 28 // jeTalA kALavizeSamA--sAta uchAsamA, lavamA-sAta oka arthAt 49 usanA pramANanA kALamAM, muhamA-77 lothI amita kALamAM, ahArAtrimAM, pakSa-15 divasanA kALamA, mAsa-30 divasanA samayamAM, ayanamAMuttarAyaNa-dakSiNAyanarUpa cha cha mahinAmA, temaja bIjA paNa sa vasara AdirUpa sA samayamA pratipaya nahoto (bhArao) sApanI apekSA (kohe vA mANe vA mAyA vA lohe vA bhae vA hAse vA eva tesiM Na bhagai) apamA, mAnamA, mAyAmAM, lobhamAM, bhayamAM athavA hAsyamA te munione koI paNa trechn| pratiya nahoto (sU 28) Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 - aupapAtikyA . : mUlam-te NaM bhagavaMto vAsAvAsavanaM agimhahemaMtiyANi mAsANi gAme egarAiyA gayare paMcarAiyA, vAsIcaMdaNasamANa__- 'te, Na, bhagavato' ityaadi| te zrIvardhamAnasvAmina lipyA glu bhagato 'vAsAvAsabanja' varSApAsavarjam 'aTTha gimhahematiyANi' aSTau traimahemantikAna 'mAsANi' mAsAn , 'gAme egarAiyA' grAme ekarAnikA -yasmin divase'nagArA grAmamAganti sa divasa punaryApanAcatate tAva paryanta kAla ekarAnagandena gRhyate, tenaphasamAhanivAsina ityartha / 'Nayare pacarAiyA'-nagare paJcarAtrikA -yasmin divase'nagArA nagaramAga chanti sa divasa pazcavAramAvartita paJcarAtamu yate, tenaikonagidinasamAmina ityartha / stharikalpinA zepakAle ekasmin nagare maasklpvihaaritvaat| 'vAsI-cadaNa-samANa-kappA' vAsI-candanasamAna-kalpA , vAsI-'vasulA' iti prasiddha kApTatakSaNazastrapizepa , vAsIra vAsI apakArI, tA candanasamAna-candanavat kalpayanti-manyante ye te vAsIcandanasamAnakApA -apakAriNamapyupakArakatvena manyamAnA ityartha / tathA coktam 'teNa bhagavato' ityAdi, (teNa bhagavato) varddhamAna svAmI ke ghe sayamI ziSyajana (vAsAvAsavAna) varSAkAla-caumAsA choDakara (aTTha gimhahematiyANi mAsAgi) grISmakAla eva gItakAlake 8 mahInAme (gAme) choTe gAmameM (egarAiyA) ekarAniparyanta-eka saptAha taka aura (Nayare) nagarameM (pacarAiyA) pAca rAtritaka-29 divasa-paryanta Thaharate the| (vAsI-cadaNa-samANa-kappA) ye apane apajhArAjanako bhI upakArIrUpase mAnate the / athavA koI cAhe inhe vasUlAse chAle, cAhe cadanase carce, donoM para samAna dRSTi rakhate the| kahA bhI hai 'teNa bhagavaMto' chatyAdi (teNa bhagato) padabhAna svAbhAnA te sayabhI ziSyAno (vAsAvAsavajja) varSAta-nyAmAsu DIna (aTTha gimhahematiyANi mAsANi ) zrIbhAsa tabhara zItajAsana mA bhAnAmA (gAme) nAnA gAbhamA (egarAiyA) rAtri sudhI-meDa mahADIyA sudhI, mane (Nayare) nagaramA ( pacarAiyA) pAya zani sudhI-28 divasa sudhI zAMtA tA (vAsIcadaNasamAgakappA) te pAtAnA apakArI janene paNa upakArIrUpa gaNatA hatA athavA kaI bhale temane vAsalAthI chole ke bhale ca danathI cace beupara samAna dRSTi rAkhatA hatA kahyuM paNa che Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI TIkA. su. 29 bhagavadantevAsivarNanam - 16 'yo mAmapakaroyeya, tattvenopakarI yasau // 201 zigamAyupAyena, nAina nIrajam // " iti // yahA-vAsyA cantanasamAna kanpa AcAge yeSA te vAsIcandanasamAnakacpA, yo mAmakarotyeSa tattvenopakarotyasau / zirAmokSAyupAyena, kurmANa iva nIrujam // 1 // sannIkA jana koI manuSya apakAra karatA hai, tana ve aisA samajhate haiM ki yaha jo merA apakArI hai mo to vastuta upakArI hI hai / kyoMki isake apakAra se hamArI sahanazIlatA Adi gugakA parIkSA hotA hai, anu mitrame, nindA - stuti - AdimeM samadRSTitA baDhatI hai / ata yaha merA apakArI nahIM, pratyuta upakArI haiN| jaise kisIkI gardanakI nasa yadi caDha jAtI hai, usako yathAsthAname baiThAneke vaida usakA gira pakaDakaravAyeM dAyeM ghumAtA haiM, usa samaya rogIko pIDA hotI hai, parantu nasake apane sthAna para baiTha jAne para pIDitakI pIDA zAnta ho jAtI hai, vaha nIroga ho jAtA hai, usI prakAra apakArI bhI apakArake dvArA sajjanoMkI AtmAko, jo anAdikAla se svasthAnacyuta ho sasAmme bhramaNa kara rahI hai, svasthAname sthita karatA hai / isaliye sajjana apane apakArIko upakArIhI mAnate haiM, usa para Akroza kabhI bhI nahIM karate yo mAmakarotyeya tattvenopakarotyaso / ema zirAmokSAyupAyena kurvANa iva nIrujam // 1 // sajjanAnA phAI manuSya jyAre apakAra kare che tyAre te samaje che ke A je amAre apakArI che te teA khIrIte upakArI ja che kemake tenA apakArathI amArI sahanazIlatA AdaeNiguNAnI parIkSA thAya che, zatru-mitramA, nidA-stuti cyAdimA samadaSTipaNu vadhe che tethI te amArA apakArI nathI, paratu upArI che jemake kAinI garadananI nasa jo caDI jAya che teA te kharAkhara ThekANe besADI devAne mATe vaidya tenu mAthu 54DIne jamaNu --nAmu pherave che. te vakhate rogIne pIDA thAya che, paraMtu nasane peAtAne ThekANe premI javAthI te rAgInI pIDA zAta thaI jAya che, ane te nirogI thai jAya che tevIja rIte apakArI paNa apakAradvArA sajjanAnA AtmAne-ke je anAdikAlathI peAtAnA sthAnathI vyuta thai sa sAramA bhramaN karI rahelA che tene peAtAnA sthAnamA sthira Dare che tethI sajjana potAnA apakArIne upakArIja mAne che tenA para gusmA kadI paNa karatA nathI Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 bhopavAnikabare kappA samalehakaMcaNA samasuhadukkhA ihaloga-paraloga-appaDibaDA saMsArapAragAmI kammaNigghAyaNaTAeabhuTiyA viharatisU. 29 // tathAcoktam " apakArapare'pi po, kunyupakArameva di mahAta / surabhIkaroti vAsI, malayajamaSi takSamANapi // " iti / 'samale TukavaNA' samale TukAdhanA = lepTu --mRttikArasaNDa , phAyana-suvarNa, te ume mama tulye yeSA te tathA, 'samamuhadukkhA ' samasusada sA , mumai du se ca samAnapariNAmA hai, athavA-vAsI apakArImeM cadanake samAna hai AcAra jinakA aise ve sAdhujana the| cadana vAsI dvArA vasUlA dvArA-kATa jAne para bhI camUlAke mukhako suvAsita karatA hai| kahA bhI hai apakArapare'pi pare, kurvantyupakArameva hi mahAntaH / surabhIkaroti vAsI malayajamapi takSamANamapi // 1 // tathA duSTa-svabhAvavAle manuSya yadyapi sanjanoMkA nirantara apakAra hI karate rahate haiM, to bhI ve sajana una apakAriyoM para kabhI bhI kucha nahIM hote haiM, unakA kabhI bhI apakAra nahIM karate hai| pratyuta ve apamAriyoMkA bhI upakAra hI karate hai| jaise caDhanavRkSa apane aGgako kATanevAle manuSyako, kATane ke sAdhana kuThArake musako bhI surabhita hI karatA hai // 1 // (samalehacaNA) pApANa aura suvarNa ina donoM ko barAbara samajhate the / (smsuhathavA vAsI-apakArI prati cadananA sarakhe AcAra che jemane evA te sAdhujane hatA cadana vAsIdvArA-vAsalAthI kapAI javA chatA paNa vAsalAnA mukhane suvAsita kare che kahyuM paNa che- apakArapare'pi pare, kurvantyupakArameva hi mahAntaH / surabhIkaroti vAsI malayajamapi takSamANamapi / tathA te dui svabhAvavALA manuSya je ke sajajanone hameza apakAra ja vyA kare che te paNa te sajajane te apakArIo upara kadI paNa krodha karatA nathI, kadI paNa temane apakAra karatA nathI, paraMtu te apakArIo upara paNa upakAra ja kare che jema cadanavRkSa pitAnA Agane kApavAvALA manuSyane, manAvAnI sAdhana nAmumane pazu sugadhita 42 cha (1) (samaleTa karaNA) SA mane supartha meM mannana 22 sabhAtA tA (samA - Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI TIkA sR 19 bhagavadantevAsivarNanama 203 mRlam -- tesi NaM bhagavaMtANaM eeNaM vihAreNaM viharamA i yartha / ' ihaloga-paraloga - appanidvA' ihaloka paralokA'pratinadrA - lokadvayasukhAsaktirahitA, 'sasAra - pAra - gAmI' sasAra-pAra - gAmina-bhavasamudrata svaparA matArakA, 'kammaNirAyaNaTTAe anbhuTTiyA viharati ' karmanighAtanArthamabhyuthitA -sakalakarmanirjaraNArthaM kRtodyamA viharanti // sU0 29 // 1 TIkA- 'tesi Na' yA / tepA zrImahAvIrasvAmiziSyANA' 'bhagavatANa ' bhagavatA-tapa - yamazobhAzAdinAma, 'eeNa vihAreNa viharamAgANa' etena vihAreNa viharatAm utra vihAra vicaraNa - municaryA, yadvA nividhairanekaprakArairupadhibhAravahana - pAucalanaparoSahasanAdirUpai kAyaklegai karmANi hriyante'neneti nihAra, etena nihAreNa - grAmanagarA dukkhA) sukha eva dusame samAna pariNAma vAle the / sukhameM harSa eva du sama vipAda isa prakAra nipamatA liye inake pariNAma nahIM the | ( ihaloga paraloga - appaDivaddhA) isa loka-panI eva paraloka sanadhI susAkI Asakti inake hRdayameM nahIM thI / (saMsArapAragAmI ) ye bhavarUpI samudrako tiranevAle the / ( kammaNigdhAyaNaTThAe anbhuTTiyA viharati ) samasta karmokI nirjarA karaneke liye hI sayamArAdhaname tatpara hokara vicarate dhe // sU0 29 // ' tesi Na bhagavatANa' ityAdi, ( tesi Na bhagavatANa) mahAvIra svAmAke ina sthavira bhagavantoMkA jo (eeNa vihAreNa viramANA ) isa prakAra ke vihAra karate the / vihAra zabdakA artha municaryA dukkhA ) suNa tebhana hu abhA samAna pariyAbhavAjA hatA subhAbhA duSa tebhana hu abhA viSAda (zoGa ) zevI viSamatA tebhanAbhA nahotI ( ihalogaparaloga - appaDizraddhA ) thA bAu-samadhI tebhara parasoDa - samadhI suyonI yAsahita tebhanA hRdhyabhA nahotI ( sasArapAragAmI ) tethe lavaDyA samudrane taravAvALA hatA ( kammaNigghAyaNaTThAe abbhuTTiyA viharati ) sabhasta DaoNnI nirjarA karavA mATe ja sa yama-ArAdhanamA tatpara thaIne vicaratA hatA ( sU 27 ) ' tesi Na bhagavatANa , dhatyAhi, ( tesi Na bhagavatANa ) me mahAvIra svAmInA te sthavira bhagava tA ( paNa vihAreNa niramANANa ) mA prahAre vihAra 42tA utA, vihAra zaNDane! Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 aupapAtika jahA-ittarie ya 1 Avakahie ya / se kiM taM ittarie ? ittarie aNegavihe paNNate, taM jahA-cautthabhatte 1 chahabhate 2 aTTamabhatte rika ca-etiSThati tacchIram tvara, tadeva-garikam-apArikam, yathA zrImahAvIrasvAminastIrya namaskArasahitaprayA yAnakAlAdAraga paramAmAya-tam, zrInAmeyanIrthadaratIrtha ravasaraparyantam-uti 1 / 'Ayaphahie ya' yAva kayikA-mAyat--yadavadhirmanuSyosyamiti murayavyavahArarUpA kathA yA kathA, tara bhara gAra kayika-jIvanaparyantaga anaganamiti / anayoritvarika pRcchati-se ki ta ittarie' atha kitada invarikam , abhyottaramAha'ittarie aNegavihe paNNatte' incarikam anakavidha prajapam, 'ta jahAM-tadyathA-tAni yadrapANi santi tathA kathayati-'cautthabhatte caturthabhaktam-ekoparAmarUpama1 / 'chadramatta' paSTamaktam-nirantaradinadvayopavAsarUpam 2 / 'aTThamabhatte' aSTamabhakta-nirantaradinatyopapAsammasvAmI ke tIrtha me itvarika tapa namaskArasahita naukArasI pratyArayAna kAla se lekara uha mAsaparyanta kA kahA gayA hai| zrI AdinAtha tIrthaphara ke zAsaname isakI maryAdA naukArasI se lekara ekavarSa paryanta kI thii| zeSa 22 tArthakaroM ke zAsanameM aSTamAsa paryanta isakI avadhi thI / (se ki ta ittarie 1) Tatvarika tapa kyA hai| uttara-(ittarie aNegavihe paNNatte ) yaha itvarika tapa aneka prakAra kA kahA gayA hai, (ta jahA) ve prakAra ye hai(cautthabhatte chaThabhatte aTThamabhatte dasamabhatte vArasabhatte caudasabhatte solasabhatte addhamAsiyabhatte mAsiyabhatte domAsiyabhatte temAsiyabhatte caumAsiyabhatte pacamAsiyabhatte chammAsiyabhatte) caturthabhakta-eka upavAsa, paSThabhakta-do upavAsa-nirantara-lagAtAra-do dina kA upavAsa, aSTamabhakta-nirantara tIna dina taka upanAsa, dazamabhakta cAra-upavAsa-lagAtAra svAmIne tIrthamA Itvarika tapa namaskArasahita-naukAranI pratyAkhyAnakAlathI laIne cha mAsa sudhInu kahevu che zrI AdinAtha tIrtha karanA samaye tIrthamAM tenI maryAdA naukArIthI laIne eka varSa sudhInI hatI bAkInA 22 tIrtha - zanA tIrthabhA 8 mAsa sudhAnI tanI avadhi tI (se kiM taM ittarie? ) pa2i4 ta5 cha ? uttara-( ittarie aNegarihe paNNatte) mA pari tapa mana 42nu du cha, (tajahA) tamAma cha (cautthabhatte dubhatte adama bhatte dasamabhatte pArasabhatte cauddasabhatte solasabhane advamAsiyabhatte mAsiyamabhatte domAsiyabhatte temAsiyamabhatte paumAsiyamabhatte pacamAsiyabhatte chmmaasiybhtte| cata-bhakta eka upavAsa, SaSThabhakta-be upavAsa-nirantara-lagAtAra be divasa sanA upavAsa, aSTamabhakta-eka sAthe traNadivasa upavAsa-traNa upavAsa, dazama Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 pIyUSaSapiNo-TokA sa 30 anazanatapotharNanama 3 dasamabhatte 4 vArasabhatte 5 cauddasabhatte 6 solasabhatte 7 addhamAsiyabhatte 8mAsiyabhatte 9 domAsiyabhatte 10 temAsiyabhatte 11 caumAsiyabhante 12 paMcamAsiyabhatte 13 chammAsiyabhatte 14, pam 3 / 'dasamamane' dazamabhaktama--niratadinacatuSTayopanAsarUpam 4 / 'vArasabhatte' dvAdazabhaktam--nirantaraTinapanako vAmanatama 5 / 'cauTasabhatte' caturdazabhaktam-nirantaradinaraTkopanAmarUpam 6 / 'so sabhatte' poDazabhaktam-nirantaradinasamakopanAmarUpam 7 / 'addhamAsiyabhatte' amAsikamaktam-nirantarapaJcadazaTiyasoparAmarUpam 8 / 'mAsiyabhatte' mAsikabhaktamnirantatriMgadipamopavAsarUpam 9 / 'domAsiyabhatte' dvaimAsikabhaktam 'temAsiyabhatte' traimAsijhamakkam / 'caumAsiyabhatte' cAturmAsikamaktam / 'pacamAsiyabhatte' pAzcamAmikabhaktam / 'chammAsiyabhatte' pANmAmibhaktam / 'se ta ittarie' tadetaditvarikam / 'se rphi ta 'Avakahie' atha kintad yA phayikam / 'Ayaphahie' yAva kayikam--yAnat--yadavadhi 4 dina ke upavAsa, dvAdazabhakta-pA~ca upavAsa-lagAtAra pA~ca dina taka upavAsa, caturdazabhaktau upavAsa-lagAtAra 6 dinataka upavAsa karanA, poDazabhakta-7 dina upavAsa-lagAtAra 7 dinataka upapAsa karanA, advaimAsikamakta-nirantara lagAtAra 15 dinataka upavAsa karanA, mAsikamakta-lagAtAra eka madina bharake upavAsa karanA, dvaimAsikabhakta-lagAtAra ekahI sAtha nomAsa ke upapAsa, mAmikabhakta-lagAtAra-ekahI sAtha 3 mAsa ke upavAsa, cAturmAsiphabhakta lagAtAra-ekahIsAya cAra mahine kA upavAsa, pAzcamAsikabhakta-pAca mahine ke lagAtAra upanAsa, aura pANmAsikabhakta lagAtAra chaha mahine ke upavAsa karanA / yaha saba izvarika nAmakA anazana tapa hai / yAvatkayika kA matalaba hai-janataka " yaha manuSya hai " isa bhakta-cAra upavAsa-eka sAtheja cAra divasane upavAsa, dvAdazabhakta-pAca upavasa-ekasAthe pAca divasa sudhI upavAsa, caturdazabhakta eka sAthe 6 divase sudhI upavAsa kare, paDazabhakata-7 divasa eka sAthe upavAsa karavo, ardha mAsikabhakta niratara eka sAthe 15 divasa sudhI upavAsa kare, mAsikabhaktaeka sAthe eka mahinA sudhI upavAsa kare, mAsikabhakta-eka sAthe be mahInA sudhInA upavAsa, vaimAsika bhakta-eka sAthe traNa mAsa sudhI upavAsa, cAturmAsika bhakta-eka sAthe cAra mahinAnA upavAsa, pAcamAsikabhakta pAMca mahinA sudhI ekIsAthe upavAsa, ane vANamAsika bhakta-cha mahinA sudhI ekIsAthe upavAsa kare A badhu ItvarikanAmanu anazana tapa che yAvatka Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 aupapAtika jahA-ittarie ya 1 Avakahie ya 2|se kiM taM ittarie ? ittarie aNegavihe paNNatte, taM jahA-cautthabhatte 1 chahabhatte 2 ahamabhatte rika ca-etiSThati tacchITam Tayara, tadeva-incarikam-alpakArikam , yathA zrImahAvIrasvAminastIrthe namaskArasahitaprayA yAnakAlAdArabhya paNmAsarya-tam, zrInAbheyatIrthadaratIrthe ravatsaraparyantam-iti 1 / 'Ayaphahie ya yAtra kayikA-yArat-yadavadhirmanuSyo'yamiti murayanyavahArarUpA kathA yAkkathA, tatra bhana yAva kathika-jIvanaparyantaga anaganamiti / anayoritcarika pRcchati-'se ki ta ittarie' atha kintada i-carikam ', asyottaramAha'ittarie aNegavihe paNNatte' itvarikam anekavidha prajJapam, 'ta jahA'-tadyathA-tAni yadrUpANi santi tathA kathayati-'cautthabhatte caturthabhaktam-ekopanAmarUpam 1 / 'chaTThabhatte' paSThabhaktam-nirantaradinadvayopanAsarUpam2 / 'anumabhatte' aSTamabhakta-nirantaradinatrayopavAsarUsvAmI ke tIrtha meM itvarika tapa namaskArasahita naukArasI pratyArayAna kAla se lekara chaha mAsaparyanta kA kahA gayA hai| zrI AdinAtha tIrthakara ke zAsaname isakI maryAdA naukArasI se lekara ekavarSa paryanta kI yaa| zepa 22 tAryakaroM ke zAsaname aSTamAsa paryanta isakI avadhi yI / (se kiM ta ittarie') itvarika tapa kyA hai| uttara-(ittarie aNegavihe paNNatte ) yaha itvarika tapa aneka prakAra kA kahA gayA he, (ta jahA) ve prakAra ye haiM(cautthabhatte chaThabhatte aTThamabhatte dasamabhatte vArasabhatte cau-sabhatte solasabhatte addhamAsiyabhanne mAsiyabhatte domAsiyabhatte temAsiyabhate caumAsiyabhatte pacamAsiyabhatte chammAsiyabhatte) caturthabhakta-eka upavAsa, paSThamakta-do upanAsa-nirantara-lagAtAra do dina kA upavAsa, aSTamabhakta-nirantara tIna dina taka upavAsa, dagamabhakta-cAra-upapAsa-lagAtAra svAmInA tIrthamA Ivarika tapa namaskArasahita-nIkArakI pratyAkhyAnakAlathI laIne cha mAsa sudhInu kahevu che zrI AdinAtha tIrtha karanA samaye tIrthamA tenI maryAdA naukArasIthI laIne eka varSa sudhInI hatI bAkInA 22 tIrtha - zanA tIthamA 8 bhAsa sudhAnI tanI avadhi hutI (se kiM ta ittarie' ) pa2i4 tapazu cha ? uttara-( ittarie aNegavihe paNNatte) l pa24 ta5 bhane 4Aranu 49 cha, (tajahA) te mAma cha (cautthabhatte uddhabhatte aTuma bhatte dasamabhatte pArasabhatte cauddasabhatte solasabhatte addhamAsiyabhatte mAsiyamabhatte domAsiyabhatte temAsiyamabhatte ghaumAsiyamabhatte pacamAsiyabhatte chammAsiyabhatte) cata-bhakta eka upavAsa, vRSThabhaktae upavAsa-nirantara-lagAtAra be diva sano upavAsa, aSTamabhata-eka sAthe traNadivasano upavAsa-traNa upavAsa, dazama Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApaNI TIkA 30 anazanatapoyarNanam 209 vagamaNe' pAovagamaNe duvihe paNNatte; taM jahA - vAghADame ya 1 nivvAghADame ya 2 niyamA appaDikamme / se taM pAogamaNe / se kiM taM bhattapacakhANe ? bhattapaJcakkhANe duvihe paNNatte, taM , pagamana dvividha prajJanam, 'ta jahA ' tadyathA - ' vAyAime ya' vyAghAtavaca-yAghAta yAnasiMha-dAvAnalA-sajAtopadrava, tena sahita vyAghAtayat / 'nivvAyAime ya' nirvyAghAtavaccasiMhadAnAnanAdyupadravarahita ya pratipadyate tat nitryAghAtavat, nyAyAtanirahitami yartha / etad dvinidha 'niyamA appaDikamme ' niyamAdapratikarma = niyamata zarIracalanAdikriyArahita bhavati / 'se ta pAovagamaNe ' nadeta pAdapopagamanam / ' se kiM ta bhattapaccakkhANe ?" atha kiM tad bhaktapravyAkhyAnam ?,-' bhattapacakkhANe duvihe paNNatte ' bhaktaprayAkhyAna dvivigha prajJamam, tana--bhaktaprayArayAna - caturnidhasyA''hArasya, nividhasya pAnakarahitasya vA''hArasya varjanarUpa dvinina prajJamam-dviprakAraka kathitam / ' ta jahA ' tadyathA - ' vAvAme ya' 2 1 prakAra se - (vAnA me ya 1 nivvAghAime ya 2 niyamA appaDikamme ) 1 vyAghAtavat, nirvyAbAtavat / jo vyAna, siMha eva dApAnala Adi se udbhUta upadrava se mahita hotA hai vaha vyAghAtavat hai / jisameM isa prakAra ke upadrava na ho vaha nirvyApAtavat hai / yaha pADhapopagamana niyamata zArIrika halanacalna Adi kriyAoM se rahita hotA hai / tathA isameM aupa-nopacAra Adi nahIM kiyA jAtA hai / (seta pAovagamaNe ) yaha pAdapopagamana sandhArA hai / ana bhaktaprayAkhyAna kA varNana karate hai - ( se kiM ta bhattapaJcakkhANe ) yaha bhaktapranyArayAna kitane prakAra kA hotA hai, (bhattapacasANe duvihe paNNatte ) yaha bhaktapratyA do prakAra kA hai, ( ta jahA ) vaha isa prakAra - ( vAyAime ya nivvAghAime ya che- ( ta jahA ) te yA ajare - (vAghAime ya 1 nivvAghAime 2 ya niyamA appaDikamme ) 1 vyAghAtavat bhane jIle nirvyAdhAtavat ? vAgha ( bhAva4 ) temaja dAvAnalathI thatA upadravavALA hoya che te vyAghAtavat che jemA e prakAranA upadrava na heAya te nirvyAghAtavat che A pAdApagamana niyama pramANe zArIrika halanacalana Adi kriyAethI rahita hoya che, tathA emA auSadhepyaar Ahi nayI TharatA ( se ta pAotragamaNe) me pAhayopagamana sathAro mA prabhAge thAya che huve latapratyAbhyAnnu paryuna re che- (se kiM ta bhattapacasANe ?) yA lastapratyAkhyAna DeTA aDAnA thAya che ? ( bhattapaJcassANe duvihe paNNatte ) me the rAjA hai-( ta jahA ) te yA prAre - ( vAghAime ya nivvAghAime ya niyamA Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8208 opapAtikamare -se taM ittrie| se kiM taM Avakahie 'Avakahie duvihe paNNatte, taM jahA-pAovagamaNe ya 1 bhattapaJcakkhANe ya se kiM taM pAokathA-' manuSyo'yam' etadrUpA sA yAnakathA, tana bhana yAva kathikam-yAvajIvanamityartha , tad 'duvihe paNNatte' dvividha prajJaptam / 'ta jahA' tadyathA-'pAovagamaNe ya bhattaccakkhANe ya' pAdapopagamanaM ca bhaktapratyArayAna ca, tara-pAdapasyeva vRkSasyevopagamanamaspandatayA-nizcalatayA'sthAna pAdapopagamanam-caturvidhA''hAraparityAgena zarIrapratikriyAparjanena ca vRkSavanizcalAvasthAnamityartha / 'se ki ta pAogamaNe-aya kintatpAdapopagamanam ?-pAdapopagamana kIdRzam / anAha-'pAogamaNe durihe paNNatte' pAdapoprakAra kA usake-tapa karane vAle ke sAtha vyavahAra calatA rahe tabataka jo vrata kiyA jAya vaha yAvakathika hai-jIvanaparyanta ArAdhita anagana vrata yAvatkayika hai / ( se ki ta Avakahie ?) yAvatkathika tapa kitane prakAra kA hai ? uttara-(Avakahie duvihe paNNatte ) yaha tapa do prakAra kA hai-( ta jahA) vaha isa prakArase (pAovagamaNe ya bhattapacca khANe ya) pAdapopagamana aura dUsarA bhaktapratyArayAna / jisame kaTe vRkSa kI taraha nizcala ho kara sthiti rahe vaha pAdapopagamana hai-cAro prakAra ke AhAra ke parityAga se eva zarIra kI zubhaSA Adi kriyAoM ke parityAga se kaTa vRkSa kI taraha nizcala ho jAnA isakA nAma pAdapopagamana hai| (se kiM taM pAovagamaNe') pAdapopagamana kitane prakAra kA hai ?, (pAovagamaNe duvihe paNNatte )yaha pAdapopagamana sthArA do prakAra kA hai, ( ta jahA ) vaha isa thikanI matalaba che, jyA sudhI " A manuSya che" e prakArane tenA-tapa karanAranA sAthe vyavahAra cAlato rahe tyA sudhI je vrata karavAmAM Ave te yApathi che-apanaparyata mArAdhita manazana prata yAthi4 cha (se ki ta Avakahie ) yA4thi4 ta TasA 14 // 2 // cha ? uttara ( Avakahie duvihe paNNatte) 2 ta5 me 2nu cha ( ta jahA) te 20 are cha (pAora gamaNe ya bhattapancaksANe ya) (1) pAyAbhana bhane yIgairal pyAna jemAM kApelA vRkSanI peThe nizcala jevI sthiti rahe te pAdapapagamana che. cAreya prakAranA AhArane tyAga karIne temaja zarIranI sevA-suzraSA Adi kriyAonA tyAga karIne kApelA vRkSanI peThe nizcaya thaI javuM te nAbha pAhapApagamana cha (se ki ta pAogamaNe?) pAhApagamana sAranA 1 (pAogamaNe duvihe paNNatte) mA pApArAmana mayArA meM jAnA Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI-TIkA sU 30 aSamodarikAtapomarNanam 211 yariyA ya 2 / se kiM taM dabomoyariyA ? davyomoyariyA duvihA paNNattA, taM jahA-uvagaraNadavyomoriyA ya 1 bhattapANadavyomoyariyA ya 2|se kiMtaM uvagaraNadabbomoyariyA ? uvagaraNadavyomoyariyA tivihA paNNattA, taM jahA-ege vatthe 1 ege pAe 2 ciyarA kathitA ta jahA' tadyathA-'dabyomoyariyA ya dravyAvamodarikA ca / 'bhAvomoyariyA ya' bhAvA'pramodarikA ca / 'se kiM tadabomoyariyA ? atha kA sA dravyA'pramodarikA , 'dabomoyariyA duvidhA paNNattA' dravyAvamodarikA dvividhA prajamA, 'ta jahA'-tadyathA 'uvagaraNadavyomoyariyA ya' ukaraNadravyAvamodarikA ca 1 / 'bhattapANadabomoya. : riyA ya' bhaktapAnanyAvamodarikA ca 2 / 'se kiMta uvagaraNadavyomoyariyA' atha kA sA upakaraNahanyAnamodarikA ? 'uvagaraNadavyomoyariyA tipihA paNNattA' upakaraNadravyAvamodarikA trividhA prajamA, 'ta jahA' tayathA-1 'ege vatthe' eka vastram-ekacolapaTTarUpa vastra na dvitIyam , 2-'ege pAe' eka pAnam , 3-'ciyattAvagaraNasAido prakArakA hai, [ta jahA] ve do prakAra ye hai-dabomoyariyA ya bhAvomoyariyAya) eka dravyAmodarikA aura dUsarI bhAvAvamodarikA / [se ki ta dabomoyariyA] praznavaha dravyAvamodarikA kyA hai-kitane bheTavAlI hai? uttara-davyomoyariyA duvihA paNNatA] vyAvamodarikA to bheTavAlI hai, [ ta jahA] ve do prakAra isa taraha hai-uvagaraNadabomoyariyA ya bhattapANadavyomoyariyA ya] 1 upakaraNadravyAvamodarikA aura 2 bhaktapAnadravyApamoDarikA / [uvagaraNadalomoyariyA tivihA paNNattA] iname upakaraNadravyAvamo-rikA tIna prakAra ko hai| (ta jahA) ve tIna prakAra ye hai-[ege vatye ege pAe ciyattovagaraNasAinaNayA] eka vastra 1, eka pAtra 2, aura tIsarA tyaktopapharaNasvAdanatA che (tajahA) te me 42 mA cha-(davyomoyariyA ya bhAvomoyariyA ya) me dravyApamaharisana. mI lAvAvamAri (se kiM taM davyomoyariyA) prazna- ye drvyaavbhaavri| zucha ? sA prAranI cha ? (davyomoyariyA durihA paNNattA) uttara-te meM prArI cha-(taM jahA) me 12 mAvA che (uvagaraNadavyomoyariyA ya bhattapANavomoyariyA ya) 17542 drvyaapmohrish| mane mIla matAnadravyApAri4 ( upagaraNadavyomoyariyA tivihA paNNattA) tabhI 65429 dravyApAri4 y st2nI cha (ta jahA) te 42 // cha-(ege vatthe ege pAe ciyattoSagaraNasA ijjaNayA ) 1 me 1sa, jItu me pAtra, bhane trI tyasto542zusvA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - auSapAtikasUtre jahA vAghAime ya1nivAghAimeya raNiyamA sppddikmme|se taM bhttpnyckkhaanne|setN annsnne| se kiM taM omoyariyA ? omoyariyA duvihA paNNattA, taM jahA-davyomoyariyA ya 1 bhAvomovyAdhAtavaJca vighnayuktaJca / 'nivAghAime ya' niryAghAtavaca-vinarahita ca / etad dvaya 'NiyamA sappaDisamme' niyamAt sapratikarma-niyamata zarIracalanAdikriyAsahita bhavati / tena vAhyopadhopacAro vaiyAvRtya ca tasya bhavati / 'seta bhattapaJcakkhANe' tadetad bhaktapratyAyyAnam / 'se ta aNasaNe' tadetadanazanam / 'se ki ta omoyariyA' atha kA sA'pramodarikA , 'omoyariyA duvihA paNNattA' avamodarikA dvividhA prajAptA-avamodarikA-avamam-Unam , udara yasmin bhojane tad avamodara, tadastyasyAmiti avamodarikA-taporUpA kriyA, sA dvividhA prajamA,dviprakAniyamA sappaDikamme ) 1 vyAdhAtavat 2 nirvyAdhAtavat / isa bhaktapratyAkhyAna meM cau bihAra eva tepihAra donoM kiyA jAtA hai / vinayukta kA nAma vyAghAtavat eva vinarahita ___ kA nAma nirvyAghAtavat hai / isa tapa meM niyamata zArIrika halana calanAdika kriyAe~ hotI hai / unakA isameM parityAga nahIM hai / isaliye isameM bAhya auSadhopacAra, eva vaiyAvRtya kiye jAte hai / ( se ta bhattapacakkhANe) yaha bhaktapratyAkhyAna ke bhedoM kA varNana hai / (se ta aNasaNe) isa prakAra tapake 12 medoM meM se anazana nAmakA 1 prathama bAhyatapa kA varNana sampUrNa huA / (se ki ta omoyariyA 1) prazna-apamodarikA kise kahate hai aura vaha kitane prakAra kI hai ? (omoyariyA duvihA paNNatA) uttara-yaha avamodarikA sappaDikamme) 1 vyAdhAtavata 2niyAghAtapat mA matapratyAbhyAnamA yauviddaa24 cAre prakAranA AhArano tyAga temaja tevihAra bane karavAmA Ave che vibavALAnuM nAma vyAghAtava temaja viddharahitanuM nAma nircAghAtavata che A tapamAM niyama pramANe zArIrika halanacalana Adika kriyAo thAya che tene AmA parityAga nathI tethI AmAM bAhya auSadhepacAra temaja vaiyAvRtya karAya che (se ta bhattapacarasANe) mA pratyAbhyAnanA hAnu pani cha (se ta R) me 4Are tapanA 12 lehobhAthI manazananAbhanA 1 prathama maahtapanu varNana sa pUrNa thayuM (seki ta omoyariyA) prazna-apamAnita hone 46 cha ? manasA jAnI cha ? (omoyariyA duvihA paNNattA) uttara- mamArine jAnA Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 pIyUpayapiNI-TIkA sU 30 aramodagyiAtapoSarNanama mANe appAhAre 1. duvAlasa kukaDiyaMDagappamANamette kavale AhAramANe avaDDhomoyariyA 2solasa kukaDiyaMDagappamANamele kavale AhAramANe dubhAgapattomoyariyA 3, cauvImaM kukuDiyaMDagappapaTakapramANamAgana kavalAna ya Aharana bhAni, namya ma AhAra alpAhAra / dvAtriMgaparimitai kAlai purapA''hAra paryApa , tara catuyAgamya grahaNAda pAhAmtenaiva bhaktapAnadravyAvamorikA'pi midA (1) / 'dupAlasakuskuDiyaGagaNamANamaitte kavale AhAramANe abaDDomoyariyA' hAdaga kurakuTANTakaramAgamAnAn kanAna Ahagna yo bhavati tasya sa AdAra apAdAvamodarikA, poTaga karalA arddham,tasmAta apakRSTA = nyUnA dvAdazakaralAmAvAd yA'vamodarikA sA-apAdo'pramoTarikA (2) / 'solasa kurakuDiyaDagappamANamene kAle AhAramANe dubhAgapattomoyariyA' poDA kuchuTANTakapramANamAtrAn kAlAn Aharan dvibhAgaprAptA'pramoTarikA-poDA kukuTANDamapramANamAnAn kavalAna Ahagna yo bhavati tasya sa AhAro dvibhAgaprAptAramoTarikA-dvitIyabhAgaprAmAvamodarikA bhavati / aya bhASapayAmapuspAhAradvAtriMgakapalAnA bhAgaDhaye kRte sati prAmAn poDA kavalAn bhunAnasya dvibhAgaprAptAvamoDharikA tapasyA bhavatIti (3) / 'caunIsa kunakuDiyaDagappamANamette kavale kukuTake aNDa pramANa ATha karala kA AhAra hotA hai / purapa ke liye 32 kavalapramANa AhAra payAma hotA hai / unameM caturthAMga-ATha kAla pramANa AhAra ke lena se yaha anpAhAra kA gayA hai (1) / (duvAThasa kukuDiyaDagappamAgamette kavale AhAramANe aDDomAyariyA) dUsarA bheda apAI-apramoTarikA hai, isameM kumuDa aDa pramAga 12 kavaThoM kA AhAra liyA jAtA hai (2) 1 (solasa kukuDiyaDagappamANamette kavale AhAramANe dubhAgapattomAyariyA) tImarA bheda vibhAgaprAmAramodarikA hai, Tamama-kukuTa-aDa-pramANa 16 kavaloM kA AhAra kiyA jAtA hai (3) / (cauvIsa kuDiyaDagappagAgamette kavale AramANe jeTalo-- LiAno AhAra thAya che purUSane mATe 32 kaLiA jeTalo AhAra paryApta thAya che temAthI catuza kaLiArjeTalo AhAra levAthI ene mAyA upAya cha (1) (duvAlasa kucha DiyaTagappamANamette karale AhAramANe apaDDhomoyariyA) pIne se sapA-mabhAri cha mA suDAna ghaDA 151 12 nibhAnI bhADA2 pAya the (2) (solasa kukkuDiyaMTagappamANamette karale AhAramANe dubhAgapattomoyariyA) trIne se dimAgapAtAbhAri cha sabhA sana 2431 16 aNimAnI mAhA2 sapAya che (3) (ca bIsa phukuDiyaMTagappamANamette karale AhAramANe pattomoyariyA) yAyA le prAtA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 papAtika tovagaraNa sAijaNayA 3 se taM uvagaraNadavyomoyariyA / se kiM taM bhattapANadavvomoyariyA ? bhantapANadavvo moriyA - aNegavihA paNNattA, taM jahA - aha kukkuDiyaMDagappamANamette kavale AhAra jjagayA' vyaktopakaraNasvAdanatA, tyaktA - upakaraNasya svAtnatA - AsaktiryasyAmavamodarikAyA sA tathA, bhANDopakaraNAdiSu mUrcchAparikhyA gitetyarthaM / ' se ta ujagaraNadavyomoyariyA' saipA upakaraNavyAvamodarikA / 'se kiM ta bhattapANadantromoyariyA' atha kA sA bhaktapAnadravyAvamodarikA ? ' bhattapANadavvAmoyariyA - bhaktapAnadravyAvamodarikA-' aNeganihA paNNattA' anekavidhA prajJamA, 'ta jahA ' tadyathA-'aTU kukkuDiyaDagappamANamete kavale AhAramANe appAhAre' aSTau kukkuTANDakapramANamAnAn kAlAna AharannalpAhAra - aSTa kumkuTA 3 / catra meM eka hI catra rakhanA, jaise koI colapaTa rasatA hai to vaha vahI rakhegA, anya dUsarA vastra nahIM rasa sakatA / dUsare prakAra meM eka hI pAna rakhanA dUsarA pAtra nahIM / jisa amarikA meM upakaraNa kA Asakti vyakta ho jAtI hai vaha usakA tIsarA prakAra hai, arthAt bhANDopakaraNa meM mUrcchA kA parityAga / (seta uvagaraNadavvomoyariyA) isa prakAra ye tIna bheTa upakaraNadravyAvamodarikA ke kaha gaye hai / [ se kiM ta bhatapANadagnomoyariyA ] prazna- bhaktapAnadravyAvamodarikA kyA hai ?, arthAt - bhaktapAnadravyAvamodarikA ke kitane me hai ?, (bhattapANadavyomoyariyA aNegavidyA paNNattA ) yaha bhaktapAnadravyAvamodarikA aneka prakAra kI kahI gayI hai, ( ta jahA ) ve prakAra ye hai- (aTTha-kukkuDithaMDagappAmANamete kavale AhAramANe appAhAre) prathama bheda allAhAra hai, isame danatA vasamA ekaja vastra rAkhavu jema I ceAlapaTTa rAkhe che te te te ja rAkhe, khIjI vajra rAkhI zake nahi bIjA prakAramA eka ja pAtra rAkhavu khIjI ( dvitIyAdika ) pAtra nahi je avamerikAmA upakaraNanI Asakti tyakta thaI jAya che te tene trIjo prakAra che arthAt bhADApakaraNamAM mUrchAne parityAga ( se ta agaraNada jyomoyariyA) se prAranA bhI nayu leha 542zudravyAca moharivAnA asA che (se kiM ta bhattapANadavyomoyariyA ) prazna-latAnadravyAva merikA zu che ? arthAt bhaktapAnadravyAvamerikAnA jeTalA prakAra che ? (bhattapANadavvomoyariyA aNegavihA paNNattA) bhA bhakatapAnadrazyAvamArikA aranI mahelI che, (tajahA) te yA prAre che - (aTTha kukuDiyaDagappamANa mekavale AhAramANe appAhAre) prathama mayAhAra che temA mudAnA DA Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpavarSiNI-TIkA sU0 30 ayamodariphAtapovarNanam bhoDatti vattavvaM siyaa| se taM bhattapANadavyomoyariyA / se taM dvyomoyriyaa| se kiM taM bhAvomoyariyA ?bhAvomoyariyA aNegavihA paNNattA; taM jahA-appakohe 1, appamANe 2, appamAe 3, lebhya -ekenA'pi prAsenonakamAhAramAharan zramaNo nimranyo no prakAmarasabhojI-nAtyantabhojanazIlo'stIti vaktavyama syAta , aya bhAra -kiMcidUnAvamoTarikA tapasyA kurvan 'prakAmabhojI' iti nocyate iti / 'se ta bhattapANadavyomoyariyA' maiSA bhaktapAnadravyAvamodarikA / ata para bhAvA'moTa rikAmAha-'se kiMta bhAvomoyariyA' atha kA sA bhAvA'vamodarikA ? 'bhAvomoyariyA aNegavihA paNNattA' bhAvA'moTarikA anekavidhA prajaptA, 'taM jahA' tayathA 'appakohe' apakrodha -krodhana krodha -kopamohanIyodayasampAdya akSamApariNatirUpa , anpagandA'tra pratanuvAcaka -tena apa -svapa krodha --a-pakrodha / 'appamANe nigraMtha eka kapala bhI AhAra kama karate haiM ve pakAmabhojI nahIM hai, arthAt jihvAindriya ke vijetA hai-aisA samajhanA cAhiye / (se ta bhattapANadalomoyariyA) isa prakAra yahA taka bhaktapAnadravyAvamodarikA kA kathana kiyA, arthAt isa pUrvokta prakAra se bhaktapAnadravyAvamodarikA kA svarUpa hai / (se ta davomoyariyA) isa prakAra yaha vyAvamodarikA kA svarUpa hai / yahA se Age ana bhAvAvamodarikA kA kathana karate hai-(se kiM ta bhAvomoyariyA ?) prazna-yaha bhAvAvamodarikA kyA hai| kitane prakAra kI hai| (bhAvomoyariyA aNegavihA paNNatA) uttara-bhAvAvamodarikA aneka prakAra kI kahI gaI hai, (ta jahA) jaise-(appakohe ) alpamodha-akSamApariNatikA nAma krodha hai, alpazabda pratanuvAcI hai, arthAt krodhakapAya me alpatA karanA / (appeka keLiye paNa AhAra ocho kare te prakAma nathI, arthAta jIbhadhdriynaa vijetA cha-sabha samApu naye (se ta bhattapANadavyomoyariyA) se prakAre ahIM sudhI bhaktapAnadavyAvadarikAnuM kathana karyuM, arthAt e pUrvarita prahAre satapAnadravyApArinu 2135 cha (se ta vvomoyariyA) A prakAre A dravyAvamodarikAnuM svarUpa che ahithI AgaLa have bhAvApmhrinu 4thana 42 cha-(se ki ta bhAvomoyariyA 1) prazna--21 sApAvabhAvariyA zu, rakSA prA2nI upAya ? (bhAgomoyariyA aNegavihA paNNattA) SuR bhAvAmahari dh| 42nI 4uvAya cha (ta jahA) bha (appakkohe) alpakodha, akSamA-pariNatinuM nAma kodha che, a5 zabda pratanuvAcI che-marthAt DodhAyamA apAra (bhAchu) 29 (appamANe appamAe Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 apapAtika mANamette kavale AhAramANe pattomoyariyA 4, ekatIsaM kukkuDiyaMsatmANamete kavale AhAramANe kiMcUNomoyariyA 5, battIsaM DagappamANamette kukkuDiyaMDagappamANamette kavale AhAramANe pamANapatte, etto egeNa vighAseNaM UNayaM AhAramAhAremANe samaNe niggaMthe jo pakAmarasaAhAramANe pattomoyariyA' - catutiMgati kukkuTANDakapramANamAnAn kAlAn Aharan prAptA'vamodarikA dvAtriMzakanalAnA caturthAMzanyUnamAhAram aharan yo bhavati, tasya sa AhAra prAptAvamodarikA - pAdamAtrAnatayA prAptenA modarikA prAmAvamodarikA bhavati ||4| 'ekatIsa kukkuDiyaDagappamANamete kavale AhAramANe kiMcUNomoyariyA' ekatriMzata kukkuTANDakapramANamAnAn kavalAn Aharan yo bhavati tasya kiJcidUnAva modariMkA = kabalaikanyUnAtha'modarikA bhavati ||5|| 'battIsa kukkuDiyagappamANamette kavale AhAramANe pamANapatte' dvAtriMzata kakkuTANDapramgaNamAtrAn kabalAna Aharan pramANaprApta = pramANapramitASsshArayukto bhavatItyartha, 'eto egeNa vi ghAseNa uNaya AhAramAhAremANe samaNe nigthe No pakAmarasabhoitti vattavyaM siyA' ita ekenApi grAsena Unakam Am ha Aharan zramaNo nirgrantho no prakAmarasabhojIti vaktavya syAt ita - etebhya dvAtriMzatkava - pattomoyariyA) cauthA bheda prAptAvamodarikA hai, isame kukkuTANDapramANa 24 kapaloM kA AhAra kiyA jAtA hai (4) / (ekatIsa kukuDiyaDagappamAgamete kavale AhAramANe kiMcUgomoyariyA) pA~cavA bheda kiMcit-nyUna - amodarikA hai / isame kukkuTa aDa pramANa 31 kavaloM kA AhAra liyA jAtA hai / ( vattIsa kubuDiyaDagappamANamete kavale AhAramANe pamANapatte) 32 - kavala - pramANa AhAra karanA paryApta AhAra hai / yaha avamodarikA tapa nahIM hai | ( eto egeNavi ghAseNa UNaya AhAramAhAremANe mamaNe niggathe jo pakAmarasabhoitti vattanna siyA) 32 kavalapramANa AhAra meM se jo zramaNa merikA che. emA kukaDAnA IMDA jevaDA 24 kALinA AhAra karAya che (4) (ekatIsa kukkuDiyaDagappamANamette vAle AhAramANe kiMcUNomoyariyA) pAthabhA bhedya kicita-nyUna-avamerikA che temA kuDAnA iMDA jevaDA 31 kALinA AhAra levAya che (battIsa kukkuDiyaDagappamANAmette kavale AhAramANe pamANapatte ) 32 ajiyA neTo AhAra 42 me bharyAdA hai A apabhadRri tapa nathI (eto egeNavi ghAseNa UNaya AhAramAhAremANe samaNe niggathe No pakAmarasabhoitti vattavya siyA) 32 jejiyA neTasA bhADArabhAthI ne zrama vitha Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayapiNI-TIkA sU. 30 bhikSAcaryAtapovarNanam 217 khettAbhiggahacarae 2, kAlAbhiggahacarae 3, bhAvAbhiggahacarae 1, ukkhittacarae 5, Nirikhattacarae 6, ukkhittaNikkhittacarae 7, cani-bhibhAmaTani, nyAzritA'bhigraha vA carati-Asevate ya ma dravyAbhigrahacaraka , iha ca bhikSAcaryAyA prakAntAyA yada ityAbhigrahacaraka Tayukta taddharmaparmiNorabhedapivakSaNAt / yAmigrahazca TapakatAnidravyaviSaya ! / 'khettAbhiggahacarae' kSetrA'bhigrahacaraka kSetrA'bhigraha 'amusthAne grahoyAmi' hayAdirUpa 21 'kAlAbhiggahacarae' kAlAbhigrahacaraka, kAlAmigraha -pAhaNAdiviSaya / 3 / 'bhAvAbhiggahacarae' bhAgabhigrahacaraka -bhAgAmigraho-- gAnahasanAdipravRttapurapAdiviSaya , tena cantIti / 4 / 'ukkhittacarae' ukSimacaraka - ukSipta-gRhasthena svaprayojanAya pAkabhAjanAduddhata tadarthamabhigrahatazcarati--gacchatIyukSiptacaraka / 15! 'gikiyattacarae ' nizmicaka-nikSipta-pAkAvibhAjanAdRtya anyabhAjane sthApita, tadarthamabhigraha kamA carati-iti nikSipacaraka 11 'ukkhitta-Nikvitta-carae' ukSiptanikSipacaraka-pAkabhAjanAdukSipta tadeva anyatra sthAne nikSipta yat tadukSiptanikSiptam , milegI to hI lUgA, anyathA nahIM / bhikSAcaryA kA yadyapi prakaraNa hai, parantu jA " dravyAbhigrahacaraka" aisA nirdeza kiyA hai vaha dharma aura dharmI ma abheda kI virakSAse mamajhanA cAhiye / 2 kSetrAbhigrahacaraka-amuka sthAna ma milagA to lUgA / 3 kAlAbhigrahacarakaamuka samaya meM lUgA / 4 bhAvArigrahacaraka-amuka prakAra kA dAtA degA to lUgA / 5-(ukkhittacarae) ukSipacaraka-gRhasthane pAkabhAjana se apane liye nikAlA ho, usameM se yadi degA to lUgA / (6) (nikkhittacarae) nikSipacaraka-gRhasthane pAka bhAjana se nikAla kara anya bhAjana ma rasa diyA ho, usame se degA to lUgA / 7-(ukkhitta bhigrahacaraka-muni abhigraha kare che ke mane je amuka vastu bhikSAmAM maLaze te ja ha laIza, bIjI nahi bhikSAcaryAnuM che ke prakaraNa che, paraMtu je "vyAbhigrahacaraka" ema nirdeza kare che te dharma ane dhImA abhedanI vivakSAe samajavuM joIe [2] kSetrAbhigrahacaraka-amuka sthAnamAM maLaze te laIza, [3] sAliyaDaya24-bhu samayamA saza, [4] lAvAliyaDaya24-mabhu4 bhArane hAta mAyarI to UR, N] (uksittacarae) lakSitaya24-gRhasthe rAdhavAnA pAtramAthI pitAne mATe kADheluM hoya temAthI je Apaze te laIza, [] (nispittacarae) nisiya4- gavAnA pAtramAthI utDhIna mIla pAsabhA rAjI hAdhu DAya tamAthI mAyazeta saA [7] (uksitta-niksi Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 appalohe 4, appasadde 5, appakalahe 6, appajhaMjhe 7se taM bhAvomoyariyA / se taM omoyriyaa| se kiM taM bhikkhAyariyA ? bhikkhAyariyA aNegavihA paNNattA; taM jahA-davyAbhiggahacarae 1,, apamAna -jAtyAdagimAnarAhityam / 'appamAe' anyamAyA, 'appalohe' apaloma,'appasadde' alpazabda ,-'appakalahe' andhakalaha kalahAbhAna , 'appajhajhe apajhaJjha = parasparabhedotpAdakavacana-yApAro jhaJjha, tasyAbhAra / ' se ta bhAvomoyariyA' saipA bhAvA'vamodarikA / 'se ta omoyariyA' saipA'vamodarikA / se kiM taM bhikkhAyariyA' atha kA sA bhikSAcA, 'bhikkhAyariyA aNegavihA paNNattA' bhikSAcaryA anekavidhA prajJatA, 'ta jahA' tadyathA-danvAbhigahacarae' dravyAbhigrahacaraka -dravyA''zritAbhigraheNa 'amukavastu grahopyAmi' iti rUpeNa mANe appamAe apalohe appasade appakalahe appajhaMjhe) mAna ko anya karanA, mAyA ko anya karanA, lobha ko anya karanA, zabda ko apa karanA arthAt kama bolanA, kalaha ko alpa karanA-abhAva karanA, jhajhA ko arthAt--gaNa meM jisa vacana se cheda-bheda utpanna hotA hai usa vacanakA alpa karanA--abhAva karanA, yahA~ para 'anya' zanda abhAvArthaka hai / (se taM bhAvomoyariyA) ye sabhI bhAvAvamodarikA hai / (se taM omoyariyA) yaha avamodarikA tapamA varNana mapUrNa huaa| (se ki ta bhikkhAyariyA ?) bhikSAcaryA kyA hai--kitane taraha kI hai ? uttara--(bhirakhAyariyA aNegavihA SaNNatA) bhikSAcaryA aneka taraha kI kahI gaI hai| (ta jahA) jaise (davAbhiggahacarae, khetAbhiggacarae, kAlAbhiggahacarae bhAvAbhimAhacarae) 1 dravyAmigahacaraka-muni abhigraha letA hai ki mujhe jo amuka vastu bhikSA meM apalohe appasa appakalahe appajhajhe) bhAna 185(mAchu)427, mAyA 185 42vI, lobha alpa kara, zAda alpa karavA arthAt ochu belavuM, kalaha (kakAsa) ochA karavA, jhajhA athAt teonA samUhamA je vacanevI cheda-bheda utpanna yAya sevA vayana nahI mAtA, (se ta bhAyomoyariyA) 2 pA mApApamaharita kase ta omoyariyA) 21 aparikSA ta5nu na sa pUSu cyu sati bhisAyariyA) liyA 2-383 tanI cha ? uttara (bhissA riyA aNegavihA paNNatA) mikSAyaryA bhane ujatanI 4Aya cha (ta jahAbha (davyAbhigahacarae, khettAbhiggahacarae, kAlAbhiggahacarae, bhASAbhiggahacarae) 1 dravyA Amravaaneeeee Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSaSiNI-TIkA sU. 30 bhikSAcaryAtapovarNanam 217 khettAbhiggahacarae 2, kAlAbhiggahacarae 3, bhAvAbhiggahacarae 4, ukkhittacarae 5, Nikkhittacarae 6, ukkhittaNikkhittacarae 7, carati-bhikSAmaTati, dravyAzritA'bhipraha vA carati-Asevate ya sa dravyAbhigrahacaraka , iha ca bhikSAcaryAyA prakAntAyA yada dravyAbhigrahacaraka iyukta taddharmadhamiNorabhedavivakSaNAt / dravyAbhigrahaca lapakatAdidravyaviSaya / 1 / 'khettAbhiggahacarae' kSetrA'bhigrahacaraka -kSetrA'bhigraha 'amukasyAne grahopyAmi' dayAdirUpa / 2 / 'kAlAbhiggahacarae' kAlAbhigrahacaraka, kAlAbhigraha -prANAdiviSaya / 3 / 'bhAvAbhiggahacarae' bhASAbhigrahacaraka -bhAvAbhigraho-- gAnahasanAdipravRttapuruSAdiriSaya , tena caratIti / 4 / 'ukkhittacarae' utkSiptacaraka - ukSipta-gRhasthena svaprayojanAya pAkabhAjanAduddhata tadarthamabhigrahatazcarati-gacchatIyukSiptacaraka / 15 / 'Niripattacarae ' nikSipacaraka --nikSipta-pAkAdibhAjanAduddhRtya anyabhAjane sthApita, tadarthamabhigraha kRvA carati-iti nikSimacaraka / 'ukkhitta-Nikkhitta-carae' ukSiptanikSiptacaraka -pAjhamAjanAdukSipta tadeva anyatra sthAne nikSipta yat tadukSiptanikSiptam , milegI to hI lugA, anyathA nahIM / bhikSAcaryA kA yadyapi prakaraNa hai, parantu jA " dravyAbhigrahacaraka" aisA nirdeza kiyA hai vaha dharma aura dharmI meM abheda kI nirakSAse samajhanA cAhiye / 2 kSetrAbhigrahacaraka-amuka sthAna meM milegA to lUgA / 3 kAlAbhigrahacarakaamuka samaya ma lUgA / 4 bhAvAgigrahacaraka-amuka prakAra kA dAtA degA to lUgA / 5-(ukkhittacarae) ukSiptacaraka-gRhasthane pAphabhAjana se apane liye nikAlA ho, usameM se yadi degA to lUgA / (6) (nikkhittacarae ) nikSiptacaraka-gRhasthane pApha bhAjana se nikAla kara anya bhAjana me rasa diyA ho, usame se degA to lUgA / 7-(ukkhitta bhigrahacaraka-muni abhigraha kare che ke mane je amuka vastu bhikSAmAM maLaze te ja huM laIza, bIjI nahi bhikSAcaryAnuM che ke prakaraNa che, paraMtu je "dravyAbhigrahacaraka" ema nirdeza karelo che te dharma ane dhImA abhedanI vivakSAe samajavuM joIe [2] kSetrAbhigrahacaraka-amuka sthAnamAM maLaze te laIza, [3] kAlAbhigrahacaraka-amuka samayamAM laI za, [4] bhAvAbhigrahacaraka-amuka 52ne hAta pApa to UA, [] (uksittacarae) lakSitaya24-Darathe rAdhavAnA pAtramAthI pitAne mATe kADheluM hoya temAthI je Apaze te laIza, [6] (niksittacarae) nisiya 4-12ye gadhavAnA pAtramAthI DhIna. mIna pAmazumA rAmI hAdhu DAya tamAthI mApaze tAza [7] (uksitta-niksi Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtikasUtre Nikkhittaukkhisacarae 8, vahijamANacarae 9, sAharijamANacarae 10, uvaNIyamvara 11, avaNIyacarae 12, uvaNIya-avaNIyacaraNa tadarthamabhigrahatazcarati sa utkSimanikSimacaraka ityucyate | 7| 'Nikkhitta- uksina-carae ' nikSiptokSiptacaraka -- nikSipta-pAkabhAjanAdanyana sthApitamukSipta - tadeva punaraddhRta haste gRhIta, tadarthamabhigraha kRtvA carati sa nikSiptotkSiptacaraka |8| 'baDijamANacarae' parya mAnacaraka -varyamAna pariniSyamANaM grahItu carati sa varyamAnacaraka | 9| 'sAha rijamANacarae' mahiyamANa caraka -- atyuSNa vyaJjanasUpAdi zItalIkaraNAya sthAcyAdiSu vistArita tapunarbhAjane kSipyamANa sahiyamANamucyate, tad grahItu carati iti sahiyamANacaraka |10| 'uvaNIyacarat ' upanItam = anyena kenacid gRhasthAya preSita yat tadupanIta, tadeva grahItu carati ityupanItacaraka |11| 'avaNIyacarae' apanItacaraka -apanIta gRhasthena anyasmai kasmai citu nikkhita-cAe ) ukSiptanikSitacaraka - dAtAne pahale pAkabhAjana se annAdika nikAlA, phira usako usane anya pAtrame rakhA, usameM se yadi degA to lUgA / 8- ( nikkhittaukti - carae ) nikSiptautkSimacaraka - dAtAne pAkabhAjana se annAdika ko nikAla kara dUsare pAtra meM rakha diyA ho, usoko hAtha me uThAyA huA ho, usase yadi degA to lagA / 9 ~ (vahijja mANacarae) vartyamAnacaraka - dAtA dvArA parosI jAtI huI vastu ma se degA to lUgA / 10- ( sAharijjamANacaraNa) sahiyamANacaraka - dAtAne uSNa vyaJjana eva sUpAdika ko ThaMDA karane ke liye sthAlI Adi me rakhA, phira usa vyaJjanAvika ko usI pAtra meM rasatA huA usameM se degA to lUgA / 11 - - ( uraNIyacarae) upanItacaraka - dAtA se mai usI padArtha ko lUgA jo usake liye anya kisI vyaktine bhejA hogA / 12 ( avaNIyacarae) apanItacaraka me dAtA me vahI padArtha lUgA jo usane anya kisI tacarae) utkSiptanikSiptathara-hAtAye paDelA rAghavAnA vAsANubhAthI annAhi kADhayu pachI tene teNe aa vAsaNA rAkhyu hoya, temAthI e Apaze te sardhaza [8] (caTTijjamANacara) partyamAnaya24 hAtA dvArA paribhavAmAM AvatI vastubhAthI Apa to sarA [10] ( sAharijjamANacarae) mriymaashuthr:dAtAe garama vyaMjana temaja sUpa (dAla) Adi ne ThaMDA karavA mATe thALI AdimA rAkhyA hoya, pachI te vyaMjana Adikane te ja pAtramAM rAkhatA temAthI sAyaze to ardhaza [11] ( aNIyacarae) panIra - hAtA pAsedhI e ja padAtha laIza ke je khIjA ie tene mATe mekavyeA hAya [1] ( avaNIyacarae) apanItayara-hu hAtA pAthI te padArtha sahA 258 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayApaMNo-TIkA mU. 30 bhikSAdharyAtapovarNanam 219 13, avaNIya-uvaNIyacarae 11, saMsahacarae 15, asaMsahacarae 16, tajjAyamaMsahacarae 17, aNNAyacarae 18, moNacarae 19, ni mAyAngatra sthApita tadeva apanIta, tArtha carati--iyapanItacaraka / 12 / 'uvaNIyaavaNIya-cagae' upanInApanInacaraka -yadeva upanItam-anyena prepita tadeva apanIta sthAnAntare sthApita nada grInu carati dayupanItA'panItacaraka 113 / 'avaNIya-upaNIya-carae' apanItopanAnacaka -apanItam kammai nina anyasmai dAtu ni mAyAMnyatra sthApita, tadeva upanIta yasya gRhasthamya mI preSita tamya gRhasthamya gRha prApita tadapanItopanIta, tantha caratIyapanItopanInacaraka / 13 / 'sasaDhacarae' sasRSTacaraka -sasRSTena paraNTitena hastAdinA TIyamAna sasRSTamudhyate, tad prahAtu carati-iti sasRSTacaraka / 15 / 'asasaddhacarae' asasRSTacakaasasRSTena amaraNTitena carati-datyasasRSTacaraka / 16 / 'tanjAyasasaTTacarae' tajAtamasRSTacaraka -tanAtena pariviSyamANadravyeNa yatsasRSTa hastAdi, tena dIyamAna vastu grahItu yadumare ko dene ke liye nikAla kara rakha diyA hogA / 13-(uvaNIya-atraNIya-carae) upanI-apanItacaraka-meM vahI padArtha lagA jo usa dAtA ke liye kisI dRmarene usake pAma gAnA hogA. aura dAtAne usI padArtha ko yadi dUsare ko dene ke liye eka tarapha ma rahA hogA / 14-(avaNIya-uvaNIya-carae) apanItaupanItacaraka-kisI gRhasthane kisI vyakti ko dene ke liye annAdika anyatra sthApita kara rambA hogA aura usako usane usake yA bheja diyA hogA, tathA vaha usake ghara bhI pahuMca cukA hogA, umameM se degA to lUgA / 15-( saMsahacarae) mamRTacaraka-bhare hue hAtha se degA to lUgA / 16-(jamasahacarae) AgamRSTacaraka-vinA mare hue hAtha se degA to lUgA / 17 (tannAyasasahacarae) tajjAtamamRSTacaraka-hAtha jisa cIja se sasaSTa bharA rahA hogA vahI cIja yadi to ofins mAdhusana pAne bhATe 4DhI rAya [13] (upaNIyaaraNIyacagA) panIta-sapanIta-524- pahA bIjAe te dAtAne mATe tenI pAe meka hoya ane dAtAo te ja padArthane uI mItane vA mATe 4 125 rANI bhUzyA DAya [14] (avaNIya umaNIyacarae ) mapanIta-nIta-ya24-DI utthe 81 vyatine hevA bhATe anAdika bIje ThekANe rAkhI mukela hoya ane te teNe tene tyAM mokalI dIdhu heya ane te tene ghera paNa pahoMcI gayuM hoya temAthI Apaze te laIza [15] (masaTTacarae) sasaSTaya 4-4 mAhithI saresA pAyathI mApase to PUN (16) (asasadRcarapa) bhasa sadhya23 112 maresA hAthI mApa te 7A Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasUtre diTThelAbhie 20, adilAbhie 21. pulAbhie 22, apulAbhie varati sa tajjAtammasRSTacararu |17| aNNAyacarae ' ajJAtacaraka -ajJAtam - ajJAta sAdhuniyama kula carati ya so'jJAtacaraka / 18 / 'moNacarae' maunacaraka - maunam - vAkmayamana, tena carati yasa maunacaraka | 19| ' diTThalAbhie ' dRSTalAbhika - dRSTasyaiva bhaktAderlAbho dRSTalAbha, yadvA dRSTAtprathamadRSTAdeva dAturgRhAdvA lAmo dRSTalAbha, so'sti yasya sa dRSTalAbhika | 20 | 'adiTThalAbhie ' aTalAbhika adhTasya- AvaraNA''cchAditasya dAtrAdibhi kRtopayogasya bhaktAderlabha, athavA adRSTAt = pUrvaM kadApi na dRSTAd dAyakAlAbha, so'syA'stItyadRSTalAbhika | 21 | 'pulAbhie ' pRthlAbhika - bhikSArthaM samAgata ya sAdhu 'bho sAdho ! tva kimicchasi'' evaM kazcid gRhastha pRcchati sa pRSTa ityucyate, tasya sAdhomujhe degA to lUgA / 18 -(aNNAyacarae) ajJAtacaraka - jo sAdhuoM ke niyamoM se anabhijJa hogA usI kula kI maiM bhikSA lUgA / 19 - (moNacara (e) maunacaraka - maiM vahIM se bhikSAprApta karU~gA jo mera vinA bole mujhe bhikSA lAkara degA / 20 - (diTThalAbhie) ghaTalAbhika- maiM vahI bhikSA lUgA jo sarvaprathama merI dRSTi me AvegI, athavA maiM usIse bhikSA lUgA jo sarvaprathama mujhe dikhAI degA, athavA maiM usI sthAna se bhikSA lUgA jo sabase pahile mujhe dikha jAyagA / 21 - ( adiTThalAbhie) adRSTalAbhika - jo azanAdika AvaraNa se AcchAdita hone kI vajaha se disalAI to na paDe, parantu dAtA use apane upayoga meM lA cukA ho, usameM se bhikSA degA to lUgA, athavA - jisa dAtA ko mai pahile kabhI bhI nahIM dekhA vaha degA to lU~gA / 22 - ( pulAbhie) pRSTalAbhika - dAtA yadi pUchegA, 220 ' [17] ( tajjAyasasadvacarae) talatasa sRSTatha24-hAtha ne thIthI sasRSTa tha laya te cIna le bhane sAyaze to sazi (18) ( aNNAyacarae) ajnyaatthr4sAdhuonA niyamAthI ajJAta heAya evA kuLanI hu bhikSA laIza (19) (moNacarae) bhaunatha24 - hu tenA pAmethI likSA sazi ne bhArA moTyA vinA bhane likSA sAthIne sAthI heze (20 ) ( diTThalAbhie ) dRSTasAlie-hu e ja bhikSA laIza ke jene huM sarvathI pahelA joiza athavA hu tenA ja hAthathI bhikSA laIza je mANusa mAre sarvaprathama jovAmA Avaze, athavA hu teja jagyAthI bhikSA laIza je jagyA mATe sarvaprathama dekhAze (21) ( adilAbhie ) adRSTasAliGa bhAvAnA pahAdheo DhAlAthI DhADesA hovAnA kAraNathI dekhAya nahi paNa dAtA tene potAnA upayogamA lAnI cUkelA hoya temAthI bhikSA Apaze te laiza athavA je dAtAne me pahelA kadI joyelA na hoya te khAya to sarA (22) (pudulAbhie ) pRSTasAliGa chAtA le Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 pIyUSaSiNI TIkA ru 30 bhikSAcaryAtapoSarNanama 23, bhikkhAlAbhie 24, abhikkhAlAbhie 25, aNNagilAyae stasmAd gRhasthAd yo labha sa pRSTalAbha , so'syA'nIti pRSTalAbhika / 22 / 'apudulAbhie' apRSTalAbhika kenacid gRhasthainA'pRSTasyaiva sAdhoryastasmAd gRhasthAlAbha so'pRSTalAma , so'syA'nto yapRSTalAbhika / 23 / 'bhikmAgabhie' bhikSAlAbhika -kasyacit kSetrAd gRhAdA yAciyA gRhasyena samAnItatuTavalaca gaphakodavAdikaniSpAdita AhAro bhikSA, tasyA lAmo'syAstIti mikSAlAbhika 124 / 'abhikkhAlAbhie' abhikSAlAbhika -- ayAcitalAbha -abhikSA, tasyA lAbho'myA'stI yabhikSAlAbhika / 25 / 'aNNagilAyae' annaglAyaka -annena-AhAgga vinA glAyaka , gatriniSpannamanna grahIyAmI yayagraha kRtvA mikSAcaraka ityartha , paryupitAnabhikSAcaraka iti bhAra |26|'ossnnihie' aupanihitikaupanihita-kathazcid gRhasthena svasamIpe samAnItamannAdikam , tena carati ityopaniritika mahArAja! Apa kyA cAhate haiM, tabhI lU~gA / 23-(apuTalAbhie) aSTAbhika-dAtA yadi nahIM pUchegA tabhI lU~gA / 24-(bhikkhAlAbhie) bhikSAlAbhika-dAtA gRhastha bAla canA eva koDhava Adi anna ko kisI ke kheta se athavA kisI ke ghara se mAga kara lAyA hogA usa anna se niSpAdita AhAramaM se yadi degA to lUgA / 25 (abhikkhAlomie) abhikSAlAbhika-dAtA mA~ga kara jo padArya nahIM lAyA hogA usameM se degA to luuNgaa| 26-(anagilAyae) annaglAyapha-jo aganAdika rAtrimeM pakAyA gayA hogA vahI lUgA, arthAt-paryuSita anna kI bhikSA lene kA abhigraha lenevAlA sayamI jana annaglAyaka hai| 27 (ovaNihie) aupanihitika-gRhastha apane samIpa meM kisI prakAra se lAyA gayA aganAdika meM se degA to lU~gA / 28-( parimiyapiMDa pRze bhAga | Apane suna cha tyAre za (23) (apuTThalAbhie) masAli-hatA ne nahi pUcha to 1 saza (24) (bhikkhAlAbhie) bhikSAlAbhika-dAtA gRhastha je vAla caNA temaja kedarA Adi anAja InA khetarathI athavA keIne gherathI mAgIne lAvyA hoya te annathI banAvelA AhAra bhAthI mApaze to za (25) (abhissAlAbhie) mabhikSAsAli-hAtAme bhAbhIne 2 pahAtha nahI dAvyA DAyatamAthI Apa to sadhza (26) (annagilAyae) annaglAyaka-je bhajana retamAM rAdhelu haze te ja laIza-arthAt vAgI annanI limA pAnI bhaliyaDa nA2 sayabhAna sannasAya che (27) (ovaNihie) opanihitika-gRhastha pitAnI samIpamAM koI paNa prakAre lAvelA bhejanamAthI Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 opapAtikamatra' 26, ovaNihie 27, parimiyapiDavAie 28, suddhesaNie '29, saMkhAdattie 30 / se taM bhikkhAyariyA // sU. 30 // ' / 27 / 'parimiyapiMDavAie' parimitapiNDapAtika -parimitapiNTasya - pramAgopenapiNTasya pAto lAbha parimitapiNDapAta , so'syAstAni parimitapiNDapAtika -AdhAkarmAdidoparahita bhaktAdikamekasmAd gRhAyadi paryApta labhyeta tadA grAhyam-ityabhigrahavAna / 28 / 'muddesaNie' zuddhaipaNika -zuddhai pagA-gAdidoSarahitatA, zuddhasya-udgamAdidoSarahitasya yA epaNA, sA'syA'stIti zuddhaipaNika , sarvathA zudrameva mAdyamityabhigrahadhArAti bhAva / 29 / sagyAdattie' sarayAdattika -sara yApradhAnA datti mAyAdatti , tayA caratIti sarayAdattika / davIMkaTora kAdito'vicchinnadhArayA yA bhikSA patati sA, tathA-kakSeparUpA ca bhikSA dattirityucyate / 30 / 'se ta bhikkhAyariyA' saiyA bhikSAcayA // sU 30 // vAie ) parimitapiNDapAtika-AdhAkarmAdika dopoM se rahita bhaktAdika yadi eka hI gRha se paryAtamAtrA me mila jAya to ha~gA / 29 (suddhesagie ) zudvaipagipha-zakAdika dopoM se rahita athavA udgamAdika dopoM se varjita AhAra lene vAlA / 30 (sAvAdattie). sarayAdattika vaha hai jo isa prakAra kA sakalpa karatA hai ki darvI-kaDachI eva kaToga. Adi se avicchinna dhArArUpa meM jo bhikSA mere pAna me paDa jAyagI utanA hA nikSA / grahaNa karU gA |(set mikvAyariyA) mikSAcaryA ke ye 30 bheda hai / / sU0 30 // mApaze ta za (28) (parimiyapiMDavAie) paribhitapi upaati-maadhaakarma Adika dethI rahita bhakatAdika je eka ja gherathI puratA pramANamAM bhaNI naya ta (28) (suddhasaNie) zuddhapaNi-244 mA pothI sahita mayA mAhita hopothI parita sAhA2 vA 30 (sasAdattie) ttika te che ke je evo saMkalpa kare che ke devI-DI temaja karI AdithI satata dhArArUpamAM jeTalI paNa bhikSA mArA pAtramA paDI jaze kI mikSA ave (se ta bhimpAyariyA) lihAyaryAna21 30 leTara cha (sU 30) Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayaSiNI-TIkA sa 30 ramaparityAgatapovarNanama 22 mUlam-se ki narasapariccAe? rasapariccAeaNegavihe paNNatte, taM jahA 1 niviDAe, 2 paNIyarasaparicAe, 3Ayavilie, TIkA-'se ki taM' iyAdi-se ki ta rasaparicAe ' atha ko'mau rasaparityAga ', 'rasaparicAe' gmapariyAga 'aNegavihe paNNatte' anekavidha prajama , 'ta jahA' tathathA tanakArapanca cayam-'niviDae' nirvikRti : -nirgatA ghRtAdirUpA vikRtiyaramAta ma niSikRtika 1, 'paNIyarasaparicAe' pragItagmaparityAga -praNItarasa pracuratvAt padavRtabindusandoho'pUpAdi , tasya parityAga 2, 'Ayavilie' AcAmAmlamnikRtirahitAnAmAtnabharjitacagakAThInA kSAnnAnAmacitta udaka abhipyaikAmanasthena samRddhojanamAcAmAmla nAma tapa ucyate / tathA coktam 'se ki ta rasaparicAe " dayAdi / (se kiMta rasapariccAe ?) gmaparityAga tapa kise kahate hai / vaha kitane prakAra kA hai / isa prakAra ziSya pragna karatA hai| uttara-(rasapariccAe) rasaparityAga tapa (aNegavihe paNNatte) aneka prakArakA kahA gayA hai / vaha isa prakAra se he-(nidhihae) nirvikRtika-jisa AhAra se ghRtAdika vikRti nirgata ho cukI ho aise AhArakA grahaNa karanA so nirvikRtika hai / arthAt-giya nahA lanA (1) / (paNIyarasaparicAe) praNAtagsaparityAga-apUpa athAt mAlapuA Adi sarasa AhAra kA parityAga karanA (2) / (Ayavilie) AcAmAmla-vigayarahita oDhana, muMje hue cane Adi rUkSa annako acitta pAnI meM DAlakara ephasthAna para baiTha eka bAra hI khAnA so AcAmAmla tapa hai / 'se ki ta rasaparicAe ?' VtyAdi (se ki ta rasapariccAe) ye mahI ramaparityAga ta5 anecha-te 3281 rana cha ? 2mA prakAre ziSya prazna 2 cha utta2 (rasaparicAe) 2saparityAga ta5 (ANegavihe paNNatte) mane prAranA upAya te mA prAre cha-(nimviie) nivikRti-2 mAramAthI ghI porenI vikRti nIjI gaI DAya e AhAra le te nirvikatika che arthAt vigaya (ghI-dUdha vagere) naDi (1) (paNIyarasapariccAe) pratirasaparityAga--455 parthAt bhAsamA mAhi sa2sa mArane parityA 42v| (2) (Ayavilie) maayaamaamaavigayarahita bhAta, bhu jela caNe Adi lukha anna acita pANImAM nAkhI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 aupapAtikatre 4 AyAmasitthabhAI, 5 arasAhAre, 6 virasAhAre, 7 aMtAhAre, vigairahiyassa oyaNa, - bhajiyacaNagAulukkha - annassa / khittA jale acitte, khANa Ayanila jANa // 3 // iti 'AyAma - sittha bhoI' AyAma siktha bhojI, avasrAvaNagatasikthabhoktA, 4 'arasAhAre' arasA''hAra -arasa = jIraka himavAdibhiramaskRta AhAro yasya so'rasA''hAra 5 / 'risAhAre' nirasA''hAra - virasa = vigatarasa - purANadhAnyodanAdi AhAro yasya sa nirasAhAra 6 / ' atAhAre ' antyA''hAra - ante bhavam antya - jaghanyadhAnya kodravAdi tadevA''hAro yasya so'ntyAhAra 7 / 'patAhAre' prAntA''hAra - prakarSeNAnta prAnta - pAkapAnAdanne ni sArite tatpAtraliSTa daryAdinA gharpaNena ni sAritamanna, vallacaNakAdiniSpAdi kahA bhI he-"vigairahiyassa oyaNabhajjiyacaNagAilukkhaannassa / khittA jale acitte khANa Ayapila jANa" isakA artha Ayanila kA jo artha kiyA hai vahI hai (3) / (AyAma sitthabhoI ) AyAmasikthabhojI - osAmaNa meM Aye hue sItha mAtra kA AhAra karanA (4) / (arasAhAre) arasAhAra-jAre hIMga Adi se vinA badhAre hue AhAra kA lenA (5) (virasAhAre) virasAhAra - vigata rasanAle purAne dhAnya kA AhAra lenA ( 6 ) / ( atAhAre) antAhAra- kAdrava Adi tuccha dhAnya kA AhAra lenA (7) / (patAhAre) prAntAhAra - pakAne ke vartana meM se anna ke nikAlane para karachalI Adi ke gharSaNa se pAna me lagA huA jo kucha anna nikAlA jAtA hai vaha, athavA valla cagA Adi se banA huA pazcAt sahI chAcha se mizrita annAdi eka ThekANe esI ekavAra khAvu te AcAmAmla tapa che" vigairahiyassa oyaNabhajjiyacaNa gAiluksa annasa / sittA jale acitte sANa Ayabila jANa " mAno artha mAya jisane ne artha yo che te 4 che (3) (ayAmasitthabhoI) AyAmasikathAjI-esAmaNumA AvelA mIthanA ja mAtra AhAra karavA (4) (arasAhAre) marasAhAra - 3 DIga mAddithI vadhAryA vagaranA lottnne| bhADAra 42 (1) (virasAhAre) vizbhADAra - 2sa pagaranA lunA dhAnyathI janeSu bhADAra sevA (atAhAre) matAhAra-aharA yAhi tuccha dhAnyaneo bhADAra deve| (7) (patAhAre) prAntAhAra - rAdhavAnA vAbhazubhAthI bhanna ThADhI sIdhA pachI acchI AdinA ghaNuthI pAtramA lAgela je kAI anna nikALavAmA Ave che te athavA vAla -caNA AdinA anelo (loTa) pachI khATI chAzamA meLavI rAdhelu anna Adi te Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapiNI-TIkA sU 30 rasaparityAgatapoyarNanama 8 paMtAhAre, 9 lUhAhAre, 10 tucchAhAre, se taM rspriccaae| se kiM taM kAyakilese ? kAyakilese aNegavihe papaNatte, taMjahA-ThANahiDae 1, ukaDuyAsaNie 2, paDimaTAI 3, tamamlanakamizrita paryupita vA'na, nadAhAro yasya sa tathA 8 / 'lUhAhAre' rUsAhAra - rUkSam agnigdhamanamevAhAro yamya sa tathA 9 / 'tunchAbAre tulAhAra tuccha -apo'sArazca syAmAkAdinippAdita AhAge yasya ma tathA10 iti / upamahAnAha-'se ta rasaparicAe' sa epa rasaparityAga ini| ittha dAvidha rasaparityAga varNayitvA kAyaleza varNayati-se ki ta kAphilese' atha ko'mo kAyamegA / uttagmAha-'kAyakilese aNegavihe paNNatte' kAyaklezo'nekavidha prajama / 'tajahA' tadyathA-'ThANadviie ' sthAnasthitika -sthAna kAyosarga , tena sthitiryasya sa sthAnasthitika 11 / 'ukuiyAsaNie' ukuTukA''sanika -bhUmAvasalagnaputena prAta hai, athavA prAntakA artha vAsI anna bhI hai / isakA AhAra karanA prAntAhAra hai (9) / (lUhAhAre ) rUkSAhAra-rUkSasvabhAvavAlA kulathI Adi kA AhAra rUkSAhAra hai (9) / (tucchAhAre) tucchAhAra-asAra-jisameM kucha bhI sAra nahIM hai aisA zyAmAka, maThIcA Adi tuccha dhAnya kA AhAra tucchAhAra hai (10) / (seta rasaparicAe) ye dasa prakAra ke rasaparityAga tapa hai| aba kAyakleza kA varNana sUnakAra karate hai-(se kiM ta kAyakilese') prazna-vaha kAyAlega tapa kitane prakAra kA hai| (kAyakilese aNegavihe paNNatte ) uttarakAyakleza tapa aneka prakAra kA hai, (ta jahA) ve prakAra isa taraha hai-(ThANadviie) sthAnasthitika, sthAna zabda kA artha kAyosarga hai, isa kAyosarga se jisakI sthiti sarvadA rahatI hai vaha sthAnasthitipha hai / (ukaDayAsaNie) utkuTukAsanika-umaDu-Asana se baiThanA prAnta che, athavA-prAntane artha vAgI anna paNa che, tene AhAra kare ta prAntA 2 (8) (lahAhAre) kSAhAra-06 2vasApanA gathI mAhinI mAhA2 sADA cha () (tucchAhAre) tu-chADA2-masA2-1 manamA 810 paNuM sAra nathI evuM sAmo malIcA Adi tuccha dhAnyane AhAra te tu chADA2 cha (10) (se ta rasaparicAe) mA sa 4AranA 2saparityAgata cha DAyadezanu pani sUtrA2 42 cha-(se ki ta kAyakilese) - yaza ta5 mA 4AranA cha ?-(kAyakilese aNegavihe paNNatte) deza bhane4 54t2nA cha, (ta jahA) 52 Ama cha-(ThANadviie) sthAnasthiti:2yAna 204nA artha kAtsarga che A vAtsargathI jenI sthiti sarvadA rahe che te Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 - - - aupapAtikasane vIrAsaNie 4, nesajjie 5, daDAyaie 6, lauDasAI 7, AyAbaddhAJjalipuTena bhUmau caraNatalamAropyopavezanam-utkuTuka, tadAsanamasyAratAti ikuTukA''sanika 12 / 'paDimaTThAI' pratimAsthAyI-pratimA-mAsimyAdaya niyamapizepA , tAbhistiSThati tacchIla pratimAsthAyI (3 / 'vIrAsaNie' vArA''sanika-siMhAsanopari samupa viSTasya bhUmisthitacaraNasya siMhAsanApanayane kRte siMhAsanopaviSTavadavasthAna vArAsana, tadasyAstIti vIrAsanika 14 / 'nesajie' naipadhika -niSadyA-putAnyA bhUmyAmupavezana, tayA caratIti naipedhika 151 'daDAyaie' daNDAyatika -daNDasyeAyatam-AyAmo'syA'stIti yaha utkuTuka-Asana hai, jo isa Asana se baiThatA hai vaha ukuTukAsanika hai / isa Asana meM bhUmi para donoM caraNoM ke taliyoM kA jamAyA jAtA hai aura puta-(baiThaka) jamIna ko sparza nahA karate, tathA donoM hAthoM ko ajalI badhI rahatI hai / (paDimaTThAI) pratimAsthAyI sAdhu kI 12 pratimAoM kA dhAraNa karane vAlA pratimAsthAyI hai / (vIrAsaNie) vIrAsanika-vIrAsana se ThaharanerAlA vIrAsanika hai / isa Asana kA yaha lakSaNa hai-kAI manuSya siMhAsana para baiThA huA hai, usa siMhAsana ko haTA lene para vaha vaise hI khaDA raha jAya, use 'vIrAsana' kahate hai / usa Asana se tapa karanevAle kA vIrAsanika kahate hai / ( nesajjie) naipadhika-nipayAkA artha hai-pAlathI mAra kara baiThanA / isa Asana se tapa karanevAle kA naiSadhika kahate hai / (daDAyaie) daNDAyatika-daDa kI taraha lavA hokara Asana me sthiti karanevAlA daDAyatika hai / (lauDasAyI) lakuTazAyI cakrakASTha kA nAma sthAnasthiti cha (ukuDuyAsaNie) sani4=G4 mAsanathI mesa ta utkaTuka Asana che je A Asana kare che te ukuTuMkAsanika che A AsanamAM bhUmi upara ane paganA taLiyAne jamAvI devAmAM Ave che ane puta (veThaka) jamInane sparza karatI nathI tathA bane hAthanI Ajali mAdhesI 29 cha (paDimaTThAI) pratibhAsthAyI-sAdhunI 12 pratibhAgAnI dhAra 42vAvANI pratimAthAyI cha (vIrAsaNiya) vIrAsani-vIrAsanathI asanAra vIrAmanika che A Asananu e lakSaNa che ke-koI manuSya siMhAsana upara beThA hoya te siMhAsanane haTAvI levAthI te ja pramANe ubhe rahI jAya tene cAzasanacha ta mAsanathI ta5 42vAvANAna vArAsaniya cha (nesajie) niSaki-vidyAno artha che palAThI mArIne besavuM A AsanathItapa karavAvALAne na I (daDAyaipa) yati- unI 8 sAyA thaIne mAsanamA tivAda yati cha (lauDasAI) TAyI-qist an4nu nAma Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popavarSiNI-TIkA sU0 30 kAyakleza tapovarNanama vae 8, avAuDae 9, akaMDuyae 10, aNihUhae 11, savvagAyaparikamma vibhUsa-vippakke 12, se taM kAyakile se / daNDAyati || ' lauDasAI' lakuTagAyI- lakuTo nakakATha tadvacchete tacchIlo lakuTagAyo - uttAna sana gayitvA pAkida ('DI' iti bhASAprasiddhadvaya) giratheti traya bhUmau sthApayicA zete tacchIla || 'AyAvae' AtApaka - AtApayati zItoSNAdibhirdeha satApayatileAyatI yAtApaka, AtApanA ca sUryAtapAdisahanam |8| 'avAuDae' aprAkRtaka - zItakAle prAvaraNarahita -sadorakamusavatrikAcolapaTTAtiriktanArahita |9| 'akaTTyAe ' aNDaka kaNDrayana-gAtradharSaNa, tadrahita 1201 'aNiTTahae' aniSThIvaka - niSThIvanarahita // 11 // 'savvagAya - parikamma - vibhUsa - vippamuLe' sarvagAtra - parikarma-nibhUSA- vipramukta = sarvasya gAnasya parikarma-mArjana vibhUSA-vibhUSaNa ca, tAbhyA nimukta - tyaktasamArjananibhUSaNa | 12 | 'seta kAyakilese ' sa epa kAyakleza / 2.7 lakuTa hai / isa taraha hokara jo zayana karatA hai vaha lakuTazAyI hai / Upara mu~ha kara pahile sonA patrAta donoM pairoM kI eDiyoM ko eva zira ko jamIna para TekanA, isa prakAra zarIra ke adhara rasakara Asana karanA ' lakuTazayanAsana ' hai / ( AyAvae) AtApaka-sUryAdi kI AtApanA lene vAlA, (avAuDae) aprAvRtaka - zItakAla meM sadoraka mu~hapattI eva colapaTTaca ke atirikta ayavastroM se rahita ho khule zarIra se gItako sahana karanevAlA aprAvRtaka hai / (akaDUyae) akaNDUyaka-khujalI calane para bhI zarIra ko nahI khujalAne vAlA akaNDayaka hai / (aNiTTahae) aniSThIvaka-tha~ka ani para bhI nahIM yU~kanevAlA aniSThonaka hai| (savvagAya - parikramma - vibhUsa - vippamukke) sarvagAtra parikarmanibhUpAnipramukta - zarIra kI zuzrUSA-vibhU nahIM karanevAlA sarvagAtra parikarmavibhUpAnipramukta hai / ( se ta kaaylakuTa che. evI rIte thaine je zayana kare che te lakuTazAyI che. upara mAhu rAkhIne pahelA suvu, pachI banne paganI eDIene temaja zirane jamIna upara Tekavavu-A prakAre zarIrane adhara rAkhIne Asana karavu te ' lakuTashynaasn' che ( AdhAvae) mAyAtaH sUrya yAhinI yAtAyanA sevAvAjA, (avA uDae) sabhAvRta-zItAsabhA horAbhAye bhuiyattI tebhana sosayaTTA sivAyanA khIjA vastro rahita thaI ne khulle zarIre zItane sahana karavAvALo aprAvRtaka che ( akaDUyapa) 24 ya:--munsI bhAvatA chatA pazu ke zarIrane anavANe nahi te 2054 324 che ( aNihae ) aniSThIvau - 4 bhAdavA chata thU ThevAvAjA aniSThIvaDa e (savyagAya parikamma vibhUsa-vippamukke) bharvagAtracArabha sA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 aupapAtikasatre sekiMtaM paDisaMlIyaNApaDisaMlINayAcauvihApaNNattA; taMjahA-1 iMdiyapaDisalINayA, 2 kasAyapaDisalINayA,3 jogapaDisaMlINayA, 4 vinitt-synnaa-snn-sevnnyaa|se kitaM iMdiyapaDisaMlINayA? iMdiyapaDisaMlINayA paMcavihA paNNattA, taM jahA 'se kiM ta paDisalINayA? ' atha kA sA pratisalInatA pratisalInatA-gopana, sA katividhA ? uttaramAha-'paDisalINayA' 'pratisalInatA-'cauncihA paNattA' caturvidhA prajAptA, 'ta jahA' tadyathA 1-'idiyapaDisalINayA' indriyapratisalInatA-dandriyanirodhakaraNazIlatA / 2-'kasAyapaDisalINayA' kpaayprtislaantaa| 3-'jogapaDisalINayA' yogprtisliintaa| 4-'vipitta-sayaNA-saNa-sevaNayA' vivikt-tthaaynaa''sn-sevntaa| 'se kita idiyapaDisalINayA' atha kA sA indriyapratisalInatA ?, 'idiyakilese) kAyakleza ke ye 12 bheda hai| (se ki ta paDisalINayA) pratimalInatA tapa kitane prakAra kA hai| (paDisalINayA caucihA paNNattA) pratislInatA tapa cAra prakAra kA hai| (ta jahA) ve cAra prakAra ye hai-(idiyapaDisalIgayA) indriyapratimalInatA-indriyoM ko gopa karake rakhanA / (kasAyapaDisalINayA) kapAyapratiphalInatA-krodhAdikapAyoM ko gopa karake rakhanA, (jogapaDisalINayA) yogapratisalInatA-mana vacana kAyA ke vyApAra ko gopa karake rakhanA (vivitta-sayaNA-saNa-sevaNayA) viviktazayanAsanasevanatAstrI-pazu-paNDaka-rahita sthAna meM zayanAsana karanA / ( se ki ta idiyapaDisalINayA) indriyapratisalInatA kitane prakAra kI hai ? (idiyapaDisalINayA pacavidA paNNatA) yaha vibhUSAvipramukata-zarIranI sarvathA zuzruSA (sevA zaNagAra) na karavApnnaane sarvatraparibhAvibhUSAviprabhuta va cha (se ta kAyakilese) yadezanAmA 12 542 thAya cha (se ki ta paDisalINayA)pratimAsInatA ta5 TamA prajAnAcha ? (paDisalINayA caunvihA paNNattA) atisa dInatA ta5 yAra prAranAche (ta jahA) tayAra 422prabhAra) (idiyapaDisalINayA) disAne gopI rAmakI (kasAyapaDisalINayA) 4Ayapratisa sInatA-odha mAhi pAyAna zahI zamA (jogapaDisalINayA) yogapratisa sInatA-pANI, bhana bhane DAyAnA vyApArane zI rAmapA (vivitta-sayaNA-saNa sevaNayA) livitazayanAsanasevanatA zrIpazu5 342hita sthAnamA zayanAsana 429 (se ki ta idiyapaDisalINayA) mitisamInatA TasA praznI cha ? (idiyapaDisalINayA pacavihA paNNattA) Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 pIyapapiNI-TIyA su 30 pratimalInasAtapovarNanama soDadiya-visaya-ppayAra-nirohovA soDadiya-visaya-pattesu atyesu rAgadosaniggahovAcavikhadiya-visaya-ppayAra-nirohovAcavikhapaDisalINayA' indriyapratimalAnanA 'pAritA paNattA' paJcatimA prajamA, 'ta jahA' tathayA-'soidiya-vimaya-payAra-nirohovA, moDadiya-siya-pattemu atyemu rAgadosanigaho vA' zrorenTiyaviSayapracAranigeyo yA dhotrenTiyaripayaprApnavartheSu gagadvepanigraho pA-yonTisya karNasya viSaye gade, pracAramya pravRtte , nirodha -nipeya , mayamagIlatApighAtaka zabdo na zrotavya , yadyasmAkarNAharagata syAta tadA yakAyaM tadAha-zrotrendriya-viSayaprApteSvarthepu-zruteSu bhAve', rAgadveSayoniprado vidheya , arthAna-madhuramRdaGgamaGgItapu-anugago na kartavya , AmogAdiSu gadepu dveSa -atilakSaNazcittavikAro na kArya 1 / 'carisadiyavisaya-ppayAra-niroho vA, cammiDhiya-nimaya-pattemu pratyemu rAgaDhosaniggaho vA' cabhugindrayaviSayapracAraniropo vA cakSurindriyaviSayaprApte vardheSu rAgaddepanigraho vAindriyapratimalInatA pAca prakAra kI hai, (ta jahA) ve prakAra ye hai-(soidiya-visaya-ppayAraniroho vA, soidiya-visaya-pattemu atyesu rAgaDhosaniggahI vA) zrotra -dandriya ko viSaya-ganda meM pravRtti karane se rokanA, mayama epa gITha ko vidhAta karanevAle zandoM ko nahI sunanA, yadi akasmAt isa prakAra ke zanda kAnameM Akara paDa bhI jAveM to usa viSayama gaga-depa nahIM karanA, yaha prathama prakAra hai 11 matanya isakA yaha hai ki madhura mRdaGga sadgIta Adi priya eva AmogAdi apriya gandI ka prati prani-aprItilakSaNarUpa cittavikAra nahIM karanA so zrorendriyaviSayapracAranirodha, eca pronendriyaviSayaprAmArtharAgadveSanigrahanAmaka prathama prakAra hai 1 / cariMgvadiya-visaya-ppayAra-niroho vA campiTiya-visaya-pattemu atthemu rAgaTosaniggahI vA) cakSu indriya ko apane viSayabhUta padArthoM ma pravRtta hone se rokanA, mA niyamatima sInatA 5 prazAnI (ta jahA) 2 2 4(moidiya-nimaya-payAra-nirohocA, soiMdiya visaya pattemu atyesu rAgadosaniggaho vA) zrotra-Idriyane viSaya-zabdamAM pravRtti karavAthI rokavI, mayama temaja zIlane vighAta karavAvALA zabdo sAMbhaLavA nahi je akasmAta AvA prakAranA zabda kAnamAM AvIne paDI paNa jAya che te viSayanA gagaSa na kara e 1 prathama prakAra che matalaba tenI e che ke madhura mRdaMga na gIta Adi priya, temaja Akroza Adi apriya zabdomAM prIti aprIti-lakSaNarUpa cittavikAra na karavo te zrotriyaviSaya-pracAranigadha temaja zrotrekiyaviSayaprApArtharAgadveSanigraha nAmane prayama mA che (campidiya siya-ppayAra-nirohoghA cassidiya visaya pattemu atyesu Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 230 / aupapAtikamatra diya-visaya-pattesuatthesurAgadosaniggahovA 2, ghANidiya-visayappayAra-niroho vA ghANidiya-visaya-pattesu atthesu rAgadosanigaho vA 3,jibhidiya-visaya-ppayAra-niroho vA jibhidiya-visaya-pattesuatthesu rAgadosaniggahovA 1,phAsidiya-visaya-ppayAracakSurindriyasya netrasya viSaye rUpe pracArasya pravRttenigedha kArya , vA-athavA cakSurindriyaviSayaprAptepu-dRSTeSu arthapu-manonAmanojarUpeSu rAgadveSayonigraha kartavya iti zepa / 2 / 'yANidiya-visaya-ppayAra-niroho garA, pANidiya-visaya-pattesu atyemu rAgadosaniggahI yA prANendriyaviSayapracAranirodho vA prANendriyaviSayaprApteSvaryeSu rAgadvepanigraho vAghrANendriya nAsikA, tasya vipayo gandhastasya pravRttenidho vidheya -surabhigandhe durabhigandhe vA nAsikAmAgate rAgadveSau nirAkartavyo / 3 / 'jibhidiya-visaya-ppayAra-niroho vA, jibhidiya-visaya-pattesu atyesu rAgadosaniggaho vA' jihendriyaviSayasya bhojanarasasya pracAraniSedha , jihvAyAmAgate'pi manojAmanojJarase rAgaddepayornigraha / / / 'phAsiathavA pravRtta hone para usake viSaya me rAga aura dvepa nahIM karanA, yaha dvitIya prakAra hai 2 / (ghANidiya-viSaya-ppayAra-niroho vA, dhANidiya-visaya-pattesu atyesu rAgadosaniggaho vA) prANa-indriya ko apane viSaya me pravRtta hone se rokanA, tathA pravRtta hone para usa viSayame rAga dvepa nahIM karanA, yaha tRtIya prakAra hai 3 / (jibhidiya-visaya-ppayAraniroho vA jibhidiya-visaya-pattesu atyesu rAgadosaniggaho vA ) jidvA-indriya ko apane viSayame pravRtta hone se rokanA, eva usa viSaya meM usake pravRtta hone para prApta viSayameM rAga-dvepakA nigraha karanA, yaha cauthA prakAra hai 4 / (phAsidiya-visaya-ppayAra-niroho cA, phAsidiya-visayapattesu atthesu rAgadosaniggaho vA) isI prakAra sparzana, indriya rAgadosaniggaho pA) yazu dhadriyAnA viSayabhUta pahAbhA tanI pravRtti 24vI athavA pravRtti thaI jatA te bAbata rAga ane dveSa na karo e bIjo prakAra che (pANidiya visaya-ppayAra niroho vA ghANidiya visaya-pattesu atthesu rAgadosaniggahovA) ghANa-IdriyanA viSayamAM tenI pravRtti rekavI, athavA pravRtti thaI jatA te bhAratamA sadveSa na 42 se trIne prA2 cha (jibhidiya nisaya-ppayAra-nirohovA jibhidiya nisaya pattesu atthemu gagadosaniggaho vA) driyana vissybhaapatti zekavI temaja tenA viSayamAM te pravRtta thaI jAya te pachI prApta mAmatamA 35 yatA zava se yA cha (phAsiMdiya-visaya Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyupaSiNI TIkA ra 30 pratisalonasAtapoSarNanam 231 niroho vA phAsiMdiya-visaya-pattesu atthesu rAgadosaniggahovA 5, se taM iMdiyapaDisaMlINayA / se ki taM kasAyapaDisaMlINayA ? kasAyapaDisaMlINayA cauvihA~ paNNattA, taM jahA-1 kohassudaMyanirohA vA, udayapattassa vA kohassa viphalIkaraNaM / 2 mANadiya-visaya-ppayAra-niroho vA, phAsiriya-visaya-pattesu atyemu rAgadosaniggaho vA ' spargendri viSayapracAranirodho yA spondriyaviSayaprApteSvartheSu rAgadveSanigrahA vAsparzendriya vak, tasya piya sparza gItoSNAThika , tatra pravRtte pratipedha , prAptepvapi zubhAzubhampargeSu rAgadveSayonipedha / 'se ta idiyapaDisalINayA' saipA indriyapratisalInatA / ' se ki ta kamAyapaDisalINayA' atha kA mA kapAyapratisalInatA , 'kasAyapaDisalINayA' kapAyapratisalInatA 'caubihA paNNattA' caturvidhA prajJaptA, 'ta jahA' tadyathA-'kohassudayanirohI vA, udayapattassa vA kohassa viphalIkaraNaM' krodhasyodayanirAdhI vA, udayaprAptasya vA krodhasya viphalIkaraNam-prathamatastu krodhasya udaya eva nipeko bhI apane viSaya ma pravRtta hone se rokanA eva usa viSaya me usake pravRtta hone para usame rAga dvepa hone kA varjana karanA, yaha pAcavA~ prakAra hai / ina pAcau prakAroM kA bhAva yahI hai ki indriyoM para vijaya prApta karanA, tathA prApta unake apane 2 manojJa eva amanoja ripayoM ke Upara rAga eva dvepakI pariNati se virakta rahanA / (se ta idiyapaDisalINayA) yaha sava indriyaprati lInatA hai / ( se ki ta kasAyapaDisalINayA) kapAyapratislInatA kyA hai ? (kasAyapaDisaMlINayA caunvihA paNNattA) kapAyapratisalInatA cAra prakAra kI hai / (ta jahA) vaha isa prakAra se hai-(1-kohassudayaniroho vA, udaya'payAra-niroho vA phAsiMdiyavisayapattesu atthesu rAgadosaniggaho vA ) sAre sparzana-IdriyanA viSayamAM tenI pravRtti rekavI temaja te viSayamAM tenI pravRtti thaI jAya che te mATe rAga dveSa na kare e pAcame prakAra che. A pAMceya prakAre bhAva e ja che ke Idrio upara vijaya prApta karavo, tathA te prApta thatA pitApitAnA maneza temaja amaneza viSaya upara 22 dveSanI pariNatithA vi2ta 22 (se ta idiyapaDisalINayA) 0 madhu dhadriyapratisa sInatA (se ki ta kasAyapaDisalINayA ) prazna-pAyapratisa sInatA zu cha ? uttara-(kapAyapaDisalINayA caubihA paNNattA) 4pAyapratisa sInatA yAra 312nI cha ( ta jahA) te 2 // 4Are cha-(kohassudayaniroho vA udayapattassa vA Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __232 ssudayaniroho vA, udayapattassa vA mANassa viphala 3 mAyAudayagiroho vA, udayapattAe vA mAyAe / karaNaM / 4 lohassudayagiroho , udayapattassa vA lA. dhanIya , yathA krodho nodayeta tathA yatitatryam , athApi yadi krodha udaya prApnuyA. tadA tasya giphalIkaraNam-vyarthIkaraNam 111 'mANasmudayaniroho vA, udayapattassa yA mANassa viphalIkaraNa'-mAnasyodayanirodho yA udayaprAptasya vA mAnasya philIkaraNammAnasya-abhimAnasyodaya evaM nipedhitanya , mAne udaya prApte'pi philIkaraNam-sato'pi asata iva karaNam / 2 / 'mAyA-udaya-niroho vA, udayapattAe vA mAyAe viphalIkaraNa' mAyAyA udayanirodho vA, udayaprAptAyA vA mAyAyA viphalIkaraNamudayamAnAyA eva mAyAyA paravaJcanArUpAyA niSedha kartavya , kathaJciduditAyA vA mAyAyA = kapaTakriyAyA viphalIkaraNam / 3 / 'lohassudayaNiroho vA, udayapattassa vA lohassa pattassa vA kohassa viphalIkaraNa, 2-mANassudayaniroho vA, udayapattassa vA mANassa viphalIkaraNa, 3 mAyAudayaniroho vA, udayapattAe vA mAyAe viphalIkaraNa, 4 lohassudayagiroho vA udayapattassa vA lohassa viphalIkaraNa ) prathama to krodha ke udaya kA hI nirodha karanA, yaha sarvottama pakSa hai, udayanirodha hone se krodha kA mUla vinaSTa ho jAtA hai / yadi krodha udita ho jAya to use viphala kara denA cAhiye 1 / prathama to aisA hI yatna karanA cAhiye ki jisase mAnakapAya kA udaya hI na ho, yadi mAnakaSAya udita ho jAya to use viphala kara denA cAhiye 2 / uttama bAta yahI hai ki mAyAkapAya AmA meM udita na ho, yadi vaha udita ho jAtI hai to usako viphala banA denA kohassa viphalIkaraNa, mANussudayaniroho vA udayapattassa vA mANassa viphalIkaraNa, mAyAudayaniroho vA udayapattAe vA mAyAe viphalIkaraNa, lohassudayaNiroho yA udayapattassa vA lohassa viphalIkaraNa) prathama to odhanA lakSya yatA 1 nirodha 42vA sarvottama pakSa che udayanidhi thavAthI krodhanuM mULa ja nAza pAme che je krodhane udaya thaI jAya te tene viphala karI devo joIe 1 pahelA te e ja yatna karavA joIe ke jethI mAnakaSAyane udaya ja na thAya jo mAnakaSAyane udaya thaI jAya te tene viphala karI devo joIe 2 uttama vAta e ja che ke mAyAkapAya paNa AtmAmAM udaya na thaI zake evI jAtanI pravRtti karavI joIe je tene udaya thaI cukyo hoya te tene vikala karI devuM joIe 3 e prakAre lobha paNa AtmAmA udita na thAya Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUpayapiNo-TokA sU 30 pratisalInatAtapoSarNanam rarUra viphalIkaraNaM, se taM kaisaaypddisliinnyaa| se kiM taMjogapaDisaMlINayA ? jogapaDisalINayA tivihA paNNattA, taM jahAM-1 maNajogapaDisaMlINayA, 2 vayogapaDisaMlINayA, 3 kAyajogapaDisaMlIviphalIkaraNa' robhasyonyanigedho vA, udayaprAmasya vA lomasya viphalIkaraNam-parasvagrahNAlamA lomantamyonya va nirAkaraNIya , kathaJcitvApi vastuni lobhe satyapi sa loma udito'pi niSedhanIca 181 se ta kasAyapaDisalINayA' saipA kapAyapratimalInatA / 4 / 'me kiM ta jogapaDisalINayA' atha kA sA yogapratisalInatA? 'jogapaDisalINayA' gogapratinalInatA-'tivihA paNNattA' vividhA prajamA 'ta jahA' tadyathA 'maNajogapaDisaThINayA' manoyogapratimalInatA-yogo bandha , karmaNA saha manaso yogo-manoyoga , tasya pratisalInatA-nirodhazIlatA / 'vayajogapaDisalINayA'-vAgyogapratimalInatA 2 / 'kAyajogapaDisalINayA' kAyayogapratimalInatA 3 / ' se kiM ta cAhiye 3 / isI prakAra lobha bhI AtmA meM udita na ho sake, isa prakAra pravRtti karanI cAhiye, yadi vaha udita ho cukA ho to use viphala kara denA cAhiye 4 / tAtparya yaha hai ki cAroM kapAyoM ko jaise bhI bane usa prakAra se jItanA / (se ta kasAyapaDisalINayA) yaha kapAyapratisalInatA hai| (se kiM te jogapaDisalINayA) yogapratisalInatA kyA hai| (jogapaDisalINayA tivitA paNNattA) yogapratisalInatA tIna prakAra kI kahI gai hai, ( tajahA) vaha isa taraha se, (maNajogapaDisalINayA vayajogapaDisalINayA kAyanogapaDisalINayA) karmoM ke sAtha manakA vadhana honA so manoyoga hai, usakA gopana karanA manoyogapratisalInatA hai| vacanayogapratisalInatA eva kAyayogapratimalInatA bhI vacanayoga ko gopanA eva kAyayoga ko gopanA hai| isI viSaya ko Age ke sUtrAza se sUtra A mATe prayatna karavuM joIe kadAca te udita thaI cukyuM hoya to tene niSphaLa karI devuM joIe ja ____ tAtparya se cheyAzya pAyAbhamane tevA prAre tA (se ta kasAya DisalINayA) yA upAyapratisalInatA cha (se ki ta jogapaDisalINayA) prazna-yoga pratisa sInatA zucha? uttara-(jogapaDisalINayA tinihA paNNatA) yogapratisa dInatA prA2nI upAya , (ta jahA) te yA pramANe che-(maNajogapaDisaMlINayA vayajogapaDisalINayA kAyajogapaDisalINayA) bhanI sAthe bhannu bhayana thAya maga che tenuM gopana karavuM te manogapratisalInatA che vacanagapratisalInatA temaja TAyagapratisa lInatA paNa vacanagane gepavu temaja kAya Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2rUra aupapAtikabare ssudayaniroho vA, udayapattassa vA mANassa viphalIkaraNaM / 3 mAyAudayagiroho vA, udayapatAe vA mAyAe viphalIkaraNaM / 4 lohassudayaNirohokA, udayapattasta vA lohassa dhanIya , yathA krodho nodayeta tathA yatitavyam, athApi yadi krodha udaya prApnuyAt tadA tasya viphalIkaraNam vyarthIkaraNam / 1 / 'mANasmRdayaniroho vA, udayapattassa kA mANassa viphalIkaraNa'-mAnasyodayanirodho vA udayaprAptasya vA mAnasya viphalIkaraNammAnasya-abhimAnasyodaya evaM nipedhitavya , mAne udaya prApte'pi viphalIkaraNam-sato'pi asata iva karaNam / / 'mAyA-udaya-niroho vA, udayapattAe vA mAyAe viphalIkaraNa' mAyAyA udayanirodho vA, udayaprAptAyA vA mAyAyA riphalIkaraNamudayamAnAyA eva mAyAyA paravaJcanArUpAyA niSedha kartavya , kathaJciduditAyA vA mAyAyA = kapaTakriyAyA viphalIkaraNam / 3 / 'lohassudayaNiroho vA, udayapattassa vA lohassa pattassa vA kohassa viphalIkaraNa, 2-mANassudayaniroho vA, udayapattassa vA mANassa viphalIkaraNa, 3 mAyAudayaniroho vA, udayapattAe vA mAyAe viphalIkaraNa, 4 lohassudayagiroho vA udayapattassa vA lohassa viphalIkaraNa ) prathama to krodha ke udaya kA hI nirodha karanA, yaha sarvottama pakSa hai, udayanirodha hone se krodha kA mUla vinaSTa ho jAtA hai / yadi krodha udita ho jAya to use viphala kara denA cAhiye 1 / prathama to aisA hI yatna karanA cAhiye ki nisase mAnarupAya kA udaya hI na ho, yadi mAnarupAya udita ho jAya to use viphala kara denA cAhiye 2 / uttama bAta yahI hai ki mAyAkapAya AmA meM udita na ho, yadi vaha udita ho jAtI hai to usako viphala banA denA kohassa viphalIkaraNa, mANussudayanirohocA udayapattassa vA mANassa viphalIkaraNa, mAyAudayaniroho vA udayapattAe vA mAyAe viphalIkaraNa, lohassudayaNiroho yA udayapattassa vA lohassa viphalIkaraNa) prathama to audhanA ya yatA 4 nirodha 42vA se sarvottama pakSa che udayanirodha thavAthI krodhanuM mULa ja nAza pAme che je koino udaya thaI jAya te tene viphala karI devA joIe 1 pahelA te evA ja yatna karavo joIe ke jethI mAnakaSAyane udaya ja na thAya je mAnakaSAyane udaya thaI jAya te tene viphala karI devuM joIe 2 uttama vAta e ja che ke mAyAkavAya paNa AtmAmAM udaya na thaI zake evI jItanI pravRtti karavI joIe je tene udaya thaI cukyuM hoya to tene vikala karI devuM joIe 3 e ja prakAre lAbha paNa AtmAmA udita na thAya Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - poSayapiNI-TIkA 30 pratisalInatAtapovarNanam kAyajogapaDisaMlINayA-jaNaM susamAhiyapANipAe kummo iva gutidie savvagAyapaDisalINe ciDa, se taM kaayjogpddisNliigyaa|se kiM taM vivitta-sayaNA-saNa-sevaNayA vivitta-sayagA-saNasevaNayA--jaMNaMArAmesu ujANesu devakulesu sahAsu pavAsu paNikAyayogapratimalInatAmAha-se kiM taM kApajogapaDisalIgayA ? atha kA sA kAyayogapratimalInatA / 'kAyanogapaDisalINayA' kAyayogapratisalInatA nAma--'ja Na mumamAhiyapANipAe kummo iva gurtidie sanvagAyapaDisalINe ciTThA' yat salla mumamAhitapAgipAda kUrma iva guptendriya. sarvagAnapratisalInastiSThati / yat gvala-nizcayena musamAhitapAgipAda =musayatahastacaraNa , ata eva kacchapavad guptendriya surakSitamarnendriya , sarvagArapratisalIna --sarva gAnai avayavai pratisalIna -nivAritavRttistiSThati-kAyikasAvadyA'nuSTAnaparjito bhapati ! 'seta kAyajogapaDisalINayA' sapA kAyayogapratisalInatA / 'se kiM te vivitta-sayaNA-saNa-sevaNayA' atha kA sA viviktazayanA''manasemanatA viviktAni doSarahitAni zayanAsanAni, tepA sevanatA-senanam , sA kIdRzI? iti prazna , uttaramAha-'vivitta-sayaNA-saNa-sevaNayA-jaNa ArAmesu ujANesu devakuleSu sahAsa pavAmu paNiyagihesu paNiyasAlAsu ityI-pazu-paDaga-saMsattavirahiyAmu vasahImu phAmuesaNijja pIDha-phalaga-senA-sathAraMga upasapajitANa paDisalIgayA-ja NaM susamAhiyapANipAe kummo iva gurtidie sancagAyapaDisalINe ciTThai, se taM kAyajogapaDisalINayA) hAtha pairoM ko tathA indriyoM ko kacchapa ke samAna acchI taraha viSayoM se gopa kara rakhanA kAyayogapratisalInatA hai| (se phita vivitta-sayaNA-saNa-sevaNayA) viviktAyanAsana-doparahita zayana tathA Asana kI sapanatA kyA hai ? (vipitta-sayaNA-saNa-sevaNayA-jaNa ArAmesu ujANemu devakule mu, sahAmu, pavAmu, paNiyagihesu, paNiyasAlAsu, itthIpasupaDagasasattavirahiyAsu yogapratisa lInatA zenu nAma cha ? -(kAyajJogapaDisaMlINayA-jaNa susamAhiyapANipAe kummo iva guttidie savyagAyapaDisalINe cii, se taM kAyajogapaDisalINayA) hAtha,paga,tathA Idriyone kAcabAnI peThe sArI rIte viSayethI gopavI rAkhavA te kAyayogprtis sInatA cha (se ki ta vivitta-sayaNA saNa sevaNayA) vividhatazayanAsana pati zayana tebha04 bhAsana sepana cha ? (vivitta-sayaNA-saNa sevaNayAja Na ArAmesu ujANesu devakulesu sahAsu pacAsu paNiyagihesu paNiyasAlAmu, Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 22E aupapAtikasUtre nnyaa| se ki taM maNajogapaDisaMlINayA ? maNajogapaDisaMlINayA-1 akusalamaNaniroho vA, 2 kusalamaNaudIraNaM vaa| se taM mnn-jog-pddisliinnyaa|se kiMtaMvayajogapaDisalINayAviyogapaDisalINayA-1 akusalavayaNirohovA, 2 kusalavayaudIraNaM vaa| se taM vayajogapaDisalINayA / se ki taM kAyajogapaDisaMlINayA? maNajogapaDisalINayA' atha kA sA manoyogapratisalInatA / 'maNajogapaDisalINayA' manoyogapratisplInatA 'akusala-maNa-Niroho vA / akuzalamanoniropo vA, 'kusala-maNa-udIraNa vA ' kuzalamanauTIraNa cA, zubhamanasa udIraNa pravartanam, 'se ta maNa-joga-paDisalINayA' saipA mnoyogprtisliintaa,| ' se ki ta vayajogapaDisalINayA' atha kA sA vAgyogapratisalInatA ? 'vayajogapaDisalINayA' vAgyogapratisalInatA-'akusalavayaniroho vA agalavADnirodho vA ?, 'kusalavayaudIraNa vA' kuzalavAgudIraNa vA 2 / ' se ta vayajogapaDisalINayA' saipA vAgyogapratisalInatA / kAra prakaTa karate hai - ( se phi ta maNajogapaDisalINayA) vaha manoyogapratimalA natA kyA hai ? (maNajogapaDisalINayA-akusalamaganiroho, kusalamaNaudIraNa vA, se ta magajogapaDisalINayA) akuzala-azubha manakA nirodha honA, athavA zubhamana kA pravartana honA so yaha manoyogapratisalInatA hai / (se ki ta vayajogapaDisalINayA) vacanayogapratisalInatA kyA hai ? (vayajogapaDisalINayA akusalavayaniroho vA kusalatrayaudIraNa vA, se ta vayajogapaDisalINayA) akuzalavANI kA nirodha karanA athavA kuzalamANI kA udIraNa karanA, yaha vacanayogapratisalInatA hai| ( se ki ta kAyajogapaDisalINayA) kAyayogapratisalInatA kisakA nAma hai ? (kAyajoga gane gopavu e che A viSayane AgaLanA sUtranA azamAM sUtrakAra prakaTa 2-( se ki ta bhaNajogapaDisalINayA)te manAyogapatisa hInatA zu cha ? (maNajogapaDisalINayA akusalamaNaniroho kusalamaNaudIraNayA, se ta maNajogapaDisalI NayA)-masa-zuma bhananA nirodha thavA,mathA zubha manamA pani bhanAyopratisadInatA cha (se kiM ta vayajogapaDisalINayA)-payanayogaprati sahInatAcha ? (vayajogapaDisalINayA akusalavayanirohobA kusalavayaudIraNa vA,seta vayajogapaDisalINayA)--zasa vAzInA nirodha 42vI, athavA 'sasa pAena GAR 427 a kyanayogapratisa sInatA le (se ki ta kAyajogapaDisalINayA) Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNo-TIkA sa 30 gantaratapobhadavarNanama 237 mUlam-se kiM taM abhitarae tave ?, abhitarae tave chavihe paNNate, taM jahA-1 pAyacchite, raviNae,3 veyAvaccaM 4 sajjhAo, 5 jhANaM. 6 viusggo| NAya=niravadyama pIThaphalakama yAsastArakama upamampaya viharati / ' se ta vivitta-sayaNAsaNa-sevaNayA' saiyA nirikt-ddaaynaa-sn-sevntaa| 'me ta paDhisalINayA' saiyA pratisalInatA, 'seta bAhirae tave' tadida vAdya tapa // ma0 30 // TIkA-athAbhyantara tapa procyate-'me ki ta abhitarae tave?' atha kiM tad Abhyantara tapa / , uttaramAha-'abhitarae to bihe paNNatte' Abhyatara tapa paDDiya prajamam , 'ta jahA' tadyathA-1 'pAyacchitta' prAyazcittam, 2-'viNae' vinaya , 3 'veyAvacca' vaiyAvRtyam, 4-'sajjhAo' svAdhyAya , 5-'prANa' vyAnam, 6'viusaggo' vyusarga iti / tara prAyazcittamAha-se ki ta pAyacchitte' atha kiM gayA eva mastAraka agIkAra kara vicaratA hai, (se ta vivitta-sayaNA-saNa-sevaNayA) yaha niriktagayanAsanasevanatA hai| (se ta paDisalINayA) isa prakAra yaha pratimalInatA hai / (se ta vAhirae tave) isa prakAra yaha mha prakAra ke bAhya tapa ke bheda-prabheda kahe gaye haiM / / sU0 30 // ava Abhyantara tapa kA sUtrakAra varNana karate haiM-' se kitaabhitarae tave?" ityaadi| (se ki ta ambhitarae tave) Abhyantara tapa kyA hai-kitane prakAra kA hai ? (abhitarae tave chabihe paNNatte) Abhyantara tapa raha prakAra kA haiM, (ta jahA) vaha isa prakAra se hai, (pAyacchitta, viNae, veyAvacca, sajjhAo, jhANa, viusaggo) 1 prAyazcitta, 2 vinaya, 3 vaiyARtya, 4 svA yAya, 5 dhyAna aura 6 pI3, 514, zayyA tebhara santA24 25 242 rIna piyare cha (se taM vivitta sayaNA-saNa-sevaNayA) livita zayanAsanavanatA (se ta paDisalINayA) mA prA2 mA pratima sInatA cha (se ta vAhirA taye) mA praDAre te 7 4AranA mAhatapanA ase 4sA cha (sU 30) ve sAkSya tara tapanu sUtrAna42cha-se kitaabhitarae tave "tyAdi (se ki ta abhitarae taye 1) prazna-mAsyanta2 ta5 zucha 1 3TA prAranA cha 1 (abhitarae tave chavihe paNNatte) uttara-mAsyanta2 ta5 7 prazna che (ta jahA) mA 42 cha-(pAyacchitta viNae veyAvacca, sajhAo jhANa viusamgo) 1 prAyazcitta, 2- vinaya, 3 yAvRttya, 4 2vAdhyAya, 5 dhyAna meM Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 . auSapAtikane yagihesupaNiyasAlAsuitthI-pasu-paMDaga-saMsatta-virahiyAMsu vasahIsu phAsuesaNija pIDha-phalaga-sejA-saMthAraMga uvasaMpajittANaM viharaDa, se taM vivittasayaNAsaNasevaNayA: 1 se ta pddisliigyaa| se taM vAhirae tave // suu030|| viharai ' viviktagayanAsanasevanatA-yata bacAgameSu udyAneSu devakuleSu prapAmu paNitagRheSu pagitagAlAsu strI-pazu-paNDaka-sasakta-virahitAmu rasaniSu prAmupagIya pIThaphalaka-zayyA-sastArakam upasampadya viharati, 'strI-pazu-paNDaka sasakta-virahitAsu' ityasya ligavipariNAmena ArAmAdipadeSvapyanvaya' kArya , tatazca yat mala=nizcayena anagAra , strI-pazu-paNDaka-sasakta-virahiteSu striya , pazava , paNDakA =napusakA , etai sarve sasakta= sayoga , tena virahiteSu ArAmepu=kRtimavanepu, udyAnepu-kusumakAnanepu, devakulepu=yakSakuleSu, tathA syAdisasaktanarjitAsu sabhAsu, prapAsu-pAnIyagAlAsu, paNitagRhepu-vyAvahArikajanociteSu paNyagRheSu, paNitazAlAmu = bahuprAhakadAyakajanayogyAsu, jyAdisasargarahitAsu vasatipu sAmAnyagRhigRheSu, evavidhAnekasthAneSu 'phAsuesaNija' prAsukaipaNIya-pragatA asava asumanta prANino yasmAt tatprAsukam acittam, ata eva eSavasahIsu phAsuesaNijja pIDhaphalagasejjAsathAraga uvasapajjittANa viharai ) doparahita zayana eva Asana kI sevanatA yaha isa prakAra se hotI hai jo anagAra striyoM, pazuoM, eva napusakoM se rahita ArAmoM meM-kRtrimavanoM meM, udyAnoM meM kusumita kAnanoM meM, devakulA, meM yakSAyatanoM meM, sabhAoM meM, prapAoM meM-pAnIyazAlAoM meM, paNitagRhoM me-vyAvahArikajanocita paNyagRhoM meM, paNitazAlAoM meM aneka grAhaka eva dAyaka janoM ke yogya aise sthAnoM meM, vasatiyoM meM sAmAnya gRhasthajanoM ke gharoM meM, acitta eva niravadya pITha, phalaka, itthIpasupaDagasasattavirahiyAsu pasahIsu phAsuesaNijja pIDhaphalagasejjAsathAraga upasapajjittANa viharai, se ta paDisalINayA) hopaDita mAsana tama zayananu sevana karavuM te A prakAre thAya che ke je anagAra strIo, pazuo, temaja 5Dakena, sakathI rahita ArAmamA-eTale kRtrimavAmAM, udyAnemA-kulavADIomA, devamAcakSAyatanemA, sabhAomA prapAoma-pAnIyazAlAomAM (parabanA sthAnamAM) patigRhemA-vyavahArika-kecita dukAnemA, paNitazAlAomAM -aneka grAhake temaja dAyaka (denArAo lekene cagya evA sthAnomAM eTale godAmA,vasatiomA sAmAnya gRhastha lokonA gharamA, acitta temaja niravadha Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpavarSiNI-TokA sa 30 prAyazcittabhedayarNanam 239 yadahati mizAcaryAdau gajAnamaticArajAta taTAlocanAha,tadvigoSakamAlocanAlakSaNa prAyazcittarUpa kAryamapi aticArarUpe kAraNe kaaryopcaagddhaalocnaahmiyucyte| 'paDikmaNArihe' pratikamaNAIm-pratikrama praninivartana-zubhayogAdazubhayoganmAntasyAmana puna zubhayoga prayAnayana, midhyAdatapradAnarUpariyartha / aya bhAra -guptiye samitipaJcake ca mahasAkArato'nAmogano yA kathamapi pramAde mani mithyAduppRtapradAnalakSaNa pratikramaNam / tatra sahasAkArato'nAmogato vA yadi manamA cintita, tathA vacamA bhApita, kAyena duceSTita, tathAIryAyA yadi kathA kathayan najeta, bhASAyAmapi yadi gRhasthabhApayA, prahararAtryanantaraprAyazcitta hai / bhikSAcaryA Adi meM lage hue anicArasvarUpa pApoM kI guru ke sIpa vizuddhi ke liye AlocanA kI jAtI hai, ata ye pApa AlocanA ke yogya hai / AlocanA ke yogya jo prAyazcitta ko kahA hai vaha kAraNa ma kArya ke upacAra se jAnanA cAhiye / (paDikmaNArihe) pratikramaNa gada kA artha pIche haTanA hai, zubha yoga se azubha yoga kI tarapha jhuke hue AmA ko puna zubha yoga meM lAne ke liye mithyAduSkRta denA so pratikramaga ke yogya prAyazcitta hai / isakA bhAra yaha hai-tIna gumiyoM me, eva pAca __ mamitiyoM meM akasmAt-sahamAphAra se, athavA anAbhoga--anupayoga se kathamapi pramAda ke hA jAne para mithyAduSkRta pradAna karanA so pratikramaNa hai / isameM yadi sahasAkAra se athavA anAbhoga me mana dvArA soTA cintayana hA gayA hA, vacana se durbhApaga hA gayA hA, eva kAya sedudheSTita ho gayA ho, tathA IyApaya meM pravRtti karate (mAgame calate) samaya yadi kathA kahI gayI ho, bhASAsamiti meM yadi gRhastha kI bhASA ke anusAra, athavA prahararAtri ke AdimAM lAgelA aticArasvarUpa pApanI gurunI pAse vizuddhine mATe AlocanA karAya che AthI te pApa AlocanAyegya che AlocanAne yogya je prAyazcitta ne kahyuM che te kAraNamA kAryanA upacArathI MY naye 1 (paDikmaNArihe ) pratibhA shaahn| ma pAchuTa' che zubhagathI haTI jaIne azubha ganI tarapha vaLatA cittane pharIne zubharogamAM lAvavA mATe mithyAduSkRta devu te pratikramaNane vege prAyazcitta che tene A bhAva che-traNa guptiomA, temaja pAca samitiomAM akasmAta --acAnaka, athavA anAgaanupagathI kAI paNa pramAda thaI jatA mithyAduSkRta pradAna karavuM te pratikramaNa che AmA je acAnaka athavA anAbhAge manathI cheTu citavana thaI gayuM hoya, vacanathI kharAba bhASaNa thayuM hoya, temaja kAyAthI kharAba ceSTA thaI hoya, tathA IryApathamAM pravRtti karatA (mAge cAlatA) je kathA kahevAI gaI haya, bhASAsamitimAM je gRhasthanI bhASA Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika - 5 se kiM taM pAyacchite ? pAyacchite - dasavihe paNNatte; taM jahA AloyaNAri 1, paDikamaNAri 2, tadubhayAri 3, vivetavprAyazcittam -- prAyacitta kiMsvarUpa kativi naveti pRcchati, uttaramAha- 'pAyacchite dasaviha paNNatte' prAyazcitta dazavidha prannamam-prAya = pApa, tasmAt citta-jIna zodhayati = karmamalina vimalIkarotIti prAyazcittamiti / yadvA- prAyo = nAnyena cittam= antaHkaraNa svena svarUpeNa asmin sati bhavati iti prAyacittam - anuSTAnavizeSa | savarAderapi tathaivAtmana zuddhikaraNAt prAyograhaNamiti / asya darzavidhava darzayati'ta jahA ' tadyathA - 'AloyaNArihe' AlocanA'rham - AlocanA gurasamIpe pApasya nivedana, tAvanmAtreNaiva yasya pApasya zuddhistaDhAlocanArham / AlocanA = gurunivedanA vizuddhaye vyusa / ( se kiMta pAyacchitte ) prAyazcitta kitane prakAra kA hai (pAyacchite dasavihe paNNatte ) - prAyazcitta 10 prakArakA hai / ( ta jahA ) ve prakAra ye haiM(AloyaNArihe paDikamaNArihe tadubhayArihe vivegari visaggArihe tavArihe cheyArihe mUlArihe aNarvadvaSpArihe pAraciyAriha) karmoM se malina citta-jIvakA zodhana jisase hotA hai, athavA jisake hone para prAya karake anta karaNa apane svarUpa meM sthita hotA hai, vaha prAyazcitta hai / manarAdika se bhI AtmA kI zuddhi hotI hai isaliye unase ise pRthak karaneke liye prAyazcitta me 'prAya ' zabdakA prayoga huA hai / isa meM prathama prAyazcitta AlocanArha hotA hai| guru ke samIpa pApoM kA nivedana karanA isakA nAma AlocanA hai / isa AlocanAmAna se jisa pApa kI zuddhi ho jAtI hai vaha AlocanAha vyutsarga (se kiM ta pAyacchitte) prAyazcitta DeTA prahAranA che ? ( pAyacchitte dasavihe paNNatte ) -prAyazcitta 10 ajharanA che ( ta jahA ) te yA prAre che(AloyaNArihe paDikmaNArihe tadubhayArihe vivegari biusa cheyArihe mUlArihe aNaSaTTappArihe pAraciyArihe, se ta pAyacchitte) 4bhothI bhakSina thayelA cittanuM sa zaiAdhana jenAthI thAya che athavA je thavAthI prAya atakaraNa peAtAnA svarUpamA AvI jAya che te prAyazcitta che sa varAdithI aNu AtmAnI zuddhi thAya che tethI tenAthI Ane juduM karavA mATe prAyazcittamA prAyaH zabda lIdhA che. AmA prathama prAyazcitta leAcanAha thAya che gurUnI pAse pApAtu nivedana karavu tenu nAma AleAcanA che. A AleAcanAmAtrathI je pApanI zuddhi thai jAya che te malecanAha mAryAzcatta che bhikSAcaryA 4 $ 238 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapaNI-TokAsa 30 prAyazitabhedavarNanam 201 gAri 4, viussaggAri 5, tavArihe 6, chedArihe 7, mUlArihe 8, aNavaTTappAri 9, pAraMciyArihe 10 | se taM pAyacchitte / yogyam |3| 'vivegArihe' niSekArddham viveka-aneSagoyabhaktAdiparityAga, tadarham 18 | 'visaggAra' yurgAm-sarga = kAyorga, tadyogyam 14/ 'tavArihe' tapo'rram-tapa =namaskArasahitakAlAdAramya paNmAsaparyantamanazanam, tana kasyApi tapaso yogya napoma-atAcAra, tadvizodhakAt prAyazcittamapi tapo'rhamucyate iti 'chedAri' macheda - dinapatrakAvAramya paNmAsaparyanta sAdhuparyAyasya nyUna sAkaraNa, tadarddhana || 'mUlArihe' mUlAm-mUla- punarvatasyopasthApanam - punadakSAropaNam, tadam II 'apAra' anavasthApyA'rham-yasmin Asepite kaMcana kAla vrateSu anavasthApya kRyA pazcAttapavarNitayA tadopopato vrateSu sthApyate tatranavasthApyArham / yogya hotA hai vaha bhayArTa prAyathita hai 3 | (vivegArihe) aneSaNIya bhaktAdika kA pariyAga karanA viveka hai, isake yogya jo prAyazcitta hai vaha vivekA prAyazcitta hai 4 / (visaggArihe) vyusa kA artha kAyorga hai| isake yogya prAyazcitta kA nAma vyusagArha prAyazcitta hai 5 / (tavAri ) jo prAyacitta tapasyA ke yogya hotA hai vaha tapo'I prAyazcita hai| yaha prAyacitta nokArasI se lekara cha mAsa taka hotA hai 6 / (chedAri ) sAdhupayAya meM pA~ca dinase lekara u mAsa taka kI sAdhuparyAya kI nyUnatA karanA he prAyadhita haiM 7 | ( mUlAriDe) jo prAyazcitta puna dIkSA AropaNa ke yogya hotA hai vaha mUlAI prAyazcitta hai 8 / ( aNavaTTappArihe ) jisa dopake sevana karane para mayamIjana kucha kAla taka mahAnatoM ke viSaya meM anavasthApita alaga kara diye jAte hai, atibhaya, mannene yogya hoya che te taDulayAI Ayazrita che 3 (vivegArihe) aneSaNIya bhAjana Adine parityAga karave te viveka che. tene ceAgya je Ayazcitta che te vivejaI prAyazcitta che 4. ( viusaggArihe ) vyutsargI zahanA athaeN kAyaeNAtsaga che tene cegya prAyazcittanuM nAma vyutsa`huM prAyazcitta che pa ( tavAriha ) ne prAyazcitta tapabhyAne yojya hoya te tayo'Du prAyazcitta che mA prAyazcitta nozarasIthI sahane cha bhAga sudhI thAya che. ( cheyArihe ) sAdhuparyAyamA pAca divasathI laIne cha mAsa sudhInI sAdhuparyAyanI nyUnatA 42vI te hAI AryAzrita he 7 ( mUlArihe ) le prAyazcitta irIne dIkSA AropAne yogya hoya he te bhUsAI prAyazcitta 8 ( aNanaTTappArihe } doSanu melana karavAthI sayamI jana keTalAka kALa sudhI mahAnatAnA viSayamAM Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 aupapAtikamatre muccai svareNa vA, anyathA sAvayaracanena bhASeta, tathA-pagAyA-bhaktapAnagavegavelAyAmanupayukta sadopamAhArAdika gRhagIyAt, tathA sahasA'nAbhogato vA bhANDopakaraNasyAdAna nikSepa pramArjana pratilekhana ca kuryAt , tathA apratyupekSite sthaNDile uccArAdInA pariSThApana sahasA'nAbhogato vA kuryAt / upalakSagametat-tena yadi catuvidhA rikathA, krodhAdaya kapAyA, zandAdivipayevAsaktirvA sahasA'nAbhogato yA kRtA syAt, tadA eteSu sarvepu sthAneSu mithyAduSkRtapradAnalakSaNa prAyazcitta, taca pUrvavat kAraNe kAryopacArApratikramaNAhamityucyate / 2 / 'tadubhayArihe' tadubhayA'Im-AlocanApratikramaNomayaanantara uccasvara se vacanakI pravRtti ho gaI ho, yA sAvadhavacana nikala gayA ho, eSaNAsamiti meM bhaktapAnagaveSaNa ke kAla me anupayukta hokara yadi sadoSa AhAra grahaNa karane meM AgayA ho, anAbhoga se anupayoga se athavA sahasAkAra se bhANDopakaraNa kA AdAna eva nikSepaNa, pramArjana yA pratilesana ho gayA ho, tathA apratyupekSita sthaDila meM uccAra AdikA pariSThApana sahasAkAra se yA anAbhoga se kara diyA gayA ho, isI taraha yadi sahasAkAra se eva anAbhoga se cAra vikathAoM ma, cAra krodhAdika kapAyoM meM, eva zabdAdi pAca indriyoM ke viSayoM me Asakti ho gaI ho to ina samasta sthAno meM "mere duSkRta mithyA ho" isa prakAra mithyAduSkRtapradAnasvarUpa yaha pratikramaga prAyazcitta hai| pahile kI taraha yaha prAyazcitta bhI kAraga me kArya ke upacAra se pratikramaNAI kahA gayA hai 2 / (tadubhayArihe ) jo prAyazcitta AlocanA eva pratikramaga ina donoM ke anusAra athavA prahararAtri vItyA pachI ucA svarathI vacana belAI gayuM hoya, athavA sAvadya vacana nIkaLI gayuM hoya, eSaNAsamitimA-AhArapANInA gaveSaNa kAlamA anupayukta thaIne je sadoSa AhAra grahaNa karavAmA AvI gaye heya, anAgathI athavA acAnaka bhADepakaraNanA AdAna temaja nikSepaNa, pramArjana athavA pratilekhana thaI gayuM hoya, tathA apratyupekSita sthaDilamAM uccAra Adinu pariThApana sahasAkArathI ke anAgathI (acAnaka ke anA bhogathI) karAI gayuM hoya, evI ja rIte je sahasAkArathI ke anAgathI cAra vikathAomA, cAra phodhAdika kaSAyamA, temaja zabdAdi pAca indrionA viSayomA Asakti thaI gaI hoya te e badhA sthAnemA "mArU duSkRta ziSyA thAo" e prakAre mithyAdukRtapradAnasvarUpa A pratikramaNa-prAyaThina che pahelAnI peThe A prAyazcitta paNa kAraNumAM kAryanA upacArathI pratibhA upAya cha 0 ( tadubhayArihe) prAyazcitta mAyanAtabhara Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayapiNI-TIkA. sU. 30 prAyacittabhedayarNanam 24rU tadanantara vrateSu sthApyate / mahananAdiguNayukta evAnavasthApya kriyate, anyasya tu mUlameva dIyate / sahananAdiguNayukto'pi yadi ananyasAyakulagaNasaDdhakAryakArI bahujanasAvyakAryakArI vA bhavet , tarhi dvividho'pyanavasthApya salu gurumusAt saDdhasAkSitayA ca stoka stophatara vA mAsadvaya mAmaikamAtra vA anapasyApyatapo vahat / yadvA-caturtipanaghAdhArabhUto'ya paramabhadraka svayameva tapazcaryAdinA'navasthApyagovyamatIcAramala kSAlayiSyatIti kRtvA sarva muzcet ananasthApyatapo na kArayediti / aura ukRSTa se nAraha varSa kA / isa prakAra tapasyA karane ke bAda vaha sAdhu mahAvatoM meM sthApita kiyA jAtA hai / sahananAdiguNayukta hI isa prAyazcitta ke adhikArI hai| dUsare ko to mUlAI prAyazcitta hI diyA jAtA hai / mahananAdiguNayukta sAdhu yadi dUsaroM se asAdhya aise kula gaga sagha ke kArya karanevAlA ho, athavA kula gaNa sagha kA jo kArya bahujanasAdhya ho usa kArya ko vaha akele hI karanevAlA ho to aise AgAtanA'navasthApya aura pratisevanA'navasthApya sAdhu ke liye saghakI sAkSI me guruke musa se stoka-do mAsa kA, athanA stophatara-ekamAsa kA tapa diyA jAtA hai / tadanantara vaha mahAnato ma sthApita kiyA jAtA hai / athavA yadi koI sAdhu caturvidha sagha kA AdhAra ho, paramabhaTaka ho, vaha svayameva tapasyA karake anavasyApya tapa ke dvArA vizodhanIya pApamala kA prakSAlana kara legA, aimA vizvAma ho, to aise sAdhu kA anavasthApya prAyacitta nahIM diyA jAtA hai| A prAyazcitta jaghanyathI eka varSanuM thAya che ane utkRSTathI bAra varSanuM thAya che. A prakAre tapasyA karyA pachI te sAdhu mahAvatemAM sthApita karAya che sahananAdiguNayukta ja te prAyazcittanA adhikArI che bIjAne te mUlAha prAyazcitta ja apAya che sahananAdiguNayukta sAdhu je bIjAthI asAdhya (na bane) evA kula gaNa sa ghanA kArya karavAvALo hoya athavA kula gaNa sa ghanA je kArya bahujanasAdhya hoya, evA kAryone te ekalo ja karavAvALo hoya te evA AzAtanAnavasthApya ane prativanAnavasthApya sAdhune mATe saghanI sAkSImA gurUnA mukhathI staka-be mAsanu, athavA oNtara-eka mAsanuM tapa apAya che tyAra pachI te mahAvatemA sthApita karAya che athavA je kaI sAdhu caturvidha saghane AdhAra hoya, paramabhadraka heya, te pite ja tapayA karIne anavasthApya tapa dvArA virodhanIya pApamala peInAkhaze e vizvAsa hoya che evA sAdhune anavasthApya prAyazcitta apAtu nathI" Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 aupapAtikamatre aya bhAva -anAsyApyo dviridho bhAti-AgAtanA'navasthApya , pratisevanAnavasthApyAceti / tara tArthakara-gha-zrutA-''cAryo-pAyAya--gaNadhara-mahardikAna AgAtayan anavAyAppAhanAmaka navama prAyazcitta prApnoti / sa jaghanyena paNmAsAn ukarpata mAsara yAvata tapa kurvan AzAtanatapo'navasthApya kartavya / tAvatA ca tapasA kSapitA''yAtanAnanitakarmanyAdUcaM mahAnatepu sthApyate / pratisevanAnavasthApyastu sAdharmikA'nyadhArmikavastustainyAbhyA hastatAlAdibhizca bhavati / sa ca jaghanyato varSam ukRSTato dvAdaza vAMNi tapa kun bhavati, eva puna usa Topa ke nigaraNa ke liye tapasyA meM lagAye jAte hai, isa prakAra..jaba tapase usa dopako pUrNatayA zuddhi ho jAtI hai taba doSoparata ve mayamI mahAnato me sthApita kara diye jAte hai / isa prakAra ke prAyazcitta kA nAma anavasthApyAI hai, matalaba isakA yaha hai-anavasthApya do prakArakA hotA hai-1 AzAtanAnavasthApya, 2 pratisevanAnavasthApya / jo tIyakara, magha, zruta, AcArya, upAdhyAya, gagadhara eva landhidhAriyoM kI AgAtanA karatA hai esA sayamI isa anavasthAbhyAI nAmaka nanama prAyazcitta kA bhAgI hotA hai / inase AgAtanAjanya doSa kI zuddhi ke liye jaghanya se mhamAha taka, aura utkRSTa se eka varSa taka tapa karAyA jAtA hai| itane tapa se AzAtanAjanya dopa kI jana zuddhi ho jAtA hai tana bAda me vaha sAdhu mahAvatoM me sthApita kara diyA jAtA hai| jo svadharmI aura anyadharmI kI vastu curAtA hai, athavA dayArahita buddhi se thappaDa Adi mAratA hai, use pratisegnA'navasthApyAI prAyazcitta karanA paDatA hai / yaha prAyazcitta jaghanya se eka varSa kA hotA hai, anavasthApita karavAmAM Ave che, temaja pAchA te dezanA nivAraNa mATe tapasthAmAM lagADavAmAM Ave che, e prakAre jyAre tapasevanathI dezanI sa pUrNa zuddhi thaI jAya che tyAre devoparata (doSamukta) te sayamI mahAvratamAM sthApita karavAmA Ave che A prakAranA prAyazcittanuM nAma anavasthApyAha che enI matalaba e che ke-anavasthApya be prakAranA thAya che 1 AzAtanAvasthApya ane 2 prativanAnavasthApya "je tIrtha kara, sa dha, zrata, AcArya, upAdhyAya, gaNadhara, temaja labdhidhArionI AzAtanA kare che, evA sa yamI A anavasthApyAha nAmanAM navamAM prAyazcittanA bhAgI thAya che tenAthI AzAtanAjanya doSanI zuddhine mATe jaghanyathI cha mahinA sudhI ane utkRSTathI eka varSa sudhI tapa karAya che eTalA tapathI AzAtanAjanya dezanI jyAre zaddhi thaI jAya che tyAra bAda te sAdhu mahAtamA sthApita karI devAya che * AdhInI ane anyadharmanI vastune corI le che, athavA dayArahita buddhithI hA Adi mAre che tene prativanAnavasthApyAI prAyakAtta karavuM paDe che Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNI TIkA ra 30 prAya bhittabhedayarNanam 245 dina pratilegA, na cAra bhapatA pranilepayi' yati / bhaktapAnamasmai na deya, nApyasmAdgrAhyam , anena sArtha nopaveSTavyam, na cApyanena sahamadanyA bhoktavyam, anena sArdhaM kimapi na kAryamiti / " aya nIsita sAdhu canTate, ena na ko'pi candate, grIme caturthapaSTApTamAni, zizire paSTASTamadazamAni, vapAmpaTamayamA yAni jaghanyama yamo kaSTAni, pANake ca nirlepa , evarUpa muzvara tapazcati / asya garena saha vAsa eka ekopAzraye ekasmina pArzve zeSamAdhuparibhogyapradeze kalpate, napAlpanAdIni shepaagi| gegAnA samupane sati rogAdinivRttiparyanta isake upakaraNa kI pratilekhanA tuma loga mata karanA, yaha bhI tuma logaki upakaraNa kI pratilekhanA nahIM karegA, na tuma loga ime bhaktapAna do, na isase bhaktapAna lo, na isake sAtha baiTho, na usake sAtha eka maNDalI ma AhArAdi karo, aura na isakA sahakAra __lekara koI anya kArya kro|" yaha mAdhu navadIkSita sAdhu kI vandanA karatA hai, usako vandanA koI bhI nahIM krtaa| yaha sAdhu grIpma matu me-jaghanya se upanAsa, madhyama se velA, aura utkRSTa se telA karatA hai, zizira Rtu meM-jadhanya se velA, madhyama se telA aura utkRSTa se caulA karatA hai, Nva varSA Rtu me-jadhanya se telA, madhyama se colA aura ukRSTa se paeNcolA karatA hai, pAraNA me vikRtivarjita AhAra letA hai| anapasthApyaprAyazcittI isa prakAra kA duSkara tapa karatA hai| isa sAdhu ko anya sAdhuoM ke vasatiyogya pradeza meM rahanA kApatA hai| yaha gaccha ke sAtha ekakSetra ma, eka upAzraya ma, eka hI pArzva meM raha sakatA hai, kintu isako Alapana (vAtacIta) Adi nahIM upakaraNanI pratilekhana tamAre na kathvI te paNa tamArA upakaraNanI pratilekhanA nahi kare na tamAre tene AhArapANI devA ke na tenI pAsethI AhArapANI levA na tenI sAthe besavu, na tenI sAthe ekama DalImAM AhAra Adi karavA ane na tene sahakAra laIne keI anya kArya karavu" A sAdhu nava dIkSita sAdhunI vadanA kare che, tenI vedanA kaI paNa karatu nathI A sAdhu grISmaRtumA jaghanyathI upavAsa, mAdhyamathI belA, ane utkRSTathI telA kare che, ziziraRtumAM jaghanyathI belA, madhyamathI telA ane utkRSTathI caulA kare che, temaja varSARtumAM jaghanyathI telA, madhyamathI cIlA ane utkRSTathI pacolA kare che pAraNAmAM vikRtivarjita AhAra le che anavasthApyaprAyazcittI A prakAranuM duSkara tapa kare che A sAdhune anya sAdhuonA vasatigya pradezamAM rahevuM ke che te ga7nI sAthe eka kSetramAM, eka upAzrayamAM, eka ja pAtramAM rahI zake che paraMtu tene Alapana (vAtacIta) Adi kalpata Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasUtre anavasthApyataponidhimyyate-anavasthApyaprAyathitI sAdhu prazasteSu kAlamApa gurusamIpe saralabhAvena spAticAramAlocayati / AlocanA'natara guru kAyo sarga kArayati, tathAhi airyApathikoM samagrA zrAvayati, 'tasmuttarIkaraNeNaM' ityArabhya yAvat- 'appANa nosirAmi' iti paThivyA kAyorge vAradvaya caturviMzatistavamanucinya pArathinA punazcaturviganistayamucAryA cArya sAdhUnAmannya vadati - "po'navasthApyo munistapa pratipadyate, epa yuSmAnnAlaviSyati yuSmAbhirapi nAlapanIya, epa sunArthaM garIravAta musagAtArUpA vA na prakSyati, gunmAbhirapi na praSTavya, pariSThApanAdikamasya bhavadbhirna kartavyam, na cADya bharatA kariSyati / upakaraNamasya bhava 244 aba anavasthApyaprAyazcitta kI vidhi kahate hai-ananasthApya prAyazcitta lene vAlA sAdhu prazasta dravya kSetra kAla bhAvame guru ke nikaTa sarala bhArase apane atIcAroM kI AlocanA karatA hai| jaba vaha AlocanA kara cukatA hai tana guru mahArAja use kAyotsarga karavAte haiM / vaha isa prakAra hai - guru mahArAja pahale samagra IryApathikI sunAte haiM, phira 'tasyuttarIkaraNeNa ' yahA se lekara "appANa vosirAmi " yahA~ taka paDhakara kAyotsarga meM do cAra caturvigatistava kI anucintanA kara, pAla kara, phira ekavAra caturviMzatistava kA uccAraNa karate hai, aura AcArya tathA sAdhuoM ko bulAkara isa prakAra kahate hai--" yaha ananasthApya muni tapasyA kara rahA hai, yaha na tuma logoM se bolegA, na tuma loga isase bolanA / yaha tuma logoM se sUtrArtha aura zarIra kI sukhazAtA Adi nahIM pUchegA, tuma loga bhI isa se mata pUchanA | isakI pariSThApanikA Adi tuma loga mata karanA, yaha bhI tuma logoM kI nahIM karegA | have anavasthApya prAyazcittanI vidhi kahe che. anavasthApya prAyazcitta levAvALA sAdhu prazasta dravya kSetra kAla ane bhAvamA gurUnI pAse saralabhAvathI potAnA atIcAronI AlAcanA kare che jyAre te AleAcanA karI le che tyAre gurU mahArAja tene kAyAtsa karAve che te A prakAre che-gurU mahArAja pahelA samagra IaupathikI sabhaLAve che cchI 'tassuttarIkaraNeNa' sahI thI sahane 'appANa vosirAmi' sahI sudhI bhaNIne kAryotsargamA caturvizatistavanI anucitanA karIne, pALIne, pachI caturviM zatistavanuM uccAraNa kare che, ane AcArya tathA sAdhuone khAlAvIne A prakAre kahe che " A anavasthApya muni tapasyA karI rahyo che, te na te tamArI sAthe khelaze ane na tamAre ene khelAvavA e tamene sUtrA ane zarIranI sukhazAtA smAdi nahi pUche ane tamAre paNa tene puchyu huM tenI pariSThApanikA Aphri tamAre na karavI ane te paNa tamArI nahi kare tenA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * utgraivat-cher . 30 prAyazcitabhedavarNanam AgAtanApArAvika / tasya pArAjikAnAmaka dAma prAyazrita prAmoti / sa jayanyena paramAsAnnU, utkarSato dvArA mAmAn gacchato ni sAgnistapasi niti / pratisevanApAcikatriniduSTa, pramatta, anyonya kuzceti / tatra duSTo dvini-kapAyaduSTo viSayaduSTaceti / tatra kaSAyaduSTo dvini svapakSaduSTa, parasaduSTaya ana caturbhadgI, tadyathA-svapatra svapakSe duSTa 9, svapakSa parapakSe duSTa 2, parapakSa svapakSe duSTa 3, parapakSa parapakSe duSTa 4 / prathamama - mRtagurudantamaJjaka 1, 2, 3, 4, iyAtrAharaNAni / dvitIyabhaGgerAjAdigRhastha 2, tRtIye-yathA kenApi gRhasthAsthAyA nAde parAjita kazvid AsIt, karatA hai vaha 'AgAtApArAcika' hai| ise pAgakhikA' nAmaka dAvA~ prAyazcitta diyA jAtA hai| yaha jaghanya se u mAma taka aura kUTa se bAraha mAsa taka gaccha se nahiSkRta hokara tapasyA karatA hai / 'pratisevanAparAzcika' tIna prakAra kA hotA hai / ve prakAra ye hai- (1) duSTa, (2) pramaca aura (3) anyo'nyakunA / inameM 'duSTa' do prakAra kA hotA hai- (1) kapAyaduSTa aura (2) niSayaduSTa | pAya do prakAra kA hai - (1) svapana aura ( 2 ) parapakSaduSTa / yahA~ para caturbhA hotI hai / catuGgI kA prakAra isa prakAra hai- (1) svapakSa, svapakSa me duSTa sAdhuoM se dveSa karanevAlA arg| isakA udAharaNa hai-mRta guru kA dA~ta pATanevAlA, mRta guru kI gardana maroDanepAla, mRta guru tathA sAdhu kI A~soM ko nikAlanevAlA, dA~toM meM sAdhu ko nepAlamA / (2) svapakSa- parapakSa meM duSTagRhasthoM se dve karanevAlA | sant udAharaNa hai-rAnA Adi gRhasthoM kA vadha zruta, AcAya, gaNudhara ane labdhidhArInI AzAtanA kare che te AzAtanApArAcika' che tene pAracikA nAmanu dazama prAryazcatta devAya che e jadhanyathI cha mAsa sudhI ane utkRSTathI bAra mAsa sudhI gucchathI ahiSkRta thaine tapasyA kare che * pratimevanApArAci' traNa prakAranA vAya che te A aDAre che - (1) hue, (2) prabhatta bhane (3) anyo'nyadurvA tebhA 'hue ' be prakAranA thAya ke (1) kAyaduSTa ane (2) viSayaduSTa pAyaduSTa e prakAranA che( 1 ) svapatkruSTa ane (2) 5514 ahIM caturbhegI thAya che. catubha gaunA prakAra Ama ke (1) svapakSa, svapakSamA dRSTa-sAdhuonA dveSa karavAvALA sAdhu tenu udAharaNa che marelA gunA dAta pAvAvALe, marelA gurUnI garadana maDhavAvALA, marelA gurU tavA mAtrunI Akhe kADhI levAvALA, dAtethI sAdhune khaTakA bharavAvALe sAdhu (2) zvapakSa, papakSamAM daDgRhasthAnA dveSa karavAvALA sAdhu tenu udAharaNa Tenganja Ardi gRhamyAna vadha karavA 6 , 20 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 aupapAtikamare tadvaiyAvRtya karaNIya, tasminnivRtte sati punastapasi saMsthApya / iti makSepato'navasthApyatapovidhi / ida navama prAyazcittam / / 'pAraciyArihe' pArAdhikA'Im-pAra tIra tapasA'parAdhasya avatigacchati tato dIzyate ya sa pArAcI, sa eva pArAdhika , tasya yadahaM tat pArAcikAI razama prAyazcittam / yadvA-pAramanta prAyazcittAnA tata ukRSTataraprAyazcittA'bhApAd avati-gadhyatI yezIla sAdhu pArAzcikastadahaM prAyazcittam / 10 / pArAdhika sakSepato dvividha --AgAtanApArAzcika , pratisevanApArAJcikazceti / tatra-tIrthakara--sagha--zrutAcArya-gaNadhara-mahadikAn AzAtayati ya sa kalpatA hai| yadi usa sAdhu ko rogAdi ho jAya to janatA rogAdi kI nivRtti na ho tabataka anya sAdhu usakI vaiyAvRtya kara sakate haiN| jaba vaha sAdhu roga se nirmukta ho jAya to phira usase tapasyA karAnI cAhiye / yaha anavasthApyAI nAmaka navamA prAyazcitta huaa| 'pAraMciyArihe' jo sAdhu tapa ke dvArA apane kiye hue aparAdha ko pAra karatA hai, arthAt aparAdhajanita pApase mukta hotA hai, phira use dIkSA dI jAtI hai, vaha sAdhu 'pArAJcika' hai| usa sAdhu ko pApavizodhanArtha jo prAyazcitta diyA jAtA hai, vaha 'pArAJcikAI / prAyazcitta hai| athavA jo sAdhu utkRSTatara anya prAyazcitta ke na hone ke kAraNa mAtra antima prAyazcitta kA adhikArI hotA hai vaha 'pArAJcika' kahA jAtA hai| usa antima prAyazcitta ko 'pArAJcikAI' kahate hai| pArAzcika sAdhu do prakAra kA hai-pahalA AzAtanApArAJcika, dUsarA pratisevanA pArAdhika / jo tArthaphara, magha, zruta, AcArya, gaNadhara aura labdhidhArI kI AzAtanA nathI je te sAdhune regAdi thaI jAya te jyA sudhI rogAdinI nivRtti na thAya tyA sudhI anya sAdhu tenu viyAvRtya karI zake che jyAre te sAdhu rogathI nimukta thaI jAya tyAra pachI tenI pAse tapasyA karAvavI joIe A anavasthApyAe nAmanu navamuM prAyazcitta thayu 'pAraciyArihe'2 mAdhutapA pote 42sA aparAdhane pA242cha mAt aparAdhajanita pApathI mukta thAya che tene tyAra pachI dIkSA devAya che te sAdhu 'pArAJcika' chate sAdhune pApavizanArtha 2 prAyazcitta vAya cha 'pArAcikAI' prAyazcita che, athavA je sAdhu utkRSTatara anya prAyazcitta na hovAnA kAraNa bhArathI matima prAyazcittano adhikArI che te 'pArAzcika' pAya cha ta matima prAyazcittane 'pArAcikAI' upAya che. pAzyi bhAdhu ma prahAranA che-pahelA AzAtanA pArAcika, bIjA pratisevanApArAcika je tIrthakara, sagha, Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIpafrSaNI TIkA. sU 30 prAyazcitabhedavarNanam 249 pArAvikArhaM prAyazcitta kartavyam / tata sAdhuvepaparityAgena ma gurunirdegata kapardikA vaNigbhyo yAciyA gurakhe pradarzayati, tato gururmuniveSa datvA dIkSA dadAti / pArAJcikatapovidhAna prAguktAna sthApyatapod grISme caturthapASTamAni, jigire paTASTamamAni, varSAsvaSTamadamadvAdazAni jaghanyamadhyamokRSTAni, pAraNake ca nirlepa iti / dvitIyabhaGge'pi cAnuparata prathamabhagavat sAdhuvepApahAreNa gacchAd vahiSkaraNIya, uparaaise sAdhu ko guru pArAcikAI prAyacitta deN| aisA sAdhu sAdhuvepa kA parityAga kara zira ke Upara kapaDA bA~dhakara guru kI AjJA se bAjAra meM jAkara vyApAriyoM se apanA pApanivedanapUrvaka eka eka kauDo mA~gatA hai, mA~ga kara una kauDiyoM ko guru mahArAja ko dikhalAtA hai / tana guru mahArAja use muniveSa dekara phira se dIkSA dete hai / pArAJcika tapa kA vidhAna pUrvokta anavasthApya tapa ke samAna hai / isa tapasyA me vaha sAdhu grAma Rtu meM jaghanya se upavAsa, madhyama se velA, utkRSTa se telA, zizira Rtu meM ghanya se se velA, madhyama se telA, utkRSTa se caulA, aura varSA Rtu meM jaghanya se telA, madhyama se caulA, utkRSTa se paeNcolA karatA hai / pAraNA meM nikRtivarjita AhAra letA hai / dvitIyabhaGga meM jo sAdhu anuparata hai arthAt rAjA Adi gRhasthoM ke ghAtarUpa vyApAra se nivRtta nahIM hotA hai, aise sAdhu kA sAdhuvepa chInakara guru mahArAja use gaccha se nikAla de / jo sAdhu rAjAdika gRhastha ke ghAtarUpa vyApAra sAdhu kAta pADavA Adi duSkRtyAthI nivRtta thaI jAya che ane niyama kare che ke-'have huM pharIne evu kAma nahiM karUM' evA sAdhune gurU pArAcikAha prAyazrcitta Ape evA sAdhu, sAdhunA veSa cheADI dai ziranA upara kapaDu khAdhI gurUnI AjJA laI khajAramA jAya che ane vyApArIonI pAse peAtAnuM pApanu nivedyana karI eka eka kADI mAge che. mAgIne te kArDiAne gurU mahArAjane khatAve che tyAre gurU mahArAja tene muniveSa ApIne pharIne dIkSA Ape che pArAcika tapanuM vidhAna AgaLa kahela anavasthApya tapanA samAna che A tapasyAmA te sAdhu grISmaRRtumA jadhanyathI upavAsa, madhyamathI khelA, utkRSTathI telA, ziziraRtumA jaghanyathI khelA, madhyamathI telA, utkRSTathI caulA, ane varSARtumA jaghanyathI telA, madhyamathI caulA, utkRSTathI paceAlA kare che pAraNAmA vikRtivarjita AhAra le che dvitIyabha gamA--je sAdhu anuparata hoya arthAt rAjA Adi gRhasthAnA ghAtarUpa vyApArathI nivRtta thatA nathI, evA sAdhunA sAdhuveSa chInavI laIne Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtisax sa tasya gRhasthAnasyAyA nijapina sAriko jAta, gayA skandrakumArasya pAlaka iti | 3 | yo rAjo yuvarAjasya vA cakka sa caturthagajJAntargana / anImiyAt cadhaka parapakSa, rAjA tu parapakSa evAsti 18/ 248 , prathamabhaGge yo'nuparata sa prAyazcittAnarha tasmAt tasya sAdhunepamapahRtya guruNA bahirnissAraNa karaNIyam, yastUparata 'punanaiva kariSyAmI' ti pratijAnAti tasya taporUpa karanevAlA mAdhu / (3) parapakSa, svapakSa me duSTa- sAdhu se dveSa karanevAlA gRhastha / isakA udAharaNa isa prakAra hai-kisI sAdhuna gRhasthAvasthA meM vAda meM kimI ko parAjita kiyA thA / parAjita manuSya usakA cairI ho gyaa| bAda meM vijayI manuSyane dAkSA lekara sAdhutva ko aGgAkAra kiyA, usa samaya parAjita manuSya tIna vairAnubandha ke kAraNa uma sAdhu ko mAra DAlA / jaise- pAlakane skandaka Adi paoNcasau muniyoM ko mAra DAlA / tathA ( 4 ) parapakSa - parapakSa meM duSTa-gRhastha se dveSa karanevAlA gRhastha / isakA udAharaNa hai-rAjA vA yuvarAja kA vadha karanevAlA gRhastha / hatyA karanevAlA adIkSita hone ke kAraNa parapakSI hai, rAjA Adi to parapakSI hai hI, isaliye yaha caturtha bhaTTa kA udAharaNa hai / prathamabhaga meM jo sAdhu anuparata hai, arthAt mRtaguru ke dAta pADanA Adi duSkRtya se nivRtta nahIM hotA hai, vaha prAyazcitta kA adhikArI nahA hai| guru ko cAhiye ki aise sAdhu kA vepa chIna le, aura gaccha se usako nikAla deN| jo sAdhu dAta pADanA Adi duSkRyoM se nivRtta ho jAtA hai, aura pratijJA karatA hai ki "mai aba phira kabhI aisA kAma nahA karU~gA " vALe sAdhu (3) parapakSa, svapakSamAM dudha-sAdhune dveSa karavAvALA gRhastha Anu udAharaNa Ama che keAi sAdhue gRhasthAzramamA vAdavivAdamA koI ne parAjita karyA hatA . parAnti mANana tene verI thaI gaye pachI vijayI manuSya dIkSA lai sAdhutva mRgIkAra karyuM, te samaye parAjita manuSye tIvra vAnu dhane kAraNe te sAdhune mArI nAkhyuM jema, pAlake spada Adi pAMcame munione mArge nAkhyA tathA (4) parapakSa, parapakSamA duH gRhasthAnA dveSa karavAvALA gRhastha tenu udAharaNa che-rAjA athavA yuvarAjane vadha karavAvALA gRhastha hatyA karavAvALA akSina havAne kAraNe parapakSI che, rAjA Adi te parapakSI cheja, AthI e caturtha bhAganu udAharaNa che prathama bha gamA je mAdhu anuparana ke arthAt marelA gurUnA dAta pADavA Adi duSkRtyathI nivRtta thate nathI te prAyazcittane adhikArI nathI gurUe evA sAdhunA veSa chInavI levA joI e ane gacchathI tenA ahiSkAra karavA joice je Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapaNI TIkA sU 30 prAyazcittabhedavarNanam parapasa parapakSe TaSTa | tana nAlAyA taruNyA vA sAcyAya sAdhurdaSTa jIbhaGgakAraka, prathamo bhaGga / sA yAtara gRhiNyAmanyatAthikAyA vA avyupapanna iti dvitIya / gRhastho bAlAyA tasyyA yA sAyAnupapana iti tRtIya / gRhamyo gRhasthAyAmiti caturtha / duSTo'pi caturvidho mantaya / tana- prathamabhaGge vartamAna bonuparata sAvika kartavya - sAdhuvaipApahogayA gArigIya | yastUparata = upazAnta 'punaneva kariSyAmI' - ti pranijAnAni, tara pAgakhikA tapArUpa prAyazcitta kArayati tata sAdhuvepamanapa ya dIkSApradAna kartana upaviSaya pravinAbhAvAta / 251 paratArthika kA srA se vyabhicAra karanavAlA sAdhu | (3) parapana, svapakSa meM duSTa = nAlA yAM tara sAdhyA kA zrIbhaga karanevAlA gRhastha / (4) parapana, parapakSa meM duSTa - gRhastha sI ke sAtha vyabhicAra karane vAlA gRhasya / nipayaduSTake ye cAra bhaTTa hue| unama prathamabhaGga meM vartamAna sAdhu apane Tapkarma se nivRtta na ho to guru usako liMgapArAcika kara deM, athAt usakA sAdhuvepa le le, aura umasa gaccha se sarvathA vahiSkAra kara de / jo sAdhu apana dUrma se nivRtta eva upagAnta hokara aisI pratijJA kare ki "mai aba phira kabhI bhI aisA na karU~gA " usako guru pAJcikArha tapopa prAyavitta dete haiM / aise sAdhukA sAdhuvepa nahIM ThInA jAtA hai, mAtra use nayI dIkSA dI jAtI hai / apane duSkarma se nivRtta nipayaiSTa ke liye liGgapArAcika kA vidhAna nahIM hai, athAt usakA vepa nahIM chInA jAtA hai / parapakSamA duH-zayyAtanI strI athavA paratIthinI strIthI vyabhicAra karavAvALA mAdhu (7) papakSa, svapanamAM duSTa-mAlA athavA taNI sAdhvInu zIyaLa bhAga -vAvALA gRhastha (4) pagyakSa, parapakSamA hue-gRhastha strInI mAthe vyabhicAra karavAvALA gRhastha viSayaduSTanA A cAra bhaga thayA temA prathamabhagamAM vartamAna sAdhu peAtAnA duSkarmathI nivRtta na thAya te gurU tene li gapAgacika karI de, arthAt tenA mAdhu veSa laI le ane gacchamAthI tenA nayA aSkiAra karI de je mAdhu potAnA duSkarmathI nivRtta tema ja upazAta thaIne evI prAMtanA kare ke 'hu have karIne nadI evu nahiM karU' tene gurU pAgacikAhanaparUpa prAyazcitta Ape che evA mAdhunA sAdhuveSa chIndhI levAtA nathI. mAtra tene navI dIkSA apAya che peAtAnA duSkarmathI nivRtta viSayaSTane mATe lipArAcinu vidhAna nathI arthAt tene veSa chInavI levAtA nathI Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAlikA - tazcet tarhi tasya na pArAdhikatapa karaNa, nApi ca mAsumepApahAra , kiMtu punadrA pradAnamAna praayshcittm| tRtIyabhanne caturthabhane ca--yadyatigayanAnI 'upazAto'yam' iti mayate, tadA saMdeza dIkSitu na kalpate, kintu anyasmina deze gayA dIkA daannyaa| viSayaduSTo'pi pUrvavat vividha --svapanaduSTa , parapakSaddha ceti / tatrApi caturbhI - tadyathA--svapakSa svapakSe duSTa 1, myapakSa parapakSe duSTa 2, pampA mApase TATa 3, se nivRtta ho jAya to usase gura pArAvika tapa nahA karAye, na umakA mAdhuvepa hI chIne, kintu use kSetrapArAdhika karake phira se dAkSA de, yaha usakA prAyazcitta hai / tRtIyabhaGga meM jo gRhasya sAdhu kA ghAtaka hai vaha yadi dAkSA lenA cAhe, gurumahArAja ko vaha upazAta jJAta ho to usa gurumahArAja anyadeza meM le jAkara dIkSA de| kyA ki svadeza meM isake liye dIkSA nahA kalapatA ha / caturthabhaga me- jo koI gRhastha, rAjA yuvarAja Adi gRhastha kA ghAtaka hai, vaha yati dIbhA lenA cAhe aura guru mahArAja ko vaha upazAnta mAlUma ho, to usako paradeza meM le jAkara dIkSA de| svadeza meM usake liye dAkSA nahA kalapatI hai| . vipayaduSTa mI pUrvavat do prakAra kA hotA he-ravapakSaduSTa aura parapakSaduSTa / yahA para bhI caturbhaGgI hai / vaha isa prakAra hai-(1) svapakSa, svapakSa me duSTa--yAlA yA taruNA sAvI kA zIla bhaGga karanevAlA sAdhu / (2) svapakSa, parapakSa me duSTa-DAvyAtara kI strI yA guru mahArAje tene gacchathI bahAra kare je sAdhu rAjadika gRhasthanA ghAtarUpa vyApArathI nivRtta thaI jAya te tene gurU pArAcina tapa na karAve, na tene sAdhuvezapaNa chInavI le, paraMtu tene kSetrapAlacika karIne pharIthI tene dIkSA Ape, e ja tenuM prAyazcita che. * * tutIya gamA-je gRhastha sAdhune ghAtaka hoya te je dIkSA levA cAhe te atizayajJAnI gurUmahArAjane je te upazAta jaNAya to tene gurUmahArAja anya dezamA laI jaIne dIkSA Ape kamake svadezamAM tene mATe dIkSA kalpatI nathI catarthabhe gamA--je kaI gRhastha, rAja yuvarAje Adi gRhasthano ghAtaka hoya, te je dIkSA levAne cAhe te tene paradezamAM laI jaIne dIkSA devI svadezamAM tene mATe dIkSA kapatI nathI viSayadui paNa pUrva pramANe be prakAranA thAya che apakSadui ane parapakSa >> ahIM paNa caturbha nI che te A prakAre che-(1) svapala, svapakSamA dag- AlA athavA tarUNI mAthvInuM karIyaLa bha ga karavAvALA sAdhu (2) zvapala, Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpavarSiNI-TokA sU 30 prAyazcittabhadavarNanam 253 nagayA yasmin gRhasthakule doSa utpana , upansyate vA, tadIye kule praveSTu vAragIya / tathA-patra nirgamapravezayorimekamevAsti tara, tathA dvayogrAmayorapAntarAle yatra dvayAdigRhANA sanivezastatrApi gamanAgamana vAraNIyam / aya kSetrapArAdhika ityucyate / dvividhe'pi duSTapArAcike prathamabhaGgApikAra / zepAgi punardvitIyabhagAdIni ziSyabuddhivezadyArtha pradarzitAni / __ atha pramattapArAzcika ucyate-syAnarddhinidrAvAna pramattapArAzcika , tasya sAmAnyalokavalAd dviguNa niguNa caturguNa vA bala bhavati, tasmAdasau guruNA eva prajApanIya - saumya ! lina muJca, cAritra tara nAsti / yatheva guruNA sAnunayamukta sAdhuvepa muJcati, tata jina grAmanagarAdi sthAnoM ma vihAra karatI hai vahA~ vihAra nahIM karane diyA jAtA hai / dvitIyabhana ke mAdhu ko jisa ngr| meM, jisa kulameM usase dopa ho gayA aura hone kI bhAvanA hai, vahA nahIM jAne diyA jAtA hai, aura jahA~ nikalane tathA praveza karane kA dvAra eka hI hai vahA, tathA do gAvoM ke bIca meM jahA~ do tIna dhara vase hue ho vahA~ bhI, isa sAvu kA gamanAgamana roka diyA jAtA hai / yahI kSetrapArAzcika kahA jAtA hai| pratisevanApArAzcika ke duSTa nAmaka prathama bheda ke kapAyaduSTa aura pipayaduSTa ye do bheda hue| ina donoM bhedoM meM prathama bhaGgakA hI yahA~ adhikAra hai, kyoM ki prathama bhaGga meM hI pArAzcikAI prAyazcitta diyA jAtA hai / dvitIyabhaga Adi to ziSyoM kI buddhi vizada ho, isaliye dikhalAye gaye hai| aba pramattapArAJcika kahate hai / syAnarddhinidrAvAn sAdhu pramattapArAJcika hai| use sAmAnya logoM ke valase dviguNa, triguNa vA caturguNa bala hotA hai / aise sAdhu ko dvitIya bhaganA sAdhune, je nagarImA je kuLamA tenAthI depa thaI gayo hoya ane hovAnI saMbhAvanA hoya tyAM javA devAtA nathI ane jyAM nIkaLavAnuM tathA praveza karavAnuM dvAra eka ja hoya tyA, tathA be gAmonI vacce jyA be traNa ghara vaselA hoya tyAM paNa te sAdhunuM gamanAgamana rokavAmAM Ave che, A ja kSetrapArAcika kahevAya che pratisevanApArAcikanA dui nAmanA prathama bhedanA kaSAyaduI ane viSayadu, e be prakAra thayA e banne prakAmAM prathama bhAgane ja ahI adhikAra che, kemake prathama bha gamA ja pArAcikANuM prAyazcitta devAya che dvitIya bhaga Adi te ziSyonI buddhi vizada thAya te mATe banAvyA che have pramattapArAcika kahe che. syAnaSkrinidrAvAnuM sAdhu pramattapArAcika che tenAmAM sAmAnyalekanA baLa karatA bamaNu traNagaNu athavA cAragaNuM baLa Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikamare dvitIyabhaGge'pi vartamAno yo'nuparata sa va liGgapArAdhika karnaya , uparatastu na ligata pAgadhika kartavya , kSenata evaM pAganika kartavya , punadakSiApradAnamAra tasya prAyazcittam / tRtIye caturthe ca bhane yadhupazAntastatA'nyammin deze dIkSA dAtavyA, atra pArAzcikatapana prastuta vAt parapakSe tasyAsambhavAt / yadyanupazAtastarhi tIkSA na daatvyaa| yeSu prAmAdipu tA sAbhyo viharanti teSu teSu sthAna vihA~ sa prathamamane vartamAna mAdhurnivAryate / dvitIyAdiSvapi bhaGgepu tAni sthAnAni prAmAdIni parihartavyAni / gatadukta bhavati-dvitIyama) yasyA dvitIyamanameM vartamAna sAdhu yadi apane durma se nivRtta na ho to guru mahArAja usa sAdhuko liGgapArAzcika kara deM, arthAt usakA sAdhuvepa lekara umako gaccha se sarvathA ka liye nikAla reN| jo sAdhu nivRtta ho jAya usako liGgase pArAdhika na kareM, arthAt usakA sAdhuvepa nahIM chIne, kintu usako kSetra se pArAzcika kara deN| aise sAdhuko phira se dIkSA deM / yahI isake liye prAyazcitta hai| tRtIya caturtha bhagameM vartamAna gRhasya upazAnta arthAt apane duSkarma se nivRtta ho to usako anyadeza meM dIkSA denI caahiye| yadi vaha upazAnta na ho to anya deza meM bhI dIkSA nahIM deN| yahA~ pArAJcika kA prastAva, arthAt-upakrama hai, pArAzcika tapa parapakSa arthAta gRhastha ke liye sambhavita nahIM hai, isaliye gRhastha ke liye dezAntara meM dIkSA dene kA vidhAna kiyA hai| prathamabhana ke sAdhu ko, jina sAdhiyoM kA usane zIla bhana kiyA hai ve sAdhviyoM dvitIyabhaMgamAM vartamAna sAdhu je potAnA duSkarmathI nivRtta na thAya te gurU te sAdhune li gapArAcika karI de, arthAta tene sAdhu veSa laI le ane tene gucchathI sarvathA mATe bahiSkAra kare je sAdhu nivRtta thaI jAya tene ligathI pArAcika na kare, arthAta tene sAdhuveSa na laI le paraMtu tene kSetrathI te sthaLathI) pArAcika kare evA sAdhune pharIne dakSA de, e ja tene mATe prAyazcitta che tRtIya cartuthabhagAmAM vartamAna gRhastha upazAta arthAta potAnA duSkarmathI nivRtta thAya che tene bIjA dezamAM dIkSA devI joIe je te upazAta na thAya te bIjA dezamAM paNa dIkSA na devI ahIM pArAcikane prastAva, arthAta upakrama che, pArAcika tapa parapakSa arthAta gRhasthane mATe saMbhavita nathI, tethI gRhasthane mATe dezAtaramAM dIkSA devAnuM vidhAna karyuM che prathama bhAganA sAdhune, je sAdhvIonu teNe zIlabhaMga karyuM hoya te sAkhIo je gAma nagarAdi sthAnemAM vihAra karatI hoya tyA vihAra karavA devAmAM Avato nathI, - Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSapiNI-TIkA sU 30 prAyazcittabhedavarNanama thAnakava madhyakAra yA necchati, taTA tamya sahavAso varjanIya / __ athA'nyonyakuryAgapAganika ucyate-murabapAyubhyA maithunI anyonyakurvANapAgaJcika / sa punarna dIkSagIya / yati tu atigayajAnI AcArya - aya na punareva kariSyati' ini jAnAti, tadA pAgacikAI tA kArayiyA punastammai dAkSA pradeyA / viSayaSTo'nuparata eva ligata pAgadhika kriyte| yantu pipaSTa uparata sa upAzrayAti kSetrata va pAgazcika kriyate, na tu jita / DopA kapAyaduSTapramattAnyonyakurvAgA niyamAlliGgapArAdhikA kriyante / caha thAnakava athavA samyasya kA svIkAra karanA nahIM cAha, tana magha usakA sahavAsa kabhI bhI nahIM kI, sarvadA ka liye usakA bahiSkAra kara de / ana anyo'nyakurvANa pArAzcika kahate hai-jo sAdhu mukhamaithunI aura gudAmaithunI ho, yaha 'anyonyArcAga pAganika' hai / aise mAdhu ko phira se dIkSA nahIM dI jAtI hai / yadi atigayajJAnI guru mahAgaja ko aisA anubhava ho ki yaha phira aisA nahIM karegA, tara ve usase pArAcikAI tapa karA kara phira se use dIkSA de|| vipayaduSTa sAdhu yadi apane duSkarma se nivRtta nahA hotA hai to vaha liGgapArAccika __ hotA hai, arthAt umakA sAdhuvepa le liyA jAtA hai, aura use gaccha se nikAla diyA jAtA hai / jo niSayaduSTa sAdhu apane duSkarma se nivRtta ho jAtA hai, vaha upAzrayAdi kSetra se hI __ pAgazcika kiyA jAtA hai, arthAt vaha anya pradeza meM bheja diyA jAtA hai, usakA sAdhuvepa je te zrAvakatva athavA samyakatvane svIkAra karavA ne cAhe te sagha tene sahavAsa kadI paNa kare nahi, sarvadA mATe tene bahiSkAra karI de have aDacakuNaparAciTha kahe che-je sAdhu mukhamaithunI ane gudA maithunI heya te " a nyakurtA-pArAcika che evA sAdhune pharIne dIkSA apAtI nathI je atizayajJAnI gurUmahArAjane evo anubhava thAya ke A pharIne evu nahi kare, te teo tenI pAse pArAcinAI tapa karAvIne pharIne tene dIkSA Ape viSayaNa sAdhu je pitAnA duSkarmathI nivRtta na thAya te tene ligapAgacika karAya che, arthAt tene sAdhuveSa laI levAya che, ane tene ga7thI kADhI mUkavAmAM Ave che je viSayaNa sAdhu pitAnA duSkarmathI nivRtta thaI jAya che te upAzrayAdi kSetramAthI ja pArAcitra karAya che, arthAt tene bIjA pradezamAM mokalavAmAM Ave che tene sAdhupa laI levAmAM AvatuM nathI viSayaduSTathI judA je vAyaduSTa, pramatta ane anyonyakurvANa che, e traNane niyama pramANe li gapArAcina karavAmAM Ave che, arthAt temano sAdhupa laI levAya che Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 papAti zobhanam / atha na muJcati tata sagho miliyA tasya sAdhuveSa harati, na skae jana, tasyaikasyopari pradveSamabhavAt, pradveSayuktatha sa tasya hiMsanamapi kuryAt / tammai punadrAkSA na dIyate / yastu jJAnAtizayavAn AcArya eva jAnAti - 'yanna punagtasya syAnardinidrodayo bhaviSyatIti tata pArAvikA prAyacitta kArayinA tasmai dIkSA dadAti / meghena miThinA tasya sAdhuvepApahAre kRte punarAcArya enamupaniti-sthUlaprANAtipAtaniramaNAdIni dezavratAni gRhANa, tAni cet pratipattu na samarthastato darzana ( samyattana) grahAga / athainamukto'pi 1 gurumahArAja isa prakAra kahe - " somya / tuma sAdhuvepa choDa do, kyA ki tuma ma cAritra kA abhAva hai / guru se isa prakAra sarala bhAva se kahe jAne para yadi vaha sAdhuneya kA parityAga kara de to acchA hai, nahIM to magha milakara usakA sAdhunepa TIna le, akele nahIM, kyoM ki sAdhuvepa chIne jAne ke samaya usa sAdhu ko dveSa utpanna hogA, aura dvepayukta vaha sAdhu manuSya kI hisA bhI kara sakatA hai| aise sAdhu ko phira se dIkSA nahIM dI jAtI hai / yadi atishyjnyaan| guru ko aisA anubhava ho ki yaha prakRtibhavaka hai, ise ana styAnarddhinidrA Adi nahIM hogI, to guru usa sAdhu ko pArAcikA prAyazcitta dekara phira se dIkSA de / rUpa milakara usa sAdhu kA jana vepa chIna le, tana guru mahArAja styAnarddhinidrAvAn pramattapArAcika sAdhu ko isa prakAra upadeza de-Aja se tuma sthUlaprAgAtipAtaviramaNarUpa zrAvaka dharma ko svIkAra karo / yadi tuma isakA AcaraNa karane me asamartha ho to tatvArthazraddhAnarUpa samyakuva ko svIkAra kro| isa prakAra upadeza dene para bhI yadi hAya che evA sAdhune gurUmahArAja A pramANe kahe saumya ! tu sAdhuveSa ADI de, kemake tArAmA cAritranA abhAva gurU taraphathI A prakAre sarala bhAve kahevAmA AvatA ne te sAdhuveSane parityAga karI de tA sArU che, nahi te madhe maLIne tenA sAdhuveSa chInavI leveA, ekalAe nahi kemake sAdhuveSa chInavI letI vakhate te sAdhune dveSa utpanna thaze, ane dveSavALA te sAdhu manuSyanI hi sA paNa karI zake che evA sAdhune phIne dIkSA devAtI nathI je atizaya jJAnavAna gurUne eve anubhava thAya ke A prakRtibhadraka che, have ene styA inidrA Adi nahi thAya te gurU te sAdhune pArAcikArDa prAyazcitta daine pharIne dIkSA Ape sagha maLIne te sAdhune jyAre veSa chInavI le tyAre gurUmahArAja styAddhinidrAvAnuM pramattapArAcika sAdhune A prakAre upadeza Ape AjathI tu sthUlaprANAtipAtaviramaNurUpa zrAvaka dhamane svIkAra karaje tu tenu AcaraNa karavAmA amamartha hoya te tattvAzraddhAnarUpa samyaktvanA svIkAra kara A prakAre upadeza devA chatA paNa Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 ___pavarSiNI-TIkA sU0 30 vinayabhedaparNanam 257 se kiM taM viNae ? viNae sattavihe paNNatte, taM jahAgacchAni sArito'mmItyazubho bhAra svapataro'pi na vidyate sa evavidhaguNasampanna pArAvika prAyazcitta kartumarhati / yastvetadguNarahitantasya pArAzcikApatti prAmasya mUlamena yazcitta bhavati / AzAtanApArAdhiko jaghanyena paNmAsAn , unkarpatazca dvAdaza mAmAn bhavati, etAvanta li gacchAnie~Dha (niphAzita ) stiSThati / pratisevanApAgaJciko jaghanyena marasaramukarpato diza varSANi niyUDha Aste / vistarantu-anyatra draSTavya / 'se ta pAyacchitte' tadetaAyazcittam / se ki ta viNae ' atha ko'sau vinaya ? vinaya phisvarUpa iti prazna / uttaramAha-'viNae' vinaya -cinayati-apanayati aSTavidharmANIti vinaya =abhyuthAnapandanagayA hU~' yaha azubha bhAva aNumAtra bhI na ho, isa prakAra ke guNoM se yukta hI sAdhu pArAcika prAyazcitta kA adhikArI hai / jo sAdhu ina guNoM se rahita hai, usase pArAJcikAI prAyazcitta yogya aparAdha ho gayA hai, usako mUlAI prAyazcitta hI diyA jAtA hai| AgAtanApArAzcika sAdhu jaghanya se cha mAsa taka aura ukarSa se bAraha mAsataka gaccha se vahiSkRta rahatA hai| pratisenanApArAJcika sAdhu jaghanya se eka varSa aura utkarSa se bAraha varSa gaccha se bahiSkRta rahatA hai / isakA vistRta varNana anyatra desanA cAhiye / (se ta pAyacchitte) ye dama prakAra ke prAyazcitta he // sU0 30 // (se ki ta viNae ) vinaya kA kyA svarUpa hai (viNae sattavihe paNNatte) vinaya sAta prakAra kA hai| jo aSTavidha karmI ko dUra karatA hai, vaha vinaya hai| mAthI kADhelA chatA paNa jenA manamAM "huM gacchathI bahiSkAra pAmele zu e azubha bhAva aNumAtra paNa na haya, e prakAranA guNovALe ja sAdhu pArAcika prAyazcittane adhikArI che je sAvuM e guNothI rahita che tenAthI pArAcikANuM prAyazcitta yogya aparAdha thaI gayuM hoya to tene mUlAI prAyazcitta ja apAya che AzAtanApArAcika sAdhu jaghanyathI cha mAsa sudhI ane utkarSathI bAra mAsa sudhI gacchathI bahiSkRta rahe che pratisevanApArAcika sAdhu jaghanyathI eka varSa ane utkarSathI bAra varSa sudhI ga7thI maDita 2 cha tenu vistRta pani mIrathI nadename (se taMpAyacchitte) mA 42 prA2nA prAyazcitta (sU0 30) (se ki ta viNae) vinaya tapanu sva35 zucha? uttara-(viNae sattarihe paNNatte) te sAta Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 aupapAtikako yastu sAdhu karmadopAt pArAcikApattiyogyAt ukRSTamaparAdhapada prApta , sa yadi bhadraka 'punareva na kariSyAmI'-ti vyavasitastadA sa tapa pArAzcika -arthAt tapa samArAdhanatatpara pArAJcika kriyate / tasya tapa karagayogyatA yayA bhavati taducyate-canarUpamanArAca sahanana, vajrakuDyasamAna vIrya, sAgaravadgambhIratA, mesvadIratA, AgamanAna-jaghanyena navamapUrvAntargatamAcArAkhya tRtIya vastu, utkarpato dazamapUrva mapUrNa, taca sUrato'rthatazca yadi paricita bhavati / etai mahananAdibhi sampanna , tathA siMhavikrIDitAditapa karmabhAvita , indriyakapAyANA nigrahe samartha , pravacanarahasyArthajJAnasampannazca, tathA gacchAni sAritasyApi yasya nahIM chInA jAtA hai / viSayaduSTa se bhinna jo kapAyaduSTa, pramatta aura anyo'nyakurvANa haiM, ye tIna niyamata liGgapArAJcika kiye jAte haiM, arthAt inakA sAdhuvepa le liyA jAtA hai| jisa duSkarma se sAdhu pArAzcika hotA hai, usa duSkarma ke kAraNa jo sAdhu uskRSTa aparAdhI ho gayA ho, vaha sAdhu yadi bhadraka ho aura vaha aisA niyama kare ki "mai aba phira kabhI bhI aisA nahIM karU~gA" taba vaha sAdhu tapa pArAzcika kiyA jAtA hai, arthAt usase pArAJcika tapa karAyA jAtA hai / pArAzcika tapa karane kI yogyatA jaise hotI hai so kahate hai-jo sAdhu vajra-RSabha-nArAca-mahananavAlA ho, vana kI bhIta ke samAna dRDha jisakA vIrya-parAkrama ho, samudra ke samAna jisameM gAmbhIrya ho, meru ke samAna jisameM dhIratA ho, tathA jo Agama ko jAnane vAlA ho arthAt jaghanya se navamapUrvAntargata AcArAkhya tRtIya vastu ko, utkRSTa se sampUrNa dazama pUrva ko sUtra se aura artha se jAnane vAlA ho, siMhavikrIDita Adi tapa kara cukA ho, indriya aura kaSAyoM ke nigraha karane meM samartha ho, pravacana ke gUDhArtha ko jAnane vAlA ho, gaccha se nikAle jAne para bhA jisake maname 'mai gaccha se nikAlA je duSkarmathI sAdhu pArAcika thAya che te duSkarmanA kAraNe je sAdhu utkRSTa aparAdhI thayela hoya te sAdhu je prakRtibhadraka hoya ane je te evI pratijJA kare ke "huM have pharIne nadI Avu nahi karU" te te sAdhu tapa pArAcika karAya che, arthAt tenI pAse pArAcika tapa karAvavAmAM Ave che pAcika tapa karavAnI yegyatA kevI hoya te kahe che-je sAdhu vajaRSabhanArAcasahananavALA heya, vAnI bhItanA jevA dRDha jenu vIrya-parAkrama heya, samadranI jema jenAmAM gAbharyuM hoya, merUnI peThe jenAmA dhIratA hoya, tathA je Agamane jANavAvALA hoya arthAt jadhanyathI navamapUrvagata AcArAkhe trIjI vastune, utkRSTathI saMpUrNa dazama parvane sUtrathI tathA arthathI jANunArA hoya, sihavikrIDita Adi tapa karI cUkayA hoya, Idriya ane kASAnA nigraha karavAmAM samartha hoya, pravacananA gUDhArthane jANavAvALA hoya, garacha Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yUSayaSiNI-TIkA sU0 30 yinayabhedadharNanam 27 se ki taM viNae ' viNae sattavihe paNNatte, taM jahA- gacchAni sArito'mmItyagubho bhAva sthapatage'pi na vidyate sa evaviyaguNasampanna pArAdhika prAyazcitta kartumarhati / yasvetadaguNarahitastasya pAgaJcikApatti prAptasya mUlmeva dhetta bhavati / . AzAtanApArAzciko jaghanyena paNmAmAn , unkarpatazca dvAdaza mAmAn bhavati, etApanta . .--cchAniyUDha (nikAzita ) stiSThati / pratisevanApAgaJciko jaghanyena marasaramutkarpato dvAdaza varSANi niyUDha Aste / vistarastu-anyatra draSTaya / 'se ta pAyacchitte' tadetaprAyazcittam / 'se ki ta viNae ' atha ko'sau vinaya ? vinaya kiMsvarUpa iti prazna / uttaramAha-'viNae' pinaya -niyati--apanayati aSTavidharmANIti pinaya =abhyuthAnavandanagayA hai' yaha azubha bhAva aNumAtra bhI na ho, isa prakAra ke guNoM se yukta hI sAdhu pArAcika prAyazcitta kA adhikArI hai / jo sAdhu ina guNoM se rahita hai, usase pArAcikAI prAyazcitta yogya aparAdha ho gayA hai, umako mUlAI prAyazcitta hI diyA jAtA hai| ___AzAtanApArAzcika sAdhu jaghanya se cha mAsa taka aura utkarpa se bAraha mAsataka gaccha se bahiSkRta rahatA hai| pratisevanApArAJcika sAdhu jaghanya se eka varpa aura unkarpa se bAraha varSa gaccha se bahiSkRta rahatA hai| isakA vistRta varNana anyatra dekhanA cAhiye / (se ta pAyacchitte) ye dasa prakAra ke prAyazcitta hai / / sU0 30 // (se ki ta viNae ) vinaya kA kyA svarUpa hai| (viNae sattavihe paNNate) vinaya sAta prakAra kA hai / jo aSTavidha karmoM ko dUra karatA hai, vaha vinaya hai / mAthI kADhelA chatA paNa jenA manamAM "huM gacchathI bahiSkAra pAmela chu " e azubha bhAva AsumAtra paNa na haya, e prakAranA guNavALe ja sAcuM pArAcika prAyazcitta adhikArI che je sAdhu e guNothI rahita che tenAthI pArAcikANuM prAyazcitta egya aparAdha thaI gayo hoya te tene mUlAha prAyazcitta ja apAya che AzAtanApArAcika sAdhu jaghanyathI cha mAsa sudhI ane utkarSathI bAra mAsa sudhI gacchathI bahiSkRta rahe che pratisevanApArAcika sAdhu jaghanyathI eka varSa ane utkarSathI bAra varSa sudhI ga7thI mati 22 tenu vistRta vana mIrathI ne naye (setapAyacchitte) 2 // 6za prajAnA prAyazcitta cha (sU0 u0) (se kiM ta viNae) vinaya tapanu 2135 cha? uttara-(viNae sattavihe paNNatte) te mAta Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ythaadik yastu sAdhu karmadopAt pArAzikApattiyogyAt umaTamaparAdhapaTa prApta., sa yadi bhadraka 'punareva na kari yAmI'-ti vyavasitastadA sa tapa pArAvika-arthAna tapa samAgadhanatatpara pArAdhika kriyate / tasya tapa kAgayogyatA yathA mAti taducyate-vanaspabhanAraca sahanana, vaDayasamAna vIrya, sAgaravadgambhIratA, meruSaddhIratA, AgamajJAna-jaghanyena naramapUrvAntargatamAcArAraya tRtIya vastu, utkarpato dazamapUrva mapUrNa, taba sUrato'yaMtazca yadi paricita bhavati / etai mahananAdibhi sampanna , tathA siMhavikrIDitAditapa karmabhAvita , indriyakapAyANA nigrahe samartha , pravacanarahasyArthajJAnasampanazca, tathA gacchAli sAritasyApi yasya nahIM chInA jAtA hai / viSayaduSTa se bhinna jo kapAyaduSTa, pramatta aura anyo'nyapurvANa haiM, ye tIna niyamata liGgapArAzcika kiye jAte haiM, arthAt inakA sAdhuvepa le liyA jAtA hai| jisa duSkarma se sAdhu pArAzcika hotA hai, usa duSkarma ke kAraNa jo sAdhu utkRSTa aparAdhI ho gayA ho, yaha sAdhu yadi bhadaka ho aura vaha aisA niyama kare ki "mai atra phira kabhI bhI aisA nahA karU~gA" tana yaha sAdhu tapa pArAdhika kiyA jAtA hai, arthAt usase pArAzcika tapa karAyA jAtA hai / pArAdhika tapa karane kI yogyatA jaise hotI hai so kahate hai-jo sAdhu vana-upabha-nArAca-mahananavAlA ho, bana kI bhIta ke samAna dRDha jisakA vIrya-parAkama ho, samudra ke samAna jisameM gAmbhArya ho, meru ke samAna jimameM dhIratA ho, tathA jo Agama ko jAnane vAlA ho arthAt jaghanya se navamapUrvAntargata AcArAkhya tRtIya vastu ko, utkRSTa se sampUrNa dazama pUrva ko sUna se aura artha se jAnane vAlA ho, siMhavikrIDita Adi tapa kara cukA ho, indriya aura kapAryoM ke nigraha karane meM samartha ho, pravacana ke gUDhArtha ko jAnane vAlA ho, gaccha se nikAle jAne para bhA jisake manama 'mai gaccha se nikAlA je duSkarmathI sAdhu pArAcika thAya che te duSkarmanA kAraNe je sAdhu uRI aparAdhI thayela hoya te sAdhu je prakRtibhadraka hoya ane je te evI pratijJA kare ke "hu have pharIne kadI AvuM nahi karU? te te sAdhu tapa pArAcika karAya che, arthAt tenI pAse pArAcika tapa karAvavAmAM Ave che pArAcika tapa karavAnI thatA kevI hoya te kahe che-je sAdhu vAsaSabhanArAcasahananavALA hoya, vajInI bhItanA jevA daDha jenu vIrya-parAkrama heya, samadranI jema jenAmAM gAzIya hAya, merUnI peThe jenAmAM dhIratA hoya, tathA je Agamane jANavAvALA hoya arthAt jaghanyathI navamapUrvagata AcArApya trIjI vastune, utkRithI sapUrNa dazama pUrvane sUtrathI tathA arthathI jANunArA hoya, mihavikIDita Adi tapa karI cUkayA hoya, Idriya ane kASAnA nigraha karavAmAM samartha hoya, pravacananA gUDhArthane jANuvAvALA hoya, garacha Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpapiNI TIkA su. 30 vinayabhedavarNanama 389 maNapajavaNANaviNae 4, kevalaNANaviNae 5 / se ki ta daMsaNaviNae ? dasaNaviNae duvihe paNNatte taM jahA sussusaNAviNae 1, aNaccAsAyAviNa 2 / se kiM taM sussUsaNAviNae ? sussU - triNae' zrutajJAnavinaya, 'ohiNANaviNae' anabhijJAnagniya 'maNapajnanaNANatriNae ' mana paryajJAnaniya, 'kevaraNAgaviNae' ke jJAnavinaya / atha darzananiya pRcchati' meM kiM ta isapariNae ' atha ko'mau darzanavinaya ' ' dasaNaviNae ' darzanavinaya darzanamohanIyAjinitastaca zraddhAnarUpa AmapariNAma darzana, tamanA niya , navinaya, sa ' duviDe paNNatte ' dvina prajama, nivya darzayati-' ta jahA tadyathA'mummaNAcigae' zupAvinaya vinimayena gudi sevana zuzrUSA tadrUpo vinaya / 'aNaccAsAyaNAriNae' anayAgAtanAniya 'ati=janA, Aya = samyaktvArilAbha - atyAya, tamya zAtanA vyasanA - ayAzAtanA, tanniSedharUpo niyo'nayA - yAtanAvinaya, gudagvargavAdAvinivAraNam / pRpoDarAditvAsidvi / - NAciNae, ohiNANaviNae maNapajjaraNANaviNae kevaLaNANaviNae) AbhinibodhikajJAnapina, zrutajJAnagniya, anavijJAnavinaya, mana paryayajJAnaniya evaM jJAnaniya / (seta dariNa) darzanavinaya kitane prakAra kA hai ? (dasaNaviNae duvihe paNa darzananiya do prakAra kA hai| ( ta jahA ) ve prakAra ye hai - ( summasaNAfree aNacAmAyaNAviNae ) pahalA - zuzrUpAvinaya - guru Adi ke samIpa raha kara vidhiparvaka senA krnaa| dUsarA - ana yAgAtanAvinaya-samyaktvAdika ke lAbha ko jo naSTa karatA hai yaha ayAgAtanA hai, isakA nipeparUpa jo vinaya hai vaha anayAgAtanAvinaya hai / guru jAti ke ko dUra karanA nivAraNa karanA, isakA nAma janayAgAtanAniya hai / bhagapaNAnie, kevalaNANaniNa ) 1 malinimodhijJAnavinaya, zrutajJAna vinaya, 3 avadhijJAnavinaya, 4 mana payajJAnavinaya, 5 kevalajJAnavinaya prazna- (se kiMta saNaniNae ) darzanavinaya DeTA prajaranA hai? -( saNapie dunihe paNNatte) harzanavinaya meM ajaranA hai, ( ta jahA ) te Aja - (summUsaNAviNaNa aNancAsAyaNAnie ) paDebo-zuzrUSAvinaya-guru AhinI pAne vhIne vidhipUrva8 mevA karavI, khIje anatyAzAtanAvinaya-namyakatva AphrikanA lAbhane je nAza re che te atyAzAtanA che, tene niSevarUpa je vinaya che te anatyAzAtanAvinaya che guru AdinA avarNavAdane dR kave tenu nivAngyu karavu tenu nAma anatyAzAtanAvinaya che prazna - (se kiM ta musmRmaNA Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra08 aupapAtikasatre NANaviNae 1, daMsaNaviNae 2, carittaviNae 3, maNaviNae 4, vayaviNae 5, kAyaviNae 6, logozyAraviNae 7 / se kiM taM NANaviNae ? NANaviNae paMcavihe paNNate, taM jahA-AbhiNi. vohiyaNANaviNae 1, suyaNANaviNae 2, ohiNANaviNae 3, bhaktyAdirUpa , sa 'sattavihe paNNatte' samavidha prajama / 'ta jahA' tayathA-1-'gANavigae' jJAnavinaya , 2-'dasaNariNae' darzanavinaya , 3-' carittaviNae' cAritravinaya , 4 'maNoviNae' manovinaya , 5-'vaiviNae' vAvinaya , 6 'kAyaviNae' kAya vinaya , 7-'logovayAraviNae' lokopacAravinaya / epa sAniyo'pi vinaya krameNa svarUpato bheTatazca nirUpyate-se ki ta NANaviNae' atha ko'sau jJAnavinaya ? uttaramAha'NANaviNae' jJAnavinaya 'pacarihe paNNatte' paJcavidha prajapta , 'ta jahA' tadyathAtatpaJcavidhatva darzayati-'AbhiNivohiyaNANapiNae'AminimodhijJAnavinaya , 'suyaNANayaha vinaya guru Adi ke Ane para saDe ho jAnA, tathA vadanA, zuzrUpA, bhakti Adi karanA, isa rUpa se zAstroM me pratipAdita kiyA gayA hai / (ta jahA) vinaya ke sAta prakAra ye he-(gANaviNae, dasaNaviNae carittaviNae, maNaviNae,vaiviNae, kAyaviNae,logovayAraviNae) jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya, manovinaya, vacanavinaya, kAyavinaya, aura lokopacApinaya / ana yathAkrama inake svarUpa aura bhedoM kA varNana sUtrakAra karate hai-(se ki taNANaviNae ) vaha jJAnavinaya kyA hai / arthAt jisame jJAna kA vinaya kiyA jAtA hai aisA vaha jJAnapinaya kitane prakAra kA hai', (NANaviNae pacavihe paNNatte) jJAnavinaya pAca prakAra kA kahA hai| ( ta jahA) ve pAca prakAra ye hai-(AbhiNiyoriyaNANaviNae, suyprakAranA che je ATha jAtanA karmone dUra kare che te vinaya che A vinaya tapa, guru Adi padhAratA ubhA thaI javu, tathA vadanA zuzraSA Adi karavA, e rUpe zAstromAM pratipAhana thu cha (ta jahA) vinaya tapana te sAta prA2 mAcha-(NANaviNae dasaNaviNae carittaviNae maNaviNae vayaviNae kAyaviNae logovayAraviNae) 1 jJAnavinaya,2 darzanavinaya, 3 cAritravinaya, 4mane vinaya, pavacanavinaya,6 kAya vinaya, ane 7 lekepacAravinaya have tenuM kamavAra svarUpa tathA prakAranuM varNana sUtradhAra 42-( se kiM ta NANaviNae ) te jJAnavinaya zu 1 , arthAt ramA jJAnane vinaya karAya che evo te jJAnavinaya keTalA prakAra che? (NANaviNae pacavihe paNNatte) zAnavinaya pAya maarne| to cha (ta jehA) te hAra -(AbhiNiyohiyaNANaviNae, suyaNANaviNae, ohiNANaviNae, Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 - - -- - - - - -- pIyUpavarSiNo-TIkA su 30 yinayabhedayaNanama ssa aNugacchaNayA 8, Thiyasma pajjuvAsaNayA 9, gacchaMtassa paDisaMsAhaNayA 10, se taM susmRsaNAviNae / se ki ta aNaJcAsAyaNAviNae ? aNacAsAyaNAviNae paNayAlIsabihe paNNatte, taMjahAarahatANaM aNaJcAsAyaNayA 1, arahaMtapaNNattassa dhammassa aNa'alipparagahe i vA' analinagraha dani vA--analinagraha -gurusamupe aJjalIkaraNam / 7 / 'etassa aNuganchaNayA' Agato'nugamanatA--guTikama AyAnta prati mamuse gamanam / 8 / 'Thiyassa panjupAsaNayA' sthitamya paryupAsanatA-upapiSTasya gudiricchAnukulasevA [9 / 'gacchaMtassa paDisasANayA' gAThata pratigmAdhanatA gacchato gunAde pa cAda gamanagIdatA / 10 / 'se ta mummamaNAviNapa' sa epa zuzrUpaNAvinaya / anayAgAtanA pRcchati-'se ki ta aNacAsAyaNAriNae' atha ko'mo anayAgAtanAvinara / 'aNacAsAyaNAviNae' ana pAyAtanAvinaya -'paNayAlIsavihe paNNatte' paJcaca pArigAdha prajA / 'ta jahA' tadyathA-'arahatANa aNaccAsAyaNayA' arhatAmana yAgAtanatAdikoM kI savidhi vandanA karanA (6) / (ajalippaggahe da pA) gura ke sanmusa kono hAtha jADanA (7) / (etassa aNugacchaNayA) guvAdika A rahe hA to unake sanmugva jAnA (8) / (Thiyassa pajjuvAsaNayA) jara ve baiThe hA to unakI icchAnukula sevA karanA (9) / (gacchatassa paDisasAhaNayA) jara ve jAne lage to unake pAle 2 cannA (10) / (seta musmasaNAviNae) yaha satra zuzrUpagAvinaya hai / (se ki ta aNaJcAsAyaNAvigae) anatyAzAtanAvinaya kitane prakAra kA hai| (agacAsAyaNAvigae paNayAlIsavihe paNNatte) anatyAzatanApinaya paiMtAlIsa prakAra kA hai, ( ta jahA) ve prakAra ye hai-(arahatANaM aNaccAsAyaNayA) ahaMta bhagavAn kA aparNanAda Adi nahIM karanA (1), mme i vA) yathAvidhikahanA 42vI tima, mathAt guragAchiInI savidhi pahanA 42vI (6) (ajalippaggahe i vA) gurunI mAjhe pAya 341 (7) (etassa aNugaNayA) guru rAha padhAratA DAya tyAre bhanI somenyu (8) (Thiyamma pajjunAsaNayA) jyA tamAma 1 DAya tyA tamanI chAna anuja sapA 42vI (6) (gacchatassa paDisasAhaNayA) nyAre tasA pAsAtyAre temanI 17 pAchaNa yAsayu (10) (se ta sussUmaNAviNae) se mayA zuzrUSaNAvinaya cha prazna-se ki taM aNacAsAyaNAviNae) manatyAtanAvinaya sA DAvanA cha / uttara-(aNaghAsAyaNAviNae paNayAlIsavihe paNNatte) sanatyAzAtanA vinaya pisatAsIsa prazna cha, (ta jahA) te 12 2113-(arahatANa aNacyAsAyaNayA) maIta Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikama 260 saNAviNae avi paNNatte; taM jahA - abhuTTANe i vA 1, AsaNAbhiggahe i vA 2, AsaNappadANe i vA 3, sakAre i vA 4, sammANe i vA 5, kikamme i vA 6; aMjalippaggahe i vA 7, eMta 2 'se kiM ta surasAraNa' atha kossI zuzrUpaNAvinaya - 'musmRsaNAviNae ' zuzrUSaNAvinaya 'aNegavihe paNNatte' anekavidha prajJama 'ta jA' tadyathA- 'acbhudrANe ivA' abhyutthAnamiti vA, 'iti' 'vA' iti padadvaya vAkyAlaGkAre, evamagre'pi bodhyam / abhyuthAnam-AcAryAdirAgatasya abhimusam-sthAnam abhyutthAna- vinayA'rhasya darzanAdevA''sayAga | 1| 'AsaNAbhigga ivA' AsanAbhigraha iti vA, AsanAbhigraha gurvAdiryana manopaveSTumicchati tatra tatrA''sanaprApaNam |2| 'AsaNapparANe i vA' AsanapradAna miti vA, gurau samAgate sati AsanadAnam | 3| 'sakkAre i vA' satkAra iti vA - vinayA'rhasya gurvAdi vandanAdinA''darakaraNasatkAra |4| 'samANe i vA' sammAna iti vA, mamAno vA gurvAde AhAravastrAdiprazastavastunA samAnanam // 5 / 'kiGakamme i vA' kRtikarma iti vA - kRtikarma= yathAvidhi vandanam |6| (sevAvie) zuzrapagAvinaya kitane prakAra kA hai (susmRsaNAviNae aNegavihe paNNatte) zuzrUSaNAvinaya aneka prakAra kA hai, (ta jahA) jaise- (abbhuTThANe i vA Aye hue AcArya Adi ke Ane para khaDe honA / vinaya ke yogya sAdhujana ko dekhate hI Asana kA parityAga karanA (1) / (AsaNAbhiggahe i vA ) gurvAdika jahA 2 baiThanA cAhe vahA 2 Asana lekara upasthita rahanA, athavA Asana pahu~cAnA (2) / (AsaNappadANe i vA ) guruke Ane para Asana pradAna karanA (3) ( sakAre ivA) vinayayogya gurnAdika kA candanA Adi dvArA satkAra karanA (4) / (samANe i vA ) gurvAdikoM kA AhAra, vastrAdika prazastavastuoM dvArA samAna karanA (5) / (kikamme i vA ) yathAvidhi vandanA karanA yaha kRtikarma hai, arthAt gurdA - viNae ) zuzrUSaNAvinaya keTalA prakAranA che ? ( sussUsaNAviNae ani paNNatte) zuzrUSayAvinaya aneDa prahArano che, (ta jahA ) bhe- (abbhu TThANe i vA ) sahI "Da" "vA" me me zabdo vAyAsa jarabhA vaparAyA che padhA relA AcArya AdinI sAme javu, vinayane yeAgya sAdhujanene jotA ja AsananA parityAga 42vo (1) (AsaNAbhiggahe i vA ) guru sAhiGa lyA lyA mesavA thADe tyA tyA bhAsana sahane hAra rahevu, athavA zAsana thaDoyAuvu (2) (AsaNappadANe i vA) guru yAve tyAre Asana ahAna 425 ( 3 ) ( sakAre ivA) vinaya yogya guru sAhina bahanA Adi dvArA satra 42ve (4) (saMbhANe i vA ) zu3 mAhinu AhAra-vastrAhi prazasta vastuyothI sanmAna 425 (5) (kika Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 pIyUpavapiNI-TokA sU 30 yinayabhedayarNanama 12, ohiNANassa 13, maNapajavaNANassa 14, kevalaNANassa 15, eesiM ceva bhattivahamANe 30, eesiM ceva vaNNasaMjalaNayA 45, se taM annccaasaaynnaavinne| se kiM taM carittaviNae ?, bhohiNANasma' avadhijJAnasya / 13 / 'maNapanANANassa' mana paryapajJAnasya // 14 // 'kevagNANamsa' kevalanAnamya / 15 / 'eesi ce bhattibahumANe' eteSAJcaiva bhaktibahumAnam-maktiyukta bahumAnam 'arahatANa' danyArabhya 'kevalaNANamsa' iti-paryantAnAmanayAzAtanatA paJcadgavidhA, punaztepAmeva adAdInA bhaktibahumAnayoge triMgadvidhacam / puna -'eesi ceva vaNNasajalNayA' eteSAmeva varNamacalanatA-sadbhUtagugotkIrtanatA, atreda vodhyam--ana yAgAtanAvinayo hi paJcaca vAriMgadvidha prokta , tatra--arhadAdigniyA paJcadaza, arhadAdibhaktinahumAnAni paJcadA, ahaMdAdInA varNana nalanatAca paJcadaza, tadityamana yAzAtanAvinaya paJcacatvAriMgavidha iti / upamahannAha-'se ta agacAsAyaNAviNae' sa epos nayAgAtanApinaya / iti / ' se kiM ta carittaviNae ?' atha kosau cAritra(12), (ohiNANassa) avidhijJAna kA (13), (maNapanavaNANassa) mana paryavajJAna kA (14) aura (keralaNANassa) kevalanAna kA avarNavAda nahA karanA (15) / (eersi ceva bhattipamANe) tathA inhIM pandraha bhedA kA bhaktipUrvaka bahumAna karanA / isa prakAra ina pandraha bhedoM ko bhaktinahumAna ka mAtha dvigugita karane se tAsa bheda ho jAte hai| puna (eesiM ceva vaNNasajalaNayA)danhA ke sadbhuta guNoM kA ukIrtana karanA / isa taraha tIsa meM pandraha varNajvalanatA milAne se paitAlAsa bheda anayAgAtanAvinaya ke hote hai| isa prakAra (se ta aNaccAsAyaNAviNae) yaha sana anatyAgAtanAvinaya hai / prabha-( se ki ta carittaviNae ) cAritravinaya kitane prakAra kA hai ? uttara-(caritta(10), (ohiNANassa) madhijJAnanA (13), (maNapajjavaNANassa) mana paryavajJAnanA (14), mane (kevalaNANassa) sazAnanI aq vAhana mAsa (15) (eesiM ceva - bhattiyahumANe) tathA 2001 542 prAzanu mastipUrva humAna 4251 se are padara prakAranA bhaktibahumAnanI sAthe bamaNa karavAthI tIsa prakAra thaI naya cha qNI (eesi ce vaNNasajalaNayA) tamanA samRta guNAnu jIrtana karavuM e rIte tIsa mA padara varNasa javalanatA meLavavAthI pitAlIsa prakAra manatyAnApinayanA thAya cha (se ta aNacAsAyaNAriNae) 2 // mAre se yA manatyAgAtanAvinaya cha prazna-(se ki ta carittaviNae) yazastrivinaya-TamA prA2ne ? uttara-(carittaviNarA pacavihe paNNante) yAstrivinaya pAya TAranA Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 aupapAtikasUtre ccAsAyaNayA 2, AyariyANaM aNaccAsAyaNayA 3, evaM uvajjhAyANaM 4, therANaM 5, kulassa 6, gaNassa 7, saMghasma 8, kiriyANaM 9, saMbhogassa 10, AbhiNivohiyaNANassa 11, suyaNANassa arhadbhaganatAmavarNAdinivAraNam |1| 'arahatapaNaaa Taa aNacAsAyaNayA' arhatprajJaptasya dharmasya anatyAgAtanatA - sarvajJakathitadharmasthAnAdAdinivAraNam |2| 'AyariyANa aNacAsAyaNayA' AcAryANAmana yAgAtanatA | 3| evam -'uvajjhAyANaM' upAyAyAnAm |4| 'therANa' sthavirANAm ||5| 'kulassa' kulasya - ekAcAryasantatirUpasya samAnAsscArasAdhusamUhasya | 6 | 'gaNassa' gagasya - parasparasApekSAnekakula sAdhusamudAyasya || 'saghamsa' saghasya-samyagdarzanAdiyuktasAdhusAdhvIzrAvaka zrAnikArUpasya | 8 | 'kiriyANa' kriyANAm IrSyApathikAdInAm |9|"sabhogassa' sambhogasya - sam= ekatra bhogo - bhojana - bhoga - samAnasAmAcArI tayA sAdhUnA parasparamupathyAdidAnagrahaNamanvyavahArastasya, ekasAmAcArikatAyA ityartha |10| 'AbhiNirohiNANassa' Abhininodhika jJAnasya | 11 | 'suyamANassa ' zrutajJAnasya // 12 // ( arahatapaNNattassa dhammassa aNaccAsAyaNayA) arhata bhagavAn dvArA prajJama dharmakA avarNavAda Adi nahIM karanA (2), (AyariyANa aNaccAsAyaNayA) AcArya mahArAja kA avarNavAda nahIM karanA (3), isI taraha ( uvajjhAyANaM ) upAdhyAya kA ( 4 ), ( therANa ) sthaviroM kA ( 5 ), ( kulassa) eka AcArya ke santatirUpa samAna AcAra nAle sAdhuoM ke samUha kA (6), (gaNassa) paraspara sApekSa aneka kulnAle sAmpradAya kA (7), (saghasma) samyagdarzana Adi se yukta sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, thAnikArUpa gha kA (8), (kiriyANa) IryApathika Adi kriyAoM kA (9), (sabhogassa ) mbhoga- ekasAmAcArikatA kA (10), (AbhiNino hiyaNANassa) Abhininodhika jJAna kA (11), (suyaNA gassa) zrutajJAna kA bhagavAnano avavAha na moso (1), (arahatapaNNattassa dhammassa aNaccAsAyaNayA) bharDeta lagavAna dvArA prajJapta dharmanI avazuvAha na mosavA (2), (AyariyANa aNaccAsAyaNayA) mAyArya bhddaaraanne| avavAha na joso (3), me rIte (ujjhAyANa) upAdhyAyonA (4), (therANa) bhthavizeno (4), (kulassa) bhe: mAyArthanA satatizya sabhAna mAyAravAlA sAdhubhonA samRDanA (1), (gaNassa) parasparabhASekSa mane duNavANA sAdhusa ahAyano ( 7 ), ( saghamsa ) sabhyagdarzana mAhithI yumta sAdhu-sAdhvI-zrAva:- zrAvizra 35 bhadhanA (8), (kiriyANa) ryAThi zAhi bhiyAgono (sa), (sabhogassa) bhaloga-ye'sAbhAthAritAno (10), (AbhiNinohiyaNANassa) mAliniSeodhi jnyaanne| (11), (suyaNANassa) shrutjnyaanne| Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 pIyUsfuNI TokA sU 30 vinayabhedavarNanama chedovaTTAvaNiya va rittaviNae 2, parihAravisuddhicaritaviNae 3, suhuma saMparAyacaritaviNae 4, ahakkhAyacaritaviNae 5, se taM naya |1| 'chetrAvaNiyacarita rigae' DedopasthApanIyacAgnivinaya - chedena pUrvapayAyacchedana upasthAyate=Aroyate yanmahAnanalakSaNa cAgni tacchedopasthApanAyam, taca taccA trica, tamanayA niya |2| 'parihAravimuddhiparicavigae' parihAravizuddhicAnininaya - pariharaNa- parihArastapAvizeSa, tena karmanirjagarUpA nizudviryasmin cAritre taparihAravizuddhi, tAdRA cAgni, tasamvandhA vinaya |3| 'mRhumasaparAyacaritaviNae' sUkSma-parAyacAgnivinaya - samparyeti samAramananati samparAya =rupAyodaya, sUkSmo lobhAgAnazeSa samparAyo yana tasUkSmasamparAya, tadrUpa yaccAgni, tasambandhI vinaya, |4| 'ahaksAyacaritaviNae' yathAgyAtacAritracinaya - yAthAtathyenA'bhividhinA ca yadAkhyAta kara puna mahAtratoM kA jisama AgepaNa kiyA jAtA hai vaha DeDhopasthApanIyacArina hai / isa cArinananadhI jo vinaya hai vaha chedopasthApanIyacAniniya hai 2 / "pariharaNa parihAraH " pariharaNa arthAt gaccha kA parityAga karane kA nAma parihAra hai, yaha parihAra eka prakAra kA nizeSa tapa hai / isase karmoM ko nirjarArUpa vizuddhi jisa cAritra ma hotI he usakA nAma parihAravizuddhicArina hai, isa cAritramamadhI jo vinaya hai vaha parihAranizuddhicAritravinaya 'hai 3 | 'saparAya' zabda kA artha kaSAya hai, kyoM ki isaki vA ma hokara jIna sAra me paribhramaga kiyA karatA hai / jisa cAritra me sUkSma lobha ke aga kA sadbhAva pAyA jAtA hai vaha sUkSma-parAyacArina hai / isa cAritra ke vinaya karane kA nAma sUkSma parAyacArinavinaya haiM | tArthakara prabhu ne jisa yathArthatA eva abhinidhi ke anusAra cAgni kA pratipAdana kiyA sAmAyika cAritrane je vinaya te sAmAyikacAritravinaya che pUrva dIkSAparyAyanu chedana karI skrIne mahAtratAnu jemA AgapaNa karAya che te aedopasthApanIyacAritra che. A cAritrasa badhI je vinaya che te chedApasthApanIya zAstrivinaya che6 pariharaNaM parihAra," parihara arthAt gachano parityAga karavAnu nAma parihAra che, A parihAra eka prakAranu vizeSa tapa che tenAthI karmonI nirjarArUpa vizuddhi je cAritramA thAya che tenu nAma parihAravizuddhicAritra che. A cAritrasa kha dhI je vinaya che te parihAravizuddhicAritravinaya che 'sa pagaya' zabdaneA atha kaSAya che, kemake ene ja vaza thaIne jIva sa nAramA paribhramaNa karyAM kare che je cAgjhimA sUkSmalAbhanA a zane sadbhAva maLe che te sUkSmaJa parAyacAritra che A cAritranA vinayanu nAma sUkSmasa parAyAztrivinaya Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 aupapAtika caritaviNae paMcavihe paNNatte, taM jahA - sAmAiyacaritaviNae 1, } vinaya - anaphajanmasavitA'yavidhakarmasanayara kSayAya caraNa cAritra - sarvaviratirakSaNam, tatsambandhI vinayazcArinaniya sa katinidha ' iti prabha, uttaramAha - 'caritaviNae pacavihe paNNatte' cAgnivinaya padyanidha prajJapta 'ta jahA ' tathA 'sAmAiyacaritatriNae' sAmAyikaccAritraniya sarvajIneSu rAgadveSavirahito bhAga sama tasya samasya= pratikSaNamapUrvApUrvakarmanirjarA hetubhUtAyA vizudvegayeA lAbha samAya, sa eva sAmAyikam - sAvadyayogaviratirUpam, vinayAditvAt svArthe Thak, tadrUpa cArina, tasya vinaya - sAmAyikacAritra vi , fare pacavihe paNa ) aneka janma ma upArjita ATha prakAra ke karmoM ke kSaya ke liye jo AcaraNa kiyA jAya vaha sarvaviratirUpa cAritra hai / isa cAritra kA niya karanA so cAritravinaya hai / vaha pA~ca prakAra kA hai / (ta jahA ) ve prakAra ye hai-(sAmAiyacaritaviNae chedovadvAraNiyacaritaviNae parihAravimuddhicaritaviNae muhuma saparAyacaritapie ahavAgacaritaviNae ) sAmAyikarUpa cAritra kA vinaya, chedopasthApanIyacAritra kA vinaya, parihAranizudvicArina kA vinaya, sUkSmasamparAyacAritra kA vinaya, eva yathAkhyAtacArina kA vinaya / samasta jIvoM meM rAga eva dveSa kI pariNati kA parihAra karanA isakA nAma sama" hai / pratikSaNa apUrva apUrva karmanirjarA ke kAraNa isa samarUpa vizuddhi kA Aya = lAbha honA isakA nAma 'samAya' hai / "samAya" hI sAmAyika hai / yaha sAmAyika sarvasAvadyayogaviratirUpa hai / isa prakAra isa sarvasAvadyayogaviratirUpa sAmAyikacArina kA jo vinaya hai vaha sAmAyikacAritra vinaya hai 1 / pUrvadIkSAparyAya kA chedana << che aneka janmamA upArjita AThe prakAranA karmonA kSayane mATe je AcaraNa 4rAya che te sarvavizati yAntri che ( ta jahA te akSara yA che - ( sAmAiyacaritaviNae chedopadvAnaNiyacarittaviNae parihAra vizuddhizvarittaviNae, suhumasaparAya caritaviNae, aha khAcaritaviNae ) bhAbhAvi3payAstrino vinaya, cheddopasthApanIyacAritranA vinaya, parihAraviSNuddhicAritrane vinaya, sUkSmasa 5 rAyacAritrane vinaya, tema ja yathAkhyAtacAritrane vinaya samasta jIvAmA rAga bhanna dveSanI parizutinA parihAra (tyAga) 42vA tenu nAma "sama" che pratikSaNe apUrva apUrva kramanirjarAnA kAraNabhUta A samarUpa vizuddhinA sAla thv| tenu nAma "Aya" he sama bhane Aya se anne yahone bhejavavAthI 'samAya' zreSu yaha janI laya che samAya the 04 bhAbhayiche yA sAmAyi mava sAvadhayeAgaviratirUpa che A prAre A samAvavaye viratirUpa Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra67 pIyUSaSiNI-TIkA sa 30 yinayabhedayarNanam sakirie 2, sakakase 3. kaDue 4, Nihure 5, pharuse 6, aNhayakare 7, cheyakare 8, bheyakare 9, paritAvaNakare 10, uddavaNakare 11, ___bhUovaghAie 12, tahappagAraM maNo No pahArejjA, se taM appasa ya maNe' yaca mana - 'sApaje' mAvaya--sapApam / 1 / 'sakirie' sakriyam prANAtipAtAcArambhakriyAyuktam / 2 / 'sabase' sakArkazyam-karkazatAsahitam / 3 / 'kaDue' kaTukamsvasya parasya ca kaTukarasavad udvejakam / 4 / 'giTThare' nizura-dayArahitam / 5 / 'pharase' paruSa-kaThoram / 6 / 'aNhayaphare' Asravakaram AsravakAri / 7 / 'cheyaphare' chedakaram = mayamamamAdhivinAgarum / 8 / 'bheyakare' bhedakaram samAdhivighAtakam / 9 / 'paritAvaNakare' paritApanakaram-prANinA santApajanakam / 10 / 'uddavaNakareM upadravaNakaram-prANAntakaSTakArakam / 11 / 'bhUovaghAie' bhUtopaghAtikam-bhUtAnA ANinAmupaghAto hiMsA, so'syA'stIti bhUtopaghAtikam / 12 // ' tahappagAra maNo No pahArejA' tathAprakAra-tAza mano no pradhArayet no pravartayet-asayamakriyAsu mano nodIrayet / ' se ta appasatyamaNaviNae ' sa eSo'prazastamanovinaya / 'se ki ta pasatyamaNaviNae ' atha ko'sau prazastamanovinaya :aNiyakare 7, cheyakare 8, bheyakare 9, paritAvaNakare 10, uddavaNakare 11, bhUovaghAie 12)-jo mana sAvadha-pApasahita ho 1, sakriya-prANAtipAtAdika ArambhakriyAyukta ho 2, sAga-premabhAva se rahita ho 3, kaTuka-apane tathA para ke liye kaTukarasa ke samAna udvejaka ho 4, niSThura-dayArahita ho 5, parupa-kaThora ho 6, Asravakara-AsravakArI ho 7, chedakara-mayamarUpasamAdhi kA vidhvasapha ho 8, bhedakara-samAdhivighAtaka ho 9, paritApanakara-prANiyoM ko santApa kA janaka ho 10, upadravaNakara-upadrava kA kartA ho 11, eva bhUtopaghAtika-prAgiyokA prANahartA ho 12, vaha mana aprazasta hai| (tahappagAra maNo No pahArejjA) aise mana ko asayama kriyAoM meM pravRtta nahIM karanA / (se ta appasatyamaNaviNae) vaha aprazastamanovinaya hai / (se ni ta pasatyamaNaviNae) prazastamanovinaya kyA hai ? uttrje mana sAvadya-pApasahita hoya, sakriya-prANAtipAtAhika Ara bhakriyAyukta hoya, premabhAvathI rahita hoya, pitAnA tathA pArakA mATe kaDavA rasanI peThe upadravajanaka hoya, niSphara-dayArahita hoya, paruSa-kaThera hoya, AvakArI hoya, sayamarUpa samAdhine vizva saka hoya, zarIrAdikanuM bhedaka hoya, prANione satApajanaka hoya, upadrava karanAruM hoya, temaja prANionu prANa lenAra hoya te mana aprazasta cha (tahappagAra maNo No pahArejjA) mevA bhanane masa yama DiyAsAmA pravRtta na 429, setaappasatyamaNaviNae)te maprazastabhanAvinaya cha prazna-(se ki ta pasatyamaNaviNae) Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 aupapAtikamare prittvinne| se kiM taM maNaviNae? maNaviNae duvihe paNNatte, taM jahA-pasasthamaNaviNae 1, appasatthamaNaviNae 2 / se ki taM appasatthamaNaviNae ? appasatthamaNaviNae-je ya maNe sAvaje 1, tIrthakarai kathitamakapAya cAritamiti tat yathArakhyAtacAritra, tamya kapAyarahitacAritrasya vinaya 15 / se ta caritaviNae' sa epa cAgnivinaya / 'se ki ta maNaviNae' atha ko'sau manovinaya ? uttaramAha-'maNariNae'--manovinaya manyate cinyate'neneti mana , tatsambandhI vinaya , 'duvihe paNatne dvividha prajama , 'ta jahA' tayathA-pasatyamaNaviNae' prazastamanovinaya --prazastam-abhayarahita mano'nta karaNaM, tasya vinaya 11 'appasatyamaNaviNae' aprazastamanovinaya -apragastamanaso vinaya / 2 / 'se ki ta appa satyamaNaviNae' atha ko'sau apragastamanovinaya ? uttaramAha-'appasatyamaNaviNae-je hai, isa rUpa ke cAritra kA nAma yathAkhyAtacArita hai / isa cAritra kA vinaya karanA so yathAkhyAtacAritravinaya hai 5 / (se ta carittaviNae) yaha saba cAritravinaya hai / prazna( se rphi ta maNaviNae) mana kA vinaya kitane prakAra kA hai ? uttara-(maNaviNae duvihe paNNate) manovinaya do prakAra kA kahA gayA hai, (ta jahA) jaise-(pasatthamaNaviNae) prazasta mana kA vinaya-pAparahita mana ko apanAnA prazastamanovinaya hai| (appasatyamaNaviNae) aprazasta mana kA vinaya karanA so aprazastamanovinaya hai / prazna-(se kiM ta appasatthamaNaviNae) aprazastamanovinaya kyA hai? uttara-(appasatyamaNaviNae je ya maNe sAvaje 1, sakirie 2, sakakase 3, kaDue 4, giTThare 5, pharase 6, che tIrthaMkara prabhue je yathArthatA temaja abhividhinA anusAra cAritranuM pratipAdana karyuM che te rUpanA cAritranuM nAma yathAkhyAtacAritra che A cAritrano vinaya 42v| te yAbhyAtayAstrivinaya cha (se ta carittaviNae ) mA sayA cAritravinaya che prazna-(se ki ta maNaviNae) mnn| vinaya zu cha 14 412nA cha ? uttara-(maNaviNae duvihe paNNatte) bhanAvinaya prakAra cha (ta jahAbha-(pasatyamaNaviNae) prazasta mananA vinaya-pAparahita bhanane sapanA prazasta manAvinaya cha (appasatthamagaviNa) saprazasta mananA vinaya 42 te pazamanAvinaya cha prazna-(se ki ta appasasthamaNaviNae) prazasta manAvinaya uttara-(appasatyamaNaviNae-je ya maNe sArajje, sakiriNa, saka kase, kaDue, vidare, pharase, aNhayakare, cheyakare, bheyakare paritAvaNakare, uddavaNakare, bhUauSadhAie) Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyapaSiNI-TIkA sa 30 pinayabhedaparNanam 267 sakirie 2, sakakase 3, kaDDae 4, giTThare 5, pharuse 6, aNhayakare 7, cheyakare 8, bheyakare 9, paritAvaNakare 10, uddavaNakare 11, bhUovaghAie 12, tahappagAraM maNo No pahArejA, se taM appasaya maNe' yaca mana - 'sAvaje' sAvadha-sapApam // 1 // sakirie' sakriyam prANAtipAtAcArambhakriyAyuktam / 2 / 'sakakase ' sakAgyam=kagatAsahitam / 3 / 'kaDae' kaTukamsvasya parasya ca kuTukarasavad udvejakam !4! 'giTThare' niThura-dayArahitam // 5 // 'pharase' paruSa-kaThoram / 6 / 'aNhayakare ' Asravakaram AsavakAri 17 'cheyakare' chedakaram = mayamasamAdhivinAzakam / 8 / 'bheyakare' bhedakaram samAdhivighAtakam / 9 / 'paritAvaNakare' parinApanakaram-prANinA santApajanakam |10|'uddvnnkreN upadravaNakaram-prANAntakaSTakArakam 1111 bhUovaghAie' bhUtopaghAtikam-bhUtAnANinAmupadhAto hiMsA, so'syA'stIti bhUtopapAtikam // 12 // tahappagAra maNo No pahArejA' tathAprakAramAiza mano no pradhArayet no prapatayet-asayamakriyAsu mano nodogyeta / ' se ta appasatyamaNaviNae ' sa eSo'prazastamanovinaya / "se ki ta pasatyamaNaviNae ' atha ko'sau prazastamanovinaya :aNhayasare 7, cheyAre 8, bheyakare 9, paritAvaNakare 10, uddavaNakare 11, bhUovayAie 12)-jo mana sAvadha-pApasahita ho 1, sakriya-prANAtipAtAdika ArambhakriyAyukta ho 2, sakarkaza-premabhAva se rahita ho 3, kaTuka-apane tathA para ke liye kaTukarama ke samAna udvejaka ho 4, niSThura dayArahita ho 5, paruSa-kaThora ho 6, Asravakara-AvavakArI ho 7, chedakara-sayamarUpasamAdhi kA vizvasaka ho 8, bhedakara-samAdhivighAtaka ho 9, paritApanakara-prANiyoM ko santApa kA janaka ho 10, upadravaNAra-upadrava kA kartA ho 11, eva bhUtopaghAtika-prAgiyokA prANahartA ho 12, vaha mana aprazasta hai| (tahappagAramaNoNo pahArejjA) aise mana ko asayama kriyAoM meM pravRtta nahIM karanA / (se ta appasatthamaNaviNae) vaha aprazastamanovinaya hai / (sepisatyamaNaviNae) prazastamanovinaya kyA hai| uttara-- je mana bhAva-pApasahita hoya, sajyi-prANAtipAtAdika Ara bhakriyAyukta hAya, premabhAvathI rahita hoya, pitAnA tathA pArakA mATe kaDavA rasanI peThe upadrava janaka hoya, niSphara-dayArahita hoya, paruSa-kaThora hAya, AvakArI hoya, sayamarUpa samAdhine vizva saka hoya, zarIrAdikanuM bhedaka hoya, prANione satApajanaka hoya, upadrava karanAra hoya, tema ja prANionuM prANa lenAra hoya te mana aprazasta che (taha pagAra maNo No pahArejA) mevA bhanane masa yamadhyiAmAbhA pravRttana 21, se ta appasatyamaNaviNae)temaprAntamanovinaya cha prazna-(se ki ta pasasthamaNaviNae) Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikamA - -sthamaNaviNae / se ki taM pasatthamaNaviNae 1 pasatyamaNaviNae. taM va pasatthaM NeyavvaM / evaM ceva vaiviNaovi eehi paehi ceva nneyvyo| se taM vivinne| 'pasatyamaNoviNae' prazastamanovinaya 'ta ceda pasatya yaba' tadeva prazasta netanyam-apragaste yadvizeSaNa nadena pragatirapega parivartaNIyaga, yathA-prA tana mAnadhamityukta, ara tu niravamiti vAcyam / ittha saNi vizeSaNAta parivartanIyAni, tathA sati prAstamanovinaya / 'eva cera vahariNamori eehi paehi cevaNeyabbo' evameva vAg(pasatyamaNaviNae taM ceva pasatya Neyavya) apragasta mana ke jo vizeSaNa hai unakA prazastarUpa meM parivartana karane se prazastamana hotA hai / jaise-jo mana niravaca-pAparahita ho 1, akriya-prANAtipAtAhika kriyA se virata ho -2, aphaga-premasahita ho 3, aphaTukasvapara kA udvega karane vAlA nahIM ho 4, anichura-ThayAyukta ho 5, aparupa-komala ho 6, anAsravakara-kArayukta ho7, acchedakara-chedakara nahIM ho, arthAt syamasamAdhi se yukta ho 8, abhedakara-bhedakara nahIM ho, arthAt samAdhiyukta ho 9, aparitApanakara-prANiyoM ke liye satApakara nahIM ho, arthAt zAntijanaka ho 10, anupadravakara-prANiyoM kA upadravakArI nahIM ho 11, aura abhRtopaghAtika-prANiyoM kA upaghAta karanevAlA nahIM ho 12 / aisA mana prazastamana kahA gayA hai / isakA jo vinaya-Adara so prazastamanopinaya hai| (eva ceva vadaviNaovi eehi paehi ceva Neyanvo) isI prakAra vacana kA vinaya bhI prazasta prazastamanAvinaya ? uttara-(pasatyamaNaviNae-ta ceya pasatya yavya) maprazasta mananA je vizeSaNe che temanuM prazasta 35mAM parivartana karavAthI prazasta mana thAya che jemake-je mana niravadya-pAparahita heya, akriya-khyAtipAdika kriyAothI virata haya, akarkaza-premasahita hoya, aDaTuka-svaparano uddega karavAvALuM na hoya, aniSphara-dayAvALuM hAya, aparuSa-komaLa hoya, anAvaDara-savaravALuM hoya, adakara- chedana karavAvALuM na hoya arthAt sayamasamAdhithI yukta hoya, abhedakara-bheda karanAra na haya, arthAt samAdhiyukta hoya, aparitApanakaraprANione mATe satApara na hoya, arthAt zAtijanaka haya, anupadravaraprANione upadravakArI na hoya ane abhUtapadhAtika-prANiono upaghAta karanAra na hoya, evuM mana prazastamana kahevAya che tene je vinaya-Adara sazastabhanavinaya cha (eva cera vaiviNaovi eehi paehiM ca NeyoM) me Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI- dA 30 vinayabhedavarNanam 269 vinayo'pyete padairena natanya - prathama prazastA'yantabhedena vividha vinAya, tava param aprazastacAgvinaye mAnayAnAni deyAni prastAniye niravadyAdIni vizeSaaura bheda se do prakAra kA hai / jo vacana sAutha- pApamahita ho, sakriya-prANAtipAnATika kI ArambhakriyA sa yukta ho, sakarkaNa-karkagatA se yukta ho, kaTuka-svapara ko kaTukarasa ke samAna udvigna karane vAlA ho, niSThura - dayArahita ho, parapa-kaThora ho, Amravakara--bhavavakA upAdaka ho, devakara - samasamAdhi kA vinAzaka ho, bheTakara - samAdhi kA vibhAtaka ho, paritApanakara - - prANiyA ke liye santApajanaka ho, upadravaNakara- prANiyoM ke liye upadravakArI ho, tathA bhUtopaghAtika - prANiyoM kI hiMsA karane vAlA ho, aisA vacana aprazastapacana hai| isa taraha kA vacana nahIM bolanA aprazastavacananiya hai / tathA - jo vacana niravadya - pAparahita ho, akriya --prANAtipAtAdika kriyA se virata ho, akarkaga - premasahita ho, akaTuka - svapara ke liye udvegajanaka nahIM ho, aniSThura - dayA - sahita ho, aparUpa - komala ho, anAsakara mArayukta ho, acchedakara-DeDhakara nahA ho arthAt mayamasamAna se yukta ho, ameDakara - bhedakara nahIM ho, arthAta samAdhiyukta ho, 'aparitApanakara - prANiyoM ko santApa dene vAlA nahIM ho, anupadravaNakara - prANiyoM ke liye upadrava karane vAlA nahIM ho, aura amRtopaghAtika - prANiyoM ko hiMsA karane vAlA nahIM ho, prakAre vacananA vinaya paNa prAnta ane aprazasta bhede karIne e prakArane che. je vacana mAvadya--pAparahita hoya, sakriya-prANAtipAtArdikanI Ara lapriyaathii yukta hoya, sam-44zatAvANu hoya, 454-svayaranA uTu (4DavA) ramanI peThe udvigna 42vAvANu hoya, niSThura-hayArahita hoya, dhanuSa uThora hoya, Asavakara-AAvanu utpAdaka hAya, chekara-Jayama mamAdhinu vinAzaka hAya, bhedakara-samAdhinu vighAtaka hAya, upadravaNakara-prANione mATe upadravakArI hoya, tathA bhUtApaghAtika-prANIonI hiMmA karanAru hoya, evu vacana aprazamsa vacana che evI natanu vacana khelavu nahi te aprazamtavacanavinaya che tathA je vacana nivadya-pAparahita hoya, akriya-prANAtipAtAdika kriyAthI virata hoya, akaza--premasahita hoya, akaTuka-svaparanA mATe udvegajanaka na hoya, aniSThura-hayAvANu hoya, mayaruSa-jebhaNa hoya, manAva42 -sa vara yukta hoya, achedanDara-chedara na hoya, arthAt sa yama-samAdhivALu hoya, abhedakara-bekara na hoya, arthAt samAdhiyukta hAya, aparitApana-ra-prANi Ane ma tApa ApanAra na hoya, anupadravara-prANione mATe upadrava karanAru na hoya ane abhUtApadhAti-prANionI hiMsA karavAvALu na hoya evA Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikako se ki taM kAyaviNae ?, kAyaviNae duvihe paNNatte; taM jahA-pasasthakAyaviNae 1, appasatthakAyaviNae 2 / se kiM taM appasatthakAyaviNae ? appasatthakAyaviNae sattavihe paNNatte; taMjahA-aNAuttaM gamaNe 1, aNAuttaM ThANe 2, aNAuttaM NAni yojanIyAni / ' se ta yaiviNae ' sa pa vAgvinaya / kAyavinaya pRcchati-' se phita kAyaviNae' aba ko'mo kAyavinaya / uttaramAha-kAyaviNae'-kAyavinaya 'duvihe paNNate vividha prajama , 1 'pasatyakAyaviNae' prazastaphAyarinaya , 2-'appasatthaphAyaviNae ' aprazastakAyavinaya / 'se ki ta appasatthakAyaviNae' atha ko'sau aprazastakAyapinaya ? 'appasatyakAyaviNae' aprazastakAyavinaya 'sattavihe paNNatte' saptavidha prajama / saptavidhatva darzayati-'ta jahA' tadyathA-'aNAutta gamaNe' anAyukta gamanam airyApathikyAmasAvadhAnatayA gamanam / 1 / 'aNAutta ThANe' anAyukta sthAnam upayogAbhAvena avasthAnam aise vacana ko prazastavacana kahate haiM / aise vacana kA bolanA so prazastavacanavinaya hai / (seta vaiviNae) so yaha pUrvokta vacanavinaya hai / aba kAyavinaya kyA hai ? isa bAta ko ziSya pUchatA hai (se ki ta kAyaviNae ) kAyavinaya kyA-kitane prakAra kA hai| uttara ( kAyaviNae duvihe paNNatte) kAyavinaya do prakAra kA hai (pasasthakAyaviNae appasatthakAyaviNae ) eka prazastakAyavinaya aura dUsarA aprazastakAyavinaya / 'se ki ta appasatthakAyaviNae / aprazastakAyavinaya kitane prakAra kA hai| 'appasasthakAyaviNae sattavihe paNNatte' aprazastakAyavinaya sAta prakAra kA hai, (ta jahA) jaise-(aNAutta gamaNe) anupayukta gamana-IryApatha me ginA upayoga ke gamana karanA, (aNAutta ThANe) vinA upayoga ke khaDA honA, (aNAutta nisIyaNe) vacanane prazasta vacana kahe che evA vacana bolavA te prazastavacanavinaya che have ayavinaya zucha 1 te vAta ziSya pUche cha-(se ki ta kAyaviNae) yavinaya zu cha-326 prAranA cha ? uttara-(kAyaviNae duvihe paNNatte) Ayavinaya me praa2ne| cha(pasatyakAyaviNae appasatyakAyaviNae) greDa-prazantayavinaya bhane mAna-maprazasta yavinaya (se kiM ta appasatyakAyaviNae) maprazastaDAyavinaya 89 maarne| (appasatyakAyaviNae sattavihe paNNatte) maprazantAyavinaya sAta 54Arane cha. (ta jahA) 2 (aNAutta gamaNe) anupayuta gamana-pithamA vinA yoganu mana 427, (aNAvatta ThANe) vinA payAganu GRL (aNAutta nisIyaNe) Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 pIyUSapiNI-TokA sU 30 vinayabhedayarNanam nisIyaNe 3,aNAuttaM tuyaTTaNe ,aNAuttaM ulaMghaNe 5. aNAuttaM pallaMghaNe 6, aNAuttaM sabidiyakAyajogajuMjaNayA 7, se taM appasatthakAyaviNae / pasatthakAyaviNae evaM ceva pasatthaM bhANiyavvaM / se taM pasatthakAyaviNae / se taM kAyaviNae / se ki 2 / 'aNAuta nisIyaNe' anAyukta nipadanam anupayoganopaveganam / 3 / 'aNAutta suyahaNe ' anAyukta bagnartanama anavadhAnatayA tvagvartana mastArake pArthaparivartanam / 4 / 'aNAutta ullapaNe' anAyuktamuladhanam kardamAdInAmanikramaNam / 5 / 'aNAuttaM palapaNe' anAyukta prollayanam -puna punaralayanam / / 'aNAutta sabidiyaphAyajogajujaNayA' anAyukta mandriyakAyayogayojanatA marvepAmindriyANA kAyayogamya ca yojana-pravartanam asAvadhAnatayA sarvendriyakAyayogavyApAraNam / 7 / 'se ta appasatyakAyaviNae ' sa po'prazastakAyavinaya / 'se ki ta pasatyakAyaviNae ' aba ko'mau prazastakAyavinaya ? 'pasatyakAyaviNae' prazastakAyavinaya -' evaM ceva pasatya bhANiyaba' evameva apragastavadena prazastakAyapinayo bhANatatrya =vaktavya , yathA tAnAvinA upayoga ke baiThanA, ( agAutta tuyaTTaNe ) vinA upayoga ke vistara para karavaTa badalanA, (agAutta ullaMghaNe) vinA upayoga ke kIcar3a Adi kA lAghanA, (aNAuttaM papaNe ) pinA upayoga ke pAra bAra kIcaDa AdikA ullaghana karanA / (agAutta sandhidiyakAyajogajujaNayA) vinA upayoga ke samasta indriyoM kI eva kAyayoga kI pravRtti karanA, (seta appasatthakAyaviNae ) ina sabhI aprazasta kriyAoM se kAya ko rokanA apragastakAyavinaya hai / prabha-(se kitapasatyakAyaviNae) prazastakAyavinaya kyA hai ? uttara(pasatyakAyaviNae epaceva bhANiyantra seta pasatyaphAyaviNae) isI taraha prazastakAyavinaya hai, marthAt aprazastakAyavinaya me anupayukta avasthA se hone vAlI gamanAdika kriyAe~ rokI pina upayoganu meyaSu, (aNAutta tuyaTro)vinA yoganu payArImA pAsA mahasapA, (aNAutta ullaghaNe) vinA upayoge aya: pore TapaSu, (aNAutta pallaghaNe) yAgAra vA2 vA zrIya vizanu dhana 427, (aNAuttaM sabidiyakAyajogajujaNayA) vinA yoganu samasta chadriyAnI tamA aAyayAganI pravRtti 72, (se te appamatthakAyaviNae) se padhI maprazasta chiyAsAthI yAne / 4ii te maprazantAyavinaya cha prazna-(se kiM taM pasatyaphAyaviNae) prazastaya. vinaya cha ? uttara--(pasatthakAyaviNae-eca ceva bhANiyavya se taM pasatyakAyaviNara) prahastakAyavinaya A ja rIte che arthAtu aprazastakAyavinayamAM anupayogI ava Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 auSaNAtira taM logovayAraviNae ? logovayAraviNae sattavihe paNNate; taM jahA-abbhAsavattiyaM 1, paracchaMdANuvattiya 2, kAheo 3, kayapaDikiriyA 1, attagavesaNayA 5, desakAlaNNuyA 6, sabasu appaDilomayA 7, se taM logovyaarvinne| se taM viNae // sU0 30 // yuktamuktam, atra sopayoga gamanAdika vAcyamitrartha / 'se taM pasatyakAyaviNae ' ma epa prazastakAyagniya { ' se ta kAyaviNae ' sa eSa kAyavinaya / ' se ki ta logozyAra viNae / atha ko'mo lokopacAravinaya / lokAnAmupacaraNa lokopacAra , tasambadhI dinayo, lokopacAravinaya , lokavyavahArasAdhako vinaya ityartha , 'logozyAravigae sattavihe paNNatte' lokopacAravinaya samavidha prajapa,-'ta jahA' tadyathA-'abhAsavattiya' abhyAsavRttitA kalAcAdimamIpasthitizIlanA 11'paracchedANurattiya' paranchandAnuvartitAH parAbhiprAyAnuvartanama / / 'phajao' kAryahato vidyAdiprAminimitta-'zruta jAtI hai aura isa prazastakAyavinaya meM ye saba hI kAyamasvI kriyAe~ upayukta hokara kI jAtI hai| prazna-(se ki ta logoSayAraviNae ) lokopacAra vinaya kyA-kitane prakAra kA hai| uttara-(logozyAraviNae sattavihe paNNatte) lokavyavahArasAdhaka yaha lokopacAravinaya sAta prakAra kA kahA gayA hai, (ta jahA) ve sAta sAta prakAra ye haiM-(abhAsavattiya) abhyAsapartitA-kalAcArya Adi ke samIpa me sthitizIlatA, arthAt-guru Adi ke nikaTa rahane kA svabhAva honA, (paracchadANuvaniyA) paracchandAnuvartitA-guru Adi kI AjJA ke anukUla apanI pravRtti rasanA, (kajjaheo) riyA Adi kI prApti ke nimitta bhaktapAna sthAthI thavAvALI gamanaAdika kriyAone rekAya che ane A prazastAvinayamAM sadhI 41yasa ||dhii miyAmI japayogI samasyAthI rAya che prazna-(se kita logopacAraviNae) payAra vinaya zucha-sA praznAle ttara-(logorayAraviNae sattavihe paNNatte) sApyavahArasA mAnAcyA2vinaya yAta mAranA yAcha, (ta jahA) bhAta -(adhbhAsavattiya ) abhyaasptitaayAcAAdinA samIpamAM sthitizIlatA, arthAt guru AdinI pAse rahevAne anAra, (paracchadANuyattiyA) 5227 nuvanitA-Y3 mAhinI bhAzAne pAnI pravRtti samI, (kajaheo) vi mAhinI prAsine nimitta Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 poSapiNo-TIkA mu. 30 vinayabhedaprAyazcittabhedayarNanama ___ mUlam-se kiM taM veyAvacce veyAvacce dasavihe paNNatte; ___prApito'hamanena'-ti heto zuzrUpA / 3 / 'kayapaDikiriyA' kRtapratikriyA "bhaktAdinopacAra kRne sati prasannA gugyo meM zrutadAnarUpA pratikriyA-prayupakAra karipya tA"ti buddhyA guruNA zuzrUSAraNam / / 'attagasaNayA' ArtagaveSaNatA-Artasya vitasya gapaganA-aupamaipayAdinA pATitasyopakAra TatvayaM 5 / 'TemakAlaNNuyA' degakAlanatA degakAlocitAryamampAnnam / / 'sabaTemu appaDilomayA' marthita aprati gomatA maryaprayojaneSu AnumUlyam / ' se ta logoSayAraviNae, se ta viNae' ma pa lokopacAravinaya , . sa epa vinaya / / mR0 30 // ___TIkA-lAbhyantaratapasastRtIyabhaMTa vayAtya nAma tapa pRcchati-se kiM ta veyAvacce' atha kiM nada yAvRtyam ( mAdhUnAmAhAgapapATibhi mAhAyyakaraNa cayApatyam, tat Adi lAkara denA, (kayapaDikiriyA ) kRtapratikriyA-kRta upakAra kA dhyAna rakhakara pratyupakAra karane kA bhAvanA se prIniyukta vyavahAra karanA, ( attagavesaNayA) ArtagavepaNatA-rogAdi avasthA se yukta guru mahArAja Adi kA aupara-bhepana dvAga upacAra karanA, ( desakAlaNNuyA) dezakAlanatA--dezakAla ke anusAra pravRtti karanA , ( sabaDhema appaDilomayA) sana kAryo ma apratikulatA arthAt anukUlatA ramanA / ( se ta logovayAraviNae ) yaha sana lokopacAravinaya hai / ( se ta vigae ) isa prakAra vinaya tapa kA varNana jAnanA cAhiye / / sU0 30 // se ki ta veyaavcce| sUnakAra aba Abhyantara tapa kA jo tRtIya bheda vaiyAvRttya tapa he usakA mAna-pAna mAhisAvI mApa, (kayapaDikiriyA ) vRtapratidhyA-sA upakArane dhyAnamAM rAkhIne pratyupakAra karavAnI bhAvanAthI prItiyukta vyavahAra 423 / , (attagavesaNayA) sAtaveSAtA-himapazyAvANA gurumahArAra mAhinA mauSadha-sapAthI payAra 42va), (desakAlaNNuyA) Asadi-he| 4sane manusane pravRtti 42vI, (sabasu apaDilomayA) yA AryAbhA mapratisatA arthAt manutA rAmavI (se ta logopayAraviNae) se yA yayApinaya cha (se taM piNae) se sAre vinaya tapanu parSana dhuvu dhye (sU 30) __ 'se ki taM veyAvacce' tyAhi sUtrakAra have Abhyantara tapane je trIjo bheda viyAvRtya tapa ke tenuM Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - ra74 aupapAtipatra taM jahA-AyariyaveyAvacce 1,uvajjhAyaveyAvace 2, sehaveyAvacce 3, gilANaveyAvacce 4, tavassiveyAvacce 5, theraceyAvace 6,sAhammiya'dasavihe paNNatte' dayavidha prajJamaga, ta jahA-tayathA 'AyariyaceyApace' AcAryavaiyAvRtyam-AcAryasya vaiyAvRtyam AhArAdibhi zubhUpAkaraNam 113 'uvajhAyaveyAyace' upAdhyAyavaiyAvRtyam / 2 / 'sehayAvace aukSayAhatyam-gIkSito gala zaikSa, tasya mayamasAhA yadAnam / 3 / 'gilAgaveyAyace' glAnauyAhatyam-lAnasya nAmA rujayA vA sinasya vaiyAvRtyam 14} 'tAsisapeyApace' tapasvivaiyAvRtyam nirantara caturmaktAdikaraNazIlasya mAsakSapaNAdikaraNazAlasya yA vaiyAvRtyam,'theraveyApacca' sthaviravaiyAvRtyam sthavivarNana karate haiN| ziSya pUTanA he-he bhadanta ! (se ki ta veyAvacce) vaiyAvRtya tapa kyA-kitane prakAra kA hai| uttara-(vayAvacce dasabihe paNNatte) yaha caiyAvRtyatapa dasa prakAra kA hai / AhAra auSadha Adi dvArA sahAyatA karanA vaiyAvRtya hai / ( ta jahA) usake dhe dama bheda isa prakAra se hai--( AyariyaveyAzce, uvajjhAyaveyApace, sehaveyAvacce, gilANaveyAvace, tabassiveyAyace, theraveyAvace, sAhammiyaveyAyace, kulaveyAzce, gaNaveyAvacce, saghaveyAce, se ta veyAyace ) AcArya mahArAja kA vaiyAvRtta AhAra pAnI Adi dvArA sevA karanA, upAdhyAya kA caiyAvRtya, zaikSa-navadIkSita sAdhu kA vaiyAvRtya, glAna-tapasyA se athamA roga se glAna mAdhu kA vaiyAvRtya, tapasvI-nirantara caturthabhakta Adi tapasyA karane vAle athavA mAsakSapagAdi ko tapasyA karanevAle tapasvI mahArAja kA vaiyAvRtya, sthavira jarA se jarjanti athanA jJAna se vRddha sAdhu kA caiyAvRtya, sAdharmika-samAna pani cha ziSya pUcha cha- mahanta (se ki ta veyAyace) yAvRttya ta5 zu - prA2nu ? uttara-(vegAvace dasavihe paNNatte) mA yAvRttyA tapa 10 prakAra nuM che AhAra auSadha Adi dvArA sahAyatA karavI te vaiyAvRtya OM (ta jahA) tenA meza le ma prAre cha (AyariyaveyAvace, uvajjhAya veyAvance, sehaveyAvanya, gilAgaveyAvacce, tamsiyAvacce, theraveyAvance, sAhabhiyaveyAvacce, kulaveyArace, gaNaveyAyace, saghaveyApAce, se ta veyAvance) mAyArya mahArAjanuM vaiyAvRtya-AhAra pANI Adi dvArA sevA karavI, upAdhyAyanu, haiyAvRtya, zikSa-navadIkSita sAdhunuM viyAvRtya, glAna tapasyAthI athavA regathI kalAnta (durbaLa) sAdhunuM viyA, tapasvInara nara caturthabhata Adi tapasyA karavAvALA athavA mAsakSapA, AdinI tapasyA zvAvALA tapasvI mahArAjana layAvanya, vira-vRddhAvasthAthI jAti athavA jJAnathI vRddha sAdhunuM vaiyA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSayapiNI TIkA sa 30 yayAvRttyabheda-sthAdhyAyabhedavarNanama 275 veyAvacce 7, kulaveyAvacce 8, gaNaveyAvaJce 9, saMghaveyAvacce 10, se taM veyAvacce / se kiM taM sajhAe ? sajhAe paMcavihe paNNatte, taM jahA-bAyaNA 1, pucchaNA 2 pariyaTTaNA 3, aNuppehA 4,dhammarasya-jagajIrNasya jJAnavRddhasya vA vaiyAvRtyam || 'sAimmiyaveyAvace mArmikavagAvRttyam-- mamAnadharmagA yeyAvRttyam / 7 / 'kulaveyAvace gvenAtyam-emAcAryasantatilpa kula, tamya vaiyARtyam / 8 / 'gaNavayAvaze' gaNavaiyARtyama-kulAnA mamUho gago-gastamya vaiyAvRyam |9|'mrveyaayce myayAvRtyama-gagAnA mamudAya mA tamya vaiyAvRtyam / 10 / ' se na veyAvace' tadetad vaiyARtyama / 'se kiMta sajjhA' atha ka ma svAdhyAya ' svAdhyAya phisvarUpa kanividha ? iti prazna-uttagmAha-'majhAe pacavihe paNNatte' svAdhyAya paJcavidha pranata , svAdhyAya -mu-muSTuA maryAtyA galvelAparihAreNa paurapyapekSayA vA adhyAya =zrutasya adhyayana svAdhyAya |tpnycvipc dargayati--'ta jahA' tadyathA-'vAyaNA' vAcanA-adhyApanam , dharmavAlA kA vaiyAvRtya, kula-epha AcArya kA tatirUpa munijanoM kA veyAvRttya, gaNa-kulamamUharUpa gaccha kA yAvRtya aura gaga ke samUharUpa makA vayAttya kagnA so yaha sana vAvRtya tapa ke me hai / prazna-'me kiM na samAe) svAdhyAya tapa kyA-phinane prakAra kA hai ' uttara-(sAe pacavihe paNNatte) svAdhyAya tapa pAca prakAra kA hai / akAla-belA kA parihAra karate hue apanI zakti ke anumAra sunakA adhyayana karanA svAdhyAya hai, usake ve pAca prakAra ye hai-(vAyagA, punchaNA, pariyaNA, jaNuppehA, pammakahA)vAcanA,pracchanA, parivartanA, apremA Nva dharmakayA / (seta samAe) Tasa prakAra mbAyAya pAca prakAra kA hai| AcAryATika vRca, sAdhamiMka-samAnadharmavALAnu viyAvRtya, kuLa-eka AcAryanI satati rU5 munijanenu vayAvRtya, gaNa-kuLasamUha35 gacchanuM viSAvRtya, ane gaNanA samUharU5 sadhanu yAttya 27, medhA yAvRttya tayanA nehache prazna-(se ki ta sajjhAe) 215 yAya ta547-48 jAnnu cha ? uttara-(sajhAe pacavihe paNNatte) svAdhyAya tapa pAca prakAranuM cheakAlaveLAno tyAga karIne potAnI zakti anusAra zrutanu adhyayana 327 te pAdhyAya che tanA se pAya mA2 mA cha-(dhAraNA, pucchaNA, paripaTTaNA, aNuppehA, dhammakahA) vAyanA, prachanA, parivartanA, manu kSA tebhara parbhayA (se taM samAe) 21 prajAre svAdhyAya pAya mAranA AcArya Adi pAbethI sUva Adi grahaNa karavA te "vAcanA" che mUtra Adine pUchavA te "pracchanA" che nakhAvelA sUtranuM vismaSNa na thaI jAya te Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 opAta kahA 5, se taM sajjhAe / se kiM taM jhANe ? jhANe cauvvihe paNNatte, taM jahA - ajjhANe 1, rujjhANe 2, dhammajjhANe 3, sukkajjhANe 4 | 'pucchaNA' pracanA, |2| 'pariyahaNA' parivartanA=adhInastha sUtramya 'mA bhUdra nimmaraNa' - miti karmanirjagathaM puna puna kariMdhidekasmin stuni antarmuhartamAnakAla citta svigaya cintana, tapaThana, sUtrasya guNanamityartha |3| 'aNuppehA' anuprekSA - sUnavarthe'pi vismaraNa bhavati, ata mAspi paribhAvanIya ityanuprekSaNa-citanikeyartha |8| 'ammA' dharmakathAdharmamya =: = zrutarUpasya yA kathAcyAkhyA sA |5| 'se taM sajjhAe' sa eya svAdhyAya / 'se kiM ta jhANe' atha kiM tad vyAnam ' 'jhANe caunvihe paNNatte' dhyAna caturvidha prajJamam, ta jahAtayathA - 1--'naTTajjhANe' ArtavyAnam - tandu sa, tasya nimitta, yadvA-tatra bhavam - ArttaM taca tad dhyAnam, Artasyandu khitasya vA dhyAnam - ArtadhyAnam - manojJAmanojJastumayoganiyogAdinibandhanacittavai nyruupm| tathA coktam senA kA grahaNa karanA 'vAcanA' hai / sUtra Adi kA pUThanA 'pracchanA' hai| ta sUtra kA smaraNa na ho jAya, isa vicAra se puna puna usakI AvRtti karanA 'parivartanA' hai / sanArtha kA puna puna cintana karanA 'anuprekSA' hai| tathA dharma kI kathA karanA- 'dharmakathA' hai / prazna- (se kiMta jhANe ) dhyAnakA kyA svarUpa hai-vaha kitane prakAra hai ' uttara-(jhANe canhe pAte ) dhyAna ke cAra prakAra hai, (taM jahA) ve cAra prakAra ye he- (aTTajjhANe, rahajjhANe, dhammajjhANe, mukkajjhANe) ArttadhyAna, raudrdhyAna, dharmadhyAna, eva zukladhyAna / iname dukha ke nimitta athavA dusa me jo dhyAna hotA hai vaha ArtavyAna hai, manojJa eva amanoja vastu ke yoga aura niyoga meM jo eka prakAra kI citta me vikalatA hotI hai vaha AdhyAna hai / kahA bhI hai vicArathI karI karIne tenI AvRtti karavI te parivarttanA' che. sUtranA anu pharI phIne ciMtana karavu te anuprekSA' che tathA dharmanI thA karavI dharma-dthaa' he prazna- (se kiM ta jhANe) dhyAnanu zunya che ? te sA aAranu che ? uttara (jhANe cavvihe paNNatte dhyAnanA yAra jache, ( ta jahA ) te yA che( aTTajjhANe, raddajjhANe, dhammajjhANe, sukajhANe, ) yAta dhyAna, raudradhyAna, dhrmdhyAna temaja zukaladhyAna temA kru ane nimitte athavA dukhane samaye je dhyAna thAya che te ArttadhyAna che, maneAjJa temaja amanejJa vastunA mayAgathI temaja viyethI je eka prakAranI cittamAM vikaLatA thAya che te A dhyAna che kachu paNa che Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyRpapiNI TIkA 30 vyAnamevavarNanam " rAjyopabhogazayanAsana vAhanepu, strIganyamAlyamaNiratnavibhUSaNeSu / uccAbhilApamatimAnamupaiti mohAda dhyAna tadAttamiti samavadanti tajjJA // 1 // 2- 'rudajjhANe' dhyAnama-yayAgana iti sva = prANyupapAtAdipariNato jIvantamya karma raudram-hiMmAdyatikrUratArUpa, tadrUpa dhyAna raudra yAnam / taduktam rAnabhaJjanamAraNeva hArane nikRntanaizca / 9 yo yAti gagamupayAti ca nAnukampA dhyAna tu raudramiti tapravadanti tajA // 2 // iti / rAjyopabhogazayanAsananAneSu, sAMganyamA yamaNignavibhUSaNeSu / icchAbhipamatimAnamupaiti mohAda dhyAna tadArttamiti pravadanti tanjA " // 1 iti // rAya kA upabhoga, padma Adi sukomala gayA, sundara Amana, ghoDe hAthI Adi vAhana, manogariNA triyA~, ina Adi sugandhita vastue~, sundara sundara dhuppo kI muta mAlAya, tathA magnimaya AbhUSaNa, una mana meM moha ke kAraNa jo manuSya kI u kaTa abhinAyA hai, usa abhilASA ko vijJa jana 'Arttayana' kahate hai // 1 // "rodayati aparAn iti rudraH" jo dUsaroM ko ragatA hai vaha sva hai, arthAt prANiyoM kI upayAna Adi kiyA meM jo jIna hai vaha sva hai, sva kA jo karma vaha gaihra hai / usakA hiMsAdika atikrUratArUpa jo dhyAna he vara raudrdhyAna hai / kahA bhI haisadanabhajanamAratha hAramanairvinikRntanai / yo yAti rAgamupayAti ca nAnukampA, vyAna tu raudramiti tatpravadanti tajjAH // 2 // rAjyopabhogazayanAsananAneSu strIgandhamAlyamaNiratnavibhUSaNeSu / indrA bhilApamatimAtramupaiti mohAd, dhyAna tadArttamiti santi tajjA // 2 // gatyanA upabhAga, palaga Adi suremala zayyA, sudR Amana, vADA hAvI Adi vAhana, maneAhAgNiI zrIe, atta Adi sugadhita vastuo, sudara sudara puSpAnI banAvelI sulalita mALA, tavA maNignamaya AbhUpaNa, A mavAmA mehune TANe je manuSyanI utkaTa abhilASA che te abhilASAne vidvAnA 'Atta vyAna' kahe che (1) 22 " 277 6 rAjyati aparAn iti s je khIjAne Avagave te rudra che, arthAt prANuienI upaghAta (mAvu ) Adi kriyAmA lavalIna rahete je jIva che te rudra che, rudranu je kama te raudra che tenu hiMsAdika atikrUratArUpa je dhyAna che te raudravyAna che vadhu paNa che -- maTheDanairbraTnabhaJjanamAraNaJca bandhaprahAramanerninirantanaizca / yo yAti rAgamupayAti ca nAnukampA, dhyAna tu raudramiti tatpravadanti tajjJA // 2 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra78 aupapAtikako 3-'dhammajjhANe' dharmadhyAnam=sajA''jJApanucintanam / uktatra " sUnArthasAdhanamahAnatadhAraNepu, bandhapramokSagamanAgamaneSu citaa| paJcendriyayuparamatha dayA ca bhUte, dhyAna tu dharmamiti sapravadanti tannA" ||3 // iti / jo manuSya chedana, dahana arthAt jalAnA, bhannana-toDanA-mA~ganA, mAraNa-prANarahita karanA, bA~dhanA, prahAra karanA, damana karanA, kATanA Adi kriyAoM meM Ananda mAnatA hai| prANiyoM para jisako anukampA nahIM hotI hai, aise manuSya kI una duSpravRttiyoM ko vijJa jana 'raudradhyAna' kahate hai // 2 // __ sarvajJa kA AnA Adi kA anucintanarUpa dharmadhyAna hai| kahA bhI haimUtrArthasAdhanamahAtapAraNepu, pandhapramokSagamanAgamaneSu cintA / paJcendriyavyuparamazca dayA ca bhUte, dhyAna tu dharmamiti samavadanti tjjnyaaH||3|| mUtra aura sUtra ke artha kA cintana karanA, sAdhana kA cintana karanA, arthAt sAdhUpakaraNa ko pranilekhanA karane meM tatparatA rakhanA, mahAvrata dhAraNa kA cintana karanA arthAt mahAvrata jo dhAraNa kiye haiM unameM koI aticAra na lage isake liye sarvadA prayatnazIla honA , bandha aura mokSa ke svarUpa kA cintana karanA, 'caturgatika msAra meM jIva kA gamanAgamana phisa kAraNa se hotA hai| usakA cintana karanA, pA~coM indriyoM kA nigraha karanA, je manuSya chedana, dahana arthAta bALavu, bhajana=oDavubhAgavu, mAraNaprANarahita karavuM, bAdhavu, prahAra kare, damana karavuM, kApavu Adi kriyAomAM Anada mAne che, prANio upara jene dayA nathI AvatI evA manuSyanA e duSpavRttione vidvAne raudradhyAna" kahe che (2) sarvAnI AjJA Adinu anuci tanarUpa dharmadhyAna che kahyuM paNa che - sUtrArthamAdhanamahAvratadhAraNepu, bandhapramokSagamanAgamaneSu cintA / paJcendriyavyuparamazca dayA ca bhUte, dhyAna tu dharmamiti sapravadanti tajjJA // 3 // sUtra ane sUtranA arthanu citana karavuM, sAdhananu citana karavuM arthAt sAdhunA upakaraNanI pratilekhanA karavAmA tatparatA rAkhavI, mahAvata dhAraNanuM citana karavuM, arthAt mahAvrata je dhAraNa karyA che temAM kaI aticAra na thaze. te mATe sarvadA prayatnazIla rahevu, ba dha ane mokSanA svarUpanuM ciMtana karava, caturgatika sa sAramAM jIvana AvavA-jIvAnuM zuM kAraNathI thAya che ? Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 pIyUSapaNI-TIkA sU 30 dhyAnabhedavarNanama 271 4- 'suvajjhANe' yugbhyAnam zucoka kramayati-apanayatoti zukra- bhavabhayakAraNa, * zukra ca tad dhyAna zudhyAnam / tathA coktam "yasyendriyANi viSayeSu parAGmukhAni, saMkalpa kalpanavikalpavikAro / yoge sa ca nibhiraho nitAntagamA, dhyAnottama Trafia nti // 3 // iti / eva sabhI prANiyA para dayA rakhanA, isa prakAra kI AtmA kI zubha pravRtti ko vijJa jana " 'dharmadhyAna ' kahate hai // 3 // " zucaM zoka kramayatIti zuru " zoka ko jo naSTa kare yaha 'zu hai / "zukla ca tadvyAnaM ca zukla yAna" zukrarUpa jo dhyAna vaha zukrabhyAna ha / arthAt jo bhavakSaya kA kAraNa hotA hai athavA jisase zoka kA apanayana hotA hai, vaha zukdhyAna hai| kahA bhI haiyasyendriyANi viSayeSu parAmukhAni, sakalpakalpana vikalpavikAradIpaiH / yogaiH sa ca tribhiraho nibhRtAntarAtmA, dhyAnottama pravarazuklamida vadanti // jinakI indriyAvRttiyoM se rahita hai, jo mapa-vikalpa-janita vikAra-TopoM se varjita hai, kAyika, vAcika, mAnasika tInoM yogoM ko vA kara lene ke kAraNa jinakI AtmA nizcala hai, aise mahAmAoM kI prasta pariNati ko vijJa jana 'zukradhyAna' kahate hai // 4 // tenu citana karavu, pAMceya dhRdnine nigraha karavA, tema ja badhA prANie upara 46 dayA rAkhavI, e prakAranI AtmAnI zubha pravRttine vidvAne dharmadhyAna' kahe che zu-zokaM klamayatIti zuklaM " zeouno ? nAza kare te 'zusa ' che" 'zukla ca tad dhyAna gha-zukladhyAnaM " zumvaipa ke dhyAna te zudhyAna che, arthAt je bhavakSayanu kAraNa hoya che athavA jenAthI zAkanu apanayana thAya che te zukladhyAna che kahyu paNa che yasyendriyANi viSayeSu parAGmukhAni saMkalpakalpanavikalpavikAradoyai / yoge sa ca tribhiraho nibhRtAntarAtmA, dhyAnottama prAramlamidaM vadanti ||1|| jenI indriya viSayapravRttithI rahita che, je savikalpa nita vidhAroSothI pati che, bhAyika, vAcika, mAnasika, traya yogone zarI levAnA kAgye jene AtmA nizcala che, evA mahAtmAenI prazasta pariNa ttine vidvAnA zukladhyAna' kahe che (1) Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 auSapAtikamatre adRjjhANe caubihe paNNate; taM jahA-amaNuNNasaMpaogasaMpautte tassa vippaogasaisamaNNAgae yAvi bhavaDa 1, maNuNNa eSu caturvidheSu dhyAneSu prathamamArtagAna caturvi mAha-aTTajmANa caubihe paNate' ArtadhyAna caturvidha prajamam , 'ta jahA' tayayA-1-'amaNuNyasapabhogamapautte tasma pippaogasaisamaNNAgae yAvi bhAda' amanonamamprayogamamprayuktastasya viprayogasmatisamanvAgatazcApi bhavati-amanoja =aniSTo ya aAdi , tasya samprayogAyogastena samprayukto ya sa tathAvidha san tasya amanojagandAde viprayogasmRti =viyogacintA, tayA samanvAgata = anugatazcApi bhavati, etad ArtadhyAnam , dhyAnadhyAnAtorabheTopacArAda dhyAnaganapi dhyAnamucyate, evamagre'pi yo yam / 2-maNuNyasapanogamapautte tamsa apippaogasaisa ina cAra prakAra ke dhyAnoM meM prathama jo AtadhyAna hai, vaha cAra prakAra kA hai, isI bAta ko batAne ke liye prakAra kahate ha-(ajmANe caubihe paNNatte) ArtadhyAna 4 prakAra kA kahA gayA hai / (ta jahA) vaha isa prakAra se-(amaNuNNasapa ogasapautte tassa vippaogasaisamaNNAgae yAvi bhAda) amanoja-aniSTa gandAdi ke sanadha hone para usake viprayoga-dUra karane ke liye jo vAravAra vicAra kiyA jAtA hai vaha aniSTasayogaja ArsadhyAna hai / yahA dhyAtA ko jo dhyAna kahA hai vaha dhyAna aura pAnavAn meM abheda ke upacAra se jAnanA cAhiye / isI taraha se Age ke dhyAnoM meM bhI abheda kA upacAra jaannaa| (maNugNasapogasapautte tassa aviSpabhogasaisamaNNAgae yAvi - A cAreya prakAranA dhyAne mAthI prathama je ArtadhyAna che te cAra prA2nu cha, pAta vA mATe sUtrA2 (aTrajjhANe cauvihe paNNatta) bhArata dhyAna yAra prahAranA DeTA cha (ta jahA) te mAre cha-(amaNuNNasapa ogasapautte tassa vippaogasaisamaNNAgae yAvi bhavai) AmanAmaniSTa zabdAdikane sa ba dha thatA tene vipraga-dUra karavA mATe je vAraMvAra vicAra karavAmAM Ave che te animayogajanya ArtadhyAna che ahIM dhyAna phanA je dhyAna kahevAmAM AvyuM che te dhyAna ane dhyAnavAna abheda ekatAnA upacArathI thaye che tema jANavuM joIe, e ja rIte AgaLanA mApa malehanA payAra oneii devo (maguNasaMpaogasapautte tarasa avippaogasaisamaNNAgae yAni bhavai) bhanAza- A s vipayomA Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - - povRpayapiNo-TIyA sU 30 gAbhiyarNanama 281 saMpaogasaMpautte tassa avippaogamaisamaNNAgae yAvi bhavai 2, AyaMkasaMpaogasaMpautta tasla vippaogasaDasamaNNAgae yAvi bhavaDa 3, parisiyakAmabhogasapautte tassa avipaogasaDasamaNNAgae yAvi bhavaDa / assa Na jhANassa cattAri lamaNNAgae yAvi bhavaTa ' manojamamprayogasamprayuktagnamyA'viprayAgasmRnimamanvAgatagApi bhAni-manoja ipTo ya gandAdi , tamya ma prayoga AyogAnana mamprayukta man nasma= manojagAviprayogammati =aviyogacinnA, nayA mamanyAgata =nayukta mApi nAti / 3 - Ayaphamapayogasapautte tasma vipanAMgasaimamaNNAgae yAtri mava' Atamamprayogamamprayuktastasya viprayAgammatisamanvAgatazcApi bhavati-Atayo roga, tasya samprayoga =mayoga , tena mamprayukta san nabhyAunahAya piprayogasmRti =viyogacintA, nayA mamanyAgatazcApi bhavati / 1-parijasiyakAmabhogasapanogasapautte tamsa aviSpaogasadasamaNNAgae yAci bhakTa ' parijuSTakAmabhogasamprayogasamprayuktastasyA'piprayogammRti samanvAgatacApi bhavati, pari samantAt , juSTa =samita -prIto vA ya kAmabhogastasya prayogazA prayukta sana , tasya kAmabhogasya adhiprayogaramati apiyogacintA tayA, samanvAgata - saMyukta cApi bhani / 'aTTamsaNa ANassa cattAri lavaNA paNNattA' Artasya gallu vyAbhAi) manoja-daSTa zAdika vipayo kA maprAmi hona para unake abhiprayoga-viyoga na hone kA vArapAra cintana karanA so vaha iSTamayogaja ArtavyAna hai / (Ayakasapaogasapautta tamsa vipanogasaTasamaNNAgae yApi bhavada ) Ataka-roga ke prayoga- yoga hona para jo usake niyoga hona kA gAgvAra cintana karanA ha vaha veTanAjanya ArtacyAna hai / ( parijasiyakAmabhogamapaogasapautte tamsa avippaAMgasarasamaNNAgae yAvi bhavaTa ) sepita kAmabhogoM kA prAmi hona para unakA kamA mA piyoga na ho aisA vicAra karanA mo yaha cauthA ArttavyAna hai / (aTTamma Na jANamsa cattAri lakSaNA prApti thatA temane aviproga- viga na thAya tenuM vAraMvAra citavana 27 te 24 174 mAtta dhyAna (Aphasapaogasapautte tassa niSpaoga saisamaNNAgae yAni bhAI) yAta 4-roganI pryog-yo| yatA tenA viyoga thavAnu vAra vAra citavana kare che te vedanAjanya AtayAna (parijUmiyakAmabhogasapogasapautte tassa apipaogamaisamaNNAga yAni bhAi) nevana karela kAmagonI prApti thatA temane kadI paNa viga na thAya Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 aaNthaasiddh kkhaNA paNNatA, taM jahA-kaMdaNayA 1, soyaNayA 2, tippaNayA 3, vilavaNayA 4 / ruddamANe caubihe paNNatte; na jahAhiMsANuvaMdhI 1, mosANubaMdhI 2, teNANuvaMdhI 3, sArakkhaNAnasya ca cAri lakSaNAni prajamAni, 'ta jahA'tadyathA-1 'padaNayA' kandananA-magandA zuprakSeparUpA / 2 'soyaNayA' zocanatA=mAnamaglAnirUpA / 3 'tippaNayA' tepanatAnizzandAzrumocanam / " 'pilavaNayA' gilapanatA-puna puna svakRtAzubhakarmaNAmuccA gNam , "jhIza pUrvajanmani mayA dupRtamAcarita yaphalmadhunaMdA mayA labhyate" dayAdirUpam / 'ruddajjhANe caubihe paNNatte' gaidra yAna caturvidha prajamam , 'ta jahA' tayathA-1 'hiMsA NuSadho' hiMsAnugandhi-hiMsA-paraprANaharaNarUpAmanumannAti-karotIti hiMsAnuvandhi,2-'mosA paNNattA ) isa Arta yAna ke 4 cAra lakSaNa batalAe gaye hai, (ta jahA) ve isa prakAra hai-(kadaNayA soyaNayA tippaNayA vilavaNayA ) krandanatA-zansahita AsuoM ko nikAlate hue ronA (1) / zocanatA-mAnasika glAni karanA (2) / taipanatA-aisA roTana ho ki jisame rona kA AvAja Ave nahA, parantu A~sU nikalate rahe (3) / vilapanatAvAravAra apana kiye hue karmoM kA jisameM cintavana karate hue uccAraNa ho, jaise-maina pUrvajanma me kaise pApa kiye, jisakA phala mujhe bhoganA paDa rahA hai, ye sana ArtadhyAna ka lakSaNa he / ina lakSaNoM se ArtavyAna kI sattA jAnI jAtI hai / ( ruddajjhANe caubihe paSNatte) raudravyAna cAra prakAra kA kahA gayA hai, jaise--(hiMsANupadhI, mosANubaMdhI, teNANuvadhI, sAraskhaNANuvadhI) jisa "yAna me hiMsA kA anunadha ho vaha hiMsAnubadhA raudradhyAna hai / savA piyAra 42vAta yA yAthu mAtadhyAna cha (assa Na jhANasa cattAri lakkhaNA paNNattA) 23mAta dhyAnanA cAra pakSa tAvadA, (ta jahA) tasA prakAre -( kadaNayA soyaNayA tippaNayA vilapaNayA) anna-za6 sAtha mAsumA pAta 277 (1), zayana-bhAnasiM sAni 72vI (2), tepana-evu raidana thAya ke jemA ravAne avAja Ave nahi, paraMtu asu vahetA rahe (3), vilapana-vAra vAra pite karelA karmonu citavana karatA moTethI vilApa karavo, jemake-me pUrva janmamAM kevA pApa karyA ke jenuM phaLa mAre bhogavavuM paDe che A badhA ArtadhyAnanA lakSaNa che e lakSaNothI ArtadhyAnanI sattA kI sevAya cha (gdajjhANe caubihe paNNatte ) zaidradhyAna yAra prAnu sAta jahA) mema (hiMsANunadhI, mosANuSadhI,teNANuvadhI, sArakkhaNANubadhI) Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28rU pIyUSayapiNI-TIkA sva 30 dhyAnabhedavarNanama NuvaMdhI 4 / rudassaNaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA, taM jahAusaNNadose 1, bahudose 2, aNNANadose 3, AmaraNaMtadose NuvadhI' mRpAnunadhi-mRpA amaya, tadanumannAti-karotIti mRpAnunandhi, asatyavacanena dharmApapAtakumArgaprarUpa ganindAdikArakamiyartha / 3-'tegANupapI' sainyAnupandhi adattAnAnakArakam ,4 'sArasvaNANugdhI' sarakSaNAnunandhi-viSayamApanasya dhanAdikamya narakSaNe anubandha = sambandho'myAmtIti tat sarakSaNAnubandhi / 'ruTassa Na jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA' raudramya gyalu jyAnamya ca pAri lamaNAni prajamAni, 'ta jahA' tayathA -'usaNNadose' bAhulyadoSa -anupagatatayA nAhulyena prAcuryaNa dopo hiMmA'nRtA'dattA''dAnasarakSaNAnAmanyatama bAhulyaTopa / 'usanna' ti bAhulyArthe dezIyAnTa / 1 / tathA-'bahudose' bahudApa-bahupu himAdipu pravRttilakSaNo dopo bahudoSa / 2 / 'aNNANadose' ajJAnaTopa -anAnAt-kuzAstrAdisaskArAt hiMsAdipu adharmasvarUpeSu dharmayudbhayA pravRttilakSaNo dopo'jJAnadoSa / 3 / jisa dhyAna ma mRpA-jhUTha kA anunama ho vaha mapAnunadhI raudradhyAna hai / jisa dhyAna me corI karane kA anunama ho raha stainyAnunadhI raudadhyAna he / jisa dhyAna ma viSaya ke sAdhanabhUta dhanAnika ke rakSaNa kA anunama ha vaha paramaNAnunadhI raudra yAna hai / (rudassa Na jhANassa cattArilakhaNA paNNattA ) isa raudrabhyAna ke ? lakSaNa kahe hue hai, jaise-(usaNNadose, bahudome, aNNANadose AmaraNatadose ) hiMsA, jhUTha, corA Adi pApakarmI me se kisI eka pApakarma ma jo bAhulyena pravRtti honA so usannadopa hai / hiMsATika sabhA pApa karmo me jo nAhulyena pravRtti honA so vahudopa he / suzAstrAdika ke maskArajanya ajJAna se hiMsAdikoM me dharmavuddhi se pravRtta honA sA ajJAnadopa hai / maraNaparyanta pazcAttApa nahIM karate hue hiNsaaje 'yAnamA hirAne anuba dha hoya te hisAnuba dhI raudradhyAna che je dhyAnamAM mRSA-juThANAne anubaMdha hoya te mRpAnuba dhI raudrayAna che je dhyAnamA cerI karavAne anuba dha hoya te stanyAnuba dhI raudradhyAna che je 'yAnamA viSayanA sAdhanabhUta dhana AdikanA saMrakSaNa anubaMdha che te sa rakSaNAnuba dhI raudradhyAna cha (madarasa Na jhANassa cattAri lamsaNA paNNattA) mA zaidradhyAnanA yAra sakSA khaDasA cha,(ta jahA) -(umaNNadose, bahudose, aNNANaDhose, AmaraNatadose) DisA, juThANu, corI, Adi pApakarmomAthI koI paNa eka pApakarmamAM je baLavAna pravRtti thavI te udepa che hi sAdika badhA pApakarmomAM je baLavAna pravRtti thavI te bahu depa che kuzAstrAdikanA saMskArajanya ajJAnathI hisAdikamA dharmabuddhithI pravRtti thavI te ajJAnadepa che maraNaparyanta pazcAttApa karyA vagara hinAdi karmomAM Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giissikssy' 4 / dhammajjhANe caubihe caupapaDoyAre paNNatte; taM jahA-ANA'Amaragatadose' nAmagNAnnadoSa - maragamaMtra to maggAnta , magNaparyantama amanAtAnutApanya kAlagaurikAdegmi yA himAdiSu pravRtti sA pratigya jAgaragAntadoSa / / yAnaSu ArnageTe thA ye varmA tu gAye / 'dhammamANe caubihe cauppaDAyAre paNNatte' dharma yAna caturvidha catuprayatAra prajJapam / dharma grAna caturvidhananayo ni svarUpalagAlambanAnugArUpA pramAga yasmina tatanayoktam / catuSprayAtAra ca-svarUpAdipu ekasya catuSprakAratayA pra yastAge vicAra gIyavena astagaNa yammin tata, prayeka caturvidhamiyartha , prajJa sam / tara svAsya cAturti yamAha-tadyathA-'ANApicae' AcAricayam-AjA-jinapravacana, nasyA vicaya -yayAlocana yA tatathA, nAgugA'nucintanamiyartha , AnAme cintayeta-AjA bhagavata manasya pUnAparavizuddhA nigyazajIrakAyahitA'nayA mahAyA mahAnubhAgA nighugajanadikA ma pravRttigAla rahanA mo AmaraNAtaDhopa hai / ina cAra vyA ma Artta-rodra-dhyAna choDane yogya hai, aura dharma yAna va zulayAna ye do yAna grAya hai / aba dharma gAna kA bheda kahate he -(dhammajjhANe cauciha cauppaDoyAre pANate ) dharmadhyAna-svarUpa, la kaga, AlApana, / anuprelA ka bhada se cAra prakAra kA hai, ina cArA ma bhI eka eka ke cAra cAra bheda hAte hai / isa prakAra kula damake 16 bheTa ho jAte hai| dharmadhyAna ke cAra svarUpa ye hai( ANAvicae, avAyavicae, vivAgavicae, saThANavicae,) ajJApicaya, apAyavicaya, vipAzavicaya aura sthAnanicaya / tArthakara prabhu kI AjA kA nimama vicAra kiyA jAya yaha AjApicaya dharmavyAna hai| tArthakara prabhuko AjA kA cintazna isama isa prakAra kiyA jAtA hai bhagavAna kA AjArapa pravacana pUnApara meM niDhApa hai, niramazeSa jIyoM kA hitakattA pravRttinI rahevuM te ApaNAta depa ) A cAreya vyAnAmA ApI dhyAna cheDavA yogya che ane dharma ya na temaja zukaladhyAna e be dhyAna rahaU 721yo-2 ve madhyAnanI prahAra -(dhammajjhANe caunvihaM caupaDoyAre papNate) dhyAna, -135, RRY, PANna tebhara nuprekSAnA lehayA cAra prakAranuM che je cAmAM paNa ekaekanA cAra cAra bheda thAya che se gale satanAso (16) me 45 laya (jahA) madhyAnanA yAra 4 *535 mA -( ANAvicae, amAyazciA , minAgaricA, maThANavicae) RRE vicaya, apAyavicaya, vipAkaciya ane mAnaciya, nIrtha kara prabhunI AjJAne jemAM vicAra karavAmAM Ave te AjJAviya dharmadhyAna tIrtha - 2 prabhunI AjJAnuM citavana ema e rIte karAya -bhagavAnanuM AjJArUpa pravacana pUvAparamAM nirdoSa che, tamAma jIvone hitakA che, anavadya che, Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 poyUpavarSiNI-To sU 30 dhyAnabhedayarNanam vicae 1 avAyavicae 2. vivAgavicae 3 saMThANavicae / dhammassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNatA, ta jahA-ANAvizeyA dravyapayAyaprapanamopinI anAdhanantA bhavaprapaJcamonanA narakanigoTAhiTa savidhasinI karmagandhibhedinI vidyate / 2--'pAyavicae' Ayavicayam-ApAyA gagadvepATijanyA ana yAstepA vicayo yatra tattathA, viSayaTopA'nuci tanamityartha / 3 'vivAgavicae' ripAkavicayam-vipAka =karmaphaTa, tasya vinayo yatra tattathA karmaphalA'nucintanamiyartha / 5-- 'saThANaricA' mamyAnapicayam-mamyAnAni-ThoTApamamudrAyAtaya , tepA vicayo yatra tat tathA, 'yammamsa Na prANasya catvArikApaNA paNNattA'dharmasya gala pyAnamya ca nAri lamaNAni prajamAni, 'ta jahA' tadyathA-1--'AgAI' AjAraci -AnA-sarvajJavacanarUpA, tayA hai, anavadya hai, gabhIra hai, prabhAvazAlI hai, nipugajanapineya hai, dravya va payAyAM kA bodhaka hai, anAdi para ananta hai, "mAra kA anta karana nAlA ra naraka e nigodAnika ke da yo kA rinAzaka hai aura karmagranyi kA ucchedaka hai ||1||apaayvicy-raagdvep Adi se janya anayoM kA nAma apAya hai / unakA picAgnA jisameM hotA ha-athAn gandAdi piyA ke dApA kA anucintana jisame kiyA jAtA hai yaha japAyaryApacaya dharmavyAna he // 2 // vipAkavinaya-karmaphala kA nAma vipAka he, isakA cintana karanA athAt karma me baddha ho AmA caturgatika ra sAra ma bhramaNa karatA ha aisA jo vicAranA mo vipAkavicaya he // 3 // samyAnaricaya-cauthA bheda hai, myAnakA jartha lokaya para mamudrAdika kA AkAra hai, unakA vicAra karanA so sthAnapicaya hai ||4||(pmmms Na jhANassa cattAri lamyaNA paNNattA) gabhIra che, prabhAvazAlI >, nipuNa lokothI jANavA yogya che, dravya temaja payAnuM bovaka che, anAdi anata che, evA a ta karavAvALuM che, naraka temaja nigada AdikanA da bAnu vinAzaka che, karmanI granthinu uche daMDa che (1) apAyavicaya-rAgadvava AdithI thatA anAnu nAma apAya che tene vicAra jemA karAya che arthAta gadAdi viSayanA denuM anuci tana jemAM karAya che te apAyavicaya dhamAna che (ra) viSAkaviya-karmakalanuM nAma vipADe che tenuM citana karavuM, arthAt karmathI badhAyelo AtmA caturgati- manAmAM bhramaNa kare che ema je vicAvu te vipAkaricaya che (3) na sthAnavicaya co prakAra che manthAnane arva leDa, dvIpa temaja samudrAdi no AkAra che, teno vicAra kare te sa sthAnavicaya che (4) (dhammasma Na jhANamsa cattAri lamsaNA paNNattA) dharmadhyAnanA yAra sakSa ke Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 286 aupapAtika ___ rUI 1, NisaggaruI 2, uvaesaI 3, suttaruI 4 / dhammassa Na jhANassa cattAri AlaMvaNA paNNattA, taM jahA-bAyaNA 1, pucchaNA dharmAnuSTAnagatA ruci =zraddhAnam / 2-'nnisggii| nimarga-cisyabhAratalapatradAnam / 3-'ucaesaruI upadezaruci sAdhUpadezAttatvazradAnam / 4-'muttaI sUraci mo Agama raci =zraddhAnam / AjA''gavanaviSayA raci -AnAraci 'AjA pUnAparavizudA'navadyA'-pataSA yA''gamanipayA raci sA mUtaraciriti tayormeTa | 'pammassa Na mAgamsa cattAri AlavaNA paNNattA' dharmasya salu dhyAnasya ca nAyAlambanAni prajamAni-dharmadhyAnabhigyagarohaNArtha yAnyAlamyante=AzrIyante tAnyAla nanAni caturvidhAni kathitAni, 'tanahA tadyathA--1-'vAyaNA' dharma-yAna ke cAra lakSaNa kaha gaye hai, (ta jahA) ve isa prakAra se haiM-(AgAruI,NisaggaruI, uvaesa6I, suttaraI ) AjAraci, nisargaraci, upadezaraci, mUtraci / tIrthaMkara bhagavAn kI AjJA ke ArAdhana karane meM zraddhA kA utpanna honA AjJAruci hai 1 / svabhAva se jinaprarUpita tatvoM me zraddhA honA nisargaruci hai 2 / sAdhu-munirAjoM ke upadeza se tattvAM meM zraddhA honA upadezaruci hai 3 / jenAgamoM meM zraddhA honA bhUtaruci hai 4 / AjAraci aura sUtraruci me kyA bheda hai| isakA uttara yaha hai ki tIrthakara bhagavAna kA AjJA kA ArAdhana karanA-AjAruci hai, tathA tIrthakara bhagavAn kI AjA pUvAparavizuddha hai anapatha hai--Tasa prakAra Agama ke viSaya meM dRDhazraddhA honA--mUtraraci hai| yahI ina donoM ma bheda hai| (dhammassa Na ANassa cattAri AlapaNA paNNattA) dharma yAna ke Alavana 5 cAra hai| ye Alabana dharma yAna ke zikhara para caDhane ke liye jAnoM ko sahAre kA kAma dete he, (ta jahA) (ta jahA) te mAre -(ANAI, NisaggaruI, upAsamaI, suttaI) mAmAthi, nisarga ruci, upadezaruci, sUtraruci tIrthakara bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana karavAmAM zraddhA utpanna thavI te AjJAruci che 1, svabhAvathI ja jinaprarUpita tamAM zraddhA thavI te nisarga ruci che 2, sAdhu munirAjenA upadezathI tamA zraddhA thavI te upadetharUci che 3, jaina AgamamAM zraddhA thavI te svarUci che , AjJAruci ane sUtrarucimA zuM bheda che? tenuM uttara A che ke-nIrthaMkara bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana karavuM te AjJAruci che, tathA tIrthakara bhaga vAnanI AjJA pUvAparavazuddha che, anavadya che e prakAre AgamanA viSayamAM hai| zraddhA thavI te sUtranthi cha mAna se bhannemA tasata (dhammarasa jhANarasa cattAri AlapaNA paNNattA) madhyAnanA mAna yAta mAsAsana dharmadhyAnanA zikhara upara caDavA mATe ane Azraya-AdhAranuM kAma karI de Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayapiNo-TIkA sU. 30 dhyAnabhedaparNanama 287 2, pariyaNA 3, dhammakahA hai| dhammassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAo paNNatAo, taM jahA-aNicANuppehA 1, asaraNANuppehA 2, egattANuppehA 3, sasArANuppehA 4 / / vAcanA, 2 'punchaNA' pracchanA, 3-'pariyaTTagA' parivartanA, 4-'sammakahA' dharmakathA, 'yammasa Na jhANamsa cattAri aNuppahAo paNNattAo' varmasya gyalu dhyAnasya catasro'nuprekSA prajanA ta jahA tathayA--'agivANuppehA' ani yAnuprelA ani yacintanikA, tathA coktam " kAya manihitApAya , mapaTa paDhamApadAm / mamAgamA mApagamA , marpamupAdi bhadguram " // 1 // iti / / ve isa prakAra hai-(ghAyaNA) vAcanA 1, (pucchaNA) pracchanA 2, (pariyaTTaNA) parivartanA 3, (pammakahA) dharmakathA 4 / unakA svarUpa pIche kaha diyA gayA hai / (pammassa Na ANassa catvAri aNuppehAo paNNatAo) dharmadhyAna kI cAra anuprebhA kahI hai, (taM jahA) ne ye he-(aNicANuppehA) ani yAnuprekSA-sama samasta podgalika padArthA kA aniyarUpa se cintavana kiyA jAtA hai, jaise kAyaH sanihitApAyaH, sapaDhaH padamApadAm / samAgamAH sApagamAH, sarvamutpAdi bhaguram // 1 // ima zarIra ke pAche apAya-rogAdi lagA huA hai / isaliye yaha naSTa hone vAlA hai / yaha dhanapAnyAdi sampatti, Apattiyo kA sthAna hai| kyo ki isIke kAraNa strI, putra, mitra, svajana, parijana aura grAmajana Adi se zatrutA hotA hai, laDAi hotI hai, anta me 2, (ta jahA) te yA prakAre -(vAyaNA) pAya-bAya 1, (pranchanA) prachanApuSu 2, (pariyaTTaNA) paripatanA-yAvRtti 42vI 3, (dhammakahA) dharmaprathA 4, sabhanu 2535 pA74A gayu (vammassa Na jhANassa cattAri aNuppehAo paNNattAo ) madhyAnanI yA2 manuprekSA 4DI che,( ta jahA) te 2 // pramANe -(aNicANuppehA) anityAnusA-mAmA samasta pohAni pahAnu anityarUpathI citavana karavAmAM Ave che jemake-- kAya sanihitApAya , sapada padamApadAm / samAgamA sApagamA, maryamutpAdi bhagaram // 1 // A rAgIranI pAchaLa apAya-roga-Adi lAgI rahelA che, te mATe te nAza pAmavAvALu che A dhana-dhAnyAdi-sapatti ApattionuM sthAna che Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 guifa amrg" sa371yAnA baccA to te kasyApi rakSaka etadrUpA, namajagamara gabhayabhita "yAdhipadanAgraste jinAvacanAdana gaLa - mara =nAtha =r prA ta onA pattA ! jina ni mitra viya , putra, ane arthAt prAmi hotI hai, 7 sara pichaDana vAle hai / kyA ki mayoga ke bAda piyoga hotA hai ! adhika kyA, jo jo upana hotA hai, vaha sana niyamata nae bhA hotA / kyA ki upattizIla mabhI pArtha vinazvara arthAta nAgapAna hotA hai| me vinadhara paTAyI ma phira Asakti aura prema kyA ucita yaha hai ki jo dharma kamA bhI naSTa hone vAlA nahIM hai, usI para mujhe AkarSaNa honA cAhiye, ina rinadhara sAsArika paDhAyoM para nahIM / isa prakAra mAsArika samasta padAyoM ke prati ani yatva kA cintana karanA ani yAnuprekSA hai // 1 // (asaraNANuppehA) agaraNAnuprakSA--samAra ma dama jIra kA koI bhI zaraNa nahA hai| janma, jarA eva maraNa ke bhaya se vyAkula huA vyAdhi aura vedanA se grasta bana hA dasa prANA kA yadi loka meM koI bharaNa hai to vaha eka jinagara kA dharma hI hai, aura koi nahA / isa prakAra se isa anuprekSA ma vicAra kiyA jAtA hai| kahA mI hai-- kemake tenA ja kAraNe strI, putra, mitra, vajana, parijana ane gAmanA leke Adi sAthe zatrutA thAya che, laDAI (jhagaDA thAya che, Akhare prANa sudhI khe paDe che je je abhilalita priya strI, putra, dhana Adine samAgama arthAt prApti thAya che te badhA vikhUTA paDanAra che, kemake soga pachI viyoga avazya thAya che, vadhAre zu ? je je utpanna thAya che te badhu niyama pramANe nAza paNa pAme che ja, kemake utpattizIla tamAma padArtha vinazvara arthAta nAzavAna hoya che, te evA vinazvara padArthomAM vaLI Asakti ane prema zA mATe ? ucita te e che ke je dharma kadI paNa nAza pAmanAra nathI te upara ja mane AkarSaNa thavuM joIe, A vinazvara sAsarika padArtho para nahi e prakAre sAmarika tamAma padArtho mATe anityapaNAnuM citana karavuM te anityAnuprekSA che (1) (masAiET) azaraNAnuprekSA-ma mAramAM A jIvana kaI paNa zaraNa nathI janma, jarA temaja maraNanA bhayathI vyAkuLa thatA temaja vyAdhi ane vedanAthI grasta banI jatA A prANInuM jo keI zaraNa (Azraya heya te te ekamAtra A lekamA jinavarane dharma ja che, bIjI kaI nahi A prakAranA A anuprekSAmAM vicAra karavAmA Ave che kahyuM paNa che Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 pozparpiNo-TIkA ra 30 cyAnabhedayaNana ma kalAmitrapunAri -snehamahanivRttaye / dani zudamati kuryAtayAraNya vabhAranAga // 1 // agaraNabhAvanA nema-~ indropendrAyo'pyete yanmayAnni gocarama / aho tadantakAta ka garaNya garIrigAma // 1 // piturmAtu vasubhrAtumtanayAnA ca pazyatAm / aAgo nIyata jantu karmabhiryamamAni // 2 // kalatramitraputrAdi,-snehagrahanihattaye / iti zuddhamatiH kuryAdagaraNyatvabhAvanAm / / 1 / / zudabuddhiyukta bhavya prANI strA, putra, mitra, svajana-samadhI Adi kA ka _sneha-bandhana se mukta hone ke liye isa prakAra se agaraNabhAvanA kI cintA kare / agagNabhAvanA dama prakAra se karanI cAhiye---- indropendrAdayo'pyete, yanmRtyoryAnti gocaram / aho ' tadantakAtaGke. kaH zaraNyaH zarIriNAm // 1 // ye mahAparAkramI ajeya indra, upendra AdiyoM ko bhI jaba kAlane kavalita karaliyA, to, ara / isa masAra meM mAdhAraNa manuSya kI phira gaNanA hI kyA hai| usa sarvavijayI kAla ke Ana para manuSya kA kyA koda trANa, zaraNa ho sakatA hai / koI nahIM ' // 1 // piturmAtuH svamuzrItustanayAnA ca pazyatAm / atrANo nIyate jantuH, karmabhiryamasadmani ||2|| kalatramitraputrAdi-snehaprahanivRttaye / iti zuddhamati kuryAdabharaNyatvabhAvanAm / 1 // zuddhabuddhiyukta bhavya prANI strI, putra, mitra, svajana, sa ba dhI Adina neha-ba dhanathI mukta thavA mATe A prakAre azaraNabhAvanAnI ciMtA kare azaraNabhAvanA A prakAre karavI joIe-- indropendrAdayo'pyete, yanmRtyoryAnti gocaram / aho tadantakAtake, ka zaraNya zarIriNAm // 1 // e mahAparAkramI ajeya Indra, upendra Adione paNa jyAre kALa Lio karI gaye, te are ! A samAramAM sAdhAraNa manuSyanI vaLI gaNatrI ja zu che te badhAne vijetA e kAla AvI jatA manuSyanuM zu keI rakSaNa ke zaraNa thaI zake che ? kaI ja nahi (1) Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pI-TIkA 30 yAnabhedavarNanama anyaca -- parakamahAyArtha pitA mAtA na tila / nadAra na jJAtidharmatithati kerala ||1|| 3- ' egattANuppehA' eka nAnumelA - Amana ekAkinacintanam tathA coktam--- kaka eva dusI / upa janturire a fe Terra ra far Asena phalameka eva // 1 // jaise pracaNDakI nAlA me jalate hue vana meM mRga ke bacce kA koI rakSaka nahA hotA hai, usI prakAra du sampadA kI pracaNDa cAla se jalate hue isa samara meM Ama kA koI rana nahIM hai ||4|| aura bhI kahA hai 211 paralokasahAyArtha, pitA mAtA na tiSThataH / na punadvAra na jJAti-mastiSThati kevalaH // mAtA-pitA paraloka meM jIva ko sahAyatA ke liye nahA jAte haiM, na strI, putra, svajana-nadhI Adi ho jAte hai / mAtra eka dharma hI paraloka meM jIva ke sAtha jAtA hai // 4 // isa prakAra se cittana karanA so azaraNAnuprekSA hai / ( egacANuppehA) ekAnuprekSA- AtmA akelA hai| isa prakAra se cintana karanA- ekAnupretA hai / nAnukA cintana isa prakAra se karanA cAhiye, jaisekarma ke phaloM ko yaha jIna akelA hI bhogatA hai| mAtA pitA Adi koI bhI isa jIna sAtha nahA dete hai / saba apana 2 svArtha ke hai| kahA bhI hai ko jema pracaNDa dAvAgninI kAI rakSaka thatA nathI, teja prakAre khaLatA aa sa sAramA AtmAne vaLI paNa kahyu che~ vAlAthI khaLatA vanamA mRganA baccAonA sukharUpI dAvAgninI pracaNDa jvAlAthI I rakSaka nathI (4) paralokasahAyArtha, pitA mAtA na tiSThata / na putrAra na jJAti, dharmastiSThati taa ||5|| mAtA-pitA paralenamAM jIvanI mahAyatA mATe jatA nathI, na strI, putra, svajana, ma ma dhI Adi paNa jAya che. mAtra eka dharma ja paraleAkamA jIvanI sAthe jAya che A prAcitana karavu te azAnuprekSA che (5) (gattANuhA) tyAnuprekSAmAtmA che me ajare ciMtana kavu te ekavAnuprekSA che ekatvAnuprekSAnu ciMtana A rIte karavu joIe, jemakekanA phaLane A jIva eTale ja bhAgave che, mAtA pitA kAryuM paNa jIvane sAtha detA navI sau potapotAnA svArthanA che da Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikatare - yajAnena dhana svaya bahuvidha phaTerihopAryate, tAsabhUya phalamitatanayabhrAtAdibhirbhujyate / tattakarmamagAdha mArakanararavavAmitiyAmaye, pveka saipa mudu sahAni sarate du gyAnyasarayA yaho // 2 // utpayate janturika eva, vipadhate caika eba duHshrii| kAjatyeka evaM citram, Asevate tatphalameka eva // 1 // jIra akelA hI isa masAra meM utpanna hotA hai, akelA hI apAra dusa kA anubhava karate hue mRtyu ko prApta hotA hai, akelA hI vaha nAnAvidha kamoM kA upArjana karatA hai, tathA akelA hA umakA phala bhogatA hai ||1|| yajIvena dhana svaya bahuvidhaiH kapTairiDopAya'te, tatsabhUya kalatramitratanayairbhItrAdibhirbhujyate / tattatkarmavazAca nArakanarasvAsitiryagbhave, pvekaH saipa mudu sahAni sahate duHkhAnyasAmAnyaho // 2 // jAna jo anakavidha kaSToM se svaya dhanopArjana karatA hai, usa rana kA upabhoga strI, pura, bhAda-bandhu, miA, svajana-sambadhI Adi karate hai| parantu dhanopArjana karanevAlA vaha jIva to svakRta una una karmoM ke anusAra deva manuSya nAraka tiryak Adidhu pAya cha - utpanyase janturihaika eva vipadyate caikaka eva dukhI / Arjayatyekaka Nva citram, Aserate tatphla meka eva ||1|| jIva ekalo ja A saMsAramAM utpanna thAya che, eka ja apAra du ane anubhava karate karato mRtyune prApta vAya che, ekale ja te aneka prakAranA karmona upArjana kare che, tathA ekalA ja tenuM phaLa bhogave che (1) yajjIvana dhana svaya bahuvidha kapTairihopAya'te, tatsaMbhUya phalamitratanayairdhAnAdibhirbhujyate / tattatkarmavazAna nAraka-nara-kharvAsitiryagbhave-- 'veka saipa sudu sahAni sahate du nAnyasahyAnyaho | jIva je vidhavidha ane brethI pite dhana upArjana kare che te manane upabhoga strI, putra, bhAI--badhu, mitra, svajana-saba pI Adi kare che paratu dhanopArjana karavAvALe te jIva te pote karelA te te karmo anu sAra deva manuSya nAraka tirtha Adi bhavemAM eka ja atidu saha anata Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyapaSiNI-TIkA sa 30 bhayAnabhedavarNanam jIyo pamya te bhrabhayanudiza dainya samAlambate, dharmAda bhranyati pacaya yanihitAn nyAyAdapakAmani / deha so'pi mahAmanA na paramapyeka pasminbhave, gacchanyasya tata katha panta bho / mAhAyyamAdhAsyati // 3 // mbArthakaniSTa gyajana rapadeha,-muraya tata marvamavetya samyak / marvasya kanyAganimittameU, dharma mahAya nidhIta dhImAna iti!! __ bhayoM meM akelA hI atidu saha ananta dayA ko sahatA rahatA hai| aho / isa mAra meM koI bhA apanA nahIM hai|||2|| aura bhI kahA hai jIvo yasya kRte bhramatyanudina dainya samAlambate, dharmAd bhrazyati vaJcayatyatiritAn nyAyAdapakrAmati / dehaH so'pi mahAtmanA na padamapyekaH parammina bhave, gautyasya tataH katha bahata bhoH ' mAhAgyamAdhAsyati // 3 // jagama jisa zarIra ke liye cArA dizAoM meM matA-phiratA rahatA hai, TInatA pradarzita karatA hai, dharma se bhraSTa hotA hai, apane ayanta hitaiSiyA ko bhI TagatA hai, nyAyamArga se calina hotA hai, vaha garIra bhA jIpa ke sAtha parabhava meM eka paga bhI nahIM mAtha detaa| ha bhanyo ' soco-vicAge ' yaha agara tumhArI kyA sahAyatA kara sakatA haiM. kucha nahIM // 3 // aura bhI kahA hai--- myAthai kaniSTha svajana mvadeha, mukhya tataH samavetya samyak / sarvamya kalyANanimittameka, maM sahAya vidadhIta pImAn // 4 // dukhane sahana karate rahe che ahe ! A samAramAM koIe ApaNa nathI (2) bIju paNa kahyuM che-- jIvo yasya kRte bhramatyanudina dainya samAlambate, dharmAda azyati vazcayatyatihitanA nyAyA-pakrAmati / / deha so'pi mahAtmanA na padamAyeka parasmin bhave, gacchatyamya tata phatha badata bho / sAhAyyamAdhAsyati // 3 // jIva je nArIrane mATe cAreya dizAomAM bhaTakate pharate rahe che, dInatA batAve che, dharmathI bhraSTa thAya che, pitAnA atya ta hiteone paNa Thage che, nyAyamArgathI calita thAya che, te zarIra paNa jIvanI sAthe para bhavamAM eka Dagalu e sAtha ApatuM nathI che bho! --vicAra' A zarIra tamArI za sahAyanA karI rAkaze ? kAI paDyuM nahi ! Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 aupapAtisUtre 4- ' sasArANuppehA' samArAnuprekSA - sasArasya catasRSu gatiSu nAsya anuprekSA- tathA coktam - Tarun yatramAtaMra sasA / punarbhAya bhakta me prANinA gatirIdRza|| 1|| mAtA, pitA, strI, putra, svajana, madhI sabhI bhI svArtha ke hai, apanA zarIra svArtha kA hI hai, isaliye buddhimAna manuSya ina sabhI viSayoM para acchI taraha vicAra kara sabhI kA kalyANa karane vAle dharma kA hI sahAyaka banAne ||4|| -isa prakAra se citana karanA ekavAnuprekSA ha ( saMsArANuppehA ) samArAnupremA-caturgatikalakSaNa namAra ke niyama cintana karanA-masArAnuprekSA hai| kahA bhI hai- mAtA parabhave punI, saiva janmAntare svasA / punarbhAryA bhavet saiva, prANinA gatirITazI ||1|| isa mana meM isa jIva kI jo mAtA hotI hai, vaha dUsaMga bhara meM usakI putrI ho jAtI hai, phira bhavAntara meM usakI bahana ho jAtI ha, usake bAda anya janma me phira vaha usakI bhAyA ho jAtA hai| adhika kyA kahA jaay| masAra kI kucha aisI hI vicitra dazA hai || 1 || aura bhA kahA hai pharI paNa kahyu che~~ tareefore svajana svadeha, ha, mukhya tana sarvamavetya samyak / sarvasya kalyANanimittameka, varmaM mahAyeM vidadhIta dhImAn ||4|| mAtA, pitA strI, putra, svajana- a zrI Adi badhA svAnA che peAtAnu zarIra paNa svAtu ja che, tethI buddhimAna manuSya e badhA viSaye upara sArI rIte vicAra karI sarvanuM kalyANu karavavALA dharmane ja sahAyaka manAve. A prakAre citana vu te ekatvAnuprekSA che (5) (masArANuppehA) bha bhAganuprekSA-yaturgatisakSayuvAjA sasAranA viSayabhA caMtana karavu te sasArAnuprekSA che kahyu pA che~~~ mAtA parabhane putrI, saiva janmAntare svasA / punarbhAryA bhavet saina, prANinA gatirIdRzI ||thA A bhavamA je A jIvanI mAtA putrI thai jAya che vaLI bhavAntA bIjA janmamA vaLI te tenI zrI vaI ranI kAi evI ja vicitra davA che heAya che te ja mIjA bhavamA tenI tenI ahena caI jAya che tyAra pachI jAya che vadhAre jhu kahevAya ! sa mA (1) pharI paNa kahyu che ' Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIpayapiNI TIkA 30 dhyAnabhedavarNanam pitA parabhava putra sa tu bhrAtA bhanAntare / punastAta puna putra prANinA gatirIdRgI // 2 // mAtApitRmahasrANi putradAragatAni ca / - mAgnubhRtAni yAnti yAmyanti cApare ||3|| kRcchezAmedhyamadhye niyamitatanubhi sthIyate garbhanAse, kAntAvizlaSTa sanyanikaraniyame yauna copabhoga | pitA parabhave putraH, sa tu bhrAtA bhavAntare / punastAtaH punaH putraH, prANinA gatirIdRzI ||2| isa mamAra ma jIna kI paryAya ekasA zAzvata nahA rahatI hai| jo isa bhava meM pitA hotA hai, nahA parabhava ma putra vana jAtA hai, e bhavAntara ma bhrAtA bhI ho jAtA hai, pazcAta phira pitA ho jAtA hai, phira putra ho jAtA hai / isa mAra me prANiyoM kI aisA hI kucha nicina gati hai ||2|| aura bhI kahA hai mAtApitRsahasrANi putradArazatAni ca / sasAreSvanubhUtAni yAnti yAsyanti cApare ||3|| 295 isa mmAra ma isa jIna ke hajAroM mAtA aura pitA bana cuke hai, hajAro putraphalana ho cuke he / isa samaya bhI ye mAtA, pitA putra aura phalna isa jAnake hai, aura Aga bhI ye hoga ||3||aura bhI kahA ha - kRNAme yama ye niyamitatanubhiH svIyate garbhavAse, kAntAvizleSaduHkhavyatikaraviSame yauvane copabhogaH / pitA parabhave putra sa tu bhrAtA bhanAntare / punastAta puna putra, prANinA gatirIdRzI // 2 // A Ja sAramA jIvanI paryAya eka jevI kAyama rahetI nathI je A bhavamA pitA hoya che teja parabhavamA putra thai jAya che, temaja bhavAntaramA bhAI paNa thaI jAya che pachI pitA thaI jAya che vaLI putra thaI jAya che. A sa sAramA prANienI evI ja 4 vicitra gati hai (2) dUrI pazu jchu che OM mAtApitRsahasrANi putradArazatAni ca / sasAreSvanubhUtAni yAnti yAsyanti cApare // 3 // A sa sAramA A jIvanA hArA mAtApitA thai cukayA che hajAro putra-latra thai cukayA che A samaye paNa e mAtA, pitA, putra ane latra A jIvanA che, ane AgaLa paNa A mAtA-pitA Adi A jIvane thaze ja (3) vaLI kahyu paNa che Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 was aupapAtika sukkajjhANe caubihe cauppaDoyAre paNNatte, taM jahA) nArINAmapyAjJA vilasati niyata vRddhabhAve'pyasAdhu , masAre re manuSyA! vanta yadi mugva svapamapyasti kiMcit // 4 // ida dharmagyAnam // 'sukanjhANe caubihe cauppaDoyAre paNNatta' zukla yAna caturvidha catuSpra nArINAmapyavajJA vilasati niyata vRddhabhAve'pyasAdhuH, sasAre re manupyAH badata yadi mukha svalpamapyasti kiMcit // 4 // ayanta apanina garbhavAsa meM raha kara yaha jora aneka kaTA ko mahatA rahatA hai| vahA~ isakA garIra sikuDA rahatA hai / yauvana avasthA ma yaha jIva viSaya bhoga ke samaya strIviyogajanita du va se atyanta dukhI hotA hai / strI yadi jIvita raha to vRddhAvasthA meM yaha apanI usI strI kA asA apamAna sahana karatA hai / phira he bhavyA! tuma hA kahA, isa sasAra meM kiMcinmAtra bhI sukha hai kucha bhI nahA // 5 // isa prakAra jIna ko masAra ke vipaya meM vicAra karanA cAhiye / isa prakAra dharma yAna samajhanA cAhiye / aba zuklathyAna kahate hai-(mukkAmANe caubihe cauppaDoyAre paNNatte) zukladhyAna cAra prakAra kA hai, aura yaha svarUpa lakSaNa, Alapana eva anuprekSA ke bheda se solaha kacchreNAmadhyamadhye niyamitatanubhi sthIyate garbhavAse, kAntAni vebadu khavyatikaraviSame yauvane copabhoga / nArINAmapyavahA viLasati niyata vRddhabhAve'gyasAdhu , sasAre re manuSyA / badata yadi mukha svalpamapyasti kiMcit // 4 // atyata apavitra garbhavAsamAM rahIne A jIva aneka kaSTone sahana karate rahe che tyAM tenuM zarIra saMkocAIne rahe che juvAna avasthAmAM A jIva viSayabheganA samaye strIvigathI utpanna thatA dukhathI bahu ja du khI thAya che. strI je jIvatI hoya te potAnI vRddhAvasthAmAM te potAnI te ja strInuM asahaya apamAna sahana kare che mATe he bhavya ! tame ja kahe, A saMsAramAM jarApaNa sukha che ? jarAya nahi (8) A prakAre jIvane sasAranA viSayamAM vicAra kare joIe e prakAre dharmadhyAna samajavuM joIe have zudhyAna 4 le (sukamANe caubdhihe uppaDoyAre paNNatte) zusadhyAna yAra 42nu cha, bhane te 2135 sakSa, mAsa Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197. __ pIyUSayapiNI TIkA su 30 dhyAnabhedayarNanam puhuttaviyaka saviyArI 1, egattaviya ke aviyAri 2, suhumakirie appaDivAI 3,samucchinnakirie anniyttttii4|sukkss NaM jhANassa tyavatAra prajamam / yathA malApagamena zucitAdhamAbhisambandhAt paTa zukla ityucyate, tathA rAgadveSamalApanayanAnucitAdharmasambandhAd dhyAnamapi zuklamityucyate, taccaturvidha prajaptam, tad yathA-'puhuttariyake saviyArI' pRthaktvavitarka sapicAri 1, 'egattaviyake aviyAri' ekacavitarkamavicAri 2, 'muhumakirie appaDivAI' sUkSmakriyamapratipAti, 3, 'samucchinnakirie aNiyaTTI' samucchinnakriyamanivarti 4-iti / tatra pUrvagatazrutajJAnAnusAreNa dhyeyavizeSagatotpAdAdinAnAparyAyANA dravyAthikA paryAyArthikAdinAnAnayairarthavyaJjanayoga-kAntisahitAnucintana pRthaktvavitarkasavicAram // 1 // prakAra kA kahA gayA hai| jisa taraha maila ke dUra hone se vastra nilakula sApha ho jAtA hai aura "zuklaH paTaH" isa prakAra kahA jAtA hai, usI taraha rAgadveparUpI maila ke apagamase dhyAna bhI zuddha ho jAtA hai aura isIse vaha zuklapyAna kahA jAtA hai / (taM jahA) isake ve cAra prakAra ye hai (puhuttariyake saviyArI) pRthakvatarkasapicAra, (egataviyakke aviyAri) ekatvaritarpha avicAra, (sahamakirie appaDivAI) sUkSmakriya-apratipAtI, (samucchinna kirie aNiyaTTI) samucchinnakriya-anivartti / inakA varNana isa prakAra hai-pUrvagata zrutajJAna ke anusAra yeyavizeSagata utpAda, vyaya eva dhrauvya Adi paryAyoM kA dravyArthika eva poyArthika nayoM se arthara krAnti, vyajanasakrAnti eva yogamakrAnti yukta hokara vicAra karanA so dhaktvavirtakasavicAra zaktavyAna kA prathama bheda hai // 1 // jisa taraha siddhagAruTika Adi bana temaja anuprekSAnA bhedathI seLa prakAranuM kahevAya che jevI rIte mela jovAI pAtha para misada mA taya, ane "zukla paTa" se prAre kahevAya che, e ja rIte gagaDreSarUpI mela dUra thaI javAthI dhyAna paNa zuddha 45 laya cha, ana te 425thI tena zusadhyAna 4vAya the (ta jahA) tenA yAra 412 mA cha-(pahattaviyake saviyArI) pRthatvavitaI-sapiyAra (egattaviyakke aviyAri) gatvavita maviyAra (suhumakirie appaDivAI) sUkSmaDiya--pratipAtI (samucchinnakirie aNiyaTTI) samuchinnaThiya-nivRtti pUrvagata zrutajJAna anusAra dhyeyavizeSathI thatA utpAda, vyaya temaja dhrauvya Adi paryAnA vyArthika nathI, arthasa kAti, janasa kAti temaja yogasa kAtithI yukata thaIne vicAra kare te pRthakatvavitarkasavicAra zukaladhyAnane prathama prakAra che (1) Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 auSapAtikabare yathA siddhagAruDikAdimantra sakalagarIrasyApi viSama pipa mantramAmadhyana savAbayavebhya samAkRSya dazasthAne samAnIya stamgayati, tathA pUrvagatazrutAnumArato'yanyananayogasakrAntirAhityenAzeparipayebhya sahayaikasminneva payAye yogasya nivAsasthAna dIpazimbAvata sthirIkaraNam ekatvavitarkA'picAram // 2 // ___ yatA jaghayayogapata sajiparyAmasya manovyAgi samaye nimndhana asatyAtasamaya sapUrNa manoyoga tatpazcAt paryAmadvIndriyasya vAgyogaparyAyato'yAtaguNa yUnavAgyogapayA yAn pratisamaya nirundhan asarayAtasamaye sapUrNa vAgyoga, tatazca prathamasamayasamupannanigAdajIvasya jaghanyakAyayogaparyAyato'sarayAtaguNahInakAyayoga pranimamaya nirandhan , amma yAtamatravAlA puruSa samasta zarIra ke avayavoM meM vyAma viSama cipa ko matra ke prabhAva se khecakara kATe hue sthAnapara stabhita kara detA hai usItaraha pUrvagatazrutajJAna ke anumAra artha, vyajana eva yogoM kI sakrAnti se rahita hone ke kAraNa, aparipayoM se yogA ko haTAkara eka hI paryAya me yoga kA, vAtarahita sthAna meM dIpaka kI lau kI taraha, sthira karanA soekatvavirtaka-avicAra-nAmaka zuklalyAna kA dUsarA bhedahai ||2|| sUkSmakriya--apratipAti zukladhyAna sirpha sUkSmakAyayogavAle jIna ko hotA hai| sUdamakriya-apratipAti zukladhyAna ke sanmukha huA jIva sarvaprathama manodravyoM kA pratisamaya nirodha karatA huA amarayAtasamayapramANakAla meM samastamanoyoga kA, isItaraha pratisamaya vAgyogaparyAyoM kA nirAdha karatA huA amalyAtasamayapramAgakAla me samastavAgyoga kA, eva prathama samayama samutpanna nigodajIvakI jaghanya avagAhanAsvarUpa kAyayogaparyAyoM se aparayAta jevI rIte siddha gAriDaka Adi trivALe puruSa AkhA zarIranA avayavomAM prasarelA viSama jherane mAtranA prabhAvathI khecIne karaDelA sthAna upara sta bhita karI de che, tevI ja rIte pUrvagata zratajJAna anusAra artha, vyajana temaja ganI sa kAtithI rahita hevAne kAraNe, bIjA viSayothI cAgone haTAvIne eka ja paryAyamAM vegane havA vagaranA sthAnamAM dIpakanI nyAtanI peThe sthira karavo te zukaladhyAnane ekatvavikaavicAra nAmane bIjo prakAra che (2) sUmakriya-apratipAti zukaladhyAnane sanmukha thayelo jIva sarvaprathama madranA haravakhata nirodha karatA karatA asa khyAta-samayapramANu kAle samasta manegane, tema ja vAraMvAra vAgaparyAne nidha karatA karatA asakhyAta-samaya-pramANe kALe samasta vAgyegane, tema ja prathama samayamAM samutpanna nigada jIvanI jaghanya avagAhanA svarUpa kAyAganI paryAyothI ama khyAtaguNahInakAyogano vAra vAra niSedha karatA Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 poSayapiNI TIkA sU 30 dhyAnabhedadharNanam samaryAdarakAyayoga va sarvathA niraNadi, tadeva mUkSmakriyA'pratipAti yAnanupakramate // 3 // nA zvAsocchyAsasvarUpa sUkSmamapi kAyayoga nirabhya ayogi-va prApya zailezImavasthA pratipadyate, ma-yamakAlena 'a i u 5 la' iyevarUpa paJcalapvabharocAraNasamakAlasthitika samucchinnakivananivarti dhyAnamanubhavani // 4 // dazavakAlikasUnasyAcAramagimaJjUpATIkAyAmasmAmi savistara zuklapyAnana kRtam , atastato'gantavyam / tathA-tat zukladhyAna catuSprayAtAra prajanam / 'mukassa Na jhAgassa cattAri lakkhaNA paNNattA' zuklamya khala bhyAnasya cavAri lakSaNAni prajamAni / 'ta jahA' tayathA gugahInakAyayoga ko pratisamaya ma nirodha karatA huA amarayAtasamayapramANakAla meM bAdarakAyayoga kA sarvayA nirodha kara detA hai, taba jAkara ise sUkSmakriya-apratipAtinAmaka zukladhyAna kI prAti hotI hai, yaha mUkSmakriya-apratipAtinAmaka tIsarA bheTa hai / 3 / isa avasthAma cAsocchyAsarUpa sUkSmakAyayogakA bhI nirodha kara, ayogi-avasthA ko prApta ho, zailezI avasthA ko prAta kara letA hai, vahA 'a i u R lu' ina pAca laghu akSaroM ke madhyama kAla se uccAraNa karane meM jitanA samaya lagatA hai utane samaya taka vahA Thahara kara samucchinnakriya-anivartinAmaka zukladhyAnakA anubhava karatA hai / isa zuklacyAna kA vizepa vistArapUrvaka varNana DhagavaikAlika sUtra ke cauthe adhyayana kI 'AcAramaNimajUSA' nAmakI TIkA meM likhA gayA hai, ata vizeSArthI ko isakA vizeSa varNana vahA se dekha lenA cAhiye / (sukassa Na jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA) isa zuklanyAna ke cAra lakSaNa he, (ta jahA) ve isa prakAra haiM-(vivege) viveka-deha se AtmAko karatA asa khyAtasamayapramANu kALe bAdarakAyayegane sarvathA nirodha karI de che, tyAre tene sUmakriya-apratipAti nAmaka zukaladhyAnanI prApti thAya che A sUmakiya-apratipAti nAme trIjo prakAra che (3) te avasthAmA vAchUvAsarUpa sUkSma kAgane paNa niSedha karI, agi avasthAne prApta thaI, gelezI avasthAne prApta karI le che tyA rU chU A pAca laghu akSaranuM madhyamakAlathI uccAraNa karavAmAM jeTalo samaya lAge teTalA samayasudhI zekAIne samucchinakiya-anivarti nAmaka zukladhyAnane anubhava kare che (4) A zukaladhyAnanuM vizeSa vistArapUrvaka varNana dazavaikAlikasUtranA cethA adhyayananI AcAramaNimajUSA nAmanI TIkAmAM lakhavAmAM AvyuM che tethI viroSa jANavAvALAne mATe tenuM vizeSa varNana tyAthI joI levuM joIe (suskassa Na jhANassa cattAri laksaNA paNNattA) mA zudadhyAnanA yAra sa . (ta jahA) te mAre -(nivege) vive4-4thI mAtbhAne godyai, Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSapAtikako yathA siddhagAruDikAdimantra sakalagarIrasyApi viSama piSa mantramAmAyana mavArayavebhya samAkRSya dazasyAne samAnIya stambhayati, tathA pUrvagatazrutAnumArato'rthanyAnayogasakrAntirAhityenAzeparipayebhya sahayaikasminneva paryAye yogasya nitisthAne dIpaziyAvata sthirIkaraNam ekatvapitarkA'vicAram // 2 // yadA jaghanyayogarata saniparyApasya manovyAgi samaye niranyana amAyAtasamaye sapUrNa manoyoga tatpazcAt paryAmadvIndriyasya vAgyogaparyAyato'yAnaguNa yUnavAgyogapayA yAn pratisamaya nirandhan asarayAtasamaye sapUrNa vAgyoga, tatazca prathamasamayasamupannanigodanIvasya jaghanyakAyayogaparyAyato'sarayAtaguNahInakAyayoga pratimamaya nirandhan , anyAtamatravAlA puruSa samasta zarIra ke avayavoM ma vyAma viSama viSa ko mana ke prabhAva se khecakara kATe hue sthAnapara stamita kara detA hai usItaraha pUrvagatazrutajJAna ke anusAra artha, vyajana eva yogoM kI samAnti se rahita hone ke kAraNa, aparipayoM se yogA ko haTAkara eka hI paryAya me yoga kA, vAtarahita sthAna meM dIpaka kI lau kI taraha, sthira karanA so ekatvavirtaka-avicAra-nAmaka zukla-yAna kA dUsarA bheda hai // 2 // sUkSmakriya--apratipAti zukladhyAna sirpha sUkSmakAyayogavAle jIna ko hotA hai| sUtmakriya-apratipAti zukladhyAna ke sanmukha huA jIva sarvaprathama manodravyoM kA pratisamaya nirodha karatA huA amalyA. tasamayapramANakAla meM samastamanoyoga kA, isItaraha pratisamaya bAgyogaparyAyoM kA nirAdha karatA huA ApalyAtasamayapramANakAla me samastavAgyoga kA, eva prathama samayama samutpanna nigodajIvakI jaghanya-avagAhanAsvarUpa kAyayogaparyAyoM se arayAta jevI rIte siddha gAriDaka AdimatravALe puruSa AkhA zarIranA avayamA prasarelA viSama jherane matranA prabhAvathI be cIne karaDelA sthAna upara sta bhita karI de che, tevI ja rIte pUrvagata thatajJAna anusAra artha, vyajana temaja pegonI sakrAtithI rahita hovAne kAraNe, bIjA viSayothI cogAne haTAvIne eka ja paryAyamAM cogane havA vagaranA sthAnamAM dIpakanI tanI peTha sthira kare te zukaladhyAnanA ekatvavikaavicAra nAmane bIjo prakAra che (2) sUmakriya-apratipAti zukaladhyAnane sanmukha thayele jIva sarvaprathama madrAnA haravakhata nirodha karatA karatA asa khyAta-samayapramANu kAle samasta manegane, tema ja vAra vAra vAgaparyAyone nirodha karatA karatA ane khyAta-samaya-stramANe kALe samasta vAgyogane, tema ja prathama samayamAM samutpanna nigoda jIvanI jaghanyaavagAhanA svarUpa kAganI paryAthI ane khAtaguNahInakAyayogane vAravAra nidhi karatA Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI-TIkA su 30 dhyAnabhedayaNanama NaM jhANassa cattAri aNuppehAo paNNatAo: taM jahA-avAyANuppehA 1 asubhANuppehA 2 aNaMtavattiyANuppehA 3 vipariNAmANuppehA se taM jhaanne||su0 30 // khalu dhyAnasya catasro'nuprekSA prajamA , ' ta jahA' tadyathA-' avAyANuppehA' apAyAnuprebhA-apAyAnA prANAtipAtAyAvaradvArajanitAnAm anarthAnAmanucintanam ||1||'amubhaa. guppehA' azubhAnuprebhA-masArasyaiva azubhasvarUpatayA'nucintanam ||2||'anntvttiyaannuppehaa' anantavRttitA'nuprekSA-anantavRttitA tailikacakayojitasya vRpasya mArgA'navasAnavatkadApyasamAmigIlatA tasyA anuprekSA-anucintanam // 3 // 'vipariNAmANuppehA' vipariNAmAnuprekSAutpAdavyayadhaunyasvabhAvAnA pArthAnA yo vipariNAma -pratikSaNa navanavaparyAyarUpa tasyAnu cintanam // 4 // ' se ta jhANe' tadetad dhyAnam // mU0 30 // apAyoM kA arthAt prAgAtipAtAdika pApa, jo karmoM ke Asrava ke liye dvAra jaise hai unase janita anartho kA yAramAra vicAra karanA so apAyAnuprekSA hai 1 / (amubhANuppehA) azubhAnuprekSA-sasAra svaya azubhasvarUpa hai, aisA vAgvAra vicAra karanA so azubhAnuprekSA hai 2 / (aNatavattiyANuppehA) anantavattitAnuprekSA-bhavaparapaga kI anatavRtti kA vicAra karanA, arthAt jisa prakAra telI kA thaila kolha me jotA jAne para cakara kATatA hai usI prakAra isa jIna ke bhI, jabataka yaha masAra me rahatA hai tabataka isake bhramaNa kI kabhI bhI samApti nahIM hotI hai, isa prakAra kA anucintana karanA anatavartitAnuprekSA hai 3 / (vipariNAmANuppehA) vipariNAmAnuprekSA-prayeka dravya, u pAda, vyaya eva dhrauvya svabhAvavAle hai, ata vastu pratisamaya apAyAnuprekSA-apAne arthAta-prANAtipAtAdiTha pApa je karmonA Asavane mATe ThAra jevA che temanAthI thatA anarthone vAra vAra vicAra kare te mAyAnuprekSA cha (asubhANuppehA) sazulAnuprekSA-sasA2 pAte gazula2135 cha, so vArapAra vicAra vo ta pazumAnuprekSA cha (aNatarattiyANuppehA) ana tavartAitAnuprekSA-bhavapara parAnI ane tavRttitAne vicAra kare, arthAt jevI rIte ghAcIne baLada ghANImAM joDAIne cakakara-(ATha) pharyA kare che evI rIte A jIva paNa jyA sudhI savAramAM rahe che tyA sudhI tenA zrama NanI kadI paNa samApti thatI nathI, e prakAranuM anucitana karavuM te ana ta patitAnuprekSA cha (vipariNAmANu pahA) viparibhAnuprekSA-pratye4 dravya utpAda, vyaya temaja prauvya svabhAvavALA che, tethI haravakhata vatu pariNamana Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 aupapAtikatre cattAri lakkhaNA paNNattA; taM jahA - vivege 1, viussage 2, ahe 3, asammohe 4 | sukassa NaM ANassa cattAri AlaMtraNA paNNattA, taM jahA - khaMtI 1, muttI 2, ajatre 3, mahave 4 / sukkassa 'vivege' viveka pRthakaraNa, sa ca pRthakAra - dehAnA mano buddhayAnicanam ||1|| 'visa' vyu sarga - nissaGgatayA dehopadhiyAga // 2 // ' anyahe ' anyatham - devAyupamargajanita bhaya vyathA - tayA rahitam ||3|| 'asamohe' asamoha - devamAyAjanitasya mUDhatvamya niSedha ||4|| ' sukassa Na jhANassa cattAri ANA paNNattA' zukasya yalu dhyAnasya catvAryAlambanAni prajJamAni, ' ta jahA ' tathA ' khatI ' kSAnti - parakRtA'pakAra sahanam // 1 // 'muktI' mukti - nirlobhatA // 2 // ' ajjave' Arjana - saralatA ||3|| 'mahave ' mAvA ||4|| 'kassa Na jhANassa cattAri aNuhAo paNNattAo' zuklasya bhinna jAnanA 1 / (viussagge) vyutsarga- deha tathA upadhi kA parityAga karanA 2 / (avva he ) avyatha-vyathArahita honA-devAdikRta upasargajanita bhaya kA nAma vyathA hai, isase rahita kA nAma avyatha hai, arthAt -- devAdikRta upasargoM kA nizcala bhAvase sahana karanA 3 / (asaMmohe) asamoha-moharahita honA - devAdika dvArA pradarzita mAyAkI ora AkRSTa nahIM honA 4 (kassa Na jhANassa cattAri AlavaNA paNNattA) zukladhyAna ke cAra Alavana haiM, ( ta jahA ) ve isa prakAra haiM- (khatI) kSAnti - parakRta apakAra kA sahana karanA 1, (muttI) mukti-lobhakA parityAga karanA 2, (ajjave) Arjava - cita me saralatA rakhanA 3, aura (maddave) mArdava guNakA honA 4 | (sukassa Na jhANassa cattAri aNuhAo paNNattAo) zukladhyAna kI cAra anuprekSA hai, (ta jahA ) ve ye hai - (avAyANuppehA) apAyAnuprekSA (viussagge) vyutsarga- heDa tathA upadhinA parityAga 42vo, (avhe) avyth-ythaarahita hAvu--devAdiSkRta upasaga thI thayela bhayanu nAma vyathA che,tenAthI rahitanu nAma anyatha che, arthAt-devadikathI karAela upasargAne nizcaLa bhAvathI sahana karavA (asamohe) asa moDa bhoDarahita thvu -hevAdhidvArA praharzita bhAyA tara bhASa Di (sukassa na jhANassa cattAri AlapaNA paNNattA) zuusadhyAnanA yAra yAsa mana che, (ta jahA) te yA are che - (satI) kSAnti-mIla 4resa arthajarane bhana 4zvA, (muttI) bhukti bolanA parityAga zveA, (ajjane) va zittamA sarajatA rAjapI, mane (maddave) bhAIva bhRTutA gugu thvu (sukkAsa Na jhANassa cattAri aNupe hAo paNNattAo) zubhyadhyAnanI yAra anuprekSA che, (ta jahA) te mA che (anAyANuppeddA) Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpavarSiNo-TIkA sa 30 vyutsargabhedayarNanam viussagge, 2 gaNaviussagge, 3 uvahiviussagge, 4 bhttpaannviussge|setNdvvviussgge se kitaM bhAvaviussagge bhAvaviussaggetivihe paNNatte, taMjahA-1kasAyaviussagge,2saMsAraviussa'gaNaviussagge gagavyusarga / 2 / 'upahiviussagge' upadhiyusarga -upadherupakaraNasya tyAga / 3 / 'bhattapANaviumsagge' bhaktapAnabyusarga-annajalyAga / 4 / 'se ta davyariussagge' sa epa dravyayusarga / 'se ki ta bhAvariussagge' aba ko'mo bhAravyutsarga / 'bhAvaviussaggetivihe paNNatte' bhAvavyumarga vividha prajJama , 'ta jahA tadyathA-'kasAyaviussagge' kapAyavyusarga / 1 / 'sasAraviurasagge' ra sAravyumarga / 2 / 'kammaviussagge' karmayusarga 13 / 'se kiMta kasAyaviussagge' atha ko'mau kapAyayusarga : 'pasAya(sarIraviussagge 1, gaNaviusasagge 2, uvahipiussagge 3, bhattapANaviussagge 4) zarIrabyusarga 1, gaNayusarga 2, upadhivyusarga 3, aura bhaktapAnavyutsarga 4 / iname zarIra ke mamana kA tyAga karanA so zarIravyusarga hai 1 / paDimA Adi ArAdhana karane ke liye gaNa-saMpradAya se mamatvakA tyAga karanA so gaNayusarga hai 2 / yatrAdika upadhi ke mamatva kA tyAga karanA so upadhivyusarga hai 3 / bhojana eva pAnI kA tyAga karanA so bhaktapAnavyusarga hai 4 / (se ta dabaviussagge) yaha sara dravyayu marga hai| (se kiM ta bhAvaviussagge) bhAvavyusarga kyA-kitane prakAra kA hai ? ( bhAvaviussagge tivihe paNNatte ) bhAvavyusarga tIna prakAra kA hai, (taM jahA) ve prakAra ye hai-(UsAyaviussagge 1 sasAraviussagge2 kammaviussagge3) kapAyavyutsarga 1, mamAravyutsarga 2, eva karmavyutsarga 3 / (se ki ta kasAyapiussagge) kapAyavyusarga kyA kitane prakArakA hai - (sAya bha-(sarIraviussagge gaNaviussagge upahiviussage bhattapANaviussagge) shrii2vyutsarga, gaNatrutsarga, upadhivyutsarga ane bhaktapAnabubhaga temAM zarIranA mamatvane tyAga karavo te zarIravyutsarga che paDimA Adi Agadhana karavA mATe gaNa-sapradAyathI mamatvane tyAga karavo te gaNavyutsarga che vastrAdika upAdhithI mamatvane tyAga kare te upadhivyutsarga che bhejana temaja pANIne tyApa 72 te matAnavyutsaga / mayA dravyacyutmA (se kiM ta bhAvaviussagge) mApavyutmA zu-DeTamA jAne ?(bhApariussage tinihe paNNatte) mApavyutsa ! 542ne| cha, (ta jahA) te mAre -(kasAyaviurasagge sasAraviussage kammapiussagge) pAyavyutsA, 4 yA0yutmA tebhA bhavyutsarga Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 aupapAtikavatre mUlam-se kiM taM viussagge ? viussagge duvihe paNNatte; taM jahA-1 dabaviussagge, 2 bhAvaviussagge ya / se ki taM davvaviussagge? davvaviusagge caubihe paNNatte, taM jahA-1 sarIra TIkA-Abhyantaratapama paSThabhedamAha-se ki ta viussagge' atha ko'sau vyutsarga ? vyutsarga kiMsvarUpa katividhayeti prazna / vyusarga-vi-vizeSeNa, ut-ukRSTabhAvanayA sarga =tyAga / 'viussagge durihe paNNatte vyusagoM dvividha prajapta , 'ta jahA' tayathA 1-davvaviussAge' dravyatyusarga, 2-'bhAvaviussagge' bhAvayusarga / 'se ki ta davvaviussagge ?' aba ko'mau dravyanyusarga 1 'dayaviussage caunvihe paNNatte' dravyavyutsarga-caturvidha prajapta , 'ta jahA' tayathA-'sarIraviussagge' zarIrabyusarga / 1 / pariNamatI rahatI hai| isa prakAra jo cintana karanA isakA nAma pipariNAmAnuprekSA hai / (se ta jhANe) isa prakAra cAra dhyAnakA varNana huA // mU0 30 // se ki ta viussagge' ityAdi, aba Abhyantara tapaphA jo chaThA bheda vyutsarga hai usakA varNana karate hai-(se kiM taM viussagge) vizeSa rIti se utkRSTa bhAvanApUrvaka parityAga karanA vyusarga hai, vaha vyutsargatapa kyA-kitane prakAra kA hai ? (viussagge duvihe paNNatte) vyutsarga ke do bheda hai, (ta jahA) ve ye he-(dabaviussagge bhAvaviussagge)1-dravyavyutsarga aura 2-- bhAgavyusarga / ( se kiM ta ubaviussagge ) dravyavyutsarga kyA-kitane prakAra kA hai ' (dabaviussagge caunvihe paNNatte ) dravyavyutsarga cAra prakAra kA hai / (ta jahA) jaise karatI hoya che, eka ja rUpe kadI nathI rahetI e prakAre je citana karavuM tenuM nAma vipariNAmAnuprekSA (se ta jhANe) ye pramANe yAra dhyAna varNana yayu (sU0 30) ' se kiM ta viussagge? 'tyAdi have sUtrakAra Abhyantara tapane je chaThTho prakAra vyutsarga che tenuM varNana kare -se ki ta viussagge) vizeSatithI sAyanA parityAga 42vo ta vyutsarga che vyutsa ta5 32 prahAranu cha ? (viussage duvihe paNNate) sana 2 cha,-( ta jahA) te mA cha-(davvaviussage bhAvaviussage ya) 1 dravyavyatsarga ane 2 bhAvayutsaga dravyabutsarga zu-keTalA prakAra che? (davavirasage cauvihe paNatte) ye vyavyutmA yAra prAnu cha (ta jahA) Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSayaSiNI TIkA ra 30 vyutsargabhedayarNanam 305 yasaMsAraviussagge, 3 maNuyasaMsAraviussagge, 4 devsNsaarviussgge| se taM sNsaarviussgge|se kiM taM kammaviussagge' kammaviussagge avihe paNNate, taM jahA, 1 NANAvaraNijjakammaviussagge,2darisaNAvaraNijjakammaviussagge,3veyaNijjakammaviussage, 4 mohaNijjakammaviussagge, 5Aukammaviussagge, 6NAmakammaviussagge 7, goyakammaviussagge 8 aMtarAyakammaviussagge / se ta kmmviussgge| se taM bhAvaviussagge // sU0 30 // ssage' manujamsArayusarga [3 / 'devasasAraviussagge' devasmArakhyusarga 14 // 'se ta sasAraviummagge' ma Nya sasAgvyusarga / ' se phi ta kammaviussage' atha ko'mau karmavyusarga 'kampaviussagge adavihe paNNatte' karmavyu sarga aSTavidha prajama / 'ta jahA' tadyathA-'NANAvaraNijakammaviussagge' jJAnAvaraNIyakarmavyusarga 11 / 'darisiMNAvaraNijaphammaviussage' darzanA'varaNIyakarmavyu sarga / 2 'veyaNijakammaviussagge' vedanIyakarmavyu sarga 3 / 'mohaNijjakammaviussage' mohanIyakramagage 3, devasasAraviussagge 4) nairapikAsAravyusarga, tiryak-mAravyutsarga, manujatsAravyutsarga, eva devasmArabyusarga, (se ta sasArapiumsage) isa prakAra cAragatirUpa nsAra kA yaha vyusarga (pariyAga) mArabyusarga hai| (se kiM ta kammaviussagge) karmavyutsarga kyA-kitane prakAra kA hai / (kammaviumsagge aDhavihe paNNatte) jisame ATha prakAra ke karmokA vyusarga-parityAga ho vaha kamabyusarga ATha prakAra kA hai, (ta jahA) jaise (NANAvaraNijnakammaviussagge 1,darisagAvaraNijja kammaviussagge 2,veyagijjakammaviussagge 3,mohaNijjakammaviussagge devasasAraniussagge) naiyisa sA2vyutmA, tirya isa sA2yutsarga, manu04masA2yutsarga tebhara heksamAvyutsarga (se ta sasAraviussagge) se mAre cAreya gatirUpa sanArane A vyutsarga (parityAga) te amAravyutsarga che (se ki ta kammaviussagge) ubhavyutsama 2 rne| 1 (kammaviussagge aDhavihe paNNatte) mA mATheya nA ubhInI vyutmA-parityAga 2 laya cha mevo 2mA ubhavyutmA 18 pradhAno cha, (ta jahA) rebha-(NANAvaraNijjakammaviusmaga, darisaNAraNijasammaviussagge, veyaNijjakammaviurasagge, mohaNi Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - aupapAtikatre ge,3 kmmviussge|se kitaM kasAyaviussagge,? kasAyaviussagge ubihe paNNate;taMjahA-kohakasAyaviussago, 2mANakasAya viussagge,3mAyAkasAyaviussagge, lohksaayviussgge| se taM ksaayviussgge|se kiM taM saMsAraviussage? saMsAraviussagge caubihe paNNate; taM jahA-1 NeraDayasaMsAraviussagge, 2 tiriviussagge caubihe paNNatte' kapAyayusarga caturvidha prajama , 'ta jahA' tayathA- 'kohakasAyaviussagge' krodhApAyavyutsarga 16 'mANakasAyaviumsAge' mAnakapAyavyumarga / 'mAyAphasAyaviussagge' mAyArUpAyavyusarga 13 / 'lohamasAyaviumsAge' lobhakaSAyavyusarga 14 se ta kasAyaviussagge' sa epa kapAyayumarga / 'se ki sasAraviussAge' atha ko'sau sasArakhyusarga ? 'sasArariussagge caubihe paNpatte masAravyutsarga caturvidha prajapta , ' jahA' tadyathA-'NeraTayasasAraviussamge' nairayikasasAravyutsarga 111 tiriyasasAraviussagge' tiryakramasAravyusarga // 2 // ' maNuyasasAraviuviussagge caubihe paNNatne) kapAyavyusarga cAra prakArakA hai / (ta jahA) ve cAra prakAra ye haiM-(kohakasAyaviumsagge1, mANakasAyaviustagge 2, mAyAphasAyaviussagge 3. lohakasAyaviussagge 4) krodhakapAyavyusarga1,mAnakapAyavyusargara, mAyAkapAyanyutsarga 3 eva lobhakapAyavyutsarga 4 / (seta kasAyaviusagge) ina krodhAdi cAra kapAyoMkA parityAga karanA yaha kaSAyavyutsarga hai / (se kiMta sasAraviussagge) sArakhyusarga kyA-kitane prakAra kA hai / (sasAraviussagge caubihe paNatte) sasArakhyusarga cAra prakAra kA hai, (taM jahA) ve cAra prakAra ye hai-(NerajhyasasAraviussagge 1 tiriyasasAraviussagge 2maNuyasasAraviussa(se ki ta kasAyaviurasagge) 4Ayavyutsa nA cha 1 (kasAyaviussagge cavihe paNNate) 4Ayavyutsarga yAra prA2nA cha (ta jahA) bha3-(kohakasAyaviussagge mANakasAyaviummagge mAyAkasAyaviussagge lohakasAyaciurasagge) 14. DAyaDyusarga, mAnakavAyabyunsarga, mAyAkaSAyaDyusarga, temaja lobhakaSAyabrutsarga (seta kasAyaviThasmagge) me zodhAdiyAreya pAyonI parityA 2 te pAya cha (se ki ta saMsAraviumsagge) samA20yutmA 26 praznA cha 1 (sasAra so caubihe paNNatta) sabhA20yutmA yAra mArane, (ta jahA) te yAra sarasA(jaraiyasasAraviussagge tiriyamasAraviussage maNuyasasAraviussage Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI TIkA sU 31 mahAvIrasthAmi ziSyavarNanama 307 jAba vivAgasuyadharA tattha tastha tahiM tahiM dese dese gacchAgacchi gummAgummi phaDDAphaDhei appegaiyA vAyaMti, appegaDayA paDirahumAyakA Aman, teSu zipyeSu 'appegaDayA' apyekake kecit-'AyAradharA jAva vivAgamuyadharA' AcAradharA yAnad vipAzrutadharA -AcArAgAdi-vipAkAnta-sarvazrutadhAriMga, ime pUrva varNitA , 'tatya tatya tarhi tarhi dese dese' tatra tatra tasmin tasmin deze deze-atra vIsayA sthAnAhulyakathanAsAdhUnAmadhikatA apratibandhavicaraNa ca mUcitam , tathA bahavo bahuvidhaprAmanagaravanAdipu gatA iti ca gamyate / 'gacchAcchi ' gamagacchi-ekAcAryaparivAro gaccha -gacchena gacchena vibhanya vAcanAdikaM pravRttam, iti vigraha 'tatra tenedamiti sarUpe' ityanena gacchAgacchi, ityasya sAdhunam / eva 'gummAgummi' gulmAgunmi-gulma gachaikabhAga , gulmena gulmena vibhaya dada vAcanAdika pravRttamiti gunmAgunmi / 'phaTApharDi' phaDDakAphaDDaki-phaka laghutage gacchaikamAga , phAkana pharakena vibha'yeTa vAcanAdika pravRttam , ityarye phahakAphahaki-epa prayogapu samAse kRta pUrvapadasya dIrgha samAsAnta ica-pratyayazca / 'appegaiyA vAyati' apyekake se anagAra bhagavata the, unameM (appegaiyA) kitaneka (AyAradharA jAba vivAgasuyadharA) AcArAgasUtra ke dhAraka the, 'yAvat' ganda se kitaneka sUtrakRtAGga se lekara prabhavyAkaraNa paryanta sUtroM meM se eka 2 sUna ke dhAraka the aura kitaneka vipAsazruta ke dhAraka the, upalakSaNase kitaneka sabake bhA dhAraka the| (tastha tasya tahiM tahi dese Tese) ve umI bagIce meM bhinna 2 jagaha para (ganchAgacchi) gaccha gaccharUpa meM vibhakta hokara, (gummAgummi) gaccha ke eka 2 bhAga meM vibhakta hokara (phApharDi) phuTakara phuTakara rUpa meM vibhakta hokara nirAjate the| inameM se (appegaiyA vAyati ) kitaneka sUtra kI vAcanA pradAna karate the-sUra paDhAte managAra sAvatA , tamanAmA (appegaiyA) 3214 (AyAradharA jAna nivAga suyadharA) mAyA11 sUtranA dhAra sal, 'yAvat 104thI uTamA satrahatAthI laIne pravanavyAkaraNa sudhInA sutromAMthI eka eka sUtranA dhAraka hatA, ane keTalAka vipAsUna dhA24 tA, BAthI 494 mayA sUtrAnA thA24 tA (tatya tattha tahiM tahiM dese dese) ta yAmA nuhI nuhI yAye (gacchAgacchi) 7 7 35mA vibhAta 25, (gummAgummi) 12chn| sa4 4 bhAgamA visata yadhane (phaDApha9i) 28-8pAyA 35bhA vimata na qiAVtA utA manAmAthI (ApegaiyA bAyati) 32sA satranI vAyanA mApatA itA-sUtra lAvatA Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kliibshisstt mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa bahave aNagArA bhagavaMto appegaDayA AyAradharA vyumarga / / / 'aauphmmriussge| AyukarmanyusargaH 1 141 'NAmAmmavita ssage' nAmajhamanyusarga 16 / 'goyakammaviumsagge' gokarmayusarga 11 'ana rAyaphammapiussagge' antarAyakarmavyusarga 8 'seta kammapiussaga' sa epa karmavyu marga, 'se ta bhArapiussagge' sa ya bhAvavyumarga / iyamanazanAdibhedena paDvidha bAhya prAyazcittAdibhedena padavidhamAnya tara ca tapo vyApyAtam // mU0 30 // TIkA-'teNa kAleNaM teNa samaeNa' ityaadi| tasmina kAle tasmina samaye 'samaNassa bhagavano mahAgIrassa' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'yahave agagArA bhagAMto namo'nagArA bhagAta varNitA punarvarNyamAnA zikA 4, Auphammaviussagge 5, NAmakammaviussagge 6, goyaphammaviumsagge, 7 atarAyakammaviusmagge 8) jAnAparaNIyakarmavyutmarga 1, darzanAvaraNIyapharmavyumarga 2, vedanIyakarmavyusarga 3, mohanIyapharmayusarga 4, Ayurmayusarga 5, nAmakarmavyusarga, gotrakarmavyusarga 7, eva atarAyakarmavyutsarga 8, (se te bhAvariussagge) ye saba bhAva vyusarga haiM / isa taraha yahA taka anazanAdika ke bheda se yaha prakAra bAhyatapa kA aura prAyazcitta Adi ke bheda se chaha prakAra Abhyatara tapa kA varNana huA // sU030 / / 'teNa kAleNa teNa samaeNaM ' ityaadi| (teNa kAleNa teNaM samaeNa) usa kAla aura usa samaya (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) zramaNa bhagavAn mahAvIra prabhu ke, jo (vaha aNagArA bhagavato) bahuta jjakammaviussago, Aukammaviussagge, NAmakammaviussago, goyakammaviussagge, aMtarAyajhammaviussage) jJAnA2yadhutsana, zanAparaNIya bhavyutmA, vedanI karmabhRtmarga, mehanIya karmabutsarga, Ayukarma vyutsarga nAmakarmacusaMga, gotra bhayuma tebhara 25 tazaya bhavyutsA, (se ta kammaviussagge) mA prakAre mA bhavyutma mAI prAranA cha (se se bhAvaviussagge) se mayA bhAvavyutsarga che e rIte ahIM sudhI anazana AdinA bhedathI A prakAranA AdAnapanuM ane prAyazcitta AdinA bhedathI cha prakAranA Abhya tara tapanuM pani thayu (10 30) 'teNa kAleNa teNa samaNNa' tyAdi taNa kAleNa teNa samaeNa) te ane te sabhaye (samaNasa bhagavao mahAvIrassa) zrama lagavAn mahAvIra prabhunAba (rahave aNagArA bhagavato) | Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapiNI-TIvA sU 33 mahAvIrasvAmi ziSyavarNanam 309 bahuvihAo kahAo kahati appegaDyA uDDhajANU ahosirA jhANakoTTo yA saMjameNa tavasA appANaM bhAvemANA viharaMti // sU0 31 // =augagyavAn trinIyane yAbhiratA, etAdRzA bahuvidhA kathA kathayantizrAnayanti / yA vividhA kathA zRNvan zronA mohaparita pratinibharati tathA nikSima = kumArgavimukho bhavati, eva savadanIya =mokSamusAbhirAyI, nirviNNa = sasArAdudvigno bhavati / 'appegaiyA uDDhajANu ahosirA' aneka UjAnana, apa girama = adhomukhA - no tiryag vA dattadRSTaya ' Aga koTTAMgayA' dhyAna koTopagatA - vyAnarUpo ya koSTastamupagatA, sayamena tamAtmAna bhAvayanto viharanti // sa0 31 // jisa kathA ke sunana se prANI momsa kI abhilApAvAlA bana jAtA hai usa kathA kA nAma 'saMvedanI kathA ' hai 3, jisa kathA ke sunane se prANI mAra se virakta ho jAtA he usa kathA kA nAma 'nirvedI kathA ' he 4 una kathAoM kA sunane vAlA zronA moha kA parityAga kara tatva ke prati AkRSTa hotA hai, kumArga se vimusa hotA hai, mokSa sukhakA abhilApI hotA hai aura nirviNNa- sArase - udvigna hotA hai / (adhpegaDyA uDUDhajANU ahosirA jhANakoTThotragayA sajameNa tavasA appANa bhAvemANA viharati ) kitaneka munijana donoM ghuTanoM ko U~cA kara nAce mastaka kiye hue mAthA jhukAye hue ---yAnarUpI koSTha me prApta ye / isa prakAra mayama aura tapase apanI AtmA ko bhAvita karate hue sAdhugaNa vicara rahe the |sU0 31|| melanA sukha mATe abhilASAvALA ane je te kathAnu nAma maveTanI sthA che, je kayA sAbhaLavAthI prANI samAccI vikhta thAya che te kathAnu nAma 'nivedyanI yA' che. A thAonA nAbhaLanAra zrotA mAhanA parityAga karIne tattvanA tarapha AkarSita thAya che, kumAthI vimukha thAya che, melanA mukhanA abhilASavALA thAya ane sa sArathI niviSNudvis thAya che (appegaiyA uDajANU ahosirA jhANakoTTovagayA sajameNa tavasA appA bhAvemANA viharati ) neTasA bhunilana bhanne ghuTo yA rANI, mAthu nIce rAkhI-mAthu nIce karIne-dhyAnarUpI kAThAmA prApta hatA e prakAre sayama ane tapathI peAtAnA AtmAne bhAvita karatA mAdhugaNu vicaratA hatA, (sR0 31) Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ovapAtitra 308 pucchaMti, appegaiyA pariyahaMti, appegaiyA aNuppehaMti appegar3ayA akkhevaNIo vikkhevaNIo saveyaNIo nivveyaNIo vAcayanti - sUnavAcanA datte gaccaikadeza gagAna chedakAniSThita ninAya sUnanAcanA vAcayanti / 'appega yA paDipucchati' ayekake prati uttimAryA pRcchati, 'appega yA pariyakRti ' atyeka parivartayantinArthI puna punagbhyamyanti / 'appegaDayA aNuppeDati apyekake anuprekSante paricitayati / 'appegaiyA akhevaNIo virANIo saveyaNIo NivyaNIo nahurihAo karAo kati ' apyekake AkSepaNI vikSepaNI = vedinI nirdedinArnahuridhA kathA kathayanti, mohAdapanIya tatva prati AkSipyate=AkRSyate prANI yAbhistA AkSepaNyastA kathA' ityasya nizeSaNam / vikSepaNI - vikSipyate = kumArga prasakta prANI kumArgApRthaka kiyate yAbhistA nikSepaNyastA / rUvedinI ---- vedyate=mokSamusAbhilApa kiyate yAbhistA / nivedinI - nirvedyate=masAgad nirviSNo the, (apegayA) kitane (paDipucchati) sUna aura artha ko pUchate the, (appegaiyA) kitaneka (pariyahati) sUna aura artha kI AvRtti karate the, (appegaiyA) kitaneka (aNuppehati) sUtra - artha kI anuprekSA - paricintana karate the, (appegaiyA) kitaneka (akkhevaNIo 1, vikkhevaNIo 2, saveyaNIo 3, NivyaNIo 4, bahuvihAo kahAo kahati) AkSepaNI, nikSepaNI, modinI, aura nirvedinI ina aneka prakAra kI kathAoM ko kahate the / moha se dUra karAkara prANI jisa kathA ke dvArA tatva ke prati AkRSTa kiyA jAtA hai usa kathA kA nAma 'AkSepaNI kathA ' hai 1, kumArga me rata prANI jisa kathA se usa kumArga kI ora se pRthak kiyA jAtA hai usa kathA kA nAma 'vikSepaNI kathA' hai 2, ' hatA, (appegaiyA) TasADa (paDipucchati ) sUtra tathA artha pRchatA hatA ( appegaiyA) DeTA ( pariyahRti ) sUtra tathA arthanI AvRtti uratA tA ( appegaiyA) DeTA ( aNuppehati ) sUtrArthaMnI anuprekSA-pariciMtana utA utA ( apegaiyA) DeMTalA ( aksevaNIo, vimmeNIo, bhaveyaNIo pibve yaNIo, bahuvihAo kahAo kahati ) yAkSepaNI, vikSepaNI, savehanI, mane nivedyanI, e prakAre aneka prakAranI kathAe karatA hatA mAhathI dUra karIne je kathA tattvanA tarapha AkarSaNa kare che te kathAnu nAma AkSepaNI kathA' che. kumAmA magna thayelA prANIne je thAthI te kumAga taraphathI judo karAvAya te kathAnu nAma 'vikSepaNI kathA' che je thA mAbhaLavAthI prANI Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNo-TIkA sU 31 mahAvIrasyAmi ziSyavarNanam ciMtA-pasaMga-pasariya-yaha-baMdha-mahalla-viula-kallola-kaluNavilaviya-lobha-kalakalaMta-bolabahulaM avamANaNa-pheNa-tivvakAkSAyAmAha-'sajoga-vioga-cIDa-ciMtA-pasaga-pasariya baha-vadha mahalla-viulakallolakaluNa-vilaviya-lobha-kalakalata-bola-bahula' sayoga-viyoga vAci-cintAprasaGga-prasRtavara-bandha-mahAvipula-kalola-karaNa-cilapita-lobha-kalakalAyamAna-bola-(dhvani) bahulam-sayogaviyogA =apriyagandAdisayoga-priyagandAdigiyogA eva vIcaya =taggA yatra sAgare sa sayogaviyogIci , cintApramaga puna punazcintAprAmi ma era prasRta prasaraNa yasya sa tathA, gahananAni, bandhA =mayamanAni, ta eva mahAnto dArga, vipulA =pistINA kallolA -mahormayo yatra sa vadhanandhamahAvipula kallola , karuNAni-karuNarasajanakAni vilapitAni=pilAparacanAni, lomA lomasambhUtA''mogAzrata eva kalaphAyamAnA bolA = vanayo bahulA yatra sa tayA, tata mayogapiyoga cizvAmI cintAprasaGgaprasRtazca tathA vapandhamahAvipulakallolvAmI karuNavilapitalobhakalakalolayahulazca sa tathA, ta tAdRza, yogAditaragataraGgita cintApistINa vadhabandhakallola karuNavilApalobhamabhUtAkogapracaNDanAdanAditamiyartha / puna kathanbhUtam ? 'avamANaNapheNatibbagvisaNapulapulappabhUyarogaveyaNaparibhavaviNivAya(sajoga-vibhoga-bIDa-ciMtApasaga-pasariya-baha-yama-mahala-viula-kalola kaluNa-vilaviya lobha-kalaphalata-bola-bahula) sayoga amanoja gandAThikoM kA savadha, piyoga-manoja gandArikokA abhAva, ye jisame vIci-kallola hai, cintA jisakA vistAra hai, badha eva vadhana hI jimama vistRta tagge hai, karaNArasajanaka vilApAcana eva lobha se nabhRta Akrozavacana, ye do jisakI bahula phalakalAyamAna vvaniyA hai-garjanA hai, (apamANaNa-pheNa-tibba-khisaNa-pulapulappabhUya-rogaveyaNa-paribhava-viNivAya-pharasa-parisaNA-samAvaDiya-kaThiNa-kamma-pattharataraga-ragata-niccamaccubhaya-toyapaTTa) apamAna hI jimama phenagazi hai| du sahaniMdA, nira(sajoga-vioga vIi-ciMtApasaga pasariya-vaha vadha mahalla viula-kallola-kaluNa-nilaviyalobha-kalakalaMta-bAla-bahala) ma yoga-manane na game tevA 206 maahiaane| saba va, manane game tevA zabda Adine viyega, e jemAM vici-lahero che, citA je vistAra che, vava temaja ba dhana ja jemAM meTA mejA che, karUNAjanaka vilApavacana temaja lobhathI utpanna thayela Akrozavacana se sanI moTI usasATa paniyA gAnA che, (anamANaNa pheNa tivyasiMmaNa-pulpula-pabhUya-rogaveyaNa-pagbhiva-ciNivAya-pharasa - dharimaNA - samAvaTiya kaTiNa-kamma-patthara-tagga-ragata-nizcamancubhaya-toyapadra) apamAna bhA jAnA Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bidhaani mUlam-saMsArabhaudhiggA bhIyA jammaNa-jara-maraNagaMbhIra-dukkha-pakhubhiya-paura-salilaM saMjoga-vioga-bIDa TIkA-bhagavata zrImahAvIrasvAmino'nagArA puna kauTayA ra dayAha- sasArabhaumbiggA' iyAdi / sasArabhayodvignA -caturganibhamaNalabhagasamAgbhayAdudvignA = yAulA, 'kenopAyena samArasAgarAt tariSyAma ' iticintAjAla-kulA ityartha / ata eva bhIyA'-mItA = bhayayuktA , asya tarantI yatrAncaya / mUtrakAra sasAramAgara varNayati-'jammaNa-jara-maraNakaraNa-gabhIra-dukkha parakhubhiya-paura salila' janma-jarA-maraNa karaNa-gambhIra dusa-prabhumitapracura-salilam-janmajarAmagNAnyeva karaNAni sAyanAni yasya tat tathA, tadeva gambhIradukha-agADhadu sa, tadeva prakSubhita-pracalitam , pracura-vipula salila-jala yammin sa janmajarA-maraNa-karaNa-gambhIra-dukha-prakSubhita-pracurasalilasta, puna kIdRza sasArasAgaram / ityA 'sasArabhaundhiggA' ityaadi| bhagavAna mahAvIra ke anagAra aura bhI kaise the / isa bAtako prakaTa karane ke liye sUrakAra isa sUnakI prarUpaNA karate hue kahate hai ki bhagavAn mahAvIra svAmI ke ye anagAra (sasArabhaubiggA) caturgati meM bhramaNa karane rUpa sasAra ke bhaya se udvigna the, 'kisa upAya se hama loga isa athAha sasArasAgara se pAra hoNge| isa prakAra kA cintayana sarvadA karate rahate the| (bhIyA) isaliye ye ssArabhIra the / aba yahA se yaha masArasAgara kaisA hai| isa bAta ko nAce likhita vizeSaNoM dvArA sUtrakAra spaSTa karate hai-(jammaNa-jara-maraNa karaNa-gabhIra-dukkha-paklubhiya-paurasalila) janma, jarA aura maraNa, ye hI jisake sAdhana hai aisA pragADha dukha hI jisame uchalatA huA agAdha jala bharA huA hai, tathA 'sasArabhaubigA' yA bhagavAna mahAvIranA anAra parapaNa kevA hatA? te vAtane prakaTa karavA sUtrakAra A sUtranI prarUpaNa karatA kahe che ke bhagavAn mahAvIra svAmInA te manA (sasArabhaviggA) yatu tibhA prabhAra sa1135 sasAnA bhayathI udvigna hatA, "kayA upAyathI ame A agAdha sa sAsAgarathI pAra ya' me tu kitapana srp| yaryA 42tA to (bhIyA) methI tamA sa sArabhIrU hatA have ahaMthI A sa sArasAgara ke che? te vAta nIce samesA vizeSa dvArA sUtrA2 *pATa 12 cha-(jammaNa-jara-maraNa karaNa gabhIradakkha pakkhumbhiya-paurasalila) *ma, 12gane bharadhu, se renA sAdhana evA pragADha du kha ja jemAM vistArathI uchaLatA pANInA jema bharelA che tathA Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - poyUpaapiNo-TokA sU 32 masArasAgara varNanama kalusa-jala-saMcayaM paDabhaya aparimiya-mahiccha-kalusamaDabAubaMga - udummamANa-dagaraya-rayadhaAra-carapheNa-paura-AsAvANyeva kapa ciyo yatra ma nayA tam / 'paTamaya pratibhayam mahAbhayaGkaram , 'aparimiyamahincha malusamA-yAuga-uddhammamANa-dagaraya-rayayabhAra-paraphega-para-AsA-pivAsadhAra' aparimita-mahancha-kalupamati-vAyupego-yamAno-dakarajogyA'ndhakAra-paraphena-pracuga''gApipAmA-param-aparimitA =ayadhikA ye mahacchA -togabhilApAnto lokA , tepA kaTupAmarinA yA mani saba bAyugana udyamAnam-uda karajoraya -jalakaNamamUha , tana andhakAra dara yA ma tathA vagaphanavi-AgApipAmAbhidhavala dava dhavalo ya ma tathA ta, tanAprAptArthAnA prAmi bhAvanA AgA ,dhanasambandhinyaratAnalAlasA pipAsA / 'mohamahArattabhogabhamabhANa guppamANuncha stapacogiyattapANiyapamAyacaDabahudvasApayasamAhayuddhAyamANapamAra- porakaTiyamahArapasvatabheraparasa'-mohamahAtabhogabhrAbhyadguSyadunTalapratyavanipatatpAnAyapramAdacaNDabhana rUpa hA jisameM kalA-malina-jala kA saMcaya hai, (paTabhaya) mahAbhayaGkara hai| (apari-miyamarincha kalusamaTa-bAuvega-uddhammamANa garayarayadhayAra-varapheNa-paura-AsA pivAsabala) aparimita- yavika abhilApAgAlA manuSyA kI jo niniya prakAra kI buddhiyA he ye h| mAnA imake vAyuke jhokoM se uDAye hue jalakaNa hai, inase yaha masAramamudra adhakAra me yukta jamA ho rA ra / AzA eva pipAsArUpa pracura phena se yaha dhavalina ho rahA hai| aprAna akA prAmi kA bhAvanA kA nAma AgAhe, ora dhana nidhI tIna lAlasA kA nAma pipAsA haiN| (moha-mahAnatta-bhoga-mamamANa guppamANu cchalata-paccoNiyatta-pANiya-pamAya-caTasaha-sAvayasamAtyudAyamANA-pabhAra pora-kadiya-mahAraparavata-bherava-rava) isa ra sAra ma jala-macaya) sANe ma354 mA suSa-bhesA pANInI sanyaya 2, (paibhaya) bhaDAmaya 42 (aparimiya-mahin- kalusamai vAuga udummamANa dagaraya-rayava yAra parapheNa paura AmA pinAsa vAla) aparimita- 1 malidApAvAjI mnuMAnI je vividha prakAranI buddhi che te jANe tenA vAyunA jhapATAthI uDatA jala0Ne che tenAthI A sa sArasamudra a vaDAthI bharela je thaI gaye che AgA temaja pipAsA (tRSNA) rUpa pracura phINathI te sapheda thaI rahela che aprAsa aryanI prAptinI bhAvanAnuM nAma ArA che ane dhana 20. tIna sAnu nAma pipA (moha mahAvatta bhoga bhamamANa-guppamANu chalata-pAcoNivatta-pANiya pamAya-caDa' bahududra-sAraya-samAyudvAyamANa patbhAra-ghora Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jiibnyci khisaNa-pulaMpula (palaMpaNa)-ppabhRyaroga-ceyaNa-paribhava-viNivAyapharusa-dharisaNA-samAvaDiya-kaDhiNa-kamma-patthara-taraMga raMgaMtanicamaccubhayatoyapI kasAya-pAyAla-saMkulaM bhavasayasahassa pharasaparisagAsamAvaDiyakAThiNakammapatvarataragaragatamabhayatoyapa' apamAnana-phena tIna-khisana-pulampula-prabhUta-goga-badanA-paribhava-vizIpAta-pAe-dharSagA-mamApatita-kaThinAmaprastara-taraga-raganni yamRtyubhaya toyapRSTham-apamAnanamena phano yana mo'ramAnanaphena , tathA tInakhisanam du sahanindA, pulampulaprabhUtA-nirantaramamu pannA yA gegavedanA paribhavA anAdarA, vinipAtA =nAzA , athavA paribhavapinipAta -paribhara-pagabhava parAjayo hAni , tasya vinipAta ANi parupadharSaNA -niTugyacananirbharsanAni, tathA-samApanAnimnAni yAni kaThinAni kaThorodayAni pharmAgijJAnA''raNIyAnAni, tAyera prastaga --pApANAsta kRtvA tamghAna prApya samuyitai , taraGgai , rigata acalta, niyambhuva ya mRtyubhaya-maraNIti tadeva toyapRSTha-jaloparitanabhAgo yA sa tayA tAdRzam, puna kIdA 'kasAyapAyAlasakula' kapAyapAtAlasaGkulam-kapAyA eca pAtAlA pAtAlakalazA --adhastalAni saGkula -vyaaptstm| 'bhavasayasahasma-phalusa-jala-sacaya' bhavAtasahasrakalupajalasaJcayam-bhagatasaha ntara samutpanna rogavedanA, parAbhava, vinipAta-vinAza, athavA parAbhara kI prApi, niSTura vacana, apamAna ke vacana, eva kaThora udayamAle sacitta jJAnAragIya Adi ATha karma, ye hI jisameM pApANa haiM, aura una pApANA ke raghAna se aneka prakAra kI AdhivyAdhirUpa taraGga utpanna hotI haiM, ina taraMgoM dvArA calAyamAna avazyabhAvI mRtyubhaya hI jimama toya pRSTha-jala kA uparitanabhAga hai, aisA yaha : mArasAgara hai| tathA yaha (kamAya-pAyAla. sakula) kapAyarUpa pAtAlakalazoM se vyApta hai| (bhava sayasahassa-kalusa-jala-sacaya) lAkhoM DhagalArUpa che, du saha nidA, nira tara thatI regavedanA, parAbhava, vinipAta vinAza, athavA parAbhavanI prApti, niSThara vacana, apamAnanA vacana, temaja kaThora udayavALA macita jJAnAvaraNIya Adi ATha me, e ja jemA pASANa (khache, ane A pAvA sAthe bhaTakAvAthI je aneka prakAranA Adhi adhia5mA utpanna thatA rahe che ane te kAra calAyamAna avazyabhAvI mRtyubadhu ja jemAM pANInI sapATInA bhAga che, e A samAsAgara che tathA A mAyAyAlsala) pAya35 pAra thI yAsale (bhava sayamaharasa kalu Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapiNo-TIkA sU 32 masArasAgarayarNanama 315 cchaparihattha-aNihuyiMdiya-mahAmagara-turiya-cariya-khokhusamANanaccata-cavala-caMcala-calaMta-ghummaMta-jala-samUhaaraha-saya-visAyamoga-micchatta-sela-sakaDa aNAisaMtANa-kammabaMdhaNa-kilesagAkara-pagninarita-cokSubhyamAga-nRtyaJcapalAcaJcala-cala-varNana-samUhama-ajJAnAnyeva bhamanto manyA pratihastA jalajantuviropA, yariman samAgasAgara sa tathA, animRtAnianupazAntAni yAnIndriyAgi tAnyeva mahAmakarAstepA yAni caritAni gIgANi veSTitAni caSTA te -colubhyamANa ayantamucchalan nRtyaniya nRtyana , capalAnacaJcala yathA gyAta tathA basa rgana-vidyumamAnavegana calcamAkAra bhramana jalasamRha, pArapakSe tu jaTasamRho vineka jAnaraninAnA mamUho yana sa tathA, tata paDhadayasya karmapAraya , ta tAdRzam / 'araTa-bhayavisAya-goga micchatta-sela-sADa'aratibhayavizAdagokami yA vagairasaiTama-arati , bhaya, vipAra goka , mi-yAcam etAni pratirodhakatayA zailA ivatai maTa =ativikaTa , ta tAdRzam , bhaNAra-satANa-kamma-badhaNa-philesa-ciribala-mudattAra' anAdi santAna-karmapandhanAlezakamamu gantaram-anAdisa tAnam anAdipravAha yakarmabandhana tacca, klegAtha gagADhayastallamaNa yat sara mAra samudra me ajAna hI ghUmate hue masya eva parihasta-jalajantuvizepa hai| janupazAnta DAvyA hA isama vikarAla magara hai / ina indriyarUpa mahAmajharoM ke cacala ceSTAoM se mama ajAniyA kA samUharUpa jalasamUha sudha ho rahA hai, nAca rahA he, vidyudvega me cakrabata yUma rahA hai| (araTa-bhaya-visAya soga-micchatta-sela-sakaDa) arati aprIti, bhaya-bhAti, vipATa, goka eva mithyAtvarUpa parvatoM se yaha sasArasamudra atyata nikaTa banA huA hai| (jaNATa satANakammavaraNaphilesa-cikkhilla-suduttAra) anAdikAla se hama jIva ke sAtha bhamANa nancata cayalacacala-calana ghummata jala samUha) 2samArasamudramA manAna ja ghumatA mAchalA temaja parihartA-jalana tuvizepa che anupAta Idi ja emAM vikarALa magara che te IdiyarUpa mahAmakanI ca caLa ceSTA AthI temAM ajJAnIonA samUharUpa jalasamRha subdha thaI rahyo che, nAcI 2vA, pANIveNe yI 2ho (arai-bhaya-vimAya-soga-mi utta-sela sakaDa) 202ti-maprIti, laya-nIti, vipAha-4, tebhara bhithyAtva 35 tethI mA masArasamudra satyata viTa mane cha (aNAi-satANakamma badhaNa kilesa cimkhilla suduttAra) manAthI ma panI mAye pavana Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 aupapAtiya pivAsa - dhavalaM mohamahAvata - bhoga- bhamamANa- guppamANu-cchalaMtapacoNiyata - pANiya- pamAya - caMDa- bahuduha - sAvaya-samAhayuddhAyamANa-patrabhAra- ghora-kaMTiyamahArakharavaMta - bheravaravaM aNNANa bhanama eca hudhA sagaLA prAgbhAgyora kanditamahA bhairavavama moharUpa garna bhoga bhrAmyata - cakAkAMraMga bhramat, gupyat=caparIbhavata, utina 'pacoNiya' panipatata-ana patat, pAnIya jala yA sa tathA pramAdA bhavAnyamta duSTathApA caNDA =kopajIvya nahuduSTA = atiduSTasvabhAnA, thApA -- saka jastai 'samAnya ' samAhatA = pratA-AdhAta prAptA 'udAyamANa' janta= ucchalanta ceSTamAnA vA samudrapakSe masyAdaya sasArapakSe purapAdaya, tepA 'pa prAgbhAra --samUho yatra sa tathA, tathA ghogeya kandittamahAgyamA sasvanapratinagna-pratirthyAna kurvan bhairavaravo=bhayAnako yatra sa tathA tatakhayANA panA karmadhAraya, tam - agAma bhagata maccha-parihatya agihuyidiya-mahAmagara- turiya variya sokhurbhemAga-nacata-catralacacala-calata-ghumpata- jalasamUha' ajJAna-bhramanmatsya parihastAnibhRtendriya samudra ke moharUpa mahA-Apa me bhogarUpa jala cakrAkAra se ghUma rahA hai, ayata cacala ho rahA hai, uchala rahA hai, uchala kara phira nIce gira rahA hai / tathA-Tama sAra samudra me pramAda Adi hA kodhI evaM jatiduSTa svabhAva vAle hiMsaka jIna hai / ina ke dvArA AghAta ko prApta hokara samasta ra sArI jInoM-puruSa Adi (samudrapakSa meM matsyAdika jalacara jIvoM) kA samUha udhara-upara bhAgatA phiratA hai| unhIM ssArI jIvoM ke bhayakara Akandana kI mahAbhASaNa prati pani hamara sAra samudra me ho rahI hai| tathA-(aNNANabhamatamacchaparistya aNihu yidiya- mahAsAgara- turiya-cariya khokhubbhamANanacata- cavala caMcala calata-ghummata - jalasamUha) kadiya - mahArA-ravaMta-bhegya-rava) gA sasAra samudranA bhoDa3ya bhaTTA vyAvarttamA bheLarUpa jalacakanI peThe ghUmI rahyu che ahu vega thai rahyo che, uchaLI rahyu che uchaLIne pAchuM nIce paDe che tathA-A Adi ja krodhI temaja atidruSTa svabhAvavALA hiMsaka AghAta pAmIne samasta na sArI dika jalacara jIvA)nA samRha javAnA bhayaOM kadanane mahAbhISaNa paratve A samAramamudramA paDe che tathA (aNNANa-bhamatamancha parihatya aNihurthidiya-mahAsAgara - turiya cariya sokha pramAda jIve-puruSa di Amatema bhAganAca sa sArasamudramA jIva che, temanA dvArA (samudra pakSamAM matsyA 2 che te sa mArI Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sAmAgama ta na nirUpaNa pIyapayapiNI TIyA ga 30 mAtoragyAgiziSyavarNama 317 bhImadarisaNinaM tati, dhiDa-dhaNiya-niSpakaMpeNa turiya-cavalaM saMvara-vegga-tuMgakUvaya-susaMpauleNa NANa-siya-vimala-bhUsieNaM sammala-vimuddha-laDa-gijAmaeNaM dhIrA saMjamapoeNa mIlaka'sasAramAgarama taranti, amma gamagapogana' dayo ra yamANena sambandha / sAgbhayodignA "yamiA yamonA tAtu pArantA yartha / phimmRtana yamapoyAha-'piidhaNiyaniSpakapeNa' dhRti nikani prApega-vRtirUpeNa gnubandhanana nikam a yarthaM niSprakampa = sampanarahitantena maponena, 'turiyA caritacapalam animItram ,-'savara-veragga-tuga vaya mugapautteNa' ra gAya-nuja kRpA-mu prayukona tana para prAgAtipAtAdipiratirUpa , pega vimAnabhiSana etayo yastu = a yuca kRpA-potama yasthita stambha,, tana muTu samprayukta -mamyAnayA prabhAjitastana, 'NAga siya-pimala-mRsieNa' mAna-mitanimoTinena, jJAnameva mita na basa tapa vimalama unTina yatra tena, mUle makAra prApta gaat| papanAmpina patapaTamaNTa ThamaNDitapaTAkarSaNana naukA vegagAminI bhavati / sati sAyanopene'pi pone harga pAraga bhA yami yAha-'sammattavimuddhaladdhaNinAma(pidamaNiyaNippakapaNa) tina pa rajanana se jo ayata niprakapa hai| (turiyacavala) gAna jisakA jayata gIgAmI ha (mavara-veggA-tuga kRpaya-susapautteNa) mghara-prANAtipAtAdi se nivRttirUpa cirati na gamga-viSA meM anabhiSvaGgarUpa vRtti-ye donoM hI jisake nIca ma eka UMcA kRpaka-stambha ha / (NAga-siya-vimala-mramieNa) jJAnarUpI saphedavatra kA jisama pAla tanA huA hai| naukA ma eka lakaTo kA bama lagA rahatA hai jisa para eka kapaTA nanA rahatA hai| usase havA kI rukAvaTa hona se nokA vaDe vega se calatI / yadarUpA yahA vaTita ki ta gAhe / (sammatta-vimudra-laddha-NinAmaeNa ) jisame satrA 42-(vidyANiyaNiparapeNa) pani35 hAnA pavanayI re / ni: 5 (26) turiyacarala) tinI satyata vegavAjI (mavara veragga tugamana susapatteNa) 512-prANAnipAniyA nivRtti35 viti temA vagagya viSamAM anAsaktirUpa vRtti-e ane jenA vacamAM eka uce 52D (NANa-miga vimala mUsieNa) mAna35. 36 varanA sabhA sada hoya che vahANamAM eka lAkaDAnA thAbhale lAgeluM hoya che jenA para eka kapaDuM (gaDha) tANeluM hoya che temAM havA kaTAI jAya che tethI bhagaIne vahANa bahu gayA yA cha mA 1 354 sahI gavayu (sammatta-visudva ladva NijjAmaeNa) Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ___316 gnnshimbr ciskhilla-sudattAraM amara--Nara-tiriya-jayagaDa-gamaNa-kuDilapariyatta-viulavela cauraMtaM mahatamaNavadagga saI saMsArasAgaraM 'cikhalaM'-kardama , tena suSTa dumtara ma tayA tam / 'amara-Na-tiriya Naraya-gaTa-gamaNa-~ kuDila-pasyittaviula rela'amara-nara niryAka gatigamana-vRSTira-pagita-pipuTa-lam, sura nara-tiryaTanAraka ganiSu catasapu-gamana tadeva kuTi parigatA yAmambhamA na pipurA: vizAlA vA yasmin sa tathA ta-caturgatigamanampATinyatavipulataTam / 'caurata' caturantam-digbhedagatibhedAbhyA catuvibhAgam / 'mahatta' mahAtam-piyAlama / 'bhagavadagga' anapadagram-aparyayamAnam / 'rudra' gaiDama-bhayajanakam / 'bhImadarisagina' bhAmarganAyamabhIma yayA bharatI yeva da-yate ya sa bhImadarzanIyamtama, yAga darzanAda bhayamupadyate tamityaye / vadhana avasthA ko prApta-calA A rahA jo karma ra inase udbhana jo gagAdika parigAma hai, ye hI jahA cikanA kAdana hai / isIse damakA tignA duSkara ho rahA hai / (jamara-jaratiriya-Nazyagai-gamaNa-kuDila pariyatta-viula vela) devagati, manu yagani, niyaMcagati patra narakagati ina cAra gatiyoM meM jo nirantara jIpa kA pagbhrimaNa hai vahA isakA kA parivarddhamAna vistRta velA hai / (caurata) caturgatirUpa cAra dizAoM ke cara vibhAgoM se jo vibhakta hai / (mahata) jo baDI vizAla hai| (aNavadagga) jisakA pAra pAnA bahuta hI kaThina hai / (ruda) jo baDA hI vikarAlasvarUpa vAlA hai| (bhImadarisaNija)jisaka dekhane mAra se hI bhaya kA racAra hotA hai| aisA yaha ra sArasamudra hai / isakA pAra pAnA minA yamarUpa jahAja ke ho nahIM sakatA hai| apa yahA se yamarUpa jahAja kA varNana sUnakAra karate haiavasthAthI cAlyA AvatA je Darma temaja temanAthI pedA thatA je gagAdika pariNAma che te ja cIkaNo kAdava che ane tethI tene taravuM muzkela thAya che (amara Nara tiriya Naraya gai gamaNa kuDila parivatta viula rela) devamati, manuzyati, tirtha cagati temaja nazkagati A cAra gatiomA je nitara jInanuM paribhramaNa tatenI vADI, pavidhita yatI visA , (caurata) yati35 cAra dizAonA cAra vibhAgothI je vibhakta che () je bahu moTI che (agavadagga) renI pAra pAbhavA gag che (6) 2 pisa 213paNa cha (bhImadarisaNijja) na zana bhAjayI lagana mayAra thAya che evo A samArasamudra che tene pAra pAma te mayamarUpa nAva vagara banI zakatuM nathI have ahIthI yamarUpa nAva (vahANa)nuM varNana Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popayarpiNI TIkA 32 mahAvIrasyAmiziSyavarNanam 319 vayavara - bhaMDa-bhariyasArA jiNavara-vayaNo diha-maggeNa akuDileNa siddhimahApaTTaNAbhihAsamaNavara - satthavAhA musuGa - subhAsa - mahAnata taMdena bhANDa =rANIstujAtapagRta =thApita sAge= ranAdirUpa padArthA yaiste tathA, kena pathA prAntantarantA ganA- 'jigovidumagge ga' jinanaranacanopadiSTamArgaNa jinapara vacanam==nAgamancya tApa kathita-mArga yamapatha - tena, 'akuDilena' akuTi'siddhipaTTaNAbhimu' midripattanAbhimuyA - sidvirena pattana musA nya musA / 'samaganarasatyatA' zramaNArtha nAha -zramaNa - kApaTyA ganapura = pramAda kA pariyAga saya javAna mokSa gAta karA kA dRDha nizcaya, ina donoM mUlyAsa gRhIna-nAta carAta gagAtara bhANDA kA kamaNIya vastunA kA-ki jo nirjarA, yatanA, upayoga, jJAna, darzana e [cAgni] sapizudra hai, jinama sAra bharA huA hai aise munijana isa mArarUpa mahAsamudra sa pAra hota ha / kima mArga para car3hate hue ye pAra hote he so jatAte hai- (jigavarayagoggeNa ) jinavara kA jo vacana hai-Agama hai, usake he - jADA-TADhA dvArA upadiSTa joyamarUpa mArga hai, usa para calakara hI ye munijana isa sArarUpa samudra ko pAra karate haiM / yaha mArga sA hai usake liye sarakAra (aphuDileNa ) isa vizeSaNa se spaSTa karate ha - yaha mArga kapaTatA ApA se rahita hai, arthAt-sarala nahIM hai / aise mArga se prayAga karane vAle ye munijana puna kaisa hote haiM yaha aba yahA se spaSTa kiyA jAtA hai - (siddhipaTTAbhi isa prakAra ke mArga se payAga karane vAla pramAdanA parityAga temaja vyavanAya arthAt meAkSa prApta karavAnA dRDha nizcaya, e banne mUlya (kiM mata) thI lIdhela-vaMcAtA lIdhela 12 vrata-mahAvratarUpa vAsa gonA-yethAtI bInesI vastumAnAne nirA, yalanA, upayoga, jJAna, darzana temaja cAritrathI vizuddha che jemA mAru bharelA che evA munijana A ma sArarUpa mahAnamudrathI pAra thaI ya che kayA mArga pa cAlatA te pAra thAya che ? te batAye hai- (jiNAravayaNovadiTThamageNa nipanu ne vacana che-mAgama che-tenA DhAga upaderAela je JayamarUpa mArga che, tenA para cAlIne ja te munijane Ama mArUpa samudrane pAra Dare che. A mArga kevA ? te mATe sUtrakAra ( akuDileNa) mA vizeSayI yaSTa ubhA mArga upaTatA mAhi hopothI rahita che arthAt baraLa che, ArTiMga nathI evA mAyI prayANa karanArA e munijane vaLI jevA hoya che te badhu ahInI spaSTa karavAmA Ave che (siddhipaTTaNAbhiguhA) se ajaranA mArge prayANu uravAvAjA bhuninno bhiddhi3ya Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU jopapAtisUtre liyA pasatyajjhANa-tava-pAya-paNohiyapaTTAvieNaM ujamavavasAyagrAhiya- NijaraNa-jayaNa - uvaoga NANa- DasaNa- [ carita] vimuddha eNa' sammoniyama karNadhArA - naukAnAhako yasa tathA te, sampa zrIga-svigmpa bhAvA, 'sajamapoSaNa' - po= yamakayA / 'sIriyA' karinA - sahasrazIlA haravArakA jItA, 'pasalajhAtAyapaNoliya pahAriNa' pragastadhyAnatapoyAtapra goDhitavrabhAvitena-dhAna dharmanirUpa tapa denA, tena praNodita = prerita, janana, 'utama samAya-ggahiya-jijjaraNa jayaNaupabhoga gAgamacaritamudrAyAmamariyasArA' upamahAnirjara gayatanopayogajJAnadarzanacArinanizulavaNDanamAuthamamAyA mAmalAnizraya - nAbhyA mUlyarUpAbhyA gadgrahAta - phAta nirjaraNayananopayogajJAnadarzanacArivizuddha natavara= vizuddha samyakya hA niyAmaka kAra ke sthAnApana hai, athAt vizuddha samakita kA bha jisama vaTiyA ke samAna hai / (pasatya jjhAgatana nAya paNayitAvieNa) prAsta dhyAnarUpa taparUpA vAyu se prerita hokara jo Aga 2 bahatA rahatA hai / isa taraha ina pUrvokta vizeSagoM se niSTi isa samasyA jarAja ke dvArA isa mArarUpa apAra dumtara samudra ko (ga) dhAradAra sthira bhAvAta munijana hI (tarati) pAra karate hai | ana yahA se munijanA ke ye prayukkA artha spaSTa kiyA jAtA hai- (sIlaruliyA ) ye munizI - 28 jAra ke bhAko vAraNa karanA hai| (ujama-navasAya-ggahiyavitaraNa-jayaga-unaoga nAga-saNa [carita]vimuddhavayavabhaDabhariyasArA) udyama arthAt jemA viSNuddha samyakatva8 niryAma-~- dhArane khyAna (muDAnI) che, arthAt vizuddha bhabhajtino sAla 4 mA bhujanInA samAna he (pasatya jhANa tana vAya paNo lliya pahAriNa) agasta vyAnarUpa tarUpI vAyuthI prati caine je AgaLa AgaLa vadhatA rahe che e rIte te pUvAna vizeSathI viziSTa JayamarUpI vahANukAna mArarUpa apA dustara samudrane dhIra vI sthi svabhAva bAjA bhunino (tarati vegahI yI bhunino bhAre sADesA vizeSalAnA artha bhyaSTa cazvAbhA gAve - (sIla kaliyA) yethe bhunimno sIsa18 hunnaragIsanA bhaDArane dhAgA ugvAvAjA (ujama-vanasAna gahina - Nijja raNa jayaNa upaogaNANaNa [carita] nimupayara bhaTa bhariya-sArA) Cama garthAt Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pauyUpayapiNI-TIkA sU 32 mahAmeramyAgiziSyavarNanam 321 jiDadiyA NivbhayA gayabhayA sacittAcittamIsiesu davvesu virAgayaM gayA sajayA [viratA] muttA lahuyA NiravakaMkhA sAhU NiyA carati dhamma // sU0 32 // yA gayabhayA' nirbhayA gatabhayA , 'sacittAcittamIsiemu davvemu' macittA'cittamizriteSu dravyepuJcantupu 'pirAgaya gayA' gigatA gatA-gagya prAptA / 'sajayA' nayatA -nayamavanta / 'viratA' vigtA hiMsAdibhyo nivRttA, 'muttA' muktA -lobhahitA , 'lahuA' laghukA - svanpopavitrAritagA laghubhRtA / 'giravakamA' nirasakAGkSA =ubhayalokamusAbhilApArjitA , yata pUvAktagugaviziSTA , alaNya 'sAha' mApA-gokSasApakA / 'giDayA ' nibhRtA - vinInA jA yAThimaDhayanitA iyartha , ' camma ! dharma-zrutacAgnilakSagam / 'carati ' caranti=Agadhayanti // sU0 32 // (NibhayA gayabhayA) nirbhaya ya, dama hatu inhe kahIM bhI bhaya nahA lagatA yA, (sacittAcittamIsiemu davdhemu virAgaya gayA) sacitta, acitta aura sacittAcitta dravyA ma ye vaigagya yukta the, (sajayA piratA muttA) sayamazAlI, hiMsADhinivRtta aura lobharahita the, [layA svapa upavi ke dhAraka hone se ye laghu-lAdhavaguNaspana the, (NiranAmA) dahaloka aura pagloka ke sukhoM kI abhilASA se rahita the, ata ena ye muni gaga (sAI) mAvu, arthAt mokSasAdhaka the| bhagavAna mahAvIrake ye sAdhu (NiDayA) nibhUta-jA yAdi mada se rahita honeke kAraga vinIta hokara (dhamma) zrutacAritralakSaNa dharma kI (caraMti) ArAdhanA karate the / / sU032 / / yA mAdhusA stindiya tA, (NibhayA gayabhayA) nirbhaya hutA, tethI tabhana DAe laya sAtu nahi teyA (macittAcittamIsiesu davvesu virAgaya gayA ) mayitta, macitta bhane sibhittIcitta dravyobhA vairAjyavAna hatA, (sajayA piratA muttA) 5 yamazAlI, mAhiyA nivRtta bhane salAhita utA, (lahayA ) sva85 upadhinA dhAra4 pAthI tamA sadhu-sAdhana mapanna hatA, (NiravakakhA) sas mane pasAunA subhAnI malisApAthI sahita tA tethI te bhuniyA (sAhU) sAdhu saTa bhAkSasA54 hatA samAna bhddaapiirn|| 2 // mAdhuyA (NihuA) nikSata-tatyAhi mahathI kSita DopAne 42 vInIta yadhane (dhamma) zrutamyAritra35 dharmanI (carati) mA21. dhanA tA tA (bhU 2) Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ byaathaabisstt - - supaNha-sAsA gAme gAme egagayaM pagara Nagare paMcarAyaM dRDajaMtA zreSThA -sAryamAhA - dhAgata yAmAyina / 'mumumumabhAga mupaNDa sAsA' mani(muzuci) susambhApA-suprabha-svAgAyuSTa zrutayo yeSA ta mayunaya - ga yA -masimAntA, athavA muzucaya - samyasyujhimatta / muga-yugajanaka gambhApo yeSA te gumAyA - cidapi kadracAraNa na kurvanta / gomanA prazA yegA te guNa- pramitamagucinapraakAga, zobhanA AyA yeyA te svAgA-muktimAya , catugAmapA karmavAsye-muzrutisama-bhASAmuprabhasvAzA , evavidhA manta 'gAme gAme egarAgAma gAma kaganama-pranigrAmamAjagAma , anya 'dajatA' ityanena sahAnyaya / 'jagare nagara pacarAya nagare nagara paganama-pratinagara paJcarAtra, 'dainnatA' drAnta basanta , yAtUnAmanakA vAta, 'jidiyA jinanTiyA 'Nibha munijana sidrirUpa paga-pattana kama-muga hote haiN| (samaNaparasatyavAhA ) inake sAyA zrama gazreSThakapa sArtha tyasamAyijana rote he| (mumui-musamAsa mupAhamAsA) satamidAtA ke ye pAragata hote hai, athA danakA siddhAnta samIcIna-nirdoSa hotA hai, athavA ya miziSTa-zuddhi-panna hote hai / bhASA inako vaDA hI manomugdhakArI hotA hai / kabhI mAya kaTuka bhASA kA uccAraNa nahA karate hai| ye jo bhI prazna karate he vaha pramAgopeta hotA hai vyartha ke akSaroM kA usama samAveza nahI rahatA / sAsArika padAthA meM kis| ma bhA inakI icchA jAgRta nahIM hotI, sirpha mukti prAna karana ka bhAnA hA eka inakI rahA karatI hai| (gAme gAme egarAya payare pacarAyaM jatA) ye sAdhu grAmoM ma eka rAta aura nagaroM meM pAca rAta nigAma karate the| (jidiyA) ye jitendriya ye pazu-pattanAnI sanmupAya cha (sanaNarasatyavAhA) temanI mAthI bhAs 35 sArthavAha-vyavasAyI na hoya (susuisumabhAmasupaNhamAmA) mata-middhA temAM teo pAragata hoya che athavA tenA siddhAnta nirdoSa hoya che, athavA teo viziSTa zuddhibha panna hoya che tyAre temane bahu ja mane mugdha karavAvALI hoya che dIpaNa teo kaDavIbhAvAne uccAra karatA nathI teo je kAI prazna kare che te pramANavALA hoya che ane temAM samAveza raheto nathI sAMsArika padArthomAM ImAM paNa temanI IcchA jAgRta thatI nathI mAtra bhukSita Asa pAnI lAnaDa tabhane kA 72 (gAme gAme In jayare jayare pacarAya dUijatA) mA Adhume! gAbhA-yAmAge. od saMdhI bhane nagarImA pAya zata sudhI nighAma 42tA khA (jiilyiA) Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSayaSiNI-TIkA mR 33 asuraramAradeyavarNanama rUrarU siya-sayavattamiva pattalanimmalA-IsI-siya-ratta-taMvaNayaNAgarulAyaya-ujju-tuMga-NAsA oyaviya-silappavAla-vivaphala-saNNibhAhoTTA paMDara-samisayala-vimala-Nimmala-saMkha-gokhIra-pheNa-dagaraya. siya-ratta-tara-NayaNA' pAla nirmalepasina-rakta-tAna-nayanA -paragani-pa-mamanti-sUdamaromanuktAni, tathA nirmAni tathA ISat mitAni-betAni tathA IpaTaktAni tathA IpattAmrAgi aruNAni nayanAni yepA ne tayA-vikasitaganapatratunyaphizcicchubhrAktanaMnA iyartha / 'garulA-yaya-ujju-tuMga-NAsA' garuTA''yatarjanudganAmikA -gasTamyena AyatA dIrghA, kanA-saralA tugA uccA nAsikA yepA te tathA-saralaDhIrghamundaranAmikAvanta / 'oyaviyasilappavAla-viraphala-saNNimA-harodvA' upacita-gilApravAla-vimyaphala-sanibhAsdhagadhA -upacita -puSTo ya gilAprapAla =pima , pimpraphalam-atIpAraNa puSTa vanalIphalam , tamannamA tunyau aparoSThI-opudaya yepAte, tathA-vidrubhavimvapalamat atIpattopudayapanta , 'par3ara-sasiyala-vimala gimmala-sakha-gokhIra-pheNa dagaraya-muNAliyA pavanaM dataseDhI' pANDara-agigAla-vimala-nirmala-ba-gokSIra-phena-Tapharajo-mRNAlikA-dhavala-dantazreNaya , pANDuraagigAla-zubhacandrasaNTa , tadvadvimalanirmalA -vimaTepvapi nirmalA atIvAJvalA ,anaeva-gaha naka netra the| (pattala-NimmanagadasI-siya-ratta tara-NayaNA) ye netra padamala the-sUkSma romayukta the, nirmala the, kucha zveta the, Ipadrakta the, aura kucha 2 lAla bhI the| (garuga-yaya-ujutuMga nAsA) garaDa ke samAna dIrgha, kadhI-sarala eva U~cI inakI nAmikA thii| (oyaviya-silappavAlavivaphala-saNNimA harohA) puSTa zilapravAla-vidruma (mUMgA), eva atIva aruNa vimyaphala ke samAna rAla danake donoM oSTha the| (paira-sasi-sayala-vimala-Nimmalasakha-gogbIra-pheNa-degaraya-maNAliyA-dhavala-dataseDhI) dhavala cadra ke khaTa ke dhanhI2-mahAnAyA memanA natratA (pattala NimmalA IsI miya rattataraNayaNA) e netra paddamala hatA-sUma rema (vALa) yukta hatA,nirmaLa hatA, kaIka dhoLA Sat, Supsd tA, mane 042 sAsa pa tA (gamalAyaya ujju tuMga-nAsA) gara. unAvI hAmI, 528 mane lAyI bhanI nAbhi tI (oyapiya silappavAla viphala-saNNimA harodA) ghuTazikSA vibha (bhUta) ane matizaya sapanA jimmasanA pA rAtA amanA bhanna tA (paDura-sasisayara-vimala Nimmala-saMkha-gokhIra-pheNa-dagaraya-muNAliyA-dhavala-detaseDhI) ma yamanA Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pharara aupapAniko mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa vahave asurakumArA devA aMtiyaM pAubhavitthA, kAlamahAnIla-sarisa-NIla-guliya-gavala-ayasikusuma-ppagAsA viya____TIkA-'teNa kAleNa teNa samaeNa' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye zramagasya bhagavato mahAvIrasya 'pahave amarakumArA devA atiya pAunbhavitthA' bahavo'surakumArA devA antika prAdurabhUvan-bhagarata zrImahAvIrasvAmino'tika-samIpamAgaya prAdurbhUtA / asurakumArANA varNanamAha-kAla-mahAnIla-sarisa-NIla-guliya-gavala-aya sikusuma-ppagAsA' kAla-mahAnIla sadaza nIla-gulika gAlA'nasIkusuma prakAgA-kAlo yo mahAnIlo-maNivizeSa , ta sadRzA varNato ye te tathA, punIlo maNivizeSa , gulikA-nIlIguTikA, gavara=mAhipa zaGgam , atasImuma ca, etepA prabhAga iva prakAzo yeSA te tathA / 'viyasiya-sayavattamira' vikasitazatapatramiva praphullendIravaratunya 'pattala-gimmalA-IsI 'teNa kAleNa teNa samaeNa' ityAdi / isa sUtradvArA sUtrakAra zramaNa bhagavAna mahAvIra ke nikaTa Aye hue asurakumAra devoM kA varNana karate hai- (teNa kAleNa teNa samaeNa) usa kAla eva usa samaya meM (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) zramaNa bhagavAna mahAvIra ke (atiya) samIpa (bahave) aneka (asurakumArAdevA) asurakumAra deva (pAunbhavitthA) prakaTa hue| (kAla-mahAnIlasarisa-NIla guliya-gavala-ayasikusuma-ppagAsA) kRSNa mahAnIla maNi, nIlamaNi, gulikA, bhaisa ke sAga ke andarakA bhAga, alsIkA phUla, ina saboM ke samAna ye asurakumAra kRSNavaNe the| (viyasiyasayavattamiva) vikasita gatapatra ke samAna arthAt indIvara-kamala-ke tulya " teNa kAleNa teNa samaeNa" tyAdi A sUtra dvArA zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse AvelA asuraabhaar vonu pani 42vAmA mA cha (teNa kAleNa teNa samaeNa) te 4 ta samayane viSa (samaNarasa bhagavao mahAvIrassa) zrabhara lagavAna mahAvIranI (atiya) pAse (vaha) mane (asurakumArA devA) asurabhAra heva (pAunbhavitthA) pragaTa thayA tamanA zarIranI 1 49 cha-(kAla-mahAnIla-sarisa NIla guliya-gavala ayasikusuma-ppagAsA) 31 bhaDAnala maNi, nIlamaNi, guti, lesanA shaaghAnI adarane bhAga ane aLazInA phUla, A sarvanI samAna te asurakumAra 489 varSa na utA (piyasiyasayaracamiva) visemA zatapatrAnA samAna, mAta Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayaSiNo-TIkA sU 33 asurakumAradevayarNanama ___320 sADa asaMkilihAI suhamAI vatthAi pavaraparihiyA, vayaM ca paDhamaM samaDakaMtA viDaya ca asaMpattA bhadde jovvaNe vaTTamANA, talabhaMgayaghRSTaca danacarcitagagaga / atha vanaviyapaNAnyAha-damI miliMpa-puppha-pagAmATepat milI punyaprAyAni manAmitrI pramumaprabhAgi-patasitAnI yartha , miThI musuma--varpatI bhUmibhityA upakamiva bahinimmarati,matA tara tu gata kusuma raktavarNameva grAhA yato'sugaraktapamanA prAyo bhAtAni / puna kIdRzAni vastrANi aA''' 'muTumAI mUhamANiA asa kiliTThAi' asjissttaani-vRssnnrhitaani| 'vatthAI' yayAgi-'pavaraparihiyA' pravaraparirahatA -pravaram- unkRSTa yayA tathA parihitA -pagdhitaranta / 'vaya ca paDhama samaTakatA' vayazca prathamam=poTazavarSaparyainakA samasta zarIra lima yA / (sI-siliMdha-puppha-ppagasAra) dona jo vastra pahina rakhe 4 ve ura kama maphaTa the, jaise silIdhra puppakA prakAza hotA hai vaisA hI unakA prakAra thaa| vapAjhatu me jamIna ko phoDa kara una ke AkAra jaisA jo puSpa upanna hotA hai usakA nAma mirIya hai / kinhIM 2 kA mata hai ki yaha puppa raktavarNa bhI hotA hai / ata isake grahaNa se unake vastra raktavarNa ke ye aimA hI samajhanA cAhiye / kyoM ki asura jAti ke deva prAya lAlapatra vAraNa karane vAle hote haiM / (mahamAI) ye vastra-jinhe unhoMne pahina gme the, ayanta matma-patale the, (asaphiliTThAda) aura dAparahita the| (vatthAI pacaraparihiyA) aise vastra unhoMne agchI taraha se apana zarIra para dhAraNa kara rakhe the / (vayaM ca paDhama samadarastA ) prathama vaya ko ye ulDya na kara cuke the, arthAt ye sana solaha varpa me Upara ke jaise mAlTama hote A (bhInA) candana (sUkhaDa) vaLe temanA AkhA zarIra lipta hatA ( isI-miliMca-puppha-ppagAsAi) tayAye 2 vA paDeyA hutA te kaI ochA sapheda hatA jevo silIndra puSpano prakAza hoya che te ja temane prakAza hote varSARtumAM jamInane kAThIne chatranA AkAra jevA je puSpa utpanna thAya che tenuM nAma silInDa che koI kAIne mata che ke A puSpa lAlaraMganA thAya che tyAre e artha grahaNa karavAthI temanA vaka lAla ganA hatAema ja samajavuM joIe kemake asura jAtinA deva ghA karIne lAlavastra dhAra 42pApA DAya cha (suhamAi) pasare sAye par3A utA te matyata sUkSma-pAtA tA (asakiliDAi) mane hopaDita tA (vatthAi pavara parihiyA) sevA pasI tamAya mAgata potAnA 22 dhArA 4aa tal (vaya ca paDhama mamaiskatA) prathama kyanu teya. GAdhana 4 // yUTyA chatA, maryAta Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 jopapAtikamare muNAliyA-dhavala-daMtaseDhI, hayavaha-gidaMta-dhoya-tatatavANija-rata. tala-tAlujIhA aMjaNa-ghaNakasiNa-ruyaga-gmaNina-NiDha-kesA, vA. mega kuMDaladharA adda-caMdaNA-pulisa-gatA IsI-siliMdha-puSpha-pagAgokSIraphenadakarajomRNAlikAvadhArA uttareNayo yeSA ne tathA, tAdakarA-jatraNa huta vaha-Niddhata dhoya-tanatapaNijja-rattatala-tAnIhA' taraha-ni mAna-dhIna-tamatapanIyagAnalatAlajihnA -hutavahenamyadinA nimAta-pratApita, dhauta-jalapramANita tapta yat tapanAya-suraNe, tadvad raktatalam-maraNoparipradeza tAlajita yeSA te tathA atipratamamamASTamuvarNavarNatAlumihAranta / 'ajaNa-ghaNakasiNa-ruyaga-ramaNijagiddha kesA' amanadhanakA garucakaramagIyasnigyakegA - aJjana-manala, dhanA-megha , patasadRzA kAgA kara , tayA racako-maNivizeSa, tadvat snigdhA -cikaNA --kegA yeSA te tathA, 'pAmegakuDaladharA' vAmakANDaladharA -yAma karNe--ekakuNDaladhAriNa , na tu dakSiNa kaNe, tajAtAyasvamAgat karimanneva kaNe kuNDaravArakA dakSiNe karNe panyAbharaNadhAriga itibhAva / adacaDhaNANurittagattA AIcandanAnulisagAnA -sadyosamAna zubhra, evaM zaGkha, gokSIra, phena, jalakaNa, aura mRNAla ke samAna ayata nirmala inakI dantapati thii|(hutvh-nniddht-dhoy-ttt-tvnnijj-rtttl-taalujiihaa) pahile vahni meM tapAye gaye pazcAt tejAba me dhoye gaye puna agni meM tapAkara ucala diye gaye suvarNa ke samAna raktatalAle inake tAla aura jihnA thii| (aMjaNa-ghaNa-kasiNa-ruyaga-ramaNijjaNida-kesA) inake keza ajana eva kAle megha ke samAna kAle tathA scaka ke samAna cirune the| (vAmegakuDaladharA) inake bAma karNa me kuNTala Thobhita ho rahA thaa| inama aisA prathA hai ki, ye loga bAye kAna meM kuNDala pahanate hai aura dAhine kAna meM anya AbhUSaNa dAhine kAna me ye kabhI bhI kuNDala nahA pahanane hai / (aDacadaNANulittagattA) AI candana se samAna zubhra ane zakha, gokSIra (dha), phINa, jalakaNa ane mRNAla (kamaLa 4) navI satyanta nibhAnA napattiyotI (hanabaha giddhata dhoya tatta-tavaNija rattatara tAlu jIhA) paDasA manamA pachI jAmA ghosA supanA 4 ale dat pAnA manA amit mane 70 // (ajaNa ghaNa kasiNa ruyaga ramaNija Niddha pesA) amanA pA ! ane 17 pApA sm tathA una 2 yI hutA (vAmegakuDaldhaga) yamanA samA kAnamA kaDaLa zobhI rahyA hatA emA evI prathA che ke e leka DAbA kAnamA kaDaLa pahere che ane temaNA kAnamAM bIju ghaNuM A leze namA anamA 4yA3 55 301 patA nayI (acidaNANulittagatA) Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayaSiNo-TIkA sU. 33 asurakumAradevadharNanama rU.7 mahabbalA mahAsorakhA mahAnubhAgA hAra-virADaya-vacchA kaDagatuDiya-thaMbhiya-bhuyA aMgaya-kuMDala- maha - gaMDayala - kaNNapIDhadhArI vicitta-vatthA-bharaNA vicitta-mAlA-mauli mauDA kallANaga-pavarambaga / 'mahacalA' mahAgA -vizeSavalagAlina / 'mahAyamA' mahAyazama -vizAlakArtimata , 'mahAsomA mahAmorayA -vigiSTamukhamampannA / 'mahANugAgA' mahAnubhAgA - nacinyaprabhAvayuktA / 'hArapirAiyavacchA' hAnigajinayakSama / 'phaDagatuDiyarSabhiyabhuyA' kaTakaTikantambhitabhujA -kaTa avye truTike -bAglabhUpagaviza stambhitA-sajjitA bhujA yepAte tthaa| aMgaya kuMDala-maTTha-gaDayala-kaNNapITha-cArI' aGgada-muNTala-mRSTa-gaNDatala. kopITha-mAgNi -aGgadAnimAhAbhagNAni kuNDalamRSTagaTanalAni karNapADhAni-kaNAbhagNAvizepAn dharanti nanchIlA / 'vicitta-vanyA-bharaNA'-vicitra-catrAbhagNA -vicitrAgijjuTayA) zarAra eva Abharaga Adi kI viziSTa prabhA se ye mANTata tha / (mahabbalA) vizeSa zaktisampanna the / (mahAyasA) unakI kArti digdiganta ma phailA hui thii| (mahAsokkhA ) viziSTa musa ka ye bholaaye| (mahANabhAgA) acinya prabhAva ke dhAraka the| (hAra-virAiyabanchA) danakA vatha sthala hAra se zobhAyamAna thA / (kaDaga-tuDiya-yabhiya-bhuyA) kaTaka, lya eva cuTika-bhujananya se inakI bhujAye jita thaa| (agaya-kuDala maTTha-gaDayalakaNNapIDha-pArI) agaDha-bAjapandha, uNTala-kaNAbharaNavizeSa ki jisase Tanaka kapola gharpitaho raha hai-ina donoM ko ena aura bhI anya viziSTa karNAbharaNo ko ye pAraNa kiye huye the| (vicittavatyAbharaNA) vividha prakAra ke vana ena Abharago ko ye pahala hue the| (vicitta*ddhiyA 2 // sarpa vo sapanna hutA (mahajjuiyA) viziSTa zarI. mane mAlA mAhitI pramAthI tasA bhaDita tA (mahavyalA) vizeSata panna utA (mahAyasA) tamanA zrIti yAta sA gatI (mahAsokkhA) viziSTa sumanA teso ta tal, (mahANumAgA) mathitya prabhAvanA pAtA (hAravirAiya-bacchA) tabhanu vakSa-yasa (chAtI) 12 vaNe lAyamAna tu, (kaDaga tuDiya thabhiya muyA) 484-pasAya sane truTi-bhunyathA tabhI munamA mavia hatI (agaya kuMDala maTTha gaDayara kaNNapIDhadhArI) 22 gAnamanca, 33-nAnA AbharaNa vizeSa ke jenA vaLe temanA gAla gharSita thatA hatA, e banne tathA te bhIta viziSTa 41 sAmagNAne tamAme vAraNa ryAtA (pici ttapatyAbharaNA) vividha praznA 12 ta mAsa2pane temANe dhAraNA chatA Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 aupapAtre tuDiya - pavara- bhUsaNa - Nimmala-maNi-rayaNa-maMDiya-bhuyA dasamuddAmaMDiya-ggahatthA cUlAmaNi- ciMdha gayA suruvA mahaDDiyA mahajur3ayA ntamatikrAntA | 'viyaca asapatA' dvitIyAmamAnA - dvitIya-taraNa vaya, anyAmA nAyApi prAnta - 'bhane jo mANA' bhavartamAnA-sAnanayo / atAdhAriMga | 'talabhagaya-tuDiya-parabhUsaga nimmala maNi rayaNa-maMDiya-bhuyA'talbhaka truTina pravarabhUSaNa-nirmala-magi-ratnamaNDita-bhujA talakAbharaNam, truTikAni ca bArakSakANi, tAnyeva bhUSaNAni nairnirmalamaNistha maNDitA bhujA yeSA te tathAbhUSaNamaganabhUSita bhujA ityartha, 'dasamuddAmaDiyaggatyA' maNDitAmahastA ubhirmudrAbhimudrikAbhi maNDitA =bhUSitA agrahastA aGgulyo yeSA te tathA / 'cUlAmaNicidhagayA' cUDAmaNicihnagatA - cUDAmaNipacidhArakA ityartha / 'surumA' surUpA -sundarAsskArA 'mahaDDiyA' maharddhikAviniSThanimAnaparivArAdiyuktA / 'mahajjuiyA' mahAyuniyA - giSTagarI rA''bharaNAdiprabhAbhA the, (vizya ca asapattA) aura abhItaka ye taraNa avasthA ko jaise prApta nahIM hue ho aise dIkhate the / isaliye ye satya (bhare jovaNe vahamANA) abhinava yauvana avasthAse sampanna the / (talabhagaya tuDiya-pavarabhUSaNa-nimmala-maNi-rayaNa maMDiya-suyA) inakI bhujAe~ tara - sagaka-bAhu ke eka AbhagNa evaM truTika bAharakSaka-bhujana vahana uttama donoM AbhUSaNoM se aura nirmala maNiranoM se maNDita thiiN| (dasamuddA-maDiya gahatyA) hAtha kI sabakI sana aguniyA dasa mudrikA se maNDita thI, arthAt-hAtha kI dasoM aguliyoM meM mudrikAyeM thI / (cUDAmaNi ciMdha-gayA) caTAmamicihna ke ye dhAraka ) (suruvA) inakA rUpa bar3A hI sundara thA / (mahaDDiyA ) niziSTa nimAna eva parivArAdi rUpa Rddhi ke ye sabhI deva dhAraka the / (maha tethe gadhA noka parSayI uparanA hoya sevA deyatA utA (viiyaM ca asapattA) ane haju sudhI taoe taruNa avasthAne prApta na karI heAya evA tee hemAtA hunA, sAthI tethe mahA (bhadde jonvaNe vaTTamANA) abhinava yauvana ava svAdhI sampanna hutA (talabhagana tuTiya patrara bhUSaNa Nimmala maNi rayaNa maDiya suyA) temanI bhuktae talabha gaDa-mAhunA bharaNu ane truTika mAhurakSaka-bhuja 55. e ane uttama AbhUSaNathI tA nirmaLa ttuiratnothI sahita hatI (pusa muddA mahiya hatyA) DAyanI tabhAmetamAma AAgaNIo hama mudrimasothI (piittiiethI) mati hI arthAt hAvanI dazeya AgaLIe mA mudrikAe hatI, (cUlAmaNi ciMdha gayA) yUDAmapisinA dhAra tethe utA (suruvA) temanaH 35 maDuna sura tA (mahadiyA ) viziSTa vibhAna bhane parivAra Ahi 35 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSayapiNI TIkA s 33 asurakumAradeyavarNanam 329 evaM phAseNaM saMghAeNaM maMThANeNaM divyAe uDDhIe juIe pabhAe chAyAe accIe, divveNa teeNaM divvAe lesAe dasa disAo ujjoyamANA pabhAsemANA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM sveNa niyena rUpega evaM phArmaNaM' para pagena 'saghAeNa' mhananena / 'saThANeNaM' myAnana mamacaturanalakSaNena / 'dincAe iDDIe' divyayA rudrayA-devocitayA pgviaaraadiruupyaa| 'divyAe juIe rinyayA yu yA, 'divcAe pabhAe' dinyayA pramayA-prabhayA vimAnahInyA / 'divyAe chAyAe' rivyayA ThAyayA-gAbhayA / 'divAe jacIe' divyayA arcipA-argaramyagnAditejovAlyA / 'teeNa tejamA-yAgerasambanciMgacipA, prabhAveNa vA / "ticyAe lesAe' divyayA lazyayA-ThArIrakA yA 'dasa disAo unIyamANA' DhA diyA udayonayata prakAzakagNana, 'pabhAsemANA' pramAmayanta -yobhayanta 'samaNassa bhagAbho mahAvIrassa' amaNamya bhagavato mahAnIrasya 'atiya' antika-samIpam'bhAgammAgamma' AgayA''ga ya-bAranAramupeya / 'rattA' raktA -mAnurAgA 'samaNaM bhagava juIe pabhAe chAyAe acIe divyeNa teeNa divAe lesAe) divya Rddhi se, divya dhuni se, divya prabhAse-vimAna AdikI dIpi se, divya gayA se yobhAse, zarIrastha rana Adi ke divya teja se, dinya zArIrika kAnti se Nva di yala yAse (dasa disAo ujjoyamANA) dama dizA ko udayotayukta karate hue (samaNassa bhagavao) amaNa bhagavAn (mahAvIramsa) mahAvIra ke (atiya) mamIpa (AgammAgamma) vAravAra A Akara (rattA) baDI bhakti ke sAtha (samaNa bhagava mahAvIra) yamaNa bhagavAna mahAvIra ko (tikkhutto) tIna divya varNa vaLe, divya gadha vaLe, divya svarUpa vaLe, te ja prakAre divya sparza paNe, divya mananavaNe, mabhanyatu21 samayAsa-masthAna paNe, tayA-(divyAe iDDhI. e juii| pabhAe yAe accI divveNa teeNa divyAga lesAe) hivya ddhipaNe, divya vati vaLe, divya prabhA vaLe-vimAna AdinI dIpti vaLe, divya chAyA eTale zobhA vaLe, zarIra uparanA ratna AdinA divya teja vaLe, divya zArIriDa kAti paNe, ane hivya yA vaNe ( dama disAo ujjoyamANA) ye hizAsAne yota-yusta (sita) 72 cyA (mamaNasma bhagarao) zrama lagavAn (mahAgIramma) mahAvAranI (atiya) pAye (AgammAgamma) pA2vAra mAvI PApAna (rattA) ma 1 mati (mamaNa bhagavaM mahAvIra) pramANa mApAna mAnIne (nimkhutto) trazunAra (AyAhiNa-payAhiNa) 25 siTa pAyIna tena Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phaTa aupapAtikasUtre vattha- parihiyA kalANaga-pavara-mahA-levaNA bhAsurakhoMdI palaMvavaNamAladharA divveNaM vaNNeNaM divveNaM gaMdheNaM divveNaM ruveNaM 1 dhanacatrANi AbharaNAni ca yeSA te tathA, 'vicittamAlA' nicinamAlA-nicinA vividhAsskArA mAlA pujo yeSA te tathA, 'maunmiuDA' maulmuikuTA maulipu = mastakeSu mukuTAni yeSA te tathA 'kallANaga pAravatya pariDiyA' kanyAgaka pravara-parihitA kalyANakAni= mAGgalikAni pravarAgi=zani lAgi parihitA = paridhRtananta paridhRtamA kizreSTavastrAH / 'kalANaga-pavara-mallA NulevaNA' kalyANaka pravara mAnyAnulapanA kalyANakArAgi pravarANi mAnyAnyanulepanAni ca yeSA ta tathA mAlikamAnyAnupananta | 'bhArasodI' bhAsvaradehA - dedIpyamAnagarIrA 'palpa - vaNamAla-parA' pralambananamAlAdharA, pralpa lumbana tadyuktA vanamAlA tasyA gharA, vanamAlA kaNThatA jAnuparyanta lambamAnA bhavati tasyA dhArakA, 'divveNa aure' divyena varNena- 'divveNa gapeNa' dviyena gandhena- 'divveNaM mAlA) unhA ne jo mAlAye dhAraNa kara rakhA thA ve vicina puSpoM se gU~thI huI thI / ata ye vicitra aneka prakAra kI mAlAoM ko dhAraNa kiye hue the / (maulimauDA) inake mastaka mukuToM se zobhita the / (kallANaga-pavara vattha-pariDiyA ) kanyANakArI eva nizeSa kImatI vastroM ko inhoMne dhAraNa kara rakhAthA / (kallANaga-pavara- mallA NulevaNA) AnandadAyaka eva sundara AkAra yukta mAlAoM se eva vilepanoM se inakA garIra sajita ho rahA thA / (bhAravoMdI) inakA zarIra viziSTa AbhA se yukta ho rahA thA / (palavaNArA) inhoMna jo vanamAlAye dhAraNa kara rakhI thIM ve ghuTanoM taka laTaka rahI thaa| ye mana (divvega) ruveNa eva phAseNa saghAeNa saThANeNa) divya varNa se, divya gandha se, divya svarUpame, isA prakAra divya sparga se, divya sahanana se, samacaturasra saMsthAna se, tathA (divvAe haDDIe (simAlA) tethe he bhAjAya dhAgazu jansI hunI te vibhinna puSpothI gu thAelI hatI Ama teoe vicitra aneka prakAranI mALAe dhAraNa karI hutI (maulimauDA) tebhanA bhasta bhujTo paNe zolI rahyA utA (kallANaga pavara-natya parihiyA) dayAluhArI bhane vizeSa himatI vastro tethe dhAraNa rApekSA itara (kallANaga-para-mallA-guleraNA) yAna hAya te suhara bhAra yukta bhAjAmadhItebhara vidveSanAthI temanA zarIra santi tA ( bhAsurayoMdI) tebhanA zarIra viziSTa zAlA baje yunta utA (palaba-vaNamAladharA ) teoe je vanamAlAe dhAtu karI hatI te ghuTaNa sudhI laTakI rahI hatI yA madhA (divveNa vaNNeNa divreNa gaveNa divveNa rUpeNa evaM phAseNa saghAeNa saThANeNa) Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyapapiNI-TIkA su 34 nAgAmAgadidevarNanam _ mRlama-teNaM kAleNaM teNaM mamaeNaM mamaNassa bhagavao mahAvIrasma bahave asuriMdavajiyA bhavaNavAsI devA aMtiyaM pAubha TIkA-aziSTAn bhavanavAminA varNagannAha-'teNa kAleNa teNaM samaeNa' TatyAdi / tanmina kAle nammin samaye 'samaNamya bhagAmI mahAvIramsa' amaNamya bhagavato mahAvIgmya, 'pahave amuriMdayanniyA bhagavAmI devA aMtiya' bo'yugnyarjinA bhavanavAminI devA antika 'pAUbhavisthA' prAvayu -bhagavata zrImahAvIrasya samApa prAdurbhUtA vyartha / bhavanamAmidevAnA janibha-mAzriya daga bhega bhavanti, tathAhiamuga =amugnumAga nAgakumAga suparNakumAga jinya umArA agnikumArA dvIpaumAga udadhimAga nimAramAga paranakumAga stanitakumAgadheti / kumAravat mITanaparAzcaite mAga ucyante / bhAnapuH-pAtA TokadevA''nAmanigepeSu vamanti nacchIlA bhagna bhagavAna ke nikaTa Aye hue bhAnAmI devA ke bhedasyampa asurasumAgekA varNana kara, jama nakAra viziSTa bhavana gasA devA kA varNana karate haiM-'tega kAleNa' yti| (teNa kAleNa teNa samaeNa) usa kAla aura uma samaya ma (samaNamsa bhagavano mahAvIramsa) zramaNa bhagAna mahAvIra ke (atiya) pAsa (pahave) aneka (amundivaniyA) amurendroM ko geTakara (bhavaNavAsI devA) bhavanapAsI deva (pAubhavityA) prakaTita hue / ina bhavanavAsI devoM ke dasa bheda, jAti bheda ko lekara hote hai / jaise-asurakumAra 1, nAgakumAra 2, suparNakumAra 3, vidyukumAra 4, agnikumAra 5 dvApakumAra 6, udadhikumAra 7, vigAmAra 8, paranakumAra 9, stanitakumAra 10 / kumAra kI taraha ye krITA karane me madA ta para rahate haiM, imaliye inakI kumAra jA hai / pAtAla loka ma jo devoM ke AvAsa bhagavAnanI pAse AvelA bhavanavAsI devAnA bheda-varUpa asura kumAstu vana -teNa kAraNa tyAdi (taNa kAleNaM teNa samaeNa) te rasa mana te abhayamA (samaNasma bhaganao mahAgIrarasa) zrama mApAna mahAvIranI (atiya) pAye (pahare) ganera (asuriMdayajjiyA) surendro chADIne mI (bhananavAsI devA) vanapAyI hai| (pAubharityA) pragaTa thayA 2R! bhavanavAsI denA daza bheda jAtibhedane laIne thAya che, jemake-amukumAra 1, nAgakumAra 2, suparNakumAra 3, vidayukumAra 4 agnikumAra pa, dvIpakumAra , uddhakumAra 7, dizAkumAra 8, pavanakumAra 9, khanitakumAra 10 kumAra-bALakanI peThe teo kIDA karavAmAM sadA tatpara rahe che e vANuthI temanI kumAra AzA che pAtAla lekamAM je denA AvAsa-vizeSa che temA teo rahe che te kAraNathI teo bhavanavAsI kahevAya che mUtravAra ramavA Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 thaaki a mana - AgammAgamma rattA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti, karittA vadati namamaMti, baMdittA namaMsittA sAI sADa nAmagoyAI sAti, NaJcAsapaNe NAidUre sussUsa mANA namasamANA abhimuhA viNaeNaM paMjaliuDA pajjuvAmaMti // sU0 33 // mahAvIra timkhutto AyAhiNapayAhiNa kareti' zramaNasya bhagavanA mahAvIrasya dina AdamiyapradakSiNam-alipuTa badghA ta vadvAalipuTa dakSiNakarNamUlana Arabhya lalATapradezana vAmaphagAntikena cakrAkAra vi paribhrAmya lalATadazai sthApanarUpa urvanti, kRpA 'bati' vandante stuvanti, 'namasati namasyanti-namaskurvanti, 'padittA' vandi yA 'namasittA' namasthitvA 'sAi sAi NAmagoyA sAti' sthAni pAni nAmagotrANi zrAvayanti-kavanti / 'pacAsaNa pAidare nA yAsanna nAtidura 'musmasamANA' zuapagAgA --sevA kumANA 'namasamANA' namasyanta namasyunti 'abhimuhA' abhimusA 'viNaeNaM' vinayena 'pajiliuDA' prAJjalipuTA -raddhAJjalaya panjuvAsati' paryupAsata sevante ||muu0 33 // // bAra (AyAhiNapayAriNa) analipuTa bA~dha kara ume dakSiNa kAna se lagA kara mantaka ke pAsa se bAyeM kAna naka cakrAkAra mAte hue puna mastaka para (kareti) rasate the, (karittA) ravAra (badati namasati) nandanA karate the, namaskAra karate the, (padittAnamaMsittA) vadanA namaskAra karake (sAi sAi nAmagoyAha sAti) apane apane nAma eva gotroM kA ucAraNa karate the| (pacAsaNe NAidare mussUsamANA namasamANA abhimuhA vigaeNa pajaliuDA pajavAsati) na atisamIpa aura na ati dUra ho, arthAt-bhagavAna se thor3I dUra para bhagavAna ke mAmane baiTha kara vinayapUrvaka donoM hAtha joTa kara sevA karane lge| sU0 33 // jamaNA kAnathI laIne mastakanI pAsethI DAbA kAna sudhI cakrAkAra pheravIne, zana bhagata 52 (karati) mAtA (karittA) bhAna (vadati namasati) pahanata ori, nama22 42 tA badittA namamittA) panAmA 4zana (sAi mAi nAmagopAi samiti) pAta-potAnA nAma 5 trinA syA sit otA (gancAsaNe pAidUre sussUsamANA namasamANA abhimuhA viNaNNa pajaliuDA pajjuvAsati) maI sabhI5 nahi, tabha maI 2 maDi, arthAta bhagavAnathI e ja kara bhagavAnanI sAme besIne vinayapUrvaka ane hAtha joDI sevA kA lAgyA (sU 33) Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyapaSiNo-doyA mR 38 nAgakRmArAdidevayarNanama 33 kalasa-sIha-hayavara-gayaMka-mayaraMka-vara-mauDa-badramANa-Nijjutta-vivitta-cidhagayA suruvA mahiDDhiyA, sesaM taM ceva jAva pajjuvAsaMti // sU0 34 // hanAni, unadhimAgagA mukuTapvAcAnAni, digAemAgaNA mumuTayu hanticihnAni, pavana mAgagA ugmuTeSu makacidrAni, nathAmnanita mAgaNA musTeSu varSamAnacihAni bhavanti, nAni nAgaphagAdAni varSamAnA tAni 'nijutta' niyuktAni-muTepu sthitAni, 'vicitta'vicitrANi-nAnAvidhAni, 'ciMdha' cinAni gatA =prAptA yete tathA, nAgaphagAdIni pardamAnAntAni yathAsthAnasthitAni picitrarUpAgi lapaNAni tapA mukuTepu bhavantI yartha / 'murUvAH' murUpA - sundaga''kAga / 'mahiDiyA'-mahardikA -mahayA navyA yuktA / 'mesa ta ceva' zepa tadeva-zepama apaTizaH tadeva-pUrvadeva vAcyam, kiyaTavadhi vAcyam / dayAha-'jAva panjusati' yAvana paryupAsate-dati / te nAgamAgadaya navanikAyabhavanapAsidevA amura mArapad bhagavanta semante Tani bhAra ||s034|| masihakA cihna hai // // udadhiSamAga ke mukuTA meM azvakA cihna hai || dizAmAge ke mukuTA meM hAthIkA cid hai |paranakumArA ke uttama mukuToM meM magarakA cihna hai // 8 // tathA stanitakumAroM ke mukuTA meM varSamAna (svastika) kA cihna hai // // ye sara cihna niyuktayathAsthAna sthita hai, aura vicitra pavAra hai / (mukhyA) ye mara deva sundara AkAra mpanna, "pa (mahiDDiyA) mahato Rddhi se yukta hai / (mema ta ceva jAva pajjuvAsati) ye mava bhavanamAmI devoM kA nau prakAra ke nikAya amurakumAra devoM kI taraha bhagavAna kI sevA karane laMga // pU0 31 // vajanuM citra che 3 agnikumAronA mukuTamAM pR-kalazanuM ci ke 4 dilIpakumAronA mukuTamAM siMhanuM cihna che 5 udadhikumAnA mukuTomAM azvanuM citra che ja dikumAranA mukuTamAM hAthInu cika che 7 pavanakumAranA mukuTamA maganu citra ke 8 tathA nitakumAranA mukuTamAM vardhamAna (svani)nuM cihna che 9 A bavA cihno niyuMktavyathAsthAna hoya che ane vicitra-pavALA hoya che munnA) A badhA deve sudara mA-bha panna, 1 (mahiTiyA) mahAna RddhiyA yuTata hAya che (sema ta cera jAra panjugAmati) ma savA sapana-pAsI vAnA na nA nikAya masura kumAra devonI peThe bhagavAnanI sevA karavA lAgyA (bhU 34) Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ethsimukh visthA-NAgapaiNo suvaNNA vijjU aggIyadIva udahI disAkumArA ya pavaNA thaNiyA ya bhavaNavAsI NAgaphaDA-garala-bahara-puNNavAsina iyujyante-bhavanavAsinAmateSu dagama bhedeSu prayagageTa pari ya ya nA bhedAnana darzayani'gAgapaiNo' nAgapatayo-nAgakumArA / 'supaNNA' mupabhamAga / 'vijja-vidyukumAga 'aggI ya' agnikumArAtha ! 'dIrA' dvIpakumArA / 'udahI' u-dhirumAga ! 'disA kumArA ya' digAkumArAdha 'pANA' paranakumAga 'yaNiyA ya' ratanitakumArAzca / gate 'bhavaNavAsI' gavanavAmina / ganepA nAgasumArAdInA nAgaphaNAdIni cidvAni bhavanti, tAni kramazo darzayannAda-'NAgaphaDA-garatabahara-puNNakalsasIha-iyavara-gayA-mayarasa-varamauDa-baddhamANa Nijjutta picitta-ciMdhagayA' nAgaphaNAgaruDa-vana-pUrNakalA siMha-hayavara-gajAha-makarAva-varamukuTa-barddhamAna-niyukta-vicitra-ciTTagatA - nAgakumAgaNA mukuTeSu nAgaphagAcihanAni,suparNakumArANA muphuTepu garuDacihnAni, vidyu kumArANA mukuTeSu vanacihAni, agnikumAgamA muTeSu pUrNakalagacidanAni, dvIpakumArANA mukuTepu siMhacivizeSa hai uname ye rahate haiM, isaliye ye bhagnavAsI kahalAte hai / sUrakAra inhI bhavanavAmiyoM ke prathama bhedako choTakara anya nau bhedoM ko yahA batalA raha hai-(gAgaparaNo) nAgapatinAgakumAra (suvaNNA) suparNakumAra (vijjU) vidyutkumAra (aggIya) agnikumAra (dIvA) dvIpakumAra (udahI) udadhikumAra (dIsAkumArA ya) dizAkumAra (pavaNA) pavanakumAra (thaNiyA ya) stanitakumAra (bhavaNavAgI) ye isa prakAra bhavanavAsI devA ke bheda hai / iname (NAgaphaDA garula-vahara-puNNakalasa-siMha-hayavara-gayaMka-mayarama-varamauDabadamANa-Nijjutta-vicitta--ciMdha-gayA) nAgakumAroM ke mukuTame nAgakI phaNAkA cihna hai|||1|| suparNakumAroM ke mukuTameM garaDakA ciha hai // 2 // vidyutbumAroM ke mukuTo me bannakA cihna hai // 3 // agnikumAroM ke mukuTA me pUrNaphalakA cihna hai || dvIpakumAge ke mukuTo bhavanavAsionA prathama bheda cheDIne ahI bIjA nava bhedane patA -(NAgapaiNo) pati-nAmamA2 (surapaNA) suparamAra (vijja) vidhyutbhAra (aggI ya) manimAra, (dIvA) dvIpamA2 (unhI) GdhibhAra (disAkumArA ya) hizAmA2 (paraNA) 5panzumAra (yaNiyA ya) stanitakumAra, (bhavaNAsI) mA BA prA. sapanavAmI yonA le mAmA (NAgaphaDAgAla-baira puNNaphalasa-siMha-hayavara-gayaka-mayaraka - varamauDa-baddhaNANa-Nijjuttavicita-ciMdha-mAyA) nAgabhAnA bhuTamA nAganI yAnu zila cha 1 suparNakumAronA mukuTamAM garUDanuM cihna che 2 vidayukumAranA mukuTamAM Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 popayapiNI TIkA ra 35 vyantara deSayarNanam rakhasA kiMnara-kiMpurisa-bhuyagapaDaNo yamahAkAyA gaMdhavya-NikAyagaNA NiuNa-gaMdhavvagIya-raDaNo aNavaNiya-paNavaNiya-isivAiya-bhUyavAiya-kaMdiya-mahAkaMdiyA ya kuhaMDa-payayadevA caMcala-ca2, 'jakkha-rakkhasA' yA 3, gamamA 4, 'kinara-kiMpurisa-muyagapaThaNo' phinara -kiMpuspa bhujagapataya --kinaga 5, phimpuruSA 6, bhujagapataya -mahoggA 7, 'mahAmAyA' mahAmAyA piMgAlagarIgdhAriMga, 8, 'gadha-Ni kAya-gagA' gatyarvanikAyagagA --gandharSasamUhagagA , gajAtaya i yartha , 'gi uga-gavanya-gIya radaNo' nipuga-gArma-gIta-rataya --nipuNa-prazasta, gAndha-nATyopeta gAna, gAnaca nATyarjinagAna, tatra ratiyaMpA te tathA, 'agavaNiya-paNavaNiya-isivAiya-bhUyAiya-kadiya-mahAkadiyA ya kuhaDa-payaya-deyA' apranAmika-pAnaprajAtika-rupinATika-bhUnanAdika-kadita-mahAkanditAtha phU'mANDa-patagadevA -ete''To vyatarA nikAyavizeSabhRtA tnaprabhAgRthivyA uparitanayojana raksasA kiMnara-kiMpurisa-bhuyagapaTaNo ya mahAkAyA gapakSaNikAyagaNA) pizAca 1, __mRta 2, yasa 3, gakSasa 4, kinnara 5, phipurupa 6, bhujagapani 7, eva vigATa zarIra dhAraNa kagnavAlA mahoraga 8, gadharvanikAyagaga, arthAta-gandharva 9, ye vyantara deva hai / ye sana (Niuga-gadhanya-goya-raTaNo) prArata nATakIyagAna ma nATyArjita gAnavidyA ma rati vanagAle hote hai / (jaNagNiya-paNavaNiya-umivATya-bhUyAsya-sadiya-mahAkadiyA ya kuhaDa-payayadevA ) aprajJamika, paJcapranamika, kapiATika, mRtarAnika, Rdita, mahAkandita, kUSmANTa aura patagadena, ye bhI ATha vyantanikAya ke dena hai / ina sana kA nivAsa ratnaprabhApRthivI ke UparI bhAga ma 100 yojana taka hai| ye kaise hote hai / so bhUyA ya jassa-rampasA kinnara-kiMpurisa-bhugapaDaNo ya mahAkAyA gayavyaNikAya gaNA) pizAya 1, bhUta 2, yakSa 3 rAkSama 4, sinnara 5, Gy35 6, bhujagapati 7, evA vizAla zarIra dhAraNa karavAvALA mahAraga 8, gaLavuM niDAyarA mAt gadharSa 6, vyanta Tepa 2 mA (NiuNagadhavya-gIya-raiNo) prazana nATakIya mAnabhA, tabhA nATaya-pati gAnavizamA prema mavAvANA DAya (aNapaNiya-paNapaNiya-imigAiya-bhUyamA iya-kaidiya-mahAphadiyA ya kuhaTa-payara-devA ) mAsida, 5yanasis, *pi. vAdi, bhUtavAdita, kadita, mahAdrita, bhADa ane patadeva A paNa ATha vyantara nikAyanA deva che A badhAne nivAba ratnaprabhA pRthvInA upa2naa bhAgamA 100 yona supIche tayApA ya? -(cacala. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wom e n-mp sansar rUra miinnhaani mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNasta bhagavao mahAvIrassa vahave vANamatarA devA aMtiyaM pAubhavisthA-pisAya-mRyAyajakkha TIkA-'teNaM kAlega teNaM samaeNa' yaati| tasmina kAla tasmina samaye zramaNasya bhagaratA mahAnArasya 'pahave gAgamatarA devA patiya pAumbharityA' bahavA vyataga devA antika prAdurvabhUvu , tara antarA-antaram avakAga , tahAnagarUpam , piviSam antara-- parvatAntara kandarAntara banAntara vA AzrayarUpa yepA te vyantarA devagigayA , yahA-'vANamantarA' iticchaayaa| taya nyu patti janAnAmantarAgi banAntagagi, teSu bhavA vAnamantaga , pRSodarAdinA-madhye majhAgagama / bhagavanmahAmArasvAmisaniyau mamamamagNa vyantaga devA prakaTIbhUtA iyartha, te katividhA / anAssr'pisAya-bhayA ya' pizAcA 1, bhUtArtha 'tega kAleNa' ityAdi / ( teNa kAleNa taNa samaeNa) usa kAla aura usa samaya meM (samaNassa bhagavI mahAvIrasmA zramaNa bhagavAna mahApaura ke (atiya) samIpa (bahave) aneka (vANamatarA devA) _vyatara deva (pAubhavisyA) aaye| gantara inakA nAma imaliye hai ki unakA antara:-aba kAma ayata nivAsasthAna anaka prakAra ke hai, jaise--parvata, girikandarA, vana Adi / athavA-yANamantara kI skRta chAyA 'pAnamantara' bhI hotI hai / vanA taroM me-vanA ke madhya ma-jinakA rahanA hone pAnamantara hai| ye vAnama tara bhagavAna mahAvIra ke samavasaraNa ma upasthita ra / ye vyantara deva stina prakAra ke haiM / isa prakAra kI AzakA hone para mUtrakAra usakA samAdhAna karata hA unake bheda ko ginAte hai-(pisAya-bhUyA ya jakkha ' teNa kAleNa' tyAdi (teNa kAleNa teNa samaNNa) te 546 mane te samayane vire (samaNassa bhagavao mahApIrarasa) zramAya mApAna mApInI (atiyaM) pAse (bave ) bhane (vANamataga devA) vyatara havA (pAubharityA) mAvyA vyata2 madhu temanuM nAma e kAraNathI che ke temanuM attara-avakAza, arthAta-nivAsa sthAna, aneka prakAranuM che jemake parvata, parvatanI guphA, tathA vana Adi AAL 'vANamataranI saMskRta cha141 'yAnamantara thAya ke nAma banAnA madhyama-jemanu rahevAnuM thAya te vAnamantara che A vAnamantara bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM upavita thayA A bantara deva keTalA prakAranA hai ? mAvI zAnu samAdhAna 42tA satrA2 tenA seho / cha-(piyAsa Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 - - pIyUSaSiNI-TIkA ra 35 vyantaradeyayarNanam vibhUsaNa-dharA savvouya-surabhi-kusuma-suraDaya-palaMbasAbhaMta-kaMtaviyasaMta-citta-vaNamAla-raiya-vacchA kAmagamA kAmarUvadhArI NANAviha-vapaNa-rAga-varavattha-citta-cillaya-NiyaMsaNA viviha-desatAnyeva cAravibhUpagAni tepA dharA / 'sambouya-surabhi-kumuma-suraiya-palara-sobhata-kaMta"priyamata-citta-vaNamAla-raiya-banchA' sarvatu-surabhi-kumuma-suracita-pralamba-zobhamAna-kAntavikramadhinaranamAlA-ratiTa-vakSama -sarveSu matupu murabhIgi yAni usumAnitai suracitA pralamyAca zobhamAnA ca kAntA ca vikamantI ca cinA-vicitrA cAso vanamAlA-puppasaka, tathA ratiDhAnimyundarAgi vAsi yeSA te tathA, 'kAmagamA kAmagAmina -icchAgAmina / 'kAmarUpadhArI' kAmarUpadhAriNa -svecchAnusArarUpadhArakA / 'NANAviha-vaNNa-rAga-varavatyacitta-cilliya-NiyasaNA' nAnAvidha-varga-rAga vagyastra-citra-dedIpyamAna-nivasanA nAnAvidhavagA rAgo yeyu tAni-nAnAviparNarAgAgi tAni tathAbhUtAni varavastrANi citrANi-nicitrANi "cilliya' dedIpyamAnAni, niyamanAni paridhAnAni yeSA te tathA, 'cilliya' itidegIyazabda , raktAdinahuvivaparivAnAsanAni paridadhAnA iyartha / 'viviha-desaNevaccha-gahiya-vesA' vividha deza-nepathya-gRhIta-pA -nividhAnAm anakepA dezAnA nepathya prasAdhanavizeSa gRhIta hai| (sabouya-murabhi-kusuma-muraiya-palaba-sobhata-kRta-viyasata-citta-banamAla-rAya-bacchA) unake vakSa sthala, madA samasta satuA ke surabhita puppo dvArA racita nyA 2 sundara vikramita citra-vicitra vanamAlAoM dvArA suhAvane rahA karate hai| (kAmagamA) inakA gamana icchAnumAra huA karatA hai| (kAmarUpadhArI) icchAnusAra ye rUpoM ko dhAraNa karate rahate hai| (NANAviha-caNNA--rAga-varavattha-citta-cilliyaNiyasaNA) aneka prakAra ke ragavAle tathA citra-vicitra prabhAvAle aise camakate hue vastroM ko ye pahirA karate hai| (viviha-desI-Nevaccha-gahiya-vesA) aneka dezoM (savyojya-surabhi kusuma suraiya palaba sobhata-kata-viyasata citta vanamAla-raiya bacchA) temane vakSasthala hamezA samasta RtuonA sudara puSpa dvArA banAvelI lAbIlAnI sudara vikasita citra-vicitra vanamAlAothI zobhAyamAna rahe che (kAmagamA) manu gamana parachAnusAra yatu DAya cha (kAmarUvadhArI) Ut. nusAra te 35 dhA25 42tA 27 cha (gANAviha vaNNa rAga-varavatya-citta cilliyafam) aneka prakAranA raMgavALA tathA citravicitra prabhAvALA evA yabhAra patro tayA parecha (vipiha-desI-Neva cchagahiya vesA) bhane shaan| tesA pA27 572 cha (pamuiya-kadApa kalaha kailI-kolAhala ppiyA) prabhuhitAnA Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R aupapAtikasane vala-citta-kIlaNa-davappiyA gaMbhIra hasiya-bhaNiya-pIyagIya-Naca. Na-raI vaNamAlA-mela-mau kuMDala-macchaMda-viuvviyAharaNa-cArugatavartina , te kIdRzA / aga''-'cacala cAla-citta-kIlaNa-yapiyA' cAra-capalacitta-kAina-Tara priyA -cAvalAdapi capAni nittAni yepA te cAlanapalacinA =aninapara mAnamA , kIDana-krIDA, daraca parihAsa kITAnI priyo yegA ta kauTAyapriyA , tata padadvayasya karmadhAraya / 'gabhIra hasiya-bhaNiya-pIya-gIya-NacaNa-raI gambhIra-hasita-bhagita-- priya-gIta-nartana-rataya -gambhIram itarajJeya hasita-hAsyam, bhagita-vAhaprayoga , priya yepA ta gambhIra-mita-bhagita-priyA , gItanartanayo ratiyegA te gItana narataya , tata padyasya karmadhAraya / 'vaNamAlA-mela mauTa-kuMDala-sachaMTa- viundhiyA haraNa-cAruribhUsaNa-parA' vanamAlA ''mela mukuTa-kuNDala-svacchanda-nirvitA''bharaNa-cAru vibhUSaNa dharA vanamAlA ra nAdimayAss bharaNavizeSa ,Amela --pupparacitAlabAravizeSa ,mukuTa-suvarNamaya bhirAbhUpagam, uNDara ko'bharaNam , etadatiriktAni-svaccha dapiturvitAni syAbhiprAyAnasArAsadya prakaTIkatAni AbharaNAni, kahate hai-(cacala cavala-citta-kIlaNa-dava-ppiyA) ani capala cittapAle ye vyantara deva, krIDA esa parihAsa-priya huA karate hai| (gabhIra-hasiya-bhaNiya-pIya-gIyapaJca-garaI) dasarA dvArA ajJeya aise hasita-hasana ma tathA bolane kI caturAI meM ye vizeSa nipuNa hote hai, athavA hamita eva bhagita, ye do nAne inheM vizeSa priya hotI hai / gIta aura nartana meM inheM vizeSa anugaga hotA hai / (vaNamAlA-mela-mauDa-kuDala-sacchaMda-viuriyA-haraNa-cAru-vibhUsaNa-gharA) vanamAlA-ranAdi dvArA nirmita AbharaNavizeSa, Amelaka-puSpoM dvArA racina alakAra nizeSa, mukuTa-surgamayazirobhUpaNA, kuDala-karNAbharaNa, eva apanI icchAnusAra niSpAdina aura bhI anya AbharaNa ye hI jinake suhAvane AbhUSaNa cavala-citta-kolaNa-daya-piyA) maI 1 yayaya cittapAta vyantara he zrI meSa parikSAmapriya hoya cha (gabhIra hasiya-bhaNiya pIya-gIya NacaNa raI) bhItI na jANI zakAya evA hamita-hesavAmAM tema ja bhANita bolavAmAM teo vizeSa nipuNa hoya che athavA hasita eva bhaNita A be vAte temane vizeSa priya hoya che gIta ane nAcamAM temane vizeSa anurAga hoya che (vaNamAlA-mela mauDa kuDala sacchada viubbiyA haraNa cAra vibhUsaNa dharA) pnaarAdi dvArA nirmita AbharaNa vize, Amela-puSpa dvArA racita alakAra vizeSa, mukuTa-suvarNamaya zibhapaNuMku Dala-karNAbharaNa, tema ja pitAnI IcchA bamAra niSpAdita bIja paNa AbharaNe, e ja jemanA hAmaNA AbhUSaNa che Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- pIyUSaSiNI-TIkA sa 36 jyotipadeyaSarNanama mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa joisiyA devA aMtiyaM pAubbhavitthA-vihassaI caMdasUra-sukka-saNiccharArAha dhUmaketu-buhA yaaMgArakA yatatta-tavaNija TIkA-'teNa kAleNa teNa samaeNa' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'joisiyA devAaMtiyaM pAubhavityA' jyotikA devA antike prAdurvabhUvu -zrImahAvIrasya samIpe prakaTIbhUtA / nAmabhijyotipkAn kathayati-'vihassaI' bRhaspataya -yotiSkANAmamAyAtatcAt pratyeka te bahava santi-iti / 'cada-mura-suka-saNincharA' candrasUryazukraganezvarA , 'rAha' rAhava , 'dhUmakeu-cuhA ya' dhUmaketubudhAca, 'agArakA ya' aGgArakA maGgalAca, kiMvarNA ete ? ityAha-tatta-tavANijja-kaNaga-vaNNA' tama-tapanIya-kanaka-varNA -taptatanIyaM-raktasuvarNa, kanaka-pItasuvarNa tadvadvaNoM yeSA te tathA / kecidraktA keci pItA ityartha , tathA-je ya gahA joisami cAraM carati yeca grahAM jyAtipe 'teNa kAleNaM' ityaadi| (teNa kAleNa teNa samaeNa) usa kAla evaM usa samaya meM (samaNassa bhagavano mahAvIrassa) zramaNa bhagavAn mahAvIra ke (atiya) samIpa (joisiyA devA) jyotiSI deva (pAubhavisthA) prakaTita hue / jyotiSI devoM ke ye nAma hai(vihassaI cada-sUra-mukka-saNiccharA rAha, dhUmaketu-cuhA ya agArakA ya) bRhaspati, cadra, sUrya, zukra, zanaizvara, rAhu, dhUmaketu, budha aura agaark-mgl| (tattatavaNijja-kaNaga-caNNA) ye deva taptatapanIya-rakta suvarNa aura kanaka-pIta suvarNa inake samAna varNavAle hote hai| (je ya gahA joisami cAra carati ) ukta se atirikta ' teNa kAleNa ' tyA (teNa kAleNa teNa samaeNa) te satabhana ta samayamA (samaNassa bhaga vao mahAvIrassa) zrama sagavAna mahAvIranI (atiye) pAme (joisiyA devA) yAtiSI 1 (pAubhapityA) 548 cyA jyotiSI hevAnA nAma 2pramANe che-(vihassaI cada sRra sukpha-saNiccharA rAhU dhUmaketu buhA ya agArakA ya) 142pati, yadra, sUrya, zubha, zanizvara, rAi, bhatu, sudha mane mA24-manasa (tatta tavaNijja-kaNaga vaNNA) te yo ta tapanIya-24d supatha mana 44-pI suvarNanA jevA varNavALA hoya che athata keTalAeka lAlavavA tathA sAye vAyA jAya (je ya gahA joisami cAra carati) Gra Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaanii - - Nevaccha-gahiya-vesA pamuiya-kaMdappa-kalaha-kelI-kolAhala-ppiyA hAsa-bola-bahulAaNega-maNi-rayaNa-viviha-Nijjutta-vicitta-tridhagayA surUvA mahiDDhyiA jAva pajjuvAsaMti / / sU0 35 // kRta vepa zarIrazobhA''dhAyakaprasAdhana yaiste tathA, tara nepathya pAzAma itimAyAprasiddham, 'pamuiya kadappa-kalaha kelI-kolAhala ppiyA' pramudita-kandarpa-kalaha-keli kolAhala-priyA - pramuditAnA ya kandarpapradhAna* kalaha kelI krIDA, tajanya kolAhala -kalakala priyA yeSA te tathA, kAmakalahakrIDAkolAhalaparAyaNA ityartha / 'hAsa-bAla bahulA' hAmabanirahulA 'aNega-maNi-rayaNa viviha-Nijjutta-vicitta-ciMdha-gayA' aneka-maNi-gana-vividha niyukta-- vicitra-cihnagatA anekAni-yAni maNirunAni tAni vividhaniyukAni-vividhaprakAreNa yathAsthA / nasthitAni, tAnyeva vicitracinAni tAni gatA prAptA / 'murUvA' surUpA -mundarA''kArA mahiDDiyA' mahaddhikA mahAsampattiyuktA / 'jAva pajjuvAsaMti' yAvaparyupAsate-AdakSiNapradakSiNa-vandanAdIni pUrvavat kRtyA bhagavata zrImahAvIrasyAbhimukhe sthitA kRtaprAJjalipuTA bhagavanta zrImahAvIra sevante-iti // sU0 35 // kI ye pozAka dhAraNa kiye rahate haiN| (pamuiya-kadappa-kalaha-kelI-kolAhala-ppiyA) pramuditoM kA jo kandarpapradhAna kalaha eva krIDA hotI hai isase janya jo kolAhala hotA hai vaha inhe adhika priya rahA karatA hai / (hAsa-bola-bahulA) ye ha~sI-majAka karane meM bar3e catura hote haiM / (aNega-maNi-rayaNa-viviha-Nijjutta-vicitta-ciMdha-gayA) aneka maNiratna, jo ki vividha prakAra se yathAsthAna para niyezitta rahA karate hai ve hI jinake vicitra cihna hai aise, (suruvA) sundara AkAra viziSTa, (mahiDDiyA) eva mahAmadviyukta ve vyantara deva (jAva pajjuvAsaMti) pUrvavarNita asurakumAroM kI taraha donoM hAtha joDakara vadanA eva namaskAra karaka prabhu mahAvIra kI sevA me glana hue| sU0 35 // je kandapapradhAna kalaha eva kIDA thAya che temAthI je kolAhala utpanna thAya cha ta bhane madhi4 priya sAge (hAsa bola bahulA) DAMsI-mana 12pAmA ma ma yatu2 khoya che (aNega maNi rayaNa viniha Nijjutta vicitta ciMdha gayA) bhane4 masirala 32 vividha mAre. yathAsthAna nivezita 29 sAnA viyitra zila cha mevA (surUnA) suha2 mA yuta (mahiDiDhayA) me bha81-disate vyantaravA (jAva pAjuvAsati) pUrva 49tA asurakamanI peThe banne hAtha joDI vadanA temaja namaskAra karIne prabhu mahAvIranI sevAmAM lagna thayA ( 35) Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayaSiNo-TIkA ra 36 jyoti padeyavarNanam 341 paMcavaNNAo tArAo ThiyalesA cAriNo ya avissAmamaMDalagaI patteyaM NAmaMkapAgaDiyaciMdhamauDA mahiDDhiyA jAva pajjuvAsaMti ||suu036|| tAranAyakA eva / nasAmAnyA uktA er| arAdhInirmahA / ekanya khala candramamastArA koTAnA koTya etAro bhAnti-paTpaTimahatrANi nava ca zatAni paJcamahAyarikAni 'NANA-saThANa-saThiyAno'nAnA-sthAna-lasthitA. 'pacavaNAo' pacana , 'tArAno' tArA , 'ThiyalesA' sthitalelyA nicalaprakAyA / 'cAriNo ya' cAriNyazcamaJcagNagolA, 'bhtrimsaam-mttl-gii| avizrAma-maNDalagataya -nirantara-caraNazIlA, 'patteya' prayekam gRthaka pRthaka 'NAmA-pAgaDiya-ciMdha-mauDA' nAmA'pa-prakaTita cihnamukuyA -nAmAhAni nAmAtiAni-nAmAbhayuktAni prakaTitacihanAni-spaSTaciyuktAni mukuTAni yepA te tathA, 'mahir3hiyA' maharDikA -mardiyuktA mantA yoniSkA denA 'jAva pajjuvAsati' yAvat pUrvavapraligavandanAdimi paryupAmate // mU0 36 // mI TamI prakAra mamajhanI cAhiye / graha aTTAmI hai / namana ko mAyA Upara kahI gayI hai| prakIrNatArakAoM meM kevala candramA ke hI parivAra ke tAre 66975 (chiyAmaTha hajAra nau mo pacahattara) koTAkoTI ha / TamI taraha aura ke mI tArga ke parivAra zAstrAntara se mmjhnaa| na (NANA-saThANa-saThiyAo) Tana tAgaoM kA AkAra ekamA nikSita nahIM hai, inakA AkAra aneka prakAra kA hai| (pacavaNNAo) ye pA~ca varNavAle hai| (ThiyaTesA) unakI leNyA sthira hai-TanakI leyyA meM korTa parivartana nahIM hotA hai| (cAriNo ya) ye caraga-gIra hai / ata (pavimyAma-maDala-gaI) nirantara gamana arthanI sakhA batrIsa che cadramAnI saMkhyA paNa eTalI ja samajI levI joIe graha 88 che nakSatranI saMkhyA upara kahI che prakIrNatAgamAM kevaLa cakramAnA parivAranA tAga da975 (chAsaTha hajAra navo pIcotera ) kaDADI che evI ja rIte bIja cadramAnA paNa tAra-pagviAra zAstrAntathvI samajI levA (NANA saThANa maThiyAo) mA tAgayAnA mAtA se vo nizcita nathI. tabhanA mA bhane prahAranA cha (pacavaNNAo) tasA pAya va vANA cha (ThiyalemA) tamanI bezyA sthira cha, tabhanI lyAbha 5 3252 tho nayI (cAriNo yo teyA ayazI (avismAma-maMTala gaI) mAma ni.. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 jiibshikssn - - kaNaga-vaNNA, je ya gahA jAisaMmi cAraM caraMti keU yagairaiyA ahAvIsavihA ya NakkhattadevagaNA NANA-saMThANa-saMThiyAo ya cAra caranti-uktAtiriktA ye grahA yoni-yonithaka cakaradayamAsamAna jyotimaNDale bhamaNa kurvanti / yadunAda bahuvacanam / 'keya gaharaiyA' kenapazca ganicitA - ketavo-jalake vAdaya , kimbhUtA - ahaniracitA --manu pakAirekSayA ganimanta / 'aTThAvIsavihA ya Nakhatta-deva-gaNAM' aSTAkiMganinidhAdha nahanadevagagA --aSTAriMga tinakSatradevatA / amprasaGgAdanyepAmapi jyotikadevAnA mAyA ucyante-jyotiSkadevA pazcavidhA bhavanti, sUryA 1, candramasa 2, prahA 3, nakSatrANi 4, praphIrNatArakAca 5, tatra dvau sUryo jambUdvIpe, lapaNe cavAra , dhAtakIsaNDe dAdA, kAlodadhau dvicavAriMgat, puSkarAr3he dvisamati -iyeva manuSyaloke dvAtriMgaDhadhika gata sUryA santi, candramaseA'pi jo graha jyotizcaka meM-cakra kI taraha pratibhAsamAna isa jyotirmaNDalma-bhramaNa karate hai ve (keja ya gairaDayA) jalaketu Adi ketugraha, jo ki manuSyaloka kI apekSA hI sadA gativiziSTa haiN| arthAt yaha samasta nyotizcaka isa manuSyaloka rUpa DhAI dvIpa me hI gati viziSTa hai, anyatra nahIM ! ( aTThAvIsavihAya NakkhacadevagaNA) nathA jo aTThAIsa (28) prakAra ke nakSatra jAti ke devatA hai| yahA~ para prasagavaza anya jyotiSI devoM kI bhI jyA kahate hai| jyotiSI deva pA~ca prakAra ke hai--sUrya 1, candramA 2, graha 3, nakSatra 4, aura prakIrNa tArA 5 / ina sanoM meM prayeka kI saMkhyA isa prakAra hai-jambUdvIpa me do sUrya hai, lapaNa samudra me cAra sUrya hai, dhAtakIkhaNDa me bAraha sUrya hai, kAlodadhi me vayAlIsa sUrya hai aura puSkarAI me bahattara sUrya hai| isa prakAra manuSyaloka meM sUrya kI srayA eka sau battIsa hai| candramA kI rapanyA varNavelAthI bIjA je graho nizcakramA-cakanI peThe pratibhAsita A jyoti meM usabhA-pramANa 42 cha (pheU ya gairaiyA) tu tu manuSya lokanI apekSA ja haMmezA gati-viziSTa che arthAta-A samasta vizcaka mA bhanuSya35 maDhI dIyama gatividhi cha, mI nAhi (aTThA vIsapihA ya gaksatta-devagaNA) tathA 28 mAranA nakSatra jatinA patA cha ahI prasagavada bIja tivI devAnI paNa sA khyA kahe che jyotithI deva pAca prakAranA che sUrya 1 cadramAM 2 graha 3 nakSatra 4 tathA prakIrNa tArA 5 A badhAmAM pratyekanI makhyA A prakAre che-ja budvIpamAM 2 sUrya che. lavaNa samudramAM cAra sUrya che dhAtakIkha DamAM 12 sUryo che kAledadhimAM 42 sUrya che tathA puSkarAddhamAM 7ra sUrya ke A prakAre manuSyalokamAM Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSavaSiNo-ThIkA sa 37 jyotiSkadeyayarNanam 343 accuyavaI pahihA devA jiNa-daMsagu-ssuyA-gamaNa-jaNiya-hAsA pAlaga-pupphaga-somaNasa-sirivaccha-NaMdiyAvatta-kAmagama-pIDagamasaudharmAdayacyutA'ntA kanpA santi, epucamAnikA devA bhavanti, ata va saupATyacyutAntAnA devalokAnA pataya =svAmina 'pahiTThA' prahATA =atiharSa prAmA devA -paimAnikA / 'jiNadasaNu-smayA-gamaNa-jaNiya-hAsA' jina-darzanosukA-''gamana-janita-hAmA -jinadarzanAthoMyukAnAm epA, devAnAmAgamana, tena janino hAsa =Anando yepA te tathA / jinendradarzanAkaNThAgamananAtapramodA / saudharmAdidvAdazAbAnA dAlayakA indrA sanni, tatra nAmadazamayoreka indro bhavati / gAdInAmacyutAntAnA dagAnAmindrANA pAlakAdIni marvatobhadAntAni daza vimAnAni bhavanti, tAnyAha-'pAlaga 1, puSphaga 2, somaNasa 3, sirivancha 4, NadiyAvatta 5, kAmagama 6, pIigama 7, maNogama 8, vimala 9, sabaobhadda 10 -sarisaNAmadhegjehi vimANehiM oiNNA' pAlaka-puSpaka-maumanasa-zrInasa-nandyAvarta-kAmagama-prItigama-manogama-vimala-sarvatobhadra-sadRzanAmadheyairtimAnairavatINA se daza indrA pAlamahAzukra, sahasrAra, Anata, prANata, AraNa aura acyuta ye devaloka hai| ye saudharmAdika, vaimAnika devatAoM ke rahane ke sthAna hai| ye devaloka 12 hai| inakI kalpa sajA hai| ye vaimAnika deva inake pati hai / ina kanpA meM jo upanna hote he ve vaimAnika yA kalpavAsI deva kahalAte hai / (pahiTThA) atiharSa ko prApta hue (devA) ye vaimAnika devendra ki jinhe (jiNa-dasaNu-ssuyA-gamaNa-janiya-hAsA) jinendra ke darzana ke liye usukatApUrvaka Agamana se ati Anada huA hai| (pAlaga-pupphaga-somaNasa sirivanchagadiyAvatta kAmagama-pIigama-maNogama-vimana-sancaobhadda-sarisa-NAmadhenjehi vimANehiM) ghe dasa vaimAnika devendra apane 2 pAlaka, 1 puSpaka 2 saumanasa, 3 zrIvatsa, 6, bhalA 4 7, sarasAra 8, mAnata 6, prAta 10, sA25 11, bhane ayuta 12, A devaka che A saudharmAdika, vaimAnika devatAonA rahe vAnA sthAna che te devaloka 12 che temanI kalpa sattA che temanA svAmI 10 che A kapamA je utpanna thAya che te vaimAnika athavA 95vAmI deva 44Aya cha (pahivA) gahu prApta thatA (davA) // bhAni ve una (jiNa-dasaNu-suyA-maNa-janiya-hAsA) jinendranA izana bhATa sustA54 bhAgabhanayI ati mAna lyeo cha (pAlaga-pupphaga-somaNama-siripaccha-diyApatta-kAgagama-pIhagama-vimala-savvaobhadda-sarisaNAmadhejehiM nimANerhi) te 60 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikatare - - mulam-teNa kAleNaM teNaM samaeNaMsamaNassa bhagavao mahAvIrassa vemANiyAdevA aMtiyaMpAubhavisthA, sohammI-sANa-saNaMkumAra-mAhida-baMbha-laMtaga-mahAsukka-sahassArA-Naya-pANayAraNa TIkA-'teNaM kAleNa teNa samaeNaM' jhyAdi / tasmin kAThe tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'vemANiyA devA atiyaM pAunmarityA' vaimAnikA devA antike prAdurvabhUt / ke te vaimAnikA devA / igyAha-sohammI-sANa-saNaMkumAra mAhidama letaya mahAsupha-sahassArA-Naya-pANayA-raNa acUyabaI saudharme 1-zAna 2-sanatkumAra 3-mAhendra 4, brahma 5-lAntaka 6-mahAmuka 7-sahasArA ''nata 9-prANatA 10-raNA11 yutapataya 120 karate rahanA yahI inakA svabhAva hai| (pattayaM NAmapha-pAgaDiya-ciMdha-mauDA) pratyeka ke muhaTa apane apane nAmoM se yukta eva spaSTa niha vAle haiN| (mahiDDiyA) ye rava mahAdi ke dhArI hai| (jAra pajjuvAsati) pUrva meM varNita amurakumAroM kI taraha ye saba jyotiSI deva bhI bhagavAna mahAvIra kI sevA karane lge| sU0 36 // 'teNa kAleNa' iyaadi| (teNa kAleNa teNa samaeNa) usa kAla aura usa samaya meM (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) zramaNa bhagavAn mahAvIra ke (atiya) samIpa (vemANiyA devA) vaimAnikadeva (pAunbhavitthA) prakaTa hue| vaimAnika deva kauna haiN| so kahate he-(sohammI-sANa-saNakumAra-mAhida-bama-lataga-mahAsuka-sahassArA-yapANayA-raNa-accuya-baI) saudharma, IzAna, sanatkumAra, mAhendra, basaloka, lAntaka 12 gamana ta 23 me 4 tamana! svabhAva cha (patteyaM NAmaka-pAgaDiya ciMdha mauDA) pratyenA bhuraTa potapotAnA nAmAthI yuta seva para zivAjA cha (mahiDDhiyA) se yA mahAmaddhinA dhA24 cha (jAya pajjuvAsati) pUrva Desa asurakumAranI peThe A badhA jyotiSIdeva paNa bhagavAna mahAvIranI sevA 4251 sA2 (2039) 'teNa kAleNa' ityAdi (teNa kAleNa teNa samaeNa) 6 ane samayamA (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) abhayu lagavAna mahAvIranI (atiya) pAse (vemANiyA devA) bhI nava (pAubhavitmA) bhaTa yA te vaibhAni hai na cha 46(sohammIsANa-maNakumAra-mahiMda yama lataga-mahAsukka sahassArA Naya pANayA-raNa adhuya vaI) saudharma 1, zAna 2, manabhAra 3, bhADe 4, 4 5, airds Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSapiNo-TIkA sU 37 vaimAnikadevagharNanam 345 dhArI kuMDala-ujjoviyA - NaNA mauDa- ditta- sirayA rattAbhA parama-pamhani yeSA te tathA / tabho vRSabha, mRgamahiSAdicihnayukta mukuTamahitA 'pasiDievara -mauDa-tirIDa dhArI ' prazithila varakezavinyAsa - kirITadhAriNa, prazithilA ye ' varamauDa' varakezavinyAsA =prazastakezavinyAsA kirITAca tAn dharanti ye te tathA, 'mauDa' iti kezavinyAsArthakA dezAMzanda / 'kuDala unoviyA gaNA ' kuNDalo dayotitA-nanA - kuNDana uyotita = prakAzitam Anana = musa yepA te tathA, kuNDalodbhAmitamukhA iyartha / 'mauDa- ditta- sirayA' mukuTa-dIpa-girAjA mukudana rana khacitena dInA gira jA kezA yeSA te tathA, 'rattAbhA' raktA''bhA = aruNakAntimanta | 'pauma-pamha-gorA' haya ghoDA, gajapati gajendra, bhujaga-sarpa, saga aura vRSabha inake cihna the / ( pasiTilavara - mauDa - tirIDa - pArI) prazithila uttama mauDa = kezavinyAsa evaM kirITa-mukuTa ko ye dhAraNa kiye hue the, arthAt bhagavAn ke darzana karate kI vaga meM inake pragasta ke - vinyAsa aura mukuTa zithila ho gaye the / ( kuDala - ujjoviyA - gaNA ) kuDaloM kI viziSTa AbhA se inakA mugvamaNDala prakAzita ho rahA thA / ( mauDa - ditta - sirayA ) = (1) ye cihna 10 hai, devaloka 12 haiM / para inake indra 10 hai - (1) saudharmakA indra, (2) IzAnakA indra, (3) sana kumArakA indra, (4) mAhendra kA indra, (5) brahmaloka kA indra, (6) lantikakA indra, (7) mahAzukakA indra, (8) sahasrArakA indra, (9) Anata eva prANatakA indra aura (10) AraNa eva acyuta devalokakA indra, isa prakAra ye 10 indra ina 12 kalpoM ke hai / ina indroM ke ye kramaza pAlakAdika 10 vimAna hote hai / mRga mahipa Adike kramaza ye 10 cihna mukuToM meM inake hote hai / pati [hAthI], luga-martha, aDga bhane vRSala [jajaha], senA cihna hatA (pasiDhila - vara-mauDa - tiroDa - dhArI) azithisa uttama bhau- dezavinyAma zeva kirITa-mukuTa temaNe dhAraNa karyA hatA arthAt bhagavAnanA darzana karavAnI utAvaLamA temanA prazamta pheza-vinyAma ane mukuTa zithila thaI gayA hatA (kuDala-ujjoniyA-gaNA) ubonI viziSTa khAlA (prAza) thI tebhanA bhu (1) mA cihna 10 che, hevA 12 che, pazu tenA dra 10 (1) saudharmanA dhadra, (2) IzAnano dra, (3) sanatkumArano dra, (4) mAhendrano dra, (gha) zrahmabono chadra, (6) sAtajanA dra, (7) mahAzuno dhadra, (8) sahasAranA ghaTTa, (E) bhAnata zeva prAyutano cha, tathA (10) bhAga zeva abhyuta devasenA IMdra A prakAre A 10 iTTa A 12 peAnA hai. A iTTonA kramathI pAlaDa Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 aupapAtikamare vimala-savvaobhada-sarisaNAmadhenehi vimANehi oDaNNA vaMdagA jiNidaM miga-mahisa-barAha-chagala-dadura-haya-gayavaDa-bhuyaga-khaggausabhaMka-ziDima-pAgaDiya-ciMdha-mauDA pasiDhila-varamauDa - tirIDakAdisarvatobhadrAntanAmakai, tathA tasadRzanAmakai-pUrNabhadra--mubhaTAdinAmakaivAnyairvimAnanye'pi devA 'oiNNA' avatIrNA =bhumAgatA / 'vadagA jigiMda' bandakA jinandrasya =jinendra vanditukAmA ityartha / 'miga-mahisa-varAha-ugala dadara hayagayavA-bhuyaga-khaggausabhaka-viDima-pAgaDiya-ciMdha-mauDA' mRga-mahipa-varAha-chagala-dardura-ya-gajapani-mujagakhaDga-rUpabhAi-piDimaprakaTita cihnamukuTA, mRgamahipAdi-upabhAntA AhA-cihanAni viDimepu-vistIrNabhAgeSu yeSA mukuTAnA tAni mRgamahiparAha-ugala-DhardurahayagajapatibhujagagvaDgarUpamAGkaviDimAni, tAni ataeva prakaTitacihnAni-ranAdidIcyA prakAzitacibayuktAni musuTA4 nadyAvarta, 5 kAmagama, 6 prItigama, 7 manogama, 8 vimala, 9 sarvatobhadra 10 ina nAmavAle vimAnoM se aura pUrvokta nimAnA se atirikta pUrNabhadra subhadra Adi vimAnoM se daza devendroM se bhinna anya vaimAnika deva (oiNNA) pRthvI para avatarita hue-Aye, arthAtina pUrvokta nAmanAle vimAnoM dvArA dasa devendra, tathA aura bhI anya deva apane apane vimAnoM dvArA isa bhUmaNDala para avatIrNa hue-utare / kyoM ki ye saba (vadagA jiNida) jinendra kI vandanA karane kI kAmanA vAle the| (miga-mahisa-varAha-chagala-dArahaya-gayavai-bhuyaga-khagga-usabhaka-viDima-pAgaDiya-ciMdha-mauDA) inake mukuToke viDimoM-vistIrNa bhAgoM meM kramaza mRga, mahipa, varAha, chagala-bakarA, dardura-meDhaka, vimAnika devendro potapotAnA pAlaka 1,' puSpaka 2, saumanasa 3, zrIvatsa ! nadyAvata 5, Abhagama, prItizama 7, bhanAgama 8, vimala, sarvatoma'10, A nAmavALA vimAnathI, tathA pUrvokata vimAnathI atirita pUrNabhadra subhadra mAhi vimAnAthI devendrIyI linna mI vaimAnita hai| (oiNNA) pRthvI para AvyA arthAt A pUrvokta-nAmavALA vimAna dvArA te devendra tathA bIjA paNa deva potapotAnA vimAna dvArA A bhUma Dala para utarI sAvyA ubha se gadhA (padagA jiNiMda) jinennI nA 42pAnI 4AmanA antA (miga-mahisa-varAha-gala-dadura-haya-yapai-bhuyaga-khagga-usabhakahimapAgaDiya ciMdha mauDA) tamanA bhuTAnA vibhi-vistI lAgAbhA 4bhaza bhA, bhaDipa, 2, 7 -52, 462-bhe 4 [ at], ya-ghADI, sa Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyapaSiNo-TokA ra 38 bhagavadarzanArtha janotsukyam 397 mUlam-tae NaM caMpAe NayarIe siMghADaga-tiga-cauka-caccaracaummuha-mahApaha-pahesu mahayA jaNasadde i vA jaNavUhe Da vA TIkA-tae Na' ityAdi / tata =nadanantara-catunikAyadevAnAmAgamanA'nantara, salu 'capAe NayarIe' campAyA nagaryAm 'siMghADaga-tiga-caukka-cacaracaummuha-mahApaha-pahesu' zRGgATaka-ki-catuSka-ca vara-caturmugva-mahApaya-payepu-tatrazRGgAraka-'siMghADA' iti bhASApramiddha jalaja phala, tadAkAra sthAna, trikoNamiyartha , nika-militatrimArgasthAnam, catuphayatra ca vAro mAgA militA santi tat-'corAhA' iti bhASAprasiddha sthAnam, ca vara=bahumArgasamelanasthAnam , caturmukha-catudvAra sthAnam-AgantukATInA vizrAmasthAnam , mahApatha -rAjamArga , panthA -rathyAmAtram, teSu sarveSu sthAneSu yatra 'mahayA jaNasadde i vA' mahAn janagaDa -parasparA''lApAdirUpo bhavati 'DakAro' vAkyAldAgartha , 'vA'-prajhArArtha , tathA 'jaNavRhe i vA jananyUha -lokasamUha , 'jaNa 'tae Na capAe NayarIe' dyaadi| (tae Na) caturnikAya ke devoM ke Agamana ke anantara (capAe NayarIe) capA nagarI me (siMghADaga-tiya-cauka-caccara-caummuha-mahApaha-pahesu) zRgATakatInakonavAle sthAna para, nika-jahA para tIna rAste Aphara milate hai aise sthAna para, catuSka-jahA para cAra mArga Akara mile rahate hai aise caurAhe para, catvara-anekamArgIkA samelana jahA~ hotA hai aise sthAna para, caturmusa-Agantuka janoM ke vizrAmArtha nirmApita sthAna para, mahApatha-rAjamArga para, eva patha arthAta jahA~ se galI nikalatI ho aise sthAna para, (mahayA jaNasadde i vA) mahAn jana zabda hone lagA-paraspara milajula kara loga bAtacIta karane lge| (jagavRhe i vA) eka manuSya dUsare manuSya se pUchane lagA, athvaapUrve kahelA asurakumAranI peThe traNavAra A jatipUrva savidhi vedanA karIne prabhunI sevA karavA lAgyA (sU 37) 'tae Na capAe NayarIe' 'tyAdi (tAe Na) yatuni DAyanA hevonA mAgabhana pachI (capAe NayarIe) yA nagarIsA (siMghADaga tiya caukka caccara-caummuha mahApaha pahesu) sRgATaka-traNa AvAsa sthAna 52, trika-yAtrA 22tA mApAne bho cha sevA sthAna 52, catuSka-yA yA2 bhAga mAvIne bhaNe sevA yauTA 52, catvara-mane bhAgAnu sabhesana nyA thAya cha vA sthAna 52, caturmukha-mApanA2 bhA - monA vizrAma bhATa bhu422 4resA sthAna 52, mahApatha-24mA 52, meSa patha-arthAt nyAthI sI nIjI DAya tekA sthaan| 52, (mahayA jaNasadde i vA) mahAna jana-zabda thavA lAgyA-paraspara melAmalApa karI le vAtacIta Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LE aupapAtikama gorA seyA subha-vaNa-gaMdha-phAsA uttmveucvinne| viviha-vattha-gaMdhamalla-dhArI mahiDDhiyA mahajjuiyA jAva paMjaliuDA pajjuvAsaMti // sU037 // padma parama-gorA pauhaara gauravarNA / 'seyA ' zvetA zubhakAntiyAni / 'subha vaNNa-gadha-phAsA ' zubha-varNa- gandha-rapaNA / ' uttama veDantriNI' uttama vikuviMga = uttama nipuNAkAriNa 'viviha-vatya-gadha-malla-dhArI' vividhacatra- gandha-mAnya-dhAriNa 'mahiDDiyA' maharddhikA - mahAsampattizAlina / 'mahajjuDayA' mahAdyutikA atizaya dhutimanta | 'jAtra pajaliuDA pajjuvAsati' yAna prAJjalipuTA paryupAsate yAvacchandAt - pUrvapat nikRva, AdakSiNapradakSiNa-candana-namanAdaya sUjyante, prAJjalipuTA nadrAJjalaya paryupAsate samantAdupAsanA kurvate // mU037 // mastaka kI kaizapakti mukuTa kI kAti se dIpta ho rahI thI / ( rattAbhA) inakA kAti aruNa-lAla bI, ( pauma-pamha-gorA ) para inakA zarIra kamala ke kezaroM ke samAna gauravarNavAlA thA / isaliye (seyA ) ye zukAti se gobhita the| ( subha-gaMdha-vaNaphAsA ) inake zarIra ke gadha, varNa aura sparza zubha the / ( uttamaveuntriNo ) ye uttama vaikriya zarIra karanevAle the / (vividha-battha-gadha-maha-dhArI ) aneka prakAra ke uttamottama batrA ko ye dhAraNa kiye hue the / gale me inake sugaMdhita puSpoM kI mAlA sugobhita ho rahI thii| tathA ye (mahiDDiyA ) maharddhika the / eva ( mahajjujhyA ) mahAtidhArI the / ( jAva pajaliuDA pajjuvAsati ) ye pUrvavarNita asurakumAroM kI taraha tIna nagara alipUrvaka savidhi vandanA kara prabhu kI sevA karane lage || mU0 37 // bhaja prAzita yaha rahyA utA (mauDa- dipta-sirayA) bhastaunI uzaya dvita bhubhuTanI natithI hIpI ur3atI detI (rattAmA) tebhanI jati aNu-sAsa hutI (ror - mha- gorA ) pazu tebhanA zarIra ubhA deza vA aura vasuMnA hutA sAthI (sevA) tethe zubhrAtithI zolatA hatA (subha-gadha-vaNNa- phAsA) khebhanA zarIranA gandha, pazu syarza zula hatA (uttamaveubviNo) tethe uttama vaiGiya-zarIra dhAraNa 4zvAvAjA utA (nivihatya - nAMdha malla-dhArI) sune prakAranA uttamAttama vastro temaNe dhAraNa karyA hatA, temanA gaLAmA sugadhita puNyonI bhAjA golI rahI hatI tathA tethe (mahiDiDayA) bhaDaddhi hutA zoSa (mahajjuiyA) bhaDAdhutidhArI itA (jAna pajaliuDA pajjuvAsati) tekho Adi 10 vimAna hoya che mULa mahiSa, AdinA anukrame teonA muku TamA cihno hoya che 1 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyapapiNo-TokA ra 38 bhagayadarzanArtha janotsukyam 347 mUlam-tae NaM caMpAe NayarIe siMghADaga-tiga-cauka-caccaracaummuha-mahApaha-pahesu mahayA jaNasadde i vA jaNavUhe i vA TIkA-'tae Na' ityAdi / tata =nadanantara-caturnikAyadevAnAmAgamanA'natara, sala 'capAe NayarIe' campAyA nagaryAm 'siMghADaga-tiga-caukka-caccaracaummuha-mahApaha-pahesu' zRGgATaka-tika-catuppha-ca vara-caturmugva-mahApaya--patheSu-tana hATaka-'siMghADA' iti bhASAprasiddha jalaja phala, tadAkAra sthAna, trikoNamityartha, nika-militanimArgasthAnam, catuSka-yatra catvAro mArgA militA santi tat-'corAhA' iti bhApAprasinna sthAnam, cavara bahumArgamamelanasthAnam, caturmusa-caturdAra sthAnam-AgantukATInA vizrAmasthAnam , mahApatha -rAjamArga , panthA -rathyAmAtram, teSu sarvepu sthApu yA 'mahayA jaNasadde i vA' mahAn janazabda -parasparA''lApAdirUpo bhavati 'ikAro' vAkyAladArArtha , 'yA'-pramAgartha , tathA 'jaNavUhe i vA jananyUha -lokasamUha , 'jaNa 'tae Na capAe gayarIe' ityaadi| (tae Na) catunikAya ke devoM ke Agamana ke anantara (capAe NayarIe) capA nagarI meM (siMghADaga-tiya-cauka-cacara-caummuha-mahApaha-pahesu) zRgATakatInakonavAle sthAna para, trika-jahA para tIna rAste Akara milate hai aise sthAna para, catuSka-jahA para cAra mArga Akara mile rahate hai aise caurAhe para, catvara-anekamArgIkA samelana jahA~ hotA hai aise sthAna para, caturmukha-Agantuka jano ke vizrAmArtha nirmApita sthAna para, mahApatha-rAjamArga para, eva patha arthAta jahA~ se galI nikalatI ho aise sthAna para, (mahayA jaNasadde i vA) mahAn jana zabda hone lagA-paraspara milajula kara loga bAtacIta karane lge| (jagavRhe i vA) eka manuSya dUsare manuSya se pUchane lagA, athvaapUrve kahelA asurakumAranI peThe traNavAra a jalipUrvaka savidhi vadanA karIne prabhunI sevA karavA lAgyA (sU 37) _ 'tae NaM capAe NayarIe' ityaadi| (tA Na) yatuniyanA hevAnA mAgabhana pachI (capAe NayarINa) nasIsA (siMghADaga tiya caumka caccara-caummuha mahApaha pahesu) zagATaka-trAe zuvAsa sthAna 52, trika-nyAya 22tA mApIne bhaNe cha sevA sthAna 52, catuSka--yA yA2 bhArga yAvIne bhaNe sevA yauTA 52, catvara-mane4 bhAgaunu samesana kyA thAya cha vA sthAna 52, caturmukha-pAvanA2 bhaae| sAnA vizrAma bhATe bhu422 42 thAna 52, mahApatha-sabhA 52, bhava patha-marthAt jyAthI sI nI4jI DAya tathA sthaan| 52, (mahayA jaNasadde ivA) mahAna jana-zabda thavA lAgyA-parampara melAmalApa karI loka vAtacIta Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 aupapAtisUtre gorA seyA subha-vaNa-gaMdha-phAsA uttmveuvvinne| viviha-vattha-gaMdhamalla-dhArI mahiDDhiyA mahajjuiyA jAba paMjaliuDA pajjuvAsaMti // sU037 // 1 =3 padma padma-gorA - pada, gauravarNA / 'seyA' vetA zubhakAnti-zAlina / 'subha-paNNa-gaya- phAsA ' zubha-varNa- gandha-spardhA / ' uttama veDaviNo' uttama nirviga: uttama nikurvaNAkAriNa 'vividha-batya-gadha-mala-dhArI' nidhi-yasa- gandha-mAnya dhAgNi 'mahiDDiyA' mahaddhikA mahAsampattizAlina / 'mahajjuDayA' mahAyutikA atizaya dhutimanta | 'jAtra pajaliuDA pajjunAsati' yA prAJjalipuTA paryupAsate- yAvacchandAt - pUrvanat nikRva, AdakSiNapradakSiNa- candana - namanAdaya sRjyante, prAJjalipuTA = dvAJjalaya paryupAsate - samantAdupAsanA kurvate // sU037 // mastaka kI zakti mukuTa kI kAti se dIpta ho rahI thii| (rattAmA) inakI kAti aruNa-lAla thI, ( pauma-pamha-gorA ) para inakA zarIra kamala ke kezaroM ke samAna gauravarNavAlA thA / isaliye (seyA) ye zubhrakAti se gobhita the / (subha-gaMdha-vaNNaphAsA) inake zarIra ke gadha, varNa aura sparza zubha the / ( uttama veuntriNo ) ye uttama vaikriya zarIra karanevAle the| (viviha-vattha- gadha-maha-dhArI ) aneka prakAra ke uttamottama vastroM ko ye dhAraNa kiye hue the / gale meM inake sugadhita puSpoM kI mAlA suzobhita ho rahI thii| tathA ye (mahiDDiyA ) maharddhika the| eva ( mahajjuiyA ) mahAdhutidhArI the / ( jAva paMjaliuDA pajjuvAsati ) ye pUrvavarNita asurakumAroM kI taraha tIna bAra analipUrvaka savidhi vandanA kara prabhu kI sevA karane lage || mU0 37 // bhaja prAzita yaI rahyA utA (mauDa- ditta - sirayA) bhastanI prezayati bhuGkuTanI atithI hIthI uThatI hutI (rattAmA) tebhanI jati aNu-sAsa hutI (patra- mha-gorA) yu tebhanA zarIra jbhasanAdeza ke gauravAnA hutA sAthI (seyA) tethe zubhraatithI zolatA hatA (subha-gadha-vaNNa- phAsA) khebhanA zarIranA gandha, varNa ane paza zubha hatA ? (uttamauvviNo ) tethe uttama vaizyi-zarIra dhAraNa zvAvAjA tA (niviha-vattha--gadha-malla-dhArI), aneka prakAranA uttameAttama vastro temaNe dhAraNa karyA hatA, temanA gaLAmAM suMgadhita puNyonI bhASA golI hI hutI tathA tethe (mahiDiDayA) ddhitI zeSa (mahajjuiyA) bhaDAdhutidhArI StA (jAva pajaliDaMDA pajjuvAsati) tethe Adi 10 vimAna hoya che mULa sahiya, AdinA anukrame teenA muku TamA cihno hoya che 4 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m - - poSiNo-TokA ra 38 bhagavAnArtha janotsukyama 349 samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare titthagare sayaMsaMbuddhe purimuttame jApa saMpAviukAme puvvANupuci caramANe gAmANugAmaM dUijamANe ihamAgae iha saMpatte, iha samosaDhe, iheva caMpAe NayarIe vahiM kiM kathayatIni mUtrakAra ATha-era gvalu devANupiyA' nRtyAdi / ra pala bho devAnupriyA / zramago bhagavAn mApIra, 'Aigare tityayare sayasamuddhe AdikarastIrthakara svayamabuddha , 'purimuttama' puraSottama , 'jAva sapAviukAme' yAvatsamprAptukAma -middhigatinAmadheya sthAna maprAptukAma iti bhAva / 'puvANupuci' pUrvAnupUrvI-tIrthakaraparamparAgatamaryAdAm 'caramANe' cagn--Acagn, 'gAmANuggAma dUhannamANe' prAmAnupAma dravan-prayeka grAma gacchana-kramaprAptaprAmamayajana , 'ihamAgae' ihA''gata , iha-campAyAmAgata iti bhAva , 'iha sapatte' iha samprApta , Taha pUrNabhadre koI vinA pUche hI dUsare se isa prakAra kahane lage, (evaM parUveda) koI koI pUche jAne para dUsare se hama prakAra kahane lge| kyA kahane lge| isako sUtrakAra kahate hai(eva khala devANuppiyA) ha devAnupriyo ! (samaNe bhagava mahAvIre) zramaNa bhagavAna mahAvIra ki, (Aigare tityagare sayasayuddhe purimuttame jAva sapAriukAme putrANupuci caramANe gAmANugAma dadanamANe ihamAgae iha sapatte iha samosaDhe) jo apane zAsana ko apekSA se dharma ke Adi kAraka hai, caturvidha mdha ke syApaka haiM, svayamvuddha haiM, eva puruSoM meM uttama hai, yAvat mokSa prApta karane ke kAmI hai, ve anya tIrthakarA kI paramparA se Agata maryAdA kA marakSaNa karate hue eva prAmAnumAma vicaraNa karate hue Aja yahA~ padhAre hue hai, yahA maprApta hue hai, sAdhusamAcArga ke anusAra yahA~ samavasRta pAra tathA yA sAyA, (eva paruvei) as a Y71/para bIjAethI kahevA lAgyA zu kahevA lAgyA ? A vAtane sUtrakAra prakaTa 42 cha-(jya balu devANupiyA) mAnupriyo (mamage bhagara mahAvIre) zrabhay bhagavAna mahAvIra (Aigare tityagara mayasavuDhe purisuttame jAra mapAviukAme puvyANupuyi caramANe gAmANugAmaM dRisamANe ihamAga iha saMpatte iha samosa) 2 // pitAnI zAsananI apekSAthI dharmanA AdikAraka che, caturvidha sa dhanA sasthApaka che, svaya sa buddha che temaja purUSomAM uttama che, yAvat ekSaprApta karavAnI kAmanAvALA che, teo anya tItha tenI para parAthI cAlatI maryA dAnuM rakSaNa karatA karatA, eva zrAmAnugrAma vicaratA vicaratA Aje ahI padhAyA che. ahI ja prApta thayA che, mAdhusamAcArIne anusAra ahI Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU48 aupapAtikamare jaNabole ivAjaNakalakale Da vAjaNummIDa vAjaNukaliyA ivA jaNasaNNivAe i vA; bahujaNo aNNamaNNasta evamADakkhai, evaM bhAsai, evaM paNNavei, evaM parUveDa; evaM khalu devANuppiyA / vole i vA ' janAnAmanyakto ghaniryA, 'jaNATakale i vA' janakalakalo-janAnA vyaktavargAmako nAda 'jaNummI i pA' janommi =jana-nAdha --taragavajanAnAmuparyupari samAgamanam , 'jaNukaliyA inA' janokalikA vA-janAnA laghutara samudAya , 'jaNasaNNivAe i vA ' janasannipAta -janAnA sagharSarUpeNa mamilana bhavati, tatra-'bahujaNo' bahujana 'aNNamaNNassa evamAikkhaDa' anyo'nyamevamAcaSTa-ko'para vadati sAmAnyarUpeNa, 'eva bhAsada eva bhApate-vakSyamAgaprakAreNa vizeSata kathayati 'eva paNNavei' prajJApayati-apRSTa san kathayati 'eva paruvei' eva prarUpayati-pRSTa san kathayati, manuSyoM kA ekara jamaghaTTa hone lgaa| (jaNayole i vA) manuSyoM kI avyaktapvani hone lgii| (jaNaphalakale ivA) pragaTa rUpa meM kahIM 2 manuSyoM kA kalakala arthAta spaSTa dhvani sunAI dene lgii| (jaNummI i vA) samudra ke taraga samAna Upara ke Upara logoM ke jhuDa Ane lge| kahIM 2 para (jaNukaliyA i vA) sAmAnya rUpa se janasamudAya ekatrita huaa| (jaNasaNNivAe i vA) kahIM 2 para manuSyoM kA itanA adhika saghaTTa huA ki ve saba paraspara me eka dUsare se saghRSTa hone lge| ina saba me (bahujaNo) aneka manuSya (aNNamaNNassa evamAikhai) paraspara me eka dUsare se isa prakAra sAmAnyarUpa me kahane lage, (eva bhAsai) koI 2 isa prakAra vizeSarUpa se kahane lage, (eva paNNavei) kAI 421 // sAyA (jaNavUhe ivA) 4 mAsa mInane pUchA sAyA-mathapA bhASya sonu ra setra thA vAyu (jaNayole i vA) khAnI bhavyata pani thA sI (jaNakalakale i vA) pragaTa3 yA 4yA manuSyAnI 4248 parthAta 255 pani samAn an (jaNummI i vA) samudranA mAnanI peThe 6521G52 vAhInA TopA mArAvyA (jaNuskalyiA i vA) sAmAnya3the na samudAya metrita thy| (jaNasaNNimAe i vA) AI sthAna manudhyo malA ekaThA thayA che te badhA parasparamAM eka bIjAnI sAthe athaDAvA lAgyA mA adhAmA (bahujaNo) bhane manuSya (aNNamaNNassa evamAikkhai) 52252mA se mIlane mA 4Are sAmAnya35mA uDe sAyA (eva bhAsai) Adha dhamAre vizeSa35mA 39 // dAmyA, (eva paNNavei) pUcyA Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayarSiNI-TIkA sU 38 bhagavadarzanArtha janotsukyam puNa abhigamaNa-baMdaNa-NamasaNa-paDipucchaNa-pajjuvAsaNayAe? egassavi Ayariyasta dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe, kimaMga puNa viulassa adRssa gahaNayAe ? taM gacchAmo NaM AyuSman / tepAmabhigamanana, vandanena=stavena, namasyanena-namaskAraga, pratipracchanena pratiprabhena, paryupAsanayA sevanayA puna yat phala bhavati tat kiM vaktavyama , athitamapi subuddha bhavatInati bhAva / 'egamsa vi Ayariyamsa dhammiyassa muvayaNassa savaNayAe' ekasyApi AcAryassa dhArmikasya supacanasya zramaganayA-ephasyA'pi AcAryasya-AcAryaproktasya, dhArmikamya dharmaprayogmasya,ata eva muvacanasya madupadezasya zravaNatayA zravaNena mahAphala bhavati, 'kimaMga puNa viulagsa aTThamsa gahaNayAe' smina' punarvipulamyArthasya grahaNatayA-yAnadupadiTasya arthasya grahaNena kiM vaktavyam , yAvaproktArthagrahaNena sarvayA kRtArtho bhavatIti bhAva / 'ta' tat-tasmAt khalu 'devANuppiyA" ha devAnupriyA / 'ganchAmo' gacchAma =tadantika bajAma , vAsaNayAe) ha aga-nAyupmana ' unake samIpa jAne se, unako vandanA karane se unakI stuti karane se, unheM namana karane se, prabha pUchane se aura unakI paryupAsanA karane se jInoM ko kima anupama phala kI prAmi na hotA hogI, arthAt saba kucha phala kI prAmi hogI, imame deha ke liye apamAna bhI sthAna nahIM hai / (egessavi Ayariyassa dhammiyassa mutrayaNassa savaNayAe, phimaga puNa viulassa aTThassa gaNayAe) java tayArUpa AcArya aghinta bhagavanta se rahe hue vArmika saTupadezarUpa eka bhI vacana ke sunane se jIva mahAphala kA bhAgI hotA hai, taba ha Ayupman / unake dvAga kathita vipula artho ke grahaNa karane se jo phala hotA he usake viSaya ma to kahanA hI kyA' (ta ganchAmo Na devaajavAthI, temane vadana tuvAthI, temanI stuti karavAthI, temane namaskAra kara vAthI, temane prazna pUchavAthI to temanI paryuM pAsanA karavAthI jene kayA anupama kalanI prApti na thaI zake che arthAt sarva phalanI prApti thaze abhA bhATe 265mAtra para sthAna nathI (egassa vi Ayariyassa dhammiyamsa surayaNarasa savaNayAe kimaga puNa viulassa adRssa gahaNayAe) yA tathA35 arihanta bhagavanta taraphathI kahevAmAM AvatA dhArmika sadupadezarUpa eka paNa vacanane sAbhaLavAthI jIva mahAphaLanA bhAgI jAya che tyAre te Ayuman ! temanA dvArA kahevAmAM AvatA vipula ayonuM grahaNa karavAthI je phala thAya chate viSayamA ta pAnu 4 zu? ( ta gacchAmo Na devANuppiyA) bhATa Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kssiibaahingk puNNabhadde ceie ahApaDirUvaM ugahaM ugiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharai / taM mahapphalaM khalu bho devaannuppiyaa| tahArUvANaM arahaMtANaM NAmagoyassa vi savaNayAe, kimaMga saprApta iti bhAva , ' iha samosaTe daha mamatrasRta , sAdhukanyAmahe samasta iti bhAva , tadevAha--' iheva capAe NayarIe' yAni, haiva pAyA nagaryA , 'vahi ' yahi --nibhave pradeze, 'puNNabhadde cehae' pUrNabhaTTe caiye-pUrNabhadranAmaka udyAne, 'ahApaDirUba uggaha uggiNhitA' yathApratirUpamapagrahahmavagRA--paramAnukUlamAvAmasthAna yAcikA, 'saMna meNa tarasA appANa bhAvemANe viharaDa' layamena tapamA''mAna bhAvayan yiharati / , 'taM mahapphalaM khalu bho devANuppiyA!' tanmahatphala galu bho devAnupriyA. 'tahASANaM arahatANaM bhagavatANaM NAmagottassari sapaNayAe' tayArUpAgAmahetA bhaga vatA nAmagonayorapi zramagatayAtAhagAnA sarvAtizayavatA bhagaratA tIrtharANA nAmagotrara NenApi mahatphala bhati, 'kimaga puNa abhigamaNa-baMdaNa-NamasaNa-paDipucchaNa-patru vAsaNayAe' kimaGga punarabhigamana-vandana-namasyana-pratipracchana--paryupAsanayA-he aGga - he hue haiM, aura (iheva capAe gayarIe vahiM pugNabhadde cedae ahApaDisva uggaha uggihittA sajameNa tavasA appANaM bhAvemANe piharai) isa campA nagarI ke bAhara pUrNabhadra udayAna me Thaharane ke liye vanapAla ko AnA lekara mayama va tapa se apanI AmA ko bhArita karate hue vicara rahe hai| isaliye (bho devANuppiyA) ha devAnupriya / jA (tahAruvANA arahatANa bhagavatANa NAmagoyamsa pisavaNayAe ) tathArUpa savAnimayampanna bhagavAn tIrthakaroM ke nAma eva gotra ke zravaNa se bhI (mahaphala ) jIroM ko mahAphala prApta hotA hai, tana (phimaga ! puNa AbhigamaNa-badaNa-yAmasaNa-paDipucchaNa-paJjusabhasata yA cha tathA teyA (ihera capANayarIe vahiM puNNabhadde ceie ahApaDi rUpa ugaha uggiNhittA sajameNa taramA apANaM bhAremANe vihAi) mA ya pAnAnA bahAra pUrNabhaTTa udyAnamAM utaravA mATe vanapAlanI AjJA laIne sa yama temaja tapathI pAtAnA mAtmAne mAvita 42tA piyare meM 24 bhATe (bho devANuppiyA) pAnupriyA nyAre (tahAsyANa arahatANa bhagaratANa NAmagoyassavi saraNayAe) tathArUpa sarvAtizayasa panna bhagavAna tIrtha ronA nAma temaja gotranA zravaNazI pA (mahAphala) 7vAne bhA36 ta thAya OM, tyAre (kiMmaga puNa abhigamagaghadaNa-NamasaNa-paTipucchaNa-pajjuvAmaNayAe) 3 AMIyumin / tamanA sabhIya Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNo-TokA ra 38 bhagavadarzanArtha janotsukyam ANugAmiyattAe bhavissai-tti kaTu vahave uggA ugaputtA bhogA bhogaputtA, evaM dupaDoyAreNaM rAiNNA khattiyA mAhaNA bhaDA johA hitAya jIvanAdinigAhAya, 'suhAe' susAya mogamapAyAnandAya, 'khamAe' kSamAya-samu. citasukhasAmarthyAya, 'NisseyasAe ni zreyasAya bhAgyodayAya, 'ANugAmiyattAe' AnugAmikatAyai anugamanazIla vena bhavaparamparA'nupandhisukhAya bhaviSyati / 'tikaDe' iti kRtvA iti eva kRpA AkhyAna bhASaNa prajApanA prarUpaNA ca anyo'nya kRtvA 'vahave' vahava , 'uggA uggaputtA' ugrA upraputrA , tara-ugrA -AdidevA'prasthApitA rakSaruvarAjA , ugraputrA -ta eva kumArAvasthAmapannA , 'bhogA bhogaputtA' mogA -bhogaputrA -bhogA =AdidevAvasthApitA gusvarAjA , bhogapurA-ta eva kumArAvasthAsampannA , 'evaM dupaToyAreNa eva dvipadocAraNenate ca tatputrAzceti dvivArocAraNena 'rAiNNA' rAja-yA -bhagavayasyavarAjA ,rAjanyaputrA -rAjaAnanda prAmi ke liye (khamAe) samucita sukha dene ke liye (gisseyasAe) ni zreyasa arthAt bhAgyodaya ke liye, tathA (ANugAmiyattAe) janma-janmAntara me mukha dene ke liye (bhavissai) hogA, (ttika) isa prakAra vicAra kara (vahave) bahuta se (uggA) bhagavAn AdinAtha pramu dvArA sthApita rakSakavaga meM utpanna 'ugra' kahalAte haiM, aise ugragAya loga, aura (uggaputtA) una upravazIya logoM ke puna, tathA bahuta se (bhogA) bhagavAna AdinAtha prabhu dvArA sthApita guruvaza meM utpanna 'bhoga' kahalAte hai, aise bhogavazIya loga aura (bhogaputtA) una bhogavazIya logoM ke puna, (eva dupaDoyAreNa) isI taraha Age ke padoM kA bhI duvArA uccAraNa karanA cAhiye, jaise-'rAiNNA rAiNNaputtA' ityAdi / tathA-bahuta se (rAiNNA) rAjanya-athAt bhagavAna AdinAtha ke mitroM ke vazaja eva unake putra, (khattiyA) bhATe, (suhAe) subha mATe marthAt lAgAnita mAna prApti bhATe, (khamAe) samuthita sumahevA bhATe (NisseyasAe) nizreyasa arthAt sAyAhayane bhATe, tathA (ANugAmiyattAe) ranma-mAtaramA subha hevA bhATe (bhavissai) thaze. (tti kaTu) mA mare piyAra 4zana (vahave) / (uggA) sarApAna AdinAtha prabhu dvArA sthApita rakSakavazamA utpanna "ugra" kahevAya che, evA GR zIya , tathA (uggaputtA) azIya khAnA putra, (bhogA) msvAna AdinAtha prabhu dvArA sthApita gurUva zamA utpanna "ga" kahevAya che, sevA sogavazI, tathA (bhogaputtA) logazIvAnA putra, (eva dupaDo yAreNa) me zate mAnA pahanA 5 bhIlavAra yA23 427 me, abha-"rAiNNA, rAiNNaputtA" chatyAla, tathA ghA (rAiNNA) 204nya-marthAt lagAna mAhinAyanA bhitrAnA 14 me temanA putra, (khasiyA) kSatriya Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAnikavare - devaannuppiyaa| samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo NamaMsAmo sakAremo sammANemo kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM viNaeNaM pjjuvaasaamo| eyaM Ne ihabhave peccabhave ya hiyAe suhAe khamAe nisseyasAe 'samaNaM bhagava mahAvIra padAmo' bhramaNa bhagata mahAvIra vandAmahe-stuma guNagAnena, 'NamasAmo' namaskurma pazcAganamanana, 'sakAremo' saurma abhyuyAnAdinA, 'samANemo' sammAnayAma -paramAdagga-bhakti-humAnenegyartha , 'mallANa maMgala devayaM ceiyaM viNaeNa pajjuvasAmo' kanyAga mAla daivata caiya vinayena paryupAramahe-kanyANa-kanyANaprAptikAraNam, magala-jhuritadUrIkaraNakAraNam, daivata devocitaprabhAvopacitam , caiya kevalajAnayuktaM-cittaprasAdahetu vA etAdRza bhagavanta paryupAsmahe-vinayena sevAmahe, 'eya Ne' etanna-etad-bhagavadvandanAdi, na-asmAkam , 'ihabhave peccabhave ya' ihabhave preyamave-parabhave ca 'hiyAe' NuppiyA) isaliye he devaanupriy| unake pAsa apane caleM, yahA jAkara (samaNa bhagava mahAvIra) zramaNa bhagavAn mahAvIra ko (vadAmo) vandanA kareM arthAt unakA guNagAna kare / (NamasAmo) pacAga-namana-pUrvaka namaskAra kareM / (sakAremo) abhyutthAnAdika kriyAoM dvArA unakA satkAra kare / (samANemo) bhakti bahumAna ke sAtha unakA sammAna kare / (kallANa) kalyANa prAmi ke kAraNabhUta, (magala) pApoM ko dUra karane ke liye nimittarUpa, (devaya) devAdhideva ke prabhAva se yukta, (ceiya) kevalajJAna yukta, aise zrI bhagavAn mahAvIra svAmI ko (viNaeNa) vinayapUrvaka (pajjuvAsAmo) sevA kareM / (eya Ne ihabhave peccabhave ya) yaha bhagavAna kA candana aura namaskAra Adi isa bhava me aura parabhava meM (hiyAe) AjIvana kalyANa ke liye (muhAe) susa ke liye arthAt bhogajanita havAnupriya ! tamanA pAse mApa , tyA dhana (samaNaM bhagava mahAvIra) zrama sagavAna mahAvIrane (vadAmo) 16 41 mata tamanA guNagAna rIme (NamasAmo) 5yAsa-namanapUrva 4 nabhA2 4zaye (sakAremo) mayutthAna mA6i liyA-yA dvArA tebhanI sa42 zaye (samANemo) mati mabhAna sAtha tamanu sanmAna 4zaye (phalANa) 4kSyAera prAsinA ra bhUta, (magala) pApAnA nArA 425 / bhATe nimitta35, (devaya) hevAdhidevanA asAthI yuta, (ceiya) sajJAna yuta, a zrI bhagavAna mahAvIra svAmInI (viNaeNa) vinayapUrva (pajavAsAmo) nevA 43rIye (eya Ne ihabhaye pecabhave ya) mA bhagavAna na tathA namaskAra Adi A bhavamA tathA parabhavamA (hi) AjIvana kalyANa Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSayapiNI-TIkA sU 38 bhagavadarzanArtha janotsukyama 35 yadvA-pahukuTumbapoSakA , i-yA ubho umtI, tapramANa dravyamahantIti tathA, te ca janyamadhyamo kRSTabhedAt niprakArAstatra hastiparimitamagimuktApravAlamuvarNarajatAdidravyarAzisvAgino japa yA , hastiparimitavajahIrakamagimANikyagazisvAmino madhyamA , hastiparimitakevalyAhIrakagagimvAmina ukRSTA , hastipramAgocchitadhanagazisvAmina da-yA iyartha / zreSTina = lakSmIkRpAkaTAkSapratyakSalakSyamANapiNalakSalakSaNavilakSaNahiraNyapasamalakRtamUrdhAno nagarapradhAnanyavahAra , senApataya =caturagasenyanAyakA , sArthavAhA gaNima-dharima-meyahanti pramANa drajyasapanna dhanika jana, ye jaghanya, mayama eva ukRSTa ke bheda se 3 prakAra ke hote hai, iname jinake pAsa hastipramAgaparimita magi, muktA, pravAla, suvarNa eva rajata Adi dravya kI rAgi hotA hai ve jaghanya ibhya hai, jinake pAsa hastipramANa parimita vajra hIra, magi, mANikya kI rAzi hotI hai ve madhyama ibhya hai, parantu jinake pAsa kevala hastipramAga-parimita vana hIga kI rAzi hotI hai ve utkRSTa dabhya hai / zreSThI lakSmI kI jina para pUrI 2 kRpA ho, usa kRpAkorake kAraNa jinake lAso ke khajAne hoM, tathA jinake zira para unhIM ko macita karane vAlA cAndI kA vilakSaNa paTTa zobhAyamAna ho rahA ho, jo nagara ka pradhAna vyApArI hAM, unheM zreSThI kahate hai, aise zreSThI jana, senApati caturaGga senA ke nAyaka, sArthavAha-jo gaNima-gina kara kharIdane-becane yogya nAriyala, supArI, kelA Adi vastuoM ko, dharima-taulakara kharIdane-vecane yogya dhAna, jau, namaka, zakara Adi vastuoM ko, meya-sarAvA, Adi choTe vartana Adi se mApa kara kharIdane vecana yogya dUdha, vALA, Ibhya-hasti-pramANu-davya-sa panna dhanika jane, A jaghanya, madhyama temaja utkRSTanA bhedathI 3 prakAranA hoya che temAM jemanI pAse hastipramANa parimita maNi, muktA, pravAla, suvarNa temaja cAdI Adi dravyanA DhagalA hoya te jaghanya Ibhya che, jenI pAse hati pramANaparimita vaja, hIrA, maNi, mANekanA DhagalA hoya te madhyama ibhya che paraMtu jemanI pAse kevala hasti pramANaparimita vajI hIrAnA DhagalA hoya te utkRSTa Ibhya jana che zreNI-lakamInI jemanA paga purepurI kRpA hoya, te kRpAnA kAraNe jenA lAkhonA khajAnA hoya tathA jemanA mAthA upara tenuM sUcana kazvAvALA cAdInA vilalaNa paTTa (pAghaDI) bebhI rahI hoya, je nagagnA mukhya vyApArI hoya temane zreSThI kahevAya che evA zreSThIjana, senApati-caturaga benAnA nAyaka, mArthavAha-je gaNimaHgaNatarI karIne kharIdAya tathA vecAya tene yogya nAriyala, epArI, keLA Adi vastuo, parimaoNLIne kharIdavA, vecavA yogya dhA , java, mIThuM, sAkara Adi vastuo, meya=pAvaLuM ke Dache evA nAnA vAsaNathI Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 aupapAtikmane pasatthAro malaI lecchaI lecchaDaputtA aNNe ya vahave rAI-saratalavara-mADaviya-koDaviya-inbha-seTi-seNAvaDa-satthavAhanyakumArAzca, khattiyA' kSatriyA , kSatriyakumArAca, 'mAhaNA' pAsaNA , nAgamAgatha, bhaDA' bhaTA bhaTakumArAca, 'johA yodhA -yuddhavyavasAyavanta , tepA kumArAtha, 'pasatyAro' pragAstAra - dharmazAstrapAThakA , tepA punAtha, 'mallaI' malakina =viziSTakSatriyajAtIyA , tepA punAtha, 'lecchaI lekina -kSatriyajAtibhedavanta , 'lecchaiputtA' lecchamiputrA , 'aNNe ya vahava' aye ca vahva 'rAI-sara-talapara-mADaviya-koDaMpiya-inbha-sedvi-seNAvai-satyavAha-pabhiDao' rAje-zvara-talapara-mADambika-kauTumbike mya-preSTi-senApati-sAdhanAhaprabhRtaya , tatra-rAjAno-mANDalikA narapatayaH, IzvarA =aizvaryagnapanA yuvarAjA , tayaga ="tuSTabhUpAladattapaTavandhaparibhUpitA rAjakulpA , mADambikA grAmapaJcazatIpataya , yadvA-sArdhakogadvayaparimitaprAntarairvicchiya nicchidya sthitAnA prAmANAmadhipataya , kauTumbikA =kuTumbabharaNe taparA , kSatriya aura unake putra, (mAhaNA) nAhmaNa aura brAhmaNapura, (bhaDA) bhaTa aura bhaTaputra, (johA) yovA-yuddha ke vyavasAyavAle vyakti aura unake putra, (pasatyAro) dharmazAstrapAThaka aura unake putra, (malAI) - mallakI-mallaki jAti ke kSatriya aura unake putra,(lecchaI) lecchakI-lecchako jAti ke kSatriya aura (lecchaiputtA) lecchakiyoM ke putra, tathA aura bhI vahuta se ( rAI-sara-talavara-mADaviya-koddhaviya-inbha-sedvi-seNAra-satthavAha-ppabhiio) rAjA-mADalika nRpati, Izvara-aizvaryavapanna yuvarAja, talavara-matuSTa hue nRpatidvArA pradatta paTTabadha se paribhUSita gajA jaise viziSTa vyakti, mADavika-pAcasau gAva ke adhipati, athavA DhAI 2 kosa para base hue grAmoM ke svAmI, kombika-apane -kuTumba kA bharaNa-poSaNa karane vAle, athavA-bahuta kuTumba kA pAlanapoSaNa karane vAle, ibhya tathA tamanA putra, (mANA) brAhmaNa tathA brAhmaputra, (bhaDA) seTa tathA laTaputra, (johA) yoddhA-yuddhamA vyavasAyavA l tathA tabhanA putra, (pasatyAro) dharmazAra 544 tathA temanA putra, (malaI ) bhasa-bhAjatinA kSatriya mana tanA putra, (lecchaI) 4-24ii jatinA kSatriya tathA (lecchaiputtA) chaThiyAnA putra tathA mI para dh| (rAI-sara-talpara-mADabiya-koDubiya inbha-seTi-seNAvai-satyavAha-pabhiio) 2201-bhAusiDa nRpati, ghshvr-maishvrysa pana yuvarAja, talavAra-sa teSa pAmelA nRpati dvArA pradatta paTTaba dhathI paribhUSita rAjA jevA viziSTa leDa, mADa bika-pAcaso gAmanA adhipati, athavA aDhI 2 kesa para vaselA gAmanA svAmI, kauTuMbika-pitAnA kuTuMbanA bharaNapoSaNa karavAvALA, athavA ghaNA kuTuMbanA pAlana poSaNa karavA Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - popavarSiNo-TokA ra 38 bhagayadarzanArtha janotsukyam gaiyA aviNicchayaheu assuyAI suNessAmo suyAI nissaMkiyAI karissAmo, appegaDayA aTAI heUI kAraNADaM vAgaraNAI pucchissAmo, appegaDayA savao samaMtA muMDe bhavittA apUrvadRSTadarzanArthamiyartha / 'appegaDayA' adhyekake-kecit 'aTTha-viNicchaya-Deu' arthacinizcayahetu-arthAnA jIvAjAvAdibhAvAnA yata ravarUpa tasya vinizcayo haturyasmistat, jIvAjIvAdisvarUpavinizcayArthamityartha , 'assuyAra azrutAni AgamarahasyAni, 'suNessAmo' zroyAma -ityAzayA, 'muyAI nissaMkiyAI karimsAmo' zrunAni nimzaGkitAni karipyAma - ityAgayA, 'appegaiyA' apyekake-kecit-'aTThAI heU kAraNAi vAgaraNAI' arthAna hetUn kAraNAni vyAkaraNAgi, tatra-arthAn-jIvAjIvAdinastatvarUpAna bhAvAn, hatUn ~ jIvAdisvarUpasAdhakAn , kAraNAni anyathA'nupapattimAnarUpANi vyAkaraNAni-parapaSTArthottararUpANi 'pucchissAmo' prakSyAma , 'appegaiyA' apyekake, 'sannao samatA muDe bhapittA' sarvata samantAd muNTA mRvA-sarvata sAvadyavyApAra(appegaiyA) kitaneka (advaviNinchayahe) jIva ajIpa-Adi padArthoM ke svarUpa ko nizcaya karane ke liye, tathA (ayATa muNesAmo) Agama ke rahasya jo pahile kabhI sunane meM nahIM Aye he unheM sunege, aura (muyAi nissaphiyAda karissAmo) jo Agama ke rahasya sune hai unheM yakA rahita kareMge isa prakAra kI bhAvanA se, (appegaiyA) aura kitaneka (aTThAI heUi kAraNAda vAgaraNAi pucchissAmo) jAva ajIva Adi nava tatvarUpa bhAyoM ko, jIvAdika ke svarUpa ke mAdhapharUpa hetuoM ko, anyathAnupapattirUpa kAraNoM ko, eva para ke dvArA pUche gaye artha ke uttararUpa vyAkaraNa ko pUchega isa prakAra kI bhAvanA se, (appegaiyA) kitaneka (sacao samatA muDe bhavittA AgArAo aNagAriya pandhanahi thI tabhane nA bhATe, appegaDayA ) sA ( aviNinchayaheu ) 705-2501 mA pArthAnA 2135n| nizcaya nyAne bhATa tathA (assuyAi suNessAmo) mAgamanA sya paDasA hI sAmanyA nahAtA te sAmaNaY, tathA (suyAi nissakiyAi karissAmo) 2 bhanu 2725 mAsanyu tene A2hita 42zu the 5412nI lAnAthI, (appegaiyA) tayATamA (aTThAi deUI kAraNAi vAgaraNAi pucchitsAmo) 71 2071 mA napatatpa35 lAvAne,' jIva AdikanA svarUpanA sAdha35 hetuone, anyathAnupatti rUpa kAraNene temaja bIjA dvArA pUchAtA arthanA uttararUpa vyAkaraNane pUchazu-e prakAranI bhAva nAthI, (appegaiyA) 1 (savyao samatA muDe bhavittA agArAo aNagA Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikavare ppabhiio appegaDayA baMdaNavattiyaM appegaDayA prayaNavattiyaM evaM sakAravattiyaM sammANavattiyaM daMsaNavattiyaM koUhalavattiyaM, appeparicchedyarUpakeyavikreyavastujAtamAdAya lAbhecchayA dezAtarANi bajatA sArtha vAhayanti yogakSemAbhyA paripAlayantIti, dInajanopakArAya mUldhana DhatyA tAna samarmayantIti tathA, eta. sprabhRtaya , epu-'appegaiyA' apyekake-kecit-'padaNarattiya candanavRttikam-vandanAya vRtti =pravRttiyasmin karmaNi tat tathA, kriyAvizeSaNamida, vandanArthami yartha , 'appegaiyA' apyekake kecit 'pUyaNavattiya' pUjanavRttikam-sevAkaraNArtham, 'sakAravacirya' satkAravRttikam-satkArArtham, 'sammANavattiya' sammAnavRttikam-sammAnArtham, 'dasaNavattiya' darzanavRttikam-darzanArtham, 'koUhalavattiya ' kautuhalavRttikam-kautUhalArtham ghI, tela Adi vastuoM ko, tathA-paricchedya-kasauTI Adi para parIkSA karake kharIdane vecane __ yogya maNi, motI, mUgA, gahanA Adi vastuoM ko lekara naphA ke liye dezAntara meM jAne vAle sArtha (samUha) ko le jAte haiM, tathA yoga (nayI vastu kI prAmi) aura kSema (prApta vastu kI rakSA ) ke dvArA unakA pAlana karate hai, garInoM kI malAI ke liye unheM pUMjI dekara vyApAra dvArA unheM dhanavAna banAte hai, ve mArthavAha kahalAte haiM, aise sArthavAha loga, inameM se-(appegadayA) kitaneka (vaMdaNavattiya) vandanA karane ke liye (appegaiyA) kitaneka (pUyaNavattiya) sevA karane ke liye, (eva) isI taraha (sakAravattiya) satkAra karane ke liye, (sammANavattiya) samAna karane ke liye, (dasaNavattiya) darzana karane ke liye, (koUhalavattiya) pahile kabhI bhI bhagavAna ko nahIM dekhe the, ata unako dekhane ke liye, mApIne kharIdavA vecavAgya dUdha, ghI, tela Adi vastuo tathA paricchedatha kaTI Adi upara parIkSA karIne kharIdavA vecavA gya maNi, metI, paravALA, dhareNA Adi vastuo laIne naphe karavA mATe dezAtaramAM javAvALA sArtha (samUha)ne laI jAya che, tathA pega (navI vastunI prApti) ane kSema (prApta vastunI rakSA) dvArA temanuM pAlana kare che, garIbanA bhalA mATe temane pujI daIne vyApAra dvArA dhanavAna banAve che te sArthavAha kahevAya che evA melA sArthavADa , abhAnA (appegaDyA) mA (vadaNavattiya) 480 421 // bhATa (appaigaiyA) mA (pUyaNavattiya) sevA 421 // bhATe, (eva) mevI rIta (sakAravattiya) sAra 421 / bhATe (sammANavattiya) sanmAna 4211 bhATe (dasaNattiya) zana 4251 bhATe (kohalavattiya) pahedA vA 59 lagavAnana nayA Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapaNo TIkA 38 bhagavaddarzanArtha janotsukyama 359 pAyacchittA, sirasA kaMThe mAlakaDA AviDa-maNi-suvaNNA kalpiyahAra - jahAra - tisara - pAlaMca - palaMgamANa - kaDisuta-sukaya sohAbharaNA pavara- vattha - parihiyA caMdaNo- litta - gAya-sarIrA, appekRta kautuka = mapapuNDAdika, maGgala - dadhyakSatAdi etadadvaya prAyavitta tu svapnAdipragamanatvenAvazyakaraNAyacAdyaiste tathA, kautukamaGgalarUpa prAyazcitta kRtavanta ityarya / 'sirasA kaThe mAlaDA ' girasika kRtamAlA 'jAviddha-maNi - suvaNNA' Avidra-maNisucagA - paribhRtamagikanakabhUpaNA, bhUSaNAnyeva nAmabhirnirdizati - kappiya-hAra-dvahAratisara- pAlava - palaM mANa-kaTiyutta-mukaya-sohAbharaNA' kalpita-hArA -'rddhahAra- nisaraprAlambambamAna-kaTisUtra - sukRta - zobhA''bharaNA, tana-hAra arddhahAra trisarakazva prasiddha tathA prAmya jhumnakasa ena pralamnamAna yatra tat kaTisUtra ca tAni sukRtagobhAni AbharaNAni kalpitAni - mRtAni yaite tathA vividhabhUSaNabhUSitagarIga ityartha, tathA - ' pavara-battha parihiyA' pravayavaparihitA zreSThadhArakA, 'cadaNI- litta - gAya sarIrA' candano-lipta - } -rArA-candanacacitagagaga | 'appegaDyA' adhyekah - 'hayagayA eva gayagayA rahagayA mapAnilaka dadhi akSata Adi dhAraNa kiye, (sirasA kaThe mAlakaDA Aviddha-maNi-mutraNNA) mastaka ena kaTha meM mAlA dhAraNa kiye, jinameM magi jaDe hue hai aise suvarNoM ke AbhUSaNa pahina, tathA (kappiya-hAra-ddhahAra-tisara- pAlana- palavamANa- kaTisutta-sukayasohA bharaNA ) zarIragobhAvarddhaka aThAraha lA ke hAra, 9 lara ke ardhahAra, tIna lara ke tisarapha, aura nIce kA ora laTakate hue jhUmake vAle kaTisUna pahire, (pavara-tya-parihiyA) acche 2 sundara humUlya vastra pahire, (caraNo - litta - gAya sarIrA) zarIra para candana lagAye, jana isa prakAra vahA~ ko janatA saja-dhaja kara taiyAra ho cukI taba usame se (adhyA) kinaneka (calane ke liye), (hayagayA) ghoDoM para savAra hue, (eva gayagayA) mAlakA Adi maNi- suraNa ) masta tebhana ubhA bhAtAso dhAraNa urI, nemA bhaNi DelA hoya sevA suvarzanA AbhUSaNa paheryA, tathA (kappiya hAra-ddha hAra - tisara - pAlaya - palanamANa - kaTisutta-sukaya-sohAbharaNA) zarIrazAlAvadha4 maDhAra para (saTa) nA hAra, 9 mA~nA ahAra, traNa saranA hAra, nIcenI tarapha saTatA bhUbhabhAvAjA uTisUtra paheryA, ( pavara-tya - pariDiyA ) sArA sAza sundara mahumUlya vastro paheryA, ( cadaNo-llitta - gAya sarIrA ) zarIra para caMdana lagAvyu jyAre A mAre tyAnI janatA majIne taiyAra thai gaI tyAre tebhAvI ( apegaiyA ) usI vyAsavA bhATe ( hayagayA ) voDA Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 aupapAtikasane agArAo aNagAriyaM pavvaissAmo, [appegaiyA] paMcANuvvaDayaM sattasimkhAvaDayaM duvAlasavihaM gihidhamma paDivajissAmo, appegaiyA jIyameyaMti kaTu pahAyA kayavalikammA kaya-kouya-maMgalapiratipUrvaka muNTitA --pRtakAlamanA sampadya 'jagArAmI aNagAriya paccaimsAmo' agA rAd-gRhAd anagArikatA sAdhuva prAjipyAma prAbhyAma --anagArA bhaviSyAma , appegaDayA' apyekake 'pacANuvbaiya sattasiksApaTaya vAsaviha gihidhamma paDivanissAmA' paJcAnuvatika matazikSAvatika dvAdayavidha gRhidharma prajiSyAma , 'appegaDayA' apyeka:'jiNa-bhatti-rAgeNa ' jinabhaktirAgega, 'appegaTayA' abhyekake, 'jIyameyati kaTTa' jAtametaditi kRvA-kulAcAro'yamiti manA, 'hAyA' snAtA-'kayAlisammA' kRtabaliramAga , 'kaya-kouya-magala-pAyacchittA' rata-kautuka-magala-prAyazcittAissAmo) sAvadha vyApArA se sarvathA virata hokara, kAlucanapUrvaka gArhasthika avasthA kA parityAga kara anagAra banege-dasa prakAra kI bhAvanA se, tathA kitanaka-(pacANuvvakSya sitasivAvadaya duvAlasaviha gihidhamma paDiyajissAmA) pAca aNuvrata eva sAta zikSAvrata ke bheda se 12 bheTarUpa gRhastha ke dharma ko svIkAra karega-isa bhAvanA se, (appegaiyA) kitanepha (jigabhattirAgeNa) jinandra kI bhakti kareMge isa prakAra bhakti ke anurAga se, (appegaDayA,) kitaneka (jIyameyatti kaTTa) yaha hama logoM kA kulAcAra hai-isa prakAra mAna kara, (hAyA) snAna kiye, (kayAliphammA) kAka Adi ko annAdi dAna rUpa bali karma kiye, (phaya-kouya-magala-pAyacchittA) dumvamAdi nivAraNa ke yi riya pavvaissAmo) sAvadha vyApAzathI bharvathA virata yana zayana gAIzvaka avasthAne parityAga karIne anagAra banaze-e prakAgnI bhAva nAthI, tathA 325 (pacANuvaiya sattasirasAvaiya duvAlasahi gihidhamma paDivajjissAmo) pAya mAnata tebhara mAta zikSAyatana leyI 10 le 35 DAyanA bhanI svI2 42zu mevI bhAvanAyI, (appegaiyA) umA (jigabhattirAgeNa) jinendranI mati 2zu se DaranI matinA manugamathI, *(appegaiyA ) 32613 ( jIyameyati kaTTa) PAN sbhaa| sAyA - prA kI mAnyatAthI, (vhAyA) snAna 4rI (kaya-nali-kammA) 31 mAhine mata mAhavAna35 palima 43, (kaya-kouya-magala-pAyacchittA) duvanAhi nivA29 bhATe masI ti: 4ii thApA mAghAra 4rI, (sirasA kaThe Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poquefpaNI-TokA sU 38 janAnA bhagavadarzanArtha gamanam 361 majheNaM NiggacchaMti, NiggacchittA jeNeva puNNabhaDe ceie teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte chattAIe titthayarAisese pAsaMti, pAsittA jANavAhaNAI Thati, ThavittA jANavAhaNehiMto paJccoruhaMti, paJcoruhittA jeNeva campAnagarA mahAkolAhalamayI urvata, 'caMpAraNayarIe' campAyAnagayA 'majjha-majjheNa ' madhyamavyena sarvato madhyamArgega 'Niggacchati' nirgacchanti 'NiggacittA' nirgaya 'jeNeva puNNabhadde ce' yauna pUrNabhadra caiyam, 'teNeva upAgacchati' tanainopAga unti, 'unAgacchittA' Agaya, 'samagasa bhagavao mahAvIramsa adUrasAmate ' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adUrasamIpa- 'uttAIe titvayarAisese pAsati' utrAdAna tIrthakagatizeSAntIyakagatizayaDhyotakAni kAnicicchanAdIni cihnAni pazyanti, pAsitA dRSTvA ' jANavAhA Thati' yAnanAnAni sthApayanti, 'ThavitA ' sthApayitvA 'jANavAhaNehiMto bhita mahAsamudra ke mahAvvani se mAno yukta karate hue, (capAe NayarIe) usa capA ngr| ka (majjhamajjhega) ThIka bIco bIca ke mArga se (Nigacchati) nikale, (NigAcchittA) ye nikalakara ( jeNeva puNNabhade veie) jahA para vaha pUrNabhadra nAmakA udyAna thA (teva uvAgacchati) vahA~ para pahu~ce, ( uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmate chattAIsa titthayarAimese pAsati) vahA~ pahu~ca kara unhone bhagavAn mahAcora ke na anidUra aura na atinikaTa tIrthaMkaroM ke atizaya svarUpa chatra AdikoM ko dekhA, ye utrAdaka tIrthaMkara ke atizaya dhotaka cihna mAne gaye haiM, (pAsitA jANavAhaNAI ti) ina cinhoM ke dekhate hI una saboM ne apane 2 yAnavAhanAdikoM ko vahA~ roka " d prakSubhita bhaDAbhamudranA mahAdhvanidhI prema yukta DaratA hoya tebha (caMpAe jayarIe) te thathA nagaganI (majjhamajjheNa) rAmara vayovasthanA bhArgathI (nigacchaMti) nIujyA ( NicchittA) te adhA nIDajIne (jeNeva puNNabhadde ceie) kyA te dhUryuladra nAbhanu dhAna hetu (teNena Agacchati) tyA honyA, ( AgacchittA samaNassa bhagavao mahAnIrasa adUramAmate uttAIe tityayarAisese pAsaMti) tyA paDocIne tethe bhagavAna mahAvInthI bahu dUra nahi tema tIrthaMkaranA atizayasvarUpa chatra Adine taiyA, A chatra Adika tIrthaMkarAnA atizayadyotaka citra manAya che, (pAsittA jANavAhaNAi ThoMti ) me thihone netA ja te badhAe pAta Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 auvarfrea gaiyA hayagayA evaM gayagayA rahagayA siviyAgayA saMdamANiyAgayA appegaiyA pAya - bihAra - cAriNo purisa vaggurA-parikkhittA mahayA ukiTTi - sIha - NAya - bola - kalakala rakheNaM pakkhuvibhaya- - mahAsamuha-rava-bhUyaM piva karemANA caMpAe NayarIe majjhaM siniyAgayA saramANiyAgayA' hayagatA eva gajagatA sthagatA girikAgatA syandamAnakAgatA -tatra kopari dattA ginikaina syandamAnikA, 'appegaiyA' apyekake 'pAyavihAra cAriNo ' pAdavihAra cAriNa 'purisanagurAparivivattA' puruSavAgurAparikSitA -- puruSamamUhena pariveSTitA, 'mahayA' mahatA 'ukiTTi -sIhaNAya-bola- kalakala-raveNa ' utkRSTi-siMhanAda - bola -- phalaphala - raveNa - ukRSTi = AnadamahApani siMhanAda = prasiddha, bola = vyaktisahito dhvani, kalakala vyaktirahito vyani, epA samAhAra, tadeva yogya sa tathA tena, 'pakkhubhiya- mahAsamuda- ravabhUya pitra ' prakSumita- mahAsamudra - ravabhUtamiva-prakSubhitamahAsamudrasya yo ravabhUta = sajAtantrastamiva tadvat nagara 'karemANA' kurvanta - 1 isI prakAra kitaneka hAthI para ArUr3ha hue, (rahagayA) kitaneka rathoM para baiThe, (siviyAgayA) kitaneka pAlakhiyoM meM caDhe, (saramANiyAgayA) kitaneka baheliyoM-pAlakIvizeSa meM baiThe, (appegaiyA) tathA kitaneka (purisa - vaggurA-parikkhittA) puruSoM ke samUha se ghire hue hokara (pAya - bihAra - vAriNo) paidala hI nikale, ye sabhI (mahayA) mahAn (kiTTi - sIhaNAya- bola - kalaphala - raveNa ) 'ukiti' - utkRSTi- atizaya Ananda janitadhvani se, (sIhaNAya) siMhanAda - siMhanAda se, 'bola' - vyaktavargayukta dhvanise, tathA 'kalakalarava ' --anyakta dhvani se ( pakkhubhiya- mahAsamuha - ravabhUya pitra) cabhyAnaparI ko prakSu bhavAra thayA ( eva gayagayA ) yA prAre DeMTalA hAthIpara mAiDha thayA (rahagayA) ITalA 26 upara mehA (sibiyAgayA ) DeTavAGa pAsamImobhA tharayA ( sadamAniyAgayA) DeMTalA pAsapovizeSobhA jeThA, (appegaiyA) tathA DeTasA ( purima-gurA-pari+isattA ) yonA TolA bhAye dhIme-dhIme pagale ( pAya bihAra - vAriNo ) pesa nIDalyA, thA adhA (mahayA) bhaDAna (ukkiTTi sIha NAya-bola - kalakalaraveNa ) 'ukkiTTi trRSTi-yAtizaya mAnaha bhakti dhvanithI, (sIhaNAya) sinAha - siunAhathI, (gela) vyaktavAzuyukta dhvaniyoM tathA (kala klakha ) avyakta dhvaniyA ( pakkhubhiya- mahAsamudda khabhUya piva) yayA nagarIne Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayaSiNo-TIkA sU 39 pravRttivyApRtAta kRNikamya bhagavadAgamanazAnam 363 mUlam-tae NaM se pavittivAue imIse kahAe laddha? samANe haha-tuha-jAva-hiyae pahAe jAya appa-mahagyA-bharaNA TIkA-'tae Na se pavittivAue' ityAdi / / ..., 'tae NaM se parittivAue ' tata salla sa pravRttivyApta =bhagavadvihArAdivRttAntanivedane'dhikRta , 'imIse kahAe laDhe samANe' asyA kathAyA ladhArtha san 'haTTatuda-jAva-hiyA' haTa-tuSTa-yAvaDhaya 'hAe jAva appa-mahagyA-bharaNA-laMkiyasarIre snAto yAvadanpamahAghAbharaNA'lakRtagarIra 'sayAo gihAo' svakAd gRhAt 'paDiNikara cukane vADha phira usa Agata janasamUhane (padati namassati) vandanA evaM namaskAra kiyA, (vadittA NamassittA paccAsaNNe NAdUre susmasamANA NamasamANA abhimuhA vigaeNa pajaliuDA pajjuvAsaMti) vadanA Nya namaskAra karane ke pazcAt bhagavAna se na atisamIpa meM para na atidUra hI unake sAmane ucita sthAna para baiTha kara ve saba vinayapUrvaka hAtha joDakara sevA karane lage / sU 38 // 'tae Na se pavittivAue' ityAdi / (tae pA) isa ke bAda (se pavittivAue) vaha bhagavAna ke vihAra Adi ke samAcAra lAne me niyukta kiyA huA vyakti, (imIse kahAe) isa kathAse-bhagavAna ke Agamana ke vRttAnta se (laddhaDe samANe) paricita hokara, (haTTha-tuTTha-jAva-hiyae) apane anta karaNa meM vizeSarUpa se harpita eva ra'tuSTa huA, phira usane (hAe jAva appa - mahagghA - bharaNA - lakiya - sarIre) snAna kiyA, pazcAt thoDe bhabhUDe (vadati Namassati) pahanA tebhara nbh24|2 aryA, (vadittA NamarisattA NacAsaNe gAidUre sussamamANA NamasamANA abhimuhA viNaeNa pajaliuDA pajjuvAsati) pahanA tebha nabhan2 4aa pachI bhagavAnathI gaI 62 nahi tama pahu samIpa nahi ema temanI sAmA ucita sthAna para besIne te badhA vinayapUrvaka hAtha joDIne sevA karavA lAgyA (sU 38) 'tara Na se parittivAie' chatyAdi (tae Na) tyA2 pachI (se parittivAue) te mazavAnanA viDA2 mAhinA samAyA sA bhATe niyukata 428 bhAsa (imIse kahAe) mA vAtathIsApAnanA maagbhnn| vRttAntathI (laddhaTe samANe) paristhita thaIna (haTTha-tuTTa jAvahiyae) potAnA bhAta 42mA vizeSa35thI urSita tabha0 satuTa thayo pachI taNe (hAe jAra appa mahagyA bharaNA-lakiya sarIre) snAna uyu pachI thoDAlArANA tathA Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ memendon thaamiss samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareMti, karitA vadati NamastaMti, vaMdittA NamassittA NaJcAsaNNe NAidUre sumsUsamANA NamaMsamANA abhimuhaa| triNaeNaM paMjaliuDA pajjuvAsaMti // sU0 38 // pacorahati' yAnavAhanebhya prayavarohanti-avastAdayataranti, 'pacohittA' prayavaraya, 'jeNeva samaNe bhagava mahAvIre' yava zramaNo bhagavAna mahAvIra [virAjate] 'teNe uvAgacchanti, ubAgacchittA' tatraivopAgacchanti, upAga ya 'samaNa bhagavaM mahAgIraM tikkhuto AyAhiNaM payAhiNaM kareMti' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya trikRca AdakSiNa pradakSiNa kurvanti--rivAramAdakSigapradakSiNa kurvanti, 'karittA' vA 'vaMdati' bandante-stupati, 'masati' namasyanti-praNamanti, 'vaMdittA NamassittA' vandiyA namasyi vA 'NacAsaNe mAire' nAtyAsanne nAtidUre 'mussusamANA' zuzrUpamANA 'gamasamANA' namasyanta 'abhimuhA' abhimusA samusA , 'vigaeNaM paMjaliuDA' vinayena prAJjalipuTA -pinaya-- vinamrabadvAJjalaya , 'pajjurAsati' paryupAsate-upAsanA kurvanti / / sU038 / / diye, (ThavittA jANavAhaNahito pacoruhati) jaba ve acchI taraha raka cuke taba ve sabake sana apane 2 vAhanoM se nAce utare, (pacoruhitA jeNeva samaNe bhagava mahAvIra neNeva uvAgacchati) utara kara phira ve saba loga jahA~ zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the vahA~ pahu~ce, (udhAgacchittAsamaNa bhagava mahAvIra tikkhuttoAyAhiNa payAhiNakara ti) bAda unhoMne bhagavAn mahAvIra ko tAnabAra hAtha joDakara pradakSiNA kI, (karittA) pradakSiNA ghotAnA, yA tyA jI, yA, (ThavittA jANavAhaNehito pacoru hAni) kyAre te ..mArI, zata 1 gayA sAre mA pAtapAtAnA pAnAmAthI nIya - Gl, ,(paccoruhittA jeNeva samaNe bhagava mahAvIre teNeva ti) tIna 50- REAL zrama bhagavAna mahAvIra miza bhAna tA tyA pakSAcyA (mAnacchitA mamaNa bhagava mahAgIra timkhutto AyA hiNa payAhiNa kareMti), 6 temANe lagavAna mahAvIrane jApAra thAna prakSiA se (karittA) prakSiA 1 sIbA pI jIte..... ... Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUparapiNo-TomA ma 39 kRNita pravRttivyApRtamatkAra 365 vvayA jAva NisIyaDa, NisIDattA tassa pavittivAuyassa addhaterasa-sayasahassAI pIDadANaM dalayaDa, dalaittA sakAreDa sammANeDa sakAritA sammANittA paDivisajeDa // sU039 // tatropavizya yApana 'namo'tyuNaM paTati 'jAva' yAvata mihAmane 'NisIyaH' nipIDhati-upapiati, 'NisIdattA' nipadya-upavizya, tassa pavittivAuyassa naddhatterasasayasahassAda pITadANa dalayaDa' tasmai pravRttinyApRtAya atrayodazazatasahasrAgi pratiThAna dadAti-sArddhadvAngagatamahavAgi gajatamudrA prItidAna-pAritoSika samarpayati / 'zramaNo bhagavAna mahAcIrasvAmI campAnagayA upanagaragrAmamupAgata campAnagarga pUrNabhadracaiya samavamartukAma' uni nivedita pragRttivyAmRtena, atastadA'STottarekala kSagyaka gajatamudrArUpa prAtidAna pradattam / atra tu anyAmeva campAnagayAm atimanikRpTe sthAne pUrNabhadracaiye samavasRta-iti vArtA niveditA, ato hapAtigayAdetahAiinavedane sArdhadvAdazalakSarAjatamudrArUpa prItinAna pravRttinyApRtAya dattam-ini bhAva / 'DhalaittA sakAreTa sammANe' datvA makArayati-patrAdinAna, sammAnayati-priyavacanena, 'sakAritA sammANittA paDivisane' sakRya sammAnya pratirimarjayati // sU039 // ve ekadama mihAmana se uTha ke khaDe hue aura nIce utarakara jisa diyA meM bhagavAna girAja___ mAna the, usa dizA kI ora, sAta ATha paga jAkara aura baiThakara pipipUrvaka "namotyaNa" liye| bAda siMhAsana para baiThe, (NisIdattA tarasa pavittivAuyassa addhatterasa-sayasahassAha pITaDhANa dalayada) vaiTha kara unhoMne usa madezanAhaka ka liye mADhe bAraha lAgya cAdA kA mudrAoM kA prItidAna-pAritoSika pradAna kiyA, (daladattA) prAtidAna dekara unhAne (sakAreda) usakA sakAra kiyA (sammANeTa) madhura vacanA se sanmAna kiyA / Tasa prakAra (sakAritA samANittA) makAra eva sanmAna karake unhA~ na use (paDipisajneha) jaI teo ekadama siMhAsanethI uThIne ubhA thayA tathA nIce utarIne je dizAmAM bhagavAna virAjamAna hatA te dizAnI tarapha sAta ATha pagalA jaIne mesIne vidhipUrva " namotyu Na" hIdhu mAha miDAsana52 241, (NisIDattA tassa pavittivAuyassa advarattesasayasahassAi pIidANa dalayai) amIna teoe te A dezavAhakane mATe sADAbAra lAkha cAdInA sikakAonuM prItihaan-paaritossik mahAna jyu (dalaittA) prItihAna mApAne tayArI (sarakArei) tene mA2 Thayo, (sammANei) madhu2 kyanAthI sanmAna 4yu mA prA Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L aupapAtisUtre laMkiya- sarIre sayAo gihAo paDiNiskhamaDa, paDiNikkhamittA caMpAyariM majhamajjheNaM jeNeva bAhiriyA sA caiva hehilA vatacakhama paDigika va mittA' pratiniSkAgati, pratiniSdhanya,'capAgayariM manyaMmajjeNa 'campAnagayA madhyamadhyena, 'jeNeva bAhiriyA'yanaiva bAlA upasthAnamA nA.' sA ne heDiyA ttivyA saMvA dhastAda vaktayatA, arthAt-naina rAja kogika graha yAgiko rAjA bhambhamArapunanta pAgacchati, upAya karataraparigRhIta girabhAvataM mastakesafe kRpA jayena vijayena vardhayati, vardhayilA evamavAdIt = bhagavata mamanasaraNa savistara nigaditavAn tadanu bhUpo bhagavadAgamana tvA tu san siMhAsanAdu yAya gajacihnAni paribhASTapadAni ganA bhAra vAle tathA bahumUlya AbharaNoM se alagna garIra hokara (sayAo gihAo paDifuran) apane ghara se nikalA (paDiNikyamittA) nikalakara (capANayariM majjhamaNa ) ThIka capA nagarA ke bIconIca mArga se hotA huA, (jeNeva bAhiriyA sA caiva heTTilA aroor jAra siyA) jahA nIce bAhira kA ora upamyAnamAlA thI, eca jahA rAjA kogika kA graha thA, tathA jahA para ve virAjamAna the, vahA para yaha pahu~cA, pahueNcakara donA hAthA ko jor3akara usane koNika narezako sAdara namaskAra kiyA, pazcAt ApakI jaya ho aura vijaya ho - isa rUpase unheM badhAI dii| badhAI de cukane ke anantara phira usane 'ha rAjan ' Aja zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu capAnagarI ke pUrNabhadra udyAna meM samavasRta hue hai'ityAdi vistRta rUpa se bhagavAn ke samavasaraNa kA vRttAnta khaa| rAjA ne jaba prabhu ke Agamana kA vRttAnta sunA taba ve bhI citta meM adhika prasanna eva stuSTa hue / mAre harSa ke mahu bhUtyavAnA bhAlarazothI zarIrane zathugArIne te (sayAo gihAo paDiNikkhamai) ghotAnA gherathI nIlyA, (paDiNikkhamittA) nIDajIne (capANayari majjhamajjheNa) rA bharaca bhAnagarInI vasthavastha bhAge thadhane (jeNeva bAhiriyA sA caiva haTThillA canta vvayA jAva NisIyai ) kyA nIce mahAranI tara te upasthAnabhAsA hutI tena kyA rAjya kaNikanuM gRha hatu tathA tyA te virAjamAna hatA tyA paheAe, paheAcIne ane hAtha joDIne teNe kaiANika narezane sAdara namaskAra karyA pachI ApanI jaya thAvA tathA vijaya thAvA e rUpe teNe vadhAi ApI vadhAI daI cuyA pachI teNe kahyu, huM rAjan ' Aje zramaNu bhagavAna mahAvIra prabhu capAnagarInA pUrNa bhadra udyAnamA samavayukta thayA che A prakAre teNe vistRtarUpathI bhagavAnanA samavasaraNanA vRttAnta ko rAjAe jyAre prabhunA Agamane vRtAnta sAbhaLyo tyAre te paNa manamA bahu prasanna temaja satuSTa thayA AnaMdamAM AvI Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 yaSaSaSiNI-TIkA sa 40 kRNikasya bhagaghadarzanArthamudyoga payA / AbhisekaM hatthirayaNaM paDikappehi, haya-gaya-raha-pavarajohakaliyaM ca cAuraMgiNiM seNaM saNNAhehi, subhadApamuhANa ya devINaM vAhiriyAe uvahANasAlAe pADiyakapADiyakAI jattAbhimuhAI juttADaM jANArDa uvahavehi, caMpaM ca NayAra sabbhipaDikappehi Abhipekya hastinna parikalpaya-pahastigna manjita kuru, 'haya-gaya-raha-pavarajoha-kaliyaM ca cAuraMgigi seNa saNNAhe hi' haya-gaja-ratha-pravagyodha-kaltiA ca caturaGgigI senA manAhaya susajitA kuru, 'mubhahApamuhANa ya devINa' mubhadrApramugvAnAcca devAnAm 'bAhiriyAe uvaTThANasAlAe' yAhyAyAmupasthAnagAlAyAm, 'pADiyakapADiyakAI' pratyekaprayekAni-savAsA pRthak pRthak 'jattAbhimuhAra' yAtrAbhimukhAnigamanArthamudyatAni, 'juttAI' yuktAniyojitaralIvAni 'jANAi' yAnAni dhArmikarathAna 'uvaTThavehi' upasthApaya sajIkRya samAnaya, 'caya ca Nayari sabbhitaravAhiriya' meva bho devANuppiyA) ha devAnupriya ! zIghra hI (AbhisekaM hatthirayaNaM paDikappehi) tuma paTTahastiratna ko sanjita karo, (haya-ya-raha-pavarajoha-kaliya ca cAugiNi seNaM saNNAhehi) sAtha meM ghoDau, hAthiyoM, rathoM eva uttama yodhAoM se yukta caturaMgigI senA ko bhI susajjita karanA, tathA (mubhaddApamuhANa ya devINa vAhiriyAe uvadvAgasAlAe) subhadrApramukha deviyoM ke liye bhI bAhira upasthAnazAlA me (pADiyakapADiyakAi) alaga 2 rUpa me (jattAbhimuhAI) calana meM acche (juttAi) eva acche bailoM vAle (jANAi) dhArmika rathoM ko (uvaTThavehi) sanjita karake le aao| (capa ca NayariM sambhi4-(sippAmeva bho devANuppiyA) he pAnupriya / zI 4 (Abhisekka hatthirayaNaM paDika pehi ) tame paTTantiratnane sati / (haya-ya-raha-pavarajoha-kaliyaM ca cAuragiNiM seNaM saNNAhehi) mAmA ghoDA, DAthI, 2the|, tabhanna uttama ddhAethI yukta catura giNI senAne paNa susajjita kare tathA (mubhaddApamuhANa ya devINa vAhiriyAe umaTThANasAlAe) subhadrAprabhu hevIyAne bhATa 55 bhArI thAnazAlAmA (pADiyakka-pADiyaskAi) Pal Pan 35mA (jattAbhimuhAi) yAsayAmA mAsa ( juttAi) tebhara mA mAyA (jANAi) dhArmi: thAne (upadravehi) sanita zane samAvo (caMpa ca NayariM sambhitarayAhiriya) ya pAnagIne ma 42 tamaH pAthI (Asitta-sitta Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - auSapAtiko __ mUlam-tae NaM se kUNie rAyA bhaMbhasAraputte balavAuyaM AmaMtei, AmaMtittA evaM bayAsI-khippAmeva bho devANu TIkA-'tae Na se hyaadi| 'tae patata gala se RNi rAyA bhamamAraputte sa kRgiko rAjA bhamasArapuna 'palapAuya' vayAta-se-bayApAraparAyaNa-senApatimi yartha , 'AmaMteda' Amanmayani-Anayati, 'AmaMtittA' Amantrya Ahaya, 'eva vayAsI'--esayAdIt-'khippAmeva bho TevANupiyA' kSipramera bho devAnupriya ! 'Amiseka sthirayaNa nidA kiyaa| zramaga bhagavAna mahAvIra svAmo capAnagarI ke upanagaramAma meM padhAre hue hai aura ve capAnagarI ke pUrNabhadra udyAna meM padhAranevAle hai-isa prakAra kA samAcAra kogika rAjA ko jara isa dezavAhaka ne sunAyA thA taba usa samaya rAjAne use pAritoSika rUpa meM 1 lAkha cAdI kI mudrAe~ dI thiiN| paraMtu jaba usane yaha sabara, dI ki pramu capAnagarA ke pUrNabhadra udyAna ma padhAra cuke hai tara isa bAta ko sunakara uhe ayata harSakA Avega baDhA, aura isa Avega ke prabhAra se unhoMne use 12 // lAgya cADhI kI mudrAe~ dI ||m0 39 // 'tae Na se kaNie rAyA' ityAdi / (tae NaM) isake anantara (bhabhasAraputte) bhabhasAra arthAt zregika kA puna ( se kRNie rAyA) uma kRgika rAjA ne (calavAuya) apane balavyAmRta-senApati kA (Amatei) bulAyA, (AmatittA) bulAkara (eva vayAsI) isa prakAra kahA--(khippA (sarakAritA sammANittA) R2 sebha sanmAna zane tamo tene (paDivisa ) vidAya karyo zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI ca pAnagarInA upanagara grAmamAM padhAryo che tathA teo ca pAnagarInA pUNabhadra udyAnamAM padhAravAnA che-e prakAranA samAcAra keNika rAjAne jyAre A sa dezavAhare sa bhaLAvyA tyAre te samaye rAjAe tene pAritoSikarUpamAM ekalAkha ATha cAdInA sikkAe ApyA hatA paraMtu jayAre teNe A khabara ApI ke prabhu capAnagarInA pUrNabhadra udyAnamAM padhArI cukyA che tyAre A vAta sAMbhaLI temane atyata harSano Avega vadhyo ane AveganA prabhAvathI temaNe tene 12 sApa yAsInI bhAga mApI (sa .38)-- 'tae Na se kRNie gayA' ityAdi . . . . Tag Na) tyAra 5 (bhabhasAraputte), saMsAra arthAt pitA putra se kRNie rAyA) tethi 22 (palyAuya) potAnA vyAdhuta-senA patina (Amatei) mAtAyA, (AmatittA), mAlAvIna (eca bayAsI), Hard Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - popASaNo-TokA sa 40 kUNikasya palavyAta pratyAdeza karehi ya kAravehi ya, karettA ya kAravettA ya eyamANattiyaM paJcappiNAhi, gijAhissAmi samaNaM bhagavaM mahAvIra abhicaMdiuM // sU. 40 // llodaya' iti dezIya gaTa, gomayAdinA bhUmau yad lepana seTikAdinA kuDyAdipu ca yad dharalna tad 'lAulloiya' tena mahitAm-munAnAm, 'gAmIsa-sarama-rattacaraNajAra-gaMdhavadhibhUyaM karehi ya gogIrSa-marasa-raktacandana-yApana-gandhavartibhUtA kuru-gogI - candanavizerSe marasaraktacandanena yAvada gamatimUtA-samupacitagadhanyakhyA kuru, 'kAravehi ya' kAraya ca, anyAnapi tathA kartuM preraya, 'pharettA yakAravettA ya' kRnAca kArayitA ca 'eyamANatiya pacappiNAhitAmAnA prayarpaya, AjApitA'rthAn sampAdya mahya kathaya, 'NijAhissAmi samaNaM bhagava mahAvIra abhivaMdiu' niyAsyAmi nirgamiSyAmi amaNa bhagAnta mahAvIramamipanditum // sa 40 // aura bhItoM ko khaTI se putamAo, (gosIsa sarasa-rattacahA-nAva-gadhaTTi-bhUya) gozIrSacandana vizepa, eva sagsa raktacaDhana se samasta nagara ko sugadhita banavAo tAki vaha mugaMdhapuja jaisA mAlTama paTana lge| (karehi ya kAravehi ya) yaha saba kAma svaya phage tathA dUsaroM ko bhI isa taraha karana ke liye prerita kge| (karetAya kAravettA ya) karake eva karavA karake(eyamANattiya paJcappiNAhi) isa mege AnA ko puna mujhe prayarpita karo-ApakI AjAnusAra saba kAma ho cuke hai isakI mujhe savara no / (mijAhissAmi samaNa bhagava mahAvIra abhivadija) nAda meM mai zramaNa bhagavAna mahAvIra kI vandanA ke liye nikalA bhInane dIpAvo mane mItAne maDIyA pAgA (gosIsa-sarama-rattacaMdaNa jAya-gaMdhapaTTi-bhUya) mAzIpa-yana vize5 tebhara sa25 24taya hunathI samasta nagarane sugaMdhita banAvo jethI te sugadhapuja jevI jaNAvA lAge re ya kAravehi ya) mA madhu ma tate 42 tathA bItane pag sevI gate 42vA prerita harI, (karetAya kAravettA ya) 4zana tamaH sapAna (eyamANattiya pancappiNAhi) mA bhAga mAjhAne pAva bhane pratyApita 72|-maapnii mAsAnubhAra madhu lAbha yUthyu cha anI bhane ma ha (NijjAhissAmi samaNa bhagava mahAnora abhivadiu) mA zrama lagavAna bhAporanI pahanA bhATe nItIza (1 40) Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhopAtikatre -- -- - - - - - - - - - - - taravAhiriyaM Asitta-sita-sui-samma-ratyaMtarA-vaNa-vIhiyaM maMcAimaMca-kaliyaM NANAviha-rAga-ucchiya-jjhaya-paDAgA-ipaDAga-maMDiyaM lAulloiyamahiyaM gosIsa-sarasa-rattacaMdaNa-jAva-gaMdhavaTTibhUyaM campA ca nagarI sAbhya tanAtAga, 'Asitta-sitta-muha-saMmaTTha-ratyatagavaNa-vIDiya' Asikta-mikta-zuci-samRSTa-radhyAntarA-upaga-vIthikAm-AsiktAni patasitAni, siktAni bhUyasA jalana dhautAni ataNva gucAnipacitAgi samaSTAni kacarApanayanena sazodhitAni rathyAntagaNigdhyAmadhyAni ApaNacIyayazca-hamA yasyA sA Amikta-siktAzuci-samRSTa-rathyA'ntarA''paga-vIyikA, tAm , 'macA-maca-galiya' makSA-timaJca karitAmamaJcA mAlakA darzakajanoparezanayogyA , atimaccA =manoparimaccA , tai kalitA--yuktA tAm, 'gANAviha-rAga-unchiya-jjhaya-paDAgA-ipaDAga-maDiya' nAnAvidha-rAgo-pkRitadhvaja-patAkA'tipatAkA-maNDitAm-nAnAvidharAgA vividhaparNA ye ucchritA dhvajA , patAkA. nipatAkA - patAkA - vajApravarticelAJcalAni, patAkAmatikAntA atipatAkA -patAkoparivarttinya patAkA , tAbhirmaNDitAm-muzobhitAm-nAnAvidhavarNasamucchtipajapatAphA'tipatAkAbhirmaNDitAmityartha / 'lAu-loTaya-mahiya' lAuloDayamahitAm-'lAu taravAhiriya ) capAnagarI ko bhItara eva bAhira se (Asitta-sitta-mui samaThTha-ratyatarAvaNavIhiya) pahile thoDe se jala se chiDakanA kara pIche adhika jala se chiDakavAkara galiyoM ke eva bajAroM ke rastA ko sApha-sUpha karavAo aura jahA bhI kUDA-karkaTa par3A ho use jhaDavAkara mApha karavAo, (macA-imaca-kaliya NANAviha-rAga-ucchiya-jjhaya-paDAgA upaDAga-maDiya) mArga me AjU-bAjU macA para maca jamavAphara lagavA do, tAki loga una para acchI taraha se baiTha ske| aneka raMgoM kI U~cI 2 dhvajAe~, patAkAe~ eva atipatAkAe nagara bhara ma lagAo, (lAuloiyamahiya) jagaha 2 para gobara se jamIna ko lipavAA saha-saMmadra-ratthatarAvaNa-dhIhiya) patA thoDA pAhInA cha 41 uzane kI vadhAre pANI cha TAvIne galiyenA temaja bajArenA rastAone sAphasUpha karAvI, ane jyAM paNa DraDA-karkaTa (carepU je) paDaye hoya tene jhADu marAvI sApha karAve (macA-imava-kaliya NANAviha-rAga-ucchiya-jjhaya-paDAgA-ipaDAga-maDiya) bhAbhA AjubAju ma ca upara ma ca goThavAvI de jethI loko temanA para sArI rIte besI zake aneka rogonI ucI ucI dhajAo, patAkAo temaja ati patA na12laramA saam| (lAulloiyamahiya) aron gA52 chAethI Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pograftNo-TokA sU 40 kUNikasya pallyAta pratyAdeza: 369 karehi ya kAravehi ya, karetA ya kAravettA ya eyamANattiyaM pacapaNAhi NijAhissAmi samaNaM bhagavaM mahAvIraM abhidiuM // su. 40 // 3 loya' iti dezIya gomayAdinA bhUmau yad lepana seTikAdinA kuDyAdiSu ca yaha dhavana tad ' lAuloDaya' tena mahitAm = mahinAm, 'gosIsa sarama-rattacaDhaNajAdhava bhUyaM karehi ya' gozIrSa-marama-raktacandana yAvad gandhavartibhUtA kuru-gogI: candana vizeSa sarasaraktacandanena yAvada ganyavartibhUtA=samupacitagandhadravyarUpA kuru, 'kAravehi ya' kAraya ca, anyAnapi tathA kartuM preraya, 'karettA yakAravettA ya' kRvAca kArayinAca, 'eyamANattiya paccapiNAhi ' etAmAjJA pratyarpaya, AjJApitA'rthAn sampAdya mahA kathaya, 'NinAhimsAmi samaNaM bhava mahAvIra abhivadiu niryAsyAmi = nirgamiSyAmi zramaNa bhagavanta mahAvIramabhinanditum // sU 40 // - aura bhItoM ko sar3I se putabAo, (gosIsa sarasa-rattaca jAva-gadhava-bhUya) gogIcadana vizeSa eva sarasa raktacaMdana se samasta nagara ko sugaMdhita banavAo tAki vaha sugadhapuja jaisA mAhama paDana lage / (karehi ya kAravehi ya ) yaha saba kAma svaya kage tathA dUsaroM ko bhI isa taraha karane ke liye prerita kro| (karetA ya kAravettA ya) karake ena karavA ( yamANatiya pacapaNAhi ) ima merI AjJA ko puna mujhe pratyarpita karo - ApakI AjJAnusAra sana kAma ho cuke hai isakI mujhe sabara do / ( NijjAhissAmi samaNa bhagava mahAvIra abhivadi) bAda me mai zramaNa bhagavAna mahAvIra kI bandanA ke liye nikalagA // su. 40 // 1 4bhInane sIbhAvo ne lItAne maDIthI ghopAve (gosIma-bharasa-rattacaMdaNa nAva-gadhavaTTi bhUya) gozIrSa-yandana vizeSa tebhanna sarasa statha hanathI bhamasta nagarane sugadhita manAvo methI te sugaMdhayu devI bhaNAvA lAge (karehi kAravehi ya) mA madhu ama late use tathA bInane pazu sevI rIte vA prerita Daro, (karettA ya kAravettA ya) ne tebhana uzavIne (eyamANasiya paccapiNAhi ) yA bhArI AjJAne pAchI bhane pratyarpita u-AApanI AjJAnusAra madhu abhaya yuyu che zonI bhane para ho (NiJjAhissAmi samaNa ara Heart feafdaGa) H zrabhA bhagavAna mahAvIranI pahanA bhATe nIDajIza (sU 40 ) Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 taravAhiriyaM Asita-sita-suDa-sammaha-ratthaMtarA-vaNa-vIhiyaM maMtrA imaMca - kaliya NANAviha-rAga- ucchiyajjhaya-paDAgA-ipaDAga-maMDiyaM lAuloiyamahiyaM gosIsa - sarasa-rattacaMdaNa jAva-gaMdhavaTTibhyaM campA ca nagarI sAmyattasnAdyAga, 'Asita-sita-muDa-samadru-ratthatarAtraNa - trIhiye' Asika - mikta - zuci - samRSTa- rathyA tarA - S'paga - vIthikAm-AsikkAnipatu miktAni, siktAni = bhUyamA jalena dhautAni ataeva zucIni parinAgi samaSTAni kacanarApanayanena sazodhitAni ramyAntarANi=ra yAmadhyAni ApaNavIvayatha- haTTamAgA gamyA sA Amikta-siktazuci - samRSTa- rathyA'ntarA'paga-cIvikA, tAm, 'macA-imaca kaliye' macA nimaJca-karitAmmaJcA = mAlakAvargakajanopanezanayogyA, animacA = macoparimaJcA, tai kalitA-yuktA tAm ' NANAviha rAga ucchriya-jjhaya-paDAgA-upaDAga-maMDiya' nAnAnina- rAgo-tidhvaja patAkA'tipatAkA maNDitAm nAnAvidharAgA = vividhavaye ucchritA dhvajA, tipatAkA patAkA dhvajAgravaticelAJcalAni, patAkAmatikAntA atipatAkA = patAko parivarttinya patAkA, tAbhirmaNDitAm = suzobhitAm- nAnAvidha samucchritadhvaja - patAkA'tipatAkAbhirmaNDitAmityartha / ' lAu-caloiya-mahiya' lAulloDayamahitAm- 'lAu taravAhiriya) pAnagarI ko bhAtara eva bAhira se (Asita - sitta - sui- samaTTha-ratthatarA arat hiya) pahile thoDe se jala se chiDakavA kara pIche adhika jala se chiDakanAkara galiyoM ke eva bajAroM ke rastA ko sApha-sUpha karavAo aura jahA bhI kUDA-karkaTa paDA ho use jhaDa vAkara sApha karanAo, (macA- imaca - kaliya NANAviha-rAga- ucchriya-jjhaya-paDAgAiDAga -maDiya) mArga ma AjU-bAjU macoM para maca jamavAkara lagavA do, tAki loga una para acchI taraha se baiTha sake / aneka raMgoM kI U~cI 2 dhvajAe~, patAkAe~ eva anipatAkAe nagara bhara me lagAo, (lAulo iyamahiya ) jagaha 2 para gonara se jamIna ko lipavAo patAkA opapativa - sui- saMmaTTa-ratthatarAvaNa - vIhiya) paDesA thoDATha pANIno cha ava purIne pachI vadhAre pANI chaTAvIne galiyAnA temaja mujArAnA rastAone sAphsapha karAve, ane jyA paNa phDAkaTa (kacarApU jo) paDayA hoya tene jha u marAvI sApha karAvA (macA-imaca - kaliya NANAviha rAga- ucchiya-jjhaya-paDAgA - ipaDAga -maDiya) bhAgabhA AjImAjI maca upara ma cageADhavAvI de| jethI loko temanApara sArI rIte esI zake aneka rAnI ucI ucI dhajAe, patAkAe temaja ati ptaatthaao| nagarabharabhA lagAo ( lAulloiyamahiya ) 4 // jagApura chANuthI Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trafont TokA 41 yalavyApRtasva hastivyAta pratyAdeza khippAmeva bho devAppiyA / kUNiyassarapaNo bhaMbhasAraputtassa AbhisekkaM hatthirayaNaM paDikappehi, haya-gaya-raha-pavarajoha - kaliyaM cAuraMgiNaM seNaM sapaNAhehi, saNNAhettA eyamANattiyaM paJcapiNAhi // sU0 41 // rUT AmateTa ' hastitryAvRtamAmantrayati = mahAmAtramAhayati, ' AmaMtettA' Amantrya - Aya ' evaM vayAsI' camavAdIn khippAmeva bho devANuppiyA ! kUNiyassa raNNo bhaMsAraputtassa AbhisekaM itthirayaNa paDika pehi' kSiprameva bho devAnupriya ' kRNikasya gajJo bhambhasAraputrasya abhipekya hamtirana parikalpaya, abhipesya hastiratna = prAptAbhiSeka, mukhya hastiratna parikalpaya = mumanjita kuru, 'sya-gaya-raha-pavarajoha - kaliye' haya-rAjaratha - pravarayotha -- kalitAma, 'cAuraMgiNiM seNa' caturaGgiNI senAm, 'saNNAhehi - nAhaya - sannaddhA kura, 'eyamANattiya paJcaSpiNAhi ' etAmAjamikA pratyarpaya - imA mAmAjA sampAdya madya nivedaya-ittha gajJA''jamo valayAputo hastinyAvRtamAjJApayAmAsa || sU0 41 // 3 ( paDiNittA hatthivAuya AmaMter3a ) rAjA kA Adega pramANa kara usane turaMta hI hAthiyA ke adhikArI ko bulAyA, (AmaMtettA) bulAkara (eva) isa prakAra ( vayAsI) vaha vo- (vippAmeva bho devANuppiyA) ha devAnupriya / tuma zIghra hI (kUNiyassa raNNo masAramsa bhiseka hasthirayaNa paDikappehi ) bhamasAra arthAt zreNika rAjA ke putra kRgika rAjA ke paTTahastI ko susajjita karo / ( haya-gaya-raha-pavarajoha-kaliya cAuragiNi seNaM sAhehi ) sAtha me haya-azva, gaja-anyahAthI, ratha, pravarabhaTa inase yukta 1 mheshne| svIdvAra 4rI sIdhe (paDiNittA hatthivAzya Amatei ) zannanA Ahe zane prabhArI tethe tastana hAthIonA adhiThArIne molAcyA (AmatettA) josAvIne (eva) mA aAre (vayAmI) tethe nchu - (khippAmena bho devANuppiyA) he hevAnupriya / tame turata 4 ( kUNiyassa raNNo bhabhasAraputtAsa Abhisekka hatthirayaNa paDikApehi ) nalasAra arthAt zreSi salanA putra kRSi zablanA paTTatine taiyAra ise ( haya-gaya-raha-pavarajoha-kaliya cAuragiNiM seNa saNNAhehi ) sAthai sAthai, iya ghoDA, gana-mIna hAthI, ratha, pravaralaTa methI yukta caturagilI senAne patha taiyAra 4 ( saNNAttA) bhannaddha varIne (eyamANattiya Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupAtikako 'mUlam-taeNaM se balavAue' kUNieNaM raNNA evaM vutte samANe hetu jAva - hiyae karayalapariggahiyaM sirasAvattaM masyae aMjaliM kaha evaM sAmitti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNittA hatthivAuyaM AmaMtei, AmaMtettA evaM vayAsI TIkA-'tae Na' ityAdi / 'tae NaM se ghalavAue' tata sala ma balalyAprata - senApati 'kUNieNaM raNNA evaM butte samANe kRgikena rAjA evamukta san, 'hadvatuddha jAva-hiyae' iSTatuSTayAvaddhRdaya 'kagyalaparigaDiya' pharatalparigRhIta-baddhakaratalayugaram, 'sirasAvata' ziraAvattaM 'matthae analiM kaTu' mastake analiM vA evaM sAmiti ANAe viNaeNa yaNa paDimuNei eva svAmin ' iti AjJAyA vinayena vacana pratizRNoti eva svAmin / yadyathAjApayati devastattathaiva mapADhayAmi-iyuktvA AjAyA vacana savinaya pratizRNoti=svIkaroti, pratizruya svIkRtya~-' isthivAuya 'tae Na se valavAue' iyaadi| - - - - - - (tae Na) isake bAdaH (se balavAue) vaha senApati (raNNA evabutte samANe) rAjA ke dvArA isa prakAra se AjJApita hotA huA (ha-tuTu-jAva-hiyae karayala-parigahiya sirasAvatta matthae analiM phaTTa eva sAmitti ANAe vigaeNa vayaNa paDisuNei) vizeSa harpita eva matuSTa huA, yAvat anta karaNa me praphullita ho gyaa| donA hAthoM ko jor3akara mastakapara ajalirUpa me uheM sthApita karate hue phira vaha isa prakAra bolA ki he svAmin / Apane jisa prakAra kA Adeza pradAna kiyA hai vaha mai usI prakAra se spAdita kruuNgaa| isa rAti se vinayapUrvaka usane rAjA ke Adeza ko svIkAra kara liyaa| -- 'tae Na se balagAue' tyAhi / / / . . . - / (tae Na) tyA 4 (se balavAue) te senApati (raNNA eva vutte samANe) sanI dvArA mAre jJApita thatA (hadu-tuda-jAva-hiyae karayala-parimAhiya sirasAvatta matthae ajaliM-kaTTha eva sAmitti ANAe viNaeNa vayaNa paDisuNei) vizeSa harSita temaja saMtuSTa thaye, yAvat atakaraNamAM praphullita thaI-ga " ane hAtha joDIne masta upara a jalirUpe temane sthApita karI pachI te - A prakAre chelyo- ke he svAmin ne Ape je prakArana-Adeza pradAna karyo che te ha tevI ja rIte A pAdita karIza A rIte vinayapUrvaka teNe rAjAnA Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavapiNI TIkA va 42 dastyAdisajanama 373 kRtasannAham, ? J havva - parivatthiyaM susajjaM dhammiya - saNa-ddha - kavaiya - uppI - liya-kaccha - cacchageveya - vaddha-galavara - bhUSaNa-virAyaMta ahiyateya-juttaM salaliya- vara- kaNNapUra - virAiyaM palaMba-ocUla-mahuyaravattha - davtra - paristhiya upala-nepaya-zIta-paricitam - ujvalanepa yena-nirmalaveparacanayA ma, parivastrita- AcchAditama, alakRtamiyartha jataNva 'susajja' 'mmiya - saNNaddha - baddha-kavaDaya - upIliya-kancha- vaccha- geveyaDa- galavara - bhUmaNa - virAyaMta ' dhArmika -mannaddha- -va-kavaciko pIDita-kala-vanIgraiveya-caMdra-galavara-bhUSaNa- nirAjamAnam, dhArmika sannadra=sajIkRta baddha yat kavaca=sannAhavizeSa tadasyAstIti-dhArmika sannaddha kavacikam, upIDitA = AkRSya baddhA, kakSA bandhanarajju, vakSami= sthale yamya tat tathA, graiveyaka = provAbhRSaNa vaddha gale=kaNThe yasya tat tathA, varabhUSaNai anyairgajasya zreSThAbharaNairvirAjamAnam 'ahiyateyajutta adhikatejoyuktam=paramatejasvi, 'salaliya - varakaNNapUra - virAiya' salalita-varakarNapUra - yo ke zRgAra karane vAle (suNiuNehiM) nipuNa vyaktiyoM se (ujjala - Nevattha- havva-paricatthiya) hAthIkA zRMgAra karavAyA, isameM sarvaprathama una kuAla puruSoM ne use nirmala bhUSaNoM kI racanA se alakRta kiyA / ( susajjaM ) usa para acchI taraha se jhUleM vagairaha sjaayiiN| (dhammiya- saNNaddha-vaddha-kavaiya-uppIliya-kaccha-vaccha geveya-vaddha galavara-bhUSaNavirAyata) dhArmika usana ke samaya jaisA hAthI kA zRMgAra hotA hai ThIka vaisA hI gugAra isakA kiyA gayA / peTa yA chAtI para isake majabUta kavaca kasakara bAdhA gayA / gale me isake AbhUSaNa pahanAe gaye / aura isake aga- upAgoM me sudara 2 usake yogya AbhUga dvArA vividha prahArothI hAthIgonA zumAra zvAvAjA ( suNiuNehiM ) nipuza vyaktiyoM dvArA ( ujjala Thevattha havya parivatthiya ) hAthIMnA zAzugAra uzavyA, temA sarvathI prathama te kuzaLa purUSoe tene sundara alakAnI racanAthI laThTha ya, (susajja ) tenA para bhArI te juujhe| vagere sannavI ( dhammiya saNNaddha-dva-kavaiya-upIliya-kancha-vaccha geveya-baddha-galavara - bhUSaNa- nirAyata ) dhArmi utsavanA samaye jevA hAthIne zaNagAra hoya che tevA ja kharAkhara zaNagAra teneA karyAM peTa athavA chAtI upara majabUta kavaca kamIne tene mAdhyu gaLAmA tene AbhUSaNA paherAvavAmA AvyA tenA khInta tathA upAgobhA suhara sudaratene yogya bhAlUSazeo paDerAcyA ( ahiya agA - = Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUhara opAtikamare ' mRlam-taeNaM se hathivAue balavAuyassa eyama socA ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNeDa, paDisuNittA cheyAyariya-ubaesa-maDa-kappaNA-vikappehi muNiuNehiM ujjala-Nevattha TIkA-'tae Na se' dayAni / 'tapa Na' tata bagyAtAjA'nantara khalu 'se hasthiyAue' ma hastivyApUta -mahAmAna , 'balapAuyassa eyama socA balavyAptasya etamartha-mumajitagajA''nayanAdirUpa vacana zruvA, 'ANAe viNaeNa vayaNa paDimuNeDa' AjAyA vinayena pacana pratizRgoti-vinayapUrvakamAjAvacana-senApatinirdezamaGgIkaroti, 'paDisRNittA' pratizruya / cheyAyariya-uvaesa-maDa-kappaNAvikappehi ThekA''cAryo-padeza-mati-phApanA-vika -chekAcAryasya-paTutarazipazikSakasyopadezAjAtA yA mati =buddhi tayA yA kalpanA sajanA-hastinA zRGgArasamAracanA, tA vividhaprakAreNa kalpayati ye te tathA te suzikSakopadezala dhabuddhyA viziSTa zilpakalpanAkArakairityartha , atA 'muNiuNehi ' munipuNe -gajAdizRGgAraracanAkuTAlai 'ujjalacaturagiNA senA ko bhI musannita karo / (saNNAhettA ) sannadra karake (eyamANattiya paJcapiNAhi) bAda meM isa merI AjA ke yathAvat pAlana karane kI hameM pIche gvavara do|m 41 // 'tae Na se hathivAue' ityAdi / (nae Na) senApati ke Adeza dene ke bAda (se hatthivAue) vaha hAthiyoM kA adhikArI (balabAuyassa) senApati ke (eyama) isa bAtako (socA) sunakara (ANAe vayaNa) AjA ke vacana ko (viNaeNa) vinayapUrvaka (paDimaNeha) svIkAra kiyA / (paDisuNittA) svIkAra kara usane (cheyAyariya-uvaesa mai-kappaNA vikappehi) chekAcAyeviziSTanipuNazilpazikSaka ke upadezA se udbhUta vudi dvArA vividha prakArakA racanA se hAthipancappiNAhi) 57 mA bhArI mAjJAne yathAvat pANI tanI bhane pAchI khabara Apa (s 41). 'tae Na se hasthiyAue' tyAha (tae Na) senApati mAheza yA pachI (se hathivAue) te hAthImAnA apitAza (balvAuyassa) menAtinI (eyamaTTa) me vAtana (socA) sAmagIna (ANAe vayaNa) mAjJAna kyanane (viNaeNa) vinayapU (paDimuNei) svI2 yo.. (paDisaNittA) svI42 6zane tethe (cheyAyariya-uvaema-mai-kApaNA vika E) chekAcAryaviziSTa nipuNa zilpA zikSakanA upadezathI udbhavelI buddhi Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ and - - - pIyUSaSaSiNI-TIkA sa 42 dastyAdisajanama havva-parivatthiyaM susajjaM dhammiya-sapaNaha-baddha-kavaDaya-uppIliya-kaccha-caccha-geveya-baddha-galavara-bhUpaNa-virAyaMta ahiyateya-jutaM salaliya--vara-kaNNapUra-virAiyaM palaMba-ocUla-mahuyaraNevatya-ca-parivatyiya' u napa ya-gautra-parivanitam-ubalanapa yena-nirmalaveparacanayA gIta, pagvikhita-Agadinam, alakRnamiyartha atara 'musajja' tasannAham, 'yammiya-saNNaddha-baddha-kavaDaya-uppIliya-kaccha-candra-geveyabaddha galbara-bhUmaNa-virAyaMta' dhArmika-sannaddha-bada-kAciko poTita-kama-balopraiveya-bada-galapara-bhUSaNa-nirAjamAnam , dhArmika sanasanIta raddha yat kavaca sannAhavizeSa , tadasyAntAti-dhArmikasanada padakavacikam , upAditA-AThapya baddhA, kakSA pandhanaraju, vakSasiyakSa syale yasya tat tathA, avayaka yogAbhUSaNa baddha gale kaNThe yasya tat tathA, varabhUpaNa - anyairgajasya zreSThAbharaNairvirAjamAnam 'ahiyateyajutta' adhikatejoyuktam-pagmatejasvi, 'salaliya-barakaNNapUra-virAiya' salalita-varakarNapUrayo ke zRgAra karane vAle (suNiuNehi) nipuNa vyaktiyoM se (unnala Nevatya-vya-parivatthiya) hAthIkA gagAra karavAyA, isame sarvaprathama una kuThAla puruSoM ne ume nirmala bhUSaNoM kI racanA se alakRta kiyA / (susajnI usa para acchI taraha se jhUle vagairaha smaay|| (dhammiya-saNNaddha-baddha-kavadaya-uppIliya-kancha-vaccha-geveya-baddha-galavara-bhUpaNavirAyata) vArmika usara ke samaya asA hAthI kA zRgAra hotA he ThIka vaisA hI zRgAra isakA kiyA gyaa| peTa yA chAtI para isake majabUta kavaca kamakara vAdhA gayA / gale ma isake AbhUSaNa pahinAe gaye / aura isake aga-upAgoM me sudara 2 umake yogya AbhUga dvArA vividha zethI khAyI mAnA zusAra 42vApasa ( suNiuNehi ) nipuNa vyakti dvArA ( ujjala vattha halva parivatthiya) hAthInI zaY12 zavyA, temAM sarvathI prathama te kuzaLa purUe tene sundara ala kAganI racanAthI sa1 , (musaja) nA GP bhArI te vagere mantavI (dhammiya saNNaddha-nava-kavaiya-uppIliya-kcha-canchanoveya addha- galrara - bhUpaNa -cirAyata) dhArmika utsavanA khamaye je hAthIne zaNagAra hoya che te ja barAbara zaNagAra tene karyo piTa athavA chAtI uparu majabUta kavaca karIne tene bAyuM gaLAmAM tene AbhUSaNo paherAvavAmAM AvyA tenA bIjA ane NAL BAgAbhA su2 su2 tena yojya pAra paDerAmyA (ahiya Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opAkisa 374 ? # 1 kayaMdhayAraM citta - paritthoma - pacchayaM paharaNA, varaNa- bhariya - juddhavirAjitam - salalito = lAliyayukto yo carakarNapUrI - pragastakarNAbharaNe tAbhyA virAjitama), 'palana - ocUla-mahuyara kayadhayAra pralambA cUlamadhukararutA'ndhakAram - pralambAni avacUlAni=gajapRSThAdrdha pralagnizRGgAravakhArUpANi yasya tattathA, tathA madhukarairmadajalagandhalubdhai kRta andhakAro yatra tattayA tata - anayo karmadhAraya tata, ' cita-pariccheyapacchaya ' citra-pariccheka- pracchadama cino vicitra pariccheko laghu pracchada AcchAdana vastravizeSo yasya tattathA tat, 'paharaNAvaraNa bhariya juddha-sajja ' graharaNA - varaNa -- mRtayuddha - sanam - praharaNAvaraNairAyudhakacairbhUta= sambhRtam, ata eva yuddhasanna = yudrAya samudyatam, 'sacchata' pahirA diye gaye / (ahiyateyajutta) isase svAbhAvikarUpa se teja mapanna vaha gajarAja dekhane me aura adhika tejasvI dIsane lagA / (salaliya vara- kaNNapUra-trirAiyaM) isake kAna meM jo AbhUSaNa - karNapUra pahirAne meM Aye the ve calate samaya idhara udhara jaba hilata the taba unake dvArA yaha gajarAja vaDA hI suhAvanA lagatA thA / (palba ocUla-mahuyarakayayAra) isa para jo jhUla DAlI gaI thI vaha pITha se nIce taka laTaka rahI thii| isake kapola sthala se jo madajala jhara rahA thA aura usakI sugandhi se jo bhramarasamUha usake AsapAsa maDarA rahA thA vaha aisA mAlUma hotA thA ki mAno isakI zaraNa meM adhakAra hI AyA hai | (citta-paritthoma - panyaM) isakI pITha para jhUla ke Upara jo choTA sA AcchAdakavastra DAlA gayA thA yaha sundara velabUTiyoM se yukta thA / (paharaNA-varaNa- bhariya-juddha - sajja ) praharaNa-gastra aura AvaraNa - kavaca se susajjita yaha hAthI aisA mAlUma paDatA thA ki mAno yaha yuddha ke liye hI sajAyA gayA hai / (sacchatta) yaha utrasahita thA / teyajuttaM ) mAthI vAlAvi tebhthI sapanna te rAna vadhAre tejasvI hemAtA hatA (salaliya vara-varaNapUra - virAiya) tenA anamA ? mAlUSa! - kapUra paherAvavAmA AvyA hatA te cAlatI vakhate jyAre Amatema hAlatA hatA tyAre tenAthI yA gaNarAna gahu na zolAyamAna sAgato to ( palba ocUla-mahuyara-kayadhayAra ) tenA para ne jUjha rAbhI DatI te thIthI nIce sudhI laTakI rahI hatI tenA ga DasthalathI je madajala kharI rahyu hatuM tathA tenI suga dhathI je bhamarAonA samUha tenI AsapAsa pharatA rahetA hatA tethI khema bhayAtu hetu bho tenA zarazumA adhAra 4 Avyo che (cittapariccheya pacchaya ) tenI thI para jUsa upara ne nAnu DhADesu vastra nAthyu utuM te suhara vesaTiyothI yukta hetu (paharaNA SaraNa bhariya juddha-sajja ) ahrzastra ane AvaraNu-kavacathI susajjita A hAthI ema lAgatA hatA ke - 4x4 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goyUpavarSiNI TokA ra 42 hastyAdisajanam 372 sajaM sacchattaM sajjhayaM saghaMTaM sapaDAgaM paMcAmelaya-parimaMDiyA"mirAma osAriya-jamala-juyala-ghaMTaM vijjupiNaDaM va kAlamehaM upAiyapavvayaM va.caMkamaMta mataM gulagulaMtaM maNa-patraNa-jaDaNa-vegaM sacchatram--chatrayuktam, 'sajjhaya' sadhvajam--dhvajayuktam 'sAra' saghaNTam-ghaTAbhUSitobhayapArzvam, 'paMcAmelaya-parimaDiyA-bhirAma' paJcAmelaka-parimaNDitA'bhirAmampaJcabhirAmelakai paJcavarNAbhi puSpamAlAmi parimaNDitam-ataeva abhirAma sundara yattathA tat , 'osAriya-jamala-juyala- ghaTa' apasAnti--yamala--yugala--ghaNTam-avasAritam adho'valambita yamalasama yugala-dvika ghaNTayoryatra tat tathA tat , 'vijupiNaddhaM vidyupinavam-vidyudviyotita 'kAlamehaM va kAlameghamiya-gajasya kRSNavarNa vAta uccatayA ca meghopamA, 'uppAiya--pacaya va' aupAtikaparvatamiva-akasmAnnRtanasamudbhUtaparvatamiva, 'cakamata' caDjhAyamANam--aniyena kAmyana--svAbhAvikaparvato hi na cakramyate iti bhAra / 'gulagulataM' vanan mahAmeghavada dhvani kurvat-Tatyaya , 'maNa-pavaNa-jaDaNa-vega' (samjhaya) dhvajAsahita thA (saraTa) ghaTAoM se isake ubhayapArzva yukta the| (paMcAmalayaparimaDiyA-bhirAma) pAcavarNa ke puppamAlA pahanAne ke kAraNa yaha ayanta mundara lagatA yA / (osAriya-jamala-juyala-ghaMTa) nIca taka eka hI sAtha laTakate hue do ghaTo se yaha zobhita yA / (vijupiNaddha) isa para jo bhI Abhagga sajAye gaye ye ve bijalI ke samAna camakate the, ata yaha gajarAja (kAlameha va) kRSNavarNa hona se kAlA megha ke jasA jAta hotA thaa| (cakamata upAiyapaccayaba) calate samaya yaha aupAtika parvata ke samAna dikhAyI detA thA / (gulagulata) jara yaha ciMdhATatA thA to aisA pratIta hotA jANe e yuddhane mATe ja sajAelo che ( 4) e chatrasAhita hatuM (samaya) sd (saghaTa) ghaTAyo bhanne mA 144tI tI (paMcAmelaya parimaDiyA-bhirAma) pAya panI pu05mAsA paDasAthI se sudara sAgata sat (osAriya-jamala-juyala-ghaTa) nIce sudhI se mAthe exit me ghAmAthI tazAlata ta ( vijjupiNadva) tanA 522 37 sAsara sajAelA hatA te vIjaLInA jevA camakatA hatA AthI A gajarAja (kAlameha va) parvA pAyI jasA meghanA regnai sai (cakamata uppA iyapavyayaM va) yAsatI mate meM soyAti patanAva mAtA te -(gulagulata) pratyAre te satata sAre abha pratAta tu tu 3 to Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jiibni bhImaM saMgAmiyAonaM Abhiseka hatthirayaNaM paDikappeha, paDikappittA haya - gaya-raha - pavarajoha-kaliyaM cAuraMgiNIM seNaM saNNAhei, jeNeva balavAue teNeSa uvAgacchai, uvAgacchittA eyamANattiyaM paJcappiNaDa // sU0 42 / / mana pavanAyavega-ga yA mana papanAdhikogayukta, 'bhIma' bhayAdaram, 'sagAmiyAoja' sAmAmijhA''yojyam "grAma evaM sAmAmika tasmin Ayojyam-AyojanIya-grAmayogyami partha , 'AbhisekaM hatthirayaNa' Abhipezya hastiranam -- abhiSekAhe hastizreSTama , 'paTikApeDa' parikalpayati, 'paDipittA' pariranya, 'haya-gaya-rahaparajoha-kaliya' haya-rAja-patha-pravarayoga-kalitA-hayagajai ratha pravarayothai mahArathimi yuktAm, 'cAuragiNi seNa' caturagiNI senAm caturagavatI senAm, 'saNNAheDa' sanAyati, 'jeNeca valayAue / yauna valavyApta -senApati , 'teNeva uvAgacchai' tatraivopAgacchati, 'uvAganuittA' upAgaya, 'eyamAgattiya: etAmAlikAm-senApaterAjJAm 'paJcappiNai prayarpayati-tatIyAmAjJA sampAya pazcAlivedayati, bhavadAjJAnusAraNa sarva mayAditamasmAbhirini / / 42 // - -- - - ki mAno mahAmeghakI garjanA ho rahI hai / (maNa-pavaNa--jaDaNa-vega) isakI gati mana aura pAna ke vega ko jItane vAlI thA, (bhIma) dekhane meM yaha baDA bhayakara jaisA lagatA thaa| (sagAmiyAoja) isa ke Upara jitanI bhI sAmaniyA rakhane meM AI thIM ve saba tamAma ke yogya thI / (Abhiseka hasthirayaNa) isa prakAra isa pahasti ko (paDikappei) una nipuNa mativAle puruSoM se sajavAyA, (paDikappittA) manavAne ke bAda phira usa hAthI ke adhikArI ne una nipuNa puruSoM se (haya-gaya-raha-pavarajoha-kaliya vAuragiNi mAmadhanI manA thAya cha (maNa-pavaNa-jANa-vega) tanI gati bhana tathA / pavananA gane te mevI sutI (bhIma) nevAmA se maI maya vo . sAtA to (sagAmiyAoja) tenA 652 TalI sAmagrImA samapAmA "mI tIdhI sAmane yogya tI (Abhisekka hasthirayaNa) A sAre paTTantina (paDikappei) te nipuNa muddhivAlA yAye sana01 to (paDikappittA) yAra 4IdhA 57 hAthIna pArI te ni 53pota (haya-nAya raha-pavara-johakaliya cAragiNiM seNa saNNAhei) ghoDA, Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSadhaSiNI-TIkA sU 43 balavyApRtasya yAnazAlipha pratyAdeza 377 mUlam-tae NaM se balavAue jANasAliyaM sadAvei, sadAvittA eva vayAsI-khippAmeva bho devaannuppiyaa| subhaddApamuhANaM devINaM vAhiriyAe uvaTThANasAlAe pADiyakapADiyakAI ___TIkA-'tae NaM se ' ityAdi / 'tae Na se valavAue' tata sala sa balayApUta -tadanantaram-caturanigAsenAsajIkaraNAnantara sa senApati 'jANasAliya' yAnagAlipha yAnazAlAdhikRtam, 'sadAveDa' gadayati Ayati, 'sadAvittA eva vayAsI' gandayi vA evamanAdIt 'khippAmeva bho TevANuppiyA kSiprameva bho devAnupriya! 'subhadApamuhANa devINa ' subhadrApramugvAnA=subhadrAdInA devInA 'vAhiriyAe uvaTThANaseNa saNNA) ghoDA, hAthI, ratha eva subhaToM se yukta caturagiNI senA sajavAyI, sajavA kara (jeNeva balabAue) jahA~ para senApati the (tegetra uvAgacchai) vahA~ para gayA, (uvAgacchittA) pahu~cakara (eyamANattiya pacappiNaDa) usane nivedana kiyA ki Apane jo AjA pradAna kA thI vaha sana maine ApakI AjAnusAra ThAka kara liyA hai | sU042 // 'tae Na se balabAue' ityAdi / (tae NaM) caturagiNI senA jana sajI jA cuko tana (se balavAue) usa senApatine (jAgasAliya) yAnagAlA ke adhikArI ko (sadAvei) bulAyA, (saddAvittA) bulAkara (eva vayAsI) isa prakAra kahA-(khippAmeva bho devANuppiyA) he devAnupriya / tuma zIna hI (subhaddApamuhANa devINa) subhadrA Adi deviyoM ke liye (vAhiriyAe uvaTThANasAlAe) bAhira kI upasthAnazAlA me (pADiyakapADiyakAi) eka eka rAnI hAthI, ratha temaja subhaTathI yukta catura giNI senA taiyAra karAvI. taiyAra karAvIne (jeNena balapAue) yA senApati tA (teNeva upAgaccha)tyA gayA, (nAgacchittA) to tyA pahAyAna (eyamANattiya pacappiNai) nivahana yu , yAce mAjJA ApI hatI te badhu me ApanI AjJA pramANe ThIka karI lIdhu che (sU0 42) 'tae Na se balavAue' tyAdi (tae NaM) yatura girI nA nyAre tayAra / yujI tyAre (se balavAue) te anApatithe (jANasAliya) yAnAsAnA madhilArIne (saddAvei) mosAvyA, (sadAvittA) molAcIna (eva vayAsI) mA mAre ghu-(khiApAmeva bho devANuppiyA) 9 hepAnupriyA tame sahI (subhaddApamuhANa devINa ) subhadrA yAhi vImA bhATa (bAhiriyAe uvaTThANasAlAe) mAranI GthAnazAlAmA (pADiyakka Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 - - opatipatre jattAbhimuhAI juttAI jANAI uvahavehi, uvadRvittA eyarmaNattiyaM paJcappiNAhi // sU0 43 // __ mUlam-tae NaM se jANasAlie balavAuyassa eyamaI sAlAe' bAhAyAmupasthAnamAlAyAm , 'pADiyakapADiyakAI' prayeka prayekam-pratyekA'rtham , 'jattAbhimuhATa' yAtrAbhimusAni-bhagavadarzanArthagamanAnukatAni 'juttAI' yuktAni 'jANADa' yAnAni 'uvaTThavehi' upasthApaya-sajIkRtya samAnaya, 'ubaDhavittA' upasthApya 'eyamANattiya pacappiNAhi' etAmAjamikA pratyarpaya-maTIyAmAjA pazcAt samarpaya-sarve sampAditam iti nUhi // mU0 43 // TIkA-'tae Na se' iyAdi / ___ tata sala sa 'jANasAlie balabAuyassa eyamaha' yAnagAliko balayAta syaitamartham yAnasajIkaraNA''nayanarUpa nirdeza zrutvA, AjAyA vinayena vacana 'paDisuNeDa' ke baiThane yogya alaga 2 rUpa me (jattAbhimuhADa) yAnA ke lAyaka-bhagavAna ke darzana karane ke liye jisame baiThakara jAyA jAtA hai aise (juttAda) eva acche 2 beloM se yukta (jANAha) rathAdika vAhanoM ko (uvaTThavehi) upasthita karo, (uvadvavittA) upasthita karake (eyamANattiya paJcappiNehi) isa merI AjA ko yathAvat pAlana karane kI khabara pIche mujhe bahuta jaldI bheno // sU0 43 // - 'tae Na se jANasAlie' ityAdi / (tae Na) senApati ke Adeza dene ke bAda (se jANasAlie) usa yAnazAlA ke adhikArI ne (valavAuyassa) senApati ke (eyama) yAna ko sajita karake lAnekI pADiyAkAi) 4 4 rAzIna sapA yojya sasa sasa 35mA (jattAbhimuhAi) yAtrAne dAya sApAnanAzana 421 // mATamA mesIna vAya mevA, (juttAi) tebhara sArA sArA mahothI yuddhata (jANAi) 2tha ANi pAsanAne (ucaDhavehi) 2 2 (uvavittA) 42 rIne (eyamANattiya pracappiNehi) mA bhArI mAjJAnu pAsana 42pAnI 52 pachI bhane ma jadI ekalo (sU0 43) "tagaNa se jANasAlie" tyAha (sara) nAtinA mAheza yA pachI (se jANasArie) te yAnAsAnA adhikArI (valyAuyarasa) bhenApatinI (NyamaTTha) yAnane taiyAra 4zane sApa Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popapaSiNo-TIkA sU 44 yAnazAliphasya palavyApUnA''dezasapAdanam 371 ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNeDa, paDisuNittA jeNeva jANasAlA teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA jANADa paJcuvekarakher3a, paJcuvekkhittA jANAi saMpamajei,saMpamajitlA jANArDa saMvaTTeDa,saMvaTittA jANAI NINeDaNINitA jANANaM se pavINeDa, pavINitAjANAI pratizRgoti-svIkaroti, pratizruya AjJAvacana mvIkRtya yatraiva yAnagAlA tatraivopAgacchati, upAgatya 'jANAi paccuverakheDa' yAnAni pratyupekSate samyA pazyati, pratyupekSya-dRSTyA 'jANAra sapamajjeTa' yAnAni sampramArjayati-vigatarajAsi uste, mampramArya, 'jANAI saba i ' yAnAni martayati-ekasmin myAne sthApayati, 'saMvAhittAravayaM 'jANAI NINeDa' yAnAni nayati-gAlAto bahi karoti, nIyA 'jANANa' yAnAnA 'dase' dUbhyANi AcchAdanavastrANi 'pavINeda' pravinayati apasArayati, pravinIya-apasArya, AnAko sunakara (ANAe viNaeNa vayaNa) usa AjAvacana ko ninayapUrvaka (paDisuNeTa) svIkAra kiyA, (paDismRNittA) svIkAra karake phira vaha (jeNeva jANasAlA) jahA thAnagAlA yA (teNeva uvAgacchada) vahA~ pahu~cA, (uvAgacchittA) pahuMcakara (jANAda pancuvekkheTa) usane vahA pahile raya Adi yAnoM ko acchI taraha se desA / (paccuvekkhittA) desakara (jANADa sapamajeDa) usane uhe acchI taraha jhADa-jhuDa kara sApha kiyaa| (sapamajittA jANAdaM savaDhei) sApha karane ke bAda usane phira jitane cAhiye the utane yAna eka jagaha ekatrita kiye / (savahitA) dakaha karane ke bAda (jANAda NINeDa) vahA se usane una saba ko gahira nikaalaa| (NINittA) bAhira pAnI mAnI sAmajIna ( ANAe viNaeNa ghayaNa) te mAzApayananI vinayapUrva (paDisuNei ) 2vI yA (paDisuNittA) svI42 4zane pachI te (jeNeva jANasAlA) yA yAnAsA hutI (teNeca uvAganchai) tyA pAyA (yAga pittA) pahicAna ( jANAi pAcaveskhai) tara tyA paDadA 2tha Aha yAnAne bhAga gate nayA. ( paccuvekkhittA) nidhana (jANAi sapamajjei) teNe bhArI zata pANI-lUDI mAI ryA ( sapamajjitA jANAi saba?I) mA 30 lIdhA pachI teNe jeTalA joItA hatA teTalA yAna (vAhana) eka jagAe 441 4aa (savaTTitA) 44 zasIdhA pachI (jANAi NoNei) tyAthI teze meM dhAna paDA2 diyA (NINittA) gA2 DoTIna (jANANa dUse Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 opapAtikamare jattAbhimuhAI juttAI jANAI uvadRvehi, uvadRvittA eyarmaNattiyaM paJcappiNAhi // sU0 43 // mUlam-tae NaM se jANasAlie balavAuyassa eyamaI sAlAe' vANAyAmupasthAnagAlAyAm , 'pADiyavapADiyakAI' prayeka prayekam-pratyekA'rtham , 'jattAbhimuhAi' yAgabhimusAni bhagavadarzanArthagamanAnuphUlAni 'juttAI' yuktAni 'jANADa' yAnAni 'upadvavehi upasthApaya-sanIka ya samAnaya, 'ubaDhavitA' upasthApya 'eyamANattiya paJcappiNAhi' etAmAjamikA prayarpaya-maTIyAmAjA pazcAt samarpaya-sarve sampAditam iti nUhi // sU0 43 // TIkA-'to Na se' ityaadi| tata salu sa 'jANasAlie calAuyassa eyamaha' yAnagAliko balavyAmRtasyaitamartham yAnasajIkaraNA''nayanarUpa nideza zruvA, AjAyA vinayena vacana 'paDisuNei'' ke baiThane yogya alaga 2 rUpa meM (jattAbhimuhAi) yAnA ke lAyaka-bhagavAna ke darzana karane ke liye jisame baiThakara jAyA jAtA hai aise (juttAi) eva acche 2 beloM se yukta (jAgAi) rathAdika vAhanoM ko (upadravehi) upasthita karo, (upadravittA) upasthita karake (eyamANattiya paJcappiNehi) isa merI AjJA ko yathAvat pAlana karane kI khabara pIche mujhe bahuta jaldI bhejo // sU0 43 // 'tae Na se jANasAlie' ityAdi / (tae Na) senApati ke Adeza dene ke bAda (se jANasAlie) usa yAnazAlA ke adhikArI ne (valavAuyasma) senApati ke (eyama) yAna ko sajita karake lAneko pADiyaskAi) me 4 rANIne yA yojya sasA masaga 35bhA (jattA bhimuhAi) yAtrAne sAya nagavAnanA haizana 42vA mATe sabhA mesIna vAya sevA, (juttAi ) mA sArA mA26 mahathI yukta (jANAi) 2tha 2ES pADanAne (ucaTTavehi) 7.12 2 / (upadvapittA) DA02 uzana (eyamANattiya pancappiNehi) mA bhArI mAjJAnu pAlana 42vAnI masa2 5chI bhane maI arch wal (sU0 43) " ta Na se jANasAlie" tyAdi tae go menApatinA mAzIcA pachI (se jANasAlie) te yAnazAlAnA zadhikArI (palapAuyAsa) senApatinI (eyamaTTa) yAnane tayAra bhane sAva Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popapiNo-TIkA sa Ta yAnazAlikasya palavyApRtA''dezasapAdanama 379 ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNeDa, paDisuNittA jeNeva jANasAlA teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA jANAI paJcuvekkheDa, pancuvekkhittA jANADa saMpamajeDa,saMpamajitlA jANArDa saMvaTeDa,saMvaTTittA jANArDa NIgeDa,NINittA jANANaM se pavINeDa, pavINitAjANADaM pratizRNoti svIkageti, pratizruya AjJAvacana pautya yatraiya yAnagAlA tapopAgacchati, upAgaya 'jANAi paccuverakheDa' yAnAni prayupekSate- samyaka pa-yani, pratyupekSya dRSTvA 'jANAda sapamajjeDa' yAnAni sampramArjayati-vigatarajAsi kuste, sampramArya, 'jANAI saba?' yAnAni cartayati-sphasmin myAne sthApayati, 'saMvaTTittA' paya' 'jANAI pINeDa' yAnAni nayati-gAlAto vahipageti, nAyA 'jANANa' yAnAnA 'dase' dUpyANi-AcchAdanavastrANi 'pavINei' pravinayati apasArayati, pravinIya-apasArya, AnAko sunakara (ANAe viNaeNa vayaNa) usa AnAvacana ko pinayapUrvaka (paDisuNeTa) svAkAra kiyA, (paDisuNittA) svIkAra karake phira vaha (jeNeva jANasAlA) jahA yAnAlA thI (teNeva uvAgacchada) vahA~ pahu~cA, (uvAgacchittA) pahu~cakara (jAgAi paJcuvekkheDa) usana vahA pahile ratha Adi yAnoM ko acchI taraha se desA / (pancuvekvittA) desaphara (jANAI sapamanjaTa) usane use acchI taraha jhADa-jhaDa kara sApha kiyA / (sapamanittA jANAI sabaTTei) sApha karane ke bAda usane phira jitane cAyei the utane yAna eka jagaha ekatrita kiye| (savahitA) Takaha karane ke bAda (jANAra NINeTa) vahA se usane una sara ko bAhira nikaalaa| (NINittA) vAhira vAnI mAjA mAmaNIne (ANAe viNaNNa vayaNa) te mAjAvayananI vinayapUrva (paDisuNei ) vIra dhyo (paDisuNittA) bhvA02 gane pachI te (jeNena jANasAlA) yA yAnazAtA hatI (teNesa upAgacchai) tyA pA-yo (nAga ttiA ) paDAcIna (jANAi pancuvesyA) tere tyA paDasA 25 hi yAnAne mAga gate nayA. ( pancuverikhatA) ledhane ( jANAi sapamajei) te tethe bhAga gate pANI-4 mA ryA ( sapamajjitA jANAi sava?I) mA 41 lIdhA pachI teNe jeTalA joItA hatA teTalA yAna (vAhana) eka jagAe me 4yo (savaTTitA) 41 42 // sIdhA pachI (jANAi NINeDa) tyAthI to ye padhAne mA2 dayA (gINittA) 2 bADhIne (jANANa dUse Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwmo 380 opati __ samalaMkarei, samalaMkaritA jANAI gharabhaDagamaMDiyAIkarei,karittA jeNeva vAhaNasAlA teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA vAhaNasAlaM aNupavisaDa, aNupavisittA vAhaNAI paJcuverakheDa, pavekkhittA vAhaNAI sapamannaDa, sapamajittA vAhaNAI gINeDa, NINitA vAha'jANAda samalakare' yAnAni samandaroti ya-yojAlima halAlakArAgi karoni, samalakRtya 'jANAi parabhaDagamaDiyAda' yAnAni yagbhANTakamaNTitAni-pagabharaNabhUSitAni 'karei' karoti, vA yaura vAhanazAlA tanavopAgacchani, upAgaya, vAhanamAlAmanupravini, anupravizya pAhaNAI paccuverakheda' vAhanAni prayupenate, tepAmaGgapra yadgasaundarya pazyati, dRSTvA vAhanAni 'sapamanaTa' sampramArjayati nirmalIkaroti, sampramAnya vAhanikAlakara (jANAyA se pINeda) unake Upara ke vastroM ko usane dUra kiyA / (pavINita) jaba vakha ki jinase ye Dhake hue ye dUra ho cuke tapa umane (jANAra samalaphareda) una saba yAnA ko alata kiyA / (samalapharittA) jara ve acchI taraha alakRta ho cuke tatra (jANAra varabhaDagamaDiyAI karei) una yAnoM ko usane acchI rAti se gAdI-takriyA Adi upakaraNA se maDita kiyaa| (karitA) susajita kara (jeNeca vAhaNasAlA teNeva uvAganchai) phira vaha jahA vAhanagAlA yA vahA~ pahu~cA, (uvAgariuttA) pahu~ca kara (vAhagasAla aNupavisai) vaTa usa vAhanamAlA ke bhItara praviSTa huA / (aNupavisittA) praviSTa hokara (pAhaNAda pacuvekavei) umane bAhanA ko dekhA (pancuvepavINei) tamanA na pasIne ta 2 bhUyA (pacINittA) nyAre te pasInAbI 41 // tA te 25 gayA tyAre to (jANAi samalakarei) te 151 yAnAne zAyaryA (samalakaritA) nyAre te mArI te mata tha yudhyA tyAre (jANAi ramaDagamaDiyAi karei) te yAnAne tI sAtithI gAdI taDhiyA mAdi parazAthI bhaDita yAM (karittA) susa Gma rIna (jeNera pAhaNasAlA teNeva Agacchai ) pachI yA zAkhA tI tyA pahA-yA (AgacchittA) pAyIna (vAhaNamAla aNuparisai) a se pAnI 25 62 241 (aNupavimittA) grue ina (vAhaNAi paccuvezkhei) 0 pAlanAne yA (pancuveksittA) chana (bAha Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyapapiNo TokA sa 48 yAnazAThiyasya yaravyApUnA''dezamapAdanam 381 NAI apphAleDa, aphAlittA dUse pavINei, pavINittA vAhaNAI samalaMkareDa, samalaMkaritA vAhaNArDa varabhaMDagamaMDiyAI kareDa,karitA vAhaNADa jANAI joeDa, joDatA paoyalahiM paoyadharae ya nAni 'NIgeDa' napratinahiSpharoti, navA vAhanAni 'aphAleDa ' AsphAlayati hastena AsphAlayati, AsphAnya 'dase papITa' dUSyAgi prapinayati AcchAdanapatrANyapanayati, pravinIya 'pAhaNAra samareTa' vAhanAni samalahaMgeti, mamalasya vAhanAni 'varabhaMDagamaDiyA kareDa' vagbhAgDamaNTitAni karoti, kRtvA 'vAhaNADa jANAI joeTa' vAhanAni yAneSu yojayati, yojayitvA yAnagAlika 'paoyalaTThi' pratodayaSTiM vAhanacAlanArthI yaSTi 'parANI' Tati bhASAprasiddhA 'poya parae ya' pratodadharAna= bhakaTavAhakAn manyugapan-ephasmin kAle 'ADaDaDa' Aharati ekasmina syAne savAkkhittA) dekhakara (vAhaNATa saMpamannai) usane unheM sApha kiyA / (sapamanitA) sAphasUpha kara (vAhagAra NIgei) bAhnoM ko umana vahA se nAhira nikAlA, (NINittA) bAhira nikAlakara (vAhagAi japphAleTa) umane phira unake pITha para hAya phirAyA, (apphAlittA) hAtha phigara (dame pINei) phira usane unakI boliyoM ko alaga kiyA / (patrINittA) jana goliyA unakI alaga ho cukA tara phira usane (vAhaNAI samalakareTa) una vAhanAko gArita kiyA / (samalakaritA) jaba ye acchI taraha se sajA diye gaye tara (vAgAi gharabhaDagamaDiyAra kareTa) usana unako upakara go se maTita kiyA, (karittA) karA ke vADha (vAhaNArTa jANAdaM joei) phira usane una vAhnoM bailoM ko sthA me jote, (joTattA) jonana ke bAda (poya poyaparae ya sama ADahara) umane NAi sapama jai) to tamane sAryA (sapamajjittA) sAsa gane (vAhagAi NIgei ) vAinAne te tyAthI pahADIyA (NINittA) pahA DADhIne (pAhaNAi aphAleDa) tarI zana tamanI pA. 652 hAya 320ye| (AphAlittA ) hAya 32vIna (dase papINeDa) 5 te temanI jAgAne hI kI, (papINittA) tyA jAgI tamanI gii gaI 7 tyA2 pachI te (pAhaNAi samalakareDa) te pAhanAne zagAyA, (samalapharittA ) tyAre te mArI dAte yA ya (15) gayA tyAre (vAhaNAi pagameMTagamaMDiyAI kareDa) te" tebhane 6452014 maDita yAM (karittA) yA pachI (vAhaNAi jANAi jAei) to te pADanAnA hAne zyAmA nezavyA, (joittA) ne DAvyA pachI (paoyalAI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38ra aupapAtikatane samaM ADahai, ADahitA vahamagaMgAheDa, gAhitA jeNevavalavAue teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA balavAuyassa eyamANattiyaM paJcapiNai // suu044|| mUlam-tae NaM se valavAue jayaraguttiyaM AmaMtei, hanayAnAni teSu pratodayaSTI pratodadharAn zakaTayAhakAzca sthApayati / 'ADahittA' AhRdaya, 'vaTTamagga' vartamArgam=gakaTAdigamyamArga-rAjamArga 'gAheDa' grAhayati, grAhayivA yauva balalyApRtastareyopAgacchati, upAga ya 'palAuyassa eyamANattiyaM paJcappiNai' valanyApRtAya etAmAjaptikA pratyarpayati--AjA sampAdya pazcAnivedayatI yartha // sU044 // TIkA-'tae Na' 'yAdi / 'tae Na se balavAue' tata malu sa balalyApato una yAnoM me hAphane kA cAbuko eva hArane vAloM ko eka hI sAtha sthApita kara diyA, (ADahittA) cAyuka lekara hAphane vAle jana acchI taraha una yAnoM para jamakara baiTha cuke taba (vaTTamaggaM gAhei) usane una yAnoM ko rAjamArga para upasthita kiye / (gAhittA jeNeva valavAue teNeva bAgacchai) unheM rAjamArga para upasthita kara phira vaha yAna zAlAdhikArI jahA senApati the vahA pahucA / (uvAgacchittA valabAuyassa eyamANattiya paJcappigada) pahu~cakara usane kahA ki he svAmin / Apake AjJAnusAra sabhA yAna taiyAra hai // sU0 44 // 'tae Na se balapAura' dyaadi| (tae Na) isake bAta (se bala pAura) uma senApatine (gayAguttiya) nagara kI rakSA paoyadharaNa ya sama ADahai) teNe te yAnAmA jApAnI yAmuLe tebhara 8spApAjAne 4 4 sAthe sthApita sIdhA (ADahittA) rAmu bana pApA nyAre mArI gata te yAnI upa2 memI yudhyA tyAre (ghaTTamagga gAhei) taNe te yAnAne mArga 52 42 4aa, (gAhittA jeNeva banAue teNena A T6) temane rAjamArga para hAjara karIne pachI te yAnazALAdhikArI senA patinI pAne pamya (pAganttiA balapAuyassa eyamANattiya paJcappiNaDa) pahocIne teNe kahyuM ke he svAmina ' ApanI AjJA pramANe badhA yAna taiyAra cha (sU0 44) "tae Na se balagAue" tyAdi (tae Na) tyA2 54ii (me balyAuga) te menApati the (Nayaraguttiya) 22 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSiNo-DIkA kha 45 caruvyApRtasya nagararakSaka pratyAdeza' 82 AmaMtittA evaM vayAsI - khippAmeva bho devANupiyA | caMpa NayariM sanbhitaravAhiriyaM Asita jAva kAravettA eyamANattiyaM paJcappiNAhi // sU0 45 // bho 'yaraguttiya' nagaraguttika= nagaragomAram 'AmateDa ' Amantrayati - Ayati, - 'AmatittA ' eva vayAsI ' Amantryai marAThIt 'vippAmeva bho devANupiyA ' primeva bho devAnupriya " 'capa yariM' campA nagarA ' sabhitaravAhiriya ' sAbhyantarabAyAm ' Asitta jAtra kAravettA' Asika zucitamuSTayyAntarApaNavIthikA yAvadgandha varnibhUtA kuru, kAraya, kRnA, kArayitvA 'eyamAgattiya ' etAmAjJamikA 'paccaSpiNAhi' pratyarpaya // sU045 // karana vAle koTanAla ko (Amatei) bulAyA, aura (AmatittA) bulAkara ( evaM nayAsI) isa prakAra kahA - (vipAmeva bhI devANupiyA) ha devAnupriya ' tuma gAtra hI (capa Nayari) isa capA naga kI (sabhitaravAhiriya) bhAtara bAhira se saphAi kraao| pAnA se isame DiDakAna karAo / jaga - 2 ise pAnI se culvaao| kahA bhI kUDA-karakaTa kA nAma na mile, isa taraha se isa+1 saphAI ho jAnA cAhiye / pratyeka gallI ena bAjArA ke mArga saba bahuta hI acchA taraha se sAphasUpha kiye jaaye| jagaha 2 sugadhita jala kA, gorocana kA eva sarasa lAla caMdana kA chiDakAva ho, jisase yaha nagaro sugaNita itya jaisI bana jAve / tuma se yahI kahanA hai, jAo aura isa Adeza kI zIna se zIna pUrti karo aura una kAmoM ko pUrA kara ke mujhe gIna sUcita karo || sU0 45 // rakSA ukhANA bheTavAsane (Amatei ) molAcyA ane ( AmatittA) mosAvIne ( eva vayAsI) mA prahAre uchu (khipAmeva bho devANuppiyA ) he hevAnupriya ! tabhe sahIthI (capa NayariM) yA yanagarInI ( sabhitarabAhiriya ) zahara tathA mahArathI saphAI karAveA, temA pANIne chaTAva harAyo, The-ThANe tene pANIthI dhAvarAvA kayAya paNa qaDA raTanuM nAma na rahe ema tenI saphAI thavI joie pratyeka galI temaja bajAranA rastA qhubaja sArI rIte sAsUra karavA ThekANe sugadhita jalane, gAgI-sukhaDanA temaja sarasa rakata cadananA chaTakAva heAya, jethI A nagarI sugadhita cIja jevI khanI jAya tamane eja kahevAnu che jAe ane aderADe jaldI pUrNa kare ane te kAme pUrA karIne mane jaldI khabara kareA (s0 45) Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 aupapAtikako samaM ADahai, ADahisAvamaggaMgAhei, gAhitA jeNeva valavAue teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA balavAuyassa eyamANattiyaM paJcapiNai / / sU0 44 // . mUlama-tae NaM se balavAue NayaraguttiyaM Amatei, hanayAnAni teSu pratodayaSTI pratodadharAn zakaTavAhakAca sthApayati / 'ADahittA' AhAya, 'vaTTamagga' vartamArgam zakaTAdigamyamArga-rAjamArga 'gAhei' grAhayati, prAhayivA yatraiva balavyApRtastaraivopAgacchati, upAgatya 'calAuyamma eyamANattiya paJcappiNai' balatryApRtAya etAmAjapikA pratyarpayati AjA sampAdya pathAnivedayanI yartha / / sU044 // .. TIkA-'tae Na' 'yAdi / 'tae Na se palayAue' tata salu sa balanyApUto una yAnoM me hAkane kI cAbukA na hAkane vAloM ko eka hI sAtha sthApita kara diyA, (ADa hittA) cAyupha lekara hAphane vAle jaba acchI taraha una yAnoM para jamakara baiTha cuke taba (vaTTamaggaM gAhe.) usane una yAnA ko rAjamArga para upasthita kiye / (gAhittA jeNeva balabAue teNeva ubAgacchai) unheM gajamArga para upasthita kara phira vaha yAna zAlAdhikArI jahA senApati the vanA pahucA / (uvAgacchittA balavAuyassa eyamAgattiya paJcappigada) pahu~cakara usane kA ki he svAmin / Apake AjAnusAra sabhA yAna taiyAra hai // sU0 44 // 'tae Na se balavAura' dayAdi / (taeNa) isake bAda (se vala pAue) uma senApatine (gayAguttiya) nagara kA rakSA paoyadharae ya sama ATahai) teNe te yAnAmA pAnI yAmuLe tebha 85. pApAgAne se sAthe sthApita 41 hIdhA (ADahittA) yAmu4 saIne pApA nyAre mArI te te yAnI 52 mesI yudhyA tyAre (vaTTamagga gAhei) taNe ta yAnAne 24mA 52 72 aryA, (gAhittA jeNeva balavAue teNeva umA 6) temane rAjamArga para hAjara karIne pachI te yAnazALAdhikArI senA patinI pAra pddaaye| (mAgattiA balapAuyassa eyamANattiya pacappiNai) pahocIne teNe kahyuM ke he svAmina ' ApanI AjJA pramANe badhA yAna taiyAra cha (sU0 44) " tae Na se valayAue" tyAha (tae Na) tyA2 54ii (se yalapAue) te bhenApati (jayaraguttiya) nAnI Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yUpavarSiNo-dokA sU 45 vavyApRtasya nagararakSaka pratyAdeza 383 AmaMtittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA caMpa NayariM sabhitaravAhiriyaM Asitta jAva kAravettA eyamANattiyaM paJcappiNAhi // sU0 45 // 'Nayaraguttiya' nagaraguttika-nagaggomAgm 'AmateDa' Amantrayati-Ayati,-'AmatittA 'eka bayAsI' AmantryaivamayAdIta 'vippAmeva bho devANuppiyA' tigrameva bho devAnupriya / 'capa NayariM' campA nagarA 'sabhitaravAhiriya' sAbhyantaravAdyAm 'Asitta jAva kAravettA' AmiktazucisamaSTara yAntarApagIthikA yAvadgandhavarnibhUtA kuru, kAraya, kRpA, kArayitvA 'eyamAgattiya' etAmAjamikA 'paJcappiNAhi' pratyarpaya / / suu045|| karanapAle koTavAla ko (Amatei) bulAyA,aura (AmatittA) bulAkara (evaM payAsI) isa prakAra kahA-(pippAmeva bho devANupiyA) he devAnupriya ' tuma gItra hI (capa Nayari) isa capA nagagakI (sabhitaravAhiriya)bhItara bAhira se saphAda go| pAnA se isame chiDakAva kraao| jagaha 2 ise pAnI se dhulgaao| kahA bhI kRTA-karakaTa kA nAma na mile, isa taraha se s| saphAI ho jAnI cAhiye / prayeka galA epa bAjAroM ke mArga saba bahuta hI acchI taraha se sAphasUpha kiye jaaye| jagaha 2 sugadhita jala kA, gorocana kA eva sarasa lAla cadana kA chiDakAva ho, jisase yaha nagarI mugapita dravya jaisI bana jaave| tuma se yahI kahanA hai, jAo aura isa Adeza kI zAna se zItra pUti karo aura una kAmoM ko pUrA kara ke mujhe zIghra sUcita karo // sU0 45 // 2kSA 42vATapAlane (Amatei) mAsAcyA mane (AmatittA) lAvIna (eva vayAsI) mA prakAre uchu (khippAmeva bho devANuppiyA) hevAnupriya ! tabhe sahIthI (capa Nayari) mA ya pAnagazanI (sanbhitarabAhiriya) ma 12 tathA bahArathI saphAI karavo, temAM pANIne cha TakAva karAve, Theka-ThekANe tene pANIthI dhovarAva kayAya paNa phaDAkaraTanuM nAma na rahe ema tenI saphAI thavI joIe pratyeka galI temaja bajAranA rastA khUba ja sArI rIte sAphasUpha karavA chekaThekANe suga dhita jalane, goga-sukhaDane temaja sarasa rakta caMdanane cha TakAva hoya, jethI A nagI suga dhita cIja jevI banI jAya tamane eja kahevAnuM che jAo ane AdezAne jarI pUrNa karo ane te kAme pUrA karIne mane jararI khabara kare (sU0 45) Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 aupapAbhikara __ mUlama---tAe Na se Nayaraguttie balavAuyassa eyama (sonA) AgAe viNaNa vayaNaM paDisuNeI, paDisuNitA capa garyAra samitarabAhiriyaM Asita jAva kAravettA jeNetra TImA---' tANa yAni / 'nA Na me gayaraguttie' tata rapaTa sa nagaragupakA bacAuyamma yama' para pAnayatamaya mocA' gajANAe viNaeNa yaNa paDimuNada' pAnAmA paThana pacana prAtarANAni 'paDimuNittA ca NAra manbhinaramAniyi nAyina jAra pAravattA pratipaya campA nagageM mAbhyantaravAhAmAminya yAvat kAgaya / jeNera gyAu naNaya uvaagnch|' yauna valagAyatasta 'nANaM ma Nayaraganie 'da yAni / ( tANa ) Tamara bATa ( ma NayarAti ) ma nagarakSaka koTabAlna (para. gAuyamsa ) manApati ka ( yamaTa / nagara kA saphAra gara ke Adeza ko (socA) munakara ( ANA payANa viNaNa ) AnA ka panana kA De ginaya ka sAya (paDimuNei ) sAkAra kyA / ( paTimuNittA capa gari mabhitaravAhiriya) gvAkAra karana bATa " usana capAnagara ka bhAnara bAhira mara tarapha sa ( bhAsita jAva kAravettA) maphAyA samyAga ra pahiramana ugra mara jagaha pAnA kauiDakAra sa micyaayaa| galI-kUcoM majA ghaTA karakaTa paTAnA yA usakA maphATa karabATa / jAga ke gasnoM ko tathA nAliyA mA akrama tam sa jhAda pAka sApha svAyA, matalaba yaha ki saphAI meM kitA mA nAda kA truTi naga rmaa| jana nA hI naha bhAtara-mAhira se sApha ho 'tANa se gharagunie' nyAhi (TOR) 4.2 51 (sa uraguttiga) i ssiena (palapAuyassa) sanApavina (yama) nabhanI ma / 4211pAnI mAhezane (moncA) sAmAna (Aga paNa viNA) Ron yanAne maI vinaya (paDisuNei) vI 42 43, (paDisuNita capaNapari sabhitaravAhiriyo gI412 u41 57 tere yapAnagAnI 250 2 0 5dhI nayI (Asitta jAva kAravettA) 2 karAvI vI vI pahelA te tamAM badhI ja e pANI chaTakAva lAvyA gavI pImAM ja ke pUje paDayo hato tenI saphAI karAvI bajA nA nA sArI rIna vALayka karI mApha karAvyA matalaba e ke naphAImAM ke paNa prakAranI buTi rAkhI nahi jyAre nagarI sArI rIte Adara ane Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - piiyuussvrssinnii-ttiiy| su 47 ghara vyApRtasya kUNika pratinivedanama 385 valavAue teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA eyamANattiyaM paJcappiNaDa // sU0 46 // mUlam-tae NaM se balavAue koNiyassa raNo bhaMbhasAraputtassa Abhiseka hatthirayaNaM paDikappiyaM pAsai. haya-gaya - yopAgacchati 'uvAgacchittA eyamANattiya pacappiNaDa' upAgaya patAmAtramikA prayarpayati / / sU0 46 // TIkA-'tae Na' ityAdi / 'tae Na se balavAue' tata skhalu sa balalyApRta 'koNiyamsa raNo bhabhasAraputtassa' kRNisya gano bhabhasAraputrasya 'Abhisekka hatthirayaNaM paDikappiya ' Abhipekya hastiratna parikalpita 'pAsai / pazyati, 'hayagaya jAva saNNAhiya' hya-gaja yAvata manAhitA 'pAsa' pazyati, atra yAvacchandena cukI taba phira yaha koTayAla (jeNe palavAue teNeva uvAgacchai) jahA~ senApati thA vahA~ para phuNcaa| pahu~ca kara usane nagarI mApha ho cukI hai isa bAta kI use khabara dii| sU0 46 // __ 'tae Na se valayAue' dayAdi / (tae Na) isake bAda ( se palavAue ) usa senApatina (bhabhasAraputtassa) bhabhasAra arthAta zreNika ke putra (koNiyassa raNo) kRNika rAjA ke (Abhiseka) abhiSikta-paTTa ( itthirayaNa ) hastira nako (paDikappiya) acchI taraha se zRgArita kiyA huA (pAsai) denA / (hayagaya jAva saNNAhiya pAsaDa ) tathA ya-gaja Adi se yukta caturagiNI senA ko bhI sannaddha desaa| (subhaddApamuhANa devINa mahArathI mA6 thaI tyAre paNI ta pAsa (jeNeca balapAue teNeca vAgacchai) jyA menApati hatA tyA pahe ane pahecIne teNe nagI sApha thaI gaI cha, ye pAtanI te bhAradhI (10 46) 'tae Na se balavAue' (tyAdi (tae Na) tyA257 [se valyAue te senApati bhabhamAraputtasma] mAra marthAta zreNinA putra (koNiyamsa raNNo)Ni zatanA [Abhiseka mAliya-- 54 (hatthirayaNa) hAthIratnana (paDikappiya) sArI zata shaare| (pAmai) neye| (hayagaya lAva saNNAhiya pAsai) tathA uya mAhiyA yuta yatura giyI Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 saathmik - jAva-saNNAhiya pAsaDa. subhadApamuhANaM devINaM paDijANAI uvaTThaviyAI pAmaDa, caMpaMNayari sambhitara jAva gaMdhavahibhUyaM kayaM pAsaDa, pAsittA hatudRcittamANadie pIyamaNe jAva hiyae jeNeva kUNie rAyA bhabhasAraputte teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA 'stha-pravagyodha-kalitA ca caturaGgiNI senAm' iti dRzyam , 'mubhApamuhANa devINa' mubhadrApramugyANA--mubhadrAdInA devAnA 'paDijANAra upadvaviyAha / pratiyAnAni-akaTAni upasthApitAni 'pAsaha ' pa-yati, 'caMpa gari samitara jAra gadhacaTibhUya kaya pAsada' campA nagA mA'bhyantarA yAda gandhapanibhRtA kRtA pa.yati, dRzya haTTha-tuda-cittamANadie / iSTaturacittA''nandita 'pIyamaNe nAva hiyae' prItamanA yAvad hRdayo 'jeNeva RNie rAyA bhabhasAraputte' yava kRNio rAjA bhabhasAraputra , 'teNetra ubAgacchada' tauyopAgacchati, 'uvAganchitA' upAgatya 'karayala jAva eva vayAsI' paDijANAra upaviyAI pAsai) subhadrApramusa deviyA ke liye Aye hue gyA ko bhI degaa| (capa gari sambhitara jAva gavaTibhUyaM kaya pAsaha) aura yaha mA dayA ki capAnagA bhAtara vAhira se acchI taraha se svaccha ho cukI hai, pava umasa mugadhi kA mahaka uTha rahA hai / (pAsittA haTTha-tuTu-citta-mANadie pIyamaNe jAva hiyae jeNera kaNie rAyA bhabhasAraputte neNeva uvAgaDa) yaha sana dekhakara vaha bahuta hI suza huA harSa ke mAre vaha phUla nahIM mamAyA / prasanna mana hokara yaha gArI jahA zregika ke putra kRgika rAjA the vahA pahu~cA / (uvAgacchittA karayala jAva eva vayAmI) pahu~cakara usana sarvaprathama rAjA ko do hAtha joTakara praNAma kiyA aura manAne 55 5 / 24 4 (subhaddApamuhANa devINa paDijANAi uvadRSiyAi pAsai) mukhadrAprabhu devI-mAna mATe mAvA rathAne paNa yA (capa gari sabhitara jAca gahibhUya kaya pAsai) male se pazu yu pAnagarI a dara ane bahArathI sArI rIte sva-cha thaI gaI che, temaja temAthI sugapInI bhara yAsI rahI che (pAmittA haTTa-tuTu-citta-mANadie pIyamaNe jAva hiyae jeNeva vRNi rAyA mamasAraputte teNeva uvAganchai) mA madhumedhane ta Y khuza che ane atyaMta harSita thaI gaye mana prasanna thavAthI turata ja MAR linA punadhi4 20 tA tyA pAyo (svAchittA parayala jAva Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ___ pIyUSayapiNI-TIkA sa 47 balavyApRtasya kRNika pratinivedanam 387 karayala jAva evaM vayAsI-kappie NaM devANuppiyANaM Abhiseke hatthirayaNe, hayagaya-jAva-pavara-joha-kariyA ya cAuraMgiNI seNA saNNAhiyA, subhadApamuhANa ya devINaM vAhiriyAe uvahANasAlAe pADiyakapADiyakAI jattAbhimuhADa juttAI jANAI uvaTTAviyADaM, karatala yAvadevam avAdIta-kappie NaM devANuppiyANa Abhisekke hatthirayaNe' kalpita khalu devAnupriyANAmAbhipekya hastiratnam 'hayagayarahapavarajohakaliyA ya' hayagajarathapraparayodhakalitA ca ' cAuragiNI seNA saNNAhiyA' caturaGgiNI senA sannAhitA, 'subhaddApamuhANa ya devINaM ' subhadrApramukhAnA ca devInA 'vAhiriyAe uvaTThANasAlAe' nAhyAyAmupasthAnazAlAyA 'pADiyakapADiyakAi' pratyeka pratyeka 'jattAbhimuhAi juttAi jANAi uvaTThAviyAi' yAnAbhimusAni yuktAni yAnAni upasthApitAni, phira isa prakAra kahane lagA ki (kappie Na devANuppiyANaM Abhiseka hatyirayaNe) hai devAnupriya ! ApakA Abhipekya hastiratna zRgArita ho cukA hai| (haya-gaya-rahapavarajoha-kaliyA ya cAuraMgiNI seNA saNNAhiyA) ghoTe, hAthI, raya eva subhaTo se yukta caturagiNI senA bhI sajA-bajAkara taiyAra kI jA cukI hai| (subhaddApamuhANa ya devINa vAhiriyAe uvaTThANasAlAe pADiyakapADiyakAra jattAbhimuhAi juttAI jANAda uvaTThAviyAI subhadrApramusa deviyA ke bhI bAhira kA upasthAnazAlA me alaga 2 baiThane ke liye, yAtrA ke yogya eva acche 2 bailAM se yukta aise gya lAkara upasthita kara diye evaM vayAsI) pahAyAne taNe sapathI paDesA zanane manne hAya praNAma iyo bhane pachI ta mA ghaDAre kA sAye (kappie Na devANuppiyANa Abhisekke hatthirayaNe) he hepAnupriyA mApanI mAli'ya sAthIrala zArA gye| (haya-gaya-raha-pavarajoha-kaliyA ya cAuragiNI seNA saNNA hiyA) ghosa, hAthI, 25 tebhara sukhaTAthI yuddhata yatu2 giNI senA para Arror thaI 4 cha (subhaddApamuhANa ya devINa bAhiriyAe uvaTThANasAlAe pADiyakkapADiyaskAi jattAbhimuhAi juttAi jANAi upahAviyAi) sukhadrAprabhuma devIone mATe paNa bahAranI upasthAnathAlAmA alaga alaga besavAne sArU, yAtrAne gya temaja sArA sArA baLadathI yukta evA ratha laI AvI 2 rAmesA cha (capA NayarI sanbhitarayAhiriyA Asitta-jAva gadhavaTTibhUyA kayA) Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 auverfras caMpA pAyarI sabhitaravA hiriyA Asita jAva gaMdhavaTTibhUyA kyA, ta NijjaMtu NaM devANuppiyA / samaNaM bhagavaM mahAvIraM abhivaMdiu // sU0 47 // mUlam - tae NaM se kUNie rAyA bhaMbhasAraputte vala 'capAyarI sabhitaravAhiriyA' campA nagarI sAmyantaramAyA 'Asita jAva gadhavahibhUyA kayA' Amika yAvada tyatibhUtA UtA, 'ta Nijnatu Na devagaNuriyA' tanniryAntu pala devAnupriyA samaya bhagara mahAvIra abhiradiu ' bhagAta mahAnIramabhivanditum // sU0 47 // } ' TIkA' nae Na 'yAdi / 'tae Na' tatamenApatinivedanAnantara khala Kao se kaNie rAyA mamasAraputte ' ma RNiko gajA bhabhasAraputra 'lavAyamsa atie ' balatryApRtasyA'ntika= bala yAtamupAta 'eyama' etamartha ' bharadAjAnusAreNa sarva sampA hai / (capA payarI sabhitaravAhiriyA Amitta jAva yA kayA) tathA pAnI se acchI taraha scarera sApha karA dI gaI hai| usame jala bhI chiDakacA diyA gayA hai, yAvat yaha sumita jaisI bana cukI hai, ( ta devANupiyA) ata ha denAnupriya ' ( samaNa bhagava mahAvIra abhivadiuM Nijjatu ) aba Apa zramaNa bhagAna mahAna ko nA karane ke liye padhAre // mU0 47 // 'taraNa se Ni rAyA bhabhasArapute yAta | (taeNa ) isake (sAraputte me kaNie rAyA) bhamasAra athAta zreNika ke putra kRNika rAjA (ssa) menApati ke musa me ( eyamahaM socA ) hAthA Adi kA nathA ca pAnagarI paNa aMdara-bahArathI mArga rIte vALIjhUDI sApha karAvI dIdhI che temA pANI paNa chaTALyu che jevI te sugadhita dravya jevI khanI (piyA) bhATe he devAnupriya ! (samaNa bhagava mahAvIra abhivaMdi bhijjatu ) rupe Apa zrama lagavAna mahAvIrane cahanA vA mArU dhAra (bhU 47 ) 'ar me kaNie rAyA bhArate' tyAhi (tara paNa tyAra pachI ( bhabhasAraputte me kUNita rayA) la labhAra arthAt zrelinA putra dhi rA ( pAyassa) senApatinA mubhathI [NyamaTTha soncA] sAthI Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSavaSiNI TIkA ra 48 kRNikamya vyAyAmAdiyidhi 389 vAuyassa aMtie eyama moccA Nisamma hatu jAva hiyae jeNeva aTTaNasAlA teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA adRNasAlaM aNupavisai, aNupavisittA aNega-vAyAma-jogga-vaggaNa-vAmaddaNamalajuddha-karaNehiM saMte parissaMte sayapAgasahassapAgehiM sugaMdharitam -AnA gAtA ' mocA' vA 'Nisamma ' nigamya-dRti prayA, 'haTa-tuTu jAtra hiyae' -Ta-tuSTa--yAvaDhaya - paramapramanamAnasa mana 'jeNeva' yatraiva 'aTTaNasAlA' anagAlA vyAyAmayAlA teNava uvAgancha' nayopAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgaya 'aTTaNasAla aNuppavisaTa' anagAlAmanugrapigati, 'aNuppavisittA' anuprapinya 'aNega-bAyAma-jogaga-vagaNa-bAmaNa-mallajuddha-karaNehi ' anakavyAyAma-yogya-valgana-nyAmana-mallayuda-kagNe -anake ye vyAyAmA gArgarikaparizramA tadayogya tannukUla, nanganagardana, jyAmartana parampagvAhyAdyagamoTana, mallayuddha-mallakIDanam, kagNAni mudgagadvicAlanAni ta ma 'sate' prAnta -mAmAnyata , 'parimsate' pUga tayArI ke samAcAra ko sunakara (Nisamma ) va acchI taraha se vicAra kara (haSTa-tuddhajAva-hiyae) apana manama bahuta hI adhika harpina hue epa stuSTa hug| (jeNeva aTTaNasAlA teNeva uvAganDa) pazcAta ve jahA vyAyAmayAlA yI vahA~ para pahu~ce / ( uvAgacchittA aTTaNasAla aNupavisai) pahu~cata hA ve umama praviSTa hue| (aNupavisittA arNaga-cAyAma-jAgga-paggaNa-bAmaNa-majuddha-karahiM sate parismate) praviSTa hokara unhani vahA para aneka prakAra kA vyAyAma-jhAgarika parizrama kiyA, zArIrika pariama ka yogya dauDanA-kaTanA prAraMbha kiyA / apana aga upAgAkA acchI taraha se mardana mAhinI puredhurI tayAnA mamAyAne mAlamIna (Nimamma) tabhI sArI gate viyA ugane (hada-tudra-jAgha-hiyae) pAtAnA manamA mhu| harSita yayA, tabhA matuSTa thayA (jeNera aNasAlA teNeva uvAganchaDa) pachI tasA tyA vyAyAma tI tyA pahAcyA (jAgacchittA aTTaNamAla aNupavisai) 54|ytaa te temA hAmI yayA (aNupavisittA aNega-vAparAma-jAgga-camgaNa-cAma iNa-mallajuddha-karaNehi mate parimsate) vAmana thane tebho tyA mane prAranA vyAyAma-zArIrika kasarata karI zArIri pazrimane cagya doDavA-kUdavAne prAraMbha karyo pitAnA aga-upAMgone Ama tema vALyA malonI sAthe kustI karI tyA rAkhavAmA Avela mugara pheravyA A kriyAothI teo pahelA Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 tourfonar telamA ehiM pINaNijehiM dappaNijehiM mayaNijehiM vihaNije hiM sarvivadiyagAyapalhAya Nijjehi abhigehi abhigie , , = kAma, parizrAnta-atyApekSayA, 'sayapAga-sararasapAgehiM tapAkasahasrapArka, zata pAko yeSu te pAkA, samyakauSadhimizrazena vA pAya kApaNamUlyakadravyamizraNena vA pAko yeSu te zatapAkAstailavizeSA, e sahasrapAkA api tatastayo dvendra, taistailavizeSa, surgAdhitelAta 'pINaNijehiM ' prINanIyairadhividhAtu, 'dappaNijjehi' darpaNIyai ke ' mayaNijehiM ' 'hiNijehiM NIye - mAsopacayakAribhi, 'savvidiya-gAya-palhAyaNinehiM ' sarvendriya--gAna prahlAdanIyai, sarvepAm indriyANAm, gAtrANA grahAdanIye mahAdajanake, kiyA / malloM ke sAtha kustI laDI / vahA para rakhe hue mudgarA ko bhI phigyaa| ina kriyAo se yaha pahile sAdhAraNa zrAnta hue eva bAda meM adhika parizrAnta hue / isa taraha jana acchA rIti se ve khUba vyAyAma kara cuke tara (sayapAgasahassayAgehiM) unhoMne zata pAkavAle eva sahasrapAkavAle tailA se ( pINaNijnehiM dappaNijjerhi) jo tela prINanIya-rasa-sIra Adivardhaka eva darpaNIya-balavarddhaka hote hai, ( mayaNinehi ) kAmavarddhaka hote hai, (hipijjehiM ) bRhaNIya - mAsanAnecAla hote haiM, (sambidiya - gAya - palhAyaNijjerhi) samasta indriya evaM samasta zarIra ko Ananda denevAle hote hai aise teloM se tathA (abhigehiM ) 7 1 * sau vAra pakAye gaye, athavA sau prakAra kA auSadhiyoM ko mizrita kara pakAye gaye, athavA sau rupaye mUlyavAlA aupadhiyA ko galAkara pakAye gaye aise tailA se| isI prakAra sahasapAka me bhI samajhanA cAhiye / sAdhAraNa thAkyA, temaja tyAra pachI vadhAre thAka lAgyA AvI rIte jyAre bahu kasarata abhI sIdhI tyAre (mayapAgasaharasapAgehiM) tebho zatayA vAkA tebhana sahakhapAThavAlA teothI nete (pIgaNiujehi dappaNijjerhi) zrIzunIya rasa 3dhira yAhi varSa tebhara haryIya-tavarSa hoya che, (mayaNijjehiM) abhavarSa hoya che, (vihaNijjehi) mRDazIya - bhAgavardha: hoya the, (savvi diya-gAya pahAyaNi jehiM) samasta dhadriyo tesala samasta zarIrane naha [1] meAvAra pakAvelu athavA be prakAranI oSadhIothI mizrita karI mAvelu athavA me rUpiyAnI ke mananI ASadhone gALIne pakAvela evA taleAja rIte mahAkamAM paNa samajavu joie Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - papipiNI TIkA mu 88 kUNimya jyAyAmAdividhi samANe telacammaMsi paDipuNNa-pANi-pAya-suumAla-komala-talehi purisehiM cheehiM dakkhehiM paTehiM kusalehiM mehAvIhiM niuNa'abhigehi ' abhyaGga-gnenai 'abhigie mamANe ' abhyahnita --matAbhyana man 'telacammami' telacarmaNA, aba tRtIyA) mamamA, talAnulimArIrasya mardanamAdhanarUpa carma 'tailacarma' iyucyate, 'mavAhie samANe ' mavAhita mana-dayuttareNa anvaya , ke nAhita dayAha- purimehi puspai -ajambAhananiyuktamRnyai , te kI gtyiAha'paDipuNyA-pANipAya-guumAla-komala-taLehi pratipUrNa-pANipAda-mukumAra-komalatalai --pratipurNAnAma adhikalaganA, pANipAdAnA sukumArakomalAni-atimadulAni tAni yepA te tathA te , 'ehi kaimardanakAnipuNa , 'Dhakkhehi dakSe avilambitakAnibha , mardana kArya prema, 'paDhehi praSTa, 'kumalehi kuzale mardanavidhine , 'mehAbIhiM' megAvibhi -pratibhAzAlibhi , 'niuNa-sippo-vagaehi nipuNazilpopagate , uvaTanoM se (abhigie samANe) zarIra kI gyUba mAliza krvaaii| *(telacammaMsi) taila. carmame mAlmi kagnagAra (purisehiM) pumpA na ki jinake (paDipuNNa-pANi-pAya-suramAla-tale) hAtha aura paira ke talave adhika yukumAra the, (nnaehi) mardana karanekI kalA meM jo adhika nipuNa the, (daksahiM ) isIliye jo Tama kalA ke jAnanegaloM meM sarvaprathama gina jAte the, (pttehi| manana karana kA vidhi kyA hai aura kima Dhaga se kisa samaya kaisA mana karanA cAhiye-TayAdi gAtA meM jo vizeSa paTu the, ( mehAbIhiM) navIna 2 rIti meM ___ * yahA tRtIyA ka artha ma samamA vibhakti huI hai, taila se cikana hue zarIra ko mardana karane kA sAdhanarUpa carma telacarma rahalAtA hai| . hepaayaa|| ya hai, meghA taatthI, tathA (abhigerhi) paTanAyI (abhigie samANe ) startii bhR5 bhAsie pI (telacammasi) tasayA mAliza 25pAsA (purimahi) 535. nA (paDipuNNa-pANi-pAya-suumAla-taleha) hAtha tathA paganA taLa bahu sukumAra kemaLa hatA, (6) mardana 0ravAnI mAre mahu nipuNa hatA, (darasehi) mAthI 2 mA jAna onAramA mama mAtA hatA, ( paTTehi ) mana pAnI vidhi zuane pI rIte kevA samaye kema mardana karavuM joIe-ItyAdi vAto je vizeSa puNa khatA, (mehAnIhiM) navI navI te 2 mahala 42vAnI sell mAvi [2] ahI tRtIyAnA arthamA asama vibhakita thai che telathI caznA thayela zarIrane mardana kavvAnu mAdhanarUpa cama telacarma kahevAya che Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - aupAtikamA sippo-vagaehi abhigaNa parimahaNu-ccalaNa-kagNaguNa-NimmA ehi ahisuhAe maMsasuhAe tayAsuhAe romasuhAe caubihAe nipuNAni-mUhamANi yAni zipAni agamanAdIni tA yupaganAni adhiganAni yaste tathA te , aGgamanakriyAjAnasampaleriyartha / 'abhigaNa-parimANu-baga-karaNa-guNa-NimmA ehi abhyazcana parimardano dalana-karaNa guNa nirmAtRmi abhyananam abhyA-tailamardanam ,parimarda nam aGgamvAhanam , ulanam udvartanam tepA karaNa ye guNA garIramghAsthyakAntituSTipuSTisphUyAdirUpA , tepA nirmAtRbhi vidhAyakai, kayA mAhita / inyAha-'advimuhAe' asthimugvayA asthimugyakAriNyA, 'masamRhApa' mAsamupayA-mAmamumbakAriNyA, 'tayAsuhAe' tvAmugvayA, 'romamuhAe' romamusayA, 'caunihAe' catudhiyA, 'sabAhaNAe' jo mardana karane kA kalA ka AviSkAraka ya, (niuNa-sippo-vagaehi ) sUkSma se mRdama bhI agamardana Adi kriyAoM ke jo pUrNarUpa se jJAtA the, athavA jinhoMne isa kriyA ko nipuNa kalAcArya se sIgvA thaa| (abhigaNa-parimANu-calaNa-karaNa-guNa-nimmA ehiM) abhyagana-tailamardana, parimardana-aga ke mAhana evaM uddhalana--uvaTana karane se jo zarIrasvAsthya, kAnti, tuSTi--puSTi tathA hara eka kArya me sphUrti Adi guNa hote hai, una guNoM ko ve apane abhyaGgana Adi kalA ke dvArA pratyakSa kara dete the| inalogoM ne rAjA kA kisa prakAra se mavAhana kiyA so kahate hai- (advisuhAe) har3iyoM meM mugyakArI (masasuhAga) mAsa meM mugyakArI (tayAsuhAe) camaDI me sukhakArI (romamuhAe) roma 2 meM sukhakAra, isa prakAra asthisusajanaka, mAsasusajanaka, carmasurasajanaka eva romasukhajanaka rUpa se (caunihAe) cAra prakAra kI (savAhaNAe) mAliza kriyA se (mavAhie samANe) at24 tA, (niuNa-sippo-bagahi) samabhA sakSama ra agamahana mAhi kriyAonA je sa pUrNa jJAtA hatA, athavA jeo A kriyAo nipuNa saryArtha pAmethI zImelA hatA, (abhigaNa-parimaddaNu-bbalaNa-karaNa-guNa nimmAehiM) yamana samana, parimana-25 ganubhavAhana tebha sana 6 Tana karavAthI je zarIrasvAcya, kAti, suSTi-puSTi tathA hareka kAryamAM skRti Adi guNa hoya che te guNene teo pitAnA abhya gana Adi kalAo dvArA pratyakSa karI detA hatA te lokoe rAjAnuM kevA prakAre sa vAhana karyuM ago -(advisuhAe) &AmA supArI (maMsasuhAe) bhAsamA sumArA (tayAsahAe) yAmaDImA sumArI (romamuhAe) ma romamA subhArI, ye rIte asthisukhajanaka, mAnasukhajanaka, carmasukhajanaka temaja rAmasukha Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNo-TIkA sa 48 kRNikamya snAnavidhAnam saMvAhaNAe saMvAhie samANe avagaya-kheya-parissame aTTaNasAlAo paDiNikkhamaDa, paDiNikkhamittA jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA majjaNagharaM aNupavisaha, aNupavisittA samutta-jAlA-ulA-bhirAme vicittamaNi rayaNamavAnayA=mardanena 'savAhie samANe mAhitomani sana, 'avagaya-kheya-parissame' apagata-kheda-parizrama =samapanItavatparizrama , 'aTTaNasAlAo' anazAlAta =vyAyAmazAlAta 'paDinikhimaDa' pratiniSkAmati, 'paDiNikamvamittA' pratiniphrAya, 'jeNeva mannaNaghara teNeva uvaagnch|' yauna majanagRha tatraivopAgacchati, 'uvAgacchittA' upAga ya, 'majjaNagharaM aNupavisada' mananagRhamanupravizati, 'aNupavisittA' anupravizya 'samutta-jAlA-ulA-bhirAme' samukta-jAlA-''mulA-'bhirAme-samuktajAlena-muktAsahitena jAlena gavAkSeNa Aphulo-vyApta , ataNva abhirAma =sundarastasmin , 'vicitta-maNi-rayaNa-kuTTima-tale' vicitra-magi-ratna-kuTTima--tale-nicitramaNira rAjA kI khUna mAliza kI / jaba rAjA kI acchI taraha se mAliga ho cukI taba ve (avagaya-kheya-parissameM) parizrama eva kheda se rahita ho (aTTaNamAlAo) usa vyAyAmazAlA se (paDiNikkhamai) bAhara nikale, (paDimikkhamittA) nikala kara (jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai ) jahA snAna ghara thA vahA~ pahu~ce / (uvAgacchittA majjagaghara aNupavisai) pahu~ca kara snAnaghara me praviSTa hue / (aNupavisittA) vahA~ praviSTa hokara (samutta-jAlA-ulA-bhirAme) motiyoM kI laDiyoM vAle gokhalo se yukta hone ke kAraNa ati sundara (vicitta-maNirayaNa-kuhima-tale) tathA vividha maNiyoM se jaTita 4.43pI (caunvihAe) yAra 4AranI (savAhaNAe) mAlizathI (savAhie samANe) rAjAnI khUba mAliza karI jyAre rAjAnI sArI rIte mAliza thaI rahI tyAre tasA (avagaya-kheya parimsame) parizrama tabha04 methI mudrata (aTTaNa sAlAo) te vyAyAmazAsAmAthI (paDiNiskhamai) mA2 nI4NyA (paDiNiskhamittA) nAjIne (jeNera majjaNaghare teNeva upAgacchai) jyA snAna52 utu tyA 5-yA (upAgacchittA majjaNaghara aNupavisai) pAyAne snAnagharamA pasa yayA (aNupavisittA) tamA yadhane (samutta jAlA ulA bhirAme) motiyAnI saTimAANA sAmAthI yuTata DovAnA 4AraNe matisuha, (vicitta Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - 394 goSaNAtikatare kuhimayale ramaNije pahANamaMDavaMsi NANA-maNi-yaNabhaticittaMsi pahANapIDhaMsi muhaNisaNNe suddhodaehiM gaMdhodaehi puSphodaehiM suhodaehiM puNo puNo kallANaga-pavara-majaNa-vihIe majie, tattha kouyasapahi bahuvihehi kallANaga-pavara-majaNAnai sacita kuTimatala bhUbhAgo yasya sa tathA tasmin , 'ramaNijje' ramaNIye manohara, 'hANamaDavasi' snAnamaNDape, 'gANA-maNi-rayaNa-bhatti-cittasi' nAnA-maNi-ranabhakti-citre vividha-magi-ratna-racanAvicitre, 'pahAgapIDhasi' snAnapAThe 'muhaNisaNNe' musaniSaNNa =mukhA''sAna , 'suddhodaehi' zuddhodakai =niravadyajalai 'gapodaehiM' gandho dakai =zrIgvaNDAdimizritai jale , 'pupphodaehi ' puppodakai =puppamizritajalai . 'muodaehi' musodakai =nAtizAto gai 'puNopugo'puna puna 'kallANaga pavara-majjaNa-vihIe' kalyANakaprAra-manjana-vipinA kanyAgakAraka-reSTamnAna-vidhAnena, 'majie' majita -lapita', 'tattha' tatra snAnAnasare, 'kouyasaehi' kautugatai , kautukAnA=dRSTidoSanivAraNArtha agana vAle (ramaNijje) manohara (hAgamaDavasi) snAnamaDapa me rakhe hue (NANA-maNirayaNa-bhatti-cittasi ) anaka maNi aura ratnoM kI racanA se yukta (hANapIsi) aise snAna karane ke pITha (vAjoTa) para (muhaNisaNNe) susa se The, aura vahA baiTha kara (muddhodaehi) zuddha-nirmala jalase, (gayodaehi) gadhodaka-candanamizrita jala se (puSphodaehi.) puSpamizritajala se, (muhodaehi) kiciDhaSNa jala se (puNo puNo) bAra bAra / (kallANagapavara-majaNa-vizIe mannie) unhAne kalyANakAraka zreSTha snAnavidhi-se snAna kiyaa| (tattha kouyasaehi bahuvihehiM) usa avasara me vividha prakAra ke aneka kautukA se dRSTimaNi rayaNa kuTTima tale) tathA vividha bhAzumAthI ti mAgApA, (ramaNijje) bhanau 2 (hANamaTarasi) snAnama upamA rAmesA (NANA-maNi-rayaNa-bhaticittasi) manabhari tayA ratnAnI manAparathI yuta (hANapIDhasi) kI snAna vAnI pI3 (48) G52 (suhaNisaNNe) sumethI mahA bhane samIra (sudvodaehiM) zuddha-nirbhaNa 4 5, (gadhodaehiM) aghoha- hanamizrita ap3, (pugphodaehiM) dhuppamizrita are De, (suhodaehiMsa Here3, (puNo puNo) pA2 vA2 (kallANaga-pavara-majaNa-vihIe majie) tabhare ulyA zre4 nAnavidhiyI nAna yu (tatya kouyasapahi Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TIkA sU. 48 kRNikasya vastrAdi dhAraNama 395 " I vasANe pamhala-sukumAla-gaMdha- kAsAiya- hiyaMge sarasa- surahigosIsa - caMdanA-gulitta-gate ahaya sumahaggha-dUsa svarNa- susaMvae rakSAbandhanAdInA gatai bahuvidhairyukta 'kalANaga-para-majjagA-basANe' kANakapravaramajjanAvasAne, snAnAnantaramityartha, 'pamhala- mukumAna- mana- kAsAyya luhiyage ' padamala - sukumAra- gandhakApAyikA-rUkSitA'Gga, padamalA ucita matantumayuktA, sAca sukumArA=sukomalA gandhavatI ca etAdRzI yA kApAyikA = kapAyaraktanATikA-aGgaprojchanikA tathA rUkSitAGga - nirjalIkRtazarIra 'sarasa- murahi-gosIsa-caDhaNA- pulittagatte ' sarasa- surabhi - gozIrSa - candanAnulipa gAna, tana-goza candrana= gozArpanAmnA prasiddha candanam / 'ahaya- sumahaggha- dUsa - rayaNa-musa' ahata - mumahA ye tathya - ratna- mum vRta - ahatam - akhaNDita = kITamUSikAdibhirartita nUtanamiti bhAna mahA=humUlya yad dRpyaratna = pradhAnavastraM tena surata =muTu AcchAdita, pari tanahumUlya ityartha doSa nivAraNArtha rakSAvadhanAdikA ke aneka prakAroM se yukta una gajA ne (klANaga-patraramajjaNA - vasAne) jana usa kalyANakAraka zreSTha snAna kA samAna ho cukA tava (pamhalasukkumAla -gadha-kAsAiya - lahiyage) paramala uThe hue komala tatu vAle mukumAra eva sugadhita kapAya raMga kI toliyA se apane samasta garI ko pAThA / pazcAt (marasa-murahigosIsa caMdaNA - pulitta - gatte ) samasta zarIra para samma sugati gogAdana kA lepa kiyA / (ahaya - sumahaggha- dUsarayaNa - sumavue) jana lapa acchA taraha se zuSka ho cukA taba ahaM - kITaka Adi se nahIM kATa gaye, navIna -aise bahumUlya pradhAna vastrA ko unhoMne zarIra para dhAraNa kiyA / (sui-mAlA - vaNNaga- vilevaNe) pacAta zudrapuSpoM kI mAlA bahuvihiM ) te vasare vividha aAranA bhane jetudI vaDe-dRSTiddoSa-nivAsArtha rakSA dhanAhi bhane prahArayukta te rAnage ( kallANaga- panara-majaNAvasAne ) nyAre te utyAyuara zreSTha snAnanI samApti tharva yuTI tyAre (pamhala sukumAra- gaMdhakA sAiya- lUhiyege) pakSbhasa - upamI gAvesA bhuvANA sutagvANA kamaLa temaja sugadhita kapAya rganA TuvAla vaDe potAnA mRta zarIrane suI nAthyu pachI (sarasa-murahi gosIsa caDhaNA gultti gatte ) samasta zarIra para sarasa te sugadhita gozIrSa yahananA se jyoM (ahaya mumahaggha dUmarayaNa susavue ) nyAre se sArI te murAI gayo tyAne mahuta-DITabhUpaTa (dIDA ke uttara) AdithI kapAyelA nahi evA, navIna--evA kiMmatI vastrone tebho zarIra para dhAra jyo (suI - mAlA- ghaNNaga-nilevaNe) pachI zuddha yupyonI - Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - oSapAtikako sui-mAlA-vapaNaga-vilevaNe Aviddha-maNi-suvaNNe kappiyahAra-hAra-tisaraya-pAlaMva-palaMtramANa-kaDisutta-sukaya-sobhe piNaddha-gevija-aMgulijaga-laliyaMgaya-laliya-kayAbharaNe vara* ___ 'sui-mAlA-paNNaga-vilevaNe' zudhi-mAlA-varNaka-lipA-zuci-zudra yat mAlA varNakapilepana -tara-mAlA-puSpamAlA, varNaka = adgarAgavizeSa tasya vilapana, etadvaya yasya sa tathA, 'Aviddha-maNi-suvaNNe' Aviddha-magi-suvarNa =parihitamaNikanaka-bhUSaNa 'kappiya-hAra-hAra-tisaraya-pAlana-palaramANa-kaDisutta-suphaya-sobhe' kalpi ta hArA-rddhahAra-trisaraka-prAlamya-pralambamAna-kaTisUra-sukRta - yobha , kalpita =paridhRta , hAra =aSTAdazasarika , ardhahAra =navasarika , trisarikazca-'tilaDIhAra' iti prasiddha yena sa tathA, prAla- --mumbanaka, pralambamAno yasmin kaTimUne tat tena kaTisUtreNa'kandorA' iti bhASAprasiddhena sukRtA suSTu racitA gomA yena sa tathA, padayasya karmadhAraya , hArAdidhAraNena paramagobhAsampanna ityartha / 'pigaDa-gevijjagaagulijjaga-laliyagaya-laliya-kayAbharaNe' pinaddha-aveyakA-mulIyaka-lalitA'-- gaka-lalita-kRtA''bharaNa , pinadvAni praiveyakANi-prIyAbhUpaNAni, aGgulIyakAni ca, yena sa tathA, lalinAgake-mundaragarAre lalita yathA syAt tathA kRta-vinyastamAbharaNa yena sa tathA, pahanI, eva zuddha sugadhita dravya kA vilepana kiyA / (Avida-maNi-suvaNNe) puna suvarNa ke AbhUpaga phi jinameM maNi jaTe hue the pahine / (kappiya-hAra-hAra-tisaraya-pAlabapalaMbamANa-kaDisutta-sukaya-sobhe) aThAraha larakA hAra pahirA, nava lara kA hAra pahirA, tIna lara kA hAra pahirA aura lambA laTakatA huA kaTimUtra (kandorA) pahirA / (piNaddhagevijaga-agulijaga-laliyagaya-laliya-phayAbharaNe) gale meM aura bhI 'mundara AbhUpaNa dhAraNa kiye / hAthoM kI aguliyoM meM mudrikAe~ pahirI tathA zarIra para usa samaya ke bhAA paDe zuddha sugadhita dayanu vipana yu (Aviddha-maNi-suSaNNe) 4jI suvarNana gharezA sabhA bhae mAtAta paDeyaryA (kappiya hAra ddhahAra-tisaraya-pAlava-palanamANa-kaDisutta-sukaya-sobhe) mahAra saranA 72 paDayA, nava sarane hAra paheryo, traNa sarane hAra paheryo tathA lALe laTakate kaTisuutr ( ho|) 4bharamA dhAraNa cyA (piNaddha-vijjaga-agulijjaga-laliyagayalaliya-kayAbharaNe) mA ma su2 mAbhUSaNa pA25 yA yAnA AgaLAmAM viI TIo paherI tathA zarIra upara te samayane ucita bIjA paNa Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSadhaSiNI-TIkA s 48 kRNikasya yatrAdi dhAraNam kaDaga-tuDiya-thaMbhiya-bhue ahiya-rUva-sasmirIe mudiyApiMgalaMgulIe kuMDala-ujjoviyA-NaNe mauDa-ditta-sirae hArotthaya sukayaraDaya-vacche pAlaMva-palaMghamANa-paDa-sukaya-uttarije NANAtatattayo karmadhAraya / yadvA-pinadvAni yAni aveyakAgi agulIyakAni ca tailalitAGgaka, tatra lalita kanamAbharagama anyad bhUpagajAta yena sa tthaa| 'varaphaDaga-tuDiya-thabhiya-mue' varakaTaka-truTika-stambhita - bhuja , parakaTakatruTikai =zreSTavalyavAhurakSakArayairbhUSaNeSitabAhu, 'ahiya-rUpa-sassirIe' adhikarUpasazrIka -adhikasaundaryeNa zobhAsampanna , 'muddiyA-piMgala-gulIe' mudrikA-piGgalA-mulIka -mudrikAmi =aGgulIyakai piGgalA aGgunyo yasya sa tathA, 'kuDala joviyAgaNe' kuTiloyotitA''nana --kuNTaladItyA vidyotitamusa , 'mauDa-ditta-sirae' mukuTa-dIma-ziraska , 'hAro-sthaya-sukayaraiya-vacche' hArA-cantRta-sukRta-ratida-kakSA -hAgga avastRtama-AcchAdita mukRta zobhanIkRtam ataeva ratida-dRSTisukhada vakSo yasya sa tathA, 'pAlava-palavamANa-paDasukya-uttarijje' prAramba -pralambamAna - paTa - sukRto - ttarIya - prAlamvena=dIrpaNa ucita aura bhI ApaNa dhAraNa kiye / (vara-kaDaga-tuDiya-thabhiya-bhue) donoM hAthoM meM sundara kaTe pahire eva bAhuoM para bhujabadha cAdhe, (ahiyarUvasassirIe) isa prakAra unake zarIra kI zobhA aura bhI adhika dviguNita ho gaI / (muddiyA-piMgalaM-gulIe) unane jo mudrikAe~ aguliyoM meM pahira rakkhI thIM unase unakI aguliyA sava pIlI jhAyIM se camakana lgiiN| (kuDalaujjoviyANaNe) kuNDalA se mugva camakane lagA / (mauDa-dittasirae) mukuTa se mastaka zobhita hone lgaa| (hArotyaya-mukaya-raiya-bacche) hAra se acchAdita unakA vakSa sthala baTA hI manohara mAlama hone lagA, ata dekhanevAloM ko Ananda hotA thaa| (pAlava-palabamANa-paDa-mujhaya-uttarije) adhika lave vastra kA inane mAbhUSA pAe aryA (vara-kaDaga-tuDiya-thaMbhiya-bhue) bhanne DAyamA su. 471 paryA, tebhara mAso 6 sudha mAdhyA (ahiya-rUpa-sassirIe) / mAre tenA zanI zAlA ma padhAre 27 (muddiyA-piMgala-gulIe) temaNe je vI Tao AgaLAmAM paherI hatI tenAthI temanI badhI AgaLAo pAlI AdhthI yabhA sI (kuDala-ujjoviyA-NaNe) upAthI bhuma yama41vAyu (mauDa-ditta-sirae) bhuTathA manta: zAlapAsAyu (hArotthaya sukayaya-canche) hArathI ye tenu 13258 (chAtI) 4 bhanA2 hemAtu Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 398 giikiy'aa maNi-kaNaga-rayaNa-vimala-mahariha-NiuNo-viya-misimisata-viraiya-susiliha-visiha-laha-saThiya-pasattha-Aviddha -vIra-valae, pralambamAnena paTena gharoga mukRta vinyastam uttarIyam uttarAmahavana yena sa tathA, 'gANA-maNi-kaNaga-rayaNa-rimala-mahariha-NiuNo-viya-misimisana-virazyamasiliTTha-visiTu-la?-saThiya-pamatya-Ariddha-vIra-balae' nAnA-magi-kanArana-vimala-mahAI-nipuNa-parikarmita-dedIpyamAna-piracita-mugliTa-viziSTa-rae - sthita-prazastA - ''vid-vIra -- valaya - nAnAvidhAni mANikanakaratnAni = candrakAntAdimaNi-suvarNa-karketanAdi-ratnAni yasmina sa , ata yaya rimala -nirmala mahAhe = mahattA yogyazca, tathA-nipuNaparakarmitadedIpyamAna --nipuNena=ginpakalAdasaMga zipinA 'uviya' parikarmita =maskAramApAdita , tana eva 'misimisaMta' dedIpyamAna - dIptisampannadha, puna -viracita - muzliSTa-viziSTa-masthita -viracita=nirmita-mugliSTa, zobhanasandhika viziSTam utkRSTam lapTa-manohara masthita-masthAnam-AkAro yasya sa tathA, ata eva-prazasta prazasanAya , etAdRza Aviddha paribhRta vIravalayo-vijayavalayo yena uttaraptaga kiyA thaa| (NAgA-maNi-kaNaga-rayaNa-vimala-mahariha-niuNI-viyamisamisata-viraiya-susiliTTha-visiTTha laTTha-saThiya-pasatya-Aviddha-vIravalaye)deThapyamAna tathA nipuga kArIgaroM dvArA sumaskArita eva baDe bhAgyazAliyoM ke dhAraNa karane yogya aise nirmala aneka magiyA eva ratnoM se yukta suvarNa ke bane hue vIravalaya kA ki jo susadhi se sAna, utkRSTa, manohara aura sundara AkAra se viziSTa tathA prazasanIya thA inane dhAraNa kara rakkhA thaa| jisa valaya (kaDe) ko dhAraNa kara zatru para vijaya prApta kA jAtI hai usa valaya kA nAma vIravalaya hai athavA-jo isa valaya ko dhAraNa karatA hai vaha tu, sAthI banArane mAnayatA ta (pAlaba palabamANa paDa-sukaya-uttarijje) yA sAmA 12nu tebhAre trAsa (pacheDa1) yu tu (NANA-maNi-kaNaga rayaNa vimala mahariha niugo ciya misamisata-viraiya susiliTTa visiddha-laTTa saThiya pasatya Aviddha-dhIravalaye) hevIpyamAna mane nipuSpa shg| vArA susa 24rita, temaja bhAgyazALIone dhAraNa karavA yogya evA nimaLa, aneka maNie tathA ratnavaDe yukta sonAnuM banAveluM vIravalaya je susadhithI saMpanna, ukAi, manahara ane suMdara AkArathI viziSTa tathA prazasanIya hatuM te teNe dhAraNa karyuM hatu je valaya (kaDA)ne dhAraNa karavAthI zatru upara vijaya meLavAya che te valayanuM nAma vIravalaya che athavA je A valayane dhAraNa Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - poyUpaSiNo TokA ra 48 phUNikasya yatrAdi dhAraNam kiM bahuNA ! kapparakkhae ceva alaMkiya-vibhUsie NaravaI sako. raMTamalladAmeNaM chattaNaM dharijamANeNaM ubhao cau-cAmara-vAla-vIisa tathA, ya valaya bhRtyA vijayate tAdRzavalayadhAraka ityartha / yadA-yadi kazcidasti vIrastadA'mau mA niji ya mama hantAdavahiSkageveta valayamiti spardhayan ya kaTaka haste paridhatte sa vIravalya iyucyate / 'kiM pahuNA' kimbahunA-kimadhikena varNanena ? 'kappakkhae cera alaphiyavibhUsie paravaI' kalpavRkSa ivA'latavibhUSito narapati - alakRto magiranA''bhUpaNai, vibhUSitazca mahAparidhAnAyAdivicitravasanai narapati kUgiko rAjA sAbhAkalpavRkSa iva zobhate iti bhAra / ma narapati 'sakosTa-malla-dAmeNa' sakoraNTamAnya-dAmnA-koraNTasya mAlyAni mamAni tepA dAmAnimAlAstai mahitena 'chattaNa parijamANeNa' utreNa priyamANena zobhamAna , 'ubho cau-cAmara-bAla-cITayage' ubhayata catuzcAmaragAlIjitAga , 'maMgala-jayabaha-kayA-loe' madgala-jayagadhda-kRtA''ge - hama bAta kI ghoSaNA karatA hai ki jo bhI koI vIra ho yaha mera hAtha se ima balaya ko pana-chuDAne, isa prakAra kA spardhA se pIrA dvArA jo valaya dhAraNa kiyA jAtA hai yaha bhI kalaya kahA gayA hai| (kiMbahaNA) avipha kyA kahA jAya : (alakiya-vibhUsie) madharanAdika ke AbhUpoM se alata ra bahumUlya anaka prakAra ke mudara mudara vastroM se piSita (paravaI) ne rAjA (apparukhae ceva) kalpavRkSakI taraha gobhita hone lge| unake Upara (saphoraTa-malla-dAmeNaM utteNa dharijamANeNaM) koTi ke puppo kI mAlAoM se yukta dharA huA thA, para unake Upara (umao cau-cAmara-bAla-bIiyage) TonA ora se cAra cAmara dora jA rahe the, (magala-jayasada-kayA-loe) tathA unake dekhate hI manuSyoM ne 'magala ho, baya kare che te e vAtanI ghoSaNA kare che ke je koI paNa vAra hoya te mArI pAsethI hAthamAthI A valayane khecIne choDAvI jAya A prakAranI padhIthI vIre dvArA je valaya dhAraNa karavAmAM Ave che tene vIravalaya pAmA mA che (kiM vahaNA) vadhAre zu 43 hoy| (alakiyapibhUsie ) bharilAyuta mAmUSaNodhI mata bhara mamUlya (ust himatI ) bhane prahAranA sudara pothI vibhUSita (garavaI ) Pion ( kapparassae cera) pakSanI ? zIlapA sAjyA tamanA 52 (saphoraTa malla dAmeNaM chatteNa dharinjamANeNa) dAnA yAnI bhAsA 43 yu cha ghA25 42yeta tu tabhana bhana 52 (umao cau-cAmara-yAlayIiyage) bhanna mAgume bhagI yA zAma 5 RdhA tA (maMgala-jayasaha-kayA loe) tathA tabhane Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 200 opapAtikaso yaMge, maMgala-jayasada-kayAloe majjaNagharAo paDiNikkhamai, paDiNikvamittA aNega-gaNanAyaga-daMDanAyagarAI-sara-talavaramAuMviya-koDaMviya-inbha-seTi-seNAvaDa-satthavAha-dUya-saMdhivAla saddhi saMpaDivuDe dhavala-mahAmeha-Niggae iva gahagaNa-dippaMtamagalarUpo jayazabda katI janena jAloke darzana yasya satathA, 'majaNagao paDiNikAvamaI' mannanagRhAtpratiniSkAmati-hinirgacchati, 'paDiNisvamittA' pratiniSkramya 'aNegagaNanAyaga-daDanAyaga-rAI-sara-talabara-mAGa viya-phAiriya- dambha-seTi-seNAvai-satyavAha-daya-saMdhivAla saddhiM sapaDipuDhe' anaka- gaNanAyaka-daNDanAyakarAjezvara--talapara-mAdambika-kauTumbikebhya-preSTi-senApati - mArthavAha - tRta- sandhipAla sAI samparivRta -jana yAni paDhAni prAga vyArayAtAni, mannanagRhAnniSkrAnto narapati ka iva gobhate / TatyAha-'dhavala' ityAdi / 'dhavala-mahAmeha-Niggae iva'dhavala mahAmeghanirgata iv| dhAlamahAmeghato nirgata meghAvaraNavinirmukta Tara 'gagaga-dippata-rikkha-tArAgaNANa majhe ho' isa prakAra kA zada karane lage / isa prakAra ve rAjA (majjaNarAo paDiNikkhamaha) snAna ghara se nikale / (paDiNikkhamittA) nikalate hI (aNega-gaNanAyaga-daDanAyagarAI-sara-talavara-mADa viya-koDuviya-inbha-seTThi-seNAvara-satyavAha-dUya-sadhivAla saddhi sapaDibuDe ) aneka gaNanAyako, aneka daDanAyako, rAjA, Izvara, talavara, mADavika, kauTumbika, ibhya, zreSThI, senApati, sArthavAha, dUta eva sadhipAloM se ghire hue ve rAjA (dhavala-mahAmeha-Niggae ica) dhavala mahAmegha ke AvaraNa se rahita (gahagaNa dippata. rikkha-tArAgaNANa majjhe sasiba) grahagaNoM ke bIca meM vartamAna tathA dIpyamAna aise jotAja manuSya ma gala ho jaya ho" e prakAranA zabda bolavA lAgyA mApI rIta te rAta (majjaNagharAo paDiNiksamai) snAna gharamAthI nIsval (paDiNikpamittA) nIsnil (aNega-gaNanAyaga-daMDanAyaga-rAI-sara-talavara-mADa biya-koDubiya- inbha-sedvi-seNAvai-satyavAha-dUya-sadhivAla saddhiM sapaDibuDe) mana ginAyI, ane: 6 nAyaDe, Rin, 4zvara, tasara, bhArami, zrI jilya, DI, senApati, sArthavADa, ita tebhara pipAsAyI gharelA (garavaI) on (dhanala-mahAmeha-Niggae iva) para mahAmeghanA 251525thA bhuta (gaha gaNa-dippata-rikkha-tArAgaNANa majjha sasivva) yamayInA kyamA tabhAna del Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSapapiNI-TIkA sU 48 kRNikasya istiratnAroharaNam 401 rikkha-tArAgaNANa majjhe sasivva piyadaMsaNe NaravaI jeNeva vAhiriyA uvaTTANasAlA jeNeva Abhiseke hatthirayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA aMjaNa-girikUDa-sapiNabhaM gayavaI garavaI duruDhe // suu048|| sasindha' grahagaga dIpyamAna-kakSa tArAgaNAnA madhye agopa-dIpyamAnAnAm kakSANA-nakSatrANA tAgagaNAnA ca madhye candra ina, 'piyadasaNe' priyadarzana 'garavaI' narapati 'jeNeva vAhiriyA uvANasAlA' yauva bAhyopasthAnazAlA, 'jeNeva Abhisekke hatthirayaNe' yatraivA'bhipekya-pa hastiratnam , 'teNeva uvAgacchada' tatraivopAgacchati, 'uvAganchittA' upAgaya 'ajaNagiri-kUDa-saNNibha gayavai NaravaI durUde' annanagirikRTasannibha gajapati narapatirdUta = aJjanaparvatazikharA''kAra gajendra narendro durUna ArUDhavAn // sU0 48 // nakSatra eva tArAgaNoM ke madhya meM muzobhita cadramA ke samAna (piyadasaNe) dembane meM bahuta hI sundara mAlUma hote the| matalaba isakA yaha hai ki yahA~ para rAjA ko cadramA kI aura unake mnAna ghara ko zubhra meghoM kI, tathA gaNanAyaka Adi ko nakSatra aura tArAoM kI upamA dI gaI hai| isa prakAra se ve rAjA (jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva Abhiseke hatthirayaNe teNeva uvAgacchai) jahA para bAhira kI ora upasthAnazAlA thI aura jahA vaha Abhipekya hastiratna khaDA huA thA vahA pahu~ce / (uvAgacchittA ajaNagiri-RDa-saNNima gayavai garavaI duruDhe) pahu~cate hI ve aMjanagiri ke zikhara ke samAna usa hAthI para ArUDha ho gaye / / sU0 48 // dIpyamAna evA nakSatra temaja tArAgaNanA madhyamAM subhita cadramA jevA (piyadasaNe) navAmA ma suha2 sAtA to matalama me cha OM mahI rAjAne cadramAnI ane temanA snAnagharane zubhameghanI tathA gaNanAyaka Adine nakSatra ane tAsamAnI mAyA cha 21 are te rAta (jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNera Abhisekke hatyirayaNe teNeva uvAgai) yA maDAranI bAjue upasthAnazAlA hatI ane jyAM te AbhiSekaya hAthIratna ubhe 2ho to tyA pakSAcyA (AgacchittA ajaNagiri-kUDa-saMnibhaM gayavaI paravaI duruDhe ) pAyatA samini zikSA pAta hAthI 2 mA38 thaI gayA (sU0 48) Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 opapAtikasUtra ' mUlamta e NaM tassa kUNiyassa raNo bhaMbhasAraputtassa Abhiseka hasthirayaNaM durUDhassa samANassa tappaDhamayAe ima adRha maMgalayA puraoahANupuvvIe saMpaTTiyA, taMjahA-sovatthiya TIkA-gajendrAdhiraDho naglo bhagavadamimuga yiyAmatAti tasya purata prayAnam aemadgalAdipaTAyanIkAnta phAnta rAjocitamastujAta varNayati-taNa Na' i yAhiM / 'tae Na' tata tadanataram-senApatimamAnAtapaTagajara namamadhigehaNA'natara 'tassa kaNiyassa raNgo bhabhasAraputtassa Abhisecha tthirayaNa dusaTassa samANassa' taraya kRgi kasya rAjo bhabhasArapuramyA''bhiprekya hastignamadhiruddhasya mata 'tappaDhamayAe ime adra magalayA purao ahANupuSIe sapaTThiyA' tatprathamatayA imAnyATASTa magalAni pugto yathAnupucyA spasthitAni, 'tajahA'-tadyathA-' sovatthiya-sirisacca-gadiyAvattabaddhamANaga-bhadAsaNa-kalasa-maccha-dappaNA'-saurastika-zrIvasa-nandyAvarta -- varddhamAnapha-bhadrAsana-kalaza-matsya-darpaNA, tana-matsya -citrapaTalikhitamatsyarUpa / ete 'tae Na tassa kUNiyassa' iyAni / (tae Na) isake bAda (bhabhasAraputtassa) bhabhasAra arthAt zreNika ke putra (tassa kUNiyassa raNNI) usa kRNika rAjA ke (Abhiseka hatthirayaNa) Abhipazya hastiratna ke Upara (duruDharasa samANassa) sanAra hote hI (tappaDhamayAe) sarvaprathama unake (purao) Aga Aga (ime aTTha magalayA ahANupuvIe sapaTThiyA) ye ATha ATha mAgalika dravya anukrama se sapratiSThita huA-calane lage, (ta jahA) ve mAgalika dravya ye hai, (sopatthiya-sivicchagadiyAvatta-vaddhamANaga-bhadAsaNa-phalasa-mancha-dappaNA) svastika, zrIvatsa, nandyAvata, vardhamAnaka, bhadrAsana, kalaza, matsya aura darpaNa | unameM se svastika, zrIvatsa, nandyApata "tA Na tassa kRNiyassa" ityaadi| - (tA Na) tyAra pachI (bhabhasAraputtassa) malasA2 arthAta zreNDinA putra (tamma kuNiyamsa raNo) te yis Rivan (Abhiseka hatthirayaNa) mAlinya anti 28nanA 2 (duruDhassa mamANassa) savAra 4 rdar (tApaDhamayAe) bhakthI pahesa tamanI (purao) mA mAga (ime adra magalayA ahANupuvIe sapaTriyA) mA 2018 2mA bhAgali dravya anubhathI gAbhA 2AvyA, (tajahA) te bhAganidravya mAtA (sopatdhiya-mirivancha-NadiyAvatta baddhamANaga bhAdAsaNa-karama gancha dappaNA) 1 pastira, 2 zrIvatsa, 3 nanAvata, 4 vartha Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TIkA sa 19 bhagavAnArtha iNiyamya gamanama 403 sirivaccha-gaMdiyAvatta-baDamANaga-bhadAsaNa-kalasa-maccha-dappaNA / tayANaMtaraM ca NaM puNNa-kalasa-bhiMgAraM divvA ya chattapaDAgA sacAmarA saNa-raDaya-Aloya-darisaNijjA vAu-DhUya-vijayamAgaliztayA yAtAyAmupayuktA / tadanantara ca khalu 'puNNa-kalasa-bhiMgAra' pUrNa-kalagabhagAra,jalaparipUrNA dhaTA mRGgArAca, tara mRGgAra --'bhArI' iti prasiddha , pate pura prasthitA / "divyA ya' dilyA-yobhanA ca 'uttapaDAgA' upatAkA-utreNa sahitA patAkA chanapatAkA 'sacAmarA' sacAmaga-cAmarAbhyA yuktA ca, 'dasaNa-sdaya-Aloya-darisaNijjA' darzanaracitA--loka-darzanAyA darganerAno dRSTiviSaye racitA kRtA, A samantAt lokai =janaderzanoyA=yA ca, 'gAu-ya-vijaya-vejayatI ya ' vAto-bhUta-vijaya-caijayantI ca-yAtodbhUtA = paranaprakampitA cAsau vijayavaijayantI ca = vijayamRcikA ghajapatAkA aura vardhamAnaka ye sAthiye kahalAte hai / matsya se yahA citrapaTa meM likhita matsya kA grahaNa kiyA huA samajhanA caahiye| ye ATha magaThasvarUpa hone se prasthAna meM upayukta gine jAte hai / (tayANataraM ca Na) isake bAda (puNNakalasabhiMgAraM divyA ya uttapaDAgAsacAmarA dasaNasTaya-Aloya-darisaNijjA vAu-ya-vijaya-vejayatI ya UsiyA gagaNatalamaNulistI purao ahANupuvvIe saMpaDiyA) kitaneka loga pUrNakalaza-jala se bhare hue kalaga, tathA jala se bharI huI jhAriyA lekara Age 2 calane lage / kitaneka cAmarasahita sundara stra-patAkAoM ko lekara Aga 2 calane lage / aura kitaneka to rAjA kA dRSTi me A sake Tama prakAra se rakhI huI, dekhane me suTara U~cI ata eva AkAza ko chUtI huI aisI vijymAnaka, 5 bhadrAnana, 6 kalaza, 7 sabhya ane 8 darpaNa emAthI svastika, zrIvatsa, naghAva ane vardhamAna e nAthiyA kahevAya che mabhya eTale ahI citrapaTamA ALekhelA mAchalAnuM citra samajI levu A ATha ma gala 2135 upAthI prasthAna (DA24tI mata) upayogI jAya cha (tayANatara ca Na) tyA2 57 (puNNakalasabhiMgAra divyA ya uttapaDAgA sacAmarA damaNaraiya-Alora-darisaNijjA cAu-dvaya-jiya-jayatI ya asiyA gagaNatalamaNulihatI purao ahANupuvIe sapaTTiyA) sals as pUrNa saza-mayA maresA 4 tathA jalathI bharelI jhArIo laIne AgaLa AgaLa cAlavA lAgyA keTalAka cAmara sahita sudara chatra patAkAone laIne AgaLa AgaLa cAlavA lAgyA, ane keTalAka te rAjAnI najara paDI zake ema rAkhelI, jovAmAM suMdara Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 aupapAtikamare - - -- vejayaMtI ya UsiyA gagaNatalamaNulihaMtI purao ahANapuvIe saMpaTiyA / tayANaMtaraM ca NaM veruliya-bhisaMta-vimala-daMDaM palaMbakoraMTa-malladAmo-sobhiyaM caMdamaMDalaNibhaM samRsiyaM vimalaM AyavattaM pavaraM sIhAsaNaM varamaNirayaNapAdapIDhaM sapAuyAjoyasamA'UsiyA' urinA-ulthApitA, atagya 'gagagalamagulintI' gaganatalamanulikhantI-vyomatala spRzantI-atyucA, purato yathAnupUrdhyA samprasthitA pracalitA / una varNayannAha-'veruliya' ityAdi / tadanantara khalu 'veruliya-bhisaMta-vimala-daDa' vaiDUryamAsamAna-vimala-daNDam-varyasya-ranavizeSasya bhAsamAnonIpyamAno vimalo daNDo yatra tat tAhazam,'palaMba-koraTa-malla-nAmobasobhiya' pradambamAna-koraNTa-mAnyadAmopazobhitam' pralambamAnena koraNTArayamAlopayogikusumAnA dAnA-mAlayA upazobhitam / ataeva--' cadamaDalaNibha' candramaNDalanima-candramaNTalena samAnam, 'samasiya' samucchritam vistAritam , 'vimala Ayavatta' vimalam Atapatram , siMhAsana varNayannAha-'pavara-sIhAsaNa' iti, pravarasiMhAsanam, tat kIdRzam / ityAha-'vara-maNi-rayaNa-pAda-pIDha' vara-magi ratna-pAdavaijayantI-vijaya vajoM ko lekara Age 2 calane lge| (tayANatara ca NaM) isake bAda (veruliya-bhisaMta-vimala-daDa palava-koraMTa-malla-dAmo-vasobhiya cadamaDalaNibha samUsiya vimala Ayavatta pavara sIhAsaNa vara-maNi-rayaNa-pAdapITha sapAuyAjoyasamAutta bahu-kiMkara-kammakara-purisa-pAyatta-parikkhitta purao ahANupubIe sapaTTiya) kitaneka loga vaidUrya maNi kI prabhA se prakAzita daNDavAle, laTakatI huI koraTamAlA se suzobhita, cadramaNDalasadRza tathA U~ce uThAye hue aise chatra ko lekara Age 2 cale / tathA bahuta se naukara-cAkara aura sainika loga zreSTha siMhAsanako tathA pAdukAsahita, uttama mgiucI eTale ke AkAzane aDatI hoya tevI vijayantI vijayadhvajA sAne vane mAga mA yAlA sAjyA (tayANatara ca Na) tyAra pachI (veruliya-bhisata-vimala-daDa palaya-koraTa-malla-dAmo-casobhiya caMda-maMDala-Nibha samasiya vimala Ayavatta pavara sIhAsaNa vara-maNi-rayaNa-pAda-pITha sapAuyAjoya-samAutta bahu-kiMkara-kammakara-purisa-pAyatta-parikkhitta purao ahApuNuvIe sapadriya) 4 4 vaDUya bhaenI pramAthI mAzita vANA, satI kiriTamALAthI zobhatA, cakrama Dala jevA, tathA uce upADelA chavane laI Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSayapiNo-TIkA sU 42 bhagavadarzanArtha yUNikasya gamanam uttaM bahu-kikara-kammakara-purisa-pAyatta-parikkhittaM puraoahANupubbIe saMpaTiyaM / tayANaMtaraM caNaM vahave laDiggAhA kuMtaggAhA cAvaggAhA cAmaraggAhA pAsaggAhA potthayaggAhA phalagaggAdA pIDhaggAhA vINaggAhA kUvaggAhA haDappayaggAhA purao ahANupubIe saMpapITham-zreSTha-maNi-rana-svacita-pAdasthApanapATha-sahitam , 'sapAuyA-joya-samAutta' svapAdukAyoga-samAyuktam-svapAdukayoyoM yoga =svandha , tena samAyuktam , 'bahu-kiMkara-cammakara-purisa-pAyatta-parikkhitta' bahu-phisara-karmakara-puruSa-pAdAta-parikSiptam-bahubhi =anekai ki = svAmina pRSTvA kAryakarai ,Urmaka mRtyai ,puruSai =sAdhAraNajanai ,pAdAtena padAtisamUhena parikSiptam-utthApitam, purato yathAnupA samprasthitam / 'tayANatara ca Na' tadanantaraJca gvalu 'vahave laDiggAhA' bahavo yaSTiprAhiNa , 'kutaggAhA' kuntagrAhiNa =malladhArakA 'cAyagAhA' cApagrAhiNa -dhanurdhAriNa , 'cAmaraggAhA' cAmaragrAhiNa , 'pAsaggAhA' pAgaNAhiNa -uddhatagajAzvAdibandhanasAdhana pAgastasya dhArakA / ' potyayaggAhA' pustakagrAhiNa , 'phalagaggAhA' phalakagrAhiga --phalaka ='DhAla' itirayAtastasya dhArakA , 'pIDhaggAhA' pIThaprAhiNa -pIThAni AsanavizeSAstepA dhArakA ityartha / 'vINaggAhA' cINAgrAhiNa -vINA-bAyaranoM ke bane hue pAdapITha ko lekara Age 2 calane lage / isake bAda (vahave laDiggAhA) aneka lAThImArI calane lage / (kutaggAhA) aneka bhalladhArI (cAvaggAhA) dhanurdhArI (cAmaraggAhA) cAmaradhArI (pAsaggAhA) uddhata hAthI aura ghoDoM ko jimake dvArA vaza me kiyA jAye aise pAza ko dhAraNa karane vAle, (posthayaggAhA) pustakadhArI, (phalagaggAhA) DhAla ko dhAraNa karane vAle (pIDhaggAhA) AsanavizeSa ke dhArI (vINaggAhA) vINAdhArI (kutuAgaLa AgaLa cAlyA, tathA ghaNA nekara-cAkara ane sainika loka zreSTha sihAganane tathA pAdukA sahita uttama maNiratnonI banelI pApIThane laIne mA mAnaNa yAcyA tyA2 pachI (bahave laTriggAhA) mane sIdhA yAlA asu (kaMtaggAhA) bhane sAsArI, (cAvaggAhA) dhanurdhArI, (cAmaragAhA) yAbharadhArI, (pAsaggAhA) G &AthI mane ghosane nA dvArA pazamA sa ya pAzane dhAraNa upApANA, (potyayaggAhA) putadhArI, (phalagaggAhA) DhAsane dhAera 42vApA, (pIDhaggAhA) mAmana vizeSanA dhAraNa 72pApANA, (vINaggAhA) pIdhArI, (kutuvaggAhA) tu5 arthAta yAmAnAta pAtrane Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 jiibthaamim tttthiyaa|tyaannNtrN caNaM vahave daMDiNoM muMDiNosihaMDiNo jaDiyo picchiNo hAsakarADamaruyakarA cADukarA vAdakarA kaMdappakarA davakarA kokuiyA kiDakarA yavAyaMtA yagAyaMtAya hasaMtA yaNacaMtAya bhAsaMvizeSastasyA dhArakA ityartha , 'kutubaggAhA' kunupagrAhiNa -tabATInA carmamaya pAtra kutupasta sya dhArakA , 'haDappayaggAhA' haDaphayATiga -tAmbalAvibhAjana haTaphantasya dhArakA ityartha , 'puro aDANupuvIe sapaTThiyA' purato yAMnA mAsthitA ! 'tayANataraM ca NaM tadanantara ca khalu 'vaha' navo 'daDiNo' daNDina 'muDigo' muNDina 'sihaDigo' zivaNDina' zisAvizeSadhAriNa', 'jaDiNo' jaTina =jaTAyanta , 'picchiNo'-piThina =mayUrAdipicchavanta 'hAsakarA' hAsyakA 'DamaruyakarA' TamarukArA ='igaDugI'-tipramiddhavAghavAdina , 'cADukarA' cATukAriMga =priyavacanavAdina , vAdakarA' vAdakAriNa , 'kaTappakarA' kandarpaphAriNa kAmakathAkAriNa, 'davArA' dravakarA parihAsakAriNa 'kokuiyA' kautukikA =kutUhalakAriNa , 'kIDakarI' krIDA karA , 'vAyatA ya' vAdayantazca-mRdaMgAdika vaggAhA) kutupa arthAt camaDe ke telapAtra ko dhAraNa karane vAle, (haDappayaggAhA) tathA haTappha-tAmbUla pAtra ko dhAraNa karane vAle anukrama se Age 2 calane lage / (tayAgatara ca Na) isake bAda (vahave) bahuta se (daDiNo) daDI, (muDiyo) muNDI, (sihaDiNo) zikhAdhArI, (jaDiNo) jaTAdhArI, (picchiNo) mayUra Adi piccha ke dhArI (hAsakarA) ha~sAne vAle (DamaruyArA) DugaDugI bajAne vAle, (cAikarA) priya vacana bolane vAle, (vAdakarA) vAdavivAda karana vAle, (kadappakarA) kAmakathA karane vAle, (davakarA) hasA majAka karane vAle, (kokuiyA) kutuhala karane vAle, (kiDakarAya) khela-tamAzA karane vAle, (vAyatA ya) mRdagATika vAje bajAne vAle (gAyatA ya) gAnA gAne vAle, (hasatA ya) vinA kAraNa (pImAna) dhAra 72vAvANa, (haDppayaggAhA) tathA 45-(bhUlapAtra)ne pAra 42vAvA manubhathI mA 5 yArsapAsAyA (tayANatara ca Na) tyAra pachI (bahave) ganehI (daDiNo) 30 (muTiyo) muDI (sihaDiNo) zipAdhArI (jaDiNo) 4AdhA (piNio ) mayUra mAhi pIchAnA dhAra 42naa| (hAsakarA) maapnaa| (viSa) (DamarayakarA) UgaDI gaaunaa| (cADukarA) priyavayana bAsanA, (vAdakarA) pApiyAra 42nArA, (kadappakarA) bhayA nAsa, sakarA) sImA 42nArA, (kokkuiyA) 32nArA, (kiDkarA) para tabhAsA 42nA2, (vAyatA ya) bhRza6 (DhAsa) pAna pAunAsa, / ya) Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popoTI 0 49 bhagavadarzanArtha pUNikamya gamanama tAya sAvatAya rastAya AloyaM ca karemANA jayasaha pauMjamANA purao ahANuputrIe saMpaTTiyA / tayANaMtaraM ca NaM jANaM taramalihAyaNANaM harimelA-maula-maliya-cchANaM caMcucciya-laliyanAdayanta, ' gAyatA ' gAyanta gandharvamanutiSThanta, 'hasatA ' hamanta, ca--puna 'NacaMtA' nRyanta, 'bhAratA' bhASamAgA 'sAMvatA ' zrAvayanta = bhUta-bhaviSyada- vAdina, 'patA' kSanta - gajJo deharakSA kurvanta, 'Aya ca karemANA' Aloka ca kurvantarAjAdidarzana kurvanta, 'jayasaha parajamANA jayazabda prayuJjAnA =nta | 'purao' purata - agrata, 'ahANupuccIe' yathAnupUnyA=kameNa 'sapaTTiyA' samprasthitA - pracalitA / ' tayANatara ca NaM' tadanantaraca salla 'jacANa' jAyAnAm-u -uttamajAtibhanAnAma, 'tara - mahi-hAyaNANa' tomaTihAyanAnA - to vega tamya malli= dhAraka'mana mala dhAraNe' iti dhAtupAThe sthitAnmanto kartari i, tatatha taromalli vegadhAraka hAjana =ncasage yeSA te tagemalihAyanA - yauvanavaya sthitAstepAm, turagANAmi yagreNa anvaya, puna kIdRzAnAm 'anAssE-'harimelA-maula-maliya-cchANa' harimelAmukula-mallikA- sAgAma-harimelA vizeSa tamya mulikA, mahikAmantaja haeNmane vAle, (catA ya) nAcane vAle, (bhAsatA ya) bhASaNa karanavAla, (sAveMtA ya) nUta-bhaviyan kahane vAle, (raktA ya) rAjA ke Amagnaka, (AToya ca karemANA) rAjA kA darzana karane vAle pumpa, tathA - ( jayasaha parajamANA ) 'jaya jaya' zanda karane vAle, ye mamI (purao) Age 2 (ahANupuvIe) yathAkma se ( mapaTTiyA) calane laga / (tayANataraM ca Na) isake bAda ( jaccANa taramallihAyaNANaM) uttama jAti ke, vegavAle naujavAna ghoTe calane laga / (harimelA-maDala-maliyANa) ye ghoDe harimelA - vRkSavizeSa kI gAyana gAnA, (hasatA ca) vinAdvArA manAga, (NaccatA ya) nAyanAza, ( bhAsatA ya) lApa nAga, (sAtA ya) bhUta lavipya dakhenAga, (rassatA ya) galanA Atma 230, (Aloya ca kamANA gannanA darzana ignAza, tathA (janasaha parajamANA ) 'nayana' mandazvAvAlA, me madhA ( pugo ) bhAgaja bhAgaNa ( ahANu puccI0 ) yathA bhathI ( mapaTTiyA ) yAlA sAyA ( tayANatara ca Na ) tyA ghaDI ( jANa varamahiyANa ) uttama navinA vegavAlA navabhuvAna gheTA cAlavA lAgyA ( harimelA-maDala-mahiya-cchA ) A dhrA himelA-vizeSanI DhaLI temaja tsitApuSpa-velAnA phUla jevI AkhA pUrva - Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 408 aupAtikamare puliya-cala-cavala caMcala-gaINaM laMghaNa-vaggaNa-dhAvaNa-dhoraNa-tibaI-jaiNa-sirikhaya-gaINaM lalaMta-lAma-galalAya-vara-bhUsaNANaM muhakusumavizeSa 'celI' itirayAtastadvadakSiNI yeSA te tathA tepA, 'cacu-niya laliyapuliya-cala-cavala-cacala-gaINa'canca-cita-lalita-pusti-ca-capala caJcala-gatInAm, caJcu =zurucaJcu -tadvayakatayA udhita caraNayoru thApana tena lalita-savilAma yat pulita-gamanavizeSa -tadpA-calAnAMbAtimatA capalacaJcalA=aticAlA, yadvA capalAvidyut , tadvacaJcalA gatiryepA te tathA tepA, cakrapadopagamanavizeSA'tizayacadhalagamanavatAm , 'laghaNa-ghAgaNa-dhAvaNa-dhoraNa-tibaI-jaDaNa-sikgviya-gaINaM lAna bangana dhAvanadhoraga-tripadI-jayinI-zikSita-gatInAma ladhana-gadisladhanam, vaganam-utkUdanam , dhAvana zIpramRjugamanam , dhoraNa-gaticAturyam , tripanI bhUmau padanayanyAsa , jayinIjayinyArakhyA atitIvagati , etA zikSitA abhyastA gatayo yaste tathA teSAm / 'lalata-lAma-galalAya-vara-bhUsaNANa' lala-lAmad-galalAta-vara-bhUSaNAnAm-lalantidolAyamAnAni, lAmantima ramyAgi, galalAtAni zrImAsthitAni varabhUpaNAni yepA te tathA tepA, caJcalamundaragrIvAbharaNakalI eva mallikApuSpa-velA ke phUla ke samAna AsoMvAle the / (cacu-cciya-laliya-puliyacala-cavala-cacala-gaINa) zuru kI cacu ke samAna vaka paira uThA kara savilAsa calane ke kAraNa ve bahuta bhale mAlUma hote the, tathA calane meM bijalI ke samAna cacala the / (laMghaNa vaggaNa-dhAvaNa-dhoraNa-tibaI-jaiNa-sikkhiyagaINa) laghana-khaGga Adi kA lAdhanA, valgana-kUdanA, dhAvana-zIghratApUrvaka dauDanA, dhoraNa-sUgara ke samAna nIce sira kara ke dauDanA, tripadI-tIna pairoM se khaDA honA, jayinI-atitIvaM, cAlakA calanA,-ina sanoM meM ye atinipuNa the| (lalata-lAma-galalAya-para- saNANa) inake gale meM jo AbhUSaNa the ve idhara udhara hilate Dulate the aura bahuta hI sundara the| (muhabhaMDaga-bhocUlaga-thAsaga ahipApa u (caMcu ciya-laliya puliya cala cala cala gaINa) popaTanI yAyanI jema vAkA paga upADIne vilAsa karatA cAlavAnA kAraNe teo bahu bhalA sAtA sal, tathA yAsapAmA vipInI paDe yayA // (laghaNa-vaggaNa dhAvaNa-dhoraNa tigaI jaiNa mikkhiya gaINa) dhana-11 mAhine sAdhaSu (57) vagana-kUdavuM, dhAvana-jhaDapathI dehavuM, dhoraNa-sUkaranI peThe nIcu mAthu rAkhI deDavu, tripadI-traNa page ubhA rahevuM, jayinI-ati" jhaDapavALA cAlathI yAsamA adhAbhA tamA nidhu tA (lalata-lAma galalAya-vara bhUsaNANa) temanA gaLAmAM je AbhUSaNa hatA te Amatema hAlatA-DAlatA hatA ane Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapaNI Toka, sU 29 bhagavaddarzanArthaM kRNikasya gamanam 409 bhaMDaga-ocUlaga-thAsaga ahilANa- cAmara-gaDa - parimaMDiya - kaDINaM kiMkara-vara-taruNa-pariggahiyANaM asayaM varaturagANaM purao ahANupuvvIe saMpadviyaM / tayANaMtaraM ca NaM IsIdaMtANaM IsImattANaM IsItuMgANaM . - bhUSitAnAm | 'muhabhaDaga-ocUlaga - bAsaga - ahilANa - cAmaragaDa - parimaDiya kaDINa' mugnabhANDakA 'vacUlaka-sthAsa kA bhigana cAmaragaNDa parimaNDita-kaTInAm - mugnabhANDaka = mukhAbharaNam, apacUlA = pralamnamAnagucchA, svAsakA =rpaNAkArA alaGkArA, abhilAnA =musapAtha, yeSA te tathA cAmaragagdai =cAmarasamUha, parimaNDitA kaTiryepA te tathA, tata padryasya karmadhAraya, tepA tathAbhUtAnAm / kiMkara - vara - taruNa - pariggahiyANa' phiDaravarataruga-parigRhItAnAm--kiMkagvarAca te taraNA ntara garizreSThA, tai parigRhItAnAm, 'aTThasaya varaturagANa' aSTagata caraturagA gA zreSThadyAnAmaSTAdhika zatam, 'purao ahANuputrIe sapaTTiya' purato yathAnupUrvyA samprasthitam / ' tayANatAM ca Na ' tadanantara caM khaluIsIdatANa' IpadantAnAm = anpadantayatAm 'IsImattANa' IpanmattAnAm = kiJcinnamadazAlinAm, lANa - cAmaragaDa - parimaDiya - kaDINa) mukhabhANDaka - musa kA AbhUSaNa, avacUla - pralambamAna gucche jo mastaka ke Upara murge kI kalagI ke samAna lagAye jAte hai, sthAsaka-darpaNa ke AkAra jaise AbharaNanigapa, tathA ahilANa - mukhandhavizeSa se ye gobhita ho rahe the, tathA cAmaragaDa cAmarasamUha se inakA kaTibhAga vizeSa alakRta ho rahA thA / ( kiMkara - carataruNa - pariggahiyANaM) inako pakaDane vAle saIsa uttama "eva taruNa avasthA vAle the / adusaya vara turagANa purao ahANuputrI esapaTThiyaM ) isa prakAra 108 ghoDe Age Age anukrama se calane lge| (tayANatara ca Na IsIdatANa IsImattANaM IsItuMgANaM maDuna muhara hutA (muhabhaGaga ocUlaga thAsaga ahilANa cAmaragaDa parimaDiya-kaDINa) mukhabhADaka-mukhanu AbhUSaNa, avacUla-prala khamAna gucchA je mastakanA upara kukaDAnI kalagInA jema lagAvAya che, sthAsakaNunA AkAra jevA Abha raNa vizeSa, tathA ahilANu-mukhakha dhanavizeSa, e madyAthI tee zeAbhita thaI rahyA hatA, ane cAmaraga De--cAmarasamUhathI temane keDanA bhAga vizeSa ala kRta thai rahyo hatA ( kiMkara - vara - taruNa - pariggahiyANa ) temane pakaDanArA saisa uttama temaja taruNa avasthAnA hatA (aTTha saya vara turagANa purao ahANupubbIe sapaTThiya) mA aAranA 108 ghoDA anubhathI sAgaNa bhAgaja thAsavA sAjyA ( tayANatara ca Na IsIdatANa IsI Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 jiikhaanik IsI-ucchaMga-visAla-dhavala-datANaM kaMcaNa-kosI-pavidya-daMtANaM kaMcaNa-maNi-rayaNa-bhUsiyANaM vara-purisA-rohaga-saMpauttANaM adRsayaM gayANaM purao ahANupubIe saMpaTTiyaM / tayANaMtaraM ca NaM saccha'IsItugANa' IyattugAnAm=manAgunatAnAm , 'IsI-ucchaMga-risAla-dhAla-datANa' Ipa dusaGga-vizAla-dhAla-intAnAm-Ipadurasajhe madhyamAge vizAlA apavayaska vAt , tathA dhavalA dantA yeSA te dhavaladantA , tata padadvayasya karmadhAraya , tepAm, 'kacaNa-kosI-pakTidatANa' kAJcana--koza -apiSTa-dantAnAm , kacaNa-maNi-rayaNa-bhUsiyANa' kAJcanamagiratna-bhUpitAnAm , 'ghara-purisA-rohaga-sapauttANa' vara-puruSA-Darohaka-samprayuktAnAm vara purupA zreSThapurapAthAmI-ArohakA te samprayuktAnAm--yuktAnAm , etAdRzA-'gayANa' gajAnAm hastinAm , 'aTThasaya' aSTazatam aSTApika zatam , 'purao ahANupunnIe sapaTThiya' purato yathAnupUrtA samprasthitam / atha rathAnA varNanamAha-'tayANatara' ityAdi / 'tayANatara IsI-ucchaga-visAla-dhavala-datANa kacaga-kosI-paviThTha-datANa kacaga-maNi-rayaNa-bhUsiyANa vara-purisA-rohaga-sapauttANaM aTThasaya gayANa purao ahANupucIe sapaTThiya) inake bAda Age Age 108 hAthI cale,ye hAthI anpadatavAle the,pUre dAta inake vAhira nahIM nikala pAye the| kiMcit madazAlI the / thor3e hI U~ce the, adhika nahA, inakA madhyabhAga bhI adhika vizAla nahIM thA ' dAta inake ayata dhavala the / inake dAto ma sona kI soliyA pahanAyI gayI thiiN| ye suvarNa eva maNiratnoM se vibhUSita ho rahe the| inake Upara zreSTha puruSa baiThe hue the| (tayANaMtara ca NaM saccattANa sajjhayANa saghaTANa sapaDAgANa satoraNavarANa saNadighosANa sa-khikhiNI-jAla-parikkhittANa hemavaya-cittamattANa IsIturmANa IsI-ucchaMga visAla dhavala datANa kacaNa kosI paviddha daMtANa kaSaNamaNi-rayaNa bhUrsiyANa vara purisA-rohaga sapauttANa aTThasaya gayANa purao ahANupuvIe sapaTriya) tyApachI mArA mAgaNa '108 sAthI yAcyA yA hAthI 285 hAta vALA hatA tenA dAta pUrA bahAra nIkaLelA nahotA ke cit madazALI hatAM thoDAka ucA hatA bahuM nahi temane pIThane bhAga vadhAre paheLo nahete temanA vAta aha dhaLA hatA temanA dAtamAM sonAnI kheALo paherAvI hatI teo na savarNa temaja maNira vaDe vibhUSita banyA hatA temanA upara zreSTha purUSa beThA satA tayANatara caNa sanchattANa sajjhayANa saghaTANa sapaDAgANa satoraNavarANa saMNadighosANa sa-siMkhiNI-jAla-pariskhittANaM hemavaya-citta-tiNisa-kaNaga Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayApaMNo-TIkA su 49 bhagavadarzanAthai phUNikasya gamanam tANaM sajjhayANaM saghaMTANaM sapaDAgANaM satoraNavarANaM saNaMdicaNa' tadantaraca balu 'sacchatANa' sanchanAgAchatrayuktAnAm , 'sajjhayAga' sadhvajAnAmajayuktAnAm 'saghaTANe' saghaNTAnAm , 'sapaDAgANa' sapatAkAnAm-dhvajo garuDAnicihayuktastadanyA tu patAkA tadvatAm . 'satoragavarANa' satoraNayarANAm zreSTatoraNavatAm , 'saNadiyosANa' manandidhopAgAm-nandIdvAdazavidhavAdyani?pa , tad yathA-1 bhabhA, 2 mauda, 3 maddala, 4 kaTana, 5 jhallari, 6 huDDadha, 7 phaisAlA / 8 kAhala, 9 talimA, 10 vaso, 11 vI, 12 paNavo ya vArasamo // 1 // tana-bhabhA' bhambhA bherI 1, 'mauda' mukunda = vAyavizeSa 2, 'maddala' mardala =mRdaGga 3, 'phaDara' kaDamya vAdyavizeSa 4, 'jhalari' jhaJjarI-'jhAlara' iti rayAto vAcavizepa 5, 'huDukka huDuka vAdyavizeSa , aya dezIya zabda 6, 'kasAlA' kAsmAla yAvavizeSa 7, 'kAhala' kAhala yAdyavizeSa 8, 'talimA' talimA= tiNisa-kaNaga-Nijjutta-dAruyANa kAlAyasa-suruya-Nemi-jata-kammANa) inake vAda Age Age 108 ratha cala rahe the, ye raya unasahita ye, pajAsahita the, inake Upara dhvanAe~ phaharA rahI thIM, inameM ghaNTe laTaka rahe the, jisase calate samaya inakI madhura AvAja AtI thii| patAkAsahita the| (garuTa Adi ke cihnoM se yukta kA nAma dhajA hai aura cihnarahita kA nAma patAkA he|) ina ratho para toraNa badhe hue the / ye ratha nandighopa sahita the / bAraha prakAra ke vAdyoM kA nAma nadighopa hai, ve 12 bAraha prakAra ke bAje ye hai-bhamA-bherI, mauda-mukuda (yaha eka jAta kA bAjA hotA hai), maIla-mRdaga, kaTaba-(yaha bhI eka jAta kA vAjA hotA hai), jhallarI-jhAlara, huDukka (yaha bhI eka jAta kA bAjA vizeSa hotA hai), kasAla-(yaha bhI eka jAtakA bAjAvizepa hai), kAhala-(yaha bhI eka jAta kA bAjA vizeSa hai), talimA-vAcavizepa, vA-vAdyavizeSa, zakha, eva 12vA pavaNaNijjutta-dArayANa kAlAyasa-sukaya-Nemi-jata-kammANa) tyA2 pachI ApaNa 108 ratha cAlatA hatA A ratha chatravALA hatA dhvAvALA hatA temanA upara dhajA pharakI rahI hatI temAM ghaTa laTakI rahyA hatA jethI cAlatI vakhate temane madhura avAja AvatuM hatuM patAkAvALA hatA (garUDa AdinA cihno jemAM hoya te dhvajA kahevAya ane je cihnavinAnI patAkA kahevAya) A ratha upara toraNa khAdhelA hatA na dighoSavA ranA vAdyo (vAjA)nA nAma na didheya che teo 12 che-bhabhA-lerI, mauda-bhu (mA 4 tanu pANu huDukka (mA 5 me bhugatanu pAya cha) kalA mA vizeSa che) kAhUla-mA 5 4 mabhu4 ong ! Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 aupapAtika sUtre IsI ucchaMga-visAla-dhavala-daMtANaM kaMcana - kosI-paviTTa-daMtANaM ka vaNa-maNi-rayaNa-bhUsiyANaM vara- purisA - rohaga- saMpauttANaM asayaM gANaM purao ahANuputrIe saMpaTTiyaM / tayANaMtaraM caNaM saccha'Iso tugANa' IpattuGgAnAm = manAgulatAnAm, 'IsI- ucDaMga-visAla-dhavala - datANa' iSaduHsaha - nigAla-pAla - dantAnAm - IpadutsaGge = madhyabhAga nigAlA alpavayaskavAt, tathA dhavalA dantA yeSA te dhavaladantA, tata padadvayasya karmadhAraya, tepAm, 'kaMcaNa- kosI paviTTha datANa' kAzcana - koza praviSTa-dantAnAm, kacaNa-maNi- rayaNa-bhUsiyANa' kAJcanamagirAna-bhUSitAnAm, 'para- purisA roDaga - sapauttANa' vara puruSA''rohaka samprayuktAnAm ghara puruSA zreSTha purupAthAmI - ArohakA tai samprayuktAnAm = yuktAnAm, etAdRzA- 'gayANa' gajAnAm=hastinAm, 'aTThasaya' aSTagatam = aSTAdhika zatam, 'purao ahANuputrIe sapaTThiya' purato yathAnupUryA samprasthitam / atha rathAnA varNanamAha - ' tayANatara' ityAdi / ' tayANatara IsI-uccaga-visAla-dhavala- datANa kacaNa-kosI-pari-datANa kacaNa-maNi-rayaNa-bhUmiyANa vara- purisA-rohaga-sapauttANaM aTThasaya gayANa purao ahANuputrIe sapaTTiyaM) inake bAda Age Age 108 hAthI cale, ye hAthI anpadatavAle the, pUre dAta inake vAhira nahIM nikala pAye the / kiMcit madagAlI the / thoTe hA U~ce the, adhika nahA, inakA madhyabhAga bhI adhika vizAla nahIM thA / dAta inake ayata gharala the / inake dAtoM me sona kI soliyA~ pahanAyI gayI thIM / ye suvarNa eva maNiratnoM se vibhUSita ho rahe the / inake Upara zreSTha puruSa baiTha hue the / (tayANatara ca Na sacchattANaM sajjhayANa saghaTANa sapaDAgANa saMtoraNavarANa saNadidhosANa sa- khikhiNI - jAla - parikkhittANa hemavaya-citta I mattA IsIgANa IsI-ucchaga visAla dhavala datANa kaMcaNa kosI pani dUtANa kacaNamaNi-rayaNa bhUrsiyANa vara purisA-rohA sapattANa aTThasaya gayANa purao ahANupuvIe sapaTThiya) tyA2pachI bhAgama bhAga 108 hAthI yAdayA bhI hAthI satya haatvALA hatAtenA dAta pUrA bahAra nIkaLelA nahAtA (cit mazALI hatA thADAka ucA hatA mar3e nahi temanA pIThanA bhAga vadhAre paheALe nahAtA temanA dAta bahu dheALA hatA temanA dAtamA seAnAnI kheALA paherAvI hatI teo suvaNu temaja maNiratna vaDe vibhUSita banyA hatA temanA upara zreSTha puruSa beThA hatA ( tayANataraM ca Na sandhattANaM sajjhayANa saghaTANa sapaDAgANa satoraNavarANa sadighosANa sa-siMkhiNI - jAla - parikkhittANa hemayaya-citta-tiNisa-vaNa- Yu Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyupaniNo-TIkA sa. 89 bhagavAnArtha pRNiyamya gamanama lihavatta-maMDala-dhugaNaM AiNNa-vara-turaga-saMpauttANaM kusala-naraccheya-sArahi-susaMpangahiyANaM battIsa-toNa-parimaMDiyANaM sakaMkar3avaDeMsagANaM sacAva-sara-paharaNA-varaNa-bhariya-juncha-sajANaM asayaM mRtamayugagAm / 'Aiga - ghara - turaga - saMpauttANa' AkArya - gharasugga-manprayuktAnAm - yonitottama jAnimadaghoTakAnAm, 'amara-nara-paya-sArahimusaMpaggahiyANa' kugara-nA-Theka-sAgara-mumampragRhItAnAm-sugaThanaga cinapuramA eva ye DekA nipuNA mAgyaya te musampragRhItAnAma-maccAritAnAma / 'yattIsa-toraNa-parimaMDiyANa' dvAriMzattoragarimaNDitAnA-togNAni arthagartuga''gagi dvAgiteMdrAtriMgamadAyaka togNa pandanavAra parimaNTitAnA, pranigya dvAtriMgadAndranavAgaNi mantIni mAtra / 'mATaraTeMmagANa' makA'tamAnAm-kadayA kAcA , apanamakA giranAgAni 'Topa' iti prasiddhA , ta yukA makadAratamakA teSAm-'macAvasara-paharaNA-caraNa-mariya-juddha-manAnA' macApa-ara-prahamA-SSI]- mRta - yuddha-manAnAma-cApa mahitA zaga, macApAga prahagNAnimagAdIni, AcaraNAnihAI (AThaNNa-cara-turaga sapauttANa) inameM jo poTe jotana ma Aye ye ra nahuna hI uttama jAti ke the / (kumala-nara-ya-mArahi-gusaMpaggahiyANa) inake jo mAgyI ye ve azva cAlana kiyA ma piTIra nipuga ya ya hI inhe cA raha ya / (pattIma-toraNa-parimaDiyAga) prayeka gyoM para vattIma 2 vandananA bhI duI thiiN| (makakaDavaTeMmagANa) unama kavaca aura gigvAga-goda ke Topa mA gaye hue the / (macAra-para-paharaNA-caraNabharipa-judra-mannANaM) re mana gya cApa-anupa, Ara-bAga, prahagNa hathiyAra [ bhAragga-DhAla AdikA me maMhue , ana dekhana vAlA ko me mATama paTane ye ki mAno tamanA ghosanA mara bharata tamA na ta (mAiNNa nagnuggamapauttANa) tamA napAmA mAlyA nA ta ma ta tinA hatA (kumala para-ra-mArahi-gumapamAhiyANa) tanA mAya nA ta athacAlana kiyAnA vizeSa nipuNa hatA, teo temane calAvatA hatA (battIma-toraNa-parimaDivANa) pratye. yAnA 64 patrIya patrI vanamA pAyI jI (mAsTaramagANa) tabhA paya mane ziprAr-adlnA TA5 parya gaNetA utA (ma-cAra-sara-paharaNA-gaNa-magyi-juddha-maranANa) se gayA 4 cApa-vanupa, zaraANuM, praharavuM-hathiyAra temaja Ava- dAla AdithI Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 ghosaNaM sakhikhiNIjAlapariskhittANaM hemavaya-citta-tiNisa-kaNaga- Nijatta dAruyANaM kAlAyasa -sukaya- Nemi jaMta kammANaM susi ma 'paNa vAra " vAdyavizeSa 9, 'uso' yA cAraze 10, 'sahI' samo' patha dvA-tana pAva-paTa 'Dhola' uti prama | 'sa-sisiNI-jAlaparabattA' samiti gI - jAla - - parivitAnAm- sara kiriyAgi =NTikAbhi sahita yajjAlaka=AbharaNavizeSa tena jAlakena parikSimA = suzobhitAmtapAm, 'Demanaya-citta-teNisakaNaga- Nijjutta-dAruyANaM' hemayata-citra- tainiga - kanaka- niyukta - dArakANAm hemavatAni= himanadagirisambhUtAni, citrANi= nicitAgi, tainazAni= tinazanAmakatarasambadhIni, kanakaniryuktAni = suvarNasacitAni, dArakANi= kASThAni yeSu ratheSu teSAm, 'kAlAyasa - mukayaNemi jatakammANa' kAlAyasa sukRta-nemi yantra-karmaNAm - kAlAyasena= karkazalauhana suTu kRta neme ==cakradhArAyA yantrakarma = baghana kiyA yeSA te tathA tepA karkagalohasampAditanemiM - bandhananadrAnAm, 'susiliTTha-patta-maMDaladhurANa' sulliSTa - vRtta - maNDala - burANAm - suSThu miSTA vRttamaNDalA antagolAkArA dhUryepA te tathA tepA dRDhaghaTitapaTaha - Dhola | ina bAraha prakAra ke vAdinoM se viziSTa ye ratha the / ina para jo jAlaka 1 - AbharaNavizeSa sajAne me Aye the, athavA ina rathoM meM jo jAliyA thIM vesana kSudra -choTI choTI ghaTiyoM se yukta thIM / inase rathoM kI zobhA me adhika vRddhi ho rahI thI / ye ratha jisa kASTha ke bane hue the, vaha kASTha tinaga nAmakA yA / yaha himavata giri se magAyA gayA thA aura bahuta sundara thA / isa kASTha ke Upara suvarNa kA kAma kiyA huA thA / ye ratha inhIM kAroM ke bane hue the / inake pahiyoM para majabUta lohe ke paTTe caDhAye hue I the (susili datta maMDala dhurANa) inakA dhurAye bahuta hI majabUta eva gola AkAra kA thiiN| vAdyavizeSo' blatanu vAklu, yaza-vAmanu vAdyavizeSa, za Na, mane mArabhu paNavapaTaha-Dhola A mAreya ajaranA vAnitrodhI viziSTa yA ratha to tenA 52 je jAla. bhaNavizeSa sajAvavAmsa AvyA hatA, athavA A ndhAmA je jALI hatI te badhI kSudra-nAnI nAnI ghaTaDIovALI hatI enAthI rathAnI ze|bhAmA adhika vRddhi thatI rahetI hatI A ratha je lAkaDAnA anAvyA hatA te lAkaDA tinaza nAmanA hatA e himavata girithI magAvelA hatA ane bahuM ja sudara hatA A lAkaDAnI upara suvarNanu karavAmA Avelu hatu e ratha A ja lAkaDAnA anAvyA hatA temanA paiThA upara bhabhUta soDhAnA thaTTA thaDAcyA hatA (musiliTTha-vatta-maDala-dhurANa) kAma aupapAtitra sUtre - Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rememe m m poyUpapaNI TokAsa 50 magaradarzanArtha kuNikampa gamanam mUlamta e NaM se kUNie rAyA hArotthaya-sukayaraDaya-vacche kuMDalaujjoiyANaNe mauDadittasirae NarasIhe paravaI pariMde Naravasahe maNutharAyavasahakappe amahiyaM rAyateyalacchI TIkA-tae Na se' ityAdi / 'tae Na' tatastadanantaram aSTamaGgalagRhoMgnihayagajAdinasthAnAnantara balla 'me kRgie rAyA' sa kUgiko rAjA 'hArotyayamurupa-sTaya-vacche' hAgavastRta sukUna-ratiTa-vakSA hAgavastRta hAraprAvRtta, mukRta:nucitam ataeva ratidam-prItipraTa va hRdayadezo yasya sa tathA, 'kuDala-ujjoiyAgaNe kuNDaloyotitA''nana , mukuTanIgiraka , 'NarasIhe / narasiMho, 'garavaI' narapati , 'gariMda' narendra 'garavasahe' naravRSabha - anIttarAryabhAranihika yaat| 'maNuya 'tae Na se kRNie rAyA' iyAdi / (tae Na) isake bAda (se kRgie rAyA) vaha kUgika rAjA ki jinakA vakSasthala (hArAMtyaya-mukaya-rAya bacche) hAge se byAna, suracita aura ratida-prItiprada yA, (kuMDalaunloiyANaNe) jinakA mugakuTaloM kI AbhA se adhika dAmimpanna horahA thaa| (mauDatti-sirae) mukuTa dhAraNa karane se jinakA mantaka muzobhita ho rahA thA / (garasIha) jo manuSyoM meM miha jaise the / (garabaI) jo manuSyA ka tvAmI the, kyoM ki hara taraha se unakA pAlana-poSaNa karate the| isIliye (pariMde) jo narA meM indra jaise the| (garavasahe) jo naga meM vRpamasamAna the, kyoM ki ye apane Upara jo kArya lete the use apazyameva pUga karate the / (maNuyarAya-vasaha-kappe) mAnavA ke gajAA ke bhI jo rAjA-cakravatI-jaise 'tae Na se kUNie rAyA' patyAdi (tae ) tyAra pachI (me kRNie rAyA) te diDa Pinnu 16 - P4 (chatri) (hAgetyaya-suphaya-raiya-bacche) hArathI vyAsa, surathita sane prIti tu (kuDala-ujjoiyA-gaNe) bhanu bhupa unI mAlAza paDe piMDa hAsimapanna 45 chu tu (mauDa-ditta-siraNa) bhuTa dhAraNa pAthI renu bhanna suzobhita yaI tu (NAsIhe) 2 manuSyAmA siMha para khatA, (garasaha)2 manuSyAnA pAmI hatA, ubha72 taDayA temanu pAlana-poSaNa karatA hatA AthI (9) teo narenA idra jevA ont (garavasahe) 2 zyAmA vRSama-samAna nA to pAtAnA 7522 Arya detA te satyameva 53 utA itA (maNuparAya-vasahaH me-m--- mera man Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupamAnisale rahANaM purao ahANupubIe saMpaTiyaM / tayANaMtaraM caNaM asi. satti-kuMta-tomara-sUla-laula-bhiDimAla-dhaNu-pANi-sajaM pAyatANIyaM purao ahANupubIe saMpaTiyaM // sU0 49 // iti prasiddhAni, tairbhUtA , ataera yudrAya isa sammAntepA rahANe' rathAnAm 'aTThamaya' aNTAtam aSTAdhikazata 'purao ahANupuJcIe saMpadviya' purato yathAnupUrtyA samprasthitam / atha padAtisainyavarNanamAha-' tayANatara caNaM' ityaadi| tadanantagca gala 'asi-sattikuta-tomara-mUla-laula-bhiDimAla-dhaNu-pANi-saja' asi-zakti-yunta-tomara-- zUla-lakuTa-bhindipAla-dhanu -pAgi-sanam-asi sana , zakti =anavizeSa, kunta - bhalla , tomara nANavizepa , zUlam ekazUlam-'parI' iti prasiddham, 'laula' laku ra yaSTi , 'bhiDimAla' mindipAla -alavizeSa , ' gophaga' iti bhASAprasiddha , dhanuprasiddham , etAni pANI harate yasya tat tathA, taca tat sajja ceti samAsa , tAdRzam , pAyattANIya' padAtyanIkam padAtisainyam, 'purao ahANupulIe saMpaDhiya' puratA yathAnupUrdhyA samprasthitam // sU0 49 // ye yuddha ke maidAna meM jAne ke liye hI taiyAra kiye gaye hai, aise (rahANaM aTThasaya) 108 eka sau ATha ratha (purao) Age 2 (ahANupuccIe) yathAkrama se (sapaTThiya) calane lge| (tayA gaMtaraM ca Na asi-satti-kuta-tomara-mUla-laula-bhiDimAla-dhaNu-pANi-sajja pAyattANIya purabho ahANupubIe sapadviya) inake Age 2 asi-talavAra,zakti-astravizeSa, kunta-bhAlA, tomara--astravizeSa, zUla-carachI, lakuTa-lAThiyA, bhiDimAla-bhindipAla-gophaga aura dhanuna ye sara tinake hAthoM meM the, aise padAtisainya anukrama se calana lage |suu 49 // bharelA hatA AthI jenArane emaja lAge ke jANe yuddhanA medAnamAM javA bhATe 4 taiyAra ryA cha mepA (rahANa aTrasaya) se mAra 108 25 (purao) 1200 1 (ahANupuvvIe) yAmathI (sapaTriya) yAsA jyA (tayANatara ca Na asi satti-kutta-tomara-sUla laDala-bhiDimAla-dhaNu-pANi-sajja pAyattANIya purao ahANupuyIe sapaTTiya) temanI mA mA asi-depA2, zaThita-vizeSa, anta mAsA, tabha2-masAvizeSa, zUla-24I, saTa lAkaDIo, bhiDimAla-bhi dipAla-gaNuM ane dhanuSa e badhA jenA hAthamAM hatA evA padAtinya anukrame cAlavA lAgyA (sU 49) Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 poSaSiNo-TImA sU 50 bhagaya darzanArtha kuNikamya gamanam liyAe cAuraMgiNIe seNAe samaNugammamANamagge jeNeva puNNabhadde ceDae teNeva pahArettha gamaNAe // sU0 50 // mUlamta eNaM tassa kUNiyassa raNNo bhaMbhasAraputtassa prathitakIrti , 'haya-gaya-pavara-joha-kaliyAe cAuragiNIe seNAe' hayagajarayapravarayodhaphalitayA caturagiNyA senayA-hayagaMja syai praparayo rathibhirmahArathimi kalitayA yuktayA, catvAri agAni yasyA mA caturadgiNI tayA-yagajara thapadAtirUpaizcaturbhirane mametayA senayA 'samaNugammamANamagge' samanugamyamAnamArga -samanugamyamAno mArgoM yasya sa tathA, 'jeNeva puNNabhadde cehae' yauna pUrNabhadra caiya 'teNeva ' tatraiva pahAretya' pradhAritavAn 'gamaNAe' gamanAya pUrNabhadrodyAna gantu manasi nizcaya kRtavAn ||muu0 50 // 'tae Na' iyAdi / 'tae Na tassa kRNiyassa raNNo bhabhasAraputtassa purao' tata sala tasya kUNikasya gajo bhamasAraputrasya purata 'maha' mahAnta =uccA , 'AsA' azvA -turaTgamA , 'Asavaga' azvavarA-jAtyA gadgAreNa ca varA =aSTA avA samAna Rddhi ke kAraNa vikhyAta kIrtipAle ye (iya-gaya-pavarajoha-kaliyAe cAuraMgiNIe seNAe samaNugammamANamagge jeNeva puNNabhadde cehae teNeva pahAretya gamaNAe) ghoDA, hAthI aura zreSTha yodvAoM se yukta caturagiNI senA se yukta ho jahA~ pUrNabhadra nAmakA udyAna yA usa ora cale / sU 50 // 'tae NaM tassa kRNiyassa raNNo' ityAdi / (tae Na) isake bAda (tassa RNiyassa raNNo bhabhasAraputtassa) bhabhasAra ke puna una kRNika rAjA ke (purao) Aga Age (mahaM AsA) baDe uce 2 ghoDe eva (AsavarA) jAti aura zRgAra se uttama ghoDe calane lage / (ubhao pAsiM NAgA NAga- / gaya-paparajoha-kaliyAe cAuragiNIe seNAe samaNugammamANamagge jeNera puNNabhadde ceie teNeva pahAretya gamaNAe) ghAsa, hAthI mana zreSTha yoddhAmAthI yuti catura giNI senAthI yuta thaI jyA pUrNabhadra nAmanu udyAna hatuM te tarapha yAdayA (sU 50) 'tae NaM tassa pUNiyassa raNoM' tyAhi (tae Na) tyAra pachI (tassa kRNiyassa raNNo bhaMbhasAraputtassa) samasAranA putra te iNi zanI (purao) mA sAmaNa (maha AsA) yA GA! ghAsa tebhara (AsArA) lati tathA zAnthI uttama yAsa nyAlA Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtipatra e dippamANe hatthiAkhaMdhavaragae sakoraMTamallUTAmeNaM chatteNaM dharijamANeNaM seyavaracAmarAhiM uhavvamANIhi 2 vesamaNe ceva NaravaI amaravaisaNNimAe iDDhIe pahiyakittI haya-gaya-pavarajohakarAya-sahakappe' manujarAja-vRpabha-kapa -manugajAnA-ganA tRpamA nAyakAcakranatina taistunya -manAGanyUnatayA mamAna , uttaragaratArdhasyApi mAgne pravRttavAditi bhAra / 'anbhahiya abhyadhika-yayA syAta tathA-rAya-teya-lanchIe' rAjatejoladamyA, 'TippamANe dIpyamAna , 'hatthi-khadha-cara-gae! hasti-rakandha-vara-gata , 'sakAraTamalla-dAmeNa utteNa dharijamANeNa' makoraNTa-mAnya-dAmnA utreNa priyamANena, 'seya-para-cAmarAhiM umdullamANIhi udbhubamANIhiM ' zvetaparacAmarairUddhUyamAnairadryamAnai gobhamAna 'vesamaNe ceva caizravagaDaca lokapAla kuvera Tava 'NaravaI' narapati , 'amaravaisaggibhAra iDDhoe' amarapatisannibhayA=indrasadRzyA mayA, 'pahiyakittI' the / 'cakravartI jaise the'-isakA matalaba yaha hai ki uttara bharatArdha ke sAdhana meM pravRtta hone se cakraratI jaise the / (ambhaDiya rAyateyalacDIe dippamANe) jo rAjasI teja se aura rAjalakSmI se adhika dedIpyamAna the| aise ye Rgika rAjA (hatthi-saMdha-vara-gae) jaba hAthI para baiThe tara inhoM ne apane kAra (sakoraMTa-mala-dAmeNaM utteNa dharijamANeNa) koraTa puSpoM kI mAlAo se yukta chana dhAraNa kiyA, aura inake Upara (seya-vara-cAmarAhi uddhubamANIhiM 2) sapheda camara dulane lage / inase ye (garavaI) rAjA (vesamaNe ceva) kubera ke samAna disane lage / tathA (amaravaisaNibhAe iDaDhIe pahiyakittI) indra ke kappe) bhAsAnA rAjayonA 5 rAta-yavatI 24 utata 'yavatI jevA hatA-enI matalaba e che ke uttara bharatAne svAdhIna karavAmAM pravRtta pAthI yatI' vA tA (abhahiya rAyateyalacchIe dippamANe) jeo rAjasA tejathI tathA rAjalakamIthI adhika dedIpyamAna hatA evA mAthi rAta (hatyi-saMdha-caragae) nyAre hAthI 52 me. tyAre bhae potAnA 652 (sakoraTa-malla-dAmeNa chatteNa dharijjamANeNa) ara pAnI bhAgAmAthI yuta chatra dhAraNa uyu, sane tamanA 52 (seyaparacAmarAhiM uddhabbamANIhiM 2) sa36 yAbha2 DhokA sAyA tanAtha tayA (garavaI) sana (vasamage cetra) umeranA 21 mA ya tathA (amaravaisaNNibhAe iDDhIe pahiyakittI) ghanA kI *dinA thA vidhyAta tavA tasA (haya Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teaNI-TIkA 52 bhagapradarzanArtha kUNikasya gamanam 419 vAla-vIyaNIe savviDDhIe sabvajjuIe savvavaleNaM savvasamudaNaM savvAdareNaM savvavibhUIe savvavibhUsAe savvasaMbhameNa savtra - puppha-gaMdha-mahA-laMkAreNaM savva-tuDiya - sada-saNNiNAyasmai ma tathA / 4 pavIDaya - bAla - vINIe ' ' gravIjita vAlavyajanika - pravIjitApracAritA vAtryajanikA yasmai ma tathA, 'sabbiDDIe' sarvaTrryA= sarvayA udayA | 'sabvajjuIe' sarvathuyA= savAbharaNAnA prabhayA, 'savvANa' sarnabalena = sarvamainyena, 'sanyasamudraNa' sarvasamudayena sarvaparivArAdisamudAyena, ' savvAdareNa ' sarvAdareNa sarvaprayatnena, 'savvavibhUIe' sarvavibhUyA = sarvavaibhavena, 'savva vibhUsAe ' sarvavibhUpayA = sarvavipanepathyAdvidhAraNena, 'savvasaMbhameNa ' sarvasambhrameNa = sarveNa saumukyena=snehmayena cAJcanyenayartha, 'savtra- puppha-gaMra-mallA-lakAreNa ' sarva-puSpa - gan'-mAcyA-'laGkAreNa, 'savtra - tuDiya -saha- sapNiNAeNa' sarva truTita - zanda-maninAdena - sarvanidhAnA truTita|nA = vAyAnA yo zanda tamya maninAdena = pratidhvaninA / ' mahayA aise ve vRNika rAjA (sabviDDhIe) apanI samasta rAjya Rdrise (sabvajjuIe) samasta vastra aura AbharaNoM kI prabhAse (saccavaleNa) apanI samasta senAoM se (sactrasamudraeNa) apane samasta parijanoM se, (savvAdareNa) ADhagmakArarUpa sabhI prajanoM se (savvavibhUIe) apane samasta aizvarya se (savtra vibhUsAe) sabhI prakAra ke vastrAbharaNoM kI zobhA se, (savvamaMbha meNaM) bhaktijanita adhika umukatA se (sanya- puppha-gadha-mallA-lakAreNa) sana taraha ke puSpoM se, saba taraha ke gandha dravyoM se, saba taraha kI mAlAoM se, eva saba taraha ke alkAroM se (savcatuDiya - saha -saNNiNAeNa) sabhI prakAra ke vADhitroM kI madhura dhvani se, tathA - (mahayA = pIe) lenA upara vALanyajana arthAt camara DhoLAI rahyA hatA, evA te IDi ganna (sacciiDIe) potAnI samasta rAjya RddhithI, (madhvajjuIe) subhabhta vastra tathA mAlazonA alAva vaDe, (savvavaleNa) potAnI mabhanta senAo vaDe, ( savvasamudaeNa ) potAnA amla paglina vaDe, (mavyAvareNa ) Aha bhAga 35 bhadhA prayatno vaDe (savyanibhUIe) potAnA mabhanta maizvarya vaDe, (savvabhuisAe) bhAbha ajaranA vastrAlonI zolA vaDe, (savya sabhameNa) bhaktinita atyaMta utsuktA vaDe, (savya-puSka-gaMdha-mallA TaMkAreNa) bhava prakAranA puSpA vaDe, sarva prakAranA gadhadravyeza vaDe, ma prakAranI mALAe vaDe temaja sarva prakAranA va e mactra tuTiya-madda-maNNiNApaNa) sarva aAranA pAni trAnA bhadhura dhvani vaDe, tathA (mahayA iTThIe ) potAnI viziSTa Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 aupatipatre purao mahaM AsA AsavarA 'ubhao pAsiM NAgA NAgavarA piho rhsNgellii| sU0 51 // mUlamta e NaM se kUNie rAyA bhaMbhasAraputte anbhugayabhiMgAre pagahiyatAlayaMTe usaviya-seya-cchate pavIDayasprasthitA , 'ubhabho pAsiM' ubhayo pAyo cAmazigayo 'gAgA' nAgA =mahAnto gajA 'jAgavarA' nAgarA -jA yA gAraMga va varA zreSThA ganA prasthitA , tathA'piTThao' pRSTata = rahasagellI' sthagelIyasamUha mAsthita / 'sagellI' iti samUhayAcako dezIya ganda // sa0 51 / / TokA-nae Na se' ityAdi / 'tae NaM se kRNie rAyA bhabhasAraputte' tata salla sa kRgiko rAjA bhamasArapuna 'abhugayabhiMgAre' abhyudagatamRhAra -abhyudgatapurata prasthita bhRGgAra ='jhArI' iti prasiddha jalapAna yasya sa tathA 'paragAhiyatAlayaMTe' pragRhItatAlavRtta --pragRhIta tAlavRnta yasmai sa pragRhItatAlanta / 'asaviyaseya-chatte' ucchritazvetacchara --'Usaviya' uSTritam-upari vitAnita zveta-dhavala chatra varA) tathA unake donoM tarapha baDe 2 hAthI eva jAti se aura zUgAra se zreSTha gajarAja calne lage, aura (piTTao) unake pIche 2 (rahasagellI) rathakA samUha calA // 51 // 'tae NaM se kRNie rAyA' ityAdi / (tae ) usake bAda (se kRNie rAyA bhabhasAraputte) bhabhasAra ke putra ve kRNika rAjA ki, jinake Age (abhuggabhiMgAre)jana se bharI huI jhAriyA thIM, (paragahiyatAlayaTe) jinake donoM ora pavanapAne ho rahe the, (Usaviya-seya-chatte) jinake Upara zveta chatra dharA huA thA, tathA (patrIdaya-bAla-boyagIe)jinake Upara vAlavyajana athAt camara DhorA jA rahA thA, sAyA (ubhao pAsiM NAgA jAgararA) tathA tamanI mannata mA bhArI hAthI tabha gatithI sAthI zreSTha 101214 yAsAya tayA (piTThao) tabhanI chapAcha (rahasagellI) 2thane samuha yaadye| (sU 51) "tae Na se kRNie rAyA" tyAdi (tae Na) tyA2 pachI (se kUNie rAyA mabhasAraputte) sAnA ra ta iNi zata nA mA10 ( amugNayabhiMgAre ) saresI aariis| tI, (pagahiyanAlayaTe) gI manne mAnya yavana5 mA 2 hA sal, (jasariya-seya-chatte) nA para yeta chatra gharelu tu , ON (pavIiyavAlavIya mamar Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSapiNI-TIkA 53 bhagavadarzanArtha phUNikasya gamanam 221 mRlam-tae NaM tassa kUNiyassa rapaNo capAe NayarIe majhamajheNaM niggacchamANassa vahave atthasthiyA kAmasthiyA bhogasthiyA lAbhatthiyA kibisiyA kAroDiyA kAravAhiyA saMkhiyA cakiyA naMgaliyA muhamaMgaliyA vaddhamANA pUsamANayA TIkA-'tae Na' ityAdi / 'tae Na' tata-campAnagarImadhyena nirgamanA'nantara gvalu ' tassa kRNiyassa raNNo' tasya kRNikasya rAja , 'capAe NayarIe majjhamajheNa niggacchamANassa' campAyA nagaryA madhyamadhyena nirgacchata 'vaha' vahva aneke 'atyatthiyA' arthA'ryikA =dhanArthikA , 'kAmatthiyA' kAmArthikA =sukhArthikA / 'bhogatthiyA' bhogAyikA , 'lAbhatthiyA' lAbhArthikA lAbhA'bhilApiNa , 'kincisiyA' kincipikA =bhANDaceSTAkAriNa -hAsyakarA ityartha , 'kAroDiyA' kApAlikA , 'kAravAhiyA' kAravAdhitA kara eva kAra, tena bAdhitA =rAjakarapITitA , 'saMkhiyA' zATikA gaGkhacAdakA 'cakkiyA' cAkrikA =cakradhArakA 'naMgaliyA' 'tae Na tassa kUNiyassa' ityaadi| (tae Na) usake bAda (tassa kUNiyassa raNNo) usa kUNika rAjA ke (capAe NayarIe majjhamajheNa) capA nagarI ke madhyabhAga se hokara nikalate samaya (vahave atyatthiyA kAmasthiyA) aneka dhanArthiyoM ne-sukhArthiyoM ne-(bhogatthiyA lAbhatthiyA) aneka bhogArthiyoM ne, aneka lAbhArthiyoM ne, (philisiyA) bhaNDaceSTA karane vAlone-ha~sAmajAka karane vAloM ne, (kAroDiyA) aneka kApAliko ne eka prakAra ke bhikSukoMne, (kAravAhiyA) aneka rAjakarapADitoM ne, (sakhiyA) aneka zakha bajAne vAloM ne (caviyA) aneka cakradhAriyone, (naMgaliyA) aneka kRpakoM ne, (muhamagaliyA) aneka zubhAgArvAda tae Ne tasma kRNiyarasa' tyAhiM (tae Na) tyA2 57 (tassa kUNiyassa raNNo) te eNi sanA (capAe NayarIe majjhamajheNa) y|| nagInA madhyabhAgamAthI nItI paNate (bahave asthatthiyA kAmatthiyA) yane dhAthi sAme, mane mAthimAyasumAthibhA (bhogatthiyA lAbhatthiyA) mane sosAthiyAya, mane sAmA dimAge, (kivisiyA) ma uye| 42pApAmArI-hAmI mata 42vAvAjAmAme, (kAroDiyA) mane4 4ApAniye- nA likhumAsa, (kAravAhiyA) mane 22442pAritAme, (sakhiyA) bhane 25 mAvANAmAme, (camkiyA) Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 aupapAtika - eNaM mahayA iDDhIe mahayA juIe mahayA valeNaM mahayA samudaeNaM mahayA vara-tuDiya-jamagasamaga-ppabAieNaM saMkha-paNavapaDaha-bheri-jhallari-kharamuhi-huDaka-muraya-muaMga-duMduhi-Nigghosa-NAiya-raveNaM caMpAe NayarIe majhaM-majheNaM NiggacchaDa // sU0 52 // iDDIe' mahatyA yA 'mahayA jue' mahatyA yutyA, 'mahayA caleNaM' mahatA balenavipulasainyena, 'mahayA samudaeNa' mahatA samudAyena samUhana / 'mahayA vara-tuDiyajamaga-samaga-pacAieNa' mahatA vara-juTita-yamakasamaka-pravAditena-mahatA=bRhatA, varatruTitAnA = zreSThavividhavAdhAnA-yamaphasamajha = yugapapravAditana 'sakha-paNava-paDaha-meMri-jhallari-gharamuhi-huDukkA-muraya-muaga-duduhi-Nigyosa-gAiya-raveNa' zaGkhapaNava-paTaha-bherI-jhallarI-kharamurasI-huDupha-muraja-mRdaGga-dundubhi-nighoMpa-nAdita-raveNa-- zatAdidundubhyantAnA vAcavizeSANA nighoMpasya nAditaraveNa pratidhvaninA campAyA nagaryA madhyamadhyena 'Niggacchai' nirgacchati // sU 52 // iDDIe) apanI viziSTa Rddhi se, (mahayA juIe) apanI viziSTa dhuti se, (mahayA baleNa) apanI viziSTa senA se (mahayA samudaeNaM) apane viziSTa parijanoM se (mahayA-vara-tuDiyajamaga-samaga-pavAieNa) eka hI sAtha bajane vAle gajoM kI manohara mahAsvani se, tathA (sakha-pagava-paDaha-bheri-allari-kharamuhi-huDuka-muraya-muaga-duMduhi-NigyosaNAiya-raveNa) zakha, paNava, paraha, bherI, jhallarI, kharamukhI, huDukka, muraja, mRdaGga evaM dundubhi ke niryApa kI pratidhvani se zobhita hote hue (capAe NayarIe majjhamajjeNa Nigacchada) campA nagarI ke bIco-bIca se hokara cale / / sU 52 // saddhi', (mahayA juIe) pAtAnI viziSTa pati, (mahayA caleNa) potAnA viziSTa senA 43, (mahayA samudaeNa) potAnA viziSTa parisanA paDe, (mahayA ghara-tuDiya-jamagasamaga-pavAieNa) asAthai pAtA pAlanA bhanAi2 mahA ni 43, tathA (saMkha paNara paDaha-bherI jhallari-gharamuhi-huDuka-muraya-muaga duduhiNigyosa jAiya raveNa) zabha, pazupa, 58, lerI, yasarI, bhubhI, hu, bhana, bhUsa, tebha linA nidhopanI pratidhvani polatA (capAe NayarIe majha-majJaNa Nigacchai) yA nagarInA payA-paya 24ne yAdayA (bhU 52) Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSayapiNI TIkA s 53 bhagavadarzanArtha kUNikasya gamanam dara jaya jaya NaMdA / jaya jaya bhaddA ! bhaI te, ajiyaM jiNAhi, jiyaM ca pAlehi, jiyamajhe vasAhi / ido iva devANaM, camo Dava asurANaM, dharaNo Dara nAgANaM, caMdo iva tArANaM, bharaho iva janAna-dati nanda , tamanbopana ha nanda jaya jaya vijayagAna bhana / 'jaya jaya bhahA' jaya jaya bhadra / he bhadra kalyANamvarUpa ' vijayamya / 'bhadda te' bhadra tubhyamastu / 'ajiya jiNAhi' ajita jaya-ajita degAdika jaya, 'jiya ca pAlehi jita ca pAlaya, 'jiyamajhe vasAhi' jitamadhye vama / tathA tvam 'ido iva devANa' indra dava devAnAm, 'camaro ra amurANa' camara iva-etannAmaka indra dava asurANAm suraviropinAm, 'yaraNo iva nAgANa' dharaNendra iva nAgAnAm, 'caMdo dava tArANa' candra dava tArAgAm, 'bharaho iva maNuyANa' marata Tava manujAnAm, 'vahada vAsATa' bahUni vapAgi, 'vaha vAsasayAi' vahani varSAtAni, 'bahUi vAsasahassAda' bahuni varSamavANi, jaya bhaddA) ha nanda-manuSyoM ko apAra Anada pradAna karanevAle svAmina ' ApakI jaya ho jaya ho / he bhadra |-klyaannmvruup / Apa sadA vijayazAlI rahe / (bhadda te) ApakA sadA kalyANa ho / (ajiya jiNAhi ) Apane jisako nahIM jAtA ho, usa para vijana kA / (niya ca pAlehi) jimako Apane jItA hai usakA pAlana kreN| (jiyamajjhaM sAhi) jIte hue pradeza meM madA ApakA nivAma rahe / (hado ica devANa, camaro iva amurANa, dharaNo iva nAgANa, cado va tArAga, bharaho iva maNuyANa) devoM meM candra kI taraha, amurga meM camarendra kI taraha, nAgakumAge me dharaNendra kI taraha, tAgaoM me cadra kI taraha aura manuSyoM meM bharata kI taraha Apa (bahaha vAsAdaM yahaI vAsasayATa vaharhi *tuti utA 2mA prA uDavAnI prAma jyoM (jaya jaya NadA jaya jaya bhaddA) nada-manuSyane apAra Anada ApavAvALA svAmin ! ApanI jaya ho mya / -syA 135 / mApa mahA viyazAlI 2 / / (bhadda te) mApanu sahI isyA ho (ajiya jiNAhi) mApe ne na tyA DAya tanA 652 vizya bhegA (jiya ca pAlehi) 2 mAghe tyA Deya tebhanu pAlana / (jiyamAjhe ghasAhi) mA pradezamA mahA Apane nivAsa 2 (ido iva devANa, camaro ina asurANa, dharaNo ina nAgANaM, caDho iva tArANa, bharaho ina maNyANa) devobhA dranI bha, masurobhA yamarenI bha, nAgabhAgamA ghaNekanI jema, tAgamA cadranI jema ane manuSyamA bhagnanI jema, mA5 (bahUI vAsAi vahaI vAsasayAi gai vAsamahammAi) ! 52mA bhuSA, Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - karara khaMDiyagaNA tAhiM iTAhiM katAhiM piyAhiM maNuNNAhiM maNAmAhiM, maNAbhirAmAhiM hiyayagamaNijAhi vaggRhi jaya-vijaya-maMgalasaehi aNavarayaM abhiNaMdaMtA ya abhitthuNaMtA ya evaM vayAsIlAgalikA =karSakA 'muhamagaliyA' mukhamagalikA --mugpe madgala yeSAmasti te mugyamanalikA =zubhavacanavATakA , ' baddhamANA' barddhamAnA skandhepyAropitA purapA, 'pUsamA NavA' puSyamAnavA =mAgadhA , 'saDiyagaNA' saNDikagaNA -chAtrasamudAyA / ete sarve 'tAhi ' tAbhi =vivakSitAbhi , 'iTAhi / iTAbhirvAnchitAbhi , 'katAha ' kAntAni - kamanIyAmi , 'piyAhi / priyAmi , 'maNuNNAhiM' manojJAbhi =sundaratayA mano'nuvUlAbhi , 'maNAmAhi' mano'mAbhi -manasA anyante-gamyante iti mano'mAstAmimanasA'vagamanIyAbhi -hRdayAhlAdakatvAt , 'maNAbhirAmAhi ' mano'bhirAmAbhi , ' vaggRhi' vAgbhi 'jaya-vijaya magala-saehiM 'jaya-vijaya' ityAdibhirmaGgalakArakavacanagatai 'aNavasya ' anavaratam , 'abhiNadaMtA ya' abhinandayantazca, 'abhityuNatA ya' abhiSTubantatha te pUrvoktA arthA'rthikAdayo virudAvalIpAThAdinA rAjAna prasAdayata 'era bayAsI' evamavAdipu -'jaya jaya NadA' jaya jaya nanda ! nandayati Anandayati dene vAloM ne, (vaddhamANA) kadhoM para baiThe hue aneka purupoM ne, (pUsamANayA) virudAvalI bolana vAloM ne (saMDiyagaNA) chAugagoMne (tAhiM iTAhiM katAhiM piyAhiM maNuNNAhi maNAmAhi magAbhirAmAhi) apanA 2 bhASA ke anusAra iSTa, kamanIya, priya, manojJa, hRdayAhATaka, manobhirAma (hiyayagamaNijjAhi) eva hRdayagama (vaggUrhi) vacanoM se (jayavijayamaMgalasaehiM ) ki jiname jaya aura vijaya ke hI magalakAraka zabdoM kA samAveza thA, (agavaraya) acchI taraha (abhiNadatA pa abhityuNatA va eva vayAsI) abhinana eva stuti karate hue isa prakAra kahanA prArama kiyA-(jaya jaya NadA jaya mana yadhAmAya (nagaliyA) mana mer3atAme (muhamagaliyA) gane zubhAzAvAda pApAjAyA (vaddhamANA) 45 52 meDesA mana 53SAme (pusamANayA) sihAvalI manAsasANe (saDiyagaNA) chAtragAme (tAhiM iTAhiM katAhiM piyAhiM maNuNNAhiM maNAmAhiM maNAbhirAmAhi) pAtapAtAnI lASAmanusAra 7, damanIya, priya, manAza, dhyAsa, manonigama, (hiyayagamaNijjAhiM) tebhA ya ma (vaggUhi) kyA dAsa (jaya vijaya magalsaehi) mAya ane viyanA m4|24 20honA samAveza ho, (aNa gharaya) sArI rAta (abhiNadatA ya abhitthUNatA ya eva vayAsI) malina ina tamA Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNo-TIkA sa 53 bhagavadarzanArtha phUNikasya gamanam 45 . kavvaDa-doNamuha-maDaMva-paTTaNa-Asama-nigama-saMvAha-saMnivesANaM AhevaccaM porevaccaM sAmittaM bhaTTittaM mahattaragataM ANA-IdroNamukha jalasthalapathopetam , maDambama-avidyamAnAsanagrAmAntaram, 'paTTaNa pattanam jalapathena sthalapayena vA nirgamapravezo yatra tat pattanam , yayA kAJcIto mumbApurI, yadvA-jalapayenaiva nirgamapravegau na tu sthalapana, yathA-bhAratAd AglarAjadhAnI 'igleNDa' iti prasiddhA, tat, kiMca-sthalapayanaiva nirgamapragau na tu jalapayena tata, etat sarva pattanamucyate / yadvAyatra sarva vastu lanyate tat pattanam / Azrama =tApamAdyAvAsa , niMgama =yANiyapradhAna nagaram , saMvAha =kRpIvalAnA dhAnyarakSaNasthAnam , : niveza =sArthakaTakAdInAmuttaraNasthAnam / tepAm-'Ahevacca' Adhipa yam , 'porevaca' paugevRttyam=purovartivam-agresaratvam 'sAaisI vastiyA ke, seTA ke-dhUli ke prAkAra se parivaSTita bastiyA ke, kIToM ke-sAmAnya nagaroM ke, droNamusau-jalamArga eva sthalamArga se yukta pradezoM ke, maDamyo-jinake AsapAsa dUsare grAma nahIM hote haiM aise pradezoM ke, pattanA ke-jahA jalapaya se bhI eva sthalapatha se bhI AnA-jAnA hotA hai, jaise kagaeNcI se bambaI, athavA jahA sirpha jalamArga se hI AnAjAnA hotA hai, jaise bhArata se iTsalainTa, athavA sthalamArga se hI jahA AnA-jAnA hotA hai, ye sabhI pattana kahalAte hai / athavA samasta vastuoM kA lAbha jahA hotA hai vaha bhI pattana hai, aise pattanoM ke AzramoM ke arthAt tApasa Adi ke AvAsoM ke, nigamoM ke arthAt vyApArika nagaroM ke, svAhI ke jaryAt kimAnoM ke dhAnya Adi rasane ke sthaloM ke, tathA manivegoM ke athAt sArthavAha aura senA Adi ke utarane ke sthAnoM ke Adhipatya ko, pauravRtya ko apresaratvako, svAmina ko-prabhuva ko, unake bhartRva ko-popakava ko, unameM maha peTonA-dhUja (mATarI)naprArathI parivarita pastImAnA, umaTAnA-sAmAnya nagaranA, droNumukhanA-jalamArga temaja sthalamArgathI yukta pradezanA, maDabenA-jenI AsapAsa bIjA gAme na hoya tevA pradezonA, pattanA-jyA jelamArgathI temaja sthalamArgathI paNa AvI jaI zakAtu hoya jemake karAMcIthI mubaI, athavA jyAM mAtra jalamArgathI ja AvI jaI zakAya, jemake bhAratathI IgalADa, athavA mAtra sthala mArgathI ja jyA jaI AvI zakAya te badhA pattana kahevAya che, athavA amasta vastuonI prApti jyA thaI zake te paNa pattana che evA pattanonA, AzramonA arthAt tApasa AdinA AvanA, nigamanA arthAt vyApArika nagaranA, sa vAhonA arthAt kheDutenA dhAnya Adi rAkhavAnA sthaLonA, tathA sanivezanA arthAt sArthavAha ane senA AdinA utaravAnA sthAne nA Adhipatyane, pauravRtyane - agresara Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 aupapAtikamA maNuyANaM, vahUI vAsADaM vahuI vAsasayAI bahUI vAsasahassAI aNahasamaggo hatuTTo paramAuM pAlayAhi, iTTajaNasaMpaDivuDo caMpAe NayarIe aNNesi ca vahUrNa gAmA-gara-Nayara-kheDa-- 'aNahasamaggo' anaghasamagra , anapazcAsau samanazceti vigraha , niSpApa paripUrNasampattiparivArAdimi sampannazca, yadvA-anaghena-puNyena samagra =pUrNa , yadvA-na aghasamagra =anaghasamagra =sarvavidhapAparahita ityartha , 'hadvatado' dRSTatuSTa san 'pAlayAhi' pAlaya 'paramAu' paramAyu --paramam utkRSTam-apamRtyuvarjitamasaNDita pUrNamAyu , tathA-'iTa-jaNa-saMpakhuiDo' iSTajanasamparivRta -parivArAdisameta , campAyA nagaryA, 'aNNesiM ca vahUrNa gAmAgara-gayara-kheDa-kabaDa-dogamuha-maDava-paTTaNa-Asama-nigama-saMvAha - sanivemANa' anyepAca bahUnA grAmA-''kara-nagara-kheTa-kaTa-droNamukha-maDamba-paTanA-''zrama-nigama-svAha-nivegAnAm-tara-grAma -sAdhAraNajanavAsasthAnam, Akara = lapaNA-- disambhavasthAnam , nagaram avidyamAnakaram , kheTa-dhUlIprAkArayeSTitam, karvaTa-kunagaram, vAsasahassAI) bahuta varSAMtaka, bahuta saikaDoM varSoM taka, bahuta hajAra varSoM taka (aNahasamaggo) pUrNa puNyazAlI rahate hue athavA paripUrNa sampatti eva parivAra Adi se spanna athavA sarvanidhapAparahita hote hue (hatuTTo paramAu pAlayAhi) sadA Anada aura stoSa ke sAtha akhaNDa Ayu bhogave / (iTTha-jaNa-sapaDivuDo capAe NayarIe aNNesi ca bahUNa gAmA-gara-Nayara-kheDa-kabaDa-doNamuha-maDava-paTTaNa-Asama-nigama-savAha-sanivesANa AhevaJca porevaJca sAmitta bhaTTitta mahattaragata ANAIsaraseNAvaca kAremANe pAlemANe) iSTa janoM se parivRta hote hue Apa capAnagarI ke tathA aura bhI bahuta se gAMvoM ke, Aphara-lapaNa Adi ke utpatti sthAnoM ke, nagaroM-jiname kara nahIM lagatA ho ghA se 44 paraso sudhI, 5 2 prse| sudhA (aNahasamaggo) pUrNa puNyazAlI rahelA athavA paripUrNa Apatti temaja parivAra AdithI sa panna athavA sazata pAparahita 2utA (havatuddo paramAu pAlayAhi) sahA mAna tathA satoSapUrva 4 a57 mAyu sAgavA, (idrajaNasapaDivuDo caMpAe NayarIe aNNesiMdha bahUNa gAmA gara-Nayara-kheDa-kavvaDa-doNamuha-maDaya-paTTaNa-Asama nigama saMvAha-sannivesANa Ahevanca porevacca sAmitta bhaTTitta mahattaragatta ANAIsara seNAvacca kAremANe pAlemANe) 2 bhAsA 43 parikRta (visarAyasI) mAya ca pAnagarInA tathA bIjA paNa ghaNA gAmanA, AkarenA-lavaNa AdinA utpattisthAnanA, nagaranA-jemAM kara na levAtuM hoya evI vastIonA Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavaSiNo TIkA va 53 bhagavaddarzanArthaM kRNikasya gaganam re " kavvaDa - dorNamuha-maDava - paTTaNa - Asama - nigama-saMvAha - saMnivesANaM AhevaccaM porevacca sAmittaM bhaTTittaM mahattaragataM ANI - IdroNamukha= jalasthala pathopetam, mahamnam = avidyamAnAmannagrAmAntaram 'paTTaNa' pattanam = jalapa - dhena sthalapathena vA nirgamapravezI yatra tat pattanam, yathA kAJcIto mumbApurI, yadvA-jalapathenaiva nirgamapravezo na tu sthalapathena, yathA - bhAratAd AglarAjadhAnI 'iMgleNDa' iti prasiddhA, tat, kica- sthalapayenaiva nirgamapravezau na tu jalapathena tat, etat sarvaM pattanamucyate / yadvAyA sarva vastu labhyate tat pattanam / Azrama = tApasAdyAvAsa, nigama = vANijyapradhAna nagaram, svAha = kRSIvalAnA dhAnyarakSaNasthAnam niveza = sArthakaTakAdInAmuttaraNasthAnam / tepAm' Ahevacca' Adhipa yam, 'porevaca' paugenRtyam = puro partitvam - apraisara bama 'sAaisI bastiyA ke, greToM ke dhUtri ke prAkAra se pariveSTita bastiyoM ke, karnaTA ke - sAmAnya nagaroM ke, droNamusA - jalamArga eva sthalamArga se yukta pradezoM ke mammoM-jinake AsapAsa dUsare grAma nahI hote haiM aise pradezoM ke pattanAM ka - jahA jalapatha se bhI eva sthalapatha se bhI AnA-jAnA hotA hai, jaise karA~cI se nam, athavA jahA sirpha jalamArga se hI AnAjAnA hotA hai, jaise bhArata se igalainTa, athanA sthalamArga se hI jahA AnA-jAnA hotA hai, ye sabhI pattana kahalAte haiM / athanA samasta vastuoM kA lAbha jahA hotA hai vaha bhI pattana hai, aise pattanoM ke, AzramoM ke arthAt tApasa Adi ke AvAsoM ke, nigamoM ke arthAt ' vyApArika nagaroM ke, sanAhoM ke athAt kisAnoM ke dhAnya Adi rasane ke sthaloM ke, tathA sanivezoM ke athAt sArthavAha aura senA Adi ke utarane ke sthAnoM ke Adhipatya ko, pauravRtya ko agresaratvako svAmiya ko prabhutva ko, unake bhartRtva ko - poSakaca ko, unameM mahabheTonA-pUja (bhATI)nA AhArathI pariveSTita vastIzaunA, ThagaTonA-sAmAnya' nagarAnA, droNumukhAnA-jalamArga temaja sthalamArgathI yukta pradezeAnA, maDha enA-jenI AsapAsa bIjA gAmeA na haiAya tevA pradezeAnA, pattanAnA--jyA jelamArgathI temaja sthalamAthI paNa AvI jai zakAtu hAya jemake karAMcIthI mu khai, athavA jyA mAtra jalamArgathI ja AvI jai zakAya, jemake bhAratathI iMgalADa, athavA mAtra sthUla mAthI ja tyA jai AvI zakAya te badhA pattana kahevAya che, athavA samasta vastuonI prApti jyA thaI zake te paNa pattana che evA pattanAnA, AzrameAnA arthAt tAparA AdinAM AvavAnA, nigamAnA arthAt vyApArika nagarAnA, savAhonA arthAt kheDu teAnA dhAnya Adi rAkhavAnA sthaLAnA, tathA sanivezeAnA arthAt mA vAha ane cenA AdinA uttaravAnA sthAneAnA Adhipatyane, pauravRtyane - agresara Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 opapAtikatra - - sara-segAvaccaM kAremANe pAlemANe mahayA-haya-naTTa-gIyavAiya-taMtI-tala-tAla-tuDiya-ghaNa-muaMga-paDu-ppavADayaraveNaM viulAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharAhitti kaddu jaya jaya sadaM pauMti / / sU. 53 // mitta bhahita mahattaragatta' svAmiva-abhuvam, bhartRvama-popakacam, mahattarakAvam nAya phatvam , 'ANA-Isara-seNAraca' AjJezvara-senApa yam-AjJezvara AjAgara senApati ya sa AjJezvarasenApati , yasyAjJAmupAdAya senApati svakArye pravartate sa ityartha, tanya bhAvastatva tat 'kAremANe' kArayan 'pAlemANe pAlayan prajAjanAn rakSan 'mahayA , haya-na-gIya pAiya-tatI-tala tAla-tuDiya-ghaNa-muaMga-paDDu-pavAiya-raveNa mahatA ahata-nATya-gIta-vAdira-tantrI-tala-tAla-tauryika-dhana-mRdaGga-paTu-pravAdita veNa-mahatA-dINa, ahatam avyavacchinna yanATyanATapham tatra yad gIta-gayam, vArivAdyam , tathA tantrI vINA, talatAlA -hastAsphoTA , tauyikam=opavAghasamudAya , -dhanamR-- dana meghanad dhvanikArako mardala -etatsarva samudita paTupravAdita-dakSapuraphamyAdita tasya rakheNa-nAdena-Anandita iti gamyate, tayAbhUta san 'viulAI' vipulAni atyadhittarakatva-nAyakava ko, eva AjJezvarasenApatya ko-senApatiyoM ke AjApradatvarUpa adhikAra ko (kAremANe pAlemANe) karAte hue, pAlate hue esa sadA (mahayA-'haya-naTTa-gIya cAiyatatI-talatAla-tuDiya-ghaNamuaMga-paDu-ppavAiyaraveNa) vyavadhAnarahita-anyavacchinna-nirantara pravartita nATaka me gAye gaye gItoM ke, caturapuruSoM dvArA banAye gaye vAditroM ke, tathA tatrIvINA ke, talatAlahastasphoTazabda-tAliyoM ke, taurthika-aura bhI avaziSTa yAjoM ke samUha ke, dhanamRdagoM-meghakI taraha garajane vAle DholoM ke eva mardaloM ke avirala zabdoM se Anadita tvane, svAmitvaneprabhutvane, bhartRtvane--pAvakatvane, temAM mahattarAvane-nAyakatvane temaja AzvarasenApatyane - senApationA AzApradatvarUpa adhikArane (kAremANe pAlemANe) 422vatA mane pAsa thI, tabha sahA (mahayA'haya-saTTA, gIya cAiya-tatI-talatAla-suDiya-ghaNamuaga-paDu-pavAiya-raveNa) vyavadhAnarahita. avyavacchinna-niratara pravartitanATakamA gavAtA gItanA temaja catura, puruSa dvArA vagADAtA vAjitronA, tathA tatriI-vaNanA, talatAla-tAlionA tauki-bIjA bAkInA vAjAonA samUhanA, ghanamUda ga-meghanI peThe garjana, nArA lonA, temaja mardanA avirala zabda kAra Ana dita thatA - - Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 pIyUSarpiNI-TokA sa 54 bhagavadarzanArtha kRNikamya gamanam - mUlam-tae NaM se kUNierAyA bhaMbhasAraputte nayaNamAlAsahassehipecchinjamANe pecchijjamANe, hiyayamAlAsahassehi kAni, 'bhogabhogAi' bhogabhogAn 'bhunamANe viharAhitti kaTu' bhuJjan vihara iti kRvADhatyumyA, 'jaya jaya sadaM paujati' jayajayazanda prayunate-jaya jayeti gabdAnucArayanti // sU 53 // . TIkA-tae Na se' ityAdi / 'tae Na se kUNie rAyA bhabhasAraputte' tata, rAlu sa kRNiko rAjA bhabhasArapura 'nayaNamAlAsahassehi pecchijamANe pecchijjamANe' nayanamAlAsahI prekSyamANa prekSyamANa bahuvivargikajananayanapaGktibhirvAra vAra nirIkSyamAga , 'hiyayamAlAsahasmehi abhigaMdijamANe abhiNadijamANe' hRdayamAlAsahajaibhinandayamAna abhinandhamAna --dhanyo'ya kRtapuNyo'ya saphalajanmA'yamityAdihAte hue (biulAI bhogabhogAi bhujamANe viharAhi) vipula-ayadhika-bhogabhogoM ko bhogate hue apanA samaya nirvighnarIti se vyatIta kareM, (ttikaTTa) isa prakAra (jaya jaya sada paujati) ve pUrvokta arthAbhilApI Adi samasta jaya jaya zabda bolate the / / sU0 53 // _ 'taeNaM se' ityaadi| - (tae NaM) isake bAda (bhabhasAraputte) bhabhasAra ke putra (se) ve (kUNie) kUNika (rAyA) rAjA (gayaNamAlAsahassehiM pecchinjamANe pecchijjamANe) hajAroM darzakajanoM ko hajAro nayanapaktiyoM dvArA nirIkSita hote hue, (hiyamAlAsahassehi abhiNadijamANe abhiNadinamANe) hajAroM manuSyoM ke hRdayasahasroM dvArA abhinadita hote hue, arthAt-"isa rAjA ko dhanyavAda hai, yaha baDA puNyazAlI hai, isakA janma saphala hai" ityAdi-rIti se bAra- / (viulAi bhogabhogAi mujamANe viharAhi) viYsa matizaya monAgAna mAgapatA 25pane samaya nirvirIta vyatIta / (tti kaha) mA prakSare (jaya jaya sadda pau jati) a 652 sA mAlisASI mAhi yA ya rAya za6 mAratA tA (sU. 53) ' 'tae NaM se' ityAdi (tae Na) tyA2 57 (bhabhasAraputta) salamAna putra (se) te (kRNie) iNi (rANa) 220 (NayaNamAlAsaharasehiM pecchijjamANe pecchijamANe) chatarera lenaa| bAhAnI | mANo dAnapAtA, (hiyayamAlAsahassehi abhiNadijja mANe abhiNavijamANe) hun| manuSyAnA hunasaya 612 malinahita yatA, athaoNt "A rAjAne dhanyavAda che teo bahu bahu puNyazAlI che temane janma saphala che" ItyAdi rItathI vAra vAra hajAre leke dvArA hArdika bhAvanA Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - aupapAtikamA abhiNaMdijjamANeabhiNadinamANe,maNorahamAlAsahassehiM vicchippamANe vicchippamANe, vayaNamAlAsahassehiM abhiyubamANe abhithuvyamANe, kaMti-divya-sohagga-guNehiM patthijamANe patthijjarIyA'sakRt sahasrA'dhikajanadRdaya stUyamAna , 'maNorahamAlAsahassehi vicchiApamANe vicchippamANe' manorathamAlAsahavispRzyamAna ripR-yamAna =hInadInarakSaNapUrvaka sakalamanorathapUraphtyAt-janAnA manorathamAlAsahasrairmuhurmuhu spRzyamAna -'nRpo'yamasmAkamApadudvArapha pAlakatha, ato'ya zata varSANi jIvatu' ityAdi manorathasahasraviSayIbhavanityartha / 'vayaNamAlAsahassehiM' vacanamAlAsahasra -maJjulodAravacanaracanAniya , 'abhithunnamANe abhithudhvamANe' abhiSTayamAnaH abhiSTrayamAna , 'kaMti-dina sohagga-guNehiM patthinamANe patthijamANe' kAntiriyasaubhAgyaguNai prArthyamAna prArthyamAna , kAtyA dehadItyA, prazastasaubhAgyAdiguNazca hatunA janai sAtizayam abhilapyamANa abhilapyamANa , 'vahaNa naranArIsaharasANaM dAhiNahatyeNa analimAlAsahassAi bAra sahasrAdhika janoM dvArA hArdika bhAvanA se stuta hote hue, (maNorahamAlAsahassehi vicchippamANe vicchippamANe) hajAroM janoM ke manoratha mahasrarUpI mAlAoM dvArA spRSTa hote hue, arthAt-hInadIna janoM ke rakSApUrvaka samasta manorathoM kA pUraka hone se ye rAjA hama logoM kI Apatti se rakSA karane vAle he, eva pAlaka haiM, isaliye ye sau varSa taka jIvita raheM" isa prakAra se janoM ke hajAroM manoratha kA pAtra hote hue. (vayaNamAlAsahassehi amithuvvamANe abhithuvvamANe) majula eva udAra vacanoM kI racanAoM dvArA abhiSTuta hote hue, (kati-dina-sohagga-guNehiM patthijamANe patthijjamANe) deha kI dIpti se eva divya-asAdhAraga saubhAgyAdika guNoM se janoM dvArA prArthita hote hue, (varaNa naranAri pUrva stuti 4zatA, (maNorahamAlAsaharasehiM vinchippamANe vicchippamANe) gre| lokonA hajAre maneratharUpI mAlAo dvArA sparzatA, arthAt hInadInajanenI rakSApUrva4 samarata mane paripUrNa karatA hovAthI A rAjA amArI ApattithI rakSA karavAvALA che temaja pAlaka che, tethI teo se varSa sudhI latA rahe-mA rana banA / bhanArathAne pAtra thatA, (vayaNamAlAsahassehiM abhithuvyamANe abhithuvvamANe) bhannura tabha04 Gl2 payana sthanA | maliSTuta thatA, (kati-divya sohagga guNehiM patthijamANe patthijamANe) nI dIptithI temaja divya-asAdhAraNa saubhAgya Adika guNethI leke drArA prArthita yatA, (bahUNa naranArisahassANa ajalimAlAsahassAi... Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TokA su 54 kRNikasya pUrNabhadracaitye mamAgamanam mANe; vanRRNaM naranArIsahassANaM dAhiNahattheNa aMjalimAlAsahassAiM paDicchamANe paDicchamANe, majumaMjuNA ghoseNa paDivujjhamANe paDivujjhamANe, bhavaNapatisahassAI samaicchamANe samaicchamANe, caMpA nayarI majjhamajjheNaM niggacchai, niggacchittA jeNeva puNabhadde ceie teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA samaNassa 429 pacchimANe parimANe ' bahanA naranArIsahasrANA dakSiNahastenAJjalimAlA sahasrANi - , bahUnA naranArIsahasrAgA yAni aJjalimAlA sahasrAgi=rAja sakArAya viracitAni mAlArUpANi sahasrANi prAJjalipuTAni tAni utthApitana dakSiNahastena pratIcchan pratIcchan = vAravAra strIkurvan, 'majumaMjuNA ghoseNa paDivujjhamANe paDibujjhamANe' maJjumanjunA ghopega atikomalena zandena pratibudhyamAna 2 - anumodayan 2, 'bhavaNa- pati sahassAi samacyamANe samaicchamANe' bhavanapaGktimahasrANi samatikrAman samatikrAman, 'capAe nayarIe majjhamajjheNaM' campAyA nagayA madhyamadhyena, 'niggacchA' nirgacchati = nimsarati, 'nigganchittA' nirgaya,' samaNassa bhagavao mahAvIrarasa ' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya ' adUrasAmate ' sahassA dAhiNahattheNaM analimAlAsahassA paDicchamANe paDiumANe) hajAroM naranAriyoM kI ajalirUpa mAlA ke sahasroM ko jo rAjA ke satkArArthaM viracita huIM thIM, apane dakSiNa (dAhine) hAtha se svIkRta karate hue, (majumajuNA ghoseNa paDivujjhamANe paDibujjhamANe) atyanta madhura svara se unalogoM ke dvArA kiye hue satkAra-sammAna kA anumodana karate hue, (bhavaNa - paMti - sahassA samaicchamANe samain umANe) eva hajAroM mahaloM kI pakti ko pAra karate hue (capAe NayarIe majjha majjheNa niggacchaGa) capA nagarI ke bIcamArga se hokara nikale, (niggacchittA jeNeva puSNabhadde ceTae teNeva uvAga mALe) hajArA nagnArIonA hAthanI hajArA ajalIrUpa mAlAe je rAjAnA satyArtha sthAI hutI tenA potAnA bhAyA hAthathI svIa2 2tA, (maju majuNA ghoseNa paDinujjhamANe paDivujjhamANe) atyata madhura vagthI te bIja dvArA puresA satkAra-yabhbhAnanu anumodana 42tA, ( bhagaNapatisahassAi samaicchamANe samaicchamANe) tebhana hunnaro bhahebAnI hArane pabhAra uztA (caMpAe NayarIe majjhamajjheNa niganchai ) yayA nagarInA parathenA bhArgabhA thardhane nIujyA (niggacchittA jeNeva puNNabhadde ceie teNena Agacchai) nIDajIne kyA pUladra Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 / aupapAtikasane bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMta chattAIe titthayarAisese pAsaDa, pAsittA abhisekaM hasthirayaNaM ThaveDa, ThavittA AbhisekAohatthirayaNAopacoruhai,pacoruhitAavahaTTa paMca rAyakauhAI, taMjahA-khaggaM chattaM upphesaM vAhaNAo vAlavIyaNi; jeNeva samaNe adUrasamApe-nAtidUre nAtisamApe, kiMcidare ityartha / 'chattAIe tityayarATasese' unAThikAn tIrthakarAtizepAna-tIrthakagatigayAn 'pAsa' patyati, 'pAsittA' dRSTyA, 'Abhiseka hatthirayaNa' Abhipekya hastiratnam 'Thavei, ThavittA' sthApayati, sthApayitvA, 'Abhi sekAo hatthirayaNAo' AbhipekyAt hastiratnAt 'pacoruhaDa' pratyavarohati anatarati, 'pacoruhittA' pratyavashya, 'avaha paca rAyakauhAda' apahatya paJca rAjakAdAni-tyaktvA paJca rAjacihAnirAjA'yamiti jApAni cihnAni, 'tajahA' tadyathA-tAni cihnAni yathA-'khamga' sagam, 'chatta' utram , 'upphesa' mukuTam 'upphesa' iti cchai) nikala kara jahA~ pUrNabhadra udyAna yA vahA~ Aye, (uvAgacchittA samaNassa bhagaH vao mahAvIrassa adUrasAmate chattAIe titthayarAisese pAsai) Akara unhoMne zramaNa bhagavAn mahAvAra ke na -atisamIpa aura na atidara-kintu kucha-hI-dara-para-tAtha-- karoM ke atizayasvarUpa chatrAdikoM ko desA, (pAsittA Abhisekka hatthirayaNa Thavei) dekhate hI unhoMne apane hAthI ko khaDA karavAyA, (uvittA AbhisekAo hasthirayaNAoM paccoruhada) hAthI ke saDe hote hI ve usa hAthI se nAce utare, (paccoruhitA avahaTu paca rAyaphauhAda) nAce utarate hI unhoM ne ina pAca rAjacihnoM kA parityAga kiyA, (ta jahA) ve pAca rAjacihna ye he-(gvagga chatta upphesa vAhaNAo vAlavIyaNi) saGgaGdhAna hetu tyA mAvyA, (upagacchittA samaNassa bhagarao mahAvIrassa adUrasA mate chattAie titthayarAisese pAsai) mApIne tayAra bhaera lAvAna bhI virathI bahu dUra nahi tema bahu samIpa nahi, paNa jarA dare, tIrthakaronA atizaya sva35 chAnine nayA, (pAsittA Abhisekka hatthirayaNa Thavei) netA tamAya potAnA hAthIne mArabhAthyo, (ThavittA AbhisekkAo hatyi rayaNAo paccorahai) 8thA GHo 2 5 tesata hAthI 652thI nIya taryA, (paccoruhittA avahaTTa paca rAyakarahAi) nIce utarIna tamAme pAya zAyinIno tyAga 4yoM (tajahA) te pAya yinI // cha-(bagga chatta japhesa vAhaNAo vAlavIyaNi) ma sapAra, chatra, sa-bhuka Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpapiNI TIkA su 54 phUNikamya bhagayadupAsanA 431 bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaDa, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM pacaviheNaM abhigameNaM abhigacchaDa, taMjahA-(1) sacittANaM davANaM viosaraNayAe, (2) acittANaM davyANaM aviosaraNayAe, (3) egasADiyaM uttarAsaMgakaraNeNaM, (4) dezAya zanda, 'pAhaNAo' upAnahI 'pAlavIyaNi' vAlanyajanIm-cAmaram, etAni tyaktyA, 'jeNeva samaNe bhagara mahAvIre' yatraiva amaNo bhagavAna mahAvAra , 'teNeva uvAganchai, uvAganchittA' taugopAgacchati, upAgaya, 'samaNa bhagavaM mahAgIra' zramaNa bhaganta mahApAra 'pariheNaM abhigameNa abhigacchada' paJcavidhenA'bhigamenAbhigacchatipaJcaprakAreNa abhigamena=satkAravigapega abhimusa gacchati, 'tajahA' tadyathA-tatpaJcavidhAbhigamana yathA-'sacittANa davyANa viosaraNayAe' sacittAnA dravyANA vyu sarjanatayAharitaphalakusumAdAnA vastUnA tyAgana 1, 'acittANa davyANaM aviosaraNayAe ' acittAnA dravyANAmavyusarjanatayA, acittAnA vastrAbharaNAdInAm atyAgana 2, 'egasADiyamuttatalapAra, chatra, mukuTa, upAnat-pagarase, eva vAlavyajanI-cAmara / phira ve (jeNeva samaNe bhagava mahAvIre teNeva uvAgacchada) jahA amaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna ye vahA~ para Aye, (upAganchittA samaNa bhagava mahAvIra pacaviheNa abhigameNa abhigacchai) jAte hI ve pAca prakAra ke abhigamana-satkAravizeSa se yukta hokara prabhu ke sanmura phuNce| ve pAca prakAra ke matkAravizeSa isa prakAra hai-(sacittANa davANa viosaraNayAe) harita phala phUla Adi sacitta dravyAM kA parityAga karanA, (acittANa davyANa aviosaragayAe) vastra AbharaNa Adi acitta dravyA kA parityAga nahA karanA, (egasADiyamuttarAsagakaraNeNa) bhASA kA yatanA ke liye asaNTa athAt jo sAyA huA na ho 5124aa, tebhara pAsavyAnI-yAbha2 pachI ta (jeNeca samaNe bhagana mahAvIre teNe yAgacchaI) yA abhaera lagavAna mahAvIra jita tA tyA mAvyA (jAganchittA samaNa bhagavaM mahAvIra pacariheNa abhigameNa abhiganchaDa) Iqal ja teo pAMca prakAranA abhigamana- kAvigevathI yukta thaIne prabhunA sanbhuNa pAyA te pAya mAranA salAvize5 mA 4AranA cha-(sacittANa davyANa niosaraNayAe) sItA 17 sa sAhi mathita dayAnA parityAga 423 / , (acittANa vyANa aniomaraNayAe) 48-AIR2 mA yayita nyAno parityAga na 32vI, (egasADiyamuttarAsagakaraNeNa) sApAnI yatanA Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . opapAtikako bhagavao mahAvIrassa adarasAmaMte chattAIe titthayarAisese / pAsai, pAsittA abhisekaM hatthirayaNaM ThaveDa, ThavittA AbhisekAohatthirayaNAopaJcoruhai,paJcoruhitAavahaTupaMcarAyakauhAiM, taMjahA-khaggaM chattaM upphesaM vAhaNAo vAlavIyaNi; jeNeva samaNe adUrasamIpe nAtire nAtisamIpe, kiMcidre ityartha / 'uttAIe tityayarATasese' utrA dikAn tIrthakarAtizepAna-tIrthapharAtigayAn 'pAsai' pazyati, 'pAsittA' dRSTvA, 'Abhisekka hatthirayaNa' Abhipekya haritaratnam 'Thaveda, ThavittA' sthApayati, sthApayitnA, 'AbhisekAo hatthirayaNAo' AbhipekyAt hastiratnAt 'paJcoruhaDa' prayavarohati apatarati, 'paJcoruhitA' pratyavashya, 'avahaTTa paca rAyamauhATa' apahatya paJca rAjakAdAni-tyaktvA paJca rAjacihnAni rAjA'yamiti jApAni cihnAni, 'tajahA' tadyathA-tAni cihnAni yathA-'kharaMga' sagam, 'chatta' utram, 'upphesa' mukuTam 'upphesa' iti cchai) nikala kara jahA~ pUrNabhadra udyAna yA vahA~ Aye, (uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmate chattAIe titthayarAisese pAsai) Akara unhAna zramaNa bhagavAn mahAvAra ke na atisamIpa aura na atidara-phintu kucha hI dUra para tAtha-- karoM ke atizayasvarUpa trAdikoM ko desA, (pAsittA Abhiseka hatthirayaNa Thavei) dekhate hI unhoMne apane hAthI ko khaDA karavAyA, (ThavittA AbhisekAo hatthirayaNAoM paccoruhada) hAthI ke saDe hote hI ve usa hAthI se nAce utare, (paJcoruhitA avaTu paca rAyaphauhAha) nIce utarate hI unhoM ne ina pAca rAjacihnoM kA parityAga kiyA, (ta jahA) ve pAca rAjaciha ye haiM-(khagga utta upphesa vAhaNAo vAlavIyarNi) sadga GdhAna tu tyA mAvyA, (jAgachitto samaNassa bhagavao mahAgIrassa adUrasA mate chattAie titthayarAisese pAsai) bhAvIne tamAye zrama manavAna bhaDA vIrathI bahu dUra nahi tema bahu samIpa nahi, paNa jarA dare, tIrtha karenA atizaya 135 chADine nayA, (pAsittA Abhiseska hatthirayaNa Thavei) ne tamAya potAnA hAthIna / 2AvyA, (ThavittA AbhisekkAo hatthi rayaNAo paccorahai) hAthI se 22ta 4 tegA te. hAthI uparathI nIya utA, (paccoruhittA avahaTTu paca rAyakauhAi) nIye tIna 4 tamAme pAya zibIno tyAga uyo (tajahA) te pAya sathilo mA cha-(sagga chatta upphesa vAhaNAo vAlapIyarNi) matalavAra, chatra, sa-bhuTa, .pAnata Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSaSiNI TIkA sU 54 phUNikasya bhagaghadupAsanA 431 bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchai, taMjahA-(1) sacittANaM davvANaM viosaraNayAe, (2) acittANaM davyANaM aviosaraNayAe, (3) egasADiyaM uttarAsaMgakaraNeNaM, (4) dezIya ganda , 'pAhaNAo upAnahI 'bAlavIyaNi' vAlanyajanIm-cAmaram, etAni tyakyA, 'jeNeva samaNe bhagara mahAgIre' yauna amaNo bhagavAna mahAvAra , 'teNeva uvAganchar3a, uvAganchittA' tatraivopAgacchati, upAgaya, 'samaNa bhagavaM mahAvIra' zramaNa bhagavanta mahAvAra 'pacaviheNaM abhigameNa abhigacchadra' paJcavidhenA'bhigamenAbhigacchatipaJcaprakAreNa abhigamena sAkAranigapega abhimusa gacchati, 'tajahA' tadyathA-ta paJcavidhAbhigamana yayA-'sacittANa davyANa viosaraNayAe' sacittAnA nyANA vyusarjanatayAharitaphalakusumADhAnA vastUnA tyAgena 1, 'cittANa davyANaM bhaviosaraNayAe ' acittAnA nyANAmanyusarjanatayA, acittAnA vastrAbharaNAdInAm ayAgana 2, 'egasADiyamuttatalavAra, ura, mukuTa, upAnat-pagaragna, Nva vAlavyajanI-cAmara / phira ve (jeNeva samaNe bhagava mahAvIre teNeva uvAgacchada) jahA zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the vahA~ para Aye, (uvAganchittA samaNa bhagava mahAra pacaviheNa abhigameNa abhigacchai) jAte hI ve pAca prakAra ke abhigamana-satkArapizepa se yukta hokara prabhu ke sanmura phuNce| va pAca prakAra ke matkAravizeSa Tasa prakAra hai-(sacittANa davyANa viosaraNayAe) harita phala phUla Adi sacitta dravyAM kA parityAga karanA, (acittANa davyANa aviosaraNayAe) vastra AbharaNa Adi acitta dravyA kA parityAga nahIM karanA, (egasADiyamuttarAsagakaraNeNa) bhASA kA yatanA ke liye agpaNDa athAt jo sAyA huA na ho 52mA, tabhI sayAnI-yAbha2 pachI tasA (jeNena samaNe bhagara mahAvIre teNe yAgacchai) yA abhae mApAna mahAvIra sitA utA tyAmAcyA (yAgacchittA samaNa bhagava mahAvIra paMcariheNa abhigameNa abhigacchai) mAtA ja teo pAca prAgnA abhigamana-sAvizeSathI yukta thaIne prabhunA sanmuma pahA-yA te pAya aDAna sadA vizeSa mA 542 cha-(sacittANa davyANa niosaraNayAe) dIsA // 38 Paa mathitta dravyAnI parityAga 423 / , (acittANa davyANa apijomaraNayAe) vara-mAsa mAha mathita drvyaane| parityAga na 32, (egasADiyamuttarAsagakaraNeNa) sApAnI yatanA Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUra aupapAtika , cAphAse aMjalipaggaheNaM, (5) maNaso egattabhAvakaraNeNa, samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhuto AyAhiNapayAhiNaM kareDa, karitA vaMdas namasaDa, vaMdittA narmasittA tivihAe pajuvAsaNarAsaga karaNeNa ekagATikottarAsssaga karaNena - bhASAyatanArtham asyUtena ekapaTana uttarAsaGgakaraNa tena 3, 'carasupphAse' cakSu spardhe- zrImahAvIra dRSTimAgate, 'ajalpiggaheNa' aJjaliprapraheNa = kRtAJjalipuTena 4, 'maNaso egattabhAvakaraNeNa' manasa ekatra - bhAvakaraNena - manasa cittasyaikana = bhagavadvipaye bhAvakaraNena sthirIkaraNena, eva paJcavidhAbhigamena 'samaNa bhagara mahAvIra' zramaNa bhagavanta mahAvIram abhigamya, tasya zramaNasya bhagavato mahAvIrastha 'tivasuto' ni 'AyAhiNapayAhiNa' AdakSiNapradakSiNam = aJjalipuTa badrdhyA, ta nadrAJjalipuTa dakSiNakarNamUlata Arabhya lalATapradezena vAmakarNAntikena cakrAkAra i paribhrAmya lalATadeze sthAnarUpa, 'karei' karoti, 'karitA ' kRvA ' badai namasai ' vandate namasyati-stauti namaskaroti, 'badittA namasittA' vanditvA namasthitvA, 'tiviaise vastra kA uttarAsaGga karanA, (caksupphAse ajalipagga heNa ) jana se bhagavAna dikhAyI Dhe, tabhA se donoM hAthoM ko joDanA, aura (maNaso egattabhAvakaraNeNa ) mana ko ekApra karake bhagavAna ma lagAnA / isa prakAra ina pA~ca abhigamanoM se yukta hokara rAjAne bhagavAn mahAvIra prabhu ko tAna nagara (AyA hiNapayAhiNa) AdakSiNapradakSiNa-aJjalipuTa ko dAhine kAna se lekara gira para ghumAte hue bAyeM kAna taka le jAkara phira use ghumAte hue dAhine kAna para le jAnA aura bAda meM use apane lalATa para sthApana karanA-rUpa AdakSiNapradakSiNa (karei) kiyA, (karitA) AdakSiNapradakSiNa kara ke ( vadai namasai) vandanA aura namaskAra kiyA / (vadittA namasittA) vandanA namaskAra kara ke (tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaha) mATe akha Da arthAt je sIvelA na hoya tevA vasranu uttarAma ga 425, (cakkhu phAse aja lipaggaheNa ) nyArathI lagavAna heyAya tyArathI 4 bhanne hAthane leDavA, gane (maNaso egattabhAvakaraNeNa) bhanane meatha purIne lagavAnabhA joDavu A prakAre A paca abhigamanAthI yukta thaIne rAjAe bhagavAna mahAvIra prabhune trayu vAra ( AyAhiNapayAhiNa ) mahAkSasuprakSizu-masiyuTane jamaNA kAnathI laIne zira upara ghumAvatA DAkhA kAna sudhI laI jaIne pA tene ghumAvIne jamaNA kAne laI javeA ane pachI tene peAtAnA kapALe sthApn 42vAipa mAdakSiNu-- ahakSiNa (karei) jyu, (karitA ) mahakSiNu-adakSiSu unIne (dai namasai) vahanA bhane nabhamra ardhyA (vadittA namasitta) vahanA Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ No-TIkA sa 54 pUNikasya bhagayadupAsanA 433 (jjuvAsai, taMjahA-kAiyAe vAiyAe mANasiyAe / e-tAva saMkuDayaggahatthapAe sussUsamANe NamaMsamANe ahai viNaeNaM paMjaliuDe pajjuvAsai / vAiyAe-jaM jaM bhagavaM jjuvAsaNayAe panjuvAsai' trividhayA paryupAsanayA paryupAste-bhagavata paryupAsanA 'tanahA' tadyathA-tat trividhava darzayati-kAdayAe vAiyAe maannsiyaae|' kAya vAcikyA mAnasikyA, paryupAste iti pUrveNAnvaya / tara kAyikyA paryupAsanayA tAvat 'sakuiyAgahatyapAe' saGkucitA'grahastapAda , 'sussusamANe' zuzrUpamANa = sevamAna , 'NamaMsamANe' namasyana-abhimukhe vinayena prAJjalipuTa paryupArate, 'vAiyAeja ja bhagava vAgareDa' vAcikyA paryupAsanayA-yad yad bhagavAn vyAkaroti vyAyAti, niridha paryupAsanA se unakI upAsanA kii| vaha vividha upAsanA isa prakAra hai-(kAiyAe vAiyAe mANasiyAe) kAya se upAsanA karanA, vacana se upAsanA karanA eva mana se upAsanA krnaa| (kAiyAe tAva) kAyika upAsanA isa prakAra se usane kI-(sakuiyaggahatthapAe susmusamANe NamasamANe abhimuhe viNaeNa pajaliuDe pajjuvAsai) prabhu ke samIpa ve hAthapAvoM ko makucita karake ucita Asana se baiThe / unase dharma sunane kI icchA karane lage, uha vArapAra namaskAra karane lage, puna namra hokara prabhu ke sammukha donoM hAthoM ko joDate hue prabhu kI sevA karane lge| (vAlyAe) vacana se upAsanA unhoMne isa prakAra kI (ja jaM bhagavaM vAgareda) jo jo bhagavAn kahate the, usa para rAjA isa prakAra kahate the, ha bhagavAna ! (se jaheyaM tumme badaha) Apa jaisA kahate haiM, (evameya bhate!) he nbh24|24shn (tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaI) trividha paryupAsanA manI GpAsanA 41 ta vividha pAsanA 2 re cha-(kAiyAe vAiyAe mANasiyAe) yAthI upAsanA 42vI, vasanathI upAsanA 42vI tamA bhanathA upAsanA 42vI (kAiyAe tAva) yi upAsanA tere mA chAre 4rI-(sakuiyaggahatyapAe susmUsamANe NamaMsamANe abhimuhe viNaeNa pajaliuDe pajjuvAsaI) prabhunI pAne teo hAtha-pagane saMkucita karIne ucita Asana para beThA teo pAsethI dharma sAbhaLavAnI IcchA karavA lAgyA, temane vAraMvAra namakAra karavA lAgyA, ane nagna thaIne prabhunA sanmukha bane hAtha joDIne prabhunI vA 4211 sAyA (vAiyAe) kyanathI tabha mA pramANe upAsanA 4-(ja ja bhagava vAgarei) 22 samAna utA utA te 52 20 mA DA mAratA hatA- samapAn / (se jaheya tumbhe padaha) 255 2 4 ch| Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 , 1 * vAgare, evameyaM bhaMte / tahameyaM bhaMte ! avitahameyaM bhI saMdiddhameyaM bhaMte / icchiyameyaM bhaMte ! paDicchiyameyaM icchiyapaDicchiyameyaM bhaMte ! se jaheyaM tubbhe vadaha- apaDikUlatana tana -' enameyaM bhate ! ' evametad bhadranta = he bhagavan ! yad bhavAnupadizati tad evamevAsti, ' tahameyaM bhate 1 ' tayaitad bhadanta ! = he bhagavan ! bhavatA yadupadiSTa tattathaiva / 'avitahameya bhate ! ' avitathametad bhadanta = he bhagavan ! bhavaduktametat sarvaM sa yameva / 'asadiddhameyaM bhate ! ' asandigdhametad bhadanta | = he bhagavan ! etat sandeharahita- deza - gaGkAsarvazaGkAvarjitam / ' icchiyameya bhate !' iSTametad bhadanta = he bhagavan ! etadbhava dvacanamasmAbhirvAJchitameca, 'paDicchiyameya bhate ! ' pratITametad bhadanta ! he bhagavan ! puna * punariSTametad bhavadvacanam, 'icchiyapaDicchriyameya bhate ! iSTapratISTametad bhadata ha bhagavan / etad vacanam iSTapratISTomayarUpa vartate / ' se jaya tunbhe vadaha' tadyathaitad yUya vadadha-tadetad yathA bhavanta kathayanti tattayaiveti vadan ' apaDikUlamANe pajjuvAsai' apratikUlayana = pratikUlAcaraNa varjayan paryupAste / ' mANasiyAe ' mAnasikyA = mana bhagavan ' yaha aisA hI hai, (tahameya bhate !) he bhagavan ! yaha vaisA hI hai, (avitaha meya bhate !) he bhagavan ! Apane jo kahA so satya hai, (asadiddhameya bhaMte !) ha bhagavan ! yaha dezazaGkA aura sarvazaGkA se sarvathA rahita hai, (icchiyameya bhate !) he bhagavan ! ApakA yaha vacana hama logoM ke lie sarvadA vAJchanIya hai, ( paDicchiyameya bhate ! ) he bhagavan ! yaha ApakA vacana hama logoM ke liye sarvathA cAJchanIya hai, (icchiyapaDicchiyameyaM bhaMte / ) he bhagavan ! yaha ApakA vacana hama logoM ke liye sarvadA aura sarvathA vAJchanIya hai| isa prakAra rAjA - - (apaDikUlamANe) bhagavAna ke sAtha anukUla AcaraNa karate hue (pajjuvAsara) unakI upAsanA karane lage / (mAgasiyAe ) rAjA ne bhagavAn kI mAnasika upa ( evameya bhate / ) he bhagavan ! yo bhanna che, (tahameya bhate / ) se lagavan ! se bhanche, (avitahameyaM bhate / ) he bhagavan ! Aye ? 4 (asadvimeya bhate / ) De lagavan ! bhAtabhA3 vayana dezazamA bhane sarpazaamothI sarvathA rahita che (icchiyameya bhate / ) he bhagavan ! ApanA bha vayana abhArA bhATe sahA vAchanIya che (paDicchiyameya bhate ! ) he bhagavan ! yA sAyanA vayana abhArA bhATe sarvathA vAchanIya che, (icchiya-paDicchiyameya bhate ! ) he lagavan | yA AApanA vathana abhAsa bhATe sarvadA bhane sarvathA vAchanIya che mA aThAre rAla (apaDikUlamANe) bhagavAnanI sAthai anusa te satya che pA ' Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSayapiNo-TIkA sa 54 phUNikasya bhagavadupAsanA 43. mANe pajjuvAsaDa / mANasiyAe-mahayAsaMvegaM jaNaDattA tivvadhammANurAgarate pajjubAsai // sU0 54 // __mUlam-tae NaM tAo subhaddappamuhAo devIo aMto aMteuraMsi pahAyAo jAva pAyacchittAo savvAlaMkAravibhUsisambadhinyA paryupAsanayA, 'mahayAsavega' mahAmavega mahadvairAgya 'jaNaittA' janayitvA 'tinva-dhammA-gurAga-ratte' tIva-dhamA-nurAga-rakta san 'pajjuvAsai' paryupAste anena vItarAgANa puppadhUpAdimi sAvadhapUjA nirAkRtA // sUtra 54 // ___TIkA-'tae Na tAo' ityAdi / 'tae Na' tata khalu 'tAo sumaddappamuhAo' tata tadanantaram-mugadrApramukhA 'devIo' devya =rAjya ato ateuraMsi' antaranta purasya strIbhavanamadhye, 'hAyAo jAva pAyacchittAo' snAtA yAvat prAyasanA isa prakAra kI-(mahayAsaMvega jaNaittA tivya-dhammA-NurAga-ratte pajjuvAsai) prabhu ke mukha se dharma kA upadeza suna kara rAjA ke hRdaya meM parama vairAgya utpanna huA aura dharmAnurAga se prerita hokara ve prabhu kI upAsanA karane lge| isa sUtra se vItarAgoM kI puSpadhUpa Adi se sApadya pUjA karanA sarvathA nipiddha hai-yaha sUcita hotA he // sU0 54 // 'tae Na tAo ityAdi / (tae Na) isake bAda (tAo mubhadappamuhAo devIo) ve subhadrApramukha deviyA mI (ato ateurasi) ata purastha strIbhavana ke madhyavartI snAnAgAra meM (vhAyAo jAva bhAyara 42tA (pajjuvAsai) tamanI Susana 425 // sAyA (mANasiyAe) 20no lagAnanI mAnasi upAsanA mA prakAre 42rI- (mahayAsavega jaNaittA tivya-dhammA-gurAga-ratte paJjuvAsai) prabhunA bhumathI dhrmn| paza saasLIne rAjAnA hRdayamAM parama vairAgya utpanna thayuM, ane dharmAnurAgathI prerita thaIne teo prabhunI upAsanA karavA lAgyA A sUtrathI vItarAganI puSpa dhUpa Adi vaDe sAvadyapUjA karavI e sarvathA niSiddha che te sUcita tha ya che (sU0 54) "tae Na tAo" ityAdi (lae Na) tyA2 57 (tAo subhaddappamuhAo devIo) subhadrA prabhuma devImA paY (ato ateurasi) sata puramA sImananA bhadhyaktI snAnAgAramA (hAyAo jAva pAyacchittAo) snAna zena tu tathA matibhathI, Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 opapAtikamAtra yAo vahahiM khujAhiM cilAIhiM vAmaNIhiM vaDabhIhiM vancarIhiM vausiyAhi joNiyAhi palhaviyAhiM IsaNiyAhiM cAruNiyAhiM cittA -yAgat-gandAt 'kRtavalikarmANa kRtakautukamadgalaprAyazcittA' iti sAha , tathA 'salAlakAra-vibhUsiyAo' sarvA-ulavAra-vimRpitA -sarpagladAralatA 'vahahiM sujAhiM' vahIbhi bubjAbhi -vakrArIrAmi 'kRnaDI' iti pramiddhAbhi , 'cilAIhiM' kirAtIbhi =kirAta dezotpannAbhi , 'vAmaNIhiM' vAmanAmi -atihasyagarIrAmi , 'vaDabhIhiM' vaTamikAbhi =vakrA'dha kAyAmi , 'kacarIhi' carIbhi =varvaradezopannAbhi , ''vausiyAhi' bakuzikAbhi , 'joNiyAhi yonikAbhi =yonikadezopannAmi , 'palhaviyAhi pahavikAbhi =pahRvadezopannAmi , 'IsiNiyAhi 'Isina' nAmako'nAryadezastanopannAmi 'cAruiNiyAhiM' cArakinikAbhi , 'cArakinika' dezavizapotpannAmi , 'lAsiyAhi' lAsikAmi = lAsakadezo pAyacchittAo) snAna karake kautuka tathA valikarma se nivRtta hokara, (sancA-lakAra-vibhUsiyAo) evaM samasta alakAroM ko dhAraNa kara (vahahiM sujAhi cilAihi ) aneka kubaDI dAsiyoM se, aneka kirAtiniyoM-kirAta dezameM utpanna dAsiyoM se, (vAmaNIhi) aneka vAmaniyose-jinakA zarIra atyata hasva-choTA thA aisI dAsiyoM se, (vaDabhIhiM) aneka vaTabhiyoM-jinakI kamara nilkula jhuka gaI thI aisI dAsiyoM se, (vabbarIhi) barcara dezodbhava aneka dAsiyoM se, (vausiyAhi) bakuza deza kI dAsiyoM se, (joNiyAhiM) yUnAna deza kI dAsiyoM se, (palhaviyAhi) aneka palavikAoM--pahavadeza kI dAsiyoM se, (IsiNiyAhiM)-isina nAma kA eka anAryadeza hai isa deza kI dAsiyoM se, (cAruiNiyAhi) cArakinika deza kI dAsiyoM se, (lAsiyAhi) lAsakadeza kI dAsiyoM se, (lausiyAhi) nivRtta thAne (sabbAlakAravibhUsiyAo) tabhana sarva mazine dhAraNa 4Ine (bahUhiM sujAhiM cilAIhiM) mane dumaDI hAsIsAthI, mane zi tIsA-zita dezamA utpanna thayeTI bacAyAthI, (vAmaNIhiM) mana vaamnimaa-ren| 2 matyata nAnA-haY) tA avI hAsImAthI, viDabhIhi) mane paTalAmA-manI bha2 quii 6 hutI sapI hAsImAthI bamarIhiM ) mara-dezAtpana bhane hosIyAthI, (bausiyAhiM) madhuza zanI sAmAthI, (joNiyAhiM) yUnAna zinI sImAthI, (palhaviyAhiM) mane padaviya-paisa zanI vAsIyAthI, (IsiNiyAiiM) sina nAmanA se manAya zacha ta zanI hAmImAthI, / cADaNiyAhiM) yAlini: zanI dAsIcyAthI, (lAsiyAhiM) sAsa zinI sAmAthI, (lausiyAhi) sthazinI sImAthI (siMhalIhiM) siDasa zinI Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - poyupapiNI TIkA ra 55 sumadrAdInAM bhagavadarzanArtha gamanam 437 lAsiyAhiM lausiyAhiM siMhalIhiM damalIhi, ArabIhiM puliMdIhiM pakaNIhi vahalIhiM maruMDIhi savarIhiM pArasIhi NANAdesIhi videsa-vesa-parimaMDiyAhiM iMgiya-citiya-patthiyaviyANiyAhiM sadesaNevattha-gahiya-sAhi ceDiyA-cakavAla-vatpannAmi , 'lasiyAhi lakuziphAbhi kuzadezotpannAbhi, 'siMhalIhi' siMhalIbhi = siMhaladezopanAbhi 'TamilI hi draviDa miDidezopannAbhi , 'ArabIhi AravImi = arapadeyopannAbhi , 'puliMdIhi pulindIbhi =pulindadezopanAmi , 'pakkaNIhi pakvaNImi = padaNadezopannAmi , 'yahalIhiM' vahImi bahalanAmako'nAryadezastotpannAmi , 'muruMDIhi' muNTAbhi muraNTadezopanAmi, 'sarIhi avarImi zabaradezopanAmi , 'pArasIhi pAramAbhi pArasadezo-pannAmi , kirAtAdaya sarve'nAryadezA , 'NANAdesIhi nAnAdezIyAmi ,'videsa-vesa-parimaDiyAhi videza-veSa-parimaNDatAbhi vividha-dezaparimaNTanayuktAbhi , 'iMgiyacitiya-patthiya-viyANiyAhi igita-cintita-prArthita vijJAbhi iGgitam abhiprAyAnurUpalakuzadeza kI dAsiyoM se, (siMhalIhi) siMhaladeza kI dAsiyoM se, (damilIhi) draviDadeza ko dAmiyoM se, (AravIhiM) arabadeza kI dAsiyo se, (puliMdIhiM) pulindadeza kI dAsiyoM se, (pakkaNIhi) pakkaNadeza kI dAsiyoM se, (vahalIhiM) bahala nAma ke anArya deza kI dAsiyoM se, (muruDihi) muraNDadeza kI dAsiyoM se, (savarIhiM) gabaradeza kI dAsiyoM se, (pArasIhi) pArasadeza kI dAsiyoM se, (ye kirAta Adi jitane bhI deza hai ve saba anArya deza hai) ina (NANAdesIhiM) aneka deza kI dAmiyA, jo (videsa-vesaparimaMDiyAhi) videzI veSa bhUpA se sanjita thIM, (igiya-ciMtiya-patthiya-viyANiyAhi) igita ko arthAt abhiprAya ke anurUpa ceSTA ko, cintita ko arthAt manogata bhAvako, hAsImAthI, (damilIhiM) dravi zanI hAmImAthI, (AravIhi) 22 // zanI sIsAthI (puliMdIhiM) putiH zanI bhImAthI (parakagIhi) 54454 zanI hAsIyAthI, (yahalIhiM) mI nAmanA sanAryasanI bhImAthI, (muruDIhiM) bhu27 zanI bhImAthI, (savarIhiM) zama2 zinI hAmImAthI, (pArasIhi) pArasa dezanI dAsIethI, A kirAta Adi jeTalA deza che te badhA anArya heza cha, 2 (gANAdesIhi) mane zinI hAsImA 2 (videsa-vesa-parimaDiyAhi) vizI 35 bhUSAthI sahita tI, (igiya-ciMtiya patthiya viyANiyAhi) igitane eTale abhiprAyane anurUpa ceSTAne, cittine eTale manogata bhAvane, -- -- Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - aupapAtiko risavara-kaMcuijja-mahattara-caMda-pariskhittAoaMteurAoNiggaccha nti,NiggacchittA jeNeva pADiyakajANAhaM teNeva uvAgacchaMti,uvAgacchittA pADiyakapADiyakAI jattAbhimuhADa juttAi jANArDa duruceSTitam , citita manogata, prArthitam abhilapitta teSA vijJAmi , 'sadesa-Nevasya-ga hiya-vesAhi' svadeza-nepathya-gRhIta--yeSAmi-radezasya yAni nepathyAni-vastrabhUSaNa dhAraNarItaya , tairgRhotA ghepA yAmi tAratathA tAbhi , 'ceDiyA-cakapAla-carisavara-kacuija-mahattara-vada-parikkhittAo' ceTikA-cakranAla-carpavara-kaJcukIya-mahattara-vRddhaparikSiptA -ceTikAnA dAsInA cakavAla maNDalam, varparA:-klInA , kancukIyA =anta * puravahi pradezarakSakA , tadanye ye mahattarA prAmANikA anta purarakSakA , teSA yada vRnda tena parikSiptA =pariveSTitA yAstAstathA subhadrApramusA henyorAdhya 'ateurAo NigAcchati anta purAt-strIgRhAnirgacchanti, 'NiggandhittA' nirgaya, 'jeNeva pADiyakajANAi' yatraiva prayekayAnAni pRthak 2 yAnAni santi, tatraivopAgacchanti, upAgaya 'pADiyaka-pADi: prArthita ko arthAt-abhilapita ko jAnane me vina thIM, (sadesa-Nevattha-ggahiya-vesAhi) apane 2 deza kI rIti ke anusAra vepabhUpA dhAraNa kI huI thIM, aisI ina videzI dAsiyA se, tathA-(peDiyA-cakavAla-varisavara-kacuijja-mahattara-caMda-parikkhittAo) videzI dAsiyoM se minna dAsiyoM ke samUha se, varSaparoM se-napusakoM se, kacukiyoM se tathA aura bhI anya prAmANika anta pura rakSakoM se parikSipta-ghirI haI hokara (ateurAo NiggacchaMti) ata pura se nikalI, (NiggacchittA) nikalakara (jeNeva pADiyakajANAi) jahA apane 2 yogya alaga 2,yAna rakhe hue the, (teNeva uvAgacchati) yahA para pahu~cI, (uvAgacchittA pADiyakapADiyakAi jattAbhimuhAI juttAI jANAi durUhati) pahu~ca kara una pRthaka ra prArthitane mero malisApAne tI sevAmA nipura utI, (sadesaNevatthagahiyavesAhi) yA pAtapAtAnAzanI zata pramANe veSa dhAraNa 42 heta! sevA // vizI hAsIsAthI, tathA (ceDiyA-cakkapAla-varisavara-kacuijja-mahatara-bada-parikhittAo) videzI hAsImAthI hI sImAnA samUhathI, tathA varSavara-napusakethI, cukIethI, tathA bIjA paNa prAmANika a ta purakSa thI parikSisa-pITAmelI sanIna (ateurAo Niggacchati) mata pusthI nIjI, (NimgacchittA) nAjIne (jaNeSa pADiyaskajANAI) yA pAtapAtAne yogya get jaa yAna (481) rAjapAmA mAlyA tA (teNeva uvAgacchati) tyA pADAyo (uvAgacchittA pADiyakkapADiyaskAI jattAbhimuhAi jusAi jANAi durU Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - m __ popavarSiNI-TIkA ra 55 subhadrAdInA bhagavadarzanArtha gamanam 439 haMti, duruhitA Niyaga-pariyAla saddhiM saMparibuDAo caMpAe NayarIe majhaMmajjheNaM NiggacchaMti, NiggacchittA jeNeva puNNabhadde ceie teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNassa bhagava o mahAvIrassa adUrasAmaMte chattAdIe titthayarAisese pAsaMti, yakAi prayekapratyekAni-pRthak 2 kapitAni 'jatnAbhimuhAi juttAI jANAI'-yAgabhimuragAni yuktAni yAnAni-yAtrAbhimusAni bhagavaddarzanAryagamanAya sajitAni yuktAni valIvardai yojinAni, yAnAni rathAn 'durUdati adhirohati, 'dulahitA' arirahya, 'giyagapariyAla sadi' nijarUparivArai sAma , 'saMparibuDAo' sanparivRtA samantAdeSTitA , campAyA nagaryA madhyamabhyena, 'Nigganchati' nirgacchanti, "NiggacchittA nirgatya, jeNeva puNNabhadde cehae teNeva bavAganchati' yA pUrNabhadra caiya tauyopAgacchanti, 'uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmate' upAgaya zramagasya bhagavato mahAvIrasyAdUrasamIpa 'chattAhIe tityayarAisese' AdikAn tIrthapharAtizepAna-tIrthakarAtizayAn yAnoM para, jo bhagavAna ke darzana ke liye le jAne ke nimitta pahile se sajita kara rakhe hue eva balovarda AdikoM se yukta the, sagAra huii| (duruhitA Niyaga-pariyAla saddhiM) savAra hokara apane 2 parivAroM ke sAtha (saparikhuDAo) parivaSTita hotI huI ve saba deviyA (capAe NayarIe majjhamajheNa) capA nagarI ke ThIka bIcA bIca ke mArga se hokara (jiggacchati) nikalI, (NiggacchittA) nikalakara (jeNeva puNNabhadde cehae teNeva upAgacchati) jisa ora pUrNabhadra caiya (udyAna) yA, usa ora AyI, (uvAgacchittA) Akara (samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmate chattAdIe titthayarAisese pAsati) unhone zramaga bhagavAna mahAvIra se kucha dUra para rahe hue tIrthaMkaroM ke atizaya hati) pahAyAna aju on yaane|-22| 522 mavAnanA zana 4 orat mATe pahelAthI taiyAra karI rAkhavAmAM AvyA hatA temaja baLada joDI sameta khata tamA R31, (dusahittA Niyaga-pariyAla saddhi) mesIna pAtapAtAnA parivAranI sAthe (saparicuDAo) yuTata na ta madhI devaas| (caMpAe gayarIe majhama jhaNa) A nAnA maramara patyA-tyAnA mAge dhana (jiggacchati) nIjI, (NiggacchittA) nIjIna (jaNeca puNNabhadde ceie teNera mAgacchati) 25 dhUma autya (GdhAna) tu 25 mAvI, (nAgacintA) pIne (samaNassa bhagarao mahAvIrassa adUrasAmate chattAdIe titthayarAisese pAsati) tebhare Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 auSapAtikabare pAsittA pADiyakapADiyakAI jANAI Thati, ThavittA jANehito paccoruhaMti, paccoruhitA, bahuhiM khujAhiM jAva parikkhittAo je. Neva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati, uvAgacchitA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNa abhigameNaM abhigacchaMti; 'pAsati' pazyanti, 'pAsittA' dRSTyA, 'pADiyaka pADiyakAIjANAi Tharveti' prayekaprayaMkAni yAnAni sthApayanti, sthApayityA, 'jANehito paccoruDati' yAnebhya prayavarohanti avatarati, 'paJcorahittA' pratyavaruhA, 'yaha hisujAhijAra parisvittAo' bahImi kujikAbhiyAvaparikSimA =pariveSTitA yAvacchandApUrvoktA vividhadezajAtisamudbhUtA mAhyA , jeNeva samaNe bhagava mahAvIre teNeuvAgacchati yatraiva zramaNobhagavAn mahAvIrastaraivopAgacchanti, 'uvAgauittA' upAgatya 'samaNa bhagava mahAgIraM pacaviheNa abhigameNaM abhigacchati' zramaNa bhagavanta mahAvIra paJcavidhenA'bhigamenAbhigacchanti, pazcavidhamamigamana sphuTIkaroni-'ta jahA' tadyathA svarUpa chvAdikoM ko desA, (pAsittA) desa kara una sone (pADiyakapADiyakAi jANAi Thati) apane 2 (pRthak 2) yAnoM ko roka diyA aura ve (jANehito paJcoruhAta) una yAnoM se nIce utarI, (paccoruhittA) utara kara (vahahiM khujAhiM jAva parikkhittAA jeNeva samaNe bhagava mahAvIre teNeva uvAgacchati) una aneka kubjAdika dAsiyoM se parivRta hotI huI ve jahA zramaNa bhagavAn mahAvIra the vahA para AyIM, (uvAgacchittI) Akara unhoM ne (samaNa bhagavaM mahAvIra paMcaviheNa abhigameNaM abhigacchati) prabhu ke nikaTa jAne ke liye pAca prakAra ke abhigamanoM ko acchI taraha dhAraNa kiyA / ve pAca prakAra ke abhigamana ye hai-(sacittANa davANa viosaraNayAe, acittANa davANa avi zramaNa bhagavAna mahAvIrathI jarA dura rahelA tIrthakarane atizaya svarUpa' chatrIne neyA, (pAsittA) nana gadhI (pADiyakapADiyakAi jANAi ThaveMti) pAtapAtAnA (of get) yAnA-2yAne zI dhA, mana tamA (jANehitI paccoruhati) te yAnAbhAthI nIye tarI, (paccoruhitA) tarIne (bahUhi khujjAhi jAva pariskhittAo jeNeva samaNe bhagava mahAvIre teNeva upAgacchati) te bhane kaLyA Adika dAsIonA parivAra sahita jyA zramaNa bhagavAna mahAvIra hatA tyA gAvI, (pAgacchittA) mAvInatemAye (samaNa bhagava mahAvIra paMcaviheNa abhigameNa abhigacchati) prabhunI pAse or bhATe pAya hAranA manimamanAne yA zata dhAraNa 4aa te pAya Rel mAlagamana sA-(sacittANa davANa Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __poyuussssinnii-tto| sa 55 subhadrAdInA pUrNabhadracaitye samAgamanam 441 taMjahA-1 sacittANaM davvANaM viosaraNayAe, 2-acittANaM davyANaM aviosaraNayAe, 3-viNaoNayAe gAyalaTTIe, 4-cakhupphAse aMjalipaggaheNaM, 5-maNaso egattIbhAvakaraNeNaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapAyAhiNaM kareti, 'sacittANa davANa viosaraNayAe' sacittAnA dravyANA vyusarjanatayA-sacittavyatyAgana,1, 'acittANa davANa aviosaraNayAe ' acittAnA dravyAgAmanyumarjana-- tayA-acittadravyANA-catrAbharaNAdInAmaparityAgena 2, 'viNaoNayAe gAyaTThIe' pinayAvanatayA gAtrayaTyA 3, 'carakhupphAse analipaggadeNa' cakSu sparge'Jjalipragrahega= zrIvardhamAne mahApAre cakSupiye sati analiviracanena 4, 'maNaso egattIbhAvakaraNeNaM' manasa ekatrIbhAvakaraNena-manasa =cittasya ekatrIbhAnakaraNa-ekana-bhagavadvipaye sthirIkaraNa tena 5, etadrUpeNa paJcaprakAreNa abhigamena, 'samaNa bhagava mahAvIraM tikkhuttA AyAhiNapayAhiNa kareMti, karitA vadati Namasati, badittA NamasittA' zramaNasya osaraNayAe, viNaoNayAe gAyalaTThIe, cakkhupphAse aMjalipaggaheNa, maNaso egattIbhAvakaraNeNa) sacitta dravyoM kA parityAga karanA-prabhu ke darzana karane ke liye jAte samaya apane pAsa sacitta vastuoM ko nahIM rakhanA, acittavastrAdikoM kA tyAga nahIM karanA, vinaya se avanata gAna garIra honA-vinayabhAra se namrIbhUta honA, prabhu ke dikhate hI donoM hAthoM ko joDanA, eva prabhu kI bhakti me mana ko ekAgra krnaa| ina pAca abhigamanoM se yuka saparivAra una rAniyoM ne (samaNa bhagava mahAvIraM tikkhuttI AyAhiNapayAhiNaM karati) zramaNa bhagavAna mahAvIra ko tIna bAra AdakSiNapradakSiNa kiyA, (karittA vadati namasati) viosaraNayAe, acittANa davyANa aviosaraNayAe, viNaoNayAe gAyaladvIpa, cakkhu 'phAse ajalipaggaheNa, maNaso egattIbhAvakaraNeNa) sayitta dravyAMnI parityAga kare-prabhu darzana karavA mATe jatI vakhate potAnI pAse sacitta vastuo na rAkhavI 1, acitta vastrAdikano tyAga kare 2, vinayathI namAvela gAtrazarIra rAkhavuM-vinayabhArathI namrIbhUta thavuM 3, prabhune jotAja banne hAtha joDavA 4, temaja prabhunI bhaktimAM manane ekAgra karavuM pa, A pAca abhigmnaathii yuddh| saparivAra te zazImAye (samaNa bhagava mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNa kareMti) bhaera sapAna mahAvIrane pAra mAkSiyaprakSiy 4aa, (karittA vadati Namamati) pachI 16 tebhara nbh24||2 uyA, Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 - bhopAtika karitA vaMdaMti NamaMsaMti, vaMdittA NamaMsittA kUNiyarAyaM purao kaha ThiDayAo ceva saparivArAo abhimuhAo viNaeNaM paMjaliuDAo pajuvAsaMti // sU0 55 // mUlamta e NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kUNiyassa raNo bhaMbhasAraputtasya subhaddApamuhANaM devINaM tIse ya mahaimahAbhagavato mahAvIrasya vikRtva AdakSiNapradakSiNa kurvanti, kRtyA vandante namasyati, vaditvA namasyitvA, 'kRNiyarAya purao kaha ThiiyAo ceva' kUgikarAja purata kRtvA sthitA evaM 'saparivArAo' saparivArA -parijanasamaitA, 'abhimahAo' abhimusA bhagavadRSTipaye, "viNaeNaM pajaliuDAo pajjunAsati' vinayena prAJjalipuTA -kRtAJjalipuTA paryupAsate / sU0 55 // 'tae NaM' ityAdi / 'tae Na' tata =dvAdazavidhaparipadupasthitisamanantara khala 'samaNe bhagava mahAvIre' zramaNo bhagavAn mahAvIra 'kUNiyassa raNNo bhabhasAraputtassa' kUNikasya rAjJo bhabhasAraputrasya 'subhaddApamuhANa devINa' subhadrApramukhANA devInAm-'tIse pazcAt vadanA eva namaskAra kiyA, (vadittA NamasittA kUNiyarAya purao kuTTa ThiiyAo ceva saparivArAo abhimuhAo viNaeNa pajaliuDAo pajjuvAsaMti) vedanA namaskAra kara cukane ke bAda phira ve, kUNika rAjA ko Age kara ke khaDI khaDI vinayapUrvaka hAtha joDa kara bhagavAna kI sevA karane lagIM // sU 55 // 'tae Na ' ityAdi / (tae Na) bAraha prakAra ke pariSada jama jAne para (samaNe bhagava mahAvIre) zramaNa bhagavAn mahAvIra ne (kUNiyassa raNNo bhabhasAraputtassa) bhabhasAra arthAt zreNika (vadittA NamasittA kUNiyarAya purao kaTTa ThiiyAo ce saparivArAo abhimuhAo viNaeNaM pajaliuDAo pajjuvAsati) pana nama2412 42N sIdhA pachI vajI ta kaNika rAjAne AgaLa karIne ubhI ubhI vinayapUrvaka hAtha joDIne bhagavAnanI sevA karavA lAgI (jU 55) "tae Na" tyAdi (tae Na) mA2 mAranI pari54 la tA (samaNe bhagava mahAvIre) abhaya sApAna mahAvIre (kUNiyassa raNo bhabhasAraputtassa) lasAra arthAta zreSi Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciNo-TIkA sa 5- bhagavato dharmadezanA 942 liyAe parisAe isirisAe muNiparisAe jaiparisAe devaparisAe agasayAe aNegasayavaMdAe aNega sayavaMda parivArAe maha mahAliyA tasyAtha mahAtimahatyA 'parisAe' paripatra = sabhAyA, 'usiparisAe' rUpapariSada -- rupanti jAnanti avavijJAnAdineti rupaya - atizayajJAnayanta, tepA parimatsabhA tasthA, 'muNiparisAe' muniparipaTa - muNanti manyante vA pratijAnanti sarvasAvadhavyApAroparatima iti muNayo-munayo vA sarvaniratimanta, tepA pariSat tasyA muNiparipaTo, munipariSado cA, 'japarisAe' yatipariSada - yatante dazavidhayanidharme iti yataya / tathA coktam evaM yaH zuddhayogena, parityajya gRhAzramAn / sayame ramate nitya sa yatiH parikIrtitaH // 1 // ke iti tepA yatInA paripata- tasthA, 'devaparisAe' devapariSada -- devAnA = bhavanapayAdicaturvidhadevAnA paripat tasyA, 'aNegasayAe' anekazatAyA -anekAni tAni yasyAsAnetA tasyA, 'aNegasayavaMdAe' anekazatavRndAyA = anekazatAni vRndAni samUhAyasyA sAsnetA tasyA, 'aNegasayacaMda parivArAe' anekazatavRndapariputra kUNika rAjA ko, tathA - ( subhaddApamuhANa devINa ) subhadrApramukha rAjarAniyoM ko, (tIse ya mamahAliyAe ) tathA usa vaDI bhArI ( parisAe ) sabhA ko, (isiparisAe ) rupiyoM-avadhijJAna se padArthoM ko jAnane vAloM kI sabhA ko, (muNiparisAe) muniyoM-sarvasAvadha vyApAroM ke mana vacana eva kAya Adi se tyAgiyoM kI sabhA ko, ( jaiparisAe ) gRhAzrama kA parityAga kara jo mana, vacana, kAya ke zuddhayoga se syama meM arthAta daza prakAra ke yatidharma meM nitya yatnavAna hote he ve yati hai, unakI sabhA ko, (devaparisAe ) bhavanapati Adi caturnikAya ke devoM kI sabhA ko, (aNegasayAe ) _anekazatamkhyAvAlI (aNegasayAdA ) anekagata vRnda ( samUha ) vAlI ( aNega nA putra kRSi rAmane, tathA-(subhadApamuhANaM devINa) subhadrA pramukha rASTrarAzI one (tIse ya mamahAliyAe) tathA te gahu bhoTI (parisAe) salAne, (isi parisAe) RSiyo- aSadhijJAnathI mahAthene nayuvAvAjAbhonI salAne, (muNiparisAe) bhuniyo bharva sAvadyavyApArone bhana payana tebhana DAyA sAhithI tyAga 42nAranI salAne, (jaiparisAe) gRhasthAzramanA parityAga urI ke bhana, vacana, kAyanA zuddhayogathI sa yamamA arthAt daza prakAranA tidhama mA nitya yatnavAna rakhe che te yati chetena salAne, (devaparisAe) lavanayati mAhi yatunibhayanA hevonI salAne, (aNegasayAe) ne zata (seo) sabhyA Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 - - - / aupapAtipakSa ohavale aivale mahabbale aparimiya-cala-bIriya-teya-mAhappa kati-jutte sAraya-NavatthaNiya-mahara-gaMbhIra-koca-NivArAyA --okazatavRnda parivAge yasyA sA tathA tamyA , yasmRtAyA pividhAyA pariSada, atra karmaga sambadhamAvivakSAyA paSTI, 'oharale' opanaTa =apraninadavalazAlI,' aracale' atibala =atizayaralyAn, 'mahabbale mahAgala - anupamaprazastagaktimAn , 'apa rimiya-cala-cIriya-teya-mAippa-kati-jutte' aparimita-cala-vIrya-tejo-mAhAmya kAnti-yukta , aparimitam a yadhika yalagArIrikam, vIryajIvasambhRtam, tejo dAmi , mAhAtmyam abhAva , kAnti =saundaryam , etairyukta , 'sAraya-Nava-tyaNiya-mahura-gaMbhIra koMca-Nigyosa-dudubhi-sare' zArada-nA-stanita madhura gambhIra-krauJca-nirghopa-dundubhisvara -zArada-zaratkAlika yannavastanita-navadhanagarjita tadvanmadhuro gambhIrazca tathA krauJcani saya-caMda-parivArAe) anekagata-samUha-yukta parivAra vAlI usa sabhA ko, (arahA) ahaMta prabhu (dhamma) zrutacAritrarUpa dharma kA (bhAsai) upadeza dete hai-isa zAzvata niyama ke anusAra ( addhamAgahAe bhAsAe) ardhamAgadhI bhApA dvArA (dhamma) zruta cAritrarUpa dharma kA (parikahei) upadeza diyA / bhagavAn kaise the so kahate haiM-bhagavAn mahAvIra prabhu (ohavale aivale mahabbale aparimiya-cala-vIriya-teya-mAhappa-- kati-jutte ) aprativaddhabalazAlI the / atizayavaliSTha the| anupama-prazasta zakti-rUpanna the| aparimita vala, vIrya, teja, mAhAtmya eva kAti se yukta the| vala se yahA para zArIrika " zakti kA graha huA hai| vIrya se jIva kI asAdhAraNa zakti kA grahaNa kiyA gayA hai| prabhAra kA nAma mAhAtmya hai, zArIrika sundaratA kA nAma kAti hai| (sAraya-NavapAnI (gaNegasayaghaMTAe) mane zata vRnda (samUDa) pAtI (aNega saya vaMda parisAe) gane-zata-saDa yukta parivArapANI te samAne, (arahA) mata prabhu (dhamma) zrutayAtri35 dhamanI (bhAsai) apaheza mA cha-mA zAzvata niyamane manu sarIne (7 dvamAgahAe bhAsAe) madha-bhAgadhI lASA dvArA (dhamma) zrutayAritra 35 dhanA (parikahei) 6paheza mAthyo bhagavAna 30 tA? -mA vAna mahAvIra prabhu (ohanale, ainale, mahabbale, aparimiya bala-vIriya teya mAha ppa-kati jutte) mapratima masAlI tA, matizayamapAna tA anupama prazarata-zakti-sapana hatA aparimita bala, vIrya, teja, mAhAsya temaja kAtithI yukta hatA balathI ahI zArIrika zaktine saMgraha samajavuM vIryathI chavanI asAdhAraNa zaktine artha grahaNa karyo che prabhAvane artha mAhAsya cha zArita muharatA theTa ti cha (sAraya-Nava-sthaNiya-mahura-gabhIra-koca Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSaNa- TIkA 56 bhagavato dharmadezanA gghosa - daMdubhi - ssare ure vitthaDAe kaMThe vaTTiyAe sire samAivire agaralAe amammaNAe savva - kkhara - saNNivADayAe dhopavat - kauzca = pakSivizeSastasya maJjulajananat, dundubhisvaravaca svaro yasya sa tathA-zAradajaladharadhvanivat kauzala janapad dundubhisvaravanmadhuragambhIradUragAmipya niyukta ityartha / 'ure vitthaDAe' urami vistRtayA vakSa sthalasya vistIrNavAt tana vistAramupagatayA, 'kaMThe vaTTayAe' kaNThe vRttatayA, svArthe tal, vRttayA ityartha, kaNThasya varttulatvAt tatra vRttarUpeNa sthitayA, 'sire samAdaNNAe' zirasi samAkIrNayA - girasi= mUrdhni samAphIrNayA=vyAmayA, tata 'agaralAe' agaralyA = vyaktayA - mUrdhna parAvRtya vakramAgaya tAnyAditattatsthAna prApya varNasamudAyasvarUpa prAptayA iti bhAva, 'amammaNAe' amanmanayA - varNapadavai kanyarahitayA, 'savvakkharasanninAiyAe' sarvAkSarasanipAtiruyA - sarve akSarasannipAtA = varNayogA santi yasyA sA tathA sakalavADamayasvarUpA tayA, bhagavata sarvajJatayA sarvArthanAcakazabdaprayoga karaNAditi bhAva, 'puNNarattAe' pUrNaraktayA - pUNA svarakalAdityaNiya-mahura - gabhIra - koMca- Nigyosa - dudubhi-rasare) bhagavAn kI dhvani zaratkAlIna navIna megha kI garjanA jaisI madhura eva gaMbhIra thii| tathA kaucapakSI ke majula nirghoSa kI taraha mIThI eva dudubhi ke svara kI taraha bahuta dUra taka jAnevAlI thI / (ure vitthaDAe ) vakSasthala ke vistIrNa hone se vahA~ para vistAra ko prAma huI aisI (kaThe vaTTayAe ) kaTha ke vartula hone ke kAraNa vahA~ para golarUpa se sthita, ( sire samAdaNNAe ) mastaka meM vyApta, ( agaralAe ) mastaka se vakrarUpa me Akara una 2 tAnvAdikasthAnoM meM prApta hokara varNasamudAyasvarUpa ko prApta, ata eva spaSTa uccAraNavAlI, (amammaNAe ) maNa maNa zanda se rahita arthAt varNa eva paDha kI vikalatA se rahita, ( savvakkharasaNNivAiyAe ) sakalavADmayasvarUpa - samamta akSaroM ke myogavAlI-sakala Nigghosa - dudubhi-rasare) lagavAnano dhvani, zaraha ajanA navIna bhedhanI ganA jema madhura temaja ga bhIra hAya tevA hatA tathA kauca pakSInA majIla nirdhASanA jema mIThA temaja dudubhinA svaranA jema bahu dUra sudhI jAya tevA to (ure nityaDAe) pakSabhyasa vistIrtha (thahoNu) hovAthI tyA vistArane prApta thayesI, (kaThe vaTTayAe) 38 goNa hovAnA jaro tyA goja 35thI sthita, (sire samAiNNA) bhanta bhI vyApta, (agaralAe) bhanthI 143bhA bhAvI tele tAlu Adika sthAna prApta karI varNasamudAyasvarUpane prApta hAvAthI spaSTa uccArsu pANI, (amammaNAe) bhadhu-bhadhu zabda rahita arthAt pazu tebhana pahanI vizvatAyI rahita (savva-ksara-saNNinAiyAe) sasa vAGmayasva3ya sabhasta akSa 445 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhopAlikA puNNarattAe savvabhAsANugAmiNIe sarassaIe joyaNaNIhAriNA sareNaM addhamAgahAe bhAsAe bhAsai, arihA dhamma prikhe| tesi samvesi AriyamaNAriyANa agilAe dhamma Aikhai, sAvi ya NaM addhamAgahA bhAsA tesiM savvesi AriyabhirupapanA raktA ca geyarAgaNa mAlkogAra yena yuktA ca tayA, 'sannabhAsANugAmiNIe' sarvabhApAnugAminyA sarvabhApApariNamanazIlyA, 'sarassaIe' sarasva yA dhAgyA, 'joya. gaNIhAriNA' yojananihAriNA yojanapramANadUragAminA 'sareNaM' svareNa caninA, addhamAgadhyA bhApayA bhASate / 'arihA dhamma parikaII' arhana dharma parikathayati / 'tesi savvesi AriyamaNAriyANa' tapA sarveSAmAyA'nAryANAm-AyANAm AryadevopannAm, anAryANAm anAryadezotpannAm, 'agilAe' AlAyanAlAnirahito 'dhammaM dharma-zrutacAritralakSaNam , 'AirasaI' bhArayAti kathayati / 'sAvi ya addhamAgahA bhAsA' sA'pi ca arddhamAgadhI bhASA-prAkRtabhASAlakSaNabahulA, 'tesi samvesiM AriyamaNAriyANa' teSA bhASAmaya, (puNNarattAe) svara eva kalAdikoM se utpanna tathA mAlakoza nAmaka geyarAga se yukta, (sababhAsANugAmiNIe) aura sarvabhASApariNamanasvabhAvavAlI aisI (saramsaIe) sarasvatI-vANo se, jo (joyaNaNIhAriNA) eka yojana taka dUra jAne vAle svara se yukta yI aura jisakA dUsarA nAma ardhamAgadhI bhASA thA, (tesi samvesi AriyamaNAriyANa agilAe dhamma Arakkhada ) una samasta Aryadezopana eva anAryadezotpanna mAnavoM ko zrutacAritra rUpa dharma kA vinA kisI kheda ke prabhu ne upadeza diyaa| (sA vi ya Na addhamAgahA bhAsA tesiM samvesiM AriyamaNAriyANaM apaNo samAsAe pariNAmeNa pariNamai) prabhu ne jisa arddhamAgadhI bhASA dvArA una zanA sa yogavANI-sasamApAmaya, (puSNarattAga) 252 tama sAthI panna bhAsaza nAma yathA yuta, (savyabhAsANugAmiNIe) samASA-paribhAnapakSApAjI kI (sarassaIe) bharapatI pAlIthI, (joyaNaNIhAriNA) me jana sudhI dUra jAya tevA svarathI yukta hatI tathA jenu bIju nAma adhuM bhAsadhA sASA tu, (tesiM sabvesiM AriyamaNAriyANaM agilAe dhamma Aikkhai) te samasta Arya-anAya-dezapanna mAnavane zrutacAritra rUpa dharmane kaI paNa vinA anumme paheza mAlyo (sA vi ya Na addhamAgahA bhAsA tesiM savvesi AriyamaNAriyANa appaNo sabhAsAe pariNAmeNa pariNamaI) prabhuye bhAgadhI Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TIkA kha 56 bhagavato dharmadezanA 447 maNAriyANaM appaNo sabhAsAe pariNAmeNaM prinnmi| taMjahA-- asthi loe, asthi aloe, evaM jIvA ajIvA baMdhe mokkhe puNNe sarveSAm AryAgAmanAryAgAm, 'appaNo' Amana = svasya, 'sabhAsAe' svabhASAyA , 'paripAmeNaM pariNamai' pariNAmena pariNamati, yAdRza dharma kathayati ta darzayati-'ta jahA tadyathA'asthi loe' asti loka-TatyAdi 'saphale kalANapAvae' ityanto grantho dharmasvarUpapradarzaka / loka --paJcAstikAyamaya / 'asthi aloe' astyaloka -aloka =kevalAphAzarUpa --etayorastitvAbhidhAna zUnyavAdanirAsArtham / 'era jIvA' "asthi jIvA" santi jInA --jIyA =upayogalakSagA / ida naastikmtniraakrnnaarthm| 'asti ajIvA' santi agIvA =jaTalakSaNA , etatkayanamadvaitavAdanirAkaraNArtham / 'atthi vadhe' asti bandha -- samasta Arya aura anAryoM ko zrutacArikarUpa dharma kA upadeza diyA vaha prabhu kI bhASA, una samasta Arya-anAryoM kI apanI 2 bhASA me pariNamita hone ke svabhAvavAlI thii| bhaganAn ne jisa taraha dharma kA upadeza diyA sUtrakAra use yahA prakaTa karate haiM---- , (atthi loe) paca-astikAyamaya yaha loka asti-svarUpa hai| (atthi aloe) kela AkAgasvarUpa aloka bhI astisvarUpa hai| loka aura aloka me astitvasvarUpatA kA kathana bauddhoM dvArA samata zUnyavAda ke nirAkaraNa karane ke liye jAnanA cAhiye / (evaM jIvA) isI taraha upayogalakSaNavAlA jIva bhI astitvaviziSTa hai| jIva meM astitvavidhAna nAstikamata ke parihAranimitta jAnanA cAhiye / (ajogA) jisakA lakSaNa jaDa he aisA ajIva padArtha bhI bhAvasvabhAvaviziSTa hai| ajIva padArya kI sattA kA vaha nirUpaga advaitavAda ke nirAkaraNa ke liye jAnanA cAhiye / (vaye) jAva aura karmoMkA ra.badha bhASA dvArA te samasta Arya ane anArya lokone zratacAritrarUpa dharmane upadeza Ape, prabhunI te bhASA te samasta Aryo anAryonI pitapotAnI bhASAmAM pariNAma pAmavAvALA (samajAya tevA)-svabhAvavALI hatI bhagavAne 2vI rIta dhanA paheza dAdhIta maDI sUtrA2 aDaTa 42 che-(atthi loe) 5yamastiyamaya PAL | masti-135 cha (atthi aloe) upasa maashsvarUpa aleka paNa astisvarUpa che loka ane alekamAM atisvarUpatAnuM kathana bauddho dvArA samata zUnyavAdanuM nirAkaraNa karavA mATe jANavuM joIe (eva jIvA) // zata 6payogasamakAmA 75 paNa mastitva-viziSTa cha jIvamAM astitvanuM vidhAna nAstikamatanA parihAranimitte jANavuM joIe (ajIvA) renu sakSaY cha tapA 571 pArtha 5 khA-svalAva-viziSTa che ajIva padArthanI sattAnuM A nirUpaNa atavAdanA nirAkaraNa (parihAra) Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 aupapAtika karmaNA jIvasambadhossti, badhana vadha = AmapradezAnA jJAnAvaraNIyAdikarmapudagalAnA ca paraspara kSIrodakAt sambandha ityartha / etakathana sAtyAdimatanirAkaraNArtham | 'asthi mokkhe' asti mokSa = arts alikarmakSayo mokSa so'sti / makalakarmaNA kSaya = Amapradezebhyospagama tathAsati sakalakarmanimuktasya jJAnadarzanopayogalakSaNamyAmana svasvarUpe'vasthAna mokSa ithe / sakalakarma samakAlameva audArikagarIzayanta niyuktasyAsya manuSyajanmana samuccheda, bandhaddatyabhAvA cottarajanmana punaraprAdurbhAva, AtmA svarUpa vadha bhI hai| jisa prakAra dUdha aura pAnI kA paraspara eka nAvagAharUpa dha hotA hai usI prakAra jJAnAvarI Adi karmA kA AtmapradezoM ke sAtha eka kSetrAvagAharUpa jo hai usakA nAma badha hai / vava ke astiva kA vidhAna sadA AmA ko ekAnta zuddha mAnanevAle sAkhya Adi kI mAnyatA ko nirAkaraNa karane ke liye jAnanA caahiye| (mokkhe) mokSa hai| jana badha hai to usake ayatAbhAvasvarUpa jIna ke samasta karmIkA kSayamvarUpa mola bhI hai / AtmA jana samasta karmoM se nilkula rikta ho jAtA hai tana jJAnadarzanarUpa apane svarUpa me isakA zAzvatika avasthAna ho jAtA hai / isIkA nAma AtmA ko mukti hai / matalaba isakA yaha hai ki AtmA se jisa samaya yAna ke prabhAva se samasta karmoM kA kSaya ho jAtA hai usI samaya isake gRhIta audArika zarIra kA ayanta viyoga ho jAtA hai / isa audAfor riter atyanta viyoga honA hI manuSyajanmakA samuccheda hai / bandha ke hetuoMkA abhAva hone se isa AtmA ko phira uttarakAla meM janmI prApti hotI nahIM hai| bhATe lAguvu leho (badhe) bhane kanAsa adhasvarUpa khadha paNa che jevI rIte dUdha ane pANIne paraspara ekakSetra-avagAha rUpa sa kha dha thAya che teja prakAre jJAnAvarazIya Adi-pudgaleAnA AtmapradezanI sAthe ekakSetrAvagAha rUpa 2 sakhadha che tenu nAma adha che. madhanA astitvanuM vidhAna, sadA AtmAne ekAnta zuddha mAnavAvALA sAmya AdinI mAnyatAnuM nirAkaraNlR 42vA bhATe lAvu bheAyo (mokkhe) mokSa che nyAreja che tyAre tenA atyaMta abhAva svarUpa-jIvanA samasta karmanA ye svarUpa mekSa paNa che AtmA jyAre samasta karmothI khilakula rikta (mukta) thaI jAya che tyAre jJAna-darzana-svarUpa peAtAnA svarUpamA zAzvatika tenu avasthAna thaI jAya che Avuja nAma AtmAnI mukti che enI matalaba e che ke AtmAmAthI je vakhate zukaladhyAnanA prabhAvathI samanta meAnA kSaya thaI jAya che teja vakhate tenAthI grahaNa karAyelA audArika carIrane atyaMta viyeAga thaI jAya che A audArika zarIraneA atyaMta viyeAga thavA e ja manuSya janmane! samu 2he che. kha dhanA hetuone abhAva thavAthI A AtmAne uttarakALamA pharI janmanI prApti thatI nathI. A mATe A AtmA, peAtAnA-jJAna-darzana upa Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare pIyUSadhapiNI TIkA ra 56 bhagavato dharmadezanA pAve AsavaM saMvare veyaNA NijarA arihaMtA cakavaDI baladevA kevala zuddha iyeSA'vasthA mokSa dayAmyAyate iti bhAva / 'atyi puNNe' asti puNyam-- pUyate-pavitrAkriyate AtmA aneneti, punAti AmAnamiti vA puNya-zubhakarma, 'pU pavane' ityasmAddhAto 'pUjo yaNNuka husvazva' iyaugAdikasUtreNa siddhi , puNya hi sArapArAvAgettaraNe taragibhUtam / ananavAryajanapadAbhijanakuyopinInanijamAdiprAlijAyate / kiM bahunA tArthakaggotramapi puNyenaiva vanyate, yo hi puNya marvathA haya manyamAntat tyajati, __ aso sanupekSitatagiriyA'prAmaparatIro madhyesamudra manna napasIdati / 'asthi pAve' asti pApam-pAtayani-zubhaparigAmAd dhvasaya yA mAnamiti pApam, pApamevA'pacIyamAna mukha janaisaliye yaha AmA apane jJAnadarzanopayogarUpa svabhAva me magna hotA huA kevala zuddha avasthAvAlA ho jAtA hai| AmAkI isI avasthAkA nAma mokSa hai / (puNNe) puNya hai| AmA jisake dvArA pavitra kiyA jAya usakA nAma puNya hai, athavA jo AmA ko pavitra kare aisA jo zubhakarma hai usakA nAma puNya hai / yaha puNyakarma jIra ko sArarUpa pArAvAra se pAra karane ke liye naukAsvarUpa hai / TamIke prabhAva se Aryadeza, uccakula me janma, bodhivIjaityAdi mamasta uttamottama vastu kI prAmi isa jIpa ko hotI hai| jyAdA aura kyA kahA jAya ? tIrthakaragokarma kA vadha bhI to sAkSAt dasI puNya kA phala hai / jo vyakti isa puNya karma ko sarvathA haya samajhakara usakA parityAga kara dete hai ve, jisane dUsare tIra ko prAma kiye binA samudra ke bIca ma hI jahAja kA parityAga kara diyA hai -usa manuSya kesamAna hai| (pAve) pApa hai| jo isa jIva ko gumaparigAma se girA detA hai usakA nAma pApa hai / zakA-pApa jana apacIyamAna hotA jAtA hai tana isa jIva ko susa kI garUpa svabhAvamAM magna rahIne, kevala zuddha avasthAvALe thaI jAya che AtmAnI A avasthAnuM ja nAma mokSa che () puNya che AtmA jenA dvArA pavitra karAya tenuM nAma puNya che athavA je AtmAne pavitra kare evA je zubha karma che tenuM nAma puNya che A puNyakarma jIvane ja sArarUpa pArAvAra (samudra)thI pAra karavA mATe heDI rUpa che tenA prabhAva vaDe jIvane Arya deza, ucca kuLamAM janma, bedhibIje ItyAdi samasta uttamottama vastunI prApti thAya chevadhAre bIju zu kahevu, tIrtha kagevakarmane badha paNa sAkSAt eja puNyakarmanuM phala che je vyakti A puNya karmane sarvathA heya samajIne tene parityAga karI de che teo jema keI sAme kAne pahoMcyA vinAja samudranI vacamAM vahANano parityAga karI dIe evA manuSya jevA che (pAve) pA5 cha / bane zulmapariNAmathI pAsa tenu nAma pA5 zA--pA5 kyAre pacIyamAna (svalpa) 45 laya tyAre 2 sapane Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 opapAtikavatra - yati, upacIyamAna tadeva dusa janayati na puNya pRthagasti, athavA puNyamevopacAyamAna sukha janayati, tadevApacIyamAna dusa janayati, na pApa viyate-dayevavAdimatanirAkaraNArtha puNyapApayo pRthagabhidhAnam, kevalaikatvamAyAdinirAsAya vA sarveSA pRthaka pRthagukti / 'atyi Asave' asyAsana -A-samantAt savati pravizati Amani AnAvaraNIyAyaSTavidha pharma yena sa Asrava , Azraya iticchAyApakSe tu-AzrIyate-samupAyate karma yena sa , pRSodarAditvAd yasya va, sarvathA jIvataDAge karmasalilapravezAya nAlikAprApti hotI hai eva pApa jana upacIyamAna hotA hai tara dukha kI prAmi hotA hai, isase yaha niSkarSa nikalatA hai ki pApa ke apacaya aura upacaya ke adhIna hI jIvoM ko sukha-dukha kI prApti hotI hai, ata sukha kA kAraNa puNya eva dusa kA kAraNa pApa isa prakAra se do svatatra tatva mAnanA ThIka nahIM hai, yA to puNya hI mAno yA pApa hI mAno, donoM ko eka sAtha mata mAno / isI taraha puNya kA hAsa jana hone lagatA hai taba jIroM ko dukha ko prApta hotI hai aura jana puNya kA upacaya hotA hai tara jInoM ko sukhakI prAmi hotA hai / isa kathana se bhI yahI niSkarSa nikalatA hai ki sukhada kha, puNya ke upacaya aura apacaya ke AdhIna hai| ata inakA kAraNa usakA hI upacaya eva apacaya hai| isase yaha eka puNya tatva hA mAnanA cAhiye-so aisA kahane vAle vAdiyoM ke mantavya ko nirAkaraNa ke liye donA tattvoM ko svatatrarUpa se sattA pratipAdita kI hai / athavA jo vastukA eka hI svabhAva mAnate hai una vAdiyoM ke mata ko nirAkaraNa karane ke liye bhinna 2 rUpa se samastapadAthA kA yaha nirUpaNa huA hai / (Asave) Asrava tatva hai| jisake kAraNa se jJAnAvaraNIya sumanI prApti thAya che tamala pAtyAre upayIyabhAna (sacita) thAya cha tyAre dukhanI prApti thAya che AthI e niSkarSa (sAra) nIkaLe che ke pApanA apacaya ane upacayane AdhIna jIvone sukha dukhanI prApti thAya che. AthI sukhanuM kAraNa puNya temaja du khanuM kAraNa pApa A prakAranA be svataMtra tatva mAnavA ThIka nathI kAM te puNyane mAne agara te pApane mAne bannene eka sAthe na mAne AvI rIte puNyane hAsa jyAre thavA lAge che tyAre jIvane dukhanI prApti thAya che, ane jyAre puNyane upacaya thAya che tyAre jIvane sukhanI prApti thAya che A kathananI paNa eja niSkarSa nIkaLe che ke sukha du kha, puNyanA upacaya ane apacayane AdhIna che AthI AnuM kAraNa tenA upacaya temaja apacaya che tethI e eka puNya tatvaja mAnavuM joIe Ama kahevAvALA vAdionA matavyanA nirAkAraNane mATe bane tanI svataMtra rUpe sattAnuM pratipAdana karyuM che athavA je vastune kevaLa ekaja svabhAva mAne che tevA vAdionA matanuM nirAkaraNa karavA mATe judA judA rUpathI samasta mahAnu mAma ni354 4yu cha (Asave) mA ta nA Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapaNI-TokAsa 56 bhagavato dharmadezanA 451 rUpa iti yAta / karmabandhahatugalana, ma ca mithyAvAda / 'atyi saMvare ' asti svara =Anavanigera, matriyate = nirudhyate Amavata = Agacchana karma yena sa svara, epa ca dravyabhAvameAmyA dvivipa, tara dravyatastathAniyega (cikdAdinA ) sahidropari aronestarraanIgaNA niropa, bhArata aeroyA kinAnA samitigunipramRtibhirnigena / iha bhAvanvagmya grahaNam / enakathana bandhamokSayornikAraNavaprati Adika aSTa-prakAra kA karma AmA ma praSTa hotA hai usakA nAma thAnava hai / (Asave) isa pada kI 'Azraya' jana isa prakAra kI masta ThAyA rakhI jAyagI na isakA artha hogA jisake dvArA jIva rUma kA Azraya-mamupArjana kare vaha Azrama hai / jisa prakAra tAlAna meM pAnIkA AnA vAlI dvArA hotA hai usI prakAra hama jIva meM jisaka dvArA karmI pAnI AtA rahatA hai vaha nava hai / yaha Asana hI navIna moM ke bandha kA kAraNa hotA hai / yaha Ava tatva miyAcAdika ke bheda se aneka prakAra kA hai, kyoM ki ye jo mithyAvyAdika hai ve kamoM ke Agamana ke kAraNa hai| (savare ) svara tatva hai / Annava kA rukanA hamakA nAma svara hai / nyasvara aura bhAra isa prakAra se mavara ke bheda hai / dravyapharmoM ke Agamana ko rokane meM AmA kA jo pariNAma kAraNa hotA hai vaha pariNAma narar hai, eva jo karmapuloM kA rukanA hai vaha nyasvara hai| naukA meM pAnI ke Agamana kA rukanA ise hatyA ke sthAnApanna, evaM jima Ti se vaha AtA thA usakA baDha kara TANe nAnAvaNNIya Adi ATha prakAranA karma AtmAmAM viSTa thAya che tenuM nAma bhava hai (Asave ) mA pahanI (Azraya) bhI ajaranI ne sasta chAyA AkhavAmAM Ave te ene avuM ema thAya ke jenA dvAza chava, karmanA Azraya (samupArjana) ke te Azrava che jema taLAvamAM pANInuM Avavu nALA dvArA thAya che tema A mA jenA DhALa DhamarUpI pANI Ave che te Asava ke A Asrava ja navIna karmonA madhanu kAraNa thAya che. evu te Azrava tattva mithyAtva AdinA bhedathI aneka prakAranu che, kemake A je bhivyAsa Ahe te nA Agamananu nalule (maMdare) va tatva che. Amavane kavu tenu nAma vara ke vyasavara ane bhAvasavara A prakAranA navagnA be bheda che dravyakarmonA Agamanane zavAmAM AtmAnu je pariNAma kAraNa hAya che te pacchiAma bhAvasa1 4 temaja je puravAne rAke te vyasavara che vahANumA pANInA AvavAne zavu e dravyagra vastu sthAnApanna temaja je chidramAthI te Avatu hatuM tene adha karI devu te sAvyuMvaranuM sthAnApanna samajavuM tenuMe saminipti Adi e avA Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 452 . aupAtika pedhArtham / 'ayi ceyaNA' asti yadA-yenA-raTanama-svamAyAdudIraNA kRtyA vA udayAyalikAmanupraviSTasya karmaNo yo'nubhaya -karmapharagatamurAdu sAnugara , tathApA / 'atthi NijArA' asti nirjaga-nijaga dezata kargaya , asthi arihatA' satyanti , 'atthi cakarahI' sati cakravanina', 'atyi baladevA' matti baldevA, 'atyi vAsudevA' santi vAsudevA --amAtImA gatuNAmabhidhAna tu tepA bhuvanAni gAyitrapratipAdanArya nepAmatizaya vamapradhatA pramAvidhAnAya ca / 'atyi naragA' santi narasA -- denA ise bhAva-ghara ke sthAnApana jAnanA cAhiye / samitigumi Adi ye sara bhAvanagara ke hI bheda he ! inase hI AmA meM Ate hue karma karo ' / yahA para bhAva-vara kA praNa huA hai / bhAvavara kA kathana badha aura mokSa ko jo niSkAraNaka mAnane vAle hai unakI dhAragA kA pratiSedha karana ke nimitta mamA cAhiye / ( veyaNA) vedanA hai| kama kI svabhAvata udIraNA karake athA udayAli meM use lAkara usake musad gyAdika rUpa phala kA anubhava karanA isakA nAma vedanA he| (NijjA ) ninA hai / ekadeza se kabhI kA kSaya honA so nirjarA hai| (asthi arihatA atyi cAhI) ahaMta hai, cakravatI hai / (asthi valadevA atthi pAsudevA) baladeva hai, vAsudeva hai / ina cAra arhata AThikA pratipAdana tribhuvana me inakI samoM kRSTatA jAhira karane ka nimitta hai| athavA jo inama atizayatva nahIM mAnate haiM, ve isa pratipAdana se unake viSaya meM apanI zraddhA jAgrata kareM isake liye bhI yaha ahaMta Adi cAra kA pratipAdana kiyA gayA jAnanA cAhiye / (asthi bhAvasa varanA bheda che enAthI ja AtmAmAM AvatA kama sarakAya che ahI bhAvasa varanuM grahaNa thayuM che bhAvasa varanuM kathana ba dha ane mokSane jeo niSkAraNaka mAne che temanI dhAraNAne pratiSedha karavA nimitte samajavuM joIe (vayaNA) vanA cha unI sAta hI 4zana mathA yApalimA te lAvIne tene sukha du kha Adika rUpa phalane anubhava kare tenuM nAma vedanA cha (NijarA) nizacha sazathI bhni| kSaya vo te ni cha (asthi arihatA tyi cakcaTTI) mahata cha yasto cha (adhi baladevA asthi vAsudevA) makhadeva cha, suhavacha 2mA yA mata mAhinu pratipAhanatribhu vanamA temanI sarvotkRSTatA jAhera karavAne nimitte che athavA teomAM je atizayatva na mAnatA hoya teo A pratipAdanathI temanA viSayamAM potAnI zraddhA jAgrata kare te mATe paNa A ahaM ta Adi cAnuM pratipAdana kareluM. (1) cedagapariNAmo jo kammarasAyagirohaNe heU / so bhAvamabaro khalu dayAmavarohaNe aNNA / / vadasamidIguttIo dhammANupiTA parIsahajao ya / cAritta bahubheya gAyavyA, bhAvamavaravisesA // dravyAgraha gAthA 34-35 // Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayapiNI-TokA sa 56 bhagavato dharmadezanA 453 vAsudevA naragA NeraiyA tirikkhajoNiyA tirikkhajoNiNIo mAyA piyA risao devA devaloyA siddhI siddhA pariNivvuyA, anekavidhanarakasthAnAni santi / 'atthi NeraiyA' santi naiyikA =narakanivAsina santi, 'atyi tirikkhajoNiyA' santi tiryagyonikA , 'tirikkhajoNiNIo' santi tiryagyonijAtA striya , narakanairayikAdInAmaha-yAnA sattAsthApanAya kathanam / 'asthi mAyA asthi pitA' asti mAtA asti pitA, kacideva manyante-mAtApitavyavahAro na'vAstanika, yato hi-yUkAkRmigaNTolakAdaya svajanaka vinainopadyante, tanmata. nirAkaraNArthamida bhagaratA proktamiti bhAva / 'ayi risao' santi jhapaya --rUpaya = atIndriyA'rthadRSTAra santi / kecitveva vadanti--atIndriyArthasya draSTAro na mabhavanti, naragA asthi gesTayA asthi tirikkhanoNiyA tirikvajogiNIo) aneka vidha narakasthAna he aura unama rahane vAle jIva nArakI he, tiryacayoni ke jIva he. tiryaca yoni me utpanna tiryaJca striyA bhI hai| naraka eva nArakI Adi adRzya jIvoM kA jo kayana kiyA hai vaha unakI sattA pradarzita karane ke liye jAnanA cAhiye / (asthi mAyA atthi piyA) mAtA hai, pitA hai / koI 2 aise mAnate hai ki mAtA-pitA yaha vyavahAra vAstavika nahIM hai, kyoM ki aise bhI kaI jIva hai ki jo mAtA-pitA ke vinA bhI utpanna hote rahate hai| unakI dama kalpanA ko nirAkaraNa karane ke liye bhagavAn ne yaha kahA hai| (asthi risao) atIndriya artha ko dekhane vAle kapijana hai / isa kathana kA tAtparya yaha hai ki bahuta se vAdI aisA kahate hai ki atIndriyArtha draSTA koI nahA hai, kAraNa ki puspa rAgAdi se kabhI nirmukta nahIM ho sakatA / ata jaise hamaloga rAgAdimpanna hone se atIndriyArtha ke nae naye (atthi naragA atyi NeraiyA asthi tiriskhajoNiyA tirikkha joNiNIo) gana.vidha na24 thAna cha, bhane tamA 2vAvAmA 1 nA24 che tirya caninA jIva che, tiryacanimA utpanna tirthaM ca strIo paNa che naraka temaja nArakI Adi adazya jIvonu je kathana karyuM che te temanI sattA maharzita 21 / bhATe cu ye (asthi mAyA asthi piyA) bhAta pitA che koI kei ema mAne che ke mAtA pitA e vyavahAra vAstavika nathI, kemake evA paNa keTalAya ja che ke je mAtApitA vinA paNa utpanna thatA rahe che temanI A kalpanAnuM nirAkaraNa karavA mATe bhagavAne ema kahyuM cha tathA (atthi risao) matIdriya matha ne navApAmA ni cha / 45 nanu tAtparya e che ke ghaNA vAdio ema kahe che ke atIndriya-artha-draSTA keI che nahi, kAraNa ke puruSa rAgAdithI kadI paNa nimukta thaI zakatuM nathI, Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 - - bhopapAtikamare puspANA rAgAnidoSayatvAt ammAnvita iti, tamatanirAsArthamidamuktam / 'asyi devA asthi devaloyA' sati devA -bhAnapa yAdaya , santi devalokA -devAnA lokAsthAnAni saudharmAdIni / yatyA-na sati deyAdayo'prayakSa vAt iti, tanmatatryutAsArthamidamuktam, 'asthi siddhI atyi siddhA' asti siddhi , santi siddhA-siddhi =sidhyantiniSTitA bhavanti yasyA sA tayA, sidimanta midA / 'pariNibANe' parinirvANamasti-parinirvANa-karmaratasatApopagAlyA musvacam / ni zeSana saphalakarmakSayaganyamAtyantika sukhamityartha / 'asthi pariNiyuyA' manti parinirvRtA apunarAvRtyA sakalasantApadarzaka nahIM ho sakate hai usI prakAra koI bhI vyakti rAgAdika se viziSTa hone ke kAraNa atAndriyArtha padArtho kA draSTA nahIM ho sakatA hai / isa prakAra jo yaha mImAsakoM kI mAnyatA hai usa mAnyatA ko dUra karane ke liye atAndriyArtha draSTA kI yaha sthApanA kI hai / (atthi devA atthi devaloyA) puNyajanita alaukika krIDA kA jo anubhava karate haiM unakA nAma deva hai / ve deva bhavanapati Adi ke bheda se 4 prakAra ke haiN| inake rahane ke sthAna bhI hai / jihe svarga yA devaloka kahate hai / jo yaha kahate haiM ki apratyakSa hone se devAdika nahIM hai unake isa mana kA nirAkaraNa karane ke liye devoM kA svarUpa kahA hai / (asthi siddhI asthi siddhA) siddhi hai, aura sidri jinhe prApta ho cukI hai aise siddha bhI haiN| (pariNiyANe) parinirvAga-mukti hai| karmakRta santApa kI upazAti se udbhUta susthatva kA nAma parinivAga he / samasta karmoM ke ayata vinAza se janya jo Atyatika sukha hai usakA nAma susthatva hai / (atthi pariNinyuyA) apunarAvRttiviziSTa hone se sakala matApa AthI jema ApaNe rAga Adi sa panna hovAthI atI kriyArthanA darzaka banI zakatA nathI te prakAre koI paNa vyakti rAga AdikothI viziSTa hovAnA kAraNe atI kriya padArthonA draSTA banI zake nahi evI je A mImAMsakAnA mAnyatA che te mAnyatAne dUra karavAne mATe atIyiArtha draSTAnI A sthApanA 4za (asthi denA asthi devaloyA) puNyanita mI4i sanA manu bhava kare che temanuM nAma deva che te deve bhavanapati adinA bhedathI 4 prakA ranA che temanA rahevAnA loka eTale sthAna paNa che je ema kahe che ke apratyakSa hovAthI deva Adika nathI temanA A matanuM nirAkaraNa karavA bhATa vAnu 2135 ukhu cha ( atthi siddhI atthi siddhA) siddhi cha ane siddhi jene prApta-thai gaI che evA siddha paNa che (jari zivyANe) parinirvANu-bhuti cha bhatarasatA tanI saMpatithI utpanna thata je susthatva tenuM nAma parinirvANu che samasta karmonA atyaMta vinA zathA pahA tu mAyati subha cha tenu nAma susthAna ke atyi pari Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- poyUpaSiNo-TIkA kha 56 bhagavatI dharmadezanA 1 pANAivAe, 2 musAvAe, 3 adipaNAdANe. 4 kangapaparivarjitA / 'atyi pANAivAe' asti prANAtipAta -prANA ucchvAsani zvAsAdayanterAmatipAta niyojana-mAgAtigata -prAgihiMsanamiti yAvat , taduktam--- paJcendriyANi vividha cala ca, ucvAsani zvAsamayAnyadAyu / prANA dazaile bhagavadviruktA-ratepA viyogIkaraNa tu hiMsA // 1 // iti / 'atyi musAbAe' asti mRpAvAda -mRSA-mithyA, vADha vadanam-asadbhatArthambhASaNamiti yAvat / 'adigNAdANe adattA''tAnamasti-na dattamahattam-devagurubhUegAyApatisAdharmikairananujAta, tasyA''dAna-ahaNam / 'ayi mehuNe' asti maithunam-mithunena-strIpusAnyA nivRtta karma maithuna-kAmakrIDeyartha / 'atyi pariggahe' asti parigraha --parike kalApoM se parivarjita aise jIva hai / (asthi pANAivAe) prAgihiMsA pApa hai, ucchvAsani zvAsa Adi prAga hai, inakA atipAta karanA arthAt prANiyA ke prANa kA viyoga karanA prAgAtipAta hai| kahA mI hai... "paJcendriyANi trividha vala ca ucchvAsani zvAsamathAnyadAyuH / pANA dazaite bhagavadbhiruktAstepA viyogIkaraNa tu hiMsA / / zAstroM meM pAca indriya, tIna ghala, Ayu, zvAsocchamAma umaprakAra se ye 10 prAga bhagavAnane batalAye hai| inakA viyoga karanA isakA nAma hiMsA hai| (asthi musAbAe) mRpAvAda pApa hai / asadbhUta artha kA kathana karanA isakA nAma mRpAvAda hai / (adiNNAdANe) adattAdAna pApa hai / deva, guru, bhUpa, gAthApati eva sAdharmika Adi kI koI vastu ko unakI AnA ke vinA lenA so adattAdAna hai| (asthi mehuNe) maithuna pApa haiM / (asthi pariggaDe) parigraha bhI pApa hai / jo mUrchApUrvaka grahaNa kiyA jAya usakA nAma parigraha hai, arthAt NivuyA) madhunarAvRttiviziSTa vAthI tamAma matApanA sApAyI pazvinita the cha (asthi pANAie) prApihimA pA5 cha vAmanivAsa Adi prANa che tene atipAta kare arthAta prANione prANathI viyoga kara prANAtipAta che kahyuM paNa che - "paJcendriyANi vividha pala ca ucchavAsani zvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhirutAstepA viyogIkaraNa tu hiMmA / / zAstromAM pAca Idriya, traNa bala, Ayu, zvAse chuvAsa A prakArathI 10 prAthu lagavAne matAcyA cha tanA liyA 42vA tenu nAmamA cha (asthi musApAe) bhRpApA 545 cha 24sahabhUta manu u4na 427 te bhRpAvAda cha (adiNNAdANe) mahattahAna pA5 cha 35, zubha, bhUpa, mAyApati tebhara sAtha rmika AdinI kaI vastune temanI AjJA vagara levI te adattAdAna che Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSapAtika pariggahe, 6 asthi kohe. 7 mANe. 8 mAyA, 9 lobhe, asthi sarvato bhAvena gRhyate janma garAmaragAdidurISTayate AmA ananeni, yadvA parigRpate-sam cha svIkriyata iti / 'asthi kohe mANe mAyA lome asti krodha , asti mAna , asti mAyA, asti lobha / mora kodhamohanIya yudayena vaparanittapracalanampavikRtijanaka Amana pariNAmapizepa 1 mAna =svApekSayA'nyahIna manyate jano yena ma , mAnamohanI yodayasamutho'nyahInatAmananalamaga Amana parigAmavizeSa / mAyA-mAyAmohanIyodayasamuthA jIvasya paJcanapariNativizeSa -svapakhyAmohopAdakamAcaraNamiti yAvat / lobhA-gemaprakRtyudayavazAt dravyAyamilApalakSago jIvasya parigativizeSa / 'asthi jAba micchAdasajanma, jarA eva maragAdi du sau se jisake dvAga AmA yeSTita hotA hai usakA nAma parigraha hai| (mamedaM ) bhAva kA nAma mUchA hai / ('atthi kohe mANe mAyA lobhe) ye cAra kapAya haiM-krodha, mAna, mAyA aura lobha / kopamohanIya prakRti ke udaya se sva aura para kI cittavRtti meM prajvalana rUpa nikArajanaka jo AmA kA pariNAmavizeSa hotA hai, usakA nAma krodha hai| mAnamohanIya ke udaya se anya ko hIna samajhane kA jo AtmA kA pariNAmavizeSa hotA hai vaha mAna hai / isake sadbhAva me jIva apanI apekSA apa jana ko hIna samajhatA hai / mAyAmohanIya ke udaya se para ko vacita karane kA jo AtmA kA pariNAmavizepa hotA hai vaha mAyA hai| isake vaza meM rahA huA jIva sva aura para kA vyAmohaka AcaraNa kiyA karatA hai| lobhaprakRti ke udaya ke vaza se dravyAdika ko cAhane kI jo AtmA kI parigativizepa hai usakA nAma lobha hai| (asthi mehuNe) maithuna pA5 che (atthi pariggahe) pariyaDa para pA5 cha, re mUcha pUrvaka prahaNa karAya tenuM nAma parigraha che, arthAta janma jarA temaja maraNa Adi du khethI mAtmA jenA dvArA veSTita thaI (vI TaLAI) jAya che tenu nAma pariyaDa che bhU mApanu nAma pazu pariyaDa (mameda) lAvana nAma bhUchI che (atthi kohe mANe mAyA lobhe) mA yAra 4pAya che-dha, bhAna, mAyA ane lobha komehanIya prakRtinA udayathI sva ane paranI cittavRttimAM prajavalanarUpa vikArajanaka je AtmAnuM pariNAma-vizeSa hoya che tenuM nAma krodha che mAna-mohanIyanA udayathI eka bIjAne hIna samajavAnuM je AtmAnuM pariNAmavizeSa thAya che te bhAna che AnA sabhAvamAM jIva pitAnA karatA bIjA mANasane hIna samaje che mAyAmahanIyanA udayathI bIjAnI vacanA karavAnuM je AtmAnuM pariNAmavizeSa thAya che te mAyA che, tene vaza thayela chava va tathA paranuM vyAhaka AcaraNa karyA kare che Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pospiNI TokAsa 56 bhagavato dharmadezanA , jAva micchAdaMsaNasa / asthi pANADavAyaveramaNe musAvAyaNasalle' asti yAvat mithyAdarzanAcyam, ana yAvacchandAt- 'pejje, dose, kalahe, abhAvaNe, peNe, paraparivAra, araharaI, mAyAmose ' ityeSA sgraha | asti prema-prema-rAga - putrakalatrAdiSvabhiSvaGga pariNAmanizeSa / ' atthi Dhose' asti dveSa - dveSa =Atmano'prAtilakSaNapariNAma, asti kalaha - kala = Anandasta hantIti kalha - nAcika dvandva, 'asthi abhAvANe' asya yAra yAnam - abhyAkhyAnam = asadopAropaNam / 'atthi peNe' amti paizunyam - paizunya = pracchannatayA paradoSA''viSkaraNam, 'asthi paraparivAe ' asti paraparivAda paMgmA kAkyAdibhirdApakathanam, asthi arairaI 'sta aratiratI-arati =artimohn|yodyaacittodvegruup Amana pariNatinizeSa, rani: (jAva micchA saNasale) yAta mithyAdarzana Adi anya hai / yahA " yAvat " zabda se " peje, dose, kalahe, abhakkhANe, pesuNNe, paraparivAe, arairaI, mAyAmose " isa pATha kA saMgraha huA hai / putrakalyAdikoM meM jo AsaktirUpa pariNAmanizeSa hai usakA nAma prema hai | aprItilakSaNa jo AmAkA pariNAma hai vaha dvepa hai | Anada jisase naSTa hotA hai usakA nAma kalaha hai | amaya dopokA AgapaNa karanA isakA nAma abhyArayAna hai / pITha pAThe dUsare ke Dhopoko prakaTa karanA isakA nAma paizunya hai / dUsare kI niMdA karanA isakA nAma paraparivAda hai / arati eva rati ye donoM pApa hai / aratimohanIya ke udaya hone se mayama ke andara jo cittodvega hotA hai usako 'arati ' kahate hai / sAsArika viSayoM kI abhilASA ko 'rati' kahate hai / kapaTasahita mithyAbhASaNa karanA isakA nAma mAyAmRSA lAbhaprakRtinA udayane vaza thavAthI drabyAdikane cAhavAnI je AtmAnI pariNativishess che tenu nAma bola che (jAna micchAdaMsaNasalle) yAvat bhithyAdarzanazadaya che sahI "yAvat" zabdathI " penje dose kalahe abhaksANe pesuNNe paraparivAra araDara mAyAmose A pAThanA sagraha karyo che temA putrakalatra AdimA je AsaktirUpa pariNAmavizeSa che tenu nAma prema che aprItilakSaNu je AtmAnu pariNAma che te dveSa che Anada jenAthI naSTa thAya che tenu nAma kalaha che, ane asatya doSanu AraipaNu karavu tenu nAma abhyA khyAna che. TAinI gerahAjarImA (pIThapAchaLa) tenA dASA prakaTa karavA tenu nAma pazunya (gADI) che khIjAnI niMdA karavI tenu nAma parivAda che ati temaja rati e banne pApa che ati-meAhanIyanA uddaya thavAthI bhayabhanI zahara ? yittane udvega thAya chetene 'ati' he mAsAri/vidha yonI alisApAne 'rati' jahe he kapaTavA [ khyAbhASaNa karavu tenu nAma " 47 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 auSapAtika veramaNe AdiNNAdANaveramaNe mehuNaveramaNe pariggahaveramaNe jAva micchaadNsnnsllvivege| savva asthibhAvaM asthitti vayai, vipayAbhiraci / 'asthi mAyAmose ' agti mAyAmRpA-mAyayA saha mRpA-mAyAmRSAsakapaTamithyAbhASaNam, 'mirAhasaNasalle' miyAnIganyam-mipyAdarzana ganyamiva, pratikSaNa vividhnythaavidhaaysyaat| 'atyi pANAivAyaramaNe musAvAyaveramaNe adiNNAdANaveramaNe mehuNaramaNe pariggaharamaNe' asti prANAtipAtavigmaNama, mRpAvAdaviramaNam, adattAtAnaviramaNam , maithunavigmaNam , parigrahariramaNam / kepAzcinmate prANAtipAtAdiviramaNasyAgAyava pratipAdita tannirAsAyaM tasattA'bhidhAnam / 'jAva micchAdasaNasalarivege' yApamithyAdarzanaganyaviveka -mithyAdarzanaganyasya viveka = pRthagbhAva , tasmAnivRttirityartha , so'pyasti / ' saba asthibhAvaM atyitti vayai' sarvamastibhAvamastIti vadati-sarva makaram astibhAva-sattArUpakriyAsahito bhAva =vastusatvam hai / tathA kudeva kuguru kudharma meM zraddhA rasanA mithyAdarzana hai| anya kI taraha pratikSaNa atyanta du sadAyI hone ke kAraNa yaha mithyAdarzana zanya kahalAtA hai| (atthi pANAi vAyaveramaNe pariggahaveramaNe jAva micchAdasaNasallavivege) jo loga hiMsAdika pAca pApoM se virakta hone ma azakyatA pratipAdita karate haiM unake liye prabhu kahate hai ki aisI bAta nahIM hai, prANAtipAta se jIva virakta hotA hai, mRpAvAda se jIva virakta hotA hai, eva parigraha se jIva virakta hotA hai, yAvat mithyAdarzanaganya se bhI jIva virakta hotA hai| (sanna atthibhAva asthitti vayai saca NasthibhAva Natthitti vayai)" asti" yaha pada saba ko "asti" isa rUpase kahatA hai aura " nAsti" yaha pada samasta bhAva kA 'mAyAmRpA' cha, bhane hera, zuru, zudharmamA zraddhA 21vI te mithyAni cha, te zayanI bhA4 pratikSA mahAyA DAvAthI 'midhyAdarzanazalya' upAya cha (asthi pANAivAyaveramaNe, musAvAyaveramaNe, adiNNAdANaveramaNe, mehuNaveramaNe, parigahaveramaNe, jAva minchAdasaNasallavivege) PasA mA pAya pApAthA virakta hevAmAM azakyatA pratipAdita kare che temanA mATe prabhu kahe che ke evI vAta kaI che nahi prANutipAtathI jIva virakta thAya che, mRSAvAdathI jIva virakta thAya che, adattAdAnathI jIva virakta thAya che, maithunathI jIva virakta thAya che temaja parigrahathI jIva virakta thAya che, yAvat mithyAdarzanazalyathI para vi2ta yAya (maya asthibhAra atthitti vayai savva sthibhAva Nasthitti vayai) "asti" me 54 madhAne masti () me 3the ucha, mana "nArita" me 54 Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI TIkA va 56 bhagavato dharmadezanA - savvaM NatthibhAvaM Natthitti vayaDa, suciNNA kammA suciNNaphalA bhavati, duciNA kammA duciNNaphalA bhavaMti, phusaDa puNNapAve, 'jIno'styajIno'mti, puNyamasti, pApamasti' ityAdirUpeNa vastuyathArthamvarUpanirUpaNamiti yAvata, tam 'asti' iti kRtvA vaDhati, yathA jIvatve sati jIva, ajInatve sati ajIva ityAdi / 'savva NatthibhAva Natyitti prayai ' sarva nAmtibhAva nAstAti vadatisarvaM nAstibhAnam-ajIvave sati ajIna, apaTale sati apaTa ityevarUpo bhAgo nAsti - bhAvasta nAstItipadena vati / ' suciSNA kammA suciSNaphalA bhavati' sucIrNAni karmANi sucIrNaphalAni bhavanti - sucArNAni - mu= prazastatayA cIrNAni pAditAni karmANi = dAnAdIni sucIrNaphalAni sucANaM phala yepA tAni, sucaritamUlakavAt puNyakarma nandhAdriphalanantItyartha / ' duciNNA kammA duciSNaphalA bhavati dukhIrNAni karmANi dukhIrNaphalAni bhavanti dukhIrNAni kusitAnI yarya, dukhIrNaphalAni kutsita phalavanti-naraka - nigodrAdigamanAdiphaladAyakAni bhavantItyartha | 'phusai puNNapAne' spRgati " nAsti " isa rUpa se kahatA hai / svasattArUpa kiyA se yukta kA nAma astibhAva hai ena pararUpa se asattA kA nAma nAstibhAva hai / matalana isakA yaha hai ki pratyeka padArtha sva- dravya, kSetra, kAla aura bhAva kI apekSA se hI astityaviziSTa hai aura para- dravya, kSetra, kAla, bhAna kI apekSA pratyeka kraya nAsti niSTi hai| isase syAdvAda siddhAnta kA kathana kiyA gayA hai | ( suciNNA kammA suciNNaphalA bhavati) prAstabhAvoM se mpAdita dAnAdika satkarma puNya karma ke janma karanevAle hote he / puNyakarma kA bana karAnA hI inakA phala mAnA gayA hai| ( duciNNA kamprA duciSNaphalA bhavati) kusitabhAvoM se kiye kArya kusita-narakanigodAdi- phalavAle hote hai, arthAt kutsita karmoM ko karanevAlA adhA bhAvana nAsti (nathI) e rUpe kahe che zvasattArUpa kriyAthI yuktanu nAma ati-bhAva che temaja pararUpathI amAnu nAma nAmtibhAva che Ane matalaba e che ke pratyeka padArtha sva-dravya, kSetra, DhAla tayA bhAvanI apekSAthI ja astitvaviziSTa che ane para-dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSA teja padAthaeN nAstitvaviziSTa che. AthI yAAdasidvAMtanuM kathana karavaabhaa bhAve che (suciNNA kammA suciNNaphalA bhanaMti) prazastalApothI spaadita dAna Adi satkarmAM puNya temanu baMdha karavAvALA thAya che puNyanA adha karavA eja enu phaLa kahevAmA Avyu (duciNNA kammA duciNNaphalA avati) mutsita lAvothI reDA mutsita-nara- nigoha yAhi ivAjA thAya che, 1 d 459 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtikako - - - - - - - - paJcAyati jIvA, saphale kahANapAvae / dhammamAikkhaDa-iNameva puNyapApe-jIva mucaritakriyAbhi puNyam , amucaritakriyAbhi pApa ca spRgatibadhnAni / 'pacAyati jIvA' prayAyAti jIvAtenara spRSTena-ba-zubhA'zubhakarmasa tAnana punarjIvA utpadyate, 'bhasmIbhUtasya dehasya punagagamana kuna'-iti nAstikavacana na sa yam iti bhAva / tata utpattI sayAm 'saphale kallANapArA 'sA kanyAgapApake-saubhAgyadorbhAgyahatutvAt puNya pApazca zubhAzubha karma saphala bhavatIti gAra | prakAgataggApi dhamA padeza bhagavAn dadAti, tadeva -pratyAha-dhammamATarasada' ityArabhya 'paDirUva prAgA narakanigoTATika kA pAtra banatA hai| (phusaDa puNgapAve) jAna sucarita kiyA dvArA puNya eva asucarita kriyAoM dvArA pApa kA vadha karanevAga hotA hai| (paJcAyAta jIvA) zubhAzubha karmoM se baddha huA jIva isa sAra ma janmamaraNa ke dusI ko prApta pharatA hai, athAt janataka karma-tati jIna meM astitvaviziSTa rahatI he-jIna karmA se jabataka badhA rahatA hai tabataka hI vaha masAra me upanna hotA rahatA hai| isa kathana se nAstika ke isa vAda kA ki-" bhasmIbhUtasya dehasya punarAgamana kuta " arthAt jaba daha bhasmIbhUta ho jAtA hai to puna usakI prAmi nahIM hotI hai-nirAkaraNa ho jAtA hai| (saphale kallANapAvae) saubhAgya eSa daurbhAgya ke hetu hone se puNya aura pApa saphala hai / prakArAntara se bhI prabhune zrutacArita rUpa dharma kA upadeza diyA-isa bAta ko sUtrakAra-'dhammamAikkhai' se lekara 'paDirUce' yahA~ taka ke mUlapATha se pradarzita karate kutsita bhI 42vAvA prANI na24-nigAha mahinA pAtra mane cha (phumajha puNNapAve) 71 sukharita liyaa| dArA puSya tama masudhArata liyaa| dvArA pAsanA 55 42vA thAya cha (pancAyati jIvA) zubhAzuma thI thA elA jIva A saMsAramAM janma-maraNanA du khAne prApta kare che athAtuM jyAM sudhI tamasa tati jIvamA astitvaviziSTa rahetI hoya che-jIva jyA sudhI karmothI badhAyela rahe che tyA sudhI ja te sa sAramAM utpanna thayA kare che mA yI nAtinI yo pA "bhasmIbhUtasya dehasya punarAgamana kuta " arthAt jyAre deha bhasmIbhUta thaI jAya che te pachI vaLI pharI tenI prApti thatI nathI sAnu ni|4253 24 taya cha (saphale kallANapAvae) bholAjya temaja daurbhAgyanA hetubhUta hovAnA kAraNe puNya ane pApa saphaLa (phaLa ApanArA) che. bIjI rIte paNa prabhue zrutacAritrarUpa dhamane upadeza Ape-e pAtana sUtradhAra-dhammamAikkhaI'thI saIne -paDilave' mI sudhInA bhUgA Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSayapiNo-TokA sa .6 bhagayato dharmadezanA 461 NiggaMthe pAvyaNe sacce aNuttare kevadie sasuddhe paDipuNNe NeyAityantena granthena / 'dhammamADaksai' dharmamA yAti-'iNameva NiggaMthe pAvayaNe sace' dadameva namrantha pravacana mayam-ida prayatayA vidyamAna, nepre ya-nimranyAnA vyabhAvapranthirahitAnA "yaminA mambandhi pravacanam Agama , satya-maTbhyo hita vAstavikaJca / 'aNuttare' anuttaram-nAsyuttara yasmAta , nAsmA pradhAnatamamanyadastIti bhAva , kevalie' kailipha-kevalipraNItam-advitIya vA, 'samuddhe mazudram kapAdibhi zudra suvarNamiva nidoSam, 'paDipuNNe' pratipUrNam-sarvathA samagra-mUtrApekSayA mAnAvindvAdimi , arthApekSayA cAkAGkSA'vyAhAgadibhirvarjitam , 'NeyAue' naiyAyikam nyAyAnugata pramANA'vAcitam, 'salamattaNe' anyakartanam mAyAdiganyacchedanakSamam-tadbhAvabhAvitAnAM hai| 'pammATamsaTa' bhaganAna na praphAgantara se bhI dharmopadeza kiyaa| jaise-(Nameva giggathe pAvayaNe sacce ) prayakSatayA vidyamAna yaha nigranyA-dravya eva bhAvarUpa granthi se rahita syamiyoM kA pravacana-Agama sa ya-bhatryoM kA hitakAraka eva yathArtha hai| (aNuttare ) yaha anunara he-usase uttara-pradhAna aura dUsarA koI nahA hai / ( kevalie) kAraNa ki yaha kevalanAnI dvArA pragIta huA hai, isaliye yaha advitIya hai| (saMsuddhe) kapAdika dvArA zuddha kiye hue sone ke samAna yaha zuddha hai| (paDipuNNe) yaha sarvathA pratipUrNa hai, na to mUtra kI apekSA se isameM mAnA eva piMdu Adi ke ayAhAra kI AvazyakatA hai aura na artha kI apekSA se Tasame AkAkSA Adi ke avyAhAra ko AvazyakatA hai, athAt sara prakAra se yaha pUrNa hai| (NeyAue ) ma bhaganapadiSTa Agama meM kisI bhI pramAga se bAbA nahIM AtI hai| (salakattaNe) mAyAmithyAva eva nidAna zayoM kA dvaa| mahazita 2 cha 'dhammamAiksaI' lagavAne pragatI pay dhapiza 4. bha. (Dagamena Niggaye pArayaNe sance) pratyakSatayA (nanI mAme) vidyamAna (majuda) A nirga-dravya temaja bhAva rU5 grathiI rahita maya mIonA pravacana-Agama satya-bhavyone mATe hitakAraka temaja yathArtha che (aNuttare) mA anuttara meM mAnAthI uttara-pradhAna (bhujya) pona std nathe (kapaliNa) 421 3 2 upazAnI | eIta thayelu (zyAma) cha te bhATe 2mA malitAya cha (sasuddhe) pAhi 12 // zuddha 42 monA ne te zuddha cha (paDipuNNe) sahA paripU -sanI apekSA tebhA mAtrA temaja bi6 AdinA adhyAhAranI AvazyaktA nathI ane arthanI ape kSAthI temAM AvANA AdinA adhyAhAranI paNa AvazyaktA nathI tamAma prakAre ye pUcha (NeyAue) mA bhagapa-paTi mAgamamA AI patra prabhAthA Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 bhopapAtika ue sahakattaNe siddhimagge muttimagge NijjANamagge avitahamavisaMdhi savvadukkhappahINamagge ihaTTiyA jIvA sijyaMti maMta bhAvAcyA pAyAtIti / 'siddhimagge ' midimArga - siddhi takRtyatA-tasyA mArga= upAya, 'muttimagge' muktimArga= salapharmaniyogamya tu 'NivvANamagge ' nirvANamArga -nirvAgasya=sakalakarmakSayajanyasya pAramArthikamupasya mArga, 'NijjANamagge ' niryANamArga -niryAgam=apunarAvRtyA sArAt prasthAna tasya mArga, 'avita ' avitatham - vitatha= mithyA tadviparIta- trikAlAbAdhitamityartha / ' avisaMdhi ' avisandhiavyavacchinna-na phadrAcidapi nichemupagatam / 'savyadukkhappaDINamagge ' sarvadu svaprahANamArga - sanANi=janmamaraNAdIni du sAni prahIgAni yatra sa sarvadu khaprahIgo mokSastasya karttana (chedana) isI Agama se hotA hai / (siddhimagge ) yaha Agama hI siddhi-kRta kRtyatA kA eka mArga hai| (muttimagge) samasta karmoM ke kSaya kA yahI eka upAya hai| ( givvANamagge) samasta karmoM ke kSaya se udbhUta pAramArthika sukha kA yahI eka rAstA hai / ( gijjANamagge ) masAra meM jAna kA puna Agamana na ho isa rUpa se jo jIva kA sasAra se prasthAna hotA hai usakA pradhAna kAraNa eka yahI Agama hai Agama trikAla me bhI kutarkoM dvArA bAdhita nahIM hai / ( avisadhi ) apekSA se na isakA kabhI viccheda hotA hai, aura na kabhI viccheda hogA / (satradukkhapahINamagge) samasta duyo kA jisame sarvathA abhAva hai aise mokSa kA yahI eka uttama mArga hai| jisa liye yaha prabhu dvArA pratipAdita Agama pUrvokta prakAra se ina sadgugI / ( avitaha) yaha mahAvideha kSetra kI jAdhA bhAvatI nathI (sallakattaNe) bhAyA, bhithyAtva tebhana nihAna zabyonA urtana (chena) yA bhAgabhathI thAya che (siddhimagge) yA bhAgabhanna siddhi-tanRtyatAnA bheDa bhArga che ( muttimagge) samasta bhenA kSayane yA 4 upAya che (NivvANama) samasta 8bhanA kSayarthI utpanna thatA pAramArthika sumano sAtha bheDa rasto ho ( NijjAnamagge) sasArabhA bhavanu puna Agamana na thAya e rUpathI je jIvanu sa sArathI prasthAna thAya che tenu pradhAna kAraNa eka sAra Agamache (avitaha) mA mAgabhanazu abhA pazu utane dvArA bhadhita nathI (avisadhi) mahAvideha kSetranI apekSAthI nathI mAno hI vizche thayo, nathI vicchedda thAto bhane nathI uDhI viraha thavAnA (savyadutsappahINamagge ) samasta dukhAne jemA abhAva che evA mekSane A eka uttama mA che jethI prabhu dvArA pratipAdana karelu A Agama pUrvokta evA sadguNeAthI yukta Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 463 pIyUSadhiNI-TIkA su 56 bhagavato dharmadezanA mucaMti pariNivvAyaMti savvadukkhANamaMtaM kreNti| egacA puNa mArga , yata eva sadguNagumphita nainya pravacanama , ataNca 'TThiyA jIvA sijhati' iha sthitA jIrA sidhyanti-iha-nainthapravacane sthitA =gatadArAdhakA jIvA midhyanti= siddhipada prApnuvanti, aNimAdisiddhi vA 'bumati' vubhyante- kAlajJAnaprApnyA ni zepavizeSa jAnanti, 'muJcati' munyante bhavopamAhigA karmaNA niraganaSTatvAt , 'pariNi vAyati' parininti-karmajanyasakalasantAparirahAt, vaktavyasAra vakti- sannadusvANamaMta kareMti' sarvadu khAnAmanta kunti-sapA gArIrikamAnasikAnA na khAnAm anta-nAza kurvanti / 'egacA puNa ege bhayatAro' ekArcA punareke bhadantA - ekaiva _ arcA: mavipyantI manuSyatanuryepA te ekArcA santa , punake-kecid maDhantA nainyaprava se yukta hai / isIliye (dahadviyA jIvA sijhati) jo jIna dasakI ArAdhanA ma apane jIvana kA utsarga kara dete hai ve niyamata siddhipada ke prApaka hone he, (aNimAdisiddhiM vA) athavA isa loka meM aNimAdri siddhi ke dhAraka hote hai| (bujjhati) kevalajJAna kI prApti se sabhI vastuoM ko jAnate hai / (mucati) bhavopagrAhikarmI kA sampUrNarUpa se nAza hone ke kAraNa ve mukta ho jAte hai| (pariNivAyati ) karmajanya samasta tApa ke viraha se ve zItalIbhUta ho jAte hai| (sabadukkhANamata kareMti) gArArika eva mAnasika samasta du soM kA ve hI anta karanevAle hote hai| (egacA puNa ege bhayaMtAro) isa nigrantha pravacana kI ArAdhanA karanevAle bhavya jIva vartamAna zarIra ke chUTa jAne ke bAda mAtra eka bAra manuSya garIra dhAraNa karate hai, athAt ve ekAvanArI hote haiN| ve bhavya jIra isa garIra ke chuTane para (puvarammAyaseseNa) pUrvakarmoM ke baoNkI cha tethI ra (ihaTiyA jIvA sijhati) 2 sAnI sapanAmA potAnA jIvanane utsaga karI de che teo niyamata -nizcayathI-siddhipadane prApta thAya cha, (aNimAdisiddhi vA) // 4mA maNimAhi-siddhina pAme cha (bujhaMti) BAnnanI prAstathI madhI tuma to cha (muncati) sopavADi bhni| sa pRSyaM 3 nAza yavAnA vAraze teso bhuta 25 gayacha (pariNinyAyati) ubhjanya namasta ma tApanA virahathI tyAgathI teo tilIbhUta banI jAya che (savvadukkhANamata kareti) zArIri4 tebhara mAnanimanta mAnA tethe| mata 42vApAmA DAya cha (egaccA puNa ege bhayatAro) mA ninya apayananI 2tdhanA karavAvALA bhavya jIva vartamAna zarIra haTI javA bAda mAtra ekavAra manuSya zarIrane dhAraNa kare che arthAt teo ekAvatArI thAya che te bhavya Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 opapAtikatre ue sahakaraNe siddhimagge muttimagge NijJANamagge avitahamavisaMdhi savvadukkhappahINamagge ihaTTiyA jIvA sijyaMti bujnaMti bhAvaganyAcchedamAyAtIti / 'siddhimagge ' siddhimArga - middhi = kRtakRtyatA tasyA mArga= upAya, 'muttimagge' muktimArga=sakakarma niyogamya tu 'NivvANamagge ' nirvANamArga - niyAgasya=sakalakarmayajanyasya pAramArthikasya mArga, 'NijjANamagge ' niryANamArga -niryAgam=apunarAvRtyA masArAta prasthAna tasya mArga, 'avita' avitatham-vitatha=midhyA tadviparIta- trikAlAbAdhitamityartha / ' avisadhi ' avisadhi= atryavacchinna-na kadAcidapi nichedamupagatam / 'savvadukvappahINamagge ' sarvadu khaprahINamArga - sarvANi janmamaraNAnAni dugAni prahIgAni yatra sa sarvadu khaprahIgo mokSastasya karttana (chedana) isI Agama se hotA hai / (siddhimagge ) yaha Agama hI siddhi-kRta kRvyatA kA eka mArga he| (muttimagge) samasta karmoM ke kSaya kA yahI eka upAya hai| ( givvANamagge) samasta karmoM ke kSaya se udbhUta pAramArthika sukha kA yahI eka rAstA hai / (gijjANamagge ) masAra meM jIna kA puna Agamana na ho isa rUpa se jo jIva kA sasAra se prasthAna hotA hai usakA pradhAna kAraNa eka yahI Agama hai / Agama trikAla me bhI kutarkoM dvArA bAdhita nahIM hai / ( avisadhi ) apekSA se na isakA kabhI viccheda hotA hai, aura na kabhI viccheda hogA / (savtra dukkhImagge) samasta dukhA kA jisameM sarvathA abhAva hai aise mokSa kA yahI eka uttama mArga hai | jisa liye yaha prabhu dvArA pratipAdita Agama pUrvokta prakAra se ina sadguNoM mAdhA bhAvatI nathI (sallakattaNe) bhAyA, mithyAtva tebhana nihAna zaTayonA urtana (chedhana) yA bhAgabhathI thAya che (siddhimago) A Agamana siddhi-tUtyatAno bheDa bhArga ( muttimagge) samasta bhenA kSayano yA me upAya che (NivvANamagge) samasta urbhAnA kSayathI utpanna thatA pAramArthika sumana sAnoDasto ( NijjANamagge) sa sArabhA bhavanu puna Agamana na thAya e rUpathI je jIvanu sa sArathI prasthAna thAya che tenu pradhAna kAraNa eka A Agama (avitaha) yA mAgabha bha jaNabhA pazu hutoM dvArA dhita nathI (avisadhi) bhahAvideha kSetranI apekSAthI nathI mAno uhI vische thayo, nadhI viruddheha thAto bhane nathI uhI vische thavAnI ( savyaduksa pahINamagge ) ( avitaha ) yaha mahAnideha kSetra kI samasta dukhAnA jemA abhAva che evA meAkSane A eka uttama mArga che jethI prabhu dvArA pratipAdana karelu A Agama pUrvokta evA sadguNuAthI yukta Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pauSaSiNI-TIkA sa 56 bhagavato dharmadezanA 463 muccaMti pariNivAyaMti sabaDhakkhANamaMtaM kreti| egaccA puNa mArga , yata eva sadguNagumphita nairgrantha pravacanam , ataeva 'dahaviyA jIvA sijhati' iha sthitA jIvA sidhyanti-iha namranthapravacane sthitA -etadArAdhakA jIvA sidhyanti siddhipada prApnuvanti, aNimAdisiddhiM vA 'bujjhati' budhyante-kevalajJAnaprAptyA ni zepavizeSa jAnanti, 'mucati' mucyante-bhavopagrAhigA karbhagA niraganaSTa mAt, 'pariNibAyati' parinirvAnti-karmajanyasakalasantApavirahAt , vaktavyasAra vakti- savvadukkhANamata kareMti' sarvadu khAnAmanta kunti-sapA zArIrikamAnasikAnA na khAnAm anta-nAza kurvanti / 'egacA puNa ege bhayatAro' ekAcA punareke bhadantA - ephaiva arcA bhaviSyantI manuSyatanuryeSA te ekAeM santa , punareke kecid bhadantA nairgranthapravase yukta hai / isIliye (ihaviyA jIvA sijhaMti ) jo jIna TasakI ArAdhanA me apane jIvana kA utsarga kara dete hai ve niyamata siddhipada ke prApaka hote hai, (aNimAdisiddhiM vA) athavA isa loka meM aNimAdi siddhi ke dhAraka hote hai| (bujhaMti) kevalajJAna kI prApti se sabhI vastuoM ko jAnate hai| (muccati) bhavopagrAhikamoM kA sampUrNarUpa se nAza hone ke kAraNa ve mukta ho jAte hai| (pariNivAyati) karmajanya samasta matApa ke viraha se ve zItalIbhUta ho jAte hai| (sambadukAvAgamata kareMti) zArIrika eva mAnasika samasta dukho kA ve hA anta karanevAla hote hai| (egacA puNa ege bhayaMtAro) isa nirgrantha pravacana kI ArAdhanA karanevAle bhavya jIva vartamAna zarIra ke chUTa jAne ke bAda mAtra eka bAra manuSya garIra dhAraNa karate hai, arthAt ve ekAratArI hote hai| ve bhanya jIva isa garIra ke chuTane para (puvAmmAvaseseNa) pUrvakarmI ke baoNkI che tathA 4 (ihar3iyA jIvA sijjhati) 2 4 1nI mArAdhanAmA pAtAnA jIvanane utsarga karI de che teo niyamata -nizcayathI-siddhipadane prApta thAya che, (aNimAdisiddhiM vA) mA maNimAhi-siddhine pAme cha (bujjhati) mAnanI prAptithI madhI vastumA ta (muncati) bhASADi bhni| sa pU 3pe nAza thavAnA ra tamo muzta tha ya (pariNivyAyati) ubhjanya samasta sa tApanA virahathI (tyAgathI) teo rAtalIbhUta banI jAya che (savvadukkhANamata kareMti) zArIri tabhara bhAnamiDa samasta monA teso gata 42pA DAya cha (egaccA puNa ege bhayatAro) mA ninya apayananI maa2|dhanA karavAvALA bhavya jIva vartamAna zarIra chUTI javA bAda mAtra ekavAra manuSya zarIrane dhAraNa kare che arthAta teo ekAvatArI thAya che te bhavya - Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 aupapAtikako ege bhayaMtAro puThayakammAvaseseNaM aNNayagsu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti, mahaDDhiesu jAva mahAsurakhesu dUraMgaiesu cirahiiesu / te gaM tattha devA bhavaMti-mahiDhiyA jAva ciracanasyArAdhakA bhavyA , 'puvAmmArameseNa' kamA'yamapega, 'azgayaresa devaloesa devatAe upapattAro bhAti ' anyatamepu dezlokapu devarenopattAro bhavanti, 'mahaDDiema jAva mahAsukhemu dUraMgaTaemu ciradiiema' mardikeyu yAranmahAmora yepu-atra yAva cchabdAt='mahajjuTaesu, mahAraTemu, mahAyasaimu, mahANubhAgemu' iti dRgyam / praagyaaryaatmett| duggatikaipu-anuttaravimAnAdiSu cisthitikepu-ciga-bahusAgarApamA sthitiryeSu teSu / ' te Na tattha devA bhAMti' te sacha tara devA bhavanti, kIDagA devA bhavantA yatrA''ha-' mahihiyA' mahardrikA =mahadbhiH pannA , yAnat-'ciraTThiyA' cirarahane ke kAraNa (aNNayaresu devaloesa devatAe uvavattAro bhavati mahaDDiemu jAva mahAsurakhemu dUraMgaharasu ciraviiesa) mahardika-rimAna Adi mahAsampattimAle, mahAdyutikavividha ratna Adi kI mahAkAntivAle, mahAnala-ayanta sthira arthAt dravyarUpa se zAzvata, mahAyazasvI-zAstroM dvArA prazasita, mahAnubhAga-mahAprabhAvazAlI, mahAsauraya-atyanta sukha ke nidhAnarUpa, cirasthitika-bahuta sAgaropamakA sthitipAle, dUragatika-manuSyaloka Adi se atyanta dUravartI, aise anuttara vimAnAdika devarokoM meM se kisI eka devaloka me utpanna hote hai / (te Na tatya devA) ve deva vahA~ para (bhavaMti mahiDhiyA jAba cirahiiyA) mahardika-vimAna Adi kI mahAsampattivAle, mahAdyuti-garIra aura AbharaNa kI mahA mA zarI2 TI ta ( puvyakammAyaseseNa) pUrva bhI mADI 22vAnA 4 / 2 (aNNayaresu devaloemu devattAe upavattAro bhavati mahaDhiesu jAva mahAsukkhesu dUra gaiesu ciradviiesa) bharaddhi-vimAna mAha bhaDAsa pattipANA, bhaDAdhuti vividha ranaAdinI mahAkAntivALA, mahAbala-atyata sthira arthAt dravyarUpathI zAzvata, mahAyazasvI-zAstro dvArA prazasina, mahAnubhAga-mahAprabhAvazAlI, mahAsaukhya-atyata sukhanA nidhAna rUpa, cirasthitina-ghaNuM sAgaropamanI sthiti vALA, daragatika-manuSya leka AdithI atyata dravRttI, evA anuttara vimA nAhi havAmAnA 7 me pakSamA latpanna thAya che (te Na tatthAdevA) va tyA (bhavati mahiDhiyA jAra ciradviiyA) ma4i -vibhAna mAhinI malA sapatti vALA, mahAvRti-zarIra ane AbharaNanI mahAkAntivALA, mahAbala Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popapaNI-Toka kha 56 bhagavato dharmadezanA 465 4 ' hiDayA hAra - virAiya-vacchA jAva pabhAsamANA kappovagA gatisthitikA = cirakAlasthitikA, 'hAravirAiyavacchA' hAravirAjita nakSaskA' = hArabhUSitahRdayA, 'jAva pabhAsamANA' yAvat prabhAsamAnA - yAvacchandAdida dRzyam -'kaDaya-tuDiyathaMbhiyabhuyA' kaTaka- truTita stambhita-bhujA 'agaya kuDala - maTTha- gaDayala - kaNNapIDha-dhArI ' ahada--kuNDa - gaNDatala- karmapITha-dhAriNa 'vicitta-vatthA-bharaNA' vicitra-vatrAssbharaNA, 'vicittamAlA ' cicitramAlA, 'maulimauDA ' maulimukuTA, 'kallANagapAra-vattha- parihiyA' ka yANaka-pravara-vastra-parihitA, kalANaga-pavara-mallAlepaNA' kalyANaka - pravara-mAcyA -nulepanA, 'bhAkharavaudI ' bhAsvaradehA, 'palavavanamAlAdharA 'divveNa saMghAraNa' divyena saghAtena, 'divveNa saThANeNa yena sasthAnena= sundareNA''kAreNa, 'divvAe uDDhIe' divyayA nadayA, 'divyAe juIe' divyA dyutyA, 'divvAe pabhAe' divyayA prabhayA 'divvAe chAyAe ' diyA gayayA, 'divvAe acIe' divyena arcipA=kriyena tejasA, 'divnnAe lesAe' diyayA dezyayA, 'dasa disAo ujjoyamANA' daza dizA udyotayanta - samantAtsavAn digAbhogAn vibhAsayanta iti / 'pabhAsamANA 1 prabhAkAntivAle, mahAla - zarIra se atyanta balavAn mahAyazasvI-ayanta yagavAle, mahAnubhAgaatyanta prabhAvazAlI, mahAsauraya-musapuja ko bhoganevAle aura cirasthitika--aneka sAgaropamasthitinAle hote haiM / inakA vakSa sthala sadA hAroM kI mAlAoM se suzobhita rahA karatA hai| (jAva pabhAsamAgA) yahA~ 'jAva' zanda se ( kaDya-tuDiya - thabhiya-bhuyA agaya - kuMDala- gaDayala-kRSNapITha-dhArI vicitta-vatthA - bharaNA vicitamAlA maulimauDA kallANaga-pavara-rattha- parihiyA kallANaga-pavara-mallA-NulevaNA bhAsurapadI palavaNamA-dharA divveNa saghAeNaM divveNa saThANeNa divvAe ssary fore aft divcAe pabhAe divvAe chAyAe divyAe adhIe divvAe zarIra chAyA majavAna, mahAyazasvI atyaMta yazavAjA, mahAnubhAga- atyata alaavazALI, mahAsaumya-mukhapujane bhegavavAvALA ane cirasthitika-aneka sAgarApama sthitivALA thAya che emanuM lakSa thala mannA hArAnI mAlAethI suzebhita rAure che ( jAva pabhAsamANA ) hI 'jIva' zabdathI (kaDaya - tuDiya-thabhiyasuyA agaya -vuDala-gaTayala-kaNNapIDha-dhArI vicittacatyA bharaNA vicitta-mAlA malamA kallANaga-para-vattha-parihiyA kallANaga-pavara-mallA-NulevaNA bhAsuraghodI para caNamAla-dharA divveNa saMghAraNa divveNa maThANeNa divvAe iDDhIe divnAe juIe, divyA pabhAe, divyAe chAyAe, divyAe accIe, divcAe lesA dama L Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ghnissklum kallANA ThiikallANA AgamesibhahA jAva pddiruvaa| tamAikkhaDasamAnA apeMga zobhamAnA 'kappogA' phanpopagA:-kalpa =hara mAmAnika-prAyaviMga pAripacA tmarakSa-rupAlA nIka-prakIkA bhiyogya-kincipika-tryapahArasvarUpa AcArastamupa gatA prAptA , saudharmAdidevalokamAsivaimAnikadeva va prAmA, 'gaDamallAgA' ganikanyAgA -- kalyANA gatiryepA te tayA, athavA-gayA-caturgatiphaloke devaganirUpayA kalyANA--- lesAe dasa disAo ujjovemANA pamAsamANA) isa pATha kA graha huA hai, isa kA artha isa prakAra hai-inako bhujAe~ phaTaka-phaDe aura truTita-mujAya Tana AbhUSaNoM se vibhUpita rahA karatI hai| bAkI ke ina samasta pado kA artha pIche jahA para devA ke Agamana kA varNana kiyA gayA hai usa 33veM sUtra meM likhA jA cukA hai| (kapporagA) inda, sAmAnika, bAyastriMza, pAripadha, AtmarakSaka, lokapAla, anIkAdhipati, progaka, Abhiyogya, phinvipika, ye daza prakAra ke deva jahA~ hote haiM una devalokoM kA nAma kanpa hai| ina phanpoM meM jo utpanna hote hai unakA nAma kanpopaga hai| saudhamAdika devaloka se acyuta devaloka taka ke deva kanpopaga kahalAte hai, kyoM ki yahI taka indrAdika 10 prakAra ke devoM kA vyavahAra hotA hai, inake bAda nahIM ! (gaikallANA) inakI gati kanyANakArI hotI hai, athavA caturgatika isa loka meM ye devagati meM rahanevAle hone ke kAraNa uttama hote hai, isa apekSA ye gatikalyANa kaha gaye hai| (ThiikallANA) aneka panyApama (1) asurakumAroM ke varNana meM ina samasta padoM kA artha liyA gayA hai / disAo ujjovemANA pabhAsamANA) mA pAhana saDa 4yo cha maane| matha A prakAre che emanI bhujAo kaTaka (ka) ane truTita-bhujaba dha e AbhUSaNothI zaNagArelI rahe chebAkInA A badhA padone artha agAu jyA devanA Agamananu varNana karyuM che te 33mAM sUtramAM lakhAI gayuM che (kappovagA), sAmAni4, Ayariza, pAriSadha, yAtmarakSa, pAsa, anIkAdhipati, prakIrNaka, Abhiyogya, kiTibaSika, A daza prakAranA deva jyA hoya che te devalokanuM nAma kapa che A kAma je utpanna thAya che temanA nAma kapaga che saudharmAdika devalokathI laIne azruta devaloka sudhInA deva kAga kahevAya che kemake ahIM sudhI idrAdika 10 prakAranA vAnI vyavahAra thAya che tyAra pachI nala (gaikallANA) bhanI gati 4kssyaakArI hoya che athavA catutika A lokamAM teo devagatimAM rahevAvALA hovAne kAraNe uttama hoya che A apekSAthI teo gati kalyANa kahevAya che (1) asurakumAranA varNanamAM A badhA padane artha lakhAI gayo che Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - __ poyaparyASaNo-TokA sU 56 bhagavato dharmadezanA evaM khalu cauhi ThANehi jIvA raiyattAe kammaM pakareMti, bhadrarUpA , 'ThikallANA' sthitikanyAgA =anekapanyopamamAgaropamarUpacirasthitikA 'AgamesibhaTA AgamipyatA -Agamipyat AgAmikAlabhAvi bhadra-kalyANa-nirvANarUpa yepA te tayA, 'jAva paDirUvA' yAvatpratirUpA atiramaNIyA''kArA , yAvacchandvAt'prAmAdIyA darzanAyA amirUpA' iti bodhyam / punarapi 'tamAikrakhai' taTAcaSTeta pravacana kathayati--' eva khalu cAhiM ThANehiM jIvANeraiyattAe kamma pareMti' eva khala caturmi sthAna vA naiyikatAyA karmANi prakurvanti, tatra naiyikatAyA =nAraphitvasya, sAgaropama taka devaloka meM inakI sthiti hone ke kAraNa ye deva sthitikalyANa kahe gaye hai| inama se Akara hI to manuSyaparyAya lekara jIva nivAMga-mukti kA lAbha karate haiM, ata ve (AgamesibhadA) AgamiSyandra kahe gaye haiM |(jaav paDiruvA) yahA~ para 'yAvat' zabda se "mAsAThIyAH, darzanIyAH, abhirUpAH" ina pado kA bhI mAra huA hai / 'mAsAdIyA ide degane se mana prasanna ho jAtA hai| ata epa ye 'darzanIyA:' darzanIya haiN| 'abhirUpAH' inake rUpa kI sundaratA pratikSaNa navIna navIna bhAva se baDhatI rahatI ho me ye mAima hote haiM, isaliye ye abhirUpa haiN| 'pratirUpAH' inake rUpa ko tulanA nahA ho sakatI hai, kyoM ki inakA rUpa asAdhAraNa hotA hai, arthAt ye anupama sundara hote hai| aba hama pravacana kA kyA phala hai ? isako kahate haiM (era galu cauhi ThANehi jIvA raiyattAe samma pareMti ) yaha jIva __cAra kAragoM dvArA naraka meM le jAnevAle karmoM ko karate hai, aba isa bAta ko prabhu prakaTa (ThikANA) mane palyApama sAgasapama sudhA 4mA bhanI sthiti hevAnA kAraNe te deve sthiti kalyANa kahevAya che temAthI AvIne ja manudhypryaay pAsa niSa-muni sAsa 42 cha, bhATe tazI (AgamemibhaddA) mAgamiSyamAdra 4uvAya che (jAra paDirUmA) sahI yAt vthA 'prAmAdIyA, darzanIyA , abhirUpA' se pahAnI 5y saDa ythe| cha "prAsAnIyA "-amana ta mana prasanna ya naya cha 2mA bhATe 1 tamA 'darzanIyA' zanIya cha 'abhirUpA' samanA 35nI suratA pratikSA navIna navIna bhAvathI vadhatI jatI hoya tema teo jaNAya che, te mATe teo abhi35 pratirUpA' bhanI 3panI tulanA na tha , bho tabhanu 35 asAdhAraNa hoya che, arthAta teo anupama suMdara hoya che. have A prava cananuM zu phala che ? te kahe che (eva salu cahi ThANehiM jIvA gairaiyattAe phammaM paphareMti) mA cha yAra Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 aupapAtikamare - - NeraiyattAe kammaM pakaretA rahaesu uvavajati, taM jahA-mahAraMbhayAe 1 mahApariggayAe 2 paMciMdiyavaheNaM 3 kuNimAhAreNaM 4, evaM eeNaM abhilAveNaM / tirikkhajoNiesu-1 mAillayAe 'NeraiyattAe kamma parettA NeraDaesa uvAnati' nairayikatAyai kamAgi prAya akareMga vidhAya nairayikeSu utpayante nArakajImAnA manye jAyante, tajadA-tadyayA-yena prakAMgNa nerayi keSu jAyante tat kathayati sUrakAra -1 'mahArabhayAe' mahArambhatayA sArayA''rambhabAhulyena,-2 'mahAparigahayAe' mahAparigrahatayA parigrahAvisyena, 3 'pacidiyavaheNa' paJcendriyavadhena paJcendriyaprANinA hiMsayA, 4 'kuNimAhAreNa kuNapAhAreNa-mAmAhAreNa, evaM eeNaM abhilAveNaM' evametenAbhilApena kayanena 'tiriksajoNiema'niryagyonipu-tirathA yonaya = utpattisthAnAni tara, 1-mAillayAe NiyaDillayAe' mAyApitayA nikRtimattayAmAyA paravaJcanA saipAmastIti mAyAvina tepA bhAvaratattA tayA, nikRti -mAyAvaraNAtha mAyAntarakaraNa saipAmastIti nikRtimanta , tadbhAvo nikRtimattA tayA, 2 'aliyavayaNeNa' pharate haiM-(ta jahA) ve cAra kAraNa ye haiM-(mahArabhayAe) mahA-Arambha, (mahApariggahayAe) mahAparigraha, (paciMdiyavaheNa) pacendriya jIvoM kA vadha karanA, (kuNimAhAreNa) mAsa kA AhAra karanA / ina cAra kAraNoM se (NeraiyattAe kamma pakarettA Neraiemu uvavajati) naraka meM le jAne ke yogya karmoM kA upArjana hotA hai, isaliye ye jIva naraka meM utpanna hote hai| (eva eeNa abhilAvaNaM) isI prakArakA cAra kAraNa rUpa kathana (tirikkhajoNiemu ) tiryaJca gati me utpanna karAne vAle karmoM kA bhI hai / ve cAra kAraNa ye haiM-(mAillayAe) mAyAcArI karanA (NiyaDillayAe) eva mAyA ko mavaraNa karane ke liye aura adhika mAyAcArI karanA 1, (aliyavayaNeNa ) asty4|2| dAsa na24bhA nArA bhI 42 cha, (taMjahA) teyAra 41295 mA cha(mahArabhayAna) mahAmAra ma, (mahApariggayAe) mahApariyaDa, (paciMdiyavaheNa) 52driyavAno 15 42vA, (kuNimAhAreNa) bhAmanA mA2 423 / mAyA ||2nnothii (NeraiyattAe kamma pakarettA Neraiesu uvavajjati) na24mA sapA yAya 4Inu 60 nayAya chatethIta bana24mA laya che (eva eeNa abhilAvaNa) mAranA 4 yAra 129535 4thana (tiriksajoNiesa) niyaMnya gatimApana spnaa| 4 nu pache tayAra 4129 mA che-(mAillayAe) mAyAyArI 427, (NiyaDillayAe) temaja mAyAnu savaraNuM karavA mATe-DrADavA mATe anya mAyAcArI karavuM (1). Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - poyaSaSiNI-TIkA sU 56 bhagayato dharmadezanA NiyaDillayAe, 2 aliyavayaNeNa, 3 ukNcnnyaae,4vNcnnyaae| maNussesu-pagaibhaddayAe 1, pagaDaviNIyayAe 2, sANukoalIkavacanena asayabhASaNena, 3 'ukkacagayAe' utkaJcanatayA-utkaJcanatA nAma ka cana saralahRdaya vaJcayitu pravRttasya para caturatara nara pArzvasya vilokya kSaNa vaJcanAnivRttatayA'vasthAna tayA, kapaTavRttyA, 4 'vacaNayAe' vaJcananayA / etaizcaturbhi sthAnIvA stiryagyonipu yaanti| manuSyajIveSu puna kaizcaturbhi sthAnarutpadyante ? tadarzayitumAha'maNussem' iyAdi / manuSyeSu, 'pagaibhadayAe ' prakRtimadratayA svabhAvasaralatayA 1, 'pagaDaviNIyayAe' prakRtivinItatayA svabhAvato vinayazIlatayA 2, 'sANukkosayAe' sAnukrozatayA anukogo=dayA tena saha vartate iti sAnukrozastasya bhAva sAnukrogatA tayA-sadayatayA 4, 'amachariyAe ' amatmaritayA-mamaro'nyazubhadveSastadabhAvo'matsara = paraguNagrAhitva so'ntyeSAmityamasariNamtadabhAvo'masaritA tayA-dArAhityena / etaizcaturbhi bhASaNa karanA 2, (upacaNayAe) kimI sarala hRdayavAle vyakti ko Thagane ke liye pravRtta hue ThagiyA-mAyAcArI vAle kA, uma sarala puspa ke pAsa phimA catura puruSa kI sthiti dekhakara kucha samayatakavacanAmaya apanI pravRtti ko sthagita kara Thahara jAnA-kapaTavRtti ko roka rakhanA 3, (vacaNayAe) dUsaroM ko ThaganA 4 / ina cAra kAraNoM se jIna tiryaMcagati meM le jAne vAle karmoM kA upArjana karate hai| (maNussemu) manuSyagati me jIna cAra kAraNoM se jAte haiM / ve kAraNa ye he-(pagadabhaddayAe) prakRti se bhadra honA 1, (pagaiviNIyayAe) prakRti se vinAna honA 2, (sANukosayAe) dayAlu honA 3, eva (amachariyAe) matsarabhAra nahIM rakhanA arthAt guNagrAhI honA 4 / dana cAra kAraNoM se ye jIva manuSyagati me utpanna (aliyaghayaNeNa) satya lApaY 427 (2) (uskacaNayAe) sa2 dhyAsa mANasane ThagavA-chetaravA-mATe pravRtta thanArA Thaga-mAyAcArIvALAnu, te saraLa puspanI pAse koI catura puruSanI hAjarI joI thoDA samaya mATe vacanAmaya pitAnI pravRttine sthagita karI rekAI javu-pitAnI paTavRttine 2 / 4ii rAma (3) (vacaNayAe) mIlane / (4) mA yA 4AraNothI 75 tirtha ya gatimA as pApA urbhAnu pAna 42 cha (maNussesu) bhanuSyagatimA mA 14 4AraNobI taya cha ta rnne| 2 cha-(pagaibhaddayAe) pratiyA madra khApu (1), (pagaiviNIyayAe) pratithA vinAta Ayu (2), (sANukkosayAe) yA yu (3), samara (amanchariyANa) matsarAva na rAkhavo arthAta guNagrAhI thavu (4) A cAra kAraNothI A jIva manuSya Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 aterfoods sayAe 3, amacchariyAe / devesu- sarAgasaMjameNaM 1, saMjamAsaMjameNaM 2, akAmaNijjarAe 3, vAlatavokammeNaM 4 | tamAikkhar3a sthAnavA manujaya prApnuyati / devAbhibhUtAni catvAri sthAnAni darzayati- 'deve' ityAdi / deveSu - ' sarAgasajameNaM ' marAga yamena -rAgega = AsaktyA sahita sagaga sa - cAsau syamatha sarAgayU namastena - sakapAyacAritreNa 1, 'saMjamAsajameNa ' sayamAmayamena= dezamayamena 2, ' akAmaNijnarAe' akAmanirjarayA - akAmena - abhilApamantareNa nirjaga= kSudhAdisahana tayA 3, 'vAlatokammeNa ' bAlatapa karmaNA = nAlasAhasyAd bAlA = mithyAhA, teSA tapa karma cAlatapa karma, tena 4, ete sthAnejavA devabhava prApnuvantIti bhAva / puna prakArAntareNa tamAiksai ' tadAkhyAti tat kathayati 'jaha NaragA gammatI' 1 4 karAne vAle karmoM kA upArjana karate haiM / (deve) cAra kAraNoM se jIva devagati meM upanna hote hai / ve cAra kAraNa ye hai - ( sarAgasajameNaM) sarAgamayama kA pAlana karanA 1, (sajamAsaMjameNa) dezanirati pAlana karanA 2, (akAmaNijjarAe) akAmanirjarA 3, eva (bAlatavokammeNa) bAla tapasyA 4 / jisa sayama me gaga ( Asakti ) vidyamAna hotA hai usa kA nAma sarAgamayama hai| matalana - kapAyasahita cAritra kA pAlanA sarAgasayama hai / 12bAraha vratoM kA - dezavirati kA dhAraNa karanA isakA nAma rUyamAsayama hai / abhilASA - icchA ke vinA kSudhA Adi kA sahana karanA isakA nAma akAmanirjarA hai| mithyAdRSTiyoM ke tapa kA nAma bAlatapa hai| ina kAmoM ke karane se jIva devagati meM jAne yogya karmoM kA upArjana karate haiM / (jaha paragA gammatI je garagA jAya veyaNA garae / sArIramANasAi dukkhAi 1 gatibhA utpanna 4rAvavAvAjA ubhenu ucAlna re che (devesu) thA2 araNothI lava devagatibhA utpanna thAya che - ( sarAgesajameNa) sarAga sayabhanu pAlana 425 1, (sajamAsajameNa ) dezaviralinu pAlana 425 0, ( akAmaNijjarAe ) alAbhanirA 3, te (bAlatanokammeNa mAsa tapasyA4 ] ne sayamamA rAtra- yAsamita vidyamAna hoya che tenu nAma sarAga-sayama che matalakha-kaSAya sahita cAritranu pAlana karavu te sarAgasayama che (1) 12 khAra tA-dezavirati dhAraNa karavA tenu nAma sayamAsayama che (2) abhilASA-icchA vinA bhUkha Adi sahana karavu tenu nAma akAma nirA che (3) mithyASTinA tapatu nAma Alatapa che (4) A kAme karavAthI jIva devagatimA javA yAgya karmAnu 1 Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNI TIkA sU 56 bhagavato dharmadezanA 66 jaha NaragA gammaMtI, je paragA jA ya veyaNA garae / sArIramANasAIM dukkhAIM tirikkhajoNIe // 1 // mANusmaM ca aNicaM, vAhi-jarA-maraNa - veyaNA - paraM / deve devaloe, deviddhiM devasokkhAI // 2 // ya eso ibhi / 'jaha paragA gammatI' yathA narakA gamyante-javiryena prakAreNa narakA =narakasthAnAni gamyante prAyante, 'je garagA' ye narakA - yadrUpA narakA - nArakiMga santi, ' jA ya veyaNA garae ? yA vedanA narake - yA =yAyyo vedanA yAtanAca narake bhavanti, tasarvaM kathayatIti pUrvegAnvaya / ' sArIramANasADa dukhAi tirikkhajoNIe zArIramAnasAni dusAni tiryagyonyAm - yathA ca zarIrasambandhIni mana sambandhAni ca duHkhAni bhavanti prANinAmiti zeSastathA bhagavAn parikayayati // 1 // ena 'mANussa ca aNica vAhi-jarA-maraNa - veyaNA - paura mAnuSyaJcA'ni ya vyApi-jarA-maraNa - vedanA - pracuram - vyAdhayo = jarAdaya jarA nArdhaka, maraNa = prasiddha, vedanA gogAdisvarUpA, pracurA = nigadA yasmiMstAdRzam, ataeva aniya= kSaNabhadgura mAnudhya=manudhyabhava parikathayati / ' deve ya devaloe TeviTThi devasokkhATa' devAna ca devalokAn devaddhiM devasaugyAni -- - tathA devAna, ca puna devalokAna, devadri devasamRddhi, deva saura yAni devasambandhIni sukhAni kathayatIti zeSa // 2 // etAnyeva narakAdIni " = tirikkhajogIe ) jIna jima prakAra narakA meM jAte hai, aura vahA jaise nArakI hai, eva uhe jisa prakAra kI vedanA bhoganI paTatI hai yaha sana prabhuna (Aikkhai) batalAyA / tiryaraMgati me pahu~cane para isa jIva ko jitane bhI zArIrika eva mAnasika kaSTa bhogane paDate hai, yaha bhI bhagavAnane spaSTa kiyA / ( mANussa ca aNica vAhi - jarA maraNa - veyaNA - paura) yaha mAnanaparyAya aniya hai, vyAdhi, jaga, maraNa ena vedanA se pracura-bharA hai / (deve ya pAna 4re che (jaha paragA gammatI je garagA jA ya veyaNA garaNa | sArI mANasAi dukhAi tiriksajoNIe) ne are narajebhA laya che, bhane tyA levA nArakI hoya che, temaja temane je prakAranI vedanA bhAgavavI paDe che, e badhu alume (Aisa) manAvyu tiya ca-gatimA pahecatA A jIvane jeTalA zArIki temaja mAnamika dukha hoya che te badhA bhAgavavA paDe che, e paNa lagavAne bhyaSTayu ( mANussa ca aNica vAhi-jarA-maraNa-peyaNA - para) ma Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 opAtika ragaM tirirAkhajoNi, mANusabhAvaM ca devalogaM ca / siddheya siddhavasahiM, chajjIvaNiyaM parikaheDa // 3 // jaha jIvA bajjhatI muccaMtI jaha ya saMkilissaMti / jaha dukkhANaM aMtaM, kareMti keI apaviddhA // 4 // magRhya brUte-' NaraMga' naraka= narakAvAme, 'tiriksajoNi ' tiryagyoni, 'mANusabhAva ' manuSyabhAva=manuSyatva ca 'devaloga ' devaloka kathayati / tathA ' siddhe ya' siddhAzca 'siddhavasahi ' - siddhavasatiM = siddhakSetra, 'ujIraNiye' panikA parikathayati // 3 // eva 'jaha jInA jjhatI ' yathA jAnA badhyante=nantha prApnuvanti, 'muJcaMtI' mucyante= muktA bhavanti, 'jaha ya saMkilissati' yathA ca nazyanti, 'jaha dukkhANa ata kareMti keI apaviddhA' yathA du sAnAmanta kurvanti kespi apratibaddhA - ka'pi = katicinIyA apratibaddhA =pratinandharahitA - muktA satto du gyAnAmanta-nAza kurvanti, tatsarvaM devaloe devirdvi devaso vAi) eva devagati meM devatAoM ko devananadhI aneka RddhiyA eva devapAyanadhI aneka saurayoM kI prAmi hotI hai yaha sana bhI prabhune acchI taraha spaSTa karake apanI divyadhvani dvArA pradarzita kiyA / (jaraga tirikkhajoNi mANusabhAva ca devaloga c| siddhe ya siddhavasahi chajjIvaNiya parika hei) isa prakAra prabhu ne naraka, tirthaMca, manuSya eva devagati kA kathana kiyA, sAtha meM yaha bhI batalAyA ki siddha kaise hote hai aura siddhasthAna kaisA hai, eva SaDjIvanikAya kauna 2 haiM / (jaha jIvA' vajjhatI muccatI jaha ya sakilissaMti / jaha dukkhANa ata kareMti keI apaviddhA) jIna jisa prakAra karmoM mAnavaparyAMya anitya che. vyAdhi, jarA, maraNu temaja vedanAthI pracura-bharelI che (deve ya devaloe deviTThi devasomkhAi ) tebhana devagatibhA devatAo ne devsa kha zrI aneka Rddhie temaja devaparyAyansa badhI aneka sauSyanI prApti thAya che e badhu paNa prabhue sArI rIte spaSTa karIne peAtAnA divya dhvani dvArA pradarzita yu (NaraMga tiriksajoNi mANusabhAva ca devaloya ca / siddhe ya siddhavasahiM chajjI vaNiya parika) mA prahAre prabhu naraDa, tirtha ya, manuSya tebhana hevagatinu uthana karyuM, te sAthe e paNa khatAvyu ke siddha jevA hAya che, ane siddhasthAna kevu che, tebhara SaDbhuvaniprAya neSyu Ayu che (jaha jIvA vajjhatI muJcatI jaha ya saphilissati / jaha dukkhANa ata kareMti keI apaviddhA) lava ne are bhothI Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNI-TIkA sU 56 bhagavato dharmadezanA. 473 aTTA aTTiyacittA jaha jIvA dukkhsaagrmuveti| jaha veraggamuvagayA kammasamuggaM vihADeti // 5 // jaha rAgeNa kaDANaM kammANaM pAvago phlvivaago| jaha ya parihINakammAsiddhA siddhaalymuveti||6||suu056|| kathayati // 4 // 'aTTA aTTiyacittA' AdiArtitacittA -Atta ArtavyAnAd Artita pADita citta yepA te tayA, 'jaha jIvA' yathA jInA 'dukkhasAgaramurveti' du khasAgara-dusarUpa samudramupayanti prApnuvanti, tat kathayati / 'jaha veraggamuvagayA kammasamunga vihADeti' yathA ca vaigagyamupagatA prAmA karmasamudga-karmaNA samudga-maJjUSA pharmarAzimiti yAvata vighATayanti troTayanti-nAzayantAti yAvat , tat kathayati / 'jaha rAgeNa kaDANa kammANaM pAvago phala vidhAgo' yathA gagaga-putrakalAviSvabhipvagarUpeNa kRtAnAm = upArjitAnA karmagA-jJAnAvaragIyAdrInA pApaka =pApamaya phalavipAka -phalapariNAmo bhavati / se karate hai aura jisa prakAra unase chUTate hai tathA jisa prakAra se anaka saklagoM ko bhogate haiM aura phira apratibaddha hokara jisa prakAra se kitaneka bhayajIva samasta prakAra ke dukhoM kA vinAza karate haiM yaha viSaya bhI prabhu na Agata janatA ko acchI taraha samajhAyA / (aTTA aTTiyacittA jaha jIvA duskhasAgaramuveti / jaha veraggamuvagayA kammasamugga vihAti) prabhu ne yaha bhI batalAyA ki ArtadhyAna se pIDita cittavAle prAgA-jIva phisa taraha dukha sAgara meM gote sAte rahate hai aura kisa prakAra se vairAgya ko prAma kara jAna karmarAzi ko vinaSTa kara dete hai| (jaha rAgaNa kaDANa kammANa pAvago phlvivaago| badhAya che, ane je prakAre tethI chUTe che, tathA je prakAre aneka sa kalezone bhegave che, ane pAchA apratibaddha thaIne je prakAre keTalAka bhavya jIva samasta prakAranA du ane vinAza kare che e viSaya paNa prabhue Avela natAne mArI ga sabhAvya (aTTA aTTiyacittA jaha jInA duksasAgaramuveti / jaha veraggamuvagayA kammasamugga pihADeMti) prabhuye me 5 yatApyu saatdhyAnathI pIDAtA cittavALA prANI-jIva kevI rIte du khasAgaramAM gAthA khAdhA kare che, ane kevI rIte vairAgya prApta karIne jIva marAzine nAza are che (jaha rAgeNa kaDANa kammANa pAnago phlrivaago| jaha ya parihINa kammA sidvA siddhAlayamuti) putra-satra mAhimA mAhita 35 zathI 6pA Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 aupAtikato mUlam-tameva dhammaMdavihaM ADakkhaDa, taM jahA-agAra'jaha ya' yathA ca-yena prakAraNa 'parihINasammA' parihInaUmAga -parihIgAni-vinaSTAni pharmAgi yepA te, midrA-siddhAvyati' sidAvyamupati-lokAntakSetralakSaNa sthAna prApnuvanti, tathA bhagavAn parikathayatIti pUrvaNA vaya // sU0 56 // TIkA-'tamera' hayAdi / 'tamera dhamma duviDa AikkhA' tamevapUrvoktameva dharma dvividha=dviprakAram , AgyAni-kathayati, 'taM jahA' tayathA-'agArasamma aNagAradhamma ca' agAradharmam, anagAradharma ca-agAra-gRha tAradhyAdagArA gRhasthA, gRhA dArA ityAdivat , yadvA-agAramasyepAmiyarthe 'arga Adibhyo'n' iti mavarthIyAcaprayaya , tepA dharma cakSyamANasvarUpastam, tathA anagAradharma-na vidyate'gAragRha yepA te'nagArA sAdhanastepA dharmasta ca ArayAti / tara prAdhAnyAt prathama jaha ya parihINakammA siddhA siddhAlayamuti ) putraphalabAdiko meM AsaktirUpa rAga / upArjita jJAnAvaraNIya Adika pharmoM kA pApamaya phala jaise hotA hai aura karmoM ko naSTa kara jIva siddhAvasthApana ho siddhAlaya meM jaise pahu~cate hai yaha sana bhI prabhu ne apanI dezanA meM spaSTa kiyA // sU 56 // 'tameva dhamma duviha Aikkhai' ityAdi prabhu ne (tameva dhamma duviha Aikkhai) isa dharma ko do prakAra se kahA hai| ('agAradhamma aNagAradhamma ca) 1 gRhastha kA dharma aura dUsarA anagAra-muni kA dharma / (1) 'agAra' nAma ghara kA hai| parantu isa pada se yahA~ unameM rahane vAle gRhasthA kA grahaNa huA hai, athavA "arza Adibhyo'" isa sUtra se atyartha meM ac pratyaya karane se bhI unameM rahane vAle gRhasthoM kA grahaNa ho jAtA hai| jana karelA jJAnAvaraNIya Adika karmonA pApamaya phala jema thAya che ane karmone nAza karI jIva siddha-avasthA prApta karI siddhAlaya (mRti sthAnamA) jema pahoce che te badhu paNa prabhue pitAnI dezanAmA spaSTa karyuM (sU pI "tameva dhamma duviha AiksaI" tyAdi prabhuNe (tameva dhamma daviha AikkhaDa) mAghabha me 2nA 4aa ('agAradhamma aNagAradhamma ca) 1-zyanA dharma bhane mI manA2-bhunanA (1) agAra eTale ghara para tu A padathI ahI temAM rahevAvALI kharayA mevo martha akhae yo cha, mathapa " arza Adibhyo'" mA sUtrayA 'asti' mayaMbhA ay pratyaya sApAthI 5 tamA 29vApAra zyA-mavA artha thAya che Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 479 pIyUpayarpiNI-TIza sU 57 anagAra dharmanirUpaNama dhamma aNagAradhammaM ca / aNagAradhammo tAva-iha khalu sabao savvattAe muMDe bhavittAagArAoaNagAriyaMpavvaDayassasambAo pANADavAyAo veramaNaM musAvAya-adiNNAdANa mehuNa-parigahamanagAdharmameva vyAcaSTe-'aNagAradhammo tAva' iti / anagAdharmantAvat-tAvat= pradhanan anagAdharma ucyate-'iha khalu sabano sambacAe muDhe bhavitA agArAo agagArira panvAyamma savvAno pANADavAgato veramaNa iha sa sarvata sarvAtmanA munTo bhUbA'gAgaThanagAritA pravantitya sarvamAnAgAtipAtAdviramagan-iha gati khala svataH=dravyato bhAvatadheyartha , sarvA''nanA-paramavaigagyega muNTo mUvA-danyato muNTo , malake laJcinakya , mAvatastu pAgagAmapanayanamiti guNDalazagavarmayogA puraSo muNDa ucyate, atra 'agaM Adinyo'c' iyacprayaya , tAdRzo nacaiyartha , lagAgada-gRhAta-gRha (aNagArasammo tAva) anagAra kA dharma ve hI jIva pAlana knta hai jo (iha khalu sabano sancattAe 'muDhe bhavittA nagArAno aNagAriyaM pavvaDayamsa savvAno pANADavAyAo veramaNaM musAvAya-mAdiNNAdANa-mehuNa-pariggaha-rAIbhoyaNavaramaNa) yahA sarva prakAra se-unya eva mAvandapa se, svAtmanA-paramavairAgya mapanna hokara nudita ho jAte haiM / yaha muDita adatyA dravya eva mAva ke meTa se do prakAra kA hai kegoM kA sRcana kAnA dravyamuDana hai, eva upAyoM kA tyAga karanA mAvanuTana hai, muTita hora jo apane gRha kA paricAga kara sAdhu kI dIkSA se dIkSina ho jAtA hai| usakA nAma anagAra hai| ina anagAra avasthA meM (1) muDa pada se mudita puspa kA matrIya acnayana karane se grahaNa huA hai| ma. (aNAradhammo vAva) manabhAnA dharma tara na ure 2 (daha khalu mabbao savvattAe muMDe mavicA ArAo aNariya pavvaiyatta savAo pANAivAo veramaNa musAbAra-adiNNAdANa mehuNa-parigaha-rAIbhoyaNavairamaNa) mahI sarva prayI -vya tebhara lApa 34thI sarva prazAre prbhvaiganya panna thaI jAya che A suDita avasthA dravya temaja bhAva nA bhedathI be prakAranI kezalucana karavuM" e dravyamuDana che, temaja kapAyene tyAga ko' e bhAvamuMDana che suDita thaI je potAnA gharane tyAga karI sAdhunI dIkSAthI dIkSita thaI jAya che temanuM nAma anagAra che A anagAra Ava (1) muDha zuyI bhuDita pupano matvarthIya ac pratyaya bagAupAthI grahaNa karyo che, Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika mUlam -- tameva dhammaM duvihaM AikkhaDa, taM jahA-agAra'jaha ya' yathA ca yena prakAreNa 'parihINa kammA' parihInakamANa parihIyAnininAni karmANi yeSA te, siddhA' siddhAlayamupaiti ' siddhAlayamuparyAta - lokAntakSetrarakSaNa sthAna prApnuvanti tathA bhagavAn parikathayatIti pUrveNAcaya // sU0 56 // " ? TIkA' tametra' ityAdi / tamet dhammaM duhi Akkhar3a tameva = pUrvoktameva dharmaM dvinidha=dviprakAram, AgyAti kathayati, 'taM jahA ' tadyathA-' agAradhamma aNagAradhammaM ca ' agAradharmam, anagAradharma ca-agAra-gRha tAnsthyAdagArA gRhasthI, gRhA dArA ityAdivat yadvA - agAramasyepAmityarthe 'arga Adimyo'c' iti mayAcprayaya, tepA dharma - vakSyamANasvarUpastam, tathA anagAradharma = na nidyate'gAragRha yepA te nagArA sAdhanasteSA dharmasta ca AyAti / tana prAdhAnyAt prathamajaya parihINakammA siddhA siddhAlayamurveti ) punakalatrAdikoM meM AsaktirUpa rAga se upArjita jJAnAvaraNIya Adika karmoM kA pApamaya phala jaise hotA hai aura karmoM ko naSTa kara jIna siddhAvasthApanna ho siddhAlaya meM jaise pahu~cate he yaha saba bhI prabhu ne apanI dezanA meM spaSTa kiyA || mU 56 // 'tameva dhamma duviha Aikkhara' ityAdi Pr prabhu ne (tamena dhamma duviha Akrakhai) isa dharma ko do prakAra se kahA hai / ('agAradhamma aNagAradhamma ca) 1 gRhastha kA dharma aura dUsarA anagAra - muni kA dharma 1 (1) 'agAra' nAma ghara kA hai / parantu isa pada se yahA~ uname rahane vAle gRhasthoM kA grahaNa huA hai, athavA "arza Adibhyo'c" isa sUtra se astyartha me ac pratyaya karane se bhI uname rahane vAle gRhasthoM kA grahaNa ho jAtA hai / jana karelA jJAnAvaraNIya Adika kamena pApamaya kula jema thAya che ane karmonA nAza karI jIva siddha-avasthA prApta karI siddhAlaya (mukti sthAnamA jema paheAce che te badhu paNa prabhue potAnI dezanAmAM spaSTa karyuM ( 56) " tameva dhamma duviha AiksaI" tyiAhi ( tameva dhamma duviha Aikkhara ) yA dharma meM prahArano udyo che ( ' agAradhamma aNagAradhamma ca ) 1-gRhabhthanA dharma bhane jIla managAra-bhuninA (1) agAra eTale gha paraMtu A padathI ahI temA rahevAvALA shRngbhthe| bheve| artha thaDa kSyoM che, athavA " arza Adibhyo'c" yA sUtrathI 'asti' arthomAM ac pratyaya lagADavAthI paNa temA rahevAvALA gRhasthA-eve atha thAya che Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pograftNI TIkA va 57 anagAra dharmanirUpaNam. ha rAibhoyaNa - veramaNaM / ayamAuso / aNagArasAmAie dhamme paNNatte eyassa dhammassa sikhAe ubaTTie NiggaMthe vA NiggaMthI vA viharamANe ANAe ArAhae bhavati / arthAt parigRhyate = samUrccha svIkriyata iti parigraha - dharmApakaraNa bhinna sarvamityarthastasmAd viramaNam // 5 // rAtribhojana - rAtrau bhojana tasmAd viramaNam // 6 // ' ayamAuso ? aNagArasAmAie dhamme paNNatte ' ayamAyuSman ' anagArasAmayika - anagArANA = sAdhUnA samaye=siddhAnte, yadvA AcAre bhava, dharma prajJapta kathita / ' eyassa dhammassa sikkhAe ubaTTie ' etasya dharmasya zikSAyAm = Asevane upasthita = uyukta, 'Niggathe vA ' nirmantha = sAdhurvA 'NiggathI vA 'nirgranthI vA upasthitA sAdhvI vA - ' viharamANe ' viharamANa = nicaran 'ANAe ArAhae bhavai' AjJAyA = sarvajJopadezasya ArAdhako bhavati / itthamanagAradharma mupadizya pratyagAra dharmamupadizati, tadevAha - ' agAradhamma ' ityAdi / 1 gayA hai / kyoM ki prANiyoM ko iname 'mamedabhAva' hotA hai / isa parigraha se virakta honA parigrahaviramaNa mahAvrata hai / rAtri me bhojana nahIM karanA - isakA nAma rAtribhojana viramaNa vrata hai / (ayamAuso! aNagArasAmAie dhamme paNNatte) he AyuSman ! siddhAnta meM yaha sAdhuoM kA AcArajanya dharma pratipAdita kiyA gayA hai / (eyassa dhammassa sikkhAe ubaTTie) isa sAdhu ke dharma ke Asevana meM upasthita (tatpara) cAhe nirgrantha-sAdhu ho, cAhe nirgranthI - sAdhvI ho, (viharamANe) jo ise apane AcaraNa meM lAtA hai vaha ( ANAe Care Her) prabhu sarvaja ke AjA kA ArAdhaka mAnA jAtA hai / isa prakAra anagAradharma kI prarUpaNA kara ke prabhune ' gRhastha kA kyA dharma hai " isakI prarUpaNA isa prakAra kI badhA dhana dhAnya AkinI, parigrahamA gaNanA thAya che kemake prANione mebhA 'mamedabhAva' thAya che se parigrahathI virakta thavu me parigraha - virabhalu mahAvrata che. rAtrimA bhojana na karavu tenu nAma rAtribhojana viramaNu vrata che (amAuso' aNagArasAmAie dhamme paNNatte) he AyuSyabhAn ! bhiddhAtabhA sAdhumonA AyAra 4nya mA dharbhatu pratiyAhana uresa che (eyassa dhammassa sikkhAe uvaTTie) sAdhunA yA dharmane bhANavAmA upasthita - tatpara, Ahe te nirthanya sAdhu hoya ! Ahe te nirmanthI - sAdhvI hoya (viharamANe) le jAne mAyarazubhA sAve te ( ANAe ArAhae bhavai) prabhu sarvajJanI AjJAnA ArAdha bhanAtha che A prakAre anagAra dharmanI prarUpaNA karIne prabhue 'gRhasthanA zu dharma che ?" tenI Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 aupapAtikaas parityajye yartha, anagAritA = sAdhuva prAjinasya = prakarSeNa mamastamama vapari yAgapUrvaka svIkRtayata, sarvasmAta = nikaraNaniyogato jAyamAnAta ati prAgAtipAtAt prANA = spargedriyAdaya satyeSAmiti prANA - ekatriyAdayo jInAstepAmanipAto viyojana- hiMsana mityarthastasmAd niramaNa=nivarttanam || 2 || 'musAnAya - bhaviSNAdANa - mehuNa - pariggaharAibhogaNAo veramaNa ' mRSAvAdA-dattA''na-maithuna - parigraha - rAtribhojanAddiramaNammRSAvAda =asatyabhASaNa taramAda viramaNa - nivRtti // 2 // attAdAna-na uttamadatta = devaguru- bhUpa - gAyApati - sAdhamikerananujJAta, tasyAdAna = grahaNa tasmAda niramaNam // 3 // maithuna - mithunena strI mAyA nirvRtta pharma- kAmakIDArakSaNa, tasmAd viramaNam // 4 // parigraha - pari= sarvato bhAvena gRhyate = janmajarAmaraNAdijanitairdumaiSTayata AmA aneneti, kRta, kArita, anumodanA eva mana, vacana aura kAya isa prakAra nikaraNa aura niyoga se prANAtipAtAdika pApoM kA sarvathA tyAga kara diyA jAtA hai / prANAnipAta kA tyAga karanA-isIkA nAma prANAtipAtaviramaNa hai / 'prANa' zabda se prANavAle ekendriyAdika jIvoM kA grahaNa huA hai / 'atipAta' zabda kA artha niyoga karanA hai| ekendriyAdika prANiyoM kI hiMsA se virakta - sarvathA dUra honA isakA nAma prANAtipAtaniramaNa - ahiMsA - mahAnata hai / isI taraha triyoga - trikaraNa se mRSAvAda se virakta honA isakA nAma mRpAvAdaniramaNa-satya-mahAvrata hai / deva, guru, bhUpa, sAdharmika eva gAdhApati dvArA adatta kA grahaNa karanA isakA nAma adattAdAna hai, usase nivRtta honA usakA nAma adattAdAnaviramaNa mahAtrata hai / tIna karaNa tIna yoga se jo maithuna me nivRtta honA usakA nAma maithunaviramaNa mahAvrata hai / jisake grahaNa se AtmA, janma, jarA eva maraNa Adi janita dukho se veSTita hotI hai usakA nAma parigraha hai / dharmopakaraNa sivAya anya saba dhana-dhAnyAdika ko parigraha meM parigaNita kiyA sthAmA kRta, nArita anumAdanA temaja mana, vacana ane kAya e prakAre trikaraNa ane triyAgathI prANAtipAta Adika pApAnA sarvathA tyAga karAya che prANAtipAtanA tyAga kave! enu ja nAma prANAtipata-viramaNa che. 'prANa' zabdathI prANavALA ekendriyAdika prANienI hiMsAthI virakata-sathA dUra thavu enu nAma prANAtipAtaviramaNa-ahiM mAmahAvrata che evI ja rIte triyeAgatriraNathI mRSAvAdI virakta thavu enu nAma mRSAvAdaviramaNu satya mahAvrata che. deva, guru, bhUpa, sAdharmika temaja gAthApati dvArA dattanuM grahaNa karavu tenu nAma adattAdAna che, tethI nivRtta thavu adattAdAnaviramaNu mahA vrata che traNa karaNa traNa ceAgathI maithunathI nivRtta rahevu enu nAma maithunaviramaNa mahAvrata che jenA grahaNathI AtmA, janma, jarA temaja maraNu di dukhAthI gherAI jAya che tenu nAma parigaDha che dharmopakaraNa sivAya anya Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 popapiNI TIkA su 56 agAra dharmanirUpaNam thUlAo musAvAyAo veramaNaM 2, thUlAo adiNNAdANAo veramaNaM 3, sadArasaMtose 4, icchAparimANe 5 / tiSNi guNavva 1 'musAnAyAo veramaNa' sthUlAnmRpAvadviramaNam = sthUlAsatyavacanakathanAnnivRtti / 'yUlAo : aNNAnrANAo veramaNa' sthUlapaDhadattAdAnAdviramaNam - adattasya ADhAnaM grahaNa tasmAdviramaNa = nirRtti 3 | 'sagarasato se' svadAramantopa = paradAgneyyAdivarjanam ||4|| 'icchAparimANe' icchAparimAga icchAyAnAthabhilAparUpAyA parimAga - niyamanam - ucchAparimANam - dezata parigrahaniti, yA icchA = parigrAhyavastunipayA vAJchA tamyA parimANam = iyattA | idametAvadena mayA dhAryamupArjanIya neti niyamanamicchAparimAgam ||5|| 'tigNi guNavanayAi' trINi tipAta se niramaNa honA hI ahiMsA aNunata hai / (dhUlAo musAvAyAo veramaNa) sthUla mRpAnAda se rikta honA - sthUla asatya vacanoM ke kahane se dUra rahanA so sthUlamRpAvAda - viramaga azunata hai / (bUlAo adiNNAdAgAo veramaNa) sthUla adattAdAna se niramaNa honA so acaurya aNuvrata hai / (sadArasatose) apanI strI me hI topa rasanA - paradArA ( parastrI) eva vezyA Adi kA parityAga kara denA- so svadAramtopa aNunata hai | ( icchAparimANe ) dhana eva dhAnyAdika kI abhilASA rUpa icchA kA pramANa karanA - eka deza se parigraha kA tyAga karanA, athanA parigrAhyavastuviSayaka vAnchA kA nAma icchA hai, isakA parimANa isa prakAra karanA ki mai amuka vastu itanI rakhUMgA, itanI kamAU~gA, isase adhika nahA / yaha icchAparimANa nAmakA aNuvrata hai (tiSNi guNavtrayAi) guNavata tIna hai- ye guNatrata aNuvratoM ke thavu se 04 'mahimA Ayukta' che (yUlAo musAvAyAo veramaNa) myuus-bhuussaavAdathI virakta thavu-sthUla asatya vacane kahevAthI dUra rahevu te sthUla-mRSAvaah - virabhaNu Ayuvrata' che (yUlAo adiNNAdANAo veramaNa) sthUla mahattAhAnathI virabhaNu thavu me 'zaurya' Ayukta' che (sadArasatose) potAnI strIbhA ja sa teASa rAkhavA-paradvArA--parastrI temaja vezyA AdinA parityAga karI devo te 'vahAra-bhatoSa yukta' he (icchAparimANe ) dhana tebhana dhAnya AhinI abhilASArUpa IcchAnuM pramANa karavu (hada rAkhavI) deza thakI parigrahanA tyAga karavA athavA parigraha karavAnI vastu khAkhatanI je vAchA tenu nAma IcchA che, tenu parimANu (mApa-maryAdA) A prakAre karavu ke huM amuka vastu ATalI rAkhIza, ATalI =mAIza, AvI vadhAre nahi A IcchAparimANa nAmanu aNu vrata e (tiSNi guNavvayAi) zuzuvata trazu che mA guNuvrata AyuvatInA upA24 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikata agAradhammaM duvAlasavihaM Aikkhar3a, taM jahA - paMca aNuvvayAiM 1, tiSNi guNavvayAI 2, cattAri sikhAvayAI 3 / paMca aNuvvayAI, taM jahA -thUlAo pANADavAyAo veramaNaM 1, 7. punaramyayana 'agAradhamma dusara Airasa' bhagAradharma dvAdazavidhamArayati, 'ta jahA ' tavathA, 'paMca aNubvAI' paJcAzunatAni 'tiSNi guNavyayAi' zrINi guNavatAni ' cattAri sikkhAvayAi' cacAri zikSAnatAni, zikSA=abhyAsa - puna tatpradhAnAni vratAni-zikSAstAni / yadyapi puna punarAsevanA yogyAni zikSAnatAni puro vakSyamAgAni cavAryeva, tathApi trayANA guNanatAnA zikSAnataivedyAntarbhAgAta sama zikSAtratAniityapyutryate 3 / svarUparAyApanAya Aha-' paMca aNuvvayAi ' paJcA'NutAni - ' ta jahA ' tadyathA - ' dhUlAo pANAitrAyAo veramaNa' sthUlA prANAtipAtAdviramaNam-prANAnA= prANinAmatipAno-hiMsana-tasmAt sthUlAt viramaNa nivRtti, na tu sUkSmAt // 1 // 'dhUlAo hai-( agAradhamma duvAlamani Aikkhar3a ) prabhune kahA ki gRhastha dharma 12 prakAra kA hai, ( ta jahA ) usake ve 12 prakAra isa taraha se hai- (paca aNuvvayAi tiSNi guNanjayAra cAri sikhAyA ) 5 aNuvrata, 3 guNatrata, eva 4 zikSAvrata / kahA 2 para zikSAtrata- ' sAna bhI kahe gaye hai so usakA kAraNa yaha hai ki uname 3 guNavatoM ko sammilita kara liyA gayA hai| zikSApradhAna vratoM kA nAma zikSAnata hai / (paMca aNuvvayAra taM jahA) pAca aNunata ye hai-(thulAo pANAijhAyAo veramaNa) sthUla prANAtipAta se virakta honA so ahiMsA agunata hai / 'sthUla' zabda yahA yaha matalAtA hai ki sUkSma se nahIM, kintu sthUla prANA NI bhAra pra35 mA aare urI ghe - ( agAradhamma duvAlasaviha AiI) prabhu gRhantha dharbha 12 2 aranA hai (tajahA) tenA se 12 aThAra bhAvI zetanA che- (paca aNuvvayAi tiSNi guNavsers cattAri sikkhAnayAi) 5 Ayukta, 3 zuzukta, tebhana 4 zikSAvata jyA zyA zikSAmata, sAta paNa tahevAmA AvyA che, tenu nuAraNa e che ke temA traNa guNavratAne samilita karI levAmA AvyA che zikSApradhAna vatAnu nAma zikSAvat che (paca aNuvvayAi tajahA ) pAtha Ayukta yA che (yUlAo pANIivAyAo veramaNa) sthUla AyAtipAtarthI virakta thavu te 'aDisA Ayukta' he 'sthUla', za ahI e khatAve che ke sUkSmathI nahi paNa sthUla prANAtipAtathI viramaNa , Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 pIyUSayapiNo-TokA sU. 57 agAradharmanirUpaNam paribhogaparimANaM 8 / cattAri sikkhAvayAI, taM jahA-sAmAiyaM 9, desAvayAsiyaM 10, posahovavAse 11, atihisaMvibhAge, paratastadadhike iyambhUta dignatam // 7 // ' uvabhoga-paribhoga-parimANa' upabhogaparibhoga-parimAgam-upabhoga =makRdgogo'ganapAnAnulepanAdInAm , paribhogastu puna punarbhoga AsanazayanavamanAdInAm , tayo parimANam // 8 // 'sAmAiya' sAmAyikama-samAnA= jJAnadarzanacAritAgAmAyo lAbha samAya -tana bhava mAmAyikam // 9 // 'desAvayAsiya' degA'vakAzikam-deze-dignatagRhItadikpagmiANasya vibhAge akAgo gamanAyavasthAna nahIM, isa prakAra 10 dizAoM meM Ane-jAne kA maryAdA karanA so 'digbata' hai| eka vAra jo bhogane me AtA hai usakA nAma upabhoga hai, jaise-azana, pAna eva anulepana Adi / jo vAra 2 bhogane me Ate hai aise Asana, zayana, vasana Adi ko paribhoga kahA gayA hai| ina donoM kA pramAga karanA so 'upabhoga-paribhoga-parimANa' hai / (cattAri sikkhApayA) zikSAbata cAra hai, (ta jahA) ve ye hai-(sAmAiya desAvayAsiya posahopapAse atihisa vibhAge) sAmAyika, dezAvakAzika, pauSadhopavAsa eva atithilanibhAga / darzana, jJAna eva cAritra kA nAma sama hai| isa sama ke Aya (lAma) kA nAma samAya hai / isame jo samatApariNAma hotA hai usakA nAma sAmAyika hai| 'divata' me jo maryAdArUpa se Ane-jAne ke liye jIvanaparyanta dizArUpI kSetra rakha liyA thA usIke bhItara 2 pratidina skoca karanA so 'dezAvakAzika' hai, jaise-mai Aja isa dizA ke enAthI AgaLa-bahAra nahi A prakAre 10 dizAomAM AvavA-javAnI maryAdA karavI te divrata che eka vAra je bhegavavAmAM Ave che tenuM nAma upaga che, jemake-azana, pAna temaja anulepana Adi je vAravAra levAvavAmAM Ave che evA Asana, zayana, vasana Adine pariga kahevAya che mA gannenu prabhAera 25 te 'upAsa-parisAga-parimANu' (cattAri siksAvayAi) zikSAprata yAra cha (ta jahA) te mA-(sAmAiya desAvayAsiya posahopanAse atihisavibhAge) sAmAyi4 1, zA4i 2, poSadhopacAsa 3, temaja atithi vibhAga 4 darzana, jJAna temaja cAritranuM nAma sama che A samana Aya (lAbha)nu nAma samAya che emA je samatA-pariNAma thAya che tenuM nAma sAmAyika che 1 divratamAM je maryAdArUpathI AvavA-javAne mATe jIvanaparyata dizArUpI kSetra rAkhyuM hatuM temaja pratidivasa jUnanA karavI te dezavakAzika che jemake hu bAja A dizAmAM A sthAna sudhI Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - teo auSapAtika yAI, taM jahA-aNatthadaMDaveramaNaM 6, disivvayaM 7, uvabhogaguNanatAni, 'ta jahA' tapathA 'aNatyadaMDaveramaNa ArtharaNDaviramaNam-artha prayojana gRha sthasya kSetra-vAstu-dhana-garIraparipAlanAyAniviSaya, tadayA daNDa =Arambha prANyupamatoM'rthadaNDa / daNDo nigraho yAtanA vinAza iti paryAyA / daNDa =niyojana himAdikagNamiyartha , tasmA dviramaNa-nivartanam 1, 'disindhayaM niganatam-hiza pUrvadakSiNADhaya Urcamadhazceti dazavidhA, tara dizA sambandhi vrata nigAtam-tAvAmu pavAdidigvibhAgeSu mayA gamanAgamana vidhaya na upakAraka hai, (ta jahA) ne tIna prakAra ye hai (aNatyadaDaveramaNa disivvayaM uvabhAgapAra bhogaparimANa) anarthadaDapiramaNa vrata, dignata, upabhoga-paribhoga-parimANavata / kSetra, vAstu, dhana, dhAnya, eva zarIra ke paripAlana Adi ke nimitta jo Arama kiyA jAtA hai, isakA nAma artha hai / isa Arama meM prAgiya avazyabhAvI he / ata isama jo daDa-prAgiyA kA vinAza hotA hai usase pApa kA badha jIpa ko hotA hai / ata yaha vadha arthadaDa hai| arthAt prayojana ko lekara jo prANyupamardanarUpa daDa kiyA jAtA hai usakA nAma arthadaDa hai / daNDa, nigraha, yAtanA eva vinAza ye saba paryAyavAcI zabda hai / isase jo viparIta hai usakA nAma arthadaDa hai / arthAt niSprayojana hiMsAdika pApa karanA so anarthadaDa hai / isase virakta honA so 'anarthadaMDaviramaNa' hai| daza dizAoM meM Ane-jAne kA pramANa karanA sA "digyata' hai / cAradizA aura vidizA tathA urdhva eva adha isa prakAra ye 10 dizAe haiN| maiM amuka dizA kI ora itanI dUra taka jAU~gA aura AU~gA, isase Age bAhara cha, (tajahA) tetra 2 mA cha (aNastha daDa veramaNa disivvaya uvabhogaparibhogapari bhANa) ana -virabhae prata, himata, upAsapazliosaparibhAra vrata kSatra, vAstu, dhana, dhAnya, temaja zarIranA paripAlana AdinA nimitta je Ara karavAmAM Ave che tenuM nAma artha che A Ara mA prANivadha ava zya bhAvI che AthI emAM je daDa-prANione vinAza thAya che tenAthI pApane badha jIvane thAya che tethI A vadha arthadaDa che, arthAta prathA janane laIne je prANi-upamanarUpa daha karAya che tenuM nAma artha De che daDa, nigraha, yAtanA temaja vinAza e badhA paryAyavAcI zabade che tenAthI je viparIta (ulaTA) che tenuM nAma anarthadaDa che arthAta niSpojana hi saH Adi pApa karavA te anarthadaDa che tenAthI virakta thavu te anarthada 3 viramaNa che daza dizAomAM AvavA-javAnuM pramANa rAkhavu te diggata che cAra dizA ane vidizA tathA upara ane nIce e prakAre A daza 10 dizAo che huM amuka dizA tarapha ATale dUra sudhI jaIza ke AvIza Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpaSiNo-TokA su. 57 agAradharmanirUpaNam 481 paribhogaparimANaM 8 / cattAri sikkhAvayAI, taM jahA-sAmAiyaM 9, desAvayAsiyaM 10, posahovavAse 11, atihisaMvibhAge, paratastadadhike iyeyambhUna dignatam // 7 // 'upabhoga-paribhoga-parimANa' upabhogaparibhoga-parimAgam-upabhoga =marudbhogo'ganapAnAnulepanAdInAm, paribhogastu puna punarbhoga AsanagayanarasanAdInAm , tayo parimANam // 8 // 'sAmAiya' sAmAyikama-samAnA= jJAnadarzanacArinAgAmAyo-lAbha samAya --tana bhava sAmAyikam // 9 // 'desAvayAsiya' dezAprakAzikam-deze dinnatagRhItaviparimANasya vibhAge akAgo gamanAdyavasthAna nahIM, isa prakAra 10 dizAoM ma Ane-jAne kI maryAdA karanA so 'digbata' hai / eka vAra jo bhogane meM AtA hai usakA nAma upabhoga hai, jaise-azana, pAna eva anulepana Adi / jo nAra 2 bhogane ma Ate hai aise Amana, zayana, vasana Adi ko paribhoga kahA gayA hai| ina donoM kA pramAga karanA so 'upabhoga-paribhoga-parimANa ' hai / (cattAri simkhAvayA) zikSArata cAra he, (ta jahA) ve ye hai-(sAmAiya desAvayAsiya posahopavAse atihisacibhAge) sAmAyika, dezAvakAzika, pauSadhopavAsa eva atithimvibhaag| darzana, jJAna eva cAritra kA nAma sama hai| isa sama ke Aya (lAbha) kA nAma samAya hai / isame jo samatApariNAma hotA hai usakA nAma sAmAyika hai| 'dignata' meM jo maryAdArUpa sa Ana-jAna ke liye jIvanaparyanta digArUpI kSetra rakha liyA thA, usIke bhItara 2 pratidina skoca karanA so 'dezAvakAzika' hai, jaise maiM Aja isa dizA ke enAthI AgaLa-bahAra nahi A prakAre 10 dizAomAM AvavA-javAnI maryAdA karavI te digdata che eka vAra je bhegavavAmAM Ave che tenuM nAma upaga che, jemake-agana, pAna temaja anulepana Adi je vAra vAra bhegavavAmAM Ave che evA Asana, zayana, vacana Adine pariga kahevAya che yA pannenu pramANa 25 upaga-parisAsa-paribhAe' cha (cattAri sirasArayAi) zikSAnata yA cha (ta jahA) te 2 -(sAmAiya desArayAsiya pomahopanAse atihisavibhAge) samAthi 1, zA018 2, poSadhopapAsa 3, temaja atithisa vibhAga 4 darzana, jJAna temaja cAritranuM nAma sama che A samanA Aya (lAbha)nuM nAma samAya che emAM je samatA-pariNAma thAya che tenuM nAma sAmAyika che 1 diggatamAM je maryAdArUpathI AvavA-javAne mATe jIvanaparyata dizArUpI kSetra rAkhyuM hatuM temAja pratidivasa nyUnatA kavI te dezAvatAzika che jemake hu Aja A dizAmAM A sthAna sudhI Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 aupapAtika yAI, taM jahA-aNatthadaMDaveramaNaM 6, disivvayaM 7, upabhoga guNanatAni, 'taM jahA' tathA 'aNatthadaMDaveramaNa' anarthadaNDarigmaNam-artha prayojana gRha sthasya kSetra-dhAstu-dhana zarIraparipAlanAyAdivipaya, tadayo daNDa Aramga prANyupamadro'theTaNDa / daNDo nigraho yAtanA dinAga iti payAyA / daNDa niSprayojana hiMsAdikaraNamiyartha, tasmA dviramaNa=nivartanam 1, 'disinayaM diganatam-diza pUrvadakSiNAdaya Urcamadhazceti dayavidhA , tatra dizA sambandhi vrata niganatam-tAvAsu pUrvApidigvibhAgepu mayA gamanAgamana vidhaya na upakAraka hai, (ta jahA) ve tIna prakAra ye hai (aNatyadaMDaveramaNa disinvaya upabhogapari bhogaparimANa) anarthadaDaviramaNa prata, dignata, upabhoga-paribhoga-parimANavata / kSetra, vAstu, dhana, dhAnya, eva garIra ke paripAlana Adi ke nimitta jo Arabha kiyA jAtA hai, isakA nAma artha hai / isa Arama meM prAgiradha apazyabhAvI hai / ata isame jo daDa-progiyA kA vinAza hotA hai usase pApa kA vadha jAra ko hotA hai / ata yaha vadha arthadaDa hai / arthAt prayojana ko lekara jo prANyupamardanarUpa daDa kiyA jAtA hai usakA nAma arthadaDa hai| daNDa, nigraha, yAtanA eva vinAza ye sana paryAyavAcI zabda hai / isase jo viparIta hai usakA nAma arthadaDa hai| arthAta niSprayojana hiMsAdika pApa karanA so anarthadaDa hai| isase virakta honA so 'anarthadaMDaviramaNa' hai| daza dizAoM me Ane-jAne kA pramANa karanA sA 'digyata' hai| cAradizA aura ridizA tathA urva eva adha isa prakAra ye 10 dizAe haiN| maiM amuka dizA kI ora itanI dUra taka jAU~gA aura AU~gA, isase Age bAhara cha, (tajahA) te 42 2 // cha (aNattha daDa veramaNa disivvaya uvabhogaparibhogapari mANa) ana -virabhara prata, himata, pAsapazliAmaparibhAe ta kSatra, vAstu, dhana, dhAnya, temaja zarIranA paripAlana AdinA nimitta je Ara karavAmAM Ave che tenuM nAma artha che A Ara bhamAM prANivadha ava zya bhAvI che AthI ema je daDa-prANione vinAza thAya che tenAthI pApane badhA ne thAya che tethI A vadha arthada Da che, arthAta prayA janane laine je prANi-upamanarUpa daDa karAya che tenuM nAma artha che daDa, nigraha, yAtanA temaja vinAza e badhA paryAyavAcI zabdo che tenAthI je viparIta (ulaTA) che tenuM nAma anarthadaDa che arthAta niSpojana himA Adi pApa karavA te anarthadaDa che tenAthI virakta thavu te anarthada viramaNa che daza dizAomAM AvavA-javAnuM pramANa rAkhavuM te divrata che cAra dizA ane vidizA tathA upara ane nIce e prakAre A daza 10 dizAo che hu amuka dizA tarapha ATale dUra sudhI jaIza ke AvIza Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayapiNo-TokA sU. 57 agAradharmanirUpaNam 481 paribhogaparimANaM 8 / cattAri sikkhAvayADaM, taM jahA-sAmAiya 9, desAvayAsiyaM 10, posahovavAse 11, atihisaMvibhAge, paratastadadhike iyeyambhUta dignatam // 7 // 'upabhoga-paribhoga-parimANa' upabhogaparimoga-parimAgam upabhoga =madbhogo'zanapAnAnulepanAInAm, paribhogastu puna punarbhoga AsanazayananamanAdInAm , tayo parimANam // 8 // 'sAmAiya' sAmAyikama-mamAnA jJAnadarzanacAggiAgAmAyo lAbha samAya -tara bhana sAmAyikam // 9 // 'desAvayAsiya' dezA'vakAzikam-deze-dignatagRhItadikpagmiANasya nibhAge avakAyo gamanAdyavasthAna nahIM, isa prakAra 10 digAoM meM Ane-jAne kI maryAdA karanA so 'digvata ' hai / eka bAra jo bhogane ma AtA hai usakA nAma upabhoga hai, jaise-agana, pAna eva anulepana Adi / jo vAra 2 bhogana meM Ate hai se Asana, gayana, vasana Adi ko paribhoga kahA gayA hai| una donoM kA pramAga karanA so ' upabhoga-paribhoga-parimANa ' hai / (cattAri siksAvayAI) zikSAnata cAra hai, (ta jahA) ve ye hai-(sAmAThaya desAvayAsiya posahopavAse atihisapibhAge) sAmAyika, dezAvakAgika, poSadhopavAsa eva atithinavibhAga / darzana, jJAna esa cAritra kA nAma sama hai / isa sama ke Aya (lAbha) kA nAma samAya hai / usame jo samatApariNAma hotA hai usakA nAma sAmAyika hai| 'divata' me jo mayAdArUpa se Ana-jAna ke liye jIvanaparyanta dizArUpI kSetra rakha liyA thA, usIke bhItara 2 pratidina skoca karanA so 'dezAvakAzika' hai, jaise-mai Aja Tasa dizA ke enAthI AgaLa-bahAra nahi A prakAre 10 dizAomAM AvavA-javAnI maryAdA karavI te digmata che eka vAra je bhegavavAmAM Ave che tenuM nAma upaga che, jemake-azana, pAna temaja anulepana Adi je vAraMvAra bhegavavAmAM Ave che evA Asana, zayana, vamana Adine paribhega kahevAya che yA pannenu pramANa 25 te upAsa-parisAsa-paribhASa' le (cattAri siksApayAi) kSiAta // 2 cha (ta jahA) te mAcha-(sAmAiya desAvayAsiya posahopapAse atihisavibhAge) sAmAyi: 1, 6 015 2, poSadheApavAsa 3, temaja atithi vibhAga 4 darzana, jJAna temaja cAritranuM nAma sama che A bamanA Aya (lAbha)nu nAma samAya che emAM je samatA-pariNAma thAya che tenuM nAma sAmAyika che 1 diggatamAM je maryAdArUpathI AvavA-javAne mATe jIvanaparyata dizApI kSetra rAkhyuM hatuM temaja pratidivasa nyUnatA karavI te dezAvAzika che jemahu Aja A dizAmAM A sthAna sudhI Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 aupapAtikamA yAI, taM jahA-aNatthadaMDaveramaNaM 6, disivvayaM 7, uvabhogaguNanatAni, 'ta jahA' tathayA 'aNatthadaMDavaramaNa anarthadaNDapigmaNam-artha ayojana gRha sthasya kSetra-vAstu-dhana-garIraparipAlanIyAdiviSaya, tadayA daNDa =Arambha prANyupamado'rthadaNDa / daNDo nigraho yAtanA vinAza iti paryAyA / daNDa =niSprayojana himAdikagNamiyartha , tasmA dviramaNa nivartanam 1, 'disindhaya diganatam-viMga pUrvadakSiNAdaya Urcamaghazceti dayavidhA, tara dizA sambandhi vrata nigAtam-pratApAmu pUrvAdinivibhAgepu mayA gamanAgamana vidhaya na upakAraka hai, (ta jahA) ve tIna prakAra ye hai (aNatyadaDaveramaNa disinjaya uvabhAgapAra bhogaparimANaM) anarthadaDaciramaNa vrata, dignata, upabhoga-paribhoga-parimANavata / kSatra vAstu, dhana, dhAnya, eva zarIra ke paripAlana Adi ke nimitta jo Arama kiyA jAtA hai, isakA nAma artha hai / isa Arama meM prAgivana avazyamAnI hai / ata isameM jo daDa-prAgiyA kA vinAza hotA hai usase pApa kA badha jAra ko hotA hai / ata yaha vadha arthadaDa hai / arthAt prayojana ko lekara jo prANyupamardanarUpa daDa kiyA jAtA hai usakA nAma arthadaDa hai| daNDa, nigraha, yAtanA eva vinAza ye sara paryAyavAcI zabda hai / isase jo viparIta hai usakA nAma arthadaDa hai / arthAt niSprayojana hiMsAdika pApa karanA so anarthadaDa hai / isase virakta honA so 'anarthadaMDaviramaNa' hai| daza dizAoM meM Ane-jAne kA pramANa karanA so 'digdhata' hai| cAradizA aura ridizA tathA urva eva adha isa prakAra ye 10 dizAe haiN| maiM amuka dizA kI ora itanI dUra taka jAU~gA aura AU~gA, isase Age bAhira cha, (tajahA) tetra prA2 mA che (aNattha daDa veramaNa disivvaya uvabhogaparibhogapari mANa) ana / u-virabhara prata, hijjata, SuogaparitAparibhASa ta kSatra, vAstu, dhana, dhAnya, temaja zarIranA paripAlana AdinA nimitta je Ara le karavAmAM Ave che tenuM nAma artha che A AbhamA prANivadha ane zya bhAvI cheAthI emAM je daDa-prANiono vinAza thAya che tenAthI pApane badha jIne thAya che tethI A vadha arthadaDa che, arthAta praya janane laine je prANi-upamanarUpa daDa karAya che tenuM nAma artha che daDa, nigraha, yAtanA temaja vinAza e badhA paryAyavAcI zake che tenAthI je viparIta (ulaTA) che tenuM nAma anarthadaDa che arthAta niSpojana hiMsA Adi pApa karavA te anartha De che tenAthI virakta thavu te anarthadaDa viramaNa che daza dizAomAM AvavA-javAnuM pramANuM rAkhavuM te divrata che cAra dizA ane vidizA tathA upara ane nIce e prakAre A daza 10 dizAo che hu amuka dizA tarapha ATale dUra sudhI jaIza ke AvIza Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popapiNI TokA ra 57 agAradharmanirUpaNama 483 maauso| agArasAmAie dhamme pnnnnte| eyassa dhammasa sikkhAe uvaTie samaNovAsae vA samaNovAsiyA vA viharamANe ANAe ArAhae havaDa // sU0 57 // karbhadhAraye-apazcimamAraNAntikamale panA, namyA jUpaNA sevanA-magNakAle salesanAnAmnA tapasA garIrasya kapAyAdInAca phugIkaraNa, tasyA ArAdhanA-niravAM unnatayA sapAdanam // 12 // 'jayamAuso' ayamAyupman / 'agArasAmAie dhamme paNNatte' agArasAmayiko dharma prajama 'eyassa dhammassa sirasAe upaTThie samaNovAsae vA samaNo phira bhI yahA jo use apazcima kahA hai vaha amagalaparihAra ke nimitta se jAnanA caahiye| kyoM ki " antakriyAdhikaraNa tapa phala sakaladarzina stuvate" tapa kA phala ralesanApUrvaka prANoM kA visarjana karanA prabhune batalAyA hai, ata yadi yaha antima samaya Acarita nahIM hotI hai to jIvanabhara kI gaI natArAdhanA tapasyA Adi eka prakAra se niSphala hI samajhanA caahiye| ata isa apekSA se yaha apazcima-sarvotkRSTa kahI gaI hai| yaha salekhanA (mAraNAntikI) maraNa ke samaya dhAraNa kI jAtI hai| kAya aura kapAya Adi jisake dvArA athavA jisama kRza kiye jAte hai usakA nAma mlekhanA hai| yaha slekhanA bhI eka tapa-vizeSa hai| ise prema se dhAraNa karanA cAhiye isa artha ko dhotita karane ke liye hI " jUpaNA" yaha par3ha diyA gayA hai| (ayamAuso ! ) isa prakAra he AyuSman / yaha (agArasAmAie dhamme paNNatte) gRhasya kA dharma siddhAnta me kahA gayA hai| (eyassa dhammassa sikaravAe uvahie samaNovAsae vA samaNonAsiyA vA viharamANe ANAe cha ta yasa parihAranu nimitta pazupu ta bha "antakriyAdhikaraNa tapa phala sakalarzina stuvate" tapanu 48 sapanA-pUrva prANAnu pisana karavu ema prabhue batAvyuM che AthI je A atima samaye AcaravAmAM nathI AvatI te jIvanabhara karelI vrata-ArAdhanA tapasyA Adi eka prakAre niSphala ja mAnavI joIe Ama AnI apekSAe A apazcima-sarvekRe 4ii cha mA samanA (mAraNAntikI) bharanA sabhaye dhAraNa rAya cha kAya ane kaSAya Adi jenA dvArA athavA jemA kuza karAya che tenuM nAma sa lekhana che A sa lekhanA paNa eka tapavizeSa che tene premathI dhAraNa 32vI ne mA arthana dhotita (prajAzita) 42vA bhATe 4 "jUpaNA" se 56 mA che (ayamAuso) 29 mAyubhan! 2 // (agArasAmA - Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 auSapAtika apacchimA-mAraNaMtiyA-saMlehaNA-asaNA-rAhaNA 12 / aya. tena nirvRtta dezAvakAzikam-nignatagRhInaparimAgasya pratidina skSepakaraNam // 10 // 'posahopAse' popadhopavAsa -poSaNa popa puSTirityartharata dhatte-gRhaNAtIti poSadha , sa cAsAghupanAsazceti popayopavAsa , etattu asya vyupattimAram, pravRttinimitta tu-AhArAdicatuSTayaparityAga eveti bodhyam, aSTamIcaturdazyamAnAsyApaurNamAsIpu anuSTeyo vratavizeSa / taduktam 'AhAra-tanusatkArA-'brahma-sAvadha-karmaNAm / tyAgaH pUrvacatuSTayyA, tadviduH popadhanatam // 11 // iti / 'atihisavibhAge' atithi vibhAga -atithi =sAdhustasmai savibhAga = svAtma kalyANabhAvanayA samarpaNam 'apacchimA-mAraNatiyA-salehaNA-jhUsaNA-rAhaNA apazcima-mAraNAntika-lekhanA-- jUpaNA-''rAdhanA apazcimA-pazcimaivA'maGgalaparihArArthamapazcimetyucyate, maraNaprANatyAgalakSaNam, tadevAnto maraNAnta , tara bhalA mAraNAntikA, jalirayate kRgIkriyate'nayA zarIrakapAyAdi-iti salekhanA-tapovizepalakSaNA, etatpadatrayasya isa sthAna taka jAU~gA, isa galI taka jAU~gA, Age nahIM ! ityaadi| cAroM prakAra ke AhAra kA parityAga karanA isakA nAma 'poSadhopavAsa' hai| yaha vrata pratyeka mahine kI pratyeka aSTamI, caturdazI, amAvasyA eva pUrNamAsI ke dina kiyA jAtA hai| kahA bhI hai-parvacatuSTaya me-cAraparvo meM AhArakA parityAga, zArIrika saMskAra kA parityAga, kuzAla kA parityAga Adi sAvadha karmIkA jo tyAga hai so 'popadhAta hai| atithi nAma sAdhu kA hai| sAdhu ke liye jo savibhAga-apanI AtmA ke kalyANa kI bhAvanA se AhAra pAnI Adi samarpaNa karanA-so 'atithisavibhAga' hai| (apacchimA-mAraNatiyA-sale. haNA-jhUsaNA-rAhaNA) saMlekhanA yadyapi pazcima hai-arthAt-anta meM dhAraNa kI jAtI hai| jaIza, A galI sudhI jaIza AgaLa nahi jAu ! ItyAdi cAreya prakAranA AhArane parityAga karavo tenuM nAma piSadhopavAsa che A vrata pratyeka mAsanI pratyeka amI, caturdazI, amAvAsyA temaja pUrNimAne divasa karAya che 3 kahyuM paNa che-pacatuSTayamA-cAra parvamA AhArane parityAga, zArIrika saMskAranI parityAga, kuzIlane parityAga Adi sAvadha karmone je tyAga che te poSadhavata che atithi nAma sAdhunuM che sAdhu mATe je savibhAga-pitAnA AtmAnA kalyANanI bhAvanAthI AhAra pANI Adi samarpaNa karavuM te atithi vi mAsa 4 (apanchimA-mAraNatiyA-salehaNA-jhUsaNA-rAhaNA) sapanA na pazcima hoya che-a tamAM dhAraNa karAya che, te paNa tene apazcima kahevAya Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 poyUpapiNo TokA sa 57 agAradharmanirUpaNam maauso| agArasAmAie dhamme pnnnnte| eyassa dhammasa sikkhAe uvahie samaNovAsae vA samaNovAsiyA vA viharamANe ANAe ArAhae havai // sU0 57 // karbhadhAraye--apazcimamAraNAntikamale panA, namyA jUpagA=sevanA-magNakAle salekhanAnAgnA tapasA garIrasya kaSAyAdInAJca kRzAkaraNa, tasyA ArAdhanA=niravA unnatayA sapAdanam // 12 // 'ayamAuso' ayamAyupman / 'agArasAmAie dhamme paNNatte' agArasAmayiko dharma prajama 'eyassa dhammassa sikkhAe uvaTThie samaNovAsae vA samaNophira bhI yahA jo use apazcima kahA hai vaha amagalaparihAra ke nimitta se jAnanA cAhiye / kyoM ki " antakriyAdhikaraNa tapa phala saphaladarzina stuvate" tapa kA phala slekhanApUrvaka prANoM kA visarjana karanA prabhune batalAyA hai, ata yadi yaha antima samaya Acarita nahIM hotI hai to jIvanabhara kI gaI vratArAdhanA tapasyA Adi eka prakAra se niSphala hI samajhanA caahiye| ata isa apekSA se yaha apazcima-sarvotkRSTa kahI gaI hai| yaha salekhanA (mAraNAntikI) maraNa ke samaya dhAraNa kI jAtI hai| kAya aura kapAya Adi jisake dvArA athavA jisameM kRza kiye jAte hai usakA nAma mlekhanA hai| yaha malekhanA bhI eka tapa-vizeSa hai| Tase prema se dhAraNa karanA cAhiye isa artha ko ghotita karane ke liye hI " jUpaNA" yaha paDha ThiyA gayA hai / (ayamAuso! ) isa prakAra he AyuSman / yaha (agArasAmAie dhamme paNNatte ) gRhasya kA dharma siddhAnta me kahA gayA hai / (eyassa dhammassa sikkhAe uvaTTie samaNovAsae vA samaNobAsiyA vA viharamANe ANAe che te samaga parihAranu nimitta ta me bha "antakriyAdhikaraNa tapa phala sakaladarzina stuvate" tapanu 48 semanA-pUrva prAzana visana karavu ema prabhue batAvyuM che AthI je A atima samaye AcaravAmAM nathI AvatI te jIvanabhara karelI vrata-ArAdhanA tapasyA Adi eka prakAre niSphala ja mAnavI joIe Ama AnI apekSAe A apazcima-sekRSTa usI che 2 sapanA (mAraNAntikI) bharanA sabhaye dhAraNa 42zaya che kAya ane kaSAya Adi jenA dvArA athavA jemAM kRza karAya che tenuM nAma sa lekhana che A lekhanA paNa eka tapavizeSa che tene premathI dhAraNa 42vI ne sA artha ne ghotita (prajAzita) 42kA bhATa "japaNA" meM 56 mA che (ayamAuso) mA prakAre he maayubhn| / (agArasAmA Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - baashiss tae NaM sA mahatimahAliyA mayasaparisA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM socA Nisamma haha-tuhavAsiyA gA' namya dharmasya gimAyAm upagthina magopAmako mA zramagopAmikA vA, zaharamANe hiran 'ANAe ArAhae bhAi' vAjAyA Agako gati / agAradharmasya vistarato vyAgyA upAsAdayAmRtasyAgAradhagalanAnanyAyAyA vyAyAyA prasamA yayana'smAbhi kRtA / sU0 57 // TIkA-'tae Na' ityAdi / 'tae Na' tata malu 'sA mahatimahAliyA' sA mahAtimahanI ativizAlA-'mamaNaparisA' manuSyapagpid 'samaNamsa bhagavao mahAvIrarasa atie' zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA'ntike samIpe 'dhamma socA ArAhae havaDa) isa dharma kI zikSA meM upasthita cAhe zramaNa kA upAsaka-gRhastha ho cAhe zramaNa kI upAsikA-zrAvikA ho, koI bhI kyoM na ho, jo bhI prAgI isa dharma kA chanacchAyA meM apane Apako visarjita kara detA hai. arthAt-ina vratI kI ArAdhanA karatA hai vaha tIrthakara prabhu kI AjJA kA ArAdhaka mAnA gayA hai| agAradharma kI vistRtarUpa se vyAkhyA upAsakadazAga sUtra ke Upara viracita agAradharmajIvanInAmakI TIkA meM prathama a yayana meM kI gaI hai / ata vizeSArthI viSaya ko vahA se vistArarUpa me dekha le / / sU0 57 // 'tae NaM sA mahatimahAliyA' ityAdi / (tae ga) tadantara (sA mahatimahAliyA) vaha ativizAla (maNUsaparisA) manuSyoM kI sabhA (samaNassa) zramaNa (bhagavao) bhagavAna (mahAvIrassa) mahAvIra ke ie dhamme paNNatte) DAyanA dharma siddhAtabhA sA (eyassa dhammassa sissAe upaTTi samaNonAsae vA samaNovAsiyA vA viharamANe ANAe ArA. hae havai) dhanI zikSAmA upasthita, sADe bharanA SI4-725 hAya, cAhe zramaNanI upAsikA-zrAvikA hoya, je koI paNa prANI A dharmanI chatrachAyAmAM pitAnI jAtanuM visarjana karI de che-A vratanA ArAdhanA kare che, te tIrtha Thara prabhunI AjJAnA ArAdhaka manAya che agAra dharmanI vistRtarUpathI cAkhyA upAsakadarAgasUtranA upara banAvelI agAradharmasajIvanI nAmanI TIkAmA prathama adhyayanamAM karavAmAM AvelI che, mATe vizeSa jijJAsuoe A viSayane tyAthI vistArarUpe joI le (sU0 5) 'tae Na sA mahatimahAliyA' tyAdi (tae ) tyA2 57 (sA mahitamahAliyA) se matipiza (maNUsa Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popayapiNI TokA ra 58 bhagarato'ntire bahUnA pravrajyAdi grahaNama 185 jAva-hiyayA udyAe uTTeDa, uhitA samaNaM bhagava mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNa karei, karitA badai NamaMsaDa, vaMdittA NamaMsittA atthegaiyA muDe bhavittA agArAo aNaNisamma ' dharma zrunA=Apaye, nigamya-di bhRtyA, 'haTTha -tuTTha-jAra-hiyayA' dRSTa-tuSTayAvad-danyA 'uThAe uThe' uyayA uthAnagatyA uttiSThatti 'udvittA' uyAya, 'samaNassa bhagAo mahAvIrarasa' amagasya bhagavato mahAvIrasya 'tirakhutto' nikRva , 'jAyAhiNapayAhiNa kareDa' AdakSiNapradakSiNa karoti, 'karittA' kRtvA, 'vadai Namasai ' vandate namarayani, 'padittA NamaMsittA' vandi vA namasyitvA, tatra--' atthegaiyA' santyekake kecit 'muMDe bhavittA' muNDA bhRtvA 'jagArAmo' agArAd-gRhAtgRha parityayetyartha , 'aNagAriya' anagAritA sAdhutA prabajitA prAptA , 'atthegaDayA' (atie) samIpa (pamma) dharma kA vyArayAna (socA) sunakara, eva acchI taraha use (Nisamma) hRdayagama kara (haTTha-tudva-jAva-hiyayA) bahuta hI adhika harpita eva stuSTacitta huI, (uDhAe uTheda) pazcAt apane 2 Amana se uThI, (udvittA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNa karei karittA badada Namasai) uTha kara phira usane zramaNa bhagavAna mahAvIra ko tAnavAra AdakSiNapradakSiNapUrvaka vandana-namaskAra kiyA, (vadittA NamasittA jatthegaTayA muDhe bhavittA agArAo aNagAriya pannadhyA) baTanA-namaskAra kara ke kinaneka manuSyone muTita hokara, apane 2 ghara ko choDakara unake pAsa anagAra bane, arthAt dIkSA vAraNa kii| (atyaMgaTyA pacANunbaTya sattasikkhApadaya duvAlasaviha gihiparisA) manuSyAnI malA (samaNassa) zrama (bhagarao) bhagavAna (mahAvIrassa) bhaDAvInA (aMti) sabhA (dhamma) zrutayAritra35 dhanI dezanA (soncA) sAmAna tabhI sArIta tena (Nisamma) haya gama ugane (haTa-tuTTha-jAva hiyayA) ra epita tamara sata5 pAbhI, (udAe udvei) 0 potapotAnA mAsaneyI Gl, (udvittA samaga bhagara mahAvIra timkhutto AyAhiNapayAhiNa karei, karittA vadai Namasai) 02, 5 tabhaNe abhae sagavAna mahAvIrane trazuvAra mAikSi-mahakSiNa-pUrva pana namAra uryA, (vadittA NamamittA atyegaiyA muTe bhavittA agArAo aNagAriya paJcaiyA) panA-nabha72 4zana 32 manuSyae muDita thaIne pitAnA ghara choDIne temanA pAse anagAra yayA, arthAt bIkSA sIdhI (atthegaiyA pacANuvvaiya sattasiksAvaiya duvAla Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 oSapAtikamA gAriyaM pavvaiyA, atthegaDayA pacANuvvaDayaM sattasimkhAvaiya duvAlasavihaM gihidhamma paDivaNNA // sU0 58 // mUlam-avasesA NaM parisA samaNaM bhagavaM mahAvIra vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI-suakkhAe te sanyeruke 'paMcANubvaiya sattasikhAvAya dupAlasahiM gihidhamma paDivaNNA' paJcA Nuvatika saptazikSAgatika dvAdazavidha gRhidharma pratipannA // mU058 // TIkA-'avasesA Na parisA' ityAdi / 'apasesA Na parisA samaNa bhagava mahAgIra badada Namasai, vadittA NamasittA eva vayAsI' avargapA avAMnASTA khala paripatu zramaNa bhagAnta mahAvIra candate namasyati, vandiyA namasyitvA evamanAdAt'muakkhAe te bhate / Niggaye pArayaNe' svArayAta=suSTu kathita sAmAnyatastvayA bhadanta / nimrantha prAcanam , 'eva muppaNNace' eva suprajJamam-vizepakathanAt , 'mubhAsie' dhamma paDivaNNA) kitanekoM ne pA~ca aNuvata, sAta zikSAnata-dama taraha 12 prakAra kA gRha sthadharma svIkAra kiyA // sU 58 // 'avasesA Na parimA' ityAdi / (apasesA Na parisA) avaziSTa paripatne (samaNa bhagava mahAvIra) zramaNa bhaga vAn mahAvIra ko (vaMdada Namasai) vandanA eva namaskAra kiyA, (padittA NamasittA evaM yAsI) vadanA namaskAra karane ke bAda phira unhoMne isa prakAra kahA-(suakkhAe ta bhate ! jiggathe pAvayaNe) he bhadanta / Apane nirgrantha pravacana bahuta acchA kahA, (eva suppa NNata) aura Apane isakA bahuta acchI taraha se prarUpaNa kiyA, (subhAsie) Apana sUba saviha gihidhamma paDipaNNA) 32sA 55 mAnata mA zikSAprata oma 12 prakArane gRhastha dharma svIkAra karyo (sU 58) 'avasesA Na parisA' ItyAdi (avasesA Na parisA) pAnI paripa(samaNa bhagava mahAvIra) bhae, lagavAna mahAvIrane (vadai Namasai) pahunA tamA nama2412 4o, (vadittA NamasittA eva payAsI) pahanA nabha2012 4yA 5 temAye mApramANe dhu-(muaksAe te bhate / Niggathe pAvayaNe) he sahanta ! mA nidhanya avayana gahu sA3 4 , (eva suppaNNatte) bhane mApe tenu : sArI zete pra35 uyu (subhAsie) Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 poyUpayaSiNo-TIkA ra 59 paripada svasvasthAnagamanam bhaMte / NiggaMthe pAvayaNe, evaM suppaNNatte, subhAsie, suviNIe, subhaavie| aNuttare te bhaMte / niggaMthe pAvayaNe / dhamma NaM ADakkhamANA tumbhe uvasamaM ADakkhaha, uvasamaM AikkhamANA vivegaM Aikkhaha, vivegaM ADakkhamANA veramaNaM Aikkhaha, veramubhASitam-bhAvanyajanAta , 'suviNIe' suvinItam-ziSyeSu suSTu viniyojitatvAt , 'subhAvie' subhAvitam muTu bhASitam-tatvakathanAt , 'aNuttare' anuttara-nAkhtyuttara yasmAt tad-anuttara-marvazreSTha, tara bhadanta nimranya pravacanam / 'dhamma Na AikvamANA tumbhe upasama Arakvaha' dharma sanyAcakSANA yUyamupazamam-krodhAdinirodham ArayAtha= kathayatha, 'upasamaM ATakvamANA vivega Aikkhaha' upazamamAcakSANA vivekamAkhyAtha, kopAdinirodha kathayanto yUya viveka-hayopAdeyavivecana kathayaya, 'vivega AikkhamANA veramaNa AThavaha '-vivekamAcakSANA niramaNamArayAya, niramaNam-ANAtipAtAdinivarta mundara rUpa se padArthoM ke svarUpa ko prakaTa kiyA, (muviNIe) Apane ziSyoM ko khUna samajhAyA, (subhAvie) jIvAdi sabhI tatvo ko Apana acchI taraha se samajhAyA / (aNuttare te bhate 'Niggathe pAvayaNe) he bhadanta ApakA yaha nimranya pravacana sarvotkRSTa hai| he bhadanta / (dhamma Na bhAikkhamANA tumbhe uvasama ATakkhaha) dharmakA upadeza karate samaya Apa upazama bhAra krodhAtinirodha kA upadeza karate haiM, (uvasama AikkhamANA vivegaATakkhaha) krodhAdika ke nirodha kA upadeza karate samaya hayopAdeyarUpa viveka kA upadeza dete hai, (vivega AThakkhamANA veramaNa Aikkhaha) viveka kA upadeza karate samaya prAgAtipAtAdika se virakta hone kA bhI upadeza karate hai, (veramaNa ArakkhamANA amaraNa pAvANa kammANa Ai mAghe bhUma su. 35thI pahAthInA sapane 8 uryA (supiNIe) mAye ziSyAne bhUma yamAlacyA (subhAvie) pAhimA tatvAne bhArI sabhAlacyA (aNuttare te bhate 'Niggathe pAvayaNe) he mahanta | mApanu 21 nirdhanya prayana bhoTa cha hai mahanta / (dhamma Na AisyamANA tunbhe upasama Aiksaha) dharmano upadeza karatI vakhate Ape upazamabhAva-krodhAdinidhane upadeza dhyA cha (upasama AisyamANA vivega Aimsaha) DopAminA nirodhne| 85heza 72tI mate ya-pAya 35 viveno upaheza 4yA cha (vivega AiksamANA veramaNa Aiksaha) viveuna paheza 42tI mate prAtipAtAsthiI Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtivastra 488 maNaM AikkhamANA akaraNaM pAvANaM kammANaM ADakkhaha / tthi NaM aNNe kei samaNe vA mAhaNe vA je erisaM dhammamAikvi. tae, kiMmaMga ! etto uttarataraM , evaM vadittA jAmeva disaM pAu bhUyA tAmeva disaM paDigayA // sU059 // nam , 'veramaNaM AisavamANA akaraNa pApaNa kammANaM Airasaha' vigmagamAca kSANA apharaNa pApAnA karbhagAmArayAya-pAparUpANA karmaNAmakaraNam-anAcaraNa kathayatha, 'Nasthi Na aNNe kei samaNe yA pAhaNe pA je erisa dhammamAikkhittae' nAra khanvanya ko'pi zramaNo vA nAhmaNo yA ya IdRyA dharmamArayAyAta , 'kimaga puNa etA uttaratara' kimana / punaretasmAt uttarataram-asmAddharmApadezAdatkRSTa kathayiSyatIti kA sambhAvanA ' na kApA yartha , 'eva dittA jAmeva disa pAumbhUyA tAmeva disa pADagayA' evam uditvA yasyA eva diza prAdurbhUtAstAmeva dina pratigatA || suu059|| kAvaha) prANAtipAtAdika ke piramaNa kA upadeza dete hue Apa pAparUpa kamI ko nahA karane kI upadeza bhI dete hai / ata (Natthi Na aNNe kei samaNe vA mAhaNe vA je erisa dhammamA kkhittara) isa nasAra me hai nAtha 1 esA aura koI dUsarA zramaNa vA nAhaga upadeSTA nahI hai jo isa prakAra ke dharma kA upadeza de sake, (kimaga! puNa etto uttaratara) phira isa utkRSTa dharma kA upadeza kauna de sakatA hai / arthAt koI nahI / (eva badittA jAmana disi pAunbhUyA tAmeva disa paDigayA) isa prakAra kaha kara ve sana jisa dizA se Aya the usI dizA kI ora cale gaye / sU 59 // vita pAnI upadeza nyoche (ramaNa AisamANA akaraNa pAvANa kammA Aisaha) prApAtipAtAhinA virabharAnA paheza tI mate mA pA535 bhI na 42paane| paY paheza yo cha bhATe (thi Na aNNe kei samaNe vA mAhaNe vA ne erisa dhammamAimsittae) sasAramA, he nAtha! mevA on kaI zramaNa ke brAhmaNa upadeSTA nathI ke je A prakAranA dharmane upadeza sAthI za (kimaga / puNa etto uttaratara) tApI mAnAthI raTa pamanA 5 thae, mAza? | marthAt 37 naDi (ena vadittA jAmeva disi pAunbhUyA tAmeva si paDigayA) mA jAre 4hIna te pAhazAmethI 21vyA chatA te ja dizA tarapha pAchA cAlyA gayA (sU 59) Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSayaSiNI-TIkA sa 60 pUNikasya syasthAne gamanam 489 mUlam-tae NaM se kUNie rAyA bhaMbhasAraputte samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM socA Nisamma hahatuTTa-jAva-hiyae uThAe udvei, uhittA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA vaMdai, NamaMsai, TIkA-'tae Na se' ityAdi / 'tae Na se kUNie rAyA bhabhasAraputte' tata khalu sa kUNiko rAjA bhamasAraputra , 'samaNamsa bhagavao mahAvIrassa atie dhamma socA Nisamma ' zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA'ntike dharma zrutvA nizamya, 'haTThataha-jAva-hiyae' dRSTa-tuSTa-yAvaddhadaya 'udvAe uThei ' urthayottiSThati, 'udvittA' uthAya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'tikkhutto AyAhiNapayAhiNa karei' trikRtva AdakSiNapradakSiNa karoti, 'karittA' kRtvA 'badai Namasai' vandate namasyati, 'vadittA 'tae Na se kUNie rAyA' ityAdi / (tae Na) anantara (se kUNie rAyA bhabhasAraputte) bhabhasAra ke putra una kUNika rAjAne (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) zramaNa bhagavAna mahAvIra ke (atie) pAsa me (dhamma socA) dharmApadeza sunakara, (Nisamma) eva usakA acchI taraha pUrvApararUpa se vicAra kara, (iTTha-tuTu-jAva-hiyae) citta meM adhika se adhika Anada eva satoSa prApta kiyA, (uThAe uddei) bAda meM apane sthAna se uThe aura (udvittA) uThakara (samaNa bhagava mahAvIraMtikkhutto ayAhiNapayAhiNa karei karittA vadai Namasai) unhoMne zramaNa bhagavAna mahAvIra kI tInavAra AdakSiNapradakSiNapUrvaka vadanA eva namaskAra kiyA, (vadittA NamasittA eva "tae Na se kUNie rAyA" tyAta (tae Na) tyA2 pachI (se kUNie rAyA bhabhasAraputte) sAnA putra te khi 2 (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) zrama sagavAna mahAvIranI (atie) pAse (dhamma soccA) paheza sAsaNIna. (Nisamma) tabha0 tene sArI zata pUrvA5235thA piyA2 4rIna, (hanu-tuTTha-jAva-hiyae) bhanamA marDa on mAnatabhara satoSa prAsa 4yA, (udrAe uTrei) tyAra pachI potAnA 2yAnethI yA, bhane (udvittA) hIna (samaNa bhagava mahAvIra timkhutto AyAhiNapayAhiNa karei karittA vadai Namasai) tebhare zrama lagavAna mahAvIrane trapA2 mAikSi-pradakSiNapUrva4 pahanA tebhara nabha2412 4aa (vadittA NamasittA Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 aupapAtikamare vaMdittA NamaMsittA evaM bayAsI-suamkhAe te bhNte| NiggaMthe pAvayaNe jAva kimaga! puNa etto uttarataraM evaM vadittA jAmava disaM pAubhUe tAmeva disaM pddige| suu060|| NamasittA eva bayAsI' yadiyA namasyitA evamavAdIta- muakvAe te bhate ! NiggaMye pAvayaNe nAva phimaga ! puNa etto uttaratara' svAgyAta tara bhadata / nimantha pravacanam yAvat phrimA punaratasmAduttarataram / 'era padittA jAmeva disa pAunbhUe tAmeva disa paDigae' Nyam udinA yasyA eka diza prAdurbhUta , tAmeva diza pratigata // sU0 60 // vayAsI) vadanA eva namaskAra kara phira unhAna prabhu se isa prakAra kahA-(suaksAe / bhate / Niggaye pArayaNe) he bhadanta / Apana nimraya pravacana kA upadeza bahuta hI sudara pUrvAparavirodharahita-sarvokRSTa kiyA hai / (jAra kimaga puNa etto uttaratara) isa na pravacana meM aisA koI sA bhI vipaya nAkI nahIM bacA jisa para Apana prakAza na DAla acchI taraha se vivecana nahIM kiyA ho / Apana saba kucha eka hI sAtha bahuta hI acchI taraha zabdoM meM samajhA diyA hai, hamane to aisA upadeza Ajataka nahIM sunA, kalyANa evaja nake upayogI saba viSaya Apane kahe hai |-ityaadi / eva vadittA jAmeva disa pAunbhU tAmeva disa paDigae) isa prakAra prabhu ko stuti rUpa meM kaha kara kUNika rAjA jisa 150 se Aye the usA dizA kA ora vahA se vApisa cale gaye ||suu0 60 // P gva vayAsI) pahanA tebhara namA2 4zana pachI tasA praluna mA 3-(suaksAe te bhate ! Niggathe pAvayaNe) he mahanta | Apa mA niyanya pravacanane upadeza bahuja sudara-pUrvAparavidharahita-sarvotkRSTa thayA che (jAva kimaga puNa eto uttaratara) mA ninya avayanamA mevA 10 viSaya bAkI rahyo nathI jenA upara Ape prakAza na nAkhe heyasArI : vivecana na karyuM heya Ape tamAmentamAma eka sAtheja bahuja sArI 1 mIThA zabdomAM samajAvI dIdhu che ame te e upadeza Aja sutha sAbhaLyuM nathI kayANa temaja jIvanamAM upayogI badhA viSaya Ape kalpa cha tyahi (eva vadittA jAmeva disa pAunbhae tAmeva disa paDigae) - prakAre prabhunI stutirUpamAM kahIne kRNika rAjA je dizAethI AvyA hatA te dizA tarapha pAchA cAlyA gayA ( 60) Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI-TokA sU 61 subhadrAdInA myasthAne gamanama 491 mUlam-tae NaM tAo subhaddApamuhAo devIo samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM socA Nisamma haTTha-tuha-jAva-hiyayAo uTheti, uhittA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNa kareMti, karittA vaMdati NamaMsaMti, ___TIkA-'tae Na tAo' ityAdi / 'tae Na tAo subhaddApamuhAo devIo' tata gvala tA subhadrApramusA devya 'samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie' zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA'ntike 'dhamma socA Nisamma haTTha-tuTTha-jAva-hiyayAo' dharma dhruvA nizamya dRSTa-tuSTa yAvaddayA 'uThAe uTTeti' utthayottiSThanti, 'uTThi ttA samaNasma bhagavo mahAvIramsa' u thAya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'tirakhutto ___ AyAhiNapayAhiNa phareMti' vikRva AdakSiNapradakSiNa kurvanti, 'karittA vadati Namasati' 'tae NaM tAo mubhadApamuhAo' ityAdi / (tae Na) isa ke bAda (tAo subhaddApamuhAo devIo) ve subhadrApramusa deviyA~ ___ bhI (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) zramaNa bhagavAna mahAvIra ke (atie) mamIpa (dhamma socA) parma zrapaNa kara, eva (Nisamma) use hRdayagama kara, (haTTha-tuTTha-jAva-hiyayAo) bahuta hI adhika khuza eva matuSTa hotI huI jahA~ ve gaDI thA vahA~ se (uThAe uDheti) cala kara bhagavAna ke samIpa AyI, (udvittA) Akara unhoMne (samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNa-payAhiNa kareMti karittA vadati Namasati) zramaNa bhagavAn mahAvIra kI tIna "tae Na tAbho subhaddApamuhAo" tyA (tae Na) tyA2 pachI (tAo subhadApamuhAo devIo) te subhadrA-prabhuma hevImA 55 (samaNasa bhagarao mahAgIramsa) zrabhara mAvAna mahAvIranA (atie) sabhApa (dhamma socA) dharma-zravaNa 4zana, tebhana (Nisamma) tanaya gama 4rIne (haThTha-tuTU-jAva-hiyayAo) mahura bhusa tama satoSa pAmatI jyA tayA Geii tI tyAthI ( uDhAe udveti ) yAsIna mAnanI pAse mAvI, (udvittA) mApIna samAye ( samaNa bhagava mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNa kareti, karittA vadati Namasati) zrama mApAna maDapIrane vA2 mAikSiNa Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __490 aupAtikamA vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI-suamkhAe te bhNte| NiggaMthe pAvayaNe jAva kimNg| puNa etto uttarataraM evaM vadittA jAmeva disaM pAumbhUe tAmeva disaM paDigae ||suu060||| NamasittA eka bayAsI' padiyA namasyi yA pabamArIta-muampAe te bhate. Niggaye pAvayaNe jAva kimaga! puNa etto uttaratara' svAgyAta tA bhadata ! nime ntha pravacanam yAvat kimA / punaretasmAduttarataram / 'era padittA jAmeva disa pAunbhUe tAmeva disa paDigae' evam utiyA yasyA ra diza prAdurbhUta , tAmeva disa pratigata // suu060|| vayAsI) vadanA era namaskAra kara phira unhAna prabhu se isa prakAra kahA-(suaksAe / bhate / Niggathe pAvayaNe) hai bhadanta / Apana nirgaya pravacana kA upadeza bahuta hI supara pUrvAparavirodharahita-sarvokRSTa kiyA hai / (jAva kimaga puNa etto uttaratara) isa / pravacana meM aisA koI sA bhI nipaya bAkA nahIM bacA jisa para mApana prakAza na DAlA acchI taraha se vivecana nahIM kiyA ho / Apana sana kucha eka hI sAtha bahuta hIacchI taraha zabdoM meM samajhA diyA hai, hamane to aisA upadeza Ajataka nahIM sunA, kalyANa eva jAna nake upayogA sara viSaya Apane kahe hai| iyAdi / era vadittA jAmeva disa pAuna tAmeva disa paDigae) isa prakAra prabhu kI stuti rUpa meM kaha kara kUNika rAjA jisa se Aye the usI dizA kI ora vahA se vApisa cale gaye // sU0 60 // eva vayAsI) panI tamA nabha42 4zana pachI tasA prabhune mA prakAra dhu-(suaksAe te bhate / Niggathe pAvayaNe) mahanta ! mApa! ". pravacanane upadeza bahuja sudara-pUrvoparaviradharahita-sarvotkRSTa thayA (jAva kimaga / puNa etto uttaratara) mA ninya avayanamA savA 7 viSaya bAkI rahyo nathI jenA upara Ape prakAza na nAkhe heya-sArI vivecana na karyuM hoya Ape tamAme tamAma eka sAthe ja bahuja sArA mIThA zabdomAM samajAvI dIdhu che ane te evo upadeza Aja che sAbhaLe nathI kalyANa temaja jIvanamAM upayogI badhA viSaya Ape che cha tyahi. (Nva vadittA jAmeva disa pAubhae tAmeva disa paDigae) prakAre prabhunI stutirUpamA kahIne kRNika rAjo je dizAethI AvyA has te dizA tarapha pAchA cAlyA gayA (sa 60) | pakSa A Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ poSaSiNI-TokA sU 61 subhadrAdInA myasthAne gamanama 191 mUlam-tae NaM tAo subhaddApamuhAo devIo samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma socA Nisamma ha-tu-jAva-hiyayAo uTeti, uhittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNa kareti, karittA baMdati NamaMsaMti, TIkA-'tae Na tAo' dayAdi / 'tae Na tAo mubhaddApamuhAo devI__ o' tata mbalu tA subhadrApramusA devya 'samaNamma bhagavao mahAvIrasma atie' zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA'ntike 'pamma socA Nisamma haTTha-tuTU-jAva-hiyayAo' dharma dhruvA nizamya haSTa-tuSTa yAvaddhRtyA 'uThAe udveti' u thayottiSThanti, 'uTThi tA samaNasma bhagavo mahAvIramsa' uyAya zramaNasya bhagarato mahAvIrasya 'tirakhutto ___ AyAhiNapayAhiNa phareMti' trikRya AdakSiNapradakSiNa kurvanti, 'karittA vadati Namasati' 'tae Na tAo subhaddApamuhAo' ityAdi / (tae Na) isa ke bAda (tAo mubhaddApamuhAo devIlo) ve subhadrApramusa deviyA~ bhI (samaNassa bhagavao mahAvIrassa) zramaNa bhagAna mahAvIra ke (atie) mamIpa (dhamma socA) parma zravaNa kara, eva (Nisamma) use hRdayagama kara, (haTTha-tadva-jAva-hiyayAo) bahuta hI adhika khuza ra matuSTa hotI huI jahA~ ve baTA thIM vahA~ se (uThAe uTTeti) cala kara bhagavAna ke samIpa AyA, (udvittA) Akara unhoMna (samaNa bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNa-payAhiNa kareMti karittA vadati Namamati) zramaNa bhagavAn mahAvIra kI tIna "tae Na tAbho subhaddApamuhAo" tyA (tae Na) tyA2 pachI (tAo subhadApamuhAo devIo) te subhadrA-prabhu devImA 55 (samaNamsa bhagarao mahAvIramsa) bhae bhagavAna mahAvIranA (atie) sabhIye (vamma moncA) dharma-zravA rIna, tamA (Nisamma) tanayama 4rIne (hanu-tudva-jAva-hiyayAo) phuN| murA tamA matA5 pAmatI jyA tamA Sel tI tyAthI ( uDAe uDeti ) yAsIna lApAnanI pAse yAvI, (udvittA) AvIna tamAye ( samaNa bhagA mahAvIra timkhutto AyAhiNapayAhiNa kareMti, karittA vadati Namasati) abhaya lagavAna mahAvIrane vA2 mAikSiNa Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 aupacAficat vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI - suakhAe te bhaMte / NiggaMdhe pAvaNe jAba kimaMga | puNa etto uttarataraM / evaM vadittA jAmeva disaM pAunbhUe tAmeva disaM paDigae // sU060 // jAtra NamasittA eva vayAsI' vandinA namasya vA evamAdIna' suaksAe te bhaMte! NiggaMye pAtrayaNe jAtra kimaMga ! puNa eto uttaratara ' svAmyAta tara bha 1 ! ntha pranacanam yAvat kimaGga ' punItasmAduttarataram ' ' eva nadittA jAmeva disaM pAunbhUe tAmeva disa paDigae' evam udiyA yasyA na diza prAdurbhUta tAmeva diza pratigata // sU0 60 // , vayAsI) vadanA eva namaskAra kara phira unhoMne prabhu isa prakAra kahA -(akkhAe te bhate ! Niggaye pAvaNe) he bhadanta / Apana nirgrantha pravacana kA upadeza bahuta hI sudara pUrvAparavirodharahita-sarvokRSTa kiyA hai| (jAra kimaga puNa etto uttarataraM ) isa nirpratha pravacana meM aisA koI sA bhI viSaya nAkI nahIM bacA jisa para Apana prakAza na DAlA hoacchI taraha se vivecana nahIM kiyA ho| Apana saba kucha eka hI sAtha bahuta hI acchI taraha mITha zabdoM meM samajhA diyA hai, hamane to aisA upadeza Ajataka nahIM sunA, kalyANa evaM jIvanake upyog| satra viSaya Apane kahe hai| - ityAdi / eva vaditA jAmeva disaM pAunbhUe tAmeva disa paDigae) isa prakAra prabhu kA stuti rUpa meM kaha kara kUNika rAjA jisa dizA se Aye the usa dizA kI ora vahA se vApisa cale gaye // mU0 60 // prakAre eva vayAsI) pahanA tebhana namaskAra nepachI tethe prabhune bhA 4- (suaksAe te bhate ! Niggathe pAvayaNe) he lahanta / aaaayo| yA nirbhantha pravacananA upadeza ahuja sudara-pUrvAparavidharahita-satkRSTa thayA che ( jAva kiMmaga ! puNa etto uttaratara) mA nirthanya avayanamA sevA ardhapa viSaya bAkI rahyo nathI jenA upara Ape prakAza na nAkhyA hAya-sArI rItathI vivecana na karyuM hAya Ape tamAmetamAma eka mAtheja bahuja sArI peThe mIThA zabdomAM samAvI dIdhu che ame te evA upadeza sAbhaLye nathI kalyANa temaja jIvanamA upayAgI adhA viSaya Ape kahyA che rdhatyAhi (eva vadittA jAmeva disa pAunbhUya tAmeva disa paDigae) yA prakAre prabhunI stutirUpamA kahIne kUNika rAnta je dizAethI AvyA hatA te dizA tarapha pAchA cAlyA gayA (s 60) Aja sudhI Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - poyUSaSiNI-TIkA s 61 subhaprAdInA svasthAne gamanama vadittA jAmeva disa pAunbhUyAo tAmeva disa paDigayAo' evam uditvA yasyA va diza prAdurbhUtA , tAmeva diza pratigatA // sU0 61 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagahallama-prasidavAcaka - pazcadazabhApAlitalalitakalApAlApaka___ pravizuddhagadhapadhanaikA thanirmApaka--vAdimAnamardaka-zrIzAratrapati kolhApurarAja-pradatta jainazAstrAcArya-padapita-konhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara--pUjyazrIghAsIlAlanativiracitAyAm aupapAtikasUtramya pIyUSara piNyAcyAyA vyAkhyAyA samavaraNanAmaka pUrvAI sampUrNam / tAmeva disa paDigayAo) isa prakAra bhaktibhAva se pramu kI stuni karake ve saba rAniyA~ jahA se AI thI vahIM vApisa calI gayauM / sU0 61 // ||iti auSapAtika sUnakA samavasaraNanAmaka pUrvAI sapUrNa / jAmeva disa pAunbhUyAo tAmeva disa parigayAo) mA re tilAyI prabhunI ratutirUpe nivedana karIne teo badhI rANIo jyAthI AvI hatI tyA pAchI cAlI gaI (sa 61) Iti auyapAtika sUtranu samavasaraNa nAmaka paddha sa pUrNa Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 aupapAtika vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI - sukkhAe te bhaMte / nigrgaye pAvayaNe jAva kimaMga ! puNa patto uttarataraM ?, evaM vaditA jAmeva disaM pAunbhUyAo tAmeva disaM paDigayAo // sU061 // || samosaraNaM nAma puvvaddha samatta // kRtyA vandante namasyanti dittA NamasittA eva prayAsI' vandiyA namariyavaivamavAdiSu - 'sukkhAe te bhate ! niggaye pAvayaNe jAna kimaga ! puNa etto uttaratara ?' svA khyAta tava bhadata ! nirmatha pravacanam yAvat kimana / punaretasmAduttarataram ' ' eva cAra AdakSiNapradakSiNapUrvaka vadanA eva namaskAra kiyA, (dattA narmasittA eva vayAsI) vadanA namaskAra karane ke anantara phira ve prabhu se isa prakAra bolIM ki (suyakkhAe te bhaMte ! Niggaye pAtrayaNe) Apane ha bhadanta / isa nirmatha pravacana kA upadeza bahuta hI sundara pUrvAparanirodharahita--sarvo kRSTarUpa se kiyA hai| (jAtra kimaga ! puNa eto uttaratara) hai prabho ! Apane isa nirgrantha pravacana meM saba hI viSayoM ko acchI taraha samajhAyA hai| koI bhI viSaya aisA nahIM rahA ki jisa para ApakI vANI kA avirala pravAha na yahA ho / sana kucha Apane bahuta sarala bhASA meM samajhA diyA hai| hamane to Ajataka itanA mArmika upadeza nahIM munA, isase uttama upadeza kI bAta hI kahA~ ' (eva vaditA jAmeva disa pAunbhUyAo pradakSiNapUrva 5 vahanA tebhana nabhambhara ryA, (vadittA NamasittA eva vayAsI) vahanA-nabhasThA2 4rI sIdhA pachI teyo prabhune sA akSare a ( muyaksAe te te ' miye pAvaNe) Aye he lahanta / sA nirthantha avathanano upadeza jahuna sArIrIte, pUrvAparavirodharahita temana sarvotkRSTa bhyo che (jAva kimaMga / puNa to uttaratara) he prale! ' mApe yA nirthantha avayanamA adhAye viSayAne sArI rItathI samajAvyA che kAI paNa viSaya evA nathI rahyo ke jenA upara ApanI vANInA avirala pravAha vahyo na hoya, badhuya Ape bahu sarala bhASAmA samajAvI dIdhu che. ame te Aja sudhImA ATalA mArmika upadeza sAlajyo nathI AthI uttama upadezanI to bAta 4yA 1 (eva vaditA Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayaSiNI-TIkA sa 1 gautamasthAmiSarNanam sattussehe sama-cauraMsa--saMThANa-saMThie bahara-risaha-NArAyasaMghayaNe kaNaga-pulaga-Nighasa-pamhagore uggatave dittatave samacaturasam-mAnonmAnapramANAnAmanyUnAnadhika vAt aGgopAGgAnA cAvikalavAt Urca tiryak ca tunyatvAta sama, caturana cAvikalAvayava vAt , sama ca tacaturana ceti samacaturasra--svAhulASTagatocchAyAGgopAGgayukta, yuktinirmitalepyakavadayA, masthAnam AkAravizeSa , tena masthita nyukta , 'br-rish-paaraay-sghynne| vana-bha-nArAca-mahanana-vanaMkIlikA, RSabha paTTa , nArAca -markaTabandha ubhayapArthayorasthiyadhavizeSa , varSabhanArAcA mahanane ammA bavizepe yasya sa varSabhanAgacamahanana , kaNaga-pulaga-gidhasa-pamhagore' kanaka-pulaka-nirupa-pAgaura --kanakasya suvarNasya pulako lava --praphullavalakaNarUpa , tasya nikapa kapapaTTe kRSTo rekhArUpo lakSaNayA lakSyate, pulakasya mazuddhatayA niko kRSTA gA'tApa cAmacikyayuktA bhavati,ataeva tenopamAnenopamita pAgaura -payagarbha =phinalka, tadvadagaura =kamanIyakAti , 'uggatave' upratapA , 'dittatave' dImatapAdIta pradIpto ssehe) mAtahAtha kI avagAhanAyukta (bahara-risaha-zArAya-saghayaNe) 'vana-pamanArAcamahananadhArI (kaNaga-pulaga-Niyasa-pamhagore) vizuddha suvarNa ke khaNDa kI zANa para ghasA huI regyA ke samAna camakIlI kAnti vAle tathA kamala ke kesara ke samAna gauravarNa (hadabhUI NAma aNagAre) aise gautama nAma se prasiddha idbhabhUti nAma ke anagAra gaNadhara the| (uggatave dittatave tattatave poratave urAle ghore ghoraguNe ghoratarassI ghoravabhaceravAsI ucchRhasarIre sakhittaviulateyalesse) inakI tapasyA baDI ugra thii| (1) isa mahanana meM var3a kI sI kIle, vana ke se hADa eva vana kA sA paTTabandha hotA hai| masthAna-mapanna (sattussehe) sAta lAyanI sAinAyuta (vaira-risahapArAya-saghayaNe) 40-'ma nArAya-sahana pArI (paga-pulaga-Nighasapamhagore) vizuddha supAI na unI zASaNa para ghasetI 2AvI yamIlI tivApA tathA bhAna saranA kA gaurapA (idabhUI NAma aNagAre) evA gautamanAmathI prasiddha idrabhUti nAmanA anagara gaNadhara hatA (uggatave dittatave tattatave ghoratave ugale ghore poraguNe ghoratavassI ghogyabhacevAmI ucchUDhamarIre sakhitta-viula-teyalerase) tamannI tapasyA marDa hatI kamarUpI vanane bALavAvALA hovAthI temanuM tapa agninA jevu bara:(1) A mahinAmAM vajanA jevA khIlA, vA jevA hADa temaja te jevA paTTIbadha hoya che -- --- - --- - - - -- Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 s+thbaalikaa atha uttarArdam-~ mUlam-teNaM kAleNa teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jehe aMtevAsI iMdabhUI NAma aNagAre goyamagotte NaM TIkA-'teNaM phAleNa' yAdi / ( teNaM kATheNa teNaM samapaNa samaNassa bhagAo mahAvIrassa) tasmin kATha tasmin samaye bhramaNasya bhagarato mahAvIrasya (je? atevAsI idabhUI NAma aNagAre) jyeSTho' tepAsITa matinAmA anagAra , jyeSprayamasya mayamaparyAyeNa sarvazreSTatvAt , antevAsI ziSya , indragatirata nAmaka , anagAra =sAdhu , sa kIdRza ? ityA-'goyamagotne ' gautamagora-gautama gotamAraya gotra yasya sa tathA 'Na' iti vAkyAlakAre, 'sattussehe' samosegha -saptaharata usadha-ucchyo yasya sa tathA, 'sama-caurasa-saThANa-saThie ' sama-caturama-masthAna--sasthita -sama ca taccaturana ceti uttarAdha kA anuvAda prAraMbha'teNa kAleNa ' ityaadi| (teNa kAleNa teNa samaeNa) usa kAla eva usa samaya meM (samaNasma bhagavao mahAvIrassa) zramaNa bhagavAn ke mahAvIra ke (jeTe atevAsI) 'naDe ziSya (goyamagote Na) gautamagotrI (sama-caurasa-saThANa-saThie) samacaturasramasthAnamapana (sattu (1) jisameM aga eva upAga kI racanA sama-pramANopeta (jisakA jitanA pramANa honA cAhiye usa mAphika) hotI hai, kamatI bar3hatI nahIM hotI, usakA nAma 'samacaturasrasasthAna hai| isameM eka sau ATha agula ke ucchrAya vAle aga aura upAga hote hai| AkAra baDA hI saumya hotA hai| uttarAdhanA anuvAdane pAra - 'teNa kAleNa' tyA (teNa kAleNa teNa samaeNa) tela tabhana ta samayamA (samaNassa bhagapao mahAvIrassa) zrabhaY sapAna mahAvIranA (jeTe atevAsI) mA ziSya (goyamagotte Na) gautamagAtrI (samacaurasa-saThANa-saThie) smnyturkh(1) jemAM aga temaja upAganI racanA sama-pramANe peta (jevuM jeTaluM pramANa hovuM joIe te pramANe) hoya, vadhu ghaTu na hoya tenuM nAma samacaturasa-rasthAnache AmA eka ATha AgaLa (su) nA ucchAyavALA aga tathA upAga hoya che AkAra bahuja saumya hoya che Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyupaSiNI-TIkA su 1 gautamasyAmivarNanama sattussehe sama-cauraMsa-saMThANa-saMThie bahara-risaha-NArAyasaMghayaNe kaNaga-pulaga-Nighasa-pamhagore uggatave dittatave samacaturasam-mAnonmAnapramANAnAmanyUnAnadhika vAt aGgopAGgAnA cApikala vAt Urya niryak ca tunya vAt mama, caturasa cAvikanyavayava vAt , sama ca tacaturana ceti samacatugna-svA lASTagatocchrAyAnopAsAyukta, yuktinirmitalepyAvatavA, masthAnam AkAravizeSa , tena masthita =yukta , 'ira-rimaha-NArAya-saghayaNe' vara-bha-nArAca-mahanana --vanakAlikA, RSabha =14 , bhAgaca =markaTamadha --ubhayapAyosthibandhavizeSa , varSabhanArAcA mahanane ammA navizepe yasya sa varSabhanAgacamahanana , 'kaNaga--pulaga-Nighasa-pamhagore' kanaka-pulaka-nikapa--pAgaura -kanakasya suvarNasya pulako lava -praphullacatulakaNampa , tasya nikaSa kapapaTTe kRSTo khArUpo lakSaNayA lakSyate, pulakasya mazuddhatayA nirupe haTA gyA'nAva cAphacikyayuktA bhavati,ataNyatenopamAnenopamita pAgaura -panagarbha zikSaka, tadgaura = kamanIyakAti , 'uggatave' upratapA , 'dittatave' dAsatapA-dIra =pradIpto msehe) yAtahAtha kI avagAhanAyukta (pahara-risaha-NArAya-saghayaNe) 'vana-yamanArAcamahananadhArI (kaNaga-pulaga-Nighasa-pamhagore) vizuddha muvarNa ke vaNDa kI zANa para ghasA huI rekhA ke samAna camakIlI kAnti vAle tathA kamala ke kesara ke samAna gauravarNa (idamUda NAma aNagAre) aime gautama nAma se pramida idrabhUti nAma ke anagAra gaNadhara the| (ugganave dittatave tattatave ghoratave urAle ghore ghoraguNe ghoratarasmI ghoravabhaperavAsI ucchaTasarIre saMkhittaviulateyalesse) inakI tapasyA baDhI ugra thii| (1) isa mahanana meM vana kI sA kIle, vana ke se hADa eva vana kA sA paTTabandha hotA hai| sasthAna-panna (sattasmehe) sAta hathinI apamAnAyuta (vaira-risahaNArAya-saghayaNe) --pama nArAya-se khanana pArI (kaNaga-pulaga-Nighasapamhagore) vizuddha supAyanA nIzA 52 ghaselI 25 vI yamAmI tika tathA mAna sana 25 gIra (idabhUI NAma aNagAre) evA gautamanAmathI prasiddha idrabhUti nAmanA anagAra gaNadhara hatA (ugatave dittatave tattatace ghoratave urAle ghore ghoraguNe ghoratavassI ghoravama ceravAsI unhaDhasarIre sakhitta-viula-teyalesse) tebhanI tapazyA 4 _hatI karmarUpI vanane bALavAvALA hovAthI temanuM tapa agninA jevu bahu (1) A sahananamAM vajana jevA khIlA, vA jevA hADa temaja vajI jevA paddha hoya che. Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 aupapAtikamare - - tattatave ghoratave urAle ghore ghoraguNe ghoratavassI ghoravabhaceravAsI hutAzana iva karmavanadAhakatyena jAjvalyamAna tapo yasya sa tathA, 'tattatave' tamatapA - tapta-savidhi serita tapo yena sa taptatapA , 'mahAtave mahAtapA =bRhattapoyukta , 'ghoratave' ghoratapA =atikaThinatapoyukta , 'urAle' udAra , 'ghore' ghora =bhIma , atra kazcidateya udAra sa bhIma katham / asyottaramAha-atikaSTa tapa kurvan anpazaktimatA bhayAnako bhavatIti nisarga / kazcid vakti-udAra pradhAna , ghorastu parIpahendriyakaSAyA''AvyAnA ripUNA vinAze kaThora ! kecidAtmanirapekSatayA tapassu pravartamAnasvAda ghora ityAhu / 'ghoraguNe' karmarUpI vana ko jalAne vAlA hone se inakA tapa agni kI taraha adhika jAjvalyamAna thaa| tapasyA kI ArAdhanA ye vidhipUrvaka baDI sAnadhAnI se karate the| ye mahAtapasvI the| dUsara munijana jina tapoM ko karanA ati kaThina mAnate the, una tapI ko ye tapate the| ye udAra eva ghora arthAt bhayAnaka the / prazna-udAratA aura bhayAnakatA ye dono dharma parasparavirodhI haiM, kyoM ki jo udAra hotA hai vaha bhayAnaka nahIM hotA aura jo bhayAnaka hotA hai vaha udAra nahIM hotA, bhata ina donoM bAtoM kA yahA nirvAha kaise ho sakatA hai ? uttara--ye atikaThina tapasyAoM ko karate the, ata alpazakti vAloM ko ye dekhane meM baDe bhayAnaka-jaise mAlama dete the, arthAt alpazakti vAloM ko inase Dara lagatA thA, isa apekSA inhe bhayAnaka kahA gayA hai| koI 2 aisA bhI kahate haiM ki 'udAra' zabda kA artha 'pradhAna' hai, evaM 'ghora' zabda kA artha 'kaThora' hai| ye kaThora isaliye the ki parIpaha, indriya eva kaSAya ina jAjvalyamAna hatuM tapasyAnI ArAdhanA teo vidhipUrvaka bahu sAvadhAnIthI karatA hatA teo mahAtapasvI hatA bIjA munijane je tapane karavAnuM bahu kaThaNa mAnatA hatA tevA tapane A karatA hatA teo udAra temaja ghera atha bhayAnaka hatA prazna--udAratA ane bhayAnakatA e bane dhama paraspara virodhI che, kemake je udAra hoya che te bhayAnaka hotA nathI ane je bhayAnaka hoya che te udAra hotA nathI, te pachI A banne vAtene ahI meLa kevI rIte thaI zake ? uttara-A ati kaThaNa tapasyA karatA hatA tethI alpazaktivALAone teo jovAmAM bhayAnaka jevA dekhAtA hatA, arthAt alpazaktivALAone temane Dara lAgatuM hatuM A apekSAthI temane bhayAnaka kahelA che kaI kaI ema paNa kahe che ke "udAra zabdane artha "pradhAna che, temaja vAra zabdano artha "kaThAra' che teo kaThora e mATe hatA ke pariSaha, Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - poyUpapiNI TIkA s 1 gautamasyAmi varNanam 197 ucchRDhasarIre saMkhitta-viula-teyalesse samaNassa bhagavao ghoraguNa -ghorA=anyarddhasdahA guNA =mUlguNADhayo yasya sa tthaa| 'ghoratavassI' ghoratapastrI-duSkaratapazcaraNazIla ,pAgNAdau nAnAvidhAbhigrahadhArakatvAt , 'ghora-camacera-vAsI' ghora-brahmacarya-yAsI-ghora-dhAraNamalpamatvairduhatvAd yad brahmacarya tara yasati tacchIla / 'unchur3asarIre' uchUDhagarIra -ucchUDham ujhitamiva saMskAraparityAgAt garAra yena sa ucchUDhagArIra-garamaskAra prati nispRhatvAt tyaktagarArasarakAra / 'sakhittaviula-teyalesse' sasima-pipula-tejo ya -sakSimA-nijagarIrA'ntarnihitA, vipulAripuoM ke pinAga karane meM nirata the / kaThora vana vinA zatruoM kA nivAraNa karanA baDA hI muskila hotA hai| koI 2 aisA bhI kahate hai ki tapasyAoM ke tapane meM ye apanI nija AmA kI paravAha hI nahA karate the, ata ghora the| 'ghoraguNavAle' ye isaliye ye ki inake dvArA dhRta mUlaguNa Adi anyajanoM ke liye durdhAraNIya the, 'ghoratapasvI' ye isaliye the ki jisa dina pAraNA kA asara hotA yA usa dina ye aneka prakAra ke abhigrahoM ko dhAraNa karate the / 'ghora-brahmacarya-pAsI' ye isaliye ye ki ye alpazakti vAle prANiyoM dvArA durvaha hone se kaThinatara aise brahmacarya kI ArAdhanA me pUrNaniSTha ho cuke the| 'ucchUDhazarIra' dahe isaliye kahA hai ki inhoM ne apane zarIra kA saMskAra karanA hI chor3a diyA yaa| aMta unakA garIra aisA jJAta hotA thA ki mAno inhoMne isakA parityAga jaisA kara rakhA hai / 'sakSipta-vipula-tejolezya' ye isaliye the ki yadyapi viziSTa tapasyA kI Idriya temaja kaSAya e ripuone vinAza karavAmAM nirata hatA kaThora. banyA vinA zatruonuM nivAraNa karavuM bahu ja muzkela thAya che ke koI ema paNa kahe che ke tapasyA tapavAmAM teo khuda pitAnA AtmAnI paravAha paNa karatA nahotA AvI rIte ghara hatA "ghoraguNavALA teo e kAra thI hatA ke temanA dvArA grahaNa karAyelA mUlaguNa Adi guNe bIjAne mATe dirdhAraNIya (grahaNa na karI zakAya evA) hatA "gheratapasvI teo e mATe hatA ke je divase pAraNAno avasara Avate te divane teo aneka prakAranA abhigrahane dhAraNa karatA hatA "ghara-brahmacarya--vAmI teo e mATe hatA ke teo alpazaktivALA prANio dvArA durvaha (sahana na thAya evA) hovAthI bahu kaThaNa evI brahmacaryanI ArAdhanAmAM pUrNaniSTa thaI cukyA hatA "uchUDhazarIra emane e mATe kahetA ke temaNe pitAnA zarI2nA samAre ja cheDI dIdhA hatA AthI temanuM zarIra evu jaNAtu hatu ke jANe teoe teno parityAga ja karI nAkhyuM hoya "sa kSisa Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 498 aupapAtikamare mahAvIrassa adUrasAmaMte uDDhajANU ahosire jhANakoTTovagae saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / / sU. 1 // anekayojanapramANA'ntarvartivastudahanasamarthatvAd vizAlA tejozyA-viziSTatapaHsambhUtalandhivizeSodbhavA tejojvAlA yasya sa tathAbhUta san 'samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmate zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA'dUrasamIpe-adUrasamaNei-nAtidUre nAtisamIpe-ucitadeze, 'uDDhajANa' urvajAnu UrSe jAnunI yasya sa UrvajAnu - utkuTukA''sanavAn, 'ahosire' adha zirA adhomuso, no, na tiryag vA kSitadRSTi , 'jhANa-koTTho-cagae' dhyAna-koSTho-pagata -dhyAna koSTha isa dhyAnakoSThastamupagata , yathA koSThagata dhAnya vikAga na bhavati tathaiva dhyAnagatA indriyAnta karagantayo bahirna yAntIti ArAdhanA se inheM tejolesyA prApta ho cukI thI, jisakI itanI sAmarthya hotI hai ki anekayojanapramANa kSetra ke bhItara rahI huI vastuo ko vaha kSaNamAna meM dagdha kara DAlatI hai, parantu aisI vipula tejolezyA ko bhI inhoMne apane zarIra ke bhItara hI antarhita kara rakhI thI, usakA upayoga nahIM karate the, aura ye (samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmate) zramaNa bhagavAna mahAvIra ke na atidUra aura na atinikaTa, mintu pAsa hI kucha dUrI para (ujANU) ghuTanoM ko U~cAkara (ahosire) zira ko nIce kara ke (jhANa-koTThovagae) dhyAnarUpI koThe meM virAjamAna the, arthAt dhyAna ma baiThe the| dhyAna ko jo koSTha kI upamA dI hai usakA hetu yaha hai ki jisa prakAra koThe me rahA huA dhAnyAdika itastata (idhara-udhara) nahIM bikharatA hai usI prakAra dhyAnagata indriya eva anta karaNa ko vRttiyA vipulatejolezya e AthI hatA ke temane je ke viziSTa tapasyAnI ArAdhanAthI te vezyA prApta thaI cUkI hatI, jenuM eTaluM sAmarthya hoya che ke aneka ejananA pramANa kSetranI aMdara rahelI vastuone teo kSaNa mAtramAM bALIne bhasama karI nAkhe che, paraMtu evI vipula te yAne paNa teoe pitAnA zarIranI aMdara ja antahita karI rAkhI hatI, tene upayoga karatA nahAtA (samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmate) tasA zrabhA lagavAna bhdd'aavIranI bahu dUra nahi tema bahu pAse nahi paNa temanI pAse ja cheDe ja dUra 52 (uDDhajANU) dhur| yA 4rIna (ahosire) zirane namAvIra (jhANa-koDo vagae) dhyAnapI mA virAjamAna hutA-marthAta dhyAnamA hA utA dhyA nane je koThAnI upamA ApI che tene hetu e che ke jema koThAmAM bharelA dhAnya Adika Amatema vikharAI jatA nathI tema dhyAnamAM cATelI Idri Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ poSaSaSiNo TokA sa 2 gautamasthAmino bhagavatsamIpe gamanam mUlam-tae NaM se bhagavaM goyame jAyasaDhe jAyasaMsae mAtra, niyantritacittavRttimAni yartha , 'sajameNa tavasA appANa bhAvemANe viharai' myamena tapasA''mAna bhAvayan cAsayan vihati / / sU0 1 // TIkA-'tae NaM se' yAdi / 'tae Na se bhagava goyame' tata khala sa bhagavAn gautama 'jAyasaDhe' jAtazraddha -jAtA prAgmRtA maprati sAmAnyena pravRttA zraddhA-tatvanirNayavipayikA vAnchA yasya sa jAtazraddha , vazyamANatatyaparikSAnecchAvAniyartha, 'jAyasasae' jAtamyaya -jAta =pravRtta magayo yasya sa tathokta , sazayotpattiprakArasviyam-aupapAtikamUna hi-acAgadgasyopAgam, tenAcAgaGgaprathamazrutaskandhasya prathamAdhyayana prathamodezake ya Amana upapAta ukta , tasmin viSaye vakSyamANamAyopatyA jAta bAhara idhara-udhara nahIM ho sakatI hai / mAnamika pratyeka vRttiyA isa avasthA meM niyatrita ho jAtI hai| aise ye gautama nAmase prasiddha indrabhUti gaNadhara (sajameNa tavasA appANa bhAvemANe vidaraDa) mayama eva tapa se sadA apanI AmAko bhAnita karate hue vicarate the|sU 1 // 'tae NaM se' iyaadi| (tae Na) paripat cale jAne ke bAda (se bhagava goyame) ve bhagavAn gautama (jAyasaDDhe) ki jinake cittameM tatva ko nirNaya karane ke liye vAJchA huI, kAraNa ki inheM (jAyasasae) isa prakAra kA mazaya udbhUta huA thA ki yaha aupapAtika sUtra, AcArAga sUtra kA upAga hai, AcAgaga sUtra ke prathama adhyayana ke prathama udezaka meM jo AtmA kA upapAta rahA hai so kisa prakAra se kahA hai ? (jAyaphoUhalle) ata bhagavAna mere sazayita temaja ata karaNanI vRttio bahAra Amatema jaI zakatI nathI mAnasika pratyeka vRttio A avasthAmAM niyatrita thaI jAya che evA A gotama nAbha prasiddha drabhUti gathudha2 (saMjameNa tavasA appANa bhAvemANe viharai) sayama tema ja tapathI sadA pitAnI AtmAne bhAvita karatA karatA vicaglA utA (sU 1) 'tae NaM se' tyAdi _(tae Na) pari56 nyAlI gayA pachI (se bhagava goyame) te sagavAna gautama (jAyasaDDhe) vittamA tatpanI niya pAnI paach| 24, raY The tabhane (jAyasasae) mA pradhAna sazaya satpanna thayo to haiM mA mossaatika sUtra, AcArAga sUtranuM upAga che AcArAga sUtranA prathama adhyayananA prathama udezakamAM je AtmAne upapAta varNavyo che te kevA prakArathI kahyo cha ? (jAyakoUhalle) ve magavAna bhAga mA sshyn| prazna uttara najara Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika jAyako Uhale, uppaNNasaDDhe uppaNNasaMsae upaSNakoUhale, saMjAyasaDDhe saMjAyasaMsae saMjAyakoUhale, samuppaNNasaDDhe samu 400 6 1 mAya iti bhAva / 'jAyakoUDalle ' jAtakutUhala -jAta utRharuma= aumukhyaM yasya sa jAtakutUhala, matkRtapraznasya kIdRzamuttaraM bhagavA vanyati tandromo mukyanAniyartha, 'uppaNNasaDDhe utpananadra - upannA-vizeSeNa jAtA zraddhA yamya sa tathA yazazraddhAyA svarUpasya tirohitane jAtavaddha, tasyA svarUpasya prAdurbhAni tu upanaddha - iti bhAva / ' uppaNNasaMsae' 'upanasaMgaya, 'uppaNNakoUhalle' upannakutUhala, ' sajAyasaDDhe 'jAtazraddha, prakarpAdivAcaka syanda, tatatha majAtA- nizepatareNa upannA zraddhA yasya sa majAtazradra, 'sajAyasasae' sajAtasarAya, 'sajAyako Uhalle ' sajAtakutUhala, 'samuppaNNasaDDhe ' samutpannazraddha samupannA = sarvathA sajAtA zraddhA yasya sa tathA, prazna kA uttara na mAlUma kisa taraha kA Dhege ? isa bAta ko jAnane ko utkaNThA unake citta me bar3hI, kyoM ki (uppaNNasaDDhe ) bhagavAna ke Upara hI unake citta me atizaya zraddhA thI, ata unase hI nirNaya karane ke liye zraddhA utpanna huI / (uppaNNasasae uppaNNakokahalle sajAyasaDDhe sajAyasasae sajAyakoUhalle samuppaNNasaDDhe samuppaNNasasae samupaNa koUhalle) utpanna-saya, utpanna kautuhala' - ityAdi padA dvArA vAcyArtha meM, avagraha, IhA, avAya, aura dhAraNA jJAna kI taraha uttarottararUpa se vizeSatA dyotana karane ke lie sUnakAra ne 'jAta, utpanna, sajAta, samutpanna' ina padoM kA prayoga kiyA hai| bhagavAn gautama ko jo citta meM tatva ke nirNaya karane kI icchA jAgRta huI vaha pahile sAmAnyarUpa meM hI hui, kAraNa ki uhe zaya jo upanna huA thA vaha bhI sAmAnyarUpa se hI huA thA, isI 5 kevI rIte Apaze? e vAtane jANavAnI utkaMThA temanA cittamA vadhI, kemake (uppaNNasaDDhe ) lagavAnanA uparana tebhanA vittabhA atizaya zraddhA hutI, have tebhanI pAsethI nirNaya 42vA bhATe zraddhA utpanna yaha (utpaNNasasapa uppa ko halle sajAya saDDhe sajAyasasa sajAyako Uhalle samuppaNNasaDhe samuSNasasa samupaNakoUhalle) 'utpannama rAya utpannamotuDasa' ityAdi yahA dvArA vAmyAMmA, avagraha, IMDA, avAya ane dhAraNA jJAnanI peThe uttarAntararUpathI vizeSatAnA prAza sAvavAbhATe sUtrare 'jAta utpanna sajAta samutpanna' se honA prayAga karyo che bhagavAna gautamane je cittamA tattvanA niNaeNya karavAnI icchA jAgrata thaI te pahelA sAmAnyarUpamAM ja thai hatI kAraNa temane je sa thaya Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popApaNI-TImA su 2 gotamasvAmino bhagavatsamIpe gamanama ppaNNasaMsae samuppaNNakoUhale uTTAe udaMDa uhittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchan uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM nikkhuto AyAhiNapavAhiNaM kareDa karitA 50/ 'samuppaNNasasae' samupannangA 'samuppaNNako Uhalle' sampannakutUhala, zraddhAnya zabdA vyAkhyAtA aura zraddhA kAryakAraNabhAra | prArUpA zrahA jAtA, tamyA kAraNa- saMjaya uttRhala ceni / 'uDAe uTTeDa' uthayA udyAnAvatyA syAmanAt uttiSThati, uthAya, 'jeNeva samaNe nagara mahAvIre ' yauna zramaNo bhagavAna mahAvAMge virAjata iti zeSa, ' teNe vAgacchatapAgacchati, 'unAgacchittA ' jAgaya, 'samaNaM bhagara mahAvIra ' zramaNamya bhagavato mahAnaramya, 'timyuttI jAyAhiNapayAhiNa kare' niva ANiNi karoni, 'karitA ' kRpA 'baMdara NamasaTa ' " taraha apane prazna ke uttara ko sunane ke liye jo unake citta meM uNThA nAgRta huI vaha bhI sAmAnyarUpa se hI | phira nAda meM 'utpannamaDDhe' A paDhoM dvArA jo sunakara ne zraddhA ko upanna AdirUpa meM prakaTa kiyA he usame zraddhA Adi meM uttarouttara vizeSatA jAnanI caahiye| isa prakAra ke ve gautamaprabhu ( udAe uDeDa) utthAnazakti dvArA apane sthAna se uTha aura (utA jeNetra samaNe bhagava mahAvIre teNe uvAgacchaGa) uThakara jahA prabhu zramaNa bhagavAn mahAnIra nirAjamAna the vahA~ pahu~ce, (uAgacchittA samaNa bhagava mahAvIra vikkhuto AyANipayAhiNa kareDa) pahu~cane hI unhoMne zramaNa bhagavAn mahAvIra prabhu ko tIna nAra ANi pradakSiNa kiyA, (karitA ) phira bAda meM bannA eva utpanna thayA te paNa mAmAnyarUpathI ja thayA hatA. AvIja rIte peAtAnA praznane utta nAbhaLavAne mATe temanA cittamA re u. . A jAgrata caI te pa bhAbhAnyaupanIra hutI patyAra pachI (upaNNamaDTe) Ahi po hAga ne sUtrakAre zradvAne utpanna Adi 35thI prakaTa ii de tevI zraddhA AdimA uttarottara vizeSatA aguvI lekhe yA ajaranA te gautama prabhu ( uDAe uDDeDDe) 'utthAnazakti dvArA potAnA bhyAnathI uThecA, bhane (uTThittA jeNena samaNe bhagana mahAvIre teNeva Agacchai) DIne tyA prabhu zrabhazu bhagavAna mahAvIra miga4bhAna hatA tyA mhe|syaa ( unAgacchittA samaNa bhagana mahAvIra timkhutto AyA hiNapayAhiNaM krei) pahAyatA ? tebhAve zrabhadhu bhagavAna mahAvIra prabhune traNa Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 aupapAtikamare jAyakoUhalle, uppaNNasaDDhe uppaNNasaMsapa upaNNakoUhalle, saMjAyasaDDhe saMjAyasaMsae sajAyakoUhahe, samuppaNNasaDDhe samu mAya iti bhAva / 'jAyakoUhalle' jAtakutUhala -jAta utUhalaga-au mukya yasya sa jAtakutUhala , matkRtapraznamya kIdRzamuttaraM bhagavAna vatyati totumau mukyamAni yartha , 'uppaNgasaDDhe' utpannazraddha -upannA-vigepega jAtA zraddhA yasya ma tayA, yadvAzraddhAyA svarUpasya tirohitale jAta raddha , tasyA svarUpasya prAdurbhAre tu upannazraddha iti bhAva / 'uppaNNasasae' upannasamaya , 'uppaNNakoUhalle' upanakutuhala , ' sajA yasaDDhe mjAtanad , prakAdivAcaka mganda , tatazca jAtA=vizeSatareNa upannA zraddhA yasya sa majAtazraddha , 'sajAyasasae' sajAtasazaya , 'sajAyakoUhalle' mAtahatUhala , 'samuppaNNasaDDe' samutpannazraddha -samutpannA-sarvathA sajAtA zraddhA yasya sa tathA, prazna kA uttara na mAlama kisa taraha kA dege? isa bAta ko jAnane kA utkaNThA unake citta me baDhI, kyoM ki (uppaNNasaDDhe) bhagavAna ke Upara hI unake citta me atizaya zraddhA thI, ata unase hI nirNaya karane ke liye zradvA utpanna huii| (uppaNNasasae uppaNNako Uhalle sajAyasaDDhe sajAyasasae sajAyakoUhalle samuppaNNasaDDhe samuppaNNasasae samuppaNNakoUhalle) utpannam saya, utpanakautuhala'-ityAdi padoM dvArA vAcyArya me, avagraha, IhA, avAya, aura dhAraNA jJAna kI taraha uttarottararUpa se vizeSatA dyotana karane ke lie sUtrakAra ne 'jAta, utpanna, sajAta, samutpanna' ina padoM kA prayoga kiyA hai| bhagavAn gautama ko jo citta meM tattva ke nirNaya karane kI icchA jAgRta huI vaha pahile sAmAnyarUpa meM hI huI, kAraNa ki uhe * zaya jo upanna huA thA vaha bhI sAmAnyarUpa se hI huA thA, isI kevI rIte Apaze ? e vAtane jANavAnI utkaMThA temanA cittamAM vadhI, kemake (uppaNNasaDDhe) bhagavAnanA 65204 tamanA vittamA atizaya zraddhA hutI, ve tabhanI 4 pAsethI niyuya 72vA bhATe zraddhA Gurt 5 (uppaNNasasae uppaNNakohalle sajAyasaDDhe sajAyasasae sajAyakohalle samuppaNNasaDhe samuNNasasae samuppaNNakohalle) Grpannasa zaya utpannAturasa' tyAdi yaha dvArA vAcyArthamA, avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA jJAnanI peThe uttarottararUpathI vizeSatAnA asAvAbhATe sUtradhAre 'jAta utpanna sajAta samutpanla' ke pahonA praveza karyo che bhagavAna gautamane je cittamA tatvane nirNaya karavAnI IcchA jAgrata thaI te pahelA sAmAnyarUpamAM ja thaI hatI kAraNa temane je na zaya Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapaNI TIkA sU 3 pApakarmabandhe gautamaprazna. 503 haya - paJcakakhAya - pAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtavAle etatte pAvakammaM aNhAi 1, haMtA / aNhAi // sU03 // nirahita, tathA - 'a-paDiya-paccana vAya-pAtrakamme ' apratihata pratyAyata- pApakarmA- prati hatAni atItakAlakRtAni nindAdvArega, pratyArayAtAni bhaviSyatkAlabhAvIni nirRttidvAreNa, pApakamAgi=prAgAtipAtAdirUpANi yena sa pratihata prayAsyAta pApakarmA, bhUtabhAvipApanipeAbhAvena yastathA na bhavati sa - apratihata prayAkhyAta pApakarmA, ataeva - 'sakirie ' sakriya = kAyikyAdikriyAyukta, 'asabuDhe' asaMta = anirudvendriya, 'egatadaDe' ekAntadaNDa -ekAntenaina= sarvathaiva daNDa- yatyAtmAna para yA pApapravRttito yasa ekAntadaNDa, 'egatanAle' ekAntayAtra sarvathA mithyAdRSTi, ataeva 'egatamutte' ekAntamupta = sarvathA mithyAtvanidrayA prasupta, 'pAvakamma' pApakarma prANAtipAtAdikarma ' aNhAi ' Asravati = vannAti kim ', bhagavAnAha - 'haMtA aNhADa' hantA''sravati-hanta iti svIkAre, Asravati=napnAti idvamuttaravAkyam ||su03|| anuSThAna karane meM lagA huA hai, ( avirae) prANAtipAtAdika se jisane nirati dhAraNa nahIM kI hai, tathA (a-ppaDiharA - paJcanakhAya - pAvakamme ) lage hue pApakarmoM kA niMdA dvArA tathA bhaviSyat kAla me badhanevAle pApakarmoM kA prayAkhyAna - nivRtti - dvArA jisane parityAga nahIM kiyA hai, ( sakirie) kAyikI Adi kriyAoM se jo yukta hai, isa liye (asavuDhe) asanRta-anirudrendriya banA huA hai, ( egatadaDe ) apane ko athavA parako jo pApamaya pravRtti se DhaDita-dusita karatA rahatA hai, jo ( egatavAle) ekAntamithyAdRSTi hai aura ( egatasute ) sarvathA mithyA kI nidrA me gADha supta banA huA hai, vaha ( pAvakammaM ) pApakarma-prANAtipAtAdika kamA~ kA ( aNhAi ) bandha karatA hai kyA ? tana bhagavAn ne kahA, (hatA) hA gautama ! ( aNhAi ) bandha karatA hai bhava sAvadya anuSThAna 42vAmA tatpara rhe| che, (avirae) prAtipAta yAhithI bhevirati dhAraya urI nathI, tathA ( a - paDihaya - pacca+sAya - pAvakamme ) lAgI rahelA pApakarmIne nidA dvArA, tathA bhaviSya kALamA madhAnAra pApa4bhnaa pratyAkhyAna-nivRtti dvArA, meye parityAga kyoM nathI, (saphirie) ayiSThI Adi DiyAgothI ne yukta che, tethI (asavuDe) asa vRta - aniruddha chadriyovANI janyo hai, ( egatadaDe ) potAne athavA parane ne pAyabhaya pravRttithI 6Dita-hutiya re che sevA te (egatanAle) bheAta mithyAdRSTi hune ( egatasutte) sarvathA mithyAtvanI ghora nidrAmA suteoA che, te (pAvakamma) pAthaurbha - pratiyAta mAhiGa ubhenA (aNhAi) adha 4re ha e zu ? tyAre lagavAne chu - (hatA) DA gautama ! (avhAi ) dhare che Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhopapAtikako vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA nancAsaNNe nAidUre sussUsamANe NamaMsamANe abhimuhe viNaeNaM paMjaliuDe pajavAsamANe evaM vayAsI // suu02|| mUlam-jIve NaM bhaMte / asaMjae avirae a-ppaDivandate namasyati, vaMdittA NamasittA' vandityA namasyitvA, 'nacAsaNNe nATadUre' nA tyAsanne nAtidUre 'susmusamANe NamasamANe' zuzrUpamANo namasyan 'abhimuhe viNaeNa pajaliuDe pajjuvAsamANe eva vayAsI' abhimugve pinayena prAJjalipuTa paryupAsAna evamavAdIt / prAg vyAyAtam // suu02|| TIkA-athAtmana upapAtasya karmabandhapUrvakatvAt karmanandhavipaye pRcchati-'jIve Na bhate !' ityAdi / 'jIve Na bhate !' jIva sala bhadanta ! bhagavan ! 'asajae' amayata =asayamavAn sarvasAvadyAnuSThAnayukta , 'avirae' avirata prANAtipAtAdipiranamaskAra kiyA, (vadittA NamasittA naJcAsaNNe nAidUre surasUsamANeNamasamANe abhimuhe viNaeNa pajaliuDe pajjuvAsamANe eva vayAsI) vadanA namarakAra karane ke bAda phira ve prabhu ke nikaTa sAmane hI, na unase ati dUra na unake atinikaTa hI, kintu ucita sthAna para vinayAvanata hokara donoM hAthoM ko joDakara baiTha gaye, pazcAt isa prakAra bole ||suu 2 // 'jIve Na bhate!' ityaadi| gautamane bhagavAna se kyA pUchA ? isa bAta ko isa sUtra dvArA sUtrakAra pradarzita karate hai-(bhate) he bhadata / jo (jIva) jIva (asajae) asayamI hai-sarva sAvadha vAra mAikSiprAkSiNa yu, (karittA padai Namasai) pachI pahanA nmH4|2 yA (vadittA NamasittA nancAsaNNe nAidUre mussUsamANe NamasamANe abhimuhe viNaNNa pajaliuDe pajjuvAsamANe eva vayAsI) pahanA nabhAra 4aa pachI tny| prabhunI pAse sAme ja, na bahu hara ke na bahu pAse paNa-ucita sthAne, vinayathI namra banIne banne hAtha joDIne besI gayA pachI A prakAre chelyA (sU 2) 'jIve Na bhate tyA gautame bhagavAnane zu pUchayuM -e vAtane A sUtradvArA sUtrakAra pradarech -(bhaMte) mahanta ! (jIve) 01 (asajae) samayabhI_cha Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 505 poyUpavapiNI-TIkA sU 5 bhoganIya dharmapandhayiSaye prazna mRlam-jIve NaM bhaMte / mohaNija kara maM vedemANe ki mohaNijja kamma baMdhaDa , veyaNijnaM kamma baMdhaDa ' goyamA mohaNijaM pi kammaM baMdhaDa, veyaNinna pi kammaM vadhaDa, NaNNattha carima TIkA-'jIve bhate " iyAdi / 'jIveNa mate !' jIna khalu bhadanta / 'moDaNija samma vedemANe' mohanAya karma vedayan anubhapana 'ki mohaNijna kamma bacaTa' kiM mohanAya karma yAnAti , athavA-'vayaNina kammaM va ghaDa" vedanIya kama gannAti kim / ini prazna sa yuttaramAha-'goyamA! mohagina pi kamma papai yaNina pi ramma ghaTa' gautama ! mohanIyamapi karma thapnAti vedanIyamapi ma bannAti, 'NapaNatya carimamohaNijna kamma vedemANe kevala caramamohanAya karma vedayan , 'NaNNastha' iti navara-kevalamityartha , sadamasamparAyadazamaguNasthAnake lobhamohanIyamukSmaki 'jIve Na bhate' ityaadi| (bhate) he madata ' (mohaNina kamma) mohanIya karma kA (veTemANe) anubhava karane vAlA (jIva Na) jIna (kiM) kyA (mohaNija kamma) mohanIya karma kA (baMdhai) vara karatA hai (veyaNijaM kamma vadhai) athavA vedanIya karma kA vadha karatA hai ? ina do praznoM kA uttara prabhu isa prakAra dete hai-(goyamA) he gautama / (mohaNija pi kamma badhai veyaNijja pi kamma vadhai) mohanIya karma kA anubhava karanevAlA jIva mohanIya karma kA bhI badha karatA hai aura vedanAya karma kA bhI badha karatA hai, (gaNNatva carimamohaNijja kamma vedemANe vayaNijja kamma baMdhaDa) kevala sUkSmasaparAya nAmake 10 ve guNasthAna ma carama-mohanIya-sUkSmalobha-ko vedana karane vAlA jIva vedanIya karma kA badha karatA hai, kyoM ki ayogI 'jIve Na bhate' tyAdi (bhate) lata ! (mohaNijja kamma) mAnIya bhanI (vedemANe) manusa 42vAvAjA (jIve) 04 (kiM) zu (mohaNijja kamma) moDanIya ni| (vadhaI) saya 421 (veyaNijja kamma vadhai) mathA vahanIya 4bhanA 1542 cha? mAme praznonA uttara prabhu mA ajAre sApecha-(goyamA) gautama / (mohaNijja pi kamma badhai veyaNijja pi kamma vadhai) bhADanIya ubhanI manumapa 42naa2| jIva mehanIya kamane paNa badha kare che ane vedanIya karmane paNa ba dha kare che (NaNNattha carimamohaNijja kamma vedemANe veyaNija kmma badhaDa) usa sUkSma saparAya nAmanA 10 dazamAM guNasthAnamAM carama mehanIya-sUkSmAbhanu vedana Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 aupapAtika mUlam-jIve NaM bhaMte asaMjae jAva egaMtasutte mohaNijaM pAvakammaM aNhAi ? haMtA / aNhAi / / suu04|| TIkA--'jIve Na mate ityAdi / 'jIraNa bhate !' jIva sala bhadanta / 'jasajae jAra egaMtamutte' amayato yAvadekAntamuma 'mohaNija pAvakamma' mohanAya pApakarma 'aNhATa' Asavati-nAni kim --iti pro, uttaramAha -'haMtA ! aNhAI' hanta / Asravati banAtA yartha / / sU0 4 // bhAvArtha-~jo jAra asayagI hai, sAyadya anuSThAnoM se nivRtta nahIM huA hai, pUrvakRta pApaphamA kA jisana niMdA nahIM kI, tathA bhaviSyat-kAla ma mai ese pApakarma nahIM karuMgA-isa prakAra akaraNabhAra se jimane unasa pariyAga nahA kriyA, kAyikI Adi kriyAA me jo mAna hai, sthaya du sita hotA hai aura dUsaroM ko bhI apanI kusita pravRtti se dukhita karatA rahatA hai esA mithyAra kI gADha adherI ma rahA huA mithyAdRSTi jIva pApakarmoM kA vadhaka hotA hai yA nahIM ?-isa prakAra gautama ke prazna ko sunakara prabhu ne kahA-hA / hotA hai / / sU0 3 // 'jIve Na bhate !' ityaadi| (jIve Na bhate / asajae jAva egatasutte) ha madata / vahI pUrvokta abhyama Adi avasthA se lekara sarvathA mithyAtvarUpI gAdanidrA meM prasupta anyamI mithyAdRSTi jIva (mohaNija) mohanIya karma kA (aNhAi) vadha karatA hai kyA ? (hatA) hA gautama ! (aNhAi) bandha karatA hai / sUM 4 // bhAvArtha-je jIva asayamI che, sAvadya anuSThAnethI nivRtta thatuM nathI, parve karelA pApa karmonI jeNe nidA karI nathI, tathA bhaviSya kAlamAM evA pApa karma huM nahi karue prakAranA akaraNabhAvathI jeNe tene parityAga karyo nathI, kAyikI Ada kriyAomA je magna che, pite dukhita thAya che ane bIjAne paNa pitAnI kutsita pravRttithI dukhita kare che evA mithyAtvanA gADha aMdhArAmAM rahelo e mithyASTi jIva pApakarmone ba dhaka thAya che yA nahi ? A prakAranA gautamane praznane sAbhaLIne prabhue kahyuM-nhA ' thAya che ( 3) 'jIve // bhate' pratyA (jIve Na bhate / asajae jAra egatamutte) he mahanta ! 52 48 asa yama Adi avasthAthI laIne sarvathA mithyAtvarUpI gADha nidrAmAM sutelA masayabhI-mithyA 01 (mohaNijja) bhAnIya 4bhanA (apahAi) madha 12 zu1 (hatA) DA gautama (aNhAi) 55 63 (sU 4) Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIpaSiNo-TIkA su. 6 prasaghAtimA narakopapAtayipaye prazna .0 mUlam--jIve NaM bhaMte / asaMjae jAva egaMtasutte ussaNNa-tasa-pANa-ghAI kAlaM kiccA raiesu uvavajaDa , haMtA / uvavajai // suu06|| mUlam-jIveNaMbhaMte / asaMjae avirae a-ppaDihaya-pa TIkA-athopapAta pRSThati-'jIve Na bhate / ' ityAdi / 'jIve Na bhate" jIva khalu he bhada ta ! 'asanae jAva egatamutte' asayato yAvadekAntamuma-prAgnyArayAta , 'ussaNNa-vasa-pANa-ghAI' prAyastrasa-prANa-ghAtI-'ussapNa' itiprA ya% bAhulyena pramaprANAnsa prANino hanti tacchIla , 'kAlamAse ' maraNasamaye, 'phAla kiccA' kAlaM kRtyA-maraNa vidhAya, 'Neraiemu uvavajaDa' nerayikepUtpadyate kim ? iti prazne, uttaramAha bhagavAn-'hatA! upavajaDa hanta ! upadyate-nArakepu jAyate // sa06 // TIkA-'jIve Na bhate' ityAdi / 'jIve Na bhate / / jIva salu he 'jIve Na bhaMte !' ityaadi| gautama upapAta ke viSaya meM pUchate haiM-(jIre Na bhate ! asajae jAva egatamutte ussaNNa-tasapANa-ghAI) he bhadata ! vahI pUrvokta amayama Adi avasthA se lekara savethA mithyAtvarUpI gADhanidrA meM prasupta mithyAdRSTi jIva jo bahulatA se trasajIvoM kI hiMsA karane meM lavalona rahA karatA hai vaha (kAlamAse) mRtyu ke samaya meM (phAla kiccA) mara kara raNaraiesa) nArakiyoM meM (uvatrajai) utpanna hotA hai kyA ? uttara-(hatA) hA gautama ! (uvavajjai) utpanna hotA hai / sU 6 // 'jIve Na bhate tyAha gautama yAtanA viSayamA pUcha -(jIveNa bhane / amajae jAva egata sutta urasaNNa-tasa-pANa-ghAI) lAta 652 49sa mama yama mAhi bhara sthAthI laIne sarvathA mithyAtva rUpI gADhanidrAmAM sutelo mizyAdaSTi jIva je ghm| usa vAnI DisA 42pAmA bhanyo 29 cha, ta (kAlamAse) bhRtyusamaya (kAla kiccA) bhazana (Neraiesa) nA2dhImAmA (avajjai) utpanna yAya cha ? uttara-(hatA) hai| gautama / (upavajjai) Gpanna yAya che. (sa ) Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 aupapAnaka mohaNijjaM kammaM vedemANe veyaNitaM kammaM baMdhai, No mohaNija kammaM baMdhai // sU05 // dvikArUpa caramamohanAyamiyucyate, tadvedayan jIva, 'veyaNijjaM kammaM vadhaDa ' vedanIya karma caghnAti yato hi ayogina eva vedanIyakarmaNo bandhAbhAva, 'No mohaNijja kamma i' no mohanAya karma banAti sUkSmamaparAyasya mohanIyAyukavarjAnA paNNAmeva prakRtInA bandhakatvAditi // sU0 5 // nAmaka caudahaveM guNasthAna me hI vedanIya karma ke bandha kA abhAva hai, (No mohaNijja kammaM i) isaliye sUkSmamaparAya vAlA jIva mohanIya eva Ayukarma ko choDakara zeSa jJAnAvaraNIyAdi cha prakRtiyoM kA bandhaka hotA hai / bhAvArtha---prazna isa prakAra hai ki mohanIya karma kA vedana karane vAlA jIva mohanIya karma kA karatA hai ki vedanIya karma kA bandha karatA hai ? uttara - vedanIya karma kA bhI vadha karatA hai aura mohanIya karma kA bhI vadha karatA hai, parantu antima mohanIya-sUkSmalobha kA kSaya karate samaya (bArahaveM guNasthAna meM) vedanIya karma kA to baMdha karatA hai parantu mohanIya karma kA badha nahIM karatA / kAraNa ki mohanIya karma kA kSaya 10 ve guNasthAna me hI ho jAtA hai, Age sirpha 11 vedanIya karma kA badha hotA hai so yaha bhI kevala terave guNasthAna taka hI jAnanA cAhiye, kyoM ki 14 veM guNasthAna meM vedanIya karma ke badha kA abhAva hai | mU5 // karanArA jIva vedanIya phanA khadha kare che kemake ayAgI nAmanA caudamA guNasthAnamA ja vehanIya armanA aghano alAva che ( No mohaNijja kamma badhai) mA bhATe sUkSmasa parAyavAjA va mohanIya tebhana Ayu bhane ADIne bAkInI jJAnAvaraNIya Adi cha prakRtinA kha dhaka thAya che bhASA-prazna evA prakAranA che ke meAhanIyakamanu vedana karavAvALA jIva mAhanIya karmanA badhu kare che ke vedanIya kamanA adha kare che? uttara-vedanIya chamanAya badha kare che ane mAhanIya kama ne paNa adha kare che. paratu atima mAhanIya sUkSmaDhelanA kSaya karatI vakhate (kharamA guNasthAnamA) vedanIya kane te adha kare ja che, paraMtu meAhanIya kA baMdha karatA nathI, kAraNa ke mehanIya kramanA kSaya 10 mA guNusthAnamA ja thaI jAya che. AgaLa mAtra 1 vedanIya kamanA ja adha thAya che, ane te paNa kevaLa teramA guNamyAna sudhI ja jANavA joIe, kemake 14 mA guNacAnamA vedanIya karmanA budhanA abhAva che (sU 5) Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSayapiNI-TIyA sU 8 armayatAnA deyannApapAte denupradarzanama 09 devesiyA, atthegaDayA No devesiyA goyamA je ime jIvA gAmA-gara-Nayara-Nigama-rAyahANi-kheDa-kavvaDa-maDaMva -doNamuha-paTTaNA-sama-saMvAha sapiNavesemu akAmataNhAe akAmakako deza myAta , ayarako na dA syAta !-- ( yadyata yadezo devo bhavati ko na bhavanAni phinimittako'ya bhaina / iti prA, bhagAnuttagmAha-'goyamA je dame jIgA gAmA-gara-gayara - gigama-rAyahANi-kheDa-kapaTa-maDa-doNamudda-paTTaNA-samamAha-maNimara' gautama / ya ima jIyA prAmA-''kara-nagara-nigama-gajadhAnA-peTa-karmaTa--maTanya-yogamugya--paTanA''zrama-nAra-manivazeSu-grAganyAgyAtampapu 'aAmataNDAe' akAmanA gayA-akAmAnA=nirjagadhanabhipiNA matA tRSNA tRT-akAmatRSNA tayA, 'a. 'ma kegaTeNa bhane / ' dayAdi / praza-(bhate / ) ha bhaTana (me keNaTeNa pa caha jatthegaDayATeve siyAatyegaiyA Tere No miyA) Apa aimA kmi kAraNa se kahate hai ki kitanaka jIva devaloka meM upanna ho makana hai aura kinanaka nahIM ho sakate hai, / uttara--(goyamA) gautama / muno, (je ima jI gAmA-gara-Nayara-Nigama-rAyahANi-kheDa-kabaDa-maDaMga-DhoNamuhapaTTaNA-sama-sapAha-maNimesa aphAmataNDAe akAmabahAe akAmaramacarevAmeNaM bhakAma-aNDANaga-mIyA-yA-dasa-masaga-seya-jalla-malla-paka-paritAreNa appataro vA munnatarI kAla appANa parikilasati, pariphilesittA ga kAlamAse kAla kiyA aNNayaremu pANamataresR devIesa devattAe upapattAge mAti) jo jIva prakoTTa mahita grAma ma, muraNAdika kI gvAnoM ma, kara_ 'se reNadeNa bhate ! tyA prabha-(bhate) Bad I (me veNadreNa evaM uccada atthegaDayA dere miyA atyagaiyA ne jo miyA) mApa oma gu 1248 8 471 pakSAmA Crpanna ba ne sAla nayI 4051? uttara-(goyamA) bhAtama ! mAlA (je me jInA gAmA-gara-gayara-Nigama-gayahANi-ghaTa kapaTamaTara-loNamuha-paTTaNA-mama-manAha-maNisemu akAmanaNhAga akAmahAga akAmabhagnAmeNa akAma-aNDANaga-mIyA-yana nama-mamaga-meya jala-matla paka-paritA paNa apatage nA munatage vA kAla ApANa parikiTamati, pariphilamittA kAlamAme kAla kincA aNNayaresu vAgamatamu devaloma devattApa anAge mAti) 27Ta mAtA bhAbhabhA, suvarSAMnI khANamAM, vAgnA nagaramA, vyApArIonI vastIvALA nigamamAM, rAja Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - 508 bhopapAtikamaMtra cakkhAya- pAvakamme io cue pecca deve siyA?, goyamA / atthegaDayA deve siyA, atthegaiyA No deve siyA // suu07|| mulam-se keNaTeNaM bhaMte / evaM buccaDa-atthegaiyA bhadanta / 'asajae avirae a-paDihaya-pacAkhAya-pAkamme ' abhayata apiMgata a-pratihata-prayA yAta-pApakramAcyA yAtapUrva , 'Dao cue' ita maryalokAt , yutamRta , ' peca deva siyA' preya deva syAt-preya-janmAntare deva -devagatisamApanna syAta kim ? iti prazne bhagavAnuttara kathayati-'goyamA atyegaDayA deve siyA' gautama' asyekako deva syAt-kazcideva syAt, 'atthegaiyA No deve siyA' atyekako no deva syAt-kazcidevagatisamApano na bhavet / / sU0 7 // TIkA~se keNadveNa bhate " ityAdi / ' se keNaTeNa bhate / 'eva bucaiatyaMgaiyA deve siyAatyaMgalyA No deve siyA? 'takenArthena bhadanta ! evamucyate 'stye 'jIve NaM bhte|' ityaadi| (bhaMte)he bhadata (asajae avirae a-ppaDihaya-pacakkhAya-pAvakamme jIve) jo jIva asayamI hai, aviratisapanna hai, pApakarmoM kA jisane niMdAdvArA eva vinivRttidvArA pratyAkhyAna nahIM kiyA hai aisA vaha jIva, (io cae) isa martyaloka se mara kara (peca) paraloka meM janmAntara me (deve siyA) kyA devaloka meM utpanna ho sakatA hai ? uttara(goyamA) he gautama / ( atyaMgaiyA deve siyA atyagaiyA No deve siyA ) kitaneka jIva devaloka ma utpanna hote hai aura kitaneka jIva devaloka meM utpanna nahIM bhI hote hai / / sU 7 // 'jIye Na bhate' ityAdi (bhate) sAta (asajAe avirae a-ppaDihaya-paccAsAya-pAvakamme jIve) je jIva abhayamI che, aviratisa panna che, pApakarmonu jeNe nidA dvArA tabhara vinivRtti vArA pratyAjyAna 4yu nathI sevA ta 75 (io cue) mA bhatsaMbhAthI bharIne (penca) 52bhA --mAtarabhA (deve siyA) zudeva bobhA panna ya za cha ? (goyamA) uttara-3 gautama! (atthegaiyA deve miyA atthegaiyA No deve siyA) mA vAma panna thAya cha ane keTalAka jIva devakamAM utpanna nathI paNa thatA (sU 7) Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ poyUpayarSiNI-TIkA ra 8 asaMyatAnA devatvenopapAte hetupradarzanam 511 bhujjataro vA kAla appANaM parikilesaMti, parikilesittA kAlamAse kAlaM kicA aNgayaresu vANamaMtaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti, tahiM tesiM gaI, tahi tesi ThiI, tehiM tesiM uvavAe paNNatte / tesi NaM bhaMte / devANaM kevaDayaM kAla ThirDa paNNattA ?, goyamA / dasavAsasahassAI ThiI __ bhUyastara vA kAlmA mAna parikzayanti-'appataro munataro' ityubhayana dvitIyArthe prathamA, 'parikile sittA' parira 'kAlamAse' kAlamAmekAlAvasare 'phAla kiccA' kAla kRtvA 'aNNayaresu vANamataresu devaloemu devattAe uvavattAro bhAti' anyatameSu vyantareSu devalokeSu devavenopapattArobhamanti-anyatamepu-nahanA madhye ekatareSu devalokeSu upapAta prApnuvanti, 'tahi tesiM gaI tahi tasi TiI tahi tersi upasAe paNNatte' tatra devalAke tepA gati , tara tepA sthiti , tara tepAmupapAta pranapta / 'tesiM Na bhate' devANa kenadaya kAla ThiI paNNattA' teSA salu bhadanta davAnA kiyanta kAla sthiti prajamA 'goyamA ' dasapAsasahassAI ThiI paNNattA' he gautama / dazavarSasahasrANi sthiti prajJaptA-vAMgA dazasahasrANi sa, cAha ye sara kaTa jIna alpakAla taka saha yA bahutakAla taka saha, parantu ina kapToM se jo apanI AtmA ko gita karate he ve maraNakAla prApta hone para mara kara kisI eka vyantaradevoM ke devaloka me devarUpa se upanna hote hai, (tahiM tesi gaI tahiM tesi ThiI tahi tesi uvanAe paNNatte ) isaliye vahIM para unakI gati, vahIM para unakI sthiti aura vahA para unakA upapAta hotA hai / (tesi Na bhate / devANa kevadaya kAla ThiI paNNattA) he bhadata / vahA para una devoM kI kitane kAla taka kI sthiti hotI hai| (goyamA! dasavAsasahassA ThiI paNNattA ) gautama ' suno, vahA para unakI sthiti dasahajAra varSa kI hotI paritApane sahana karIne-cAhe te badhA kaI jIva thoDo vakhata sahana kare athavA lAbA kALa sudhI sahana kare paraMtu kaNothI je pitAnA AtmAne kalezita kare che te marakAla prApta thatA marIne koI eka vyantara devonA pamA he13 hatpanna yAya), (tahiM tesi gaI tahiM tesi ThiI tahiM tesiM upavAe paNNatte) mAyA tyA temanI gati, tyA tabhanI sthiti, mane tyA4 tbhne| pAta yAya cha (tesi Na bhate / devANa kevaiya kAla ThiI paNNattA') 9 mata tyA te devAnI se sthiti DAya 1 (goyamA / dasapAsa Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 ghghaani chahAe akAma-bhacera-bAseNaM akAma-aNhANaga-sIyA-yavadaMsa-masaga seya-jalla-malla-paMka- paritAveNaM appataro vA kAmachuhAe' aphAmAdhayA-akAmAnA=nigamanabhitrapiNA satA sudhA-akAmanudhA tayA, 'akAma-bhavera-vAseNa' akAma-nAlcaya-pAsana-akAmAnA-nirjagadhanapegAnA carye vAma tena, 'aphAma-aNvANaga-sIyA-yA-dasa-mamaga-seya-jala-maTa-para. paritAveNa ' akAmA-'snAnaka-gItA-tapa-dA-mAka-Ta-jalla-malla--paha paritA. pena-aphAmAnA=nirjarAyanapekSamANAnA yAni ranAnA'bhAvAni padAtAni tepA paritApenasantApana, 'appataro vA bhujatarI yA kAla appANa pariphilesati' apatara vA rahita nagara ma, vyApAriyoM kI vastIgAle nigama me, rAjA kI rAjadhAnI meM, dhUla ke koTa se yukta kheDe me, kusita jana kI vastIvAle karbaTa meM, najadIka 2 grAmapAle maTana me, jala aura sthala ina donoM prakAra ke mArga vAle droNamurava (badara) me, sarvavastu jahA milatI ho aise pATaNa ma, tApasau ke AzramoM me, parvata ke najadIka bAle mabAra me, eva gopAloM kI pradhAna vastIvAle saniveDA me, akAmanirjarAse manavinA paravaza ho kara sAne pIne kI vastu na mila sakna ke kAraNa kSudhA-tRSA sahana karane se, aAmabrahmacarya se-icchA hone para bhI strI Adi kI aprAmi se brahmacarya pAlana karane se, akAmalAna se-icchA hone para bhI pAnI na mila sakne ke kAraNa snAna nahIM karane se, vastrAdika na mila sakane ke kAraNa zIta-Atapa janya dukha sahane se, dazamazaka ke dvArA kATa jAne kA kaSTa sahana karane se, sveda, jalla, malla evaM papha Adi ko zarIra se dUra nahA karane se, arthAt ina ka dvArA utpanna paritApa ke sahana karane yukta rAjadhAnImAM, dhULanA keTavALA gAmaDAmA, kutsita janonA nivAsarUpa kaTama, pAne pAne gAmavALA maDabamA, jala ane sthala e banne prakA rana mAgavALA droNamukha (badara)mA, sarva varatu jyA maLatI hoya evA pATaNamA, tapasvIonA AzramamAM, parvatanI pAsenA sAdhamAM, temaja govALanI mukhya vastIvALA sannivezamA, anAmanijerAthI-manavinA paravaza thaIne-khAvApIvAnI vastu maLI na zakavAthI bhUkhatarane sahana karIne, akAmabracaryacI-IchA hovA chatA strI AdinI aprAptithI brahmacarya pAlana karIne, akAmanAnathI-IcchA hovA chatA pANI na maLI zakavAnA kAraNe snAna nahi karIne, vastrAdika na maLI zakavAnA kAraNe ThaMDI-garamIthI thatA du kha sahana karIne. dazamazakathI charaDAI javAnuM kaSTa sahana karIne, veda, jala, matala temaja 5 4 Adine zarIrathI phara nahi karIne eTale, AthI utpanna thatA Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyapapiNI TokA mu 9 aNDayadrakAdInAmupapAtavipaye gautamaprazna 13 mUlam se je ime gAmA-gara-Nayara-Nigama-rAyahANi-kheDa-kabaDa-maDaMva-DhoNamuha-paTTaNA-sama-saMvAha-sapiNavesesumaNuyA bhavati,taMjahA-aMDavaddhagA NiyalavaddhagAhaDiva ___TIkA-' se je ume' yAdi / ' se je ume' atha ya ume 'gAmA-garaNayara-Nigama-rAyahANi-kheDa-kabaDa-maDaMva-doNamuha-paTTaNA-sama-samAha -sapiNavesesa maNuyA bhavati' prAmA-''kara-nagara-nigama-rAjadhAnI-khaDa-karbaTa-maDambadrogamurava-paHNA''-zrama-samAdha-sannivezeSu manujA bhAnti-prAmAdaya prAga vyArayAtA , teSu ya Tame manupyA bhAnti, 'tanahA' tadyathA- 'aDupaddhagA' aNTupadakA -aNDani=anduse deva hote hai ve hA jIna ArAdhaka hokara niyama se, AgAmI eka hA manuSya bhava se athavA parampaga se mAta ATha bhara se mukti kA lAbha kagnegAle hote hai, anya nhiiN| parantu jo aAmanirjaga karake devatA hote hai ve sabhI nirvA gAnukUla bhavAntara prAma kare hI yaha niyama nahIM hai / sU0 8 // se je ime gAmAgara' ityAdi / (se je ime ) jo ye jIva (gAmA-gara-Nayara-Nigama-rAyahANi-kheDasaMbaDa-maDara-doNamuha-paTTaNA-sama-samAha-saNNivesemu maNuyA bhavati) grAma meM, Akara ma, nagara ma, nigama meM, gajadhAnI meM, kheDe ma, karvaTa me, maDamba meM, droNamukha meM, paTTaNa meM, Azrama ma, vAdha meM, Nva sanniveza me mAnava kI paryAya se utpanna hote hai aura pakisI aparAza (ar3avaddhayA) loha eva kASTha ke badhanoM se hAtha pairI ko bAdhakara temaja samyagrAripUrvaka anuSThAnathI deva thAya che teja jIva ArAdhaka thaIne niyamathI AgAmI eka ja manuSyanA bhavathI athavA para parAthI sAtaATha bhavothI muktino lAbha meLavanAra thAya che paraMtu je akAmanirjarA karIne devatA thAya che te nirvANa-anukala bhavAtara prApta kare ja e niyama nathI (sU 8) 'se je ime gAmAgara-' tyA (se je ime) 2 mA 75 (gAmA-gara-Nayara-Nigama-rAyahANi-kheDa-kabbaDamaDana-doNamuha-paTTaNA-sama-samAha-saNNivesesu maNuyA bhavati) gAbhabhA, mA42mA, nagaramA, nigamamA, pAnImA, AmA, bhA, bhasabhA, zrIbhumamA, pATaNamA, AzramamAM, sa bAdhamA, temaja anivezamAM mAnavanI paryAyamAM utpanna Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 opapAtikamare paNNattA / asthi Na bhaMte ! tesiM devANa iDDhIDa vA juIDa vA jaseDa vA valei vA vIrieDa vA purisakAra-parakameDa vA', hNtaa| asthi / te NaM bhaMte ? devA paralogassa ArAhagA 1, No iNahe samahe // suu08|| yAvat tatra tepA sthiti pranamA / 'atyi Na bhate / tesi devANA iDDhIi vA juIivA jasei vA baleTa vA cIrieDa vA purisakAraparakameDa pA" asti sala hai bhadanta' tepA devAnAmRdiriti thA, dhutiriti vA, yA iti vA, valamiti thA, vIryamini vA, purupa kAraparAkrama iti vA, 1, tepA devAnAmRddhayAdayo niyante nani prazna , uttaramAha-'hatA' asthi' hanta ! asti-tepAmRyAdayo vartante iti bhAva / puna -pRcchati--teNe bhaMte devA paralogarasa ArAhagA' te khalu hai bhadanta ! devA paralokasyA''rAdhakA paralokasA dhakA santi kim / , uttaramAha-'No iNadve samo' nA'yamartha samartha =magata - ityuttaram , ayamabhiprAya -ye hi jIvA samyagadarzanajAnapUrvakAnuSThAnena devA bhAnti, ta eva niyamatayA''ntaryega pAramparyega vA nirvAgAkala bhayA tara prApnuvanti tadanye tu bhAjyA // mU0 8 // hai| (atthi Na bhate ! tesiM devANa iDDIi vA juIi vA jasei vA balei vA vIrieda vA purisakAraparakamei vA) prabho / vahA una devoM meM parivAra Adi RddhiyoM, zArIrika kAti, yaza, bala, vIrya aura purapakAra-parAkrama ye saba bAte hai yA nahIM, (hatA! atthi ) uttara-hA hai| (te Na bhate ! devA paralogassa ArAhagA) he bhadata / ve deva paraloka ke ArAdhaka hote hai kyA ? uttara-(No Na samaDhe) yaha artha samarthita nahIM haiM, kyoMki jo jIva samyagdarzana, samyagjJAna evaM samyakacAritra-pUrvaka anuSThAna sahassAi ThiI paNNattA) gautama | sAlI, tyA tabhanI sthiti isa utara 1panI hAya cha (asthi Na bhate / temi devANa iDDhIi yA juIi vA jasei vA bale vA pIriei vA purisakkAraparaskamei vA) aso / tyo ta hevAmA parivAra mAhi Rddhio, zArIrika kAti, yaza, baLa, vIrya ane puNyakAra-parAkrama A badhu Aya 3 naDi ? (hatA asthi) & cha (te Na bhate / devA paralogassa AgagA), he| asnA sArAca Doya cha ? (No iNadve jo A artha samarthita nathI, kemake je jIva samyagdana samyajJAna Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSapiNI TokAsa 9 aNDukAdInAmupapAtaviSaye gautamaprazna 513 mUlam - se je ime gAmA- gara - Nayara - Nigama - rAyahANi - kheDa - kabbaDa - maDaMva - doNamuha - paTTaNA - sama-saMvAha - saNNivesesu maNuyA bhavati, tajahA - aMDuvaDagA NiyalavaddhagA haDiva - TIkA-' se je ime ' ityAdi / ' se je ime ' atha ya ime ' gAmA-garaNayara - nigama - rAyahANi - kheDa - kannaDa-maDava-droNamuha-paTTaNA - sama-savAha - saNNivesena maNuyA bharati ' grAmA - SSkara - nagara-nigama - rAjadhAnI-khaTa-karbaTa-maDamba -- drogamusa - paTTaNASS-zrama-manA-sannivezeSu manujA bhavanti - grAmAdaya prAg vyAkhyAtA, teSu ya ime manuSyA bhavanti, 'tajahA' tadyathA - 'aDudbhagA' aNDukA - aNDani-anduse deva hote hai ve hA jIpa ArAdhaka hokara niyama se, AgAmI eka hA manuSya bhava se athanA paramparA se sAta ATha bhava se mukti kA lAbha karanevAle hote hai, anya nahIM / parantu jo akAmanirjarA karake devatA hote haiM sabhA nirvAgAnukUla bhavAntara prApta kare ho yaha niyama nahA hai || sU0 8 // ' se je ime gAmAgara ' ityAdi / se je ime ) jo ye jIna ( gAmA-gara-gayara - nigama - rAyahANi-kheDakannaDa-maDara - doNamuha-paTTaNA - sama-savAha - saNNivese maNuyA bhavati ) grAma meM, Akara me, nagara me, nigama me, rAjadhAnI me, kheDe me, karnaTa meM, maDamba meM, droNamukha meM, paTTaNama, Azrama ma, bAdha meM, eva sanniveza me mAnana kI paryAya se utpanna hote hai aura (aDubayA ) loha eva kASTha ke badhanoM hAtha pairA ko bAdhakara kisI apa temaja sabhyazcAritrapUrvaka anuSThAnathI deva vAya che teja jIva ArAdhaka thaIne niyamathI AgAmI eka ja manuSyanA bhavathI athavA paraparAthI sAta ATha bhavothI muktinA lAbha meLavanAra thAya che paraMtu je akAmanirjarA karIne devatA thAya che te nirvANu-anukUla bhavAtara prApta kareja evA niyama nathI (sU 8) 'se je ime gAmAgara -' ityAhi ( se je ime ) ne mAlava ( gAmA-garaNayara - nigama - rAyahANi - kheDa - kabbaDa - maDaba - doNamuha - paTTaNA - samasabAha-saNNivesesu maNuyA bhavati) gAbhabhA, goDaramA, nagarabhA, nigabhabhA, zandhAnIbhA, bheDAmA, urbharabhA, bhaDa sabhA, droNubhubhabhA, pATaNamA, AzramamA, sa khAdhamA, temaja sannivezamA mAnavanI paryAyamA utpanna Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 aupapAtikasa gA cAragavaDagA hatthacchiNNagA pAyacchiNNagA kaNNacchiNNagA nakkacchipaNagA ohacchiNNagA jinbhacchiNNagA sIsacchiNNagA muhacchiNNagA majjhacchiNNagA vaikacchacchiNNagA hiyauppADiyagA 1 kAni kAmayAni lohamayAni yA hastayo pAdayornA badhanavizeSA teSu baddhakA bA eva baddhakA, svArthe, 'NialagA' nigaDabaddhakA - nigaDA = lauhamayA pAdayoryedhavizeSA 'veDI' iti prasiddhA teSu badrakA - nigaDanadvA ityartha, 'haDibaDagA' haDibaddha kA - haDivoTaka, tara bajrakA 'cAragaradagA ' cArakanadrakA cArakA kArAgArANi, ! tana baddhakA ' hatthacchiNagA' hastaccinnakA - hastau hinnau yeSA te tathA, 'pAyacchi } NagA ' pAdacchinnakA ' uSNacchiSNamA' karNacchinnakA, 'naUnuiNNagA ' nAsikA cchinnakA 'occhiNagA' oSThacchinnakA, 'jinbhaNigA' jihnAcchinnakA, 'sIsaciNagA' gAcchinnakA 'muhacchiNagA' mukhacchinnakA 'majjhacchiNNagA' mayacchi nnakA, mAya = udaradeza, 'ikacchacchiNNagA 'vaikakSacchinnakA uttarAsaGgA''kAreNa ni 3 9 eka sthAna para rokakara rakha diye jAte hai, ( NialanaddhagA ) veDI se jakar3a diye jAte he, (haDabaDagA ) kASTha ke khor3e meM paira DalavAkara roka diye jAte hai, (cAragavaddhagA ) jelakhAne me bada kara diye jAte hai, ( itthacchiNNagA ) tathA unake donoM hAtha kATa diye jAte hai, (pAyacchiNNA) donoM paira chinnabhinna kara diye jAte hai, ( kaNNacchiNNAgA ) kAna cheda diye jAte hai, (nakkacchiNNagA ) nAka cheTa dI jAtI hai, (oTThacchiNNagA ) oSTha' cheda diye jAte hai, (jinbhaNigA ) jihvA cheda dI jAtI hai, (mIsacchiNNagA ) zira cheda diyA jAtA hai, (muhacchiSNagA ) mukha cheda diyA jAtA hai, (majjhanchiNNagA ) thAya che bhane teso adha aparAdhavaza (aDubaddhagA) soDhAnA tebhana sAuDAnA dhanAthI hAtha- pAne gAdhIne the sthAna para roTThI sthAya che, (NialabaddhagA) meDIthI DI hevAya che, (haDinaddhagA) sAiDAnA jor3A (uDa) bhAga naNAcIne roDI ramAya che (vAgganagA) nesamAnAmA purI hevAbhA bhAve che, (hatthacchiNNA) tathA tebhanA bhanne hAtha abhI nAmavAsA Ave che, (pAyacchi gagA) janne paNa chinna linna purI nAmavAmA Ave che, (kaNNacchiNNagA) ana cheTTI nAmavAmA Ave che (nakkanchingagA) nA4 chuTTI nasAya che, (oDiNNagA hai| chehI nayAya hai (jinbhacchiNNA) chala cheDI napAya che (sIsariuNNagA) zira hehI nayAya che (muhacchiNNA) bhuma chedI nyAya (majjhacchiNNagA) Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSavarSiNI-TokA ra 9 aNDupandrakAdonAmupapAtaviSaye gItamA 515 NayaNuppADiyagA dasaNuppADiyagA vasaNuppADiyagAgevacchiNNagA taMDulacchiNNagA kAgaNimaMsavAviyagA olaviyagA laMviyagA dAritA , 'hiyauppADiyagA' dRr3hayopATitakA -u pATitadayA iyartha, 'NayaNuppADiyagA' nayanopATitakA -upATitanayanA =pRthakAtanetrA , 'dasaNuppADiyagA' dazanopATitakA -upATitadazanA =pRthakRtadantA , 'vasaNuppADiyagA' vRSaNopATitakA -pRthakRtANDakozA , 'gepanchiNNagA' grITinakA chinnagrIvAnadeyA , 'taDulanchiNNagA' taNDulacchinnakA -taNThapata kaNagAnA , 'kAgaNimasa svAviyagA' kAruNImAsagvAditakA-kAkaNImAsAni deho ittamAsapaNDAni khAntiAni yeSA te tathA, 'olaviyagA' apalambitakA glyA badghA kUpADhau pAtitA , 'laviyagA' lambitakA =taruNAgvAdau uddhvA lambitA , 'pasiyagA' gharpitakA = candanavat pApANAdau pRSTA , 'gholimadhyabhAga-peTa kA bhAga cheda diyA jAtA hai, (vaTakacchanchiNNagA) bAyeM kandhe se lekara dAhina kaoNkha ke nIce ke bhAga sahita mastaka cheda diyA jAtA hai, (hiyauppADiyagA) hRdaya phADa diyA jAtA hai, ( pAyaNappADiyagA) donoM Aye phoha dI jAtI hai, (dasaNapADiyagA) aDakoSa nikAla diye jAte hai, (gevacchiNNagA) gardana toDa-mageDa dI jAtI hai, (taDulandiNNagA) tandula kA taraha kNa2 karake unake zarIra ke khaDa 2 kara diye jAte hai, (kAgaNi-masa-cagvAviyagA) unakI deha se mAsa kATa 2 kara kauoM ko khilA diyA jAtA hai, (olaviyagA ) rasmI se bAdhakara kue meM DAla diye jAte haiM, (laviyagA) vRkSa kI bhAgmA Adi para nArakara laTakA diye jAte hai, (ghaMsiyagA) caDhana kI taraha pa thara Adi para ghime jAte hai, (poliyagA) bhANDa meM sthita dahI kI madhyamAna-peTana mAsa hI namAya che (vaikacchacchiNNagA) sabhI sadhathI sAdhane bhaNI mAsAnA nIyanA sA bhaDita masta chI namAya cha (hiyauppADiyagA) dRSya 11 namAya cha (NayaNuppADiyagA) bhanne mAmA DI.vAya che (dasaNuppADiyagA) hAta pAnAya cha (vasaNuppADiyagA) ma 15 dI namAya (gevacchiNNagA) na tAsa-bhInamAyacha (taDulacchiNNagA) tndulanI peThe kaNakaNa karIne tenA zarIranA kaTake-kaTakA karI nAkhavAmAM Ave che (phAgaNi-masa-kamAviyagA) tanA mAthI bhAsa pI pIne 45ne bhaSasavAya cha (olaSiyagA) hAthI mAdhAnavAmA nAbhI hepAya cha (labiyagA) AnI AjI mAdhAna pAmA bhAve (pasiyagA) yahananI 4 Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mamme e - yaaminu ghaMsiyagA gholiyagA phAliyagA pIliyagA sUlAiyagA sUlabhipaNagA khAravattiyA vajjhavattiyA sIhapucchiyagA davaggidaDDhagA paMkosapaNagA paMke khuttagA balayamayagA vasaTTamayagA NiyANamayagA' ghonitakA =mANDasthitadadheivo'dha krameNA''pUrNitA , 'phAliyagA' sphATitA - zuSkakAvatkuThAreNa dvidhA kRtA, 'pIliyagA' pIDitakA -yantrakSipte yaSTivat pIDitA, 'mUlAiyagA' zUlAcitakA =zUle samAropitA, 'subhiNNagA' zUlabhinnakA =zUlena vidAritA , 'gvArayattiyA' kSAravartitA ora kSiptA , ' vajhavattiyA vayavartitA = yadhyasthAne pAtitA , 'sIhapucchiyagA' siMhaputikA =rinnajananendriyakA , yadvA--siMhapunche bavA samAkRSTA 'TavaggidaDdagA' dAvAgnidagdhakA --dAvAgminAcanAminA dagdhA , 'posaNNagA' padA'vasannakA =sarvathA pake nimagnA , 'pake khuttagA' paGke nimannA = uttarItumasamarthA , 'valayamayagA' bannanmRtakA sayamayogAda bhraSTAnA parIpahAyasahanatayA taraha U~ce nIce karake matha diye jAte hai, athavA dhumAye jAte haiM, (phAliyagA) zuSkakASTha kI taraha do Tukar3oM ke rUpa meM kara diye jAte hai, (pIliyagA) kolha meM kSipta ikSu kI taraha pola diye hai, (salAiyagA) zUlI para caDhA diye jAte hai, (mUlAbhiNNagA) zUla se vidArita kara diye jAte hai, (khAravattiyA) kSAra meM paTaka diye jAte hai, (pajjhavattipA ) vadhyasthAna meM rakha diye jAte hai, (sIhapucchiyagA) unakA liGga kATa diyA jAtA hai, athavA ve siMha kI pUMcha meM vA~dhakara ghasITe jAte haiM, (davaggidaDdagA) dAvAgni dvArA dagdha kara diye jAte haiM, (paMkosaNNagA) kIcaDa me vilakula dhasA diye jAte haiM, (pake khuttagA) kIcaDa meM isa prakAra khaDe kara diye jAte hai ki jisase phira patthara 652 ghasI napAmA 2 // cha (gholiyagA) vAsabhA rAtA DInI peThe uca-nIce karI mathana karavAmAM Ave che, athavA ghumAvavAmA Ave che (phAliyagA) susAsanI 4 me 14AnA 35mA 4 nApAmA bhAva cha (pIliyagA) mA nAsAmA 2AtI DAnI pe pIsI nAya cha (sUlAiyagA) 2jI 352. yapI vAya cha (sUlAbhiNNagA) zUyathA zaDI nAma vAbhA ke cha (khAravattiyA) kSAramA nAmI pAya che (vajhavattiyA) 15 sthAnamA 2Aya cha (sohpunchiyagA) lipI nAya cha, ayA-minI bhaDImA dhAna ghaya cha (davaggigA) pani ARA mAmI nasAya cha (pakosaNNagA) hama nAmI upAya che tethI tyA bharI jaya cha, (pane khuttagA) Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa TokAkha 9 aNDavAdInAmupapAtaviSaye gautamaprazna 517 yA aMtasamayagA giripaDiyagA tarupaDiyagA giripakkhaMTomagNa-balabharaNa tadvanto vantakA, yahA - bubhukSAdinA AtA bhUtvA mRtAste vanmRtakA, 'saTTamayagA vagArnamatakA indriyaviSayanAgatA ArtA manta gandAdivazavartimRgA - ' tAiyartha, 'NiyANamayagA ' nidAnamRtakA - RddhibhogAdiprArthanA nidAna, tapUrvaka magNa nidAnamaraNama, tanta iyartha ' atosamayagA ' anta ganyamRtakA - anta - DAvyA = anuddhRtabhAvAcyA anta sthinabhahADigacyA vA mRtA, 'giripaDiyagA ' giri patitakA - gire = parvatAtpatitA, 'tarupaDiyagA ' taspatitakA = vRkSA patitA, 'marupaDiyagA' maspatitakA maro - nirjale dege patitA, 'giripakkhadoLagA ' giripakSAndolakA -gigpikSe=parvatapArzve AtmAnamAnTolayanti ye te tathA, giriparisarAnmaraNAyaiva dattajhampA ve vahA se pAra nahIM A sake, (balayamayagA ) parISaha Adi ko sahana karane meM asamartha hona kI vajaha se gRhIta mayama se jo bhraSTa honA isakA nAma valanmaraNa hai, athavA du qhita hokara jo maranA hai usakA nAma bhI valnmagNa hai, ima maraNa se jo yukta hA ve balanmRtaka hai, aise jo valnmRtapha hai, ( vasaTrumayagA ) zandAdika ke vazavartI mRga kI taraha jo indriyoM ke viSayoM meM pha~sakara duravasthA se prANA kA tyAga karate hai, (NiyANamayagA ) jo indriyabhogADhikA kI cAhanArUpa nidAna se maraNa karata hai, (aMtosamayagA ) hRdaya ma zanya dhAraNa kara jo maraNa karate haiM, athavA bhallAdika zastroM se vidArita hokara jo maraNa karate haiM, (giripaDiyagA ) vhATa se girakara jo maraNa karate haiM, (tarupaDiyagA ) peDa se girakara jo maraga karate hai, (mampaDiyagA jo massthala me paTa kara mara jAte haiM, (giripakvadolagA ) parvata se jo jhapApAta kara ke mara jAte hai, (tarupakkhaMdolagA ) vRkSoM se gArAmA evI rIte ubhA karI devAya che ke jethI pAchA te tyAthI nIkaLI zake nahi (valyamayagA) paripaDa mAhinA bhahana darakhAmA abhabhartha hovAthI sIdhesA nayamathI bhraSTa cavu tenu nAma varunmaraNa che A maraNathI je yukta hAya athavA dukhI thaIne je maraNa thAya tevA marajIthI je yukta hoya te valanR } 3, (vasaTTamayagA) zabda mahine vaza yaha bhRganI peThene 4 DiyonA viSayamA bhAI Apano tyAga ure che, (NiyANamayanA) keMdriyabhAga mAhiDanI thAhanA 35 nidhAnathI bhagagya yAme che, (atosallmayagA) hRdhyabhA rAhya dhAraNa karIne ( charI mArIne ) je maraNa pAme che, athavA lAlA vigere zakhothI ? bhara yAme che, (giripaDiyagA) || uparathI ghaDIne ? bhara yAme 3, (tarupaDiyagA) ADethI paDIne he bhagalu thAme che, (marupa DiyagA) ne bharumyasabhA yaDIne bhI laya he, (giripaksolagA) parvata uparathI 6 * Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - oNpapAtikako lagA tarupakkhaMdolagA marupAkhaMdolagA jalapavesI (jalaNapave. sigA) visabhakkhiyagA satthovADiyagA vehANasiyA geDapaTThagA katAramayagA dubhikkhamayagA asaMkilipariNAmA te kAlamAse mRtAzca tathAbhidhIyante, 'tarupakravadolgA' tarapakSAndolakA tarapakSAgjhampAdAnena mRtA 'marupakkhadolagA' marupakSAndolakA -marupakSe marubhUmau AtmAnamAndolayanti ye te tathA, marabhUmau mRtA ityartha , 'jalapavesI' jalapravezina -jale nima-jya mRtA ityartha , ' jalaNapavesigA' jvalanapravezikA --bhAnau mRtA ityartha , 'visabhakviyagA' viSabhakSitakA - vipabhakSaNena matA ityartha , ' satyorADiyagA' zasrotpAstikA -gaNa-kSurikAdinA vidAritA santo mRtA, 'vehANasiyA' vaihAyasikA --vRkSazAkhATAvuddhityAd vihAyasiAkAze yanmaraNa bhavati tadehAyasa, tadasti yeSA te vaihAyasikA , 'geddhapaDhagA' gRghaspRTakA --gadhe =pakSivizeSai spRSTasya vidAritasya karikarabharAsabhAdimRtamlevarasyAbhyantare gatvA ye mRtAste gRdhraspRSTakA 'katAramayagA' kAntAramRtakA araNye mRtA , 'dubhikkhamayagA' durbhikSamRtakA --durbhikSe mRtA ityartha , 'amamiliTThapariNAmA' amakliSTapariNAmA , jhapApAta kara ke mara jAte haiM, (marupakkhadolagA ) marasthala meM mArga bhUlakara jo usI meM mara jAte hai, (jalapavesI) jala meM DUba kara jo mara jAte he, (jalaNapavesigA) agni se jalakara jo mara jAte hai, (visabhakkhiyagA) viSa khAkara jo mara jAte hai, (satyo vADiyagA) zastroM se Ahata hokara jo mara jAte hai, (vehANasiyA) vRkSA para laTaka kara jo mara jAte haiM, (geddhapadragA) gRddhoM dvArA vidArita aise phari hAthI eva karama-UTa Adi ke kalevara meM praviSTa hokara jo marate haiM. (katAramayagA) jo jagala meM hI mara jAta hai, (dubhikkhamayagA ) durbhikSa se pIDita hokara jo mauta ke ghATa utara jAte hai, (asa. a pAyAta zane (hAna) bharaNa pAma cha, (tarupakkhadolagA) vRkSa 52thI OM pAyAta 4zana re bharaNa pAme cha, (marupakkhadolagA) bharayasabhA 2sto mUdIne tebhAra re bharI ya cha, (jalapavesI) samA mIna bhara pAme cha, (jalaNapave siMgA) maniyA majIna 2 bharI cha, (visabhaksiyagA) 32 mAIna se bharA pAme cha, (satyovADiyagA) zInA dhAtathI 2 bharI jaya cha, (vehAsiyA) vRkSo 52 TIna bhara pAmecha, (geddhapagA) siidhevaa| vidyArita hAthI temaja karauTa AdinA zarIramAM praviNa thaIne je maraNa pAme che, (katAramayagA) 24 gasamA bhara pAmecha, (dubhikkhamayagA) nikSathI pAcana Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyapaSiNI-TIkA su 9 aNDayadvakAdInAmupapAtaviSaye gautamaprazna 559 kAla kiccA aNNayaresu vANamataresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti, tahi tesiM gaI tahiM tesi ThiI, tahiM tesiM uvavAe pnnnntte|tesiNnnbhNte devANaM kevaiyaMkAlaM ThiI paNNattA goyamA makliSTapariNAmA mahAraudra yAnA''vezana deva va na labhante, ata amakliSTapariNAmA iti viziSya pradarmitA , te kAlamAse kAla kRpA, 'aNNayaresu vANamataresu devaloesu devattAe uvavattAro bhAti ' anyatamepu vyantareSu devalokeSu deva venopapattAro bhavanti, 'tahiM tesiM gaI ' tatra tepA gati , 'tahi tesiM ThiI ' tara teSA sthiti , 'tahi tesi uvavAe paNNatte' tatra tepAmupapAta prajama / 'tesiM Na bhate ! devANa kevaiya kAla ThiI paNNattA' tepA sala bhadanta / devAnA kiyanta kAla sthiti pranatA , 'goyamA / bAra"kilipariNAmA) aura jinake pariNAma mariSTa nahIM hote hai, aise jIva (aNNayaresu vANamaMtaresu devaloemu devattAe uvAttAro bhavati ) kisI eka vyantara deva ko paryAya se upana hote hai / (tahiM temi gaI, tahiM tesi ThiI, tarhi tesi uvavAe paNNatte) vahIM para unako gati, vahIM para unakA sthiti eva vahIM para unakA upapAta kahA gayA hai, (tasi Na bhate ! devANa kevaDaya kAla ThiI paNNatA) he bhadata / vahA una jIvoM ko (1) makliSTapariNAmoM ke madbhAva meM jIvoM ko devagati kA vadha nahA hotA hai / ___ mahA ArtagaiThadhyAna ke pariNAma sakliSTa pariNAma hai, amakliSTa pariNAma hI devagati kI prApti meM kAraNa hai, isa bAta ko pradarzita karane ke liye "asaphiliTThapariNAma" isa pada kA prayAga kiyA hai| 2 bhAtane seTa cha, '(asakiliTrapariNAmA) ananu pariNAma-mata sATana thAyameva 71 (aNNayaresu vANamataresu devalogsu devattAe uvavattAro bhavati) 5 me4 vyata2 pakSobhA vyata2-hepanI paryAyathI utpanna thAya che (tahiM tesi gaI tahiM tesiM ThiI tahiM tesiM pAe paNNatte) tyAtabhanI gati, tyA temanI sthiti, tabha0 tyA tamanA S5pAta lavAmA mAthyo cha (tasiM NaM bhate / devANa keva iya kAla ThiI paNNattA) mt| tyAta vonI sthiti sA nI manAcI (1) sa kilaSTa pariNAmanA sadubhAvamAM jIvone devagatine badha thata nathI mahA--AraudradhyAnana. pariNAma sakilaSTapariNAma che asa kilaSTa pariNAma paNa devagatinI prAptimAM kAraNabhUta che e vAta pradarzita karavA "asakiliTThapariNAma" se pahanI prayoga 4yo cha Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - aupaNAtiAtre vArasavAsasahassAiM ThiI paNNattA / asthi NaM bhaMte / tesi devANaM iDDhIi vA, juIi vA, jaseDa bA, caleDa vA, vIrieDa vA, purisakAraparakameDa vA, haMtA! atthi| te NaM bhNte| devA paralogassa ArAhagA, No iNahe samahe // suu09|| savAsasahassAi ThiI paNNattA' gautama ! dvAdazArpasahasrANi sthiti prajamA / 'asthi Na bhate ! tesi devANa iDDIDa vAjuITa pAnaseDa pApaleda vA vIrieDa vA purisakAra parakamei vA ?' asti salu bhadanta / tepA devAnAmRddhiriti vA sutiriti vA yaza iti vA balamiti vA vIryamiti vA purupakArapagaruma iti vA / iti prazna bhagavAnuttara vakti'haMtA! atyi' hanta ! asti, 'te Na mate ! deyA paralogassa ArAhagA?' te khala bhadanta ! devA paralokasyA''rAdhakA mavanti kim / * No iNadve samajhe' nA'yamathe samartha // sU0 9 // sthiti kitane kAla kI batalAI gaI hai / , (goyamA ! vAgmavAsasahamsAi ThiI paNNatA) gautama / una jIvoM kI vahA sthiti bAraha hajAra varSa kI batalAI gaI hai| (atthi Na bhate! tesiM devANaM iDDhIi vA juIda vA jasei vA leDa vA vIriei vA purisakAraparakamei vA ) he bhadana / vahA una devoM meM Rddhi, dyuti, kIrti, bala, bIya eva puruSakAraparAkrama he yA nahA / (hatA atyi)hA hai| (te Na bhate devA ! paralogassa ArAhagA) he bhakta ! ve deva paraloka ke ArAdhaka hote he kyA / (No daNaDhe sama8) he gautama / ve ArAdhaka nahIM hote haiN| bhAvArtha--jo jIva grAma Adi me utpanna hokara pUrvoktarUpa se pradarzita viSama ? (goyamA vArasabAsasahassAi ThiI paNNattA) gItama! talavAnI tyA sthiti mAra 8M2 12sanI matAvI cha (asthi Na bhate / tesiM devANa iDDhIi vA juIDa vA jasei vA calei vA vIriNi vA purisakkAra-parakkamei vA) he mata! tyA te dema Rddhi, ghuti, kIti, bala, vIrya, temaja puruSakAra-parAkrama che ke nati ? (hatA atthi) & cha (te Na bhate / devA paralogarasa ArAhagA) mahata yA pAnA mArA: ya che zu 1 (jo iNa samaTUThe) gItama! ArAdhaka nathI letA bhASA-je jIva gAma AdimAM utpanna thaIne pUrvokta rUpe batAvelI Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AuA pIyUSaSiNo-TokA sa 10 prakRtibhadrakAdInAmupAtayipaye gautamAna 521 mUlam-se je ime gAmAgara jAva saMnivesesu maNuyA bhavati, taMjahA- pagaibhadagA pagaiuvasaMtA pagai-pataNu-koha-mANa TIkA-~~se je ime' ityAdi / 'se je ime' atha ya ime vakSyamANA 'gAmAgara jAva sanivesemu maNuyA bhavaMti' prAmAphara yAra-nivezeSu manujA bhavanti-prAme Akare nagare nigame yArat sanniveze manuSyA bhavanti, tAn varNayati-'ta jahA' tathA 'pagaDhamadagA' prakRtimadrakA -prayA svabhAvena bhadrakA paropakAraparAyaNA , 'pagaDaunasatA' prakRtyupazAntA modhodayA'mAvAdupazAntimupagatA, 'pagai-pataNu-koha-mANa-mAyA lohA' prakRti-pratanu-krodha-mAna-mAyA lobhAsayapi kapAyodaye prakRyA pratanukropAThibhAvA , 'miu-mahava-sapaNNA' mRdu-mArdava-sampanA-mRdu yanmArdava tat sampannA AmA , ayasthiti ko akAmanirjarA ke bala se bhogate haiM ve jIva marakara vyantara paryAya se utpanna hote haiM / vahA para unakI sthiti 12 hajAra varSa kI hotI hai, pati Rddhi tpAdi samasta devIcita guNoM se ye mapanna rahate hai| ve paraloka ke ArAdhaka nahIM hote hai / / sU 9 // _ 'se je ime gAmAgara jAva' ityaadi| (se je ime) jo jIva (gAmAgara jAva saMnivesesu) pUrvokta prAma, Akara se lekara saniveza Adi sthAnoM meM (maNuyA bhavati) manuSya hote hai aura unameM jo (pagaimadagA pagaiupasaMtA pagaDa-pataNu-koha-mANa-mAyA-lohA) prakRti se bhadraka hote haiM, krodhAdika kapAyoM ke udaya ke abhAva se jinaka pariNAma zAtiyukta bane rahate hai, svabhAva se hI jinakI krodha, mAna, mAyA eca lobha ye cAra kapAyeM patalI rahA karatI hai, viSama sthitine akAmanirjarAnA balathI bhegave che te jIva marI jaIne vyatara-paryAyathI utpanna thAya che tyAM temanI sthiti 12 bAra hajAra varSanI hoya che tRti, Rddhi Adi samasta devecita guNethI teo saMpanna rahe che teo paralekanA ArAdhaka hetA nathI (sa 9) "se je ime gAmAgara jAva" tyAta (se je ime)27 (gAmAgara-jAva-sanivesesa) pUrva usa zAma, mAthI sana sanniveza mAhi sthAnamA (maNuyA bhavati) manuSya yAya cha bhane sabhA 2 (pagaimahagA pagaiuvasatA pagai-pataNu-koha-mANa-mAyA-lohA) prakRtithI bhadraka hoya che, krodha Adika kaSAyonA udayanA abhAvathI jenA phalarUpe zAtiyuta rahyA kare che, svabhAvathI ja jenA phodha, mAna, mAyA Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - 512 aupapAtika mAyA-lohA miu-madava-saMpaNNAM allINA viNIyA ammApiu-sussUsagA ammApiINaM aNaDakamaNijavayaNA appicchA appAraMbhA appapariggahA appeNaM AraMbheNaM appeNaM samAraMbhaNa thamahakArajayazIlA ityartha , 'allINA' AlInA gurumAniya vartanagolA , viNIyA' vinItA vinayavanta , 'ammA-piu-mummUsagA' avA-pitR-zuzrUpakA =mAtApitrI sevakA , 'ammApirdaNa aNadakamaNijjAyaNA' ambApitoranatikramaNIyavacanA =mAtApitrInItivacanaparAyaNA , 'appicchA' apecchA =anpAmilAparanta , 'appAraMbhA' anpArambhA * apa = svapa , Arambha =pRthivyAyupamardanarUpo yepA ne'pArambhA, 'appapariggahA' anya pAragrahA -anpa parimaho=dhanadhAnyAdirUpo yepA te tathA, etadeva vAkyAntareNA''ha-'appeNa ArabheNa appeNa samAraMbhega apanArambhega alpena samArambhega-dahA'rambha prAginAmupaghAta , (miu-maddava-sapaNNA) mRdumArdava se jinakI AtmA atyata vAsita hotI hai, ahakAra kA sarvathA jinameM abhAva rahA karatA hai, (allINA) guru kI AjJAnusAra jo apanA prakRti ko sucAru banAye rahA karate hai, (viNIyA) jo prakRti se hI atyata vinAta hote hai, (ammA-piu-susmsagA) mAtApitA ke jo sevA karate haiM, (ammA-piINa agaikmaNijavayaNA) mAtApitA ke vacanoM ke anusAra jo calate hai, (appicchA) jinakI icchAe~-AvazyakatAe~ bahuta thoDI hotI hai, (appAraMbhA) Arabha jinakA alpa hotA hai, (appapariggahA) dhanadhAnyAdirUpa parigraha jinakA alpa hotA hai, (appeNa ArabheNa appeNa samArabheNa appeNa AraMbhasamAraMbheNa vitti kappemANA) eva jo alpa Arabha se, alpa samArambha se aura anya Arama-samArabha se AjIvikA calAyA karata tabhI ale se yAra upAya nama 2 / / 42 cha (miu-maddava-sapaNNA) bhRkssmArdavathI jemane AtmA atyata vAsita (bakula) hoya che, ahakArane manAmA sapathamamApa 2 // 42 cha (allINA) gurunI mAza!-manusAra 2 cAtAnI prakRtina suhara manAcyA 42 cha, (viNIyA) 2 atithI / satyata vinIta khAya cha, (ammA-piu-sussUsagA) bhAtA-pitAnI 2 sevA 42 cha, (ammApiINa aNaikkamaNijavayaNA) bhAtApitAnA vayanA manusAra 2 yAba cha (te), (appicchA) nI chAma-mAzyAtAyAma yA DAya cha. (appArabhA) mAranA ma5 hAya cha, (appeNa ArabheNa apeNa samAra bhaNa appeNa ArabhasamArabheNa vitti kappemANA) tama 2 85 mAra layI, Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayaSiNI-TIkA sa 10 prakRtibhadrakAdInAmupapAtaSiSaya gautamaprazna 523 apeNaM AraMbhasamAraMbheNaM vittiM kappemANA vahaI vAsADaM Auya pAleti, pAlittA kAlamAse kAlaM kiccA aNNayaresu vANamaMtaresu, taMceva savvaM, NavaraM ThiI cauddasavAsasahassAI // sU0 10 // samArambhastu tepA paritApakaraNam ' appeNa AraMbhasamArabheNa' anpena ArambhasamArambheNaArambhava samArambhazceti-ArambhasamArambha tena, anpenArambheNa anpena samArambheNa cetyarya, "vittiM kappemANA' vRtti kalpayanta =jIvikA kurvANA , 'vahai vAsAI Auya pAleti' vahani varSANi AyUpi jInitAni pAlayanti, 'pAlittA' pAlayitvA, 'kAlamAse kAla kicA' phAlmAse kAla kRvA 'aNNayarema vANamataresu' anyatarepu vyantareSu, ato'gre 'ta ceva savvaM' tadeva-pUrvavadeva sarva varNana jJeyam / 'Navara' navaraM vizeSastu-'ThiI caudasa-vAsa-sahassAI' sthitizcaturdazavarSasahasrANi-caturdazaparpasahasrANi yAvat sthiti prajamA // sU0 10 // hai, aise jIva (vahai vAsAi Auya pAleMti) bahuta varSAMtaka jIvita rahA karate hai, (pAlittA kAlamAse kAla phiccA aNNayaresu vANamataresa devaloesu devattAe uvavattAro bhavati) pazcAt kAla avasara kAla karake kisI eka vyantaroM ke devaloka meM devatArUpa se utpanna hote haiN| (ta ceva savva) yahA pUrvavarNita prakAra ke anusAra __ sthiti Adi saba kucha samajha lenA caahiye| (cara) vizeSatA sirpha itanI hI hai ki vahA para unakI sthiti 12 hajAra varSa kI pratipAdita kI gaI hai, aura yahA para unakI (ThiI cauddasavAsasahassAi)14 hajAra varSa kI sthiti jAnanI cAhiye // sU0 10 // apa samAra bhathI ane alpa Ara bha-samAra bhathI pitAnI AjIvikA calAvyA 2 che savA 601 (bahaha vAsAi Auya pAleMti) dh| vrse| sudhI patA 2 / / 42 cha (pAlittA kAlamAse kAla phiccA aNNayaresu vANamataresu devaloesu devattAe uvavattAro bhapati) 57 48 sapasare sa 4zane 5 meDa vyatarAnA 4mA tA3pe utpanna thAya che (taM ceva savva) maDI agAu varNana karelA prakAra anusAra sthiti Adi badhu samajI levuM ye (Napara) vizeSatA mAtra seTalI che , tyA tabhanI sthiti 12 mAra 12 12sanI pratipAhita 4resI , sane mahI tamanI (cauddasa-yAsasahasmAI) 14 yo 2 12sanI sthiti sabhAmA naye, (sU0 10) Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikamare mAyA-lohA miu-mahava-saMpaNNA alTINA viNIyA ammApiu-sussUsagA ammApiINaM aNaikamANijavayaNA appicchA appAraMbhA appapariggahA appeNaM AraMbheNaM appeNaM samAraMbheNaM yamahakArajayazIlA ityartha , 'allINA' AlInA -gurumAgrinya vartanazAlA , 'viNIyA' vinItA =vinayavanta , 'ammA-piu-muramUsagA' annA-pina-zuzrUpakA mAtApitro sepakA , 'ammApiINa aNadakamaNinavayaNA' abhyApitoranatikramaNIyavacanA mAtApitronAMtivacanaparAyaNA , 'appicchA' anpaicchA anpAmilApapanta , 'appAramA' anpArambhA - anya =svApa , Arambha =pRthivyAdhupamardanarUpo yepA te'pArambhA, 'appapariggahA' anpa pAragrahA -alpa parigraho-dhanadhAnyAdirUpo yepA te tathA, etadaca vAkyAntareNA''ha-'appeNa ArabheNa appeNa samAraMbhega' apanArambhega anpena samArambhega-ihA'rambha prAginAmupaghAta , (miu-maddava-sapaNNA) mRdumArdava se jinakI AtmA atyata vAsita hotI hai, ahakAra kA marvathA jiname abhAva rahA karatA hai, (allINA) gara kI AjJAnusAra jo apanI prakRti ko sucAru banAye rahA karate hai, (viNIyA) jo prakRti se hI ayata vinIta hote hai, (ammA-piu-sussusagA) mAtApitA ke jo sevA karate haiM, (ammA-piINa agaikamaNijatrayaNA) mAtApitA ke vacanoM ke anusAra jo calate hai, (appicchA) jinakI icchAe~-AvazyakatAe~ bahuta thoDI hotI hai, (appAraMbhA) Arabha jinakA alpa hotA hai, (appapariggahA) dhanadhAnyAdirUpa parigraha jinakA alpa hotA hai, (appeNa ArabheNa appeNa samArabheNa appeNa AraMbhasamAraMbheNa vittiM kappemANA) eva jo alpa Arabha se, alpa mamArambha se aura alpa Arama-samArabha me AjIvikA calAyA karate tamA ma ye pyAra pAyo nama242 cha (miu-maddava-sapaNNA) ha. mArdavathI jemane AtmA atyata vAsita (praphula) heAya che, ahakArane bhanAmA savathA samAva 2 // 42 cha (allINA) gurunI mAjJA-manusAra 2 potAnI pravRtine sura manAyA 42 cha, (viNIyA) 2 prakRtithI / satyata vinIta DAya cha, (ammA-piu-sussUsagA) mAtA-pitAnA.2 sevA 42 cha, (ammApiINa aNaikkamaNijjavayaNA) bhapitAnA yA manumA 2 yAsa ), (appicchA) na chaame-maavshytaa| mar 2ii DAya cha, (appArabhA) mArama nA bha65 DAya cha, (apeNa Arabhega appeNa samAra bheNa appeNa ArabhasamArabheNa vittiM kappemANA) mA 2 5 mAra mathI, Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSaSiNI-TIkA ra 11 anta purikAdInAmupapAtayipaye gautamaprazna 555 piyarakkhiyAo bhAyarakkhiyAo paDarakkhiyAo kulaghararavisvayAo sasurakularakkhiyAo paruDha-Naha-kesa-kakkharomAo vavagaya-dhUva-puppha-gaMdha-mallA-laMkArAo aNhANaga-seya-jalla-mallabhrAtRrakSitA , 'paDaraviyAo' patirakSitA , 'kuna pararazviyAoM' kulagRharapitA -kulagRhe-pitRgRha rakSitA -pitRvayodbhavai pAlitA ityartha , 'samurakularakkhiyAo' zvazurakularakSitA , 'parUha-Naha-kesa-kAmaromAoM' prarUDha--nasa-kega-kakSaromANa -prarUDhAnimajAtAni nakhakegakakSaromANi yAsA tAstathA, 'paragaya-va-puppha-gara-mallA-lakArAo' vyapagata-dhUpa--puSpa-gandha - mAyAs -- labAga -vyapagatA =yaktA dhUpapuSpagandhamAnyAnAmalabAga yAbhistAstathA, 'aNhANaga-seya-jalla-malla-para-paritAviyAo' asnAnakahuI apane zIla kI rakSA karatI rahatI haiM, (bhAyarakkhiyAo) kitanIka apane bhAiyoM se surakSita rahA karatI hai, (paDarakkhiyAo) kitanIka apane 2 patidvArA surakSita rahA karatI haiM, (kulapararakkhiyAo) kitanIka kulagRha meM pitA ke vajoM dvArA pAlI-popI jAkara surakSita rahA karatI haiM, (samura-kula-rakkhiyAo) kitanIka sasurapakSa ke logoM dvArA surakSita kI jAtI hai, (parUDha-Naha-kesa-karakharomAo) kitanIka aisI hotI haiM ki jinake kA, kAsarA ke bAla eva nasa baDhe rahA karate he, (vavagaya dhRva-puSpha-gara-mallAlakArAo) kitanIka emI hotI haiM jo dhUpa-khUgatAra taila Adi ke lene se tathA puppo eva sugadhita puSpoM kI mAlArUpa alakAroM se saTA parityakta rahA karatI haiM, (aNhANagameya-jala-malla-paka-paritAviyAo) kitanIka aisI hotI haiM jo snAna nahIM karane se els pitAcI surakSita 2tA pAtAnA sana 2kSA 42tI DAya cha, (bhAyaraksiyAo) pAtAnA sAmAthI surakSita 26 // 42 cha, (pairaksiyAo) 32ii pAtapAtAnA pati ra surakSita rahyA 42 che, (kulaghararaksiyAo) usI sabhA pitAnA zase vAra pAsana-poSaNa saI surakSita 2 // 43 cha, (masurakularassiyAo) TasI sAsa pakSanA all dvArA surakSita 42||y cha, (parUDha-Naha-kesa-karasaromAo) 32mI kI DAya cha herenA nama, za, tabhara 4||rii (HI)nANa, qdhata tA ya cha, (vanagaya-va-puSpa-dha-mallA-lakArAo) 32jI mevI sAya cha 255suga dhita tela AdinA lepathI tathA puSpa temaja sugadhita puSponI mAlArUpa mAthI sahA parityAta 2 // 42 cha, (aNhANaga-seya-jalla-malla-paka Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opaNAtakatra - - mUlamse jAo imAo gAmAgara jAva saMnivesesu itthiyAo bhavaMti, taM jahA-aMto aMteuriyAo gayapaiyAo mayapaDayAo vAlavihavAo chaDDiyalliyAo mAirakkhiyAo TIkA-'se jAo imAo' ityAdi / 'se jAo imAoM' atha yA imAIzya 'gAmAgara jAva sanivesemu ityiyAo bhavati' prAmA''kara yAvat manivezeSu striyo bhavanti, 'ta jahA tadyathA-'ato ateriyAoM' antaranta purikA anta purAntarvatinya, 'gayapaiyAo' gatapatikA tA =kApi propitA patayo yAsA tAstathA, 'mayapaiyAo' mRtapatikA -mRtA patayo yAsA tAstathA, vidhavA ityartha , 'vAlavihavAo' bAlavidhavA - vAlAzvAm vidhavA -Alye vaidhanya gatA , 'chaDiyalliyAo chaditA =payAdimi parityaktA / 'mAdarakkhiyAo' mAtarakSitA = apararakSakAbhAvAjananyA rakSitA , mAtRkRtarakSayA zIlarakSaNakArikA ityartha , evamagre'pi bodhyam , 'piyarakkhiyAo pitarakSitA , 'bhAyarakkhiyAo' 'se jAo imAmo' ityaadi| (se jAo imAo) jo ye jIva (pAmAgara jAva sanivesesu) grAma Akara Adi se lekara sanivezataka ke sthAnoM meM strIparyAya se utpanna hote hai, jaise ki uname kitanIka striyA to (ato aMteuriyAo) rAjA ke ata pura kI rAniyA hotI haiM, kitanIka (gayapaiyAo) propitabhartakA hotI hai, jinake pati pravAsI arthAt paradeza gaye hoM unako proSitabhartakA kahate hai, kitanIka (mayapaiyAo) vidhavA hotI haiM, (bAlavihavAo) bAlavidhavA hotI hai, (chadriyaliyAo) kitanIka patidvArA parityakta hotI hai, kitanIka (mAirakhiyAo) mAtRrakSitA hotI hai, (piyarakkhiyAo) kitanIka pitA se surakSita hotI 'se jAo imAo' yA (se jAo imAo)2 mA 1 (gAmAgara jAva sanivesesu) ma Akara AdithI laIne sa niveza sudhInA sthAnamAM strIparyAyathI utpanna thAya cha, bhatesAmA Beeii sImA to (ato ateuriyAo) shn| mata puranI sAmAnya cha, ramI (gayapaiyAo) praassitmt| DAya cha, (jenA pati pravAsI arthAt paradeza gayA hoya temane preSitabhartRkA kahe cha)I (mayapaiyAo) vidhA hAya cha, hI (bAlavihavAo) mAsa-vidhavA DAya cha, (chaDilliyAo) 2ii pativArA parityA DAya cha. Bela (bhAiraksiyAo) bhAtRrakSitA DAya , (piyarakkhiyAo) 8 Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ poyapadhaSiNI-TIkA sa 11 anta purikAdInAmupapAtayipaye gautamaprazna 527 raMbheNaM appeNaM AraMbhasamAraMbheNaM vittiM kappemANIo akAmavaMbhacevAseNaM tAmeva paisejaM nnaaddkmNti| tAoNaM itthiyAo eyArUveNaM vihAreNaM viharamANIo bahUI vAsAI, sesaM taM ceva, jAva cauTTi vAsasahassADaM ThiI paNNattA ||suu0 11 // samArambhega anpena ArambhamamArambhega, vitti kApemANIo' vRtti kanpayatya --vRtti jIvikA kurnAgA ,aAmabrahmacaryavAsena-aAmAnA=nirjarAdhanapekSANA brahmacaryevAsastena 'tAmeva paisena' tAmeva patigayA-payA saha sevitA gAyA-patizagyA 'gAikkamati' nAtikrAmanti, parapuruSaparihAreNa sarvathA panivatadharmapAlikA ityartha , 'tAo Na itthiyAo eyAkhveNa vihAreNa viharamANIno' tA khala biya etadrUpega rihAreNa vihantya , 'vahUi vAsAi Auya pAleMti' vahanivagi AyuSya pAlyanti, pAlayivA, zeSa tadeva yAvat-atra yAvacchandeneda dRzyam kAlamAse kAla kRtyA'nyatameSa vyantarepu devalokeSu deva venopapAta prAptA bhavanti, tatra-devaloke tAsA anya samArabha se, aura anpa Arambha-samArabhase apanI AjIvikA calAtI hai, (akAma-vaMbhacera-bAseNaM tAmeva paDasejna NAikkamati) aura paravazatA me brahmacarya kA pAlana karatI huI apane pati kI gayyA kA ullaghana nahIM karatI he-pAtivratya dharma ke pAlana meM nirata rahA karatI haiM, isa prakAra jo striyA apane jIvana ko vyatIta karatI hai, (tAo Na itthiyAo eyA. sveNa vihAreNa viharamANIo bahui vAsAi Auya pAleMti) ve striyA isa prakAra kI apanI naitika pravRtti se yukta banI raha kara bahuta varSoM kI Ayu pAlatI hai, (sesa ta ceva) eva jara unakA marane kA avasara A jAtA hai taba ve usa avasara me mara kara anyatama vya samArabheNa appeNa ArabhasamArabheNa vittiM kApemANIo)tamA ma5 mA sathI, a5 camAra bhathI ane a85 Ara bhagnamAra bhayI pitAnI AjIvikA calAve che (akAmabaMbhaceravAseNa tAmeva paisejja NAikkamati) bhane 525zatAthI brahmacaryanuM pAlana karatI thakI pitAnA patinI zayyAnu ulaghana karatI nathIpativratya dharmanA pALanamAM nirata rahyA kare che A prakAre je strIe potAnA banane vyatIta 2 cha (tAo Na itthiyAo eyArUveNa vihAreNa viharamANIo yahUi vAsAi Auya pAleMti) ta sImA / prA2nI potAnI nati4 pravRtti 42tI 2hIne ghe| paramonI Ayu lAgave (sesa ta ce) tebhara tyAre temanA maravAne avasara Ave che tyAre te avasaramA mane bIjA vyatAnA Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 jiibni paMka-paritAviyAo vavagaya-khIra-dahiNavaNIya-sappi-tella. gula-loNa-maha-maja-masa-paricatta-kayA-hArAo appicchAo appAraMbhAo appapariggahAo appeNaM AraMbheNaM apeNaM samAsTa-jalla-malla-para-paritApitA asnAnakena snAnA'bhAvena hanunA svedajallamanlapake. -sveda = prasveda , jalla =zuSka prasveda , mala rajomAtra kaThinIbhUtam, pa, AdIbhUta raja', te paritApitA =klegitA -bhRtA ityartha , paragaya-sIra-dahi-NaraNIya-sappi-tela-gulaloNa-mahu-maja-masa-paricatta-kayA-hArAo' vyApagata-kSIra-dadhi-nAnIta-sapistaila-guDa-lavaNa-madhu-maya-mAsa-parityakta-kRtA''hArA -jyapagatAni kSIradarinavanItasapIpi yasmAt sa vyapagatakSIradadhinavanItasapi, tailaguDalavaNamadhumayamAsai parityakta , tata padadvayasya karmadhAraya , kSIrAdimAsaparyantarahita ityartha , tAdRza kRta -sepita AhAro yAmistAstathA, 'appicchAo' apecchA , 'appArabhAo' anpArambhA -anya Arambha -pRthitryAdhupamardanatryApArI yAsA tAstathA, 'appapariggahAo' alpaparigrahA -anpadhanadhAnyamAhA, 'appeNa ArabheNa appeNa samArabheNa appeNa AraMbhasamArabheNa' anpenA''rambheNa anpena pasInA se lathapatha rahA karatI hai, eva pazInA ke zuSka ho jAne se usa para baiThI huI dhUli, kAle kaThina maila ke rUpa meM pariNamita hokara unake zarIra ko malina banAye rahatI hai| (vavagaya-khIra-dahi-gavaNIya-sappi-tela-gula-loNa-maha-majja-masa-paricattakayA-dArAo) kitanIka aisI hotI haiM ki jo dUdha, dahI, makkhana, sarpi-dhuta, taila, guDa, namaka, madhu, madya, eva mAsa se varjita AhAra kiyA karatI haiM, (appicchAo) aura jinakI icchAe~ svabhAvata alpa huA karatI hai, (appArabhAo appapariggahAo appeNa AraMbheNaM appeNa samArabhega appeNa ArabhasamArabheNa vitti kappemANIo) ghe alpaArabha se, paritAviyAo) usI kI hAya cha 12 snAna ne 42pAthI pasInAthI lathapatha rahyA kare che, temaja pagane sukAI javAthI tenA para uDIne paDelI dhULa kALA ane kaThaNa melanA rUpe pariNAma pAmIne temanA zarIrane malina manAvyA 42 che (vaya-khIra-dahi-NavaNIya-sappi-tella-gula-loNa-mahumaja-masa-paricatta-kayA-hArAo) usI pI hAya che 2 dUdha, dahI, bhAmarA, sami-dhI, tesa, mANa, bhI, bhaya, madha, tamana bhAsathI panita sAra vyA 42 cha, (appicchAo) bhane bhanI chAyI palAyI ner 26 // 42 cha (apArabhAo apapariggahAo appeNa ArabheNa appeNa Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyppinnii-ttii| sa 16 dadvitIyAdi manuSyopapAtaviSaye gautamaprazna 529 goyamA govbaDayA gihidhammA dhammacitagA aviruddha-viruddha-vuDDhapaDyAgi daka ca samama bhonanaM yeyA te dakramamamA , 'dagaekkArasamA' DhakAdagA -oDhanAdIni dagadravyAgi dakancaikAdaza pUragAya bhogne yepA te TakaikAdayA , 'goyamA' gautamA - vRpama puraskRya takrIDA dadhivA ye'na yAcanta, tena ca jIvana nivAiyanti ta iyartha / 'govvaDayA' gotranikA gobatamasti yepA te gotranikA . te hi goSu prAmAnirgacchantIpu nirgacchanti, carantISu canti, pipantIpu piranti, AyAntIpu AyAnti, gayAnAmu ca zegte, uktaJca "gAvIhiM sama niggamapavesasayaNAsaNADa paphareMti / bhujati jahA gAvI tirikkhavAsa vihAvitA // 1 // " tathA sAtavA pAnI ho, (dagaekAnsamA) dasa dravya dAla bhAta Adi anya ho, eva 11 vA pAnI ho, (goyamA) tathA jo baila ko Age kara ke janatA ko umakI krIDA dimbAkara usase anna kI yAcanA kara apanA jIvana nirvAha karane vAle ho, (gotratikA) 'protratI hoM, (gihi (1) govatI puspa, jaba gAneM gAna se bAhara nikalatI hai taba apane ghara se bAhara nikalate hai, jara ve caratI hai taba ve bhojana karate haiM, jaba ve pAnI pItI haiM tana hI ye pAnI pIte hai / jaba ye ghara AtI hai tana yebhI apane ghara Ate hai / aura jaba ye sotI haiM taba ye mI so jAte haiN| "gAvIhiM sama niggamapavesasayaNAsaNAi pakareMti / bhujati jahA gAvI tiriksavAma vihAvitA // 1 // (dagamattamA) cha dravya (mana)-yAmAhANa sAhitya tathA sAtamu pArI ya, (dagaekArasamA) 6za dravya-haNa lAta mAhisanna DAya tebhara 11 bhu paae| DAya, (goyamA) tathA re hone mAga sApIna boDIne tanI 4Isa dekhADIne temanI pAsethI ana mAgI pitAnuM jIvana nirvAha karavAvALA hAya, (gotratikA) ginatI hAya, (gihidhammA) gRhastha dhabhane 4cyA 24 (1) gotrI puruSa, jyAre gA gAmathI bahAra nIkaLe che tyAre pitAnA gherathI bahAra nIkaLe che tyAre teo care che tyAre te bhajana kare che, tyAre teo pANI pIe che tyAre ja te pANI pIe che jyAre teo ghera Ave che tyAre te paNa ghera Ave che, ane jyAre teo suve che tyAre te paNa suI jAya che " gAvIhiM sama nimApavemasayaNAsaNAi pakareMti / bhujati jahA gAvI tiriksavAsa vihAvitA" // 1 // Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - bhopapAtikako __ mUlam se je ime gAmAgara jAva sannivesesu maNuyA bhavaMti, taM jahA-dagaviiyA dagataDayA dagasattamA dagaekkArasamA gatistAsA sthitistAsAmupapAta pranama , tAsA salu he bhadanta / devaca prAmAnA kiyanta kAla sthiti prajAptA / iti prazna bhagavAnAra-gAyamA!' ha gautama ! iti / 'causahi vAsasahassAi ThiI paNNatA' catu paSTiM varSasahasrANi sthiti prajatA // sU0 11 // TIkA-'se je ime' ityAdi / 'se je ime' atha ya ime IdRzA , 'gAmAgarajAva sannivesesa maNuyA bhavati' prAmA''kara yAvat sannivezeSu-prAmA''kara-nagara-nigamarAjadhAnI-kheTa-karvaTa-paTTana-maDamba-droNamukhA-''zrama-manAdha-sanivezeSu prAgyArayAta svarUpeSu manujA bhavanti, 'ta jahA' tadyathA-'dagaDiyA' dakadvitIyA--odanApekSayA dakamudaka dvitIya bhojane yeSA te dadvitIyA , 'dagataiyA' dakatRtIyA-odanamUparUpadravyadvayA'pekSayA dakam-udaka tRtIya yeSA te daphatRtIyA, 'dagasattamA dakasaptamA -odanAdIna ntaroM ke devaloka me devatA kI paryAya se utpanna hotI hai| yahIM para unakI gati, vahIM para unakI sthiti eva vahIM para unakA upapAna hotA hai| he bhadanta ! vahA~ para unakI sthiti kitanI hai ? he gautama / (causaddhi vAsasahassAI ThiI paNNatA) vahA unakI sthiti 64 hajAra varSa kI hai // sU0 11 // 'se je ime gAmAgara jAva' ityaadi| (se je ime gAmAgara jAva sannivemesu maNuyA bhavati) ye jo ina grAma Akara Adi pUrvokta sthAnoM meM isa prakAra ke manuSya hote hai, (ta jahA) jaise ki (dagaviiyA) jinake AhAra meM anna eva dvitIya pAnI ye do hI dravya ho, (dagataiyA) anna-cAvala, dAla eva tRtIya pAnI ye tIna dravya hoM, (dagasattamA) chaha dravya anna-cAvala-dAla Adi hA~ devalokamAM devatAnI paryAyathI utpanna thAya che ahI ja temanI gati, ahI ja temanI sthiti temaja ahI ja temano upapAta thAya che he bhadanta tyA tamanI sthiti sI hoya cha 17 gautama! (causadi vAsasahassAi ThiI paNNatA) tyA tabhanI sthiti 64 vyAsa 12 12sanI cha (sU0 11) se je ime gAmagara jAva' tyA (se je ime gAmagara jAya sannivesesumaNuyA bhavaMti) 2-yA yA gAbha, mA42 mAha 652 49mA 2thAnAmA 40 mare bhanuSya thAya cha, (ta jahA) : (viiyA) renA mAramA sanna temAla bhI pAe yame dravya--pahAtha DAya, (dagataiyA) sanna-yAmA , temana zrItu pAnI ra dravya khoya, Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpayapiNI TIkA sU 12 ekadvitIyAdimanuSyopapAtaviSaye gautamaprazna 531 phANiyaM mahaM majja maMsaM. No aNNatva ekkAe sarisavavigaIe, teNaM maNuyA appicchA, ta ceva savvaM, NavaraM caurAsII vAsasahassAI ThiI paNNattA // sU0 12 // tA imA nAgmavinaya praya'nta-'ta jahA' tayathA-'vIra dahi NavaNIya sappi tella phANiya maha majja mAsa' aura dapi navanIta mapi tela phAgina mA madha mAmama-tatranavanIta= makvana' iti pramiddha, phANita-guDa , anyAni pramidAni, AhetuM na kapante dRtya vaya / 'yo aNNatya ekAe sarisaravigae' no anyaukanyA mArSapavikRte - mArpapatailarUpAmekA vikRti varjayikA anyA uktA vikRnayo na ka pante'bhyanahartumiti zepa / 'te Na maNuyA appinchA te pala manujA apecchA , 'sema ta ceva' zeSa tadeva avaziSTa mA pUrvapadeva bodhyama / 'Navara' napara=vizeSastu-'caurAsIDa vAsamahamsAra ThiI paNNattA' catuggIti varpamahasrANi sthiti prajAtA-yantareSu devavenopanAnA tepA tanAvasthAna catuggItiparpasahasrANi yAvana / / mR0 12 // gaya) mAne yogya nahIM haiN| ve vikRtiyA ye hai-(vIra dahi NavaNIya sapi tela phANiya ma9 mana mAsa) sIra, dadhi, navanIta, sarpi, tala, phANita, madhu, madya, eva mAma / guTa kA nAma phANita hai / navanIta nAma makyana kA hai / (No aNNatya ekAga sarisabavigardae) eka mammoM ke tailampa vikRti kA parihAra nahA batalAyA gayA hai / naparamampa vikRti kA parihAra phagna vAle vyakti mAsA kA taila gyA sakate hai / (te Na maNuyA appinchA, ta ceva manca, Navara caurAmIha vAsasahasmAi ThiI paNNattA) ye manuSya apaicchAparAThe hote hai| apaziSTa mamasta pUrva kI taraha yahA jAna lanA cAhiye / vizeSatA nayI te vitiyo / cha-(khIra dahiM NaraNIya sapi tella phANiya mahu mana mAma) kSIra (64), DI, navanIta, mapi-(dhata), tesa, pita, madha, madha, temaja mAya nAma kANita che navanIta eTale bhAmadhu (No aNNatya ekAe magmiAnigaIe) 4 sapanA tesa35 vi. tinA parihAra nathI batAvyo navasarUpa vikRtine parihAra karavAvALA mANasa bharamapanu ta mA che (te Na maNuyA agpicchA, ta cetra maJca, paracaugamIDa pAmamahammAi ThiI paNNattA) mA mnussy| bhaEY-Seatml ya che bAkInuM badhu pUrva tathA pramANe levuM joIe vizeSamAM vizeSatA Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papAtika sAvaga-ppabhitayo, tesiMNa maNuyANaM No kappaMti imAo nava rasavigaIo AhAretae, taM jahA - khIraM dahiM NavaNIyaM sappi telaM chAyA - gobhi sama nirgamayanAzanAdi prakurvanti / 530 bhuta yathA gAvastiryagvAma vibhAvayanta // 1 // iti / 'giridhammA' gRhidharmA - 'gRhasthadharma eva zreyaskara - iti mayA dAnAndharmArAdhakA 'dhammacitamA' dharmacintakA = dharmazAkhapAThakA, 'aniruddha - viruddha guDDhasAvagato' anirudra-niruddha vRddhazrAvaka - prabhRtaya, aniruddhA vainayikA, ukta---- "aviruddha area, vAINa parAe bhattIe / - ppabhi " jaha vesiyAyaNasuo, eva anne vi nAyavvA // 1 // vinayakaro, devAdAnA parayA bhaktyA / chAyA ani yathA vaizyAyanasuta, evamanye'pi jJAtavyA // 1 // iti / viruddhA = abhiyAnAdina, AtmAdyanabhyupagamena bAhyAbhyantaraviruddhatvAt vRddhazrAbakA =nAhmagA, ete prabhRtirAniryeSA te tathA / 'tesiM Na maNuyAga No pati mAo natra rasaIo AhAresae' tethA sala manujAnA no kampante imAnana rasavikRtIrAhartum, dhammA) gRhastha dharma ko zreyaskara mAnakara dAnAdika dharma ke ArAdhaka ho, (dhammaciMtagA) dharmazAstra ke pAThaka haoN, (aniruddha-viruddha buDDhasAvaga-pabhitayo ) 'aviruddha-cainayika ho, viruddha - akriyAvAdI ho- AmAdika padArthA ke nahIM mAnane se bAhya evaM Abhyantara kriyAoM ke nirodhA ho vRdrazrAvaka hA nAhmaNa ho - ityaadi| (tesiMNa maNuyAga nokapati imAo nava rasavigaIo AhArettae) ina samasta janoM ko ye navarasa vikRtiyA ( nau vi (1) aniruddha niyakaro devAINa parAe bhattAe / jaha vesiyAyaNasuo evaM anne vinAyavvA // 1 // sAnIne hAna sahida dharmanA ArAdha hoya, (dhammaciMtagA ) dharmazAkhanA cAha karanArA hoya, ( avirudva - viruddha - vuDDhasAvaga - ppabhitayo ) aviruddh-vainyika hAya viruddha-akriyAvAdI hoya-AtmA-Ardika padArthone na mAnavAthI khAdya temaja abhyantara kriyAonA virodhI hoya, vRdghazrAvaka hAya-brAhmaNa hAya-hatyAhi ( tesiM NaM maNuyANa No kappati imAo nava rasavigaIo AhAretae) yA samasta soDIne se navarasavibhUtiyoM (nau vigayo) jAvA yogya (1) aviruddho vijayakaro devAINa parAe bhattIe / jaha vesiyAyaNamuo evaM anne vi nAyavvA // 1 // Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ___ poSadhaSiNo TokA sa 13 ghAnaprasthAdInAmupapAtaviSaye gautamaprazna 533 dakSiNakUlagA uttarakUlagA saMkhadhamagA kUladhamagA migaluddhagA hatthitAvasA uddaDagA disApokkhiNo vaktavAsiNo vilavAsiyo eva ye kSaNa tiSThanti te, 'sapakvAlagA' prakSAlakA -ye mRttikAdidharSaNapUrvakamaGgAni prakSAlayanti te saprakSAlakA , 'dakSiNakUlagA' rakSiNamUlakA -ye gaGgAyA pUrvAbhimugragamanazIlAyA dakSiNataTa Nva vasanti te, 'uttarakalagA' uttarakRlakA -uttarataTa eva ye vasanti te, 'sagvadhamagA' zavamAyakA yAvavAdakA -gahva vAdayitvA ye bhujate te ityartha , 'kaladhamagA' kulamAyakA -ye kRle sthitvA zanda kRvA bhuJjate te, miyaluddhagA' mRgalundhakA -vyAdhananmRgamAmajIvina , ' hatthitAvasA' hastitApasA -ye hastina mArayitA tenaiva bahukAla bhojanato yApayanti te, 'uddaDagA' uddaNDakA -ut-Urca daNDA yepA te udaNDakA , daNDamUrca kRtvA ye saJcaranti te ityartha , 'disApokkhiNo' dizAprokSiNa =udakena diza prodaya ye phalapuppAdi samucinvanti te, 'vakavAsiNo' valkavAsasa -valkAni-naravaca eva vAsAsi yeSA te tathA, 'dilavAsiNo' nilavAsina = dumakA lagAkara snAna karanevAle, (nimajnagA) pAnI meM kucha dera taka Dabakara snAna karane vAle, (saparakhAlagA) miTTI Adi se aga ko gharpaNa kara snAna karane vAle, (dakSiNakalagA) gagA ke dakSiNa taTa para vasane vAle, (uttarakUlagA) gagA ke uttara naTa para vasane vAle, (sasapamagA) zasoM ko bajAphara bhojana karane vAle, (kaladhamagA) nadI ke taTa para baiTha kara zanda kara ke bhojana karane vAle, (miyaluddhagA) vyAdhokI taraha mRga ke mAsa ko sAne vAle, (hatthitAvasA) hAthI ko mArakara usake mAsa kA bhojana karane vAle, (uddaDagA) TaDe ko UcA karake phirane vAle, (disApokkhiNo) dizAoM ko jala se siMcana karane vAla, (vakamAsigo) vRkSA ko chAla ko pahirane vAle, (vilavAsiNo) bhUmigRha me nivAsa snAna 421tNA, (nimajjagA) pAzImA thoDIvAra sudhI DUmIne snAna 42vAvANA, (saMpaksAlagA) mATI mA 5 sagane ghasIne snAna 42vA vANA, (daksiNa. kalagA) gagAna kSiya taTa 52 1savApANA, (uttarakUlagA) gAnA uttara taTa para basavAvANA, (sasadhamagA) zapaDIne sana 2vApA, (phUladhamagA) nAnA taTa 652 amIna 06 4ratA 42tI (mAsatA mAsa) logana pAvA, (miyalu dvagA) zizinI peThe bhuganu bhAsa mAvA, (hatthitAsA) hAthIne bhAganatenA bhAnu bhopana 21AvA, (uddaDagA) 3Ane Ayo 41 52pApA, (disApoksiNo) hizAmAmA pANI chAvA vANA, (vakanAsiNo) vRkSanI chAva paDeravA pANA, (limAsiNo) bhUbhiDamA Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikako mUlam---se je ime gaMgAkUlagA vANapatthA tAvasA bhavaMti, taM jahA-hottiyA pottiyA kottiyA japaNaI saDDhaI thAlaI huMvaudyA daMtukkhaliyA ummajagA saMmajjagA nimajjagA sapakkhAlagA TIkA-~'se je ime' ityAdi / 'se je ime' aba ye ime 'gagAkUlagA' gaGgA kUlakA gaGgAtaTAzritA 'pANapatyA' vAnaprasthA =dhAnaprasthAzramavartina 'tAvasA bhavati' tApasAbhavanti ta jahA' tadyathA-'hottiyA' hotrikA =AgnihorikA , 'potiyA' potrikA - vastradhArakA , 'kottiyA' kautrikA =bhUmizAyina , 'aNNaI yajJakinA-yajJakArakA , saDDhaI' zrAddhakina =zrAddhakArakA 'thAlaI' sthAlakina =bhojanapAtradhArakA ,'huvauTThA' kuNDikAdhAriNA ,'huvauTThA' iti dezIya zabda , 'dakkhiliyA' dantoddhakhalikA =phalabhojina , 'umma jagA' unmajakA -unmajanamAneNa-jalopari taraNamAreNa ye snAnti te, 'sammajagA' sama jjakA unmajanasyaivAisakRt karaNena ye snAnti te, 'nimajjagA' nimanjakA -snAnAtha nimagnA sirpha yahA itanI hI hai ki aise jIva jo vyantara devoM me utpanna hote hai unakI vahA sthiti caurAsI hajAra varSa kI batalAI gaI hai / / sa 12 // 'se je ime' ityAdi (se je ime) jo ye (gaMgAkalagA vaNapatthA tAvasA bhavati) gagA ke taTa para rahanevAle vAnaprastha tApasa hai, jaise (hottiyA) Agnihotrika, (potiyA) potrika vastradhAraka, (kottiyA) kautrika-bhUmizAyI bhUmi para sone vAle, (jaNNaI) yajJakAraka (saDDhaI) zrAddhakAraka, (thAlaI) bhojanapAnadhAraka, (huvauTThA) muNDikAdhArI, (datukkhaliyA) phalabhojI, (ummajjagA) eka bAra pAnI meM DubakI lagAkara snAna karane vAle, (sammajagA) bAra bAra mAtra ahI eTalIja che ke jIva je vantara devomAM utpanna thAya che tenI tyA sthiti coryAsI hajAra varasanI batAvavAmAM AvI che (sU 12) 'se je ime' chatyAha (se je ime) 2 mA (gagAkUlagA vANapatthA tAvasA bhavati) gAnA taTa 52 psnaa| pAnaprastha tApasa khAya cha, revA (hottiyA) mAnihAtri4, potiyA) patri-sadhA24, (kottiyA) Thautri-bhUbhizAyI-bhUmi 52 suvA pANA, (jaNNaI) ya124, (saDDhaI) zrAddhA24, (thAlaI) mAnapAtradhA24, (havaudA) adhiArI, (datussaliyA) salA, (ummajjagA) savAra pAlImA umar3I bhArIna snAna 4211, (sammajjagA) pArapAra humaThI mArIne Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNI TIkA sR 13 vAnaprasthAdInAmupapAtaviSaye gautama prazna 535 parisaDiya - kaMda-mUla-taya- patta - puppha-phalAhArA jalA- bhiseyakaThiNa - gAyabhUyA AyAvaNAhi paMcaggitAvehi igAlasolliyaM kaMDusolliyaM piva appANaM karemANA vahUDaM vAsAiM pariyAgaM pAuNaMti, pAuNittA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNa jor3a bhuJjate kandamUlapacAmapi tathAvidhAnAmevopayoga kurvate te, ' jalAbhiseya - kaThiNa - gAyabhUyA' jalAbhiSeka - kaThina - gAna-bhUtA jalAbhiSekeNa kaThina yad gAtra tat prAptA ye tathA, 'hiM' AtapanAbhi - pragvararanikarA''sevanAbhi, ' pacaggitAvehiM ' paJcAgnitAyai catasRSu dikSu prajvAlitadhaturbhiragnibhi uparibhAge sUryakiraNapazcamairye tApAstai, 'ugAlasolliya ' aGkArapatyam - prAkRte-' pac' dhAto sthAne 'solla' Adego bhavati / aGgArairnirdhUma-baladanalapiNDairiva pakvam ' kaDusolliya ' kandupakvam - kandu caNakAdibharjanapAna, tatra pakvam, 'appANa karemANA ' AmAna zarIra kurvANA, 'vahUI vAsAi pariyAga pAuNati' bahani varSANi paryAya = vAnaprasthaparyAya pAlayanti, pAlayitvA, gire hue yA kisI ke dvArA lAye gaye kada, mUla, tvak, patra, puSpa eva phaloM kA AhAra karane vAle, (jalAbhiseya-kaThiNa - gAya bhUyA) jalAbhiSeka karane se jinakA zarIra kaThina ho gayA hai aise, (AyAvaNAhi pacaggitAvehiM igAlasolliya kaDusolliya pitra appANa karemANA ) tathA AtApanA - prakhara sUrya kI kiraNoM ke sevana se, pacAgni ke nAca baiThakara tApoM ke sahana karane se agAra me pakva hue jaise eva bhADa meM bhRje hue jaise apane sarIra ko karane vAle ye vAnaprastha tApasa jana (bahUI bAsAi pariyAga pAuNati) bahuta varSa paryanta vAnaprastha tApasa kI paryAya kA pAlana karate hue ( kAlamAse kAla kiccA) sAvI ApekSA cha, bhUla, chAtra, patra, puSya, tebhanna jano AhAra khAvAlA, (jalAbhiseya - kaDhiNa- gAya-bhUyA) sano aliSe 42vAthI lenA zarIra uThaNu tha gayA hoya sevA, (AyAvaNAhiM pacaggitAvehiM igAlasolliya kaDusolliya piva appANa karemANA) tathA AtApanA-prakhara sUryanA kiraNAnA sevanathI, pacA gninA vacce besIne tApa sahana karavAthI, agAramA pakAvela hoya tevA temaja hADalAmA bhUjela jevA peAtAnA zarIrane karI nAkhavAvALA te vAnaprsth tApasanna (tapabhvI ) ( bahUi vAsAi pariyAga pAuNati) dhathA parabho sudhI pAnaprantha tApasanI paryAyanu cAsana DaratA 42tA (kAlamAse kAla kiccA) Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikamare jalavAsiNo rukkhamUliyA aMdhubharikhaNovAubhakkhiNo sevAlabhakkhiNomUlAhArA kaMdAhArA tayAhArA pattAhArApupphAhArAvIyAhArA bhUmigRhayAsina , 'jalapAsiNo' jalapAsina -ye jale praviSTA va niyamati te, 'rukhamUliyA' vRkSamUlakA--taratale ye nivasati te, 'anubhakviNo ' ambubhakSiNa = jalAhArakAriNa , 'vAubhakviNo' vAyubhakSiNa =paranAhArA , 'sevAlabhakviNo' zaivAlabhakSiNa -zaivAla-jalalatA bhakSanti tacchIlA -jaloparisthitaritavanaspativizepabhojina ityartha , 'mUlAhArA' mUlAhArA -mUlAni Ahanti talIlA 'dAhArA' kA''dhArA = sUraNAdika dakSiNa , ' tayAhArA' vagAhArA =nimbAdizvabhakSiNa , 'pattAhArA trAs'hArA =bilvAdipatrabhakSiNa , 'pupphAhArA' puppA''hArA =kundazobhAJjanAdipuga gi, 'vIyAhArA' vIjA''hArA -kUSmANDAdinIjabhojina , 'parisaDiya-kaDha-mUla-tayapatta-puSpha-phalA-hArA' parizaTita-kanda-mUla-svara-para-puSpa-phalA-''hArA - parizaTita kenacidAnIta svaya patita ca parigaTitam , tAdRza kanTamUla varUpanapuppaphalam Aharanti tacchIlA -kena cit AnItAni tarubhya svaya patitAni vA patrapuppaphalAnyeva karane vAle, (jalavAsiNo) jala meM khaDe rahane vAle, (rukkhamUliyA) vRkSa ke nIce nivAsa karane vAle, (abubhakkhiNo) mAna jala kA AhAra karane vAle, (vAubhakkhiNo) mAtra vAyu kA hI AhAra karane vAle, (sevAlabhakkhiNo) mAna zaivAlakA hI AhAra karane vAle, (mUlAhArA) mAtra mUla kA hI AhAra karane vAle, (kadAhArA) sUraNAdika kadoM kA AhAra karane vAle, (tayAhArA) tvak-alakA AhAra karane vAle, (pattAhArA) bilva Adi ke pattoM kA AhAra karane vAle, (pupphAhArA) puSpoM kA AhAra karane vAle, (parisaDiyakada-mUla-taya-patta-puppha-phalA-hArA) toDa kara yA svaya lAye hue nahIM, kintu svaya nivAsa 42vAvA, (jalapAsiNo) sabhA lA 29vApaNA, (ruksamUliyA) vRkSanI nIya nivAsa 42pApA, (abubhaksiNo) bhAtra pANInA mADAra 42. pApA, (vAubhaksiNo) bhAtra vAyunAza mAhA2 42pApA, (sevAlabhakmiNo) / bhAta zaivAnA mADAra 72pApA, (mUlAhArA) mAtra bhuujn| 1 mAhAra 42vAvA, (kadAhArA) sU2 mA no mADA2 42vAvA, (tayahArA) va chAsanA mAhA2 42vAvANA, pittAhArA) mAsI mAha pAnI mA 2 42vA am, (pupphAhArA) mukhyAne mAhA2 42vApA, (sIyAhArA) mA mAhinA pInAmAhAra 421, (parisaDiya-kada-mUla-taya-patta-puSpha phalAhArA) taDIna athavA pote lAvela na hoya paraMtu potAnI meLe paDI gayelA a koIe Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TokA 14 prayanita zramaNopapAtaviSaye gautamaprazna bhavaMti taM jahA- kaMdappiyA kukkur3ayA mohariyA gIyarasppiyA nacaNasIlA, te NaM eeNaM vihAreNaM viharamANA bahUI vAsAI sAmaNNapariyAyaM pAuNaMti, pAuNittA tassa ThANassa aNAsemu panyA samaNA bhavaMti ' yAvasannivezeSu pratrajitA zramaNA bhavanti, 'taM jahA ' tadyathA - ' kaMdappiyA' kAndarpikA -hAsyakArakA bhANDAdaya, 4 kukkudayA ' kaukucikA kukucena=kukhitaceSTayA carantIti kaukucikA ye ca bhrU nayanavadanakaracaraNA''dribhibhaNDA iva tathA ceSTante yathA svayamahasanta eva parAna hAsayanti te / ' mohariyA ' maukharikA =vAcAlA --nAnAvidhA'sambadvabhASiNa iyartha / 'gIya-raha- piyA' gItarati - priyA - gItena yA rati koDA sA priyA yeSA te tathA, 'nacaNasIlA ' nartanazIlA 'te eeNa vihAreNaM viramANA ' te khalu etena vihAreNa viharanta - uktamAcaraNamAcarata, 'bahUi vAsADa sAmaNNapariyAyaM pAuNati' bahUni varSANi zrAmaNyaparyAya = cAritraparyAya pAlayanti, ' pAuNittA ' pAlayivA ' tassa ThANassa , tasya sthAnasya = 537 samaNA) pratrajita zramaNa hote haiM, (ta jahA) jaise- (kadappiyA kukkuDayA mohariyA gIyaraippiyA) kADhapiMka - hAsyakAraka bhADa Adi, kaukucika -, nayana, vadana, kara eva caraNa AdikoM se kusita ceSTAe~ karake bhADoM kI taraha svaya na ha~sakara dUsaroM ko ha~sAne vAle, gItapUrvaka krIDA ko adhika pasaMda karane vAle, (naccaNasIlA ) nRtya karane ke svabhAva cAle, ye saba (eeNa vihAreNa viharamANA bahUDa vAsAi sAmaNNapariyAya pAuNati ) apane 2 pada ke anusAra ukta AcaraNa ko AcaraNa karate hue bahuta varSoMtaka zramaNaparyAya ko pAlate haiM, (pANittA tassa ThANassa aNAloiya- apaDikkatA kAlamAse kAla samaNA) prati zrabha thAya che, (ta jahA ) nevA (kadappiyA kukkuiyA mohariyA gIya- rai-piyA) aharSi4 - hAsyA24 (lavAyA) yAhi, DImuthi -, nayana, vadana, kara temaja paga Adi vaDe kutsita ceSTAe karI bhavaiyAnI peThe svayaM (cole) na hasatA mIlane isAvavAvAjA, bhaumari-ane ahAranA, asa - zraddha asAtha zvAvAjA, gItayukta DIDAne vadhAre pasaravAvAjA, (naccaNasIlA ) nRtya 4ravAnA svabhAvavAjA, yA madhA ( eeNa vihAreNa viharamANA bahUI vAsAi sAmaNNapariyAya pAuNati) pota ghotAnA yaha prabhAta saayrjune AcaratA AcaratA ghaNA varasA sudhI zramaNa-paryAyane pALe ( pAuNicA tassa ThANassa aNAloiya - apaDikkatA kAlamAse kAla kiccA uskoseNa Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - ---- - - - - - - - aupapAtikavare siesu devesu devattAe uvavattAro bhavaMti / paliovama vAsasahassamabhahiyaM tthiii| ArAhagA 1 No iNahe smjhe| sesaM taM ceva // sU0 13 // mUlam se je ime jAva sannivesesu pavvaiyA samaNA 'kAlamAse kAla kicA' kAlamAse kAla kRtyA 'ukoseNa joDasiemu devemu devattAe uvavattAro bhavati ' utkrozena jyotipikeSu deveSu deva venopapattAro bhAnti, 'paliovama vAsasayasahassamanbhahiya ThiI' panyApama varSazatasahasrAbhyadhika sthiti -- varSazatasahasrANi abhyadhikAni yana tat-varSazatasahasrAbhyadhikam ekalakSavarSAdhika panyopama sthiti prajapteti / ziSya pRcchati-ete jyotipikA devA 'ArAhagA?' ArAdhakA = paralokasyArAdhakA bhavanti kim ?, uttaramAha-'No iNaDhe samaTe' nA'yamartha samartha =magata , paralokasyArAdhakA na bhavanti / asyArthastu-ayottarArdai'STame sUtre vyAkhyAta // sU0 13 // TIkA-'se je ime' ityAdi / 'se je ime' atha ya ime 'jAva sanivemaraNa ke avasara me mRtyu ke vazavartA ho, (ukkoseNa joisiema devesu devattAe upavattAro bhavati) utkRSTa rUpa se jyotiSI devoM me devarUpa se utpanna ho jAte haiN| (pali ovama bAsasayasahassamabhahiya ThiI) vahA para unakI sthiti 1 lAsa varSa adhika eka panyapramANa hotI hai / gautama pUchate hai-he nAtha / (ArAhagA) ye paraloka ke ArAdhaka hote hai yA nahIM ? uttara-(No iNaTe samajhe) ye paraloka ke ArAdhaka nahIM hote hai / / sU 13 // se je ime jAva' ityAdi (se je ime) jo ye (jAva sanivesesu) grAma nagara Adi sthAnoM me (pavaiyA 4Asa apasare 4 4zane (ukkoseNa joisiesu devesu devattAe uvavattAro bhavati) 35thI jyotiSI heyomA 13ce utpanna ya ya cha (paliovama vAsasayasahassamabhahiya ThiI) tyA tamanI sthiti sAma 12sa 52 4 58yaprabhAra Doya che gautama pUche cha hai hai nAtha ! (ArAhagA) tayA 52 // 4 // mArAdha lIya chanaDi ? ta2-(No iNadve samaDhe) tm| parAunA mArA para hotA nathI (sU 13) "se je ime jAva" tyAdi (se je ime) 2 (jAva sannivesesu) // nAmA sthAnamA (pavvaiyA Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyuSavaSiNI-TIkA sa 15 sAMkhpAdaya parigrAjakameza mUlam-se je ime jAva sannivesesu parivvAyagA bhavaMti, taM jahA-saMkhA jogI kAvilA bhiuvvA haMsA paramahaMsA TIkA-'se je ime' ityAdi / ' se je ime' atha ya ime IdRzA 'jAva sanivesesa' yAvat sannivezeSu, 'parivAyagA bhavati ' parivAjakA manyAsino bhavanti, 'ta jahA tapathA-'sakhA jogI kAvilA bhiuccA hasA paramahasA bahuudagA kuDivvayA kaNDaparicAyagA' sArayA yogina kApilA bhArgavA hasA paramahasA bahUdakA kuTIvratA kRSNaparivAjakA , tatra sAgyA sArayamatAnuyAyina , yogina -yogazcittavRttinirodha so'tyepA te yogina , kApila zAstra sAsya dvividham-sezvara nirIzvara c| tatra sezvara sAkhyaM bhagavadavatAra kapila praNItavAn , nirIzvara sAraya tu AnyavatAra kapila iti sAkhyazAstrAnuyAyina' iti vAcaspayAbhidhAnakoza / nirIzvarasArayamatAnuyAyina iti bhAva / 'miunyA' 'se je ime jAva' ityAdi / (se je ime) jo ye (jAva sannivesesa) grAma Akara Adise lekara saniveza taka ke sthAnoM meM (parivAyagA) 'parivrAjaka rahate hai, jaise (sakhA jogI kAvilA bhijavyA haMsA paramahaMsA) sAlya-sAkhyamatAnuyAyI sAdhu, yogI-cittavRttinirodharUpa yoga ko pAlana karane vAle sAdhu, kApila--nirIzvara sAkhyamatAnuyAyI sAdhu, (1) sAraya do prakAra ke hai-1 sezvarasAraya, 2 niriishvrsaakhy| sezvarasAkhyaizvara ko mAnatA hai / nirIzvara sAkhya Izvara ko nahIM mAnatA hai / vAcaspatyAbhidhAnakoSa meM aisA liyA hai ki bhagavadavatArasvarUpa kapilane IzvaravAdI sAkhya ko, eva AnyavatAraviziSTa usI kapilane nirIzvaravAdI sAraya ko racA hai| "se je ime jAva" VtyAdi (se je ime) reyA (jAva sannivesesu) ma 242 EiR sapane sanniva sudhIna thAnAmA (parinvAyagA) parimA44 2 cha, / (sasA jogI kAvilA bhiuvvA hasA paramahasA) sAmya-sAjyamatanA manuyAyI sAdhu, yogI-cittavRttinirodharUpa roganuM pAlana karavAvALA sAdhu, kapila-nirI 32 'sAmyamata anuyAyI sAdhu, mAsu pina 12, (haMsA) se (1) sAkhya be prakAranA che 1 sezvarasAkhya-2 nirIzvarasAkhya sezvarasAkhya Izvarane mAne che nirIzvarasAkhya Izvarane mAnatA nathI. vAcaspatyaabhidhAna keSamAM ema lakhyuM che ke bhagavAnanA avatArasvarUpa kapile IzvaravAdI sAkhyo temaja agni-avatAra-viziSTa teja kapile nirIzvaravAdI sAkhya racyuM che Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mopAtikamA loiya-apaDikatA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM sohamme kappe kaMdappiesu devesu devattAe uvavattAro bhavaMti, tarhi tesiM gaI, sesaM taM ceva, NavaraM paliovamaM vAsasayasahassamabhahiyaM ThiI ||suu0 14 // uktasya pApasthAnasya, 'aNAloiyaapaDikatA' anAlocitA'pratikAtA -anAlo citAzca te apratikAntA -gurUNA samIpe akRtA''locanakA ataeva dopAdanivRttA ityarthe / 'kAlamAse kAla kicA' kAlamAse kAla kRtyA, 'ukoseNa sohamme kappe kaMdappiesu devemu devattAe uvavattAro bhavati' upharpaNa saudharme kanpe kAndarpikeSuhAsyakrIDAkArakeSu deveSu devatvenopapattAro bhavanta, 'tahi tesiM gii| tatra teSA gati 'sesa ta ceva' zepa tadeva-pUrvoktameva bopyam / 'paliovama vAsasayasahassamanmahiya ThiI' palyopama varSazatasahasrA'bhyadhika sthiti -lakSavarSAdhika panyopama sthiti // sU0 14 // kicA ukkoseNa sohamme kappe kadappiema devesudevattAe uvavattAro bhavati) pAlana karate hue ata samaya ve apane ukta pApasthAnoM ko guru ke samIpa AlocanA nahIM karake unase nivRtta nahIM hote hai, isalie jaba ve kAla-avasara meM kAla karate hai, taba adhika se adhika saudharmakalpa meM jo hAsyakrIDAphAraka deva hai unameM devarUpa se utpanna hote haiN| (tarhi tesiM gaI sesaM ta ceva) vahIM para unakI gati Adi batalAI gaI hai| yahA para aura bhI jo kucha vaktavya hai vaha isI Agamake uttarArdha me AThaveM sUtra kI taraha samajha lenA caahiye| (paliovama vAsasayasahassamabhahiya ThiI) usa kalpa me unakI sthiti usa paryAya meM 1 lAkha varSa adhika 1 panya kI jAnanI cAhiye / / sU0 16 // , / / sohamme kappe kadappiesu devesu devattAe uvavattAro bhavati) pAsana 42tA 42tA a ta samaye teo potAnA ukta pApasthAnonI gurUnI pAse- AlocanA ne karavAthI tenAthI nivRtta thatA nathI tethI jyAre teo kAla avasare kAla kare che tyAre vadhAremAM vadhAre saudharma ka5mAM je hAsyakrIDAkAraka deva che tabhA 3 panna yAya cha (tahi tesiM gaI sesa ta ceva) tyAtabhanI gati Adi batAvavAmAM Avela che ahI bIju paNa je koI varNana che te A AgamanA uttarAIne AThamA sUtranI peThe samajI levuM joIe (jhiyama vAsasayasahassamabhahiya ThiI) se 465mA tamanI sthiti paryAyabhA 1 ma varasa uparAta 1 palyanI jANavI joIe (sU 14) - - Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSa varSiNI-TIkA sru 15 karNAdInA zIladhyAdInA parivrAjakAnAvarNanam 541 tattha khalu ime aTTakhattiyaparivvAyayA bhavaMti / taM jahA - sIlahI sasihAre naggaI bhaggaiti ya // videhe rAyA rAme valeti ya aTTame // sU0 15 // mUlam - teNaM parivvAyAriuveya-yajuvveya - sAmaveya parAsare / kaNhe dIvAyaNe cetra devagutte ya nArae / karNazra karakaNTaca amcaDazca parAgara / kRSNo dvaipAyanacaiva devaguptaca nArada / te'STau prANaparitrAjakA / ' tattha khalu ime aTTha khattiyaparivvAyagA bhavati ' tatra khaccime'STau kSatriyaparivAjakA bhavanti, 'ta jahA ' tadyathA - ' sIlahI sasihAre naggaI bhaggati y| videhe rAyA rAmebaleti ya bhaTTame / ' gIlI zazidhAro nagnako bhagnaka iti ca / videho rAjA rAmo bala iti ca aSTama / ete SoDaza parivAjakA lokato jJeyA // sR0 15 // TIkA -' te Na parivvAyA' ityAdi / ' te Na parivvAyA' te khallu paritrAyagA bhavati ) Na kI jAti ke parivAjaka hote haiM - ( ta jahA ) so jaise ( kaNNe ya karakaDe ya avaDe ya parAsare / kaNhe dIvAyaNe ceva, devagutte ya nArae ) 1 karNa, 2 karakaDa, 3 akTa, 4 pArAsara, 5 kRSNa, 6 dvaipAyana, 7 devagupta eva nArada / (tattha khalu ime aTTa khattiya parivvAyagA) tathA ye ATha kSatriya jAti ke parivrAjaka hote haiM, (ta jahA ) so jaise- (sIlahI sasihAre ya naggaI bhaggaI ti y| videhe rAyA rAme baleti ya aTTame ) zIladhI, zazidhAra, nagnaka, bhagnaka, videha, rAjA rAma aura bala // sU 15 // 'teNa parivvAyA riuveya' ityAdi / ( teNa parivvAyA) ye 16 sAdhu-parivrAjaka -ATha grAhmaNa jAti ke ATha kSatriya bvAyagA bhavati) brAhmaNunI latinA parimA thAya che, (ta jahA ) bha (kaNNe ya karakaDe ya aghaDe ya parAsare / kaNhe dIvAyaNe ceva, devagutte ya nArae) 1 49, 2 425 7, 3 ajaDa, 4 pArAsara, haipAyana, 7 hekgusa, te 8 nAraha ( tattha salu ime aTTha sattiyaparivvAyagA bhavati ) tathA mA kSatriyalatinA paritrA hoya ghe (ta jahA) nebha e (sIlahI sasihAre nagaI bhaggaiti ya | videhe rAyA rAme valeti ya aTThame ) 1 zIsadhI, 2 zazidhAra, 3 nagna, 4 lagnaDa, vidve, rAma, 7 rAma tathA 8 ma (sU 18) ? teNa parivvAyA riuveya' ityAhi ( neNa parivvAyA) mA 19 sAdhu-parivAra ATha brAhmaNa nati bhane Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 pAtikako bahuudagA kuDivvayA knnhprivvaaygaa| tattha khalu ime aha mAhaNaparivvAyagA bhavaMti, taM jahA-- kaNNe ya karakaMDe ya, aMbaDe ya praasre| kaNhe dIvAyaNe ceva, devagutte ya nArae // bhArgavA -bhRgurlokaprasiddha phapistadvarAjA bhArgavA / 'iMsA-hasA =parvatakuharapathyA''. zramA''rAmavAsino bhikSArtha ca grAma pravizanti / 'paramahasA' paramahasA, eteSu nadIpulinasamAgamapradezeSu vasanti maraNasamaye cIrakopInakuzAzca vyakyA prANAn parityajanti / 'bahuudagA' bahUdakA , ime tu grAma ekarAnikA, nagare paJcarAtrikA prAptabhogAzca bhuJjate iti / 'kuDibbayA' kuTIvratA =kuTIcarA , te ca kuTyA vartamAnA vyapagatakrodhalobhamohA ahavAra varjayanti / 'kaNDaparivvAyagA' kRSNaparibAjakA -parivrAjakavizeSA eva, nArAyaNabhaktikA iti kecit / 'tattha khalu ime aTTha mAiNaparivAyagA bhavati' tatra khallu ime'STau brAhmaNaparivAjakA bhavanti / 'ta jahA' tadyathA--'kaNNe ya karakaDe ya abaDe ya bhArgava-bhRgu Rpi ke cazaja (ziSya), hasa-parvatakI guphA, Azrama, devamandira tathA bagIcA Adi meM nivAsa karane vAle sAdhu, jo sirpha bhikSA ke liye hI grAma meM Ate hai, (paramahasA) nadI ke taTa para nagnarUpa meM rahane vAle sAdhu, jo maraNa kAla meM cIra, kaupIna aura kuzA ko tyAga kara maraNa karate haiN| (bahuudagA) eka rAta grAma meM pAca rAtataka nagara meM rahe tathA jo mile so khAveM aise bahUdaka sAdhu, (kuDibbayA) kuTIta-kuTIcara-krodha, lobha eva moha tathA ahakAra se rahita hokara parNakuTI meM rahane vAle, (kaNhaparivyAyagA) nArAyaNa ke bhakta parivAjaka-athavA kRSNa ke bhakta parivAjaka, (tatya) inameM (aTTha) ATha (ime) ye (maahnnparvatanI gupha, Azrama tathA bagIca AdimAM nivAsa karavAvALA sAdhu, je mAtra lakSa bhATe 4 AbhamA mA cha (paramahasA) nahIna de52 nana rUpamAM rahenArA sAdhu, je maraNakAlamAM cIra, kaupIna (lageTI) ane kuzAne tyAgarI' bhara pA che (bahuudagA) 4 rAta gAbhabhA, pAya rAta sudhI nAramA '2 tathA bhaNe te mAya vA paDU4 sAdhu, (kuDibbayA) 3ttiivrata kuTIcarodha, lobha temaja meha tathA "ahakArathI rahita thaIne parNa iTImA pApA, (kaNhaparivAyagA) nArAyazunA mata parimA14, ayapA 0 mata parikA, (tatya) mA (aTTa) mA (ime) 41 (mAhaNapari Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNI-TokA sa 16 pharNA zIlabhyA ca vedAdisaphalazAstrAbhijJatvam 543 sAmayaNe aNNesu ya vahasu vaMbhapaNaesu ya satthesu supariNiTTiyA yAvi hotthA // sU016 // __mUlam-te NaM parivvAyagA dANadhamma ca soyadhamma 'akSarasvarUpanirUpaka zAstra zikSA, tathAvidhasamAcAraprarUpaka zAstrameva kapastasmin , 'vAgaraNe' jyApharaNe gandagAne, 'ude' chandasi vRttapodhake zAstre, 'nirutte' nirukte= zabdArthanodhake, 'joDasAmayaNe' jyotipAmayane jyotizzAstre, 'aNNesu ya bahusu vabhaNNaesa ya satyema' anyeSu ca bahupu gAhmaNyeSu ca gAnepu-lAhmaNebhyo hitAni brAhmaNyAni-veDhavyAkhyArUpANi brAhmaNAdIni zAstrANi teSu ca bahupu zAstreSu, 'supariNiTThiyA yAvi hotthA' supariniSTitA =paripakvajJAnAcApi bhavanti // sU0 16 // TIkA-te Na parivyAyA' ityAdi / 'te Na parivAyA' te khala parivAjakA , 'dANadhamma ca soyadhamma ca tityAbhiseya ca' dAnadharmaM ca zaucadharmaM ca kappe vAgaraNe ude nirutte joDasAmayaNe aNNesu ya bahasu vabhaNNaemu ya satthesu mupariNiTThiyA yAvi hotthA)tathA gaNita ke viSaya me, zikSA-akSara ke svarUpa ko nirUpaNa karane vAle zAstra me, kalpa me, vyAkaraNa zAstra me, uda zAstra me, nirukta-zabdArthabodhaka zAstra me, eva jyotipa zAstra me aura bhA aneka bahuta se brAhmaNazAstroM me ye paripakva jJAnazAlI hAte hai / / sU 16 // / 'teNa paricAyagA' ityAdi / / (te Na pariyAyagA) ye samasta parivrAjaka (dANadhamma ca soyadhammaM ca) dAnadharma kI, zaucadharma kA, (titthAbhiseya ca) tIrthAbhiSeka kI (AghavemANA) janatA me tnaa2| DAya cha (sasANe simsAkappe vAgaraNe chade nirutte joisAmayaNe aNNesu ya bahasu babhaNNaesu ya satyesu supariNiTriyA yAvi hotthA) tathA gaNitanA vissyamA, zikSA-akSaranA svarUpane nirUpaNa karavAvALA zAstramA, ka5mA, vyAkaraNa zAstramAM, cheda zAstramA, nirukta-zabdArthabodhaka zAstramA, temaja jyotiSa zAstramAM ane bIjA paNa aneka brAhmaNa zAstromAM teo jJAnazAlI hoya che (sU.16) 'teNa parivvAyagA' tyAdi (te Na parivvAyagA) mA samasta parimA (dANadhamma ca soyadhamma ca) nayarmanI, zauyadhanI, (titthAbhiseya ca) tIrthamaliyana (AghavemANA) . Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikavAne ahavvaNaveya-itihAsapaMcamANaM nighaMTachaTANaM saMgovagANaM sarahassANaM cauNhaM vedANaM sAragA pAragA dhAragA saDaMgavI sahitaMtavisArayA, saMkhANe sikkhAkappe vAgaraNe chaMde nirutte joiparivAjakA -prAgvarNitA aSTau nAhmaNapagniAjakA , aSTau kSatriyapagiAjakA , te kIdRzA / anA''ha-'riuveya--yajuvveya-sAmaneya-ayaNaya-itihAsapacamANa' Rgvedayajurveda-sAmavedA'tharvavedetihAsapaJcamAnAm-gvedAdayazca vAro vedA , tathA itihAsa paJcamA yepA te itihAsapaJcamA teSAm , 'nighaTugyANa' nighaNTupaThAnAm-nighaNTurnAma koza paSTha =paTamyApUrako yeSA tepA 'sagovagANa' sAgopAgAnAm-aGgarapAGga sahitAnAm, 'sarahassANa' sarahasyAnA rahasyayuktAnAm , 'cauNDaM caturNAm, 'vedANa' vedAnAm, 'sAragA' sArakA =adhyApanadvAreNa pravartakA , athavA smArakA anyepA vismRtasya smAraNAt , 'pAragA' pAragA -mapUrNavedArthajAnapanta , 'dhAragA' dhArakA dhArayitu kSamA , 'saDagavI' paDaGgapida , 'sadvitatarisArayA paSTitantravizAradA -paSThitantra kapilasiddhAnta - tatra vizAradA =paNDitA , ' sakhANe' sarayAne gaNitaviSaye 'sikkhAkappe ' zikSAkalpejAti ke (riuveya-yajunveya-sAmaveya-ahabbaNaveya-itihAsapacamANa nighaTuTThANa sagovagANa sarahassANa cauNha vedANa) magveda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda, itihAsa,' nighaTu ina uha zAstroM ke tathA ina zAstroM ke aura bhI jitane aga aura upAga he unake eva rahasya sahita cAra vedoM ke (sAragA) pAThana dvArA pracAraka hote hai, thA dUsaroM ke liye ' vismRta hue ina ke smAraka hote hai (pAragA) svaya bhI ina saba zAstroM ke jJAtA hote hai, (dhAragA) ina sabakI dhAraNA vAle hote hai| isaliye ye (saDagavI) paDagavedavit kahe jAte hai| ye (sadritatavisArayA) paTitA-kapilazAstra ke bhI vettA hote hai, (sakhANe sikkhA mA kSatriya tinA (riuvegna-yajuveya-sAmaveya-ahavvaNaveya-itihAsa-pacamANa nighaTuchaTThANa sagovagANa sarahassANa cauNha vedANa) ye, yo , bhAbhava, atharvaveda, ItihAsa, nigha Tu A cha zAstronA, tathA A zAstronA bIjA 241 mane 6 che tamanA, 27syasahita yA2 vahAnA (saargaa)| paThana dvArA pracAraka hoya che, athavA bIjAne vismaraNa thayela hoya to temane yAda 4zanAsa ya cha, (pAragA) pote paNa te zAstrI bnaa| rAya cha, tathA tasA (dhAragA) mA madhAnI dhArApAsA DAya, tathA tasA (saDagavI) 19 vita 49vAya cha tamo (sadvitatavimArayA) paritatra-pitAnA para Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - pauSakSiNI TIkA sa 18 karNAdi zolabhyAdi parivAjakAnAmA cAravarNanam 545.. mulam-tesi NaM parivAyagANaM No-kappar3a, agaDaM-vA talAyaM-vA/naI-trA vArSi vA pukkhariNiM vA dIhiyaM vA guMjAliyaM zucaya =zudA 'muDasamAyArA' zucisamAcArA =sarvathA zuddhAcArA 'bhavittA' bhUvA 'abhiseya-jala-pUya-pANo' abhiSeka-jala-pUtA''ramAna --abhimantritajalai pUtA = pavitrA AtmAno yepAte tathA, 'avizveNa sagga gamissAmo' avighnena svarga gamiSyAma - asmAkaM svargagamana-niyamasti-ityartha // sU0 17 // TIkA-tesiMNA paricAyagANa' ityAdi / 'tesi , paricAyagANaM' tepA khala parivAjakAnAm, 'jo kappai agaDaM vA talAyaM vA nai vA vArSi vA pukkhariNiM vA dIDiya vA gujAliya vA sara vA sAgaraM vA ogAhittae no kalpate'vaTa vA, taDAga vA nadI vA vApoM yA puSkariNI vA dIrghikA vA gujAlikA vA sarA . hama zuci haiM aura hamArA AcAra-vicAra bhI zuci hai / isa taraha zuci hokara, abhimatrita jala se sarvathA AmA ko pavina kara hama loga vinA kisI vita ke svarga meM jAveMge hama logoM , ko svargaprAmi nidhi hai / mU 17 // 'tesi Na parivAyagANaM' ityAdi / (tesi Na parivAyagANa) ina parivAjako ko (No kappar3a) itanI bAteM kalpita nahIM hai-(agaDa vA talAya vA naha vA vArvi vA pukkhariNiM vA dIhiyaM kA gujAliya vA saraM vA sAgara vA ogAhittae) kUe meM praveza karanA, nAlAba meM praveza karanA, nadI meM praveza karanA, cAvaDI meM praveza karanA, puSkariNI meM praveza karanA, dIrghikA me praveza karanA, gujAlikA meM praveza karanA, sarovara meM praveza karanA, eva samudra meM praveza karanA / , pavitra che ane zuci chIe, ane amArA AcAravicAra paNa zuci che AvI rIte zuci thaIne, abhimatrita jalathI sarvathA AtmAne pavitra karIne ame keAI jAtanA viddha vinA svargamAM jazu-amane svarganI prApti, nibadha che (sa.17) / tesiM gaM parivAyagANa' tyAhi. tisiMNa parivvAyagANa) 25 parivAnI (jo kappai) mArI to akSaya nathA (agaDA vA talAya-yA nai vA vAviM vA puksariNiM nA dIhiya vA gujAliya vA sara vA sAgara vA ogAhittae) dUpAmA praveza 423, tApamA praveza karaze, tadImAM praveza kara, vAvamAM praveza karavo, puSkariNImAM praveza kara, dIdhiMkAmAM praveza kare, gu jAlikAmAM praveza kare, sarevaramAM praveza Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ca tisthAbhiseyaM ca AghavemANA papaNavemANA palvemANA viharati / jaM gaM amhaM kici asuI bhavai taM gaM udaeNa ya maTTiyAe ya pakvAliyaM suI bhavai / evaM khala amhe cokkhA cokkhAyArA suI suisamAyArA bhavittA amiseyajalapUyappANo aviggheNaM saggaM gmissaamo|| sU0 17 // tIrthAbhiSekaJca, 'AghavemANA' AyAnta kathayanta , 'paNNavemANA' prajJApayanta = bodhayanta , 'parUvemANA' prarUpayanta =upapattimi svasiddhAnta sthApayanto viharanti / 'jaNaM amha kiMci amuI bhavai yat sancasmAka kiJcidazuci bhavati, 'taNa udaeNa ya maTTiyAe ya pakvAliya muI bhavaitarAla udakena ca mRttikayA ca prakSAlita zuci bhAti pavitra bhavati, 'eva khalu amhe' eva khalu vaya, 'cokkhA ' cokSA =kRtapramArjanA --vimaladehanepathyA , 'cokkhAyArA' cokSAcArA-pavinAcArA , ataeva-'muI' puSTi karate hue (paNNavemANA) janatA ko ye saba bAte acchI taraha samajhAte hue (parUve. mANA viharati) janatA me inakI yuktipUrvaka prarUpaNA karate hue vicarate rahate haiN| (jaNa amha kiMci asuI bhAi ta Na udaeNa ya maTTiyAe ya pakvAliya suI bhavai) ve kahate haiM-ki jo kucha bhI hama logoM kI dRSTi me apavitra jJAta hotA hai vaha pAnI se yA miTTI se jaba prakSAlita ho jAtA hai taba vaha zuci ho jAtA hai| (eva khalu amhe cokkhA cokkhAyArA suI suisamAyArA bhavittA abhiseyajalaprayappANo aviggheNa sagga gamissAmo) isa prakAra hama loga cokhe haiM aura hamArA AcAravicAra bhI cokhA-pavitra hai / sanatAmA puSTi (pranyAra) 42 // 541, (paNNavemANA) nitAne A gadhI vAtA sArI rAta sabhAau &t, (paravemANA viharati) tAmA tamanI yuti pUrva 35 / 42tA thA piyaratA 27 cha (ja Na amha kiMci asuI bhavai ta Na udaeNa ya maTTiyAe ya paksAliya suI bhavai) tayA 4 cha 32 I paNa ApaNI daSTimAM apavitra jaNAya che te pANIthI athavA te mATIthI je dhauvAmA Ave tote zudhi- pavitra US naya cha (eva khallu amhe cokkhA cokkhA. yArA suI suisamayArA bhavittA abhiseyajalapUyappANo aviggheNa saga gamissAmo) A prakAre ApaNe cekakhA chIe, ane ApaNA AcAravicAra paNa cokakhA Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ pIpavarSiNI TIkA sa 17karNAdi zIlabhyAdi parivrAjakAnAmAcAravarNanam 547 tesiM gaM parivvAyagANaM No kappai AsaM vA hatthiM vA udaM vA goNi vA mahisaM vA kharaM vA durUhittA NaM gamittae, NaNNattha balAbhiogeNaM / tesiM NaM parivAyagANaM No kappai naDapecchAi vA jAva mAgahapecchAi vA pecchitte| tesiMNaM parivvAyagANaMNo brAjakAnA na kalpate ityanvaya', 'tesi Na paricAyagANaM no kappai Asa vA hatyi "vA udaM vA goNi vA mahisaM vAkharaM vA durUhittANa gamittae NaNNatya ghalAmiogeNa' teSA khala parivAjakAnA na kalpate'zva vA hastina voSTra vA gA vA mahipa vA khara vA'dhiruhya khala gantum-nAnyatra balA'bhiyogAt-valena balAtkAreNa yaM abhiyoga =niyojana-balavatpArantryaniyoga ityartha , tasmAt , anyatra tepA parivAjakAnA gantu na kalpate / 'tesi NaM, pari'bvAyagANa No kappai naDapecchAi vA jAva mAgahapecchAi vA pecchittae ' tepA khala parivAjakAnA no kalpate naTaprekSaNamiti vA yAvanmAgadhaprekSaNamiti vA prekSitumDolI para, athavA jhollikA-yAnavizeSa para, pravahaNa-pAlakI para, bagghI para, eva syandamAnikA-tAmajAma para car3hakara bhI jAnA sAdhuoM ke lie varjita hai| (tesiM Na parivvAyagANaM Nokappai 'Asa vA hatthi vA uvA, goNi vA, mahisa vA, khara vA duruhitANa gamittae) una parivAjako ko ghoDe para, hAthI para, UMTa para, baila para, bhaisA para, eva gadhe para car3ha kara bhI calanA varjita hai, (gaNNatva valAmiogeNa) balAbhiyoga ko choDa kara / yadi koI haTha karake arthAt jabardastI se baiThAve to doSa nahIM hai / (tesiM Na parivAyagANa No kappai naDapecchAi vA jAva mAgahapecchAi vA pecchittae) una parivAjako ko yaha bhI ucita nahIM hai, arthAt unake AcArake anusAra yaha bhI unhe varjita hai ki ve laIne upADIne cAle che evI helI para athavA ellikA nAmanA yAnavizeSa para, prahaNa-pAlakhI para, bagI para temaja spandamAnikA-tAmajAma para yadIne para pu sAdhusAra bhATa vanita cha (tasiM Na parivvAyagANa No kappar3a Asa kA hatyiM vA uTTa vA goNiM vA mahisaM vA kharaM vA durUhittANa gamittae) te-parivrAjakene ghoDA para, hAthI para, UMTa para, baLada para, je sA para, temaja gadheDA 52 2DhIna yAsa parita cha (NaNNatya baDhAbhiogeNa) masAliyAga choDIna, 4 4zana mastIthI sADI toSa nathI (tasiM Na parivAyagANa No kappada narapecchAi vA jAva mAgahapecchAi vA pecchittae) te parivAnA Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - vA saraM vA sAgaraM vA ogAhittae, NaNNasya abaanngmnnennN| Nokappai sagaDaM vA jAva saMdamANiyaM vA duruhitANaM gtir| vA sAgara vA'vagAhitum, tanAvaTa =kUpa , nApI catuSkoNajalAzayavizeSa, puSariNI vartulAkArajalAzaya , dIrghikA AyatAkArajalAzaya, gumAlikA-vakavalAzaya , sarakRtrimapamayuktajalAzaya , teSu praveSTuM sanyAsinA na phanpate, 'NaNNatva adAlagamana' nAnyatrAdhvagamanAt-na iti yo nipedha so'dhvagamanAdanyatra, mArge jalAzayapradezo na niSida ityartha / 'No kappai sagaDa vA jAva sadamANiya vA durUhitA NaM gaNitae' no phalpate zakaTa vA yAvat syandamAnikA pA'dhirukha khalu gantum-zakaTamadhiruhya gantu na kalpate ityanvaya , yAvacchandAdida bodhyam-ratha vA yAna vA yugyaM vA gilliM vA-puruSadvayoriyAsa dollikA vA 'mollikA vA' yAnavizeSa vA pravahaNa vA zibikAm vA iti, thilivA aba dvayavAhya yAnavizeSa vA, tathA-syandamAnikA-zibikAvizeSa vA, Aruhya gantu teSA paricAra kone vAle jalAzaya kA nAma bAvar3I, gola muhavAle jalAzaya kA nAma puSkariNI, evaM vistRta AkAravAle jalAzaya kA nAma dIpikA hai, jo jalAzaya TeDA hotA hai usakA nAma gujAlikA hai / ina saba meM praveza karanA sanyAsiyoM ke liye niSiddha hai |ho (NaNNastha adA gamaNeNa) mArga meM calate samaya yadi koI tAlAba nadI Adi jalAzaya bIca meM par3a jAya to agatyA usameM hokara jAnA niSiddha nahIM hai / (No kappai sagaDa vA jAva saMdamANiya vA durUhittA gacchittae) isI taraha zaphaTa bailagADI para car3hakara bhI jAnA niSiddha hai yihA 'yAvat' zabda se-"ratha vA yAna vA yugya vA gilli vA" ityAdi pATha gRhIta huA hai| isakA matalaba isa prakAra hai-ratha para, yAna para, ghoDe para, do puruSa jise lekara calate haiM aisI kara, temaja samudramAM praveza kare cAre kerethI gherAyela jalAzaya hAya !" tenuM nAma vAva, geLa mukhavALu jalAzaya heya te puSkariNI, temaja vistRta AkAravALA jalAzayane hArdika kahe che je jalAzaya vAkAcu kA hoya che tenuM ' nAma gu jAlikA che A badhAmAM praveza kara e sanyAsIone mATe niSiddha, cha / (NaNNattha addhANagamaNeNa) bhAbhA yAsatI mate 24 tAnI Adi jalAzaya vacamA AvI jAya te agatyA temA thaIne javuM niSiddha nathI do kapai sagaDa vA jAva sadamANiya vA durUhittA gacchittae) mApI rIta ! zakaTa-aLadanu gADa para caDIne paNa javuM niSiddha che ahI cAhata wr " ratha vA yAna vA yugya vA gilli vA" tyA 8 yA eno matalaba e che ke-ratha para, yAna para, ghoDA para, be mAsa jene Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravarSiNI-TIkA sU 18 ambaDaparivrAjakAcAra varNanam 0549 | kahAi' vA 'jaNavayakahAi vA aNatthadaMDaM karittae / tesi NaM parivAyagANaMNo kappara ayapAyANi vA tauyapAyANi vA taMba-pAyANi vA jasadapAyANi vA sIsagapAyANi vA ruppapAyINi vA suvarNapAyANi dhvA aNNayarANi vA bahumullANi dhArittae, kathA' iti vA 'corakathA' iti vA, 'janapadakathA' iti vA'narthadaNDa kartum syAdInA kathA' kattu na kanpante, tathA - anarthadaNDamapi kartu na kalpate / ' tersi NaM parivvAyagANa kapa apAyANi vA tauyapAyANi vA tavapAyANi vA jasadapAyANi vA sIsagapAyANi vA ruSpapAyANi vA suvaNNapAyANi vA aNNayarANi vA bahumullANi parisae "tepA khalu parimAjakAnA no kalpante - aya pAtrANi vA trapukapAtrANi vA tAmramAtrANi yA jaya dapAtrANi vA sIsakapAtrANi vA rUpyapAtrANi vA suvarNapAtrANi vA anyatarANi vA bahumUlyAni dhArayitum, 'tatra - aya pAtrANi lauhapAtrANi, tripukapAtrANi trapveva traka 'rA~gA' iti khyAta, tasya pAtrANi, anyat sarvaM sugamam / " gaNNattha alAupAeNa vA 1 vA) caurakathA evaM janapadakathA, ( tesiM Na parivvAyagANa No kappara) ye kathAe~ bhI 'una parivAjako ke liye kalpita nahIM hai, kAraNa kiMgDana kathAoM ke karane se ( aNatthadaDa 'karita) anartha kA baMdha hotA hai- ye kathAe~ anarthadaDa karAnevAlI haiN| ( ayapAyANi vAtauyapAyANi vAtApAyANi nA jasadapAyANi vA sIsagapAyANi vA ruppapAyANivA vaNNapAyANi vA aNNayarANi vA bahumullANi dhArittae tesiM parivvA gANa No ruppaTa ) loha ke pAtra, trapu ke pAtra, tAve ke pAtra, jasada ke pAna, sIse ke pAtra, vAdI ke pAna, suvarNa ke pAtra tathA aura bhI dhAtu ke bahumUlya pAna una sAdhuoM ko yo pazu te paritrAne bhATe usthita nathI, Arabhu mithAya 42pAthI (apratthadaDa karittae) anartha uno adha thAya che-mA athAso | manartha6 4zavavAvANI che (ayapAgrANi vA tauyapAyANi vA tayapAyANi vA jasadupAyANi vA sIsagapAyANi vA / ruppapAyANi vA suvaNNapAyANi vA C roNi vA 'bahumullANi dhArittae 'tesiM parivvAyagANa No kappara) soDhAnu patri tribhu-(sA)nu~yAtra, tAjAnu pAtra, satanu pAtra, sIsAnu pAtra, nyAdInu 'patra, suvarNanuM patri, tathA bIjI dhAtunA ahumUlya pAtra rAkhavA e sAdhu manityatAnA AhAra vihAra bhATe usthita nathI (NaNNattha bhalAupAeNa vA Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R ana - - - - __ kappai hariyANaM lekhaNayA vA ghaNayA vAyaMbhaNayA yA lUlaganA vA uppADaNayAvA kritteN| tesi pariTavAyagA jo zAyada itthikahAicA bhattakahAhAvAdesakahAi vA rAyakahara gayo miTIdAnA gativRtyodiyAna naditaM teSA parimAjakAnA na kalpanA zasi parivAyANa yo kappai, hariyANa lesaNayAcA ghaNayA vA dhabhaNayA bAlUsaNayA vA-upAtyA vA,karittae-tepA,khala parivAjakAnA no kalpate haritAnA vanaspatInA pagatA vA patA vA stambhanatA vA paNatA botpATanatA thA, lepaNatAdI sarvatra svArthe tara, lepaNAdikamityartha / leSaNa-sparza , pAnatA ghaTTana-sagharpaNam, stambhanatA-stambhana hastAdinA'varodha , zasApallavAdInAM moTanam, UvIkaraNa ca, dUpaNatA-TUpaNa haratAdinA panakAde , samAna, tesi-parivAyagANaM- No kApaDa ityikahAi vA-mattahAi vA desasArakA rAyakahAi, vA-corakahAi bA jaNavayakahAivA aNatyadaDa karie / teSA , parivAjakAnA no kalpate- svIkathA' iti vA, 'bhaktakathA' iti cA 'dezakathA' iti vA, rAjanaToM kA eva mAgadha AdikoM kA khela-tamAsA nahIM dekheM aura unake gIta nRtya Adi nahIM sune / (hariyANa, lesaNayA vA ghaTTaNayA vA thabhaNayA vA lUsaNayA vA uppADaNayA vA karittae) haritavanaspati kA sparza karanA, marpaNa karanA, hastAdika dvArA avarodha karanA, zAkhA eva unake patte AdikoM ko UMcA karanA athavA unheM moDanA, hasta Adi ke 'dvArA panaka Adi kA samArjana karanA, ye saba bAteM ma (tesiM paribAMyagANaM No kappai) 'una parivAjako ke liye kalpita nahIM hai (ityikahAi vA bhattaphahAi vA desakahAivA rAyakahAi'vA) strIkathA, bhaktakathA, dezakathA, rAjakathA ( corakahAi vA jaNavayakahAi AcAra anusAra e paNa temane varjita che, ke teo nAnA temaja mAgadha ekTimAbelasamAsA nahI, ane temanA gIta nRtyAdisAeLe nahI (hariyANAlesaNayA vA ghaTTaNayA dhA bhaNayA vAglasaNayA vA uppADaNayo'kA karitaeM) lIlI inatine pazakara, rasa gharSaNa karavuM, hAthethI avAI kara, zAkhA temajajotAkyAdA Adikene ucA karavA, athavA maraDavA, hoza AdithI alata mAlinu sabhA 2, Aruii pAtapAtesiM paricAyagANa jokrappai) taparivAra bhATe amita)nathI (itthikahAi bhittakahAi vA desakahAAvA rAyakahAi vA) KAITRI BIRHI, E ANKI,(corakahA vAjaNaSayakahAivA) nyo24yA tamagA ghyA (tesiM-pAparinnAyagANa Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 651 pauSarinI- TIkA ma 18 amyaDaparivrAjakAghAra varNanam bvAyagANaM No kappai hAraM vA addhahAraM vA egAvaliM vA muttAvaliM vA kaNagAvali rayaNAvaliM vA muravi vA kaMThamuraviM vA pAlaMbaM vA tisarayaM vA kaDisuttaM vA dasamudiyANaMtagaM vA kaDayANi vA no kaMpante nAnAvidha-varNa-gaga-raktAni vastrANi dhArayitum , 'NaNNatya egAe dhAurattAe' nAyakasmAdAtaraktAta-kevala gairikAdidhAturakta kalpate ityartha , / 'tesiM Na paricAyagANa No kappaDa hAraM vA adbhahAra vA egAvali vA muttAvali vA kaNagAvali vA rayaNAvaliM vA muraviM vA phaMThamuravi vA pAlava yA tisaraya vA kaDimutta vA dasamudiyANavagaM vA kaDayANi vA tuDiyANi vA agayANi vA keurANi vA kuMDalANi vA mauDaM vA cUlAmaNi vA piNadittae' teSA gvala parivrAjakAnA no kapante-hAra vA'hAra vA, ekAvaliM vA, muktAvalI vA, kanakAvalI vA, ratnAvalI vA, muraviM-karNa paNavizeSa vA, kaNThamuravi-kaNThabhUpaNavizeSa vA, pAlamba yA, jisaraka vA, kaTisUna vA, dazamudrikAnantaka vA, ruDho'yaM gandastena-hastAGgulImuDikAdazakami yartha , kaTakAni vA, ke raMgoM me rajita vastra bhI inheM dhAraNa karanA ucita nahIM patalAyA gayA hai| sirpha eka garika ga se ragA huA vastra hI inheM dhAraNa karanA batalAyA hai| (tersi pA parivAyagANa No kappaDa hAra vA addhahAraM vA egAvali vA muttAvaliM vA kaNagAvaliM vA rayaNAvali vA muravi mA kaThamuravi vA tisaraya vA kaDimutta vA dasamudiyANataga cA kaDayANi vA tuDiyANi vA agayANi vA keUrANi vA kuDalANi vA mauDaM vA cUDAmaNi vA piNaddhittae, NaNNatya egeNa tavieNaM pavittaeNa) hAra, aIhAra, ekAvali, muktAvati, kanakAvali, ratnAvali,' muravI, kaNThamuravI (ye kaTha ke Abha aneka prakAranA 2thI 2gAelA vastra paNa teoe dhAraNa karavA ucita nathI mAtra eka gerUnA 2gathI raMgAyela vastra ja temaNe dhAraNuM karavAnuM matAnyu cha (vesiM Na parivAyagANa No kApada hAra vA advahAra vA egAvaliM vA muttAvaliM vA kaNagAvali vA rayaNAvaliM vA muraviM vA kaThamuravi vA pAlana vA tisaraya vA phaDisutta vA dasamuhiyANataga vA kaThayANi vA tuDiyANi vA agayANi vA keUrANi vA kuDalANi vA maThaha vA cuDAmaNi vA piNadvitta, NaNNatya egeNa taniSNa pavicaNNa) 72, 2, 4Apati, mustApati, naapali, 2lApati, aravI, kaThamuravI, (A badhA kaThanA AbharaNe che) prAla ba, traNa sarane Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 NaNNattha alAupAeNa vA dArupAeNa vA mahiSApAraNAlA tesiM NaM parivvAyagANaM No kappai ayapaMdhaNANi jAva pANi dhArittae / tesiNaM parivAyagANaM No kaippai NANAvihAnarattAI vatthAiMdhArittae, NaNNattha egaaedhaaurtaae|teti gari dArupAeNa yA maTTiyApAraNa yA' nA'nyayA'lAnupApAda yA vArupAtrAdA mRttikApAgA, / 'na'iti pUrvokto niSedha -tumbIpAtrAta phASThanirmitapAtrAt , mRttikApAtrAdvA'nyatra / tumpI-43gRtiphApAmANi tu marayAsinA kalpante iti bhAva / tesiMNa parimAyagANaM ko kapA ayabaMdhaNANi bAjAra yahumullANi dhAritae 'tepAsaSTa parimAjakAnAm bhayojanAni saurabhanayuktAni pAtrANi, yAvacchandAt-aputAmrAdibandhanayuktAni pAtrANi, tathA mUlyAni bhayAnyapi badhanAni dhArayituH tepA sanyAsinA na kalpante / 'tesi Na pariNAva gANaM No kappai NANAvira-vaNNa-rAga rasAi basthAi dhAritae' teSA khalu parimAkAnA apane mAhAra-vihAra Adi ke liye rakhanA kalpita nahIM hai / (NaNNasya alAupAraNa kA maTiyApAraNa pA.) tUpahI, kASThanirmita phamaNDalu, athavA miTTIkA pAna, ye hI unheM rahanA kalpatA hai| (ayadhaNANi jAra bahumullANi dhArittae tesi Na parivAyagANaM go phappai) tathA-loha ke madhana se yukta pAtra, prapu ke badhana se yukta ,pAna, tAbe ke vapana se yukta pAna, jasada ke badhana se yukta, pAtra, sIse ke badhana se yukta , pAtra, cAdI ke baMdhana se yukta pAna, suvarNa ke badhana se yukta pAna tathA aura bhI bahumUlya badhana se yukta pAtra ina sAdhugo ko phalpita nahIM batalAyA gayA hai| (tesiM Na pariyAyagANa No kappA gANA piha-va-rAga-rattAi basthAIdhArittae NaNNastha egAe dhAuratAe) aneka prakAra yAmapAeNa yA maTTiyApAraNa pA) tUMDI, saanu| anedu 4bha - RAI bhATInu pAtra gANe 2 4lpita cha (ayayadhaNANi jAva bahumulkAni dhAritae tesiM Na paripvAyagANaM No kappaha) yA nA manA ta pAtra, tranA badhanathI yukta pAtra, tAbAnA ba dhanathI yuktapAtra, jasatanA dhanathI ta pAtra, sIsAnA nayI yuta, pAna, zAhInA mayanayAta , suvarNanA ba dhanathI yuktapAtra tathA bIjI paNa bahumUlya (kImatI) dhAtunA bApanathI sAta pAtra sAdhuAna bhATa viyata patA nayI (temiNa parivAyagANa jo kApara, pANAgiha-papparAga-rattAi vatmAi dhArittae, NaNatma egAe bhAurattAra) Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNo-TokA sa 19 ambaDaparivrAjakAcAravarNanam parivAyagANaM No kappaDa agalueNa vA caMdaNeNa vA kuMkumeNa vA gAyaM aNuliMpittae, NaNNattha ekAe gaMgAmaTTiyAe / sU0 18 // mRlam-tesi NaM parivvAyagANaM kappar3a mAgahae patthae 'tesiM Na parivAyagANa No kappA-agalueNa vA cadaNeNa vA kukumeNa vA gAya aNulipittae gatepA gala pagniAjakAnA no kalpate'garaNA vA candanena vA kukumena vA gAramanuleptum-sugandhitAnyeNa gAnA'nulepana sanyAsinA na ka pate ityartha , 'gaNNatya ekAe gagAmaTTiyAe 'nA'nyatraikasyA gagAmRttikAyA -ekA gaGgAmRttikA varjayitvA'ya niSedha ityartha // mU0 18 // TIkA-tesiMNa' ityAdi / 'tesiM Na' teSA khala 'parivAyagANaM kappai mAgahae patthae jalassa paDiggAhittae' parivAjakAnA kalpate mAgadha prastha jalsya parigrahItum , prasya parimANavizeSa , tathAhi-'do asaIo pasaI, dohiM pasaIhiM unake liye pahiranA aparjita hai| (tesiM Na parivAyagANa No kappai agalueNa vA cadaNeNa vA kukumeNa vA gAya aNulipittaeM NaNNatva ekAe gagAmaTiyAe) tathA una parivAjakoM ke liye aguru se, caMdana evaM kukuma se zarIra para lepa karanA bhI niSiddha hai| sirpha yadi ve lepa karanA cAhe to eka mAtra gagA kI miTTI kA lepa kara sakate haiM / / sa 18 // 'tesiMNa' ityAdi / (tesiM NaM parivAyagANa) una pratyeka parivAjakoM ko apane upayoga meM lAne __ ke vAste (mAgahae patthae jalassa paDiggAhittae kappai) kevala magadhadeza-pracalita prasthapramANamAna jala lenA kalpatA hai / prastha eka mApa kA nAma hai| kahA bhI hai-do cadaNeNa yA kukumeNa vA gAya aNuliMpittae NaNNattha ekkAe gagAmaTTiyAe) tathA te parivrAjakene mATe aguruthI, cadanathI temaja kakathI zarIra para lepa kare paNa niSiddha che je te lepa karavA cAhe te ekamAtra gagAnI mATIne lepa 4za za cha (sU 18) __ "tesiM Na" tyAdi (tasiM NaparivAyagANa) te pratye4 parivAzI tAnA payogamA devA bhATe (mAgahae patthae jalassa paDiggAhittae kappai) magadha dezamA prylita prasthapramANumAtra jala levu kape che "prastha" eka mApanuM nAma che Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 653 tuDiyANi vA aMgayANi vA keUrANi vA kuMDalANi yA maDa vA cUlAmaNivA piNaddhittae,NaNNattha egeNaM taMvieNaM pavivaraNa tesiM NaM parivAyagAgaM No kppigNthimvetimprimsghaaiyo| cauThivahe malle dhArittae, NapaNattha egeNaM knnnnprennN| tesi NaM truTiphAni vA, agadAni keyUrAn vA, kuNDAni vA, 'mukuTa vA, cuDAmaNi vA pinadum, hArAdIni tepA parivAjakAnA : na kalpante parighAtumityarthaH / 'NaNatyAegegaM taMvievaM pavittaeNa' nA'nyatraikasmAttAnamayAtpavitrakAt-tAmramayamaGgaloyaka pavitrakanAmaka tu teSA / paridhatuM kalpata iti bhAva / 'tesiM paricAyagANa, No kappar3a mathima-veTima pUrima-saghAime caubihe malle dhArittae' tepA khalu parivAjakAnA no kalpante pranthimaveSTima-parima-samAtimAni caturvidhAni mAnyAni dhArayitum-pranthena panthanena nivRtta nirmita mAlArUpa pranthimam ; veSTena veSTanena nirvRtta veSTimam, , pUrima-pUraNena - nirvRttam, saghAtena nirvRtta saGghAtimam , etAni caturvidhAni mAlyAni dhArayitu na kalpante ityartha , gaNyastha egeNa kaNNapUreNa' nAnyatraikasmAtkarNapUrakAt-eka puSpamaya karNapUra teSA na niSiddhamiti bhAva / raNa vizeSa haiM), prAlaya, tIna larakA hAra, kaTisUtra, dazamudrikAe~, kaTaka, truTika-bAjUbadha, agada, keyUra, kuDala, mukuTa, cUDAmaNi, inakA pahiranA bhI ina sAdhuoM ko kalpatA nhaahai| eka tAbe kI aMgUThI hI inhe hAtha kI agulI meM dhAraNa karanA kalpatA hai| ('tesi Na parivAyagANa No kappai gathima-veDhima-pUrima-saghAime caubihe male dhArittae, NaNNattha egeNa kaNNapUreNa ) ina parivAjakoM ko gUtha 'kara banAI gaI, veSTita" kara banAI gaI, evaM paraspara do paloM ko sayukta karake banAI gaI, aisI cAra prakAra kI' mAlAoM kA pahiranA bhI kalpatA nahIM hai| eka puSpoM kA racita karNaphUla hI kAna meM 72, 4TisUtra, za mudriaay| (vAsa), 484, 4i- mAdhama 2, " ka Dala, mukuTa, cUDAmaNi, e paheravu paNa A sAdhuone kalpatu nathI eka tAmAna hI to pAyamAjIbhAdhAraNa 42vI 48pachi (tasiM Na parivAyagANa No kappai-gathima-veDhima-pUrima-saghAime pbihe| malle dhAritae / NaNNaya egeNa kaNNapUreNa) mA parimAne suthAne manAvatI, veSTita 4zana manA / velI. sa cA upara pUrIne banAvelI temaja paraspara be yunene joDIne banA " tethI evI cAra prakAranI mAlAo paheravI kapatI nathI. sipha puSponuM eka 1 bhane 46panIya cha (tasiM Na parigyAyagANa No kappA analueNamA Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 piiyuusspssinno-tto| sa 19 ambaDaparivrAjakAcAravarNanama ceva NaM aparipae, se vi ya NaM diNNe NA ceva NaM adipaNe, se vi ya pivittae, No ceva NaM hattha-pAya-caru-camasa-pakvAlaNaTAe siNAittae vaa| tesiM NaM parivvAyagANaM kappaDa mAgahae svaccha kalpate, no caiva sala abahuprasannam , ' se riya paripUra No ceANa aparipUe' nadapi ca jala paripUta praveNa gAlita kalpate, no caitra khanvapampRitam , 'se mi ya Na diNNe No cetraNa adiNNe' taTapi ca pala ratta kapate, na caitra khaccadattam, 'se vi yapipittae pocevaNa hatya-pAya-caru-camasa-parakhAlaNaDhAe siNATattae vA tadapi ca pAtu kalpate nocaira salaharatapAdacaracamasaprakSAlanAryama, tana-hastI pATau ca prsiddhau|cr = annapAtra, yasmin bhikSAna sthApyate / camaso-darvikA-parivepaNapAtra 'camacA' iti prasiddham , hai, atinirmala nahIM hona para grAhya nahIM ho sakatA / (se vi ya paripae No ceva Na aparipUe) atinirmala hone para bhI vana se chAnA jAne para hI kalpita kahA gayA hai, anagnA pAnI apane upayoga meM lAne kA niSedha hai / (se ni ya Na diNNe No cevaNa adiNNe) chanA huA hone para bhI kisI dAtA ke dvArA diyA gayA hI grahaNa karane ke yogya kahA hai, vinA diyA huA nhiiN| (se vi ya pivittae No ceva hatya-pAya-carucamasa-pakagvAlaNadrAe) diyA gayA bhI jala kA upayoga kevala pIne ke liye hI karane kI AjA hai, hAtha-paira, caru-bhAjana pAna epa camacA dhone ke liye usakA upayoga pihita nahIM hai, arthAta hAtha paira Adi dhone ke kAma me usako nahIM lA sakate, (siNArattae vA) abahuppasaNNe) -2 DApA chata 54Y satini DAya tara grAhya 24 za cha, gatinirbhaNa na ya to bAha ya zatu nathI (se vi ya paripUe No ce Na aparipUe) matinirbhaja DAvA chata para pathI kAme hoya te ja kalpita kahelu che vagara LAyeluM pANI pitAnA upayogamAM pAnu niSiddha cha (se vi ya Na diNNe No cena Na adiNNe) gANe hAya chatA paNa koI dAtA dvArA apAelu ja grahaNa karavA yogya kahevAmAM AvyuM cha, para sIdheyu nahi (se vi ya pipittae No cena hatya-pAya-cana-camasa-passAlaNaTAe) mAghedukhAya tavA sn| upayoga para pIvA mATe 4 42vAnI AjJA che, hAtha-paga, carU-jana pAtra, temaja camacA dhovA mATe tene upayoga kare vihita nathI, arthAt hAtha paga Adi devAnA kAmamAM tana 6payogIjAya naDi (miNAittae vA) tamana tanA hayAga nAna Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikasane - - jalassa paDiggAhittae, se vi ya vahamANe No ceva NaM avahamANe, se vi ya thimiodae No ceva NaM karamodae, se vi ya vahuppasaNNe, No ceva NaM avahappasapaNe, se vi ya paripUe No seiyA hoi| causeio u kulo caukulao patyo hoi // 1 // caupatyamAhaya taha cattAri ya ADhayA bhave donno|' gayA-dve asatI prasUti , sAnyA prasUtimyA setikA bhavati / catupsetikastu kulavazcatuSkulaya prastho bhavati // 1 // catuSprasthamADhaka tathA catvAri ADhakAni bhaved droNa // iti / mAgadhaprasthaparimita jala sanyAsinA parigrahItuM kalpate ityartha / ' se vi ya vahamANe No ceva Na hamANe' tadapi ca jala vahamAnanadyAdisrotovarti vyApriyamANa vA parigrahItu kanpate, no caivaa'vhmaanm| 'se vi ya thimiodae No ceva Na kadamodae ' tadapi ca stimitodakaM no caiva sala kardamodakam , stimitodaka-pakasamparkarahita kalpate, yatra tu kardamasamparko'sti tanala na kalpate-ityarthe , se vi ya bahuppasaNNe No ceva NaM abahuppasaNNe' tadapi ca jala bahuprasannam:-atiasatI kI eka prasUti hotI hai| do prasRti kI eka setikA, cAra setiphAoM kA eka kulava aura cAra kulavoM kA eka prastha hotA hai| yaha pahile samaya meM kASTha kA banatA thaa| cAra prasthoM kA eka ADhaka aura cAra ADhakA kA eka droNa hotA hai| inake liye prasthapramANa jala upayoga me lene kA vidhAna kiyA gayA hai (se vi ya vahamANe No ceva Na avahamANe) vaha bhI vahatI huI nadI Adi kA honA cAhie, binA bahatA huA jala lenA uheM nipiddha hai| (se vi thimiodae No ceva Na kaddamodae ) vaha bhI yadi svaccha ho tara hI grahaNa karane yogya kahA gayA hai, kardama se mizrita nhiiN| (se vi ya bahuppasaNNe No ceva Na abahuppasaNNe) svaccha hone para bhI nirmala ho taba hI grAhya ho sakatA kahyuM paNa che-e asatInI eka-prasUti thAya che be prakRtinI eka setikA, cAra setikAone eka kulava ane cAra kulavane eka prastha thAya che A agAunA samayamAM lAkaDAne banate ho cAra prasthAne eka ADhaka ane cAra ADhane eka droNuM thAya che prasvapramANu jalanA upaganu vidhAna rakha (se vi ya vahamANe No ceva Na agrahamANe) om paDatI nadI hinA , pinA pahetu 16 detebhane niSiddha cha (se vi ya thimiodae No cetra Na kaddamodara) te 59 le 2127 saya ta aDae 421 // soya uDA cha, bhayI mizrita naDi (se vi ya bahuppasaNe No ceva gaM Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyapapiNI-TokA sa 20 abhyaDhaparimAjakAnA devalokasthitivarNanam 557 mUlam-te NaM parivvAyagA eyAsveNaM vihAreNaM viharamANA yaha vAsAI pariyAya pAuNaMti, pAuNittA kAlamAse kAlaM kiccA ukoseNaM vaMbhaloe kappe devattAe uvvttaarobhvti| TIkA-'teNaM parivAyagA' ityAdi / 'te Na parilAyagA' te sala pagniAnakA 'eyAsveNaM vihAreNa viharamANA' tadrUpaNa-utarUpeNa vihAreNa viharata , 'cA vAsAi pariyAya pAuNati' vahani varSANi payAya pAlayanti, 'pAuNittA kAlamAse kAlaM ricA' pAlayi vA kAlamAse kAla kRyA 'ukoseNa vamaloe kappe devattAe upavattAro bhavati ' unogena jasaloke pe deva venopapattAro bhavanti, 'tahi isa nimitta prApta kiye gaye jala ko pAna athavA snAna ke kAma meM lAne kA niSedha hai / mU 19 // ___.. 'te Na parivAyagA' ityAdi / . (te NaM parivvAyagA) ye parivrAjaka (eyAraveNa vihAreNa viharamANA) isa prakAra ka vihAra se vicaraNa karate hue arthAt isa prakAra kI paristhiti meM rahate hue (pahai pAsAha pariyAya pAuNati) apane jIvana ke bahuta vapoM ko isI paryAya kA pAlana karate 2 jana vyatIta karate hai, taba (kAlamAme kAla kiyA) kAlamAsa ke upasthita hone para mara kara ve (ukoseNa)jyAdA se jyAdA (vaMbhalAe kappe devattAe upavattAro bhavati) brahmaloka nAmaka pacamarapa meM devatA kI paryAya se utpanna ho jAte haiN| (tahi tesiM gaI tahi tesi ThiDa) vahI para unako gati para vahIM para unakI sthiti zAstroM meM varNita kI cala jalane pIvA athavA snAna karavAnA kAmamAM levAne niSedha che (sU 19) __" te Na parikhyAyagA" tyA (te Na pagvyiAyagA) meM rimA (jyAmceNa nihAreNa ziharamANA) mA prakAranA vihArathI vicaraNa karatA karatA, arthAtA prakAranI paristhitimAM 24tA (bahai vAmAi pariyAya pAuNati) pAtAnA apanA gharI paramAne se paryAyanA pAsanA vyatIta 42 cha tyAre (kAlamAse kAla kincA) maqbhare 43Na harIne temA (ukkoseNa) vadhArebhA padhAre (bhaloe phApe devattAe upa yattAge bhavati) galas nAmanA pAyamA 465mA devatAnI paryAyathI Gaya gaya cha, (tahiM temi gaI tahi tesiM ThiI) tyA tabhanI gati tebhara tyA Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 auSapAtikasa ADhae jalassa paDiggAhittae, se vi ya vahamANe No ceva Na avahamANe, jAva NaM adiSNe, seviya hatthapAyacarucamasapakkhAlaNaTTayAe, No ceva NaM picittae siNAittae vA // sU0 19 // eteSA prakSAlanArthaM snAtu vA na kanpate iti / 'tesi Na parivnAyagANa kappaDa mAgahae Aie jassa paDiggAhittae ' teSA khalu parimAjakAnA kalpate mAgadhamADhakaM jalasya parigrahItum, ' se vi ya vahamANe No ceva NaM avahamANe jAtra Na adiNNe ' tadapi ca vahamAna no caiva khaccavahamAna yAvarakhalu adattam yAvacchabdAtkardamarahita, svaccha, vastragAlti ca 1 kalpate, avahamAnAdika tu na kanpate iti bodhyam / ' se jiya hattha - pAya caru - camasa - pakkhAlaNaTTayAe ' tadapi ca hasta-pAda- caru - camasa - prakSAlanArtham, 'jo cetra Na pivittara siNAittae vA' no caiva khalu pAtu snAtu vA // sU0 19 // aura na usakA upayoga snAna karane meM hI kiyA jAtA hai| isI prakAra ( tesiM Na parivAyagANa kappai mAgahae ADhae jalarasa paDiggAhittae se vi ya vahamANe No veva atrahamANe jAva NaM adiNNe, se viya hattha-pAya- caru- camasa - pakkhAlaNayAe, No cevaNa picie siNAittae vA ) ina sAdhuoM ke liye magadhadezIya prastha pramANamAtra jala hI hAtha, paira, pAtra, cammaca Adi dhone ke liye grAhya batalAyA gayA hai| vaha bhI bahatA huA hI honA cAhiye - sthira nahIM / usameM bhI vaha atisvaccha, eva vastra se chanA huA tathA dAtA ke dvArA diyA gayA honA cAhiye, isase bhinna nhiiN| aisA jala hI hasta, pAda, caru eva camacA ke dhone ke kAma meM A sakatA hai, anyathA nahIM / ata jala ja vAmA parI sAya nahi me prAre (tesiM Na parivyAyagANa kappai bhAga hue ADhae jalarasa paDiggAhittae se na ya vahamANe No caiva Na agrahamANe jAna adi se viyahattha - pAya - caru - camasa - pamsAlaNaTuyAe No caiva Na pivittae siNAittara vA ) mA sAdhumone bhATe bhagadhadezIya asthaprabhANu bhAtra hAtha paga pAtra camacA Adi AvAne mATe grAhya batAvavAmA Avyu che te pazu vahetu hAya te ja hAvu joie, na vahetu hoya te nahi temA pazu te atisvaccha temaja vastrathI gALelu tathA dAtA dvArA apAelu hovu oIe, tenAthI bIjI nahiM evu jalaja hAtha, paga, carU temaja camacAne dhAvAnA phAmamA AvI zake che, bIjI nahi . Ama e nimitte prApta karA Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSaSiNI-TIkA sa 21 ambaDaparigrAjaziSyaSidhAra purimatAlaM Nayara saMpaTTiyA vihArAe // sU0 21 // mUlam-tae NaM tesiM parivAyagANaM tIse agAmiyAe chiNNovAyAe dIhamaDAe aDavIe kaMci desaMtaramaNupattANaM kUleNa' gagAyA mahAnayA ubhayata kuna-ubhayataTAmyAma , 'kapipurAno NayarAmo purimavAla Nayara madviyA vihArAe' kAmpiyapugagaga yugminAlaM nagara nAsthitA rihArAya-vihartum // mU0 21 // TIkA-'tae Na' dayAdi / 'tae the' tata sara tasi parivAyagANaM' tepA parivrAjakAnAm , 'tIse agAmiyAe ' tamyA amAmijhAyA grAmasambandharahitAyAprAgAravartiyA ityartha , 'chinnovAyAe' gniAvapAtAyA janAgamanirgamarahitAyA - nirganAyA ityartha , 'dImaddhAe' ghaDavAyA dIrghamAgAyA -prA tAsthitAyA ityartha 'aDavIe' aTacyA =ranatya 'kaMci desataramaNupattANa' kiJcidezAntagmanuprAptAnAma= mahAIe ubhI kaleNa) gagA nadI ke donoM taToM se hokara, (kapiTapurAo gayarAoM pusmitAlaNayara sapaTThiyA) kApinyapura nagara se purimatAla nagara kI ora bihAra ke liye nisle / / sU0 21 // 'tae Na' ityaadi| (tae Na) isake bAda (temi parivAyagANaM) una parivAjakA kA (tIse aMgAmiyAe aDavIe) jana ki ve calate 2 eka bhayara aTavI meM A pahu~ce, jo grAma ke mambadha se sarvathA rahita thI--grAma se bahuta dUra thI, (DinnovAyAe) isaliye yahA para manupyo kA sacAra bilakula hI nahIM thA, athAt vaha aTavI nirjana thI, (TIhamaddhApa) rAste isake baDe nikaTa the, (kaci desataramaNuppattANa) isakA thoDA sA hI bhAga inhoMne taya kara pAyA 752 yadhane (kapillapurAo jayarAo purimatAlNayara sapadviyA) pikSyapura nagarathI parimatAla nagaranI tarapha vihAra mATe nIkaLyA (sU 21) "tae Na" tyAdi (tae Na) tyAra pachI (tasiM parivyAyagANa) nidrA, (tIse agAmiyAe aTIe) nyAre yAsatA yAsata laya ma2vI (vana)mA mApI pahocyA ke je vana gAmanA saba dharI sarvacA rahita hatu-gAmathI bahu dUra *tu (chinovAyAe) tathA mahI manudhyAna mayA jidAdurA ra nAtA gaTa te pana nina tu (dIhamaddhAe) tenA 2tA mA viTa chatA (kaci Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 auSapAtikasUtra tahi tesiM gaI, tahi tesi tthiii| dasasAgarocamAI ThiI pnnnnttaa| sesa ta ceva / / sU0 20 // / mUlam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ammaDassa parivyAyagasta satta aMtevAsisayAI gimhakAlasamayaMsi jeTThAmUlamAsaMmi gaMgAe mahAnaIe ubhaokUleNaM kaMpillapurAo jayarAo tersi gaI, tahi tesi ThiI' tara tepA gati , tara tepA sthiti / 'dasa sAgarovamADa ThiI paNNattA' daza sAgaropamAni sthiti prajJAptA, sesa ta cetra' zeSa tadeva // sU0 20 // TIkA-teNe kAleNa teNa samaeNa' ityAdi / teNa kAleNa samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye 'ammaDassa parivAyagassa satta atevAsisayAI' ambaDasya parivAjakasya samAntevAsigatAni saptazatamAyakA antevAmina-ziSyA / 'gimhakAlasamayasi jeTThAmUlamAsami' grISmakAlasamaye jyeSThAmUlamAse-jyeSThAnakSatre mUlanakSatre vA pUrNimA yasmin tasmin , jyeSThamAse ityartha / 'gagAe mahANaIe ubhaoMgaI hai| isa sthiti kA pramANa (dasa sAgarovamAi) cahA 10 dasa sAgara hai, (sesa ta ceva) yAvat ye ArAdhaka nahIM hote hai | sU0 20 // 'teNaM kAleNa teNa samaeNa' ityaadi| . (teNa kAleNa samaeNa) uma kAla meM eva usa samaya meM (ammaDassa parivAyagassa) ambada nAmaka parivrAjaka (nyAsI) ke (satta atevAsisayAi) sAta sau ziSya (gimhakAlasamayasi) grAma kAla ke samaya (jedrAmalamAsami)jyeSTha mAsa meM (gagAe manI sthiti sobhA pana 42sI che 2 sthitinu prabhAta (dasa sAgagevamAi) tyA 10 6ma bhAnu cha (sesa ta cetra) yAvata temA rAgha3 DatA nathI (sU 20) " teNa kAleNa teNa samaeNa" tyAta , (teNa kAleNa teNa mamaeNa) te mA bhArata samayamA (ammaDassa parivAyagassa) 243 nAbhanA parivAra (sanyAsI)nA (satta atevAsisa. sathAi) sAtase ziSya (gimhakAlasamayasi) zrIbha janA samayamA (jevAmUlamA sami) 24 mahinAmA (gagAe mahANaIe umao kUleNa) mAnahAnA banne tara Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - papiSiNI-TokA ra 24 ambaDaparinAzaka ziSya vihAra 561 mUlam-evaM khallu devANuppiyA! amhaM imIse agAmiyAe jAva aDavIe kaMci desaMtaramaNupattANaM se udae jAva mINe, taM seyaM khala devaannppiyaa| amhaM imIse agAmiyAe TIkA-~~te parimAjakA paraspara yadavAdipustanirdizati--' evaM khalu devANuppiyA' ityAdi / 'era salu devANuppiyA va galu he devAnupriyA ! 'amhaM umAle agAmiAe jAya aDIe' asmAkamAyA agrAmikAyA yAvadaTavyA , 'kacidesataramaNupattANa meM udae jApa jhINe' kizciddezAntaramanuprAptAnA tat udakaM yAvat kSINam, 'ta leya gvalu devANuppiyA' tat-nasmAt zreya khalu he devAnupriyA ? / 'amha hamIsa agAgiyAe jAra aDIe asgAkamasyAmamAmijhAyA yAvadaTavyAm, nahIM dekhakara, (aNNamaNNa mahAti) paraspara meM eka dUsare kA AhvAna karane lage, (sadhA. vittA evaM payAsI) aura AhAna karake isa prakAra bole / sU0 23 // evaM salu dezapiyA!' ityAdi / __(eva gyalu devANuppiyA!) he devAnupriyo / yaha bAta bilakula ThIka hai ki (mamda imIse AgAmiyAe jApa aDapIe kaMcidesataramaNupattANa se udae jAva jhINe) hama logoM kA, isa agrAgika aTavI me ki abhI jise thor3I hI taya kI hai, vaha apane 2 sthAna se lAyA huA jala apa samAsa ho cukA hai, (ta seya khalu devANuppiyA! amha imIse agAmiyAe jAra aDavIe udgadAyArassa sapao samaMtA bhaggaNagavesaNaM karittae) aisI hAlata meM hamAre-tumhAre liye yahI eka kalyANakAraka mArga hai ki hama isa aprAmika evaM nirjana aTavI meM sarva prakAra se cAroM ora kisI jalamAsA sAyA, (sadAyittA eva kyAsI) mana mAdAyI mA prAre 41 sAyA (10 23) "eva salu devANuppiyA / " ityAdi (eva salu devANuppiyA 1) pAnupriyA se bAta miaye As cha 3 (amha imIle agAmiyAe jAva aDavIe kaci desanaramaNupattANa se udae jAya jhINe) 25 mA panamA yA 2 yAsIna mAdhyA chI, ane bhI jarAka ja retAyA chIe, tyAM te pitAnA sthAnethI lAvela pANuM samApta 25 gayu (ta seya salu devANupiyA / amha imIse agAmiyAe jAca aDavIe udagadAyArasma mapao samatA maggaNagavesaNa karittae) kI hAlatamA samAsa Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhApapAtikako - se puvvaggahie udae aNupuvveNaM paribhuMjamANe jhINe / / sU0 22 // mUlam-tae NaM te pariSvAyagA jhINodagA samANA tapahAe pAravbhamANA 2 udagadAyAramapassamANA aNNamaNNa saddAveti, sadAvittA evaM vayAsI // sU0 23 // kacit pradezamAgatAnA 'se' tat 'pubaggahie' pUrvagRhItam 'udae' udakam 'aNuvpuveNa' AnupUryega 'paribhujamANe' parimugyamAna 'jhINe' kSIgakSaya prAptam / / sU0 22 // TIkA-'tae Na te parivAyA' ityAdi / 'tae NaM te parivAyA' tata khala te parivAjakA 'jhINodagA samANA' kSINoThakA santa , 'taNhAe' taNayApipAsayA, 'pArambhamANA 2' prArabhyamANA 2=pIDyamAnA 2-jyAkulIbhavanta , vyAkulIbhAvehe tugarbhavizeSaNamAha-'udagadAyAramapassamANA' udakdAtAramapazyanta , teSAmadattAgrAhitvAditi bhAva , 'aNNamaNNaM sadAti' anyo'nya zabdayanti-parasparamAhayanti, zabdayitvA AhUya 'eva vayAsI' evamavAdipu -evaM vakSyamANaprakAreNa vadanti sma // sU0 23 // thA ki itane meM (se pubaggahie udae aNupunveNa paribhujamANe jhINe) calate samaya apane sthAna se lAyA huA jala kramaza pIte 2 khatama ho gayA // sU0 22 // 'tae Na se parivAyA' ityAdi / (tae Na) isa ke bAda (te parivAyA jhIgodagA samANA) ve paritrAjaka ki jinakA pAnI bilakula samApta ho cukA hai, (tahAe pArabbhamANA 2) puna tRSA se atyaMta poDita-vyAkula hote hue (udagadAyAramapassamANA) usa samaya kisI pAnI dAtA kA desataramaNupattANa) tenA thoDI lA tasA yAtyA sarasAmA (se puvvAhie udae aNupuvveNa paribhujamANe jhINe) yAsatI pate potAnA 2thAnathA lAvela jala haLave haLave pItA pItA pUrU thaI gayu (sU 22) "tae Na te parivvAyA" tyAdi / (tae Na) tyAra pachI ta pariyAyA jhIgodagA samANA) ta parivAra bhanA pANI misa sabhAta yaI yUTyA che, (taNhAe pAramamANA 2) te| tarasathI gaI pIDita-vyAta yadhane (udagadAyAramaparasamANA) te sabhayeI pAnA hAtAne na nepAthI (aNNamaNNa saddAveMti) 52252 me mInane Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNI-TokA sU 25 abhyaDapariyAja ruziSyavihAra. 563 malabhamANA docaMpi aNNamaNNaM sahAveti, saddAvittA evaM vayAsI // sU0 24 // mUlam - iha NaM devANuppiyA / udagadAtAro Natthi, taM No khalu kappar3a amha adiSNaM givhittae, adiSNaM sAiaNamaNa sAveMti' dvitIyamapi dvitIyavAramapi anyo'nya zabdayanti, 'saddAvittA ' zabdayitvA 'eva vayAsI ' evamavAdiSu // sU0 24 // TIkA--' iha Na devANuppiyA !' ityAdi / ' iha NaM devANuppiyA / iha sala he devAnupriyA / ' udagadAtAro Natthi ' udakavatAro na santi / 'ta No khalu atus amha adiSNa giNDittae ' tat tasmAt no salu kanpate'smAkamadattam udaka grahItum, 'adiSNa sAinittae ' adattam udapha svAdayitu pAtum, 'ta mANa amhe iyANi ' tanmA khalu vayamidAnIm, 'AvakAlapi' AyatikAlamapi AgAmini bhI pAnI kA dAtA nahIM milA taba unhoMne dvitIyavAra bhI paraspara meM eka-dUsare kA AhvAna kiyA, aura AhnAna karake isa prakAra bole | sU0 24 // 'iha devANuppiyA' ityAdi / (as i devANuppiyA ! udagadAyAro Natthi ) he devAnupriyoM / prathama to isa aTanI meM eka bhI udakadAtAra nahIM hai, (taM No khalu kappar3a amda adiNNaM gindittae) dUsare - hama logoM ko adatta jala grahaNa karanA ucita nahIM hai, (adiSNaM sAijittae) kAraNa ki adatta jala kA pAna karanA hama logoM kI maryAdA se sarvathA viruddha hai / (ta mA aasari pi adiSNa giNhAmo adiSNaM sAijAmo mANa dAtAra maLyA nahi tyAre teoe bIjI vAra paNa paraspara ekabIjAne elAvyA, khelAvIne A prakAre kahevA lAgyA (s0 24) 66 iha Na devANupiyA " ityAdi ( iha Na devANuppiyA ) he devAnupriyo ! prathama to sA saTavImA zeya pAthInA hAtAra nathI, ( ta No salu nous amha adiNNaM giNDittae) jInnu ApaNune adatta zrayu 425 ucita nathI ( adiNNa sAinnittae) kAraNu ke adatta jalane pIvu te ApaNI maryAdAthI sathA viruddha che ( ta mANa amhe iyANi AvaikAlapi adiSNa giNhAmo adiSNa sAijjAmo mA Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 565 aupaNAtikAtre jAva aDavIe udagadAyArassa savvao samaMtA maggaNagavesaNaM karittae-tti kaha aNNamaNNassa aMtie eyama paDisuNeti, paDisuNittA tIse agAmiyAe jAva aDavIe udagadAyArassa savvao samaMtA maggaNagavepaNaM kareMti, karittA udagadAyAra'udagadAyArassa sabao samatA maggaNagavesaNa karittaetti kaTu' udakadAtu sarvata samantAt mArgaNagaveSaNa phartum iti kRtvA, 'aNNamaNNassa aMtie eyamaTTha paDimuNeti' anyo'nyasya antike etamartha pratizRNvanti svIkurvanti, 'paDimuNittA' pratizruya 'tIse agAmiyAe jAva aDavIe udagadAyArassa savvao samatA maggaNagavesaNaM karaiti' tasyAm agrAmikAyA yAvadaTavyAm udakaTAtu sarvata samantAd mArgaNagaveSaNa kurvanti, 'karittA' kRtvA, 'udagadAyAramalabhamANA' udakadAtAram alamamAnA , 'docapi dAtA kI mArgagA eva gaveSaNA kareM, (tti kaTa aNNamaNNassa atie eyamadaM paDimuNati) isa prakArakI kI gaI salAha sabane ekamata hokara mAna lii| (paDisuNittA tIse agAmiyAe jAva aDavIe udagadAyArassa savvao samatA maggaNagavesaNa kareMti) pazcAt usa salAha ke anusAra ve saba usa agrAmika bhaTavI meM sarva prakAra se cAroM ora pAnI ke dene vAle dAtA kI gaveSaNA karane me salagna ho gaye / (karittA udagadAyAramalabhamANA docapi aNNamaNNa saddAveMti sadAvittA evaM vayAsI) gaveSaNA karate 2 jaba unheM koI , tamArA mATe e ja eka kalyANakAraka mArga che ke ApaNe A agrAmika temaja nirjana vanamAM sarva prakArathI cAre kere kaI jalanA dAtAranI mAgaNI tabhA 5 4zaye (tti kaTTa aNNamaNNassa atie eyamaTTha paDisuNeti) mA 42. 42sI sasA payAme mata ne bhAnI sIdhI pachI (paDi suNittA tIse agAmiyAe jAva aDavIe udagadAyArassa savvao samatA maggaNa gavasaNa kareMti) te sakhAine manusarIne te mA ta samAbhita maTaNI (vana)mA sarva prakArathI cAre kora pANI devAvALA dAtAranI zodha karavAmAM sa lagna yA gayA (karittA udgadAyAramalabhamANA doccapi aNNamaNNa saddAveMti sadApitA eva vayAsI) dha' 42tA 42tA para tamane nyAre AI pachu pApInA Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ popaviNo-TIkA s 15 amnadaparimAjaya ziSyANA sastArayagrahaNam 680 NiyAo ya, karoDiyAo ya, bhisiyAo ya, kRSNAlae ya, aMkusa ya, kesariyAo ca, pavitta ya, gaNettiyAo ya, chattae ya, vAhaNAo ya, pAuyAo ya, dhAuratAo ya egaMte eDittA, gaMgaM mahANaDaM ogAhittA. bAlayAsaMthArae saMtharitA, saMlehaNA ya' karoTikAtha mRNmayabhAjana vizeSAna 'bhisiyAo ya' vRpikAca= upavezanapaTTikA, " 'chaSNAlae ya' paNNAdikAni ca=nikASTikA, ' aMkusae ya ' aGkuzakAtha = AkapaNikA - vRkSapaTTayAcANasAdhanavizeSAn devArcane patrapuSpaphalAnA magrahArthamayugakA upayujyante, 'kemariyAo ya ' kezarikAtha pramArjanArthAni vakharANDAni, 'pavicae ya ' pavitrakANi= tAmramayamudrikA, 'gaNettiyAo ya ' hastadhAryA svAkSamAlA, ' gaNettiyA ' iti hastAkSamA devIyazabda, 'usae ya' ANi ca ' vAhaNAo ya upAnahatha, 'pAuyAo ya ' pAdukAzca = kASThapAdukA, 'vAuratAjI ya' dhAturaktAca= gairikopara jitA, zATikA = nyAsi paridhAnIyavastrANi, etAni savANi ' egate eDitA ' ekAnte vyaktyA, 'gaga mahAgaDaM ogAhitA' gaGgAmahAnadImavagAhya gagAyA maddAnavAmananIrya - 'bAluvAsavArae saritA' vAlukAmastArakAn mastIrya, 'salehAisiyANa' mlsanA - , miTTI ke bane hue pApoM ko, kRSikAoM baiThane ke pATiyoM ko, tipAiyoM ko, devoM kA pUjA ke liye patra-puSpAdikoM ke girAne ke vAste madA pAsa meM rahanevAlI choTI sI agikA ko, kezarikA ko pramArjana karane ke kAma me AnevAle vastra ke sar3oM ko, tAme kI mudrayoM ko, sumariniyoM ko, chatroM ko, jUtoM ko, kASTha kI pAdukAoM ko evaM gairakadhAtu se rakta pahirana kI dhotiyoM ko ekAnta meM chor3akara mahAnadA gaMgA ko pArakara (pAluyAmathArae satharitA ) usake taTa para bAlukA kA mArA aura usa para mALAone, taTeDAe-mATInA anelA pAtra vizeSene, vRSikAe besavAnA pATalAone, tripAIone gheADIne), devene dhRtta nimitta patra, puSpa Adi rAkhavA mATe sadA pAse rahevAvALI nAnI JarakhI a ziAne, kezarikAone-pramArjana kavAnA kAmamAM AvavAvALA vajranA TakAena, tAkhAnI bhuhariyone, bhubhariniyone, chatrone, bheDAne, lAuDAnI pAhune, temaja gerU r gelA paheravAnA dhetiyAone eka ThekANe rAkhI daI ne bhaDAnahI gagAne utarIne ( bAluyAsathAraNa satharitA ) tenA taTa para retInA Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 jittae, taM mA NaM amhe iyANi AaskAlaM pi adiSNaM giNhAmo, adiSNaM sAijAmo, mA NaM amhaM tavalove bhavissara / taM seyaM khalu ahaM devANuppiyA ! tidaMDaM, kuMDiyAo ya, kaMcasamaye'pi 'adiSNa giNhAmo ' ase gRhUNIma = amuka na svIkurma, 'javiSNa sAinAmo ' adatta svAdayAma =adatta jala mA svAdayAma ityavaya, ' mA NaM amha tavalove bhavissara' mA khala asmAka tapolopo bhaviSyati, adattasyAgrahaNe'nAsvAdane cAsmAka tapolopo na bhaviSyatItyartha / ' ta seya khalu amdaM devAzuppiyA !" tata= tasmAt zreya khalu asmAka he devAnupriyA ! 'tidaDaya ' jidaNDaka 'kuDiyAo ya ' kuNDikAzvaH = kamaNDalan, 'kacaNiyAo ya' kAvanikAtha = radrAkSamAlikA, 'karoDiyAo amda tavalove bhavissa) tathA hama saba logoM kA yaha bhI dRDha nizcaya hai ki AgAmI kAla meM bhI hama saba vinA diyA huA jala na grahaNa kare aura na use piye, kyoM ki isa prakAra ke AcaraNa se hamArI tapasyA kA lopa ho jAyagA, aMta vaha bhI surakSita rahe isa abhiprAya me hamameM se kisI ko bhI adatta jala grahaNa nahIM karanA cAhiye aura na use pInA hI caahiye| ( ta seya khalu amha devANuppiyA' tidaDa kuDiyAo ya, kacaNiyAo ya karoDiyAo ya, bhisiyAo ya, chaNNAlae ya, akusae ya, kesariyA ya, pavi tara ya, gaNettiyAo ya, chattae ya, vAhaNAo ya, pAuyAo ya, dhAuratnAo ya egate eDitA gaga mahAnai ogAhitA) isaliye he devAnupriyo / aba hama saba kI bhalAI isI meM hai ki hama saba nidaNDoM ko, kamaNDaluoM ko, svAkSa kI mAlAmA ko, karoTikAoM aha talave bhavissai) tathA vyAyo dRDhanizcayI DIyo ne laviNyANabhA paNa dIdhelu na heAya evu jala grahaNa karavuM nahiM ane pIvu nahi, kemake e prakAranA AcaraNathI ApaNI tapamyAne lepa thaI jaze mATe te surakSita rahe evA abhiprAyathI ApaNAmAnA kAI e paNu adatta jala zraddhA na 425 lehA mate bhI suna le ( ta seya salu amha devAppiyA ! tidaDa, kuMDiyAo ya, kacaNiyAo ya, karoDiyAo ya, kesariyAo ya, pavita ya, gaNettiyAo ya, chattae ya, vAhaNAo ya, pAuyAo yA ghAurattAo ya egate eDitA gaga mahAnai ogAhittA ) the bhATe he devAnupriyo / huve ApaNI bhUlAya emA ja che ke ApaNe trikAne, hama luMene, rUAkSanI Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSayaSiNo-TIkA su 25 abhyaddhaparimAjakazi yANA mastArayamaraNama 655 NiyAo ya, karoDiyAo ya, bhisiyAo ya, upaNAlae ya, aMkusae ya, kesariyAo ya, pavittae ya, gaNettiyAo ya, chattae ya, vAhaNAo ya, pAuyAo ya, dhAurattAo ya egaMte eDitA, gaMgaM mahANaDa ogAhitA, vAluyAsaMthArae saMtharitA, saMlehaNAya' koTikAzca mRNmayagAjanapiyopAn, 'bhisiyAnI ya' vRpikAca-paveganapaTTikA , 'chaSNAlae ya' paNAlimAni ca nikASTikA , 'aMkusae ya' anugakAdha-AphapaNikA -vRkSapallamAdhAkarpagasAdhanavizeSAn, devArcane patrapuSpaphalAnA magrahArthamadhumakA upayujyante, 'kesariyAo ya' kegarikAtha-pramArjanAni vanakhaNDAni, 'pavittae ya' pacitrakANi tAmramayamudrikA , 'gaNettiyAo ya ' hastadhAryA rudrAkSamAlA , 'gaNeniyA' ini hastadhAryaradAkSamAlAyeM dezIyagandra , 'chattae ya' gANi ca 'vAhaNAo ya' upAnahA, 'pAuyAo ya' pAduphAzca kASThapAdunA , 'yAurattAno ya' dhAturaktAzca garikoparanitA , zATikA sanyAsiparidhAnIyavastrANi, patAni sarvANi 'egate eDittA' ekAnte tyaktvA, 'gaga mahANAM ogAhittA' gaGgAmahAnadImavagAhya-gagAyA mahAnadyAmayanArya-'vAlayAsathArae satharittA' vAlukAmastArakAn mastIrya, 'salehaNAjhasiyANaM malekhanAmiTTI ke bane hue pAtranizeSoM ko, vRSikAoM-baiThane ke pArTiyoM ko, tipAiyoM ko, devoM kI pUjA ke liye para-puSpAdikoM ke girAne ke vAste sadA pAsa meM rahanevAlI choTI sI akuzikA ko, kezarikA ko-pramArjana karane ke kAma me AnevAle vastra ke khaToM ko, tAme kI mudagyioM ko, sumariniyoM ko, chatroM ko, jUtoM ko, kASTha kI pAdukAoM ko etra garikadhAtu se rakta pahirane kI dhotiyoM ko ekAnta meM choDakara mahAnaDhA gagA ko pArakara (pAluyAsathArae satharittA) usake taTa para bAlukA kA mayArA vitho aura usa para mALAone, koTinAo-mATInA banelA pAtra vizene, vRSikAo-besavAnA pATalAone, triyAIone ghaDIne), devene pUjA nimitta patra, puSpa Adi rAkhavA mATe sadA pAse rahevAvALI nAnI sarakhI aMkuzikAne, kezarikAonepramArjana karavAnA kAmamAM AvavAvALA vastranA kaTakAone, tAbAnI mudarione, sumarinione, chone, jeDAne, lAkaDAnI pAdukAone, temaja gerU ugelA paheravAnA dhetiyAone eka ThekANe rAkhI daIne bhAnahI mAne tarIna (bAluyAsathAraNa satharittA) tanAta 2 detAnA Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 aupapAtikako jittae, taM mA NaM amhe iyANi AvaikAlaM pi adiNNaM giNhAmo, adiNNaM sAijAmo, mA NaM amhaM tavalove bhvissi| taM seyaM khalla amhaM devaannuppiyaa| tidaMDaM, kuMDiyAo ya, kaMcasamaye'pi 'adiNNa giNDAmo' adata gRhaNIma =adattamudrapha na svIkurma , 'adiNNa sAijAmo' adatta svAdayAma =adattaM jala mA svAdayAma hurayanvaya , 'mA NaM amha tavalove bhavissai' mA khalu asmAru tapolopo bhaviSyati, adattasyAmahaNe'nAsvAdane cAsmAkra tapolopo na bhaviSyatItyartha / 'ta seya khalu jamhaM devANuppiyA!' tat= tasmAt zreya khalu asmAka hai devAnupriyA ! 'tidaDaya' nidaNDaka 'kuDiyAo ya' kuNDikAcakamaNDalan , 'kacaNiyAo ya' kAJcanikAca radrAkSamAlikA , 'karoDiyAoM amhaM tavalove bhavissai) tathA hama sana logoM kA yaha bhI dRDha nizcaya hai ki AgAmI kAla meM bhI hama saba vinA diyA huA jala na grahaNa kare aura na use piyeM, kyoM ki isa prakAra ke AcaraNa se hamArI tapasyA kA lopa ho jAyagA, ata vaha bhI surakSita rahe isa abhiprAya se hamameM se kisI ko bhI adatta jala grahaNa nahIM karanA cAhiye aura na use pInA hI caahiye| (ta seya khalu amha devANuppiyA tidaDa kuDiyAo ya, kacaNiyAo ya, karoDiyAo ya, bhisiyAo ya, chaNNAlae ya, akumae ya, kesariyAo ya, pavi tae ya, gaNettiyAo ya, chattae ya, vAhaNAo ya, pAuyAo ya, dhAurattAo ya, egate eDittA gaga mahAnai ogAhittA) isaliye he devAnupriyo ! aba hama sana kI bhalAI isI meM hai ki hama saba nidaNDoM ko, kamaNDaluoM ko, radrAkSa kI mAlAoM ko, karoTikAbhoMNa amha tavalove bhavissai) tathA mApArI dRDhanizcayI jAye 3 bhaviSyamA paNa dIdhelu na hoya evuM jala grahaNa karavuM nahi ane pIvuM nahi, kemake e prakAranA AcaraNathI ApaNI tapasyAno lopa thaI jaze mATe te surakSita rahe evA abhiprAyathI ApaNumAnA koIe paNa adatta jala aDae na 427 madhye mana ta pA 5 na ye (ta seya salu amha devANuppiyA! tidaDa, kuDiyAo ya, kacaNiyAo ya, karoDiyAo ya, kesariyAo ya, pavittae ya, gaNettiyAo ya, chattae ya, vAhaNAo ya, pAuyAo ya: dhAurattAo ya egate eDittA gaga mahAnai ogAhittA) the bhATe hvaanupriy|| 83 ApaNI bhalAI emAM ja che ke ApaNe trida chene, ma Daluone, rUdrAkSanI +- - Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goyUSaSiNo-TokA sa 15 ambaDaparigrAjakaziSyANA sastAramaNam 57 satharittA vAlyAsaMthArayaM durUhiti, durUhittA purasthAbhimuhA saMpaliyaMkanisaNNA karayala jAva kahu evaM vayAsI // sU0 25 // mUlam-namotthuNaMarahaMtANaM jAva sapattANaM, namotthuNa avatIrya 'bAluyAsathArae' bArakAntArakAna 'sabarati / "stRNanti, 'satharittA' sastIrya 'pAlyAsathAraya' vATakA- tAraka 'durUhiti' dRrohanti Arohanti, 'durUhittA' dUmya Anya 'purathimAbhimuhA' poglyAbhimunyA pUrvadiDmusA , "sapaliyaphanisaNNA' sa-parya nipaNyA --maparya -padmAsana tena niSaNNA -padmAsanenopariSTA , 'karayala nAra raha eva kyAsI' karatala yAvara vAmasnake'JjaliM bhRtvA evamavadan / sU0 20 // TIkA-'namotyu Na iyaati| namotyuNa arahatANa jAva sapattANa namo'svarhajhyo yAvat samprAptebhya , yApacchandAt-Adikarebhya , tIrthakaregha svaya svuddhebhya -datyAhAni vizeSagAni pUrvArdhagataviMzatimAyamUtrAda vo yAni / sidganinAmadheya sthAna samprAptabhya / hittA vAluAsaMthArae satharati ) usa pAra kara una logoMna bAlukAkA mayArA vigayA, (satharittA vAluyAsadhAraya durUhiti) nirAkara usapara ve phira caDha gaye, (duruhitA) car3hakara (puratyAbhimuhA sapaliyaphanisaNNA karayala jAra kaTTa era kyAsI) pUrva digA ko ora muMha kara paryahAsana se baiTha gaye aura donoM hAthoM ko joDakara mastaka para lagA isa prakAra kahane lage / sU0 25 // 'motthu NaM arihaMtANaM jAva saptANaM' ityAdi / (Namotyu NaM arihatANa jAva sapattANa)yArat mukti prApta hue zrI arhataprabhu ko namaskAra ho| (samaNamsa bhagavao mahAvIrassa jAva sapAviukAmassa namotthu NaM) yathAya te mahAnadI bhAbhA pravidhi thayA (ogAhittA vAluAsathArae satharati) tene pA2 4zana tamA bhAdu (ztI) 11 Athaa| pichayA (satharittA ghAluyAsathAraya dukhahiti) chApIne senA 52 tamAma (durUhittA) sIne (puratyAbhimuhA sapaliyAnisaNNA karayala jAva kaha eva payAsI) pUrva dizAnI ta25 meDhA rAkhI parya AsanathI besI gayA ane bane hAtha joDIne mastaka upara rAkhIne A prakAre kahevA lAgyA (sU ra5) 'motthu Na arihatANa jAya saMpattANa' tyAhi (Namotthu Na arihatANa jAdha sapattANa) bhuTitane prAta ye1 zrI mata prabhune nabha22 / (samaNarasa bhagarao mahApaurassa jAna sapAviukAmarasa namo. Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - aupapAtika jhUsiyANa bhattapANapaDiyAikkhiyANaM pAovagayANaM kAlaM aNavakaikhamANANaM viharittaetti kaha aNNamaNNassa aMtie eyamahaM paDisuNeti, paDisuNittA tidaMDae ya jAva egaMte eDeMti, eDittA gaMga mahANaiM ogAheMti, ogAhittA vAluAsaMthArae saMtharati, juSTAnAm -tapasA zarIrasya kRzIkaraNa malevinA tayA juSTAnA sevitAnA-yuktAnAm, 'mattapANa-paDiyAikkhiyAga' bhaktapAna-pratyArayAtAnAm ' 'pAogayANa' pAdapopagatAnAmgnivRkSavaniSpandatayA'vasthitAnAm , 'kAlaM aNavasamANANa viDarittae tti kaTu' kAla mAnavakAkSatAmaraNamanicchatA vihartumiti kRyA, 'aNNamaNNassa aMtie eyamaha paDisaaiti' anyo'nyasyA'ntike etamartha pratizRNvanti-svIkurvanti, 'paDimuNittA' pratizrutya 'tidaDae ya jAva egate eDeMti' nidaNDakAzca yAvat soMpakaraNAni ekAnte tyajanti, 'gaga mahANai ogAti' gaGgA mahAnadImavagAhante avataranti, 'ogAhittA' avagAhya(bhattapANapaDiyAikkhiyANa ) bhaktapAna kA pratyArayAna kara (pAovagayANa) chinavRkSa kI taraha nizceSTa hote hue (kAla aNavakarakhamANANa) maraNa kI icchA se rahita hokara (salehaNAyUsiyANa viharittae) salekhanApUrvaka maraNa ko prema ke sAtha sevana kreN| (ttikaTu ) isa prakAra vicArakara (aNNamaNNassa atie eyamaha paDisuNati) una logoMne isa nirdhArita vAta ko svIkAra kara liyA, (paDisuNittA) svIkAra karane ke bAda (tidaDae ya jAba egate eDeMti ) phira una sabane apane 2 tridaDa Adi upakaraNoM ko ekAnta meM parityakta kara diyA, (eDittA gaMga mahANai ogAIti) parityakta kara cukane para phira ve saba ke saba usa mahAnadI gagA meM praviSTa hue, (ogA sa thaa| jichApAme, mane tanA para (bhattapANa-paDiyAikpiyANa) mAnanA pratyA bhyAna rIne (pAogayANa) pApopazamana sthaa| zane (kAla aNakasamANANa) bharanI chAyI rahita dhana (salehaNAjhusiyANa viharittae) somanApUrva bha25nu bhayA sevana zo (tti kaha) mA pradhAno piyAra 41 (aNNamaNNassa atie NyamaTTha paDisuNeti) aatthe yA nidhI resI pAtanA vii||2 4rI siidhe| (paDisuNittA) svIkAra yA pachI (tidaDae ya jAva egate lai te badhAe pitApitAnA tridaDa Adi upakaraNone ekAnta sthAnamA parityAta zodhA. (eDittA gaga mahanaI ogAheMti) choDI yA pachI a Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pIyuSaSaSiNI-nIkA ma 26 ampaDaparimAjaziSyANAM saMstAra grahaNam 569 jIvAe, zUlae pariggahe paJcakhAe jAvajIvAe, iyANi amhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie savya pANAivAya paJcakkhAmojAvajjIvAe, evaM jAva savvaM pariggaraM paJcakkhAmo jAvajIvAe, savvaM kohaM mANaM mAyaM loha pejaM dosaM kalahaM abhakkhANaM mRpAvAdo'dattA''dAna prayApyAta yAvanIvam , 'savve mehuNe pacakkhAe jAvajIvAe sarva maithuna prazyAlyAta yAvajIvam , 'thUlae parimgahe paJcakkhAe jAvanIvAe' sthUla parigraha prayArayAto yAcanIyam / iyANi amhe samaNassa bhagaramao mahAvIrassa atie saya pANAisAya paJcarakhAmo jAyajjIvAe ' idAnI vaya zramaNasya bhagarato mahAvIrasyAantike sarva prANAtipAta pratyArayAmo yAvajIvam , 'era jAva savva pariggaha pacarakhAmo jAvajjIvAe ' eva yAvan sarva parigraha prayAkhyAmo yAvajIyam , 'saba koha mANa mAya loha pena dosa kalahaM abhaksANa pesuNNa paraparivAya arairai mAyAmosaM samasta mRpAvAda kA samasta adattAdAna kA jIvanaparyanta parityAga kara diyA hai, samasta maithuna kA yAvajIvana parityAga kara diyA hai| sthUla parigraha kA bhI yAvajIvana parityAga kara diyA hai| (iyANi amhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa atie savva pANAivAya pacakkhAmo jArajjIvAe ) ava isa samaya hama saba loga zramaNa bhagavAn mahAvIra ke samIpa puna samasta prANAtipAta kA jIvanaparyata pratyAkhyAna karate hai, ( eva jAva saba pariggaha paJcavarakhAmo jAvajjIvAe) isI taraha samasta parigraha Adi kA bhI jIvanaparyanta prayAkhyAna karate hai, (santra koha mANa mAyaM lohaM peOM dosa kalaha paccassAe jAvajjIvAe) mevI zete samasta bhUSApAna mane samasta mahatA. dAnane jIvanaparyanta parityAga karI dIdhuM che, samasta mithunane jIvanaparyata parityAga karI dIdhuM che. sthUla parigrahane paNa yAvanajIvana parityAga karI hIdhA cha (iyANi amhe samaNarasa bhagavao mahAvIrassa atie savva pANAivAya paccaksAmo jAvajIvAe) have mA sabhaye ame madhAya so bhae sagavAna mahAvIranI pAse vaLI pAchA samasta prANAtipAtanuM jIvanaparyanta pratyAkhyAna zame chIye (eva jApa savyaM pariggaha paccaksAmo jAvajjIcAe) mevI / rIte samasta parigraha Adinu paNa jIvanaparyanta pratyAkhyAna karIe chIe (savya koha mANa mAya roha peja dosa kalaha abhayANa pesuNNa paraparivAya arai. Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSapAtika samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva saMpAviukAmassa, namotthuNaM ammaDassa parivvAyagassa amhaM dhammAyariyassa dhmmovdesgss| pubbiM NaM amhehiM ammaDassa parivvAyagassa aMtie thUlagapANAivAe paccakkhAe jAvajjIvAe, savve musAvAe adipaNAdANe paccakkhAe jAvajjIvAe, savve mehuNe paccaskhAe jAva'namotthu Na samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAyasapAviukAmarasa' namo'stusala zramaNAya bhagavate mahAvArAya yAvat samprAptukAmAya, 'namotyu NaM ammaDassa parivAyagassa amha dhammAyariyamsa dhammovadesagassa' namo'stu pancamaTAya parinAjakAya asmAkaM dharmAcAryAya dhmopdeshkaay| dharmAcAryatva prakaTayati-'puci Na anhehiM ammaDamsa parivvAyagassa atie thUlagapANAsAe paJcakravAe jAvajjIvAe' pUrva sancasmAbhiragbaDaMsya paribAjakasyA'ntike sthUlaprANAtipAta pratyArayAto yAvajjInam-jIvanaparyanta sthUlaprANAtipAta virmgmsmaabhirnggiikRtm| 'musApAe adiNNAdANe paJcakravAe jAvajIvAe' zramaNa bhagavAn mahAvIra ko jo mukti prApta karane ke kAmo hai namaskAra ho / (dhammovadesagamsa dhammAyarigassa amha parivAyagassa ammaDassa namotyu Na) dharma ke upadezaka dharmAcArya aise hamAre guru ammada paribAnaka ko namaskAra ho| (pundhi Na amhe hi~ ammaDassa parivAyagassa atie yUlagapANAivAe jAvajjIvAe paJcakkhAe) pahile hama logoM ne annaDa parivrAjaka ke samIpa sthUlaprANAtipAtakA yAvajIva pratyAkhyAna kiyA hai| (samve musAvAe adiNNAdANe paJcakravAe jAvanIvAe sanveM mehuNe paccassAe jAvajIvAe yUlapariggahe. paJcapakhAe jArajjIvAe) isI taraha tthu Na) bha pAn mahAvIra bhuti prAta 42vAnI manAvANA cha bhane nabha2412 . (dhammovadesagassa dhammAyariyassa amha parivvAyagarasa ammaDassa namotthu Na) dharmanA paza4 dhAyA mevA abhaa| guru mama pAra mAne nbh24|2 Da (puTiyaM Na amhehiM ammaDassa parivvAyagassa atie thUlagapANAinAe jAvajjIgAe pancAsAe) pahA ame bAjathe samma parivAnI pAse nyUsa prAtipAta yA pratyAbhyAna 4yu cha, (sare mumApAe adiNNA dANe pancAsAe jAvajjInAe, savce mehuNe pandhalA jAvajjIvANa, thUlapariggahe Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayariNo ToyA mR 26 apaDaparimrAjazakazi yANA mastAragrahaNama 571 sarIraM idaM kaMtaM piyaM mANNaM maNAma peja thenaM vesAsiyaM saMmayaM bahumaya aNumayaM bhaMDakaraMDagasamANaM, mANaM sIyaM mANaM upahaM mANaM corA mA Na daMsA mA Na mamagA mA Na pAiyapittiyasibhiyasanivATaya vivihA rogAyakA parisahorasaggA phumanu' ida-purato vartamAna garIram iSTa-vallabhama , kAnta= kamanAyama , priya-manA premA''padama , manoja-sundaram , mano'ma-manasA'myate prApyate puna puna smaraNato yattanmano'mam , preya sarvapadAvatigayena priyamiti preya , athavA kAlAtaranayA preyama , sthai ryarata-pirama dayartha , navAmikama-vizvAsa prayojanam-anyeti vaizvAsikam-prANinA paramagarameva prAcuryegA 'vizvAsahetu ,nijagarIraMtu pratItiyAnameva bhavani, mamatatahatakAAMgAsammata mAta,bahumata-bahuzobahanA vAma ye manam iSTa yatta 'humatam , anumata-gu12 sevianusAra mAm anumanAm, agaera bhATakaraNDakamamAna bhANTAnAm bhUyagAnA paraNDasamAna--bhUpagamanjUpAtulyamupAdeyamiyarya , etAhagArAra mA gIta-zaiyaspRzada, mApivAsA mA Na AlA mA Na corA mA Na dasA mA NaM masagA mA NaM vAiyapittiyamibhiyasaMnivAiya vivihA rogAyakA parIsahovasaggA phusata) pahA para sarvatra "mA" zabda niSedha artha me, eva "ja" ganda vAkyAlakAra meM prayukta huA samajhanA cAhiye / iSTa-ballabha, kAnta-kamanIya, priya-sadA premAspada, manoja-sundara, manoma-samasta kI apekSA ayata priya, sthairya-sthiratAyukta, paizvAsika-para zarIra kI apekSA jIvoM ko apanA zarIra aniya prIti kA sthAna hotA hai isa apekSA atigaya prAtikA pAtra, zArIrika kAyoM ke samata hone se mamata, bahuta karake athavA vaTuto ke madhya me iSTa hone se bahumata, anumata-viguNatA ka disane para bhI prema kA sthAnabhUta, jisa prakAra bhUSaNoM kA karaTaka priya samANa mA Na sIya mA Na uNTa mA Na suhA mA Na pivAsA mA Na vAlA mA Na corA mA Na damA mA Na masagA mA Na pAiyapittiyamibhiyasanipAiya nirihA rogAyakA parIsahorasagA phumata) mahI yatra 'mA' 204 nidhanA mamA tebhara 'Na' zabda vAyAlAramA vApare samaje joIe II-valabha, kAnta-kamanIca, priya-sadA premAspada, maneNasuda, manama-samastanI apekSA atya ta priya, ye-sthiratAyukta, vizvAsika-bIjAnA zarIranI apekSAe jIne pitAnA zarIra atizaya prItinuM sthAna hoya che-e daSTie atizaya prItine pAtra, zArIrika kAryo mATe samata hovAthI samata, ghaNuM karIne athavA ghaNAenI vacamAM ItethI bahumata, anumata-viguNatA jevA chatA paNa premanA sthAnabhuta, je prakAre ghareNAno karaDaye priya hoya che tevI rIte priya hovAne Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 pesupaNaM paraparivAyaM arairaI mAyAmosaM micchAdasaNasalaM akaraNijaM jogaM paJcakkhAmo jAvajIyAe, savvaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM caunvihaMpi AhAraM paJcarakhAmo jAvajIvAe, ja pi ya ima micchAdasaNasAla amaraNija joga paJcAkhAmo jAvajIpAe ' sarva krodha mAna mAyA lobha priya dveSa kalaham abhyArayAna pezunya paraparivAdam bharatiratA mAyAmRpA mithyAdazenazanyamarugNIya yoga pratyArayAmo yAranAmam-aayAni sANi padAni prAg byArayAtAni / 'savaM asaNaM pANaM khAima sAima caubipi AhAra paJcasyAmo jAvanIvAe' sarvamazana pAna sAtha svAdya caturvidhamapi AhAra pratyArayAmo yAvIvam / 'api ya ima sarIra iTTa kata piya maNuNNa maNAma peja bheja vesAsiya saMmaya bahumaya aNumayaM bhaDakaraDagasamANa, mANasIya mANa uNhamANe khuhA mANaM pivAsA mANaM vAlA mANa abbhakkhANaM pesuNNa paraparivAya arairada ) isI taraha unhIM ko sAkSIpUrvaka samasta kona kA, samasta mAna kA, samasta mAyA kA, samasta lobha kA, samasta priya kA, samasta dveSa kA, kalaha kA, abhyAkhyAna kA, paizunya kA, paraparivAda kA, arati-rati kA (mAyAmosa) mAyAmRSA kA, (micchAdasaNasalla) mithyAdarzana zanya kA, (akaraNijja joga) eva akaraNIya yoga kA (paJcakkhAmo jAvajIvAe) yAvanIra pratyAkhyAna karate hai| (savyaM asaNa pANa khAima sAima caubipi AhAra paJcakkhAmo jAvajjIvAe) samasta, azana, pAna, khAdya, svAdya ina cAra prakAra ke AhAroM kA yAvajIva pratyArayAna karate hai| (ja pi ya ima sarIraM iha na piya maNuNyA maNAma penaM theja vesAsiya samayaM vahumaya aNumaya bhaDakaraMDagasamANa, mA NaM sIya mANa ugha mA Na khuhA mANa 4) evI rIte temanI ja sAkSI pUrvaka samasta kodhanuM, samasta mAna, samasta mAyAnuM, samarata bhanu, samata priyanu samasta deSanu, kalahanuM bhayAdhyAnanu (manu), zunyanu, 52parivAhanu, matinu, tinu, (mAyAmosa) bhAyAbhUSAnu, (micchAdasaNasalla) bhithyAza-zasyanu, (akaraNijja joga) tabhA ma42thIya yoganu (pacarasAmo jAyajjIvANa) vanaparyanta pratyAdhyAna zaye chIme (savva asaNa pANa sAima sAima caubdhipi AhAra paccamasAmo jAvajjIvAe) samasta mazana, pAna, mAdha, svAdha vagere yAra 412nA mAlAzenu yApana atyAdhyAna gaye chIya (ja pi ya ima sarIra ikata piya maNAma maguNNa peja thena vesAsiya samaya bahumaya aNumaya bhaDakagDaga Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ poSayapiNI TIkA sU 26 abhyaraparimAjaziSyANA sastAragrahaNam 573 rAmi-tti kahu salehaNAjhUsaNAjhusiyA bhattapANapaDiyAikkhiyA pAovagayA kAlaM aNavakaMkhamANA viharaMti // sU0 26 // mulam~-taeNaM te parivAyagA vahuI bhattAI aNasaNAe chedeti, chedittA AloiyapaDikatA samAhipattA kAlamAse kAlaM AroggIkaraNe yA joSaNA-prAti tayA juSTA hevitA , bhattapANapaDiyATaviyA' prayAgyAtabhaktapAnA , 'pAovagayA' pAdapopagatA =vRkSAnippa datayA sthitA , 'kAla aNavAgyamANA' kAlamanavakAkSAnta , kecida vedanAvikanga maraNamicchanti tepA niSedhArthametadvAkyam , pammRtA viharanti-ambaTapagvijagiSyA iti // mR0 26 // TIkA-'tae Na te parimAyagA' ityAdi / 'tae Na te parivAyagA' tata khala te parimAjakA -ambadaziyA kRtakAyosA-pADa bhattA aNasaNAe udeti' vahani bhaktAni anazanena chindanti, 'chedittA' rityA 'AloThayapaDiktA' ArocitapratikAntA -gura janasya samIpe kRtA''locanA , pratikAntA -pApasthAnApazcA - - - - - - - - sara ke sara (bhattapANapaDiyAivipayA) bhakta eva pAna kA prayAyAna karake (pAovagayA) vRkSa kI taraha nizreSTa hokara (kAla agavagyamANA viharati) marana kI icchA nahIM karate hue sthita ho gaye / sU0 26 // 'tae Na te parivAyagA' ityAdi / (tae Na) isake bAda (te parivAyagA) una samasta pArabAjakone (bahaI bhattAra) cArga prakAra ke AhAra kA (aNasagAe) anagana, dvArA (cheDeti) cheda kara niyA, (chedittA) cheda karane ke bAda (AloiyapaDikatA) apane aticAroM kI pAnanu pratyAjyAna gana (pAogayA) vRkSanI he nivasa yAna(kAla uNakasamANA viharati) bhavAnI cha nahI 42 sthita 25 gayA (sU 2) 'tae Na te parivyAyagA' ityAdi (tae Na) tyA pachI (te parivvAyagA) tathA parivAra (paTTA bhattAi) yAzya prA2nA mAhAranA (aNamaNAe) manazana dvArA (cheTeMti) rI dii| (chaTittA) 4IdhA pachI (AloiyapaDiyantA) pAtAnA mati yAnI sAnA 2 kI tamA tanAthI nivRtta cyA (samAhipattA) Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - 972 gaaNthnikssnn khuhA mANaM pivAsA mANaM vAlA mANaM corA mANaM masagA mANa vAiyapittiAsabhiyasaMnivAiya vivihA rogAyaMkA parisahovasaggA phusaMtu-ti kaha eyaMpiNaM caramehiM UsAsaNIsAsehi vosizabdA niSedhArtha , 'Na' gandA vAkyAladvArArtha ,yarata garIrakarmakampanana karotu evamevogakSudhA-pipAsA-vyAla-caura daza-mayara yAtika paittika mika-sAnipAtikAdayo vividhA rogAtakA parIpahA upasargAzcaitanyazarIra na spRzantu / atra jyAlA sarpA , rogA -mahAnyAdhaya , AtA-sayoghAtino rogA eca, parIpahA kSudhAdayo dvAviMzati , upasargA =dijyAdaya , anyat sugamam / 'tikaDa' iti kRyA 'eya piNaM caramehi asAsaNIsAsehiM bosirAmi nikaTu etadapi khalu caramairuvAsani zvAsaiyumajAmi-etadapi zarIra tyajAmi iti kRtvA= ittha vicArya 'salehaNAzasaNAsiyA' malekhanA-jUpaNA-juSTA -salakhanAyA kapAyahotA hai usI prakAra se priya hone kAraNa bhANTakaNDaka ke tunya (ima) isa mere (sarIra)zarIrako zIta sparza na kare, uga sparza na kare, kSudhA sparza na ko, pipAsA sparza na kare, vyAla-sarpa sparza na kare, cora upadrava na kare, dasa-DAsa sparza na kare, mazaka-macchara sparza na kare, vAtasabadhI, pittasavadhI, kaphamabaMdhI, sannipAtambadhI Adi vividha roga-mahAvyAdhiyA, Ataka-saya * prANahara roga, parIpaha-sudhAAdi eva upasarga-devAdika kRta upaTava, koI bhI isa zarIra ko sparza na kare, (ttAha) isa prakAra kI vicAradhArA ko (caramehi UsAsaNIsAsehi vosirAmi) aba carama uccAsani zvAsa taka choDate hai| (tiruTTa) isa taraha karake (sale. haNAjhUsaNAsiyA) lesanA meM-kapAya eva zarIra ke kRza karane meM prIti se yukta ve 4120 lA302 33nA tulya (ima) mA bhArI (sarI) zazarana 25 na kare, garamI sparza na kare, bhUkha sparza na kare, tarasa sparza na kare, vhAlasarSa sparza na kare, cera upadrava na kare, daza-DAsa sparza na kare, mazaka-- machara paga na kare, vAta ba dhI, pittama ba dhI, phasala bI, sannipAtasaba dhI Adi vividha rega-mahAvyAdhio, Ana -tIvaprANahara roga, parI paha-zvadhA Adi temaja upasarga-devAdita upadrava, evuM kAI paNa A zarIrane 25za na 42 (tti kaTTa) 21 42nI vicAradhArAne (caramehiM UsAsaNIsAsehi vosirAmi) 73 22 pAsanizvAsa sudhI chor3a chu (ttika?) sAvI zata 4zana (salehaNAjhUsaNAjhUsiyA) manAma-45ya tebhara zarIrane 15 42pAmA zrItithI yuta, te mayA (bhattapANapaTiyAiksiyA) at bhAra Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - poSayaSiNI-TokA sa 28 ampaDaparigrAjaka yipaye bhagavadagautamayo mayAda 575 kkhaDa evaM bhAsai evaM pannaveDa evaM parUvei / evaM khalu ammaDe, parivAyae kapillapure payare gharasae AhAramAhArei, gharasae sahi uveDa / se kahamevaM bhaMte / evaM // sU0 28 // mUlam-goyamA / jaM NaM se bahujaNe apaNamaNNassa 'aNNamaNNarasa evamATakapaDa' anyonyamevamArayAti-he bhagavan ! janasamUha parasparami14 vakti, 'era mAsA' va bhApate, 'evaM panavei' epa prajApayati, 'eva parUvei' eva prarUpayati, 'era khalu aMmmaTe parivAyae kapillapureNayare' eva sancambaDa paribAjA kAmpinyapure nagare, 'gharasae AhAramAhAreda' gRhagatAdAhAramAharati-mikSA gRhagAti, 'gharasae vasahi uvei' gRhagate vasatimupaiti, 'se kahameya bhaMte era' tat kathametad bhagavan ! jvam-iti bhagavanta prati ziSyaprazna // mU0 28 // TIkA--bhagavAnAha-'goyamA!' ityAdi / 'ja se bahujaNe aNNamaNNajaNe Na) bahuta se loga ( aNNamagarasa) paraspara jo (ekamAikhada ) isa prakAra kahate hai, (eva bhAsada) isa prakAra bhASaNa karate hai, (eva panavei ) isa prakAra acchI taraha jJApita karate haiM, (eva parUveTa) isa prakAra prarUpita karate hai ki (evaM salu ammaDe parivAyae kapillapure Nayare gharasae AhAramAhArei) ye ambaTaparimAjaka kapillapura nagara meM sau gharA ma AhAra karate hai, eva (gharasae vasahiM ucei) sau gharoM meM nivAsa karate haiM, (se) so (bhate') he bhadata / (kahameya ) yaha bAta kaise hai / | sU0 28 // 'goyamA! jaMNa se bahujaNe' ityAdi / / prabhu gautama ke prazna kA uttara dete hue kahate hai ki (goyamA') hai gotama / (bahujaNe Na) ugl att (aNNamaNNassa) 52252 2 (evamAikkhai) 241 2 49 cha, (era bhAsai) 0 re mApa re , (eva pannavei ) mA mAre mArI te jJApita 43cha ( ve che), (eya parUvei) mA prAre 53pita 12 (papa galu ammaDe parivyAyA kapillapure Nayare gharasA AhAramAhArei) 2427 parivAra pisa2 nagaramA so gharamA mAchA2 42 cha tabhA (gharasae vasahiM ubei) so parImA nivAsa 82), (se) ta ( bhate / ) mahanta ! (kahameya ) mA pAta che ? (sU 28) 'goyamA / ja Na se bahujaNe' tyAdi prabhu gautamanA bhanI uttara bhApata 49 cha ( goyamA!) Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAlikA - - - - - - - kicA baMbhalae kappe devatAe upavaNNA / tahi tesi gii| dasa mAgarovamAI ThiI paNNatA, paralogassa ArAhagA, sesaM taM ceva // sU0 27 // mUlam-vahajaNe NaM bhate! aNNamaNNassa evamAi(parAvRttA, 'samAhipattA' samAdhiprAmA-upagAntahatyA, 'kAlamAse kAla kiMcA' kAlamAse kAla kRyA, 'camaloe kappe devattAe upavaNNA' brahmaloke ka pe devavenopapannA , dezapiratiphala tvepA paralokA''gadhaka vameva / parimAjakakriyAphA brahmalokagamanam / 'tAI teti gAtA tepA gati , 'dasa sAgaroSamAi ThiI paNatA' dAsAgaropamAgi sthini prajAsara, 'paralogassa ArAhagA' paralokarAgarasA satI yarga, 'sase ta ce' zeSa tadera / mU0 27 // TIkA-'bahujaNe Na bhate !' ityAdi / bahujana janasamUha khala he mht| AlocanA kI, pazcAt ve unase parAvRtta hue| phira (samAhipattA) samAdhi prApta kara (kAlamAse kAla ricA bhaloe kappe devatAe upayA) kAla-avasara meM kAla karake bAlo kapa me deva kI paryAya se upanna hue| (tahiM tesiM gaI, dasasAgarotramAi ThiI pamattA, paralogassa ArAhagA, sesa tace) vahIM para unakI gati prarUpita karana meM AI hai| sthiti inakI 10 sAgara pramAga he / ye paraloka ke niyama se ArAdhaka kahe gaye hai| zera pahile kI taraha samajhanA cAhiye / / sU 27 // 'bahujaNe Na bhate / ityAdi / puna gautamasthAmA ne bhaktipUrvaka prabhu se pUchA ki (bhate) he bhagavan ! (bahu - bhane samAdhi prAsa 4zana ( kAlamAse kAla kiccA bamaloe kappe devatAe upavaNNA) 14-matrabhare isa rIne prahAra 85mA panI pAyathI Surna yaya (tahi tegi gaI, dasasAgarogamAi ThiI paNNattA, paralogarama ArA hagA, sesa ta cepa) temanI gati 3pina 42vAmA mApI cha temanA riti 10 sAgara pramANa che teone nizcitarUpathI paralokanA AdhAraka kahevAmAM AvyA che bAkInuM agAunI peThe samajI levuM joIe ( 27) 'ghajaNe Na bhate tyA paNI gautama svAbhIme matiY4 prabhune pUchayu (bhate 1) mana Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavaSiNo doyA 30 amgrahaparivAjakaviSaye bhagavadgItamaya sayAda 577 mUlam --- se keNaNaM bhaMte / evaM bucar3a - ammaDe parivyAyar jAva sahi uve // sU0 30 // mUlam - goyamA ! ammaDassa NaM parivvAyagassa pagar3abhayAe jAva viNIyayAe chachadveNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM TIkA- punargotama pRSThati- 'se keNadveNa' ityAdi / ' se kegaNa bhaMte / evaM buccai ' tat kenArthena he bhadanta / evamudhyate-' amma parintrAyae jAna sahi uvei ' ambaDa parivAjako yAvad yasatimupeti, gRhNatAdabhikSA karoti, gRhazate vasatiM svIkaroti, iti // sU0 30 // TIkA - bhagavAnAha - 'goyamA / " ityAdi / he gautama ' ' ammaDassa Na parivyAssa pagaibhakSyAe ' ambasya sala parivrAjakasya prakRtibhadratayA-prakRte = svabhAvasya mahattayA=saralatayA 'jAra riNIyayAe ' yAvadvinInatayA - yAvacchandAdida dRzyaM -- prakRtyupagatatayA prakRtitanukodhamAnamAyAlobhatayA mRdumArdavasampannatayA''lInatayA iti, ' se keNaNaM ' ityAdi / (bhate ) he bhadanta / ( se keNadveNaM etra buccai ) Apa yaha kisa Azaya se kahate haiM ki-(ammaDhe parivvAyae jAva vasahi uvei ) ambaDa parivAjaka sau gharoM me AhAra karate haiM aura sau gharoM meM nivAsa karate haiM || sU 30 // 'goyamA ! ammaDassa Na ' ityAdi / (gomA ) he gautama ! yaha ambaDa parivAjaka ( pagaimadhyAe jAva viNIyayAe) prakRti se bhava hai, alpa krodha, mAna, mAyA eva lobha-kapAyavAlA hai svabhAvata 'se keNadveNa ' hatyAhi 4 (bhate ! ) he lain / ( se keNaTTeNa eva buccai ) sAtha me kyA hetuthI (ammaDe parivyAyae jAva sahi uvei ) abhDa parivA4 seo nivAsa kare che? (s 30) gharamA AhAra kare che ane saiA gharamA A 'goyamA / ammaDassa Na' ityAdi ( goyamA 1 ) he gautama abhyADa parimAra (pagaimaddayAe jAva niNIyayA) prakRtiyI ladra hai, satya hodha, bhAna, bhAyA, tebhana bola kapAyavALA che, svabhAvana mRda-mAIva guNathI yukta che, tathA atyata vinIta Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 - aupapAtikamA evamAikkhai jAva evaM parUvei-evaM khalu ammaDe parivvAyae kaMpillapure jAva gharasae vasahi uvei / sacce NaM esamahe, ahaMpi NaM goymaa| evamAikvAmi jAva evaM parUvemi-evaM khalu ammaDe parivAyae jAva vasahi uvei / / sU0 29 / / sta evamAikkhai' he gautama ! yasala sa bahujano'nyo'nyam evamArayAti, yAvadevaM prarUpayati, 'evaM khalu ammaDhe parivAyae kapillapure jAra gharasae vasahi uveDa' eva khanvabaDa parivAjaka kAmpinyapure yAnad gRhazate vasatimupaiti-iti yatvayA pRcchayate / 'sacceNa esa. maTTe' satya khanvepo'rtha / ' apiNa goyamA! evamAikkhAmi ahamapi khala gautama evamAgvyAmi, 'jAva eva parUvemi' yAvadeva prarUpayAmi arUpagA karomi, 'eva khala ammaDe parivAyae jAya vasahi uvei ' eva khalu ambaDa paribAjako yAvad vasatimupaitigRhazatAd bhikSA gRhNAti, gRhazate vasatiM karoti, iti / sU0 29 // (ja) jo (se) ve (bahujaNe) bahuta se loga (aNNamaNNassa) paraspara dUsare se ( evamAI khai jAva parUveda) isa prakAra kahate he yAvata isa prakAra prarUpita karate haiM ki ( evaM khalu ammaDe parivAyae kapillapure) ye ambaDa parivrAjaka kapillapura nagara meM (jAva gharasae vasahi uvei ) sau gharoM meM bhikSA lete hai aura sau gharoM meM nivAsa karate haiM, sA (sacce NaM esamaDhe) yaha bAta bilakula ThIka hai| (ahaM piNa goyamA evamAikkhAmi) gautama ! bhai bhI isI taraha kahatA hU (jAva evaM parUvemi) yAvat isI taraha prarUpita karatA hU phi (eva khalu ammaDhe parivAyae jAva vasahi uvei) ye ambaDa pAravrAjaka sau gharoM meM AhAra karate haiM aura sau gharoM meM nivAsa karate haiM / sU0 29 // gautama ! (ja) re (se) tamo (bahujaNe ) / sohI (aNNamaNNassa) 52252 4 mInana (evamAiksai jAra parUvei) mA mAre 47 cha yAvat yA sare 53pita 42 cha / (eva salu ammaDe parivvAyae kapillapure) ta sama parivA44 pisapura nagaramA (jAva gharasae vasahiM uvei) se dharothI likSa ve cha bhane so gharobhA nivAsa 4re chatA (sacce Na esamaDhe) mA vAta misada hI cha / (ahapi Na goyamA / evamAiksAmi) gautama 5 merI rIta 467 (jAya eva paravemi) yApat vI zate pra3cita 53 cha (eva salu ammaDe parivyAyA jAra vasahiM uvei) me 83 pari rAjaka te gharamA AhAra kare che ane se gharamAM nivAsa kare che (jU 29) Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- poyUpapiNI TokAsa 31 ambaparitrAjakavipaye bhagavadgItamayoH saMghAda. 579 khaovasameNaM IhAhAmaggaNagavesaNa karemANassa vIriyaladdhI veuvviyaladdhI ohiNANalaDI samuppaNNA |te NaM se ammaDe parivAyagetIe vIriyalaDIe veubiyalaDIe ohINANalaDIe gvanAvasameNa' taTAvarIyAnA karmaNA vIrya kriyAnyavapijJAnAvaraNIyAnA kSayopazamena, dA-vRhA-maggaNanApemaNaM karamANamsa hA yaha-mANa garepaNa purvata -tara-IhAmanijAnabheda nAmajAyAdivizeSarupanArahitasAmAnyajJAnottara vizeSanivArtha vicAraNA iyartha , nyUra -apoha -sAmAnyajJAnottaraphAla vizeSanizcayAya vicAragAyA pravRttAyA tadanu guNadoSavicAra gAjanitI nizcaya / mArgaga-jIvAdipanArthamya yathAvasthitapampAnvepagam , gaveSaNa=3 mArgagAnantaramanupalabhyanya jIpAdipadArthasya marmata paribhASanama , pA samAhArastat tathA, tat hata anyaDasya parimAjakanye yanvaya / 'vIriyaladvI' vIryalandhi , 'veuniyaladI' painiyalandhi 'ohiNANalddhI samuppaNNA' avadhijJAnandhizca samunpanA / 'tae NaM AvaraNa karmoM ke (khopasameNa) kSayopazama se (IhA-hA-maggaNagavemaNa karamANamma ) IhA-nAma eva jAyAdirUpa kalpanA se rahita sAmAnya jJAna ke bAda vizeSampa se nizcaya karane kI ceSTA-vicAradhArA, vyUha-sAmAnya jJAna ke bAda vizeSa nizcaya ke liye vicAraNA karane para guNaDhopa ke vicAra se honevAlA nizcaya--avAyarUpa jJAna, mArgaga-yathAvasthita jopATika padArtha ke svarUpakA anveSaNa, eva gaveSaNa-mArgaga ke bAda anupalabhya jIpAdika padAyoM ke sabhI prakAra se nirNaya karane kI tarapha taparatArUpa gavepaNa (karemANassa) karane se (vIgyiladdhI veunviyaladdhI ohiNANaldI samuppaNyA) vIryalandhi, vajhiyalabdhi, tathA adhiganalandhi utpanna ho gaI / (tae Na se mApa dInA (saosameNa) kSayopazamayA (IhA-cUhA maggaNagosaNa karamANassa) ghaDA-nAma tamA ti mahinI 485nAthI rahita sAmAnya jJAna thayA pachI vizeSarUpathI nizcaya karavAnI ceSTAvicAradhAga, bRha-sAmAnyajJAna bAda vizeSa nizcaya kavvA mATe vicAraNA TharyA pachI guNadevanA vicArathI thavAvALA nizcaya-avAyarUpa jJAna, mArgayathAvasthita jIva-Adika padArthanA svarUpanuM anveSaNa, temaja gaSaNa-mArga pachI anupalabhya jIva Adi padArthone sarva prakArathI nirNaya karavAnI tarapha taspatA35 gaveSadha (karamANassa) sAthI (vIriyaladdhI veniyaladdhI ohiNANaladdhI samuppaNNA) pIya sandhi, vaiDiyasamdhi, tathA apadhijJAnanidha - - - Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- 578 aupaNAtiko uDDhaM vAhAo pagiljhiya 2 sUrAbhimuhassaAyAvaNabhUmIe AyAvemANassa subheNaM pariNAmeNaM pasatthehiM ajjhavasANehiM pasatyAhiM lesAhi visujjhamANIhi annayA kayAI tadAvaraNijANaM kammANa vinayazIlatayA, 'uhaudreNa anikkhittaNaM tarophammeNa' paTapaTena anikSiptena tapa -- karmaNA-muhurdinadvayA'nazanarUpaNa avizrAntena taporUpega karmaNA, 'uDDha vAhAo pagi jhiyara' Urca bAhU pragRhaya2-yAha Urya kRtvA 'mUrAbhimuhassa AyAvaNabhUmAe AyAvemANassa' sUryAbhimukhasyA''tApanAbhUmAvAtApayata 'subheNa pariNAmeNa' zubhana pariNAmena zubha-rUpayA''tmapariNatyA, 'pasatyahiM ajjhavamANehi' prazastairavyavasAna- ' uttamamanovizepai, 'pasatyAhiM lesAhiM pimujjhamANIhi prazastAbhileyAbhivizudhyamAnAbhi 'annayA kayAi' anyadA kadAcit 'tadAvaraNijjAga kamgaga mRdumArdava guNa se yukta hai, tathA atyata minIta bhI hai| (anikkhitteNa) tathA lagAtAra (cha? chaTTeNa tavokammeNaM) chaTha chaTha-velA-kI tapasyA karanevAlA hai| eva (uDDa bAhAmI pagijjhiya2) bAhuoM ko Upara uThA kara, (murAbhimuhassa) sUrya ke sanmukha (AyAvaNabhUmIe AyAvemANassa) AtApanA ke yogya pradeza me AtApanA letA hai| ata (ammaDassa parivAyagassa) isa ambaDa parivrAjaka ko (subheNa pariNAmeNa) zubha pariNAma se zubharUpa AtmA kI pariNati se, ( pasatyehi ajjhavasANehiM) prazasta adhyavasAnoM se-uttama vicAradhArAoM se, (pasatyAhi lessAhiM vimujjhamANIhi ) prazasta lezyAoM kI pizuddhi hone se, (aNNayA kayAi) phisI eka 'samaya (tadAvara NijjANa kammANa) tadAparaNIya karmo-vIrya ke, vaijhiyalabdhi ke eva anadhi jJAna ke paNa cha (aniksitteNa) del gAtAra (chachadreNa tophammeNa) 74 74 sA-nI tapasyA 42pApA che tebhara (uDna bAhAo pagijhiya2) DAyana jayA 4zane (sUrAbhimuharasa) sUryanI sanbhuma (AyAdhaNabhUmIe AyAvemANassa) sAtApanAne yogya pradezamA mAtApanA se che mAthI ( ammaDassa parivAyagarasa) se samma parimA44ne (subheNa pariNAmeNa) zula pariNAmathI, 35 mAtmAnI pariNatithI, (pasatthehiM ajjharamANehiM) prazasta madhyava sAnAyI-uttama vicAradhArAmAthI, (pasatyAhiM lessAhi visujjhamANIhiM) prazasta zyAnA vizuddhi pAthI (aNNayA kayAi) se samaya (tadAvaraNi jANa kammANa) tApIya 4I-vIrya, vayi sane mavadhijJAnanA Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - poyUpiNI TokA sU 31 ambaDa paritrAjakaviSaye bhagavadagItamayo maghAda' 579 khaovasameNaM IhAhAmaggaNagavesaNaM karemANassa vIriyaladdhI veubdhiyalaDI ohiNANalahI samuppaNNA / tae NaM se ammaDe parivAyage tIevIriyalaDIe veubdhiyalaDIe ohINANalaDIe khopasameNa tadAparaNIyAnAkarmaNA cAyavaiziyala yAvijJAnAvaragIyAnA kSayopazamena, IdA-hA-maggaNa-vesaNa karemANasma' hA yUha-mArgaNa gapaNa kurcata -tatra-IhAmanijJAnabheda nAmajAyAdipiropakalpanAmitamAmAnyajJAnottara vigepanizcayAya vicAraNA ityartha , vyUha -apoTa -mAmAnyajJAnottarakAla vizeSanizcayAya vicAraNAyA pravRttAyA tadanu guNadopavicAra gAjanino nizcaya / mArga-jIzadipAyaya yathAvamdhitamyampAnvepagam , gavepaNa:__ mAgagAna taramanupalabhyasya jIpAdipadArthasya sameta pagbhiAvanama, epA mamAhArastat tathA, tat harmata apaDanya parimAjakatye yanvaya / 'vIriyaladdhI' vIryalandhi , 'veunciyaladI' caikiyaladhi 'ohiNANalddhI samuppaNNA' avavijJAnaladhizca smutpnnaa| 'tae NaM AvaraNa karmoM ke (khaovasameNa) kSayopazama se (IhA-hA-maggaNagavesaNa karemANassa) IhA-nAma eva jAyAdirUpa kalpanA se rahita sAmAnya jJAna ke bAda vizepararUpa se nizcaya karane kI ceSTA-vicAradhArA, vyaha-sAmAnya jJAna ke bAda vizeSa nizcaya ke liye vicAraNA karane para guNadopa ke vicAra se honevAlA nizcaya-avAyarUpa mAna, mArgaga-yathArasthita jInATika padArtha ke svarUpakA anvepaNa, eva garepaNa-mArgaNa ke vAda anupalabhya jIgAnika padArthoM ke sabhI prakAra se nirNaya karane kI tarapha taparatAmbapa gavepaga (karemANassa) karane se (pIriyaladdhI veuniyaladdhI ohiNANaladdhI samu. ppaNyA ) vIryalapi, kriyalandhi, tathA adhijJAnalandhi utpanna ho gaI / (tae Na se bhApa nA orasameNa) kSayopazamayA (IhA-hA-magaNagaresaNa karemANamsa) ghaDA-nAma tamA jati mAhinI 485nAthA hata sAmAnya jJAna thayA pachI vizeSarUpathI nizcaya karavAnI ceSTAvicAradhArA, bRha-sAmAnyajJAna bAda vizeSa nizcaya karavA mATe vicAraNA karyA pachI guNadoSanA vicArathI thavAvALA nizcaya-avAyarUpa jJAna, mAgaNayathAvasthita jIva-Adika padArthanA svarUpanuM anveSaNa temaja gaSaNa-mArga pachI anuyalabhya jIva Adika padArthone sarva prakArathI nirNaya karavAnI tarapha tapata135 zavapa (karamANassa) yAthI (pIriyaladvI veubdhiyaladdhI ohiNANaladdhI samuppaNNA) pIya sadhi, vaiThiyamadhatathA avadhijJAnasandhi - Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 880 - samuppaNNAe jaNavimhAvaNaheDaM kaMpichapure Nayare gharasae jAva vasahi uvei| se teNaTeNa goyamA! evaM vaccai-ammaDe parivAyae kaMpillapure Nayare gharasae jAva vasahi uveDa / / sU0 31 // se ammaDe parityAyage' tata salasa ambaDa pagnijaka , 'tIe pIriyala dvIe veubdhiyaladdhoe ohiNANaladdhIe samuppaNNAe' tayA vIryala yA vaikiyala cyA'dhijJAnala dhyAca samutpanayA 'jaNapimhAvaNaheu' janavismApanaheto , 'kapilapure Nayare gharasae jAva vasahiM uvei' kAmpiyapure nagare gRhazate yAvadvasatimupaiti, 'se teNaTeNaM goyamA / eva buccai' tat tenArthena gautama ! evamucyate-'ammaDe parivAyae kapilapure Nayare gharasae jAva sahiM uve' ambaDa paribAjaka phAmpilyapure nagare gRhAte yAvadasati mupaiti // sU0 31 // ammaDe parivAyage tIe pIriyaladdhIe veucciyaladdhIe ohiNANaladdhIe samuppaNAe) isake bAda utpanna huI una cIryalandhi, vaikriyalabdhi eva avadhijJAnaladhi dvArA yaha (jaNavimhAvaNaheu) manuSyoM ko Azcaryacakita karane ke liye (kapillapure payare gharasae jAva vasahi uvei) kapilla nagara meM sau gharoM se bhikSA karatA hai, eva unhIM me vizrAma karatA hai| (se teNaTeNaM goyamA ! eva buccai ) isa Azaya se, he gautama ! maiM aisA kahatA hU (ammaDe parivAyae kapillapure Nayare gharasae jAva vasahi uvei) ki ambaDa parivrAjaka kapillapura nagara meM sau gharoM meM AhAra karatA hai aura sau gharoM meM nivAsa karatA hai / sa0 31 // - - tpannaM 25 (tae Na se ammaDe parivAyage tIe cIriyaladdhIe veubviyaladvIe ohiNANalddhIe samuppaNAe) tyAra pachI pana thyehI te pAyadha, belivisa tebhara madhijJAnasA the (jaNapimhAvaNaheu) manuSyAne mAyajita 42vA mATe (kapillapure Nayare gharasae jAva vasahi uvei) pirasapuranagaramA mI gharIthI mikSA 42 cha tabha4 mA vizrAma 427, (se teNaTeNa goyamA / ena vuccai) mA mAzayathI 3 gautama! 6 sebha cha (ammaDe parivvAyae kapillapure gharasae jAva vasahi uI) ke akhaMDa parivrAjaka kapilapura nagaramAM e gharamAM AhAra kare che ane se gharamAM nivAsa kare che (sU0 31). Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - __ popathagiNI-TokA su 32 ambaDaparivAjakariSaye bhagavadagItamayo maghAda 581 mRlampahaNaM bhaMte / ammaDe parivAyae devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM paccaittae / sU0 32 // mUlam---No iNaTe samajhe goyamA / ammaDe gaM pari gautama pRcchati-'pahaNa bhate' ityAdi / 'mate !' he madata 'ammaDe parivAyae devANuppiyANa atie muDe bharittA agArAo aNagAriya pannaTattae' ambaDa parivAjako devAnupriyANAmantike muNDa =luzcitakeyo bhUnA'gArAdanagAritA sAdhutva prajitu prAptuM 'mabhUNa' prabhu =samartha kim ? 'Na' iti vAkyAlabAre / / mU0 32 // TIkA-bhaganAnAha--'yo raNadve samadre goyamA?' iyAti / 'yo igaTTha samaDhe goyamA nA'yamaya samayoM gautama / 'ammaDe Na parivAyae samaNovAsae' ambaDa khalu 'paha NaM bhate ' ammaDe parivAyae' ityAdi / (bhaMte) he bhadanta ! ( ammaDhe parivAyae) yaha ambada parinAka ( devANupiyANa aMtie) Apa ke pAsa (muMDhe bhavittA) muDita hokara (agArAo) AgAra avasthA se (aNagAriya) anagAra avasthA ko (pavvAttae) dhAraNa karane ke liye (par3ha Na) samartha hai kyA ? // mU0 32 // 'No daNadve sama?' ityaadi| pramu ne kahA-(goyamA) he gautama ! (jo iNadve samade) yaha artha samartha nahIM hai| kyoM ki (ummaDe Na parivAyae) yaha ambaDa paritrAjaka (samaNovAsae) amaNopAsaka 'pahR Na bhate / ammaDe parivyAyae' tyA (bhate) 7 mnt| (ammaDe parivyAyae) mA 2525 3 parimAra (devANuppiyANa atira) sApanI pAne (muDe bhavittA) bhurita ne (agArAoM) m||2 sapazyAthI (aNagAriya) sanA apasyAne (pavvaittae) ghAra pAne bhATe (paTTa Na) samartha cha bha? (sU0 32) "jo iNa? samaDhe" tyA prabhuye dadhu (goyamA) : gautama (No iNaTe mama) mA artha samaya nayI, ubha (ammaI Na parivAyae) 2mA ma parimA44 (samaNo Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aurapAtitra sUtre vyAyae samaNovAsae abhigayajIvA'jIve jAva appANaM bhAvemANe vihara, varaM Usiyaphalihe avaMguduvAre ciyattaMte uragharadArapavesI evaM NaM buccai // sU0 33 // 582 parivAjaka zramaNopAsaka, 'abhigayajIvAjIne' abhigata jI rAjIna =jInAjAtAvajJa, & 'jAva' yAvat-ana yAvacchandAdi dhyam - upalabdhapuNyapApa, are ranirjarA kriyAdhikaraNa dhamokSakula iti, 'appANa bhAvemANe ' AtmAna bhAvayana viharativicarati / 'Navara '--ayamana vizeSa 'Usiyaphalihe ' utisphaTika = sphaTikarAgirica nirmala, 'avaguduvAre ' apAvRtadvAra' avagu' itidezIya zanda, udghATitakapATa dvAra -atidhArmikatayA'sya pravezakAle janai kapATa udghATayate iti bhAva / ' ciyattateuragharadArapavesI ' tyaktA'nta puragRhadvArapravega - tyakta = prIyA janairdatta anta puragRhadvAreSu pravezo yasya sa tathA atidhArmikatayA sarvatra praveze'nAzaGkanIya iti bhAva / 4 eyaNa buca ' eva khacyate = etAchA so'mbaDa ucyate // sU0 33 // hokara (abhirantaratve jAva appANa bhAvemANe viharai ) jIva, ajAna, puNya, pApa, Asrava, svara, nirjarA, vadha eva mokSa inakA jJAtA hotA huA apanI AtmA ko bhAvita karatA huA vicara rahA hai| (Navara) parantu ( evaM paNa buccara) itanA bhai anasya kahatA hai ki yaha ambaTa parivAjaka (Usiyaphalihe ) sphaTikamaNi kI rAzi ke samAna nirmala, (avaguduvAre) jisake liye sabhI ke gharo kA daravAjA hara barana khulA rahatA hai, aisA hai, aura (ciyattateuragharadArapavesI ) yaha vizvamta hone ke kAraNa rAjAke anta - pura me bhI ve - rokaToka AtA jAtA hai | sU0 33 // - cAsae) zramaNopAsane ( abhigayajIvAjIve jAva appANa bhAvemANe viharai ) 7, alana, puNya, pAya, zAsana, savara, nirA tebhara madha, bhokSa enA jJAtA thaine peAtAnA AtmAne sAvita karatA vicare che (ba) parantu ( ena Na kumcAi) bheTatu to hu avasya uDu De mA sabhya parivA (Usiyaphalihe ) TijmalinI rAzi (DhagalAnI)) peThe nirbhasa (avaguduvAre ) jenA mATe badhAnA gharanA daravAjA hara vakhata khulA rahe che evA che, ane (ciyattateuragharadArapavesI ) me vizvAsu hovAnA arorAnanA ata puramA paNa koI jAtanI raphaTAka vinA Ave jAya che (s0 33) Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - SM -zada : TET pAda: 583 mUla pagniAcA zUlae pAgADaA pavAra jAvajI nAma pani gare rAva jAdajIbA // 4 // mUlana pannivAyaNo kApaDa kA nAma nivAgAMta pannaDa pagniAgAvamaya lAgaNATakA pahAjIpAe jAyama pa ni garna gAma, sampana gavAda bha. arma nAmavika 'mehaga' pa EET mA gAyAvAna gAvIcan / 34 // mA-mAma bigadi / 'mAnaharU pani __ na rimaa-gaa| / nanna bimA ) baTa paniADA ne yUANAvAe ba nalIvAra ) mAyA kA parityAga kiyA hai (gAva gala, lIgala gamaga, nyUna nAgana mA, pUla paribaha kA bhI garna gAyiA hai| pA) pa ma maMhage paJcA bApa jAvIvAra) anya kaiyana yA nahIM kiyA hai jinu na to usane mamatta prakAra hai| 1 na ndiAga'gadi / mAyA ) ma anya paniAna ke liye vihA kanne pavityAdi (ma jyiAna) 54 panniA (thulapANAsAra jaya jArIMga- 4 prAni ACTER pacyiA Dayo . 1 jAna pAInI - pApAnA. ayU ma-anal, syUba yAcanA para yAna pagnyiAzayo () F (nya mehuNe valyA jAjInA) yI ra nanA pahilyAsa nayI (r) pantu nA ta na - pAyI naparyanta pagnyiA uryA (50 36) ' pavila yAti (isa pabliAgAra) para pati ne mATa vihAra - Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - -- - aupapAtikasane akkhasoyappamANamapi jalaMsayarAhaM uttarittae,NapaNatthaaddhANagamaNegaM / ammaDassaNaM No kappai sagaDaM vA evaM taM caivabhANiyavyaMNapaNattha egAe gaMgAmahiyAe / ammaDassaNaM parivvAyagassa bhAyagassa' ambaDasya sala parivAjakasya, 'yo kappar3a aba vasoyappamANamettapi jala sayarAha uttarittae' akSasrota pramANamAtramapi-akSatrota madhU pravezarandhaM tadeva pramANa tena pramANena mAnA=parimANam avagAhanato yasya tatathA tat, cakrasya chidraparyanta jalamapi 'sayarAi' gIta, 'sayarAi' itidezIyaganda, 'uttarittae' uttarItu no kalpate-tatra praveSTu na kanpate, tasmAnyUnaparimANa jalamuttarItuM kalpata iti bhAva / 'NaNNatya addhANagamaNeNa' nA'nyatA'dhagamanAt-adhvagamanAdanyanA'ya nipegha -adhvagamane tu jalamuttarItu kalpate, 'ammaDassa Na No kappai sagaDa gA evaM ta ceva bhANiyabdha jAva' ambaDasya khalu no kapate zakaTa yA evaM tadeva bhaNitavya yAt, yAvacchandena 'sadamANiya vA durUhittANa gacchittae' ityArabhya 'kuMkumeNa vA gAya aNulipittae' iti paryanta pATho'syaivottarArdhagatASTAdazasUtragato'nusandheya iti / 'gaNNatya egAe gagAmaTTiyAe' samaya mArga meM (sayarAha) akasmAt (akkhasoyappamANametapi) gATI kI dhurA pramANa jala A jAya to bhI usameM (uttarittae No kappaDa) utaranA nahIM kalpatA hai| (NaNNasya adANagamaNeNaM) paratu vihAra karate hue anya rAstA nahIM ho to bAta alaga ! (ammaDamsa Na No kappai sagaDa vA eva taM cera bhANiyavya jAva) isI taraha isa ambaDa parivrAjaka ko zakaTa Adi para caDhanA bhI kalpatA nahIM hai| yahA 'yAvat ' zabda se 'sadamANiya vA duruhitA gamittae' yahA se lekara 'kukumeNa vA gAya aNuli. pittae' yahA taka kA pATha isI Agama ke uttarArdha ke aThArahave sUtra se samajha lenA 42tI mate bhAbhA (sayarAha) sabhAta (akkhasoyappamANamettapi) gADI ghosazana pramANa 2 9 mApI ya ta pa tebhA (uttarittae No kappai) 245tuM nayI (NaNNAtya addhANagamaNeNa) 52tu viDAra 42ta 42tA bhAna 2sto na DAya ta pAd gii (ammaDarasa Na No kappai sagaDa vA eva ta ceva bhANiyavya jAva) sepI zete te sama parimArane 8 (st) Ahi 52 28 pa 485 nathI maDI (yAvat ) za04thI 'sadamANiya durUhittA Na ganchittae' mahIthI sadhana 'kumeNa vA gAya aNuliMpittae' mI adhAnA pATha A AgamanA uttarArdhanA aDhAramA sUtrathI jANI levo joIye (roomtya - - - Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNI-doSAsa 35 abhyAsa piye bhagautamayo savAda 585 , No kappar3a AhAkammie vA uddesie vA mIsajAe i vA ajjhoyarae i vA pUikamme ivA kIyagaDe i vA pAmicce i vA aNisinAnyatraikasyA gaGgAmRttikAyA - ekA gannA mRttikA kanpate grahItumityartha / 'ammaDamsa NaM parivvAssa No kappa AhAkammie vA ' ambasya khalu parivAjakasya ko kapate - AdhAkarmika-paTkAyopamardanapUrvaka sAdhvarthakRtamazanAdika vA 'uddesie vA ' audezika= sAdhumudizya yat kRta tad vA na kanpate, 'mIsajAe i cA ' mizrajAta - mizraNa = gRhasthasAdhvAdipraNidhAnalakSaNabhAvena nippanna = pAkAribhAvamupagataM mizrajAtamannAdyeva tadapi na kalpate, 'ivA' iti sarvana vAkyAlaGkAre, 'ajjIyaravA ' avyavaratam = sAdhvarthamadhikaprakSepaNena niSpAditam, etadapyakalpanIyam ' pUikamme inA' pUtikarma-AdhAkarmAdyavizudraTezasapRktabhaktAdi, tadapi na kanpate, 'kIyagaDe ivA' kIta kRtam - kAtakayaNa-sAcAhiye / ( gaNNastha egAe gagAmaTTiyAe) ise sirpha eka gaMgA kI miTTI hI kalpita hai / (ammaDassa Na parivvAyagassa ) isa ambaDa parivrAjaka ke liye (jo Uppar3a AhArummie nA uddesi vA mIsajAe i vA ajjhoyarae i vA pUikamme i vA kIgaDe i vA pAmice i vA aNisiTTe Da vA ahiDhe i vA ) paTukAyopamardanapUrvaka sAdhu ke nimitta niSpAdita AdhAkarmika evaM audezika - sAdhu ke uddezya karake banAyA gayA azanAdika grahaNa karanA parivarjita hai| tathA mizrajAta-sAdhu eva gRhastha ke uddezya se taiyAra kiyA gayA annAdi kA bhI grahaNa karanA niSiddha hai / ina padoM meM "" "vA" ye donoM varNa vAkyAlakAra meM prayukta hue haiN| isI taraha anyavarata khAdhu ke liye adhika mAtrA meM banAyA gayA AhAra, pUtikarma-AdhAkarmika AhAra ke bharA se mizrita egAe gagAmaTTiyAe ) tene bhATe mAtra se bhagAnI bhATIna Desthita matAvI the ( ammaDassa Na parivvAyagassa ) mA mamaDa parivAhane bhATe ( jo kappar3a AhAkammie vA uddesie vA mIsajAe i vA ajjhoyarae i cA pUikamme ivA koyagaDei vA pAmicce i vA aNisiTTe i vA abhihaDe i vA ) SaT (4) DAyA upamanapUrva sAdhune nimitta niSpAdita AdhAkarmika temaja auddezika sAdhune uddezya karIne banAvelu azana Adika grahaNa karavu parirjita che tathA mizrajAta--sAdhu temaja gRhasthanA uddezyathI taiyAra karelA anna-Adikanu graRRNa karavuM paNa niSiddha che A paTThImA che ane 'vA' e ane vadhu vAcAla kAramAM vaparAyelA che. tevI ja rIte adhyavaratasAdhune mATe adhika mAtrAmA banAvelA AhAra, pUtikrama-AdhAmi~ka AhAranA athathI mizrita AhAra, krItakRta Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupaNAtikamare heDa vA abhihaDe i vA Thaittae vA raDattae vA, kaMsArabhasa i vA dubhikkhabhatte i vA gilANabhatte i vA vadaliyAbhatte i vA pAhuNadhvAdinimitta tena kRta-niSpAditam, tadapi na knpym| 'pAmije i vA' prAmi yamyadannavastrAdika sAparthamuliyAnIyate tat prAmiNyam / 'aNisiTTeDa vA' anisRSTamsarva svAmimi sAghave dAtu na nisRSTa-nAnujJAta yat tadanisRSTam , yadA dvivANA puru pANA sAdhAraNe AhAre eko'nyAnanApRcchaya sAdhave dadAti, tadA tadannamanisRSTa, tadapi na kanpate / 'amihaDe inA' abhyATanam-sAdhu mamukhamAnItaM na kalpate / 'ittae vA' sthApita-svanimitta sthApita na kalpate / 'raittae vA' racitam-audezikabheda , tava modakacUrNAdi punarmodakatayA racita, tadapi na kanyam / katArabhate iSA' kAntAramaktamkAntAram araNyam-tatsamulladhanArtha nIyamAna bhaktam / yadvA araNye bhikSukANA nihAya yat maskriyate tat kAntArabhaktam-tadapyakalpanIyam / 'dabhikkhabhatte i vA durbhikSabhaktamiti vA durbhikSe bhikSukANA kRte yat saskriyate tadapyakalpanIyam / 'gilANabhatte i vA ' glAnaAhAra, krItakRta-mola lAkara diyA gayA AhAra, prAmitya-udhAra lekara athavA kisI dUsare se jhapaTa kara diyA huA AhAra, anisRSTa-jisa AhAra ke Upara aneka kA svAmitva hai una sabhI ko pUche vinA sirpha eka ke dvArA diyA gayA AhAra, abhyAhRta-sAdhu ke mamukha lAkara diyA gayA AhAra, sthApita-sAdhu ke nimitta rakhA huA AhAra, racita-modakacUrNa Adi ko phoDakara puna modakarUpa meM banAyA gayA AhAra, kAntArabhakta-aTavA ko ullaghana karane ke liye ghara se lAyA huA pAtheyasvarUpa AhAra, atharA jaMgala me bhikSukoM ke nirvAha ke liye taiyAra karavAyA gayA AhAra, durbhikSabhakta durbhikSa ke samaya bhikSukoM ko dene ke liye banavAyA gayA AhAra, glAnabhakta-rogA ke liye banAyA gayA AhAra, vaardlikaavecane laIne dIdhela AhAra, jhAmitya-udhAra laIne athavA koI bIjA pAsethI TavI laIne dIdhelo AhAra, anisaNa-je AhAranA upara anekanuM svAmitva hoya evA badhAne pUchayA vinA mAtra ekanA dvArA apAyelA AhAra, abhyAhata-sAdhunI sAme laI AvIne Apelo AhAra, sthApita- sAdhanA nimitte rAkhI mukele AhAra, racita lADune teDIne bhUkA karI pachI te bhUkAmAthI lADu-rUpamA banAvelo AhAra, kAntArabhakta-aTavIne ulla dhana karavA mATe varathI lAvI rAkhelo pAtheyasvarUpa AhAra, athavA jagalamA bhikSukenA nirvAha mATe taiyAra karAvela AhAra, durbhizabhakta-dukALa samayamAM bhikSakone devA mATe banAvelo AhAra, -blAnabhakta-gIne mATe banAvela Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayaSiNI-TIkA sva 37 apaDapariyAjakaviSaye bhagavadgItamayo sapAda 58. gamatta i vA bhottae vA pAuttae vA ammaDassa NaM parivvAyagassa No kappar3a mUlabhoyaNe vA jAva vIyabhoyaNe vA bhottae vA pAittae vA // sU0 35 // bhaktam-glAna san nijA''rogyAya yatpradIyate tad-glAnabhaktam , 'valiyAbhatte i vA' vArdalikAmaktam-pRSTau yaddAtu kriyate etanpyAnthyam / 'pAhuNagabhatte i vA' prAdhuNakabhaktam-prAghuNaka =ko'pi kasya cid gRhe samAgata tamya kRte yat kriyate tat prAghuNakabhaktam , etadapyAlpanIyam / tatpUrvoktam-'bhottae vA pAittae vA' bhoktu vA pAtu vA na ka lpate ityuktameva / 'ammaDamsa Na parivAyagamsa No kappar3a mUlabhoyaNe rAjAra vIyabhoyaNe vA bhottae vA pAittae vA' amghaTasya khala parivAjakasya na kalpate mUlabhojana vA yAvad bIjabhojana vA bhoktu vA pAtu vA-mUlAni kamalAdInA, yAvacchabdA kandabhojana phalabhojana haritabhojanametAni trINi padAni gRhyante, tana--kandA sUraNAdaya , phalAni AmraphalAdIni, haritAni madhuratRNAdIni, bIjAniH zAnyAdIni, etAni bhoktu na kalpante, tathAAdhAkarmAnipAnakAni pAtu na kalpante iti // sU 35 // bhakta-vRSTi meM dene ke liye banAyA gayA AhAra, prAguNakabhakta-pAhunoM ke liye rAdhA gayA AhAra, usa ambaDa parivrAjaka ke liye nahIM kalpatA hai, aura isI prakAra kA peya bhI use nahIM kalpatA hai / (ammaDassA paricAyagamsa No kappar3a mUlabhoyaNe vA jAva vIyamoyaNe vA bhottae vA pAittae vA) isI prakAra isa ambaDa parivAjA ke liye kamalAdikoM ke mUla, sUraNAdika kanda, Amra Adi phala kA bhojana eva apaka jhAlyAdika eva madhura tRNa Adi harita sacitta vastu kA bhojana bhI aphalpita hai / / sa 35 // AhAra, vAlikAbhakta-vRSTimAM devA mATe banAvelo AhAra, prAghuNakabhaktaparoNAone mATe 2dhAvavAmAM Avela AhAra te akhaDa parivrAjakane mATe nayI patA, mane mApA ra peya 55 tana nathI 485tu (ammaTassa Na parivvAyagassa No kApai mUlabhoyaNe vA jAva bIyabhoyaNe vA bhottae vA pAittae vA) A prakAre e akhaDa parivrAjakane mATe kamaLa AdikanA mULa, sUraNa Adika kada, Ama Adi phaLanuM bhojana temaja apakava zAli Adika temaja madhura tRNa Adi lIlI sacitta vastunuM bhejana paNa akapita che ( 35) Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhopAtiko mUlam-ammaDassa NaM parivvAyagassa caubihe aNahAdaMDe paccakkhAe jAvajIvAe, taM jahA-avajjhANAyarie pamAyAyarie hiMsappayANe pAvakammovaese ||suu0 36 // TIkA--'ammaDassa Na' ityaadi| 'ammaDassa Na pariyAyagassa ' ambaDasya khalu parivAjakasya 'vau vihe aNaTThAdaDe paccakhAe jAnIvAe ' caturvidha anarthadaNDa -artha prayojana gRhasthasya kSetravAstudhanadhAnya zarIraparipAlanAdiviSaya- tadartha Arambho-bhUtopamado'rthadaNDa / daNDo nigraho yAtanA vinAza ini paryAyA / arthena prayojanena daNDo'rthadaNDa , sa caivamRta upamardanalakSaNo daNDa kSetrAdiprayojanamapekSamANo'rthadaNDa ucyate, tadviparIto'narthadaNDa pratyA rayAto yAvannIyam / ayamanarthadaNDa svimpa ? iti bodhayitumAha-'ta jahA' tadyathA--' avajjhANAyarie ' apabhyAnA''carita -apadhyAnam ArtaraudrarUpa, tenAcarita = bhAsevito yo'narthadaNDa sa tathA / 'pamAyAyarie pramAdAsscarita -pramAdena madyaviSaya 'ammaDassa Na paricAyagasma' ityAdi / ( ammaDamsa Na parivAyagassa) isa ambaDa parivAjaka ke (caubihe) cAroM prakAra ke (aNadAdaDe) anartha daDI ko (jAvajIvAe paJcakkhAe ) jAganaparyanta poratyAga hai / ve cAra anarthadaDa isa prakAra hai-(avajjhANAyarie pamAyAyarie hiMsappayANe pAvakammovaese ) apa yAnAcarita, pramAdAcarita, hiMsApradAna, eva pApakarmopadeza / vinA prayojana jIvoM kA upamardana jina kAryoM ke karane se hotA hai usakA nAma anathedaMDa hai| ArttaraudrarUpa dhyAna kA nAma apa yAna hai| isa pyAnase udbhUta athavA kriyamANa daDa kA nAma apa yAnAcarita anartha daDa hai / madya, viSaya, kaSAya, nidA eva vikathArUpa pramAda se "ammaDasma Na parivAyagAma" tyAha ( ammaDassa Na parivyAyagassa) sampara parivAne (cavihe.) yAreya mAranA (aNadvAdaDe ) sana 6 AnA (jAnajIvAe paccaksAe) 01 paryanta parityAga che the yAra sanartha 3 mA prabhAranA cha (avajyANAyarie pamAyAyarie hiMsappayANe pAnakammopaese) madhyAnAyarita, amAvAyarita, liyA pradAna-hisAkAraka zastra keIne deva, temaja pApakarmane upadeza vinA prajata jIvana upamana je kAryo karavAthI thAya tenuM nAma anarthadaDa che A raudrarUpa dhyAnanuM nAma apadhyAna che A dhyAnathI uddabhavelA athavA thanArA daDanuM nAma apadhyAnacarita-anarthadaMDa che mA, viSaya, kavAya, nidrA temaja Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyupaSiNI-TIkA su 37 abhpaDaparivAjakadhipaye magadhadagautamayo sayAda 589 mUlam-ammaDassa NaM parivvAyagassa kappaDa mAgahae addhADhae jalassa pariggAhittae, se vi ya vahamANae No ceva kapAyanidrAvikathAlakSaNena Acarita 'hiMsappayANe' hiMsApradAnam-hiMsAhetutvAdagniviSazastrAdika hiMsocyate, kAraNe kAryopacArAta , tatpadAnamanyasmai kronAbhibhUtAya anabhibhUtAya vA / yadA-hiMsrapradAnamiticchAyA-hiMsa-hiMsAkAri mantrAdi, tapradAna-parepA samarpaNam, aya tRtIyo'narthadaNDa , 'pAvakammovAme' pApakamopadeza -pAtayati narakAdAviti pApam, tapradhAna karma pApakarma, tamyopadeza , kRpyAdimApadyatryApAra pravartanam , aya caturtha // mU0 36 // TIkA-'ammaDassa' iyAdi / 'ammaDassa Na paricAyagassa kappaDa' ammaDasya gvacha parivAjakasya kalpate 'mAgahae addhADhae jalasma pariragArittae' mAgaramadhAhaka jalasya parigrahItum , 'se vi ya kiye gaye kArya kA nAma pramAdAcarita anarthATa hai| hiMsA ke hatu hone se agni, viSa eva gakha Adi, kAraNa meM kArya ke upacAra se hiMsAsvarUpa kahe gaye haiN| ina hiMsA ke kAraNoM ko kisI kopayukta vyakti ke liye athavA modharahita vyakti ke liye denA so hiMsApradAna nAma kA anarthadai hai| AtmA ko jo naraka meM DAla usakA nAma pApa hai, isa pApapradhAna karma karane kA upadeza denA athavA svayaM bhI kRpyAdi sApadyarUpa vyApAra meM pravRtti karanA so pApopadeza nAmakA anarthadaDa hai // 36 // 'ammaDamsa Na parivAyagasma' tttyaadi| (ammaDassa Na paricAyagassa) isa ambaDa pagniAnaka ko (mAgahae adADhae ) magadhadeza prasiddha ardha-ADhaka-pramANa (jalassa pariggAhittae kappai ) jala viDavArUpa pramAdathI AcarelA-karelA kAryanuM nAma pramAdAcarita-anarthada Tha che hiMsAnA hetu thAya tevA agni, viSa temaja zastra Adi, kAraNamAM kAryo upacAra thavAthI hisAsvarUpa kahevAya che A himAnA kAraNene keI krodhAyamAna vyaktine ke vinA krodhavALA vyaktine mATe ApavA te hinApradAna nAmane anarvaDa che AtmAne je narakamAM nAkhe tenuM nAma pApa che A pApapradhAna karma karavAne upadeza de athavA pote paNa kRSi Adi sAvadyarUpa vyApAramAM pravRtti karavI te pApapadeza nAmane anarthadaka che (jU 36) 'ammaDamsa Na parivvAyagassa' ityAdi (ammaDassa Na parivyAyagassa) mA sama parikA (mAgahae advAdae) bhagaziprasiddha asA prabhA (jalassa parigAhittae kappai) Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtikamare Na avahamANae, evaM thimie pasanne jAva se vi ya paripUe No ceva NaM aparipUe, se vi ya sAvaje ti kAuMNo ceva NaM aNavane, se vi ya jIvatti kAuM No ceva NaM ajIve, se vi vahamANae No cevANa AhamANae' tadapi ca bahamAna no caira gvallu arahamAnam , 'eva thimie pasanne jAva' eva stimita prasanna yAvat ' se vi ya paripUra No ceraNa aparipUe' tadapi ca paripta no caina khalu aparipUtam, kasmAt kAraNAt paripta gRNA tIyata Aha-' se viya sAvane ti kAu' tadapi ca mAvamiti kRvA-iti / ida jala sAvadhamastIti jAtvA vastragAlita kRvA grahaNAtAti bhAna / No cevaNa aNavaja' na caiva khala anavadyam-na tu niranayamiti kRtyA paripUtaM karoti / sAyadyamityapi katha jAtam / ityata Aha-' se vi yajIvati kAu-tadapi ca jIvA iti kRtvA, iha putarakAdijAnA santIti kRtveti bhAva', 'No, ceva Na ajIve ti kAu' no caiva gvala ajIva-jInarahitam iti kRtyA, "se vi ya diNNe No ceva Na adiNNe' tadapi ca datta no caiva khanvadattam , mahaNa karanA kanpatA hai / (se vi ya vahamANae No ceva Na avahamANae ) jitanA bharSa ADhaka-pramANa jala lenA ise kalpatA hai so bhI bahatA huA hI kalpatA hai, abahatA huA nhiiN| ( eva thimie pasanne jAva se viya paripae No ceva NaM aparipUe) vaha bhI kardama se rahita, svaccha, prasanna-nirmala yAvat paripta-ThAnA huA hI kalpatA hai, isase viparIta nhiiN| ( se vi ya sApajetti kAuNo ceva Na aNavaje) sAmA sAraca samajha kara chAnA huA hI kalpatA hai, niravaca samajha kara nahIM / ( se vi ya jIvatti kAu No ceva Na ajIve) sAvadha bhI use vaha jIvasahita samajha kara hI mAnatA hai, ajIpa samajhakara' nhiiN| (se vi ya diNNe No ceva Na adiNNe) ore saya 427 48ye cha (se vi ya vahamANae No ceva Na avahamANae) jeTalu ardhaADhaka pramANa jala levuM tene kahe che te paNa vahetuM hoya te pe cha, na pahetu DAya te nali (eva thimie pasanne jAva se vi ya paripUe No ceva Na aparipUe) te para ubhA (ya23)thI 2Dita, pa prasanna-nirmaLa yAvat paripata-gALelu ja kape che, te vinAnuM nahiM (tenAthI sae nathI 465g) (se vi ya sAvajetti kAu No ceva Na aNavajje) para bhAva samalane gANe 48 , niraSaya samalana naDi (se vi ya jIvatti kAu No ceva Na ajIve) sAvadha pa ta ta sahita samalane bhAna cha, ma mamalane naDi (se vi ya diNNe No kSetra na adigge) ye mAra DAya te // 4 cha hIdhA paranu nali (se ni Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIpapaNI TIkA 37 ampaDaparijaya viSaye bhagavadgItamayI sAda 591 - ya dipaNe No ceva NaM adipaNe, se vi ya hattha -pAya- carucamasa - pakhAlaNaTTayAe picittae vA No ceva NaM siNAittae / ammaDassa NaM parivvAyagassa kappaDa mAgahae ya ADhae jalassa DiggAhie, se vahamANae jAva No caiva NaM adiSNe, , 'se vi ya hatya-pAya- caru - camasa-paksAlaNaTTayAe picittae vA tadapi ca hastapAda - caru - camasa - prakSAlanArthAya pAtu vA, cara pAnavizeSa, ' No ceva Na siNAittae ' no caina snAtum | 'ammaDassa Na parivvAyagassa kappaDa' ambasya skhalu paritrAjakasya kalpate 'mAgahae ya ADhae jaLassa paDiggAhittae' mAgadha cAdaka jalasya pratigrahItum, 'sevi ya vahamANae jAva Nocera Na adiNe' tadapi mAne yAvat no caiva khalvadattam, ' se 'triya siNAittae ' tadapi ca nAtum, 'No ceva Na hatya-pAya- caru-camasa hAdiyA huA hotA hai, vinA diyA huA nhiiN| ( se vi ya hattha-pAya-caru- yA pitie vA ) diyA huA bhI yaha jala hasta, pAda, caru (pAna vizeSa) e camasa ke pradAlana ke liye athavA pIne ke liye hA kalpatA hai, (No siNA uttae) snAna ke liye nahIM / (ammaDagsa paNa parivvAyagassa kappara mAgahae ya ADhae jarama paDiggAhittae) isa ampaTa parivAjaka ko magadhadezamabaMdhI ADhakapramANa jala grahaNa karanA kalpatA hai ( se vi ya vahamANae jAva No caitra NaM adiNNe ) vaha bhI bahatA huA yAvat diyA huA hai| kalpatA hai, jinA diyA huA nahIM / (seviya siNA ittara No Nahatya-pAya-cara-camasa- pakkhAlaNaTTayAe ) vaha bhI snAna ke liye ya ittha-pAya-ru-camasa-pAsAlaNaTTayAe pibittae vA ) hIdhe hoya te pazu pAlI, hAtha paga, caru, temaja amasane dheAvA mATe athavA pIvA mATe ja ka2e che (caru, thabhasa me pAtravizeSanA nAbho che ) (No siNAittara) snAna bhATe nahi ( ammaDassa Na parivvAyamsa kappai mAgahae ya ADhae jalassa paDiggAhie ) mA ajar3a pari bAune bhagadhaddeza- samadhI sAda prabhAzubha graha 44yeche ( se viya hama jAva No ceva Na adiSNe) te yaza hetu hoya te yeche) ( yAvat) Aye hoya te udaye che yayeSu na hoya teSu nahi ( se vi ya' siNAittae nA er of hatya-pAya-ru- camasa - pakakhAlaNaTTayAe ) te asnAma bhATe 4 utye i Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - __ 592 aupapAtikamare se vi ya siNAittae, No ceva NaM hattha-pAya-carU-camasa-pakhAlaNaTTayAe pivittae vA / / sU0 37 // mUlam ---ammaDassa No kappai-aNNautthiyA vA apaNautthiyadevayANi vA aNNautthiyapariggahiyANi vA ceiyAI pakkhAlaNaTThayAe pirittae vA' no caitra sala hasta-pAda-cara-camasa-prakSAlanA'rtha pAtu vA, zeSapadavyAkhyA'syaiAgamasyottarArdhe ekonaviMzatitame mUne pradarzitA, atra sUtre jalasya parimANaM pradarzitamasti // sU 37 // TIkA-'ammaDassa No kappai ' ityaadi| 'ammaDassa No kappaDa' ambaDasya na kalpate, asya 'nanditum' ityAnvaya / kAn panditu na kalpate / anA''ha-'aNNautthiyA vA' anyayUthikAn vA anyat-tIrthakaramaghApekSayA bhinna yad yUtha-saghastadanyayUya tadastyeSAmityanyayUthikA mAsyAdibhikSava tAn, 'aNNautthiyadeNyANi vA' anyayUthikadaivatAni vA--anyayUthikAnA daivatAni anyayUthikadaivatAni-arhadbhinnAna devAna vA, 'aNNautthiyapariggahiyANi vA ceiyAI' hI kalpatA hai, hAtha, paira, caru eva camacA ko dhone ke liye nahIM, aura na pAna ka liye hii| 'ADhaka' Adi kA artha isI Agama ke uttarArdha meM unnAsane sUtra kA vyArayA meM pradarzita kiyA gayA hai / / sU 37 // 'ammaDassa jo kappai' ityaadi| (ammaDassa) isa ambaDa ko (aNNautthiyA) anyayUthika-tArthakaragha kI apekSA zAkyAdika bhikSuoM kA magha, eva (aNNautthiyadevayANi vA) anyamadha dvArA upAsyarUpa se samata ahaMta-prabhu sivAya dUsare devatA, (aNNautthiyapariggahiyA hAtha, paga, caru temaja camacA jovA mATe nahi ane pIvA mATe paNa nahi 'ADhaka' mAhinA matha me maagmn| tarAImA yogapIzamA sUtranI vyAkhyAmAM karavAmAM AvyA che (R. 37) 'ammaDassa No kappai' tyAta (ammavassa) se samma (aNNautthiyA) bhI yUthavA-tIrtha 42sa banI apekSA rAya simAnA sa5, tebhara (aNNautthiyadevayANi vA) bhIta sa dvArA 6pAsya35yI samata mata prA sipAya mI he, (aNNaziyaparimAhiyANi vA cejhyAi) tayA bhI yUyamA lI gaye na sAdhu Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNo-TIkA sa. 38 ampaDaparigrAjakaviSaye bhagavadgItamayo saMpAda. 593 vaMdittae vA NamaMsittae vA jAva pajjuvAsittae vA, NapaNastha arihaMte vA arihaMtaceiyAI vA / / suu038|| mUlam--ammaDe NaM bhaMte / parivvAyae kAlamAse kAlaM anyayUyikaparigRhItAn vA caimyAna, ArpavAta sopanirdeza , citi =jJAna, tara sAdhava = phugalA cityA =ahaMsAdhava ,ta eva caiyA, prajAditvAt svArthe'N , tAn , ayamA piNDito'rtha , ryikA taramAdhUn vA taithikAntaradevAn yA, yathAruyacittathikAntaramamilitAn jinasAdhUn vA 'badittae cA' vanditu stotu yA, 'Namasittae vA' namasyitu-namaskartuM vA 'jAva panjupAsittae vA' yAvat paryupAsitum-ArAdhayitu yA, 'NaNNatya arihate vA arihataceTyAi yA' nAnyatra arhato vA arhacai yAn vA / aya nipegho'Idvipaye, arhatyAdhuvipaye vA na ghaTate, kintu tato'nyavA'ya niSedha iti bhAva / 'caiya' zabdasya vistRto'yaM 'upAsamavayAga'-sUnasyAgAradharmamajIvanITIkAyA bhayA pradarzita sa tato'aseya ||s 38 // TIkA---gautama pRcchati-'ammaDe | bhate ! parivAyae' ityAdi / "bhate ' hai bhadanta / 'ammaDhe NaM parivAyae' ambaTa khalla parinAjaka Ni vA ceiyAi) tathA anya yUtha meM sammilita jaina sAdhu bhI (vadittae vA NamaMsitae nA jAba pajjuvAsittae vA) vadanA karane, namaskAra karane eva paryupAsanA karane ke liye (No kappar3a) ka pate nahIM hai| (NaNNastha arihatte vA arihataceiyAi vA) paraMtu yadi namaskAra Adi ke liye use koI kalpate he to ve ekamAtra arihata eva arihata ke sAdhujana hI kalpate haiN| 'caiya' zabda kA vistRta artha, jijJAsuoM ko 'upAsakadamAga' kI agAradharmamajIvanI TIkA meM dekhanA caahiye| sU 38 // 'ammaDe bhate' ityAdi / (mate) he madata (ammaDhe Na parivAyae) yaha ambaDa paritAjaka (kAlamAse pazu (vadittae vA Namasittae vA jAya pajjugAsittae vA) panI 4211, nabha-42 42vA tebhara pyupAsanA 4211 mATe (No kappai) nayI 48yatA (NaNNattha arihate vA arihataceiyAi vA) 52 namA2 mAdi yogya ne keI ene mATe hoya to te ekamAtra arihata temaja arihatanA sAdhujana 4 cha 'caitya' shhne| vistRta artha zizAbhuyArI 'upAsakadazAga 'nI agAradharmasachavanI TIkAma jevo joIe (sa 38) "ammaDe Na bhate / " tyA (bhate) mahanta ! (ammaDe Na parilyAyaNa) mA bhara paribhA (kAla Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - bhopapAtikako kiccA kahiM gacchihiti ? kahiM uvavajihiti? goyamA ! ammaDe NaM parivvAyae uccAvaehi sIla-baya-guNa-veramaNapaccakkhANa-posaho-vavAsehi appANaM bhAvemANe bahaI vAsAI 'kAlamAse kAlaM kicA kahiM gacchihiti ? kahi uvavanihiti ?' kAlamAse kAla kRtyA kuna gamiSyati / kutropasyate ? bhagavAnAha-'goyamA! ammaDe Na parivAyae' he gautama / ambaDa khalu pariyAjaka 'uccAraehiM uccAvacai nAnAvidhai , 'sIla-vyayaguNa-veramaNa-pacarakhANa-posahovAsehi' zIla-ta-guga-viramaga-prayAkhyAnapopadhopavAse , zIlAni-"zIla samAdhau" asmAd paJ, napusakaravaM lokAt , zIlati-AtmacintanarUpa samAdhi prAmoti ebhistAni gIlAni / tAni cacAri-sAmAyika-degAvakAzikapopadhA-tithinavibhAgArayAni, vratAni-paJcANuvatAni, guNA trINi guNavatAni, viramaNa mithyAtvAnnivartanam , pratyAkhyAna-parvadineSu tyAjyAnA parityAga, popadhopavAsa -poSa-puSTi dharmasya vRddhimiti yAvad dhatte iti poSadha , poSadhazabdo rUDhayA parvasu vartate, parvANi cASTamI--catudezI-paurNamAsyamAvAsyAtithaya , pUraNAt parvetyucyate, pUraNatva dharmavRddhikArakatvAt , poSadhe upakAla kicA) kAla avasara me kAla karake (kahiM gacchahiti) kahA jAyagA ? (kahiM uvava jihiti) kahA utpanna hogA ? prabhu ne kahA-(goyamA) he gautama !(ammaDe Na parivAyae uccAvaehiM sIla-vyaya-guNa-veramaNa-paJcakravANa-posahovavAsehi) yaha ambaDa paritrAjaka aneka prakAra ke zolapata-jinake dvArA AtmA ke citana rUpa samAdhi jIva prApta karatA hai unakA nAma zIlavata hai, guNavata, mithyAtvakrimaNa, pratyAkhyAna-parvadinoM meM tyAga karane yogya vastuoM kA tyAga karanA, popadhopavAsa-aSTamI, caturdazI, paurNamAsI eva amA vAsyA ye tithiyA~ dharma kA popaNa karatI hai isaliye ye pauSadha hai, iname caturvidha AhAra kA mAse kAla kiccA).46 aksare hada 4zana (kahiM gacchihiti) 4 gaza (kahiM uvavajihiti) 4yA utpanna thaze ? pramukha uttaramA 4-(goyamA) 8 gItama! (ammaDe Na parivAyae uccAvaehiM sIla-vyaya-guNa-veramaNa-paccakkhANapAsahovavAsehiM) me gama paritrA, mana prasAranA zIsaad (nA dvArA AtmAnA cintanarUpa samAdhi jIva prApta kare che tenuM nAma zIlazrata che), guNavrata, veramaNa-mithyAtvaviramaNa, pratyAkhyAna-parvanA divasomAM tyAga karavA yogya vastuone tyAga karavo, piSapavAsa-aSTamI, caturdazI, paNuMmAsI temaja amAvAsyA e tithio dharmanuM poSaNa kare che te mATe Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpavapiNI TIkA sU 39 amnadaparimAjakaviSaye bhagavadgautamayo savAda 595 samaNovAsagapariyAyaM pAuNahiti, pANittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhusittA, sahi bhattAI aNasaNAe chedittA, vAsa = niyamanizeSa popadhopavAsa, sa caturniva AhAraNagagsa kArakhyAgatayacarya sAvayanyApArapariyAgabhedAt / epA zrIlAdipopadhopavAsAntAnAmitaretarayogadvandvannaistathoktai 'appANaM bhAremANe bahUI vAsAi samonAsayapariyAya pAuNahiti' AmAna bhAvayan bahUni varSANi zramagopAsakaparyAya pAlayiyati, 'pAuNittA ' pAlayicA 'mAsiyAe sahaNAe appANa sittA' mAsisyA mlekhanayAssmAna jupiyA = seviyA, 'saTThi bhAi asaNAe chedattA' paSTi bhaktAni anazanena hitvA 'AloiyapaDikate ' tyAga karanA / ina sabakA bheda isa prakAra hai, zrIlata kA bheda - sAmAyika, degAvakAzika, paudha aura atithinavibhAga isa prakAra se 4 haiM / guNatrata tIna hai / pauSopavAsa bhI 4 prakAra kA hai - AhAra kA tyAga, zArIrika satkAra kA tyAga, brahmacarya kA pAlana eva sAvadha vyApAra nahIM karanA / ina sana niyamoM-matoM se ( appANa bhASemANe ) apanI AmA ko bhAvita karatA huA (bahUi vAsAi samaNovAsagapariyAya pAuNahiti ) aneka varSo taka zramaNopAsaka - zrAvaka kI paryAya kA pAlana karegA / ( pAuNittA mAsiyAe salehaNAe appArNa sittA ) isa prakAra zrAvaka kI paryAya ko pAlana karake phira vaha 1 mAsa ko malekhanA se apanI AmA ko yukta kara arthAt eka mAsa kI malevanA dhAraNa kara ( sahi bhattAi aNasaNAe chedittA ) sATha bhakta kA anazana se chedakara ( AloyapaDikate) pApakarmoM kI AlocanA-pratikramaNa karake ( samAhipatte) samAni e pASadha che temA upavAsa eTale vamavuM e peAdheApavAsa kahevAya che e badhAnA bheda A prakAre che, zIlavratanA bheda-sAmAyika, dezAvakAzika, pedha, ane atithiJavibhAga, A cAra prakAranA che. guNuvrata traNa prakAranA che pASadhApavAsa cAra 4 prakAranA che-AhArane! tyAga, zAIki satkA tyAga, brahmacaryanuM pAlana temaja sAvadya vyApAra na karavA A mA niyamo - tratothI ( appANa bhAvemANe ) potAnA AtmAne lAvita uztA tha (bahai vAsAi samaNopAsagapariyAya pAuNahiti) bhane vo sudhI zramazo pAsa-zrAvanI paryAyanu pAdAna kuze ( pAuNittA mAsiyAe salehaNAe appANa jhUsittA) yA aAre zrAvanI paryAyanu yAsana jIne cha bheDa bhAganI bhojanA dhAraSu narIne (saTThi bhattAi aNasaNAe cheDittA ) sAha laDatanu manuzanathI chehana nagIne (AloiyapaDikate) pApa bhanI Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtikako AloiyapaDikate samAhipatte kAlamAse kAlaM kiyA baMbhalopa kappe devattAe uvvnihiti| tattha NaM atthegaiyANaM devANaM dasa sAgarovamAI ThiI pnnnnttaa| tattha NaM ammaDassa vi devassa dasa sAgarovamAI ThiI / sU039 / / mUlam--se NaM bhaMte ! ammaDe deve tAo devalogAo AlocitapratikrAnta pratinivRtta , 'samAhipatte samAtiprApta , 'kAlamAse kAla kicA' kAlamAse kAla kRtyA 'bhaloe kappe devattAe uparanihiti' brahmaloke kalpe devanA pasyate, 'tattha Na atyegaiyANa devANa dasa sAgaropamAI ThiI paNNattA' tatra khalnu masti ekepA kepAcid devAnA daza sAgaropamAni sthiti prajamA / 'tatya Na ammaDassa vi devassa dasa sAgarovamAi ThiI' tara khallu ammaDasyA'pi devasya daza sAgaropamAni sthiti // sU0 39 // TIkA---gautama pRcchati-'seNa mate ?' ityaadi| "se Na bhate ! ammaDe deve' sa khalu bhadanta ! ambaDo deva , 'tAo devako prApta kregaa| pazcAt (kAlamAse kAla kicA) kAla avasara meM kAla kara ke (vamaloe kappe devattAe ukvanjihiti) brahmaloka nAmaka pAcave devaloka me upana hogaa| (tattha NaM atyegaiyANa devANa dasasAgarovamAi ThiI paNNatA) vahA kitanaka devoM kI sthiti 10 sAgara kI hai| (tattha NaM) vahA para (ammaDassa vi devassa dasa sAgarobamAi ThiI ) isa ambaDa deva kI bhI daza sAgara pramANa sthiti hogI // 39 // se Na bhate ammaDe deve' ityAdi / gautama pUchate hai-(bhate) he bhadata ! ( se ammaDe deve) vaha ambaDa deva (tAo mAyanA tathA pratibhA prazana (samAhipatte) samAdhina Asa 42ze pachI (kAlamAse phAla kiccA) sa-sasare 4 gata (yamaloe kappe devattAe uvavAjihiti) hA nAnA pAyamA mA pana yaze (tattha Na atthegajhyANa devANa dasasAgarocamAi liI paNNatA) yasa vonI sthiti 12 10 sAgaranI cha, (tattha Na) tyA (ammaDassa vi devassa dasasAgarovamAi %) A abaDadevanI paNa dasa sAgara pramANa sthiti thaze (sU0 39) 'se Na bhate / ammaDe deve' tyAdi gItama pUche-(bhate) HEd! (se Na ammaDe deve) samma Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pIyUSarSiNI-TIkA su 40 amaDArivAjakathipaye bhagavadgItamayo sapAda 597 AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM ThiikkhaeNaM aNaMtaraM cayaM caittA kahi gacchihii, kahi uvavajihi // sU0 40 // muulm---goymaa| mahAvidehe vAse jAiM kulAI logAo' tasmAdevalokAt 'AuparavaeNa' Ayu kSayeNa-devasambana yAyu karmadalikanirjaraNena, 'bhavakAvaeNa' bhavakSayeNadevabhayahetugayArikarmanirjaraNena, 'ThiDaksaNNa sthiti kSayeNabrahmaloke dazasAgaropamasthitikSayega 'aNataraM' anantara caya-garIra 'caittA' tyaktvA, 'kahiM gacchihii kutra gamiSyati, 'kahiM upavanahita kutropa syate // sa 40 // TIkA-gautamena pRSTa san bhaganAnAha-'goyamA!' ityaadi| 'goyamA!' he gautama ! 'mahAviTehe gAme jAi kulAi bhAti' mahAvidehe varSe yAni kulAni bhavanti santi, kAni tAni ? ityAha-'aDDhAi AyAni samRddhAni, devalogAo) usa devaloka se (AukhaeNaM bhavarakhaeNa ThiDaskhaeNa) Ayu ke kSaya-devamAdhI Ayukarma ke TalikoM ko nirjarA se, bhara ke kSaya-devabhava ke hetu gayAdika karma kI nirjarA se tathA sthiti ke kSaya-brahmaloka madhI 10 sAgara kI sthiti ke samApta hone se (caya caittA) devaparyAya se gyavakara (aNatara) isake bAda (kahiM gacchidii kahiM uvavannihiDa) kahA jaaygaa| kahA utpanna hogA // sU 40 // 'goyamA! mahAnidehe pAme' ityaadi| gautamasvAmIne pUrvokta prakAra se jaba prabhu se pUchA taba unhoMne kahA-(goyamA) he gautama ! ( mahAriTehe vAse ) mahAvideha kSetra me (jAi) jitane ( aDaDhAI dittAi vittAi) ADhya-samRddha dIpta--ujjvala tathA pragasita, eva pitta--prasiddha, (kulAi bhavati) (tAo devalogAo) se alsii (AumpaeNa bhavassaeNaM ThiiksaNNa) Ayune kSaya--devasa baMdhI AyukamaMdalinI nirjarathI, bhavano laya-devabhavanA hetu gati AdikamanI nirjAthI tathA sthitine kSaya-brahmaloka samadhI 42 sAranI sthiti samAsa pAthI (caya caittA) paryAyathI yuta thaIne (aNatara) tyA2 57ii (kahi galihii kahiM upajihii 1) 410? 4yA utpanna 22 ? (sU0 40) / "goyamA ' mahAvidehe vAse" tyAdi gautame 52 4hyA 4Are nyAre asune 57yu tyA tamAme 4-(goyamA) u gautama! (mahAvidehe vAme) maDAviDa kSetramA (jAi) resA (aDDhAi dittAi vittAi) mADhaya-samRddha, hIH-Sarvan tathA praza bhita, tabhaka vittaprasiddha, (kulAi bhavati) go. (vitthiNNa-viula-bhavaNa-sayaNA-saNa-jANa Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 898 opapAtikaer 2 bhavaMti aDDhAI dittAI vittADaM vitthiSNa - viula-bhavaNa-sayaNA - saNa - jANa - vAhaNAIM bahudhaNa- jAyaruva-rayayAI Aoga-paoga-saMpauttAiM vicchaDDiya-paura-bhattapANAI bahu-dAsI'dvittAi' dImAni = ubalAni prazamitAni, 'picAI' vitAni=prasiddhAni 'vitthiSNaviu-bharaNa- saNA-saNa jANa vADhaNAI' nistIrNa-nipula- bhavana- DAyanA - Sssana yAna-cAhanAni-nistIrNAni = vistRtAni vipulAni = vizAlAni bhavanAni zayanAdIni ca yeSu kuleSu tAni tathA, 'bahudhaNa - jAyarUpa - rayayADa' bahudhana - jAtarUpa - rajatAni - bahani dhanAni jAtarUpANi=muvarNAni rajatAni ca yeSu tAni tathA, 'bahu-dAsI dAsa go-mahisagavelaga-ppabhUyAi ' bahu-dAsI dAsa go-mahipa-gavela - prabhUtAni - bahuvyo dAsya mayo dAsA, gAva = dhRSabhA dhenavazva, mahipA = mahipA mariSyatha, gavelakA = meSA tai prabhUtAni = sahitAni, 'Aoga --paoga - sapauttAI' Ayoga-prayoga-samprayuktAni - vividhadAnAkula haiN| jo ki (vitriNa- viula-bharaNa-sayaNA - saNa ~ jANa - vAhaNATa) vistRta eva vipula bhavanoM ke adhipati hai / jinake pAsa aneka prakAra ke zayana, Asana eva yAnacAhanAdrika hai| (pahudhanajAyarUparayayAi) jo bahuta adhika dhana ke svAmI haiN| sone eva cAdIkI jinake pAsa kamI nahIM hai| (Aoga-paoga-sapauttAi) AdAna-pradAna arthAt lAbha ke liye lena-dena kA kAma karate haiM, ( vicchaDDiya-paura - bhatta - pAgAI ) yAcaka Adi janoM ke liye jo pracuramAtrA meM bhaktapAna Adi dete haiM, ( bahu-dAsI - dAsa-gomahisa-gavega-ppabhUyAra ) jinakI sevAme rAtadina aneka dAsI eva dAsa upasthita rahA karate hai, jinakI gozAlAe aneka vailose, gAyoM se, mahapiyoM se, mahipAM se, eva mepoM se, sadA bharapUra rahA karatI haiM, (pahujaNassa aparibhUyAi) aura jo kisI ke dvArA bhI parAbhava vAhaNAi) ne vizANa tebhana viyuja lavanAnA adhipati che, lemanI cAse ne ajaranA zayana, Asana, tebhana yAna - vAhana Adi che, ( bahu-dhanajAyarUpa - rayayAi) ne pahuna dhananA svAbhI che, suvArtha tebhana zAhI nebhanI pAne thoDI nathI, (Aoga-paoga-mapauttAi ) mahAna- ahAna arthAt sAlane bhATe seNuhelunu zrabha Thare che, (nicchaniya - paura - bhatta - pANAI) yA mahi banAne bhAI ke acura mAtrAmA lakSta pAna khAhi khAye che, ( bahu-dAsIdAsa - go-mahisa - gavelaga - pabhUyAi) lenI sevAbhA zatahivasa bhane hAsI dAsa upasthita rahyA kare che jemanI gauzALAo aneka khelAthI, gAyAthI le bhothI, pADAyothI, tebhana gheTAthI sahA larapUra rahahyA 4re che, ( bahujaNassa Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSayaSiNI-TIkA sa 41 abhyaDapagviAjaviSaye bhagavadagItamayo saghAda 599 dAsa-go-mahisa-gavelagappabhUyAI bahujaNasta aparibhUyAi tahappagAresu kulesu pumattAe paJcAyAhii // sU. 41 // mUlamU--tae NaM tassa dAragassa ganbhatthassa samANassa ammApiINaM dhamme DhaDhA paDaNNA bhavissai // sU 42 // dAna-karmopayuktAni, 'pichaDiya-paura-bhattapANADa ' pichardita-pracura-bhaktapAnAniviccharditAni-dattAni pracurANi bhaktAni pAnAni-peyAni yai dustAni tayA, 'bahujaNassa aparibhUyAi ' bahujanasyA'paribhRtAni, kairapyaparAjitAnAtyartha / 'tahappagAremu' tathAprakAre-tAdRzeSu kuleSu, 'pumattAe' pustayA-puspatayA, 'paJcAyAhida' pratyAyAsyati-upasthata ityartha / / sU 41 // TIkA-'tae Na' ityAdi |'te ga' tata khalu-tatpazcAt 'tassa dAragassa' tasya dArakasya vAlasya 'gambhattharasa ceva' garbhasyasyaiva garbhA''gatasyaiva sata puNyazAlitayA taprabhAvAt 'ammApiINa dhamme' mAtApitrodharme 'daDhA padaNNA' dRDhA pratijJA 'bhavissai' bhaviSyati-dharmArAdhanAya dRDhanizcayo bhaviSyatI yartha / / sU 42 // nahA pA sakate haiM, (tahappagArera kulesu pumattAe paJcAyAhida) aise viziSTa kulo me se kisA eka kula me yaha ambaDa parivAjaka pusparUpa se utpanna hogA / / sU0 41 // 'tae NaM tassa dAragassa' ityaadi| (tae Na) isake pazcAt (tassa dAragassa) usa laDaka ke (gavbhatyassa samANassa) garbha meM Ate hI puNya ke prabhAva se (ammApiINa) mAtApitA ko (dhamme daDhA padaNNA bhavissai) dharma meM dRDha AsthA utpanna hogI / / sU0 42 // aparibhUyAi) mana thA pay 125 pAmatA nayI (tahapagAresu kulesu pumattAe paccAyAhii) sevA viziSTa mAmAthI se zubhA me ambADa parivAja puruSarUpathI utpanna thaze (sU 41) 'tae NaM tassa dAragarasa' ityAdi (tae Na) tyAra pachI (tassa dAragasa) te rAnA (gabhatthassa samANassa ) mA mAtatar puzyanA prabhAva paDe (ammApiINa) mAtA-pitAnI (dhamme dahA paiNNA bhavissai) dharmamA 18 syA Gurna thaze (sU 42) Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika mUlam --se NaM tattha NavaNhaM mAsANaM bahupaDipuNNANaM aTTamANa iMdiyANaM bIikaMnANaM sukumAlapANipAe jAva sasisomAkAre kaMte piyadaMsaNe surUve dArae payAhie // sU. 43 // mUlam -- tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro paDhame TIkA- ' se Na tatya' ityAdi / 'seNa tatya' sa khalu tatra ' NavaNhe mAsANa ' navasu mAseSu, atra saptamyarthe par3I, evamagre'pi, 'vahupaDipuNNANa' bahupratipUrNeSu = sarvathA vyatIteSu, 'addhadumANaM ' ardhASTameSu - sArthasaptamu 'rAindiyANaM' rAtrindiveSu 'vIikatANa' vyatikrAnteSu yatIteSu 'jAtra sasisomAkAre ' yAvat zazisaumyAkAra = candravasundara, 'kate' kA'ta = kamanIya, 'piyadasaNe' priyadarzana, 'surUve ' surUpa, 'dArae' dAraka = putra ' paryAAhie ' prajaniSyate = utpatsyate // sU 43 // TIkA -- 'tae Na' ityAdi / 600 'tara Na tassa dAragassa ammApiyaro paDhame divase ' tata khalu tasya dArakasya ambApitarau prathame divase 'ThiivaDiya' sthitipatita=kulamaryAdAprApta-putrajanmotsava 'seNa tattha vaha mAsANa' ityAdi / (tattha) garbha me (NavaNha mAsANaM bahupaDipuNNANa addhamANa rAIdiyANa vIrakkatANa) nau mahIne sADhe sAta dinarAta bItane para (sukumAlapANipAe jAtra sasisomA kAre kate piyadasaNe surUve dArae payAhira) yaha sukumAra pANipAdavAlA yAvat cadramA ke samAna saumya AkAravAlA, kAta, priyadarzana eva sundararUpa se viziSTa aisA putra utpanna hogA // su 43 // 'tae Na tassa dAragassa' ityAdi / (ar Na) isake bAda ( tassa dAragassa) isa bAlaka ke ( ammApiyaro) mAtA'serNa tattha NavaNha mAsAsa ' ityAhi ( tattha ) galabhA ( Nanaha mAsANa bahupaDipuNNANa addhadrumANa rAhUdiyANa vIitANa ) nava bhahinA bhane sADA sAta dinarAta pItyA pachI ( sukumAla - pANi- pAe jAva sasisomAkAre kate piyadasaNe surUve dArae payAhii ) e sukumAra hAthapagavALA, yAMvat caMdramA jevA saumya AkAravALA, kAta, priyadarzana, temaja sudara rUpathI viziSTa evA putra utpanna thaze (sU 43) 'tae Na tassa dAragarasa' ityAhi (tae Na) tyAra pachI ( tassa dAragassa) yA maasune| (ammAppiyare ) bhAtA Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapapiNI-TIvAra 4 sampaniyAmaka Tipaye bhagadagautamayo saMpAda 601 divase DivaDiyaM kAhiti. viDayadivase caMdasUradaMsaNiyaM kAhiti, chaThe divase jAgariyaM kAhiti, ekkArasame divase vIite Nivvatte asui-Aya-kammakaraNe saMpatte vArasAhe divase ammApiyaro imaM eyArUvaM goNaM guNaNipphaNNaM NAmadhenaM kAhiti'kAhiti' kariSyata 'viyadivase' dvitAyadivase 'caMdamUradasaNiya' candrasUryadarzanikAnAmaka putrananmotsavavizeSa karipyata , 'naTe divase' paLe divase 'jAgariya' jAga rikA ganijAgarikA-putajanmosavarUpA pharipyata 'ekArasame divase' ekAdaze divase 'bIDarate' vyatikrAnte vyatIte, 'Nibbate' nivRtte= vyatAte 'asuinAyakammakaraNe' azucijAtakarmakaraNe-azucInAm-agocavatA jAtakarmaNo jAtakarmamaskArasya yata karaNavidhAna tammin , nivRtte matAti pUrvegAncaya 'sapatte vArasAhe divase' samprApte dvAdazAhe divase dAdazAharUpe dina samAgate Thanyartha , ammApiyaro imaM eyAkhva goNaM guNaNipphapaNa nAmavejja kAhiti' ambApitaro ida-vakSyamAgam tadrUpa vakSyamANasvarUpa gauNa pitA (paDhame divame) prathama divasa meM (Thi'vaDiya) apanI sthiti ke anusAra putra-janma ke utsara ko (kAhiti) mnaaveNge| (vizyadivame caTaparadasaNiya kAhiti) dvitIya divasameM putrajanma ke usava ke avasara para manAye jAne vAle 'cadamUryadarzanikA' nAma ke utsava ko kreNge| (uddhe dicame jAgariya kAhiti) uThave dina jAgaraNa kareMge (ekArasame divase vIDakkate Nincatte asuTajAyasammakaraNe sapatte vArasAhe divase) gyArahaveM divasa jananAzauca samAma hone para phira bArahaveM divasa ke lagane para ( ammApiyaro) isake mAtApitA (ima eyAkhva goNa guNaNipphaNNA NAmaveja sAhiti) damakA guNamayadhayukta eva sArthaka yitA (paDhame divase) paradA hipaye (ThiivaDiya) pAtAnI sthiti anusAra putrAnmano (kAhiti) manAyathe, (viiyanivame cadasUradasaNiya kAhiti) bIje divase putra janmanA utsava avasare manAvavAmAM Avate "ca drasUryashni|' the nAma sapa 2the, (udve divase jAgariya kAhiti) 74 pise MARY 4 (kAramame divase pIinte Nivatte asuijAyakammakaraNe sapase bArasAhe divase) abhIyArame pise mamazIya (sUta4) samAsa 26 gayA pachI mAramA 5 yatA (ammApiyaro) tenA bhAtApitA (ima eyArUva goNa guNaNipphaNNa NAmaveja kAhiti) tanA gumane anurakSAne Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 aupacAtika jamhA NaM amhaM imaMsi dAragaMsi gavbhatyaMsi cetra samANasi dhamme daDhapaNA, taM hou NaM amhaM dArae daDhapaDaNe NAmeNaM / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro NAmadheja karehiMtidaDhapaiNati // sU. 44 // mUlam -- taM daDhapaiNNaM dAragaM ammApiyaro sAiregaha guNasambandhayukta, guNaniSpanna- guNai = dharmanipayakadAdaryAdiguNairnidhpanna = siddha nAmadheya kariSyata / 6 jamhA Na am maMsi dAragaMsi gamatyasi caiva samANasi ' yasmAtsvaccAvayorasmin dArake garbhastha eva sati 'dhamme' dharme= dharmArAdhana 'daDhapaiNNA' dRDhapratijJA DhaDhanizrayo jAta, 'ta hou Na amha darie daDhapaNe NAmeNa tad bhavatu khacvAvayordArako dRDhapratijJo nAmnA-tasmAdasya bAlakasya ' dRDhapratijJa' iti nAmAstu - ityarya / ' tara Na tassa dAragassa ammApiyaro NAmavejja karerhiti daDhapaiNNetti ' tata khalu ambApitarau tasya dArakasya nAmadheya kariSyato dRDhapratijJa iti // mU 44 // " TIkA'ta daDapaNa' ityAdi / 'ta daDhapaNa' ta dRDhapratijJa=dRDhapratinAmaka nAmakaraNamaskAra kreNge| vaha isa bAta ko vicAra kara isakA nAma rakheMge ki ( jamhANa amha imasi dAragasi ganbhatyasi caiva samANasi dhamme daDhaNNA, ta hou NaM mhaM dArae daDhapaNe nAmaNa ) hamArA yaha bAlaka jaba garbha me AyA thA taba se hI hama logoM kI pratijJA-AsthA dharma me dRDha hui, ata hamAre isa bAlaka kA nAma dRDhapratijJa ho / ( tapa Na tassa dAragassa ammApiyaro NAmadhejja karehiMti daDhapaiNNatti ) usa samaya usa bAlaka ke mAtApitA usakA nAma dRDhapratijJa rakhege // sU 44 // sArthaka nAmakaraNlRsa kAra karaze teo e vAtane vicAra karIne tenu nAma rAjaze (jamhA Na amha imasi dAragasi ganmatthasi ceva samANasi dhamme dRDhapaiNNA ta hou Na amha dArae daDhapaiNNe nAmeNa sabhA samAja kyAre garbha mA AvyA hatA tyArathIja amArA leAkeAnI pratijJA-AsthA dharmAMsA dRDha thA, tethI abhArA yA Ajaunu nAma dRDhapratijJa rhe| (tae Na tassa dAragassa ammAfpayaro NAmavejja karehiMti daDhapaiNNatti) te samaye te mAgar3anA bhaataapitA tenu nAma deDhatijJa rAkhaze (s 44) Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ povRSavarSiNI TIkA su 45 abhyaDaparigrAjakaSipaye bhagavadgItamayo sayAda 603 vAsajAyagaM jANittA sobhaNaMsi tihikaraNadivasaNakkhattamuhattaMsi kalAyariyassa uveNahiti // sU 45 // / mUlam-tae NaM se kalAyarie taM daDapaDaNaM dAragaM lehAiyAo 'dAraya' dArapha-kumArama , 'ammApiyaro' abhyApitarau 'mAiregar3havAsanAyaga' sAtirekATaparpajAtaka-kiMcidadhikATavapANi jAtAni yasya sa tathA ta, kiMcidadhikASTavarpavayaskamiyartha , 'mANittA' jAvA 'sobhaNami'gobhane--zubhakArake 'tihikaraNadivasanakravattamuhuttasi' tithikaraNadivasa nakSatramuharte 'kalAyarisma' kalAcAryasya 'uvaNehiti' upanepyata --dvAsaptani phalAjAnaprAptaye kAgisakasya samIpa nepyata ityartha // mU0 45 // TIkA-'tae Na' ityAdi / tae Na se kalAyarie' nata mbalu sa kalAcArya 'na daDapaDaNNa' taM dRDhapratija dRDhapratijanAmaka 'dAraga' dAraka 'lehAiyAo' lekhAdikA , 'ta dadapaDaNyA dAraga' ityaadi| (ta daDhapaDaNNa dAraga) pazcAt usa dRDhapratijJa nAmaka bAlaka ko (ammA piyaro) usake mAtA-pitA (sAiregaTThavAsajAyaga jANittA) jana ATha varSa se kucha adhika vaya kA jAneMge taba ve ume (sobhaNasi tihi-karaNa-divasa-Nakvatta-muhucami kalAyariyassa uvaNehiti ) zubha tithi, zubha karaNa, zubha nakSatra eva zubha muharta meM kalAcArya ke pAsa 72 kalAoM kA jJAna prApta karAne ke nimitta le jaavege| sU 45 // 'tae Na se kalAyarie' ityAdi / (tae Na) isake bAda (se kalAyarie) vaha kalAcArya (ta daDhapaiNNa 'ta daDhapaiNNa dAraga' tyAdi (ta dRDhapaNNa dAraga) tyA2 pachI te pratijJa nAmanA mAne (ammApiyaro) tanA mAtA-pitA (sAirega-vAsa-jAyaga jANittA) kyAre 258 52sayI 467 padhAre ubharane lage tyAre temA tena (sobhaNami tihi-karaNadivasa-Nasyatta-muhattasi kalAyariyassa uvaNehiti) zumatithi, zusa 24, zubha divasa, zubha nakSatra, temaja zubha muhUrtamAM kalAcAryanI pAse 72 kaLAonuM jJAna prApta karAvavA nimitte laI jaze (sa. 5) 'tae Na se kalAyarie' ityAdi (tae Na) tyA 50ii (se kalAyagie) te sAyAya (ta daDapaDaNNa dAraga) Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupAtikako gaNiyappahANAo sauNasyapajjavasANAo vAvattarikalAo suta , o ya atthao ya karaNao ya sehAvihiti sikvAvihiti, ta jahA lehaM 1, gaNiyaM 2, ruvaM 3, NaTaM 4, gIyaM 5, vAiyaM 6, sara'gaNiyappahANAo' gaNitapradhAnA , 'sauNaruyapajavasANAo' zakunarataparyavasAnA ,'bAra tarikalAo' dAsaptatikalA , 'muttao ya' sUrata manasyapadapAThanAt , 'asthaoM ya' arthata padArthabodhanAt , 'karaNoya karaNata =ayogata -kalAvyApAra pradarzanAt , 'sahAvita hiti' sAdhayipayatibhApayiSyati, 'sikravAvahiti' zikSayiSyati abhyAma kArayiSyati / tA kalA nAmata pradarzayati- 'ta jahA' tadyathA-'le lekha-lemvana lekha - akSarabinyAsastadviSayakalAvijJAna lemba evobhyate tam , 'gaNiya' gaNita-mA yAna makAlatA ghanekamedam 2, 'rUba' rUpa lepyazilAsuvarNamaNivasacitrAdipu rUpanimANam 3, 'Na' nATayasAbhinayanirabhinayapUrvaka nartanam 4, 'gIya' gIta gAndharvakalAjJAnavijJAnam 5, 'vAiya' vApa-vINApaTahAdivAdanakalAjAnam 6, 'saragaya' svaragatamgItamUlabhUtAnA paDjarUpamAdadAraga) usa dRDhapratijJa kumAra ko (leDAiyAo gaNiyappahANAo) limbane Adi kA, gaNita kI, tathA pakSI ke zabda Adi jAnane kI (bAvattariphalAo) 72 kalAoM meM (mutto ya) sUtrarUpa se (atyo ya) eva artharUpa se tathA (karaNI yo prayogarUpa se (sehAvihiti) prApta karAyegA, (sikvAvihiti) abhyAsa kraayegaa| (ta jahA) bahattara kalAmo ke nAma ye haiM- (1 leha ) lesa likhane kI, (2 gaNiya) gaNita kI,(3 rUpa) rUpa kI arthAt lepya, zilA, suvarNa, maNi, vastra eva citra ityAdikoM meM rUpanirmANa karane kI, (4 jaha) nRtya kI-sAbhinaya era nirabhinayapUrvaka nAcane kI, (5 gIya) gAne kI, (6 pAiya) vINA eva paTaha-Dhola Adi bAje bajAne kI, (7 saragaya) te prati abhArane (lehAiyAo gaNiyappahANAo) mana mAhinI, gaNatanI tathA pakSInA za4 mA pAnI (bAvatsarikalAo) 72 jAma (suttao ya) sUtra35thI (atthao ya) tebhara matha 35thI, tathA (karaNao ya) prayoga 35thI (sehAvihiti) pAsa 4225rI, (siksArihiti) malyAsa 4zaparI (ta mahA ma tera mAyAnA nAma mA prabhAva cha-1 (leha) mA samapAnI, 2. (gaNiya) galitanI, . (rUva) 35nI athAna ya, zikSA, supaNa, bhaya, 14 mA citra ItyAdimA rUpa nirmANa karavAnI, 4 (da) nRtyanI-sAbhinaya temaja nalinaya--pU' nAvAnI, 5 (gIya) sApAnI, (vAiya) a tamA paradAsa mA pAni vAnI, 7 (saragaya) spazanI-jItanA bhUgabhUta Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSavaSiNo-TokA ra 16 amgrahaparivAjaviSaye bhagavadgItamayo saMpAda 605 gayaM 7, pukkharagayaM 8. samatAlaM 9, jUyaM 10. jaNavAyaM 11, pAsagaM 12. ahAvayaM 13, porekavvaM 14. dagamaTTiyaM 15, aNNavihiM 13, pANavihiM 17, AbharaNavihiM 18, sayaNavihiM 19, ajaM 20, svagaNA parimAnama 7, 'pophamaragaya' puSkaggata-mRdaGgaviSayakaM vijJAnama , vAdyAntarganave'pi madagAde pRthakakathana paramagItAmAporanArtham 8, 'mamatAla' samatAla-gItAdimAnakAla ratAla ma sama =nyUnApikamAnArahito jAyate yasmAt tat mamatAlavijJAnam 9, 'jUyaM' ta-'jugAra' iti bhASAyAma 10, 'jaNavAya' janavAna-janeSu vAdaprativAdakaraNasyam 11, 'pAsaya' pAga-dhatopakaraNavizeSa, 'pAgA' iti bhApAyAma 12, 'aTThAvaya' aSTApada-cUtavizeSagvelnama 13, 'porekanca' pura kAvya-purata pugata kAvya-kAvyampapANAni sAraNaM yAprakarityamityartha 14, 'dagamaTTiya' rakamattikAm utkayuktamRttikAprayogavidhi dakamattikA-kumbhakAraripeyartha , tAm 15, 'annavihi. annavidhima annaniSpAdanavijJAnam / 'annavihi' ityatra samAyAmoktasya 'madhumitha' ityasya samAvega 16, pANavihi pAnaviSayavijJAnam 17, 'bhAmaraNavihi AbhagNavidhima-bhUpaganimANadhAraNavijJAnam / mvarA kI gati ke mUlabhUta paja-mapabha Adi svarga kA, (8 puparavaragaya) mRdraga bajAne kI (9 samatAla) samatAla kI-tAna ke anusAra nAla najAna kA, (10 jayaM) juA khelana kI, (11 jaNavAya) lokA ka sAtha prativATa kagna kA, (12 pAmaga) pAsA pheMkane kI, (13 aTThAvaya) aSTApada-caupaDa khelane kA, (14 porekacA Azukavi hona kI, (15 dagamadiya) miTTI se aneka prakAra ka vartana banAne kI, (16 aNNavihi) dhAnya Adi ko vo kara annAdika utpanna karana kI-bhojana banAne kA, samayAyAga meM ukta 'mapusityamadhusisya kA isAme samAveza kiyA gayA hai (17 pANavihiM) peyapadArtha kI pipi jAnana 540-5ma mAti 12rAnI, 8 (pusmaragaya) bhUTa pAupAnI, (mamanAla) samatAsanI-tAnane anumA2 tAsa pAnI, 10 (jya) nusAra 2bhavAnI, 11 (jaNapAya) bAjAnI mAye pratimAha 72vAnI, 12 (pAsaga) pAmA pAnI, 13 (aTThAraya) mApa-yApAra 2bhavAnI, 14 (porekanya) mAvi thavAnI, 15 (dagamaTTiya) bhATImAthA bhane 2 // ma manApAnI, 19 (aNNavihi) ghAnya mAhine pApIna anna mAhine 641 21nI-mAsana manA pAnI, sabhapAyAgamA 61 'madhumittha' bhsiyne| samAveza DI 4 42pAmA maaye| cha, 17 (pANanihiM) pIvAnA pahAyanI vipi pAnI, 18 Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 aupAtikaas paheliyaM 29, mAgahiyaM 22, gAhaM 23, gIiyaM 24, siloyaM 25, 3 1 'AbharaNa trii iyana samanAyA jAtA - rAjapakSIya jambudvIpaprajJamivarNitasya 'vattharihiM' ityasya, tathA jJAtA - rAjaprazrIya- jambUdvIpaprajJaptiruvitasya 'vilevaNavihiM' ityasya ca samAveza 18, 'sayaNavihiM' zayananidhiAra yAparyAdinivijJAnam 19, 'ajja' AryA=mAnAndorUpA, mAtrA menana undonimANanijJAnam 20, ' paheliya prahelikA = gUDhAzaya gadyapadyamaya racanAm 21. ' mAgahiya' mAgadhikA=magadhadezIyabhASAkapitvam 22, 'gAha' gAthA = maskRtetagbhApAninadrAmAryAmeva, kaliGgAdidezabhASAnibaddha kacityavijJAna nA 23, 'gIiya' gItikA = pUrvArdhasadRzottarArdhalakSaNarUpAm 24, 'siloya' zlokam=anuSTubAdilakSaNam 25 hiraNNajutti' hiraNyayuktirajatanirmANakI, (18AbharaNanirhi) AbharaNa Adi ko banAne va unheM yathAsthAna dhAraNa karane kI, samavAyAGga jJAtA, rAjapraznIya aura jambUdrIpaprajJapti meM ukta 'vatthavihiM' vastravidhi kA, jJAtA, rAjapraznIya tathA jambUdvIpa meM ukta 'vilevaNa nirhi' nilepananidhi kA samAveza yahIM para ho jAtA hai, (19 sayaNavihiM) rAyA Adi banAne kA, (20 ajja) AryAunda-mAtrika chaMdoM ko racane kI, (21 paheliya) prahelikA kI, athAt gUDha AgamanAlA gadyapadyamayI racanA karane ko (22 mAgahiya) mAgadhikAkI arthAt magadha dezakI bhASA me kavitA racane kI, (23 gAha) maskata se bhinna bhASA meM mAtrika chando meM kavitA racane kI, athavA kaliMga Adi dezoM kI bhASA meM nibaddha kavitA ke vijJAna kI, ( 24 gIiya) pUrvArdha ke sadRza uttarArdha lakSaNarUpa gItikA unda me kAvya racana kA, (25 siloya) anuSTup Adi chandoM meM zlokoM ko racane kI. (26 hiraNNajuti) cA~da banAne kA vidhi kI (27 sutra (AbharaNavihiM) mAlazzu mahi manAvavAnI, sabhavAyAga, jJAtA, rAjapranIya ane yUdvIpa prajJasibhA uta ' vatthavihiM ' vastravidhinA, mane jJAtA, shubhpraznIya ane samavAyAgamA ukta 'vilevaNavihiM' vidvedhanavidhinA samAveza ahIM ja karavAmA AvyeA che 15 ( sayaNa vihiM ) zayyA Adi manAvavAnI, 20 ( ajja ) AryA cha6 - bhAtri- cha ho rathavAnI, 21 (paheliya) aDesiAnI arthAt gUDha AzayavALI gadyapadyamayI racanA khAnI, 22 ( bhAgahiya) bhAgadhI arthAt bhagadha dezanI lASAbhA avitA racavAnI, ra3 (4) saskRtathI judI bhASAmA mAtrika che demA kavitA raca vAnI, athavA liga de dezanI bhASAmA racita kavitAnA vijJAnanI, 24 (gIiya) pUrvArdhanA prema uttarArdhaMsakSaya 35 jIti chahamA jamya rathavAnI, 25 ( siloya) anuSTupa mAhi cha hAmI kheo rathavAnI, 26 (hira " Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSadhaSiNI-TIkA su 46 abhyADaparigrAjaka viSaye bhagavadagItamayo sayAda 607 hiraNNajutti 26, suvaNNajutti 27, gaMdhajutti 28, cuNNajutti 29, taruNIpaDikamma 30 ithilakkhaNaM 31, purisalakkhaNaM 32 hayalakkhaNaM 33, gayalakkhaNaM 34 goNalakkhaNa 35, kukaDalakSaNa vidhim 26, 'mucannajutti' muvarNayukti-yuvarNanirmANopAyam 27, gaMdhajutti' gandhayuktigadhadravyanirmANavidhim 28, 'cunnati' cUrNayukti vazIkaraNAntardhAnAtha tattacitaDavyANyekatrIkanya tapiSTIkaraNavidhima 25, 'taruNIpaDijhamma' taraNAparikarma-yuvatIrUpagAbhAparivardhanavidhim 30, "utthilakAvaNa' bolakSagam=paminAhastinyAtyuipatInA lakSaNam 31, 'purisalarakhaNa' purupala taNama uttamama yamAripurapANA lakSagavijJAnam 32, 'hayalAyaNa' yalamaNa-tAprApAlikaTArila maNavijJAnam, 'hayalakSaNa' iyatra samasAyAgoktasya 'Amasikarava' ityasya samAveza 33 'gayalAvaNa' gajalamAhastizubhAzubhalakSaNapinAnam , 'gayalAvaNa' ityatra samAyAloktasya 'hatthisikagva' ityasya samAveza 34, 'goNalakravaNa gAlakSaNa- sAmnAnikalA atimlA mUpirunayanAzra na zubhadA gAva' TyAdivijJAnam 35, 'kukuDalavaNa' kukkuTalakSaNam , 'kukkuDalakSaNa ajutti) muvarNanirmANa karane kI vidhi kI, (28 gaMdhajutti) gadhadravya ko banAna kI vidhi kI, (29 cunnatti ) zAkaraNa Adi cUrNa ko banAne vAlI auSadhiyA ko ekatrita kara unakI piTA karane kI vidhi kI (30 taruNIpaDikamma) yuvatI ke rUpa kI zobhA baDhAne kA vidhi kA (31 ithilakravaNa) pAnI, hastinA Adi yuvatiyoM ko jAnane ke lakSaNo kA, (32 purisalavaNa) puspA ko pahicAnana ke lakSaNoM kI, (33 hayalakavaNaM) azvoM ka lakSaNoM ko jAnana kI tathA unako calAne kA (34 gayalakavaNa) hAthI ke lakSaNoM ko jAnana kI, yahA~ para samAyAga meM ukta 'hatthisikkha ' hastizikSA kalA kA samAveza huA hai (35 goNalakAvaNa) gAya ke lakSaNoM ko jAnane kI, (36 kukkuDalakSaNa) kukkuTaNNajutti) yAhI manApAnI vidhinI, 27 (suvannajutti) supA nibhAya 42vAnI vidhinI, 28 (gadhajutti) apadravya manApAnI vidhinI, 28 (cunnajutti) vazIkaraNa Adi cUrNa banAvavAnI auSadhIone ekaThI karI tene pIsavA (pATI nAva)nI vidhinI, 30 (tamaNIpaDikamma) yuvatAnA 3panI sImA vApAnI vidhinI, 31 (ithilaksaNa) pazinI, stinI mA yuvatImA ne batAyavAna vakSanI, 32 (purisalakSaNa) puruSAne tazupAnA kSayAnI, 33 (hayalampaNa) ghosanA sakSaNe vAnI tathA bhane yasApAnI, 34 (gayalakyaNa) hAthInA sakSa pAnI, sahI samavAyAsamA 4d 'itthi Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 bhApati 36, cakalakkhaNaM 37, chattalamvaNaM 38, cammalakkhaNaM 39, daMDalakkhaNaM 40, asilakkhaNaM 41, maNilapavaNaM 42, kAgaNilapakhaNa 43, vatthuvijja 44, khaMdhAramANaM 15, nagaramANaM 46, cAra ityatra samavAyAnoktamya 'miDhayalAgyaNa' iyasya samAne , upamyagaDhI macAreNa sAdRzyAt 36, 'cakalAkhaNa' cakralakSaNa-cakaranaguNadopavijJAnam 37, 'uttalakkhaNa' unala kSaNa-utrasya zubhAzubhavijJAnam 38, 'cammalapavaNa' carmalakSaNa, carma-DhAla iti prasiddha tasya zubhAzubhalakSaNajJAnam 39, 'daDalakaraNa' daNTalakSaNam daNDasya zubhAzubhalakSaNavijJAnam 40, 'asilavagvaNaM' asilakSaNam-'malIzatArdha uttama khaDga' ityAdivijJAnam 41, 'maNilakhaNaM' maNilakSaNa ratnaparIkSAvijJAnam 42, 'phAgaNilakkhaNa' kAkAlakSaNam-cakravartino ranavizeSa kAkaNI, tasyA viSApaharaNamAnonmAnAdiyogapravartakatvAdijAra nam 43, 'vatyuvija ' vAstuvidyAm-vasati asminniti vAstu-gRhAdika tasya vidhA: vAstuzAstraprasiddha gRhabhUmigatadApaguNavijJAnam, 'vatyuvija' ityatra samavAyAGgaktiyA 'vatthumANa' 'vatyunivAsa' ityanayo samAveza 44, 'khadhAramANa' murge ke lakSaNoM ko jAnane kA, samavAyAGga meM ukta 'miMDhayalakkhaNaM' (maeNDhekA lakSaNa) kA samAveza yahIM ho jAtA hai / (37 caklakkhaNaM) cakrarana ke guNadoSa jAnane kI, (38 chattalakkhaNa) chatra ke zubhAzubha jAnane kI, (cammalakkhaNa) DhAla ke khoTe-khare lakSaNA ko jAnane kI, (40 daDalakkhaNa) daDa ke acche-bure lakSaNoM ko jAnane kI, (41 asilekkhaNa) talavAra ke lakSaNoM kI, (42 maNilakSaNaM) maNilakSaNa jAnane kI-ratnakA parIkSA karate kI, (43 kAgaNIlakkhaNa) cakravartI ke kAkaNI ratna ko jAnane kI, (44 vatthuvijja) vAstu (ghara) zAstra kI, samavAyAGga meM ukta 'vanthumANa' vAstumAna Ara 'vatthuniveza' vAstuniveza ina donoM kA yahI samAveza hotA hai, (45 rakhadhAramANa) zatru kA sikkha' stizikSA 4pAmA samAveza yA cha 35 (goNalakkhaNa) gAyanA kSaA ongainI, 36 (kukkuDalaksaNa) 44-4na skssnne| pAnA, sabhavAyAsamA ta "miMDhayalakkhaNa' (ghAnu sakSayanI samAveza hI thAya cha 37 (caphalakpaNa) 242tnanA zuzuhoSa pAnI, 38 (chattalakkhaNa) chatratA zuma mazuma napAnI, 36 (cammalaksaNa) dAsanA moTA tathA ma sakSalA napAnI, 40 (daDalaksaNa) 6 una sArA-narasA sakSa! pAnI, 41 (asilakkhaNa) ta2pAranA sasapanI, 42 (maNilakSaNa) bhalinA sakSaNI Mg pAnI, 43 (kAgaNIlakkhaNa) 24tAnA sel Rla pAnI, 44 (vatthuvija) Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNI-TIkA sU 46 aNDapariprAjAdhipaye bhagavadgItamayo sapATa 609 47, paDicAraM 48, vUhaM 19, paDivUha 50, cakavUha 51 garulavUha skandhAvAramAna-manu vijetu kaThA phiyaparimita sainya nivaDAnIyamiti pramANavijJAnam / 'saMdhAramANa' ityatra samanAyAjhoktasya 'khavAvAraNisa' dayasya mamAveza 'nagaramANa' nagaramAnam-asmin pradeze kIdRzamAyAmadaiyopalakSita nagara nirmApaNIya, yena vijayazAlI bhaveyam, kasya varNasya kasmin sthAne niyA zreSTha iti vijJAnam, 'nagaramANa' dayana samavAyAjhoktasya 'nagaraNivesa' ityasya samAga 46, 'cAra' caar-yotidhaarvinaanm| 'cAra' datyana samanAyAgoktAnA 'caDhalakhaNa' saracariya, rAhucariya, gahacariya' dayetepA caturNI samAveza 47, 'paDicAra' praticAra prativartitacAram-ipTAniSTaphalajanakagAntikamAdikriyAvizeSavijJAnama, 'paDicAra' ityatra 'sobhAgakaraM, dobhAgakara, vijJAgaye, maMtagayaM, rahassagaya, sabhAsacAra' ityetepA samavAyAhoktAnA paNyA samAveza 48, 'I' vyUha -zakaTayAkRtisainyaracanam 49, 'paDijItane ke liye kitanI senA honI cAhiye isa prakAra senA ke parimANa ko jAnane kI, yahA~ para samanAyAga meM ukta 'saMthAgAraNivesaM ' skanyAvAraniveza kA samAveza hotA hai| (46 nagaramANa) isa pradeza meM kitanA layA kitanA cauDA nagara basAnA cAhiye jisase maiM vijayazAlI ho sakU tathA kisa varNa ko kisa sthAna meM basAnA zreSTha hogA ina saba bAtoM ke vijJAna kI, samAyAhna meM ukta 'nagaranivesa' nagaraniveza kA atarbhAva yahIM para ho jAtA hai| (17 cAra) jyotizcA kI, samavAyAga me kathita (cadalakarapaNa) cadramA ke lakSaNa, (muracariyaM rAhucariya gahacariya) sUrya kI cAla, rAhu kI cAla evaM grahoM kI-cAla, ina sanoM kA samA-- veza 'cAra' meM samajhanA cAhie / (49 paDicAra) iSTAniSTaphalajanaka gAntikarma Adi kriyAvizeSoM ke vijJAna kI, yahA~ samanAyAga kathita "sobhAgakara dobhAgakara vijAgaya matapAtu (32) zAsanI, samavAyAmA Ext "vatthumANa vatthunivesa" vAstubhAna tebhara vAstunizana samAveza maDI thAya che 45 (sadhAramANa) zatrune jItavA mATe keTalI bena devI joIe, e rIte senAnA parimANane (gaNatarI) pAnI, samapAyAbhA Erd 'sadhAgAranivema' thApA2nivezana gaDI 52 samAveza thAya che, 4 (nagaramANa) mA pradezamA vaDa sAmu mana cha pahoLuM nagara vasAvavuM joIe ke jethI hu vijayazALI thaI zaku tathA kyA vaNuM (Ata) ne tyA sthAnamAM vasAvavuM zreSTha thaze e badhI vAtanA vijJAnanI, samavAyAgamA 61 'nagaranivesa' nA2nizAnA samAveza mahI yA cha 7 (cAra) yAtinI, samavAyAgamA uda Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 bhoragatiko 52,sagaDavUha 53, juddhaM 54, nijuddhaM 55, juddhAijuddhaM 56, muTTi cUha ' prativyUham-vyUhapratipakSibhUta byUha-sainyaracanAvizeSam 50, 'cakavaDa' cakravyUhamsa sainyasya cakrAkAraracanAvizepam 51, 'galyaha' garuDanyUha-garuTAratisenAnivaparijJAnam 52, 'sagaDayUha' zakaTavyUha-kaTayatisanyaracanam 53, 'juddha' yud mamAmam , 'juddha' ityana jJAtA-mamavAyAgotasya 'advijuddha' iyasya, tathA-samanAyAGgotasya 'daDajuddha' ityasya, tathA jambUdvIpaprajantikathitasya 'didvijuddha' ityabhya, tathA rAjaprAya sUtroktasya 'asijuddha' ityasya ca samAveza 54, 'nijuddha' niyuddha mallayuddham 55, 'juddhAijuddha' yuddhAtiyudram khaDgAdiprakSepapUrvaka mahAyudram 56, 'muhijuddha' muSTiyudram, yodhayo paraspara muSTyA hananam 57, 'yAhujuddha' yAhuyudam 58, 'layAjuddhaM ' latAyuddha gaya rahassagaya sabhAsacAra" isa pATha kA samAveza huA hai / (49 vUha) zakaTa Adi ke AkAra meM sainya sthApita karane kI, (50 paDivUha) vyUha ke pratipakSI vyUha ko racanA karane kI, (51 cakavUha) cakravyUha kI sainya ko cakAkara racane kI, (52 gAlabbUha) garuDavyUha kI-garur3a kI AkRti ke samAna sainya ko racane kI, (53 sagaDavUha) kaTa kI AkRti ke samAna sainya ko racane kI, (54juddha) sagrAma karane kI, yahA~ para jAtA, samavAyAga me kathita (advijuddhaM) asthiyud kA, (daDajuddha) daMDayuddha kA, tathA jabUdvIpaH prajJapti meM pratipAdita (didvijuddha) dRSTiyuddha kA aura rAjapraznIyasUtra meM batAyA gayA (asijuddha) talavAra se yuddha karane kA samAveza huA hai, (55 nijuI) mallayuddha kI, (56 juddhAijuddha) khaDgAdiprakSepapUrvaka mahAyuddha karane kI, (57 mudvijuddha) muSTiyuddha karane kI, (58 bAhujuddha) bAhu se yuddha karane kI, (59 layAjuddha) latAyuddha kI, jisa prakAra latA 'cadalasaNa' mAnA aaj "sUracariya rAhacariyaM gahacariya' sUryanI nyAsa, rAInI yAsa tebhara ahAnI nyAsa meM adhAnA samAveza 'cAra' mA sabhanayA naye 48 (paDicAra) 44-maniTa 30 ti mAha jiyA. vizeSanA vijJAnanI, mahI sabhavAya sabhA usa "sobhAgakara, dobhAgakara, vijAgaya, matagayaM, rahassagaya, sabhAsapAra" mA pani samAveza yo cha, 49 (jU) sakaTa gADI AdinA AkAramAM sainya sthApita karavAnI, 50 (paDivRha) vyUDanA pratipakSI nyUDanI zyanA 42vAnI, 51 (cakbUha) A8nyUnI-sainyane 5442 sthapAnI, 52 (garulAhI nyUDanI-nI kAtinA jevI rinyaracanA karavAnI, pa3 (9) zakaTanI AkRti nA samAna bhainya sthapAnI, 54 (juddha) sayAma 420ganI, maDI 'jJAtA mane samavAyAga' bhI Desa (advijuddha) asthiyuddhanA, (daDajuddha) 6 uyuddhana tathA jabudvIpa Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- | shiighuurthiii -haa 4 5 ghr`aar'iy'aalyiyy smy+nmyiiH 2 juddhaM 57. vAhujuddhaM 58, layAjuddhaM 59, IsatthaM 60.charuppavAyaM 61, dhaNuvveyaM 62, hirapaNapAgaM 63, suvaNNapAgaM 64, suttakheDaM 65, yathA latA vRkSamAgeTantI AmUlamAgiro vRkSamAveSTayati, tathA yatra yodha pratiyogazarIra gADha nipATya mRmo pAtayati tannAyuddham 59, 'satya' ipugAstra-nAgavANAdidivyAnasUcaka Avam, 'satya' iti prAkRtaunyA upuyAyam 60,'chappavAya' suraprapAtam, nura ='kSarA' iti pramida udanagarapizeSa , tasya prapAta -pAtanam 61, 'dhaNuvveya' dhanurveda-dhanuzAstram 62, 'hiraNyapAga' hiraNyapAka rajatasiddhi 63, 'muvaNNapAga' suvarNapAnaH kanakasidim, 'muvaNNapAga' ipAsamAyAgarAjapraznIyasUtroktayo 'maNipAgadhAtupAgaM' ityanayo samAveza 64, 'muttakheDa' nagyela-mUramIDAm 65, 'vaTTakheDa' vRttalam 66, etakalAdvaya lokato bodhym| 'vakheDa' yA 'cammakheDa' carmakhelam-Tayanya mamanAyAgoktasya samAveza / vRkSa para caDha kara nIce se Upara taka vRkSa ko lapeTa letI hai usI prakAra yodhA jisa yuddha ma pratiyogA ke zarIra ko ayanta pIDita kara jamIna para paTaka dete haiM aura usake Upara car3ha baiThate haiM vaha latAyuddha hai usakI, (60 Isatya) ipuzAstra kI, 'satya' yahA para prAkRtagarI se ipugAtra mamajhanA cAhiye / nAganANa Adi divya astra Adi kA sUcaka jo bhAstra he usakA nAma dapuzAstra hai usa kI, (61 churappavAya) churA se yuddha karane kI, (62 ghaNuvbeya) dhanurveda kI, (63 hiraNNapAga) rajatasiddhi kI, (64 muvaNNapAga) suvarNasiddhi kI, gajapraznIya eva samavAyAga meM kathita magipAka aura dhAtupAka kA samAveza yahIM karanA cAhiye / (65 muttakheDa) sUtra-DorA se selne kI, (66vaTTakheDaM) varta-rassI para selane kI, yahA~ para samAyAgokta-(cammakheDa) camaDA se gmelanA-isakA bhI samAveza prajJapti / ahiyAna Tharesa (diTrija) yuddhanI mane 'rAjapraznIya' sUtramA satAvata (asijudva) tasArathI yuddha 42vAnI samAveza thayeA cha 55 (nijuddha) bhayuddhanI, 5 (juddhAijuddha) mA mAhi prakSepapUrva [dhA bhArIne] mahAyuddha pAnI, 57 (mudvijuddha) muSTiyuddha 42vAnI, 58 (vAhujuddha) mAthI yuddha 42pAnI, 58 (layAjuddha) satAyuddhanI,2zata [sa] vRkSa 52 yaDIne nIyathA 6 sudhA vRkSane lapeTI le che tevI ja rIte dhA je yuddhamAM mAmenA codhAnA zarIrane gADharUpathI pIDA karI jamIna upara pADI de che ane tenA upara caDI bese che te latAyuddha cha, tenI, 10 (Imatya) dhuzAsanI, 'Isa tha' mA prAkRta zavAyI dhuzA mama levuM joIe nAgabANa Adi divya astra Adinu sUcaka je zAstra che tenuM nAma dhuzAsa tenI, 1(upAya) charAthI yuddha pAnI, 2 (dhagumveya) dhanunI , 13 (hiraNNapAga) 24tamiddhinI, 14 (suvaNNapAga) supasiddhinI, 'rAjapratrIya' Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 +baani caTTakheDaM 66, NAliyAkheDa 67, pattaccheja 68,kaDaccheja 69,sajIbaM 70, nijIvaM 71, sauNaruya 72-miti vAyattarikalAo sehAvittA simkhAvettA ammApiINaM uvaNehiti // suu046|| 'nAliyAkheDa' nAlikAkhelaga-yUtapizapam-mAdiSTadAyAda viparItapAgakranipatana miti nAlikAyA yara pAgA pAtyate / yadyapi te evAsya samAvezo bhavitumarhati tathApi nAlikAkhelaprAdhAnyajJApanArtha bhedena grahaNam 67, 'pattarene pAcchedyam =aSTottarazatapatrANA madhye vivakSitamakhyAkapatracchedane hastalAghanam 60, 'kaDacDena' kaDacchedyam-kaTa (caTAza vat kramAncheya vastu yatra vijJAne tattathA tat 69, 'sannI' sajIva-sajIvakaraNa-mRtadhAcA donA sahajasvarUpApAdanam 70, 'nijIva' nirjIva-nijIkaraNam-hemAdidhAtumAraNa pArada mAraNa vA 71, 'sauNaNya' zakunarutam , ana zakunapada rutapada copalakSaNam , tena sarvazakunamagraha , gaticeSTAdigavalokanAdiparigrahazca 72, 'iti yAvattarikalAo' iti dvAsAta tikalA -dvAsaptatipuspakalA 'sehAvittA sikkhAvettA' sedhayitvA zikSayitvA ca 'ammA piINaM uvaNehiti' mAtApitrorupaneSyati samarpayiSyati // sa 46 // huA hai / (67 nAliyAkheDa) yUtavizeSa khelane kI-nAlikA meM pAze DAlakara juA khelane kI, (68 pattacchenja) para chedana karane kI, 108 patroM meM se vivakSita patra kA chedana karane me hAtha kI kuzalatA kI, (69 kaDacchejja) kaTa kI arthAt caTAI kI taraha krama 2 se chedana karane kI, (70 sajjIva) mArI huI dhAtuoM ko puna prakRtistha karane kA (71 nijIna) nirjIra karane kI hemAdika dhAtuoM ko mArane kI, athavA pAre ko mArata kI, (72 saUNaruya) pakSiyoM ke ganda pahicAnane kI unakI gati, ceSTA eva avalokana Adi jAnane kI kalA, (iti vAvattarikalAo sehAvittA sivAvettA ammApiiNa tabhara 'samavAyAga mA 4sa bhathiyAra mana dhAtupA samAveza gaDI 323 // naye 15 (suttakheDa) sUtra-dvArAthI 2bhavAnI,RE (vaTTakheDa) pahA21 52 2. pAnI, mI abhavAyAgamA 49sa (cammakheDa) yAbhAthI savumenA para sabhAveza 4ya cha 17 (nAliyAseDa) catavizeSa 2bhapAnI-sit pAsa nAbhIna bhA2 2bhavAnI, 68 (pattanchejja) patra vAnI, 108 patromAthI vivakSita patra 45pAmA hAthanI azaNatA nI, 66 (kaDaccheja)4TanI-marthAta yAnI yaha bhabhathI chana 42vAnI,70 (sajjIya) bhArI dhAtumAna zanapratistha 42vAtI, 71 (ninjIva)ni 42vAnI-bha mAhiyAtumAna bhArapAnI, mathavA pArAne bhAravAnI 72 (sauNaruya) pakSiyona za6 sabhApAnI, temanI gati, yeSTA temA bhAnamA pAnI 411 (iti vAyattarikalAo sehAvitoM sikkhAvitA Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI- TIkA sU 47 ampaDa pariyAjakaviSaye bhagavadgItamayI savAda 613 mUlam ---tae NaM tassa deDhapaiNNassa dAragassa ammApiyaro taM kalAyariyaM viuleNaM asaNa- pANa- khAima - sAimeNaM vrattha-gaMdha-mallA-laMkAreNa ya sakkArehiMti sammANehiMti, sakkA TIkA-' tae Na' ityAdi / ' tara 1 tamsa daDapaNNamsa dAragassa ammApaya ta kalAyariyaM ' tata khalu tasya dRDhapranijasya dArakasya amyApitarau ta kaTAcA 'leNaM asaNa- pANa- khAima - sAimeNa ' vipulenA'napAnakhAvasthA dhena vatya-gaya-mallA-laMkAreNa ya sakArehiti sammANehiMti ' vAgandhamAcyAlaGkAreNa ca satkArayiSyata sammAnayiSyata - sugamAni padAni vAkyAni ca / ' sakAritA sammApittA' sakRtya samAnya ' viulaM jIviyAriha pIdANa dalaissati' nipula jIvi uvaditi ) ye 72 phalAyeM puruSakI haiM, ina kalAoM kI zikSA karAcArya use degA, pathAt vaha use usake mAtApitA ke pAsa lAkara sauMpa degA || sU 46 // ' 'tae NaM tassa ' ityAdi / (taeNa ) isake bAda ( tassa daDhapaiNNassa dAraNassa ) usa dRDha pratijJakumAra ke ( ammApiyaro) mAtApitA ( ta kalAyariya) usa kalAcArya kA ( viu leNaM basaNa - pANa- khAima - sAimeNa vattha-gaMdha-mallA-lakAreNa ya sakArehiMti ) vipula, agana, pAna, khAdima, svAdima, vastra, gadha, eva mAlA tathA alakAroM ke pradAna se khUba satkAra kareMge | ( sammANehiMti ) khUba sanmAna kareMge | ( sakAritA sammANittA ) satkAra eva sanmAna karake pazcAt ve use (viula jIviyAriha pIirANa dalaissati ) - ammApaNa uvaNehiti) mA 72 jAo puruSanI che me hamAyonI isAcArya tene zikSA Apaze. pachI te tene tenA mAtApitAnI pAse lAvIne ApI deze (s0 46) 6 tae Na tassa ityAdi (tae NaM) tyAra pachI (tassa daDhapaiNNassa dAragassa ) te hRDhapratijJa ubhAranA ( ammApiyaro ) bhAtApitA (ta kalAyariya) te 4sAyArthanA (viuleNa asaNa-pANakhAima - sAimeNa vattha- gadha-mallA-lakAreNa ya sakkArehiti) vidhuta azana, pAna, mAhima, svAdema, vA, gaSa temaja mAlA tathA alakAre ApIne khUba sat}{2 42ze, (sammANehiti) bhUbha sanmAna 42ze (sakkAritA sammANittA) satkAra tebhana sanmAna harIne hI tethe tene (vila jIviyArihaM pIidANa Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rittA sammANittA viulaM jIviyArihaM pIiTANaM dalAsaMti, dala ittA paDivisanehiti // sU017 // - - / / mUlam--tae NaM se daDhapaiNNe dArae bovatsarikalApaDie navaMgasuttapaDivohie ahArasadesabhAsAvisAraNa gIyaraI kA''haM prItidAna dAtyata , 'dalaittA' dayA 'paDivisajehiti / prativima jeyiSyata // sU0 47 // / / , ' TImA--'tae NaM' ityAdi / 'tae Na se daDhapaTapaNe dArae ' 'tata 'salu sa dRDhapratijo dAraka 'vAratarikalApaMDie' dvAsaptatikalApaNDita 'navagamRttapADavohie' nagAGgasuptapratiyodhita nAmAni de zrone, ve netre, ve ghrANe, ekA ca jihA, svargakI, manazcaimiti, tAni suptAnIva suptAni-yAcyAdavyaktacetanAni ,tAni pratiyoSitAni yauvanana vyaktacetanAvanti kRtAni yasya sa tathA / 'gIyaraI gItarati gAnapriyaH, gadhana-paTTavipula rUpa meM jIvikA ke yogya prItidAna deMge, (dalaittA paMDivisajehiti) Ara dekara use visarjita kara deMge / sa 47 ) 77 (1 ) 'tae se dIpaDaNNe dAra tyAdi / (tae Na) isa ke bAda (se) vaha (daDhapaDaNNe) dRDhapratija (dArae) kumAra (bAvattarikalApaDie) bahattara kalAoM me paDina (navagasuttapaDibohie) eva supta navAgoM-2 kAna, 2 kSetra, 2 nAsikA ke chidra, 1 "jihvA, 1 spargana indriya aura mana ke pratibodha-jAgRti se yukta yauvanAvasthA sapanna hokara, (advArasadesabhAsAvisArae) 18 dezoM kI bhASA kA jJAtA hogA, (gIyaraI gadhantraNamukusale ) yaha -kumAra. gIta meM dalAsati) vidhu- 35 vidhAne 'yaya prItisina piza (dalaittA paDivi sajjehiMti) bhane mApAne tamanu ni here (sU 47)r r 'tae NaM se daDhapaiNNe dArae tyA ' .} 1 " ' (tae Na) tyAre pachI (se) 'te' (daDhapaiNNe) pratijJa (dArae) ubhAra (vAyacarikalApaDie) mojatera 4AyAmA paThita (navagasuttapaDigohie) temA sapta nava a ga-ra kAna, 2 netra, 2 nAsikAnA chidra, 2 jIbha 1 pazana Idriya ane mananA pratibadha-jAtithI yukta-yauvanAvasthA saMpanna thana (advArasadesamAsAvisArae) 18 thonI sApAnI stan 20 (gIyam Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSadhaSiNo TokA su 48 ampaDaparivrAjakaviSaye bhagavadgItamayo sayAda 615 gaMdhavvaNakusale hayajohI gayajohI rahajohI vAhujohI vAhupamadI viyAlacArI sAhasie alaM bhogasamatthe yAvi bhavissai // suu048|| ... mUlam--tae NaM daDhapaiNNa dAragaM ammApiyaro vAvakusale' gAndharva-nATyakuzala gAndharve gItavidhAyA nATaye nATyazAstre ca kuzala =nipuNa , 'aTThArasa-desabhApA-pisArae' aSTAdaza-deza-bhASA--vizArada , 'hayajohI' hayajopI-hayena-azvena yudhyate tacchIlo hayayodhI, eva 'gayajohI rahajohI vAhujohI' gajayodhI rathayodhI vAhayogI-jJAtavya 'bAhuppamaddI' bAhupramardI-bAhubhyA pramRnAti tacchIge bAhupramadA, 'viyAlaMcArI' vikAlacArI-nirbhayatvAhikAle rAbAvapi carati tacchAlo nikAlacArI, ata eva 'sAhasie' sAhasika =atizUra , 'ala bhogasamatye' alambhogasamartha alam ayartha bhogAnubhavasamartha 'yAvi bhavissada cApi bhaviSyati / / sU0 48 // . TIkA-'tae Na' ityAdi / 'tae Na dadapadaNNa dAraya' tata khalu dRDhaanurAga vAlA tathA gAndharvavidyA me aura nRtyakalA me kuzala hogaa| (iyajohI gayajohI rahajohI pAhujohI) yaha azvayodhI, gajayodhI, rathayodhI aura bAhuyodhI hogaa| (bAhuppamahI viyAlacArI sAhasie) yaha bAhupramadI hogA aura ati zUra hogA, isa liye ise vikAla rAtri me bhI Ane-jAne meM koI bhaya nahIM hogaa| (alaM bhogasamatthe yAMvi bhavissai) tathA yaha bhogasamartha bhI hogA / sU 48 / / 'tae Na daDhapaDaNaM dAraga' ityaadi| (tae Na) cAda me (daDhapadaNNa dAraga) isa apane dRDhapratijJa bAlaka ko gadhavya-gaTTa-kusale) ko abhAra gItamA, rAdhava vidhAmA mane nRtyamA puza thaze (hayajohI gayajohI rahajohI pAhujohI) se mazvasAdhI, sanyAdhI, 25yAcI, mane pAyAdhI thaze (bAhuppamadI viyAlacArahI sAhasie) e bahupramadI thaze ane ati zUravIra thaze A mATe tene vikALa rAtrimAM 55 mAvA-pAmA tatanA bhaya tharI nahi (ala bhogasamatthe yAvi bhavi ssai) 0 21 segasamartha 54 yaze (sU 48) 'tae Na daDhapaiNNa dAraga' ityAdi (tA Na) tyA2 50ii (DhapaiNNa dAraga) mA potAnA pratijJAne Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 aurapAlika tarikalApaMDiyaM jAva alaM bhogasamatthaM viyANitA viulehi aNNabhogehiM pANabhogehiM vatthabhogehiM sayaNabhogehi uvaNimaMtehiti // sU0 49 // mUlam - tae NaM se daDhapaNe dArae tehiM viulehi aNNa 12 pratijJa dArakam 'ammApiyaro' mAtApitarau 'vAvattarikalApaDiyaM' dvAsaptatikalApaNDita ' jAva' yAvat - ana - yAvacchandAd-aSTAdazadezabhApAvizArada gItarati gAndharvanATayakuzala hayayodhinam -- ityAdAni vizeSaNAni dvitIyaikavacanAntAni jJeyAni / 'ala bhogasamasya ' ala bhogasamartham---alam=atyarthaM bhogAnubhavasamartha ' viyANittA' vijJAya 'viulehi aNNabhogehiM ' vipulairannabhoge ' pAnabhogehiM' pAnabhoge 'leNabhogehiM' lavanabhoge. - citrazAlAyAyAsanavanavAbhoge 'patthabhogehiM ' valabhoge, 'sagaNabhogehiM' zayanabhoge ' uvaNimaMtehiMti ' upanimantrayiSyata = bhogAn bhuGkSva - iti kathayiSyata // sU0 49 // TIkA- 'tae NaM' ityAdi / 'tae Na se daDhapaiNNe dArae' tatra skhala ( ammApiyaro ) mAtApitA ( vAbattarikalApaDiya jAva alabhogasamastha ) 72 kalAoM meM pAragata tathA navayauvanazAlI eva bhoga bhogane meM samartha jAnakara use ( viulehiM) vipula (aSNabhogehiM) anna ke bhogoM se, (pANabhogehiM ) pAna karane yogya dravyoM ke bhogoM se, ( leNabhogehiM) vividha citroM se suzobhita prAsAda ke bhogoM se, ( vatthabhogehiM ) sundara 2 vastroM ko icchAnusAra paharane rUpa bhogoM se eva (sayaNabhogehiM) zayyA Adi ke bhogoM se ( uvaNimaterhiti ) ' AmaMtrita kareMge, arthAta 'bhogoM ko bhogo' aisA usase kaheMge // sU 49 // 1 1 ( ammApiyAro) bhAtApitA (bAvattarikalApaDiya jAva ala bhogasamattha) 724AmA pAra gata ane navayauvanALI temaja bhega bhAgavavAmA samatha jANIne tene (viulehiM) piyusa ( aNNabhogehiM) annanA logothI (pANabhogehiM ) thAna - vAne yogya dravyanA logothI (leNabhogehiM) vividha citrothI suzolita AsAI (bhaDesa)nA logothI ( vatyabhogehiM) suhara sudara patrone richAnusAra paravA 35 logothI tebha4 (sayaNa bhogehiM ) zayyA mahinA logothI ( uvaNibhatehiMThi) Amatrita karaze, arthAt 'bhAgAne bhagavA' ema tene kaheze (sU) Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSapiNI TIkA su 50 ampaDa parivAjakaviSaye bhagavadgItamayo saMvAda 617bhogehiM jAva sayaNabhogehiM No sajihiti, Norajjihiti, jo gijjhi-' hiti, No mujjhihiti, No ajjhovavajihiti // sU0 50 // mUlam - se jahANAmae uppale i vA paume i vA kusu sodAraka 'tehiM viulehiM aNNabhogediM jAva sayaNabhogehiM' tairvipulegnnabhogeyayanabhoge - atra yAvaccApAnalayanabhogairiti grAhyam ' No sajjihiti ' no saddazyati na sadga= sambandha kariSyati, 'No rajiDiti' no raddayati na rAga-prema bhogasambandhahetu kariSyati, 'No gijjhihiti ' no gardidhyate= no gRddhibhAva kariSyati, 'No mujjhihiti' no mohiSyati = mohana kariSyati 'No ajyovavajjihiti ' no abhyupapasyate= na tadekAgramanA bhaviSyati // sU0 50 // TIkA-' se jahANAmae' ityAdi / ' se jahANAmae , atha yathA nAma 'tae Na se daDhapaiNNe' ityAdi / (taeNa ) mAtA-pitA ke ina vacanoM ko sunane ke bAda ( se daDhapaNe dArae) vaha pratija kumAra ( tehi vilehiM aNNabhogehiM jAtra sayaNabhogehiM No sajjihita) una anna Adi nipula bhogoM meM vilakula hI Asaktacitta nahA hogA / ( No rajjihiti) anurakta nahIM hogA / ( No gijjhihiti ) unameM gRddha nahI hogA, (No mujjhihita ) mUrcchita nahIM hogA, aura (Noajjhovavajjihiti ) na uname sarvathA ekAgramana hI hogA // su 50 // ' se jahANAmae ' ityAdi / isa sUtra meM "i vA " ye zabda vAkyAlakAra me prayukta hue haiN| ( se jahANA 'tara Na se daDhapaiNNe' chatyAhi (lae NaM) bhAtApitAnA zeSA vayana sAlajyA pUchI, (se daDhapaiNNe dArae) te dRDhapratijJa kumAra (tehiM vilehiM aNNabhogehiM jAva sayaNabhogehiM No sajjihiti) anna Adi vipula bhAgeAmA bilakula ja mananI Asakti rAkhaze nahi, ( No rajihiti) anurarAta thaze nahi, (jo nijjhihiti) tebhA zRddha yaze nahi, ( No mujjhihiti ) bhUrcchita thaze nahi ane tebhA ( Noajjhovavajjihiti ) sarvathA ekAgramana paNa thaze nahi (su 50) 'se jahANAmae' ityAhi yA sUtrabhA "i vA" me zuddha vAyAsa ara3ye vaparAye che. (se jahA Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Re aupacA mei vA naliNe i vA subhage i vA sugaMdhe i vA poMDarIe i vA mahApoMDarIe i vA sayasapatte ivA sahassapatte i vA saya sahassapase i vA paMke jAe jale saMbuDDhe Novalippar3a paMkaraeNaM, Novalippar3a 'uppale i vA' upala-raktakamalam, 'jhA' iti vAkyAlaGkAre 'paume ivA' padmam-kamalameva, 'kusume ivA' kusumam, 'naliNe i pA' nalinam, 'subhage vA' subhaga- kamalavizeSa 'sugadhe ivA' sugandham = sandhyAvikAsikamalanizeSa, 'poMDarIe i vA' puNDarIka = zvetakamalam, 'mahApauDarIe ivA' mahApuNDarIka = vizAla cetakamalam, 'sayapatte i vA zatapatram = kamalam, 'sahassapatte i vA' sahasrapanam, 'sayasahassapatte i vA ' zatasahasrapatram, etAni sarvANi kamalajAtIyAnyeva / etaprayekam -'pake jAye' pache jAtam kardame samutpanna 'jale sabuDDhe' jale savRddham, 'govalippar3a pakaraeNa' nopalipyate pakkarajasA-paka kardama sa eva rajo reNutulyatvAt tena nopalipyate = upalipta na bhavatIyartha / 'govalippar3a jala 1 * 6 / 1 1 mae) jaise (uppale i vA ) rakta kamala, (paume i vA ) padmakamala (kusume i vA ) kusuma - puSpa, ( nalii vA ) nalina - kamalavizeSa, (subhage i vA ) subhaga kamala, (sugadhe i vA ) sugadharkamala - sandhyAkAlavikAsI saugandhika kamala, ( pauDarIe i-vA ), 1 puNDarIka- zvetakamala, (mahApaDarIe i vA ) mahApuDarIka - vizAla zvetakamala, ( sayapate i vA ) zatapatra kamala, (sahastapatte i vA ) sahasrapatra, kamala, ( saya sahamsapatte i vA ) lakSapatra kamala, ye saba kamala kI jAtiyA hai / (pake jAe ) ye kIcaDa utpanna hote haiM, (jale sabuDDhe) tathA jala me baDhate hai, to bhI ( Novalippara pakaraeNa govalipyai jalaraeNa) paka kI raja se ve lima nahA hote hai aura na jala kI reMja se binduoM se lipta NAmae) ne bha} (uppale ivA) 24ta ubha, (paume ivA) padma ubhA, (kusume i vA) subha-puSpa, (naliNe i vA) navina - ubhaNavizeSa, (subhage ivA) sulaga ubhaNa, (sugadhe ivA) sugaMdha ubhaja- sadhyA viAsa yAne teSu sudhuvANu ibha, ( poMDarIe i vA ) purI4- zveta ubhaNa, (mahApoMDarIe i vA) bhaDApu urIDa - vizANazveta ubha (sayapatte i vA ) zatapatra bhaNa, (saharasapatte i vA) bhayatra bha (sayasaharasapatte i vA) akSayatra ubhaNa, me jadhI bhajanI latiyo che (pake jAe) te zrIyaubhA utpanna thAya che, (jale sabuDDhe) tathA sabhA va che, te yu (nopalippara paMkaraNa va NAlippara jalaraeNa) DIyaunI 24thI tethe| vista thatA nathI, tebhara kasanA TIpAthI se signa thatA nathI, (evAmeva se daDhapa ' Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - poyUpayapiNI TIkA ra 51 ampaDaparimAjakaviSaye bhagavadgItamayo saMvAda 619 jalaraeNaM, evAmeva daDhapaDaNNevi dArae kAmehiM jAe bhogehiM saMvuDDhe Novalippihiti kAmaraeNa,Novalippihiti bhogaraeNaM, Novalippihiti mittaNAiNiyagasayaNasaMbaMdhiparijaNeNaM // sU0 51 / / mUlam-~-se NaM tahArUvANaM therANaM aMtie kevalaM raeNa' nopalipyate jalarajasA 'eyAmeva daDhapaiNNevi dArae' evameva daDhapratijJo'pi dAraka , 'kAmehiM jAe bhogehiM savuDDe' kAmai to bhogai maddha 'govalipihiti' nopalepsyate, 'kAmaraeNa' kAmarajasA--kAma zando rUpa ca, sa eva raja kAmarajastena, 'Nopalippihiti' nopalepsyate 'bhogaraeNaM' bhogarajasA-bhoga-gadho gsa sparzazca, sa eva rajo bhogarajastena, 'govalippihiti mitta-NAda-Niyaga-sayaNa-sapadhi-parijaNeNa' nopalepsyate mitra-jJAti-nijaka-svajana-sambandhi parijanena-mitrANi-suhRda , jJAtaya =sajAtIyA , nijakA bhrAtupputrAdaya , svajanA =mAtulADhaya , sambandhina =zvazurAdaya , parijanA =bhRtyA daya , etairna limo bhaviSyati / / sU 51 // hote haiM, (evAmeva se daDhapaTaNNe vi dArae) isa taraha vaha dRDhapratijJa kumAra bhI (kAmehi) kAmoM se-kAma sevana se (jAe) utpanna hogA, (bhogehiM saMyuDDhe) bhogoM se vRddhiMgata hogA, to bhI vaha (kAmaraNa ) kAma rajase (NovalipiDiti ) upalisa nahIM hogA, (bhogaraeNa govalippihiti ) bhogaraja se upalipta nahIM hogaa| gadha, rasa, sparza ina guNoM kA nAma bhoga hai| zabda tathA rUpa kA nAma kAma hai| bhogaraja eva kAmaraja inameM rUpakAlakAra hai| (Novalipihiti mitta-gAi-Niyaga-sayaNa-savadhiparijaNeNaM) isI taraha vaha mitra-suhRd , jJAti-sajAtIya, nijaka-bhatIjA Adi, svajana-mAmA Adi, madhI- zvazura Adi eva parijana-bhRtya Adi parikaroM ke sAtha bhI moha ko prApta nahIM hogA / / mU 51 // ippo vi dAraNa) tevii-| zata ta hadaprati ubhAra 5 (kAmehi) DAmAthI-jAma sevanathI (jAe) utpanna tharI, (bhogehi sacuDDe) logothI vRddhi gata thI, to pAe ta (kAmaraeNa) 410204thI (Novalipihiti) pasisa nahi (bhogaraeNa Nopalippihiti) lAsa204thI palita thaze naDi 15, 2sa, 250 guNAnu nAma joga che zabda tathA rUpanuM nAma kAma che bhegaraja temaja kAmareja sabhA 354-24 2 cha (govalipihiti mitta-NAi-Niyaga-sayaNa-sabadhi-parijaNeNa) mApI zata mitra-suhahajAti-santatIya, ni14-bhrAtRputra (nisa) Adi, svajana-mAmA Adi, saba pI-zvazura Adi temaja parijana-nAkara Adi parika-parivAre sAthe paNa mahene prApta karaze nahi (sa. 51) Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika 620 vohiM bujjhihiti, bujjhittA agArAo aNagAriyaM pavvaihiti // sU0 52 // mUlam - se NaM bhavissai aNagAre bhagavaMte IriyAsamie jAva guttavaMbhayArI // sU0 53 // TIkA 'se NaM' iyAdi / 'se NaM' sa dRDhapratijJa saddha 'tahArUvANa' tathArU pANA=samyagjJAnAdisampannAnAM 'yerANa' svanirANAm, 'atie' antike samIpe 'kevala ghohiM' kethalA bodhi=vizuddhaM samyagdarzana 'bujjhihiti' bhotsyate = prAsyati, anubhaviSyatItyartha, 'bujjhittA' budadbhvA 'agArAo' agArAt gRhAta gRha parityajye yartha, 'aNagA riyaM' anagAritA sAdhutva 'pannaihiti' pranajiSyati = prApsyati // sU 52 // TIkA 'seNaM' ityAdi / 'se Na' sa khalu dRDhapratijo dAraka 'bhavissara aNagAre ' anagAro bhaviSyatIyanvaya sa kAMgo bhaviSyatItyAha 'bhagavate' bhagavAn = atizayadhArI, 'IriyAsamie' IryAsamita = gamanakriyAyA yatanAyukta, 'jAva' yAvat - yAvacchabdAt bhASAsamita epaNA samita, ityAdi paJcasamitiyukta, 'guttabaMbhayArI' gumabrahAcArI = guptahmacaryavAn // } } 53 // - 'se Na tahAkhvANa' ityAdi / ( se Na) vaha dRDhapratijJa kumAra niyama se (tahArUtrANa yerANa) tathArUpa-samyagjJAna Adi guNoM se yukta sthaviroM ke ( atie) pAsa ( kevalaM vohiM ) kevala bodhi kovizuddha samyagdarzana ko (bujjhihiti) prApta karegA - usakA anubhava karegA, ( bujjhittA agArAo aNagAriyaM pavtrarahita ) anubhava karane ke bAda phira vaha agAra - avasthA se virakta ho kara sAdhu avasthA ko prApta karane vAlA hogA / / sU 52 / / T 'se Na bhavissara' ityAdi / ( seNa ) vaha dRDhapratijJa kumAra ( aNagAre bhagavate ) anagAra bhagavata se Na tahArUnANa' dhatyAhi (seja) te pratijJa ubhAra niyamathI (taharUvANa therANaM) tathA3ya sabhyagujJAna Adi guNothI yukta sthavizenI (atie) pAse (kevalaM bohiM) me ThevaNa vizuddha sabhyagrahazanane ( bujjhihiti) Asa raze-tenA anubhava 42, ( bujjhittA agArAo anagAriya pavnaihiti) anubhava purI sIdhA pachI te sAra - avasthAthI virakta thaine sAdhu-avasthAne prApta karavAvALA thaze (sU 52) 'se Na bhavissara' tyAhi (se Na) te dRDhapratijJa kumAra (aNagAre bhagavate ) anagAra lagavanta (bhaSi Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSamarSiNI TIkA su. 54 amDa parivrAjaka viSaye bhagavad gautamayoH savAda. 621 mUlam -- tassa NaM bhagavaMtassa eeNaM vihAreNaM viharamANassa aNate aNuttare NivvAghAe nirAvaraNe kasiNe pADapuNe kevalavaraNANadaMsaNe samuppajihiti // sU0 54 // t TIkA--' tassa paNa ' ityAdi / ' tassa NaM bhagavaMtassa ' tasya' salu bhagavato pratijJasyAsnagArasya, 'eeNa vihAreNa viharamANassa ' etena vihAreNa viharata - 'aNate ' anantam=anantArthaviSayam, 'aNuttare' anuttara = sarvottamam, 'NiccAghAe ' nirvyAghAta ==yAghAtAdvahirbhUtam - apratihatamityartha, 'nirAvaraNaM' kSAyikatvAdAvaraNarahitam, 'kasiNe' kRtsnaM=sakalArthamAhakam, 'paDipuNNe' pratipUrNa saphalasvakIyAgayuktam, 'kevalacaraNANadaMsaNe' kevala parajJAnadarzanam -- kevalam = asahAyam ataeva varaM zreSTha jJAna (bhavissara) hogA, arthAt utkRSTa munirAja banegA, vaha ( iriyAsamie jAna guttavabhArI ) IryAsamiti Adi pAca samitiyoM aura tIna gumiyoM kA ArAdhaka eva yAvat guptanAcArI hogA || sU0 53 // " 'tassa NaM bhagavatassa ' ityAdi / ( tassa Na bhagavaMtassa ) una atizaya prabhAvaviziSTa dRDhapratijJa muni ko (eeNa vihAreNa vihAramAuta ) isa prakAra ke bihAra se vicarate hue (aNaMte) ananta padArthoM ke yugapat jAnane ke sAdhaka hone se ananta, (aNuttare ) sarvotkRSTa, (NivvAghAe ) nirvyAghAta, ( NirAvaraNe) AvaraNarahita, ( kasiNe) jJAna ke pUrNa vikAsa se sakalArthagrAhaka, (paDipuNe ) tathA apane samasta avibhAgI argo meM se kisI ssai) thaze, arthAt tyRSTa bhunizana janaze, te ( iriyAsamie jAva guttabhayArI ) dhairyAsamiti Adi pAca samitie ane traNa guptiene ArAdhaka temaja zubhaprAyArI yage (sU. 43 ) 'tamsa Na bhagavatassa' ityAhi ( tasma paNa bhagavatassa ) te atizaya prabhAva - viziSTa dRDhapratijJa bhunine (eeNaM vihAreNa viharamANassa) se prAranA vihArathI viyaratA (aNate) manata pahAyene bheThI sAthai bhaluvAmA sAdha hovAthI manata, (aNuttare) sarvotkRSTa, (NivvAghAeM) nirvyAghAta, (NirAvaraNe) yAvarasuraDita, (kasiNe ) jJAnanA vi sabhI saDaka arthAne laluvA vAjA, (paDipuNNe) tathA potAnA samasta avilAgI zobhAthI hoya azI hIna nahi bheSA (kevalavaraNANadasaNe) Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darara ..." mUlam-tae Ne dahapaiNNe kevalI par3haI vAsAI kevalipariyAgaM pAuNihiti, pAuNittA mAsiyAe salehaNAra appANaM jhusittA, sahi bhattAI aNasaNAe chedittA, jassahAe kIrai naggabhAve muMDabhAve apahANae adaMtavaNae kesalAe ca darzanaM ceti jJAnadarzana, 'tatra jJAna vizeSA'vodharUpam, darzana sAmAnyAvabodharUpa 'samupajihiti' samutpatsyate-udeSyani / / sU0.54 // TIkA-'taeNa' ityAdi / 'tae Na se daDhapaiNNe kevalI ' nata khalu sa dRDhapratijJa keralI 'vahai vAsAMi kelipariyAya' vahUni varSANi kevalipayoya 'pAuNihiti' pAlayiSyati, 'pAuNitA' pAlayicA, 'mAsiyAe salehamAe appANa jhUsittA' mAsikyA mailekhanayA''mAna jUpivA-sevikA sahi bhattAiM agasamAe cheittA' paSTiM bhaktAni anazanena jitvA ' jassadvAe' yasyArthAya-yannimitta 'korai' bhI aza se hIna nahIM aise (kevalavaraNANadasaNe) indriyoM kI sahAyatA Adi se rahita hone ke kAraNa kevala-asahAya uttama jJAna eva uttamadarzana utpanna hoge ||suu0 54 // 'tae Na se dahapaiNNe kevalI' ityaadi| . . (taeNa) isa ke bAda (se daDhapadaNNe kevalI) ve dRDhapratijJa kevalI bhagavAn (bahui vAsAI) bahuta varSoM taka (kevalipariyAga) kevaliparyAya kA (pAuNihiti) pAlana kareMge, (pAuNitA) pAlana karake (mAsiyAe salehagAe appANaM jhUsittA) eka mAsa kI salekhanA se AtmA ko jhosakara (sadi bhattAi aNasaNAe cheditA) evaM sATha bhaktoM kA anazana se chedakara (jamsadvAe) jisake nimitta (naggabhAve) nagna ItionI sahAyatA AdithI rahita hovAne kAraNe kevaLa-asahAya evA uttama jJAna temaja darzana utpanna thaze (sU paka) 'tae 1 se DhapaiNNe kevalI' ityAdi / (tae Na) pAra pachI (se daDhapaiNNe kelI) tahatijJa usI 4 pAna (bahai vAsAi) gha 12se sudhI kivalipariyAgaM) apasIparyAyanu (pAu. vihiti) pAbana 40, (pAuNitA) pAsana zane (mAsiyAe saleNAe appANa jhasittA) 24 bhAsanI somanAthI sAmAna sevAna, (sadi bhattAi aNasaNAe chadivA) tebhana sA sastone manazanayI 6nazane (jassadAe) nAnimitta Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSavarSiNI-TokAsa 55 abhyasaparigrAjapaviSaye bhagavadgItamayo sayAda 623 caMbhaceravAse acchattagaM aNovAhaNagaM bhUmisejjA phalahasejjA kaTTasejA paragharapaveso laDAvaladdhaM, parehi hIlaNAo khisaNAo kriyate, 'naggabhAve' nagnabhAva 'muDabhAve ' muNDabhova , ' aNDANae ' asnAnam snAnavarjanam , 'adavavaNae' aDhantadhAvanam dantapAvanavarjanam, 'kesaloe' kezaloca kegAnA laJcanam , 'baMbhaceravAme' brahmacaryavAsa brahmacaryapAlana, 'acchattagaM' acchatrakam stradhAraNacarjanam, 'agovAhaNaga' anupAna ka-pAdanANarAhitya, azvaginikAdivAhanarAhitya ca, 'bhUmisejA' bhUmigamyA, 'phalahasenA' phalakagalyA, 'kaTThasenjA' kASTagayA, 'paragharapaveso ' paragRhapraveza --bhikSAparthami yacyAhAryamiyartha , 'laddhAvaladdha' ladhApalabdhamsakArAdinA laya lAbha -prApti , apalabdham-apamAnena prAti kriyate iti pUrveNa sambandha / tathA-'parehi holaNAo' parepA helanA = avajJA --parakRtA janmakarmamamodghATanA, yathAbhAva, (muDamAve) muNTamAva, (aNhANae) nAna kA parityAga (adaMtavaNae) dA~to ke prakSAlana karane kA parityAga, (kesaloe) kegoM kA loca karanA, (mavevAse) brahmacarya kA pAlana, (acuttaga) ra dhAraNa nahIM karanA, (aNovAiNaga) vinA jUtoM ke calanA, azva para, zinikA para, vAhana para nahIM baiThanA, (bhUmisejjA) bhUmi para gayana karanA, (phalahasenA) kASTha ke pATiye para sonA, (kaTThasejjA) sAdhAraNa kASThapara sonA, (paraparapaveso) dUsaroM ke ghara mikSAvRtti ke liye jAnA, (laddhAladdha) mAna aura apamAna-pUrvaka prApta bhikSA me samabhAva rakhanA, ye sana (kIraDa) kiye jAte haiM, aura jisake nimitta (parehiM hIraNAo) parakRta avajJAoM ko-jaise 'are / tU jArajAta (dogalA) / / hai' isa prakAra ke anAdara vacanoM kA, (khisaNAo) logoM ke dvArA khijAne kA-loko (naggabhAve) nAlApa, (maMDabhAve) mulApa, (aNhANae) nAnanI parityAga (adatavaNae) hAtAnu prakSAsana vaan| parityAga, (kasaloe) zAnu dugana' - 42, (micerakhAse) mAyaryanu pAlana 427, (acchattaga) chatra dhAraNa nakhu, (aNovAhaNaga) 5 payaryA pina yAda, azva52, zibhi52 (pAvabhI 52), pAIna 52 / mesa, (bhUmisejjA) bhUbhi52 zayana 47, (phalahasejjA) khAnA pATiyA 52 suvu, (kadvasejjA) sAdhAraNa sA41 52 suSu, (paradharapaveso) jItane 32 likSAvRtti bhATe 4, (laddhAvaladdha) bhAnamapabhAnamA sabhApa rAmA, sAdhu (kIrai) 42pAmA mAcha, bhane renA nibhitte (parehiM hIlaNAo ) yo resI bhavanAmA 2vI / 'mare / tu||2-11 2' mA nA manAiranA kyanA, (siMsaNAo) aision Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ boragati 64 - niMdaNAoM garahaNAo tAlaNAo tajjaNAo parimavaNAmo padhvahaNAo uccAvayA gAmakaMTagA vAvIsaM parisahovasangA Ahe. 'jArajAto'si' ityAdirUpA ityarthaH / 'khisaNAbho bisA -lokasamakSa modghATanam, 'niMdaNAo' nindanA manasA jugupsA, 'garahaNAmo' garhaNA -samajhe kriyamANA jugupsA, 'tAlaNAo' tADanA -capeTAdidAnAni, 'tajaNAo' tanA amulyAda, pradarzanapUrvaka kaTuvacanakathanAni, 'paribhavaNAo' paribhAvanAstiraskArA , 'pabahaNAo' pravyathanA -pIDotpAdanA, 'uccArayA' udyAyacA anekavidhA , 'gAmakTagA' prAmakaNTakA, pAma =samUha ,sa cedriyANAmiha prakaraNavazAda gRhyate, indriyANA pratikUlA zabdAdaya ityartha, 'vAvIsa parIsahovasaggA' dvAviMzati parIpahopasargA 'ahiyAsijjati' adhisahiSyante, 'tamahamArAdittA' tamarthamArAvya-AmakanyANarUpa tamace sAdhayitvA 'carimehi ussAsaNissAsehiM ' caramairucchvAsani zvAsai simihiti' , setsyatike samakSa apane mamI ke udghATanoM kA, (NidaNAo) apane prati logoM ke mAnasika ghRNAoM kA, (garahaNAo) logoM dvArA pratyakSarUpa se kI gayI ghRgAoM kA, (tAlaNAo) thappar3a Adi kI tADanA kA, (tajaNAo) agulI-nirdeza-pUrvaka kahe hue kaTu vacanoM kA, (paribhavaNAo) tiraskAroM kA, (pavvahaNAo) pIDAjanaka paristhitiyoM phA, (uccAvayA) aneka prakAra ke, (gAmakaTagA) indriyoM ke pratikUla gandAdikoM kA, (vAvIsa parIsahovasaggA) bAIsa prakAra ke parIpahoM kA, eva parakRta upasargoM kA (ahiyAsijjati) sahana kiyA jAtA hai, (tamamArAhitA) ve dRDhapratijJa kevalI bhaga / vAn usa AtmakalyANa rUpa artha ko ArAdhita karake (carimehiM ussAsaNissAsehi) dvArA thatI khIjavaNInu-le ke samakSa-pitAnI mArmika vAtane prakAza thAya tenu , (giMdaNAo) pAtAnA prati aantii bhAnasi dhRAmAnu, (garahaNAo) astthI pratyakSa rAyasI yAmAnu, (tAlaNAo) 554-mAhiyo bhAra bhAvAnu, (tajaNAo) mAjI sIdhIna 4 44 kyanA (paribhavaNAo) ti294ArArnu, (pavvahaNAo) pIna paristhitimAnu, ( uccAvayA) sane AmA (gAmakaTagA) driyAne prati zamAnu, tathA (bAvIsa parIsahovasaggA) mAvIsa mAranA pazaSasAnu tebhara mIna res| samAnu (ahiyAsijjati) sana 4225 cha (tamadramArAhitA) pratipakSI alpAna mAtbhayA35 mathana mArAdhita 4zana (paramehi ussAsa-NissAsehi) mantima pAsa-nivAsAyI (sijihiti) kRtakRtya 25 naye Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - popaSiNI-TokA ra 55 amgrahaparimAjakavipaye bhagavadgItamayo saMpAda 625 yAsijati, tamaTTamArAhittA carimehiM ussAsaNissAsehi sijjhihiti, bujhihiti, muJcihiti, pariNivAhiti, sabaTukkhANamaMtaM karehiti // sU054 // mUlam-se je ime gAmA-gara-jAva-saNivesesu pavvaiyA samaNA bhavaMti, taM jahA-AyariyapaDiNIyA uvajjhAyakRtatyo 'bhaviSyati, 'yujjhihiti' bhosyate-samastAnathAna kevalajJAnena nAsyani, 'mucihiti' motyate-sasTamamAMga, 'pariNivAhiti' parinirmAsyatikarmakRtasantApA'bhAvena gItalIbhaviSyati, 'sabadukkhANamata karehiti' sarvadu sAnAm zArIramAnasAnA saphala du khAnAmanta kariSyatIti / / sU0 55 // TIkA-'se je ime' ityAdi / "se je ime' aba ya ime 'gAmA-gara-- jAva-saNNivesem' prAmA''kara-yAvat-sannivezeSu, 'pancaiyA samaNA bhavati' prAjitA zramaNA bhavanti, te kodazA santIyatrA''i-'tajahA' tadyathA-'AyariyapaDiyAyA' AcAryaprayanIkA AcAryavirodhina , 'uvajjhAyapaDigIyA' upAdhyAyaprayanIkA, antima uccAsani zvAsoM se (sinjhihiti) kRtakRtya ho jAyege, (jhihiti) samasta carAcara padArthoM ko kevalajJAnarUpI Aloka-prakAga se jAna jAyeMge, (mucihiti) samasta pharmAgoM se chUTa jAyeMge, (pariNivAhiti) karmakRta santApa ke abhAva se gItalIbhUta ho jAyeMge,( sancadukkhANamata karehiti) samasta zArIrika, mAnasika dukhoM kA anta kara deMge / / sU 55 // 'se je ime' ityaadi| __ (se je ime) ve jo (gAmA-gara-jAva sanivesesa ) grAma, Akara se lekara saniveza taka ke sthAnoM meM (pannaDayA samaNA) pratrajita sAdhu hote hai, jaise-(AyariyapaDiNIyA) AcArya ke pratyanIpha-virodhI, (uvajhAyapaDiNIyA) upAdhyAya ke virodhI, (muccihiti) mabhana mAnA sAthI TI se, (pariNivyAhiti) yI thatA satAnA malArathI zItazIbhUta 27, (savvadussANamata karehiti) samasta zArIrika, mAnasika duone anta karI deze (jU papa) 'se je ime' tyA (se je ime) teyAre (gAmA-gara-jAva-sannipesesu) gAbha mA42 sAhithI saIne manniveza sudhAnA sthAnAbhA (pavvaiyA samaNA) prama fra sAdhu ya che, nevA (AyariyapaTiNIyA) mAyAyanA pratyanA4-vizadhI, Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 paDiNIyA kulapaDiNIyA gaNapaDiNIyA AyariyauvajjhAyANaM ayasakAragA avaNNakAragA akittikAragA bahUhi asambhAvu vbhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehi ya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca buggAmANA cuppAemANA viharitA bahUDaM vAsAI sAmaNNa aupAtikatre 3 ' kulapaDigIyA' kulapratyanIkA 'gaNapaDiNIyA' gaganathanIsa 'AyariyaubajjhAyANaM ayasakAragA ' AcAryopAnyAyAnAmayazaskArakA, ' aNNakAragA' avarNaphArakA = nindakA 'akittikAragA ' akIrtikArakA, "" yahUhi asambhAvubhAvaNAi micchattAbhiNivesehi ya' bahIbhirasadbhAvodbhAvanAbhi mithyAtvAbhinivezaizca - asadbhAvAnAm== avidyamAnArthAnAm asadbhAvanA = AropagAstAbhi tathA ca- mithyAcAbhinivezaizca = AzAMtanAjanitairmithyAyyamahai, 'adhyANa ca paraM ca tadubhaya ca yuggAhemANA' AtmAnaM ca parazca tadubhayazca vyudgrAhayanta = AzAtanArUpe pApe niyojayanta, 'cuppAemANA' vyutpA dayanta =AgAtanArUpa pApamupArjayanta, 'viharittA' viya, ' bahUi vAsAi sAmaNNa 1 1 1 (kulapaDiNIyA) kula ke pratyanIka, (gaNapaDiNIyA) gaNa ke pratyanIka, (Ayariya-uvajjhAyANa ayasakAragA avaNNakAragA) AcArya eva upAdhyAyoM ke ayazaskAraka, tathA avarNavAdakAraka- niMdAkarane vAle, (akittikAragA) akIrtikAraka, (bahUhiM asambhAvubhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehi ya) aneka asadbhAvoM kI udbhAvanA - doSoM ke abhAva meM bhI doSoM ko unameM prakaTa karane se, midhyAtva ke abhinivezoM - AzAtanAjanita midhyAgrahoM-se (appANa para ca tadubhaya ca buggAmANA buppAemANA) apane Apako eva dUsaroM ko tathA sAtha meM donoM ko AzAtanArUpa pApa meM niyojita karate hue, svaya bhAzAtanA rUpa ( uvajjhAyapaDiNIyA ) upAdhyAyanA virodhI, (kulapaDiNIyA) husanA virodhI, ( gaNapaDiNIyA ) gaNunA virodhI, (AyariyauvajjhAyANa ayasakAraNA avaNNakAragA) AcAya temaja upAdhyAyanA ayazakAraka, avarNavAdakAraka-nidA karavAvALA, (akittikAragA) aDIrtiH, tethe (bahUhiM asavbhAvubbhAvanAhiM micchattAbhi Nivesehi ya) bhane asahalAyonI udbhAvanAthI-ghoSo na hoya tebhA pazu hoSo prakaTa karavAthI, mithyAtvanA abhinivezothI-AzAtanAjanita mithyA-Agra he!thI, (appANa ca para ca tadubhaya ca buggAhemANA buppAemANA) pote potAne tebhaka bIjAne tathA bannene sAthe ja AzAtanArUpa pApamA niyejita karatA karatA, Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANI-TIkA sU 55 AcAryAdipratyanIya sAdhu varNanam 627 pariyAgaM pAuNati, pAuNittA tassa ThANassa aNAloiya- appaDikaMtA kAlamAse kAlaM kiyA ukkoseNaM laMtae kappe devakivvisisu devakivvisiyattAe uvavattAro bhavati, tahiM tesiM gaI, ! pariyA pAuti pAuNittA' bahUni varSAni zrAmaNyaparyAya pAlayanti, pAlayitvA 'tassa ThANassa' tasya sthAnasya tasya pratyanIkAdijAtasya pApasthAnasya, 'aNAloiya-appaDiphtA' anAlocitA'pranikAntA = gurusamIpa AlocanAyA pratikamaNasya cAkaraNena dopAdanittA santa kAlamAse kAla kA ', kAlmAse kAla kRtvA 'ukkoseNaM tae kappe devakipisiesa ' ukarSeNa lAntake kapelAtakanAmake paSThe devaloke devakinnipikeSu devavnisiyattAe uvavattAro bhavati ' devakiccipikatayA utpattAro ( pApa kA upArjana karate hue (viharitA vahA~ vAsA) isa bhUmaDala para vicaraNa karate rahate hai, aura itantata usakA pracAra karate 2 hI aneka varSoM taka usa sAdhuparyAya ko pAlate hai, ve (tassa ThANamsa agAlogya- appaDikatA) una pApasthAnoM kI AlocanA nahIM kara ke, una pApasthAnoM kA pratikamaNa nahIM karake (kAlamAse kAla kiccA) kAla asara meM kAla kara (ukoserNa) utkRSTa (tae kappe devakivvisiesa devakivvisiyattAe uvavattAro bhavaMti lAntaka nAmake chaThaveM devaloka meM philipika devoM meM kiccipika jAti ke deva hote haiM / inako jo paryAya milatI hai vaha viziSTa zrAmaNyajanya hai, arthAt cAlatapa ke prabhAva se prApta hotI hai, paraMtu cahA philipika devoM meM jo janma hotA hai yaha to AcAryAdika kI prItA ke phala se hotA hai / jisa prakAra loka meM cAMDAla Adi huA karate haiM usI +4 (viharitA va vAsAi ) bhAlUbha uNa upara viyarazu 42tA rahe che, ramane Ama-tema tene pracAra karatA natA ja aneka varase sudhI te sAdhuryAM anupAlana re the, tethe (tassa ThANarasa aNAloiya-jappaDivatA) te paapsthAneAnI leAcanA nakaztA, te pApAnanuM pratikramaA na karatA (flsmAse kAla kiccA) asa avasare sIne (umkoseNa) uSTa (latae kappe devakiccisi devakinnimittAe uttAro bhavati) sAnta nAmanA chuTTI devleAkamA kibiyi, devemA biTipika jAtinA deva thAya che. temane je devaparyAya maLe che, te viziSTa zramaNa dharma pALavAthI ja maLe che, arthAt mAlatapanA pramAvI prApta thAya che, paraMtu tyA je iiSika devAmA janma thAya che e te AcAya AdikanI pratyenIkatAnA phaLathI cAya che Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da28 opapAtikabare terasa sAgarovamAI ThiI, aNArAhagA, sesaM taM ceva / / su056|| . .mUlam-se je ime sapiNa-paMcidiya-tiriktajoNiyA pajjattayA bhavaMti, taM jahA-jalayarA thalayarA khahayarA, bhavanti upayante, eteSA viziSTazrAmaNyajanya deva na, prayanIkanAjanya kincipikaca, tena te deveSu cANDAlatunyA bharvAta / 'tahi tesiM gaI / tara tepA gatiH, 'terasa sAgarobamAi ThiI' trayodaza sAgaropamANi sthiti / 'aNArAhagA' anArAdhakA bhavati / 'sesa ta ceva' zepa tadeva / / sU0 56 // TIkA--'se je ime' ityAdi / ' se je ume' atha ya ime 'saNNi-pacidiya-tirikkhajoNiyA pajattayA bhAMti' sani-paJcendriya-tiryagyonikA payasA bhavanti, ke le ? ityAha-'ta jahAnadyathA-'jalayarA thalayarA vahayarA' jalacarA sthalacarA secarA 'tesiM NaM atyegaiyANaM subheNaM pariNAmeNa pasatyehi anya prakAra devoM meM kilvipika jAti ke deva hote haiM / (tahi tesi gaI) vahIM para unakI gati hotI hai| vahA ( terasa sAgarovamAi ThiI) 13 sAgara ko unakI sthiti hotI hai| (aNArAhagA sesa ta cetra) ye jIva anArAdhaka hote haiN| isa viSayameM avaziSTa pUrvavat samajhanA cAhiye // sU 56 // 'je ime' ityAdi / je ime saNNi-paciMdiya-tirikkha-joNiyA) jo ye saji-pacedriya-tiryaJcayoni ke paryAta jIva haiM, (ta jahA) jaise--(jalayarA thalayarA khayarA) jalacara, sthalacara aura khecr| (tersi Na atthegaiyANa subheNaM pariNAmeNa pasatyehiM ajjhavasANehi ) jevI rIte lokamAM cADAla Adi hoya che tevI ja rIte mA kitidaSika jatinA va DAya cha (tahiM tesiM gaI) tyA tabhanI gati khAya che tyA (terasa sAgarocamAi ThiI) 13 'sAgaranI tamanI sthiti ya cha (aNArAhagA sesa ta ceva) yA viSayamA mADInu madhu ma16 pramANe sabhA joIe e jIva anArAdhaka hoya che (sU pada) se je ime' ityAhi se je ime saNNi-paciMdiya-tiriksa-joNiyA) 2. sajI-5yendriya, tirya-yoninA paryApta hai, (ta jahA) vA (jalayarA thalayarA khaha morayara, sthAyara bhane meyara (nasiM Na atyagaiyANa subheNaM pariNAmeNa Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pIyUSayapiNI-TIkA sa 57jaladharAdiyipaye bhagavadagautamayo mavAda tesiM NaM atyaMgaDayANaM subheNaM pariNAmeNaM pasarathehiM ajjhavasANehi lessAhi visujjhamANIhi tayAvaraNijjANaM kammANaM khaovasameNaM IhA-cUha-maggaNa-gavesaNaM karemANANaM saNNi--puvvajAI- saraNe samuppajjai / / sU0 57 // mUlam-tae NaM samuppaNNajAisaraNA samANA sayameva - pasANehi lemsAhi vimujjhamANIhi ' tepA khala asti ekepA zumena pariNAmena prazastaira dhyavasAnairlezyAbhirvizunyamAnAbhi , sadAvaraNijANa kammANa khopasameNa' tadAvaraNIyAnA karmaNA kSayopazamena, ataeva 'IhA-vRha-maggaNa-gavesaNa karemANANaM' IhA-vyUha-mArgaNa-gaveSaNa kurvatAm , epA paDhAnA vyArayA avottarArdhe ekatriMzattamamUne gtaa| 'saNNipuncanAIsaraNe' sanipUrvajAtismaraNa-pUrvasajimavasmaraNa, 'samuppajaDa' samutpadyate // sU0 57 // TIkA-~'tae Na' ityAdi / 'tae "samuppaNNanAisaraNA samANA' ___ unameM kitane jora, zubha pariNAmoM se, prazasta adhyavasAyoM se, (vimujjhamA gohi lessAhi) vizuddha lezyAoM-lezyA kI vizuddhi se, tathA-(tayAvaraNijANa kammANa khaovasameNa) tadAvaragoya-bhAnAvaraNIya eva vIryAntarAya karma ke kSayopazama se (IhA-vRhamaggaNa-gavesaNa karemANANa) IhA, nyUha, mArgaNa evaM gavepaNa karate haiM, karate karate, (saNi-puSa-jAI-saraNe samuppajjai) majJica avasthA ke pUrvabhavoM kI smRti-nAlismaraNa jJAna-pAte haiM / (dahA) Adi padoM ko vyAkhyA yahIM uttarArdha ke ekatIsaveM sUtra meM dekheM // sU 57 // pasatyahiM ajjharasANehi) tamAsA chAna 42 zukSa pariyAmAthI, prazasta sayapasAyothI (vimujjhamANIhiM lessAhi) vizuddha dezyAmA-zyAmAnI pavitra tAthI, tathA (tayAvaraNijANa kammANa saovasameNa) tAraNIya-zAnANIya) tebhara vIryAnsarAya bhaMnA kSayopazamathI, (IhA-vRha-magaNa-gavesaNaM karemANANa) Usi, nyUDa, bhAga tama gaveSA 42tA 42tA (snnipuvvjaaiisrnne| samuppajai) sazipa mathAnA pUrva bhavAnI bhUti-nirabharabhujJAna-Beat thAya che 'IhA' mAli pAnI artha 1 sUtranA uttarAbhA satrIzabha! sUtramA gumA (sa 57) Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupAtika paMcANuvvayAI paDivajaMti, paDivajittA vahahiM sIlavvaya-guNaveramaNa - pacca khANa - posaho- vAsehiM appANaM bhAvemAmA bahUI vAsAI Auya pAleMti, pAlittA bhattaM paJcakkhati, bahUI bhattAI 630 tata khalu samutpannajAtismaraNA santa 'sayamena' svayameva, 'paMcANuvvayAi' pANa matAni ' paDivajaMti ' pratipadyanta = svIkurvanti, 'paDinajittA' pratipaya 'sIlavyayaguNa- viramaNa - paJcakravANa -posahovanAsehiM' zIlanata-guNa-niramaNa - pratyAsthAna - popa - ghopavAsai ; ' appANa bhAvemANA' AmAna bhAvayanta, 'bahUI bosAI' bahUni varSANi 'Ayu' AyukaM 'pArleti' pAlayanti, 'pAlittA' pAlayico 'bhatta' bhakta 'pacakkhati' pratyAkhyAnti, 'vaha bhattAi ' bahani bhakkAni 'aNasagAe' anazanena 'chedeti' , 'tara Na samuppaNNajAisaraNA' ityAdi / A (tara Na ) taba (samuppaNNajAisaraNA samANA ) jAtismaraNajJAnayukta ve jIva, usa jJAna ke prabhAva se (sayameva) svaya hI ( pacANuvtrayAi) pAca aNutratoM ko svIkAra kara lete hai / (paDivajittA bahUhiM sIlavvaya-guNa- veramaNa paJcakakhANa-posa ho-bavAsehiM ) - svIkAra kara golavatoM se, guNanato se, hiMsAdika pApoM ke " syAga se, pratyAkhyAnoM se eva poSaghopavAsoM se (appANaM bhAvemANA) apanI AtmA ko bhAvina karate hue (bahUi vAsA) T aneka varSoM taka (Auya pArleti) AyuSa pAlate haiM, (pAlittA) AyuSa pAlakara ve (bhat paJcakkhati) bhaktapravyAkhyAna karate hai / (bahUi bhattAi agasaNAe chedeti) anazana se aneka bhaktoM kA chedana karate haiM, (chedittA AloyapaDiktA samAhipattA' kAlamAse' ' tae Na samuppaNNajAisaraNA' ityAddi tie Na) tyAre (samuppaNNajAimaraNA samANA) lati-smaraNu-jJAnayukta te lava se jJAnanA' alAva vaDe (sayameva) pote 04 ( pacANuvvayAi) pAtha AvatAnA svI42 4rI se che (paMDinajittA bahUhiM sIlavvaya-guNa- veramaNa - qeazz-qad-aarefo) edisiz spa, allasdien, gede, fer mAhiGa thAyonA tyAgathI, atyAcyAnAthA "tebhana bhauSavopavAsothI' (appANa bhAve - ' mANA) potAnA AtmAneAbhAvita / 42tA 4ztA (bahai vAsAi) bhane raso sudhI - (Auya pAleMti) AyuSya pANe che, (pAlitA ) AyuSya bhojIne tethe (bhatta paccaksati ) lastapratyAkhyAna 4 re che, (hai bhattAi aNasaNAta chedeti) anazanathI ne laDatI chena pure che, (chedittA AlohayapaDikkatA samAhi- ' Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSaSaSiNI-TIkA sa.58 laladharAdiviSaye bhagavadagItamayo sapAda 631 aNasaNAe chedeti,chedittA AloDayapaDikaMtA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA ukoseNaM sahassAre kappe devattAe uvattAro bhavaMti, tahiM tesiM gaI, ahArasa sAgarovamAI ThiI paNNattA, paraloyassa ArAhagA, sesaM taM ceva / / sU0 58 // mUlamse je ime gAmAgara jAva saMnivesesu AjIchindanti, 'dittA' ThicA 'AloTayapaDiphtA' AlocitapratikrAntA , 'samAhipattA' samAdhiprAmA , 'kAlamAse kAla ricA' kAlamAme-kAlAvamara kAla kRvA, 'ukkoseNa' utkarSeNa 'sahassAre kappa' mahanAra kalpa-sahasrAgnAmake aSTamai devaloka 'devattAe' deva vena 'uvavattAro bhAti ' upapattAge bhAnti upayate, 'vahiM tesiM gaI' tara teSA gati , 'aTThArasa sAgarovamAThiI paNNattA' aSTAdadA sAgaropamAgi sthiti pranamA, 'paralogasma ArAhagA' paralobhyAgadhakA , 'sesaM ta ceva' zeSa tadeva / / mU0 58 // TIkA-'me je ume' hayAdi / 'se je ime' atha ya ime 'gAmA-garakAla phicA) Thedana kara ve apane pApoM kI AlocanA karate hai, pratikramaNa karate hai, samAdhi ko grAma hote haiM / tathA kAla asamara kAla kara ke (ukkoseNa sahassAre kappe devatAe uvavattAro bhavati) uSTa ATha devaloka mahanAra kapa ma devarUpa se upanna hote hai| (tahiM tesiM gaI) vahIM para unakI gati kahI gayI hai| (aTThArasa sAgarovamAi ThiI paNNatA) isa AThoM devaloka ma 18 sAgara ko sthiti hai / (paralogassa ArAhagA, sesa ta cetra) ye paraloka ke ArAdhaka hote hai / avaziSTa pUrvata samajhanA cAhiye // mU. 58 // pattA kAlamAse kAlaM kiccA) chedana zane tasA pAte ure| pApAnI maataacanA kare che, pratikramaNa kare che, mAdhane prApta thAya che, tathA kAla avasare 46 4Ina (uskoseNa sahassAre kappe devattAe uravattAro bhavati) BSTa mAmA sakhAra RabhA 1135thI utpanna thAya cha (tahiM tesiM gaI) tyA temanI gati matApAmA sAnI cha (advArama sAgaronamAi ThiI paNNattA) mA 8bhA padamA 18 sApanI sthiti cha (paralogamsa ArAhagA, sesa ta ceva) eo paralokanA ArAdhaka hoya che bAkInuM badhuM pUrvapramANe samajI levuM ' (sU 58) Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 aupacArika viyA bhavaMti, ta jahA - dugharaMtariyA tigharaMtariyA sattagharaMtariyA uppalaveMTiyA gharasamudANiyA vijjuyaMtariyA uhiyAsamaNA, te jAva - sanivese ' grAmAss - phara yAva' saMnivezeSu 'AjIviyA bhavati' AjIvikA gozAlaka matA'nuvartino bhavati / te phisvarUpA / atrA''ha - ' taM jar3A' tabathA'dugharaMtariyA ' dvigRhA'ntarikA - ekasmin gRhe bhikSA gRhItvA abhigrahavizeSeNa gRhadvaya matikramya punarbhikSA gRhNanti, na niratara na ekAntara yA mikSA gRhNantIti bhAva, ' tigharatariyA ' trigRhAntarikA zrIn gRhAnatikramya bhikSA gRNantIti trigRhAntarikA, eva ' sattagharaMtariyA ' saptagRhAntarikA - samagRhAn parityajya bhikSA gRhUNantIti, 'uppalaveMTiyA' utpalavRttikA - utpalanRntAni niyamavizeSAt mAhAtayA bhaikSatvena yeSA te utpalavRtikA, 'gharasamudANiyA gRhasamudAnikA gRhasamudAnam anekagRhe mikSA yeSA te gRhasamudAnikA 'vijjuyatariyA ' vidyudantarikA vidyaNasampAte'ntara = mikSAgrahaNasyAvarodho yeSA te vidyudantarikA, vidyuti dIpyamAnAyA bhikSArthaM nATantIti bhAva, 'uhiyAsamaNA' uSTrikAzramaNA - uSTrikA = mRttikAmayo bhAjanavizeSa tatra praviSTA ye zrAmyanti tapasyanti ta - , ? 'se je ime' ityAdi / (se je ime) ye jo (gAmA - gara - jAtra - sanivesesu) grAma bhAkara Adi sthAnoM se lekara saniveza taka me (AjIviyA) gozAlaka ke matAnuyAyI (bhavati) hote haiM, (ta jaDA) jaise- (dudharatariyA) do ghara ke antara se jo bhikSA lete haiM, (tigharatariyA) tIna ghara ke antara se jo mikSA lete hai, (sattagharatariyA) sAta gharoM ke antara se jo bhikSA' lete hai, (uppalaveMTiyA) kamala ke nAloM kI jo bhikSA karate hai, (gharasamudANiyA) bahuta gharoM se jo bhikSA lete haiM, (vijjuyatariyA) bijalI camakane para jo bhikSA nahIM lete haiM, (uhiyA samagA ) miTTI ke kisI naDe vartana - nIMda Adi me praviSTa ho kara jo tapazcaryA kara 'se je ime' ityAhi (se je ime) tethe the (gAmA nagara- jAva- sanivesesu) gAbha yA52 mAhi sthAnAthI sAne sa niveza sudhIbhA (AjIviyA) gozAsanA bhatAnuyAyI (bhavati) hoya che, (tajahA) nevA (dudharatariyA) meM dharane atara rAjI ne likSA se che, (tigharata riyA) tra dharane atara rAbhI ne likSA be che (satta gharatariyA) sAta gharAnA atarathI ne likSA se che (uppalaveMTiyA) ubhajanA nAjanI ne likSA 42 che, (gharasAmudANiyA ) dhA dharothI ne likSA se che, (vijjuyatariyA) vibhajI vyabha} tyAre ne likSA betA nathI, (uTTiyAsamaNA) bhATInA = 11 Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyRparSiNI-TIkA sra 59 AjIvika viSaye bhagavadgItamayAM sthAda 633 eAruNaM vihAreNaM viharamANA bahUI vAsAiM pariyAyaM pAuNittA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM accue kappe devattAe uvavattAro bhavati / tarhi tesi gaI, bAvIsaM sAgarotramA TiI, aNArAhagA, sesaM taM caiva || sU0 59 // , , uSTrikAzramaNA te NaM eyArUpeNa vihAreNa viharamANA' te saha etadrUpeNa nihAreNa rihanta, 'hU vAsAI pariyAya pAuNittA' bahUni varSANi paryAya pAlayivA, 'kAlamAse are far kAma kA kRtyA, 'ukoseNa accue kappe devatAe uvavatAro bhAMti ' urpeNa acyute kalpe devayenopattAro bhavanti, ' tarhi tesiM gaI ' napA gati, 'bAvIsa sAgaramA ThiI 'hAgiti sAgaropamAni sthiti | 'aNArAhagA' anArAdhakA 'sesa taM cetra ' zeSa tadeva | sU0 59 // 1 hai, isa prakAra jo abhigraha vAle hai, (te eyArUpeNa vihAreNa viramANA bahUI sAha pariyAya pAuNa mAne kAla kiyA unosega ancue kappe devattAe uvacAro bhavati) ye sana isa prakAra vihAra karate hue bahuta varSoM taka isa paryAya ko pAlakara kAla avasara meM kAla karake utkRSTa cArahaveM devaloka avyuta kalpa me deva kI paryAya se upanna hote hai / (tarhi tesiM gaI) vahIM para unakI gati hotI hai / (sAvIsa sAgarovamAI ThiI) 22 sAgara kI inakI sthiti cahA hotI hai / (aNArAhagA) ye sana anArAdhaka hote hai / (sesaM taM caiva) apaziSTa pUrvavat samajhanA cAhiye // sU 59 // koI meTA vAsaNa koThI AdimA praviSTa thaine je tapazcaryA kare che, A prakArnaa malithaDavAjA ne the, (te Na eyArUpeNa vihAreNa viharamANA bahai vAsAi pariyAya pAuNattA kAlmAse kAlaM kiccA ukkoseNa accue kappe devattAe uvavatAro bhagati) yA gadhA thA aAre vihAra glADaratA dhA varaso sudhI C A paryAyane pALIne DhAla avasare kAla karIne utkRSTa khAmAM acyuta kalpamA hevanI paryAyI utpanna thAya che (tarhi tesiM gaI) tyA tebhanI gati thAya che, (arate raders fThaI) gAvIza sAgaranI temanI sthiti tyA hoya che (aNArAhagA ) mA gadhA anArAdha hoya he (sesa ta cena) gADInu madhu pUrva prabhA bhaDayo (sR pakSa) Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 aupacAtiko ___ mUlam-seje ime gAmAgara jAva saNivesesupavaiyA samaNA bhavaMti, taM jahA-attukkAsiyA paraparivAiyA bhUikammiyA bhujo bhujjo kouyakAragA, te NaM eyAsveNaM vihAreNaM vihara TIkA--' se je ime' ityAdi / ' se je Ime gAmAgara jAva saNivese panvaiyA samaNA bhAti' atha ya ime prAmA''kara yAvasannivezeSu prajitA zramaNA bhavati / tadbhadAna dayitumAha-' ta jahA' tayathA 'attuzAsiyA' AtmokarSikA - Atmana unkarSa =zreSTava so'styeSAmityAtmonkarpikA AtmagaurayadarzakA , 'paraparivAiyA' paraparivAdikA parepA parivAdo=nindA'sti yeSA te paraparivAdikA -paranindakA ityatha / 'bhUimammiyA' bhUtikarmikA -bhUtikarma-caritAnA vAdhAprazamanArya bhasmadAnaM tadasti yeSA, te 'bhUtikarmikA , 'bhujo bhujjo kouyakAragA' bhUyobhUya kautukakArakA -bhUyobhUya - puna puna kautuka-pareSA saubhAgyAdinimitta snapanAdi takatara , yadvA-kutUhalakArakA / 'te Na eyAraveNaM vihAreNa viharamANA' te khanyetadrUpeNa vihAreNa viharanta 'bahUI 'se je ime gAmAgara' ityaadi| (se je ime) jo ye (gAmAgara-jAva sanivesesu) grAma Akara Adi se lekara saniveza taka ke sthAnoM me prAjita sayamI zramaNa hai, jaise-(attukAsiyA) apanI AtmA ke gaurava ko dikhAne vAle, (paraparivAiyA) svamata ko acchA samajhakara dUsaroM ko niMdA karane vAle, (bhUikammiyA) bhUtikarma karane vAle-jvarita vyaktiyoM kI bAdhA ko zamana karane ke liye bhasma ko dene vAle, (bhujjo 2 kouyakAragA) puna puna aneka prakAra ke kautuka karane vAle, (te Na eyAraveNa vihAreNa viharamANA ) ve saba isa prakAra ke AcAra meM rahate hue (bahUI vAsAi sAmagNapariyAga pAuNati) bahuta varSoM taka zrAma se je ime gAmAgara' tyA (se meM 'ime) mA 2mA (gAmA-bhAra-jAva-sanivesesa) jAma' mA42' AdithI laIne saniza sudhInA sthAnamAM pravrajita sayamI zramaNa che, jevA OM(attuskAsiyA) pAtAnA mAtmAna gauravane mApApaNI, (paraparivAiyA) potAnA bhatane saare| samalane gItI ni 42pApA, (bhaikammiyA)' bhuutikarma karavAvALA-javarathI pIDAtA mANasenA du kha zamana karavA mATe bharama mApAvANA, (bhujo bhuno kouyakAragA) pA212 mane ana tu:42vA pAsa ( Na eyArUpeNa vihAreNa viharamANA) tasA thA mApA 42nA Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSavarSiNI-TIkA ra 60 AtmotkarSikAdivipaye bhagavadgItamayo sabAda. 635 mANA vahaI vAsAI sAmaNNapariyAgaM pAuNaMti, pAuNittA tassa ThANassa aNAloiyapaDikaMtA kAlamAse kAlaM kiccA ukkoseNaM accue kappe Amiogiesu devesu devattAe uvavattAro bhavati, tarhi tesiM gaI, vAvIsaM sAgarovamAI ThiI, paralogassa aNArAhagA, sesaM taM ceva // suu060|| vAsAi sAmaNNapariyAgaM pAuNati' bahUni vaNi zrAmaNyaparyAya pAlyanti pAuNittA' pAlayitvA 'tarasa ThANassa aNAloiyapaDikatA ' tasya sthAnasya anAlocitapratikrAntA 'kAlamAse kAla kiyA' kAlamAse kAlaM kRtvA 'ukoseNa ancue kappe Amiogiema devesa devattAe uparattAro bhAti ' utkarpaNAcyute kalpe Abhiyogikepu-abhiyoge-AjAkarmaNi niyuktA abhiyogikAratepu-AnAkAripu deveSu devatvenopapattAro bhAnti, etepA deva va cAritrArAdhakavena, Abhiyogikatva cAmotkAdirayApanAt, 'tahi tesiM gaI' tatra tepA gati , 'vAvIsa sAgarokmADa tthiii| dvAviMzati sAgaropamAni sthiti , 'paralogassa aNArAhagA' paralophasyA'nArAdhakA 'sesa taM ceva' zepa tadeva / / sU0 60 // NyaparyAya ko pAlate hai, (pAuNittA) pAlakara (tassa ThANassa aNAloiyapaDiktA) una pApasthAnoM kI AlocanA era atikramaNa kiye pinA (kAlamAse kAla kicA) kAla arasara me kAlakara (ukomeNa ancue kappe Abhiogiema devemu devattAe uvavattAro bhavati) adhika se adhika acyutadevaloka ke Abhiyogika devoM me-jo indra Adi ke AjJAkArI hote hai, utpanna ho hote haiM, / cAritra kI ArAdhanA karane vAle hone se ye devaparyAya to pAlate he, paratu Atmo kapa Adi rayApana karane ke kAraNa inhe Abhiyogika mAyAmA DIna (pahara vAsAi sAmaNNapariyAga pAuNati) ut para sudhI zrAbhaeya-paryAyane pANe 2, (pAuNittA) pANIne (tassa ThANasma aNAloiyapaTikkatA) te pApanthAnAnI mAtAyanA tebhA pratibhA uryA 112 (kAlamAse kAla kiccA) asabhA vA 4rIne (uskoseNa accue kappe Abhiogiesu devesu devattAe upayattAro bhAti) vadhArebhA padhAre azyuta vAsanA maaliye| gika demA, je InTa AdinA AjJAkArI hoya che, utpanna thAya che cAritranI ArAdhanA karavAvALA hovAthI teo devaparyAya te pAme che, paraMtu AtmatkarSa Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 - - - - - aupapAtikasane / mUlam-se je ime gAmAgara jAva saNivesesu paThavaDayA samaNA bhavaMti, taM jahA-anukkAsiyA paraparivAiyA bhaikammiyA bhujo bhujo kouyakAragA, te NaM eyAraveNaM vihAreNaM vihara TIkA-'se je ime' ityAdi / ' se je Ime gAmAgara jAva saSNivesesa paccaiyA samaNA bhAti' atha ya ime prAmA''kara yAva sannipezeSu pranajitA zramagA bhavati / tadbhadAn darzayitumAha-' ta jahA' tathA 'attukAsiyA' bhAbho kaSikA-' Atmana ukarpa zreSTava so'ssyepAmiyAmokapikA-AmagauravadarzakA, 'paraparivAiyA' paraparivAdikA -parepA parivAdo-nindA'sti yepA te paraparivAdikA -paranindakA iyatha / 'bhUimammiyA' bhUtikamikA -bhUtikarma-jvaritAnA bAdhAprazamanArya bhasmadAnaM tadasti yeSA, te 'bhUtikarmikA , 'bhujo bhujjo kouyakAragA' bhUyobhUya kautukakArakA-bhUyobhUya , puna puna kautuka-parepA saubhAgyAdinimitta snapanAdi tatkartAra , yadA-kutUhalakArakA / 'te Na eyAraveNa vihAreNaM viharamANA' te khalvetadrUpeNa vihAreNa riharanta 'bahUI 'se je ime gAmAgara' ityaadi| .(se je ime) jo ye (gAmAgara-jApa sanivesesu) gAma Akara Adi se lekara saniveza taka ke sthAnoM meM pravajita sayamI zramaNa haiM, jaise-(attukAsiyA) apanI AtmA ke gaurava ko dikhAne vAle, (paraparivAiyA) svamata ko acchA samajhakara dUsaroM ko niMdA karane vAle, (bhUirummiyA) bhUtikarma karane vAle-jvarita vyaktiyoM kI bAdhA ko zamana - karane ke liye bhasma ko dene vAle, (bhujjo 2 kouyakAragA) puna puna aneka prakAra kautuka karane vAle, (te Na eyAraveNa vihAreNa viharamANA) ve saba isa prakAra ke AcAra meM rahate hue (vahUI vAsAi sAmagNapariyAga pAuNati) bahuta varSA taka zrAma 'seje ime gAmAgara' tyAha - 1 (se meM ime) mA 2 // (gAmA-pAra-jAva-sanivesesa) meM mA42' AdithI laIne niveza sudhInA sthAnamAM pravrajita sayaMmI zramaNa che, jevI attakAsiyA) pAtAnA sAmAna bhIrapane bhAvApANI, (paraparivAiyA) ghotAnA 'bhatane saare| samalane mAnanIna 42pApA, (bhaikammiyA) bhUti karma karavAvALA-javarathI pIDAtA mANanA du kha zamana karavA mATe bharama sApavAvANA, (bhujo bhuno kouyakAragA) pA2pAra sane AranA tu4 421 // vA, (te Na eyArUveNa vihAreNa viharamANA) to sadhA mApA prAmA Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUvapiNI-TIpAsU 61 nidara vipaye bhagavadgItamayo savAda 637 3, sAmuccheDayA 4, dokiriyA 5, terAsiyA 6, avaddhiyA 7, ityevanAdino bahuratA -jamAlamatAnuyAyina 1, jIpaesiyA' jIvapradezikA -eka evaM caramapradezo jIva ityabhyupagamAjIvapradezo vidyate yepA te tathA, ekenA'pi pradezena nyUno jIvo na bhavani, ato yenaikena pradezena pUrNa man jIvo bhavati, sa evaika pradezo jIno bhavatItyevavidhavAdina tipyaguptAcAryamatAnuyAyina 2, 'anyattiyA' avyaktikA avyakta samastamida jagat , sAvAdivipaye zramaNo'ya devo vA'yam iyAdiviniktapratimAsodayA'bhAvAt , tatathA'nyaktam asphuTa vastu-ti matamasti yepA te'yaktikA , athavA avidyamAnA sAvAdivyaktirepAmityanyaktikA, ApADhAcAryazipyamatA'ntatina 3, 'sAmuccheiyA' sAmucchedikA -pratikSaNa nArakAdibhAnAnA samuccheda-Aya cadantIti sAmucchedikA -kSaNakSayibhAvaprarUpakA azvamitramatAnuyAyina 4, 'dokiriyA' dvaikriyA-dvekiye gItavedanoSNavedanAdihai, eka samaya meM nhiiN| ye jamAlimata ke anuyAyI hote he 1 / jIvapradezika kA aisA kahanA hai ki jIva eka caramapradezasvarUpa hI hai / jIva yadi eka bhI pradeza se nyUna ho to vaha jIva-jA prAsa nahIM kara sakatA, ata jisa eka pradeza se paripUrNa hokara vaha jIva kahalAtA hai vaha usa ekapradezasvarUpa hI hai| ye tiSyagupta AcArya ke matAnuyAyI hote hai 2 / avyaktika kA yaha kahanA hai ki yaha samasta jagata sAdhu Adi ke viSaya meM sarvayA anyakta hai, kyoM ki ye deva hai, ye zramaNa hai-isa prakAra kA bhinna 2pratibhAsa nahIM hotA hai| isalie vAstavika kyA hai yaha saba ayakta-asphuTa hai| athavA ye ayaktika jana kisI ko bhI sAdhulyakti nahIM mAnate haiM / ye ApADhAcArya ke ziSyoM ke mata ke antarvartI mAne jAte haiM 3 / sAmucchedika-matavAdI pratyeka padArtha ko kSaNavinazvara mAnate haiN| ye azvamitra ke mata ke anuyAyI haiM 4 / dvaikriya-matavAdI kI aisI mAnyatA hai ki eka hI samaya meM samayamA naDi sAmAlibhatanA manuyAyI DAya cha (0) jIvapradezika bhanu evuM kahevu che ke jIva eka carama--...deza-svarUpa ja che jIva je eka pradezathI dhUna (ma) hoya to te jIvanajJA prApta karI zake nahi AthI je eka pradezathI paripUrNa hoya te jIva kahevAya che, te eka pradeza svarUpa ja che A tiSyazuta mAyanA matAnuyAyI DAya cha (3) avyaktika-manu ma kahevuM che ke A samasta jagata sAdhu nAdinA viSayamAM sarvathA avyakta che, kemake teo deva che, A zamaNa che, A prakArano judo judo pratibhAsa hete nathI ethI vAstavika zuM che e khadhu avyakta--alphaTa che athavA a avyaktika ane keIne paNa sAdhu vyakti mAnatA nathI A aSADhAcAynaa ziSyAnA matanA matapattI bhanAya che. (4) sAmucchedika-mA pratya padArthane kSaNabhara mAne che, teo adhAmanA matanA anuyAyI che. Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikata A mUlam - se je ime gAmAgara jAva saSNivesesu NihagA bhavati, taM jahA - bahurayA 1, jIvapaesiyA 2, avvattiyA TIkA-' se je ise ' hayAni / ' se je ime gAmAgara jAtra saSNive - sesa' atha ya ime grAmAkara yAvat-maninezeSu 'NiNDagA' niddhvA - niduvate = apalapanti = anyathA prarUpayatIti nihUnavA mithyAbhinivezAjinokArthasyApalApakA ityartha, yathA jamAlyAdaya, te katividhA bhavati' iyAkAGkSAyA darzayani-'ta jahA ' tathA 'bahurayA' bahuratA - nahuSu samayeSu ratA = AsaktA - bahubhireva samayai kArya sampadyate, naikena samayena 636 jAti ke devoM me janma dhAraNa karanA paDatA hai / (tarhi tesiM gaI ) yahIM para inakI gati eva (bAvIsa sAgaro mAi ThiI) sthiti 22 sAgara kI kahI gaI hai / (paralogassa aNArAhagA ) ye paraloka ke anArAdhaka kahe gaye haiM / (sesa ta cetra ) avaziSTa pUrvavat samajhanA cAhiye // sR 60 // 'se je ime gAmAgara' ityAdi / (se je ime ) jo ye (gAmAgara - jAva-saNNivesesu) grAma Akara Adi sthAnoM se lekara saniveza taka kathita sthAnoM meM rahane vAle (piNDagA bhavaMti) jamAli Adi nihavamithyAtva ke abhineveza se jinokta artha ke apalApaka hote haiM, jaise- (bahurayA jIvapaesiyA avvattiyA sAmucchezyA dokiriyA terAsiyA avaddhiyA icchete sattapatra yaNaNiNdagA) bahurata- bahuratoM kA aisA siddhAnta hai ki kArya aneka samayoM meM hI hotA ahi khyApana karavAnA kAraNe temane AbhiyAgika jAtinA devAmA janma dhAraNa 42vA thaDe che (tarhi tesi gaI) tyA tebhanI gati, tenTa (bAvIsa sAgarovamAI ThiI) sthiti 22 sAgaranI uDesI che (paralogassa aNArAhagA) teo| parakheAunA anArAdha uvAya (sesa ta ceva) gADInu madhu pUrva pramANe samanvu leDo (sU yaha) ' je ime gAmAgara ' chatyAhi (je ime) tethe! he ne (gAmAgara jAva saNNivesesu) gAma, bhA42 sAhi sthAnAthI sadhanesa niveza sudhInA aisA sthAnAmA rahevAvAjA (jinhagA bhavati ) jamAli jevA nihnava-mithyAtvanA abhinivezathI jina bhagavAne kahelA arthanA athasAtha4 hoya hai, nevA hai- (bahurayA jInapaesiyA avyattiyA sAmuccheiyA dokiriyA nerAsiyA avaddhiyA iccete satta patrayaNaNiNgA) (1) bahurata mahuratAnA evA siddhAMta ke kAryaM aneka samayeAmA ja thAya che eka Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TIkA sa. 60 nihaya pipaye bhagavadgItamayoHsavAda diTTI vahahiM asambhAvubhAvaNAhiM micchatAbhiNivesehi ya a ppANaM ca paraM ca tadubhayaM ca cuggAhemANA vuppAemANA viharitA vahaI vAsAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNaMti, pAuNittA kAlamAse ityagaha-'micchAdihI midhyAdRSTaya --mithyA viparItA dRSTi =mata yepAte tathA, ete sapa niSakA 'yahi / bahubhi 'asabhAcunbhAvaNAhi' asadbhAvodbhAvanAmika asadbhAvAnAm avidyamAnAthAnAm udApanA =3 prekSaNAni-AropaNAni, tAmi, 'micchatAbhiNivesehi ya' midhyAvAminimazca-miyyAyodaye. abhinivezA svatasthApanA''grahAstai 'appANaM ca paraM ca tadubhaya ca ' AtmAnazca paraJca tadubhayaca 'buggAhemANA". vyugrAhayanta -sthamate sthApayanta , 'upAemANA' vyupAdayanta =jinavacananirudraprarUpaNAjanitapApamupArjayata, 'viharitA' piTaya, 'baha pAsAi bahUni vaNi 'sAmaNNapariyAga' zrAmaNyaparyAya 'pAugati ' pAlayanti, ' pAuNittA' pAlayitvA kAlamAse. hai / (micchAdiTThI) ye sAno hI nidrava mithyAdRSTi hai| (baharhi asambhAvubhAvaNAhi, micchattAbhinivesehi ya pappANa ca paraM ca tadubhaya ca buggAhemANA bupAemANA) ye aneka prakAra ke asadAyoM kI udbhAvanAA se-avidyamAna padArthoM kI kalpanAoM se, tathA mithyAtmAdika meM abhiniyoM se-apane mata ko sthApana karana rUpa AgrahoM se apanI AtmA ko, dUsaroM ko tathA sva-para ina donoM ko apane mata meM sthApita karate hue evaM jinamata ke. viruddha prarUpaNA karane se upana pApa kA upArjana karate hue (vidarittA) vicarate haiM / isa liga-jeharaNa Adi sAdhunA cinI apekSAe teomAM samAnatA che (mingAdiTThI) meM sAtaya niina bhiyATa cha (bahUhi asambhAvubhAvaNAhiM micchattAbhinivesehi ya appANa ca para ca tadubhaya ca buggAhemANA vuppAemANA) teo aneka prakAranA asadabhAvanI ubhAvanAthI-avivamAna padArthonI kapa nAo-karavAthI tathA mithyAtva AdimA abhinivezathI-pitAnA matanu sthApana karavA rUpI AgrahothI, pitAnA AtmAne, bIjAone tathA potAnA uparAta A bannene pitAnA matamAM sthApita karatA tema ja jinamatanIviruddh pra35 42pAthI utpanna yA pApanu pAna 2tA (viharitA) vithare / cha - prakAre te (bahai vAsAi sAmaNNapariyAya pAuNati) mAne prse| sudhI AvAja prakAranA AcAra-vicAramAM tanmaya banIne zAmaphyuparyAyanuM pAlana Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - auraNAliyo icchete satta pavayaNaNiNhagA kevalaM cariyAliMgasamANA micchAsvarUpe ekasmin samaye jIvo'numati dayeva yati ye te vaikiyA =kriyAdvayAnubhava prarUpiNo gAAcAryamatAnuyAyiA 5, 'terAsiyAgazikA -zrIna rAgIn-jIvADa jIva-nojIrarUpAn badanti ye te gamikA -gaziprayAgyApakA iyartha-rohagumAcAryamatAnu sAriNa 6, 'bharaddhiyA' addhikA -jIra karmaNA baddo na bhavati, kiMtu kaJcukavaspRSTA bhavati-ityeva vadanti ye te'ddhikA , goSTAmAhilamatAvalagnina 7, upalakSaNa caitadvAntasamyaktvAnAmanyepAmapi / ' uccate satta parayaNaNiNDagA' ityete sama prava0 cananihavA -pravacana-jinAgama nihanumate apalpanti, anyathA tadekadezasya cA'bhyupagamAt te pravacananidravA , kevala-cariyAliMgasamANA' caryAligasamAnA -catreyAbhikSATanAdikriyayA liGgena rajoharaNADhinA ca samAnA =sAdhutunyA , te puna kiiyaa| eka jIna do viraddha kriyAoM kA bhI anubhava karatA hai| zItavedanA evaM uSNavedanA ye dA paraspara meM eka samaya meM viruddha haiM / ihe jIva eka samaya me bhogatA hai / ye gagAcArya ke mata ke anuyAyI hote haiM 5 / trairAzika matavAlekA esA kahanA hai ki jIvoM ko tIna rAgiyA hai(1) jIva, (2) ajIva eva (3) nojiiv| ye rohagupta ke mata ke anuyAyI hai 6 / abaddhika loga aisI prarUpaNA karate haiM ki jIva aura karma kA vadha nahIM hotA hai| sirpha jIva ke sAtha karma kacuka kI taraha spRSTa rahA karate haiM / ye goSThamAhila ke mata ko mAnane vAle hote hai| yaha upalakSaNasvarUpa hai, isase samyaktvarahita kriyA karane vAloM kA bhI grahaNa huA hai| isa prakAra ye sAta pravacana-jinAgama ke nihata hai| (kevala cariyAliMgamamANA) mAtrA cayA bhikSA yAcanA Adi kriyA tathA liGga-rajoharaNAdi sAdhu ke cihnoM kI apekSA iname samAnatA ' () dvaikriya-memanI mevI mAnyatA cha / 2400 samayamA 24 me viruddha liyAmAnA 42 zItavedanA-tabhara uSNavedanA 2 me 52252mA eka samayamAM viruddha che temane jIva eka samayamAM bhegave che teo gagAyaaynii bhatanA ganuyAyI hAya cha (8) traigazika-tamA mema cha 3 chavAnI 3 rAziyI cha, (1) 71 (2) ma tabhara (3) nAlA tasA gustana bhatanA anuyAyI cha (6) agadvika-tamA sama pr35| 42 che ke jIva ane mane badha thatuM nathI mAtra jIvanI sAthe karma ka cukanI peThe pRSTa rahelA cATI rahelA-lAgI rahelA) che A gASThamahilanA matane mAnavI vALA hoya che. A upalakSaNasvarUpa che, mATe mukhyatvarahita kriyA karavA vALanuM paNa grahaNa thAya che A prakAre A sAta pravacana-jinAgamanA niva cha kivala cariyAliMgasamANA) bhAtra yayA-likSA yAyanA mAhi liyA tathA Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNI-TIkA su 62 alpArambhAdimanuSyadhipaye bhagavadgItamayo savAda 641 bhavaMti, taM jahA-appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA dhammiTA dhammakkhAI dhammappaloI dhammapalajjaNA dhammasamudAyArA 'taM jahA' tadyathA-'appArabhA' anpArambhA -apa Arambha =kRpyAdinA pRthivyAdijIvopamadoM yepA se tathA, 'appapariggahA' alpaparigrahA anya -parigraha =dhanadhAnyAdisvIkArarUpo yeSA te tathA, 'dhammiyA' dhArmikA -dharmeNa prANAtipAtAdiviramaNarUpeNa carati ye te dhArmikA , 'dhammANuyA' dharmAnugA -dharmamanugacchanti ye te dharmA'nugA', kuta ittham / atrA''-'dhammiTThA' dharmeSTA --dharma evaSTo vallabho yepA te dharmaSTA / athavAdharmiSThA dho'sti yeSA te dharmiNaH, ta evAtizayayuktA dharmiSThA / 'dhmmkkhaaii| dharmakhyAtaya -dharmAt rayAti -prasiddhiryepA te dharmakhyAtaya / athavA dharmA''khyAyina --dharmamAra yAnti bhatryebhya pratipAdayantIti dharmApayAyina / 'dhammappaloI' dharmapralokina / dhammiyA dhammANuyA) alpa ArabhI-o pRthivyAdika jIvoM ke upamardana vAle kRpyAdika rUpa Arama ko alpa karate hai ve, alpaparigrahI athAt jinake dhanadhAnyAdika ke svIkArarUpa mamasvabhAva anpa hotA hai ve, dhArmika-prANAtipAtAdika ciramaNarUpa dharma se jo yukta hote haiM ve, tathA--dharmAnuga- dharmapaddhati ke anusAra jo calate hai ve, (dhammiTA dhammakvAI dhammappaloI dhammapalanaNA dhammasamudAyArA) dharmeSTa-dharma hI jinheM priya hai ye, athavA dharmiSTha-dharma ke atizaya se jo yukta haiM ve, dharmakhyAti dharma se jinakI gyAti huI he ve, athavA-dharmakhyAyIbhavyajanoM ke liye jo zrutacAritrarUpa dharma kA kathana karane vAle hote hai ve, dharmamalokI dharma ko jo upAdeyarUpa se mAnale hai ve, dharmaprAJjana-dharma ke sevana karane me jo adhika gAbha, mA42 sabhA sannizAmA manuSya 2 che, (ta jahA) 25 (appArabhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA) ma85 2mAra lI-2 pRthivI mAlivAne dukha devAvALA kRSi Adika rUpa Ara bhane a5 (ochA) kare che teo, alapa parigrahI-jenA dhana dhAnya AdikanA svIkAra rUpa mamatvabhAva alpa hoya che teo, dhArmika-prANAtipAtaAdikanA viramaNarUpa dharmathI je yukta hoya che teo, tathA dhamanuga-dhamaMpaddhatine anusarIne je cAle che teo, (dhammiTThA dhammaksAI, dhammappaloI, dhammapalajaNA dhammasamudAyArA) ghaTa-bha ja jemane ISTa-priya che teo, athavA dharmiSTha--dharmanA atizayathI jeo yukta che teo, dharmakhyAti-dharmathI jeonI khyAti (prasiddhi) thaI che teo, athavA dhamakhyAthI-bhavya janene mATe je kutacAritra rUpa dharmanuM kathana karavAvALA he che teo, dharmapralokI-dharmane je upAdeyarUpathI mAne che teo, dharma Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 gaurapAlikA __ kAlaM kiccA ukoseNaM uvarimesu gevejesa devattAe uvavatAro bhavaMti / tahiM tesiM gaI, ekatIsaM sAgarovamAI ThiI, paralogassa aNArAhagA, sesaM taM ceva // su0 61 // ... mUlam se je ime gAmAgAra jAva sapiNavesesu maNuyA kAlaM.kicA' kAlamAse kAlaM mRtyA 'ukomeNa' ukaga 'uparimemu gevenjemu uparitaneSu praiveyakeSu 'devattAe uvavattAro bhAti ' devamenopapattAro bhavanti / 'tahi tesiM gaI' tatra teSA gati , 'ekatIsa sAgarovamAi ThiI ekatriMzasAgaropamAni sthiti , paralogassa aNArAhagA' paralokasyA'nArAdhakA , 'sesa ta cera' zeSa tadeva / / sU0 61 // 1 1 TIkA-se je ime' ityAdi / ' se je ime ' atha ya ime 'gAmA-garajAva-saNNivesem' grAmA''-kara--yAvatsannivezeSu 'maNuyA bhavati' manujA bhavanti, isa prakAra ye (vahuI vAsAI sAmaNNapariyAya pAuNati) aneka varSoM taka isI' prakAra ke AcAra-vicAroM me tanmaya bane hue zrAmaNyaparyAya kA pAlana karate rahate haiM / (pAupitA kAlamAse kAla kicA ukoseNa umarimemu gevejjesu devattAe 'uvavattAro bhavaMti) pAlakara kAla avasara kAla karake adhika se adhika uparima aveyakoM me deva kI paryAya se utpanna hote hai / (tahi tesiM gaI, ekatIsa sAgarovamAi ThiI, paralogassa aAhAragA, sesa taM ceva) vahIM para unakI gati eva 31 sAgara pramANa sthiti hotI hai| ye paraloka ke anArAdhaka kahe gaye hai / apaziSTa saba pUrvavat samajhanA cAhiye / / sU 61 // - 'se je ime' ityAdi / .(se je ime) jo ye (gAmA-gara-jAva-saNNivesesu maNuyA bhavati) grAma Akara yAvat sannivezoM me manuSya rahate hai, (ta jahA) jaise-(appAramA appapariggahA dhyA 42 cha (pAuNittA kAlamAse kAla kiccA ukkoseNa uparimesu gevejesa devattAe uvayattAro bhavati) pANI2 48 masare 4 4zana vAremA thAre 6paribha aveyachamA panI paryAyathA utpanna thAya cha (tahi tesiM gaI ekkatIsa sAgarovamAi ThiI paralogassa aNAhAragA sesa ta cetra) tyA tamanI gati, tabhA 31 sAgara prama Na sthiti hoya che teo paralokanA anArAdhaka kahevAya che bAkInuM badhu pUrva pramANe samajavuM joIe (jU 6) se je ime' tyAdi (se je ime) tamA 2 (gAmAgara jAva saNNivesesu maNuyA bhavati) Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSapiNI TIkA ra 62 alpArambhAdimanuSya vipaye bhagavadgItamayo mayAda.643 mANAo mAyAo lohAo pejjAo dosAo kalahAo,abhakkhANAo pesuNNAo paraparivAyAo araharaIo mAyAmosAo micchAdasaNasallAo paDivirayA jAvajIvAe, egacAo apaDivirayA, egaccAo AraMbhasamAraMbhAo paDivirayA jAvajIvAe, yAva parigrahAt , yAvarandena-mRpAvAnA'dvattAdAna-maithunAni voddhavyAni / 'egacAo' ekasmAt sthUlAt 'kodAyo' krodhAt , 'mANAo' mAnAt , 'mAyAo' mAyAyA , 'lohAnI' lomAt, 'pejjAyo' preyasa , 'dosAe ' dvepAt 'kalahAo' kalahAt 'abhakkhAgAo' abhyAkhyAnAt paizunyAta, 'eraparivAyAo' paraparivAdAt 'arairaIo' aratiratibhyAm 'minchAdasaNasallAo' mithyAdarzanaganyAt 'paDivirayA' prativiratA = bhAvato ciratA 'jAvajIcAe' yAnajIva-jIvanaparyantam, 'egacAo apaDivirayA' ekasmAt-sUkSmAt aprativiratA 'egacAo AraMbhasamAraMbhAo paDivirayA jAvanIvAeM egacAo apaDivirayA' ekammAdArambhasamArambhA pratipiratA yAvajIvamekaramAdaprati paDiggahAo) tathA isI taraha sthUla mRpAvAda, sthUla adattAdAna, sthUla maithuna evaM sthUla parigraha se virakta rahate hai ye, (egacAo kohAo mANAo mAyAo lohAo pejjAo dosAo kalahAo ambhasANAo pesuNNAo paraparivAyAo aradaraIo mAyAmosAo minchAdasaNasahAo paDigriyAjAvajIvAe ) isI prakAra sthUla krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dvepa, kalaha, abhyAgyAna, paizunya, paraparivAda, arati, rati, mAyAmRpA, evaM mithyAdarzanazanya se jIvanaparyanta prativirata rahA karate haiM, (egacAo apaDivirayA) phintu sUdama krodhAdiko se prativirata nahIM rahate hai, (egacAo ArabhasamArabhAo paDi paDiggahAo) tathA savA 4 zate sthUla bhRpApA6, 2thUsa matadAna, syUla bhaithuna, tebha04 25o pariyaDayA vi24|| 2 cha tesA, (egacAo kohAo mANAo mAyAo lohAo pejjAo dosAo kalahAo anbhastrANAo pesuNNAo paraparivAyAo arairaIo mAyAmosAo micchAdasaNasallAo paDivirayA jAvajjIyAe) re 2yUddha auSa, mAna, mAyA, homa, 2, 5, 8, masyAdhyAna, zunya, 52parivA6, ati, 2ti, bhAyAbhUSA, tabhAna bhitryAinazakSyathA vanaparyanta prativirata rahyA 43 cha, (egaccAo apaDivirayA) paraMtu sUkSma chodha mAhitIthI prativirata rahetA nathI. (egAcAo Arasa Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 bhaupacAtika 1 dhammeNaM caiva vitti kappemANA susIlA suvtrayA suppaDiyANaMdA sAhUhi egacAo pANAr3avAyAo paDivirayA jAvajIvAe, egaH cAo apaDivirayA, evaM jAva paDiggahAo, egaccAo kohAMo 'dhammapalajaNA' dharmapraraJjanA - dharme prasyati = Asananti parAyaNA manati ye te dharma praraJjanA | dhammasamudAyArA' dharmasamudAcArA dharma samudAcAra = sadAcAro yeSA te dharmasamudAcArA / ' dhammeNa caiva nitti kappemANA' dharmaNaiva vRttiM kanpayanta dhArmikajIvikayA nirvahanta, 'musIlA' mugIlA yoganAcAkhata 'munvayA' sunatA = zobhanatratavanta ' suppaDiyANadA' supratyAnandA - muTu pratyAnanda = cittA''hado yeSA te tathA, ' sAhUhi' sAdhubhya = sAdhusamIpAt- sAdhvattike pratyArayAya ' egacAo' ekasmAt = sthUlarUpAt na tu sarvasmAt ' pANAvAyAo' prANAtipAtAt paraprANavyaparopaNata, 'paDivirayA ' prativiratA =nivRttA, 'jAvajjIvAe ' yAvajjIva-jIvanaparyantamityartha, 'egacAo apaDivirayA ' ekasmAt = yUkSmarUpAt aprativiratA = anivRttA / " eva jAvapariggahAo ' evaM anurAga sapanna hote hai ve, dharmasamudAcAra-dharma hI jinakA uttama AcAra haiM ve, (dhammeNa ceva vittaM kappemANA ) tathA jo dharma se hI apanI jIvikA calAte haiM ve, (susIlA suvvayA suppaDiyANadA) zobhana AcAra jinakA hai ve, suvrata- niraticAra vrato ke jo pAlana karane vAle haiM veM, supratyAnanda - jinakA citta sadA acchI taraha se Anadasapanna rahA karatA hai ve, tathA jo ( sAhU hiM egacAo) sAdhu ke samIpa pratyAkhyAna lekara kevala eka (pANA ivAyAo) sthUla prANAtipAtarUpa se (jAvajjIvAe paDivirayA) jIvanaparyanta prativirata - nivRtta rahate haiM, ( egaccA apaDivirayA) paratu sUkSmarUpa prANAtipAta se virakta nahIM rahate hai ve, (eva jAva prarajana-dharmInu sevana karavAmA je adhika anurAgasa panna hAya che te, dharbhasabhuddAyAra-dharmana mano uttama sAyAra che tetheo, (dhammeNa ceva viti kappemANA) tathA ne dharma thI 4 potAnu bhavana thasAve che tetheo, ( susIlA suvvayA suppaDiyANadA ) zolana AdhAra lenA che teyo, suvrata- niratiyAra tenu jee pAlana karavAvALA che te, supratyAna H--jemanu citta huMmezA sArI rIte yAna isa panna rahyA are che tethe, tathA nego (sAhUha egaccAo) * sAdhunI pAse pratyAbhyAna sahane Thevasa 4 (pANAivAyAo) sthUsaprANAtipAta3ya pAthI (jAvajjIvAe paDivirayA) vanaparyanta prativizta - nivRtta rahe che, (egaccAo apaDivirayA) 52tu sUkSma pratighAtathI virasta rahetA nathI tethe, (eva jAba Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __pIyUSavarSiNI-TophAsu 62 alpArambhAdimanuSyaviSaye bhagavadgItamayo saMghAda 645 vaMdhA-parikilesAo paDivirayA jAvaMjIvAe, eMgaccAo apaDivirayA, egaccAo pahANa-maddaNa-vaNNaga-vilevaNa-sadda-pharisarasa-rUva-gaMdha-mallA-laMkIrAo paDivirayAjAvajjIvAe, egaccAo -vadha-bandha-pariklezAt tatra kuTTanam chedanam, piTTana-vasAderiva mudgarAdinA hananam, tarjanam=-jAsyasi re nAlma ! ' etadrUpa bhartsana, tADana-capeTAdinA hananam , vadha = prANavyaparopaNa, bandha =rajjupAzAdinA bandhanam, pariklego bAdhotpAdana teSA samAhAra' tasmAt 'paDivirayA' prativiratA = nivRttA 'jAyajIvAe' yAvajIvam , 'egacAo apaDivirayA' ekasmAt aprativiratA = anivRttA / 'egacAo pahANa-maddaNa-vaNNaga-vilevaNa-saha-pharisa-rasa--sva-gadha - mallA-lakArAo paDivirayA jAvajjIvAe ' ekasmAt snAna-mardana-varNaka-vilepana-gabda-sparza-rasa koTTaNa-piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-vaha-vadha-parikilesAo paDivirayA jAvajIvAe) koI 2 aise hai jo kuna-chedana, piTTana-pITanA-vastrAdika kA jisa prakAra mudgarAdika se kUTanA hotA hai usI prakAra mudgara-mUsala Adi se pITanA-kUTanA, tarjana-khoTe vacanoM dvArA bhartsanA karanA, tADana-capeTA thappaDa-Adi mAranA, vadha-prAgavyaparopaNa karanA, bandha-rajjupAza Adi se kisI ko bAdhanA, eva parikleza-kisI ko bAdhA Adi utpanna karamA, ina saba kAryoM se yAvajIvana pratipirata hai, ( egacAo apaDivirayA) koI 2 aise hai jo ina kriyAoM se prativirata nahIM hai / ( egacAo pahANa-maddaNa-vaNNaga-vile-- vaNa-saha-pharisa-rasa-rUva-gaMdha-mallA-lakArAo paDivirayA jAvajjIvAo) jAvajAvAe) chapA 32 Tana-chana, pina--12-vAhina prakAre mudagara AdithI kUTe che te prakAre muddagara (ka) mUsala (sAbelA) AdithI pITavA-kUTavA, tarjana-khoTA kharAba vacane dvArA bhatsanA karavI, tADana-tamAcA 4 25 2mA bhAraSu, 1-prANuvyaparI5 427 (bhArI nAma), mdhderaDAnA pAza AdithI koIne bAdhavuM, temaja parikaleza-keIne bAdhA (9 kha) mAhi palAyA mAmA AyothI naparyanta prativirata cha (egaccAo apaDivirayA) sevA cha 2 2 liyAmAthI prativirata nathI (egaccAo pahANa-maddaNNa-caNNaga-vilevaNa-sadda-pharisa-rasa-rUva-dha-mallA-lakArAo. Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 bhopAtika egaccAo apaDivirayA, egaJcAo karaNakArAvaNAo paDivirayA / jAvajIvAe, egaccAo apaDivirayA, egaccAo payaNapayAvaNAo paDivirayA jAvajIvAe, egaccAo payaNapayAvaNAoM apaDivirayA, egaccAo kohaNa-piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-vaha viratA 'egacAo karaNakArApaNAbhI' ekaramAkaraNakAraNAt svayamanuSTAna - karaNa, preraNayA parahastAtkAraNam , tayo samAhAra , tasmAt 'paDipirayA' prativiratA, 'jA jjIvAe ' yAvajIvam, 'egacAmo apaDipirayA' pharamAdaprativiratA =rAjJAmAjAdimi phAraNe / 'egacAo payaNapayAraNAo paDipirayA jAranIvAra' ekaramApacanapAcanAt-pacana svahastApAkakaraNa, pAcanaH parahAreNa, tasmAtprativiratA yAvanIva, egacAmA payaNapayAvaNAbho apaDivirayA' ekasmAt pacanapAcanAdaprativiratA 'egacAo koTTaNapiTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-vaha-badha-pariphilesAo' ekasmArakuTTana-piTTana-tarjana-tADana virayA jAvajjIvAe) aise hI ve sthUla Arabha-samAraMbha se hI jIvanaparyaMta virakta rahata haiM, sUkSma ArabhasamArabha se nhiiN| (egacAo karaNakArAvaNAzro paDiviramA) koI aise hai jo kevala svayaM karane se eva dUsaroM se karAne se jIvanaparyanta virata rahate haiN| (egacAo apaDivirayA) koI aise hai jo rAjAkI AjA-Adi ke kAraNa inase prativirata nahIM haiM, (egacAo payaNa-payAvaNAo paDivirayA jAvajIvAe) koI 2 aise haiM jo pacana-pAcana kriyA se jIvana paryaMta virata hai| (egacAjo payaNapayAraNAo apADavirayA) koI 2 aise haiM jo ina pacana-pAcanAdi kiyAoM se virata nahIM hai / (egacAoM samArabhAo paDivirayA jAvajIvAe) tama tI sthUla mArala-sabhAra lathA paNu jIvanaparyanta virakta rahe che, sUkSama Arabha-samAra bhathI virakta nathI hatA (egacAo karaNaphArAyaNAbho paDivirayA) mevA cha / 42vA4sAthI panapata viratAya cha (egaccAo apaDiviramA) sevA cha ? rAnI mAjJA mAhinA 4AraNe tenAthI prativirata hAtAnathI, (egacAo payaNapayAvaNAo paDivirayA jAvajInAe) cha 2payana-pAyana jiyAthI nayaMta virata cha (egaccAo payaNapayAraNAo apaDivirayA) artha kiI evA che ke je A pacana-pAcana Adi kriyAothI virata nathI (egaccAo koTTaNa-piTTaNa-tajaNa-tAlaNa-va-dha-parikilesAo paDivirayA Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TIkA sa 63 aspArambhAdimanuSyaviSaye bhagavadgItamayo saMpAda 647 mUlam-taM jahA-samaNovAsagA bhavaMti, abhigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA Asava-saMvara-nijara-kiriyAahigaraNa-baMdha-mokkha-kusalA asahejA devA-sura-nAga TIkA-ye pUrva sAmAnyena kathitAsta eva vizeSeNa kathyante-'taM jahA tadyathA-te manujA, 'samaNovAsagA bhavati' zramaNopAsakA sAdhusevakA-zrAvakA bhavanti, te kIdRzA santi / atrA''ha- 'abhigayajIvAjIvA' abhigatajIvAjIvA --abhigatA - yathAvasthitasvarUpega jAtA jIyA ajIvAca yaiste tathA, jIvAjIvatattvajJAnavanta ityartha , 'ukladdhapuNNapAvA' upalabdhapuNyapApA-upalabdhe yathAvasthitasvarUpeNa vijJAte puNyapApe yaste tathA, tattvato vijJAtapuNyapApasvarUpA ityartha , "Asava-saMbara-nijara-phiriyAahiMgaraNa-vadha-mokkha-kusalA' Atrava--savara-nirjarA--kriyA-dhikaraNa--bandha-mokSa-, kuzalA--tatrAsava -Asravati-pravizati aSTavidha karmasalila yena Atmasarasi sa Anava - jIvanaparyaMta prativirata haiM, tathA phitanaka aise hai jo (egacAmo apaDivirayA) inase prativirata nahIM haiN| suu062|| 'jahA samaNovAsagA' ityAdi / (ta jahA) isI prakAra (samaNovAsagA bhavati) anya zramagopAsaka hote haiM, jo ki (abhigayajIvAjIvA) jIva aura ajIva ke yathArtha svarUpa ke jJAtA hote hai, (uvaladdhapuNNapAvA) puNya eva pApa kA yathAvasthita svarUpa jinhoMne acchI taraha jAne + liyA hai, (Asava-savara--nijjara-kiriyA-ahiMgaraNa-baMdha-mokkha-kusalA) mAnava, samara, nirjarA, kriyA, adhikaraNa, badha, mokSa iname heya kauna 2 he aura upAdeya kauna 2 hai isa prakAra heya aura upAdeya ke jJAna se jinakA bhAva paripakva ho cukA hai| prativirata cha, tathA rakSA mevA cha 2 (egaccAo apaDivirayA) tenAthI pratipirata nathI. (sU 12) 'ta jahA samaNovAsagA' tyAdi (ta jahA) se zate (samaNovAsagA bhavati)2 bhopAsAya cha, (abhigayajIvAjIvA) 271 bhane manA yathArtha 253panA jJAtA rAya cha, (uvaladdhapuNNapAvA) puSya tabha04 pApanu yathAsthita sva35 mA sArI rIta sabhA sIdhasu cha, (Asava-savara-nijara-kiriyA-ahiMgaraNa-badha-moksa-kusalA) Asava, savara, niza, kriyA, adhikaraNa, badha, mekSa, temAM heya maan Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 apeDiviyA, je yAvaNNe tahappagArA sAvajjajogopahiyA kammatA parapANa pariyAvaNakarA kajaMti tao vi eMgabAja paMDivirayA jAvajIvAe, egacAo apaDivirayA // sU0 62 // rUpa-gandha--mAnyA'-lArAyprativiratA yAvatropam, 'egacAo apaDibirayA ' eka imAdaprativiratA -tatra varNaka =aGgarAga, anyat spaSTam / tathA-'je yAtraNe sahavaNArA ' gre yAvantastathAprakArA 'sAvajjajogora diyA' sAvadyayogopadhikA sAdhanayogA sAvadhano gayuktAzca te auSadhikA mAyAprayojanArtheti tathA, 'para- pANa-pariyAtraNakarA' paraprANapariMtApanakarA 'kammaMtA' karmAntA = kRpyAdivyApArAzA 'kajaMti' kriyante, 'jo di egacAo paDivirayA' tato'pi ekasmAt pratiniratA pratinivRttA, 'egacAo apaThi virayA' ekasmAt aprativiratA = anivRttA' santi // sU0 62 // koI 2 aise haiM jo jIvanaparyanta snAna se, mardana se, vilepana se, zabda, rUpa, maMgha, rasa, sparza ina indriyoM ke bhogoM se, mAlA evaM alakAra Adi se nivRtta haiM / ( egabAo apaDivirayA) koI 2 aise bhI haiM jo inase bilakula hI prativirata nahIM haiN| (je yAtraNe tahappagArA sAvajjajogovahiyA kammatA parapANapariyAvaNakarA kajjati ) isI prakAra ke aura bhI jitane sAvadyayogopadhika arthAt - sAvadhayogayukta aura mAyAkaSAyajanya tathA--dUsaroM ke prANoM ko paritApa pahu~cAne vAle jo kRSyAdi vyApAra haiM, (tao tri) unase bhI kitaneka aise manuSya haiM jo ( egaJcAo paDivirayA jAvajjIvae) ekAnta paDivirayA jAvajjIvAo ) a a sevA hoya he TThe me bhavanaparyaMta snAnathI, bhaI nathI,' ma garAgarthI, vijJeyanathI, zaha-sparza-35 - adha-rasa me dviyonA logothI bhane bhAjA tebhana asAra mahithI nivRtta hai ( egaccAo apaDivirayA ) ardha ardha sevA che haiM ne tenAthI jisasa 4 ativirata hotA nathI (je yAvaNNe tahappagArA sAvajjajogovahiyA kammatA parapANapariyAvaNakarA kajjati ) bhena aAre mIla pazu neTasA sAvadyayogISadhi eTale sAvadhayeAgayukta ane mAyAkaSAyajanita tathA khIjA jIvAnA prANane paritApa pahAyAunAra ne hRSi nyAhi vyApAra che, ( taoSi ) tenAthI paSTha mIla haiTasA mevA bhanuSya che e ? ( egancAo paDivirayA jAvajjIvAe ) vanaparyanta Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI-TIkA 62 alpa rambhAdimanuSya viSaye bhagavadgautamayo sapAda 649 sakalakarmakSaye sati jInasya karmamayogApAditasparahitasya sAdyaparyavasAnam anyAvAdhamava sthAnama ukta ca nIsamma nigamo mukso jIvassa muddharUpassa | sAiNapajnavasANa avvAnAha avasthANa // 1 // chAyA - niHzeSakarmanigamo mokSo jIvasya zuddharUpasya / sAdyaparyavasAnam atryAnAdham avasthAnam // iti // teSA dvandva, tatra kuzalA, AsravAdInAM heyopAdeyatAsvarUpajJAnina ityartha, 'asahejjA 1 asAhAyyA - avidyamAna sAhAyya - devAdisAhAyya svasyaiva dharmajanitasAmarthyAtigayAta yeSA te tathA, yahA - svayaM kRta karma svayameva bhoktavyamiti jJAtvA manodauryalyAbhAvAt parasAhAyyAnapekSA ityartha / 'devA - sura-nAga- jakkha- rakkhasa- kiMnarakiMpurisa - garula-gadhavtra - mahoragAuehiM devagaNehiM ' devA - sura-nAga - yakSa-rAkSasa - ayanta-Atyantika-kSaya kA nAma mokSa hai / samasta kamI ke kSaya hone para unake sayoga se ApAdita mRrtitva kA zIna hI paryavasAna jIna meM ho jAtA hai, isase amUrtivarUpa svabhAva kA prAcurya hone se usakA anyAvAdharUpa se anasthAna ho jAtA hai| kahA bhI haisamasta kamA~ kA nigama hI mokSa hai aura vahI jIva kA zuddha svarUpa hai, isa svarUpa ke prApta hote hI jAna kA avasthAna atryAbAdharUpa se AtmA meM ho jAtA hai / jo " asAhAyyA " haiM arthAt dharmajanita sAmarthya ke atizaya se devAdikoM kI sahAyatA kI sapna meM bhI icchA nahA rakhate haiM, athavA apane dvArA kRta zubhAzubha karma AtmA svaya hI bhoga karatA hai dUsaroM kI sahAyatA isame kAryakArI nahIM ho sakatI - isa prakAra kI mAnasika dRDhatA ke kAraNa jo dUsaroM kA sahAyatA kI thoDI sI bhI parvAha nahIM karate hai / (devA-sura-nAga - jakkha samasta karmonA kSaya thavAthI temanA mayAgathI ApAdita mUrtitvanu tarata ja pavasAna jIvamA thaI jAya che tethI amRtisvarUpa peAtAnA svabhAvanu prAc thavAthI tenu avyAkhAdharUpathI avasthAna thaI jAya che kahyu paNa che samasta karmonu vigama eja mekSa che, ane eja jIvanu zuddha svarUpa che. A svarUpane prApta thatA ja jIvanu avasthAna AvyAbAdha rUpathI AtmAmAM thaI laya che 'asAhAyyA' che arthAt dharbhathI utpanna thatA bhAbharthyAMnA atizayathI deva AdikAnI sahAyatAnI svapnamA paNa IcchA rAkhatA nathI athavA potAnA dvArA karAyelA jIbha azubha karyuM AtmA pAte ja bhAgave che, khIjAnI sahAna yatA emA kAma AvI zakatI nathI A prakAranI mAnasika dRDhatAnA kAraNe ne zrInanI sahAyatAnI bharA pazu paravAha daratA nathI ( devA-sura-nAgajaksa-eksasa - kiMnara- kiMpurisa-rula-vya-mahoragAiehiM devagaNehiM niggathAo Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opa mithyAcAniratipramAdarupAyayogarUpa, saraH-maniyata sthite Atavakarma yena pariNAmena sa savara, samitigumiprabhRtibhirA gamarasi Agana karma galilAnA sthaganamityartha, nijarAnirjaraNa = karmaNA jInapradezebhya parighaTana - vivaraNa, sA na dezata karmakSayarUpA, kiyA = kAyisyAdikA, adhikaraNam- adhikriyata narakaganiyogyatA prApyate AmA'nene yadhikaraNamdravyato gantrI yantrAdi, bhAvata krodhAdikam badha - jIvasya karmapudagalasambandha, mokSajisa prakAra naukA me chidroM dvArA jala kA praveza hotA rahatA hai isI prakAra isa AtmArUpa sarovara meM jisake dvArA aSTavidha karmarUpa jala kA bhAgamana hotA hai usakA nAma Ava hai / mithyAdarzana, avirati, pramAda, kapAya Nva yoga ke bheda se yaha Astava aneka prakAra kA hai| uidoM ke baMda karane se jisa prakAra naukA meM pAnI kA AnA ruka jAtA hai usI prakAra jina pariNAmoM se Ate hue karma ruka jAte haiM una pariNAmoM kA nAma savara hai| gupti, samiti eva parISaha Adi ke bheda se yaha svara aneka prakAra kA batalAyA gayA hai| jIvapradeza se karmoM ke ekadeza kA nAma honA isakA nAma nirjarA hai| kAya Adi sabadhI vyApArI kA nAma kriyA hai / narakagati meM jAne kI yogyatA jIva jisake dvArA prApta karatA hai vaha adhikaraNa hai / dravya aura bhAva ke meda se yaha do prakAra kA hai| yahA para bhAva adhikaraNa kA kathana hai, ata vaha kodhAdika kaSAyarUpa jAnanA cAhiye / jIva kA eva karmapudgalo kA paraspara meM ekakSenAvArUpa saba kA nAma badha hai / ' samasta karmoM ke S va zuM che ane upAdeya zuM che AvI rIte heya ane upAdeyanA jJAnathI jenA bhAva paripakva thai gayA hoya che jevI rIte naukAmA chidro dvArA jaLane praveza thayA kare che. tevI ja rIte A AtmArUpa sarAvaramA jenA dvArA ATha prakAranA karUpI jalanu Agamana thAya che tenu nAma Asava che mithyAdarzana, avirati, pramADha, kaSAya temaja yAganA bhedathI A Asava aneka prakAranA thAya che. chidrone baMdha karavAthI jevI rIte naukAmAM pANInu AvavuM zakAI jAya che tevI ja rIte je pariNAmethI AvanArA karma zorTa jAya evA pariNAmenu nAma sa vara che gupti, samiti temaja parISaha AdinA bhedathI A sa vara aneka prakAranA khatAvavAmA AvyA che. jIva-pradezathI karmonA eka deza naSTa thAya tenu nAma niza che kAya Adi sakha dhI vyApArAnu nAma kriyA che. narakagatimA javAnI caiAgyatA jIva jenA dvArA prApta kare che. te adhikaraNa che dravya tathA bhAvanA bhedyathI te e prakAranA che ahI bhAva adhikaraNanu kathana che tethI te kaidha Ardika kaSAyarUpa jANavu joIe jIvane temaja kema pudgalAnA parasparamA ekakSetrAvagADuMrUpa sa dha che, tenu nAma adha che. samasta karmonA atyatatyatika kSayanu nAma mAkSa - Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNI-TIkA su.63alpArampAdimanudhyaviSaye bhagavadgItamayo savAda.651 pucchiyahAabhigayaThA viNicchiyahA ahi-mij-pemaa-guraagrttaa,aymaauso| niggaMthe pAvayaNe aTe, ayaM paramardo, sesaM aNahe, UsiyaphalihA avaMguyadvArA ciyat-teura-gharappavesA vahahi yahA' pRSTArthA - sadigpArthasya prakaraNAta, 'abhigayaTThA' abhigatAryA -pRSTArthasyAbhigamAt 'viNinchiyahA' vinizcitArthA -padArthAnA vinizcayAt, 'ahi-mija-pemAgurAga-ratA' asthimajApremAnurAgaraktA asyauni haTTI' iti pramiddhAni, mannA-aramA madhyagato dhAtuvizeSa , tAmu asthimajAmu pravacanasya premAnurAgeNa premarUpeNAnurAgeNa raktA ye te tathA, te zrAvakA putrAdIn mamodhya vadanti 'ayamAuso' ityAdi / idaM he AyuSman / 'nigaye pAtrayaNe' nairgrantha pracanam , 'aDhe' artha =mokSasya kAraNam, ataeva 'aya parama?' ida paramArtha mArabhUta , 'sese aNaDe' zepamanaryam-zepa-nairma yapravacanabhinna kupravacana dhanavAnyapurakalAdika ca anarthavyartham, 'UsiyaphalihA' ucchritasphaTikA -ucchitam-unata sphaTika mphaTikamina citta yeSA te tathA, sphaTikavanirmalahRdayA ityartha , haiM, pRSTArtha hai, abhigatArtha haiM, (viNicchiyaTThA) vinizcitArtha hai, (ahi-mija-pemA-gurAgarattA) pravacana ke prati anurAga jinakI nA-nA meM bharA huA hai / aise ye zrAvaka jana vAtAlApa ke praNAma apane 2 purAdikA ko athavA anyajanoM ko isa prakAra kaha kara samajhAte-bujhAte hai-(ayamAuso ! niggaye pAvayaNe aTe aya paramaTTe sese aNaDe) he AyuSman / yaha nimrantha pravacana hI mokSa kA kAraNa hai isalie yahI paramArthabhUta hai| isase bhinna jo kupravacana hai-mithyAdRSTiyA dvArA upadiSTa pravacana hai yaha, tathA dhana, dhAnya, putra eva kalAdi, anartha ke kAraNa hai / ina vyaktiyoM kA (asiyaphalihA) hRdaya sphaTika jemanI asa didha zraddhA che, je labdhArtha che, gRhItArtha che, pRSTAthe che, abhi matA cha, (viNicchiyadA) vinicinArtha cha, (advi-miMja-pemA-gurAga-rattA) jenI nasenasamAM pravacana prati anurAga bharelo hoya che evA e zrAvaka jana vArtAlApanA prasaMgamAM pitA potAnA putrAdikane athavA bIjA lokone mA pare DIna smaave-muaay-(aymaauso| nigathe pArayaNe aTe, aya paramaTe, sese agaTe) AyuSman / mAninya avayana bhAkSanu che mATe eja paramArthabhUta che tenAthI bIjA je kAI pravacana che te mithyAdaSTie dvArA upadezAyelA pravacana che, te, tavA dhana, dhAnya putra temaja kalatra mAti, anarthanA 2 che mA vyatimAnAya (UsiyaphalihA ) 24 Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 opapAtilo jakkha-rakkhasa-kinnara-kiMpurisa-garula-gaMdhava-mahoragAipahi devagaNehiM niggaMthAo pAvayaNAo aNaikamaNijA, niggaye pAvayaNe NistaMkiyA NikhiyA nivitigicchA lahahA gahiyahA kiMnara-kiMpurupa-garuDa-gadharva-mahoragAdika -tA deyA mAlikA amurA asurakumArI , nAgA -nAgakumArA , amuga nAgA ime ubhaye ganapataya , yakSA rAkSasA kinArA kiMpurupA -ete cavAro vyantaravizeSA , garuDA - garuDadhyanA - suparNakumArA' bhavanapAta vizeSA, garvA mahoragAdha vyantaraviropA , tapramRtibhi devANa 'nigaMyAo pAva: yaNAo' namra-thAt pravacanAt 'aNaiphAmaNinA' anatikramaNIyA =acAlanIyA - nimranthapravacanAt tAn cAlayitu devAdayo'pyasamA iti bhAva / 'niggaMthe pAvayaNa' nairmanthe pravacane 'nissakriyA' ni zahitA -zahArahitA, 'nikhiyA' niSkAGkSitA = paramatAnagilApiNa, 'nicitigicchA' nirvicikitsA - phala prani saMdehavajitA / 'laddhadvA' labdhArthA -arthazravaNAt , 'gahiyadrA' gRhItArthA - arthAnadhAraNAt, 'pucchirakkhasa-kinara-kiMpurisa-garula-gadhanya-mahoragAiehi devagaNehiM niggayAo pAvaNayAo aNaikamaNijjA) deva, asurakumAra, nAgakumAra, yakSa, rAkSasa, kinara, kiMpuruSa garuDa, suparNakumAra, garva eva mahoraga ityAdika devagaNoM dvArA bhI jo nimrantha pravacana se eka bAla bhI vicalita nahIM kiye jA sakate hai, (niggathe pAvayaNe NissakiyA Nika khiyA NicitigicchA laTThA gahiyaTThA pucchiyaTThA abhigayaTThA) nimranthapravacana meM jinakI zraddhA ni zakita hai, niSkAkSita hai-paramata kI ora jinake hRdaya meM jAne kI athavA use sarAhane Adi kI thor3I sI bhI abhilApA nahIM hai, nirvicikitsAguNa se jA bharapUra hai, phala ke prati jinakI zraddhA sadeha se sarvathA rikta hai, jo labdhArtha hai, gRhItArtha pAvaNayAo aNaigrAmaNijA) , masurazubhAra, nAgabhAra, yakSa, rAkSasa, kinara, ki puruSa, garuDa, supaNakumAra, ga gha temaja mahAraga ityAdika devagaNe dvArA paNa je nirca gha pravacana vaDe eka vALa jeTalA paNa vicalita 4rI zata nathI, (niggathe pAyavaNe NistakiyA, NiskariyA NivvitigicchA laddA gahiyadrA punchiyadA abhigayadA) ninya avayanamA bhanI zraddhA ni zakita che, kAkSA vagaranA che-paramatanI tarapha javAnI jemanA hadayamA abhidvASA jarA paNa nathI, athavA paramatanI praza sA Adi karavAnI kicita paNa abhilASA nathI, nivicikitsA-guNathI che bharapUra che phaLanA tarapha Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! pIyUSavarSiNI-TIkA su. 63 alpArambhAdimanuSyaviSaye bhagavadagautamayo savAda 651 pucchiyaTThA abhigayaTTA viNicchiyA ahi- miMja - pemA - NurAgarattA, ayamAuso ! niggaMthe pAvayaNe aTThe, ayaM paramaTTe, sesaM aNahe, UsiyaphalihA avaguyaduvArA ciyattaM - teura-gharappavesA vahUhi , yahA ' pRSTArthA - sadigdhArthasya praznakaraNAt 'abhigayaTThA' abhigatArthA - pRSTArthasyAbhigamAt 'viNinDiyA' vinidhitAyA padArthAnA vinidhayAt, 'ahi-mija - pemA -- rAga-rattA ' asthimajjA premAnurAgaraktA asthIni- 'haDDI' iti prasiddhAni, majjA - asmA madhyagato dhAtuvizeSa, tAsu asthimajAsu pravacanasya premAnurAgeNa premarUpeNAnurAgeNa raktA ye te tathA, te zrAvakA punAdIn manodhya vadanti 'ayamAuso' ityAdi / idaM he AyuSman / 'nigaye pAtrayaNe ' nairvrantha pracanam, 'ahe' artha =mokSasya kAraNam, ataeva 'aya paramaTThe' ida paramArtha =mArabhUta, 'sese aNaDe ' zepamanartham - zepa nai capravacanabhinna kupravacana dhanavAnyapunakalanAvikaca anartha = vyartham 'UsiyaphalihA ' ucchritasphaTikA - ucchri tam = unnata sphaTika = sphaTikamiva citta yeSA te tathA, sphaTika nirmalahRdayA ityartha, haiM, pRSTArtha hai, abhigatArtha hai, (viNicchiyadvA) vinidhitArtha haiM, (aTTi - miMja - pemA NurAgarattA) pravacana ke prati anurAga jinakI naga-nA meM bharA huA hai / aise ye zrAvaka jana vArtAlApa ke pragama apane 2 punAdikoM ko athavA anyajanoM ko isa prakAra kaha kara samajhAte - bujhAte he - ( ayamAuso ! niggathe pAvayaNe aTTe aya paramaTThe sese aNDe ) ha Ayumat | yaha nirNaya pravacana hI mokSa kA kAraNa hai isalie yahI paramArthabhUta hai / isase bhinna jo kuprapacana hai- midhyAdRSTiyA dvArA upadiSTa pravacana hai vaha tathA dhana, dhAya, putra eva phalanAdi, anartha ke kAraNa he| ina vyaktiyoM kA (UsiyaphalihA ) hRdaya sphaTika wh bhanI yasa hi zraddhA che, ne samdhArya che, gRhItArtha che, pRSTArtha che, aligatArtha che, (niNicchiyaTTA ) vinizcitArtha che, ( aTThi - miMja pemA purAga-rattA ) jenI nasenasamA pravacana prati anugaga bharela hAya che evA e zrAvaka jana vArtAlApanA prasaMgamA zvetapeAtAnA putrAdikane athavA khA leAkAne are mahIne samabhave muAve che (ayamAuso / niggathe pAvayaNe aTTe, aya paramaTThe, sese aNaTTe) he AyuSman ! yA nirthanya pravathana na bhokSanu bhazzu OM mATe eja paramAtha bhUta che tenAthI bIjA je kAI pravacana chete mithyAdRSTie dvArA upadezAyelA pravacana che, te, tathA dhana, dhAnya, putra temaja kakSetra mahi, anarthanA bhara he yA vyaktisonA (hRdaya ( UsiyaphalihA ) 3TiGa Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - aupapAtikavaNe sIla-vvaya-guNa-veramaNa-pacarakhANa-posaho-bavAsehiM cauhasahamuddipuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM samma aNupAlettA 'apaguyaduvArA' apAvRtadvArA =dAnArthamathiga udaghATitaTArA iyartha , 'avaguya' iti dezIya zabda , 'ciyattateuragharapparesA' tyaktAnta puragRhapravezA-rayAta mIyA pradatta , anta pure vA gRhe yA pravezo yepA te tathA, atidhArmikatayA sarvAnAgAnIyA iyartha / te kathabhUtA viharantI yAha-cauddasa-dvamu-vidva-puNNamAsiNIsu' caturdazyaemyuddiSTApoNemAsIpu 'yahahiM' bahubhi , 'sIla-vyaya-guNa-ramaNa-pacarasANa-posaho-vavAsahi' zIla-vrata-guNa-viramaNa-pratyArayAna-poSadha-pavAsa -asya vyArayA'yottagarthe triSaSTitame suutre'vlokniiyaa| caturdazyaSTamyudiSTApaurNamAsIpu-iha-'uhipTA' ityanena amAvAsyA gRhyate / maNi ke samAna nirmala rahA karatA hai / (apaguyaduvArA) inake ghara ke daravAje sadA dAnake liye khule rahA karate haiM, (ciyatta-teura-ghara-pavesA) rAjA ka ata pura meM bhI inakI Ane-jAne kI koI bhI roka-Toka nahIM hotI hai / (pahUrhi sIla-vyaya-guNa-veramaNapaJcakravANa-posahovavAsehiM cauddasamudiTThapuNNamAsiNImu) 'zIla' ganda se sAmA yika, dezAvakAzika, popadha, atithipavibhAga ye cAra liye jAte hai| 'vrata' se pAca aNuvrata,guNa se tIna guNavata liye jAte haiN| viramaNa-mithyAva se nivRtta honA, pratyArayAna-pavedinI meM niSiddhavastukA tyAga pharanA / poSadhopanAsa-(popa dhatte) isa vyutpatti se dharma kI vRddhi kA jo karatA hai vaha poSadha kahalAtA hai, arthAt caturdazI, amAvAsyA, aSTamI, pUrNimA, ye poSaNa kahalAte hai, ina parvadinoM me AhAra, zarIrasatkAra, agrahmacarya, aura sAvadhavyApAra ina cArA bhaNinA 21 nibhA rahA 42, (avaguyaduvArA) tamanA gharanA 42pAsa sahA hAna bhATe dhArA 42 cha (ciyattateuragharappavesA) rAnanA mtpuramA paNa temane AvavA-javAnI koI paNa jAtanI roka-Teka thatI nathI, (bahUhiM sIla-vvaya-guNa-veramaNa-paccamsANa-posahovavAsehiM cauddasamuddidvapuNNamAsiNIsu) zAsa' za04thI sAmAyita, dezApazi, poSadha, gatithisa vi bhAga, e cAra samajavAnA che "vata'thI pAca aNuvrata, "guNathI traNa guNavrata levAnA che, viramaNa-mithyAtvathI nivRtta thavuM, pratyAkhyAna-parvanA divasomaa niSiddha stunA tyA vo koSadhopapAsa-(popa dhatte) mA vyutpattithI dharmanI vRddhine je kare che te piSadha kahevAya che, arthAt caturdazI, amAvAsyA, aSTamI, pUrNimA, e piSadha kahevAya cheA divase mA-parva divasamAM AhAra, zarIrasatkAra, abrahAcarya ane sAvaghavyApAra e cAreyane tyAga Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI TIkA sa 63 alpArambhAdimanuSya viSaye bhagavadgItamayo saMghAda 653 samaNe niggaMthe phAsuesaNijeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM vattha-paDiggaha-kaMvala-pAyapuMchaNeNaMosahabhesajjeNaM pADihArieNa ya pIDha-phalaga-sejjA-saMthAraeNaM paDilAbhemANA viharaMti, vihacaturdamyAdipu tithipu 'paDipuNNa ' pratipUrNa 'posaha ' popadha, 'samma' samyak 'aNupAlettA' anupAlya 'samaNe niggathe' amaNAna nimranthAn 'phAsuesaNijjeNa' prAsukaipaNIyena, 'asaNa-pANa-khAima-sATameNa ' azana-pAna-vAdya-svAyena, 'vatyapaDiggaha-kavala-pAyapuMchaNeNa' vakhapatadgrahakambalapAdapochanena, tara patadgraha =pAtra, pAdapronchana-rajoharaNam, 'osahabhesaneNa' auSadhabhaipajyena 'pADihArieNa ya pIDhaphalaga-sejjA-sathAraeNa' prAtihArikeNa ca pIThaphalakagAyAnastArakega-tatra pITham Asana, phalakam avaSTambhanaphalaka, zayyA vasati , yadvA vRhatmastAraka,, rastAraka -laghutara , epA samAhAradvandva , tatastena, 'paDilAmemANA' pratigambhayanta =dadata , 'viharati' kA tyAga karanA poSadhopacAsa hai, isa taraha bAraha prakAra ke zrAvaka dharma ko (samma aNupAlettA) acchI taraha pAlana karate hai / (samaNe-niggathe) zramaNanirgranthoM ko (phAsuesaNijjeNa asaNa-pANa-khAima-sAimeNa) prAsuka-epaNIya agana, pAna, khAdya tathA svAdya aise cAroM prakAra ke AhAroM se (vattha-pariggaha-kavala-pAyapuchaNeNa osahabhesajjeNa) eva vastra, pAna, kambala, rajoharaNa, auSadha, (pADihArieNa ya pIDhaphalagasejjAsathAraeNa paDilAmemANA viharati) eva prAtihArika (paDihArA) pITha (vAjoTa) phalaka (pATa) agyA (vasati) aura sastAraka Adi se, muniyoM ko pratilAbhita karate hue vicarate hai, arthAt unheM ina pUrvokta vastuoM ko AvazyakatAnusAra pradAna karate hai, (viharittA bhatta 42va tapodhAyapAsa / zata mA2 pradhAna zrApa bhane ( samma aNupAlettA) sArI zata pAsana 42 cha (samaNe niggathe) zrama niyone (phAsuesaNijjeNa asaNa-pANa-sAiNa-sAimeNa) prAsura-meSayIya mazana, pAna, mA tathA svAdha rokA thAreya nA mAhArathI, (vattha-pariggaha-kavala-pAyapuchaNeNa osahabhesajjeNa) tabha04 12sa, pAtra, 45sa, 2227, auSadha, sapA, (pADihArieNa ya pITha-phalaga-sejjA-sathAraeNa paDilAbhemANA viharati) tabhI prAtihAriDa (paDihArA) pITha (bAjoTha) phalaka-pATa, zayyA (vasati) ane sastA raka AdithI munine pratilAbhita karatA vicare che, arthAt teo A upara 47mI tumAne mAzyatA prabhArI pradAna 4reche (viharittA bhatta paccaksati Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 aupapAtika , 1 sIla - vya-guNa- veramaNa - paJcakakhANa-posaho- vavAsehiM caudasamuddipuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM sammaM aNupAlettA 'aduvArA ' apAvRtadvArA dAnArthamayibhya udaghATitadvArA ityartha, 'avaguya' iti dezIya zabda ' ciyattateuragharapparesA' vyaktAnta puggRhapravezA vyakta mI yA pradatta, anta pure yA gRdde yA pravezo yeSA te tathA, atidhArmikatayA sarvAnAnIyA haya / te kathabhUtA viharantI yAha- ' caudasamuddiTTa - puNNamAsiNIsa' caturdazyaSTamyudiSTApaurNamAsIpu 'vahUhiM' bahubhi 'sIla-vyaya-guNa- veramaNa- pacanakhANa-posaho-bavAsehi' zIla - vrata - guNa - viramaNa - pratyAtyAna popadhe-pavAse - asya vyAtyAneottarArdhe triSaSTitame sUne'valokanIyA / caturdazyaSTamyuTiTA paurNamAsI pu-iha - 'uhiSTA' ityanena amAvAsyA gRhyate / maNi ke samAna nirmala rahA karatA hai / (aduvArA unake ghara ke daravAje sadA dAnake liye khule raddA karate haiM, (ciyata - teura - ghara - pavesA) rAjA ke ata pura meM bhI inako Ane-jAne ko koI bhI roka-Toka nahIM hotI hai / (bahUhiM sIla-vya-guNa- veramaNapaJcakakhANa - posahocavAsehiM caudasamudidvapuNNamAsiNIsu) 'zIla' zanda se sAmAyika, dezAvakAzika, poSadha, atithimavibhAga ye cAra liye jAte hai / 'vrata' se pAca aNuvrata, guNa se tIna guNavata liye jAte hai| viramaNa-bhidhyAya se nivRtta honA, pratyAkhyAna - parvadinoM meM niSiddhavastukA tyAga karanA / popadhopanAsa - ( popa dhatte ) isa vyutpatti se dharma kI vRddhi ko jo karatA hai vaha poSadha kahalAtA hai, arthAt caturdazI, amAvAsyA, aSTamI, pUrNimA, ye poSatha kahalAte hai, ina parvadinoM meM AhAra, garIrasatkAra, amahAcarya, aura sAvayavyApAra ina cAroM bhavinA nevA nirmANa rahyA ure che, ( avaguyadudvArA) tebhanA dharanA haravAla sahA dvAna bhATe dhADasa rahyA ure che ( ciyattaMtevaragharappavesA) zabnanA ata - puramA paNa temane AvavA-javAnI koI paNa jAtanI zakaTa thatI nathI, (bahahiM sIla-vyaya-guNa- veramaNa-paccarasANa -posahovayAsehiM cacadasamuddiTTapuNNamAsiNIsu) 'zIsa' zabdathI sAmAyika, dezAvamaziSTha, poSadha, atithisa vi bhAga, e cAra samajavAnA che 'vrata'thI pAca aNuvrata, 'guNa'thI traNa guNavrt sevAnA che, vizbhaNu-mithyAtvathI nivRtta yavu, pratyAcyAna parvanA dviSasobhA niSiddha vastuno tyAga sva ghoSadhopavAsa- ( popa dhatte) yA vyutpattithI dharmanI vRddhine je kare che te pASadha kahevAya che, arthAt caturdazI, amA vAsyA, aSTamI, pUrNimA, e pASadha kahevAya che. A divaseAmA--pa divaseAmA AhAra, zarIrasatkAra, abrahmacarya ane sAvadyavyApAra e cAyanA tyAga --- Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUSaSiNI-TIkA sa 64 anArambhAdimanuSyayipayebhagavadgItamayo.saMghAda 6.5 mUlam-se je ime gAmAgara jAva saNNivesesu maNuyA bhavaMti, taM jahA-aNAraMbhA aparigahA dhammiyA jAva kappemANA TIkA---' se je ime' ityAdi / 'se je ime gamAgara jAva saNNivesesu' atha ya ime prAmA''kara yAvat sannivezeSu 'maNuyA bhavaMti ' manujA bhavanti, 'taM jahA' tayathA-'aNAraMbhA aparigahA dhammiyA jAva kappemANA' anArammA aparigrahA dhArmikA yAvat kalpayanta , atra-yAvacchandena 'dhammANuyA, dhammiTThA, dhammakkhAI,dhammappaloI, dhammapalajjaNA, dhammasamudAyArA, pammeNaM cetra vitti' dharmAnugA dharmiSThA dharmAtyAyino dharmapralokino dharmaprarakhanA dharmasamudAcArA dharmaNaiva vRttim-iti pATho meM utkRSTa vAIsa sAgaropama sthiti kahI gayI hai / bhavaziSTa pahale ke samAna samajhanA cAhiye / / sU. 63 // 'se je ime' ityaadi| (se je ime) jo ye (gAmAgara jAva saNivesesu) grAma Akara Adi nivAsa sthAnoM se lekara sanniveza taka ke nivAsasthAnoM meM (maNuyA bhavati) manuSya nivAsa karate haiM aura unameM jo kaI eka manuSya (sAha) sAdhu hote hai ve (aNAraMbhA) Arabha se rahita hote hai, (apariggahA) parigrahavarjita hote hai, (dhammiyA) dhArmika hote haiM, (jAva dhamme va vitti kappemANA) eva nidoMpa mikSA se apanI sayamayAtrA kA nirvAha karate hai| yahA~ 'jAva' zabda se "dhammANuyA, dhammiTA, dhammakkhAI, dhammapaloI, dhammapalajaNA, dhammasamudAyArA, dhammeNa ceva vitti" isa pATha kA grahaNa huA hai| isako bAvIsa sAgarepama sthiti kahevAya che bAkI badhu pahelA pramANe samajavuM pa . (sU 1) 'se je ime' tyAdi (se je ime) tazA (gAmAgara jAva saNNivesesu) 42 mAhi nivAsasthAnAyI badhana sanniveza sudhAnA nivAsasthAnAbhA (maNuyA bhavati) manuSya nivAsa kare che ane temAM je keTalAeka manuSya (g) sAdhu hoya cha teso (aNAramA) mAralathI 2Dita Doya che, (appapariggahA) parizrapati asya , (dhammiyA) pAbhi ya cha (jAya dhammeNeca vitti kApemANA) tebhA nihAe-lisApaDa pAtAnI bhayabhayAtrAnA nis 42 cha malA 'jAva' zathI "dhammANuyA, dhammidA, dhammaksAI, dhammapaloI, dhammapalajaNA, dhammasamudAyArA, dhammeNa ceva vitti' mA pAine 5 42pAmA mAlyo cha mAnI vyAdhyA Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 rittA bhattaM paJcakhaMti, te pahuI bhattAI aNasaNAe chedaMti, chedittA AloiyapaDikatA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA ukoseNaM acue kappe devattAe uvavattAro bhavaMti, tarhi tesiM gaI, vAvIsaM sAgarovamAI ThiI, ArAhagA, sesaM taheva ||suu063 // viharanni, 'viharitA' vihatya 'matta pacakkhati' bhakta pratyArayAnti parityajanti, 'aNasaNAe chedeti' anazanayA chindanti, 'cheittA' ThitvA 'AloiyapaDikatA' AlocitapratikAntA , 'samAhipattA' samAdhiprAptA, 'kAlamAse' kAlamAse 'kAla kicA' kAla kRtyA 'ukoseNa accue kappe' utkarpato'cyute kanpe ' devattAe ubavattAro bhavati / devatvena upapattAro bhaanti| 'tahi tesiM gaI' tatra teSA gati , 'vAvIsa sAgarotramAi tthiii| dvAviMzati sAgaropamAni sthiti , 'ArAhagA' ArAdhakA / 'sesa taheva' zeSa tathaiva / / sU0 63 // paJcakkhaMti) pazcAt antima samaya meM bhaktapratyAkhyAna karate hai, (te bAI bhattAi aNasaNAe chedeti) ve aneka bhaktoM kA anazana dvArA chedana karate hai, (chedittA AloiyapaDikatA sAmAhipattA kAlamAse kAla phicA) chedana kara apane pApasthAnoM kI AlocanA eva pratikramaNa karake ve samAdhisahita kAla avasara meM kAla kara (ukoseNa accue kappe devattAe uvavattAro bhavaMti) jaghanya pahale devaloka utkRSTa bAraho devaloka acyutakalpa meM devaparyAya se utpanna hote haiM / (tahiM tesi gaI, bAvIsaM sAgarovAi ThiI, ArahagA, sesa taheva) prathama devaloka me inako utkRSTa do sAgaropama aura ba rahaveM devaleka bha gata sabhaye saxt-pratyAjyAna 42 cha (te bahUI bhattAi aNasaNAe chedeti) tamA sane sAtonu manazana dvArA chana 42 cha (chedittA AloiyapaDikkatA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA) chehana 4zana pAtAnA pAyAnAnI AlocanA temaja pratikramaNa karIne teo samAdhi-sahita kAla avasaramA kAla zana (ukkoseNa accue kappe devattAe ubavattAro bhavati) anya para . loka, utkRSTa bAramA devaloka acuta ka5mA devaparyAyathI utpanna thAya che na desi gaI, bAvIsa sAgarovamAi ThiI, ArAhagA, sesa taheva) prayama devalokamAM temanI utkRSTa be sAgaropama ane bAramA devalokamA utkRSTa Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaviNI TokAsa va anArambhAdimanugya viSaye bhagavadgatimayo savAda 607 paDivirayA, savvAo AraMbhasamAraMbhAo paDivirayA, savvAoM karaNakArAvaNAo paDivirayA, savvAo payaNapayAvaNAo paDivirayA, savvAo kohaNa - piTTaNa-tajaNa - tAlaNa-vaha-baMdhakilesAo paDivirayA, savvAo pahANa - mhaNavaNNaga- vilevaNa-saha-pharisa - rasa- rU-gaMdha-mahA-lakArAo paDivirayA, M , bhasamArabhAjI paDivirayA sarvasmAdArambhamamArambhA pratiniratA 'savvAnI karaNakArAvaNAoM paDivirayA' sarvasmA kara makAraNA prativiratA, 'savvAno payaNapayANavAo paMDivirayA' sarvasmAtpacanapAcanApratibiratA 'savvAo kuTTaNa-piTTaNa-tajmaNatAla -vaha-va-parikilesAo paDivirayA sarvasmA kuna pina sarjana -tADanavadha--bandha - pariklezA pratiniratA, 'savvAoM NhANa - maddaNa-vaNNaga- vilevaNa-sahapharisa - rasa-rUva-gadha-mallA-laMkArAnI paDiriyA' sarvasmAna snAna-mardana-varNakapinanda-sparza-rasa-rUpAnya-mAnyA-laddArAnpratipiratA, tathA 'je yAvaNNe ' ArabhamamArabha se prativirata hote hai, (savvAo karaNakArAvaNAo paDivirayA) samasta karaNa eva karAvaName--karane-karAne se virakta hote hai, (savvAo payaNApayAvaNAo paDiriyA) sarva prakAra kI pacana evaM pAcana kriyA se prativirata hote ha, (sancAo koNapiTTaNa - vajjaNa tANa-vaha-va-parikilesAo paDivirayA) samasta prakAra ke kuNa, paNa, tarjana, sATana, vaya, vana, parikleza se rikta hote haiM, (savvAjo vhANa-maddaNavaNNaga- vilepaNa-saha-pharisa - raga-rUpa-mahA-lakArAja paDivisyA) sapUrNa snAna, mardana, varNaka, nilepana, zanda, rUpa, gana, rasa, sparza, mAnya evaM alphAroM se rahita 2lathI prativirakta hoya che (saccAo karaNArAvaNAo pativirayA) samasta tebhara dazavakhuzI-kha-dugavavAthI virana hoya he (savnAo payaNapayAbaNAoM paDiviyA) sarvajJaranI pathana tebhara pAyana diyAthI viraData hoya che (savvAjo koTTaNa-piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-vaha-badha- parikilemAo paDivirayA ) bhabhanta pradhAranA chuTNu, piDAlu, namana, vAina, vadha, adha, parindezathI viraData hoya che ( mantrAo vhANa - maraNa-raNa-vilepaNa-saha-parisa-kama-rUpa-gadha-mallA-laphArAo paDariyA) bhavAna, mana hai, vilepana, zabda, sparza, rasa, Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - * auSaNatiko susIlA suvvayA supaDiyANaMdA sAhU savyAo pANAivAyAo paDivirayA jAya savvAo parigahAo paDivirayA, sabbAo kohAo mANAo mAyAo lohAo jAba micchAdasaNasallAo anusandheya / sapA vyArayA'naya dviparitame sUne gatA | nabara-dharmaNeva vRtti kalpayanta -niravadhabhikSayA gyamayAgArUpA vRtti nirvahanta ityayoM copya / zeSapadAnAmapi vyArayA tasminneva sUne vRttA'smAbhi / 'musIlA mulyayA' muzIlA sunatA 'mupariyANadA' supratyAnandA-muTu pratyAnandacittAhAdo yeSA te tayA, AnAvicayadhamanyAnAnandayuktA 'sAha' sAghara , 'sacAo pANAivAyAo paDivirayA jAva sacAo parimgahAoM paDivirayA' sarvasmAt prANAtipAtA prativiratA yAvasarvasmAt parigrahAtprativiratA, 'sabAo kohAbho mANAo lobhAbhI jAra micchAdasaNasallAo paDivirayA' sarvasmAt krodhAnmAnAnmAyAyA lobhAna yAvanmidhyAdarzanazamyA prativiratA , 'sacAo AravyAkhyA isI uttarArdha ke bAsaThane (62) sUtra meM kI jA cukI hai / (musIlA) ye suzIla tathA (munvayA) nirdoSa rIti se vrato kI ArAdhanA karane vAle hote haiM / (supaDiyANadA) AjJAnicayanAmaka dharmadhyAna ke dhyAne se inakA citta sadA mahAdayukta banA rahatA hai| ye saba (sayAo pANAivAyAo paDivirayA) sarva prakAra ke prANAtipAta se virakta rahate hai, (jAva sabAo pariggahAo paDivirayA) yAvat samasta parigraha se virakta rahA karate haiM, (sabAo kohAo) samasta prakAra ke krodha se. (mANAo) mAna se, (mAyAo) mAyA se, (lohAo) lobha se, (jAya micchAdasaNasallAo) yAvat mithyAdarzana zanya se, (paDicirayA) virakta rahA karate hai, (sancAo ArabhamasamArabhAo paDivirayA) samasta mA mAsamanA uttarArthanA mAsa8 (62)mA sUtramA 42vAma mAvI (susIlA) suzIla yA (suvyayA) nirdoSa rItithI pratAnI mArAdhanA 42pApA' DAya cha (supaDiyANadA) mAjAviyayanAmanA' dharmadhyAna dhyAvapAthI tamanA vitta sahA mAnA manasA 29 che te adhA (savyAo ' pANAivAyAo paDivirayA) sarva ranA prAyoniyatithI pi24 22 cha (jAva sabyAo parigahAo paDivirayA) tabhA samasta pariyaDathI vi24 2hyA 42 cha (savvAo kohAo) samasta mAranA DIpathI, (mANAo) bhAnathI, (mAyAo) "bhAyAthI, (lohAo) bAlathI,' (jAva micchAdasaNasallAo) tabha4 bhithyAzana zahayathA (paDicirayA) vi24|| 26 // 42 cha. (savyAo Arama-samArabhAo paDivirayA) samasta mAlamamA Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moon pIyUSayaSiNo TokA ma 64 anArambhAdimanuSya viSaye bhagavadgItamayo sayAda 657 paDivirayA, savvAo AraMbhasamAraMbhAoM paDivirayA, savvAoM karaNakArAvaNAo paDivirayA, savvAo payaNapayAvaNAo paDivirayA,-- savvAo koTTaNa-piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-baha-baMdhakilesAo paDivirayA, savvAo pahANa-maddaNa-vaSNaga-vilevaNa-sada-pharisa-rasa-ruva-gaMdha-mallA-laMkArAo paDivirayA, bhasamArabhAo paDipirayA' sarvaramAdArambhasamArambhA pratipiratA 'sabAo karaNakArAvaNAbho paDiriyA' sarvasmA karagakAraNA:pratipitA, 'sabyAo payaNapayANavAo padivirayA' sarvasmApacanapAcanA pratiniratA, 'sanyAno kuTaNa-piTTaNa-tajjaNa-- tAlaNa-baha-vadha-pariphilesAo paDipirayA' sarvagmAtkuTTana-piTTana-tarjana-tAinavadha-bandha-pariklegA pratipiratA , 'savAo NhANa-maddaNa-vaNNAga-rilevaNa-saddapharisa-rasa-stra gadha-mallA-lakArAo paDigriyA' sarvasmAt nnAna-mardana--varNakaviupana-ganda-sparza-rasa-rUpa-gandha-mAtyAs-lahArA prativiratA, tathA 'je yAvaNe ArabhamamArama se pratinirata hote he, (sabAo karaNakArAyaNAo paDivirayA) samasta karaNa era karAvaNase-karane-karAne se virakta hote haiM, (sayAo payaNApayAraNAo paDivirayA) sarva prakAra kI pacana eva pAcana kriyA se prativirata hote hai, (savvAo kohaNapiTTaNa-tajmaNa-tAlaNa-yaha-vara-pariphilesAo paDivirayA) samasta prakAra ke kuTTaNa, piNa, tarjana tADana, yadha, badha, parikleza se virakta hote hai, (sayAo pahANa-maNavaNNaga-vileSaNa-saha-pharisa-rasa-sva-gadha-mallA-laMkArAo paDivirayA) sapUrNa snAna, mardana, varNaka, pilepana, ganda, rUpa, gapa, rasa, sparza, mAlya eva alakAroM se rahita 2sayI pratikSita khAya cha (savvAo karaNakAgavaNAo paDicirayA) samasta 426 tamA sI -4211-72|5paayii vita hoya cha (savyAo payaNapayA vaNAoM paDiviNyA) sAranI payana mana pAyana jiyAyI vita hAya cha (macyAo koTTaNa-piTTaNa-tajjaNa-nAlaNa-yaha-vadha-pariphilesAo paDivirayA) samarata prakAztA kuTTaNa, piTTaNa, najana, tADana, vadha, ba dha, parikalezathI virakata hoya cha ( samAo hANa-madaNa- vaga-vileSaNa-saha-pharisa-rasa-rUpa-dha-mallA-laphArAo paDivigyA) sa pUrNa snAna, mana, varSa, vivepana, 20, 25, 2sa, Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * apapAtikatane susIlA suvvayA supaDiyANaMdA sAhU savyAo pANAivAyAo paDivirayA jAva sabAo pariggahAo paDivirayA, 'savvAo kohAo mANAo mAyAo lohAo jAva micchAdaMsarNasallAo 'nusandheya / sarvemA vyArayA'traiva dvipaSTitame sUtre gatA / navara-dharmeNaiva vRtti kalpayanta -niravadyabhikSayA gyamayAgArUpA vRtti nirvahanta iyoM bomya / geSapadAnAmapi vyArayA tasminneva sUne kRtA'smAbhi / 'musIlA munvayA' suzIlA sunatA 'mupariyANadA' supratyAnandA-muSTu prayAnandazcittAhAdo yeSA te tathA, AjApicayadharmadhyAnAnandayuktA 'sAha ' sAdhapa , 'sancAo pANAivAyAo paDivirayA jAva sayAo parigahAoM paDivirayA' sarvasmAt prANAtipAtA pratipiratA yAvasarvasmAt parimahAtprativiratA , 'savyAo kohAo mANAo lobhAo jAra micchAdasaNasallAo paDivirayA' sarvasmAt jhodhAnmAnAnmAyAyA lobhAd yAvanmidhyAdarzanazamyAtpativiratA., ' savAo Ara. vyAkhyA isI uttarArdha ke vAsaThave (62) sUtra meM kI jA cukI hai / (susIlA) ye suzIla tathA (muvayA) nirdopa rIti se vratoM kI ArAdhanA karane vAle hote haiM / (supaDiyANadA) AjJApicayanAmaka dharmadhyAna ke dhyAne se inakA citta sadA ahrAdayukta banA rahatA hai| ye saba (sancAo pANAivAyAo paDivirayA) sarva prakAra ke prANAtipAta se virakta rahate hai,, (jAva savAo pariggahAo paDivirayA) yAvat samasta parigraha se virakta rahA karate haiM, (savvAo kohAo) samasta prakAra ke krodha se, (mANAo) mAna se, (mAyAo) mAyA se, (lohAo) loma se, (jAva micchAdasaNasallAo) yAvat mithyAdarzana zanya se, (paDivirayA) virakta rahA karate hai, (sancAo bhArabhamasamArabhAo paDivirayA) samasta mA mAgabhanA ttarAdhanA mAsa (12)mA sUtramA 42vAmA mApIche (susIlA) suzIsa nayA (suvvayA) nirdoSa zatithI pratAnI ArAdhanA pApA' khoya cha (sapaDiyANadA) mAjJAviyaya nAmanA madhyAnadhyAmAthI tamanA yita sahA mAna hI manetA 29 cha ta mayA (savvAo pANAiyAyAo paDivirayA) sarva AranA prAyAnipAtathI vi24ta 2 cha (jAva savvAo parigahAo paDivirayA) bhanna samasta pariyaDathI pi24|| 2 // 42 cha' (savvAo kohAo) samasta nAthI , (mANAo) bhAnathI, (mAyAo) bhAyAthI, (lohAo) lathI,' (jAba micchAdasaNasallAo) mara mithyAni zayathI (paDibirayA) vi25ta hArecha (savvAo Arama-samArabhAo paDivirayA) samasta mA2 mamamA Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSiNI TomA ma 64 anArambhAdimanuSya viSaye bhagavadgItamayo mayAda 657 paDivirayA, savvAo AraMbhasamArabhAo paDivirayA, savvAoM karaNakArAvaNAo paDivirayA, savvAo payaNapayAvaNAo paDivirayA, savvAo kohaNa-piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-vaha-baMdhakilesAo paDivirayA, savyAo pahANa-maddaNa-vaNNaga-vilevaNa-saha-pharisa-rasa-ruva-gaMdha-mallA-laMkArAo paDivirayA, bhasamArabhAbho paDipirayA' sarvasmAdArambhasamArambhA pratipiratA 'savyAbho karaNakArAvaNAmo paDivirayA' sarvasmArakaragakAraNApranicintA , 'sabAo payaNapayANavAo paDivirayA' sarvammA pacanapAcanA pratibintA, 'sabyAbho kuTaNa-piTTaNa-tajjaNatAlaNa-vaha-vadha-parikilesAo paDipirayA' sanasmA kuTTana-piTTana-tarjana-tADana-- vadha-bandha-parivaMDegA pratiniratA , 'sabAo NhANa mahaNavaNNaga-vileSaNa-sahapharisa-rama-ruva-gapa-mallA-rakArAo paTirirayA' sarvasmAt snAna-mardana--varNaka--- nilepana-ganda-sparza-rasa-rUpAndha- mAlyAs-ladArAniviratA , tathA 'je yAvaNNe AgbhasamArama se pratinirata hote haiM, (sabAo karaNakArAvaNAo paDivirayA) samasta karaNa Nva karAvagase karana--karAne se virakta hote hai, (sanyAo payaNApayAvaNAo paDivirayA) sarva prakAra kI pacana eva pAcana kriyA se prativirata hota hai, (savvAo kohaNa. piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-paha-ra-pariphilesAo paDipirayA) samasta prakAra ke kuTTaNa, piTTaNa, tarjana, tAdana, vara, vadha, parimalega se virakta hote he, (savyAo pahANa-madaNavaNNaga-vilepaNa-sada-pharisa-rasa-rUpa-gara-mallA-lakArAo paDivirayA) sapUrNa snAna, mardana, varNaka, vilepana, zanda, rUpa, gapa, rasa, sparza, mAlya eva alakAroM se rahita 2sathI pratidina hoya(savvAo karaNakArAvaNAo paDivirayA) samasta 421 tabhAra 414thI-4215-OMvAmI virata DAya cha (savyAo payaNapayAvaNAno paDivirayA) mAranI payana mAra pAyana liyAthI ta hAya cha (mavyAjo kohaNa-piTTaNa-tajjaNa-tAlaNa-yaha-vadha-parikilesAo paDivirayA) samastaprakAranA kudaNa, piTTaNa, tarjana, tADana, vadha, ba dha, parilezathI virakata hoya cha (savyAo NhANa-madaNa-aNNaga-vilavaNa-sada-pharisa-rasa-rUpa-gadha-mallA-laphArAo paDigriyA) sa pUnAna, mana, pa, pilepana, 20, 25, 2sa, Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __opAtikako susIlA suvvayA supaDiyANaMdA sAha savvAo pANADavAyAo paDivirayA jAva savvAo parigahAo paDivirayA, 'savvAo kohAo mANAo mAyAo lohAo jAva micchAdaMsaNasallAo 'nusandheya / sarvapA vyArayA'va dvipaSTitame sUtre gatA / navara-dharmeNaca vRttiM kalpayanta -niravacabhikSayA gyamayAgArUpA vRtti nihata ityayoM yogya / zeSapadAnAmapi vyArayA tasminneva sUne vRttA'smAbhi / 'musIlA mukhyayA muzIlA munatA 'mupaTiyANadA' supratyAnandA -muTu pratyAnandazcittAhAdo yepA te tathA, AnApicayadharmadhyAnAnandayuktA 'sAhU ' sAdhara , 'savvAo pANAivAyAo paDivirayA jAva savvAo parimgahAo paDivirayA' sarvasmAt prANAtipAtAprativiratA yAvasarvasmAt parigrahAtprativiratA, 'sancAo kohAo mANAo lobhAo jAra micchAdasaNasallAo paDivirayA' sarvasmAt krodhAnmAnAnmAyAyA lobhAd yAvanmidhyAdarzanazamyAtprativiratA., 'savyAo AravyArayA isI uttarArdha ke vAsaTha (62) sUtra meM kI jA cukI hai / (musIlA) ye suzAla tathA (muvvayA) nidopa rIti se vratoM kI ArAdhanA karane, vAle hote haiM / (supaDiyANadA) AjJAvicayanAmaka dharmadhyAna ke ghyAne se inakA citta sadA ahAdayukta banA rahatA hai| ye saba (sanyAo pANAivAyAo paDivirayA) sarva prakAra ke prANAtipAta se virakta rahate haiM, (jAva savvAo pariggahAo paDivirayA) yAvat samasta parigraha se virakta rahA karate hai, (savvAo kohAo) samasta prakAra ke krodha se, (mANAo) mAna se, (mAyAo) mAyA se, (lohAo) lobha se, (jAra micchAdasaNasallAo) yAvat mithyAdarzana zanya se, (paDivirayA) virakta rahA karate hai, (sancAo ArabhamasamArabhAo paDivirayA) samasta mA mAsamanA uttarArthanA mAsa (12)bhA sUtramA upAbhA mAvI cha (susIlA) suzIla nayA (suvvayA) nihA5 zatithI pratAnI mArAdhanA 42vAvA' DAya cha (supaDiyANadA) mAjJApiyaya nAmanA dharmadhyAna dhyAvAthI tabhanA vitta sahA mAnahI manesA 2 cha te mayA (savyAo pANAivAyAo paDivirayA) sarva prAranA prAtipAtathI pi24 27 cha (jAva savyAo parigahAo paDivirayA) tabhA samasta pariaDathI pi24 24aa 42 cha (savvAo kohAo) samasta mAranA adhathI, (mANAo) bhAnathI, (mAyAo) bhAyAthI, (lohAo) bAlathI,' (jAva micchAdasaNasallAo) tebha04 mithyAzana zayathI (paDicirayA) vi2t rhaa| 12 9. (savvAo Arabha-samArabhAo paDivirayA) samasta mAlasabhA Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavarSiNI 60-66ryAsamitya diyuktasAdhuSipayebhagavadgItamaya sayAda 659 mUlam -- tesi NaM bhagavaMtANaM eeNaM vihAreNaM viharamAgANaM atthegaiyANaM anaMte jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppajjai / te bahUI vAsAI ke lipariyAgaM pAuNaMti, pAuNittA bhattaM paccamitA manAgamanAdiSu samititA ' mAsAsamiyA' bhApAsamitA santa, yAvacchAd gutiMguptA itihasyam, 'iNamena' idameva ' Niggatha pAuyaNa ' nairgrantha pravacanaM 'puraokAu ' puraskRtya = pradhAnInRtya 'viharati viharanti / / sU0 65 // TIkA--' tesi Na ' ityAdi / ' tesi NaM bhagavatANa' teSA khalu bhagavatAm-anagArabhagavatAm 'eeNaM' etena pUrvoktena 'vihAreNa viharamANANaM ' vihAreNa viharatAm ' atyegaiyANa' astyekepAm, 'aNate' anantam = antarahita 'jAva' yAvat 'kevalavaraNANadasaNe 'kevalvarajJAnadarzana 'samuppajjai ' samutpadyate =acireNa prAdurbhavati / 'te bahUI vAsAI' te anagArA bhagavanto vahani capANi 'kevalipariyArya ' kevaliparyAya samiti Adi samitiyA ko tathA tIna gumiyoM ko pAlana karate haiM / evaM ina samasta kiyAsvarUpa jo nirbranthapravacana he usake anusAra hI apanI samasta pravRtti calAte hai | sU 65 // 'tesi Na bhagavatANa ' ityAdi / ( tesiM NaM bhagavatANa ter vihAreNa viharamANANa ) isa prakAra ke ina anAra bhagavantoM meM jo nirgrantha pravacana ko Age karake vicarate haiM, (alyegaiyANaM) una meM se kitaneka anagAra bhagavatA ko (aNate jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppajjai) anata kevalajJAna eva anata kevaladarzana upanna hotA hai / ( te cahui vAsAI kevalipariyAga pAuNati ) ve isI paryAya meM bahuta varSoM taka isa pRthvImaMDala ko pAvana karate haiM, bhASAsamiti Adi samitionu tathA traNa minu pAlana kare che temaja samasta kriyAsvarUpa je nigrantha pravacana che tene anusarIne ja peAtAnI samasta pravRttie calAve che (sU) 65 ' tesiM bhagavatANa dhatyAhi ( tersi Na bhagavatA ror vihAreNa viharamANANa ) | prAranA thA managara bhagavAnobhA ne nirNaya avayanane mukhya nepiyare che, (atthe - gaiyANa) tebhAthI DeMTalAI anagAra lagavAnAne (aNate jAya kevala-vara-nANadasaNe samujnaI) mana ThevaNajJAna tebhara mana ThevaNadarzana utyanna thAya che, va bahu vAsAi lipariyAga pAuNati) tethe paryAyabhA ghA Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je yAvapaNe tahappagArA sAvajjajogovahiyA kammaMtA parapANapariyAvaNakarA kanaMti tao vi paDivirayA jAvajjIvAe // sU064 // __ mUlam se jahAnAmae aNagArA bhavaMti-IriyAsamiyA bhAsAsamiyA jAva iNameva niggaMthaM pAvayaNaM purA kAuM viharaMti // suu065|| vahappagArA' ye yAvantastathAprakArA , ' sArajajogIvahiyA ' sAvayayogopadhikA -sAvapayogA =sAvaghayogayuktAca te aupadhikA mAyAprayojanAzceti tathA, 'parapANapariyAvaNakarA' paraprANaparitApanakarA , 'kammatA' kAgA vyApArAgA 'kajjati' kriyante to vi paDivirayA jAvajIvAe ' tato'pi prativiratA yAvajIvam / / sU 64 // TIkA-se jahAnAmae' ityaadi| ' se jahAnAmae aNagArA bhavaMti ' atha yathAnAma kecit anagArA bhavanti, kIdRzAste'nagArA / ityAha 'IriyAsamiyA' IyAsa hote hai, (je yAvaNNe tahappagArA sAvajjajogorahiyA kammatA parapANapariyAvaNakarA kajjati tao vi paDivirayA jAvajjIvAe) tathA isI prakAra ke aura bhI jo sAvadhayogavAle mAyAkapAyajanita kArya haiM ki jinameM prANiyoM ke prANoM ko paritApa janya kaSTa bhoganA paDatA hai una saba se ye prativirata hote haiM | sU 64 // 'se jahAnAmae' ityAdi / (se jahAnAmae aNagArA bhavati) ye jo anagAra hote hai, ve( IriyAsamiyA bhAsAsamiyA jAva iNameva niggatha pAvayaNa purao kAu viharaMti) IryAsamiti, bhASA 35, gatha, bhAlA temA ma zithI rahita DAya cha (je yAvaNNe tahappagArA sAvajjajogopahiyA kammatA para-pANa-pariyAvaNa-karA kajjati tao vi paDivirayA jAvajjIvAe) tathA se mAnA jI pay2 sAvadhayavAbhAyApAyanita kArya che ke jemAM prANiyenA prANene paritApajanita kaSTa bhogavavA paDe che, tevA badhA kAryothI teo virakata hoya che (sU 64) 'se jahAnAmae' tyA (se jahAnAmae aNagArA bhavati) mAre mana gAra DAya che, teyA (IriyAsamiyA bhAsAsamiyA jAva iNameva niggatha pAvayaNa purao kAu viharati) dhyAsamiti, Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yudhaSiNI-TI sa 6IsimityAdiyuktamAdhurviSayebhagavadgItamayo.mayAda 661 pAurNittA AvAhe uppaNNe vA aNuppapaNe vA bhattaM paJcakkhaMti / te vahuI bhattAI aNasaNAe chedeti, chedittA jassahAe kIrai naggabhAve jAva tamahamArAhitA caramehi UsAsaNIsAsehi prAdurbhavati, te bahada vAsAda' te'nagArA bhagavato vahani varSAgi 'chaumatyapariyAya pAuNati udAsyaparyAya pAlayanti-umasthAvasthA pAlayanti, 'pAuNittA' pAlayiyA 'Agahe ' AvAdhAyA rogAdiyAdhAyAma 'uppaNNe vA aNuppaNNe vA' utpa. nAyA vA anupanAyA yA sayA bhatta pacarakhati' bhaktaM pratyArayAnti, 'te bahUI bhattAi agasaNAe uti' te vahani bhaktAni anazanayA chindanti, 'chedittA' DivA 'jassadvAe ' yasmai arthAya 'kIrada naggabhAve' kriyate nagnabhAva -akiJcanya kriyate, 'jAra tamaTThamArAhitA' yAvat tamarthamArAdhya, ' caramehiM UsAsaNIsAsehiM ' caramairu mAsani zvAsai 'aNata ' anantam antarahitam, 'aNuttara' anuttaram utkRSTam , labha zIghra nahIM hotA hai, (ne vahai vAmAi chaumatyapariyAga pAuNittA) ve anagAra bhagavAn umasya paryAya ko hI bahuta varSoM taka pAlate rahate hai, (pAuNittA) aura usa paryAya ke pAlana karate 2 bhI yadi (AgAhe uppaNNe vA aNuppaNNe vA) kisI prakAra kI cAhe unhe rogAdika bAdhA utpanna ho, cAhe na bhI ho to bhI va, (bhatta paJcarakhati) bhaktapratyAralyAna karate hai / (te vahaI bhattAi agasaNAe Daiti) va aneka bhakto kA anagana dvArA Thedana karate hai, (chedittA jassadrAe kIrai naggamAvejAva tamahamArAhitA) chedana karake unhoMne nima kI prAmi ke liye nAnabhAva dhAraNa kiyA thA, usa prayojana kI siddhi prApta kara (caramehiM UsAsaNIsAsehi aNata aNuttara NivyApAya nirAvaraNa kasiNa paDipuNNaM zanI Alt areii bhagata nathI, (te vaha pAsAi chaumatthapariyAga pADapani ) te manAra lagavAna chAnyaparyAyanu 4 ghanA paramI sudhA pAlana ine cha, (pAuNittA) bhane paryAyatu pAsana utA 2 panne (AgAhe uppaNNe vA aNuppaNe vA) 30 jAnI mAnI stunt yAya hai yA na pANu thAya to para teso (bhatta paccAsati) matapratyAdhyAna reche (te bahUi bhattAi aNasaNAe chati) teso bhane matAnu anazana bAma chana re (cheditA jassadvAe kIrai namgabhAve jAva tamaTThamArAhitA) chedana karIne teoe jenI prApti mATe nagnabhAva dhAraNa karyo hato te praya sanI siddhi prAsa na ( caramehiM usAsaNIsAsehi aNata aNuttara NivyA Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 660 aupAtipaya khaMti, paJcarikhatA vahuI bhattAI aNasaNAe chedaMti, chedittA jassahAe kIraDa naggabhAve jAva ataM karaMti ||muu066|| mUlam-jesi pi ya NaM egaiyANaM No kevalavaranANadaMsaNe samuppajjai te vaha vAsAI chaumatthapariyAgaM pAuNati, 'pAuNati' pAlayanti, 'pAuNittA' pAlayicA, 'bhatta paccaksati' bhakta prayA rayAnti, 'bhatta paJcakipattA' bhakta prayAralAya 'mahA' bani 'bhattAi aNasaNAe' bhaktAni anazanayA 'chedati' chindanti, 'dittA' chiyA 'jassadvAe / yasmai aoya 'kIraha' kriyate 'naggabhAvo' nagnabhAna Aphicaya kriyate itvanaya , 'jAva ata' yAvat-sarvadu sanAmanta 'karati' kurvanti // sU0 66 // 'jesi pi ya Na ' ityAdi / 'jesi pi ya za egaiyANa jo kevalavaranANadasaNe samupajjai' yeSAmapi ca salu ekepA no kevalaparajAnadarzana samutpadyate (pAuNittA bhatta paJcakravati) isa paryAya ko prApta kara ve bhakta kA pratyAkhyAna kara dete hai / (paJcakkhittA bahUda bhattAi aNasaNAe chedati) pratyAkhyAna karake aneka bhaktoM kA anazana dvArA chedana kara dete hai| (chedittA jassahAe kIrai naggabhAve jAva ata kareMti) chedana karake jisa prayojana ke liye nagnabhAva unhoMne dhAraNa kiyA thA ve usa prayojana ko prApta karate haiM, arthAt samasta dukhoM kA ata karate hai // sU 66 // / jesi pi ya Na' ityAdi / (jesiM pi ya Na) ina sAdhuAM ma se bhI (egaiyANa) jina kinhIM sAdhu munirAjoM ko (No kevalavaranANadasaNe samuppajaDa) nirmala kevalajJAna eva kevala darzana kA 12 / sudhI 2 // pRthvIma ne pAvana 42 cha (pAuNittA bhatta pncrsti)| mA paryAyana prAsa 4zana matapratyAzyAna 41 cha (pancamisattA bahRi bhattAi aNasaNAe chedati) pratyAdhyAna gane mane matAnu anazana bArA chahana 32 cha (chedittA jassaTTAe kIrai nagabhAve jAna ata kareMti) chana karIne je prajA mATe nanabhAva temaNe dhAraNa karelo hato te prajanane prApta kare che, arthAt samasta du no a ta vare che (sU 66) jesi pi ya Na' tyAha (lesi pi ya Na) mA mAdhuyomAthI 59 (egaiyANa) 26 mAdhu muni rana (No kevalaparanANadasaNe samuppajjaDa) nizAna tema Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSiNI-TIkA sUryAsamitAdi viSaye magadhada gautamayoH sayAda 663 kAlamAse kAlaM kiccA, ukkoseNaM savvahasiddhe mahAvimANe devatAe uttAro bhavati, tarhi tesi gaI, tettIsa sAgarotramAI TiI, ArAhagA, sesaM taM caiva // sU0 68 // manutranavabhAvinI vA acAnurye va kAcA 'puNe' puna, atra punA yatA, 'eMge' ketu 'bharavArI makkAra sanamasevina, 'bhayaMtArI' iyavArA putrakAmeme' pUrvapUrva kAThamA ari faar mein kA kRtvA - 'Takako mantramiddhe mahAtrimANe' sarvArthasiddhe mahAvimAne 'devatAe' devavena 'uccArI bhaveti' upapaThArI mavanti =upayante, 'hi tasi gaI vecI sAgarImAI tina teSA gati, afraternatio sthiti | 'bArAhA aarkAkA 'tN|| 68 // haiM ki jise aerat ma nahIM hotA hai to aise ve anAra bhagavAn (egacA) kamavAvatArI hote hai| ve (bharavArI) syama kI AgamanA 2 hI (puvyammAtrameNa ) pUrvakrame ke avaziSTa hone ke kAga (vAmA kArDa kiyA) kA sara meM kAla kara (ga) se (masiMha mahAvimANe daare casure raft) savasi nAmake mAvimAna meM devapAya se upana ho vya hai / (tahiM nemi garTa, diI tecImaM mAgabamAra ) vahIM para gati aura sthiti hotI hai| inakI sthiti vahA~ para tetIsa sAgara prabhAga hai / ( bArAdagA memaMtra deva) ye niyama se paraloka ke Avaka hote haiN| avaziSTa pUrvavatra samajhanA cAhiye // mu 68 // 1 lagavAna hoya ke phe mane teja bavamA phevaLajJAna temaja kaMvadarzanane lAla maLatA nathI te evA te anagAra bhagavAna (nnA) eTalavAvatArI hoya tethe (nArI) nayabhanI bhAgavanI 42 / ( punyakammAnasesena) pUrvadarbhanA bhAhI hevAnA (kAmAsekA killA) -- are (koNa) are vaTe (saha mahAnimA devacAra - vAstu adhi) sarvA siddha nAmanA mahAvimAnamA devapayAthI utpanna thaya tyA temanI gati ane sthiti hoya ke temanI tyA sthiti tetrIya sAma prabhASa che (ArAgA samaM vacaiva tethe niyamadhI padIlA Aga soya che, bhATI anu saga prabhAsa se (8) Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 aupati - aNaMtaM aNuttaraM nivAghAyaM nirAvaraNaM kasiNaM paDipuNNaM kevalavaranANadaMsaNaM uppAdeMti, tao pacchA sijjhihiti jAva aMtaM karehiti / / sU0 67 // mUlam---egaccA puNa ege bhayaMtAro puvakammAvaseseNaM 'nivAdhAya ' nirvyAghAta sUkSmavyavahitaviprakRSTaviSayeSu apratihata, 'nirAvaraNaM nirAvaraNa-karmAvaraNarahita 'kasiNa' kRtsna saphala, 'paDipuNNaM ' pratipUrNa-mapUrNa, 'kevalavaranANadasaNa' kelaparajJAnadarzanam 'uppAdeti' utpAdayanti, 'tao pacchA sibhila hiti' tata pazcAt setsyanti, 'jAva ata' yAvat anta-sarvadu khAnAmanta 'karehiMti' kariSyanti // sU0 67 // 'egacA' ityAdi / 'pagacA' ekA'cA -ekA asAdhAraNaguNavAt advitIyAkevalabaranANadasaNa uppAdeti) carama ucchvAsa-ni zvAsoM meM antarahita, anupama, niAdhAna--sUkSma, vyavahita eva viprakRSTa viSaya ko hastAmalakavat jAnane ke liye samartha, nirAvaraNa-kamAvaraNarahita, kRtsna-saphala, evaM pratipUrNa-sapUrNa kevalajAna eva kevaladarzana kI utpatti se viziSTa ho jAte hai / (tao pacchA sijjhihiti jAva ataM karehiti) isake pavAda ve siddha ho jAte haiM aura usa avasthA meM unake samasta dukhoM kA eva unake kAraNabhUta karmoM kA sarvathA abhAra ho jAtA hai / sU0 67 // 'egacA puNa' iyaadi| ina anagAra bhagavantoM ke bIca (ege) kitaneka aise bhI anagAra bhagavAna hote - - - - - ghAya nirAgaraNa kasiNa paDipuNNa kelavaranANadasaNaM uppAdeti) yama chvaasni zvAsomA atarahita, anupama, nirvyAghAta-sUkSama, vyavahita temaja vipra kRSTa viSayane hastAmalakavat jANavA mATe samartha, nirAvaraNa-karmAvaraNarahita, kasma-sakaLa, temaja paripUrNa--sa pUrNa ke vaLajJAna temaja kevaLadananI utpattithI viziTa 25 ya cha (tao pacchA sijjhihiti jAva ata karehiti) tyAra pachI teo siddha thaI jAya che, ane te avasthAmAM temanA samasta dukhe temaja temanA kAraNabhUta karmono sarvathA abhAva thaI jAya che (jU 67) 'egaccA puNa' ityAdi A anugAra bhagavattAnI vacamAM (m) keTalAka evA paNa anugAra Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pIyUSaSiNI TokA ra 69 sAmaviratAdiviSaye bhagavadgItamayo saMvAda.665 mAyAlohA aNupubveNaM aTThakammapayaDIo khavettA uppiM loyagapaDaTANA bhavaMti // suu069|| mUlam-aNagAre NaM bhaMte! bhAviyappA kevalisama'NikakohA' niko kodhAniSkrAntA , 'sINagohA' kSIgakodhA-kora kSINo yeyA te kSIgakrodhA -mohanIyakarma gA yAkaraNAt kSINakopamohanIyakarmANa , eemANamAyAlohA' eva mAnamAyAlomA eva kSINamAnamAyAlomA , 'aNupubveNa AnupA kamazo yathAnam, 'aTThasammapayaDIo' aSTakarmapratI 'khavettA' kSapayivA 'upi loyaggapaiTThANA' upari lokAmapratiSThAnA -lokApAvasthitA 'bhavati' bhavati // sU 69 // TIkA---'aNagAreNaM bhate' ityAdi / 'bhaNagAre Na bhate !' anagAra sala he bhadanta ! 'bhAviyappA' bhAvitAmAH kRtA'' masAkSA kAra , 'kevalisamugdhAeNa' kelikohA evaM mANamAyAlohA ) jinakA krodha naSTa ho gayA hai, ata eya jo nikrodha hai, mohanIya karma naSTa ho jAne ke kAraNa kotha jinakI AmA se kSINa ho cukA hai, isI taraha se mAna, mAyA eva loma bhI jinakI AmA se sarvathA naSTa ho cuke haiM, ve (aNupujveNa aTu kammapayaDIo khavettA upi loyaggapaiTANA bhavati) kama 2 se pUrvabaddha aSTakarmoM kI prakRti ko sarvathA naSTa kara niyamase loka ke agrabhAgame nivAsa karanevAle hote haiM, arthAt mokSako prApta karate haiM / sU 69 // 'aNagAre Na bhate !' ityaadi| (bhate) he bhagavan / (bhAviyappA aNagAre Na) bhAvitAtmA anagAra (sAdhu) (kevalisamugyAeNa) kevalisamudghAta dvArA (samohaNittA) AtmapradezoM ko zarIra se gayelo che, tethI je kodharahita che, mehanIya karma naSTa thaI javAnA kAraphathI jhodha jemanA AtmAmAthI kSINa thaI gayela che, tevI ja rIte mAna, mAyA temaja lobha paNa jemanA AtmAmAthI sarvathA naSTa thaI gayelA che, teo (aNupuJceNa aTTa kammapayaDIo mavettA upi loyagAidANA bhavati) manumadhI pUrvabaddha ATha karmonI prakRtine sarvathA naSTa karIne niyamathI lekanA uparanA bhAgamAM nivAsa karavAvALI thAya che, arthAt meSane prApta kare che (sU 6) 'aNagAre // bhate!' tyAhi (bhate 1) mApana (bhAviyappA aNagAre Na) mAvitAtmA sanagAra (sAdhu) (vilisamugyAeNa) pakSisabhudhAta 26 ( samohaNicA) mAma Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da8 aupapAtikamA mUlam-se je ime gamAgara jAva saNNivesesumaNuyA bhavaMti, taM jahA-savvakAmavirayA savvarAgavirayA savyasaMgAtItA savvasiNehAikaMtA akohA nikohA khINakohA evaM mANa TIkA-'se je ime' i yAdi / 'se je ime gAmAgara jAra saNNivesesa maNuyA bhavati' atha ya ime prAmA''kara yAvat manivezapu manujA bhavanti, 'ta jahA' tathathA 'sanakAmavirayA' sarvakAmapiratA - sarvakAmebhya =mamattagandAnipipayebhyo viratA = nivRttA, zandAdivipayepu vA viratA-vigatau musyA, 'sacarAgavirayA' sanarAgaviratAsarvarAgAt-samastAd viSayAbhimukhahetubhUtA''mapariNAmavizeSAt nivRttA, 'sabasagAtotA' sarvasaGgA'nItA -sarvasaGgAt mAtApinAdisambandhAdatItA vinirgatA -sarvasaharahitA ityartha , 'samasiNehAdakatA' sarvasnahAtikAntA sneharahitA , 'akkohA' anog| 'se je ime' ityaadi| / (se je ime gAmAgara jAva saNNivesesu ) ye jo grAma / Akara Adi se lekara sanniveza taka ke nivAsasthAnoM me (maNuyA bhAti) manuSya rahate hai, (ta jahA) jaise (sanyakAmavirayA sanarAgavirayA sabasagAtItA savvasiNehAdakatA) jo samala zabdAdika viSayoM se nivRtta hai, athavA zabdAdika vipayoM me jihe utsukatA nahIM hai, samasta viSayoM kI ora jhukAne vAle A mAke rAgarUpa pariNAma se jo nivRtta hai, mAtApitA Adi samasta sabadhijanoM se athavA samastaprakAra ke parigraha se jo 'dUra ho cuke haiM, jinhoM ne sampUrNaprakAra kA snehabhAva parivarjita kara diyA hai / (akohA zikohA khINa 'se je ime' tyahi (se je ime) mA 2 (gAmAgara jAva saNNivesesu) gAma mA42 MEtha ne sanniveza sudhAnA nivAsasthAnAmA (maNuyA bhavati) manuSya 2 cha, (ta jahA ) 21 -( savvakAmavirayA savvarAgavirayA savvamagAtIto sadhyasiNehAikkatA) ko samasta Availes viSayothI nivRtta cha, mathavA zAdika viSayamA jemane utsukatA nathI hotI, samasta viSayonI tarapha be cavAvALA AtmAnA rAgarUpa pariNAmathI jeo nivRtta che, mAtApitA Adi vamasta sa ba dhI nathI athavA samasta prakAranA parigrahothI jeo dUra thaI DAyelA che, jeoe saMpUrNa prakAranA nehabhAvane parivarjita karI dIdhela che, modI NikkohA vINakkohA ena mANamAyAlohA ) bhne| 8odha naSTa tha Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpI-TIkA 71 keyalisamudaghAtaviSaye bhagavadgItamayo sapAda 667 mUlam - se nUNaM bhaMte / kevalakappe loe tehiM nijarApoggalehi phuDe ? haMtA / phuDe // sU0 71 // mUlam -- chaumatthe NaM bhaMte! maNusse tesiM NijarApogalANaM kiMci vaNNaM vaNNaM, gaMdheNaM gaMdha, raseNaM rasaM, phAseNaM TIkA- ' se nUNa bhate " ityAdi / 'se nUNa bhate !' atha nUna he bhadanta / 'kevala loe' kevalakalpo loka, 'tehiM' tai 'nijnarApoggalehi ' nirjarApudgalai nirjarA prajAnA pudgA nirjarApudganA - jIvena akarmanAmApAditA karmapudgalAstai 'phuDe' spRSTa vyApta kim ' iti prazna | uttaramAha 'haMtA / phuDe' hanta | spRSTa || sU 71 // 1 TIkA-'aser r bhate " ityAdi / 'chaumatye paNa bhate !" chadmasya sala bhadranta !'=ha bhadranta | udmasya saha manuSya udmasya iha niratizayajJAnayukto jJeya, yatasTadmasyopaniSTAvijJAnayukto nirjarApuhalAn jAnA yev| 'tesi NijjarApoggalANaM ' tepA nirjarApuhalAnA 'kiMci' kicid 'vaNNeNa' varNena varNatayA yathAvasthitasvarUpeNa 'vaNNa' varNa 'se nUNa bhate !' ityAdi / ( se nRNa bhaMte ! ) ha madata | kyA azyA ( tehi nijjarApoggalehiM ) unake nirjarApradhAna purat dvArA (keralakappe loe) yaha samasta loga (phuDe ) spRSTa hotA hai ' (hatA ! phuDhe ) hA~ ! spRSTa hotA hai // // sU 71 // 'chaumatye Na' ityAdi / ( uumatyeNa bhate ' maNusse ) 6 bhadanta / niziSTajJAnI udmastha manuSya ( tersi NijjarApoggalANa ) una nirjarApradhAna puhalA ko ( kiMci) kiMcit ( vaNNeNa vaNNa se nUNa bhate / ' dhatyAhi ( se nUNa bhate / ) he laDhata ! zu gavarayatayA ( tehi nijjarApoggalehiM ) tebhanA nirApradhAna pugale dvArA ( kevalakappe loe ) ( phuDe ) sparza thAya che ? ( hatA ! phuDe ) hA thAya che Agamana lene (su 71 ) 6 umatthe Na' ityAdi ( umaye paNa bhaMte / maNusse ) he lahata ! viziSTajJAnI chadmastha manuSya ( tasa NijjarApoggalANa ) te nirApradhAna pugosone ( kiMci ) hiti ( vaNNeNa caNNa gaMveNa gadha raseNa rasa phAseNa phAsa jANai pAsai) pazuthI Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - --- - - - - - siimi gyAeNaM samohaNittA kevalakappaM loyaM phusittANaM ciTTI, hatA! ciTTai // sU0 70 // samudghAtena, tara prathama samudghAtasmarUpamucyate-yathAravabhAnasthitAnAmAgmapradegAnA samudaghAtanasamantAdurAtana-svabhAvAdanyabhAvena pariNamana samudghAta , saca samavidha -vedanAsamudghAta' 1, phapAyasamudghAta 2,maraNasamuddhAta 3, cainiyasamudghAta 4, taijasasamudghAta 5, AhAraka samudghAta 6, kevalisamudghAtadha 7 / eSu samasu samudAtepu carama kelisamudghAta / tana ko nAma kevalisamuddhAta ucyate-yasyAntarmuhUrtakAle paramapada bhAvi, tasmin kenalini bhava samudghAta kelisamuddhAtastena, 'samoiNitA' samavahAya AtmapradezAn prasArya 'keralakappa' kevalakapa-mapUrNa 'loya' loka 'phAsitA Na' spRSTvA sala 'cidui tiSThati kim / uttaramAha--'hatA' ityAdi / 'hanta' itipada komalA''mantraNapUrvakasvIkArArthakam, 'ciTThai' tiSThati // sU 70 // bAhara nikAlakara (kevalakappa loya) kyA samasta lokakA (phasittA) sparza karake (ciTThada) Thaharate hai ? uttara-(hatA! ciTThai) hA! Thaharate hai| yathAsvabhAna se sthita AtmapradezoM kA aya bhAva me pariNamana karanA usakA nAmAsamuddhAta hai| samuddhAta 7 prakAra kA hai-vedanAsamuddhAta 1, kapAyasa mudghAta 2 maraNasamuddhAta 3, vaikriyasamudghAta 4, taijasasamudghAta 5, AhArakasamudghAta 6, kevalisamuddhAta 7 / iname antima samudghAta kevalisamuddhAta hai| jisako antarmuhUrta kAla meM nirvANa padakI prAmi hotI hai aise kevalI bhagavAna kA daNDa, kapATa, manthAna aura lokapUraNa kriyA dvArA AtmapradezoM kA mUla zarIra ko na choDakara zarIra se bAhara phailanA isakA nAma kevalisamudghAta hai|| sU 70 // prazAne zarIrathI mahA2 4AdIna (kevalakappa loya) zu samasta ne (phusittA) sparza zane (cidai) 2 cha ? (htaa| cii) ! 22 che, yathAsvabhAvamAM rahelA Atmapradezane anyabhAvamAM pheravI nAkhavuM tenuM nAma samudaghAta che samudaghAta 7 prakAranA che-1 vedanA samudaghAta, 2 kapAyasamuThThadhAta, 3 maraNasamudaghAta, ka vaikriyamamuddaghAta, 5 taijasasamudaghAta, 6 AhArakasamuddaghAta, 7 kevalisamudaghAta temAM chelle samudaghAta kevalisamudaghAta che jene antarmuhUrta kALamAM nirvANapadanI prApti thAya che evA kevalI bhagavAnanA daDa, kapATa, maLyAna, ane lokapUraNa kriyAdvArA AtmA pazino. mULa zarIrane nahi cheDatA zarIrathI bahAra phelAve the tenuM nAma patisamudhAta che (2 70) Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meena pIyUSayaSiNI-TIkA su. 74 paMdhalisamudghAtaviSaye bhagavadagItamayo sayAda 669 ___ muulm----goymaa| ayaM NaM jaMbuddIve dIve savvadIvasamuddANaM sababhaMtarAe savvakhuDAe vahe telhApUya-saMThANa-saMThie TIkA-~~bhagavAnAha-'goyamA' yAni / 'goyamA / aya Na jaMjuddIve dI hai gautama ! aya gala jambUdvIpo dvIpa 'savadIyamamudrANa savyanbhatarAe' sarpadvIpamamudANA sarvAbhyantaraka sadvIpasamudramadhyavatI, 'sacamuhAe' maryakSuddhaka sarvadvIpamamudrApekSayA lA, 'yaTe' vRtta golAkAra , mo kara ghanavRtto'pi bhaveta tadayacchedArtha pratarasttatAmAha'tellApUya--maThANa-saThie' teA'pa-masthAna-masthita -- tailamini ghRtasyopala sagama , tena tailAdipakA'ppA''kAramamgita , 'ba' vRtta , 'rahacavAla-saMThANa-saThie ' rathacakravAlajAtA hai ki (uumatye Na maNusse tesi pinarApoggalANa No kiMci vaNNeNaM vaNNa jAva jANai pAsai) upastha manu"ya, una keralI bhagavAn ke una nirjarApradhAna pugalA ke varNa gA rasa spA ko na jAna sakatA hai / na daya sastA hai / // ma 73 // 'goyamA / ayaNa' dyaadi| (goyamA!) he gautama! (ayaNa jaMbuddIve dIve) yaha jamUdvIpa nAmakA dvIpa (sanadIvasamudANaM) samasta dvIpa aura samudroM kA (sababhatarAe) sarvaprakAra se madhyautA hai| ata yaha (mayasuhAga) sana se choTA hai / (4) yaha palaya ke mamAna vRttAkAra-gola hai| (tehA-pUya-saThAga-saThie ) tenlapakA puA ke AkAra jaisA gola hai| (baTTe rahacavAla--saMThANa-saThie) rathake pahiye jaimA gola hai| (he puprpr4|24thii bharapAya cha 8 (uumatya Na maNusse temi NijjarApoggalANa No kiMci yaNNeNa vaNNa jAra jANaDa pAsai) manuSya te usI samapAnanA te nirjarApradhAna pudagalanA varNa, gadha, rasa, sparane nathI jANI zakatA ke nadI bhI ta? (sU. 73) 'goyamA / aya ga' tyAfa (goyamA / ) gautama / (aya Na jahIre dIve ) dIya nAbhana dvIpa (savvadIpasamuddANa) samasta dii| ane mamudronI (savyanbhatarANa) mAthI madhyavatI 3 sAthI te (mavyayuhAga) dhAyI nAnA cha (paTTe) te 5sayanA (41) vRttAst2 3 (tellApUra-maThANa saThiga) pusAnA 22 23 // (baTTe rahacAnamAla-saThANa-saThipa) 24nA 5 cha (paTTe puskharakaNiyA-maThANa-saThiA) bhanI daviyogecha (paDipuNNa-cana--saThANa-maThiga) yA 21 Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668 auSapAtikasUtre - phAsaM jANai pAsai ? goyamA! No iNahe samahe // sU0 72 // ___ mUlam-se keNaTeNaM bhaMte / evaM cucai-chaumatthe NaM maNusse tesiM NijjarApoggalANaM No kiMci vapaNeNaM vaNaM jAva jANai pAsai // sU0 73 // kAlAdirUpa, 'gadhena gadha' gandhena gandham, 'rasena rasa' rasena rasam, 'phAseNa phAsa' sparzena sparza 'jANai' jAnAti vizeSata , 'pAsaI patyati sAmAnyata kim , uttaramAha'goyamA' he gautama ! 'No iNaTe samaTe' nAyamartha samartha =sagata , karmapudgalAnA sA'tigayajJAnagamyatvAt / atra umasthagandenAtizayajJAnarahitasya virakSitatvAditi bhAva / eva gandhAdayo'pi jJeyA // sU0 72 // TIkA-'se keNadveNa bhate " ityAdi ! 'se keNadveNa bhate ! aba kenA'rthena bhadanta ! 'eva bucaI' Nvamucyate-'uumatye Na maNusse' udmastha khala manuSya 'tesi NijjarApuggalANa' tepA nirjarApudgalAnA 'No kiMci vaNNeNaM caNNa jAva jANai pAsaI' no kiJcidvarNena varNa yArajAnAti pazyati // sU0 73 // gaNa gadha raseNa rasa phAseNa phAsa jANai pAsai) varNa se varNa ko, gadha se gaMdha ko, rasa se rasa ko aura sparza se sparza ko jAnatA hai dekhatA hai ? uttara--(goyamA') he gautama ! (No daNadve samajhe) yaha artha siddhAnta se samarthita nahIM hai| arthAt chamastha kevalI bhagavAn ke nirjarApradhAna pudgaloM ke rUpa, rasa, gadha, aura sparza ko kiMcinmAtra bhI nahIM jAna sakatA hai, na dekha sakatA hai / / mU 72 / / / _ 'se keNaTeNa bhate! ' ityAdi / (bhate / ) he bhadata / (se) yaha bAta (keNadveNa eva vuccai ) kisa-kAraNa aisI kahI vaNane, gadhathI gadhane, ranathI rasane ane sparza thI sparzane jANe che? ? ttara-(goyamA !) gautama (No iNade samaTe) mA artha siddhAtathI samarthana pAmela nathI, arthAt chastha puruSa kevalI bhagavAnanA nirApradhAna pudagalanA rUpa, rasa, ga dha tathA sparzane kicita mAtra paNa jANI zakatA nathI, tema joI zakatA paNa nathI (sU 72) 'se keNaTreNa bhate / ' tyAha (bhate / ) mahanta ! (se) mA pAta (keNaTuMNa eva buncai) 0 Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pIyUSayapiNI-TIkA sa 75 paMthAlisamudadhAtayiSaya bhagavadgItamayo sapAda 671 ___ mUlam-deve NaM mahaDDie mahajuie mahavvale mahAjase mahAsorakhe mahANabhAve savilevaNaM gaMdhasamuggayaM giNhai, giNhittA taM avadAlei, avadAlittA jAva iNAmevatti kaTu kevala TIkA---'deve Na' ityAdi / 'Teghe Na' deva gala 'mahaDie' mahardika = vipulaizvaryayukta , 'mahajjue' mahAdyutika -mahAtejarayA, 'mahabbale mahAjase' mahAvalo mahAyazA 'mahAsokkhe' mahAsaugya - mahAsurayA, 'mahANumAce mahAnubhAva , 'savilevaNa' saglipana 'gaMdhamamuggaya gandhasamudgaka gandhamapuTaka 'giNhai' gRhNAti, 'giNDittA' gRhI vA ta-gatyasamudgakam 'abadAleI' avadAlayati-udghATayati, 'avadAlittA' avadAlya: udaghATya, 'jAva iNAmevatti kaTTa' yAvat idamevamiti kRyA, daha yAvacchandra parimANA kaslAdityasya sApekSa , TaTa-gamanam, evam = ThoTikAtraya yAvanA kAlena bhavati tAvakAviSkabhavAlA hai / isakI paridhi tIna lAkha solaha hajAra do sau sattAIsa yojana tIna koga ekasau aTThAIsa dhanupa sADe teraha agula se kucha adhika hai| usase yaha pariyaSTita hai / / sU 74 !! 'deve Na mahie' ityaadi| (mahaDie) mahAsaddhi kA dhArI (mahabbale ) mahAbaliSTha (mahAjase ) atizaya yazasvI (mahAsokkhe ) ayantasaura yavAle (mahANubhAve ) va ayata prabhAvazAlI aisA koI (deve Na) deva (savileSaNa gaMgsamuggaya) vilepanasahita eka gadha ke samudgaka (peTI) ko (giNhara) leve, (giNhitA) aura lekara use (avadAlei) vahIM para khole, (atradAlittA) kholakara (jAva iNAmevatti kuTu kevalakappa javuddIva dIva) piLo che tene parigha traNa lAkha baLa hajAra base sattAvIza yojana traNa deza eka aThThAvIsa dhanuSa ane sADA tera AgaLathI jarA vadhAre che te eTalA ghegavAmAM che ( cha4). 'deve Na mahaDie' tyAdi ( mahaDDie) bhAdinA dhArI (mahaLyale ) bhApadiSTha (mahAjase ) matiya yazacI ( mahAsoskhe) mayata saumya ( mahANubhAve ) tamA satyata tI sevA (deve Na) he (sarileSaNa gavamamuggaya ) vivepana mAhita the. sabhu (sumadravyanI gherA) ne (giNhai) sIme, (giNhittA) anasanatene (avadAlei) tyA SEL3, (avadAlittA) GA (jAva iNAmevatti kaha kevalakappa jabuddIva dIva ) te samasta pUdI Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670 alourfosex vaTTe rahacakkabAla - saMThANa - saMThie vaTTe pukkhara - kaNNiyA - saMdANasaMThie vahe paDipuNNa--caMda - saMThANamaMdie eka joyaNasayasahassaM AyAmavivazvabheNaM tiNNi joyaNasayasahassAiM solasa sahassAI doNi ya sattAvIse joyaNasae tiNi ya kose aTTAvIsa ca dhaNusa terasa ya agulAI ahaMguliyaM ca kici visesAhie parikkheveNaM paNNatte // sU0 74 // napramANa, 1 sasthAna -masthita - cakanA=maNDala, gaNDavadharmayogAca rathacakamapi rathacakravAla, tasasthAnena sasthita -rathacakrA''kAra sthita ityartha 'he' vRtta 'putrakhara- kaNNiyA saThANa saThie bar3e' puSkarakarNikA- sthAna- samthita padmanAjako sadRzAkArayukta, 'ekkaM joyaNasayasahassa AyAmavivabheNa' eka yojanazatasahasram AyAmaniSkambhegadairghyapariNAhAbhyAmekala yoja'vaTTe' vRtta 'paDipuNNa-cada-saThANa maTie' pratipUrNa candra-sasthAna -sasthita, 'tiSNi joyaNasahasA ' trINi yojanagatamahasrANi trANi lakSANi yojanAni, 'solasa sahassAha' poDA mahasrANi, 'dINi ya satArIse joyaNasae' de ca saptarvize yojanazate= samaviMzatyadhike dve zate yojanAni 'tiSNi ya kose' nAtha kozAna 'aTThAvIsa ca dhaNusaya' aSTAviM=aSTAviMga yadhikazatadhanUSi, 'dasa ya agulAi' trayodaza cAhUlAni 'aguliya ca' adrAGgulina 'kiMci vizeSAhie' kiJcidvizeSA'dhika ' parikkheveNa ' parikSepaNa paridhinA 'paNNatte prajJaptam || sU0 74 kaNNiyA-maThANa-maThie ) kamalakI karNikA ke jaisA gola hai / ( baTTe paDipuNNacada-saThANa - saThie ) pUrNacadramaMDala ke jaisA gola hai / ( eka joyaNasayasahassa AyAmasabheNa tithi joyaNasayasahassAi solasasahassAi doNi ya sattAvIse joyaNasae tiSNiya kose aTThAvIsa ca dhaNusaya terama ya agulAi advaguliya ca kiMci visesAhie parikkheveNa paNNatte ) yaha jabUdvIpa eka gAva yojanakA AyAma ena vo goNa che ( ekka joyaNa sayasahassa AyAmavitsameNa tiNNi joyaNa sAi solsahassA doNNi ya sattAvIse joyaNasae tiSNi ya kose aTThAvIsa ca dhaNumaya terasa ya agulAi advaguliya ca kiMcinisesAhie parimseveNa paNNatte) 24 dvIpa 1 sAtha yonanA zAyAma tebhara viSTha lavANI dANe Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI TIkA 72 valisamudaghAtaviSaye bhagavadgItamayo savAda 671 mUlam -- deve NaM mahar3ie mahajur3ae mahavvale mahAjase mahAsokkhe mahANubhAve savilevaNaM gadhasamuggayaM giNhai, giNhittA taM avadAi, avadAlittA jAva iNAmevatti kaTTu kevala TIkA- 'deve Na' iyAdi / 'deve Na' deva khalu 'mahaDDie' maharddhika : vipulaizvaryayukta, 'mahajjuDae' mahAdhutika = mahAtejasyA, 'mahatvale mahAjase' mahAvalo mahAyA 'mahAsokkhe' mahAsaugya mahAsukhI, 'mahANubhAve' mahAnubhAva, 'savilevaNa' ''puTaka 'giNDa' gRhNAti, 'giNDittA' gRhInA ta= gandhasamudgakam 'avadAleDa' adAsyati udghATayati, 'avadAlittA' aravAlya= udghATaya, 'jAva NAmevati kaTTu yAvat idamenamiti kRvA, iha yAvacchanda parimANAkastA dityasya sApekSa, ida gamanam evam = DoTikAnya yAvatA kAlena bhavati tAvakAvibhavA haiM | isakI paridhi tIna lAkha solaha hajAra do mau sattAIsa yojana tIna koNa ephasI ahArdama dhanupa sADe teraha agula se kucha adhika hai| usase yaha pariveSTita hai / / sU 74 // 'deve NaM mahaTTie ' ityAdi / ; 1 (mahaDDie) mahArudra kA dhArI (mahadavale ) mahAbaliSTha ( mahAja se ) atizaya reat (mahAsokhe) ayantasItyavAle ( mahANubhAve ) evaM ayata prabhAvazAlI aisA koI (deveNa ) deva (savilevaNa gaMdhasamuggaya ) vilepanasahita eka gagha ke samudraka (peTI) ko (giNhara) leve, ( givhittA ) aura lekara use ( avaDhAleda ) vahIM para khole, (avadAlitA ) solakara ( jAva NAmevatti kaTTu kevalakappa javuddIva dIva ) pALe che tene righa traNa lAkha seALa hajAra khanA sattAvIza ceAjana traNa kAza ekane aThThAvIsa dhanuSa ane sADA tera AgaLathI jarA vadhAre che te eTalA gherAvAmAM che (su 4) * ItyAdi " deve ( mahaDDie) mahARddhinA dhArI ( mahantrale ) bhahANasiSTha ( mahAjase ) atizaya yazasvI ( mahAsokkhe) atyata saucyavANA ( mahANubhAve ) tebhana atyata prabhAvazAlI sevA ardha ( deve Na) va (savileyaNa gavasamuggaya ) vizeyana sahita bheTa aghasamuha ( sugadhadravyanI peTI) ne ( ginhai ) sIo (giNDitA ) mane bardhane tene ( apaDhAi ) tyAnna udhADe, ( avadAlittA ) ughADIne (jAva iNAmevatti kaTTu kevalarUppa jabuddIva dIva ) te samasta 04 jUhI Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R - spiithngkimu kappaM jabuddIvaM dIvaM tihiM accharANivApahi tisattakhutto aNupariyahittA NaM havyamAgacchejA // sU075 // mUlam-se pUrNa bhaMte se kevalakappe jaMbuddIve TIve tehiM ghANapoggalehi phuDe ? haMtA! phuDe // sU0 76 // likam-satvaramityartha , iti kRyA, 'kevalakappa' keralakapa-sapUrNa, 'jbuddii| jambUdvIpa 'dI' dvApa tihi tribhi 'anrANivAehi acchagazado dezIya loTikAcaka, choTikAbhirityartha , tisattakhutto' trisaptaratva ekaviMzativArAn 'aNupariyahittANa anuparyavyaparibhramya khala 'incamAgaujA' gItamAgacchet / choTikAtrayakAlasamakAle eva sapUrNa jambUdvIpamekaviMzatigArAn paribhramya zAramAgacchadityartha / / sU075 // TIkA-gautama pRcchati-se guNa bhate !' ityAdi / ' se ghRNa bhaMte " atha nUna he bhadanta ! ' se kevalakappe nabuddIve dIve ' sa kevalakape jambUdvIpa dvIpe 'tehiM te, 'ghANapoggalehiM ' prANapudgalai gandhapudgalai puDhe ' spRSTa kim , ' magavAnAha-'hatA phuDe' hanta ! spRSTa / / sU 73 // usa samasta jabUdvIpa kI (tihiM accharANivAehiM) tIna cuTakI bajAne meM jitanA samaya lage utane samaya meM (tisattakhutto) tInaguNita sAta-ikkIsa bAra (aNupariyaTTittA) pradakSiNA dekara (handhamAgacchejjA) vahIM para zIghra AjAve / / su 75 // 'se pUrNa bhate / " ityaadi| gautama pUchate hai-(se pUrNa bhate ! se kevalakappe javuddIve dIve ) he bhadanta / vaha samasta japUdvIpa (tehiM ghANapoggalehi phuDe ?) kyA una samasta sugadhita pudgaloM se spRSTa ho jAtA hai ? uttara-(havA! phuDe) hA ho jAtA hai / sU 76 // panI (tihiM accharANivAehiM ) 25TI bhAvAmA ra samaya same tadA samayamA (tisattakhutto) pIsA2 (azupariyahitA) pradakSiNA dhana (havvamAgacchenA) tyA paach| sahI mAvI jaya (sU 75) se guNa bhate / chatyAdi gautama che che-(se gUNa bhate / se kevalakappe abuddIve dIve). MErd! A samasta pUdI5 (tehiM pANapoggalehi phuDe) zuta samasta bhupita bhubhavAthI 24 54 laya cha ? uttara-(hatA / phuDe) 31, yaI jaya che (sU 76) Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goyUpayapiNo-TIkA ra 77 palimamudghAtaviSaye bhagavagItamayo myAda 173 mUlam-chaumatthe NaM bhaMte ! maNusse tesi ghANapoggalANaM kiMci vapaNeNaM vaNaM jAva jANai pAsai ? goyamA ! No iNadve samajhe // sU0 77 // mUlam-se teNaDhaNaM goymaa| evaM vucai-chaumatthe TIkA--punItama pRcchati-'chaumatye Na' ityAdi / 'bhte|' bhadanta / 'uumatye Na maNusse' chaprastha khalu manuSya , 'tesiM ghANapogalANa' tepA pAgapudgalAnA "kiMci vaNNeNa paNa jAva jANai pAsai' phizcivarNena varNa yAvajAnAti pazyani kim ? bhagAnAha--'goyamA / No igate samaTe gautama ! nA'yamartha samartha / / m 77 // TIkA-'se tegaDega' ityAdi / ' se tegadreNa goyamA! eva bucaTa' aya 'uumatyeNa bhate ! maNusse' yAdi / puna gautama ne pUchA-(uramatye Na bhaMte maNusse ) he bhadanta / kyA udAstha manuSya, (tesiM ghANapuggalANaM) una sugadhita pug2aloM ko (kiMci vaggeNa vaNNa jAra) varNa se yAvat gadha sparzAdi se thoDA bhI (jAgaDa pAsaDa) jAna sakatA hai / dekha sakatA hai| prabhu ne kahA ki (goyamA! ) he gautama / (jo ipADhe samaDhe) yaha artha samartha nahIM hai / / sU 77 // 'se teNadveNa' ityaadi| (se tegaTeNa goyamA ! evaM vuDa) he gautama / chamastha una nirjarApuTaloM ko gapAdiguNoM dvArA thor3A bhI nahIM jAna sakatA hai-yaha jo bAta kahI gaI hai so isaliye 'uumatye Na bhate / maNusse' ityAdi pajI gItame 57yu-(chaumatyeNa bhate magusse) H zu 755 manuSya, (tesiM pANapoggalANa) te sugadhita pugavAne pathI tabha04 15 250 mAhiyA 142 59 (jANai pAsai) | za cha ? cha? prabhu 4aa (goyamA ! ) he gItama' (jo iNadve samaSTre) ra 2martha samartha nathI (sU 77) 'se teNavaNa' tyA (se teNaTeNa goyamA / eva ducai) tm| chantha, nishpudgalene gadha Adi-guNo dvArA jarA paNa jANI zakatuM nathI ema je Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - opapAtikamare NaM maNusse tesiM nijarApoggalANaM No kiMci vaNNeNaM vaNaM jAva jANai pAsai / / sU0 78 / / mUlam-ee suhamA NaM te poggalA paNNattA, samaNAtenA'rthena he gautama ! Nvamucyate-'chaumatthe Na maNusse chapastha gvala manuSya 'tesi gijarApoggalANa' tepA nirjarApudagalAnA 'na kiMci gaNeNa' na kiMcid varNena 'vaNNa' varga 'jAra jANaTa pAsaI' yAnajAnAti pazyati / tasya Ayasya sAtizayanAnAbhAvAsa yathAvasthitasvarUpeNa vargAdika na jAnAtI yartha // sa 78 // TIkA-'ee suramA' ityAdi / 'ee' ete vargAdayastayA 'sahumA' sUdamA santi yat tAn yathArasthitasvarUpega uArayo na jAnAti, tathA 'te poggalA' te pudgalA -nirjarApudgalA atisUkSmA 'paNNattA' prajamA / 'samaNAuso' he zramaNa ! hai AyuSman ! athavA-zramaNazAsAcAyu mAtheti samAsastasyAmantraNa he zramaNAyupman ! he gautama ! kahI gaI hai ki (uumatye Na maNusse) usa umastha ke sAtizaya jJAna kA abhAva hai, ata vaha yathAvasthita rUpa se (tesi gijarApoggalANa) una zirjarita pudgaloM ke (No kiMci vaNNeNa vaNa jAva jAgai pAsada) vaNAdika ko thoDA bhI nahIM jAna sakatA hai, na dekha sakatA hai / / sU 78 // 'ee suhumA ' ityaadi| (ee suhamA NaM te poggalA paNNattA) una nirjarApudgaloM ko chamastha yathAvasthita rUpase isa kAraNa se bhI nahA jAna sakatA hai ki una pudgaloM ke vargAdika guNa sUkSma hai, ata (samakAuso / sabalIya pi ya Na te phusittA Na citi) he AyupAta 4ii chate the. bhATe 4bI (chaumatthe Na maNumse) te chastha ne sAtizaya jJAnanI malA tI te yathApayita35thI (tesi NijarApAgalANa) ta ni rita gAna (No kiMci vaNNeNa va jAna jANai pAsai) varNa Adikane jarA paNa jANI zakato nathI, joI paNa zakato nathI (jU 78) 'ee muhumA Na' ityAdi (e suhamA Na te poggalA paNNattA) ta niIYEnAne chamazya yathAvasthitarUpathI e kAraNathI paNa jANI zakato nathI ke te pudgalenA varNa sAhila zu bhUma cha tethI (smnnaaso| savvaloya pi ya phusittA Na citi) mAyuSman bhae ! pIemaya 14 A4i guthe| vArA Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpayarSiNI-TokA sU 79 keyalisamudghAtaviSaye bhagavadgItamayo sapAya 675 uso / savvaloyaM pi ya NaM te phusittA NaM citi / / sU0 79 / / mUlam-~-kamhA NaM bhaMte / kevalI samohaNaMti ? kamhANaM kevalI samugghAyaM gacchati ? goyamA / kevalINa cattAri kammaMsA yathA'tisUdamatvAd ganyapugalAnna jAnAyera nirmarApuhalAnapIti dRSTA tapradarzanam / 'sabaloya piyaNa' sarvalokamapi ca mala te nirnagapudgaga 'phusittA ' spRTnA pallU "ciTThati' niSTanti / / mU 79 // TIkApaunama pRcchati-'mhA yA bhaMte ! dayAdi / 'kandA Na bhate / kasmAtpachu bhadanta =habhadanta ! kammAna yala 'kevalI' keralina 'samohaNati' samudranti kasmai prayojanAya keralina samudghAta kurvanto yartha , uktamartha-puna sumanodhArthamATa-'kamhANa kelI' kasmAt sala kevalina , 'samupAya' samudadhAtamaH-AmapradezaprasArakatA gacchanti prApnuvatti, bhaganAnuttaramAha-'gogamA " gautama / 'kevalINa cattAri kammasA' keralinA catvAra pman amaNa ! jisa prakAra umastha gadhAdika guNA dvArA ayata sUkSma rUpa se pariNata gapa pudaloM ko yayAvasthita rUpase nahIM jAna sakatA hai usI prakAra vaha atyata sammalapa se pariNata hone ke kAraNa una nirjagapudgalA ko bhI gadhAnika guNadvArA na jAna sakatA hai, na dega sakatA hai| isa dRSTAnta se yaha bAta sphuTa ho jAtI hai / / 79 // ___ 'kamhA pA bhate !' ityAdi / __ gautama ne puna prazna kiyA-(bhate!) ha bhadanta / (kamhANa) kisa kAraNa se (kevalI) kevalI bhagavAn (samohaNati) mamudghAta karate hai| arthAt keraliyA ko samudghAta kisa prayojana ke liye karanA par3atA hai| uttara-(goyamA) he gotama / (keralINa cattAri kammasA aparivarasINA bhAti) kevaliyoM ke cAra karma avaziSTa rahate atyata marUpamAM pariNAma pAmelA gadhapudagalene yathAvasthitarUpathI jANI zakatA nathI, tevI ja rIte atyata bhUkaMmarUpamAM pariNAma pAmelA hevAne kAraNe te nirAyugalene paNa badha Adi guNa dvArA jANI zakatA nathI, tema joI zakatA nathI A dRSTAtathI e vAta spaSTa thaI jAya che ( 79) 'kamhA Na bhate / keyalI samohaNati' ityAdi gautama jI pAchI prazna - (bhate!) mahanta (kamhANa) 4 // thI (kevalI) pakSI mavAn (mamohaNati) bhabhuvAta 42 cha, arthAtaBhAsAne samudhAta uyA prayAsanane bhATe 82va 5 cha ? uttara-(goyamA) he gautama (kevalINa cattAri kammasA apalimsINA bhAti ) jImAna ra Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 aupapAtikavAre - apalikkhINA bhavaMti, taMjahA-(1) veyaNijja (2) AuyaM 3 NAma gottaM savvavahue se veyaNije kamme bhavai, savvatthove se Aue kamme bhvi| visamaM samaM karei baMdhaNehiM ThiIhi ya, visamasamakaraNayAe baMdhaNehiM ThiIhi y| evaM khalu kevalI samohaNati, evaM khallu kevalI samugghAyaM gacchati / / sU0 80 // karmAzA 'apalikhINA' aparikSINA avaziSTA 'bhavaMti' bhavanti santi, 'ta jahA' tadyathA--'veyagijja' vedanIyam, 'Auya' Ayu , 'NAma' nAma, 'gotaM' gotram, 'sabarahue se veyaNijje kamme bhavai' sarvanahula tad vedanIya karma bhavati, 'sanvatthove se Aue kamme bhavai' sarvastoka tad Ayu karma bhAti, 'visamaM sama karei vadhaNehi ThiIhiya' viSama sama karoti bandhana -pradezandhAnubhAgadhApAzrityeti bhAva, sthitibhizcasthitinandhavizeSaizca, 'visamasamakaraNayAe badhaNehi ThiIhi ya evaM khalu kevalI samohaNaMti' ava par3hayojanA--eva sala pipamasamakagNAya-viSamarmagA mamIkaraNArtha badhanai sthitibhizca kepalina 'samohaNati' samunanti-samudghAta kurvanti evaM khalu keralI samugdhAya gacchati' eva khala kenalina samudghAta gacchanti / / sU 80 // hai, (ta jahA) ve ye hai-( veyaNijja Auya NAma gotta) vedanIya, Ayu, nAma aura gotra / (sancapahue se veyaNijne kamme bhavada ) keralI meM sabase adhika sthitivAlA usa samaya vedanAya karma rahatA hai| (sampatthove se Aue kamme bhavai) tathA sabase stoka Ayukarma rahatA hai / (visama sama karei badhaNehiM ThiIhi ya visamasamakaraNayAe badhaNehi Thihi ya ) isa viSamatA ko sama karane ke liye arthAt Ayupharma kI sthiti ke samAna vedanAyAdika karmoM kI sthiti karane ke liye kelI bhaganAn samuddhAta karate hai| anya mI 2 cha, ( ta jahA) mA che (veyaNijja Auya NAma gota) vahanIya , mAyu, nAma mana gAna (savyavahue se veyaNijje kamme bhavai) pijImA sapathI padhAre sthitimA samaya vahanIya 4 2 cha (savva. tyove se AjA kamme bhavai) tathA sarvathI sto mAyubha 29 cha (visama sama karei yadhaNehi ThiIhi ya, simasamakaraNayAe vadhaNehiM ThiIhi ya) 2 viSamatAne sama karavA mATe arthAta AyukarmanI sthiti barAbara vedanIya Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pografort TIkA kha 81 trisamudghAtaviSaye bhagavadgautamayo. savAda 677 mUlam -- savve viNaM bhaMte / kevalI samugdhAyaM gacchati ? No iTThe samahe / akittANaM samugdhAyaM, aNaMtA kevalI jiNA / jarAmaraNavippamukkA, siddhiM varagaI gayA || sU0 81 // TIkA- gautama pRcchati - 'savve viNa' ityAdi / 'sacce vibhate !' sarve'pi khalu bhadranta =ha bhadranta / sarve'pi sala 'kevalI' kevalina 'samugdhAya' samudghAna 'gacchati' chanti kim ' bhagavAnAha 'No iNave samaTTe' nA'yamartha samartha / " akittA Na samugdhAya, aNatA kevalI jiNA / jarAmaraNavivamukA, siddhi para gayA // 1 // " pharmoM kA sthiti, anubhAga eva pradezavadha, samudrAta karane se Ayukarma ke sthitibagha, anubhAganatha eca pradazavadha ke barAbara ho jAte hai| ( evaM khalu kevalI samohaNaMti, eva salu kevalI samugyAya gacchati ) isa prakAra kevaliyoM ke samudrAta karane kA yaha prayojana hai / isa prakAra va kevalI mamudvAta karate he | sU 80 // 'savveNi bhatte ! ityAdi / prazna- (bhate / ) he bhadanta / kyA ( savve viNaM kevalI ) samasta kevalI bhagavAn (samugdhAya gacchati ) samuhAta karate hai / ( No iNadve samaTTe) he artha samarthita nahIM hai, arthAt[ samasta kevalA bhagavAn samuddhAta kareM aisA gautama ! yaha koI niyama Adika karmonI iita karavA mATe kevalI bhagavAna samRghAta kare che khInta menA sthitikha dha, anubhAgamadha temaja pradeza dha, samudghAta karavAthI AyukaryuMnA vittikha dha, anubhAgakha dha temaja pradeza dhanA kharAkhara thaI jAya che ( eva salu kevalI mohati eva sa kevalI samugdhAya gacchati ) yA amare DevalIene masudhAta karavAnu A pratyeAjana che. A prAre te kevalI samu dghAta kare che (sU 80 ) ' savve viNa bhate / kevalI ' tyiAhi azna--(bhaMte 1 ) he lahanta / zu ( savvevi Na kevalI ) vadhA ThevalI bhagavAn (samugdhAya gacchati ) samuhaddhAta re che ? ( jo iNDe samaTTe ) he gautama! A atha marmAta nathI, arthAt mamasta kevalI bhagavAna RmuddAta Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 aupapAtika apalikkhINA bhavaMti, taMjahA-(1) veyaNijja (2) AuyaM 3 NAma gottaM savyavahae se veyaNije kamme bhavai, savvatthove se Aue kamme bhvi| visamaM samaM karei baMdhaNehi ThiIhi ya, visamasamakaraNayAe baMdhaNehi ThiIhi ya / evaM khalu kevalI samohaNati, evaM khalu kevalI samugghAyaM gacchati / sU0 80 // karmAzA 'apalikkhINA' aparikSINA =avaziSTA 'bhavati' bhavanti-santi, 'ta jahA' tadyathA-'veyazija' vedanIyama, 'Auya' Ayu , 'NAma' nAma, 'gotta' gotram, 'sabAhue se veyaNijje kamme bhavai' sarvabahula tad vedanIya karma bhavati, 'sabatyove se Aue kampe bhavai' sarvastoka tad Ayu karma bhavati, 'visamaM sama karei vadhaNehi ThiIhiya' viSama sama karoti vandhana -pradezandhAnubhAgananyAyAzrityeti bhAva , sthitibhizcasthitibandhavizeSaizca, 'visamasamakaraNayAe vadhaNehiM ThiIhi ya eva khalu kelI samohamati' atraiva padayoganA-eva salu pipamasamapharaNAya-viSamarmagA samIkaraNArtha bandhanai sthitibhizca kelina 'samohaNati' samunanti-samuddhAta kurvanti ' evaM khalu kevalI samugyAya ganchati' eva khala kevalina samudghAta gacchanti / / mU 80 // hai, (ta jahA) ve ye hai-( veyaNijja Auya NAma gotta) vedanIya, Ayu, nAma aura gotra / (savyavahae se veyaNijje samne bhavada) kevalI meM sabase adhika sthitivAlA usa samaya vedanAya karma rahatA hai| (sapatthove se Aue kamme bhavai) tathA sabase stoka Ayukarma rahatA hai| (visama sama karei vadhaNehi ThiIhi ya visamasamakaraNayAe vadhaNehi ThiIliya) isa viSamatA ko sama karane ke liye arthAt Ayupharma kI sthiti ke samAna vedanAyAdika karmoM kI sthiti karane ke liye kevalI bhagAn samudrAta karate hai| anya ubha mAthI 27 , (ta jahA) ta ma che (veyaNijja Auya NAma gotta) vahanIya , mAyu, nAma sane jAtra (sababahue se veyaNijje kamme bhavai) upajImA sarvathI padhAre sthitipAte samaya vahanIya bha2 cha (savvatthove se Aue kamme bhavai) tathA sarvathI ra mAyubha 2 cha (visama sama karei yadhaNehiM ThiIhi ya, visamasamakaraNayAe badhaNehiM ThiIhi ya) yA viSamatAne sama karavA mATe arthAta AyukarmanI sthiti barAbara vedanIya Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Non - me pIyUpavapiNI-TIkA sa 82 kaMpalisamudaghAtadhipaye magadhagautamayo sapAda 679 mUlam kevalisamugghAeNaMbhaMte kaisamaie papaNate? goyamA / ahasamaie paNNatte; taM jahA-paDhame samae daMDaM karei. mANa yat mokSa prayAmano'bhimukhIkaraNa tat, taca udayAvarikAyA karmapudgalaprakSepanyApArarUpa udIraNAvizeSa / kevalisamudghAta kurvan kevalI prathamamevA''varjIkaraNa karoti / bhagavAnAha-'goyamA" hai gautama / 'asakhenasamaie aMtomuhuttie pagate' amAyeyasamayikam mAntIhartika prajamam // mU0 82 // TIkA-gautama pRcchati-'kevalisamugdhAe Na' ityAdi / 'kevalisamugdhAe jabhate kevalisamuddhAta khalu bhadanta ! he bhadanta / kevalisamuddhAta 'kaisamaie paNNatte' katisamayika prajama 1, bhagavAnAha-'goyamA' he gautama 'asamaie paNate ' aSTasamayika prajJA / atarmuhUrtabhAviparamapade kevalini ya samudghAto bhavati sa kevalisamudghAta , sa cATasu samayepu bhavatI yartha / tadevAha-'tajahA' tayathA 'pahame samae abhimukha kiyA jAtA hai usakA nAma AvarjIkaraNa hai| yaha kevalisamudghAta ke pahile hotA hai| udayAvalikA me karmapula kA prakSepa karane-rUpa vyApAra kA yaha nAmAntara hai / / mU 82 // 'kevalisamugyAe NaM bhate !' iyAdi / prazna-(bhate!) hai bhagavan / (kevalisamugyAe NaM kaisamaie paNNatte) kevalisamudghAta kitanA samaya kA kahA gayA hai ? uttara-(goyamA) he gautama ! (aTThasamaie paNNatte) isakA kAla 8 samaya kA kahA gayA hai| antarmuhUrta meM paramapada kA lAbha jinako hone vAlA hai ese kevaliyo dvArA jo samudghAta kiyA jAtA hai usakA nAma kevalisamudghAta hai| isakA kAla 8 samaya kA hai| (tajahA) vaha samudghAta isa prakAra se hotA hai-(paDhame samae daDa karei) prathama samaya me kelI ke jIva mekSanI sAme karavAmAM Ave che tenuM nAma AvajakaraNa che te kevalisamudaghAtanI pahelA thAya che udayAvalikAmAM karma pudagalene prakSepa karavA rUpa vyApAranu A mAtara che (sU) 82 'kevalisamugmAe Na bhte|' ityAdi pra--(bhaMte !)lApAna ! (kainalisamugdhAe | kaisamaie paNNate) patima yAtanA sA samaya dA cha ? uttara-( goyamA / ) , gautama ! (aTThasamaie paNNatte) tena // 8 samayanAso cha ma tabhA paramapahanA lAbha jemane thavAnuM hoya che evA kevaLIo dvArA je samududhAta karavAmAM Ave che tenu nAma simabhudhAta le 8 sabhayanA cha ( tajahA) ----- - Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 - - - mopapAtika mUlam kaisamae NaM bhaMte! AujjIkaraNe papaNate ? goyamA / asaMkhejasamaie aMtomuhattie paNNatte // suu082|| ___ akRtvA salu samudghAtam, anantA kennio jinA / jarAmaraga viSamunA , siddhi baragatiM gatA // 1 // ayamAva -paNmAsAyuSi aziSTa sati yepA kerala jJAnamutpanna te niyamata samudghAta kurvanti, anye tu samudghAta kurvanti na yA kuntIti / / sU0 81 // TIkA-gautama pRcchati-'kaisamae Na' ityaadi| 'kaisamae Na bhate / katisamaya khala bhadanta / 'AujjIkaraNe paNNate' ArajIkaraNa prajamam / Avaryate'bhimukhakriyate moko'neneti-Avarjastasya karaNavirakSAyA vipratyaya / kelisamudghAtAt pUrva kriyanahIM hai| kyoM ki (samugdhAya aphittA) samudghAta ko nahIM bhI karake (aNatA kevalI) anata keralI (jigA) jina (jarAmaraNavippamukA) janma, jarA eva maraNa se rahita hokara (varagai) siddhisvarUpa sarvotkRSTa gati ko prApta hue hai| bhAvArtha-jinakI Ayu 6 mAsa kI vAkI bacI hai aura aba uhe kevalajJAna prApta huA hai to aisI sthiti meM ve niyama se kevalisamudghAta karate hai| bAkI ke liye aisA koI niyama nahIM hai ki samudghAta kare ho|||suu 81 // 'kaisamae Na bhate / " ityaadi| prazna-(bhate ) he bhadata / (kaisamae Na AujIkaraNe pagatte ) mokSaprApti kA AvarjIkaraNa kitane samaya kA hotA hai| uttara-(asakhejasamae aMtomuhuH lie paNNatte) amakhyAta samaya kA atarmuhUrta kahA hai| jisake dvArA jIva mokSa ke ure mevA niyama nathI, ubha (samugdhAya akttiA ) samudhAta na 5 zene (aNatA kevalI) manatavasA (jiNA) ni (jarAmaraNavippamukkA) bha, 02 tamaH bha29thI hita 4 ( varagai) siddhisva35 savaSTi gatine prApta thayA che bhAvArtha-jemanI Ayu cha mAsa bAkI rahe che ane have temane kevaLajJAna prApta thayuM che, te evI sthitimAM teo niyamathI kevalisamughAta kare che. bAkIne mATe e keI niyama nathI ke samuddaghAta 42. 4. (sU 81) 'kaisamae bhate / tyAha ---(bhate / ) Mara! (kaisamae Na AujjIkaraNe paNNatte ) mokSa prApti mA1029 samayamA thAya cha ttara-(asojjasamae atomahattie paNNatte) samasyA samayanu matabhuta kSu nA vAsa Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUkSavarSiNI-TIkA sa. 83 keyalisamudghAtayipaye bhagavadgItamayo, sayAda 681 samae lAyaM pUreda, paMcame samae loyaM paDisAharai, chaThe samaye maMthaM paDisAharai, sattame samae kavADaM paDisAharai, ahame samae daMDaM paDisAharai, pacchA sarIrasthe bhavai // sU0 83 / / mUlam---se NaM bhaMte! tahA samugghAyaM gae ki maNajogaM dhAtena prasAritAn AtmapradezAn saharati, tadAha-'pacame samaye' ityAdi / 'pacame samae loyaM paDisAharai' paJcamai samaye loka pratimharati-caturmi samayairjagapUraNa kRvA paJcame samaye AmapradezAn antarAlAvasthitAn upasaharati / 'chaTe samae matha paDisAharai' paSThe samaye manthAna pratisaharati / 'sattame samae kavADa paDisAharai' saptame samaye kapATa pratisaharati / 'aTThame samae daDa paDisAharai' aSTame samaye daNDa pratisaharati / 'to paga sarIratye bhavai' tata pazcAt zarIrastho bhavati / / sU 83 / / TIkA-'se Na bhate !' iyAdi / ' se Na bhate !' atha khalu bhadanta ! 'tahA 4 cAra samaya lagate hai| so ye sarvaprathama (pacame samae loyaM paDisAharai) pacama samaya meM antarAla me sthita una AmapradezoM ko upasaddhata karate hai| (chaTe samae matha paDisAharaha) chaThe samaya meM mathAkArarUpa se sthita una AtmapradezoM ko sakocate hai| (sattame samae kavADa paDisAharaI) 7 ve samaya me kapATAkAratA ko aura (aTThame samae daDa paDisAharai) AThaveM samaya me daDhAkAratA ko sakucita karate hai| (tao paga sarIratye bhavai) usake bAda Amasya ho jAte hai / / sU0 83 // "se Na bhte|' ityaadi| (se NaM bhaMte ! tahA samugdhAya gae ki maNajoga jajada) he bhadata ! isa sAthI pahA ( pacame samae loya paDisAharai ) pAyama samayamA, ma tarAsamA 2 te sAmaprazAnI upasAra 43 cha (chaTTai samae matha paDisAiraha) chaThTha samayamAM mathAkArarUpathI sthita (rahelA) te Atmapradezane sakece cha (saptame samae kavADa paDisAharai) sAtabhA samayamA pAsatAna, mana (bhaTTame samae daha paDisAharai) bhI samayamA hAtAne samundhita 43 ke (tao pacchA sarIrasthe bhavai) tyArapachI mAtbhasya tha ya cha (sU 83) 'se Na bhane / " tyAdi (se NaM bhate / tahA samugdhAya gae kiM maNajoga jujai?) : mahanta ! Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 680 opapAtikamA viIe samae kavADaM karei, taie samae maMthaM karei, cautthe daDaM kareDa' prathame samaye daNDa karoti-prathame samaya UrdhvAdholokAnta yAvatprasAritairA smapradezairdaNDAkAratA purate / 'pie samae kabADa karei dvitAye mamaye kapATa karotidvitIye samaye pUrvapadhimayordizovistRtarAmapradeaurava kapATAkAratA purate / 'taie samae matha karei ' tRtIye samaye manthAna karoni-tRtIye samaye dakSiNottarayArdizorapyA mapradeza kapATAkAravistRtairmanthAnAkAratA zurute / 'cautpe samae loya pUreDa' caturthe samaye lokaM pUrayati-caturthe samaye tadantarAlapaNena sarvalokasya pUraNa urute / eva samuddhAta kuvan kevalI caturbhi samayairvizvavyApI bhavati / eva kevalI svAtmapradezAnA vistAraNena karmalezAn samIkRtya viparItakameNa samuAtmapradeza daNDAkAra hote hai, arthAt prathama samaya meM urvaloka eva adholoka ke anta taka prasArita hokara Atmapradeza daDAkAratA ko dhAraNa karate hai| (viIe samae kavADa kareDa) dvitIya samaya meM ve hI Atmapradeza pUrva aura pazcima dizA meM vistRta hokara kapATAkAratA ko dhAraNa karate hai| (taie samae matha karei) tRtIya samaya me dakSiNa aura uttaradizA meM vistRta hokara manthAna ke AkAra ho jAte haiN| (cautthe samae loya karei) caturtha samaya meM inake antarAla kI pUrti karate hue ve samasta loka ko pUraNa kara dete hai, arthAt samasta loka me phaila jAte hai| isakA nAma lokapUraNasamudghAta hai| isa prakAra AtmapradezoM ko phailAne-rUpa samudghAta karate hue ve kevalI 4 cAra samayoM meM vizvavyApI bana jAte hai, pazcAta prasArita una AtmapradezoM ko mukucita karate hai| isa kriyA meM bhI uhe te sabhudhAta mAre thAya cha, (paDhame samae dada karei) prathama samayamA kevaLanA Atmapradeza daDAkAra hoya che, arthAta prathama samayamA udghalaka temaja alAkanA aMta sudhI phelAI jaIne Atmapradeza da DAkora tAne dhAraNa 42 cha (biIe samae kavADa karei) mIna samayamA te maampradeza pUrva ane pazcima dizAmAM vistAra pAmIne kapATanA AkArane dhAraNuM 4re cha (taie samae matha karei) zrI samayamA dakSiNa tathA uttara hizAmA vistAra pAbhIne bhanthAnanA mAra dhAraNa 42 cha (carathe samae loya pUreDa) cothA samayamAM tenA A tarAlanI pUrti karatA karatA te samasta lekane pUraNa karI dIe che, arthAt samasta lekamAM phelAI jAya che AnuM nAma lokapUNasamadulAta che A prakAre AmapradezanA phelAvA rUpa muddaghAta karatA karatA te kevalI ja samayamAM vizvavyApI banI jAya che, pachI prasArelA te Atmakarazane sa kazita kare che A kriyAmAM paNa tene 4 samaya lAge che mATe te Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yUpapaNI TIkA, sa0 84 mataviSaye bhagavadgItamaya sayAda 683 kAyajogaM juMjai ?, orAliyamissasarIrakAyajogaM juMjai ?, vevviyasarIrakAyajogaM jaMjai', veuvviyamissasarIrakAyajogaM ?, juMjai ?, AhAragasarIrakAyajogaM juMjai ?, AhAragamissasarIrakAyajogaM jujai ?, kammasarIrakAyajogaM jujai ? / goyamA / 'orAliyamissasarIrakAyajoga jaMjai ?' audArikamizrazarIrakAyayoga yuGkte .' veucciyasarIrakAyajoga jujai' vaikiyazarIrakAyayoga yuGkte ', ' veunniyamissasarIrakAyajoga, jujai ?' vaikiyamizragarIrakAyayoga yuTuGkte ' ' AhAragasarIrakAyajoga jaMjara ?' AhAra zarIrakAyayoga yukte ''AhAragamissasarIrakAyajoga jaja' AhAraka mithazarIrakAyayoga yuGkte' 'kammasarIrakAyajoga jajai' kArmagazarIrakAyayoga yuGkte 1, bhagavAnAha - 'goyamA !' gautama ' 'orAliyasarIrakAyajoga jajai' bhaudArikafueritainayogako kAmame lAte hai ? athavA ( orA liyamissasarIra kAyajoga jujara) audArikamizrazarIrakAyayoga ko kAma me lAte hai' (veuvvayasarIrakAyajoga jujai ? unniyamissasarIrakAyajoga jujai ? jAhAragasarIrakAyajoga jujai ? AhAragamissasarIrakAyajoga jujaDa ? kammamarIrakAyajoga jujai ?) yA vekithikazarIrakAyayogarUpI kAyayoga ko kAma meM lAte hai ' yA vaikiyikamizrazarIra ko kAma ma lAte hai ' athavA AhArakazarIrarUpI kAyayoga ko kAma me lAte he', yA AhArakamizrazarIrakAyayoga ko kAma meM kAte haiM', yA kArmaNazarIrakAyayoga ko kAma me lAte he / bhagavAna kahate hai- (goyamA !) he gautama / (orAliyasa rakAyajoga jujaH orAliyamissasarIrakAyajoga jujai) zu mohAri zarIrazyI ayayogane abhabhA sIme che ?, athavA ( orAliyamissasarIrakAyaloga jujai 1 ) mohAzibhizrazarIrAyayojane jabhabhA dI hai ? ( bevviyasarIrakAyajoga jujai ? vaiuvviyamissamarIrakAyajoga jujai ? AhA sarIrakAyajoga jujai ? AhAragamissamarIrakAyajoga jujai ? kammasarIrakAyajoga jujai ? ) athavA veDiyazarIra3yI jayayogane nabhabhA sAve che ? athavA vaikriyamizrazarIrakAyayeAgane kAmamA lAve che? athavA AhAkazarIrUpI kAyacegane kAmamAM lAve che ? athavA AhAramizraza2I2AyayAgane kAmamA lAve che ? smathavA arbhIyazarIramAyayojane bhabhA bAce che ? lagavAna he che - ( goyamA ! ) he gautama / (orAliyasarIrakAyajogaM jujai orAliyamissakAyajoga jujai ) ThevasI Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oSapAtikako jaMjai ?, vayajogaM jujai ?, kAyajogaM jujai ? / goyamA / No maNajogaM jaMjai, No vayajogaM juMjai, kAyajogaM juMjai // suu084|| mUlam-kAyajogaM jaMjamANe kiM orAliyasarIrasamugyAyaM gae' tathA samudghAta gata kelI 'ki maNajoga jujai ?' kiM manoyoga yunakti / 'vayajoga jujai" vAgyoga yunakti kim / 'kAyajoga jujai' kAyayoga yunakti kim / , bhagavAnAha-'goyamA!' he gautama ! 'No maNajoga jujai' no manoyoga yunakti, 'No vayajoga jujai' no vAgyoga yunakti, 'kAyajoga jujaI' kAyayoga yunakti / / sU 84 // TIkA-gautama pRcchati-kAyajoga' ityAdi / 'kAyajoga jujamANe ki orAliyasarIrakAyajoga jujaDa" kAyayoga yuJjAna phimaudArikagarIrakAyayoga yukte / prakAra samudghAta avasthA meM rahanevAlA vaha AtmA kitane yogoM ko prayukta karatA hai , kyA manoyoga ko prayukta karatA hai ? (vayajoga jujai ) kyA vacanayoga ko prayukta karatA hai ? (kAyajoga jujada ) kyA kAyayoga ko prayukta karatA hai / bhagavAn ne kahA (goyamA !) he gautama / (No maNajogaM jujada, No vayajoga jujai, kAyajoga jujai) vaha na manoyoga ko prayukta karatA hai aura na vacanayoga ko prayukta karatA hai, kintu eka kAyajoga ko hI prayukta karatA hai / / sU0 84 // 'kAyajoga jujamANe' ityaadi| gautama ne puna pramu se pUchA ki he prbhu| (kAyajoga juMjamANe) kevalI kAyayoga ko yojita karate hue (kiM orAliyasarIrakAyajoga jujai.) kyA audA A prakAre samudaghAta avasthAmAM rahevAvALA te AtmA keTalA gene prayukta 42 cha ? zubhanAyogane prayuta 42 cha ? (vayajoga jujai) zu kyanayogane prayuta 42 cha ? { kAyajoga jujai)zu Ayayogane prayuta 4re ch| sagavAne udhu-(goyamA / ) gautama! (No maNajoga jujai, No vayajoga jujai, kAyajoga jujai) te nathI manAyogane prayuta 42, tathA nathI vyngane prayukata karatA paraMtu eka kAyayogane ja prayukta kare che (jU 4) 'kAyajoga jujamANe' chatyAhi gIta qNI pAchu prabhune pUchyu he prabhu! ( kAyajoga jujamANe) valI yayoganayojita 42tA 42tA (kiM orAlyisarIrakAyajoga jujai') Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNI TIkA, 10 85 kAlimamudayAtaviSaye bhagavadgItamayo sayAda 683 kAyajogaM jujai, orAliyasissasarIrakAyajogaM juMjai ?, veubviyasarIrakAyajogaM jaMjai ?, ubviyamissasarIrakAyajogaM jhuMjai ?, AhAragasarIrakAyajogaM jujai ?, AhAragamissasa rIrakAyajogaM jujai ?, kammasarIrakAyajogaM jaMjai / goymaa| 'orAliyamissasarIrakAyanoga janai ? ' auTArikamighrazarIphAyayoga yukte ? 'ubdhiyasarIrakAyanAMga jujaDa vekriyazarIrakAyayoga yukte , 'veunciyamissasarIrakAyajoga, jujai ?' kriyamizragarIrakAyayoga yukte / "jAhAragasarIrakAyanogaM jaMjA" AhArakazarIrakAyayoga yukte / 'AhAragamissasarIrakAyajoga jujaI' AhArakamizrazarIrakAyayoga yuTkte : 'kammasarIrakAyajoga junaDa' kArmagazarIrakAyayoga yukta ra, bhagavAnAha-'goyamA" gautama / 'thorAliyasarIrakAyajoga jajaI audArikarikazarIrarUpI kAyayoga ko kAmama lAte hai / athavA (orAliyamissasarIrakAyajoga jujai) audArikamizrazarIrakAyayoga ko kAma ma lAte haiN| (beubdhiyasarIrasAyanogaM juMnai ? veuniyamissasarIrakAyajoga jujai? AhAragasarIrakAyajoga jujada ? AhAragamissasarIrakAyajoga jujaDa ? kammamarIrakAyajoga junada 1) yA vaijhiyikazarIraphAyayogarUpI kAyayoga ko kAma meM lAte haiM - yA vaikriyikamizrArIra ko kAma meM lAte haiM athavA AhArakazarIrarUpI kAyayoga ko kAma malAte haiM / , yA AhArakamizrarIrakAyayoga ko kAma meM rAte haiM / , yA kArmaNazarIrakAyayoga ko kAma meM lAte hai / / bhagavAna kahate hai-(goyamA!) he gautama (orAliyasarIrakAyajoga jujaTa orAliyamissasarIrakAyajogaM jujai) zu mau2i4261235 44yayogane AmamA sAme cha ?, bhayA (orAliyamissasarIrakAyaloga jujai 1 ) mohArizabhitrayAyayogane mamA lAya? (uvviyasarIrakAyajogaM jujai? udhviyamissasarIrakArajoga jujai ? AhAgasarIrakAyaloga jujai ? AhAragamissasarIrakAyajoga jujai ? kammasarIramAyajoga jujai) athavA vaiThiyazarI23pI ayayAgane mamA sAkecha ? sarakA kriyamizrazarIrakAyayogane kAmamAM lAve che? athavA AhArakazarIrarUpI kAyayogane kAmamAM lAve che ? athavA AhArakamizagIrakAyayogane kAmamAM lAve che? mayA madhuzarIrayayogane kSamamA sA cha ? makAna 4-(goyamA!) gautama / (orAliyasarIrakAyajoga jujai orAliyamissakAyanoga jujai) kSI Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikabare orAliyasarIrakAyajogaM jaMjai, orAliyamissasarIrakAyajoga / pi jujai, No veubviyasarIrakAyajogaM jujai, No veunvi yamissasarIrakAyajogAM jujai, No AhAragamissasarIrakAyajogaM jhuMjai, kammasarIrakAyajogapi juji| paDhamahamesu samaesu zarIrakAyayoga yuGkte, 'orAliyamissasarIrakAyajogaM jaMjai, audArikamizrazarIra-- kAyayogamapi yukte, 'No veubviyasarIrakAyajoga jajai' 'no vaikiyazarIrakAyayoga yuDakte, 'jo uciyamissasarIrakAyajoga muMjai' no kriyamizrazarIrakAyayoga yukte, 'No AhAragasarIrakAyajoga jujai 'no AhArakazarIrakAyayogayukte, 'go AgaragAmassasarIrakAyajoga jujai' no AhArakamizrazarIrakAyayoga yuGkte, 'kammasarIrakAyamoga jujada' kArmaNazarIrakAyayogamapi yukte / pahamamesu samaesaorAliyasarIrakAyamA gapi jujaI'prathamA'STamayo samayayoraudArikazarIrakAyayo gamapi yukte, 'viiyachaTThasalamera kevalI bhagavAn audArikazarIrakAyayoga ko kAma meM lAte hai, tathA audArikamizrazarIrakAyayoga ko bhI kAma me lAte hai / (jo veDabbiyasarIrakAyajogaM jujaDa, No veundhiyamissasarIrakAyajoga jujada, No AhAragasarIrakAyajoga jujai, No AhAragamissasarIrakAjoga jujada, kammasarIrakAyajogapi jujai) vaikriyazarIrakAyayoga, vaikriyamizrazarIrakAyayoga, AhArakazarIrakAyayoga, AhArakamizrazarIrakAyayoga inako kAma meM nahIM lAte / parantu kArmaNazarIrakAyayoga ko ve kAma me lAte hai / (paDhamahamesu samaesu orAliyasarIrakAya. bhoga jujai viiyachadrusattamesu samaesu orAliyamissasarIrakAyanoga junai, tapayacautthapacamehi kammasarIrakAyajoga jujai ) prathama aura AThaveM samaya me to bhagavAna audAri zarIrakAyayogane kAmamAM lAve che tathA audArikamizrazarIrayayogne pazu bhimA sAcha (po vebiyasarIrakAyajoga jujai, No veubdhi yamissasarIrakAyajoga jujai, No AhAragasarIrakAyajoga jujai, No AhAragamissasarIrakAyajoga jumai, kammasarIrakAyajogapi jujai) vaiThiyazarI24Ayayojana, kriyamizrazarIrakAyayegane, AhArakazarIraDAyayogane, AhArakamizrazarIrakAya gine kAmamAM lAvatA nathI, paraMtu kAmaNazarIrakAyAgane teo kAmamAM lAve che ( padamadamesu samaesu orAliyasarIrakAyajoga jujar3a, viiyachaTusattamesu samAsu orAliyamissasarIrakAyajoga jujai, taiyaca utthapaghamehiM kammasarIrakAyajoga jujai) Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ freefunt TIkA 85 pelisamudaghAtaviSaye bhagavadgItamayo sayAda 685 orAliyasarIrakAyajogaM juMjai, biDayachaTTasattamesu samaesu orAliyamissasarIrakAyajogaM juMjaDa, taiyavautthapaMcamehiM kamma - sarIrakAyajogaM juMjai // sU0 85 // mUlam se NaM te! tahA samugdhAyagae sijjhai oriyamissasarIrakAyajogaM kuMjara' dvitIyapasaptameSu samayeSu audArikamizrazarIra-kAyayoga yuddakte, mizrava cAra phArmaNenaiva sahauhArikasyAvasthAnAt / ' tayacautthaSacamei kammasarIrakAyazoga jujaDa' tRtIyacaturthapaJcameSu samayeSu kArmaNazarIrakAyayoga yuGkte // 85 // TIkA- 'se NaM bhate ityAdi / 'se Na bhaMte 'tahA samugdhAyagae' sa khalu bhadanta ' narendrapI kAyayoga ko ve kAma ma lAte hai, dUsare, chaThe eva sAtave samaya meM audAri mizrazarIrakAyayoga ko kAma meM lAte hai, eva tIsare, cauthe eva pacama samaya meM kArmazarIrarUpI kAyayoga ko kAma meM lAte hai / bhAvArtha- kAyayoga 7 prakAra kA hai| unameM audArikagarIrakAyayoga, audArika mizrazarAra kAyayoga eva kArmaNazarIrakAyayoga ye 3 tIna yoga kevalI ke hote haiM / bAkI ke 4 kAyayoga kevalI ke nahIM hote hai / prathama aura AThaveM samaya meM audArikagarIrakAyayoga hotA hai, dvitIya, uThaveM aura sAtave samaya meM audArikamizrazarIrakAyayoga hotA hai aura tIsare, cauthe eva pAcave samaya meM unake samudrAta avasthA me kArma gagarIrarUpI kAyayoga hotA hai | sU0 85 // prathama tathA AThamA samayamA te audArizarIrarUpI kAyayeAgane te kAmamA lAve che. bIjA, chaThThA temaja sAtamA samayamA audArikamiznazIrakAyayegane kAmamA lAve che, temaja trIjA, cothA ane pAcamA samayamAM kANuzarIrarUpI kAyayeAgane kAmamAM lAve che bhAvA ----AyayAga 7 prakAranA che, temA audArizarIraAyayAga, audyArika mizrazarIrakAyayeAga, temaja kArma zarIrakAyayAga, A traNa yAga kevalInA hAya che bAkInA 4 kAyasega kevalInA hotA nathI prathama ane AThamA samayamA audArikAyasega hoya che bIjA, chaThThA ane sAtamA samayamAM audAkimizrazIkAyayeAga hoya che, ane trIjA, ceAthA temaja pAMcamA samayamA temanI samudghAta-avasthAmAM kANuzarIrarUpI kAyayeAga hoya che . ( sa 85) Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bujjhai muccai pariNivbAi savvadukkhANaM aMtaM karei ? jo iNa samahe / se NaM tao paDiNiyattai, paDiNiyattittA ihamAgacchai, tao pacchA maNajogapi juMjai, vayajogapi juMjai, kAyajogapi juMjai // sU0 86 // " tathA samudghAtagata -he bhadanta ! sa salu tathA samudghAtagata kRtasamudghAta kevalI 'sijAi pujAra muccara pariNinyAi sambadukkhANamata karei ? sidhyati, bubhyate, mucyate, parinivAti, sarvadu khAnAmanta karoti kim 1, bhagavAnAha-'No iNadve samaDe' nA'yamartha samartha ! "se ' sa khala 'to' tata samudghAtAt 'paDiNiyattaI' pratinivartate, 'paDiNiyattittA' pratini vartya 'ihamAganchai' ihA''gacchati-zarIrastho bhavati / tamo panchA' tata pazcAt, 'maNajogapi junaI' manoyogamapi yukte, 'vayajogapi jujaI' vAgyogamapi yukte 'kAyajogaM pi jujaI' kAyayogamapi yukte // sU0 86 // _ 'se Na bhate ! ityaadi| (bhate) he bhadata (se Na tahA samugyAyagae) samudghAta avasthA meM kevalI bhagavAn (sijjhai ghujjhai muccai pariNidhAi) siddha, buddha, mukta eva parinirvANa ho (sabadukkhANa ata karei) kyA samasta dukho kA ata karate hai| pramu ne uttara diyA ki (goyamA) he gautama ! (No iNadve samaDe) yaha artha samarthita nahIM hai| (se Na taoM paDiNiyattai, paDiNiyacittA ihamAgacchada, AgacchittA to panchA maNajoga pi juMjai, vayajoga pi jujai, kAyajoga pi jujai) kintu jaba ve samudghAta kara cukate haiM 'se Na bhavetyAdi (bhate / ) mata (se Na samugyAyagae) samudadhAta avasthAmA FReii magavAn (sijjhai, bujjhai, muccai, pariNinvAi) siddha, muddha, muta tabha04 parinivAe dhana (savvaduksANa aMta karei) zu samasta mAnA mata 42 cha 1 prabhuye uttara mAdhyo (goyamA ! ) gautama (No iNaTTe samaDhe) mA ma samarthita nathA (se Na tao paDiNiyattai, paDiNi yattitA ihamAgacchai, AgacchittA tao pacchA maNajoga pi jujai, vayajogapi jujai, kAyajoga pi jujai) 52tu nyAre samuhadhAta za yuhecha arthAt ta kiyAthI nivRtta thaI jAya che ane pUrva pramANe zarIramAM sthita thaI jAya che tyAre Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - pIyUSavaSiNI-TIkA ra 86 pheyalisamudghAtathipaye bhagayagautamayo saMpAda 687 mUlam--maNajogaM jujamANe kiM saccamaNajogaM jujai ? mosamaNajogaM jujai ?, saccAmosamaNajAgaM jhuMjai ?, asaJcAmA TIkA-gautama pRSThati-"maNajoga" iyAdi / 'maNajoga jujamANe kiM sacamaNajoga juMjaDa' manoyoga yunAna kiM sa yamanoyoga yukta ? 'mosamaNajogajujai?? mRpAmanoyoga yukte / 'sacAmosamaNajoga jujaI sayamapAmanoyoga yukte kim , bhagavAarthAt usa kriyA se nivRtta ho cukate hai aura pUrvavat zarIra meM sthita ho jAte haiM taba manoyoga ko bhI prayukta karate haiM, vacanayoga ko bhI prayukta karate hai tathA kAyayoga ko bhI prayukta karate hai / samudadhAta-avasthA meM maraNa nahIM hotA / ata mukti kI prAmi usa samaya nahIM hotI / sU0 86 // 'maNajoga jujamANe ityAdi / prazna- he bhadana Apane jo abhI yaha bAta kahI hai ki samudghAta se nivRtta hone para kevalI bhagavAn manoyoga ko prayukta karate hai so isa viSaya meM yaha pUchatA hai ki ve bhagavAn (maNaloga jujamANe) manoyoga ko prayukta karate hue cAra manoyogoM meM se kauna se manoyoga ko prayukta karate haiM (kiM sacamaNajoga jujai, mosamaNajoga jujA, sacAmosamaNajoga jujai, asacAmosamaNajoga jujai?)sayamanoyoga ko prayukta karate haiM, yA asatyamanoyoga ko prayukta karate haiM, athavA mizramanoyoga ko prayukta karate haiM, asatyamRpAmanoyoga ko prayukta karate haiM ? arthAt vyavahAramanoyoga ko prayukta karate haiM / (goyamA !) he gautama ! (sccmagane paNa prayukta kare che, vacanagane paNa prayukta kare che tathA kAyayegane paNa prayukta kare che samudaghAta avasthAmAM maraNa thatu nathI tethI muktinI prApti te samaye thatI nathI (sU 86). 'maNajoga jujamANe ' tyA prazna--hemadana ! Ape je hamaNA e vAta kahI che, ke samuddaghAtathI nivRtta thatA kevalI bhagavAna mane yogane prayukta kare che mATe e viSayamAM e paNa chu te pAna (maNajoga jujamANe) bhanAyAgane prayuta 42 yAra manAyagabhAyI 4yA bhanAyAne 4142 cha? (ki saccamaNajoga jujai 1 mosamaNajoga jujaha saghAmosamaNajoga jujai ? asaccAmosamaNajoga jujai 1) satya mane yogane prayukata kare che? athavA asatyamAgane prayukta kare che athavA mizramane vegane prayukta kare che ke asatyasRSiAmanagane prayukata kare che mAt pahAramanAyAne prayuta 43 71 612--(goyamA !) hai Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 averfree samaNajogaM juMjai ? goyamA / saccamaNajogaM juMjai, No mosamaNajogaM juMjai, jo saccAmosamaNajogaM juMjai, asaccAmosamaNajogaM pi juMjai // sU0 87 // mUlam -- vayajogaM juMjamANe kiM saccavaijogaM juMjai 1 nAha - 'goyamA / sacamaNajoga jujai' gautama satyamanoyoga yukte, 'No mosamaNajoga juMja' no mRSAmanoyoga yuke 'go sacAmosamaNajoga jujaI' no saMyamRSAmanoyoga yuGkte, 'asacAmosamaNajogapi jujai' asatyA'mRpAmanoyogamapi yuGkte // sU0 87 // TIkA--gautama pRcchati-'trayajoga' ityAdi / 'vayajoga juMjamANe kiM sacacaijoga jujai' vAgyoga yunAna kiM satyavAgyoga yuGkte ' 'mosavaijoga jujai' mRSAvA maNajoga jujai) ve kevalI satyamanoyoga ko prayukta karate haiM, (No mosamaNajoga jujai No saccAmosamaNajoga jujai, asaccAmosamaNajogaM jujara) asa yamanoyoga eva mizramanoyoga ko prayukta nahIM karate hai, kintu asatyAmRpAmanoyoga ko prayukta karate haiM, arthAt vyavahAra manoyoga ko prayukta karate hai / satyamanoyoga eva vyavahAramanoyoga ko ve kevalI prayukta karate hai, anya do ko nahIM || sU0 87 // 'bajoga jajamANe' ityAdi / prazna -- he bhagavan ! ve kevalI jo ( vayajoga jujamANe kiM) vacanayoga ko prayukta karate hai seA kyA (saccatraijoga jujai, mosavaijoga jujai, sacAmosavaijoga jujara, asancAmosavainoga jujai) satyavacana yoga ko prayukta karate hai, yA asatyavacana gautama ! ( saccamaNajoga jujai ) te ThevaNI satyamanAyogAne prayukta re ( No mosamaNajoga jujadda, jo saccAmosamaNajoga jujai, asaccAmosamaNajoga jujai) asatyabhanoyoga tebhana mizramanoyogane prayukta uztA nathI, paraMtu asatyAmRSAmanAyeAgane prayukata kare che arthAt vyavahAramaneyAgane prayukata kare che. satyamane yAga temaja vyavahAramanAceAgane te kaivalI prayukta kare che maujA ene nahi (sU 87) ' babajoga junamANe ' chatyAhi ana-De lagavan ! te ThevalI he ? (vayajoga jujamANe) pathanayogane prayukta 4re che, te zu ( saccavaijoga jujadda, mosavaijoga juMjai, saccAmo Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSayapiNI-TokA 88 pheyalisamudghAtaviSaye bhagavadgItamayo mayAda 689 mosavaijogaM jujai 1 saJcAmosavaijogaM jujai ? asacAmosavaijogaM jujai ? saccavaDajogaM ga~jaDa, No mosabaijogaM muMjai, No saccAmosavaijogaM juMjai,asaccAmosavaDajogaM pi juNji||suu088|| ___ mRlam-~- kAyajogaM jujamANe Agaccheja vA ciTTena gyogayuGkte 'saccAmosabaijoga jujaI' satyamRpAvAgyoga yukte "asaccAmosavaijoga juja' asa yA'mRpArAgyoga yuGkte kim / bhagavAnAha-'goyamA sacaDajoga muMjaDa ?' gautama ! sayavAgyoga yukte, 'yo mosavaijoga juMjaI no mRpAvAgyoga yukte, No saccAmosavaijoga jujaTa'no satyamRpAcAgyoga yukte, asaJcAmosavaijogaM pi jujai' asayA'mRSAvAgyogamapi yukte // sU0 88 // TIkA-'kAyajoga' ityAdi / 'kAyajoga jujamANe Agaccheja vA ciTThajja vA' kAyayoga yuJjAna Agacchati vA tiSThati vA, 'gisIeja vA nipIdati-upavizati yA, yoga ko prayukta karate haiM, athavA mizravacanayoga ko prayukta karate hai, yA asalyAmRpAvacanayoga ko prayukta karate hai ? uttara-(goyamA) hai gautama / (saccAijoga jujai) ve kelI sa yavacanayoga ko prayukta karate hai, (go mosavaijoga jujai No saccAmosavaDajoga jujai) asatyavacanayoga ko eva mizravacanayoga ko prayukta nahIM karate hai / (asacAmosavahajogapi jujai) parantu asatyAmRpAvacanayoga ko prayukta karate hai| cAra vacanayogoM me se kevalI ke satyavacanayoga eva asatyAmRpAvacanayoga do hI vacanayoga hote hai, bAka ke do nahIM / / sU0 88 // sabaijoga jujai, asacAmosavaijoga jujai) satyapayanayogane prayuta 42 cha, athavA asatyavacanayogane prayukata kare che, athavA mizravacanagane prayukata kare cha, athavA satyAbhUSApayanayogane prayuta 42 cha ? uttara-~-( goyamA !) u gautama / (sancavaijoga jujai) te pakSI satyapayanayAne prayukta 42 cha (No mosavaijoga jujai No sancAmosavaijoga jujai ) satyapayanayogane tamA bhipayanayAne prayuta 42tA nathI, ( amaccAmosavaijogapi jujai) parantu e tyAmRSAvacanagane prayukta kare che. cAra vacanomAthI kevalInA satyavacanaga temaja asatyAmRSAvacanayoga be ja mAtra vacanaga hoya che mADI naDi (sU 68) Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 690 aupapAtika sUtre vA NisIeja vA tuyahejja vA ullaMghena vA pahuMceja vA ukkheSaNaM vA pakvaNaM vA tiriyakkhevaNaM vA karejA, pADihAriyaM vA, pIDhaphalagasejjAsaMthAragaM paJcappiNejA || sU0 89 // 'tuyahejna vA' tvagvartayati = zayana karoti vA 'ullavejja nA' uhahvayati gartAdika vA, 'palaghejja vA' prohayati thA, ukkhevaNaM nA' utkSepaNam = Urdhvagamana vA, 'pavakhevaNaM vA' prakSe paNa = nIcairgamana vA, 'tiriyakrakhevaNa nA' tiryakkSepaNa= tiryaggamana vA 'karejjA' karoti, 'pAsihAriya vA pIDha - phalaga - sejjA-sadhAraga paJcappiNejA' pratihArya yA pIThaphalakazayyAsastAraka pratyarpayati // sU0 89 // - 'kAyajoga jujamANe' ityAdi / he gautama (kAyajoga jujamANe Agacchejja vA cidvejja vA NisIejja vA tuyahejja vA ullaghejja vA pallavejna vA) isa kAyayoga ko prayukta karate hue ve Ate haiM, jAte haiM, Thaharate hai, uThate hai, baiThate haiM, sote hai, karavaTa badalate hai, ullaghana karate haiM, pralghana karate haiM, (ukkhevaNaM vA pakkhevaNa vA tiriyakkhevaNa vA karejjA) utkSepaNa karate hai, prakSepaNa - hAthapaira ko Upara-nIce karate hai, tirache gamana karate hai, (pADihAriya vA pIDhaphalagasejAsAraga paJcapijjA ) kAma nikala jAne ke bAda prAtihArya pITha, phalaka, zayyA, eva sathAre ko pIche dete hai | sU0 89 // " kAyajoga jujamANe " tyiAhi he bhadanta ! kAyasega prayukta pharatA kevaLI bhagavAn zu zu kAma kare 41 DDe gautama ! ( ( kAyajoga jujamANe Agacchejja vA ciTTejja vA NisIejja vA tuyaTTenja vA ullaghejja vA pallaghejja vA ) me ayayojane prayukta uztA temA Ave che, laya che, roya che, che, jaise che, supe che, uravaTa pahale che, udhana re che, asa dhana hare che (ukkhevaNa vA pakkhevaNa vA tiriyakrakhevaNa vA karejjA ) utkSepa ure che, prakSepaNu-hAthapatra ( thA-nIyA re che, tirachA ( ADu -avagu ) jabhana ure che, ( pADihAriya vA pIDha-phalaga - sejjA-sathAraga paccapiNejjA ) abha tha gayA pachI prAtihArya 4 thI, isa4, zayyA, tebhana sathArAne pAchA mukI de che ( sU 89) Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayaSiNI-TIkA sa 90 yeyalimamudghAtaviSaye bhagavadgItamayo' sayAda 691 mUlam-~-se NaM bhaMte! tahA sajogI sijhar3a jAva aMtaM karei ? No iNaDe samahe // sU0 90 // mUlam- se NaM puvAmeva sapiNassa paMciMdiyassa paja TIkApautama pRSThani-'se Na bhaMte " hayAdi / 'se NaM bhate 'tahAsajogI' sa khala bhadanta / tathA sayogI 'sijmai si yati kim 'jAva' yAvat 'sabadukkhANamataM kareI sarvadu khAnAmanta karoni kim ? / bhagAnAha-'yo iNaDhe sama?' nA'yamartha samartha // sU0 90 // TIkA--'se NaM puncAmeva' ityAdi / 'me Na' sa kevalI khala 'puvAmetra pUrvameva yoganirorAvasthAyA AdAveca 'saMNNissa pacidiyamsa' sajina paJcendriyasya, atra paJcendriyasyeti vizeSaNa majisvarUpapradarzanArtha, paJcendriyasyaiva manivAt , 'pajattagassa' payAptakasyamana paryApyA paryApasyetyaya , anyaparyApasya manaso'bhAvAt / sa ca madhyamAdimanoyogo'pi 'seja bhate !' ityaadi| (bhate ! ) he bhadana / (me vahA sajogI) ve kelA aisI sayogI avasthA meM rahate hue (sijjhai jAva ata kareDa) siddha, buddha, mukta eva parinirmANa ho samasta dukhoM kA anta karate haiM kyA ? uttara-ha gautama ! (No iNadve samaDhe) yaha artha samarthita nahIM hai / arthAta sayogikevalI karmoM kA anta nahIM karate ! // sU0 90 / / ___ 'se Na punbAmeva' ityaadi| (se Na) ye sayogI kAlI bhagavAn (punnAmeva) pahile (sapiyasa pacidiyassa pajattagassa) majI pacendriya paryAtaka ke (jahaNNajogassa heDhA) jaghanyamanoyoga se bhI nIce 'se Na bhate / ' tyA (bhate / ) & Mrt ! (se tahA sajogI) te pasI mevI sI -244 sthAmA rahetA (mijjhai jAra ata karei) siddha, zuddha, bhuta, tebha parinipAya / bhantapane bhumata 42 cha ? uttara- gautm| (No iNadve sama8) mA artha samarthita nathI, maryAta saya vaTI bhAnA mata 4stA nathI (sU. 80) "se Na puvAmeva " tyAta (se Na) te sayAjI upaTI masAn (puvAmeva) pakSA (saNNissa paciMdiyassa pajjattagassa) sahI payendriya paryAtajanA (jahaNajogarasa heDhA) Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 690 auSapAtikako vA NisIeja vA tuyaTeja vA uhaMdheja vA pallaMdheja vA ukkhevaNaM vA pakkhevaNaM vA tiriyakkhevaNaM vA karejA, pADihAriyaM vA, pIDhaphalagasejjAsaMthAragaM paJcappiNejjA // sU0 89 // 'tuyaTeja vA tvagvartayati-zayana karoti vA 'ullaveja yA ulasyati-gAdikaM vA, 'pallagheja ga' prolladhayati vA, urakhevaNa / ' ukSepaNam Urvagamana vA, 'pakkhevaNa vA' prakSe paNa-nIrgamana vA, 'tiriyakkhevaNa vA' tiryarakSepaNa-tiryaggamana vA 'karejA' karoti, 'pADihAriya vA pIDha-phalaga-sejjA-sathAraga paJcappiNenA' pratihArya vA pIThaphalakazayyAsastAraka pratyapeyati // sU0 89 / / - 'kAyajoga jujamANe ityAdi / he gautama (kAyajoga jujamANe Agaccheja vA ciTeja vA NisIeja vA tuyaheja vA ullagheja vA pallagheja vA) isa kAyayoga ko prayukta karate hue ve Ane haiM, jAte hai, Thaharate hai, uThate hai, baiThate hai, sote hai, karavaTa badalate haiM, ullaghana karate hai, praldhana karate haiM, (ukkhevaNaM vA pakkhevaNa vA tiriyakkhevaNa vA karejA) utkSepaNa karate hai, prakSepaNa-hAthapaira ko Upara-nIce karate haiM, tirache gamana karate hai, (pADihAriya vA pIDhaphalagasenjAsathAraga paJcappiNejjA) kAma nikala jAne ke bAda prAtihAryaka pITha, phalaka, zayyA, evaM sathAre ko pIche dete hai / sU0 89 // "kAyajoga jujamANe" tyAta he bhadanta! kAga prayukta karatA kevaLI bhagavAn zu zu kAma kare cha? gautama! (( kAyajoga jujamANe Agacchejja vA ciTeja vA NisIejja vA tuyaTejja vA ullaghejja vA pallajja vA) meM yayogane prayuta 42tA te| bhAva cha, naya cha, 4Aya cha, cha, mese cha, suve che, 421Ta maha cha, Gdhana 42 cha, prasAdhana 42 cha ( ukkhevaNa vA pakkhevaNa vA tiriyakhevaNa vA karejjA ) pa 42 che, prakSepa-6555 yA-nayA 4re cha, tirch| (I-maNu ) gamana kare che, (pADihAriya vA pIDha-phalaga sejjA-sathAraga paccappiNejjA) bha I gayA pachI prAtilAya 4 thI8, zayyA, tamA sa thArAne pAchA mukI de che ( 89) Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSaSapiNI TIkA sa 90 peyalamamupAviSaye bhagavadgotamayo mayAda 691 mUlam - se NaM bhaMte / tahA sajogI sijjhai jAva aMta kare ? No iNaTTe samaTTe // sU0 90 // mUlam - se NaM puvvAmeva sapiNassa paMciMdiyassa paja TIkA- gautama pRcchati' se Na bhaMte " iyAdi / 'se Na bhate / tahA sajogI' sasa madata ! tathA sayogI 'sijjhai' sigyati kim 'jAva' yAvat 'savcadukkhANamataM kareDa' sarvadu khAnAmanta karoti kim / bhagavAnAha - 'No iNaTTe samaTTe' nA'yamartha samartha // sU0 90 // TIkA--' se Na puvvAmeva' ityAdi / 'se Na' sa kevalI khalu 'puvvAmeva' pUrvameva = afratern arts 'saNissa paMcidiyassa' sajina paJcendriyasya, atra paJcendri yasyeti vizeSaNa majJisvarUpapradarzanArtha, paJcendriyasyaiva sanivAt, 'pajjattagassa' paryAptakasya mana paryAcyA payAmasyetyartha', anyaparyAmasya manaso'bhAvAt / sa ca madhyamAdimanoyogo'pi 'se Na bhatte !' ityAdi / (bhate 1 ) he bhadata ' ( se tahA sajogI) ve kelI aisI sayogI avasthA meM rahate hue (sijjhai jAna ata karei) siddha, buddha, mukta eva parinirvANa ho samasta dukhoM kA anta karate haiM kyA ? uttara-ha gautama ! (jo iNaTTe samaTThe ) yaha artha samarthita nahIM hai / adhAt sayogikevalI karmoM kA anta nahIM karate ' // mU0 90 // 'se Na puvAmeva' ityAdi / (seja) ye sayogI kavalI bhagavAna (puntrAmeva ) pahile (saNNissa pacidiyassa sa) mI pacendriya paryAnika ke (jahaNNajogassa heTTA ) jaghanyamanoyoga se bhI nIce ' se Na bhate / ' tyAhi (bhate 1 ) he lahanta ! ( me tahA sajogI ) te ThevasI meSI sayogI-mava sthAmA rahetA (sijjhas are ad kares ) siddha, zuddha, mukta, tebhana parini vauNu thai samasta huM khane zu ata kare che ? uttara-~~~sgautama! (au iTTe samaTThe ) mA artha samarthita nathI, arthAt sayogI ThevalI bhni| mata 4ztA nathI ( sU 60 ) " se Na puvvAmeva " chatyAhi ( se Na ) te sayogI DeksI lagavAn (puvvAmeva ) thaDelA ( saNNissa pacidiyassa pajjattagasta ) sajJI yendriya paryAptaThanA ( jahaNNajogagma dehA) Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 jiibni hassapaMcasvaruccAraNakhAe asaMkhejasamaiyaM aMtomuhattiyaM selesi paDicajai, pubaraiyaguNaseDhIyaM ca NaM kammaM tIse selesimaDAe ayogaca prAmoti, 'ayogataM pAuNivA'" ayoga prApya, 'isiMhassapaMcakravaracAraNadAe' IpaddhatvapaJcAkSarocAraNAdAyAma-Ipat-anpAni, yAni escAni paJcAkSarANi tepA yaducAraNa tasya yA'ddhA-kAla. sA tathA tasyAm, indamubhAraNa na ta na vilambita kintu madhyamameva gRhyate, 'asakhejjasamaiya' mArayeyasamayikAma, 'atImuhuttiya AntahirtikI 'selesi' zailegI-zailAnAmI zailezo meru, tamyeva yA sthiratA sAmyAdha vasthA sA zailezI tAm , athavA-jIleza sarvamapararUpacAritravAn , tasyeyamavarayA yoganirodharUpA zailegI tA, zailezyavasthAyA kelI vedanIyAdikarmacatuSTaya kSapayati, tatprakAramAha'puncaraiya' ityAdi / 'puncaraiyaguNaseDhIya ca NaM kamma' pUrvaranitaguNazregikaM ca kame, pUrva-zailasyavasthAyA prAga racinA 'guNazreNI yasya tattathA, kA nAma guNazreNI / ucyateNai)ayogi-avasthA ko prApta ho jAte haiM, (pAuNittA Isi-hassa-pacakkhara-cAraNa, ddhAe asakhejasamaiya aMtomuhuttiya) ayogI avasthA ko prAma ho jAne ke bAda haravaM pAca akSara ke uccAraNa kAla-pramANa samaya meM, arthAt anarayAta 'samaya ke atarmuhUrta jaise kAla ma (selesi paDivajjai) ve zailezI avasthA ko prApta karate haiM, athavA 'sarva karmoM ke mvarUpa cAritra vAle kI avasthA ko-yoganirodharUpa avasthA ko prApta karate hai / isa zailezI--avasthA meM kevalI kisa prakAra se vedanIya Adi cAra aMghAniyA 'karmoM ko kSaya karate hai, dama bAta ko pragaTa karate hue sUtrakAra kahate hai ki (puncaraiyaguNaseDhIya ca Na samma tIse selesimaddhAra asakhejAhiM 'guNaseDhIhi aNate kammase khavayate) zailezI avasthA ke pahile jina karmoM kI guNazreNI racI jAya ve guNazregika karma hai / guNacha (pAuNittA IsiMhassapacasvaruccAraNaddhAe asakhejasamaiya atomuhuttiya) agI-avasthAne prApta thaI gayA pachI hastrApAca akSaranA uccAraNakAlapramANu samayamA, arthAta asa khyAta samayano atimuhUta jevA kalama (selesiM paDivajjai) to zaidezI bhasthAna prA 42 cha, athavA / sarva kamenA sa vararUpa cAritravALAnI avasthAne-ganirodharUpa avasthAne prApta kare che A zailezI avasthAmAM kevalI kevA prakArathI vedanIya Adi cAra aghAtiyA kane kSaya kare che? e vAtane prakaTa karatA sUtrakAra kahe pulcaraiyaguNaseDhIya ca Na kammaM tIse selesimaddhAe asakhegnAhiM guNaseDhIhi apate kammase savayate) 2ii sasthAnI sAne mAnI shushree| 2thI Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpavarSiNI-TIkA 92 peli siddhigatiprAptimanirUpaNam 695 tathaiva ko yat kevalino vedanIyAdika caturvidha karma kAlAntaravedya sthita vartate, tasya gInatarakSapakameNa pratisamaya pUrvapUrvApekSayA uttarottaramanyAtaguNavRddhacyA guNIkRtya svanpa, yahu, bahutara, bahuttamam-iti zreNIrUpeNa sthitikhaNDa racayati / idamatra spaSTIkaraNam - guNazreNIracanAyA prathamasamaye karmadalika svalpa gRhyate dvitIyasamaye pUrvA pekSayA amanyAtaguNita dalki gRhyate, tRtIyasamaye tato'pyasakhyAtaguNita karmadalika gRyate, evamuttagettaramasarayAtaguNayA karmaDhalika racayati / evaM karmadalikaracana tAvahAya, yAvadantarmuharta cammasamayam / taccAntarmuhurtamapUrvakaraNAnivRttikaraNakAlAbhyA stokAbhyadhika vaditavyam / aya karmapudgalAnA racanAvizeyo " guNazreNI "tyucyate / 'tIse + zreNI kise kahate hai ' isa bAta ko prakaTa kiyA jAtA hai - kAlAntara meM vedana karana yogya jo vedanIyAdika cAra karma abhI apaziSTa hai unhe bhItara kSapaNa karane ke nimitta unake daliyA ko krama se pratimamaya pUrva pUrva ko apekSA uttarottara asalyAta guNavRddhi se guNita kara svapa, hu, hutara eva bahutama isa zraNIrUpa meM vibhAjita karate hue sthiti kA sauna karanA so guNazreNI hai / mana isakA yaha hai ki guNazreNIracanA ke prathama samaya me karmalika svapa grahaNa kiye jAte hai, dvitIya samaya meM pUrva kA apekSA amarayAtaguNita dalika grahaNa kiye jAte hai, tRtIya samaya meM isase bhI asyAtaguNe karmavaliye grahaNa kiye jAte hai / isa prakAra uttarottara aparayAtaguNita karmadaliyA kA vahAna grahaNa kiyA jAtA hai ki jabataka antarmuhUrtakA antimasamaya pUrNa nahIM ho jAtA / apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa ke kAla se yaha antarmuhUrta kucha adhika samajhanA cAhiye / isa prakAra karmapudga cakAya te guNikakama che zuzreNI kene kahevAya e vAta pragaTa karAya chekAlAntaramA vedana karavA yogya je vedanIya Adika cAra ka hanu AkI che temane jaladI khapAvavA-kSapaNu karavA-nimitta temanA lie mA dhImedhIme kramapUrvaka pratisamaya pUrva pUrvanI apekSA uttaraiyattara asa khyAta guNavRddhithI Nita karIne svalpa, bahu, ahutara temaja adbhutama Ama zreNIrUpamA vibhA jita katA karatA sthitinuM khaMDana karavu ane guNazreNI kahe che enI matalaba e che ke guNazreNIracanAnA prathama samayamAM kalika 5 caheNu karavAmA Ave che, khIjA samayamAM prathamanI apekSA Asa khyAtaNita dRlika grahaNa karavAmA Ave che. trIjA samayamAM tenAthI paNu asa khyAtaguNAka dalika grahaNa karAya che. A prakAre uttarAtta asa khyAtaguNita kaliene tyA sudhI grahaNa karavAmA Ave che ke jyAsudhI antama hUtanA atima samaya pUrA thaI na jAya apUrvakaraNu ane nivRttikaraNanA kALathI A antaryuM hatuM kaI adhika samajavu. joIe A prakAre karma pudgalenI pcanAnI Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tafa hastapaMcakkharuccAraNaddhAe asaMkhejasamaiyaM aMtomuhattiyaM selesi paDivajjai, puvvaraiyaguNaseDhIyaM ca NaM kammaM tIse selesimaddhAe ayogaca prApnoti, ' ayogattaM ' pAuNittA' ayogava' prApya, 'IsiMhassapaMcakravarucAraNaddhAe ' ISadbhasyapatryA'kSarocAraNA'drAyAm-Ipat-anyAni yAni dUsvAni paJcAnarANi teSA yaducdhAraNa tasya yAsdrA = kAla sA tathA tasyAm, idamudhAraNaM na druta na vilambita kintu madhyamameva gRlyate, ' asakhejjasamaiya' amarayeyasamayikAm, 'atomuhuttiya ' Antamahartiko 'selesi 'zailegI-zailAnAmIga zailezo mera, tamyeva yA sthiratA = sAmyAya casthA sA zailezI tAm, athavA - gIleza = sarvamaMnararUpacArigvAn, tasyeyamanasthA yoganirodharUpA zailezItA, DolezyavasthAyA kepalI vedanIyAdikarmacatuSTaya kSapayati, tatprakAramAha ' puccaraiya' ityAdi / 'pubvaraiyaguNaseDhIyaM ca yaNa kampa' pUrvaracitaMguNazreNika ca karma, pUrva== zailezyavasthAyA prAg racitA guNazreNI yasya tattathA, kA nAma guNazreNI ucyate 1 " 4 694 3 " 1 i) ayoga - avasthA ko prApta ho jAte hai, ( pAuNittA Isi-issa-pacakkhara - cAraNaddhA asajja samaya atomuhuttiya ) ayogI - avasthA ko prApta ho jAne ke bAda ' hrasva pAca akSara ke uccAraNa kAla-pramANa samaya meM, arthAt 'anyAta samaya' ke atarmuharta jaise kAla me (selesiM paDivajjai) ve zailezI - avasthA ko prApta karate haiM, athavA sarva karmoM ke mvararUpa cAritra vAle kI avasthA ko - yoganirodharUpa avasthA' ko prApta karate hai / isa zailezA-avasthA meM kevalI kisa prakAra se vedanIya ' Adi cAra aghAtiyA karmoM ko kSaya karate hai, isa bAta ko pragaTa karate hue sUtrakAra kahate hai ki (punararyaguNaseDhIya caNa kamma tIse selesimaddhAe asakhejjAhiM guNasaidI hi aNate kammase khavayaM te) zailezI-avasthA ke pahile jina karmoM kI guNazreNI racI jAya~ '' guNazreNi karma haiN| guNa ' che ( pAuNittA IsiMhassapacaktraruccAraNadvAe asakhejjasamaiya aMtomuhuttiya ) aceAgI--avasthAne prApta thai gayA pachI hasva/pA akSaranA uccAraNakAla- pramANu samayamA, arthAt asa khyAta samayanA atarmuhUta jevA kAlamA ( selesi paDivajjai ) tethe zaivezI vyavasthAne Ata kure / che, athavA bharva 1 3 kAnA sa vararUpa cAritravALAnI ; avasthAne--ye nirodharUpa avasthAne prApta kare che. A zailezI avasthAmA kevalI kevA prakArathI vedanIya kri cAra aghAtiyA karmono kSaya kare che? e vAtane prakaTa karatA sUtrakAra kahe che (puvvaraiyaguNa sedIya va Na kammaM tIse selesimaddhAe asakhejjAhiM guNaseDhIhiM aNate kammase khavayate ) zaibezI vyavasthAnI (thaDesA ke bhanI suzreNI rathI Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trafoot-east a 92 vaiyalina siddhigatiprAptiyamanirUpaNam 697 yatekammAI savvAhiM vippajahaNAhiM vippajahas, vippajahittA ujjuseDhI paDivaNNe aphusamANagaI uDDha ekasamaeNa aviggahe gaMtA sAgArovautte sijjhai // sU0 92 // yugapat kSapayatIti / 'khavittA' kSapayitvA 'orAliyateyakammAI ' auhArikataijasakarmANi ' sannAhiM ' sarvAbhi = azepAbhi, 'vippajahaNArhi' niprahANibhi - nizeSeNa= prakarSato hAnaya yAgAstAbhi, atra vyaktyapekSayA bahuvacanam, 'vippajahai' viprajahAti = sarvathA parizATayati, 'vippajahittA' viprAya = parityajya, 'ujjuseDhIpaDivaNNe' rujuzreNipratipatra - Rju = avakA, zreNi = AkAzapradezapaktistAmAzrita 'aphusamANagaI' aspRzadgati -aspRzantI midryantarAlapradezAn gatiryasya sa tathA, 'ekkasamapUrNa' ekasamayena, antarAlapradezasparzane hi naikena samayena siddhi syAt, ipyate tu tatraika eva samaya, ya eva cAyuSkAdikarmaNA kSayasamaya sa eva nirvAgasamaya / ato'ntarAle samayAntarasyAsadbhAvAdantarAlapradezAnAmamasparzana bhavati / bhAnosya sUkSmAsrtha kevaligamya / ' avigAheNa ' ahi-vaka eva hi samayAntara lagati pradedyAntara ca spRzati / 'uDhaM ' Urje 'gatA' gavA ' sAgArovautte ' sAkAropayukta jJAnopayogavAn, 'sijjhai ' siddhayati-siddho bhavati // sU0 92 // gAhiM vippaass ) kSapaNa karane ke bAda audArika, taijasa eva kArmaNa ina zarIroM ko viSTirUpa se samasta hAniyoM dvArA sarvathA chor3a dete hai / (vippajahittA ujjuseDhIpaDivaNNe aphusamANagaI UDDha eksamaeNa aviggaheNa gatA sAgArovautte sijjha ) choDane ke bAda ruju avaka AkAzaka pradezakI paktisvarUpa zreNIko Azrita karate hue, arthAt zreNI anusAra siddhike antarAla ke pradezoM ko nahIM sparzate va kevalI bhagavAn eka samaya meM vigraharahita gati se sIdhI gati se hokara siddhagati meM virAjamAna ho jAte haiM / yahA unakA upayoga sAkAra hotA hai, arthAt jJAnopayoga se ve niziSTa rahate haiM / karyA pachI audyArika, vaijasa temaja kANu e zIzane viziSTarUpathI bhajja hAniyoM dvArA sarvathA choDI hIye he (nippajahittA ujjuseThI paDinapaNe amamA gaI uDDha ekkasamaeNa avigaheNa gatA sAgAronautte mijhai ) cheDI dIdhA pachI jIvaka AkAzanA pradezeAnI paktisvarUpa zreNIne Azrita karatA, arthAt zreNIne anusAra siddhinA aMtarAlapradezone sparza na karatA te TevalI bhagavAna eka samayamA vigraharahita gatithI-sIdhI gatithI thaine siddhigatimA virAjamAna thai jAya che. ahIM temanA upayAgna sAkAra hAtha Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 neurfisex asaMkhejjAhiM guNaseDhIhiM aNaMte kammaMse khavayaMte veyaNijjAuyajAmagoe iccete cattAri kammaMse jugavaM khavei, khavittA orAli 1 selerAimaddhAe ' tasyA DaulezyadrAyAm " kSapayan "-iti padamadhyAhRtya yojanA karaNIyA, 'asakhenAhiM guNaseDhIhiM' asatyeyAbhiguNazreNibhi 'aNate kammaMse khatrayate ' anantAn karmAzAn kSapayan, ' veyaNijjAuyaNAmagoe ' vedanIyAyurnAmagotrANi, 'icce te cattAri kammaMse ' ityetAthatura. karmAzAn 'jugava khavei ' yugapat kSapayati / ayamaMtra samudAyArtha - eva pUrva guNazreNIM kRtvA nizuddhapariNAmavazAdasatyAta samayavatthAmAntamauhUrtikyA zailezyavasthAyA karma kSapayan kevalI svaracitAbhirasakhyAtaguNazreNImi zIktarakSapaNakriyAyA sAdhanamUtAbhiranantapudgalarUpatvAdana tAn karmAzAn kSapayan 2 vedanIyAdikAzcatura kamazAn lokI racanA kI vizeSatAkA nAma guNazreNI hai| isa prakAra ke kevalI bhagavAn prathama-racita guNazreNikakarmako usa zailezI ke kAla meM naSTa karate hue asakhyAta guNazreNiyoM dvArA anana karmAgakA kSaya kara dete hai / ( veyaNijjA - uya-gAma- goe icete cattAri kammase junakhavei ) vedanIya, Ayu, nAma eva gotra ina cAra karmazoko eka sAtha kSaya karate hai / matalaba isakA yaha hai - isa prakAra guNazreNI karake vizuddha hue pariNAmoM ke vaza se akhyAtasamayapramANa antarmuhUrta kAlakI isa zailezI avasthA meM ve kevalI prabhu, karmako kSapita karate hue, karmoM kI zIghratara kSapaNa kriyA meM sAdhanabhUta asakhyAta guNazreNiyoM dvArA anantapudgalasvarUpa karmAzoMkA kSaya karate 2 vedanIyAdika cAra aghAtiyA karmAzoMkA eka hI sAtha kSaya kara dete haiM / (khavettA urAliya- teya kammAi savvAhiM vippajaha vizeSatAnu nAma zuzreNI che. AvI rIte te kevalI bhagavAna prathama racela guNuNita kamane te zailezInA kALamA naSTa karatA karatA asakhyAta guNushrenniyoN dvArA manata urmanA azono kSaya harI he che ( veyaNijAuyaNAmagoe inte cattAri kammase jugava savei ) behanIya, khAyu, nAma tema gotra the cAra karmAzone eka sAthe kSaya kare che. enI matalakha e che ke A prakAre guNazreNI karIne vizuddha thayelA piraNAmane vaza thaI asakhyAta-samaya-pramANa antarmuhUta DhALanI A zailezI avasthAmA te kevI prabhu kamane kSapita karatA karatA karmInI bahuja utAvaLI kriyAmAM sAdhanabhUta asa khyAta guNubhraM NI dvArA ana tapudgalasvarUpa karmothonA kSaya karatA karatA vedanIya Adika cAra (4) adhAtiyA karmozonA ekasAthe ja kSaya karI nAkhe che ( savettA urAliya-taiya-kammAI savvAhiM vippajahaNAhiM " M } kSapaNa Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pawan MA m pIyUSayaSiNI-TokAsa 92 phevalina siddhigatiprAptikramanirUpaNam 697 yateyakammAI savvAhi vippajahaNAhiM vippajahai, vippajahitA ujjuseDhIpaDivaNe aphusamANagaI uDDhaM ekasamaeNaM aviggaheNa gaMtA sAgArovautte sijjhai // sa0 92 // yugapat kSapayatIti / savitA 'kSapayitvA 'oraaliyteykmmaaii| audArikataijasakarmANi sacAhiM / sarvAbhi azeSAmi , 'vippajahaNAhiM viprahANibhi --vizeSeNa akarpato hAnaya myAgAstAbhi , atra vyaktyapekSayA bahuvacanama , vipajahai viprajahAti sarvathA parizATayati, 'vipanahitA' vigrahAyapariyajya, 'ujjuseDhIpaDivaNNe ujuzreNipratipanna -Rju = avakA, zregi AkAgapradezapaktistAmAzrita 'aphusamANagaI aspRzadgati -aspRzantI siddhayantarAlapradezAn gatiryasya sa tathA, 'ekkasamaeNa' ekasamayena, antarAlapradezasparzane hi naikena samayena siddhi syAt, ipyate tu tatraika eva samaya , ya eva cAyuSkAdikarmaNA kSayasamaya sa eva nirvAgasamaya / ato'ntarAle samayAntarasyAsadbhAvAdantarAlapradezAnAmasamparzana bhavati / bhAvato'ya sUdamo'rtha kevaligamya / 'aviggaheNa ' adhigrahaNa apakegA eva hi samayAntara lagati pradezAntara ca spRzati / 'uDda' U gaMtA' gavA 'sAgArovautte' sAkAropayukta jJAnopayogavAn, 'miai' sidvayati siddho bhavati / / sU0 92 // NAhi vipanahai ) bhapaNa karane ke bAda audArika, taijasa eva kArmaNa ina zarIroko viziSTarUpa se samanta hAniyoM dvArA sarvathA chor3a dete hai| (vippajahitA ujjuseThIpaDivaNNe aphusamANagaI aDDha ekasamaeNa aviggaheNa gatA sAgArovautte siyaDa ) chor3ane ke bAda maju-avaru AphAgake pradezokI paMktisvarUpa zreNIko Azrita karate hue, arthAt zreNI ke anusAra siddhike antarAla ke pradezAko nahIM mparzate ve kevalI bhagavAna eka samaya meM vigraharahita gati se-sIdhI gati se hokara siddhagati meM virAjamAna ho jAte hai| yahA unakA upayoga sAkAra hotA hai, arthAt jJAnopayoga se ve viziSTa rahate hai| karyA pachI audArika, taijasa temaja kArmaNa e zarIne viziSTarUpathI saNa sAniyA dvArA sarvathA choDI vIme che. (vippajahittA unjuseDhIpaDivaNNe aphusamANagaI uDDha ekasamaraNa aviggaheNa gatA sAgArovautte simjhai) choDI dIdhA pachI Aju-avake AkAzanA pradezanI paktisvarUpa zreNIne Azrita kA, arthAta zreNIne anusAra siddhinA tarAla pradezone sparza na karatA te kevalI bhagavAna eka samayamAM vigrahahita gatithI-mIThI gatithI thaIne siddhigatimAM virAjamAna thaI jAya che. ahIM temane upayoga sAkAra hoya Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika mUlam - te NaM tattha siddhA havaMti, sAiyA apajjavasiyA > " ! TIkA bhanottarAne ekonasaptatitame sUne yadravocat 'se je ume gAmAgarajAva sacivese mayA havati sannakAmaniyA' ityArabhya 'anukampayaDIo khabaittA uppi loyaggabhAvArtha, isa upAya se yogoM kA nirodha karate samaya prathama manoyogakA niroja karate hai, phira bacanayogakA aura phira bAda meM kAyayogakA / yoga ke nirodha ho jAne se ve ayogI - avasthAko prApta kara hUsva akArAdi ke, arthAt a, i, u, R, lR ina pAca akSaroM ke uccAraNa karane meM jitanA kAla lagatA hai utane kAla taka usa ayogI avasthA meM rahate hue zailegI- avasthAko prApta karane ke pazcAt asakhyAtaguNazreNI se anata karmAgokA kSaya kara dete haiM / phira vedanAya, Ayu, nAma eva gotra ina cAra aghAtiyA karmoMko yugapat vinaSTa kara ve bhagavAn, audArika, taijasa eva kArmaNa zarIrako kSapita karate hai / isa prakAra karmoM aura zarIroM se sarvathA rahita bane hue ve prabhu AkAzakI pradezapakti ke anusAra 1 samaya pramANavAlI avigrahagati se gamana kara siddhigati meM jAkara virAjamAna ho jAte haiM / yahA ve sAkAra - upayogaviziSTa rahA karate hai || sU 92 // 698 'teNa tattha' ityAdi / isI Agama ke uttarArdhakA 69 vA~ sUna jo (se je ime gAmAgara jAva snnivejJAnApayAgathI teo viziSTa rahe che I bhAvA--A upAyathI cogAnA nirAya karatI vakhate prathama manAyAgane te kevalI nirodha kare che. pachI, vacanayAganA ane tyAra pachI kAyaceAganA nirodha thaI gayA pachI te yAgI--avasthA prApta karIne svasAra mAhinu, arthAt-a, i, u, R, lR A pAye akSarAnu ubhyAraNa karavAmA jeTalA DALa lAge eTalA kAla sudhI teo te ayAgI-avasthAmA rahetA zailezI-avasthAne prApta karIne pachI asakhyAta guNuzreNIthI anata karmA zonoM kSaya dUrI he ho pachI behanIya, Ayu, nAma bhanna gotra-yo- yAra--- aghAtiyA karmone yugapat nAza karIne te bhagavAn audArika, tejasa temaja kAmaNu zarIrane kSapita kare che. A prakAre kAM ane zarIrAthI sava thA rahita anelA te prabhu AkAzanI pradezapakita anusAra 1 samayapramANavALI avigrahagatithI gamana karIne siddhigatimA jai virAjamAna thaIjAya che ahIM tee sAbhAra-upayoga-viziSTA rahyA 4re che, ( sU 8) -- f ' te Na tattha' ityAdi " > , me 4 bhAgabhanA uttarArdhanu yogasitterabhu sUtra ne (se je ime gAmAgara jAba y Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ am e rooneymoonamAAR pIyUpapiNI TIzA, sU. 53 middhastharUpayarNanam asarIrA jIvaghaNA desaNanANovauttA nihiyaTTA nirayaNA paiTThANA hAti' ti, tara te lokAmapraniSTAnA santa koThagA bhavantIti jinAsAyAmAha'te Na' ityAdi / ' te Na' te-pUrvanirdiSTA manuSyA sala 'tatya ' tatra lokAgre pratiSThAna prAmA santa , 'siddhA svati middhA bhAnti / te kodayA bhavantI yAha-'sAiyA' mAdikA = AdisahitA , ' apanavasiyA ' aparyayasitA antarahitA ---anAgina ityartha 'asarIrA' agarIrA = paJcavidhazarIrarahitA , anye vadanti--sagarIro'pi siddho bhavatIti tanmatanirAkaraNArthasesa maNuyA havati savvakAmavirayA) yahA~ se lekara (aTTha kammapagaDIo khabaittA uppi loyaggapaDaTThANA havati) yahA~ taka hai| isa sUtra meM yaha jo kahA gayA hai ki ve siddha bhagavAna loka ke aprabhAga meM pratiSTita ho jAte hai, umI viSaya meM aba isa mUna dvArA yaha batAyA jAnA hai ki ve mida bhagavAna loka ke aprabhAga ma rahate hue kaise hote hai| vaha isa prakAra hai-(te paNa tatva siddhA havaMti) ve pUrvanirdiSTa manuSya, loka ke agrabhAga meM pratiTita hote hue middha kahe jAte hai, ve (sAiyAapajjavasiyA) sAdi aura paryavasAnarahita hote haiM, athAt-vahA se phira uhe sasAra meM pIche janma dhAraNa nahIM karanA par3atA hai, etadartha unheM aparyavasita kahA hai / anAdikAla se lage hue kamI kA kSaya karake ve siddha hue hai, ana isa apekSA ve sAdi kahe gaye hai| (asarIrA) audArika Adi pAca zarIroM se ve sarvathA rahita hote hai| kitaneka esA kahate hai ki mazarIra bhI prANI siddha hotA hai, unake ima midAnta ko dUra karate hue bhagavAna ne siddho kA (asarIrA) yaha vizeSaNa diyA hai| mannivesemu maNuyA hAti samvakAmavirayA) malI thI sana(aTTha kammapagaDIo savaittA uppi loyagapaiddhANA havati) mI sudhAcha 2mA sUtramAko mAyAmA 60yu cha ke te siddha bhagavate lokanA agrabhAgamAM pratiSThita thaI jAya che, te ja viSayamAM A sUtra dvArA ema batAvavAmAM Ave che ke teo siddha bhagavate lekanA bhayanAmamA rahetA devA thAya mAre -( te Na tattha sidvA havati) teo pUrve batAvelA manuSya, lekanA agrabhAgamAM pratiSThita thaI jatA siddha 4Aya 2 tegA (sAiyA apajjavasiyA) sAhinmane mata (bh-mraa)rahita thAya che tyAMthI pAchA teone saMsAramAM janma dhAraNa kare paDate nathI, te arthamAM temane aparyAvalita kahevAmAM Ave che anAdikALathI lAgelA kane kSaya karIne teo siddha thayA che, AthI e apekSAe temane sA4i cha (asarIrA) RohAnisa mAhi pAya zarIrAthI temA sapathA hita thAya che keTalAka ema kahe che ke cazarIra paNa prANI siddha hoya che, mAtA siddhAMtane 12 82 pAne, mina 'asarIrA' vize. Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 aupapAtikamare nIrayA NimmalA vitimirA visuddhA sAsayamaNAgayaddhaM kAla ciTThati // 93 // mida vizeSagam, 'jIvaghaNA' jInaghanA --jIvAca te dhanA jIpayanA -antararahitatvena jIvapradezamayA , yoganirodhakAle dhrapUraNena nimAgonAvagAhanAyA sadbhAyAdityartha , 'daMsaNanANovauttA' darzanajJAnopayuktA-darzanam anAkAra, jAna=sAkAra, tayorupayuktA , ' nihiyaTThA' niSThitAyA =kRtakRtyA -samAmasarvaprayojanA ityartha / 'nireyaNA' nirejanA =nizcalA -sthirA ityartha , nIrayA' nIrajasa =badhyamAnArmarahitA ityartha , yadvA-nIrayA itichAyA, rayo, vegasta dahitA =nirahegA -nirautsukyA ityartha / 'NimmalA' nirmalA pUrvanakarma- nimuktA , 'vitimirA' vitimirA-vigatAjAnA , 'pisuddhA' vizuddhA =karmavizuddhaprakarSamupagatA , isase bhagavAna kA yaha abhiprAya pragaTa hotA hai ki zarIrasahita jIva kabhI bhI mukta nahIM hotA hai| (jIvaghaNA) antararahita hone se ve bhagavAna jIvapradezamaya rahate haiM / ata ke zarIra kI avagAhanA se unakI sid-apasthA meM avagAhanA kucha kama rahatI hai| yoganirodhakAla me zarIra ke chedoM ke pUraNa ho jAne se tribhAga-Una unakI avagAhanA batalAI gaI hai| (dasaNaNANovauttA) darzana eva jJAna se ve upayukta rahA karate hai| anAkAra jJAna kA nAma darzana eva sAkAra jJAna kA nAma jJAna kahA gayA hai / (niTThiyaTThA) samasta manoratha siddha ho jAne se eva kucha bhI kArya karane ke liye bAkI nahIM rahane se ve bhagavAn kRtakRtya kahe jAte hai / tathA (nireyaNA) ye nizcala, (nIrayA) badhyamAna karmoM se rahita, athavA nisdvega, (NimmalA) nirmala-pUrvavaddhakamI se nirmukta, (vitimirA) ajJAnarUpa timira se atIta, paNa ApyuM che AthI bhagavAnane A abhiprAya pragaTa thAya che ke zarIrasddit va 46 11 bhuta thA nathI (jIvaghaNA) mata22Dita DopAthI te bhagavAna jIvapradezamaya rahe che ane zarIranI avagAhanAthI temanI siddha-avasthAmAM avagAhanA jarA ochI rahe che jega-nirAdha kALamAM zarIranA chedanA pUraNa thaI javAthI vibhAganyUna temanI avagAhanA batAvelI che (dasaNaNANovauttA) ni tebhana jJAnathI tasA upayuta rahA 42cha manAhArajJAnanu nAmazinatama sA2 jJAnanu nAma zAnadAyacha (nidriyA) samasta manoratha siddha thaI javAthI temaja kAI paNa kArya karavAnuM bAkI na rahevAthI te bhagavAna kRtaany upAya tathA (nirayaNA) tamo nizcala, (nIrayA) madhyabhAna 4AthI zakSita,mathavA nirudega, (NimmalA) nija-bhUmi mAthI nibhuta, (vitimirA) majJAna35 tibhira-154AthI matIta, (visuddhA) mInA vinAzathA yatI Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Re popavarSiNI-TIkA; sU. 93, 94 siddhAnAM sApaparyavasitatyAdivarNanam 701 mUlamse keNaTeNaMbhaMte evaM vuccaDa-te NaM tattha siddhA bhavaMti sAdIyA apajavasiyA jAva ciTTati ? goyamA se jahA NAmae vIyANaM aggidaDDhANaM puNaravi aMkuruppattINa bhavai, 'sAsayamaNAgayaddha kAla cihati ' zAzvatam anAgatAddha kAla bhaviSya kAla 'citi' tiSThanti / / mU0 93 // TIkA---gautama pRcchani-' se keNadveNa bhate / TatyAdi / ' maMte " he bhadanta / 'sekeNaTeNa' aba kenA'rthena kena kAraNena 'eva pucaH' evamucyate teNa tatya siddhA bhavati' te khala tatra siddhA bhavanti, 'sAdIyA sATikA 'apanavasiyA' aparyavasitA 'jAva citi' yAvata tiSThanti ?, bhagavAnAha-gAyamA" he gautama' se jahA NAmae ' tad yathA nAma 'vIyANa aggidaihANa ' bojAnAmagnidagdhAnA 'puNaraci' punarapi akurappattI Na bhavaDa' arotpattirna bhavati, "evAmeva siddhANa kammavIe (vimuddhA) kamAM ke ninAya se udbhUta Amanizuddhi se yukta ho kara (sAsayamaNAgayaddha kAla ciMti) bhavidhyAkAla meM gAmyatarUpa se siddhAvasthA se mapanna rahA karate haiM / arthAt-siddha bhagagana sAdi-anana rahA karate hai, evaM zuddha AtmagugoM ke pUrNa vikAsa se ve siddha avasthA ma ananamAlanaka vigajita rahane hai|mu0 93 // 'se kepaTThaNe ' iyaadi| pana-(bhane ') he bhavana (me keNaTeNa eva bucaTa) va mAni aparyavamina hote haiM " yaha Apa kisa kAraNa se rahate hai ? uttara-(goyamA ) he gautama ' suno (se jahANAmae bIyANa aggiDDhANa puNaravi akuruppattINa bhavada ) jima prakAra agni - mAtmavizuddhiyA yuta dhana (sAsayamaNAgayaddha kAra citi)maviSya17mI 1d35vI siddhAvavAthI yukata rahyA kare che arthAta-siddha bhagavAna kAdi anata rahyA kare che, temaja zuddha AtmagunA pUrNa vikAsathI teo siddha avasthAmAM anatakALa sudhI virAjamAna rahe che (mU 93) se veNataNa' ityAdi praza-(bhate / ) ta(se raNadveNa evaM vuccai) "tamI mAha apayavasita hoya " bhanmApazu 42dhI ko cha ? uttara-(goyamA) he gautama! mAmI (se jahANAmae vIyANa aggiDDhANa puNaravi aruppattINa bhavai) ke prakAre maniyA praNetA bhImA gata zu2 641 42vAnI Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 702 - ___02 - aupAtikamare evAmeva siddhANaM kammavIe daDDhe puNaravi jammuppattI na bhavaDa, se teNaTTeNa goyamA ! evaM buccai-te NaM tattha siddhA bhavaMti sAdIyA apajjavasiyA jAva ciTThati // sU0 92 // ...... mUlam--jIvA NaM bhaMte sijjhamANA kayaraMmi saMghayaNe daDDe' evameva siddhAnA karmacIne dagdhe sati 'puNaravi' punarapi 'jammuppanI na bhavai ' janmotpattirna bhavati-janmana prAdurbhAvo na bhavati, 'se tegadveNa' tattenA'rthana, 'goyamA ' he gautama / 'evaM vucai evamucyate-te NaM siddhA bhAti sADhIyA apajjavasiyA' te mala siddhA bhavanti sAdikA aparyavasitA 'jAva cidvaMti' yAvattiSThanti ||suu0 94 // TIkA--gautama pRcchati-'jIvA Na bhate " ityAdi / 'bhate!! he bhadanta / 'jIvANa' jIvA khala 'sijjhamANA' siddhayanta 'yami' katarasminaH padasu sahananeSu kasmin 'saghayaNe' sahanane 'sijjhati' sidhyanti / bhagavAnAha-'goyamA' se dagdha bIjoM meM puna akura ko upanna karanekI zakti nahIM rahatI hai, (evAmera siddhANa kammavIe daDDhe puNaravi jammuppattINa bhavai ) ,usI taraha siddha bhagavAn ke bhI karmarUpI sasArakA bIja naSTa ho jAne para puna janmakI utpatti nahIM hotI hai / (se teNadveNa goyamA ! eva bucaDa) isaliye he gautama / aisA kahA hai ki. (te Na siddhA bhavati sAdIyA apajavasiyA) ve siddha sAdi aparyavasita hote hai| sU 94 / / 'jIvA Na bhate ! " ityaadi| , prazna-(bhate / ) hai bhadata / (jIvANa sijjhamANA) jIna siddha hote hue (phayarami saghayaNe sijjhati) raha sahananoM meM se kauna se sahanana me siddha hote hai ? sahita 2lI nathI, (eSAmeva siddhANa kammavIe daDDhe puNaravi jammuppattI Na bhavai) tavIra rIte siddha sapAnane 59 mA sasAranA after ru tha vAthI rIne bhanI matpatti yatI nathI. (se teNaDheNa goyamA / eva cuccaI) bheTavA mATe gautama / ma cha.(te siddhAH bhavati sAdiyA apajjavasiyA) te siddhI sAhi-a sita hAya'cha (sa 64) ( jIvA -NA bhate / simamANA' tyAdi / , prazna-(bhate!) 8 panta ! (jIvA ga sijhamANA)' tharDa kiyarami saghayaNe sijmati ?) cha saMhananAmAthI 4yA sahananamA siddha Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUpayapiNI TI 2095,96 sidhyamAnAnAM saMhananasaMsthAnavarNanam 703 sijhNti?goymaa| vairosabhaNArAyasaMghayaNe sijhaMti ||suu0 95 // mUlam-jIvANaM bhaMte sijhamANA kayaraMmi saMThANe sijhaMti 1 goyamA / chaNhaM saMThANANaM aNNayare saMThANe sijjhaMti // 96 // he gautama 'yaharosabhaNArAyasaMghayaNe' varSabhanArAcasahanane 'sijhati siddhayanti ||muu0 95|| TIkA---gautama pRcchati- 'nIyANa mate !' ityAdi / ' bhane!' ha bhadanta - he bhagavan "jIvA paM sijhamANA kayarammi saThANe sijjhati ?' jIvA khala sidhyanta katarasmin sasthAne sidhyati ? bhagavAnAha-'goyamA' he gautama / 'uNDa saThANANa aNgayare saThANe mijjhati' paNA masthAnAnAmanyatarasmin kasmizcidekammin sasthAne miSyanti / / sU0 96 // uttara-(goyamA!) he gautama (vaDarosabhaNArAyasaghayaNe sijhati) vajhapabhanArAcasahanana se ve siddha hote hai / vajanApabhanArAcasahananavAlA jIva hI mukti ko pAtA hai |suu 95|| 'jIvA Na bhate " ityaadi| prazna--(bhate !) he bhaTata ! (jIvA Na sijjhamANA) jo jIva siddha hote hai ve (kayarasi saThANe sijjhati) kauna se saMsthAna se siddha hote hai ? uttara--(goyamA!) hai gautama (chaha saThANANa agNayare saThANe sijhati) chaha sasthAnA meM se kisI bhI eka sasthAna se jIna sidvigatikA lAbhakara sakate hai / / sU 96 // thAya cha ? uttara--(goyamA !) gautama! (vaharosabhaNArAyasaghayaNe sijhati) vajanASabhanArAMcamahananathI teo siddha thAya che vARSabhanAgaca-sahana navALA 4 bhujitane meve cha (sU 65) , 'jIvA Na bhate / / tyAdi / 48-(bhate ! ) ta ! (jIvA Na sijhamANA) 2-73 / middha yAya tamA ( kayarami saThANe sijhati ?) yA saMsthAnayI siddha thAya 1 ittara-- (goymaa| chaha sijhaNANa aNNasare saThANe , sijjhati) gItamA cha sasthAnemAthI koI paNa eka asarathAnathI jIva siddhigatine lAbha karI zache (986) Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 704 opapAtikasane ___ mUlam-jIvA gaMbhate ! sijjhamANA kayarammi uccatte sijhaMti , goyamA ! jahaNaNeNaM sattarayaNIe, ukkoseNaM paMcadhaNusaie sijhaMti ||suu0 97 // TIkA-gautama pRcchati-'jIvA nnbhNte|" ityAdi / bhte| he bhadanta ! 'jIvANa sijjhamANA kayarammi uccatte sijhati" jIvA khalu sinyanta katarasmina kiyati uccatve'nagAhanena sidhyanti / bhagavAnAha-goyamA!' he gautama / 'jahaNNeNa' jaghanyena 'sattarayaNIe' saptaranike=samaharanaparimite 'ukoseNaM' utkarSe ga 'pacadhaNusaie' paJcadhanu-- zatike-paJcazatadhanu parimite uccatve, 'sijhati' sidhyanti / caturhastaparimAgavizeSo dhanuri tyucyate / ida jaghanya tIrthaMkarApekSayA kathitam / ato dvihastapramANena kUrmIputreNa na virodha / // sU0 97 // 'jIvA Na bhate" ityaadi| prazna-(jIvA Na bhate ! sijjhamANA kayarammi uccatte sijhati') he madata / jo jIna siddha hote hai ve kitanI avagAhanA se siddha hote haiM ? uttara-( goyamA jahaNNeNa sattarayaNIe ukkoseNa pacavaNusaie sijjhati ) hai gautama / kama se kama 7 hAtha pramANavAlI agAhanA se aura utkRSTa se 500 dhanuSakI avagAhanA se siddha hote hai| 4 hAthakA eka ghanuSa hotA hai / jaghanya, kAna tArthakara kI apekSA se jAnanA cAhiye / ata do hAthako avagAhanA vAle kUrmIputra se isame koI virodha nahA AtA hai |muu. 97 // . 'jIvA Na bhate / pratyAhi / prazna-(jIvA Na bhate / sijjhamANA kayarammi uccatte sijjhati ?) 3 bhadata! je jIva siddha thAya che te keTalI avagAhanAthI siddha thAya che? uttara-(goyamA / jahaNNeNa sattarayaNIe ukkoseNa pacavaNusaie sijjhati) he gautama ! ochAmAM ochI 7 hAtha-pramANavALI avagAhanAthI ane utkRSTathI (vadhAremAM vadhAre) 500 dhanuSanI avagAhanAthI siddha thAya che 4 hathituM eka dhanuSa thAya che jaghanya kathana tIrthakaranI apekSAe jANavuM joIe AthI be hAthanI avagAhanAvALA kUmaputrathI AmA keI virodha Avate nathI. (2.87) ja Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yUpapiNI-TIkA 997,98,siddhAnAmunasyAyupodhipaye bhagavadgItamayo maghAda 725 mUlam--jIvA Na bhaMte sijhamANA kayarammi Aue sijhaMti ? goyamA ! jahaNNeNaM sAiregaTTavAsAue, ukkoseNaM puvakoDiyAue sijhaMti // sU0 98 // TIkA---gautama pRcchati-'jIvANaM bhate // ityAdi / 'bhate " he bhadanta ! 'jIvANa sijjhamANA kayarammi Aue sijhaMti " jIrA sala sidhyanta rutarasmin AyuSi midhyanti / bhagaganAha-'goyamA" ha gautama / 'jahaNNeNa sAiregaTThavAsAue' jamanyena sAtirakA''STavarSA'yupi, 'ukkoseNa' u karpaNa 'putrakoDiyAue' pUrvakoTyAyupi sajjhati' sidhyanti / pUrva iti caturagAtilakSANA caturagItilarguNane kRte yA sarayopalabhyate tAvatmAyakavarSaparimita kAla ucyate // sU0 98 // 'jIvANa bhate' ityaadi| prazna--(jIvA Na bhate ! sijhamANA kayarammi Aue sijmati' ) he bhadata ! jo jIva middha hote haiM ve kitanI AyuvAle siddha hote haiM ? arthAt phitanI Ayutaka ke jIva siddhigatikA lAbha kara sakate haiN| uttara-(goyamA jahaNNeNaM sAiregaTTavAsAue usphoseNa puncakoDiyAue sijhati) kama se kama ATha varSa se kucha adhika Ayu vAle jIva siddha ho sakate hai aura jyAdA se jyAdA eka pUrvakoTi AyuvAle jIra siddha ho sakate haiN| 8400000 caurAsI lAsa carpakA pUrvAGga hotA hai aura 8400000 caurAsI lAkha pUrvAgakA eka pUrva hotA hai / / sU 98 // "jIvA bhate // etyAhi. prazna--(jIcA Na bhate / sijjhamANA kayarammi Aue sijjhati 1) bhadata ! je jIva siddha thAya che te keTalI AyuSyavALA siddha thAya che? arthAta keTalI AyuSya sudhInA jIva siddhigatino lAbha karI zake che? uttara--(goyamA / jahaNeNa sAiregaDhavAsAue uskoseNa pucakoDiyAue siljhati) mAchAmA ch| 8 12sathI yA padhAre mAyu (bhara) vALA jIva siddha thaI zake che, ane vadhAremAM vadhAre 1 pUrvATI AyubavALA jIva siddha thaI zake che 8400000 coryAsI lAkha varSanuM eka pUrvaga thAya che, ane 8400000 coryAsI lAkha pUrva ganuM eka pUrva yAya che (sU 68) Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Go4 apapAtikasatre mUlam - jIvA NaMbhaMte / sijjhamANA kayarammi uccate sijjhati 1 goyamA ! jahaNNeNaM sattarayaNIe, sattarayaNIe, ukkoseNaM paMcaNusaie sijjhati ||suu0 97 // TIkA- gautama pRcchati - ' jIvA NabhaMte ' iyAdi / 'bhate ! 'he bhadanta ! ' jIvANa sijjhamANA kayarammi uccatte sijyaMti " jInaga yalu sidhyanta katarasmin = kiyati uccatve'gAhanena sidhyanti bhagavAnAha - 'goyamA !' he gautama ' 'jahaNaNeNaM' jaya yena 'sattarayaNIe' saptaranike= samahastaparimite 'ukoseNaM' utkarSeNa 'pacadhaNusaie' pazadhanu - zatike= paJcazatadhanu parimite uccale, 'sijjhati' sidhyanti / caturhastaparimANa nizeSo dhanuri tyuvyate / ida jaghanya tIrthaMkarApekSayA kathitam / ato dvihastapramANena kUrmIputreNa na virodha | // sU0 97 // 'jIvA Na bhate !' ityAdi / prazna -- ( jIvA Na bhate ! sijjhamANA kayarammi uccate sijjhati 2 ) he bhadata | jo jIna siddha hote haiM ve kitanI avagAhanA se mitra hote haiM ? uttara- ( goyamA ! jaNeNa sattarayaNI ukkoseNa pacadhaNusaie sijjhati ) he gautama / kama se kama 7 hAtha pramANavAlI anagAhanA se aura utkRSTa se 500 dhanuSakI anagAhanA se siddha hote hai / 4 hAthakA eka dhanuSa hotA hai / jaghanya kathana tArthaMkara kI apekSA se jAnanA cAhiye / ata do hAthakI avagAhanA vAle kurmIputra se isame koI virodha nahIM AtA hai / / mU. 97 // 'jIvA Na bhate / ityAhi prazna -- ( jIvA Na bhate / sijjhamANA kayarammi ' uccatte sijjhati ? ) bhadata ! je jIva siddha thAya che te keTalI avagAhanAthI siddha thAya che? uttara- ( goyamA / jahaNjeNa sattarayaNIe ukkoseNa pacadhaNusaie sijjhati ) he gautama ! ochAmA ochI cha hAtha-pramANavALI avagAhanAthI ane utkRSTathI ( vadhAremA vadhAre ) 500 dhanuSanI avagAhanAthI siddha thAya che 4 hAthanu eka dhanuSa thAya che jAnya kathana tItha karanI apekSAe jANavu joI e AthI e hAthanI avagAhanAvALA phUmI putrathI AmA kAI virAdha Avate nathI. (sU. 87) I f * i Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUSayaSiNI-TIkA sa 102 siddhAnAvidhAsasthAnaviSayebhagavadgItamayo sabATa 709 bhRmibhAgAo uDDhaM caMdimasUriyaggahagaNaNakhattatArAbhavaNA o vahai joyaNADaM, vahuI joyaNasayAI, bahuI joyaNasahassAI, yahUI joyaNasayasahassAI, bahUo jAyaNakADIo, vahuA joyaNakADAkADIo uDDhataraM uppaDattA sAhammI-sANa-saNaMkumAraasyA ranaprabhAyA pRthivyA 'bahusamaramaNijjAno bhUmibhAgAyo' bahumamagmIyAd bhUmibhAgAta 'uDDha' Urya 'cadima-mariya-gahagaNa-gakkhatta tArAbhavaNAoM candra-sUryagrahagaNa-nakSatra-tArAbhavanAt 'vahai joyaNAI' bani yojanAni, 'vahada jAyaNasayA' vahAna yojanagatAni, 'vahAM jAyaNasahassAI bahUni yonanasahasrAgi, 'vahai jAyaNasayasahassATa' yahani yojanagatasahasrANi, 'bahao joyaNakAMDIo' vahanyo yonanakoTya 'yahao jAyaNakoDIkoDIo' vahayo yojanakoTikoTya 'uDdatara uppaDattA' antaramutpaya sohammI-sANa-saNakumAra-mAhida-bha-lataga-mahAmuka sahassArajANaya-pANaya-bhAraNa-akSue saura-mAna-sanakumAra-mAhandabrahmAntaka-mahAzukake (bahusamaraNijAo bhUmimAgAo) bahusamaramaNIya bhUmibhAga se (uDDha) U~ca-Upara (caMdima-muriya-gagahagaNa--Nakhatta-tArAbhavaNAo) cadramA, mUrya, graha, nakSatra eva tArAoM ke bhavanoM se (bahaDa joyaNAi bahaI joyaNasayAi vaha joyaNasahassAha vahUI joyaNasayasahassAha vahI joyaNakoDIo vahI joyaNakoDIkoDIo) bahuta yojana, bahuta saikaDo yojanA bahuta hajAroM yojana, bahuta lAmoMyojana, bahuta karoDoMyojana eva aneka koTAmoTI yonana (uDDhataraM uppaittA) Upara jAne para (sohammI-sANa-saNakumAra-mAhidavabha-lataga-mahAmuk-sahamsAra-Agaya-pANaya-AraNa accue tiNi ya aTThAre gevija rayaNApahANa puTavIe) 241 2lAlA pRthivInA (baTusamaramaNi-jAo bhUmibhAgAo) mabharabhaya mubhimAthI ( udar3ha) 62-652 (cadimamUriyaggahagaNaNasattatArAbhavaNAo) yadramA, sUrya, bha, nakSatra bhara tArAmAnA sapanAthI (yahai joyaNasayAi yahai joyaNasahassAi bahUi joyaNasayasahassAi bahUo joyaNakoDIo bahuo joyaNakoDIkoDIo) yA sApA 2101, ul 31 yojana, hajAre ejana, ghaNA lAkho yojana, ghaNA kaDe yojana temaja bhane TADhATI yorana (uDaDhatara uppaittA) 82 rat (sohammI-sANa-- maNakumAra-mAhida-bama-rataga-mahAmukka-sahassAra-ANaya-pANaya-AraNa- accue Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708 aupapAtikamatre __ mUlam-se kahiM khAi NaM bhaMte / siddhA parikhasaMti / / goyamA! imIse rayaNappahAe puDhavIe bahasamaramaNijjAo bhadanta / 'sIpabhArAe' Ipa prAgbhArAyA -Ipata anya prAgbhAro mahatva yasyA sA tathA tasyA -siddhagilAyA 'puDhavIe' pRthivyA 'ahe' adha 'siddhA parivasaMti " siddhA parivasanni phim ?, bhagavAnAha-'No iNadve samaDhe nA'yamartha samartha / / sU0 101 / / TIkA---'se kahi' ityAdi / gautama pRcchati-se kahiM khAi pA bhate ! siddhA parivasati?' atha kasmin puna khala bhadanta ! siddhA parivasanti ? 'sAI' itidezIya zabda punararthavAcaka / bhagavAnAha-'goyamA!" he gautama / 'imIse rayaNappahAe puDhavIe' 'atyi Na bhate !" ityAdi / prazna-(bhate!) he bhadata ! (atyi Na IsIpambhArAe puDhavIe ahe siddhA parivasati?) kyA siddha bhagavAna IpatprAgbhArA-siddhazilA ke nIce rahate haiM ? uttara-he gautama! (po iNadve sama?) yaha artha samartha nahIM hai / / sU0 101 // 'se karhi khAi NaM' ityaadi| gautama ne puna prabhu se pUchA-(bhaMte!) he bhadata ! (se kahiM khAi NaM siddhA parivasati) siddha loga ina pUrvokta sthAnoM meM nahIM rahate to phira ve kahA~ rahate hai ? taba prabhu ne kahA-(goyamA!) he gautama / (imIse rayaNappahAe puDhavIe) isa tnaprabhApRthivI 1-'khAi' yaha dezIya zabda hai, yaha 'puna' zabda ke artha kA dyotaka hai| 'Na' ganda vAkyAlakAra meM prayukta huA hai| 'atthi Na bhate / / tyAha prazna--(bhate / ) sata! (asthi Na IsIpabhArAe puDhavIe ahe siddhA parivasati) zu siddha mAvAna patprAmArA-siddhazikSAnI nIye 27 cha ? uttara- gItama! (No iNaThe samaThe) ! ma samartha nathI (sU0 101) 'se kahiM sAi tyAdi gautame zana prabhuna 5 yu-(bhate / ) lahata ! (se kahiM khAi Na siddhA parivasati) siddha a4 mA pUrvarita sthAnamA nathI 2 ta 5chI tamA cyA 23 ? tyAre prabhume ghu-(goyamA !) gautama! ( imIse 1-sAi' se zazI zahache, mAda 'puna' zana mathanA sUya4 cha 'Na' za6 vAdhyAtarabhA cha Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA kAmarAjya labhita hai| vi PAT.sa 102,siddhAnAniyAsasthAnavipaye bhagavadgItamayo sayAda 711 pina kasAI AyAmavikkhaMbheNaM, egA joyaNakADI vAyAlokAyasahassAiM tIsaM ca sahassAiM dANNi ya auNApaNNe jAyaNe kada kiMcivisesAhie pariraeNaM // sU0 102 // mUlam-IsIpabhArAe NaM puDhavIe bahumajjhadesabhAe jAyaNAI' dvAdaza yojanAni javAhAe' agAdhayA antareNa-dareNa tato'pyuparItyartha , 'etya NaM' aba khalu 'IsIyabhArANAma' IyaprAgbhArA-siddhagilA nAma 'puDhavI paNNattA' pRthivI prajJatA, 'paNayAlIsaM jAyaNasayasahassAI AyAmavikravabheNa paJcacatvAriMzat yAjanagatasahasrAgi AyAmavikambheNa-AyAmena vikammeNa ca, 'egA joyaNakoDI' ekA yojanakoTi 'yAyAlIsaM ca' dvAcavAriMgaca 'sayasahassAI' zatasahasrANi 'tIsa ca sahassAra triMzaca mahalAgi, 'dogNi ya auNApapaNe jAyaNasae dve caikonapaJcAze yojanagate, 'kiMci visesAhie' micidvizeSAdhika parirayeNa parirayeNa paridhinA / / sU0 102 // TIkA---'IsIpabhArAe' ityAdi / 'IsIpabhArAe NaM puDhavIe' ISaprAgabhArAyA khalu pRthivyA 'bahumajjhadesabhAe aTThajoyaNie khette aTTha jAyaNAi vAhaleNa' bhAga se (duvAlasa joyaNAi amAhAe ) bAraha yojana dUra jAne para, arthAt ina pAca anuttara vimAnoM ke zikharoM ke agrabhAga se 12 yojana Upara (etya Na IsIpamArA NAma puDhavI paNNatA) IpaprAmbhArA pRthivA arthAt siddha zilA hai| (paNayAlIsa joyaNasayamahassAi AyAmavikkhabheNa, egA joyaNakoTI vAyAlIsa ca sayasahassAi tIsa ca sAssAha doNi ya auNApaNNe joyaNasae kiMci visesAhie paDiraeNa) yaha paitAlIma lAgya yojanako layI-cauDI aura eka karoDa bayAlIsa lAkha, tIna hajAra, do sau ucAsa yojana se kucha adhika parivivAlI hai / / sU 102 // arthAta se pAya manuttavimAnAnA malAyI 12 yauna 2 ( ettha Na IsIpabhArA NAma puDhavI paNNatA) dhyatmAmA21 pRthivI-marthAta siddhazitA che (paNayAlIma ca joyaNasayasahammAI AyAmayimsabhepA, egA joyaNakoDI bAyAlIsa ca sayasahammAi, tIsa ca sahassAi, doNNi ra aNApaNge joyaNasae kiMci visesAhie paDiraeNa) mA pAstAvIsa sAma yonanI sAthI-paDAko ane eka karoDa betAlIsa lAkha trIsa hajAra base ogaNapacAsa ejanathI jarA vadhAre paridhivALI che (sU0 102). Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710 sliibdhaanik mAhida-baMbha-laMtaga-mahAlukka-sahassAra-ANaya-pANaya-AraNa -aJcue tiNNi ya aTAre gevijavimANAvAsasae vIIvaDattA vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjiya-savvadRsiddhassa ya mahAvimANassa sabauvarillAo thUbhiyaggAo duvAlasajAyaNADaM avAhAe ettha NaM IsIpa-bhArA NAma puDhavI paNNattA, paNayAlIsaM jo sahasAga-''nata-prANatA''-raNA'cyutAni, 'tiNi yaadvAre gevinarimANArAsasae' prANi ca aSTADhaga aveyavimAnAvAsagatAni-zyakatimAnAvAsAnAma aSTAdazAdhikagatamya 'pIdeva:ttA' vyaniraya= yatI ya-ullaDdhya, tara-prathamatikasya ekAdayApikagana (111), dvitIya trikasya samottarazata (107), tRtIyarikasya zata (100) aveya kapimAnAnAsAn vyati kanyetyartha / 'vijaya-vejayata-jayata-aparAjiya-sabasiddhamsa ya mahAvimANassa' vijaya-vaijayanta--jayantA'-parAjita-sarvArthasiddhasya ca mahAnimAnasya 'sAuvarillAo' sarvoparitanAt, 'thUbhiyaggAo' stUpikApAta-zikharAmabhAgAt 'duvAlasa vimANAvAsasae) saudharma, IzAna, sana kumAra, mAhendra, brahma, lAntaka, mahAzukra, sahasAra, Anata, prANata, AraNa, acyuta ye 12 devaloka, eva prathamatrika ke 111, dUsare trikake 107, eva tIsare trikake 100 isa prakAra tInamo aThAraha gaiveyapha vimAnoM ko (bIIvaittA) pAra karane ke bAda jo (vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjiya-sakvaTThasiddhamsa ya mahAvimANassa santrauvarillAo bhiyaggAo) vijaya, vaijayanta, jayata, aparAjita evaM sArthasiddha ye pAca anuttara vimAna Ate hai, ina mahAvimAnoM ke zikhara ke apa tiNi ya adAre gevijavimANAvAsasae) bhaudhabha, zAna, sanamAra, bhADendra, prahA, dAta, bhalA, sasAra, mAnata, bhAta, mA29, matyuta A 12 devaloka, temaja prathama trikanA 111, bIja trikanA 107, temaja trI vinA 100, rIteso satAra (318) avaya vimAnAne (pIIcaittA) pAra 4yA pachI 2 (vijaya-vejayata-jayata-aparAjiya-savvadRsiddharasa ya mahAvimANasma savvavarillAo thUbhiyaggAo) viya, yanta, yata, masti , temaja sarvArthasiddha e pAca anuttara vimAna Ave che, e mahAvimAnanA zimana RARIAthI (duvAlasajoyaNAi anAhAe) 12 yA 2 orat Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chA rAjyapAla hAna (kA.sa 102, siddhAnAnivAsasthAnaviSaye bhagavadgItamayo savAda 711 ApAga isa bAta se maiM jo bAma kala bhitra hai| vi yasa datA hai ve kula sAI AyAmavikhaMbheNaM, egA joyaNakADI bAyA lIyasahassAI tIsaM ca sahassAiM doNNi ya auNApapaNe jAyara kiMcitrise sAhie pariraeNaM // sU0 102 // gA ama mUlam -- IsIpavbhArAe NaM puDhavIe bahumajjhadesabhAe joyaNA' hA yojanAni 'avAhAe' abAdhayA=antareNa-dUreNa tato'pyuparotyartha, 'ettha NaM' ana khalu 'IsIpabhArA NAma' IpaprArabhArA- siddhagiyA nAma 'puDhavI paNNattA' pRthivI prajJatA, 'paNayAlIsa jAyaNasayasahassAI AyAmavikkhabheNa paJcacacAriMgat yAjanagatasahasrANi AyAmavi'kambheNa -- AyAmena viSkambheNa ca, 'egA joyaNakoDI' ekA yojanakoTi 'bAyAlIsa ca' dvAcacAriMzaca 'sayasahassAi' zatasahasrANi 'vIsa ca sahastAI' triMzaca sahasANi, 'doNiya aDaNApaNe jAyaNasae' dve caikonapaJcAze yojanagate, 'kiMci visesAhie' kiJcidvipAni parirayeNa' parirayega-paridhinA // su0 102 // TIkA- 'IsIpanbhArAe' ityAdi / 'IsIpanbhArAe NaM puDhavIe' IprAgabhArAyA sa pRthivyA 'bahumajjhadesabhAe advajeoyaNie khette aTTha joyaNAra nAhale ' bhAga se ( dubAlasa joyaNAra avAhAe ) bAraha yojana dUra jAne para, arthAt ina pAca anuttara vimAnoMke zikharoM ke agrabhAga se 12 yojana Upara ( ettha Na IsIpavbhArA NAma puDhacI paNNattA ) IpaprAgbhArA pRthivI arthAt siddhagilA hai / (paNayAlIsa joyaNasayasahassA AyAmavibheNa, egA joyaNakoDI vAyAlIsa ca sayasahassAra tIsa ca : sahassA doNiya auNApaNe joyaNasae kiMci visesAhie paDiraeNa) yaha paiMtAlIsa lAsa yojanako lanI-cauDI aura eka karoDa bayAlIsa lAkha, tIna hajAra, do sau ucATa yojana se kucha adhika parinivAlI hai // su 102 // arthAta me pAtha anuttaravibhAnAnA malAgathI 12 yojana 52 ( ettha Na EuryabhArA NAma puDhaaI paNNattA ) pityAlAza pRthivI - arthAt siddhazikSA che ( paNayAlIsa ca joyaNasayasahamsAI AyAmavikrameNa, egA joyaNakoDI cAyAlIsa ca sahassAra, tIsa ca sahassAha, doNi ya aNApaNe joyaNasa fife visesAhie paDiraeNa) mA pIstAvIsa sAma yonanI sANI- thaDojo ane eka karoDa betAlIsa lAkha trIsa hantara khageza egaNapacAsa yeAjanathI jarA vadhAre parzidhavALo ( sU0 102 ) Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 712 opapAtikamare aTThajoyaNie khette aha jAyaNAI vAhaTeNaM, tayANataraM ca NaM mAyAe2 parihAyamANI 2 savvesu carimaperaMtesu macchiyapattAo taNuyatarA aMgulassa * asaMkhejaibhAgaM vAhalleNaM paNNattA // sU0 103 // / bahumadhyadezabhAge'STayojanika kSetram aSTa yojanAni bAhanyena, 'tayANavara ca Na' tadana taraca khalu 'mAyAe'2 mAtrayA 2 'parihAyamAgI'2 parihIyamAnA2 samvemucarimaperatemu' sarveSu caramaprAnteSu 'macchiyapattAo taNuyatarA' makSikApakSAttanukatarA 'aMgulassa asakhejaibhAga' aDgulasyA'khyeyabhAga 'vAhalleNaM' vAhanyena 'paNNattA' prajamA / sU0 103 // 'isIpabhArAe Na puDhavIe' ityAdi / isa (isIpabhArAe Na puDhavIe) IpaprAgabhArA pRthivIkA arthAt siddhazilAkA (bahumajjhadesabhAe aTThajoiNie khette) jo bahumayadezabhAgasthita ATha yojanakA kSetra hai, usakA (aTThajoyaNAi vAhaleNa) ATha yojana bAhalya hai, arthAt siddhazilA bIca me ATha yojana jADI hai / (tayANatara ca Na mAyAe 2 parihAyamANI 2) usa madhyabhAga se kramaza kama hotI huI yaha (savvemu carimaperaMtesa) sabhI carama pradezoM me (macchiyapattAo taNu yatarA) makkhI ke pAsa se bhI adhika patalI hai, (agulassa asakhejjaibhAga vAhalleNa paNNattA) ata yaha bArIkI me agula ke asakhyAtaveM bhAga jAnanI cAhiye / / sU 103 // 'IsIpanbhArAe Na puDhavIe' tyAdi mA (IsIpabbhArAe Na puDhavIe) patprAbhArA pRthivInA, arthAta siddhazikhAnA (bahumajhadesabhAe aTThajoyaNie khette) mahu-madhya-mAgamA chu re 413 yAna prabhAvAmu kSetra cha, tenA (adujoyaNAi bAhalleNa) mAyanamADalya cha, arthAt siddhazikSA vayabhAmA yonI cha (tayANatara dha Na mAyAe 2 parihAyamANI 2) madhyabhAgathI ubhaza dhIme-dhIme mADI thatA thA RAI, (savvesu carimaperatesu) mA yama prazAmA (macchiya pattAo taNuyatarA) bhAbhInI pAmayI 5 padhAre pAtamI che ( agulassa asakhejaibhAga vAhalleNa paNNattA) sAma te mArImA mAmIna asa bhyaatamA bhAganI jANavI joIe (sU0 103) Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIpaSiNI-TIkA, ra 103, 104 ISatmAgbhArAyA bAdaza nAmAni 13 mUlam-IsIpabhArAe NaM puDhavIe duvAlasa NAmadhejjA paNNattA, taM jahA-IsIi vA IsIpabhArAi vA taNUDa vA taNutaNUi vA siddhIi vA siddhAlaei vA muttIi vA muttAlaei vAloyaggei vA lAyaggabhigAi vA loyaggapaDibujhaNAi vA savva-pANa-bhUya-jIva-satta-suhAvahAi vA // sU0 104 // TIkA-IsIpabhArAe' ityAdi ! 'isIpabhArAe Na puDhavIe duvAlasa NAmadhejjA paNNattA' IpaprAgbhArAyA sala pRthivyA dvAdaza nAmadheyAni prajamAni, 'tajahA' tadyathA-'IsIDa vA' Ipat iti vA1, 'IsIpa-bhArAi vAIpatprAgbhArA iti vAra, 'taNDa vA' tanuriti vA3, 'taNutaNUi vA tanutanuriti cA4,'siddhIivA' siddhiriti vA5, 'siddhAlae vA' siddhAlaya iti vA 6, 'muttIi vA muktiriti vA 7, 'muttAlaei vA' muktAlaya iti vA 8, 'loyaggei vA lokAmamiti vA 9, 'loyaggadhUbhigAi vA' lokAgrastUpikeni vA 10, 'loyagapaDibujhaNAi vA lokAmapratibodhaneti vA 11, 'sanca-pANa-bhUya-jIva -satta-suhAvahAi vA sarva-prANa-bhUta--jIva-satva-sukhAvahati vA 12 // suu0104|| 'IsIpabhArAe Na puDhavIe' ityAdi / (IsIpabhArAe Na puDhavIe duvAlasa NAmadhejA bhavati) IpaprAgabhArA pRthivI ke 12 nAma haiM, (taM jahA) jaise-1-(IsIDa vA) It , 2-(IsIpabhArAi vA) ISaprAgbhArA, 3-(taNUi vA) tanu, 4-(taNutaNa ivA) tanutanu, 5-(siddhI Da vA) sidvi, 6-(siddhAlae ivA) siddhAlaya, 7-(muttIivA) mukti, 8-(muttAlae ivA) muktAlaya, 9-(loyagge ivA) lokAna, 10-(loyaggadhUbhigAi pA) lokAgrastRpikA, 11-(loyaggapaDibujhaNA 'IsIpabhArAe Na puDhavIe' tyA (IsIpabhArAe Na puDhavI duvAlasa NAmadhejjA paNNattA) mA dhyatmA aAsa pRthivInA 12 nAbhI che, (ta jahA ) ma 1-(IsI ivA) 'pat, 2(IsIpanbhArA ivA) dhyatmARA, 3-(taNU ivA) tanu, 4-(taNutaNU i vA) tanutanu, 5-(siddhI ivA) middhi-(siddhAlA ivA) siddhAlaya,7-(muttI ivA) mujita, 8(muttAlae ivA) bhutAya, 8-(loyagge i vA) saNa, 10-(loyaggathUbhigA ivA) a dpi4, 11-(loyaggapaDibujhaNA ivA) pratimAyanA, 12-(savva-pANa Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 auSatiko mUlam-IsIpabhArA NaM puDhavI seyA saMkhatala-vimalasolliya-muNAla-dagaraya-tusAra-gokkhIra-hAra-vaNNA uttANaya -chatta-saMThANa-saMThiyA savvajuNasuvvaNNayamaI acchA sahA __TIkA-IsIpabbhArA' ityAdi / 'IsIpabhArA Na puDhavI' ISaprAgbhArA khalu pRthivI 'seyA' zvetA 'sakhatala-vimala-solliya-muNAla-dagaraya-tusAra-gokkhIra -hAra-vaNNA' zahatala-vimala-zaunya mRNAla-dakaraja-stupAra-gokSIra-hAra-varNA-tatra-gatala= zavasyAdhastano bhAga , vimala=nirmala gaunya-zvetakusumavizeSa , mRNAla kamalasya kanda, tupAra =hima-'barphaH' iti prasiddham, hAra -muktAhAra , gadAdihArAntAnA varNa iva varNo yasyA sA tathA, 'uttANaya-utta-saThANa-saThiyA' uttAnakacchara-masthAna-sasthitA--uttAnakamUrvamukha-visphArita yat una tasya masthAnamiva sasthAna tena sasthitA-yuktA, 'sabajjuNaivA) lokamapratiyodhanA, 12-(sanna-pANa-bhUya-jIva-satta-suhAvahA i vA) srvpraannbhuutjiivstvsukhaavhaa|| sU0 14 / / 'IsIpabhArA Na puDhavI' ityAdi / (IsIpabbhArA Na puDhavI) yaha IpaprAmbhArA nAmakI pRthinI (seyA) sapheda hai| isakI ujjvalatA (sakhatala-vimala solliya muNAla dagaraya-tupAra -gokkhIra-hAra-vaNNA) zava ke talabhAgake samAna, zubhrapuSpake samAna, mRNAlake samAna, kamalake samAna, pAnIko binduoM ke samAna, barpha ke samAna, dugdha ke samAna, eva muktAhAra ke samAna hai| ye saba cIjeM jisa prakAra zubhra hotI hai usI prakAra yaha bhI zubhra hai| (uttANaya-utta-saThANasaThiyA) gira para tAne hue chatra ke samAna isakA AkAra hai / (savvajjuNa-suvaNNayamaI -bhUya-jIva-satta-suhAvahAivA) srv-praann-bhuut-01-srp-subhaah| (sa0 104) 'IsIpamArA Na puDhavI' pratyAhi (IsIpanbhArA Na puDhavI) mA patyAlA pRthivI (seyA) sa34 cha tenI Gorrquai ( sasatala-vimala-solliya-muNAla-dagaraya-tusAra-mokkhIrahAra-vaNNA)za manA toyAnA mAgavI GarmqNa, zukra puruSa samAna, bhajanA mRNAla jevI, pANInA bi duonA jevI, baraphanA jevI, dUdhanA jevI, temaja matInA hAra jevI ujajavaLa che A badhI cIjo jevI zuja (ghojI) hAya che tevI rIte mA para zukra cha ( uttANaya-chatta-saThANa saMThiyA) zira 952 sADhatA chatra samAna tanA mA che (savvajjuNa Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 715 ma pIyUSayaSiNo do sa 105, patmAgmArAyA strarUpayarNanam laNhA ghaTThA mahA NIrayA NimmalA NippaMkA NikaMkaDacchAyA samarIciyA suppabhA pAsAdIyA dariNijA abhiruvA paDirUvA // sU0 105 // muvaSNayamaI' sarvArjunasuvarNakamayI-sarveNa sarvAvayavAvacchedena arjunasuvarNakamayI zvetakAJcanamayI, tathA-'acchA' acchA AkAzasphaTikavat , 'saNhA' zladaNA-zumaparamANuskandharacitatayA glakSNA mUlamatantunirmitarasavat bhUkSmA, 'lahA' glaNA-ghuNTitavastravanmamRNA, 'laTThA' lapTA sundarAkRtikA, 'ghaTThA' ghRSTAdhRSTeva-svaragANayA zodhitapASANavat, 'mahA' mRSTA-muSTeva-komalagANayA zodhitapASANavat, 'jIrayA' nIrajA , 'himmalA' nirmalA, gaNappakA' nippadA kardamarahitA 'NikakaDanchAyA' nikaTacchAyA AvaraNarahitA 'samarIciyA' samarIcikA-krigNasamUhayuktA, 'muppabhA' suprabhAgomAsampannA, 'pAsAIyA' prAsAdIyA-prasAda pramoda sa eva prAsAda , sa prayojana yasyA sA tathA, 'darisaNijjA' darzanIyA-darzanAya hitA, tA pazyaccakSurna zrAmyatIyartha, 'abhiruvA' abhirUpAacchA sahAlaNhAghaTThAmaTaThA jIrayA Ni malA NippakA NikakaDacchAyA samarIciyA suppabhA pAsAdIyA, darisaNijjA abhiruvA paDistrA) tathA yaha sapUrNa zvetakAcanamaya hai, AkAza eva sphaTika ke samAna svaccha hai, zuddhaparamANuskandhoM se racita hona ke kAraNa sUkSmatantuoM se nirmita vastra ke samAna sUkSma hai, ghuTe hue vastra ke samAna cikanI hai, ghRSTa hai-navara zANa se ghise hue patthara ke jaisI hai, mRSTa hai, arthAt-komalANa se ghise hue patthara ke samAna cikanI hai| nIraja-nirmala hai| kardamarahita hai| AvaraNarahita hai| kiraNoM ke samudAya se suramya hai| zobhAse saMpanna hai| pramoda pradAna karane vAlI hai / darzanIya hai| suraNNayamaI acchA sahA laNhA ghaTA maTA NIrayA NimmalA NipaMkA NikaMkaDacchAyA samarIciyA suppabhA pAsAThIyA darisaNijjA abhiruvA paDisvA) tathA e sapUrNa veta vAcanamaya che, AkAza temaja TikanA samAna svacha che zuddha paramANu thI nimita hovAne kAraNe sUkamata tuothI nirmita vastra samAna sUkSama che, ghaTita-mADa vigerethI ghasAyelA varanI mAphaka cIkaNI che, ghaTe che-kharazANathI ghasAyelA patharanA jevI che, muSTa che-arthAta kemaLazANathI ghaselA pattharanA jevI cIkaNI che, nIraja-nirmaLa che, kema (6) thI 2Dita, zIlasapanna cha, prabhA (mAna) mA55pANI che, darzanIya che, ene jevAvALAnA netra ene jotA jotA dharAtAja nathI, e weremorren Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - --- - - aupapAtikamare mulam----IsIpabharAe NaM puDhavIe seyAe joyaNami logaMte / tassa joyaNassa je se uvarilhe gAue, tassa NaM gAuyassa je se uvarille chabhAge, tattha NaM siddhA bhagavaMto sAdiyA kamanIyA, 'paDikhyA' pratirUpA-darzane pratikSaNa nava navamiva pratibhAsamAna rUpa yasyA sA tathA // sU0 105 // TIkA-'IsIpamArAe' ityAdi / 'IsIpanbharAe Na' IpaprArabhArAyA siddhazilAyA khala 'puDhavIe seyAe' pRthivyA zvetAyA 'joyaNaMmi logate' yojane lokAnta = yojanaparimita kSetramupari gatyA lokAto vartate / atra yojanam-utsedhAjalayojana grAhyam, tadIyasyaiva hi krozaSaDbhAgasya satribhAganayastriMzadadhirudhanu zatanayIpramANatvAditi / 'tassa joyaNassa' tasya yojanasya, 'je se' ya sa 'uparille' uparitana 'gAue' dezIyo'ya zabda krogArthe, sa ca dvisahasradhanu pramANa kSetram , ukta ca-" cauhatya puNa dhanuha duni sahassADa gAuya tersi" // iti / 'tassa Na' tasya saha 'gAuyassa' krogasya, 'je se ubarile' ya sa uparitana 'chambhAe' paDbhAga =paSTho bhAga , 'tasthaNa siddhAbhagavato ise dekhane vAloM ke netra ise dekhate 2 thakate nahIM hai| yaha bar3I hI kamanIya hai / ise jyoM jyoM dekhA jAtA hai tyo 2 yaha navIna2 jaisI pratIta hotI hai // sU0 105 // 'IsIpabbhArAe Na puDhacIe' ityaadi| isa (IsIpanbhArAe Na puDhavIe seyAe)zubhra Ipa prAgbhArA pRthivI se (joyaNami) Upara 1 yojana me (logate) loka kA ata hai / (tassa joyaNassa je se uvarille gAue, tassa Na gAuyassa je se ubarile chanbhAge, tattha Na siddhA bhagavato sAdiyA apajjavasiyA) usa yojanaparimita loka ke ata meM 333 dhanuSa aura 32 agula jitanI jagaha rahI hai, usameM athAt usa yojana ke Upara ke kosa ke chaThaveM bhAga meM siddha bhagavAn bahu ja kamanIya che, tene jema jema levAya tema tema te navIna navIna jevI pratIta thAya che (sU0 105) 'IsIpabbhArAe Na puDhavIe' ityAdi 21 (IsIpabhArAe Na puDhavIe seyAe) zuddha pAlArA pRthivIdhI (joyaNami) 652 1 yAnabhA (logate) sanI mata cha (tassa joyaNarasa je se ucarille gAue, tassa Na gAuyarasa je se uvarille cha-bhAge, tatya Na siddhA bhagavato mAdiyA apajavasiyA ciThati) te yenaparimita nA AtamA 333 dhanuSa ane 32 AgaLa jeTalI jagA rahI che, temAM arthAt Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pogavaSiNI TIzasa 106 siddhasvarUpavarNanam 717 apajjavasiyA aNegajAi-jarA-maraNa-joNi-veyaNaM saMsArakalaMkalIbhAva-puNabhava-ganbhavAsa-vasahI-pavaMcaM aikkaMtA sAsayamaNAgayaddhaM ciTThati // sU0 106 // mUlam kahiM paDihayA siddhA 1, kahiM siddhA paDiTTiyA / kahi bodi caittA NaM, kattha gaMtUNa sijhaDa ? // sU0 107 // sAdiyA apajjavasiyA' tatra skhalu sidAbhaganta sAdikA aparyavasitA 'aNega-AijarA-maraNa-joNi-veyaNa' aneka-jAti-jarA-maraNa-yoni-vedanam-anekajAtijarAmaraNapradhAnayonipu vedanA yatra ma tathA ta, 'sasAra-kalaMphalImAva-puNabhava-gambhavAsabasahI-pavacaM masAra--kalailIbhAva-punarbhana-garbhavAsa-yasati-prapaJca --masAre kalailIbhAvena amamanasa vena ye punarbhayA =pauna punyena upAThA , garbhavAsarasataya garbhAzrayanivAsAca tAsA ya prapaJco bistara sa tathA tam 'aDakatA' atikAntA=nistIrNA , 'sAsaya' zAzvatam 'agAgayaddhaM' anAgatAdA-bhaviSyakAla 'cidvati tiSTanti / / sU0 106 // TIkA-'kahiM paDihayA' iti / gautama pRcchati-'kahiM paDihayA siddhA' kva pratihatA siddhA=siddhA kutra pratiruddhA, tathA 'karhi siddhA paDiTTiyA' kva siddhA pratisAdi-apazupasita sthiti meM virAjamAna haiN| (aNega-jAi-jarA-maraNa-joNi-veyaNa saMmAra-kalAlImAra-puNabbhava-nAbhavAsa-camahI-pavacamaDakatA)ye siddha bhagavAn aneka jAni, jarA eka maraNa kI vedanA se, tathA asamajasapUrNa jo bAra bAra janma lenA, garbha meM vAsa karanA Adi dasa hai uname yukta sAsArika prapacoM se rahita hokara (sAsayamaNAgayaddha ciTThati) sadA zAzcatikarUpa se vahA~ para virAjate rahate he / / sU0 106 / / te ejananI uparanA komanA chaThThA bhAgamAM siddha bhagavAna sAdi-ayavacita sthitimA vimAna (aNega-jAi-jarA-maraNa-joNi-veyaNa sasAra-kalaMkalIbhAva-puNabhara-bhavAsa-camahI-pavadhamaikkatA) se middha samAna bhane janma, jarA temaja maraNanI vedanAthI tathA asaMmajasapUrNa je vAravAra janma le, garbhamAM vAsa kara-Adi du kha che tenAthI yukta sAmArika prapothI 2hita 2 (mAmayamaNAgayaddha ciTThati ) saha ti435yI mAla visa ru P cha (sU0 101) Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maathmik mulam-IsIpabharAe NaM puDhavIe seyAe joyaNami logaMte / tassa joyaNassa je se uvarille gAue, tassa NaM gAuyassa je se uvarille chabbhAge, tattha paMsiddhA bhagavaMto sAdiyA kamanIyA, 'paDirUyA' pratirUpA-darzane pratikSaNa nava navamiva pratibhAsamAna rUpa yasyA sA tathA // sU0 105 // TIkA-'IsIpanbhArAe' ityAdi / 'IsIpambharAe NaM' IpatprAgbhArAyA siddhazilAyA khala 'puDhavIe seyAe' pRthivyA zvetAyA 'joyaNami logate' yojane lokAnta = yojanaparimita kSetramupari gatvA lokAnto varttate / atra yojanam-utsedhAgulayojana grAhyam, tadIyasyaiva hi krozaSaDbhAgasya sanibhAgamayastriMzadadhikadhanu zatAyIpramANatvAditi / 'tassa joyaNassa' tasya yojanasya, 'je se' ya sa 'uvarile' uparitana 'gAue' dezIyo'ya zabda krozAthai, sa ca dvisahasradhanu pramANa kSetram , ukta ca-" cauhatya puNa dhanuha duni sahassAi gAuya tersi" // iti / 'tassa Na' tasya sala 'gAuyassa' krogasya, 'je se uvarille' ya sa uparitana 'chanmAe' paDmAga-paTho bhAga , 'tatyaNa siddhAbhagavato ise dekhane vAloM ke netra ise dekhate 2 yakate nahIM hai| yaha baDI hI kamanIya hai| ise jyoM nyoM desA jAtA hai tyo 2 yaha navInara jaisI pratIta hotI hai / / mU0 105 // 'IsIpabbhArAe Na puDhavIe' ityAdi / isa (IsIpabhArAe Na puDhavIe seyAe)zubhra Ipa'prAgbhArA pRthivI se (joyaNami) Upara 1 yojana me (logate) loka kA ata hai / (tassa joyaNassa je se uvarile gAue, tassa Na gAuyassa je se uvarile cha-bhAge, tattha Na siddhA bhagavato sAdiyA apajavasiyA) usa yojanaparimita loka ke ata meM 333 dhanuSa aura 32 agula jitanI jagaha rahI hai, usame arthAta usa yojana ke Upara ke kosa ke chaThave bhAga meM siddha bhagavAn bahu ja kamanIya che, tene jema jema jevAya tema tema te navIna navIna jevI pratIta thAya che (sU0 105). 'IsIpambhArAe Na puDhavIe'tyAdi mA (IsIpabhArAe Na muDhavIe seyAe ) zubhra dhapAmA pRthivIthI (joyaNami) 652 1 mA (logate) no mata cha (tassa joyaNassa je se urille gAue, tassa Na gAuyasma je se uvarille umbhAge, tattha Na mitA bhagavato sAdiyA apajavasiyA ciTThati) yojanaparimita all AtamA 333 dhanuSa ane 32 AgaLa jeTalI jagA rahI che, temAM arthAt, Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSavaNI TIkA, kha 106 sisvarUpavarNanam 717 apajjavasiyA aNegajAi - jarA - maraNa - joNi-veyaNaM saMsArakalaMkalIbhAva - puNabhava-gavbhavAsa- vasahI - parvacaM sAsayamaNAgayaddhaM citi // sU0 106 // aikkaMtA mUlam - kahiM pahiyA siddhA ?, kahiM siddhA paDiTTiyA ? kahiM bodi ittA NaM, kattha gaMtUNa sijjhai ? // sU0 107 // sAdiyA apajjavasiyA' tana sala sihA bhagavanta sAdikA aparyavasitA 'aNega-jAijarA-maraNa - joNi-veyaNaM' aneka-jAti--jarA-maraNa - yoni - vedanam - anekajAtijarAmaraNapradhAnayoniSu vedanA yatra sa tathA ta, 'saMsAra- kalakalI bhAva - puNagbhava- ganbhavAsabasahI - pavaca masAra -- kalahalI bhAva- punarbhava- garbhavAsa- vasati-prapaJcaM - sasAre kalakalIbhAvena ==asamaJjasatvena ye punarbhanA = pauna punyena utpAdA, garbhavAsavasataya garbhAzrayanivAsAtha tAsA prapaJcovistara sa tathA tam 'aikkatA' bhatikAntA nistIrNA, 'sAsa' mar 'antra' anAgatAdvA bhaviSyatkAla 'ciTThati' tiSThanti || sU0 106 // ya 'TIkA 'kahiM pahiyA' iti / gautama pRcchati 'kahiM paDihayA siddhA' kva pratihatA siddhA = middhA kutra pratiradrA, tathA 'kahiM siddhA paDiDiyA' kva siddhA prati sAdi --- aparyavasita sthiti me virAjamAna hai| (aNega-jAi - jarA - maraNa - joNi- veyaNaM sasAra- kalakalI bhAva- puNagbhava-gagbhavAsa-basahI parvacamakatA) ye siddha bhagavAn aneka jAti, jarA eva maraNa kI vedanA se, tathA asamajasapUrNa jo bAra bAra janma lenA, garbha meM vAsa karanA Adi dusa hai uname yukta sAsArika prapacoM se rahita hokara (sAsayamaNAgayaddha ciTThati ) sAgAzvatikarUpa se yahA~ para virAjane rahate he || sU0 106 // te ceAjananI uparanA kAsanA chaThThA bhAgamAM siddha bhagavAna sAdi-paryavasita sthitimA virAnabhAna che (aNega-jAi-jarA-maraNa - joNi--veyaNa sasAra- kalaka lIbhAva - puNabhava-gavbhavAma-mahI- pavaghamaikkatA) se siddha bhagavAna bhane janma, jarA temaja maraNanI vedanAthI tathA asamajasapUrNa je vAra vAra janma levA, garbhamA vAsa karavA Adi dukha che tenAthI yukata mAsArika praya ceAthI rahita thane (mAsayamaNAgayaddha ciTThati ) sahA zAzvatiSTha3pathI tyA viza jatA rahe che (s0 106) Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - 718 aupapAtikasane mUlam----aloge paDihayA siddhA, loyagge ya pddittiyaa| iha boMdi caittA NaM, tattha gaMtUNa sijjhai // suu0108|| pThitA vyavasthitA / tathA--'kahiM baudi cahattA Na va zarIra tyAcA sala 'kastha gatUNa kva gatvA 'sinjhaI sidhyanti / 'vodI' iti zarIrArthako dezIzanda ! 'sijAI' ityatrArpavAda bahutve eka vam / / sU0 107 / / TIkA-~~-'aloge ityAdi / 'aloge' aloke alokAmAzAstikAye siddhA' sidrA 'paDihayA' pratihatA atiraddhAH, tathA 'loyagge ya' lokAme paJcAstikAyalakSaNalokazirobhAge ca 'paDidviyA' pratiSTitA apunarAvRttirUpeNa vyavasthitA , tathA 'iDa' iha 'karhi paDihayA siddhA' ityAdi / gautama pUchate he ki ha bhadata ! ( kahi paDiDayA siddhA) siddha bhagavAna kisa sthAna para aTake hai / , (kahiM siddhA paDiTThiyA) ve kahA pratiSThita hai / , (kahiM baudi cahattA Na) isa zarIra ko choDakara (katya gatUNa sijjhai) ve kahA jA kara siddha hote hai ? / / sU 107 // 'aloge paDihayA' ityaadi| uttara----he gautama / (aloge paDihayA siddhA loyagge ya paDihiyA) siddha bhagavAn loka ke agrabhAga meM rahate hai, isaliye ve aloka meM jAne se aTake hue haiN| loka ke agrabhAga meM unakI sthiti hai / (iha vodi cAttANaM) ima manuSyaloka meM ve zarIra kA 'kahiM paDihayA middhA' 'tyAdi. gautama pUche hai snt| (kahiM paDihayA siddhA) sikha sApAna dhyA sthAne maTa cha 1, (kahi siddhA paDiTriyA) tasA 4pratiSThita cha 1, ( kahiM codi caitA Na, kattha gatUNa sijjhai) mA zarIrane chIna teo kayA jaIne siddha thAya che? (1 0 107) 'aloge paDihayA' yA uttara- gautama (aloge paTihayA siddhA) siddha mAna ! sabhAmA 2 tethI to mAthI 423 khAya cha (loyagge ma paDiTiyA) asan RanmA manI sthiti cha (iha borTi caitA Na) sA manuSyamA tasA zarIramA parityAga 2 (tatya gatUNa : ... Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utrafiNI TIkA, zAstropasaMhAraM mUlam - jaM saMThANaM bhavaM, cayaMtassa carimasamayaMmi I AsIya paesaghaNaM, taM saMThANaM tahiM tassa // sU0 109 // mUlam - dIhaM vA hastaM vA, jaM carimabhave haveja saMThANaM / tatto tibhAgahINaM, siddhANo gAhaNA bhaNiyA / sU0 110 // manuSyakSetre 'bodi' zarIra 'caDattA NaM' vyakyA salu 'tattha' tatrokA 'gatUNa' gavA 'sijjhai' sidhyanti // sU 108 // 719 TIkA- 'ja saThANa' iyAdi / 'bha' bhavasAra 'cayatassa' tyajata siddhasya 'carimasamayami' caramasamaye = mokSagamanasamaye 'iha tu vaha tumanupyakSetre tu 'jaM saThANaM' yat sasthAnam 'AsIya' AsIt, 'ta saThANa' tat saMsthAna 'tassa' tasya siddhasya 'nahi' tatra siddhakSetre 'paesaghaNa' pradezaghana tRtIyabhAgena randhrapUraNAd bhavati / / sU 109 // TIkA' dIha vA' iyAdi / 'dIhaM vA' dIrghava gatamAna vA 'hassa vA ' parityAga karake (tattha gatUNa sijjhai) siddhasthAna meM jAkara siddha hote he // s 108 // 'ja saThANa' ityAdi / (ra area) masAra kA pariyAga karate hue siddha kA ( carimasamayami ) mokSagamana samaya meM (iha tu ) isa manuyakSetra me (jaM saThANa) jo sasthAna thA, (tamsa) usa siddhakA (ta saMThANa) vaha saMsthAna ( tarhi ) usa siddha kSetra meM (paesaghaNa) kAna, cakSu Adi indriyoM ke rikta sthAna bhara jAne ke kAraNa pradezaghanarUpa hotA hai || sU 109 // 'dI vA hasa vA' ityAdi / ( dIha vA ) cAhe samthAna dIrgha-2 6-500 dhanupa kA ho, (hasma vA) cAhe hrasva- 2hAtha siddha sthAnamAM jaIne tee siddha thAya che (sU 108) 'ja saThANa' dhatyAhi (bhava cayatassa ) sasAranI parityAga DaratI vaNate siddhanu ( carimasamayasi ) bhokSagamana samayabhA ( iha tu) mA manuSya-kSetramA ( ja maThANa ) ? sabhyAna tu, (tassa) te sinu (ta saThANa) te sasthAna ( tahiM) se bhiddhakSetramA (paesa) ana, sAma Ahi iMdriyAMnA rikta sthAnI paripUrNa thavAne az pradezadhanarUpa thAya che (sa 109) 'ate a tear' ftyAhi ( dIha vA) Ahe sasthAna dIrgha (sAmu) - 500 dhanuSanu hoya, (hassaM vA) Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika mUlam - tiNi sayA tettIsA, dhaNuttibhAgo ya hoi voddhavvo / esA khalu siddhANaM, ukko sogAhaNA bhaNiyA // sU0 111 // 710 hUsva hastadvayamAna vA, yA zabdAnmadhyamaM cApi mAya 'ja carimabhave saThANaM haveja' yacaramabhave sasthAna bhavet ' tatto tata =tasmAt, 'tibhAgahINa' vibhAgahIna = vibhAgena-tRtIyabhAgena randhrapUraNAt vibhAgahIna yathA syAttathA 'siddhANogAhaNA' siddhAnAmavagAhanA 'bhaNiyA' bhaNitA = kathitA jinairiti zeSa // sU 110 // TIkA- 'tiNi' ityAdi / 'viSNi sayA tettIsA' trINi zatAni trayatrizabdapi, tathA 'dhaNuttibhAgo ya' dhanukhi bhAgazca dhanupa = ekamya dhanupavibhAga =tRtIyo bhAga - dvAtriMzadaGgulAni tena trayatriMzadadhikazatatraya- 333 dhanRSi dvArniMgadadgulAni ceyartha, aya siddhAnAmutkarSato'vagAhanApramANo 'goddhavyo' boddhavyo jAtatryo bhavati / amumevArthamAha- 'esA khala siddhANa ukkosogAhaNA bhaNiyA' eSA khalu siddhAnAm utkarSA'vagAhanA bhaNiteti / iyamavagAhanA paJcadhanuzzatapramANazarIrANA bharatIti bodhyam // sU0 111 // kA ho, athavA madhya - avagAhanA ke vikalpoM vAlA ho, (ja carimabhave havejja saMThANa) antima bhava-samaya meM jaisI avagAhanAvAlA zarIra hogA, (tatto vibhAgahINa sidvANogAhaNA bhaNiyA) usase tRtIya bhAga-hIna avagAhanA siddhoM kI siddhigati meM hotI hai // 110 // 'tiSNi sayA tettIsA' ityAdi / (tiNi sayA tettIsA) tIna sau taiMtIsa dhanupa, tathA ( dhaNuttibhAgo ya hoi atrait) eka dhanuSa kA tIsarA bhAga, arthAt 32 agula, (esA khalu siddhANa ukkosogAhaNA bhaNiyA ) itanI utkRSTa avagAhanA siddha bhagavAn kI jAnanA cAhiye / yaha avagAhanA, jinakA zarIra 500 dhanuSa kA hotA hai unakI apekSA kahI gaI hai / / sU. 111 // cAhe hrasva-Tukura hAthanu hoya, athavA madhya avagAhanAnA vikalpovALu hAtha, (ja carimabhave havejja saThANa) aMtima lava-samayamA nevI avagAhanA vANu zarIra haze ( tatto vibhAgahINa siddhANogAhaNA bhaNiyA ) tenAthI zrIkta bhAganI AchI avagAhanA siddhonI siddhigatimA heAya che (sa 110) 'tiNisayA tetIsA' ityAhi (tiSNi sayA tettIsA) ghuse| tenrIsa dhanuSa, tathA (vaNuttibhAgo ya hoi boddhavvo) 4 dhnussne| trIle lAgU, arthAt 32 bhAgaNa, (esA mala siddhANa Gratineer bhaNiyA) bheTasI sUSTa avazAnA siddha bhagavAnanI lakhunI Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 721 mmume - mmmmmmmmmmmmmmmms pIyapapiNI-TIkA zAstropamadAra mUlam-cattAri ya rayaNIo,rayaNitibhAgUNiyA ya boddhvyaa| esA khalu siddhANaM, majhimaogAhagA bhnniyaa|| sU0 112 // mUlam-ekkA ca hoi rayaNI, sAhIyA aMgulAi aTTa bhave / esA khalu siddhaannN,jhnnnnogaahnnaabhnniyaa| sU0113 // TIkA-'cattAri' ityAdi / 'cattAri ya rayaNIo' catannazca ranaya , 'rayaNivibhAgaNiyA ya' ranivibhAgonikA ca siddhAnA madhyamA'vagAhanA 'yoddhanvA bodavyA / amumevArthamAha- 'esA gvalu siddhANa majjhimaogAhaNA bhaNiyA' yA salu midAnA madhyamA'vagAhanA bhaNitA / podazAGgulArikacatuIlamamANA siddhAnA madhyamAragAhana yartha / iya saptahastapramANaTArIradhAriNA siddhAnAm / / sU0 112 / / TIkA-'ekA' iyAdi / siddhAnA jaghanyA'vagAhanAyAm 'ekkA ca hoDa 'cattari ya rayaNIo iyaadi| (cattAri ya rayaNIo) cAra hAtha aura (rayaNitibhAgRNiyAya boddhanvA) eka hAtha kA tIsarA bhAga, arthAt 16 agula kI madhyama avagAhanA hotA hai / (esA khala siddhANa majjhimaogAhaNA bhaNiyA) siddhA ko yaha madhyama apagAhanA 7 hAya zarIravAloM kI apekSA se jAnanI cAhiye / / mU 112 // 'ekA ca hoDa rayaNo' ityaadi| (ekkA ca hoDa rayaNI mAhIyA agulAi aTTamave) kucha adhika eka hAtha, A avagAhanA, jenu zarIra 500 dhanuSanuM hoya che tenI apekSAe kahelI cha (sU 111) 'cattAri ya rayaNIo' tyAdi (cattAri ya rayaNIo) yA DAya sane (rayaNitibhAyUNiyA ya boddhamyA) 1 hAthane trIjo bhAga, arthAt AgaLanI madhyama avagAhanA hoya che (esA malu siddhANa manjhima-ogANA bhaNiyA) minI mA madhyama mAnA 7 hAva zarIravALAnI apekSAthI jANavI joIe (sU0 112) 'ekkA ca hoi rayaNI' tyA (ekkA ca hoi rayaNI sAhI yA agulAi adu bhave ) khAyayA yA Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hara aupapAtikama rayaNI sAhIyA' ekA ca bhavati rani sArikA / kiyatA pramANevAdhikA bhavatItyAha'agulAI' ityAdi / 'agulAi aTTa bhave' aDgulAni aSTa bhavati / aTAlAdhikaikahastapramANA siddhAnA jaghanyAnagAhanA bhaktI yartha / mumevArthamAha- 'esA salu siddhANa jahaNNaogAhaNA bhaNiyA' epA yaha siddhArA jayanyAvagAhanA bhaNiteti / iya dvihastapramANagarIrANAm / iya trividhA'pyavagAhanA zarArArdhamAnamAzriya gRhAte, anyayopaviSTAnA sidhyatA mAna sAmapi bhavet / nanvevamUrtamAnAGgIkAre nAbhiku lakarasya bhAryAyA marudevyA katha siddhisthAnaprApi, nAbhikulakaro hi paJcaviMzatyadhikapazcagatadhanu pramANa AsIt, tadbhAryA'pi masdenI ta pramANaiva tathAcoktam- "saMghayaNa saThANa uccata cetra kulagarehiM sama " iti / atastadravagAhanA utkRSTAvagAhanAto'dhikatarA 1, arthAt eka hAtha8 agula, (esA khalu siddhANa jahaNaNaogAhaNA bhaNiyA) yaha jaghanya anagAhanA siddha bhagavAn kI jananI cAhiye / yaha avagAhanA 2 hAtha kI avagAhanA vAle jIvoM kI apekSA kahI gaI samajhanA cAhiye / yaha tAno prakAra kI apagAhanA zarIra kI U~cAI kI apekSA kahI gaI hai / baiThakara siddha hone vAloM kA mAna to visadRga bhI honA cAhiye / prazna- isa taraha UrdhamAna ko Azrita karana para nAbhikulakara kI bhAryA mrudev| ko middhisthAna kI prApti kaise ho sakatI hai, kyoM ki nAbhikulakara 525 dhanuSa pramANa avagAhanAvAle the to unakI dharmapatnI bhI utanA hI avagAhanAvAlI hog| / kyoM ki aisA kahA hai ki mahanana aura saMsthAna kulakaroM kI mahilAoM kA kulakara ke samAna hotA hai / isaliye unakI avagAhanA utkRSTa avagAhanA se adhiktara ho jAtI hai / uttara--prazna Thoka hai paraMtu isakA samAdhAna isa prakAra hai, yadyapi kulakara jaisI uccatA unakI patniyoM meM vadhAre, arthAt eka hAtha 8 mAgaNa, ( esA salu sidvANa jahaNNaogAhaNA bhaNiyA ) siddha lagavAnanI mA badhanya avagAhunA lAguvI mA avagAhanA 2 hAthanI avagAhanAvALA jIvAnI apekSAe kahelI che ema samajavu e traNeya prakAranI avagAhanA zarIranI ucAInI apekSAe kahelI nahi teA besIne siddha thavAvALAenu mAna (pramANa) visadeza (nujju ) paNa hovu joIe prazna--A rIte uva (ucA) mAnane Azrita karavA nAbhikulakaranA dharmapatnI marudevIne siddhisthAnanI prApti kevI rIte thaI zake ?, kema ke nAbhikulakara 525 dhanuSyapramANa avagAhanAvALA hatA teA, temanA dharmapatnI paNa eTalI ja avagAhanAvALI haze. kemake ema kahyu che ke kulakaranI mahilA evu sahanana ane sasthAna kularonA samAna hoya che AthI temanI avagAhanA, utkRSTa avagAhanAthI vadhAre thaI jAya che. uttara--prazna ThIka che, paraMtu tenu samakhAna A prakAre che, jene kulakarajevI uccatA temanI patnI Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poyUpapiNI TIkA, zAmropamahAra 723 mUlam-ogAhaNAe siddhA,bhavatibhAgeNa hoti prihiinnaa| saMThANamaNitthastha, jarAmaraNavippamukkANaM / sU0 114 // jattha ya ego siddho, tattha aNatA bhvkkhyvimukkaa| aprocyane-yadyapi kulakaratunyamuJcattva tapanAnAminyukta, tathApi pazcAtadhanumAnatA tasyA vAkyena garIramakocAt manAteti nAsti virodha // sU0 113 // TIkA--'ogAhaNAe' ityAdi / ogAhaNAe avagAhanayA mAnagAhanayA siddhA' siddhA, 'bhavattibhAgeNa' bhavatibhAgana-bhavasya-caramabhanagarIrasya caramazarIrasambandhinyA avagAhanAyA , nibhAgena-tRtIyabhAgena 'parihINA' parihInA 'hoti' bhavanti / tepA 'jarAmaraNaviSpamukkANa jarAmaraNavipramuktAnA siddhAnAm 'aNisthatyaM' anitthasyam-amunA prakAraNetI yam, tatra tiSThatIti-ityastham, na ityasyam-anityastham-na kenacitparimaNDalAdilokikamasthAnana sthita 'saThANa' masthAna bhavati // sa0 114 // TIkA-tatra siddhakSetra siddhA dezabhedena utai kasmin daze tiSThantItyAgahAyAmAha-'jatya' iti / 'jatya ya' yA ca yatraiva deze, 'ego siddhoM eka siddhastiSThati, hotI hai to bhI uname 500 dhanupa-pramANatA unake vRddha avasthA meM zarIra ke sakoca se ghaTita ho jAtI hai / ana koI virodha nahA hai ||m 113 // 'ogAhaNAe siddhA' ityaadi| (ogAhaNAe siddhA bhavatibhAgeNa hoti parIhINA) siddha apane atimaArAra-samadhI avagAhanA ke tRtIya bhAga se hIna avagAhanAvAle hote hai / (saThANamaNityatya jarAmaraNavippamukkANa) unakA AkAra kisI parimaTala Adi laukika AkAra se sthita nahIM hai, ve janma, jaga eka maraNa se sadA ke liye rahita ho jAte hai / / sU 114 // ema hoya che te paNa teomAM 500 dhanuSapramANutA temanI vRddhAvasthAmAM zarIranA e kecAvAthI ghaTIne thaI jAya che tethI kaI virodha nathI (sU) 113) 'ogAhaNAe siddhA' tyAha (ogAhaNAe sidvA bhavattibhAgeNa hoti parihINA) siddha potAnI 251gAhanAthI animazarIra badhI avagAhanAnA trIjA bhAgathI ochA thAya cha (saThANamaNityatya jarAmaraNavippamukkANa ) tamanA 242 36 paribha ua Adi laukika AkAthI sthita nathI teo janma, jarA temaja marathI sadAyane mATe rahita thaI jAya che(sU) 114) Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karacha aupAtikayo ___ aNNoNNasamogADhA, ghuTTA savve ya logaMte // sU0 151 // mUlam-phusai aNate siddhe, savvapaesehi NiyamasA siddho| 'tatya' tana deze 'aNatA' ana tA-apriyamAno'nto yepA te'nantA , 'bhavakkhayavimukkA' bhakSayavimuktA -bhagakSaye sani primuktA , anena svecchyaa'rtrnnshktimsiddhvyvcchedmaah| 'aNNoNNasamogADhA' anyo'nyasamavagADhA' paraparaspara samyak avagADhA -dharmAstikAyAdivat mamilitA , 'savye ya' sarva ca logate' lokAte =lokAprabhAge alokena 'puTThA' spRSpA lagnA , pratiruddhatvAt , tara dharmAstikAyAbhAgaditi / ata eva-'lokAgre ca pratiSThitA' ityuktam / / sU0 115 / / TIkA-'saha' ityAdi / 'siddhe' siddha -eka siddha 'NiyamasA' niyamana 'jatya ya ego siddho' ityAdi / (jatya ya ego siddho) jisa siddhakSetra meM eka siddha bhagavAna virAjate hai, (tattha aNatA) usI siddhakSetra meM anata siddha virAjamAna rahate hai| (bhavakkhayavimukkA) unake bhAkA kSaya sarvathA ho cukA hai| (aNNoNNasamogADhA pudrA) jisa prakAra eka hI sthAna para dharmAdika dravya parampara apagADharUpa meM sthita hokara rahate hai usI prakAra ye siddha AtmA bhI eka hI sthAna para paraspara me avagADharUpa se rahate hai| phira bhI apane 2 caitanyasvarUpa kA parityAga nahIM karate hai| (savve ya logate) dhamAstikAyakA abhAva hone se ye loka ke agrabhAga me spRSTa rahate hai / sa 115 // 'phusai aNate siddhe' ityAdi / (phusai aNate siddha sancapaesehi NiyamasA siddho) eka middha 'jattha ya ego siddho' tyAdi (jastha ya ego siddho) 2 sitramA 4 siddha lagavAna mire cha, (tatya aNatA) 4 siddhakSetramA sanata siddha vimAna hAya cha (bharaksayavimukkA) tamanA sapanA saya savA 4 yUDayA cha ( aNNoNNa samogADhA puTThA) DA. me 2thAna para dhAdi dravya 52252 gADharUpamAM sthita thaI rahe che teja prakAre te siddha AtmA paNa eka ja sthAna para parasparamAM avagAharUpathI rahe che chatA paNa potapotAnA citanyasvarUpane parityAga karatA nathI dharmAstikAyane abhAva hovAthI teo lekanA agra sAsamA pRra (all) 26 cha (sU 115) 'pusai aNate siddhe' tyAhi (sai aNate siddha savvapaesehi NiyamasA siddho) me si lagavAna Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - goyuparyApaNo-TokA zAkhopamahAra te viasaMkhejaguNA, desapaesehi je puTTA ||suu0|| 116 // 'sayapaeseTiM' sarvapradeza Amano'bhara yAtapradeza, 'aNate siddhe' anantAn siddhAn 'phusaDa' spRzati / tathA 'te vi' te'pi te sarne siddhA api 'asakhejjaguNA' asAyaguNA vartante, 'je' sidvA 'Tesapaemehi dezapradeza -deo amara yAtadezai pradeza asarayAtapradezaizca 'puDhA' spRSTA / nepA marveSA mijhAnA prayeka spasvavyatiriktasiddhairasarayAtadezapradezAdi mamili vena guNita yamanIratya "asA yeyaguNA" ityuktam / aya bhAva --sarvAmapradezaistAvadanantA siddhA spRSTA , kasiddhA'vagAhanAyAmanantAnAmavagADhatvAt / nathaikaiphadezenA'pyanantA , evamekaikapradezenApyanantA ! tara dezo-yAdipradezasamudAya , pradeastu-nirvibhAgo'za iti / ekasiddhazcA'masyeyadezapradezAmaka , tatazca mUlA'nantakessarayeyairdezA'nantakairasaMgyeyairava ca pradezA'nantakairguNite yAvatI savyA bhavet sA kepaligabhyaiveti / / sa 116 // bhagavAn niyama se AtmA ke amakhyAtapradezoM dvArA anata midoM kA sparza karate hai aura (te vi asakhejaguNA) ve maba siddha asalyAtapradezoM se sthita hai| (desapaesehi je puDhA) deza se eva pradezoM se bhI ve siddha asatyAtaguNita hai| matalaba isakA yaha hai ki samasta AtmapradegoM se ve anata middha spRSTa hai / eka siddha kI AtmA meM anata siddho ko avagAhanA hone se, tathA eka eka deza se, eva pradeza se ve siddha anata hai |yaadik pradeza ke samudAya kA nAma deza, eva AbhAgI aza kA nAma pradeza hai / eka eka siddha asarayAta deza aura pradezAtmaka hai| isaliye mUla anata ko amakhyAta eva anata deza aura pradezoM se guNA karane para kitanI rAgi hogI yaha bAta sirpha kevalI bhagavAn dvArA hI jAnI jA sakatI hai / / sa 116 // niyamathI AtmAnA asa khyAta pradezo dvArA ane te siddhone sparza kare che, bhane (te ni asamvenaguNA) mA bhikSu mama yAta prazAthI sasthita cha (desapaesehi je pudA) zathI tabha4 prazAthI paNa siddhI adhyAta gaNe che enI matalaba evI che ke samasta AtmapradezathI te ane te siddho spardhAyelA che eka siddhanA AtmAmAM ane te siddhonI avagAhanA hovAthI, tathA eka eka dezathI, temaja pradezathI te siddho anata che dviAdika pradezanA samudAyanuM nAma deza, temaja avibhAgI azanuM nAma pradeza che eka eka siddha ane khyAta deza ane praderaNAtmaka che te mATe mRta anatane asakhyAta temaja anata deza tavA pradezathI guNAkAra karavAthI DiTela rAzi (ja) thaze te vAta to mAtra kevaLI bhagavAna dvArA jANI zAyo (sU0 116) Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 ApapAtikamatre mUlam---asarIrA jIvaghaNA, uvauttA daMsaNe ya NANe y| sAgAramaNAgAraM, lakkhaNameyaM tu sinhANaM / sU0 117 // muTam kevalaNANuvauttA, jANaMti savabhAvaguNabhAve / pAsaMti savvao khala, kevaladiTTIhi NatAhi // sU0 118 // TIkA'asarIrA' ityaadi| agarIrA jIvadhanA upayuktA darzane ca jAne ca / sAkAramanAkAra rakSaNametattu siddhAnAm // eteSA padAnA vyArayA'syainAgamasya uttarArdai trisaptatitamasadhyAke mane pUrvamuktA // sU 117 // TIkA-yaduktam-'uvauttA dasaNe ya NANe ya iti, tara jJAnadarzanayo sarvavipayatAmupadarzayannAha-'kevalaNANurauttA' ityAdi / 'keralaNANu uttA' kerala 'asarIrA jIvaraNA' ityaadi| (amarIrA jIvaghaNA upauttA dasaNe ya NANe ya) siddho kA lakSaNanirdeza isa sUtra meM kahA gayA hai / audArika Adi zarIra se rahita eva dhanarUpa AmapradezavAle va siddha bhagavAn kevalajAna eva kevaladarzana se sadA upayukta hai| (sAgAramaNAgAra) kevala jAna kI apekSA ve sAkAra upayoga se yukta hai, eca kevala darzana kI apekSA nirAkArasvarUpa darzana se yukta haiN| (lakkhaNameya tu siddhANa) yahI siddhoM kA lakSaNa hai| sa 117 / / 'kevalaNANuuttA' ityaadi| (kevalANANuvauttA jANati samvabhAvaguNabhAve) kevalajJAnarUpa upayoga se yukta ve siddha bhagavAn samasta vastuoM ke anataguNa, eva unakI anataparyAyoM ko yugapat jAnate 'asarIrA jIvaghaNA' tyAhi (asarIrA jIvaghaNA uvauttA TasaNe ya NANe ya) siddhAnA kSayanA niza A sUtramAM kahevAmAM Avyo che audArika Adi zarIrathI rahita temaja ghanarUpa AtmapradezavALA te siddha bhagavAna kevaLajJAna temaja kevaLadarzanathI saha! upayu4 cha ( sAgAramaNAgAra) zAnanI apekSA terA sAra upayogathI yukta che, temaja kevaLadananI apekSAe nirAkAra svarUpa darzanathI yAta (lapasaNameya tu sidvANa ) mA siddhAnA sakSa! che (1 117) 'kevalaNANuvauttA' tyA ( kevalaNANuvauttA jANati savvabhAvaguNabhAve) zAna35 upayogI Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pIyUpaSiNI-TIkA zAkhopamahAra mUlam-~Na vi asthi mANusANaM,taMsokkhaMNavi ya svvdevaannN| jaMsiddhANaM sokkhaM,avvAvAhaM uvagayANaM ||suu0119 // jJAnopayuktA santaste siddhA 'sancabhAvaguNabhAve' sarvabhAraguNabhAvAn samastavastugugaparyAyAna 'jANati' jAnanti, tatra-guNA-savartina , paryAgastu-kramavartina iti / tathA patAhI anantAbhi 'kevaladidvIhi karaladRSTimi , anantai kAlabarganeriyartha , 'sabI ' sarvata sanabhAnAn gvAla-nizrayena 'pAsati' pazyanti // mU0 117 // TIkA--sidvAnA mugyavarNayati-javi dayAdi / 'anyAvAha' anyAAdhasakala dukhArjita mojasthAnam 'uvagayANa' upagatAnA-prAmAnA, 'siddhANaM' siddhAnAma 'ja yata 'moza' maunyama 'jatyi' asti, 'ta' tat 'sAmya' sauraya 'Na vimANusANa' nApa manuSyANAmasti, 'Na vi ya sacadevANa' nApi ca sarvadevAnAm / / sU0 119 // hai| (pAsati sabhI gvalu kevaladiTThIhi NatAhi) anatakevaladRSTisvarUpa anatadarzana se yukta ve siddha bhagavAn , yugapat samasta bhAvo ko unakI guNaparyAyA sahita Takhate hai / vastu meM _trikAla usake sAtha rahana vAle guNa hote hai / eva kamavartI paryAya hotI hai / / ma 117 // 'vi atyi' ityAdi / (ja siddhANa soya abAnAha uvagayANa) sakala dumyo sa varjina ese mokSasthAna ma prAma hue middhA ko jo susa hai, (Na vi atthimANusANa ta soktraMNa vi ya sacadevANa) vaha mugya balokya ma na to manuSya ko hai, aura na sarva devoM ko hai // sU 119 // yukta te siddha bhagavAna samasta vastuonA anataguNa, temaja temanI anata paryAyAne aDImAye to cha (pAsati sacao salu kevalanTriIhi NatAhi) aAta kevaLadaSTisvarUpa ane tadarzanathI yukta te siddha bhagavAna ekIsAthe samasta bhAvone temanI guNa--paryA-sahita jue che vastumAM trikALa tenI sAthe rahevAvALA guNa hoya che, temaja kamavatI paryAya hoya che ( 118) 'ri asthi' tyA (ja siddhANa moksa avvAcAha gayANa) mAthI pati mevA bhAkSa yAna prAsa resA middhone re suma cha, raNa vi asthi mANusANa ta sora Na vi ya savvadevANa) te sumana somAya nathI a manuSyane ke nathI sarva dene hetu (sU 119). Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika mUlam -- jaM devANaM sokkhaM, savvaddhApiMDiyaM anaMtaguNaM / Naya pAvai muttisuhaM NaMtehiM vaggavaggehiM // sU0 120 // 728 TIkA - kasmAdeva suna bharatIyata Aha-'ja devANa' iyAdi / 'ja' yad 'devANa' devAnAm = anuttarasurAntAnA 'sokkha' sautyakAlikasura, tadyana 'sanddhApiMDiya' sarvAdvApiNDitam - sarvAyA atItAnAgatavartamAnakAlena piNDitam = guNita, tathA 'anaMtaguNa' anantaguNamiti, tadeva pramANa kiase kalpanayA ekaikAsskAzapradeze sthApyate, ityeva sakalalo kAkAzAnantapradezapUraNenA'nanta bharati, evabhUta davasa 'Naya pAna munisuha' na ca prApnoti muktimusa=nai muktimukhasamAnatA labhate, anantA'nantacAt siddhasukhasya / kiMvidha devasukhamityAha - 'NatehiM vaggaggeTiM' anantairvarga 'ja devANa sokkha' ityAdi / ( ja devANa sokkha savvaddhApiMDiya aNataguNa ) jo sarva devoM kA traikAlika susa hai use anantaguNA kiyA jAya to bhI vaha ( Na ya pAvai muttimuha NatehiM vaggavaggerhi) siddha bhagavAn ke eka kSaNodbhava sukha kI barAbarI nahIM kara sakatA hai / ise yoM samajhanA cAhiye ki sarvadevoM kA traikAlika sukha eka 2 AkAza ke pradeza para sthApita karate 2 AkAza ke anata pradeza usa sukha se jaba bhara jAye tana una samasta- pradezastha sukhoM kA paraspara meM guNA karo | isa prakAra vaha devasukha anataguNita ho jAtA hai / yaha anataguNita sukha bhI siddhoM ke eka kSaNa meM honevAle sukha kI samatA nahIM kara sakatA / kAraNa ki unakA sukha anaMtAnata hai / devoM kA sukha anatavargoM se vargita batalAyA gayA hai / va 'ja devANa soksa' ityAhi (je devANa moksa mavvaddhApiMDiya aNataguNa) ne sarva hevAnu na! ajanu subha che tene zAna tagalu uvAbhA bhAve to pazu te, ( Na ya pAvai muttisuha tehiM vAvaggehiM ) siddha lagavAnanA thoDa kSArAthI utpanna thatA sumanI kharAkharI karI zakatu nathI AthI ema samajavu jAIe ke sava davAnu traNa kALanu sukha eka eka AkAzanA pradeza upara sthApita karI e rIte sthApita karatA karatA AkAzanA anata pradeza te sukhathI jyAre bharAi jAya tyAre te samasta pradezamA rahelA sukhAnA parasparamAM guNAkAra kare e prakAre te devasukha ana tagaNA thai jAya che smA ana tagaNA sukha paNa siddhonA ekakSaNamA thavAvALA sukhanI kharAkharI karI zakatA nathI kAraNa ke temanA sukha anatAnata che devAnA sukha anata vargothI gita khatAvyA Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapiNo-TIkA zAstropasaMhAra 729 mUlam-siddhassa suho rAsI, savvApiMDiojaDa hvejaa| so'NaMtavaggabhaio, savvAgAse Na mAejA // sU0 121 // varga =anantairapi vargava , tatra tadguNo vargoM, yathA dvayArvargazcavAra , tasyApi vagA vargavagA, yathA ghoDaza, evamanantago bargitamapI yartha / ma 120 // TIkA-'siddhassa' iyAdi / 'siddhamma' sidsya 'mUho' surava =mus sambandhI 'rAmI' rAgi samUha , sa ca-'sabaddhApiDio' sadviApiNDita -savAdAbhi = sarvakAlasamayai piNTito guNito 'jaDa havenA' yati bhavet , 'so' sa puna 'aNatabaggabhaDao' anantavargabhakta =anantagarSibhAgIkRta , 'savvAgAme' sAsskA lokAlokanchape 'Na mAejA' na mAyAt-na sthAtu zuknuyAt / aya bhAva -daha phila nirupama sukha gRhyate, tatazca yata Arabhya loka mukhagandapravRtti , tadavadhIya ekaikaguNavRddhitAratamyena tAvat tat sukha ke varga karane kA nAma vargavarga hai| jisa prakAra do kA varga 4, aura cAra kA varga 16 hotA hai| 16 vargavarga hai / m 120 // 'siddhamsa muho rAsI' iyAdi / (siddhassa muddo rAsI manbadvApiDiyo jada havenA)sida bhagavAna ke mukha ko jo rAzi hai vaha sarvakAla ke samayA se yadi guNita kI jAya, aura (so'Navavaggabhaio) usa upana mahArAgi meM ananta vargoM me bhAga diyA jAya, to bhI ( sancAgAse Na mAenA) vaha sidoM ke mukho kI vibhakta suravagazi samasta AkAza me nahIM samA sakatI hai| matalna isakA yaha hai ki loka me jo musa-sanTa se kahA jAtA hai usa sugna meM ekaeka guNa kI kramika vRddhi se jaba vaha sukha anantaguNa vRddhi pAkara apanI antima avadhi che vagere vage kare tenuM nAma vargavaga che je prakAre 2 no varga 4, ane cArane varga 16 thAya che 16 varga-vage che (jU 120) 'siddhamsa suho rAsI' tyAdi (siddhassa ho rAsI sambadvApiMDio jai havejA) bhikha mAnanA sukhanI je rAzi che tene sarvakALanA samayathI je guNavAmAM Ave ane ( so'NatavAmaio)tanAthI satpanna yayesI ta mahAzine mana ta pAthI mI havAmA Ave to para (savvAgAse Na mAejjA) siddhInA subhAnI bhAgalabdha sukhazi samasta AkAzamAM samAI zakatI nathI ane abhiprAya e che ke lekamAM je sukha-zabdathI kahevAya (samAya) che te sukhamAM eka eka guNanI kramika vRddhithI tyAre te sukha anantaguNa vRddhi Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 730 saaghsiddh mUlam---jaha NAma koi miccho,nagaraguNe bahuvihe viyaannte| nacaei parikaheuM, uvamAe tarhi asNtiie||suu0122|| vigi yatta yApadanantaguNavRddhacA caramAvadhi prApta bhavati / tatazca tadatyantanirupamamau mukyavRttivirahita prazAntamahodadhitunya caramAhAdasvarUpam / tasmAcaramAhAdAt pUrva prathamAcAnantaramapA tarAlayattino ye tAtaramyenAhAdavigepAste sAkAyapradezarAzepa bhUyAso bhAntI yata kiloktam-'sabAgAse Na mAejA' iti, anyathA pratiniyatadegAvasthiti katha teSAmiti mUyo'bhidadhatIti // sU 121 // TIkA-'jaha NAma' ityAdi / 'jANAma' yayAnAma=yathAdRSTAntam-TAtamanusRya kathayAmI yartha , 'koDa mincho' kazcinmleccho 'gahuvihe' bahuvidhAna 'nagaraguNe nagaragugAn 'biyANate' vijAnapi 'parikaheu' parikathayitu-varNayitu 'na caeI' nAmote, katha na gAnoti ra i yAha -'umAe' ityAdi / ' uvamAe tarhi ko prApta hotA hai, taba vaha ayanta anupama, ukaNThA kI vRtti se rahita, aura prazAnta samudra ke samAna gambhIra caramasusamrUpa ho jAtA hai / usa carama mukha se pahale aura prathama sugva ke bAda ke jo madhyavartI taratamatA se yukta susavizeSa hai, ve sabhI sarvAkAyapradezoM se bhI adhika hai| isIliye kahA gayA hai- 'savyAgAse Na mAejjA' arthAt siddhoM kA anantavarga--vibhakta bhA sugva, samasta AkAza me nahA samA pAtA hai // m 121 // 'jaha NAma koi miccho' ityAdi / dRSTAnta dekara isI viSaya ko spaSTa karate he-(jaha NAma koi mincho nagaraguNe bahuvihe viSANate) jaise koI mleccha bahuta prakAra ke nagaraguNoM ko jAnatA huA bhI (na pAmIne pitAnI atima avadhine prApta thAya che, tyAre te atyanta anupama, utkaMThAnI vRttithI rahita ane prazAnta samudra samAna ga bhIra caramasukharUpa thAya che te carama sukhathI pUrva ane prathama sukhanI pachI madhyavatI, tAratamyathI yukata je sukhavizeSa che, te sukha saghaLA AkAza pradezanI apekSAe paNa adhika che se mATe pAmA sAthyu cha , 'savvAgAse Na mANjjA' seTa siddhonA anatavargavibhakta sukha paNa saghaLA AkAza pradezamAM samAI zakatu nahi (sU 121) 'jaha NAma koi miccho' tyA ead dhane se vi55 2504 43 cha (jaha NAma koi miccho nagaraguNe bahuvihe viyANate ) rebha 27 mAranA nAmulAne Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - AAAAA AAA dhiighssaaghaa-shngkaa haaly'aa asatIe' upamAyA mAzyanya tana bane amatvAt amadbhAgAditi / evamA kathAnakamkazcinnagpatirdadhA'zvAbaddha mana papanasevanArya vana jagAma, tara cAzvasya dajAnika vana parivAnto vana'vAdAtIrtha / tatraikana banavAsinA menTena bhUpani ma kRna / tato'mo nRpatista mleccha nijagajapAnImAnAya viziSTabhogabhRtibhAjana kRtavAn / ekadA'mo mleccha prAvRSi prAmAyA manohara meghavani dhruvA vana gantumutkaNThino'bhavat / rAjA mammAnapUrvaka vinita sanasau vana ya caei parikaheu) usakA varNana pana meM nahIM kara sakatA hai, kyoki (upamAe tarhi asatIe) upamA kA vahA abhAva hai| yahA~ isa prakArako eka kathA hai| koI eka rAjA vAyu sevana ke liye ghoDe para savAra huaa| vaha ghoDA mahAdurdAnta yaa| isaliye calate 2 use yaha bhaya laga rahA thA ki kahA yaha mujhe paTaka na de, ata use rokane 2 vaha thaka gayA aura kisI jagala meM jAkara vaha usase nIce utara paDA / itane meM eka bhIla ne use dekhA aura sahasA pAsa Akara usane ke hue gajA kI senA-guzrUSA se thakAvaTa dara kii| gajA baDA khuza huA, aura use apana sAtha lekara vaha apanI gajabhAnI ko vApisa lauTa aayaa| yahA rAjA ne rAjamI ThATapATa ke anusAra usa sUra Ananda se rakhA / sAne-pAna ke liye use ese 2 bhojya padArtha diye mi jo usana apana jAvana ma kamA dekhe taka bhA nahIM the| rahate 2 jara kucha samaya "yatIta ho gayA tara badhAkAla ke Ana para use apane sthAna para jAna ko ukaThA jagA / cagdi thaDe para (na ya caNDa parikaheu) tenu pani vanamA rIta nathI, bha. ( upamA tahiM asatIe ) 5bhAna tyA malA ahI A prakAranI eka vArtA che koI eka rAta vAyuvana (pharavA mATe ghaDA upara savAra thaIne mahelamAMthI bahAra nIkaLe je poDA upara te savAra thayA hatA te mahA durdAnta (muralIthI vaza thAya te) hatuM tethI cAlatA cAlatA tene e bhaya lAgatuM hatuM. ke kayAka A mane pADI to nahi de, AthI tene riDatA raDatA te thAkI gayo, ane kaI ja galamAM jaIne tenA uparathI te nIce utaryo eTalAmAM eka bhIle tene je ane tarata ja pAse AvIne teNe thAkelA rAjAnI sevA-zuzrava karI thAka utAryo rAjA bahu khuzI thaze ane tene pitAnI sAthe laIne te potAnI rAjadhAnIe pAchA AvyuM tyAM rAjAe pitAnA rAjasI ThAThamAThapUrvaka tene khuba AnaMdathI rAkhyo khAvA-pIvAne mATe tene evA evA te bhejya padArtha Apyo ke je teNe tenI jIdagImAM dIe joyA paNa nahotA Ama rahetA rahetA keTalAka samaya vItI gaye ane varasAdane samaya Avyo tyAre tene pitAnA sthAna para javAnI u0 ThA Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732 aupapAtikamA mUlam--iya siddhANaM sokkha, aNovama Nasthitassa ovmm| svavAsasthAnamAgata / ayaM svapagviArastaM pR uti sma-he tAta ! kIdRzam tad bhUpanagaram / iti / sa mlecchastasya bhUpanagarasya sarlAn bahuvidhAn nagaragugAn vijAnannapi tAn vaktu kRnoyamo'pi tatra bane nagarasADhasyasyAbhAvAda varNayitu nAgAnoditi / / sU0 122 // TIkA-'iya' iyAdi / iya' iti evam-anena pramANa siddhANa' siddhAnA 'sokkha' saurayam, 'aNovama' anupama vartate, kuta / yatastasya 'ovamma Nasthi' aupamya rAjA ko jaba yaha jJAta huA tana usane usako sUba Adara-satkAra ke sAtha vidA kiyA / calate 2 yaha apane ghara para A gyaa| sana kuTumbI jana isase milane ko Ane lge| logoM ne pUchA, kaho bhAI / rAjA ke nikaTa kaise rahe , rAjA kA vaha nagara kaisA hai / bhIla ne jo ki usa rAjA ke nagara kI sana prakAra kI zrI se paricita ho cukA thA, rAjadhAnI kA varNana karane kA uyama to kiyA, parantu vaha apane una bhIla-bhAiyoM ke samakSa yathAvat usakA varNana nahIM kara skaa| kAraNa ki usa vana meM nagara ke varNana se milanevAlI upameya vastuoM kA abhAva thaa| isa dRSTAnta kA bhAva isa prakAra samajhanA cAhiye ki vaha bhIla nagara meM anubhavita AnandakA apane anya bhAiyoM ke samakSa uma jagala meM usa prakAra kI vastu ke abhAva se varNana nahIM kara sakA / usa sukha kI kucha bhI upamA nahIM batA sakA || ma 122 // jAgRta thaI jyAre A vAta rAjAnA jANavAmAM AvI tyAre teNe tene khUba Adara-satkAranI sAthe vidAyagirI ApI cAlatA cAlatA te pitAne ghera paho badhA kuTuMbI mANase tene maLavAne AvavA lAgyA lokoe pUchayuM ke, kaho bhAIrAjAnI pAse tame kevI rIte rahyA hatA, rAjAnuM te nagara kevuM che ? bhIla jo ke te rAjAnA nagaranI badhI jAtanI zrI vaibhava zobhA) thI paricita thaI gayo hato, ane rAjadhAnInuM varNana karavAne teNe udyama (prayatna) te karyo, para tu te potAnA bhIla bhAIonI samakSa yathAvata (joIe tevu ) tenuM varNana karI zake nahi, kAraNa ke te vanamA nagaranA varNana sAthe meLakhAya jevI upamA ApavA cogya vastuone abhAva hato A dAta bhAva evI rIte samajavuM joIe ke te bhIla je prakAre anubhavela Ana dane potAnA bIjA bhAI enI samala varNana karavA jatA paNa te jaga lamA evA prakAranI vastuonA abhAvathI pote bhagavelA Anadane anubhava karAvI zake nahi te sukhanI koI paNa upamA batAvI zakaze nahi, (sU 122) Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayapiNo-TIkA zAmropasahAra 733 kiMci viseseNetto,ovammamiNaM suNaha vocchN| sU0 123 // mUlam-jaha sabakAmaguNiyaM, puriso bhottUNa bhoyaNaM koii| taNhAihAvimukko, accheja jahA amiytitto|| sU0 124 // nAsti, tathApi nAlAnA gogArthamAha-kiMci' uyAdi / 'kiMci vimemeNa' kinidrizeSeNa 'etto' ita mata pagm 'ovamma' aupamyam-upamAnam 'iNa' iTa vakSyamANa 'sRNaha' zRNuta, 'cora' vakye-aha kathayiSyAmIyartha / / sa 123 // TIkA--'jaha' ityAdi / 'jaha' yathA 'koI puriso' ko'pi puspa , 'sabakAmaguNiya' sarvakAmaguNita-mAbhilapaNIyagmAdimapanna, 'bhoyaNa' bhAjanama anAdikam, 'bhottUNa' muk vA, 'taNDAhAvimuko tRSNAkSupAvimukta =pipAsAvumukSArahita 'ami 'ya siddhANa sokava' dayAdi / (vya siddhANaM sozva ) isI prakAra siddhoM kA musa yadhapi (jagovama) anupama hai, ana (Natyi tassa ovamma ) umako kisA mI mAmArika padArtha ke sAtha upamA nahIM dI jA sakatA hai, to bhI (kiMci visemeNetA auvammamiNa muNaha bAncha ) bAlajIvA ko bopana karane ke liye kucha vizeparIti se siddhA ka dama mumba ko upamA dekara samajhAyA jAtA hai / ma 123 // 'jaha mancakAmaguNiyaM' dayAdi / (jaha sabakAmaNiya puriso bhottUNa bhoyaNaM koI ) koI puspa pAcA TandriyA ko tRpta karanADe kAma-maTa, pa, aura bhoga-gara,gma, spardA Adi viSayoM ko yayerAti se bhogakara ( taNDAhAvimukko) pipAmA eva bubhukSA sa rahita (amiyatitto 'Dara siddhANa mokkha' lyAdi (iya siddhANa mokkha) 2 DA middhonu supa le (agovama ) manupama , tathA (Nayi tassa onamma) tenI 5 6 pay sArisa pahAnA sumanI mAthe mApI jAtI nayA to para (kiMci visesaNetto ogammamiNa muNaha boncha) pAsavAne sAdhana 32vA mATe 466 vizeSa rItathI siddhonA A sukhanI upamA daIne samajAvavAmAM Ave che (123) 'jaha sadhyAmaguNiya' tyA (jaha mancakAmaguNiya puriso bhottRNa bhoyaNa koI) bha y5 pAceya Ione tRpta karavA vALA kAma-zada, 35, ane bhagagadha, rasa, sparza m Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - 734 ogapAtikam mUlam--iya savvakAlatittA, aulaM nivvANamuvagayA siddhaa| sAsayamavvAbAha, ciTaMti suhI suhaM pattA / / sU0 // 125 mUlam --siddhatti ya vuddhatti ya, pAragayatti ya prNprgytti| yatitto' amRtatRmo 'jahA gayA dava, 'andAja' AsIna-nina // sU 124 // TIkA-'iya' iyAti / 'daya' iti va 'satyakAlatittA' sarvakAlatamA - apunarAvRttisthAna prAmatvAt , 'niyANa' nirvANa mokSama 'upagayA' upagatA 'siddhA siddhA, 'aula' atulam anupamam 'sAsaya' zAzvata sAkAtikam, anvAyA anyAyAdha-parvadu khaniyarjita 'muha' mugya 'pattA'mAmA , ata 'sahI citi' suminastiSThanti, nanu 'sukha prAmA' ityukte 'sugrina' ini kimartham / , manocyate-keci manyante du sAbhAvamAna muktiriti, tanmatanirAkaraNAtha mokSasya vAstavikamugvasvarUpatApratibodhanAyaM ca 'susa prAmA sumvinastiSThantI'vyuktam // mR 125 // TIkA-sAmprata vastuta middhaparyAyAntAn pratibodhayannAha-'siddhatti' ityaadi| - - jahA) amRtapAna se tRpta ke samAna (ancheja) rahatA hai / / sU 124 // 'iya sabakAlatittA' ityAdi / (iya sabakAlatittA) apunarAvRttisvarUpa muktisthAna ko prApta hone ke kAraNa sarvakAla tRpta hue (nivvANamuvagayA siddhA) ve siddha bhagavAn , zArArika eca mAnasika duggo se sarvadhA rahita hokara (aula avvApAha ciTThati suhI suha pattA) anupama, zAzvata eva abhyAbAdha sukha ko bhogate hue usa muktisthAna me sadAkAla-anantakAla taka sukhA hI sukhI rahate hai // sU 125 // mAha viSayAne yathe-73pe lApAna ( tahAchahAvimukko) pipAsA tabhA - subhukSA (sUma-tarasa ) thI rAhata (amiyatito jahA) mabhRtapAnI tRsanI ma ( accheja ) 29 (sU 124) , 'iya sayakAlatittA' chatyAdi ( iya sabakAlatittA ) sanarAvRtti2135 bhukSitasthAna prApta yAnI auraNe sAMsa tRpta thye| (nibvANamuvagayA siddhA) te si lagavAna zArIrika ra mAnasikamAthI sakthA rahita dhane (aula avvAcAha cidati suhI suha pattA) marnupama, zAzvata tama4 sayAmA bhumane lApatA te mUrti sthAnamAM sadAkAla-ana takAla sudhI sukhI rahe che (jU 125). Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSayaSiNo-TokA, zAstropamahAra' m umukkammakavayA,ajarA amarA asaMgA ya ||suu0 126 // mUlam-NicchiNNasavvadukkhA, jaaijraamrnnpNdhnnvimukkaa| 'siddhatti ya sidA iti ca-tepA nAma, kRtakRtyacAt, 'yuddhatti ya' buddhA iti ca-kevalajAnena rizvAcanodhAt , 'pAragayatti ya' pAggatA iti ca-bhavasAgarapAragamanAta , 'paraparagayatti ya' paraparagatA =mithyAcAdicaturdazaguNamyAnakAnA manuSyAdisugatInA ca pAraparyeNa bhavasindhupAra prAmA iti, 'ummukammaruvayA unmuktakamakavacA karmaphavacavarjitA 'ajarA' ajarA-vayaso'bhAvAt , 'amarA' amarA --Ayupo'bhAvAt , 'asagA ya' asadgAdha sakala klegarahita vAt / / mU 126 // TIkA--'NicchiNNa' ityAdi / 'NinchiSNasancaduragvA' nistIrNasarvada sA-- 'middhatti ya yuddhatti ya' dayAdi / (siddhatti ya) kRtakRya hona se ve siddha kaha jAte hai / (yuddhani ya) kevala jJAna se saphala lokAloka ke jAnA hone se ve buddha kahe jAte hai| (pAragayatti ya) bhavarUpa samudra se pAragata ho jAne ke kAraNa ve pAragata kahe jAte hai| (paraparagayatti ya) mithyAtra-Adi caudaha guNasthAnako aura manuSya-~-Adi mugatiyoM kI paramparA se bhavasinyu ko pAra karane ke kAraNa ve paraparagata kaha jAte hai / ( ummukammarayA ajarA amarA asagA ya) karmarUpa kavaca se varjita hone ke kAraNa, eva Ayu karma kA sarvathA prakSaya ho jAne ke kAraNa ve amara kahe jAte haiN| tathA saphalalegA se rahita hona ke kAraNa ve amaga kaha jAte hai / ye siddha, buddha, Adi sara ganda, paryAyavAcI zabda hai / / sa 126 / / 'siddhatti ya buddhatti ya' tyAha (middhatti ya) kRtakRtya DopAthI tabhane siddhapAmA mAve cha (buddhatti ya) kevaLajJAnathI sanala lekAlakanA jJAtA hovAnA kAraNe buddha kahevAmAM mA cha (pAragayatti ya) sapa35 samudravI pArazata ya MATrt so temane pAta havAmI mAnecha (paraparagayatti ya) bhizyAva- yo gusthaan| ane manuSya Adi sugationI paraMparAthI bhavati dhune pAra kavvAne kAraNe 5252ta upAya che ( ummukkakammakavayA ajarA amarA asagA ya) meM kavacathI varjita hovAnA kAraNe temaja Ayujharmane sarva kSaya thaI ne kAraNe teone amara kahevAmAM Ave che, tathA sakalaliza rahita dina kAraNe asaga kahevAmAM Ave cheA siddha di badhA eka piya vAcI zabda che (sa 126) 1RCa Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtikatra 736 avvAvAhaM sukkhaM, aNuhoMtI sAsayaM siddhA / sU0 127 // mUlam - atulasukhasAgaragayA, avvAvAhaM aNovamaM pattA / savvamaNAgayama, citi suhI suhaM pattA // sU0 128 // || ovAiya samatta || ? nistIrNAni sarvadu mAni yaiste tathA zArIramAnasasakaladu sAnyatikrAntA puna jAujarAmaraNavaMdhaNa vimukkA ' jAtijarAmaraNanandhananimuktA janmavAkyamRtyukarma ca dhanarahitA 'siddhA' siddhA 'anvAnAha' atryAnAdhalyAghAtavarjita 'sAsayaM' zAzvata = sArvakAlika 'sokkha' saumyam 'aNuhotI' anubhavanti // sU 127 // TIkA- 'atulamukha' - ityAdi / 'atulamugvasAgaragayA' atulamunasAgaragatA atula =anupamo ya mukhasAgara = sukhasamudrasta gatA =prAptA, puna 'avtrAvAha' atryA 'NicchiNNasancadukkhA' ityAdi / (siddhA) ye siddha bhagavAn ( NicchiSNasavvadukravA) samasta dukhoM ke atikramaNa, tathA (jAijarAmaraNavadhaNa nimukkA) janma, jarA eva maraNa ke bandhanoM se nirmukta ho jA ke kAraNa, (sAsaya anvAvAha sukkha aNuhautI ) zAzvata evaM anyAbAdha sukha kA ananta kAla taka anubhava karate rahate hai || sU 127 // - 'atulamukhasAgaragayA' ityAdi / ( atula sukhasAgaragayA) anupama sukha sAgara me magna ve siddha bhagavAn, 'NicchiNNasavvadukkhA' ityAdi (siddhA ) me siddha bhagavAna ( NicchiNNasavvadukkhA ) saghakA Du jonA atibhathu, tathA ( jAijarAmaraNabadhaNavimukkA ) janma, 4rA temana bharAzunA aghanAthI nirbhuta tha bhavAnA araNe ( sAsaya avvAbAha sukkha aNuhoMtI ) zAzvata temaja avyAkhAdha sukhane anatta kAla sudhI anubhava karatA rahe che ( sa 127) 'atulasukhasAgaragayA' chatyAhi ( atulasukhasAgaragayA ) anupama sumanA sAgaramA bhagna te siddha lagapAn, ( avvAbAha aNovama pattA ) te Asa resA bhutisthAnamA ( sambamaNA L Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUpapaNI-TIkA, zAkhopamahAra 737 5 vAva=yAghAtanarjitam 'jaNIvam' anupamam=sAhayyavarjina siddhisthAna 'pattA prAptA =adhiSTitA mitrA, 'muha pattA' sukha prAmA=mukhamadhigatA ataena 'muhI' sumcina santa savvamaNAgamadra' manAnA sarva bhaviSyatkAla 'cihnati' niSTantIti // sU 128 // || aupapAtika samAptam // // iti zrAzviniyata -jagaddallabha- prasiddhavAcaka- paJcabhApAkalitalalitakalA-pAlApaka -- pranizuddhagayapayanai kamanyanirmApaka - vAdimAnamardaka - zrAzAhUupatti kolhApurarAjapradatta - 'jainagAkhAcArya' - patrabhUSita--kolhApurarAjagurupAlanahAcAri - jainAcArya - jaina maMdivAkara pUjya zrIghAsIlAlapraticiracitA aupapAtika-sUtrastha pIyupavarSiNyArayA vyAkhyA sampUrNA // (avavAha aNotrama pattA) prAma hue usa mukti sthAna meM (sannamaNAgayamadaM citi suhI muha pattA ) anantakAla taka sadA sukhI hI rahate haiM / // sU 128 // // iti aupapAtikasUtra kA hindI anuvAda sampUrNa // tena ciTThati suhI sudda pattA ) ana takSaNa sudhI sukhI rahe che ( sU 128 ) Iti aupapAtika sUtrane gujarAtI anuvAda saMpUrNa Page #851 -------------------------------------------------------------------------- Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bajAja dAnavIronI nAmAvalI ( zrI akhila bhArata zvetAmbara sthAnakavAsI na zAstroddhAra samiti. * gareDIyA kuvA reDa-grIna leja pAse, rA ja ke Ta zarUAta tA. 18-10-44 thI tA 10-12-18 sudhImAM dAkhala thayela membaranAM mubAraka nAme gAmavAra kakAvArI lisTa - (rUA. 250 thI ochI rakama bharanAranuM nAma A yAdImAM sAmela karela nathI.) Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adya murabbIzrIo-5 . (ochAmAM ochI rU 5000 nI rakama ApanAra) na bare nAma " ' da gAma rUpiyA 1 zeTha zAntIlAla maMgaLadAsabhAI jANItA bhIlamAlIka amadA' 10000 2 zeTha harakhacaMda kAlIdAsabhAI vArIyA hA zeTha lAlacadabhAI - jeca dabhAI, nagInabhAI, vRjalAlabhAI tathA vallabhadAsabhAI bhANAvaDa ra000 3 koThArI jeca dabhAI ajarAmarahA. haragovidabhAI jecaMdabhAI rAjakoTa parapa1 zeTha dhArazIbhAI jIvanabhAI - , " zelAre 5001 5 rava pitAzrI chaganalAla zAmaLadAsanA samaraNArthe ha bhogIlAla chaganalAlabhAI bhAvasAra - amadAvAda 251 | murabbIzrIo-21 (ochAmAM ochI rUA 1000 nI rakama ApanAra) 1 vakIla jIvarAjabhAI vardhamAna koThArI ha kahAnadAsabhAI tathA veNIlAlabhAI 3 ' - jetapura 301 2 dezI prabhudAsa mULajIbhAI rAjakoTa 3604 3 mahetA gulAbacaMda pAnAcaMda < : rAjakeTa 328lAnA 4 hetA mANekalAla amulaMkharAya ghATakopara 3rapa0 5 sa ghavI pItAmbaradAsa gulAbacaMda jAmanagara 3101 6 zeTha zAmajIbhAI velajIbhAI vIrANI rAjakeTa 2500 7 nAmadAra ThAkora sAheba lakhadhIrasiMhajI bahAdura morabI 2000 8 zeTha heracada kuvarajI hA zeTha nyAlaca da heracada siddhapura 200 9 zAha chaganalAla hemacada vasA - . hA mohanalAlabhAI tathA metIlAlabhAI subaI 20 10 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha morabI 1993 11 mahetA samacada tulasIdAsa tathA temanA dharmapatnI a sau maNIgaurI maganalAla ratalAma 1500 12 hetA pipaTalAla mAvajIbhAI jAmajodhapura 131 13 dezI kapuracada amarazI hA dalapatarAmabhAI jAmajodhapura 102 14 bagaDIA jagajIvanadAsa ratanazI -. !! . dA dAmanagare 102 15 zeTha AtmArAma mANekalAla , , , , amadAvAda 101 ( 16 zeTha mANekalAla bhANajIbhAI piraba dara 1001 zrImAna ca drasiMhajI sAheba mahetA (reve menejara) kalakattA 101 18 rahetA maca da neNumIbhAI (karAcIvALA ) morabI 101 Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 zAha harIlAla aneAca dabhAi 20 phATArI chabIladAsa harakhaca drabhAI 21 kAThArI 2gIladAsa harakhacadabhAI -- ', . 3 sahAyaka membarI-49 (echAmA echI rUA 500 nI rakama ApanAra) zAha 2gajIbhAI mAhanalAla meAdI phezavalAla harIca lAI 3 zrI sthAnakavAsI jainasa gha hA zeTha jhu jhabhAi velasIbhAI vaDhavANa zahera 4 zeTha narAntamadAsa AghaDabhAi 19 sva pittAzrI nadAjInA smaraNArthe khabhAta 1001 mukhai 1000 ziSAra 1000 hA veNIca dazAntIlAla (jajIAvALA) 70 zrI sthAnakavAsI jainasagha hA zeTha ThAkarazI karasanajI 21 zeThe tArAca da pukharAjajI 22 zrI sthAnakavAsI jainasa gha amadAvAda 751 sAbaramatI 5 zeThe ratanazI harajIbhAi hA geAradhanadAsabhAI jAmajodhapura 555 7 6 khATavIyA gIradhara paramAnada hA amIca dabhAi khAkhIjALIA 127 mArIvALA saghavI devacaMda neNazIbhAI tathA temanA dharmapatni sau maNIbAi taraphathI huM mulaca 4 devaca da (karAcIvAlA) malADa 511 8 vArA maNIlAla popaTalAla amadAvAda 502 9 gaiAsalIyA harIlAla lAlacaTTa tathA ca pAbena gaiAsalIyA amadAvAda 52 10 zAha premaca 6 mANekca 6 tathA A sau samaratabena rAjasItApura amadAvAda 502 11 zeTha izvaralAla puruSAttamadAsa amadAvAda 501 12. zeTha cadulAla chaganalAla 13 zAha zAntIlAla mANekalAla 14 zeTha zIvalAla DamarabhAI (karAcIvAlA) kAmadAra tArAca 6 pApaTalAla dheArAjIvALA amadAvAda 101 amadAvAda 501 501 lI khaDI rAjakATa 501 15 16 hetA mAhanalAla kapuracaMda rAjakATa 50' rAjakoTa 500 17 zeTha gAviMdajIbhAI popaTabhAI 18.zeTha rAmajI zAmajI vIrANI rAjakADha 501 150 zeTha- zeSamalajI jIvarAjajI 125 zeTha anarAjajI lAlacadajI 125 kaDaca'dajI rUpaca dajI 750 750 zIva 700 meghanagara 101 thAnagaDha 500 500 500 aura gAbAda aura zAkhAda Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 29 sa thavI jIvaNalAla chaganalAla thI jena) * * 25 30 zAha zAtilAla mohanalAla dhrAgadhrAvALA 252 31 a sau bena ratanabAI nAdecA hA dhulajIbhAI ca pAlAlajI 3ra zAha harilAla jeThAlAla bhADalAvAlA 251 33 zrI sarasapura darIyApurI ATha TI sthA jaina upAzraya hA bhAvasAra bhogIlAla chaganalAla 251 34 zeTha pukharAjajI samatIrAmajI sAdaDIvALA 35 sva pitAzrI javAharalAlajI tathA pUjya cAcAjI hajArImalajI baraDIyAnA smaraNArthe hA mULa dajI javAharalAla 251 36 sva. bhAvasAra babAbhAI (bhagaLadAsa) pAnAcakanA maraNArthe hA temanA dharmapatni purIbena 51 37 rava pitAzrI ravajIbhAI tathA sva mAtuzrI mULIbAInA smaraNArthe hA kakalabhAI koThArI 301 38 bhAvasAra kezavalAlabhAI maganalAlabhAI ! 251 39 zAha kezavalAla nAnacaMda jAkhaDAvALA hA pArvatIbena ' . 251 40 zAha jItendrakumAra vADIlAla mANekacaMda rAjasItApuravALA (sAbaramatI) 251 41 zrI sthA na sa gha (sAbaramatI) ' kara zrI bIpinacaka tathA umAkAta cunIlAla gopANI (rANapuravALA) 301 43 bhAvasAra choTAlAlabhAI chaganalAlabhAI 44 bhAvasAra zakarAbhAI chaganalAlabhAI 45 a sau jIvIbena ratIlAla hA bhAvasAra ratIlAla haragoviMdadAsa rapa1 46 sa ghavI bAlubhAI kamaLazI tathA temanA dharmapatnio. A sau ca pAbena tathA vasatabena taraphathI ka7 a sau vidyAbena vaneca da dezAI hA bhUpendrakumAra vanecada dezAI- 251 48 sva pArekha nAnacaMda gati dajI morabIvALAnA samaraNArthe. hA ratIlAla nAnacada pArekha 301 49 zAha naTavaralAla gokaLadAsa 251 50 zAha zAmaLabhAI amarazIbhAI 51 zAha trIvanadAsa maganalAlanA samaraNArthe -- - - temanA dharmapatni zIvakuvarabena taraphathI hA ratIlAla trIvanadAsa 402 para sau kakabena (bhAvasAra bhegIlAlabhAI chaganalAlabhAIne dhamapatni) 39 3* " - '' 50 Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 251 pa3 a. sI. savitAbena jayaMtIlAla bhogIlAlanA dharmapatni) 251 54 A sau zatAbena (dInubhAI bhogIlAlanA dharmapatni) 221 papa a. sau suna dAbena (ramaNabhAI bhogIlAlanA dharmapatni) - 56 zeTha hIrAjI rUganAthajInA smaraNArthe hA, vAgamalajI rUganAthajI 301 fpa7 zeTha maNIlAla bAghAbhAI 251 * * 58 paTavA sumeramalajI anepaca dajI jodhapuravALA 301 - 59 - mANekalAla vanamALIdAsa zAhanA smaraNArthe ( hA ramaNalAla mANekalAla 251 6. sva zAha dhanarAjajI khemarAjajInA smaraNArthe hA kanaiyAlAlajI dhanarAja 301 61 zrI sAragapura da A ke sthA. jaina saMgha hA zAha ramaNalAla bhagubhAI ra51 62 dezI harajIvanadAsa jIvarAja tathA lama bAI laheracadanA maraNArthe hA dezI manaharalAla karasanadAsa muLIvALA 63 zAha pUnamaca da phatehacada , 251 1 64 zrI caturabhAI nA dalAla ')"65 zrIyuta amRtalAla IzvaralAla 251 66 zAha jAdavajI mehanalAla tathA zAha cImanalAla amulakhabhAI 51 67 a, sau. lAbhubena maganalAla ha zAha amRtalAla dhanajIbhAI vaDhavANa zaheravALA 301 68 a sau bahena kAntAbena goradhanadAsa 69 dozI phulacaMda sukhalAlabhAI beTAdavALAnA maraNArthe ha, dezI chabIladAsa phulaca dabhAI rapa1 70 lAlAjI rAmakumAra jaina 71 zeTha choTAlAla gumAnacada pAlanapuravALA 72 zAha dhIrajalAla motIlAla 251 , 92 ma ghavI sUryakAta cunIlAlanA smaraNArthe hasa ghavI jIvaNalAla cunIlAla 51 74 bhAvasAra mehanalAla amulakharAya 251 75 zAha phulaca da mulaca dubhAI ha hasamukhabhAI kulaca dabhAI 251 76 lalubhAI maganabhAI cUDAvAlAnA samaraNArthe ha jamaratalAla lallubhAI 301 77 zrImAna mIThIlAlajI javAharalAlajI baraDIyA aTavaravALA 251 78 mahetA muLaca da maganalAla 51 79 vaidya narasIdAsa sAkaracadanA dharmapatni revAbAInA smaraNArthe huM harIlAlabhAi 251 Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 251 301 amarelI 1 mAratara hakamIcada dIpacaMda zeTha amalanera 1 zAha nAgadAsa vAghajIbhAI 2 zrI sthA jinasa gha hA zAha gAThAlAla bhIkhAlAla 2pa1 ANaMda 1 zeTha ramaNIkalAla e kapAsI ha. manasukhalAlabhAI 251 Asanasela 1 bAvIsI maNIlAla catrabhujanA smaraNArthe temanA dharmapatni maNIbAI taraphathI hA. rasikalAla, anilakAta, vinodarAya 251 ATakoTa 1 zAha cunIlAla nAraNujI 301 udayapura 1 zrIyuta sAhebelAlajI mahetA 2 zeTha motIlAlajI raNajItalAlajI hI gaDa ! 3 zeTha maganalAlajI bAgacA , 251 4 A sau bahena ca drAvatI te zrImAna bahetalAlajI nAharanA . dharmapatni hA zeTha raNajItalAla hIMgaDA ! r 251 5 sva zeTha kALalAlajI loDhAnA smaraNArthe hA zeTha dolatasiMhajI letA 251 6 rava zeTha pratApamalajI sAkhalAnA smaraNArthe ! hA prANalAla hIrAlAla sAkhalA ' 251 7 pUjya pitAzrI motIlAlajI mahetAnA maraNArthe " hA raNajItalAlajI motIlAlajI mahetA 251 '8 zeTha chaganalAla bAgacA + 251 9 zeTha bhImarAja thAvaracada bAphaNA 251 umaragAMvareDa 1 zAha mehanalAla popaTalAla pAnelIvALA 251 upaleTA 1. zeTha jeThAlAla goradhanadAsa 2 sva bena satakabena kacarA hA egamaca dabhAI, choTAlAlabhAI tathA amRtalAlabhAI vAlajI (kalyANavALA) 8251 ? ka 251 251 Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zeTha khuzAlacaMda kAnajIbhAI hA. zeTha pratApabhAI 4 sa ghANI mULaza kara harajIvanabhAInA smaraNArthe hA temanA putra jaya tIlAlabhAI tathA ramaNIkalAla 5 dozI viThThalajI harakhaca da (AgaLanA rUA 151 maLIne) eDana kempa 1 zAha gokaLadAsa zAmajI udANI 2 zAha jagamohanadAsa parasotamadAsa 2pa1 1 251 kalakattA 251 2pa1 1 zrI kalakattA jaina zve sthA (gujarAtI) sa gha hA zAha jayasukhalAla prabhulAla kalela 1 zeTha mohanalAla jeThAbhAInA smaraNArthe hA.zeTha AtmArAma mohanalAla ra51 2 De mayAcada maganalAla zeTha hA Do ratanacada mayAda 251 3 sva nAthAlAla umedacadanA smaraNArthe hA zAha ratIlAla nAthAlAla 251 4 zAha maNIlAla talakacaMdanA smaraNArthe hA mAratIyA ca dulAla maNIlAla 251 5 svargastha zrIyuta vADIlAla parazottamadAsanA smaraNArthe hA ghelAbhAI tathA AtmArAmabhAI 6 zeTha nAgaradAsa kezavalAla 251 7 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha ha zeTha AtmArAmabhAI mohanalAlabhAI 251 ra51 251 1 zrI sthA darIyApurI jaina saMghahA bhAvasAra dAmodaradAsabhAI IzvarabhAI dharapa1 kAnapura 1 zAha ramaNIkalAla premaca dabhAI (AgaLanA rU 150 maLIne 2 zAha harakIzanadAsa phUlaca dabhAI ra51 kudaNa -(ATakeTa) 1 dezI ratIlAla TekarazIbhAI kelakI 1 paTela govidalAla bhagavAnajI 2 paTela khImajI jeThAbhAI vAghANI temanA sva suputra rAmajIbhAInA smaraNA) 302 khAkhIjALIyA 1 bATavIyA gulAbacada lIlAdhara (AgaLanA rUA 151 maLIne) 251 khIcana 1 zeTha kizanalAla pRthvIrAja 300 251 251 35ra Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25e 251 25 251 25 25 35 251 301 301 ra51 DAMDAI 1 thI sthA. jaina saMgha ha. zeTha capAlAlajI mAre sA (vAyAdhALA) 1 zrI DhasAgAma zrI sthA jena ga gha ha eka sadagRhastha taraphathI thAnagaDha 1 zAha ThAkarazIbhAI karazanajI 2 zeTha jeThAlAla trIbhavanadAsa 3 zAha dhArazIbhAI pAzavIrabhAI hA mukhalAlabhAI dahANu roDa (thANuM) 1 zAha harajIvanadAsa oghaDa khadhAra (karAcIvALA) dilahI : 1 lAlA pUrNaca dajI jena (senTrala be kavALA) 2 zrIyuta mahetAbacada rena 3 lAlAjI mIThThanalAlajI jaina enDa sansa 4 lAlAjI gulazanarAyajI jena enDa sansa 5 A sau sajajanabena IdaramalajI pArekha dhAra (madhyaprAta) 1 zeTha sAgaramalajI panAlAlajI dhAgadhrA 1 zrI sthA jana moTA sa dha hA zeTha ma gaLajIbhAI jIvarAja 2 sadhavI narasIdAsa vakhataca dA 3 Thakakara nAraNadAsa hovI dadAsa 4 koThArI kapUraca da ma gaLajI dhorAjI 1 mahetA prabhudAsa mULajIbhAI 2 pitAzrI bhagavAnajI ThacarAbhAInA smaraNArthe hA paTela dalIca da bhagavAnajI 3 a sau bacIbena bAbubhAi 4 dhI nava saurASTra oIla mIla mA lImITeDa, 4 sva rAyaca da pAnAcaMda zAhanA smaraNArthe hA cImanalAla rAyaca6. 6 gAdhI pipaTalAla jeca * 7 dezAI chaganalAla DAhyAbhAI lAThavALAnA dharmapatni divALIbena taraphathI hA kumArI hasumatI 251 - 251 301 251 251 * 351 351 251 251 251 301 250 251 Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha dhukA 1 bhAvasAra kheDIdAsa gaNezabhAI 2 zeTha popaTalAla dhArazI 3 3 gulAbacadabhAInA smaraNArthe hA popaTalAla nAnacada 4 vasANI catrabhuja vAghajIbhAI na durabAra 1 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha hA zeTha premada bhagavAnalAla pAsaNA 1 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha 256 251 251 51 250 252 pAlaNapura 251 251 251 251 301 251 1 lamIbena hA hetA harIlAla pItAmbaradAsa 2 zrI kAgacha rasthAnakavAsI jaina pustakAlaya 3 mahetA maNIlAla bhAIca dabhAI 4 mahetA surajamala bhAIcaMdabhAI pAleja 1 sva manasukhalAla mohanalAla sa dhavInA smaraNArthe hA bhAI dhIrajalAla manasukhalAla 1 zeTha uttamaca da0 kevaLaca dajI kA prAMtija 1 zrI prAtija rathA jenasa gha ha zrIyuta a bAlAla mahAsukhagama - baravALA (ghelAzA) 1 va mehanalAla narasIdAsanA smaraNArthe hA temanA dharmapatni surajabena morArajI bagasarA (bhAyANI) 1 zeTha popaTalAla rAghavajI rAyaDIvALA hA. zeTha mAnasa premacaMda berAjA (kaccha) 1 zeTha gAgajI kezavajI (jJAnabhaMDAra mATe) egalera 1 bATavIyA vanecada amIca da mahAvIra TekSaTAIla sTAra taraphathI bhAI cakakAtanA lagnanI khuzAlImAM boTAda 1 sva vasANI haragoviMdadAsa chaganalAlanA smaraNArthe che. temanA dharmapatni chabalabena bAMkAnera 1 zeTha bherUdAnajI zeThIyA 251 251 2pa1 2para 251 254 Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 251 251 upara 251 251 251 251 251 251 251 251 - beDelI 1 zAha praviNacaMdra narasIdAsa (sANa davALA) 2 zAha gIradharalAla sAkaracaMda bhANavaDa 1 zeTha jecaMdabAI mANekacara 2 sa ghavI mANekacaMda mAdhavajI 3 zeTha lAlajIbhAI mANekacaMda (lAlapuravALA) 4 zeTha rAmajI jINAbhAI 5 zeTha padamazI bhImajI pharIA 6 phepharI A gAMDAlAla kAnajIbhAI hA sau zAtAbena vasanajI 7 vakIla maNIlAla e gArabhAI pUnAtara bhIlavADA 1 zrI zAti jaina pustakAlaya ha cAdamalajI mAmalajI sa ghavI 2 zeTha bhImarAja mIzrIlAlajI bhedAca (kaccha) 1 jJAna madiranA sekreTarI zAha kuvarajI jIvarAja bhAvanagara 1 nava kuMvarajI bAvAbhAInA smaraNArthe ha zAha laheracada kuvarajI prajAsa 1 zeTha megharAjajI devIcadajI manera (thANA) 1 zAha zeramalajI devIca dajI jasavaMtagaDhavALA hada pUnamaca isTa zeramalajI bolyA mAnakuvA (kaccha) 1 sva mahetA kuvarajI nAthAlAlanA smaraNArthe huM temanA dharmapani kuMvarabAI harakhaca da (mAnakuvA sthAnakavAsI jainasa gha mATe) mubaI tathA parAo 1 zeTha chaganalAla nAnajIbhAI 2 zAha harajIvana kezavajI 3 ghelANe prabhulAla triIkamajIbhAI bArIvalI, 4 zeThuM choTubhAI haragoviMdadAsa kaTorIvAlA 251 301 251 253 251 251 1 rapa1 252 che Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 5 zrI vardhamAna sthA jena A gha hA kezarImalajI ane pacadajI gugaLIyA (malADa) da zeTha DuMgarazI ha zarAja vIsarIyA 21 cha zAha ramaNIkalAla kALIdAsa tathA A sau kAntAbena ramaNIkalAla ra31 8 zAha hiMmatalAla harajIvanadAsa 51 9 zAha ratanabI moNazInI kapanI 10 zAha zIvajI mANeka (karacha begalavALA) 251 11 verA pAnAca da sa ghajInA smaraNArthe hA tra bakalAla pInAca da enDa bradharsa 25 sava 5 pitAzrI vIracaMda jemI gabhAI lakhatathvALAnA smaraNArthe hA kezavalAla vIraca da zeTha 13 zA kuvarajI hamarAja 25 sva mAtuzrI mANekabenanA smaraNArthe hA zeTha valabhadAma nAnajI (paraba daravALA) 5 eka saggahastha hA zeTha sudaralAla mANekacaMda rapa1 16 sau pAnabAI hA zeTha padamazI narasiMhabhAI (malADa). 25 17 zrIyuta amRtalAla vardhamAna bApodarAvALA hI valIda amRtalAla 18 va zAha nAgarI sejapALa gudALAvALAnA smaraNArthe hA rAmajI nAgazI (malADa) 19 zAha rAmajI karazanajI thAnagaDhavALA 253 20 zAha nagInadAsa kalyANajI verAvaLavALA 251 25 zIvalAla gulAbacaMda zeTha mevAvALA 2pa1 sva jaTAzakara devajI dozInA smaraNArthe hA raNachoDadAsa (bAbulAla) jaTAzaMkara dozI 23 sva gaDA vALI trIvana barasavALA smaraNArthe hA jagajIvana vaNArazI goDA (malADa) 25 24 sva trIbhovanadAsa vrajapALa viI chIyAvALAnA smaraNArthe hA haragoviMdadAsa trIbhovanadAsa ajamerA 251 25 rava kAnajI mULajInA smaraNArthe tathA mAtuzrI divALIbAIne 16 upavAsanA pAraNA prasage hA jaya tIlAla kAnajI kALAvaDavALA(malADa) ra51 26 zeTha khuzAlabhAI e gArabhAI 250 ra7 zAha premajI mAlazI gaMgara (malADI 251 251 251 301 Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 76 zeTha manubhAI mANekacaMda ha jhATaDIyA narabherAma morArajI (vATake para) 251 77 khetANI maNIlAla kezavajI (vaDIyALa) ghATa para 251 78 sva kasturacada amarazInA smaraNArthe ha temanA dharmapatni | jhaverabena maganalAlanI vatI-jaya tIlAla kasturacada maThArIyA (suDAvALA) 25 79 va pUjya mAtuzrI jakalabAInA maraNArthe hA dezAI vrajalAla kALIdAsa (malADa) 25 80 zAha naTavaralAla dIpacada taraphathI temanA dharmapatni a sau suzIlAbenanA vadhItapanI khuzAlImAM 81 zeTha rasIkalAla prabhAzakara merabavALA taraphathI temanA mAtuzrI maNIbenanA smaraNArthe 301 82 keTIcA jayatIlAla raNachoDadAsa saubhAgyaca da junAgaDhavALA 251 83 modI abheca da suracada rAjakoTavALA hA DosAlAla abheca da 251 846 zAha rAyazI kacarAbhAInA smaraNArthe temanA dharmapatni neNabAI vatI ha zAha jeThAlAla rAyazI 251 85 zrIyuta je sI verA 86 zrI vardhamAna sthA jaina zrAvaka sagha ha sa ghavI cImanalAla amaracada(dAdara) 251 87 sva AzArAma gIradharalAlanA samaraNArthe ha zAtilAla - AzArAmanI vatI jasavaMtalAla AzArAma lakhataravALA mADavI (kaccha) * 1 zrI rahyA che keTI jaina saMgha hA mahetA cunIlAla velajI . ra77 mAMDavA (ALAjakazana) 1" mADavA sthA jana sagha ha a sau kacanagaurI ratilAla ' gesalIyA gaDhaDAvALA 251 mesANuM 1 zAha padamazI suracadanA smaraNArthe hA zIvalAla padamazI vIramagAmavALA rapa1 - membAsA 1 zAha devarAja patharAja 250 2 zrIyuta nAthAlAla DI mahetA , ( 250 251 - 251 varSa zaTha bAramalajI sUrajamalajI benka Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 301 250 25 251 254 2pa 251 251 rANapura (jhAlAvADa) 1 zrImati mAtuzrI amaratabAInA smaraNArthe hA. Do. narottamadAsa cunIlAla kApaDIyA rANAvAsa (mAravADa), 1 zeTha javAnamalajI nemIcaMdajI hA bAbu rIpabaca daza rAjakoTa 1 dhI vADIlAla DAIga enDa prinTIMga varkasa 2 zeTha ratIlAla nyAlacaMda 3 bAbu parazurAma chaganalAla zeTha (udepuravALA) 4 zeTha manubhAI muLacada (ejInIara sAheba) 5 zeka zAntIlAla premacada temanA dharmapatninA varasItapa prasaMge 6 udANI nyAlacaMda hAkemaca da vakIla 7 zeTha prajAroma viThThalajI Ti bahena mathuMbALA nauttamalAla jasANI (varasItapanI khuzAlI) 9 medI maubhAgyacA motIcada 10 badANI bhImajI velajI taraphathI temanA dharmapatni a sau samaratabenanA varagItapanI khuzAlI 11 dezI motIca da dhArazIbhAI (rITAyarDa ejInIara sAheba). 1ra kAmadAra ca dulAla jIvarAja 13. hemANI ghelubhAI sacada 14 prabhulAla nyAlacada daphatarI 15 sva mahetA devacaMda purUttamadAsanA smaraNArthe temanA dharmapatni hemakuvarabAI taraphathI hA tya tIlAla devacaMda mahetA rAjAjIkAkaraDA (bhIlavADA) 1 zrImAna jegavaramalajI dharmacadajha DugaravAla [ munIzrI mAgIlAlajInA upadezathI rAyacura 1 sva mAtuzrI moghIbAInA smaraNArthe ha zAha zIvalAla gulAbacada vaDhavANuvALA raMguna 1 kAmadAra goradhanadAsa maganalAlanA dharmapatni a sau kamaLAbena rApara (kaccha) 1 pujya vAlajIbhAI nyAlacaMda 251 254 250 2pa1 251 251 251 251 Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 10 pArekha maNIlAla TokarazI lAtIvALA taraphathI maTIenanA samaraNArthe) 251 11 zAha nAraNudAsa nAnajIbhAInA suputra vADIlAlabhAIne dharmapatni a so. nAragIbenanA varasIpata nimItta hA zAntIbhAI 251 12 sva chabIladAsa gokaLadAsanA samaraNArthe temanA dharmapatni kamaLAbena taraphathI hA majulAkumArI 251 13 zrI sthA jaina zrAvikA sagha hA pramukha a sau 2bhAbena vADIlAla pa1 14 va trIbhovanadAsa devaca da tathA sva a sau ca caLabenanA maraNArthe hA De himatalAla sukhalAla 51 15 zAha mULacaMda kAnajIbhAI taraphathI hA nAgaradAsa oghaDabhAI, 25 16 zeTha mehanalAla pItAMbaradAsa hA bhAI kezavalAla tathA manasukhabhAI 251 17 zrImatI hIrAbena nathubhAIne varasItapa nimite hA nathubhAI nAnacaMda zAha , 301 18 sva maNIyAra parasetamadAsa suMdarajInA smaraNArthe hA zeTha sAkaracada parasotamadAsa 251 19 zeTha maNIlAla zIvalAla verAvala 1 zAha kezavalAla jecadabhAI 2 zAha khImacada saubhAgyacada vasanajI 3 sva. zeTha madanajI jecaMdabhAI mAgaroLavALAnA smaraNArthe temanA dharmapatni lADakuvarabAI taraphathI hA dhIrajalAla madanajI ! sarakheja 1 sva pitAzrI zAha phakIracada pujAbhAInA smaraNArthe hA zAha ramaNalAla phakIracaMda 251 satArA 1 sva. madanalAlajI kudanamalajI ThArInA smaraNArthe hA temanA dharmapatina rAjakuvarabAI madanalAlajI 251 sAdaDI 1 zeTha devarAjajI jItamalajI pUnamIyA 251 sAlabanI (ba gALa). 1 dezI cunIlAla kulacada morabIvALA 250 sANada 1 zAha rAcada chaganalAla ha zAha cImanalAla hIrAcaMda 301 2 a sa ca pAbena ho dezI chavarAja lAlaca da 251 3 paTela mahAsukhalAla DosAbhAI 251 4 zAha sAkaracada kAnajIbhAI 251 251 251 * rapa1 Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 5 purIbena cImanalAla kalyANujI saMdhavI lImaDIvALAnA smaraNAthe hA vADIlAla mAhanAna kAThArI 6 pArekha nemacaMda meAtIcaMda muLIvALAnA smaraNArthe }}}hA pArekha bhIkhAlAla nemacanda 251 7 sa ghavI nAraNadAsa dharamazInA smaraNArthe hA. bhAi jaya tilAla nAraNadAsa 251 surata 1 zrI sthA. jaina ggha hA zAha cheTubhAI abheca 2 zrIyuta kalyANacaMda mANekacaMda haDAlAvALA suvai ( kaccha ) 1 sAvaLA zAmajI hIrajI taraphathI sadAna dIjaina munizrI deATAlAla mahArAjanA upadezathI suvarNa sthA jaina sa dha jJAnabha DArane bheTa surendranagara 1 zeTha cApazIbhAi sukhalAla 2 bhAvasAra cunIlAla premacaMda 3 sva. kezavalAla mULajIbhAInA dharmapatni amRtabhAInA smaraNArthe zAha kezavalAla ( thAnagaDhavALA) hA 4 zAha nyAlacaMda harakhacaMda 5 zAha vADIlAla harakhaca majelI (paMcamahAla) 1 zAha luNAjI gulAbacaMda 2 zrI sthA. jaina madha hA zeTha premaca da dalIca da hATInAmALIyA 1 zeTha geApAlajI mIThAbhAI hArIja 1 amulakhabhAI muLajI hA prakAzacaMda amulakha 2 sva. mena caMdrakAntAnA smaraNArthe hA amulakha muLajIbhAI humalI 1 hIrAcaMda vanecaMdajI kaTArIA tA.10-12-58 sudhI membarAnI sakhyA 5 Adha sukhIzrIe 21 murabbIzrIe rAjakeTa tA 10-12-18 kula membarA 556 49 sahAyaka 412 lAipha membarA 69 bIjA klAsanA membarA membaraza . sAkaracaMda bhAIcaMda zeThe matri 301 301 251 1112 250 1 251 251 251 251 251 251 251 251 251 251 251 Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI akhila bhArata zvetAmbara sthAnakavAsI jaina zAauAra samitinI agatyanI apIla sthAnakavAsI jaina bhAIo ane bahene - - sthAnakavAsI mamAjane e avala bana che temA pahelu munivaga ane khIjI zAazravaNu che. jyA jyA munimahArAntanI gerahAjarI hoya che (ane bhaviSyamAM rahevAnI che) tevaLe A thAo sthAnakavAsI kAmane TakAvI rAkhavA meTAmAM meTuM sAdhana che * ochAmA ocho rUA. 500] ApI Adya surakhIpada Apa dvipAvI zake| che AchAmAM ochA rUA 1000] ApI surakhIyada meLavI zake che ochAmA AchA rUA. 5003 ApI sahAyaka membara anI zake che ane ochAmA ochA rUA. 250nu ApI lAIph membara tarIke dareka bhAI 7 mena dAkhala thaI zake che, '' upuranA dareka membarane 32 sA tathA tenA tamAma bhAge maLI lagabhaga 70 graMthA jenI kiMmata lagabhaga 800 upara thAya che te bheTa tarIke maLI zake che. ane dareka zAstramA temanu nAma prasiddha karavAmA Ave che * - bhASA dareka zAstra 4 bhASAmAM taiyAra thAya che. eTale dareka pAnAmA 4 jovAmA Avaze. uparamA amArgadhI, tenI nIce saskRta chAyA-TIkA ' tyAre khAda hIndI rASTrabhASA ane chevaTe gujarAtImA anuvAda jovAmA Avaze ' '' zramaNa varga, zrAvaka vargane dareka pradezamA vasatA samAjanA dareka agane ekasarakhI rIte upayegI thAya tevI rIte khyAla- karIne zAsranI racanA kara vAmA Ave che (2 bahAra dezAvaramA vasatA ApaNA bhAI Ane temaja gAmaDAmAM vasatA zrAvakAne temaja phurasade vAcana karanAra vheno temaja vidyArthI Ane eka sarakhu upayAgI thaI zake tevu sAhitya bIjI koI jagyAe maLI zake tema nathI * : JO ** # - ( ; Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - 1. zrI akhila bhArata tAmbara sthAnakavAsI jaina zAhAra samitinI . ' agatyanI apIla sthAnakavAsI jaina bhAIo ane bahene - sthAnakavAsI samAjane be avala bane che temAM pahelu munivarga ane bIju zAazravaNa che jyA jyA munimahArAjenI gerahAjarI hoya che ane bhaviSyamAM rahevAnI che te sthaLe A zAstrI sthAnakavAsI kemane TakAvI rAkhavA meTAmAM moTuM sAdhana che ochAmAM ocho rU 5000 ApI A murabbIpada Apa dipAvI zake che ochAmAM ochA rU 100) ApI murabIpada meLavI zake che - ochAmAM ochA rUA 50 Apa sahAyaka membara banI zake che." ane ochAmAM ochA rUA 250 ApI lAIpha membara tarIke dareka bhAI bena dAkhala thaI zake che, uparanA dareka membarane 32 su tathA tenA tamAma bhAge maLI lagabhaga 70 che jenI kiMmata lagabhaga 800 upara thAya che te bheTa tarIke maLI zake che ane dareka zAstramAM temanuM nAma prasiddha karavAmAM Ave che, dareka zAstra 4 bhASAmA tayAra thAya che eTale dareka pAnAmA 4 bhASA jevAmAM Avaze uparamAM ardhamAgadhI, tenI nIce sa kRta chAyA-TIkA * tyAra bAda hIndI rASTrabhASA ane chevaTe gujarAtImAM anuvAda jevAmAM Avaze zramaNa varga, zrAvaka vargane dareka pradezamAM vasatA samAjanA dareka aMgane eka sarakhI rIte upayogI thAya tevI rIte khyAla karIne zAstranI racanA karavAmAM Ave che je - { } * * * bahAra dezAvaramAM vasatA ApaNA bhAIone temaja gAmaDAmAM vasatA zrAvakene temaja phurasade vAcana karanAra plene temaja vidyArthIone eka sarakhuM upayogI thaI zake tevuM sAhitya bIjI koI jagyAe maLI zake tema nathI