________________
૩૪.
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર નય અને પ્રમાણ વચ્ચે અંગગીભાવ છે. પ્રમાણ અંગી છે, જ્યારે નયે તેના અંગે છે. પ્રમાણ કેઈ પણ બાબતને પૂર્ણ પણે બોધ કરાવે છે, જ્યારે નય આંશિક બંધ કરાવે છે. જેમકે-આત્મા નિત્ય છે કે અનિત્ય એ બાબતમાં “આત્મા નિત્યાનિત્ય છે”—આ વાક્ય પ્રમાણુવાક્ય છે. “આત્મા નિત્ય છે અથવા “આત્મા અનિત્ય છે આ વાક્ય નયવાક્ય છે. કારણ કે “આત્મા નિત્યનિય છે એ વાયથી નિત્યસ્વ-અનિત્યત્વ ધર્મની દષ્ટિએ આત્માને પૂર્ણ રૂપે બંધ થાય છે. જ્યારે “આત્મા નિત્ય છે” એ વાક્યથી આત્માને કેવળ નિત્યરૂપે બંધ થાય છે. આત્મા અનિત્ય પણ છે એ બંધ થતું નથી. એ જ પ્રમાણે “આમાં અનિત્ય છે” એ વાક્યથી આત્માને અનિત્યરૂપે બોધ થાય છે પણ આત્મા નિત્ય પણ છે એ બાધ નથી થતું. જ્ઞાનક્રિચાખ્યાં મોટા જ્ઞાન અને ક્રિયાથી મોક્ષ થાય છે–આ વાક્ય પ્રમાણ વાક્ય છે. જ્ઞાનેન મોક્ષ જ્ઞાનથી મોક્ષ થાય છે આ વાક્ય નયવાય છે. ચિયા મોક્ષ ક્રિયાથી મોક્ષ થાય છે એ વાક્ય નયવાક્ય છે. [૬]
તનું જ્ઞાન પ્રમાણ અને નયથી થાય છે એમ સામાન્યથી જણાવ્યું. હવે વિશેષરૂપે તવ સંબંધી અધિગમ-જ્ઞાન કરવાના દ્વારેને નિર્દેશ કરે છે– નિરા હવામિ-સાધના
ધિકાર–સ્થિતિ-વિધાનતા છે –૭ | નિદેશ, સ્વામિત્વ, સાધના, અધિકરણ, સ્થિતિ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
