________________
ત્રીજો અધ્યાય
• ૧૯૩ મનુષ્ય અને તિર્યની ભવસ્થિતિ અને કાયસ્થિતિ એમ બે પ્રકારની સ્થિતિ છે. વર્તમાન ભવના આયુષ્યની સ્થિતિ તે ભવસ્થિતિ. કાયસ્થિતિ એટલે તે જ ભવમાં પુનઃ પુનઃ નિરંતર ઉત્પત્તિને કાળ. જે ભવમાં પુનઃ પુનઃ નિરંતર જેટલા કાળ સુધી ઉત્પન્ન થઈ શકે તે ભવની તેટલી કાયસ્થિતિ. અહીં બે સૂત્રમાં ભવસ્થિતિની વિચારણા થઈ. મનુષ્યની અને તિર્યંચની કાયસ્થિતિ નીચે મુજબ છે. જી
કાયસ્થિતિ પૃથ્વીકાય-અષ્કાય
અસંખ્યાત ઉત્સપિણી– તેઉકાય-વાયુકાય
અવસર્પિણી પ્ર. વનસ્પતિકાય છે સાવનસ્પતિકાય અનંત ઉત્સવ-અવસ વિકસેંદ્રિય
સંખ્યાતા હજાર વર્ષ પંચેન્દ્રિય તિયચ–મનુષ્ય ૭ કે ૮ ભવ A પૃથ્વીકાય અસંખ્ય ઉત્સર્પિણ-અવસર્પિણું સુધી નિરંતર પુનઃ પુનઃ પૃથ્વીકાયપણે ઉત્પન્ન થઈ શકે છે. એ જ પ્રમાણે અપ્લાય આદિ વિશે પણ સમજવું. મનુષ્યનો જીવ પુનઃ પુનઃ નિરંતર સાત ભવ સુધી મનુષ્ય થઈ શકે છે. આઠમા ભવે જે દેવકુરુ કે ઉત્તરકુરુમાં સુગલિક મનુષ્ય રૂપે ઉત્પન્ન થાય તે મનુષ્યની કાયસ્થિતિ આઠ ભવ થાય. અન્યથા સાત ભવ થાય. એ જ પ્રમાણે તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય વિશે પણ જાણવું.
જઘન્ય કાયસ્થિતિ મનુષ્યની કે સર્વ પ્રકારના તિર્યચેની અંતર્મુહૂર્ત છે. [૧૮]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
