________________
- શ્રી તવાર્થાધિગમ સૂ છતાં “નગર રડે છે” એમ બેલવામાં આવે છે. અહીં આધેય લોકોનો આધારરૂપ નગરમાં ઉપચાર કરવામાં આવ્યો છે. પર્વત ઉપર રહેલું ઘાસ બળવા છતાં “પર્વત બળે. છે” એમ કહેવામાં આવે છે. સિંહ સમાન બળવાળા માણસને આ તે સિંહ છે” એમ સિંહ તરીકે સંબોધવામાં આવે છે. કેટલીકવાર આપણે વર્તમાનકાળમાં ભૂતકાળને આરોપકરીએ છીએ. જેમકે દૂધપાક તૈયાર થઈ રહ્યો છે તે વખતે કઈ પૂછે કે–આજ શું બનાવ્યું છે? તે આજ દૂધપાક બનાવ્યું છે” એમ કહેવામાં આવે છે. અહીં દૂધપાક હજુ હવે બનવાનો છે, બની રહ્યો છે, છતાં “બનાવ્યો” એમ ભૂતકાળને પ્રવેગ કરવામાં આવે છે. એ પ્રમાણે કેટલીક વાર ભવિષ્યકાળને વર્તમાનમાં આરોપ કરીએ છીએ. કઈ કાર્ય માટે બહાર જવાને જરા વાર હોવા છતાં “જ્યારે જવાના છે?” એમ પૂછવામાં આવે તે “હમણું જ જઉં છું એમ કહેવામાં આવે છે. અહીં જવાની ક્રિયા તે ભવિષ્યકાળમાં–થોડીવાર પછી થવાની છે, એથી “હમણાં જ જઈશ” એમ કહેવું જોઈએ તેને બદલે “હમણુ જ જાઉં છું” એમ વર્તમાનકાળને ટેગ કરવામાં આવે છે.
આમ અનેક પ્રકારની વ્યવહારરૂઢિ-લે કરૂઢિ આ નગમનયની દષ્ટિથી છે.
હવે બીજી રીતે નૈગમનયને વિચારીએ.
નૈગમનયના સર્વપરિક્ષેપી અને દેશ પરિક્ષેપી એમ બે ભેદ છે. સર્વપરિક્ષેપી એટલે સામાન્યગ્રાહી અને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
