________________
પ્રથમ અધ્યાય
નથી, છતાં તેમાં પાણી નથી એમ ન કહી શકાય. પાણી હોય છે પણ તે અવ્યક્ત હોય છે. કેરું ભીનું થયા બાદ પાણી વ્યક્ત થાય છે. તેમ પ્રસ્તુતમાં વ્યંજનાવગ્રહમાં જ્ઞાન અવ્યક્ત હોય છે અને અર્થાવગ્રહમાં સામાન્યરૂપે વ્યક્ત હોય છે.
યદ્યપિ અપાયની દષ્ટિએ અર્થાવગ્રહ પણ અવ્યક્ત જ્ઞાન છે, પણ વ્યંજનાવગ્રહની દ્રષ્ટિએ અર્થાવગ્રહ વ્યક્તજ્ઞાન છે. વ્યંજનાવગ્રહમાં જ્ઞાનની જરા પણ અભિવ્યક્તિ નથી થતી. અર્થાવગ્રહમાં “કંઈક છે” એમ સામાન્ય જ્ઞાનની અભિવ્યક્તિ થાય છે.
અહીં એટલું ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે કે– વ્યંજનાવગ્રહ થાય તે જ અર્થાવગ્રહ થાય એ નિયમ છે, પણ વ્યંજનાવગ્રહ થાય તે અર્થાવગ્રહ થાય જ એ નિયમ નથી. આપણે જ્યારે વિચારમાં મશગુલ હેઈએ ત્યારે કાને અનેક શબ્દ અથડાવા છતાં–કણેન્દ્રિય અને શબ્દના સંગરૂપ વ્યંજનાવગ્રહ થવા છતાં અર્થાવગ્રહ નથી થતું. એથી આપણને એ શબ્દોને જરા પણ બંધ થતું નથી. [૧૮]. - ચક્ષુ અને મન વડે થતા મતિજ્ઞાનમાં વ્યંજનાવગ્રહનો અભાવ.
વધુરનિન્દ્રિામ્યો છે ?–?? .. ચક્ષુ અને મન વડે થતા મતિજ્ઞાનમાં વ્યંજન - નાવગ્રહનો અભાવ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
