Book Title: Digambar Jain Granth Bhandar Kashi Ka Pratham Gucchak
Author(s): Pannalal Choudhary
Publisher: Pannalal Choudhary
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022338/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara jaina graMtha bhaMDAra kAzI prathama gucchaka / prakAzaka--- pannAlAla caudhrii| Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI digambarajaina graMthabhaMDAra kAzI prathamagucchaka / ( unnIsa saMskRta graMthoM va stotroM kA saMgraha ) prakAzaka pannAlAla cauthA bhadainI, kAla bI0 saM0 2451 vi0 se 19 prathamAvRtti] [nyauchAvara 1 // Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakapannAlAla caudharI, bhdainii-kaashii| PHOT VAALA -- - mudrakabAbU jayakRSNadAsa guptA - 'vidyAvilAsa presa, gopAlamandira lena, banArasa / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka kA nivedana / __ .. isa prathamagucchaka meM prakAzita pahile ke 14 graMtha baMbaI ke suprasiddha nirgayasAgara presa dvArA sanAtana jaina graMthamAlA ke prathamagucchaka meM prakAzita hue the / isa samaya usakI kApI samAtra hojAne tathA gucchaka kI upayogitA ke kAraNa yaha gujachaka prakAzita kiyA jAtA hai| isameM ukta 15 pranyoM ke atirikta pAtrakesaristotra, iSTopadeza, dvAtriMzatikA, sarvAvastavana aura anta meM zrI pArzvanAthastotra bhI prakAzita haiN| yaha gucchaka nitya pATha saMgraha ke samAna hI nitya pATha karane yogya guTakA hai / ataeva isameM mUlagraMtha hI prakAzita kiye gaye haiN| AzA hai ki pAThaka ise pasaMda kreNge| - isake prakAzana meM jahAMtaka hosakA hai zuddhatA para adhikA dhyAna rakkhA gayA hai taubhI jo azuddhiyAM rahagaI haiM ve anta meM zuddhipatra meM prakAzita haiN| pAThaka unheM sudhAra leveN| isa mahatvapUrNa kArya meM hameM paM0 phUlacandajI zAstrI (zrI syAdvAda mahAvidyAlaya kAzI ke dharmAdhyApaka) aura paM0 AnandakumArajI zAstrI se adhika sahAyatA milI hai jisake liye hama unake atyanta AbhArI haiN| vijayAdazamI ) nivedakava0 saM0 2451 1 bhadainI- banArasa sittii| J. pannAlAla caudhrii| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakartAoM kA paricaya / zrIvRhatsvayaMbhUstotra, ratnakaraMDazrAvakAcAra, AptamImAMsA aura yuktyanuzAsana-ina graMthoM ke kartA AcAryapravara zrI samantabhadrasvAmI haiM jo vikrama saMvat kI dUsarI zatAbdI meM hue haiM / inake banAye hue gaMdhahastimahAbhASya, jinasattAlaGkAra, vijayadhavala TIkA, tatvAnuzAsana, cintAmaNi vyAkaraNa, jinazataka Adi graMtha vidyamAna haiN| . . samAdhizataka aura iSTopadeza-inake kartA zrI devanaMdi (phUjyapAda) svAmI haiM / jo vikrama kI cauthI zatAbdI meM hue haiN| inake banAye hue pazcAdhyAyI ( jaineMdra vyAkaraNa sUtra) siddhapriyastotra, sarvArthasiddhi, zrAvakAcAra, pUjAkarupa, jinasaMhitA Adi graMtha haiN| __ tatvArthasAra, puruSArthasiddhyupAya aura samayasArakalazA-inake kartA zrI amRtacandasUri haiM jo vikrama kI dazavIM zatAbdI meM hue haiN| inake banAye samayasAra TIkA, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra TIkA, paMcAstikAma TIkA Adi bahuta se antha haiN| parIkSAmukhasUtra (nyAyasUtra)-ise AcArya pravara zrI mANikyanaMdi svAmI ne vi0 saM0 569 meM banAyA hai / ___ AlApapaddhati-ise zrI devasenAcArya svAmI ne vi. saM0 990 meM banAyA hai / inake banAye hue prAkRtanayacakra, prAkRtajJAnasAra, prAkRtabhAvasaMgraha, prAkRtadarzanasAra Adi graMtha haiN| ___nayavivaraNa-isake kartA kA nAma abhItaka jJAva nahIM huA hai| AtmAnuzAsana- ise svAmI guNabhadrAcArya ne banAyA hai jo vi0 saM0 807 meM hue haiN| inake banAye hue jinasenAcAryakRta Adi purANa kA uttara bhAga, uttara purANa, bhAvasaMgraha, TippaNIgrantha, pUjAkalpa, jinadattakAvya Adi haiN| ___ Apta parIkSA, aura pAtrakesaristotra-isake katI AcArya vidyAnaMdi ( pAtrakesarI ) vi0 saM0 kI 9vIM zatAbdI meM hue haiN| inake banAye hue vidyAnaMdi parIkSA, pramANa-parIkSA, pramANa-nisaMya, tarka-parIkSA, patra parIkSA, pramANa mImAMsA, zlo Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [A] 'kavArtikAlaGkAra, aSTasahalI, tatvArthAlaGkAra, devAgamAla kRti, Adi graMtha haiM / tatvArtha sUtra - isake kartA AcArya umAsvAmi vikrama kI prathama zatAbdI meM hue haiM / dvAtriMzatikA - yaha amitagatisUri kI banAI huI hai| jAM vikrama kI gyArahavIM zatAbdI meM hue haiM / inake banAye hue lubhA - SitaratnasaMdoha, dharmaparIkSA, amitagati zrAvakAcAra Adi graMtha haiM / sarvajJastavana - isake kartA zrIjayAnandasUri haiM / jo vikrama kI 15vIM zatAbdI meM hue haiM / ye zvetAmbara the / pArzvanAthastotra - isake kartA zrI padmaprabhadeva haiM inake samaya kA hameM patA nahIM calA / yaha paricaya nirNayasAgara presa dvArA prakAzita sanAtana jaina graMthamAlA ke prathamagucchaka va mANikacanda digambara jaina graMthamAlA para se prakAzita kiyA gayA hai / prakAzaka pannAlAla caudharI / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThama Mor atha grnthaanukrmnnikaa| granthanAma 1 vRhatsvayambhUstotram .. 2 ratnakaraNDazrAvakAcAraH 3 puruSArthasidhupAyaH " 4 AtmAnuzAsanam ... 5 tattvArthasUtram ( tattvArthAdhigamamokSazAstraM ) 6 tattvArthasAraH ( tattvArthakArikA ) ... 7 AlApapaddhatiH 8 nATakasamayasArakalazAH ( adhyAtmataraMgiNI ) ... 9 parIkSAmukhasUtrANi ... 10 AptaparIkSA 11 AptamImAMsA 12 yuktyanuzAsanam .. 13 nayavivaraNam 14 samAdhizatakam ( saTippaNIkaM ) 15 pAtrakesaristotram .." 16 iSTopadezaH ... " 17 dvAtriMzatikA .18 sarvajJastavanam 19 pArzvanAthastotram . iti granthAnukramaNikA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( OM) prathama gucchaka / zrIsvAmisamantabhadrAcAryyaviracitam. * bRhatsvayambhUstotram / * / svayambhuvA bhUtahitena bhUtale samaJjasajJAnavibhUticakSuSA / virAjitaM yena vidhunvatA tamaH kSapAkareNeva guNotkaraiH karaiH | 11 prajApatiryaH prathamaM jijIviSuH zazAsa kRSyAdiSu karmasu prajAH / prabuddhatattvaH punaraddhatodayo mamatvato nirvivide vidAMvaraH // 2 // vihAya yaH sAgaravArivAsasaM vadhUmivemAM vasudhAvadhUM satIm / mumukSurikSvAku kulAdirAtmavAn prabhuH pravavrAja sahiSNuracyutaH | 3| svadoSamUlaM svasamAdhitejasA ninAya yo nirdayabhasmasAtkriyAm / jagAda tattvaM jagate'rthine'JjasA babhUva ca bramhapadAmRtezvaraH |4| sa vizvacakSurvRSabho'rcitaH satAM samagra vidyAtmava purniraJjanaH / punAtu ceto mama nAbhinandano jino jitakSullakavAdizAsanaH |5| ityAdi jina stotram. yasya prabhAvAtridivacyutasya krIr3Akhapi tIvamukhAravindaH / zrajeyazaktirbhuvi bandhuvargazcakAra nAmAjita ityavandhyam // 6 // adyApi yasyAjitazAsanasya satAM praNetuH pratimaGgalArtham / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rtotr-sNgrh| pragRhyate nAma paraM pavitra svasiddhikAbhena janena loke / / 744 yaH prAdurAsItprabhuzaktibhUnA bhavyAzayAlInakala kazAntyai / mahAmunirmuktaghanopadeho yathAravindAbhyudayAya AsvAn // 8 // yena praNItaM pRthudharmatIrthaM jyeSThaM janAH prApya jayanti duHkham / gAjhaM hradaM candanapaGkazItaM gajapravekA iva dharmatatAH // 6 // sa brahmaniSThaH samamitrazatrurvidyAvinirvAntakaSAyadoSaH / labdhAtmalakSmIrajito'jitAtmA jinaHzriyaM me bhagavavidhattAM18 ityajitajinastotram. tvaM zambhavaH saMbhaktarSarogaiH saMtapyamAnasya janastha loke| pAsIrihAkasmika eva vaidyo vaidyo yathA nAtha rujAM prazAntyai 11 anityamatrANamahaM kriyAbhiH prasaktamithyAdhyavasAyadoSam / idaM jagajanmajarAmtakAta niraJjanAM zAntimajIgamastvam // 12 // zatarudoSacalaM hi saukhyaM tRSNAmayApyAyanamAnahetuH / tAbhivRddhizca nArAja saM tApastadAyAsayatItyavAdIH // 13 // baMdhA mokSazca tayo hera" baddhazca muktazca phalaM ca muktaH / svAhAdino nAtha tavaira yuktaMkAnta dRSTastvamato'si zAstA / 141 zako'pyazaktastava puNyakItaH stutyA pravRttaH kimu mAdRzo'jJaH / tathApi bhavatyA stutapAdapadmo mamArya deyAH shivtaatimucaiH|15| iti zaMbhavajinastotram. guNAbhinandAbhinandamo bhavAn dayAva*kSAntisakhImazizrayat / samAdhitantrasta dupopapattaye dvayena nairgranthyaguNena cAyujat // 16 // acetane tatkRtabandhaje'pi mamedamityAbhinivezakagrahAt / prabhaGgare sthAvaranizcayena ca kSataM jagattattvamajigrahadbhavAn // 17 // kadAdiduHkhapratikArataH rithatirna cendriyArthaprabhavAraparasaukhyataH Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhattvayambhU stotram | tato guNo nAsti ca deha dehinoritIdamitthaM bhagavAn vyajijJapatra 18 jano'tilolo'pyanubandhadoSato bhayAdakAryeSviha na pravarttate / dahApyatrApyanubandhadoSavitkathaM sukhe saMsajatIti cAbravIt | 16 | sa cAnuvantro'sya janasya tApakRtta So'bhivRddhiH mukhato na casthitiH iti prabho lokahitaM yato mataM tatI bhavAneva gatiHsatAM mataH | 20| ityabhinandana jinastotram. m dhanvarthasaMjJaH sumatirmunistvaM svayaM mataM yeta suyuktinItam / yatazca zetreSu mateSu nAsti sarvakriyAkArakatattvasiddhiH // 21 // zranekamekaM ca tadeva tatvaM bhedAnvayajJAnamidaM hi satyam / mRSopacAro'nyatarasya lope taccheSalopo'pi tato'nupAkhyam | 22| sataH kathaJcittadasatvazaktiH khe nAsti puSpaM taruSu prasiddham / sarvasvabhAvacyutamapramANaM svavAgviruddhaM tava dRSTito'nyat // 23 // na sarvathA nityamudetyapaiti na ca kriyAkArakamaMtra yuktam / naivAsato janma sato na nAzo dIpastamaHpuGgalabhAvato'sti |2| vidhiniSedhazca kathaMcidiSTau vivakSayA mukhyaguNavyavasthA / iti praNItiH sumatestaveyaM matipravekaH stuvato'stu nAtha // 25 // iti sumatijinastotram padmaprabhaH padmapalAzAlezyaH padmAlayAliGgitacArumUrttiH / bhau bhavAn bhavya payoruhANAM padmAkarANAmiva padmabandhuH // 26 // babhAra pakSAM ca sarasvatIM ca bhavAnpurastAtpratimuktilakSmyAH / sarasvatImetra samaprazobhAM sarvazalakSmI jvalitAM vimuktaH // 27 // zarorarazmiprasaraH prabhoste bAlArkaramicchavirAlilepa / narAmarAkI sabhAM prabhAvacchailasya padmAbhamaNaiH svasAnum ||28|| nabhastalaM pallavayaviva tvaM sahasrapatrAmbujagarbhacAraiH / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| pAdAmbujaiH pAtitamArado bhUmau prajAnAM vijaharSa bhUtyai // 26 // guNAmbudheviSamapyajanaM nAkhaNDalastotumalaM tavarSeH / prAgeva mAdRkkimutAtibhaktimA bAlamAlApayatIdamittham // 30 // . iti padmaprabhastrotram. svAsthyaM yadAtyantikameSa puMsAM svArtho na bhogaH pribhnggraatmaa| tRSo'nuSaGgAnna ca tApazAntiritIdamAkhyadbhagavAn supArzvaH31 ajaGgamaM jaMgamaneyayantraM yathA tathA jodhRta zarIram / bIbhatsu pUti kSayi tApakaM ca sneho vRthAtreti hitaM tvmaakhyH32|| alaMdhyazaktirbhavitavyateyaM hetudvayAviSkRtakAryaliGgA / anIzvaro janturahaM kriyAtaH saMhatya kAryeSviti saadhyvaadiiH33|| bibheti mRtyorna tato'sti mokSonityaM zivaM vAJchati nAsya laabhH| tathApi bAlo bhayakAmavazyo vRthA svayaM tapyata ityavAdIH // 34 // sarvasya tatvasya bhavAnpramAtA mAteva bAlasya hitaanushaastaa| guNAvalokasya janasya netA mayApi bhaktayA prinnyse'dy||35|| iti supArzvajinastotram. candrabhramaM candramarIcigauraM candraM dvitIyaM jagatIva kAntam / vande'bhivandyaM mahatAmRSIndra jinaM jitasvAntakaSAyabandham // 36 // yasyAGgalakSmIpariveSabhinnaM tamastamoreriva razmibhinnam / nanAza bAhya bahumAnasaM ca dhyAnapradIpAtizayena bhinnam // 37 // svapakSasausthityamadAvaliptA vAsiMhanAdairvimadA babhUvuH / pravAdino yasya madAgaNDA gajA yathA kezariNo ninAdaiH / 3 / yaH sarvaloke ,parameSThitAyAH padaM .babhUvAdbhutakarmatejAH / anantadhAmAkSaravizvavatuH sametaduHkhakSayazAsanazca // 36 // sa candramA bhavyakumudatInAM vipannadoSAbhrakalaGkalepaH / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatsvayambhUstotram / vyAkozavAGmayAyamayUkhamAlaH pUyAtpavitro bhagavAnmano me40| iti candraprabhajinastotram. ekAntadRSpritiSedhi tattvaM pramANasiddhaM tadatatvabhAvam / tvayA praNItaM suvidhe khadhAmnA naitatsamAlIr3hapadaM tvdnyaiH||41|| nadeva ca sthAnna tadeva ca syAttathA pratItestava tatkathazcit / nAtyantamanyatvamAnanyatA ca vidheniSedhasya ca zUnyadoSAt // 42 // nityaM tadevedamiti pratItena nityamanyatpratipattisiddhaH / na tadviruddhaM bahirantaraGganimittanaimittikayogataste // 43 // anekamekaM ca padasya vAcyaM vRkSA iti pratyayavatprakRtyA / AkAkSiNaHsyAditi vai nipAto guNAnapene niyame pavAdaH44 guNapradhAnArthamidaM hi vAkyaM jinasya te tadviSatAmapazyam / tatA bhivandhaM jagadozvarANAM mamApi sAdhostava paadpdmm|45|| . iti suvidhijinastotram. na zItalAzcandanacandrarazmayo na gAGgamambho na ca hArayaSTayaH / yathA munaste naghavAkyarazmayaHzamAMbugarbhAHzizirA vipazcitA46 sukhAbhilASAnaladAhamUJchitaM mano nijaM jJAnamayAmRtAmbubhiH / vididhyapastvaM viSadAhamohitaM yathA bhiSagmantraguNaiH svvigrhN47|| svarjIvite kAmasukhe ca tRSNayA divAzramAta nizizerate prjaaH| svamArya naktaMdivamapramattavAnajAgarevAtmavizuddhavartmani // 48 // apatyavittIttaralokatRSNayA tapasvinaH kecana karma kurvate / bhavAnyunarjanmajarA jihAsayA trayI pravRttiM shmdhiirvaarunnaat46|| tvamuttamajyAtirajaH ka nirvRtaH ka te pare buddhilavoddhavakSatAH / tataH svanizreyalabhAvanAparaivudhapravekairjinazItaleDyase // 50 // iti zItalajinastotram. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| zreyAna jinaH zreyasi varmanImAHzreyaH prajAH zAsadajeyavAkyaH / bhavAMzcakAze bhuvanatravesminneko yathAvItaghano vivasvAn / 52 / vidhirviSatapratiSedharUpaH pramANamatrAnyataratpradhAnam / guNo paro mukhya niyAmaheturnayaH sadRSTAntasamarthanaste / 52 // vivakSito mukhya itISyate nyo guNo viSakSo na nirAtmakaste / tathArimitrAnubhayAdizaktidvayAvadhiH kAryakaraM hi vastu // 53 // dRSTAntasiddhAvubhayorvivAde sAdhyaM prasiddhyenna tu tAhagasti / yatsarvathaikAntanivAmadRSTaM tvadIyadRSTivibhavatyazeSe // 54 // ekAntadRSTipratiSedhasiddhiAyeSubhirmo haripuM nirasya / asisma kaivalyavibhUtisamrATa tatastvamahannasi mestvaahH|55| iti zreyAMsajinastotram. zivAsu pUjyo bhyudayakriyAsu tvaM vAsupUjyastridazendrapUjyaH / mayApi pUjyolpadhiyA munIndra dIpArciSA kiM tapano na puujyH56| na pUjayArthastvayi 'vItarAge na nindayA nAtha vivaantbaire| tathApi te puNyaguNasmRtinaH punAtu cittaM duritAJjanebhyaH / 57 // pUjyaM jinaM tvArcayato janasya sAvadhalezo bahupuNyarAzau / doSAya nAlaM kaNikA viSasya na dUSikA shotshivaamburaashau||5|| yadvastu bAhyaM guNadoSasUtenimittamabhyantaramUlahetoH / adhyAtmavRttasya tadaGgabhUtamabhyantaraM kevalamapyalaM te // 5 // bAhyetaropAdhisamagrateyaM kAryeSu te dravyagataH svabhAvaH / naivAnyathA mokSavidhizca puMsAM tenaabhivndystvmRssiqdhaanaam|60|| iti vAsupUjyastotram. ya eva nityakSaNikAdayo nayA miyo tapejJAH strprprnnaashinH| ta eva tattvaM vimalasya te muneH prsprekssaaHsvpropkaarinnH|61|| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRharasvayambhUstotram / yathai kazaH kArakamarthasiddhaye samIkSya zeSaM svasahAyakArakam / tathaiva sAmAnya vizeSamAtRkA nayAstaveSTA gunnmukhyklptH|6| parasparekSAnvayabhedaliGgataH prasiddhasAmAnyavizeSayostava / samagratAsti svaparAvabhAsakaM yathA pramANaM bhuvivuddhilkssnnm|631 vizeSavAcyasya vizeSaNaM vaco yato vizeSyaM viniyamyate ca pt| tayozvasAmAnya matiprasajyate vidhatitAtsyAditi te nyavarjanam 64 nayAstava syAtpadasatya lAJchitA rasopaviddhA iva lohdhaatvH| bhavantyabhipretaguNA yatastato bhavantamAH praNitA hitaipinnH||65|| iti vimalajinastotram anantadoSAzayavigrahare graho viSaGgavAnmohamayazciraM hRdi / yatA jitastatvarucIprasodatAtvayA tatobhUbhagavAnanantajit / 66 / kaSAyanAmnAM dviSatAM pramAthinAmazeSayannAma bhavAnazeSavit / vizoSaNaM manmathadurmadAmayaM samAdhibhaiSajyaguNairvyalInayan // 67 // parizramAmbubhayavIcimAlinI tvayA svatRSNAsaridArya shossitaa| asaMgavarmArkagabhastitejasA paraM tato nivRtidhAma tAvakam / / suhRtvayi zrIsubhagatvamaznute dviSan tvayi pratyayavatpralIyate / bhavAnudAsInatamastayorapi prabho paraM citramidaM tvehitm||66|| tvamIhazastAdRza ityayaM mama pralApalezolpamatermahAmune / azeSamAhAtmyamanIrayannapi zivAya saMsparza ivaamRtaambudheH||7|| ityanantajinamtotram. dharmatIrthamanaghaM pravartayan dharma ityanumataH satAM bhavAn / karakakSamadahattapo'gnibhiH zarma zAzvatamavApa zaGkaraH // 71 // devamAnavanikAyalattamai rejiSe parivRto vRto budhaiH / vArakAparivRto'tipuSkalo vyomanIva zazalAnchanomalaH // 72 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| prAtihAryavibhavaiH pariSkRto dehato'pi virato bhavAnabhUt / mokSamArgamaziSannarAmarAnnApi zAsanaphaleSaNAnuraH 73 / / kAyavAkyamanasAM pravRttayo nAbhavaMstava munezcikIrSayA / nAsamIkSya bhavataH pravRttayo ghora tAvakamacinsyamIhitam // mAnuSoM prakRtimabhyatItavAn devatAsvapi ca devatA yataH / tena nAtha paramAsi devatA zreyase jinavRSa prasIda naH // 75 / / iti dharmajinastotram. vidhAya rakSA parataH prajAnAM rAjA ciraM yo prtimprtaapH| vyadhAtpurastAtsvata eva shaantirmunirdyaamuutirivaaghshaantim||7|| cakreNa yaH zatrubhayaMkareNa jitvA nRpaH sarvanarendracakram / samAdhicakreNa punarjigAya mahodayo durjayamohacakram // 7 // rAjazriyA rAjasu rAja siMho rarAja yo rAjasubhogatantraH / prArhantyalakSmyA punarAtmatantro devAsurodArasabhe rarAja II GE yasminnabhRdrAjani rAjacakraM munau dayAdIdhitidharmacakram / pUjye muhuHprAJjali devacakra dhyAnonmukhe dhvaMsi kRtAnsacakram // 6 // svadoSazAntyAvahitAtmazAntiH zAntarvidhAtA zaraNaM gatAnAm / bhUyAdbhavalezabhayopazAntyai zAntirjino me bhagavAn zaraNya:58| iti zAntijinastotram. kunthuprabhRtyakhilasattvadayaikatAnaHkunthurjino jvrjraamrnnopshaanty| tvadharmacakramiha varttayasismabhUtyabhUtvA purAtisipatIzvaracakrapAsthiH tRSNArcipaH paridahanti na zAntirAsAmiSTendriyArthavibhayaiH parivRddhireva / sthityaiva kAyaparitApaharaM. nimiktamityAtmavAnviSayasaukhyaparAGmukho'bhUt // 2 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhtsvymbhuustotrm| bAhyaM tapaH paramaduzcaramAcaraMstvamAdhyAtmikasya tapasaH parihaNArtham / dhyAnaM nirasya kaluSadvayamuttarasmin dhyAnaye vavRtiSetizayopapanne // 3 // hutvA svakarmakaTukaprakRtIzcatasro ratnatrayAtizayatejasi jAtavIryyaH / vibhrAjiSe sakalavedavidhervinetA pyabhre yathA viyati dIptarucirvivasvAn // 4 // yasmAnmunIndra tava lokapitAmahAdyA vidyAvibhUtikaNikAmapi nApnuvanti / tasmAdbhavantamajamapratimeyamAryAH stutyaM stuvanti sudhiyaH svahitaikatAnAH // 5 // iti kunthujinastotram. guNastokaM sadullaMdhya tadvadutvakathA stutiH / mAnantyAta guNA vaktumazakyAstvayi sA katham // 6 // tathApite munIndrasya yato nAmApi kIrtitam / punAti puNyakIrternastato brUyAma kiJcana // 7 // lakSmIvibhavasarvasvaM mumukSozcakralAJchanam / sAmrAjyaM sArvabhaumaM te jarattaNamivAbhavat // 8 // tava rUpasya saundayaM dRSTvA tRptimanApivAn / ghvataH zakaH sahasrAkSo babhUva bahuvismayaH // 86 // moharUpo ripuH pApA kaSAyabhaTasAdhanaH / rASTisampadupetAstra stvayA dhIra parAjitaH // 60 // kandarpasyoharo darpasralokyavijayArjitaH / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr--sNgrh| he mAMsa taM dhIre tvayi pratistoiH // 1 // zrApatyAM ca tadAtve ca duHkhayoniniruttarA / sRSNA nadI tvayottorNa vidyAnAvA viviktayA // 62 // attakaH kanda ko nRNAM janmajvarasakhA sadA / svAmantakAntakaM prApya vyAvRttaH kAmakArataH // 63 // bhUSAveSAyudhatyAgi vidyAdamadayAparam / rUpameva tavAcaSTe dhIra doSavinigraham // 14 // samantatogabhAsAM te pariveSeNa bhuuysaa| tamo bAghamapAkIrNamadhyAtmadhyAnatejasA // 65 // sarvajJajyotiSodbhUtastAvako mhimodyH| kaM na kuryAt praNamrate satvaM mAtha sacetanam // 66 // tava vAgamRtaM zrImatsarvabhASAsvabhAvakam / praNoyatyamRtaM yadvat prANino vyApi saMsadi // 66 // anekAntAtmahaSTiste satI zUnyo viparyayaH / tataH sarva mRSoktaM syAttadayuktaM svaghAtataH // 6 // ye paraskhalitonidrAH khadoSebhanimIlinaH / tapakhinasta kiM kuryurapAtraM tvanmatazriyaH // 6 // te taM svaghAtinaM doSaM zamIkartumanIzvarAH / tvadviSaH khahano bAlAstattvAvaktavyatAM zritAH // 10 // sadekanityavaktavyAstadvipakSAzca ye nayAH / sarvatheti praduSyanti puSyanti syAditIhite // 10 // sarvathA niyamatyAgI yathAdRSTamapekSakaH / syAcchabdastAvake nyAye nAnyeSAmAtmavidviSAm // 10 // bhane kAnto'pyanekAntaH pramANanayasAdhanaH / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhtsvymbhuustotrm| anekAntaH pramANAnte tadekAntorpitAnna thAt // 103 // iti nirupamayuktizAlanaH priyahitayogaguNAnuzAsanaH / arajinadamatIrthanAyakastvamiva satAM pratibodhanAyakaH104 matiguNavibhavAnurUpatastvayi varadAgamadRSTirUpataH / guNakazamapi kiJcanoditaMmama bhavatA duritaashnoditm|05 ityarajinastotram. yasya maharSeHsakala padArthapratyavabodhaH samajani sAkSAt / sAmaramattyaM jagadapi sarva prAJjalibhUtvA praNipatati sma // 10 // yasya ca mUrtiH kanakamayIva svsphurdaabhaakRtprivessaa| vAgapi tattvaM kathayitukAmA syAtpadapUrvA ramayati sAdhUn / 107 / yasya purastAdvigalitamAnA na pratitIrthyA bhuvi vivadante / bhUrapi ramyA prtipdmaasiijaatvikoshaambujmRduhaasaa||10|| yasya samantAjinazizirAMzoH ziSyakasAdhugrahavibhavo bhUt / tIrthamapi svaM jananasamudatrAsitasattvottaraNapatho pram // 106 / / yasya ca zuklaM paramatamo'gniAnamanantaM duritamadhAkSIt / taM jinasiMhaM kRtakaraNIyaM mallimazalyaM zaraNamito'smi // 110 / / iti mallijinastotram. adhigatamunisuvratasthitirmunivRSabho munisuvrato naghaH / munipariSadi ni bhau bhavAtuDupariSatparivItasomavat // 11 // pariNatazikhimarATharAgayA kRtamadanigrahavigrahAbhayo / bhavajinatapasaH prasUtayA grahapariveSaruceva zobhitam // 112 // zazirucizucizuktalohitaM surabhitaraM virajo nijaM vpuH| taba zivamativismayaM yate yadapi ca vAGmanaso'yamIhitam / 113 // sthitijanananirodhalakSaNaM caramacaraM ca jagatpratikSaNam / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra -sNgrh| iti jinala kalazalAJchanaM vacanamidaM vadatAM varasya te // 114 // . duritamalakalaMkamaSTakaM nirupamayogavalena nirdahan / abhavadabhaSasaukhyavAn bhavAn bhavatu mamApi bhavopazAMtaye // 115 // iti munisuvratajinastotram. stutistotuH sAthoH kuzalapariNAmAya sa tadA bhavenmA vA stutyaH phalamapi tatastasya ca sataH / kimevaM svAdhInAjjagati sulabhe zrAyasapathe stuyAnnatvA vidvAnsatatamapi pUjya namijinam // 116 // svayA dhIman brahmapraNidhimanasA janmanigalaM samUlaM nirbhinnaM tvamasi viduSAM mokSapadavI / tvayi jJAnajyotirvibhavakiraNe ti bhagavannabhUvan khadyotA iva zuciravAvanyamatayaH // 117 // vidheyaM . bAya cAnubhayamubhayaM mizramapi tat vizeSaiH pratyeka niyamaviSayaizca parimitaH / sadAnyonyApekSaH sakalabhuvanajyeSThaguruNA tvayA gItaM tatvaM bahunayavivataravazAt // 11 // ahiMsA bhUtAnAM jagati viditaM brahma paramaM na sAtatrArambhostyaNurapi ca ytraashrmvidhau| tatastatsiddhayarthaM paramakaruNo granthamubhayaM bhavAnevAtyAkSInna ca vikRtaveSopadhirataH // 11 // vapurbhUSAveSavyavadhirahitaM zAntikaraNaM yataste saMcaSTe smarazaraviSAtakavijayam / vinA bhImaH zastraradayahRdayAmarSavilayaM tatastvaM nirmohaH zaraNamasi naH zAntinilayaH // 120 / hati namijinastotram, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatsvayambhUstotram / 'bhagavAnRSiH paramayogadahanahutakalmaSendhanam / zAnavipulakiraNaiH sakalaM pratibudhya buddhaH kamalAyatekSaNa; // 121 harivaMzaketuranavadyavinayadamatItha nAyakaH zIlajaladhirabhavo vibhvstvmrissttnemijinkuarojrH|122|| tridazendramaulimaNiratnakiraNavilaropacumbitam pAdayugalamamalaM bhavato vikasakuzeza radalAruNodaram // 123 // nakhacandrarazmikavacAtirucirazikharAGgulisthalam / svArthaniyatamanasaH sudhiyaHpraNamanti mantramukharA mhrssyH||124|| dhutimadrathAGgaravibimbakiraNa jaTilAMzumaNDalaH nAlajalajadalarAzivapuH sahabandhubhirgaruDaketurIzvaraH // 12 // halabhRJca te svajanabhaktimuditahRdayau janezvarau / dharmavinayarasiko sutarAM caraNAravindayugalaM praNematuH // 126 // kakudaM bhuvaH khatrarayoSiduSitazikharairalaMkRtaH / meghapaTalaparivItataTastava lakSaNAni likhitAni vjrinnaa||127|| vahatIti tIrthamRSibhizca satatamabhigamyatedya ca / prItivitatahRdayaiH paritobhRzamUrjayanta iti vizruto clH128|| bahirantarapyubhayathA ca karaNabhavighAti nAthakRt / nAtha yugapadakhilaM ca sadA tvamidaM talAmalakavadviveditha // 126 // ata eva te budhanutasya caritaguNamadbhutodayam / nyAyavihitamavadhArya jine tvayi suprasannamanasaHsthitA vy|130|| ityariSTanemijinastotram tamAlanIlaiH sadhanustaDidguNaiH prakIrNabhImAzanivAyuvRSTibhiH / balAhakairvairivazairupadruto mahAmanA yo na cacAla yogtH||13|| bRhatphaNAmaNDalamaNDepana yaM sphurattaDipiGgarucopasargiNAm / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 stotra sNgrh| jugUha nAgodharaNodharAdharaM virAgasandhyAtaDidambudo ythaa|132|| mbayoganistriMzanizAtadhArayA nizAtya yo durjayamohavidvaSam / bhavApadArhantyamacintyamadbhutaM trilokapUjAtizayAsAdaM padam133 yamIzvaraM vodaya vidhUtakalmaSaM tapodhanAste pi tathA vubhUpayaH / vanaukasaH svazramavandhyabuddhayaH zamopadezaM zaraNaM prapedire // 234 // sa satyavidyAtapasA praNAyakaH samagadhIrugrakulAmbarAMzumAn / mayAsadA pArzvajinaH praNamyate vilInamithyApathadRSTivibhramaH135 iti pAya jinastotram. kIA bhuvi bhAli tayA vIra tvaM guNasamucchayA bhAsitayA / bhAsoDusa bhAsitayA soma iva vyomni kundshomaalityaa||136|| tajina zAsanavibhavo jayati kalAvapi guNAnuzAsanavibhavaH / doSAzAsanavibhavaH stuti cainaM prabhAkazAsanavibhavaH // 137 // anavadyaH syAhAdastA dRSTAvirodhataH syAdvAdaH / isaro na syAhAko schiraayvirodhaanmuniishvraa'sthaahaadH||13|| tvamasi surAsuramahito prandhikasattvAzayapraNAmAmahitaH / lokatrayaparamahitonAvaraNajyotirujvaladdhAmahitaH // 136 // sabhyAnAmabhirucitaM dadhAsi guNabhuSaNaM zriyA cAracitam / magna svAsyAM ruciraMjayasigha mRgalAMchana svakAntyArucitam140 svaM jima gasamadamAyaztava bhAvAnAM mumukSukAmadamAyaH / zreyAn zrImadamAyAtvayA samAdezi saprayAmadamAyaH // 141 // giribhisyavadAnavataH zrImata ica dantinaH zravaddAnavataH / taSa zamaSAdAnamato gasamUrjitamapagatapramAdAnavataH(1) // 142 // (1)prayA mA hiMsA pramA apagatA pramA apagasamamA tasyA dAnamamabahAnaM tadasyAstrIti tasya / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRhtsvymbhuustotrm| bahuguNasaMpadasakalaM paramatamapi madhuravacanavinyAsakalam / naya(2)bhakta yavataMsakalaM tava deva mataM samantabhadraM samalam / 143 // iti vIrajinastotrama. yo(3) niHzeSajinoktadharmaviSayaH zrogautamAdyaiH kRtaH sUktAthai ramalaiH stavoyamasamaH svalpaiH prasannaH padaiH / tayAkhyAnamado yathAhyavagataH kiJcitkRtaM lezataH rutheyAMzcandradivAkarAvadhi budhaprahalAdacetasyalam // 144 // 'iti bRhatsvayambhUstotraM samAptam / (2) nayA bhaktayo bhaGgAstA evAvataMsakaM karNabhUSaNaM tallAtIti vaa| (3)antimaH zlokaH svayambhustotrasya na kintu TIkAkRtaH / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr--sNgrh| (*) zrIma-svAmisamantabhadrAcAryaviracito rtnkrnnddshraavkaacaarH| maGgalAcaraNam. namaH zrIvarddhamAnIya nirdUtakalilAtmane / sAlokAnAM trilokAnAM yadvidyA darpaNAsyate // 1 // dharmopadezapratijJA. dezayAmi samIcInaM dharma karmanibahaNam / saMsAraduHkhataH satvAnyo dharatyuttame sukhe // 2 // dharmasya lakSaNam. sadRSTikSAkavRttAni dharma dharmezvarA viduH / yadIyapratyanIkAni bhavanti bhavapaddhatiH // 3 // samyagdarzanam. zraddhAnaM paramArthAnAmAptAgamatapobhRtAm / trimUDhApoDhamaSTAGgaM samyagdarzanamasmayam // 4 // prAptalakSaNam. prAptenocchannadoSeNa sarvajJenAgamezinA / bhavitavyaM niyogena nAnyathA hyAptatA bhavet // 5 // vItarAgakathanam. . khutpipAsAjarAtaGkajanmAntakabhayasmayAH / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnakaraMDa zrAvakAcAraH / na rAgadveSamohAca yasyAptaH saH prakIrtyate // 6 // hitopadezinaH kathanam. parameSThI paraMjyotirnirAgo vimalaH kRtI / " sarvazo'nAdimadhyAntaH sArvaH zAstopalAtyate // 7 // anAtmArthaM vinArAgaiH zAstA zAsti sato hitam / dhvan zilpikarasparzAnmurajaH kimapekSate // = // zAstralakSaNam. 2222 svabhAvato'zucau kAthe ratnatrayapavitrite / nirjugupsAguNaprItirmatA nirvicikitsitA // 13 // prAptopajJamanullaMghyamadaSTavirodhakam / tasyopadezakRtsArva zAstra kApathaghaTTanam // 6 // gurulakSaNam. viSayAzAvazAtIto nirArambhAraparigrahaH / jJAnadhyAna taporatastapasvI saH prazasyate // 10 // samyaktvasyASTAGgAni / 1 niHsAGkitAGgam. idamevedRzameva tattvaM nAnyanna cAnyathA | ityakampAyasAmbhovatsanmArge) saMzayA ruciH // 11 // 2 niHkAMkSitAGgam. karmaparavaze sAnte duHkhairantaritodaye / pApabIje sukhe nAsthA zraddhAnAkAMkSA smRtA // 12 // 3 nirvicikitsitAGgam. 4 zramUDharaSTayaGgam. kApathe pathi duHkhAnAM kApathasthe'pyasammatiH / 2 17 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m. stotra - saMgraha | 'sampRtiranutkIrtiramUr3hA dRSTirucyate // 14 // 5 upagUhanAGgam. svayaM zuddhasya mArgastha bAlAzakajanAzrayAm / vAcyatAM yatpramArjanti tadvadantyupagUhanam // 15 // sthitikarasAGgam. darzanAJcaraNAdvApi calatAM dharmavatsalaiH / pratyavasthApanaM prAjJaiH sthitikara Namucyate // 16 // vAtsalyAGgam. 1 svayUthyAmpratisadbhAvasanAthA aitakaitavA pratipattiryathAyogyaM vAtsalyamabhilapyate // 17 // prabhAvanAGgam. ajJAna timiravyAptimapAkRtya yathAyatham / jinazAsanamAhAtmyaprakAzaH syAtprabhAvanA // 18 // zraSTAGgadhArinAmAni tAvadaJjanacauro'Gge tato'nantamatI smRtA / uddAyanastRtIye'pi turIye revatI matA // 16 // tato jinendrabho'nyo vAriSeNastataH paraH / viSNuzca vajranAmA ca zeSayorlakSatAM gatau // 20 // aGgRhInadarzanasya vyarthatvam. nAGgadInasalaM chettuM darzanaM janmasantatim / na hi mantro'kSaranyUno nihanti viSavedanAm ||21|| lokamUr3hatA. zrapagAsAgarasnAnamuzJcayaH sikatAzmanAm / giripAto'gnipAtaca loka mUDhaM nigadyate // 22 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnakaraMDadhAvakAcAraH / devamUr3hatA. varopalipsayAzAvAn rAgadveSamalImasaH / devatA yadupAsIta devatAmUDhamucyate // 23 // gurumUr3hatA. sagranthArambhahiMsAnAM saMsArAvartavartinAm / pAkhaNDinaM puraskAro jJeyaM pAkhariDamohanam ||24|| zraSTamadanAmAni. jJAnaM pUjAM kulaM jAtiM balamRddhiM tapo vapuH / aSTAvAzritya mAnitvaM smayamA hurgatasmayAH // 25 // madasyAniSTatvam. smayena yo'nyAnatyeti dharmasthAn garvitAzayaH / so'tyeti dharmamAtmIyaM na dharmo dhArmikairvinA ||26|| yadi pApanirodho'nyasampadA kiM prayojanam / atha pApAssravo'styanyasampadA kiM prayojanam ||27|| samyagdarzanamahimA. samyagdarzanasampannamapi mAtaGgadehajam / devA deva vidurbhasmagUDhAGgArAntaraujasam // 28 // zvApi devo'pi devaH zvA jAyate dhrmkilbissaat| kApi nAma bhavedanyA sampaddharmAccharIriNAm ||26|| bhayAzAsnehalobhAcca kudevAgamaliGginAm / praNAmaM vinayaM caiva na kuryuH zuddhadRSTayaH // 30 // darzanaM jJAnacAritrAtsAdhimAnamupAznute / darzanaM karNadhAraM tanmokSamArge pracakSate // 31 // vidyAvRttasya saMbhUtisthitivRddhiphalodayAH / 16 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . stotr--sNgrh| na santyasati samyaktve bIjAbhAve troriv||32|| gRhastho mokSamArgastho nirmoho naiva mohavAn / ' anagAro gRhI zreyAn nirmoho mohino muneH // 33 // nasamyaktvasamaM kizcitkAlye trijagatyapi / zreyo zreyazca mithyAtvasamaM nAnyattanUbhRtAm // 34 // pAryA. samyagdarzanazuddhAnArakatiryaGnapuMsakastrItvAni / duSkulavikRtAlpAyurdaridratAM ca brajanti naapyvRtikaaH||3|| zrojastejovidyAvIryayazovRddhivijayavibhavasanAthAH / mahAkulAH mahArthA mAnavatilakA bhavanti darzanapUnAH // 36 // aSTaguNapuSTituSTA dRSTiviziSTAH prkRssttshobhaajussttaaH| amarApsarasAMpariSadi ciraM ramante jinendrbhktaaHsvrg||37|| navanidhisaptadvayaratnAdhIzAH sarvabhUmipatayazcakram / vartayituM prabhavanti spaSTadRzaH kSatramaulizekharacaraNAH // 3 // zramarAsuranarapatibhiryamadharapatibhizca nuutpaadaambhojaaH| dRSTayA sunizcitArthA vRSacakradharA bhavanti lokshrnnyaaH||36|| zivamajaramarujamakSayamavyAvAcaM vizokabhayazaGkam / kASThAgatasukhavidyAvibhavaM vimalaM bhajanti drshnshrnnaaH||40|| devendracakramahimAnamameyamAnam . rAjendracakramavanIndrazirorcanIyam / / dharmendracakramadharIkRtasarvalokam labdhvA zivaM ca jinabhaktirupaiti bhvyH||4|| iti zrIsamantabhadrakhAmiviracite ratnakaraNDanAmni upAsakA. dhyayane samyagdarzanavarNano nAma prathamaH paricchedaH // 1 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rtnkrNddshraavkaacaarH| samyagjJAnasya lakSaNama..... anyUnamanatiriktaM yAthAtathyaM vinA ca viparItAt / niHsandehaM veda yadAhustandhAnamAgaminaH // 42 // - prathamAnuyogakathanam. prathamAnuyogamAkhyAnaM caritaM purANamapi puNyam / bodhisamAdhinidhAnaM bodhati bodhaH smiiciinH||4|| karaNAnuyogakathanam... lokAlokavibhaktaryugaparivRttezcaturgatInAM ca / zrAdarzamiva tathAmatiravaitikaraNAnuyogaM ca // 4 // caraNAnuyogakathanam.. . gRhamedhyanagArANAM cAritrotpattivRddhirakSAGgam / caraNAnuyogasamayaM samyagjJAnaM vijAnAti // 45 // dravyAnuyogakathanam. . jIvAjIvasutattve puNyApuNye ca bandhamokSau ca / dravyAnuyomadopaH zrutavidyAlokamAtanute // 46 // cAritrasyAvazyakatA. mohatimirApaharaNe darzanalAbhAdavAptasaMjJAnaH / 'rAgadveSanivRttyai caraNaM pratipadyate sAdhuH // 47 // rAgadveSanivRttehiMsAdinivartanA kRtA bhavati / anapekSitArthavRttiH kaH puruSaHsevate nRpatIn // 48|| iti zrIsamantabhadrasvAmiviracite ratnakaraNDanAmni upAsakAdhyayane samyagjJAnavarNano nAma dvitIyaH paricchedaH // 2 // caaritrkthnm| hiMsAnRtacauryebhyo maithunasevAparigrahAbhyAM ca / : Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| pApapraNAlikAbhyo viratiHsaMzasya cAritramhA cAritrabhedau. sakalaM vikalaM caraNaMtatsakalaM sarvasaGgaviratAnAm / anagArANAM vikalaM sAgArAgAM sasaGgAnAm // 50 // vikala (gRhastha ) cAritrabhedAH gRhiNAM tredhA tiSThatyaNuguNazikSAvatAtmakaM caraNam / paJcatricaturbhedaM trayaM yathAsaGkhyamAkhyAtam // 5 // aNuvratam prANAtipAtavitathavyAhArasteyakAmamULebhyaH / sthUlebhyaH pApebhyo vyuparamaNamaNuvrataM bhavati // 52 // ahiMsANuvratam. saMkalpAtkRtakAritamananAdyogatrayasya carasattvAn / na hinasti yattadAhuH sthUlavadhAdviramaNaM nipuNAH // 53 // ahiMsANuvratasya pazcAtIcArAH. chedanabandhanapIDanamatibhArAropaNaM vyatIcArAH / AhAravAraNApi ca sthUlavadhAvyuparateH paJca // 54 // satyANuvratam. sthUlamalokaM na vadati na parAn vAdayati satyamapi vipde| yattadvadanti santaH sthUlamRSAbAdavairamaNam // 55 // satyANuvratasya pazcAtIcArA:. parivAdarahobhyAkhyA paizUnyaM kuuttlekhkrnnNc| nyAsApahAritApi ca vyatikamAH paJca satyasya // 56 // acauryANuvratam. nihitaM vA patitaM vA suvismRtaM vA parasvamavisRSTam / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rtnkrddshraavkaacaarH| meM harati yanna ca datte tadakRSavIryAdupAramaNam // 57 // acauryANuvratasya paJcAtIcArAH. cauraprayogacaurArthAdAnavilopasadRzasanmizrAH / honAdhikavinimAnaM paJcAsteye vyatIpAtAH // 5 // brahmacaryANuvratam. va tu paradArAn gacchati na parAn gamayati ca pApabhIteryat / sA paradAranivRttiH sadArasantoSanAmApi // 5 // brahmacaryANuvratasya pazcAtIcArA:. anya vivAhAkaraNAnabakrIDAvirasvavipulatRSAH / itvarikAgamanaM cAsmarasya paJca vyatIcArAH // 60 // parimitaparigrahANuvratam. dhanadhAnyAdigranthaM parimAya tatA'dhikeSu nispRhtaa| parimitaparigrahaH syAdicchAparimANanAmApi // 1 // parimitaparigrahANuvratasya paJcAtIcArA: ativAhanAtisaMgrahavismayalobhAtibhAravahanAni / parimitamahasya ca vikSepAH paJca kaSyante / 62 // paJcANuvrataphalam. paJcANuvratanidhayo niratikramaNAH phalanti suralokam / thavAvadhirapaguNA divyazarIraM ca labhyante // 63 // paJcANuvratiprasiddhAnAM nAmAni. mAtako dhanadevazca bAriSeNastataH paraH / nIlI jayazca samprAsAH pUtAtizayamuttamam // 64 // hiMsAdipaJcapApeSu prasiddhAnAM nAmAni. 1. dhanazrIsatyaghoSau ca tApasArakSakAvapi / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr--sNgrh| upAkhyeyAstathA zmazrunavanIto yathAkramam // 65 // gRhamedhinAmaSTau mUlaguNAH. .. madyamAMsamadhutyAgaiH sahANuvatapaJcakam / aSTau mUlaguNAnAhuhiNAM zramaNottamAH // 66 / / iti zrIsamantabhadrasvAmiviracite ratnakaraNDakanAmni upAsakAdhyayane aNuvratavarNano nAma tRtIyaH paricchedaH // 3 // trINi guNavratAni. digbatamanarthadaNDavataM ca bhogopabhogaparimANam / anubRMhaNAdguNAnAmAkhyAnti guNavratAnyAryAH // 6 // digvatam. digvalayaM parigaNitaM kRtvAto'haM bahirna yAsyAmi / iti saGkalpo digvatamAmRtyaguNapavinivRtyai // 68 // digbatasya maryAdA. makarAkarasaridaTavIgirijanapadayojanAni mryaadaaH| pAhurdizAM dazAnAM pratisaMhAre pratiddhAni // 6 // dikhatasya mAhAtmyaM. avadhehiraNupApaprativiraterdibratAni dhArayatAm / paJcamahAvratapariNatimaNuvratAni prapadyante // 70 // pratyAkhyAnatanutvAnmanda tarAzcaraNamohapariNAmAH / sattvena duravadhArA mahAghratAya prakalpyante // 71 // mahAvratalakSasAm. paJcAnAM pApAnAM hiMsAdInAM mnovcHkaayaiH|| kRtakAritAnumodaistyAgastu mahAvrataM mahatAm // 72 // digvratasyAtIcArAH... UyAdhastAttiryagvyatipAtAH tatravRddhiravadhIlAm / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnakaraMDa zrAvakAcAraH / 25 vismaraNaM digvirateratyAzAH paJca manyante // 73 // anarthadaNDavratam. abhyantaraM digavadhera pArthikebhyaH sapApayogebhyaH / viramaNamanarthadaNDavrataM ca vidurbratadharAmarAyaH // 74 // anarthadaNDasya bhedAH, pApopadezahisAdAnApadhyAnaduHzrutIH pazca 1 prAhuH pramAdacaryAmanarthadaNDAnadaNDadharAH // 75 // pApopadezaH. 1 tiryaka klezava gijyA hiMsArambhapralambhanAdInAm kathAprasaGgaprasavaH smartavyaH pApa upadezaH // 76 // hiMsAdAnam. parazukRpA rAkhanitrajvalanAbudhazTaGgazRGkhalAdInAm / vadha hetUnAM dAnaM hiMsAdAnaM bruvanti budhAH // 77 // zrapadhyAnam. badhabandhacchedAde dveSAdrAgAcca parakalatrAdeH 1 zrAdhyAnamapadhyAnaM zAsati jinazAsane vizadAH // 78 // duHzrutiH ! zrArambhasaGgasAhasamidhyAtva dveSarAgamadamadanaiH cetaHkaluSayatAM zrutiravadhInAM duHzrutirbhavati // 76 // pramAdacayya. kSitisaliladahana pavanArambhaM viphalaM vanaspaticchedam / saraNaM sAraNamapi ca pramAdacaryAM prabhASante // 80 // zranarthadaNDavratasyAtIcArAH. kandapaM kautkucyaM maukharyamatiprasAdhanaM paJcaH / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 stotra saMgraha / samIkSya cAdhikaraNaM vyatItayo 'narthadaNDakRdvirateH / 61 / bhAgopabhogoparimANavratam. zrakSArthAnAM parisaMkhyAnaM bhogopabhogaparimANam / arthavatAmadhyavadhI rAgaratInAM tanUkRtaye // 82 // bhogopabhogabhedau. bhukvA parihAtavyo bhogo bhuktvA punazca bhoktavyaH upabhogo'zanavasanaprabhRtipaJcendriyo viSayaH // 83 // madhumAMsamadya niSedhaHH sahati pariharaNArthaM kSaudraM pizitaM pramAdaparihRtaye / madyaM ca varjanIyaM jinacaraNau zaraNamupayAtaiH // 84 // alpaphala bahuvighAtaniSedhaHH alpaphala bahuvighAtAnmUlakamArdrANi zRGgaverANi / navanItanimbakusumaM kaitakamityevamavaheyam // 85 // yadaniSTaM tadUvratayedyaccAnupasevyametadapi jahyAt / abhisandhikRtA viratirviSayAdyogyAdvrataM bhavati // 86 // yamaniyamakathanam. niyamo mA vihitau dvedhA bhogopabhogasaMhAre / niyamaH parimitikAlo yAvajjIvaM yamo dhriyate // 87 // niyamavidhiH, bhojana vAhanazayanastrAnapavitrAGgarAgakusumeSu / tAmbUlava saMmabhUSaNa manmathasaGgItagIteSu // 8 // zradya divA rajanI vA pakSo mAsastarthartturayanaM vA / chavi kAla paricchityA pratyAkhyAnaM bhavenniyamaH (yugmaM ) | 6| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rtnkrNddshraavkaacaarH| bhogopabhogaparimANavatAtIcArA: viSayaviSato'nupekSAnusmRtiratilaulyamatitRSAnubhavo / bhogopabhogaparamAvyatikramAH paJca kathyante // 6 // iti zrIsamantabhadrasvAmiviracite ratnakaraNDakanAmni upAsakA. dhyayane guNavatavarNano nAma caturthaH paricchedaH // 4 // catvAri zikSAvatAni. .. dezAvakAzika vA sAmayika proSadhopavAsI vaa| vaiyyAvRtyaM zikSAbratAni catvAri ziSTAni // 11 // dezAvakAzikazikSAvatama. dezAvakAzikaM syAtkAlaparicchedanena dezasya / pratyahamaNuvratAnAM pratisaMhAro vizAlasya // 12 // ' dezAvakAzikavatasya kSetramaryAdA. gRhahArigrAmANAM kSetranadIdAvayojanAnAM ca / dezAdhakAzikasya smaranti sImnAM tapovRddhAH // 6 // dezAvakAzikavratasya kAlamaryAdA. saMvatsaramRturayanaM mAsacaturmAsapatamRtaM ca / dezAvakAzikasya prAhuH kAlAvadhi prAzAH // 64 // dezAvakAzikavatasya sArthakatA. sImAntAnAM parataH sthUletarapaJcapApasaMtyAgAt / dezAvakAzikena ca mahAbratAni prasAdhyante // 15 // dezAtrakAzikavratasya pazcAtIcArA:. preSaNazabdAnayanaM rUpAbhivyaktipudgalakSepau / dezAvakAzikasya vyapadizyante tyayAH paJca // 66 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ stotra sNgrh| sAmAyikazikSAvatam. Asamayamuktimukta paJcAghAnAmazeSabhAvena / sarvatra ca sAmayikAH sAmayikaM nAma zaMsanti // 7 // sAmAyikavidhiH. mUrdharuhamuSTivAsobandhaM paryaGkabandhanaM cApi / sthAnamupavezanaM vA samayaM jAnanti samayajJAH // 6 // ekAnte sAmayikaM niAkSepe dhaneSu vAstuSu ca / caityAlayeSu vApi ca paricetavyaM prasannadhiyA // 66 // vyApAravaimanasyAdvinivRttyAmantarAtmavinivRttyA / sAmayikaM banIyAdupavAse caikabhukta vA // 10 // sAmayikaM pratidivasaM yathAvadapyanalasena cetavyam / vratapazcakaparipUraNakAraNamavadhAnayuktena // 10 // sAmAyikazikSAvratasya sArthakatA. sAmAyike sArambhAH parigrahA naiva santi sarvepi / celopasRSTamuniriva gRhI tadA yAti yatibhAvam // 102 // sAmAyike parISahasahanam. zItoSNadaMzamazakapariSahamupasargamapi ca maunadharAH / sAmayika pratipannA adhikudhIrannacalayogAH // 1.3 // sAmAyika kiM vicArya. azaraNamazubhamanityaM duHkhamanAsmAnamAvasAmi bhavam / mokSastadviparItAtmeti dhyAyantu sAmayike // 104 // ___ sAmAyikasya paMcAtIcArA:.. vAkkAyamAlasAnAM duHpraNidhAnAnyanAdarAsmaraNe / sAmayikasyAtigamA vyajyante paJcabhAvena // 105 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rtnkrNddshraavkaacaarH| proSadhopavAsa zikSAghratam. parvaNyaSTamyAM ca dhAtavyaH proSadhopavAsastu / 'caturabhyavahAryANAM pratyAkhyAnaM sadicchAbhiH // 106 / / proSadhopavAse ki tyAjyaM. pazcAnAM pApAnAmalaMkriyArambhagandhapuSpANAm / sAnAananasyAnAmupavAse pariharti kuryAt // 107 // upavAse ki kartavyaM. dharmAmRtaM satRSNaH zravaNAbhyAM pibatu pAyayedvAnyAn / jJAnadhyAnaparo vA bhavatUpavasannatandrAluH // 10 // proSadhopavAsaH. caturAhAravisarjanamupavAsaH prossdhaaskRdbhuktiH| sa proSadhopavAso yadupoSyArambhamAcarati // 106 // proSadhopavAsasya pazcAtIcArA:. grahaNavisargAstaraNAnyadRSTamRSTAnyanAdarAsmaraNe / yatproSadhopavAse vyatilaGghanapaJcakaM tadidam // 110 // - vaiyAvRttyazikSAvratam, dAnaM vaiyAvRttyaM dharmAya tapodhanAya guNanidhaye / anapekSitopacAropakriyamagRhAya vibhavena // 111 // punazca. vyApattivyapanodaH padayoH saMvAhanaM ca guNarAgAt / vaiyAvRttyaM yAvAnupagraho'nyo'pi saMyaminAm // 112 // punazca. navaNyaiH pratipattiH saptaguNasamAhitena zuddhena / .. apasUnArambhANAmAryANAmiSyate dAnam // 113 // , , Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| * dAnaphalama. gRhakarmaNApi nizcitaM karma vimArTi khalu gRhavimuktAnAm atithInAM pratipUjA rudhiramalaM dhAvate vAri // 114 // uccairgotraM praNate go daanaadupaasnaatpuujaa| bhakta sundararUpaM stavanAtkIrtistaponidhiSu // 115 // kSitigatamiva vaTabIjaM pAtragataM dAnamalpamapi kaale| phalati cchAyAvibhavaM bahuphalamiSTaM zarIrabhRtAm // 116 // - dAnabhedAH AhArauSadhayorapyupakaraNAvAsayozca dAnena / vaiyAvRttyaM bruvate caturAtmatvena caturasrAH // 117 // .. dAnaphalasya prasiddhabhoktAraH. zrISeNavRSabhasene kaueDezaH zUkarazca dRSTAntAH / vaiyAvRttyasyaite caturvikalpasya mantavyAH // 11 // vaiyAvRtye (dAne ) jinapUjAvidhAnama, " devAdhidevacaraNe paricaraNaM sarvaduHkhanirharaNam / kAmaduhikAmadAhini paricinuyAdATato nityam // 11 // pUjAyAH phalasya dRSTAntaH. arhacaraNasaparyAmahAnubhAvaM mahAtmanAmavadat / bhekaH pramodamattaH kusumenaikena rAjagRhe // 120 // vaiyAvRttyasya paJcAtIcArAH. haritapidhAnanidhAne ghanAdarAsmaraNamatsaratvAni / vaiyAvRttyasyaite vyatikramAH paJca kathyante // 121 // iti zrIsamantabhadrasvAmiviracite ratnakaraNDakanAmni upAsakA dhyayane zikSApratavarNano nAma paJcamaH paricchedaH // 5 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaka eMDa zrAvakAcAraH / sallekhanAlakSaNam. upasarge durbhikSe jarasi rujAyAM ca niHpratIkAre / dharmAya tanuvimocanamAhuH sallekhanAmAryAH // 122 // sallekhanAyA zrAvazyakatA. 31 antaH kriyAdhikaraNaM tapaHphalaM sakaladarzinaH stuvate / tasmAdyAvadvibhavaM samAdhimaraNe prayatitavyam / 123 // W samAdhimaraNasya vidhiH snehaM vairaM saGgaM parigrahaM cApahAya zuddhamanAH / svajanaM parijanamapi ca kSAMtvA kSamayetpriyairvacanaiH // 124 // Alocya sarvamenaH kRtakAritamanumataM ca nirvyAjam / zrAropayenmahAvratamAmaraNasthAyi nizzeSam // 125 // zokaM bhayamavasAdaM kledaM kAluSyamaratimapi hitvA / sakhotsAhamudIrya ca manaH prasAdyaM zrutairamRtaiH // 126 // AhAraM parihApya kramazaH snigdhaM vivarddhayetpAnam / snigdhaM ca hApayitvA kharapAnaM pUrayetkramazaH // 127 // kharapAnahApanAmapi kRtvA kRtvopavAsamapi zaktyA / paJcanamaskAramanAstanuM tyajyetsarvayatnena // 128 // sallekhanAyAH paJcAtIcArAH jIvitamaraNAzaMse bhayamitrasmRtinidAnanAmAnaH / sallekhanAticArAH paJca jinendraH samAdiSTAH // 126 // sallekhanAyAH phalam. niHzreyasamabhyudayaM nistIraM dustaraM sukhAmbunidhim / niH pivati pItadharmA sarve dukheranAlIdaH // 131 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| ... mokSakathanamaH janmajarAmayamaraNaiH zokairduHkhairbhayaizca parimuktam / nirvANaM zuddhasukhaM niHzreyasamiSyate nityam // 131 // vidyAdarzanazaktisvAsthyaprahalAdatRptizuddhiyujaH / niratizayA niravadhayo niHzreyasamAvasanti sukham // 132 // kAle kalpazate'pi ca gate zivAnAM na vikriyA lkssaa| utpAto'pi yadi syAtrilokasambhrAntikaraNapaTuH // 133 // niHzreyasamadhipannAstralokyazikhAmaNizriyaM dadhate / mirikaTTikAlikAcchavicAmIkarabhAsurAtmAnaH // 134 // pUjArthazvaryaibalaparijanakAmabhogabhUyiSThaiH / atizayitabhuvanamadbhutamabhyudayaM phalati saddharmaH // 135 // iti zrIsamantabhadrasvAmIviracite ratnakaraNDakanAmni upAsakAdhyaneya sallekhanAvarNano nAma SaSThaH paricchedaH // 6 // zrAvakasbaikAdaza pratimAH (kakSAH). zrAvakapadAni devarekAdaza dezitAni yeSu khalu / khaguNAH pUrvaguNaiH saha saMtiSThante kramavivRddhAH 1136 // 1 darzanikaH. samyagdarzanazuddhaH saMsArazarIrabhoganirvieNaH / paJcagurucaraNazaraNo darzanikastattvapathagRhyaH // 137 // 2 bratikaH. niratikramaNamaNuvratapaJcakamapi zIlasaptakaM cApi / dhyayane niHzalyo yo'sau pratinAM mato bratikaH // 13 // 3 sAmayikaH. caturAvartatritayazcatuHpraNAmasthito yathA jAtaH / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnakaraMDa shraavkaacaarH| sAmayiko viniSadyastriyoga shuddhstrisndhymbhivndii||136|| 4 proSadhaniyamavidhAyI. parvadineSu caturvapi mAse mAse svshktimnigush| prApayaniyamavidhAyI praNadhiparaH proSadhAnazataH // 14 // 5rUcittavirataH, mUlaphalazIkazAkhAkarIrakandaprasUnabIjAni / nAmAni yA'tti sA'yaM sacittavirato dayAmUrtiH // 14 // 6 rAtrimuktityAgo. annaM pAnaM khAdyaM leA nAnAti yo vibhAryAm / sa ca rAtribhuktivirataH sattveSvanukampamAnamanAH // 142 // 7 brahmacArI:. -- malabIja malayoni galanmalaM pUtagandhiSImAsam / pazyannaGgamanaGgAdviramati yo brahmacArI sH|| 143 // . ArambhatyAmo. sevAkRSivANijyapramukhAdArambhato. vyupAramati / prANAtipAtahetoryo sAvArambhavinivRttaH // 144 // paricitaparigrahatyAgo. bAhyeSu dazasu vastuSu mamatvamutsRjya nirmamatvarataH / svasthaH santoSaparaH paricitapariprahAdvirataH // 14 // 10 anumatityAgI.. anumatirArambhe vA parigrahe vaihikeSu karmasu vA / nAsti khalu yasya samadhIranumativirataH sa mantavyaH // 146 // 11 utkRSTazrAvakaH. gRhato munidhanamitvA gurUpakaNThe bratAni parigRha / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| bhaikSyAzanastapasyannutkRSTazcelakhaNDadharaH // 247n zreSThajJAturlakSaNama. pApamarAtidhamoM bandhurjIvasya ceti nizcinvan / samayaM yadi jAnIte zreyo sAtA dhruvaM bhavati // 148 // . upasaMhAraH, yena svayaM vItakalaGkavidyA dRSTiH kriyAratnakaraeDabhAvam / nItastamAyAti patIcchayeva sarvArthasiddhistriSuviSTapeSu // 1465 antamaGgalam, sukhayatu sukhabhUmiH kAmina' kAminIva sutamiva jananI mAM zuddhIlA bhunaktu / kulamiva guNabhUSA kamyakA saMyunItA. jinapatipadapa prekSiNI dRSTilakSmIH // 150 // iti zrIsamantabhadsvAmiviracite ratnakaraNDakanAmni upAsakAdhyayane ekAdazatimAvarNano nAma saptamaH paricchedaH // 7 // samApto'yaM graMthaH / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (OM) zrImadamRbadhandrasUriviracitaH purussaarthsiddhyupaayH| tajjyati paraM jyotiH samaM smstairnntpryaayaiH| darpaNatala iba sakalA pratiphalati padArtha mAlikA ytr||1|| paramANamasya bIjaM niSiddha jAtyandhasindhuravidhAnam / sakalanathavilasitAnAM virodhamathanaM namAmyanekAntam // 2 // lokatrayaikanetraM nirUNya paramAgamaM prayatnena / ... asmAbhirupodhriyate viduSAM puruSArthasidpyupAyo'yam // 3 // mukhyopcaarvivrnnnirstdustrvineydurbodhaaH| vyavahAranizcayajJAH pravartayante jagati tIrtham // 4 // nizcayamiha bhUtArtha vyavahAraM varNa yntybhuutaarthm| bhUtArthabodhavimukhaH prAyaH sarvo'pi saMsAraH // 5 // avudhasya bodhanArthaM munIzvarA dezayantyabhUtArtham / vyavahArameva kevalamavaiti yastasya dezanA nAsti // 6 // mANavaka ena siMho yathA bhavatya nvgiitsiNhsy| . vyavahAra eva hi tathA nizcayatAM yAtyanizcayajJasya // 7 // vyavahAranizcayo yaH prabudhya tattvena bhavati madhyasthaH / prApnoti dezanAyAH sa eva phalamavikalaM ziSyaH // 8 // asti puruSazcidAramA vivarjitaH sprshgndhrsvnnaiH| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| guNaparyayasamavetaH samAhitaH samudayavyayadhrauvyaiH / / 6 / / pariNamamAlo nityaM jnyaanvivtairnaadisnttyaa| pariNAmAnAM veSAM sa bhavati kartA ca bhoktA ca / / :0} srvvivttottiirnn yadA sa caitanyamacalamApnoti / bhavati tadA kRtakRtyaH samyakpuruSArthasiddhimApannaH // 12 // jIvakRtaM pariNAmaM nimittamAtraM prapadya punaranthe / svayameva pariNamantatra pudgalAH kamabhAvena // 12 // pariNamamANasya citazcidAtmakaH svayamapi svakaima vaiH / bhavati hi nimittamAtraM podgalikaM karma tasyApi // 13 / / evamayaM karmakRtairbhAvairasamAhito'pi yukta iva / pratibhAti bAlizAnAM pratibhAsaH sa khalu bhava bojam // 14 // viparItAbhinivezaM nirasya samyagvyavasya nijatattvam / yattasmAdavicalanaM sa eva puruSArthasiddhyupAyo'yam // 15 // anusaratAM pdmettkrNbitaacaarnitynirbhimukhaaH| ekAntaviratirUpA bhavati munInAmalaukikI vRttiH // 16|| bahuzaH samastaviratiM pradarzitAM yo na jAtu gRhNAti / tasyaikadezaviratiH kathanIyAnena bIjena // 17 // yo yatidharmakathayannupadizati gRhsthdhrmmlpmtiH| tasya bhagavatpravacane pradarzitaM nigrahasthAnam // 18 // akramakathanena yataH protsAhamAno'tidUrapi ziSyaH / apade'pi saMpratRptaH pratArito bhavati tena durmatinA / / 16 / / evaM samyagdarzanabodhacaritratrayAtmako nityam / tasyApi mokSamArgo bhavati niSevyo yathAzakti // 20 // tatrAdau samyaktvaM samupAzrayaNIyamakhilayatnena / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSArthasiddhyupAyaH / tasminsatyeva yato bhavati jJAnaM caritraM ca // 21 // jIvAjIvAdInAM tavArthAnAM sadaiva kartavyam / zraddhAnaM viparItAbhinivezavidhikamAtmarUpaM tat ||22|| sakalamane kAmtAtmakamidamuktaM vastujAtamakhilajJaiH / kimu satyamasatyaM vA na jAtu zaGketi kartavyA ||23|| iha janmani vibhavAdInamutra cakritvakezvatvAdIn / ekAntavAdadUSitaparasamayAnapi ca nAkAMkSet ||24|| cuttRSNA zItASNaprabhRtiSu nAnAvidheSu bhAveSu / dravyeSu purISAdiSu vicikitsA naiva karaNIyA ||25|| lAke zAstrAbhAse samayAbhAse ca devatAbhAse / nityamapi tattvarucinA kartavyamamUDhadRSTitvam ||26|| dharmo'bhivarddhanIyaH sadAtmano mArdavAdibhAvanayA / paradASanigUhanamapi vidheyamupabRMhaNaguNArtham ||27|| kAmakrAdhamadAdiSu calayitumuditeSu vartmano nyAyAt / zrutamAtmanaH parasya ca yuktvA sthitikaraNamapi kAryam | 2= | anavarata mahiMsAyAM zivasukha lakSmI nibandhane dharme / sarvepi ca sadharmiSu paramaM vAtsalya mAla dhyam // 26 // AtmA prabhAvanIyo ratnatrayatejasA satatameva / dAnava pAjinapUjA vidyAtizayaizca jinadharmaH // 30 // ityAzritasamyaktvaH samyagjJAnaM nirUpya yatnena / zrAnAyayuktiyogaH samupAsyaM nityamAtmahitaiH // 31 // pRthagArAdhanamiSTaM darzana sadabhAvino'pi bovasya / lakSaNabhedena yatA nAnAtvaM sambhavatyanayoH // 32 // samyagjJAnaM kArya samyaktvaM kAraNaM vadanti jinAH / 37 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr--sNgrh| jJAnArAdhanamiSTaM samyaktvAnantaraM tasmAt // 33 // kAraNakAryavidhAnaM samakAlaM jAyamAnayorapi hi / dopaprakAzayoriva samyaktvajJAnayoH |sughttm // 34 // kartavyo'dhyavasAyaH sadanekAntAtmakeSu tattveSu / saMzayaviparyayAnadhyavasAyaviviktamAtmarUpaM tat // 35 // graMthArthobhayapUrNa kAle vinayena sopadhAnaM ca / bahumAnena samanvitamaninhavaM zAnamArAdhyam // 26 // vigalitadarzanamohaiH samaMjasajJAnaviditatattvArthaiH / nityamapi niHprakampaiH samyakacAritramAlambyam // 7 // na hi samyagvyapadezaM caritramajhAnapUrvakaM labhate / jJAnAnantaramuktaM cAritrArAdhanaM tasmAt // 3 // cAritraM bhavati yataH samastasAvadhayogapariharaNAt / sakalakaSAyavimuktaM vizadamudAsInamAtmarUpaM tat // 36 // hiMsAto'nRtavacanAtsteyAdabrahmataH parigrahataH / kAtsnyaikadezaviratazcAritraM jAyate dvividham // 40 // nirataH kAtya'nivRttau bhavati yatiH samayasArabhUtA'yam / yA tvekadezaviratiniratastasyAmupAsako bhavati // 41 // AtmapariNAmahiMsanahetutvAtsarvameva hiMsaitat / anRtavacanAdi kevalamudAhRtaM ziSyabodhAya // 42 // yatkhalu kaSAyayogAtprANAnAM dravyabhAvarUpANAm / vyaparIpaNasya karaNaM sunizcitA bhavati sA hiMsA // 4 // aprAdurbhAvaH khalu rAgAdInAM bhavatyahiMseti / teSAmevotpattihiMseti jinAgamasya saMkSepaH // 44 // yuktAcaraNasya sato rAgAcAvezamantareNApi / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purussaarthsiddhyupaayH| na hi bhavati jAtu hiMsA prANavyaparopaNAdeva // 4 vyutthAnAvasthAyAM rAgAdInI vazapravRttAyAm / niyatAM jIvo mA vA dhAvatya ne dhruvaM hiMsA // 46 // yasmAtsakaSAyaH san hantyAtmA prathamamAtmanAtmAnam / pazcAjAyeta na ghA hiMsA prANyantarANAMtu // 4 // hiMsAyAmaviramaNe hiMsApariNamanamapi bhavati hiMsA / tasmAtprayAsayoge prANavyaparopaNaM nityam // 4 // sUkSmApi na khalu hiMsA parabastunivandhanA bhavati puMsaH / hiMsAyatananivRttiH pariNAmavizuddhaye tadapi kAryA // EN nizcayamabudhyamAno yo nizca patastameva saMzrayate / nAzayati karaNacaraNaM sa bahiH karaNAlaso bAlaH // 50 avidhAyApi hi hiMsA hiMsAphalabhAjanaM bhavatyakaH / kRtvApyaparo hiMsAM hiMsAphalabhAjanaM na syAt // 51 // ekasyAlpA hiMsA dadAti kAle phalamanalpam / anyasya mahAhiMsA svalpaphalA bhavati paripAke // 521 ekasva saiva tIvaM diti phalaM saiva mandamanyasya / bajati sahakAriNorapi hiMsA vaicitryamatra phalakAle // 53 // prAgeva phalati hiMsA kriyamANA phalati phalati ca kRtaapi| prArabhma kartumakRtA'pi phalati hiMsAnubhAvena // 54 // ekaH karoti hiMsAM bhavantiphalabhAgino bahavaH / bahavo vidadhati hiMsAM hiMsAphalabhugbhavatyekaH // 55 // kasyApi dizati hiMsA hiMsAphalamekameva phlkaale| anyasya saiva hiMsA dizatyahiMsAphalaM vipulam // 56 // hiMsAphalamaparastha tu dadAtyahiMsA tu pariNAme / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr--sNgrh| itarasya punahiMsA dizatyahiMsAphalaM nAnyat // 5 // iti vividhabhaGgagahane sudustare mArgamUDhadRSTInAm / guravo bhavanti zaraNaM prabuddha nayacakrasaJcAraH // 5it atyanta nizitadhAraM durAsadaM jinavarasya nayacakram / khaNDayati dhAryamAraNaM mUrdhAnaM jhaTiti durvidagdha.nAm // 5 // avabudhya hisyahiMsakarhisAhiMsAphalAni tattvena / nityamavagRhamAnainijazaktyA tyajyatAM hiMsA // 6 // madyaM mAMsaM kSaudraM paJcodumbaraphalAni yatnena / hiMsAvyuparatikAmairmoktavyAni prathamameva // 6 // madyaM mohayati mano mohitacittastu vismarati dharmam / vismRtadharmA jIvo hiMsAvizaGkamAcarati // 12 // rasajAnAM ca bahUnAM jIvAnAM yoniriSyate madyam / madya bhajatAM teSAM hiMsA saMjAyate vazyam // 63 // abhimAnabhayanugupsAhAsyAratizokakAmakopAdyAH / hiMsAyAH paryAyAH sarve'pi ca zarakasannihitAH // 6 // na vinA prANavidhAtAnmAMsamyotpattiriSyate yasmAt / mAMsaM bhajatastasmAtmasAtyanivAritA hiMsA // 65 // yadapi kila bhavati mAMsaM svayameva mRtasya mhissvRssbhaadeH| tatrApi bhavati hiMsA sadAzritanigotanirmathanAt // 66 // zrAmAsvapi pakkAsvapi vipacyamAnAsu mAMsapezISu / sAtatyenotpAdasta jAtInAM nigotAnAm 567 // zrAmA vA pakkA vA khAdati yaH spRzati vA pizitapezIm / sa nihanti satatanicittaM piNDaM bahujIvakoTInAm // 6 // madhuzakalamapi prAyo madhukarahiMsAtmakaM bhavati loke / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purussaarthsiddhyupaayH| bhajati madhumUDhadhIko yaH sa bhavati hiMsako'tyantam // 6 // mvayameva vigalitaM yo gRhNIyAdvA chalena madhugolAt / tatrApi bhavati hiMsA tadAzrayavANinAM ghAtAt / / 7 / / madhu madhaM navanItaM pizitaM ca mahAvikRta yastAH / ghalabhyante na pratinA savarNA jantavastatra // 7 // yAMnirudumbarayugmaM sajanyagrodhapippalaphalAni / trasajIvAnAM tasmAtteSAM tadbhakSaNe hiMsA // 72 // yAni tu punarbhaveyuH kAlocchannatrasAni zurukANi / bhajatamtAnyapi hiMsA viziSTarAgAdirUpA syAt // 13 // aSTAniSTadustaradumtiAyatanAnyamUni parivarNya / jinadharmadezanAyA bhavanti pAtrANi zuddhadhiyaH // 7 // dharmamahisArUpaM saMzRNvanto'pi ye parityaktum / sthAvara hiMsAmasahAvaM lAhiMsAM te'pi mujhabantu // 5 // kRtakAritAnumananai kAyamanobhiriSyate nvdhaa| zrotsargikI nivRttivicitrarUpApabAdikI tveSA // 7 // stokai kendriyaghAtAgRhiNAM sampannayAgyaviSayANAm / zeSa sthAvaramAraNaviramaNamapi bhavati karaNIyam // 7 // amRtatvahetubhUtaM paramahisArasAyanaM lAvA / avalokya bAlizAnAmasama asamAkulaina bhavitavyam // 8 // sUkSmo bhagavAn dharmo dharmArtha hiMsane na doSo'sti / ili dharmamugdhahadayana jAtu bhUnvA pArIrigo hisyAH // dharmo hi devatAbhyaH prabhavati tAbhyaH pradevamiha sargham / iti durvivekakalitAM dhiSaNAM na prApya dehino hisyAH / / 8 / / pUjyanimittraM ghAte chAgAdInAM na ko'pi doSA'sti / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra saMgraha / kara iti saMpradhArya kAryaM nA'tithaye sasvasaMjJapanam ||1|| bahusaghAtajanitAdazanAdvaramekasa svaghAtottham / ityAkalayya kArya na mahosattvasya hiMsanaM jAtu // 82 // rakSA bhatrati bahUnAmekasyaivAsva jIvaharaNena / iti matvA kartavyaM na hiMsanaM hiMsrasaravAnAm // 83 // bahustraghAtino'mI jIvanta upArjayanti gurupApam / ityanukampAM kRtvA ne hiMsanIyAH zarIriNo hiMsrAH // 84 // bahuduHkhAH saMjJapitAH prayAnti tvacireNa duHkha vicchittim / iti vAsanAkRpANImAdAya na duHkhino'pi hantavyAH ||5|| kRcchreNa sukhAvAptirbhavanti sukhino hatAH sukhina eva / iti tarkamaNDalAgraH sukhinAM ghAtAya nAdeyaH // 86 // upalabdhisugatisAdhana samAdhisArasya bhUyaso'bhyAsAt / svaguroH ziSyeNa ziro na kartanIyaM sudharmamabhilaSatA // 8 // dhanalavapipAsitAnAM vineyavizvAsanAya darzayatAm / - jhaTiti ghaTacaTakamokSaM zraddheyaM naiva khArapaTikAnAm // 88 // eg paraM purastAdazanAya kSAmakukSimAyAntam / nijamAMsadAnarabhasAdAlabhanIyAM na cAtmApi // 6 // ko nAma vizati mohaM nayabhaGgavizAradAnupAsya gurun / viditajinamatarahasyaH zrayannahiMsAM vizuddhamatiH // 60 // yadidaM pramAdayogAdasadabhidhAnaM vidhIyate kimapi / tadanutamapi vizeyaM tadbhedAH santi catvAraH // 61 // svakSetrakAlabhAtraH sadapi hi yasminniSidyate vastu / tamasatyaM syAnnAsti yathA devadatto'tra // 62 // zrasapi hi vasturUpaM yaMtra parakSetrakA labhAnaistaiH / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purussaarthsiddhyupaay| udbhAvyate dvitIyaM tadanRtamasminyathAsti ghaTaH / / 63 // vastu sadapi svarUpAtpararUpekhAbhidhIyate yasmin / anRtamidaM ca tRtIyaM vizeyaM gauriti yathAzvaH // 6 // garhitamavadyasaMyutamapriyamapi bhavati vacanarUpaM yat / sAmAnyena dhAmatamidamanRtaM turIyaM tu // 15 // paizunyahAsamarbha karkazamasamaJjasaM pralapitaM ca / anvadapi yadutsUtraM tatsavaM garhita garditam // 66 // chedanabhedanamAraNakarSaNavANijyacauryavacanAdi / talAvadyaM yasmAtprANivadhAMcAH pravartante // 17 // paratikaraM bhItikaraM khedakaraM gherazokakalahakaram / yadaparamapi tApakaraM parasya tatsarvamapriya zeSam // 6 // sarvasminnapyasmin pramattayogaikahetu kathanaM yat / anRtavacane pi tasmAnniyataM hiMsAsamavasarati // 6 // hetau pramattayoge nirdiSTe sakala vitathavacanAnAm / heyAnuSThAnAderanuvadanaM bhavati nAsatyam // 10 // bhogopabhogasAdhanamAtraM sAvadyamakSamA moktum / ye te'pi zeSamanRtaM samastamapi nityameva muJcantu // 10 // vitIryasya grahaNaM parigrahasya pramarAyogAdyat / tatpratyeyaM steyaM saiva ca hiMsA badhasya hetutvAta // 102 // arthA nAma ya ete prANA ete bahizvarAH puMsAm / harati sa tasya prANAn yA yasya jano haratyarthAn // 1.3 // hiMsAyAM steyasya ca nAvyAptiH sughaTa eva sA yasmAt / grahaNe pramatayogo dravyasya svIkRtasyAmyaiH // 104 // nAtivyAptizca tayoH pramattayogaikakAraNavirodhAt / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra sNgrh| api karmAtunahare nIrAgANAmavidyamAnatvAt // 105 // asamarthA ye kartuM nipAnatoyAdiharaNavinivRttim / tairapi samastamaparaM nityamadattaM parityAjyam // 1.06 // yavedarAgayogAnmaithunamabhidhIyate tadabrahma / avatarati tatra hiMsA vadhasya sarvatra sadbhAva ta // 207 // hiMsyante tilanAlyAM taptAyasi vinihite tilA yavat / bahavo jIvA yonau hiMsyante maithune tadvata // 10 // yadapi kiyate kiMcinmadanodre kAdanaharamaNAdi / tatrApi bhavati hiMsA rAgAdyutpattitantratvAt // 10 // ye nijakalatramA parihatuM zaknuvanti na hi mohAt / miHzeSazeSayoSinniSevaNaM tairAna kAryam // 11 // yA mUcrchA nAbheyaM vijJAtavyaH parigrahAM hyeSaH / mohAdayAdudIrNo mUrchA tu mamatvapariNAmaH // 111 // mU lakSaNakaraNAtsughaTA vyAptiH parigrahatvasya / sagrantho mUrchAvAn vinAri kila zeSasaMgebhyaH // 1.12 // yadyavaM bhavati tadA parigraho na khalu ko'pi bahiraGgaH / bhayati nitarAM yato'sau dhatte mUcchAnimittatvam // 11 // evamatiThayAptiH syAtparigrahasyeti cedbhavennavam / yasmAdakaSAyANAM karmagrahase na mUrchAsti // 114 // 4.tisaMjJepA dvividhaH sa bhavedAbhyantarazca bAhyazca / prathamazcaturdazAvadho bhavati dvividho dvitIyastu // 115 // mithyAtvavedarAgAstathaiva hAsyAdayazca SaDdoSAH / catvArazca kaSAyAzca durdazAbhyantarA granthAH // 116 // atha nizcittasAcattau bAhyasya parigrahasya bhedo dvau| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSArtha siddhya paayH| 45 naiSaH kadApi saGge sarvo'pyativatate hiMsAM // 117 // ubhayaparigrahavarjanamAcAryAH sUcayantyahiMseti / dvividhaparigrahavahana hiMseti jinapravacanazAH // 11 // hiMsAparyAyatvAtsiddhA hisAntaraGgamaGgeSu / vahiraGge tu niyataM prayAtu mUccheca hiMsAtvam // 11 // evaM na vizeSaH syAdundararipuhariNazAvakAdAnAm / naivaM bhavati vizeSatteSAM mUcchAvizeSeNa // 120 // haritatuNAkuravAriNi mandA mRgazAvake bhavati muurchaa| undaranikarAnmAthini mArjAre saiva jAyate tIvA // 12 // nirbAdha saMsiddhye kAryavizeSo hi kAraNavizeSAt / audhasyakhaNDayoriha mAdhuyaM protibheda iva // 122 // mAdhuryaprItiH kila dugdhe mandaiva mandamAdhurye / saighAtkaTamAdhurya khaNDe vyapadizyate tItA // 123 / / tatvArthAzraddhAne niyukta prathamameva mithyAtvam / samyagdarzanacaurAH prathamakaSAyAzca catvAraH // 124 // pravihAya ca dvitIyAn dezacaritrasya sammukhAyAtaH / niyataM te hi kaSAyA dezacaritraM nirudhyanti // 125 // nijazaktyA zeSANAM sarveSAmantaraGgasaMgAnAm / kartavyaH parihAro mArdavazaucAdibhAvanayA // 126 // bahiraGgAdapi saMgAdyasmAtprabhavatyasaMyamo'nucitaH / parivarjayedazeSaM tamacittaM pA sacittaM vA // 127 // yo'pi na zaktastyaktuM dhanadhAnyamanuSyavAstuvittAdi / sApi tanUkaraNIyo nivRttirUpaM yatastattvam // 12 // rAtrau bhunAnAnAM yasmAdanivAritA bhavati hiMsA / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| hiMsAvirataistasmAttyaktavyA rAtribhuktirapi // 126 // rAgAdyudayaparatvAdanivRzi tivartate hiMsAm / rAtriMdivamAharataH kathaM hi hiMsA na sambhavati ? // 130 // vaghavaM tarhi divA kartavyo bhojanasya parihAraH / bhoktavyaM tu nibhAyAM netthaM nityaM bhavati hiMsA // 131 // naivaM vAsarabhuktabhavati hi rAgo'dhiko rjnibhuktau| anakavalasva bhukto bhuktAviva mAMsakavalastha // 132 // arkAsokena vinA bhuMjAmaH pariharetkathaM hiMsAm / zrapi yodhita pradIpe bhojyanuSkaM sUkSmajantUnAm // 133 // kivA bahupralavitariti siddha yomnovcnkaayaiH| pariharati rAzibhuti satatamahisAM sa pAlayati // 134 // ityatra tritatrAtmani mArge mokSasya ye khhitkaamaaH| apara prayante prAnti te mukkimacireNa // 135 // pariSada va nagarAsi pratAni kila pAlayanti zIlAni / , vrarUpAlAya tasmAcchIlAnyapi pAlanIyAni // 136 / / pravidhAca suprasiddhairmayAMdA srvto'pybhijnyaanH| prAThavAdibhyo digbhyaH kartavyA viratiravicalitA // 137 // iti niyamitadigbhAge pravartate yastato bahistasyAH / sakalAsaMyamavirahAdvayAhiMsAvattaM pUrNam // 13 // tatrApi ca parimANaM grAmApaNabhavanapATakAdInAm / pravidhAya niyatakAlaM karaNIyaM dhiramaNaM dezAt // 13 // iti virato bhudeshaattdusthhiNsaavishessprihaaraat| tatkAlaM vimalamatiH zrayatyahiMsAM vizeSeNa // 140 // pAparddhijayaparAjayasaMgaraparadAragamanacauryAdyAH / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSArthasiddhyupAyaH / ma kadAcanApi cintyAH pApaphalaM kevalaM yasmAt // 141 // vidyAvANijyamaSIkRSisevA zilpajIvinAM puMsAm / pAparopadezadAnaM kadAcidapi naiva vaktavyam // 142 // bhUkhananavRkSa modanazAjvaladalanAmbusekhanAdIni / niHkAraNaM na kuryAddalaphalakusumozcayAnapi ca // 143 // asidhenuviSahutAzanalAGgalakaracA kArmukAdInAm / vitaraNamupakaraNAnAM hiMsAyAH pariharedyatnAt // 144 // rAgAdivardhanAnAM duSTakathAnAma bodhabahulAnAm / na kadAcana kurvIta zravaNArjana zikSaNAdIni // 145|| sarvAnarthaprathamaM mathanaM zaucasya sajha mAyAyAH / dUrAtpariharaNIyaM cauryAsatyAspadaM dyUtam // 146 // evaMvidhamaparamapi jJAtvA muJcatyanarthadaNDaM yaH / tasyAnizamanavadyaM vijayamahiMsAvrataM labhate // 147 // rAgadveSatyAgAnnikhiladravyeSu sAmyamavalambya / tattvopalabdhimulaM bahuzaH sAmAyikaM kAryam || 14 || rajanIdivayorante tadavazyaM bhAvanIyamavicalitam / itaratra punaH samaye na kRtaM doSAya tadguNAya kRtam // 146 // sAmAyikazritAnAM samastasAvadyayogaparihArAt / bhavati mahAvratameSAmudaye'pi caritramohasya || 150 // sAmAyika saMskAraM pratidinamAropitaM sthirIkartum / pakSArdhayordvayorapi kartavyo 'vazyamupavAsaH // 156 // muktasamastArambhaH proSadhadina pUrva vAsarasyArthe / upavAsaM gRhNIyAnmamatvamapahAya deha dI || 152 // bhitvA viviktavasatiM samastasAvadyayogamapanIya / 47 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr--sNgrh| sarvendriyArthavirataH kAyamanovacanaguptibhistiSThet // 13 // dharmadhyAnAzaktA vAsaramatibAhya vihitasAdhyavidhi / zuvistare triyAmAM gamayetsvAdhyAyajitanidraH // 154 / / prAtaH protthAya sataH kRtvA tAtkAlika kriyAkalpam / nivartayedyathoktaM jinapUjAM prAmukadravyaiH // 15 // uktena tato vidhinA nItyA divasaM dvitIyarAtri ca / ativAhayetyayatnAdadhaM ca tRtIyadivasasya // 15 // iti yaH SoDaza yAmAgamayati parimuktalakalasAvadhaH / tasya tadAnI niyataM pUrNamahisAvrataM bhavati // 157 / / bhogopabhogahetoH sthAvarahiMsA bhavetkilAmISAm / bhogopabhogavirahAdbhavati na lezo'pi hiMsAyAH // 15 / / vAggupternAstyanRtaM na samastAdAnAvarahataH steyam / . nAbrahma maithunamucaH saGgo nA pyamUrcchasya // 15 // itthamazeSitahiMsaH prayAti sa mahAbatitvamupacArAt / udayati caritramohe labhate tu na saMyamasthAnam / / 160 // bhogopabhogamUlA viratAviratasya nAnyato hiNsaa| adhigamya vastutattvaM svazaktimapi tAvapi tyAjyau // 16 // ekamapi prajighAMsuH nihantyanantAnyatasto vazyam / karaNIyamazeSANAM pariharaNamanantakAyAnAm // 16 // navakrItaM ca tyAjyaM yonisthAnaM prabhUtajIvAnAm / yadvApi piNDazuddhau viruddhamabhidhIyate kizcit // 16 // aviruddhA api bhogA nijazaktimavetya dhImatA tyaajyaaH| pratyAjyeSvapi sImA kAryekadivAnizopabhogyatayA // 16 // punarapi pUrvakRtAyAM samIkya tAtkAlikI nijAM zaktim / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purussaarthsiddhyupaayH| sImanvantarasImA pratidivasaM bhavati kartavyA // 16 // iti yaH parimitabhogaiH santuSTastvajati bahutarAn bhogAn / bahutarahiMsAvirahAttasyA'hiMsA viziSTA syAt // 166 // vidhinA dAtRguNavatA dravyavizeSasya jAtarUpAya / svaparAnugrahahetoH kartavyA'vazyamatithaye bhAgaH // 16 // saMgrahamuzvasthAnaM pAdodakamarcanaM praNAmaM ca / / vAkkAyamanaHzuddhireSaNazuddhizva vidhimAhuH / / 16 / / aihikaphalAnapekSA kSAntiniSkapaTatAnasUyatvam / aviSAditvamuditve nirahaGkAritvamiti hi daatRgunnaaH|166| rAgadveSAsaMyamamadaduHkhabhayAdikaM na yatkurute / dravyaM tadeva deyaM sutapaHsvAdhyAyavRddhikaram / 170 / / pAtraM tribhedamuktaM saMyogo motakAraNaguNAnAm / aviratasamyagdRSTiviratAviratazca sakalaviratazca // 171 / / hiMsAyAH paryAyo lobhotra nirasyate yato dAne / . tasmAdatithivitaraNaM hiMsAvyuparamaNamedheyam // 17 // gRhamAgatAya guNine madhukaravRttyA praannpiiddyte| vitarati yo nAtithaye sa kathaM na hi lobhavAn bhvti|173| kRtamAtmAthaM munaye dadAti bhktimtibhaavittyaagH| arativiSAdavimuktaH zithilitalobho bhvtyhisaiv||17|| iyamekaiva samarthA dharmasvaM me mayA samaM netum / satatamiti bhAvanIyA pazcimasallekhanA bhaktyA // 17 // maraNAnte vazyamahaM vidhinA salle khanAM kariSyAmi / iti bhAvanApariNato nAgatamapi pAlayedidaM zIlam / 1761 maraNe vazyaMbhAvini kssaaysllekhnaatnuukrnnmaatre| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yo stotra saMgraha | rAgAdimantareNa vyApriyamANasya nAtmaghAto'sti // 177 // yo hi kaSAyAviSTaH kumbhakaja ladhUmaketuviSazastraH / vyaparopayati prANAn tasya syAtsatyamAtmavadhaH // 178 // nIyante'tra kaSAyA hiMsAyA hetavo yatastanutAm / sallekhanAmapi tataH prAhurahiMsAprasiddhyartham // 176 // iti yo tarakSArthaM satataM pAlayati sakalazIlAni / varayati pavitra svayametra tamutsukA zivapadazrIH || 180|| zraticArAH samyaktve vrateSu zIleSu paJca pazJceti / saMtatiramI yathoditazuddhipratibandhino heyAH // 182 // zaGkA tathaiva kAMkSA cikitsA saMstavo'nyadRSTInAm / manasA ca tatprazaMsA samyagdRSTeratIcArAH ||182|| chedanabandhA bhArasyAropaNaM samadhikasya / pAnAnnayozva rodhaH paJcAhisA vratasyaiti // 183 // mithyopadezadAnaM rahaso'bhyAkhyAna kUTa lekhakRtIH / nyAsApahAravacanaM sAkArakamantrabhedazca // 184 // pratirUpavyavahAraH stenaniyogastadAhRtAdAnam / rAjavirodhAtikramahInAdhikamAnakaraNe ca // 18 // smaratI grAbhinivezAnaGgakrIDAnya pariNayanakaraNam / aparigRhItetarayorgamane cetvarikayoH paJca // 186 // ! vAstukSetrATApada hiraNyadhanadhAnyadAsadAsInAm / kupyasya bhedayorapi parimANAtikramAH paJca // 187 // qadUrdhvamadhastAttiryakhyatikramAH dakSetravRddhirAdhAnam / smRtyantarasya gaditAH paJceti prathamazIlasya // 188 // yasya saMprayojana mAnayanaM zabda rUpavinipAtI / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSArthasiddhyupAyaH / kSepaNepi pudgalAnAM dvitIyazIlasya pazceti // 106 // kandarpaH kautkucyaM bhogAnarthakyamapi ca mauryyam / asamIkSitAdhikaraNaM tRtIyazIlasya pazJcati // 160 // vacanamanaHkAyAnAM duHpraNidhAnAM vanAdarazcaiva / smRtyanupasthAnayutAH paJceti caturthazIlasya // 169 // zranavekSitApramArjitamAdAnaM saMstarastathotsargaH / smRtyanupasthAnamanAdarazca paJcopavAsasya || 162 // zrAhAge hi sacittaH sacittamizraH sacittasambandhaH / duHpakko (bhiSavo'pi ca paJcAmI SaSTazIlasya // 163 // paradAtRvyapadezaH sacitta nikSepatatpidhAne ca / kAlasyAtikramaNaM mAtsaryaM cetyatithidAne || 164 || jIvinamaraNAzaMse suhRdanurAgaH sukhAnubandhazca / sanidAnaH paJcaite bhavanti sallekhanAkAle // 265 // ityetAnaticArAnapi yogI saMpratarkya parivarjyaM / samyaktvapratazIlairamalaiH puruSArthasiddhimetya cirAt // 166 // cAritrAntarbhAvAt tapo'pi mokSAGgamAgame gaditam / pUra zranigUhitanijavIryaistadapi niSevyaM samAhitasvAntaiH // 167 // | anazanamavamaudaryaM viviktazayyAsanaM rasatyAgaH / kAyaklezo vRteH saMkhyA ca niSevyamiti tapo bAhyam 168 vinayo vaiyAvRttyaM prAyazcittaM tathaiva cotsargaH / svAdhyAyo'tha dhyAnaM bhavati niSevyaM tapo'ntaraGgamiti // 166 // jina yuGga pravacane munIzvarANAM yaduktamAcaraNam / sunirUpya nijAM padavI zaktiM ca niSevyametadapi ||200 || idamAvazyakaSaTkaM samatAstavavandanApratikramaNam / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - stotr-sNgrh| pratyAkhyAnaM vapuSo vyutsargazceti kartavyam // 201 // samyagdaNDo vapuSaH samyagdaNDastathA ca vacanasya / manasaH samyagdaNDo guptitritayamavanugamyam // 202 / / samyaggamanAgamanaM samyagbhASA tathaMSaNA samyak / samyaggrahanikSepo vyutsargaH samyagiti samitiH // 203 / / dharmaH sevyaH zAntiH mRdutvamRjutA ca zaucamatha satyam / pAkiJcanyaM brahma tyAgazca tapazva saMyamazceti // 20 // adhruvamazaraNamekatvamanyatAzaucamArako janma / lokavRSabodhisaMvaranirjarAH satatamanuprekSyAH // 20 // cutRSNAhimamuSNaM nagnatvaM yAcanArAtaralAbhaH / daMzo mazakAdonAmAkozo vyAdhiduHkhasaMgamanam / / 20 / / sparzazca tRNAdInAmajJAnamadarzanaM tathA prshaa| satkArapuraskAraH zayyA caryA vadho niSadyA strI // 207 / / dvAviMzatirapyete pariSoDhavyAH parISahAH satatam / saMklezamuktamanasA saMklezanimittabhItena // 20 // iti ratnatrayametatpratisamayaM vikalamapi gRhasthena / paripAlanIyamanizaM niratyayAM muktimabhilaSitA / / 206 / / baddhodyamena nityaM labdhvA samayaM ca bodhilAbhasya / padamavalambya munInAM kartavyaM sapadi paripUrNam // 210 // asamagraM bhAvayato ratnatrayamasti karmavandho yH| savipatakRto'vazyaM mokSopAyo na bandhanopAyaH // 211 // yenAMzena sudRSTistenAMgrenAsya bandhanaM nAsti / yenAMzena tu rAgastenAMzenAsya bandhanaM bhavati // 212 // yenAMzena jhAnaM tenAMzenAsya bandhanaM nAsti / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSArthasiddhyupAyaH / 53 yenAMzena tu rAgastenAMzenAsya bandhanaM bhavati // 213 // yenAMzena caritraM tenAMzenAsya bandhanaM nAsti / yenAMzena tu rAgastenAMzenAsya bandhanaM bhavati // 294 // yogAtpradezabandhaH sthitibandho bhavati yaH kaSAyAntu / darzanabodhacaritraM na yogarUpaM kaSAyarUpaM ca // 215 // dazamAtmavinizcitirAtmaparijJAnamiSyate bodhaH / sthitirAtmani cAritraM kuta etebhyo bhavati bandhaH // 226 // samyaktvacaritrAbhyAM tIrthakarAhArakarmaNo bandhaH / yo'pyupadiSTaH samaye na nayavidAM so'pi doSAya || 217 || sati samyaktvacaritre tIrthakarAhArabandhakau bhavataH / yogakaSAya tasmAttatpunarasminnudAsInam // 218 // nanu kathamevaM siddhayatu devAyuH prabhRtisatprakRtibandhaH / sakalajanasuprasiddho ratnatrayadhAriNAM munivarANAm // 226 // ratnatrayamiha heturnirvANasyaiva bhavati nAnyasya / zrAvati yattu puNyaM zubhopogo'yamaparAdhaH // 220 // ekasminsamavAyAdatyantaviruddha kAryayorapi hi / iha dahati ghRtamiti yathA vyavahArastAdRzo'pi rUDhimitaH 221 samyaktvacaritrabodhalakSaNo mokSamArga ityeSaH / murugepacArarUpaH prApayati paraM padaM puruSam // 222 // nityamapi nirupalepaH svarUpasamavasthito nirupaghAtaH / gaganamitra paramapuruSaH paramapade sphurati vizadatamaH // 223 // kRtakRtyaH paramapade paramAtmA sakalaviSayaviSayAtmA / paramAnandanimagno jJAnamayo nandati sadaiva // 224 // ekenAkarSantI zlathayanto vastutattvamitareNa / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 stotr-sNgrh| antena jayati jainI nItimanthAnanetramiva gopI // 225 // varNaiH kRtAni citra padAni tu padaiH kRtAni vAkyAni / vAkyaiH kRtaM pavitra zAstramidaM na punarasmAbhiH // 226 // iti zrImadamRtacandrasUrINAM kRtiH puruSArthasidhyupAyo paranAma jinapravacanarahasyakozaH samAptaH // 3 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIguNabhadrAcAryaviracitAH AtmAnuzAsanam - maGgalAcaraNam damonivAsanilayaM vikhInavilayaM nidhAya hRdi vIram / prAtmAnuzAnamahaM vakSye mokSAya bhavyAnAm // 1 // duHkhAdvimeSi nitarAmabhivAJchasi sukhamato hamapyAtman / duHkhApahAri sukhakaramanuzAsmi tavAnumatameva // 2 // yadyapi kadAcidasmin vipAkamadhuraM tadA tu kaTu kiMcit / tvaM tasmAtmA bhaiSoryathAturo bheSajAdugrAt // 3 // janA ghanAzca vAcAla sulabhAH syurvRthotthitAH / durlabhA bantarArdAste jagadabhyujihIrSavaH // 4 // prAjJaH prAtalamastrazAstrahRdayaMH pravyakta lokathitiH ... prAstAzaH pratibhAparaH prazamavAn prAgeva dRssttottrH| prAyaH prazvasahaH prabhuH paramanohArI parAnindayA yAddharmakathAM game guNanidhiH praspaSTamiSTAkSaraH // 5 // zrutamavikalaM zuddhA vRtiH parapratibodhane pariNatirurudyogo maagprvrtnsdvidhau| budhanutiranutseko lokAtA mRdutA spRhA bAvipatimuNA yasminnatye ca. so'stu guruH saMtAm // 6 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotra -sNgrh| bhavyaH kiM kuzalaM mameti vimRzan duHkhAbhRzaM bhItimAna saukhyaiSo zravaNAdibuddhivibhavaH zrutvA vicArya sphuTam / dhamma zarmakaraM dayAguNamayaM yuktyAgamAbhyAM sthitam gRhNan dharmakathAM zrutAvadhikRtaH zAsyo nirastAgrahaH // 7 // pApAdduHkhaM dharmAtsukhamiti sarvajanasuprasidyamidam / tasmAdvihAya pApaM caratu sukhArthI sadA dharmam // 8 // sarvaH prepsati satsukhAptimacirAt sA sarvakarmakSayAt sadvRttAtsa ca tacca bodhaniyataM so'pyAgamAtsa zruteH / sA cAptAt sa ca sarvadoSarahito rAgAdayaste pyatastaM yuktyA suvicAyyaM sarvasukhadaM santaHzrayantu zriyai // 6 zraddhAnaM dvividhaM tridhA dazavidha mauDhyAdyapoDhaM sadA saMvegAdividharddhitaM bhavaharaM yajJAnazuddhipradam / nizcinvan nava sapta tatvamacalaprAsAdamArohatAM sopAnaM prathamaM vineyaviduSAmAdyeyamArAdhanA // 10 // AzAmArgasamudbhavamupadezAtsUtrabIjasaMkSepAt / vistArArthAbhyAM bhavamavagAr3haparamAvagAr3he ca // 11 // prAzAsamyaktvamuktaM yaduta virucitaM vItarAgAiyaiva tyaktagraMthaprapaJcaM zivamamRtapathaM zraddadhanmohazAntaH / mArgazraddhAnamAhuH puruSavarapurANopadezopajAtA yA saMjJAnAgamAdhiprasRtibhirupadezAdirAdezidRSTiH // 12 // AkarAcArasUtraM municaraNavidheH sUcanaM zraddadhAnaH sUktAsau sUtradRSTi1radhigamagaterarthasArthasya bIjaiH / kaizcijAtopalabdherasamazamayazAdvIjadRSTiH padArthAt saMkSepeNaiva budhdhA rucipugatavAnlAdhusaMkSepadRSTiH // 13 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuzAsanam / yaH zrucA dvAdazAGgoM kRtarucirastha taM viddhi vistAradRSTiM saMjAtArthAt kutazcit pravacanavacanAnyantareNArthadRSTiH / dRSTiH sAGgAlabAhyapravacanabhavagAhyotthitA yAvagAr3hA kaivalyAlokitArthe ruciriha paramAvAdigAdeti rUr3hA // 14 // zamabodhavRttatapasAM pASANasyeva gauravaM puNsH| pUjya mahAmaNeriva tadeva samyaktvasaMyuktam // 15 // mithyAtvAtaGkavato hitAhitaprAptyanAptimugdhasya / vAlasyeva taveyaM sukumAraiva kriyA kriyate // 16 // viSayaviSaprAzanotthitamohajvarajanitatIvratRSNasya / niHzaktikasya bhavataH prAyaH peyAdhupakramaH zreyAn // 17 // sukhitasya duHkhitasya ca saMsAre dharma eva tava kAryaH / sukhitasya tadabhivRddhyai duHkhabhu jastadupaghAtAyaH // 18 // dharmArAmatarUNAM phalAni sarvendriyArthasaukhyAni / saMrakSatAMstatastAnyuccinuyaistairupAyaistvam // 16 // dharmaH mukhasya heturheturna virodhakA svakAryasya / tasmAt sukhabhaGgabhiyA mAbhUdharmasya vimukhastvam // 20 // dharmAdavAptavibhavo dharma pratipAlya bhogamanubhavatu / bIjAdavAptadhAnyaH kRSIvalastasya bIjamiva // 21 // saMkalpyaM kalpavRkSasya cintyaM cintAmaNerapi / asaMkalpyamasaMcintyaM phalaM dharmAdavApyate // 22 // pariNAmameva kAraNamAhuH khalu puNyapApayoH prAmAH / tasmAt pApApacayaH pura popacayazca suvidheyaH // 23 // kRtvA dharmavighAtaM viprayamukhAnyanubhavanti ye mohAt / zrAcchidya taraM mUlAtphalAni gRhNanti te pApAH // 24 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr--sNgrh| kartRtvahetukartRtvAnumataiH smaraNacaraNavacaneSu / yaH sarvathAbhigamyaH sa kathaM dharmo na saMgrAhyaH // 25 // dharmo vasenmanasi yokdalaM satAvachantA na hantarapi pasya mate'tha tasmin / raSTA parasparahatijanakAtmajAnAM rakSA tato'sya jagataH khalu dharma evaM // 36 // na sukhAnubhavAtpApaM pApaM taddhatughAtakArambhAt / nAjoNaM miSTAnnAnnanu tanmAtrAdyatikramaNAt // 27 // apyetanmRgayAdikaM yadi tava pratyakSaduHkhAspadam pApairAcaritaM purAtibhayadaM saukhyAyaM saMkalpataH / saMkalpaM tamanujhitendriya sukhairAsevite dhodhanadharme (mya) karmaNi kiM karoti na bhavAna lokadvayazreyasiAra bhItamUrtIgatatrANA nirdoSA dehavittikA / danta lagnatuNA dhananti mRgIranyeSu kA kathA // 26 // paizUnyadainyadambhasteyAnRtapAtakAdiparihArAt / lokadvayahitamarjaya dharmArthayazaHsukhAyArtham // 30 // puNyaM kuruSva kRtapuNyamanIzo'pi nopadravo'bhibhavati prabhavezca bhUtyai / saMtApayan jamadazeSamazItarazmiH padmeSu pazya vidadhAti vikAzalakSmIm // 31 // netA yasya ( yaMtraM ) bRhaspatiH praharaNaM vajaM surAH sainikAH svargo durgamanugrahaH khalu harerairAvaNI dhAraNaH / ityAzcaryabalAnvito'pi balibhidbhagnaH paraiH saMgare te zaktaM nanu daivameva zaraNaM dhigdhivRthA pauruSam // 32 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAtmAnuzAsanam / bhartAraH kula parvatA idha bhuvo mohaM vihAya svayaM ratnAnI nidhayaH payodhaya iva vyvRttvittspRhaaH| spRSTAH kairapi noM nebhovibhutayAvizvasya vizrAntaye santyadyApicirantanAntikacarAHsantaH kiynto'pymii||33|| pitA putraM putraH pitaramabhisaMdhAya bahudhA vimohAdIhete sukhalavamavAptuM nRpapardam / aho mugdho loko mRtajananadaMSTrAntaragato na pazyatyazrAntaM tanumapaharantaM yamamamum // 34 // . andhAdayaM mahAnandhI viSayAndhIkRtekSaNaH / cakSuSAndho na jAnAti viSayAndho na kenacit // 35 // AzAgataH pratiprANiM yasmin vizvamaragUpamam / kasya kiM kiyadAyAti vRthA vo viSayaiSitA // 36 // AdhuzrIvapurAdikaM yadi bhavetpuNyaM purogarjitam. syAtsarva na bhavenna taca nitarAmAyAsite'pyAtmani / ityA H suvicArya kAryakuzalAH kArye'tra mandodyamAH drAgAgAmIbhavArthameva satataM prItyA yatantetarAm // 37 // kA svAdo viSayeSyasI kaTuviSaprakhyeSvalaM duHkhinA yAnanveSTumiva tvayAzucikRtaM yenAbhimAnAmRtam / . prAjJAtaM karaNairmanApraNadhibhiH pittajyarAviSTavat kaSTaM rAgarasaiH sudhIstvamapi san vytyaasitaasvaadnH||38|| anivRtterjagatsavaM mukhAdavazinaSTi yat / tattasyAzaktito bhoktuM vitanorbhAnusomavat // 39 // sAmrAjyaM kathamapyavApya sucirAtsaMsAssAraM punastattyaktvaiva yadi kSitIzvaravarA prAptAH zriyaM zAzvatIm / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| gvaM prAgeva parigrahAparihara tyAjyAna gRhItvApi te mAbhUbhautikamodakavyatikaraM saMpAdya hAsyAspadam // 40 // sarva dharmamayaM kvacita kvacidapi prAyeNa pApAtmakam kApyetadvayabatkaroti caritaM prazAdhanAnAmapi / tasmAdeSa tadandharajjuvalanaM snAnaM gajasthAthavA mattonmattaviceSTitaM na hi hito gehAzramaH sarvathA // 41 // kRSThAptvA nRpatInniSedha bahuzo bhrAntvA vane'mbhonidhau kiM kliznAsi sukhArthamatra suciraM hA kaSTamajJAnataH / tailaM tvaM sikatA svayaM mRgayase vAJched viSAjanIvituM nanvAzAgrahanigrahAttava sukhaM na jJAtametatvayA // 42 // prAzAhutAzanagrasta ghastvarthI (stUccaiH) baMzajAM janAH / hA kilaiti (tya) sukhacchAyAMduHkhadharmApanoda (di) naH // 43 // khAte'bhyAsajalAzayAjani zilA prArabdhanirvAhiNA bhUyobhedi rasAtalAvadhi tataH kacchAtsutucchaM kila / kSAraM vAryudagAttadapyupahataM tikRmizreNibhiH zuSkataca pipAsitAsya sahasA kaSTaM vidhezceSTitam // 44 // zuddhadhanairvivarddhante satAmapi na saMpadaH / na hi svacchAmbubhiH pUrNAH kadAcidapi siMdhaSaH // 45 // sa dharmo yatra nAdharmastatsukhaM yatra nAsukhaM / tajjJAnaM yatra nAzAnaM sA gatiryatra mAMgatiH // 46 // vArtAdibhirviSayalolavicArazUnyaH kliAsi yanmuhurihArthaparigrahArtham / tacceSTitaM yadi sakRtparalokabuddhayA na prApyate nanu punarjananAdi duHkham // 47 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuzAsanam / saMkalpedamanimiSTamidamityAjJAtayAthAtmako bAhma vastuni kiM vRthaiva gamayasyAsajya kAlaM muhuH| antaHzAntimupaihi yAvada dayaprAptAntakaprasphurajjvAlAbhISaNajATharAnalamukhe bhasmIbhavenno bhavAna // 38 // AyAto'syatidUratoga! paravAnAzAsaritpreritaH kinnAvaiSinanu svameva nitarAmenA tarItuM kSamaH / svAtantryayaM braja yAsi tIramacirAgnIce durantAntakagrAhavyAptagabhIravakraviSame madhye bhavAbdharbhavaH // 46 // AkhAdyAdya yadujjhitaM viSayibhiAvRttakautUhalaistabhRyopyavikutsayannabhilaSasya prAptapUrva yathA / janto ki tapa zAntirasti na bhavAnyAvaddurAzAmimA. maMhaHsaMhativIravairipRtanAzrIbaijayantI haret // 50 // bhaktvAbhAvibhavAMzca bhogiviSamAn bhogAn bubhukSubhRza mRtvApi svayamastabhItikaruNaH srvaajighaaNsurmdhaa| yadyatsAdhuvihita hatamiti tasyaiva dhikkAmukaH kAmakrodhamahAgrahAhitamanAH kiM kina kuryAjjanaH // 51 // zvo yasyAjani yaH sa eva divaso mastasya saMpadyate sthaiyyaM nAma na kasyacijjagadidaM kAlAnilonmUlitam / bhrAtAntimapAsya pazyasitarAM pratyakSamaNona kiM yenAtraiva muhumuhurbahutaraM baddhaspRho bhrAmyasi // 52 // saMsAre narakAdiSu smRtipathepyudvegakArINyalaM duHkhAni pratisevitAni bhavatA tAnyevamevAsatAm / tattAvatsmarasi (sa) smarasmitazitApADairanahAyudhairvAmAnAM himadagdhamugdhataruvadyatprAptavAnnirdhanaH // 53 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| utpannosyatidoSadhAtumalavadehosi kopAdivAn sAdhivyAdhirasi prahINacarito'syasyAtmano baJcakaH / mRtyuvyAptamukhAntaro'si jarasA prastosi janmin vRthA kiM matto syasi ki hitArirahite kiM vAsi baddha spRhH||54|| ugragrISmakaThoradharmakiraNasphUrjadgabhastiprabhaiH saMtaptaH sakalendriyairayamaho saMvRddhatRSNo janaH aprApyAbhimataM vivekavimukhaH pApaprayAsAkulastoyopAntadugnta kadamagatakSINokSavat klizyate // 15 // labndhanojvalatyagniH prazAmyati nirandhanaH / jvalatyubhayathApyuccairaho mohAgnirutkaTaH // 56 // kiM marmANyabhidannabhokarataro duHkarmAgarmudgaNaH kiM duHkhajvalanAvalI vilasitai ler3hi dehazciram / ki garjayamatUryya (ra) bhairavaravAnnAkarNayannirNayan yenAyaM na jahAti mohavihitAM nidrAmabhadrAM janaH // 5 // tAdAtmyaM tanubhiH sadAnubhavanaM pAkasya duHkarmaNo byApAraH samayaM prati prakRtibhirgADhaM svayaM bandhanam / nidrAvizramaNaM mRteH pratibhayaM zazvanmRtizca dhruvaM anmin janmani te tathApi ramale tatraiva citra mahat // 8 // asthisthUlatulAkalApaghaTitaM naddhaM zirAsnAyubhizvarmAcchAditamannasAndrapizitairliptaM suguptaM khalaiH / karmArAtibhirAyuruccanigalAlagnaM zarIrAlayaM kArAgAramavehi te hatamate prItiM vRthA mA kRthAH // 56 // zaraNamazaraNaM vo bandhavo bandhamUlaM ciraparicitadArA dvAramApadgRhANAm / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuzAsanam / viparimRzata putrAH zatravaH sarvametat tyajata bhajata dhamma nirmalaM zarmakAmAH // 60 // tatkRtyaM kimihendhanairiva dhanairAzAgnisaMdhutaNeH sambandhena kimata zazvadazubhaiH sambandhibhirbandhubhiH / kiM mohAhimahAbilena sadRzA dehena gehena vA dehina yAhi sukhAya te samamamuM mA gAH pramAdaM mudhA // 1 // zrAdAveva mahAbalairavicalaM paTTena baddhA svayaM rakSAdhyakSabhujAlipajaravRtA saamntsNrkssitaa| lakSmIrdIpazistropamA kSitimatAM hA pazyatAM nazyati prAyaH pAtitacAmarAnilahate vAnyatra kAzA nRNAm // 62 // dIptobhayAgravAtAri dArUdaragakITavat / janmamRtyusamAzliSTe zarIre bata sIdasi // 63 // netrAdIzvaracoditaH sakaluSo rUpAdivizvAya ki preSyaH sIdati (si) kutsitavyatikarairahAMsyalaM bRhayan / nItvA tAni bhujiSyatAmakaluSo vizcaM visRjyAtmavAnAtmAnaM dhinu satsukhI dhutarajAH sadvRttibhirnirvRtaH // 6 // arthino dhanamaprApya dhaninopyavitRptitaH / kraSTaM sarve'pi sIdanti parameko muniH sukhI // 65 // parAyattAtsukhAdduHkhaM vAyattaM kevalaM varam / anyathA sukhinAmAnaH kathamAsaMstapasvinaH // 66 // yadetatsvacchanda viharaNamakArpaNyamazanaM sahAsyaiH saMvAsaH zrutamupazamakazramaphalam / mano mandasyandaM pahirapi cirAyAti vimRzan na jAne kasyeyaM bariNatirudArasya tapasaH // 6 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duSTa stotra saMgraha / --- viratiratulA zAstre cintA tathA karuNAparA matirapi sadaikAntadhvAnta prapatra vibhedinI / anazanatapazcayya cAnte yathoktavidhAnato bhavati mahatAM nAlpasyedaM phalaM tapaso vidheH // 68 // upAya koTidUrakSe svatastata ito'nyataH / sarvataH patanaHprAye kAye ko'yaM tatrAgrahaH // 66 // zravazyaM nazvarairebhirAyuHkAyAdibhiryadi / zAzvataM padamAyAti mudhA yAtamahi te // 70 // gantumucchvAsa nizvAsairabhyasyatyeSa santatam / lokaH pRthagito vAJchutyAtmAnamajarAmaram // 71 // galatyAyuH prAyaH prakaTitaghaTIyantrasalilaM khalaH kAyApyAyurgatimanupatatyeSa satatam / kimasyAnyairanyairdvayamayamidaM jIvitamidda sthito bhrAntyA nAvi svamiva manute sthAsnumapadhIH // 72 // uchvAsakhedajanyatvAdduHkhamevAtra jIvitam / tadvirAme bhavenmRtyuDaNAM bharA kutaH sukham // 73 // janmatAladumajantu phalAni pracyutAnyadhaH / aprApya mRtyubhUbhAgamantare syuH kiyacciram // 74 // kSitijalidhibhiH saMkhyAtItairbahiH pavanaistribhiH parivRtamataH khe nAdhastAtkha lAsuranArakAn / upari divijAnmadhye kRtvA nraa| nvidhimantriNA patirapi nRNAM trAtA naiko hyalaMdhyatamo'ntakaH // 75 // zravijJAtasthAno vyapagatatanuH pApamalinaH calo rAhurbhAsvadazazata karAkrAntabhuvanam / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuzAsanam / sphurantaM bhAsvantaM kila gilati ho kaSTamaparaM pariprApte kAle vilasitavidheH ko hi balavAn // 76 // utpAdya mohamada vinameva vizvaM / vedhAH svayaM gataghRNaSTamavadyatheSTam / saMsArabhIkaramahAgahanAntarAle hantA nivArayatumatra hi kA samarthaH // 7 // kadA kathaM kutaH kasminnityatayaH khalo'ntakaH / prApnotyeva kimityAdhvaM yatadhvaM zreyase budhAH // 7 // asAmavAyikaM nRtyorekamAlokya kaMcana / dezaM kAlaM vidhi hetuM nizcintAH santu jantavaH // 76 // apihitamahAghoradvAraM na ki narakApadAmupakRtavato bhUyaH kiM tena cedamapAkarot / / kuzalavilayajvAlAjAle kalatrakalevare kathamiva bhavAnatra prItaH pRthagjanadurlabhe // 0 // vyApatparvamayaM virAmavirasaM mUle yogyocitaM viSvaka nuttatapAtakukuthitAdhugrAmyaiH chidritam / mAnuSyaM ghuNabhakSitesusadRzaM nAna karamyaM punaniHsAraM paralokabIjamacirAtkRtveha sArI kuru // 1 // prasupto maraNAzaGkA prabuddho jIvitotsavam / pratyahaM janayatyeSa tiSThatkAye kiyacciram // 2 // satyaM vadAtra yadi janmani bandhukRtya.. mApta tvayA kimapi bandhujanAddhitArtham / etAvadeva paramasti mRtasya pazcAt saMbhUya kAyamahivaM tava bhasmayanti // 3 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| janmasantAnasampAdi vivAhAdividhAyinaH / svAH pare sya sakRtyorAhAriyo na pare pare // 4 // re dhanendhanasaMbhAra prkssipyaashaahutaashne| jvalantaM manyate bhrAntaH zAntaM saMdhutaNe kSaNe // 5 // palitacchlena dehAna nirgacchati zuddhireva tava buddheH / kathamiva paralokAthaM jarI varAkastadA smarati // 6 // iSTArthAdyadavAptatadbhavasukhekSArAmbhasi prasphurannAnAmAnasa duHkhavADavazikhAsaMdIpitAbhyantare / mRtyUtpattijarAtaraMgacapale saMsAraghorANave mohagrAha vidAritAsyavivarAddUre carA durlalbhAH // 8 // avyucchinnaiH sukhaparikarairolitA lolaramyaiH zyAmAMgonAM nayanakamalaraJcitA yauvanAntam / dhanyo'si tvaM yadi tanuriyaM labdhabodhe mRgIbhidagdhAraNyasthalakamalinIzaGkayAlokyate te // 8 // bAlye vetti na kiJcidapyararipUrNAGgo hitaM vAhitaM kAmAndhaH khalu kAminIvumaghane bhrAmyanvane yauvane / madhye vRddhatRSArjijatuM dhanupazuH kliznAsi kRSyAdibhibuddho vA dUrdhamRtaH kva janma phalite dharmo bhavennirmalaH / / 6 / / bAlye smina yadanena te viracitaM smartuM ca tannocitaM madhye cApi dhanArja navyatikaraistannArpitaM yattvayiH / vAkyepyabhibhUya danta dalanAdyaJceSTitaM niSThuram pazyAyApi vidhezena calituM vaJchasyaho durmata // 6 // azrotrIva tiraskRtA paratiraskArazrutInAM zrutiH vagvIkSitumatamaM tava dazAMdRSyAmivAndhayaM gatam / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuzAsanam / bhItyevAbhimukhAntakAdatitarAM kAyopyayaM kampate niSkampastvamaho pradIptabhavane pyAse jarAjarjare // 11 // atipariciteSvavakSA nave bhavet prItiriti hi janavAdaH / tvaM kimi mRSA kuruSedozAsako guNeSvarataH // 12 // haMsairna bhuktamatikarkazamambhasApi no saMgataM dinavikAzi saroja micchan / nAlokitaM madhukareNa mRtaM vRthaiva prAyaH kuto vyasanino svahite vivekH|| 3 // prajJava durlabhA muSThu durlabhA sAnyajanmani / vAM prApya ye pramAdyanti te zocyAH khalu dhImatAm / 64 / lokAdhipAH kSitibhujo bhuvi yena jAtA. stamin vidhau sati hi sarvajanaprasidhe / zocyaM tadeva yadamIspRhaNIyavIryAsteSAM budhAzca vata kiGkaratAM prayAnti // 15 // yasminnasti sa bhUbhRto dhRtamahAvaMzAH pradezaH paraH prajJApAramitAdhRtonnatikhanA mUrdhA dhriyante zriyai / bhUyAstasya mujaGgadurgamatamo mArgo nirAzastato / vyaktaM vaktumayuktamAryyamahatAM srvaarysaakssaatkRtH| 63 / zarIrare'smin sarvAzucini bahuduHkhe pi mivasan vyaraMsInno naiva prathayati jakhaH prItimadhikAm / imaM dRSpApyasmAdviramayitumenaM ca yatate yatikatAkhyAnaHparahitaratiM pazya mahataH / / 17 // ityaM tatheti vahunA kimudIritena bhUyastvayaiva nanu janmani bhuktamuktam / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| etAvadeva kathitaM tava saMkalayya sarvApadAM padamidaM jananaM janAnAm // 6ER antarvAtaM vadanavivare nuttaSAtaH pratIcchan kAyattaH suciramurAvaskare ddhaagRddhthaa| niSpandAtmA kRmisahacaro janmani klezabhIto manye janminnapi ca maraNAttannimittAdvibheSi // 6 // ajAkRpANIyamanuSThitaM tvayA vikalpamugdhena bhavAditaH puraa| yadatra kiMcitsukharUpamApyate tadArya viddhyndhkvtiiykm|| hAkaSTaviSTavanitAbhirakANDa eva caNDo vikhaNDayati paNDitamAnino'pi / pazyAdbhutaM tadapi ghoratayA sahante dagdhaM tapo'gniramuM na samutsahante // 101 // narthibhyastRNavadvicintya viSayAn kazcicchiyaM dattavAn papAM tAmavitarpiNIM vigaNayannAdAtparastyaktAvAn / prAgevAkuzalAM vimRzya subhAgo'pyanyo na paryagrahIdete te viditottarottaravarAH srvottmaastyaaginH|| 102 // ghirajya sampadaH santastyajanti kimihAdbhutam / mAvamIki jugupsAvAn subhuktamapi bhojanam // 103 // zriyaM tyajan jaDaH zokaM vismayaM sAttvikaM satAm / karoti tatvaviJcitraM na zokaM na ca vismayam // 104 // vimRzyoccairgarbhAt prabhRti mRtiparyaMtamakhilam mudhApyetat klezAzucibhayanikArAghabahulam / / budhaistyAjyaM tyAgAdyadi bhavati muktizca jaDadhIH sa kastyaktuM nAlaMkhalajanasamAyogasadRzam // 10 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAtmAnuzAsanam / kubodharAgAdiviceSTitaiH phalam tvayApi bhUyojananAdi lakSaNam / pratIhi bhavyapratilomatibhidhruvaM phalaM prApsyasi tadvilakSaNam // 10 // dayAdamatyAgasamAdhisantataH pathi pravAhi praguNaM prayatnava n| nayatyavazyaM vacasAmagocaraM vikalpadaraM paramaM kimapyasau107 vijJAnanihitamAhaM kuTIpraveza vizuddhakAyamiva / tyAgaH parigrahANAmavazyamajarAmaraM kurute // 108 // abhuktvApi parityAgAtsvocchiSTaM vizvamAsitam / yena citraM namastasmai kumArabrahmacAriNe // 106 // akiJcano'hamityAssva trailokyaadhiptirbhveH| yogigamyaM tava proktaM rahasyaM paramAtmanaH // 110 / / durlabhamazuddhamapasukhamaviditamRtisamayamalpaparamAyuH / mAnuSyamihaivatapomuktistapasaiva tattapaH kAryam // 111 // ArAdhyo bhagavAna jagatrayagururvRttiH satAM sammatA klezastaJcaraNasmRtiH kSatirapi praprakSayaH karmaNAm / sAdhyaM siddhisukhaM kiyAna parimitaH kAlo manaHsAdhanam samyaka cetasi cintayantu vidhuraM kiMvA samAdhau budhAH212 draviNapavanaprAdhmAtAnAM sukhaM kimihekSate kimapi kimayaM kamavyAdhaH khalIkurute khlH| caraNamapi kiM spRSTuM zaktAH parAbhavapAMzavo vadata tapaso'pyanyanmAnyaM samIhitasAdhanam // 113 // ihaiva sahajAn ripUnvijayate prakopAdikAn . guNAH pariNamanti yAnasubhirapyayaM vAti / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 stotr-sNgrh| purazca puruSArthasiddhiracirAt svayaM yAyinI naro na ramate kathaM tapasi tApasaMhAriNi 3114 // tapovalyAM dehaH samupacitapuNyArjitaphalaH zalATvagre yasya prasava iva kAlena glitH| vyazuSyaJcAyuSyaM salilamiva saMrakSitapayaH sa dhanyaH saMnyAsAhutabhuji samAdhAnacaramam // 11 // amI prarUr3havairAgyAstanumapyanupAlya yat / tapasyanti ciraM taddhi jJAtaM jJAnasya vaibhuvam // 116 // kSaNArdhapi dehena sAhacaryaM saheta kH| yadi prakoSTamAdAya na syAdvodho nirodhakaH // 117 // samastaM sAmrAjyaM tRNamiva parityajya bhagavA ntapasyannirmANaH kSudhita iva dInaH paragRhAn / kilATebhikSArthI svayamalabhamAno'pi suciraM na soDhavyaM kiM vA paramiha paraiH kAryavazataH // 11 // purA garbhAdindro mukulitakaraH kiGkara iva svayaM sRSTA sRSTaH patirathanidhInAM nijasutaH / kSudhitvA SaNmAsAn sa kila pururapyATa jagatImaho kenApyasmin vilasitamalaMdhyaM hatavidheH // 11 // prAka prakAzapradhAnaH syAt pradIpa iva saMyamI / pazcAttApaprakAzAbhyAM bhAsvAniva hi bhAsatAm // 120 // bhUtvA dIpopamo dhImAn jnyaancaaritrNbhaasvrH| svamanyaM bhAsayatyeSa proddhamatkarmakajalam // 12 // azubhAcchabhamAyAtaH zuddhaH syaadymaammaat| raveraprAptasandhyasya tamaso na samudgamaH // 122 / / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuzAsanam / vidhUtatamaso rAgastaMpAzrutanibandhanaH / saMdhyArAga icArkasya jantorabhyudayAya saH // 123 // vihAya vyAptamAlokaM puraskRtya punastamaH / ravivadrAgamAgacchan pAtAlatalamRcchati // 124 // jhAnaM yatra puraHsaraM sahacarI lajjA tapaH saMvalam cAritraM zivikA nivezanabhuvaH svargA guNA rakSakAH / paMthAzca praguNaM zamAmbubahula: chAyA dayA bhAvanA yAnaM tanmunimApayedabhimataM sthAnaM vinA viplavaiH // 12 // mithyA dRSTiviSAmvadanti phaNino dRSTaM tadA susphuTa yAsAmarddhavilokanairapi jagahandahyate srvtH| tAstvayyeva vilomavartini bhRzaM bhrAmyanti baddhakrudhaH strIrUpeNa viSaM hi kevalamatastadaMgocaraM mAsmagAH // 126 / / kruddhAH prApaharA bhavanti bhujagA daSdaiva kAle kvaciteSAmauSadhayazca santi bahavaH sadyAviSavyucchidaH / hanyuH strIbhujagAH pureha ca muhuH kruddhAH prasannAstathA yogIndrAnapi tAnirauSadhaviSA dRSTAzca daSvApi ca // 127 // patAmuttamanAyikAmabhijanAvAM jagatpreyasI mukizrIlalanAM guNapraNayinI gantuM tavecchA yadi / tAM tvaM saMskuru varjayAmyavanitAvArtAmapi prasphuTa tasyAmeva ratiM tanuSva nitarAM prAyeNa seAH striyaH // 12 // vacanasalile hAsasvacchastaraGgasukhodaraiH ghedanakamalAhoramyAH striyaH srsiismaaH| iha hi bahavaH prAstaprajJAstaTe'pi pipAsavoviSayaviSamasAhanastAH punarna samudgatAH // 126 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * stotra sNgrh| pApiSThairjagatI vidhItamabhitaH prajvAlya rAgAnalaM kruddhairindriyalubdhakairbhayapadaiH saMtrAsitA sarvataH / hantaite zaraNaiSiyojanamRgAH strIchamanA nimmitam ghAtasthAnamupAzrayanti madanavyAdhAdhipasyAkulAH // 13 // apatrapatapo'gninA bhayajugupsayorAspadaM zarIramidamaddhadagdhazavavamna kiM pshysi| vRthA vrajasi kiM ratiM nanu na bhISayasyAturo nisargataralAH striyastvadiha nAH sphudaM vibhyati // 13 // uttuMgasaMgatakulAcala durgaduramArAdvalitrayasaridviSamAktAram / romAvalIkusRtimArgamanaGgamUdA . kAntAkaTIvivarametya na ketra khinnAH // 13 // va!gRhaM virSAyaNAM madanAyudhasya nADIvraNaM viSamanivRtaparvatasya / pracchanna pAdukamanaGgamahAhiradhra-- mAhurbudhA jaghanarandhramadaH sudatyAH // 133 // adhyAsyApi tapovanaM bata gare nArIkaTIkoTare vyAkRSTA viSayaiH patanti kariNaH kUTAvapAte ythaa| proce prItikarI janasya jananI prArajanmabhUmi ca yo vyaktaM tasya durAtmano duruditairmanye jagadvacitam // 13 // kaNThasthaH kAlakUTo'pi zambhoH kima'pi nAkarot / sopi dandahyate strIbhiH striyo hi viSamaM viSam // 13 // tava yuvatizarIre sarvadoSekapAtre rtirmRtmyuussaadyrthsaadhtshvet| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAtmAmuzAsanam / manu zuciSu zubheSu prItiregveva sAdhvI madanamadhumadAndhe prAyazaH ko vivekaH // 136 // priyAmanubhavatsvayaM bhavati kAtaraM kevalaM pareSvanubhavatsu tAM viSayiSu sphuTaM hlAdate / mano nanu napuMsakaM sthiti na zabdatazvArthataH sudho kathamanena sannubhayathA pumAn jIyate // 137 // rAjyaM saujanyayuktaM zrutavadurupataH pUjyamatrApi yasmAta tyaktvA rAjyaM tapasyannalaghuratilaghuH syAttapaH prohya rAjyam rAjyAtasmAtprapUjyaM tapa iti manasAlocya dhImAnudagraM kuryAdAryaH samagraM prabhavabhayaharaM sattaphaH pApabhIrUH // 13 // purA zirasi dhAryante puSpANi vibudhairapi / pazcAt pAdo'pi nAspAkSIt kiM na kuryaadgunnksstiH||136|| hecandramaH kimiti lAJchanavAnabhUstvam tadvAna bhaveH kimiti tanmaya eva naamH| kiM jyotsnayA malamalaM tava ghoSayantyA svarbhAnuvannanu tathA sati nAsi lakSyaH // 140 // vikAzayanti bhavyasya manomukulamaMzavaH / raverivAravindasya kaThorAzva gurUktayaH // 14 // doSAn kAMzcana tAna pravartakatayA pracchAdya gacchatyayaM sAI taiH sahasA mriyedyadi guruH pazcAt karotyeSa kim / tasmAnme na gurugurugurutarAn kRtvA laghUzca sphuTam brUte yaH satataM samIkSya nipuNaM so'yaM khalaH sadguruH // 152|| lokadvayahitaM dhaktuM zrotuzca sulabhAH purA / durlabhAH kattu madyatve vaktuM zrotuM ca durlabhAH // 143 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotr-sNgrh| guNAguNavivakimirvihitamapyalaM dUSaNaM bhavetsadupadezavanmatimatAmatiprItaye / kRtaM kimapi dhASTaryataH stavanamapyatIrthoSitaina toSayati tanmanAMsi khalu kaSTamajJAnatA // 14 // tyaktahetvantarApekSau gunndossnibndhnau| . yasyAdAnaparityAgau sa evaM viduSAM varaH // 14 // hitaM hitvAhite sthitvA durthIkhAyase bhRzam / viparyAyeM tayoreMdhi tvaM sukhAyiSyase sudhIH // 146 // ime doSAsteSAM prabhavanamamIbhyo niyamito guNAzcaite teSAmapi bhavanametebhya iti yH| dhyajastyAjyAna hetUn jhaTiti hitahetUn pratibhajana sa vidvAn savRttA sa hi sa hi nidhiH saukhyayazaso:147 sAdhAraNau sakalajantuSu vRddhinAzI janmAntarArjitazubhakarmayogAt / dhImAnsa yaH sugatisAdhana vRddhinAzastadvayatyavAdvigatadhIraparo bhyadhAyi // 14 // kalau daNDo nItiH sa ca nRpatibhiste nRpatayoM nayantyarthAthaM te na ca dhanamadostyAzramavatAm / matAnAmAcAryA na hi matiratA sAdhucaritA staMpasteSu zrImammaNaye ica jAtAH praviralyaH // 146 / / ete te munimAninaH kavalitAH kAntAkaTAkSetaNe raGgAlagnazarAvasamnahariNaprakhyA bhramantyAkulAH / samdhattu viSayATavIsthalatale khAnkvApyaho na kSamA mAnAjonmarudAhatAmravapataiH saMsargamebhirbhavAn // 150 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAtmAnuzAsanam / . 75 gehaM guhA paridadhAsi dizo vihAya saMyAnamiSTamazanaM tapasA bhivRddhiH / prAptAgamArtha tava santi guNAH kalaMtramaprArthyavRttirasiM yAsi vRthaiva yAcAm // 151 // paramANoH paraM nAlpaM namaso na mahatparam / iti dhruvan kimadrAtImnimauM dInAbhimAninau // 152 // yAciturgauravaM dAturmanye sNkraantmnythaa| tadavasthau kathaM syAtAmeto gurulaghU tadA // 153 // . adho jighRkSavo yAnti yAntyUrdhvamajighRttavaH / iti spaSTaM vadanto vA mAmonnAmau tulAntayoH // 15 // sasvamAzAsate sarve na khaM tatsarvA yat / arthivaimukhyasaMpAdi sakhatvAgniHsvatA varam // 155 / / AzAkhaniratIvAbhUdagAdhA nidhibhizca yaa| sApi yena samIbhUtA tatte mAnadhanaM dhanam // 156 // prAzAkhaniragAdheyamadhakRtajagatrayA / utsaryotsargya tatrasthAnaho sadbhiH samokRtA // 157 // vihitavidhinA dehasthityai tasyupabRMhabanazanamaparairbhaktyA dattaM vacit kiyadicchati / sadapi nitarAM lajjAhetuH kilAsya mahAtmanaH kathamayamaho gRhNAtyanyAna rigrahadurgrahAn // 15 // dAtAro gRhacAriNaH kila dhanaM deyaM tadatrAzanaM gRhNantaH svazarIratApi viratAH srvopkaarecchyaa| laSaiva manasvinAM nanu punaH kRtvA kathaM tatphalaM rAgadveSavazAbhavanti tadidaM cakrezvaratvaM kaleH // 15 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $$ stotra saMgraha | zrAma sahajaM tava trijagatIvIdhAdhipatyaM tathA aaukhyaM cAtmasamudbhavaM vinihataM nirmUlataH karmaNA / dainyAsa dvihitaistvamindriyasukhaiH santRpya se nistrapaH sa tvaM yazcirayAtanAkadazanairbaddha sthitistuSyasi // 160 // tRSNA bhogeSu cedbhito sahasvAlpaM khareca te / pratIkSya pAkaM kiM pItvA peyA bhuktiM vinAzayeH // 1617 nirdhanatvaM dhanaM yeSAM mRtyureva hi jIvitam / kiM karoti vizvisteSAM satAM jJAnaikacakSuSAm // 162 // jIvitAzA dhanAzA ca yeSAM teSAM vidhirvidhiH / kiM karoti vidhisteSAM yeSAmAzA nirAzatA // 163 // parAM koTiM samArUr3ho dvAveva stutinindrayoH / yastyajerupase cakraM yastapoSiyAzayA // 164 // tyajatu tapase cakraM cakI yatastapasaH phalaM sukhamanupamaM svo (tthaM nityaM tato na tadadbhutam / idamiha mahadicatraM yattadviSaM viSayAtmakaM punarapi sudhIstyaktaM bhoktuM jahAti mahattapaH // 165 // zayyAtalAdapi tu kopi bhayaM praprAtA tuGgAttataH khalu vilokya kilAtmapIDAm / citraM trilokazikharAdapi dUratuGgAH zrImAnkhayaM na tapasaH patanAdvibheti // 166 // vizuddhayati durAcAraH sarvo'pi tapasA dhruvam / karoti malinaM taca kila sarvAdharo'paraH // 167 // santyeva kautukazatAni jagatsu kristu vismApakaM tadulametadiha dvayaM naH / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 . AtmAnuzAsanam / pItvAmRtaM yadi vamanti visRSTapuNyA: saMprApya saMyamanidhi yadi ca tyajanti // 16 // iha vinihitabahArambhabAhyorazatro. rapacitanijazakta paraH konya paayaa| prazanazayanayAnasthAmadattAvadhAna kuru tava parirakSAmAntarAn hantukAmaH // 166 / / anekAnsAtmArthaprasavaphalabhArAtivinate ghacaH parNAkIrNe vipulanayazAkhAMzatayute / samuttuGge samyaka pratatamatimUle pratidinaM zrutaskandhe dhImAn ramayatu manomarkaTamamum // 17 // tadeva tadatadrUpaM prApnuvanna viraMsyati / 'iti vizvamanAdyantaM cintayedvizvavitsadA // 17 // ekamekakSaNe siddhaM dhrauvyotpattivyayAtmakam / abAdhitAnyetatpratyayAnyathAnupapattitaH // 172 // na sthAsnu na kSaNavinAzi na bodhamAtraM nAbhAvamapratihatapratibhAsarodhAt / tattvaM pratikSaNabhavattadatarasvarUpa. mAdyantahInamakhilaM ca tathA yathai kam // 17 // . jJAnasvabhAvaH syAdAtmA khabhAvAvAptiracyutiH / tasmAdacyutimAkAMkSan bhAvayeja jJAnabhAvanAm // 174 // jJAnameva phalaM zAne nanu zlAghyamanazvaram / aho mohasya mAhAtmyamanyadapyatra mRgyate // 15 // zAstrAgnI maNivadbhayo vizuddho bhAti nirvRtH| aGgAravat khalo dIpto malI vA bhasma bA bhavet // 176 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 stotra saMgraha / muhuH prasAyyaM sajjJAnaM pazyan bhAvAn yathAsthitAm / prItyaprItI nirAkRtya dhyAyedadhyAtmavinmuniH // 177 // venodveSTane yAvattAvadbhrAntirbhavArNave / zrAvRttiparivRttAbhyAM jantArmanthAnukAriNaH || 17 ||, mucyamAnena pAzena bhrAntirvandhazca manthavat / jantaustathAsau moktavyo yenAbhrAntirabandhanam // 176 // rAgadveSa kRtAbhyAM jantorbandhaH pravRtyavRttibhyAm / tatrajJAnakRtAbhyAM tAbhyAmevedayate mokSaH || 180 // dveSAnurAgabuddhiguNadoSakRtA karoti khalu pApam / tadviparItA puNyaM tadubhayarahitA tayormokSam // 182 // mohavojAdra vidveSau bIjAnU mUlAGkarAviva / tasmAjjJAnAgninA dAhyaM tadetau nirdidhikSuNA // 182 // purANo grahadoSottho gambhIraH sagatiH zvaruk / tyAga jAtyAdinA mohavaNaH zuddhayati rohati // 183 // suhRdaH sukhayantaH syurduHkhayantA yadi dviSaH / supi kathaM zocyA dviSo duHkhayituM mRtAH // 184 // aparamaraNe matvAtmIyAnalaGghayatame rudan / vilapatitarAM svasmin mRtbau tathAsya jaDAtmanaH // vibhayamaraNe bhUyaH sAdhyaM yazaH parajanma vA / kathamiti sudhIH zokaM kuyyanmRte'pi na kenacit // 285 // hAneH zokastato duHkhaM lAbhAdrAgastataH sukham / tena hAnAvazokaH san sukhI syAt sarvadA sudhIH // 185 // sukhI sukhamihAnyatra duHkhI duHkhaM samaznute / sukhaM sakatasaMnyAso duHkhaM tasya viparmyaSaH // 187 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 prAtmAnuzAsanam / mRtyomRtyavantaraprAptirutpattiriha dehinAm / tatra pramuditAnmanye pAzcAtye pakSapAtinaH // 18 // adhItya sakalaM zrutaM ciramupAsya ghoraM tpo| yadIcchasi phalaM tayoriha hi lAbhapUjAdikam chinatsi sutapastaroH prasavameva shuunyaashyH|" kathaM samupalapsyase surasamasya pakkaM phalam // 16 // tathA zrutamadhAva zazvadihalokapaMktiM vinA zarIramapi zoSaya prthitkaaysNkleshnaiH| kaSAyaviSayadviSo vijayase yathA durjayAn zamaM hi phalamAmananti munayastapaHzAstrayoH // 16 // dRSTA janaM vrajasi kiM viSayAbhilASaM svalpopyasau tava mahajanayatyanartham / snehAdyupakramajuSo hi yathAturasya doSo niSiddhacaraNaM na tathetarasya // 16 // ahitavihitaprItiH prItaM kalatramari svayaM sakRdapakRtaM zrutvA sadyo jahAti janopyayam / svahitanirataH sAkSAhoSaM samIkSya bhave bhave viSayaviSavadrAsApAsaM kathaM kurute budhaH // 12 // prAtmannAtmavilopanAtmavaritairAsIharAtmA ciraM svAtmAsyAH sakalAtmanInacaritairAtmIkRtairAtmanaH / AtmetyAM paramAtmatAM pratipatayatyAtmavidyAtmakaH svAtmo'tthAtmasukhoniSodasi lasannadhyAtmamadhyAtmanA163 anena suviraM purA tvamiha dAsavadvAhita. stto'nshnsaamibhkrsvrnnaadikmaiH| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to stotr--sNgrh| krameNa vilayAvadhisthiratapovizeSairidaM kadarthaya zArIrakaripumiSAdya hastAgatam // 16 // zrAdau tanorjananamaMtra hatendriyANi ... kAdanti tAni viSayAn viSamAzca mAnaH / hAniprayAsabhayapApakuyonidAH syu. malaM tatastanuranarthaparamparANAm // 165 // zarIramapi puSNanti sevante viSayAnapi / nAstyaho duSkaraM nRNAM viSAdvAJchanti jIvitam // 16 // itastatazca trasyanto vibhAvA yathA mugaaH| vanAdvizantyupagrAmaM kalau kaSTaM tapasvinaH // 16 // gharaM gArhasthyamevAdya tapasobhAvijanmanaH / sustrokaTAkSaluNTAkailuptavairAgyasaMpadaH // 16 // svArthabhraMzaM tvamavigaNayaMstyaktalajjAbhimAnaH saMprApto'smin paribhavazatairduHkhametatkalatraM / nAnveti tvAM padamapi padAdviAlubdho'si bhUyaH sakhyaM sAdho yadi hi matimAnmAnahIvigraheNa // 16 // na ko'pyanyo'nyena vrajati samavAyaM guNavatA guNI kenApi tvaM samupagatavAn ruupibhirsau| na te rUpaM te yAnupavrajasi teSAM gatamatistatazchedyo bhedyo bhavasi bhavaduHkhe bhavavane // 200 // mAtA jAtiH pitA mRtyurAdhinyAdhI shodgtii| prAnte jantorjarA mitraM tathApyAzA zarIrakaM // 201 // zuddho'pyazeSaviSayAvagamo'pyamUrtopyAtman tvamapyatitarAmazucIkRto'si / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aatmaanushaasnm| mUrta sadA zuci vicetanamanyadatra kiMvA na dUSayati ghigdhigidaM zarIram / / 202 // hA hato'sitarAM janto yenAsmistava sAMpratam / .. jJAnaM kAyA zucijJAnaM tattyAgaH kila sAhasam // 203 // api rogAdibhivRddhairna muniH khedamRcchati / uDupasthasya kaH kSobhaH pravRddha'pi nadIjale // 204 // jAtAmayaH pratividhAya tanau vasedvA no cettanuM tyajatu vA dvitayI gatiH syAt / lagnAgnimAvasati vahimapohya gehaM nirhAya vA vrajati tatra sudhIH kimAste // 205 // zirasthaM bhAramuttA- skandhe kRtvA suyatnataH / zarIrasthena bhAreNa ajJAnI manyate sukham // 206 // yAvadasti pratIkArastAvatkuryAt pratikriyAm / tathApyanupazAntAnAmanugaH pratikriyA // 207 // yadA yadA bhavejanmI tyaktvA mukto bhaviSyati / zarIrameva tattyAjyaM kiM zeSaiH kSudrakalpanaiH // 208 // nayatsarvAzuciprAyaM zarIramapipUjyatAM / / so'pyAtmA yena na spRzyo duzcaritraM ghigastu tat / 209 // rasAdirAdyo bhAgaH syAt jnyaanaavRtyaadirnvitH| jJAnAdayastRtIyastu saMsAyevaM trayAtmakaH // 210 // bhAgatrayamidaM nityamAtmAnaM bandhavartinam / bhAgadvayAt pRthakartuM yo jAnAti sa tattvavit // 211 // karotu na ciraM ghoraM tapaH klezAsaho bhavAn / cittasAdhyAn kaSAyArIna jayedyattadakSatA // 212 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| hRdayasarasi yAvanirmale'pyatyagAdhe vasati khalu kaSAyagrAhacakraM samantAt / ... zrayati guNagaNo'yaM tanna tAvadvizaGka samadamayamazeSastAn vijetuM yatasva // 213 // hitvA hetuphale kilAtra sudhiyastAM siddhimAmutrikI vAgchantaH svayameva sAdhanatayA zaMsanti zAntaM mnH| teSAmAkhubiDAliketi tadidaM dhigdhikale prAbhavaM yenaite'pi phaladvayapralayanAdUraM viparyAsitAH // 214 // udyuktastvaM tapasyasyadhikamabhibhavaMstvAmagacchankaSAyAH prAbhUdvodho'pyagAdho jalamiva jaladhau kintu durlakSyamanyaiH / nivyUDhe'pi pravAhe salilamiva manAgninadezeSvavazyaM mAtsaryante svatulyairbhavati paravazAddurjayaM tajahIhi // 215|| cittasthamapyanavabudhya hareNa jADyA kruddhvA bahiH kimapi dgdhmnnggbuddhyaa| ghorAmavApa sa hi tena kRtAmavasthAM krodhodayAdbhavati kasya na kAryahAniH // 216 // cakra vihAya nijadakSiNabAhusaMsthaM yatprAvrajannatu tadaiva sa tena mukH| klezaM tamApa kila bAhubalI cirAya mAno manAgapi harti mahatIM karoti // 217 // satyaM vAci matau zrutaM hRdi dayA zaurya bhuje vikramo lakSmIrdAnamanUnamarthinicaye mArge gtinivRte| yeSAM prAgajanIha te'pi nirahaGkArAH zrutegocarAzcitraM saMprati lezato'pi na guNAsteSAM tathApyuddhatAH // 218 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuzAsanam / vasati bhuvi samastaM sApi saMdhAritAnyarudaramupaniviSTA sA ca te cAparasya / tadapi kila pareSAM zAnakoNe nilInaM vahati kathamihAnyo garSamAtmAdhikeSu // 219 // yazomArIcIyaM kanakamRgamAyAmalinitaM hato'zvatthAmoktyA prnnyilghuraasiidymsutH| sakRSNaH kRSNo'bhUtkapaTabaTuveSeNanitarAmapicchAmAlyaM tadviSamiva hi dugdhasya mahataH // 220 // bheyaM mAyAmahAgAnmithyAghanatamomayAt / yasmin lInA na lakSyante krodhAdiviSamAhayaH // 221: // pracchannakarma maya ko'pi na vetti dhImAn .... dhvaMsaM guNasya mahato'pi hi meti mNsthaaH| kAmaM gilan dhavaladIdhitidhautadAho gUDho'pyabodhi na vidhuH savidhuntudaH kaiH // 222 // vanacarabhayAddhAvana devAlatAkulabAladhiH kila jaDatayA lolo bAlabaje vicalaM sthitH| bata sa camarastena prANairapi praviyojitaH pariNatatRSAM prAyeNaivaMvidhA hi vipattayaH // 223 // . viSayaviratiH saMgatyAgaH kaSAyabrinigrahaH shmymdmaastttvaabhyaasstpshcrnnodymH| niyamitamanovRttibhaktirjineSu dayAlutA bhavati kRtitaH saMsArAbdhestaTe nikaTe sati // 224 // yamaniyamanitAntaH zAntabAhyAntarAtmA parimamitasamAdhiH srvsttvaanukmpii| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| vihitahitamitAzI klezajAlaM samUlaM dahati nihatanidro nizcitAdhyAtmasAraH // 225 // samadhigatasamastAH sarvasAvadyadUrAH svahitanihitacittAH shaantsrvprcaaraaH| svaparasaphalajalpAH sarvasaMkalpamuktAH kathamiha na vimukta janaM te vimuktAH // 226 // dAsatvaM viSayaprabhorgatavatAmAtmApi yeSAM parasteSAM bho guNadoSazUnyamanasAM kiM tatpunarnazyati / bhettavyaM bhavataiva yasya bhuvanapradyoti ratnatrayaM bhrAmyamtIndriyataskarAzca paritastvaM tanmuhurjAgRhi // 227 // ramyeSu vastuvanitAdiSu bItamoho muhodvathA kimiti saMyamasAdhaneSu / dhImAn kimAmayamayAtparihatya bhukti pIttvauSadhaM vrajati jAtucidapyajIrNam // 228 // tapaH zrutamiti dvarya bahirudIrya rUDhaM yathA kRSIphalamivAlaye samupanIyate svAtmani / kRSIvala ighotthitaM karaNacoravyAdhAdibhistadA hi manute yatiH svakRtakRtyatAM dhIradhIH / / 229 // dRSTArthasya na me kimapyayamiti jJAnAvalepAdamuM nopekSasva jagattrathaikaDamaraM niHzeSayAzAdviSam / pazyAmbhonidhimapyagAdhasalilaM cAvAdyate vADavaH kroDIbhUtavipakSakasya jagati prAyeNa zAntiH kutaH // 230 // nehAnuSaddhahRdayA jJAnacaritrAnvito'pi na shlaaghyH| dIpa ivApAdayitA kajaLamalinasya kAryyasya // 231 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 AtmAnuzAsanam / rateraratimAyAtaH punAratimupAgataH / tRtIyaM padamaprApya bAlizo bata sIdasi // 232 // tAvaduHkhAgnitaptAtmA'yaH piNDa iva sIdasi / nirvAsinirvRtAmbhodhau yAvatvaM na nimajjasi // 233 // mokSaM susamyaktvaM satyaMkArasvasAtkRtaM / jJAnacAritrasAkalya mUlena svakare kuru // 234 // azeSamadvaitamabhogyabhogyaM nivRttivRttyoH paramArthakoTyAm / abhogyabhogyAtmavikalpabuddhyA nivRttimabhyasyatu mokSakAGkSI // nivRttiM bhAvayedyAvannivartya tadabhAvataH / na vRttirna nivRttizca tadevapadamavyayam // 236 // rAgadveSau pravRttiH syAnnivRttistanniSedhanam / tau ca bAhyArthasambaddhau tasmAttAMzca parityajet // 237 // bhAvayAmi bhavA''vartte bhAvanAH prAgabhAvitAH / bhAvaye bhAvitAneti bhavAbhAvAya bhAvanAH // 238 // zubhAzubhe puNyapApe sukhaduHkhe ca SaTtrayaM / hitamAdyamanuSTheyaM zeSatrayamathAhitam // 239 // tatrApyAdyaM parityAjyaM zeSau na staH svataH svayam / zubhaM ca zuddha tyaktvAnte prApnoti paramaM padam // 240 // astyAtmAstamitAdibandhana gatastadbandhanAnyAsravaiste krodhAdikRtAH pramAdajanitAH krodAdayaste'vratAt / mithyAtvopacitAt sa eva samalaH kAlAdilabdhau kvacit samyaktvavratadakSatA kaluSatAyogaH kramAnmucyate // 249 // mamedamahamasyeti prItirItirivotthitA / kSetre kSetrIyate yAvattAvatkA sA tapaHphale // 242 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 prathama gucchaka / mAmanyamanyaM mAM mattvA bhrAnto bhrAnto bhavArNave / nAnyo'hamevAhamanyo'nyo'nyo'hamasti na // 243 // bandho janmani yena yena niSiDaM niSpAdito vastunA bAhyArthI karateH purApariNataprajJAtmanaH sAmpratam / tattattannirdhanAya sAdhanamabhUdvairAgyakASTAspRzo durbodhaM hi tadanyadeva viduSAmaprAkRtaM kauzalam // 244 // adhikaH kvacidAzleSaH kvaciddhInaH kvacitsamaH / kvacidvizleSa evAyaM bandhamokSakramo mataH // 245 // yasya puNyaM ca pApaM ca niSphalaM galati svayam / sa yogI tasya nirvANaM na tasya punarAstravaH // 246 // mahAtapastaDAgasya saMbhRtasya guNAmbhasA / maryAdA pAlibandhe'lpAmapyupekSiSTa mAkSatim // 247 // dRDhaguptikapATasaMvRtidhRtibhittirmatipAdasaMbhRtiH / yatiralpamapi prapadya randhraM kuTilairvikriyate gRhaakRtiH||248|| svAndoSAnhantumudyuktastapobhiratidurddharaiH / tAneSa poSayanyajJaH paradoSakathAzanaiH // 249 // doSaH sarvaguNAkarasya mahato devAnurodhAtkvacidyAto yadyapi candralAJchanasamastaM draSTumandho'pyalam / dRSTApnoti na tAvadasya padavImindoH kalaGka jagadvizvaM pazyati tatprabhAprakaTitaM kiM ko'pyagAttatpadam // 250 // yadyadAcaritaM pUrva tattadajJAnaceSTitam / uttarottaravijJAnAdyoginaH pratibhAsate // 251 // api sutapasAmAzAvallIzikhA taruNAyate bhavati hi manomUle yAvanmamatva jalAItA | Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuzAsanam / iti kRtadhiyaH kRcchArambhazcaranti nirantaraM ciraparicite dehe'pyasminnatIva gataspRhAH // 252 // kSIranIravadabhedarUpatastiSThatorapi ca dehadehinoH / bheda eva yadi bhedavatsvalaM bAhyavastuSu vadAtra kA kathA // 253 // tapto'haM dehasaMyogAjalaM vAnalasaMgamAt / iha dehaM parityajya zItIbhUtAH zivaiSiNaH // 254 // anAdicayasaMbaddho mahAmoho hRdi sthitH| samyagyogena yairvAntasteSAmUrkha vizuddhyati // 255 // ekaizvaryAmikatAmabhimatAvApti zarIracyuti duHkhaM duSkRtaniSkRti sukhamalaM saMsArasaukhyAsanam / sarvatyAgamahotsavavyatikaraM prANanyayaM pazyatAm kiM tadyannasukhAya tena sukhinaH satyaM sadA saadhkH||256|| AkRpyogratapobalairudayago (ga) pucchaM yadAnIyataM tatkarma svayamAgataM yadi vidaH ko nAma khedsttH| yAtavyo vijigISugA yadi bhavedArambhako'riH svayaM vRddhiH pratyuta ne turapratihatA tadvigrahe kaH kSayaH // 257 // ekAkitvapratijJAH sakalamapi samutsRjya sarva sahatvAt bhrAntyAcintyAH sahAyaM tanumiva sahasAlocya kiNcitsljjaaH| sajIbhUtAH svakArye tadapagamavidhi baddhapalyabandhAH dhyAyanti dhvastamohA girigahanaguhA guhyagehe nRsiNhaaH||258 yeSAM bhUSaNamaGgasaMgatarajaH sthAnaM zilAyAstalam zayyA zarkarilA mahI suvihitaM gehaM guhA dvIpinAm / AtmAtmIyavikalpavItamatayastruTyattamogranthayaste no jJAnadhanA manAMsi punatA muktispRhA nispRhaaH||259|| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / dUrArUDhatapo'nubhAvajanitajyotiH samutsarpaNarantastattvamadaH kathaM kathamapi prApya prasAdaM gtaaH| vizrabdhaM hariNI vilolanayanarApIyamAnA vane dhanyAste gamayantyacintyacarita(rAzciraM vaasraan||260|| yeSAM buddhiralakSyamANabhidayorAzAtmanorantaraM gatvocairavidhAya bhedamanayorArAnna vizrAmyati / yairantarvinivezitaH zamadhanairbADhaM bahirvyAptayaH teSAM no'tra pavitrayantu paramAH pAdotthitAH pAMzavaH // 26 // yatprAgjanmani saMcitaM tanubhRtA karmAzubhaM vA zubhaM tavaM tadudIraNAdanubhavan duHkhaM sukhaM vAgatam / kuryyAdyaH zubhameva so'pyabhimato yastUbhayocchittaye sarvArambhaparigrahaparityAgI sa vandyaH satAm // 262 // sukhaM duHkhaM vAsyAdiha vihitakarmodayavazAt kutaH prItistApaH kuta iti vikalpAdyadi bhavet / udAsInastasya pragalitapurANaM na hi navaM samAskandatyeSa sphurati suvidagdhomaNiriva // 263 // : sakalavimalabodho dehagehe viniryan jvalana iva sa kASThaM niSThuraM bhasmayitvA / punarapi tadabhAve prajvalatyujvalaH san bhavati hi yativRttaM sarvathAzcaryabhUmiH // 264 // guNI guNamayastasya naashstnnaashyissyte| ataeva hi nirvANaM zUnyamanyairvikalpitam // 265 // ajAto nazvaro mUrtaH kartA bhoktA sukhI budhH| dehamAno malairmukto gatvo macalaH prabhuH // 266 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aatmaanushaasnm| svAdhInyAdduHkhamapyAsItsukhaM yadi tpsvinaam| svAdhInasukhasampannA na siddhAH sukhinaH katham // 267 // iti katipayavAcAM gocarIkRtya kRtyaM caritamucitamucaizcetasAM cittaramyam / idamavikalamantaH santataM cintayantaH sapadi vipadapetAmAzrayantu zriyaM te // 268 // jinasenAcAryapAdasmaraNAdhInacetasAm / guNabhadrabhadantAnAM kRtirAtmAnuzAsanam // 269 / / RSabho nAbhisUnuryo bhUyAtsa bhavikAya vH| . yajjJAnasarasi vizvaM sarojamiva bhAsate // 27 // iti zrIguNabhadabhadantakRtamAtmAnuzAsanam / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha. AcAryazrImadumAsvAmiviracitaM tatvArtha sUtraM ( tattvArthAdhigamamokSazAstram ) (5) samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH // 1 // tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam // 2 // tannisargAdadhigamAdvA // 3 // jIvAjIvAsravabandhasaMvaranirjjarAmokSAstattvam // 4 // nAmasthApanAdravyabhAvatastannyAsaH ||5|| pramANanayairadhigamaH // 6 // nirdezasvAmitvasAdhanA'dhikaraNasthitividhAnataH ||7|| satsaMkhyAkSetrasparzanakAlAntarabhAvAtpabahutvaizca // 8 // matizrutAvadhimanaH paryaya kevalAnijJAnam // 9 // tatpramANe // 10 // Adye parokSam // 11 // pratyakSamanyat // 12 // matiH smRtiH saMjJA cintA'bhinibodha ityanarthAntaram // // 13 // tadindriyAnindriyanimittam // 14 // avagrahehAvAyadhAraNAH // 15 // bahubahuvidhakSiprA'niHsRtA'nuktadhruvANAM setraannaam|| 16 // arthasya // 17 // vyaJjanasyAvagrahaH // 18 // na cakSuranindriyAbhyAm // 19 // zrutaM matipUrva dvayanekadvAdazabhedam // 20 // bhavapratyayo 'vadhirdevanArakANAm // 21 // kSayopazamanimittaH SaDvikalpaH zeSANAm // 22 // RjuvipulamatI manaH paryyayaH // 23 // vizuddhayapratipAtAbhyAM tadvizeSaH // 24 // vizuddhikSetrasvAmiviSayebhyo'vadhimanaH paryyayayoH // 25 // matizrutayornibandho dravyeSvasaparyAyeSu // 26 // rUpaSvavadheH // 27 // tadanantabhAge manaHparyayasya // 28 // sarvadravya paryAyeSu kevalasya // 29 // ekAdIni bhA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigamamokSazAstram / jyAni yugpdeksminnaacturvyH||30||mtishrutaavdhyo viparyayazca // 31 // sadasatoravizeSAdyadRcchopalabdherunmattavat // 32 // naigamasaMgrahavyavahArarjusUtrazabdasamabhirUDhavaMbhUtA nayAH // 33 // iti tattvArthAdhigabhe mokSa zAstre prathamo'dhyAyaH // 1 // - aupazamikakSAyikau bhAvau mizrazca jIvasya svatatvamaudayi. kapAriNAmikau ca // 1 // dvinavASTAdazaikaviMzatitribhedA yathAkramam ||2||smyktvcaaritre // 3 // jJAnadarzanadAnalAbhabhogopabhoga vIryANi ca // 4 // jJAnAjJAnadarzanalabdhayazcatustritripaJca bhedAH samyaktvacAritrasaMyamAsaMyamAzca // 5 // gtikssaaylinggmithyaadrshnaa'jnyaanaa'sNytaa'siddhleshyaashctustyekaikaikaikssddbhedaaH||6|| jIvabhavyA'bhavyatvAni ca // 7 // upayogo lakSaNam // 8 // sadvi. vidho'STacaturbhedaH // 9 // saMsAriNo muktAzca // 10 // samanaskAmanaskAH // 11 // sNsaarinnstrssthaavraaH||12|| pRthivyaptejovAyu vanaspatayaH sthaavraaH|| 13 // dvIndriyAdayastrasAH // 14 // paJce. ndriyANi // 15 // dvividhaani|| 16 // nirvRttyupakaraNe dravyendriyam // 17 / / labdhyupayogI bhAvendriyam // 18 // sparzanarasana. ghrANacakSuHzrotrANi // 19 // sprshrsgndhvrnnshbdaastdrthaaH||20|| zrutamanindriyasya // 21 // vanaspatyantAnAmekam // 23 // kRmi pipIlikAbhramaramanuSyAdInAmekaikavRddhAni // 23 // saMzinaH samanaskAH // 24 // vigrahagatau karmayogaH // 25 // anuzreNi gtiH|| // 26 // avigrahA jIvasya // 27 // vigrahavatI ca saMsAriNaH prA. kcturvyH||28|eksmyaa'vigrhaa // 29 // ekaM dvautrInvA'nA hArakaH // 30 // sammarchanagarbhopapAdA janma // 31 // sacittazI. tasaMvRtAH setarA mizrAzcaikazastadyonayaH // 32 // jarAyujANDaja. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| potAnAM grbhH|| 33 // devanArakANAmupapAdaH // 34 // zeSANAM sammUrchanam // 35 // audArikavaikriyikAhArakataijasakArmaNAni zarIrANi / / 36 // paraM paraM sUkSmam / / 37 // pradezato'saMkhyeyaguNaM prAktaijasAt // 38 // anantaguNe pare // 69 // apratIghAte // 40 // anAdisambandhe ca // 41 // sarvasya // 42 // tadAdIni bhAjyAni yugapadekasminnAcaturthyaH // 43 // nirUpabhogamantyam // 44 // garbhasammUrchanajamAdyam // 45 // aupapAdikaM vaikriyikam // 46 // labdhipratyayaM ca // 47 // taijasamapi // 48 // zubhaM vizuddhamanyAghAti cAhArakaM pramattasaMyatasyaiva // 49 // nArakasammUrchinonapuMsakAni // 50 // na devaaH||51||shessaastrivedaaH|| 52 // aupapAdikacaramottamadehAH saMkhyeyavarSAyuSo'napavAyuSaH // 53 // iti tattvArthAdhigame mokSazAne dvitIyo'dhyAyaH // 2 // ratnazarkarAvAlukApaGkadhUmatamomahAtamaHprabhAbhUmayo ghanAmbuvAtAkAzapratiSThAH sptaadho'dhH||1|| tAsu triMzatpaJcaviMzatipaJcadazadazatripaJconaikanarakazatasahasrANi paJca caiva yathAkramam // 2 // nArakAnityAzubhataralezyApariNAmadehavedanAvikriyAH // 3 // parasparodIritaduHkhAH // 4 // saMkliSTAsurodIritaduHkhAzca prAkcaturthyAH // 5 // teSvekatrisaptadazasaptadazadvAviMzatitrayastriMzatsAgaropamA sattvAnAM parA sthitiH // 6 // ja. mbUdvIpalavaNodAdayaH zubhanAmAno dvIpasamudrAH // 7 // dvidviviSkambhAH pUrvapUrvaparikSepiNo valayAkRtayaH // 8 // tanmadhye merunAbhirvRtto yojanazatasahasraviSkambho jambUdvIpaH ||9||bh. ratahaimavataharivideharamyakaharaNyavatairAvatavarSAH kSetrANi // 10 // tadvibhAjinaH parvAparAyatA himavanmahAhimavanniSadhanIlaha Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthaadhigmmokssshaastrm| 93 'kmizikhariNA vrssdhrprvtaaH| 11 // hemArjunatapanIyavaiDUryarajatahemamayAH // 12 / / maNivicitrapArvA upari mUle ca tulyavi. stArAH // 13 // padmamahApadmatigiJchakesarimahApuNDarIkapuNDarI. kAhadAsteSAmupari // 14 // prathamoyojanasahasrAyAmastadarddhaviSkaM. bhohradaH // 95 // dazayojanAvagAhaH // 16 // tanmadhye yojanaM puSkaram // 17 // tadviguNadviguNA hRdAH puSkarANi ca // 18 // tatrivAsinyo devyaH zrIhIdhRtikIrtibuddhilakSbhyaH palyopasthitayaH sa. sAmAnikapariSatkAH // 19 // gaGgAsindhurohidrohitAsyAhariddharikAntAsItAsItodAnArInarakAntAsuvarNarUpyakUlAraktAratodAH saristanmadhyagAH // 20 // dvayordvayoH pUrvAH pUrvagAH // 21 // zeSAstvaparagAH // 22 // caturdazanadIsahasraparivRttA gaGgAsindhvAdayo nadyaH // 23 // bharataH SaDviMzatipaJcayojanazatavistA. raH SaTcaikonaviMzatibhAgA yojanasya // 24 // tadviguNadviguNavi. stArA varSadharavarSA videhaantaaH||25|| uttarA dakSiNatulyAH // 26 // bharatairAvatayovRddhihAsau SaTsamayAbhyAmutsadhiNyavasappiNIbhyAm // 27 // tAbhyAmaparA bhUmayo'vasthitAH // 28 // ekadvi. tripalyopamasthitayo haimavatakahArivarSakadaivakurubakAH // 29 // tathottarAH // 30 // videheSu saMkhyeyakAlAH // 31 // bharatasya vi. kambho jambUdvIpasya navatizatabhAgaH // 32 // dvirdhAtakIkhaNDe // 33 // puSkarAddhe ca // 34 // prAGmAnuSottarAnmanuSyAH // 35 // AryA mlecchAzca // 36 // bharatairAvatavidehAH karmabhUmayo'nyatra devakurUttarakurubhyaH // 37 // nRsthitI parAvare tripalyopamAnta. muhUrte // 38 // tiryagyonijAnAM ca // 39 // iti tattvArthAdhigame monazAstre tRtIyo'dhyAyaH // 3 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| - devAzcaturNikAyAH // 1 // AditastriSu pItAntalezyAH // 2 // dazASTapaJcadvAdazavikalpAH kalpopapannaparyantAH // 3 // indrsaamaaniktraaystriNshpaarissdaatmrksslokpaalaaniikprkiirnnkaabhiyogykilbissikaashcaikshH|| 4 // trAyastriMzalokapAlavA vyantarajyotiSkAH // 5 // pUrvayo-ndrAH // 6 // kAyapravIcArA A ai. zAnAt // 7 // zeSAH sparzarUpazabdamanaHpravIcArAH // 8 // pare' pravIcArAH // 9 // bhavanavAsinosuranAgavidyutsuparNAgnivAtastanitodadhidvIpadikumArAH // 10 // vyantarA:kinnarakimpuruSamahoragagandharvayakSarAkSasabhUtapizAcAH // 11 // jyotiSkAH sUryAcandramasau grahanakSatraprakIrNakatArakAca // 12 // merupradakSiNA nityagata. yo nRloke // 13 // tatkRtaH kAlavibhAgaH // 14 // bahiravasthitAH // 15 // vaimAnikAH // 16 // kalpopapannAH kalpAtItAzca // 17 // uparyupari // 18 ||sau dhammaizAnasAnatkumAramAhendrabramabrahmottaralAntavakApiSTazukramahAzukrazatArasahasrArevAnataprA. NatayorAraNAcyutayornavasu aveyakeSu vijayavaijayantajayantAparAjiteSu sarvArthasiddhau ca // 19 // sthitiprabhAvasukhadyutilezyA vizuddhIndriyAvadhiviSayato'dhikAH // 20 // gatizarIraparigrahAbhimAnato hInAH // 21 // pItapadmazuklalezyA dvitrizeSeSu // 22 // prAgveyakebhyaH kalpAH // 23 // brahmalokAlayA laukAntikAH // 24 // sArasvatAdityavayaruNagardatoyatuSitAbyAbAdhAriNAzca // 25 // vijayAdiSu dvicrmaaH|| 26 // aupapAdikamanuSye. bhyaH zeSAstiryagyonayaH // 27 // sthitirasuranAgasuparNadvIpazeSANAM sAgaropamatripalyopamA hInamitAH // 28 // saudharmezAnayoH sAgaropame adhika // 29 // sAnatkumAramAhendrayoH sapta // 30 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthaadhigmmokssshaastrm| * trisaptanavaikAdazatrayodazapaJcadazabhiradhikAni tu // 31 // A. raNAcyutAdUrddhamekaikena navasu aveyakeSu vijiyAdiSu sarvArthasiddhau ca // 32 // aparA palyopamamadhikam // 33 // parataH parataH pUrvApUrvAnantarAH // 34 // nArakANAM ca dvitIyAdiSu // 35 // dazavarSasahasrANi prathamAyAm // 36 // bhavaneSu ca // 37 // vyantarANAM ca // 38 // parA palyopamamadhikam // 39 // jyotikANAM ca // 40 // tadaSTabhAgo'parA // 41 // laukAntikAnAmaSTau sAgaropamANi sarveSAm // 42 // iti tattvArthAdhigame mokSazAstre caturtho'dhyAyaH // 4 // ajIvakAyAdharmAdharmAkAzapudgalAH // 1 // dravyANi // 2 // jIvAzca // 3 // nityAvasthitAnyarUpANi // 4 // rUpiNaH pudgalAH // 5 // A AkAzAdekadravyANi // 6 // niSkriyANi ca // 7 // asaGkhyeyAH pradezA dhamAdhammakajIvAnAm // 8 // AkAzasyanantAH // 9 // saGkhyeyAsaGkhyeyAzca pudgalAnAm // 10 // nANoH // // 11 // lokAkAze'vagAhaH // 12 // dharmAdharmayoH kRtsne / / 13 / / ekapradezAdiSu bhAjyaH pudgalAnAm // 14 // asaGkhyeyabhAgAdiSu jIvAnAm // 15 // pradezalaMhAravisarpAbhyAM pradIpavat // 16 // gatisthityupagrahI dhrmaadhrmyorupkaarH|| 17 // AkAzasyAvagAhaH // 18 ||shriirvaangmnHpraannaapaanaaH pudgalAnAm // 19 // sukhaduHkhajIvitamaraNopagrahAzca // 20 // parasparopagraho jIvAnAm // 21 // vartanApariNAmakriyAparatvAparatve ca kAlasya // 22 / / sparzarasagandhavarNavantaH pudgalAH // 23 // zabdabandhasaumyasthaulyasaMsthAnabhedatamazchAyA''tapodyotavantazca // 24 // aNavaskandhAzca // 25 // bhedasavAtebhya Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| utpadyante // 26 // bhedasaGghAtAbhyAM cAkSuSaH // 28 // savyalakSaNam // 29 // utpAdavyayadhrauvyayuktaM sat // 30 // tadbhAvAvyayaM nityam // 31 // apitAnappitasiddhaH // 32 // snigdharUkSatvAdvandhaH // 33 // na jaghanyaguNAnAm // 34 // guNasAmye sadRzAnAm // 35 // dvayadhikAdiguNAnAM tu // 26 // bandhe'dhi. ko pAriNAmikau ca // // 37 // guNaparyAyavadvyam // 38 // kAlazca // 39 // so'nntsmyH|| 40 // dravyAzrayA nirguNA guNAH // 40 // tadbhAvaH pariNAmaH // 41 // iAte tattvAyAdhigame mokSazAstre paJcamo'dhyAyaH // 5 // kaayvaamnHkrmyogH||1||saasrvH|| 2 // zubhaH puNya. syAzubhaH pApasya // 3 // sakaSAyAkaSAyayoH saampraayikaapthyoH||4|| indriyakaSAyAvratakriyAH paJcacatuHpaJcapaJcaviMzatisaMkhyAH pUrvasya bhedaaH||5|| tIvramandajJAtAjJAtabhAvAdhikaraNavIrya. vizeSebhyastadvizeSaH // 6||adhikrnnN jiivaa'jiivaaH|| 7 // A. dyaM saMrambhasamArambhArambhayogakRtakAritAnumatakaSAyavizeSastristristrizcatuzcaikazaH // 8 // nirvartanAnikSepasaMyoganisargAdvicaturdvitribhedAH param // 9 // tatpradoSanihnavamAtsaryAntarAyAsAdanopaghAtA jJAnadarzanAvaraNayoH // 10 // duHkhazokatApAkrandanabadhaparidevanAnyAtmaparobhayasthAnAnyasadvedyasya // 11 // bhUtatyanukampAdAnasarAgasaMyamAdiyogaH kSAntizaucamiti sadvedyasya // 19 // kevalizrutasaGghadharmadevAvarNavAdo drshnmohsy||13|| kaSAyodayAttIvrapariNAmazcAritramohasya // 14 // bahvArambhaparigrahatvaM nAraphasyAyuSaH // 15 // mAyA tairyagyonasya // 16 // alpArambhaparigrahatvaM mAnuSasya // 17 // svabhAvamArdavaM ca Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthadhigamamokSazAstram / // 18 // niHzIlavratatvaM ca sarveSAm // 19 // sarAgasaMyamasaMyamAsaMyamA'kAmanirjarAbAlatapAMsidevasya // 20 // samyaktvaM ca // 21 // yogavakratA visaMvAdanaM cAzubhasya nAnaH // 22 // tadviparItaM zubhasya // 23 // darzanavizuddhivinayasaMpannatA zIlavateSvanatIcAro'bhIkSNajJAnopayogasaMvegau zaktitastyAgatapasI sAdhusamAdhiyAvRtyakaraNamarhadAcAryabahuzrutapravacanabhaktirAvazyakAparihANimArgaprabhAvanA pravacanavatsalatvamiti tIrthakaratvasya // 24 // parAtmanindAprazaMse sadasadgaNocchAdanodbhAvane ca nIcairgotrasya // 25 // tadviparyayau nIcaivRtyanutseko cottarasya // 26 // vighnakaraNamantarAyasya // 27 // iti tatvArthAdhigame mokSazAsle SaSTho'dhyAyaH // 6 // hiMsAnRtasteyAbrahmaparigrahebhyo virativratam // 1 // dezasa. rvato'NumahatI // 2 // tatsthairyArtha bhAvanAH paJca paJca // 3 // vAGanoguptIryAdAnanikSepaNasamityAlokitapAnabhojanAni paJca // 4 // krodhalobhabhIrutvahAsyapratyAkhyAnAnyanuvIcibhASaNaM ca paJca // 5 // zUnyAgAravimocitAvAsaparoparodhAkaraNabhaikSyazuddhisadharmAvisaMvAdAH paJca // 6 // strIrAgakathAzravaNatanmanoharAGganirIkSaNapUrvaratAnusmaraNavRSyeSTarasasvazarIrasaMskAratyAgAH paJca // 7 // manojJAmanojJendriyaviSayarAgadveSavarjanAni paJca // 8 // hiMsAdiSvihAmutrApAyAvadyadarzanam // 9 // duHkhameva vA // 10 // maitrIpramodakAruNyamAdhyasthAni ca sattvaguNAdhikaklizyamAnAvinayeSu // 11 // jagatkAyasvabhAvau vA sNvegvairaagyaarthm||12|| pramattayogAtprANavyaparopaNaM hiMsA // 13 // asadabhidhAnamanRtam // 14 // adattAdAnaM steyam // 15 // maithunamabrahma // 16 // mUrchA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| parigrahaH // 17 // niHzalyo vratI // 18 // agAryanagArazca // 19 // aNuvrato'gArI // 20 // digdezAnarthadaNDaviratisAmAyikaproSadhopavAsopabhogaparibhogaparimANAtithisaMvibhAgavatasampannazca // 21 // mAraNAntikIsallekhanAM joSitA // 22 // zaGkAkAGkSAvicikitsA'nyadRSTiprazaMsAsaMstavAHsamyagdRSTeratIcAsaH // 23 // vratazIleSu paJca paJca yathAkramam // 24 // bandhabadhacchedAtibhArAropaNAnapAnanirodhAH // 25 // mithyopdeshrhobhyaakhyaankuuttlekhkriyaanyaasaaphaarsaakaarmntrbhedaaH|| 26 // stenaprayogatadAhRtAdAnaviruddharAjyAtikramahInAdhikamAnonmA. napratirUpakavyavahArAH // 27 // paravivAhakaraNetvarikAparigRhItAparigRhItAgamanAnaGgakrIDAkAmatIvrAbhinivezAH // 28 // kSe vAstuhiraNyasuvarNadhanadhAnyadAsIdAsakupyapramANAtikamAH // 29 // UrdhvAdhastiryagvyatikramakSetravRddhismRtyantarAdhAnAni // 30 // AnayanapreSyaprayogazabdarUpAnupAtapudgalakSepAH // 31 // kandarpa kautkucyamaukha-samIkSyAdhikaraNopabhogaparibhogAnarthakyAni // 32 // yogaduHpraNidhAnAnAdarasmRtyanupasthAnAni // 33 // a* pratyavekSitA'pramojitotsargAdAnasaMstaropakramaNAnAdaraskRtyanupasthAnAni // 34 // scittsmbndhsnmishraabhissvduHpkvaahaaraaH|| 35 // sacittanikSepApidhAnaparavyapadezamAtsaryakAlAtikramAH // 36 // jIvitamaraNAzaMsAmitrAnurAgasukhAnuvandhanidAnAni // 37 // anugrahArtha svasyAtisargo dAnam // 3 // vidhidravyadAtRpAtravizeSAttadvizeSaH // 39 // ___ iti tattvArthAdhigame mokSazAlo saptamo'dhyAyaH // 7 // mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogA vandhahetavaH // 1 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthadhigamamokSazAstram / sakaSAyatvAjIvaH karmaNo yogyAnpudgalAnAdattesa bndhH||2|| prakRtisthityanubhAgApradezAstadvidhayaH // 3 // Adyo jJAnadarzanA. varaNavedanIyamohanIyAyurnAmagotrAntarAyAH // 4 // paJcanavadvayaTAviMzati caturdicatvAriMzadvipaJcabhedAyathAkramam // 5 // matizrutAvadhimanaH paryAyakevalAnAm // 6 // cakSuracakSuravadhikevalAnAM nidrAnidrAnidrApracalApracalApracalAstyAnagRddhayazca // 7 // sadasadye // 8 // darzanacAritramohanIyAkaSAyakaSAyavedanIyAkhyAstridinavaSoDazabhedAH samyaktvamithyAtvatadubhayAnya'kaSAyakaSAyau hAsyaratyaratizokabhayajugupsAstrIpunapuMsakvedA anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnasaMjvalanavikalpAzcaikazaH krodhamAnamAyAlobhAH // 9 // nArakatairyagyonamAnuSadaivAni ||10||gtijaatishriiraanggopaanggnirmaannbndhnsngghaatsNhnnsprshrsgndhvrnnaanupuurvyaa'gurulghuupghaatprghaataatpodyotocchvaasvihaa. yogatayaH pratyekazarIratrasazubhagasusvarazubhasUkSmaparyAptisthirAdeyayazaHkIrtisetarANi tIrthakaratvaM ca // 11 // uccainIcaizca // 12 // dAnalAlabhogopabhogavIryANAm // 13 // AditastisRNAmantarAyasya ca triMzatsAgaropamakoTIkoTyaH parAsthitiH // 14 // saptatirmohanIyasya // 15 // vishtirnaamgotryoH||16|| trayastriMzatsAgarApamANyAyuSaH // 17 // aparA dvAdazamuhUrtA vedanIyasya // 18 // nAmagotrayoraTau // 19 // zeSANAmantarmuhUrtA // 20 // vidhAko'nubhavaH // 21 // sa yathAnAma // 22 // tatazca nirjarA // 23 // nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAtsUkSmaikakSetrAvagAhasthitAH sarvAtmapradezeSvanantAnantapradezAH // 24 ||svedyshubhaashurnaamgotraanni puNyan // 25 // ato'nyatpApam // 26 // ___ iti tattvArthAdhigame mozazAsne'Tamo'dhyAyaH // 8 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| AsravanirodhaH saMvaraH // 1 // sa guptisamitidharmAnuprekSAparISahajayacAritraiH // 2 // tapasA nirjarA ca // 3 // samyagyoganigraho guptiH||4||iiObhaassnnaadaannikssepotsrgaaH samitayaH // 5 // uttamakSamAmArdavArjavasatyazaucasaMyamatapastyAgAkiJcanyabrahmacaryANidharmaH // 6 // anityAzaraNasaMsAraikatvAnyatvAzucyAnavasaMvaranirjarAlokabodhidurlabhadharmasvAkhyAtatattvAnucintanamanuprekSAH // 7 // mArgAcyavananirjarArtha pariSoDhavyAH parISahAH // 8 // kSutpipAsAzItoSNadaMzamasakanAgnyAratistrIcaryAniSadyAzayyAkrozavadhayAcmAlAbharogatRNasparzamalasatkA. rpurskaarprjnyaa'jnyaanaa'drshnaani|| 9 // sUkSmasAmparAyacchadmasthavItarAgayozcaturdaza // 10 // ekAdaza jine // 11 // vAdarasAmparAye sarve // 12 // jJAnAvaraNe prajJAjJAne // 13 // darzanamohAntarAyayoradarzanAlAbhau // 14 // cAritramohe nAgnyAratistrIniSadyAkrozayAccAsatkArapuraskArAH // 15 // vedanIye zeSAH // 16 // ekAdayo bhAjyA yugapadekasminnekonaviMzatiH // 17 // sAmAyikacchedopasthApanAparihAravizuddhisUkSmasAmparAyayathAkhyAtamiti cAritram // 18 // anazanAvamaudaryavrattiparisaGkayAnarasaparityAgaviviktazayyAsanakAyakleza bAhyaM tpH|| 19 // prA. yazcittavinayavaiyAvRtyasvAdhyAyavyutsargadhyAnAnyuttaram // 20 // navacaturdazapaJcadvibhedA yathAkramaM prAgdhyAnAt // 21 // aalocnprtikrmnntdubhyviveknyutsrgtpshchedprihaaropsthaapnaaH||22|| zAnadarzanacAritropacArAH // 23 // AcAryopAdhyAyatapasvizaikSyaglAnarANakulasavasAdhumanojJAnAm // 24 // vAcanApRccha. naanuprekssaamnaaydhrmopdeshaaH||25|| bAhyAbhyantaropadhyoH // 26 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthadhigamamokSazAstram / uttamasaMhananasyaikAgracintAnirodho dhyAnamAntarmuhUrtAt // 27 // ArtaraudradharmyazuklAni // 28 // pare mokSahetU // 29 // Artamamano. jJasya samprayoge tadviprayogAya smRtismnvaahaarH|| 30 // vipa. rItaM manojJasya // 31 // vedanAyAzca // 32 // nidAnaM ca // 33 // tadaviratadezaviratapramattasaMyatAnAm 34 // hiMsAnRtasteyaviSayasaMrakSaNebhyo raudramaviratadezaviratayoH // 35 // AjJApAyavipAkasaMsthAnavicayAyadharmyam // 36 // zukle cAdye pUrvavidaH // 37 // pare kevalinaH // 38 pRthaktvaikatvavitarkasUkSmakriyApratipAtivyuparatakriyAnivartIni // 39 // tryekayogakAyayogAyogAnAm // 40 // ekAzraye savitarkavIcAre pUrve // 41 // avIcAraM dvitIyam // 42 // vitarkaHzrutam // 43 // viicaaro'rthvynyjnyogsNkraantiH||44|| samyagdRSTizrAvakaviratAnantaviyojakadarzanamo. hakSapakopazAntamohalapakakSINamohajinAH kramazo'saMkhyeyaguNanirjarAH // 45 // pulAkavakuzakuzIlanirgranthasnAtakA nirgranthAH // 46 // saMyamazrutapratisevanAtIrthaliGgalezyopapAdasthAnavikalpataH saadhyaaH||47|| ___ iti tattvArthAdhigame mokSazAne navamo'dhyAyaH // 9 // mohakSayAjjJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAJca kevalam // 1 // bandhahetvabhAvanirjarAbhyAM kRtsnakarmavipramokSo mokSaH // 2 // aupazamikAdibhavyatvAnAM ca // 3 // anyatrakevalasamyaktvajJA. narzanasiddhatvebhyaH // 4 // tadanantaramUrddha gacchantyAlokA. ntAt // 5 // pUrvaprayogAdasaGgatvAdvandhacchedAttathA gatipariNA. mAJca // 6 // AviddhakulAlacakravadvyapagatalepAlAmbUvaderaNDabIjavadagnizikhAvazca // 7 // dharmAstikAyA'bhAvAt // 8 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / kSetrakAlagatiliGgatIrthacAritrapratyekabuddhabodhitajJAnAvagAhanAntarasaMkhyAlpabahutvataH sAdhyAH // 9 // iti tattvArthAdhigame mokSazAstre dazamo'dhyAyaH // 10 // 102 akSaramAtrapadasvarahInaM vyaJjanasandhivivarjitarepham / sAdhubhiratra mama kSamitavyaM ko na vimuhyati zAstrasamudre // 1 // dazAdhyAye paricchinne tattvArthe paThite sati / phalaM syAdupavAsasya bhASitaM munipuGgavaiH // 2 // iti tattvArtha sUtramaparanAmatattvArthAdhigamamokSazAstra samAptam / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaH siddhebhyaH zrImadamRtacandramUrikRtaH tattvArthasAraH jytyshesstttvaarthprkaashiprthitshriyH| mohadhvAntaughanirbhedi jJAnajyotijinezinaH // 1 // atha tattvArthasAro'yaM mokSamArgakadIpakaH // mumukSUNAM hitArthAya praspaSTamabhidhIyate // 2 // sthaatsmygdrshnjnyaancaaritrtrityaatmkH| mArgo mokSasya bhavyAnAM yuktyAgamasunizcitam // 3 // zraddhAnaM darzana samyagjJAnaM syAdavabodhanam / upekSaNaM tu cAritraM tattvArthAnAM sunishcitH||4|| zraddhAnAdhigamo'pekSA viSayatvamitA hytH| bodhyAmAgevatattvArthA mokSamArga bubhutsubhiH // 5 // jIvo'jIvAtravau bandhaH saMvaro nirjarA tthaa| mokSazca sapta tattvArthA mokSamArgeSiNAmime // 6 // upAdeyatayA jIvo'jIvo heytyoditH|| heyasyAsminnupAdAnahetutvenAstravaH smRtH||7|| heyasyAdAnarUpeNa bandhaH sa prikiirtitH| saMvaro nirjarA heyhaanhetutyoditau| heyaprahANarUpeNa mokSo jIvasya darzitaH // 8 // .. ... ... ... (SaTpadam ) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 prathama gucchaka / tattvArthA santyamI nAmasthApanAdravyabhAvataH / nyasyamAnatayAdezAtpratyekaM syuzcaturvidhAH // 9 // yA nimittAntaraM kiJcidanapekSya vidhIyate / dravyasya kasyacit saMjJA tannAma parikIrtitam // 10 // sA'yamityakSakASTAdeH sambandhenAnyavastuni | yadvyavasthApanAmAtraM sthApanA sAbhidhIyate // 11 // bhAvinaH pariNAmasya yatprAptiM prati kasyacit / syAdgRhItAbhimukhyaM hi taddravyaM bruvate jinAH // 12 // vartamAnena yatnena paryAyeNopalakSitam / dravyaM bhavati bhAvaM taM vadanti jinapuGgavAH // 13 // tattvArthAH sarva evaite samyagbodhaprasiddhaye / pramANena pramIyante nIyante ca nayaistathA // 14 // samyagjJAnAtmakaM tatra pramANamupavarNitam / tatparokSaM bhavatyekaM pratyakSamaparaM punA // 15 // samupAttAnupAttasya prAdhAnyena parasya yat / padArthAnAM parijJAnaM tatparokSamudAhRtam // 16 // indriyAnindriyApekSamuktamavyabhicAri ca / sAkAragrahaNaM yatsyAttatpratyakSaM pracakSyate // 17 // samyagjJAnaM punaH svArtha vyavasAyAtmakaM viduH / matizrutAvadhijJAnaM manaHparyaya kevalam // 18 // svasaMvedana makSotthaM vijJAnaM smaraNaM tathA / pratyabhijJAnamUhazca svArthAnumitireva vA // 19 // buddhirmedhAdayo yAzca matijJAnabhidA hi tAH / indriyAnindriyebhyazca matijJAnaM pravartate // 20 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasAraH / avagrahastatasvIhA tato'vAyo'tha dhAraNA / bahorbahuvidhasyApi kSipra syAniHsRtasya ca // 21 // anuktasya dhruvasyeti setarANAM tu te matAH / vyaktasyArthasya vijJeyAzcatvAro'vagrahAdayaH // 22 // vyaJjanasya tu nehAdyA eka eva hyavagrahaH / aprApyakAriNI cakSurmanasI parivarjya saH // 23 // caturbhirindriyairanyaiH kriyate prApyakAribhiH / matipUrva zrutaM proktamavispaSTArthatarkaNam // 24 // tatparyAyAdibhedena vyAsAdvizatidhA bhavet / parApekSAM vinA jJAnaM rUpiNAM bhaNito'vadhiH // 25 // anugo'nanugAmI ca tadavastho'navasthitiH / varddhiSNuyamAnazca SaDvikalpaH smRto'vadhiH // 26 // devAnAM nArakANAM ca sa bhavapratyayo bhavet / mAnuSANAM tirazcAM ca kSayopazamahetukaH // 27 // parakIyamanaHsvArthajJAnamanyA'napekSayA / syAnmanaH paryayo bhedau tasyarjuvipule matI // 28 // vizuddhayapratipAtAbhyAM vizeSazcintyatAM tayoH / svAmikSetravizuddhibhyo viSayAzca sunizcitaH // 29 // syAdvizeSo'vadhijJAnamanaH paryayabodhayoH / asahAyaM svarUpotthaM nirAvaraNamakramam // 30 // ghAtikarmakSayotpannaM kevalaM sarvabhAvagam / materviSayasaMbandhaH zrutasya ca nibudhyatAm // 31 // asarvaparyayeSvatra sarvadravyeSu dhIdhanaiH / asarvaparyayeSviSTo rupidravyeSu so'vadhiH // 32 // 105 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| sa mana:paryayasyeSTo'nantAMze'vadhigocarAt / kevalasyAkhiladravyapIyeSusa sUcitaH // 33 // jIve yugapadekasminnekAdIni vibhAvayet / jJAnAni caturantAni na tu paJca kadAcana // 34 // matiH zrutAvadhI caiva mithyAtvasamavAyinaH / mithyAjJAnani kathyante na tu teSAM pramANatA // 35 // avishessaatsdstoruplbdherydRcchyaa| yata unmattavajjJAnaM na hi mithyAdRzo'JjasA // 36 // vastuno'nantadharmasya pramANaM vyaJjitAtmanaH / ekadezasya netA yaH sa nayo'nekadhA mataH // 37 // dravyaparyAyarUpasya sakalasyApi vstunH| nayAvaMzena netArau dvau dravyaparyayArthiko // 38 // anupravRttiH sAmAnya dravyaM caikaarthvaackaaH| nayastadviSayo yaH syAjJayo dravyAthiko hi saH // 39 // vyAvRttizca vizeSazca paryAyazcaikavAcakAH / paryAyaviSayo yastu sa paryAyArthiko mtH|| 40 // zuddhAzuddhArthasaMgrAhI tridhA dravyArthiko nyH| naigamasaMgrahazcaiva vyavahArazca sNsmRtH|| 41 // caturdhA paryAyArthaH syAdRjuzabdanayAH pre| uttarottaramatraiSAM sUkSmasUtrArthabhedataH / zabdaH samabhirUdvaivaMbhUtau te shbdbhedgaaH||42|| (SaTpadaka) catvAro'rthanayA AdyAstrayaH zabdanayAH pre| uttarottaramatraiSAM sUkSmagocaratA matA // 43 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasAraH / arthasaMkalpamAtrasya grAhako naigamo nayaH / prasthodanAdijastasya viSayaH parikIrtitaH // 44 // bhedena kyamupAnIya svajAteravirodhataH / samastagrahaNaM yasmAtsa nayaH saMgraho mataH // 45 // saMgraheNa gRhItAnAmarthAnAM vidhipUrvakaH / vyavahAro bhavedyasmAdvayavahAranayastu saH // 46 // RjusUtraH sa vijJeyo yena paryAyamAtrakam / varttamAnaka samayaviSayaM parigRhyate // 47 // liGgasAdhanasaMkhyAnAM kAlopagRhayostathA / vyabhicAranivRttiH syAdyataH zabdanayo hi saH // 48 // jJeyaH samabhirUDho'sau zabdo yadviSayaH sa hi / ekasminnamarUDhArthe nAnArthAnsamatItyayaH // 42 // zabdo yenAtmanAbhUtastenaivAdhyavasAyayet / yo nayo munayo mAnyAstamevaM bhUtamabhyadhuH // 50 // ete parasparApekSAH samyagjJAnasya hetavaH / nirapekSA punaH saMto mithyAjJAnasya hetavaH // 51 // AryA chandaH / nirdezaH svAmitvaM sAdhanamadhikaraNamapi ca paricintyam / sthitirathavidhAnamiti patatvAnAmadhigamopAyAH // 52 // atha satsaMkhyAkSetrasparzanakAlAntarANi bhAvazca / alpabahutvaM cASTAvityapare'pyadhigamopAyAH // 53 // zAlinI chandaH / samyagyogo mokSamArga prapitsurnyastAM nAmasthApanAdravyabhAvaiH / syAdvAdasthAM prApya taistairupAyaiH prAgjAnIyAtsaptatva krameNa // 54 // * iti saptatantrIpIThikA bandhaH // 1 // .. 107 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 . prathama gucchk| anantAnantajIvAnAmekaikasya prarUpakAn / praNipatya jinAnmUrnA jIvatattvaM prarUpyate // 1 // anyAsAdhAraNA bhAvAH paJcaupazamikAdayaH / sva tatvaM yasya tattvasya jIvaH sa vyapadizyate // 2 // syAdaupazamiko bhAvaH kSAyopazamikastathA / kSAyikazcApyaudayikastathAnyaH pAriNAmikaH // 3 // bhedau samyaktvacAritre dvAcaupazamikasya hi / ajJAnatritayaM jJAnacatuSkaM paJcalabdhayaH // 4 // .. dezasaMyamasamyaktve cAritraM drshntrym| kSAyopazamikasyaite bhedA assttaadshoditaaH||5|| samyaktvajJAnacAritravIryadAnAni darzanam / . bhogopabhogau lAbhazca kSAyikasya nvoditaaH||6|| catasro gatayo lezyAH SaT kaSAyacatuSTayam / vedA mithyAtvamajJAnamasiddhosayaMtastathA / ityAdaudayikabhAvasya syurbhedA ekaviMzatiH // 7 // (SaTpadaM ) jIvatvaM cApibhavyatvamabhavyatvaM tathava c| pAriNAmikabhAvasya bhedatritayamiSyate // 8 // ananyabhUtastasya syAdupayogo hi lakSaNam / jIvo'bhivyajyate tasmAdavaSTabdho'pi karmabhiH // 9 // sAkArazca nirAkAro bhavati dvividhazca saH / sAkAraM hi bhavejjJAnaM nirAkAraM tu darzanam // 10 // kRtvA vizeSaM gRhNAti vastujAtaM ytsttH| sAkAramiSyate jJAnaM jnyaanyaathaatmyvedibhiH||11|| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttvaarthsaarH| yadvizeSamakRtvaivaM gRhIte vastumAtrakam / nirAkAraM tataH proktaM darzanaM vizvadarzibhiH // 12 // jJAnamaSTavidhaM jJeyaM mtijnyaanaadibhedtH| cakSurAdivikalpAcca darzanaM syAJcaturvidham // 13 // saMsAriNazca muktAzca jIvAstu dvividhA smRtaaH| lakSaNaM tatra muktAnAmuttaratra pracakSyate // 14 // sAMprataM tu prarUpyante jIvAH saMsAravartinaH / jIvasthAnaguNasthAnamArgaNAdiSu tattvataH // 15 // mithyAksAsano mizro saMyato deshsNytH| pramatta itaro'pUrvAnivRttikaraNau tathA // 16 // sUkSmopazAntasaMkSINakaSAyA yogyyoginau| guNasthAnavikalpAH syuriti sarve caturdaza // 17 // mithyAvRSTirbhavejIvo mithyaadrshnkrmnnH| udayena padArthAnAmazraddhAnaM hi yatkRtam // 18 // mithyAtvasyodayAbhAve jIvo'nantAnuvandhinAm / udayenAstasamyaktvaH smRtaH saasaadnaabhidhH|| 19 // samyagmithyAtvasaMjJAyAH prkRterudyaadbhvet| / mizrabhAvatayA samyagmithyAvRSTiH zarIravAn // 20 // vRttamohasya pAkena janitAviratirbhavet / / jIvaH samyaktvasaMyuktaH samyagdRSTirasaMyataH // 21 // pAkakSayAtkaSAyANAsapratyAkhyAnarodhinAm / viratAvirato jIvaH saMyatAsaMyataH smRtaH // 22 // pramattasaMyato hi syAtpratyAkhyAnanirodhinAm / udayakSayataH prAptaH saMyamaddhi pramAdavAn // 23 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| saMyato hyapramattaH syAtpUrvavatprAptasaMyamaH / pramAdavirahAvRttavRttimaskhalitAM dadhat // 24 // apUrvakaraNaM kurvannapUrvakaraNo yatiH / zamakaH kSapakazcaiva sa bhvtyupcaartH|| 25 // karmaNAM sthUlabhAve na zamakaH ksspkstthaa| anivRttiranirvRttiH pariNAmavazAdbhavet // 26 // sUkSmatvena kaSAyANAM shmnaatksspnnaattthaa| syAtsUkSmasAMparAyo hi sUkSmalobhodayAnugaH // 27 // upazAntakaSAyaH syaatsrvmohopshaantitH| bhavetkSINakaSAyo'pi mohasyAtyantasaMkSayAt // 28 // utpanna kevalajJAno ghAtikarmodayakSayAt / sayogazcApyayogazca syAtAM kevalinAvubhau // 29 // ekAkSA vAdarAH sUkSmA dyakSAdyA viklaastryH| saMzino'saMzinazcaiva dvidhA paJcendriyAstathA // 30 // paryAptAH sarva evaite sarve'paryAptakAstathA / jIvasthAnavikalpAH syuriti sarve caturdaza // 31 // aahaardehkrnnpraannaapaanvibhedtH| vacomanovibhedAca santi paryAptayo hi SaT // 32 // ekAkSeSu catasraH syuH pUrvAH zeSeSu paJca tAH / sarvA api bhavantyetAH saMjJipaJcendriyeSu tat // 33 // paJcendriyANi vAkkAyamAnasAnAM balAni ca / prANApAnau tathAyuzca prANAH syuHprANinAM daza // 34 // kAyAkSAyUMSi sarveSu paryApteSvAna issyte| . vAradyakSAdiSu pUrNeSu manaH paryAptasaMziSu // 35 // .. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| AhArasya bhayasthApi saMjJA syAnmaithunasya ca / parigrahasya cetyevaM bhavetsaMjJA caturvidhA // 36 // gatyakSakAyayogeSu vedakrodhAdivittiSu ! vRttadarzanalezyAsu bhavyasamyaktvasaMziSa / AhArake ca jIvAnAM mArgaNAH syuzcaturdazaH // 37 // (SaTpadakam ) gatirbhavati jIvAnAM gtikrmvipaakjaa| zvabhratiryagnarAmartyagatibhedAccaturvidhA // 38 // indriyaM liGgamindrasya tacca paJcavidhaM bhavet / pratyekaM tadvidhAvyabhAvendriyavikalpataH // 39 // nirvRttizcopakaraNaM dravyendriyamudAhRtam / bAhyAbhyantarabhedena dvaividhyamanayorapi // 40 // netrAdIndriyasaMsthAnAvasthitAnAM hi vartanam / vizuddhAtmapradezAnAM tatra nivRttirAntarA // 41 // teSvevAtmapradezeSu karaNavyapadeziSu / nAmakamakRtAvasthaH pudgalapacayo'parA // 42 // AbhyantaraM bhavetkRSNazuklamaNDalakAdikam / bAhyopakaraNaM tvakSipakSmapatradvayAdikam / / 43 / / labdhistathopayogazca bhAvendriyamudAhRtam / sA labdhirvodhirodhasya yaH kSayopazamo bhavet // 44 // sa dravyendriyanirvRttiM prati vyApriyate ytH| karmaNo jJAnarodhasya kSayopazamahetukaH // 45 // AtmanaH pariNAmo yaH upayogaH sa kthyte| zAnadarzanabhedena dvidhA dvAdazadhA punaH // 46 // sparzanaM rasanaM nANaM cakSuH zrotramataH param / ... Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 prathama gucchk| itIndriyANAM paJcAnAM saMjJAnukramanirNayaH // 47 // sparzo rasastathA gandho varNaH zabdo yathAkramam / vijJeyA viSayAsteSAM manasastu mataM zrutam // 48 // rUpaM pazyatyasaMspRSTaM spRSTaM zabdaM zRNoti tu| baddhaM spRSTaM ca jAnAti sparza gandhaM tathA rsm||49|| yavanAlamasUrAtimuktendrarddhasamAH kramAt / / zrotrAkSighrANajihvAH syuH sparzanaM naikasaMsthitiH // 50 // sthAvarANAM bhavatyekamekaikamabhivardhayet / zambUkakunthumadhupamAdInAM tataH kramAt // 51 // sthAvarAH syuHpRthivyApastejovAyurvanaspatiH / svaiH svairbhedaiH samA hyete sarva ekendriyAH smRtAH // 52 // zambUkaH zaGkha zuktirvA gaNDUpadakapadakAH / kukSikamyAdayazcaite dvIndriyAH prANino matAH // 53 // kunthuH pipIlikA kumbhI vRzcikazcandragopakaH / ghuNamatkuNayUkAdyAstrIndriyAH santi jantavaH // 54 // madhupaH kITako daMzamazako mkssikaastthaa| varaTI zalabhAdyAzca bhavanti cturindriyaaH||55|| paJcendriyAzca mAH syu rakAstridivaukasaH / tiryaJco'pyuragAbhogiparisarpacatuSpadAH / / 56 // msuuraambuupRsstsuuciiklaapdhvjsnnibhaaH| dharAptejomarutkAyA nAnAkArastarustrasA(?) // 57 // mRttikA bAlukA caiva zarkarAcopalaH shilaa| lavaNo'yastathA tAnaM trapuH sIsakameva ca // 58 // raupyaM suvarNa vanaM ca haritAlaM ca hinggl|. ..., Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tsvaarthsaarH| manaHzilA tathA tutthamaJjanaM samavAlakam // 59 // krirolakAbhrake caiva maNibhedAzca vAdarAH / gomedo rucakAGkazca sphaTiko lohitaH prabhaH // 6 // vaiDUrya candrakAntazca jalakAnto rviprbhH| .... gairikazcandanazcaiva varorucakestathA // 11 // moThomasAragalazca sarva ete prdrshitaaH| SatriMzatpRthivIbhedA bhagavadbhirjinezvaraiH / / 62 // avazyAyo himabindustathA zuddhaghanodake / zItakAdyAzca vijJeyA jIvAH salilakAyikAH // 63 // jvAlAgArAstathAvizva murmuraH zuddha eva ca / agnizcetyAdikA jJeyA jIvA jvalanakAyikAH // 64 // mahAn ghanatanuzcaiva gunyjaamnnddlirutkliH| vAtazcetyAdayo jJeyA jIvAH pavanakAyikAH / / 65 / / sUlAgraparvakandotthAH skndhbiimlhaastthaa| sammUrchinazca haritAH pratyekAnantakAyikAH // 66 // sati vIryAntarAyasya kSayopazamasambhave / yogo hyAtmapradezAnAM parispando nigadyate // 67 // catvAro hi manoyogA vAgyogAnAM catuSTayam / kAyayogAzca saptaiva yogAH pnycdshoditaaH|| 68 // manoyogo bhavetsatyo mRSAsatyamRSA tthaa| tathA'satyamRSA ceti manoyogazcaturvidhaH // 19 // vacoyogo bhavetsatyo mRSAsatyamRSA tathA / tathA'satyamRSA ceti vacoyogazcaturvidhaH // 70 / / audAriko vaikriyakaH kAyazcAhArakazca ve| . . Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| mizrAzca kArmaNaM caiva kAyayogo'pi saptadhA // 71. // audAriko vaikriyakastathAhAraka eva c| .. taijasaH kArmaNazcaivaM sUkSmAH santi yathottaram / / 72 / / asaMkhyeyaguNau syAvAmAdyAdanyau pradezataH / yathottaraM tathAnantaguNau taijasakArmaNau // 73 // ubhau nirupabhogau tau pratighAtavivarjitau / sarvasyAnAdisambandhau syAtAM taijasakArmaNau // 74 // tau bhavetAM kvacicchuddhau kvcidaudaarikaadhikau| kvacidvaikriyakopetau tRtIyAdyayutau kvacit / / 75 // audArikazarIrasya lbdhiprtyymissyte| anyAdvak taijasaM sAdhopurvaikriyakaM tathA / / 76 // audArikaM zarIraM syAdgarbhasammUrchanodbhavam / tathA vaikriyakAkhyaM tu jAnIyAdaupapAdikam // 7 // avyAghAtI zubhaH zuddhaH prAptaryaH prjaayte| saMyatasya pramattasya sa khalvAhArakaH smRtaH // 78 // bhAvavedastribhedaH syaannokssaayvipaakjH|| nAmodayanimittastu dravyavedaH sa ca tridhA / / 7 // dravyAnapuMsakAni syuH zvAbhrAH sammUrchinastathA / palyAyuSo na devAzca trivedA itare punaH / / 80 / / utpAdaH khalu devInAmaizAnaM yaavdissyte| gamanaM tvacyutaM yAvat puvedA hi tataH param // 81 // caritrapariNAmAnAM kaSAyaH kssnnaanmtH|| krodhomAnastathA mAyA lobhazceti cturvidhH|| 82 / / tattvArthasyAvabodho hi jJAnaM paJcavidhaM bhavet / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| mithyAtvapAkakaluSamajJAnaM trividha punaH // 83 // . saMyamaH khalu caaritrmohsyopshmaadibhiH| prANasya parihAraH syAt paJcadhA sa ca vakSyate // 84 // viratAviratatvena saMyamAsaMyamaH smRtH| prANighAtAkSaviSayabhAvena syAdasaMyamaH // 85 // .... darzanAvaragasya syAt kssyopshmsnnidhau| AlocanaM padArthAnAM darzanaM tazcaturvidham // 86 // cakSurdarzanamekaM syAdacakSurdarzanaM tathA / avadhidarzanaM caiva tathA kevaladarzanam // 87 // yogavRttirbhavellezyA kaSAyodayaraJjitA / . bhAvato dravyataH kAyanAmodayakRtAGgaruk // 88 // kRSNA nIlAtha kApotA pItA padmA tathaiva ca / zuklA ceti bhavatyeSA dvividhApi hi SaDvidhA / / 89 // bhavyAbhanyavibhedena dvividhA santi jntvH| bhavyAH siddhatvayogyAH syurviparItAstathApare // 9 // samyaktvaM khalu tattvArthazraddhAnaM tattridhA bhavet / syAtsAsAdanasamyaktvaM pAke'nantAnubandhinAm // 91 // samyagmithyAtvapAkena smygmithyaatvmissyte| mithyAtvamudayenoktaM mithyAdarzanakarmaNaH // 92 // yo hi zikSAkriyAtmArthavAhI saMjJI sa ucyate / atastu viparIto yaH so'saMjJI kathito jinaiH // 93 / / gRhNAti dehaparyAptiyogyAnyaH khalu pudgalAn / AhArakaH sa vijJeyastato'nAhArako'nyathA // 94 // astyanAhArako yogaH samuddhAtagataH param / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| sAzano vigrahagatau mithyaavRssttistthaavRtH||95 // vigraho hi zarIraM syAttadartha yA gatirbhavet / vizIrNapUrvadehasya sA vigrahagatiH smRtA // 96 // jIvasya vigrahagatau karmayogaM jineshvraaH| prAhudehAntaraprAptiH karmagrahaNakAraNam // 97 // jIvAnAM pazcatAkAle yo bhvaantrsNkrmH| muktAnAM cordhvagamanamanuzreNigatistayoH // 98 / savigrahA'vigrahA ca sA vigrhgtividhaa| avigrahaiva muktasya zeSasyAniyamaH punaH // 99 // avigrahaikasamayA kathiteSugatirjinaiH / anyA dvisamayA proktA pANimuktakavigrahA // 10 // dvivigrahAM trisamayAM prAhurlAGgalikAM jinAH / gomUtrikA tu samayaizcatubhiH syAtrivigrahA // 101 // samayaM pANimuktAyAmanyasyAM samayadvayam / tathA gomUtrikAyAM trInanAhAraka iSyate // 102 // trividhaM janma jIvanAM sarvajJaiH paribhASitam / sammurchanAttathA garbhAdupapAdAttathaiva ca // 103 // bhavanti garmajanmAnaH potaannddjjraayujaaH| tathopapAdajammAno nArakAstridivaukasaH // 104 // syuH sammUrchanajanmAnaH pariziSTAstathA'pare / yonayo nava nirdiSTAstrividhasthApi janmanaH // 105 // sacittazItavivRtA acittaashiitsNvRtaaH| sacittAcittazItoSNau tathA vivRtsNvRtH|| 106 // yoni rakadevAnAmacittaH kathito jinaiH| . ... Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasAraH / 117 ( SaTpadam ) garbhajAnAM punarmizraH zeSANAM trividho bhavet // 107 // uSNaH zItazca devAnAM nArakANAM ca kIrtitaH / uSNo'gnikAyikAnAM tu zeSANAM trividho bhavet // 108 // nArakai kAkSa devAnAM yonirbhavati saMvRtaH / vivRto vikalAkSANAM mizraH syAdgarbhajanmanAm // 109 // nityetaranigotAnAM bhUmyambhovAtatejasAm / sapta sapta bhavantyeSAM lakSANi daza zAkhinAm // 110 // par3ha tathA vikalAkSANAM manuSyANAM caturdaza / tiryanArakadevAnAmekaikasya catuSTayam / evaM caturazItiH syAlakSANAM jIvayonathaH // 111 // dvAviMzatistathA sapta trINi sapta yathAkramam / koTIlakSANi bhUmyambhastejo'nilazarIriNAm // 112 // vanaspatizarIrANAM tAmyazaviMzatiH smRtAH / syudvitricaturakSANAM saptASTa nava ca kramAt // 113 // tAni dvAdaza sArddhAni bhavanti jalacAriNAm / navAhiparisarpANAM gavAdInAM tathA daza // 114 // vInAM dvAdaza tAni syuJcaturdaza nRNAmapi / SaDviMzatiH surANAM tu zvAbhrANAM paJjaviMzatiH // 115 // kulAnAM koTilakSANi navatirnavabhistathA / paJcAyutAni koTInAM koTikoTI va mIlanAt // 116 // dvAviMzatirbhuvAM sapta payasAM daza zAkhinAm / nabhasvatAM punastrINi vInAM dvAsaptatistathA // 117 // uragANAM dvisaMyuktA catvAriMzatprakarSataH / AyurvarSasahasrANi sarveSAM paribhASitam // 118 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 prathama gucchk| dinAnyekonapazcAzatyakSANAM trINi tejsH| SaNmAsAzcaturakSANAM bhavatyAyuH prakarSataH // 119 // mavAyuH parisarpANAM pUrvAGgAni prkrsstH| dhyakSANAM dvAdazAbdAni jIvitaM syAtprakarSataH // 120 / / asaMzinastathA matsyAH karmabhUjAzcatuSpadAH / manuSyAzcaiva jIvanti pUrvakoTi prakarSataH // 121 // ekaM dve trINi palyAni nRtirazvAM yathAkramam / jaghanyamadhyamotkRSTabhogabhUmiSu jIvitam / kubhogabhUmijAnAM tu palyamekaM tu jIvitam // 122 // (SaTpadam ) ekaM trINi tathA sapta daza saptadazeti ca / dvAviMzatistrayastriMzad dharmAdiSu yathAkramam // 123 / / syAtsAgaropamANyAyu rakANAM prkrsstH| dazavarSasahasrANi ghammAyAM tu jaghanyataH // 124 // vaMzAdiSu tu tAnyekaM trINi sapta tathA daza / tathA saptadaza ghanA viMzatizca yathottaram // 125 // bhAvanAnAM bhavatyAyuH prakRSTaM sAgaropamam / dazavarSasahasraM tu jaghanyaM paribhASitam // 126 // palyopamaM bhavatyAyuH sAtirekaM prakarSataH / dazavarSasahasraM tu vyantarANAM jaghanyataH // 127 / / palyopamaM bhavatyAyuH sAtirekaM prakarSataH / palyopamASTabhAgastu jyotiSkANAM jaghanyataH // 128 // dvayordvayorubhau sapta daza caiva caturdaza / SoDazASTAdazApyete sAtirekAH payodhayaH // 129 / / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| 119 samudrA vizatizcaiva teSAM dvaaviNshtistthaa| saudharmAdiSu devAnAM bhavatyAyuH prakarSataH // 130 // ekaikaM varddhayedabdhi nvpraiveykessvtH| .. navasvanudizeSu syAdvAtriMzadavizeSataH // 131 // trayastriMzatsamudrANAM vijayAdiSu pnycsu| . sAdhikaM palyamAyuH syAtsaudharmezAnayoyoH // 132 // parataH parataH pUrva zeSeSu ca jaghanyataH / AyuH sarvArthasiddhau tu jaghanyaM naiva vidyate // 133 // anyatrAnapamRtyubhyaH sarveSAmapi dehinAm / antarmuhUrttamityeSAM jaghanyenAyuriSyate // 134 // asaGkhyeyasamAyuSkAzcaramottamamUrcayaH / / devAzca nArakAzcaiSAmapamRtyuna vidyate // 135 / / ghammAyAM sapta cApAni sapAdaM ca krtrym|... utsedhaH syAttato'nyAsu dviguNo dviguNo hi saH // 13 // zatAni paJca cApAnAM paJcaviMzatireva ca / prakarSega manuSyANAmutsedhaH karmabhUmiSu // 137 / / ekaH krozo jaghanyAsu dvau krozau madhyamAsu ca / krozatrayaM prakRSTAsu bhogabhUSu samunnatiH // 138 // ... jyotiSkANAM smRtAH saptAsurANAM paJcaviMzatiH / zeSabhAvanabhaumAnAM kodaNDAni dazonnatiH // 139 // dvayoH sapta dvayoH SaD ca hastAH paJca cturthtH| tatazcaturSu catvAraH sArdhAzcAto dvayostrayaH // 140 // dvayostrayazca kalpeSu samutsedhaH sudhAzinAm / adhoveyakeSu syAtsArddha hastadvayaM yathA // 141 // . Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 prathama gucchaka / hastadvitayamutsedho madhyapraiveyakeSu tu| antyapraiveyakeSu syaaddhsto'dhyrddhsmunntiH| ekahastasamutsedho vijayAdiSu paJcasu // 142 // (SaTpadam ) yojanAnAM sahanaM tu sAtirekaM prkrsstH|| ekendriyasya dehaH syAdvikSeyaH sa ca pamini // 143 / / trikozaH kathitaH kumbhI zaGko dvaadshyojnH| sahasrayojano matsyo madhupazcaikayojanaH // 144 // asaGkhyAtatamo bhAgo yAvAnaratyaGgalasya tu / ekAkSAdiSu sarveSu dehastAvAn jaghanyataH // 145 // ghAmasaMjJino yAnti vaMzAntAzca sriisRpaaH| meghAstAzca vihaGgAzca aJjanAntAzca bhoginaH // 146 // tAmariSTAM ca siMhAstu maghavyantAstu yossitH| narA marasyAzca gacchanti mAghavIM tAMzca pApinaH // 147 // na labhante manuSyatvaM saptamyA nirgatAH kSiteH / tiryaktve ca samutpadya narakaM yAnti te punaH // 147 // madhvyA manuSyalAbhena SaSThayA bhuumervinirgtaaH| sayamaM tu.punaH puNyaM nApnuvantIti nizcayaH // 149 // nirgatAH khalu paJcamyA labhante kecana vratam / prayAnti na punarmukti bhAvasalezayogataH / / 150 // . labhante nirvRti kecizcaturthyA nirgatAH kssiteH| ma punaH prApnuvantyeva pavitra tIrthakartRtAm // 151 // labhante tIrthakartRtvaM tato'nyAbhyo vinirgtaaH| nirgatya nArakA na syurblkeshvckrinnH|| 152 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasAraH / sarve paryAptakA jIvAH sUkSmakAyAzca taijasAH / vAyavo saMjJinazcaiSAM na tiryagbhyo vinirgamaH // 153 // trayANAM khalu kAyAnAM vikalAnAmasaMjJinAm / mAnavAnAM tirazcAM vA'viruddhaH saMkramo mithaH // 154 // nArakANAM surANAM ca viruddhaH saMkramo mithaH / nArako na hi devaH syAnna devo nArako bhavet // 155 // bhUmyAH sthUlaparyAptAH pratyekAGgavanaspatiH / tiryagmAnuSadevAnAM janmaiSAM parikIrttitam // 156 // sarve'pi taijasA jIvAH sarve cAnilakAyikAH / manujeSu na jAyante dhruvaM janmanyanantare // 157 // pUrNAsaMjJitirazcAmaviruddhaM janma jAtucit / nArakAmaratiryakSu nRSu vA na tu sarvataH // 158 // saGkhyAtItAyuSAM martyatirazcAM tebhya eva tu / saGkhyAtavarSajIvibhyaH saMjJibhyo janmasaMmRtam // 159 // saGkhyAtItAyuSAM nUnaM deveSvevAsti saMkramaH / nisargeNa bhavetteSAM yato mandakaSAyatA // 160 zalAkApuruSA naiva santyanantarajanmani / tiryaJca mAnuSAzcaiva bhAjyAH siddhagatau tu te // 161 // ye mithyAdRyo jIvAH saMjJino'saMjJino'thavA / vyantarAste prajAyante tathA bhavanavAsinaH // 162 // saMkhyAtItAyuSo martyAstiryaJcazvApyasadRzaH / utkRSTAstApasAzcaiva yAnti jyotiSkadevatAm // 163 // brahmaloke prajAyante parivrAjaH prakarSataH / AjIvAstu sahasrAraM prakarSeNa prayAnti hi // 164 // 121 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / utpadyante sahasrAre tiryaJco vratasaMyutAH / atraiva hi prajAyante samyaktvArAdhakA narAH // 165 // na vidyate paraM hyasmAdupapAdo'nyaliGginAm / nirgranthazrAvakA ye te jAyante yAvadacyutam // 166 // dhRtvA nirgranthaliGgaM ye prakRSTaM kurvate tapaH / antyagraiveyakaM yAvadabhavyAH khalu yAnti te / / 167 // yAvatsarvArthasiddhi tu nirgranthA hi tataH param / utpadyante tapoyuktA ratnatrayapavitritAH / 168 / / bhAjyA ekendriyatvena devA aizAnatazcyutAH / tiryaktva mAnuSatvAbhyAmAsahasrArataH punaH // 169 // tataH paraM tu ye devAste sarve'nantare bhave / utpadyante manuSyeSu na hi tiryakSu jAtucit // 170 // zalAkApuruSA na syurbhImajyotiSkabhAvanAH / anantarabhave teSAM bhAjyA bhavati nirvRtiH // 171 // tataH paraM vikalyante yAvaddyaiveyakaM surAH / zalAkApuruSatvena nirvANagamanena ca // 172 // tIrthezarAmacatritve nirvANagamanena ca / 122 cyutAH santo vikalpyante'nudizAnuttarAmarAH // 173 // bhAjyAstIrthezacakitve cyutAH sarvArthasiddhitaH / vikalpArAmabhAve'pi siddhyanti niyamAtpunaH || 174 // dakSiNendrAstathA lokapAlA laukAntikAH zacI / zakrazca niyamAccyutvA sarve te yAnti nirvRtim // 175 // dharmAdharmAstikAyAbhyAM vyAptaH kAlANubhistathA / vyomni pugalasaMchavo lokaH syAt kSetramAtmanAm // 176 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasAraH / adho vesanAkAro madhye'sau jhalarIsamaH / UrdhvaM mRdaGgasaMsthAno lokaH sarvajJavarNitaH / / 177 // sarvasAmAnyato lokastirazcAM kSetramiSyate / zvAbhramAnuSadevAnAmathAtastadvibhajyate // 178 // adhobhAge hi lokasya santi ratnaprabhAdayaH // . ghanAmyupavanAkAze pratiSThAH saptabhUmayaH / / 179 / / ratnaprabhAdimA bhUmistato'dhaH zarkarAprabhA / syAdvAlukAprabhAto'dhastataH paGkaprabhA matA // 180 // tato dhUmaprabhAdhastAttato'dhastAttamaHprabhA / tamastamaHprabhAto'dho bhuvAmitthaM vyavasthitiH // 181 // triMzannara lakSANi bhavantyuparimakSitau // adhaH paJcakRtistasyAstato'dho dazapaJca ca // 182 // tato'dho dazalakSANi trINi lakSANyadhastataH / paJconaM lakSamekaM tu tato'dhaH paJca tAnyataH // 183 // pariNAmavapurlezyA vedanAvikriyAdibhiH / atyantamazubhairjIvA bhavantyeteSu nArakAH // 184 // anyonyodIritAsahyaduHkhabhAjo bhavanti te / saMkliSTAsuranirvRttaduHkhAcordhvakSititraye // 185 // pAkAnnarakagatyAste tathA ca narakAyuSaH / bhuJjante duHkRtaM ghoraM ciraM saptakSitisthitAH // 186 // madhyabhAge tu lokasya tiryakpracayavarddhinaH / asaGkhyAH zubhanAmAno bhavanti dvIpasAgarAH // 187 // jambUdvIpo'sti tanmadhye lakSayojanavistaraH / AdityamaNDalAkAro bahumadhyasthamandaraH // 188 // 123 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / dviguNadviguNenAto visskmmennaarnnvaadyH| pUrva pUrva parikSipya valayAkRtayaH sthitAH // 189 / / jambUdvIpaM parikSipya lavaNodaH sthito'rNavaH / dvIpastu dhAtakIkhaNDastaM parikSipya saMsthitaH // 190 // AveSTya dhAtakIkhaNDaM sthitaH kAlodasAgaraH AveSTya puSkaradvIpaH sthitaH kAlodasAgaram // 191 // paripATyAnayA jJeyAH svymbhuurmnnoddhiH| yAvajinAzayA bhavyairasaDDayA dvIpasAgarAH // 192 // sapta kSetrANi bharatastathA haimavato hariH / videho ramyakazcaiva hairaNyavata eva c| airAvatazca tiSThanti jambUdvIpe yathAkramam // 193 / / .. (SaTpadam / ) pArzveSu maNibhizcitrA uurdhvaadhstulyvistraaH| tadvibhAgakarAH SaT syuH zailAH pUrvAparAyatAH // 194 // himavAnmahAhimavAnniSadho niilrukminnau| zikharI ceti saMcintyA ete varSadharAdrayaH // 195 // kanakArjunakalyANavaiDUryArjunakAJcanaiH / yathAkrameNa nirvRttAzcintyAste SaNmahIdharAH // 196 // panastathA mahApadmastigichaH kezarI tathA / puNDarIko mahAn kSudro hRdA varSadharAdriSu // 197 // sahasrayojanAyAma AdyastasyArddhavistaraH / dvitIyo dviguNastasmAttRtIyo dviguNastataH // 198 // uttarA dakSiNaistulyA ninnAste dshyojniim| prathame parimANena yojanaM puSkara hade // 199 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasAraH / dvicaturyojanaM jJeyaM tadvitIyatRtIyayoH / apAcya vadudocyAnAM puSkarANAM pramAzritAH // 200 // zrIzca hrIzca dhRtiH kIrttirbuddhirlakSmIzca devatAH / palyopamAyuSasteSu parSAtsAmAnikAnvitAH / / 201 // gaGgAsindhU ubhe rohidrohitAsye tathaiva ca / sto hariddharikAnte ca zItAzItodake tathA // 202 // sto nArInarakAnte ca suvarNArjunakUlike / raktAraktodake ca sto dve dve kSetre ca nimnage // 203 // pUrvasAgaragAminyaH pUrvA nadyo dvayordvayoH / pazcimArNavagAminyaH pazcimAstu tayormatAH // 204 // gaGgAsindhuparIvAraH sahasrANi caturdaza / nadInAM dviguNAstisrastisRto'rddhArddhahApanam // 205 // dazonadvizatIbharako jambUdvIpasya vistaraH | vistAro bharatasyAsau dakSiNottarataH smRtaH // 206 // dviguNadviguNA varSadharavarSAstato matAH / AvidehAttatastu syuruttarA dakSiNaiH samAH // 207 // utsarpiNyavasarpiNyau SaTsame vRddhihAnide | 125 bharatairAvatau muktvA nAnyatra bhavataH kvacit // 208 // jambUdvIpoktasaMkhyAbhyo varSA varSadharA api / dviguNA dhAtakIkhaNDe puSkarArddha ca nizcatAH // 209 // puSkaradvIpamadhyastho mAnuSottaraparvataH / zrUyate valayAkArastasya prAgeva mAnuSAH // 210 // dvIpeSvardhatRtIyeSu dvayozcApi samudrayoH / nivAso'tra manuSyANAmata eva niyamyate // 211 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka | Aryamlecchavibhedena dvividhAste tu mAnuSAH / AryakhaNDodbhavA AryA mlecchAH kecicchakAdayaH / mlecchakhaNDodbhavA mlecchA antaradvIpajA api // 212 // ( SaTpadam / ) 126 bhAvanavyantarajyotirvaimAnikavibhedataH / devAzcaturNikAyAH syurnAmakarmavizeSataH // 213 // dazadhA bhAvanA devA aSTadhA vyantarAH smRtAH / jyotikAH paJcadhA jJeyAH sarve vaimAnikA dvidhA // 214 // nAgAsurasuparNAgnidigvAtastanitodadhiH / dvIpavidyutkumArAkhyA dazadhA bhAvanA smRtAH // 215|| kinnarAH kimpuruSAzca gandharvAzca mahoragAH / yakSarAkSasabhUtAzca pizAcA vyantarAH smRtAH // 216 // sUryAcandramasau caiva grahanakSatratArakAH / jyotiSkAH paJcadhA dvedhA te calAcalabhedataH // 217 // kalpotpannAstathA kalpAtItA vaimAnikA dvidhA / indrAH sAmAnikAzcaiva trAyastriMzAzca pArSadAH // 298 // AtmarakSAstathA lokapAlAnIkaprakIrNakAH / kilviSA abhiyogyAzca bhedAH pratinikAyakAH // 219 // zrAyatristathA lokapAlairvirahitAH pare / vyantarajyotiSAmaSTau bhedAH santIti nizcitAH // 220 // pUrve kAyapravIcArA vyApyaizAnaM surAH smRtAH / sparzarUpadhvanisvAntapravIcArAstataH pare / tataH pare'pravIcArAH kAmakuMzAlpabhAvataH // 221 // ( SaTpadam / ) Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| dharmAyAH prathame bhAge dvitIye'pi ca kAnicit / bhavanAni prasiddhAni vasantyeteSu bhAvanAH // 222 / / ratnaprabhAbhuvo madhye tathoparitale'pi ca / vividheSvantareSvatra vyantarA nivasanti te // 223 / / upariSTAnmahIbhAgAt paTaleSu nbho'nggnne| tiryaglokaM samAcchAdya jyotiSkA nivasanti te // 224 / / ye tu vaimAnikA devA Urdhvaloke vasanti te / uparyupari tiSThatsu vimAnapratareSviha // 225 // urdhva bhAge hi lokasya triSaSTiH pratarAH smRtAH / vimAnairindra kairyuktAH zreNIbaddhaH prakIrNakaiH // 226 // saudharmazAnakalpau dvau tathA sAnatkumArakaH / mAhendrazca prasiddhau dvau brahmabrahmottarAvubhau // 227 / / ubhau lAntavakApiSTau zukrazukro mhaasvnau| dvau satArasahasrArAvAnataprANatAvubhau / / 228 // AraNAcyutanAmAnau dvau kalpAzceti SoDaza / praiveyANi navAto'to navAnudizacakrakam / / 229 // vijayaM vaijayantaM ca jyntmpraajitm| sarvArthasiddhirityeSAM pazcAnAM prataro'ntimaH // 230 // eSu vaimAnikA devA jAyamAnAH svakarmabhiH / dyatilezyAvizuddhyAyurindriyAvadhigocaraiH / / 231 / / tathA sukhprbhaavaabhyaamupryuprito'dhikaaH| hInAstathaiva te mAnagatidehaparigrahaiH // 232 // iti saMsAriNAM kSetraM sarvalokaH prkiirtitH| siddhAnAM tu punaH kSetramUrdhvalokAnta iSyate // 233 / / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| sAmAnyAdekadhA jIvo baddho muktastato dvidhA / sa evAsiddhanosisiddhatvAt kIrtyate triyA // 234 // bhvAbhratiryagnarAmartyavikalpAt sa caturvidhaH / prazamakSayatadvandaH parigAmodayo bhavet // 235 // . bhAvaH paJcavidhatvAtsa paJcabhedaH prruupyte| . SaNmArgagamanAtSoDhA saptadhA saptabhaGgataH // 236 // aSTadhASTaguNAtmatvAdaSTakarmakRto'pi ca / padArthanavakAtmatvAnnadhadhA dazadhA tu saH / dazajIvabhidAtmatvAditi cintyaM yathAgamam / / 237 / / (SaTpadam / ) ityetajIvatatvaM yaH zraddhatte vettyupeksste| zeSatatvaiH samaM SaDbhiH sa hi nirvANabhAgbhavet // 238 // iti jIvatattvavarNanam // 2 // anantakevalajyotiHprakAzitajagattrayAn / praNipatya jinAn sarvAnajIvAH sNprckssyte||1|| dharmAdharmAvathAkAzaM tathA kAlazca pudgalAH / ajIvAH khalu paJcaite nirdiSTAH sarvadarzibhiH // 2 // ete dharmAdayaH paJca jIvAzca proktalakSaNAH / SaT dravyANi nigadyante dravyayAthAtmyavedibhiH // 3 // vinA kAlena zeSANi dravyANi jinpunggvaiH| paJcAstikAyA kathitAH pradezAnAM bahutvataH // 4 // samutpAdavyayadhrauvyalakSaNaM kSINakalmaSAH / guNaparyayavadravyaM vadanti jinapuGgavAH // 5 // . Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sttvaarthsaarH| 129 dravyasya syAtsamutpAdazcetanasyetarasya ca / bhAvAntarapariprAptinijA jAtimanujjhataH // 6 // svajAteravirodhena dravyasya dvividhasya hi / vigamaH pUrvabhAvasya vyaya ityabhidhIyate // 7 // samutpAdavyayAbhAvo yo hi dravyasya dRzyate / anAdinA svabhAvena tadovyaM bruvate jinAH // 8 // guNo dravyavidhAnaM syAt paryAyo dravyavikriyA / dravyaM hyayutasiddhaM syAtsamudAyastayordvayoH // 9 // sAmAnyamanvayotsargau zabdAH syurguNavAcakAH / vyatireko vizeSazca bhedaH paryAyavAcakAH // 10 // guNairvinA na ca dravyaM vinA dravyAno guNAH / dravyasya ca guNAnAM ca tasmAdavyAtariktatA // 11 // na paryAyAdvinA dravyaM vinA dravyAnna pryyH| vadantyananyabhUtatvaM dvayorapi maharSayaH // 12 // na ca nAzo'sti bhAvasya na cAbhAvasya sambhavaH / bhAvAH kuryurvyayotpAdau paryAyeSu guNeSu ca // 13 // dravyANyetAni nityAni tadbhAvAna vyayanti yat / pratyabhijJAnahetutvaM tadbhAvastu nigadyate // 14 // iyattA nAtivartante yataH SaDiti jaatucit| avasthitatvameteSAM kathayanti tato jinAH // 15 // zabdarUparasasparzagandhAtyantavyudAsataH / paJca dravyANyarUpANi rUpiNaH pudgalAH punaH // 16 // dharmAdharmAntarikSANAM drvymektvmissyte| kAlayudgalajIvAnAmanekadravyatA matA // 17 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 prathama gucchaka | dharmAdharmo namaH kAlazcatvAraH santi niHkriyAH : jIvAzca pudgalAzcaiva bhavantyeteSu sakriyAH // 18 // ekasya jIvadravyasya dharmAdharmAstikAyayoH / asaGghayeya pradezatvameteSAM kathitaM pRthak // 19 // saGkhyeyAzcApyasaGkhyeyA anantA yadi vA punaH / pudgalAnAM pradezAH syuranantA viyatastu te // 20 // kAlasya parimANastu dvayorapyetayoH kila / eka pradezamAtratvAdapradezatvamiSyate // 21 // lokAkAze'vagAhaH syAddravyANAM na punarbahiH / lokAlokavibhAgaH syAdata evAmbarasya hi // 22 // lokAkAze samaste dharmAdharmAstikAyayoH / tileSu tailavatprAhuravagAhaM maharSayaH // 23 // saMhArAzca visarpAzca pradezAnAM pradIpavat / jIvastu tadasaMkhyeyabhAgAdInavagAhate // 24 // lokAkAzasya tasyaikapradezAdistathA punaH / pudgalA avagAhante iti sarvajJazAsanam // 25 // avagAhana sAmarthyAtsUkSmatvapariNAminaH / tiSThantyeka pradeze'pi bahavo'pi hi pudgalAH // 26 // ekApavara ke snekaprakAzasthitidarzanAt / na ca kSetravibhAgaH syAnna caikyamavagAhinAm // 27 // alpe'dhikaraNe dravyaM mahIyo nAvatiSThate / idaM na kSamate yuktiM duHzikSita kRtaM vacaH // 28 // alpakSetre sthitirdRSTA pracayasya vizeSataH / pudgalAnAM bahUnAM hi karISapaTalAdiSu // 29 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| 131 dharmasya gatiratra syAdadharmasya sthitirbhavet / upakAro'vagAhastu nabhasaH parikIrtitaH // 30 // pudgalAnAM zarIraM vAk prANApAnau tathA mnH| upakAraH sukhaM duHkhaM jIvitaM maraNaM tathA // 31 // parasparasya jIvAnAmupakAro nigdyte| upakArastu kAlasya vartanA parikIrtitA // 32 // kriyApariNatAnAM yaH svayameva kriyAvatAm / AdadhAti sahAyatvaM sa dharmaH parigIyate // 33 // jIvAnAM pudgalAnAM ca kartavye gatyupagrahe / jalavanmatsyagamane dharmaH sAdhAraNAzrayaH // 34 // sthityA pariNatAnAM tu sacivatvaM dadhAti yH| tamadharma jinAH prAhunirAvaragadarzanAH // 35 // jIvAnAM pudgalAnAM ca kartavye sthityupgrhe| sAdhAraNAzrayo dharmaH pRthidhIva gavAM sthitau // 36 // AkAzAnte'tra dravyANi svayamAkAzate'thavA / dravyANAmavakAzaM vA karotyAkAzamastyataH // 37 // jIvAnAM pudgalAnAM ca kAlasyAdharmadharmayoH / avagAhanahetutvaM tadidaM pratipadyate // 38 // kriyAhetutvameteSAM ni kriyANAM na hIyate / yataH khalu balAdhAnamAtramatra vipakSitam // 39 // sa kAlo yannimittAH syuH prinnaamaadivRttyH| vartanAlakSaNaM tasya kathayanti vipazcitaH // 40 // antatikasamayA prtidrvyvipryym| anubhUtiH svasattAyAH smRtA sA khalu vartanA // 41 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| AtmanA vartamAnAnAM dravyANAM nijaparyayaiH / vartanAkaraNAtkAlo bhajate hetukartRtAm // 42 // na cAsya hetukartRtvAM niHkriyastha virudhyate / yato nimittamAtre'piM hetukartRtvamiSyate // 43 // ekaikavRttyA pratyekamaNavastasya niHkriyaaH| lokAkAzapradezeSu ratnarAziriva sthitaaH|| 44 // vyAvahArikakAlasya pariNAmastathA kriyaa| paratvaM cAparatvaM ca linggaanyaahumhrssyH|| 45 // svajAteravirodhena vikAro yo hi vastunaH / pariNAmaH sa nirdiSTo'parispandAtmako jinaiH // 46 // prayogavinasAbhyAM yA nimittAbhyAM prajAyate / dravyasya sA parizeyA parispandAtmikA kriyA // 47 // paratvaM viprkRsstttvmitrtsnnikRsstttaa| te ca kAlakRte grAhye kAlaprakaraNAdiha // 48 // jyotirgatiparicchinnA manuSyakSetravartyaso / yato na hi bahistasmAjjyotiSAM gatiriSyate // 49 // bhUtazca vartamAnazca bhaviSyaniti ca vidhaa| parasparavyapekSatvAvyapadezo hyanekazaH // 50 // yathA'nusArataH pati bahUnAmiha zAkhinAm / krameNa kasyacit puMsa, ekaikA'nokuhaM prati // 51 // saMprAptaH prApnuvanprApsyanvyapadezaH prajAyate / dravyANAmapi kAlANUMstathA'nusaratAmimAn // 52 // paryAyaM cAnubhavatAM vartanAyA yathAkramam / bhUtAdivyavahArasya gurubhiH siddhiriSyate // 53 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| 133 bhUtAdivyapadezo'sau mukhyo gauNo hynehsi| vyAvahArikakAlo'pi mukhyatAmAdadhAtyasauM // 54 // bhedAdibhyo nimittebhyaH puurnnaadglnaadpi| pudgalAnAM svabhAvaH kathyante pudgalA iti // 55 // aNuskandhavibhedena dvividhAH khalu pudglaaH| skandho dezaH pradezazca skandhastu trividho bhavet // 56 // anantaparamANUnAM saMghAtaH skandha iSyate / dezastasyArddhamarddhArddha pradezaH parikIrtitaH // 57 // bhedAttathA ca saMghAtAttathA tadubhayAdapi / utpadyante khalu skandhA bhedAdevANavaH punaH // 58 // AtmAdirAtmamadhyazca tathA'tmAntazca nendriyaiH| gRhyate yo vibhAgI ca paramANu sa ucyate // 59 // sUkSmo nityastathAntyazca kAryaliGgasya kAraNam / ekagandharasazcaikavarNo dvisparzavAMzca saH // 6 // varNagandharasasparzasaMyuktAH paramANavaH / skandhA api bhavantyete varNAdibhiranujjhitAH // 61 // zabdasaMsthAnasUkSmatvasthaulyabandhasamanvitAH / tamazchAyAtapodyotamedavantazca santi te // 62 // sAkSaro'nakSarazcaiva zabdo bhASAtmako dvidhA / prAyogiko venasiko dvidhA bhASAtmako'pi ca // 63 // saMsthAnaM kalazAdInAmitthaM lakSaNamiSyate / zeyamambhogharAdInAmanitthaM lakSaNaM tathA // 64 // antyamApekSikaJcati sUkSmatvaM dvividhaM bhavet / paramANuSu tatrAntyamanyadvilvArukAdiSu // 65 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 prathama gucchaka / antyApekSikabhedena jJeyaM sthaulyamapi dvidhaa| mahAskandhe'ntyamanyacca badarAmalakAdiSu // 66 // dvidhA vainasiko bandhastathA prAyogiko'pi ca / tatra vainasiko vahnividhudambhodharAdiSu // bandhaH prAyogiko zeyo jatukASThAdilakSaNaH // 67 // .. (SaTpadam / ) karmanokarmabandho yaH so'pi prAyogiko bhavet / tamo dvapratibandhaH syAtprakAzasya virodhi ca // 68 // prAkAzAvaraNaM yatsyAnimittaM vapurAdikam / chAyeti sA parijJeyA dvividhA sA ca jAyate // 69 // tatraikA khalu vrnnaadivikaarprinnaaminii|| syAtpratibimbamAtrAnyA jinAnAmiti zAsanam / / 7 / / Atapo'pi prakAzaH syAduSNazcAdityakAraNaH / udyotazcandraratnAdiprakAzaH parikIrtitaH // 71 // utkarazcUrNikAcUrNaH khaNDo'nucaTanaM tthaa| pratarazceti SaDbhedA bhedasyoktA maharSibhiH // 72 // visadRkSAH sadrakSA vA ye jaghanyaguNA na hi / prayAnti snigdharUkSatvAdvandhate paramANavaH // 73 // saMyuktA ye khalu svasmAdvayAdhikaguNairguNaiH / bandhaH syAtparamANUnAM taireva paramANubhiH // 74 // bandhe'dhikaguNo yaH syAtso'nyasya prinnaamkH| reNoradhikamAdhuryo dRSTaH klinnaguDo yathA // 75 // ghaNukAdyAH kilA'nantAH pudglaanaamnekdhaa| santyacittamahAskandhaparyantA bandhaparyayAH // 76 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasAraH / itIhAjIvatastvaM yaH zraddhatte vetyupekSate / zeSatastraiH samaM Sar3abhiH sa hi nirvANabhAgbhavet // 77 // ityajIvatattvavarNanam // 3 // ananta kevalajyotiHprakAzita jagatrayAn / praNipatya jinAna sarvAnAsravaH saMpravakSyate // 1 // kAyavAGmanasAM karma smRto yogaH sa AsravaH / zubhaH puNyasya vijJeyo viparItazca pApmanaH // 2 // sarasaH salilAvAhidvAramatra janairyathA / tadAsravaNahetutvAdAtravo vyapadizyate // 3 // Atmano'pi tathaivaiSA jinairyogapraNAlikA | karmAsravasya hetutvAdAtravo vyapadizyate // 4 // jantavaH sakaSAyA ye karma te sAmparAyikam / arjayantyupazAntAdyA IryApathamathA'pare // 5 // sAmparAyikametatsyAdArdracarmasthareNuvat / sakaSAyasya yatkarmayogAnItaM tu mUrcchati // 6 // IryApathaM tu tacchukakuDyaprakSiptaloSTavat / akaSAyasya yatkarma yogAnItaM na mUrcchati // 7 // catuH kaSAya paJcAkSaistathA paJcabhiravataiH / kriyAbhiH paJcaviMzatyA sAmparAyikamAzrayet // 8 // tIvramandaparijJAtabhAvebhyo'jJAtabhAvataH / vIryAdhikaraNAbhyAM ca tadvizeSaM vidurjinAH // 9 // tatrA'dhikaraNaM dvedhA jIvA'jIvavibhedataH / triHsaMrambhasamArambhArambhairyogaistathA tribhiH // 10 // 135 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 prathama gucchaka / kRtAdibhistribhizcaiva caturbhizca krudhAdibhiH / jIvAdhikaraNasyeti bhedAdaSTosaraM zatam // 11 // saMyogo dvau nisargAstrInikSepANAM catuSTayam / nivarttanAdvayaM cAhurbhedAnityaparasya tu // 12 // mAtsaryamantarAyazca pradoSo nihnavastathA / AsAdanaupaghAtau ca jJAnasyotsUtracoditau // 13 // anAdarArthazravaNamAlasyaM shaastrvikryH| bahuzrutAbhimAnena tathA mithyopadezanam // 14 // akaalaadhiitiraacaaryopaadhyaayprtyniiktaa| zraddhAbhAvo'pyanabhyAsastathA tIrthoparodhanam // 15 // bahuzrutAvamAnazca jJAnAdhItezca shaatthytaa| ityete jJAnarodhasya bhavantyAtravahetavaH // 16 // darzanasyAntarAyazca pradoSo nihnavo'pi ca / mAtsaryamupaghAtazca tasyaivAsAdanaM tathA // 17 // nayanotpATanaM dIrghasvApitA zayanaM divaa| nAstikyavAsanA samyagdRSTisandUSaNaM tathA // 18 // kutIrthAnAM prazaMsA ca sugupsA ca tapasvinAm / darzanAvaraNasyaite bhavantyAsravahetavaH // 19 // duHkhaM zoko vadhastApaH krandanaM paridevanam / parAtmadvitayasthAni tathA ca parapaizunam // 20 // chedanaM bhedanaM caiva tADanaM damanaM tthaa| tarjanaM bhartsanaM caiva sadyo vizvasanaM tathA // 21 // pApakarmopajIvitvaM vakrazIlatvameva ca / zastrapradAnaM cizrambhaghAtanaM viSamizraNam // 22 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasAraH / zRGkhalA vAgurApAzarajjujAlAdisarjanama | dharmavidhvaMsanaM dharmapratyUhakaraNaM tathA // 23 // tapasvigarhaNaM zIlavratapracyAvanaM tathA / ityasadanIyasya bhavantyAsravahetavaH // 24 // dayA dAnaM tapaH zIlaM satyaM zaucaM damaH kSamA / vaiyAvRtyaM vinItizca jinapUjArjavaM tathA // 25 // sarAgasaMyamazcaiva saMyamAsaMyamastathA / bhUtavRttyanukampA ca sadvedyAsravahetavaH // 26 // kevalIta saMghAnAM dharmasya tridivaukasAm / avarNavAdagrahaNaM tathA tIrthakRtAmapi // 27 // mArgasaMdUSaNaM caiva tathaivonmArgadezanam / iti darzanamohasya bhavantyAsravahetavaH // 28 // syAttIvapariNAmo yaH kaSAyANAM vipAkataH / cAritramohanIyasya sa evAtravakAraNam // 29 // utkRSTamAnatA zailarAjIsadRzaroSatA / mithyAtvaM tIvralobhatvaM nityaM niranukampatA // 30 // ajastraM jIvaghAtitvaM satatAnRtavAditA parasvaharaNaM nityaM nityaM maithunasevanam // 31 // kAmabhogAbhilASANAM nityaM cAtipravRddhatA / jinasyAsAdanaM sAdhusamayasya ca bhedanam // 32 // mArjAratAmracUDAdipApIyaH prANipoSaNam / naiH zIlyaM ca mahArambhaparigrahatayA saha // 33 // kRSNalezyA pariNataM raudradhyAnaM caturvidham / AyuSo nArakasyeti bhavantyAtravahetavaH // 34 // 137 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 prathama gucchk| naiHzAlyaM nirvRtatvaM ca mithyAtvaM paravaJcanam / mithyAtvasamavetAnAmadharmANAM ca dezanam // 35 // kRtrimA'gurukarpUrakuGkamotpAdanaM tathA / tathA mAnatulAdInAM kUTAdInAM pravartanam // 36 // suvarNamauktikAdInAM prtiruupknirmitiH| varNagandharasAdInAmanyathApAdanaM tathA // 37 // takrakSIraghRtAdInAmanyadravyavimizraNam / vAcAnyadutkAkaraNamanyasya kriyayA tathA // 38 // kApotanIlalezyAtvamArtadhyAnaM ca dAruNam / tairyagyonAyuSo zeyA mAyA cAravahetavaH // 39 // RjutvamISadArambhaH parigrahatayA saha / svabhAvamArdavaM caiva gurupUjanazIlatA // 40 // alpasaMklezatAdAnaM viratiH praannighaattH| AyuSo mAnuSasyeti bhavantyAnavahetavaH // 41 // akAmanirjarA vAlatapo mndkssaaytaa| sudharmazravaNaM dAnaM tathAyatanasevanam // 42 // sarAgasaMyamazcaiva samyaktvaM deshsNymH| iti devAyuSo hyete bhavantyAsravahetavaH // 43 // manovAkAyavakratvaM visNvaadnshiiltaa| mithyatvaM kUTasAkSitvaM pizunAsthiracittatA // 44 // viSakriyeSTakApAkadAvAgnInAM pravartanam / pratimAyatanodyAnapratizrayavinAzanam // 45 // caityasya ca tathA gandhamAlyadhUpAdimoSaNam / atitIvrakaSAyatvaM pApakarmopajIvanam // 46 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| paruSAsahyavAditvaM saubhAgyakAraNaM tthaa| azubhasyeti nirdiSTA nAmna AsravahetavaH // 47 // saMsArabhIrutAnityamavisaMvAdanaM tthaa| yogAnAM cArjavaM nAmnaH shubhsyaanvhetvH||48|| vizuddhidarzanasyoccaistapastyAgau ca shktitH| mArgaprabhAvanA caiva sampattivinayasya ca // 49 // zIlavatAnatIcAro nityaM sNvegshiiltaa| jJAnopayuktatAbhIkSNaM samAdhizca tapasvinaH // 50 // vaiyAvRttyamanirhANiH SavidhA'vazyakasya ca / bhaktiH pravacanAcAryajinapravacaneSu ca // 51 // vAtsalyaM ca pravacane SoDazaite ythoditaaH| nAmnastIrthakaratvasya bhavantyAsravahetavaH // 52 // asadgaNAnAmAkhyAnaM sadgaNAcchAdanaM tthaa| svaprazaMsAnyanindA ca nIcairgotrasya hetavaH // 53 // nIcairvRttiranutsekaH pUrvasya ca viparyayaH / uccairgotrasya sarvajJaiH proktA AsravahetavaH // 54 // tapasvigurucaityAnAM pUjAlopapravartanam / anAthadInakRpaNabhikSAdipratiSedhanam // 55 // vadhabandhanirodhaizca nAsikAcchedakartanam / pramAdAddevatAdattanaivedyagrahaNaM tathA // 56 // niravadyopakaraNaparityAgo vadho'GginAm / dAnabhogopabhogAdipratyUhakaraNaM tathA / / 57 // jJAnasya pratiSedhazca dharmavighnakRtistathA / ityevamantarAyasya bhavantyAsravahetavaH // 58 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| pratAtkilAstravetpuNyaM pApaM tu punaravatAt / saGkipyAsravamityevaM cintyate'to vratAvratam // 59 // hiMsAyA anRtAccaiva steyAdabrahmatastathA / parigrahAca viratiH kathayanti vrataM jinaaH||6|| kAtsnyena viratiH puMsAMhiMsAdibhyo mahAvratam / ekadezena viratirvijAnIyAdaNuvratam // 61 // vratAnAM sthairyasiddhyarthaM paJca paJca prativratam / bhAvanAH sampratIyante munInAM bhAvitAtmanAm // 62 // vacoguptimamoguptirIryAsamitireva ca / grahanikSepasamitiH pAnAnnamavalokitam // 63 // ityetAH parikIrtyante prathame paJca bhAvanAH / krodhalobhaparityAgau hAsyabhIrutvavarjane // 14 // anuvIcivacazyeti dvitIye paJca bhAvanAH / zUnyAgAreSu vasanaM vimocitagRheSu ca // 65 // uparodhAvidhAnaM ca bhaishyshuddhiythoditaa| sasadharmA'visamvAdastRtIye paJca bhAvanAH // 66 // strINAM rAgakathAzrAvo ramaNIyAGgavIkSaNam / pUrvaratyAH smRtizcaiva vRSyeSTarasavarjanam // 67 // zarIrasaMskriyAtyAgazcaturthe paJca bhAvanAH / manojJA amamozAzca ye paJcendriyagocarAH // 68 // rAgadveSojjhanAmyeSu paJcame paJca bhAvanAH / iha vyapAyahetutvamamutrAvadyahetutAm // 69 // hiMsAdiSu vipakSeSu bhAvayeJca samantataH / svayaM dukhasvarUpatvAdduHkhahetusvato'pi ca // 70 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasAraH / hetutvAdduHkhahetUnAmiti tattvaparAyaNaH / hiMsAdInyathavA nityaM duHkhameveti bhAvayet // 71 // sattveSu bhAvayenmaitrIM muditAM guNazAliSu / klizyamAneSu karuNAmupekSAM vAmadRSTiSu // 72 // saMvegasiddhaye lokasvabhAvaM suSThu bhAvayet / vairAgyArthaM zarIrasya svabhAvaM cApi cintayet // 73 // dravyabhAvasvabhAvAnAM prANAnAM vyaparopaNam / pramattayogato yatsyAt sA hiMsA saMprakIrttitA // 74 // pramattayogato yatsyAdasadarthAbhibhASaNam / samastamapi vijJeyamanRtaM tatsamAsataH // 75 // pramattayogato yatsyAdadattArtha parigrahaH / pratyeyaM tatkhalu steyaM sarve saMkSepayogataH // // 76 // maithunaM madanodrekAdabrahmaparikIrttitam / mamedamiti saMkalparUpA mUrcchA parigrahaH // 77 // mAyAnidAnamithyAtvazalyAbhAvavizeSataH / AhiMsAdivatopeto vratIti vyapadizyate // 78 // anagArastathA'gArI sa dvidhA parikathyate / mahAvrato'nagAraH syAdagArI syAdaNuvrataH // 79 // digdezA'narthadaNDebhyo viratiH samatA tathA / saproSadhopavAsazva saMkhyAbhogopabhogayoH // 80 // atitheH saMvibhAgazca vratAnImAni gehinaH / aparANyapi sapta syurityamI dvAdaza vratAH // 81 // aparaM ca vrataM teSAmapazcimamiheSyate / anve sallekhanAdevyAH prItyA saMsevanaM ca yat // 82 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 prathama gucchaka / samyaktvavratazIleSu tathAsallekhanAvidhau / atIvArAH pravakSyante paJca paJca yathAkramam // 83 // zaGkanaM kAGkaNaM caiva tathA ca vicikitsanam / prazaMsA paradRSTInAM saMstavazceti paJca te // 4 // bandho vadhastathA chedo gurubhArAdhiropaNam / annapAnaniSedhazca pratyeyA iti paJca te // 85 // kUTalekho rahobhyAkhyA nyAsApaharaNaM tthaa| mithyopadezasAkAramantrabhedau ca paJca te // 86 // stenAhRtasya grahaNaM tathA stenaprayojanam / vyavahArapraticchandairmAnonmAnonavRddhatA // 87 // atikramo viruddha ca rAjye santIti paJca te / anakrIDitaM tIvro'bhinivezo manobhuvaH // 88 // itvorgamanaM caiva sNgRhiitaagRhiityoH| tathA paravivAhasya karaNaM ceti paJca te / / 81 // hiraNyasvarNayoH kSetravAstunodhanadhAnyayoH / dAsIdAsasya kupyasya mAnAdhikyAni paJca te // 90 // tiryagvyatikramastadvadadha uurdhvmtikrmo| tathA smRtyantarAdhAnaM kSetravRddhizca paJca te // 91 / / asminnAnayanaM deze zabdarUpAnupAtanam / preSyaprayojanaM kSepaH pudgalAnAM ca paJca.te // 92 // asamIkSyAdhikaraNaM bhogAnarthakyameva ca / tathA kandarpakautkucyamaukharyANi ca paJca te // 93 // trINi duHpraNidhAnAni vAGmanaHkAyakarmaNAm / anAdaro'nupasthAnaM smaraNasyeti paJca te // 94 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasAraH / saMstarotsarjanAdAnamasaMdRSTApamArjitam / anAdaro'nupasthAnaM smaraNasyeti paJca te // 95 // sacittastena sambandhastenasammizritastathA / duHpakvo'bhiSavazcaivamAhArAH paJca paJca te // 96 // kAlavyatikramo'nyasya vyapadezo'tha matsaraH / sacitte sthApanaM tena pidhAnaM ceti paJca te // 97 // paJcatvajIvitAzaMse tathA mitrAnuraJjanam / sukhAnubandhanaM caiva nidAnaM ceti paJca te // 98 // parAtmanoranugrAhI dharma vRddhikaratvataH / 143 svasyotsarjana micchanti dAnaM nAma gRhivratam // 99 // vidhidravyavizeSAbhyAM dAtRpAtravizeSataH / jJeyo dAnavizeSastu puNyAstravavizeSakRt // 100 // hiMsAnRtacurAbrahmasaGgasaMnyAsalakSaNam / vrataM puNyAstravotthAnaM bhAveneti prapaJcitam // 101 // hiMsAnRtacurAbrahmasaGgasaMnyAsalakSaNam / cintyaM pApAtravotthAnaM bhAvena svayamavatam // 102 // hetukAryavizeSAbhyAM vizeSaH puNyapApayoH / hetU zubhAzubha bhAva kArye caiva sukhAsukhe // 103 // saMsArakAraNatvasya dvayorapyavizeSataH / na nAma. nizcaye nAsti vizeSaH puNyapApayoH // 104 // itIhAsravatattvaM yaH zraddhatte vetyupekSate / zeSatattvaH samaM SaDbhiH sa hi nirvANabhAgbhavet // 105 // ityAstravatattvavaNanam // 4 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ph44 prathama gucchaka / anantakevalajyotiHprakAzita jagattrayAn / praNipatya jinAnmUrdhnA bandhatatvaM prarUpyate // 1 // bandhasya hetavaH paJca syumidhyAtvamasaMyamaH / pramAdazca kaSAyazca yogazceti jinoditAH // 2 // aikAntikaM sAMzayikaM viparItaM tathaiva ca / AjJAnikaM ca mithyAtvaM tathA vainayikaM bhavet // 3 // yatrAbhisannivezaH syAdatyantaM dharmidharmayoH / idamevetthameveti tadaikAntikamucyate // 4 // kiM vA bhavenna vA jaino dharmo'hiMsAdilakSaNaH / iti yatra matidvaidhaM bhavetsAMzayikaM hi tat // 5 // sagrantho'pi ca nirgrantho grAsAhArI ca kevalI / rucirevaMvidhA yatra viparItaM hi tatsmRtam // 6 // hitAhitavivekasya yatrAtyantamadarzanam / yathA pazuvadha dharmastadAjJAnikamucyate // 7 // sarveSAmapi devAnAM samayAnAM tathaiva ca / yatra syAtsamadarzitvaM jJeyaM vainayikaM hi tat // 8 // SaDjIva kAya paJcAkSamanoviSayabhedataH / kathito dvAdazavidhaH sarvavidbhirasaMyamaH // 9 // zuke tathA dharme kSAntyAdidazalakSaNe / yo'nutsAhaH sa sarvajJaiH pramAdaH parikIrttitaH // 10 // SoDazaiva kaSAyAH syunakaSAyA naveritAH / ISadbhedo na bhedo'tra kaSAyAH paJcaviMzatiH // 11 // catvAro hi manoyogA cAgyogAnAM catuSTayam / paJca dvau ca vapuryogA yogAH paJcadazoditAH // 12 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvArthasAraH / 15 // yajjIvaH sakaSAyatvAtkarmaNo yogyapudgalAn / Adate sarvato yogAtsa bandhaH kathito jinaiH // 13 // na karmAtmaguNo'mUrtestasya bandhAprasiddhitaH / anugrahopaghAtau hi nAmUrtteH karttumarhati // 14 // audArikAdikAryANAM kAraNaM karma mUrttimat / nAmUrttena mUrttAnAmArambhaH kvApi dRzyate // na ca bandhAprasiddhiH syAnmUrtteH karmabhirAtmanaH / amUrtterityanekAntAttasya mUrttitvasiddhitaH // 16 // anAdinityasambandhAtsaha karmabhirAtmanaH / amUrtasyApi satyaikye mUrtatvamavasIyate // 17 // bandhaM prati bhavatyaikyamanyonyAnupravezataH / yugapadvAvitaH svarNaraupyavajjIvakarmaNoH // 18 // tathA ca mUrttimAnAtmA surAbhibhavadarzanAt / nAmUrttasya nabhaso madirA madakAriNI // 19 // guNasya guNinazcaiva na ca bandhaH prasajyate / nirmuktasya guNatyAge vastutvAnupapatitaH // 20 // prakRtisthitibandhau dvau bandhazvAnubhavAbhidhaH / tathA pradezabandhazca jJeyo bandhazcaturvidhaH // 21 // jJAnadarzanayo rodhau vedyaM mohAyuSI tathA / nAmagotrAntarAyAzca ca mUlaprakRtayaH smRtAH // 22 // anyAH paJca nava dve ca tathASTAviMzatiH kramAt / tasrazca trisaMyuktA navatirdve ca paJca ca // 23 // matiH zrutAvadhI caiva manaHparyaya kevale / eSAmAvRttayo jJAnarodhaprakRtayaH smatAH // 24 // 10 145 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 prthmgucchk| caturNA cakSurAdInAM darzanAnAM nirodhataH / darzanAvaragAbhikhyaM prakRtInAM catuSTayam // 25 // nidrAnidrA tathA nidrA pracalApracalA tthaa| pracalA styAnagRddhizva dRgrodhasya nava smRtAH // 26 // dvidhA vedyamasadvedyaM sadvedyaM ca prakIrtitam / prayaH samyaktvamithyAtvasamyagamithyAtvabhedataH // 27 // krodho mAnastathA mAyA lobho'nntaanubndhinH| tathA ta eva cApratyAkhyAnAvaraNasaMzikAH // 28 // pratyAkhyAnarudhazcaiva tathA sjvlnaabhidhaaH|| hAsyaM ratyaratI zoko bhayaM saha jugupsayA // 29 // nArIpuMSaNDhavedAzca mohaprakRtayaH smRtaaH| zvAbhratiryagnadevAyurbhedAdAyuzcaturvidham // 30 // catasro gatayaH paJca jAtayaH kAyapaJcakam / aGgopAGgatrayaM caiva nirmANaprakRtistathA // 31 // paJcadhA bandhanaM caiva saGghAto'pi ca pnycdhaa| samAdicaturasraM tu nyagrodhaM sAtikubjakam // 32 // vAmanaM huNDasaMzaM ca saMsthAnamapi SaDvidham / syAdvajrarSabhanArAcaM vajranArAcameva ca // 33 // nArAcamarddhanArAcaM kIlakaM ca tataH param / tathA saMhananaM SaSThamasaMprAptAmRpATikA / / 34 // aSTadhA sparzanAmApi karkazaM mRdu laghvapi / guru snigdhaM tathA rUkSaM zItamuSNaM tathaiva ca // 35 // madhuro'mlaH kaTustiktaH kaSAyaH paJcadhA rsH| varNAH zuklAdayaH paJca dvau gandhau surbhiitrau||36|| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasAraH / shvbhraadigtibhedaatsyaadaanupuurviictussttym| upaghAtaH paraghAtastathA gurulaghurbhavet // 37 // ucchvAsa AtapodyotI zastAzaste nbhogtii| pratyekAsaparyAptabAdarANi zubhaM sthiram // 38 // susvaraM subhagAdeyaM yazaHkIrtiH shetraiH| tathA tIrthakaratvaM ca nAmaprakRtayaH smRtAH // 39 // gotrakarma dvidhA sheymuccniicvibhedtH|| syAdAnalAbhavIryANAM paribhogopabhogayoH // 4 // antarAyasya vaicitryAdantarAyo'pi paJcadhA / dve tyaktvA mohanIyasya nAmnaH SaDviMzatistathA // 41 // sarveSAM karmaNAM zeSA bandhaprakRtayaH smRtaaH| abandhA mizrasamyaktve bandhasaGghAtayordaza // 42 // sparza sapta tathaikA ca gandheSTau rsvrnnyoH| vedyAntarAyayorjJAnadRgAvaraNayostathA // 43 // koTIkoTyaH smRtAstriMzatsAgarANAM parA sthitiH / mohasya saptatistAH syurviMzatirnAmagotrayoH // 44 // AyuSastu trayastriMzatsAgarANAM parA sthitiH| muhUrtA dvAdaza jJeyA vedyaSTau naamgotryoH|| 45 // sthitirantarmuhUrtastu jaghanyA zeSakarmasu / vipAkaH prAgupAttAnAM yaH zubhAzubhakarmaNAm // 46 // asAvanubhavo zeyo yathA nAma bhavecca sH| ghanAGgalasthAsaGkhyeyabhAgakSetrAvagAhinaH // 47 // ekdvitryaadysngkhyeysmyaasthitikaaNstthaa| uSNarUnahimasnigdhAnsarvavarNarasAnvitAn // 48 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 prthmgucchk| sarvakarmaprakRtyAn sarveSvapi bhaveSu yat / dvividhAn pudgalaskandhAn sUkSmAn yogavizeSataH // 49 // sarveSvAtmapradezeSvanantAnantapradezakAn / AtmasAtkurute jIvaH saH pradezo'bhidhIyate // 50 // zubhAzubhopayogAkhyanimitto dvividhstthaa| puNyapApatayA dvedhA sarva karma prabhidyate // 51 // uccairgovaM zubhAyUMSi sadvedyaM zubhanAma ca / dvicatvAriMzadityevaM puNyaprakRtayaH smRtAH / / 52 // nIcairgotramasadvedyaM zvabhrAyurnAma caashubhm| yazItirghAtibhiH sArddha pApaprakRtayaH smRtAH // 53 // ityetadvandhatattvaM yaH zraddhatte vetyupeksste|| zeSatattvaiH samaM SaDbhiH sa hi nirvANabhAgbhavet // 54 // . iti bandhatattvavarNanam // 5 // anantakevalajyoti prakAzitajagattrayAn / praNipatya jinAn mUrnA saMvaraH saMpracakSyate // 1 // yathoktAnAM hi hetUnAmAtmanaH sati sambhave / Asravasya nirodho yaH sa jinaiH saMvaraH smRtaH // 2 // guptiH samitayo dharmaH parISahajayastapaH / anuprekSAzca cAritraM santi saMvarahetavaH // 3 // yogAnAM nigrahaH samyagguptirityabhidhIyate / manoguptirvacoguptiH kAyaguptizca sA tridhA // 4 // tatra pravartamAnasya yogAnAM nigrahe sati / tannimittAsravAbhAvAtsadyo bhavati saMvaraH // 5 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| IryAbhASaNAdAnanikSepotsargabhedataH / paJcaguptAvazaktasya sAdhoH samitayaH smRtAH // 6 // mArgodyotopayogAnAmAlambyasya ca zuddhibhiH / , gacchataH sUtramArgeNa smRteryA smitiryteH||7|| vyalIkAdivinirmuktaM satyAsatyAmRSAdvayam / vadataH sUtramArgeNa bhASAsamitiriSyate // 8 // piNDa tathopadhi shyyaamudgmotpaadnaadinaa| sAdhoH zodhayataH zuddhA hyeSaNA samitirbhavet // 9 // sahasAdRSTadubhraSTApratyavekSaNadUSaNam / tyajataH samitijJeyAdAnanikSepagocarA // 10 // samitirdarzitAnena prtisstthaapngocraa| tyAjyaM mUtrAdikaM dravyaM sthaNDile tyajato yateH // 11 // itthaM pravartamAnasya na karmANyAsravanti hi| asaMyamanimittAni tato bhavati saMvaraH // 12 // kSamAmRdRjute zaucaM sa satyaM saMyamastapaH / tyAgo'kiJcanatA brahma dharmo dazavidhaH smRtaH // 13 // krodhotpattinimittAnAmatyantaM sati sambhave / AkrozatADanAdInAM kAluSyoparamaH kSamA // 14 // abhAvo yo'bhimAnasya paraiH paribhave kRte / jAtyAdInAmanAvezAn madAnAM mArdavaM hi tat // 15 // vAmanaHkAyayogAnAmavakratvaM tadArjavam / paribhogopabhogatvaM jIvitendriyabhedataH // 16 // caturvidhasya lobhasya nivRttiH zaucamucyate / zAnacAritrazikSAdau sa dharmaH sunigadyate / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 prathamagucchaka / dharmopabRMhaNArthaM yatsAdhu satyaM taducyate // 17 // ( SaTpadam ) indriyArtheSu vairAgyaM prANinAM vadhavarjanam / samitI vartamAnasya munerbhavati saMyamaH // 18 // paraM karmakSayArthaM yattapyate tattapaH smRtam / tyAgastu dharmazAstrAdivizrANanamudAhRtam // 19 // mamedamityupAtteSu zarIrAdiSu keSucit / abhisandhinivRttiryA tadAkiJcanyamucyate // 20 // strIsaMsaktasya zayyAderanubhUtAGganAsmRteH / tatkathAyAH zrutezca syAdbrahmacarya hi varjanAt // 21 // iti pravartamAnasya dharme bhavati saMvaraH / tadvipakSanimittasya karmaNo nAsrave sati // 22 // kSutpipAsA ca zItoSNadaM zamatkuNanagnate / aratiH strI ca caryA ca niSadyA zayanaM tathA // 23 // Akrozazca vadhazcaiva yAcanAlAbhayordvayam / rogazva tRNasaMsparzastathA ca maladhAraNam // 24 // asatkArapuraskAraM prajJAjJAnamadarzanam / iti dvAviMzatiH samyak soDhavyAH syuH parISahAH // 25 // saMvaro hi bhavatyetAnasaMkliSTena cetasA / sahamAnasya rAgAdinimittAsravarodhataH // 26 // tapo hi nirjarAheturuttaratra pracakSyate / saMvarasyApi vidvAMso vidustanmukhyakAraNam // 27 // anekakAryakAritvaM na caikasya viruddhayate / dAhapAkAdihetutvaM dRzyate hi vibhAvasoH // 28 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| 151 anityaM zaraNAbhAvo bhvshcktvmnytaa| azaucamAsravazcaiva saMvaro nirjarA tathA // 29 // loko durlabhatA bodhiH svAkhyAtatvaM vRSasya ca / anucintanameteSAmanuprekSAH prakIrtitAH // 30 // kroDIkaroti prathamaM jaatjntumnitytaa| dhAtrI ca jananI pazcAddhigmAnuSyamasArakam // 31 // upaghrAtasya ghoreNa mRtyuvyAghraNa dehinaH / devA api na jAyante zaraNaM kimu mAnavAH // 32 // caturgatighaTIyantre sanivezya ghaTImiva / AtmAnaM bhramayatyeSa hA kaSTaM karmakakSikaH // 33 // kasthA'patyaM pitA kasya kasyAmbA kasya gehinii| eka eva bhavAmbhodhau jIvo bhramati dustare // 34 // anyaH sacetano jIvo vapuranyadacetanam / hA tathApi na manyante nAnAtvamanayojanAH // 35 // nAnAkRmizatAkIrNe durgandhe mlpuurite| Atmanazca pareSAM ca va zucitvaM zarIrake // 36 // karmAmbhobhiH prapUrNo'sau yogrndhrsmaahRtH| hA durante bhavAmbhodhau jIvo majati potavat // 37 // yogadvArANi rundhantaH kapATairiva guptibhiH / Apatadbhirna bAdhyante dhanyAH karmabhirutkaTaH // 38 // gADhopajIryate yadvadAmadoSo visarpaNAt / tadvanirjIryate karma tapasA pUrvasaJcitam // 39 // nityAdhvagena jIvena bhramatA lokavartmani / vasatisthAnavatkAni kulAnyadhyuSitAni na // 40 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 prthmgucchk| mokSArohaNanizreNiH kalyANAnAM prmpraa| aho kaSTaM bhavAmbhodhau bodhirjIvasya durlabhA // 41 // kSAntyAdilakSaNo dharmaH svAkhyAto jinpunggvaiH| ayamAlambanastambho bhavAmbhodhau nimajatAm // 42 // evaM bhAvayataH saadhorbhveddhrmmhodymH|| tato hi niHpramAdasya mahAn bhavati saMvaraH // 43 // vRttaM sAmAyikaM jJeyaM chedopasthApanaM tthaa| parihAraM ca sUkSmaM ca yathAkhyAtaM ca paJcamam // 44 // pratyAkhyAnamabhedena sarvasAvadyakarmaNaH / nityaM niyatakAlaM vA vRttaM sAmAyikaM smRtam // 45 // yatra hiMsAdibhedena tyAgaH sAvadyakarmaNaH / vratalope vizuddhirvA chedopasthApanaM hi tat // 46 // viziSTaparihAreNa prANighAtasya yatra hi / zuddhirbhavati cAritraM parihAravizuddhi tat // 47 // kaSAyeSu prazAnteSu prakSINeSvakhileSu vaa| syAtsUkSmasAmparAyAkhyaM sUkSmalobhavato yateH // 48 // kSayAcAritramohasya kaatsnyenopshmaattthaa| yathAkhyAtamathAkhyAtaM cAritraM paJcamaM jinaiH // 49 // samyakcAritramityetadyathAsvaM carato yateH / sarvAsravanirodhaH syAttato bhavati saMvaraH // 50 // tapastu vakSyate taddhi samyagbhAvayato yteH| snehakSayAttathA yogarodhAdbhavati saMvaraH // 51 // iti saMvaratattvaM yaH zraddhatte vettyupeksste| zeSatattvaiH samaM SaDbhiH sa hi nirvANabhAgbhavet // 52 // iti saMvaratattvavarNanam // 6 // .. . Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaar| anantakevalajyotiHprakAzitajagatrayAn / praNipatya jinAn mUrnA nirjarAtattvamucyate // 1 // upAttakarmaNaH pAto nirjarA dvividhA ca saa| AdyA vipAkajA tatra dvitIyA cAvipAkajA // 2 // anAdibandhanopAdhivipAkavazavartinaH / / kArabdhaphalaM yatra kSIyate sA vipAkajA // 3 // anudIrNa tapaHzaktyA yatrodIrNodayAvalIm / pravezya vedyate karma sA bhavatyavipAkajA // 4 // yathAmrapanasAdIni paripAkamupAyataH / akAle'pi prapadyante tathA karmANi dehinAm // 5 // anubhUya kramAtkarmavipAkaprAptamujjhatAm / prathamAstyeva sarveSAM dvitIyA tu tapasvinAm // 6 // tapastu dvividhaM proktaM baahyaabhyntrbhedtH| pratyekaM SaDvidhaM tacca sarva dvAdazadhA bhavet // 7 // bAhyaM tatrAvamaudaryamupavAso rasojjhanam / vRttisaGkhyA vapuHklezo viviktazayanAsanam // 8 // . sarvaM tadavamodaryamAhAraM yatra hApayet / ekadvitryAdibhirmAsairAgrAsaM samayAnmuniH // 9 // . mokSArtha tyajyate yasminnAhAro'pi cturvidhH| upavAsaH sa tadbhedAH santi SaSThASTamAdayaH // 10 // .. rasatyAgo bhavettalakSIrekSudadhisarpiSAm / ekadvitrINi catvAri tyajatastAni paJcadhA // 11 // ekavastudazAGgArapAnamudgAdigocaraH / saGkalpaH kriyate yatra vRttisaGkhyA hi tattapaH // 12 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prthmgucchk| anekapratimAsthAnaM maunaM zItasahiSNutA / AtapasthAnamityAdikAyaklezo mataM tapaH // 13 // jantupIDAvimuktAyAM vasatau zayanAsanam / sevamAnasya vijJeyaM viviktazayanAsanam // 14 // svAdhyAyaH zodhanaM caiva vaiyAvRtyaM tathaiva ca / vyutsagoM vinayazcaiva dhyAnamAbhyantaraM tapaH // 15 // vAcanApRcchanAmnAyastathA dharmasya dezanA / anuprekSA ca nirdiSTaH svAdhyAyaH paJcadhA jinaH // 16 // vAcanA sA parijJeyA yatyAne pratipAdanam / granthasya vAtha padyasya tattvArthasyobhayasya vA // 17 // tatsaMzayApanodAya tanizcayabalAya vaa| paraM pratyanuyogAya pracchanAM tadvidurjinAH // 18 // AmnAyaH kathyate ghoSo vizuddhaM privrtnm| kathAdharmAdyanuSThAnaM vijJeyA dharmadezanA // 19 // sAdhoradhigatArthasya yo'bhyAso manasA bhavet / anuprekSeti nirdiSTaH svAdhyAyaH sa jinezibhiH // 20 // AlocanaM pratikrAntistathA tadubhayaM tpH| vyutsargazca vivekazca tathopasthApanA matA // 21 // parihArastathAcchedaH prAyazcittabhidA nava / AlocanaM pramAdasya gurave vinivedanam // 22 // abhivyaktapratIkAraM mithyA me duSkRtAdibhiH / pratikrAntistadubhayaM saMsarge sati zodhanAt // 23 // bhavettapo'vamodarya vRttisaGkhyAdilakSaNam / kAyotsargAdikaraNaM vyutsargaH paribhASitaH // 24 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| 155 annapAnauSadhInAM tu vivekaH sthAdvivecanam / / punardIkSApradAnaM yatsA ghupasthApanA bhavet // 25 // parihArastu mAsAdivibhAgena vivarjanam / pravrajyAhApanaM chedo mAsapakSadinAdinA // 26 // sUryopAdhyAyasAdhUnAM zaikSyaglAnatapasvinAm / kulasaGghamanojJAnAM vaiyAvRtyaM gaNasya ca // 27 // vyAdhyAdyupanipAte'pi teSAM samyaga vidhIyate / svazaktyA yatpratIkAro vaiyAvRtyaM taducyate // 28 // bAhyAntaropadhityAgAd vyutsargo dvividho bhavet / kSetrAdirupadhirbAhyaH krodhAdiraparaH punH|| 29 // .. darzanajJAnavinayau cAritravinayo'pi ca / tathopacAravinayo vinayaH syAJcaturvidhaH // 30 // yatra niHzaGkitatvAdilakSaNopetatA bhavet / zraddhAne saptatattvAnAM samyaktvavinayaH sa hi // 31 // jJAnasya grahagAbhyAsamaragAdIni kurvtH| vahumAnAdibhiH sArddha jJAnasya vinayo bhavet // 32 // : darzanajJAnayuktasya yA smiihitcitttaa| cAritraM prati jAyeta cAritravinayo hi sH||33|| abhyutthAnAnugamanaM vandanAdIni kurvtH| AcAryAdiSu pUjyeSu vinayo hyaupacArikaH // 34 // Arta raudraM ca dhayaM ca zuklaM ceti caturvidham / dhyAnamuktaM paraM tatra tapo'GgamubhayaM bhavet // 35 // priyabhraMze'priyaprAptau nidAne vedanodaye / Arta kaSAyasaMyuktaM dhyAnamuktaM samAsataH // 36 // , Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 prathamagucchaka / hiMsAyAmanRte steye tathA viSayarakSaNe / raudra N kaSAyasaMyuktaM dhyAnamuktaM samAsataH // 37 // ekAgratve'ticintAyA nirodho dhyAnamiSyate / antarmuharttatastacca bhavatyuttamasaMhateH // 38 // AjJApAyaM vipAkAnAM vivekAya ca saMsthiteH / manasaH praNidhAnaM yaddharmadhyAnaM taducyate // 39 // pramANIkRtya sArvazImAjJAmarthAvadhAraNam / gahanAnAM padArthAnAmAjJAvicayamucyate // 40 // kathaM mArga prapadyerannamI unmArgato janAH / apAyamiti yA cintA tadvAyavicAraNam // 41 // dravyAdipratyayaM karma phalAnubhavanaM prati / bhavati praNidhAnaM yadvipAkavicayastu saH // 42 // lokasaMsthAnaparyAya svabhAvasya vicAraNam / lokAnuyogamArgeNa saMsthAnavicayo bhavet // 43 // zuk pRthaktvamAdyaM syAdekatvaM tu dvitIyakam / sUkSmakriyaM tRtIyaM tu turya vyuparatakriyam // 44 // dravyANyanekabhedAni yogairdhyAyati yattribhiH / zAntamAhastato hyetatpRthaktvamiti kIrtitam // 45 // zrutaM yato vitarkaH syAdyataH pUrvArthazikSitaH / pRthaktvaM dhyAyati dhyAnaM savitarka tato hi tat // 46 // arthavyaJjanayogAnAM vIcAraH saGkramo mataH / vIcArasya hi sadbhAvAt savIcAramidaM bhavet // 47 // dravyamekaM tathaikena yogenAnyatareNa ca / dhyAyati kSINamoho yattadekatvamidaM bhavet // 48 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasAraH / zrutaM yato vitarkaH syAdyataH pUrvArthazikSitaH / ekatvaM dhyAyati dhyAnaM savitarka tato hi tat // 49 // arthavyaJjanayogAnAM vIcAraH saGkamo mataH / vIcArasya sadbhAvAdavIcAramidaM bhavet // 50 // avitarka mavIcAraM sUkSmakAyAvalambanam / sUkSmakriyaM bhaveddhyAnaM sarvabhAvagataM hi tat // 51 // kAyayoge'tisUkSme tadarttamAno hi kevalI / zuklaM dhyAyati saMroddhuM kAyayogaM tathAvidham // 52 // avitarka mavIcAraM dhyAnaM vyuparata kriyam / paraM niruddhayogaM hi tacchailesyamapazcimam // 53 // tatpunA ruddhayogaH san kurvan kAyAyAsanam / sarvajJaH paramaM zuklaM dhyAyatyapratipatti tat // 54 // samyagdarzanasampannaH saMyatAsaMyatastataH / saMyatastu tato'nantAnubandhipraviyojakaH // 55 // dRgmohakSapakastasmAttathopazamakastataH / upazAntakaSAyo'tastatastu kSapako mataH // 56 // tataH kSINakaSAyastu ghAtimuktastato jinaH / dazaite kramataH santyasaGkhyeyaguNanirjarAH // 57 // pulAko vakuzo dvedhA kuzIlo dvividhastathA / nirgranthaH snAtakazcaiva nirgranthAH paJca kIrtitAH // 58 // saMyamazratalezyAbhiliGgena pratisevayA / tIrthasthAnopapAdaizca vikalpAste yathAgamam // 59 // iti yo nirjarAtattvaM zraddhatte veyupekSate / zeSatattvaiH samaM SaDbhiH sa hi nirvANabhAgbhavet // 60 // ini nirjarAtattvam / 157 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamagucchaka / anantakevalajyotiHprakAzitajagatrayAn / praNitatya jinAnmU| mokSatattvaM prApyate // 1 // abhAvAdvandhahetUnAM bandhanirjarayA tathA / kRtsnakarmapramokSo hi mokSa ityabhidhIyate // 2 // badhnAti karma sadvedyaM sayogaH kevalI viduH / yogAbhAvAdayogasya karmabandho na vidyate // 3 // tato nirjIrNaniHzeSapUrvasaJcitakarmaNaH / AtmanaH svAtmasaMprAptirmokSaH sadyo'vasIyate // 4 // tathopazamakAdInAM bhavyatvasya ca saMkSayAt / mokSaH siddhatvasamyaktvajJAnadarzanazAlinaH // 5 // AdyaM bhAvAntabhAvasya karmabandhanasantataH / antAbhAvaH prasajyeta dRSTatvAdantabIjavat // 6 // dagdhe bIje yathAtyantaM prAdurbhavati nAGkaraH / karmabIje tathA dagdhe na rohati bhavAGkaraH // 7 // avyavasthAnabandhasya gavAdInAmivAtmanaH / kAryakAraNavicchedAnmithyAtvAdiparikSaye // 8 // jAnataH pazyatazcordhva jagatkAruNyataH punaH / tasya bandhaprasaGgena sarvAnavaparikSayAt // 9 // akasmAJca na bandhaH syaadnirmokssprsnggtH| bandhopapattistatra syAnmuktiprApteranantaram // 10 // pAto'pi sthAnabandhatvAttasya nAsravatattvataH / AsravAdyA na pAtrasya prapAto'dho dhruvaM bhavet // 11 // tathApi gauravAbhAvAnna pAto'sya prsjyte| vRntasambandhavicchede patatyAmraphalaM guru // 12 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| alpakSetre tu siddhAnAmanantAnAM prsjyte| parasparoparodho'pi nAvagAhanazaktitaH // 13 // nAnAdIpaprakAzeSu mUrtimatsvapi dRzyate / na virodhaH pradeze'lpe hantAmUrteSu kiM punaH // 14 // AkArabhAvato'bhAvo na ca tasya prsjyte| .. anantaraparityaktazarIrAkAradhAriNaH / / 15 // zarorAnuvidhAyitve tattadbhAvAdvisarpaNam / lokAkAzapramANasya tAvannAkAraNatvataH // 16 // zarAvacandrazAlAdidravyAvaSTamnayogataH / alpo mahAMzca dIpasya prakAzo jAyate yathA // 17 // saMhAre ca visarpa ca tthaatmaanaatmyogtH| tadabhAvAttu muktasya na saMhAravisarpaNe // 18 // kasyacicchRGkhalAmokSe tatrAvasthAnadarzanAt / avasthAnaM na muktAnAmUrdhvavrajyAtmakatvataH // 19 // samyaktvajJAnacAritrasaMyuktasyAtmano bhRzam / nirAsravatvAcchinnAyAM navAyAM karmasantatau // 20 // pUrvAjitaM kSapayato yathoktaiH kSayahetubhiH / saMsArabIjaM kAtsnye na mohanIyaM prahIyate // 21 // tato'ntarAyajJAnaghnadarzanaghnAnyanantaram / prahIyante'sya yugapattrINi karmANyazeSataH // 22 // garbhasUcyAM vinaSTAyAM yathA bAlo vinazyati / tathA karmakSayaM yAti mohanIye kSayaM gate // 23 // tataH kSINacatuHkarmA prApto'thAkhyAtasaMyamam / bIjabandhananirmuktaH snAtakaH paramezvaraH // 24 // . Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 prthmgucchk| zeSakarmaphalApekSaH zuddho buddho nirAmayaH / sarvajJaH sarvadarzI ca jino bhavati kevalI // 25 // kRtsnakarmakSayAdUrdhva nirvANamadhigacchati / yathA dagdhendhano vahinirupAdAnasantatiH // 26 // tadanantaramevordhvamAlokAntAtsa gacchati / pUrvaprayogAsaGgatvAdvandhacchedordhvagauravaiH // 27 // kulAlacakraM DolAyAmiSau cApi ythessyte| pUrvaprayogAtkarmeha tathA siddhagatiH smRtA // 28 // mRllepasaGganirmokSAdyathA dRSTA'psvalAmbunaH / karmabandhavinirmokSAttathA siddhagatiH smRtA // 29 // eraNDasphuTadelAsu bandhacchedAdyathA gtiH| karmabandhanavicchedAjIvasyApi tatheSyate // 30 // yathAstiryagUdhaM ca lossttvaayvgniviicyH| svabhAvataH pravartante tathordhvagatirAtmanAm // 31 // UrdhvagauravadharmANo jIvA iti jinottmaiH| adhogauravadharmANaH pudgalA iti coditam // 32 // atastu gativaikRtyaM teSAM yadupalabhyate / karmaNaH pratighAtAca prayogAzca tadiSyate // 33 // adhastiyaktathoddhvaM ca jIvAnAM karmajA gatiH / Urdhvameva svabhAvena bhavati kSINakarmaNAm / / 34 // dravyasya karmaNo yadvaduspattyArambhavIcayaH / samaM tathaiva siddhasya gatirmokSe bhavakSayAt // 35 // utpattizca vinAzazca prkaashtmsorih| yugapadbhavato yadvattanirvANakarmaNoH // 36 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvaarthsaarH| zAnAvaraNahAnAnte kevalajJAnazAlinaH / darzanAvaraNacchadAdudyatkevaladarzanAH // 37 // vedanIyasamucchedAdavyAbAdhatvamAzritAH / mohanIyasamucchedAtsamyaktvamacalaM zritAH // 38 // AyuHkarmasamucchedAtparamaM saukssmymaashritaaH| nAmakarmasamucchedAdavagAhanazAlinaH // 39 // gotrakarmasamucchedAtsadA'gauravalAghavAH / antarAyasamucchedAdanantavIryamAzritAH // 40 // kAlaliGgagatikSetratIrthajJAnAvagAhanaiH / buddhavodhitacAritrasaGkhyAlpabahutAntaraiH // 41 // pratyutpannanayAdezAttataH prajJApanAdapi / apramattabudhaiH siddhAH sAdhanIyA yathAgamam // 42 // tAdAtmyAdupayuktAste kevalajJAnadarzane / samyaktvasiddhatAvasthA hetvabhAvAcca niHkriyaaH||43|| tato'pyUrddhagatisteSAM kasmAnAstIti cenmatiH / dharmAstikAyasyAbhAvAtsa hi heturgateH paraM // 44 // saMsAraviSayAtItaM siddhAnAmavyayaM sukham / anyAbAdhamiti proktaM paramaM prmrssibhiH||45|| syAdetadazarIrasya jantonaSTASTakarmaNaH / kathaM bhavati muktasya sukhamityuttaraM zRNu // 46 // loke caturvihArtheSu sukhazabdaH prayujyate / viSaye vedanAbhAve vipAke mokSa eva ca // 47 // sukho vahniH sukho vAyurviSayeSviha kathyate / duHkhAbhAve ca puruSaH sukhito'smIti bhASate // 48 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / puNyakarmavipAkAcca sukhamiSTendriyArthajam / karmakazavimohAca mokSe sukhamanuttamam // 49 // suSuptAvasthA tulyAM kecidicchanti nirvRtim / tadayuktaM kriyAvatvAtsukhAtizayatastathA // 50 // zramaklamamadavyAdhimadanebhyazca saMbhavAt / mohotpattivikArAcca darzanaghnasya karmaNaH // 51 // loke tatsadRzo hyarthaH kRtsne'pyanyo na vidyate / upamIyeta tadyena tasmAnnirupamaM smRtam // 52 // liGgaprasiddhe sAmAnyamanumAnApamAnayoH / atyantaM cAprasiddhaM yattattenAnupamaM smRtam // 53 // pratyakSaM tadbhagavatAmarhatAM taiH prabhASitam / gRhyate'stItyataH prAjJairna cchadmasthaparIkSayA // 54 // ityaM tanmokSatasvaM yaH zraddhatte vetyupekSate / zeSatattvaiH samaSabhiH sa hi nirvANabhAgbhavet // 55 // iti mokSatattvavarNanam / 162 upasaMhAraH pramANanayanikSepa nirdezAdisadAdibhiH / saptatattvamiti jJAtvA mokSamArga samAzrayet // 1 // nizvayavyavahArAbhyAM mokSamArgoM dvidhA sthitaH / tatrAdyaH sAdhyarUpaH syAdvitIyastasya sAdhanam // 2 // zraddhAnAdhigamopekSAH zuddhasya svAtmano hi yAH / samyaktvajJAnavRttAtmA mokSamArgaH sa nizcayaH // 3 // zraddhAnAdhigamopekSA yAH punaH syuH parAtmanA / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthasAraH / samyaktvajJAnavRttAtmA sa mArgo vyavahArataH // 4 zraddadhAnaH paradravyaM buddhyamAnastadeva hi / tadeveopekSamANazca vyavahArI smRto muniH // 5 // svadravyaM zraddadhAnastu buddhyamAnastadeva hi / tadevopekSamANazca nizcayAnmunisattamaH // 6 // AtmA jJAtRtayA jJAnaM samyaktvaM caritaM hi saH / svastha darzanacAritramohAbhyAmanupaplutaH // 7 // pazyati svasvarUpaM yo jAnAti ca caratyapi / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva sa smRtaH // 8 // pazyati svasvarUpaM yaM jAnAti ca caratyapi / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tanmayaH // 9 // dRzyate yena rUpeNa jJAyate caryate'pi ca / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tanmayaH // 10 // yasmai pazyati jAnAti svarUpAya caratyapi / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tanmayaH // 11 // yasmAtpazyati jAnAti svaM svarUpAccaratyapi / darzanazAnacAritratrayamAtmaiva tanmayaH // 12 // yasya pazyati jAnAti svarUpasya caratyapi / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tanmayaH // 13 // yasmin pazyati jAnAti svasvarUpe caratyapi / darzanazAnacAritratrayamAtmaiva tanmayaH // 14 // ye svabhAvAddazijJapticaryA rUpakriyAtmakAH / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tanmayaH // 15 // darzanajJAnacAritraguNAnAM ya ihAzrayaH / 163 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchuka / darzanazAnacAritratrayamAtmaiva sa smRtaH // 16 // darzanazAnacAritraparyAyANAM ya AzrayaH / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva sa smRtaH // 17 // darzanajJAnacAritrapradezA ye prarUpitAH / darzanajJAnacAritramayasyAtmana eva te // 18 // 164 19 // darzanajJAnacAritrAguruladhvAhvayA guNAH / darzanazAnacAritramayasyAtmana eva te // darzanajJAnacAritradhrauvyotpAdavyayAstu te / darzanajJAnacAritramayasyAtmana eva te // 20 // syAtsamyaktvajJAnacAritrarUpaH paryAyArthAdezato muktimArgaH / eko jJAtA sarvadaivAdvitIyaH syAddravyArthAdezato muktimAgaH // 21 // tattvArthasAramiti yaH samadhirviditvA nirvANamArgamadhitiSThati niHprakampaH / saMsArabandhamavadhUya sa dhRtamoha caitanyarUpamacalaM zivatattvameti // 22 // varNAH padAnAM karttAro vAkyAnAM tu padAvaliH / vAkyAni cAsya zAstrasya kartRNi na punarvayam // 23 // iti zrImadamRtacandrasUrINAM kRtiH tattvArthasAro nAma mokSazAstraM samAptam / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddevasenaviracitA aalaappddhtiH| (7) guNAnAM vistaraM vakSye svabhAvAnAM tathaiva c| paryAyANAM vizeSeNa natvA vIraM jinezvaram // 1 // AlApapaddhatirvacanaracanA'nukrameNa nayacakrasyopari ucya. te| sA ca kimartham ? dravyalakSaNasiddhyartham svabhAvasidyaH rthazca / dravyANi kAni ? jIvapudgaladharmAdharmAkAzakAladravyANi / sadvyalakSaNam, utpAdavyayadhrauvyayuktaM sat / iti dra vyaadhikaarH| ___ lakSaNAni kAni ? astitvaM, vastutvaM, dravyatvaM, prameyatvaM, agurulaghutvaM, pradezatvaM, cetanatvamacetanatvaM mUrtatvamamUrtatvaM dravyANAM daza sAmAnyaguNAH pratyekamaSTAvaSTau sarveSAm / .. [ekaikadravye aSTau aSTau guNAH bhavanti / jIvadravye ace. tanatvaM mUrttatvaMca nAsti, pudgaladravye cetanatvamamUrtatvaMca nA. sti, dharmAdharmAkAzakAladravyeSu cetanatvaM mUrtatvaM ca nAsti / evaM dvidviguNavarjite aSTau aSTau guNAH pratyekadravye bhavanti / ] ___ jJAnadarzanasukhavIryANi sparzarasandhavarNAH gatihetutvaM sthi. tihetutvamavagAhanahetutvaM vartanAhetutvaM cetanatvamacetanatvaM bhU. tatvamamUrtatvaM dravyANAM SoDaza vizeSaguNAH / SoDazavizeSaguNeSu jIvapudgalayoH SaDiti / jIvasya jJAnadarzanasukhavIryANi Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 prathama gucchaka | cetanatvamamUrtatvamiti SaT / pulasya sparzarasagandhavarNAH mUtatvamacetanatvamiti SaT / itareSAM dharmAdharmAkAzakAlAmAM pra tyekaM trayo guNAH / dharmadravye gatihetutvamamUrtatvamacetanatvamete yo guNAH / adharmadravye sthitihetutvamamUrtatvamacetanatvamiti / AkAzadravye avagAhanahetutvamamUrtatvamacetanatvamiti / kAladravye varttanAhetutvamamUrtatvamacetanatvamiti vizeSaguNAH / antasthAzcatvAro guNAH svajAtyapekSayA sAmAnyaguNA vijAtyapekSayA ta eva vizeSaguNAH / iti guNAdhikAraH / , guNavikArA: paryAyAste dvedhA svabhAvavibhAvaparyAyabhedA t / agurulaghuvikArAH svabhAvaparyAyAste dvAdazadhA SaDddhirUpAH SaTTAnirUpAH / anantabhAgavRddhiH asaMkhyAta bhAgaddhi, saMkhyAta bhAgavRddhiH, saMkhyAtaguNavRddhiH asaMkhyAtaguNavRddhiH, anantaguNavRddhiH, evaM SaDvRddhirUpAstathA anantabhAgahAniH asaMkhyAta bhAgahAniH saMkhyAta bhAgahAniH, saMkhyAtaguNahAniH asaMkhyAtaguNahAniH, anantaguNahAniH evaM SaDDhA. nirUpA jJeyAH / vibhAvadravyavyaJjana paryAyazcaturvidhA naranAra kAdiparyAyAH athavA caturazItilakSA yonayaH / vibhAvaguNavyaJjanaparyAyA matyAdayaH / svabhAvadravyavyaJjanaparyAyAzvaramazarIrAtkiJcinnyUnasiddha paryAyAH / svabhAvaguNavyaJjanaparyAyA anantacatuSTayasvarUpA jIvasya / pudgalasya tu yaNukAdayo vibhA yadravyavyaJjanaparyAyAH / rasarasAntaragandhagandhAntarAdivibhAvaguNavyaJjanaparyAyAH / avibhAgipudgalaparamANuH svabhAvadravya vyaJjanaparyAyaH / varNagandhara saikaikAviruddhasparzadvayaM svabhAvaguNa. vyaJjanaparyAya: / * , '" Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlApapaddhatiH / , anAdyanidhane dravye svaparyAyAH pratikSaNam / unmajjanti nimajjanti jalakallolavajjale // 1 // dharmAdharmanabhaHkAlA arthaparyAyagocarAH / vyaJjanena tu saMbaddhau dvAvanyau jIvapudgalau // 2 // iti paryAyAdhikAraH / guNaparyayavadravyam / svabhAvAH kathyante / astisvabhAvaH, nAstisvabhAvaH, ni. tyasvabhAvaH, anityasvabhAvaH, ekasvabhAvaH, anekasvabhAvaH, bhedasvabhAvaH, abhedasvabhAvaH, bhavyasvabhAvaH abhavyasvabhAvaH, paramasvabhAvaH, dravyANAmekAdaza sAmAnyasvabhAvAH / cetanasvabhAvaH, acetanasvabhAvaH, mUrttasvabhAvaH, amUrttasvabhAvaH, ekapradezasvabhAvaH, anekapradezasvabhAvaH, vibhAvasvabhAvaH, zuddhasvabhAvaH azuddhasvabhAvaH, upacaritasvabhAvaH, ete dravyANAM daza vizeSasvabhAvAH / jIvapudgalayorekaviMzatiH, cetanasvabhAvaH mUrtasvabhAvaH, vibhAvasvabhAvaH, ekapradezasvabhAvaH, azuddhasvabhAva etaiH paJcabhiH svabhAvairvinA dharmAditrayANAM SoDaza svabhAvAH santi / tatra bahupradezaM vinA kAlasya paJcadaza svabhAvAH / ekaviMzatibhAvAH syurjIvapudgalayAMrmatAH / dharmAdInAM SoDaza syuH kAle paJcadaza smRtAH // 3 // te kuto jJeyAH ? pramANanayavivakSAtaH / samyagjJAnaM pramA. Nam / tadvedhA pratyakSetarabhedAt / avadhimanaH paryayAveka dezapra tyakSau / kevalaM sakalapratyakSaM / matizrute parokSe / pramANamuktaM / tadvayavA nayAH / nayabhedA ucyante, - NicchayavavahAraNayA mUlamabheyANa yANa savvANaM / 167 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / Nicchaya sAhaNaheo davvayapajjatthiyA muNaha // 4 // dravyArthikaH, paryAyArthikaH, naigamaH, saGgrahaH, vyavahAraH, RjusUtraH, zabdaH, samabhirUDhaH, evaMbhUta iti nava nayAH smRtAH / upanayAzca kathyante / nayAnAM samIpA upanayAH / sadbhUtavyava. hAraH asadbhUtavyavahAraH upacaritAsadbhUtavyavahArazcetyupana. yAtredhA / idAnImeteSAM bhedA ucyante / dravyArthikasya daza bhedAH / karmopAdhinirapekSaH zuddhadravyArthiko yathA saMsArI jIvaH siddhasadRk zuddhAtmA / utpAdavyayagauNatvena sattAgrAhakaH zuddhadravyArthiko yathA dravyaM nityam / bhedakalpanAnirapekSaH zuddho dravyArthiko yathA nijaguNaparyAyasvabhAvAddravyamabhinnam / 168 karmopAdhisApekSo'zuddhadravyArthiko yathA krodhAdikarmajabhAva AtmA | utpAdavyayasApekSo'zuddha dravyArthiko yathaikasmin samaye dravyamutpAdavyayadhauvyAtmakam / bhedakalpanAsApekSaiszuddhadravyArthiko yathAtmano darzanazAnAdayo guNAH / anvayadravyArthiko yathA-guNaparyAyasvabhAvaM dravyam / svadravyAdigrAhakadravyArthiko yathA svadravyAdicatuSTayApekSayA dravyamasti / paradravyAdigrAhakadravyArthiko yathA-paradravyAdicatuSTayApekSayA dravyaM nAsti / paramabhAvagrAhakadravyArthiko yathA -- jJAnasvarUpa AtmA / atrAnekasvabhAvAnAM madhye jJAnAkhyaH paramasvabhA vo gRhItaH / iti dravyArthikasya daza bhedAH / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aalaappddhtiH| atha paryAyArthikasya SaDbhedA ucyante,anAdinityaparyAyArthiko yathA pudgalaparyAyo nityo me - diH| sAdinityaparyAyArthiko yathA-siddhaparyAyo nityaH / sattAgauNatvenotpAdavyayagrAhakasvabhAvo nityAzuddhaparyAyArthiH ko yathA-samayaM samayaM prati paryAyA vinaashinH| sattAsApekSasvabhAvo nityAzuddhaparyAyArthiko yathA-ekasmin samaye trayAtmakaH pryaayH| karmopAdhinirapekSasvabhAvo nityazuddha paryAyArthiko yathA-siddhaparyAyasadRzAH zuddhAH saMsAriNAM paryAyAH / karmopAdhisApekSasvabhAvo'nityAzuddhaparyAyArthiko. yathA-saMsAriNAmutpattimaraNe stH| iti paryAyArthikasya Sar3a bhedaaH| naigamastredhA bhUtabhAvivartamAnakAlabhedAt / atIte varta: mAnAropaNaM yatra sa bhUtanaigamo yathA-adya dIpotsavadine zrIvarddhamAnasvAmI mokSaM gtH| bhAvini bhUtavatkathanaM yatra sa bhAvinaigamo yathA-arhana siddha eva / kartumArabdhamISanniSpa. namaniSpannaM vA vastu niSpannavatkathyate yatra sa vartamAnanaigamo yathA-odanaH pacyate iti naigmstredhaa| ___ saGgraho dvividhaH / sAmAnya saGgraho yathA--sarvANi dravyA. Ni parasparamavirodhIni / vizeSasaGgraho yathA--sarva jIvAH parasparamavirodhinaH iti saGgraho'pi dvidhaa| ___ vyavahAro'pi dvedhA / sAmAnyasaGgrahabhedako vyavahAro yathA--dravyANi jiivaajiivaaH| vizeSasaGgrahabhedako vyavahAro yathA--jIvAH saMsAriNo muktAzva iti vyavahAro'pi dvedhaa| RjusUtro dvividhH| sukSmaNusUtro yathA-ekasamayAva Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 prathama gucchaka / sthAyI paryAyaH / sthUlasUtro yathA-- manuSyAdiparyAyAstadAyuH pramANakAlaM tiSThanti iti RjusUtro'pi dvedhA | zabdasamabhirUDhaivaMbhUtA nayAH pratyekamekaikA nayAH / zabdanayo yathA dArA bhAryA kalatraM jalaM ApaH / samabhirUDhanayo yathA gauH pazuH / evaMbhUtanayo yathA -- indatIti indraH / uktA aSTAviMzatirnayabhedAH / upanayabhedA ucyante-- sadbhUtavyavahAro dvidhA / zuddha. sadbhUtavyavahAro yathA -- zuddhaguNazuddhaguNinoH zuddhaparyAyazuddhaparyAyaNorbhedakathanam / azuddhasadbhUtavyavahAro yathA'zuddhaguNA'zuddhaguNinorazuddhaparyAyA'zuddhaparyAyiNorbhedakathanam / iti sadbhutavyavahAro'pi dvedhA / asadbhUtavyavahArastredhA / svajAtya sadbhUtavyavahAro yathA-paramANurbahupradezIti kathanamityAdi / vijAtyasadbhUtavyavahAro yathA mUrtta matijJAnaM yato mUrttadravyeNa janitam | svajAtivijAtyasa bhUtavyavahAro yathA jJeye jIve'jIvejJAnAmiti kathanaM jJAnasya viSayAt / ityasadbhUtavyavahArastredhA / upacaritA sadabhUtavyavahArastredhA / svajAtyupacaritAsabhUtavyavahAro yathA-putradArAdi mama / vijAtyupacaritA sadbhUtavyavahAro yathA vastrAbharaNahemaratnAdi mama / svajAtivijAtyu. pacaritA sadbhUtavyavahAro yathA - dezarAjyadurgAdi mama ityupacaritAsabhUtavyavahArastredhA / sahabhAvA guNAH kramavartinaH paryAyAH / guNyante pRthak. kriyante dravyaM dravyAdyaiste guNAH / astItyetasya bhAvo'stitvaM sadrUpatvam / vastuno bhAvo vastutvam, sAmAnyavizeSAtmakaM - Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aalaappddhtiH| 171 vastu / dravyasvabhAvo drvytvm| nijanijapradezasamUhairakhaNDavRtyA svabhAvavibhAvapayAryAn dravati droSyati adudravaditi dravyam / sadravyalakSaNam, sIdati svakIyAn guNaparyAyAn vyApnotIti sat / utpAdavyayadhrAvyayuktaM sat / pramaMyasya bhAvaH prameyatvam pramANena svaparasvarUpaparicchedyaM prameyam / agurulaghorbhAvo'gurulaghutvaM / sUkSmA vAgagocarAH pratikSaNaM vartamAnA AgamapramANAdabhyupagamyA agurulaghuguNAH / "sUkSmaM jinoditaM tattvaM hetubhirneva hanyate / AjJAsiddhaM tu tadgrAhyaM nAnyathAvAdino jinAH" // 5 // pradezasya bhAvaH pradezatvaM kSetratvaM avibhAgipudgalaparamANuH nAvaSTabdham / cetanasya bhAvazcetanatvam caitanyamanubhavanam / caitanyamanubhUtiH syAt sA kriyArUpameva ca / kriyA manovacaHkAyeSvanvitA vartate dhruvam // 6 // acetanasya bhAvo'cetanatvamacaitanyamananubhavanam / mUrtasya bhAvo mUrtatvaM rUpAdimatvam / amUrtasya bhAvo'mUrtatvaM rUpAdirahitatvam / iti guNAnAM vyutpttiH| svabhAvavibhAvarUpatayA yAti paryeti pariNamatIti paryAya iti eryAyasya vyutpttiH| svabhAvalA. bhaadcyuttvaadstisvbhaavH| parasvarUpeNAbhAvAnnAstisvabhAvaH / nijanijanAnAparyAyeSu tadevedamiti dravyasyopalambhAnnitya. svabhAvaH / tasyApyanekaparyAyapariNAmitvAdanityasvabhAvaH / svabhAvAnAmekAdhAratvAdekasvabhAvaH / ekasyApyanekasvabhAvopalambhAdanekasvabhAvaH / guNaguNyAdisaMzAbhedAd bhedasvabhAvaH / saMjJAsaMkhyAlakSaNaprayojanAni guNaguNyAghekasvabhAvAdabhedasva. bhAvaH / bhAvikAle parasvarUpAkArabhavanAd bhavyasvabhAvaH / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 prathama gucchk| kAlatraye'pi prsvruupaakaaraabhvnaadbhvysvbhaavH| uktazca "aNNoNNaM pavisaMtA ditA uggAsamaNNamaNNassa / melaMtAvi ya NicaM sagasagabhAvaM Na vijahaMti" // 7 // pAriNAmikabhAvapradhAnatvena paramasvabhAvaH / iti sAmA. nyasvabhAvAnAM vyutpattiH / pradezAdiguNAnAM vyutpattizcetanA. divizeSasvabhAvAnAM ca vyutpattirnigaditA / ___ dharmApekSayA svabhAvA guNA na bhavanti / svadravyacatuSTayA. pekSayA parasparaM guNAH svabhAvA bhavanti / dravyANyapi bhavanti / svabhAvAdanyathAbhavanaM vibhAvaH / zuddhaM kevalabhAvamazuddhaM tasyAH pi viparItam / svabhAvasyApyanyatropacArAdupacaritasvabhAvaH / sa dvedhA-karmajasvAbhAvikabhedAt / yathA jIvasya mUrtatvamacetanatvaM yathA siddhAnAM parazatA paradarzakatvaM ca / evamitareSAM dravyANAmupacAro yathAsambhavo sheyH| "durnayaikAntamArUDhA bhAvAnAM svArthikA hi te / svArthikAzca viparyastAH sakalaGkA nayA yataH" // 8 // tatkathaM tathAhi-sarvathaikAntena sadrUpasya na niyatArthavya. vasthA-saMkarAdidoSatvAt tathA-sadUpasya sakalazUnyatA prasaGgAt, nityasyaikarUpatvAdekarUpasyArthakriyAkAritvAbhAvaH, arthakriyAkAritvAbhAce dravyasyApyabhAvaH / anityapakSe'pi anityarUpatvAdarthakriyAkAritvAbhAvaH, arthakriyAkAritvAbhAve dravyasyApyabhAvaH / ekasvarUpasyaikAntena vizeSAbhAvaH, sarva. thaikarUpatvAt vizeSAbhAve sAmAnyasyApyabhAvaH / "nirvizeSaM hi sAmAnyaM bhavetkharaviSANavat / sAmAnyarahitatvAca vizeSastadvadeva hi" // 9 // iti zeyaH / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aalaappddhtiH| anekapakSe'pi tathA dravyAbhAvo nirAdhAratvAt AdhArAdheyAbhAvAcca / bhedapakSe'pi vizeSasvabhAvAnAM nirAdhAratvA. dakriyAkAritvAbhAvaH, arthakriyAkAritvAbhAve dravyasyApyabhAvaH / abhedapakSe'pi sarveSAmekatvam sarveSAmekatve'rthakriyA. kAritvAbhAva arthakriyAkAritvAbhAve drvysyaapybhaavH| bhavya. syaikAntena pAriNAmikatvAt dravyasya dravyAntaratvaprasaGgAt saGkarAdidoSasambhavAt / saGkaravyatikaravirodhavaiyadhikaraNyAnavasthAsaMzayApratipattyabhAvAzceti / sarvathA'bhavyasyaikAnte'pi tathA zUnyatAprasaGgAt svabhAvarUpasyaikAntena saMsArAbhAvaH / vibhAvapakSe'pi mokSasyApyabhAvaH / sarvathA caitanyamevetyukte sa. rveSAM zuddhajJAnacaitanyAvAptiH syAt , tathA sati dhyAnaM dhyeyaM jJAnaM jJeyaM guruziSyAdyabhAvaH / sarvathAzabdaH sarvaprakAravAcI, athavA sarvakAlavAcI, athavA niyamavAcI, vA anekAntasA. pekSA vA ? yadi sarvaprakAravAcI sarvakAlavAcI anekAntavAcI vA sarvAdigaNe paThanAt sarvazabda evaMvidhazcattahi siddha naH la. mIhitam |athvaa niyamavAcI cettarhi sakalArthAnAM tava pra. tItiH kathaM syAt ? nityaH, AnityaH, ekaH, anekaH, bhedaH, abhedaH kathaM pratItiH syAt niyamitapakSatvAt / tathA caitanyapakSe. 'pi sakalacaitanyocchedaH syAt, mUrtasyaikAntenAtmano mokSasyAvAptiH syAt / sarvathA'mUrtasyApi tathAtmanaH saMsAravilopaH syAt / ekapradezasyaikAntenAkhaNDaparipUrNasyAtmano'neka kAryakAritva eva hAniH syAt / sarvathA'nekapradezatve'pi tathA tasyAnarthakAryakAritvaM svasvabhAvazUnyatAprasaGgAt / zuddhasyai. kAntenAtmano na karmamalakalaGkAvalepaH sarvathA niraJjanatvAt / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 prathama gucchk| sarvathA'zuddhakAnte'pi tathAtmano na kadApi zuddhasvabhAvaprasa. GgaH syAt tanmayatvAt / upacaritaikAntapakSe'pi nAtmajJatA sa. mbhavati niyamitapakSatvAt / tathAtmano'nupacaritapakSe'pi para. zatAdInAM virodhaH syAt / - "nAnAsvabhAvasaMyuktaM dravyaM jJAtvA pramANataH / tacca sApekSasiddhartha syAnayamizritaM kuru" // 10 // svdrvyaadigraahkennaastisvbhaavH| paradravyAdigrAhakeNa nA. stisvabhAvaH / utpAdavyayagauNatvena sattAgrAhakeNa nityasvabhA vaH / kenacitparyAyArthikanAnityasvabhAvaH / bhedakalpanAnirapekSa. nnaiksvbhaavH| anvayadravyArthikanaikasyApyanekadravyasvabhAvatva m / sadbhUtavyavahAreNa gunngunnyaadibhirbhedsvbhaavH| bhedaka lpanAnirapekSeNa gunngunnyaadibhirbhedsvbhaavH| paramabhAvagrAhakeNa bhavyAbhavyapAriNAmikasvabhAvaH / zuddhAzuddhaparamabhAvagrAhakeNa cetanasvabhAvo jIvasya / asadbhUtavyavahAreNa kano. karmaNorapi cetnsvbhaavH| paramabhAvagrAhakeNa karmanokarmaNo rcetnsvbhaavH| - jIvasyApyasadbhutavyavahAreNAcetanasvabhAvaH / paramabhAvagrAhakeNa karmanokarmaNormU-svabhAvaH / jIvasyApyasadbhUtavyava. hAreNa mUrtasvabhAvaH / paramabhAvagrAhakaNa pudgalaM vihAya itare. SAmamUrtasvabhAvaH / pudgalasyopacArAdapi nAstyamUrttatvam / paramabhAvagrAhakeNa kAlapudgalANUnAmekapradezasvabhAvatvam / bheda kalpanAnirapekSeNetareSAM dharmAdharmAkAzajIvAnAM cAkhaNDatvAdekapradezatvam / bhedakalpanAsApekSeNa caturNAmapi nAnApradezasvabhAvatvam / pudUgalANorupacArato nAnApradezatvaM na ca kAlANoH Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aalaappddhtiH| 175 snigdharUkSatvAbhAvAt / arUkSatvAcANoramUrtapudgalasyaikaviMzatitamo bhAvo na syAt / parokSapramANApekSayA'sadbhUtavyavahAreNApyupacAreNAmUrttatvaM / pudgalasya zuddhAzuddhadravyArthikena vi. bhAvasvabhAvatvam / zuddhadravyArthikena zuddhasvabhAvaH / azuddhadravyArthikanAzuddhasvabhAvaH / asadbhatavyavahAreNopacaritasvabhAvaH "dravyANAM tu yathArUpaM talloke'pi vyavasthitam / tathAjJAnena saMjJAtaM nayo'pi hi tathAvidhaH" // 11 // iti nyyojnikaa| sakalavastugrAhakaM pramANaM, pramIyate paricchidyate vastutattvaM yena zAnena tatpramANam / tadvedhA savikalpetarabhedAt / savikalpaM mAnasaM taJcaturvidham / matizrutAvadhimanaHparyayarUpam / ni. vikalpaM manArahitaM kevalajJAnamiti pramANasya vyutpttiH| pra. mANena vastu saMgRhItArthakAMzo naya:, zrutavikalpo vA, jJAturabhiprAyo vA nayaH, nAnAsvabhAvebhyo vyAvRttya ekasminsvabhAve vastu nayati prApnotIti vA nayaH / sa dvedhA savikalpanirvikalpabhedAditi nayasya vyutpattiH / pramANanayayonikSepa AropaNaM sa nAmasthApanAdibhedena caturvidha iti nikSepasya vyutpattiH / dravyamevArthaH prayojanamasyeti dravyArthikaH / zuddhadravyamevArthaH prayojanamasyeti zuddhadravyArthikaH / azuddhadravyamevArthaH prayojanamasyeti azuddhadravyArthikaH / sAmAnyaguNAdayo'nvayarUpeNa dravyaMdravyamiti dravati vyavasthApayatItyanvayadravyArthikaH / svadravyA. digrahaNamarthaH prayojanamasyeti svadravyAdigrAhakaH / paradravyAdi grahaNamarthaH prayojanamasyeti paradravyAdigrAhakaH / paramabhAva. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 prathama gucchaka / grahaNamarthaH prayojanamasyeti paramabhAvagrAhakaH / iti dravyArthikasya vyutpattiH / . paryAya evArthaH prayojanamasyeti paryAyArthikaH / anAdimi. tyaparyAya evArthaHprayojanamasyetyanAdinityaparyAyArthikaH / sA. dinityaparyAya evArthaH prayojanamasyeti sAdinityaparyAyArthikaH / zuddhaparyAya evArthaH prayojanamasyeti zuddhaparyAyArthikaH / azuddhaparyAya evArthaH prayojanamasyetyazuddhaparyAyArthikaH / iti paryAyArthikasya vyutpattiH / naikaM gacchatIti nigamaH, nigamo vikalpastatrabhavo naigamaH / abhedarUpatayA vastujAtaM saMgRhNAtIti saGgrahaH / saGgraheNa gRhI. tArthasya bhedarUpatayA vastu vyavahriyata iti vyavahAraH / Rju prAMjalaM sUtrayatIti RjusUtraH / zabdAt vyAkaraNAt prakRtipratyayadvAreNa siddhaH zabdaH shbdnyH| paraspareNAbhirUDhAH sa. mabhirUDhAH / zabdabhede'pyarthabhedo nAsti / yathA zaka indraH pura* ndara ityAdayaH samabhirUDhAH / evakriyApradhAnatvena bhUyata itye. vaMbhUtaH / zuddhAzuddhanizcayo dravyArthikasya bhedau / abhedAnupacAratayA vastu nizcIyata iti nizcayaH / bhedopacAratayA dha. stu vyavAhiyata iti vyavahAraH / guNaguNinoH saMzAdibhedAt bhedakaH sadbhUtavyavahAraH / anyatra prasiddhasya dharmasyAnyatra sa. mAropaNamasadbhUtavyavahAraH / asadbhUtavyavahAra evopacAraH, upacArAdapyupacAraM yaH karoti sa upcritaasdbhuutvyvhaarH| guNaguNino paryAyaparyAyiNoH svabhAvasvabhAvinoH kArakakAra. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aalaappddhtiH| 177 kiNorbhedaH sadbhUtavyavahArasyArthaH / dravye dravyopacAraH, paryAye paryAyopacAraH, guNe guNopacAraH, dravye guNopacAraH, dravye paryAyopacAraH, guNe dravyopacAraH, guNa paryAyopacAraH, paryAye dravyopacAraH, paryAye guNopacAra iti navavidho'sadbhutavyavahArasyArtho draSTavyaH / upacAraH pRthaga nayo nAstIti na pRthak kRtaH / mukhyAbhAve sati prayojane nimitte copacAraH pravarttate so'pi sambandhAvinAbhAvaH / saMzleSaH smbndhH| pariNAmapariNAmisambandhaH, zraddhAzraddheyasambandhaH, jJAnazeyasambandhaH, cAritracaryAsambandha zvetyAdisatyArthaH, asatyArthaH, satyAsatyArthazcetyupacaritA'sa. bhuutvyvhaarnysyaarthH| punarapyadhyAtmabhASayA nayA ucyante / tAvanmUlanayo dvau mi. zcayo vyavahArazca / tatra nizcayanayo'bhedaviSayo vyavahAro bheda vissyH| tatra nizcayo dvividhaH zuddhanizcayo'zuddhanizcayazca / tatra nirupAdhikaguNaguNyabhedaviSayakozuddhanizcayo yathA-kevalazAnAdayo jIva iti / sopAdhikaviSayo'zuddhanizcayo yathA-matijJAnAdayo jIva iti / vyavahAro dvividhaH sadbhUtavyavahAro. 'sdbhuutvyvhaarshc| tatraikavastuviSayaH labhUtavyavahAraH, bhi. navastuviSayo'sadbhUtavyavahArastatrasadbhUtavyavahAro dvividhaH upacaritAnupacaritabhedAt / tatra sopAdhiguNagAnorbheda viSa. yaH upacaritasadbhUtavyavahAro yathA-jIvasya matijJAnAdayo gunnaaH| nirupAdhiguNaguNinobhedaviSayo'nupacaritasadbhUtavyavahAro yathA--jIvasya kevalajJAnAdayo guNAH / asadudbhUtavyava 12 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| hAro dvividhA upacaritAnupacaritabhedAt / tatra saMzleSarahitavastusambandhaviSaya upacaritAsadbhUtavyavahAro-yathA devadattasya dhanamiti / saMzleSasahitavastusambandhaviSayo'nupacari. tAsabhUtavyavahAro yathA-jIvasya zarIramiti / iti sukhabodhArthamAlApapaddhatiH zrImaddevasenaviracitA parisamAtA // - Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadamRtacandrasUriviracitAH nATakasamayasArakalazAH / (8) namaH samayasArAya svAnubhUtyA cAzate / citsvabhAvAya bhAvAya sarvabhAvAntaracchide // 1 // anantadharmaNastattvaM pazyantI prtygaatmnH| anekAntamayI mUrtinityameva prakAzatAm // 2 // parapariNatihetormohanAno'nubhAvA- . dvirtmnubhaavyvyaaptiklmaassitaayaaH| mama paramavizuddhiH zuddhacinmAtramUrte. rbhavatu samayasAravyAkhyayaivAnubhUteH // 3 // ubhayanayavirodhadhvaMsini syAtpadADU jinavacasi ramante ye svayaM vaantmohaaH| sapadi samayasAraM te paraM jyotiruccai. ranavamanayapakSAkSuNNamIkSanta eva // 4 // vyavaharaNanayaH syAdyapi prAkpadavyA. miha nihitapadAnAM hanta hastAvalambaH / tadapi paramamartha ciccamatkAramA paravirahitamantaH pazyatAM naiSa kiJcit // 5 // . Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 prathama gucchk| ekatve niyatasya zudhanayato vyApturyadasyAtmanaH pUrNazAnaghanasya darzanamiha dravyAntarebhyaH pRthak / samyagdarzanametadevaniyamAdAtmA ca tAvAnayam tanmuktAnaghataravasantatimimAmAtmAyameko'stu naH // 6 // ataH zuddhanayAyattaM pratyagjyotizcakAsti tat / navatattvagatatve'pi yadekatvaM na muJcati // 7 // ciramiti navatattvacchannamunnIyamAnaM kanakamiva nimagnaM varNamAlAkalApe / atha satatavidhitaM dRzyatAmekarUpaM pratipadamidamAtmajyotirudyotamAnam // 8 // udayati na mayazrIrastameti pramANaM kvacidapi ca na vidmo yAti nikSepacakra / kimaparamabhidadhmo dhAni sarvakaSe'smi anubhavamupayAta bhAti na drutameva // 9 // AtmasvabhAvaM parabhAvabhinnamApUrNamAdyantavisuktamekaM / vilInasaGkalpavikalpajAlaM prakAzayan zuddhanayo'bhyudeti // 10 // na hi vidadhati baddhaspRSTabhAvAdayo'mI sphuTamuparitaranto'pyetya yatra pratiSThAM / anubhavatu tameva dyotamAnaM samaMtAjagadapagata mohIbhUya samyakasvabhAvaM // 11 // bhUtaM bhAntamabhUtameva rabhasA nirbhidha bandhaM sudhIryadhantaH kila ko'pyaho kalayati vyAhatya mohaM haThAt / AtmAtmAnubhavaikagamyamahimA vyakto'yamAste dhruvaM nityaM karmakalaGkapaGkAdhikalo devaH svayaM zAzvataH // 12 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naattksmysaarklshaaH| 181 AtmAnubhUtiriti zuddhanayAtmikA yA mAnAnubhUtiriyameva kileti bucaa| AtmAnamAtmani nivizya suniHprakampa. meko'sti nityamavabodhadhanaH samantAt // 13 // akhaNDitamanAkulaM jvaladanantamantarbahi. mahaH paramamastu naH sahajamudvilAsaM sdaa| ciducchalananirbharaM sakalakAlamAlambate yadekarasamullasallavaNakhilyalIlAyitaM // 14 // eSa zAnaghano nityamAtmA siddhimbhiipsubhiH| sAdhyasAdhakabhAvena dvidhaikaH samupAsthatAm // 15 // darzanazAnacAritrastritvAdekatvataH svym| mecako'mecakazcApi samamAtmA pramANataH // 16 // darzanazAnacAritribhiH prinnttvtH|| eko'pi trisvabhAvatvAdyavahAreNa mecakaH // 17 // paramArthena tu vyaktajJAtRtvajyotiSaikakaH / sarvabhAvAntaradhvaMsisvamAvatvAdamecakaH 18 // AtmanazcintayaivAlaM meckaamecktvyoH| darzanazAnacAritraiH sAdhyasiddhirna cAnyathA // 19 // kathamapi samupAttatritvamapyekatAyA mapatitamidamAtmajyotirudracchadaccham / satatamanubhavAmo'nantacaitanyacihnam na khalu na khalu yasmAdanyathA sAdhyasiddhiH // 20 // kathamapi hi labhante bhedavijJAnamUlA. macalitamanubhUti ye svato vAnyato vaa| Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 prathama gucchaka / pratiphalananimagnAnantabhAvasvabhAvai. muMkuravadavikArAH saMtataM syusta eva // 21 // tyajatu jagadidAnI mohamAjanmalIDhaM rasayatu rasikAnAM rocanaM zAnamudyat / iha kathamapi nAtmA 'nAtmanA sAkamekaH kila kalayati kAle kApi tAdAtmyavRttim // 22 // ayi kathamapi mRtvA tattvakautUhalI sa. anubhava bhavamUrtaH pArzvavartI muhUrttam / pRthagatha vilasaMtaM svaM samAlokya yena tyajasi jhagiti mUrtyA sAkamekatvamohaM // 23 // kAntyaiva naphyanti ye dazadizo dhAmnA nirundhanti ye dhAmoddAmamahasvinAM janamano muSNanti rUpeNa ye / divyena dhvaninA sukhaM zravaNayoH sAkSAtkSaranto'mRtam bandhAste'STasahasralakSaNadharAstIrthezvarAH sUrayaH // 24 / / prAkArakavalitAM varamupavanarAjInigIrNabhUmitalaM / piyatIva hi nagaramidaM parikhAvalayena pAtAlaM // 29 // nityamavikArasusthitasarvAgamapUrvasahajalAvaNyaM / akSobhamiva samudraM jinendrarUpaM paraM jayati // 26 // ekatvaM vyavahArato na tu punaH kAyAtmano nizcayA. nnuH stotraM vyavahArato'sti vapuSaH stutyA na tasattvataH / stotraM nizcayatazcito bhavati citstutyaiva saivaM bhave. nAtastIrthakarastavottarabalAdakatvamAtmAnayoH // 27 // iti paricitatattvairAtmakAyaikatAyAM nayavibhajanayuktyAtyantamucchAditAyAm / Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naattksmysaarklshaaH| avatarati na bodho bodhamevAdha kasya svarasarabhasakRSTaH prasphuraka eva // 28 // avatarati na yAvadvattimatyantavegA. dnymprbhaavtyaagdRssttaanthssttiH| jhaTiti sakalabhAvairanyadIyairvimuktA svayamiyamanubhUtistAvadAvirbabhUva // 29 // sarvataH svarasanirbharabhAvaM cetaye svayamahaM svamihaikaM / nAsti nAsti mama kazcana mohaH zuddhaciddhanamahonidhirasmi // 30 // iti sati saha sarvairanyabhAvairviveke svayamayamupayogo bibhradAtmAnamekaM / prakaTitaparamArthadarzanazAnavRttaiH kRtapariNatirAtmArAma eva pravRttaH // 31 // majantu nirbharamamI samameva lokA Alokamucchralati zAntarase smstaaH| AplAvya vibhramatiraskariNI bhareNa pronmagna eSa bhagavAnavavodhasindhuH // 32 // iti raMgabhUmikA // 1 // jIvAjIvavivekapuSkalazA pratyAvayatpArSadA nAsaMsAranibaddhabandhanavidhidhvaMsAdvizuddhaM sphuTat / AtmArAmamanantadhAmamahasAdhyakSeNa nityoditaM dhIrodAttamanAkulaM vilasati zAnaM mano hAdayat // 1 // virama kimapareNAkAryakolAhalena svayamapi nibhRtaH san pazya SaNmAsamekaM / . Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prathama gucchaka / hRdayasarasi puMsaH pugalAdbhinadhAsno manu kimanupalabdhirbhAti kiM copalabdhiH // 2 // cicchaktivyAptasarvasvasAro jIva iyAnayaM / ato'tiriktAH sarve'pi bhAvAH paugAlikA amii|| 3 // sakalamapi vihAyAlAya cicchaktiriktaM sphuTataramavagAhya svaM ca cicchktimaatr| imamupari carantaM cAru vizvasya sAkSAt kalayatu paramAtmAtmAnamAtmanyanantaM // 4 // varNAdyA vA rAgamohAdayo vA bhinnA bhAvAH sarva evAsya puNsH| tenaivAntastattvataH pazyato'mI no dRSTAH syuraSTamekaM paraM syAt // 5 // nirvaya'te yena yatra kiMcittadeva tatsyAna kathaMcanAnyat / rukmeNa nivRttamihAsikozaM pazyanti rukmana kathaMcanAsiM // 6 // varNAdisAmagyUmidaM vidantu nirmANamekasya hi pudralasya / tato'stvidaM purala eva nAtmA yataHsa vijnyaandhnstto'nyH||7|| ghRtakumbhAbhidhAne'pi kumbho ghRtamayo na cet / jIvo varNAdimajIvo jalpane'pi na tatmayaH // 8 // anAdhanantamacalaM svasaMvedyamidaM sphuTam / jIvaH svayaM tu caitanyamuccaizcakacakAyate // 9 // varNAdyaiH sahitastathA virahito vaidhAstyajIvo yato nAmRtatvamupAsya pazyati jagajjIvasya tattvaM tataH / ityAlocya vivecakaiH samucitaM nAvyApyativyApi bA vyaktaM vyaJjitajIvatattvamacalaM caitanyamAlambyatAM // 10 // jIvAdajIvamiti lakSaNato vibhinnaM zAnI jano'nuvabhavati svayamullasantaM / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naattksmysaarklshaaH| azAnino niravadhipraviz2ambhito'yaM mohastu tatkathamaho bata nAnaTIti // 11 // asmiAnAdini mahatyavivekanATye varNAdimAnaTati pugala eka naanyH| rAgAdipuralavikAraviruddhazuddhacaitanyadhAtumayamUrtirayaM ca jIvaH // 12 // itthaM jJAnakrakacakalanApATanaM nAdAyitvA jIvAjIvau sphuTavighaTanaM naiva yAvatprayAtaH / vizvaM vyApya prasabhavikazaktacinmAtrazaktyA mAtRdanyaM svayamatirasAttAvadudhakAze // 13 // . iti. jIvAjIvAdhikAraH // 2 // ekaH kartA civahamiha me karma kopAdayo'mI ityajJAnAM zamayadabhitaH kartRkarmapravRtti / jJAnajyotiH sphurati paramodAtyamatyantadhIraM sAkSAtkurvanirupadhipRthagdravyanirbhAsi vizvaM // 1 // parapariNatimujyat khaMDyadbhedavAdAnidamuditamakhaNDaM jnyaanmucnnddmuH| nanu kathamavakAzaH kartRkarmapravRtte. riha bhavati kathaM vA paudralaH karmabandhaH // 2 // ityeva viracayya saMprati paradravyAnivRtti parAMsvaM vijJAnaghanasvabhAvamabhayAdAstinuvAnaH paraM / ajJAnotthitakartRkarmakalanAt klezAnivRttaH svayaM zAnIbhUta itazcakAsti jagataH sAkSI purANaH pumAn // 3 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| vyApyavyApakatA tadAtmani bhavenaivAtadAtmanyapi vyApyavyApakabhAvasambhavamRte kA krtRkrmsthitiH| ityudAmavivekaghasmaramaho mAreNa bhindaMstamo zAnIbhUya tadA sa eSa lasitaH kartRtvazUnyaH pumAn // 4 // zAnI jAnanapImAM svaparapariNatiM pudgalazcApyajAnan vyAptRvyApyatvamantaH kalayitumasahI nityamatyantabhedAt / ajJAnAtkartRkarmabhramamatiranayorbhAti tAvanna yAva. dvijJAnAJcizcakAsti krakacavadayaM bhedamutpAdya sadyaH // 5 // yaH pariNamati sa kartA yaH pariNAmo bhavettu tatkarma / yA pariNatiH kriyA sA trayamapi bhinnaM na vastutayA // 6 // ekaH pariNamati sadA pariNAmo jAyate sadaikasya / ekasya pariNAtaH syAdanekamapyekameva yataH / / 7 // mobhI pariNamataH khalu pariNAmo nobhayoH prajAyeta / ubhayorna pariNatiH syAdyadanekamanekameva sadA // 8 // naikasya hi kartArau dvau sto dve karmaNI na caikasya / naikasyaM ca kriye dve ekamanekaM yato na syAt // 9 // AsaMsArata eva dhAvati paraM kurve'hamityuccakai. durvAraM narnu mohinAmiha mahAhaGkArarUpaM tamaH / tadbhUtArthaparigraheNa vilayaM yadyekavAraM vraje. ttatki zAnadhanasya bandhanamaho bhUyo bhavedAtmanaH // 10 // AtmabhAvAnkarotyAtmA parabhAvAnsadA paraH / Atmaiva hyAtmano bhAvAH parasya para eva te // 11 // __ajJAnatastu sa tRNAbhyavahArakArI jhAnaM svayaM kila bhavannapi rajyate yH| .. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasArakalazAH / 187 pItvA dadhIkSumadhurAmlarasAtigRdhyAM gAM dondhi dugdhamiva nUnamasau rasAlam / / 12 // azAnAnmRgatRSNikAM jaladhiyA dhAvanti pAtuM mRgA ajJAnAttamasi dravanti bhujagAdhyAsena rajau janAH / azAnAcca vikalpacakrakaraNAdvAtottaraGgAbdhiva: cchuddha jJAnamayA api svayamamI kbhvntyaakulaaH||13|| zAnAdvivecakatA tu parAtmanoyoM jAnAti haMsa iva vAHpayasorvizeSaM / caitanyadhAtumacalaM sa sadAdhirUDho jAnIta eva hi karoti na kiJcanApi // 14 // khAnAdeva jvalanapayasoroSNyazaityavyavasthA zAnAdevAllasati lavaNasvAdabhedavyudAsaH / zAnAdeva svarasavikasannityacaitanyadhAtoH krodhAdezca prabhavati bhidA bhindatI kartRbhAvam // 15 // azAnaM jJAnamapyevaM kurvannAtmAnamaJjasA / syAtkarttAtmAtmabhAvasya parabhAvasya na kacit // 16 // . AtmA zAnaM svayaM zAnaM jJAnAdanyatkaroti kiM / .... parabhAvasya karttAtmA moho'yaM vyavahAriNAm // 17 // jIvaH karoti yadi pudgalakarma naiva kastarhi tatkuruta ityAbhizaGkayaiva etarhi tIvarayamohanibarhaNAya saMkIyate zRNuta pugalakarmakartR 18 sthitetyavighnA khalu pudgalasya svabhAvabhUtA prinnaamshktiH| tasyAM sthitAyAM sa karoti bhAvaM yamAtmanastasya sa eva ka 19 sthiteti jIvasya nirantarAyA svabhAvabhUtA prinnaamshktiH| tasyAM sthitAyAM sa karoti bhAvayaM svasya tasyaiva bhavetsa kartA 20 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 - prathama gucchaka / jJAnamaya eva bhAvaH kuto bhaved zAnino na punaramyaH / ajJAnamayaH sarvaH kuto'yamazAnino nAnyaH // 21 // zAnino zAnanirvRttAH sarve bhASA bhavanti hi / sarve'pyazAmanivRttA bhavantyajJAninastu te // 22 // ajJAnamayabhAvAnAmajJAnI vyApya bhuumikaaH| dravyakarmanimittAnAM bhAvAnAmeti hetutAm // 23 // ya eva muktAnayapakSapAtaM svarUpaguptA nivasanti nityaM / vikalpajAlacyutazAntacittAsta eva sAkSAdamRtaM pibanti // 24 // ekasya baddho na tathA parasya citi dvayoAviti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu ciJcideva // 25 // ekasya mUDho na tathA parasya citi dvayo-viti pakSapAtau / yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu cinycidev||26|| ekasya rakto na tathA parasya citi dvayoAviti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu cinycidev||27|| ekasya duSTo na tathA parasya citi dvayo-viti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAti nityaM khalu ciJcideva // 28 // ekasya kartA na tathA parasya citi dvayo-viti pksspaatii| yastasvavedIcyutapakSapAtastasthAsti nityaM khalu ciccidev||29|| ekasya bhoktA na tathA parasya citi dvayo-viti pakSapAtau / : yastattvavedIcyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu ciccideva // 30 ekasya jIvo na tathA parasya citi dvayoAviti pakSapAtI / yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu cizcideva // 31 // ekasya sUkSmo na tathA parasya citi dvayoviti pksspaatii| yastatvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu vidhideva // 32 / / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naattksmysaarklshaaH| 189 ekasya heturna tathA parasya citi dvayo-viti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu ciJcideva // 33 // ekasya kArya na tathA parasya citi dvayoAviti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu ciJcideva // 34 // ekasya caikA na tathA parasya citi dvayo-viti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu cizideva // 35 // ekasya bhAvo na tathA erasya citi dvayo-viti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu cizcideva // 36 // ekasya zAnto na tathA parasya citi dvayo-viti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSazatastasyAsti nityaM khalu cizcideva // 37 // ekasya nityo na tathA parasya citi dvayoAviti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu cidhideva // 38 // ekasya vAcyo na tathA parasya citi dvayo-viti pakSapAtI / yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu cizcideva // 39 // ekasya nAnA na tathA parasya citi dvayo-viti pakSapAtI / yastatvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu ciccideva // 40 // ekasya cetyo na tathA parasya citi dvayo viti pksspaatii| yastatvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu cizcideva // 43 // ekasya dRzyo na tathA parasya citi yoddhAviti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu cizcideva // 42 // ekasya vedyo na tathA parasya citi yoAviti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khalu ciJcideva // 43 // ekasya bhAto na tathA parasya cili dvayoviti pksspaatii| yastattvavedI cyutapakSapAtastasyAsti nityaM khala cizcideva // 44 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 prathama gucchaka / svecchAsamucchaladanalpavikalpajAlA. mevaM vyatItya mahatIM nayapakSakakSAm / antarbahissamarasaikarasasvabhAvaM svaM bhAvamekamupayAtyanubhUtimAtram // 45 // indrajAlamidamevamucchalatpuSkaloccalavikalpavAcibhiH / yasya visphuraNameva tatkSaNaM kRtsnamasyati tadasmi cinmahaH // 46 // citsvabhAvabharabhAvitabhAvA bhAvabhAvaparamArthatayaika / bandhapaddhatimapAsya samastAM cetaye samayasAramapAraM // 47 // AkrAmannavikalpabhAvamacalaM pakSairnayAnAM vinA sAro yaH samayasya bhAti nibhRtairAsvAdyamAnaH svayam / vijJAnakarasaH sa eSa bhagavAn puNyaH purANaH pumAn zAnaM darzanamapyayaM kimathavA yatkiMcanako'pyayam // 48 // dUraM bhUrivikalpajAlagahane bhrAmyanijaughAccyuto dUrAdeva vivekaninagamanAnIto nijaughaM balAt / vijJAnakarasastadekarasinAmAtmAnamAtmAhara. nAtmanyeva sadA gatAnugatatAmAyAtyayaM toyavat // 49 // vikalpakaH paraM kartA vikalpaH karma kevalaM / na jAtu kartRkarmatvaM savikalpasya nazyati // 50 // yaH karoti sa karoti kevalaM yastu vetti sa tu vetti kevalaM / yaH karoti na hi vettisa kacit yastu vetti na karoti sa kacit51 zaptiH karoto na hi bhAsate'ntaptiau karotizca na bhAsate'ntaH / ptiH karotizca tato vibhinne zAtAna karteti tataHsthitaM c||52|| kartA karmaNi nAsti nAsti niyataM karmApi tatkarttari dvandvaM vipratiSidhyate yadi tadA kA kartRkarmasthitiH / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasArakalazAH / jJAtA zAtari karma karmaNi sadA vyakteti vastusthitinepathye bata nAnaTIti rabhasAnmohastathApyeSa kiM // 53 // kI karttA bhavati na yathA karma karmApi naiva zAnaM jJAnaM bhavati ca yathA pudgalaH pudgalo'pi / jJAnajyotirdhvalitamacalaM vyaktamantastathoccaizcicchaktInAM nikarabharato'tyantagambhIrametat // 54 // iti kartRkarmAdhikAraH // 3 // tadatha karma zubhAzubhabhedato dvitayatAM gatamaikyamupAnayan / glapitanirbharamoharajA ayaM svayamudetyabodhasudhAplavaH // 1 // eko dUrAtyajati madirAM brAhmaNatvAbhimAnA. danyaH zUdraH svayamahamiti nAti nityaM tayaiva / dvAvapyetau yugapadurAgnirgatau zUdrikAyAH zUdrau sAkSAdatha ca carato jAtibhedabhrameNa // 2 // hetusvabhAvAnubhavAzrayANAM sadApyabhedAnna hi karmabhedaH / tadvandhamArgAzritamakamiSTaM svayaM samastaM khalu bandhahetuH // 3 // karma sarvamapi sarvavido yadbandhasAdhanamuzantyavizeSAt / tena sarvamapi tatpratiSiddhaM jJAnameva vihitaM zivahetuH // 4 // niSiddha sarvasmin sukRtadurite karmaNi kila pravRtte naiHkasya na khalu munayaH sntyshrnnaaH| tadA jJAne jJAnaM praticaritameSAM hi zaraNaM svayaM vindantyete paramamamRtaM tatra nirtaaH||5|| yadetad jJAnAtmA dhruvamacalamAbhAti bhavanaM Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 prathama gucchaka / zivasyAyaM hetuH svayamapi yatastacchiva iti / ato'nyabandhasya svayamapi yato bandha iti tat / tato jJAnAtmatvaM bhavanamanubhUtirhi vihitaM // 6 // vRttaM jJAnasvabhAvena jJAnasya bhavanaM sadA / ekadravyasvabhAvatvAnmokSahetustadeva tat // 7 // vRttaM karmasvabhAvena jJAnasya bhavanaM na hi / dravyAntarasvabhAvatvAnmokSaheturna karma tat // 8 // mokSa hetutirodhAnAbandhatvAtsvayameva ca / mokSahetutirodhAyi bhAvatvAttaniSidhyate // 9 // saMnyastavyamidaM samastamapi tatkarmaiva mokSArthinA sanyaste sati tatra kA kila kathA puNyasya pApasya vA / samyaktvaudinijasvabhAvabhavanAnmokSasya heturbhavanaiH karmapratibaddha muddhatarasaM jJAnaM svayaM dhAvati // 10 // yAvatpAkamupaiti karmaviratirjJAnasyaM samyaG na sA karmajJAnasamuccayospi vihitastAvanna kAcitkSatiH / kiM tvatrApi samullasatyavazato yatkarma bandhAya tanmokSAya sthitamekameva paramaM jJAnaM vimuktaM svataH // 11 // 'magnAH karmanayAvalambanaparA jJAnaM na jAnanti yanmanA zAnanayaiSiNo'pi yadatisvacchandamandodyamAH / vizvasyopari te taranti satataM jJAnaM bhavantaH svayaM ye kurvanti na karma jAtu na vazaM yAnti pramAdasya ca // 12 // bhedonmAdaM bhramarasabharAnnATayasthItamohaM mUlonmUlaM sakalamapi tatkarma kRtvA balena / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasArakalazAH 193 helonmIlatparamakalayA sArddhamArabdhakeli jJAnajyotiH kavalitatamaH projjajambhe bhareNa // 13 // iti puNyapApAdhikAraH // 4 // Copyr atha mahAmadanirbharamantharaM samararaGgaparAgata mAnavaM / ayamudAragabhIramahodayo jayati durjayabodhadhanurddharaH // 1 // bhAvo rAgadveSamohairvinA yA jIvasya syAd jJAnanirvRtta eva / rundhansarvAn dravyakarmAsravaughAneSo bhAvaH sarvabhAvAsravANAm // 2 // bhAvAstravAbhAvamayaM prapanno dravyAstravebhyaH svata eva bhinnaH / jJAnI sadA jJAnamayaikabhAvo nirAsravo jJAyaka eka eva // 3 // sannyasyannijabuddhipUrvamanizaM rAgaM samagraM svayam vAraMvAra mabuddhipUrvamapi taM jetuM svazaktiM spRzan / ucchindan paravRttimeva sakalAM zAnasya pUrNo bhavanAtmA nityanirAstravo bhavati hi jJAnI yadA syAttadA // 4 // sarvasyAmeva jIvantyAndravyapratyayasaMtatau / kuto nirAsravo zAnI nityameveti cenmatiH // 5 // vijahati na hi sattAM pratyayAH pUrvabaddhAH samayamanusaranto yadyapi dravyarUpAH / tadapi sakalarAgadveSamohavyudAsAdavatarati na jAtu jJAninaH karmabandhaH // 6 // rAgadveSavimohAnAM jJAnino yadasaMbhavaH / tata eva na bandho'sya te hi bandhasya kAraNam // 7 // adhyAsya zuddhanayamuddhatabodhacihnamaikAgyUmeva kalayanti sadaiva ye te / 13 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 prathama gucchk| rAgAdimuktamanasaH satataM bhavantaH pazyanti bandhavidhuraM samayasya sAraM // 8 // pracyutya zuddhanayataH punareva ye tu rAgAdiyogamupayAnti vimuktabodhAH / te karmabandhamiha bibhrati pUrvabaddha dravyAnavaiH kRtavicitravikalpajAlam // 9 // idamevAtra tAtparya heyaH zuddhanayo na hi| nAsti bandhastadatyAgAttatyAgAdvandha eva hi // 10 // dhIrodAramahimnyanAdinidhane bodhe nibadhnandhRtim tyAjyaH zuddhanayo na jAtu kRtibhiH sarvakaSaH karmaNAm / tatrasthAH svamarIcicakramacirAtsaMhRtya niryadvahiH pUrNa jJAnaghanaughamekamacalaM pazyanti zAntaM mahaH // 11 // rAgAdInAM jhagiti vigamAtsarvato'pyAstravANAM nityodyotaM kimapi paramaM vastu sampazyato'ntaH / sphArasphAraiH svarasavisaraiH plAvayatsarvabhAvAnAlokAntAdacalamatulaM jJAnamunmagnametat // 12 // ityAsravo niSkrAntaH // 5 // AsaMsAravirodhisaMvarajayaikAntAvaliptAsrava. nyakkArAtpratilabdhanityavijayaM sampAdayatsaMvaram / vyAvRttaMpararUpato niyamita samyak svarUpe sphura* jyotizcinmayamujjvalaM nijarasaprAgbhAramujjRmbhate // 1 // caidUpyaM jaDApatAM ca dadhatoH kRtvA vibhAga dvayo. rantaruNadArayona parito zAnasya rAgasya ca / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasArakalazA: bhedajJAnamudeti nirmalamidaM modadhvamadhyAsitAH zuddhajJAnaghanaughamekamadhunA santo dvitIyacyutAH // 2 // yadi kathamapi dhArAvAhinA bodhanena dhruvamupalabhamAnaH zuddhamAtmAnamAste / tadayamudayadAtmArAmamAtmAnamAtmA parapariNatirodhAcchuddhamevAbhyupaiti // 3 // nijamahimaratAnAM bhedavijJAnazaktyA bhavati niyatameSAM zuddhatattvopalambhaH / acalitamakhilAnyadravyadUresthitAnAM bhavati sati ca tasminnakSayaH karmamokSaH // 4 // sampadyate saMvara eSa sAkSAcchuddhAtmatattvasya kilopalambhAt / sa bhedavijJAnata eva tasmAttadbhedavijJAnamatIva bhAvyam // 5 // bhAvayedbhedavijJAnamidamacchinnadhArayA / tAvadyAvatparAcchutvA jJAnaM zAne pratiSThate // 6 // bhedavijJAnataH siddhAH siddhA ye kila kecana / tasyaivAbhAvato baddhA baddhA ye kila kecana // 7 // bhedazAnocchalanakalanAcchuddhatattvopalambhAdrAgagrAmapralayakaraNAtkarmaNAM saMvareNa / bibhrattoSaM paramamamalAlokamamlAnamekaM zAnaM jJAne niyatamuditaM zAzvatodyotametat // 8 // hAte saMvaro niSkrAntaH // 6 // rAgAdyAsravarodhato nijadhurAndhRtvA paraH saMgharaH kAgAmi samastava bharato dUrAnnirundhana sthitaH / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| prAgbaddhaM tu tadaiva dagdhamadhunA vyAjRmbhate nirjarA jJAnajyotirapAvRtaM na hi yato rAgAdibhirmUrcchati // 1 // taj zAnasyaiva sAmarthya virAgasyaiva vA kila / yatko'pi karmabhiH karma bhuJjAno'pi na badhyate // 2 // nAznute viSayasedhane'pi yat svaM phalaM viSayasevanasya naa| jJAnavaibhavavirAgatAbalAtsevako'pi tadasAvasevakaH // 3 // samyagdRSTerbhavati niyataM jJAnavairAgyazaktiH svaM vastutvaM kalayitumayaM svaanyruupaaptimuktyaa| yasmAj jJAtvA vyatikaramidaM tatvataH svaM paraM ca svasminnAste viramati parAtsarvato rAgayogAt // 4 // samyagdRSTiH svayamayamahaM jAtu badho na me syA. dityuttAnotpulakavadanA rAgiNo'pyAcarantu / AlambantAM samitiparatAM te yato'dyApi pApA AtmAnAtmAvagamavirahAtsanti samyaktvariktAH // 5 // AsaMsArAtpratipadamamI rAgiNo nityamattAH suptA yasminnapadamapadaM tadvivudhyadhvamandhAH / etaitetaH padamidamidaM yatra caitanyadhAtuH zuddhaH zuddhaH svarasabharataH sthAyibhAvatvameti // 6 // ekameva hi tatsvAdhaM vipadAmapadaM padam / apadAnyeva bhAsante padAnyanyAni yatpuraH // 7 // ekazAyakabhAvanirbharamahAsvAdaM samAsAdayan svAdandvandvamayaM vidhAtumasahaH svAM vastuvRttiM vidan / AtmAtmAnubhavAnubhAvavivazobhrasyadvizeSodayaM sAmAnya kalayatkilaiSa sakalaM jJAnaM nayatyekAM // 8 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasArakalazAH 197 acchAcchAH svayamucchalanti yadimAH saMvedanavyaktayo niSpItAkhilabhAvamaNDalarasaprAgabhAramattA iv| yasyAbhinnarasaH sa eSa bhagavAneko'pyanekIbhavam valagatyutkalikAbhiradbhutanidhizcaitanyaratnAkaraH // 9 // klizyantAM svayameva duSkaratarairmokSonmukhaiH karmabhiH klizyantAM ca pare mahAvRtatapobhAreNa bhagnAzciraM / sAkSAnmokSa idaM nirAmayapadaM saMvedyamAnaM svayaM zAnaM jJAnaguNaM vinA kathamapi prAptuM kSamante na hi // 10 // padamidaM nanu karmadurAsadaM sahajabodhakalAsulabhaM kila / tata idaM nijabodhakalAbalAtkalayituMyatatAM satataM jagat // 11 // acintyazaktiH svayameva devazcinmAtracintAmaNireSa yasmAt / sarvArthasiddhAtmatayA vidhatte jJAnI kimanyasya parigraheNa // 12 // itthaM parigrahamapAsya samastameva sAmAnyataHsvaparayoravivekahetuM / ajJAnamujjhitumanA adhunA vizeSAdbhUyastameva parihartumayaM pravRttaH pUrvabaddhanijakarmavipAkAd zAnino yadi bhavatyupayogaH / tadbhavatvatha ca rAgaviyogAnnUnameti na parigrahabhAvam // 14 // vedyavedakavibhAvacalatvAdvedyate na khalu kAsitameva / tena kAGkSati na kiJcana vidvAn sarvato'pyativiraktimupaiti // 15 // jJAnino na hi parigrahabhAvaM karmarAgarasariktatayaiti / raGgayuktirakaSAyitavastre svIkRtaiva hi bahi ThatIha // 16 // jJAnavAn svarasato'pi yataH syAtsarvarAgarasavarjanazIlaH / lipyate sakalakarmabhireSaH karmamadhyapatito'pi tato na // 17 // yAdRk tAdRgihAsti tasya vazato yasya svabhAvo hi yaH kartuM naiSa kathaMcanApi hi parairanyAzaH zakyate / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / ajJAnaM na kadAcanApi hi bhavet zAnaM bhavetsantatam zAnin bhuzva parAparAdhajanito nAstIha bandhastava // 18 // zAnin karma na jAtu katuMmucitaM kizcittathApyucyate bhujhe hanta na jAtu me yadi paraM durbhukta evAsi bhoH| vandhaH syAdupabhogato yadi na taki kAmacAro'sti te zAnaM sacca sabandhameSyaparathA svasyAparAdhAbhruvam // 19 // kartAraM vaphalena yatkila balAtkamaiva no yojayet kurvANaH phalalipsureva hi phalaM prApnoti yatkarmaNaH / jJAnaM saMstadapAstarAgaracano no badhyate karmaNA kurvANo'pi hi karma tatphalaparityAgaikazIlo muniH // 20 // tyaktaM yena phalaM sa karma kurute neti pratImo vayaM kintvasyApi kuto'pi kizcidapi tatkarmAvazenApatet / tasminnApatite tvakampaparamajJAnasvabhAve sthito jJAnI kiM kurute'tha kiM na kurute kamrmeti jAnAti kaH // 21 // samyagdRSTaya eva sAhasamidaM kartuM kSamante paraM yadvaje'pi patatyamI bhayacalattrailokyamuktAvani / sarvAmeva nisarganirbhayatayA zaGkAM vihAya svayaM jAnantaH svamavadhyabodhavapuSaM bodhAccyavante na hi // 22 // lokaH zAzvata eka eSa sakalatyakto viviktAtmanacillokaM svayameva kevalamayaM yllokytyekkH| loko yanna tavAparastadaparastasyAsti tadbhIH kuto niHzaGkaH satataM svayaM sa sahajaM jJAnaM sadA vindati // 23 // eSaikaiva hi vedanA yadacalaM jJAnaM svayaM vedyate nirbhedoditavedyavedakabalAdakaM sadAnAkulaiH / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasArakalazAH naivAnyAgatavedanaiva hi bhavettadbhIH kuto mAnino niHzaGkaH satataM svayaM sa sahajaM jJAnaM sadA vindati // 24 // yatsanAzamupaiti tanna niyataM vyakteti vastusthiti niM satsvayameva takila tatastrAtaM kimsyaapraiH| asyAtrANamato na kiJcana bhavettadrIH kuto zAnino niHzaGkaH satataM svayaM sa sahaja jJAnaM sadA vindati // 25 // svaM rUpaM kila vastuno'sti paramA guptiH svarUpeNa ya. cchaktaH ko'pi paraH praveSTumakRtaM jJAnaM svarUpaM ca nuH / asyA guptirato na kAcana bhavettadbhIH kuto jJAnino niHzaGkaH satataM svayaM sa sahajaM zAna sadA vindati // 26 // prANocchedamudAharanti maraNaM prANAH kilAsyAtmano jJAnaM tatsvayameva zAzvatatayA nocchidyate jAtucit / tasyAto maraNaM na kiJcana bhavettadbhIH kuto zAnino niHzaGkaH satataM svayaM sa sahaja jJAnaM sadA vindati // 27 // rakaM jJAnamanAdyanantamacalaM siddha kilaitatsvato yAvattAvadidaM sadaiva hi bhavetrAtra dvitiiyodyH| tannAkasmikamatra kiJcana bhavettadbhIH kuto zAnino niHzaGkaH satataM svayaM sa sahajaM jJAnaM sadA vindati // 28 // TakotkIrNasvarasanicitajJAnasarvasvabhAjaH samyagdRSTeyadiha sakalaM nanti lakSmANi karma / tattasyAsminpunarapi mamAk karmaNo nAsti bandhaH pUrvopAttaM tadanubhavato nizcitaM nirjaraiva // 29 // rundhanbandhaM navamiti nijaiH saGgato'STAbhiraGgaiH prAgbaddhaM tu kSayamupanayanijarojjRmbhaNena / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 prathama gucchk| samyagdRSTiH svayamatirasAdAdimadhyAntamuktaM zAnaM bhUtvA naTati gaganAbhogaraGgaM vigAhya // 30 // iti nirjarA niSkrAntA // 7 // rAgogAramahArasena sakalaM kRtvA pramattaM jagaskrIDantaM rasabhAranirbharamahAnATyena bandhaM dhunat / AnandAmRtanityabhojisahajAvasthAM sphuTannATaya. dhIrodAramanAkulaM nirupadhijJAnaM samunmajati // 1 // na karmabahulaM jaganacalanAtmakaM karmavA. nanekakaraNAni vA na cidacidvadho bandhakRt / yadaikyamupayogabhUH samupayAti rAgAdibhiH sa eva kila kevalaM bhavati bandhaheturnRNAm // 2 // lokaH karma tato'stu so'stu ca parispandAtmakaM karmata. sAnyasmin karaNAni santu cidaciyApAdanaM cAstu tat / rAgAdInupayogabhUmimanayad jJAnaM bhavet kevalaM bandhaM naiva kuto'pyupaityayamaho samyagdRgAtmA dhruvaM // 3 // tathApi na nirargalaM caritumipyate zAninAM tadAyatanameva sA kila nirargalA vyaavRtiH| akAmakRtakarma tanmatamakAraNaM zAninAM dvayaM na hi virudhate kimu karoti jAnAti ca // 4 // jAnAti yaH sa na karoti karoti yastu jAnAtyayaM na khalu tatkila karmarAgaH / rAgaM tvabodhamayamadhyavasAyamAhu. mithyAdRzaH sa niyataM sa ca bndhhetuH||5|| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasArakalazAH 201 sarva sadaiva niyataM bhavati svakIyakarmodayAnmaraNajIvitaduHkhasaukhyam / azAnametadiha yattu paraH parasya kuryAtpumAn maraNajIvitaduHkhasaukhyam // 6 // azAnametadadhigamya parAtparasya pazyanti ye maraNajIvitaduHkhasaukhyam / karmANyahaMkRtirasena cikIrSavaste mithyAzo niyatamAtmahano bhavanti // 7 // mithyAdRSTaH sa evAsya bandhaheturviparyayAt / ya evAdhyavasAyo'yamajJAnAtmA'sya dRzyate // 8 // anenAdhyavasAyena niHphalena vimohitH| tatkiJcanApi naivA'sti nAtmA''tmAnaM karoti yat // 9 // vizvAdvibhakto'pi hi yatprabhAvAdAtmAnamAtmA vidadhAti vizvam mohaikakando'dhyavasAya eSa nAstIha yeSAM yatayasta eva // 10 // sarvatrAdhyavasAnamevamakhilaM tyAjyaM yaduktaM jinai. stanmanye vyavahAra eva nikhilo'pynyaashrystyaajitH| samyagnizcayamekameva tadamI niHkampamAkramya kiM zuddhajJAnaghane mahinni na nije badhnanti saMto dhRtim // 11 // rAgAdayo bandhanidAnamuktAste shuddhcinmaatrmhotiriktaaH| AtmA paro vA kimu tannimittAmati praNunAH punrevmaaH||12|| na jAturAgAdinimittabhAvamAtmA''tmano grAti yathArkakAntaH / tasmiAnimittaM parasaGga eva vastusvabhAvo'yamudeti tAvat // 13 // iti vastusvabhAvaM svaM jJAnI jAnAti tena sH| rAgAdInAtmanaH kuryAnAto bhavati kArakaH // 14 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 - prathama gucchk| iti vastusvabhAvaM svaM nAjJAnI vetti tena sH| rAgAdInAtmanaH kuryAdato bhavati kArakaH // 15 // ityAlocya vivecya tatkila paradravyaM samagraM balA. tanmUlAM bahubhAvasantatimimAmuddhartukAmaH samam / AtmAnaM samupaiti nirbharavahatpUrNaikasaMvidyutam yenonmUlitabandha eSa bhagavAnAtmA''tmani sphUrjati // 16 // rAgAdInAmudayamadayaM dArayatkAraNAnAM kArya bandhaM vividhamadhunA sadya eva praNudha / jJAnajyotiH kSapitatimiraM sAdhu sannaddhametatadhadvatprasaramaparaH ko'pi nAsyAvRNoti // 17 // iti dhandho niSkrAntaH // 8 // dvidhAkRtya prajJAkrakacadalanAdvandhapuruSA nayanmokSaM sAkSAtpuruSamupalambhaikaniyataM / idAnImunmajatsahajaparamAnandasarasaM paraM pUrNa zAnaM kRtasakalakRtyaM vijayate // 1 // prajJAcchetrI ziteyaM kathamapi nipuNaiH pAtitA sAvadhAnaH sUkSme'ntaHsandhibandhe nipatati rabhasAdAtmakarmobhayasya / AtmAnaM manamantaHsthiravizadalasaddhAnni caitanyapUre bandhaM cAzAnabhAve niyamitamabhitaH kurvatI bhinnabhinnau // 2 // bhittvA sarvamapi svalakSaNabalAdbhattaM hi yacchakyate cinmudrAGkitanirvibhAgamahimA zuddhazcidevAsmyaham / bhidhante yadi kArakANi yadi vA dharmA guNA vA yadi bhiyantAM na bhidA'sti kAcana vibhau bhAve vizuddha niti // 3 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasArakalazA: advaitA'pi hi cetanA jagati cedRgjJaptirUpaM tyaje. ttasAmAnyavizeSarUpavirahAtsA'stitvameva tyajet / tattyAge jaDatA cito'pi bhavati vpApyo vinA vyApakAdAtmA cAntamupaiti tena niyataM darazaptirUpAstu cit // 4 // ekazcitazcinmaya eva bhAvo bhAvAH pare ye kila te pareSAm / grAhastatazcinmaya eva bhAvobhAvA pare sarvata eva hayAH // 5 // siddhAnto'yamudAttacittacaritairmokSArthibhiH sevyatA zuddhaM cinmayamekameva paramaM jyotiH sadaivAsmyaham / ete ye tu samullasanti vibudhA bhAvAH pRthalakSaNA. ste'haM nA'smi yato'tra te mama paradravyaM samamA api // 6 // paradravyagrahaM kurvan baddhyetaivAparAdhavAn / bacetAnaparAdho na svadravye saMvRto muniH // 7 // . anavaratamanantairbadhyate sAparAdhaH spRzati niraparAdho bandhanaM naiva jAtu / niyatamayamazuddhaM svaM bhajansAparAdho bhavati niraparAdhaH sAdhuzuddhAtmasevI // 8 // ato hatAH pramAdino gatAH sukhAsInatA pralInaM cApalamunmUlitamAlambanamAtma. nyevAlAnitaM ca cittamA. sNpuurnnvijnyaanghnoplbdheH||9|| (1) yatra pratikramaNameva viSaM praNItam tatrApratikramaNameva sudhA kutaH syAt / tatki pramAdhati janaH prapatanadho'dha: kiM noImUrddhamadhirohati niHpramAdaH // 10 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20e prathama gucchakA pramAdakalitaH kathaM bhavati zuddhabhAvo'lasaH kaSAyabharagauravAdalasatA pramAdo yataH / ataH svarasanirbhare niyamitaH svabhAve bhavan muniH paramazuddhatAM vrajati mucyate cAcirAt // 11 // tyaktvA'zuddhividhAyi takila paradravyaM samagraM svayaM svadravye ratimeti yaH sa niyataM srvaapraadhcyutH| bandhadhvaMsamupetya nityamuditaH svajyotiracchocchala. ccaitanyAmRtapUrapUrNamahimA zuddho bhavanmucyate // 12 // bandhacchedAtkalayadatulaM mokSamakSayyameta. nityodyotasphuTitasahajAvasthamekAntazuddham / ekAkArasvarasabharato'tyantagambhIradhIraM pUrNa jhAnaM jvalitamacale svasya lInaM mahini // 13 // iti mokSo niSkrAntaH // 9 // nItvA samyak pralayamakhilAnkartRbhokrAdibhAvAn dUrIbhUtaH pratipadamayaM bandhamokSapraklapteH / zuddhaH zuddhasvarasavisarApUrNapuNyAcalArcighakotkIrNaprakaTamahimA sphUrjati jnyaanpunyjH||1|| kartRtvaM na svAbhAvo'sya cito vedayitRtvavat / azAnAdeva kartA'yaM tadabhAvAdakArakaH // 2 // akartA jIvo'yaM sthita iti vizuddhaH svarasataH sphuraccijjyotirbhizchuritabhuvanAbhAgabhavanaH / tathApyasyAsau syAdiha kila bandhaH prakRtibhiH sa khalvajJAnasya sphurati mahimA ko'pi gahanaH // 3 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasAra kalazAH 205 bhoktRtvaM na svabhAvo'sya smRtaH karttRtvavaccitaH / ajJAnAdeva bhoktA'yaM tadabhAvAdavedakaH // 4 // ajJAnI prakRtisvabhAvanirato nityaM bhavedvedako zAnI tu prakRtisvabhAvavirato no jAtucidvedakaH / ityevaM niyamaM nirUpya nipuNairajJAnitA tyajyatAM zuddhaikAtmamaye mahasyacalitairAsevyatAM jJAnitA // 5 // jJAnI karoti na na vedayate ca karma jAnAti kevalamayaM kila tatsvabhAvaM / jAnanparaM karaNavedanayorabhAvAcchuddhasvabhAvaniyataH sa hi mukta eva // 6 // ye tu karttAramAtmAnaM pazyanti tamasA tatAH / sAmAnyajanavatteSAM na mokSo'pi mumukSatAm // 7 // nAsti sarvo'pi sambandhaH paradravyAtmatattvayoH / karttRkarmmatvasambandhAbhAve tatkarttRtA kutaH // 8 // ekasya vastuna ihAnyatareNa sArddhaM sambandha eva sakalo'pi yato niSiddhaH / tatkarttRkarmmaghaTanA'sti na vastubhede pazyantvakartRmunayazca janAH svatastraM // 9 // ye tu svabhAvaniyamaM kalayanti nemamajJAnamagnamahasobata te varAkAH / kurvanti karma tata eva hi bhAvakarma karttA svayaM bhavati cetana eva nAnyaH // 10 // kAryatvAdakRtaM na karma na ca tajjIvaprakRtyordvayogranyasyAH prakRteH svakAryaphalabhugbhAvAnuSaGgAkkRtiH / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka | naikasyAH prakRteracittvalasanAjjIvo'sya karttA tato jIvasyaiva ca karma taccidanugaM jJAtA na yatpudgalaH // 11 // karmaiva pravitaryaka rtRhatakaiH kSiptvAtmanaH kartRtAM karttAmaiSa kathaMcidityacalitA keMzcitkRtiH kopitA / teSAmuddhatamohamudritadhiyAM bodhasya saMzuddhaye syAdvAdapratibandhalabdha vijayA vastusthitiH stUyate || 12 || mA karttAramamI spRzantu puruSaM sAGkhyA zvApyArhatAH karttAraM kalayantu taM kila sadA bhedAvabodhAdadhaH / u tUddhatabodhadhAma niyataM pratyakSamenaM svayaM pazyantu cyutakartRbhAvamacalaM jJAtAramekaM param // 13 // kSaNikamidamihaikaH kalpayitvAtmatattvaM nijamanasi vidhatte kartRbhoktrorvibhedam / apaharati vimohaM tasya nityAmRtaughaiH svayamayamabhiSiJcaMzciccamatkAra eva // 14 // vRtyaMzabhedato'tyantaM vRttimannAzakalpanAt / anyaH karoti bhuGkte'nya ityekAntaJcakAstu mA // 15 // AtmAnaM parizuddhamIlubhirativyAptiM prapadyAndhakaiH kAlopAdhibalAdazuddhimadhikAM tatrApi matvA paraiH / caitanyaM kSaNika prakalpya pRthukaiH zuddharjjusutre ratairAtmA vyujjhita eSa hAravadaho niHsUtramuktekSibhiH // 16 // karturvedayituzca yuktivazato bhedo'stvabhedo'pi vA karttA vedayitA ca mA bhavatu vA vastveva saJcintyatAM / protA sUtra ivAtmanIha nipuNairbhartu na zakyA kvaci - taccintAmaNimAlikeyamabhito'pyekA cakAstyeva naH // 17 // 206 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasArakalazA: 207 vyAvahArikarazaiva kevalaM kartRkarma ca vibhinnamipyate / nizcayena yadi vastu cintyate kanakarma ca sadaikamiSyate // 18 // bahilaThati yadyapi sphuTadanantazaktiH svayaM tathApyaparavastuno vizati naanyvsvntrN| svabhAvaniyataM yataH sakalameva vastviSyate svabhAvacalanAkulaH kimiha mohitaH klizyate // 19 // vastu caikamiha nAnyavastuno yena tena khalu vastu vastu tat / nizcayo'yamaparo parasya kaH kiM karoti hi bahirjuThannapi // 20 // yattu vastu kurute'nyavastunaH kiJcanApi pariNAminaH svayam / vyAvahArikadRzaiva tanmataM nAnyadasti kimapIha nizcayAt // 21 zuddhadravyanirUpaNArpitamatestattvaM samutpazyato naikadravyagataM cakAsti kimapi dravyAntaraM jAtucit / / jJAnaM zeyamavaiti yatnu tadayaM zuddhasvabhAvodayaH kiM dravyAntaracubamnAkuladhiyastattvAccyavante janAH // 22 // zuddhadravyasvarasabhavanArtika svabhAvasya zeSa. manyadravyaM bhavati yadi vA tasya kiM syAtsvabhAvaH / jyotsnArUpaM snapayati bhuvaM naiva tasyAsti bhUmi niM jJeyaM kalayati sadA zeyamasyAsti naiva // 23 // rAgadveSadvayamudayate tAvadetana yAvat jhAnaM jJAnaM bhavati na punarbAdhyatAM yAti bodhyaM / jJAnaM jJAnaM bhantu nadida nyakRtAjJAnabhAvaM bhAvAbhAvo bhavati tizyanyena pUrvasvabhAvaH // 24 // rAgadveSAviha hi bhavati kamajJAnabhAvAtau vastutvapraNihitadazA masAlau na kiJcita / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| samyagdRSTiH kSapayatu tatastattvadRSTayA sphuTantau - jJAnajyotijvalati sahaja yena pUrNAcalAJciH // 25 // rAgadveSotpAdakaM tattvadRSTayA nAnyadvyaM vIkSyate kiJcanApi / sarvadravyotpattirantazcakAsti vyaktA'tyantaM svasvabhAvena yasmAt yadiha bhavati rAgadveSadoSaprasUtiH kataradapi pareSAM dUSaNaM nAsti tatra / svayamayamaparAdhI tatra sarpatyabodho bhavatu viditamastaM yAtvabodho'smi bodhaH // 27 // rAgajanmani nimittatAM paradravyameva kalayanti ye tu te / uttaranti na hi mohavAhinI zuddhabodhavidhurAndhabuddhayaH // 28 // pUrNaikAcyutazuddhabodhamahimA boddhA na bodhyAdayaM pApAtkAmapi vikriyAM tata ito dIpaH prakAzAdiSa / tadvastusthitibodhabandhadhiSaNA ete kimajJAnino rAgadveSamayIbhavanti sahajAM muJcantyudAsInatAm // 29 // rAgadveSavibhAvamuktamahaso nityaM svabhAvaspRzaH pUrvAgAmisamastakarmavikalA bhinnAstadAtvodayAt / dUrArUDhacaritravaibhavabalAccaJcaccidarciSmayIM vindanti svarasAbhiSiktabhuvanAM zAnasya saMcetanAM // 30 // zAnasya saMcetanayaiva nityaM prakAzate jJAnamatIva zuddhaM / azAnasaMcetanayA tu dhAvan bodhasya zuddhiM niruNaddhi vandhaH31 kRtakAritAnumananaistrikAlaviSayaM manovacanakAyaiH / parihatya karma sarva paramaM naiSkarmyamaghalambe // 32 // mohAdyadahamakArSa samastamapi karma tatpratikramya / Atmani caitanyAtmani niHkarmaNi nityamAtmanA vatteM // 33 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naattksmysaarklshaaH| 209 mohavilAsavijRmbhitamidamudayatkarma sakalamAlocya / Atmani caitanyAtmani niHkarmaNi nityamAtmanA varte // 34 // pratyAkhyAyabhaviSyatkarma samastaM nirstsmmohH| . Atmani caitanyAtmani niHkarmaNi nityamAtmanA vaH // 35 // samastamityevamapAsya karma traikAlikaM shuddhnyaavlmbii| vilInamoho rahitaM vikAraizcinmAtramAtmAnamathA'valambe // 36 // vigalantu karmaviSataruphalAni mama bhuktimantareNaiva / saMcetaye'hamacalaM caitanyAtmAnamAtmAnaM // 37 // niHzeSakarmaphalasaMnyasanAtmanaivaM sarvakriyAntaravihAranivRttavRtteH / caitanyalakSma bhajato bhRzamAtmatattvaM kAlAvalIyamacalasya vahatvanantA // 38 // yaH pUrvabhAvakRtakarmaviSadrumANAM . bhute phalAni na khalu svata eva tRptaH / ApAtakAlaramaNIyamudaramyaM niHkarmazarmamayameti dazAntaraM saH // 39 // atyantaM bhAvayitvA viratamavirataM karmaNastatphalAcca praspaSTaM nATayitvA pralayanamakhilAzAnasaMcetanAyAH / pUrNa kRtvA svabhAvaM svarasaparigataM zAnasaMcetanAM svAM sAnandaM nATayantaH prazamarasamitaH sarvakAlaM pibantu // 40 // itaH padArthaprathanAvaguNThanAdvinA kRterekamanAkulaM jvalat / samastavastuvyatirekanizcayAdvivecitaM zAnamihAvatiSThate // 4 // anyebhyo vyatiriktamAtmaniyataM bibhrat pRthaka vastutAbhAdAnojjhanazUnyametadmalaM jJAnaM tathAvasthitam / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / madhyAdyantavibhAgamuktasahajasphAraprabhAbhAsuraH zuddhajJAnaghano yathAsya mahimA nityoditastiSThati // 42 // unmuktamunmocyamazeSatastattathAttamAdeyamazeSatastat / yadAtmanaH saMhRtasarvazakteH pUrNasya sandhAraNamAtmanIha // 43 // vyatiriktaM paradravyAdevaM jJAnamavasthitam / kathamAhArakaM tatsyAdyena deho'sya zaGkayate // 44 // evaM jJAnasya zuddhasya deha eva na vidyate / tato dehamayaM jJAturna liGgaM mokSakAraNam // 45 // darzanazAnacAritratrayAtmA tattvamAtmanaH / 210 eka eva sadA sevyo mokSamArgo mumukSuNA // 46 // eko mokSapatho ya eSa niyato dRgyaptivRtyAtmakastatraiva sthitimeti yastamanizaM dhyAyecca taM cetati / tasminneva nirantaraM viharati dravyAntarANyaspRzan so'vazyaM samayasya sAramacirAnnityodayaM vindati // 47 // ye tvenaM parihRtya saMvRtipathaprasthApitenAtmanA liGge dravyamaye vahanti mamatAM tattvAvabodhacyutAH / nityodyotamakhaNDamaka matulAlokaM svabhAvaprabhAprAgbhAraM samayasya sAramamalaM nAdyApi pazyanti te // 48 // vyavahAravimUDhadRSTayaH paramArtha kalayanti no janAH / tuSabodhavimugdhabuddhayaH kalayantIha tuSaM na tandulam // 49 // dravyaliGgamamakAra mIlitairdRzyate samayasAra eva na / dravyaliGgamiha yatkilAnyato jJAnamekamidameva hi svataH // 50 // alamalamatijalpairdurvikalparanalpairayamiha paramArthazcintyatAM nityamekaH / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATakasamayasArakalazAH / svarasavisarapUrNajJAnavisphUrtimAtrA. na khalu samayasArAduttaraM kiJcidasti // 51 // idamekaM jagaccakSurakSayaM yAti pUrNatAm / vijJAnaghanamAnandamayamadhyakSatAM nayat // 52 // itIdamAtmanastattvaM jJAnamAtramavasthitaM / akhaNDamekamacalaM svasaMvedyamabAdhitam // 53 // iti sarvavizuddhijJAnAdhikAraH // 10 // atra syAdvAdazuddhyartha vstutttvvyvsthitiH| upAyopeyabhAvazca manAgbhUyo'pi cintyate // 1 // bAhyAthaiH paripAtamujjhitanijapravyaktiriktIbhavadvizrAntaM pararUpa eva parito jJAnaM pazoH sIdati / yattattattadiha svarUpata iti syAdvAdinastatpunadUronmagnaghanasvabhAvabharataH pUrNa samunmajati // 2 // vizvaM jJAnamiti pratayaM sakalaM dRSTvA svatattvAzayA bhUtvA vizvamayaH pazuH pazuriva svacchandamAceSTate / yattattatpararUpato na taditi syAdvAdadarzI puna. vizvAdbhinnamavizvavizvaghaTitaM tasya svatattvaM spRzet // 3 // yAhyArthagrahaNasvabhAvabharato viSvagvicitrollasad jJeyAkAravizIrNazaktirabhitastruTyanpazunazyati / ekadravyatayA sadAvyuditayA bhedabhramaM dhvaMsayan nekaM zAnamabAdhitAnubhavanaM pazyatyanekAntavit // 4 // jheyAkArakalaGkamecakaciti prakSAlanaM kalpayasnekAkAracikorSayA sphuTamapi jJAnaM pazurnecchati / vaicitrye'pyavicitratAmupagataM jJAnaM svataH kSAlitaM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 . prathama gucchaka / paryAyaistadanekatAM parimRzampazyatyanekAntavit // 5 // pratyakSAlikhitasphuTasthiraparadravyAstitAvaJcitaH svadravyAnavalokanana paritaH zUnyaH pazunazyati / svadravyAstitayA nirUpya nipuNaM sadyaH samunmajatA syAdvAdI tu vizuddhabodhamahasA pUrNo bhavan jIvati // 6 // sarvadravyamayaM prapadya puruSa durvAsanAvAsitaH svadravyabhramataH pazuH kila paradravyeSu vizrAmyati / syAdvAdI tu samastavastuSu paradravyAtmanA nAstitAM jAnanirmalazuddhabodhamahimA svadravyamevAzrayet // 7 // bhinnakSetraniSaNNabodhyaniyatavyApAraniSThaH sadA sIdatyeva bahiH patantamabhitaH pazyanpumAMsaM pazuH / svakSetrAstitayA niruddharamasaH syAdvAdavedI punaH stiSThatyAtmanikhAtabodhyaniyatavyApArazaktirbhavan // 8 // svakSetrasthitaye pRthagvidhiparakSetrasthitArthojjhanAtucchIbhUya pazuH praNazyati cidAkArAtsahArvasan / syAdvAdI tu vasan svadhAmani parakSetre vidanAstitA tyatArtho'pi na tucchatAmanubhavatyAkArakarSI parAn // 9 // pUrvAlambitabodhyanAzasamaye jJAnasya nAzaM vidan sIdatyeva na kiJcanApi kalayannatyantatucchaH pazuH / AstitvaM nijakAlato'sya kalayan syAdvAdavedI punaH pUrNastiSThati bAhyavastuSu muhurbhUtvA vinazyatsvapi // 10 // arthAlambanakAla eva kalayan jJAnasya sattvaM bahizeyAlambanalAlasena manasA bhrAmyanpazunazyati / nAstitvaM parakAlato'sya kalayana syAdvAdavedI punaH Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naattksmysaarklshaaH| stiSThatyAtmanikhAtanityasahajazAnakaputrIbhavan // 11 // vizrAntaH parabhAvabhAvakalanAnnityaM bahirvastuSu nazyatyeva pazuH svabhAvamahimanyekAntanizcetanaH / sarvasmAniyatasvabhAvamabhavan jhAnAdvibhakto bhavan syAdvAdI tu na nAzameti sahajaspaSTIkRtapratyayaH // 12 // adhyAsyAtmani sarvabhAvabhavanaM zuddhasvabhAvacyutaH sarvatrApyanivArito gatabhayaH svairaM pazuH krIDati / syAdvAdI tu vizuddha eva lasati svasya svabhAvaM bharA. dArUDhaH parabhAvabhAvavirahavyAlokaniSkampitaH // 13 // prAdurbhAvavirAmamudritavahaddvAnAMzanAnAtmanA nirdhAnAt kSaNabhaGgasaGgapatitaH prAyaH pazurnazyati / syAdvAdI tu cidAtmanA parimRzaMzcidvastu nityoditaM TotkIrNa ghanasvabhAvamahimazAnaM bhavan jIvati // 14 // TotkIrNavizuddhabodhavisarAkArAtmatatvAzayA vAJchatyucchaladacchacitpariNatebhinnaM pazuH kiJcana / jJAnaM nityamAnityatAparigame'pyAsAdayatyujvalaM syAdvAdI tadanityatAM parimRzaMzcidvastu vRttikamAt // 15 // ityajJAnavimUDhAnAM jJAnamAtraM prasAdayan / AtmatattvamanekAntaH svayamevAnubhUyate // 16 // evaM tattvavyavasthityA svaM vyavasthApayansvayam / alaGghyaM zAsanaM jainamanekAnto vyavasthitaH // 17 // ityAdhanekanijazaktisunirbharo'pi yo jJAnamAtramayatAM na jahAti bhaavH| evaM kramAkramavivartivivacitraM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 prathama gucchaka / tavyaparyayamayaM cidihAsti vastu // 18 // naikAntasaGgatazA svayameva vastu. tattvavyavasthitimiti prvilokyntH| . . sthAdvAdazuddhimadhikAmadhigamya santo jhAnIbhavanti jinanItimalaGayantaH // 19 // ye zAnamAtranijabhAvamayImakampAM bhUmi zrayanti kathamapyapanItamohAH / te sAdhakatvamadhigamya bhavanti siddhAH / mUDhAstvamUmanupalabhya paribhramanti // 20 // syAdvAdakauzalasunizcalasaMyamAbhyAM yo bhAvayatyaharahaH svmihopyuktH| chAnakriyAnayaparasparatIvamaitrI. pAtrIkRtaH zrayati bhUmimimAM sa ekH||21|| citpiNDacaNDimavilAsivikAsahAsaH zuddhaH prakAzabharanirbharasuprabhAtaH / AnandasusthitasadAskhalitaikarUpa stasyaiva cAyamudayatyacalArcirAtmA // 22 // sthAhAdadIpitalasanmahasi prakAze zuddhasvabhAvamahimanyudite mayIti / ki bandhamokSapathapAtibhiranyabhAvai. nityodayaH paramayaM sphuratu svabhAvaH // 23 // citrAtmazaktisamudAyamayo'yamAtmA sadyaH praNazyati nayekSaNakhaNDyamAnaH / tasmAdakhaNDamanirAkatakhaNDameka. .. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naattksmysaarklshaaH| 215 mekAntazAntamacalaM cidahaM maho'smi // 24 // yo'yaM bhAvo jJAnamAtro'hamasmi zeyo zeyajJAnamAtraH sa naiva / zeyo zeyajJAnakallolavalgad zAnazeyajJAtRvadvastumAtraH // 25 // kvacillasati mecakaM kvacidamecakAmecakaM kvacitpunaramecakaM sahajameva tattvaM mama / tathApi na vimohayatyamalamedhasAM tanmanaH parasparasusaMhRtaprakaTazakticakraM sphurat // 26 // ito gatamanekatAM dadhaditaH sadApyekatAmitaH kSaNavibhaGguraM dhruvamitaH sadaivodayAt / itaH paramavistRtaM dhRtamitaH pradezairnijairaho sahajamAtmanastadidamadbhutaM vaibhavam // 27 // kaSAyakalirekataH skhalati zAntirastyekato bhavopahatirekataH spRzati muktirapyekataH / jagatritayamekataH sphurati ciccakAstyekataH svabhAvamahitA''tmano vijayate'dbhutAdadbhutaH // 28 // jayati sahajatejaHpuJjamajatrilokI. skhaladakhilavikalpo'pyeka eva svruupH| svarasavisarapUrNAcchinnatattvopalambhaH prasabhaniyamitAJcizciccamatkAra eSaH // 29 // avicalitacidAtmanyAtmanAtmAnamAtmanyanavaratanimagnaM dhArayadhvastamoham / uditamamRtacandrajyotiretatsamantA. jjvalatu vimalapUrNa niHsapatnasvabhAvam // 30 // yasmAdvaitamabhUtpurA svaparayorbhUtaM yato'trAntaraM Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / rAgadveSaparigrahe sati yato jAtaM kriyAkArakaiH / bhujAnA cayato'nubhUtirakhilaM khinnA kriyAyAH phalaM tadvijJAnadhanaughamanamadhunA kizcina kiJcitkila // 31 // svazaktisaMsUcitavastutattvairvyAkhyA kRteyaM samayasya zabdaiH / svarUpaguptasya na kiJcidasti kartavyamevAmRtacandrasUreH // 32 // ysaarklshaa:smaaptaaH|| Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanmANikyanandiviracitAni parIkSAmukhasUtrANi / pramANAdarthasaMsiddhistadAbhAsAdviparyayaH / iti vakSye tayorlakSma siddhamalpaM laghIyasaH // 1 // svApUrvArthavyavasAyAtmakaM jJAnaM pramANaM // 1 // hitAhitaprAptiparihArasamartha hi pramANaM tato zAnameva tat // 2 // tanni zcayAtmakaM samAropaviruddhatvAdanumAnavat // 3 // anizcito'. pUrvArthaH // 4 // dRSTo'pi samAropAttAdRk // 5 // svonmukhatayA pratibhAsanaM svasya vyvsaayH|| 6 // arthasyeva tadunmukhatayA // 7 // ghaTamahamAtmanA veni // 8 // karmavatkartRkaraNakriyApratI. teH||9|| zabdAnuccAraNe'pi svasyAnubhavanamarthavat // 10 // ko vA tatpratibhAsinamarthamadhyakSamicchaMstadeva tathA necchet // 11 // pradIpavat // 12 // tatprAmANyaM svataH paratazca // 13 // iti pramANasya svarUpoddezaH prathamaH // 1 // tavedhA // 1 // pratyakSetarabhedAt // 2 // vizadaM pratyakSaM // 3 // pratItyantarAvyavadhAnena vizeSavattayA vA pratibhAsanaM vaizacaM // 4 // indriyAnindriyanimattaM dezataH sAMvyavahArikam // 5 // nA. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 prathama gucchk| loko kAraNaM paricchedyatvAttamovat // 6 // tadanvayavyati. rekAnuvidhAnAbhAvAca kezoNDakajJAnavannaktaMcarazAnavaJca // 7 // atajanyamapi tatprakAzakaM pradIpaSat // 8 // svAvaraNakSayopazamalakSaNayogyatayA hi pratiniyatamartha vyavasthApayati // 9 // kAraNasya ca paricchedyatve karaNAdinA vyabhicAraH // 10 // sAma. prIvizeSavizleSitAkhilAvaraNamatIndriyamazeSato mukhyaM // 11 // sAvaraNatve karaNajanyatve ca pratibandhasambhavAt // 12 // iti pratyakSoddezaH dvitIyaH // 2 // parokSamitarat // 1 // pratyakSAdinimittaM smRtipratyabhikSA. matAMnumAnAgamabhedaM // 2 // saMskArobodhanibandhanA tadityA. kArA smRtiH // 3 // sa devadatto yathA // 4 // darzanasmaraNakAraH NakaM saGkalanaM pratyabhijJAnaM tadevedaM tatsadRzaM tadvilakSaNaM tatpratiyogItyAdi // 5 // yathA sa evAyaM devadattaH gosadRzo gavayaH govilakSaNo mahiSa idamasmAddUraM vRkSo'yamityAdi // 6 // u. palambhAnupalambhanimittaM vyAptijJAnamUhaH idamasminsatyeva bhapatyasati na bhavatyeveti ca // 7 // yathAnAveva dhUmastadabhAve na bhavatyeveti ca // 8 // sAdhanAtsAdhyavijJAnamanumAnaM // 9 // sAdhyAvinAbhAvitvena nizcito hetuH||10|| sahakramabhAvaniyamo'vinAbhAvaH // 11 // sahacAriNoLapyavyApakayozca sahabhAvaH // 12 // pUrvottaracAriNoH kAryakAraNayozca kramabhAvaH // 13 // tarkAttanirNayaH // 14 // iSTamabAdhitamasiddhaM sAdhya // 15 // sandigdhaviparyastAvyutpannAnAM sAdhyatvaM yathA syAdi. tyasiddhapadaM // 16 // aniSTAdhyakSAdibAdhitayoH sAdhyatvaM mA. bhUditISTAbAdhitavacanaM // 17 // na cAsiddhavadiSThaM prativAdinaH Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkSAmukhasUtrANi / 219 // 18 // pratyAyanAya hIcchA vaktureva // 19 // sAdhyaM dharmaH ka. cittadviziSTo vA dharmI // 20 // pakSa iti yAvat // 21 // prasi. ddho dharmI // 22 // vikalpasiddha tasminsattetare sAdhye // 23 // asti sarvajJo nAsti kharaviSANaM // 24 // pramANobhayasiddhe tu sAdhyadharmaviziSTatA // 25 // agnimAnayaM dezaH pariNAmI za. bda iti yathA // 26 // vyAptau tu sAdhyaM dharma eva // 27 // a. nyathA tadaghaTanAt // 28 // sAdhyadharmAdhArasandehApanodAya gamyamAnasyApi pakSasya vacanaM // 29 // sAdhyamiNi sAdhanadha. vibodhanAya pakSadharmopasaMhAravat // 30 // ko vA tridhA hetu. muktvA samarthayamAno na pakSayati // 31 // etadvayamevAnumAnAGgaM nodAharaNaM // 32 // na hi tatsAdhyapratipattyaGgaM tatra yathoktaheto. reva vyApArAt // 33 // tadavinAbhAvanizcayArtha vA vipakSe bA. dhakAdeva tatsiddheH // 34 // vyAktirUpaM ca nidarzanaM sAmAnyena tu vyAptistatrApi tadvipratipattAvanavasthAnaM syAd dRSTAntAntarA: pekSaNAt // 35 // nApi vyAptismaraNArtha tathAvidhahetuprayogAde. va tatsmRteH // 36 // tatparamabhidhIyamAnaM sAdhyadharmiNi sAdhya. sAdhane sandehayati // 37 // kuto'nyathopanayanigamane // 38 // na ca te tadaGge, sAdhyadharmiNi hetusAdhyayorvacanAdevAsaMzayAt // 39 // samarthanaM vA varaM heturUpamanumAnAvayavo vA'stu sA. dhye tadupayogAt // 40 // bAlavyutpattyartha tattrayopagame zAstra evAsau na vAde'nupayogAt // 41 // dRSTAnto vaidhA'nvayavyati. rekabhedAt // 42 // sAdhyavyAptaM sAdhanaM yatra pradarzyate so'nva. yadRSTAntaH // 43 // sAdhyAbhAve sAdhanAbhAvo yatra kathyate sa vya. tirekdRssttaantH||44|| hetorupasaMhAra upnyH||45|| pratikSAyA. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 prathama gucchk| stu nigamanaM // 46 // tadanumAna dvadhA // 47 // svArthaparArthabhedAt // 48 // svArthamuktalakSaNaM // 49 // parArtha tu tadarthaparAmarzavaca. nAjAtaM // 50 // tadvacanamapi taddhetutvAt // 51 // sa heturddhighopalabdhyanupalabdhibhedAt // 52 // upalabdhirvidhipratiSedhayo. ranupalabdhizca // 53 // aviruddhopalabdhirvidhau SoDhA vyApya.. kAryakaraNapUrvottarasahacarabhedAt // 54 // rasAdekasAmagyanu. mAnena rUpAnumAnamicchadbhiriSTameva kiJcitkAraNaM heturyatra sAmarthyApratibandhakAraNAntarAvaikalye // 55 // na ca pUrvottara cAriNostAdAtmyaM tadutpattirvA kAlavyavadhAne tadanupalabdheH ||56||bhaavytiityomrnnjaagrbodhyorpi nAriSTodbodhau prati hetutvam // 57 // tadyApArAzritaM hi tadbhAvabhAvitvaM // 58 // sahacAriNorapi parasparaparihAreNAvasthAnAtsahotpAdAcca // 59 // pariNAmI zabdaH kRtakatvAdya evaM sa evaM dRSTo yathA ghaTaH, kRtakazcAyaM, tasmAtpariNAmIti, yastu na pariNAmI sa na kRtako dRSTo yathA vandhyAstanandhayaH, kRtakazcAyaM, tasmAtpariNAmI // 60 // astyatra dehini buddhiAhArAdeH // 61 // a. styatra cchAyA chatrAt // 62 // udeSyati zakaTaM kRttikodayAt // 63 // udgAdbharaNiH prAk tata eva // 64 // astyatra mAtu. liGge rUpaM rasAt // 65 // viruddhatadupalabdhiH pratiSedhe tathA // 66 // nAstyatra zItasparza auSNyAt // 67 // nAstyatra zItasparTI dhUmAt // 68 // nAsmin zarIriNi sukhamasti hRdayazalyAt // 69 // nodeNyati muhUrtAnte zakaTaM revatyudayA. t // 70 // nodagAdbharaNirmuhUrtAtpUrva pugyodayAt // 79 // nAstyatra bhittau parabhAgAbhAvo'rvAgbhAgadarzanAt // 72 // aviru Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 parIkSAmukhasUtrANi / ddhAnupalabdhiH pratiSedhe saptadhAsvabhAvavyApakakAryakAraNapUrvo. ttarasahacarAnupalambhabhedAt / / 73 // nAstyatra bhUtale ghaTo'nu. palabdheH // 74 // nAstyatra ziMzapA vRkSAnupalabdheH // 75 // nAstyatrAprativaddhasAmo'gnidhUmAnupalabdheH // 76 // nAstyatra dhUmo'nanneH // 77 // na bhaviSyati muhUrtAnte zakaTaM kRttikoda. yAnupalabdheH // 78 // nodgAdbharaNirmuhUrtAprAktata eva // 79 // nAstyatra samatulAyAmunnAmo'nAmAnupalabdheH // 80 // viruddhA. nupalabdhirvidhau tredhA viruddhakAryakAraNasvabhAvAnupalabdhibhedAt // 82 // yathAsminprANini vyAdhivizeSo'sti nirAmayaceSTAnu. palabdheH // 82 / / astyatra dehini duHkhamiSTasaMyogAbhAvAt // 8 // anekAntAtmakaM vastvekAntasvarUpAnupalabdheH // 84 // paramparayA saMbhavatsAdhanamAtraivAntarbhAvanIyam // 85 // abhUdatra cakra zivakaH sthAsAt // 86 // kAryakAryamaviruddhakAryopalabdhau // 87 // nAstyatra guhAyAM mRgakrIDanaM mRgArisaMzabdanAt , kAraNaviruddhakAryopalabdhau yathA // 88 // vyutpannaprayogastu tatho. papatyA'nyathAnupapattyaiva vA // 89 // agnimAnayaM dezastathaiva dhUmavatvopapattedhUmavatvAnupapattervA // 90 // hetuprayogo hi yathA vyAptigrahaNaM vidhIyate sA ca tAvanmAtreNa vyutpannairavadhAryate // 91 // tAvatA ca sAdhyasiddhiH // 92 // tena pakSastadAdhAra. sUcanAyoktaH // 93 // AptavacanAdinibandhanamarthajJAnamAgamaH // 94 // sahajayogyatAsaGketavazAddhi zabdAdayo vastupratipa. tihetavaH // 95 // yathA meAdayaH santi // 96 // ___ iti parokSaprapaJcastRtIyaH samuddezaH // 3 // sAmAnyavizeSAtmAtadartho viSayaH // 1 // anuvRttavyAvR. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rarara prathama gucchaka / tapratyayagocaratvAtpUrvottarAkArAparihArAvAptisthitilakSaNapa. riNAmenArthakriyopapattezca // 2 // sAmAnyaM dvedhA tiryagUlatA. bhedAt // 3 // sadRzapariNAmastiryak khaNDamuNDAdiSu gotva. vat // 4 // parAparavivartavyApidravyamUrkhatA mRdiva sthAsAdi. Su // 5 // vizeSazca // 6 // paryAyavyatirekabhedAt // 7 // ekasmindravye kramabhAvinaH pariNAmAH paryAyA AtmaniharSavi. pAdAdivat // 8 // arthAntaragato visadRzapariNAmo vyatireko gomahiSAdivat // 9 // iti pramANasya viSayasamuddezazcaturthaH // 4 // - ajJAnanivRttiAnopAdAnopekSAzca phalam // 1 // pramANAdabhinna bhinnaM ca // 2 // yaH pramimIte sa eva nivRttAzAno ja. hAtyAdatta upekSate ceti pratIteH // 3 // iti pramANasya phalasamuddezaH paJcamaH // 5 // tato'nyattadAbhAsam // 1 // asvasaMviditagRhItArthadarzana saMzayAdayaH praamaannaabhaasaaH||2|| svaviSayopadarzakatvAbhAvA. t // 3 // puruSAntarapUrvArthagacchattRRNasparzasthANupuruSAdijJAnavat // 4 // cakSurasayordravye saMyuktasamavAyavacca // 5 // avaizaye pratyakSaM tadAbhAsaM bauddhasyAkasmAddhRmadarzanAdvahnivijJAnavat // 6 // vaizaye'pi parokSaM tadAbhAsaM mImAMsakasya karaNajJAnavat // 7 // atasmistaditi jJAnaM smaraNAbhAsaM jinadatte sa devadatto yathA // 8 // sadRze tadevedaM tasminneva tena sadRzaM yamalakavadityAdi. pratyabhijJAnAbhAsaM // 9 // asambaddha tajjJAnaM tarkAbhAsaM yAvA. statputraH sa zyAma iti yathA // 10 // idamanumAnAbhAsam // 11 // tatrAniSTAdiH pakSAbhAsaH // 12 // aniSTo mImAMsakasyAnityaH Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkSAmukhasUtrANi | 223 zabdaH // 13 // siddhaH zrAvaNaH zabdaH // 14 // bAdhitaH pratya. kSAnumAnAgamalokasvavacanaiH // 15 // tatra pratyakSabAdhito yathA anuSNo'gnirdravyatvAjjalavat // 16 // apariNAmI zabdaH kRtaRtvAt ghaTavat // 17 // pretyAsukhaprado dharmaH puruSAzritatvAdadharmavat // 18 // zuci naraziraHkapAlaM prANyaGgatvAcchaGkhazukti. vat // 19 // mAtA me vandhyA puruSasaMyoge'pyagarbhatvAtprasiddhavandhyAvat || 20 || hetvAbhAsA asiddhaviruddhAnaikAntikA ki* JcitkarAH || 21 || asatsattAnizcayo'siddhaH // 22 // avidyamAnasattAkaH pariNAmI zabdazcAkSuSatvAt // 23 // svarUpeNaivAsiddhatvAt // 24 // avidyamAnanizrayo mugdhabuddhiM pratyagniratra dhUmAt // 25 // tasyavASpAdibhAvena bhUtasaMghAte saMdehAt // 26 // sAMkhyaM prati pariNAmI zabdaH kRtakatvAt // 27 // tenAjJAtatvAt // 28 // viparItanizcitAvinAbhAvo viruddho'pariNAmI zabdaH kRtakatvAt // 29 // vipakSe'pyaviruddha vRttiranaikAntikaH || 30 || nizcitavRttiranityaH zabdaH prameyatvAd ghaTavat // 31 // AkAze nitye'pyasya nizcayAt // 32 // zaGkitavRttiH stu nAsti sarvajJo vaktRtvAt // 33 // sarvajJatvena vaktRtvAvirodhAt // 34 // siddhe pratyakSAdibAdhite ca sAdhye heturaki. JcitkaraH // 35 // siddhaH zrAvaNaH zabdaH zabdatvAt // 36 // kiJcidakaraNAt // 37 // yathA'nuSNo'gnirdravyatvAdityAdI kiJcitkartumazakyatvAt // 38 // lakSaNa evAsau doSo vyutpanna - prayogasya pakSadoSeNaiva duSTatvAt // 39 // dRSTAntAbhAsA anva yessiddhasAdhyasAdhanobhayAH // 40 // apauruSeyaH zabdo'mUrta tvAdindriyamukhaparamANughaTavat // 41 // viparItAnvayazca yada Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 - prathama gucchk| pauruSeyaM tadamUrtam // 42 // vidyudAdinA'tiprasaGgAt // 43 // vyatireke siddhatadyatirekAH paramANvindriyasukhAkAzavat // 44 // viparItavyatirekazca yantranAmUrta tannApauruSeyam // 45 // bAlapra. yogAbhAsaH paJcAvayaveSu kiyaddhInatA // 46 // agnimAnaya dezo. dhUmavattvAt yAdattha taditthaM yathA mhaansH||47|| dhUmavAMzvAya. miti vaa||48|| tasmAdAgnamAn dhUmavAMzvAyam // 49 // spaSTatayA prakRtapratipatterayogAt // 50 // rAgadveSamohAkrAntapuruSavacanA. jAtamAgamAbhAsam // 51 // yathA nadyAstIre modakarAzayaH santi dhAvadhvaM mANavakAH // 52 // aGgulyagre hastiyUthazatamAsta iti ca // 53 // visaMvAdAt // 54 // pratyakSamevaikaM pramANamityAdisaMkhyAbhAsam // 55 // lokAyanikasya pratyakSataH paralokAdini Sedhasya parabuddhyAdezcAsiddharatAdvaSayatvAt // 56 // saugatasAM. khyayogaprAbhAkarajaiminIyAnAM pratyakSAnumAnAgamopamAnArthApa. tyabhAvairekaikAdhikaiAptivat // 57 anumAnAdestadviSayatve pra. mANAntaratvam // 58 // tarkasyeva vyAptigocaratve pramANAntaratvamapramANasyAvyavasthApakatvAt // 59 // pratibhAsabhedasya ca bhedakatvAt // 60 // viSayAbhAsaH sAmAnyaM vizeSo dvayaM vA svataMtram // 61 // tathApratibhAsanAtkAryAkaraNAcca // 62 // samarthasya karaNe sarvadotpattiranapekSatvAt // 63 // parApekSaNe pariNAmitvamanyathA sadabhAvAt // 64 // svayamasamarthasyAkAra. katvAtpUrvavat // 65 // phalAbhAsaM pramANAdabhinna bhinnameva vA // 66 // abhede tayavahArAnupapatteH // 67 // vyAvRtyA'pi na tatkalpanA phalAntarAvyAvRttyA'laphalatvaprarsagAt // 68 // pramA. NAntarAkhAvRtyevApramANatvasya // 69 // tasmAdvAstavo'bhedaH Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkSAmukha suutraanni| . 225 // 70 // bhede tvaatmaantrvttdnupptteH||79|| samavAye'tiprasaGgaH 572 // pramANatadAbhAsau duSTatayodbhAvitau parihRtAparihatado. So vAdinaH sAdhanatadAbhAsau prativAdino dUSaNabhUSaNe ca // 73 // sambhavadanyadvicAraNIyam // 74 // parIkSAmukhamAdarza heyopAdeyatattvayoH saMvide mAdRzo bAlaH parIkSAdakSavadyadhAm // 1 // iti pramANasyAbhAsoddezaH SaSThaH // 6 // iti parIkSAmukhasUtrANi samAptAni / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvidyAnandasvAmiviracitA praaptpriikssaa| (10) prabuddhAzeSatattvArthabodhadIdhitimAline / namaH zrIjinacandrAya mohadhvAntaprabhedine // 1 // zreyomArgasya saMsiddhiH prasAdAtparameSThinaH / ityAhustahuNastotraM zAstrAdau munipuGgavAH // 2 // mokSamArgasya netAra bhettAraM karmabhUbhRtAm / zAtAraM vizvatattvAnAM vande tahuNalabdhaye // 3 // ityasAdhAraNaM proktaM vishessnnmshesstH| parasaGkalpitAptAnAM vyavacchedaprasiddhaye // 4 // anyayogavyavacchedAnizcite hi mahAtmani / tasyopadezasAmarthyAdanuSThAnaM pratiSThitam // 5 // tatrAsiddha munIndrasya bhettRtvaM karmabhUbhRtAm / ye vadanti viparyAsAttAnpratyevaM pracakSmahe // 6 // prasiddhaH sarvazAstrazasteSAM tAvatpramANataH / sadA vidhvastaniHzeSabAdhakAtsvasukhAdivat // 7 // jhAtA yo vizvatattvAnAM sa bhettA karmabhUbhRtAm / bhavatyevAnyathA tasya vizvatattvajJatA kutaH // 8 // . Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AptaparIkSA / nAspRSTaH karmabhiH zazvadvizvadRzvAsti kazcana / tasyAnupAyasiddhasya sarvathAnupapattitaH // 9 // praNItirmokSamArgasya na vinA'nAdisiddhitaH / sarvajJAditi tatsiddhirna parIkSAsahA sa hi // 10 // praNetA mokSamArgasya nAzarIro'nyamuktavat / sazarIrastu nAkarmmA sambhavatyazajantuvat // 11 // na cecchAzaktirIzasya karmAbhAve'pi yujyate / tadicchA vAnabhivyaktA kriyAhetuH kuto'zavat // 12 // jJAnazaktyaiva niHzeSakAryotpattau prabhuH kila / sadezvara iti khyAne 'numAnamanidarzanam // 13 // samIhAmantareNApi yathA vakti jinezvaraH / tathezvaro'pi kAryANi kuryyAdityapyapezalam // 14 // sati dharmavizeSe hi tIrthakRttvasamAhvaye / brUyAjjinezvaro mArga na jJAnAdeva kevalAt // 15 // - siddhasyApAstaniHzeSakarmmaNo vAgasambhavAt / vinA tIrthaMkaratvena nAmnA nAthapadezitA // 16 // tathA dharmavizeSo'sya yogazca yadi zAzvataH / tadezvarasya deho'stu yogyantaravaduttamaH // 17 // nigrahAnugraho dehaM svaM nirmAyAnyadehinAm / karotIzvara ityetana parIkSAkSamaM vacaH // 18 // dehAntarAdvinA tAvatsvadehaM janayedyadi / tadA prakRtakAryA'pi dehAdhAnamanarthakam // 19 // dehAntarAtsvadehasya vidhAne cAnavasthitiH / tathA ca prakRtaM kAryyaM kuryyAdIzo na jAtucit // 20 // 227 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 prathama gucchk| svayaM dehAvidhAne tu tenaiva vybhicaaritaa| kAryatvAdeH prayuktasya hetorIzvarasAdhane // 21 // yathAnIzaH svadehasya kartA dehAntarAtmanaH / pUrvasmAdityanAditvAnnAnavasthA prasajyate // 22 // tathezasyApi pUrvasmAihAdehAntarodbhavAt / nAnavastheti yo brUyAttasyAnIzatvamIzituH // 23 // anIzaH krmdehenaa'naadisntaanvrtinaa| yathaiva hi sakanistadvanna kathamIzvaraH // 24 // tato nezasya deho'sti proktdossaanussnggtH| nApi dharmavizeSo'sya dehAbhAve virodhataH // 25 // yenecchAmantareNApi tasya kArye pravartanam / jinendravad ghaTeteti nodAharaNasambhavaH // 26 // zAnamIzasya nityaM cedazarIrasya na kramaH / kAryANAmakramAddhetoH kAryakramavirodhataH // 27 // tadvodhasya pramANatve phalAbhAvaH prasajyate / tataH phalAvabodhasyAnityasye STau matakSatiH // 28 // phalatve tasya nityatvaM na syAnmAnAsamudbhavAt / tato'nudbhavane tasya phalatvaM pratihanyate // 29 // anityatve tu tajjJAnasyAnena vyabhicAritA / kAryatvAdermahezenAkaraNe'sya svabuddhitaH // 30 // buddhantareNa tabuddheH karaNe caanvsthitiH| nAnAdisantatiryukA karmasantAnato vinA // 31 // avyApi ca yadi zAnamIzvarasya tadA katham / savatsarvatra kAryANAmutpattirghaTate tataH // 32 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaptpriikssaa| 229 yokatra sthitaM deze zAnaM sarvatra kAryakRt / tadA sarvatra kAryANAM sakRtkinna samudbhavaH // 33 // kAraNAntaravaikalyAttathAnutpattirityapi / kAryANAmIzvarajJAnAhetukatvaM prasAdhayet // 34 // sarvatra sarvadA tasya vyatirekAprasiddhitaH / anvayasyApi sandehAtkAyaM taddhatukaM katham // 35 // etenaivezvarazAnaM vyApi nityamapAkRtam / tasyezavatsadA kAryakramahetutvahAnitaH // 36 // asvasaMviditaM zAnamIzvarasya yadIpyate / sadA sarvazatA na syAtsvajJAnasyApravedanAt // 37 // zAnAntareNa tadvittau tasyApyanyena vedanam / vedanena bhavedevamanavasthA mahIyasI // 38 // gatvA sudUramapyevaM svasaMviditavedane / ijyamANe mahezasya prathamaM tAgastu vaH // 39 // . tatsvArthavyavasAyAtmajJAnaM bhinnaM mahezvarAt / kathaM tasyeti nirdezyamAkAzAdivadAsA // 40 // samavAyena tasyApi tadbhinnasya kuto gtiH| ihedamiti vijJAnAdabAdhyAyabhicAritam // 41 // iha kuNDe dadhItyAdivizAnenAstavidviSA / sAdhye sambandhamAtre tu pareSAM siddhasAdhanam // 42 // satyAmayutasiddhau cennedaM sAdhu vizeSaNam / zAstrIyAyutasiddhatvavirahAtsamavAyinoH // 43 // dravyaM svAvayavAdhAraM guNo dravyAzrayo yataH / laukikyayutasiddhistu bhavedadugdhAmbhasorapi // 44 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 prathama gucchaka | pRthagAzrayavRttitvaM yutasiddhirna cAnayoH / sAstIzasya vibhutvena paradravyAzriticyuteH // 45 // jJAnasyApIzvarAdanyadravyavRttitvahAnitaH / iti ye'pi samAdadhyustAMzca paryyanuryujmahe // 46 // vibhudravyavizeSANAmanyAzrayavivekataH / yutasiddhiH kathaM nu syAdekadravyaguNAdiSu // 47 // samavAyaH prasajyetA'yuta siddhau parasparam / teSAM tadvitayAsattvaM syAdyAghAto duruttaraH // 48 // yutapratyayahetutvAdyutasiddhiritIraNe / vibhudravyaguNAdInAM yutasiddhiH samAgatA // 49 // tato nAyutasiddhiH syAdityasiddhaM vizeSaNam / hetorvipakSatastAvadvyavacchedaM na sAdhayet // 50 // siddhe'pi samavAyasya samavAyiSu darzanAt / idamiti saMvitteH sAdhanaM vyabhicAri tat // 51 // samavAyAntarAdvRttau samavAyasya tattvataH samavAyiSu tasyApi parasmAdityaniSThatiH // 52 // tadbAdhAstItyabAdhatvaM nAma neha vizeSaNam / hetoH siddhamanekAnto yato'neneti ye viduH // 53 // teSAmiti vijJAnAdvizeSaNavizeSyatA / samavAyasya tadvatsu tata eva na sidhyati // 54 // vizeSaNavizeSyatva sambandho'pyanyato yadi / svasambandhiSu varteta tadA bAdhAnavasthitiH // 55 // vizeSaNavizeSyatvapratyayAdavagamyate / vizeSaNavizeSyatvamityapyetena dUSitam // 56 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaptpriikssaa| 231 tasyAnantyAtprapattRRNAmAkAMkSAkSayato'pi vaa| na doSa iti cedevaM samavAyAdinApi kim // 57 // guNAdidravyayobhinnadravyayozca parasparam / vizeSaNavizeSyatvasambandho'stu niraGkazaH // 58 // saMyogaH samavAyo vA tadvizeSo'stvanekadhA / svAtantrye samavAyasya sarvathaikye ca doSataH // 59 // svatantrasya kathaM tAvadAzritatvaM svayaM matam / tasyAzritatvavacane svAtantryaM pratihanyate // 60 // samavAyiSu satsveva samavAyasya vedanAt / Azritatve digAdInAM mRtadravyAdhitirna kim // 61 // kathaM cAnAzritaH siddhyetsambandhaH sarvathA kacit / svasambandhiSu yenAtaH sambhaveniyamasthitiH / / 62 // eka eva ca sarvatra samavAyo ydiissyte| tadA mahezvare jJAnaM samavaiti na khe katham // 63 // iheti pratyayo'pyeSa zaGkare na tu khAdiSu / iti bhedaH kathaM sidhyeniyAmakamapazyataH // 64 // na cAcetanatA tatra sambhAvyeta niyAmikA / zambhAvapi tadAsthAnAtkhAdestadavizeSataH // 65 // nezo zAtA na cAhAtA svayaM jJAnasya kevalam / samavAyAtsadA jJAtA yadyAtmaiva sa kiM svataH // 66 // nAyamAtmA na cAnAtmA svaatmtvsmvaaytH| sadAtmaiveti cedevaM dravyameva svato'sidhat // 67 // nezo dravyaM na cAdravyaM drvytvsmvaaytH| sarvadA dravyameveti yadi sabheva sa svataH // 68 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / ma svataH sadasannApi sattvena samavAyataH / sanneva zazvadityuktau vyAghAtaH kena vAryate // 69 // svarUpeNAsataH sasvasamavAye ca khAmbuje / sa syAtkinna vizeSasyAbhAvAttasya tato'asA // 70 // svarUpeNAsataH satvasamavAye'pi sarvadA / sAmAnyAdau bhavetsattvasamavAyo'vizeSataH // 71 // svataH sato yathA sattvasamavAyastathAstu saH / dravyatyAtmatvaboddhatvasamavAyo'pi tattvataH // 72 // dravyasyaivAtmano boddhuH svayaM siddhasya sarvadA / na hi svato'tathAbhUtastathAtvasamavAyabhAk // 73 // svayaM zatve ca siddhe'sya mahezasya nirarthakam / jJAnasya samavAyena jJatvasya parikalpanam // 74 // tatsvArthavyavasAyAtmajJAnatAdAtmyamRcchataH / kathaMcidIzvarasyAsti jinezatvamasaMzayam // 75 // sa eva mokSamArgasya praNetA vyavatiSThate / sadehaH sarvavinnaSTamoho dharmmavizeSabhAk // 76 // jJAnAdanyastu nirdehaH sadeho vA na yujyate / zivaH karttopadezasya so'bhettA karmmabhUbhRtAm // 77 // etenaiva prativyUDhaH kapilo'pyupadezakaH / jJAnAdarthAntaratvasyAvizeSAtsarvathA svataH // 78 // jJAnasaMsargato zatvamazasyApi na tattvataH / vyomavaccetanasyApi nopapadyeta muktavat // 79 // pradhAnaM zatvato mokSamArgasyAstUpadezakam / tasyaiva vizvaveditvAdbhettRtvAtkarmmabhUbhRtAm // 80 // 232 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaptpriikssaa| 233 ityasambhAvyamevAsyAcetanatvAtpaTAdivat / tadasambhavato nUnamanyathA niSphalaH pumAn // 81 // bhoktAtmA cetsa evAstu kI tdvirodhtH| virodhe tu tayo ktuH syAdbhajau kartRtA katham // 82 // pradhAnaM mokSamArgasya praNetR stUyate pumAn / mumukSubhiriti brUyAtko'nyokiJcitkarAtmanaH // 83 // sugato'pi na nirvANamArgasya pratipAdakaH / vizvatattvazatApAyAttatvataH kapilAdivat // 4 // saMvRtyA vizvatattvazaH zreyomArgopadezyapi / buddho vandyo na tu svapnastAhagityAceSTitam // 5 // yattu saMvedanAdvaitaM puruSAdvaitavanna tat / siJcatsvato'nyato vApi pramANAtsveSTahAnitaH // 86 // so'hanneva munIndrANAM vandyaH samavatiSThate / tatsadbhAve pramANasya nirbAdhyasya vinizcayAt // 87 // tato'ntaritatattvAni prtykssaannyiito'asaa| prameyatvAdhathAsmArak pratyakSArthAH sunishcitaaH||88|| hetorna vyabhicAro'tra dUrArthairmandarAdibhiH / sUkSmairvA paramANvAdyaisteSAM pakSIkRtatvataH // 8 // tattvAnyantaritAnIha deshkaalsvbhaavtH| dharmAdIni hi sAdhyante pratyakSANi jinezinaH // 10 // na caasmaarksmkssaannaamevmhtsmksstaa| ma siddhyediti mantavyamavivAdAdvayorapi // 91 // na cAsiddhaM prameyatvaM kAtya'to bhAgato'pi vaa| sarvathApyaprameyasya padArthasyAvyavasthiteH // 92 // .. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 prathama gucchaka / yadi SaDbhiH pramANaiH syAtsarvajJaH kena vAryate / iti truvazeSArthaprameyatvamihecchati // 93 // codanAtazca niHzeSapadArthajJAnasambhave / siddhamantaritArthAnAM prameyatvaM samakSavat / / 94 // yannAhataH samakSaM tanna prameyaM bahirgataH / mithyakAnto yathetyevaM vyatireko'pi nizcitaH // 15 // sunizcitAnvayAkhetoH prasiddhavyatirekataH / zAtAhana vizvatattvAnAmevaM sidhyedabAdhitaH // 96 // pratyakSamaparicchindatrikAlaM bhuvanatrayam / rahitaM vizvatattva na hi tadbAdhakaM bhavet // 97 // nAnumAnopamAnArdhApatyAgamabalAdapi / vizvazAbhAvasaMsiddhisteSAM sadviSayatvataH // 98 // nAhaniHzeSatatvo vaktRtvapuruSatvataH / brahmAdivaviti proktamanumAnaM na bAdhakam // 99 // hetorasya vipakSaNa virodhAbhAvanizcayAt / vaktRtvAdeH prakarSe'pi jJAnAnisisiddhitaH // 10 // nopamAnamazeSANAM nRnnaamnuplmbhtH| upamAnopameyAnAM tabAdhakamasambhavAt // 101 // nArthApattirasarvakSaM jagatsAdhayituM kssmaa| kSINatvAdanyathAbhAvAbhAvAttattadbAdhikA // 102 / / nAgamo'pauruSeyo'sti sarvazAbhAvasAdhanaH / tasya kArye pramANatvAdanyathAniSTasiddhitaH // 103 // pauruSeyo'pyasarvakSapraNIto nAsya bAdhakaH / tatra tasyApramANatvAdharmAdAviva tsvtH|| 104 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaptpriikssaa| 235 abhAvo'pi pramANaM te niSedhyAdhAravedane / niSedhyasmaraNe ca sthAnAstitAzAnamaJjasA // 105 // na cAzeSajagajjJAnaM kutazcidupapadyate / nApi sarvakSasaMvittiH pUrva tatsmaraNaM kutaH // 106 // yenAzeSajagatyasya sarvajJasya niSedhanam / paropagamatastasya niSedhe mveSTabAdhanam // 107 // mithyakAntaniSedhastu yukto'nekaantsiddhitH| nAsarvakSajagatsiddheH sarvajJapratiSedhanam // 108 // evaM siddhaH sunirNatA'sambhavadbAdhakatvataH / sukhavadvizvatatvajJaH so'haneva bhavAniha // 109 // sa karmabhUbhRtAM bhettA tdvipkssprkrsstH| yathA zItasya bhetteha kazciduSNaprakarSataH // 110 // teSAmAgaminAM tAvadvipakSaH saMvaro mtH| tapasA saJcitAnAntu nirjarA karmabhUbhRtAm // 111 // tatprakarSaH punaH siddhaH paramaH paramAtmani / tAratamyavizeSasya siddharuSNaprakarSavat // 112 // karmANi dvividhAnyatra drvybhaavviklptH| dravyakarmANi jIvasya pudgalAtmAnyanekadhA // 113 // bhAvakarmANi caitanyavivartAtmAni bhAnti nuH / krodhAdIni svavedyAni kathaMcizcidabhedataH // 114 // tatskandharAzayaH proktA bhUbhRto'tra smaadhitH| jIvAdvizleSeNaM bhedaH santAnAtyantasaMkSayaH // 115 // svAtmalAbhastato mokSaH kRtsnakarmakSayAtmanaH / nirjarAsaMvarAbhyAM tuH sarvasadvAdinAmiha // 116 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / nAstikAnAntu naivAsti pramANaM tbhiraakRtau| pralApamAtrakaM teSAM nAvadheyaM mahAtmanAm // 117 // mAgoM mokSasya vai samyagdarzanAditrayAtmakaH / vizeSeNa prapattavyo nAnyathA tadvirodhataH // 118 // praNetA mokSamArgasyAvAdhyamAnasya srvthaa| sAkSAya eva sa zeyo vizvatattvazatAzrayaH // 119 // vItaniHzeSadoSo'taH pravandhorDan guNAmbudhiH / tadguNaprAptaye sadbhiriti saMkSepato'nvayaH // 120 // mohAkrAntAna bhavati guro mokSamArgapraNIti. nete tasyAH sakalakaluSadhvaMsajA svAtmalabdhiH / tasyai vandhaH paragururiha kSINamohastvamarhan sAkSAtkurvannamalakamivAzeSatattvAni nAtha // 121 // nyakSeNAptaparIkSApratipakSaM kSapayituM kSamA sAkSAt / prekSAvatAmabhIkSNaM vimokSalakSmIH kSaNAya saMlakSyA // 122 // zrImattattvArthazAstrAdbhutasalilanidheriddharatnodbhavasya protthAnArambhakAle sakalamalabhide zAstrakAraiH kRtaM yat / stotraM tIrthopamA prathitapRthupathaM svAmimImAMsitaM ta. dvidyAnandaiH svazaktyA kathamapi kathitaM styvaakyaarthsiddhyai||123|| iti tatvArthazAstrAdau muniindrstotrgocraa| praNItAptaparIkSeyaM kuvivAdanivRttaye // 124 // ityAptaparIkSA smaaptaa| Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsamantabhadrasvAmiviracitA prAptamImAMsA / (11) devAgamanabhoyAnacAmarAdivibhUtayaH / mAyAviSvapi dRzyante nAtastvamasi no mahAn // 1 // adhyAtma bahirapyeSa vigrhaadimhodyH| divyaH satyodivaukassvapyasti rAgAdimatsu sH||2|| tIrthakRtsamayAnAM ca prsprvirodhtH| sarveSAmAptatA nAsti kazcideva bhaveduruH // 3 // doSAvaraNayorhAniniHzeSA'styatizAyanAt / kacidyathA svahetubhyo bahirantarmalakSayaH // 4 // sukSmAntaritadUrArthAH pratyakSAH ksycidythaa| anumeyatvato'gnyAdiriti sarvazasaMsthitiH // 5 // sa tvamevAsi nirdoSo yuktizAstrAvirodhivAk / avirodho yadiSTaM te prasiddhana va bAdhyate // 6 // . tvanmatAmRtabAhyAnAM srvthaikaantvaadinaam| mAtAbhimAnadagdhAnAM sveSTaM dRSTena bAdhyate // 7 // kuzalAkuzalaM karma paralokazca na kacit / ekAntapraharakeSu nAtha svaparavairiSu // 8 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 prathama gucchaka / bhAvaikAnte padArthAnAmabhAvAnAmapahnavAt / sarvAtmakamanAdyantamasvarUpamatAvakam // 9 // kAryadravyamanAdi syAtprAgabhAvasya nihnave / pradhvaMsasya ca dharmasya pracyave'nantatAM vrajet // 10 // sarvAtmakaM tadekaM syAdanyApohavyatikrame / anyatra samavAyena vyapadizyeta sarvathA // 11 // abhAvakAntapakSe'pi bhAvApahnavavAdinAm / bodhavAkyaM pramANaM na kena sAdhanadUSaNam // 12 // virodhAnnobhayekAtmyaM syAdvAdanyAyavidviSAm / avAcyataikAnte'pyuktinAvAcyamiti yujyate // 13 // kathaJcitte sadeveSTaM kathaJcidasadeva tat / tathobhayamavAcyaM ca nayayogAtra sarvathA // 14 // sadeva sarva ko necchet svarUpAdicatuSTayAt / asadeva viparyAsAna cenna vyavatiSThate // 15 // kramAptidvayAd dvaitaM shaavaacymshktitH| avaktavyottarAH zeSAstrayo bhaGgA svahetutaH // 16 // astitvaM pratiSedhyenAvinAbhAvyekadharmiNi / vizeSaNatvAtsAdharmya yathA bhedavivakSayA // 17 // nAstitvaM pratiSedhyenAvinAbhAvyekadhArmiNi / vizeSaNatvAdvaidhayaM yathA'bhedavivakSayA // 18 // vidheyapratiSedhyAtmA vizeSyaH shbdgocrH| sAdhyadharmo yathA heturahetuzcApyapekSayA // 19 // zeSabhaGgAzca netavyA yathoktanayayogataH / na ca kazcidvirodho'sti munIndra tava zAsane // 20 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtamImAMsA ! evaM vidhiniSedhAbhyAmanavasthitamarthakRt / neti cenna yathAkArya bahirantarupAdhibhiH // 21 // dharme dharme'nya evArthoM dharmiNo'nantadharmaNaH / aGgitve'nyatamAntasya zeSAntAnAM tadaGgatA // 22 // ekAnekavikalpAdAvuttaratrA'pi yojayet / prakriyAM bhaGginImenAM nayairnayavizAradaH || 23 // advaitaikAntapakSe'pi dRSTo bhedo virudhyate / kArakANAM kriyAyAzca naikaM svasmAtprajAyate // 24 // karmadvaitaM phaladvaitaM lokadvaitaM ca no bhavet / vidyA'vidyAdvayaM na syAt bandhamokSadvayaM tathA // 25 // hetoradvaitasiddhizcedvaitaM syAddhetusAdhyayoH / hetunA cedvinA siddhidvaitaM vADyAtrato na kim // 26 // advaitaM na vinA dvaitAdaheturiva hetunA / saJjJinaH pratiSedho na pratiSedhyAdyate kvacit // 27 // pRthaktvaikAntapakSe'pi pRthaktvAdapRthakkRtau / pRthaktve naM pRthaktvaM syAdanekastho hAsau guNaH // 28 // santAnaH samudAyazca sAdharmya ca niraGkuzaH / pretyabhAvazca tatsarvaM na syAdekatvanihnave // 29 // sadAtmanA ca bhinaM cetu jJAnaM jJeyAdvidhA'pyasat / jJAnAbhAve kathaM jJeyaM bahirantazca te dviSAm // 30 // sAmAnyArthA giro'nyeSAM vizeSo nAbhilapyate / sAmAnyAbhAvatasteSAM mRSaiva sakalA giraH // 31 // virodhAnnobhayaikAtmyaM syAdvAdanyAyavidviSAm / avAcyataikAnte'pyuktirnAvAcyamiti yujyate // 32 // 239 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 prathama gucchk| anapekSe pRthaktvaikye hyvstudvyhetutH| tadevaikyaM pRthaktvaM ca svabhedaiH sAdhanaM yathA // 33 // satsAmAnyAttu sarvaikyaM pRthak dravyAdibhedataH / bhedAbhedavivakSAyAmasAdhAraNahetuvat // 34 // vivakSA cAvivakSA ca vizeSye'nantadhAmaNi / sato vizeSaNasyAtra nAsatastaistadarthibhiH // 35 // pramANagocarau santau bhedAbhedo na sNvRtii| tAvekatrAviruddhau te guNamukhyavivakSayA // 36 // nityatvaikAntapakSe'pi vikriyA nopapadyate / prAgeva kArakAbhAvaH ka pramANaM ka tatphalam // 37 // pramANakArakaidyaktaM vyaktaM cedindriyArthavat / te ca nitye vikArya kiM sAdhoste zAsanAdvahiH // 38 // yadi satsarvathA kArya puMvanotpattumarhati / pariNAmapraklaptizca nityatvaikAntabAdhinI // 39 // puNyapApakriyA na syAt pretyabhAvaH phalaM kutH| bandhamokSau ca teSAM na yeSAM tvaM nAsi nAyakaH // 40 // kSaNikaikAntapakSe'pi pretyabhAvAdyasambhavaH / pratyabhijJAdhabhAvAna kAryArambhaH kutaH phalam // 41 // yadyasatsarvathA kArya tanmAjani khapuSpavat / mopAdAnaniyAmobhUnmA''zvAsaH kAryajanmani // 42 // na hetuphalabhAvAdiranyabhASAdananvayAt / santAnAntaravanakA santAnastadvataH pRthak // 43 // anyeSvananyazabdo'yaM saMvRtina mRNa katham / mukhyArthaH saMvRtirnAsti vinA mukhyAna saMvRtiH // 44 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AptamImAMsA | catuSkoTervikalpasya sarvAnteSUktayogataH / tattvAnyatvamavAcyaM ca tayoH santAnatadvatoH // 45 // avaktavya catuSkoTivikalpo'pi na kathyatAm / asarvAntamavastu syAdavizeSyavizeSaNam // 46 // dravyAdyantarabhAvena niSedhaH saJjJinaH sataH / asadbhedo na bhAvastu sthAnaM vidhiniSedhayoH // 47 // avastvanabhilApyaM syAt sarvAntaiH parivarjitam / vastvevAvastutAM yAti prakriyAyA viparyayAt // 48 // sarvAntAzvedavaktavyAsteSAM kiM vacanaM punaH / saMvRtizcenmRSaivaiSA paramArthaviparyayAt // 49 // azakyatvAdavAcyaM kimabhAvAtkimabodhataH / AdyantoktidvayaM na syAt kiM vyAjenocyatAM sphuTam // 50 // hinastyanabhisandhAtR na hinastyabhisandhimat / baddhyate taddyApetaM cittaM baddhaM na mucyate // 51 // ahetukatvAnnAzasya hiMsA heturna hiMsakaH / cittasantatinAzazca mokSo nASTAGgahetukaH // 52 // virUpakAryArambhAya yadi hetusamAgamaH / AzrayibhyAmananyo'sAvavizeSAdayuktavat // 53 // skandhAH santatayazcaiva saMvRtitvAdasaMskRtAH / sthityutpattivyayAsteSAM na syuH straraviSANavat // 54 // virodhAnnobhayaikAtmyaM syAdvAdanyAyavidviSAm / avAcyataikAnte'pyuktirnAvAcyamiti yujyate // 55 // nityaM tat pratyabhijJAnAnnAkasmAttadavicchidA / kSaNikaM kAlabhedAtte buddhyasaJcaradoSataH // 56 // 16 43 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / na sAmAnyAtmanodeti na vyeti vyaktamanvayAt / jyetyudeti vizeSAtte sahaikatrodayAdi sat // 57 // kAryotpAdaH kSayo hetorniyamAllakSaNAtpRthak / na to jAtyAdyavasthAnAdanapekSAH khapuSpavat // 58 // ghaTamaulisuvarNArthI nAzotpAdasthitiSvayam / zokapramodamAdhyasthyaM jano yAti sahetukam / / 59 // payovato na dadhyatti na payo'tti dadhivataH / agorasavato nobhe tasmAttattvaM trayAtmakam // 6 // kAryakAraNanAnAtvaM guNaguNyanyatA'pi ca / sAmAnyatadvadanyatvaM caikAntena yadIpyate // 61 // ekasyAnekavRttina bhAgAbhAvAdahUni vA / bhAgitvAdvA'sya naikatvaM doSo vRtteranAIte / 62 / / dezakAlavizeSe'pi syAdvattiyutasiddhavat / samAnadezatA na syAt mUrtakAraNakAryayoH // 63 // AzrayAzrayibhAvAna svAtantryaM samavAyinAm / ityayuktaH sa sambaMdho na yuktaH samavAyibhiH // 64 // sAmAnyaM samavAyazcApyekaikatra smaaptitH|| antareNAzrayaM na syAnAzotpAdiSu ko vidhiH // 6 // sarvathA'nabhisambandhaH saamaanysmvaayyoH| tAbhyAmartho na sambaddhastAni trINi strapuSpavat // 66 // ananyataikAnte'NUnAM saGghAte'pi vibhAgavat / asaMhatatvaM syAdbhUtacatuSkaM bhrAntireva sA // 67 / / kAryabhrAnteraNubhrAntiH kAryaliGgaM hi kAraNam / ubhayAbhAvatastatsthaM guNajAtItaraca na // 68 // : Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaptmiimaaNsaa| 243 ekatve'nyatarAbhAvaH shessaabhaavo'vinaabhuvH| dvitvasaMkhyAvirodhazca saMvRtizcenmRSaiva saa|| 69 / / virodhAtrobhayekAtmyaM syAdvAdanyAyavidviSAm / avAcyataikAnte'pyukti vAcyamiti yujyate // 70 // dravyaparyAyayoraikyaM tyorvytirektH| pariNAmavizeSAcca shktimcchktibhaavtH|| 71 // saMzAsaMkhyAvizeSAzca svalakSaNavizeSataH / prayojanAdibhedAcca tanAnAtvaM na sarvathA // 72 // yadyApekSikasiddhiH syAnna dvayaM vyavatiSThate / manApekSikasiddhau ca na sAmAnyavizeSatA // 73 // virodhAnnobhayaikAtmyaM syAdvAdanyAyavidviSAm / avAcyataikAnte'pyuktivAcyamiti yujyate // 74 // dharmadharmyavinAbhAvaH siddhyatyanyo'nyavIkSayA / na svarUpaM svato hyetat kArakazApakAGgavat // 7 // siddhaM ceddhetutaH sarva na pratyakSAdito gtiH| siddhaM cedAgamAtsarva viruddhArthamatAnyapi // 76 // virodhAnnobhayaikAtmyaM syAdvAdanyAyavidviSAm / acAcyataikAnte'pyuktirnAvAcyamiti yujyate // 77 // vaktaryanApte yaddhetoH sAdhyaM taddhetusAdhitam / Ate vaktari tadvAkyAt sAdhyamAgamasAdhitam / / 78 // antaraGgArthataikAnte buddhivAkyaM mRSA'khilam // pramANAbhAsamevAtastatpramANAhate katham // 79 // sAdhyasAdhanavijJapteryadi vijJaptimAtratA / na sAdhyaM na ca hetuzca pratimAhetudoSataH // 8 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 prathama gucchaka / bahiraGgArthataikAnte prmaannaabhaasnihnvaat| sarveSAM kAryasiddhiH syAdviruddhArthAbhidhAyinAm // 81 // virodhAnnobhayekAtmyaM syAdvAdanyAyavidviSAm / avAcyataikAnte'pyukti vAcyamiti yujyate // 82 // bhAvaprameyApekSAyAM pramANAbhAsanihnavaH / bahiHprameyApekSAyAM pramANaM tannibhaM ca te // 83 // jIvazabdaH sabAhyArthaH saMzAtvAddhetuzabdavat / mAyAdibhrAntisaMjJAzca mAyAdyaiH svaiH pramoktivat // 8 // buddhizabdArthasaMzAstAstisro budhAdivAcikAH / tulyA buddhvAdibodhAzca trayastatpratibimbakAH // 5 // vaktRzrotRpramAtRNAM vAkyabodhapramAH pRthak / bhrAntAveva pramAbhrAntau bAhyArthI tAdRzetarau // 86 // buddhizabdapramANatvaM vAkyabodhapramAH pRthak / satyAnRtavyavasthaivaM yujyate'rthAptyanAptiSu // 87 // daivAdevArthasiddhizceddavaM pauruSataH katham / devatazcedanirmokSaH pauruSaM niSphalaM bhavet // 88 // pauruSAdeva siddhizcet pauruSaM devataH katham / pauruSAcedamoghaM syAt sarvaprANiSu pauruSam / / 89 // virodhAnnobhayaikAtmyaM syAdvAdanyAyavidviSAm / avAcyataikAnte'pyukti vAcyamiti yujyate // 90 // abuddhipUrvApekSAyAmiSTAniSTaM svadaivataH / buddhipUrvavyapekSAyAmiSTAniSTaM svapauruSAt // 91 // pApaM dhruvaM pare duHkhAt puNyaM ca sukhato yadi / acetanAkaSAyau ca badhyeyAtAM nimittataH // 12 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaptmiimaaNsaa| 245 puNyaM dhruvaM svato duHkhAtpApaM ca sukhato yadi / vItarAgo munirvidvAMstAbhyAM yujyAnimittataH // 13 // virodhAnnobhayaikAtmyaM syAdvAdanyAyavidviSAm / avAcyataikAnte'pyuktirnAvAcyamiti yujyate // 94 // vizuddhisaMklezAGgaM cet svaparasthaM sukhAsukham / puNyapApanavau yuktau na cedvayarthastavAhataH // 95 // ajJAnAcedhuvo bandho zeyAnantyAna kevalI / zAnastokAdvimokSazcedajJAnAdvahuto'nyathA // 96 // virodhAnnobhayakAtmyaM syAdvAdanyAyavidviSAm / avAcyataikAnte'pyuktirnAvAcyamiti yujyate // 97 // ajJAnAnmohato bandho naashaanaadviitmaahtH| zAnastokAzca mokSaH syAdamohAnmohito'nyathA // 98 // kAmAdiprabhavazcitraH krmbndhaanuruuptH| . tazca karma svahetubhyo jIvAste shuddhyshuddhitH|| 99 // zuddhyazuddhI punaH zaktI te pAkyApAkyazaktivat // sAdyanAdI tayoryaktI svabhAvo'tarkagocaraH // 10 // tattvajJAnaM pramANaM te yugapatsarvabhAsanam / kramabhAvi ca yajjJAnaM syAdvAdanayasaMskRtam // 101 // upekSA phalamAdyasya zeSasyAdAnahAnadhIH / pUrva vA'jJAnanAzo vA sarvasyAsya svagocare // 102 // vAkyeSvanekAntadyotI gamyamprativizeSakaH / syAnnipAto'rthayogitvAttava kevalinAmapi // 103 // syAdvAdaH sarvathaikAntatyAgAtkivRttacidvidhiH / saptabhaGganayApekSo heyAdeyavizeSakaH // 104 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 prathama gucchaka / syAdvAdakevalazAne sarvatattvaprakAzane / bhedaH sAkSAdasAkSAca havastvanyatamaM bhavet // 105 // sadharmaNaiva sAdhyasya sAdhAdavirodhataH / syAdvAdapravibhaktArthavizeSavyaJjako nayaH // 106 // nayopanayaikAntAnAM trikAlAnAM samuccayaH / avibhrAT bhAvasambandho dravyamekamanekadhA // 107 / / mithyAsamUho mithyA cenna mithyaikAntatA'sti naH / nirapekSA nayA mithyA sApekSA vastu te'rthakRt // 10 // niyamyate'rtho vAkyena vidhinA vAraNena vaa| tathA'nyathA ca so'vazyamavizeSyatvamanyathA // 109 // tadatadvastu vAgeSA tadevetyunuzAsati / / na satyA syAnmRSAvAkyaiH kathaM tatvArthadezanA // 11 // vaaksvbhaavo'nyvaagrthprtissedhnirngkshH| Aha ca svArthasAmAnyaM tAdRgvAcyaM khapuSpavat // 111 // sAmAnyavAgvizeSe cenna zabdArtho mRSA hi sA / abhipretavizeSApteH syAtkAraH satyalAJchanaH // 112 // vidheyamIpsitArthAGgaM pratiSedhyAvirodhi yat / tathaivAdeyaheyatvamiti syAdvAdasaMsthitiH // 113 // itIyamAptamImAMsA vihitA hitmicchtaa| samyanithyopadezArthavizeSapratipattaye // 114 // jayati jagati klezAvezaprapaJcahimAMzumAn vihataviSamaikAntadhvAntapramANanayAMzumAn / yatipatirajo yasyAdhRSTAnmatAmbunidhelavAn svamatamatayastIrthyA nAnA pare samupAsate // 115 // iti zrI AptamImAMsA samAtA / - Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha samantabhadrasvAmiviracitaM yuktyanuzAsanam / kIrtyA mahatyA bhuvi varddhamAnaM tvAM varddhamAnaM stutigocaratvaM / ninISavaH smo vayamadya vIraM vizIrNadoSAzayapAzabandham // 1 // yAthAtmyamullacaya guNodayAkhyA loke stutibhUriguNodadheste aNiSThamapyaMzamazaknuvanto vaktuM jina tvAM kimivastuyAma // 2 // tathApi vaiyAtyamupetya bhaktyA stotA'smi te zaktyanurUpavAkyaH / iSTe prameye'pi yathAsvazakti kinnotsahante puruSAH kriyaabhiH||3|| tvaM zuddhizaktyorudayasya kASThAM tulAvyatItAM jina shaantiruupaaN| avApitha brahmapathasya netA mahAnitIyatprativaktumIzAH // 4 // kAlaH kalirvA kaluSAzayo vA zrotuH pravakturvacanAnayo vA / svacchAsanakAdhipatitvalakSmIprabhutvazakterapavAdahetuH // 5 // dayAdamatyAgasamAdhiniSThaM nayapramANaprakRtAjasArtha / adhRSyamanyairakhilaiH pravAdaijina tvadIyaM matamadvitIyaM // 6 // abhedabhedAtmakamarthatatvaM tava svatantrAnyatarat khapuSpam / avRttimattvAtsamavAyavRtteH saMsargahAneH sakalArthahAniH // 7 // bhAveSu nityeSu vikArahAnerna kArakavyApRtakAryayuktiH / na bandhabhogau na ca tadvimokSaH samantadoSaM matamanyadIyaM // 8 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 prathama gucchaka / ahetukatvaM prathitaH svabhAvastasmin kriyAkArakavibhramaH syaat| AbAlasiddhervividhArthasiddhirvAdAntaraM kiM tadasUyatAM te // 9 // yeSAmavaktavyamihAtmatattvaM dehAdananyatvapRthaktvaklapteH / teSAM zatatve'navadhAryatatve kA bandhamokSasthitiraprameye // 10 // heturna dRSTo'tra na vA'pyadRSTo yo'yaM pravAdaH kSaNikAtmavAdaH / na dhvastamanyatrabhavedvitIye saMtAnabhinne nahi vAsanA'sti // 11 // tathA na tatkAraNakAryabhAvA niranvayAH kena samAnarUpAH / asat khapuSpaM nahi hetvapekSaM dRSTaM na siddhyatyubhayorasiddham // 12 // naivAsti hetuH kSaNikAtmavAde na sanasanvA vibhavAdakasmAt / nAzodayaikakSaNatA ca duSTA santAnabhinnakSaNayorabhAvAt // 13 // kRtapraNAzAkRtakarmabhogau syAtAmasaMcetitakarma ca syAt / Akasmike'rthe pralayasvabhAvo mArgona yuktovadhakazca na syAt 14 nabandhamokSau kSaNikaikasaMsthauna saMvRtiH sA'pi mRssaasvbhaavaa| mukhyAhate gauNavidhirna dRSTo vibhrAntadRSTistava dRSTito'nyA // 15 // pratikSaNaM bhaGgiSu tatpRthaktvAnna mAtRghAtI svapatiH svjaayaa| dattamahonAdhigatasmRtirna na ktvArthasatyaM na kulaM na jAtiH // 16 // na zAstRziSyAdividhivyavasthA vikalpabuddhirvitathA'khilAcet atattvatattvAdivikalpamohe nimajatAM vItavikalpadhIH kA // 17 // anarthakA sAdhanasAdhyadhIzcedvijJAnamAtrasya na hetusiddhiH / athArthavattvaM vyabhicAradoSo na yogigamyaM paravAdisiddham // 18 // tattvaM vizuddhaM sakalairvikalpaivizvAbhilApAspadatAmatItaM / na svasya vedyaM na ca tannigadhaM suSuptyavasthaM bhavaduktibAhyaM // 19 // mUkAtmasaMvedyavadAtmavedyaM tanmliSTabhASApratimapralApaM / anaGgasaMzaM tadavedyamanyaiH syAtvaviSAM vAcyamavAcyatattvaM // 20 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuktyanuzAsanam / 249 azAsadAMsi vacAMsi zAstA ziSyAzca ziSTA vacanairna tetaiH| aho idaM durgatamaM tamo'nyat tvayA vinAzrAyasamArya kiNtt||21|| pratyakSabuddhiH kramate na yatra talliGgagamyaM na tadarthaliGgam / vAco na vA tadviSayeNa yogaH kA tadgatiH kaSTamazRNvatAM te||22|| rAgAdyavidyA'naladIpanaM ca vimokSavidyAmRtazAsanaM ca / na bhidyate saMvRtivAdivAkyaM bhavatpratIpaM paramArthazUnyaM // 23 // vidyAprasRtyai kila zIlyamAnA bhavatyavidyA guruNopadiSTA / aho tvadIyoktyanabhizamoho yajanmane yattadajanmane tt||24|| abhAvamAtraM paramArthavRtteH sA saMvRtiH sarvavizeSazUnyA / tasyA vizeSau kila bandhamokSau hetvAtmaneti tvadanAthavAkyaM // 25 // vyatItasAmAnyavizeSabhAvAdvizvAbhilApArthavikalpazUnyaM / khapuSpavat syAdasadeva tattvaM prabuddhatattvAdbhavataH pareSAM // 26 // atatsvabhAve'pyanayorupAyAdgatirbhavettau vacanIyagamyau / sambandhino cenna virodhi dRSTaM vAcyaM yathArtha na ca dUSaNaM tat // 27 // upeyatattvAnabhilApyatAvadupAyatattvAnabhilApyatA syAt / azeSatattvAnabhilApyatAyAM dviSAM bhvdyuktybhilaapytaayaaH||28|| avAcyamityatra ca vAcyabhAvAdavAcyamevetyayathApratijJam / svarUpatazcetpararUpavAci svarUpavAcIti vaco viruddhaM // 29 // satyAnRtaM vApyanRtAnRtaM vApyastIha kiM vastvatizAyanena / yuktaM pratidvaMdyanubandhimidhena vastu tAdRktvadRte jinedRk // 30 // sahakramAdvA viSayAlpabhUribhede'nRtaM bhedi na cAtmabhedAt / AtmAntaraM syAdbhiduraM samaM ca syAcAnRtAtmAnabhilApyatA ca34 na saca nAsaca na dRSTamekamAtmAntaraM sarvaniSedhagamyaM / dRSTaM vimizraM tadupAdhibhedAt svapne'pi naitasvaSeH pareSAM // 32 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchk| pratyakSanirdezavadapyasiddhamakalpakaM zApayituM zakyaM / vinA ca siddhenaMca lakSaNArtho na tAvakadveSiNi vIra satyaM // 33 // kAlAntarasthe kSaNike dhruve vA'prathakpRthaktvAvacanIyatAyAM / vikArahAnena ca kartRkArya vRthA zramo'ye jina vidviSAM te // 34 // madyAGgavadbhUtasamAgame zaH zaktyantaravyaktiradaivasRSTiH / ityAtmazinodarapuSTituSTairniIbhayairhA mRdavaH pralabdhAH // 35 // dRSTe'viziSTe jananAdihetau viziSTatA kA pratisatvameSAM / svabhAvataH kiM na parasya siddhiratAvakAnAmapi hA prapAtaH // 36 // svacchandavRtterjagataH svabhAvAduccairanAcArapathevadoSaM / nighuSya dIkSAsamamuktimAnAstvadRSTivAhyA vata vibhramaMti // 37 // pravRttiraktaiH zamatuSTiriktairupetya hiMsA'bhyudayAGganiSThA / pravRttitaH zAntirapi prarUDhaM tamaH pareSAM tava suprabhAtaM // 38 // zIrSopahArAdibhirAtmaduHkhairdevAnkilArAdhya sukhaabhigRddhaaH| siddhyanti doSApacayAnapekSA yuktaM ca teSAM tvamRSina yeSAM 39 stotre yuktyanuzAsane jinapatervIrasya niHzeSataH saMprAptasya vizuddhizaktipadavIM kASThAM parAmAzritAM / nirNItaM matamadvitIyamamalaM saMkSepato'pAkRtaM / tadvAhyaM vitathaM mataM ca sakalaM saddhIdhanairbudhyatAM // 40 // sAmAnyaniSThA vividhA vizeSAH padaM vizeSAntarapakSapAti / antarvizeSAntaravRttito'nyat sAmAnyabhAvaM nayate vizeSaM // 4 // yadevakAropahitaM padaM tadasvArthataH svArthamavacchinatti / paryAyasAmAnyavizeSasarva padArthahAnizca virodhivatsyAt // 42 // anuktatulyaM yadanevakAraM vyAvRttyabhAvAniyamadvaye'pi / paryAyabhAve'nyatarAprayogastatsarvamanyacyutamAtmAnaM // 43 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thuktyanuzAsanam / 251 virodhi cA'bhedyavizeSabhAvAt taddyotanaH syAhuNato nipAtaH / vipAdyasandhizca tathAGgabhAvAt avAcyatAzrAyasa lopa hetuH // 44 // tathA pratijJAzayato prayogaH sAyarthyato vA pratiSedhayuktiH / iti tvadIyA jina nAgadRSTiH parApradhRSyA paradharSiNI ca // 45 // vidhirniSedho'nabhilApyatA ca trirekazastridviza eka eva / yo vikalpAstava saptadhAmI syAcchandaneyAH sakale'rthabhede 46 syAdityapi syAdguNamukhyakalpaikAnto yathopAdhivizeSavIkSyaH / tattvaM tvanekAntamazeSarUpaM dvidhAbhavArthavyavahAravattvAt // 47 // na dravyapayapRthagvyavasthAdvaiyAtmyamekArpaNayA viruddhaM / dharmazva dharmI ca mithastridhemau na sarvathA te'bhimatau viruddha // 48 // dRSTAgamAbhyAmaviruddhamarthaprarUpaNaM yuktyanuzAsanaM te / pratikSaNaM sthityudayavyayAtmatattvavyavasthaM sadihArtharUpaM // 49 // nAnAtmatAmaprajahattadekamekAtmatAmaprajahacca nAnA / aGgAGgibhAvAttava vastu tadyat krameNa vAgvAcyamanantarUpaM // 50 // mitho'napekSAH puruSArthaheturnAzA na cAMzI pRthagasti tebhyaH / parasparekSAH puruSArthaheturdaSTA nayAstadvadasi kriyAyAM // 51 // ekAntadharmAbhinivezamUlA rAgAdayo'haMkRtijA janAnAM / ekAntahAnAcca sa yattadeva svAbhAvikatvAcca samaM manaste // 52 // pramucyate ca pratipakSadUSI jina tvadIyaiH paTusiMhanAdaiH / ekasya nAnAtmatayA'jJavRttesto bandhamokSau svamatAdabAhyau // 53 // AtmAntarAbhAvasamAnatA na vAgAspadaM svAzrayabhedahInA / bhAvasya sAmAnyavizeSavattvAdaikye tayoranyataranirAtma ||14|| ameyamazliSTamameyameva bhede'pi tadvRttyapavRttibhAvAt / vRttizca kRtsnAMzavikalpato na mAnaM ca nAnantasamAzrayasya // 55 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 prathama gucchaka / nAnAsadekAtmalamAbhayaM cednytvmdvissttmnaatmnok| vikalpazUnyatvamavastunazcettasmitrameye ka khalu pramANaM // 4 // vyAvRttihImAnvayato na sidviparyaye'pyavitaye'pi sAdhyaM / atavyudAsAbhinivezavAdaH purAbhyupetArthavirodhavAdaH // 17 // anAtmanAnAtmagaterayuktirvastunyayuktaryadi pksssiddhiH| avastuyukta pratipakSasiddhirna ca svayaM saadhnriktsiddhiH||58|| nizApitastaiH parazuH paraghnaH svamUni nirbhedabhayAnabhiH / vaitaNDikaiyaiH kusRtiH praNItA mune bhavacchAsanadRpramUDhaH // 19 // bhavatyabhAvo'pi ca vastudharmo bhAvAntaraM bhAvavadarhataste / pramIyate ca vyapadizyate ca vastuvyavasthAGgamameyamanyata // 6 // vizeSasAmAnyaviSaktabhedavidhivyavacchedavidhAyi vAkyaM / abhedabuddharaviziSTatA syAdyAvRttibuddhezca viziSTatA te // 6 // sarvAntavattadguNamukhyakalpaM sarvAntazUnyaM ca mitho'npekssN| sarvApadAmantakaraM nirantaM sarvodayaM tIrthamidaM tavaiva / / 62 // kAmaM dviSannapyupapatticakSuH samIkSatAM te samahaSTiriSTaM / tvayi dhruvaM khaNDitamAnazRGgo bhavatyabhadro'pi samantabhadraH // 3 // na rAgAnaH stotraM bhavati bhavapAzacchidi munau na cAnyeSu vessaadpgunnkthaabhyaaskhltaa| kimu nyAyAnyAyaprakRtaguNadoSajJamanasAM hitAnveSopAyastava guNakathAsaGgagaditaH // 64 // iti stutyaH stutyastridazamunimukhyaiH praNihitaiH stutaH zaktyA zreyApadamadhigatastvaM jina myaa| mahAvIro vIro duritaparasenAbhivijaye vidheyA me bhaktiH pathi bhavata evApratinidhau // 65 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuktyanuzAsanam / 253 stheyAjAtajayadhvajApratinidhiH prodbhUtabhUriprabhuH pradhvastAkhiladurnayadviSadibhaH snniitisaamrthytH| sanmArgastrividhaH kumArgamathano'hanvIranAthaH zriye zazvatsaMstutigocaro'naghadhiyAM zrIsasyavAkyAdhipaH // 1 // zrImadvIrajinezvarAmalaguNastotraM parIkSekSaNaiH sAkSAtsvAmisamantabhadragurubhistattvaM samIkSyAkhilaM / proktaM yuktanuzAsanaM vijayibhiH syAdvAdamArgAnugaividyAnandabudhairalaMkRtamidaM zrIsatyavAkyAdhipaH // 2 // iti zrIsamantabhArasvAmiviracitaM yuktyanuzAsanaM smaasm| Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha nayavivaraNam / ( 13 ) sUtre nAmAdinikSiptatattvArthAdhigamaH sthitH| kAtsyato dezato vApi sapramANanayairiha // 1 // pramANaM ca nayAzceti dvandve pUrvanipAtanam / kRtaM pramANazabdasyAbhyarhitatvena bahvacaH // 2 // pramANaM sakalAdezi nayAdabhyarhitaM matam / vikalAdazinastasya vAcako'pi tathocyate // 3 // svArthanizcAyakatvena pramANaM naya ityasat / svAthaikadezanirNAtilakSaNo hi nayaH smRtaH // 4 // svArthAzasyApi vastutve tatparicchedako nayaH / pramANamanyathA mithyAzAnaM prAptaH sa ityasat // 5 // nAyaM bastu na cAvastu vastvaMzaH kathyate ytH| nAsamudraH samudro vA samudrAMzo yathocyate // 6 // tanmAtrasya samudratve shessaaNshsyaasmudrtaa|' samudrabahutA vA syAttatve vAstu samudravit // 7 // tatrAMzinyapi niHzeSadharmANAM guNatA gtii| dravyArthikanayasyaiva vyaapaaraanmukhyruuptH||8|| Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavivaraNam / 255 dharmidharmasamUhasya prAdhAnyArpaNayA vidH| . pramANatvena nirNIteH pramANAdaparo nayaH // 9 // nApramANaM pramANaM vA nayo zAnAtmako ytH| syAtpramANaikadezastu sarvathApyavirodhataH // 10 // pramANena gRhItasya vsyuno'she'vigaantH| saMpratyayanimittattvAtpramANAcennayorji(rci)taH // 11 // nAzeSavastunirNIteH pramANAdeva kasyacit / tAhaksAmarthyazUnyatvAtsannayasyAsti sarvathA // 12 // materavadhito vApi manaHparyayato'pi vaa| jhAtasyArthasya nAMze'sti nayAnAM vartana nanu // 13 // niHzeSadezakAlArthA gocaratvavinizcayAt / tasyeti bhASitaM kaizcidyuktameva tatheSTitaH // 14 // trikAlagocArAzeSapadArthAzeSu vRttitaH / kevalajJAnamUlatvamapi teSAM na yujyate // 16 // parokSaparatAvRtteH spaSTatvAtkevalasya tu / zrutamUlA nayAH siddhAH vakSyamANAH pramANavat // 16 // nirdiNyAdhigamopAyaM pramANamadhunA nayAn / vyAkhyAtuM naigametyAdi prAha saMkSepato'khilAn // 17 // sAmAnyAdezatastAvadeka eva nayaH sthitaH / syAdvAdapravibhaktArthavizeSavyaJjakAtmakaH // 18 // saMkSepAvau vizeSeNa dravyaparyAyagocarau / dravyArthI vyavahArAntaH paryAyArthastato'paraH // 19 // vistareNa tu saptaite vizeyA naigamAdayaH / tathAtivistareNaitadbhedAH saMkhyAtavigrahAH // 20 // . Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 prathama gucchaka / nayo nayau nayAzceti vAkyabhedena yojitaaH| negamAdaya ityevaM sarvasaMkhyAbhisUcanAt // 21 // niruktyA lakSaNaM lakSya ttsaamaanyvishesstH| nIyete gamyate yena zrutArthAzaH sa no nayaH // 22 // tadaMzI dravyaparyAyalakSaNau svypekssnnau| nIyate turyakAbhyAM tu tau nayAviti nizcitI // 23 // guNaH paryaya evAtra sahabhAvI vibhAvitaH / iti tadvocaro nAnyastRtIyo'sti guNArthakaH // 24 // pramANagocarArthIzA nIyante yairnekdhaa| te nayA iti vikhyAtA jJAtA mUlanayadvayAt // 25 // dravyaparyAyasAmAnyavizeSaparibodhakAH / na mUlaM naigamAdInAM nayAzcatvAra eva tu // 26 // sAmAnyasya pRthaktvena drvyaadnuppttitH| sAdRzyapariNAmasya tathA vyaJjanaparyayAt // 27 // vaisAdRzyavivartasya vizeSasya ca paryaye / antarbhAvAdvibhAvyate dvau tanmUlanayAviti // 28 // nAmAdayo'pi catvArastanmUlaM netyato gatam / dravyakSetrAdayasteSAM dravyaparyAyagatvataH // 29 // bhavAnvitA na paJcaite skandhA vA parikIrtitAH / rUpAdayo ta eveha te'pi hi dravyaparyayau // 30 // tathA dravyaguNAdInAM Sor3hAtvaM na vyavasthitam / Sad syurmUlanayA yena dravyaparyAyagA hi te // 31 // ye pramANAdayo bhAvAH pradhAnAdaya eva vaa| te naigamAdibhedAnAmarthAnAM paranItayaH // 32 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 nayavivaraNam / tatra saMkalpamAtrasya grAhako naigamo nyH|| sopAdhirityazuddhasya dravyArthasyAbhidhAnataH // 33 // saMkalpo naigamastatra bhavo'yaM tatprayojanaH / yathA prasthAdisaMkalpastadabhiprAya iSyate // 34 // nanvayaM bhAvinI saMjJAM samAzrityopacaryate / aprasthAdiSu tadbhAvastandulenvodanAdivat // 35 // ityasadvahirartheSu tthaandhyvsaantH| svavedyamAnasaMkalpe satyevAsya pravRttitaH // 36 // yadvA naikaM gamo yo'tra sa satAM naigamo mtH| dharmayodharmiNorvApi vivakSA dharmadharmiNoH // 37 // pramANAtmaka evaaymubhygraahktvtH| ityayuktamiha zapteH pradhAnaguNabhAvataH // 38 // prAdhAnyenobhayAtmAnamartha gRhNAddha vedanam / pramANaM nAnyadityetatprapaJcena niveditam // 39 // saMgrahe vyavahAre vA nAntarbhAvanamIkSyate / naigamasya tyorekvstvNshprvnntvtH||40|| narjusUtrAdiSu proktahetoreveti ssnnnnyaaH| saMgrahAdaya eveha na vAcyA prpriiksskaiH||41|| saptavete tu yujyante naigamasya nayatvataH / tasya tribhedatAkhyAnAtkazciduktA nayA nava // 42 // tatra paryAyagastredhA naigamo dravyago dvidhA / dravyaparyAyagaH proktazcaturbhedo dhruvaM budhaiH // 43 // arthaparyAyayostAvadguNamukhyasvabhAvataH / kacivastunyabhiprAyaH pratipattuH prajAyate // 44 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 prthmgucchk| yathA pratikSaNadhvaMsisukhasaMviccharIriNi / iti sattArthaparyAyA vizeSaNatayA guNAH // 45 // 'saMvedanArthaparyAyo vizeSyatvena mukhyatAm pratigacchannabhipreto nAnyathaivaM vaco gatiH // 46 // sarvathA sukhasaMvityo nAtve'bhimatiH punaH / svAzrayAzcArthaparyAyanaigamAbho'pratItitaH // 47 // kazcidyAnaparyAyau viSayIkurutejasA / guNapradhAnabhAvena dharmiNyekatra naigamaH // 48 // saccaitanyaM na rItyevaM sattvasya guNabhAvataH / pradhAnabhAvatazcApi caitanyasyAbhisandhitaH // 49 // tayoratyantabhedoktiranyo'nyaM svAzrayAdapi / zeyo vyaJjanaparyAyanaigamAbho'virodhataH // 50 // arthavyaJjanapa-yau gocarIkurute prH| dhArmike sukhajIvatvamityevamanurodhataH // 51 // bhinne tu sukhajIvatve yo'bhimanyeta srvthaa| so'rthavyaJjanaparyAyanaigamAbhAsa eva naH // 12 // zuddhaM dravyamazuddhaM ca tathAbhipreti yo nyH| sa tannaigama eveha sNgrhvyvhaarjH||53 // sa dravyaM sakalaM vastu tathAnvayavinizcayAt / ityevamavagantavyastadbhedoktistu durnayaH // 54 // yastu paryAyavadravyaM guNavadveti nirNayaH / vyavahAranayAjAtaH so'zuddhadravyanagamaH // 55 // tadbhadaikAntavAdastu tadAbhAso'numanyate / tathokerbahirantazca pratyakSAdivirodhataH // 56 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavivaraNam / zuddhadravyArtha paryAya naigamo'sti paro yathA / satsukhaM kSaNikaM siddhaM saMsAre'sminnitIraNam // 57 // sattvaM sukhArthaparyAyAdbhinnameveti saMmatiH / durbhItiH syAtsavAdhatvAditi nItivido viduH // 58 // kSaNamekaM sukhI jIvo viSayIti vinizvayaH / vinirdiSTo'rtha paryAyAzuddhadravya ganaigamaH // 59 // sukhajIvabhidoktistu sarvathA mAnabAdhitA / durnItireva boddhavyA zuddhabodhairasaMzayam // 60 // gocarIkurute zuddhadravyavyaJjanaparyayau / naigamosnyo yathAsadvitsAmAnyamiti nirNayaH // 61 // vidyate cAparo'zuddhadravyavyaJjanaparyayau / arthIkaroti yaH so'tra nAguNIti nigadyate // 62 // bhedAbhisandhiratyantaM pratIterapalApakaH / pUrvavannaigamAbhAsaH pratyetavyo tayorapi // 63 // navadhA naigamasyaivaM khyAte paJcadazoditAH / nayAH pratItimArUDhAH saMgrahAdinayaiH saha // 64 // ekatvena vizeSANAM grahaNaM saMgraho nayaH / sajAteravirodhena dRSTeSTAbhyAM kathaMcana // 65 // samekIbhAvasamyaktve vartamAno hi gRhyate / niruktyA lakSaNaM tasya tathA sati vibhAvyate // 66 // zuddhadravyamabhipreti sanmAtra saMgrahaH paraH / sa cAzeSavizeSeSu sadaudAsInyabhAgiha // 67 // nirAkRtavizeSastu sattAdvaitaparAyaNaH / tadAbhAsaH samAkhyAtaH sadbhirdRSTeSTabAdhanAt // 68 // 259 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 prthmgucchk| abhinnaM vyaktabhedebhyaH sarvathA bahudhAnakam / mahAsAmAnyamityuktiH keSAMcid durnayastathA // 69 // zabdabrahmeti cAnyeSAM puruSAdvaitamityapi / saMvedanAdvayaM veti prAyazo'nyatra darzitam // 70 // dravyatvaM sakaladravyavyApyabhipreti cAparaH / paryAyatvaM ca niHzeSaparyAyavyApi saMgrahaH // 71 // tathaivAvAntarAnbhedAnsaMgRhyekatvato bahuH / vartate'yaM nayaH samyak pratipakSA nirAkRtiH // 72 // svvyktyaatmktaikaantstdaabhaaso'pynekdhaa| pratItibAdhito bodhyo niHzeSo'pyanayA dizA // 73 // saMgraheNa gRhItAnAmarthAnAM vidhipUrvakam / yo'vahAro vibhAgaH syAd vyavahAranayaH sa naH // 7 // sa cAnekaprakAraH syAduttaraH parasaGgrahAt / yatsattadravyaparyAyAviti prAgRjusUtrataH // 79 // kalpanAropitadravyaparyAyapravibhAgabhAk / pramANabAdhito'nyastu tadAbhAso'vasIyatAm // 76 // ajusUtraH kSaNadhvaMsi vastu satsUtrayehajuH / prAdhAnyena gunniibhaavaadvysyaanrpnnaatstH|| 77 // nirAkaroti yo dravyaM vyavahArazca sarvathA / sadAbhAso'bhimantavyaH pratIterapalApataH // 78 // kAryakAraNatA nAsti grAhyagrAhakatApi vaa| vAcyavAcakatA ceti kArthasAdhanadUSaNam // 79 // lokasaMvRttisatyaM ca satyaM ca prmaarthtaa| kaivaM sivedyadAzritya bauddhAnAM dharmadezanA / / 80 // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavivaraNam / 261 sAmAnAdhikaraNyaM ca vishessnnvishessytaa| sAdhyasAdhanabhAvo vA kAdhArAdheyatApi ca // 81 // saMyogo viprayogo vA kriyaakaarksNsthitiH| sAdRzyaM vaisAdRzyaM vA svasantAnetarasthitiH // 2 // samudAyaH ka pretyabhAvAdidravyasya nihave / bandhamokSavyavasthA vA sarvadeSTA prasiddhitaH // 83 // kAlAdibhedato'rthasya bhedaM yaH pratipAdayet / so'tra zabdanayaH shbdprdhaantvaadudaahRtH|| 84 // vizvadRzvAsya bhavitA suunurityekmaataa| padArtha kAlabhede'pi vyahArAnurodhataH // 85 // karoti kriyate puSyastArakApo'mbha itypi| kArakavyaktisaMkhyAnAM bhedo'pi ca pare janAH // 86 // ehi manye rathenetyAdikasAdhanabhidyapi / saMtiSTheta pratiSThetetyAdyupagrahabhedane // 87 // tanna zreyAparIkSAyAmiti zabdaH prakAzayet / kAlAdibhedane'pyarthAbhedane'tiprasaGgataH // 88 // tathA kAlAdinAnAtvakalpanaM niSprayojanam / siddheH kAlAdinaikena kAryasyeSTasya tattvataH // 89 // kAlAdyanyatamasyaiva kalpanaM tairvidhIyatAm / yeSAM kalAdibhede'pi padArthakatvanizcayaH // 10 // zabdaH kAlAdirbhibhinno'bhinnArthapratipAdakaH / kAlAdibhinnazabdatvAttAksiddhAnyazabdavat // 91 // paryAyazabdabhedena bhinnArthasyAbhirohaNAt / nayaH samabhirUDhaH syAtpUrvavaccAsya nirNayaH // 12 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 prthmgucchk| indraH purandaraH zakra ityAdyA bhinngocraaH| zabdA vibhinnazabdatvAdvAjivAraNazabdavat // 93 // takriyApariNAmo'rthastathaivati vinizcayAt / evaMbhUtena nIyeta kriyAntaraparAGmukhaH // 94 // yo yatkriyArthamAcaSTe nAsAvanyatkriyAM dhvaniH / paThatItyAdizabdAnAM pAThAdyarthaprasaMjanam // 95 // ityanyo'nyamapekSAyAM santaH zabdAdayo nayAH / nirapekSAH punaste syustadAbhAsA virodhataH // 96 // tatra sUtraparyantAzcatvAro'rthanayA mtaaH|| zrayaH zabdanayAH zeSAH zabdavAcyArthagocarAH // 97 // pUrvaH pUrvanayo bhUmaviSayaH kAraNAtmakaH / paraH paraH punaH sUkSmagocaro hetumAniha // 98 // sanmAtraviSayatvena saMgrahasya na yujyate / mahAviSayatA bhAvA-bhAvArthAnnaigamAnayAt // 99 // yathAhi sati saMkalpastathaivAsati vidyate / tatra pravarttamAnasya naigamasya mahArthatA // 10 // saGgrahAdyavahAro'pi syaadvishessaavbodhkH| na bhUmaviSayo'zeSasatsamUhopadarzinaH // 101 // narjusUtraH prabhUtArtho vartamAnArthagocaraH / kAlatritayavRtyarthagocarAd vyavahArataH // 102 // kAlAdibhedato'pyarthamabhinnamupagacchataH / narjusUtrAnmahArtho'tra zabdastaviparItavit // 103 // zabdAtparyAyabhedenAbhinnamarthamabhIcchataH / na syAtsamabhirUDho'pi mahArthastadviparyayaH // 104 // Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 nayavivaraNam / kriyAbhede'pi cAbhinnamarthamabhyupagacchataH / naivaMbhUtaH prabhUtArthanayaH smbhiruuddhtH|| 105 // negamaprAtikUlyena saGgrahaH saMpravartate / tAbhyAM vAcAmihAbhISTA saptabhaGgI vibhAgataH // 106 // naigamavyavahArAbhyAM viruddhAbhyAM tathaiva saa| syAnnaigamarjusUtrAbhyAM tAdRgbhyAmavigAnataH // 107 // sazabdAbhegamAdanyAyuktAtsamabhirUDhataH / saivaMbhUtAcca sA zeyA vidhAnapratiSedhagA // 108 // saGgrahAdezca zeSeNa pratipakSeNa gamyatAm / tathaiva vyApinI saptabhaGgI nayavidA matA // 109 // vizeSairuttaraiH sarvairnayAnAmuditAtmanAm / parasparaviruddhArthairdvandvavRttiryathAyatham // 110 // pratyeyA pratiparyAyamaviruddhA tathaiva sA / pramANasaptabhaGgI ca tAM vinA naabhivaagtiH|| 111 // sarve zabdanayAstena parArthapratipAdane / svArthaprakAzane mAturime jJAnanayAH sthitAH // 112 // tairnIyamAnavastvaMzAH kathyante'rthanayAzca te / vidhaiva vyavatiSThante pradhAnaguNabhAvataH // 113 // yatra pravartate'rthIze niyamAduttaro nayaH / pUrvaH pUrvo nayastatra vartamAno na vAryate // 114 // sahasre'STazatI yadvattasyAM paJcazatI mtaa| pUrvasaMkhyottaratra syAtsaMkhyAyAmavirodhataH // 115 // pUrvatra nottarA saMkhyA yathA jAtu prvrttte| tathottaranayaH pUrvanayArthe sakale sadA // 116 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prthmgucchk| nayArtheSu pramANasya vRttiH sakaladozanaH / bhavena tu pramANAthai nayAnAmakhileasA // 117 // saMkSepeNa nayAstAvadyAkhyAtAH suutrsuucitaaH| tadvizeSAH prapazena sazcintyA nayacakrataH // 118 // zArdUlavikrIDitam / bAlAnAM hitakAminAmatimahApApaiH puropArjitaimAhAtmyAttamasaH svayaM kalibalAtprAyo guNadveSibhiH / nyAyo'yaM malinIkRtaH kathamapi prakSAlyate nIyate samyagjJAnajalairvacobhiramalaM tatrAnukampAparaiH // 119 // iti nayavivaraNaM samAptam / / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatpUjyapAdasvAmiviracitaM smaadhishtkm| saTippaNIkam / (14) siddhaM jinendramalamapratimaprabodhaM nirvANamArgamamalaM vibudhendravandham / saMsArasAgarasamuttaraNaprapotaM vakSye samAdhizatakaM praNipatya vIram // 1 // zrIpUjyapAdasvAmI mumukSUNAM mokSopAyaM mokSasvarUpaM copadarzayitukAmo nirvighnataH zAstraparisamAptyAdikaM phalamabhilaSanniSTadevatAvizeSaM namaskurvannAha yenAtmA'budhyatAtmaiva paratvenaiva cAparam / akSayAnantabodhAya tasmai siddhAtmane namaH // 1 // 1 utthAnikAkArasyedaM maGgalAcaraNam. 2 atra ca pUrvArddhana mokSopAya, uttarArdhena ca mokSasvarUpamupadarzitam / siddhAtmane siddhaparameSThine siddhaH sakalakarmavipramuktaH sacAsAvAtmA ca tasmai namaH / yena kiM kRtaM aSudhyata jJAtaH ko'sau prAtmA kathaM AtmaivaM / ayamarthaH-yena siddhAtmanAtmaivAtmatvenaivAbudhyata ma zarIrAdikaM karmopArjitasuranaranArakatiryagAMdijIvaparyAyAdikazca / tathA "paratvenaiva cAparaM" aparaJca zarIrAdikaM karmajanitamanuSyAdijIvaparyAyAdikazca paratvenaivA Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prthmgucchk| athoktaprakArasiddhasvarUpasya tatprAptyupAyasya copadeSTAraM sakalAtmAnamiSTadevatAvizeSaM stotumAha jayanti yasyAvadato'pi bhaartiivibhuutystiirthkRto'pyniihituH| zivAya dhAtre sugatAya viSNava jinAya tasmai sakalAtmane namaH // 2 // nanu vikalpetararUpamAtmAnaM natvA bhavAn kiM kariSyatItyAha zrutena liGgena yathAtmazakti samAhitAntaHkaraNena samyak / samIkSya kaivalyasukhaspRhANAM viviktamAtmAnamathAbhidhAsye // 3 // yena viviktamAtmAnamiti vizeSyocyata ityAzakyAha bahirantaH parazceti tridhAtmA sarvadehiSu / upeyAttatra paramaM madhyopAyAdvahistyajet // 4 // tmano bhedenAbudhyata tasmai / kathaMbhUtAya "akSayAnantabodhAya" akSayo'vinazvaro'nanto dezakAlAparicchinnasamastArthaparicchedako vA bodho yasya tasmai / evaMvidhabodhasya cAnantadarzanasukhavIyavinAbhAvitvasAmarthyAdanantacatuSTayarUpAyeti gamyate / nanu ceSTadevatAvizeSasya paJcaparameSThirUpatvAdatra siddhAtmana eva kasmAd granthakRtA namaskAraH kRta iti cet granthasya karturvyAkhyAtuH zrotustadarthAnuSThAtuzca siddhasvarUpaprAptyarthitvAt / yo hi yatsvarUpaprAptyarthI sa tadguNasampannaM puruSavizeSaM namaskurvANo dRSTo yathA kazciddhanurvedaparijJAnArthI dhanurvedavidaH siddhasvarUpaprAptyarthI ca samAdhizatakazAstrasya kartA vyAkhyAtA zrotA tadarthAnuSThAtA cAtmavizeSastasmAtsiddhAtmanaM namaskarotIti siddhazandenaiva cAIdAdInAmapi grahaNam / teSAmapi dezataH siddhasvarUpopatetvAt / 1 'niSkaletara-' iti pAThAntaram / Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhizatakam / 267 tatra kutaH kasyopAdAnaM kasya vA tyAgaH karttavya ityata Aha / tatra bahirantaH paramAtmAnaM pratyekaM lakSaNamAhabahirAtmA zarIrAdau jAtAtmabhrAntirAntaraH / cittadoSAtmavibhrAntiH paramAtmAtinirmalaH // 5 // tadvAcikA nAmamAlAM darzayannAha, nirmalaH kevalaH siddho viviktaH prabhurarkSayaH / parameSThI parAtmeti paramAtmezvaro jinaH // 6 // idAnIM bahirAtmano dehasyAtmatvenAdhyavasAye kAraNamupada rzayannAha, -- bahirAtmendriyadvArairAtmajJAnaparAGmukhaH / sphuritazcAtmano dehamAtmatvenAdhyavasyati // 7 // naradehasthamAtmAnamavidvAnmanyate naram / tiryaJcaM tiryagaGgasthaM surAGgasthaM suraM tathA // 8 // nArakaM nArakAGgasthaM na svayaM tatvartastathA / anantAnantazrIzaktiH svasaMvedyo'calasthitiH // 9 // svadeha evamadhyavasAyaM kurvANo bahirAtmA paradehe kaMthabhUtaM 1 AdizabdAdvAGganasorgrahaNaM. 2 vigatA bhrAntiH 13 karmamalarahitaH. 4 prakSINAzeSakarmamalaH 5 paramavizuddhisamanvitaH 6 prakSINAzeSakarmamalaH 7 svAmI. 9 indradipa tiSThatIti. 10 saMsArijIvebhya utkRSTAtmA. 8 avyayaH. 11 indrAya saMbhAvinAntaraGga bAhiraGgeNa paramaizvaryeNa sampannaH 12 tttvte| nizcayena svayamAtmA caturgatimayo na bhavati. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamagucchakA karotItyAha, svadehasadRzaM dRSTvA paradehamacetanam / parAtmAdhiSThitaM mUDhaH paratvenAdhyavasyati // 10 // evaMviSAdhyavasAyAkiM bhavatItyAha,svaparAdhyavasAyena dehemvaviditAtmanAm / vartate vibhramaiH puMsAM putrabhAryAdigocaraH // 11 // evaMvidhavizramAca kiM bhavatItyAhaavidyAsaMbirtastasmAtsaMskAro jAyate dRDhaH / yena loko'Ggameva svaM punarapyabhimanyate // 12 // evaM manyamAnazcAsau kiM karotItyAhadehe strabuddhirAtsAnaM yunattyetena nizcayAt / svAtmanyevAtmadhIstasmAdviyojayati dehinam // 13 // deheSvAtmAnaM yojayatazca bahirAtmano durvilasitopadarzanapUkamAcAryo'nuzayaM kurvannAhadehevAtmadhiyA jAtAH putrbhaaryaadiklpnaaH| sampattimAtmanastAmirmanyate hA hataM jagat // 14 // idAnImuktamarthamupasaMhRtyAtmanyantarAtmano'nupravezaM darzayannAha mUlaM saMsAraduHkhasya deha evAtmadhIstataH / tyaktvanAM pravizedantarbahiravyAvRtendriyaH // 15 // 13 deI. 14 anyatvena. 15 viparItatvam. 16 prativAsitaH / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smaadhishtkm| 269 AtmIyAM bahirAtmAvasthAmanusmRtya viSAdaM kurvanAhamattazcyutvendriyadvAraiH patito viSayevaham / tAprapadyAhamiti mAM puraveda na tattvataH // 16 // . athAtmano jJaptau upAyamupadarzayannAhaevaM tyaktvA bahirvAcaM tyajedantarazeSataH / eSa yogaH samAsena pradIpaH paramAtmanaH // 17 // kutaH punarbahirantarvAcastyAgaH karttavya ityAhayanmayA dRzyate rUpaM tanna jAnAti srvthaa| jAnanna dRzyate rUpaM tataH kena bravImyaham // 18 // evaM bahirvikalpaM parItyajyAntarvikalpaM parityAjayannAhayatparaiH pratipAdyo'haM yatparAnpratipAdaye / unmattaceSTitaM tanme yadahaM nirvikalpakaH // 19 // tadeva vikalpAtIte svarUpaM nirUpayannAhayadagrAhyaM na gRhNAti gRhItaM nApi muJcati / jAnAti sarvathA sarva tatsvasaMvedyamasmyaham // 20 // pUrva kIdRzaM mama ceSTitamityAha utpannapuruSabhrAnteH sthANau yadvadviceSTitam / tadvanme ceSTitaM pUrva dehAdipvAtmavibhramAt // 21 // sAmprataM tatparijJAne sati kIdRzaM me ceSTitamityAha yathAsau ceSTate sthANI nivRtte puruSAgrahe / tathAceSTo'smi dehAdau vinivRttAtmavibhramaH // 22 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 prathamagucchaka / athedAnImAtmani svyAdinA liGkAdisaMkhyAvibhramanivR. tyarthaM tadviviktAsAdhAraNasvarUpadarzanArtha cAha. yenAtmanAnubhUye'hamAtmanaivAtmanAtmani / / so'haM na tanna sA nAsau naiko na dvau na vA bahuH // 23 // yenAtmanA tvamanubhUyase sa kIdRza ityAha - yadabhAve suSupto'haM yadbhAve vyutthitaH punaH / atIndriyamanirdezyaM tatsvasaMvedyamasmyaham // 24 // tasvarUpaM svasaMvedayato rAgAdiprakSayAnna kacicchatrumitravyavasthA bhavatIti darzayannAha kSIyante'traiva rAgAdyAstattvato mAM prpshytH| bodhAtmAnaM tataH kazcina me zatruna ca priyaH // 25 // yadi tvamanyasya kasyacinna zatrurmitraM vA tathApi tavAnyaH kAzcidbhaviSyatItyAzaGkayAha mAmapazyannayaM loko na me zatrurna ca priyH| mAM prapazyannayaM loko na me zatrurna ca priyaH // 26 // bahirAtmatyAge paramAtmaprAptau copoyatvaM darzayannAhatyaktvaiva bahirAtmAnamantarAtmavyavasthitaH / bhAvayetparamAtmAnaM sarvasaGkalpavarjitam // 27 // tadbhAvanAyAH phalaM darzayannAha so'hamityAttasaMskArastasmin bhAvanayA punaH / tatraiva dRDhasaMskArAllabhate hyAtmani sthitim // 28 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhizatakam / kathaM kasyacittatra pravRttirityAzaGkAM nirAkurvannAha - mUDhAtmA yatra vizvastastato nAnyadbhayAspadam / yato bhItastato nAnyadabhayasthAnamAtmanaH // 29 // kasyAtmanaH kIdRzastatpratipattyupAya ityAha sarvendriyANi saMyamya stimitenAntarAtmanA / yatkSaNaM pazyato bhAti tattattvaM paramAtmanA // 30 // kasminnArAdhite tatsvarUpaprAptirbhaviSyatItyAzaGkayAhayaH parAtmA sa evAhaM yo'haM sa paramastataH / ahameva mayopAsyo nAnyaH kazciditi sthitiH // 31 // evaM svarUpa evArAdhyArAdhakabhAvavyavasthA / etadeva darzayannAha - prAcyAvya viSayebhyo'haM mAM mayaiva mayi sthitam / bodhAtmAnaM prapanno'smi paramAnandanirvRtim // 32 // evamAtmAnaM zarIrAdbhinnaM yo na jAnAti taM pratyAha 271 yo na vetti paraM dehAdevamAtmAnamavyayam / labhate na sa nirvANaM taptvApi paramaM tapaH // 33 // nanu paramatapo'nuSThAyinAM mahadduHkhotpattito manaH khedasadbhAvAtkathaMnirvANaprAptiriti vadantaM pratyAha--- AtmadehAntarajJAnajanitAhlAdanirvRtaH / tapasA duSkRtaM ghoraM bhuJjAno'pi na khidyate // 34 // khedaM gacchatAmAtmasvarUpopalambhAbhAvaM darzayannAha - rAgadveSAdikallolairalolaM yanmanojalam / sa pazyatyAtmanastattvaM tattattvaM netaro janaH // 35 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 prthmgucchk| kiM punastattvazabdenocyate ityAha avikSiptaM manastatvaM vikSiptaM bhrAntirAtmanaH / dhArayettadavikSiptaM vikSiptaM nAzrayettataH // 36 // kutaH punarmanaso vikSepo bhavati kutazcAvikSepa ityAha avidyAbhyAsasaMskArairavazaM kSipyate manaH / tadeva jJAnasaMskAraiH svatastattve'vatiSThate // 37 // cittasya vikSepe'vikSepe ca phalaM darzayannAha apamAnAdayastasya vikSepo yasya cetsH| nApamAnAdayastasya na kSepo yasya catasaH // 38 // apamAnAdInAM cApagame upAyamAhayadA mohAtprajAyate rAgadveSau tapasvinaH / tadeva bhAvayetsvasthamAtmAnaM zAmyataH kSaNAt // 39 // tatra rAgadveSayorviSayaM vipakSaM ca pradarzayannAhayatra kAye muneH prema tataH pracyAvya dehinam / kudyA tadusame kAye yojayetprema nazyati / 401... tasminnaSTe kiM bhavatItyAha-- AtmavibhramajaM duHkhamAtmazAnAtprazAmyati / nAyatAstatra nirvAnti kRtvApi paramaM tapaH // 41 // antarAtmA ca kiM karotItyAhazubhaM zarIraM divyAMzca vissyaanbhivaanychti| utpanAtmamatidehe tatvajJAnI tatazcyutim // 42 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smaadhishtkm| 273 tattvajJAnItarayorabandhakatvabandhakatve darzayannAha - paratrAhaMmatiH svasmAccyuto banAtyasaMzayam / svasminnahamatizcyuttvA parasmAnmucyate budhaH // 43 // yatrAhamatirbahirAtmano jAtA talenakathamadhyavasIyate cAntarAtmanastattena kathamityAzaGkayAhadRzyamAnamidaM mUDhastriliGgamavabudhyate / idamityavabuddhastu niSpannaM zabdavarjitam // 44 // nanu antarAtmaivamAtmAnaM pratipadyate tadA kathaM pumAn gau. ro'hamityAdirUpaM tasya kadAcidabhedabhrAntiH syAditi pratyAha jAnannapyAtmanastattvaM viviktaM bhAvayannapi / pUrvavibhramasaMskArAbhrAnti bhUyo'pi gacchati // 45 // bhUyo bhrAnti gato'sau kathaM tAM tyajedityAhaacetanamidaM dRzyamazyaM cetanaM ttH| ka rugyAmi va tuSyAmi madhyastho'haM bhavAmyataH // 46 // idAnIM mUDhAtmano'ntarAtmanazca tyAgopAdAnaviSayaM darzayannAhatyAgAdAne bahirmUDhaH karotyadhyAtmamAtmavit / nAntarbahirupAdAnaM tyAgo niSThitAtmanaH // 47 // . antastyAgopAdAne kurvANo'ntarAtmA kathaM kuryAdityAhayuJjIta manasAtmAnaM vAkAyAbhyAM viyojayet / manasA vyavahAraM tu tyajedvAkAyayojitam // 48 // nanu putrakalatrAdinA saha vAkkAyavyavahAre sukhotpattiH Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 prathama gucchk| pratIyate kathaM tattyAgo yukta ityAha jagadehAtmadRSTInAM vizvAso ramyameva kaa| AtmanyevAtmadRSTInAM ka vizvAsaka vA ratiH // 49 // nanvevamAhArAdAvapyantarAtmanaH kathaM pravRttiH syAdityAha AtmajJAnAtparaM kArya na buddhau dhArayeviram / / . kuryAdarthavazAtkiJcidvAkAyAbhyAmatatparaH // 5 // tadanAsaktaHkutaHpunarAtmajJAnameva buddhau dhArayenna zarIrAdikamityAha yatpazyAmIndriyaistanme nAsti ytriytendriyH| antaH pazyAmi sAnandaM tadastu jyotiruttamam // 51 // nanu sAnandaM jyotiryadyAtmano rUpaM syAtadendriyanirodhaM kRtvA tadanu bhavataH kathaM duHkhaM syApilAhasukhamArabdhayogasya bahirduHkhamayAtmani / bahirevAsukhaM saukhyamadhyAtma bhAvitAtmanaH // 52 // tadbhAvanAM cetthaM kuryAdityAha- . tabrUyAttatparAnpRcchettadicchettatparo bhavet / yenAvidyAmayaM rUpaM tyaktvA vidyAmayaM vrajet // 53 // nanu vAkAyavyatiriktasyAtmano'sambhavAttadvyAdityAdyayuktamiti vadantaM pratyAha zarIre vAci cAtmAnaM saMdhatte vAkzarIrayoH / : bhrAnto'bhrAntaH punastattvaM pRthageSAM vibudhyate // 54 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smaadhishtkm| 275 evamabudhyamAno mUDhAtmA yeSu viSayeSvAsaktacitto na teSu madhyekiJcittasyopakArakamastItyAha na tadastIndriyArtheSu yat kSemaGkaramAtmanaH / tathApi ramate bAlastatraivAzAnabhAvanAt // 55 // tathAnAdimithyAsaMskAre satyevaMbhUtA bahirAtmAno bhavantItyAhaciraM suSuptAstamAsi mUDhAtmAnaH kuyoniSu / anAtmIyAtmabhUteSu mamAhamiti jAgrati // 56 // tato'bahirAtmasvarUpaM parityajya svazarIramitthaM pazyedityAhapazyennirantaraM dehamAtmano naatmcetsaa| aparAtmadhiyAnyeSAmAtmatattve vyavasthitaH // 57 // nanvevamAtmatattvaM svayamanubhUya mUdAtmanAM kimiti na prati. pAdyate yena te'pi tajAnantIti vadantaM pratyAha azApitaM na jAnanti yathA mAM zApitaM tathA / mUDhAtmAnastatasteSAM vRthA me zApanazramaH // 58 // kiJcayadbodhayitumicchAmi samAhaM yadahaM punaH / grAhyaM tadapi nAnyasya tatkimanyasya bodhaye // 59 // bodhito'pi bhrAntastattve bahirAtmano tatrAnurAgaH saMbhavati mohodayAttasya bahirartha evAnurAgAditi darzayannAha bahistupyati mUDhAtmA pihitajyotirantare / tuSyatyantaH prabuddhAtmA pahiAvRttakautukaH // 60 // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 prathama gucchk| kuto'sau zarIrAdiviSaye nivRttabhUSaNamaNDanAdikautuka ityAhana jAnanti zarIrANi sukhaduHkhAnyabuddhayaH / nigrahAnugraha dhiyaM tathApyatraiva kurvate // 61 // yAvacca zarIrAdAvAtmabuddhayA pravRttistAvatsaMsArastadabhAvA. nmuktiriti darzayannAha svabuddhyA yAvadgRhNIyAt kAyavAkcetasAM trayam / saMsArastAvadeteSAM bhedAbhyAse tu nirvRtiH // 12 // zarIrAdAvAtmano bhedAbhyAse ca zarIradRDhatAdau nAtmano dRDhatAdikaM manyata iti darzayan 'ghane' ityAdi zlokacatuSTayamAha - ghane vastre yathAtmAnaM na ghanaM manyate tathA / ghane svadehe'pyAtmAnaM na ghanaM manyate budhaH // 63 // jINe vastre yathAtmAnaM na jIrNa manyate tathA / jIrNe svadehe'pyAtmAnaM na jIrNa manyate budhaH // 64 // naSTe vastre yathAtmAnaM na naSTaM manyate tthaa| naSTe svadehe'pyAtmAnaM na naSTaM manyate budhaH // 65 // rakte vastre yathAtmAnaM na rakaM manyate tathA / rakte svadehe'pyAtmAnaM na rakaM manyate budhaH / / 66 // evaM zarIrAdibhinnamAtmAnaM bhAvayato'ntarAtmanaH zarIrAdeH kASThAditulyatApratibhAse muktiyogyatA bhavatIti darzayannAha yasya saspandamAbhAti niSpandena samaM jagat / aprakSamakriyAbhogaM sa samaM yAti netaraH // 67 // tadvilakSaNo bahirAtmA so'pyevaM zarIrAdibhyo bhinnamA Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhizatakam / 277 smAnaM kimiti na pratipadyata ityAha zarIrakaJcukenAtmA saMvRto zAnavigrahaH / nAtmAnaM budhyate tasmAd bhramatyaticiraM bhave // 68 // yadyAtmasvarUpamAtmatattvena bahirAtmAno na budhyante tadA kimAtmatvena te budhyante ityAha pravizadlatAM vyUhe dehe'NUnAM smaakRtau| sthitibhrAntyA prapadyante tamAtmAnamabuddhayaH // 69 // tato yathAvadAtmasvarUpapratipattimicchannAtmAnaM dehAdbhinnaM bhAvayedityAha-- gauraH sthUlaH zo vAhamityaGgenAvizeSayan / AtmAnaM dhArayennityaM kevalaM zaptivigraham // 70 // yastvevaMvidhamAtmAnamekAgramanasA bhAvayettasyaiva muktinAnyasyetyAhamuktirekAntikI tasya citte yasyAcalA dhRtiH / tasya naikAntikI muktiryasya nAstyacalA dhRtiH // 71 // lokasaMsarga parityajyAtmanaH svarUpasya svasaMvedanAnubhave sati syAnnAnyatheti darzayannAha janebhyo vAka tataH spando mnsshcittvibhrmaaH| bhavanti tasmAtsaMsarga janaryogI tatastyajet // 72 // yataH eva tatastasmAdyogI tyajet kaM saMsarga sambandhaM kaiH saha janaiH / tarhi taiH saMsarga parityajyATavyAM nivAsaH karttavya . Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 prathama gucchk| ityAzaGkAM nirAkurvannAha grAmo'raNyamiti dvedhA nivAso'nAtmadarzinAm / dRSTAtmanAM nivAsastu viviktAtmaiva nizcalaH // 73 // anAtmadarzino dRSTAtmanazca phalaM darzayannAhadehAntaragatebIjaM dehe'sminaatmbhaavnaa| bIjaM videhaniSpatterAtmanyevAtmabhAvanA // 74 // tarhi muktiprAptahetuH kazcidgurubhaviSyatIti vadantaM pratyAhanayatyAtmAnamAtmaiva janma nirvANameva vaa| gururAtmAtmanastasmAnAnyo'sti paramArthataH // 79 // nAnyo gururasti paramArthato vyavahAreSu tu yadi bhavati tadA bhavatu / dehe svabuddhimaraNopanipAte kiM karotItyAha dRDhAtmabuddhirdahAdAvutpazyanAzamAtmanaH / mitrAdibhirviyogaM ca bibheti maraNAdRzam // 76 // yastu svAtmanyevAtmabuddhiH sa maraNopanipAte kiM karotItyAha AtmanyevAtmadhIranyAM zarIragatimAtmanaH / manyate nirbhayaM tyaktvA vastraM vastrAntaragraham // 7 // evaM ca sa eva budhyate yo vyavahAre anAdaraparo yastu ta. trAdaraparaH sa na budhyate ityAha vyavahAre suSupto yaH sa jAgAMtmagocare / jAgarti vyavahAre'smin suSuptazcAtmagocare // 78 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhizatakam / 279 yazcAtmagocare jAgarti sa muktiM prApnotItyAha AtmAnamantare dRSTrA raSTrA dehAdikaM bahiH / tayorantaravijJAnAdabhyAsAdacyuto bhavet / / 79 // prArabdhayogAvasthAyAM niSpannayogAvasthAyAM ca kIdRzaM jagatpratibhAsata ityAha pUrva dRSTAtmatattvasya vibhAtyunmattavajagat / svabhyastAtmadhiyaH pazcAtkASThapASANarUpavat // 8 // nanu svabhyastAtmadhiya iti vyarthaM zarIrAdbhedenAtmanastatsvarUpavidbhayaH zravaNAtsvayaM cAnyeSAM tatsvarUpapratipAdanAnmuktirbhaviSyatItyAzaGkayAha zRNvannapyanyataH kAmaM vadannapi kalevarAt / nAtmAnaM bhAvayedbhinaM yAvattAvanna mokSabhAk // 81 // mokSabhAjanaM tAvanna bhavedAtmA / tadbhAvanAyAM ca pravRtto'sau kiM karotItyAha tathaiva bhAvayedehAdvathAvRttyAtmAnamAtmani / yathA na punarAtmAnaM dehe svapne'pi yojayet // 82 // yathA ca paramaudAsInyAvasthAyAM svaparavikalpastyAjyastathA vratavikalpo'pi / yataH apuNyamavataiH puNyaM vratairmokSastayoya'yaH / avratAnIva mokSArthI vratAnyapi tatastyajet // 83 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 prathama gucchaka / kathaM tAni tyajediti teSAM tyAgakramaM darzayannAha avatAni parityajya vrateSu prinisstthitH| tyajettAnyapi samprApya paramaM padamAtmanaH // 84 // kuto'vratavratavikalpaparityAge paramapadaprAptirityAhayadantarjalpasaMpRktamutprekSAjAlamAtmanaH / mUlaM duHkhasya tannAze ziSTamiSTaM paraM padam // 85 // tasya cotprekSAjAlasya nAzaM kurvANo'nena krameNa kuryAdityAha avratI vratamAdAya vratI zAnaMparAyaNaH / parAtmajJAnasampannaH svayameva paro bhavet // 86 // yathA ca vratavikalpo mukteheturna bhavati tathA liGgavikalpo'pItyAhaliGgaM dehAzritaM dRSTaM deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAdete liGgakRtAgrahAH // 87 // ye'pi varNAnAM brAhmaNo gururata eva paramapadayogya iti vadanti te'pi na muktiyogyA ityAha jAtidehAzritA dRSTA deha evAtmano bhvH| na mucyante bhavAttasmAdete jAtikRtAgrahAH // 8 // jAtibrAhmaNAdidehAzritetyAdi sugamaM / tarhi brAhmaNAdijAti viziSTo nirvANAdidIkSayA dIkSito muktiM prApnotIti vadantaM pratyAha jAtiliGgavikalpena yeSAM ca samayAgrahaH / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhizatakam / 281 te'pi na prApnuvantyeva paramaM padamAtmanaH // 89 // tatpadaprAptyarthaM jAtiviziSTe zarIre nirmamatvasiddhyarthaM bhoge. bhyo vyAvRttyApi punarmohavazAt zarIra evAnubandhaM kurvantItyAha yatyAgAya nivartante bhogebhyo yadavAptaye / prItiM tatraiva kurvanti dveSamanyatra mohinaH // 90 // teSAM dehe darzanavyApAraviparyAsaM darzayannAha anantarakSaH saMdhatte dRSTiM paGguryathAndhake / saMyogAdRSTimaGgo'pi saMdhattaM tadvadAtmanaH // 91 // antarAtmA kiM karotItyAha dRSTibhedo yathA dRSTiM paGgurandhena yojayet / tathA na yojayehehe dRSTAtmA dRSTimAtmanaH // 12 // bahirantarAtmanoH kA'vasthA kA bhrAntiH kA vA'bhrAntirityAha suptonmattAdyavasthaiva vibhramo nAtmadarzinAm / vibhramaH kSINadoSasya sarvAvasthAtmadarzinaH // 93 / / nanu sarvAvasthAtmadarzino'pyazeSazAstraparijJAnAnnidrArahitasya muktirbhaviSyatIti vadantaM pratyAha viditAzeSazAstro'pi na jAgradapi mucyate / dehAtmadRSTi tAtmA suptonmatto'pi mucyate // 14 // suptAdyavasthAyAmapyAtmasvarUpasaMvittyavaikalyAt kutastadA tadavaikalyamityAha yatraivAhitadhIH puMsaH zraddhA tatraiva jaayte| yatraiva jAyate zraddhA cittaM tatraiva lIyate // 95 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 prathama gucchk| AsaktaM bhavati ka punaranAsaktaM cittaM bhavatItyAha yatraivAhitadhIH puMsaH zraddhA tasmAnivarttate / yasmAnivarttate zraddhA kutazcittasya tllyH|| 96 // / yatra ca cittaM vilIyate taddhayeyaM bhinnamabhinnaM ca bhavati / tatra bhinnAtmani dhyeye phalamupadarzayannAha bhinnAtmAnamupAsyAtmA paro bhavati taadRshH| vartiIpaM yathopAsya bhinnA bhavati tAzI // 97 // idAnImabhinnAtmana upAsane phalamAha - upAsyAtmAnamevAtmA jAyate paramo'tha vA / mathitvAtmAnamAtmaiva jAyate'gniryathA taruH // 98 // uktamarthamupasaMhRtya phalamupadarzayannAha - itIdaM bhAvayennityamavAcAgocaraM padam / svata eva tadAnoti yato nAvartate punaH // 99 // nanvAtmani siddhe tasya tatpadaprAptiH syAt / na cAsau ta. tvacatuSTayAtmakAccharIrAtattvAntarbhUtaH siddha iti cArvAkAH / sadaivAtmA muktaH sarvadA svarUpopalambhasambhavAditi sAMkhyAstA. npratyAha. ayatnasAdhyaM nirvANaM cittattvaM bhUtajaM yadi / anyathA yogatastasmAnna duHkhaM yoginAM kvacit // 10 // kathaM sarvadAstitvaM siddhyediti vadantaM pratyAha svapne dRSTe vinaSTe'pi na nAzo'sti ythaatmnH| Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhizatakam / tathA jAgaradRSTe'pi viparyAsAvizeSataH // 101 // nanvevaM prasiddhasyApyanAdyanidhanasyAtmano muktyarthaM durddharAnuSThAnaklezo vyartho jJAnabhAvanAmAtreNaiva muktiprasiddherityAzaGkayAhaaduHkhabhAvitaM jJAnaM kSIyate duHkhasannidhau / tasmAdyathAbalaM duHkhairAtmAnaM bhAvayenmuniH // 102 // tiSThati niyamena tiSThediti vadantaM pratyAhaprayatnAdAtmano vAyuricchAdveSapravartitAt / vAyoH zarIrayantrANi varttante sveSu karmasu // 103 // tAnyAtmani samAropya sAkSANyAste sukhaM jaDaH / tyaktvAropaM punarvidvAn prApnoti paramaM padam // 104 // kamAropaM zarIrAdInAmAtmanyadhyavasAyaM kathamasau taM tyajatItyAha - muktvA paratra parabuddhimahaMdhiyaM ca saMsAraduHkhajananIM jananAdvimuktaH / jyotirmayaM sukhamupaiti parAtmaniSThastanmArgametadadhigamya samAdhitantram // 105 // prazastiH / 283 - yenAtmA bahirantaruttamabhidA tredhA vivRtyAdi te mokSo'nantacatuSTayAmalavapuH saddhyAnataH kIrtitaH / jIyAtso'tra jinaH samastaviSayaH zrIpAdapUjyo'malo bhagyAnandakaraH samAdhizatakaH zrImatprabhenduH prabhuH // 106 // iti zrImatpUjyapAdasvAmiviracitaM samAdhizatakaM samAptam / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadvidyAnandasvAmiviracitaM pAtrakesaristotram | ( 15 ) jinendra ! guNasaMstutistava manAgapi prastutA bhavatyakhilakarmaNAM prahataye paraM kAraNam / iti vyavasitA matirmama tato'hamatyAdarAt sphuTArthanayapezalAM sugata ! saMvidhAsye stutim // 1 // 5 matiH zrutamathAvadhizva sahajaM pramANaM hi te tataH svayamabodhi mokSapadarSI svayaMbhUrbhavAn / na caitadiha divyacakSuradhunekSyate'smAdRzAM yathA sukRtakarmaNAM sakalarAjyalakSmyAdayaH // 2 // vrateSu parirajyase nirupame ca saukhye spRhA vibheSyapi ca saMsRterasubhRtAM vadhaM dvekSyapi / kadAcidadayodayo vigatacittako'pyaJjasA tathApi gururiSyase tribhuvanaikabandhurjinaH // 3 // tapaH paramupazcitasya bhavato'bhavatkevalaM samastaviSayaM nirakSamapunazcyuti svAtmajam | nirAvaraNamakramaM vyatikarAdapetAtmakaM tadeva puruSArthasAramabhisammataM yoginAm // 4 // parasparavirodhavadvividhabhaGgazAkhAkulaM pRthagjanasudurgamaM tava nirarthakaM zAsanam / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrakesaristotram / tathApi jina ! sammataM suviduSAM na cAtyadbhutaM 'bhavanti hi mahAtmanAM duruditAnyapi khyAtaye // 5 // surendraparikalpitaM bRhadanaya'siMhAsanaM tathA''tapanivAraNatrayamathollasaccAmaram / vazaM ca bhuvanatrayaM nirupamA ca niHsaMgatA na saMgatamidaM dvayaM tvayi tathA'pi saMgacchate // 6 // tvamindriyavinigrahapravaNaniSThuraM bhASase tapasyapi yAtayasyanaghaduSkare saMzritAn / ananyaparidRSTyA SaDasukAyasaMrakSayA svanugrahaparo'pyaho ! tribhuvanAtmanAM nAparaH // 7 // dadAsyanupamaM sukhaM stutiparegcatubhyannapi kSipasyakupito'pi ca dhruvamasUyakAndurgatau / na ceza! parameSTitA tava viruddhayate yadbhavAn na kupyati na tuSyati prakRtimAzrito madhyamAm // 8 // parikSapitakarmaNastava na jAtu rAgAdayo na cendriyarvivRttayo na ca manaskRtA vyaavRtiH| tathA'pi sakalaM jagadhugapadaMjasA vetsi ca prapazyasi ca kevalAbhyuditadivyasaccakSuSA // 9 // kSayAcca ratirAgamohabhayakAriNAM karmaNAM kaSAyaripunirjayaH sakalatattvavidyodayaH / ananyasadRzaM sukhaM tribhuvanAdhipatyaM ca te sunizcitamidaM vibho ! sumunismprdaayaadibhiH|| 10 // na hIndriyadhiyA virodhi na ca liMgabuddhayA vaco . na cApyanumatena te sunayasaptadhA yojitam / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 prathama gucchaka / vyapetaparizaGkanaM vitathakAraNAdarzanAdato'pi bhagava'stvameva parameSTitAyAH padam // 11 // na lundha iti gamyase sakalasaGgasaMnyAsato na cA'pi tava mRDhatA vigatadoSavAgyadbhavAn / anekavidharakSaNAdasubhRtAM na ca dveSitA nirAyudhatayA'pi ca vyapagataM tathA te bhayam // 12 // yadi tvamapi bhASase vitathamevamApto'pi san pareSu jina kA kathA prakRtilubdhamugdhAdiSu / na cA'pyakRtakAtmikA vacanasaMhatidRzyate punarjananamadhyaho! na hi virudhyate yuktibhiH // 13 // sajanmamaraNarSigotracaraNAdinAmazruteranekapadasaMhatipratiniyAmasandarzanAt / phalArthipuruSapravRttivinivRttihetvAtmanAM zrutezca manusUtravatpuruSakartRkaiva zrutiH // 14 // smRtizca parajanmanaH sphuTamihezyate kasyacittathAptavacanAntarAtprasRtalokavAdAdapi / na cA'pyasata udbhavo na ca sato nisUlAtkSayaH kathaM hi paralokinAmasubhRtAmasattohAte // 15 // na cA'pyasadudIyate na ca sadeva vA vyajyate surAGgamadavattathA zikhikalApavaicitryavat / kvacinmRtakarandhanArthapiTharAdike nesyate . kSatijalAdisaGgaguNa ijyate cetanA // 16 // takaraNaM vapurvigatabhUSaNaM cA'pi te tajanacittanetraparamotsavatvaM gatam / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrakesaristotram / 287 287 vinA''yudhaparigrahAjina ? jitAstvayA durjayAH kaSAyaripavo parairna tu gRhItazastrairapi // 17 // dhiyAntaratamArthavadgatisamanvayAnvIkSaNA. dbhavetkhaparimANavatkvacidiha pratiSThA parA / prahANamapi dRzyate kSayavano nimUlAtkacittathA'yamapi yujyate jvalanavatkaSAyakSayaH // 18 // azeSavidihekSyate sadasadAtmasAmAnyavijina ! prakRtimAnuSo'pi kimutAkhilajJAnavAn / kadAcidiha kasyacitkvacidapetarAgAditA sphuTaM samupalabhyate kimuta te vyapetainasaH // 19 // azeSapuruSAditattvagatadezanAkauzalaM tvadanyapuruSAntarAnucitamAptatAlAJchanam / kaNAdakapilAkSapAdamunizAkyaputroktayaH skhalanti hi sucakSurAdiparinizcitArtheSvapi // 20 // parairapariNAmakaH puruSa ijyate sarvathA pramANaviSayAditattvaparilopanaM syAttataH / kaSAyavirahAna cA'sya vinibandhanaM karmabhiH kutazva parinirvRtiH kSaNikarUpatAyAM tathA // 21 // mano vipariNAmakaM yadiha saMsRtiM cAznute tadeva ca vimucyate puruSakalpanA syAd vRthA / na cA'sya manaso vikAra upapadyate sarvathA dhruvaM taditi hISyate dvitayavAditA kopinI // 22 // prathagjanamanonukUlamaparaiH kRtaM zAsanaM mukhena sukhamApyate na tapasetyavazyendriyaiH / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 prathama gucchk| pratikSaNavibhaMguraM sakalasaMskRtaM cepyate nanu svamatalokaliMgaparinizcayaiAhitam // 23 // na santatiranazvarI na hi ca nazvarI no dvidhA vanAdivadabhAva eva yata iSyate tattvataH / vRthaiva kRSidAnazIlamunivandanAdikriyAH kathaJcidavinazvarI yadi bhavetpratikSAkSatiH // 24 // ananyapuruSottamo manujatAmatIto'pi sa. manuSya iti zasyase tvamadhunA narairbAlizaiH / ka te manujagarbhitA ka ca virAgasarvazatA na janmamaraNAtmatA hi tava vidyate tattvataH // 25 // svamAturiha yadyapi prabhava iSyate garbhato malairanupasaMpluto varasarojapatra'mbuvat / hitAhitavivekazUnyahRdayo na garbhe'pyabhUH kathaM tava manuSyamAtrasazasvamAzayate // 26 // na mRtyurapi vidyate prakRtimAnuSasyeva te mRtasya parinirvRtirna maraNaM punarjanmavat / jarA ca na hi yadvapurvimalakevalotpattitaH. prabhRtyarujamekarUpamavatiSThate prAG mRteH // 27 // paraH kRpaNadevakaiH svayamasatsukhaiH prArthyate mukhaM yuvatisevanAdiparasannidhipratyayam / tvayA tu paramAtmanA na parato yataste sukhaM dhyapetapariNAmakaM nirupamaM dhruvaM svAtmajaM // 28 // pizAcaparivAritaH pitRvane narInRtyate kSaradUdhirabhISaNadviradakRttihelApaTaH / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrakesaristotram / haro hasati cAyataM kahakahATTahAsolbaNaM kathaM paramadevateti paripUjyate paNDitaiH // 29 // mukhena kila dakSiNana pRthunA'khilaprANinAM samatti zavapUtimajarudhirAMtramAMsAni ca / gaNaiH svasadRzaibhRzaM ratimupaiti rAtriMdivaM pibatyaei ca yaH surAM sa kathamAptatAbhAjanam // 30 // anAdinidhanAtmakaM sakalatattvasaMbodhanaM samastajagadAdhipatyamatha tasya sNtRpttaa| tathA vigatadoSatA ca kila vidyate yanmRSA suyuktivirahAnna cA'sti parizuddhatattvAgamaH // 31 // kamaNDalamRgAjinAkSavalayAdibhirbrahmaNaH zucitvavirahAdidoSakaluSatvamabhyUhyate / bhayaM vighRNatA ca viSNuharayoH sazastratvataH svato na ramaNIyatA ca parimUDhatA bhUSaNAt // 32 // .. svayaM sRjati cetprajAH kimiti daityavidhvaMsanaM suduSTajananigrahArthamiti cedasRSTivaram / kRtAtmakaraNIyakasya jagatAM kRtiniSphalA svabhAva iti cenmRSA sa hi suduSTa evaa''pyte||33|| prasannakupitAtmanAM niyamato bhavedaduHkhitA tathaiva parimohitA bhayamupadrutizcAmayaiH / tRSA'pi ca bubhukSayA ca na ca saMsRtizchidyate jinendra ! bhavato'pareSu kathamAptatA yujyate // 34 // kathaM svayamupadrutAH parasukhodaye kAraNaM svayaM ripubhayArditAzca zaraNaM kathaM bibhyatAm / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 prathama gucchaka / gatAnugatikairaho tvadaparatra bhaktairjanairanAyatanasevanaM nirayaheturaMgIkRtam // 35 // sadA hananaghAtanAdyanumatipravRttAtmanAM praduSTacaritoditeSu parihRSyatAM dehinAm / avazyamanuSajyate duritabandhanaM tattvataH zubhe'pi parinizcitastrividhabaMdhaheturbhavet // 36 // vimokSasukhacaityadAnaparipUjanAdyAtmikAH kriyA bahuvidhAsubhRnmaraNapIDanA hetavaH / tvayA jvalitakevalena na hi dezitAH kiM nu tAstvayi prasRtabhaktibhiH svayamanuSThitAH zrAvakaiH // 37 // tvayA tvadupadezakAripuruSeNa vA kenacit kathaMcidupadizyate sma jina ! caityadAnakriyA / anAzakaSidhizca kezaparilucanaM cA'thavA zrutAdanidhanAtmakAdadhigataM pramANAntarAt // 38 // na cAsuparipIDanaM niyamato'zubhAyeSyate tvayA na ca zubhAya vA na hi ca sarvathA satyavAk / na cA'pi damadAnayoH kuzalahetutaikAntato vicitranayabhaMgajAlagahanaM tvadIyaM matam // 39 // tvayA'pi sukhajIvanArthamiha zAsanaM cetkRtaM kathaM sakalasaMgrahatyajanazAsitA yujyate / tathA nirazanArddhabhuktirasavarjanAdhuktibhijitendriyatayA tvameva jina ! ityabhikhyAM gataH // 40 jinezvara ! na te mataM paTakavastrapAtragraho vimRzya sukhakAraNaM svayamazaktakai kalpitaH / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrakesaristotram | athAyamapi satpathastava bhavedvRthA nagnatA na hastasulabhe phale sati taruH samAruhyate // 41 // parigrahavatAM satAM bhayamavazyamApadyate prakopaparihiMsane ca paruSAnRtavyAhRtI | mamatvamatha corato svamanasazca vibhrAntatA kuto hi kaluSAtmanAM paramazuklasaddhyAnatA // 42 // svabhAjanagateSu peyaparibhojyavastudhvamI yadA pratinirIkSitAstanubhRtaH susUkSmAtmikAH / tadA kvacidapojjhane maraNameva teSAM bhavadathA'pyabhinirodhanaM bahutarAtmasaMmUcchenam // 43 // digambaratayA sthitAH svabhujabhojino ye sadA pramAdarahitAzayAH pracurajIvahatyAmapi / na bandhaphalabhAginasta iti gamyate yena te pravRttamanubibhrati svabalayogyamadyApyamI // 44 // yathAgamavihAriNAmazana pAnabhakSyAdiSu prayatnaparacetasAmavikalendriyAlokinAm / kathaMcidasupIDanAdyadi bhavedapuNyodayastapo'pi vadha eva te svaparajIvasaMtApanAt // 45 // marujjvalana bhUpayaH su niyamAtkacidyujyate parasparavirodhiteSu vigatAsutA sarvadA / pramAdajanitAgasAM kacidapohanaM svAgamAtkathaM sthitibhujAM satAM gaganavAsasAM doSitA // 46 // parairanadha nirvRtiH svaguNatattva vidhvaMsanaM byaghoSi kapilAdibhizca puruSArthavibhraMzanaM / 291. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 prathama gucchk| tvayA sumRditainasA jvalitakevalaughazriyA dhruvaM nirupamAtmakaM sukhamanantamavyAhatam // 47 // niranvayavinazvarI jagati muktiriSTA paraina kazcidiha ceSTate svavyasanAya mUDhetaraH / tvayA'nu guNasaMhateratizayopalabdhyAtmikA sthatiH zivamayI pravacane tava khyApitA // 48 // iyatyapi guNastutiH paramanivRteH sAdhanI bhavatyalamato jano vyavasitazca ttkaanggyaa| virasyati ca sAdhunA ruciralobhalAbhe satAM mano'bhilaSitAptireva nanu ca prayAsAvadhiH // 49 // iti mama mativRtyA saMhatiM tvadguNAnAmanizamamitazakti saMstuvAnasya bhktyaa| . sukhamanadhamanaMtaM svAtmasaMsthaM mahAtman / jina ! bhavatu.mahatyA kevalaM zrIvibhUtyA // 50 // iti zrInikhilatArkikacUDAmaNi vidyAnaMdisvAmipraNItaM bRhatpaMcanamaskArastotrAparanAmadheyaM pAtrakesaristotraM . . smaatm| Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * zrImatpUjyapAdasvAmiviracitaH iSTopadezaH / ( 16 ) yasya svayaM svabhAvAptirabhAve kRtsnakarmaNaH / tasmai saMjJAnarUpAya namo'stu paramAtmane // 1 // yogyopAdAnayogena dRSadaH svarNatA matA / dravyAdisvAdisampattAvAtmano'pyAtmatA matA // 2 // varaM vrataiH padaM devaM nAvratairbata nArakam / chAyAtapasthayorbhedaH pratipAlayatormahAn // 3 // yatra bhAvaH zivaM datte dyauH kiyaddUravartinI / yo nayatyAzu gavyUtiM krozAddhe kiM sa sIdati // 4 // hRSIkajamanAtakaM dIrghakAlopalAlitam / nAke nAkaukasAM saukhyaM nAke nAkaukasAmiva // 5 // vAsanAmAtramevaitatsukhaM duHkha ca dehinAM / tathA yudvejayaMtyete bhogA rogA ivApadi // 6 // mohena saMvRtaM jJAnaM svabhAvaM labhate na hi / mattaH pumAnpAdArthAnAM yathA madanakodravaiH // 7 // vapurgRhaM dhanaM dArAH putrA mitrANi zatravaH / sarvathAnyasvabhAvAni mUDhaH svAni prapadyate // 8 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 prathama gucchaka / digdezebhyaH khagA patya saMghasaMti nage nge| svasvakAryavazAyAMti deze dinu prage prage // 9 // virAdhakaH kathaM hane janAya parikupyati / yaMgulaM pAtayanpadyAM svayaM daMDena pAtyate // 10 // raagdvessdvyiidiirghntraakrssnnkrmnnaa| ajJAnAtsuciraM jIvaH saMsArAbdhau bhramatyasau // 11 // vipadbhavapadAvarte padike vAtibAhyate / yAvattAvadbhavaMtyanyAH pracurA vipadaH puraH // 12 // durajyanAsurakSeNa nazvareNa dhnaadinaa| svasthaMmanyo janaH ko'pi jvaravAniva sarpiSA // 13 // vipattimAtmano mUDhaH pareSAmiva nekSate / dahyamAnamRgAkIrNavanAMtaratarusthavat // 14 // AyurvRddhikSayotkarSahetuM kAlasya nirgamaM / vAMchatAM dhaninAmiSTaM jIvitAtsutarAM dhanaM // 15 // tyAgAya zreyase vittamavittaH saMcinoti yaH / svazarIraM sa paMkena snAsyAmIti vilaMpati // 16 // AraMbhe tApakAnprAptAvatRptipratipAdakAn / aMta sudustyajAn kAmAn kAmaM kaH sevate sudhIH // 17 // bhavaMti prApya yatsaMgamazucIni shuciinypi| sa kAyaH saMtatApAyastadartha prArthanA vRthA // 18 // yajIvasyopakArAya tahasthApakArakaM / yahahasyopakArAya tajjIvasyApakArakaM // 19 // itazcintAmaNirdivya itaH piNyAkakhaMDakaM / dhyAnena cedubhe labhye kvAdriyaMtA vivekinaH // 20 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iSTopadezaH / svasaMvedana suvyaktastanumAtro niratyayaH / atyaMta saukhyavAnAtmA lokAlokavilokanaH // 21 // saMyamya karaNagrAmamekAgratvena cetasaH / AtmAnamAtmavAndhyA yedAtmanaivAtmani sthitaM // 22 // ajJAnopAstirajJAnaM jJAnaM jJAnisamAzrayaH / dadAti yattu yasyAsti suprasiddhamidaM vacaH // 23 // parISAdyavijJAnAdAnavasya nirodhinI / jAyate'dhyAtmayogena karmaNAmAzu nirjarA // 24 // kaTasya karttAhamiti saMbaMdhaH syAd dvayordvayoH / dhyAnaM dhyeyaM yadAtmaiva saMbaMdhaH kIdRzastadA // 25 // badhyate mucyate jIvaH samamo nirmamaH kramAt / tasmAtsarvaprayatnena nirmamatvaM viciMtayet // 26 // eko'haM nirmamaH zuddho jJAnI yogIndragocaraH / bAhyAH saMyogajA bhAvA mattaH sarve'pi sarvathA // 27 duHkhasaMdohabhAgitvaM saMyogAdiha dehinAm / tyajAmyenaM tataH sarva manovAkkAyakarmabhiH // 28 // na me mRtyuH kuto bhItirna me vyAdhiH kuto vyathA / nAhaM bAlo na vRddho'haM na yuvaitAni pudgale // 29 // bhuktojjhitA muhurmohAnmayA sarve'pi pudgalAH / ucchiSTeSviva teSvadya mama vizasya kA spRhA // 30 // karma karmahitAbandhi jIvo jIvahitaspRhaH / svasvaprabhAvabhUyastve svArtha ko vA na vAMchati // 31 paropakRtimutsRjya svopakAraparo bhava / upakurvanparasyAno dRzyamAnasya lokavat // 32 // 295 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 prathama gucchaka / gurUpadezAdabhyAsAtsavitteH svaparAMtaraM / jAnAti yaH sa jAnAti mokSasaukhyaM niraMtaram // 33 // svsminsdbhilaassitvaadbhiissttjnyaapktvtH| svayaM hitaprayoktRtvAdAtmaiva gururAtmanaH // 34 // nAzo vijJatvamAyAti vijJo nAzatvamRcchati / nimittamAtramanyastu gatedharmAstikAyavat // 35 // abhavavittavikSepa ekAMte tattvasaMsthitiH / abhyasyedabhiyogena yogI tatvaM nijAtmanaH // 36 // yathA yathA samAyAti saMvittau tattvamuttamam / tathA tathA na rocaMte viSayAH. sulabhA api // 37 // yathA yathA na rocaMte viSayAH sulabhA api / tathA tathA samAyAti saMvittau tattvamuttamam // 38 // nizAmayati niHzeSamiMdrajAlopamaM jagat / spRhayatyAtmalAbhAya gatvAnyatrAnutapyate // 39 // icchatyekAMtasaMvAsaM nirjanaM janitAdaraH / nijakAryavazAkiciduktvA vismarati drutaM // 4 // bruvannApi hi na brUne gacchannapi na gacchati / .... sthirIkRtAtmatattvastu pazyannapi na pazyati // 41 // kimidaM kIdRzaM kasya kasmAttyAvazeSayan / / svadehamapi nAvaiti yogI yogaparAyaNaH // 42 // yo yatra nivasannAste sa tatra kurute rati / yo yatra ramate tasmAdanyatra sa na gacchati // 43 // agacchaMstadvizeSANAmanabhijJazca jAyate / ajJAtatadvizeSastu baddhayate na vimucyate // 44 // - Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iSTopadezaH / paraH parastato duHkhamAtmaivAtmA tataH sukhaM / ata eva mahAtmAnastannimittaM kRtodyamAH // 45 // avidvAnpudraladravyaM yo'bhinaMdati tasya tat / : na jAtu jaMtoH sAmIpyaM caturgatiSu muMcati // 46 // AtmAnuSThAnaniSThasya vyavahArabahiH sthiteH / jAyate paramAnaMdaH kazcidyogena yoginaH // 47 // AnaMdo nirdahatyuddhaM karmendhanamanArataM / na cAsau vidyate yogI bahirduH kheSvacetanaH // 48 // avidyAbhiduraM jyotiH paraM jJAnamayaM mahat / praSTavyaM tadeSTavyaM taddRSTavyaM mumukSubhiH // 49 // jIvo'nyaH pudgalazcAnya ityasau tattvasaMgrahaH / yadanyaducyate kiMcitso'stu tasyaiva vistaraH // 50 // iSTopadezamiti samyagadhItya dhImAn 1 mAnApamAnasamatAM svamatAdvitanya / muktApraho vinivasansajane vane vA muktizriyaM nirupamAmupayAti bhavyaH // 59 // iti zrIiSTopadezaH samAptaH / 297 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIamitagatisUriviracitA dvAtriMzatikA / (17) sattveSu maitrI guNiSu pramoda kliSTeSu jIveSu kRpAparatvam / madhyasthamA viparItavRttau sadA mamAtmA vidadhAtu deva // 1 // zarIrataH kartumanantazaktiM vibhinnamAtmAnamapAstadoSam / jinendra koSAdiva khajayaSTiM tava prasAdena mamAstu zaktiH // 2 // duHkhe sukha vairiNi bandhuvarge yoge viyoge bhuvane vane vaa| nirAkRtAzeSamamatvabuddhaH samaM mano me'stu sadApi nAtha // 3 // munIza!lInAviva kIlitAviva sthirau niSAtAviva biMbitAviva pAdau tvadIyo mama tiSThatAM sadA tamodhunAnI hadi dIpakAviva ekendriyAdyA yadi deva dehinaH, pramAdataH saMcaratA itastataH / kSatA vibhinnA militAnipIDitA,tadastu mithyA duranuSThitaM tadA vimuktimArgapratikUlavartinA mayA kaSAyAkSavazena dudhiyaa| cAritrazuddheryadakArilopanaM tadastu mithyA mama duSkRtaM prbho||6|| vinindanAlocanagarhaNairahaM manovacaHkAyakaSAyanirmitam / nihanmi pApaM bhavaduHkhakAraNaM bhiSagviSaM mantraguNairivAkhilam 7 atikramaM yadvimatervyatikramaM jinAticAraM sucaritrakarmaNaH / vyadhAmanAcAramapi pramAdataH pratikramaM tasya karomi zuddhaye // 6 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvaatriNshtikaa| kSatiM manaHzuddhividheratikramaM vyatikramaM zIlavRtervilaMghanam / prabho'ticAraM viSayeSu vartanaM vadantyanAcAramihAtisaktatAm 9 yadarthamAtrApadavAkyahInaM mayA pramAdAdyadi kiJcanoktam / tanme kSamitvA vidadhAtu devI sarasvatI kevalabodhalabdhim // 10 // bodhiHsamAdhiHpariNAmazuddhiHsvAtmopalabdhiHzivasaukhyasiddhiH cintAmaNiM cintitavastudAne tvAM vaMdyamAnasya mamAstu devi 11 yaH smaryate sarvamunIndravRndairyaH stUyate sarvanarAmarendraiH / yo gIyate vedapurANazAstraiH sa devadevo hRdaye mamAstAm // 12 // yo darzanazAnasukhasvabhAvaH samastasaMsAravikArabAhyaH / samAdhigamyaH paramAtmasaMzaH sa devadevo hRdaye mamAstAm // 13 // niSUdate yo bhavaduHkhajAlaM nirIkSate yo jagadantarAlaM / yo'ntargato yoginirIkSaNIyaH sa devadevo hRdaye mamAstAm // 14 vimuktimArgapratipAdako yo yo jnmmRtyuvysnaadytiitH| trilokalokI vikalo'kalaGkaH sa devadevo hRdaye mamAstAm 15 kroDIkatAzeSazarIrivargA rAgAdayo yasya na santi doSAH / nirindriyo jJAnamayo'napAyaH sa devadevo hRdaye mmaastaam||16|| yo vyApako vizvajanInavRtteH siddho vibuddho dhutakarmabandhaH / dhyAto dhunIte sakalaM vikAraM sa devadevo hRdaye mamAstAm / / 17 na spRzyate karmakalaGkadoSairyo dhvAntasaMdhairiva tigmarazmiH / niraJjanaM nityamanekamekaM taM devamAptaM zaraNaM prapadye // 18 // vibhAsate yatra marIcimAli na vidyamAne bhuvanAvabhAsi / / svAtmasthitaM bodhamayaprakAzaM taM devamAptaM zaraNaM prapadye // 19 // vilokyamAne sati yatra vizvaM vilokyate spaSTamidaM viviktam zuddhaM zivaM zAntamanAdyanantaM taM devamAptaM zaraNaM prapadye // 20 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gucchaka / yena kSatA manmathamAnamUrchA vissaadnidraabhyshokcintaa| kSayo'naleneva ta ruprapaJcastaM devamAptaM zaraNaM prapadye // 21 // nasaMstaro'zmA na tRNaM na medinI vidhAnato nophalakovinimmitaH yato nirastAkSakaSAyavidviSaH sudhIbhirAtmaiva sunirmalo mataH na saMstaro bhadrasamAdhisAdhanaM na loka pUjA na ca saMghamelanam / yatastato'dhyAtmarato bhavAnizaM vimucya sarvAmapi bAhya vAsanAm na santi bAhyA mama kecanArthA bhavAmi teSAM na kadAcanAham / itthaM vinizcitya vimucya bAhyaM svasthaH sadA tvaM bhava bhadramuktyai AtmAnamAtmanyavalokyamAnastvaM darzanazAnamayo vishuddhH| ekAgracittaH khalu yatra tatra sthitopi sAdhurlabhate samAdhim // 25 ekaH sadA zAzvatiko mamAtmA vinirmalaH saadhigmsvbhaavH| bahirbhavAH santyapare samastA na zAzvatAH karmabhavAH svakIyAH yasyAsti naikyaM vapuSApi sArddha tasyAsti kiM putrkltrmitraiH| pRthakkRte carmaNi romakUpAH kuto hi tiSThanti zarIramadhye // 27 // saMyogato duHkhamanekabhedaM yato'znute janmavane shriirii| tatanidhAsau parivarjanIyo yiyAsunA nivRtimAtmanInAm 28 sarva nirAkRtya vikalpajAlaM saMsArakAntAranipAtahetum / viviktamAtmAnamavekSyamANo nilIyase tvaM paramAtmatattve // 29 // svayaM kRtaM karma yadAtmanA purA phalaM tadIyaM labhate shubhaashubhm| pareNa dattaM yadi labhyate sphuTaM svayaM kRtaM karma nirarthakaM tadA // 30 // nijArjitaM karma vihAya dehino na kopikasyApi dadAti kiMcana vicArayannevamananyamAnasaH paro dadAtIti vimucya zemuSIm // 31 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvaatriNshtikaa| yaiH paramAtmA'mitagativandhaH sarvaviviko bhRshmnvdyH| zazvadadhIto manasi labhante muktiniketaM vibhavavaraM te // 32 // iti dvAtriMzatAvRttaH prmaatmaanmiiksste| yo'nanyagatacetasko yAtvasau padamavyayam // 3 // ityamitamatisUraviracitA dvAviMzatikA samAlA / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImajjayAnaMdasariviracitam / sarvajJastavanam / (18) devAHprabho!yaM vidhinAtmazuddhayai bhaktyAH sumeroHzikhare'bhyarSican saMstUyase tvaM sa mayA samodamunmIlyate zAnadRzA yathA me // 1 // dhyAnAnukampAdhRtayaH pradhAnollAsthirA zAnasukhakSamaM ca / sunAtha! saMtitvayi siddhisauzAdhirUDha!karmojjhita! vizvarucyara sasArabhItaM jagadIza ! dInaM mAM rakSa rakSAkSama ! rakSaNIyam / prauDhaprasAdaM kuru saumyahaSTyA vilokaya svIyavacazca dehi // 3 // nateMdra vidrAvitadoSa ! dattadAnA daridrA api vItadauH sthyaaH| tvayA kRtAbhUridhanA anaMtazAna!dviSAn sakSama maMcamAsAn // 4 // dvitrairbhavaimuktimanA dvipAdhAstava tripUjAM vidadhat trisaMdhyam / kalyANakAnAM jina ! paMcaparvImArAdhya bhavyaH zipate'STakarma // 5 // sAmyena pazyastrijagadvivekI zrayan prabho ! paMcasamityupaiti / apAsya saptabhyadhisiddhimadhye siddhaM javenopabhavAdupezam // 6 // bhavecchubhAyopabhavadyatheSTaM zraye sanAtho'smi namo'stu dossaaH| dure prabhAvazca guruH sukhaM me vizvArya ! dhIzrIkRdupadvipAde // 7 // mutvA bhavaM saukhyamavAptumaMgI dhImAstyajan mohamaghasya haMtA / yomucyamAnastamasA zivIyeta tvatsevitAkAmyatusotra netaH 8 kSemeSu vRkSatsu ghanAyamAno hitaH pitevAmRtavaddurApaH / mama prabho ! bhavyataraM svabhRtyIbhAvaM jayAnaMdamaya ! pradeyAH // 9 // iti zrI sarvajJastavana samAptam / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpadmaprabhadevaviracitam zrIpArzvanAthastotram | ( 19 ) lakSmIrmahastulyasatI satI satI pravRddhakAlo virato rato rato / jarArujAjanmahatA hatA hatA pArzva phaNe rAmagirau girau girau // ( 2 ) acrceyamAdyaM sumanA manAmanA yaH sarvadezo bhuvi nAvinA vinA / samasta vijJAnamayo mayomayo pArzva phaNe rAmagirau girau girau !! ( 3 ) vineSTa jantoH zaraNaM raNaM raNaM kSamAdito yaH kamaThaM maThaM maThaM / narAmarArAmakramaM kramaM kramaM pArzva phaNe rAmagirau girau girau // ( 4 ) ajJAnasatkAmalatAlatAlatA yadIyasadbhAvanatA natA natA / nirvANasaukhyaM sugatA gatAgatA pArzva phaNe rAmagarau girau girau // ( 5 ) vivAditAzeSavidhirvidhividhirbabhUva sarpyavaharI harI harI / trijJAnasajJAnaharoharoharo pArzva phaNe rAmagirau girau girau // ( 6 ) yadvizvalokaikaguruM guruM guruM virAjitA yena varaM varaM varaM // tamAla nIlAMgabharaM bharaM bharaM pArzva phaNe rAmagirau girau girau // Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 prathama gucchaka / saMrakSito digbhuvanaM vanaM vanaM virAjitA yeSu divai divaidivaH / pAdadvaye nUtasurAsurAH surAH pArzva phaNe rAmagirau girau girau|| ... (8) rarAjanityaM sakalA kalA kalAmamAratRSNo vRjino jino jino| saMhArapUjyaM vRSabhA sabhA sabhApAva phaNe rAmagirau girau girau| taH vyAkaraNe ca nATakacaye kAvyAkule kauzale vikhyAto bhuvi pananandimunipastatvasya koSa nidhiH / gaMbhIraM yamakASTakaM paThati yaH saMstUyasA labhyate zrIpamaprabhadevanirmitamidaM stotraM jaganmaMgalam // iti zrI pArzvanAtha stotra samAptam / samApto'yamanthaH / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThaM paMktiH azuddhipAThaH 2 asya gucchakasya zuddhayazuddhipatram / 13 16 20 24 14 24 16 23. 22 21 24 11 11 25 2 22 26 26 28 28 17 32 10 32 13 4 bramha tapasyajatraM kSadAdi candrabhramaM paraibudha kamakakSa dhvakSaH maNDepana sadguSTizAka juSTAH kSatravRddhi tartharturayanaM mukimukta zuddhipATha: pariSaha pUjArtha dhyaneya brahma tapatyaja kSudhAdi candraprabha parairbudha - karmakakSa juSTAH kSetra vRddhi - bhAgopabhogoparimANa- bhogopabhoga parimANa tatharturathanaM muktimuktaM parISaha www dvayakSaH maNDapena sadRSTijJAna pUjArthA dhyayane Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. pRSThaM paMktiH azuddhipAThaH 32 33 33 35 36 36 36 22 41 41 939 14 36 18 37 13 37 15 37 23 38 16 40 V 42 22 43 21 43 22 44 4 45 1 45 5 L [ 2 ] dhyayane prASadha yAstti sA'yaM tajjyati kamabhAvena pariNamamANasya nirabhimukhAH dharmakathaya paradASa kArya yatA bhUtA'yam durvidagdhanAm calabhyante kAlocchana niSidyate yA yasya hiMsAyAM sadbhAvat bhavennavaM ativatate zAvakAdAnAm zuddhipATha: dhArayeta proSadha yo'ti so'yaM tajjayati karmabhAvena pariNamamAnasya nirabhimukhA dharmamakathaya paradoSa kArya yato bhUto'yam durvidagdhAnAm calbhyante kAlocchinna niSidhyate yo yasya hiMsAyAH sadbhAvAt bhavennaivam ativartate zAvakAdI Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhukta [3] eM paMktiH azuddhipAThaH zuddhipATha: 7. mUcchAvizeSaNa mUrchAvizeSaNa 11: khaNDayoriha . khaNDayoriva sammukhAyAtaH . sammukhAyAtAH bhukto 47.10 prathama prathanaM sAndhyavidhi sAndhyavidhiH 4. 18: nyatasto sthatastato 49 18. bhaktimatibhAvitatyAgaH bhaktimitibhAvita styAgaH lekhakRtIH lekhakRtI... ityetAnaticArAnapi ityetAnaticArAna yogI ... parAnapi. .. 1 vyutzceti ... vyutsargazceti 52 3 guptitritayamavanugamyaM guptitritayaMsamanugamya 52 11 cyAdhiduHkhasaMgamanam .. cyAdhiduHsamagamalam 52 17 muktimabhilaSitA muktimabhilaSatA tasmAttatpuna- nAsati tatpunasAGgaGgavAhya- sAGgA vAhya- . dehavittikA : dehavittikAH . 58 22 dugamanugrahaH .. : durgamanugrahA vyavRtta ... vyAvRtta drAgAgAmI . . . . drAgAgAmi Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] pRSThaM paMktiH azuddhipAThaH 59 - 19 pittajyarA pUtikRmisaMkalpedasvAtavyayaM vakraviSame kopAdivAn 63 10 kAzA 63 23 pahirapi variNati Wav - zuddhipAThaHpittajvarA pUtikramisaMkalpyedasvAtantrya vakraviSame kopAdimAn kA sA pahirapi pariNati dhugrAmayaiH ghugrAmyaH smata 66 66 24 24 dhIkSitumivAndhayaM kimi mRSA vIkSitumivAndhya kimiti mRSA 67 12 stamin khanA mUrdhA zarIrare 67 67 19 20 jakhaH ddhAgRddhayA viSTavanitA sapo'gniramuM tasmin ghanA mUnA zarIre janaH vRddhagRddhayA miSTavanitA tapo'gnimiramuM Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThaM paMktiH azuddhipAThaH 68 13 kazcicchirya 68 14 paratyakAvAn zuddhipATha:kazcicchiya papAM .pApAM prathalavana kamavyAdhaH baibhuvam kSaNArddhapi striyastvadiha 73 7 zrutavadurupataH 73 14 tadvAna 74 17 74 20 praviralyaH 75 20 gRNhAnyatyAri22. svazarIratA'pi 6 pAka76 -11 samArUDho 78 4 , jantArma jantosta15 duHkhayantA .. 7. zrutamadhAsva .. 19 . .rAsIharAtmA paratyakavAn subhago prayatnavAn kAmavyAdha: vaibhavam / kSaNArddhamapi liyastadiha zrutavadurutapaH tadvAn kalau .. praviralAH gRhAtyanyAnparisvazarIpto'pi pAkaM . . samArUDhau antomajantostaduHkhayanto zrutamadhIsva rAsIddurAtmA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipATha:viSayAzca mAna vibhAvaryA mapicchajhAlyaM mama hRdayA pRSThaM pakira azuddhipAThaH . viSamAzcamAnA vimAva mapicchAmAyaM 83 11 kaSAyabrini- . 84 23 proSayanyajJaH bezitaH 88 :12 parigrahapari bAjana zata92 24 parvAparA zikhariNA palyopasthitayaH muhUrta syanantAH nIcaitRtva 99 2.. bhAgApradezA sAgarApamA100 18 krAyakleza 101 21 marzanasi jyotijine 103. 15 varzana kaSAyavini- . hRdayo poSayatyajJA vezitAH parigrahagrahapariyojanazatapUrvAparAzikhariNo pallopamasthitayaH 93 23 syAnantAH nIcaitya bhAgapradezAsAgaropamA kAyaklezA nadarzanasijyotijine varzanaM. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] pRSThaM paMktiH azuddhipAThaH zuddhipA: so'ya punaH 104 5 sA'ya104 14 punA 105 1 tatasvIhA 106 6 mithyAjJAnani naigamasaM ityAdaudayiH 108 17 . tathava 111 10 taddhiA113 14 - sUlAgra116 16 jIvanA 125 20 nizcatAH 126 - jyotipkAH 131 19 nikriyANAM 131 20 vipakSita 133 20 venasiko 138 1 naiHzAlyaM 138 20 mithyatvaM 145 20 thAzca ca 145 24. smatA: bhavazcakatva156 18 zAntamAha166 24 vyaJjanaparyAyaH satastvIhata mithyAvAni : saigamaH saMityaudayikatathaiva : sAhidhA-mUlAgra-: jIvAnAM nizcita jyotiSkAH niHkriyANAM vivakSita anasiko naiHzIlyaM . mithyAtvaM tyAzca smRtAH mavazcaikatvazAntamohajyaJjanaparvAcA Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] pRSThaM paMktiH azuddhipAThaH 173 9. svabhAvarUpasyai175 12 vikalpaM 176 15 evakriyA 183 14. muchalati . 192 14 mAnasya nivaghnana2036 24 norddha204 18 svAbhAvo207 22 pUrvasvabhAva 208. 18 : svarasAma210 17 makhaNDamake 222 1 kArAparihAra224 5 yAdatya 224 23.. prasaMgAt 228 8 sakanista- 233 5 praghAnaM 239 16 241 14 tadvayApetaM 245 16 tayoryaktI 246 11 tadevetyunu 251 3 sAyarthyato 252 7 svamUrTina zuddhipAThaHsvabhAvasvarUpasyaivikalpaM evaM kriyA mucchvalati jJAnasya nivandhananorddhasvabhAvo pUrNasvabhAvaH svarasAbhimakhaNDamaka kAraparihArayaditthaM . prasaMgAta 'sakarmANastapradhAna tadvayApetaM tayorvyaktI tadevetyanu sAmarthyato . svamUrNi Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 9 ]. pRSThaM paMktiH azuddhipAThaH 255 5 . ghasyuno255 17 nihiNyA-... 256 4 nIyete . . 261 20 kalAdi261 21 kAlAdibhibhi273 9 syAditi273 17 rupAdAnaM ghana . . 277 13 muktirekAntikI gatevIja 279 17 tyAjasta284 16 mupazcitasya 288 19 para: 292 6 sthatiH 292 14 kevalaM zrI293 14 duHkha ca 296 - 17 bruvannApi 302 6. pradhAnollAsthi302 8 sasAra zuddhipAThaHvastunonihizyAnIyate kAlAdikAlAdibhi-i syAditi badantaM... rupAdAnaM na -ghanaM . muktiraikAntikI gatervIja tyAjyastathA mupAzritasya paraiH sthitiH kevalazrI duHkhaM ca avannapi pradhAnollAsisthisaMsAra. kSipate vizvAya' / zivIyet zipate 302 17 .. vizcArya 302 19 zivIyata Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navIna chape grNth| mokSamArgaprakAzaka-paMDita pravara ToDaramala jI viracita " jaina dharmake rahasyakA anupama grantha - zAstrAkAra khule patra mRzya 5) prathamagucchaka-19 saMskRta graMthoM va stotroM kA saMgraha kapar3ekI pakkI jilda pRSTha 320 mU0 1 // ) zAMtisopAna-- graMthoMkA bhASATIkA sahita- saMgraha ... praSTha 112 - mUsya ) jAgatIjyoti-ahiMsA va nIti viSayaka uttamottama / ... lekhoMkA saMgraha pRSTha 68 mUlya / ) bhAvanAbhavana-uttama dhArmika kavitAoMkA saMgraha .. pRSTha 32 . malyo zrIsudRSTi taraMgaNI -(gRhasthoMke AcArakA anupama grantha, chapa rahe haiM) maMgAnekA pattApannAlAla caudharI bhadainI, kaashii| 1 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by JAI KRISHNA DASS GUPTA, At the Vidya Vilas Press, Gopal Mandir Lane, Benares City. 1925.