Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrATapUjyAcAryazrIvijayanemisUrIzvarapaTTadharapUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarapaTTadharaprAkRtavizArada pUjyAcAryazrIvijayakastUrasUripraNItaM candracaritram (candrarAjacaritram)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / zrIzAntinAthAya namaH / / / / anantalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / zAsanasamrAT zrI vijaya nemi - vijJAna- kastUra candrodaya- azokacandrasUribhyo namaH / / / / zrI nemi vijJAna - kastUrasUri graMthamAlA - 55 / / zAsanasamrATpUjyAcAryazrIvijayanemisUrIzvarapaTTadharapUjyAcArya zrIvijayavijJAnasUrIzvarapaTTadharaprAkRtavizAradapUjyAcArya zrIvijayakastUrasUrIzvarasUripraNItam horo candracaritram 440 (candrarAjacaritram) 4 divyAzIrvAda : jinazAsanazaNagAra parama pUjya AcArya zrI vijaya candrodayasUrIzvarajI mahArAja sAheba sUrimantrasiddhasamArAdhaka parama pUjya AcArya zrI vijaya azokacandrasUrIzvarajI mahArAja sAheba. sampUrNa mArgadarzana tathA AzIrvAda : parama pUjya AcArya zrI vijaya somacandrasUrIzvarajI mahArAja sAheba 480 saMpAdaka : pa. pU. AcArya zrI vijaya zrIcandrasUrijI ma. sA : prakAzaka : zrI rAMdera roDa jaina saMgha, aDAjaNa pATIyA, rAMdera roDa, surata- 395009 zrI nemi - vijJAna - kastUrasUri jJAnamaMdira, meIna roDa, subhASa coka, surata- 395001
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ T nA vimocana vi. saM. 2070, vaizAkha suda-1, budhavAra, tA. 30.4.2014 zrI rAMdera roDa jaina saMgha zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina derAsara peDhI, prakAzaka aDAjaNa pATIyA, rAMdera roDa, surata-395009. phona : 0261-2780488 zrI nemi-vijJAna-kastUrasUri jJAnamaMdira prAptisthAna meIna roDa, gopIpurA, surata-395001. 1 - azvinabhAI saMghavI - mo. : 9879516442 2 - nikezabhAI saMghavI - mo. : 9825250089 zrI rAMdera roDa jaina saMgha zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina derAsara peDhI vIra saMvata - 2538 aDAjaNa pATIyA, rAMdera roDa, surata-395009 0 vikrama saMvata - 2068| phona : 0261-2780488 zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa IsvIsana - 2012 | 0 nemi saMvata - 68 | zrI samavasaraNa mahAmaMdira, taLeTI roDa, pAlItANA-364ra00. phona : 02848-252492 mudrakaH bharata grAphiksa 7, nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-380001 Ph. : 079-22134176, M: 9925020106 / Iccha) E-mail : bharatgraphics1@gmail.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa.pU. AcArya zrI vijaya vijJAnasUrIzvarajI ma. sA. pa.pU. AcArya zrI vijaya kastUrasUrIzvarajI ma.sA. pa.pU. AcArya zrI vijaya candrodayasUrIzvarajI ma.sA. zAsanasamrATu pa.pU. A. zrI vijaya nemisUrIzvarajI ma.sA. pa.pU. AcAryadeva zrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. pa.pU. AcArya zrI vijaya somacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. (-re narma,
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya gurudeva .
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmane namaH adha vijayazrI kastUra suuriprnniitNcndr-critrm| atha maGgallokAH prajAH supaddha tim mUko bAcaspatIyate yatkRpAlanamAsAdya samAyaM tIrthapaM vande siddhidhAma - gataM prabhum pavitritajagalayam phaNirAja zrIpArzvazaM dayAsindhu manasA praNidadhmahe cilAnanda naumi taM surAsura se nitam dayAvAnAmAd bhagAndhigoSpadAyate gItamAthAn gayabhUrAn dezanA mRtavarSiNaH bhavyakairana zItAMzunakendhantamavide AmAnyAni taM gurUNAM gurunAyakam zrIne marisa bande kAruNyavigraham zAntvAcAntamRduzcAntaM mahAntaM karuNAlayama bhavya sevya bande vijJAnasUrIzaM landanIyapadAmbujam kundendudhana sArAmAMsAsamA sum gamya zAradAM drabhari prANAmyaham 1 prazastiH tadIyApArakAruNya- deza samprApya toSabhAka tatyaTTasara sIjAla- bhAnuH kastUrasUrid idaM pavitraM zrIcandra-caritre prANayacchubham sad gurUNAM zayAn saya samArpayat / 11/ naracAkAzaniyantramivaikramavallare nemyadebendrasaMkhyAte pUrNa granthaH zaradviyau 1921 (jIyAd yazobala samRddhi suzIla padma 1 bhAnuH zubhodayasiddhipUrNaH vijJAna eSa munibalabhamunnidhAnakastUrayadvinayakairavacandra Arya 308 1907 T 1931 727 T 121 T 191 1 11 EMT AL pUjyazrInA hastAkSaromAM graMthano Adi tathA aMta 30sa 308 -i atha granthakRtprazastiHzrImahAvIra ziSyo'bhUdrI sudharmAmadha yadvANIsuramyadhArA zrutidharAtale madhumatimAdhvIkamAdhurI mandayantyalam avizrAntaM nRNAmantaH punAtyadyApi bhAsurA tadIyAlIkIta saMmavaibhavaH patIzAntandrI jagacandro babhUvivAn tapogacchaM mahAsvaccha candro jagadivAkarot tata eva sasarvatra tapogaccho 'ti paprathe tatpadRratnAkarato hInaH sUrirudIyivAn akabara manomantamatyantamAna sena-devo puSyavantau tatpaTTodayalataH taba bhAtA mudito sUrinAyako tatyaTTamaNDano vRddhicandro vidhAnurAgavAn 1 pAdacAreNa dharaNi pradhAna bharimodakRt tatya namaH zrIH sUrivaro'bhavat kadambapramukhAneka tIrthodvAraparAyaNaH tatastRtIyastatpadRdhaH zAntAkRtiH paraH samayajJo'sti vijJAna-sUrizauNDo guNAkaraH / 9 16 / T 1 19/ 1 za 1 131 1 181 1 1.41 1 JAL 1 141
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ OU zrI Arzaka-caMdrodaya-somacaMdrasUribhakta parivAra, zrI 108 samavasaraNa mahAmaMdiranI rajatajaMyati nimitte ' cAturmAsanI puNyasmRtimAM, 'rajatajayaMti cAturmAsa samiti, pAlitANA 1 2 pU.paMnyAsa zrI prazamacaMdravijayajI ma.sA., 'muni zrI zazIcaMdravijayajI ma. sA., 'pU.sA.zrI prazAMtazrIjI, pU.sA.zrI yazasvinIzrIjInI preraNAthI 'zrI alakApurI je.mU.pU. jaina saMgha-vaDodara ( chaMda zrI valasADa jaina je.mahAvIra bhagavAnanI peDhI-valasADa. je.mU.pU.jaina saMgha TrasTa-jI.AI.DI.sI.- vApI.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ s hatI. AnaMdanI abhivyakti cheA pUjyapAda zAsanasamrA zrI vijaya nemi-vijJAnasUrIzvarajI ma. sA.nA te paTTadhara prAkRtavizArada, dharmarAjA parama pUjya AcArya zrI vijaya kastUrasUrIzvarajI ma. sA. nuM nAma svaracita prAkRtabhASAnA granthomAM suvarNAkSare aMkita thayeluM che paraMtu Aje jyAre teozrI dvArA racita saMskRta kAvya candracaritram (varAtrina) jyAre prakAzita thai rahyuM che, tyAre ghaNo ghaNo ja AnaMda thai rahyo che. tene abhivyakta karavA mATe amArI pAse zabdo nathI. bIjI vAta e paNa che ke A mahApuruSe prAkRta graMthonA suMdara rIte sarjano to karyA ja, paNa saMskRtamAM ane te paNa eka kAvyasvarUpe alaga-alaga chaMdavALA 1 zlokomAM sarjana karavuM te eka AzcaryakAraka bAbata gaNAya. jo ke satatane satata - svAdhyAya-sarjana-ciMtana-mananamAM magna rahenAra e mahApuruSane mATe AvA - graMthonuM sarjana karavuM eka svAbhAvika vAta che. AvA-AvA aneka graMtharatno pragaTa thatAM rahe tevI zubha bhAvanA. graMthaprakAzana veLAe pUjya upakArI gurudevo teozrInA paTTadhara gacchAdhipati pa. pU. AcArya zrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI mahArAja sAheba tathA sUrimaMtrasiddhasamArAdhaka pa. pU. AcArya zrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, tathA pU.A. zrI vijaya somacaMdrasUri ma.nA mArgadarzanane kema bhUlI zakAya. graMthanA saMpAdaka pU. AcArya zrI vi. zrIcaMdrasUrijI ma. sA. paNa ghaNo ne parizrama uThAvI saMpAdanakArya sArI rIte pUrNa karela che. vividha zrIsaMghono Arthika sahayoga, bharata grAphiksano sahakAra na hoya to : AvuM pariNAma kyAMthI AvI zake !! aMte AvA graMtharatno zAsanane prApta thAya ane svAdhyAya-vAMcana dvArA jaldImAM jaldI zAzvatasukhanA bhAgI bane eja abhyarthanA. li. zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. zrI nemi-vijJAna-kastUrasUri jaina jJAnamaMdira, surata 0 | | thI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya prAkRta-saMskRtavizArada dharmarAjA parama pUjya AcArya zrI vijaya kastUrasUrijI mahArAja racita candracaritram (candrarAnacaritram) kAvyAtmaka granthano saMzodhana-saMpAdana daramyAna traNa-cAravAra abhyAsa karavAnu saubhAgya prApta thayuM. eka vAta barobara manAmAM ThaselI che ke : 'prAkRtabhASA upara prabhutva prApta karavuM hoya to saMskRtabhASA uparanI pakkaDa majabUta hovI jarurI che.' A vAta caritrasaMpAdananA samayamAM vadhAre caritArtha thai. dharmarAjA pU. AcArya zrI vijaya kastUrasUrijI mahArAja prAkRtabhASAnA kherakhA to che ja, sAthosAtha saMskRtabhASAnA paNa prakAMDa evA vidvAn mahApuruSa che. teno khyAla vidvajjagat samakSa mUkela adbhuta-chaTAMdAra evA A candrarAnacaritram thakI thAya che. vizeSamAM : prAkRta siriyaMvarAyacariyanI racanA 2022mAM karela che ane tenAthI varSo pahelA eTale ke 2008nI sAlamAM prastuta kRtinu sarjana thayeluM che. A caritranI pahelAnI paNa be vakhatanI lakhelI noMTo prApta thayA che. temAM sudhArA-vadhArA ane je kaMi paNa parimArjana kareluM che. te chellI noMTomAM sudharI gayela che. temAM paNa pachInA samayamAM kareluM parimArjana-cIvaTatA karela sudhArAvadhArAthI khyAla Ave che. aMte pUjya guru mahArAjanuM (pU. A. zrI vijaya somacaMdrasUrijI ma.sA.nuM) AkharI mArgadarzana-prUphasaMzodhana jo na hota to A adbhuta graMtharatna ApaNA karakamalamAM na hota. pUjyazrInu jIvanacaritra gaNi zrI suyazacaMdravijayajIe karela che, temano AbhAra mAnuM chu. vadhAre vigata pUjyazrIe lakhela prastAvanAmAMthI jANI levA vinaMti. saMpAdanamAM jo ke takedArI ghaNI ja rAkhI che, chatAM dRSTidoSa-matimaMdatAnA kA2Ne azuddhi rahI javA pAmela che. vidvandvarga kSamya karavApUrvaka sUcita kare evI namra prArthanA. -A. zrIcaMdrasUri Co
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA jemanA gaNyA gAMThyA kAryo-racanA hoya, tenI noMdha thai zake. jemanI racanAnA kAryo agaNita hoya, tenI noMdha kevI rIte thai zake ? dharmarAjA, pUjyapAda dAdA gurudevazrI (AcArya zrI vijaya kastUrasUrIzvarajI ma.) mATe kaMika AvuM kahI zakAya tema che. ame sAkSAt joyuM che. surata zrI nemi-vijJAna-kastUrajJAnamaMdiramAM varSo pahelA badhA pustako-pratonI goThavaNa-punaH saMkalana karI rahyA hatA. te samaye AgamanA-prakaraNonA-vidhi-vidhAnonA-khagoLa-bhUgoLa-caritronA ane akhaMDa AnaMda jevA gujarAtI sAhityanA aneka pustako (daSTigocara thayA) joyA. jenA pAne-pAne, kyAreka lITIe-lITIe dharmarAjA pUjyapAda gurujInI pensIlathI lakhela ciMtanAtmaka noMdho nahI hoya ! e badhI noMdho ukelavA mATe, e badhA graMthono uMDANathI abhyAsa karavo jarurI che. - vicAra e Ave ke : "teozrIe kyAre A badhAno abhyAsa karyo haze? kyAre A badhuM ciMtana karyuM haze ? kyAre badhI noMdho lakhI haze? teozrInuM A sarva viSayamAM keTaluM agAdha jJAna haze?" parama pUjya AcArya zrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI mahArAja kahetA hatA : 'khaMbhAtamAM varSo pahelA pUjyapAda dAdAgurujI (5. pU. AcArya zrI vijaya vijJAnasUrIzvarajI), pUjyapAda gurujI (pa.pU. AcArya zrI vijaya kastUrasUrIzvarajI ma.) birAjamAna hatA. ekavAra pU. dAdAgurujI ubhA thai kaMika kAgaLa laine pU. gurujI pAse gayA. pU. gurujI sahasA ubhA thayA, 'kema padhAryA?" beThA, vAta zaru karI, zrI zatruMjaya tIrthanA sUrajakuMDanA mAhAlya upara caMdrarAjAnI(kUkaDAnI) vAta Ave che. varSo pahelA kavivara zrI mohanavijayajI ma.(laTakALA)e gujarAtImAM caMdrarAjAno rAsa racelo, te maLe che, prAkRtamAM paNa saMpUrNa caritra hatuM. hamaNAM te caritranI be-traNa gAthAo ja maLe che. A rahI te gAthAo." rAsamAM te be gAthA noMdhAyelI che, te gAthAono ullekha kartAe siriyaMkarIyeriyaMnI prastAvanAmAM karyo che. AbhApurammi nivasai, vimale pure sasaharo smuggmio| apatthiyassa pemmassa, vihihatthe havai nivvaaho||1|| vasio sasi AgAse, vimalapure uggamIa jahA suhN| jeNAbhimao jogo, sa karissai tassa nivvaahN||2|| mArI bhAvanA che, tame prAkRtanA vidvAncho, to prAkRtamAM 'caMdarAyacariyaM'nI racanA karo." ane teozrIenI kRpAthI dharmarAjA pU. gurujIe prakRtabhASAnI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhArAbaddha-rasALa zailImAM 'siricaMdarAyacariya"nI 2022nI sAlamAM racanA karI. te samaye teozrInAM manamAM evI kaMi vAta ramatI haze ke : prAkRta bhASAmAM lakhAyelI kathA badhAne vAMcavAmAM Avaze ke nahi ? jo saMskRtamAM kathAnI racanA karavAmAM Ave, to vidvAnone grAhya bane ane prAkRta-saMskRta baMne bhASAmAM racAya to saghaLA sAhityakArone yogya/bhogya bane.' saMpUrNa caMdarAjAcaritranI kathAvastu to teozrInA manamAM sthira thaI gaI hatI. mAtra tene saMskRtamAM opa ApavAno hato. prAkRtamAM padyabaddha karatA gadyabaddha vAMcanamAM sugama paDe. kathAno laya pakaDAyelo rahe. paraMtu saMskRtamAM kathA AlekhavI hoya to temAM vaizisya joie ane te viziSTatA saMskRta padyamAM ja Ave, temAM ya vaividhya varNana mujaba vividha chaMdo Avazyaka che. jo ke prAkRtamAM racAyela 'siricaMdarAyacariya'nI prazastimAM tenI racanA vi. saM. 2022mAM thayela tevo ullekha che, teno ullekha darzAvato zloka sIseNa tassa raiyaM, nrvisiricNdraaycriymim| katthUrarAyarieNaM, varise bhuja hattha naha nette (2022) / / ane A saMskRta zrIcaMdrarAjacaritranI prazastimAM vi.saM. 2008mAM racanA thayAno ullekha che. prazasti zloka vasvAkAzaviyannetra-mite vaikrmvtsre| nevendra vadvisIMcIne (rU), pUgrantha: zarakriyA A badhuM tapAsatA pahelA saMskRtamAM racanA karI ane pachI prAkRtamAM karI che, chatAM nirNaya karavo kaThIna che. saMskRtamAM zlokabaddha hovA chatAM te kema mudrita na thayuM ? te paNa prazna che. chatAM samaya-saMyoga Avyo nahi hoya. saMskRtakRtinI presakopInI noTono abhyAsa karatA ema lAge che ke 'pUjyazrIe pahelA racanA karI dIdhI hoya pachI prAkRtamAM karI hoya tyAra bAda saMskRtamAM vizeSa nirIkSaNa karI vicArIne navI skUraNA thatAM kyAMka keTalAka zloka kADhI nAMkhyA, keTalAka AkhA zloko ja sudhAryA, keTalAka zlokonA pado badalyA, zabdo-dhAtuo vageremAM pheraphAra karyA hoya, te kAraNe jUnA karatA navA zlokomAM prauDhimAM, garimA, caMgimA, madhurimA khUba vadhI gaI. tethI A badhuM nirIkSaNa karatAM je sudhArA pAchaLathI thayA che, te mULamAM lIdhA che ane je jUnA pATho che, te badhA pAThAMtaramAM noMdhyA che, jethI vAMcanAra banne pAThAMtaronI tulanA karI zake. - prAkRtamAM gadyabaddha che, tethI cAra uddezAmAM saMpUrNa kathAnuM Alekhana karyuM che ane ahIM saMskRtamAM sAta sargamAM kathA AlekhI che..
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zloka chaMda 459 anuSTup 48-102 524 anuSTup 103-150 238 upajAti 151-170 99 vasaMtatilakA 171-215 231 puSpitAgrA 217-245 151 upajAti saptama sarga| 246-293 227 vaMzastha(12) SaSTha sarga sarga prathama sarga dvitIya sarga tRtIya sarga caturtha sarga paMcama sarga pRSTha 1-47 prazasti 294-295 13 anuSTup 1942 aMtima zloka karyAM chaMdamAM mAlinI chellA be upajAti (12-12) prathama pRthvI, chello mAlinI chello drutavilambita 227thI 231 vasaMtatilakA chello mAlinI indravaMzA-upendravajA. chellA be vasaMtatilakA chello vasaMtatilakA A rIte eka ja caritranI prAkRta ane saMskRta baMne bhASAmAM racanA karanAra eka ja kartA hoya tevA siddhAMtamahodadhi A. zrI vijaya kastUrasUrIzvarajI racita caMdracaritranuM prakAzana sujJa vidvAnone-navIna abhyAsuone upayogI thaze. A caritranA saMzodhanamAM AcArya zrI vijaya zrIcaMdrasUrijIe saMpUrNa lakSya ApI sucAru saMpAdana karyuM che. sahavartI A. zrI zramaNacaMdrasUri-paM. zrI puSpacaMdra vi.-paM.kailAsacaMdra vi.paM.prazamacaMdra vi.-muni zazI-priya-saMgha-siddha-zreya-zruta-nirAga-suyaza-saMyama satya-sujasa-sunaya-zata-sattva--saumya-siddhAMta-saubhAgyacaMdra vi. Adino yathAyoga sahakAra upayogI rahyo. bharata grAphiksavALA bharatabhAi-maheMdrabhAInI mahenata prazaMsanIya rahI. sahAyaka saMghone paNa kema bhUlAya ? caMdrarAjAnuM nimitta pAmI tIrthAdhirAja zrI zatruMjayanuM zaraNa sahune kalyANakara nIvaDo tevI zubha bhAvanA. li. azokacaMdrasUri(azokadAdA) caraNakiMkara somacaMdra vi.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtavizArada dharmarAjA pa. pU. AcArya zrI vijaya kastUrasUrijI ma. sA.nuM jIvanacaritra GTONES gujarAtanuM pATanagara rAjanagara. tenI koI galI, poLa ke khAMco evI nahIM hoya ke jemAM eka paNa jinAlaya, pauSadhazALA ke upAzraya na hoya. raste cAlatA koI paNa guru mahArAjanA darzana na thAya. basa A ja kAraNe tyAM rahetA dareka vyaktinA hRdayamAM deva-guru-dharma e traNe tattvo birAjamAna hatAM. janma : te amadAvAdanA mANekacokavistAramAM kSetrapALapoLa che. tyAM phattecaMda nAnacaMda kInakhAbavALAnuM kuTuMba rahetuM. dharmakarmaniSTha A kuTuMbamAM suzrAvaka amIcaMdabhAI ane dharmapatnI caMpAbena, e baMne vyakti paNa eTalI ja zraddhAvALI hatI. saM 1957nA poSa vada 1nA divase caMpAbene putraratnane janma Apyo. putranI kAMtine joine mAta-pitAe kAMtilAla nAma pADyuM. kAMtilAlanA bIjA be bhAI paNa kharA ratilAla-hiMmatalAla badhAnI sAthe-sAthe haLatA-bhaLatA traNe bhAIo moTA thavA lAgyA. manasukhabhAI zeThanI poLamAM Avela jaina vidyAzALAmAM traNe bALako bhaNatA hatA. paraMtu kAMtilAlanuM mana to bhaNavAmAM mAnatuM nahIM. te to bhaThInI bArImAM Avela vIravijayajI ma.nA upAzrayamAM muni zrI pratApavijayajI pAse ja rahI emanI vaiyAvaccabhakti vagere karato. saMsArIpakSe kAkA ma. zrI siddhisUrijI ma.(bApajI ma.) ane phoi ma. sA. zAMtizrI Adi pAse paNa jAya. upAzrayamAM rahevuM game. Ama paNa ucca kuLamAM janmela ane AvA mahApuruSo pAse zikSA pAmela vyakti zuM saMsAramAM Asakta hoya kharo ? basa ! pachI to pUrvabhavanA saMskArane ane sAthe-sAthe saMsAratyAganI vAtane paNa vega maLyo, vAta aTakI to mAtra guru koNa ? e prazna. e praznanA uttara mATe paNa rAha jovI na paDI. saMyoga thayA ke pU. zAsanasamrA AcArya zrI vijaya nemisUrIzvarajI ma. amadAvAda-pAMjarApoLa padhAryA. AkarSaka vyaktitva, apUrva teja, ane anAhata pratibhA, gamI gayuM ahIM kAMtilAlane. basa ! have ahIM ja AvavuM, besavuM, bhaNavuM. e ja krama banI gayo. ahIM te pU. paMnyAsa zrI vijJAnavijayajI ma. pAse bhaNato. saMparka gADha thayo, sAthe sAthe vairAgya paNa. dIkSA: saM 1976. pU. zAsanasamrAzrI mAravADamAM vihAra karI te bhUmine pAvana karI rahyA hatA. kAMtilAlane vicAra Avyo kera : "gharavALA Ama dIkSA ApavAnA nathI. paravAgI mATe paNa keTalI rAha jovI ? have to mAtra bhAgIne dIkSA levI te eka ja mArga che, teno ja Azraya lauM." pachI A vicArane sAkAra karatuM pagaluM lIdhuM ane pahoMcyA sIdhA mevADamAM vicaratA pU. vijJAnavijaya ma. pAse. nAvalI sTezana pAsenA khetaramAM cAritra meLavyuM. sAthe nAma muni kastUravijayajI.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRDhanizcaya : nAvalIthI vihAra karI AvyA pU. gurudeva zAsanasamrATu pAse. vaMdana karI pUjyazrI pAse beThAM. tyAM teo bolyA : "alyA vijJAna ! A nUtanamuni koNa che ?" tyAre vijJAnavijayajI mahArAje nUtanamunino paricaya Apyo. chelle kahyuM : "sAheba ! mAre to A kastUra eka ja basa che." uttaramAM pU. zAsanasamrATe manda smita sAthe mUka AziSa ApyAM. have vAro hato baMne guru-ziSyano. taiyAra thavAnuM hatuM. baMnee. zaru thayo eka mahAyajJa. pU. vijJAnavijayajI mahArAje ziSyane bhaNAvavA mATe khUba-khUba mahenata karI. sarva bAhyavyavahAra ane itara pravRttiono tyAga karI dIdho. lokasaMparka ocho thAya ane zlokasaMparka vadhu thAya te mATe nAnA-nAnA gAmaDAomAM cAturmAsa karyA. pU. vijJAnavijayajI mahArAja potAnuM gurupaNu bhUlI gocarI-kApa vagere kArya paNa jAte ja karatA, kAraNa lakSya hatuM. muni kastUravijayajI bhaNe. muni kastUravijayajI paNa gurujInI bhAvanAne anukULa thaI potAno kSayopazama maMda hovA chatAM khUba-khUba mahenata karI rAtadivasa joyA vinA 14-14 kalAka bhaNatA. sAthe-sAthe gurubhagavaMtanI dareka AjJAne potAnI icchA banAvIne saMyamajIvanano kALa pasAra karavA lAgyA. gurukRpA sAMbhaLyuM che ke : "pU. zAsanasamrATu jAte ja badhA ziSyone bhaNAvatA hatA. tyAre ekavAra lAvaNyavijayajI ma. Adi sAdhuo bhaNavA beThA hatA. bhaNatA zabda Avyo "ahuTha." pU. zAsanasamrATe badhAne A zabdano artha pUchyo. vArA pharatI badhAnI sAme dRSTi karatA uttara maLyo nahI. pUjyazrIe kastUravijayajI tarapha jevuM joyuM ke uttara taiyAra ja hato. addhaTha eTale sADa traNa. AnaMdasahita pU. zAsanasamrATu bolyA : "A kastUravijaya jarUrathI prakRtavizArada thaze.' pUjyazrIne jANe te AzIrvAda ja phaLyA. prAkRtabhASAno bhaNanAro varga ocho hoya, vaLI AgamanI bhASA hoya, pUjyazrIne A bhASA tarapha sahaja lAgaNI paNa hatI. pariNAma e AvyuM ke teo prAkRtabhASAnA eka mUrdhanya vidvAnuM thayA. eka vakhata jemane eka gAthA gokhavAmAM ke bolavAmAM paNa takalIpha paDatI hatI. te kastUravijayajI eka samartha vidvAnu-gItArtha ane graMthasarjaka thai gayA. pahelA je sAdhuo ke gRhastho 'muni kastUravijayajI kevI rIte bhaNaze ? kevI rIte vyAkhyAna Apaze ?" vagere prazna pUchatAM hatAM. te badhA have A vyaktinI pratibhA joIne have mUka thaI gayA hatA. pU. naMdanasUrijI ma.nA ziSya muni zrI vAcaspativijayajIe "jIvanasaurabha' pustakamAM pUjyazrInA jIvanasaMbaMdhI eka prasaMga TAMkyo che je sAMbhaLatA-vAMcatA pUjyazrIe paramagurudevanI bhakti-vaiyAvacca karatA keTalI kRpA prApta karI haze teno khyAla Ave che. prasaMga che saM. 1991 no, sthaLa che pUjya zAsanasamrATranuM janmasthaLa mahuvA. cAturmAsa tyAM ja hatuM. cAturmAsa pUrNa thatAM lokonA Agrahane vaza thai pU. zAsanasamrAzrIne traNa sthaLe eka-eka divasa parivartana karavuM paDyuM. paheluM gulAbacaMda viThaladAsane tyAM, bIjuM harajIvana chaganane tyAM, trIjuM bAlacaMda bhagavAnadAsane tyAM. harajIvana chaganane tyAM pU. zAsanasamrATu holamAM birAjamAna hatA. pU. vijJAnasUrijI ma. saparivAra rUmamAM birAjamAna hatA. temaNe rUmamAMthI 'kastUra e kastUra' A pramANe bUma pADI, te vakhate kastUravijayajI AsanathI ubhA thaI tyAM pahoMce te pahelA temanA (vijJAnasUri ma.nA) ziSya vallabhavijayajI jeo tyAM beThA hatAM, teo (S/O,
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarA khIjamAM bolyA : 'vavA mAre vina stUra vastUra vakhate do, vo vovaDA vayA jovA ?' temane A pramANe bolatAM pU. zAsanasamrAT sAMbhaLI gayA ane vaLatI ja paLe teo belyA ke : 'eya vallabha ! zuM jema phAve tema bolo cho ? tuM jo-jo eka divasa e bobaDA kastUrano samudAya khUba vadhaze.' atyAre pUjya zAsanasamrATnA vacano jANe mUrtimaMtasvarUpa thayA che. padaprApti : gurukRpAthI AgaLa vadhatA-vadhatA temaNe saM. 1991mAM phAgaNa vada 2nA divase kadaMbagiritIrthamAM pravartakapadavI, saM. 1994mAM kArataka vada 11nA divase jAmanagara mukAme gaNipadavI, saM. 1994mAM mAgasara suda 2nA divase jAmanagara mukAme paMnyAsapadavI, saM. 1997mAM mAgasara suda 3nA divase surata mukAme upAdhyAyapadavI meLavI.saM.2001, phAgaNa mAsamAM baMne pUjyazrI burahAnapuramAM rahyA hatAM. tyAM eka rAtre ekAeka amadAvAdathI suzrAvaka phulacaMdabhAI pUjya zAsanasamrATjhIno patra laine AvyA. ekAeka Avela patrathI baMne pUjyazrIo vilvala thai gayA ane vicA2mAM karavA lAgyA ke : 'zuM bhUlathI ke pramAdanA kAraNe koI bhUla thai gai haze ? ke acAnaka pUjyazrIno patra Avyo.' phulacaMdabhAIe patra Apyo. temAM lakhyuM hatuM ke : 'upAdhyAya kastUravijayane AcAryapadavI ApavAnI che. jo tame mArI AjJA mujaba upAdhyAya kastUravijayane AcAryapada nahIM Apo to te tamArI bhUla gaNAze. jo kastUravijayajI AcAryapada nahIM le to te tenI bhUla gaNAze.' basa pachI to gurvajJAne zirodhArya karIne te ja varSe (saM. 2001) phAgaNa vada 4nA divase burahAnapuramAM ja temanI AcAryapadavI thaI. graMtharacanA : pote AraMbhela A jJAnayajJa AcArya thayA pachI paNa jIvananA aMtima kSaNa sudhI temaNe cAlu ja rAkhyo. svAdhyAya-vAMcana-lekhana.......basa e ja pravRtti. je graMtha vAMcatA te graMthamAM vizeSa noMdha ke TIppaNo karatAM. vAMcela graMthanA gamI gayela padArthonI aMgata noMdhapothImAM noMdha paNa karatA. temaNe vAMcela hoya-noMdha karela hoya tevA uttarAdhyayanasUtra, naMdIsUtrAdi Agamika graMtho, karmaprakRti, paMcasaMgraha, guNasthAnakakramAroha vagere praka2NAdi graMtho, gAthAsahasrI, bhaTTIkAvya jevA vyAkaraNa-sAhitya graMthomAM temanA hAthe karela noMdha jovA maLe che. gItAjI jevA anyadarzananA graMthomAM paNa pUjyazrI vAMcIne noMdha karatA. samarthaguruH potAnA ziSyo muni yazobhadravijayajI, muni zubhaMkaravijayajI, muni kumudacaMdravijayajI, muni caMdrodayavijayajI, muni balabhadravijayajI, muni kIrticaMdravijayajI, muni sUryodayavijayajI, muni azokacaMdravijayajI, muni kalyANacaMdravijayajI, muni kuzalacaMdravijayajI Adine tathA potAnA praziSyo muni jayacaMdravijayajI, muni abhayacaMdravijayajI, muni prabodhacaMdravijayajI, muni pramodacaMdravijayajI, muni ajitacaMdravijayajI, muni zIlacaMdravijayajI, muni hrI~kAracaMdravijayajI, (muni somacaMdravijayajI) Adine paNa pUjyazrIe jAte ja bhaNAvyA. temanI pAse amarakoza, bhaktAmara-ratnAkarapaMcaviMzikA-sArtha, somasaubhAgya, bhaTTikAvya, bhagavadgItAnA keTalAka cUMTelA adhyAya, prAkRtapAThamALA vagere aneka graMtho bhaNavAno amane lAbha thayo. Aje paNa te divaso yAda AvatA pUjyazrInI saraLatA ane jJAnaprIti yAda Ave che. temanA A jJAnaguNathI AkarSAyela paM. bhagavAnadAsabhAI harakhacaMda, pro. hIrAlAla rasikalAla
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' kApaDIyA, kapUracaMda vAraiyA jevA vidvAno, hAIkorTanA nyAyAdhIza sAkalacaMdabhAI zeTha, gujarAta vidhAnasabhAnA adhyakSa kAMtilAlabhAI ghIyA jevA rAjakIya puruSo, suracaMdabhAI badAmI jhaveracaMdabhAI mAstara jevA zrAvako avAra-navAra pUjyazrI pAse AvatA ane potAnI samasyAonuM samAdhAna meLavatA. evuM paNa sAMbhaLyuM che ke AgamoddhAraka pU. sAgarajI mahArAja paNa prAkRtabhASA saMbaMdhI praznomAM pUjyazrIne ja pramANa mAnatA. pUjyazrI ane pU. A. zrI vijaya dharmadhuraMdharasUrijI ma.nI mitratA paNa khUba sArI hatI. kesarIyAjInagara-pAlitANAnI aMjalazalAkA vakhate pUjyazrI savAre derAsara jAya tyAre pU. dharmadhuraMdharasUrijI ma.ne sAthe lai jatAM. koI vAra bapore ke sAMje pUjyazrI jAte ja ekAeka dharmadhuraMdharasUrijI ma.nA Asane pahoMcI jAya ane pote vAMcelA-sAMbhaLelAvicArelA zloka ke padArthonI carcA kare. anupama zrutabhakti H prAkRtabhASAnA adhyayanano vikAsa thAya te mATe pUjyazrIe dIkSAnA chaTThA ja varSe prAkRtavijJAnapAThamALAnI racanA karI. loko prAkRtabhASAnA abhyAsamAM joDAya te mATe prAkRtarUpamALA, pAThamALAnuM adhyayana thayA bAda vAMcanano mahAvaro vadhe te mATe tathA kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya mahArAjanA triSaSTizalAkApuruSacaritrane saraLa evI prAkRtabhASAmAM nibaddha karavAnI potAnI jhaMkhanAne sAkAra karavA RSabhacaritrane sAme rAkhI prathama sopAnasvarUpa siriyasaLajJazvariya graMthanI racanA karI. A graMtha sivAya siricaMdrarAyacariyuM (prAkRta tathA saMskRta bhASAmAM), pAvinnALA jevA bIjA keTalAka graMthonuM sarjana karyuM. bALako paNa prAkRtabhASAnA abhyAsamAM joDAI zake te mATe temaNe banAvela prAkRtavijJAnabALapothI-12-3-4 e temanI bhASAnA vikAsa mATe apAyela zreSTha dena che. sIyAcariyaM, kahAvalI, neminAhacariyaM, jaMbUsAmicariyaM, vijayacaMdakevalicariyaM, savittatara vitarAz2oAdA, mArAmasodAtttA, merunaMdana upA. kRta stotrasaMgraha, sirivAjjA, pannunamArastava-saTIja jevA prAkRta-saMskRta graMthonuM hastaprata uparathI pUjyazrIe karela saMpAdana-saMzodhana-presameTa2 paNa emanI saMpAdana-saMzodhakanI sajjatAnA ghotaka che. sAthe-sAthe potAne gamatA caMdrarAyacariyuM, surasuMvarIcariya jevA prAkRta graMthonI saMskRta chAyA-padyAnuvAda paNa temaNe karyo hato. temanI A pratibhAne joI pro. bhogIlAla sAMDesarAe orissArAjyamAM thayela prAkRta pariSadamAM e pramANe kahyuM hatuM ke : 'prAkRtabhASAne jANanArA ane temAM racanA karanAra aneka jainAcAryo thayA. vartamAnakALamAM paNa prAkRtabhASAnA pracAra-prasAramAM jainAcAryono phALo vadhu che. temAM paNa AcArya zrI vijaya kastUrasUrijI A bhASAnA sArA jANakAra che. jo temaNe banAvela pADvavikhyAA graMthamAM emanA nAmano ullekha na karyo hota to A racAnA kyA saikAnI che ? ane kayA vidvAne A kRti racI che ? e prazna thAta.' gurubhakti : pU. caMdrodayasUri ma. kahelo prasaMga yAda Ave che suratano : 'tyAre pUjyazrI pU. vijJAnasUrijI ma.thI thoDe dUra Asana para besI svAdhyAya karatA hatA. suratano zrIsaMgha Avyo. pU. vijJAnasUrijI ma.ne vaMdana karI pUjyazrI pAse gayo ane saMghamAM padhAravAnI vinaMti karI. pUjyazrIe te vinaMti saraLa svabhAva hoI tarata ja svIkArI lIdhI,Na paNa pU. vijJAnasUrijI ma.ne thayuM ke : 'A yogya thatuM nathI.' temaNe saMghanA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ haS LOG COLLA agraNIone bolAvI kahyuM ke : "kasturane zuM khabara paDe ? tene zuM pUcho cho ?" vagere. zrAvako pAchA cAlyA gayA. pharI ekavAra saMghanA keTalAka vidvAn zrAvako Agamika praznanA samAdhAna mATe pU. vijJAnasUrijI ma. pAse beThA. temaNe kahyuM : "kema ahIM beThA cho ? jAo kastUravijaya pAse, te to Agamano darIyo che." pUjyazrInA mukhe A baMne prasaMga vakhate viSAda ke harSe sthAna lIdhuM na hatuM. kAraNa ke : "gurujI kahe te pramANa" e vAta to temanI gurubhaktino paryAya ja hatI. eTale ja vAtsalya-namratA-tyAga-svAdhyAya-sAdhanApApabhIrutA e badhA guNo pUjyazrImAM soLe kaLAe khIlyA hatAM. sAdhaka-sAdhanA ane siddhi : dararoja krama mujaba sUrimaMtrano jApa thaI gayo paNa AjanI jApa pachInI pUjyazrInI prasannatA kAMi anokhI ja hatI. e to kAMi chAnI rahe kharI ? paNa A prasannatA zenI ? A prazna badhAne mUMjhavato hato. pahoMcyA sIdhA pUjyazrI pAse ane mUkI dIdho prazna prasannatAnA kAraNano. pUjyazrIe kahyuM : "Aje sUrimaMtranI sAdhanAmAM dhyAna karatA karatA prabhujInuM samavasaraNa joyuM. sAthe ja saraLabhAve tenuM varNana paNa karI saMbhaLAvyuM. pachI bolyA : "sAnukULa paristhiti hoya to A dhyAnamAM joyelanuM zilpa pattharamAM kotarAya (mUrtimAna thAya) to sAruM." pUjyazrInI A bhAvanAnuM AkAra svarUpa eTale girirAjanI godamAM nirmANa pAmela zrI 108 jaina tIrthadarzanasamavasaraNamahAmaMdira. ArAdhakatA : saM. 2020mAM sthaLa hatuM bhAvanagara. samavasaraNanA vaMDe pUjyazrI cAturmAsa birAjamAna hatA. bALamuni pU. zIlacaMdravijaya ma.no te divase prathama loca thayo. vaMdanArthe Avela bALamunine pUjyazrIe kahyuM ke : "Aje tamAre mArI sAthe pratikramaNa karavAnuM che." bALamunine Azcarya ane AnaMda baMne thayA, pratikramaNa zarU thayuM, caityavaMdana pUrNa thayuM, pachI to pUjyazrIe namutthaNano pATha paNa zaru karI dIdho. bALamunie kahyuM : mane lAbha Apo.' tyAre pUjyazrI bolyA : 'tArA jevA bALasAdhue loca karAvyo hoya, tene pratikramaNa karAvavo lAbha kyAre maLe ? Ama paNa bIjAne ArAdhanA karAvavI te amAruM kartavya che, tethI huM pratikramaNa karAvavAno.' bhavabhIrutA : AtmalakSI paNa eTalA ja . saM. 2031nuM cAturmAsa sAbaramatI hatuM. Aso suda 11nA rAtre prAyaH 11.00 AsapAsa acAnaka pakSaghAtano humalo Avyo. tAtkAlika keTalAka zrAvakone temaja DokTarane bolAvavAmAM AvyA. temaNe kahyuM : "vyAdhi vadhu joradAra che. tAkIde davAkhAne lai jAo, nahIMtara jIvana vadhu kaSTadAyI thaze." pUjyazrIe A vAta sAMbhaLI izArAthI kahyuM : "mAruM je thavAnuM hoya te thAya, huM koI paNa saMjogomAM rAtre davAkhAne javAno nathI.' samaya pasAra thai rahyo hato. keTalAka sujJa zrAvakoe pUjyazrIne vinaMti karatA kahyuM : "sAheba !rAtanA 01.00 vAgyA che. have pratikramaNa karI levAmAM zuM vAMdho che ?" pUjyazrIe te ja vakhate jarA roSapUrvaka IzArAthI ja jaNAvyuM ke : "je kriyA je samaye karavAnI hoya tyAre ja te karavI. sAdhune maraNano zo bhaya hoya ?' 'have vadhu samajAvavAmAM majhA nathI' ema samajI badhA mauna rahyA. maLaske pUjyazrInA be ziSyo pUjya A. zrI vijaya caMdrodayasUrijI ma. ane pUjya gurujI (pU. A. zrI vijaya azokacaMdrasUrijI ma.) Adi ziSyoe temane samajAvI-phosalAvI davAkhAne javA mATe taiyAra karyA ane AvazyakakriyAo karAvI vahelI savAre pUjyazrIne khabhe uMcakIne davAkhAne
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ lai gayA. tyAM thoDA divasa rahyA. davAnI asarathI pUjyazrInuM zarIra thoDA aMze pUrvanI jema gatividhi karatuM thai gayuM hatuM. pakSaghAtane kAraNe thayela vismRtinI asara paNa have ochI thavA lAgI. DokTare kahyuM : "temanI smRti sarasa thAya te mATe temane karela bhojana vagere yAda karAvo." DokTaranA gayA pachI pUjyazrIe kahyuM : "DokTara sAheba to kahe paNa ApaNane to khabara paDe che ne ke atyAre davAkhAnAmAM hoya tyAre doSita gocarI Ave, to tene yAda karIne tenuM anumodana karavAnuM? A saMyamajIvana AtmarakSA mATe che ke karmabaMdhana mATe ? mATe mArI pAse gautamASTaka-smaraNa vagere ja yAda karAvajo.' pUrvavatuM cAlatA-bolatA thayA pachI davAkhAnethI rajA meLavI pUjyazrIe caMdrodayasUrijI ma.ne vAta jaNAvI ke : "mAre pAMjaLApoLa pU. naMdanasUrijI mahArAja pAse javuM che." bIje divase pahoMcyA sIdhA pAMjarApoLa. temane vaMdana karIne beThA. anya sAdhusAdhvIo zrAvaka-zrAvikAo paNa tyAM AvyA hatA. te vakhate badhAnI vacce ja pUjyazrIe potAnA kapaDAnI cheDe bAMdhela gaDI vALelo eka kAgaLano TUkaDo pU. naMdanasUrijI mahArAjane Apyo. temaNe paNa te patra vAMcIne pUjyazrInA kAnamAM kazuMka kahyuM ane pUjyazrInA mukha upara prasannatA chavAI gaI. A sAkSI banelAmAMthI koine kazI paNa khabara na paDI tyAre pu. naMdanasUrijI mahArAje badhAnA e aNapUchayA praznanA uttararUpe pUjyazrInI sAdhakatA ane bhavabhIrutAne khyAla ApatAM temaNe mAMgela prAyazcittanI vAta kahI. sAthe ja prAyazcittano mahimA ane AtmazuddhinuM mahAbhya kahyuM. pariNAma e AvyuM ke sAMbhaLanArA dareka baMne pUjyazrI pratyenA ahobhAvathI natamastaka thai gayA hatA. ziSyaparivAra-zAsanaprabhAvanA : pUjyazrI guNavAna to hatA ja sAthe-sAthe eTalA ja puNyavAna paNa hatA. temane pU. A. zrI vi. yazobhadrasUrijI ma., pU. A. zrI vi. kumudacaMdrasUrijI ma., pU. A. zrI vi. caMdrodayasUrijI ma., pU. A. zrI vi. azokacaMdrasUrijI ma., pU. pravartaka kalyANacaMdravijayajI ma., pU. pravartaka kuzalacaMdravijayajI ma. Adi 16-17 vidvAnu-zAsanaprabhAvaka-tyAgI ziSyono parivAra hato. zAsanaprabhAvakanA aMjanazalAkApratiSThA-cha'rI pAlitayAtrA(yAtrAsaMgha)-upadhAna-dIkSA vagere kAryo pUjyazrInI nizrAmAM thayA hatA. | saMvat 2032mAM girirAja upara mUlanAyakanI trIjI bhamatImAM banAvela nUtana para (bAvana) devakulikAmAM tathA anya keTalAka sthaLe thai pa04 bhagavAnanI pratiSThA saMghakauzalyAdhAra paramagItArtha pU. A. zrI vijaya naMdanasUrijI ma.nA varada haste karAvavAnuM nakkI thayuM hatuM. paraMtu daivayoge pUjya naMdanasUrijI ma. tyAM padhAratA pahelA rastAmAM tagaDI mukAme kALadharma pAmyA. tethI A pratiSThA pUjyazrI Adi sarvagacchIya pUjya AcArya bhagavaMtonI nizrAmAM thaI. pratiSThA bAda parivArasahita pUjyazrI sthaMbhanatIrthanI yAtrA karIne amadAvAda tarapha padhArI rahyA hatA. Ama to dharmaja-borasada-peTalAda-kAsora thaine javAnA hatA, paraMtu pUjyazrIe kahyuM : "sojitrA prAcIna gAma che, vaLI ahIM prAcIna paramAtmAthI yukta be bhavya jinAlaya che, pU. zAsanasamrAzrI paNa avazya sojitrAgAmamAM AvatA hatA, tethI ApaNe paNa sojitrA thaine javuM che." pUjyazrInI bhAvanAnusAra badhA vihAra karI sojitrA gayA. saMpratikAlIna jinabiMbonA darzana-vaMdana karI pUjyazrI atiprasanna hatA.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ chello divasa : sojitrAmAM nitya krama mujaba uttarAdhyayananAM eka adhyayanano svAdhyAya karI gocarI vAparI pachI mane (muni zrI somacaMdravijayajI) tathA muni zrI hrIMkAracaMdravijayajI mahArAjane pATha paNa Apyo. pATha pUro thavA Avyo tyAre kahyuM ke : have AgaLano pATha kaThIna Ave che.' tyAre "pUjyazrI amane aMtima hitazikSA ApI rahyA che" evo saheja paNa khyAla amane na Avyo. pATha pachI pUjyazrIe sUrimaMtrano jApa paNa karyo. samAdhi-dehatyAga : sAMje pUjyazrI nuM navaMo graMthanuM vAMcana karI rahyA hatA, tyAre ekAeka temane chAtImAM duHkhAvo thayo. saMyogathI mULa sojItrAnA pachIthI amadAvAda jaine vaselA hRdayaroganA eka DokTara sojitrA AvyA hatA. emaNe tapAsIne pUjyazrIne jaldIthI amadAvAda laI javA kahyuM, paNa pUjyazrIe hAthanA izArAthI AvI koi paNa pravRtti na karavAnuM jaNAvI pote ja moTethI '3% hIM marda nama:' bolavA lAgyA. A bAju jema-jema lokone pUjyazrInI asvasthAnA samAcAra maLyA, tema tema borasada-khaMbhAtaamadAvAdathI loko-zrAvako AvI gayA. pratikramaNa-saMthArAporasi vagere Avazyaka kriyA paNa pUjyazrIe khUba dhyAnapUrvaka karI. pIDA atyAre pahelA karatA ochI hatI, tethI pUjyazrIe jApa vagere karI lIdhuM. pachI ArAma karavA saheja ADA paDakhe thayA. pUjyazrI paMDitavarya chabIladAsabhAIne yAda karatA hatA, te paNa AvI gayA. rAtanA chellA prahare pharI pUjyazrIne duHkhAvo thayo. te pIDAmAM paNa samatApUrvaka namaskAra mahAmaMtranuM smaraNazravaNa karatA-karatA saM. 2032, vaizAkha vada 14nA rAtre 4 kalAka 2 mInITe teozrI kAladharma pAmyA. - peTalAda-borasada-khaMbhAta vagere dareka gAmanA zrAvakoe pUjyazrInA pArthiva dehane pota-potAne gAmamAM lai javAno khUba Agraha karyo. paNa khUba vicAra-vimarzanA aMte pUjyazrI A ja pAvana bhUmi para svargavAsa pAmya hoya ahIM ja agnisaMskAra karavAnuM nakkI thayuM. vijayamuhUrta khaMbhAtathI Avela mayUrazibikAmAM pUjyazrInA saMyamapUta dehane padharAvavAmAM Avyo. tyAra bAda AkhA sojitrAmAM pUjyazrInI aMtimayAtrA nIkaLI. te vakhate gAmanI dareka dukAno baMdha hatI. prAya: aDhAre AlamanA loko sAthe joDAyA hatA. bahAragAmanA paNa ghaNA-ghaNA lokonI hAjarI thaI hatI. sAje 4.00 kalAke sojitrAnI bahAra jyAM aneka anya pUjya puruSonI samAdhibhUmi hatI tyAM ja caMdanakASThathI banAvela citA upara pUjyazrInI pAlakhI padhAvavAmAM AvI. pachI sajaLa AMkhoe pUjyazrInA saMsArI bhatrIjA vagere svajanoe pArthivadehanA jamaNA aMgUThe agnisthApita karyo. jota jotAmAM pUjyazrIno e saMyamapUta deha paMcamahAbhUtamAM vilIna thai gayo. pachIthI pUjyazrI agnisaMskAranA te sthaLe eka derI nirmANa paNa karavAmAM AvI. saM. 2033nA phAgaNa suda 3nA divase A derImAM gurupAdukAnI pratiSThA mahotsavapUrvaka zatAdhika sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtanI nizrAmAM saMpanna thai. dharmarAjA pUjya dAdA gurudevazrInI jIvanagarimA, vinayagarimA, jJAnagarimA, guNagarimAnI vAta jANI gurukRpAthI puNyA zikhare birAjamAna e mahApuruSanA pAvana caraNakamaLamAM koTi koTi vaMdanA.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA prathama sarga maMgalaH (1) RSabhadeva, (2) pArzvanAtha, (3) mahAvIrasvAmI, (4) gautamasvAmI, (5) pU. nemisUri, (9) pU.vijJAnasUri, (7) sarasvatI, (8-9) svalAghava. prasaMga zloka jebUdvIpa varNana. 10 AbhAnagarI, vIrasenarAjA, vIramatIrANI varNana. 11-24 azvavarNana, mRgayagamana, vApIdarzana, vaTavRkSa sthiti. 25-45 vApIpraveza, yogIno bheTo, kanyAnuM rakSaNa. 4-98 vIrasenarAjAnI AgaLa kanyAnuM potAnuM svarUpakathana. 69-90 rAjAnI AgaLa sevakonuM hitavacana. 91-95 candrAvatIkanyAnI sAthe pANigrahaNa. 96-105 candrakumArano janma. 106-116 vasaMtaRtumAM rAjAnuM udyAnamAM gamana. 117-134 putranA virahamAM vIramatInuM daiva prati upAlaMbha. 137-149 teNInA AzvAsana mATe tyAM popaTanuM Agamana. 150-172. popaTanuM vIramatIne mATe upAyadarzana. 173-179 vIramatInuM kAryanI siddhi mATe nirgamana. 180-206 apsarAo pAsethI gaganagAminIpramukha vidyAonI prApti. 207-211 vIramatInI vidyAsAdhanA. 212-213 caMdrakumArano guNAvalI sAthe vivAha. 214-220 vIrasena rAjAno vairAgyabhAva. 221-240 caMdrakumArane rAjya ApIne caMdrAvatI sAthe vIrasenarAjAnuM dIkSAgrahaNa, krame nirvANa. 241-244 vidyAbalathI garvita vIramatInu caMdarAjAnI AgaLa potAnI zaktinuM varNana. 245-276 vIramatIe phUTa vacanothI guNAvalI svAdhIna karI. 277-310 vIramatI guNAvalI AgaLa dezAMtara javA mATe vacanayuktio. 311-343 vIramatI dvArA vimalApurInuM varNana. 344-352 vIramatI dvArA karAyela devI ArAdhanA ne vaza thavAthI vazathI caMdrarAjAnuM zIdhra ghare Agamana. 3pa3-370
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdrarAjAnuM kapaTa nidrAthI sUvuM. 371-376 zayanamAM sUtA caMdrarAjAne joine guNAvalInuM vIramatI pAse AvavuM. 377-386 vIramatInA vacanathI vastrathI nirmita puruSAkRtivALI caMdrarAjAnI zayyAne traNa vAra prahAra karIne guNAvalInuM pAchA AvavuM. 387-404 vimalApurI javA prAraMbha. 405-415 mArgamAM AvatA aSTApadAdi tIrthonuM, lavaNasamudranuM varNana guNAvalI AgaLa vIramatIe karyuM. 41-440 guNAvalI sahita vIramatI tathA pracchanna rIte caMdrarAjAnuM vimalApuranA dvAramAM Agamana. 441-459 dvitIya sarga pratolIdvAramAM rAjAnA sevakonI sAthe caMdrarAjAno bheTo ane vivAda. 1-21 sevakonI sAthe caMdrarAjAnuM siMhalarAjAnI sabhAmAM Agamana. 22-45 siMhalarAjA dvArA sanmAna. 46-60 caMdrarAjAnI satyasvarUpa jaNAvavA siMhalarAjAne vinaMti. 91-74 hiMsakamaMtrI pramukhanA AgrahathI caMdrarAjAnuM kaMika potAnuM svarUpa varNana. 75-87 hiMsakamaMtrInuM siMhalarAjAnA kuSThiputrane mATe premalAlacchIne paraNIne arpaNa karavA mATe caMdrarAjAne vinaMti. 88-98 caMdrarAjA vaDe anucita kAryane nahI svIkAratA hiMsaka maMtrI potAno paricaya karAve che : siMdhudezanA siMhala nagaramAM kanakaratha nAmano rAjA che, kanakavatI nAmanI rANI, hiMsaka nAmano huM temano maMtrI, kapilA nAmanI dhAvamAtA che. 99-123 kanakavatIne putraciMtA. 124-145 rAjAnI putra mATe aThamatapa vaDe kuladevInI ArAdhanA. 146-155 devI kuSThaputranuM pradAna. 159-161 rogarahita putra mATe siMhalarAjAnI vinaMti. 162-171 putrajanmano utsava. 172-176 kanakadhvaja nAma. 177-180 putranuM mukha jovA nagara lokonuM Agamana. 181-188 siMhalapuravyApArIonuM vimalApurImAM Agamana. 189-193 makaradhvarAjAnuM AgaLa kanakadhvaja kumAranA rUpanI prazaMsA. 194-206 makaradhvaja rAjAnuM mRgayA mATe nIkaLavuM. 207-211 tyAM paNa anya vyApArIonA mukhethI kanakadhvajakumAranA rUpanI prazaMsAzravaNa . 212-216 rAjasabhAmAM premalAlacchIno kanakadhvaja kumAranI sAthe
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivAhavicAra. te vyApArIo sAthe potAnA pradhAnapuruSone vivAha karavA mATe siMhalapurImAM mokalavA. hiMsakamaMtrI dvArA kroDa dhana ApavA vaDe vaza karAelA teo vivAhadinano nirNaya karIne potAnA nagaramAM AvI gayA. kuladevInA vacanathI amAruM ahIM AvavuM. premalAlacchIne bhADethI paraNI amane Ape e pramANe caMdrarAjAnI AgaLa hiMsakamaMtrInI vinaMti. caMdrarAjAnuM kanakadhvajanA sthAne paraNavA mATe nirgamana. varane joi sAsu-vahUmAM vivAda. vara-kanyAnI sArIpAzanI ramata. siMharAjA ane hiMsakamaMtrInuM tyAMthI nikaLI javA mATe kahevuM. caMcala citta tathA javAnI icchAvALA potAnA priyane jotA premalAlacchInA vacano. bhAryAno tyAga karI tyAMthI caMdrarAjAnuM nIkaLI javuM. caMdrarAjAnuM vRkSanI bakholamAM saMtAI javuM. vRkSArUDha sAsu-vahUno vartAlApa. 217-220 premalAlacchIe karela kanakadhvajakumAranuM apamAna. hiMsaka maMtrI Adi vaDe viSakanyAnuM kalaMka. kalaMkita premalalacchI potAnA pitA dvArA vadha mATe caMDAlone arpita. 221-233 234-303 304-323 324-330 331-352 353-370 371-388 389-393 394-427 428-430 431-433 433-448 449-450 AbhApurImAM AvavuM. kapaTaniMdrAthI sUtA caMdrarAjAnI nidrA dUra karavA mATe kaMbAsahita guNAvalInuM AvavuM. parasparane chetaratA caMdrarAjA-guNAvalIno vArtAlApa. te daMpatInI paraspara chetaravA mATenI vacanayuktio. tRtIya sarga caMdrarAjAnA zarIra para vivAhacihna joIne zaMkAvALI guNAvalIno varamatIne upAlaMbha. 1-23 24-41 kruddha evI vI2matI caMdrarAjAne kukaDo banAve che. kukaDAnA bhAvane prApta caMdrarAjAne joi guNAvalInA dInacavacano. 42-64 kukaDAne grahaNa karI AvelI guNAvalInI upara vI2matIno kopa. bhikSA mATe AvelA munirAjano upadeza. 65-74 75-82 83-89 kukkuTarAjane rakSaNa karatI guNAvalInA karuNavacano. kukaDAne joi nagarano lokono vartAlApa. 90-102 pati vagaranI premalAlacchI tathA hiMsakamaMtrIno kapaTaracanAprabaMdha.103-105 451-457 458-480 481-524 106-120 121-1376 137-148
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhanI bhUmie lai jatA premalAlacchIno ane caMDAlono vArtAlApa. 149-165 bahAra bhUmie lAvelI premalAlacchInuM potAnA pitAne sAcu nirUpaNa. 16-208 premalAlacchInA vivAha mATe mokalelA pradhAnapuruSone bolAvIne puchavuM. 209-215 sAcI vAta jANI rAjAnuM zaMkArahita thavuM. 21-238 caturtha sarga siMhaleza Adi pAMcanI dharapakaDa. 1-13 nagaramAM padhArela jaMghAcaraNa munino upadeza. 14-16 navakAramaMtranA dhyAnanA prabhAvathI zAsanadevInA vacano. 17-18 premalalacchInuM jogiNInA mukhethI potAnA priya caMdrarAjanA guNonuM zravaNa. 19-29 caMdrarAjAnA nahi jovAthI nagaralokone kSobha. 30-34 hitazikSA ApatA maMtrInI upara vIramatInuM ApatA. 35-50 'vIramatI rAjyasiMhAsane ArUDha' e pramANe nagaramAM ghoSaNA. pa1-62 kukaDAne joi maMtrI vaDe pUchAtAM vIramatInuM asatya bhASaNa. 63-73 himAlayanA adhipati hemaratha rAjA AbhApurInuM rAjya grahaNa karavA sajja thayo. 74-81 vIramatI-sumatimaMtranI sAthe hemarathanuM yuddha . 82-89 paMcama sarga sumatimaMtrI vaDe jitAyela hemaratha vIramatIno sevaka thayo. 1-21 potAnI putrI zivamAlA sahita zivakumAra naTanuM rAjasabhAmAM Agamana tathA nRtya. 22-31, 32-59 potAno yaza sAMbhaLI kurkuTarAjanuM dAna. 60-68 niyama viruddha dAna joine vIramatIno roSa. 69-75 bIjA divase kurkaTarAjanuM dAna. 76-97 kurkuTarAja pakSInI bhASAmAM potAnuM mAMgavAnu zivamAlAne kahe che. 97-102 vIramatInI AgaLa dAnamAM naTarAja dvArA kukaDAnuM mAMgavuM. 103-115 kurkuTarAjanA viyogamAM guNAvalIno vilApa. 116-120 vIramatInuM naTarAjane kukaDAnuM pAMjarAnuM samarpaNa. 121-128 kurkuTarAjane lai naTonuM nagarathI nirgamana. 129-151 dezAMtara bhamatA te naTo siMhalapura AvyA. 151-156 siMhalanarezanA subhaTo sAthe naTasainikonuM yuddha . 157-193 siMhalarAjAnuM palAyana. 164-15 naTonuM potanapuranagaramAM Agamana. 196-199
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ CCU. tyAM bhIkhArInuM vacana sAMbhaLI zreSThiputra lIlAdharano paradezagamana vicAra. 170-186 naimittikoe kukaDo avAja kare tyAre prayANanuM muhUrta ApyuM. 187-191 kukkuTarAjanA zabdo sAMbhaLI lIlAdharanuM videzagamana. 192-195 priyavirahanA kAraNe lIlAvatInuM kukkuTarAja sAthe vartAlApa. 197-210 naTonuM vimalApuramAM Agamana. 211-215 premalacchInA DAbA aMganuM pharakavuM. 217-220 rAjasabhAmAM naTonuM AvavuM. 221-226 premalAlacchIne joi kukkuTarAjanuM harSathI nAcavuM. paraspara dRSTinuM maLavuM. 227-231 - SaSTha sarga vimalApuranA rAjAnuM naTarAja pAsethI caMdrarAjAnA vRttAMtanuM zravaNa. 1-10 premalAlacchInI kurkuTarAjane grahaNa karavAnI icchA. 11-15 kukuTarAjanA grahaNa mATe rAjAnuM naTarAja pAse javuM. 16-39 kurkuTarAjanI AgaLa premalAlacchI dvArA potAnA duHkhanuM nirUpaNa. 40-57 karyuTarAjanI sAthe premalAlacchInuM puMDarIkagirinI yAtrA nimitte javuM. 58-6 sUraja kuMDamAM kurkuTarAjanuM paDavuM. ka7-75 kukaDApaNAno tyAga karI caMdrarAjarUpe prakaTana. 76-81 zrI RSabhajinezvaranI pUjA. 82-89 yugAdijinanA guNagAna. 87-88 makaradhvaja rAjAnuM zrIvimalAcalazikhara upara caMdrarAjane maLavA mATe Agamana. | 90-103 caMdrarAjAno vimalApuramAM praveza. 104-114 makaradhvaja rAjAno pazcAtApa. 115-122 caMdrarAjAe makaradhvaja rAjAnI AgaLa potAnI pahelAnI vAta kahI. 123-129 makaradhvaja rAjAe vadha mATe Adeza, caMdrarAjA dvArA siMhalanareza Adi pAMcanuM rakSaNa. 130-151 saptama sarga caMdrarAjAnuM guNAvalI upara patranuM mokalavuM. 1-16 kUkaDArUpe rahela caMdrarAjA manuSyapaNAne pAmyo" evI vAta vIramatIe paNa jANI. 17-27 caMdrarAjAne mAravA mATe vIramatInI davArAdhanA. 28-29 caMdrarAjAnA puNyaprabhAvathI devArAdhanA niSphaLa. 30-33 krodhita vIramatInu vimalApura tarapha Agamana. 34-38 deva dvArA prApta samAcArathI caMdrarAjA dvArA haNAI ane chaThI nArakImAM utpanna thai. 39-49 C.07 % 3) C 0
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ priyaviyogathI duHkhI evI guNAvalIno patra popaTe caMdrarAjAne Apyo. 50-63 caMdrarAjAnI AbhApurI tarapha javA mATe taiyArI. 94-73 caMdrarAjAnI sAthe jatI premalAlacchIne mAtA-pitAnI hitazikSA. 74-90 vimalagirirAjanI yAtrA karIne caMdrarAjAnuM prayANa . 91-93 potanapuramAM Agamana. 94-96 devasabhAmAM caMdrarAjAnI zIlaprasaMzA sAMbhaLI koi deva vidyAdharIrUpe AvI zIlanI parIkSA. 97-118 caMdrarAjAno AbhAnagarImAM praveza. 119-128 caMdrarAjA ane guNAvalIno hAsyavinoda. 129-140 guNAvalIne guNazekhara ane premalAlacchIne maNizekhara nAmanA putro thayA. 141-148 zrI munisuvratasvAmijinanuM Agamana ane samavasaraNa . 149-150 parivAra sAthe caMdrarAjA vaMdana mATe javuM ane dezanA zravaNa. 151-152 zrImunisuvratasvAmi dvArA caMdrarAjAnA pUrva bhavonuM kathana. 153-204 caMdrarAjAno saMvega. 205-210 caMdrarAjAnuM potAnI priyAone potAnA abhiprAyanuM nivedana. 211-213 zrImunisuvratasvAmI pAse dIkSA grahaNa. 214-215 caMdrarAjA RSigaNathI parivarAyela munisuvratasvAmI tIrthaMkarano AbhApurIthI vihAra. 216 caMdrarAjarSino pravacanAbhyAsa. 217 niraticAra cAritranI ArAdhanAthI caMdrarAjAne kevalajJAnanI utpatti. 218 caMdrarAjA kevalInI dharmadezanA. 219 zrI siddhAcalatIrthamAM paramapadanI prApti, siddhAcalanuM svarUpa. 220-224 prazasti. 1-13
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmane namaH zAsanasamrATapUjyAcAryazrIvijayanemisUrIzvarapaTTadharapUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarapaTTadharaprAkRtavizAradapUjyAcAryazrIvijayakastUrasUripraNItaM candracaritram (candrarAjacaritram) prathamaH sargaH maGgalazlokAH yatkRpAla vamAsAdya, prajAH prApuH supaddhatim / tamAdyaM tIrthapaM vande, siddhidhAmagataM prabhum // 1 // phaNirAjaphaNacchatraM, pavitritajagattrayam / / zrIpArzvezaM dayAsindhuM, manasA praNidadhmahe / / 2 / / trizalAnandanaM naumi, taM surAsurasevitam / yadIyavAksudhAcAmAd, bhavAbdhirgoSpadAyate // 3 // gautamAdyAn gaNadharAn, dezanAmRtavarSiNaH / bhavyakairavazItAMzUn, naumyandhatamasacchide // 4 // 1. 'mUko vAcaspatIyate' iti pAThA0 // 2. 'zU-nAzraye'ndhatamasacchide' iti paatthaa0||
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram AbAlyabrahmaniSThaM taM, gurUNAM gurunAyakam / zrInemisUrisamrAjaM, vande kAruNyavigraham // 5 // zAntyAcAntamRdusvAntaM, bhavyasevyapadAmbujam / vande vijJAnasUrIzaM, mahAntaM sudhiyaM gurum // 6 // kundendughanasArAbhAM, kalahaMsAsanAM surIm / mUkasyA'pi vacasvitva-kAraNaM naumi zAradAm // 7 // kvA'haM mandamatirnUnaM, kUpamaNDUkasannibhaH / kvA'sau mahAdhIH shriicndr-strijgccndisdyshaaH|| 8 // tathA'pi tasya caritaM, vacmi trailokyapAvanam / zreyase hi kRto yatno, nyUno'pi na vigIyate // 9 // jambUdvIpasya bharata-kSetre pUrvadigAzrayA / 'Abhe'ti nAmnI nagarI, vidyate pUdhurandharA // 10 // Abheva sarvajagataH, sarvasaMskArabandhurA / yAmapekSya surendrasya, nagarI na garIyasI // 11 // nA'laM sA'pyalakA vA'pi, ratnadvIpo'thavA kutaH ? / tasyAH samatvaM labhate ?, kimandhuH sindhuvad bhuvi ? // 12 // 1. 'vandanIyapadAmbujam' iti pAThA0 / / 2. 'mahAntaM karuNAlayam' iti pAThA0 / / 3. 'praNamya zAradAM candra-caritraM praNayAmyaham' iti pAThA0 / / 4. 'kvAhaM laghiSTho bhUmiSThaH, kUpamaNDUkavatkramaH / kvA'sau daviSThaH zrIcandrastrijagaccanditaprabhaH / / ' iti pAThA0 / / , ito'gre- 'prakAzayati yo nityaM, bhuvanatritayaM rucA / kathaM na svAzrayAM vANI, mamA'sau dyotayiSyati / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 5. 'svaparANAM pramodAya, bhavinAM tanna saMzayaH' iti pAThA0 / / 6. 'ratnasaGkalA' iti pAThA0 / /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 yuktaM laGkA'bdhimadhye'gAda, yadIyasuSamA jitA / mRtirvA dUrasaMprApti-rmAne mlAne satAM gatiH // 13 // tatra bhUmau sudurgAbhA, uccaiH saudhA babhAsire / aunnatyena sumerothaire, laghimAnaM vitanvate // 14 // ratnabhAnvitahANi, zikharazreNikaitavAt / aTTaM hasantyuhantAni, divamAlokya tatra kim ? // 15 // vipaNya ApaNAyante, yasminnApaNasantatiH / ratnAkarAyate vIthI, roharAgati' sarvataH // 16 // vyApAriNo nRpAyante, nRpo'pIndrati sampadA / kuberanti mahebhyAzca, yasmin puravare'nizam // 17 // rathyAsu rAjamArgeSu, candanAktajalAplutiH / pArijAtataroreSA, suSamAmapyacUcurat // 18 // tatra zrIvIrasenAhvo, rAjA rAjyamapAlayat / yasya prabhAvAdarayo, muniveSamadIdharan // 19 // prasAde candrati zrImAn, pratApe mihirAyate / dAne karNAyate daNDe, pitRrAjAyate'pyasau // 20 // tasya vIramatInAmnI, devI sarvAGgasundarI / tadrUpeNa jitA nUnaM, ratirdRzyA na bhUtale // 21 // taDidvA kimu ? tArAvA?, jyotsnAvAsA himazruteH ? / tAmAlokya janA evaM, vivadante parasparam // 22 // 1. 'suSamAmavalokyaiva, yasyA laGkA'pi sattvaram / jambUdvIpamatikramya, samudrataTamabhyagAt / / ' iti pAThA0 / / 2. 'kSaumA' iti pAThA0 / / , 'prAsAdAH' iti Ti0 / / 3. 'ye meru-' iti pAThA0 / / 4. 'sudhAdhavalahANi svasampattyA bhRzaM kila / ' iti pAThA0 / / 5. 'rohaNaparvatAyate' iti Ti0 / / 6. 'sUryAyate' iti Ti0 / / 7. 'yamAyate' iti Ti0 / / 8. 'AsId yasyAH svarUpeNa, ratirapyativihvalA (-lajjitA) (-ratiMgatA)' iti pAThA0 / /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram tayA saha mahIpAlo, rAtrindivamanAkulaH / viSayotthaM sukhaM bheje, paulomyeva purandaraH // 23 // tasya tatsukhamAlokya, surendro'pi divAnizam / prazazaMsa sudharmAsthaH, puro nAkasadAmasau // 24 // athaikadA'zvavyApArI, 'vAhAnAdAya tatpure / anAnagamad rAja-sabhAyAM sabhyazekharaH // 25 // vizAlanayanAnazvAn, kukkuTaskandhakAMstathA / manaHpavanayorvega - jiSNUnuccaiHzravaHsamAn // 26 // yeSAM gatiM samAlokya, saMdihAno jano'bhavat / suparNaH kiM vinA pakSA-veSa yAtIti bhUtale ? // 27 // vidyutkalpA hi sahasA-'dRzyA vellanti lAghavAt / khurAghAtena zakalAn, kurvANAH parvatAnapi // 28 // tauruSkA hAMsalAH zrImatkAmbojA iva te'bhavan / anekajAtisaJjAtAn, dRSTvA rAjA tutoSa tAn // 29 // tasmai dattvA'dhikaM mUlyaM, sarvAnazvAn mahIpatiH / AtmasAtkRtavAn tajjJaH, samaye na hi sIdati // 30 // teSu vakragatiH kazci-dazvaH paramasundaraH / AsIt tatra nRpo'rthe'bhUnmahArAgo'tilubdhavat // 31 // athaikadA mahIpAla-zcaturaGgabalAnvitaH / tamevAzvaM samAruhya, mRgayAyai yayau vanam // 32 // 1. 'rAtrindivamatandritaH' iti pAThA0 // 2. 'azvAn' iti Ti0 / / 3. 'garuDaH' iti Ti0 // 4. 'vIraH (dhIraH)' iti pAThA0 / /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 itastataste hariNAn, zazakAn mahiSAn kirIn / palAyamAnAn jagRhu-nArakIyAnivAntakAH // 33 // teSu caikaM mRgaM vegAda, nazyantamavalokayan / azvArUDho'nucakrAma, satvaraM tajighRkSayA // 34 // bahudUragato'pyenaM, nA''sasAda narezvaraH / AyuHsattve na kasyA'pi, ko'pi kiJcit karoti hi|| 35 // __ (yugmam) sa vakragatinA'zvena, bahudUramanIyata / / ajAnastadgatezceSTAM, samudrormimiva prabhuH // 36 // durdamena hRdevAsA-vapi ruddhakhalInakaH / pavanAtigavegena, vAjinA dUramApitaH // 37 // prayatnenA'pi tadvegaM, nRpo roddhamanIzvaraH / tRSArto'cintayad yukti-mavatArAya vAjinaH // 38 // ito vApItaTe kaJcida, vaTavRkSaM vyalokata / tatazAkhAzataizchannaM, nAnApakSininAditam // 39 // taM vIkSya nRpatizcitte, cintayAmAsa 'yadyaham / asya zAkhAmadhizritya, nIcaiH syAM tarhi me sukham // 40 // iti nizcitya sapadi, zAkhAmAlambya vAjinaH / uttatAra mahIpAlaH, so'pyazvo nibhRtaM sthitaH // 41 // taM dRSTvA nizcalaM rAjA, pazcAttApamupAgataH / aho ! ajAnatA vyarthaM, mayA dUramupasthitam // 42 // 1. 'teSu naSTaM mRgaM rAjA, palAyantaM vilokya ca' iti pAThA0 / / 2. 'nAnApakSimanoharam [yugmakam]' iti pAThA0 / /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram tato vRkSAdadhobhUya, vaTe'zvaM paribadhya ca / / uttatAra svayaM vApyAM, jalapAnAya bhUpatiH // 43 // sphATikairbaddhasopAnAM, haMsasArasanAditAm / praphullakamalAmoda-vAsitAM tAM sa aikSata // 44 // madhumattAlipuJjasya, guJjanaM mandamArutaH / prasuptamapi kandarpa-mudbodhayati kAminAm // 45 // vidhipUrvaM jalaM pItvA, snAtuM samupacakrame / anekakrIDanaM tatra, cakAra jagatIpatiH // 46 // kadAcinmakarandAnAM, gandhamAghrAya bhRGgavat / unmanIbhUya niHzaGko', jalakrIDAM cakAra saH // 47 / / kadAcit kalahaMsAnAM, kalaM zrutvA'tiharSitaH / / jighRkSuriva taM dUra-manvadhAvad dharApatiH // 48 // evaM vihRtya bahudhA, snAnavastraM vihAya saH / anyavastraM vasitvA'tha, bhRzamAnandamAsadat / / 49 / / athA'smin samaye rAjA, vivaraM dRSTavAniha / anekaratnaracitaM, sopAnaM yatra zobhate // 50 // tata uttIrya nirbhIkaH, karavAlasahAyakaH / pAtAlavivare tasmin, gahanaM saMdadarza saH // 51 // kasyAzcit kanyakAyAzca, karuNaM rodanaM bhRzam / zuzrAva tasmin sAzcarya, babhUva nRpatistadA / / 52 // 1. 'nirlajjo' iti pAThA0 / /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 kuto'do vivaraM bhImaM ?, kutaH kAntArasantatiH? / kuto'yaM bAlikAyAzca, zrUyate karuNasvaraH // 53 // itthaM vitaLa niSkozaM, khaDgaM haste nidhAya saH / cacAla zabdamAlakSya, paropakaraNoddharaH // 54 // gatastatra dadarzA'sau, yoginaM maunamAsthitam / haste japavaTIM kaNThe, mAlAM bibhrANamaJjasA // 55 // anekadhUpadhUmena, vyAptamatyantabhISaNam / suraktaraktavastreNa, paribaddhakaTItaTam // 56 // gADhadhyAnaparaM ruddha-nayanadvayapaGkajam / bakavatsusthirAGgaM ca, japasaMsaktamAnasam // 57 // tadane jAjvaladvahni-homakuNDaM sasambhRtim / niSkozIkRtakhaDgo'sau, prekSAJcakre mahIpatiH / / 58 // taM dRSTvaivA'sya sakala-mavivekaM viveda saH / / saGketAkAravettAro, bhavanti hi manISiNaH // 59 // tadane dRDhabandhena, baddhAM chAgasutAmiva / rudatI sudatImekAM, kanyAmaikSata bhUpatiH // 60 // 'hAhA''bhAnagarInAtha !, nedAnIM yadi rakSasi / asau pApamatiryogI, niyataM mAM prahoSyati' / / 61 / / nAmagrAheNa rudatI-mitthametAM nizamya saH / tadane nirbhayo rAjA, samAgAdatisatvaram // 62 // 1. 'iti nizcitya' iti pAThA0 / / ..2. 'mahAdhyAnena saMruddha-' iti pAThA0 / / 3. 'acaJcalamivAtyanta-' iti pAThA0 / / 4. 'mRgavadhUmiva' iti pAThA0 / /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram yoginaM pratyuvAcA''muM, re duSTa ! mama sannidhau / kathaGkAramiyaM bAlA, hUyate hutabhuGmukhe ? / / 63 / / re nighRNa ! durAcAra !, kaupInavasanAdhama ! / imAM bAlAM muJca muJca, madane tApasAdhama ! // 64 // madarzanapathAyAto, yatastvaM na bhaviSyasi / / nahi sUrye tapatyeSo-'ndhakArastiSThati kvacit ?' // 65 // iti zrutvA vacastasya, dhyAnaM tyaktvA sa tApasaH / kAkanAzaM nanAza drAk, prakAze timiraM kutaH ? // 66 // palAyamAnamAlokya, rAjA nA'nusasAra tam / homasya sAdhanaM sarvaM, jagrAhA'sya kuyoginaH // 67 / / na hi sattvavataH kvA'pi, kuto'pyutpadyate bhayam / tasya prabhAvAt sarve'pi, vazamAyAnti jantavaH // 68 // atha rAjA'prasannAyAH2, kanyAyA bandhanaM laghu / muktvA papraccha 'rambhoru!, kA tvaM? kasyA'si nndnaa?|| 69 // kathamasya vaze jAtA ?, prItirAbhApatau kutaH ? / tava jAteti sarvaM me, bhayaM tyaktvA vadA'dhunA' // 70 // tacchrutvA bahuharSeNa, vizAlahRdayA'pi sA / nA''tmAnaM starituM prAbhUt, kamanIyatanuH kila // 71 // rAjAnaM svapatiM matvA, bhayaM tyaktvA manoramA / babhUva hRdayezasya, sammukhe hrImatI tadA // 72 // 1. 'vinanAza tadai (thai)va drAk, prakAze timiraM kutaH (yathA)' iti pAThA0 / / 2. 'rAjA'tisundaryAH' iti pAThA0 / /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 babhANa caturA lajjA-namrA bhUpatimityasau / 'AbhAnagaryA ramyAyAH, paJcaviMzatiyojane // 73 / / asti padmapurInAmnI, nagarI sarvasampadA / yA vaikuNThamapi proccai-rupAhasati sendiram / / 74 / / zrIpadmazekharastatra, rAjA rAjasamadyutiH / / yaH svoccairguNasampadbhiH, sarvazekharatAM yayau // 75 // rambheva varyasaundarye, saubhAgye zrIriva prabho ! / / zAradeva matau tasya, zAradA pramadA'bhavat // 76 // tayozcandrAvatI nAmnA, tanayAM viddhi mAM vibho ! / yA'haM dharmaparA nityaM, bAlatvaM vyatijagmuSI / / 77 // mayi zrIkAmadevasyA-'dhikAra iva sarvataH / yauvanaM prakaTIbhUtaM, sarvAvayavasundaram // 78 // yauvanasthAM vyalokiSTa, pitA mAmekadA tata:2 / tasya citte babhUva drAg, varacintA garIyasI // 79 // asmin kAle samAgatya, ko'pi naimittikaH puraH / rAjJaH samAdidezA'tha, nimittaM svavicAritam // 80 // rAjastava tanUjAyA, AbhApurapurandaraH / sarvazAstrArthakuzalo, bhavitA patirityavak // 81 // tannizamyA'tha pitarau, harSaparyAkulau bahu / sammAnya draviNaM bhUrya-dAtAM naimittikAya tau // 82 // 1. 'candratulyakAntiH ' iti Ti0 / / 2. [anaGgaramaNodyAna-yauvanAyA mamekSaNAt]' iti pAThA0 / / 3. 'pituzcitte' iti pAThA0 / /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 candrarAjacaritram mamA'pi tat karNapathaM, prApa samyak zubhAkSaram / romaharSacchalAnmodo, hRdayAd bahirAgamat / / 83 // tacchrutvaiva divArAtri, tava dhyAnaparAyaNA / / vyatikrAmyAmyahorAtraM, tvatsaGgamamanorathA // 84 / / ekadA svavayasyAbhiH, sArddha nirjhariNItaTam / jalakrIDArthamagamaM, tatra 'jAtakutUhalA / / 85 / / ito'yaM tApasastAsAM, netrabandhaM vidhAya ca / indrajAlena mAM nIco, hRtavAMstata eva saH / / 86 // atrA''nIya samiddhe'gnau, yAvaddhotuM pracakrame / tAvat tvayA mahArAja !, rakSitA rudatI drutam // 87 / / antaryAmin ! prataptAnAM, zaraNa ! praguNAnvita ! / prabhAvaM tava kiM vacmi, smaraNAt tApanAzakam // 88 // nijaM kalatramatrAsthA, ityahaM tava kiM yazaH / gAyAmyathA'pi svAM vANI, punAmi tava kIrtanAt / / 89 // AcArAdeva jAne tvAM, mamA'si prANavallabhaH / anyathA kaH patiM tyaktve-dAnI pAlayitA mama' / / 90 / / pazcAd rAjA'pi tacchrutvA, bhRzaM sammAnya tAM nijaam| patnI jJAtvA puraskRtya, gantuM samupacakrame // 91 / / tasmAt sopAnataH zIghraM, vApI gatvA mahIpatiH / jalaM spRSTvA sadAraH sa, bahirAgAd mudA'nvitaH // 92 // 1. 'baddha-' iti pAThA0 / / 2. 'dRSTA'haM' iti pAThA0 / / 3. 'tathA' iti paatthaa0||
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 1 tataH senA'pi samagAd, bhramantI nRpasannidhau / nRpamAsAdya mumude, praNanAma ? dRSTvA samIpe tAM kanyAM rUpeNA'pratimAM bhuvi / papraccha 'keyaM bhavataH ?, kathaM cA'tra samAgatA' ? ' / / 94 // rAjA sarvaM samAcakhyau, vRttaM kanyAzrayaM tataH 1 nizamya sarvasAmantaH, prazazaMsa jaharSa ca / / 95 11 anantaraM sa nRpati- razve kanyAM nivizya ca / AjagAma purIM zazva-jjayazabdavivarddhitaH / / 96 / / 11 candrAvatI svapitari, dUtaM preSitavatyasau / 'AbhAyAmasmi sapadi, samAgaccha pitaH Z tataH ' / / 97 / / * punaH punaH / / 93 // prati / / 98 // nizamya punarutpannA -miva tAM tAM padmazekharaH / jAnan samAyayau vIra - senarAjapuraM bahvAdareNa satkRtya, vIraseno nRpo'pi tam / sarvaM kanyAzrayodantaM kathayAmAsa tatpuraH / / 99 // tacchrutvA vismayApannaH, kanyAM kroDe nidhAyA'tha, " padmazekharabhUpatiH / gADhasnehamadarzayat / / 100 // pazcAdaJjalimAbadhya, 'rAjannasyopakArasya, kSe jIvadAnasya sadRzaM kSaM ], na kiJcid vidyate bhuvi / yad vizrANya mahIpAlA - 'nRNaH syAmahamaJjasA / / 102 / / vIrasenamavocata / pratyupakArakam / / 101 / / atastvAM prArthayAmyetAM gRhANa mama kanyakAm / vAcA taveyaM dayitA, jAtA nRpaziromaNe !' / / 103 / / 1. 'saGgamagAdiyam' iti pAThA0 ||
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram pazcAt sudivase rAjA, paryaNaiSIt kumArikAm / narta gaNikA tatra, jahaSurnAgarA janAH // 104 / / na keSAM hi pramodAyA-'jAyatA'sau mahotsavaH / devIM vIramatIM tyaktvA, candrAvatyAH samAgame // 105 / / evaM kanyAM vivAhyA'sau, padmazekharabhUpatiH / jagAma nagaraM svIyaM, prabhUtAnandanirbharaH // 106 / / rAjA vaiSayikaM saukhyaM, tayA saha samanvabhUt / AtanvAno'nekavidhAM, krIDAM kAmakalodbhavAm // 107 // kadAcit sa jale krIDAM, kadAcit puSpitadrume / ArAme dolayA vA'pi, cakArA'maravannRpaH // 108 / / rAjJI vIramatI citte, sarvadA duHkhasaJcayam / babhre 'napatyatAhetuM, sapatnIsattvato'param / / 109 / / candrAvatI "sucaritai-vibhramaizca nijaM patim / vazIcakAra caturA, kiM na kuryAt pativratA ? // 110 / / ekadA zayane sA hi, candraM svapne vyalokata / yena garbha babhArAzu, lateva prasavaM zubham // 111 / / ratnagarbhA'vanI kiM vA ?, sUryagarbhA dizA kimu ? / dyauriyaM candragarbhati, tAM loko vyacikitsata // 112 / / dohado yo babhUvA'syA, rAjA tatkSaNameva tam / pUrayAmAsa kimu no, kurute'bhyudaye janaH ? // 113 // 1. ito'gre- 'dohado yo babhUvA'syA, rAjA tatkSaNameva tam / pUrayAmAsa kimu no, kurute'bhyudaye janaH / / iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 2. 'candra' iti pAThA0 / / 3. 'babhre sutAlAbhabhavaM' iti pAThA0 / / 4. 'sva-' iti pAThA0 / / 5. 'prasavAnvitA' iti pAThA0 / / /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 samaye suSuve ramyaM, bAlakaM candrarUpiNam / yena rAjA'timumude, raGkavad dhanalAbhataH // 114 / / yAcakebhyo dhanaM bhUri', vitatAra dayAparaH / tadAdi yAcakatvaM te, vijahuH svairalAbhataH // 115 / / dvAdaze divase rAjA, sambhojya svajanAMstadA / 'candre' tyAkhyAM vyadhAt svapna-yogato jagatIpatiH // 116 / / paJcadhAtrIbhiranizaM, pAlyamAnaH sa bAlakaH / zuklapakSe zazIvA'sau, vavRdhe nRpasammadaiH // 117 / / svAGguSThamAnane kRtvA, pIyUSamiva taM papau / kramazo'sau kumAratvaM, jahAra nRpanandanaH // 118 // taM vIkSya dampatI citte, bhejAte modasampadam / zivau skandaM jayantaM ca, zacIzakrAvivA'nizam / / 119 // madhurairvacanairnityaM, pitarau toSayan zizuH / rUpeNa kAmadevaM sa, lajjayAmAsa vIrasUH / / 120 // evaM tasya yayurvarSA-NyaSTAvatha mahIpatiH / sarvAH kalAH zikSayituM, kalAbhyAsamakArayat // 121 / / itaH sarvajanAhlAdI, surabhIkRtadiGmukhaH / kAmadevasya susakhA, vasantartuH samAgamat // 122 / / kokilo hRdayagrAhi, cukUja vipine muhuH / mAkandamaJjarIpuJja-marandAsvAdamAdavAn / / 123 / / 1. '-'dhanIva' iti pAThA0 / / 2. 'bahudhanaM' iti pAThA0 / / 3. 'dhanalAbhataH' iti pAThA0 / / 4. 'kumArasya' iti pAThA0 / / 5. 'zacI-purandarau yadvajjayantamudadhirvidhum' iti pAThA0 / / 6. '-mattavAn' iti Ti0 / / , ito'gre'[mAkandamaJjarIsvAda-kASAyitagalaH sukham] ' iti niSkAsitaH pATho dRshyte||
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 candrarAjacaritram vAsanto mugdhamadhupaH, kAminAM zravaNe kila / uccacAra mahAmantraM, 'zambarArerivA''nizam / / 124 / / kAmadevo'pi sahasA, kAminAM hRdayaukasi / uvAsa paJcavizikhIM, prayuJjan samadastataH / / 125 / / prasasAra sahAyatvAt, sarvato dakSiNAnilaH / kAminAM ratijaM khedaM, haran surabhimandagaH / / 126 / / campakoddAlakAzoka-kundakuDmalasantatiH navapAlAzapAlAzaH, kAminAM mudamAdadhau / / 127 / / vratatirvaramAkanda-mAliliGgAnurAgiNam / prauDheva kAminI kAntaM, sarasaM sarasA yathA / / 128 / / ito rAjA tadA khelAM, kartumArAmamAyayau / yatra vRkSA vasantAya, phalapuSpANyupAharan / / 129 / / kalikAzcampakasyaitA, vasantAya mahIbhRte / dadAti vipinaM tasmai, pradIpANAM zikhAH kimu // 130 // padmavAsasamAyukte, salile vanitAyutaH / cikrIDa manujAdhIzaH, kAmadevavazaMvadaH / / 131 / / kAzmIrAktajalaiH strINAM, saGghamasnApayannRpaH / madhyAhne'pi yathA sandhyA-rAgaH samabhijAtavAn // 132 / / tatra candrakumAro'pi, savayobhiH sma khelati / enaM dRSTvA'tha nRpati-zcandrAvatyapyamodata // 133 / / 1. 'kAmasya' iti Ti0 / / 2. -rivA''babhau' iti Ti0 / / 3. 'vidhunvan' iti pAThA0 / / 4. 'dadate viTapAH sarve, pradIpasya zikhA iva' iti pAThA0 / / 5. 'samabhijAyate' iti pAThA0 / / 6. 'candra' iti pAThA0 / /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 1 - 15 tau dampatI bahuvidhai- rabjaizcikrIDaturvane / anyA api kuraGgAkSya- statrAgUrantumicchavaH / / 134 / / kA'pi bAlA nijaM bAlaM, kroDe kRtvA'tisundaram / chAyAM campakavRkSasyA- sszritya tasthau mudAnvitA / / 135 / / kA'pyAmravRkSe hiNDolaM', racayitvA svabAlakam / krIDayantI kA'pi haste, dhRtvA potamamodata / / 136 / / kAcit karamathA''lambya gamanaM zikSayatyapi / kAcit putraM dadau stanyaM, pAyayAmAsa kA'pi ca / / 137 / / iti dRSTvA vinodaM sA, rAjJI vIramatI bhRzam / dIrghazvAsaM viniHzvasya, krIDAM tyaktvA sma zocati / / 138 // daivaM nininda " he daiva !, kathaM me tanayaM nahi / adA nahi vinA putraM, zobhate pramadAjanaH / / 139 / / yathA dIpaM vinA caityaM, deho jIvaM vinA yathA / puSpaM gandhaM vinA megho, yathA vAri vinA'phalam / / 140 / / dayAM vinA yathA dharmo, mAnahInaM yathA'rpaNam / svaraM vinA yathA gAnaM, vyaJjanaM lavaNaM vinA / / 141 // tathA putraM vinA sarvaM, na me rAjyAdikaM sukham / zobhate hA kathaM vandhyAM, cakAra vidhiratra mAm / / 142 / / yotsaGge tanayaM kRtvA, na krIDayati kAminI / tasyAH zarIragrahaNaM, niSprayojanameva hi / / 143 / / 1. ' - raGgai' iti pAThA0 / / 2. 'madA - iti pAThA0 / / 3. 'hindolaM' iti pAThA0 / / 4. 'samAdhAya' iti pAThA0 / / 5. 'bhojanaM' iti pAThA0 / /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 candrarAjacaritram nAsti yasya sutastasya, kiM rAjyasukhasampadA ? / na tadgRhaM samAyAnti, sAdhavo'tithayastathA // 144 / / kiM mayA pUrvajanuSi, kRtaM karma malImasam ? / yena me 'zobhanAkAro, naiko'pi tanayo'bhavat" // 145 / / evaM vicintayantI sA-'GgaSThAgreNa mahItalam / lilekha bASpanayanA-'nAkarNitasakhIsvanA // 146 / / itaH sakhIjanastAJca', papraccha premapUrvakam / kathaM tvaM vimanIbhUya, rodiSIhA'tivihvalA // 147 / / vipriyaM tava kRtvA ko, jijIviSati mUDhadhIH / ko'gneH zikhAM svahastena, jighRkSati mumUrSukaH // 148 // ayaM khelati te bhartA, kAmadevasamAkRtiH / ayaM candrakumArazca, kiM te zokasya kAraNam ? // 149 / / evamuktA'pi no devI, svAdhihe tumavocata / itaH ko'pi zukastatra, sahakAre samAyayau / / 150 / / tathAvidhAM vilokyA'sau, devIM kAruNyamAgataH / mAnuSIM giramAzritya, saMbabhASe zuko varaH / / 151 / / 'he sundari ! kimarthaM tvaM, raGgabhaGgaM cikIrSasi ? / kiM te duHkhaM ? kutazcintA?, tanme kathaya nizcitam // 152 // tacchrutvA vismayAviSTA, rAjJI yAvad vylokt| tAvad rasikavaktAraM, zukamAlokayad drume / / 153 / / 1. 'kesarA-' iti pAThA0 / / 2. '-stasyai' iti pAThA0 / / 3. 'rodiSi svAmijIvite ?' iti pAThA0 / /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 1 - 17 > tamuvAca 'zuka ! tvaM mAM kathaM pRcchasi hRdgatam ? / tiryagjAtiH phalAzI ca, vanavAsI khago'si hi / / 154 // / yadi tvatto bhavedduHkha - syAntastarhi vadAmyaham / anyathA na hi svAntasthaM, prakAzayati buddhimAn ' / / 155 / / tannizamya jagAdA'sau zukaH kiJcit samanyukaH / 'pakSiNA kriyate yattanmAnavena na zakyate' / / 156 // 'sarvebhyo hi naraH zreSThaH, kathaM vadasi re zuka ! tairna yatkriyate karma kuryAt tadvihagaH katham ' ?' / / 157 / / itthaM devyA vacaH zrutvA, viduSAM zekharaH zukaH / jagAda 'bhuvi ko'nyo'sti, pakSiNA sadRzaH zubhe ! / / 158 / / trikhaNDAdhipaterviSNorbhUriM vikramazAlinaH garuDo vAhanaM pakSI, vANyA haMso'sti vAhanam / / 159 / / nIrakSIraviveke hi, haMsa eva vicakSaNaH / taruNIgamane'pyeSa I upamAnatayA''hRtaH / / 160 / / damayantyA samAyoge, nalasya pRthivIbhujaH / upakAramakArSIt sa, haMsa eva vihaGgamaH' / / 161 / / nizamyeti vacastasya, devyuvAcA'tiharSitA / 'aho vidvan ! dayAlustvaM, pakSirAja ! mahAzaya ! / / 162 / / athA''gamanametasmin samaye kuta eva te ? | sarvaM kathaya bho pakSin !, mama prANasamo hyasi / / 163 / / 1. 'jijJAsase drutam ?' iti pAThA0 // / 2. 'tat karoti khagaH katham ?' iti pAThA0 / / 3. ' - rjiSNorvi-' iti pAThA0 11
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 candrarAjacaritram AkA''ha zuko mAM hi, dhRtvA vidyAdharo'nyadA / sauvarNe paJjare nyasya, pAThayitvA budhaM vyadhAt // 164 / / ekadA paJjarasthaM mAM, nItvA sAdhuM namasyitum / jagAma vinayA''viSTo, natvA taM samupAvizat / / 165 / / munidarzanataH pApaM, nanAza mama tatkSaNam' / dharmAnupadidezA'sau, bahuzastatra yogirAT / / 166 / / mAM paJjarasthamAlokya, vidyAdharamuvAca saH / pakSiNAM bandhane bhadra !, bahu pApaM prajAyate / / 167 / / ityuktvA mocayAmAsa, mAM tato'hamanekazaH / bhrAmyan vanAnyupavanA-nyAgatastava sannidhau / / 168 / / ityahaM nijavRttAnta-mavocaM varavarNini ! / tavA'pi yadi vaktavyaM, bhavet tarhi vadA'dhunA' / / 169 / / nizamya tad vIramatI, zukaM matvA'tipaNDitam / Uce nijamanoduHkha-manapatyatvahetukam / / 170 / / 'maNimantrauSadhInAM tvaM, jJAtA'si zuka ! suvrata ! / duHkhahetusamucchede, sahAyo bhava sarvathA // 171 / / upakAraM bhRzaM manye, kArye sati vihaGgama ! / RjubuddhyA tavA'gre'haM, svahRdisthaM nyavIvidam' / / 172 / / 1. 'paJjare sthApayAmAsa, haime prANasamaM (budhavaraM) vyadhAt' iti pAThA0 / / 2. 'tatkSaNe' iti pAThA0 / / 3. '-''gacchaMstavA'ntike' iti pAThA0 / / 4. 'tathApi' iti pAThA0 / / 5. '-nibandhanam' iti pAThA0 / / 6. 'tanmadIye'tra kArye tvaM' iti pAThA0 / / 7. ito'gre- 'tvaM mama prANasadRzo, manye tvAM bhrAtaraM nijam / bhavate navalakSaM taddhAraM dAsye kRtArthitA(-nI) / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 zuko'vadad 'devi ! cintAM, tyaja zreyo bhaviSyati' / . tavA'gre'haM vadiSyAmi, sadupAyaM pativrate ! // 173 // tvaM dharmajananI me syA, hRdi zAntiM samAzraya / avazyamupakArAya, prayate tava sAmpratam' // 174 / / devyuvAca 'na me'patya-mato duHkhAkaraM mama / sarvaM vibhAti rAjyAdi, pIDyamAnA tato'smyaham // 175 / / tannizamya jagAdA'sau, 'zRNu rAjJi ! vaco hitam / asmin vane'sti kauberyAM, caityamAdijinezituH / / 176 / / caitrasya pUrNimAyAM ca, rAtrAvatra surAGganAH / samAgatya pranRtyanti, devadevasya tuSTaye / / 177 / / tAsAM nIlAmbarA mukhyA, devyasti guNarAjitA / tasyA vastraM yadi harestadA kAryaM bhaviSyati // 178 / / ekAkinyA tvayA tatra, gantavyaM kAryasiddhaye / vismartavyaM na mAtasta-dityuktvA sa yayau khagaH // 179 / / rAjJI tasmin gate zoka-mAdadhAnA gRhaM prati / cacAla bharnA sahitA, sandhyAkAle varAGganA // 180 / / krameNa caitramAsasya, pUrNimAsamupAgame / devI zukavacaH smRtvA, gamanAyopacakrame // 181 // svasakhyai nijanepathyaM, dattvA tasyAH pragRhya ca / ekAkinI yayau strINA-masti kiM duSkaraM kSitau ? / / 182 / / 1. 'sarvaM vidhAsyati' iti pAThA0 / / 2: 'IzvarastaM' iti pAThA0 / /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 candrarAjacaritram candraprakAzavimalI-kRtaM gahanamuttamam / atikramya dadarzA'gre, mandiraM svarNabhAsuram // 183 / / patito bhAgaNa: zrAnto, rAtrau tanmandiropari / vizrAmyanniva babhrAje, maNikhaNDacayaH zubhaH // 184 / / pavanAndolitAstatra, ketavo dUrato janAn / Ahvayanta ivA'rAjan, dRSTvA taddharSamApa sA // 185 / / AdIzvaraM bhaktinamrA, praNanAma punaH punaH / svadoSaM kSamayitvA sA, kvacit koNe sthitA'bhavat / / 186 / / tato devAGganAstatra, samAgatya praNamya ca / viziSTabhaktibhAvena, popUjyante sma satprabhum / / 187 / / pazcAd rasajJAstAH sarvA, bhAvapUjAM vidhAya ca / dvAtriMzanRtyasaMyuktaM, saGgItaM kartumudyatAH // 188 / / sArIgamapadhanyAtma-svarAn saptalayAnugAn / vINAyAM vAdayanti sma, grAmamUrcchanakovidAH / / 189 / / tAM dhik tAM dhiGmRdaGgAMzcA-'vAdayanta rasaplutAH / rAgasAgarasammana-hRdayA bhAvabhAsurAH // 190 // itthaM nRtyAdi kRtvA'tha', zrAntA apsarasastataH / svaM svaM vastraM sthale nyasya, sarasi snAtumAvizan // 191 // tA hAsyarasaniSNAtA, jalakrIDAM sakhIjanaiH / cakrustadantaraM labdhvA, rAjJI tatra yayau drutam / / 192 / / 1. 'bhAskaraH' iti pAThA0 / / 2. 'itthaM nRtyaM vidhAyA'tha ' iti pAThA0 / /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 zukasya vacanaM smRtvA, mukhyAyA nIlamaMzukam / hRtvA mandiramAgatya, dvAraM badhvA sthitA'bhavat // 193 // snAtvA tAH samupAgamya, svaM svaM vastraM dadhuH striyaH / mukhyA svavastraM nA''lokye-tastato'mArgayat tataH // 194 // 'bhaginyo ! datta me vastraM, kRtaM' hAsyena sAmpratam / nagnA'smi prAJjaliM kRtvA, prArthayAmi punaH punaH' / / 195 // tA abruvanna cA'smAbhi-'dRSTaM tava varAMzukam / vayaM tvadvasanaM nItvA, hasiSyAmaH kathaM sakhi ! ? // 196 // he svAmini ! prasAdaM te, satataM kAmayAmahe / kathaGkAraM parIhAsaM, kuryAma kintu zrUyatAm // 197 / / asmAbhirmandiradvAra-muddhATitamitaH katham ? / pinaddhaM dRzyate tasmAt, tatraivAM'zukahArakaH' / / 198 / / sarvA militvA tatrA'gu-rUcuzca vinayAnvitam / 'dvAramuddhATaya tvaM ko ?, manyasva vacanaM mama / / 199 / / rAtriH prabhAtakalpA'to, gantavyaM dUramadya naH / dehi vastraM na te kAryaM, tena tadaivataM yataH / / 200 // dadAsi yadi me vastraM, mannRtyena prasadya ca / prasAdIkRtamityeva, jJAsyAmo vayamatra tat / / 201 / / athavA vastraharaNaM, kRtaM kAmena kenacit / dAsyAmi satyaM te'bhISTaM, buddhyasvaitanna cA'nyathA' / / 202 / / 1. 'alam' iti Ti0 / / 2. 'vacanaM mama manyatAm' iti pAThA0 / / 3. 'hi' iti pAThA0 / / 4. yadi te svArthasAdhakam' iti pAThA0 ||5.'-mnythaa na vadAmyaham' iti paatthaa0||
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 candrarAjacaritram zrutvA vIramatI zIghra - mudddghATya mandirAraram / uvAca 'yadi me'bhISTaM dadyAstarhi dadeM'zukam // 203 // mukhyoce 'tava' kiM kAryaM ?, vada zaGkAM na ca kriyAH 2 / puraH kariSye'bhISTaM te, pazcAllAsyAmi vastrakam ' // 204 // atha sA kathayAmAsa, 'sapalyA mama nandanaH / candrAkhyo'sti na me putra, iti duHkhasya kAraNam / / 205 / / vacanena mayA tava / kasyacicchukarAjasya, vastraM hRtamato me tvaM, pUrayA''zu manoratham' / / 206 / / tataH sA devyavadhinA, jJAtvoce rAjavallabhAm / 'na te putro'sti sambhAvI, kintu mantraM dadAmi te / / 207 / / yena te vyomacAritvaM, zatruvargavazIkRtiH / jalacAritvamityAdi - bahukAryaprasAdhanam / / 208 / / bhavedato gRhANemaM yena candro'pi te sutaH / bhaviSyati na putrArthaM, zokaM kartuM tvamarhasi / / 209 / / sukhavAJchA yadA te syAt, tadA candrakumArakam / putravat pAlayernitya-manyathA duHkhamApsyasi' / / 210 / / iti zrutvA nirAzA'bhUd, devI kintu tataH sphuTam / mantraM gRhItvA vastraM ca dattvA natvA surAGganAm / / 211 / / AjagAma gRhe prAta-rna ca tadveda kazcana / sarvopakaraNenA''zu, mantraM sAdhayati sma sA / / 212 / / , 1. 'vada' iti pAThA0 / / 2. 'tava lajjAM vihAya ca ' iti pAThA0 / / 3. 'putrasya ' iti pAThA0 / /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 sargaH 1 siddhe mantre tatastasyAH, sarvAdhirvinyavartata / mantraprasAdato loke, kimasAdhyaM prajAyate ? / / 213 / / lokAtigamupetya sA / vidyAprasAdato devI, prabhAvaM nirbhayA jAtA, svairacaryA parAyaNA' / / 214 / / patyAdikaM sarvajanaM, vazIkRtya ca sA'JjasA / vikhyAtA'bhUnna kiM kuryA -jjano mantraprabhAvataH / / 215 / / itazcandrakumArAya sarvA vidyA azikSayat / pitA nA'vasare dhImAn, svakartavye'vasIdati / / 216 / / tasmin pUrvamupAtteva, sarvavidyA nyavikSata / bhavinAM na hi kRtyeSu prayAsaH prAyazo'phalaH / / 217 / / guNazekhara bhUpasya, kanyA nAmnA guNAvalI / samahaM svatanUjena", paryaNAyyata bhUbhujA / / 218 / / candro guNojjvalaH zazvat tayA saha navaM navam / sukhaM vaiSayikaM svaira-manvabhUt svasthacetasA / / 219 / / anekabhAvabhaGgIbhi-stasya cittamaharnizam / ArAdhayAmAsa guNairnavaireSA guNAvalI / / 220 / / vIramatyA api bahuH, snehazcandre vyavardhata / na kasya jAyate prIti-rjane guNagaNA'nvite / / 221 / / 9 1. 'vidyA prasAdato devI, sapakSA sarpiNIva sA / nirbhayA madamattA ca, siMhIva bhuvane'jani / / iti pAThA0 / / 2. 'vazIkRtya varAGganA' iti pAThA0 / / 3. '-nnArI' iti pAThA0 / / 4. 'niviSTA' iti Ti0 / / 5. 'asau nijatanUjena' iti pAThA0 / / 6. 'candrazcandra iva prIta-' iti pAThA0 / / 7. 'AbhUSaNena veSeNa, sukhamanvabhavat sudhIH' iti pAThA0 / / 8. 'candre ciratarodgate' iti pAThA0 / /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 candrarAjacaritram athaikadA vIrasena-zcandrAvatyA svakuntalam / sugandhitailasaMsiktaM, vijane'kArayannRpaH / / 222 / / candrAvatyA premapUrva, kezaveze kRte sati' / vRddhatAsUcakaH zveto, vAla eko vyalokyataH // 223 / / dRSTvA sA nyagadat kAntaM, "priya ! dUto'yamAgataH / ekAkI na ca tvadbhIti-magAdatra samAgame / / 224 / / bhavatA ripavo rAjan !, vAritA balavattarAH / citraM parantu dUto'yaM, vArito nahi kSudrakaH' // 225 / / tannizamyA''ha rAjA 'ko-'ntaHpure samupAgataH / darzaya tvaM priye ! tasya, daNDaM kuryAmatandritaH' // 226 / / itastato vicinvAnaM, rAjAnaM vIkSya sA'vadat / 'svastho bhava kathaM dUto, manuSyo'tra samAvizet ? / / 227 / / parantvayaM vRddhatAyA, dUtaH palitakuntalaH / samAgAt, ko'nyathA''jJAM te, vinA''yAtumihezvaraH / / 228 // tacchrutvA nRpateH krodhaH, sapadyeva nyavartata / cintitaM hA kathaM ramye, dehe seyaM jarA''gatA // 229 / / zambhunA dahatA kAmaM, kathaM neyaM pizAcinI / adahyata jarA yena, zoko na syAccharIriNAm / / 230 // 1. 'kezavezo vyadhIyata ' iti pAThA0 / / 2. 'yamadUta iva svaccho, vAlameko vyalokyata' iti pAThA0 / / 3. 'te'bhIti, jagrAhA'tra' ti pAThA0 / / 4. 'tvayA' iti pAThA0 / / 5. '-'pi' iti pAThA0 / / 6. 'vyAkulo'si' iti pAThA0 / / 7. 'parihartumihezvaraH' iti pAThA0 / / 8. 'pizAcikA' iti pAThA0 / /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 1 jareyaM rajakIva drAk, zyAmaM zvetaM karoti hi / yad dRSTvA viSayAH sarve palAyante tato bhayAt / / 231 / / AjJA'khaNDA jarAdevyA, vartate'tra kalevare / dantAnutpATya yA pUrvaM daNDaM datte hi dehinAm / / 232 / / zuklateyaM zirasi yA, seyaM khaDgalatA kila / kAmadevasya subhaTAn, nAzayatyaJjasA nanu / / 233 / / 25 ! / / / 234 / / iyaM yadi jarA bAhyaM, prakAzayati me tadA AbhyantaraprakAzaM tvaM, kuruSe na kathaM manaH rAjyaM sadaiva duHkhAya, narakAya vizeSataH tasmin mohamupAgamya, kathaM rajyasi sarvadA ? / / 235 / / I are ceto na te rAjyaM, paraloke hitaM bhavet / kevalaM bhagavatsevA - mAcarA'to vimokSyase / / 236 / kRtvA'nalpaM susaGkalpa- mityevaM zubhakarmodayAccA'tha, nirviNNo vyaktamUcivAn / / 237 / / susaGkalpa-mityevaM nRpatirhRdi / ataH sarvaM parityajya, saMyamI syAmahaM zubhe ! / madvaMzyAnAM kramo'yaM yad, vayaHsthaH saMyamI bhavet / / 238 / / candrAvatI tadAkarNya, sarAgairvacanairbahu / lobhayAmAsa no rAjA, nizcayAccalito'bhavat / / 239 // 'dvAbhyAmapi punaH svAntA ''varjakairvacanairnRpaH / bodhyamAno'pi nA'muhyanmoho nIrAgiNaH kutaH / / 240 / / " 1. 'yaM' ti pAThA0 / / 2. - phalAya bhavitA dhruvam' iti pAThA0 || 3. 'priye' iti pAThA0 / / 4. 'lulubhe tannizamya ca' iti pAThA0 11 5. 'viramatIcandrAvatIbhyAm ' iti Ti0 / / 6. 'devIbhyAM rAgabharitairvacobhirvividhairnRpaH' iti pAThA0 / /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 candrarAjacaritram tadA candrAvatIdevI, vinayena mahIpatim / Uce 'svAminahamapi, tvayA lAsyAmi saMyamam' / / 241 / / ityuktvA tanayaM candraM, zikSayitvA punaH punaH / vIramatyai samA''zu, cacAla nRpateH puraH // 242 / / rAjA'pi tanayaM vIra-matyAH kroDe nidhAya ca / rAjyaM tasmai dadau sArddha, tayA dIkSAmupAdade // 243 / / atha kAlena tau samyak, pAlayitvA vrataM ciram / zAsane suvratezasya, nirvANapadamIyatuH // 244 / / guNAvalIsahacaro, vIramatyA mate sthitaH / candrazcandra iva. svacchI-cakAra svanayairjagat / / 245 / / athaikadA vIramatI, candraM rahasi prAgadat / 'he putra ! na tvayA cintA, kartavyA mama saMsthitau / / 246 / / iccheyaM yadyahaM tarhi, puruhUtasya cAsanam / cAlayeyaM tathA saurA-nazvAn stambhayituM kSamA / / 247 / / alakAdhipateH sampa-dAnayeyaM vinA zramam / yadi vA merumAnIya, sthApayeyaM purastava / / 248 / / devakanyAkaragrAhaM, kArayeyaM tvayA''tmaja ! / sarvaM kartuM zaktirasti, mama mithyA na vacmyaham // 249 // rAjyagarvAd yuvatvAd vA, nA'vajJAtuM tvamarhasi / prasannA yadyahaM tarhi, kalpavallI priyAGgaja ! / / 250 / / 1. 'rAjyabhAraM dadau tasmai, svayaM' iti pAThA0 / / 2. 'nirvANapadamApsAtAM, munisuvratazAsane' iti pAThA0 / / 3. 'tavA'ntike' iti pAThA0 / /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 27 anyathA viSavallI syA- mahametat sadA hRdi / dhyAtavyaM nahi kartavyaM, manniyogaM vinA tvayA / / 251 / / sukhaM kAmayase cet tvaM, macchidraM na vilokayeH' / iti zikSAM dadau rAjJe, mantrArAdhanagarvitA / / 252 / / candro'JjaliM vidhAyA'tha, kathayAmAsa me ziraH / gacchet tathApi te vAkyaM, nA'nyathA kartumutsahe / / 253 / / tvaM mAtA janako rAjA, prabhurmama na saMzayaH / sarvaM tava, na ko'pyasmi, rAjyasyA'sya mahAzaye !' / / 254 // iti tasya vacaH zrutvA pramadA pramadAnvitA / cucumba tanmukhaM 'prANa - samastvamiti sA'vadat / / 255 / / 'guNAvalyA samaM putra !, sukhaM bhuGkSva na te bhayam / kartavyaM, tava kalyANa-mi' tyuktvA bhavanaM gatA / / 256 / / guNAvalI guNairgaGgA - samA rAjA'pi haMsarAT / ubhau kAmakalAmanva-bhUtAM padmalatAmiva / / 257 / / tau rAjadampatI jiSNu - dampatI iva sarvadA / vilAsaM cakratuH pUrva- puNyayogAdanuttamam / / 258 / / kSIrapAnIyavatpremA, tayorAsId duratyayaH / maNihemnoriva tathA, yogo jagati nirmalaH / / 259 / / rAjA vIramatIM zazvanmAnayAmAsa bhaktitaH I guNAvalyapi taM nityaM praNanAma parA''darAt / / 260 / / bAlo'pi candrabhUpAlaH, zuzubhe kAmadevavat / udayAdrau divAnAtha, iva siMhAsane babhau / / 261 / /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram stamberamA mahAmeghA iva zyAmakalevarAH / rejire yasya bhUpasya, mandire 'bhImagarjanA: / / 262 / / cyavanmadajalA''sArA, hemabaddharadAgrikA / dantyAlI sataDit prAvR-Diva rAjagRhe babhau / / 263 / / tasya candrasya bhUpasya dvArodyAne samantataH I jAtyairazvaiH sakezaraiH 3 / / 264 / / zvetai' raktaizcitravarNaiH, citraprasUnazobhADhyai-zcalatpucchalatAGkuraiH 4 heSAkaraiH sATTahAso, vasantarturatarkya' / / 265 / / 1 candravANIsudhAbindoH, prajAzravaNazuktiSu / zaradRturazobhata / / 266 / / sadbhAvamuktAbhAvena, 28 ? sabhAyAM rAjabhI ratna-saJcayairupadIkRtaiH / 6 dhAnyapuGkhairiva khale, hemanto'bhAnnRpAgrataH / / 267 / / bhIhimamlAnavaktrA'bjaiH, kRpAnIzAramIpsubhiH / AjJAzItA'nilotkampre, rAjabhiH zizirIyitam / / 268 / / nRpapratApasaMtaptA, dviSo bhUpA aharnizam / grISme ravyAtapApluSTA, iva no zAntimAzrayan / / 269 / / 1. 'megha-' iti pAThA 0 / / 2. ' nAsAdvayIyantranAlI - sravatpItAmbukezarai: ' / / iti pAThA0 / / 3. 'jAtyaiH kesararAjitaiH / / ' ityapi ca / / 4. ' Ananapracyavatphena-sindUrairazvasaJcayaH iti pAThA0 / / 5. 'heSAhAsyairvasanto'sAvRturAjaH sma khelati / / ' iti pAThA0 / / ito'gre - 'ukSANo'pi vyabhAsanta, saurA azvA ivApare iti niSkAsito pATho dRzyate / / 6. ' - paukasi' iti pAThA0 / / 7. 'bhIhimAnImlAnavaktra - kajjA : kamprahanusthalAH / namrA Agatya bhUpAlAH [rAjAnaH], zizirartuM vyaDambayan / / ' iti pAThA0 / / 8. 'nidAgha iva tadrAjye na kvacicchAntimAzrayan' iti pAThA0 / /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 sargaH - 1 candrapratApe tapati, nAtapannAzritAH prajAH / dRSTvaitavyatirekaM kiM, ravirdivamazizriyat ? // 270 / / candrarAjasya sadasi, viduSAM zatapaJcakam / naityadyA'pi gururmanye, dRSTvA bhIto gato divam // 271 // anekamatasiddhAnta-cuJcavaH svasvasammatam / tiSThApayiSavastatra, vAdamAzritya rejire3 / / 272 / / kavayaH sarasaM kAvyaM, samasyApUrtimeva ca / kRtvA rAjJe svakauzalyaM, darzayAmAsurAdarAt // 273 // khagolamatha bhUgolaM, phalazrutyAdikaM5 tathA / caturAH prakaTIcakru-gaNakAstasya sannidhau / / 274 // sUryAcandramasau citraM, sabhAM citrAM mahIpateH / didRs iva tadbhittA-vAlekhyatvamupeyatuH / / 275 / / yathA nakSatrasaGghAte, candramAH zobhatetarAm / tathA sarvajanaughe'sau, candrarAjo vyarAjata / / 276 / / athaikadA bhojanAdi-karma kRtvA guNAvalI / prAsAde niSasAdA'sau, nijadAsIjanairvRtA / / 277 / / kAcidavIjayat kAcit, tAmbUlaM vyatarat tathA / kAcit sudhAsamaM svacchaM, bhRGgAre'mbu samArpayat // 278 // 1. 'candre yadA (candrabhUpe -pAThA0) dhRtacchatrA-stadaGgarakSakA amI / tadA taptA apyasukhyan, prapannaH ko na sukhyati / / iti pAThA0 / / ' 2. 'candrarAjasya sada si, paJcAzat (dhImatAM) paNDitoddharAH / bRhaspatisamaM zAstrai, raajaanmnvrnyjyt||' iti pAThA0 / / 3. 'tiSThApayiSavaH sarve, vyavadanta parasparam' iti pAThA0 / / 4. [bhUpaM]' iti pAThA0 / / 5. 'grahasthityAdikaM' iti pAThA0 / / 6. 'vyomni' iti pAThA0 / / 7. 'yasya' iti pAThA0 / / 8. 'didRkSa iva sotkaNThaM, kSaNaM tasthaturadbhutAm' iti pAThA0 / /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram kAcit kaNThe hAralatAM, nyasyati sma nijA sakhI / itthaM saMsevyamAnA sA, dAsIbhiH sukhamanvabhUt // 279 / / atha vIramatI tatra, goSThI kartuM samAgamat / guNAvalyA samaM svIyaM, rUpaM kRtvA manoharam / / 280 // AyAntIM tAM samAlokya, tatsakhI sahasA'vadat / guNAvalI mayi zubhe !, zvaU satkuru sAmpratam / / 281 // iyaM zvazrUH samAyAtA, mAnanIyA dhavasya te / asyA namana-satkArA-vucitau tava bhAvini !' // 282 // iti sakhyA vacaH zrutvA, hasantI sahasaiva sA / zvazrUcaraNapAthoje, praNanAma subhaktitaH / / 283 / / 'kRtArthA'smi supuNyo'yaM, divasaH samupAgataH / tava prasAdAdadyA'haM, zacIto'pi garIyasI / / 284 / / mamA'jire kalpalatA, prakaTA'bhUnna saMzayaH / tavA''gamena he zvazru !, jAne'hamiti sAmpratam' / / 285 / / iti tadvacanaM zrutvA, hRSTA vIramatI jagau / 'kulInA'si suzIlA'si, guNavatyasi sundari ! / / 286 / / ataste vacanaM cAru, nA'tra citraM manAgapi' / sudhAsrAvazcandrikAtaH, svabhAvAdupajAyate // 287 / / 1. 'AjJeva kAmadevasya, nRpate rAjatetarAm / / ' iti pAThA0 / / , ito'gre'madhyAhne dhumaNiH svIyaM, rathaM saMrudhya vegataH / yatsaundaryaM dikSuH saMstasthau rAgavazaMvadaH' / / iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 2. 'citramatra vibhAti kim ?' iti pAThA0 / /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 1 - 31 padminyAH saurabhaM yadva-dikSuto rasaniHsRtiH / tathA tvadvinayaH subhru !, nisargAdeva nirmitaH 1 / / 288 / / saubhAgyaM bhuGkSva cA''kalpaM, candreNa saha sundari ! | mama prANasamA'si tvaM vadhUH sarvajanapriyA / / 289 / / " tvAM putrIsadRzIM manye, na ca me vacanaM tvayA / ullaGghanIyamityeva - mAzAse'haM sadaiva hi / / 290 / / yadi tvaM mama vAkye'si, sarvathA vinayAnvite ! | sarvavidyA tavaivA'sti mama nA'styatra saMzayaH ' / / 291 // .2 ityuktvA gADhamAliGgya, vadhUM vIramatI tataH / snehaM pradarzayAmAsa, svAzIrvacanavistaraiH / / 292 / / tataH sA vijanIkRtya, vadhUmUce kRtAdarA / 'he vatse ! yadahaM vacmi, tacchRNu tvaM samAhitA / / 293 / / tvaM rAjaputrI rAjA te bhartA yadi kadAcana / garvet tadA na te janmA - moghaM syAditi manyate' / / 294 / iti tasyA vacaH zrutvA, jagAdA'sau guNAvalI / 'mAtaH ! kathaM vadasyevaM, kA matto bhAgyazAlinI / / 295 / candrazcandrasamaH svAmI, sarvasaukhyaM dadAti me / anukUlAH parijanAH, kathaM nindasi mAM tataH ?' / / 296 / / 'tannizamyA'vadacchvazrU - stvaM na bhAvamavaiSi me bhAvAvabodhacaturA, / bhavanti viralA yataH / / 297 / / 1. 'nirgataH' iti pAThA0 / / 2. 'sarale ! tvaM na jAnISe, chalaM kimapi laukikam' iti pAThA0 / / 3. 'prayatnataH' iti pAThA0 / / 4. ' bhartetyeva' iti pAThA0 / / 5. 'tannizamyA'vadat subhru ! sA' iti pAThA0 / /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 candrarAjacaritram he sundari ! jagatyasmin, guNe rajyanti jantavaH / na rUpe na dhane kvA'pi, na sadvaMzabhave tathA / / 298 // tvaM mUrkheva na jAnISe, hitAhitamavekSitum / kevalaM kSaNikenaiva, sukhabhogena tuSyasi // 299 / / tvamAtmAnaM buddhimatIM, manyase rAjyagauravAt / ahaM tvAmanayA vAcA, jAne cAturyavarjitAm' / / 300 / / guNAvalI nizamyaita-dUce, 'kA nyUnatA mayi ? / yaditthamasakRnmAM tvaM, nindasi zvazru ! sAmpratam / / 301 // jagattrayalalAmo'sau, tava putro mahIzvaraH / patirmama, na yasyA'sti, guNairanyaH samo bhuvi' // 302 // 'guNAvali ! na te svAmI, gaNanIyo'sti sajanaiH / adRSTaguNivaryA tva-mataH pralapasIti mAm // 303 / / nahi vyakSo vijAnAti, 'jagadpamanuttamam / samudrasya taraGgaM hi, vetti kiM kUpadardura:6' / / 304 / / iti zvazrUvacaH zrutvA, punarUce guNAvalI / / 'no vadaivaM bhavedanyaH, ko'tra rUpAdhiko bhuvi ? // 305 / / 1. 'tvAM vacanenaiva' iti pAThA0 / / 2. 'mama kathaM matiH' iti pAThA0 / / 3. 'ajJAtvocyate sadasadvicArarahitA tvayA' iti pAThA0 / / 4. 'vyakSI' iti pAThA0 / / 5. 'rate' iti pAThA0 / / 6. ito'gre- 'vanyo na hi vijAnAti, nAgarasya sukhaM tthaa| na nimbarasavid vetti, rasAlasya rasAlatAm / / 1 / / yo na bhRGgAramaikSiSTa, sa vAJchati kamaNDalum / kAkavAk tasya madhurA, yazcA'zrutapikasvaraH / / 2 / / tailakArasya vRSabho, halaM vahati kiM kvacit ? / matkuNaH kiM vijAnAti, zubhAzubhavicAraNAm / / 3 / / sundaraH ko'pi bhAtIg, yasya rUpe vilokite / kAmadevAzvinIsUnu-pramukhA apyakiJcanAH / / 4 / / ' iti niSkAsitAH zlokAH dRzyante / /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 santyanye' jagatyatra, jagadAhlAdinaH param / candra evA'dvitIyo'sti, candrazekharabhUSaNaH / / 306 / / vane mRgA aneke'pi, bhavanti tRNabhakSakAH / kintu 'puSkalakastatra, jAyate ko'pi sanmRgaH // 307 / / candrazcandra ivA''bhAtI-tarebhUpA nakhA iva / tasya pAdasarojasya, manye'haM janani ! kSitau / / 308 / / puSpitaH phalito yatra, kalpavRkSaH prazasyate / eraNDabhUruhastatra, na kaizcit stUyate janaiH / / 309 / / tavA''tmajasamo mAta-rnAsti nAsti jagattraye / sa svAmI mama tenA'haM, dhanyaM manye nijaM januH / / 310 / / guNAvalyA vacaH zrutvA, tato vIramatI jagau / 'satyaM candro'tiramyo'sti, tathA'pi zRNu madvacaH / / 311 / / pRthvIyaM bahuratnA'sti, tasmAccandrAdapi vadhu' ! guNavAn rUpavAn dhImAn, vidyate jagatItale // 312 / / anAlokitapRthvIkA, tvamevaM prabravISi hi / adrakSyaH pRthivIM tvaM cet, tadA naivamavakSyathAH // 313 / / AbhApurIM vilokyaiva, tvaM jAtA'si vivekinI / ayaM ramyo na ramyo'sA-viti mithyAvacograhA // 314 // janmanastava vaiphalya-mityahaM vacmi bhAmini ! / / krodhaM mA kuru yataM ca, cara kautukadarzane // 315 // 1. 'anye santi' iti pAThA0 / / 2. 'gandhamRgaH' iti Ti0 / / 3. ito'gre'vaizAkhanandanAyante, mAtastvatsUnusannidhau / gajendrA yatra mIyante, kharastatra nakhAyate // 1 / / vidrumapratimazcandro-'nye rAjAnaH pataGgavat / nakSatrANAM yathA candrastathA'yaM mama vallabhaH / / 2 / / ' iti niSkAsitau zlokau dRzyate / / 4. 'janma' iti Ti0 / / 5. 'priye !' iti pAThA0 / /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 candrarAjacaritram tvaM yogyasamaye mAdRk-zvazrU prApyA'pi sundari ! / na kautukamalokiSThA, ityatazcintyate mayA // 316 // navaM tIrthaM navo dezo, navaM rAjyaM navaM vanam / navaM sarvaM yayA dRSTaM, tasyAH phalati jIvitam // 317 // vanasthamAlatIvat te vyarthaM bhAmini ! jIvanam / citrazobhAn parAn dezA-napazyantyAH sukautukAn // 318 / / tAnadRSTvA kutaH saukhyaM, tava rAjasute ! vadhu ! / tvatto varaM pakSiNo yad, vicaranti yathepsitam // 319 // gehezUrAzca ye lokA, ye ca paNDitamAninaH / te sarve svagRhe pUjyA, na tu dezAntare kvacit // 320 // dhanasyA''huryathA dAnaM, phalaM sattvasya rakSaNam / tathA dezATanaM prAhu-rjanmanaH zobhanaM phalam' / / 321 / / iti zvazravacaH zratvA, vadhaH provAca 'hA katham ? / dezATanamaho mAtaH !, kriyate yoSitA mayA' // 322 / / yA svecchAcAriNI bAlA, kautukAd bhayavarjitA / niraGkuzA bhrAmyati sA, dezAddezAntaraM sadA / / 323 / / ahaM tu rAjavanitA, bahiryAsyAmi tatkatham / rAjA'dhInA'smi svacchandA, naiva tattvaM na vetsi kim ? / / 324 / / yadi te vacanenA'ha-masmi dezATanotsukA / tathApi tanna ghaTate, vizeSeNa hi mAdRzAm // 325 / / yadyahaM kapaTaM kRtvA, prayAyAM tacca me priyaH / lakSayet tarhi na hi me, zAntyai dezATanaM bhavet // 326 // 1. 'mAnuSatvaM' iti pAThA0 / / 2. 'pragacchati' iti pAThA0 / / 3. 'tAnyadRSTvA' iti pAThA0 / / 4. 'nAsmi he zvazru ! sarvadA' iti pAThA0 / / 5. 'yadi sa prabhuH' iti pAThA0 / /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 sargaH - 1 khagazca pavanazcaiva, yatheSTaM gacchati kvacit / patiM vinA na nArINAM, dezATanamihocitam' // 327 // tadA vIramatI proce, 'mugdhe ! bhIteva lakSyase / yannArI vidadhAtyAzu, kuryAt tatpuruSaH katham ? // 328 / / na ko'pi nArIcAritrya-pAradRzvA naraH kvacit / ye na nArIvazIbhUtA-ste dRzyante na kutracit // 329 / / nArI bhISaNakAntAra-durArohagirivrajam / / ullaGghayati krodhAndha-mapyadhInIkarotyahim' // 330 / / bibheti siMhAdapi no, pArameti mahodadheH / vahnerapi zikhAM dhatte, kiM na kurvanti yoSitaH ? // 331 / / prasIdati yadA nArI, tadA kalpalatAyate / aprasannA yadA sA syAd, viSavallIyate tadA / / 332 / / patyurbibheti yA nArI, tasyA janma nirarthakam / na zikSayati ko'pyasyA-zcaritraM nijamaJjasA // 333 / / ko barhiNazcitrayati, marAlasya gatiM tathA / kaH zikSayati siMhasya, kumbhikumbhavibhedanam // 334 // ataH svabhAvataH prANI, guNaM prApnoti nizcitam / / manAgapi bhayaM putri !, kAryaM candrAnnahi tvayA // 335 / / AkAzagAminI vidyA, remamA'sti varasundari ! / rantvA nizi tayA prAta-rAgaccheva gRhaM prati / / 336 / / 1. -bhayaGkara-' iti pAThA0 / / 2. ito'gre- 'maJjUSA kapaTasyeyaM, yuvatinijakauzalaiH / vegazIlApagApAraM, yAtyasAvaJjasA vadhu ! / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 3. 'mayyasti' iti pAThA0 / / 4. 'tayA nizi ramitvA''vAmAgaccheva' iti pAThA0 / /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram yad rAtrau raMsyase so'yaM, tava bhartA kathaM vadhu ! / lakSayiSyati tad nidrA-parAdhIno'timugdhavat // 337 / / yadi candro vijAnIyA-tro tadA'pi bhayaM tava / mazakotpAtato'gAraM, kiM tyajanti janAH kvacit ?' / / 338 / / iti zvazrUvacaH zrutvA, harSamApa guNAvalI / duSTasaGgena lokAnAM, na doSo jAyate kimu ? // 339 // 'tava vidyAprabhAveNa, mAM rAjA'pi na lakSayet' / iti nizcitya 'he zvazru !, tvadadhInA'smi sAmpratam / / 340 // parantu mAta, lajjA, tava haste'dhunA kila / tadetadanusandhehi, yathoktaM te karomyaham // 341 // vazIbhUteyamityevaM, jJAtvA vIramatI jagau / 'jagatsvApakarI vidyA, mamA'sti zubhadarzane ! // 342 / / tayA'haM nagaraM sarvaM, "zavavat svApaye ciram / eko rAjA na me cintA-hetuH syAditi nizcitam // 343 / / dRzyaM kautUhalaM te cet, tadA zRNu purAdataH / aSTAdazazatakroza-paryante vimalAghurI / / 344 / / makaradhvajanAmA'tra, makaradhvajarUpavAn / rAjA'sti sarvabhUpAla-namaskRtapadadvayaH / / 345 / / 1. 'bhotsyate' iti pAThA0 / / 2. 'darzayasva vicitrANi, kautukAni svavidyayA (dRzyAni nijavidyayA)' iti pAThA0 / / , ito'gre- 'vidyAbalena tanayaM, vazIkRtya pravartyatAm / yA narI nRtyate nArI, tasyA lajjA kuto bhavet' / / iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 3. 'cintayitvA'vadat tataH' iti pAThA0 / / 4. 'mRta-' iti pAThA0 / /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 37 tasya lakSmIriva guNaiH, kanyA'sti premalAbhidhA / yAM vidhiH snehato nUnaM, racayAmAsa kauzalAt // 346 // zrIsiMharathanAmA'sti, siMhale pRthivIpatiH / kanakadhvajanAmA'sya, putrastAM pariNeSyati / / 347 / / asyAM rAtrau yadi bhaveda, didRkSA tava sundari ! / tadA'haM darzayeyaM tvAM, tatpANigrahaNotsavam' / / 348 // iti zvazrUvacaH zrutvA, harSamApa guNAvalI / / 'bhAgyatastvAzI zvazrU-rmayA prAptA'dhunA khalu // 349 // paraM kathaM dUramito, gamyeta rAtrimAtrataH ? / devagamyaM padaM yacca, gacchet tanmAnuSI katham ?' / / 350 // 'ayi ! dUramiti zrutvA, vismitA'si kathaM punaH? / lakSayojanamapyeka-rAtrito gantumutsahe' // 351 / / iti zrutvA prazasyA'sau, zvazrU bhUri guNAvalI / tayA camatkRtA proce, 'zRNu mAtaridaM vacaH // 352 / / sabheyaM tava putrasya, yAvat sandhyAM pravartate / / kathaGkAraM tvayA tasyAH, kartuM zakyaM visarjanam ? // 353 / / 'rAtreryAme gate putrastavA-''yAsyati me'ntikam / tato yAmadvayaM hAsya-nidrAdyairgamayiSyati // 354 / / pazcAd yAmAvazeSAyAM, rajanyAM vallabho mama / jAgartyato na me mAta-ravakAzaH kathaJcana' // 355 // tannizamyA''ha 're mugdhe !, tavA'dya patirantikam / AgacchedatizIghraM taM, santoSya nijakauzalaiH // 356 // 1. 'adya-' iti pAThA0 / / 2. '-nidrAdinA prayAsyati ('gamiSyati', 'vyatiSyati' iti ca pAThA0)' iti pAThA0 / /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ T 38 candrarAjacaritram svApayeH kUTanipuNA', prabodhya svavadhUmiti' / agacchad bhavanaM svIyaM, zrImadvIramatI tataH / / 357 ||(yugmm) guNAvalI svamanasi, cintayAmAsa cetasi / 'zvazrUrmamA'tikuzalA, tadvaco na ca sambhavi // 358 / / AyAti' yadi me svAmI, zIghramadya gRhaM prati / / tadA tasyA vacaH satyaM, manyeyA'haM na cA'nyathA' // 359 / / atha vIramatI vidyA, siSAdhayiSurAtmanaH / sandhyAkAle samArebhe, japahomAdikaM gRhe // 360 // tatpuro devatA''gatyo-vAca 'kiM te'styabhIpsitam / yena smRtA'smi tatkArya, brUhi zIghraM karomyaham ' / / 361 // soce'dya divase rAjA, sabhAM tyaktvA dine gRham / samAgacchet tathA kArya, na te'sAdhyaM kimapyaho !' // 362 // devatovAca 'vanite !, kamaitatsukaraM nahi / tathA'pi tatkariSyAmi, sAmprataM te vazaMvadA' // 363 // ito'tra samaye kAla-ghaTAjAlabhayaGkaraH / meghaH prAdurbabhUvA'tha, kekikekAsamanvitaH // 364 // khalAnAM dhiSaNeva, dyaustimiracchannatAmagAt / kAmadevasya khaDgasya, prabheva taDidAbabhau // 365 // pathikAnAM tarjaneva, hRdayAsvAsthyakAriNI / ghananirghoSaNA sadyaH, prasasAra digaGgaNe // 366 // 1. '-zcaturA cetthaM' iti pAThA0 / / 2. '-masau' iti pAThA0 / / 3. 'tadvacaH' iti pAThA0 / / 4. 'tathA'pi na hi taddhitam' iti pAThA0 / / 5. 'tathA'pi' iti pAThA0 / / 6. 'zIghramAyAd' iti pAThA0 / / 7. 'maunaM visarjaya' iti pAThA0 / / , ito'gre- 'tato vIramatI proce, devi ! candraH suto mama / yathA madvacanaM kuryAt, tathaitarhi vidhIyatAm / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 8. 'yathA'dya' iti pAThA / / 9. 'na te kAryaM durAsadam' iti pAThA0 / /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 39 balAkA samayaM jJAtvotpapAtA'mbaramaNDale / avicchinno jalAsAraH, papAta dharaNItale / / 367 / / ghanAghanasya samaya-mitthaM kRtvA ca devatA / vijJApyaM rAjajananI, svakIyaM dhAma prAsthita // 368 // ghanAgamamathA''lokya, manmathodyotakArakam / sabhAM visRjya nRpati-rguNAvalyA gRhaM yayau / / 369 / / guNAvalI dine bhUpa-mAgataM prasamIkSya sA / vismitA vacanaM tasyAH, satyaM mene vilAsinI // 370 // baddhAJjaliH priyatama-muvAca 'divase katham ? / samAgato'si, vailakSyaM, lakSyate te kathaM priya !' // 371 // iti tadvacanaM zrutvA, rAjovAca 'zRNu priye ! / akAlavArido vAyuH, zItalazca samAgataH / / 372 / / tena komalamaGgaM me, kampate'zvatthapatravat' / iti tadvacanAd rAjJI, zayyAM stI| yathAsukham // 373 / / premNA taM svApayAmAsa, kastUryAdicikitsitam / aGgenArAyaNAkhyena, tailenA'bhyaJjayazcasA / / 374 ||(yugmm) guggulAdikadhUpasya, dhUmaM dattvA yathAvidhi / zItabhItiM nRpasyA'sau, sadyaH zAntimupAnayat // 375 / / atha suptaM nRpaM vIkSya, caturA sA guNAvalI / saMvAhanaM karoti sma, pAdayostasya rAgataH / / 376 / / 1. 'prabho !' iti pAThA0 / / 2. 'kampate kadalI yathA' iti pAThA0 / / 3. '-ayat patim' iti pAThA0 / / 4. ito'gre- 'kSaNe kSaNe prabodhAya, tasyA'yatata sA'GganA / / ' iti niSkAsitaH pATho dRzyate / /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 candrarAjacaritram itaH sandhyA samAgacchad, rAgarakteva tatkSaNe / kAryAntarAsaktamanA - stataH sA'bhUt sasambhramA / / 377 / / iti tAM caJcalAM dRSTvA, vismito'cintayannRpaH / suzIleyaM kuto duSTa - zIlAvacceSTate'dhunA' / / 378 / / tannUnaM duSTazIlAyAH, kRtasaGgA'numIyate / jantorguNA vA doSA vA, saGgatantrAH prakIrtitAH / / 379 / / mAM patiM samavApyA'pi, kena sArdhamiyaM punaH / prItibandhaM cakArA''zu, saGgadoSeNa matpriyA // 380 // iti so mukhamAcchAdya, vastreNa caturAgraNIH / vyAjanidrAmupAzritya dadarzA'sya viceSTitam / / 381 / / gADhAndhasamaye rAjJI, suptaM jJAtvA mahIpatim / mattamAtaGgagamanA-'gacchad bahiratha drutam / / 382 / rAjA'pi zitamAdAya, khaDgaM tAmanujagmivAn / bubudhe sA sA na tamasi meghena dviguNIkRte // 383 // vadhUmArgaM vicinvantI, vIramatyapi tatkSaNe / samAgatAM tAmalokya sadakArSId guNAvalIm // 384 // pazcAnmantrasya mAhAtmyaM, jagAda ghanakAraNam / zrutvA sA kathayAJcakre, 'mAtastvavacanAdaham / / 385 / / suptaM priyatamaM tyaktvA, samAyAtA'smi sAmpratam / yadAjJApayasIdAnIM, tatkariSyAmi nizcitam ' / / 386 // yugmam 1.'rAjA vismayamAgataH / ito'gre - ' mukhamAcchAdya vastreNa, tasyAH kRtyamalakSayat' iti dRzyate / / 2. 'suzIleyaM yato duSTa- zIlAvad yatate'dhunA' iti pAThA0 / / 3. 'parantu caturasyA'gre, cAturyaM prakaTaM vinA / kathaM tiSThediti kSmApo, dadarzA'syA viceSTitam / / ' iti pAThA0 / / 4. 'bhRzaM vadhUm' iti pAThA0 / /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 1 dvAradezasthitazcandro, nibhRtaM tadrahovacaH / sarvamAkarNayAmAsa, na kenA'pyupalakSitaH / / 387 / / tato vIramatI proce, 'gacchA''rAmamito vadhu ! / karavIrasya zAkhAM tvaM, gRhItvA''gaccha matpuraH // 388 // tAM mantrayitvA te dAsye, yayA tristADitastava / patirnidrAparAdhInaH, svapyAdAgamanAvadhi' / / 389 / / iti zrutvA yayau zIghra-mArAmaM rAtrikRdbhayam / babhUva naiva nArINAM, kimakRtyaM kuyogataH ? // 390 / / rAjA tAmabalAM matvA-'nugato' vATikAM prati / premA (-ma) prAyaH priyArakSA-vidhau prerayate balAt / / 391 // yAvacchAkhAM gRhItvA sA, zvazrUsannidhimAyayau / tAvad rAjA samAgacchat, svaparyaGke na lakSitaH // 392 / / vastrairnaraM vidhAyA'tha, zayyAyAM tamasUSupat / AcchAdya vasanenA''zu, guptaH svayamupAvizat // 393 / / ito vIramatIdattAM, zAkhAmeSA'bhimantritAm / AdAya tarasA patyuH, zayanAgAramabhyagAt / / 394 / / saMbhramAt tamajAnatya-tADayat kRtrimaM naram / tatastatkSaNamevA'sau, kRtArthA nyavRtad drutam / / 395 / / rAjJA sarvaM samAlokya, cintitaM 'hA ! kathaM mama / mAtA nijavadhUmevaM, zikSayatyatigarhitam' / / 396 / / ityAlocya punastatrA-''jagAmA'sisahAyavAn / na dhIrA bhayahetau hi, bibhyati kvacidaNvapi // 397 / / 1. '-'nvagAd' iti pAThA0 / / 2. 'rAMjA tanna vijAnAti, sabalA sA tadA'bhavat' iti pAThA0 / /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 candrarAjacaritram nivedya caritaM svIyaM, jagAdA'tha guNAvalI / 'jAgratsu pauralokeSu, kathaM yAsyAmi nirbhayam ? / / 398 / / yadi jJAtveti vRttAntaM, rAjJe ko'pi nivedayet / bhavet tadA gatiH kA me ?, pUrvametad vicAraya' // 399 / / zrutvoce sA 'tvayA cintA, na kAryA'haM karomi tt| yena nidrAvazIbhUtA, janAH sthAsyanti nAgarAH // 400 / / yadi kazcidakasmAnme, gRhadvAraM samAvrajet / tadA tasya prabhAvo'tra, na sphured varasundari !' // 401 // iti zrutvA narendro'sau, tadvAre nibhRtaM sthitaH / sthApayitvA vadhU sA ca, gRhAntaH samupAvizat // 402 // vidhAya gardabhIrUpaM, bahirgatvA kharasvaram / uccaizcakAra tenA''san, nidronmattAH same janAH / / 403 // iti nidrAparAdhInAn, janAn kRtvA nijaM vapuH / vidhAyA'sau samAgacchad, guNAvalyAH puraH punaH / / 404 // 'putri ! madvidyayA sarve, pauralokA mRtA iva / cala tvaM candanodyAne, cUtavRkSasya sannidhau // 405 // mantraprasAdAd vRkSaH sa, nimeSAntaramAtrataH / prApayiSyatyato dezAd, vimalAnagarIM vadhu !' / / 406 / / rAjA'pyaparamAtusta-dAkarNya vacanaM tadA / khaDgamAdAya vRkSasya, koTare samupAvizat / / 407 / / atha dve te kSaNAdeva', tatrA''jagmaturaJjasA / anAlokyaiva rAjAnaM, vRkSamUce kRtAJjaliH / / 408 // 1. 'atha kSaNAdeva te dve' iti pAThA0 / /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 sargaH - 1 . karavIrasya zAkhAbhi-striH prahAraM vidhAya sA / 'vimalAnagarI zIghraM, darzayasva varadruma !' // 409 / / yugmam iti vIramatIvAkyaM, zrutvA vRkSastadaiva saH / vimAna iva devAnAmutpapAta nabho'GgaNe / / 410 // vRkSasya koTare rAjA, lInaH sarvaM vyalokata / yathA zarIre saMchanno, jIvaH pazyati sarvataH // 411 // sa cUtavRkSo manaso-'pyativego'bhimantritaH / nabhodeze calan kSIra-samudre potavad' babhau // 412 / / atha vIramatI proce, "vadhu ! pazya svarApagAm / yA pUtanIrasampUrNA, tIrthabhUtA virAjate // 413 // pApakandasamucchede, yA khanitrAyate'nizam / snAnenA'tra yataH pApA, api yAnti pavitratAm / / 414 // nUnaM svarga prayAtyAzu, nirdhUyA'khilapAtakam / seyaM nIlajalA bhAti, kAlindI sariduttamA // 415 / / kezapAzIva yA nUnaM, pRthivyAH samprakAzate / ayamaSTApadAkhyo'sti, parvataH siddhidAyakaH // 416 / / svazaktyArUDhabhavyAnAM, tatra zrIjinamandiram / bharatazcakravartI yat, paJcaratairakArayat // 417 / / tasya dakSiNabhAge'sti, sambhavAdicatuSTayam / / supArthAdijinendrAzcA-'STau pratIcyAM babhAsire // 418 / / 1. 'naukAvat' iti Ti0 / / , 'plavavad' iti pAThA0 / / 2. 'purImimAm' iti pAThA0 / / 3. 'alakeyaM kuberasya, bhAtIyaM sarvasampadA / / ' iti niSkAsitaH pATho dRzyate / / 4. 'pApakandaparicchede, khaDgadhAreva rAjate / yatra snAnena pApIyA-napi yAti pavitratAm (yatra snAnena paapissttho'pytisnycitpunnyvt|| - pAThA0) / / ' iti pAThA0 / /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 candrarAjacaritram dharmanAthAdayastatra, daza tIrthakarA babhuH / uttarasyAM prAci vatse !, vRSabho'jitasaGgataH // 419 // vidhAsyatyatra laGkezo, jinakarmArjanaM punaH / jAhnavI valayAbhA'tra, vibhAti taTinIvarA' // 420 / / evaM sametazikharaM, darzayitvA nyavedayat / praNAma bhaktitaH putri !, kuruSvepsitasiddhaye / / 421 / / AdinAtho vAsupUjyo, nemi-vIrau ca tIrthapau / vihAyemAn jinAH sarve-'tra yAtAraH paraM padam // 422 // saptadaza jinAsteSu, yAvadadya mahAzayAH / mokSaM prApurihaiva tri-jaganAthAstrayaH punaH // 423 // punarAvartarahitaM, mokSaM prApsyanti sundari ! / ko no punAti svAtmAnaM, dRSTvemaM parvatAgrimam // 424 // ayaM vaibhAranAmA'sti, parvataH sarvapAvanaH / arbudAcala evA'sau, bhaktyA taM praNamA'dhunA // 425 // ayaM siddhAcalastIrthAt, sarvasmAcca mahattaraH / yasya smaraNamAtreNa, pApaM dUraM palAyate / / 426 // ya etaM vIkSate prANI, tasya kItirjagattraye / na tasya punarAvRttiH, kadApi khalu jAyate // 427 // aneke puNyacaritA, jJAnaM samprApya kevalam / muktibhAjo babhuvusta, ihaiva varavarNini ! // 428 / / prathamaM bharato bhUpo, daNDavIryoM dvitIyakam / IzAnendrastRtIyaM ca, samuddhAramakArayat / / 429 / / 1. 'sariduttamA' iti pAThA0 / / 2. 'munisuvrata-nami-pArzvanAthA ete trayaH' ityarthaH' iti Ti0 / / 3. 'itthaM vaibhArazailo'pi, samAgAd dRkpathaM tayoH' iti pAThA0 / / 4. 'bharataH prathamoddhAraM' iti pAThA0 / /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 1 caturthaM ca mahendreza, brahmendro bhuvanAdhIzaH, uddhAramatha paJcamam / SaSThoddhAramakalpayat / / 430 / / saptamaM sagaro rAjA, bhUSaTkhaNDAdhinAyakaH / uddhAramaSTamaM cakre, vyantarAdhipatistathA / / 431 / / uddhAraM navamaM candra-yazA nAma mahIpatiH / uddhAraM dazamaM cakre, cakrAyudhanRpaH purA / / 432 // ete mahAnta uddhArA, jAtAH zatruJjaye daza 1 itaH pare'pi bahava, uddhArA naikadhA'bhavan / / 433 / / samAdikakRtoddhArA, bhaviSyantyatra bhAvini ! / kliSTakarmakSayeNaiSa, bhavyAnAM vAJchitapradaH / / 434 // manovAkkAyikairyogaiH, praNAmaM niyataM kuru / tIrtho'yaM bhavapAthodhi- samuttAraNasAdhanam' / / 435 / / ayaM zrIgiri ra ) nArAkhya- stIrthaH paramapuNyadaH / rAjImatyAH patiH zrImAn, neminAtha ihaiva hi / / 436 / / bhavitA muktivanitA - pariNetA zucismite ! saMsaktaM caraNaM tataH / kumudAdimanoharam / / 438 / / puNDarIkasamo'yaM zrI- puNDarIkagiriH kila // 437 / / airAvatagajendrasya, kuNDaM gajapadaM jAtaM, dvilakSayojanAyAmaH, samudro yannadIpatiH 1 valayAkArataH pRthvIM, parivRtyA'vatiSThate" / / 439 / itthaM vIramatI hasta-saMjJayA tAM guNAvalIm / sarvaM dezaM vanaM zailaM, saro'darzayadambarAt / / 440 / / 45 1. 'uddhArazcandrayazaso, navamazca guNAvali ! / cakrAyudhasya saJjAta, uddhAro dazamaH zubhaH / / ' iti pAThA0 / / 2. '-raikasAdhanam' iti pAThA0 / /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 candrarAjacaritram atha dvayostayoritthaM, gacchantyoomavartmanA / vimalAnagarIpArzve, samAgAt taruraJjasA' // 441 / / rAjJI guNAvalI tatra, ratnapallavasaJcitam / praphullapuSpazobhADhyaM, vanamaikSata zobhanam // 442 / / suSamAmavalokyaiva, yasyendrasyApi nandanam / lajjAparAdhInatayA, paralokamazizriyat / / 443 / / ketakI campakAzoka-jAtIzephAlikAdayaH / mallikAkaravIrAdyAH, puSpadrumalatA babhuH // 444 / / tArakA dhariNIpRSThe-'vatIrNA iva rejire / sugandhabhArazithilaH, sarIsarti samIraNaH // 445 / / caJcaccandrakarasparza-samujvalataraH zuciH / kamalAmodasaMsargI, varIvarti jalAzayaH / / 446 / / manye nabhazcandramasA, kRtaspardhA mahItale / jalavimbacchalAd hAsyaM, carIkarti para: zazI / / 447 / / vimalAnagarImitthaM, vilokya kSitipAGganA / kailAso rohaNo'yaM vA, varIvartItyazaGkata // 448 / / anekaratnaracitA, ADhyalokAzritA amI / prAsAdA amarAvatyA, jarIharti parAM dyutim / / 449 / / mandirasthAH pradIpAste, candraM draSTaM purasya hi / netrANIva vibhAsante, harSotkarSavazaMvadAH / / 450 / / 'mAtaH ! keyaM purI'tyevaM, pRcchati sma guNAvalI / tato vIramatI proce, 'saiveyaM vimalApurI' // 451 // 1. 'yAvad vArtA prakuruta, ubhe te kautukAnvite / vimalAnagarIpArthe, tAvadAyA[gA]t sa vRkSarAT / / ' iti pAThA0 / /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 sargaH - 1 yAvateti bruvANe te, abhUtAM bhuvi tAvatA / cUtavRkSaH samAgatyA-dhitaSThau vacidantaram / / 452 / / ubhe vRkSAt samuttIrya, celaturnagarI prati / / rAjA'pyalakSitastAbhyAM, pRSThato'nvasarat tayoH / / 453 / / tAdRzIM jananIvidyAM, vilokya dharaNIpatiH / bhayaM lebhe na 'dhIrANAM, jAyate bhIH kuto'pi hi' // 454 // yathA yathA jagmatuste, rAjA'nvAtIt tathA tathA / zvazrUrvadhUkaraM dhRtvA, vimalApuramAvizat / / 455 / / vicitrazobhAM pazyantyau, pANigrahaNamaNDapam / AsedaturnRtyagIta-vAditrAdivibhUSitam // 456 / / anekamaGgalaiH zazvad, vardhamAnaM vilokya te / / AnandamagnahRdaye, zvazrUvadhvau babhUvatuH // 457 / / ito rAjA'pi nagarI-zobhAmAlokayan zanaiH / dUrato duSpravezaM tatpuradvAraM vyalokata' // 458 // (sragdharAvRttam) iti bahuvidhazobhA-''lokanAlolacitto nRpativarakirITa-spRSTapAdAravindaH / yuvatijanaviruddhaM mAtR-vadhvoH sa vRttaM samanubhavitukAma-statpuradvAramApa / / 459 / / iti zrIkastUrasUriviracite zrIcandracaritre prathama sargaH samAptaH 1. 'rAjA'pyAjIt' iti pAThA0 / / 2. "nijAbhISTaM pUrayituM, puradvAramupAgamat' iti pAThA0 / / 3. '-purAntarviveza' iti pAThA0 / /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrATapUjyAcAryazrIvijayanemisUrIzvarapaTTadharapUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarapaTTadharaprAkRtavizAradapUjyAcAryazrIvijayazrIkastUrasUripraNIte candracaritre dvitIyaH sargaH atha candramahIpAlo, vimalAyAH puraH puraH / tatrasthaiH sevakaiH kaizcid', niraikSicchannaveSadhRk // 1 // te sevakAstu' vinayastaM praNemuH punaH punaH / 'aho candramahIpAla !, vijayasva guNAkara ! // 2 // rAjaMstavA''gamenA'dyA-'smAkamAdhiH kSayaM gataH / cirAd dvitIyenduvat tvAM, mArgamANA abhUma hi // 3 // kIyudbhAsitadikcakra !, candrarAja ! cala prabho ! / / siMhaladvIpabhUpAla-sabhAM zIghramalaGkaru' // 4 // tatsevakAnAM vacanaM, zrutvA dadhyau sa cetasi / 'paracittajJavanmAM hI !!, kathaGkAramime viduH // 5 // nAmagrAhaM kathaM cA'tra, mAmamI samabodhayan' / iti cintAsamAkrAntaH, provAca kSitinAyakaH // 6 // 'he sevakAH' ! kathaM yUya-mekanAmnA bhramaM gatAH / kazcandrarAjazcandrastu, khe bhAtyanyaH sa kaH kSitau ? // 7 // asambhAvyAM kathaM yUyaM, ghaTanAM kurutha sphuTam / mArga datta vayaM yAmo, nijakAryasya siddhaye' // 8 // 1. 'prathamadvArapAlaiH sa' iti pAThA0 / / 2. 'te dvArapAlA' iti pAThA0 / / 3. 'dauvArikAnAM' iti pAThA0 / / 4. 'dauvArikAH' iti pAThA0 / / /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 sargaH - 2 te nizamya vacastasya, jagadustaM natAH punaH / 'kathaM vaJcayase rAjaMstvaM hi candramahIpatiH // 9 // jAjvalyamAnaH savito-dIyamAnaH kutaH punaH / / AcchAdanIyo bhavinAM, sahasrakiraNaH kSitau ? // 10 // kastUrikAyA Amodo, na kathaJcijanairapi / gopAyyate vApi rAjaMstathA ratnAkaro'thavA' // 11 // ityuktvA sevakaH kazcit, taM jagrAha karAmbuje / uvAca rAjA 'he bhrAta-rmuJca mAM pathikaM laghu // 12 // yUyaM suptotthitAH svapne, dRSTvA taM candrabhUpatim / mAM manyamAnA rundhvaM yat, tanna samprati sAmpratam // 13 / / aneke candrasadRzA, lokAH santi mahItale / kathaM svanAma matimAn, gopayiSyati niSphalam // 14 // akAraNaM kimarthaM mAM, gRhNAsi zaTha ! te yadi / dvAradeyaM bhaved brUhi, dAsye te'haM na saMzayaH // 15 // vyarthaM kadarthayasi mAM, mama mAtA'sahAyikA / vane gatasya mArga me, nUnaM mArgayate bhRzam' // 16 // sa sevakoM''vadat svAminnatidUre gRhaM tava / / ito'sti gopayasyevaM, kathAGkAraM nijaM vapuH // 17 // tvAdRzA yadi vakSyanti, mRSA vada kathaM tataH / dhariSyatyacalA bhAraM, megho vRSTiM vidhAsyati // 18 // tvAdRzAnAM mahArAja !, sevAto vedmi sarvazaH / yAdRzaM sevate lokastAdRzaM phalamazrute // 19 // 1. 'pratIhAro-' iti pAThA0 / /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 candrarAjacaritram tvayA saha mahArAja !, bharturbhe'sti prayojanam / ato vijJApanAM svAmin !, gRhANa mama sAmpratam // 20 // rAjA dadhyau 'vIramatI, zRNuyAd yadi me'bhidhAm / tadA kaSTaM bhavet tasmAda, vivAdo nahi yujyate' // 21 // iti saJcintya tadvAkya-mavadhArya cacAla saH / / anekalokaracita-namaskArapurassaram // 22 // dvitIyadvAramAgacchat, tatrA'pi niyatairjanaiH / 'Agaccha candrabhUpAle'-tyUce natipurassaram // 23 // 'satataM tava mArgasya, mama bhUpaH pratIkSakaH / tvayi svAtIjale rAjan !, kimu no cAtakAyate ? / / 24 // cakradarzanato yadvat, siddhiH syAccakravartinaH / tadvat tavA''gamenaivA-'smAkaM kAryaM prasetsyati' / / 25 / / rAjovAca 'yathA zuktau, rajatabhrAntibhAginaH / jighRkSavastathA candraM, mAM buddhvetthaM prabhASase / / 26 // ekavidyAlayacchAtrA, yUyaM niHsaMzayaM mayA / jJAyante tava bhUpAlastavaiva sadRzo bhavet ? // 27 // tava rAjJo mayA sAkaM, jAtucinnahi saGgatiH / na ca kAryaM bhaved yUyaM, sarve dhUrtA na saMzayaH // 28 // avivekasya zikSeyaM, prAptA yuSmAbhirIdRzI / jAne candraM bhaNitvaivaM, vaJcyante nikhilA janAH' / / 29 // iti zrutvA'gadaMste'pi, 'vayaM siMhalabhUpateH / manonugAH sevakAH smo-'smAn rAjA'zikSayad yathA // 30 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 sargaH - 2 tathA tvAM bhUpa ! jAnImaH, satyaM vada mamA'dhunA / Agato'si tathaivatvaM, yathA'smAnhasinyavak' / / 31 / / yugmam tatazcandro'vadat 'tvaM hi, saGketaM prakaTIkuru' / tadA'sau sevako baddhA-alirevaM vyajijJapat // 32 / / "ekadA siMhalezo mAM, rahasyevamavocata / he dUta ! tvaM pUrvarAja-dvAre tiSTha nirAkulaH // 33 // yAme vyatIte yAminyA, AgacchetAM hi ye striyau / tatpazcAt puruSaH kazci-dAgamiSyati nizcitam // 34 // candraM bhaNitvA satkAryaH, sa jano natipUrvakam / mama pArvaM tato nUna-mAnetavyo'JjasA tvayA // 35 // iti zAsanamAdAya, sAvadhAnamavasthitaiH / dRSTo'syasmAbhiretarhi lalanAdvayapRSThagaH(-taH) / 36 / / iti tvAM candranAmAna-mAbhAnagarabhUpatim / jAnAmi nijabhUpAla-saGketAd rAjazekhara ! / / 37 / / iti jJAtvA'vilambena, siMhalasya mahIbhujaH / AvAsaM cala bhUpAla !, devarAjopamasya hi' // 38 // itthaM sevakasadvAkya, rAjJA manasi cintitam / 'aho mAturbhayaM tAdRg, rAjJo'sya ca mahA''daraH // 39 // ekAkinA mayedAnI, kiM kartavyaM ? na sevakaiH / budhyate bodhyamAnairhi, prAkRtaiH prAkRtairiva / 40 / / ata etaiH samaM noccaiH, kSamaM hi vicikitsanam / / yathA vyavahared yazca, tena kAryaM tathaiva hi // 41 / / 1. 'tathaiva hi' iti pAThA0 / / 2. -retasmilla-' iti pAThA0 / / 3. 'nirAkaraNam' iti Ti0 / /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram 52 iti nizcitya tAn rAjA - kathayad 'bho yathA tava / kathayiSyati bhUpAlo, vidhAsye'haM tathA khalu' / / 42 / / atha te bhUpatiM mAnA-dagrekRtvA prahRSTavat / sarvadvArasthitAH sarve, celurnRpatipRSThataH / / 43 / / dvAre nidhAya taM bhUpaM, nijabhUpamajijJapan / 'rAjan ! samAgatazcandro, dvAri tiSThati sAmpratam' / / 44 / / iti dUtavacaH zrutvA, siMhalezo mahotsavam / kRtvA svamandiraM tUrNa - mAnayaccandrabhUpatim / / 45 / "vIrasenamahIpAla - kulapAthojabhAskara ! tavA''gamena bhUpAla !, kRtArtho'smi punaH punaH / / 46 / / 1 tava saMdarzanAyA'haM bhRzamutkaNThito'bhavam / tadadya daivayogena lebhe manasi cintitam / / 47 / / * 1 yathA dUrasthitaH sUryo, bodhayatyabjamaNDalam / tathA dUrasthito'pi tvaM, hRtkaJja' phullayasyadaH / / 48 / / kva candraH ? kva cakoro'sau ?, va meghaH ? kva ca barhiNaH / parantu premavazataH saGgamo nizcalastayoH / / 49 / / hRSyatyeva sunizcitam / sambandhidarzanAcceto, na tatra mahadAzcaryaM tadabhAve'dbhutaM hi tat' / / 50 / / candrodayato vAri - rAzerharSaH prajAyate 1 na vismayo'tra bhUyo'pi, kumudinyAH prakAzanAt" / / 51 / / 1. 'hRtpadmam' iti Ti0 / / 2. 'na tatra citratazcitraM, tadabhAve'pi yad bhavet' iti pAThA0 / / 3. 'udadhisutatvAccandrasya' iti Ti0 / /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 itthaM candraM prazasyA'sau, siMhaladvIpabhUpatiH / premNA siMhAsanasyA'rddha, samupAvezayanije // 52 // bahvAdareNa candro'pi, samadhyaSThAnnRpAsanam / bhAgyavAn kva na 'sammAna-mApnoti tanudhArakaH ? // 53 // siMhalAdhipatizcandraM, kuzalaM sma prapRcchati / 'mama tvaM zekharaH kiM vA, prANAdhIzo'si bhUpate ! // 54 // cAtako yadvadambhoda-mabjaM yadvacca bhAskaram / tathA tvAM naranAthA'haM, didRkSuH sarvadA'bhavam // 55 // svecchayA''gamanenA-'dyA'nugrahItuM hi mAM prabho ! / alaGkaroSyamuM dezaM, rAjacakraziromaNe ! // 56 // tava saMdarzanAdadya, mahAnandena mohitaH / / nopacAramahaM jAne, tatkSamasva mahIpate ! // 57 // puSpapatrAdikA bhi-ryathA tuSyanti devatAH / tathA mayi mahArAja !, tuSya sammAnalezataH // 58 // hastyazvaratharatnAnA-mAkaro'si yatastataH / / tasya vizrANanaM naiva, paryAptaM tava tuSTaye' // 59 // 1. 'saMbhoga-' iti pAThA0 / / 2. ito'gre- 'saubhAgyazAlinaH puMsaH, sulabhaH sa pade pade / nidhInAM darzanaM tadvacchatrumitrAyate tathA / / ' iti zloko dRzyate / / 3. 'gaurvatsaM yadvadicchati' iti pAThA0 / / 4. 'akiJcanau hi pitarau, kevalaM premataH zizum / saMlAlayata evaM me, tuSya sammAnalezataH' iti pAThA0 / / 5. 'vizrANya ko'pi kiM kuryAnnavArAdhanamatra te / / ' iti pAThA0 / / , ito'gre"yadi madviSayaM rAjannAyAstvaM tarhi te nijam / rAjyaM vA nagaraM vA'pi, dezaM dadyAmahaM dhruvam / / vaideziko bhavAn yadvat, tathaivA'hamapi prabho! / iti jJAtvA'khilAM rAjaMtruTi me kSantumarhasi / / " iti niSkAsitau zlokau dRshyte||
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 candrarAjacaritram itthaM vinayasampannaM, siMhalAdhipatervacaH / zrutvA candro'vadad danta-prabhodyotitadiGmukhaH / / 60 // 'mayi candrabhramaM kRtvA, kathaM sammAnamIdRzam / karoSyahaM ko'pi rAja-nasmi vaideziko laghuH // 61 // prAjJo'si tvaM kathaM bhrAntiM, karoSi, vada, te mayA / saGgamaH kvA'bhavaccandraH, kva ca pUrvadizApatiH // 62 // ahaM kva kSatriyazizuH, kadarthayasi mAM kutaH ? / saMsAre'sminnaneko'sti, samAnA''kRtiko naraH / / 63 / / yugmam pramANaM nA''kRtiH tasmAd, guNo bhavati bhedakaH / yathA karpUralavaNe, bakahaMsau pikadvikau' // 64 // zrutvedaM vacanaM tasya, siMhalAdhipatistataH / provAca 'zRNu bhUpAla !, cchalaM sampratyasAmpratam / / 65 / / AkRtyaivA'numIyante, prakArA bhuvane satAm / na hi tumbIphalaM jAtu, jale majjati yatnataH // 66 // na hi kastUrikAmodo, gopanena sahasrazaH / gopAyyate kvA'pi, rAjanudyan ravirivAmbare / / 67 // tvaM cirAnmama rAjendra !, milito'si kutaH punaH / AtmAnaM niSe'kANDe, prasanno bhava samprati' / / 68 // yAvadevaM vadatyeva, tAvat kapaTanIradhiH / kadAgrahI samAgacchad, hiMsakaH sacivAgraNIH // 69 // jalaM sthalaM sAdhayati, prapaJcavidhiyogataH / / divAnizaM sa evA'sya, vyApAraH prathitaH kSitau // 70 // 1. '-kintu, guNaH sarvatra pUjyate' iti pAThA0 / / 2. '-sradhA' iti pAThA0 / /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - vinItazcandrabhUpAlaM, praNamya nijamAsanam / adhiSThAya narendraM taM, narendraM taM kauTilyAdavadallaghu / / 71 / / 'suprabhAtA nizA me'dya, saphalA zakunAvalI / yena me locanapathaM samAyAto'si bhUpate ! / / 72 / / vinayaM mama bhUpasya, kathaM nA''driyase prabho ! / alIkamuktvA svo vaMzaH, kathaM nihvayate tvayA / / 73 / / mugdhabAlamiva' tvaM hi, kuto vaJcayase nRpam / satyaM vadAmi candrastva-mAgrahaM muJca niSphalam / / 74 / / zRGkhalAbaddhavattvaM tu', kathaM yAsyasi me'grataH / AbhAnagarabhUpAla !, bahavyAzA tvayi vidyate / / 75 // devIvacanato jJAtaM, tava sarvaM kulAdikam / atazchalaM vihAyA''zu, pratipadyasva me vacaH / / 76 11 dIpA niSprabhatAM yAtAH pANDutAmagamacchazI / prabhAtakalpA rajanI, jAtA''bhApurapAlaka !' / / 77 / / iti mantrivacaH zrutvA, jagAda nRpatistataH / 'vada candreNa te kArya-masti kiM yatkaromyaham ' / / 78 / / iti tannizcayaM buddhvA siMhalAdhipatestanuH / , kadambapuSpavanmoda-pulakAGkuritA'bhavat / / 79 / / ? 55 , athA'vadannRpaM mantrI, 'candro'yaM zokanAzanaH / ato lajjAM vihAyA'muM, svakAryaM vinivedaya' / / 80 / / iti mantrivacaH zrutvA, candrazcintAkulo'bhavat / 'kiM kAryaM kA'tra lajjA syAt ?, kiM vA syAnmama yatnataH ? / / 81 / / 4 1. 'garbharUpa iva' iti pAThA0 / / 2. zRGkhalAbaddhapAdo'si' iti pAThA0 / / 3. ' - 'haM' iti pAThA0 ||
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram vazIbhUto'smi kiM kuryA - midAnIM dhUrtasaGgataH ' / sacintamAkRterjJAtvA', candraM provAca bhUpatiH / / 82 / / 'aho cintayase kiM tvaM, dhanyaH ko'pi jagattraye / yaH paropakRtau svaM svaM prayuGkte dharaNIpate ! / / 83 / / kaH svArthI mihirasyA'sti, prakAze ? phalinaH phale / nadyA goH sarasazcaiva, paropakRtito'paraH ? 4 / / 84 / / 56 paropakArakaraNe, sadRzastava bhUtale / nAsti ko'pi tato me tvamupakAraM kuruSva bhoH !' / / 85 / / candro'vadacchalaM tyaktvA, vada kAryaM nijepsitam / tacchrutvA'nubhaviSyAmi, kAryAkAryavivecanam / / 86 / / mantrAmagrAmagotraM ca, samAgamanamatra ca / kathaM jJAtaM tvayA sarvaM vada zIghraM mamA'grataH / / 87 / / kathaM yUyaM sacintAH stha ?, vivAho'dya ca vartate / tasmAnmahotsave kA te, cintA santApakAraNam' // 88 // atha siMhalabhUpena, kRtasaMjJaH sa mantrirAT / Uce 'he candrarAja ! tvaM, trAtA cintAbdhito bhava / / 89 / / yena kAryaM na tenA'sti, gopyaM kiJcit kvacinnRNAm / ato'vadhAnato vAkyaM zRNu tvaM mama bhUpate ! / / 90 / / asti siMhalabhUpasya kumAraH kanakadhvajaH / tasmai zrIpremalAM lakSmI, pariNIya samarpaya / / 99 / / 1. ' iti cintitamAlokya' iti, 'vimRzantamidaM dRSTvA' iti, 'vicArayantaM taM dRSTvA' iti ca pAThA0 / / 2. 'kasmAd dhanyaH' iti pAThA0 / / 3. 'yaH paropakRtAvAtmA-naMprayuGkte'vanItale' iti pAThA0 / / 4. 'nA'nyaH' iti Ti0 / / 5. 'ato na gopanIyaM tvanna, naTI hImatI kvacit' iti pAThA0 / /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 sargaH - 2 paropakAracuJcastvaM, tvatsamo na dayAparaH / yathA'haM kathayAmi tvAM, prasadya mayi tat kuru' / / 92 / / athovAca mahIpAlaH, 'proktamevaM kathaM tvayA ? / / karNAkarNi zrUyate yatsiMhalAdhipateH sutaH // 93 / / premalAM pariNetA tat, kathaM na pariNeSyati ? / kumArasya vadhUH seti, jagajAnAti tatra kim // 94 / / evaM kapaTakAryaM mAM, kartuM yojayase vRthA ?' / iti zrutvA'vadanmantrI, 'zRNu candra ! vaco mama ||15||(klaapkm) pUrvakarmavipAkena, kuSThI nRpatinandanaH / ayaM bhedo na kutrA'pi, prakaTo'sti kadAcana // 96 // daivayogena' tasyAzca, pariNetA nRpAGgajaH / / parantvayaM tavaivA''ste, haste pariNayotsavaH / / 97 // he rAjan ! siMhalezasya, lajjA tava kare'dhunA / / tvayyeva mahatI candra !, mamAzeti vidAGka' / / 98 // candro'vadat 'kathaGkAra-mitthamajJAnatA kRtA / premalAyAH kuSThinA hi, kathaM pariNayo bhavet ? // 99 / / yUyaM sarve militvevaM, kathaM janma nirarthakam / / abalAyA vidhave tat, kathaM daivaM sahiSyate ! // 100 // 1. 'tasmAt kAryaM tvayA prabho !' iti pAThA0 / / 2. 'tathA kuru dayAnidhe ! / / ' iti, 'prasIda me dayAnidhe ! / / ' iti ca pAThA0 / / 3. 'yukta-' iti pAThA0 / / 4. 'gadyena zrUyate zrImatsiMhalAdhipateH sutaH' iti pAThA0 / / 5. lekhamAtreNa' iti pAThA0 / / 6. 'tvayyeva mahatI (bhUpa !) candra !, mamAzA parivartate' iti pAThA0 / / 7. '-vidhaddhveyadIzvarastatsahiSyate ?' iti pAThA0 / /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 candrarAjacaritram pariNItA kathaM mayA / makaradhvajakanyeyaM, bhavet ? sA ca kathaM tasmai, deyA syAdatininditam // 101 // akasmAtsaGgate puMsi, na nyAyyo mantrirAT ! tava' / bhArAropo, na matimAn, garhitaM kurute kacit // 102 // ayaM hA ! kapaTATopo, madagre sacivezvara ! / kimarthaM kuruSe muJca, kapaTaM sarale mayi // / 103 / / he mantrin ! premalA bAlA, lakSmIriva mahIyasI / kuSThinA saha sambandhaM, tasyA mA kuru ninditam // 104 // tatsarvaM guptamathavA, ko dezastava bhUpasya ?, nAma kiM ? kutra saMsthitiH ? | kathaM ca taM vidhiM matta - zcikArayiSurasti saH 2 / / 105 / / prakaTaM mama sannidhau / vinivedaya yacchrutvA, yathAyogaM kariSyate / / 106 / / pazcAddhiMsakamantrIza-zcandraM vaktuM mitAkSaram / saMprAkramata rAjA'pi, sAvadhAnahRdA'zRNot // 107 // " sindhunadyAstaTe rAjan ! sadAzaya ivA'dbhutaH / manoharaH sindhudezo, varIvarti varIvarti mahonnataH / / 108 / / gaGgAsindhumahAnadyau, zobhete yatra bhUbhRtAm / dUrato dRzyatAM yAnti, zikharANi mahAnti hi / / 109 / / saritpatiM vrajantyatra, saGketaM kurute sarit / itastato bhramantyo hi, nAvaH kurvanti dUtatAm / / 110 / / 1. 'na nyAyyamapi mantrirAT ! / ' iti, 'na nyAyyo'sti mantrirAT ! / ' iti ca pAThA0 / / 2. 'kathaM me tadanarthaM ca kartuM tasya mano'bhavat ?' iti pAThA0 / / 3. 'hiMsakanAmA mantrIza' ityarthaH' iti Ti0 / / 4. 'nRpaM ' iti pAThA0 / /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 na tatra dveSiNaH ke'pi, sarve ca saralA janAH / sarve vidyAvinItAzca, dhaninaH zilpinastathA // 111 / / madhye kSArasamudrasya, vartate yadyapi prabho ! / tathA'pi mAdhuryaguNai-gariSTho dezabhUSaNaH // 112 / / dhUlidhUsarabhaktAGgA, mAtaGgA madavarSiNaH / yAn dRSTvA vArivAho'pi, lajate rAjazekhara ! // 113 // tatra siMhalanAmA'sti, nagaraM sarvasiddhibhAk / ratnadvIpe na yad dRSTvA', vasati zrIracaJcalA // 114 / / catuSke yatra ratnAni, zobhate patitAni hi / bhArAt saMpIDitAyAzca, pRthivyA dazanA iva // 115 // yad dRSTvA rAjarAjasya, nagarI hrImatI satI / himAlayaM yayau prANAn, hAtuM taddhi satAM vratam / / 116 // tatra kAmAkRtiH zrImAn, kanakAdirathAhvayaH / rAjA'sti zatruvRkSANAM, pAtane caNDamArutaH // 117 / / "svarNavatyabhidhA tasya, rAjJI ratisvarUpiNI / dharmakarmavatI zIla-vatI svAmipriyaMvadA // 118 / / tasyA'haM hiMsako nAmnA, mantrI rAjyaprazAsakaH / rAjJo bahumataH zazvanItizAstrAvalokakaH / / 119 / / tasyA'sti kapilAnAmnI, dhAtrI dhAtrIva bhAgyataH / sarasvatIva buddhyA sA, rAjamAnyA vizeSataH5 // 120 / / 1. 'yad dRSTvA na maNidvIpe' iti pAThA0 / / 2. 'kuberasyA'lakApurI' iti Ti0 / / 3. 'suvarNarathasaMjJinaH' iti, 'kanakarathasaMjJakaH' iti ca pAThA0 / / 4. 'kanakavatI' iti Ti0 / / 5. 'sarasvatIva buddhyA'syAH , sudhApUrNau payodharau' iti pAThA0 / /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram hastyazvarathapAdAtIn, kaH saGkhyAtumihezvaraH / sampadA kiM dhanAdhyakSo, jito'gAd dyAmalakSitaH / / 121 // ratnAkaro'bdhitAM bheje, ratnarAzijito dhruvam / etadvidvadbhayAnnUnaM, nAmazeSo bRhaspatiH 1 / / 122 / / 60 sveSTabhoganirAkulAH / daivamevAtra kAraNam / / 123 / / yatra sarve dhanAdhIzAH, dAdidryasya tu dAridryaM athaikadA svarNavatI upaviSTA vizAlAkSI, zuzoca tanayaM vinA / / 124 / / mandire svarNamaJcake / dIrgha zvAsaM vimuJcantI, tanuM netrajalairalam / snApayantI sakhIvAkya - marucannahi tatkSaNe / / 125 / / Atape patitA matsI-veyaM zokaparAyaNA / na kvApi labhate svAsthyaM, satyapi svAsthyasAdhane / / 126 / / bhujiSyA kA'pi rAjAnaM, vRttAntaM tad vyajijJapat / zrutvaiva rAjA tatrA'gAt, priyApremavazaMvadaH / / 127 / / ' he candravadane ! kiM te, vaimanasyasya kAraNam ? | kathamaJcalaparyanta mArdrayasyakSijairjalaiH / / 128 / / 1. 'hastyazvarathapAdAtIn saGkhyAtuM tasya gISpatiH / zaknoti na dhanAdhyakSa - samRddheH pAramabhyagAt / / ' iti pAThA0, 'sampadA kiM nAdhyakSo, samRddheH pAramApa na' ityapi ca pAThA0 / / ito'gre - ' parAbhavAya zatrUNAM suraGgA'sti tathA'sya ca / yAmAlokya trapA''viSTA, gaGgA'bhUt pUrvavAhinI / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 2. ' sarve dhanADhyA vidvAMsaH, svamatasya samarthakAH / lokAnAM nAdRto vArdhistrapAM bheje'tra pattane / / ' iti pAThA0 / / 3. 'atyantacapalA lakSmIH, sthirIbhUya virAjate / na tatra ko'pi zokAnAM, pAtrabhUto'sti nAgaraH / / ' iti pAThA0 / /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 priye ! vada tavA''dezaM, kaH karotyanyathA janaH / tasya zikSA vidhAsyAmi, bhUyo'nyo na kariSyati // 129 // he priye ! dhanadhAnyAdi-ratnAni maNayastathA / nagarANi ca dezAzca, santi kiM te prayojanam ?' // 130 / / iti priyavacaH zrutvA, dIrghazvAsaM vidhAya sA / 'tava prasAdAt saukhyaM me, sarvami'tyavadat satI // 131 // 'yAvat tava kRpAdRSTi-mayyasti prANavallabha ! / tAvadAjJAM madIyAM ko, vilavayitumarhati // 132 / / pUrvajanmakRtAt puNyAt, patibhUto'si me priya ! / indrANyapi na taM bhogaM, kurute yaM karomyaham // 133 // yatheSTaM svAdubhojyaM me, maNiratnavirAjitam / AbhUSaNaM paTTavastra-manAsAdyaM na kiJcana / / 134 / / kastUryagaruzrIkhaNDa-candanAdyavilepanaiH / sakhInAM hastakamalaM, na me zuSyati karhicit / / 135 / / ityanekaM sukhaM me'sti, tathA'pi tRNavanmama / saukhyasya sAdhanaM nAsti, vinA putreNa vallabha ! // 136 // vane kusumitAM vallI-miva svAM janimadya bhoH / niSphalAmeva jAnAmi, tanayAbhAvakAraNAt // 137 / / anapatyasya lokasya, dhanino'pi mukhaM nahi / Alokate jano duHkhaM, nAsti niSputratAsamam / / 138 / dhUlidhUsarasarvAGga, viprakIrNaziroruham / itastatazca dhAvanta-manatispaSTabhASiNam // 139 / / 1. 'prabho !' iti pAThA0 / /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 candrarAjacaritram vimugdhamugdhahasitaM, yo yaSTikRtavAhanam / putraM pazyati tasyaiva, saphalaM jananAdikam // 140 // kIrtiH samedhate samyak, cirAya tanayAt kulam / putriNo vanavAso'pi, prItaye bhavati priya ! / / 141 / / putreNa saphalA sampajanmAdi saphalaM tataH / dharmadhyAnAdike vRddhiH, vArddhakye jAyate tataH2 / / 142 / / svAmin ! putrakRtA cintA, vartate hRdaye mama / kadA putramukhaM dRSTvA, saMprahRSyAmi bhAgyayuk' // 143 / / 'prANapriye ! zRNu vaca-zcintAM jahi mudaM bhaja / cintayA'laM balIyasye'-tyavadannRpatiH priyAm / / 144 / / 'maNimantrauSadhInAM ca, prayogaM kuru yatnataH / tena te yadi bhAgyaM syAt, tadA syAnniyataM sutaH4' / / 145 // itthaM svarNavatIcittaM, paribodhya mahIpatiH / mAmA''hvAtuM samAdikSad, dAsImekAM tadaiva saH // 146 // AgataM mAM samastaM tad, rAyoktaM vinyavedayat / mayA punarvicAryaivaM, nyavedi vinayAnRpaH // 147 // 'tapo'STamaM samAdhAya, kuladevyAH prasAdhanam / kuru tasyAH prasAdena, zIghramIpsitameSyasi' / / 148 / / iti saMzrutya rAjJA'pi, harSAt tadurarIkRtam / dhIraiH sadupadezAnna, vimukhIbhUyate kvacit / / 149 / / 1. 'bhavanAdikam' iti pAThA0 / / 2. 'parapiNDagraho'pyasmai, rocate paravezmani' iti, 'vArdhakye hi sukhaM tena, gato grAso'pi labhyate' iti ca pAThA0 / / 3. 'nAtha ! he' iti pAThA0 / / 4. 'priye !' iti pAThA0 / /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 2 vyadhAd rAjA vidhAnena, kuladevyAH prapUjanam / yAva-dabhigrahapurassaram / / 150 / / tasthau taddarzanaM vratena paritoSitA / tatastRtIyadivase, manoharA''kRtistasya, kuladevI puro'bhavat / / 151 / / amlAnapuSpamAlAbhi rnirnimeSavilocanA UrdhvasthitaiH I zastrahastaiH, prasannamukhapaGkajA / / 152 / / maJjIramaJjukvANena', razanAraNitena ca / 63 bhAnulakSapratIkAza-tejobhirupalakSitA uvAca devI 'bho rAjan !, kimarthaM mama pUjanam / akArSIryat tavA'bhISTaM tad vRNISva puro mama' / / 154 / / ? 1 / / 153 / / iti prasannavacanaM, kuladevyA nizamya saH / uvAca rAjA 'he mAtaH !, zRNu tvaM madabhIpsitam / / 155 / / kula - sampattyormamaunnatyavidhAyinI / mAtastvaM sarvadaivA'si tena tvAM smarAmi viSame sthitaH / / 156 // ? mama vaMzakaraH putro, nAsti devi ! tato na hi / rAjyAdikAkhilasukhaM, rocate jagadambike' ! / / 157 / / yadi vaMzakaraH putro, na syAt tarhi tavA'rcanam / matparokSe kathaM syAt tvaM kasya vA kuladevatA / / 158 / / 1. ' - guJjena' iti pAThA0 / / 2. ito'gre - " mAtaH puNyapratApena, janasya hRdayAmbuje / jJAnasUryodayo bhAti, gRhe sAdhusamAgamaH / / putrasaGkIrNa utsaGgo, gurudeveSu rAgitA / jAyate nAnyathA mAtaMstasmAt putraM prayaccha me / / " iti niSkAsitau dvau zlokau dRzyete / / 3. ' - devikA' iti pAThA0 / / 4
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 candrarAjacaritram kalpavallIsamIpastho, jano dIno bhaved yadi / tadA tadIyalajjAyAH, kAraNaM tanmahad bhavet' / / 159 / / iti tadvacanaM zrutvA, devyuvAca zucismitA / 'prasannA'haM prayacchAmi, putramekaM narezvara ! / / 160 / / kintvasya vigrahe rAjan !, kuSTharogo bhaviSyati' / iti tasyA vacaH zrutvA, rAjovAca zucAkulaH // 161 // 'nIrogaM tanayaM dehi, praNato'smi punaH punaH / madIyAM prArthanAmetAM, pipUrhi kuladevate !' // 162 / / iti rAjavacaH zrutvA, provAca kuladevatA / 'tava putro bhavedeva, kuSTharogI narAdhipa ! // 163 // devendro'pi' na tatkarma, samullaGghayituM kSamaH / kiM ca madvacanaM rAjan !, nA'nyathA bhavati kvacit' / / 164 // rAjovAca 'kathaM tuSTA, kuSThiputramadAH zive !' / sA'pyuvAca 'yato datta-statkAraNamadaH zRNu // 165 / / surazekharanAmA'sti, pati, guNabhAjanam / tasyA''vAM vanite devyau, svazca sarvasukhAnvite / / 166 // AvAM navanavaM saukhyaM, tena sAkaM sadA nRpa ! / abhukSvahi sapalyau dve, divyaM viSayajaM bhRzam // 167 // ekadA vaJcayitvA mAM, sapalyai hAramuttamam / patirdadau tannizamya, mama zoko mahAnabhUt // 168 / / atho vivAda ArabdhastayA sAkaM mahA~stataH / patistasyA vyadhAt pakSaM, tena duHkhAkulA'bhavam // 169 // 1. 'izvaro'pi' iti pAThA0 / /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 65 etarhi kupitAyA me, tvamArAdhanamAcaraH / tena te kuSThasaMyuktaH, putro bhAvI narezvara !' / / 170 / / ityuktvA'ntardadhe devI, nRpo'pi nairapatyataH / mUrdhnAbhinandya tadvAkyaM vrataM pUrNaM vidhAya ca / / 171 / / Agatya gehaM devyai tad, devIvAkyaM nyavedayat / mAM cA''hUyA'bravIt sarvaM naranAtho yathAtatham / / 172 / / 'rAjan ! putro'stu vividhairupAyaiH kuSTharogakam / nivArayiSye' tacchrutvA, rAjJI' harSamupAgamat / / 173 / / atha rAtrau ko'pi jIvastasyAH kukSAvavAtarat / rAjJI garbhavatI jAtA, sazasyA pRthivI yathA / / 174 / / yathA gRdhnuH suraGgAyAM vittaM gopAyati' kSitau / tathA garbhabharAkrAntAM, gopAyAmAsa tAM nRpaH / / 175 / / pUrNe kAle'tha rAjJI sA, suSuve komalaM sutam / rAjJe nivedayAJcakru-rantaHpurajanAstataH / / 176 / 2 rAjA tebhyo dadau vitta-mIpsitAdadhikaM tadA / bherImRdaGgaDhakkAnAM, zabdo'bhUd gaganaspRzaH / / 177 / / yathA meghena nRtyanti, mayUrA nAgarA janAH I putrodayAt tathaivA'mI, nanRturharSanirbharAH * / / 178 / / mahena tasya rAjendro, jAtakarmAdikaM vyadhAt / kanakadhvaja ityevaM, nAma tasya cakAra ca / / 179 / / 1. 'devI' iti pAThA0 / / 2. 'gopayati' iti pAThA0 / / 3. 'gopayAmAsa' iti pAThA0 / / 4. '-rAt' iti pAThA0 / / 5. 'guptena' iti pAThA0 / / 6. 'kanakadhvaja ityAkhyAM, cakre tasya mahIzvara:' iti pAThA0 11
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 candrarAjacaritram tasya janmadinAdaiva, kuSTharoMgo babhUva ha / na hi karmaphalaM jAtu, vinA bhogena nazyati // 180 / / ratnAnAmAkare vRddhi-ryathA bhavati nityazaH / tathA bhUmigRhe rAja-nandano vavRdhetarAm // 181 / / anekadezAdAdAya, ratnAni dyutimanti ca / rAjAnaH samupAjagmU, rAjaputradidRkSayA // 182 / / tasmai mayA kathyate sma, 'rUpamapratimAnuSam / kumArasyA'sti, yanna, syAd devarAjAtmaje'pi tat // 183 / / ataH kasyA'pi no dRSTi-doSaH sajjatu tena saH / suraGgAyAM sthApito'sti, nA'tastaddarzanaM bhavet' // 184 / / iti me vacanaM satyaM, manyasvAtha pRthagjanAH / nAgarA apyavocanta, 'kumArasyA'GgasauSThavam / / 185 / / aho kumAro dhanyo'sti, yasya rUpadidRkSayA / udeti sUryastannA''pya, punarastaM prayAti hi' / / 186 / / uttamasya padArthasya, yalato gopanaM kila / zAstre'pi kathitaM tasmAd, gopyate rAjanandanaH // 187 // itthaM 'deze vidaze'pi, kiMvadantI vyajRmbhata / anyeSAM kuTilAM vRttiM, boddhaM dhAtA'pi na kSamaH / / 188 / / ito'smannagarAt ko'pi, zreSThI ratnasamuccayam / vyAparItuM yayau lAtvA, vimalAnagarIM varAm // 189 / / makaradhvajAhvayastatra', bhUpaH kIrtisamujvalaH / darzanAyAgamacchreSThI, tasyopAyanasaMbhRtaH / / 190 / / 1. 'dezavi-' iti pAThA0 / / 2. 'makaradhvajanAmA'sti' iti pAThA0 / /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 67 sammAnaM prApya . sadasi, sa upAvizadAsane / tAvat samAyayau tasya, tanayA premalAbhidhA / / 191 / / nRpotsaGge samAvikSaccatuHSaSTikalA yathA / piNDIbhUtA tathaivA'sau, rarAja nRpanandinI // 192 // tAM candravadanAM dRSTvA, kiJcitsaMbhinnayauvanAm / upamAnadaridrAzca, vismayaM paramaM yayuH // 193 // atha rAjA'vadat 'kasmAddezAt tvaM samupAgamaH? / kastatra rAjA ? sarvaM me, zaMsa zreSThin ! savistaram' // 194 / / 'rAjan ! siMhalanAmA'sti, sindhudeze mahApuram / yad dRSTvA'gAdUrdhvadezaM, pAviSTAmarAvatI / / 195 / / tatra sarvaguNopeto, rAjA svarNarathAbhidhaH / tasya kAmasamAkAraH, putro'sti kanakadhvajaH // 196 / / yo dRSTibhayato rAjJA, surakSAyAM nidhIyate / na tasya rUpasaundaryaM, 'kumArAvapi prApnutaH' / / 197 / / iti zrutvA mahIpAlo, harSavisphAritekSaNaH / zreSThinaM bahumAnena, dRSTvA taM visasarja saH // 198 // 'prAtaH punaH samAgacche-ri'tyuktvA nijamantriNam / AjuhAva sa sadbuddhyA, gIrvANagurujitvaram / / 199 / / tadane kathayAmAsa, kanakadhvajavarNanam / yacchrutvA nyagadanmantrI, 'kiM tasya parivarNanaiH ?' // 200 // 1. 'azvinIkumArau' ityarthaH / /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 candrarAjacaritram rAjovAca 'kumArIyaM varayogyA'sti samprati / yadi yogyo varo'syAH syAt, tanme modo bhavenmahAn / 201 // na cA'nyaH ko'pi jagati, varo'sti tatsamaH khalu / yadi te sammatistarhi tasmai dadyAM nijAGgajAm' / / 202 / / iti rAjavacaH zrutvA, proce sacivazekharaH / 'itthaM vaidezikoktyA tvaM, kathamutko'si bhUpate ! / / 203 / / svIyaM varNayate ko na, sAdhu vA'sAdhu mAnavaH / na ko'pi DAkinImAha, loko hi nijamAtaram' / / 204 / / sarveSAM priyatAmeti, nijadezasya kaNTakam / yathA tathA videzastha - mapi puSpaM na sundaram / / 205 / / vaidezikottau no tasmAdA-sthA kAryA vicakSaNaiH / asAdhu kIrtyate yattat, na syAd vizvAsakAraNam' / / 206 / / evaM mantrivacaH zrutvA, rAjA hRSTataro'bhavat / visRjya premalAmAgAnmRgayAyai kSitIzvaraH / / 207 / / caturaGgabalaH pazcAnmantrI ca vAjivAhanaH / anvagAd bahuzo jantUn jaghAna nRpatirvane / / 208 / / zrAnto bhUpo ghanacchAyA - jaTilaM hi sarovaram / dRSTvA tatra samAgacchad, vizrAmAya tvarAnvitaH // 209 // itaH ko'pi dhanI zreSThI, pAnIyaM pAtumAgataH / pItvA jalaM nRpaM natvA, vinayAt samupAvizat / / 210 / / 1. 'tanme snehasya bhAjanam' iti, 'tanme prItikara bhAjanam' iti ca pAThA0 / / 2. ' svamAtaramihAnyavAn' iti pAThA0 / / 3. 'yathA tathA videzasthaM, spRhatyatha no sumam' iti pAThA0 / / 4. ' - kIrttayet tat kiM' iti pAThA0 / /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 'pAntha ! vaidezikA'jastraM', dezAddezAntaraM vrajan / AzcaryajanakaM kiJci-dapazyastarhi tadvada' // 211 // athA'JjaliM vidhAyoce, 'zRNu pRthvIpurandara ! / sindhudeze siMhalAkhyaM, nagaraM hi samRddhimat // 212 // tatra svarNaratho nAmA, rAjA'sti sarvazaktimAn / tasyA'sti tanayaH zrImAn, kanakadhvajanAmakaH // 213 / / na tasya rUpasadRzo, vidyate'pi jagattraye / taM rAjA sthApayatyuccaiH, suraGgAyAM sadaiva hi / / 214 / / na taM sUryo'pi vA'pUrva, draSTaM zaknoti karhicit / tatazca ko'pi no tasya, svarUpaM dRSTavAn janaH / / 215 // ityevA''zcaryajanakaM, zrutaM tatra mayA prabho !' / iti zrutvA visRjyainaM, rAjA nagaramIyivAn / / 216 / / samAhUya ca tatkAlaM', vacanaM pathikasya tat / mantriNe kathayAmAsa, duhitRvaralipsayA // 217 / / uvAca sacivaH zrutvA, 'svAmiJchvaNamAtrataH / vizvAso na vidhAtavyo, vinA pratyakSadarzanam // 218 / / ataH svasevakaH kazcid, gatvA pazyatu taM varam / Agatya tasya rUpaM yat, tad vijJApayatu prabhum / / 219 / / pazcAt kanyApradAnasya, vicAraH kriyatAmiti / sacivasya vacaH zrutvA, rAjA zreSThinamAhvayat // 220 / / 1. 'vaideziko'pi pathiko' iti pAThA0 / / 2. 'adbhutam' iti Ti0 / / 3. 'parantu' iti pAThA0 / / 4. 'harSamavAptavAn' iti pAThA0 / / 5. 'rAjA nagaramAgatya' iti pAThA0 / /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram AgataM taM jagAdA'tha, 'zreSThin ! kAryaM kuruSva me / sacivAMstvamupAdAya, siMhalaM nagaraM vraja / / 221 // tatra bhUpAnumatyA tvaM, sacivebhyo nRpAGgajam / darzayitvA yadi bhaved, rUpaM matkanyakAsamam / / 222 / / tadA zrIphaladAnena, vivAhadinanizcayam / kRtvA''gacchopakAro'yaM, vismaryeta na te mayA' / / 223 // yugmam sa uvAca 'kathaM rAjannevaM prArthayate bhavAn / sarvaM kariSye tvadvAkyaM kiM punaH svanRpAzrayam / / 224 / / yathA samudrajA - viSNvorgirijA kAmavairiNoH / pulomajAdivaspatyo- retayoH " saGgamastathA' / / 225 / / iti zreSThivacaH zrutvA, sammAnasahitaM tadA / catubhirmantribhiH sArdhaM, visasarja mahIzvaraH / / 226 / / grAmanagarAraNyaparvatAMzca sarAMsi ca / vilokayantaH samprApu-rnagaraM samprApu-rnagaraM siMhalAbhidham / / 227 / / gatvA svabhavanaM zreSThI, sambhRtiM parigRhya ca / snApayitvA bhojanAni, kArayAmAsa bhaktitaH / / 228 / / suvizrAntAn samAlokya, sandhyAkAle ca taiH samam / kanakarathabhUpasya, sabhAmApa vizAladhIH / / 229 / / dvAre saMsthApya tAJchreSThI, svayaM rAjagRhaM yayau / upAyanaM samarpya'tha, praNanAma mahIzvaram / / 230 / / 1. 'satkArasya sAmagrIm' iti Ti0 / / 2. 'zrIsvarNaratha-' iti pAThA0 / / 70
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 2 - 71 I anyAnyavArtAM kRtvA'tha, vimalAnagarIbhavam / udantaM gadituM zreSThI, prArebhe nRpasannidhau / / 231 / / 'makaradhvajanAmA'sti, nRpaH sarvaguNAnvitaH / tadagre'kathayaM rUpaM, rAjaputrasya rAjaputrasya vistRtam // 232 // yatsaundaryasya mahima-zravaNAnnRpatidrutam / kanyAyAH premalAlakSmyAH, pradAnaM hRdaye'karot // 233 // atha mAM bahumAnena samAhUya nyavedayat / yathA me kanyakAyAH sa, varaH syAt tvaM tathA kuru / / 234 / / madIyasacivaiH sArdhaM gaccha tatra yadIpsitam / zrIphalaM vidhipUrvakam / / 235 / / rAjJo bhavet tadA deyaM, ato rAjannihA''yAtA, dvAri tiSThanti mantriNaH ' / iti tadvacanaM rAjA, upAyanaM puraskRtya, brahmeva caturAnanaH / navairnavaiH stotrapadaiH, stuvanti sma zrutvA tAnAhvayallaghu / / 236 / / narezvaram / / 237 / / atha tAnAsane mukhye, sthAtumAjJAmakArayat / kuzalapraznato rAjA - prINayat tAn hi mantriNaH / / 238 / / 'kutaH samAgatAH ? kutra, gantAstha ? kasya vA kRte ? ' / A( a )trA''gamanataH sarvaM kathayadhvaM yathArthataH / / 239 / teSu kazcit paTiSThaH sa rAjAnaM vinayAnvitaH / jagAda 'zRNu rAjendra !, saurASTrAdAgatA vayam // 240 // 1. 'ato rAjan ! samAgaccha' iti pAThA0 / /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 candrarAjacaritram makaradhvajanAmA'sti, prabhu, tava sannidhau / praiSayaccheSThino rAjaM-stava paurasya vAkyataH / / 241 / / ayaM tavojjvalAM kIrti-mupazlokayati sma ca / Atmajasya mahIpAla !, saundaryamatidurlabham / / 242 / / saundaryaM rAjaputre yat, tacca citrayati prajAH / rohaNe jAyate kiM vA, trapuzIzakalohakam ? // 243 / / yugmam prabho, premalAnAmnI, kanyakA'sti surUpiNI / tasyAH pANigrahaM rAjaM-stava putreNa kAGkSati // 244 // yathA prabhA bhAskaraNa, rohiNI zazinA yathA / tathA'yaM bhavitA yogaH, sarveSAM modakArakaH / / 245 / / ato'haM zreSThinA sAka-mAgato'smi tavA'ntikam / ataH paraM svakartavyaM, vada bhUmipate!'cirAt / / 246 / / yathA sindhupradezasya, tathaiva nRpazekharaH / saurASTrasyA'sti rAjA'yaM, yuvAM sarvaguNaiH samau / / 247 / / ato na viSaye'sminno, vAkyaM vAcyaM tvayA prabho! / sadRzasya ca saMyogaH, sadRze zobhate'dhikam' // 248 / / iti tanmantriNo vAkyaM, zrutvA bhUpo'vadat tataH / 'kathaM mImAMsitavye'smin, kArye saMtvarate bhavAn / / 249 / / zaighyAd virasatAmeti, dhairyAt svAduH pratIyate / ato vicArya kartavyaM, sarvadaiva vipazcitA / / 250 / / 1. '-zIzakameva hi ?' iti pAThA0 / / 2. 'siMhaladezasya' iti pAThA0 / / 3. 'mAnyo'-' iti pAThA0 / /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 2 - 73 adyApi me kumAro'sti, zizureva kathaM tataH / vivAhaM kArayiSyAmi, vayasthasya hi sa smRtaH / / 251 / / nA'dyA'pi vivarasthenA- 'munA dRSTaM gRhAGgaNam / taM notsaGge nidhAyA'lA - layaM na ca zrutaM vacaH / / 252 / / kathaM pANigrahaM tasya, bhaviSyati na te prabhoH / kanyA na dRSTA, jJAtA vA, yogyA sA'smai punarmayA / / 253 / / tava cecchIghratA mantrin !, varamanyaM pramArgaya' / ityevaM kathayitvA tAn, vizrAmAyA'mucannRpaH / / 254 / / pratyahaM kathayatsvevaM, mantribhyastasya mantriSu / athaikadA mAM vijane, rAjovAca vicintitaH / / 255 / / 'kamupAyaM kariSyAmi mantriNasta ihA''gatAH / dRDhaM mAmanubadhnanti kathaM guptaM bhavedidam ? / / 256 / / sA kanyA rUpavatyasti, putro me kuSTharogabhAk / vaJcayitvA kathaM kuryAM zrIphalasya parigraham / / 257 / / mantrin ! kadA'pi no kAryaM, 'kUTaM pApasya kAraNam / jJAtvA kathaM kuSThabhAjA, kanyApANigraho bhavet ? / / 258 / / pUrvajanmakRtaM karma niHzaGkaM vaJcanAtmakam / tenA'yaM kuSTharogeNa, pIDitastanayo mama / / 259 // / 1. 'viSayAzcetanasya hi' iti pAThA0 / / 2. 'tamutsaGge nidhAyA'haM, nAlIliGga na zrutaM vacaH' iti pAThA0 / / 3. 'kanyA dRSTA kathaM tasmAcchrIghraM pANigraho bhavet ' iti pAThA0 / / 4. ' - ntveva' iti pAThA0 / / 5. 'mantriNaH' iti pAThA0 / / 6. 'pratyahaM dUradezinaH' iti pAThA0 / / 7. ' evaM ' iti pAThA0 / / 8. 'kuTapA-' iti pAThA0 / /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 candrarAjacaritram ataH satyamuditvaitAn, visarjaya sakhe ! drutam / tadeva pathyaM pazyAmi, kAtra kAryA vicAraNA ?' / / 260 / / / / 262 / / tato'hamavadaM 'deva !, daivAt kuSThI tavA''tmajaH / na tat ko'pi vijAnAti, rAjavezmanyapi prabho ! / / 261 / / saMsAre'smin mRSAvAkyaM svadate sampadAmapi / mUlabhUtaM tadevA'sti, virodhAt satyasampadoH 1 pratikUlo'pi mithyAto - 'nukUlo jAyate nRpa ! anyathA kiM kumArasya, suraGgAsthApane phalam ? mUlAdeva na cenmithyA, tataH ko'pi na taM prati / samAgacchedataH kasmAnmithyAto bhayamasti te ? / / 264 // / / / 263 / / paradezAt samAyAta, AzayA sa kathaM punaH / rAjan ! nirAzaH kartavya, AzAbhaGge hyaghaM mahat / / 265 / / na cauro grahaNAd bhItiM karoti kvacideva hi / iti tvayA na bhetavya-makRtyakaraNeSvapi // 266 // iti mantrivacaH zrutvA, rAjovAca 'na me phalam / asya te bhavitA sarvaM, mantrin ! kapaTakAraka !' / / 267 / / evaM mantrayatorevA - ''gatAste mantriNo drutam / 'Ucu' mantrayatAM vyatyai- dasmAkaM samayo bahuH / / 268 / / na balAtkArataH prItiH, kA'pi kasyA'pi jAyate ? | ato na rocate te ced, vada tvaM nizcalaM tataH / / 269 / / 1. 'sarveSAM kSmApurandara !' iti pAThA0 / / 2. ' athavA ' iti pAThA0 / / ' -''gacchaMste' iti pAThA0 / / 4. 'rAjan' iti pAThA0 / / 5. 'prItaH ko'pi ' iti pAThA0 / /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 75 matsvAminaH kanyakA te', snuSAbhUtA'sti tarhyasau / anyasmai yadi dIyeta, tat kiM na syAdasAmpratam ? / / 270 / / gRhe samAgatAM lakSmIM, ko visRjati buddhimAn ? | ataH prAjJena bhavatA, kathamevaM vidhIyate ?' / / 271 / tatkAle'pyavadaM bhUpaM, 'rAjan ! mantri (mama) vacaH zRNu / AzayA samupAyAto, nirAzaH kriyate katham ? / / 272 / / paradezAd dUradeza -mAgataH sa kathaM vRthA / gacchedato grahItavya-mevaM vacanamAdarAt' / / 273 / / ityevaM nRpatiM candra !, bodhayitvA'tha mantriNaH / svyakArSaM vacanaM tasya, gRhItamapi zrIphalam / / 274 / / militAH iva prAvRSi / / 275 / sarvasajjanAH / zrIphalagrahaNe tatra, jahRSurnRtyavAditrai - mayUrA atha te sacivA Ucu - 'rupakAro mahAn kRtaH / sAmprataM tu kumArasya, rUpaM darzaya mantrirAT ! / / 276 / / kumArarUpaM dRSTvA'haM vadiSyAmi svabhUpatim / utkaNThA prabalA rAja- kumAraM draSTumasti me // / 277 / / yathA rAjakumArI me, premalA rAjasUnunA / pariNItA kRtArthA syAd, vayaM ca darzanAt tayoH ' / / 278 / / tadA'haM kapaTaM kRtvA 'vadaM tAn yuktipUrvakam / 'kumAro mAtulAgAre - 'taH sArddhazatayojaneM / / 279 / / 1. 'sA' iti pAThA0 / / 2. 'visarjati' iti pAThA0 / / 3. 'tasyo- pAdadAmapi' iti pAThA0 / / 4. 'sAmprataM zrIkumArasya' iti pAThA0 / / 5. 'ekAnte pAThazAlAyAM, kumAraH zatayojane' iti pAThA0 / /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram dhAtrIsahAyaH paThati, tatrA'pi ca vile sthitaH 1 / adhyApako bahiH sthitvA taM pAThayati nityazaH / / 280 / / durlabhaM darzanaM tasya, sUryo yaM nA'valokate / kiM punastvAdRzo mantri- nekasaundaryazAlinam' / / 281 / / tathA'pi te'tinirbandhaM cakrurmantrijanAstataH / tAn gRhItvA svabhavana- magamaM mAnapUrvakam / / 282 / / sugandhitailairabhyajya, snApayitvA zubhairjalaiH / karpUrakezarAdyaizca, vyalepayamimAnaham / / 283 / / 76 ratnasthAle samAnIya, samAnIya, lehyacoSyAdyanekazaH / bhojyaM ca sarasaM tebhyo 'dadAM premNA sapeyakam // 284 // tAmbUlamarpayitvA'haM paryaGke vinivezya tAn / , vyajanaiH zItalaM vAyuM, vyAjijaM gatatandritaH / / 285 / / anekaratnaracita-malaGkAraM dattvA itthaM savAsasam / satkArabahula-mapyakArSamahaM tataH / / 286 // rAjanandanadarzanam / samarcitA samarcitA bhUyo, prArthayAJcakrire, tebhyo 'kathayaM zRNutA'dhunA / / 287 / / kumAro rUpavAnasti, nA'tra kazcana saMzayaH / anyacca svanRpaH krudhyet, tAdRzaM kriyate katham ? 2 / / 288 / / bhavatsu priyamitreSu, chalaM kuryAmahaM katham ? / tatsaundaryaM na saMdehyaM, satyametad bravImyaham / / 289 / / 1. 'vilasthitaH' iti pAThA0 / / 2. 'darzite'sminnRpaH krudhyet, tasmAt sa darzyatAM katham ?' iti, 'darzite'sminnRpaH kiJca, krudhyet tad darzyatAM katham' iti ca pAThA0 /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 2 mayaiva suvicAryedaM kRtaM kAryaM tato nahi / hAsyaM jAyeta yuSmAkaM, kvA'pi mantrimahodayAH ! / / 290 / / 77 supAtramastyayaM yena, bhavatAmIpsitaM phalam / premalAyAH phalamabhUd, gaurIpUjanajaM sphuTam / / 299 / / amAnyo' na vRthA kArya, Agraho varadarzane / rAjAjJollaGghanaM bhUri- yantraNAyai yato bhavet / / 292 / / ayaM tu vidhinA baddhaH, saMyogo jAyate kila / vivAho janmamaraNaM ca bhavanti vidhiyogataH 3' / / 293 // 1 chalavAgbhirapyetAbhi-rbodhitA mantriNo nahi / AgrahaM mumucuH pazcAllobhaM tebhyo'dadAM bahu / / 294 / / koTisaMkhyakadInAraM, sarvebhyo dApayAmi vaH itthaM lobhena te sarve, samAnItA vazaM balAt' / / 295 / zyAmAsyA api te zIghraM prasannAsyAH prajajJire / na lobhasya samaM loke, vazIkaraNamasti hi / / 296 / / rAjJaH puro gatAste'tha, vivAhadinanizcayam / kartuM rAjA'pi daivajJAM - stadaivA''jUhavad drutam / / 297 / / te'pi sarvaM samAlokya, sthirIkRtya grahAnatha / SaNmAsAnantaraM yogyaM, samayaM saMvyajijJapan / / 298 / / 1. 'anucita : ' iti Ti0 / / 2. 'rAjA cecchRNuyAdetat, tadA na kuzalaM bhavet ' iti pAThA0 / / 3. 'vivAhajanmamaraNA - nyAsate daivayogata:' iti pAThA0 / / 4. 'itthaM chalairbahuvidhaizchalayitvA'pi no punaH' iti pAThA: 0 ' / / 5. 'lubdhA bhUtA nRpAzrayAH' iti, 'vazIkRtAzca mantriNaH' iti ca pAThA0 / / 6. 'samAgacchan' iti pAThA0 / /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 candrarAjacaritram atha gantuM samudyuktA, rAjJaH sammAnitA bhRzam / . saurASTra prayayuH sarve', divasairbahubhistataH // 299 / / sarvaM rAjJe samAcakhyu-ryena rAjJA'pi te punaH / sammAnitAzcaturlakSa-dravyadAnena mantriNaH / / 300 / / itaH siMhalabhUmIndraH, putrapANigrahotsave / gajAzvarathapattInAM, zRGgArANi samAdizat / / 301 / / dRSTvA tannAgarA Ucu-vismitA 'heturatra kim ?' / rAjabhRtyAH 'kumArasya, vivAhotsavamA lapan / / 302 / / kumAradarzanotkAste, cirAdAkarNya tadvacaH / pramadAmbhodhisaMmagna-cittAH paurAstadA'bhavan / / 303 / / atha mAmavadad rAjA, 'kathaM re kuTilAgraNI: ? / premalAyA janurvyarthaM, kriyate sAmprataM tvayA / / 304 / / yadi me tanayastatra, prakaTaH syAt tadA katham / premalAyAH pANipadmaM, gRhNIyAt kuSTharogabhAk' / / 305 // iti tadvacanaM zrutvA, cintito'hamagAM gRham / kuladevIM samArAddhaM, prAkrame bhaktitatparaH // 306 / / pratyakSIbhUya sA devI, kathayAmAsa 'tvaM katham ? / mAmArAdhnoSi kiM kAryaM ?, vada zIghraM mamA'grataH' / / 307 / / tato'hamavadaM 'devi !, rAjaputrasya samprati / vivAhanizcayo mAtaH !, kRto yo mayakA, katham // 308 // 1. 'adhisaurASTramAjagmu-' iti pAThA0 / / 2. 'kiM mahotsavakAraNam' iti pAThA0 / / 3. 'ucchalatpramadAmbhodhi-cittA Asan hi nAgarAH' iti pAThA0 / / 4. 'cintAyuktaH' iti Ti0 / /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 2 bhavitA sa mahAdevi !, kuSThaM tasmAd vimocaya / na me tvadanyaH saMkaSTe, zaraNaM vidyate'mbike !' / / 309 / / yugmam 'karmabhogaM vinA nahi / tadA'vadanmahAdevI, kSayo'sya bhavitA kintu sadupAyaM vadAmi te / / 310 / / yadA vivAhasamayo, bhaviSyati tadA kila / AbhAnarezaH zrIcandra - statra draSTaM sameSyati / / 311 / / / / / 312 / / vadhUrdvitIyA mAtA'sya, prathamaM vimalApure AgamiSyati tatpazcAnnRpo'pi guptabhAvataH 79 sa premalAM vivAhya tvA-marpayiSyati bhUpatiH ' / itthamuktvA tirobhUya gatA sA devatA divam / / 313 / / nyavedayamahaM tataH 1 sarvametannRpasyA'gre, rAjA harSasamAyukto, gamanAya mano dadhe / / 314 / / 'madasrAvimahAmatta-mAtaGgaM bhUSaNairalam / vicitrAcchAdanaizcAla - GkArayat sa samAhitaH / / 315 / / vAdyeSu vAdyamAneSu vandivRnde pragAyati / 'durbhedyaguptabhAvenA- rakSayat kanakadhvajam / / 316 / / 'kenA'pi lakSito nA'sau, bhavatviti matirnRpaH / baliSThAn rakSakAMstatra, yuyoja dRDhabhaktikAn / / 317 / / anekamaNDanairyuktA, janA vAhairanekazaH / samAjagmuH krameNA'tha, krameNA'tha, vimalApuramuttamam / / 318 / / 1. 'kSaranmada-' iti pAThA0 / / 2. ' aneka -' iti pAThA0 / / 3. ' - ropayat ' iti pAThA0 / / 4. 'rAjaputraM didRkSuNA' iti pAThA0 / / 5. 'nRpatistataH' iti pAThA0 / /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 candrarAjacaritram rAjA'smAn mandire'muSmin, samuttArya yathAvidhi / bhojyAdinA sadakarod, he candra ! makaradhvajaH / / 319 / / adyaiva rAtrisamaye, bhAvI pariNayotsavaH' / iti te'bhyAgamaM rAja-nanveSTaM nijasevakAn' / / 320 / / saptadvAre'tra nagare, saGketamabhidhAya ca / preSayaM devatAvAkyAt, tairAnIto'si me'ntikam / / 321 / / tvAM dRSTvA'tha bhRzaM mAna-mAptAH smo vayamapyaho ! / / iti te kathitaH sarvo, vRttAnto'vitatho mayA // 322 / / yadyatra mithyA kimapi, bhavet te caraNaM tadA / spRzAmi rAjarAjendra-maulilAlitasatkrama ! / / 323 / / ato me vinayaM rAjan !, svIkRtya madabhIpsitam / saMsAdhaya, satAM yatnaH2, paropakRtaye yataH / / 324 / / tvaM gatirno na cA'nyA'sti, lajjA'smAkaM tavaiva hi / haste'sti, na paro vidyAd, yathA kuru tathA'ciram" // 325 / / hiMsakAcaritaM dIrgha, vicArya nikhilaM tataH / siMhalAdhipatiM candro, jagAda nayapUrvakam / / 326 / / 'rAjan ! na ghaTate'nIti-mevaM kartuM tavA'dhunA / rAjA cet kurute'nyAyaM, janaH kaM zaraNaM zrayet / / 327 / / premalAM pariNIyA'pi, dadyAM putrAya te katham ? / kSatriyo'smi na tajAti, kalaGkayitumutsahe' // 328 / / 1. 'premalAM pariNeSyati' iti pAThA0 / / 2. '-dUtakAn' iti pAThA0 / / 3. 'mArgaH' iti pAThA0 / / 4. 'vijJAya' iti pAThA0 / /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 81 evaM candravacaH zrutvA, rAjAmAtyau vinItavat / chalena prArthanAbhizca, taM vazIcakratuH kramAt / / 329 / / pazcAdvicArya candro'pi, svIcakAra vacastayoH / yacchrutvA harSasaMmagnau, rAjAmAtyau babhUvatuH // 330 / / atha siMhalabhUpAlo, vicitrAbharaNairnRpam / maNDayAmAsa vidhivad, varayogyairanekazaH / / 331 / / hastyazvarathavAhAdI-nalaGkartuM samAdizat / vAdyazabdo'bhavad yena, rodasI pUrite bhRzam // 332 / / gajAnAM ghaNTikAzabdai-razvAnAM bhUSaNasvanaiH / TanatkArai rathAnAM ca, zabdAdvaitamabhUjjagat / / 333 / / patAkAnAM kiGkiNikAH, sasvanurdivi saMsthitAH / devAn vijJApayantIva, premalAcandrasaGgamam / / 334 / / candraM didRkSuzcandro'pi, kalAbhiH paripUritaH / samAjagAma, gambhIro, DhakkAzabdo vyajRmbhata / / 335 / / alInAhvayatA draSTaM, candrodvAhakSaNaM dhruvam / gajAnAM madagandhena, vyAnaze jagatItalam // 336 / / gajAnAM baMhitaiSA-rAvairAsaMzca vAjinAm / jagadvyAptairanyazabdA-stirodhAnaM gatA balAt // 337 / / vimalAyAH puro lokA, varaM draSTaM samAgatAH / spardhayeva kRtAneka-nepathyAzcArudarzanAH // 338 / 1. 'badhirIkRte' iti pAThA0 / / 2. 'yena zabdena sAzaGko, devarAjo'pyajAyata' iti pAThA0 / / 3. 'jagadvyAptairanekeSAM, karNA badhiratAM gatAH' iti pAThA0 / / 4. 'vicitraveSA vividha-nepathyavara- bhUSitAH' iti pAThA0 / /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 candrarAjacaritram rAjamArge'tha yAntaM ta-mUrIkRtavarAhvayam / gavAkSanyastavaktrAbjAH, pazyanti smaiNalocanAH // 339 // kAcit kRtArddhanepathyA, varaM vIkSitumutsukA' / kAcit skhaladvastrahastA, samAgAt parito drutam / / 340 / / lAkSAraJjitapAdaikA, netrArdhakRtakajjalA / gRhakarmA'samApyaiva, kAcidAgAt tvarAnvitA // 341 / / tAsAmAbAlavRddhAnAM, vRndairbhUri stuto varaH / pratirathyaM vilambyaiva, yayau bhUpasya mandiram // 342 / / gandhatailAvasiktAzca, dIpAstatra zataM babhuH / kiM draSTamAgatAstArA, nabhastaH pRthivItalam // 343 / / candraM dRSTvA'paraM bhUmyA-miva paurA varaM ciram / nirnimeSA babhurdevA, dhruvaM tatra samAgatAH6 / / 344 / / 1. 'kAcid gavAkSajAlena, pazyantI mRgalocanA / siMhalezatanUjo'yaM, premalAM pariNeSyati / / ' iti pAThA0 / / 2. '-maGganA' iti pAThA0 / / 3. 'darzanotsukA' iti pAThA0 / / , ito'gre- "nUpure mUrdhni vinyasya, cUDAratnaM padAmbuje / kAJcI kaNThe samAgacchad, hAraM vinyasya satkaTau / / lAkSArasaM netrayuge, kajjalaM caraNadvaye / (atra pAThAntaram- 'nUpure padayoya'sya, cUDAranaM ca mUrdhani / kAJcI kaTau samAgacchad, hAraM galatale tathA / / lAkSArasaM padadvandve, kajjalaM nayanadvaye / ) prayojya kAcidAgacchat, pramadA saMbhramAnvitA / / 3. uttarIyamadhodeze'ntarIyaM nyasya copari / " iti niSkAsitAH zlokA dRshynte|| 4. 'lAkSAraJjitapAdaikA, jagAmA''lokanotsukA / ayi te sraMsate vastraM, kathameSi sasaMbhramam' iti pAThA0 / / ito'gre- 'sakhi ! yAsyAmyahamapi, kSaNaM tiSTha samutsake ! / ityevaM yuvatIvAkyaM, saMzRNvan sa mahIpatiH / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 5. 'gandhatailAvasiktAnAM, dIpAnAM zatamAbabhau / kiM draSTamAgataH sUryaH, kiM candraH pariNeSyati / / ' iti pAThA0 / / 6. 'sUrye sati kathaM candraH, samAgAditi naagraaH| vivadante mitho lokA, vIkSya tatkautukaM mahat / / ' iti pAThA0 / / , ito'gre- 'saMvIjitAni manye'haM, vyajanAni punaH punaH / kanakadhvajabhinno'yaM, zaMsantIva virejire / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 sargaH - 2 yathA zrutastathaivA'yaM, cakSuHkai ravacandramAH / / premalAyAH pUrvajanma-sukRtairbhavitA varaH1 / / 345 // dhanyau staH pitarau yAbhyAM, putraratnamamUdRzam / udapAdayatAM loka-netrA''secanakaM kSitau / / 346 / / nA'sya rUpasya kalayA-'pyasarji makaradhvajaH / no vA'zvinIkumArau vA, devA anye'pi kiM puna: ? / / 347 / / evaM prazasyamAno'sau, pauralokaiH pade pade / bahvADambarato'gacchad, varo maNDapasannidhim / / 348 / / siMhalAdhipatistadvad, hiMsako mantrisattamaH / maNDapAntaM samAgacchad, vareNa saha saGgataH / / 349 / / maGgalairgItanRtyAdyaiH, sa ninye mAtRmandiram / premalA'pi sahA'nena, kRtamaGgalamaNDanA / / 350 / / vareNa candrabhUpena, premalAyAzca saGgamaH / ratyAH puSpeSuNevAbhA-cchacyA "giribhideva vA // 351 / / iti lokA ullapantaH, zubhAziSamadurbhRzam / akhaNDabhogaM bhajatA-mAcandrArkaM vadhU-varau / / 352 / / atha guNAvalI-vIra-matyau puramahotsavam / dRSTvA maNDapamAyAtAM, vadhUvaravibhUSitam // 353 / / 1. 'patiH' iti pAThA0 / / 2. 'aho vidhAtardhanyo'si, dhanyA'sya jananI tthaa| yatsargaprasavAlaGkRt, putraratnaM mahItale / / ' iti pAThA0 / / 3. 'gRhe gRhe' iti pAThA0 / / 4. ito'gre- 'mahotsavaH kRtastatra, yastaM devgurorpi| gadituM kSamatA nAsti, kimutA'nyasya kasyacit' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 5. "mAyaru' iti bhASAyAm' iti Ti0 / / 6. 'kAmena' iti Ti0 / / 7. 'indreNa' iti Ti0 / /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 candrarAjacaritram ito vivAhavelAyAM, vedavijJaiH purohitaiH / vedyAM vadhU-varau 'sArdha-mAnItau vidhipUrvakam / / 354 / / vivAhayAJcakrurubhau', mantroccAraNapUrvakam / / na kadAcid vidhijJo hi, vidhiM tyajati zAzvatIm // 355 / / ito guNAvalI zvazrU-muvAca cakitA satI / 'ayaM varastavaivA'sti, putraH satyaM vadAmyaham // 356 / / premalA me'bhavanmAtaH !, sapatnIha na saMzayaH / kathaM vA tava putrasyA-'bhUdatrA''gamanaM vada' // 357 / / tadA vIramatI prAha, 'putri ! bhrAntA'si sAmyataH / nA'yaM tava patiH kintu, saiMhala: kanakadhvajaH / / 358 // mayA prAgeva kathitaM, candrAdapyasti rUpavAn / loko'tra bhuvane putri !, sa samprati vilokyatAm / / 359 // suprayuktena mantreNa, gAruDeNA'hivat tava / patirasti kRtastambhaH, putri ! mA saMzayaM kRthAH5 // 360 / / mugdhe ! mudhA bhramo naiva, kartavyazcandragocaraH / lakSAdhikA janAH pRthvyAM, vartante tAdRzAH kila' // 361 // evaM zvazrUvacaH zrutvA-'pyasau naiva guNAvalI / pratIyAya hi pratyakSe, na pramANamapekSyate // 362 / / jAmAtRrUpaM saMprekSya, makaradhvajabhUpatiH / / prahRSTaH premalAbhAgyaM, prazazaMsa muhurmuhuH // 363 / / 1. 'samyag-' iti pAThA0 / / 2. '-JcakArobhau' iti pAThA0 / / 3. 'saMdehaM mA kRthA vRthA' iti pAThA0 / / 4. 'sadvaraH' iti pAThA0 / / 5. 'yathA gAruDamantreNa, sarpo bhavati nirviSaH / tathA tava patiH putri !, mantreNa kIlito'sti hi / / ' iti pAThA0 / /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 'putrI guNavatI yAdRg, bhUpatestAdRzaH' khalu / varo'yaM nirmito dhAtre'-tyUcuH paurajanAstadA // 364 / / hastyazvarathamuktAdi-svarNabhUSaNarUpyakam / vastrANyadAd varAyA-''zu mahIpaH karamocane // 365 // jagmatuH kautukAgAraM, sAnandau tau vadhU-varau / premalA vyAjataH patyu-rAluloke mukhAmbujam / / 366 / / dadhyauH 'devasamAno'yaM, patirme'jAyata dhruvam / bhUyo bhAgyavatI vidye, sarvAsu pramadAsvaham' // 367 // tadA tasyA dakSiNAkSi, paspande'tha muhurmuhuH5 / bhRzaM tataH sA vidhurA, babhUva kSitipAGgajA / / 368 / / tannaiva prakaTIcakre, dhIrA sA premalA tadA / mahatAM sukhaduHkhe hi, manasyeva nimajjataH / / 369 / / evaM vadhU-varau tatra, pariNAyya mahIpatiH / sotsavaM yAcakebhyazca, so'nnavastrAdikaM dadau / / 370 / / tataH svarNamayAn pAzAn, rahasyAdAya dampatI / cikrIDatuzcandrabhUpastatra saGketamAtanot // 371 / / siMhalAdimahIpAlo, na jAnIta yathA tathA / zlokamekamapAThIt sa, zrIcandrazcaturAgraNI: // 372 // 1. '-zI' iti pAThA0 / / 2. ito'gre- 'am vadhUvarau nitya-makhaNDasukhabhAjinau / bhUyAstAmiti saMprocu-rAziSaM nAgarA janAH / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 3. 'aho' iti pAThA0 / / 4. 'premalAyA' iti pAThA0 / / 5. '-'laM tadaiva hi' iti, '-nyanna yena sA' iti ca pAThA0 / / 6. 'bhRzaM tadAnIM' iti pAThA0 / / 7. 'mahAzayA na tat kvA'pi, prAcakAzannRpAtmajA' iti pAThA0 / / 8. 'samasyAM candrabhUpAlaH, prArebhe vaktumetadA' iti pAThA0 / /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ CG candrarAjacaritram ''AbhApurasthazcandro'ya-mudgato vimalApure / aprArthitasya premNo'sti, nirvAho vidhihastagaH' // 373 / / ityuktvA sa jhaNatkAraM, pAzaM rAjA'mucad drutam / parantu premalA tasya, vacanAd vismitA'bhavat // 374 / / 'idaM kimucyate'nena ?', cintayantI hRdItyasau / jijJAsamAnA tasyArtha-mavocat pAzahastikA / / 375 / / 'gaganasthaH zazAGkaH sa, vimalayAmudetu tat / yenaiva vihito yogaH, saiva nirvAhayiSyati' // 376 / / ityuktvA sA''nayat pAzAJchrutvA taccandrabhUpatiH / 'iyaM nAvagatA me'bhi-pretArthami'tyacintayat // 377 / / gAthAM pratyekamuktvaivaM, remAte dampatI tataH / bubodhayiSuNA bhAvaM, candreNoktamidaM punaH // 378 / / 'prAcyAmAbhApurI nAma, nagaraM sumanoharam / tatra candramahIpAla-stasya vezmani sundari ! // 379 / / vicitraratnakhacitAH, santyakSA yAdRzAH priye ! / tAdRzA na kvacid devi !, vIkSyante te dharAtale // 380 // tAdRzAzced bhaveyuste, krIDeyaM tamuhaM khalu / anyathA kiM mudhaivetA', rajanImativAhayai' / / 381 ||klaapkm 1. 'AbhApurammi nivasai, vimalapure sasaharo samuggamio / apatthiyassa pimmassa, vihihatthe havai nivvAho / / ' iti prAkRtagAthA / / 2. 'vasio sasi AgAse, vimalapure uggamio jahA suhaM / jeNAbhibhUo jogo, sa karissai tassa nivvAhaM / / ' iti prAkRtagAthA / / 3. 'naivAbuddha' iti pAThA0 / / 4. 'evaM gAthAdvayaM zazvad, bhaNitvA dampatI amU / cikhelatupastAM sa, bubodhayiSurityavak' iti pAThA0 / / 5. 'varIvarti manoharA' iti pAThA0 / / 6. 'divyeyaM' iti pAThA0 / / 7. 'mudhaivAha' iti pAThA0 / /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 sargaH - 2 evamuktvA'tyajat pAzAn, premalA tannizamya ca / dadhyA vasambaddhamidaM, kathaM vadati matpriyaH2 / / 382 / / siMhalAt purato'bhyetya, mahotsavapurassaram / pariNIto'sti mAmadya, candrasyA'vasaro'tra kaH ? / / 383 / / prAcyAmAbhApurI kutra ?, kutrA'sau candrabhUpatiH / pAzAH saralAH kva tasya, saMzete'tra mano mama / / 384 / / siMhalAdhipaputrasya, miSAd vA' candrabhUpatiH / mAM paryaNaiSIdityeta-dvacanAllakSyate'dhunA' // 385 / / ityevaM cintayantI sA, krIDAM parisamApya ca / manojasadRzaM dRSTvA, varaM kAmavazA'bhavat / / 386 / / kAyena manasA vAcA, lInA patyau zucismitA / tadaiva sAttvikaM bhAvaM, samagAd rAgasaJcitam / / 387 / / vismRtaM ca tataH sarvaM, vallabhasya vacastayA / kintu caJcalacittaH sa, samaikSyata savismayam // 388 // itaH siMhalabhUpAlo, jagAda 'zRNu putraka ! / uttiSTha yAminI yAma-zeSaiva vartate'dhunA / / 389 / / 1. '-'mucat' iti pAThA0 / / 2. 'ayuktamevaM vadati, kathaM me praannvllbhH|' iti pAThA0 / / 3. 'pariNIya hi mAM tat kiM, nocyate'nena sAmpratam / ' iti pAThA0 / / 4. 'asambaddhamidaM jAne, saMzayo jAyate'tra me|' iti pAThA0 / / 5. 'kiM' iti pAThA0 / / 6. '-sadRzA''kAraM, dRSTvA' iti pAThA0 / / 7. 'manovAkkAyavacanai-InA patyau zucismitA / tadaiva sAttviko bhAvaH, prAdurAsIt tadantare' iti pAThA0 / / 8. 'tathA'pi vismaratyeSA, vallabhasya hi tdvcH| utkaNThitaM patiM tAva-dIkSAJcakre priyaM tadA / / ' iti pAThA0 / /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram 88 na te sudurlabhaM saGgaM, moktuM cittaM bhaviSyati / tathA'pi pUrvavRttAntaM smRtvottiSTha guNAlaya ! / / 390 / / yathA na ko'pi jAnIyAt, tathA kuru dayAmbudhe !' / iti tadvacanaM zrutvA candro gantuM mano dadhe / / 391 / / yathA na sAgaro velA - mullaGghayati karhicit / tathA naiva pratijJAtaM, svArthe satyapi satyavAk' / / 392 / / dRDhapratijJastaccandraH ra, pariNIya pariNIya nRpAGgajAm / tyaktuM nahi manAk khedaM cakAra sattvasaMsthitaH / / 393 / / atha prAtarmahIpAlo, rathArUDhastayA saha / dadadvittaM yAcakebhyaH, siMhalezagRhaM yayau / / 394 / / tau dampatI punastadva-dekAnte'tiSThatAM tataH / premalA caJcalaM dRSTvA 'cintayannijavallabham / / 395 / / 'pANigrahaNavelAyAM, dRSTaH priyatamo yathA / tathA na sAmprataM kintu, vilakSaNataraH kutaH ? ' / / 396 / / itaH siMhalabhUpAlaH, saMjJayA tamajUhavat / tajjJAtvA candrabhUpAla - zcintayAmAsa cetasi / / 397 / / sampannaH svArtha etasya, visisRkSati mAM tataH / kintvahaM vismariSyAmi, vRttametaM kathaM zvasan / / 398 / / " 1. 'prahAraM sahate naiva, vegavAnazvapuGgavaH / tathA na satyavAk vAkyaya-viparItaM karoti hi / / ' iti pAThA0 / / 2. - stadrUpaH' iti, 'vAkyabaddhaH sa bhUpAla:' iti ca pAThA0 / / 3. 'candramahIpAlo' iti pAThA0 / / 4. ' - taro'dhunA' iti pAThA0 / / 5. 'saMjJayA siMhalezasta- mAjuhAva kSitIzvaram / atha jJAtvA mahIpAla - zcintayAmAsa cetasi / / ' iti pAThA0 / / 6. 'sampannaH svArtha eteSAM vyasRjan mAM tato nRpaH ('visasarjeti mAM tataH' iti pAThA0 ) / parantu jIvanaM yAvad, vismariSyAmi netyaham / / ' iti pAThA0 / /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 89 tasyA'mUM ca smRtaM sadyo-'paramAtRviceSTitam / nanarta vimalAvRttaM, punastaddhRdayAGgaNe // 399 / / iti cintAsamAcAnta-svAnto'zAnta iva kSaNam / tasthau punarnRpazcetaH, samAdhAya vyacArayat / / 400 / / yathA na vRkSamAdAya, gacchetAM te tathA mayA / vidhAtavyaM na cintAbhiH, kAlakSepo hito mama // 401 // nizcityaivamatho candraH, svanirmokamivoragaH / tyaktvA tAM prasthito yAvat, sA tAvat tamavocata // 402 // 'nAtha ! kasmAdatIvA'si, caJcalo gacchasi kva nu ?' / 'dehacintAkRte yAmi, bahiri'tyavadannRpaH // 403 / / nizamya jalamApUrya, bhRGgAre sA'calat samam / nivAritA'pi no patyuH, saGgaM tatyAja bhAminI // 404 / / avakAzamanAsAdya, tataH punaragAd gRham / tAvaddhiMsaka Agatyo-vAca taM candrabhUpatim / / 405 / / 'rAjan ! rAtririyaM yAvat, tAvat sukhamavApnuhi / udite padminInAthe, svarUpaM tvaM prakAzayeH' / / 406 / / ityevamuktimAkarNya, candro dvAramupAgamat / chAyeva dehaM taM naiva, zaGkitA sA vyamuJcata / / 407 / / 1. 'vRttAntamiti saJcintyA-'paramAtRviceSTitam / nanarta vimalAvRttaM, candrasya hRdayAGgaNe / / ' iti pAThA0 / / 2. 'vidhAtavyaM kRtaM snehai-ranayA saha me'dhunaa|' iti pAThA0 / / 3. 'yathoragaH svanirmokaM, muJcatyavanipastathA / tAmupekSya sthito yAvat, tAvat sA tamavocata / / ' iti pAThA0 / / 4. 'ityanyoktiM samAkarNya' iti pAThA0 / /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram , premarazminibaddhastAM moktuM candro'pi nAzakat / kare gRhItvA bhavane, samAnayata sA patim // 408 // prArthanAbhiranekAbhiH paryaGke vinivezya tam / baddhAJjalipuTA kAntaM, vinayAdityajijJapat / / 409 / / "kSaNe kSaNe kathaM svAmiM zcAJcalyamavalambase ? | saGgame prathame'pi tvaM kathaM chalayase'tra mAm / / 410 / / prathame kavale svAmin !, makSikA nipated yadi / tadA kA bhojane prIti- jayetA'zanazAlinaH ? / / 411 / / itthaM mAmabalAM nAtha ! kathaM tyajasi niSTharaH / AdAveva, kutaH pazcAt, sneho vRddhimupaiSyati ? // / 412 / / atazcaJcalatAM tyaktvA, premabandhaM kuruSva me / / / / 414 / / milituM bhavatA nAtha !, bhRzamutkaNThate manaH / / 413 / / yathAdezamahaM nAtha !, kariSye nAtra saMzayaH vRthaiva mAM kathaM cintA - jvareNa dahasi prabho ! iyaM te sarvasampatti - radhInA'sti na saMzayaH / snigdhAzca sarve vartante, svajanAstvayi sarvathA / / 415 / / tavA'smi kiGkarI tvaM ca mamA'si hRdi devatA / evaM sthite priyA''khyAhi, kAraNaM kiM tavA'rateH 5 / / 416 / / 1. ' ko bhojane svAda :' iti pAThA0 / / 2. 'kathaM ' iti pAThA0 / / 3. ito'gre - 'ye dve gAthe tvayA pUrvaM kathite hi tayoraham / jAnAmyarthamato na tvAM, mokSyAmi hRdayaGgamam / / candrAnanacakorIM mA - mAzvAsya hi kathaM punaH / nirAzayati dInAM tvamAgrahaM tyaja sundara ! / / " iti niSkAsitau dvau zlokau dRzyete / / 4. 'iyaM te sarvasampattirvacanA''caraNakSamA / ahaM tvaccaraNAmbhoja-bhramaryevA'smi sarvadA ('samprati' ityapi pAThA0)' iti pAThA0 / / 5. 'upAnadiva pAdasya, tavA'haM maulibhUSaNam / asi nAtha ! punaH kasmAnnocyate premavAgaho / / , ito'gre - 'siMhalaM nagaraM kvAsti ?, kvAstIyaM vimalApurI / daivayogAt samutpanna, AvayoH saGgamaH prabho ! | ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 90
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH na te'styaviditaM kiJciccaritraM mama sAmpratam / pratAryA'pi na mAM zobhAM prApsyasi tvaM manAgapi / / 417 / / 91 mAnin ! mAnaM tyajedAnIM, zaraNyo na bhaveryadi / tadA kiM te yazo loke, bhaviSyati guNAkara ! / / 418 / / na ca te zvazuro dAtuM, kArpaNyamavalambate / tathApi yadi te yAcyaM vartate tarhi tadvada' / / 419 / / zAripAzakavelAyAM yat tvayA'vAdi tanmayA / ? jJAtaM sarvaM na saMdeho, vismaryeta na karhicit // 420 / / yadi mAM chalayitvA tvaM, gamiSyasi tathA'pyaham / miliSyAmyeva jAne hi, prAcyAmAbhApurI tava" / / 421 / / candro'vadat 'kathaGkAraM, nirbandhaH kriyate tvayA / jJAyete hrAsavRddhI no, vidhilekhasya sundari ! / / 422 / / na te kathayituM yogyA, vArtA'sti varavarNini ! / ato dhairyaM samAsthAya, cittasthairyaM vidhIyatAm / / 423 || yadi tiSThAmi no vAkyaM satyaM syAd yAmi tarhyaham / snehabandhaH sthiro na syAt, kiM karomyadhunA'vazaH / / 424 / / 1. ito'gre - 'jAmAtA'nuruNaddhayetaM, zAvako ('laghuH' ityatra TIppaNI ) yadi tatkSamam / na tu svArthaM vinaivA'sya, roSo hi zobhate kvacit / / rudato'pi svabhAryAdIMstyajanti munipuGgavAH / bhavAdRzAstu na kvA'pi zRGgararasarAgiNaH / / kintvayaM samayo nAtha !, zRGgararasavartmanA / devadevasya kAmasya, samArAdhanabhAjanam / / ' iti trayaH zlokA niSkAsitA dRzyante / /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 candrarAjacaritram chucchundarI yathA sarpa, gilitvA'jJAnatastathA / paritapyAmyahaM pazcA-ddhiMsakacchalato'dhunA' // 425 / / tathApi premalA na sma, manyate lavamapyaho / premabandho jito yena, jitakAzI' sa mAnavaH // 426 // candravastrAJcalaM naivA-'muJcata premalA vadhUH / candreNa vividhairvAkyai-rbodhitA'pi vizaGkitA // 427 / / ito yathArthanAmA sa, hiMsakaH samupAgataH / kaThoravacanaizcandraM, nirgantumavadacchalI / / 428 / / tacchrutvA''ttAJcalaM rAjA, mocayitvA bahirnirait / sahante jAtu no dhIrA, vacanaM paruSaM yataH // 429 / / premalA mantriNaM dRSTvA, lajjAto'ntaH samAvizat / candraH siMhalabhUpAla-mupetya nyagadat sudhIH / / 430 / / 'yatkartavyaM kRtaM sarvaM, mayA kintu vizAM pate ! / rorudyamAnAyA asyA, lajjA samprati te kare' // 431 // ityuktvA khaDgamAdAya, samAgAd vRkSasannidhau / / guhAyAM kesarIvA'sau, koTare samupAvizat // 432 / / atha vIramatI tatra, vadhUyuktA samAgamat / Amantrya vRkSamAruhya, cacAlA''bhApurIM prati / / 433 / / ardhayAmAvazeSe ca, vRkSo' rAtrestato'calat / mArge vIramatI prAha, vadhUM dRSTvA samutsukAm // 434 / / 'kIdRzI nagarI dRSTA ?, kIdRzaH kanakadhvajaH ? / kIdRzaM kautukaM dRSTaM, vada sundari ! me vadhu ! // 435 // 1. "jitazatruH' iti Ti0 / / 2. 'vRkSe' iti pAThA0 / /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 nA''gamiSyastadA'drakSyaH, kathaM dRzyamamUdRzam / .. pratyahaM darzayeyaM ce-danviyA me vacastadA / / 436 / / mattaH paraH ko'pi nAsti, gagane gamane kSamaH / patatriNo'pi gacchanti, divi dvAdazayojanIm // 437 / / cAraNarSi vinA matto', niHsImagamane'dhikaH / ko'sti ? yatra hi no vAyo-gatistatrApi me gatiH // 438 / / yatkAryaM vidhinA na syAt, tatkAryaM mantrazaktitaH / kartuM zakyaM, samastaM me, varIvarti vaze jagat' // 439 / / guNAvalI tataH proce, 'zvazru ! satyaM vacastava / pratyakSe na pramANasya, hyapekSA bhavati kacit / / 440 / / kintu me saMzayo mAtaH, premalApariNAyakaH / satyaM tavaiva tanayo, nA'nyastanizcitaM mayA' / / 441 / / nizamya nyagadaccazrU-'mugdhe ! te prabalo bhramaH / jAtucit tanayo me na, garkhetaivaM tvayA kvacit / / 442 / / yaM yaM tvaM sundaraM bAla, IkSethAstaM nijabhramAt / 'candra evA'yamityevaM, kathayeH kiM janaM vadhu !' // 443 / / evaM tayorAlapantyo-rabhUt tAmrazikhadhvaniH / / sapatnIpadminIdveSA-diva prAcyaruNA'bhavat / / 444 / / vRkSasya koTare lInaM, bhAntaM candraM viDambayan / dizaM pratIcImAsthAya, candro'lakSyatvamAptavAn / / 445 // 1. 'mAM vA' iti pAThA0 / / 2. 'prabhuH' iti pAThA0 / / 3. 'ko'pyasti ? yatra no' iti pAThA0 / / 4. 'vRkSasya koTare yadvaccandro rAjati samprati / prAcyAH kroDe sahasrAMzurudagAt tadvadeva hi / / ' iti pAThA0 / /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ HTRA 94 candrarAjacaritram aruNAM prAgdizaM bAlAM, tamohAlAhalAvalim / pibantImiva dRSTvoccaiH, khagAH kolAhalaM vyadhuH / / 446 / / prAcI sapatnImAlokya, tAdRzIM padminI punaH / divAkarakarAlambA-ddhasantIva babhau tadA // 447 / / vikAzikamalotsaGga-sphuratparimalAvahaH / prasasAra zanairvAyuH, prAcI svasthayituM kimu ? // 448 / / atha te vATikAmadhye, vRkSAdutteratuH kSitau / koTarasthaM na daivena, candraM dadRzatustadA // 449 / / gatayoH snAtumamuyo-pyAM candramahIpatiH / uttIrya vRkSAt svaM vezma, samAgAccakitAzayaH / / 450 / / anyaveSaM vidhAyA'sau, suSvApa zayane tataH / chalena nidrAmAsthAya, 'bhAryAkapaTamIkSitum / / 451 / / zvazrU-vadhvAvitaH snAtvA, saMprahRSTatare gRham / AgacchatAM tataH zvazrUH, zAkhAM dattvA'vadad vadhUm / / 452 / / 'anayA tADaya patiM, yenA'sau jAgariSyati' / guNAvalI tAmAdAya, patimandiramAvizat / / 453 / / 'paurANAmaharannidrAM, vIramatyapi tatkSaNe / yena sma pratibudhyante, cirasvApAjanA laghu // 454 / / babhUvuzcA'khilA lokAH, svasvakAryaparAyaNAH / rAtrivRttaM na kenA'pi, jJAyate sma manAgapi // 455 / / 1. 'vadhU-' iti pAThA0 / / 2. 'nAgarasyA'-' iti pAThA0 / / 3. 'sakalA nAgarA janAH' iti pAThA0 / /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 sargaH - 2 guNAvalI samAgatya, patimAlokya nidritam / 'aho pApIyasI zvazrUH, patiM me svApayatyasau' / / 456 / / vicintyaivaM nijaM kAntaM, tADayAmAsa zAkhayA / rAjA''lasyaparItAGga, iva tasthau nijAsane / / 457 / / mugdheva rAjJI rAjAna-muvAca madhurasvaraiH / 'svAmin ! gatA nizA prAta-rjAtaM samprati budhyatAm / / 458 / / prabhAtaM sUcayan dikSu, ravIti caraNAyudhaH / uttiSThA'to na matimA-chete sUryodaye sati // 459 / / sUryodaye zayAnasya, tandrAloH puruSasya hi / vIryadhairye na bhavata-stasmAjjAgRhi me prabho ! / / 460 / / nirudyamo janaH sarvaM, nidrayA gamayatyahaH / prAbhAtiko'yaM samayo, mahApuNyamayaH sadA // 461 / / uttiSTha nAtha ! sUryo'pi, samAgAdudayAcale / / prAbhAtikaM mukhAbjaM svaM, darzayasva mamA'dhunA // 462 / / ahaM gaGgAjalaiH pUrNa, bhRGgAraM dhArayAmi te / AcamyatAM prabho ! rAjJo, vyAyAmasamayo'dhunA // 463 / / Aryaputra ! prabudhyasva, sabhAM kartuM kSaNastava / ayaM cecchRNuyAnmAtA, krodhaM tvayi vidhAsyati' / / 464 / / 1. 'ayaM jAgarti sarvasmAt, prathamaM caraNAyudhaH / ' iti pAThA0 / / 2. ito'gre"nAtha ! rAtririyaM vyarthaM, vilAsena vinA'gamat / azayAnaiva yA sarvA, nizeyaM gamitA mayA / / bodhito'pi mayA zazvannAbuddhAH priyavallabha ! / asvasthatA te kiM vA'nyAM paryaNaiSIH kumArikAm / / " iti niSkAsitau dvau zlokau dRshyte||
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 candrarAjacaritram ityevaM vanitAvAkyaM, zrutvA rAjA sasambhramam / jahau kapaTanidrAM drAk, pratyuvAca priyAM prati // 465 // 'rAtrau vRSTirabhUt tasmA-dAlasyena priye ! mama / zayAnasya gataH puNya-mayo'yaM samayaH kila / / 466 // na jJAtaH samayo'smAbhiH, sUryo'pyudayamAgataH / aho pramAdavazato, naraH kimapi vetti no // 467 // AlasyajAlasaMmagnA''kRtirasti tavA'pi yat / tenA'dya ramamANA tvaM, kvA'pyAsIriti lakSyate / / 468 // kva krIDitaM tvayA rAtrau, vada tanme puraH priye ! / pazcAt tatra ca saMjAtaM, kautukaM brUhi satyataH' // 469 // iti rAjJo vacaH zrutvA, devyuvAca vizaGkitA / 'jAnAmi krIDanaM nA'haM, kiJcinnAtha ! tvayA vinA' / / 470 // tyaktvA tvAM ca kathaM yAyAM, tvameva kvA'pi nizyaho / rantuM gata ivA''bhAsi, nidrayA tandrayA'pi ca / / 471 // abalA'haM kathaM rAtrau, tavA''jJAmantareNa hi / bahirgantuM samarthA'smi, svAmin ! satyaM pratIyatAm // 472 / / rAjA tadvacanaM zrutvA-'cintayad vanitA'sakau / na vAmA, kintu me vAmA, vimAtA'sti na saMzayaH / / 473 / / 1. ito'gre- 'AkRtyaiva tavA''bhAti, rAtrijAgaraNaM priye ! / vizeSato mahat prema, dRzyate mayi te'dya hi / / ' iti niSkAsito zloko dRzyate / / 2. - ''kRtiste bhAti samprati' iti pAThA0 / / 3. 'rAjavacaH' iti pAThA0 / / 4. 'mayA nahi' iti pAThA0 / / 5. 'jAnAmi krIDanaM svAmiMstava pAdasaro-ruham' iti pAThA0 / / 6. 'vihAya tvAM kathaM' iti pAThA0 / /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 2 rAtrimAtraprasaGgena', vaniteyaM - 97 zaGkanIyA vyajAyata 1 naivamAsI - dakulInocitakriyA' / / 474 / / nArikelApprasaGgena, ghanasAra ivA'dhunA / zvazrvAH saGgena jAteya-maniSTaguNasaGkulA / / 475 / / yathA'GgAraH zItalospi, spraSTaH zyAmIkaroti hi / uSNazca tApayatyaGgaM, tathA durjanasaGgamaH / / 476 / / striyo jalaM khaDgalatA, netramazvo mahIpatiH / yadvad vidhIyate tadvad, bhavatIti na saMzayaH / / 477 / / kITo'pi bhramarIsaGgAt, svAM tanuM parivartya hi / zarIrAntaramApnoti, saMsargaH kiM karoti na ? / / 478 / / / / 480 / / dhyAtvaivamatha sovAca, 'priye ! satyaM vadA'dhunA / vicitraveSamAdhAyA-raMsthA vItanizi kva nu ? / / 479 / / nizamya pativAkyaM sA, sadyo manasi kalpitam / vRttaM vaktuM samArebhe, duSkriyA hi chalaprasUH 7 "vaitADhyaparvate nAmnA, vizAlA'sti purI priya ! tatra vidyAdharasvAmI, maNiprabha iti smRtaH / / 481 / / candralekhA priyA tasya tayA saha sukhaM sadA / anvabhUt svaguNagrAma - vazIkRtanabhazcaraH / / 482 / / | 1. 'rAtrimAtraM hi saGgena' iti pAThA0 / / 2. ' vaniteyaM na vAmA''sIt kadApi vazagA mama' iti pAThA0 / / 3. 'karpUro'pi viSaM yathA' iti pAThA0 / / 4. '-mavizvAsyA tathA'dhunA' iti pAThA0 / / 5. 'priye ! striyAzcaritraM tvaM, vihAyA'vitathaM vada' iti pAThA0 / / 6. 'kiJcinnUtanakalpitam' iti pAThA0 / / 7. 'patiM vaJcayituM sudhIH' iti pAThA0 / /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram gurorAsyA - nizamya vanitAsakhaH / jAta zraddho'karodasau / / 483 / / 98 tIrthayAtrAM vimAnavaramAruhya, bhagavantaM praNamyA'sau, parAvartitumaihata / yAvat tAvad vimAno'sya, jhaJjhAvAtena kuNThitaH / / 484 // AbhAmAgatya yatnenA-'pyato gantuM na so'zakat / iti saMdRzya papraccha, svAminaM tasya vallabhA / / 485 / / 'nAthA'prAvRSyapi kuto devo varSati samprati / atra kasmAd vimAnaste, kuNThito'bhUd vadasva tat' / / 486 // sa uvAca 'priye ! naitad, vaktavyaM bhavati kvacit / kiJca moghaM na vaktavyaM, parakIyavaco manAk / / 487 / / tadA nirbandhamatyantaM cakArA'sau patiM prati / vivekarahitastrINAM, nirbandho hi pravartate / / 488 / / tadovAcA' 'tra rAjA'sti, candrAkhyo varasundari ! | tato vairAcca devena', racito'yaM ghanAghanaH / / 489 / / tasya puNyaprabhAveNa, madvimAno'tra kuNThitaH ' / iti patyurvacaH zrutvA, provAca vinayAt patim // / 490 / / 'nAthA''bhAnagarAdhIzo, duHkhAnmukto yathA bhavet / tathA tvayA vidhAtavyaM, dharmasyA''yatanaM hi saH' / / 499 / / sovAcA ''hamazakto'smi, kintu mAtA'sya madvacaH / kuryAt tadA'nutiSTheyamupAyaM yena zaM bhavet' / / 492 / / ityuktvA ca tataH zIghraM vIramatyA gRhe'sakau / samAgAt tatpuraH sarvaM kathayAmAsa khecaraH / / 493 / / ? , 1. 'virodhAt kena devena' iti pAThA0 / / 2. 'nA'haM mocayituM zaktaH' iti pAThA0 / / 3. 'mokSyase' iti pAThA0 / / 4. ' ityuvAca' iti pAThA0 / /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 99 'devi ! te tanayasyA'dya mahadbhayamupasthitam / ato bhaktyA zAntinAthaM, stuhi duHkhanivArakam / / 494 / / paJcamaGgaladIpaizca, puSpAJjalizatena ca / vidyAdharIyaM rAjJI ca, tvaM ca gAyata samprati / / 495 / / yAvat prabhAtaM bhavati, tAvadArAdhnutA'khilAH / pazcAt suptaM mahIpAlaM, zAkhayA tADayA'nayA / / 496 / / yenA'sau nidrayA muktaH, sajjaH sthAsyati bhUpatiH ' / iti tadvacanAt sarvA, vayaM bhaktyA prabhorguNAn / / 497 / / gAyantyaH sakalAM rAtriM, jAgratyastvatkRte priye ! | ayApayAmastvAM prAta-rbodhayitvA'gamat khagaH / / 498 / / yugmam iti sarvaM tavA'gre'haM, rajanIceSTitaM priya !" / yathAvadavadaM tarhi, tacchrutvA nyagadannRpaH / / 499 / / "cature ! satyavacanaM, tava nA'styatra saMzayaH / pativratA sadA patyuH, kalyANe yatate yataH 1 madarthaM yacca te kaSTa-mabhUt tena priyaMvade ! / mayi prItiranindyA te 'haM jAne nAtra saMzayaH / / 501 // parantu satprabhorbhaktiH, kutaH syAd bhAgyato vinA / purAkRtena puNyena, devo hi spriyate nRbhiH / / 502 / / / / 500 / / 1. 'pate !' iti pAThA0 / / 2. ito'gre - 'mAtA sUnoH priyA patyu- rmaGgalAya sadaiva hi / yatate tatra kiM citraM, vizvasyeyaM vyavasthitiH / / ' iti niSkAsito zloko dRzyate / / 3. ''haMjAne'nena karmaNA' iti pAThA0 / / 4. 'na bhAgyena vinA devi ! devasmaraNamApyate' iti pAThA0 / /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 candrarAjacaritram devadeve yadA jAtu, bhaktirbhavati nirmalA / saMsArasAgarasyA'pi, pAraM taddeti mAnavaH / / 503 / / yasmAt prabhorguNA gItA-stvayA tasmAdado nizi / svapno'bhUnme mahAzcarya-kArakaH zRNu taM priye ! / / 504 / / tvaM zvazrUsahitA rAtrau, vimalAnagarImitaH / gatA tatra ca dRSTA'pi, vivAhaM samahaM priye ! // 505 // ityevaM yAvatA dRSTaM, tAvanmAM tvamabodhayaH / iti svapnasya mahimA, vada kIdRg bhavet priye ! // 506 // tvadvAkyasyAsya svapnasya, virodho dinarAtrivat / kiM satyaM ? kiM mRSAbhUtaM ?, nizcinoti mano na me / / 507 // svapno mithyA bhaved yasmAnmRSAdRSTAntataH priye ! / sa eva kathyate lokai-stasmAt satyaM vacastava" / / 508 / / evaM rAjJo vacaH zrutvA, cakitA'pi sthireva sA / patyumanaH samAdhyartha-mekaM dRSTAntamUcuSI' / / 509 / / 'tathAhi-"zRNu svAminnadhiSThAne, kasmiMzcicchivasevakaH / svapne modakasampUrNaM, mandiraM dRSTavAn svakam / / 510 // sahasotthAya sarveSAM, brAhmaNAnAM nimantraNam / kRtvA yAvadagAt tatra, tAvat kiJcinna saikSata // 511 / / tadA'sau hRdaye cintA-makarot kimu zaGkaraH / agRhNAnmodakaM sarvaM, kimu me mativibhramaH / / 512 / / 1. 'gatavatyasi kasyA'pi, vivAho'dRzyata tvayA / ' iti pAThA0 / / 2. 'tathA'pi mama nizcayaH' iti pAThA0 / / 3. 'pativacaH iti pAThA0 / / 4. 'vismitA sA guNAvalI' iti pAThA0 / / 5. 'patiM vaJcayituM bhUyaH, prabandhamakaronnavam / ' iti pAThA0 / / 6. 'pravyalokayat' iti pAThA0 / /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 2 101 3 dhyAyannevaM mandirasyA - 'raM saMyantrya sa dvijaH / alakSitaH san suSvApa, dvijabhItervimUDhadhIH / / 513 / / dinAvasAne te sarve, brAhmaNAH samupAgatAH / nimantritAH zivAgArA 'raraM baddhaM vyalokayan / / 514 / / - 'arere mUrkha ! bhojyasya, vilambaM kuruSe katham / uttiSTha bhojayA'smAMstvaM, bubhukSUn brAhmaNAn drutam / / 515 / / na ca bhojyasya ko'pyatra, padArtho dRzyate tava / upahAsaH kRtaH kiM vA ?, vada satyaM narAdhama !' / / 516 / / tataH sa nyagadad 'yUyaM, maunamAzrayata kSaNam / svapne modakasampUrNaM, mandiraM vIkSya bhojaye / / 517 / / zrutvaitadvacanaM sarve, procU ' re ! svApnikaiH katham / modakaiH kSunnirasyeta, kadAcidapi kasyacit ?' / / 518 / / ityuktvA te nijAvAsaM jagmurdvijavarAstataH / itthaM svapnasya mahimA, jAyate prANavallabha ! / / 519 / / ato nAtha ! tvayA naiva, svapne vizvasyatAmiha / asambhAvyamapi svapnaM, pazyanti vividhaM janAH 7 / / 520 / / bahudUre sthitA sA'sti purIti zrUyate mayA / rAtrimAtreNa no tatra gatapratyAgataM bhavet / / 521 // ? 1. ' sa caityasyA-' iti pAThA0 / / 2. 'pUjakaH' iti pAThA0 / / 3. 'mandire muDhacetanaH' iti pAThA0 / / 4. 'kSaNaM tiSThata sAmpratam' iti pAThA0 / / 5. 'caityaM dRSTvA prabhojaye' iti pAThA0 / / 6. 'iti saMzrutya te sarve' iti pAThA0 / / 7. 'kathaM ca kSaNato yAyAM, davIyo vimalApuram' iti pAThA0 / / 8. 'kathane'pi satAM lajjA jAyate guNasAgara ! / ' iti pAThA0 ||
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 candrarAjacaritram rAjovAca 'yaduktaM te, satyametanna cA'nyathA / svapnazcittavikArotthastatrA''sthAM ko vrajet sudhIH // 522 // (upajAtivRttam) itthaM priyAyAzchalayuktavAcaM, nizamya rAjA vanitAcaritram / toSTayamAnaH kapaTena bhUpaH, pratyAyayAmAsa vadhU sa candraH // 523 // (vaMzasthavRttam) kimapyasAdhyaM nahi vartate striyA, iyaM tu tatrA'pi guNAvalI punaH / prakAzayet kvApi kathaM svaceSTitaM, vizeSato vIramatImate sthitA / / 524 // iti zrIcandracaritre vijayazrIkastUrasUriviracite dvitIyasargaH samAptaH 1. 'rAjovAca mayA hAsyaM, kRtaM sundari ! samprati / tavaiva vacane'smAkaM, vizvAso'sti na saMzayaH / / " iti pAThA0 / /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrATapUjyAcAryazrIvijayanemisUrIzvarapaTTadharapUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarapaTTadharaprAkRtavizAradapUjyAcAryazrIvijayazrIkastUrasUripraNIte candracaritre tRtIyaH sargaH (pRthvIvRttam) sphuratphaNiphaNAvalIsulalitAtapatraH sadA, mRgAGkamadhuracchavirvaratanurmahomaNDitaH / vimuktivarasundarIkaranipIDanaprollasa namajanasuradrumo vijayatAM sa pArzvaH prabhuH / / 1 / / (upajAtivRttam 12+12) candreNa vAgbhirbahu bodhitA'pi, guNAvalI naiva gatA pratItim / kRto'parAdho hi janasya cittaM, ___ karotyanAsthAgrasitaM prasahya / / 2 // kRtAJjaliH sA'tha nRpaM jagAda, 'satyaM maduktaM na punarmUSodyam / svapjekSitasvIyamRtiH punarnA, jAnAti kiM tadUtamastanidraH2 ? // 3 // rAtrau mayA jAgaritaM, na te'bhUda, vizvAsa ityatra na kA'pi tena / 1. 'prabhAvapihitaprabhAkararucizciraM rAjati / ' iti pAThA0 / / 2. 'kRtAJjaliH svAminamAjagAda, guNAvalI nAtha ! vadA''zu tathyam / na jAtucit svapnavaco yathArthaM, pramanyate ko'pi vicakSaNo'tra / / ' iti pAThA0 / /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 hAniH prabhurvetti samastameva, jinAdhipo'sau bhuvanAvalokI // 4 // mRSA girantaH puruSAH samastaM, yadIkSaNaM pItimadoSaduSTaM jagad vijAnanti mRSAmayaM hi / pItaM sa gRhNAti padArthasArtham / / 5 / / kauTilyadakSAH puruSA bhavanti, candrarAjacaritram nAryo na kutrApi kalaGkabhItyA / tathA'pyanAsthA yadi te mayi syAt, kuryAM samAdhiM kamahaM tadA'tra' ?' / / 6 / / 1. ' bhuvanasya sAkSI ( bhuvane hi sAkSI ) ' iti pAThA0 / / ito'gre - ' dhAvanti vAhA na ca sAdino hi, tatra sthitA eSa ca yaH pravAdaH / AsIt sa daivAd bhavataiva nAma, satyApitaH samprati jIviteza ! / / uktA'pi vArtA mama yA tvayA sA, sarvA hi hAsyAspadameva jAtA / zikSA kutaste'jani vallabhaivaM, vaNikkaleyaM kapaTAnvitA hi / / ' iti niSkAsitau dvau zlokau dRzyete / / 2. 'svakIyadoSaM na vidanti kintu, parasya pazyanti sudUratastam / / ' iti pAThA0 / / ito'gre - ' mugdhA'smi sarvaM kathitaM tavA'gre, pratyeSi satyaM na hi tatprakAmam / hAsyAt paraM khidyasi cet tadA'haM, muJcAmi hRtkhedakarIM pravRttim / / 3. 'te'nanvitaM ca draDhayanti vastu, vAcAM prapaJcena samastameva' iti pAThA0 / /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 3 evaM priyAyA vacanaM nizamya, provAca candro'pi 'vRthA kimartham / mahyaM priye ! krudhyasi niSphalaM tvaM, gAyasva saMvAdaya me na rodhaH / / 7 / / svapne kathaM te'bhavadinduvaktre !, vizvAsa evaM kila narmaNokte / athA'pi cet te hRdaye'styanAsthA, jAnIhi sarvaM mama samyaguktam / / 8 / / zvazrUsametA kuru saukhyamagryaM, yogo manojJo yuvayorayaM hi / tvaM jAtucinmA'pyanugRhya kAntaM, saMdarzayestatkutukaM purastAt / / 9 / / samIkSitaM yannizi vIramatyA, saha tvayA tatsakalaM mayA'pi / saMlakSitaM karma na te'stu manyu 105 manmantumetaM lalane ! kSamasva' / / 10 / / zrutvA vacastasya guNAvalItthaM, provAca 'sarvo'yamasatpralApaH 4 / 'tasmAnmayi prema vinazvaraM te, jAnAmi nA'nyA'tra samasti vArtA / / 11 / / . 'abhyarNasaMsthA'pi na vetsi kasmAt tvaM matsvabhAvaM pravadAmyathA'pi / / ' iti pAThA0 / / 2. 'saMdarzayermaddayite ! pramodam' iti pAThA0 / / 3. 'kroDasthitaM pazyasi yadvadeva, tadvat priye ! te sakalaM mayA'pi / ' iti pAThA0 / / 4. 'provAca mithyA vadase kathaM tvam / ' iti pAThA0 / / 5. 'asmA-' iti pAThA0 / / 6. '-nA'nyA tava bhAvanA'sti' iti pAThA0 / /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 candrarAjacaritram niHsnehamevaM hasatA tvayA'haM, bebhidyamAnA'ntaridaM yatheSTam / jAnAmi yat te zravaNe'dya ko'pi, prAjaJjabitthaM kathamanyathoktiH / / 12 / / bahiH pratolyA api nA'gamaM kiM, vRthaiva mAM dUSayasi priyAdya ? / viSAktavAkyaM sudhayA plavitvA, jane vimugdhe mayi kiM prayukSe' // 13 // (vaMzasthavRttam) kare'nvathA''baddhavivAhakaGkaNaM, nibhAlya kAntaM bhayavismayAkulA / vicintayAmAsa samastameva sA, caritrametad vimalApurodbhavam / / 14 / / tathA'pi na svIkRtametayA bahuM, vidhAya mAyAM paribhojya vallabham / upAgamad vIramatI guNAvalI, jagAda sarvaM ca patIritaM vacaH // 15 // "mayi prakopaM kurute tavA''tmajo, __ vibudhya sarvaM vimalApurodbhavam / udantametasya puro'khilaM tava, __ tRNAyate kauzalametadambike ! / / 16 / / 1. 'jAnAmi karNe tava ko'pi kiJcit, saMjaptavAstena vadasyadastvam / / ' iti pAThA0 / / 2. 'karAmbuje' iti pAThA0 / / 3. 'patiM samAlokya viSaNNamAnasA' iti pAThA0 / / 4. 'svapatIritaM' iti pAThA0 / /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH vyadhatta' pANigrahaNaM tadaiva sa, 3 nRpAGgajAyA vimalApuraM gataH / mayA bhavatyai kathitaM tadaiva yat', tvayA na tat satyatayopalakSitam / / 17 / jagatyanekA viduSI mahIyasI, pumAMsamatyetumasau prabhuhi / patiM svakIyaM tacchalayantyahaM svayaM, chale nimagnA duradRSTato hahA ! / / 18 / / chale'tiniSNairapi yaH parairnRpaH pratArito jAtu na sa striyA katham / pratAraNIyo, na hi saGgataM mayA, vyadhAyi tAvat tava saGgadoSataH 5 / / 19 / / tvadIyavAkyaM na mayA punastathA, kariSyate preritayA'pi jAtucit / kayA svabharturviparItaceSTitaM, 107 vidhIyate kopanayA'pi yoSitA / / 20 / / virAjatAM te sakalA kalA tato, na me'dhunA kiJcidapi prayojanam / 1. 'vidhAya' iti pAThA0 / / 2. 'hi' iti pAThA0 / / 3. 'vicintitaM tacchalayAmyahaM tadA, svayaM ca hA'haM parivaJcitA'bhavam' iti pAThA0 / / 4. 'vipakSapakSAzritabhUbhujA cchalA-nna vaJcito yaH, sa kathaM striyA punaH' iti pAThA0 / / 5. ito'gre - 'tadasya me'bhUt phalamIdRzaM, yayA, sadaivameva kriyate, hi sA punaH / ' amUdRzaM ced vidadhIta karhicid, bhavecca madvad vipadAspadaM tadA / / ( ' prabhurbhavet kartumamUdRzaM yadA, mamaiva tat syAd vipadAspadaM tadA / / ' iti pAThA0 )
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 candrarAjacaritram tvayetarA bhartRmatI jananyatho . na jAtu kAryA kutukekSaNotsukA' / / 21 / / tadIyavAkyaM yadapi svyakAri no, vidhAya mAyAM prabalAM, tathApi kim / mRSA bhavellocanagocarIkRtaM ?, niSedhato'dhyakSamasanna jAyate' / / 22 / / vidhIyatAM samprati kiM vadasva tad, rahasyabhANDaM sphuTitaM yataH svayam" / nizamya tadvAkyamuvAca sA tataH, na muJca dhairya na zucaM vRthA kuru' // 23 // itIrayitvA 'pratighAruNAnanA, pragRhya tIkSNaM karavAlamAcalat / upetya candraM nyagadat 'tvayA kimu, vadhUH samuktA vada tatpuro mama / / 24 / / madIyarandhra kimu mUDha ! lokase ?, samIkSya tat syAt kimu re narAdhama ! / mukhena tucchena kutastvamIdRzaM, ___ madantarAvid vacanaM prajalpasi // 25 // bibheti devo'pi samasta eva mad, balaM tavA''ste vada kIdRzaM mahat / 1. 'vidhelimA kA'pi na darzanotsukA' iti pAThA0 / / 2. 'pramANamanyat tadapekSate na hi' iti pAThA0 / / 3. 'rahasyametad vivRtaM samastakam' iti pAThA0 / / 4. 'kurusva dhairya' iti pAThA0 / / 5. 'taruNA-' iti pAThA0 / /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 3 109 nRpAsane tvAmabhiSicya cAtmano, viSadrumo'ropi vinizcitaM mayA // 26 // smarA'dhunA yasya balena tadvaca stvayA samuktaM, na parityajAmyaham / narAdhama ! tvAmi'ti tasya vakSasi, samAruhaddhantumathodyatAyudhA' / / 27 / / (upajAtivRttam 11+11) itthaM svabharturviSamAM dazAM sA, vilokya bhItA nyagadad vinamrA / 'roSaM svakaM saMhara mAtarasmin, bhavet kuputro na punaH kumAtA' / / 28 / / nA'nena kiJcit kRtamapriyaM te, vidhIyate pratyuta bhaktireva / nirAgase daNDadharA'pi mAtA, vrajedhuMvaM daNDadharAt prakarSam / / 29 / / Ajanma saubhAgyamakhaNDitaM me, . yadIcchasi tvaM janani ! prakAmam / tadA vimuJcainamaho tavA'haM, padoH patitvA'nunayAmi bhUri // 30 // mAtarna te krodhahutAzanasya, jvAlAM visoDhuM kuzalo jano'yam / 1. 'samAruhat khaDgakarA'ruNAnanA' iti pAThA0 / / 2. 'mAtarna roSaM kuru bAlaputre, mahAjanastvAM prahasiSyatIti' iti pAThA0 / / 3. 'na doSalezo'pi kilA'sya mAtanirAgasaM haMsi kuto madIyam / pati, yazaste kSayameSyatIti, vRthA na kopaM kurute vidhijJA / / ' iti pAThA0 / / 4. 'pAde patitvA vinayaM karomi' iti pAThA0 / /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 candrarAjacaritram prasIda manyuM vijahIhi, te'tha-, cchidraM kadAcinna vilokayeta // 31 // vidyograzaktirnanu cA'si mAtaH!, devaistathA'nyaizca sadA'pyadhRSyA / tato na te roSa ihA'sti yuktaH, zaktiH satAM pIDitarakSaNAya / / 32 / / ayaM patirme priyaputratAM te, samaJcati prANasamAnatAM ca / tava prasAdAd bahusaukhyayogyo, na daNDanIyo'pi tu pAlanIyaH2 / / 33 // ced vAcyamAste vada mAM samasta-, mAjJAM kariSye satataM tavA'ham / na prArthanAM moghayati kva cA'pi, bhavAdRzI lokavibhUSaNA yA' / / 34 / / itthaM svavadhvA vacanaM nizamya, sA tAM jagAdA''zu bibhISaNAsyA / 'dUraM vraja tvaM nahi vetsi kiJcit, tyakSyAmi naitaM kuTilaM kadApi // 35 // lakSeNa vA te vacaso na cAhaM, __ mokSyAmi, satyaM pravadAmi caitat / 1. 'jahIhi kopaM dvirado na kITe, ruSaM kadAcid vidadhAti nIce / atastRNe'smin nahi zobhate te, krodhaH samAne khalu bhAti samyak / / ' iti pAThA0 / / 2. 'tava prasAdAd vipule ca rAjye, niHzaGkitastiSThati muJca tasmAt' iti pAThA0 / / 3. '-vacanairahaM na' iti pAThA0 / /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 sargaH - 3 bhajyeta karNo yadi tarhi kiM syAd, hiraNmayenA'pi vibhUSaNena ? / / 36 / / anyatra kiM nAsya babhUva karNo, macceSTite yatryapatat pragalbham / madIyarandhrasya vizodhato'yam, bhunaktu miSTaM phalamadya sadyaH' // 37 / / itIrayitvA'sya gale'tha khaDga dhArAmasau muJcati yAvadeva / asyAH karaM tAvadajastramazru dhArAM tyajantI nirurodha rAjJI / / 38 // 'jIvapradAnaM kuru me vidhAya, kRpAM, tyajaitaM tanayaM pramugdham / vicArya nA'yaM tava kopahetuM, vyadhAd vidhAtA na tathA purastAt / / 39 // kSaNaM vicArya pravilokaya tva metaM vinA rAjyamidaM vizAlam / zAstA bhavet kaH / puruSaM vinA no, vibhAti samyak khalu rAjyalakSmIH' // 40 // itthaM vadhUvAkyata eva kaNThA * duttArya khaDgaM sahasA vimAtA / saMmantrya rajju prababandha kaNThe (pAde), yenA'bhavad drAk caraNAyudhaH saH / / 41 / / 1. 'manmastake gauzakRtaM dadhAti, bhuktAM sa tasmAt phalamasya sadyaH' iti pAThA0 / / 2. 'vyadhAnna pazcAt prakariSyatIti / / ' iti pAThA0 / /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 guNAvalI tAmrazikhaM vilokya, patiM rudatyAzu papAta mAtuH / padoH ' 'kathaM mAtaramuM vidhatse, tiryaJcamitthaM sahase 'tyavocat / / 42 / / 'purA tvamasmin mayi cA'pyagAdhaM, premANamAdarzayasi sma yA tvam / saivA'dhunA krUrataraM svabhAvaM, kathaM prapannA janani ! prasIda // 43 // mAnuSyamApyA'pi hitAhitaM no, candrarAjacaritram jAnAti yo'sau khaga eva satyam / ato vizeSAda vihagaM vidhAya, 3 naivAsti kiJcit phalamatra mAtaH ! / / 44 // ataH krudhaM muJca naraM vidhatsva, jAtA'sya zikSA prabalA'dhunA hi / kuryAt punazcedayamitthameva, yatheSTamenaM khalu saMvidadhyAH' / / 45 / / zrutvA'vadad vIramatI bhRzaM 'mA, vadasva no ceda bhavitA tavA'pi / khagatvamitthaM praNigadya tasmAd, dezAd yayau vIramatI svageham / / 46 / / 1. 'pAde' iti pAThA0 / / 2. 'gRhANa mAtarvinayaM madIyaM, vinazvaraM pazya jagat samastam / na kvA'pi rAjA trijagatsu pakSI, vilokyate zrUyata eva no vA / / ' iti pAThA0 / / 3. ito'gre - 'mahyA vihIno'pi yuto'pi rAjA, mahIpatiH kathyata eva lokaiH / zastrI na cecchUrajanazca zastrI, dantI na ceducyata eva dantI / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 4. 'kuryAt punazcedatha tarhi mAtar ! iti pAThA0 / /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 3 113 guNAvalI svaM patimAptabuddhyA, kroDe nidhAyA'tha ciraM zuzoca / "yanmastakaM ratnakirITayogya, uccaiH sthitA zoNazikhA'dya tatra' // 47 / / yaH sUkSmavastrAJcitacArudeho', bhAti sma so'yaM khalu nagna eva / patatrasaGghAtavRtAvarAGgaH, hInAM dazAM kAmagamad vidhAta: !? / / 48 // kRpANabANapramukhograheti dayAparo'rAvapi sAparAdhe / jAto'nukampyaH svayameva tasya, svasattvahInazcaraNAyudho hA ! // 49 / / prAtarmuhuryaH stutigItidhIra svareNa yAti sma vinidrabhAvam / svayaM sa paurasya tadarthamUSaH kAle'vazo daiva ! hahA ! virUpAt / / 50 / / vidhe ! vyadhAH kiM kSaNatastvamittham ? ___ko nAma mantuH phalametadevam / 1. 'yanmastake ratnakirITamAbhAt, tasyaiva hA carmazikhA babhUva' iti pAThA0 / / 2. '-deharUpo' iti pAThA0 / / 3. 'patatrasaGghAtamasau dadhAti, pazcAtpradezena hahA vidhAtaH !' iti pAThA0 / / 4. 'kaTipradeze nizitaH kRpANo, nibadhyate yena sa eva rAjA / bibharti tIkSNasya nakhasya zobhAM, punarbhave hA balavAn vidhAtA / / ' iti pAThA0 / / 5. 'sUryodaye yo niyataM svatalpA-duttiSThati sma kSaNadAvasAne / brAhme samutthAya sa paJjarasthaH, karoti hA~ kukviti tArazabdam / / ' iti pAThA0 / /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 candrarAjacaritram sthAle va bhojyaM surasaM nu haime, vyAttAnanaM kvA'dya dharAvilekhaH' ? / / 51 / / nakhA nRpApIDamaNiprabhAbhiH, saMbhinnabhAso vyalasampadorye / ta eva tasyA''yudhatAmupetAH sIdantyayogyasthalametya daiva !" / / 52 / / guNAvalItthaM girinirjharIva netrAmbudhArAM paripAtayantI / vilapya mUrchAmagamat kva bhartu (rUpyataH svAsthyabhRtA priyA syAt / / 53 // sasambhramaM kA'pi himodakaistAM, siSiJca kAcit pavanaM cakAra / saMlabdhasaMjJAM vyasanAbdhimagnAM, dhairyAya sakhyo jagaduH sakhedAH / / 54 / / 1. 'vicitrasusvAdurasAdyamuSNaM, bhojyaM sma bhukte hi sadaiva yo'yam / sa utkare bhasmacite vidhAta-rvimArgayatyadya kaNaM kSudhAtaH / / ' iti pAThA0 / / , ito'gre'vicitrasadbhAvavibhAvitAnta-rnavaM navaM padyakadambakaM yaH / uvAca so'yaM niyataM prabhAte, pravakti kUkUkviti zabdameva / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 2. 'sadratnasaGghAtavibhAbhirAmaM, siMhAsanaM maNDayati sma yo'sau / itastato bhasmacite sa tiSTha-tyaho vidhAtaH ! karuNA na te'sti||' iti pAThA0 / / , ito'gre'anekaratnAJcitahemadolA-yAM rAjate razmibhiranyadA yaH / Andolito'bhUt sa kilAdya daivAd, dodhUyate pnyjrmdhyvrtii||' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 3. 'vilapya mUrchAmagamat kva bhartu-viyogataH strI labhate hi zAntim (dharmampATha0)' iti pAThA0 / / 4. 'saMlabdhasaMjJAM madhurairvacobhi-rguNAvalI bodhayati sma dAsI / / ' iti paatthaa0||
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 sargaH - 3 "he devi ! kasyA'pyaparAdhalezo, nA'styatra doSo nijakarmaNo'sti / yadbhAvi rodhyaM na ca tatprayatnaiH, __ tadatra zokena kRtaM cireNa / / 55 / / yadbhAvi tajjAtamihA'sti naiva, zokaH pratIkAravidhivinIte ! / athemamArakSa susAvadhAnA, vrajedanarthaM na paraM yathA'yam' / / 56 // yAvat kilA'yaM kRkavAkurasti, sukhI sa tAvat kila candrabhUpaH / jAnIhi te devi ! sadaiva zvazrUH, kSemaGkarA vartata eva tAvat / / 57 / / zokaM kRthA mA dhara dhairyamagryaM, mAtA yathA jJAtavatI nahi syAt / kuryAt punastvAmavalokya cettha matyarthamanyat kila cA'nyathA hi / / 58 // tatpaJjarasthaM paripAlayaina, kasyA'pi cAgre vada no kadA'pi / vArtAmimAM, yA bhavitavyatA''sIt, ___ sA'bhUna bhUyaH parizocanIyam / / 59 / / 1. 'ato vRthA nArpaya doSamanya-smin daivakRtye'tra vizAlabuddhe ! / / ' iti pAThA0 / / 2. 'vidhirbalIyAnna ca tatra mAtA, bhAryA'pi vA tdvipriitkaarym| kartuM samarthA'sti, nahi prabhogAd, vinA'sya zAntiH paridRzyate hi / / ' iti pAThA0 / / 3. 'kuru' iti pAThA0 / / 4. 'vadasva kiJcinnahi pAlayainaM' iti pAThA0 / /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 candrarAjacaritram zvazrUpurastvaM bahusammatA'bhU ridaM phalaM tasya samApapAta / candro'dhunA tAmrazikho babhUva, na ko'pi tanmArjayituM kSamo'sti / / 60 // tasmAdidaM sve hRdaye nidhAya, dhairyaM vidhAtavyamayaM sumArgaH / cirAya saMprArthanayA kadAcit, tuSTA vimAtA racayennaraM tam" // 61 // itthaM vayasyA' paribodhya devIM, nininda khinnA hi vimAtaraM tAm / guNAvalI taM kRkavAkumArA nidhAya netrAmbu sasarja bhUri / / 62 / / kSaNe svahaste hRdaye kSaNaM sA, kroDe nidhAyA'tha ca tAmracUDam / zuno viDAlAt paripAlayantI, rAtrindivaM taM purato nyadhAt sA / / 63 / navaM phalaM zItajalaM sadaiva, guNAvalI yacchati so'pi caJcvA / AdAya cAdAya samatti zoNa zikhI piban yApayati sma kAlam // 64 // athaikadA taM svakare nidhAya, zvazrUpuro'gAt kRkavAkumeSA / 1. 'bhujiSyA' iti pAThA0 / / 2. 'zItaM' iti pAThA0 / / 3. 'payaH' iti pAThA0 / /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 3 117 vilokya taM vIramatI jagAda, ___'tvamA''nayo'muM purataH kathaM me ? / / 65 / / dUraM vimuJcainamaye ! na raGge, bhaGgastvayA me nanu saMvidheyaH / adyA'pi te'yaM priya eva cA''ste, yena tvayetthaM paripAlyate'sau // 66 // na te'dhunA'pi priyasaGgamAzA, naSTA, na cet pakSijane tvayettham / prItiH pramugdhe ! kriyate, mamA'pi, puro na lajAM kuruSe, vrajetaH // 67 // AjJA madIyAmanavApya naiSa, AnIyatAM me purataH kadApi / / gacchA'dya zIghraM nibadhAna yatnaiH, satpaJjare bhoktumamuM svakarmaH' / 68 // guNAvalI tadvacanAt tadaiva, . priyaM tamAdAya gRhaM svakIyam / upetya ca svarNamaye nidhAya, satpaJjare pAlayati sma yatnaiH // 69 // suvarNapAtre dadate sma toyaM, supakkasusvAduphalAdi cApi / kSaNe kSaNe kuGkamatoyato'sya, prAkSAlayat pakSamasau ca rAjJI / / 70 // 1. 'satpaJjare'muM lalane'timugdhe !' itiM. pAThA0 / / 2. 'taM' iti pAThA0 / / 3. "pibati' iti pAThA0 / / 4. 'bhuGkte' iti pAThA0 / /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 candrarAjacaritram 'nAtha ! tvayA khedalavo'pi naiva, kAryo, nijakroDatale sadaiva / tvAM sthApayAmi priya !, naiva duHkhe, tyakSyAmyahaM vA'pi kadApi satyam / / 71 // tvameva me prANasamo'si hInAM, dInAM dazAM vallabha ! prApito'pi / vinA tvayA'haM na muhUrttamAtraM, jIvAmi, satyaM tadavehi nAtha ! / / 72 // mahattarasyaiva mahAvipattiH, kSudre kadAcinnahi jAyate hi / na puSpavantau parihAya tArA gaNaM vacit saMgrasatIha rAhuH' // 73 // itthaM priyaM sA paribodhya, zokaM, cakAra citte, kRkavAkuvaryam / vinA'nyato'sau ramate va cA'pi, nA'smin sadA''saktamanA babhUva / / 74 / / athaikadA ko'pi muniH prazAnto', bhikSArthamAgAd gRhametadIyam / sa paJjarasthaM pravilokya tAmra cUDaM jagAdA''zu nRpAlakAntAm / / 75 / / 1. 'tvameva me prANatarastvameva, priyo, na te kvA'pi viyogto'ym| jIviSyati prANajano'yamitthaM, jAnIhi satyaM pravadAmi nAtha ! / / ' iti pAThA0 / / 2. 'munirvizuddho' iti pAThA0 / / 3. 'bhavane hi tasyAH / ' iti pAThA0 / /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 3 'anena kiM te'pakRtaM kRzAGgi !, yatpaJjare'muM niruNatsi vatse ! / yadyapyadaH paJjaramasti haimaM, tathA'pi kArAgRhameva cA'sya / / 76 / / ato vimuJcainamasau sadaiva, vihiMsakaH pApamatiH zakuntaH 1 / prabhAtakAle'sya mukhaM kadApi, na pazyati prAjJataro manuSyaH ' / / 77 / / guNAvalI tadvacanaM nizamya, provAca 'nA'yaM kRkavAkurasti / patirmamA'yaM samabhUd vimAtuH, kopena pakSI vidhivAmatAyA: 2 / / 78 // ato'sya yatnAt parirakSaNaM hi, karomi, mokSye na kadA'pi cainam / ' saMzrutya sAdhuH kathayAJcakArA ''jJAnAd mayA'bhANi zubhe ! tavettham / / 79 / / yuktaM kRtaM naiva nRpe tayetthaM, 119 zokaM vRthA mA kuru rAjaputri ! | tvacchIlato'yaM bhavitA manuSyaH, punaH prajApAlanalabdhakIrtiH 4 / / 80 / / rAjA khago'bhUt padamasya cA'nyo, bhunakti, hA karmaphalaM balIyaH / 1. 'sadaiva' iti pAThA0 / / 2. 'krodhena pakSI mama bhAgyadoSAt' iti pAThA0 / / 3. 'vIramatyA' iti Ti0 / / 4. 'punarmahArAjapadaprazAstA' iti pAThA0 / /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 rAmaM hariM pANDavakUNikAdIn', yatkartR karmaiva vicitrarUpAn / / 81 / / karoti yat karma na ko'pi tasya, nivAraNe zaktataro'sti lokaH / itthaM madIyAM hRdaye nidhAya, zikSAmathainaM paripAlayasva' / / 82 / / nigadya sAdhuH prayayau yatheSTaM, guNAvalI tadvacanAt tadaiva / tanUcakArA''dhimatha svabhartuH, candrarAjacaritram vAkkAyahadbhiH kurute sma sevAm / / 83 / / yadA prabhAte kila tAratAra svarairjagau tAmrazikhastadA'sau / talpAt samutthAya bhRzaM ruroda, guNAvalI tadvacanaM nizamya / / 84 / / 'kSaNe kSaNe tvaM na vadasva tAmra cUDa ! prabhAte na hi tena te'sti / duHkhaM, punarme tu tadeva vAkyaM, marmAvidatyarthamidaM na vetsi ? / / 85 / / na kAtaratvaM samavApya nAtha !, kadApi dInaM vacanaM nyagAdIH / 1. sUryaM vidhuM zaGkaramindraviSNU' iti pAThA0 / / 2. 'karoti' iti pAThA0 / / 3. 'sevAparA'bhUt sakalaM vihAya / / ' iti pAThA0 / / 4. 'vajrAyate nAtha mahasrazo'pi / / ' iti pAThA0 / /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 3 manasvinAM yadvyasaneSu dhairyaM, sahaiva maunena samAmananti' / / 86 / / yadugrazabdaH kila karNagAmI, purA'priyo'bhUt priya ! te zayAloH / tadIyarUpaM pratipadya sa tvaM, kathaM muhU rauSi tadeva rAgAt' / / 87 / / tvadIyazabdazravaNaM vimAtuH, sukhAyate vAmaviceSTitAyA: / zravaH pathe me zitakuntadhArA, zatAyate hA'tra vidhirbalIyAn' / / 88 / rAtriMdivaM prItiparItacittA, abodhi rAjA sakalaM, parantu, guNAvalI zokamavApa dIrgham / 121 karotu kiM hA paravAMstadA'sau / / 89 / / 'saMvIkSyatAM pUriti sA'nyadA taM, gavAkSajAle sudatI nidhAya / tasthau janAlApamasau nizamya, pakSI priyAM prekSya bhRzaM zuzoca / / 90 / / 1. 'kathaM punastvaM hi tadeva vAkyaM, cokUyase prANapate ! 'dhunA'pi / / ' iti pAThA0 / / 2. asya zlokasthAne - 'prANeza ! yasmin samaye rasena, zayyA - 1 -sthitastvaM ramaNaM vyakArSIH ('vyadhatthA:' iti pAThA0 ) / zabdastadA tAmrazikhasya karNe ('yasya' iti pAThA0 ), viSAyate te zravaNe ('hRdaye' iti pAThA0 ) zayAloH / / vidherniyogAdadhunA tadIyaM rUpaM tavA'bhUnnahi karmarekhA / kenA'pi saMcAlayituM nu zakyA, bobhUyate kvA'pi kadA'pi nAtha ! / / " iti niSkAsitau dvau zlokau dRzyete / /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 candrarAjacaritram catuSpathe saJcaritAzca lokAH, parasparaM procuriti prakAzam / 'AbhA na sA''bhAnagarasya bhAti, grastendukAntipratimeyamadya / / 91 // AbhAnarezo na vilokyate'sau, candro'vrajat kveti vicAraNIyam / nizamya tatko'pi raho'sya karNe, jagAda tadvIramatIprabhAvam' / / 92 / / AkarNya te, candranRpaM gavAkSe, vilokya nemuH khalu paJjarastham / nirIkSya tAnazrujalaM mumoca, rAjA viSIdaddhRdayo'tigADham // 93 / / saMzrutya tad vIramatI kuto'pyA jagAma yatrA'sti guNAvalI sA / 'kiM tvaM gavAkSe kuruSe ? kathaM vA __'muM tAmracUDaM nyadadhA amutra ? // 94 / / saJjIvanaM cedabhilaSyasi tva mamuSya tanno nagare prakAzam / kuruSva mUrkhe ! na zubhAya te syAt rahasyabhaGgo mama viddhi nUnam / / 95 / / vAtAyanAdau na punastvayettha mAnIya lokasya nivedya eSaH / 1. 'kuruSva re mugdhatare ! prakAzAd, guptasya naivA'sti phalaM kadA'pi / / ' iti pAThA0 / / .
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - audAryasusnehabhRtA'hameta candro'yamitthaM na vadasva kasyA dapUrvamAgastava pAlayAmi / / 96 / / 'pyagre tathA te bhavitA'zu bhadram / prItirbhaveccet paribhUSayasva, lokAkSimArgAt paripAlayasva" / / 97 / / itIrayitvA nijamandiraM sA, 123 jagAma, rAjJI patimAdareNa prItiM na hanyAt priyarUpabhedaH / / 98 / / padme'linIvA'sadRzIyamArAt / mapekSate bAhyamasau na hetum" / / 99 / / nItvA gRhe'bhUSayadiSTabhUSAM kumudvatIndau nalinI dineze, tasmin khage rAgamagAdapUrva - zrIvIramatyA vacanaM kadA'pi, no lopayatyAhitabhItireSA / 'tamAmravRkSopari saMnivezya ' kAmaM samaM krIDati tena rAjJI' / / 100 / / 1. 'adya prabhRtyenamaye ! yadi tvaM, saMsthApayiSyasyabale ! gavAkSe / phalaM tadIyaM paribhokSyase tvaM, kSame'parAdhaM prathamaM tavA'dya / / ' iti pAThA0 / / 2. 'nA'nyAn kadAcit paridarzaya tvam / / ' iti pAThA0 / / 3. 'nItvA nijAvAsagRhe vibhUSAM, babandha tasmin priyatAmracUDe / / ' iti pAThA0 / / 4. 'yathA dvirephaH kamale sadaiva, prItiM vidhatte hi tathaiva devI / tasmin khage sA'nubabandha rAga - ' iti pAThA0 / / 5. ito'gre - 'AzApradhAnaM jagadetadasti, yayA jalaM cAtaka eti varSAt / tayA'nalA'NDaM paripAti nUnaM tasmAt pradhAnA khalu saiva loke / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate, tatra 'analA pakSiNIvizeSa:' iti Ti0 / / 6. 'tadAmra-' iti pAThA0 11 7. ' - vizya' iti pAThA0 / / 8. 'kAmaM tayA sArdhamasAvaraMsta / / ' iti pAThA0 / /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 vaidezikaM kautukamIkSamANA, zvazrUparAdhInatayA ca rAjJI / rssokayantI kvacanA'pi tasthau / / 101 // kSaNaM na taM pakSiNamIkSaNAbhyAM, tau dampatI itthamahaH kathaJcid, nidhAya bhaktiM gurudevatAsu', vyatIyaturduHkhanivAraNAya / praceraturarnirmalasadvratAni / / 102 / / ito yadA candranRpo vivAhya, zrIpremalAM tAM paravAn vimucya / samAjagAmA'tha tadaiva sA'pi, candrarAjacaritram nivAryamANA sacivairgRhe'sthAt / / 103 / / pratIkSamANA''gamanaM priyasya, cirAnnivRttaM na vilokamAnA / dInAnanA'cintaya' daitsa dUraM", nUnaM patirme chalanAM vidhAya / / 104 / / kalAkalApairvimalAnagaryA manye nijAvAsamasau jagAma, mAgatya yo'sAvudiyAya candraH / kasyApi nA'gre'kathayat svavRttam' / / 105 / / 1. '-tAyAM' iti pAThAH / / 2. ' - sadvrataM hi' iti pAThA0 / / 3. '-parimucya tasmAt' iti pAThA0 / / 4. yadA na tatsannidhimApa bhUpa:' iti pAThA0 / / 5. ' tadA tayA'cinti yayau sudUraM ' iti pAThA0 / /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 3 sA premalaivaM paricintayantI, - yadA'sti tasmin samaye kumAraH / amAtyavaryAnumataH sa' tatra, samAyayau zrIkanakadhvajAkhyaH / / 106 / / samAvrajantaM pravilokya dUrAt', pratyujjagAma svapatiM bhramAd drAk / kintvAnanAlokanajAnyatAdhIH, satI patiM naiva bubodha taM sA / / 107 / / uvAca 'kastvaM ? gRhavibhramaste, jAto'sti, yenA'tra samAgato'si ' / itthaM bruvANAM nijagAda kuSThI, 'zaknoti nA''gantumihA'nyalokaH / / 108 / / samIraNo'pyatra sazaGka eva, vAti priye ! mAM kSaNataH kathaM tvam / jAnAsi nA'dyaiva, kathaM tvayeyaM, 125 prItirmadIyA nanu rakSitavyA ? / / 109 / / lAvaNyavatyAkRtirasti, no te, buddhiryato mAM na hi vetsi mugdhe ! / kA nAma bAlA pariNIya rAtrau, samAgataM vetti patiM na dhIrA' / / 110 // 1. ' - to hi' iti pAThA0 / / 2. 'sA taM' iti pAThA0 / / 3. ' - patiM vicintya ' iti pAThA0 / / 4. 'tadAnanaM sA nipuNaM nirIkSya, patiM na mene nijamiddhabuddhayA / / ' iti pAThA0 / / 5. 'praja-' iti pAThA0 / / 6. 'bAle !' iti pAThA0 / /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 candrarAjacaritram itIrayitvA kanakadhvajo'syAH, zayyAM samAzeta jugupsyagAtraH / dUraM tato maGkSa galatpratIka zuno'tihiMsrAd janateva sA'pait // 111 // sadgandhipuSpasya jinasya mUrdhni, sthitirna ced bhUmivizIrNatA syAt / dvayI gatistadvadapAMsulAnAM, strINAM patizleSaNamagniveza:2 / / 112 / / 'jugupsayA'to'rhasi nA'vamantuM, mayA rasAdehi ramasva bAle ! / cirAya yanAd vidhinA kRto'yaM, sambandha' evaM sa jagAda kuSThI / / 113 // 'nadItaraGgapratimaM ca lolaM, varvarti bAle ! nanu yauvanaM yat / ramasva, mAnaH prathamaprasaGge, patyau vidheyo na kadApi nAryA / / 114 // saurASTradezAdhipateH kumArI, tvaM, siMhalasyA'dhipateH kumAraH / asmi, priye ! 'nugrahato vidhAtu ___ogo manojJo'yamabhUdidAnIm' // 115 / / 1. '-zayyAM samArukSadasatyamAyo / tadaiva sotthAya mahokSabhItA, dUre'bhavad gauriva sA navoDhA / / ' iti pAThA0 / / 2. 'dvayI gati vidyata- ('viSTapa' iti pAThA0) evamasti, satyAH pati zleSaNamagnivezaH / / ' iti pAThA0 / / 3. 'aye ! kimarthaM parivRtya tiSTha-syA''gaccha saMkrIDa hasa priye ! tvam / ' iti pAThA0 / / 4. 'hi' iti pAThA0 / /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH itthaM nigadyA''zu karaM yadA'syA - 3 zcakarSa bhUpAlakumAra eSaH / tadaiva tiryak parivRttya tasmai, cukopa saurASTrapateH kumArI / / 116 / / 'pApiSTha ! dUre mama tiSTha bhagna DhakkAnibho bhAsi' mamA'gratastvam 1 kathaM virUpaM vivare pitA tvAM, - saMsthApayAmAsa laghiSTha ! kuSThin ! / / 117 / / prAsoSTa yA tvAM jananI kathaM sA, sSInna, kA tvAM vRNute kumArI / uttiSTha re mUDha ! surendrayogyaM, nRpAtmajatvaM nahi kuSThinaste, kathaM ku- berastrapase na kAGkSan / / 118 / / kSIrodajAtaM garalaM pare kva, 127 mAdRgjanArAdhyapadapradaM syAt' / ku - beramitrAdupayujyatAM re ! / / 119 / / AzAM vidhatse mama saGgamasya, vilokaya svaM prathamaM vapustvam / kAkaH kadAcitkimu padminIM vA', marAlabhogyAM labhate laghiSTha !' / / 120 / / 1. 'Dhakkeva saMbhAsi' iti pAThA0 / / 2. 'uttiSTha re mUDha ! na mauktikasya, mAlA kurUpasya gale vibhAti / / ' iti pAThA0 / / 3. zayyAM samAruhya vilokayaMstvaM, mAM kiM vadhUmicchasi saMvidhAtum ? / suvarNakumbhe kimu saMsthito'pi, labheta kAko garuDasya zobhAm / / ' iti pAThA0 / / 4. ' - cinnahi' iti pAThA0 / / 5. 'hi' iti pAThA0 / /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 candrarAjacaritram tayorathetthaM bruvatoH samAgAt, kumAradhAtrI kapilAbhidhAnA / 'vadhu ! tvamitthaM parivartya vaktraM, sthitA'si kiM hA ! prathame prasaGge / / 121 / / yathA vadatyeSa tathA vidhatsva, lajAM parityajya virUDharAgA' / kathaM varo'nyo bhavitA'yamevo pAyaMsta saurASTranRpAnurodhAt' / / 122 // nizamya tadvAkyamuvAca bAlA, roSAnvitA 're sthavire ! kathaM tvam / bravISi mithyA carame'pi jAte, vayasyabhUd vAg vimalA na kiM te ? / / 123 / / sadvaMzajA zIlavatI satI kiM, mithyAvacobhizchalikarmatA'hIM ? / santiSThatAM dUratare tavA'yaM, varo madIyo na hi kAnta eSaH' / / 124 // atha prabhAte kapilA samuccai staraM vilApaM parikurvatIttham / jagAda hA hA' kanakadhvajasya, kAyo'bhavat kuSTharujA'bhibhUta:6' / / 125 / / 1. 'navInakAle / ' iti pAThA0 / / 2. 'zrIpremalA' iti pAThA0 / / 3. 'no' iti pAThA0 / / 4. '-cchalituM na zakyA' iti pAThA0 / / 5. 'me' iti pAThA0 / / 6. '-'bhyupetaH' iti pAThA0 / / /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 3 129 zrutvaiva mantrI sahasA''jagAma, skhalaMstvarAvAn kRtakAkRtiH san / zrIsiMhalezo'tha kumAramAtA, dudrAva saMzrutya vacastadIyam / / 126 // dRSTvA kumArasya vapUruroda, kazciddharaNyAM nipapAta kazcit / ziraH kSitau drAk prababhaJja, muSTayA, santADayAmAsururo'pi kecit // 127 / / kumAramAtA rudatI jagAda, 'kutastvayA hA viSakanyakeyam / vivAhitA, yA prathame prasaGge, tvAM kuSTharogeNa yutaM cakAra // 128 / / hA vatsa ! tvadrUpamananyatulyaM, draSTuM yadA''guH kSitipA videzAt / kva te'dya yAtaM viSakanyakeyaM, jAnAmi te prAktanajanmazatruH / / 129 / / hA yasya rUpaM prasamIkSya candro, jaDatvamAsAdya babhUva pANDuH / tAvAzvineyau parikhinnavaktrau, gatau divaM jAtu na cA''gatau tau / / 130 / / tatra sthitA sA kapaTaM samagraM, vilokamAnA nanu rAjaputrI / 1. 'skhalaMstvarAsambhramato'pyajasram / ' iti pAThA0 / / 2. 'lokAntaraM jagmaturaJjasA hi' iti pAThA0 / /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 candrarAjacaritram saMkSobhamAptA'tha mahAdhimagnA, lagnA vicAre munitAM nu yAtA' / / 131 / / saurASTradezAdhipatirnizamya, vArtA, samAgAccakitAntarAtmA / jAmAtaraM vIkSya jagA vayaM kiM', __jAto virUpo vidhidurvilAsAt ? // 132 / / lAvaNyarAziH paridRzyate sma, yo'yaM kathaM kuSTharujA'bhibhUtaH ? / ' pRcchantamevaM pRthivIpatiM taM, viSaNNacitto nijagAda mantrI / / 133 / / 'vaktavyatAmaJcati no pravRtti riyaM tathApyuktimayai, kSamasva / dRSTastvayA kAmasamAnakAntaH, kumArakalpo yadasau kumAraH / / 134 / / tavA''tmajAsaGgatimetya rAjan !, ajAyatAM'sau kila kuSTharogI / nUnaM tvayA sA'tikulakSaNA me, sutAya dattA'sti kulakSayAya' / / 135 / / yAM zuktikAmauktikameva jAnan, na sthApayaH svAlayake mahIpa ! / tatsparzamAtreNa babhUva citraM, kuSThI surUpaH sa kumAraratnam / / 136 / / 1. 'munibhAvamApa / / ' iti pAThA0 / / 2. 'kathaM kSaNena' iti pAThA0 / / 3. '-riyaM tathApIti vadAmi rAjan ! / ' iti pAThA0 / / 4. 'tavA''tmajApANitalasya saGgA-dajAyatA-' iti pAThA0 / / 5. 'sA sundarI te viSakanyakA'sti, zubhaGkarA naiva kadA'pi rAjan ! / / ' iti pAThA0 / / 6. 'yAM zuktikAmauktikameva jAnan, saMsthApayasyAlayake mahIpa ! / tatsparzamAtreNa babhUva citraM, mahAsurUpaH sa kumaarrtnm||' iti pAThA0 / /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 3 - mene'tha tathyaM makaradhvajo'pi, kanyAM tathaivA'hitakAriNIM tAm / krodhAcca tasyA' hananodyataH sa, 3 tadA'vanIzo'jani ruTparItaH / / 137 / / kRtAJjaliH zrIkanakadhvajo'tha, vijJApayAmAsa mahIzamevam / 'tavA''tmajAyA na ca tatra doSaH, prAkkarmaNo me pariNAma eSaH / / 138 / / ato vRthA tvaM vijahIhi roSaM, jAnIhi kanyAvadhapAtakaM ca / na strIvadhAt pApamudAharanti, paraM kimapyAryajanAH mahIza !" / / 139 / / nizamya vAcaM viratastataH so', jagAda taM 'vatsa ! tavaiva vAkyAt / 131 sutAM haniSyAmi na, kintu tAvad vicAraNIyaM khalu vartate me' / / 140 / / tadaiva gatvA svagRhaM subuddhi mamAtyavaryaM prajuhAva rAjA / pratIhi kanyeti mamA''ptamantrin ! / / 141 / / jagAda tasmai 'viSakanyakeyaM, 1. 'krodhAt svaputryA' iti pAThA0 / / 2. 'yadA'-' iti pAThA0 / / 3. 'bhUrivegAt' iti pAThA0 / / 4. 'samastAH' iti pAThA0 / / 5. 'prajaharSa rAjA' iti pAThA0 ||
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 candrarAjacaritram kiM pArijAtAdudapAdi mantrin !, ___mattaH suteyaM viSapuSpakalpA' / yatsparzamAtreNa babhUva kuSThI, jAmAtRkAyo vidhinA hato'ham' / / 142 / / kRtAJjalistaM nijagAda mantrI, 'rAjan ! sa kuSThI khalu pUrvakAlAt / na rAtrimAtreNa kadApi kuSThAt, durgandhipUyairdhiyate zarIram / / 143 / / na te'GgajAyA api lezamAtro, doSo'tra jAnIhi vimuJca roSam / na ca tvayA khedayitavya AtmA, svo hiNskaa''visskRtkaitvo'ym|| 144 / / itthaM bhRzaM mantrivareNa rAjA, sambodhito'pyApa na zAntilezam / tadA 'yathecchaM kuru bhUpate ! tva mitthaM nigadyaiSa babhUva tUSNIm / / 145 / / zrIpremalA zokaparItacittA, mAtuH samIpe samupAjagAma / vilokayitvaiva jugupsayA sA, mukhaM parAvRttya tadaiva tasthau // 146 / / 1. 'durgandha evaM mama kanyakA'bhUt' iti pAThA0 / / 2. 'yatsparzato me hi' iti pAThA0 / / 3. 'na yAminImAtrata etadIyaM, durgandhipUyAkalitaM zarIram / / ' iti pAThA0 / / 4. 'doSo'sti, sarvaH kapaTo'yamasti / ' iti pAThA0 / / 5. 'naivaM' iti pAThA0 / / 6. '-ve'tra' iti pAThA0 / / 7. 'mAtA'pi satyaM viSakanyakeya-miti pratItyA na jagAda kiJcit / / ' iti pAThA0 / /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 3 133 pRSTA'pi kiJcinnahi roSapUrNA, mAtA'pi daurhadyamitA nimeSAt / pratyuttatAra prasabhaM lunIte, sauhArdamArAdavivekazastrI' // 147 // krodhAruNAkSo nijarakSakAn so, bhUpaH samAhUya samAdideza / 'cANDAlahaste viSakanyakeyaM, samarpyatAmAzutaraM vadhAya' / / 148 / / tadaiva te rAjasutAM gRhItvA, celurna rAjJo hRdaye dayA'bhUt / AstAmapatyaM, kimu tena, tasya doSAd viraktaM yadi tatra cittam / / 149 // catuSpathe tAM prasamIkSya keci ccANDAlahaste patitAM mahebhyAH / AdAya tAM rAjasabhAM samAgu' vijJApayAmAsuratho nRpAlam / / 150 / / 'rAjanna daNDyeyamanAvilasva bhAvA'tyanAgA: puravAsidRSTyA / 1. 'pRSTA'pi kiJcinnahi sA'pyuvAca, yad daivadagdhasya janasya sarvaH / karotyupekSAM, janayitryapi prAga, na tAmavocat kimutA'nyalokaH ?' iti pAThA0 / / 2. "bimbAruNAkSo nRpatiH kuTumba-vargaM samAhUya jagAda cettham / cANDAlahaste viSakanyakeyaM, samarpyatAmAzu vinAzanAya / / , ito'gre "-so'pi ('cANDAlo-'pi' iti Ti0) drutaM tIkSNakRpANapANi-rvadhyAvanImarcatu saavdhaanH| tadIya-raktairgalitaiH kabandhAnmamA''jJayA sAmpratameva tAvat / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 3. 'na ko'pi tasyA vacanaM zRNoti, sma prANahAnau na sahAyako hi / / ' iti pAThA0 / / 4. '-hi paurAH' iti pAThA0 / / 5. 'samAgAd' iti pAThA0 / /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 candrarAjacaritram svapApakuSThI kila so'dya sadya, giricyuto gehazilAM nihanti // 151 / / kRtAparAdhA'pi na santatirvA, pitrorvadhAjJAviSayaH kadApi / sandehapAtraM paravAggRhItA, karotyanarthaM nRpa ! tatprasIda' // 152 // rAjA na teSAM vacanaM zRNoti, sma krodhasaMraktamukhAmbujazrIH / kaThoracitto yadi bhUpatiH syAt, kurvantu kiM tatra pare manuSyAH / / 153 // jagmurgRhaM te viphalaprayatnA, nRpapravRttiM hRdi dUSayantaH / rAjA punastaM nijagAda 'kasmA nAjJA madIyA paripAlyate'tra / / 154 / / svaM jIvitaM cedabhikAGkSasi tvaM, tadA''zu kAryaM pravidhatsva caitat / no cedamuSyAH saha jIvitena, jIvastvadIyo'pi gamiSyatIti / / 155 / / rAjAjJayA te parigRhya bAlAM, janaGamAzceluritastadaiva / 1. 'rAjannamuSyAH parirakSaNaM hi, kAryaM tvayA, tasya na kuSTharoge / asau kumArI tava hetubhUtA, nAto'vicAryaM vidadhAti sAdhuH / / ' iti pAThA0 / / 2. 'jAte'parAdhe'pi na santatau drA-gevaM prakurvanti vipazcito hi / na durjanAnAM vacanaiH prakopaM, kuruSva vAkyaM zRNu caikamasyAH / / ' iti pAThA0 / / 3. 'durAgraho rAjani zobhate na / ' iti pAThA0 / / 4. 'cANDAlAH' iti Ti0 / /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 3 135 samprApya te vadhyabhuvaM kumArI, saMsthApya tatrA'simathA'grahISuH // 156 // UcuH kumArI 'smara devamiSTaM, rAjAjJayA te vadhamadya kurmaH / vayaM svakukSerbharaNAya rAjJaH, sevAM vidadhmo'svavazo'tigAm / / 157 / / tvamuttamA rAjasutA, tavA'yaM, vadho na yogyo'sti mamA'dhamasya / niyoga evaMvidha eva pUrva karmAnurodhena kimatra kurmaH / / 158 // strIratnabhUtA'si, vadhena te'dya, kA syAd gatirme vidhinA hatasya / sahasrazo dhig vadhajIvikA me, jAtiM jaghanyA na yato'parA'sti / / 159 / / AjJAM narendrasya janaH samarthaH, ___ kaH syAt parAvartayituM kumAri !? / doSo madIyo'tra na tatkSamasva', jano'vazaH sarvajanAnukampya: // 160 / / itIrayitvA nicakarSa kozAt, khaDgaM kRtAntAkRtikaM tadaiva / vilokyaM taM rAjasutA samuccai hAsa nirbhIkatayA'tidhIrA' / / 161 / / 1. 'nRparAjaputri ! / / ' iti pAThA0 / / 2. 'sahasrazo dhig bhavatAnmamA'syA, jAtervadhenaiva vijIvikAyAH / / ' iti pAThA0 / / 3. 'zAsanena' iti pAThA0 / / 4. 'rAjJaH prakurmo'tinRzaMsakarma' iti pAThA0 / / 5. 'pragalbhA / / ' iti, 'sadhairyA' / / iti ca pAThA0 / /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 candrarAjacaritram kRpANamAlokya bhayaM na lebhe, __ naivA'tra doSaM pituratra mene / na caiva cANDAlagaNasya kiJcit, sA karmadoSaM gaNayAmbabhUva / / 162 / / itthaM samIkSya zvapaco jagAda, duHkhe'pi kiM tvaM vidadhAsi harSam ? / / kumAri ! mRtyau samupasthite no, hasanti dhIrA api vijJacittAH'1 // 163 / / sA premalovAca 'vadAmi kiM te ?, __ yogyaM na te'do gadituM subandho ! / AkarNayeccennRpatistadA'haM, vakSyAmi no cet kathane phalaM kim ? / / 164 / / pitA madIyaM na vacaH zRNoti, tadeva me duHkhataraM samasti / daivaM hi duSTaM svavidhau nayajJaM, vimohayatyeva balAdapi drAk'2 / / 165 / / janaGgamastAM parimucya tatra, samAgamanmantrivarasya pArzvam / nivedayAmAsa kRtAJjaliH sa, - 'pradhAna ! madvAkyamidaM zRNu tvam / / 166 // 1. 'mAtarbhaye'smin samupasthite no, hasanti kecit sudRDhA narA hi / / ' iti pAThA0 / / 2. 'kenA'pi duSTena sa vaJcitaH san, viveda doSaM nRpatirmadIyam / / ' iti pAThA0 / /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH sA premalA bhUmipatiM vivakSuH, - 3 nirdoSatAM svAM na paraM kadAcit / sambodhya tad bhUpamudagrayukte rAhUya tasyA vacanaM nizamyam / / 167 / vizvAsyamanyasya vaco bhaveccet kuto na tokasya nijasya mantrin ! | kRtvA'nu tApAd varamAdito vA vicArya kAryaM yadabhIpsitaM syAt / / 168 / / taduktamAkarNya sudhIH sa mantrI, kRtAJjalirbhUpatimAcacakSe | parIkSitA nAtha ! mayA bhRzaM hi / / 169 / / 'kanyA na te sA viSakanyakA'sti, sadyo vadho yuktataro na tasyA vicArya kAryaM bhavatA'pi samyak / mugdhA'pi sA te tanayA yatastA 137 mAnAyya tasyA vacanaM zRNu tvam / / 170 / / manogataM tadvacanaM nizamya, pazcAd yatheSTaM kuru he nRpAla ! / tAM cet tathA'bhotsyata zIghrameva, prAvAsayiSyat svagRhAt tadaiva' / / 171 / / 1. ' sA premalA bhUmipatiM vivakSuH parIkSitA sa viSakanyakA na / saMbodhya bhUpaM nRpakanyakAM tA-mAhUya tasyA vacanaM nizamyam / / ' iti pAThA0 / / 2. ' videzino'do vacanaM nizamya, kartuM na cetthaM nanu jAghaTIti / pazcAdavazyaM parizocanIyaM, tat kiM hi kRtyaM ? parizocyate yat / / ' iti pAThA0 / / 3. 'cANDAlavAkyaM pranizamya mantrI' iti pAThA0 / /
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 nizamya tadvAkyamuvAca rAjA, 'sA''nIyatAM, kintu vidUra eva / saMsthApyatAM me nayanAgrato no, saMsthApanIyA'tikulakSaNatvAt ' ' / / 172 / / sapremalAmAzu tataH pradhAna, AnAyya saMsthApya vidUrato hi / uvAca rAjAna miyaM samAgA cchRNu prabho ! tadvacanaM vinItam' / / 173 / / AdezataH sA nyagadat, " pitarme saMzrUyatAM vAkyamidaM yathArtham / kadApyasatyaM tava sannidhau na, candrarAjacaritram vadAmi, yUyaM prabhavo yato me / / 174 / / asambhavaM me vacanaM tathA ca, lajje pravaktuM ca guroH samIpe / tathA'pi te'gre kathayAmi nUnaM, hiyA vinAzaM labhate hi kAryam / / 175 / / yena tvayA me racito vivAhaH, sa prANanAtho mama nA'yamasti / jAnAmi rAjannanumAnato'haM, prabho'tra saMdehalavo'pi nAsti / / 176 / / yo mAmupAyaMsta sa pUrvadeza, AbhAnagaryAmavatiSThate hi / 1. 'bobhUyatAM samprati mantrirAja ! / / ' iti pAThA0 / / 2. 'lajje pravaktuM tava sannidhau hi / ' iti pAThA0 11
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 3 139 zrIvIrasenasya nRpasya putraH, zrIcandranAmA nRpatiH surUpaH / / 177 // vadAmi satyaM, yadi tat kadAcid, mithyA bhavet taskaravanmamA'pi / daNDo vidheyo bhavatA, mayaitad, lajAM parityajya samucyate'daH" / / 178 / / uvAca mantrI 'vada rAjaputri !, kathaM vijAnAsi sa candrabhUpaH / patirmamA'yaM nahi tatsamagraM, pituH samIpe parimucya lajAm' // 179 // "vivAhya mAM candranRpo'tha reme, dyUte mayA sAkamasau tadaiva / AzcaryabhUtaM sa jagAda tatra, yattat pitastvaM zRNu rAjamaule ! // 180 // 'AbhAnagaryA nRpatergRhe yaH, pAzo'sti sAkSAd rasabhArabhugnaH / sa cet tadA krIDitumadya rAgo, . bhRzaM bhavedi'tyagadat tadA saH // 181 // saMzrutya tadvAkyamidaM tadaiva, vyacintayaM 'prAgdizi sA purI kva' / ayaM pratIcyAM dizi vartate me, priyaH kathaM vetti tadIyavArtAm // 182 // 1. 'vyacintayaM kvA'sti mahendradik sA / ' iti pAThA0 / / 2. 'prabhuH' iti paatthaa0||
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 candrarAjacaritram AhosvidetatpurataH kadApi, ___ kenA'pi coktaM tadayaM bravIti / kiM vA'sya mAtAmahasaMnivAsAt, bhavedidaM jJAtamiti vyacetam // 183 / / mUDhA na cA'haM vacaso rahasya mavediSaM tatsamaye kathaJcit / anantaraM modakamasya mantrin !, bhoktuM vitIrNaM sarasaM mayA hi / / 184 / / AsvAdayaMstannijagAda 'gaGgA jalaM yadi syAddhi tadA svadeta' / sA''zcaryametadvacanaM nizamya, vicAritaM kiM bhaNati priyo meM ? / / 185 // 'gaGgAnadI prAgdizi vartate'yaM, pratyagdizAdhIzanRpAlaputraH / kathaM vijAnAti punaH sa cA''bhA puraprazaMsAmakarod samodam' / / 186 // ito'sya mantrI khalu hiMsakAkhyaH, saGketatastaM prajuhAva duSTaH / / sa mAM parityajya jagAm, mantrI, hyabhartsayanmAmanudhAvamAnAm / / 187 / / 1. '-sato' iti pAThA0 / / 2. 'vyatarkayam / / ' iti pAThA0 / / 3. 'cA'haM vacaso' ityasya sthAne 'tadbhAvamahaM' iti pAThA0 / / 4. 'prabhumeM' iti pAThA0 / / 5. 'pratyagdizAyAM varivarti tasmAt / / ' iti pAThA0 / / 6. 'bhRzaM hi' iti paatthaa0||
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 3 - punaH sa nA''gAdayameva cA''gAt, kuSThI madIye zayane nivizya / mAM premavAcA nyagadad vidhAtuM, prItiM jaghanyAM chalanApaTiSThaH / / 188 // nA''karNayaM tadvacanaM yadA'haM, tadA samAgAt kapilA'sya dhAtrI / pratyaGmukhIM mAM paribodhayantI, jagAda 'te'yaM na patirdvitIyaH ' / / 189 / / sUryodayo yAvadabhUnna tAvat, tatraiva tasthau paribodhayantI / agRhNatIM tadvacanaM bhRzaM mAM, nirbhartsya zIghraM bahirAjagAma / / 190 / / rudatyasau tatra jagAda tAra 'mAgamyatAM bho ! viSakanyakeyam / yatsaGgataH kuSTharujA'bhibhUto 'bhavat kumAraH kanakadhvajo'sau ' / / 191 / nizamya tasyA vacanaM tadaiva, samAgamat tasya pitA viSaNNaH / 141 paricchadaiH sArdhamayaM samuccai ruroda saMchadmakalAvidhijJaH / / 192 / / sa siMhalezo mayi yadvidheyaM, vyadhAt samagraM na hi cA'sti zeSaH / ? idaM mayA te purataH samastaM, nyagAdi yatte'bhimataM kuruSva / / 193 / /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 saMpratyayaste yadi siMhaleze, vidhIyatAmAzu tato'nurUpam / anyat tavAgre nigadAmi kiM te. vazaMvadA'haM paripAlanIyA / / 194 / / pitA svaputryAM vidadhIta kopaM, tadA calennaiva balaM parasya / vidhIyamAne'tha vicArya pUrvam' kArye yazaste bhavitA mahIza ! / / 995 / / bhAgyaM pituH pANitale'sti putryA, sa pAlayedvA nidhanaM dizedvA / putrasya bhAgyaM bhavati svatantra candrarAjacaritram mityeva bhedo'sti tayorihA'rthe " / / 196 / / zrIpremalAyA vacanaM nizamya, nRpaM samUce vinayena mantrI / 'prabho ! na cA'syA vacanaM mRSA'sti, kuSThI na cA'syAH patirasti manye / / 197 / / AbhAnagaryA nRpatiH sa candro, na veti yAvat parizodhayAmi / tAvad gRhe tiSThatu rAjakanyA, sarvaM zubhaM syAnnanu dharmato'syAH / / 198 / / yaM vadhArhA tava kanyakA'sti, satyaM mRSA veti vaco'sti cA'syAH / 1. 'parantu samyak pravicArite hi' iti pAThA0 / / 2. 'vinAzane vA paripAlane vA / ' iti pAThA0 / / 3. ' AbhAnagaryAM varivarti candro' iti pAThA0 / /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 3 143 nA parIkSya pazcAt kriyatAM yatheSTaM, saMtiSThate rAjasutA'pi tAvat' / / 199 / / itthaM pradhAnasya vaco nizamya, vicArayAmAsa mahIpatiH saH / vicArayogyaM vacanaM kumAryAH, sa mArgaNIyaH khalu candrabhUpaH / / 200 // 'tvameva mantrin ! sadane svakIye, saMsthApayainAM, yadi satyavAk syAt / iyaM, tadA'vazyamavApsyate zaM, no ced vadho'syA narinarti zIrSe' / / 201 / / AyuHsthitau kiJcidapi prakartuM, prabhumahIpo'pi na jAyate yat / zrIpremalA khaDgatale'pi gatvA | jijIva bhAgyAt zubhakarmajanyAt // 202 // mantrI tadA tAM parigRhya gehaM, __ samAgamat svIkRtasatkRtiM tAm / snAnAdikRtyaM pravidhApya samya gAzvAsayAmAsa rahaH piteva // 203 / / 'zokaM vRthA mA kuru rAjaputri !, kSipraM vidhAsyAmi tathA yathA saH / pANigrahItA tava sannidhau drAk, samAgamiSyatyavazo'pi duuraat| 204 / / 1. 'hi' iti pAThA0 / / 2. 'vadhyapathe'pi' iti pAThA0 / / 3. 'punaH zubhaM drakSyati jIvitA sA' iti pAThA0 / /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 candrarAjacaritram pituH sakopasya manAgapi tvaM, cintAM vidadhyA na, sa kalya eva / tvayi prasadyA''zu pureva rAjA, premAJcitaH sthAsyati putri ! satyam' / 205 / / itthaM pradhAnasya vaco nizamya, sA premalA svasthamanA babhUva / sadAzrayaM prApya mumUrSuloko, na modate kiM khalu pAmaro'pi' ? / / 206 // ito vivasvAnaparArNave kiM, snAtvA suraktaM vasanaM vasAnaH / sadyaH pratIcIvadanAravandi, saMcumbituM sakta ivA''babhAse / 207 // tathA'tra sandhyAruNarAgaraktA, dyaurAbabhAse saha kAmilokaiH / kumudvatI modamavApa caJca . tsudhAMzubimbaM pravilokya sadyaH // 208 // tasmin kSaNe namrazirAH pradhAnaH, sabhAM samAsAdya nRpaM nanAma / uvAca 'rAjan ! kuru rAjyakArya, cintAM parityajya vizAlabuddhe ! // 209 // ye mantriNaH siMhalabhUpapArzve, gatAstadAnIM varadarzanAya / 1. 'prAkRto'pi' iti pAThA0 / /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 sargaH - 3 AhUya tAn pRccha mahIzvara ! tvaM, te rAjaputraM dadRzurna veti // 210 // yadi svarUpaM kanakadhvajasya, dRSTaM vadiSyanti tadA ta eva / cetkaGkaNaM hastatale tadA no, prayojanaM syAnmukurasya rAjan !' // 211 // iti pradhAnasya vaco nizamya, prahRSya tAnAhvayati sma bhUpaH / tAnAgatAn prekSya jagAda 'yUyaM, brUtA'tra satyaM nRpateH sabhAyAm // 212 // zrIpremalAyAH kanakadhvajena, sArddha vivAhAya gatA hi yUyam / tatra svanetrairnRpanandanasyai kSidhvaM na vA kiM vadata svarUpam / / 213 / / apyalpamAtraM na mRSA'bhidhatta, yathArthavAcaM kathayadhvamAzu / pApaM na kasyA'pi kadApi loke, pracchAditaM tiSThati mantrimukhyAH !' // 214 // itthaM mahIpasya vaco nizamya jagAda ko'pyanyatamazchalena / 'tvatto na kiJcidvacanaM suguptaM, saMtiSThate kvA'pi mahendrakalpa ! // 215 // tavA'smi bhRtyaH paripoSitazca, vadAmi satyaM zRNu nAtha ! vAkyam /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 yadA vayaM siMhalabhUminAtha syAgre vivAhasya kathAmakArSam / / 216 // tadormikAM pANitale na dRSTvA, tAM mArgituM yAvadagAM, tadA'mI / 'pracakrire nizcayamAgataM mAM, tathaiva sarvaM kathayAmbabhUvuH / / 217 / / ataH kumArasya mayA na dRSTaM, rUpaM kathaM nAtha ! nivedyatAM tat / yat tatra jAtaM tadahaM tavA'gre, nyavedayaM bhUmipa ! satyameva' / / 218 / / rAjA tadIyaM vacanaM nizamya, candrarAjacaritram chalaM viditvA na jagAda kiJcit / prabhoH puraH kiM labhate mRSA'pi, sthAnaM kadApi pravivekino hi / / 299 / / itthaM dvitIyo'pi jagAda bhUpaM, 'vyAjaM samAsthAya zRNu prabho ! me / nA'haM tavAgre nigadAmi mithyA, satyaM yathAvat kathayAmi nAtha ! / / 220 // bhujaGgamo yadyapi vakragAmI, tathA'pi nAsau svavile bhujaGgaH / mithyA tavA'gre na kadApi satyaM, bobhUyate bhUmipurandarasya / / 221 / / 1. 'pracakraturni -' iti, 'cakruryathA' iti pAThA0 / / 2. ' - bhUva' iti pAThA0 / /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 sargaH - 3 bhuktasya me pUrvadine babhUvA 'jIrNaM tato drAkchamalAye rAjan ! amI mayIte' vyadadhuH samastAM, vadhUvarodvAhanimittavArtAm // 222 // asau kumAraH subhago na veti, mayA na dRSTo nayanena nAtha !' / iti dvitIyasya vaco nizamya, rAjA mRSAvAdinameva mene // 223 // Uce tRtIyo'pi, 'yadA vivAha vArtA babhUvA'tha tadA nRpasya / krodhAdagacchat kila bhAgineyo, mAM praiSayad bodhayituM nRpastam / / 224 // yadA'gamaM taM paribodhya tAvat, kRtaM samastaM khalu tairyathAvat / kiM kubjako vA'tha sa kANa eva, __ rAjan ! kumAro na mayA vyaloki' / / 225 // rAjA tadIyaM vacanaM nizamya, savismayastatparibuddhya buddhayA / mithyAvacazcA'tha turIyamitra mAlokayAmAsa sa bhAvapUrNaH / / 226 // uvAca 'mantrin ! vada satyavAkyaM, mithyAvacobhirna madIyamanyum / 1. 'mayi gate sati' iti Ti0 / / 2. 'gatasya me'mI vyadadhuH samastaM, samAgama naiva kilA'vajagmuH / / ' iti, 'vadhUvarodvAhanimittaceSTitam' iti ca pAThA0 / / 3. 'nRpasya tasya' iti pAThA0 / /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 candrarAjacaritram saMdIpaya, krodhaparItacittaH, . kasyA'pi nA'haM priyakArako'smi // 227 // mantrI caturthaH samayaM nirIkSya, jagAda satyaM "zRNu bhUminAtha ! / vaktavyametannahi vAkyamasti, tathA'pi te'ne kathayAmi nAtha ! // 228 // zrIsiMhalezasya puraH sametya, sarve vayaM sAJjalayastamAzu / udvAhasambandhakRte'tyajatraM, samprArthayAmaH paramAgraheNa // 229 / / anekasamprArthanato'numene, tadA vayaM taM nyagadAma zIghram / kumAramAdarzaya mArarUpaM, lapsyAmahe netraphalaM vilokya / / 230 / / uvAca rAjA tanayo madIyo, vidyAlaye'bhyasyati sAmprataM yat / vidyAmato drakSyatha naiva yUyaM, ___ rUpaM tadIyaM nanu darzanIyam / / 231 // nirbandhamatyantamakArma rAjan !, yadA tadA'smAn paribodhya mantrI / dInArakoTIradadaccaturyo __'smabhyaM pratAryacchalanAparaH saH / / 232 / / 1. "hi / ' iti pAThA0 / /
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 sargaH - 3 asthAma te mantripade niyuktA, vayaM tathA'pyasya vaze'bhavAma / lobhAd vivAhasya vinizcayaM cA 'kArSIt tadA siMhalabhUpatiH saH // 233 / / asau kumAraH kamanIyakAnti na vetyadarzAma na taM vayaM hi / zrIhiMsako'smAsu mahacchalaM yad, vyadhAt tadadyaiva vayaM ca vidmaH / / 234 / / satyaM tavA'ne kathitaM nRpAla !, nA'satyamaNvapyavatiSThate'tra / kauTilyabuddhyA racitaM tadatra, doSaM mahAntaM gaNayasva nAtha ! // 235 // vidhIyatAM yogyamiha prabho ! na:, saMkSamyatAM dUSaNamapyado na" / itthaM tadIyaM vacanaM nizamya, satyoktito'smin pratutoSa bhUpaH / / 236 // vihasya rAjA nijagAda satyaM, vacastvadIyaM nanu kazmalaM na / yathArthavAkyAnahi kasya cetaH, prasIdati prANivarasya loke / / 237 / / 1. 'prabhu!' iti pAThA0 / / 2. 'kSamA na doSasya vidhIyatAM ca' iti pAThA0 / / 3. 'prANijanasya' iti pAThA0 / /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 candrarAjacaritram (mAlinIvRttam) atha nijatanayAyA doSalezo'pi rAjJA, nijahRdi bubudhe no satyavRttAntavedAH' ( ? ) / bhavati sukRtameva prANinAM sarvadaiva, jagati sakaladuHkhatrANadakSaM sapakSam / / 238 // iti zrIkastUrasUriviracite zrIcandracaritre tRtIyaH sargaH samAptaH 1. 'vedA / ' iti pAThA0 / / 2. 'vicitram' iti pAThA0 / /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrATpUjyAcAryazrIvijayanemisUrIzvarapaTTadharapUjyAcArya zrIvijayavijJAnasUrIzvarapaTTadharaprAkRtavizArada pUjyAcArya zrIvijayazrIkastUrasUripraNItaM candracaritre caturthaH sargaH (vasantatilakAvRttam) tanmantrirAjavacanaM praNizamya rAjA, tebhyo dadAvabhayadAnamavAptaharSaH / kiM satyavAkyakathanAnna narA labhante, rAjAditoSajanitaM phalamatra' loke / / 1 / / sadbuddhinAmasacivaM nijagAda rAjA, 'satyaM tvayoktamakhilaM matimAMzchalo'yam / zrIsiMhalasya, na hi doSalavo'pi mantrin !, sambhAvyate svaduhiturnipuNaM vicArya // 2 // ko'pyanya eva tanayAmudavoDha satyaM, vyAjAdamuSya nRpateradhamasya mantrin ! / vyarthaM sutAM mama viDambayate'pi kuSThI, ___nA'yaM kadApi duhituH patirasti jAlmaH // 3 // yAvanna candranRpateH parizuddhilAbha:6, kArAgataM kuru khalaM praharIkSyaceSTam / 1. 'mudamatra' iti pAThA0 / / 2. 'prajagAda' iti pAThA0 / / 3. '-lavo'sti' iti pAThA0 / / 4. 'sambhAvyate hi duhiturnipuNena dRSTvA / / ' iti pAThA0 / / 5. '-te hi' iti pAThA0 / / 6. 'parizodhanaM me' iti pAThA0 / / 7. 'yAyAdvaze parividhatsva nije'vicAram / ' iti pAThA0 / /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 candrarAjacaritram tAvat kuTumbasahitaM khalu siMhaleza mityAdizannarapatiH sacivAya tasmai // 4 // zrIsiMhalaM sadayitaM kanakadhvajaM cA tho hiMsakAkhyasacivaM kapilAM ca dhAtrIm / paJcendriyaM yatirivA''zu cakAra rAjA, saMruddhaceSTamavazaM svavazaM prasahya // 5 // anyAMstadaiva mumuce'sya paricchadAn sa, rAjA vyadhAt sapadi candranRpasya zodham / zrIpremalAM nijagRhe praNinAya sadyo, dAnAya tAmiti jagAda vicAracuJcaH // 6 // 'dAnaM dadasva tanaye ! paripRccha cAsmA AbhApurezvaramaye ! kila candrabhUpam / kaizcid bhavadbhiravalokitamitthameva, nityaM vrataM samanutiSTha zubhAzaye ! tvam' / / 7 / / zrIpremalA nijapiturvacanaM nizamya, dAnaM dadAvanupakArakayAcakebhyaH / papraccha candranRpati, na hi ko'pi tasya, vArtAmapi praNijagAda nRpAGgajAyai // 8 // zrIpremalA guNanidhiH pradadau yathecchaM, dAnaM nirAkulatayA bahumAnapUrvam / tadvaMzajA( :) prakRtitaH khalu dAnazauNDA, __AjJApitAstu gurubhiH kimu varNanIyam' ? // 9 // 1. 'paJcendriyaM nijavaze kurute yathaiva, yogI tathaiva vidadhau svavaze mhiipH||' iti pAThA0 / / 2. 'jAjAyate kimu guroranurodhato hi / / ' iti pAThA0
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 'AbhApurI surapurIva cakAsti pUrva deze'dhipaH surapatipratimo'sti candraH / jAnAsi taM pathika ! kazcidaho bravItu, vaideziko'si tata eva ca pRcchyate'daH ' / / 10 // 'nA'haM pravedmi bhagini ! prabalapratApaM, candraM sa cAsti viSayAt parato madIyAt' / itthaM nizamya pathikasya vaco nitAntaM, cintAkulA'jani nRpAlasutA vilakSA / / 11 / / rAtrindivaM giriNadIva na netrayugmaM, dhArAM vinA nRpatanUjanuSo'vatasthe / zokena zuSkavadanA'pi puro na kasyA 'pyAcaSTa rAjatanayA svamanISitaM sA / / 12 / / sA premalA dhavalacandrakaleva lebhe, bAlA nitAntatanutAM virahAgnikhinnA / prAyaH svabhartRvirahe pramadAjanAnAM, 153 klezo'nivAryatara eva hi bobhavIti / / 13 / / AgAdito hRdayavartitamovitAna pradhvaMsavAsaramaNiH kila cAraNarSiH / zrutvA paricchadayuto nRpatiH praNantuM, zrIpremalAM nijasutAM parigRhya cA'gAt / / 14 / gatvA praNamya samupAvizadeSa bhUpaH, sAdhuH sudhArasasamAnavacobhiretAn / 1. 'AbhApurI surapurIva hi pUrvadeze, varvarti tatra surarAja ivA'sti candraH / ' iti pAThA0 / /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 saddezanAbhiramalAn pravidhAya bhakti prahvAMzcakAra paramezvarapAdaka / / 15 / / zrIpremalAmapi subhaktidRDhAM vidhAya, dattvA prahRSTahRdayo navakAramantram / yogIzvaro'tha niragAt sa yatheSTadezaM, candrarAjacaritram sA taM jajApa satataM parizuddhabhaktyA / / 16 / tIrthaGkarArcananutipramukhaikadRSTiH, sA premalA niravadhi prajajApa mantram / tAmekadA'tha samupetya jagAda devI, 'putri ! tvamAcara japaM tava SoDaze 'bde' / / 17 / / svAmI miliSyati jahIhi zucaM zubhAGgi !, sadbhAvato'tra jinadharmavaraM bhajasva / ' uktveti zAsanasurI niragAt tataH sA, tIrthezabhaktajanaduHkhavinAzadakSA / / 18 / / itthaM nizamya vacanaM ghanamApa harSaM, sA premalA dviguNataH pracacAra dharmam / AgAdito nijakaraiH parivAdayantI, vINAM tadIyasadane vratinI kadApi / / 19 / / , satkRtya tAM nRpasutA bahumAnato'syAH, zuzrAva gItisahitAM parivAdinIM sA / 'dezAt kuto'tra samagA' iti pRcchati sma, tAM candrabhUpaparizodhanalolupatvAt / / 20 / / 1. ' SoDazAbde / / ' iti pAThA0 / /
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 4 155 'prAgdezavAsaniratAmavagaccha bAle !, mAM, te prayojanamihA'sti kimu pramugdhe !' / vairAgyarAgarasaraJjitabhAvapUrNA, zrIcandrabhUpatiguNAn nijagAda sAdhvI / / 21 // 'deze'sti ko'pi janaduHkhavinAzakArI, tasmin vadA''zu nRpatirdvijarAjakAntaH ?' / yoginyuvAca 'zRNu kezarakAntadeha zcandrAbhidho nRpavaro'rimahIdhravajraH // 22 // tasyA'dhipasya suyazaH parito bhramantI, ___ gAyAmi, tasya nikaTe nyavasaM zubhAGgi ! / prANAdhikaM ca parivedmi tadIyamantraM, khAdAmi, rAjatanaye ! sa madIyabhUpaH // 23 // kintvenamAzu caraNAyudhatAmanaiSIt, krodhAkulA kudhiSaNA kila tadvimAtA / tenaiva taM parivimucya samAgatA'smi, tIrthATanAya, nahi duHkhamamuSya sahyam' / / 24 / / asyA vacaH pariNizamya bahupraharSa sandohasaJcalitacittatayA tadaiva / AdAya tAM svajanakasya puro jagAma, rAjA'pi tadvacanataH samavApa modam // 25 // Uce, 'tvadIyavacanaM sakalaM yathArthaM, vatse !, tavaiva sukRtasya phalAt samagram / sampatsyate kapaTatastava pANihartA, dUre'sti cArutarakauzalazobhamAnaH // 26 // 1. 'varti tasya suyazaH' iti pAThA0 / /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 kintvasya saGgamacirAnna sute ! labhethA, dhairyaM vidhAya paripAlaya dharmamagryam' / itthaM piturvacanataH samavApya harSaM, dadhyau sadaiva hRdaye patimiddhabhaktiH / / 27 / / evaM vilokya nahi duHkhasukhaM kadApi, kAryaM budhairitaravat khalu mohamApya' / prAgjanmakarmapariNAmaphalaM na ko'pi, roddhuM prabhurbhavati kauzalakoTito'pi / / 28 / / candro babhUva kRkavAkurathA'sya mAso, candrarAjacaritram jAtaH, prakAzamakaronna guNAvalI tam / zvazrUbhayena, vividhairupacArajAtaiH, zuzrUSate sma vihagaM patimAptabuddhayA / / 29 / AbhApurIgatajanA na vilokya candraM, santApayuktahRdayA nyagadannamAtyam / 'saMdarzaya svanRpatiM, na hi ced dadasvA ''jJAMno, vayaM viSayamanyamito vrajAmaH / / 30 / / dharmo vibhAti dayayA na vinA yathaiva, no cA'nvavAyamapahAya manuSyajanma / dantaM vinA nahi gajo, nagarI tathaiva, bhUpaM vinA'pi racanArucirA zriyA''DhyA' / / 31 / / 1. 'bhUmau' iti pAThA0 / / 2. '- jAlam / ' iti pAThA0 / / 3. 'sadvaMzato nahi manuSyabhavaH kadA'pi / ' iti pAThA0 / / 4. 'bhUpaM [ candraM ] vinA nahi virAjati sampratIha / / ' iti pAThA0 / /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 4 157 rAjyAsanaM samadhitiSThati yatra bhUpa statraiva saukhyamadhigacchati satprajAliH / tasmAd bhaved yadi nRpo nahi naH samakSaM, sarve vayaM gahanameva samAzrayAmaH' // 32 // mantrI jagAda 'na ca me cirato'pyabhISTaM, jAtaM dharAdhipatidarzanamadya yAvat / tasmAnmamA'pi hRdayaM bhavadIyahaddha dautsukyamaJcati narendravilokanAya // 33 // dhairyaM samAzrayata khedamapAkurudhvam, saukhyena tiSThata pureva vidhaddhvamiSTam / yuSmAkamAzu savidhe vinivedayiSye, zuddhiM nRpasya sakalAM ca yathAsthitAM drAk' / / 34 / / itthaM prajAH sa sacivaH paribodhya samya __gantaHpuraM narapateH praviveza dhIraH / gatvA praNamya nRpamAtaramAjagAda, mantrI kRtAJjalipuTo nanu nAgaroktam // 35 // "mAtaH ! kathaM narapatiH parigupta eva, sthAsyatyasau tava prajAH sakalAH samAnAH / 1. 'mantrI jagAda nahi me bahu kAlato'pi, jAtaM sudarzanamaho nRpate: sulokAH ! / / ' iti pAThA0 / / 2. '-dudvegamaJcati' iti pAThA0 / / 3. 'anviSya sarvaviSayaM paribudhya sarvaM, yuSmAkamAzu savidhe vinivedayiSye / pUrvaM sukhena paritiSThata mA sma khedaM, kArTaH kSitIzaparizodhanamAzu kurve / / ' iti pAThA0 / / 4. sthAsyatyataH sakalameva prjaasmaanm|' iti pAThA0 / /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 candrarAjacaritram tAsAmanena hRdayaM niyataM viraktaM, syAdatra devi ! paricintaya tatprakAram / / 36 / / Agatya tAH prakRtayaH pravadanti mAM yat, ___ saMdarzayasva nRpatiM kimu vA nidezam / gantuM vanAya vitara, prabhumantareNa, naivA'sti naH sukhakaraM nagaraM kadApi / / 37 // tvaM bhUpatiM nijavaze pravidhAya guptaM, saMsthApayasyakhilanAgaraloka etat / no mRSyate, yadi ruSastava dehi mahyaM, daNDaM, kuruSva viparItamatiM na tAvat // 38 // pRcchanti nAgarajanAH satataM kimebhyo, dAsyAmi vAcikamahaM vada rAjamAtaH ! / mAsaM pratArya sakalAn pratibodhya samya gasthAM, vadAmi vada kiM nanu sAmprataM tAm // 39 / / manyasva vA nahi tathA'pi vadanti lokA, mAtraiva candranRpatiH pratigopito'bhUt / itthaM tvamicchasi nRpAsana AsituM yat, tanna kSamaM zizuviceSTitavat sumAtaH5 !" // 40 // zrutvA tadIyavacanaM pariruSTacetA, Uce pradhAnamatha vIramatI pragalbhA / 1. 'udvegamAptahRdayaM' iti pAThA0 / / 2. 'hi' iti pAThA0 / / 3. 'vaniteva mati' iti pAThA0 / / 4. 'hi / / ' iti pAThA0 / / 5. 'pramugdhe' iti pAThA0 / / 6. 'parikruddhacetA' iti pAThA0 / /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 4 'nA'haM nRpasya kimapIha vidAGkaromi sarvaM tavaiva caritaM kila tatra manye / / 41 / / saMkIrtayasyavaguNaM mama yatra tatra, kintu tvameva mama candrasutaM vyahiMsIH / tvatto jagatyapi kRtaghnataro na loko, brUSe puro mama kathaM nanu nistrapastvam ' ' / / 42 / / itthaM nizamyaM vacanaM nijagAda' mantrI, 'mAtaH kathaM nu vadasItthamatathyameva / vRddhA'si cetaya matiM vada ko'pi sAkSI, 159 yaccandrarAjahananaM vadase nikRSTam / / 43 / evaM kathaM vadasi, naiva vicArya mithyA, doSArpaNaM bhavati sAdhu na sAdhuloke / no te bhayaM bhavati kiM paramezvarAd vA ? yo vetti duSkRtamatho sukRtiM janAnAm / / 44 / / zikSAnimittamavadaM tava sannidhau tat, kintu prakopajanakaM samabhUt tavAdaH / mUrkhasya satyamupadezavaco na zAntyai, kSIraM tanoti bhujagasya viSaM yathaiva / / 45 / 9. ito'gre - ' tvAM vedmi duSTa ! bahukAlata eva kiM te, hi syAt prakAzamata eva karomi naiva / mugdhA'smi yadyapi bhavAnapi naiva vidvAn, ko'pi cchalI bhavati ko'pi kRtaghna eva / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 2. 'prajagAda' iti pAThA0 / / 3. 'he rAjamAtariti kiM vadasi tvameva ? / ' iti pAThA0 / / 4. 'cintaya' iti pAThA0 / / 5. ' - rAddhi' iti pAThA0 / / 6. 'janasya' iti pAThA0 / / 7. 'tvAM yatprasAdayitumabravamatra vAco, jAtaM tadeva viparItaphalAya me'dya / / ' iti pAThA0 / /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 he rAjamAtariti vAcamaho ! kathaM tvaM, brUSe'vadhInnarapatiM sacivo, janaH kim ? | pratyeSyatItthamanucintaya cetasi sve', candrarAjacaritram vAcyaM vicArya viduSA nanu sarvato'taH 1 / / 46 / / vidyullateva capalA vanitAjanAnAM, vAmA ca buddhiriti zAstravido vadanti / tat tvaM yathArthamakaroramunA'priyeNa, vAkyena, no prakRtiraJcati bhinnabhAvam' / / 47 / / AkarNya vAcamavadad vijane pradhAnaM, 'kiM lapsyase nRpatizodhanato ?, yadevam / udghATanaM prakuruSe mama, tena te'taH 5, kSemaM bhavennahi kadApi vicAracuJco ! / / 48 / / vidyAM prasAdhayitumainnRpatistvadIyo, vidyAdharasya kila te kathitaM rahasyam / nAmA'pi tasya nRpatergrahaNena naiva, kAryaM bhavediti vicintaya mArgamanyam / / 49 / / tvaM me sakhA tava nRpo'smyahamitthameva, saMghoSayasva sakale mama maNDale tvam / no cet tavA'pi pariNAmavidhAvanarthaM, syAdityavehi mama manyuvazena mantrin !' // 50 // 1. 'pratyeti naiva, parihAsakatheyamasti' iti pAThA0 / / 2. 'sarvato hi' iti pAThA0 / / 3. 'bobhoti' iti pAThA0 / / 4. 'pramugdhe' iti pAThA0 / / 5. 'te'pi' iti, 'te'smi' iti vA pAThA0 / / 6. 'kAryaM vicintaya navaM kimapi pradhAna ! / / ' iti pAThA0 / /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 161 sargaH - 4 itthaM nizamya sacivaH prajagAda 'mAta raGgIkaromi vacanaM tava sarvameva' / zrutvA pradhAnavacanaM prajaharSa, sA'pi, proce 'nRpo'tra vada vIramatI babhUva / / 51 / / tasyA nidezamiha yo na kariSyate sa, vadhyo bhavenRpatizAsanalaGghanena / AbhApurI nahi zubhA'ntakarAjadhAnI, syAdasya cetasi janaH sa karotvavajJAm' / / 52 / / itthaM nidezamadhigamya samastapuryA, taM DiNDimena sacivo'pyudajUghuSat saH / saMzrutya nAgarajanA ativismayena, procuH paraspara maho kimidaM navInam ? // 53 // strI svAminI nahi kadApyavakarNitA'pi, sA''bhApure samabhavannanu vismayo'sau / kiJcA'tra nAzamagamat puruSo hi yena, strI syAnnRpaH kila' muhurjagaduH purasthA: / / 54 / / tasyA bhayena sacivasya nidezamete, ___paurAH svyakAryuranurAgavazAnna lokAH / svAdhInarAjyamadhigamya bubhoja rAjJI, ___ nA'syA nidezamiha ko'pi lulopa bhIte:3 // 55 // nAmA'pi candranRpateryadi ko'pyagRhNAt, tasmai kRtAnta iva daNDamasAvayacchat / 1. 'ramyA ca yasya hRdaye, sa karotvavaMjJAm / / ' iti pAThA0 / / 2. 'strI syAnnRpeti kila nAgarikA avocat / / ' iti pAThA0 / / 3. 'lokaH' iti pAThA0 / / '
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 candrarAjacaritram AjJAM sadaiva zirasA kalayannamAtya stasyAH pradhAnasacivaH prababhUva sadyaH / / 56 // sadbuddhireSa sacivo'tha kadApi tasyA, agre chalena samavocata sAmapUrvam / "devi ! tvayA vihitazAsanametya loka zcandraM kadApi nahi saMsmaratIha rAjye / / 57 // mArge viluptamapi vastu na ko'pi kasyA pyAlAti, saMracayate na nidezabhaGgam / bhUpA babhUvurapare na hi te samAnaM, kasyA'pi zAsanamabhUdiha rAjamAtaH ! / / 58 / / evaM tavA'sti nanu zAsanamatra yena, hiMstraiH samaM pibati gauH salilAnyabhIruH / ceccArmaNaM paNamapi vyavahartumicche? lAtuM na tatpurajano vidadhIta zaGkAm // 59 // dRSTA anekanRparAjavarA mayA te, tvatsannidhau khalu bhavanti niSAdakalpAH / strItvAt kuruSva nahi khedamaye ! nRpatve, pRthvIvazIkaraNapATavamAdadhAsi // 60 // vRddhasya mastakanatirbhavatIha loke, prakhyAtametaditi yattadaho, tvamadya / lokAn svapAdakamale vinamayya, tebhyo 'dAH svIyamastakanatiM nanu vArddhake'pi" // 61 // 1. 'carmA'pi te yadi bhavedabhikAGkitaM tad' iti pAThA0 / / 2. 'nAgarajano' iti pAThA0 / / 3. 'pRthvI vazA bhavati strItvamathA'sti tatte' iti pAThA0 / /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - itthaM pradhAnavacanaM praNizamya rAjJI, harSeNa taM praNijagAda vizAlabuddhim / 'tvaM sevako'si mama sarvata eva mAnyo, no te kadApi vacanaM parilopayiSye' / / 62 / / tasyAH prasAdamadhigamya vicintyate sma, 'vyAghrI mayA nijavaze'kriyatA'dhunA hi' / tAvat supaJjaragataM caraNAyudhaM taM, dRSTvA jagAda kila vIramatIM sa mantrI / / 63 / / 'devi ! tvamenamiha paJjaramadhyasaMsthaM, kRtvA sadA'vasi khagaM ? kimu devatAM vA' ! / kRtvA vaze samadhirakSasi, tadvadasva', zrutveti sA'pi kapaTaM pravidhAya coce // 64 // 'vadhvAH pramodanakRte kRkavAkumetaM, krItvA dharAmi nanu kAJcanapaJjare'smin / bhojyaM jalaM yadavadhi pradadAmi mantrin !, 163 sthAsyatyasau tadavadhi prabalAnurAgAt / / 65 / / prAtaH prati pratidinaM paramezvarasya, dhyAnAya bodhayati mAM kRkavAkureSaH ' / zrutvA jagAda sacivo 'vada rAjamAta stvaM svaM yathecchamiti vizvasimIha nA'ham / / 66 / / krItastvayA nahi, na te'vidito mamA'sti, kozazchalaM tava samagramahaM pravedmi / 1. '-paJjarataH kimarthaM, saMsthApya rakSasi khagaM ? kimu devatA'mbA / ' iti pAThA0 / /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 candrarAjacaritram tvatsevako'smi nRpamAtarato na matta ste gopyamasti kimapi vacanA'pi vastu ?' // 67 // zrutvA vacastadanu vIramatI jagAda, 'kozaM pravetsi nahi bhUSaNamasmadIyam / dattvA tadeva kRkavAkumimaM gRhItaM, vadhvAH kRte hi mayakA sacivAgragaNya ! / / 68 // nA'taH paraM vada tadIyavacaH puro me', sambodhayAmi vijane suhitaM punastvAm / no ced vadiSyasi punaH kRkavAkutulyaM, tvAmapyahaM saciva ! samprati saMvidhAsye' / / 69 // itthaM tadIyavacanaM sa nizamya mantrI, ___vyAmohato'tibhayamApya babhUva tUSNIm / tAvat puro'tirudatIM pradadarza rAja kAntAM guNAJcitamatiM ca guNAvalI tAm / / 70 // saGketataH sacivamitthamabodhayat sA ''sau me patistava nRpaH kRkavAkurUpaH' / AzcaryamApa paribudhya na kiJcidevA 'gAdId bhayena sacivaH khalu vIramatyAH / / 71 // 'candraM vyadhAnnRpavaraM kRkavAkumitthaM, prakhyAtimApadayazaH kila vIramatyAH / rAjyasya lobhavazato, bhuvane samagre, tasyA bhayena nahi ko'pi jagAda kiJcit / / 72 // 1. 'saciveti viddhi' iti pAThA0 / / 2. 'pradhAna !' iti pAThA0 / /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 4 - niSkaNTakaM samadhigamya vizAlarAjyaM, niHsAdhvasA tadanu vIramatI bubhoja / tasyA balena balavAnapi rAjavarga, Agatya pAdakamale praNanAma bhItyA / / 73 / / evaM himAlayapatirnanu vIramatyAH, zuzrAva kIrtimatha hemarathAbhidhAnaH / yo'nekadhA paribhavaM samavApa candrAt, saivA'dhunA'dhikataroddhatabhAvamApa / / 74 / / patraM vilikhya sahasA niyuyoja' dUtaM, tasyAH sakAza iti hemaratho mahIpaH / 'raNDe ! tavAsmi madamardayitA, na cet tvaM, santyajya rAjyamakhilaM gahanaM prayAsi' / / 75 / / AbhApurIM katipayairdivasaiH sa dUtaH, samprApya patramadadAt khalu vIramatyAH / patraM prapaThya sahasA'tiruSA'bhibhUta 165 sarvAGgayaSTiravadannRparAjamAtA / / 76 / / "re dUta ! te kimu vadAmi tvayi prakopo, no yujyate mama parArthakathAprasakte / gatvA drutaM svanRpatiM vada yadyasau syAt, satkSatriyastadiha zIghramupaitu jAlmaH / / 77 / / syAt kSatriyasya tanayo yadi te nRpAlo, yadvA svamAturapibat stanajaM payo'yam / 1. ' tyajati sma' iti pAThA0 / /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram pazyAmyasau katipayairdivasairihaiti, saGgrAmarAgarasikastava hemabhUpaH / / 78 // pUrvaM hyasau mama bhaTairvimukhIkRto'bhUt, tadvismRtaM khalu mumUrSurasau vilajaH / yAvaddadarza nahi vIramatIbalaM sa, tAvad raNAya yatate prabaloddhataH san / / 79 // AbhApuraM yadi jighRkSati te mahIpaH satyAM na sambhavi mayIti vidAGkarotu / kintvasya gacchati himAlaya eva pUrvaM, tad rakSatu svabhujadarpasamAzrayeNa // 80 // kITasya pakSajanirastyavasAnahetu noM maGgalAya, tava bhUmipatestathaiva / buddhirvinAzasamaye viparItabhAvaM, saMsevate mama virodhata eva zIghram" / / 81 // itthaM madoddhatamasau vacanaM nizamya, tasyAstadaiva sa yayau svapuraM sa dUtaH / vyajJApayannarapatiM na tayA virodha: kSemAya saMbhavati bhUmipate ! 'dhunA te / / 82 // dUtasya vAkyamavamatya nRpastadaiva, sajjIcakAra nijasainyamasau balIyAn / 1. '-mukhaM ' iti pAThA0 / / 2. '-tanmayi rAjadUta ! / ' iti pAThA0 / / 3. 'tad rakSatAnnijabalairadhunA sa bhUpaH / / ' iti pAThA0 / / 4. 'te bhavati' iti pAThA0 / / 5. 'hi' iti pAThA0 / /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 4 167 agre cakAra madamattamahendranAga prakhyAtavaMzajagajAn' girirAjakalpAn // 83 // heSAravaM vyadadhurazvavarAH samantAt, __krozadvayaM badhirayanta udaJcinaste / itthaM vizAlabalasaGghayutazcacAla, yuddhAya hemarathabhUmipatirmadAndhaH // 84 / / bheryAdivAdyanivaho vyanadat, patAkA __zcitrAzcaturdizi maruttaralA viceluH / khaDgasya bhAbhirabhavacchatacandrakalpA, dyaustadbalasya karapaGkajavartino drAk / / 85 / / Uce svasainyamatha hemarathastadAnIM, "pazyA'dya vAjigata eva muhUrtamadhye / AbhApurIM svavazagAM vidadhAmi, yasmAt agre mamA'sti tRNavadvalameti kasyAH / / 86 / / matsannidhau balavato'pi tRNAyate'raM', sainyaM nRpasya samare'cirataH samantAt / tatkiM puro mama bhavedabalAjanasya, tucchaM balaM samadhiyoddhamaye nRvIrAH !' / / 87 // 1.'-vaMzajamibhaM' iti pAThA0 / / 2. '-kalpam' iti pAThA0 / / 3. 'utplavamAnAH' iti TI0 / / 4. '-sUryakalpA' iti pAThA0 / / 5. 'hi' iti pAThA0 / / 6. 'kiM me' iti pAThA0 / / 7. 'zakto bhavet purata eSa kiyadbalo hi ?' iti pAThA0 / / 8. 'hi' iti pAThA0 / /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 candrarAjacaritram 'yuddhAya hemarathabhUpatirAgato'stI' tyAzrutya naiva cakiteva babhUva rAjJI / prAdarzayat kila yathA na hi cA''gato'bhUt, kiM duSkaraM bhavati sattvavato janasya / / 88 / / sadbuddhinAmasacivaM rahasItthameSA', brUte sma 'tena samitirnahi zobhate me / tucchena yuddhamiha mantrivara ! trapAya, prItiM samena kathayanti virodhitAJca / / 89 // pRSThaM pratADya kathayAmi laghu tvameva, taM jeSyasi prabalasainyasamAjajuSTaH / gatvA tathA ca pariveSTaya tasya sainyaM, ____nA'sau palAyya samarAddhi yathA praNazyet / / 90 // ArAdhayAmi nijadevamahaM, prasAdAd, yasya sthiro nahi bhaviSyati hemabhUpaH / niHsaMzayaM vraja ninAdaya yuddhavAdyaM, sajjIkuruSva sakalaM svabalaM pradhAna !' / / 91 // itthaM nidezamadhigamya bahiH samAgA dAhUya sainyagaNapAn yudhi labdhakIrtIn / brUte sma "hemarathabhUpatirAgato'sti, sainyai raNAya bahubhirnagare'smadIye / / 92 // 1. '-sacivAt praNizamya tasmai' iti pAThA0 / / 2. 'yogyena bhAti mahatAM kila samparAyaH / / ' iti pAThA0 / / 3. '-dAhUya rAjasacivaprabhRtIn samantAt, / ' iti pAThA0 / /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 4 candro na cAsti yadi jeSyati naH puraM sa, vaktraM kathaM nu bhavitA janatAsamakSam / loko vadiSyati na ko'pi samasti vIra, AbhApurIM ripugaNAdiha rakSitA yaH / / 93 // vIre bhavatyapi bhavatyayamalpavIrya, __ AbhApurIM yadi balena vaze vidadhyAt / kIrtirvajiSyati rasAtalamujvalA drA gadyAvadhi svabhujavikramasagRhItA' // 94 / / naivA'dhunA'sti nanu vIramatI kriyAyA, Alocanasya samayo, nijavaMzakIrtim / Alokya zatruvijaye pratibaddhakakSA, yUyaM kilA'dya bhavata pravihAya tandrAm / / 95 / / candro'pi te'mumupakAramavazyameva, svAnte vidhAsyati kRtajJaziromaNiH saH / no kukkuTA''kRtimato'pi hataM suteja stasyA'sti, kevalamasau na manuSyarUpaH" / / 96 / / itthaM pradhAnavacanaM praNizamya te'pi, __procuH kRtAJjalipuTA vinayAdamAtyam / 'candrapratApamihiraH sahasaiva khaNDaM, khaNDaM vidhAsyati hi hemarathaM himaM nu / / 97 / / 1. 'bhraSTA bhaviSyati tadA bhavadIyakIrtiH / ' iti pAThA0 / / 2. -AbhApurIM yadi ca jeSyati tarhi manye / zete karI mazakapAdavipAdikAyA-mAjanma te'payaza etadaho nu tiSThet / / ' iti pAThA0 / /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 candrarAjacaritram ye candrabhUpaparipoSitavIrasaGghA ste syuH pradhAnasamaye kimaho kRtaghnAH ? / smRtvA tadIyacaraNaM sahasaiva sarvA chatrUn vihiMsya bhavatAM mudamAzu kurmaH' / 98 // (drutavilambitavRttam) iti nizamya vacaH sacivastadA, praghanavAdyamatADayadaJjasA / sakalasainyasamuddhatavikramaH, . pratiyayau sa raNAya vizAladhIH / / 99 / / iti zrIkastUrasUriviracite zrIcandracaritre caturthaH sargaH samAptaH
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrATpUjyAcAryazrIvijayanemisUrIzvarapaTTadhara pUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarapaTTadharaprAkRtavizArada pUjyAcAryazrI vijayazrIkastUrasUripraNItaM candracaritre paJcamaH sargaH (puSpitAgrAvRttam) tata ubhayadalasya sainyasaGghAH, parihatajIvanadehagehamohAH / yuyudhira iha darpamattasiMha pratimaparAkramazAlino nRvIrAH // 1 // prabalabhaTabubhukSitAkSarAjA, arikariNaH zitakhaDgatIkSNadaMSTrAH / kavalamaracayan kRtAntakalpAH , pratibhaTabANaparAhatAzca kecit / / 2 // samarapaTahanAdanAditAntAH, zrutapaTucAraNakIya'mAnakAvyAH / dviguNitabalamApnuvanta ete pradhanamakArSurananyakalpamAzu // 3 // varayitumiha kIrtirUpalakSmI matizayitaikyajuSaH parasparaM te / agaNitatanutApamAptazastrA, ubhayabhaTAH pratiyoddhamArabhanta // 4 // 1. '-mohadarpalezAH' iti pAThA0 / / 2. 'siMha0' iti Ti0 / / 3. 'nizamitacAraNa-' iti pAThA0 / /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 prajavihayamatADayaMzca kecid, jagada, rihA'dya parasparasya cA'sti / prabalabalaparIkSaNasya kAlaH, svabalamaye ! paridarzayasva yuddhe // 5 // avasaramavalokaya svateja: pratibhaTarandhramavApya naiva sIda / zitakaravAlazarAdilakSyadAnAt / / 6 / / bhavati balavatAmihAcchakhelA, raNazirasi bhaveddhi tIrthayAtrA, anavasaranimajjanaM camUnAM, candrarAjacaritram balatanuraktavahAsu nimnagAsu / bhavati phalAya parAya sarvato hi ' // 7 // turagakhurasamuddhRto hi reNu azubhadiha raNasthalopariSTAt gaganatale prasasAra vAyununnaH sitazaradandaghaTAcchaTAM dadhAnaH 1 / / 8 / / katicidatha bhaTAstathA vilagnA, bhavati hi yena turaGgamasya coccaiH / sthitiravakAzamaho vinaiva tatra / / 9 / / ubhayabhaTagatasya cordhvasaMsthA prabalabalatanutrake tadAnIM, zitakaravAlahatirvirAjate sma / 1. .' abhavadiha raNasya madhyadeze, bhaTapariropita stambhakalpa eSaH / / ' iti pAThA0 / / 2. 'avyahitam' iti Ti0 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 5 dvijagalagatayajJasUtralakSmI - riva balavakSasi vakrasamprahArAt / / 10 / / calati zarazate bhuSuNDipAte, jaladharavRSTirivA'tra prAvRSeNyA | caNacaNaditi zabdato babhUva, sphuTakavacasya vibhedanAnnarANAm // / 11 // bhavati raNavare'tibhIravo ye, parabalazastrasamAhatA vinezuH / 'ayi tava na hi jIvitasya rakSA, vacana bhavediti gadyate sma vIraiH / / 12 / 'bhavati yadi tavepsitA priyAyA, abhinavasaGgatirAzu zastrajAlam / tyaja, nijabhavanaM vrajA'nyathA no bhavati palAyanato'pi jIvarakSA' / / 13 // katicidatha parasparaM vijaghnuH ', turagagajapadAhatAzca kecid, kSititalamApuranekazo nRvIrAH / 173 raNarajasA ramaNaM vitenura / / 14 / / yuyudhira iha nartitAH kabandhA, raNazirasi kSatavikSatAH kRpANaiH / nijaturagamanekapasya datsu', prativinivezya nijaghurAzu zatrum / / 15 // 1. ' vihanyuH' iti pAThA0 / / 2. 'danteSu' ityarthaH / /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 candrarAjacaritram zarazatahativikSatAzca kecit, prabalabhaTAH samarAGgaNe vipannAH / uparikRtakalApakA naTantaH, zikhina ivA'tra virejurapramattAH / / 16 / / 'abhavadiha navAvatAramasmA kamiti hRdi pravicArayanti sainyAH / atinizitamahAsidhenukeyaM, varayati nIcakuTumbinIva vIrAn // 17 // raNazirasi hatAzca ke'pi vIrA, bhuvi patitAH pratibhAnti raktavaktrAH / anubhavamiva kurvate tadAnI matirasavIrarasasya mattacittAH / / 18 / / vahati rudhira nimnagA samantA dabharata tAsu ca yoginIsamUhaH / nijanijamatha pAtramAptaharSaH, pizitamaho paribhakSayatyajatram / / 19 / / agamadiha gaNaH pizAcakAnAM', paribubhuje palalaM hasan bhaTAnAm / bahurapi pizitAzanaH patatrI, gaganatalaM parivRtya tiSThati sma / / 20 / / agamadatha mRgendrapRSThasaMsthA, samarabhuvi prathitaprabhAvadevI / 1. 'vIrAH' iti pAThA0 / / 2. 'khecarINAM' iti, 'pakSiNInAM' iti ca pAThA0 / / 3. 'vIramatyArAdhitA devI' iti Ti0 / /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 5 anunayamadhigRhya vIramatyA * stadaribalaprazamAya sadya eva / / 21 / / sumatisacivapAlito balaugho, ripubalamAzu vinAzya hemabhUpam / dRDhaparibaddhamathA'carat pradhAnaH / / 22 / vazagamadhicakAra yatnato'muM, jayamatha sacivo raNe'dhigamya, bahutaravAdyamavAdayat tadAnIm / rabhasayudhaM prazasaMsa so'tha dhIraH / / 23 / atimRduvacanairvarUthinInAM, sumatiratimudA''zu hemabhUpaM, savidhamarijanaM sa vIramatyA, katipayasainyasahAya AninAya / dRDhaparibandhanabaddhamAptalajjam / / 24 / / avadadatha vilokya taM tadA sA, 'kimu parijetumagA madIyadezam ? | 175 katipayabalasAdhano, na lajjA 'bhavadiha bAlaviceSTitasya te kim ? / / 25 / / saha kathamabhavo mayA niyoddhuM, mama padasevakatulya eva nityam / 1. '0 matirabhasAn' iti pAThA0 ||
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 sumatisaciva eva te madAnAM kariNa ivA'sti hRtau mRgAdhirAjaH " / / 26 / / iti bahutarabhartsyamAnamenaM, mRduvacanaiH sacivo'nunIya rAjJIm / kRtabahuvidhasatkRtiM tadaiva, kSitipamaho parimocayAJcakAra / / 27 / / surabhikusumavAsitena vArA parimalaparilubdhamattabhRGga 'snapayadanu prazucipradAya vAsaH / candrarAjacaritram malayajacandanamarpayAJcakAra / / 28 / / bahuvidharasabhAvitaM subhojyaM, nRpatimamuM paribhojya vIramatyAH / savidhamadhijagAma tena sArddhaM, kSitipatimenamuvAca sA'pi rAjJI / / 29 / / 'ayi nRpa ! mama zAsanaM tvayA'dya prabhRti samantata eva pAlanIyam' / iti vacanamasau nizamya rAjJIM, kRtakarasampuTa AjagAda bhUpaH / / 30 / 'janani ! tava na caiva lopayiSye kamapi nidezanamAzarIrapAtAt' / 1. 'mRgendrakalpaH' iti pAThA0 / / ito'gre - 'na hi kimu tava darzanasya pUrva, sRtimagamannagaraM madIyametat / vada nRpa ! kimu te na cA'tra lajjA - bhavadayi nistrapa me'nudhAvane vA ('hi' iti pAThA0 ) / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 2. 'kadApi' iti pAThA0 / / 3. 'na hi tava zAsana -' iti pAThA0 / /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 5 - iti savinayameSa tAmuditvA, pariSadamApya samAsthita kSitIzaH / / 31 / / zarazatamitanartakaiH sametaH, nRpapariSadametya vIramatyAH, zivakumarAbhidhanartakastadAnIm / savinayavandanamAtatAna vijJaH / / 32 // 'kuta iha samupAgamo naTeza !, kuTilakacakalApamAdadhAnaH, tvamatha samAnavayobhirebhirevam / suruciraveSadharo'kSitoSadakSaH " / / 33 / / iti vacanamasau nizamya rAjJyAH, praNigadati sma namaskRtiM vidhAya / 'nRpativaranamaskRte samAgAM, dhanadadizaM pratilokayan samantAt / / 34 / / nRpatigaNamaraJjayaM kalAbhiH, 177 katipayalakSadhanaM ca tauSike'lAm / prabalaparAkramazAtitArivarge ! / / 35 // tava nagaravilokanAya cA'gAM, tava nagarayazo yathaiva rAjJi !, zrutamabhitaH khalu vartate tathaiva / cirataramabhirakSa niHsapatnA mavanimaye ! paribhuGkSva rAjabhogam / / 36 / / ' - nartakAdhirAjaH' iti pAThA0 / / 2. ' - 'kSilobhakArI' iti pAThA0 / / 3. 'samAdadAnaH' iti pAThA0 / /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 bhavati yadi nideza Azu te'haM, nijapuruSaiH samamArabhe'tra nATyam / tava nirupamametya saMprasAdaM, sapadi dadAmi jalAJjalInalakSmyai ' / / 37 / iti vacanamasau nizamya rAjJI, sapadi dadau naTapuGgavAya cA''jJAm / atha naTapuruSAH samAsasaJju rnijanijakauzalamAzu buddhimantaH / / 38 / / nijamukhakamalaM vidhuprabhaM te, candrarAjacaritram sapadi vidhAya vibhUSaNAJcitAGgAH 1 / DhigaDhigaditi zabdamArabhanta e, sphuradurutADitaiDhakkayA tadAnIm / / 39 / / atizayamRdulaiH svaraiH sugItiM, mRdumRdumurajairvipaJcikAbhiH, layamadhurAM prajagurnaTAzca kecit / kalamiha saMsadi lokakarNahAri / / 40 / / sarigamapadhanIti saptabhiste, naTatilakAH prajaguH svaraiH sugAnam / vitatamiha yayuzca SaT surAgA stridazamitA khalu rAgiNI ca gAne / / 41 / / 1. ' - JcitaH san' iti pAThA0 / / 2. 'zabdamAtatAna' iti pAThA0 / 3. ' -tADana-' iti pAThA0 / / 4. ' - prajagau naTazca kazcit' iti pAThA0 / / 5. ' - gAyati sma rAgAt / / ' iti pAThA0 / /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 179 adhisabhamabhavat tadA janaugho', hariNa ivA''zu tadekatAnacittaH / zivakumaranaTezvarastadA'thore, bahuvidhanartanamAtatAna vijJaH // 42 // mRgapati-kariNoH karAlarUpaM vyaracayadeSa tathA ca vAjino'pi / navanavabahukautukaM tadetthaM, naTamukuTaH paridarzayAJcakAra / / 43 // avasaramadhigamya tAmracUDaM, kanakamaye dRDhapaJjare niSaNNam / svapatiriti vicintya taM pragRhya, __ nRpadayitA samupAyayau gavAkSe / / 44 / / adhisabhamudaropayat tadAnIM, naTavara eSa sudIrghaveNudaNDam / parita iha vidhAya zaGkamasyo pari dRDharajjubhirAbabandha tajjJaH // 45 // tadupari samaropayad guvAkuM, sthira paribandhanato 1 naTAdhirAjaH / adizadatha paTuH sa maJja putrIM, ratisadRzIM zivamAlikA'bhidhAnAm // 46 / / 1. '-tadA'tirAgAd' iti pAThA0 / / 2. 'gRhamiva tasya manoramaM yathArtham' iti pAThA0 / / 3. '-tadAdau' iti pAThA0 / / 4. 'tadAnIM' iti pAThA0 / / 5. 'kila paJjare' iti pAThA0 / / 6. 'adhisabhamadhyaropayat' iti pAThA0 / / 7. '-ca veNudaNDamekam' iti pAThA0 / / 8. 'vidvAn' iti pAThA0 / / 9. 'pugIphalamsopArI' iti Ti0 / / 10. 'narA-' iti pAThA0 / / 11. 'naTavaratanayA kalAvidhijJA' iti pAThA0 / /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 prathamamatha natiM vidhAya rAjyA' - stadanu yazaH parigIya candrakasya nijakanipuNatAM pradarzayantI, tvaritamarohadasau ziro'sya veNoH 2 / / 47 / zivakumaranaTo jagAda putrIM, 'sthirahRdayopari sAvadhAnanetrA / sapadi duhitarA''tanuM svazilpaM, candrarAjacaritram naTakulajA'si kalAsu paNDitA'si / / 48 / / iha hi yadi na te bhavet kalAyAH, paricaya eva sa nA'nyato'pi bhAvI / bhavati naTajanasya bhAgyayogAd, budhajanamaNDitasatsabhA kadAcit' / / 49 / / iti janakavaco nizamya bAlA, kramukaTe vinidhAya nAbhidezam / gaganatalagatA nanarta veNo rupari javena + kulAlacakravat sA / / 50 / tadanu naTajanaiH' pratADyamAne, murajavare zira AnidhAya pUge / munimatiriva nizcalA svatattve, cirataramAsthita sA mRdusvabhAvA / / 51 / / 1. 'prathamamatha nanAma sA ca rAjJIM' iti pAThA0 / / 2. 'nijakajanakataH pralabhya cAjJA - mupari samAruruhe tayA'sya veNoH / / ' iti pAThA0 / / 3. 'sthiramanasA'tha ca-' iti pAThA0 / / 4. 'upari' iti pAThA0 / / 5. 'sabhAsu ' iti pAThA0 // 6. 'naTagaNaiH' iti pAThA0 / /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH punarapi parivRtya sA guvAke', 5 sthiramanasA garuDAsanaM tatAna / atha khapuratale nidhAya vAma kramamanu nRtyamadhAd dharA sthiteva' / / 52 / zivakumaranaTo jagAda 'nIcai ravatara, dRSTamaho sukauzalaM te / avagatamabhavat purA na cetthaM', kvacidapi saMsadi vismayAvahaM yat" / / 53 / / pitRvacanamatho nizamya sA''gAd, gaganatalAt suranimnageva bhUmau / tadanu naTajanAH kumArikAM tAM, naTavara udagAdapUrvatAlai savinayamavakhidya vAJchati sma, muditahRdo laghu gADhamAliliGguH / / 54 / / dhavalayazaH kila candrabhUmipasya / 181 prazamamasau nijanartanasya rAjJyAH / / 55 / nijatanayayazo nizamya rAjJI, hRdi paritApavatI jagAda naiva / kvacidapi sahate dviSaH yazo no, kuTilajanaH parivarNitaM pareNa / / 56 / / 1. 'pUgIphalopari' iti Ti0 / / 2. kramamiyamAsthita cakravad bhramantI / / ' iti pAThA0 / / 3. 'tavetthaM' iti pAThA0 / / 4. 'sakalakalAsu paraM na kauzalaM hi / / ' iti pAThA0 / / 5. ---masau' iti pAThA0 / / 6. 'mRgyate' iti pAThA0 / / 7. 'nahi khalu sahate dviSaH samRddhiM ' iti pAThA0 / /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 candrarAjacaritram iti na vitarati sma dAnamasmA, atizayaroSavatI hRdi svakIye / anunayavacanAnyapIha tasyAH, hRdayatalaM vivizunaTezvarasya' / / 57 / / pariSadapi na tAM vinA purastA dadadata dAnamaho naTAya kiJcit / vitarati salilaM yadaiva meghaH, saridapi kUlamudaJcatIha vegAt // 58 // zivakumaranaTo jagau tathaiva, prabalayazo nanu candrabhUdhavasya / nahi khalu bubudhe virAgahetuM, kathamapi vijJatamo'pi vIramatyAH / / 59 // atha manasi vicArayAJcakAra, 'kSitipatirAzu suvarNapaJjarasthaH / mama vimalayazaHpragANato'smai, niyatamiyaM vitarenna tuSTidAnam // 60 // yadi vikalamanorathaH sabhAyAH', naTavRSabhaH pratiyAsyati praruSTaH / punarapi nahi me yazaHpragANaM, __kvacidapi rAjasabhAsu saMvidhAtA / / 61 // 1. 'svapANipadmana' iti pAThA0 / / 2. 'katicidanujagAda vakravAkyA-nyapi na hi rAgalavo'pyajAyatA'smin / / ' iti pAThA0 / / 3. 'bhavati na hi vinA suvRSTiyogAt, kvacidapi vegavatI nadI kathaJcit / / ' iti pAThA0 / / 4. 'niyamiyaM nahi dAsyate hi [-'pi] dAnam [kiJcit] / / ' iti pAThA0 / / 5. '-ratho'yamasmAd' iti pAThA0 / / 6. '-sabhAsvayaM vidhAtA / / ' iti pAThA0 / /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 183 iti manasi vicintya vaktracandraM, prathamamasau pravilokya naijavadhvAH / tadanu nijayazaHpragANaharSAt, sarasamatiH kRkavAkurapyaditsat // 62 / / 'suruciranijapaJjarasya yataiH, samakRSadAzu sa caJcataH zalAkAm / bahutaramaNimaNDitaM tato'dha caSakamapAtayadasya toSakRtyai / / 63 / / zivakumaranaTaH savismayaM tat, prakaTatayA kRkavAkutoSalabdham / caSakamanupamaM samIkSatAM drAk, nijazayato jagRhe tathA prahRSTaH / / 64 // caSakamatha kare nidhAya candra kSitipatikIrtimasau jagau vareNyAm / tadanu pariSadAzu vastrabhUSA dikamatimUlyamadAcca dAnamasmai / / 65 // maNikhacitavibhUSaNena sajaM, zivakumaraM prasamIkSya tatsutA'pi / nahi nijapitaraM khalu vyajAnAd, __ bhavati hi veSavibhedato vimohaH // 66 // 1. 'laghulaghu' iti pAThA0 / / 2. 'samavakRSat sa ca caJcutaH zalAkAm / ' iti pAThA0 / / 3. 'zivakumaranaTo tathA sabhA'sau' iti pAThA0 // 4. 'taM' iti pAThA0 / / 5. 'tatpriyA'pi' iti pAThA0 / / 6. 'mama patiriti no vyajAnAd, damarasamAkRtitAM gato yato'sau / / ' iti pAThA0 / /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 candrarAjacaritram bahutaradhanalAbhatuSTamenaM, ___ naTamavalokya babhUva vIramatyAH / hRdi dahanazikhApradAhakhedo hyanabhimataM pramadAya kiM kuto'pi' ? // 67 // bahuvidhamaNilAbhato naTo'sau, pramuditacittatayA svavAsamApa / vrajati hi sakalo nijAnurUpA ''daramadhigatya ciraM kRtArthabhAvam / / 68 // 'ka iha dhanavatAM varo madane, prathamata eva naTAya sampradAtA / kimu mama sa na vetti manyuvahni ? yadiha haThAcchalabhAyate samiddhe' // 69 // iti bahuvidhamanyumAdadhAnAM, sumatirasAntvayadAzu rAjasUM tAm / bhavati hi nRpateH krudagnizAntau', jhaTiti suhRtsacivaH sumeghakalpa: / / 70 // 'janani ! nahi vRthA''careH prakopaM, tava vimalaM yaza eva varddhate'taH / bhavati ya iha satpratApazUraH, prasarati janyavidhau puraH sa eva / / 71 / / 1. 'dRDhataramanyumavApa tatra rAjJI / / ' iti pAThA0 / / 2. 'bhavati guNijano guNAnurUpA-'dhikaphalametya yadAzu hRSTacittAH (-cetAH) / / ' iti pAThA0 / / 3. 'yo dadau saH' iti pAThA0 / / 4. 'sumatiravocata rAjamAtaraM tAm / ' iti pAThA0 / / 5. 'kudagnidAhe' iti pAThA0 / / 6. 'jhaTiti zamAya suhRcchshaangk-klpH||' iti pAThA0 / / 7. 'satpratApazUro-'vatarati' iti pAThA0 / /
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 nijanirupamasadyazo nizamya, prabalamatiH khalu nihnutaH kathaM syAt ? / iti bhavati tava prasAdapAtraM, kathamiha manyumupaiSi harSahetau / / 72 / / tava zizava iha vibhAnti paurAH, krudupazamastata eva teSu yogyaH ' / iti bahuvidhabodhanaM ca rAjJyAH, krududayameva cakAra pUrvato'pi / / 73 / atiruSamavalokya vIramatyA, gurutarabhItimupetya bhAskaraH kim ? | nijavapuravagopayanti vA'bdhau, sapadi nipAtamadhAdivA'parAdreH / / 74 / / 2 nahi sukhamiyamApa maJcake'pi, prabalazucA nanu jAgratI nizAyAm / 185 apakRtiparicintayA parasya, svahRdayato'pi ruSeva yAti zAntiH / / 75 / / 3 uSasi parisamApya sA svakRtyaM, sada upagamya ca pauralokajuSTAm / 1. 'nahi kuru kopamataH svapotavRnde / iti bahu paribodhitA'pi rAjJI, nahi bubudhe nijamAnahAnito'sau / / ' iti pAThA0 / / 2. 'drutamatibhItatayA divAkaro'pi / nijavapuravagopayan mahAbdhau tamasi mahIyasi nilIyate smeva / / ' iti pAThA0 / / 3. ' bhavati na hi sukhAya zokahetau, kimapi satAM hRdaye pravardhamAne / / ' iti paatthaa0|| 4. '-lokamAhUya / ' iti pAThA0 / /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 candrarAjacaritram zivakumaranaTaM samAdizat tathaiva, 'prakuru kalAkuzala ! svanATyamAzu' // 76 // atha naTavara AtatAna nATyaM, punarapi vaMzamaropayat sabhAyAm / sakalajananamaskRtiM ca kRtvA', tadupari sA zivamAlikA''ruroha / / 77 // nijapatimavagRhya paJjarasthaM, tadanu gavAkSamagAd guNAvalI sA / narapatirapi sAvadhAnacitto 'jani naTarAjakalekSaNe tadAnIm / / 78 // nirupamamavadarzayan sa nATyaM, nijatanayAsahito naTAdhirAjaH / avasaramadhigamya dAnalabdhe ratha bahu kIrtayati sma candrabhUpam // 79 / / 'tribhuvanatilakaH sa candrabhUpo, bhavati, yadIyaguNaprakIrtanena / . tribhuvanamahito'pi devarAjo 'marapariSatsu hi lomaharSayuktaH // 80 / / iti nijatanayasya kIrtigAnaM, zravaNapuTAtithitAM gataM na sehe / ajani mukhavidhU ruDabdamando hRdayagataM hi laghu vyanakti mandaH2 / / 81 / / 1. 'vidhAya' iti pAThA0 / / 2. '-zravaNapuTena nipIya rAjamAtA / ajani gRhatervilokanena, cakitamanA hi malimlucAlivat sA / / ' iti pAThA0 / /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH iti vitarati naiva dAnameSA, pariSadapi prathamaM na dAtumIzA / sthitimapanayate na yat samAjo, bhavatu yathA na mahIyaso laghutvam / / 82 / / 'bhavati na lavaNaM vinA subhojya mavaniruhaM na vinA yathA latA hi / 'madajalagajamantarA na senA, lasati tathA parisanna candrazUnyA" / / 83 / / iti zivakumareNa kukkuTo'sau, vizadayazaH parikIrtitaM nizamya / hRdi nijajananIbhayaM na kRtvA, naTavRSabhAya babhUva ditsurAzu' / / 84 / / sapadi bahusuratnarAzijuSTaM, jhaTiti naTavaraH pragRhya cainad ", 187 caSakamasAvadadAdanarghyamekam / bahusuyazaH prajagau tadIyameSaH / / 85 / / vitarati hi yathA'mbu vArivAhaH, pariSadapi pradadau tathaiva hema / avasaramadhigamya dAnazauNDaH, kvacidapi naiva nilIyate kadApi / / 86 / / 1. 'iyamiti vidadhAti kiM pradAne, nagarajanAH jagaduH parasparaM hi / / ' iti pAThA0 / / 2. 'madakalagaja-' iti pAThA0 / / 3. 'candrabhUpam' iti pAThA0 / / 4. 'nijasuyaza :' iti pAThA0 / / 5. ' ditsureSaH' iti pAThA0 / / 6. ' - puSTaM' iti pAThA0 / / 7. 'cainaM' iti pAThA0 / /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 candrarAjacaritram caritamiti vilokya kukkuTasya, bhRzataramanyuvazena rAjamAtA / sapadi karatale nidhAya khaDga matirabhasena gavAkSamAjagAma / / 87 // atizayitaruSA ca paJjaraM taM, nijakarataH parigRhya saMjagAda / 'ayi ! khaga ! nahi te'dhunA'pi saMjJA 'dhamakulapAMsana ! nistrapo'si nUnam / / 88 / / ayi mama purato gate'hni cA'dya, tvamadadathAH kimu dAnamapradeyam ? / zivakumaranaTAya, na tvamadya, prabhavasi jIvitumasmadIyakopAt' / / 89 // iti nipuNamamuM prabhaya kozA cchitakaravAlamasau bahizcakAra / tadanu sapadi hastAmArurodha, prasabhamupetabhayA guNAvalI drAk // 90 / / 'janani ! khagajano vivekazUnyo, bhavati, na te parizobhate'tra kopaH / pibati sati jalaM svacaJcuto'smiM zcaSaka apetya papAta bhUmideze / / 91 // bhavati nahi khagasya jAtu kasmai cidapi hi kiJcidapi pradAtumIhA / 1. 'hi' iti pAThA0 / / 2. 'ayi khaga ! na hi te'trapA vinaSTA'dhamakulapAMsana ! nistrapo'dhunA'pi / / ' iti pAThA0 / / 3. 'prasabhamasau hi guNAvalI tadIyam / / ' iti pAThA0 / / 4. '-zcaSaka iti prapAta' iti pAThA0 / /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 5 - kimapi kimapi paJjarastha eSa, svahRdayamodakaraM karotyajastram' / / 92 / / iti vacanamatho nizamya saMsat', tvaritataraM prayayau tayoH samIpam / bahuvidhavinayaM vidhAya rAjJyAH, khagavaramAzu vimocayAJcakAra / / 93 / / tadanu pariSadaM samAjagAmA zivakumaranaTo vilokya rAjJIM, ''nupamanRpAsanamAzvalaJcakAra / bhRzataramodamavApa zAntacittAm / / 94 // avasaramadhigamya vIramatyA, guNazatamabhinandya suprasannAM, mRduvacanairavazAntayan prakopam / vyaracayadeva naTastadA sa tajjJaH 3 / / 95 / punarapi nijanATyamAtatAna, prathama ivA'dhiruroha vaMzakoTau / 189 zivakumaranaTasya putrikA sA, punarapi kukkuTasammukhaM nanarta / / 96 / / avasaramatha kukkuTaH sa labdhvA, mRduvacanaiH zivamalikAM jagAda / 'api naTaduhitaH ! prazasyabodhe !, khagavacanaM parivetsi tatprajAne ! / / 97 / / 1. 'sabhA' iti Ti0 / / 2. 'prabalanRpAsana -' iti pAThA0 / / 3. 'ca rAjJIm' iti pAThA0 / / 4. ' - sammukhI' iti pAThA0 / /
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 candrarAjacaritram ata iha hRdayasya gUDhabhAvaM, tava purataH prakaTIkaromi bAle ! / sadayahRdayatA tvayA vidheyA, mayi matizAlini ! durdazAmupete' / / 98 / / yadi navakalayA prasUH prasannA, kimapi ca ditsurasau bhavet taveSTam / upakRtinipuNe ! vihAya vittaM, tvamatha nijAM mayi lAlasAM prakuryA: / / 99 // iyamupakRtirAsvadehapAtAt, __tava na madIyahRdo nireSyatIha / parakRtanijakAryasiddhiraddhA, kRtatadapahnatireva sajjanaH kaH ? // 100 / / bhavati yadi tavepsitaM dhanaM tad, sahakAramavApya bhAvi pUrNam / avasaramadhigatya vedayiSye, sakalamidaM subhage ! svakIyavRttam' / / 101 / / 1. 'iti nija-' iti pAThA0 / / 2. 'tvayi yadi jananI bhavet prasannA, vRNu nijavAJchitamamityasau vadeccet / / ' iti pAThA0 / / 3. 'yavaphalazikharAd yadA'vatIrNA, bhavasi tadA svakalA pradarzya vijJe ! / tava padakamalaM patAmi tarhi (bAle !-pAThA0) dhanamavalokya na mohmaaviddhyaaH||' iti pAThA0 / / 4. 'vadati yadi kimIpsitaM taveti, tvamatha vimArgaya mAM hi tAmrazIrSam (-cUDam) / iyamupakRtirAsvadahepAtAt, tava na madIyahRdo nireSyatIha / / ' iti pAThA0 / / tatra 'nireSyati' ityatra 'nirgamiSyati' iti Ti0 / / 5. 'mama milanena na durlabhaM tavA'sti / ' iti pAThA0 / / 6. 'ayi tava purato nivedayiSye' iti pAThA0 / /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 iti vacanamasau nizamya bAlA, yavaphalataH samavAtaracca nIcaiH / pitaramatha rahaH praNIya tasmA avadadasau kRkavAkujalpitaM tat // 102 / / nijaduhituridaM vaco nizamya, prabalamudaM samavApya tAM prazaMsan / zivakumaranaTo yazo'pyagAyan madhuravacobhirapUrvameSa rAjyA: / / 103 // atha naTaguNadarzanAt prahRSTA, priyataravAcamuvAca rAjamAtA' / 'naTavara ! parimArgaya svamiSTaM, guNijanamukhyatamAya te'smi ditsuH3' // 104 // iti vacanamasau nizamya rAjyAH, kRtakarasampuTa AjagAda tasyai / 'mayi yadi tava rAjJi ! saMprasAdo, vitara tadA kRkavAkumetamekam / / 105 / / ayi mama tanayA paTutvalabdhyai, zrayati sadA kRkavAkupaddhatiM yat / nahi mama savidhe'styasAvamUhak, tava purataH pariyAcyate mayA'ta:' // 106 // 1. 'madhuravacobhirasau hi vIramatyAH / / ' iti pAThA0 / / 2. 'naTavRSabhaM purataH svamAninAya / ' iti pAThA0 / / 3. 'tava hRdayaGgamamadya sampradAsye' iti pAThA0 / / 4. '-mAzu' iti paatthaa0|| 5. 'mudA' iti pAThA0 / / 6. 'sA' iti pAThA0 / / 7. '-'sti kukkuTo'nyaH' iti pAThA0 / / 8. 'mayeti' iti pAThA0 / / , ito'gre'bhavati yadi tavA'pi tatra mohaH, paramatha pAlaya kukkuTa prakAmam / mama na hi dhanadhAnyasaMjighRkSA, bhavati paraM caraNAyudhasya vAJchA / / ' iti pAThA0 / /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 candrarAjacaritram nyagadaditi nizamya 'kiM tvayA'yaM, mama purataH pariyAcyate khago'lpaH / / kimu vitaraNato'sya sambhaved vA', suyaza ! iti pravicAraya svacitte // 107 // vitarati sujano yata: suvarNaM, maNimatha hastinamazvamacchabhUSAm / zrutamapi na hi, ko'pi tuSTacetAH, khagamadadAnaTarAja ! tAmracUDam // 108 // mama tanayavadhUH sadaiva cA'muM, spRhayati kukkuTamiddhabhAvapUrNA / tava yadi vitarAmi sA'tizokA kulahRdayA'tra' bhaviSyati pramugdhA / / 109 // atha ca vitaraNe trapA mamA'pi, __ bhavati hi samprati nartakAdhirAja !' / zivakumaranaTo jagAda 'te'tra', bhavati kimitthamaho vitarka eSaH // 110 // bhavati tava bahupriyo'yamasmA nahi mama dAtumanA asi prakAmam / ahamiti parivedmi, kiM vRthA tvaM, kathayasi 'mArgayate dadAmi sarvam' ?' // 111 // 1. 'mama ca khagavihApitena kiM syAt' iti pAThA0 / / atra 'khagavihApitena' ityatra 'khagadAnena' iti Ti0 / / 2. 'pravijJa !' iti pAThA0 / / 3. 'paritoSataH' iti pAThA0 / / 4. 'bhUmipRSThe' iti pAThA0 / / 5. 'hi' iti pAThA0 / / 6. 'kiM te' iti pAThA0 / /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 iti naTavacanaM nizamya rAjJI, khagavaradAnamurIcakAra tasmai / sacivamatha guNAvalIprabodhA rthamapi tadA vyasRjad drutaM sabhAstham // 112 // sumatisaciva etya tAM jagAda, prathamamasau vacanaM sa' vIramatyAH / tadanu nijamataM vibodhaheto nRpadayitAM kathayAJcakAra vijJaH // 113 // 'ayi vizadamate ! nitAntakaSTa, tava savidhe bhavitA'sya kukkuTasya / yadi naTavRSabhAya dAsyasImaM, niravadhi maGgalamasya nizcitaM syAt // 114 // atisaralamatirnaTasya putrI, nijatanuto'pi vizeSataH pramodAt / khagavaraparipAlanaM vidhAtA, vitara tataH kRkavAkumAptabuddhayA' // 115 // iti sacivavaco nizamya mUrchA magamadalaM hRdi zalyavedhite / punarapi parilabhya cetanAM sA, manasi vicArayati sma zokakhinnA / / 116 // 'ayi kathamaparAdhamantareNa priyakRkavAkumahoM dadAti tasmai / 1. 'sacivamatha guNAvalI praboddhaM, sapadi tadA parimocayAJcakAra / / ' iti pAThA0 / / 2. 'hi' iti pAThA0 / / 3. 'prakAzayan sa' iti pAThA0 / / 4. 'priyanijajIvanato 'pi saMvizeSAt / ' iti pAThA0 / / 5. '-magamadasau hi guNAvalI tdaaniim|' iti pAThA0 / / 6. '-masau' iti pAThA0 / /
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 candrarAjacaritram niyatamiyamanekabhedaduHkhaM vitaritumeva prapaJcamAdadhAti' // 117 // 'sacivavara ! vilokayA'dhunA'syA matiparivartanamasti kiM jaratyAH / mama patimakarot khagaM, punastaM, naTavRSabhAya dadAti yat kaThorA / / 118 / / bhavati hRdi janasya yasya hArda, bhavati hi duHkhamamuSya, netarasya / api patimavalokya sannidhisthaM, kathamapi jIvanadhAraNaM karomi' // 119 / / atha sacivagirA guNAvalI sA, bahuvidhakauzalasaMyujA'nukUlA / vihagavarasamarpaNe naTAyA 'lamanumatiM vyadadhAd vicAradakSA / / 120 / / priyavaramavagRhya sA'tizokA daviralanetrajalaiH siSeca kAyam / api mama hRdayeza ! mAM sazokAM', kathamavamucya digantamAzu yAsi ? // 121 / / 'mama hRdayatale sadA niSaNNaH, sakalamaho praNayaM pravetsi me tvam / 1. 'dalayitumeva vimuJcate'sya rAjJI / / ' iti pAThA0 / / 2. bhavati ca hRdaye hi yasya hAda' iti pAThA0 / / 3. 'snehaH' iti Ti0 / / 4. 'atha sacivavaro guNAvalI tAM, bahuvidhakomalavAkyataH prasAdya / ' iti pAThA0 / / 5. 'vipannAM' iti pAThA0 / /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 195 iha bahuvidhaduHkhasaMtaptacittAM, priya ! nahi mAM smaraNAdhvato vijahyAH / / 122 // priya ! vihitamanekazo'parAdhaM, kSamaya yato'hamalaM vibodhazUnyA' / bhavati nahi mahAnubhAvacittaH, kvacidapi nirdaya ityato'rthaye tvAm / / 123 // kuru mama purataH svanetrayugmaM, ciramiha durlabhadarzano bhaveryat / vrajasi nagarato'pyato'tidUra, mama hRdayAna kadApi nAtha ! satyam' / / 124 / / iti bahuvidhamAptazokavegA, bhRzamarudat zizuvacca' candrajAyA / svanakhazikharato vilikhya tasyai, nyagadadasau kRkavAkurAzu vijJaH / / 125 // 'ayi mRgazizulocane ! viyoge, nahi kuru duHkhamahaM tavA'smi bAle ! / savidhamamalabhAvapUrNacitte !, punarapi labdhanakAya AgataH syAm / / 126 // 1. 'iti ('iha' iti pAThA0) bahuvidhaduHkhasaMpramagnAM, priya ! nahi mAM smaraNena saMtyaja tvam / / ' iti pAThA0 / / 2. 'priya ! mama sahatAM sahasrazo'muM, kRtamaparAdhamaho mayA'tibADham / ' iti pAThA0 / / 3. 'ityahaM pravedmi' iti pAThA0 / / 4. 'punarapi durlabhadarzanaM bhavet te / bhavasi pathika eva nAtha! dUraM, jigamiSurasti bhavAn bruve kimatra / / ' iti pAThA0 / / 5. 'kila hA'tra' iti pAThA0 / /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 candrarAjacaritram ayi nahi paradezasaMzritasya, smaraNapathAt pariyAsyasi pramugdhe ! / aciratarata eva saGgataH syAM, __mama vacanaM parimanyatAM priye!'daH' // 127 // atha sacivavarAya paJjaraM ta dadadadasau nRpavallabhA tadAnIm / sumatirapi dadau ca vIramatyai, naTavRSabhAya samArpayacca rAjJI / / 128 / / nijazirasi nidhAya paJjaraM ta-, nmuditamanAH prayayau naTaH svavAsam / kRtakarayugasampuTA'tinamA, tamatha khagaM zivamAlikA jagAda / / 129 / / 'ayi nRpatilaka ! prabhuM vineyaM, naTasamitiH prababhUva pUrvakAle / atha ca vimalabhAgyayogatastvAM, nRpamadhigamya sabhartRkA'dya jAtA / / 130 // prathamamatha tava prabho ! sukIrti, sarasatayA parikIrtya sarvakAle / nRpatimatha tataH svajIvikAya, nRpavara ! kIrtayitA'smi nA'nyathaitat / / 131 / / na hi kimapi kuruSva zokamatra, prabhuvara ! te'smi sadaiva dAsikA'ham / ' 1. 'rAjAnaM vinA iyaM naTasamitiH' iti boddhavyam / / 2. '-nAnyathA hi / / ' iti pAThA0 / /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 iti sacivavaco nizamya dhairyaM, manasi' vidhAya suvarNapAtramekam / nijapatiparibhojanAya devI, bahuvidhabhojyayutaM dadau ca zIghram / / 138 / / sumatisaciva AjagAma sarvaM, vijanamadhividhAya saMjagAda, nijanRpatAmrazikhasya vRttamasyai / prathitamatirnaTarAjaputrikAyai / / 139 / / tadanu nRpatimeva saMpraNamya, prati nijadhAma jagAma mantrimauli H 3 / zivakumaranaTaH prayANavAdyaM, candrarAjacaritram sapadi samAhatavAMzca dhIraghoSam / / 140 / / naTavaragamanasya vAdyaghoSaM, sapadi nizamya guNAvalI svaharmyam / atha ca samadhiruhya nATyakartyAH, zirasi niSaNNapatiM samAluloke / / 141 / nijapatipaJjaramIkSituM na sehe / tvaritamasau gatacetanA babhUva / / 142 / / gatavati nijalocanAt sudUre, karuNatararavairatho ruditvA, mRdu pavanamatho vidhAya zItaM, jalamupacarya ninAya cetanAM tAm / 1. 'samadhi-' iti pAThA0 / / 2. 'mumoca ' iti pAThA0 / / 3. 'mantrI' iti pAThA0 / / 4. 'tadanu samAhatavAMJjagAma tasmAt / / ' iti pAThA0 / / 5. ' - riyaM' iti pAThA0 / /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 candrarAjacaritram iti sacivavaco nizamya dhairya, . manasi vidhAya suvarNapAtramekam / nijapatiparibhojanAya devI, bahuvidhabhojyayutaM dadau ca zIghram // 138 / sumatisaciva AjagAma sarvaM, nijanRpatAmrazikhasya vRttamasyai / vijanamadhividhAya saMjagAda, prathitamatirnaTarAjaputrikAyai // 139 // tadanu nRpatimeva saMpraNamya, prati nijadhAma jagAma mantrimauliH / zivakumaranaTaH prayANavAdyaM, sapadi samAhatavAMzca dhIraghoSam / / 140 / / naTavaragamanasya vAdyaghoSaM, sapadi nizamya guNAvalI svaharmyam / atha ca samadhiruhya nATyakAH , zirasi niSaNNapatiM samAluloke / / 141 / / gatavati nijalocanAt sudUre, nijapatipaJjaramIkSituM na sehe / karuNatararavairatho ruditvA, tvaritamasau gatacetanA babhUva // 142 / / mRdu pavanamatho vidhAya zItaM, jalamupacarya ninAya cetanAM tAm / 1. 'samadhi-' iti pAThA0 / / 2. 'mumoca' iti pAThA0 / / 3. 'mantrI' iti pAThA0 / / 4. 'tadanu samAhatavAMJjagAma tasmAt / / ' iti pAThA0 / / 5. '-riyaM' iti pAThA0 / /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 tadanu saciva etya dhairyamasyA, vyadadhadasau' bahuyuktiyuktavAkyaiH / / 143 // kathamapi paribodhya mandire tAM, sacivavaraH samupAnayat tadaiva / 'ayi tava bhavanaM khagena zUnyaM, na khalu virAjati prAgvadi'tyuvAca // 144 / / sapadi tadanumodanaM cakArA' tizayaviSaNNamukhI guNAvalI sA / virahavihitasaMcarA tadAnIM, bahu vilalApa sabASpanetrapadmA // 145 / / 'priya ! mama hRdayaM kuto na bhinnaM, gatavati jIvanadAyini tvayIdam / hatavidhirahamasmi nizcitaM yada, vihagavaro'pi vihAya mAM gato'bhUt // 146 / / kva mama nirupamaM sukhaM kva rAjyaM ?, kva ca nu mama priyakasya kukkuTatvam ? / kva ca punarapi tadviyogaduHkhaM ?, samamiti prAktanakarmaNaH phalaM me // 147 // 1. 'acaradasau' iti pAThA0 / / 2. 'prAgvadadya nUnam / / ' iti pAThA0 / / 3. 'avasaramadhigamya sA'pi duHkhAd, bahu rudatI samuvAca hA tathaiva / iti sacivavaraM nigadya devI, bahu vilalApa viyogapIDitA sA / / ' iti pAThA0 / / 4. 'ayi mama hRdayaM priye'sthiraM hi, kathamatha jIvanamadya dhAritaM syAt ? / ' iti pAThA0 / /
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 candrarAjacaritram mama dayitavaraH pare'pi deze, kuzalamupaitu nijeSTadevatuSTeH' / iti bahuvidhazokapIDitA sA, hRdi vidadhau nijabhartureva cintAm / / 148 / / anizamiyamatho cacAra dharma, sukhapariNAmasamAgamAya devI / vipulabalamito dideza rAjJA, saha gamanAya tadaGgarakSaNe drAk // 149 / / balamatha samupetya tanidezaM, drutataramaitya jagau khagaM mahIpam / 'nRpavara ! tava sannidhau sadaivA hamapi vasAmi sukhena viddhi satyam // 150 / / iti balavacanaM nizamya rAjA, kimapi jagAda vihaGgajAtiyogyam / anumatimiva saMpralabhya sainyaM, tamanusasAra mudA naTena sArdham // 151 / / pratidinamupalabhya cA'nyatastad, dhanamakhilaM nRpateH puro DuDhauke / 1. 'mama patirapare'pi dezamadhye, himazikharIva ciraM ca jIvatAddhi / ' iti pAThA0 / / 2. 'sakalabalamathAhvayayya sakhyA, saha gamanaM samupAdideza ('tamupAdideza' iti pAThA0) tarhi (cettham-pAThA0)' iti pAThA0 / / 3. 'sakalamatha nizamya tadvaco hi, drutataramAvrajadasya sannidhiM ca / ' iti pAThA0 / / 4. 'teM'hrimUle / / ' iti pAThA0 / / 5. 'te'pi' iti pAThA0 / / 6. 'zaraNamagAnnRpatenaTena sArdham / / ' iti pAThA0 / 1 / 7. '-bhyate'nyabhUpAd' iti pAThA0 / /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 201 anavaratamananyacittato'muM, __paricarati sma ca sanaTezaputrI' // 152 // narapatirapi candrarAjavRttaM, sakalavidezabhavo nizamya zIghram / bahuvidhamupahAramasya cA'gre, praNatipurassaramAdadhAt subhaktyA / / 153 / / zivakumaranaTo'tha siMhalasya, dharaNipateH samitiM prasannacittaH / katipayadivasaiH sametya nRtyaM, bahuvidhamAcarati sma jIvikAyai / / 154 / / / zivakumaranaTasya kukkuTaM taM, samadhivilokya nRpaM jagAda devI / 'bahuvidhadhanamAdareNa dattvA, nRvara ! gRhANa khagaM sakAzato'sya / / 155 / / bhavati jalamRte yathaiva mIno, mama hRdayaM ca tathaiva taM vinA yat / kSaNamapi labhate sukhaM na tAvat, pratilabhatAM kRkavAkumetamasmAt' / / 156 / / iti vacanamasau nizamya tasyA, nRpatiruvAca nijAM priyAM satoSam / 'ayi kathamayamarpayed vihaGga, kimu ca khage tava sauhRdaM kRzAGgi ! / / 157 / / 1. 'naTadhirAjaputrI' iti pAThA0 / / 2. -bhavaM' iti pAThA0 / / 3. 'hi' iti pAThA0 / /
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 bhavati ca subhage ! naTasya vRtti riha vihage, sa kathaM pradAsyatIttham' / nahi tava purato madIyayAcJA, saphalA kasyacideva vA na yuktA' / / 158 / / iti bahuvidhabodhitA 'pi rAjJI, nahi bubudhe kRkavAkulubdhacittA / sacivamatha mumoca tannimittaM', sa naTavaraM samupetya saMyayAce / / 159 / / rasadRzaheturalaukikaprabhAvaH / priyataramenamavaiti mantrivarya' ! / / 160 / / 'ayi ! mama kRkavAkureSa vRtte api mama tanayA svajIvato'pi candrarAjacaritram yadi nRpatiridaM dadIta rAjyaM, tadapi na kukkuTamApnuyAt kadApi / vraja vada bhuvanAdhipAya sarvaM, mRgayatu kaJcidasau paraM yadiSTam ' ' / / 161 / / iti vacanamasau nizamya rAjJe 'kathayata sarvamudantametya mantrI / tadanu narapateH samaM prakopaiH, sakalabalaM samupAjagAma zIghram / / 162 / / 1. ' - tIti' iti pAThA0 / / 2. 'suphalavatI prabhaveddhi kasyaciddhi ? / / ' iti pAThA0 / / 3. 'tatpralabdhyai' iti pAThA0 / / 4. 'ayi mama kRkavAkureSa jIvaH, kathamatha jIvanamarpayAmi rAjJe / hRdayadayitikA yathaiva patnI, bhavati tathaiva mamA'pi kukkuTo'yam / / ' iti pAThA0 / / 5. 'na khalu kathaJcidahaM khagaM pradAsye' iti pAThA0 / /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 203 avadadatha raNasya vAdyamugraM, ___ gajaturagAdi balaM dadhAva' yoddham / zivakumaranaTo'pi sainyayuktaH, parabalamApa raNAya sajjazastraH / / 163 / / ubhayabalamayudhyata prakAmaM, prabalabhayaGkaramatra dIprazastram / kSayamupagatamekSya naijasainyaM, raNazirasaH praNanAza siMhalezaH / / 164 // vijayamadhinizamya candrabhUpaH, svacaraNamUrdhvamatho vidhAya sainyam / nijanirupamasauhRdaM pradarzya, prabalataraM paritaznukUja ramyam / / 165 / / zivakumaranaTastatazcacAla, pratidinamasya khagasya toSakArI / katipayadivasairanekasampa jjuSamagamat kila potanaM puraM saH / / 166 // prabalaripuvane davAgnikalpaH, prativasati sma nRpaH pratApabhAnuH / apara iva mahendra eSa rAjya mavati nRpo jayasiMha ityabhikhyaH // 167 // matiguNaparizobhito nRpasya, sacivasubuddhirabhUcca maJjulA(SA? khyA / 1. 'nanarta' iti pAThA0 / / 2. 'kSayamagamadatho balaM nRpasya' iti pAThA0 / /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 prabalaguNA samabhUt priyA ca lIlo papadavatItyabhidhA ca tattanUjA' / / 168 / nirupamamavalokya yasya rUpaM, amaranagarayoSidAliraddhA, nayanayugaM vyadadhAnnimeSazUnyam / 2 samadhikabhedakadharmakAmanAH / / 169 / / abhavadiha pure pradhAnasampad, dhanada iti prathito vaNig vareNyaH / sakalaguNavaro'sya nAma lIlA candrarAjacaritram dhara iti saMprathitastanUja AsIt / / 170 / / akRta pariNayaM sa mantriputryA, viSayajanitamAttasauhRdo'sA vividhasukhaM bubhuje tayA samaM ca / vamarapure surarAjavadvilAsI / / 171 / / agamadatha kadAcidasya geha -- tamupagatamavekSya sopahAsa, makRtapurAzubhakarmadInabhikSuH / nijabhavanAt tvaritaM bahizcakAra / / 172 // "dhanadasutatiraskRtiM pralabhyA 'sahana iva prajagAda taM sa bhikSuH / 1. 'prabalaguNA samabhUt priyA'sya lIlA - vati iti vAstavikAbhidhA tanUjA / / ' iti pAThA0 / / , 'vAstavikAbhidhA' ityatra 'sadarthikA' iti Ti0 / / 2. 'amaranagarayoSitA zazAGka-pratimamukhI gajakumbhasusta - nAGgI / / ' iti pAThA0 / / 3. 'hi' iti pAThA0 / / 4. 'surarAjakalpa eSaH' iti pAThA0 / / 5. 'dhiSNya , iti pAThA0 / / 6. 'copahAsya' iti pAThA0 / / 7. 'kumarakRta-' iti pAThA0 / /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 5 - 'kumara ! kuru tathA yathA na zIghraM, kSayamupayAti yuvatvamiddhasampat / / 173 // bhavati vinayinaH sthirA samRddhi - rvapurapi bhogyasahaM cirAya cAru / ahamatha yadi bhikSuko'pi nUnaM, nRpa iva vijJa ! sukhI sadaiva varte / / 174 // nijabhujabalato vidhAya bhikSAM, nijavapuSaH paripoSaNaM karomi / tava tu janakabhAgyalabdhasampa nna khalu vibhAti mahAmadaM jahIhi ' / / 175 / / iti vacanamasau nizamya tasya, drutamadhigamya papAta pAdamUle / 'ayi pariSahatAmanAdaraM me, bhavati bhavAn gurureva sAmprataM me' / / 176 / / iti bahuvidhamasya saMprasAda 205 makRta zubhodayataH pralabdhabodhaH / gatavati sugurau videzametuM, sapadi hRdi pravicArayAJcakAra / / 177 / / atizayamabhavad hRdi vyathA'sya, prabalamatirdhariNItale'svapat saH / '''tmaja ! kathamatra mahItale nu zeSe ? / / 178 / / tadanu janaka etya saMjagAdA 1. ' - nnahi khalu bhAti, mahAmadAya cA'dya / / ' iti pAThA0 / / 2. ' - kuruta prArthanayA pralabdhabodhaH / ' iti pAThA0 / /
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 candrarAjacaritram bhavati ka iha manyuheturAste, tava hRdi kiM khalu kaSTamAlapeti / api mama purataH, kSaNena tasya, __ pratividadhAmi suputra ! tannizamya' // 179 / / iti janakavaco nizamya cA''khyad, 'vitara nidezamaho videzametum / mama pitari'ti vAcamAnizamya, prativacanaM kathayAJcakAra tasmai // 180 // 'tava yuvatiriyaM vadhUH prakAmaM, dhananicayaM zizureva te vayazca / bahuvipadAM padamasti ca pradezaH2, kathamiha gantumaho pravartase tvam ?3' / / 181 / / avadadatha sa bhikSukasya vAkyaM, janakapuraH, praNizamya so'pyuvAca / 'api kuru nahi sAhasaM ca bhikSo vacanata eva vinA'pi kAraNaM tvam // 182 / / iti bahuvidhamasya sarvaloko 'kRta paribodhamasau paraM na mene / abhavadatha nizA saduHkhacitto 'dhizayanamApa suSupsurAzu vijJaH / / 183 // 1. 'pratividadhAmi vinirNayaM nizamya / / ' iti pAThA0 / / 2. 'bahuvipadAM padaM [gRhaM] videzaM' iti pAThA0 / / 3. '-maho karoSi cetaH? / / ' iti pAThA0 / / 4. 'hi / / ' iti pAThA0 / /
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 5 tadanu mRduvacobhiretamUce, sacivasutA dayitaM nijaM ca lIlA / prativacana maye ! dadasva nAtha !, kSaNamapi sammukhadarzanaM pradehi / / 184 / / bhavati yadupari prabhoH kRpAdRG nijabhavane sa sadaiva lAlasIti / kathamiha sakalaM janaM vihAya, dayita ! gamiSyasi dUradezamAzu ?' / / 185 / / iti na ca vacanaM sa manyate sma, prabalamapi prasabhaM hyamAtyaputryAH / uSasi saciva etya daivavijJaM, sapadi samAnayadasya sannidhau tat / / 186 / / 'vada gaNaka ! kadA'sya sAdhu gantuM, bhavati videzamaho muhUrtamAzu ?' | iti sacivavaco nizamya cakraM, 207 praNigadati sma sa daivavid vicArya / / 187 / / 'caramanizi' yadA'tra tAmrazIrSo, vadati tadA sumuhUrtamasya gantum / bhavati nahi muhUrtamIdRganyat, punarapi dhIsakha ! vartamAnavarSe' / / 188 / iti gaNakavaco nizamya harSAt, sacivavaro gaNakAya vasvayacchat / 1. 'hi' iti pAThA0 / / 2. 'kathamapi iti pAThA0 / / 3. 'mandire hi / ' iti pAThA0 / / 4. 'praNinadati' iti pAThA0 / / 5. ' bhavati' iti pAThA0 / /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 nikhilamapi bahizcakAra vijJo', nagarata eSa ca kukkuTaM tadAnIm / / 189 / pratidivasamasau dadAti karNaM, caraNahaterna rutaM zRNoti jAtu / anavaratamiyaM jahau na dhIrA, candrarAjacaritram kvacidapi naijapatiM ca sA'pi lIlA / / 190 / / rasaparimitamAsayApanAyAM, naTavRSabho nRpasannidhiM prapede / adhisabhamavanIpatiM svanATyai rjhaTiti mudAJcitamAcakAra vijJaH / / 999 / / avadadatha nRpo 'vrajA'dhunA tva muSasi naTAdhipa ! darzaya svanATyam' / zivakumaranaTo jagAma vAsaM, sacivajanaH samupetya taM jagAda / / 192 / / 'ayi tava kRkavAkuratra vAcaM, vadati yathA na, tathA vidhatsva vijJa !' / akathayadakhilaM ca vRttamasmai, bhavati ca doSa itastvadIyamUrdhni / / 193 / / uSasi madhuramAcukUja pakSI, tadanu nizamya vacastadIyamAzu | 1. 'lokaM' iti, 'so'tha' iti ca iti pAThA0 / / 2. 'vizeSAt' iti pAThA0 / / 3. 'pratidina-' iti pAThA0 / / 4. 'na hi ca zRNoti rutaM hi kukkuTasya / ' iti pAThA0 / / 5. 'mudA hitamAcakAra' iti pAThA0 ||
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 turagavaramathAdhiruhya sadyo, jigamiSureSa cacAla dezamiSTam / / 194 / bahu gamananirodhamAtatAna, kathamapi na sa tadvacAMsi mene, nijadayitasya tadA ca mantriputrI / jvalitatanau hi sukhAsikA na bhAti / / 195 / / sacivavarasutA viyogavahni prabalazikhAkalitA jagAda duHkhAt / 'janaka ! mama viyogakArakaM taM, vitara dayAM pravidhAya kukkuTaM tvam ' ' / / 196 / / ayi naTasavidhe'sti kukkuTo'sau, sa ca na hi dAsyati yAcito'pi putri ! / atithiriva samAnya ityato me, prasarati tatra balaM na jAtu mugdhe ! / / 197 / / yadi na hi kRkavAkumAnayethAH, sapadi, tadA nijajIvitaM vijahyAm' / haThata iti nizamya tatpratijJAM, 209 naTavaramAhvayati sma sa pradhAnaH / / 198 / caTupaTuvacanaiH prasAdya dakSaH, sacivavaro'rthayate sma tAmracUDam / anabhimatavaco nidhAya karNe, naTavRSabho'pi jagAda sAntvanAyuk / / 999 / / 1. 'hi' iti pAThA0 / / 2. ' saciva giramimAM' iti pAThA0 11
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 candrarAjacaritram 'api mama sakalasya jIvikA'taH, pracalati, te duhiturvRthA'tra rAgaH / zarazatamitanartako madIyaH, prabhavati saptasahasramasya sainyam / / 200 / / yadavadhi mama jIvanaM, na tAvat, kuTilayituM prabhavenna ko'pi loma / ' iti vacanamasau nizamya tasmA agadadamuM 'tanayA na me vihanyAt / / 201 // naTavara ! yadi te na pratyayaH syAt, tanayamamuM pragahANa tarhi me'tr| iti sacivagirA naTena dattaM, khagamavalokya mudaM babhAra bAlA / / 202 // 'ayi khagavara ! doSamantareNa, kathamasi me prabalo'hitastvamadya / bahirasi nanu bhavyarUpa evaM bhavati, kathaM vacanaM ca kAlakUTam / / 203 / / nivasasi khaga ! haimapaJjare tvaM, kalayasi saukhyamanekadhA'ta eva / pativirahajavedanAM na jAnan, praharasi mAM ca kaThoravAkkuThAraiH' / 204 // iti sacivasutAvaco nizamya, smRtanijaduHsthikaH sa kukkuTo'pi / 1. '-damuM na haniSyati pramAdAt / / ' iti pAThA0 / / 2. 'vijJa !' iti pAThA0 / / 3. 'hi te' iti pAThA0 / / 4. 'vetsi' iti pAThA0 / / 5. 'tena' iti pAThA0 / / 6. 'virahajadu:khamavApya kukkuTo'pi / ' iti pAThA0 / /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 5 211 ghanasamaya ivA'mbu vArido'zru, nayanata udgamayAJcakAra sadyaH / / 205 // atha khagavaramAzu hastapadme, sacivasutA vinidhAya zAntimasya / anayata hRdi paGkaje nidhAya, mRduvacanairavadat 'kathaM tvamIhak ?' / / 206 // avadadatha 'khago'smi candrabhUpo, mama jananI kRkavAkumAdadhAnmAm / ativimalaguNA guNAvalI me, ... dayitatamA'sti yato viyoga evam / / 207 / / tava patiracirAd dhanaM pralabhya, prabalaguNe ! samupAgamiSyati tvAm / mama tu niravadhiH prarUDhavegaH, praharati hA'tra guNAvalIviyogaH' / / 208 // khagavacanamasau nizamya bAlA, _ 'prabhavasi me samaduHkhato hi bandhuH / kuru na hi hRdaye zucaM, tavA'pi, jhaTiti miliSyati sarvameva bandho ! / / 209 / / ayi yadi tava mAnuSaM zarIraM, ___ subhaga ! bhavenmama sannidhAvavazyam / nijanirupamadarzanaM pradadyA', iti vinayAt tamuvAca mantriputrI / / 210 // 1. 'cetanAM hi' iti pAThA0 / /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 candrarAjacaritram 'asakRdi'ti khagaM prarudhya tasmA, adadata nartakapuGgavAya bAlA / jhaTiti tamadhigamya saMcacAla, pramuditahata sabalaH purAcca tasmAt / / 211 / / pathi katipayabhUpatiM vijityo pahRtimavApya nRpAdanekazaH saH / katipayadivasainaTAdhirAjo, vimalatarAM vimalApurI jagAma / / 212 / / puramatha vimalAM sametya cUta drumamadadhAjananI nRpasya yatra / avasadatha vilokya lakSma rAjA, smRtimanayat sa nijAM ca tatra kAntAm / / 213 / / 'iha kila nibhRtaM vivAhya bAlA mahamagamaM nRpatehi premalAkhyAm / abhavamatha vihaGgamo'hamasmAt, punarapi tannagaraM samAgato'smi / / 214 / / bhavati punarapIha mAnavatvaM, priyadayitA yadi saMmilet tato me / naTavarasahavAsa eva hetu nanu bhavitA'tra ' vicArayAJcakAra / / 215 / / 1. 'khagavaramadhigamya' iti pAThA0 / / 2. '-sabalo naTAdhirAjaH / / ' iti pAThA0 / / 3. 'sa paricikAya' iti pAThA0 / / 4. 'yadi punarapi me'tra mAnavatvaM' iti pAThA0 / / 5. 'kila' iti pAThA0 / / 6. 'iha naTavarasaGgamaH phalAya' iti pAThA0 / / 7. 'bhaviteti' iti pAThA0 / /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 5 atha nRpatanayA sakhIsametA, - sphuraNamavApa ca vAmalocanasya / agada ho ! sakhi ! vAmacakSuradya', sphurati bhavet kimu saGgamaH priyasya ? / / 216 / / avasarati sa kAla etya yA me, kathitavatI nanu devatAvadheH prAk / ayi sakhi ! na hi me'dhunA'pi kAntaH, smarati videzagataH kuto na jAtu / / 217 / / bhavati mayi vaco'pi devatAyAH, kimu viphalaM mama bhAgyadoSato hA ! / atiduritamahaM purA carAmi, yadanubhavAmi viyogaduHkhamevam' / / 218 / / iti nRpatisutAvaco nizamya, prathamasakhI nijagAda sAmapUrvam / 'acirasamayataH priyeNa satyaM', 213 prabalaguNe ! bhavitA'sti saGgamaste / / 219 / / yadapi janakavezma bhogapUrNaM, tava subhage ! 'sti tathA'pi bhartRgeham" / bhavati bahumataM vadhUjanasya, vidhivazatastadavazyamApsyasi tvam' / / 220 // 1. 'ayi mama nayanaM priyAli ! vAmaM' iti pAThA0 / / 2. 'yadi' iti pAThA0 / / 3. ' agamadapi' iti pAThA0 / / 4. 'hi' iti pAThA0 / / 5. 'kadA'pi citte / / ' iti pAThA0 / / 6. 'hi / ' iti pAThA0 / / 7. 'saciva -' iti pAThA0 / / 8. 'acirata eva te priyasya' iti pAThA0 / / 9. ' - mo hi / / ' iti pAThA0 / / 10. ' - vezma' iti pAThA0
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 candrarAjacaritram zivakumaranaTo'tha rAjasaMsa dyagamadavApya nRpaM jagau ca natvA / 'api jagati yazastvadIyamugraM, prasarati candranibhaM nRpAla ! viSvak // 221 / / tava nagara vilokanAya rAja brahamagamaM kila candrarAjapuryAH' / iti vacanamasau nigadya nATyaM, racayitumArabhata prabhornidezAt / / 222 / / kusumanicayamAnidhAya tatra, prabalaguNaM vinivezya tAmracUDam / adhisabhamavaropya veNudaNDaM, ___ vyatanuta bhUri naTaH svavAdyaghoSam // 223 // zivakumaranaTasya putrikA ca', tadupari sA zivamAlikA''ruroha / bahuvidhamakarot sunartanaM drAk, vimalakalA kuzalA nRpAdituSTayai // 224 / / nRpatirapi sutAmathA''hvayaccA vadaditi 'candranRpasya rAjadhAnyAH / atizayakuzalo naTaH samAgAt, naTati tathA'sya sutA'tra veNusaMsthA / / 225 // kSaNamuparitane kSaNaM ca tiryak, kSaNamatha kukkuTasannidhau kSaNaM ca / atimRdulavacobhirasya kIrti, naTatanayA prajagau viziSTarUpA' / / 226 // 1. ' nanAma harSAt' iti pAThA0 / / 2. 'hi' iti pAThA0 / / 3. '-karocca nartanaM sA' iti pAThA0 / / 4. 'sma naTati cA'sya' iti pAThA0 / /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH (vasantatilakAvRttam ) Alokya candranRpatiH kRkavAkurUpaH, svayAM priyAM sadasi rAjasamIpasaMsthAm / so'pyAnanarta naTavat kila paJjarasthaH, 215 prAptiH priyasya vidadhAti rasAtirekam / / 227 / / dadhyau ca cetasi varaM 'mama sA vimAtA', yA mAM vyadhAt khagamahaM punaratra cA''gAm / zrIpremalAM nijavadhUmavalokayAmi, no cet samAgamamahaM kathamApsyamasyAH || 228 / / kalyANamastu naTarAjavarAya yo mA matrA''nayat suyaza eva sadA pragAyan / suprAtaradya mama yena hi SoDazAbdI krAntau vadhUM vimalakAntimimAM viloke // 229 / / mAM premalA yadi naTAt parilabhya pArzve, sve sthApayenmama manoratha eva sidhyet / RjvI ca tasya tanayA vitaret sukhenA ''vazyaM svarUpamahamadya narasya lapsye ' / / 230 / / zrIpremalA'pi kRkavAkutanuM patiM svaM, dRSTvaiva tadvazamagAnna paraM smarantI / tau dampatI cyutanimeSadRzekSamANA vanyo'nyamApaturananyasamaM pramodam / / 231 / / iti zrIkastUrasUriviracite zrIcandracaritre paJcama sargaH samAptaH -- 1. 'zrIpremalAM navavadhUmadhigamya harSAt / / ' iti pAThA0 / / 2. 'jIyAnmamApi khalu vIramatI vimAtA' iti pAThA0 / / 3. 'vItau' iti pAThA0 / / 4. 'mAM cennaTasya' iti pAThA0 / /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrATpUjyAcAryazrIvijayanemisUrIzvarapaTTadhara pUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarapaTTadharaprAkRtavizArada pUjyAcAryazrIvijayazrIkastUrasUripraNItaM candracaritre SaSThaH sargaH (upajAtivRttam) pralabhya dAnaM kSitinAyakAt sa, ___ naTezvaro'tulya'mavApa harSam / khago'pi sandarzanamApya vadhvAH, svasveSTalAbho'sti mude na kasya ? // 1 // rAjJA naTAttaM kRkavAkumagre, sapaJjaraM sannidhimAninAya / zrIpremalA'tho prasamIkSya tasmin, babandha rAgaM kamapi pragADham / / 2 // premNA parityajya ca paJjaraM tad', hiraNmayaM taM hRdaye babhAra / punaH punaH sammukhametadIyaM, khago'pyapazyat sahavAsamicchuH // 3 // 1. '-mUlya-' iti pAThA0 / / 2. 'khago'pi sa prApya vadhUsamakSaM, jaharSa bhikSurdhanalAbhatazca (jaharSa labdhvaiva dhanAni bhikSuH-pAThA0) / / ' iti pAThA0 / / 3. 'rAjA' iti pAThA0 / / 4. 'taM' iti pAThA0 / / 5. 'hi' iti pAThA0 / / 6. 'hiraNmayaM taddhadaye mamaja' iti pAThA0 / / 7. 'tatsaGgamAyeva dadarza (babhUvapAThA0) pakSI' iti pAThA0 / /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 6 papraccha rAjA naTarAjamasya, patatriNo vRttamuvAca so'pi / / 44 'Abheti nAmnA nagarI prasiddhA amarAvatIvA'sti nRpAla ! pUrve / / 4 / / dvitIyacandrapratimaH kalAbhiH / candrAbhidhastatra mahIzvaro'sti, taM guptabhAvena sadA vimAtA, gatvA svanATyaM vyadadhAM ca tatra, 217 saMsthApatyAhitamanyuvegA / / 5 / / zrIvIramatyAH purato mahIpa ! / guNAvalI putravadhUzca tasyA, ayaM priyaH tAmrazikho'styamuSyAH 3 / / 6 / / prAG me dadau dAnamayaM sutuSTo', jighAMsurenaM tadabhUd vimAtA / dAne tato'haM nanu vIramatyA, 'sabhAsadastAmanunIya kaSTAt", vimocayAmAsa khagaM guNADhyam" / / 7 / pazcAt khago'yaM zivamAlikAM me. vRttaM suputrIM nijagAda sarvam / prApto vidhAyA''grahamenamAzu 2 / / 8 / / 1. ' - hi pUrvadeze' iti pAThA0 / / 2. 'hi' iti pAThA0 / / 3. 'vadhvA ayaM tAmrazikho'sti rAjan ! / / ' iti pAThA0 / / 4. 'mahyaM' iti pAThA0 / / 5. 'pakSirAjaH / / ' iti Ti0 / / 6. ' hi tasmAd' iti pAThA0 / / 7. 'sama-' iti pAThA0 / / 8. 'sabhAjana -' iti pAThA0 / / 9. 'tasyA' iti pAThA0 / / 10. 'haThena' iti pAThA0 / / 11. 'snehena sarvaM kathayAJcakAra' iti pAThA0 / / 12. 'ajigrahaM kukkuTamenamAzu / / ' iti pAThA0 / /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 sarvaM balaM tasya virAjate'daH, evaM nizamyA'sya caritramugraM, 'AjJA tvadIyA yadi bhUminAtha !', prabhurmadIyo'yamiti pratIhi " / nitAntaharSaM samavApa rAjA / / 9 / / naTo jagau 'prAvRSamatra sarve / saMyApayiSyAma' idaM nizamya, tathA'numene makaradhvajo'pi / / 10 / / AjJAM ca labdhvA makaradhvajasyA vAtsInmudA nartakazekharaH saH / athaikadA bhUmipatiH svaputrI candrarAjacaritram mAhUyatAM sAntvayituM jagAda / / 11 / / 'satyaM tavoktaM sakalaM, parantu dUre varIvarti sa candrabhUSaH / daivAnukUlyena ca' bobhavet te, tenA'tra' saGgaH kuru putri ! dhairyam / / 12 / / zraddhA yadi syAt tava putri ! tasmA - nnaTAdhirAjAt kRkavAkumAzu | AnAyya tubhyaM pradadAmi tena krIDiSyasi tvaM niravadyarUpe !' / / 13 / piturvacaH sA praNizamya zIghraM, mahAgrahAt svaM pitaraM jagAda / 1. 'pramanye / ' iti pAThA0 / / 2. 'syAt tarhi varSartumihaiva sarve / ' iti pAThA0 / / 3. 'sa' iti pAThA0 / / 4. ' - mAnAyya tasyA nijagAda harSAt ( sAmnA - pAThA0 ) / / ' iti pAThA0 / / 5. 'hi' iti pAThA0 / / 6. 'bobhavIti' iti pAThA0 / / 7. 'candrasya' iti pAThA0 / /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 6 219 'ayaM mileccenmama tAmracUDa stadA madIyA saphalA janiH syAt / / 14 // bharturmamA'yaM khaga ityato'muM', prANAdapi preSThamahaM prmnye| ataH pitastaM paridApaya tvaM, drutaM manomodakaraM naTezAt // 15 // AnAyya rAjA naTarAjamUce, 'yaH kukkuTaste savidhe'sti so'syAH / bharturgRhasyeti vizeSato hi, premA'sti tasyopari nartakeza ! // 16 // dadyA imaM cet kRpayA tadA'sA vatIva hRSTA prabhavet sutA me / balAna yAce, tava cenmati:5 syAd, dadasva no ced vada satyavAkyam' // 17 // naTopyuvAcA'vanipAlakaM taM, prabhurmamA'yaM kRkavAkurasti / AjIvikA me nanu jAyate'taH, .. tato'pyayaM dAnavidherna pAtram // 18 // tathA'pi pRcchAmi vihaGgamaM taM, sa cedihA''gantumanA bhaveccet / sukhena dAsyAmi tadAgraho me, naivA'sti rAjan ! lavato'pi ko'pi' // 19 // 1. 'me' iti pAThA0 / / 2. 'preSTha iti' iti pAThA0 / / 3. 'pitarme' iti pAThA0 / / 4. 'khagaM manohArivaco naTAddhi / / ' iti pAThA0 / / 5. 'cetkRpA' iti pAThA0 / / 6. 'naTo'pi rAjAnamuvAca rAjan !' iti pAThA0 / / 7. 'kathaM pradAsyAmi khagAdhirAjam / / ' iti pAThA0 / /
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 sa kukkuTAyA'kathayat samagraM, rAjoditaM tatpraNizamya pakSI / atIva harSaM samavApa netrA - dAnandabASpaM pramumoca dhIraH / / 20 / / 'zrIpremalAyai yadi mAM pradadyAt, tadA madIyA vipadantameyAt' / vicArya caivaM bahu cotsuko'sau, babhUva tajjJApayituM patattrI / / 21 / / naTAtmajA taM prasamIkSya caivaM, candrarAjacaritram jagAda bASpAkulitAnanazrIH / 'aye ! mayA te'pakRtaM kimevaM, yanmAM parityaktumanA asi tvam / / 22 / / prANAdhikaM vedmi, na te kadApi, sevAvilambaM prakaromi nAtha ! | sadaiva mUrdhnA nanu paJjaraM te, vahAmi pakSin ! nava varSato'ham / / 23 / / AjJAM tvadIyAmadhigamya te'haM, mAtuH sakAzAt samavApnavaM tvAm / tarhi kasmAt svata eva moktA, "cirAtkRtaM prema mahAnubhAva' !' / / 24 / / 1. 'tadA madIyA janiruttamA syAt / ' iti pAThA0 / / 2. ' - to hi' iti pAThA0 / / 3. 'mAtuH sakAzAdupalabhya rAjan ! ' iti pAThA0 / / 4. ' etarhi kasmAnmama yena bhaGga' iti pAThA0 / / 5. 'karoSi hA prema mahAnubhAva ! / / ' iti pAThA0 / /
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 6 premAbhirAmaM vacanaM nizamya, "saujanyasevAparatAdimukhyAn jagAda tAM tAmrazikho'pi ramyam / guNAMstvadIyAn nahi vismarAmi / / 25 / / tavopakArasya manAktarAM na, pratikriyAM kartumadhIzvaraH syAm / khago'pi te'haM parivedmi sarvaM, snehaM nAdhIzvararAjaputri ! / / 26 / / sneho'pi kAryAt parimucyate yat', duHkhaM na cAto hRdaye kuruSva / jAnIhi yA rAjasutA'sti sA me, patnIti tasyAH patirasmi subhru ! / / 27 / / vRttaM tadIyaM gadituM samartho 'dhunA''dito'haM na bhavAmi sarvam / mAM kukkuTaM yad vyadadhAd vimAtA, 221 hetustadIyo'yamavehi bAle ! / / 28 / / yA tvaM vimAtuH purato vimocya, sammelanaM kArayasIzvaraste, mAmatra cA''nIya nRpAGgajAyAH / karotu kalyANamaho sadaiva / / 29 / / ato'tra vastuM naTarAjaputri ! mano madIyaM bhavatIti viddhi / 1. 'saujanyagAmbhIryasudhIratAdi - ' iti pAThA0 / / 2. 'hi' iti pAThA0 / / 3. 'patirasti' iti pAThA0 / /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 AjJAM yadi tvaM vitarestadA'haM sthAsyAmi, no cediha naiva vijJe !" / / 30 / / AkarNya vAcaM zivamAlikA sA, khagasya duHkhAd bhRzamAruroda / baddhAJjalistaM prajagAda 'rAjan ! tavA'smi vRttAdatiduHkhitA'ham / / 31 / / kRtA yadadyA'vadhi nAtha ! kintu, sevA'dhunA sA saphalA babhUva / vadhUM nijAM tvaM parilabhya samyak, saMbhuGkSva saukhyaM nRpate ! cirAya' / / 32 / / zrIpremalAyA bhRzamAgraheNa, candrarAjacaritram naTasya vAsaM makaradhvajo'gAt / jighRkSurenaM kRkavAkumArAd, dadarza taM nartakazekharaH saH / / 33 / / baddhAJjaliH premapurassaraM sa nRpasya satkAramapAramAdhAt / rAjA svaputryA nikhilaM ca vRttaM, naTAdhirAjAya jagAda duHkhAt / / 34 / / 'dadyA amuM cet kRkavAkumadya, saJjIvanaM yacchasi me sutAyAH / ityeva maMsye na kadApi te'haM, naTopakAraM khalu vismarAmi' / / 35 / / 1. 'vAkyA -' iti pAThA0 / / 2. 'sevA' iti pAThA0 / / 3. 'tavA -' iti pAThA0 / /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 6 223 rAjAnamUce'tha naTo'pi guhya ___ 'mAbhAnarezaM kRkavAkumetam / jAnIhi, nA'yaM vihago'sti, dAtuM manoratho me na tato'sti, satyam' / / 36 // tathA'pi kalyANakRte'sya te'pi, __ mahAgraheNA'dya dadAmi rAjan !' / athainamUce zivamAlikA'pi, premAzrudhArAM bahu pAtayantI / / 37 / / 'anekabhUpena samaM virodho, jAtaH kRte me khalu pakSiNo'sya / premNA sutAyAH pradade tavA'dya, sA me svaseva pratibhAti bAlA // 38 // sukhena rAjan ! kRkavAkumetaM, gRhANa kalyANaparamparA syAt / AbhAnarezaM parividdhi caitaM, tvatputrikA''zA paripUritA syAt' // 39 // sapaJjaraM taM parigRhya rAjA, ___ zrIpremalAyai pradadau svahastAt / sA'pi svabhartAramivA'grahIt taM, haste pratiSThApya jagAda caivam // 40 // "yasyA''layAt SoDazavarSato me, tvameva pakSin ! samupAgato'si / 1. 'rAjan ('marma'-pAThA0)' iti pAThA0 / / 2. 'mano madIyaM na hi vAJchatIha / / ' iti pAThA0 / / 3. 'te'ham' iti pAThA0 / / 4. 'premNA sutAyAstava bhUpa ! dadmi' iti pAThA0 / / 5. 'bharturgRhAt' iti pAThA0 / /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 candrarAjacaritram smaret kathaM jAtu sa mAmananya cittAmapi proSitapuGgavo yat // 41 // chalaM vidhAyA'tha gatena bhA, . no dIyate'dyA'vadhi kA'pi vArtA / kiM vA'pakAro mayakA vyadhAyi, kSAntaM na vA kiM, mama ko'tra doSaH ? // 42 // vivAhya mahyaM vyatarat sa kuSThi janaM kimetena yazo nu labdham ? / vyadhAt sa me janma nirarthakaM tat, ___ vA''pe'muneyaM paraduHkhazikSA / / 43 / / tasmAnna cA'nyo bhuvi nirdayo'sti, yathA kRtaM tena tathA na kazcit / kasyA'pi kuryAt, pariNIya jAyAM, __ko'nyo vinA taM parimuJcatIha ? / / 44 / / na ko'pi tasyA'sti suhRdya etaM, sambodhya sampreSayatIha vidvAnne ? / asyaiva hetorjanako'pi kaSTa matyantamasmabhyamadAt tadAnIm / / 45 / / sneho jagatyAM na ca durlabho'sti, kintvasya samyak paripAlanaM yat / / 1. 'prApyA'pi ca (taM-pAThA0) tvAM svapatiM (naijapati-pAThA0) suratnaM, nA'pAlayaM hA (na smopabhuJje-pAThA0) khalu bhikSukIva / / ' iti pAThA0 / / 2. 'kai-' iti pAThA0 / / 3. 'saMbodhya prAsthApayatA'tra vidvAn / ' iti pAThA0 / / 4. 'tadA hi||' iti pAThA0 / / 5. 'hi' iti pAThA0 / /
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 6 suduSkaraM, kAmadhigamya cA''zAM, neSyAmi kAlaM priyatAmracUDa ! / / 46 / tvaM tasya gehasya vihaGgamo'smA duktaM mayA te purataH svaduHkham / tvAM vIkSya cA''zvastamanA viyoga, idaM priyasyetyapi jIvanAya'" / / 47 / / itthaM priyAyA vacanaM nizamyA 'pazyat tadIyaM mukhameva pakSI / uvAca kiJcinna hi kevalaM sara, duHkhaM vyadhAt kevalamantarantaH 3 / / 48 / itaH samAgAcchivamAlikA'pi, haste nidhAyA'tha vihaGgamaM tam / snehena pasparza tadIyamaGgaM, 225 navaM navaM pakvaphalaM vyatArIt / / 49 / / tasmai tadIyAM vimalAM sukIrti, saMmUrcchArcya dakSAGgulitaH svavINAm / zrIpremalAM kukkuTarAgamugdhA muvAca sA nartakarAjaputrI / / 50 / / 'AprAvRSastvaM kRkavAkumetaM, yAsyAmi yasmin samaye tadAha saMsthApayasva svapuro'tiyatnaiH / metaM grahISyAmi sakAzataste' / / 51 / / 1. 'tvAM vIkSya duHkhaM mama nAzamApat, patiM samIkSyaiva yathA'GganAyAH / / ' iti pAThA0 / / 2. 'hi' iti pAThA0 / / 3. 'duHkhaM vidhate bahulaM svacitte / / ' iti pAThA0 / /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 ityevamuktvA prayayau yadA, sA, zrIpremalA taM pravilokya zazvat / ucchvAsamuccaiH parigRhya bASpaM, vimucya tAraM vilalApa cArttA / / 52 / / "pate ! kathaM mAM smarasIha na tvaM, kathaM vinA tvAM mama jIvanaM syAt / kAmasya bANAniva vAridhArA, vimuJcati prAptamado'mbudo yat' / / 53 / / meghAvaliM zyAmatanuM vilokya, candrarAjacaritram dvidheva ceto mama jAyate drAk / vidyullatA bhISayate'dhunA mAM, kAmasya sAkSAdasidhenukeva // 54 // yathA yathA'yaM jaladaH samantAt, tathA tathA svAM pramadAM vimucya, pragarjati prANabhayAvaho 'dya / vaSartureSo'tra na rocate me, na lajjate kiM mama jIvitezaH / / 55 // vinA priyaM syAdyadi so'dya pArzve / 1. 'kAdambinIvA'mbu mumoca tarhi ( dInA - pAThA0 ) / / ' iti pAThA0 / / 2. 'vimuJcate'sau jaladaH samantAt / / ' iti pAThA0 / / 3. 'dvidheva bobhoti madIyacittam / ' iti pAThA0 / / 4. ' hi / ' iti pAThA0 / / 5. 'vallabho me' iti pAThA0 / /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 sargaH - 6 mAM prINayed rAgarasena, hA'haM, karomi kiM samprati daivdgdhaa"|| 56 / / sarvaM priyAyA vacanaM nizamya, __jagAda kiJcinnahi kukkuTo'sau / svakarmadoSaM paricintya dhairya mathA'karoccandranRpastadAnIm / / 57 / / atho narendrasya sutA yiyAsu rabhUt sakhIbhirvimalAcalaM sA / itaH samAgAd gaNakaH kutazci nirIkSya taM sAdaramAbabhASe / / 58 / / 'vivAhya yo'gAnnRpatiH priyaH sa, kadA miliSyatyatidurlabho me / vicArya satyaM vada, te yatheSTaM, dAsye dhanaM daivavide'hamadya' / / 59 / / daivajJavaryaH sa jagAda 'candro, nRpo'dya kiM vA'paravAsare vA / cet so'miliSyat tvamapi pradAnaM, tadA hyadAsyaH, prathamaM na devi !' / / 60 / / daivajJavAkyaiH prajaharSa bAlA, tathA yathA megharavairmayUrI / tathA cA 1. 'taM vinA hi / / ' iti pAThA0 / / , ito'gre- 'lajAM parityajya mayA samaM tvaM, saMkrIDa pakSin ! praNatA'smi pAde / mAmanyathA paJcazaro'tidhRSTo, nUnaM prazocyA gamayeda dazAM hi / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 2. 'rAjasutA jgaad||' iti pAThA0 / / 3. 'mAM vyUhya' iti pAThA0 / /
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 candrarAjacaritram amUlyaratnaM pradadau ca tasmai, jagAma pArzva piturAzu vijJA / / 61 // piturnidezaM parilabhya tIrthaM, nItvA khagaM stokasakhIsametA / jagAma taM paJjaratastadA sA, bahizcakArA''zu khagaM vidhijJA / / 62 / / haste tamAdAya ruroha zatru ayaM girIzaM sahitA sakhIbhiH / tanmaulisaMsthaM vRSabhaM jinendra, taM vandate bhAvanayA sametA' / / / 63 / / mumukSu-devendra-narAdhipAdyaiH, saMsevitaM zAntinidAnabhUtam / Alokya tIrthaM manasi svajanma, bahu pramene khalu kukkuTo'sau / / 64 / / zrIpremalA sarvavidhAnayuktAM', tIrthezapUjAM pravidhAya samyak / khagena sArddha pratimandiraM sA, gatvA nanAma prabalasvabhaktyA / / 65 / / pazcAt priyAlasya tale samAgAt, tatraiva kiJcit samayaM ninAya / AdAya patraM kRkavAkurasya, vibhUSayAmAsa svacaJcumatra / / 66 / / 1. 'subhaktyA / / ' iti pAThA0 / / 2. '-paizca' iti pAThA0 / / 3. '-pradAnakRt tat / / ' iti pAThA0 / / 4. '-vidhAnato hi' iti pAThA0 / / 5. 'rAyaNavRkSasya' iti Ti0' / /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 6 229 zrIsUryakuNDapravilokanAya, zrIpremalA'gAd vihagena sArddham / praphullapaGkeruhazobhitAntaH, sunirmalAdbhizca khagaM siSiJca / / 67 / / jalaprabhAnirmalakAntireSa, svarvAhinIM vIkSya jahAsa kiM vA / tathA vibhAti sma ca padmaSaNDe, haMsAdinIDodbhavarAjitaH saH // 68 // tIre niSaNNA nararAjaputrI, vilokayamAsa tadIyazobhAm / ito vicAraM kRkavAkureSa zcakAra tAM vIkSya viSaNNacetAH / / 69 // "naTo'pi mAM bhrAmayati sma dezaM, dezaM tathA'pi prazamaM na yAtam / karmAdhunA me kRkavAkurUpa stiSThAmi yat paJjaramadhyavartI // 70 // punarnaratvaM na hi jAtu bhAvi, priyAsamIpe mama kukkuTasya / rAtriMdivaM tadvirahaM vilokya, vidIryate me hRdayaM sthitasya // 71 // vyatyaid yuvatvaM mama, ko'pyupAyo, ___ nA'dyA'pi dRSTau naratopalabdheH / 1. 'sunirmalaM taM pravilokate sma / / iti pAThA0 / / 2. 'sma bahuprakAraM' iti pAThA0 / / 3. '-ruccai-' iti pAThA0 / / 4. 'hRdi svaduHkham / / ' iti pAThA0 / /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 candrarAjacaritram kiyat sahiSye nanu duHkhamugraM, na dIryate kiM zatazo mano me // 72 / / kasyA'sti patnI nagaraM ca rAjyaM, kasyA'sti yogo'pyathavA viyogaH / na ko'pi kasyA'pi bhave'tra nUnaM, sarve'pi pUrvArjitakarmabhAjaH / / 73 / / na me'dhunA ko'pi hito'sti loke, kiM janmanA'nena mamA''dhidena ? / duHkhAt svakaM trAtumato'dya kiM no, tIrthe jahAnIha nijaM zarIram ?' // 74 / / evaM vinizcitya papAta kuNDe, sa kukkuTaH prANavimocanAya / hA heti sA rAjasutA prakAmaM, rorudyamAnA''kulitA babhUva / / 75 / / 're kiM tvayedaM kRtamadya nindyaM, vakSyAmi kiM nartakarAjaputryai / kiM vA ca tAtaM svasakhIjanaM vA, hA hA vidhAtaH karuNA na te'sti / / 76 // khago'pi mahuHkhanivArako'yaM, na sahyate kiM vidhinA prakAmam / kathaM mukhaM darzayitA'smi gatvA, khagAdhirAja pravinAzya geham / / 77 / / 1. vidIryate me zatazo'ntarAtmA / / ' iti pAThA0 / / 2. virajya sarvaM parihRtya prANAn, kathaM na mokSye'tra supuNyatIrthe / / ' iti pAThA0 / / 3. '-mArya !' iti pAThA0 / /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH ato'hamasyaiva pathA'dya gatvA, premNaH vidhAsye nacireNa niSkrayam' / iti prapAto vidadhe'tha kuNDe, tayA'pi tatpremarasA''plutatvAt' / / 78 / / jagrAha taM kukkuTarAjameSA, padbhyAM patatradvitayena caJcavA, tadetayoH karSavikaSayordrAk, talaMgatA kuNDavarasya tasya / nighnantamapyAtmavimokSahetoH * / / 79 / khagatvadAne'dhikRtaM susUkSmam / kuNDAnubhAvAt truTati sma sUtram // 80 // alakSyamanyairjananInibaddhaM, tadaiva so'bhUt kRkavAkurUpaM, tyaktvA manuSyo nRparAjacandraH / tau dampatI zAsanadevatA drAk, 231 kuNDAt samuttArayati sma tasmAt / / 81 / / kuNDAd bahirbhUya nijaM patiM taM, amandamAnandamam prayAtau, zrIpremalA jJAtavatI tadaiva / jAyA - patI vIkSya parasparaM tau / / 82 / / tIrthasthitA devajanAH samantAt, puSpasya vRSTiM gaganAdakArSuH / 1. 'pathA ca' iti pAThA0 / / 2. 'premNaH pratIkAramaho vidhAsye / ' iti pAThA0 / / 3. 'hA premarasena sArddham' iti pAThA0 / / 4. ' naTAdhirAjasya sutA jale hi ('bhUpasya putrI rabhasA, tadA ca' iti pAThA0 ) / babandha sUtraM jananI vidhAtuM yat kukkuTaM tat truTati sma tasya / / ' iti pAThA0 / / 3. ' -t' iti pAThA0 / /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 candrarAjacaritram zrIcandrabhUpopari candanAnAM, paGkAnyavarSan surabhIni sadyaH // 83 / / zrIsUryakUNDasya prabhAva ugraH, kalau janAnAM praNihanti pApam / dRSTAnta evA'tra sa kukkuTo'pi, kSaNAdabhUccandranRpo manuSyaH // 84 / / praNamratApUrvakamAjagAda, zrIpremalA candranRpaM salajjA / 'tIrthaprabhAvAt paripUrtimAgA nmanorathaste sakala: priyA'dya' / / 85 / / snAtvA'tra kuNDe vRSabhezvarasya, bhAvena pUjAM kuru jIviteza ! / ' nizamya tasyA vacanaM mahIpaH, snAtvA suvAso dharati sma candraH / / 86 / / jAyA-patI tau vRSabhaM jinendraM, dravyeNa sampUjya vidhAnapUrva / tatazca kAvyai rasabhAvayuktaiH', . pratuSTavurbhAvanayA sametau / / 87 / / 'tvaM nAtha ! samyag bhuvanatrayasya, saMrakSitA zAntimayUkhacandraH / manorathAnAM paripUraNArtha, kalpadrumo bhAsi nijAzritAnAm / / 88 // 1. 'yasya prabhAvAt kRkavAkurUpaM, tyaktvA'bhavaccandranRpo manuSyaH / / ' iti pAThA0 / / 2. 'pate'dya / / ' iti pAThA0 / / 3. '-vidhAnato hi / / ' iti pAThA0 / / 4. 'tataH sukAvyairguNagumphitaistau' iti pAThA0 / / 5. 'tamaya'm / / ' iti pAThA0 / / 6. 'zAntividhAnacandraH / ' iti pAThA0 / / 7. '-paripUraNe hi' iti pAThA0 / /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 6 evaM prabhoH stotrazatena rAjA, - jAyAsahAyaH stavanaM cakAra / pradakSiNaM caityavarasya cakre, pramAdametIha janaH zubhe kaH ? / / 89 / / itazca kAcinmakaradhvajAya, vijJApayAmAsa javAd bhujiSyA / 'zrIsUryakuNDasya prabhAvato'sya', sa kukkuTazcandranRpo'dya jAtaH " / / 90 / / AzcaryabhUtaM sa nizamya tasyA, vaco'tiharSaM labhate sma rAjA / dadau tathA'syai parituSTidAnaM, na yAcyamasyAH kamapIha ziSTam / / 91 // 'sa kukkuTazcandranRpo babhUve' tyevaM samagre nagare'prathiSTa / saMzrutya sarve tutuSurjanA drAg, 233 zrIpremalAyA jananI pitA ca, kadambapuSpapratimaH praharSAd, draSTuM samAgurnRpamandiraM te / / 92 / / jAmAturevaM parilabhya vRttam / babhUva sAmAtyanRpastadAnIm / / 93 / / 1. 'vivAhakAle varavat kRzAnoH / / ' iti pAThA0 / / 2. 'dAsI' iti Ti0 / / 3. 'prabhAvato'bhUt' iti pAThA0 / / 4. 'sa kukkuTazcandra iti prapadyaH (prajAta:pAThA0 ) / / ' iti pAThA0 / / 5. 'vittaM tathA'syai pradadau mahIpaH, sAkSAd ramA'bhUt khalu tena sA'pi / / ' iti pAThA0 / /
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 AnAyya rAjA naTarAjamUce, 'tava prasAdAccaraNAyudhaH saH / jAto'dya candro na tavopakAra syA''nRNyamasyA'yutajanmabhiH syAt' / / 94 // candrasya sainyaM sakalaM svabhartu amandamAnandamayAnmuhuzca, dhvajaM babandhurnagarasya mArge, jayaM jagau candranRpasya tAram' / / 95 / / candrarAjacaritram sAmantacakreNa virAjamAno, mahodayaM tacchzurAnnizamya / sugandhitoyaM siSicurjanaughAH 2 / gatvA prabhuM tatra namazcakAra, nRpo yayau candranRpekSaNAya / / 96 / / candreNa pazcAnmilati sma bhUpaH / zrIpremalA drAk pitarau praNamya, jagAda zAlInatayA'tinamrA / / 97 / / 'tava prasAdAnmama jIvitezo 'dhunA pitaH ! sammilito mahIpa ! / AbhApurezo nanu vIrasena rAjasya putro'yamiti praviddhi / / 98 / / zrIsUryakuNDasya guruprabhAvAt, tiryaksvarUpaM parimucya sadyaH / 1. 'Ananda eSAM hRdaye mamau no, tathA mudaM prApuradInasattvAH / / ' iti pAThA0 / / 2. 'siSicuH samantAt' iti pAThA0 / / 3. 'jala -' iti pAThA0 / /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 6 manuSyarUpaM pratilabhya bhUyaH, sa jAta ityeva pitaH ! pramanye / / 99 / / jAmAtaraM pazya vizeSatastvaM, samAnarUpo bhuvane'styanekaH / parantu naitatpratimo'sti kazcid, , dRSTaH zruto vA puruSaH surUpaH " / / 100 / itthaM sutAyA vacanaM nizamya, nimeSazUnyena vilocanena, nitAntaharSaM labhate sma rAjA / vilokayAmAsa sa candrabhUpam / / 101 // jAmAtaraM vIkSya sa candrabhUpaM, samAliliGga kSitipAla uccaiH 1 sahAgataH sainyagaNo'pi harSAd', 235 nanAma namro nijagAda bhaktyA / / 102 / / 'tvaM kukkuTospi kSitipo madIya, ityeva matvA tvayakA sahaiva / samAgatA 'stadddvinayena yAce, na naH kadAcit tyaja sevamAnAn / / 103 // nato naTenA'pi muhaH subhaktyA, sukIrtisaGkIrtanakArakeNa / 1. 'pramene' iti pAThA0 / / 2. 'jagattraye tAta ! pumAn surUpaH / / ' iti pAThA0 / / 3. 'premNA'tha sAmantagaNo'pi candraM ' iti pAThA0 / / 4. ' - ityeva kRtvA bhavatA samaM hi / samAgato'haM vinayena yAce, na mAM kadAcit tyaja he mahIpa ! / / ' iti pAThA0 / / 5. 'naTo'pi candraM praNanAma kIrtiM jagau subhaktyA madhurasvareNa / ' iti pAThA0 / /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 pazcAt samuttIrya girergajasya, pRSThaM sa candro nRpa Aruroha / / 104 / / anekavAdyeSu nadatsu' gItaM, gAyatsu bandipravareSu tatra / zrIpremalA syandanamadhyatiSThat / / 105 / / harSAtirekAt pulakAJcitAGgI', anekasAmantasamanvito'sau, gantuM surezAyatanaM dhruvaM tad, candrarAjacaritram tataH prayAto vimalApuraM drAk / DhakkAninAdairbharitaH surAdhvA / / 106 / / SAravairvAjivarasya matta Alokazabdairapi bandigIta mataGgajAnAM paribRMhitena / digantarAlaM sthagitaM prayANe / / 107 / / nRpadvayasyopari zobhate sma, chatradvayaM candirakAntiramyam / divA'pi candradvitayabhrameNa, vilokitaM kautukato janaughaiH / / 108 / / 1. 'skandhaM' iti pAThA0 / / 2. 'vadatsu' iti pAThA0 / / 3. 'bhUpo'nurUpaM gajamAruroha' iti pAThA0 / / atra 'makaradhvaja:' iti Ti0 / / 4. 'cacAla tasmAd vimalApuraM hi / DhakkAdhvanirvyApya nabhaHpradezaM, jagAma kiM no surarAjasadma ? || ' iti pAThA0 / / 5. 'AlokazabdairbadhirIbabhUva, gavyUtimAtraM kila tatprayANe / / ' iti pAThA0 / / 6. 'divA'pi candradvayarAjamAnaM, nabho babhUveva vizAlazobham / / ' iti pAThA0 / /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 6 pArzvadvaye cAmarayugmamAbhAt, tayordvayornirmalakAntirAjat / dvayaM zivabhrAntivazAt siSeca / / 109 / / kiM vyomagaGgAsalilapravAha anena zobhAtizayena rAjA, candreNa sArddha nagare viveza / dadau ca tasmai samabhogyayuktaM', vAsasthalaM vAyuvihAraramyam / / 110 / / vittaM dadau yAcakamaNDalAya, naTAdhirAjAya tathA'dadAt svaM, yathAsamIhaM makaradhvajo'sau / yathA sa lakSmIpatireva jAtaH / / 111 // candraH svasAmantagaNAya vittaM, dadau prabhUtaM prabalapramodAt / na dAnazauNDAH samaye kadAcit, 237 2 sIdanti hi svetarabuddhibaddhAH / / 112 / / AnandakallolaparamparAbhI, zrIcandrabhUpasya yazo jagatyAM, romAJcitAste prayayuH kRtArthAH 3 / sudhAMzukalpaM prasasAra sadyaH / / 113 / / zrIpremalAM snehavizeSataH so, jagAda rAjA makaradhvajo'tha / 1. 'candrAya ramyaM pradadau mahIpo' iti pAThA0 / / 2. 'sIdantI hi prApya janaM supAtram / / ' iti pAThA0 / / 3. 'skvezma / ' iti pAThA0 / / 4. zrIpremalAM premapurassaraM hi' iti pAThA0 / /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 " gaGgeva pUtAcarite ! tavAha matyapriyaM prAvyadadhaM vimohAt' / / 114 / / ASoDazAbdaM tvayi putri ! nAhaM, snehaM vyathAM jAtu vimohitAntaH / tatkuSThivAkyAd viSakanyakAM tvA mavediSaM tat parimarSaya tvam' / / 115 / / piturvacaH sA ca nizamya tasmai, mamaiva prAkkarmavipAkato'ddhA, jagAda 'te doSalavo'pi nAsti / mayA'nubhUtaM puru' duHkhajAtam / / 116 / / bhogaM vinA na kSayameti karma, candrarAjacaritram buddhaveti kasyA'pi na doSamatra / manye, pitaste kila puNyayogAt, prApto mayA prANapatiH sa candraH / / 117 / / yo durjanastvAmapi doSamuktvA, viraktatAmAnayata vyalIkam / tasyA'pi kalyANamathA'stu yena, prakhyAtireSA bhuvane mamA'bhUt / / 118 / / punarna manyuM mayi tAta ! kuryAH, kasyA'pi vAkyena vinA vicAram / ityeva yAce, kuru me parIkSAM, 14 patyurviziSTasya samakSameva / / 119 / / 1. 'putri ! tvamatyantaguNA'si te'haM, mahAparAdhaM vyadadhAM pramohAt / / ' iti pAThA0 / / 2. 'prema' iti pAThA0 / / 3. 'sarvaM kRtaM me khalu / / ' iti pAThA0 / / 4. 'viyuktaH' iti pAThA0 / / 5. 'pralApI / ' iti pAThA0 / /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 6 uvAca rAjA 'niyataM patiste, candro'sti sandehalavo'pi nA'tra / AbhApuraM yAvadito'sti dezaH, sarvasya tasyA'dhipatirdhruvaM saH / / 120 / / tvamaGgajA me bahubhAgyapUrNA, jAmAtRbhAvaM gamito yayA'yam / gAsyanti sUryAvadhi zAstramadhye, tvadIyakIrtiM kavayo vizuddhAm / / 121 // jAyApatI prApya navInasa, navaM navaM vaiSayikaM sukhaM tau / cirAya bhogaM kurutaH sma nAke, nAkezajAyApativannitAntam' / / 122 / athaikadA candranRpaM nRpAlo 'pRcchat samAnAyya rahasyametat / 'jAmAtaratrA''gamanaM kathaM te ?, 239 kathaM madIyAM tanayAM vyavAkSIH ? / / 123 / / kathaM tvayA kukkuTarUpamAptaM ?, sarvaM puro me kathayasva rAjan ! / atyutsuko'haM tava vRttameta cchrotuM yazazcandravibhAsitAza !' / / 124 / / candro'vada" nmantrabalAd vimAtA, mamaikadA putravadhUsametA / 1. 'sa bhAvI ( sa rAjA - pAThA0 ) / / iti pAThA0 / / 2. 'tau dampatI' iti pAThA0 / / 3. 'hi / ' iti pAThA0 11
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 candrarAjacaritram Aruhya cUtasya mahIruhaM sA, vimAnakalpaM nabhasA samAgAt / / 125 // tatkoTare guptatayA niSaNNaH, krameNa cA''gAM nagare tavA'ham / tasyAM nizAyAM tava putrikAyA, AsId vivAhasya mahotsavo'tra / / 126 // zrIsiMhalezasya sutena sAr3a, tanmaGgalaM bhAvi mamA'pi tasya / mantrI jagAda prabalacchalena, sa hiMsakAkhyo'nugatArthanAmA' / / 127 // aneka saMprArthanayA tadA'haM, tava vyavAkSaM tanayAM chalena / tato'gamaM taM pariruhya vRkSa mAbhApuraM drAg jananIsametaH / / 128 // madIyavRttaM sakalaM vimAtA, vijJAya mAM tAmrazikhaM vyadhatta / zrIsUryakuNDasya prabhAvato'haM, punarnaratvaM samavApamatra" / / 129 / / itthaM sa candrasya nizamya vRtta mAzcaryamApannRpatistadAnIm / AnAyya kArAbhavanAt tadaiva, paJcA'pi tAn krodhakaSAyacittaH // 130 / / 1. 'zrIhiMsakAkhyaH sa yathArthanAmA / / ' iti pAThA0 / /
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 6 uvAca taM siMhalabhUpaputraM, - kuSThAbhibhUtaM prabalaprakopAt / " re re tvayA'haM chalito nitAntaM, tvadvAkyato'haM yadi kanyakAM svAm / / 131 / / amArayiSyaM vada kena tasmA damocayiSye duritAt kalaGkAt / dhanyaH pradhAnaH pranivArya yo mAM, sutAmarakSat suyazazca vidvAn' / / 132 / / yugmam svayaM ca kuSThI viSakanyakAM me, sutAmavocat prabalacchalena / tadA sutAyA vacanaM mayA no, pratyAyi tanmohavazena kiJcit // 133 // jJAtaM mayA samprati hiMsakasya, sarvacchalaM vaJcayituM kRtaM mAm / adyA'sya pApaM prakaTIbabhUva, 241 candrodaye vA'stu hatA tamistrA' ? / / 134 / / smRtvA purA tatkRtamapriyaM yat, kRtaM na kenA'pi zrutaM na dRSTam ' / uvAca taM siMhala bhUpatiM sa, krodhAruNAkSo makaradhvajo'thadeg / / 135 / / 1. 'me hi / / ' iti pAThA0 / / 2. 'ayaM' iti pAThA0 / / 3. 'prAmAyi' iti pAThA0 / / 4. 'sarvacchalaM mAM prati durNayatvam / ' iti pAThA0 / / 5. 'candrodaye jAtu na gopitaM ca / / ' iti pAThA0 / / 6. kasyA'pi pApaM bhavatIha guptaM, jJAtaM mayA candrata eva sarvam / / ' iti pAThA0 / / 7. 'hi' iti pAThA0 / /
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 "re pApa ! kasmAt tanayAM mamApA vAdIramantuM zucizIladIptAm ? | tadapriyaM tvaM vyadadhA durantaM, prAptA'si yasyA'dya phalaM kaTu drAk / / 136 / / putryA mahograM pravidhAya duHkhaM, tvadAnanodvIkSaNamapyabhadra na lajjase tvaM kathamatra pApin ! | hetuH kilaitadduritaprabhAvAt' / / 137 / / prAsoSTa yA tvAM jananI ca tasyA, candrarAjacaritram dhikkAra AstAM na kathaM tadaiva / mRto'bhavaH strIjanaduHkhadAyI ?, dhik tvAmi "ti nyakkRtavAn nRpAlaH / / 138 // AhvAyya cANDAlamaraM ca sarvAn, rAjA nyadikSat parihiMsituM tAn / tasmin kSaNe candranRpaH samAgAt, teSAM vadhAdezamavetya vijJaH / / 139 / / "mahAzayA naiva parasya rakSAM, svaprANabhaGge'pi tyajanti jAtu / rAjan ! vadhaM no zaraNAgatAnA maucityametIha kadA'pyarINAm / / 140 / / 1. 're pApa ! kasmAd duhiturmama tvaM, klezaM vyadhA niSphalamevamugram / duHkhaM mama tvaM vyadadhAstadugraM, suptaM hariM bodhitavAnasi tvam / / ' iti pAThA0 / / 2. 'tvadAnanaM vIkSya mahAjano hi, smerAnanaH kiM bhavitA na duSTa ! / / ' iti pAThA0 / / 3. 'hi' iti pAThA0 / / 4. ' AhvAyya cANDAlamamuM tadaiva' iti pAThA0 / / 5. 'saMzrutya teSAM vadhamAzu vijJaH / / ' iti pAThA0 / / 6. ' - gatAnAM karoti vidvAn kvacidapyarINAm / / ' iti pAThA0 ||
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 6 243 evaM bhavAMzced vidadhAti, tena', kRtajJatAhAnimiveha loke / yadAvayoH saGgatamasti tasya, nidAnabhUto hita eva cA'yam / / 141 / / muJced bhavAMzcet suyazo'tra loke bhavedakhaNDaM zaradinduzubhram / ete'pi zikSAmadhigamya cA'taH, ___ paraM vidadhyurna kadA'pi cettham / / 142 // anyacca putryAstava karmadoSo, vijRmbhate, nA'tra ca doSa eSAm / ime'tidInA iva bhAnti bhItAH5, ___putrazca kuSThena rujAbhibhUtaH / / 143 / / prasIda caiteSu dayasva tasmAt, kSamasva doSAn, parimuJca bandhAt' / kathaM vilumpAmi vaco'sya, caivaM, vimRzya rAjA'pyurarIcakAra / / 144 / / sugandhitailaM parilipya caitA nasnApayaccandranRpastadaiva / kauzeyavastraM varabhUSaNaM ca, dattvA subhojyaM vyataracca tebhyaH / / 145 / / 1. kiM syAn' iti pAThA0 / / 2. 'mahAjanAnAM sadasadvicAraH / ' iti pAThA0 / / 3.'tasyA-'yaM nizcito heturato na vadhyaH / / ' iti pAThA0 / / 4. 'paraM vidadhyurnahi tAdRzaM hi' iti pAThA0 / / 5. 'kiJcAtidInA iva bhAnti cA'mI' iti pAThA0 / / 6. 'eteSu rAjan ! dayayA prasIda' iti pAThA0 / / 7. 'caitAn / ' iti pAThA / /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 zrIpremalA patyuramoghasattva vikhyApanAyai sahasA''jagAma / prakSAlya tatpAdayugaM tadeva, jalaM samAdAya vizAlasattvA / / 146 / / kuSThApanuttyai kanakadhvajasya, siSeca dehe nRpanandinI' sA / sadyo vinAzaM prayayau tadIyaM, kuSThaM suramyAkRtirapyabhUt saH / / 147 / / yugmam divo'tha devA jayazabdamuccai ruccArya puSpaM vavRSuzca candre / tadA'sya pAdau parigRhya bhaktyA, candrarAjacaritram nanAma sadyaH kanakadhvajo'pi / / 148 // 'dhanyo'si rAjaMzcaraNodakasya, vaktuM samarthAstava ke prabhAvam ? / na devatA kuSTharujAbhibhUtaM, mAM svasthamAdhAt paramAcarastvam' / / 149 / / sammAnya tAMzcandranRpo mumoca, te taM namaskRtya yayuH sukhena / zrIsiMhalezaH svapuraM sametya, sukhena cA'sthAt svasutena sArddham / / 150 / 1. 'nRpanandanI' iti pAThA0 / / 2. 'candrasya' iti pAThA0 / /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 6 245 (mAlinIvRttam) atha navanavasaukhyaM premalAyAH samIpe, narapatiranavadyaM so'nvabhUccandranAmA / bhavati 'viSamaduHkhasyA'vasAne prakAmaM, svahRdabhilaSitaM sadaivayogena jantoH // 151 // iti zrIkastUrasUriviracite zrIcandracaritre SaSThaH sargaH samAptaH 1. 'iti' iti pAThA0 / / 2. 'viraha-' iti pAThA0 / / 3. 'hi ramyaM' iti pAThA0 / / 4. 'priyamilanasukhaM' iti pAThA0 / /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrATapUjyAcAryazrIvijayanemisUrIzvarapaTTadharapUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarapaTTadharaprAkRtavizAradapUjyAcAryazrIvijayazrIkastUrasUripraNItaM candracaritre saptamaH sargaH (vaMzasthavRttam) athaikadA tasya guNAvalI nizi', smRtA'bhavat talpamadhizritasya / vicArayAmAsa tadA mahIpatiH, priyAM svakIyAM bahuduHkhasAkSiNIm // 1 // "sukhena kAlaM vimalApure'nizaM, zrIpremalAyAH savidhe nayAmyaham / na vedmi kiJcid hRdayapriyA kathaM, vinA mayA sA samayA karotyahaH // 2 // pratizrutaM yatpuratastato mayA, priye ! nRrUpaM parilabhya satvaram / samAgamiSyAmi na jAtu vismRtA, bhavestadetat parihIyate'dhunA // 3 // vrajAmi tasyAH purato'dhunA'pyahaM, tadA bhavet tadvacasaH kRtArthatA / 1. 'priyA' iti pAThA0 / / 2. 'samAgamaccetasi ramyarAtriSu / ' iti pAThA0 / / 3. 'sA me' iti pAThA0 / / 4. 'vinA mayA yApayate nu vAsaram ? / / ' iti pAThA0 / / 5. 'agAdiSaM sundari ! te puraH purA, yadA nRrUpaM parilapsyate myaa| tadA''gamiSyAmi pRthag bhavanahaM, na vismarAmIti vizAlasaukhyabhAk / / ' iti pAThA0 / / 6. 'tadA bhavet sAdhuvaco'rthasatyatA / ' iti pAThA0 / /
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 7 karoti yA prema nirargalaM mayi, priyasya tasyA vidhireva niSkrayaH " / / 4 / / 1 suptotthitaH prAtaratho mahIpati lilekha patraM ca guNAvalIM prati / dUtAya dattvA nyagadat tadA rahaH, 44 " pradeyametanna guNAvalImRte / / 5 / / kasmaicidAkhyeyamidaM vacastvayA, na vIramatyAH savidhe vizeSataH / prakAzitastvaM na bhaveH kadAcana, vidheyametannibhRtaM tvayA sakhe ! / / 6 / / sanmaGgalaM prakSyasi komaloktibhiH, santoSamullikhya ca mAM pradAsyasi / zucaM tyaja dvAparamatra no kuru5, jhaTityasau te militeti vakSyasi / / 7 / prabhAvatastIrthavarasya mAnavaM, 247 varmA prAptamaho sudurlabham / upetya tatrA'hamasaMzayaM dharA bharaM khilIkRtya khalaM bhariSye / / 8 / / sadA madIyo nijamAnase priye !, snehastvayA dhArya itIha kiM bruve ? | 1. 'tasyAH priyaM hA na kathaM karomyaham / / ' iti pAThA0 / / 2. 'prAtarasau' iti pAThA0 / / 3. 'hi' iti pAThA0 / / 4. 'patraM pradeyaM hi guNAvalIkare / / ' iti pAThA0 / / 5. 'santoSamasyai bahu me bindhanam / pradAsyase, tiSTha sukhena sundari ! ' iti pAThA0 / / 6. 'Agatya tatrAhamasaMzayaM priye !, rAjyaM kariSye ripunAzapUrvakam / / ' iti pAThA0 / / 7. 'madIyaM' iti pAThA0 / /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 candrarAjacaritram na cAtakI jAtu divAnizaM yataH, prayojitA snihyati dUravAride ? // 9 // vikAsimallImadhulAlasaH kiM, madhuvrato'nyatra mano niyacchati' ? / ataH priye ! zIghrataraM tavA'ntike, samAgamiSyAmi na saMzayaM kuru" / / 10 // maduktamevaM kathayestirohito, vrajA'vilambena 'zivaM tavA'stvi'ti / niyojito rAjavareNa tena so, gatastadA''bhAnagaraM kiyaddinaiH / / 11 // 'iyaM kimAste nagarI surezituH, purI kuberasya mahAprabhA kimu ? / ' iti prakAmaM paricintayan yayau, sa mantriNo dhAma suguptabhAvataH / / 12 // sa mantriNe patramadAt prapadya ta nitAntaharSaM parilabhya tatkSaNam / yayau sa tenaiva guNAvalIpuro, nyadarzayaccandranRpasya taddalam // 13 / / guNAvalI patramadaH prapaThya sA, nRdehalAbhaM svapateravA'gamat / 1. '-snehaM tvayA dhAryamananyacetasA / na vIramatyA vacanena kevalaM, tvaM vismRti me kuru jAtu sundari ! / / ' iti pAThA0 / / 2. 'svajanmabhUmerhi yathA zamIdrumaH, priyastathA'nyatra na mAlatIlatA / ' iti pAThA0 / / 3. 'iti prabhUtaM nRpatiH samAdizaccaro'tha so'pi pracacAla tatpuram / AvApya cA''bhAnagaraM cirAdasau, vilokya tad vismayamApa tatkSaNe / / ' iti pAThA0 / / 4. 'tatkSaNe' iti pAThA0 / /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 sargaH - 7 amandamAnandamavApa tatkSaNe, mudazrubhirbhUmitalaM siSeca ca // 14 // jagAda dUto nRpavAcikaM tadA 'tha tAM, nizamyA''ha guNAvalI tataH / 'prakAzanIyaM purato na kasyacit, tvayeti vRttaM bhramato'pi karhicit / / 15 / / vidhAya tasyA'pratimAM ca satkRti, dadau puraskArapurassaraM dalam / yayau sa dUto muditastato drutaM, nivRtya dhImAn vimalApuraM prati' / / 16 / / suguptamapyetamudantamaJjasA, paramparAto janatA vyabudhyata / pratIkSamANA ca nRpAgataM ghanA gamaM latevA''sa nitAntatApitA / / 17 / / nizamya tadvattamivA''kulA bhRzaM, babhUva sA vIramatI bhiyA drutam / nije hRdi dhyAtavatI ca kukkuTaH, 'kathaM vapuH so'dya gato nRjanmanaH / / 18 / / 1. 'bhramAt' iti Ti0 / / 2. 'vilikhya patraM pradadau guNAvalI, vidhAya tasyA'tizayAM hi satkRtim / yayau sa dUtaH pratilabdhasatkRtiH, pramodatastadvimalApuraM prati / / ' iti pAThA0 / / 3. 'gRhe gRhe candranRpasya sA kathA, babhUva rAjA nararUpavAniti / bhaved yadA paurajanasya zobhano, bhAgyodayastarhi sa Agato bhavet / / ' iti pAThA0 / / 4. 'ado vaco vIramatIzrutiM yadait, tadA'bhavat sA kSudhiteva pannagI / dadhyau ca yaM tAmrazikhaM vyadhAmahaM' iti pAThA0 / /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ druta pratIka 250 candrarAjacaritram ihA''yiyAsatyapi so'tha yanmayA, na mAritastad vihitaM na maJjulam / tato'dya gatvA vimalApurIM prati, drutaM pratIkAravidhiM kriyAM svayam // 19 // yathA sa nA''bhAnagaraM samAvrajet, tathA vidhAsyAmi nijograpATavAt / viziSTasAmarthyavatAmapIha yad, ___ na vardhamAno'rirupekSituM kSamaH' // 20 // tadaiva sA''nAyya guNAvalI vadhUM, jagAda "candro nararUpamAptavAn / ihA'pyasau durmatiretumicchati, gato'sya nA'dyAvadhi cetaso madaH // 21 // manuSyarUpaM pratilabhya mAmakaH, prabhAvalezaH kila tena vismRtaH / tRNAya manye yamahaM na jAtuci nmayA virodhaM sa vidhAtumicchati / / 22 // na cA''yatistasya zubhA vilokyate, bhavedidAnI khalu jIvasaMzayaH / tadIyavRttaM parivetsi cet tadA, vadA''zu patraM likha madvaco'nvitam / / 23 // 1. 'maGgalam / ' iti pAThA0 / / 2. 'ito'tha' iti pAThA0 / / 3. 'tadIyagarva parikhaNDayAmyaham / / ' iti pAThA0 / / 4. 'tathA vidhAsyAmi tathAkRte nijam / parAkramaM sAdhutaraM vibhAvaye,' iti pAThA0 / / 5. 'manuSyarUpaM pratilabdhavAnasau, virAjate kiM nu parAkramAdhikaH ? / ' iti pAThA0 / /
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 sargaH - 7 karotu vairaM na mayA samaM puna ryadIhate jIvitamAtmanastadA / vrajAmi vA'haM svayameva tatpuraM, vihInabuddhiM parizikSaye'cirAt // 24 // tato'hameSyAmyacirAt tavA'ntikaM", nizamya tat sA nijagAda sAdhvasAt / "vaco na yuktaM tava mAtarIdRzaM', khago'bhavad yaH sa kathaM naro bhavet // 25 / / jagatyasau kaH prabhurasti pUruSo, vinA tvadIhAM racayeta kaM naram ? / udantametaM khalu ko'pi durjano, mudhA'tanot kintu na so'sti vastutaH // 26 // kathaM naTo vA vimalApuraM vrajet, sudUramajJAtamito'sti tanmRSA / na cA'mba ! jAne'dhikamityato'pyahaM, kuruSva kAryaM suvicArya no haThAt" / / 27 // itIrayitvA bhavanaM svakaM yayA vupAsta sA vIramatI svadevatAm / samakSabhUtAM pravilokya devatAM, uvAca' 'candrasya vinAzanaM kuru:6' // 28 // 1. 'samAgamiSyAmi, punastvamatra hi, niSIda rItveti (' zrutvA' iti Ti0) / / jagAda sA'pi tAm / mAtarna yuktaM vacanaM tavedRzaM,' iti pAThA0 / / 2. 'narIkaro yo'tra tavepsitaM vinA / ' iti pAThA0 / / 3. 'sudUramatyantamasambhavaM hi tat / ' iti pAThA0 / / 4. 'pravicArya' iti pAThA0 / / 5. 'jagAda' iti pAThA0 / / , 'yayAce ityarthaH' iti Ti0 / / 6. 'tataH' iti pAThA0 / /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 candrarAjacaritram nizamya tasyA vacanaM ca devatA, jagAda 'candrasya nRpasya ko bhavet / prabhurvinAze kila sUryakuNDato, naratvamAptasya mahograpuNyataH // 29 // ahaM samartho'smi na tasya bhUpate na vA samarthA tvamapIha samprati / upadravaM kartumamuM hi, sarvadA, suro balI rakSati martyadehinam / / 30 // svakAryamanyad vada tatkSaNAdahaM, karomyabhISTaM na ca saMzayo manAk / kuruSva candraM svasutocitaM puna nirasya durbuddhimaraM mahIpatim' / / 31 // nizamya devasya vacaH krudhAkulA, na kiJcidasmai punarapyuvAca sA / na caiva tadvAcamupAdade sakA, jagAma devo nijamandiraM tataH / / 32 // tadaiva sA''nAyya subuddhimantriNaM, jagAda 'yAmo vimalApuraM prati / prajAsu zAntiM parivartayA'tra ca, sthitastvametad vinizamya so jagau // 33 // 1. 'prabalamAmaladehakatvataH / / ' iti, 'pralabdhasanmAnuSajanmano janaH / / ' iti ca pAThA0 / / 2. 'vidhAya te'bhiSTamahaM dade'dhunA / kuruSva candreNa samaM hi ('ca' iti pAThA0) saGgataM, vimucya vairaM kuru taM mahIpatim / / ' iti pAThA0 / / 3. '-'tha sA' iti pAThA0 / / 4. 'vayaM, tvamatraiva ca zAntipUrvakaM, niSIda, rItveti jagAda so'pyatha / / ' iti pAThA0 / / /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 'svakAryamAdhAtumaye ! yadIhase, na roddhumIze yadahaM tavA'nugaH / ato yathecchaM kuru zAntito mayA, tava prabhAvAdiha vatsyate'dhipe ]' / / 34 / / iti pradhAnasya vaco nizamya sA, tadaiva devAn smarati sma durmateH 2 / kare'titIkSNaM karavAlamAdade, cacAla taiH sArddhamatho vihAyasA / / 35 / / na lokate daivahato jano nijaM, paraM na karNe kurute hitaM vacaH / na jAnatI candrabalaM krudhAkulA, sma manyate taM hatameva mAninI / / 36 / / na vetti sA vIramatI yathA, tathA, jagAma kAcit kila devatA tataH / 'raho vimAtA tava candrabhUpate !, 253 sameti, sajjo bhava' sA jagAda tam / / 37 / / 'tavograpuNyAnna ca sA parAbhava', vidhAtumIzA'sti tathA'pi sajjitaH / bhave 'ti devasya nizamya sadvaco, jaharSa candro na hi bhIrmahAtmanAm / / 38 / / 4 4 1. 'prabho ! / / ' iti pAThA0 / / 2. tadaiva devAn punarAcakarSa ha / ' iti pAThA0 / / 3. sArddhamasau' iti pAThA0 / / 4. 'balaM' iti pAThA0 / / 5. 'tavA'sti puNyaM na hi ca (sA- pAThA0 ) parAjayaM' iti pAThA0 / / 6. 'niSIda, rItveti surasya sadvaco' iti pAThA0 ||
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 tadaiva rAjA pavanAtigaM hayaM, susajya varmAvRta Aruroha saH / sutIkSNa khaDgaM ca kaTItaTe nyadhAt, yayau vimAtuzca phalAya duSkRteH 1 / / 39 / / sahasrasaGkhyaM ca balaM puro nRpo, 2 vidhAya so'gAnmRgayAmiSAt sudhIH / sameti yAvadgahanaM kimapyathora, candrarAjacaritram dadarza tAvad gagane vimAtaram // 40 // krudhAruNAkSI sphuradoSThapallavA, prasUzca candraM zamamAzritaM tadA / samAgataM taM paruSAkSaraiH kudhIH 4, jagAda 're ! tvAM zvazuro'pi me puraH / / 41 / / samAvrajantaM kimu na nyavArayat ?, svayaM ca kiM vismRtavAn nijaM vapuH ? / smara svadevaM tvamihAdya mAmaka krudujjvaladvahnizikhAhutIbhavan' / / 42 / / yugmam nizamya cA'sAvavivekakalpitaM, vaco vimAturvinayAJjagAda tAm / 'kSamasva, nA'dyApi tavepsitaM mayA, 'nyathAkRtaM vetsi kuto'tha mAM ripum / / 43 / 1. 'cacAla jetuM capalaM vimAtaram / / ' iti pAThA0 / / 2. 'chalena hi / ' iti pAThA0 / / 3. 'jagAma dUraM bahusundaraM vanaM' iti pAThA0 / / 4. 'krodhena sA bahnizikhena dIpitA, candraH sudhAdhAmavadAsta mAtari / samAgataM vIramatI vilokya taM' iti pAThA0 / / 5. 'nizamya mAtuH paruSAkSaraM vaco, jagAda candro vinayena mAtaram / ' iti pAThA0 / / 6. ''nyathAkRtaM vetsi ca mAM ripuM sadA / / ' iti pAThA0 / /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 1 7 smarAmi kiM devamiha, prakAmato, vidhIyatAM yatkaraNIyamasti te ' / nizamya tadvAcamasAvasiM zitaM, grahodgRhIteva samAdade rayAt / / 44 / / tayA'tha candre prahRto'pyasirjavAt, nivRtya tadvakSasi citramApatat / hatA nijasyaiva vigItakarmaNA, papAta raktodvamanaM prakurvatI / / 45 / / zubhAzubhaM yatkriyate nRjanmanA, phalaM bhunaktIha sa eva nizcitam / mRtA gatA vIramatIha durgatiM, nananda candro bhuvi gItasadyazAH 3 / / 46 // tadaiva candropari puSpavarSaNaM, cakAra devo jayazabdapUrvakam / 255 svazalyaghAtena nirAkulazca so 'gamanmahairdrAg vimalApuraM prati / / 47 / / nizamya tacchrImakaradhvajo nRpo, mudaM sameto vidadhau sumaGgalam' / 1. ' iti pragalbhaM praNizamya tadvaco, roSAruNAkSI zitakhaDgamAdade / / ' iti pAThA0 / / 2. 'prahAramasyopari saMvyadhAdasi - rnivRtya tadvakSasi sadya Apatat / asiprahAraM parilabhya sA kSitau, papAta raktodvamanaM prakurvatI / / ' iti pAThA0 / / 3. 'nRpo'pi kezeSu laghu pragRhya tA-mapAtayad grAvaNi duSTacAriNIm / avApya mRtyuM narake jagAma sA, kSitau ca SaSTyAM nijakarmayantritA / / ' iti pAThA0 / / 4. 'svajanmazalyaM praNihatya so'gama-nmahotsavADhyo vimalApuraM prati / / ' iti pAThA0 / / 5. 'mudaM sametya pracakAra maGgalam / ' iti pAThA0 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 nRpAGgajA'pi praNizamya tadvaco, jaharSa bhUyaH pariSasvaje ca tam' / / 48 / / svarAjyamarddha pradadau mahIbhuje, mahotsavaiH zrImakaradhvajo'pyatha / bubhoja candro nRpakanyayA samaM, yathehitaM vaiSayikaM sukhaM bhRzam / / 49 / / guNAvalImetya jagAda ko'pyatho, nizamya mododadhimagnamAnasA, candrarAjacaritram nabhazcaro vRttamimaM sukhAvaham' / pradhAnamAnAyya jagAda tadvacaH / / 50 / / amAtyavargazca nizamya' modayug, babhUva tAM harSabharAtinamragIH / uvAca 'duHkhaM gatamadya nastathA, tava prajAnAM ca yato mRtA sakA' / / 51 / / 'mamAra sA vIramatI 'ti nAgarA, nizamya harSaM pratilebhire'tulam / avazyamasmAkamudainmahattaraM, subhAgyametajjagaduH parasparam / / 52 / / 1. 'priyam / / ' iti pAThA0 / / 2. ' - manArataM' iti pAThA0 / / 3. 'suro hi vRttAntamimaM sukhAvaham / ' iti pAThA0 / / 4. 'nizamya harSaM parilabhya tatkSaNe ' iti pAThA. / / 5. 'amAtyavargaH praNizamya -' iti pAThA0 / / 6. ' uvAca pUtaM kulamadya te'bhavadiyaM ca pApA vyanazat svakarmataH / / ' iti pAThA0 / / 7. 'bahum / ' iti pAThA0 / / 8. 'subhAgyamA !! yanmRtimApa pApinI / / ' iti pAThA0 / /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 257 vilikhya patraM vimalApuraM prati, vyamoci dUto nagarIjanairnijaH / tato jagAmA'tijavAnvitaH sako', divAnizaM svaprabhudarzanotsukaH // 53 // guNAvalI svapriyadarzanAmRtaM', pipAsuratyantasamutkamAnasA / vyacintayat "ko jana Igasti yo, videzagaM prANapatiM samAnayet / / 54 / / navaM navaM saukhyamasau nirantaraM, priyo'tha bhuGkte nRpakanyayA mama / itaH sa Agatya yathA sadA mudA', dinaM nayet kartumidaM ka IzvaraH6 ? / / 55 / / nRpAGgajA sA bhaginI mama priyA, vyadhAnmanuSyaM khagato nRpaM yataH / idaM tu jAtaM na samaJjasaM tayA, mama priyo yadvidadhe nijapriyaH / / 56 / / vadanti lokAH prathamaM vivAhitA, priyA bhavatyatra gadanti kecana / 1. 'itaH samAgantumasau cacAla ha' iti pAThA0 / / 2. 'guNAvalI nAthasamAgamAmRtaM' iti pAThA0 / / 3. 'sneha-' iti pAThA0 / / 4. 'bhuGkte samaM bhUpatikanyayA priyH|' iti pAThA0 / / 5. 'nirantaraM' iti pAThA0 / / 6. 'dinaM nayet kazcarituM prabhustathA ? / / ' iti pAThA0 / / 7. '-vyadhAnmanuSyaM mama vallabhaM hi yA / parantu sA pravilobhya satpati, dhruvaM sapatnI samabhUnnRpAtmajA / / ' iti pAThA0 / /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 candrarAjacaritram samAgatA nUtanavallabhA'dhikA, jano navotkaH kila kAmazAsane' / / 57 / / nRpAGgajA sA hRdayapriyA'bhavat, tato visasmAra nu mAM mama priyaH ? / smRtA'thavA tanizi matkRtiryataH samAgato'dyA'pi virajya no sakaH2 ?' / / 58 / / vitarkayantIti viSaNNamAnasA, ruroda hRdbhedamasau guNAvalI / uvAha dhairyAtmakasetubhaGgato, dRzo'zrupUraH kSitimArdrayan javAt / / 59 // itaH samAgAdiha ko'pi pakSirAT, zuko jagAda kSitipAGganAM ca tAm / 'kuto'si duHkhaikadhanA'dhunA kila, vadepsitaM tad vidadhAmi te dhruvam // 60 // 1. 'yadA navInA parilabhyate tadA-'dhikA manaHprItikarI tato'pi ca / / ' iti pAThA0 / / ito'gre- 'yathaiva lokaH paripUrNacandrikAM, na lokate, kintu nviincndrikaam| tathaiva mAM pazyati naiva matpriyo-'nurAgataH kintu navAM sa premalAm / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 2. '-nnA'haM, kuto mAM smaratIha na priyaH ? / kiM me'sya duzceSTitamAgataM smRtA-vevaM vitarkaM vyatanod guNAvalI / / ' iti pAThA0 / / 3. 'nirantaraM sA'zrujalArdra[kta]zATikA, nizaM vyatIyAya patiM vinA tadA / manojabANavyathitAntarA satI, pracaNDa-mArtaNDitazItarazmikA / / ' iti pAThA0 / / ito'gre- 'patiM vinA me na hi bheSajaM paraM, bhavenmamaitadvirahAgnizAmakam / tadIyasauhArdavidhAyinI hi mAM, dhik, tasya matpremalavo'pi nekSyate / / ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 4. 'tataH / ' iti pAThA0 / /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH nizamya tatkIravaco guNAvalI, - 7 'patiH pravAsI cirato'sti durvidheH / viyogasantApamavApitA bhRzaM', jagAda sA gadgadabhASayA'smyaham / / 61 / / uvAca kIro 'likha patramAzu me, pradehi gacchAmi yataH patistava' / guNAvalIdattamatho dalaM zuko, lalau yayau sAzrudRgaJjanAJcitam / / 62 / / kSaNaiH kiyadbhirvihago yayau saka zcalatpatatro vimalApuraM rayAt / dalaM ca tenA'rpitamAzu sotsukaH, papATha candro'zrujalAvilAkSaram / / 63 // 'viyogatApAnalataptamAnasA, 259 lilekha bASpAkulalocanA dalam / dhigastu mAM yo'samahArdahAriNIM guNAvalIM prANasamAmupaikSata / / 64 / / ito'tha gantuM ghaTate mamA'cirAt, prajA bhaveyuzca mayA vinA''kulAH / 1. '- jagAda me prANapatiH pravAsabhAk / samasti, tasyA'smi viyogato'dhikaM, zukAdhunA duHkhazatena pIDitA / / ' iti pAThA0 / / 2. 'jagAda kIraH pravilikhya me dalaM, pradehi, dAsyAmi ca vallabhAya te / guNAvalI drAk pravilikhya zobhanaM, dadau dalaM sA'zrukakajjalAGkitam / / ' iti pAThA0 / / 3. 'zukaH samuDDIya yau kSaNAdasau, gRhItapatro vimalApuraM prati / dadau sa candrAya dalaM papATha tanna cAbudhad bASpajalAkSareNa saH / / ' iti pAThA0 / / 4. 'viyogato'sau na sucArulekhakaM, lilekha bASpAkulalocanA priyA / mayA vinA sA bhRzamasti duHkhitA, guNAvalI prANasamA'dhunA mama / / ' iti pAThA0 /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 candrarAjacaritram purI ca sA bAlyata eva sevitA, bhavecca zUnyeva mahAdivarjitA' // 65 // samIkSya kiJcid vimanaskamAzu taM, patiM jagAda kSitipezvarAtmajA / 'kathaM tvadIyAnanamadya vallabha !, prabhAtacandrapratimaM vilokyate // 66 // svajanmabhUmiH smRtimeti kiM tava ?, guNAvalI vA smRtimArgamAgatA ? / athA'stu tAmAnaya vallabha ! svasuH, sukhaM tayaiSyAmi yato'hamIhitam // 67 // jagAda candro 'mama rAjyamasti yad, vinA nRpaM tatsakalAH prajAH priye ! / samAgamAya pradadurdalaM tato, vrajAmyahaM nizcitameva zIghrataH5' / / 68 // iti priyAM candranRpo nigadya tAM, puro jagAma zvazurasya tatkSaNam / uvAca cA''bhAnagarAt prajA mama, dalaM dadustatra samAgamAya tA: / / 69 // 1. 'ato'dya gantuM ghaTate mamA'pi hi, na rAjate sA nagarI ca madvinA / tayA samaM me zizubhAvato'dhikaM, samasti sauhArdamato'dya yAmyaham / / ' iti pAThA0 / / 2. 'athAstu tAmAnaya vallabhAdhunA-'pyahaM bhaviSyAmi hi tadvazaMvadA / / ' iti pAThA0 / / 3. 'hi' iti pAThA0 / / 4. 'mama / ' iti pAThA0 / / 5. 'vallabhe !' iti pAThA0 / / 6. 'tatkSaNe / ' iti pAThA0 / / 7. 'hi / / ' iti pAThA0 / /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 261 bhavet tvadAjJA yadi, tatra sAmprataM, vrajAmyanicchannapi vaH priyatvataH' / nizamya candrasya vaco mahIpatiH, zucAkulaH sAzruvilocano'bhavat / / 70 // uvAca dhairyAd 'yadihaiva sarvadA, vased bhavAMzcet sakalAH prajAstadA / dhruvaM ca tadrAjyamariprahArato, vinAzameSyanti supAlakaM vinA // 71 / / ato gatiM te khalu nA'smi zaktimAn, niroddhamapyalpamahaM vicArayan' / nigadya caivaM makaradhvajo nRpo, balAdi sajjaM gamanAya cA'karot / / 72 // tataH sa candro nRpatiH susajitaM, balaM jagau 'yAhi zanaiH zanaiH puraH / "sabhAjayitveSTajanAnahaM punaH, puraM pratiSThe'cirameva sotsuka:5' // 73 / / itaH svaputrIM makaradhvajo nRpo, jagAda susnehaniruddhakaNThakaH / 'mamA'thavA mAturasi tvamekikA 'valambabhUteti tirohitaM na te / / 74 / / 1. 'vrajAmi bhuktvA sukhamatra puSkalam / ' iti pAThA0 / / 2. 'pramattamAtaGgavaraM yathA na hi, vazaM vidhAtuM prabhavejjanaH kvacit / tathA mama tvaM vazago'si bhUpate !, na . rAjyasAmrAjyavibhUSaNAdibhiH / / ' iti pAThA0 / / 3. 'tato vraja' iti pAThA0 / / 4. 'satkArayitvA' iti Ti0 / / 5.'-balAdyupetaM nijagAda tatprati (balaM samAsAdya jagAda tatprati-pAThA0) / calAdhunA tvaM mayakA nijaM puraM, nizamya tad gantumabhUt samutsukam / / ' iti pAThA0 / / 6. '-samAhvayat svasya puraH sadArakaH / uvAca he putri ! samastasaguNA-''karo'si matpremadhanasya vallarI / / ' iti pAThA0 / /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 candrarAjacaritram ihaiva tasmAd vasa yAvadAvayoH, guNojvalAM tvAM nayanasya tArakAm / vrajantu kAlAstanaye'nupazyatoH, sukhaM sadA'nte vayasi pratiSThayoH' / / 75 // jagAda 'kAntipureva saityanu, na jAtu dRSTA kvacanA'pi te pRthak / vizeSataH proktamatho sutAsthiti gRhe svabhartustridivaukasAM puna:' / / 76 // punarna mohaM vidadhAmi, na priyaM, tyajAmi pUrvAnubhavAt sacetanA' / nizamya tannaijasutAvacastadA, vicArayamAsaturAzu dampatI / / 77 // 'dhanaM sutA syAt parakIyamityadaH, sunizcitaM, sA na piturguhe kvacit / vaset samRddhe'pi kadApi no rasAt, na manyate tatsvamiyaM yataH kila / / 78 // vicArite tacca vibhAti yuktimat, svabharturardhAGgasamA hi sA smRtA / 1. 'aye bahu vyAhatamadya te pati-rna manyate'sau gamanAya tatparaH / tavA'sti kiM samprati hRdgataM vada, vrajiSyasi sthAsyasi vA'tra putrike ! / / ' iti pAThA0 / / 2. 'jagAda sA tiSThati yatra vigraha-zchAyA'pi tasyAnusameti tatra hi / iti pramANena pitaH ! sadA nija-priyAnugA syAmahamapyadInahat / / ' iti pAThA0 / / 3. 'tyajAmi tAta ! kvacidapyahaM prabho ! / ' iti pAThA0 / / 4. 'dhanaM hi kanyA' iti pAThA0 / 5. 'kadA'pi raktA bhavati prakAmataH, patyuhe zUnyatare'pi rajyate / / ' iti paatthaa0||
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH samarthanAyeva tadetadaJjasA, - 7 , zivAzivAvekazarIratAM gatau / / 79 / / iti prakAmaM pravicArya bhUpati anekadAsIrbahuvastrabhUSaNaM, itaH samAgAt sa ca candrabhUpatiH, mahottamaM vAhanamuttamAH sakhIH / sugandhi vastu pradadau sa yautuke / / 80 / / pravegamAruhya hayaM tadantikam / sutAM samuddizya jagAda taM nRpaH, sagadgadaM "te tanayA'rpyate mayA / / 81 / / mamA''tmajeyaM zizurasti tena sA, karoti kAryaM svamanogataM sadA / atastadIyo yadi jAyate tvayi, 263 kadA'pi mantuH sa na gaNyatAM tvayA // 82 // mano madIyaM sahate na jAtucid, viyogaduHkhaM duhitustathApi sA / svabhartRgehaM vrajatIti me mahAn, pramoda ityeva visRjyate mayA / / 83 / / madIyarAjyaM ta tavaiva nizcita miti pratIhi tvamapUrvabhAgyabhAk / 1. 'kadA'pi mAtA tanayAM na sUyatAM sadaiva sA bhartRgRhasya maGgalam / vibhAvayatyAhitabhartRrAgataH, piturvirAgaM vidadhAti nizcitam / / ' iti pAThA0 / / 2. 'mahIpatiH / / ' iti pAThA0 / / 3. 'hi' iti pAThA0 / / 4. 'pradhAnamAruhya hayaM ca tatsabhAm / ' iti pAThA0 / / 5. ' -'dhunA svakIyA tanayA'rpyate hi te / / ' iti pAThA0 / / 6. ' - hi marSyatAM -' iti pAThA0 / "
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 smRtiM nayermAmiti sAzrulocano, uvAca mAtA tanayAM nijAM prati, jagAda rAjA makaradhvajaH punaH / / 84 // sadaiva patyurvacane sthirA punA 'bhava svabharturbhRzavallabhA sadA / 1 aharnizaM dharmaparA sakhIjane, ruSaM vidadhyA vihitAgase'pi no* / / 85 / candrarAjacaritram carezca sasnehamudAravartanam / kadApi kenA'pi samaM na zatrutAM, iti prakAmaM nidideza putrikAM, kariSyase sAdhujanairvigarhitAm' / / 86 / / samAyayurbAlasakhIjanAstadA nyasikta sA'pyazrujalairnRpAGgajA / rudaMzca tAM vIkSya nRpAlakanyakAm / / 87 / / parasparaM tA militAH pRthak pRthag, sasnehazokAvilamAnasAstayA', 1. ' - sAzrupUrvakaM locano' iti pAThA0 / / 2. ' - makaradhvajo'pi tam' iti pAThA0 / / 3. 'satI' iti pAThA0 / / 4. 'ruSaM kadAcinna vidhAsyase sute ! / / ' iti pAThA0 / / 5. 'dAnaM vidheyaM samabhAvato nare / ' iti pAThA0 / / 6. ito'gre - 'sakhIjanAnAM karuNasvaraiH parai- (stadA-pAThA0 ) rna lebhire devagaNA api sphuTam / sthiratvamUrdhve gaganAGgaNe tadA ( - 'bhavad - pAThA0 ), nabhazcarAdyA nikhilAzca vismitAH / / (vidyAdharANAM gamanaM na zokataH / / ) ' iti niSkAsitaH zloko dRzyate / / 7. 'te' iti pAThA0 / / 8. 'janAstayA sArdhamatIvaduHkhitAH / ' iti pAThA0 / /
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 sargaH - 7 zvazrUstadA puNDramathA'sya kauGkumaM, cakre lalATe kila candrabhUpateH / / 88 / / sucAru dUrvAkSatamAdade tataH, kare samAdAya phalaM sa candraH / tayA samaM maGgalatUryaniHsvanai-, zcacAla cA''bhAnagaraM prasannahRt / / 89 / / catuSpathaM tena sahetya bhUpatiH, sanAgarazcandranRpaM pratuSTuve / purastriyo maGgalagItiniHsvanaM, pracakrire vAdyamavAdayan pare / / 90 / / tatazca candraM makaradhvajo nRpo, purassaraM prItibharAnvito'nuyan / jagAma zatruJjayamUlamAgrahAt, nanAma tIrthottamamAdarAcca saH5 / / 91 / / vidhAya yAtrAM girinAyakasya sa, ApRchya candraM tanayAM ca vihvalaH / viyogataH svaM purameSa bhUpatiH6, parAvRtacchrImakaradhvajastataH / / 92 / / naTAdhirAjaH pathi nATyakauzalaM, pradarzayaMzcandramanovinodanam / 1. 'puNDramatho hi' iti pAThA0 / / 2. 'prati prabhuH / / ' iti pAThA0 / / 3. 'prazaMsati / ' iti pAThA0 / / 4. 'narezvaraM' iti pAThA0 / / 5. ' jagAma zatruJjayamUlamatra so-'namanmahAtIrthamudArabhaktikaH / / ' iti pAThA0 / / 6. ''tigADhamAliGgaya nRpAlanAyakam / amuM, svakIyaM pura eSa bhUpatiH,' iti pAThA0 / /
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 candrarAjacaritram yazo jagau tasya jagadvilakSaNaM,' sukhaM tadadhvAnamalaGghayannRpaH / / 93 // pathisthasAmantanRpAn pade pade, samAnamAnItabahUpadAn dRzA / prasannayA prekSaNataH kRtArthayan, krameNa so'gAt kila potanaM puram // 94 // sarovaraM kaJcidupetya tadbalaM, nivAsamAdhAdadhipAnumoditam / tadaiva lIlAdhara etya ca priyA-, mudantametaM kathayannamodayat / / 95 // lIlAvatI sA''gamanaM ca mantrisU nizamya candrasya mahAgrahAdaraiH / samAnayat svaM gRhamanamutsavAt, vyadhAcca satkAramalaM sabhartRkA' // 96 // asau ca tasyai bhaginIvadArpaya- . danekaratnAJcitabhUSaNAdikam / itazca nAke maghavA svasaMsadi, candraM nitAntaM prazazaMsa bhUpatim // 97 // 1. 'pradarzayaMzcandranRpAya santatam / yazastadIyaM prajagAvaharnizaM, krameNa mArga samalaGghayannRpaH / / ' iti pAThA0 / / 2. 'anekabhUpAn pathi zikSayannata, upAyanaM candranRpo'grahId bahu / bhaTAnanekAn nRpakanyakA api, vivAhya cA''gAt kila potanaM puram / / ' iti pAThA0 / / 3. 'madhyAvasaccandranRpAnumoditam / tadaiva lIlAdhara etya paryaTana, priyAM samAnandayati sma sadmani / / ' iti pAThA0 / / 4. 'bhuprmodtH|' iti pAThA0 / / 5. 'samAnayat svaM gRhamasya satkRti, vyadhAt svasevAtitarAM sbhrtRkaa||' iti pAThA0 / / 6. 'asAvapi svaM' iti pAThA0 / /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 'svadAratoSI na hi candravajjanaH 1, samasti lokatritaye'pi ko'pi / sacchIladharmAt kRkavAkurUpato, manuSyarUpaM yadavApa bhUpatiH / / 98 / / na yatnavAnapyamaro'pi ko'pi tat 3' suzIlamAlinyamupAhituM kSamaH ' / nizamya vAcaM namucidviSastataH, suro'tha kazcit prayayau parIkSitum / / 99 / / samAgataH 4 potananAmakaM puraM, vidyAdharIrUpamasau prapannavAn / ananyatulyAkRti ghorakAnane, 5 gate'rddharAtre vilalApa duSTadhIH / / 100 // nizamya tasyAH karuNasvaraM tato, vyacintayaccandramahIpatiH kila / 267 'nizAgame ghoratamastatau kuto, muhuzca kAssrtasvaramatra roditi" / / 101 / iti svacitte paricintya bhUpatiH, kare'tha khaDgaM pratigRhya cA'calat / pAThA0 1. 'candra bhUpabhaH' iti pAThA0 / / 2. 'samasti ko'pIha jagattraye'dhunA / ' iti / / 3. 'na ko'pi devo'pi suzIlamasya hi, bhaGktuM samartho bhuvane kadAcana / ' iti pAThA0 / / 4. 'samAgamat' iti pAThA0 / / 5. 'ananyatulyaM ca . vapurmahAvane ' iti pAThA0 / / 6. ' dhArayan' iti pAThA0 / / 7. 'bhRzaM ca kA roditi . cArtanAdinI ? / / ' iti pAThA0 / / 8. 'prakAmaM' iti pAThA0 ||
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 candrarAjacaritram na sajano dInajanasya vedanA - mavetya' tUSNIM hi kadApi tiSThati / / 102 // tato'munopetya dRzA'tisundarI, zirISapuSpopamakomalAGgikA / vibhUSaNaughAJcitacAruvigrahA, divazcayutA vidyudiva sphuratprabhA / / 103 // 'kathaM tvamevaM vijane nizAgame, prarodiSi brUhi ca duHkhakAraNam / asaMzayaM tvAM parimocayAmyahaM,' itIva pRSTA ca jagau mRdusvaram / / 104 / / zRNu tvametad vacanaM "tanUbhavA, nRpA'smi vidyAdharacakravartinaH / nahi prakAzyaM mama vRttamasti tat, tathA'pi te'gre kathayAmi bhUpate ! / / 105 // patirmadIyo'sti mahAruSAnvito, vane'tra mAmadya vihAya so'gamat / na tAdRzaM ko'pi karotu yAdRzaM, vyadhatta roSAnmama durdazAmasau / / 106 // nizamya mahuHkhavaco bhavAniha, samAgato, mAmurarIkuru drutam / 1. 'rodanaM' iti pAThA0 / / 2. 'nizamya' iti pAThA0 / / 3. 'zikheva dIpasya mahojjvalaikSyata / ' iti pAThA0 / / 4. 'tato'vadat sA madhuraiH svarairamum / / ' iti pAThA0 / /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 269 yadi tvadIyAnvayadharmazIlatA, tadA prapannAM nahi mAM tyajA'dhunA / / 107 / / kalatrabhAvo mayi saMnivezyatAM', . svapAdasevAniratA vidhIyatAm / vipatpayodhau svakabhAgyadoSato, vilIyamAnA bhavatA'nugRhyatAm" // 108 / / iti striyA vAkyamasau nizamya tAM', jagAda candro "vada nedRzaM punaH / parasya patnIM na kadA'pyahaM bhaje, vrataM mamedaM dRDhamasti viddhi tat / / 109 / / dviko'thavA zvaiva vileDhi modataH, pareNa bhuktaM na ca mAnabhRt kvacit / kathaM suramyA''nanato'tidurvacaM, vaco bravISi pramade ! pramugdhavat / / 110 // yadIcchasi tvaM nijanAthasaGgamaM,. tadA kariSyAmi tadarthamudyamam / svasaH ! kadAcinna parastriyaM budhA, mudhA'bhikAGkSanti vigarhitaM hi tat" / / 111 / / uvAca sA'tho 'yadi no grahISyasi, vihAya lajjAM bhRzamarthanAparAm / 1. 'saMvidhAya hi' iti pAThA0 / / 2. '-niratAM vidhehi mAm / ' iti pAThA0 / / 3. 'na sajjano jAtu janasya yAcana-manAthadInasya karoti niSphalam / / ' iti pAThA0 / / 4. 'hi' iti pAThA0 / / 5. ' vrataM mamedaM parividdhi sundari ! / / ' iti pAThA0 / / 6. 'ucchiSTamanyasya paraM na sajjanaH / ' iti pAThA0. / / 7. 'tadarthasAhasam' iti pAThA0 / / 8. 'candraM' iti pAThA0 / /
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 candrarAjacaritram sadyastadA'haM vijahAmi jIvitaM, bhaved dhruvaM strIvadhapAtakaM tava' // 112 / / nizamya tadvAkyamasau jagAda tAM, "suzIlabhaGge vanitAvadhAt param / na jAyate duSkRtamityato na hi, - kadApi manye'hamidaM vacastava / / 113 / / jAnAmi vRttaM dazakaNTharakSasa- . ... stathA ca padmottarabhUpateraham / divaspatergautamayoSitaM prati, ratirvinAzAya babhUva sundari ! // 114 // parasya dArAn parigRhya ko'pi no, ___avApa saukhyaM bhuvane manAgapi / ato vadhAt te na tathA bibhemyahaM, svazIlabhaGgAdabale ! yathA bhRzam" / / 115 / / suro'tha candrasya nizamya tadvaco, vihAya devyAkRtimityuvAca tam / 'atIva dhanyo'si suzIlavAnasi, surezvarazlAghyaguNo'si bhUpate ! / / 116 / / 1. 'kathaM tadA kSatriyajAtirasti te / purastavA'haM ('purastadA'haM' pAThA0) vijahAmi jIvitaM, bhavennidAnaM vadhapAtakasya te / / ' iti pAThA0 / / 2. 'stathA ca padmAvanipasya kRtsnazaH / ' iti pAThA0 / / 3. 'ato vadhAt te na bibhemi kintvahaM, svazIlabhaGgAt prabibhemi sAmpratam / / ' iti pAThA0 / /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 mAyAmatArIritarairmamAJjasA, vilaGghitA yA na kadA'pi sadvrata ! | tavAsti dhairyaM khalu meruto'dhikaM, sthiraM, yathendreNa samIritaM purA" / / 117 / iti prazaMsAM savidhAya bhUpatau, vavarSa puSpaM parihRSTamAnasaH / yayau namaskRtya divaM ca nirjaro, nRpo'pi vAsaM samavApa tatkSaNe / / 118 // lIlAvatIM prAtarupetya tanmukhA pathisthamUpairupaDhaukitopadaiH, nRpAGgajAsaptazatIbhiriddhadhIH, atIva cA''DambarapUrvakaM tataH, 271 nidezamAdAya calan sa bhUpatiH 5 / svakIyakanyAgrahaNAya toSitaH / / 119 / / pANigRhItIbhirasau vrajan kramAt / puraM svakIyaM samalokayan mudA' / / 120 / guNAvalI candradharAdhipAgamaM, nizamya harSAt sacivAya satvaram / 1. ' madIyamAyAmiti viddhi bhUdhava !, yatastvayA'rakSi nijaM vrataM tataH / ' iti pAThA0 / / 2. ' tathA ' iti pAThA0 / / 3. 'pravidhAya ' iti pAThA0 / / 4. 'sa' iti pAThA0 / / 5. ' - nidezamAdAya cacAla bhUpatiH' iti pAThA0 / / 6. 'pathi prabhUtAnnRpatIn suzikSaya - nnupAdade prAbhRtamityato bahu / / ' iti pAThA0 'nRpAGgajAsaptazatIM mahIzvarastadopayeme pathi, hRSTamAnasaH / ' iti pAThA0 / / 8. puraM svakIyaM paripazyati sma saH / / ' iti pAThA0 11 / / 7.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 samaM prajAbhirnidideza tatkSaNaM, 'mahotsavairAzu' samAnaya priyam' / / 121 // guNAvalIvAkyamidaM nizamya sa, jagAma mantrI janavAdyasaGkulaH / upetya taM bhaktibharaiH praNamya cAra 'vAptapraharSo'nayadAzu bhUpatim / / 122 / / anekanArInarasaGkalaM tadA, nRpo'pi mArgaM prayayau sa satkRtaH 5 / ssravanmadairdantikulairhayai rathaiH, candrarAjacaritram susajjitaizcArumapUrvatoraNaiH 6 / / 123 / / gavAkSajAle samavasthitAH striyo, divazcayutA devya ivA''babhustadA / vimAnagA netranimeSavarjitAH, nRpekSaNe citravibhUSaNojjvalAH 7 / / 124 / / janAH samUcurnRpa ! cAtakA iva, vayaM tvadAlokananIratarSitAH / tadadya tRptA ghanamaNDalAyitaM, bhavantamAlokya kRtArthatAM gatAH / / 125 / / 1. 'vAdyakai:' iti pAThAska / / 2. 'saha pradhAnena -' iti pAThA0 / / 3. 'sa' iti pAThA0 / / 4. 'mahotsavairAnayadAzu' iti pAThA0 / / 5. ' - praviveza satkRtaH ' iti pAThA0 / / 6. 'sravanmadA mattagajA hayAstathA, nRpasya pArzve'titarAM virejire / / ' iti pAThA0 / / 7. 'nRpAlasaMdarzanajAtakautukA, vicitrabhUSojjvalacAru-vigrahAH / / ' iti pAThA0 / / 8. ' - lokanabhUritarSitA: / ' iti pAThA0 ||
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 ssravanmadoddantaMgajoparisthito, dadau bhRzaM dAnamasau praharSitaH / na ke tadA yAcakabhAvamatyajan, sudhAM samAsvAdayataH kuto rujA / / 126 / / iti prabhUtotsavapUrvakaM tadA, sabhAmagAccandranRpo janAkulAm / nRpAsanaM zobhitavAnivodayA 'calaM ravirdIptamahAH prajApriyaH / / 127 / / tataH sa satkRtya sabhAsado janAn, pradhAnavargaM ca visRjya bhUpatiH / jagAma cA'ntaHpuramAzu sotsukAM", viyogadInAsyaguNAvalIM smaran / / 128 / / nanAma sA snehasamanvitA nRpaM, samAliliGgA'pi satAM guNAvalIm / anantaraM saptazatIM svayoSitAM 273 nyavAsayaccArutare ca sadmani / / 129 / / guNAvalI taM paribhojya SaDrasaM, nRpaM sapatnIjanasantatestataH / atIvasatkAramathA'karonna hi, vyadhAcca sApatyamasau hRdi svake / / 130 / / 1. ' - nmatta - ' iti pAThA0 / / 2. 'vittamasau ' iti pAThA0 / / 3. 'sudhAkare varSati kiM rujAvyathA / / ' iti pAThA0 / / 4. 'nRpAsanaM zobhitavAn yathA ravi-ralaGkaroti prati naiSadhAcalam / / ' iti pAThA0 / / 5. 'pravisRjya' iti pAThA0 / / 6. 'taM nRpaM' iti pAThA0 / / 7. 'guNAvalI premapurassaraM priyam / / ' iti pAThA0 / / 8. 'dadhAti' iti pAThA0 11
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 payo'mbunevA'tha jhaSo'mbhaseva vA, nijAGganaughena sa sauhRdaM vyadhAt / parasparaM saptazatI ca yoSitAM ", virodhamAdhurnahi jAtuciddhadA / / 131 / / deheSu bhinneSvapi rAjayoSitaH, prItyaikacittA abhavanna tAH pRthak / ananyatulyaM sukhamAsu sannRpo' candrarAjacaritram 'nvabhUt sa candraH suradurlabhaM tadA / / 132 / / guNAvalIM tAsu nRpo vyadhAt priyAM, amandamAnandamavApuraJjasA, athaikadA candranRpaM guNAvalI, kRtAJjaliH sAnunayaM nyavedayat / ' tvayA vinA SoDazahAyanIM prabho !, svapaTTarAjJImavalokya tAH striyaH / parodaye dveSamupaiti nottamaH / / 133 / / mayA'nvabhAvyadbhutaduHkhasantatiH / / 134 / / kRtaM ca yad vIramatIkusaGgato, vigarhitaM tat kSamatAM prabho ! mama / ' nizamya tadvAkyamuvAca bhUpati 'stvameva matpremamahAspadaM priye ! / / 135 / / gRhaM ca rAjyaM sakalaM vaze tava, karomi cA'haM ca mataM yadeva te / 1. 'vadhUjanA' iti pAThA0 / / 2. 'paraM hi saMkhyAsu tathA'sti kAminI - manassu, saikaiva babhUva no pRthak / ananyatulyaM ca sukhaM striyAM nRpo -' iti pAThA0 / / 3. 'pradhAna -' iti pAThA0 / / 4. 'paronnatau vismayate na sajjanaH / / ' iti pAThA0 / /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 275 na vA'pi saMvezagataH priye'Nvapi, _ viruddhabuddhiM tvayi yAmi jAtucit' / / 136 / / iti svapatyurvacanaM nizamya sA, bahu praharSaM labhate sma mAnase / nRpasya sA saptazatI ca yoSitAM, tathaiva jAtA paramA priyA svataH2 / / 137 / / kadAcidAnandabhareNa maNDanaM, karoti saGgItamathA'kSakhelanam / anekakAvyAkSarayojanA tathA', nRpasya modAya vadhUjanastadA / / 138 / / naTAdhirAjAya mahopakAritA mavismaraMstasya nRpo dadau bahu / vibhUSaNaM grAmazataM tathetara, yadiSTamuccairguNavargamudrin" / / 139 / / vyadhApayaccaityagRhANyanekazaH, __ samuddadhArA'tha ca jIrNamandiram / dadau ca dAnaM bahuzo'tiduHkhine, yazobhirAzA dhavalIcakAra saH // 140 / / 1. 'gRhasya sarvaM tava kAryasaJcayaM, kare'sti nUnaM mama sarvathA priye ! / pradhAnabhUtA'si yadeva vAJchitaM, bhavet tavA'haM prakaromi tat khalu / / ' iti pAThA0 / / 2. 'nRpasya tAH saptazatI priyA api, tathaiva jAtAH paramAH priyAH svataH / / ' iti pAThA0 / / 3. '-nAzataM' iti pAThA0 / / 4. '-rAjasya' iti pAThA0 / / 5. '-zcandra-' iti pAThA0 / / 6. 'naTAya ca' iti pAThA0 / / 7. 'pramodamApacca naTezvarastadA / / ' iti pAThA0 / /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 candrarAjacaritram divazcayutaH ko'pyamaraH samAgamad, guNAvalIkukSimatIvapuNyavAn / dine'tha pUrNe suSuve manoharaM, kumArakalpaM tanayaM nRpAGganA / / 141 / / kumArajanmAkSarezaMsakAya sa, tathA vyatArInRpatirdhanaM tadA / yathA sa lakSmIzvara eva jAtavAn, ayomaNiH sparzamaNehi jAyate // 142 / / daridravat prApya maNiM sutaM zubhaM, mumoda candraH sahitaH priyAgaNaiH / zubhe muhUrte suvicArya zuddhadhIH, dadhau samAkhyAM 'guNazekhare ti ca / / 143 // valakSaNapakSasthasudhAMzuvatkramAt', dine dine vRddhimavApa nandanaH / piturmudaM poSayati sma sarvadA, manobhavAbhaH zizulIlayA lasan / / 144 / / yathA jayantaM suSuve pulomajA, tathaiva putrI makaradhvajasya ca / 1. 'dine prapUrNe' iti pAThA0 / / 2. '-janmotsava-' iti pAThA0 / / 3. 'babhUva lakSmIzvara eva no puna-rakiJcanatvaM bhavati sma tajjane / / ' iti pAThA0 / / 4. 'yathA daridraH samavApya modate, dhanaM, tathA'sau nRpatiH sutodbhavam / mudaM pralabhya pravicArya bhaM ('nakSatram' iti Ti0) tadA, dadhau samAkhyAM 'guNazekhare ti hi / / ' iti pAThA0 / / 5. '-zusannibho' iti pAThA0 / / 6. 'manobhavAbho'marapAdapAyitaH / / ' iti paatthaa0||
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 atIvasaundaryajuSaM prabhAvinaM', sutaM sma sUte 'maNizekhArA bhidham / / 145 / / samAnabhAvaM tanayadvaye pitA, cakAra zambhustanayadvaye yathA / nivizya cotsaGgatale nRpasya tA vubhau ravIndUpamitau virejatuH 2 / / 146 / / atItya tau zaizavamevamaJjasA, kizorabhAvaM yayaturguNojjvalau / samanvitau krIDanakAdi cakratuH 3 / / 147 / / amAtyaputraiH purabAlakaistathA, nRpAGgajau tau paThituM gatau punaH 4, viziSTabuddhI gurusannidhau rasAt' / zizikSaturnirmalabuddhiyogataH / / 148 / / analpakAlena kalAkalApakaM, 277 itaH samAgatya nRpaM nyavedaya samAgamat suvratanAmatIrthapo, ' dudyAnapastvatkusumAvanau muniH / nizamya rAjA mumude bhRzaM tataH / / 149 / / dadau ca tasmai bahu pAritoSikaM, nyadidetarhi nRpo'tha mantriNam / 1. 'manoramaM ' iti pAThA0 / / 2. ' - vubhau ramete sma sucAru nandanau / / ' iti pAThA0 / / 3. 'anukramAcchaizava - mAvihAya tau, kizorabhAvaM parilabhya sarvadA / gajAzvapRSThe pariruhya jagmatu-ritastataH krIDanalAlasAvubhau / / ' iti pAThA0 / / 4. 'ca preSitau' iti pAThA0 / / 5. 'bhRzam' iti pAThA0 / /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 candrarAjacaritram rathAzvapattIn gajasainyasArathIn, susajjayaiSyAmi jinezvarAgrataH' / / 150 // nizamyaM sajaM vidadhe tadaiva sa, jagAma rAjA saparicchado mudA / atIvabhAgyAnmunivaryasaGgamaM, pralipsuraudAryaguNo'tibhaktimAn // 151 // upetya tIrthaGkarapAdazobhitaM, padaM munIzaM vidhivananAma saH / bhavAmbudhau nausadRzIM sudezanAM, nRpastadIyAmazRNot samAhitaH / / 152 / / nizamya karNAmRtamasya sadvaco, nRpo jinaM prAha kRtAJjalistataH / "prabho ! vimAtA kimu kukkuTaM vyadhAd ?, ruSAnvitA mAmaparAdhavarjitam // 153 / / naTena ca premalayA'pi melanaM, ___manuSyabhAvo girirAjasaGgamAt / samAcaraddhiMsakamantrirAT chala, kathaM ca kuSThI kila siMhalAtmajaH ? // 154 // guNAvalIsaGgatirapyabhUcca me, samastametad vada kena karmaNA / 1. 'jinam / ' iti pAThA0 / / 2. 'praNamya tasthau svayathocitAsane, jino jaMgAdA'tha ca dharmadezanAm / / ' iti pAThA0 / / 3. 'manuSyarUpaM girirAja saGgamAd, naTyA'TanaM premalikopalambhanam (-davApya labdhvA makaradhvajAtmajAm-pAThA0)' iti pAThA0 / / 4. 'yathA' iti pAThA0 / / 5. 'chalaM' iti pAThA0 / /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 279 jagatyamuSmiMstava nA'sti kiJcana, prabho'parijJAtamato'rthaye'JjasA" // 155 // tribhiH kulakam nizamya tadvAkyamuvAca suvrataH2 (157-205), "zRNvasti vaidarbha iti prathAgataH / suramyadezastilakApurI purI, babhUva tasyAM madanabhramo nRpaH / / 156 / / priyA'bhavacchIkamalAbhidhA yakA, viziSTazIlA ca tayoH sutA tathA / babhUva nAmnA tilakAdimaJjarI, svarUpasaMlajitakAmavallabhA // 157 / / sA'bhUcca bAlyAjinadharmakhaNDinI, mithyAmatirviSNumatAvalambinI / abhakSyabhakSyAdivivekavarjitA, parApakI viSavallikopamA // 158 // subuddhinAmA sacivo'sya tatsutA 'bhavat surUpA kila rUpamAlikA / anArataM dharmaparA tayorabhUda, vizeSasauhArdamananyasannibham / / 159 // vinizcayaM te kurutaH sma kanyake, 'yadeka eva svapatirvariSyate / 1. '-bravItu mAm' iti pAThA0 / / 2. 'tIrthapaH' iti pAThA0 / / 3. 'vibhAti, rAjA madanabhramo'bhavat / / ' iti pAThA0 / / 4. 'priyA'bhavacchIkamaleti tasya hi, rUpe'nurUpA capaleva tatsutA / ' iti pAThA0 / / 5. 'dharme'pi' iti pAThA0 / / 6. 'madhAdisaktA' iti pAThA0 / / 7. 'rUpamatI' iti Ti0 / / 8. 'evAdhipatirvariSyate' iti pAThA0 / /
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 nRpAGgajA viSNumatAvalambinI, pradhAnaputrI ca jinezvarArcikA / / 160 / / parasparaM dve svamataM sadaiva te, prAzaMsatAM tatra kilaikadA tataH / nRpAGgajA mantrisutAmavocata, 'gurustvadIyA malinAkRtiH sadA / / 161 / tavA''GgaNe pratyahameti sAdhvikA, sunizcitaM sA parimuSya kiJcana / kadApi yAsyatyata eva tAM sakhi !, candrarAjacaritram nivAraya tvaM punarAgamAd gRhe' / / 162 / / nizamya tasyA vacanaM nininda sA, nRpAlaputrIM bahu, 'medRzaM vada' / athaikadAmAtyasutA nijazravo vibhUSaNaM rAjasutA'grato nyadhAt / / 163 / / tadA''gatA sA vratinI tadokasi, vizuddhabhikSAgrahaNAya sanmatiH / babandha tasyA vasane nRpAGgajA, zravovibhUSAM na viveda sA yathA / / 164 / / agAt svabhikSAM parigRhya sA yadA, tadA pradhAnasya sutA samAgamat / 1. 'zaiva-' iti pAThA0 / / 2. 'pradhAnaputrI kila jainadharmikA / / ' iti pAThA0 / / 3. 'maladhAriNI' iti pAThA0 / / 4. 'amAtyajA mauktikahAramekadA, nRpAGgajAyAH purato babandha ha / / ' iti pAThA0 / / 5. ' tarhi tat' iti pAThA0 / /
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 281 avekSya no karNavibhUSaNaM, sakhIM, jagAda sA 'vaJcayase'li ! kathaM sakhi ! // 165 / / pradehi me bhUSaNami'tyamAtyajA vaco nizamyA'tha jagAda sA'pi tAm / 'mayA na dRSTA sakhi ! karNikA tava, na vaJcaye tvAM zapathaM karomyaham // 166 // samAgatA'trA'dya gurustavaiva sA, gatA vibhUSAM kimu corayitvA' ? / ato'dhunA tatra cala prazodhaya, tadIyavezmAdikami'tyuvAca sA // 167 / / nizamya tadvAkyamuvAca mantrisU 'rna sA'grahInme vacanAt tathA'pi te / calAmyahaM tadbhavanaM', sametya sA, nRpAGgajA tAM vratinI rahasyavak // 168 / / 'yadi tvayA'grAhi tadIyakarNikA pradehi tAM sAdhvi ! bhavet tataH zubham / na cet tavA'trA''zu vigarhitAM dazA ___mamAtyavaryaH pravidhAsyati dhruvam // 169 / / tadIyavAkyaM praNizamya sA jAgau, 'mayA gRhItA yadi sA gaveSyatAm' / 1. 'vaJcayase'li ! mAM katham ? / / ' iti pAThA0 / / 2. 'itaH samAgatya' iti pAThA0 / / 3. 'gatA vibhUSAM tava prAyazo'grahIt / ' iti pAThA0 / /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 nizamya tadvAkyamasau nRpAGgajA, samAdade tadvasanAcca karNikAm / / 170 / / prabhartsya tAM sA sasakhIjanA'gamat, tadaiva sA'pi vratinI zucAkulA / gale'tha rajjuM paribadhya cA''tmano, 'vimocanAyA'dhyavasAyamAtanot / / 171 / / zrAddhA hi kAcit surasundarI tadA, samAgamat tAmavalokya tadvidhAm / nyavArayat sA vratinIM subhASitai candrarAjacaritram ranartharodho hi satAM sulakSaNam' / / 172 / / virATadeze jitazatrubhUpateH, sutastadIyaH kila zUrasenakaH / tasmai samabhyarthayituM nRpAtmajAM, tadIyamantrI madanabhramaM yayau / / 173 / / 'rAjaMstvadIyAtmabhavAnurUpako, zrIzUraseno jitazatrubhUpajo varo'sti sarvaiH suguNaiH samanvitaH / 'nayorvivAho bhavatA'numanyatAm' / / 174 / / nizamya tadvAkyamasau nRpastadA, samAhvayanmantriNamAzu dhIsakham / 1. 'pramo-' iti pAThA0 / / 2. 'tatrA'ntare'gAdavalokya tAM tathA / ' iti pAThA0 / / 3. ' -rnyavartatA'sau ca tataH svaghAtataH / / ' iti pAThA0 / /
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 sutArpaNaM mantritavAMzca tena yad, vimRzyakArI na kadA'pi sIdati / / 175 / / sakhIjanAt svIyavivAhanizcayaM, nizamya bhUpAlasutA nyavedayat / 'yadA bhavenmantrisutA'tra sammatA, tadA kariSyAmi vivAhamaGgalam' / / 176 / / vinizcayo 'nau vara eka eva yat', samaM vriyevetyata eva tanmatam / vilaGghya nA'haM varayAmi kaJcane' 4 tyavainRpaH zrImadanabhramastataH / / 177 / / 'nRpo'vadanmantrivaraM manISitaM, 'prakAzaya svaM svasutArpaNe sakhe !' / uvAca mantrI 'tava yacca sammataM, tadeva me'pyatra vibhAti sAmpratam' / / 178 / / tadIyabhAvaM paribudhya bhUpati 283 vinirNinAyA'tha vivAhavAsaram / jagAda 'mantrin ! vraja taddine tava, nRpaH samAgacchatu putrasaGgataH ' / / 179 // virATadezAdhipatiH svamantrito, nizamya vAkyaM sahasA samuddhatam / 1. 'vyacIcarat tena sutArpaNaM tato, vicAraNIyA hi karagrahakriyA / / ' iti pAThA0 / / 2. 'cet' iti pAThA0 / / 3. 'tadA viyetetyata eva 'tanmatAn / ' iti pAThA0 / / 4. 'ahaM kariSyAmi vivAhamityasA- vavainnRpaH zrImadana bhramastataH / / ' iti pAThA0 / / 'nyavedayan' iti pAThA0 / / 5.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 candrarAjacaritram anekahastyazvarathAdisaGkalaM, balaM samAdAya yayau praharSitaH // 180 // tadaiva bhUpo madanabhramAbhidho, vidhAya satkAramanalpamAdarAt / zrIzUrasenAya dadau sutAM nijA mamAtyavaryo'pi sutAM tathA''rpayat // 181 // sa vyUhya kanyAdvayamAptayautukaH, . svadezamApat kila jaitazatravaH / atIva harSAnnagarImupetya cA 'nvabhUdubhAbhyAM saha saukhyasantatim // 182 // athaikadA zrImadanabhramo nRpaH, sutAntikaM preSitavAn zukottamam / saharSamAptvA kutukAkulA ca taM, rAjAtmajA krIDanasAdhanaM vyadhAt / / 183 // kadAcidenaM zukamAptakautukA, pradhAnakanyA pariyAcate sma tAm / uvAca sA tAM, 'svapituH sakAzataH, ___ kuto na saMmArgayase tvamapyamum ?' // 184 // nizamya tadvAkyamasau krudhAkulA', pituH sakAzaM janamAmucad drutam / 1. '-lpamasya hi / ' iti pAThA0 / / 2. 'tadIyaputrAya' iti pAThA0 / / 3. 'so' iti pAThA0 / / 4. 'zukaM vizeSajJamamocayat tataH / sutAnimittaM, parilabhya sA ca ta-manArataM khelati tena sundari / / ' iti pAThA0 / / 5. '-tadaiva hi' iti pAThA0 / / 6. 'krudhA' iti pAThA0 / /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 285 zukAya, mantrI ca nizamya tadvaco, vyamArgayat tAdRzameva kIrakam / / 185 // anApya yatnAdapi tAdRzaM zukaM', yathAptameva svasutAkRte dadau / avApya taM mantrisutA nRpAtmajA madarzayat te kalahaM gate tataH / / 186 // 'vadatyayaM mayaMgirA zuko mama, na te zuko vakti' jagAda bhUpajA / nizamya soce 'parivakti me zuka stathA na cet tvaM kuru tatparIkSaNam // 187 // parIkSaNe bhUpasutAzuko'vada na mantrikanyAzuka ityatastadA / amAtyakanyA'tiruSAkulA satI, samutpapATA'sya svazukasya pakSatI / / 188 // zuko'tha mantrIzasutAditacchado' nubhUya pIDAM praharAn sa SoDaza / vimuktavAn vyAttamukho'ntato nijA nasUnudasyaMzcaraNau kruzan bhRzam / / 189 / / 1. 'praNizamya' iti pAThA0 / / 2. 'alabhya tAk zukamAzucat tadA' iti pAThA0 / / 3. 'tataH / ' iti pAThA0 / / 4. 'asAvapi prApa (asau samAsAdyapAThA0) zukaM ca mantrisU-mitho vivAdaM kurutaH sma te tataH / / ' iti pAThA0 / / 5. '-statheti kAryaM hi parIkSaNaM tayoH / / ' iti pAThA0 / / 6. 'ityato bahu / ' iti pAThA0 / / 7. '-TA'sya ca pakSasaMhatim / / ' iti pAThA0 / / 8. 'zuko'pyasau rUpamatIditacchado'nubhUya pIDAM praharAn hiM SoDaza / vipadya vaitADhyagirAvajAyata, pure tanUjA gaganAdivallabhe / / ' iti pAThA0 / /
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 tadIyajIvo gaganAdivallabhe, pure ca vaitADhyagirAvajAyata / zrIvAyuvegasya nRpasya yoSitaH, zrIvegavatyAH lalanAtmanA punaH / / 190 / mAtApitRbhyAM paripAlitA drutaM, yuvatvamApA'khilalokaraJjanam / stryabhUt tato 'vIramatI 'ti zabditA' / / 999 / / zrIvIrasenasya mahIpateriyaM, yadekamAdhAt paramaM vigarhitaM, zukIdalotpATanarUpakarma tat / mate jinokte kuzalAnutapya sA / / 192 / / acikSipad rUpamatI dayAvatI, candrarAjacaritram apAsya nArIjanavedakarma sA, babandha puMvedamato nijAyuSaH / sutatvamAbhAnagarImahIpateH / / 993 / / kSaye, mRtiM prApya gatA priyodare, sa vIrasenasya sutaH prasiddhibhAk, tvameva candro nRpatirmahIpate !, candrAvatIgarbhasamudrasambhavaH / virAjase locanapaddhatau mama / / 194 / / zukasya pIDAzamanopacArakRt, tadantakAle karuNAkaro yakaH / 1. ' zrIvegavatyA udarodbhavA hi sA, zrIvAyuvegasya nRpasya yoSitaH / ' iti pAThA0 / / 2. 'nAmabhAk / / ' iti pAThA0 /
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH 7 vipadya so'mAtyavaro'bhavat tava, 1 nRpendra ! dhImAn sumatiH sukarmataH / / 195 / / upAzrayAbhyAsanivAsakArikA, susaMyaminyA galapAzarodhanAt / guNAvalInAmavadhUrajAyata / / 996 / / vipadya rAjan ! surasundarI tava, mahIpakanyA tilakAdimaJjarI, mithyAdRgAsInnRpa ! yA, vipadya sA / babhUva kAlakramato'tra bhUtale, mahIpakanyA'bhidhayA ca premalA / / 197 / / babhUva tasmAt kila kuSThino varAt, kalaGkaropo viSakanyakoktitaH / na jAtucit karma purAkRtaM vRthA, 287 zubhAzubhaM dehavatAM hi jAyate / / 198 / / vipadya raudraM pravicintya sAdhvikA, babhUva kuSThI kanakadhvajAbhidhaH / na vetti mando gatimasya karmaNo, balIyasIM, pazya nareza ! tAM dhiyA / / 199 / / tanUruhotpATanatastavA'bhavad, virodha uccairanizaM vimAtRtaH / 1. 'zukyA: surakSazca mahIpate ! tavA - 'bhavat pradhAnaH sumatirvipadya saH / khagAntakAle karuNAkaratvataH, zubhaM phalaM mantrivaro'dhijagmivAn / / ' iti pAThA0 / /
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 purAnibaddhaM kaThinaM ca karma yat vipAka eSo'sti narendra ! tasya te // 200 // zukasya jIvaH sa ca kAlayogato, babhUva rAjJaH kapilAkhyadhAtrikA | parasparaM pUrvabhave hi kAraNaM, babhUva sA klezabharasya sarvathA / / 201 / / nRpAlaputryA atha mantriputryAH, patirya AsIjjitazatrubhUpajaH / sa zUraseno mRtimApya daivataH, zivAt kumAro naTarADajAyata / / 202 / / purAbhave yA'jani kiGkarI ca sA, candrarAjacaritram zrIrUpamatyA iha kAlayogataH / naTAdhirAjasya zivasya putrikA 'bhavat kalAjJA zivamAlikAbhidhA / / 203 // sahiMsako'jAyata duSTadhIvaraH, zukasya yo rakSaNakarmakArakaH / ime samastA api kAlayogato, rasa jAtA nijakarmayantritAH' / / 204 / / nizamya caivaM nRpatirnijaM bhavaM, " svakIyaprAgjanmabhavAM smRtiM tato, camatkRto'bhUllabhate sma tatkSaNe / viraktacitto'jani saMsRteralam ' / / 205 / / 1. 'tasyaiva pAko nRparADayaM tava / / ' iti pAThA0 / / 2. ' - saMsRteratha' iti pAThA0 / /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 sargaH - 7 'aho prabho ! tvadvacanAnmamA'malAt', purAtanaM jJAnamabhUcca sAmpratam / pradAya dIkSAM bhavasAgarAnmune !, ___ durApapArAt khalu tArayA'dhunA / / 206 / / na me tvadanyaH paritArakaH prabho !, samasti saMsArasamudrato guro ! / dayAmatulyAM mayi saMvidhAya tat', zaraNya ! he mAmadhunA samuddhara / / 207 / / sadaiva rAjye parilubdhamAnaso, manAgapi zrIparamezvaraM nahi / vyacintayaM vaiSayikaM sukhaM tvaha mabhukSi hAlAhalasannibhaM sadA' // 208 // iti prakAmaM praviSaNNamAnasaM, nRpaM samAlokya jagAda tIrthapaH / 'gRhANa dIkSAM bhavapAzamocinI, yato bhavet te sakalaM zubhaM nRpa !' / 209 // iti prabhorvAkyamasau nizamya taM, jinezamUce vihitAJjalirnRpaH / 'guro ! sute rAjyadhurAM yathAyathaM, samarpya neSyAmi drutaM tvadantike' / / 210 / / samAjagAma svagRhaM tato nRpo, guNAvalIM zrImakaradhvajAtmajAm / 1. '-mamA'pi hi,' iti pAThA0 / / 2. 'hi' iti pAThA0 / / 3. 'nivezya ca' iti pAThA0 / / 4. 'samemi tAvat tvamihA''sva tIrtharAT / / ' iti pAThA0 / /
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 candrarAjacaritram uvAca 'dIkSA munito grahISyate, mayA'dhunA, 'vittamidaM priye ! mama' / / 211 // nivAryamANo'pi na vallabhAgirA, vratAd vyaraMsInRpativiraktimAn / tataH priyAbhyAmanumoditaM mudA', nivArayante sukRtAnna sajanAH / / 212 // nRpAsane zrImaNizekharaM sutaM, nivezya cA'nyAMstanayAn yathAyatham / pure vibhakte ca niyojya sanmati mahotsavairAgatavAn muneH puraH / / 213 // mahotsavaM zrImaNizekharo vyadhAt, tadIyadIkSAsamaye samantataH / upAdade candranRpo viraktadhI rmunezca dIkSAM sakalArthadAyinIm / / 214 / / tadA striyazcandramahIpaterbhavAd, viraktacittAzca zatAni sapta tAH / sumatyamAtyo'pi naTAdayo'pi te, vrataM laluH suvratapAdapArzvataH / / 215 // sa candrarAjarSirapArabuddhimAM ___ stathA sumatyAdimunIzvarA api / 1. jJAtam' iti Ti0 / / 2. 'vrataM' iti pAThA0 / / 3. 'sumatyabhikhyo'pi' iti pAThA0 / / 4. '-buddhika-' iti pAThA0 / /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 291 sargaH - 7 vyadhurmuneradhyayanaM zrutasya ca, guroH sakAzAt sthavirasya yatnataH // 216 // zrIcandrarAjarSirudArabhAvAM' zcAritramAsthAdaticAravarjitam / pratapyamAnastapa Aruroha sa, dhyAyaMzca zuklaM kSapakAlimaJjasA / / 217 / / sa ghAtikarmakSayato'ciraM muniH2, samIyivAn kevalamujvalaM param / mahotsavaM tasya surA vyadhustadA, prasannacittAH sumavarSaNAdibhiH / / 218 // suraiH kRte svarNamaye'mbuje tadA, sa candrarAjarSivaro'pi saMsthitaH / bhavAmbudhau nAvamivopadezanAM, cakAra bhavyazravaNapraharSiNIm / / 219 // vihRtya so'nukramato'tha kevalI, jagAma siddhAcalamatra mAsikIm / vidhAya saMlekhanikAM caritrasa tparyAyamApAlya sahasrahAyanIm / / 220 // triMzatsahasrAbdikamAyureSa ca, samApya karmakSayato munIzvaraH / 1. '-bhAvaka-' iti pAThA0 / / 2. -cireNa hi' iti pAThA0 / / 3. 'muniH||' iti pAThA0 / /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 anantaraM mokSapadaM prapannavAn, dhunotu no'sau duritAni sarvazaH / / 221 / / sumatyabhikhyaH zivataH kumArako, guNAvalI saMyaminI ca premalA / avApya kAlakramato'malAM matiM, prapedire mokSapadaM sanAtanam / / 222 / / agurdivaM zrIzivamAlikAdayo, vratinya etAH samaye samAgate / mahAvidehe suralokatastato candrarAjacaritram 'vatIrya setsyanti punardhRtavratAH / / 223 / / anantaraM zrImaNizekharo nRpa:, piteva rAjyaM suzazAsa nItitaH / niyojya cA'rthaM sukRte samAtanod', yazo jagatyAM paripUrNacandrabham / / 224 / / (vasantatilakAvRttam) jIyAdiyaM gurujanasya mahAmahimnA, cittaprasAdanakarI zubhahetuddhA" / 1. ' - mato hi kevalaM, ' iti pAThA0 / / 2. 'dharmataH / ' iti pAThA0 / / 3. 'anekasaukhyena sabandhurAtanod' iti pAThA0 / / 4. ito'gre - 'bhuvanatala-malaJcakAra zazvannijayazasA maNizekharo mahIpaH / janakasadRzakAntimApa dharmAt, prakRtijanaM pariraJjayan sunItyA / / ' iti niSkAsito zloko dRzyate / / 5. 'janatA'nukUlA / ' iti pAThA0 / /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH - 7 293 zrIcandrabhUpatikathA sarasA'tiramyA, kastUrasUriracitA svaparArthasiddhayai // 226 // bobhUyate skhalanamapyadhirAjamArge, yAto, hasanti kujanAH sujanA na jAtu / kiJcit parasya cuTitaM samavekSya te hi', saMzodhayanti diviSatsaritA' ivAntaH // 227 // iti zrIkastUrasUriviracite zrIcandracaritre saptamaH sargaH samAptazcA'yaM granthaH / 3. I. 1952 bhAdrakRSNAmAvAsyAyAM zukre / / 1. 'santaH' iti pAThA0 / / 2. 'saMzodhayanti girirAjasurA ivAlam / / ' iti paatthaa0||
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 candrarAjacaritram atha granthakRtprazastiH zrImahAvIraziSyo'bhUcchrIsudharmAbhidho gaNI / yadvANIsuradhunyambu- dhArA zrutidharAtale // 1 // / / madhumajjitamAdhvIka - mAdhurIM mandayantyalam / avizrAntaM nRNAmantaH, punAtyadyA'pi bhAsurA // 2 // yugmam tadIyapaTTahaTTAlI - krItasaMyamavaibhavaH paJcavratI zAntatandro, jagaccandro babhUvivAn // 3 // tapogacchaM mahAsvacchaM, candro jagadivAkarot / tata eva sa sarvatra, tapogaccho'tipaprathe // 4 // tatpaTTa ratnAkarato, hIra: sUrirudIyivAn / akabbaramanodhvAnta-mantamatyantamAnayat 114 11 sena- devau puSpavantau tatpaTTodayazailataH / tapogacchAmbare'bhAtA - muditau sUrinAyakau // 6 // tatpaTTamaNDano vRddhi-candro vidyAnurAgavAn / pAdacAreNa dharaNiM, papAva bhavimodakRt // 7 // - tatpaTTacakranemiH zrI nemiH sUrivaro'bhavat / kadambapramukhAneka tIrthoddhAraparAyaNaH / / 8 / / tatastRtIyastatpaTTa - dharaH zAntAkRtiH paraH / samayajJo'sti vijJAna - sUrizauNDo guNAkaraH // 9 // tadIyApArakAruNya-lezaM samprApya toSabhAk / tatpaTTasarasIjAta- bhAnuH kastUrasUrirAT // 10 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha granthakRtprazastiH 295 idaM pavitraM zrIcandra-caritraM prANayacchubham / tad gurUNAM zayAmbhoja-dvandve sa ca samArpayat / / 11 // vasvAkAzaviyannetra-mite( 2008) vaikrmvtsre| nemyabde vehnisaMkhyAte(3), pUrNo granthaH zaradvidhau / / 12 // (vasantatilakAvRttam) jIyAd yazobalasamRddhisuzIlapadma bhAnuH zubhaGkaraguNodayasiddhipUrNaH / vijJAna eSa munivallabhamunnidhAna kastUrayadvinayakairavacandra AryaH // 13 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ noMdha - -
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ orr 5 172 11r or m mroor 45 zrIcandrarAjacaritrAntargatAnAM zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH a ato na viSayo'sminno 2 248 akasmAtsaGgate puMsi ato nAtha! tvayA naiva . 2 520 akAraNaM kimarthaM mAM ato me vinayaM rAjan! 2 324 akRta pariNayaMsa ato rAjavihA''yAtA 2 236 agamadatha kadAcidasya ato vimuJcainamasau sadaiva 3 77 agamadiha gaNaH 5 20 ato vRthA tvaM vijahIhi roSaM 3 139 agamatha mRgendrapRSThasaMsthA ato'sya yatnAt parirakSaNaM 3 agAt svabhikSAM parigRhya ato'haM zreSThinA sAka- 2 246 agurdivaM zrIzivamAlikA 7 223 ato'hamasyaiva pathA'dya ata iha hRdayasya gUDhabhAvaM atrA''nIya samiddhe'gno ata etaiH samaM nocaiH atha kAlena tau samyak 1 244 ata: kasyA'pi no dRSTi- 2 atha khagavaramAzu hastapadye 5 206 ataH kumArasya mayA 3 219 atha gantuM samudyuktA ataH krudhaM muJca naraM atha guNAvalI-vIra- 2 353 ataH satyamuditvaitAn 2 260 atha candramahIpAlo ataH sarvaM parityajya 1 238 atha ca vitaraNe trapA ataH svabhAvataH prANI atha tAnAsane mukhye ataH svasevakaH kazcit atha te bhUpatiM mAnAatazcaJcalatAM tyaktvA atha te vATikAmadhye 2 449 atastvAM prArthayAmyetAM 1 103 atha te sacivA Ucu- 2 276 ataste vacanaM cAru atha dvayostayoritthaM 1441 atiruSamavalokya atha dve te kSaNAdeva / atizayamabhavad hRdi vyathA'sya 5 atha naTaguNadarzanAt 5 104 atizayamRdulaiH svaraiH 5 40 atha naTavara AtatAna 5 77 atizayitaruSA ca paJjaraM atha navanavasaukhyaM atisaralamatirnaTasya putrI 5 115 atha nijatanayAyA doSalezo'pi 3 238 atItya tau zaizavame 7 147 atha nRpatanayA sakhI sametA 5 216 ato gatiM te khalu atha prabhAte kapilA samujhes- 3 125 ato'tra vastuM naTarAja- 6 30 | atha prAtarmahIpAlo 2 394 5 110 1 335 2 238 2 219 or or 74 408 or sss 7 72 : atha
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 atha manasi vicArayaJcakAra atha bahu atha mAmavadad rAjA atha rAjA'prasannAyAH atha rAjA'vadat 'kasmAd atha rAtrau ko'pi jIvas athavA vastraharaNaM atha vIramatI tatra atha vIramatI tatra atha vIramatI proce atha vIramatI vidyAM atha sacivagirA guNAvalI atha sacivavarAya paJjaraM ta atha sA kathayAmAsa atha siMhabhU atha siMhabhUpena suptaM nRpaM vakSya athA''g2amanametasmin athA'JjaliM vidhAyoce athA'vadannRpaM mantrI asmin samaye rAjA 5 60 2 234 2 304 1 69 atho narendrasya sutA yiyAsuatho vivAda ArabdhasathaikadA kospi muniH athaikadA guNAvalI nizi athaikadA candranRpaM guNAvalI 7 134 athaikadA candranRpaM nRpAlo- 6 123 athaikadA taM svakare nidhAya 7 3 65 athaikadA bhojanAdi 1 277 athaikadA mahIpAla athaikadA vIramatI 3 75 1 candrarAjacaritram athaikadA vIrasena athaikadA zrImadabhramo nRpaH 2 194 2 174 1 202 1 280 2 433 1 413 1 360 adhisabhamabhavat tadA adhisabhamudaropayat tadAnIM anantaraM zrImaNizekharo nRpo 5 120 5 128 anantaraM sa nRpati 1 205 anapatyasya lokasya 2 331 'anayA tADaya patiM 2 89 anApya yatnAdapi tAdRzaM 9 376 anAlokitapRthvIkA anizamiyamatho cacAra dharmaM 1 163 2 212 anekadezAdAdAya 2 80 aneke candrasadRzA anekadhUpadhUmena 1 50 6 58 | anekanArInarasaGkulaM tadA 2 169 anekabhAvabhaGgIbhi athaikadA'zvavyApArI athaikadA svarNavatI athovAca mahIpAlaH adyApi me kumAro'sti adyaiva rAtrisamaye 'anekabhUpena samaM virodho anekamaGgalaiH zazvad anekamaNDanairyuktA anekamatasiddhAnta anekaratnaracita anekaratnaracitA 1 32 1 246 1 222 7 183 1 25 2 124 0 000 2 251 2 320 5 42 5 45 7 224 1 96 2 138 2 453 7 186 1 313 5 149 2 182 2 14 1 56 7 123 1 220 6 38 1 457 2 318 1 272 2 286 1 449
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH 299 anekavAdyeSu nadatsu gItaM 6 105 | ayaM vaibhAranAmA'sti 1 425 anekasaMprArthanayA tadA'haM 6 128 | ayaM zrIgiri(ra)nArAkhya- 1 436 anekasamprArthanato'numene 3 230 ayaM siddhAcalastIrthAt 1 426 anekasAmantasamanvito'sau 6 106 ayaM hA! kapaTATopo 2 103 aneke puNyacaritA kRzAGgi ! 1 428 | 'ayi kathamaparAdhamantareNa 5 117 'anena kiM te'pakRtaM 3 76 'ayi khagavara! doSamantareNa 5 203 anena zobhAtizayena rAjA 6 110 'ayi tava kRkavAkuratra vAcaM 5 193 antaryAmin ! prataptAnAM 1 88 | 'ayi! dUramiti zrutvA 1 351 anyaJca putryAstava karmadoSo 6 143 ayi naTasavidhe'sti kukkuTo'sau 5 197 anyatra kiM nA'sya babhUva ayi nahi paradezasaMzritasya 5 127 anyathA viSavallI syA- 1 251 | 'ayi nRpatilaka! prabhuM vineyaM 5 130 anyaveSaM vidhAyA'sau 2 451 'ayi nRpa! mama zAsanaM 5 30 anyAMstadaiva mumuce'sya | 'ayi mama kRkuvAkureSa vRtte- 5 160 anyAnyavArtA kRtvA'tha 2 231 ayi mama tanayA paTutvalabdhyai 5 106 apAsya nArIjanavedakarma sA 7 193 ayi mama purato gate'hni cA'dya 5 89 'api mama sakalasya jIvikA'ta:5 200 'ayi mRgazizulocane! viyoge 5 126 apyalpamAnaM na mRSA'bhidhatta 3 214 ayi yadi tava mAnuSaM zarIraM 5 210 'aprAvRSastvaM kRkavAkumetaM 6 51 'ayi vizadamate! nitAntakaSTaM 5 114 abalA'haM kathaM rAtrI 2 472 aruNAMprAgdizaM bAlAM 2 446 'abhavadiha navAvatAramasmA- 5 17 are ceto na te rAjyaM 1 236 abhavadiha pure pradhAnasampad 5 170 'arare mUrkha! bhojyasya 2 515 amAtyavargaca nizamya modayug 7 51 ardhayAmAvazeSeca 2 434 amAnyo na vRthA kArya 2 292 alakAdhipateH sampa 1 248 amArayiSyaM vada kena tasmA- 6 132 alInAhvayatA draSTuM 2 336. amlAmapuSpamAlAbhir avakAzamanAsAdya 2 405 ayaM khelati te bhartA 1 149 avasarati sa kAla etya yA me 5 217 ayaM tavovalAM kIrti- 2 242 avadadatha 'khago'smi candrabhUpo 5 207 ayaM tu vidhinA baddhaH 2 293 || | avadadatha guNAvalI pradhAno 5 137 ayaM pati priyaputratAM te 3 33 / avadadatha nRpo 'vrajA'dhunA tva- 5 192 2 152 |
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 candrarAjacaritram A avadadatha raNasya vAdyamugraM 5 163 avadadatha vilokya taM tadA sA 5 25 AkarNya te, candranRpaM gavAkSe 3 93 avadadatha sa bhikSukasya vAkyaM 5 182 AkarNya vAcaM zivamAlikA sA 6 31 avasaramatha kukkuTaH sa labdhvA 5 97 AkarNya vAcamavadad vijane 4 48 avasaramadhigamya tAmracUDaM 5 44 AkA'ha zuko 'mAM hi 1 164 avasaramadhigamya vIramatyA 5 95 AkAzagAminI vidyA 1 336 avasaramalokaya svatejaH- 5 6 AkRtyaivA'numIyante 2 66 avivekasya zikSeyaM 2 29 | AgataM taM jagAdA'tha / 2 221 'asakRditi khagaM prarudhya tasmA 5 211 | AgataM mAM samastaM tad 2 147 asambhavaM me vacanaM tathA ca 3 175 Agatya gehaM devyai tad 2 172 asambhAvyAM kathaM yUyaM 2 8 Agatya tAH prakRtayaH pravadanti 4 37 asau kumAraH kamanIyakAnti- 3 234 AgAdito hRdayavartitamovitAna 4 14 asau kumAraH subhago na veti 3 223 AcArAdeva jAne tvAM asau ca tasyai bhaginIvadArpaya 7 97 AjagAma gRhe prAtar- 1 212 asti padmapurInAmnI 1 74 Ajanma saubhAgyamakhaNDitaM 3 30 asti siMhalabhUpasya 2 AjJAM ca labdhvA makaradhvaja- 6 11 asthAma te mantripade niyuktA 3 233 AjJAM tvadIyAmadhigamya te'haM 6 24 asmAbhirmandiradvAra- 1 198 AjJAM narendrasya janaH samarthaH 3 160 asmin kAle samAgatya AjJAM madIyAmanavApya naiSa 3 68 asyAM rAtrau yadi bhaved | AjJA'khaNDA jarAdevyA 1 232 asyA vaca: pariNizamya 'AjJA tvadIyA yadi bhUminAtha! 6 10 ahaM kva kSatriyazizuH 2 63 Atape patitA matsI- 2 126 ahaM gaGgAjalaiH pUrNa AdinAtho vAsupUjyo 1 422 ahaM tu rAjavanitA AdIzvaraM bhaktinamrA 1 186 ahaM samartho'smi na tasya 7 AdezataH sA nyagadat, pita, 3 174 aharnizaM dharmaparA sakhIjane 7 86 AnandakallolaparamparAbhI 6 113 aho kumAro dhanyo'sti AnAyya rAjA naTarAjamUce 6 16 'aho cintayase kiM tvaM 2 83 AnAyya rAjA naTarAjamUce 6 94 'aho prabho! tvadvacanAnmamA'- 7 206 / AbAlyabrahmaniSThaM __91 463
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 122 2 397 zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH 301 AbhAnagaryA nRpatiH sa candro 3 198 itazcandrakumArAya 1 216 'AbhAnagaryA nRpatergRhe ya: 3 181 | itaH sakhIjanastAJca 1 147 'AbhAnarezo na vilokyate- 3 92 itaH sandhyA samAgacchad 1 377 AbhApuraM yadi jighRkSati te 4 80 itaH samAgatya nRpaM nyavedaya- 7 149 'AbhApurasthazcandro'ya- 2 373 | itaH samAgAcchivamAlikA'pi 6 49 AbhApurI katipayairdivasaiH sa 4 76 itaH samAgAt sa ca candrabhUpatiH 7 81 AbhApurIM vilokyaiva 1 314 | itaH samAgAdiha ko'pi pakSirAT 7 60 AbhApurIgatajanA na vilokya 4 30 | | itaH sarvajanAhlAdI 'AbhApurI surapurIva cakAsti 4 10 | itaH siMhalabhUpAla: AbhAmAgatya yatnenA- 2 485 | itaH siMhalabhUpAlo Abheva sarvajagataH 11 itaH siMhalabhUmIndraH 2 301 AyAti yadi me svAmI 1 359 | itaH svaputrIM makaradhvajo nRpo 7 74 AyAntIM tAM samAlokya 1 281 | itastataste hariNAn Ayu:sthitau kiJcidapi prakartuM 3 202 | itastato vicinvAnaM 227 ArAdhayAmi nijadevamahaM, 4 91 iti gaNakavaco nizamya harSAt 5 189 Aryaputra! prabudhyasva 2 464 | iti cintAsamAcAntaAlasyajAlasaMmagnA iti janakavaco nizamya 5 180 Alokya candranRpatiH kRkavAku- 5 iti janakavaco nizamya bAlA 5 AvAM navanavaM saukhyaM 2 167 iti jJAtvA'vilambana 2 38 AzcaryabhUtaM sa nizamya tasyA 6 91 iti tadvacanaM zrutvA 1 286 AzAM vidhatse mama saGgamasya 3 120 iti tadvacanaM zrutvA 1 372 ASoDazAbdaM tvayi putri! nA'haM 6 115 iti tadvacanaM zrutvA 2 160 AsvAdayaMstanijagAda 'gaGgA- 3 185 iti tadvacanaM zrutvA 2 306 AhosvidetatpurataH kadA'pi 3 183 iti tatrizcayaM buddhvA AhvAyya cANDAlamaraM ca sarvAn 6 139 iti tanmantriNo vAkyaM 2 249 iti tasya vacaH zrutvA iccheyaM yadyahaM tarhi 1 247 iti tasyA vacaH zrutvA 1 295 itaH ko'pi dhanI zreSThI 2 210 / iti tAM caJcalAM dRSTvA 1 378 itazca kAcinmakaradhvajAya 6 90 / iti tvAM candranAmAna- 2 37 2 468
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 iti dUtavacaH zrutvA iti dRSTvA vinodaM sA iti na ca vacanaM sa manyate sma iti na vitarati sma dAnamasmA 5 iti nijatanayasya kIrtigAnaM iti naTavacanaM nizamya rAjJI iti nidrAparAdhInAn iti nizcintya tAn rAjA iti nRpatisutAvaco nizamya iti prakAmaM nidideza putrikAM iti prakAmaM praviSaNNamAnasaM iti prakAmaM pravicArya bhUpatiiti pradhAnasya vaco nizamya iti pradhAnasya vaco nizamya itiprabhUtotsavapUrvakaM tadA iti prabhorvAkyamasau nizamya taM iti prazaMsAM savidhAya bhUpatau iti prasannavacanaM 2 1 5 nipuNamamuM prabha kozAc- 5 iti nizamya vacaH sacivastadA 4 nizci 1 2 5 219 7 87 7 209 7 80 3 292 7 35 7 127 7 210 7 198 2 155 2 131 7 69 5 151 iti priyavacaH zrutvA iti priyAM candranRpo nigadya tAM iti balavacanaM nizamya rAjA iti bahutarabhartsyamAnamenaM iti bahuvidhabodhitA'pi rAjJI iti bahuvidhamanyumAdadhAnAM iti bahuvidhamasya saMprasAdaiti bahuvidhamasya sarvaloko 45 138 186 57 5 81 5 112 1 404 90 99 41 42 candrarAjacaritram iti bahuvidhamAptazokavegA 5 125 iti bahuvidhazobhA iti manasi vicintya vaktracandraM 5 iti mantrivacaH zrutvA 2 2 81 2 267 2 185 2 163 2 203 2 470 iti mantrivacaH zrutvA iti mantrivacaH zrutvA iti me vacanaM satyaM iti rAjavacaH zrutvA iti rAjavacaH zrutvA iti rAjJo vacaH zrutvA iti lokA ullapantaH 2 352 5 93 5 176 5 157 5 102 5 38 5 162 5 34 5 105 5 82 1 410 iti zAsanamAdAya 2 36 iti zivakumareNa kukkuTo'sau 5 84 iti zrutvA'gadaMste'pi 2 30 5 27 iti zrutvA narendro'sau 1 402 1 211 1 352 5 159 iti zrutvA nirAzA'bhUd 5 70 iti zrutvA prazasyA'sau 5 177 iti zrutvA mahIpAla 5 183 iti zrutvA yayau zIghra 2 198 : 1 390 iti vacanamatho nizamya saMsat iti vacanamasau nizamya tasya iti vacanamasau nizamya tasyA iti vacanamasau nizamya bAlA iti vacanamasau nizamya rAjJI iti vacanamasau nizamya rAjJe iti vacanamasau nizamya rAjJyAH iti vacanamasau nizamya rAjJyAH 1 459 62 78 iti vitarati naiva dAnameSA iti vIramatIvAkyaM
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH iti zrutvA vacastasya iti zreSThivacaH zrutvA iti zvazrUvacaH zrutvA iti zvazrUvacaH zrutvA iti zvazrUvacaH zrutvA iti zvazrUvacaH zrutvA itizrutya rAjJA'pi 1 66 2 226 1 305 1 322 1 339 1 349 2 149 1 283 5 205 5 138 196 iti sakhyA vacaH zrutvA iti saciva sutAvaco nizamya iti sacivavaco nizamya dhairyaM iti sacivavaco nizamya mUrcchA- 5 iti saJcintya tadvAkya iti sarvaM tavAgre'haM iti so mukhamAcchAdya iti striyA vAkyamasau nizamya iti svacitte paricintya bhUpatiH iti svapatyurvacanaM nizamya sA itIrayitvA kanakadhvajo'syAH 3 itIrayitvA nicakarma kozAt 3 itIrayitvA nijamandiraM sA 3 itIrayitvA pratighAruNAnanA 3 itIrayitvA bhavanaM svakaM yayA- 7 itIrayitvA'sya gale'tha khaDga- 3 to guNAvalI zvazrU2 ito'tha gantuM ghaTate mamA'cirAt 7 ito'tra samaye kAlaito'yaM tApasastAsAM ito yadA candranRpo vivAhya ito yathArthanAmA sa 2 22 2 499 1 389 7 109 7 102 7 137 111 161 98 24 28 38 356 65 1 364 1 86 3 103 2 428 ito rAjA tadA khelAM ito rAjA'pi nagarI ito vApItaTe kaJcid ito vivasvAnaparArNave kiM ito vivAhavelAyAM ito vIramatIdattAM 1 129 1 458 1 39 3 207 2 354 1 394 ito'smannagarAt ko'pi 2 189 ito'sya mantrI khalu hiMsakA- 3987 itthaM candraM prazasyA'sau 2 52 itthaM tadIyavacanaM sa nizamya 4 70 1 158 itthaM devyA vacaH zrutvA itthaM deze videze'pi 2 188 3220 itthaM dvitIyo'pi jagAda bhUpaM itthaM nigadyA''zu karaM yadA' 3 116 itthaM nidezamadhigamya bahiH 4 92 itthaM nidezamadhigamya samasta 4 53 4 19 itthaM nizamya vacanaM ghanamApa itthaM nizamya vacanaM nijagAda 4 itthaM nizamya sacivaH prajagAda 4 itthaM nRtyAdi kRtvA'tha 1 191 itthaM prajAH sa sacivaH paribodhya 4 35 4 97 4 62 3 200 3 206 3 74 6 48 itthaM pradhAnavacanaM praNizamya itthaM pradhAnavacanaM praNizamya 303 itthaM pradhAnasya vaco nizamya itthaM pradhAnasya vaco nizamya itthaM priyaM sA paribodhya, zokaM itthaM priyAyA vacanaM nizamyA itthaM priyAyAzchalayuktavAcaM itthaM bhRzaM mantrivareNa rAjA 43 51 2 523 3 145
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 candrarAjacaritram itthaM madoddhatamasau vacanaM nizamya 4 82 | ityevaM cintayantI sA 2 386 itthaM mahIpasya vaco nizamya 3 215 | ityevaM nRpatiM candra! 2 274 itthaM mAmabalAM nAtha! 2 412 ityevaM yAvatA dRSTaM 2 506 itthaM vadhUvAkyata eva kaNThA- 3 41 | ityevaM vanitAvAkyaM 2 465 itthaM vayasyA paribodhya devIM 3 62 | ityevA''zcaryajanaka 2 216 itthaM vitaLa niSkozaM 1 54 ityevamuktimAkarNya 2 407 itthaM vinayasampanna 2 60 | ityevamuktvA prayayau yadA, sA 6 52 itthaM vIramatI hasta- 1 440 / 'idaM kimucyate'nena?' 2 375 itthaM sa candrasya nizamya vRtta- 6 130 idaM pavitraM zrIcandra- praza- 11 itthaM samarcitA bhUyo 2 287 / 'iyaM kimAste nagarI surezituH 7 12 itthaM samIkSya zvapaco jagAda 3 163 | iyaM te sarvasampatti- 2 415 itthaM sutAyA vacanaM nizamya 6 101 | iyaM yadi jarA bAhyaM 1 234 itthaM sevakasadvAkyai- 2 39 / iyaM zvazrUH samAyAtA - 1 282 itthaM svabhartuviSamAM dazAM sA 3 28 | | iyamupakRtirAsvadehapAtAt 5 100 itthaM svarNavatIcittaM 146 / 'iha kila nibhRtaM vivAhya bAlA 5 214 itthaM svavadhvA vacanaM nizamya 3 35 | iha hi yadi na te bhavet kalAyA: 5 49 ityanekaM sukhaM me'sti 2 136 | ihA''yiyAsatyapi so'tha yanmayA 7 19 ityahaM nijavRttAnta | ihaiva tasmAd vasa yAvadAvayoH 7 75 ityAlocya punastatrAityuktvA khaDgamAdAya uttamasya padArthasya ityuktvA gADhamAliGya uttiSTha nAtha! sUryo'pi ityuktvA ca tataH zIghra | uddhAraM navamaM candra- 1 432 ityuktvA tanayaM candraM upakAraM bhRzaM manye 1 172 ityuktvA te nijAvAsaM 2 519 upAyanaM puraskRtya 2 237 ityuktvA'ntardadhe devI 2 171 | upAzrayAbhyAsanivAsakArikA 7 196 ityuktvA mocayAmAsa 1 168 upetya tIrthaGkarapAdazobhitaM 7 152 ityuktvA sa jhaNatkAraM 2374 ubhayabalamayudhyata prakAmaM 5 164 ityuktvA sA''nayat pAzAJ- 2 377 | ubhe vRkSAt samuttIrya 1 453 ityuktvA sevakaH kazcit 2 12 / uvAca 'kastvaM? gRhavibhramaste 3 108 2 493
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH uvAca kIro 'likha patramAzu me 7 62 uvAca taM siMhalabhUpaputraM 6 131 2 154 uvAca devI 'bho rAjan ! uvAca dhairyAd 'yadihaiva sarvadA uvAca 'mantrin! vada satyavAkyaM 3 uvAca mantrI 'vada rAjaputri ! uvAca mAtA tanayAM nijAM prati uvAca rAjA tanayo madIyo uvAca rAjA 'niyataM patiste uvAca sacivaH zrutvA . ekadA paJjarasthaM mAM ekadA vaJcayitvA mAM uvAca sA'tho 'yadi no grahISyasi 7 112 5 76 uSasi parisamApya sA svakRtyaM uSasi madhuramAcukUja pakSI 5 194 U UcuH kumArI 'smara devamiSTaM Uce tRtIyo'pi 'yadA vivAhaUce, 'tvadIyavacanaM sakalaM Uce svasainyamatha hemarathastadAnIM 4 ekadA zayane sAhi 'ekadA siMhalezo mAM ekadA svavayasyAbhiH eka vidyAlaya cchAtrA ekAkinA mayedAnIM ekAkinyA tvayA tatra 7 71 227 3 179 7 85 3 2319 6 120 tarhi kupitAyA ete mahAnta uddhArA 2 218 3 157 3224 4 26 86 1 165 2 168 1 111 2 33 1 85 2 27 2 40 1 179 2 170 1 433 evaM kathaM vadasi naiva vicArya evaM kanyAM vivAhyA'sau evaM kapaTakA mAM evaM candravacaH zrutvA evaM tayorAlapantyo evaM tavAsti nanu zAsanamatra evaM tasya yayurvarSA - evaM prabhoH stotrazatena rAjA evaM prazasyamAno'sau evaM priyAyA vacanaM nizamya evaM mantrayatorevA evaM mantrivacaH zrutvA evaM bhavAMzced vidadhAti, tena evaM rAjJo vacaH zrutvA evaM vadhU-varau tatra evaM viciyantI sA - evaM vinizcitya papAta kuNDe evaM vilokya nahi duHkhasukhaM evaM vihRtya bahudhA evaM zvazrUvacaH zrutvA - evaM sametazikharaM evaM himAlayapatirnanu vIra evamuktA'pi no devI evamuktvA'tyajat pAzAn ai airAvatagajendrasya ka 'ka iha dhanavatAM varo madagre kaH svArthI mihirasyA'sti 305 4 44 1 106 2 95 2 329 2 444 4 59 1 121 6 89 2 348 3 7 2 268 2 207 6 141 2 509 2 370 1 146 6 75 4 28 1 49 2 362 1 421 4 74 1 150 2 382 1 438 5 69 2 84
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 135 306 candrarAjacaritram katicidatha parasparaM vijaghuH 5 14 | kasyAzcit kanyakAyAzca 'kathaM tvamevaM vijane nizAgame 7 104 | kasyA'sti patnI nagaraM ca 6 73 kathaM tvayA kukkuTarUpamAptaM ? 6 124 kAcit karamathA''lambya 1 137 kathaM naTo vA vimalApuraM vrajet 7 27 | kAcit kRtArddhanepathyA 2 340 kathaM pANigrahaM tasya 2 253 | kAcidavIjayat kAcit 1 278 kathamapi paribodhya mandire tAM 5 144 kAcid kaNThe hAralatAM kathamasya vaze jAtA? 1 70 kAmadevo'pi sahasA kathaM yUyaM sacintAH stha? 2 88 kA'pi bAlA nijaM bAlaM kadAcit kalahaMsAnAM 1 48 kA'pyAmravRkSe hiNDolaM 1 136 kadAcit sa jale krIDAM. 1 108 kAyena manasA vAcA 2 387 katicidatha bhaTAstathA vilagnA 5 9 kAzmIrAktajalaiH strINAM 1 132 kadAcidenaM zukamAptakautukA. 7 184 kiM pArijAtAdudapAdi mantrin! 3 142 kadAcinmakarandAnAM ... 1 47 kiM mayA pUrvajanuSi 1 145 kadAcidAnandabhareNa maNDanaM 7 138 | kintu me saMzayo mAtaH 2 441 'kamupAyaM kariSyAmi 2 256 kintvasya vigrahe rAjan! 2 161 karavIrasya zAkhAbhis- 1 409 kintvasya saGgamacirAna sute! 4 27 kare'nvathA''baddhavivAhakaGkaNaM 3 14 | | kintvenamAzu caraNAyudhatAma- 4 24 karoti yat karma na ko'pi 3 82 kimapyasAdhyaM nahi vartate 2 524 karotu vairaM na mayA samaM puna- 7 24 kITasya pakSajanirastyavasAva- 4 81 kalatrabhAvo mayi saMnivezyatAM 7 108 kITo'pi bhramarIsaGgAt 2 478 kalAkalApaivimalAnagaryA- 3 105 kIrtiH samedhate samyak 2 141 kalikAzcampakasyaitA 1 130 kIyudbhAsitadikcakra ! 2 4 kalpavallIsamIpastho 'kIdRzI nagarI dRSTA ? kalyANamastu naTarAjavarAya yo 5 229 kuNDAd bahirbhUya nijaM patiM taM 6 82 kavayaH sarasaM kAvyaM 1 273 'kutaH samAgatAH? kutra 2 239 kastUrikAyA Amodo 2 11 'kuta iha samupAgamo naTeza! 5 33 kastUryagaruzrIkhaNDa | kuto'do vivaraM bhImaM? kasmaicidAkhyeyamidaM vacastvayA 7 6 | kundendughanasArAbhyAM kasyacicchukarAjasya 1 206 / kumArajanmAkSarazaMsakAya sa 7 142 2 435
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH kumAradarzanotka kumAramAtA rudatI jagAda kumArarUpaM dRSTvA'haM kumAro rUpavAnasti 2 303 3 128 2 277 2 288 3 99 5 124 6 147 5 223 3 kusumanicayamAnidhAya tatra kRtaM ca yad vIramatIkusaGgato 7 135 kRtAJjaliH zrIkanakadhvajo'tha 3138 kRtAJjaliH sA'tha nRpaM jagAda kRtAJjalistaM nijagAda mantrI kRtAparAdhA'pi na santatirvA kRtA yadadyAvadhi nAtha ! kintu 6 'kRtArthA'smi supuNyo'yaM 3 143 3 152 32 1 284 kRtvA'nalpaM susaGkalpa 1 237 3 49 kRpANabANapramukhograhetirkRpANamAlokya bhayaM na lebhe 3 162 ketakIcampakAzoka 1 444 kumudvatIndau nalinI dineze kuru mama purataH svanetrayugmaM kuSThApanuttyai kanakadhvajasya 'kenAspi lakSito nA'sau kezapAzIva yA nUnaM kokilo hRdayagrAhi koTisaGghakadInAraM ko dezastava bhUpasya ? ko'pyanya eva tanayAmudavoDha ko barhiNacitrayati kauTilyadakSAH puruSA bhavanti krameNa caitramAsasya krItastvayA nahi, na te' 2 317 1 416 1 123 2 295 2 105 4 3 1 334 3 6 1 181 4 67 307 krudhAruNAkSI sphuradoSThapallavA 7 41 krodhAruNAkSo nijarakSakAn 3 148 kva krIDitaM tvayA rAtrau 2 469 2 49 kva candraH kva cakoro'sau kva nu naTavara enakaM gRhItvA 5 135 5 147 kva mama nirupamaM sukhaM kva kvA'haM mandamatirnUnaM 1 8 kSaNaM vicArya pravilokaya tva 3 40 85 kSaNamuparitane kSaNaM ca tiryak 5 226 "kSaNe kSaNe kathaM svAmiMz- 2 410 'kSaNe kSaNe tvaM na vadasva tAmra- 3 kSaNe svahaste hRdaye kSaNaM sA 3 kSaNaiH kiyadbhirvihago yayau saka- 7 kSIrapAnIyavatpremA 63 63 1 259 kha khagazca pavanacaiva 1 327 5 209 khagavacanamasau nizamya bAlA khago'pi madduHkhanivArako'yaM 6 77 khagolamatha bhUgolaM 1 274 khalAnAM dhiSaNeva 1 365 ga gaganasthaH zazAGkaH sa 'gaGgAnadI prAgdizi vartate'yaM gaGgAsindhumahAna gajAnAM ghaNTikAzabdai gajAnAM bRMhitairheSA . gatayoH snAtumamuyor * gatavati nijalocanAt sudUre gatastatra dadarzA'sau 2 376 3 186 2 109 2 333 2 337 2 450 5 142 1 55
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 375 1 369 ghanAghanasya samaya 1 368 308 candrarAjacaritram gatvA praNamya samupAvizadeSa 4 15 | guNAvalIsahacarI 1 245 gatvA prabhuMtatra namazcakAra 6 97 | guNAvalI svaM patimAptabuddhyA 3 47 gatvA svanATyaM vyadadhAM ca tatra 6 6 | guNAvalI svapriyadarzanAmRtaM 7 54 gatvA svabhavanaM zreSThI 2 228 guNAvalI svamanasi 1 358 gandhatailAvasiktAzca 2 343 guNAvalyA vacaH zrutvA 1 311 gavAkSajAle samavasthitAH striyo 7 124 | 'guNAvalyA samaM putra! 1 256 gADhadhyAnaparaM ruddha- 1 57 | gRhaM ca rAjyaM sakalaM vaze tava 7 136 gADhAndhasamaye rAjJI 1 382 | gRhe samAgatAnAM lakSmI 2 271 gAthAM pratyekamuktvaivaM gehezUrazca te lokA 1 320 gAyantyaH sakalAM rAtriM 2 498 gautamAdyAn gaNadharAn guggulAdikadhUpasya guNazekharabhUpasya 1 218 ghanAgamamathA''lokya guNAvalI tAsu nRpo vyadhAt 7 133 guNAvalI guNairgaGgA- 1 257 guNAvalI candradharAdhipAgamaM 7 121 cakradarzanato yadvat 2 25 guNAvalI taM paribhojya SaDrasaM 7 130 caJcaJcandrakarasparza 1 446 guNAvalI tataH proce 2 440 caTupaTuvacanaiH prasAdya dakSaH guNAvalI tadvacanaM nizamya 3 78 caturaGgabala: pazcAn- 2 208 guNAvalI tadvacanAt tadaiva 3 69 "cature! satyavacanaM 2 500 guNAvalI tAmrazikhaM vilokya 2 42 caturthaM ca mahendreza 1 430 guNAvalItthaM girinirjharIva- 3 53 | | catuSke yatra ratnAni 2 115 guNAvalI dine bhUpa 1 370 catuSpathaM tena sahetya bhUpatiH 7 90 'guNAvali ! na te svAmI 1 | catuSpathe tAM prasamIkSya keci- 3 150 guNAvalI nizamyaita- 1 301 | catuSpathe saJcaritAzca lokAH 3 91 guNAvalI patramadaH prapaThya sA 7 14 candraM dikSuzcandro'pi 2 335 guNAvalImetya jagAda ko'pyatho 7 50 | candraM dRSTvA'paraM bhUmyA- 2 344 guNAvalIvAkyamidaM nizamya sa 7 122 candraM bhaNitvA satkAryaH 2 35 guNAvalIsaGgatirapyabhUJca me 7 155 | 'candraM vyadhAnRpavaraM kRkavAku- 4 72 guNAvalI samAgatya 2 456 | candraH svasAmantagaNAya vittaM 6 112 dhadakSaH
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH candraprakAzavimalI candrapratApe tapati candralekhA priyA tasya candravastrAJcalaM naiva candravANIsudhAbindoH candrarAjasya sadasi candrazcandra ivA''bhAtI candrazcandrasamaH svAmI 1 183 1 270 2 482 2 427 1 266 1 271 1 308 1 296 95 51 candrasya sainyaM sakalaM svabhartur- 6 candrasyodayato vAri 2 1 1 6 1 223 1 239 candreNa vAgbhirbahu bodhitA'pi 3 2 1 219 1 253 4 93 candro guNojjvalaH zazvat candro'JjaliM vidhAyA'tha candro na cAsti yadi jeSyati candro'pi te'mumupakAramavazya- 4 96 candro babhUva kRkavAkurathA'sya 4 29 candro'yamitthaM na vadasva kasyA- 3 97 candro'vadacchalaM tyaktvA 2 86 candro'vadat 'kathaGkAra 2 99 2 422 candro'vadat 'kathaGkAraM candro'vada" nmantrabalAd vimAtA 6 125 campakoddAlakAzoka1 127. 'caramanizi yadA'tra tAmrazIrSo 5 188 caritamiti vilokya kukkuTasya 5 87 candrAvatI sucaritai candrAvatI svapitari candrAbhidhastatra mahIzvaro'sti candrAvatyA premapUrvaM candrAvatI tadAkarNya 110 97 5 calati zarazate bhuSuNDipAte caSakamanupamaM samIkSatAM drAk cAtako yadvadambhoda cAraNarSi vinA matto citraprasUnazobhADhyai ced vAcyamAste vada mAM caitrasya pUrNimAyAM ca cyavanmadajalA''sArA cha 309 5 19 5 65 2 55 2 438 1 265 34 1 177 1 263 chalaM vidhAyA'tha gatena bhartrA chalavAgbhirapyetAbhirchale'tiniSNairapi yaH parairnRpaH 3 chucchundarI yathA sarpa ja 6 42 2 294 19 2 425 jagattrayalalAmo 'sau 1 3 jagatyanekA viduSI mahIyasI jagatsakaH prabhurasti pUruSo 7 jagAda 'kAntirvapureva saityanu 7 jagAda candro 'mama rAjyamasti 768 jagAda dUto nRpavAcikaM tadAjagmatuH kautukA 7 15 2 366 murgRhaM te viphalaprayatnA 3 154 jagrAha taM kukkuTarAjameSA 6 79 3 166 91 5 31 jaGgamastAM parimucya tatra 'janani ! khagajano vivekazUnyo 5 'janani ! tava na caiva lopa'janani! nahi vRthA''careH janA: samUcurnRpa ! cAtakA iva 7 125 janmanastava vaiphalya1 315 5 71 302 18 26 76
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 candrarAjacaritram jambUdvIpasya bharata- 1 10 | taDidvA kimu ? tArA vA 1 22 jayamatha sacivo raNe'dhigamya 5 23 tata uttIrya nirbhIkaH jareyaM rajakIva drAk 1 231 tata ubhayadalasya sainyasaGghAH 5 1 jalaM sthalaM sAdhayati 2 70 tataH sa candro nRpatiH susajjitaM 7 73 jalaprabhAnirmalakAntireSa 6 tataH sa nyagadad 'yUyaM 2 517 jAjvalyamAnaH savito- 2 10 | tataH sa satkRtya sabhAsado janAn 7 128 jAnAmi vRttaM dazakaNTharakSasa- 7 114 | | tataH sA devyavadhinA 1 207 jAmAtaraM pazya vizeSatastvaM 6 100 | tataH sA vijanIkRtya 1 293 jAmAtaraM vIkSya sa candrabhUpaM 6 102 | tataH senA'pi samagAd 1 93 jAmAtRrUpaM saMprekSya 2 363 | tataH svarNamayAn pAzAn 2 371 jAyA-patI tau vRSabhaM jine- 6 87 | tatazca candraM makaradhvajo nRpo 7 91 jAyApatI prApya navInasaGgaM 6 122 | tatazcandro'vadat tvaM hi 2 32 jIyAdiyaM gurujanasya mahAmahimA 7 225 | tatastRtIyadivase 2 151 jIyAd yazobalasamRddhisuzIla- praza- 13 | tatastRtIyastatpaTTa- praza- 9 'jIvapradAnaM kuru me vidhAya 3 39 | tato devAGganAstatra 1 187 jIvadAnasya sadRzaM(-kSa) 1 102 | tato'munopetya dRzA'tisundarI 7 103 'jugupsayA'to'rhasi nA'va- 3 113 | tato vIramatI proce 1 388 jJAtaM mayA samprati hiMsakasya 6 134 tato vRkSAdadhobhUya tato'hamavadaM 'devi! 2 308 taM dRSTvA nizcalaM rAjA tato'havadaM deva! daivAt 2 261 taM dRSTvaivA'sya sakala- 1 59 | tato'hameSyAmyacirAt tavA'- 7 25 taM vIkSya dampatI citte tatkAle'pyavadaM bhUpaM 2 272 taM vIkSya nRpatizcitte tatkoTare guptatayA niSaNNaH 6 126 tacchrutvA''ttAJcalaM rAjA tatpaJjaratthaM paripAlayainaM 3 59 tacchrutvA nRpateH krodhaH tatpaTTacakranemiH zrI- praza- 8 tacchrutvA vismayApatraH tatpaTTamaNDano vRddhi- praza- 7 tacchrutvA vismayAviSTA tatpaTTaratnAkarato tacchrutvaiva divArAtri tatpuro devatA''gatyotacchrutvA bahuharSeNa 1 71 / tatra kAmAkRtiH zrImAn 2 117 1 43
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 25 zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH 311 tatra candrakumAro'pi 1 133 | tadA tasyA dakSiNAkSi 2 368 tatra bhUpAnumatyA tvaM 2 222 tadA nirbandhamatyantaM 2 488 tatra bhUmau sudurgAbhA . 1 14 | tadA'vadanmahAdevI 2 310 tatra zrIvIrasenAho tadA vIramatI prAha tatra sarvaguNopeto | tadA vIramatI proce 328 tatra siMhalanAmA'sti tadA zrIphaladAnena 2 223 tatra sthitA sA kapaTaM samagraM | tadA'sau hRdaye cintAtatra svarNaratho nAmA 2 213 | tadA striyazcandramahIpaterbhavAd 7 215 tatsarvaM guptamathavA tadA'haM kapaTaM kRtvA- 2 279 tatsevakAnAM vacanaM 2 5 | tadIyajIvo gaganAdivallabhe 7 190 tathA'tra sandhyAruNarAgaraktA 3 208 | tadIyapaTTahaTTAlI- praza- 3 tathA tvAM bhUpa! jAnImaH 2 31 | tadIyabhAvaM paribudhya bhupati- 7 179 tathA'pi kalyANakRte'sya te'pi 6 37 | tadIyavAkyaM praNizamya sA 7 170 tathA'pi tasya caritaM 1 9 | tadIyavAkyaM yadapi svyakAri no 3 22 tathA'pi te'tinirbandhaM 2 282 | tadIyApArakAruNya- praza- 10 tathA'pi na svIkRtametayA bahuM 3 15 | taduktamAkarNya sudhIH sa mantrI 3 169 tathA'pi premalA na sma 2 426 tadupari samaropayat guvAkuM 5 46 tathA'pi pRcchAmi vihaGgamaMtaM 6 19 | tadetayoH karSavikaSayoAka 6 80 tathA putraM vinA sarva . 1 142 | tadaiva gatvA svagRhaM subuddhi- 3 tathAvidhAM vilokyA'sau 1 | tadaiva candropari puSpavarSaNaM 7 47 tadane kathayAmAsa 2 200 tadeva te rAjasutAM gRhItvA 3 tadane jAjvaladvahni- . 1 58 | tadaiva bhUpo madanabhramAbhidho 7 181 tadane dRDhabandhena 1 60 | tadaiva rAjA pavanAtigaM hayaM 7 39 tadanu naTajanaiH pratADyamAne tadaiva sA''nAyya guNAvalI 7 21 tadanu nRpatimeva saMpraNamya 5 140 tadaiva sA''nAyya subuddhimantriNaM 7 33 tadanu pariSadaM samAjagAmA- 5 94 tadaiva so'bhUt kRkavAkurUpaM 6 . 81 tadanu mRduvacobhiretamUce 5 184. tadormikAM pANitale na dRSTvA 3 218 tadA''gatA sA vratinI tadokasi 7 164 | tadovAcA 'tra rAjA'sti 2 489 tadA candrAvatIdevI 1 241 / tanUruhotpATanatastavA'bhavad 7 200 rror
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 236 rnsss 9 9 zrIcandrarAjacaritrAntargatAnAM zlokAnAmakArAdikrameNa suciH a ato na viSayo'sminno 2 248 akasmAtsaGgate puMsi 2 102 | ato nAtha! tvayA naiva 2 520 akAraNaM kimarthaM mAM ato me vinayaM rAjan! 2 324 akRta pariNayaMsa 5 171 | ato rAjabihA''yAtA agamadatha kadAcidasya 5 | ato vimuJcainamasau sadaiva 3 77 agamadiha gaNaH 5 20 ato vRthA tvaM vijahIhi roSaM 3 139 agamatha mRgendrapRSThasaMsthA | ato'sya yatnAt parirakSaNaM 3 79 agAt svabhikSAM parigRhya ato'haM zreSThinA sAka- 2 246 agurdivaM zrIzivamAlikA ato'hamasyaiva pathA'dya 6 78 ata iha hRdayasya gUDhabhAvaM atrA''nIya samiddhe'gnau 1 87 ata etaiH samaM nocaiH atha kAlena tau samyak 1 244 ataH kasyA'pi no dRSTi- 2 | atha khagavaramAzu hastapadye 5 206 ataH kumArasya mayA atha gantuM samudyuktA 2 299 ataH krudhaM muJca naraM atha guNAvalI-vIraataH satyamuditvaitAn atha candramahIpAlo ataH sarvaM parityajya 1 238 atha ca vitaraNe trapA ataH svabhAvataH prANI atha tAnAsane mukhye 2 238 ataH svasevakaH kazcit atha te bhUpati mAnA- 2 43 atazcaJcalatAM tyaktvA atha te vATikAmadhye atastvAM prArthayAmyetAM atha te sacivA Ucu- 2 276 ataste vacanaM cAru atha dvayostayoritthaM 1 441 atiruSamavalokya atha dve te kSaNAdeva 1 408 atizayamabhavad hRdi vyathA'sya 5 178 atha naTaguNadarzanAt 5 104 atizayamRdulaiH svaraiH atha naTavara AtatAna atizayitaruSA ca paJjaraM 5 88 atha navanavasaukhyaM 6 151 atisaralamatirnaTasya putrI 5 115 atha nijatanayAyA doSalezo'pi 3 238 atItya tau zaizavame- 7 147 atha nRpatanayA sakhI sametA 5 216 ato gatiM te khalu 7 72 atha prabhAte kapilA samus- 3 125. ato'tra vastuM naTarAja | atha prAtarmahIpAlo 2 394 2 260 2 219 413 2 449 1 103 1 287 5 74 77
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH 313 tAM candravadanAM dRSTvA 2 . 193 | tyaktvA tvAM ca kathaM yAyAM 2 471 tAM dhiktA ghiGmRdaGgAMcA- 1 190 triMzatsahasrAbdikamAyureSa ca 7 221 tAM mantrayitvA te dAsye 1 389 trikhaNDAdhipaterviSNor- 1 159 tAdRzAzced bhaveyuste 2 381 'tribhuvanatilakaH sacandrabhUpo 5 80 tAdRzIM jananIvidyAM 1454 trizalAnandanaM nomi tAnadRSTvA kutaH saukhyaM 1 319 'tvaM kukkuTo'pi kSitipo madIya 6 103 tAmbUlamarpayitvA'haM 2 285 tvaM gti| na cA'nyA'sti 2 325 tArakA dharaNIpRSThe- 1 445 tvaM cirAnmama rAjendra! 2 68 tAsAM nIlAmbarA mukhyA 1 178 tvaM tasya gehasya vihaGgamo'smA- 6 47 tAsAmAbAlavRddhAnAM 2 342 tvaM dharmajananI me syA 1 174 tA hAsyarasaniSNAtA 'tvaM nAtha! samyag bhuvanatrayasya 6 88 tIre niSaNNA nararAjaputrI 6 69 | tvaM bhUpatiM nijavaze pravidhAya 4 38 tIrtharArcananutipramukhekadRSTiH 4 17 tvaM mAtA janako rAjA 1 254 tIrthasthitA devajanAH samantAt 6 83 | tvaM mUrkheva na jAnISe 1 299 tIrthayAtrAM gurorAsyA- 2 tvaM me sakhA tava nRpo'turagakhurasuddhRto hi reNu- 5 8 tvaM yogyasamaye mAdRkte grAmanagarAraNya 2 227 tvaM rAjaputrI rAjA te 1 294 tena komalamaGgaM me 1 373 | tvaM zvazrUsahitA rAtrI te nizamya vacastasya | tvadIyavAkyaM na mayA punastathA 3 20 te'pi sarva samAlokya tvadIyazabdazravaNaM vimAtuH .. 3 88 teSu kazcit paTiSThaH sa 2 240 tvadvAkyasyA'sya svapnasya 2 507 teSu caikaM mRgaM vegAd 1 34 tvamaGgajA me bahubhAgyapUrNA *6 121 teSu vakragatiH kazci- 1 31 | tvamAtmAnaM buddhimatI 1 300 te sevakAstu vinayas- 2 2 | tvamuttamA rAjasutA, tavA'yaM 3 158 to dampatI itthamahaH kathaJcid 3 102 | 'tvameva mantrin! sadane svakIye 3 201 to dampatI punastadva- 2 395 | tvameva me prANasamo'si hInAM 3 72 to dampatI bahuvidhai- 1 134 tvayA saha mahArAja! 2 20 to rAjadampatI jiSNu- 1 258 | tvAM dRSTvA'tha bhUzaM mAna- 2 tauruSkA hAMsalA: zrImat- 1 29 / tvAM putrIsadRzIM manye 483 50 1 316 .505
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 candrarAjacaritram tvAdRzAnAM mahArAja! 2 19 | devatovAca 'vanite! 1 363 tvAdRzA yadi vakSyanti 2 18 | devadeve yadA jAtu 2 503 'devi! te tanayasyA'dya 2 494 dadAsi yadi me vastraM 1 201 / 'devi! tvamenamiha paJjaramadhya- 4 64 dadau ca tasmai bahu pAritoSikaM 7 150 devIvacanato jJAtaM 2 76 'dadyA amuM cet kRkavAkumadya 6 35 devendro'pi na tatkarma dadyA imaM cet kRpayA tadA'- 6 17 devyuvAca 'na me'patya- 1 175 dadhyau ca cetasi varaM 'mama sA 5 228 | 'deze'sti ko'pi janaduHkha- 4 22 dadhyau 'devalasamAno'yaM 2 367 | deheSu bhinneSvapi rAjayoSitaH 7 132 damayantyA samAyoge | daivaM nininda "he daiva! 1 139 dayAM vinA yathA dharmo 1 141 / daivajJavaryaH sa jagAda 'candro 6 60 daridravat prApya maNiM sutaM zubhaM 7 143 | daivajJavAkyaiH prajaharSa bAlA 6 61 dinAvasAne te sarve 2 514 | daivayogena tasyAzca 2 97 divazcyutaH ko'pyamaraH samAgAd 7 141 / dohado yo babhUvA'syA 1 113 divo'tha devA jayazabdamucai- 6 148 | dvAdaze divase rajA dIpA niSprabhatAM yAtAH 2 77 | dvAbhyAmapi punaH svAntA- 1 240 dIrghazvAsaM vimuJcantI dvAradezasthitazcandro 1387 durdamena hRdevAsA | dvAre nidhAya taM bhUpaM 2 44 durlabhaM darzanaM tasya 2 281 | dvAre saMsthApya tAJchreSThI 2 230 dUtasya vAkyamavamatya nRpasta- 4 83 dviko'thavA zvaiva vileDhi modataH 7 110 dUraM vimuJcainamaye! na raGge 3 66 | dvitIyadvAramAgacchat dRDhapratijJastaJcandraH 2 393 | dvilakSayojananAyAma: 1 439 dRzyaM kautUhalaM te cet 1 dRSTA anekanRparAjavarA mayA 4 60 | 'dhanaM sutA syAt parakIyamityadaH 7 78 dRSTvA kumArasya vapUruroda 3 127 | dhanadasutatiraskRti pralabhyA- 5 173 dRSTvA tatrAgarA Ucur- 2 302 dhanasyA'huryathA dAnaM 1 321 dRSTvA samISe tAM kanyAM 1 94 'dhanyo'si rAjaMzcaraNodakasya 6 149 dRSTvA sA nyagad kAntaM 1 224 | dhanyauM staH pitarau yAbhyAM 2 346 devakanyAkaragrAha 1 249 / dharmanAthAdayastatra 1 419 116 344
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH 315 dharmo vibhAti dayayA na vinA 4 31 | na taM sUryo'pi vA'pUrvaM 2 215 dhAtrIsahAya: paThati 2 280 | na tasya rUpasadRzo 2 214 dhUlidhUsarabhaktAGgA | na te kathayituM yogyA 2 423 dhUlidhUsarasarvAGga 2 139 | na te'GgajAyA api lezamAtro 3 144 dhairya samAzrayata khedamapAkuru- 4 34 | na te'dhunA'pi priyasaGgamAzA 3 67 dhvajaM babandhurnagarasya mArge | na te sudurlabhaM saGgaM 2 390 dhyAtvaivamatha sovAca 2 479 | na te'styaviditaM kiJcic- 2 417 dhyAyanevaM mandirasyA 2 513 | nato naTenA'pi muhaH subhaktayA 6 104 na tatra dveSiNaH ke'pi 2 111 na kAtaratvaM samavApya nAtha! 3 86 'nadItaraGgapratimaM ca lolaM 3 114 na keSAM hi pramodAyA- 1 105 nanAma sA snehasamananvitA nRpaM 7 129 na ko'pi tasyA'sti suhRdya 6 45 na balAtkArataH prItiH 2 269 na ko'pi nArIcAritrya- 1 329 na me tvadanya paritArakaH prabho! 7 207 nakhA nRpApIDamaNiprabhAbhiH 3 52 | na me'dhunA ko'pi hito'sti 6 74 na ca te zvazuro dAtuM 2 419 na yatnavAnapyamaro'pi ko'pi tat 7 99 na ca bhojyasya ko'pyatra 2 516 narapatirapi candrarAjavRttaM 5 153 na cA'nyaH ko'pi jagati 2 202 na lokate daivahato jano nijaM 7 36 na cA''yatistasya zubhA | navaM tIrthaM navo dezo 1 317 na cauro grahaNAd bhItiM navaM navaM saukhyamasau nirantaraM 7 55 na jJAtaH samayo'smAbhiH navaM phalaM zItajalaM sadaiva 3 64 naTavara udagAdapUrvatAlair na vetti sA vIramatI yathA, tathA 7 37 naTavaragamanasya vAdyaghoSaM 5 141 na hi kastUrikAmodo 2 67 naTavara! yadi te na pratyayaH 5 202 | | na hi kimapi kuruSva zokamatra 5 132 naTAtmajA taM prasamIkSya caivaM 6 22 nahi vyakSo vijAnAti naTAdhirAjaH pathi nATyakauzalaM 7 93 | na hi sattvavataH kvA'pi 1 68 naTAdhirAjAya mahopakAritA- 7 139 | nahi sukhamiyamApa maJcake'pi 5 75 naTena ca premalayA'pi melanaM 7 154 nA''karNayaM tadvacanaM yadA'haM 3 189 "naTo'pi mAM bhrAmayati sma 6 70 nA''gamiSyastadA'drakSyaH 2 436 naTo'pyuvAcA'vanipAlakaM taM 6 18 / nA'taH paraM vada tadIyavacaH 4 69
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 candrarAjacaritram 'nAtha! kasmAdatIvA'si 2 403 / nivasasi khaga! haimapaJjare tvaM 5 204 'nAtha! tvayA khedalavo'pi 3 71 nivAryamANo'pi na vallabhA girA 7. 212 'nAthA'prAvRSyapi kuto 2 486 nivedya caritaM svIyaM 1 398 'nAthA''bhAnagarAdhIzo 2 491 | nizamya karNAmRtamasya sadvaco 7 153 nA'dyA'pi vivarasthenA- 2 252 | nizamya cA'sAvavivekakalpitaM 7 43 nA'nena kiJcit kRtamapriyaM te 3 29 | | nizamya caivaM nRpatinijaM bhavaM 7 205 nAmagrAheNa rudatI nizamya jalamApUrya 2 404 nAmagrAhaM kathaM cA'tra 2 6 | nizamya tacchrImakaradhvajo nRpo 7 48 nAmA'pi candranRpatairyadi 4 56 | nizamya tatkIravaco guNavalI 7 61 nArikelAprasaGgena 2 475 | nizamya tadvavAkyamasau krudhAkulA 7 185 nArI bhISaNakAntAra- 1 330 | nizamya tadvAkyamasau jagAda tAM 7 113 nA'laM sA'pyalakA vA'pi 1 12 | nizamya tadvAkyamasau nRpastadA 7 175 nAsti yasya sutastasya 1 144 | nizamya tadvAkyamuvAca mantrisU- 7 168 nA'sya rUpasya kalayA- 2 347 | nizamya tadvAkyamuvAca bAlA 3 123 'nA'haM pravedmi bhagini! 4 11 / | nizamya tadvAkyamuvAca rAjA 3 172 niHsnehamevaM hasatA tvayA'haM 3 12 | | nizamya tadvAkyamuvAca suvrataH 7 156 nigadya sAdhuH prayayau yatheSTaM 3 83 | 1 170 nijaM kalatramatrAsthA | nizamya tadvattamivA''kulA bhRzaM 7 18 nijatanayayazo nizamya rAjJI 5 56 nizamya tasyAH karuNasvaraM tato 7 101 nijaduhituridaM vaco nizamya 5 103 nizamya tasyA vacanaM ca devatA 7 29 nijanirupamasadyazo nizamya 5 72 | nizamya tasyA vacanaM tadaiva 3 192 nijapatimavagRhya paJjarasthaM 5 78 nizamya tasyA vacanaM nininda 7 163 nijabhujabalato vidhAya bhikSAM 5 175 nizamya devasya vacaH krudhAkulA 7 32 nijamukhakamalaM vidhuprabhaM te 5 39 nizamya nyagadacchazUrnijazirasi nidhAya paJjaraM tan- 5 129 nizamya pativAkyaM sA 2 480 nirudyamo janaH sarvaM 2 461 nizamya punarutpannAM nirupamamavadarzayan sa nATyaM 5 79 nizamya maduHkhavaco bhavAniha 7 107 nirupamamavalokya yasya rUpaM 5 169 nizamya vAcaM viratastata: so 3 140 nirbandhamatyantamakArma rAjan! 3 232 / nizamya sajjaM vidadhe tadaiva sa 7 151 ni + 2 442
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH 317 nizamyeti vacastasya 1 162 | pate ! kathaM mAM smarasIha na tvaM 6 53 nizcityaivamatho candraH 2 402 patyAdikaM sarvajanaM 1 215 niSkaNTakaM samadhigamya vizAla- 4 73 patyubibheti yA nArI 1 333 nIrakSIraviveke hi 1 160 patraM vilikhya sahasA niyuyoja 4 75 'nIrogaM tanayaM dehi pathi katipayabhUpatiM vijityo- 5 212 nUnaM svargaM prayAtyAzu 1 415 pathikAnAM tarjaneva 1 366 nRpatigaNamaraJjayaM kalAbhiH 5 35 pathisthasAmantanRpAn pade pade 7 94 nRpatirapi sutAmathA''hvayaJcA- 5 225 padmavAsasamAyukte 1 131 nRpadvayasyopari zobhate sma 6 108 padminyAH saurabhaM yadva- 1 288 nRpapratApasaMtaptA 1 269 papraccha rAjA naTarAjamasya 6 4 nRpAGgajA sA bhaginI mama priyA 7 56 | payombunevA'tha jhaSo'mbhaseva vA 7 131 nRpAGgajAsaptazatIbhiriddhadhIH 7 120 paraM kathaM dUramito 1 350 nRpAGgajA sA hRdayapriyA'bhavat 7 58 paradezAt samAyAta 2 265 nRpAGgajau tau paThituM gatau punaH 7 148 paradezAd dUradeza 2 273 nRpAtmajatvaM garalaM pare kva 3 119 parantu mAtarme lajA 1 341 nRpAlaputryA atha mantriputryAH 7 202 parantu satprabhorbhaktiH 2 502 nRpAsane zrImaNizekharaM sutaM 7 213 parantvayaM vRddhatAyA nRpotsaGge samAvikSan- 2 192 parasparaM tA militAH pRthak 7 88 'nRpo'vadanmantrivaraM manISitaM 7 178 parasparaM dve svamataM sadaiva te 7 161 nRpAGgajA sA bhaginI mama 7 56 parasya dArAn parigRhya ko'pi 7 115 neyaM vadhArhA tava kanyakA'sti 3 199 pariSadapi na tAM vinA purastA- 5 58 naivA'dhunA'sti nanu vIramatI 4 95 parIkSaNe bhUpasutAzuko'vada- 7 188 nyagadaditi nizamya 'kiM tvayA'yaM 5 107 paropakAracucustvaM 2 92 paropakArakaraNe paJcadhAtrIbhiranizaM 1 117 palAyamAnamAlokya 1 67 paJcamaGgaladIpaizca pavanAndolitAstatra patAkAnAM kiGkiNikAH 2 334. pazcAt kanyApradAnasya 2 220 patito bhAgaNa: zrAnto 1 184 | pazcAt sago'yaM zivamAlikAM 6 8 patimIyo'sti mahAruSAnvito 7 106 / pazcAt priyAlasya tale samA- 6 66 1 228 2 495
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 candrarAjacaritram pazcAt sudivase rAjA 1 104 | punarna mohaM vidadhAmi, na priyaM 7 77 pazcAdaJjalimAbadhya 1 101 | punarnaratvaM na hi jAtu bhAvi 6 71 pazcAddhiMsakamantrIza- 2 107 puramatha vimalAM sametya cUta- 5 213 pazcAd yAmAvazeSAyAM 1 355 'purA tvamasmin mayi cA'pya- 3 43 pazcAd rasajJAstAH sarvA 1 188 | purAbhave yA'jani kiGkarI ca sA 7 203 pazcAd rAjA'pi tacchrutvA 1 91 pUrNe kAle'tha rAjJI sA 2 176 pazcAd vicArya candro'pi 2 330 | pUrvaM hyasau mama bhaTaivimukhI- 4 79 pazcAnmantrasya mAhAtmyaM 1 385 pUrvakarmavipAkena 'pANigrahaNavelAyAM 2 396 pUrvajanmakRtaM karma 'pAntha! vaidezikA'jasra 2 211 | pUrvajanmakRtAt puNyAt 2 133 pApakandasamucchede 1 414 puSpapattrAdikArcAbhi'pApiSTha! dUre mama tiSTha bhagna- 3 117 | pRcchanti nAgarajanAH satataM 4 39 pArzvadvaye cAmarayugmamAbhAt 6 109 | pRthvIyaM bahuratnA'sti 1 312 pitA madIyaM na vacaH zRNoti 3 165 | pRSTA'pi kiJcitrahi roSapUrNA 3 147 pitA svaputryAM vidadhIta kopaM 3 195 pRSThaM pratADya kathayAmi laghu 4 90 pituH sakopasya manAgapi tvaM 3 205 | puSpitaH phalito yatra 1 309 piturnidezaM parilabhya tIrthaM 6 62 paurANAmaharanidrAM 2 454 piturvacaH sA ca nizamya tasmai 6 116 | prajavihayamatAyaMzca kecid 5 5 piturvacaH sA praNizamya zIghraM 6 14 | praNamratApUrvakamAjagAda 6 85 pitRvacanamatho nizamya sA''- 5 54 pratikUlo'pi mithyAto'putri! madvidyayA sarve 1 405 pratidinamupalabhya cA'nya- 5 'putrI guNavalI yAdRg 2 364 pratidivasamasau dadAti karNa 5 190 putreNa saphalA sampaj- 2 142 | pratizrutaM yatpuratastato mayA 7 3 putryA mahograM pravidhAya duHkhaM 6 137 | pratIkSamANA'gamanaM priyasya 3 104 punaH sa nA''gAdayameva cA- 3 188 pratyakSIbhUya sA devI 2 307 punarapi nijanATyamAtatAna 5 96 | pratyahaM kathayatsvevaM 2 255 punarapi parivRtya sA guvAke 5 52 pradehi me bhUSaNamityamAtyajA- 7 166 punarAvartarahitaM 1 424 prathamaM bharano bhUpA 1 429 punarna manyu mayi tAta! kuryAH 6 119 / prathamamatha tava prabho! sarkAti 5 131 263
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH prathamatha natiM vidhAya rAjJyA prathame kavale svAmin! prabalabalatanutrake tadAnIM prabalabhaTabubhukSitAkSarAjA prabalaMripuvane davAgrikalpaH prabhartsya tAM sA sasakhIjanA prabhAtaM sUcayan dikSu prabhAvatastIrthavarasya mAnavaM prabho premalAnAmnI pramANaM nA''kRtiH tasmAd prayatnenA'pi tadvegaM pralabhya dAnaM kSitinAyakAt sa prasasAra sahAyatvAt prasAde candrati zrImAn prasIda caiteSu dayasva tasmAt prasIdati yadA nArI 'prAgdezavAsaniratAmavagaccha prAG me dadau dAnamayaM sutuSTo prAjJo'si tvaM kathaM bhrAntiM prAcIM sapatnImAlokya prAcyAmAbhApurI kutra ? 'prAcyAmAbhApurI nAma 5 47 2 411 5 10 5 2 5 167 7 171 2 459 7 8 2 244 2 64 1 38 6 1 1 126 1 20 6 144 1 332 4 21 6 2 62 2 447 2 384 2 379 2 144 'prANapriye! zRNu vacazprANAdhikaM vedmi, na te kadA'pi 6 'prAtaH punaH samAgacche 2 prAtaH prati pratidinaM parame prAtarmuhuryaH stutigItadhIraprArthanAbhiranekAbhiH prAsaSTa vA tvAM jananI kathaM 7 4 * 23 199 319 prAsoSTa yA tvAM jananI ca tasyA 6 938 5 146 'priya ! mama hRdayaM kuto na priyavaramavagRhya sA'tizokApriya ! vihitamanekazo'parAdhaM 5 121 5 123 priyA'bhavacchrIkamalAbhidhA yakA 7 157 priye ! vada tavA''dezaM 2 129 premarazminibaddhastAM 2 408 2 328 2 94 premalAM pariNIyA'pi premalAM pariNetA tat premalA mantriNaM dRSTvA premalA me'bhavanmAtaH ! premAbhirAmaM vacanaM nizamya premNA taM svApayAmAsa premNA parityajya ca paJjaraM tad 6 pha phaNirAjaphaNacchatraM ba baddhAJjaliH priyatama baddhAJjaliH premapurassaraM sa babhANa caturA lajjA babhUva tasmAt kila kuSThino babhUvuzcAkhilA lokAH balamatha samupetya tannidezaM balAkA samayaM jJAtvo bahiH pratolyA api nA'gamaM bahu ganamanirodhamAtatAna 66 3 50. bahutaradhanalAbhatuSTamenaM 2 409 bahudUragato'pyenaM 6 138 bahudUre sthitA sA'sti 2 430 2 357 6 25 1 374 3 1 2 1 371 6 34 1 73 7 198 2 455 5 150 1 367 3 13 5 195 67 1 35 2 521 5
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ h h 320 candrarAjacaritram bahuvidhamaNilAbhato naTo'sau 5 68 | bhavitA muktivanitA- 1 437 bahuvidharasabhAvitaM subhojyaM 5 29 | | bhavitA sa mAhadevi! 2 309 bahvAdareNa candro'pi bhavet tvadAjJA yadi, tatra sAmprataM7 70 bahvAdareNa satkRtya 1 99 bhavedato gRhANemaM 1 209 bAlo'pi candrabhUpAlaH 1 261 bhAgyaM pituH pANitale'sti 3 196 bibheti devo'pi samasta eva 3 26 bhIhimamlAnavaktrAbjaiH 1 268 bibheti siMhAdapi no 1 331 | bhuktasya me pUrvadine babhUvA- 3 222 bobhUyate skhalanamapyadhirAjamArge 7 227 bhujaGgamo yadyapi vakragAmI 3 221 bhujiSyA kA'pi rAjAnaM 2 127 bhagavantaM praNamyA'sau 2 484 bheryAdivAdyanivaho vyanadat, 4 85 'bhaginyo! datta me vastraM 1 195 bhogaM vinA na kSayameti karma 6 117 bhaturmamA'yaM khaga ityato'muM 6 15 bhavatA ripavo rAjan! 1 225 | makaradhvajakanyeyaM 2 101 bhavati ka iha manyuheturAste 5 179 bhavati ca zubhage! naTasya vRtti 5 158 'makaradhvajanAmA'sti 232 bhavati jalamRte yathaiva mIno 5 156 | makaradhvajanAmA'sti karavajanAmA'sti 2 241 bhavati tava bahupriyo'yamasmA- 5 111 | makaradhvajAhvayastatra 2 190 'bhavati na lavaNaM vinA subhojya 5 83 | | maGgalaigItanRtyAyaiH __ 2 350 bhavati nahi khamasya jAtu kasmai 5 92 | maJjIrama kvANena bhavati punarapIha mAnavatvaM 5 215 | maNikhacitavibhUSaNena sajaM 5 66 bhavati mayi vaco'pi devatAyAH 5 218 | 'maNimantrauSadhInAMca 2 145 bhavati yadi tavepsitaM dhanaM tad 5 101 / 'maNimantrauSadhInAM tvaM 1 171 'bhavati yadi tavepsitA priyAyA 5 13 | matiguNaparizobhito nRpasya 5 168 bhavati yadi nideza Azu te'haM 5 37 | mattaH paraH ko'pi nAsti 2 437 bhavati yadupari prabhoH kRpAdRG 5 185 | matsannidhau balavato'pi tRNA- 4 87 bhavati raNavIre'tibhIravo ye 5 12 | matsvAminaH kanyakA te 2 270 bhavati vinayina: sthirA samRddhi-5 174 | madarthaM yaJca te kaSTabhavani hadi janasya yasya hAI 5 119 | madasrAvimahAmatta- 2 315 bhavatsu priyamitreSu 2 289 / madIyarandhra kimu mUDha ! makaradhvajanAmA'tra 345 2 153 2 501
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 112 / parasya rakSA 6 140 zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH madIyarAjyaM tu tavaiva nizcita- 7 84 | mamA'pi tat karNapathaM 1 83 madIyavRttaM sakalaM vimAtA 6 129 'mamAra sA vIramatI ti nAgarA 7 52 madIyasacivaiH sArdha 2 235 mayA prAgeva kathitaM 2 359 maduktamevaM kathayestirohito 7 11 | 'mayi candrabhramaM kRtvA 2 61 madarzanapathAyAto 1 65 | "mayi prakopaM kurute tavAmadhumajitamAdhvIka | mayi zrIkAmadevasyAmadhumattAlipuJjasya | mayaiva suvicAdaM 2 290 madhurairvacanainityaM 1 120 | mahattarasyaiva mahAvipattiH 3 73 madhye kSArasamudrasya "mahAzayA naiva parasya rakSA manuSyarUpaM pratilabhya mAmakaH 7 22 | mahIpakanyA tilakAdisaJjarI 7 197 manogataM tadvacanaM nizamya 3 171 | mahena tasya rAjendro 2 179 mano madIyaM sahate na jAtucid 7 83 | mahotsavaM zrImaNizekharo vyathAt 7 214 manovAkkAyikoMgaiH 1 435 | mAM paJjarasthamAlokya 1 167 mantraprasAdAd vRkSaH sa 1 406 mAM patiM samavApyA'pi 1 380 mantrin! kadA'pi no kArya 2 258 mAM premalA yadi naTAt pari- 5 230 mantrI caturthaH samayaM nirIkSya 3 228 | "mAtaH! kathaM narapatiH pari- 4 36 mantrI jagAda 'na ca me 4 33 'mAta! keyaM purItyevaM 1 451 mantrI tadA tAM parigRhya gehaM 3 203 | mAtarna te krodhahutAzanasya 3 31 mandirasthAH pradIpAste 1 450 | mAtastvaM kula 2 156 mantrAmagrAmagotraM ca 2 87 mAtApitRbhyAM paripAlitA drutaM 7 191 manyasva vA nahi tathA'pi 4 40 | mAnin! mAnaM tyajedAnI 2 418 manye mabhazcandramasA mAnuSyamApyA'pi hitAhitaM no 3 44 mama tanayavadhUH sadaiva cA'muM 5 109 | mAyAmatArIritarairmamAJjasA vIritamAnasA 7 117 mama dayitavaraH pare'pi deze 5 148 mArge viluptamapi vastu na 4 mama niyatamasau purAtanI vA 5 136 | mukhyoce 'tava kiM kArya ? 1 204 mama vazaMkaraH putro 2 157 mugdhabAlamiva kehi 2 74 'mama hRdayatale sadA niSaNNa: 5 122 | mugdhe! mudhA bhramo naiva 2 361 mamA'jire kalpalatA 1 285 mugdheva rAjI rAjAna- 2 458 mamA'tmajeyaM zizurasti tena sA 7 82 / mujhaMd bhavAMzcet suyazo'tra loke 6 142 1447
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 munidarzanataH pApaM mumukSu- devendra - narAdhipAdyaiH mUDhA na cA'haM vacaso rahasyamUlAdeva na cenmithyA mRgapati-kariNoH karAlarUpaM mRdu pavanamatho vidhAya zItaM mRSA girantaH puruSAH samastaM meghAvaliM zyAmatanuM vilokya me'tha tathyaM makaradhvajo'pi ya etaM vIkSate prANI yaM yaM tvaM sundaraM bAla yaH sUkSmavastrAzcitacArudeho 'yatkartavyaM kRtaM sarvaM yatkAryaM vidhinA na syAt yatkRpAlavamAsAdyayatra sarve dhanAdhIzAH yatsaundaryasya mahima yathA gRdhuH suraGgAyAM yathA'GgAraH zIto'pi yathA jayantaM suSuve pulomajA yathA dIpaM vinA caityaM yathA dUrasthitaH sUryo yathAdezamahaM nAtha ! yathA na ko'pi jAnIyAt yathA nakSatrasaGghA yathA na vRkSamAdAya yathA na sAgaro velA yathA prabhA bhAskareNa 1 166 6 64 3 184 2 264 5 43 5 143 3 5 6 54 3 137 1 427 2 443 3 48 2 431 2 439 1 1 2 123 2 233 2 175 2 476 7 145 1 140 2 48 2 414 2 399 1 276 2 401 2 390 2 245 candrarAjacaritram yathA meghena nRtyanti yathA yathA jagmatu yathA yathA'yaM jaladaH samantAt 6 yathA rAjakumArI yathA vadatyeSa tathA vidhatsva yathAzrutastathaivA'yaM yathA sa nASS bhAnagaraM samA yathA samudrajA- viSNvor yathA sindhupradezas yatheSTaM svAdubhojyaM yadapi janakavezma bhogapUrNaM yadavadhi mama jIvanaM, na tAvat yadA'gamaM taM paribodhya tAvat yadA prabhAte kila tAratAra yadA vivAhasamayo yadi kazcidakasmAnme yadi candro vijAnIyA yadi jJAtveti vRttAntaM 2 178 1 455 55 2 278 3 122 2 345 7 20 2 225 2 247 2 134 5 220 5 201 3 225 3 84 2 311 1 401 9 338 9 399 yadi svarUpaM kanakadhvajasya 3 211 yadi tiSThAmi no vAkyaM 2 424 yadi te vacanenA'ha 1 325 yadi tvaM mama vAkye'si 1 291 yadi tvatto bhavedduHkha 1 155 'yadi tvayA'grAhi tadIyakarNikA 7 169 yadi na hi kRkavAkumAnayethAH 5 198 yadi navakalayA prasUH prasannA 5 99 yadi nRpatiridaM dadIta rAjyaM yadi mAM chalayitvA tvaM yadi me tanayastatra 5 161 2 421 2 305
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH yadi vaMzakaraH putro 2 158 yadi vikalamanorathaH sabhAyAH 5 61 yadIcchasi tvaM nijanAthasaGgamaM 7 111 yadugrazabdaH kila karNagAmI 3 87 yadekamAdhAt paramaM vigarhitaM 7 192 yad dRSTvA rAjarAjasya yadbhAvi tajjAtamihA'sti naiva yadyatra mithyA kimapi yadyahaM kapaTaM kRtvA yad rAtrau raMsyase so'yaM yasmAt prabhorguNA gItA"yasyA''layAt SoDazavarSato 6 41 yAM zuktikAmauktikameva jAnan 3 136 yAcakebhyodhanaM bhUri yA tvaM vimAtuH purato vimocya 6 29 1 115 yAme vyatIte yAminyA 2 34 2 116 3 56 2 323 1 326 1 337 'yAvat tava kRpAdRSTir yAvat prabhAtaM bhavata yAvadevaM vadatyeva yAvacchAkhAM gRhItvA sA yAvateti bruvANe te yAvat kilA'yaM kRkavAkurasti 3 2 504 yuktaM kRtaM naiva nRpe tayetthaM yuktaM laGkA'bdhimadhye'gAt 'yuddhAya hemarathabhUpatirAgato yUyaM sarve militvevaM yUyaM suptotthitAH svapnaM 9 392 1 452 57 2 132 2 496 2 69 4 yAvatra candrapateH parizuddhilAbhaH 4 yA svecchAcAriNI bAlA yuyudhira iha nartitAH kabandhA 5 yena kAryaM na tenA'sti 15 2 90 ye candrabhUpaparipoSitavIrasaGgha- 4. 98 yena te vyomacAritvaM 1 208 yena tvayA me racito vivAhaH yenA'sau nidrayA muktaH ye mantriNaH siMhabhUpapArzve yeSAM gatiM samAlokya yoginaM pratyuvAcA' muM yotsaGge tanayaM kRtvA yo durjanastvAmapi doSamuktvA yo dRSTibhayato rAjJA mAmupAyaMsta pUrvadeza yauvanasthAM vyalokiSTa ratnasthAle samAnIya ratnAkaro'bdhitAM bheje ratnAnAmAkare vRddhir rathyAsu rAjamArgeSu rambheva varyasaundarya rasaparimitamAsayApanAyAM 323 ra raNazirasi bhaveddhi tIrthayAtrA 5 18 raNazirasi hatAzca ke'pi vIrA 5 ratnagarbhA'vanI kiM vA ? 'ratnabhAnvitaharmyANi 1 112 1 15 2 284 2 122 2 181 1 18 1 76 191 81 1 323 3 80 1 13 4 88 2 100 2 13 'rAjan ! na ghaTate'nIti rAjaMstava tanUjAyA * rAjaMstavA''gamenA'dya .' rAjaMstvadIyAtmabhavAnurUpako 3 176 2 497 3 210 1 27 1 63 1 143 6 118 2 197 3 177 1 79 7 1 2 3 7 94 2 327
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 candrarAjacaritram 'rAjana daNDyeyamanAvilasva- 3 151 | rAjJA sarva samAlokya 1 396 'rAjan! putro'stu vividhai- 2 173 | rAjJI guNAvalI 'rAjan! rAtririyaM yAvat . 2 406 / rAjI tasmin gate zoka- 1 180 'rAjan! siMhalanAmA'sti 2 195 | rAjJI vIramatI citte 1 109 rAjamArge'tha yAntaM 2 339 | rAjyaM sadaiva duHkhAya 1 235 rAjA khago'bhUt padamasya 3 81 | rAjyagarvAd yuvatvAd vA 1 250 rAjAjJayA te parigRhya bAlAM 3 156 / rAjyAsanaM samadhitiSThati yatra 4 32 rAjA tadIyaM vacanaM nizamya 3 219 | rAtriMdivaM prItiparItacittA 3 89 rAjA tadIyaM vacanaM nizamya 3 226 | rAtriH prabhAtakalpA'to 1 200 rAjA tadvacanaM zrutvA- 2 473 rAtrindivaM giriNadIva na 4 12 rAjA tAmabalAM matvA- 1 391 | rAtrimAtraprasaGgena 2 474 rAjA tebhyo dadau vitta- 2 177 rAtreryAme gate putras- 1 354 rAjA dadhyo 'vIramatI rAtrau mayA jAgaritaM, na te'- 3 4 rAjAnaM svapatiM matvA 1 72 | 'rAtro vRSTirabhUt tasmA- 2 466 rAjA na teSAM vacanaM zRNoti 3 153 | rAmAdikakRtoddhArA 1 434 rAjAnamUce'tha naTo'pi guhya- 6 36 rudatyaso tatra jagAda tAra- 3 191 rAjA'pi tanayaM vIra- 1 243 | 're kiM tvayedaM kRtamadya nindyaM 6 76 rAjA'pi zitamAdAya 1 383 "re dUta! te kimu vadAmi tvayi 4 77 rAjA'pyaparamAtusta re nighRNa! durAcAra! rAjA vIramatI zazvana "re pApa! kasmAt tanayAM 6 136 rAjA vaiSayikaM saukhyaM 1 107 rAjA sarvaM samAcakhyau lAkSAraJjitapAdaikA 2 341 rAjA'smAn mandire'muSmin 2 319 lakSeNa vA te vacaso na cAhaM 3 36 rAjovAca 'kathaM tuSTA 2 165 lAvaNyarAziH paridRzyate sma 3 133 rAjovAca 'kumArIyaM 2 201 lAvaNyavatyAkRtirasti, no te 3 190 rAjovAca 'yaduktaM te 2 522 | lIlAvatIM prAtarupetya tanmukhA- 7 119 rAjovAca 'yathA zuktI lIlAvatI sA''gamanaM ca 7 96 rAjJaH puro gatAste'tha 2 297 rAjJA naTAttaM kRkavAkumane 6 2 / 'vaktavyatAmaJcati no pravRtti- 3 134
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 318 or rrrrr 9 zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH 325 'vada gaNaka! kadA'sya sAdhu 5 187 | vijayamadhinizamya candrabhUpaH 5 165 'vadatyayaM martyagirA zuko mama 7 187 | vitarati sujano yataH suvarNa 5 108 vadanti lokAH prathamaM vivAhitA 7 57 vitarati hi yathA'mbu vArivAhaH 5 86 vadAmi satyaM, yadi tat kadA- 3 178 | vitarkayantIti viSaNNamAnasA 7 59 vadhUmArga vicinvantI 1 384 vittaM dadau yAcakamaNDalAya 6 111 vadhUddhitIyA mAtA'sya 2 312 | vidyAM prasAdhayitumainRpatistva- 4 49 'vadhvAH pramodanakRte kRkavAku- vidyAprasAdato devI vanasthamAlatIvat te | vidyutkalpA hi sahasA- 1 28 vane kusumitAM vallI- 2 137 | vidyullateva capalA vanitAjanA- 4 47 vane mRgA aneke'pi 1 307 | vidyograzaktirnanu cA'si mAtaH! 3 32 varayitumiha kIrtirUpalakSmI- | vidhAya gardabhIrUpaM 1 403 vareNa candrabhUpena 2 351 | vidhAya tasyA'pratimAM ca satkRti 7 16 valakSaNapakSasthasudhAMzuvatkramAt 7 144 vidhAya yAtrAM girinAyakasya sa 7 92 vazIbhUteyamityevaM 1 342 | | vidhAsyatyatra laGkezo 1 420 vazIbhUto'smin kiM kuryA- 2 82 | vidhipUrvaM jalaM pItvA 1 46 vaSartureSo'tra na rocate me 6 56 | vidhIyatAM yogyamiha prabho! naH 3 236 vAsanto mundhamathupaH 1 124 | vidhIyatAM samprati kiM vadasva 3 23 vastrairnaraM vidhAyA'tha vidhe! vyathAH kiM kSaNatastva- 3 51 vasvAkAzaviyatretra- praza- 12 | vinayaM mama bhUpasya 2 73 vahati rudhiranimnagA samanta- 5 19 vinizcayo 'nau vara eka eva yat 7 177 vAtAyanAdau na punastvayettha- 3 96 vinizciyaM te kurutaH sma kanyake 7 160 vAdyeSu vAdyamAneSu 2 316 vinItazcandrabhUpAlaM 2 71 vAsanto mugdhamadhupaH 1 124 vipaNya ApaNAyante vikAzikamalotsaGga- 2 448 | vipadya raudraM pravicintya sAdhvikA 7 199 vikAsimallImadhulAlasaH kiM 7 10 | vipadya so'mAtyavaro'bhavat 7 196 vicArite taca vibhAti yukti- 7 79 | vipriyaM tava kRtvA ko 1 148 vicitraratnakhacitAH vimalAnagarImitthaM 1 448 vicitrazAbhAM pazyantyau 1 456 vimalAyAH puro lAMkA 2 338 vicintyevaM nijaM kAntaM 2 457 / vimugdhamugdhahasitaM 2 140 2 380
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 'viyogatApAnalataptamAnasA 7 64 virAjatAM te sakalA kalA 3 21 7 173 virATadeze jitazatrubhUpateH virATadezAdhipatiH svamantrito 7 180 vilikhya patraM vimalApuraM prati 7 53 vivAhayAJcakrurubha 2 355 vivAhya mahyaM vyatarat sa kuSThi- 6 43 3 180 vivAhya mAM candranRpo'tha reme 'vivAhya yo'gAnnRpatiH priyaH 6 59 vizAlanayanAzvAn 1 26 vizvAsyamanyasya vaco bhavecchet 3 168 vismRtaM ca tataH sarvaM 2 388 vihasya rAjA nijagAda satyaM 3 237 vihRtya so'nukramato'tha kevalI 7 vIramatyA api bahuH 1 vIre bhavatyapi bhavatyayamalpa "vIrasenamahIpAla vRkSasya koTare rAjA vRkSasya koTare lInaM vRttaM tadIyaM gadituM samartho vRddhasya mastakanatirbhavatIha "vaitADhyaparvate nAmnA 2 206 vaidezikaM kautukamIkSamANA vaidezikoktau no tasmAvyatyaid yuvatvaM mama, ko'pyu- 6 72 vyadhatta pANigrahaNaM tadaiva sa vyadhAd rAjA vidhAnena vyadhApayacaityagRhANyanekazaH vyarthaM kadarthayasi mAM 220 221 4 94 vyApAriNo nRpAyante 1 17 vrajAmi tasyAH purato'dhunA'- 7 4 vratatirvaramAkanda 1 128 candrarAjacaritram za zambhunA dahatA kAmaM zarazatamitanartakaiH sametaH zarazatahativikSatAzca kecit zAntyAcAntamRdusvAntaM zAripAzakavelAyAM 9 230 32 5 16 1 6 2 420 zikSAnimittavadaM tava sannidhau 4 45 5 64 zivakumaranaTaH savismayaM tat zivakumaranaTastatazcacAla zivakumaranaTasya kukkuTaM taM 5 1966 5 155 zivakumaranaTasya putrikA ca 5 224 5 53 zivakumaranaTo jagAda 'nIcaizivakumaranaTo jagAda putrIM zivakumaro jagau tathaiva 5 48 2 46 59 1 499 5 221 2 445 6 28 zivakumaranaTo'tha rAjasaMsazivakumaranaTo'tha siMhalasya 5 154 zukasya jIvaH sa ca kAlayogatAM 7 201 zukasya pIDAzamanopacArakRt 7 195 zukasya vacanaM smRtvA 4 61 2 481 1 193 3 101 zuko'tha mantrIzasutAditacchado - 7 189 zuko'vadad 'devi ! cintAM 1 173 zubhAzubhaM yatkriyate nRjanmanA 7 46 3 17 zuklateyaM zirasi yA 9 233 2 150 zRGkhalAbaddhavattvaM tu 2 75 7 140 zRNu tvametad vacanaM "tanubhavA 7 105 : 2 2 510 16 zRNu svAmitra 5
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH 327 zaighyAd virasatAmeti 2 250 | zrIsUryakuNDasya guruprabhAvAt 6 99 zokaM kRthA mA dhara dhairyamagryaM 3 58 zrIsUryakuNDapravilokanAya 6 67 'zokaM vRthA mA kuru rAja- 3 204 zrIsUryakUNDasya prabhAva ugraH 6 84 zyAmAsyA api te zIghraM 2 296 | zrutvA tadIyavacanaM pariruSTacetA 4 41 zraddhA yadi syAt tava putri! 6 13 zrutvA vacastasya guNAvalItthaM 3 11 zrAddhA hi kAcit surasundarI 7 172 zrutvA vacastadanu vIramatI 4 68 zrAnto bhUpo ghanacchAyA- 2 209 | zrutvA'vadad vIramatI bhRzaM 'mA 3 46 zrIcandrarAjarSirudArabhAvAM- 7 : | zrutvA vIramatI zIghra- 1 203 zrIpadmazekharastatra 1 zrutvedaM vacanaM tasya 2 65 zrIpremalAM snehavizeSataH so 6 114 | zrutvaitadvacanaM sarve 2 518 zrIpremalA guNanidhiH pradadau 4 9 | zrutvaiva mantrI sahasA''jagAma 3 126 zrIpremalA nijapiturvacanaM 4 8 | zrutvoce sA tvayA cintA 1 400 . zrIpremalA patyuramoghasattva- 6 146 | zvazrUpurastvaM bahusammatA'bhU- 3 60 zrIpremalAmapi subhaktidRDhAM 4 16 | zvazrU-vadhvAvitaH snAtvA 2 452 zrIpremalA'pi kRkavAkutanuM 5 231 | zvazrUsametA kuru saukhyamagryaM 3 9 zrIpremalAyAH kanakadhvajena 3 213 zrIpremalAyA jananI pitA ca 6 93 | sa uvAca 'kathaM rAjan 2 224 zrIpremalAyA bhRzamAgraheNa 6 33 | sa uvAca 'priye! naitad 2 487 zrIpremalAyA vacanaM nizamya 3 197 saMkIrtayasyavaguNaM mama yatra tatra 4 42 'zrIpremalAyai yadi mAM pradadyAt 6 21 | saMpratyayaste yadi siMhaleze 3 194 zrIpemalA zokaparItacittA 3 146 | saMbhramAt tamajAnatya- 1 395 zrIpremalA sarvavidhAnayuktAM 6 65 | 'saMvIkSyatAM pUri ti sA'nyadA 3 90 zrIphalagrahaNe tatra 2 275 saMzrutya tad vIramatI kuto'- 3 zrImahAvIraziSyo'bhUc- praza- 1 | saMzrutya tadvAkyamidaM tadaiva 3 182 zrIvIramatyA vacanaM kadA'pi 3 100 saMsAre'smin mRSAvAkyaM 2 262 zrIsiMharathanAmA'sti 1 347 | 'sa kukkuTazcandranRpo babhUve'- 6 92 zrIsiMhalaM sadayitaM kanakadhvajaM 4 5 | sa kukkuTAyA'kathayat samagraM 6 20 zrIsiMhalezasya puraH sametya 3 229 | sakhIjanAt svIyavivAhanizcayaM 7 176 zrIsiMhalezasya sutena sArdhaM 6 127 / sa ghAtikarmakSayato'ciraM muniH 7 218 sa
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 saGkekatataH sacivamitthama 4 71 sa candrarAjarSirapArabuddhimAM 7 216 5 134 sacivavaramathA''hvayayya rAjJI 'sacivara ! vilokayA'dhunA'- 5 198 5 196 sacivavarasutA viyogavahnisa cUtavRkSo manaso 1 412 saJjIvanaM cedabhilaSyasi tva 3 95 'satataM tava mArgasya 2 24 satkRtya tAM nRpasutA bahumAna 4 20 235 9 satyaM tavA'gre kathitaM nRpAla ! 3 'satyaM tavoktaM sakalaM, parantu 6 12 sadA madIyo nijamAnase priye ! 7 sadaiva rAjye parilubdhamAnaso sandhipuSpasya janasya mUrdhni sadbuddhinAmasacivaM nijagAda sadbuddhinAmasacivaM rahasItthasadbuddhireSa sacivo'tha kadApi sadyo vadho yuktataro na tasyA sadvaMzajA zIlavatI satI kiM sanmaGgalaM prakSyasi komalosantyanye jagatyatra 7 208 3 112 4 2 4 89 4 57 3 170 3 124 7 7 1 306 6 40 sapaJjaraM taM parigRhya rAjA sapadi tadanumodanaM cakArA - 5 145 sapadi bahusuratnarAzijuSTaM 5 85 saptadaza janAsteSu saptadvAre'tra nagare saptamaM sagaro rAjA sapremalAM vivAhya tvA sapremalAmA tataH pradhAna candrarAjacaritram sabhAyAM rAjabhI ratna sabheyaM tava putrasya samaye suSuve ramyaM samarapaTahanAdanAditAntAH samAjagAma svagRhaM tato nRpo samAnabhAvaM tanayadvaye pitA samAgataH potananAmakaM puraM samAgatA'trA'dya gurustavaiva sA samAvrajantaM kimu na nyavAray ? samAvrajantaM pravilokya dUrAt samAhUya ca tatkAlaM 7 13 sa mantriNe patramadAt prapadya samIkSitaM yannizi vIramatyA 3 10 samIkSya kiJcid vimanaskamAzu 7 samIraNo'pyatra sazaGka eva 66 3 109 2 398 sampannaH svArtha etasya sambandhidarzanAceto 2 50 sammAnaM prApya sadasi 2 191 6 150 sammAnya tAMzcandranRpo mumoca sarigamapadhanIti saptabhiste 5 41 2 110 7 95 6 57 6 9 saritpatiM vrajantyatra sarovaraM kaJcidupetya tadvalaM sarvaM priyAyA vacanaM nizamya sarvaM balaM tasya virAjate'daH sarvaM rAjJe samAcakhyur 1 423 2 329 sarvametannRpasyA'gre 1 431 2 313 3 173 1 267 1 353 1 114 5 3 7 211 7 146 7 100 7 167 7 42 3 107 2 217 sarvA militvA tatrA'gu sarvebhyo hi naraH zreSTha: sarveSAM priyatAmeti 2 300 2 314 1 199 1 157 2 205
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 zlokAnAmakArAdikrameNa sUciH sa vakragatinA'zvena 1 36 | "sukhena kAlaM vimalApure'- 7 2 sa vIrasenasya sutaH prasiddhabhAk 7 194 | sukhena rAjan! kRkavAkumetaM 6 39 sa vyUhya kanyAdvayamAptayautukaH 7 182 | sucAru dUrvAkSatamAdade tataH 7 89 sasambhramaM kA'pi himodakaistAM 3 54 supAtramastyayaM yena sa siMhalezo mayi yadvidheyaM 3 193 suptaM priyatamaM tyaktvA sa sevako 'vadat svAmin- 2 17 suptotthitaH prAtaratho mahIpati- 7 5 saha kathamabhavo mayA niyoddhaM 5 26 "suprabhAtA nizA me'dya 2 72 sahasotthAya sarveSAM 2 511 suprayuktena mantreNa sahasrasaGkhyaM ca balaM puro nRpo 7 40 subuddhinAmA sacivo'sya tatsutA- 7 sa hiMsako'jAyata duSTadhIvaraH 7 204 sumatiratimudA''zu hemabhUpaM __ 5 24 sA kanyA rUpavatyasti 2 257 | sumatisaciva AjagAma sarvaM 5 139 sA premalA dhavalacandrakaleva 4 13 | sumatisaciva etya tAM jagAda 5 113 sA premalA bhUmipatiM vivakSuH 3 167 sumatisacivapAlito balaugho 5 22 sA premalaiva paricintayantI 3 106 | sumatyabhikhyaH zivataH kumArako 7 222 sA premalovAca 'vadAmi kiM te 3 164 | surabhikusumavAsitena vArA- 5 28 sA'bhUza bAlyAjinadharmakhaNDinI 7 158 | surazekharanAmA'sti 2 166 sArIgamapadhanyAtma 1 189 suruciranijapaJjarasya yatnaiH 5 siMhalAt purato'bhyetya 2 383 | suraiH kRte svarNamaye'mbuje tadA 7 219 siMhalAdimahIpAlo | suro'tha candrasya nizamya tadvaco 7 116 siMhalAdhipatizcandra 2 54 | suvarNapAtre dadate sma toyaM 3 70 siMhalAdhipatistadvad 2 349 | suvizrAntAn samAlokya 2 229 siMhalAdhieputrasya 2 385 | suSamAmavalokyaiva 1 443 siddhe mantre tatastasyAH 1 213 | sUryAcandramasau citraM "sindhunadyAstaTe rAjan! 2 108 | sUryodaye zayAnasya 2 460 sugandhitailaM parilipya caitA- 6 145 | sUryodayo yAvadabhUtra tAvat 3 190 sugandhitailairabhyajya 2 283 sena-devau puSpavantau praza. 6 suguptamapyetamudantamaJjasA 7 17 soce 'dya divase rAjA 1 362 sukhaM kAmayase cet tvaM 1 252 sovAga' hamazako'smi 2 492 sukhavAJchA yadA te syAt 1 210 / saundarya rAjaputrA yat 2 243
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAjacaritram saubhAgyaM bhujhva cA''kalpaM 1 289 | svasakhyai nijanepathyaM 1 182 saurASTradezAdhipatirnizamya 3 132 | svAGguSThamAnane kRtvA 1 118 saurASTradezAdhiteH kumArI 3 115 svApayeH kUTanipuNA 1 357 stambaramA mahAmeghA 1 262 svAmin! putrakRtA cintA 2 143 striyo jalaM khaDgalatA 2 477 | svAmI miliSyati jahIhi 4 18 strIratnabhUtA'si, vadhena te'dya 3 159 | svIyaM varNayate ko na 2 204 strI svAminI nahi kadApyava- 4 54 | svecchayA''gamanenAsnAtvA tAH samupAgamya 1 194 snAtvA'tra kuNDe vRSabhezvarasya 6 86 haste tamAdAya ruroha zatrusneho jagatyAM na ca durlabho'- 6 46 hastyazvarathapAdAtIn sneho'pi kAryAt parimucyate 6 27 hastyazvarathamuktAdi- 2 365 sphATikairbaddhasopAnaM 1 44 hastyazvaratharatnAnAsphuratphaNiphaNAvalIsulalitA-3 1 hastyazvarathavAhAdIsmaraNamatha guNAvalI sa nItvA 5 133 hA yasya rUpaM prasamIkSya candro 3 130 smarA'dhunA yasya balena 3 27 hA vatsa! tvadrUpamananyatulyaM 3 129 smarAmi kiM devamiha, prakAmato 7 44 'hAhA''bhAnagarInAtha! smRtvA purA tatkRtamapriyaM yat 6 135 hiMsakAcaritaM dIrgha syAt kSatriyasya tanayo yadi te 4 78 2 326 "he devi! kasyA'pyaparAdhasravanmadoddantagajoparisthito 7 126 'he candravadane! kiM te svaM jIvitaM cedabhikAGkSasi 3 155 2 128 svakAryamanyad vada tatkSaNAdahaM 7 31 he priye! dhanadhAnyAdi'svakAryamAdhAtumaye! yadIhase 7 34 he mantrin ! premalA bAlA 2 svayaM ca kuSThI viSakanyakAM me 6 133 he rAjan! siMhalezasya 2 98 svajanmabhUmiH smRtimeti kiM tava 7 67 he rAjamAtariti vAcamaho! 'svadAratoSI na hi candravajana: 7 98 heSAravaM vyadadhurazvavarAH 4 84 svapne kathaM te'bhavadinduvaktre 3 8 heSAravairvAjivarasya matta- 6 107 svapno mithyA bhaved 'he sundari! kimarthaM tvaM 1 152 svarAjyamardhaM pradadau mahIbhuje 7 49 he sundari! jagatyasmin 1 298 svarNavatyabhidhA tasya 2 118 / 'he sevakAH ! kathaM yUyasvazaktayArUDhabhavyAnAM 1 417 / he svAmini! prasAdaM te 1 197 130 104 508 2 5
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAdhyata zrIzatrutyatIrthasAtheAyatuM nAma - { raMjakuMDa', sUrajanA mahimAthI gavAyeluM nAma - ( saMdrarAjA " zatruMjayanI sAthe je sUraja kuMDano ma imAvAyo che, "sUrajamuMDanA nIrathI Adhi vyAdhi chalAya te tIrthezvara praNamI e jo mahimA nahAya" vagere peAiothI dU, vAvanomAM kavioe gAyo te surakamAM nAnI pAvana thavAnI jhaMkhanA rAkhato #o' (caMdrarAjA rUpe jhakaTathaI Atmazreya sAdhI gayA, aitihAsika te zvAnanIya zrImoDhanavijayajIe | maMdarAjAnA rAsa' rUpe gharagharamAM guMjano ye; eNrijhanI prAkRbhASAmAM spAyelI makha be gAthAo gurudeva(paykhAkSIvitAnasU9i)nA hAthamAM AvI, ziSya (5-x-khAsI vistRta sUrina)ne jhumAvyuM tamArI zakti che to Ano kAna-saMskRtamAM punaruddhArano. te ja samaye guru AjJA svImarI vinI vidvAna ziSya prAjyamAM rUi-era cariyuM ' saMjJamAM jI-caMdrAnna -ravividhaeNlemAM glo-navasarjana kyuM. AjIvi caMdrasUrijI ArA saMpAditathatA A cajhine AvakArIe chIe- suta vocame AcaritranA vAMcanathI zatrunIyamaMDane alabenA AdIzvaradAdA pratye rasamarpita banI caMdrarAjAnI jema Atma+lyANa sAdhe. vise 27 veva-14-zani A vicaTToyavi 45 baMdhu vijaya stUrasUrijhamIpuSpanidhi- gurudevazrI azoke sUvidAcaraNa/ra AbUtIe - somacaMdra vi. "Itle SSIF& De)); 22134176. 9925020106 .