________________
૧૦૮
પરિચ્છેદ ૪
અને છતાં જે
એમ જ કરતા
કરી જ નહિ, છું એથી જ
શકે. ( ખાવાયેલી ) વસ્તુ પોતાના હાથમાં જ હોય લેક એ શેાધતા હતા તેમની જેમ—આપણે (૩) પણ હતા—આપણે જેની શાધમાં હતા તેની તરફ નજર પણ જે ધણું દૂર હતું તેને જ જોયા કર્યું; અને હું ધારું આપણે એને શેાધી શકયા નહિ.
એટલે ?
એટલે એમ કે આપણે કેટલાય વખતથી ધર્મની જ વાત કરી રહ્યા છીએ અને છતાં એને એાળખી શકયા નથી.
તમારા પ્રસ્તાવના લંબાણથી હું તે! અધીરા થઇ ગયા છું. (૪૩૩) મેં કહ્યું : વારુ ત્યારે ( આમ કહેવામાં ) હું ખરે છું કે ખાટા એ મને કહો જો; હરકાઈ માણસ જે કાઈ ખાખત સ્વભાવતઃ સૌથી સારી રીતે કરી શકતા હાય, તેને જ માત્ર એણે વળગી રહેવું એ જે અસલ સિદ્ધાન્ત રાજ્ય ( રચના )ના મૂળમાં આપણે ડગલે ને પગલે સ્થાપતા હતા તે તમને યાદ હશે.—હવે આ સિદ્ધાન્ત અથવા એના કાઈ અશ તે જ ધર્મ છે.
હા, આપણે ઘણી વાર કહ્યું છે કે એક માસે માત્ર એક ૮ કામ કરવું જોઈ એ.
આગળ જઈ આપણે એમ પ્રતિપાદન કર્યુ છે કે ઝાઝાં કામ કરવામાં નહિ પણ પેાતાનું જ (નિશ્રિત ) કામ કરવામાં (૬) ધર્મ રહેલા છે. આપણે આ વસ્તુ ફરીફરીને કહી ચૂકયા છીએ અને ખીજા ઘણાએએ આપણને એનું એ કહ્યું છે.
હા, આપણે એમ કહ્યું હતું.
ત્યારે પોતાનું કામ અમુક રીતે કરવું—એ ધ* એમ આગે સ્વીકારી શકીએ, આવા અનુમાન પર હું કયાંથી આવું છું તે તમે કહી શકશે!?
હું નહિ કહી શકું, પણ કાઈ કહે તે મને ગમે ખરું. * મુદ્દો : ૮-૪ ધર્મનું સ્વરૂપ.
